Book Title: Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07
Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004232/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||arhm // kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrAcAryaviracite zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkA DhuNDhikA // [saptamo vibhAgaH] [saptamAdhyAyasya prathamapAdata Arabhya saptamAdhyAyasya caturthapAdaparyantam ] sampAdakaH AcArya-zrIvijayazIlacandrasUri-ziSyaH muni-vimalakIrtivijayaH THATIMATRITITION -0-0 -00 9 JMAN zrIhemacandrAcArya zrIhemacandrAcArya MES - prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi- ahamadAbAda. I. 2014 * vi.saM. 2070 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // arham // AN kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrAcAryaviracite zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkA DhuNDhikA // [saptamo vibhAgaH] [saptamAdhyAyasya prathamapAdata Arabhya saptamAdhyAyasya caturthapAdaparyantam] sampAdakaH AcArya-zrIvijayazIlacandrasUri-ziSyaH muni-vimalakIrtivijayaH SIOAA) ARTHATI 800-900 zrIhemacandrAcArya prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi - ahamadAbAda. I. 2014 * vi.saM. 2070 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkA DhuNDikA (saptamo vibhAgaH) sampAdakaH muni-vimalakIrtivijayaH / prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda prathamAvRttiH I.sa. 2014 / vi.saM. 2070 / vIra ni.saM. 2540 pratayaH 250 pRSThAni 22 + 426 = 448 prAptisthAnaH (1) zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira, 12, bhagatabAga, navA zAradAmaMdira roDa, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI pAse, pAlaDI, ahamadAbAda-380007. phona : 26622465 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001. phona : 25356692 mUlyam : 500/ mudraka: kirITa grAphiksa, 416, vRMdAvana zopIMga senTara, ratanapola, ahamadAbAda-1 dUrabhASa : 079-25330095 zrutabhakti pa.pU. sAdhvIjI zrIpUrNabhadrAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU. sAdhvIjI zrImuktiprabhAzrIjI ma.sA.nI puNyasmRtyarthe sA. zrIkAntabhadrAzrIjI ma. tathA sA.zrIyugaMdharAzrIjI ma.nI preraNAthI A granthanA prakAzanamA Arthika sahayoga maLela che. sahayogI dAtAonI zrutabhaktinI hArdika anumodanA. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana... paramapUjya AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanI zubha bhAvanA temaja preraNAthI vi.saM. 2045nA varSe sthapAyela, kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya bhagavaMtanA nAma sAthe joDAyela A TrasTe, pUjya AcAryazrInA ziSya AcArya zrIvijayazIlacandrasUrijI mahArAjanA mArgadarzanamAM aneka sAhityika pravRttio karI che. temAM ApaNA mUrdhanya vidvajjanone 'zrIhemacandrAcArya candraka' arpaNa karI temanuM bahumAna karavAmAM Ave che. vidvajjanone AmaMtraNa ApIne vividha viSayo para parisaMvAda ane saMgoSThInuM Ayojana thAya che ane prAcIna sAhityanA graMthonuM saMzodhanasaMpAdana karAvavApUrvaka tenuM prakAzana karavAmAM Ave che. Aja paryaMta A TrasTanA Azraye AvA aneka graMthonuM prakAzana thayela che, je jaina saMghamAM ja nahi paNa deza-videzanA asaMkhya vidvAnomAM paNa prazaMsApAtra tathA upAdeya banelA che. 'anusanyAna' nAme eka zodhapatrikA paNa A TrasTanA upakrame prakAzita karavAmAM Ave che, jenA aghAdhimAM 63 aMko thaI cUkyA che. Aje A TrasTanA upakrame zrIhemacandrAcAryanA siddhahemavyALa upara lakhAyelA dukhtiA nAmanA apragaTa vivaraNano sAtamo bhAga (adhyAya 7/1 thI 7/4) prakAzita thaI rahyo che, jeno amane AnaMda che. A graMthanuM hastalikhita pratio parathI pratilipi-lekhana temaja saMpAdana, pUjya A.zrIvijayazIlacandrasUri mahArAjanA ziSya munirAja zrIvimalakIrtivijayajI mahArAje karela che. AvuM sarasa kArya karavA badala teo abhinaMdananA adhikArI che. zrIhemacandrAcAryanA graMtha paranI aprakAzita TIkAnA graMthanA chaThThA bhAganuM prakAzana thaI gayela che. sAtamA bhAganuM prakAzana karavAno lAbha amArA TrasTane sAMpaDyo, te amAruM sadbhAgya che. amo AzA rAkhIe chIe ke bAkInA bhAga paNa A ja rIte taiyAra thaze ane tenA prakAzanano lAbha paNa amone-amArA TrasTane ja prApta thaze. graMthanuM suMdara akSarAMkana-mudraNa karI ApavA badala zrI kirITa grAphiksa (amadAvAda)ne dhanyavAda. phAgaNa suda-14, vi.saM. 2070 For Personal & Private Use Only li. kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navamajanma zatAbdI smRti saMskAra-zikSaNanidhi amadAvAda www.jainellbrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana... prakRti-pratyayopAdhi-nipAtAdi vibhAgazaH / yadanvAkhyAnakaraNaM, zAstraM vyAkaraNaM viduH // prakRti ane pratyayonA vibhAga dvArA padonuM spaSTIkaraNa karanAra zAstra vyAkaraNa. vyAkaraNanA sUtro saMjJA, vidhi, niSedha, niyama, atideza ane adhikAra e cha vibhAgomAM vibhakta hoya che. pratyeka sUtranAM padaccheda, vibhAga, samAsa, artha, udAharaNa ane siddhi e cha aMgo hoya che. zabdonI vyutpattionA bodhArthe aike saike yuge yuge vyAkaraNa saMbaMdhI laghu-madhyama-bRhatu bahuvidhagraMthonI racanAo thatI AvI che. maharSi pANinie I.sa.pUrve 500 thI 400nI vaccenA samayamAM pANinivyAkaraNanI racanA karI hatI. I.sa. pUrve 400 thI 300nI vaccenA samayamAM vararUci, pataMjali, caMdragominuM Adi aneka vaiyAkaraNIo thayA hatA. yApanIya saMghanA AcArya zAkaTAyane vi.sa. 900mAM zabdAnuzAsananI racanA karI hatI. AcArya buddhisAgarasUrie vi.saM. 1080mAM paMcagraMthI vyAkaraNanI racanA karI hatI. tyAra pachI gUrjarezvara siddharAja jayasiMhanI vinaMtIthI kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArye pUrve racAyelA vyAkaraNonuM avagAhana karI temAM rahelI truTio, vizRMkhalatA, kliSTatA, vaidika prayogo vigere dUra karI savAlAkha zloka pramANa paMcAMgI siddhahemacandrazabdAnuzAsana vyAkaraNanI racanA karI ha vikramanI teramI zatAbdimAM AcArya malayagirijIe zabdAnuzAsana (muSTi vyAkaraNa)nI racanA karI hatI. tyAra pachI paNa aneka vyAkaraNonI racanAo thaI hatI. Aje vyAkaraNanA viSaya para jainAcAryonA ja zatAdhika graMtho prApta thAya che. te sivAya paNa vyAkaraNaviSayaka nAnI-moTI aneka apragaTa kRtio jJAnabhaMDAromAM rahelI che. keTalAka AcAryonI vyAkaraNaviSayaka racAelI kRtionA nAmo maLe che paNa te kRtionI pothIo jJAnabhaMDAromAM maLatI nathI. jemake jainAcArya bhadrezvarasUri racita dIpavyAkaraNa, AcArya mallavAdIsUri racita vizrAntavidyAdharanyAsa, kSapaNaka nAmanA vaiyAkaraNIe racela kSapaNakavyAkaraNAdi. hemacandrAcArye sutrasaMkalanA saMjJA-saMdhi-svAdi-kAraka- SaNatva-strIpratyaya-samAsa-AkhyAta-kRdanta taddhitanA viSayakramathI tathA anuvRttinA krama pramANe karI hatI. A vyAkaraNa parathI 21 kArikAomAM hemavizvamaTIkA, caMdragathvIya devaprabhanA ziSya AcArya devAnaMdasUrie siddhasArasvata vyAkaraNa, tapAgacchIya mahopAdhyAya kIrtivijayajI gaNinA ziSya upAdhyAya vinayavijayajI gaNivarye vi.saM. 1710mAM haimalaghuprakriyAnI tathA vi.saM. 1797mAM haimalaghuprakriyA para For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34000 zloka pramANa svopajJa haimaprakAzamahAvyAkaraNa (haMmaprakriyA-bRhavyAsa), upAdhyAya meghavijayagaNie 3500 zloka pramANa hemazabdaprakriyA, zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati vijayanemisUrIzvarajI mahArAje bRhamaprabhAnI racanA karI hatI. tema svopajJatattvaprakAzikA nAmanI bRhaduvRtti para haimabrahavRttiDhaMDhikAnI paNa racanA thaI hatI. temAM sUtrAntargata udAharaNa-pratyudAharaNonI sAdhanikA ApavAmAM AvI hatI. te TIkAmAMthI taddhitaprakaraNa sAtamA adhyAyanuM saMpAdana karyuM che. A sAthe ja siddhahemacandrazabdAnuzAsana-saMskRtavyAkaraNanA saMpAdananuM kArya paripUrNa thAya che. zeSa bAkI rahela prAkRta vyAkaraNa (AThamo adhyAya)nI DhaMDhikA saMpAdita karI prakAzita karavAnI bhAvanA che. kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI navama janmazatAbdI varSe pUjaya kalikAlasarvajJa AcAryazrInI smRti svarUpe apragaTa kRtio saMzodhana paddhatie saMpAdita karI prakAzita karavI, tathA pragaTa kRtiomAM azuddhio hoya to sudhArI punaH pragaTa karavI tevA zubhAzayathI varSo pUrve pUjaya gurUmahArAja AcArya zrI vijayazIlacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM triSaSTizalAkApuraSacaritrAdi graMthonA saMzodhanakAryamAM sahAyaka tarIke tathA adhyayanArthe paramapAvanakArI bhoyaNItIrthamaMDana zrImallinAtha bhagavAnanI zItalachatrachAyAmAM rahevAnuM saubhAgya prApta thayuM tyAre pUjayagurubhagavaMte hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira-pATaNa tathA haMsavijayajI-kAMtivijayajI ma. saMgRhIta jJAnabhaMDAra-vaDodarAnA jJAnabhaMDAramAM rahelI DhaMDhikAnI hastalikhita prationI jherokSa kopI saMpAdanArthe ApI hatI. te ja tIrthe te te hastalikhita prationI jherokSane AdhAre saMpAdanakAryano zubhAraMbha karyo tyAre kalpanA paNa nahotI karI ke lokabhogya-viddhajanopayogI DhaMDhikAnuM saMpAdana paripUrNa karI zakIza. apragaTa kRtine saMpAdita karI pragaTa karavAmAM nimitta banavAnuM saubhAgya prApta thayuM te deva-guru-dharmanI kRpA ja che. jema jema DhaMDhikAnA bhAgo prakAzita thatA rahyA tema tema zramaNa-zramaNIbhagavaMto, vidvajano taraphathI ghaNo ja suMdara pratibhAva-pratisAda prApta thato rahyo ke A ja graMthanA sahAre - AlaMbane saMskRta vyAkaraNanuM adhyayana ghaNuM ja saraLa-sugama banI gayuM che. (1) anayA'pUrvayA TIkayA saMskRtavyAkaraNazAstre vizeSataH zrIsiddhahemavyAkaraNe adhyayana-saMzodhanakAryaM kurvatAM . viduSAM kRte mahAn upakAro bhaviSyatItyatrAsaMzayaM me manaH / (oN. zizoravajapAI: amadetrI) (?) It would be very useful to students of Grammar, Particularly of fHGEHESPERITI [V. M. Kulkarni - Vile Parle] (3) pUjya vimalakIrtivijayajI mahArAje A pustakanuM saMpAdana karI jaina samAja upara agaNita upakAra karyo che. pUjaya sAdhubhagavaMta-sAdhvIjI mahArAjanA jJAnamAM khUba ja pragati-vRddhi karAvanAruM hovAthI agaNita kalyANanA bhAgIdAra che, abhyAsuvargane khUba ja upayogI che. | (sthAnakavAsI pU.upA. vinodacaMdrajI ma.sA.) (4) huM saMskRtano adhyApaka chuM, mane A TIkA ghaNI ja upayogI banaze. sAMpratakALe saMskRtanI sAcI sevA ApanA jevA gurUbhagavaMto kare che tyAre sAce ja prasannatA thAya che. Avo addabhuta graMtha mokalavA badala khUba khUba AbhAra. A vidyAkarma vidyAjagatamAM prazaMsA pAmaze ja. (anila 2. dvivedI jAmanagara) DhaMDhikAnuM saMpAdana karavAthI vyAkaraNa saMbaMdhI madhyamavRtti-bRhasthAsa-dhAtupArAyaNa-kriyAratnasamuccayAdi bahuvidhagraMthono svAdhyAya paNa thayo. prazastadhyAnanI prApti svAdhyAyathI ja thAya che. "sabsAnuM pasalya phALuM nADu savAramaEUR I kSaNe kSaNe vairAgyabhAvanI prApti paNa svAdhyAyathI ja thAya che. sANa vakreto gADuM vera | For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VI je hastalikhita pratine AdhAre hUMDhikAnuM saMpAdana karyuM che te pratimAM AdimAM ke aMtamAM graMthakartAnA nAmano ullekha na hovAthI ajJAtakartRkA hUMDhikA nAma rAkhyuM che. paraMtu vi.saM. 1591mAM muni saubhAgyasAgare 8000 zlokapramANa 'bRhavRtti hUMDhikA"nI racanA karI hatI tevo paNa ullekha maLe che. muni saubhAgyasAgare racelI kuMDhikA A ja che ke bIjI che te saMzodhanano viSaya banI rahe che. A prasaMge graMthakartAno paNa khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. kemake temaNe racela graMthanA sahAre ja saMpAdana kArya karI zakyo chuM. TippaNomAM madhyamavRtti - haimaprakAzavyAkaraNAdi graMthonA uddharaNo ApyA che. adhyayana-adhyApanamAM sugamatA rahe te hetuthI be pariziSTo paNa ApyA che. prathama pariziSTamAM ya-zya-na Adi 150 pratyayonI sUci ApI che. temAM kayA kayA sUtrathI - kaI kaI vibhaktivALA kayA kayA zabdone - kayA kayA arthamAM - kayA kayA pratyayo thAya teno ullekha karyo che. anubaMdhasahitanA pratyayo Bold TAIpamAM ApyA che. anubaMdharahita pratyayo kauMsamAM [ ] ApyA che. bIjA pariziSTamAM udAharaNa-pratyudAharaNonI be vibhAgamAM sUci ApI che. sUtronA gaNapAThamAM rahelAM zabdomAMthI amuka amuka zabdonI paNa sAnikA DhuDhikAmAM ApavAmAM AvI che. jemake "pratijJanAverInag' gAr0 sUtranA gaNapAThamAM Avela pratina, pazvanana vigere zabdo. zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira-pATaNanA jJAnabhaMDAramAM rahelI "zrIsiddhahemazabdAnuzAsana SaSTha-saptamAdhyAya DhuMDhikAvRtti (taddhitavRtti ThuMDhikA)" patra-244, DA. naMbara-88, pratinaMbara 2166ne AdhAre prastuta sAtamA bhAganuM saMpAdana karyuM che. bAlabrahmacArI tapAgacchAdhipati zAsanasamrATa AcArya zrIvijayanemisUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyanA pravacanaprabhAvaka tejomUrti paramapUjya AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI ma.sA. tathA temanAM ja ziSyaratna vidvandvarya paramapUjya AcArya zrIvijayazIlacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI kRpA-AzIrvAdathI ja A saMpAdanakArya thayuM che. graMthanuM saMpAdana karatAM koI paNa kSati rahI gaI hoya to te aMge vidvAnone dhyAna doravA vinaMtI. For Personal & Private Use Only muni vimalakIrtivijaya www.jainellbrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa A samagra saMpAdanakArya jeonI kRpAno prasAda che te pUjyapAda gurubhagavaMta AcAryazrI zrIvijayazIlacandrasUrIzvarajI mahArAjanA caraNomAM sAdara samarpaNa For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) (3) (4) (5) // sampAdanopayuktagranthasUciH // siddhahemacandrazabdAnuzAsana-svopajJabRhadvRtti-nyAsasArasamuddhAra-saMvalitaM-tRtIyo bhAgaH / kartAraH - kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / / sampAdakaH - muni-vajrasenavijayaH (vartamAna-paMnyAsa-vajrasenavijayo gnnii)| prakAzakaH - bherulAla kanhaiyAlAla rilijIyasa TrasTa - mumbii| siddhahemacandrazabdAnuzAsanaM-madhyamavRttyavacUrisaMvalitaM-tRtIyo vibhAgaH / kartAraH- kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrAcAryAH / sampAdakA: saMzodhakAzca-zrIrAjazekharasUrayaH / prakAzaka:- arihaMta ArAdhaka ttrstt-bhiivNddii| vi0 saM0 2055 / haimavyAkaraNasatkA uNAdigaNavivRtiH / kartAraH- kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUribhagavantaH / sampAdaka:- zrIvijayalAvaNyasUri-ziSyaH muni-manoharavijayaH / prakAzaka:- zrIvijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamandira-boTAda / vi0 saM0 2024 / dhAturatnAkaraH prathamo vibhAgaH / praNetAra:- zrImadvijayalAvaNyasUrIzvarAH / sampAdaka:- paMnyAsa-zrIsuzIlavijayo gaNI / prakAzaka:- zrIvijayalAvaNyasUrIzvarajJAnamandira-boTAda / vi0 saM0 2010 / haimaprakAzamahAvyAkaraNam / kartAra:- mahAmahopAdhyAya-zrIvinayavijayagaNinaH / sampAdaka:- upaadhyaay-kssmaavijygnnii| prakAzaka:- zAha hIrAlAla somacanda, koTa-mumbaI / vi0 saM0 1994 / abhidhAnacintAmaNinAmamAlA / kartAraH- kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrIzvarAH / sampAdakaH saMzodhakazca- upAdhyAya-zrIhemacandravijayo gaNI / (vartamAna-vijayahemacandrasUrIzvaraH) / prakAzikA- jainasAhityavardhakasabhA-ahamadAbAda / vi0 saM0 2032 / nyAyasaMgrahaH / kartAraH- zrIhemahaMsagaNinaH / siddhahemacandrazabdAnuzAsane liGgAnuzAsanam / kartAraH- kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUrayaH / sampAdaka:- muni-vajrasenavijayaH / (vartamAna-paMnyAsa-vajrasenavijayo gnnii)| prakAzaka:- bherulAla kanhaiyAlAla rilijIyasa TrasTa-mumbaI / vi0 saM0 2042 / zabdaratnamahodadhiH bhAga : 1-2 / saMgrAhaka:- paMnyAsa-muktivijayo gnnii| prakAzaka:- zeTha bhogIlAla sAMkalacanda, gAMdhI roDa, amadAvAda / vi0 saM0 1997 / kriyAratnasamuccayaH / kartAraH - AcArya-zrIguNaratnasUrayaH / prakAzakaH - AcArya-surendrasUrIzvarajI tattvajJAnazAlA-ahamadAbAda / dhAtupArAyaNam / kartAraH - kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUribhagavantaH / prakAzikA - vijayabhadrasUrIzvarajI jaina saMskRta-prAkRta pAThazAlA-rAdhanapura / (7) (8) (9) (10) (11) For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSepato viSayAnukramaH viSayaH wwwww saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH / taddhitaprakaraNam / sUtrasaMkhyA-197 / patrAGkaH 1-87 sUtrAGkaH IyAdarvAg yapratyayAdhikAravidhAnam / / 7 / 11 amantAd vahatyarthe yapratyayavidhAnam / 7/12,713 .. amantAd vahatyarthe eyaNa (-eya)pra0 vi0 / 71 / 3 amantAd vahatyarthe Inapra0 vi0| 71 / 4, 7 / 1 / 5 amantAd vahatyarthe apr0vi0| 7 / 1 / 5 amantAd vahatyarthe ikaNa (-ika)pra0 vi0 / 7116 amantAd vahatyarthe aN (-a)pra0 vi0 / 717 amantAd vidhyatyarthe yapra0 vi0 / 7/18 amantAd labdharyarthe yapra0 vi0 / 7119 amantAd labdharyarthe Na(-a)pra0 vi0 / 71 / 10 arthavizeSeSu hRdyAdizabdA yapratyayAntA nipAtitAH 71 / 11 TAntAt tArye vadhye cArthe yapra0 vi0| 71 / 12 DasyantAdanapete yapra0 vi0| 71 / 13 DasantAt karaNe yapra0 vi0| 71 / 14 tatra sAdhau yapra0 vi0| 7 / 1 / 15 tatra sAdhau eyaNa (-eya)pra0 vi0| 7 / 1 / 16 tatra sAdhau Na(-a)pra0 vi0 / 7 / 1 / 17,71 / 18 tatra sAdhau Nya(-ya)pra0 vi0| 7 / 1 / 18, 7 / 1 / 19 tatra sAdhau InaJ (-Ina)pra0 vi0 / 71 / 19,7120 tatra sAdhau ikaNa(-ika)pra0 vi0 / 7121 MANG Gm mms For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrAGkaH patrAGka 7022 71 / 23 71 / 24 71 / 26 7/127 7 / 1 / 29-7 / 134 - 11-13 71 / 37 71 / 38 71 / 39 71 / 40,71 / 41 7 / 1 / 42 71 / 43 71 / 45 71 / 46 71 / 47 viSayaH tadarthe yapra0 vi0| tadarthe pAdya-arghyazabdau yapratyayAntau nipaatitau| tadarthe Nya(-ya)pra0 vi0 / DasantAt karSe yapra0 vi0| TAntAt saGgate yapra0 vi0| A tado'rthe yapra0 vi0| tasmai hite yapra0 vi0| tasmai hite thyapa(-thya)pra0 vi0 / tasmai hite InaJ (-Ina)pra0 vi0 / tasmai hite Inapra0 vi0| tasmai hite ikaN(-ika)pra0 vi0 / tasmai hite Na(-a)pra0 vi0 / tasmai pariNAmini tadarthe aJ (-a)pra0 vi0 / tasmai pariNAmini tadarthe jya(-ya)pra0 vi0 / tasmai pariNAmini tadarthe eyaNa(-eya)pra0 vi0| sA'sya eyaNa(-eya)pra0 vi0 / sA'tra eyaNa(-eya)pra0 vi0 / tasyAhe kriyAyAM vatpra0 vi0 / syAderive vatpra0 vi0| tatreve vatpra0 vi0| tasyeve vatpra0 vi0| tasya bhAve tva-tala(-ta)pra0 vi0 / tasya bhAve iman(-ima)pra0 vi0| tasya bhAve aN(-a)pra0 vi0 / tasya bhAve TyaNa(-ya)pra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca TyaNa(-ya)pra0 vi0| tasya bhAve karmaNi ca akaJ (-aka)pra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca yapra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca eyaNa (-eya)pra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca aJ (-a)pra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca aNa(-a)pra0 vi0| 71 / 48 7149 7151 71152 22-41 28, 29 29 71153 7.154 71 / 55-7 / 176 7 / 1158,7159 71 / 59 7159 71159-7 / 1264 71162,7172-7175 7263,7164 71 / 65 29-33 32, 38 71 / 66 33 34 35-38 71 / 67-7171 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH sUtrAka patrAGka 7176 7177 7178 7179 7/180 7181-7 / 1 / 83 7184 7185 7 / 1686 7 / 187 7188 7 / 1 / 89 71290 71 / 91 7192 tasya bhAve karmaNi ca Iyapra0 vi0 / tasya bhAve karmaNi ca tvapra0 vi0 / tasya kSetre zAkaTa-zAkinapra0 vi0| tasya kSetre InaJ (-Ina)pra0 vi0 / tasya kSetre eyaJ (-eya)pra0 vi0 / tasya kSetre yapra0 vi0| tasya rajasi kaTapra0 vi0| tasya ahnA gamye InaJ (-Ina)pra0 vi0 / tasya jalpe Ina (-Ina)pra0 vi0| tasya pAke kuNapra0 vi0| tasya mUle jAhapra0 vi0| tasya mUle tipra0 vi0| tasya sahe elupra0 vi0| tasya sahe Ulapra0 vi0| tasya asahe Alupra0 vi0| tadasminnarthe Inapra0 vi0| amantebhyo vyApnotyarthe Inapra0 vi0| amantAd baddhA'rthe Inapra0 vi0 / amantAd neyo'rthe Inapra0 vi0 / amantAd attyarthe Inapra0 vi0 / anubhavatyarthe InAntAH parovarINAdayo nipAtitAH / gAmini Inapra0 vi0| alaGgAmini Inapra0 vi0| alaGgAmini yapra0 vi0| alaGgAmini Iyapra0 vi0| samAMsamInAdaya Ina-InaJ(-Ina)antA nipAtitAH / svArthe Inapra0 vi0| tasya tulye kapra0 vi0| kapratyayaniSedhakavidhAnam / tasya tulye eyaJ(-eya)pra0 vi0 / tasya tulye eyac(-eya)pra0 vi0 / 71 / 93 7294,7195 7196 71297 7/1298 48,49 71499 71100,71 / 101 7 / 1 / 102-7 / 1 / 104 71 / 103,71 / 104 7 / 1 / 104 71 / 105 71 / 106,7 / 2107 71 / 108 7 / 1 / 109-71 / 111 71 / 112,7 / 1 / 113 7 / 1 / 113 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII viSayaH sUtrAGkaH patrAGkaH 71 / 114,71115 71 / 116,71 / 117 7 / 1 / 118 tasya tulye yapra0 vi0| tasya tulye Iyapra0 vi0| tasya tulye aNa(-a)pra0 vi0 / tasya tulye apra0 vi0| tasya tulye ikapra0 vi0| tasya tulye ikaN(-ika)pra0 vi0| tasya tulye TIkaNa(-Ika)pra0 vi0|, tasya vistRte zAla-zaGkaTa-kaTapra0 vi0 / saGkIrNAdiSvartheSu kttpr0vi0| avanate kaTa-kuTArapra0 vi0 / nAsAnatau nAsAnativati ca TiTa-nATa-bhraTapra0 vi0 / nAsAnatau nAsAnativati ca ina-piTa-kapra0 vi0| nAsAnatau nAsAnativati nIrandhre ca biDa-birIsapra0 vi0| cakSuSi lapra0 vi0| upatyakA-adhityakA nipAtitau / saGghAte vistAre ca kaTa-paTapra0 vi0 / sthAne goSThapra0 vi0| dvitve goyugapra0 vi0 / SaTtve SaDgavapra0 vi0| snehe tailapra0 vi0| tatra ghaTate Thapra0 vi0| tadasya sajAte itapra0 vi0 / aprANini tadasya sajAte itapra0 vi0 / tadasya mAtraT(-mAtra)pra0 vi0| tadasya aNa(-a)pra0 vi0 / tadasya dajaTa(-daghna)-dvayasaTa(-dvayasa)pra0 vi0 / tadasya asaMzaye mAtraDAdipratyayaluvidhAnam / tadasya saMzaye mAtraDAdipratyayalubvidhAnam / tadasya saMzaye mAtraT(-mAtra)pra0 vi0| tadasya Din(-in)pra0 vi0 / tadasya meye atu(-at)pra0 vi0 / 712119 71 / 120 71 / 121,7 / 1 / 122 71 / 122 71 / 123,7 / 1 / 124 71 / 125 71 / 126 71 / 127 7 / 1 / 128 71 / 129 7 / 1 / 130 71 / 131 71 / 132 71 / 133 71 / 134 7 / 1 / 135 71 / 136 71 / 137 71 / 138 7 / 1 / 139 7 / 1 / 140 7 / 1 / 141 71142 71 / 143 7 / 144 7 / 1 / 145,7 / 1 / 146 71 / 147 71 / 148 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIII viSayaH sUtrAGkaH patrAGkaH 71149 tadasya meye DAvAdi-atu(-at)pra0 vi0 / tadasya saMkhyeye meye Dati(-ati)pra0 vi0 / tadasya avayavini tayaTa(-taya)pra0 vi0 / tadasya avayavini ayaTa(-aya)pra0 vi0 / tadasya mUlye kreye vA mayaT(-maya)pra0 vi0 / tadasmin zate sahasre ca Da(-a)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe DaTa(-a)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe tama(-tama)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe maT(-ma)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe pittithaT(-titha)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe pit ithaT(-itha)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe pit thaT(-tha)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe thaT(-tha)pra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe ya-Iyapra0 vi0 / asya saMkhyApUraNe tIyapra0 vi0 / pUrvamanena kartari inpra0 vi0| prathamAntebhyo'nena kartari inpra0 vi0| prathamAntAdanena kartari ika-inpra0 vi0 / anveSTari anupadI nipAtitaH / anveSTari dANDAjinikAdinipAtitAH / kSetre'nyasminnAzye iyapra0 vi0 / chando'dhIte iyapra0 vi0| indriyaM nipaatitm| tena vitte caJcu-caNapra0 vi0 / tena granthasya grAhake kapra0 vi0 / tena parijAte kapra0 vi0| saptamyantAt kAme kapra0 vi0| saptamyantAt sakte kapra0 vi0 / saptamyantAt sakte AchUne ikaNa(-ika)pra0 vi0| taM hAriNi kapra0 vi0| DasyantAdaciroddhRte kpr0vi0| 71 / 150 7 / 1 / 151 7 / 1 / 152 7 / 1 / 153 7 / 1 / 154 7 / 1 / 155 7 / 1 / 156-7 / 1 / 158 7 / 1 / 159 7 / 1 / 160 7 / 1 / 161 71162 7 / 1 / 163 712164 7 / 1 / 165,71166 71 / 167 7 / 1 / 168 71 / 169 71 / 170 7 / 1 / 171 7 / 1 / 172 7 / 1 / 173 71 / 174 7 / 1 / 175 71 / 176,71177 7 / 1 / 178 7 / 1 / 179 7 / 1 / 180 71 / 181 7 / 1 / 182 71183-7 / 1 / 185 83, 84 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV viSayaH sUtrAGkaH taM kAriNyarthe kapra0 vi0| 7 / 1 / 186 ArUDhe kapra0 vi0| 71 / 187 kamitari kapra0 vi0| 71 / 188,7 / 1 / 189 so'sya mukhye kapra0 vi0| 71 / 190 karabhe zRGkhalako nipAtitaH / 7 / 1 / 191 unmanasi kapra0 vi0| 71192 so'sya roge kapra0 vi0| 7 / 1 / 193 saH prAyo'nnamasminnAmni ka-aNa(-)-inpra0 vi0| 71 / 194-7 / 1 / 196 draSTari inpra0 vi0| 7 / 1 / 197 saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH / taddhitaprakaraNam / sUtrasaMkhyA-172 / patrAGkaH 88-174 M . tadasyAsti tadasminnastIti viSaye matu(-mat)pra0 vi0| matvarthe ikapra0 vi0| matvarthe inpra0 vi0| matvarthe ilapra0 vi0| matvarthe Arakapra0 vi0| matvarthe inapra0 vi0| matvarthe Imasapra0 vi0| matvarthe tapra0 vi0| matvarthe bhapra0 vi0| matvarthe yusa-ti-yas-tu-vapra0 vi0 / matvarthe Ulapra0 vi0| matvarthe lapra0 vi0| matvarthe ilapra0 vi0| 100 72 / 1-7 / 2 / 54 88-116 7 / 2 / 3,7 / 2 / 5-7 / 2 / 10 92,93-98 72 / 4-7 / 2 / 10,712 / 59-772 / 70 93-98, 118-124 7 / 2 / 9,72 / 10 7 / 2 / 11,7 / 2 / 12 72 / 13,72 / 14 7 / 2 / 14 72 / 15,72 / 18 * 99, 100 7 / 2 / 16,72 / 18 72 / 17,7 / 2 / 18 7 / 2 / 19 7 / 2 / 20-7 / 2 / 23 101-103 7 / 2 / 22,7 / 2 / 23,7 / 2 / 28,7 / 2 / 36 102,103, 106,109 7 / 2 / 24 103 72 / 24 7 / 2 / 25 104 7 / 2 / 26 7 / 2 / 27 7 / 2 / 28 106 7 / 2 / 29-72 / 31 106,107 101 103 matvarthe Alapra0 vi0| matvarthe ATapra0 vi0| matvarthe gminpra0 vi0| matvarthe rapra0 vi0| matvarthe valac(-vala)pra0 vi0| matvarthe zapra0 vi0| matvarthe npr0vi0| 104 105 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV viSayaH sUtrAGkaH patrAGkaH matvarthe anapra0 vi0| matvarthe Na(-a)pra0 vi0| matvarthe aNa(-)pra0 vi0 / 72 / 32 72 / 33 7 / 2 / 34-7 / 2 / 36, 7 / 2 / 55, 7 / 2 / 73 107 107 108, 109, 116, 125 7 / 2 / 37 110 72 / 38 110 110, 111 111 111 111, 112 112, 113 113, 114, 115 114 7 / 2 / 39,7 / 2 / 40 7 / 2 / 41 72 / 42 72 / 43,72 / 44 7 / 2 / 45,72 / 46 72 / 47,7 / 2 / 48,7 / 2 / 51 7 / 2 / 49,7 / 2 / 50 72 / 51 7 / 2 / 53,7254 7 / 2 / 56-7 / 2 / 58 7 / 2 / 71,72 / 72 7 / 274 7 / 275 7 / 276,72 / 77 7 / 278 115 115,116 116,117 matvarthe mapra0 vi0| matvarthe Irapra0 vi0| matvarthe Dura(-ura)pra0 vi0| matvarthe irapra0 vi0| matvarthe Alupra0 vi0.| matvarthe vapra0 vi0| matvarthe apra0 vi0| matvarthe vinpra0 vi0| matvarthe minpra0 vi0| matvarthe valapra0 vi0| matvarthe ypr0vi0| matvarthe ikaNa(-ika)pra0 vi0 / matvarthe Iyapra0 vi0| matvarthe akapra0 vi0| tadasya prakAre jAtIyar(-jAtIya)pra0 vi0| tadasya prakAre kapra0 vi0| bhUtapUrve pcaraTa(-cara)pra0 vi0| bhUtapUrve InaJ (-Ina)pra0 vi0| SaSThyA bhUtapUrve rUpya-pcaraT(-cara)pra0 vi0 / SaSThyA vyAzraye tasu(-tas)pra0 vi0| SaSThyA pratIkAre tasu(-tas)pra0 vi0 / sarvobhaye tasu(-tas)pra0 vi0| sambhavadvibhaktyantebhyaH tasu(-tas)pra0 vi0 / akartustRtIyAyAH kSepAdyartheSu tasu(-tas)pra0 vi0| paJcamyAH tasu(-tas)pra0 vi0| paJcamyAH pittaspra0 vi0| tasantA ito-'taH-kuto nipAtitAH / sarvavibhaktyanAt pittaspra0 vi0| 124, 125 127 128 7279 128 128 129 7 / 2 / 80 7 / 2 / 81 -7 / 2 / 82 7 / 2 / 83 7 / 2 / 84 7 / 2 / 85,7286 712187,7 / 2 / 88 7 / 2 / 89 7 / 2 / 90 72 / 91 130,131 131 131 132 133 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH sarvavibhaktyantebhyaH trap (tra) pra0 vi0 kva - kutrA - 'treha bantA nipAtitAH / kAle dApra0 vi0 / kAle sadAdyAH zabdA nipAtitAH / ahni kAle sadyo 'dya paredyavi nipAtitAH / ahi kAle es dyuspra0 vi0 / varSe kAle aiSama:- parut-parAri nipAtitAH / anadyatane kAle pri0 vi0 / prakAre thApra0 vi0 / prakAre katham-ittham nipAtitau / prakAre dhApra0 vi0 / vicAle dhApra0 vi0 / prakAre vicAle ca dhyamaJ (dhyam) pra0 vi0 / prakAre vicAle ca dhamaJ (dham) edhApra0 vi0 / prakAravati vicAlavati ca dhaN (gha) pra0 vi0 / vAravati kRtvasUpra0 vi0 / vAravati sucpra0 vi0 / Asanne kriyApravRttI dhApra0 vi0 dig- deza - kAleSu dhApra0 vi0 / dig- deza - kAleSu ri-riSTAtpra0 vi0 / dig- deza - kAleSu as - astAtpra0 vi0 / dig- deza - kAleSu stAtpra0 vi0 / digdezakAleSu atasUpra0 vi0 / dig- deza - kAleSu Atpra0 vi0 / dizi-deze Apra0 vi0 / dUre dizi-deze A-Ahipra0 vi0 / dizi-deze A-Ahipra0 vi0 / adUre digdezakAleSu enapra0 vi0 / dig- deza - kAleSu thA- enapratyayayorlubvi0 / Ati arddha apara dikpUrvapadasya ca pazca vi0 / prAgatattattve vipra0 vi0 - XVI sUtrAGgaH 7292, 72 / 94 72 93 72 95 72 96 72 / 97 72/987 299 72100 72/101 72102 7 2 103 772/104 72/105 72106 72 107 72 108 72 109 72/110, 72 / 111 72112 72 / 113 72 / 114 72 / 115 72 / 116 72/117 72 / 118 72119 72 120 72 121 72 122 72 123 72124 7 2 125 72126 For Personal & Private Use Only patrAGkaH 134, 135 134 135. 136 136 * 136, 137 137 137 138 139 139 139 140 141 141 142 142, 143 143 143 144 144 145 146 147 148 148 149 149 150 151 152 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVII viSayaH sUtrAGka: patrAGka 153 ,155 155 72 / 127 72 / 128 7 / 2 / 129 7 / 2 / 130,7 / 2 / 131 72 / 132 7 / 2 / 133 72 / 134 72 / 135,7 / 2 / 136 155, 156 156 156 157 157, 158 158 72 / 137 159 159 159 160 cvau arusAdInAmantasya luga vidhAnam / cvau is-usantasya bahulaM luga vidhAnam / cvau bahulaM vyaJjanAntasya IkAro'nto vi0 / prAgatattattve vyAptau ssAt vi0| adhIne ssAt vi0| deyopAdhike'dhIne trApra0 vi0| svArthe trApra0 vi0| kRgA kRSau DAc(-DA)pra0 vi0 / kRgA yApanAyAM DAc-DA)pra0 vi0 / kRgA ativyathane DAc(-DA)pra0 vi0 / kRgA niSkoSaNe DAc(-DA)pra0 vi0| kRgA AnukUlye DAc(-DA)pra0 vi0 / kRgA prAtikUlye ddaac(-ddaa)pr0vi0| kRgA pAke DAc(-DA)pra0 vi0 / kRgA azapathe DAc(-DA)pra0 vi0 / kRgA vapane DAc(-DA)pra0 vi0 / anitau kRbhvastinA DAc(-DA)pra0 vi0 / itau ato lug vidhAnam / dvitve itau ato alug vidhAnam / dvitve itau atsambandhitakAralug vidhAnam / dvitve Adyatasto DAci luga vidhAnam / iSTe'niSTe ca zas(-zas)pra0 vi0 / vIpsAyAM zaspra0 vi0| dAne daNDe vIpsAviSaye akala(-aka)pra0 vi0| svArthe TIkaN(-Ika)pra0 vi0| niSphale piJja-pejapra0 vi0| svArthe dvayasad(-dvayasa)-mAtra(-mAtra)pra0 vi0 / svArthe kArapra0 vi0| svArthe ephapra0 vi0| svArthe dheyapra0 vi0| svArthe ypr0vi0| 160 160 160 161 162 72 / 138 72 / 139 72 / 140 7 / 2 / 141 72 / 142 7 / 2 / 143 72 / 144 7 / 2 / 145 7 / 2 / 146 7 / 2 / 147 7 / 2 / 148 7 / 2 / 149 7 / 2 / 150 7 / 2 / 151 7 / 2 / 152 7 / 2 / 153 72 / 154 72 / 155 7 / 2 / 156 72 / 157 7 / 2 / 158 162 162 162 163 165 72 / 159 For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH svArthe Ina-tana - na- pra0 vi0 / purANe na Ina-tana-lapra0 vi0 / svArthe talu (ta) pra0 vi0 svArthe Iyapra0 vi0 / svArthe yaN (ya) pra0 vi0 / svArthe aN (a) pra0 vi0 svArthe zarIre bheSaje mRge-aN (a) pra0 vi0 / svArthe sandiSTe aN(a)- ikaN- (ika) pra0 vi0 / svArthe ikaN ( ika) pra0 vi0 / svArthe tikapra0 vi0 / prazaste sa snapra0 vi0 / nindye pAzap ( - pAza) pra0 vi0 / prakRSTe tamap (tama) pra0 vi0 / XVIII dvayormadhye prakRSTe vibhajye ca prakRSTe tarap ( - tara) pra0 vi0 / lakSyAnusAreNa svArthe'pi tarap (tara) pra0 vi0 asattve tamap-taraporantasya Am vi0 / tamap-taraporviSaye iSTha-Iyasu ( - Iyas) pra0 vi0 / prazaste rUpapa (rUpa) pra0 vi0 ISadasamApte kalpap (-kalpa) - dezyap (-dezya) - dezIyar (dezIya) pra0 vi0 / ISadasamApte nAmnaH prAg bahupra0 vi0 / kabantAt tamabAdipratyayaniSedhavidhAnam / svArthe maNau ca kapra0 vi0 / rakte- anityavarNe ca kapra0 vi0 / Rtau kapra0 vi0 pazau kapra0 vi0 / sUtrA 72 160 72161 72162 72163 72164 72 165 72166 72167 72 168 72 169, 7 2 170 saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH / taddhitaprakaraNam / sUtrasaMkhyA 182 / patrAGkaH 175-283 prakRte mayaT ( - maya) pra0 vi0 / 73 / 1 prakRte 'sminniti viSaye mayaTU (-maya) pra0 vi0 / 732 prakRte 'sminniti viSayayorbahuSu samUhavat mayaT (-maya) capra0 vi0 773 / 3 734 7/3/5 736 73/7 738 73 / 9 73|10 72171 72172 73 / 11 73 / 12 73|13, 73|14 7 / 3 / 15- 713217 73|18, 7 / 3 / 19 73/20 73 / 21 For Personal & Private Use Only patrAGkaH 169 . 170 170. 170 170 171 172 173 173 173 174 175 175 176 176 177 179 180 180 182 184 184 187 188, 189 189, 190 190, 191 191 191 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH vedasamAptau pra0 vi0 / tanu-putrAdiSvartheSu pra0 vi0 / bhAge mAne Ja ( - a) pra0 vi0 / mAne kapra0 vi0 / asahAye Akin-kapra0 vi0 / kap pratyayAdhikAraMvidhAnam / antyasvarAtpUrvo'k vi0 / kAgamaM tUSNIkAM nipAtita: / kutsitA - 'lpA- jJAte kabAdipra0 vi0 / anukampAyAM tadyuktanItau ca kabAdipra0 vi0 / anukampAyAM iya-ika-ilapra0 vi0 / anukampAyAM aDa-aka- iya-ika - ilapra0 vi0 / anukampAvihitasvarAditaddhitapratyayasyAderlugvidhAnam / anukampAyAM kapn (-ka) pra0 vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye uttarapadalug vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye dvitIyasvarAdUrdhvaM zabdalug vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye dvitIyasandhyakSararUpazabdasya tena lug vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye tRtIyasvarAdUrdhvaM zabdalug vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye turyasvarAdUrdhvaM zabdalug vi0 / anukampAvihitasvarAdipratyaye pUrvapadalug vi0 / hrasve kap(-ka)-ra-ru-Dupa( - upa) - taraT (-tara) pra0 vi0 / hAse pittarad (-tara) pra0 vi0 / dvayornirddhArye itara ( - atara ) pra0 vi0 / bahUnAM prazne Datama(-atama ) - Datara ( - atara) pra0 vi0 / anatyante kap (ka) pra0 vi0 / sAmivacane'natyante kappratyayaniSedhavidhAnam / svArthe nityaM aN (a) pra0 vi0 / svArthe drisaMjJaH Jya (ya) pra0 vi0 / svArthe drisaMjJaH JyaT (-ya) pra0 vi0 / svArthe drisaMjJaH TeNyaN(-eNya) pra0 vi0 / XIX sUtrAGkaH 73 / 22 7/3/23 73 / 24-713 / 26 7326 73 / 27 73 / 28 7 / 3 / 29-713131 7 / 3 / 32 7 3 33 7|3|34 7/3/35 7/3/36 7 3 37 7/3/38, 7/3/39 7|3|40 7341 7342 7|3|43 7|3|44 7 / 3 / 45 7|3|46 - 713150 7/3/51 7/3/52, 7/3/53 7/3/54, 7/3/55 7/3/56 73/57 7/3/58, 7359 7|3|60, 733 / 61 7362, 7363 73 / 64 For Personal & Private Use Only patrAGkaH 191 192 192 192-193 193 193 193-197 197 198 199 200 201 202 202, 203 204 204 205 205 206 206 207, 208 208 209 209, 210 210 211 212, 213 213 214, 215 216 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH / sUtrAGkaH patrAGka 7365 216 217 7 / 3 / 66 73 / 67 218 7 / 3 / 68 218 svArthe disaMjJaH aJ(-a)pra0 vi0| svArthe disaMjJa: aN(-a)pra0 vi0| svArthe drisaMjJaH Iyapra0 vi0| svArthe yaJ(-ya)pra0 vi0| smaasaantaadhikaarvi0| smaasaantnissedhkvi0| ic(-i)smaasaantvi0| at(-a)smaasaantvi0| 220 221-223 224 att(-a)smaasaantvi0| dd(-a)smaasaantvi0| 226-238, 250-252 238-249 252, 253 256, 257 . 254-256 258-261 ____262 263 7 / 3 / 69 7 / 370,7373 73 / 74,7375 7376-7 / 3 / 98, 73 / 119-7 / 3 / 122 7 / 3 / 99-7 / 3 / 118 73 / 123,73 / 124, 73 / 128,73 / 129 7 / 3 / 125-7 / 3 / 127 7 / 3 / 130-7 / 3 / 136 7 / 3 / 137,73 / 138 73 / 139 7 / 3 / 140 7 / 3 / 141-7 / 3 / 143 7 / 3 / 144-73 / 147 73 / 148-73 / 150 7 / 3 / 151-73 / 154 7 / 3 / 155-7 / 3 / 156 7 / 3 / 157 7 / 3 / 158,73 / 159 7 / 3 / 160 7 / 3 / 161,7 / 3 / 162 7 / 3 / 163 73 / 164 73 / 165,7 / 3 / 166 73 / 167, 73 / 168 7 / 3 / 169 tt(-a)smaasaantvi0| ap(-)smaasaantvi0| assmaasaantvi0| iiysmaasaantvi0| iksmaasaantvi0| ansmaasaantvi0| it(-i)smaasaantvi0| bahuvrIhau pAdasya pAd AdezaH-samAsAntavi0 / bahuvrIhau dantasya datR Adeza:-samAsAntavi0 / bahuvrIhau jAnoH ju-jJa Adeza:-samAsAntavi0 / bahuvrIhau mitre-'mitre hRdayasya hRd AdezaH-samAsAntavi0 / bahuvrIhau dhanuSo dhanvan AdezaH-samAsAntavi0 / bahuvrIhau nAsikAyA nas Adeza:-samAsAntavi0 / bahuvrIhau nAsikAyA nasa aadesh:-smaasaantvi0| bahuvrIhau nAsikAyA khu-kha-gra aadeshaa:-smaasaantvi0| bahuvrIhau jAyAyA jAni aadesh:-smaasaantvi0| bahuvrIhau kAkudasya dakArasthAkArasya luk-samAsAntavi0 / bahuvrIhau kakudasya dakArasthAkArasya luk-smaasaantvi0| bahuvrIhau striyAM Udhaso n aadesh:-smaasaantvi0| 263 264-266 266, 267 268-269 270, 271 272 272 273 273 274 275 275 275,276 276 277 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXI viSayaH 290 sUtrAGka patrAGkaH bahuvrIhau kac(-ka)samAsAntavi0 / 73 / 170-73 / 175 277-280 bahuvrIhau kc(-k)smaasaantnissedhkvidhaanm| 7 / 3 / 176-7 / 3 / 182 280-283 saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH / taddhitaprakaraNam / sUtrasaMkhyA-122 / patrAGka: 284-377 JNiti taddhite AdisvaravRddhividhAnam / 74 / 1 284 JNiti taddhite AdisvaravRddhiryAderiy ca vi0 / 7 / 4 / 2 JNiti taddhite vRddhiprasaGge AdisvarasyAkAravi0 / 7 / 4 / 3 Niti taddhite Adisvarasya aikaarvi0| 7 / 4 / 4 JNiti taddhite yvo vRddhiprasaGge yvaH prAg ai-au aagmvi0| 745, 7 / 4 / 6 287, 288 JNiti taddhite vRddhiprAptau yAt prAg ai Agamavi0 / 7 / 4 / 7,7148 Niti taddhite yvaH prAg ai-auAgamaniSedhavi0 / 74/9-74/11 290-292 aniti Niti taddhite vAt prAg au Agamavi0 / 74 / 12,7 / 4 / 13-7 / 4 / 17,7 / 4 / 19-7 / 4 / 23 292, 293-296, 297-301 JNiti taddhite pUrvottarapadayorAdisvaravRddhividhAnam / 7 / 4 / 24-7 / 4 / 28 302-306 Niti taddhite uttarapadAdisvaravRddhiniSedhaka vi0| . 7/4/29 306 aNAdyantAH sAravAdayo nipAtitAH / 7 / 4 / 30 tamabAdipratyayAntA antamAdayo nipAtitAH / 74 / 31 308 NISTheyasau vinmatoluMb vi0| 74 / 32 NISTheyasuSu alpa-yUnoH kan Adezavi0 / 74 / 33 309 NISTheyasuSu prazasyasya zra Adezavi0 / 74 / 34 309 NISTheyasuSu vRddha-prazasyasya jya Adezavi0 / 74/35 310 IyasupratyayAntaH jyAyAn nipAtitaH / 74 / 36 NISTheyasuSu bADhA-'ntikayoH sAdha-neda Adezavi0 / 7 / 4 / 37 NISTheyasuSu imani ca priyAdInAM prAdaya Adezavi0 / 74 / 38 311 NISTheyasuSu imani ca pRthvAdInAmRkArasya ra Adezavi0 / 7 / 4 / 39 314 NISThayorbahorbhUya aadeshvi0| 74|40 317 Iyasau imani ca baho-- Adezavi0 / 74|41 NISTheyasuSu imani ca sthUlAdInAmantasthAderluk-nAminazca guNavi0 / 7 / 4 / 42 317 NISTheyasuSu imani ca tRpratyaya-antyasvarAderlugvidhAnam / 7 / 4 / 43 319 NISTheyasuSu imanAdau ca antysvraadirvyvlugnissedhvi0|| 7 / 4 / 44-74/55 320-325 aNi antyasvarAdeluMga vi0| 74/56-74/60 326, 327 taddhite apadasaMjJaka-nAntAnAmantyasvarAdeluMga vi0 / 74 / 61-7464 327-330 307 308 310 310 317 For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII viSayaH sUtrAGka: patrAGka 7/4/65 7466 74/67 74/68 330 331 332 333 74 / 69 3430 335 7/471 335 74/72 337 74/73 338 74/74 339 74/75 339 74/76 ooo taddhite apadasaMjJaka-avyayAnAmantyasvarAdeluMga vi0 / InAdaTvarjite taddhite'padasyA'ho'kAralug vi0 / taddhite Diti viMzaterapadasya teluMga vi0 / taddhite apadayoravarNa-ivarNayoluMga vi0 / taddhite eye uvarNasya luga vi0 / taddhite uvarNasya av vi0| ikapratyayasambandhina ikArasya luga vi0 / sambhrame pdaadiinaamskRtpryogvi0| bhazA-5'bhIkSNyA-'vicchede tamabAdipratyayaprAg dviH vi0| nAnAvadhAraNe padasya dviH vi0|| Adhikye AnupUrthe ca padasya dviH vi0 / strIbhAvaprazne Datara-DatamAntazabdasya dviH vi0| anyato'tizaye pUrva-prathamazabdasya dviH vi0| pAdapUraNe propotsamupasargA dviH vi0 / sAmIpye adho'dhyupari dviH vi0| vIpsAyAM dviH vi0| vIpsAyAM vyuktasyAdyasya syAdeH pillaba vi0 / vIpsAyAM dvizabdasya dvandvaM nipaatitH| rahasyAdiSu dvizabdasya dvandva nipAtitaH / lokajJAte'tyantasAhacarye dvizabdasya dvandvaM nipAtitaH / AbAdhe vartamAnaM zabdarUpaM dviH vi0 / guNe guNini vA vartamAnaH zabdo dviH vi0| akRcchre priya-sukhazabdo dviH vi0 / varjane vAkyAvayavaH parizabdo dviH vi0 / sammatyAdyartheSu dvitve-Adau antyasvaraH plutavi0 / plutaprakaraNavidhAnam / paribhASAprakaraNavidhAnam / 340 340 341 74/78 74/79 341 341 7 / 4 / 80 7 / 4 / 81 74 / 82 342 343 343 7 / 4 / 83 74 / 84 344 74 / 85 344 74 / 86 345 74 / 87 74 / 88 74 / 89-74/90 74 / 91-74 / 103 7 / 4 / 104-7 / 4 / 122 345 345 346, 347 347-354 355-377 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // // aham // kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkA DhuNDhikA // atha saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // yaH // 7 // 11 // [yaH] ya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / adhikAro'yam ||ch| vahati ratha-yuga-prAsaGgAt // 7 / 12 // [vahati ] vahatIti vahan, tasmin / [rathayugaprAsaGgAt ] rathazca yugazca prAsaGgazca = rathayugaprAsaGgama, tasmAt / tamityanuvartate / [rathyaH] rathaM vahati = rathyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [dvirathyaH] dvau rathau vahati = dvirathyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'ra: padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH / [yugyaH ] yugaM vahati = yugyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'raH padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH / [prAsaGgyaH ] praSajaM saGge (173) SaJ / 'SaH so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) saJ / prasajyata iti prAsaGgaH / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'ghaDyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) prasya dIrghaH / 'kte'niTazcajoH ka-gau ghiti' (4 / 1 / 111) ja0 - ga0 / yatkASThaM vatsAnAM damanakAle skandhe Aropyate tadvahati yaH sa prAsaGgyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / yattvanyat prasaGgAdAgataM prAsaGgamiti tadvahati tatra na bhavatyanabhidhAnAt ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / dhuro yai // 7|1|3 // [ dhuraH ] dhur paJcamI Gasi / [ yaiyaN ] yazca eyaN ca = yaiyaN / prathamA si / = [ dhuryaH, dhaureyaH ] dhur / dhuraM vahati dhuryaH, dhaureyaH / anena ya eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svareSvAdaNititaddhite' (7|4|1) vRddhiH au / prathamA si / 'so ruH' (22172) sa0ra0 / [ dhurI] dhuraM vahati dhurI / matAntare yaTpra0ya / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2|488 ) yaluk / [ dhaureyakaH ] dhuraM vahati = dhaureyakaH / matAntare eyakaNpra0 eyaka / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 ||ch / vAmAdyAderInaH // 7 // 1 // 4 // [ vAmAdyAdeH ] vAma AdiryeSAM te = vAmAdayaH / ta eva Adiryasya saH = vAmAdyAdistasmAt / [Ina: ] Ina prathamA si / = [vAmadhurINaH ] vAma-dhur maNDyate / vAmA dhUH 'At' (2|4|18) Appra 0 A / vAmadhuraM (rAM) vahati Aluk / 'ra-SRvarNAnno Na0' (2|3|63) na0 Na0 / vAmadhurA / 'dhuro'nakSasya ' ( 7|3|77) atsamAsAntaH - a / vAmadhurINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) = [ sarvadhurINaH ] sarvA dhUH sarvadhurA / 'dhuro'nakSasya' (7|3|77) atsamAsAntaH a / 'At' (2|4|18) Appra0 A / 'sarvadhurAM vahati = sarvadhurINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'ra- SRvarNAnno Na0 (2 / 3 / 63) na0 0 / a / 'At' (2|4|18) [ uttaradhurINaH ] uttarA dhUH = uttaradhurA / 'dhuro'nakSasya ' ( 7 / 3 / 77) atsamAsAntaH saMjJA - taddhitottarapade' (3 / 1198) = Appra0 - A / uttaradhurAM vahati uttaradhurINaH / anena Inapra0 / 'digadhikaM samAsaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2 / 3 / 63) na0 0 / [dakSiNadhurINaH ] dakSiNA dhUH dakSiNadhurA / 'dhuro'nakSasya ' ( 7 / 3 / 77) atsamAsAntaH - a / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / dakSiNadhurAM vahati = dakSiNadhurINaH / 'digadhikaM saMjJA - taddhitottarapade' (3|1 / 98) samAsaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'ra- SRvarNAno Na0 ' (2 / 3 / 63) na0 ja0 ||ch / azcaikAdeH // 7|115 // [ azca ] a prathamA si / 'so ruH' [ ekAde: ] eka Adiryasya saH = (2|1 / 72 ) sa0ra0 / ca prathamA si / ekAdiH tasmAt / [ ekadhuraH, ekadhurINaH ] eka-dhur / ekA ekasya vA dhUrekadhurA / athavA ekA dhUrasmin cakre tat = ekadhuram / 'dhuro'nakSasya ' ( 7 / 3 / 77) atsamAsAntaH - a / prathame 'At' (2|4|18) Appra0 A / ekadhurAM ekadhuraM va vahati = ekadhuraH, ekadhurINaH / anena a-Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / 'ra-SRvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) na0 0 // chA / For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ halasIrAt ] halazca sIrazca = halasIram tasmAt / [ikaN ] ikaN prathamA si / [ hAlika: ] halaM vahati 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / = hala - sIrAdikaN // 7 116 // hAlikaH / anena ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / [ sairikaH ] sIraM vahati = sairikaH / anena ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svareSvA0' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk ||ch|| [ zakaTAMt] zakaTa paJcamI Gasi / [ aN ] aN prathamA si / [ zAkaTo gau: ] zakaTaM vahati = zAkaTo gauH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / zakaTAdaN // 71 // 7 // nanu ca 'tasyedam' (6 / 3 / 160) iti zakaTAdaN, 'hala-sIrAdikaN' (7/16) iti hala - sIrAbhyAM ikaN siddha eva ca, yo hi yadvahati sa tasya sambandhI bhavati, 'hala - sIrA0' 'zakaTAdaN' iti sUtradvayaM kimartham ? satyam 'vahati ratha0 ' (71 / 2) ityatra rathavadeva tadantArthaM alubarthamityarthaH upAdAnam, tenAtrApi dvigau dvairUpyaM bhavati / [dvizakaTa: ] dvayoH zakaTayorvoDhA = dvizakaTaH / [ dvihala: ] dvayorhalayorvoDhA = dvihalaH / [[dvisIra : ] dvayoH sIrayorvoDhA = dvisIraH / triSvapi 'tasyedam' (6 / 3 / 160 ) aNpra0, na tu hala - sIrAbhyAM zaiSikeNa ikaN, tena kevalAbhyAmekaM bhaNitatvAt, 'dvigoranapatye ya-svarA''derlubadviH' (6 / 1 / 24) lup / [ dvaizakaTa: ] dve zakaTe vahati = dvaizakaTa: / 'tasyedam ' ( 6 | 3 | 160) aNpra0 a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = 3 [ dvaihalikaH ] dve hale vahati dvaihalikaH / 'hala - sIrAdikaN' (7/16) ikaNpra0 ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = [ dvaisIrikaH ] dve sIre vahati dvaisIrikaH / 'hala - sIrAdikaN' (7|1|6) ikaNpra0 ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch / vidhyatyananyena // 7 // 1 // 8 // [vidhyati ] vya (vi)dhyatIti vyadhan, tasmin / [ ananyena ] na anyat = ananyat tena / 'an svare' ( 3 / 2 / 129) an / tamiti varttate / For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM buNDikAyAM / [padyAH zarkarAH ] pAda / pAdau vidhyanti = padyAH zarkarAH / anena yapra0 / 'hima- hati kASi-ye pad' (3/2/96) pAdasya pad0 / jas / 4 [ UravyAH kaNTakAH ] UrU vidhyanti = UravyAH / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / jas / kaNTakAH / [ urasyA vAtA: ] uras / uro vidhyanti = urasyA vAtAH / anena yapra0 / jas ||ch|| dhana- gaNAllabdhari // 7 // 1 // 9 // [ dhanagaNAt ] dhanazca gaNazca = dhanagaNam, tasmAt / [labdhari ] 'DulabhaS prAptau' (786) labh / labhata ityevaMzIlaH / 'tRn zIla- dharma - sAdhuSu' (5/2/27) tRnpra0 tR / 'adhazcaturthAt tathordhaH' (2 179) ta0 dha0 / 'dhuTastRtIyaH' (22176) bha0 ba0(?) ('tRtIyastRtIya0' ( 1 | 3 | 49 ) bha0 ba0 ), tasmin / [ dhanyaH ] dhana / dhanaM labdhA = dhanyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [gaNyaH ] gaNaM labdhA = gaNyaH / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / labdheti tRnnantam / ayamabhiprAyaH syAdityAzaGkAyAM tRnnantamityAha || || 'Naka-tRcau' (5 / 1 / 48) ityanena tRcpratyaye dhana-gaNazabdAbhyAM SaSThI No'nnAt // 7|1|10 // [No'nnAt ] Na prathamA si / anna paJcamI Gasi / [ AnnaH] anna / annaM labdhA = AnnaH / anena Napra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch hRdya-padya-tulya-mUlya-vazya-pathya-vayasya- dhenuSyA-gArhapatya janya-dharmyam // 7|1|11 // [hadyapadyatulyamUlyavazyapathyavayasyadhenuSyAgArhapatyajanyadharmyam ] hRdyazca padyazca tulyazca mUlyazca vazyazca pathyazca vayasyazca dhenuSyA ca gArhapatyazca janyazca dharmyazca = hRdyapadyatulyamUlyavazyapathyavayasyadhenuSyAgArhapatyajanyadharmyam / si / 'ataH syamo'm ' (1|4|57) am / 'samAnAdamo'taH ' (1 / 4 / 46 ) aluk / [hRdyamauSadham ] hRdayasya priyaM = hRdyamauSadham / anena yapra0 / 'hRdayasya hallAsa - lekhA - 'N-ye' (3 / 2 / 94) hRdayasya "hRd" AdezaH / [ hRdyo deza: ] hRdayasya priyo dezaH = hRdyaH / anena yapra0 / 'hRdayasya hallAsa 0 ' ( 3 / 2 / 94) hRdayasya " hRd" AdezaH / [ hRdyo vazIkaraNamantraH ] hRdayasya bandhanaH = hRdyo vazIkaraNamantraH / anena yapra0 / 'hRdayasya hallAsa0 ' ( 3 / 2 / 94) hRdayasya "hRd" AdezaH / [ padyaH kardamaH ] pada / padaM pratibimbamasmin dRzyaM = padyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / karddamo nAtidravo nAtizuSkaH / yatra pratimudrotpAdena (danena ) mudrAM pratigataH pratibimbotpAdena (danena) padaM draSTuM zakyate sa padyaH = kardamaH / For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ tulyaM bhANDam ] tulA / tulayA sammitaM = tulyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7|4|68) Aluk / bhANDam / tena na tulAsammita evocyate, kintu sadRzArtho'pi tulyazabdaH / giriNA tulyo hastI / [ mUlyA mudgA: ] mUla / mUlameSAmutpATyaM = mUlyA mudgAH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / jas / tRtIyAntAccAnAmye same ca - = [ mUlyam ] mUla / mUlenAnAmyaM prApyaM yatpaTAdervikrayAt prApyate suvarNAdi tanmUlyam / [ mUlyaH paTaH ] mUlena samaH = mUlyaH paTaH [ vazyoM gaurvidheyaH ] vaza / vazaM gataH = [ pathyamodanAdi ] pathin / patho'napetaM 1 odanAdi / [ vayasyaH sakhA ] vayas / vayasA tulyaH = vayasyaH sakhA - mitraH / anena yapra0 / [ dhenuSyA ] dhenu / viziSTA dhenuH = dhenuSyA / anena yapra0 So'ntazca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra 0 A / yA gomatA - gosvAminA gopAlAyAdhamarNena cottamarNAya A RNapradAnAddohArthaM dhenurdIyate sA dhenureva dhenuSyA / pItadugdheti yasyAH prasiddhiH / mUlyam / anena yapra0 / mUlaM paTAdyutpattikAraNam, tenAnAmyaM prApyaM [ gArhapatya evaMnAmA kazcidagniH ] gRhapati / gRhapatinA saMyuktaH = gArhapatyam (yaH) / anena gArhapatyanipAtyate / siam / evaMnAmA kazcidagniH / / anena yapra0 / upAdAnena - paTagrAhyavittena samAnaphala ityarthaH / vazyo gaurvidheyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = pathyam / anena yapra0 / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) inluk / [ janyA: ] 'janaici prAdurbhAve' (1265) jan / jAyate = janI / 'padi paThi paci sthali-hali-kali-bali-valivalli palli kaTi-caTi-vaTi-vadhi - gAyaci vandi-nandyavi - vazi- vAzi - kAzi - chardi - tantri - mantri - khaNDi maNDi - caNDi - yatyaJji-masyasi vani-dhvani-sani-gami-tami-granthi - zranthi - jani-maNyAdibhyaH' (uNA0 607 ) ipra0 / ' ito'ktyarthAt ' (2 / 4 / 32) GI / janIM jAyAM vahanti = janyAH | anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68 ) Iluk / jas / jAmAturvayasyA mitrA ucyante / [ janyaH ] janasya jalpaH = janya: / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / nipAtanAdanyatra na bhavati / [ dharmyaM sukham ] dharma / dharmeNa prApyaM = dharmyaM sukham / anena yapra0 / [ dharmyam ] dharmAdanapetaM - abhraSTaM ca = dharmyam / anena yapra0 / yaddharmamanuvarttate ||ch|| [ tAryavadhye ] tAryazca vadhyazca = [ nAvyamudakam ] nau / nAvA tAryaM nau - viSeNa tArya - vadhye // 7 / 1 / 12 // [ nauviSeNa ] nauviSeNa paJcamI bhyAm / sUtratvAllup / tAryavadhyam, tasmin / = nAvyamudakam / anena yapra0 / 'yyakye' (1 / 2 / 25) Av / For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [nAvyA nadI ] nAvA tAryA = nAvyA nadI / anena yapra0 / 'yyakye' (1 / 2 / 25) Av / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [viSyaH] viSeNa vadhyo vadhArhaH = viSyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 ||ch|| nyAyArthAdanapete // 7 / 1 / 13 // [nyAyArthAt] ni 'iMNk gatau' (1075) i / niyatamayanaM = nyAyaH / 'iNo'bhreSe' (5 / 3 / 75) ghapra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH ai / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) Ay / athavA 'NIMga prApaNe' (884) NI / 'pAThe dhAtvAdeo naH' (2 / 3 / 97) nI / nIyata iti / 'nyAyA-'vAyA-'dhyAyodyAva-saMhArA-'vahArA-5'dhAra-dAra-jAram' (5 / 3 / 134) ityAdinA nyAyanipAtyate / nyAyazca arthazca = nyAyArtham, tasmAt / [anapete] na apetam = anapetam, tasmin / [nyAyyam ] nyAyAdanapetaM = nyAyyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [arthyam ] arthAdanapetam = arthyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| __mata-madasya karaNe // 7 / 1 / 14 // [ matamadasya ] matamadasya paJcamI Gasi / sUtratvAllup / [karaNe] karaNa saptamI Gi / iSTa abhipretaM sAmyaM samagrajJAnaM pratItaM matirmedhA vA matazabdenocyate / karaNaM sAdhakatamaM kRtirvA / [matyam ] matasya karaNaM = matyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / [ madyam ] mada / madasya karaNaM = madyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am ||ch|| tatra sAdhau // 7 / 1 / 15 // [tatra ] tatra paJcamI Gasi / sUtratvAllup / [sAdhau ] sAdhu saptamI ngi| sAdhuH pravINo yogya upakArako vA / [sAmanyaH] sAman / sAmani sAdhuH = sAmanyaH / anena yapra0 / 'ano'Tye ye' (7 / 4 / 51) ityantyasvarAdilopAbhAvaH / [vemanyaH] veman / vemani sAdhuH = vemanyaH / anena yapra0 / 'ano'Tye ye' (74/51) ityantyasvarAdilopAbhAvaH / [karmaNyaH ] karman / karmaNi sAdhuH = karmaNyaH / anena yapra0 / 'ano'Tye ye' (7 / 4 / 51) ityantyasvarAdilopAbhAvaH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [sabhyaH] saha-bhA / saha bhayA vartata iti sabhA / 'sahasya so'nyArthe' (3 / 2 / 143) sabhAvaH / sabhAyAM sAdhuH = sabhyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [zaraNyaH] zaraNe sAdhuH = zaraNyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 ||ch|| pathyatithi-vasati-svapatereyaNa // 7 / 1 / 16 // [pathyatithivasatisvapateH] panthAzca atithizca vasatizca svapatizca = pathyatithivasatisvapati, tasmAt / [eyaNa] eyaNa prathamA si / [pAtheyam ] pathin / pathi sAdhuH = pAtheyam / anena eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhi: A / 'no'padasya taddhite' (74/61) inluk / [Atitheyam ] atithi / atithau sAdhuH = Atithyam / anena eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (41) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [vAsateyam ] 'vasaM nivAse' (999) vas / uSyate'syAM = vasatiH / 'khalyami-rami-vahi-vasyarteratiH' (uNA0 653) atipra0 / vasatau sAdhuH = vAsateyam / anena eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhi: A / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / / [svApateyam ] svasya patiH svAmI bhartA vA = svapatiH / svapatau sAdhuH = svApateyam / anena eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk ||ch|| bhaktANNaH // 7 / 1 / 17 // [bhaktAt] bhakta paJcamI Gasi / [NaH] Na prathamA si / [bhAktaH zAliH] bhakte sAdhurbhAktaH zAliH / anena Napra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si / [bhAktAstaNDulAH] bhakte sAdhavo'mI = bhAktAstaNDulAH / anena Napra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / jas ||ch|| parSado Nya-Nau // 7 / 1 / 18 // [parSadaH ] parSad paJcamI Gasi / [NyaNau] Nyazca Nazca = NyaNau / au / [pArSadyaH ] parSad / parSadi sAdhuH = pArSadyaH / anena Nyapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH aa| [pArSadaH] parSad / parSadi sAdhuH = pArSadaH / anena Napra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / pariSado'pIcchantyanya: - [pAriSadyaH] pariSad / pariSadi sAdhuH = pAriSadyaH / anena Nyapra0- ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM buNDhikAyAM / [ pAriSadaH ] pariSad / pariSadi sAdhuH pAriSadaH / anena Napra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / prathamA si / 'so ru: ' (221/72) sa0ra0 ||ch / sarvajanANNyena // 7 / 1 / 19 // = [ sarvajanAt ] sarvajana paJcamI Gasi / [ NyenaJau ] Nyazca InaJ ca = NyenaJau / [ sArvajanyaH, sArvajanInaH ] sarve ca te janAzca = sarvajanAH / 'pUrvakAlaika - sarva - jarat - purANa - nava - kevalam ' (3|1|97) ityAdinA samAsaH / sarvajaneSu sAdhuH sArvajanya: / anena Nyapra0 ya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam - sArvajanInaH / anena InaJpra0 Ina / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'so ru ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 ||ch -> pratijanAderInaJ // 7 / 1 / 20 // = [ pratijanAdeH ] pratijana Adiryasya saH = pratijanAdiH tasmAt / [InaJ ] InaJ prathamA si / [prAtijanInaH ] pratijana / pratyarthA (yaH) pratIto vA janaH = pratijanaH / pratijane sAdhuH Ina / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / ->> InaJpra0 [ AnujanInaH ] anukUlo'nurUpo vA janaH = anujanaH / anujane sAdhuH AnujanInaH / anena InaJpra0 Ina / 'vRddhiH svareSvAdaNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = = kathAderikaN // 71 // 21 // prAtijanInaH / anena [ aidaMyugIna: ] idaMyuge sAdhuH = aidaMyugInaH / anena InaJpra0 - ina / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / [ pratijana ] janaM 2 prati / 'yogyatA - vIpsA'rthAnativRtti - sAdRzye' (3 / 1 / 40 ) ityAdinA samAsaH / [ paJcajana ] cAturvarNasya paJcajana iti saMjJA / [ parasyakula ] parasya kula 2 / [ amuSyakula ] amuSya kula 2 / anayorgaNapAThAt 'SaSThyAH kSepe' ( 3 / 2 / 30 ) ityanena alupsamAsaH / yadA parakulasambandhitvena AkSipyate / evaM "manuSyakuleti" ||ch For Personal & Private Use Only -> [ kathAde: ] kathA Adiryasya saH = kathAdiH, tasmAt / [ ikaN ] ikaN prathamA si / [ kAthikaH ] kathAyAM sAdhuH = kAthikaH / anena ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [vaikathikaH] viruddhA kathA = vikathA, tasyAM sAdhuH = vaikathikaH / anena ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / . [janavAda] 'vada vyaktAyAM vAci' (998) vad / udyate = vAdaH / jano vAdaH = janavAdaH / [gulmAsa] gulmamAsayati = gulmAsa / ac ||ch|| devatAntAt tadarthe / 7 / 1 / 22 // [devatAntAt ] devatA ante yasya saH = devatAntaH, tasmAt / [tadarthe ] tasmai idaM = tadartham, tasmin / [agnidevatyam ] agnidevatA / agnidevatAyai idam = agnidevatyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (74 / 68) Aluk / [pitRdevatyam ] pitRdevatAyai idaM = pitRdevatyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7468) Aluk / [devadevatyam ] devadevatAyai idaM = devadevatyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / devatAzabdena deyasya havirAdeH pratigRhItA svAmI sampradAnamucyate ||ch|| ___pAdyA-'ye // 7 / 1 / 23 // [pAdyA'rthe ] pAdyaM ca arghyaM ca = pAdyA'rthe / au / [pAdyam ] pAda / pAdArthaM pAdAya vA udakaM = pAdyam / anena yapra0 nipAtaH / nipAtanAdeva ye padAdezo na bhavati / [arghyam ] argha mUlyaM pUjanaM vA, arghArthaM ratnamaya'm / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (74 / 68) aluk / si-am ||ch| Nyo'titheH // 7 / 1 / 24 // [Nyo'titheH ] Nya prathamA si / atithi paJcamI Gasi / [Atithyam ] atithi / atithyarthamAtithyam / anena Nyapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / si-am ||ch|| sAdecA tadaH // 7 / 1 / 25 // [sAdeH ] saha AdinA vartata iti sAdistasya tasmAdvA / [ca] ca prathamA si / [A ] A prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [tadaH ] tad paJcamI Gasi / adhikAro'yam ||ch| halasya karSe // 7 / 1 / 26 // [halasya] hala SaSThI Gas-athavA paJcamI Gasi / sUtratvAt / For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [karSe] karSa saptamI Gi / [halyA, halyo vA] 'kRSaM vilekhane' (506) kRS / karSantyasminniti karSaH / 'vyaJjanAd ghaJ' (5 / 3 / 132) ghapra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 ar / halasya karSaH = halyA / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / bAhulakAt puM-strItvam / evam-halyo vA / [dvihalyA] dvi-hala / dvayorhalayoH karSaH = dvihalyA / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [trihalyA ] trayANAM halAnAM karSaH = trihalyA / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [paramahalyA] paramaM ca taddhalaM ca = paramahalam / paramahalasya karSaH = paramahalyA / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [uttamahalyA] uttamaM ca taddhalaM ca = uttamahalam / uttamahalena karSaH = uttamahalyA / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [bahuhalyaH ] ISadasamAptaM halaM = bahuhalam / bahuhalasya karSaH = bahuhalyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / / yatra halaM kRSTaM (gatamityarthaH) sa mArgaH karSaH, na tu karSe iti palasya caturtho bhAgaH parimANamiha gRhyate anabhidhAnAt ||ch| sItayA saGgate // 7 / 1 / 27 // [sItayA ] sItA tRtIyA TA / athavA sItA(ta)yA paJcamI Gasi / sUtratvAt / [saGgate] sam ama (392) - drama (393) - hamma (394) - mIma (395) - 'gamlaM gatau' (396) gam / saGgacchate sma = saGgataH / 'gatyarthA-'karmaka-piba-bhujeH' (5 / 011) ktapra0 , ta / 'yami-rami-nami-gamivanati-tanAdedhuTi kGiti' (4 / 2 / 55) maluk, tasmin / [sItyam ] sItA / sItayA saGgataM = sItyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / si-am / [dvisItyam ] dvAbhyAM sItAbhyAM saGgataM = dvisItyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / si-am / [trisItyam ] tisRbhiH sItAbhiH saGgataM = trisItyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / si-am / [paramasItyam ] paramA cAsau sItA ca = paramasItA / paramasItayA saGgataM = paramasItyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / si-am / yasyeti 'yaH' (7 / 1 / 1) ityadhikArasya pUrNo'vadhiH ||ch|| IyaH // 7 / 128 // [IyaH] Iya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - 20 / A tada ityanuvartate ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // havirannabhedA-'pUpAderyo vA // 7 / 1 / 29 // [havirannabhedA'pUpAdeH ] havizca annaM ca = haviranne, tayorbhedaH = havirannabhedaH / apUpa Adiryasya saH = apUpAdiH / havirannabhedazca apUpAdizca = havirannabhedA'pUpAdi, tasmAt / [yaH] ya prathamA si / [vA] vA prathamA si / [AmikSyam, AmikSIyam] havirbhedaH-zri(za)te kSIre takraM nikSepaH AmikSA / AmikSAyai idaM dadhi = AmikSyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / zRte kSIre takraM nikSepa ityartho vA / evamAmikSIyam / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / [puroDAzyAH, puroDAzIyAstaNDulAH ] puroDAzAya ime = puroDAzyAH / anena yapra0 / evam-puroDAzIyAH / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / taNDulAH / - [odanyAH, odanIyAstaNDulAH] odanAya ime = odanyAH / anena yapra0 / evam-odanIyAH / 'pariNAmini tadarthe (7 / 1 / 44) Iyapra0 / taNDulAH / [kRsaryAH, kRsarIyAstaNDulAH] kRsarA / kRsarAyai ime = kasaryAH / anena yapra0 / evam-kasarIyAH / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / taNDulAH / ... [suryAH, surIyAstaNDulAH ] surA / surAyai ime = suryAH / anena yapra0 / evam-surIyAH / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / taNDulAH / [apUpyam, apUpIyam ] apUpAyedam = apUpyam / anena yapra0 / evam-apUpIyam / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / si-am / [taNDulyam, taNDulIyam ] taNDulAyedaM = taNDulyam / anena yapra0 / evam-taNDulIyam / 'pariNAmini tadarthe' (71 / 44) Iyapra0 / si-am / [yavApUpyam, yavApUpIyam ] yavAnAmapUpAH, yavAzca apUpAzceti vA / yavApUpebhya idaM = yavApUpyam / anena yapra0 / evam-yavApUpIyam / 'pariNAmini tadarthe' (71144) Iyapra0 / si-am / __ [vrIhitaNDulyam, vrIhitaNDulIyam ] vrIhitaNDulebhya idaM = vrIhitaNDulyam / anena yapra0 / evamvrIhitaNDulIyam / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / si-am / [caravyAstaNDulAH] caru / carave ime = caravyAstaNDulAH / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4/70) av / jas / [saktavyA dhAnAH ] saktu / saktave ime = saktavyA dhAnAH / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / jas / kenacidAkArasAdRzyeneti ko'rthaH ? carmAdau apUpAdyAkArA carmApyapUya(pa) ityevam / annabhedAdanyasminnapyarthe pratyayo bhavati / ko'yamarthaH ? ye'pUpAdiSu paThitA annabhedAsteSAM tadantAnAM vidhirbhavati, annabhedavAcinAM tu apUpAdiSvapaThitAnAM tadantavidhina bhavati iti zeSaH / / jama0 vRttau - sUrAyai ime = sUryAH, sUrIyAstaNDulAH / For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [yavasurIyam ] yavAnAM surA = yavasurA / yavasurAyai idaM = yavasurIyam / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / si-am / [piSTasurIyam] piSTasya surA = piSTasurA / piSTasurAyai idaM = piSTasurIyam / 'pariNAmini tadarthe' (7 / 1 / 44) Iyapra0 / si-am ||ch|| uvarNa-yugAderyaH // 7 / 1 / 30 // [ uvarNayugAdeH ] uvarNazca yugAdizca = uvarNayugAdi, tasmAt / [yaH] ya prathamA si / [zaGkavyaM dAru] zaGku / zaGkave idaM = zaGkavyaM dAru / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / dAru / [picavyaH kAsaH] pacatIti picuH / 'pacericcAtaH' (uNA0 735) upra0-a0 - i0 kriyate / picave idaM = picavyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7/4/70) av / karpAsaH / [parazavyamayaH] parazu / parazave idaM = parazavyam / ayo lohaH / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [kamaNDalavyA mRttikA] kamaNDalave iyaM = kamaNDalavyA mRttikA / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' . (74/70) av / [caravyAstaNDulAH] caru / carave ime = caravyAstaNDulAH / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / jas / [saktavyA dhAnAH] saktu / saktave ime = saktavyAH / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / jas / yuga - [yugyam ] yugAya hitaM-yugArthaM-yugo'sya syAditi vA = yugyam / anena yapra0 / si-am / [haviSyam ] havis / havise(Se) hitaM-havirartha-havirasya syAditi vA = haviSyam / anena yapra0 / 'nAmyantasthAkavargAt padAntaH kRtasya saH ziD-nAntare'pi' (2 / 3 / 15) Satvam / si-am / [suyugyam ] suSTha yugAya hitaM = suyugyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / [atiyugyam ] atizayena yugAya hitam = atiyugyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / si-am / 'goH svare yaH' (6 / 1 / 27) ityanenaiva siddhe gograhaNaM tadantArtham[sugavyam ] suSTha gave hitaM = sugavyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / [atigavyam ] atizayena gave hitam = atigavyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / 'haviranna0' (7 / 1 / 29) ityato yapratyayasyAnuvRttau iha yagrahaNaM bAdhakabAdhanArthamiti ko'rthaH ? uvarNAntAdanena yaH prAptaH taM bAdhitvA 'carmaNyaJ' (71 / 45) prApta iti tadbAdhanArthaH / [sanaGgavyaM carma] sanaGgazcarmavikArastasmai idaM = sanaGgavyam / atra 'carmaNyaJ' (71 / 45) prApte'nena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / carma ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // nAbhernabh cA'dehAMzAt // 7 / 1 / 31 // [nAbheH] nAbhi paJcamI Gasi / [nabh] nabh prathamA si / 'dIrghayAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [ca] ca prathamA si / [adehAMzAt ] na dehAMzaH = adehAMzastasmAt = adehAMzAt / 'nabat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / [nabhyamaJjanam] nAbhyai nAbhaye vA hitaM = nabhyamaJjanam / anena yapra0-nAbhe"nabhU" cAdezaH / yata uktaM liGgAnuzAsane-"nAbhinAlyAlipAli" iti strItvaM tvatra vAkye jJeyam / (strIliGgaprakaraNe zlokAGkaH // 25 // ) [nabhyo'kSaH ] nAbhyai nAbhaye vA hitaH = nabhyo'kSaH / anena yapra0-nAbhe"nabh" cAdezaH / [nabhyaM dAru ] nAbhaye idaM = nabhyaM dAru / anena yapra0-nAbhe"nabh" cAdezaH / si-am / arakamadhyavartI akSadhAraNazcakrAvayavo nAbhistadarthaM = nabhyam / yattu arakagaNDarahitaM pASANanayanazakaTasya rahaDU iti prasiddhasya cakramekakASThaM tatra na nAbhiriti tadarthe nabhyamityupacArAt / [nabhyo vRkSaH, nabhyA zizapA] nAbhaye hitaH = nabhyo vRkSaH / evam-nabhyA zizapA / nabhyArthe vRkSAdau tAcchabdyAnnabhyatvam, indrAyAM sthUNAyAmindravat / [nAbhyaM tailam ] nAbhi / nAbhaye hitaM = nAbhyam / atra na nabhAdeza:-yapra0 'prANyaGga-ratha-khala-tila-yava-vRSabrahma-mASAd yaH' (7 / 1 / 37) ityAdinA ||ch|| na codhasaH // 7 / 1 / 32 // [n] n prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [ca] ca prathamA si / [UdhasaH ] Udhas paJcamI Gasi / [Udhanyam ] Udhas / Udhase hitam / anena yapra0 sa0 - nadezazca / si-am ||ch|| __ zuno vazcodUt // 7 / 1 / 33 // [zunaH ] zvan paJcamI Gasi / 'zvan-yuvan-maghono GI-syAdyaghuTsvare va u:' (2 / 1 / 106) va0 - u0 / [vazca] va prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [udUt ] ucca Ucca = udUt / prathamA si / abhedanirdezaH sarvAdezArthaH / [zunyam, zUnyam ] zvan / zune hitaM = zunyam, zUnyam / anena yapra0-vakArasya "u-U"dezAzca / si-am ||ch|| kambalAnnAmni // 7 / 1 / 34 // [kambalAt] kambala paJcamI Gasi / OM hai0 pra0 - Udhase idam / For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 [ nAmni ] nAman saptamI Gi / [ kambalyaM parimANamUrNApalazatamucyate ] kambala / kambalo'sya syAt = 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-am / UrNApalazatamucyate / kambalIyA UrNA ] kambalAya hita: (tA) (7|4|68) aluk / 'At' (2|4|18) Appra0 = = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / tasmai hite / / 7 / 1 / 35 // [ tasmai ] tasmai paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopa: ) / [ hite ] hita saptamI Gi / hita upakArakaH / [ vatsIyaH ] vatsebhyo hitaH = vatsIyaH / anena Iyapra0 / [ karabhIyaH ] karabhebhyo hitaH = karabhIyaH / anena Iyapra0 / [ pitrIyaH ] pitre hitaH = pitrIyaH / anena Iyapra0 / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / [ mAtrIyaH ] mAtre hitaH mAtrIyaH / anena Iyapra0 / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / kambalIyA / 'tasmai hite' (7|1|35 ) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' A / UrNA || || [ AmikSyaH, AmikSIyaH ] AmikSAyai hitaH AmikSyaH / 'havirannabhedA'pUpAderyo vA' (7 / 1 / 29 ) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / evam - AmikSIyaH / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / = kambalyaM parimANam / anena yapra0 / [ odanyaH, odanIyaH ] odanAya hitaH = odanyaH / 'havirannabhedA'pUpAderyo vA' (7|1|29 ) yapra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam - odanIyaH / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [apUpyaH, apUpIyaH ] apUpAya hitaH = apUpyaH / 'havirannabhedA0' (7 / 1 / 29) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam-apUpIyaH / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ haviSya: ] haviSe hitaH = haviSyaH / 'havirannabhedA0 ' ( 7|1|29) yapra0 / [ zunyaH, zUnyaH ] zvan / zune hitaH = zunyaH, zUnyaH / 'zuno vazcodUt' (7|1|33 ) yapra0 - vakArasya " u- U"kArazca kriyate / = [ yugya: ] yugAya hita: = yugya: / 'uvarNa-yugAderya:' ( 7|1|30) yapra0 / [ UdhanyaH ] Udhas / Udhase hitaH = UdhanyaH / 'n codhasaH' (7|1 / 32) yapra0s0 na0 / [ avatsIya: ] na-vatsa / vatsebhyo na hitaH avatsIyaH / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'naJat' (3 / 2 / 125) na0 a0 / [na] na prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ akarabhIyaH ] na karabha / karabhebhyo na hitaH = akarabhIyaH / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'naJat' (32/125) na0 a0 // chA / na rAjA ''cArya - brAhmaNa - vRSNaH // 7 / 1 / 36 // For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [rAjA''cAryabrAhmaNavRSNaH] rAjA ca AcAryazca brAhmaNazca vRSA ca = rAjA''cAryabrAhmaNavRSa, tasmAt / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) vRSanzabdasambandhi aluk ||ch|| prANyaGga-ratha-khala-tila-yava-vRSa-brahma-mASAd yaH // 7 // 1 // 37 // [prANyaGgarathakhalatilayavavRSabrahmamASAt] prANyaGgaM ca rathazca khalazca tilazca yavazca vRSazca brahmA ca mASazca = prANyaGgarathakhalatilayavavRSabrahmamASam, tasmAt / [yaH] ya prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ dantyam ] danta / dantebhyo hitaM = dantyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [karNyam ] karNAbhyAM hitaM = karNyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [cakSuSyam ] cakSurthyAM hitaM = cakSuSyam / anena yapra0 / [kaNThya m ] kaNThAya hitaM = kaNThyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [oSThyam ] oSThAya hitam = oSThyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [nAbhyam ] nAbhaye nAbhyai vA hitaM = nAbhyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / [ rathyA bhUmiH ] rathAya hitA = rathyA bhUmiH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7468) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / __ [khalyamagnirakSaNam ] khalAya hitaM = khalyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / agnirakSaNam / [tilyo vAyuH] tilebhyo hitaH = tilyo vAyuH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [yavyastuSAraH] yavAya hitaH = yavyastuSAraH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [vRSyaM kSIrapANam ] vRSAya hitaM = vRSyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / kSIrasya pAnaM = kSIrapANam / 'pAnasya bhAvakaraNe' (2 / 3 / 69) Natvam / [brahmaNyo dezaH ] brahmaNe hitaH = brahmaNyo dezaH / anena yapra0 / [mASyo vAtaH] mASebhyo hitaH = mASyo vAtaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / sAdezcetyadhikArAt [rAjadantyam ] dantAnAM rAjAnau = rAjadantau / rAjadantebhyo hitaM = rAjadantyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [zaGkhanAbhyam ] zaGkho nAbhizca dehAMzau / tataH zaGkhazca nAbhizca = zaGkhanAbhim / 'prANi-tUryAGgANAm' (3 / 1 / 137) iti samAhAre, zaGkhanAbhaye hitaM = zaGkhanAbhyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [azvarathyA bhUmiH ] azvAnAM rathaH = azvarathaH / azvarathAya hitA = azvarathyA bhUmiH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 [ kRSNatilya: ] kRSNAzca te tilAzca = kRSNatilAH, tebhyo hitaH . (77468) aluk / prathamA si / 'so ru: ' (221/72 ) sa0ra0 / [ rAjamASyaH ] rAjJo mASaH = rAjamASaH / rAjamASAya hitaH = rAjamASyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 ||ch / avyajAt thyap // 7 / 1 / 38 // [avyajAt] avizca ajA ca = avyajam / 'klIbe' (2 / 4 / 97) hrasvaH, tasmAt / [thyap] thyap prathamA si / [ avidhyam ] avibhyo hitam = avidhyam / anena thyappra0 - thya / si-am / [ ajathyam ] ajA / ajAbhyo hitam = ajathyam / anena thyappra0 - thya / si-am / thya / [ ajathyA yUti: ] ajAbhyo hitA = ajayA yUtiH / samudAya ucyate / anena dhyappra0 pitkaraNasAmarthyAt 'svAGgAnGIrjAtizcA'mAnini' ( 3 / 2 / 56 ) ityanena niSiddho'pi 'kyaG - mAni- pittaddhite' (3 / 2 / 50) ityanena puMvadbhAvaH / gata ityarthaH ||ch / [ carakamANavAt ] carakazca mANavazca = carakamANavam, tasmAt / [InaJ ] InaJ prathamA si / [ cArakINaH ] carakebhyo hitaH vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) [ mANavInaH ] mANavebhyo hitaH 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk ||cha|| zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / kRSNatilyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' = = caraka - mANavAdInaJ // 7 / 1 / 39 // = [ bhogottarapadA''tmabhyAm ] bhoga uttarapadaM yasya saH bhogottarapadA''tmAnau, tAbhyAm / cArakINaH / anena InaJpra0 aluk / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' mANavInaH / anena InaJpra0 = [Ina: ] Ina prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72 ) sa0ra0 / [mAtRbhogINa: ] mAtRbhogAya hitaH 'kavargaikasvaravati' (2 / 3 / 76) Natvam / [ pitRbhogINa: ] pitRbhogAya hitaH 'kavargaikasvaravati' (2 / 3 / 76) Natvam / bhogottarapadA - ''tmabhyAmInaH | 7|1|40 // = = = Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) (223 / 63) Natvam / Ina / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / -> mAtRbhogINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / pitRbhogINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ grAmaNibhogInaH ] grAma 'NIMg prApaNe' (884) NI / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2 / 3 / 97 ) nI / grAmaM nayatIti grAmaNIH / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvippra0 / 'aprayogIt ' (1|1|37) kvipluka / 'grAmA'grAnniyaH' (2 / 3 / 71 ) Natvam / grAmaNyo bhogaH = grAmaNibhogaH / 'vedUto'navyaya-yvRdIc- GIyuvaH pade (22498) ityAdinA hrasvaH / grAmaNibhogAya hitaH grAmaNibhogInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / atra kSubhnAditvAnna Natvam / ca bhogottarapadaH / bhogottarapadazca AtmA = For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [senAnibhogInaH] senA 'NIMga prApaNe' (884) NI / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (22397) nI / senAM nayatIti senAnI(:) / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'aprayogIt' (1 / 1137) kvipluk / senAnyo bhogaH = senAnibhogaH / 'vedUto'navyaya0' (2 / 4 / 98) ityAdinA hasvaH / senAnibhogAya hitaH = senAnibhogInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / atra kSubhnAditvAnna Natvam / [AcAryabhogInaH] AcAryasya bhogaH = AcAryabhogaH / AcAryabhogAya hitaH = AcAryabhogInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / atra kSubhnAditvAnna Natvam / [AtmanInaH] Atman / Atmane hitaH = AtmanIna: / anena Inapra0 / 'Ine'dhvA-''tmanoH' (7 / 4 / 48) ityantyasvarAdilopAbhAvaH / / [anAtmanInaH ] Atmane na hita: = anAtmanInaH / anena Inapra0 / 'an svare' (3 / 2 / 129) an / 'Ine'dhvA''tmanaH' (74 / 48) ityantyasvarAdilopAbhAvaH ||ch|| paJca-sarva-vizvAjjanAt karmadhAraye // 7 / 1 / 41 // [paJcasarvavizvAt ] paJca ca sarvazca vizvazca = paJcasarvavizvam, tasmAt / [janAt ] jana paJcamI usi / [karmadhAraye] karmadhAraya saptamI Gi / [paJcajanInaH ] paJcan-jana / paJca ca te janAzca = paJcajanAH / paJcajanebhyaH paJcajanAya vA hitaH = paJcajanInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / rathakArapaJcamasya cAturvarNasya paJcajana iti saMjJA / [sarvajanInaH ] sarve ca te janAzca = sarvajanAH / sarvajanebhyo hitaH = sarvajanInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / [vizvajanInaH ] vizve ca te janAzca = vizvajanAH / vizvajanebhyo hitaH = vizvajanInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / [paJcajanIyaH] paJcAnAM janaH = paJcajanaH, tasmai hitaH = paJcajanIyaH / 'tasmai hite' (7 / 1 / 35) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [sarvajanIyaH] sarvo jano'sya-sarveSAM vA janaH = sarvajanastasmai hitaH = sarvajanIyaH / 'tasmai hite' (7 / 1 / 35) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [vizvajanIyaH] vizvaM jano'sya-vizveSAM vA janaH = vizvajanastasmai hitaH = vizvajanIyaH / 'tasmai hite' (71 / 35) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| __ mahat-sarvAdikaN // 7 / 1 / 42 // [mahatsarvAt ] mahAMzca sarvazca = mahatsarvam, tasmAt / [ikaN] ikaN prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [mAhAjanikaH] mahat-jana / mahate janAya hitaH = mAhAjanikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'jAtIyaikArthe'cce:' (3 / 270) DApra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) atluk / [sArvajanikaH] savasmai janAya hitaH = sArvajanikaH / evaM sarvajanAtpUrveNa InaH anenekaNiti dvairUpyam [mahAjanIyaH] mahAn jano'sya = mahAjanastasmai hitaH = mahAjanIyaH / 'tasmai hite' (71 / 35) Iyapra0 / 'jAtIyaikArthe'cceH' (3 / 2 / 70) DApra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / [sarvajanIyam ] sarveSAM janAya hitaM = sarvajanIyam / 'tasmai hite' (71235) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| sarvANNo vA // 71 / 43 // [sarvAt ] sarva paJcamI Gasi / [NaH] Na prathamA si / [vA] vA prathamA si / janAtkarmadhAraya iti ca nivRttam / [sArvaH, sarvIyaH ] sarvasmai hitaH = sArvaH / anena Napra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-sarvIyaH / 'tasmai hite' (7 / 1 / 35) Iyapra0 ||ch|| pariNAmini tadarthe // 7 // 1 // 44 // [pariNAmini] pariNAmo'syAstIti pariNAmI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk, tasmin / [tadarthe ] tasmai idaM = tadartham, tasmin / hite iti nivRttam / aGgArAdInAM bhavanaM tadbhAvaH-pariNAmaH, so'syAsti / pariNAmidravyamucyate / [aGgArIyANi kASThAni] aGgArebhya imAni = aGgArIyANi kASThAni / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / "ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) na0 - Na / aGgArArthAnItyarthaH / [prAkArIyA iSTakAH ] pra(prA)kArAya ime = prAkArIyA iSTakAH / anena Iyapra0 / jas / [zaGkavyaM dAru ] zaGku / zaGkave idaM = zaGkavyam / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / si-am / dAru / [picavyaH karyAsaH] picu / picu(ca)ve'yaM = picavyaH karpAsaH / 'uvarNa-yugAderyaH' (71 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ AmikSyam, AmikSIyaM dadhi] AmikSAyai idam = AmikSayam / anena Iyapra0 / evam AmikSyam / 'havirannabhedA - 'pUpAderyo vA' (7 / 1 / 29) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / dadhi / odanyAH / 'havirannabhedA - 'pUpAderyo vA' (7 / 1 / 29) pra0 / [ odanyAH, odanIyAstaNDulAH ] odanAya ime evam-odanIyAstaNDulAH / anena Iyapra0 / jas / [apUpyam, apUpIyaM piSTam ] apUpebhya idam = apUpyam / 'havirannabhedA - 'pUpAderyo vA' (7 / 1 / 29) pra0 / evam apUpIyaM piSTam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-am / [ asaye kozI ] kozazabdaH khaGgapratyAkAravAcakastriliGga: / 'jAterayAnta - nityastrI - zUdrAt ' (2|4|54) GI ||ch carmaNyaJ // 7|1|45 // - [ carmaNi ] carman saptamI Gi / [ aJ] aJ prathamA si / [ vArdhaM carma ] vardhAya idaM = vArdham / anena aJpra0 [vAratraM carma ] varatrAyai idaM vAratram / anena aJpra0 = [ rAthopasthaM carma ] rathopasthAyedaM aluk / = [ hAlabandhaM carma ] halabandhAya idaM aluk / [ sanaGgavyaM carma] sanaGgave idaM 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / = = rAthopastham / anena aJpra0 a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|468) hAlabandham / anena aJpra0 - sanaGgavyaM carma- kothalikaH / 'uvarNa 19 = [sanaGguzcarmavikAraH ] aGga-san maNDyate / aGgeSu san saptamyantasya paranipAtaH / pRSodarAditvAt sanaGgazabda AdezaH / sanaguzcarmavikAraH ||cha | RSabhopAnahAJJyaH // 7|1|46 // [ RSabhopAnahAt] RSabhazca upAnacca = RSabhopAnaham, tasmAt / 'cavarga-da-Sa-haH samAhAre' (7 / 3 / 98) atsamAsAntaH - a / = - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) - [ JyaH ] Jya prathamA si / [ ArSabhyo vatsaH ] 'RSait gatau' (1418) RS / RSati - gacchati / 'RSi-vRSi - lusibhyaH kit' (uNA0 331) kid abhapra0 / RSabha / RSabhAya ayam ArSabhyo vatsaH / anena vyapra0ya / vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only yugAderya:' ( 7|1|30) yapra0 / [ aupAnahyo muJjaH, aupAnahyaM kASTham, aupAnahyaM carma] upa' NahIMc bandhane' (1285) ha / 'pAThe dhAtvAde0 ' (2 / 3 / 97) naha / upanahyate / kvipi / 'gati kArakasya0' (3 / 2 / 85) dIrghaH / upAnahe ayam = aupAnahyaH / anena vyapra0 - ya / vRddhiH au / muJjaH / evam aupAnahyaM kASTham, carmeti ||ch|| sanaGgu / 'rAjadantAdiSu' (3|1|149) iti Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 [chadirbaleH ] chadizca balizca chadirbali, tasmAt / [ eyaN ] eyaN prathamA si / [ chAdiSeyANi tRNAni ] chadis / chadiSe imAni = chAdiSeyANi tRNAni / anena eyaNpra0 = chadirbalereyaN // 7 / 1 / 47 // zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ bAleyAstaNDulAH ] bali / balaye ime = bAleyAstaNDulAH / anena eyaNpra0 (7|4|68) iluk / [ aupadheyaH ] upa'DudhAMgk dhAraNe ca' (1139) dhA / upadhA (dhI) yate yapra0 A0 e0 / upadheya eva = aupadheyaH / 'prajJAdibhyo'N' (7/2/165) aNpra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch|| parikhA'sya syAt // 7|1|48 // [ ana ] atra saptamI Gi / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) lup / [ca] ca prathamA si / [ pArikheyI bhUmiH ] parikhA'syAM syAt = pArikheyI bhUmiH / anena eyaNpra0 (7 / 4 / 68) Aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI ||chaa [prAsAdIyaM dAru ] pra (prA) sAdo'sya syAt [ parikhA ] parikhA paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ asya ] asya saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [ syAt ] syAt prathamA si / [ pArikheyya iSTakA: ] parikhA AsAmiSTakAnAM syAditi / 'sambhAvane'lamarthe tadarthAnuktau' (5 / 4 / 22 ) ityAdinA saptamI / pArikheyya iSTakAH / anena eyaNpra0 eya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'aNaJeyekaNnaJ- snaJ- TitAm' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / jas |cha|| atra ca // 7 / 1 / 49 // tad // 7 / 150 // - = eya / vRddhiH / eya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' upadheyaH / ya eccAtaH' (5/1128) a vRddhiH au / [ tad ] tad prathamA si / sUtratvAt (lopa: ) / [ prAkArIyA iSTakAH ] prAkAra AsAmiSTakAnAM syAt = prAkArIyA iSTakAH / anena Iyapra0 / jas / prAsAdIyaM dAru / anena Iyapra0 / [ parazavyamayaH] parazu / parazo (zu) rasya syAt = parazavyamayaH / anena vihitaH 'uvarNa-yugAderyaH' (71 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / si-am / ayas / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / For Personal & Private Use Only - eya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' [ prAsAdIyo dezaH, prAsAdIyA bhUmiH ] prAsAdo'smin deze syAt = prAsAdIyo dezaH / anena vihita Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam - prAsAdIyA bhUmiH / anena vihita Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'At' (2|4|18) Appra0 A cha Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // tasyA'rhe kriyAyAM vat // 7 / 151 // [tasya ] tasya paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ah ] arha saptamI ngi| [kriyAyAm ] kriyA saptamI Gi / [vat ] vat prathamA si / Iyasya pUrNo'vadhiH / [rAjavat vRttamasya rAjJaH] rAjan maNDya te / rAjJo'rha = rAjavat / anena vatpra0 / si / 'anato lup' (3 / 2 / 6) . lup / vRtta si-am / rAjatvasya yuktamasya rAjJo vRttamityarthaH / [rAjavadavartate bharataH] rAjJo'rha = rAjavat kriyAvizeSaH / rAjAhaM vartate smetyarthaH / atrAdyatvAt na bharatasyopamAnamanyo rAjA'sti, sa eva sarveSAM rAjJAmupamAnabhUtastatra rAjavaditi, rAjJa Atmana evArha vRttamavartata ityarthaH / bharataH / [kulIvanat ] kulInasyAha = kulInavat / anena vatpra0 / [sAdhuvat ] sAdhoraha~ = sAdhuvat / anena vatpra0 / [sa zirAMsi dviSAmAjau ciccheda kRtahastavat] kRtahastasya zikSitA yudhasyAha~ = kRtahastavat / anena vatpra0 / yata uktaM nAmamAlAyAm "kRtahastaH. kRtapuGkhaH" (zlokAGkaH 772) / / syAderive // 7 / 152 // [syAdeH ] syAdi paJcamI Gasi / [ive] iva saptamI ngi| [kSatriyavadyudhyante brAhmaNAH] kSatriyA iva = kSatriyavat / anena vatpra0 / yudhyante brAhmaNAH / [azvavaddhAvati caitraH ] azva iva = azvavat / anena vatpra0 / dhAvati caitraH / [devavatpazyanti munim] devamiva = devavat / pazyanti munim / [sAdhuvadAcaritaM maitreNa ] sAdhuneva = sAdhuvat / AcaritaM maitreNa / [brAhmaNavaddattaM kSatriyAya ] brAhmaNAyeva = brAhmaNavaddattaM kSatriyAya / [parvatavadavarohati AsanAt ] parvatAdiva = parvatavadavarohati AsanAt ||ch|| tatra // 7 // 153 // [tatra] tatra prathamA si / sUtratvAt (lopaH) / [mathurAvat pATaliputre prAsAdA:] mathurAyAmiva = mathurAvat / pATaliputre prAsAdAH / anena vatpra0 / / [srughnavat sAkete parikhA] saha AketairgRhairvattate / athavA sA-lakSmIH, kaM-sukhaM, tAbhyAmitaM = sAketam / srughna iva = srughnavat sAkete parikhA / anena vatpra0 / For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [ guruvad guruputre vartitavyam ] guruSviva = guruvat / pUrveNa vatpra0 / guruputre vartitavyam ||ch|| tasya // 71 // 54 // . [tasya tasya paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [maitrasya gAvazcaitravat ] caitrasyeva / maitra / sya(?)(tasya) gAvaH caitravat / anena vatapra0 / si / 'avyayasya' / (3 / 2 / 7) silup / [kSatriyasya dantAH brAhmaNavat] brAhmaNasyeva kSatriyasya dantAH = brAhmaNavat / anena vatpra0 / si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / akriyAviSayasAdRzyArtha ArambhaH ||ch|| bhAve tva-tal // 7 // 155 // [bhAve] bhAva saptamI Gi / [tvatal] tvazca tal ca = tvatal / bhavato'smAdabhidhAnapratyayAviti bhAvaH, zA(zabdasyA(ya) pravRttinimittaM dravyavizeSyasaMsargI bhedako guNaH / yaMdAhuH - . yasya guNasya bhAvasya hi bhAvAt-sadbhAvAt dravye-vizeSye zabdanivezapravRttiH tadabhidhAne tva-talAviti / tatra jAtiguNAjjAtiguNe, samAsakRttaddhitAt sambandhe / DitthAdeH sve rUpe, tva-talAdInAM vidhirbhavati // 1 // tatra jAtivacanebhyo jAtau - [gotvam, gotA] gozabdasya bhAvaH = gotvam, gotA / anena tva-talapra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / atra gozabdajAti vaH / gorarthasya bhAvo gotvam, gotA / anena tva-talpa0 / atra gatA(vA)rthajAtirbhAvaH / [azvatvam, azvatA] azvasya zabdasya bhAvaH, azvasyArthasya bhAvo vA = azvatvam, azvatA / anena lva-talapra0 / [zuklatvam, zuklatA] zuklasya bhAvaH = zuklatvam, zuklatA / anena tva-talpa0 / atra zuklaguNajAtiH / [rUpatvama, rUpatA] rUpasya bhAvaH = rUpatvama. rUpatA / anena tva-talapra0 / [ rasatvam, rasatA] rasasya bhAvaH = rasatvam, rasatA / anena tva-tatpra0 / atra rUpAdiguNajAtiH / katvaM-khatvamiti bhinnavarNavyaktisamavetA jAtiH / kavargatvaM cavargatvamiti kakArAdivargavyaktisamavetA jAtiH saMhatiH / ye guNe vartitvA tadyogAt guNe nivartante te guNazabdAH / guNazabdebhyo guNe [zuklatvam, zuklatA] zuklasya paTasya bhAvaH = zuklatvam, zuklatA / anena tva-talapra0 / atra zuklo guNo bhAvaH / [zuklataratvam ] atizayena zuklaH = zuklataraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (73 / 6) tarappra0 - tara / zuklatarasya bhAvaH = zuklataratvam / anena tvapra0 / [zuklatamatvam ] prakRSTaH zuklaH = zuklatamaH / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamapra0 - tama / zuklatamasya bhAvaH = zuklatamatvam / anena tvapra0 / For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ aNutvam ] aNu / aNoH - aNuno vA dravyasya bhAvaH = aNutvam / anena tvapra0 / si-am / [ mahattvam ] mahato dravyasya bhAvaH = mahattvam / anena tvapra0 / si-am / atra parimANalakSaNo guNaH / [ ekatvam ] ekasya dravyasya bhAvaH = ekatvam / anena tvapra0 / [dvitvam ] dvayordravyayorbhAvaH = - [ pRthaktvam ] pRthakbhUtasya bhAvaH = pRthaktvam / anena tvapra0 / [ nAnAtvam ] nAnAbhUtasya bhAvaH = nAnAtvam / anena tvapra0 / atra bhedalakSaNaH / [ uccaistvam ] uccairbhUtasya bhAvaH = uccaistvam / anena tvapra0 / [ nIcaistvam ] nIcairbhUtasya bhAvaH nIcaistvam / anena tvapra0 / atra ucchrayAdilakSaNaH / vRttau pRthagAdizabdAH pRthabhUtAdyarthe sattve dravye varttante iti pratyayaH / [ paTutvam ] paTorbhAvaH = paTutvam / anena tvapra0 / [ mRdutvam ] mRdorbhAvaH mRdutvam / anena tvapra0 / [ tIkSNatvam ] tIkSNasya bhAvaH = tIkSNatvam / anena tvapra0 / ityAdiSvapi guNo bhAvaH / samAsAtsambandhe - = dvitvam / anena tvapra0 / atra saGkhyAlakSaNa: / = [ rAjapuruSatvam ] rAjJaH puruSaH = rAjapuruSaH / rAjapuruSasya bhAvaH = rAjapuruSatvam / anena tvapra0 / [citragutvam ] citrA gauryasya saH = citraguH / 'gozcAnte hrasvo'naMzisamAseyobahuvrIhau' (2|4|96 ) hrasvaH / citragorbhAvaH citratvam / anena tvapra0 / atra svasvAmisambandhaH / kRta: sambandhe - [ pAcakatvam ] 'DupacIMS pAke' (892) pac / pacatIti pAcaka: / 'Naka - tRcau' (5/1/48) Nakapra0 - aka / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / 'ca-jaH ka- gam' (221186) ca0 ka0 / pAcakasya bhAvaH = pAcakatvam / anena tvapra0 / 23 [ paktRtvam ] 'DupacIMS pAke' (892) pac / pacatIti paktA / 'Naka - tRcau' (5 / 1 / 48) tRcpra0 -> tR / 'ca-ja: ka- gam' (2|1|86) ca0 ka0 / pakturbhAvaH = paktRtvam / anena tvapra0 / [ kAryatvam ] 'DukRMg karaNe' (888) kR / kriyata iti kAryam / 'RvarNa vyaJjanAd ghyaN' (5/1/17) ghyaNpra0 - y| 'nAmino'kali-hale:' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / kAryasya bhAvaH = kAryatvam / anena tvapra0 / [ sAdhanatvam ] rAdhaM (1304) - 'sAdhaMT saMsiddhau' (1305) sAdh / sAdhyate = sAdhanam / anaTpra0 ana / sAdhanasya bhAvaH = sAdhanatvam / anena tvapra0 / atra kriyAkArakasambandhaH / pacanakriyA tat kartrIH sambandhaH samavAyaH / taddhitAtsambandhe - [ aupagavatvam ] goH samIpam = upagu / upagorapatyam = aupagavaH / 'Gaso'patye ' ( 6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH au / 'asvayambhuvo'v' (7|470) av / aupagavasya bhAvaH = aupagavatvam / anena tvapra0 / si-am / For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [daNDitvam ] daNDo vidyate yasya saH = daNDI / 'ato'nekasvarAt' (726 ) inpra0 / daNDino bhAvaH = daNDitvam / anena tvapra0 / si-am / 24 [viSANitvam ] viSANamasyAsti viSANI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / viSANino bhAvaH = viSANitvam / anena tvapra0 / si-am / atropagudaNDAdisambandhaH / = [Ditthatvam ] Ditthasya bhAvaH svarUpaM = Ditthatvam / anena tvapra0 / si-am / [Davitthatvam ] Davitthasya bhAvaH svarUpaM = vittvam / da(Da) vittha ityapi / anena tvapra0 / si-am / [ gotvam, gotA ] gojAterbhAvaH = gotvam, gotA / gojAtirityarthaH / nanu gozabdena kathaM gojAtirucyate ? satyam, upacArAt yA gojAtiH sa eva gozabda iti gozabdasya svarUpam / zuklatvam, zuklatA / anena tva- talpra0 / zuklazabdasya svarUpaM [ zuklatvam, zuklatA ] zuklajAterbhAvaH zukla jAterityarthaH / = [ devadattatvam ] devadattasya bhAvaH = devadattatvam / anena tvapra0 / [ candratvam ] candrasya bhAvaH = candratvam / anena tvapra0 / [ sUryatvam ] sUryasya bhAvaH = sUryatvam / anena tvapra0 / [ diktvam ] diz / dizo bhAvaH = diktvam / anena tvapra0 / 'Rtvij diz - dRz-spRz - sraj - dadhRSuSNiho gaH ' (2|1|69) za0ga0 / 'aghoSe prathamo'ziTa : ' (1|3|50) ga0 ka0 / [ AkAzatvam ] AkAzasya bhAvaH = AkAzatvam / anena tvapra0 / [ abhAvatvam ] abhAvasya bhAvaH = abhAvatvam / anena tvapra0 / niSedhAtmakaM bhAvasvarUpaM bhAvo jJeyaH / anye tu Ditthatvam, devadattatvamiti vayo'vasthAbhedabhinnavyaktisamavetaM sAmAnyam / candratvaM sUryatvamiti kAlAvasthAbhedabhinnavyaktisamavetaM sAmAnyam / [ gaurakharatvam ] gaurazcAsau kharazca = gaurakharaH, tasya bhAvaH = gaurakharatvam / [ lohitazAlitvam ] lohitazcAsau go (zA) lizca / lohitasya ghaTikA praharaH I . ekakala-dvikakaladvikalarAhugrastAbhrachnnatvAdayo vizeSAH / [ saptaparNatvam ] sapta parNAnyasya = saptaparNaH, tasya bhAvaH / [kumbhakAratvam ] kumbhaM karotIti kumbhakAraH / 'karmaNo'N' (5/1/72 ) aNpra0 a / 'nAmino'kali-hale H ' (4/3/51) vRddhi: Ar / kumbhakArasya bhAvaH = kumbhakAratvam / [ tantuvAyatvam ] tantuvAyasya bhAvaH = tantuvAyatvam / [ stamberamatvam ] stambe ramate = stamberamaH / ' zokApanuda - tundaparimRja-stamberama - karNejapaM priyA - 'lasa - hastisUcake' (5/1/143) kapra0 a, tasya bhAvaH = stamberamatvam / [ paGkajatvam ] paGkajasya bhAvaH = paGkajatvam / [ hastitvam ] hasta: - karo vidyate yasya saH hastI / 'ato'nekasvarAt' (726) (hasta - danta-karAjjAtau ' (72 / 68) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / hastino bhAvaH = hastitvam / = For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [mAnuSatvam ] manu / manorapatyaM = mAnuSaH / 'manoryA'Nau SazcAntaH' (6 / 1 / 94) aNpra0 - a - Sazca / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / mAnuSasyApatyaM (bhAvaH) = mAnuSatvam / [ kSatriyatvam ] kSatrasyApatyaM = kSatriyaH / 'kSatrAdiyaH' (6 / 1 / 93) iyapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / kSatriyasya bhAvaH = kSatriyatvam / [rAjanyatvam ] rAjan / rAjJo'patyaM = rAjanyaH / 'jAtau rAjJaH' (6 / 1 / 92) yapra0 / 'ano'Tye-ye' (7 / 4 / 51) na ano lup / rAjanyasya bhAvaH = rAjanyatvam / anena tvapra0 / si-am / [gargatvam ] gargasyApatyAni vRddhAni = gargAH / 'gagAderyaj' (6 / 1 / 42) yapra0 / 'yajJo'zyAparNAnta-gopavanAdeH' (6 / 1 / 126) yaJlup / gargANAM bhAvaH = gargatvam / anena tvapra0 / si-am / [paJcAlatvam ] paJcAlAnAM janapadAnAM rAjAnaH - paJcAlasya rAjJo'patyAni = paJcAlAH / 'rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye dira' (6 / 1 / 114) apra0 / 'draratraNo'prAcya-bhargAdeH' (61123) ablup / paJcAlAnAM bhAvaH = paJcAlatvam / anena tvapra0 / si-am / __ anyastu, pratyayarahitaH paJcAlazca paJcAlazceti kRte 'syAdAvasaMkhyeyaH' (3 / 1 / 119) ekazeSaH / teSAM bhAvaH = paJcAlatvam / anena tvapra0 / [akSatvam ] akSazabdena indriyapAzabibhItakAdInyucyante / akSazca 3 = akSAH / akSANAM bhAvaH = akSatvam / anena tvapra0 / [pAdatvam ] pAdazabdena caraNakiraNazlokacaturthAMzapratyantaparvatAH ucyante / pAdazca 3 = pAdAH / pAdAnAM bhAvaH = pAdatvam / anena tvapra0 / [mASatvam ] mASazabdena uDadadazArddhaguJjavRkSavizeSA ucyante / mASazca 3 = mASAH / mASANAM bhAvaH = mASatvam / anena tvapra0 / [sattvam, sattA] sat / sato bhAvaH = sattvam, sattA / anena tva-talpra0 - ta / [vidyamAnatvam, vidyamAnatA] vidyamAnasya bhAvaH = vidyamAnatvam, vidyamAnatA / anena tva-tatpra0 - ta / [strItvam, strItA] strINAM bhAvaH = strItvam, strItA / anena tva-talpra0 - ta0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [straiNam ] striyA bhAvaH = straiNam / 'tve vA' (6 / 1 / 26) napra0 - na / vRddhiH ai / [puMstvam, puMstA] puMso bhAvaH = puMstvam, puMstA / anena tva-tatpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'ziD-he'nusvAraH' (1 / 3 / 40) anusvAraH / [pausnam ] puMso bhAvaH = pauMsnam / 'tve vA' (6 / 1 / 26) snapra0 - sna / vRddhiH au / 'ziD-he'nusvAraH' (1 / 3 / 40) anusvAraH / yata uktaM liGgAnuzAsane tvAntaM ca "A tvAt tvAdiri"ti napuMsakatvam / (zlokAGkaH // 9 // ) ||ch|| prAk tvAdagaDulAdeH // 7 / 1 / 56 // [prAk ] prAk prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [tvAt ] tva paJcamI Gasi / [agaDulAdeH ] gaDula Adiryasya saH = gaDulAdiH / na gaDulAdiH = agaDulAdiH, tasmAt = agaDulAdeH / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / [gADulyam] gaDulasya bhAvaH karma vA = gADulyam / 'patirAjAntaguNAGga-rAjAdibhyaH karmaNi ca' (7 / 1 / 60) / TyaNapra0 - ya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [kAmaNDalavam ] kamaNDalo vaH karma vA = kAmaNDalavam / 'yvavarNAllaghvAdeH' (71269) aNpra0 - a / vRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / si-am / [gaDulatvam, gaDulatA] gaDurasyAsti = gaDulaH / 'sidhmAdi-kSudrajantu-rugbhyaH' (7 / 2 / 21) lapra0 / gaDulasya bhAvaH / matAntare anena tva-talpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| naJtatpuruSAdabudhAdeH // 7157 // [naJtatpuruSAt ] anaJ cAsau tatpuruSazca = naJtatpuruSastasmAt / [abudhAdeH ] budha Adiryasya saH = budhAdiH / na budhAdiH = abudhAdistasmAt / [azuklatvam, azuklatA] na zuklo'zuklaH, tasya bhAvaH = azuklatvam, azuklatA / anena tva-talpra0 - . ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [azauklyam ] zuklasya bhAvaH = zauklyam / 'varNadRDhAdibhyaSTyaN ca vA' (7 / 159) TyaNapra0 - ya / vRddhiH au / na zauklyam = azauklyam / si-am / [akAryam ] kRSNasya bhAvaH karma vA = kAryam / 'varNadRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7159) TyaNapra0 - ya / vRddhiH Ar / na kAryam = akAryam / si-am / [apatitvam, apatitA] na patiH = apatiH / apaterbhAvaH karma vA = apatitvam, apatitA / 'patirAjAntaguNAGga0' (71 / 60) ityasya bAdhayA anena vihitaH bhAve tva-talapra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Apta0 - A / [anAdhipatyam ] svAmIbhUtaH patiH adhikaH patiriti vA asyAsau adhipatiH / adhipaterbhAvaH = Adhipatyam / 'patirAjAntaguNAGga-rAjAdibhyaH karmaNi ca' (71060) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / na Adhipatyam = anAdhipatyam / am / [agANapatyam ] gaNapaterbhAvaH = gANapatyam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / na gANapatyam = agANapatyam / am / [arAjatvam, arAjatA] na rAjA = arAjA / 'najat' (3321125) na0 - a0 / 'naJtatpuruSAt' (7 / 3 / 71) samAsAntAbhAvaH / arAjJo bhAvaH = arAjatvam, arAjatA / anena tva-talapra0 - ta / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1291) naluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'patirAjAnta0' (71 / 60) ityAdinA TyaNbAdhayA pratyayo'tra / [anAdhirAjyam] adhiko rAjA = adhirAjaH / 'rAjan-sakheH' (73 / 106) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / adhirAjasya bhAvaH = AdhirAjyam / 'patirAjAnta0' (11 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / na AdhirAjyam = anAdhirAjyam / 'an svare' (3 / 2 / 129) an / fa ma0 vRttau-napUrvastatpuruSaH = naJtatpuruSaH / For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ayauvarAjyam] yuvan / rAjan / yuvA cAsau rAjA ca = yuvarAjaH / 'rAjan-sakheH' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / yuvarAjasya bhAvaH = yauvarAjyam / 'patirAjAnta0' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' ( / 4 / 68) aluk / na yauvarAjyam = ayauvarAjyam / 'natrat' (3 / 2 / 125) na0 - a / [amUrkhatvam, amUrkhatA] na mUrkhaH = amUrkhaH / amUrkhasya bhAvaH = amUrkhatvam, amUrkhatA / anena tva-talapra0 / atra guNAGgalakSaNaTyaNbAdhayA / [amauryyam ] mUrkhasya bhAvaH = mauryam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluka / na mauya'm = amauryyam / [ajADyam ] jaDasya bhAvaH = jADyam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / na jADyam = ajADyam / [asthaviratvam, asthaviratA] na sthaviraH = asthaviraH / asthavirasya bhAvaH = asthaviratvam, asthaviratA / anena tva-talapra0 - ta / ___atra vayovacanalakSaNa: 'prANijAti-vayo'rthAdaj' (71166) abbAdhayA [asthAviram ] sthavirasya bhAvaH karma vA = sthAviram / 'yuvAderaNa' (7 / 1 / 67) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / na sthAviram = asthAviram / 'natrat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / si-am / [akaizoram ] kizorasya bhAvaH karma vA = kaizoram / 'prANijAti-vayo'rthAda' (7 / 1 / 66) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / na kaizoram = akaizoram / 'naut' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / si-am / [ahAyanatvam, ahAyanatA] na hAyanaH = ahAyanaH / ahAyanasya bhAvaH = ahAyanatvam, ahAyanatA / anena tvatalpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [advaihAyanam] dve hAyane yasya saH = dvihAyanaH, tasya bhAvaH = dvaihAyanam / 'hAyanAntAt' (7 / 1 / 68) aNpra0 - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / na dvaihAyanam = advaihAyanam / [atraihAyanam ] trINi hAyanAni yasya gRhasya = vihAyanaH, tasya bhAvaH karma vA = traihAyanam / 'hAyanAntAt' (71 / 68) aNpra0 - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / na traihAyanam = atraihAyanam / atrAvayo'rthatvAt 'catustreyinasya vayasi' (2 / 3 / 74) na Natvam / __ [apaTutvam, apaTutA] na paTurapaTuH / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / apaTorbhAvaH = apaTutvam, apaTutA / anena tva-talpra0 - ta / [apATavam ] paTorbhAvaH karma vA = pATavam / 'svavarNAllaghvAdeH' (7169) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / na pATavam = apATavam / [alAghavam] laghorbhAvaH karma vA = lAghavam / 'khuvarNAllaghvAdeH' (71169) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / na lAghavam = alAghavam / For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 [ aramaNIyatvam, aramaNIyatA ] na ramaNIyaH aramaNIyatA / anena tva- talpra0 - ta / [ arAmaNIyakam ] ramaNIyasya bhAvaH karma vA = rAmaNIyakam / 'yopAntyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakaJ' (71 / 72) akaJpra0 - aka / vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / na rAmaNIyakam arAmaNIyakam / = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / aramaNIyaH / aramaNIyasya bhAvaH karma vA = aramaNIyatvam, [ prAjApatyam ] prajApaterbhAvaH karma vA = prAjApatyam / 'patirAjAnta0' (7|1/60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svareSvAdaNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ sainApatyam ] senApaterbhAvaH karma vA = sainApatyam / 'patirAjAnta-guNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ Apatyam ] na vidyate patirasya = apatirgrAmaH, tasya bhAvaH karma vA = Apatyam / 'patirAjAnta0' (71/60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / = [ ArAjyam ] na vidyate rAjA yatra deze saH = arAjA / arAjJo bhAvaH karma vA = ArAjyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1/60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [ AhAyanam ] na hAyanaH = ahAyanaH / ahAyanasya bhAvaH = AhAyanam / 'hAyanAntAt' (7|1|68) aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ ApaTavam ] na paTurapaTuH / apaTorbhAvaH / 'yvRvarNAllaghvAdeH' (7/1169) aNupra0- a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / [AramaNIyakam ] na ramaNIyaH = aramaNIyaH / aramaNIyasya bhAvaH = AramaNIyakam / 'yopAntyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakaJ' (71 / 72) akaJpra0 aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / [ Abudhyam ] na budhaH = abudhaH, tasya bhAvaH karma vA = Abudhyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7/1/60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAde0 ' (7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-am / phra [ Acaturyam ] na caturaH = acaturaH, tasya bhAvaH karma vA = Acaturyam / 'patirAjAnta0' (7|1|60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / si-am ||ch / pRthvAderiman vA // 7 / 1 / 58 // pRthvAdiH, tasmAt / idamudAharaNaM bRhadvRttau nAsti / [ pRthvAdeH ] pRthurAdiryasya saH = [ iman ] iman prathamA si / [vA ] vA prathamA si / [prathimA, pRthutvam, pRthutA, pArthavam ] pRthu / pRthorbhAvaH = prathimA / 'pRthu-mRdu-bhRza- kRza- dRDha - parivRDhasya Rto ra:' (7|4|39) ratvam / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) ulopaH / evam - pRthutvam, pRthutA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (71za56) tva-talpra0 / evam pArthavam / 'yvRvarNAllaghvAdeH' (7/1/69 ) aNpra0 a / 'vRddhiH Ar / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // 29 [mradimA, mRdutvam, mRdutA, mArdavam ] mRdu / mRdorbhAvaH = mradimA / anena imanpra0 / 'pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDhaparivRDhasya Rto raH' (7 / 4 / 39) ratvam / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1291) naluk / evam-mRdutvam, mRdutA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7 / 1 / 56) tva-talapra0 / evam-mArdavam / 'yvavarNAllaghvAdeH' (71 / 69) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvA0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / [baMhimA, bahulatvam, bahulatA, bAhulyam] bahula / bahulasya bhAvaH = baMhimA / anena imanpra0 / 'priya-sthirasphiroru-guru-bahula-tRpra-dIrgha-vRddha-vRndArakasyemani ca prA-sthA-raphA-vara-gara-baMha-trapa-drAgha-varSa-vRndam' (74 / 38) bahulasya baMhabhAvaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-bahulatvam, bahulatA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (71 / 56) tva-talpa0 / evam-bAhulyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (71260) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [vatsimA, vatsatvam, vatsatA, vAtsam] vatsasya bhAvaH = vatsimA / anena imanpra0 / evam-vatsatvam, vatsatA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7156) tva-talapra0 / evam-vAtsam / 'prANijAti-vayo'rthAda' (71166) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / gaNo'tra ||ch| varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA // 7159 // [varNadRDhAdibhyaH] varNazca dRDhAdayazca = varNadRDhAdayastebhyaH / [TyaN ] TyaN prathamA si / [ca] ca prathamA si / [vA] vA prathamA si / [zauklyam, zuklimA, zuklatvam, zuklatA] zuklasya bhAvaH = zauklyam, zuklimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-zuklatvam, zuklatA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7156) tva-talapra0 - ta / [kAryam, kRSNimA, kRSNatvam, kRSNatA] kRSNasya bhAvaH = kAya'm kRSNimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / vRddhiH Ar / zeSaM pUrvavat / agre'pi pUrvavat / [kAdravyam, kadrimA, kadrutvam, kadrutA] kadu / kadro vaH = kAdravyam, kadrimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / zeSaM pUrvavat / .. [zaityam, zitimA, zititvam, zititA, zaitam ] ziti / ziterbhAvaH = zaityam, zitimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / zeSaM pUrvavat / evam-zaitam / 'yavRvarNAllaghvAdeH' (7 / 1 / 69) aNpra0 - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / . [dAyam, draDhimA, dRDhatvam, dRDhatA] dRDhasya bhAvaH = dADhayam, draDhimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / 'pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha0' (7 / 4 / 39) ityAdinA ratvam / agre pUrvavat / For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [vADhayam, vaDhimA, vRDhatvam, vRDhatA] vRDhasya bhAvaH = vAyam, vaDhimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / matAntareNa 'pRthu-mRdu-bhRza0' (7 / 4 / 39) vRDhasya Rto ratvam / agre pUrvavat / [pArivRdayam, parivaDhimA, parivRDhatvam, parivRDhatA] parivRDhasya bhAvaH = pArivRdayam, parivaDhimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya Rto raH' (74 / 39) ratvam / evamagre'pi / [vaimatyam; vimatimA, vimatitvam, vimatitA, vaimatam] vimati maNDyate / vividhA nAnAprakArA vA matiH = vimatiH / vimaterbhAvaH = vaimatyam, vimatimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / pUrvavadagre'pi evam-vaimatam / 'yvavarNAllaghvAdeH' (74/69) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [sAmmatyam, sammatimA, sammatitvam, sammatitA, sAmmatam ] sammati / sammaterbhAvaH = sAmmatyam, sammatimA / anena TyaNapra0 - ya - imanpra0 / agre'pi pUrvavat / evam-sAmmatam / 'svavarNAllaghvAdeH' (71 / 69) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNavarNasya' (74 / 68) iluk / TakAro DyarthaH - [Arhantyam, ArhantI] 'arha pUjAyAm' (564) arha / arhatIti arhan / 'sug-dviSArhaH satri-zatru-stutye' (5 / 2 / 26) atRzpra0 - at / 'kartaryanadabhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / arhato bhAvaH = Arhantyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'arhatasto nt ca' (7 / 1 / 61) "nta"dezaH / agretane Arhantyazabde 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 68) aluk / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / ucitAdayo rAjAdigaNe draSTavyAH, AkRtigaNatvAt / [ aucitI] ucitasya bhAvaH = aucitI / [yathAkAmI] kAmasyAnatikrameNa = yathAkAmam / yathAkAmasya bhAvaH = yathAkAmI / . [sAmagrI] samagrANAM bhAvaH = sAmagrI / [zailI] zIlasya bhAvaH = zailI / [pArikhyAtI] parikhyAtasya bhAvaH = pArikhyAtI / [AnupUrvI] yo yaH pUrvo'nupUrvam / anupUrvasya bhAvaH = AnupUrvI / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / . [sthairyam, sthemA] sthira / sthirasya bhAvaH = sthairyam, sthemA / anena TyaNapra0 - ya / 'priya-sthira-sphiroru-gurubahula-tRpra-dIrgha-vRddha-vRndArakasyemani prA-sthA0' (7 / 4 / 38) dvitIye sthirasya stha(thA)dezaH / prathame 'vRddhiH svare.' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluka / si-am / dvitIye pra0 si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // patirAjAnta-guNAGga-rAjAdibhyaH karmaNi ca // 7 / 1 / 60 // [patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH] patizca rAjA ca = patirAjAnau / patirAjAnAvante yeSAM te = patirAjAntAH / guNo aGgaM yeSAM te = guNAGgAH / rAja AdiryeSAM te = rAjAdayaH / patirAjAntAzca guNAGgAzca rAjAdayazca = patirAjAntaguNAGgarAjAdayaH, tebhyaH / [karmaNi] karman saptamI Gi / [ca] ca prathamA si / [Adhipatyam, adhipatitvam, adhipatitA] adhikaH patiH = adhipatiH, tasya bhAvaH karma vA = Adhipatyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvA0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / evamadhipatitvam, adhipatitA / prAktvAdityadhikArAt anenaiva tva-talpra0 / [nArapatyam ] narANAM patiH = narapatiH / narapaterbhAvaH = nArapatyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [bArhaspatyam ] bRhaspaterbhAvaH karma vA = bArhaspatyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / __ [prAjApatyam ] prajApaterbhAvaH karma vA = prAjApatyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [sainApatyam ] senApaterbhAvaH karma vA = sainApatyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / - [AdhirAjyam, adhirAjatvam, adhirAjatA] adhiko rAjA = adhirAjaH / 'rAjan-sakheH' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74/61) anluk / adhirAjasya bhAvaH = AdhirAjyam / anena TyaNapra0 , ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluka / agretane'pi anenaiva tvatalpra0 / [saurAjyam ] su-rAjan / zobhano rAjA = surAjA / 'pUjAsvateH prAk TAt' (7 / 3 / 72) samAsAntAbhAvaH / tasya bhAvaH = saurAjyam / ___ [yauvarAjyam ] yuvarAjasya bhAvaH = yauvarAjyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'no'padasya taddhite' (74/68) anluk / dravyAzrayo guNaH / guNo'Gga nimittaM yeSAM pravRttau te guNAGgAH, guNadvAreNa ye guNini vartante na tu guNavacanA eva (te guNAGgA ucynte)| [mauDhyam, mUDhatvam, mUDhatA] mUDhasya bhAvaH karma vA = mauDhyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / agretane'pi anenaiva tva-tatpra0 / na hi mUDho guNo'pi bhaNyate, kintu mohaguNadvAreNa guNinyeva vartate / ato guNo'GgaM pravRttinimittamasyApi vidyate iti guNAGgaH, na tu guNavacanaH / guNavacanA hi pUrvaM guNe vartitvA pazcAd guNini vartante / For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [vaiduSyam ] 'vidak jJAne' (1099) vid / vettIti vidvAn / 'vA vetteH kvasuH' (5 / 2 / 22) kvasupra0 - vas / viduSo bhAvaH = vaiduSyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'kvasuSmatau ca' (2 / 1 / 105) "uS"dezaH / 'saMs-dhvaMs-kvassanaDuho daH' (2 / 168) ityAdinA do bhavati / __ [rAjyam, rAjatvam, rAjatA] rAjJo bhAvaH karma vA = rAjyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (74/61) anluk / agretane 2 api anenaiva tva-talapra0 / [kAvyam, kavitvam, kavitA] kavi / kaverbhAvaH = kAvyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / agretane 2 api anenaiva tva-talapra0 / [brAhmaNyam, brAhmaNatvam, brAhmaNatA] brAhmaNasya bhAvaH = brAhmaNyam / anena TyaNapra0 - ya / agretane 2 api anenaiva tva-tatpra0 / cakAro bhAve karmaNi cetyubhayasamuccayArthaH / [anRzaMsa ] nR 'zaMsU stutau ca' (550) zaMs / nRn zaMsati = nRzaMsa: / 'karmaNo'N' (5 / 1 / 72) aNpra0 - a / na nRzaMsaH = anRzaMsaH ||ch|| arhatasto nt ca // 7 / 1 / 61 // [arhataH] arhat SaSThI Gas / [taH] t SaSThI Gas / [nt ] nt prathamA si / [ca] ca prathamA si / [Arhantyam, ArhantI, arhattvam, arhattA] arihananAt rajohananAt rahasyAbhAvAcca arhan / pRSodarAditvAt arhannipAtyate / yadvA catustriMzatamatizayAn surendrAdikRtAM pUjA arhatIti arhan / 'zatrAnazAveSyati0' (1 / 2 / 20) zatRpra0 - at / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / arhato bhAvaH karma vA = Arhantyam / anena TyaNapra0 - ya - t - "nt"dezazca / arhantya maNDya te / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluka / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / agretane 'prAktvAdagaDulAdeH' (7 / 1 / 56) tvatalpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| sahAyAd vA // 7 / 1 / 62 // [sahAyAt] sahAya paJcamI Gasi / [vA] vA prathamA si / [ sAhAyyam, sAhAyakam, sahAyatvam, sahAyatA] sahAyasya bhAvaH karma vA = sAhAyyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-sAhAyakam / 'yopAntyAd gurUkSettamAdasuprakhyAdakaJ' (7 / 1 / 72) akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-sahAyatvam, sahAyatA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7 / 1 / 56) tva-talpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch| For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // sakhi - vaNig- dUtAd yaH // 7 / 1 / 63 // [ sakhivaNigdUtAt ] sakhA ca vaNig ca dUtazca = sakhivaNigdUtam, tasmAt / [ yaH ] ya prathamA si / [ sakhyam, sakhitvam, sakhitA ] 'SaNUyI dAne' (1500) SaN / 'SaH so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) san / athavA 'SivUc utau' (1964) Siv / ( ' SevRG sevane' (818) Sev) / 'SaH so'STayai - SThiva 0 ' (2|3|98) siv (sev) / sanyate sIvyate (sevyate) mitratayA iti sakhi / 'sanerDakhi : ' ( uNA0 625) Dakhipra0 / DisaMjJakatvAt 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) antyasvarAdilopaH / sakhyurbhAvaH karma vA = sakhyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / evam-sakhitvam, sakhitA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7 1156) tva - talpra0 ta / 'At' (2 / 1 / 18) Appra0 A / [ vaNijyA, vaNijyam, vaNiktvam, vaNiktA ] vaNij / vaNijo bhAvaH = vaNijyA / anena yapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra 0 A / evam vaNiktvam, vaNiktA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7|1|56) tva- talpra0ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / 33 [ dUtyam, dUtatvam, dUtatA ] dUtasya bhAvaH karma vA = dUtyam / anena yapra0 / agre pUrvavat / [ vANijyam ] vaNijo bhAvaH = vANijyam / 'patirAjAnta0' (7|1/60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svare0 ' (7|1|4) vRddhiH A / si-am / [ dautyam ] dUtasya bhAvaH = dautyam / 'patirAjAnta0' (7|1160) TyaNpra0 ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-am ||ch || stenAnnaluk ca // 7 / 1164 // [ stenAt] stena paJcamI Gasi / [ naluk ] nasya luk = naluk / prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ steyam, stenatvam, stenatA, stainyam ] stenasya bhAvaH karma vA = steyam / anena yapra0 - naluk ca / evam - stenatvam, stenatA / 'prAktvAdagaDulAdeH' (7|1|56) tva - talpra0 / evam - stainyam / 'patirAjAnta0' ( 7|1|60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch| kapi jJAtereyaN // 7 / 1 / 65 // [ kapijJAteH ] kapizca jJAtizca = kapijJAti, tasmAt (tasyAH) / [ eyaN ] eyaN prathamA si / [ kApeyam, kapitvam, kapitA ] kapi / kaperbhAvaH karma vA = kApeyam / anena eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / agretane 'prAktvAdagaDulAdeH' (7|1|56) tva-tapra0 / [ jJAteyam, jJAtitvam, jJAtitA ] jJAterbhAvaH karma vA = jJAteyam / anena eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / agretane 2 'prAktvAdagaDulAdeH' (7/1/56) tva - talpra0 / For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / yadyapi kapizabdasya prANijAtitvaM tathApi vizeSatvAt 'yvavarNAllaghvAdeH' (71 / 69) ityAdinA'Ni prApte kaperikArAntatvAdaNi prApte, jJAtezca prANijAtitvAdaji prApte vacanam ||ch|| prANijAti-vayo'rthAdaJ / / 7 / 1 / 66 // [prANijAtivayo'rthAt ] prANI cAsau jAtizca = prANijAtiH / prANijAtizca vayo'rthazca = prANijAtivayo'rtham,' tasmAt / [aJ] aJ prathamA si / [Azvam, azvatvam, azvatA] azvasya bhAvaH karma vA = Azvam / anena apra0 - a / 'vRddhi: svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / evam-azvatvam, azvatA / anenaiva tva-tatpra0 / __ [gAIbham ] gardabhasya bhAvaH = gAIbham / anena apra0 - a / 'vRddhiH svareSvA0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [mAhiSam ] mahiSasya bhAvaH karma vA = mAhiSam / anena apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [dvaipam ] dvIpin / dvIpino bhAva: karma vA = dvaipam / anena apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / si-am / / __ [hAstam ] hastin / hastino bhAvaH karma vA = hAstam / anena apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / si-am / / vayo'rtha - [kaumAram, kumAratvam, kumAratA] kumArasya bhAvaH karma vA = kaumAram / anena apra0 - a| : 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-kumAratvam, kumAratA / anena tva-talpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [kaizoram ] kizorasya bhAvaH karma vA = kaizoram / anena apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [zAvam ] zavasya bhAvaH karma vA = zAvam / anena apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [vArkaram ] varkarasya bhAvaH karma vA = vArkaram / anena apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [kAlabham ] kalabhasya bhAvaH karma vA = kAlabham / anena apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [tRNatvam, tRNatA] tRNasya bhAvaH = tRNatvam, tRNatA / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tva-tatpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [ devadattatvam, devadattatA ] devadattasya bhAvaH = devadattatvam, devadattatA / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tva-tatpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // yuvAderaN // 7 / 1 / 67 // [yuvAdeH ] yuvA Adiryasya saH = yuvAdiH, tasmAt / [aN] aN prathamA si / [yauvanam, yuvatvam, yuvatA] yuvan / yUno liGgaviziSTasyApi grahaNAt yuvate vaH karma vA = yauvanam / anena aNpra0 - a / 'jAtizca Ni-taddhitayasvare' (3 / 2 / 51) puMvadbhAvaH / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / agretane tva-talapra0 - ta / [yauvanikA] yUno bhAvaH karma vA = yauvanikA / 'corAdeH' (7 / 1173) akaJpra0 - aka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'iccApuMso0' (2 / 4 / 107) i / vRddhiH au / 'yUno'ke' (7 / 4 / 50) antyasvarAdilugabhAvaH / __[sthAviram, sthaviratvam, sthaviratA] sthavirasya bhAvaH karma vA = sthAviram / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / agretane 2 ane [sauhArdam, dauhArdam ] suhRdaya-duhRdayazabdayoraNi 'hRdayasya0' (3 / 2 / 94) ityAdinA hRddeze kRte 'hRd-bhaga-sindhoH' (7 / 4 / 25) ityubhayapadavRddhau sauhArdam-dauhArdamiti / evamuttarayorapi / tatazca ekataradvayopAdAnenaiva siddhe yad yugapad dvayopAdAnaM tadarthabhedArtham ||ch|| hAyanAntAt // 7 / 168 // [hAyanAntAt ] hAyanaH ante yasya saH = hAyanAntaH, tasmAt / [dvaihAyanam, dvihAyanatvam, dvihAyanatA] dve hAyane yasya gRhasya tat = dvihAyanam / dvihAyanasya bhAvaH = dvaihAyanam / anena aNpra0 - a / vRddhiH ai / evam-dvihAyanatvam, dvihAyanatA / anena tva-talUpra0 - ta / [traihAyanam ] trayo hAyanA yasya gRhasya tat = bihAyanam / trihAyanasya bhAvaH = traihAyanam / anena aNpra0 - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / atra avayovacanAt 'catustreyinasya vayasi' (2 / 3 / 74) iti NatvaM na bhavati / [cAturhAyanam ] catvAro hAyanA yasya gRhasya tat = caturhAyanam, tasya bhAvaH = cAturhAyanam / anena aNpra0 - a / vRddhiH A / atra avayovacanAt 'catustreyinasya vayasi' (2 / 3 / 74) iti NatvaM na bhavati / ___ vayasi tu - [ brahAyaNam ] trihAyanasya bhAvaH = traihAyaNam / 'prANijAti-vayo'rthAdaj' (7 / 1 / 66) apra0 - a| vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'catustreyinasya vayasi' (2 / 3 / 74) Natvam / [cAturhAyaNam ] caturhAyanasya bhAvaH = cAturhAyaNam / 'prANijAti-vayo'rthAdab' (7 / 1 / 66) apra0 - a / vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'catustreyinasya vayasi' (2 / 3 / 74) Natvam ||ch| vavarNAlladhvAdeH // 71 / 69 // [yvavarNAt ] izca uzca Rzca = sva / sva(va)NAM varNaH = vRvarNastasmAt / [laghvAdeH ] laghurAdiH samIpo yasya saH = laghvAdiH, tasmAt / [zaucam, zucitvam, zucitA] zucerbhAvaH karma vA = zaucam / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluka / evam-zucitvam, zucitA / anenaiva tva-talapra0 - ta / For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [zAkunam ] zakunerbhAvaH = zAkunam / [maunam] munerbhAvaH = maunam / [sAmmatam ] saGgatA matiryasya-satI vidyamAnA matiryasyeti vA = sammatiH / sammaterbhAvaH = sAmmatam / [kAvyam ] kave vaH karma vA = kAvyam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' . (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / [nAkharajanam ] nakha 'raJjI rAge' (896) raj / nakhA rajyante'nayA = nakharajanI / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTapra0 - ana / pRSodarAditvAt nalopaH / gUrjara dhAtrIdeze mIMtI mahandI kathyate / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / nakharajanyA bhAvaH karma vA = nAkharajanam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / ___ [hArItakam ] 'haMg haraNe' (885) hR / harati rogAn prANinAmiti harItakI / 'ha-ruhi-piNDibhya ItakaH' (uNA0 79) Itakapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 ar / 'gaurAdibhyo mukhyAnGI:' (2 / 4 / 19) GI / harItakyA bhAvaH karma vA = hArItakam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk / [taitavam ] titau puM-napuMsakaH / titauno bhAvaH karma vA = taitavam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [pArthavam ] pRthu / pRthorbhAvaH = pArthavam / anena aNpra0 -- a / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / ' 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / [pATavam ] paTorbhAvaH = pATavam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4/70) av / [lAghavam ] laghorbhAvaH = lAghavam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / [vAdhavam ] vadhU / vadhvA bhAvaH karma vA = vAdhavam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [paitram ] pitR / piturbhAvaH = paitram / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / AdigrahaNaM samIpamAtrArtham, tena titau ityatrAvyavahite zucyAdau caikavarNavyavahite laghuni bhavati / [ghaTatvam ] ghaTasya bhAvaH = ghaTatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / [paTatvam ] paTasya bhAvaH = paTatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / [pANDutvam ] pANDorbhAvaH = pANDutvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / [kaNDUtvam ] kaNDvA bhAvaH = kaNDUtvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [kArzAnavam ] kRzAnu / kRzAnorbhAva: karma vA = kArzAnavam / matAntareNa anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: Ar / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / si-am / [Aratnam ] aratnerbhAvaH karma vA = Aratnam / matAntareNa anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / si-am / [ArAtam] arAterbhAvaH karma vA = ArAtam / matAntareNa anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7/4/68) iluk / si-am ||ch|| puruSa-hRdayAdasamAse // 7 / 170 // [puruSahRdayAt ] puruSazca hRdayazca = puruSahRdayam, tasmAt / [asamAse ] na samAsaH = asamAsastasmin / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / na iti prasajyapratiSedhaH, na paryudAsaH, tatra hi samAsAdanyatra syAt / bahuhRdaya-bahupuruSa iti iha na syAt / pauruSamhAImiti / [pauruSam, puruSatvam, puruSatA] puruSasya bhAvaH karma vA = pauruSam / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-puruSatvam, puruSatA / anena tva-talpra0 / [hAIm, hRdayatvam, hRdayatA] hRdayasya bhAvaH karma vA = hAIm / anena aNpra0 - a / 'hRdayasya hallAsa-lekhA'N-ye' (3 / 2 / 94) hRdayasya "hRd"dezaH / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / evam-hRdayatvam, hRdayatA / anena tva-talapra0 / [paramapuruSatvam ] paramazcAsau puruSazca = paramapuruSaH, tasya bhAvaH = paramapuruSatvam / 'bhAve tva-tal' (71 / 55) tvapra0 / -[paramahRdayatvam] paramazcAsau hRdayazca = paramahRdayaH, tasya bhAvaH = paramahRdayatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / [ satpuruSatvam ] sataH puruSasya bhAvaH = satpuruSatvam / 'bhAve tva-tal' (71 / 55) tvapra0 / [sauhRdayyam ] zobhanasya hRdayasya bhAvaH = sauhRdayyam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhiH au / [kAkasya kAya'm ] kAkasya kRSNasya bhAvaH = kAkasya kAryam / 'asvasthaguNaiH' (3 / 1187) iti samAsaniSedhaH / 'patirAjAntaguNAGga0' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [balAkAyAH zauklyam ] balAkAyAH zuklAyA bhAvaH = balAkAyAH zauklyam / 'asvasthaguNaiH' (3 / 1187) iti samAsaniSedhaH / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / [pauruSam ] puruSasya bhAvaH = pauruSam / 'prANijAti-vayo'rthAda' (71 / 66) apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / Wan hai0 pra0 - ArAterbhAvaH karma vA / For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / - samAsaviSaye pratiSedhArthaM puruSopAdAnam ||ch|| zrotriyAd yaluk ca // 7 / 171 // [zrotriyAt ] zrotriya paJcamI Gasi / [yaluk] yasya luk = yaluk / prathamA si / [ca] ca prathamA si / [zrautram, zrotriyatvam, zrotriyatA, zrotriyakam ] chandas / chando'dhIte = zrotriyaH / 'chando'dhIte zrotrazca vA' (71 / 173) iyapra0 - "zrotra"dezazca / zrotriyasya bhAvaH karma vA = zrautram / anena aNapra0 - a - yaluk ca / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-zrotriyatvam, zrotriyatA / anena tvatalapra0 / evam-zrotriyakam / 'corAdeH' (71 / 73) akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| yopAntyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakaJ // 7 / 172 // [yopAntyAt ] ya upAntyo yasya saH = yopAntyaH, tasmAt / __ [gurUpottamAt ] gururupottamaM yasya saH = gurUpottamaH, tasmAt / yadvA akSarANAM paGktau tRtIyamakSaramArabhya uttamamiti saMjJA triprabhRtInAmantyamuttamam, tatsamIpamupottamam / upottamaM gururyasya saH = gurUpottamaH, tasmAt / 'vizeSaNa-sarvAdisaMkhyaM bahuvrIhau' (3 / 1 / 150) ityAdinA guruzabdasya pUrvanipAtaH / [asuprakhyAt] na suprakhyaH = asuprakhyaH, tasmAt / [akaJ] akaJ prathamA si / / [rAmaNIyakam, ramaNIyatvam, ramaNIyatA] ramaNIyasya bhAvaH karma vA = rAmaNIyakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-ramaNIyatvam, ramaNIyatA / anenaiva tva-talapra0 / [dArzanIyakam ] darzanIyasya bhAvaH karma vA = dArzanIyakam / anena akapra0 -. aka / 'vRddhi: svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [kAmanIyakam ] kamanIyasya bhAvaH karma vA = kAmanIyakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [aupAdhyAyakam ] upAdhyAyasya bhAvaH karma vA = aupAdhyAyakam / anena akaJpra0 - aka / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [pAnIyakam ] pAnIyasya bhAvaH karma vA = pAnIyakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / gurugrahaNAdanekavyaJjanavyavadhAne'pi bhavati [AcAryakam ] ArcAyasya bhAvaH karma vA = AcAryakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // gurugrahaNaM hi dIrghaparigrahArthaM saMyogaparaparigrahArthaM ca, anyathA dIrghopottamAdityucyeta / [kApotam ] kapotasya bhAvaH = kApotam / 'prANijAti-vayo'rthAdaj' (7 / 1 / 66) apra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [vimAnatvam ] vimAnasya bhAvaH = vimAnatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 155) tvapra0 / [kSatriyatvam ] kSatriyasya bhAvaH = kSatriyatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / [kAyatvam ] kAyasya bhAvaH = kAyatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / prathame gururnAsti dvitIye tu upottamatvaM nAsti / [suprakhyatvam, sauprakhyam ] su- pra khyAMka prathane' (1071) khyA / supracaSTe = suprakhyaH / 'upasargAdAto Do'zyaH' (5 / 156) DaMpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Aluk / suprakhyasya bhAvaH karma vA = suprakhyatvam / 'bhAve tva-tal' (7155) tvapra0 / evam-sauprakhyam / 'patirAjAnta0' (71160) TyaNapra0 - ya / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| corAdeH // 7 / 173 // [corAdeH ] cora Adiryasya saH = corAdiH, tasmAt / [caurikA, caurakam ] corasya bhAvaH karma vA = caurikA, caurakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat-kSipakAdInAm' (2 / 4 / 111) i / [dhaurtikA, dhaurtakama] dhartasya bhAvaH karma vA = dhautikA, dhaurtakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) a0 - i0 / - [mAnojJakam ] manojJasya bhAvaH karma vA / manojJAdInAmakAntAnAM napuMsakatvameva "A tvAt tvAdiH" iti / pUrveSAM tu "corAdyamanojJAdyakaJ" iti strInapuMsakatA / mAnojJakam / [preyarUpakam ] priyaM rUpaM yasya saH = priyarUpaH, tasya bhAvaH karma vA = preyarUpakam / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [coratvam, coratA ] corasya bhAvaH karma vA = coratvam, coratA / anenaiva tva-tatpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / - [cauryam ] corasya bhAvaH = cauryam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) alaka / [dhaurtyam ] dhUrtasya bhAvaH = dhaurtyam / 'patirAjAnta0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhi: au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [grAmikyam] grAmo'syAsti = grAmikam / grAmikasya bhAvaH = grAmikyam / 'patirAjAnta0' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| 9 kri0 sa0-khyAMka prakathane, prakaTane ityanye / dhA0 pA0-prathane, prakathane ityanye / For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / dvandvAllit // 7 / 174 // [dvandvAt ] dvandva paJcamI Gasi / [lit] l idanubandho yasya saH = lit / prathamA si / litkaraNaM strItvArtham / [gaupAlapazupAlikA] gopAlapazupAlAnAM bhAvaH karma vA = gaupAlapazupAlikA / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 . - A / 'asyA'yat-tat-kSipakAdInAm' (2 / 4 / 111) i / [zaiSyopAdhyAyikA] ziSyAzca upAdhyAyAzca = ziSyopAdhyAyAH, teSAM bhAvaH karma vA = zaiSyopAdhyAyikA / anena akaJpra0 - aka / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNavarNasya' (74 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i| [kautsakuzikikA] kutsasyApatyAni vRddhAni = kutsAH / kutsi(zi)kasyApatyAni vRddhAni = kutsi(zi)kAH / 'vidAdevRddhe' (6 / 1 / 41) apra0 / 'yatro'zyAparNAnta-gopavanAdeH' (6 / 1 / 126) aJlup / kutsAzca kuzikAzca = kautsakuzikikA / anena akapra0 - aka / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i| [vainikA] vizca pakSI-nA ca naraH = vinrau| vinorbhAvaH karma vA = vainikA / anena akapra0 - ak| 'vRddhiH . svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhi: ai / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / 'yvavarNAllaghvAdeH' (7 / 1 / 69) ityaNi prApte paratvAdakaJ / [bhAratabAhubalikA ] bharatazca bAhubalizca / bharatabAhubalyorbhAvaH = bhAratabAhubalikA / anena akapra0 - ak| . 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat0' (2 / 4 / 111) i / [gopAlapazupAlatvam, gopAlapazupAlatA] gopAlapazupAlakAnAM bhAvaH karma vA = gopAlapazupAlatvam, gopAlapazupAlatA / anenaiva tva-talpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| gotra-caraNAcchlAghA-'tyAkAra-prAptyavagame // 7 / 1 / 75 // [gotracaraNAt ] gotraM ca caraNaM ca = gotracaraNam, tasmAt / [ zlAghA'tyAkAraprAptyavagame ] zlAghA ca atyAkArazca prAptizca avagamazca = zlAghA'tyAkAraprAptyavagamam, tasmin / zlAghA vikatthanam / atyAkAraH paraparibhavaH parAdhikSepaH / viSayabhAvaH punaH zlAghAdInAM kriyArUpANAM bhAvakarmaNI prati sAdhyatvAt, bhAvakarmabhyAM kartabhyAM zlAghAdayo yatra sAdhyante iti tAtparyam / gotramapatyaM tasyAdhyAyastatra paThitaM pravarAdhyAyapaThitaM ca / caraNaM zAkhAnimittaM kaThAdiH / [gArgikayA zlAghate] gargasyApatyaM vRddhaM = gArgyaH / 'gargAderya' (6 / 1 / 42) yapra0 - ya / 'vRddhi: svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / gAya'sya bhAvaH karma vA = gArgikA, tayA / anena akabapra0 - aka / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / 'zlAghRG katthane' (645) zlAgh / varta0 te / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // 41 [kAThikayA vikatthate ] kaThena proktaM vedaM vidantyadhIyate vA = kaThAH / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 / 'proktAt' (6 / 2 / 129) aNlup / dvitIyasya aNo lup' 'kaThAdibhyo vede lup' (6 / 3 / 183) ityanena / kaThAnAM bhAvaH karma vA = kAThikA, tayA / anena akapra0 - aka / vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'Tausyet' (1 / 4 / 19) e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / evamagre'pi / 'katthi zlAghAyAm' (719) katth / varta0 te / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / __ [gArgikayAtyAkurute ] gargasyApatyaM vRddhaM = gArgyaH / 'gargAderyaj' (6 / 1 / 42) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / gAya'sya bhAvaH karma vA = gArgikA, tayA / anena akapra0 - aka / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / ati-AG 'DuiMg karaNe' (888) kR| varta0 te / 'kRga-tanAderuH' (3 / 4 / 83) upra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 ar / 'ataH zityut' (4 / 2 / 98) a0 - u0 / / [kAThikayAdhikSipati] kaThena proktaM vedaM vidantyadhIyate vA = kaThAH / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 / 'proktAt' (6 / 2 / 129) aNlup / dvitIyasya aNo lup 'kaThAdibhyo vede lup' (6 / 3 / 183) ityanena / kaThAnAM bhAvaH karma vA = kAThikA, tayA / anena akapra0 - aka / vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'Tausyet' (1 / 4 / 19) e / 'edaito'yAya' (12 / 23) ay / 'kSipIt preraNe' (1317) kSip, adhipUrva0 / varta0 tiv / 'tudAdeH zaH' (3 / 4 / 81) zapra0 - a / __ [gArgikAM prAptavAn ] 'Apla~T vyAptau' (1307) Ap, prapUrva0 / prApnoti sma = prAptavAn / kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktavatupra0 - tavat / [kAThikAmadhigatavAn ] adhigacchati sma = adhigatavAn / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktavatupra0 - tavat / 'yamirami-nami-gami-hani-mani-vanati-tanAdedhuTi kGiti' (4 / 2 / 55) maluk / __[gArgikAmavagatavAn ] avagacchati sma = avagatavAn / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktavatupra0 - tavat / 'yamirami-nami-gami0' (4 / 2 / 55) maluk / [kAThikAM vijJAtavAn ] vi 'jJAMz avabodhane' (1540) jJA / vijAnAti sma / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktavatupra0 - tavat / [gArgam ] gAya'sya bhAvaH = gArgam / 'prANijAti-vayo'rthAda' (7 / 1 / 66) apra0 - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / si-am / - [kATham] kaThAnAM bhAvaH karma vA = kATham / 'prANijAti-vayo'rthAda' (7 / 1 / 66) apra0 - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am ||ch|| hotrAbhya IyaH // 7176 // [hotrAbhyaH] hotrA paJcamI bhyas / [IyaH] Iya prathamA si / hotrAzabda RtvigvizeSavacanaH / For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [ maitrAvaruNIyam, maitrAvaruNatvam, maitrAvaruNatA] mitrazca varuNazca / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) Atvam / mitrAvaruNau devate'sya = maitrAvaruNaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) apra0 - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / maitrAvaruNasya bhAvaH karma vA = maitrAvaruNIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-maitrAvaruNatvam, maitrAvaruNatA / anena tva-talapra0 / [agnIdhIyam ] agni 'biindhaipi dIptau' (1498) indh / agniminddhe = agnIdh / kvippra0 / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 45) naluk / agnIdho bhAvaH karma vA = agnIdhIyam / anena Iyapra0 / [neSTrIyam ] neSTa / neSTurbhAva: karma vA = neSTrIyam / anena Iyapra0 / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / [potrIyam ] potR / poturbhAvaH karma vA = potrIyam / anena Iyapra0 / 'Rto rastaddhite' (1 / 2 / 26) ratvam / [brAhmaNAcchaMsIyam ] brAhmaNAcchaMsin / brAhmaNAcchaMsino bhAva: karma vA = brAhmaNAcchaMsIyam / anena Iyapra0 / 'no'padasya taddhite' (74/61) inluk / bahuvacanaM svarUpavidhinirAsArthaM, kintu hotrArthaM parigrahArtham ||ch|| brahmaNastvaH // 7177 // [brahmaNaH] brahman paJcamI Gasi / [tvaH] tva prathamA si / hotrAbhya iti varttate / [brahmatvam, brahmatA] brahman / brahmaNo bhAvaH karma vA = brahmatvam, brahmatA / anena tvapra0 / 'prAktvAdagaDulAdeH' (71 / 56) talpra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| zAkaTa-zAkinau kSetre // 7 / 178 // [zAkaTazAkinau ] zAkaTazca zAkinazca = zAkaTazAkinau / [kSetre] kSetra saptamI Gi / [ ikSuzAkaTam, ikSuzAkinam ] ikSu / ikSUNAM kSetram = ikSuzAkaTam, ikSuzAkinam / anena zAkada-zAkinapra0 / [ mUlakazAkaTam, mUlakazAkinam] mUlakAnAM kSetraM = mUlakazAkaTam, mUlakazAkinam / anena zAkaTazAkinapra0 / [zAkazAkaTam, zAkazAkinam ] zAkasya kSetraM = zAkazAkaTam, zAkazAkinam / anena zAkaTa-zAkinapra0 ||ch|| dhAnyebhya InaJ // 7 / 179 // [dhAnyebhyaH] dhAnAH prayojanamasya = dhAnyam / 'svarga-svastivAcanAdibhyo ya-lupau' (6 / 4 / 123) yapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk, tebhyaH / [InaJ] InaJ prathamA si / [kaulatthInam ] kulatthAnAM kSetraM = kaulatthInam / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhi: au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [maudgInam ] mudgAnAM kSetraM = maudgInam / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [praiyaGgavINam ] priyaGgu / priyaGgNAM kSetraM = praiyaGgavINam / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [naivArINam ] nIvArANAM kSetraM = naivArINam / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [kaudravINam ] kodravANAM kSetraM = kaudravINam / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam ||ch| vrIhi-zAlereyaJ // 7 / 180 // [vrIhizAleH] vrIhizca zAlizca = vrIhizAli, tasmAt / [eyaJ],eyaJ prathamA si / / [vaiheyam ] vrIhINAM kSetraM = traiheyam / anena eyapra0 - eya / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk| [zAleyam ] zAlInAM kSetraM = zAleyam / anena eyapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7/4/68) iluk ||ch|| yava-yavaka-SaSTikAd yaH // 7 / 181 // [yavayavakaSaSTikAt ] yavazca yavakazca SaSTikazca = yavayavakaSaSTikam, tasmAt / [yaH] ya prathamA si / [yavyam ] yavAnAM kSetraM = yavyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [yavakyam ] yavAnAM tulyAH = yavakAH / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH' (71 / 108) kapra0 / yavakAnAM kSetraM = yavakyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [SaSTikyam] SaSTirAtreNa pacyamAnA vrIhayaH = SaSTikAH / atra(ta) eva nipAtanAt kapra0 / SaSTikAnAM kSetraM = SaSTikyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| vA'Nu-mASAt // 7 / 182 // [vA] vA prathamA si / [aNumASAt ] aNuzca mASazca = aNumASam, tasmAt / [aNavyam, ANavInam ] aNuH - rAlakAdidhAnyavizeSaH / aNUnAM kSetram = aNavyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / evam-ANavInam / 'dhAnyebhya Ina' (7 / 179) Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [mASyam, mASINam] mASANAM kSetraM = mASyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evammASINam / 'dhAnyebhya Ina' (7179) Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam ||ch|| vomA-bhaGgA-tilAt // 7 / 183 // [vA] vA prathamA si / [umAbhaGgAtilAt] umA ca bhaGgA ca tilazca = umAbhaGgAtilama, tasmAt / umAbhaGge'pi dhAnye eva iSyate / yadyapi dhAnyatvametayorna prasiddha tathApi saNa saptadazadhAnyabhedaH sattarasaM dhannamiti vAkyAt prasiddham, tataH pakSe-Ina / [umyam, aumInam ] uttvaM mIyate = umA / 'upasargAdAto Do'zyaH' (5 / 156) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / pRSodarAditvAt dalopatvaM nipAtyate / umAnAM = atasInAM kSetram = umyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / evam - aumInam / 'dhAnyebhya Ina' (71 / 79) Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7/4/68) Aluk / [bhanayam, bhAGgInam ] bhaGgA-zaNadhAnyam / bhaGgAnAM kSetraM = bhaGgyam / anena yapra0 / evam-bhAGgInam / 'dhAnyebhya Inaj' (7 / 1 / 79) Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya'. (7 / 4 / 68). Aluk / __ [tilyam, tailInam ] tilAnAM kSetraM = tilyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evamtailInam / 'dhAnyebhya Ina' (7 / 4 / 79) Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| alAbvAzca kaTo rajasi // 7184 // [alAbvAzca ] alAbU paJcamI Gasi / 'strIdUtaH' (1 / 4 / 29) Gasi0 - dAs0 - As / ca prathamA si / [kaTaH] kaTa prathamA si / [rajasi] rajas saptamI Gi / [alAbUkaTam ] alAbUnAM rajaH = alAbUkaTam / anena kaTapra0 / [ umAkaTam ] umAnAM rajaH = umAkaTam / anena kaTapra0 / [bhaGgAkaTam] bhaGgAnAM rajaH = bhaGgAkaTam / anena kaTapra0 / [tilakaTam ] tilAnAM rajaH = tilakaTam / anena kaTapra0 ||ch|| ahnA gamye'zvAdInaJ // 7 / 185 // [ ahnA ] ahan tRtIyA TA / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [gamye ] gamyata iti gamyastasmin / [azvAt] azva paJcamI Gasi / " [InaJ ] InaJ prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ AzvIno'dhvA ] azvasya ekenAhnA gamyaH = AzvIno'dhvA / anena InaJpra0 ->> Ina / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ azvasya mAsena gamyaH ] vAkye 'kRtyasya vA' (2288) kartRSaSThI ||ch kulAjjalpe // 7 / 1 / 86 // [ kulAt ] kula paJcamI Gasi / [ jalpe ] jalpa saptamI Gi / [ kaulInam ] kulasya jalpaH = kaulInam / anena InaJpra0 Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch / pIlvAdeH kuNaH pAke // 7187 // [ pIlvAdeH ] pIlurAdiryasya saH = pIlvAdiH, tasmAt / [ kuNa: ] kuNa prathamA si / [ pAke ] pAka saptamI Gi / [ pIlukuNaH ] pIlUnAM phalAnAM vRkSANAM vA pAkaH = pIlukuNaH / anena kuNapra0 / [ karkandhukuNaH ] karkandhUnAM pAkaH = karkandhukuNa: / anena kuNapra0 / gaNaH ||cha / karNAdermUle jAhaH // 71 // 88 // karNAdiH, tasmAt / [karNAdeH ] karNa Adiryasya saH [mUle ] mUla saptamI Gi / [ jAha: ] jAha prathamA si / [karNajAham ] karNasya mUlaM = karNajAham / anena jAhapra0 / [ akSijAham ] akSNo mUlam = akSijAham / anena jAhapra0 / gaNo'tra ||ch / [ pakSAt ] pakSa paJcamI Gasi / [tiH ] ti prathamA si / [ pakSatiH ] pakSasya mUlaM = - [himAt] hima paJcamI Gasi / [ eluH ] elu prathamA si / = pakSAt tiH // 7 / 1 / 89 // pakSatiH / anena tipra0 / mUle'pyabhidheye zabdazaktisvAbhAvyAt strIliGgaH ||ch himAlaH sahe // 71 // 90 // 45 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [sahe] saha saptamI ngi| [himeluH] himasya sahaH-himaM sahamAno vA = himeluH / anena elupra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk ||ch||, bala-vAtAdUlaH // 7 / 1 / 91 // [balavAtAt ] balazca vAtazca = balavAtam, tasmAt / [UlaH] Ula prathamA si / [balUlaH ] balasya sahaH-balaM sahamAnaH = balUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [vAtUlaH ] vAtasya sahaH = vAtUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk ||ch|| zItoSNa-tRprAdAlurasahe // 7 / 1 / 92 // [zItoSNatRprAt ] zItazca uSNazca tRprazca = zItoSNatRpram, tasmAt / [ Alurasahe] Alu prathamA si / na sahaH = asahastasmin / [zItAluH] zItasyAsahaH-zItamasahamAnaH = zItAluH / anena Alupra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [uSNAluH] uSNasyAsahaH-uSNamasahamAnaH = uSNAluH / anena Alupra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [ tRprAluH ] tRpraM-duHkham, tasyAsahaH-tRpramasahamAnaH = tRprAluH / anena Alupra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| yathAmukha-sammukhAdInastad dRzyate'smin // 7 / 1 / 93 // [ yathAmukhasammukhAt ] yathAmukhazca sammukhazca = yathAmukhasammukham, tasmAt / [InaH] Ina prathamA si / [tad] tad prathamA si / [dRzyate'smin ] dRzyate'smin saptamI Gi / sUtratvAllopaH / [yathAmukhIna AdarzAdiH] yathAmukhaM dRzyate'smin = yathAmukhInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk, AdarzAdiH / mukhasya sadRzo'rtho yathAmukhaM-pratibimbamucyate / ata eva nipAtanAt 'yathA'thA' (3 / 1 / 41) iti pratiSedhe'pyavyayIbhAvaH / [sammukhInaH ] samaM mukhaM = sammukham / samaM tulyaM mukhamasyAneneti vA = sammukhaM pratibimbameva / ata eva nipAtanAt samazabdasya akAralopaH / sammukhaM dRzyate'sminniti sammukhInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / abhimukhamityarthaH / [yathAmukhIna: sItAyAH] yathAmukhIna: sItAyAH-agrebhavanamAtramatra sAmyam / Ardazo hyagrebhavatyevaM hanUmAnamapi sItAyA agre bhavati / sItAgre tiSThatItyarthaH ||ch|| sarvAdeH pathyaGga-karma-patra-pAtra-zarAvaM vyApnoti // 7 / 1 / 94 // [sarvAdeH] sarva Adiryasya saH = sarvAdiH, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // 47 [pathyaGgakarmapatrapAtrazarAvam] panthAzca aGgazca(aGgaM ca) karma ca patrazca(patraM ca) pAtrazca zarAvazca = pathyaGgakarmapatrapAtrazarAvam / [vyApnoti ] vyApnoti saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [sarvapathIno rathaH] sarva-pathin / sarvazcAsau panthAzca = sarvapathaH / 'Rk-pU:-pathyapo't' (7 / 3 / 76) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluk / sarvapathaM vyApnoti = sarvapathIno rathaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [sarvapathInamudakam ] sarve ca te panthAnazca = sarvapathAH / 'Rk-pU:-pathyapo't' (7 / 3 / 76) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluk / sarvapathAn vyApnoti = sarvapathInamudakam / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [sarvAGgINastApaH] sarvAGgI vyApnotIti sarvAGgINastApaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [sarvakarmANaH puruSaH] sarvakarma vyApnotIti sarvakarmINaH puruSaH / anena Inapra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / . [sarvapatrINaH sArathiH] sarvapatraM vyApnotIti sarvapatrINaH sArathiH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [sarvapAtrINa odanaH] sarvapAtraM vyApnotIti sarvapAtrINa odanaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / . [sarvazarAvINa odanaH] sarvazarAvaM vyApnotIti sarvazarAvINa odanaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) . aluk ||ch|| Aprapadam // 7 / 1 / 95 // [Aprapadam ] Aprapadam saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [AprapadIna: paTaH] pragataM padaM-pravRddhaM vA padaM = prapadam / A prapadAt = Aprapadam / 'paryapA-''G-bahirac paJcamyA' (3 / 1 / 32) ityAdinA avyayIbhAvaH / padAgraM gulphamityarthaH / AprapadaM vyApnoti na tadativarttate yaH sa AprapadInaH paTaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / anena pada(Ta)sya pramANamAkhyAyate ||ch|| anupadaM baddhA // 7 / 196 // [anupadam ] anupadam paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [baddhA] baddhA saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [anupadInA upAnat] anupadasya dIrghA = anupadam / 'dairye'nuH' (3 / 1 / 34) ityavyayIbhAvaH / anupadaM baddhAanupadaM dIrghA = anupadInA / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / upAnat / padapramANetyarthaH ||ch| ayAnayaM neyaH // 7 / 197 // [ayAnayam ] ayAnayam paJcamI Gasi / sUtratvAt / For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ neyaH ] neya prathamA si / 'so ru: ' (2/1/72 ) sa0ra0 / prathamAntAt saptamI Gi / sUtratvAt / [ ayAnayIna: zAra: ] ayAnayaM neyo'yAnayInaH / kSA (zA) rayUtopakaraNaM phalakazirasi sthita ucyate / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / ayaH pradakSiNaM gamanam anayaH prasavyaM vAmam / zAridyUte hi kecicchArAH pradakSiNaM gacchanti, kecit prasavyam, teSAM gatirayasahito'nayo'yAnaya ityucyate / yasmin dakSiNagamane vAmagamane ca parazArA bAdhitA bhavanti tasmin parazAraiH padAnAmapravezaH tadubhayaM neyaH ayAnayIna iti ruDhiH / athavA ayaH zubhaM daivam, anayo'zubham, zubhadaivAdapavarttate'zubhaM daivaM yasmin karmaNi tadayAnayaM zAntikarma catuH zaraNapratipattiranAghAtaghoSaNaM devagurupUjA tapodAnaM brahmacaryAdi niyamaH tadyo neyaH / kArayitavyaH so'yAnayIna Izvara iti ||ch || sarvA'nnamatti // 7 / 1 / 98 // [ sarvA'nnam ] sarvA'nnam paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ atti ] atIti adan, tasmin / sarvazabdaH prakArakAtrtsnye ca / = [ sarvAnnIno bhikSuH ] sarvaprakAramannaM sarvA'nnam, tadatti sarvAnnIno bhikSuH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / niyamarahita ityarthaH ||chaa parovarINa - paramparINa - putrapautrINam // 7|1|99 // [ parovarINaparamparINaputrapautrINam ] parovarINazca paramparINazca putrapautrINazca = parovarINaparamparINaputrapautrINam / [ parovarINaH ] parAMzca avarAMzca anubhavati - sAkSAtkaroti = parovarINaH / anena Inapra0 - avarazabdasya akArasya ca utvaM nipAtyate / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 1 [ pArovaryam ] para 'ava rakSaNa - gati - kAnti - tRptyavagamana - praveza - zravaNa-svAmyartha- yAcana-kriyecchA-dIptyavAptyA''liGgana-hiMsA-dahana-bhAva - vRddhiSu' (489) av / parAnavati = parovaram / uNAditvAt parovaranipAtyate / parovarasya bhAvaH = pArovaryam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca ' ( 7|1|60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ paramparINaH ] parAMzca paratarAMzca anubhavati = paramparINaH / anena Inapra0 - paramparabhAvazca nipAtyate / [ putrapautrINa: ] putrasyApatyamanantaraM = pautram / 'punarbhU putra - duhitR- nanAnduranantare'J' (6 / 1 / 39) aJpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / putrAMzca pautrAMzca anubhavati putrapautrINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (223 / 63) na0 Natvam ||ch|| yathAkAmA-'nukAmA-'tyantaM gAmini // 7 / 1 / 100 // yathAkAmA'nukAmA'tyantam / paJcamI Gasi / [ yathAkAmA'nukAmA'tyantam ] yathAkAmazca anukAmazca atyantazca = sUtratvAt (lopaH) / [ gAmini ] gamiSyatIti gAmI / 'AGazca Nit' (uNA0 920) Nit inpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH, tasmin / = For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // 49 [yathAkAmInaH] yo yaH kAmo yathAkAmam / yathAkAmaM gAmI = yathAkAmInaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [anukAmIna: ] kAmasyAnurUpam = anukAmam / anukAmaM gAmI = anukAmInaH / anena Inapra0 / yathecchaM gAmItyarthaH / [atyantInaH] atikrAnto'nto yatra tat = atyantam / atyantaM gAmI = atyantInaH / anena Inapra0 / bhRzaM gantetyarthaH ||ch| pArAvAraM vyasta-vyatyastaM ca // 7 / 1 / 101 // [pArAvAram ] pArAvAram paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [vyastavyatyastam] vyastavyatyastam paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ca] ca prathamA si / [pArAvArINaH ] avArasya-samudrasya pAraM = pArAvAram / rAjadantAditvAt pArazabdasya pUrvanipAtaH / pArAvAraM gAmI = pArAvArINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [pArINaH ] pAraM gAmI = pArINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [avArINaH ] avAraM gAmI = avArINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [avArapArINaH ] avArapAraM gAmI = avArapArINaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| anugvalam // 7 / 1 / 102 // [anugu] gavAM pazcAdanugu / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husva: / dvi0 am / 'anato lup' (1 / 4 / 59) amlup / [alam ] alam prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) lup / alaM-paryAptamityarthaH / [anugavIno gopAlakaH ] gavAM pazcAdanugu / 'vibhakti-samIpa-samRddhi-vyaddhyarthAbhAvA-'tyayA-saMprati-pazcAt-kramakhyAti-yugapat-sadRk-sampat-sAkalyAnte'vyayam' (3 / 1 / 39) ityAdinA avyayIbhAvaH / 'klIbe' (2 / 4 / 97) hasvaH / anugu alaMgAmI = anugavIno gopAlakaH / anena Inapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av ||ch|| adhvAnaM yenau // 7 / 1 / 103 // [adhvAnam ] adhvAnam paJcamI Gasi / sUtratvAllopaH / [yenau ] yazca Inazca = yenau / au / alaGgAminIti vartate / [adhvanyaH, adhvanInaH] adhvAnamalaGgAmI = adhvanyaH, * adhvanInaH / anena ya-Inapra0 / 'ano'Tye-ye' (74 / 51) - 'Ine'dhvA-''tmanoH' (74 / 48) anlopAbhAvaH ||ch|| abhyamitramIyazca // 7 / 1 / 104 // [abhyamitram ] amitramabhi = abhyamitram / 'lakSaNa-vIpsyetthambhUteSvabhinA' (2 / 2 / 36) ityAdinA dvitIyA am / paJcamI Gasi / sUtratvAllopaH / For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyo / [Iyazca] Iya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [abhyamitrIyaH, abhyamitryaH, abhyamitrINaH] abhyamitra maNDyate / abhyamitramalaGgAmI = abhyamitrIyaH / anena Iyapra0 / evam - abhyamitryaH, abhyamitrINaH / anenaiva ya-Inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'ra-varNAnno Na ekapade'nantyasyA-ula-ca-Ta-tavarga-za-sAntare' (2 / 3 / 62) Natvam / amitrAbhimukhaM bhRzaM gantetyarthaH ||ch|| samAMsamInA-'dyazvInA-'dyaprAtInA-''gavIna-sAptapadInam // 7 / 1 / 105 // [samAMsamInA'dyazvInA'dyaprAtInA''gavInasAptapadInam] samAMsamInazca adyazvInazca adyaprAtInazca AgavInazca sAptapadInazca (sAptapadInaM ca) = samAMsamInA'dyazvInA'dyaprAtInA''gavInasAptapadInam / [samAMsamInA gauH] samAM samAM garbha dhArayati = samAMsamInA / anena Inapra0 - pUrvapadavibhaktezcAluk / 'avarNevarNasya' (7/4/68) Aluk, gauH / varSaM varSa prati garbha dhArayatItyarthaH / samAmiti 'kAlA-'dhvanoLaptau' (2 / 2 / 42) iti dvitIyA / 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) samAM dvivacanam / samAyAM samAyAM vijAyate-garbha vimuJcati = samAMsamInA / matAntare'nena Inapra0 - pUrvapadasya yalopazca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Apapra0 - A / vyAptyabhAvAccAdhikaraNe saptamI / [adyazvInA gauH] adya-zvas maNDyate / adya ca zvas ca = adyazvas / adya zvo vA vijaniSyamANA = adyazvInA .. gauH / anena Inapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74 / 65) asluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / evaM nAma pratyAsannaprasavetyarthaH / [adyazvIno lAbhaH] adya zvo vA bhaviSyati = adyazvIno lAbhaH / anena Inapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74/65) asluk / [adyazvInaM maraNama] adya zvo vA bhaviSyati = adyazvInaM maraNam / anena Inapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74 / 65) asluk / [adyaprAtInA gauH] adya prAtarvA vijaniSyamANA = adyaprAtInA gauH / anena Inapra0 / [adyaprAtIno lAbhaH, adyaprAtInaM maraNam ] adya prAtarvA vijaniSyamANaH = adyaprAtIno lAbhaH, adyaprAtInaM maraNam / matAntare anenaiva Inapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74/65) alup / matAntareNaitau / svamate tu adyazvInA gauvijananapratyAsattAveva bhavati / [AgavInaH karmakaraH] gopratidAnAt A = AgopratidAnam / AgopratidAnaM kArI = AgavIna: karmakaraH / anena Inapra0 - pratidAnasya ca luk / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / gavA bhRto ya A tasyA goH pratyarpaNAtkarma karoti sa AgavInaH / [sAptapadInaM sakhyam, sAptapadInaH sakhA, sAptapadInaM mitram ] saptan-pada / saptabhiH padairavApyaM = sAptapadInaM sakhyaM sakhA mitraM vA / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am ||ch|| aSaDakSA-''zitaMgvalaGkarmA-'laMpuruSAdInaH // 7 / 1 / 106 // [aSaDakSA''zitaMgvalaGkarmA'laMpuruSAt] aSaDakSazca Azitaguzca(gu ca) alaGkarmA(ma) ca alaMpuruSazca = aSaDakSA''zitaMgvalaGkarmA'laMpuruSam, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [InaH ] Ina prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [aSaDakSINo mantraH, aSaDakSINA krIDA] SaS-akSi / avidyamAnAni SaDakSINyasmin = aSaDakSINo mantraH / 'sakthyakSNaH svAGge (73 / 126) TaH samAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / anena Inapra0 / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / krIDA / dvAbhyAM sAdhyata ityarthaH / [aSaDakSINazcaitraH] adRzyAni SaDakSINyasya = aSaDakSINazcaitraH / pituH pitAmahasya putrasya vA pra(dra)STocyate / indriyaparyAyo vAkSazabdaH - [aSaDakSINo'manaskaH] avidyamAnAni SaDakSINyasya = aSaDakSINo'manaskaH / vicAreNa vinA pravartata ityarthaH / [AzitaGgavInamaraNyam ] AzitA gAvo'sminniti AzitaGgu / 'parataH strI pumvat stryekAthe'nUG' (3 / 2 / 49) puMvat / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvatve anena Inapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [alaMkarmINaH] alaM karmaNe = alaMkarmINaH / 'prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna-krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 1247) ityAdinA samAsaH / anena Inapra0 / 'no'padasya taddhite' (74/61) anluk / 'ra-varNAno Na ekapade0' (2 / 3 / 63) na0 - Na / [alaMpuruSINaH] alaM puruSAya = alaMpuruSINaH / 'prAtyava-pari-nirAdayo0' (3 / 1147) ityAdinA samAsaH / anena Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'ra-ghuvarNAnno Na ekapade0' (2 / 3 / 63) na0 - Na / [rAjAdhInam ] rAzi adhInaM = rAjAdhInam / 'saptamI zauNDAdyaiH' (3 / 1 / 88) samAsaH / si-am ||ch|| adistriyAM vA'JcaH // 7 / / 107 // [adistriyAm ] dik cAsau strI ca = dikstrI / na dikstrI = adikstrI, tasyAm / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / [vA] vA prathamA si / [aJcaH] aJc paJcamI Gasi / [prAk, prAcInam ] pra'aJcUg gatau ca' (890) aJc / prAJcatIti prAk / kvipra0 / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / napuMsake prAgeva = prAcInam / anena Inapra0 / [pratyak, pratIcInam] pratyaJcatIti pratyak / kvipapra0 / 'aJco'naIyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / napuMsake pratyageva = pratIcInam / anena Inapra0 / 'acc prAg dIrghazca' (2 / 1 / 104) ac0 - c0 - pUrvasvarasya dIrghaH / [ udak, udIcInam ] udaJcatIti udak / kvippra0 / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / udageva = udIcInam / anena Inapra0 / 'udaca udIc' (2 / 1 / 103) udIc AdezaH / si-am / [avAk, avIcInam ] avAJcatIti avAk / kvipra0 / 'aJco'naryAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / avAgeva = avIcInam / anena Inapra0 / si-am / For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [samya, samIcInaH] samaJcatIti samyaG / kvipra0 / 'aJco'na0' (4 / 2 / 46) naluk / 'saha-samaH sadhrisami' (3 / 2 / 123) samidezaH - pulliGge idam / samyaGeva = samIcInam(naH) / anena Inapra0 / 'acc prAg dIrghazca' (2 / 1 / 104) dIrghaH / [prAcI dik ] prAJcatIti prAcI / kvippra0 / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aJcaH' (2 / 4 / 3) GI / [udIcI dik ] udaJcatIti kvipra0 / 'aJco'naIyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aJcaH' (2 / 4 / 3) ngii| [prAcInA zAkhA] prAcI maNDyate / prAcyeva = prAcInA / anena Inapra0 / 'jAtizca Ni-taddhitaya-svare' (3 / 2 / 51) puMvadbhAvaH / [avAcInA brAhmaNI] avAJcatIti avAG / kvippra0 / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aJcaH' (2 / 4 / 3) GI / avAcyeva = avAcInA / anena Inapra0 / 'jAtizca Ni0' (3 / 2 / 51) puMvadbhAvaH / [prAk prAcInaM ramaNIyam ] prAcI maNDyate / prAcyAM dizi / 'dikzabdAd dig-deza-kAleSu prathamA-paJcamIsaptamyAH' (72 / 113) dhApra0 / 'lubaJceH' (7 / 2 / 123) lup / 'GyAdehNa0' (2 / 4 / 95) DInivRttiH / prAgeva = prAcInaM ramaNIyam / anena Inapra0 / dizyapi lubantaM svabhAvAt napuMsakam ||ch|| tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH // 7 / 1 / 108 // [tasya ] tad SaSThI Gas athavA tasya caturthI Ge (paJcamI Gasi) / sUtratvAt (lopaH) / [ tulye] tulya saptamI Gi / [kaH ] ka prathamA si / [saMjJApratikRtyoH ] saMjJA ca pratikRtizca = saMjJApratikRtI, tayoH = saMjJApratikRtyoH / saptamI os / pratikRtiH kASThAdimayaM praticchandakam / [azvakaH ] azvasya tulyaH = azvakaH / anena kapra0 / [ uSTrakaH ] uSTrasya tulya: = uSTrakaH / anena kapra0 / [gardabhakaH] gardabhasya tulyaH = gardabhakaH / anena kapra0 / azvAdisadRzasya prANivizeSasya saMjJA etAH / [azvakaM rUpam, azvikA pratimA, azvakAni rUpANi] azvaM rUpam / anena kapra0 / evam-azvikA pratimA / azvasya tulyAni rUpANi / anena kapra0 / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [gavayaH] 'gut purISotsarge' (1427) gu / guvatIti gavayaH / 'ku-gu-vali-mali-kaNi-tanyAmyakSerayaH' (uNA0 365) ayapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [zivakaH] ziva iva = zivakaH / matAntare anenaiva kapra0 ||ch| na nR-pUjArtha-dhvaja-citre // 7 / 1 / 109 // [na] na prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silopaH / uNAdau-guMG zabde / For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ nRpUjArthadhvajacitre ] nA ca pUjArthazca dhvajazca citraM ca = nRpUjArthadhvajacitram, tasmin / nR - [caJcA] caJcA tRNamayaH puruSaH / ya: kSetrarakSaNAya kriyate / caJcAtulyaH puruSaH = caJcA / [vadhikA] kutsitA-'lpA-'jJAtA vA vardhI = vadhikA / 'kutsitA-'lpA-'jJAte' (7 / 3 / 33) kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'GyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / vadhikAvat jugupsyaH puruSo'pi vadhikA / pUjArthaH - [arhan ] arhan iva = arhan / [zivaH ] ziva iva = zivaH / [skandaH ] skanda iva = skandaH / dhvaja - [garur3a:] garuDa iva = garuDaH / [siMhaH] siMha iva = siMhaH / [ duryodhanaH ] duryodhana iva = duryodhanaH / [bhImasenaH] bhImasena iva = bhImasenaH / si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| apaNye jIvane // 71 / 110 // [apaNye ] 'paNi vyavahAra-stutyoH' (710) paN / paNAyyata iti paNyam / 'varyopasaryA-'vadya-paNyamupeyartumatIgarthya-vikreye' (5 / 1 / 32) yapra0 / na paNyam = apaNyam, tasmin / [jIvane ] jIvyate yena tajjIvanam, tasmin / [vAsudevaH ] vAsudevasadRzaH = vAsudevaH / [zivaH ] zivasadRzaH = zivaH / [skandaH ] skandasadRzaH = skandaH / [viSNuH] viSNusadRzaH = viSNuH / [ devalakAH 1 deva 'lAMka AdAne' (1068) lA / devAn lAnti / 'Ato Do'hvA-vA-maH' (5 / 176) Dapra0 - a / devalA eva = devalakAH / devA(va)lakAnAM jIvikArthAH pratikataya ucynte| [hastikAn vikrINIte ] hastinaH pratikRtayaH = hastikAH / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH' (7 / 1 / 108) kapra0, tAn / [ hastikaH ] hastinastulyaH = hastikaH / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH' (7 / 1 / 108) kapra0 ||ch|| devapathAdibhyaH // 7 / 1 / 111 // [devapathAdibhyaH] devapatha AdiryeSAM te = devapathAdayaH, tebhyaH = devapathAdibhyaH / paJcamI bhyas / [ devapathaH ] deva-pathin / devasya panthAH = devapathaH / 'Rk-pU:-pathyapo't' (7 / 3 / 76) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluka / devapathasya tulyaH = devapathaH / For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 [ haMsapatha: ] haMsapathasya tulyaH = anena kapratyayo niSedhaH ||ch|| haMsapathaH / [ vaste: ] vasti paJcamI Gasi / [ eyaJ ] eyaJ prathamA si / tasya tulya ityanuvarttate, na saMjJA - pratikRtyoH / . [ vAsteyam, vAsteyI praNAlikA ] vastestulyaM = vAsteyam / anena eyaJpra0 eya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / evam vAsteyI / 'aNaJeyekaN0' (224 / 20 ) GI / praNAlikA || || zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / vastereyaJ // 7 / 1 / 112 // [zilAyA: ] zilA paJcamI Gasi / [ eyac ] eyac prathamA si / [ca] ca prathamA si / = [ zileyaM dadhi, zileyI iSTakA, zaileyaM dadhi, zaileyI iSTakA ] zilAyAstulyaM zileyaM dadhi, zileyI iSTakA / anena eyacpra0 - eya / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / evam - zaileyaM dadhi, zaileyI iSTakA / anena eyaJpra0 eya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / cakAra: 'aNaJeyekaN0' ( 2 / 4 / 20 ) iti eyasya sAmAnyagrahaNAvighAtArthaH || || zAkhAderyaH // 7 / 1 / 114 // [ zAkhAdeH ] zAkhA Adiryasya saH = zAkhAdiH, tasmAt / [yaH ] ya prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72 ) sa0ra0 / = zilAyA eyacca // 7 / 1 / 113 // [ zAkhya: ] puruSaskandhasya vRkSaskandhasya vA tiryak prasRtamaGgaM zAkhetyucyate, tadyathA zAkhA pAzrvayatA tathA kulasya yaH pArzvoyato'GgabhUtaH sa zAkhA / zAkhAyAstulyaH = zAkhyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / [ mukhya: ] mukhya (kha) sya tulya: mukhyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ jaghanyaH ] jaghanasya tulyaH = jaghanyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / gaNo'tra ||ch / dravye // 7 / 1 / 115 // [ drorbhavye] dru paJcamI Gasi / bhavya saptamI Gi / viziSTeSTapariNAmena bhavatIti bhavyam, abhipretAnAmarthAnAM pAtram / For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ dravyamayaM mANavakaH, dravyaM kArSApaNam ] drutulyaH = dravyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / evam dravyaM kArSApaNam / yathA dru agranthi ajihmaM dAru upakalpyamAnaM viziSTeSTarUpaM bhavati tathA mANavako'pi vinIyamAno vidyAlakSmyAdibhAjanaM bhavatIti dravyamucyate / kArSApaNamapi viniyujyamAnaM vyApAryamANaM viziSTeSTamAlyopabhogaphalaM bhavatIti dravyamucyate / [ dravyaM rAjaputraH ] duriva = dravyam / anena yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / rAjaputra: / yathA drumaH puSpaphalAdibhirarthinaH kRtArthayati evamanyo'pi yaH so'pi dravyamucyate ||ch || [ kuzAgrAt ] kuzasya agraM [Iya: ] Iya prathamA si / [ kuzAgrIyaM zastram kuzAgrIyA buddhiH ] kuzAgrasya tulyaM kuzAgrIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / durgatvAt / kuzAgrIyA buddhiH tIkSNatvAt // kAkatAlIyAdayaH // 7 / 1 / 117 // = kuzAgrAdayaH // 7|1|116 // kuzAgram, tasmAt / Wan [ kAkatAlIyAdayaH ] kAkatAlIya AdiryeSAM te = kAkatAlIyAdayaH / [ kAkatAlIyam ] kAkazca tAlaM ca ( tAlazca) = kAkatAlam / yathA kathaJcid vrajataH kAkasya nipatatA tAlenAtarkitopanatazcitrIyamANaH saMyogo lakSaNayocyate / kAkazca tAlazca = kAkatAlam, tattulyaM kAkatAlIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ khalatibilvIyam ] khalatizca bilvazca = khalatibilvaH / khalatibilvena tulyaM Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ ghuNAkSarIyam ] ghuNasyAkSarANi (7|4|68) aluk ||ch khalatibilvIyam / anena [ andhakavartikIyam ] andhakazca vartikazca ( kA ca) = andhakavartikam / 'klIbe' (2 / 4 / 97) hrasvaH / andhakasya vartikAyA upari atarkitaH pAdanyAsa ucyate / andhakasya bAhUtthepe varttikAyAH kare nilayanaM vA tattulyamandhakavartikIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ ajAkRpANIyam ] ajayA pAdenAvakirati AtmavadhAya kRpANasya darzanamajAkRpANam, tattulyamajAkRpANIyam / anena Iyapra0 nipAtyante (te) / = = [ arddhajaratIyam ] arddhA jaratyAH = arddhajaratI, tattulyamarddhajaratIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7468) Iluk / ghuNAkSarANi, taistulyaM 55 [ zarkarAdeH ] zarkarA Adiryasya saH = [ aN ] aN prathamA si / hai0 pra0 - drostulyaH / = = = zarkarAderan // 7 / 1 / 118 // zarkarAdiH, tasmAt / For Personal & Private Use Only ghuNAkSarIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [zArkaraM dadhi, zArkarI mRttikA] zarkarAyAstulyaM = zArkaraM dadhi madhuratvAt / anena aNpra0 - a / 'vRddhi: svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH / evam-zArkarA(rI) mRdvi(tti)kA / 'aNajeyekaNa-na-sna-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / kaThinatvAt ||ch|| aH sapalyAH // 71 / 119 // [a] a prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [sapalyAH] sapatnI paJcamI Gasi / [ sapatnaH] sapatnyAstulyaH = sapatnaH / anena apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 ||ch|| ekazAlAyA ikaH // 7 / 1 / 120 // [ekazAlAyAH] ekazAlA paJcamI Gasi / / [ikaH] ika prathamA si / [ekazAlikam] ekA cAsau zAlA ca = ekazAlA / ekazAlAyAstulyamekazAlikam / anena ikapra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) Aluk ||ch|| goNyAdezcekaN // 7 / 1 / 121 // [goNyAdezca ] goNI Adiryasya saH = goNyAdiH, tasmAt / ca prathamA si / [ikaN] ikaN prathamA si / / [gauNikam ] goNyAstulyaM = gauNikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk / [Agulikam ] aGguleraGgulyA vA tulyamAGgulikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / [aikazAlikam ] ekazAlAyAstulyamaikazAlikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / gaNo'tra ||ch| karka-lohitATTIkaNa ca // 7 / 1 / 122 // [karkalohitAt ] karkazca lohitazca = karkalohitam, tasmAt / [TIkaN] TIkaN prathamA si / [ca] ca prathamA si / [kArkIkaH, kArkikaH] zuklo'zvaH karkaH, tasya tulyaH = kArkIkaH / anena TIkaNapra0 + Ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-kArkikaH / anenaiva ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [lauhitIkaH, lauhitikaH] lohitasya tulyaH = lauhitIkaH, lauhitikaH / anena TIkaNpra0 - Ika - ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / sphaTikAdiH / alohitavarNo'pyupAzrayavazAdhastathAvabhAsate sa evamucyate / TakAro jhyarthaH ||ch| vevistRte zAla-zaGkaTau // 7 / 1 / 123 // [veH] vi paJcamI Gasi / / [vistRte] vistRta saptamI Gi / [zAlazaGkaTau] zAlazca zaGkaTazca = zAlazaGkaTau / [vizAlaH, vizaGkaTaH] vi-vistRtaH = vizAlaH, vizaGkaTaH / anena zAla-zaGkaTapra0 / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / vistRta ityarthaH ||ch|| kaTaH // 7 / 1 / 124 // . [kaTaH ] kaTa prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [vikaTaH] vi-vistRtaH = vikaTaH / anena kaTapra0 ||ch|| saM-pronneH saGkIrNa-prakAzA-'dhika-samIpe // 71 / 125 // [saMpronneH ] sama ca prazca ucca nizca = saMpronni. tasmAta / [saGkINaprakAzA'dhikasamIpe] saGkIrNazca prakAzazca adhikazca samIpazca = saGkINaprakAzA'dhikasamIpam, tasmin / saGkIrNaH - [saGkaTaH] samzabdAt anena kaTapra0 / . prakAzaH - [prakaTaH] prazabdAt anena kaTapra0 / adhikaH - [ utkaTaH ] utzabdAt anena kaTapra0 / samIpa: - [nikaTam ] ni maNDyate / nitarAM samIpam / nizabdAt anena kaTapra0 / puM-napuMsako'yaM zabdaH ||ch|| avAt kuTArazcA'vanate // 7 / 1 / 126 // [avAt] ava paJcamI Gasi / / [kuTAraH] kuTAra prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ca] ca prathamA si / [avanate] avanata saptamI Gi / [avakuTAraH, avakaTaH ] avazabdAt kuTAra-kaTapra0 ||ch|| nAsAnati-tadvatoSTITa-nATa-bhraTam // 7 / 1 / 127 // [nAsAnatitadvatoH] tad-sA = nAsAnatirasyAsti = tadvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1294) ma0 - va0 / nAsAnatizca tadvAMzca = nAsAnatitadvantau, tayoH = nAsAnatitadvatoH / For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 [ TITanATabhraTam ] TITazca nATazca bhraTazca = TITanATabhraTam / [ avaTITam, avanATam, avabhraTam ] ava nAsAyA namanam nATa-bhraTapra0 / sA nAsAnatirvidyate yasmin sa tadvAn nAsA puruSaH / apakRSTo vA'rthaH tatra = avaTITA, avanATA, avabhraTA / avazabdAt TITa [ avaTITA, avanATA, avabhraTA nAsikA ] nAsAnatimatI nATa-bhraTapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / nAsikA / [ avaTITa:, avanATa:, avabhraTaH puruSaH ] nAsAnatimAn avaTITaH, avanATaH, avabhraTaH / anena avazabdAt TITa-nATa bhraTapra0 / puruSaH / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / = = [ avaTITam, avanATam, avabhraTaM vA brahmadeyam ] nAsAnatimat avaTITam, avanATam, avabhraTam / anena avazabdAt TITa-nATa - bhraTapra0 / brahmabhyo deyaM brahmadeyam / 'ya eccAta:' ( 5 / 1 / 28) yapra0 - e0 / = [ : ] ni paJcamI Gasi / [ inapiTakA: ] inazca piTazca kazca = inapiTakA: / jas / [cikcicika: ] cik ca cizca cik ca = cikcicikaH / [ca] ca prathamA si / avaTITam, avanATam, avabhraTam / anena TITa apakRSTamapi hi vastu dRSTvA loko nAsikAM nAmayati / nAmaM karoti / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3|4|42 ) Nicpra0 ||ch / = nerina - piTa- kAzcik ci - cikazcA'sya // 7 / 1 / 128 // [ biDabirIsau ] biDazca birIsazca = biDabirIsau / [nIrandhre ] nirgato randhrAt = nIrandhrastasmin / [ca] ca prathamA si / [ asya ] idam SaSThI Gas / [cikinam, cipiTam, cikkaM nAsikAnamanam ] ni maNDyate / nAsAyAH (nAsikAyAH) namanam = cikinam, cipiTam, cikkam / anena ina piTa-kapra0 - neH sthAne cik- ci - cikdezAH / nAsikAyA namanaM zabdAntareNa zabdasyArthakathanam / [cikinA, cipiTA, cikkA nAsikA ] ni maNDyate / nAsAnatimatI = cikinA, cipiTA, cikkA nAsikA / anena ina - piTa-kapra0 - nisthAne cik- ci - cikdezaH / [cikina, cipiTa:, cikkaH puruSaH ] nAsAnatimAn = cikinaH, cipiTa:, cikkaH puruSaH / anena ina- piTa-kapra0nisthAne cik-ci- cikdeza: / bahuvacanaM rUDhyartham - tena apakRSTe na bhavati ||ch biDa-birIsau nIrandhre ca // 7 / 1 / 129 // For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [nibiDAH, nibirIsAH kezAH] ni-nIrandhrAH = nibiDAH, nibirIsA: kezAH / anena biDa-birIsapra0 / [nibiDam, nibirIsaM vastram ] ni-nAsikAyA namanaM = nibiDam-nibirIsam / anena biDa-birIsapra0 / [nibiDA, nibirIsA nAsikA ] nAsAnatimatI = nibiDA, nibirIsA nAsikA / anena biDa-birIsapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [nibiDo nibirIso maitraH] nAsAnatimAn = nibiDo, nibirIso maitraH / anena biDa-birIsapra0 / vidhAnasAmarthyAt SatvaM na bhavati ||ch| - klinnAlazcakSuSi cil-pil-cul cAsya // 7 / 1 / 130 // [klinnAt ] klinna paJcamI Gasi / [laH] la prathamA si / [cakSuSi ] cakSus saptamI Gi / [cilpilcul] cil ca pil ca cul ca = cilpilcul / [ca] ca prathamA si / [asya ] idam SaSThI Gas / [cillam, pillam, culaM cakSuH] klinna maNDyate / klinnaM cakSuH = cillam, pillam, cullam / anena lapra0 - klinnasya ca cil-pil-culdezaH / upatyakA-'dhityake // 7 / 1 / 131 // [upatyakA-'dhityake ] upatyakA ca adhityakA ca = upatyakA-'dhityake / au / 'autA' (1 / 4 / 20) e / [upatyakA] upa-parvatasyA''sannA bhUmiH = upatyakA / anena upazabdAt tyakapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [adhityakA] adhi-parvatamadhirUDhA bhUH = adhityakA / anena adhizabdAt tyakapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / kSipakAditvAditvAbhAvaH / svabhAvataH strIliGgAvetau ||ch|| aveH saGghAta-vistAre kaTa-paTam // 7 / 1 / 132 // [aveH] avi paJcamI Gasi / [saGghAtavistAre] saGghAtazca vistArazca = saGghAtavistAram, tasmin / [kaTapaTam ] kaTazca paTazca = kaTapaTam / [avikaTaH] avi / avInAM saGgAtaH = avikaTaH / anena kaTapra0 / [avipaTaH] avi / avInAM vistAraH = avipaTa: / anena paTapra0 ||ch| For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / pazubhyaH sthAne goSThaH // 7 / 1 / 133 // [ pazubhyaH] pazu paJcamI bhyas / [sthAne ] sthAna saptamI Gi / [goSThaH ] goSTha prathamA si / / [ gogoSTham ] gavAM sthAnaM = gogoSTham / anena goSThapra0 / si-am / ' [mahiSIgoSTham ] mahiSINAM sthAnaM = mahiSIgoSTham / anena goSThapra0 / si-am / [azvagoSTham ] azvAnAM sthAnam = azvagoSTham / anena goSThapra0 / si-am ||ch|| __dvitve goyugaH // 7 / 1 / 134 // [dvitve] dvitva saptamI Gi / [goyugaH ] goyuga prathamA si / [gogoyugam ] gavodvitvaM = gogoyugam / anena goyugapra0 / [azvagoyugam ] azvasya(yoH) dvitvam = azvagoyugam / anena goyugapra0 / [ uSTragoyugam] uSTrasya(yoH) dvitvam = uSTragoyugam / anena goyugapra0 ||ch|| SaTve SaDgavaH // 7 / 1 / 135 // [SaTtve ] SaTtva saptamI Gi / [SaDgavaH] SaDgava prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [uSTraSaDgavam ] uSTrANAM SaTtvamuSTraSaDgavam / anena SaDgavapra0 / [hastiSaDgavam ] hastinAM SaTtvaM = hastiSaDgavam / anena SaDgavapra0 / / [azvaSaDgavam ] azvAnAM SaTtvamazvaSaDgavam / anena SaDgavapra0 / idamarthAnAmapavAdaH ||ch| tilAdibhyaH snehe tailaH // 7 / 1 / 136 // [tilAdibhyaH] tila AdiryeSAM te = tilAdayaH, tebhyaH = tilAdibhyaH / paJcamI bhyas / [snehe] sneha saptamI Gi / [tailaH] taila prathamA si / [tilatailam ] tilAnAM sneho vikAraH = tilatailam / anena tailapra0 / [sarSapatailam ] sarSapANAM sneho vikAraH = sarSapatailam / anena tailapra0 / [igudatailam] inudAnAM sneho vikAraH = imudatailam / anena tailapra0 / For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ eraNDatailam ] eraNDAnAM sneho vikAraH = eraNDatailam / anena tailapra0 / vikArapratyayApavAdaH ||ch|| tatra ghaTate karmaNaSThaH // 71 / 137 // [tatra ] tatra paJcamI Gasi / 'avyayasya' (3 / 27) Gasilup / [ghaTate ] ghaTate saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [karmaNaSThaH ] karman paJcamI Gasi / Tha prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'ca-Ta-te0' (1 / 37) ra0 - Sa0 / [karmaThaH ] karman / karmaNi ghaTate = karmaThaH / anena Thapra0 / tadasya saJjAtaM tArakAdibhya itaH // 7 / 1 / 138 // [tad ] tad prathamA si / 'anato lup' (1 / 459) lup / [asya ] idam SaSThI Gas / [saJjAtam] saJjAta si-am / [tArakAdibhyaH ] tArakA AdiryeSAM te = tArakAdayaH, tebhyaH = tArakAdibhyaH / paJcamI bhyas / [itaH] ita prathamA si / [tArakitaM nabhaH] tArakAH saJjAtA asya = tArakitaM nabhaH / anena itapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [puSpitastaruH] puSpANi saJjAtAnyasya = puSpitastaruH / anena itapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [RjISa ] RjISo avaskaramucyate / [ ArAla] ArAlo mUtraM purISayoH saMjJA ||ch|| garbhAdaprANini // 7 / 1 / 139 // [garbhAt ] garbha paJcamI Gasi / [aprANini] na prANI = aprANI / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0, tasmin / [garbhito vrIhiH ] garbhaH sajAto'sya = garbhito vrIhiH / anena itapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [garbhitAH zAlayaH] garbhaH sajAta eSAM te = garbhitAH zAlayaH / anena itapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / pramANAnmAtraT // 71 / 140 // [pramANAt] pramANa paJcamI Gasi / [ mAtraTa ] mAtraTa prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / / tadasyeti vartate / AyAmamAnaM pramANam, tad dvividham, UrdhvamAnaM tiryagmAnaM ca / UrdhvamAnAt- jAnumAtramudakam ] jAnu pramANamasya = jAnumAtramudakam / anena mAtraTapra0 - mAtra / [jAnumAtrI khAtA] jAnunI pramANamasyAH sA = jAnumAtrI khAtA / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaNa-naJsnaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / [UrumAtramudakam ] Uru maNDyate / Uru pramANamasya = UrumAtramudakam / anena mAtraTapra0 - mAtra / [UrumAtrI khAtA] Uru pramANamasyA: sA = UrumAtrI khAtA / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) ngii| tiryagmAnAt- rajjumAtrI bhUmiH] rajjuH pramANamasyAH sA = rajjumAtrI bhUmiH / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [tanmAtrI] tad / tatpramANamasyAH sA = tanmAtrI / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaNa-na-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) ngii| [tAvanmAtrI] tAvatpramANamasyAH sA = tAvanmAtrI / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaNo' (2 / 4 / 20) GI ||ch| hasti-puruSAd vA'N // 7 / 1 / 141 // [ hastipuruSAt ] hastI ca puruSazca = hastipuruSam, tasmAt / [vA] vA prathamA si / [aN] aN prathamA si / [hAstinam, hastimAtram, hastidanam, hastidvayasamudakam ] hastI pramANamasya = hAstinam / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'anapatye' (7 / 4 / 45) ityanena antyalopAbhAvaH / evamhastimAtram / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / evam-hastidaghnam, hastidvayasamudakam / 'vordhvaM daghnaTadvayasaT' (7 / 1 / 142) daghnaTapra0 - dana-dvayasaTapra0 - dvayasa / ' [hAstinI, hastimAtrI, hastidanI, hastidvayasI khAtA] hastI pramANamasyAH sA = hAstinI / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / evam-hastimAtrI / 'pramANAnmAtraTa' (71 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / evamhastidaghnI, hastidvayasI khAtA / 'voz2a daghnaT-dvayasaT' (7 / 1 / 142) daghnaTpra0 - dana-dvayasapra0 - dvayasa / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [pauruSam, puruSamAtram, puruSadaghnam, puruSadvayasamudakam ] puruSaH pramANamasya / yadvA puruSasya pramANaM = pauruSam / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvA0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evampuruSamAtram / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / evam-puruSadaghnam, puruSadvayasam / 'vordhvaM0' (71 / 142) daghnaTapra0 - dana-dvayasaTapra0 - dvayasa / udakam / / [pauruSI, puruSamAtrI, puruSadaghnI, puruSadvayasI khAtA] puruSaH pramANamasyAH sA = pauruSI / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / evam For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // puruSamAtrI / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / evam-puruSadaghnI, puruSadvayasam / 'vordhvaM daghnaTa-dvayasaT' (7 / 1 / 142) daghnaTapra0 - daghna-dvayasaTapra0 - dvayasa / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / khAtA / [pauruSI, puruSamAtrI chAyA] puruSaH pramANamasyAH sA / yadvA puruSasya pramANA = pauruSI, puruSamAtrI / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH au / mAtraTpra0 - mAtra / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / chAyA / tiryagmAne ata eva daghnaT-dvayasaTpratyayau na bhavataH ||chaa| vordhvaM dajaTa dvayasaT // 7 / 1 / 142 // [vA] vA prathamA si / [ Urdhvam ] UrdhvaMm paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [danavayasaT ] daghnaT ca dvayasaT ca = daghnavayasaT / prathamA si / [Urudanam, Urudvayasam, UrumAtramudakam ] Uru / UruH pramANamasya = Urudaghnam, Urudvayasam / anena daghnaTapra0 - dana-dvayasaTapra0 - dvayasa / evam-UrumAtram / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / udakam / [UrudanI, UrudvayasI, UrumAtrI khAtA] UruH pramANamasyAH sA = UrudaghnI, UrudvayasI / anena daghnaTapra0 - daghna-dvayasaTpra0 - dvayasa / evam-UrumAtrI / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 - mAtra / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / khAtA / [taddanI, tadvayasI, tanmAtrI ] tatpramANamasyAH sA = taddanI, tadvayasI / anena daghnaTpra0 - daghna-dvayasapra0 - dvayasa / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [tAvaddaghnI, tAvadvayasI, tAvanmAtrI ] tAvatpramANamasyAH sA = tAvaddaghnI, tAvaddvayasI / anena daghnaTapra0 - daghna-dvayasapra0 - dvayasa / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / vAgrahaNamaNa-mAtraTorabAdhanArtham, tena[puruSadaghnam, puruSadvayasam, puruSamAtram, pauruSam ] puruSasya pramANaM = puruSadaghnam, puruSadvayasam / anena daghnaTapra0 dvayasaTapra0 dvayasa / evam-puruSamAtram / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 , mAtra / evam-pauruSam / 'hasti-puruSAd vA'N' (7 / 1 / 141) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / __[rajjumAtrI bhUmiH ] rajjuH pramANamasyA: sA = rajjumAtrI bhUmiH / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTpra0 - mAtra / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk ||ch|| mAnAdasaMzaye lup // 7 / 1 / 143 // [mAnAt] mAna paJcamI Gasi / [asaMzaye] asaMzaya saptamI ngi| [lup] lup prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane azAtakartRkAyAM buNDikAyAM / pramANAditi varttate / mAnavAcyeva sAkSAdyaH pramANazabdo hastavitastyAdiH prasiddho na tu rajjvAdiryo lakSaNayA pramANe varttate / 64 [ hastaH ] hastaH pramANamasya = hastavizeSaH / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 mAtra / anena lup / [vitasti: ] 'tasU upakSaye' (1224) tas, vipUrva0 / vitasyatyanayA / 'plu-jJA- yaji - Sapi - padi - vasivitasibhyastiH' (uNA0 646 ) tipra0 / vitasti: pramANamasya = vitasti: / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / anena lup / [viSTiH ] diSTi pramANamasya = diSTi / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / anena lup / [zamamAtram ] zamacaturviMzatiraGgulAni / zamaH pramANamasya syAt = zamamAtram / 'pramANAnmAtra (7|1|140) mAtraTpra0 mAtra / [prasthaH, prasthamAtro vA vrIhiH ] prasthaH pramANamasya = prasthaH, prasthamAtro vA vrIhiH / ' pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / matAntare anenaiva lup / [ hastaH, hastamAtraM vA kASTham ] hastaH pramANamasya = hastaH, hastamAtraM vA kASTham / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / matAntare anenaiva lup / / [ palaM, palamAtraM vA suvarNam ] palaH pramANamasya tat = palaM, palamAtraM vA suvarNam / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / matAntare anenaiva lup / [ zataM zatamAtrA vA gAva: ] zataM mAnameSAM matAntare anenaiva lup / gozabdo'tra pulliGgaH // chA = zataM zatamAtrA vA gAva: / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / [dvigo: ] dvigu paJcamI isi / [ saMzaye ] saMzaya saptamI Gi / [ca] ca prathamA si / mAnAditi varttate / pramANAditi nivRttam / [dvizamaH ] dvau zamI pramANamasya dvau zamau pramANamasya syAt vA dvizama: / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / anena lup / - dvigoH saMzaye ca // 7 / 1 / 144 // [dvidiSTiH] dvi 'dizat atisarjane' (1318) diz / dizyate'nayA iti diSTiH / 'vAdibhyaH' (5 / 3 / 92) ktipra0 - ti 'yaja-sRja mRjarAja0' (201187) za0 Sa0 tavargasya cavarga evargAbhyAM0' (123260) ta0 ta0 dve diSTI pramANamasya = dvidiSTi: / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / anena lup / [ dvivitasti: ] dve vitastI pramANamasya = dvivitastiH / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / anena lup / dvikANDA kSetrabhaktiH / ' pramANAnmAtraT' (7|1|140) [ dvikANDA kSetrabhaktiH ] dve kANDe pramANamasyA: mAtraTpra0 / anena lup / 'At' (2|4|18) ApUpra0 = A / For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [dvikANDI rajjuH] dve kANDe pramANamasyAH = dvikANDI rajjuH / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / anena lup / 'kANDAt pramANAdakSetre' (2 / 2 / 24) GI / 'asya GayAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [dvipuruSI, dvipuruSA khAtA] dvau puruSau pramANamasyAH sA = dvipuruSI, dvipuruSA khAtA / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / athavA 'vordhvaM daghnaTa-dvayasaT' (71142) daghnaT-dvayasapra0 / anena lup / 'puruSAd vA' (2 / 4 / 25) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / [dvihastinI ] dvau hastinau pramANamasyAH sA = dvihastinI / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / anena lup / 'striyAM nRto'svasrAderDI:' (2 / 4 / 1) GI / [trihastinI ] trayo hastinaH pramANamasyA: sA = trihastinI / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTpra0 / anena lup / 'striyAM nRto0' (2 / 4 / 1) GI / [dviprasthaH] dvau prasthau mAnamasya syAt = dviprasthaH / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / anena lup / [dvipalam ] dve pale mAnamasya, dve pale pramANamasya tat = dvipalam / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / anena lup / . [dvizataH( tam)] dve zate mAnamasya = dvizatam / 'pramANAnmAtraT' (7 / 1 / 140) mAtraTapra0 / anena lup / mIyate'nena = mAnam, pramANam, parimANam, unmAnam, saMkhyA ceha gRhyate / UrdhvamAnaM kilonmAnaM, parimANaM tu sarvataH / AyAmastu pramANaM syAt, saMkhyA bAhyA tu sarvata: // 1 // ||ch|| mAtraT // 7 / 1 / 145 // [ mAtraTa ] mAtraTa prathamA si / mAnAt saMzaye iti ca vartate / [prasthamAtraM dhAnyam] prastho mAnamasya syAt = prasthamAtra dhAnyam / anena mAtraTapra0 - mAtra / si / [prasthamAtrA vrIhayaH ] prastho mAnameSAM syAt te = prasthamAtrA vrIhayaH / anena mAtraTapra0 - mAtra / jas / [kuDavamAtram ] kuDavaM mAnamasya syAt = kuDavamAtram / anena mAtraTpra0 - mAtra / syAta = palamAtram / anena mAtraTapra0 - mAtra / [karSamAtram ] karSo mAnamasya syAt = karSamAtram / anena mAtraTapra0 - mAtra / [paJcamAtrAH] paJca mAnameSAM syAt = paJcamAtrAH / anena mAtraTapra0 2 mAtra / 'mAmno no'nahanaH' (2 / 1 / 91) naluk / jas / [zatamAtrAH] zataM mAnameSAM syAt = zatamAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / jas / [zatamAtram ] zataM mAnamasya syAt = zatamAtram / anena mAtraTapra0 - mAtra / si-am / [diSTimAtram ] diSTirmAnamasya syAt = diSTimAtram / anena mAtraTpra0 - mAtra / si-am / For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / mAtradaghnadvayasAni nAmAnyapi santi, anubandhAsajanArthaM tu pratyayavidhAnam, tena striyAM vizeSa: [vaizvadevamAtrA bhikSA] vizve devA devatA asya = vaizvadevaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / vaizvadevo mAtra mAtrA vA'syAH sA = vaizvadevamAtrA bhikSA ||ch| zan-zad-viMzateH // 7 / 1 / 146 // [zanzaviMzateH ] zan ca zacca viMzatizca = zanzaviMzati, tasmAt / [ dazamAtrAH ] dazan / daza mAnameSAM syAt = dazamAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / jas / [paJcadazamAtrAH ] paJcadaza mAnameSAM syAt = paJcadazamAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / jas / [triMzanmAtrA:] triMzanmAnameSAM syAt = triMzanmAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1176) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / jas / [trayastriMzanmAtrAH] tri-triMzat maNDyate / tribhiradhikA triMzat = trayastriMzat / 'dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk zatAdanazIti-bahuvrIhau' (3 / 2 / 92) tri0 - "trayas"dezaH / trayastriMzat mAnameSAM syAt = trayastriMzanmAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 176) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / jas / [viMzatimAtrAH] viMzatirmAnameSAM = viMzatimAtrAH / anena mAtraTapra0 - mAtra / jas ||ch|| Din // 7 / 1 / 147 // [Din ] Din prathamA si / saMzaye iti nivRttam, yogavibhAgAt, anyathA "zanzadvizaterDin vA" ityeka eva yogaH kriyeta / , [paJcadazI ardhamAsaH, paJcadazinau, paJcadazinaH] paJcadazAhorAtrAH parimANamasya = paJcadazI ardhamAsaH / / paJcadazAhorAtrAH parimANamanayoH = paJcadazinau / paJcadazAhorAtrAH parimANameSAM = paJcadazinaH / anena Dipra0 - in / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) anluk / si-au-jas / [triMzI, trizinau, triMzino mAsAH] triMzat parimANamasya = triMzI / triMzat parimANamanayoH = trizinau / triMzat parimANameSAM = trizino mAsAH / anena Dipra0 - in / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / si-au-jas / [trayastrizino devavizeSAH] trayastriMzat parimANameSAM = trayastrizino devavizeSAH / anena Dinapra0 - in / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / jas / [vizino bhavanendrAH] viMzatiH parimANameSAM = vizino bhavanendrAH / anena Dinpra0 - in / 'DityantyasvarAdeH (2 / 1 / 114) atiluk / jas ||ch|| idaM-kimo'turiya-kiy cAsya // 7 / 1 / 148 // [idaMkimaH ] idaM ca kiM ca = idaMkim, tasmAt / ma0 vRttau-triMzato'horAtrAH parimANamasya / For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [atuH] atu prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - 20 / [ikiya] iy ca kiy ca = ikim / [ca] ca prathamA si / [asya] idam SaSThI Gas / tadasya mAnAditi vartate / caturvidhaM mAnam / tatra pramANAt - [iyAn paTaH ] idaM mAnamasya = iyAn paTaH / anena atupra0 - at0 - idam0 - iydezazca / [kiyAn paTa:] kiM mAnamasya = kiyAn paTaH / anena atupra0 - at0 - kim0 - kiydezazca / paTaH / parimANAt - [iyaddhAnyam ] idaM parimANamasya = iyat / anena atupra0 - at0 - idam - iydezazca / dhAnyam / [kiyaddhAnyam ] kiM parimANamasya = kiyat / anena atupra0 - at0 - kim0 - kiydezazca / dhAnyam / unmAnAt - [iyatsuvarNam ] idaM mAnamasya = iyat / anena atupra0 - at0 - idam - iydezazca / suvarNam / [kiyatsuvarNam ] kiM mAnamasya = kiyat / anena atupra0 - at0 - kim0 - kiydezazca / suvarNam / saMkhyAyA: - [iyanto guNinaH ] idaM mAnameSAM = iyantaH / anena atupra0 - at0 - idam0 - iydezazca / jas / guNinaH / [kiyanto guNinaH ] kiM mAnameSAM = kiyantaH / anena atupra0 - at0 - kim0 - kiydezazca / jas / guNinaH / [iyatI ] idaM mAnamasyAH = iyatI / anena atupra0 - at0 - idam0 - iydezazca / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) ngii| [kiyatI ] kiM parimANamasyA: = kiyatI / anena atupra0 - at0 - kim0 - kiydezazca / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) ngii| uditkaraNaM dIrghatvAdyartham, AdizabdAt 'RduditaH' (1 / 4 / 70) nAgamaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) iti GIzca gRhyate ||ch| yat-tadetado DAvAdiH // 7 / 1 / 149 // [yattadetadaH] yacca tacca etacca = yattadetat, tasmAt / . [DAvAdiH] DAva Adiryasya saH = DAvAdiH / [yAvAn, tAvAn, etAvAn paTaH] yat-tad-etadvA pramANamasya = yAvAn tAvAn, etAvAn paTaH / anena atupra0 - at-DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluka / [yAvat, tAvat, etAvat dhAnyam ] yat-tad-etadvA parimANamasya = yAvat, tAvat, etAvat dhAnyam / anena atupra0 - at - DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / [yAvat, tAvat, etAvat suvarNam ] yat-tad-etadvA unmAnamasya = yAvat, tAvat, etAvat suvarNam / anena atupra0 - at - DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [yAvanti, tAvanti, etAvanti adhikaraNAni] yA-sA-eSA vA saMkhyA mAnameSAM = yAvanti, tAvanti, etAvanti adhikaraNAni / anena atupra0 - at-DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (212114) antyasvarAdilopaH / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / no'ntaH / [yAvatI, tAvatI, etAvatI] yat-tad-etatpramANamasyAH sA = yAvatI, tAvatI, etAvatI / anena atupra0 - at-DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / nanu mAtraDAdayo'pi dRzyante [idaMmAtram ] idaM pramANamasya = idaMmAtram / ityAdi, satyam, svaviSaye mAnavizeSe pramANe mAtraDAdayo bhavantyeva, mAnasAmAnye'tureveti vibhAgaH ||ch|| yat-tat-kimaH saMkhyAyA DatirvA // 7 / 1 / 150 // [yattatkimaH ] yacca tacca kiJca = yattatkima, tasmAt / [saMkhyAyAH ] saMkhyA paJcamI Gasi / [DatiH] Dati prathamA si / [vA] vA prathamA si / [yati ] yad / yA saMkhyA mAnameSAM = yati / anena Datipra0 - ati / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / jas / 'Dati-SNaH saMkhyAyA lup' (1 / 44) lup / [yAvantaH] yatparimANameSAM = yAvantaH / 'yat-tadetado DAvAdiH' (7 / 1 / 149) atupra0 - at - DAvAdiH / / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / jas / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [tati ] tad / sA saMkhyA mAnameSAM = tati / anena Datipra0 - ati / "DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / jas / 'Dati-SNa:0' (1 / 454) lup / / [tAvantaH ] tatparimANameSAM = tAvantaH / 'yat-tadetado DAvAdiH' (7 / 1 / 149) atupra0 - at - DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) adluk / jas / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / evamagre'pi / . [kati] kA saMkhyA mAnameSAM = kati / pUrvavat sAdhyaH / [kiyantaH] kiM parimANameSAM = kiyantaH / pUrvavat sAdhyaH / etau ca atuDatipratyayau svabhAvAd bahuvacanaviSayAveva bhavataH / [kiyAn, yAvAn, tAvAn paTaH] kiM mAnamasya = kiyAn / 'idaM-kimo'turiya-kiy cAsya' (7 / 1 / 148) atupra0 - at - kiydezazca / yAvAn, tAvAn paTaH / zeSaM pUrvavat ||ch|| avayavAt tayaT // 7 / 1 / 151 // [avayavAt] avayava paJcamI Gasi / [tayaT] tayaTa prathamA si / tadasyeti saMkhyAyA iti ca varttate, mAnAditi nivRttam, avayavAditi vizeSaNAntaropAdAnAt / For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [catuSTayI zabdAnAM pravRttiH] catur / catvAro'vayavA asyAH = catuSTayI zabdAnAM pravRttiH / anena tayaTpra0 - taya / 'husvAnnAmnasti' (2 / 3 / 34) ra0 - Satvam / 'tavargasya zcavarga-STavargAbhyAM yoge ca-Tavau~' (1 / 3 / 60) ta0 - Ta0 / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [catuSTayI rajjuH] catur / catvAro'vayavA asyAH = catuSTayI rajjuH / anena tayaTpra0 - taya / 'husvAnnAmnasti' (2 / 3 / 34) ra0 - Satvam / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) ta0 - Ta0 / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [paJcatayo yamaH] paJca avayavA asya = paJcatayo yamaH / anena tavaTapra0 - taya / prANAtipAta - mRSAvAda - adattAdAna - maithuna - parigrahabhedo yamaH / [saptatayI nayapravRttiH] sapta avayavA asya = saptatayI nayapravRttiH / anena tayaTpra0 - taya / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) ngii| [dazatayo dharmaH] daza avayavA asya = dazatayo dharmaH / anena tayaTpra0 - taya / [dvAdazatayaH siddhAntaH] dvAdaza avayavA asya = dvAdazatayaH siddhAntaH / anena tayaTpra0 - taya ||ch|| dvi-tribhyAmayaT vA // 7 / 1 / 152 // [dvitribhyAm ] dvizca trizca = dvitrI, tAbhyAm / [ayaT] ayaT prathamA si / [vA] vA prathamA si / [dvayam, dvitayaM tapaH] dvAvayavAvasya = dvayam, dvitayaM tapaH / anena ayaTpra0 - aya / 'avayavAt tayaT' * ' (7 / 1 / 151) tayaTpra0 - taya / [trayam, tritayaM jagat ] trayo'vayavA asya = trayam, tritayaM jagat / anena ayaTpra0 - aya / 'avayavAt tayaT' (7 / 1 / 151) tayaTpra0 - taya / [trayaH, tritayo mokSamArgaH] tri / trayo'vayavA asya = trayaH, tritayo mokSamArgaH / jJAnadarzanacAritrANi / anena ayaTpra0 - aya / 'avayavAt tayaT' (7 / 1 / 151) tayaTpra0 - taya / _[dvayI, dvitayI rajjuH] dvAvayavAvasyA: = dvayI, dvitayI / anena ayaTpra0 - aya / 'avayavAt tayaT' (7 / 1 / 151). tayaTpra0 - taya / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [trayI, tritayI rajjuH] trayo'vayavA asyAH = trayI, tritayI / anena ayaTpra0 - aya / 'avayavAt tayaT' (7 / 1 / 151) tayaTpra0 - taya / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [trayANi pAnAni yathAtathA pibet ] trayo'vayavA eSAM = trayANi / anena ayaTpra0 , aya / 'trantya0' (74|43) (avarNe0 (74/68)) iluk / jas / payazca divyaM zuci meghasaMbhavaM, svatiprasannAM paramAM ca vAruNIM / mamAtulaM vAri ca vaktrasaMbhavaM, trayANi pAnAni yathAtathA pibet // dvitribhyAmeva ayaT uktastatkathamubhayo maNirityAdi / For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahamacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ubhayo maNiH, ubhaye devamanuSyAH, ubhayI dRSTiH] ubha 'yAMka prApaNe' (1062) yA / ubhau yAtIti / 'Ato Do'hvA-vA-maH' (5 / 1 / 76) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Aluk / yadvA 'ubha pUraNe' (1385) ubh / umbhatIti ubhayI dRSTiH / 'gaya-hRdayAdayaH' (uNA0 370) iti ayaT pratyayAnto nipAtyate / TittvAt'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / dvitIya ubhayazabdasyAgre jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) ityanena sUtreNa jassthAne i / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e / devAzca manuSyAzca = devamanuSyAH / ubhayazabdaH sarvAdiSu ubhayaT iti paThyamAnaH zabdAntarameva vijJeyam / tena jassthAne 'nemA-'rddha0' (1 / 4 / 10) jasa ikAravikalpo na bhavati ||ch|| dvayAderguNAnmUlya-kreye mayaT // 7 / 1 / 153 // [dyAdeH] dvirAdiryasya saH = vyAdiH, tasmAt / [guNAt ] guNa paJcamI Gasi / [mUlyakreye] mUlyaM ca kreyazca = mUlyakreyam, tasmin / [mayaTa] mayaTa prathamA si / saMkhyAyA iti vartate / [dvimayamudazvidyavAnAm ] yavAnAM dvau guNau mUlyamasyodazvitaH kreyasya = dvimayamudazvidyavAnAm / dvizabdasyA'gre anena mayaTpra0 - maya / dvau bhAgau yavAnAmeko bhAga udazvitaH, dviguNA yavA ityarthaH / [trimayam ] tri / trayo guNA mUlyamasyodazvitaH kreyasya = trimayam / anena mayaTpra0 - maya / [caturmayam ] catvAro guNA mUlyamasyodazvita: kreyasya = caturmayam / anena mayaTpra0 - maya / [dvimayA yavA udazvitaH ] udazvito dvau guNau kreyAveSAM yavAnAM = dvimayA yavA udazvitaH / anena mayaTpra0 - maya / jas / [trimayAH] trayo guNAH kreyA eSAM yavAnAM = trimayAH / anena mayaTpra0 - maya / jas / [caturmayAH ] catvAro guNA: kreyA eSAM yavAnAM = caturmayAH / anena mayaTpra0 - maya / jas / iha tu (dvi)guNatvaM udazvitaH, eko bhAgo yavAnAM, dvau guNau ityukte hi yavAdInAmityapekSyate / vyAdipadasya sApekSasyApi nityasApekSatvena gamakatvAdvRttiH / / aparaH prakAraH / mUlyakreya iti pratyayArthavizeSaNam / pUrvaM hi prakRtivizeSaNatvena vyAkhyA / [dvimayA yavA udazvito mUlyam ] dvau guNau eSAM mUlyabhUtAnAM yavAnAmudazvitaH = dvimayA yavA udazvito mUlyam / anena mayaTpra0 - maya / jas / [trimayAH ] trayo guNA eSAM mUlyabhUtAnAM yavAnAmudazvitaH = trimayAH / anena mayaTpra0 - maya / jas / [caturmayAH ] catvAro guNA eSAM mUlyabhUtAnAM yavAnAmudazvitaH = caturmayAH / anena mayaTpra0 - maya / jas / [dvimayamudazvidyavAnAM kreyam ] dvau guNAvasyodazvitaH kreyabhUtasya = dvimayamudazvidyavAnAM kreyam / anena mayaTpra0 - maya / si-am / For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [trimayam ] trayo guNA asyodazvitaH kreyabhUtasya = trimayam / anena mayaTpra0 - maya / si-am / [caturmayam ] catvAro guNA asyodazvita: kreyabhUtasya = caturmayam / anena mayaTpra0 - maya / si-am / dvau guNAviti kreyaM mUlyaM caikaguNaM kRtvA tadapekSayA mUlyakreyayoDhistAvattocyate ||ch|| adhikaM tatsaMkhyamasmin zata-sahane zati-zad-dazAntAyA DaH // 7 / 1 / 154 // [adhikam ] adhi / adhi ArUDho'dhikam / 'adherArUDhe' (7 / 1 / 187) kapra0 / si-am / [ tatsaMkhyam ] sA saMkhyA yasya = tatsaMkhyam / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvatvam / si-am / [asmin ] asmin saptamI Gi / sUtratvAt / [zatasahastre ] zataM ca sahasraM ca = zatasahasram, tasmin / [zatizaddazAntAyAH] zatizca zacca dazA ca = zatizaddazAnaH / zatizaddazAnaH ante yasyAH sA = zatizaddazAntA, tasyAH = zatizaddazAntAyAH / paJcamI Gasi / [DaH] Da prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / 'ra: padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH / saMkhyAyA iti vartate-taditi ca / sA zatasahasralakSaNA saMkhyA yasya yojanAdestatsaMkhyaM zataM sahasramiti ca yatsaMkhyAyate tadeva yadyadhikamapi bhavatItyarthaH / / [vizaM yojanazatam, vizaM zataM yojanAni] viMzati maNDyate / yojanAnAM saMkhyAnetyutpattiH - viMzatiryojanAni saMkhyeyetyutpattiH vA / viMzatiradhikAsmin yojanazate zate vA yojaneSu = vizaM yojanazatam, vizaM zataM yojanAni / anena . Dapra0 - a / 'viMzatesteDiti' (7 / 4 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / [vizaM yojanasahastram, vizaM sahastraM yojanAni] yojanAnAM viMzatiryojanAni vA viMzatiradhikAsmin yojanasahasre sahasra vA yojaneSu = vizaM yojanasahasram, vizaM sahasraM yojanAni / anena Dapra0 - a / 'viMzatesterDiti' (7467) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / __ [vizaM kArSApaNazatam, vizaM zataM kArSApaNAni] kArSApaNAnAM viMzatiH kArSApaNAni vA viMzatiradhikAsmin kArSApaNazate zate vA kArSApaNeSu = vizaM kArSApaNazatam, vizaM zataM kArSApaNAni / anena Dapra0 - a| zeSaM pUrvavat / [viMzaM kArSApaNasahastram, vizaM sahastraM kArSApaNAni] kArSApaNAnAM viMzatiH kArSApaNAni vA viMzatiradhikAsmin : kArSApaNasahasre sahasra vA kArSApaNeSu = vizaM kArSApaNasahasrama, vizaM sahasraM kArSApaNAni / anena Dapra0 - a / zeSa pUrvavat / [ekaviMzam ] yojanAnAM ekaviMzatiradhikAsmin yojanazate = ekaviMzam / anena Dapra0 - a / zeSaM pUrvavat / [dvAviMzaM zatam ] yojanAnAM dvAviMzatiradhikAsmin yojanazate = dvAviMzaM zatam / anena Dapra0 - a / zeSaM pUrvavat / zat - [triMzaM zatam ] yojanAnAM triMzat adhikAsmin yojanazate = triMzaM zatam / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) atluk / For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [triMzaM sahasram ] yojanAnAM triMzat adhikAsmin yojanasahasre = triMzaM sahasram / anena Dapra0 + a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / [ekatriMzam ] yojanAnAM ekatriMzat adhikAsmin yojanazate sahasra vA = ekatriMzam / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / [catvAriMzam ] yojanAnAM catvAriMzat adhikAsmin yojanazate sahasre vA = catvAriMzam / anena Dapra0 - a| 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / [paJcAzam ] yojanAnAM paJcAzat adhikAsmin yojanazate sahasre vA = paJcAzam / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / / [ekAdazaM zatam, ekAdazaM sahasram ] ekAdazAni yojanAni adhikAni asmin yojanazate sahasre vA = ekAdazaM zatam, ekAdazaM sahasram / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [dvAdazam ] dvAdazAni yojanAni adhikAni asmin yojanazate sahasre vA = dvAdazam / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [trayodazaM zatam, sahasraM vA] trayodazAni yojanAni adhikAni asmin yojanazate sahasra vA = trayodazam / anena .. Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) antyasvarAdilopaH / yojanAdInAmiva zatAnAmapi sahasre bhavati [vizaM zatasahasram] viMzatiH zatAnyadhikAnyasmin zatAnAM sahasra = vizaM zatasahasram / anena Dapra0 / ko'rthaH viMzatizatAni(dhi)ko lakSa ityarthaH / [triMzam ] triMzat zatAnyadhikAnyasmin zatAnAM sahasre = triMzam / anena Dapra0 / triMzatzatAdhiko lakSa ityarthaH / [ekAdazam ] ekAdazAni zatAnyadhikAnyasmin zatAnAM sahasra = ekAdazam / anena Dapra0 / ekAdazazatAdhiko lakSa ityarthaH / evaM sahasrANAmapi zate bhavati [vizaM zatasahastram ] viMzatiH sahasrANyadhikAnyasminsahasrANAM zate = vizaM zatasahasram / anena Daghra0 / sahasrANAM zataM zatasahasramiti kRtvA 'SaSThyayatnAccheSe' (331176) iti samAse prathamoktatvAt sahasrasya pUrvanipAte prApte rAjadantAdiSu pAThAt zatazabdasya pUrvanipAtaH / / [triMzaM zatasahasram] triMzat sahasrANyadhikAnyasmin sahasrANAM zate = triMzaM zatasahasram / anena Dapra0 / [ekAdazaM zatasahastram ] ekAdazAni sahasrANyadhikAnyasminsahasrANAM zate = ekAdazam / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) antyasvarAdilopaH / goviMzatiradhikA asmin gozate / na goviMzatizabdaH ekaviMzatyAdivat saMkhyAzabdaH ||ch| saMkhyApUraNe DaT // 7 / 1 / 155 // [saMkhyApUraNe] saMkhyA 'pUrI(3)ci ApyAyane' (1268) pUr / saMkhyA pUryate yena tat = saMkhyApUraNam / anaTpra0 - ana / 'ra-ghuvarNAnno Na.' (1 / 3 / 60) Natvam, tasmin / For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [DaT ] DaT prathamA si / saMkhyAyA iti vartate / [ekAdazaH] ekAdazAnAM pUraNaH = ekAdazaH / anena DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / ekAdazasaMkhyApUraNa ityarthaH / [dvAdazaH] dvAdazAnAM pUraNaH = dvAdazaH / anena DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) antyasvarAdilopaH / [trayodazaH] trayodazAnAM pUraNaH = trayodazaH / anena DaTpra0 + a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) antyasvarAdilopaH / [caturdazaH] caturdazAnAM pUraNa: = caturdazaH / anena DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antysvraadilopH| [ekAdazI strI] ekAdazAnAM pUraNI = ekAdazI / anena DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / viMzatyAdervA tamaT // 7 / 1 / 156 // [viMzatyAdeH] viMzatirAdiryasya saH = viMzatyAdiH, tasmAt / [vA] vA prathamA si / [tamaT ] tamaT prathamA si / [viMzatitamaH, viMzaH ] viMzateH pUraNaH = viMzatitamaH / anena tamaTpra0 - tama / evam-viMzaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTapra0 - a / 'vizatesteDiti' (74 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) antyasvarAdilopaH / [viMzatitamI, viMzI strI] viMzateH pUraNI = viMzatitamI / anena tamaTpra0 - tama / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / evam-viMzI / 'saMkhyApUraNe DaT' (71 / 155) DaTpra0 - a / 'viMzatesteDiti' (74/67) tilaka / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) antyasvarAdilopa: / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [ekaviMzatitamaH, ekaviMzaH] ekaviMzateH pUraNaH = ekaviMzatitamaH, ekaviMzaH / prathame anena tamaTpra0 - tama / dvitIye "saMkhyApUraNe DaT' (712155) DaTpra0 - a / 'viMzatesteDiti' (7 / 4 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [dvAviMzatitamaH, dvAviMzaH] dvAviMzateH pUraNaH = dvAviMzatitamaH, dvAviMzaH / prathame anena tamaTpra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTapra0 - a / 'viMzatesteDiti' (7 / 4 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ekAnnatriMzattamaH, ekAnnatriMzaH ] ekAnnatriMzata: pUraNaH = ekAnnatriMzattamaH, ekAnnatriMzaH / prathame anena tamaTpra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2111114) atluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - r0| . For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [catvAriMzattamaH, catvAriMzaH] catvAriMzataH pUraNaH = catvAriMzattamaH, catvAriMzaH / prathame anena tamaTpra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT' (71 / 155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / / [dvAcatvAriMzattamaH, dvAcatvAriMzaH] dvAcatvAriMzata: pUraNaH = dvAcatvAriMzattamaH, dvAcatvAriMzaH / prathame anena tamaTpra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT (712155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) atluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [paJcAzattamaH, paJcAzaH] paJcAzataH pUraNaH = paJcAzattamaH, paJcAzaH / prathame anena tamapra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - r0| [aSTapaJcAzattamaH, aSTapaJcAzaH] aSTapaJcAzataH pUraNaH = aSTapaJcAzattamaH, aSTapaJcAzaH / prathame anena / tamaTpra0 - tama / dvitIye 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| zatAdi-mAsA-'rddhamAsa-saMvatsarAt // 7 / 1 / 157 // [zatAdimAsA'rddhamAsasaMvatsarAt ] zatAdizca mAsazca arddhamAsazca saMvatsarazca = zatAdimAsA'rddhamAsasaMvatsaram, tasmAt / [zatatamaH ] zatasya pUraNaH = zatatamaH / anena tamapra0 - tama / [zatatamI] zatasya pUraNI = zatatamI / anena tamaTpra0 , tama / 'aNajeyekaN-na-sna-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [ekazatatamaH ] ekazatasya pUraNaH = ekazatatamaH / anena tamaTpra0 - tama / [sahasratamaH ] sahasrasya pUraNaH = sahasratamaH / anena tamaTpra0 - tm| [ lakSatamaH ] lakSasya pUraNaH = lakSatamaH / anena tamaTapra0 - tama / [mAsatamo divasaH] mAsasya pUraNaH = mAsatamo divasaH / anena tamaTpa0 - tama / [arddhamAsatamaH ] arddhamAsasya pUraNaH = arddhamAsatamaH / anena tamaTpra0 - tama / [saMvatsaratamaH ] saMvatsarasya pUraNaH = saMvatsaratamaH / anena tamaTpra0 - tama ||ch|| SaSTyAderasaMkhyAdeH // 7 / 1 / 158 // [SaSTyAdeH] SaSTI(STi) Adiryasya saH = SaSTyAdiH, tasmAt / [asaMkhyAdeH] saMkhyA Adiravayavo yasyA'sau saMkhyAdiH / na saMkhyAdirasaMkhyAdistasmAt / [SaSTitamaH ] SaSTeH pUraNaH = SaSTitamaH / anena tamaTpra0 - tama / [saptatitamaH ] saptateH pUraNaH = saptatitamaH / anena tamaTpra0 - tama / [azItitamaH ] azIteH pUraNaH = azItitamaH / anena tamaTpra0 - tama / For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [navatitamaH] navateH pUraNaH = navatitamaH / anena tamaTpra0 - tama / [ekaSaSTitamaH, ekaSaSTaH] ekaSaSTeH pUraNaH = ekaSaSTitamaH / 'viMzatyAdervA tamaT' (71 / 156) tamaTapra0 - tama / evam-ekaSaSTaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [ekasaptatitamaH, ekasaptataH] ekasaptateH pUraNaH = ekasaptatitamaH / 'viMzatyAdervA tamaT' (71 / 156) tamaTapra0 - tama / evam-ekasaptataH / 'saMkhyApUraNe DaT' (71 / 155) DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH ||ch| no maT // 7 / 1 / 159 // [naH] n paJcamI Gasi / [maTa] maT prathamA si / [paJcamaH] paJcAnAM pUraNaH = paJcamaH / anena maTpra0 - ma / [paJcamI ] paJcAnAM pUraNI = paJcamI / anena maTpra0 - ma / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [saptamaH ] saptAnAM pUraNaH = saptamaH / anena maTapra0 - ma / [aSTamaH] aSTAnAM pUraNaH = aSTamaH / anena maTapra0 - ma / [navamaH ] navAnAM pUraNaH = navamaH / anena maTapra0 - ma / [dazamaH ] dazAnAM pUraNaH = dazamaH / anena maTapra0 - ma / [viMzaH ] viMzataH pUraNaH = viMzaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTpra0 - a / 'viMzatesteDiti' (7 / 4 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / [ekAdazaH ] ekAdazAnAM pUraNaH = ekAdazaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [ dvAdazaH ] dvAdazAnAM pUraNaH = dvAdazaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH ||ch| pittithaT bahu-gaNa-pUga-saGghAt // 7 / 1 / 160 // [pit ] p idanubandho yasya saH = pit / prathamA si / / [tithaT ] tithaT prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [ bahugaNapUgasaGghAt ] bahuzca gaNazca pUgazca saGghazca = bahugaNapUgasaGgham, tasmAt / [bahutithaH ] bahu / bahUnAM pUraNaH = bahutithaH / 'bahu-gaNaM bhede' (1 / 1 / 40) saMkhyAvattvam, tasya phalamanena tithaTpra0 - titha / [bahutithI] bahu / 'svarAduto guNAdakharoH' (2 / 4 / 35) GI / bahvInAM pUraNI = bahutithI / anena tithaTapra0 - titha / pit phalaM kim ? 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 [ gaNatitha: ] gaNAnAM pUraNa: titha / = [gaNatithI ] gaNAnAM pUraNI gaNatithI / anena tithaTpra0 - titha / 'aNaJeyekaN0 ' (2|4|20 ) GI / pUti: / anena tithaTpra0 - titha / [ pUgatitha: ] pUgAnAM pUraNa: [ pUgatithI ] pUgAnAM pUraNI = pUgatithI / anena tithaTpra0 [ saGghatitha: ] saGghasya pUraNa: saGghatithaH / anena tithaTpra0 - titha / 'aNaJeyekaN0 ' (2|4|20 ) GI / titha / [ saGghatithI ] saGghasya pUraNI = saGghatithI / anena tithaTpra0 - titha / 'aNaJeyekaN0' (2|4|20) GI ||ch atorithaT // 7 / 1 / 161 // = = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / gaNatitha: / 'bahu-gaNaM bhede' (1 / 1 / 40) saMkhyAvattvam, tasya phalamanena tithaTpra0 = [ ato: ] atu paJcamI Gasi / [ ithaT ] ithaT prathamA si / [ iyatitha: ] idam / idaM parimANameSAm = iyantaH / 'idaM kimo'turiy-kiy cAsya' (7|1|148) atupra0 - at0 - iydezazca / iyatAM pUraNa: iyatithaH / anena ithaTpra0 itha / [ iyatithI ] iyatInAM pUraNI = iyatithI / anena ithaTpra0 itha / 'aNaJeyekaN- naJ - snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20 ) GI / [ kiyatithaH ] kiMm / kiM parimANameSAM at0 kiydezazca / kiyatAM pUraNa: = [ kiyatithI ] kiyatInAM pUraNI - = kiyantaH / 'idaM-kimo'turiy - kiy cAsya' (7|1|148) atupra0 kiyatithaH / anena ithaTpra0 - itha / kiyatithI / anena ithaTpra0 itha / 'aNaJeyekaN- naJ0' (2 / 4 / 20) GI / at0 - DAvAdiH / = [ yAvatithaH ] yatparimANameSAM = yAvantaH / 'yat-tadetado DAvAdiH' (7 / 1 / 149) atupra0 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / yAvatAM pUraNa: yAvatithaH / anena ithaTpra0 itha / [ yAvatithI ] yAvatAM pUraNI = yAvatithI / anena ithaTpra0 [ tAvatitha: ] tatparimANameSAM = tAvantaH / 'yat tadetado DAvAdi:' ( 7|1|149) atupra0 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / yAvatAM pUraNaH yAvatithaH / anena ithaTpra0 itha / [ tAvatithI ] tAvatAM pUraNI = tAvatithI / anena ithaTpra0 [ etAvatitha: ] etatparimANameSAm = etAvantaH / 'yat-tadetado DAvAdiH / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) atluk / etAvatAM pUraNa: = = itha / 'aNaJeyekaN- naJ0' (2 / 4 / 20) GI / at0 - DAvAdiH / itha / 'aNaJeyekaN- naJ0' (2 / 4 / 20) GI / DAvAdiH' (7/1/149) atupra0 - at0etAvatithaH / anena ithaTpra0 itha / = [ etAvatithI ] etAvatAM pUraNI etAvatithI / anena ithaTpra0 itha / 'aNaJeyekaN- naJ0' (2 / 4 / 20) GI ||ch | SaT - kati-katipayAt thaT // 7 / 1 / 162 // [ SaTkatikatipayAt ] SaT ca katizca katipayazca = SaTkatikatipayam, tasmAt / [ thaT ] thaT prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ SaSThaH ] SaNNAM pUraNa: = SaSThaH / anena thaTpra0 [ SaSThI ] SaNNAM pUraNI SaSThI / anena thaTpra0 [ katithaH] kim / kA saMkhyA mAnameSAM = kati / 'yat-tat- kimaH saMkhyAyA DatirvA' (7|1|150) Datipra0 ati / 'DityantyasvarAdeH ' (2 / 1 / 114) imluk / katInAM pUraNaH katithaH / anena thaTpra0 tha / - tha / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / = [ caturthI ] catasRNAM pUraNI GI cha [ yeyau ] yazca yazca [ katithI ] katInAM pUraNI katithI / anena thaTpra0 [ katipayathaH ] kati ayi (790) vayi (791) 'payi gatau' (792) pay / kati payante katipayAH / 'lihAdibhyaH' (5|1|50) acpra0 a / 'katipayAnAM pUraNa: katipayathaH / anena thaTpra0 tha / [ katipayathI ] katipayAnAM strINAM pUraNI = katipayathI / anena thaTpra0 tha / 'aNaJeyekaN0 ' (2|4|20) GI / ' SaSThI vA'nAdare' (22/108) 'caturthI' ( 2/2/53) iti ca nirdezAt thaTi 'nAma sidayvyaJjane' (111/21) iti padatvaM na bhavati, padatvAbhAve 'dhuTastRtIyaH ' (221 76 ) iti Datvam, 'ca-Ta-te sadvitIye' (1 / 3 / 7) satvaM ca na bhavati // chA / = = [ caturaH ] catur paJcamI Gasi / [ caturthaH] caturNAM pUraNa: = caturthaH / anena thaTpra0 tha / = = tha / tha / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / - yeyau / au / = - = caturaH // 7 / 1 / 163 // caluk / prathamA si / ye caluk ca // 7 / 1 / 164 // caturthI / anena thaTpra0 - tha / 'aNaJeyekaN- naJ- snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) [ caluk ] casya luk [ca] ca prathamA si / [turya:, turIyaH, turyA, turIyA ] caturNAM pUraNa: = turyaH, turIyaH / anena ya - Iyapra0 - caluk ca / agretane ubhaye 'At' (2|4|18) Appra0 A |cha / dvestIyaH // 7 / 1 / 165 // [ dvestIyaH ] dvi paJcamI Gasi / tIya prathamA si / [ dvitIyaH ] dvayoH pUraNa: = dvitIyaH / anena tIyapra0 / [ dvitIyA ] dvayoH pUraNI = dvitIyA / anena tIyapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 - A ||ch|| stR ca // 7|1|166 // [ stR] tri paJcamI Gasi / tR prathamA si / sUtratvAt ( lopaH) / [ca] ca prathamA si / 77 = For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 [ tRtIya: ] trayANAM pUraNa: [ tRtIyA ] tisRNAM pUraNI = = tRtIya: / anena tIyapra0 - tri0 tRtIyA / anena tIyapra0 - tri0 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / tRdezazca / tRdezazca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A ||chaa pUrvamanena sAdezcen // 7 / 1 / 167 // pUrvam ] pUrva kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / [ anena ] anena saptamI Gi / sUtratvAt (lopa: ) / [sAde: ] saha AdinA varttate = sAdistasmAt / 'sahasya so'nyArthe' ( 3 / 2 / 143) saha sabhAvaH / [ca] ca prathamA si / [in ] in prathamA si / [ pUrvI ] pUrvamanena = pUrvI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si / [ pUrviNau ] pUrvamAbhyAM = pUrviNau / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / au / [ pUrviNa: ] pUrvamebhiH = pUrviNaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / jas / [ pUrvI kaTam ] pUrvaM kaTo'nena = pUrvI kaTam / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [pUrvI odanam ] pUrvaM odano anena = pUrvI odanam / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [pUrvI payaH ] pUrvaM payo'nena = pUrvI payaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / [kRtapUrvI kaTam ] kRtaM pUrvaM kaTo'nena = kRtapUrvI kaTam / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ bhuktapUrvI odanam ] bhuktaM pUrvamodano'nena bhuktapUrvI odanam / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ pItapUrvI payaH ] pItaM pUrvaM payo'nena = pItapUrvI payaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch / iSTAdeH // 7 / 1 / 168 // = [ iSTAde: ] iSTa Adiryasya saH = iSTAdi:, tasmAt / [ iSTI yajJe ] iSTamanena = iSTI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = [ pUrtI zrAddhe ] 'pRz pAlana- pUraNayo:' (1532) pR / pUryate sma / 'kta-tavatU' (5 / 1 / 174) ktapra0 - ta / 'oSThyAdur' (4|4|117) ur / tasya no na bhavati 'R- lvAdereSAM to no'praH' (4/2/68) ityanena niSedhAt / pUrttamanena : pUrtI zrAddhe / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'vyApye tenaH ' (2 / 2 / 99) iti karmaNi saptamI / gaNo'tra ||ch / zrAddhamadyabhuktamikenau // 7 / 1 / 169 // [ zrAddham ] zrAddham paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ adyabhuktam] adyabhuktam paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ikenau] ikazca in ca = ikenau / . [zrAddhikaH, zrAddhI] zraddhA prayojanamasya = zrAddhaH / 'cUDAdibhyo'N' (6 / 4 / 119) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / zrAddhamanenAdyabhuktaM = zrAddhikaH, zrAddhI / anena ika-inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt seH' (1 / 4 / 45) siluk ||ch|| anapadyanveSTA // 7 / 1 / 170 // [anupadI ] anupadin prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [anveSTA ] anu 'iSat icchAyAm' (1419) iS / anvicchatIti anveSTA / 'Naka-tRcau' (5 / 1 / 48) tRcapra0 - tR / 'laghorupAntyasya' - (4 / 3 / 4) gu0 e / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) ta0 - Ta0 / prathamA si / 'RduzanaspurudaMzo'nehasazca serDAH' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) RlopaH / [anupadI,uSTrANAm, anupadI gavAm ] padAnAM samIpamanupadam / anupadamanveSTA = anupadI uSTrANAm-gavAM ca / anena inpra0 nipAtyate / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk ||ch|| dANDAjinikA-''yaHzUlika-pArzvakam // 7 / 1 / 171 // [dANDAjinikA''yaHzUlikapArzvakam ] da(dA)NDAjinikazca Aya:zUlikazca pArzvakazca = dANDAjinikA''ya:zUlikapArzvakam / [dANDAjinikaH] daNDAjinaM dambhaH, tenAnveSTA = da(dA)NDAjinikaH / anena ikaNapra0 nipAtyate / 'avarNevarNasya' .(7 / 4 / 68) aluk / vRddhiH / yo mithyAvratI paraprasAdArthaM daNDAjinamupAdAyArthAnanvicchati sa dAmbhika ucyate / nipAtanaM rUDhyartham, tena zaivabhAgavatAdau na bhavati / [Aya:zUlikaH] ayaHzUlasAmyAt tIkSNaH = ayaHzUlam, tenAnveSTA = AyaHzUlikaH / anena ikaNpra0 - ika / vRddhiH / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / yo mRdunopAyenAnveSTavyAnarthAn tIkSNopAyenAnvicchati rAbhasikaH sa evamucyate / [pArzvakaH] pArzvamanajurupAyaH laJcAdiH, tenAnveSTA = pArzvakaH / RjunopAyenAnveSTavyAnarthAnanajunopAyena yo'nvicchati sa pArzvaka ucyate ||ch| kSetre'nyasminnAzya iyaH // 7 / 1 / 172 // [kSetre ] kSi kSaye (10) kSi / kSayati-vRddhigacchati = kSetram / 'hu-yA-mA-zru-vasi-bhasi-gu-vI-paci-vaci-dhRyamyami-mani-tani-sadi-chAdi-kSi-kSadi-lupi-pati-dhUbhyastraH' (uNA0 451) trapra0 / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e| tasmin / anyasmin ] anya saptamI Gi / '. smin' (1 / 4 / 8) smin / [nAzye] 'nazauca adarzane' (1202) naz / nazyantaM prayuGkte / 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'Niti' (4 / 350) upAntyavRddhiH / nAzayituM zakyaM = nAzyam / 'zaktArhe kRtyAzca' (5 / 4 / 35) yapra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / tasmin / kSatrAcA For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [iyaH] iya prathamA si / 'so ruH' (221172) sa0 - ra0 / [kSetriyo vyAdhiH] anyasmin kSetre nAzyaH = kSetriyo vyAdhiH / anena iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / kSetraM zarIram / anyaditi janmAntarazarIramucyate / tatra nAzyo nehe(ha)tyasAdhyo vyAdhirucyate / [kSetriyaM viSam ] anyasmin kSetre nAzyaM = kSetriyaM viSam / anena iyapra0 / taddhi svazarIrAdanyasminparazarIre mantrAdibalena tadviSaM saMkramayya kiJcinnAzyaM cikitsyaM bhavati / [kSetriyANi tuNAni] anyasmin kSetre nAzyAni = kSetriyANi tRNAni / anena iyapra0 / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH' / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'ra-SavarNAnno Na.' (2 / 3 / 63) na0 - Na / tAni hi sasyakSetre itarapradezApekSayA anyasminnutpannAni nAzyAnyutpAdyAni bhavanti / [kSetriyaH pAradArikaH] anyasmin kSetre nAzyaH = kSetriyaH pAradArikaH / anena iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) . aluk / paradArAn gacchati = pAradArikaH / 'paradArAdibhyo gacchati' (6 / 4 / 38) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / sa hi svakSetrAdanyasmin kSetre paradAreSu pavartamAnastatra nAzyo nigrAhyo bhavati / dArAH kSetram ||ch| chando'dhIte zrotrazca vA // 7 / 1 / 173 // [chandaH ] chandas amantAt paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [ adhIte ] adhIte saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [zrotrazca] zrotra prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [vA] vA prathamA si / [ zrotriyaH, chAndasaH] chandas / chando'dhIte = zrotriyaH / anena iyapra0 - chandaszabdasya zrotrabhAvazca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe-chAndasaH / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / vRddhiH ||ch|| indriyam // 7 / 1 / 174 // [indriyam ] indriya si-am / [indriyam ] indra-AtmA / indasya liGgamindriyam / anena iyapra0 nipAtyate / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / cakSurAdhucyate, tena hi karaNenAtmAnumIyate 'nAkartakaM karaNa'miti / indreNa dRSTamindriyam, AtmA hi cakSurAdIni dRSTvA svaviSaye niyuGkte / indreNa sRSTamindriyam / anena iyapra0 nipAtyate / AtmakRtena hi zubhAzubhena karmaNA tathAvidhaviSayopabhogAyAsya cakSurAdIni bhavanti / indreNa juSTamindriyam / anenaiva nipAtyate / taddvAreNA'sya vijJAnotpAdanAt / indreNa dattamindriyam / viSayagrahaNAya viSayebhya: samarpaNAt / indramyAvaraNakSayopazamasAdhanamindriyama) anena iyA nityAne ekA For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // - 81 tena vitte caJcu-caNau // 7 / 1 / 175 // [tena ] tena paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [vitte] vitta saptamI ngi| [caJcucaNau ] caJcuzca caNazca = caccucaNau / vitto jJAta: prakAza ityarthaH / [vidyAcaJcuH, vidyAcaNaH] vidyayA vittaH = vidyAcaJcuH, vidyAcaNaH / anena caJcu-caNapra0 / [kezacaJcuH, kezacaNaH ] kezairvittaH = kezacaJcuH, kezacaNaH / anena caJcu-caNapra0 ||ch|| pUraNAd granthasya grAhake ko luk cA'sya // 7 / 1 / 176 // [pUraNAt ] 'pUraici ApyAyane' (1268) pUr / pUryate'neneti pUraNam / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTapra0 - ana / 'ra-SavarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) na0 - Natvam / tasmAt / [granthasya ] grantha SaSThI Gas / [grAhake ] grAhaka saptamI Gi / [kaH] ka prathamA si / [luk] luk prathamA si / [ca] ca prathamA si / [asya ] idam SaSThI Gas / [dvikaH ] dvayoH pUraNaH = dvitIyaH / 'dvastIyaH' (7 / 1 / 165) tIyapra0 / dvitIyena rUpeNa granthasya grAhakaH = dvikaH / anena kapra0-tIyasya luk / [trikaH ] trayANAM pUraNaH = tRtIyaH / 'trestR ca' (7 / 1 / 166) tIyapra0-tristhAne tRdezazca / tRtIyena rUpeNa granthasya grAhakaH = trikaH / anena kapra0-tIyasya luk / [catuSkaH] catuNA~ pUraNaH = caturthaH, turyaH, turIyaH / 'caturaH' (71 / 163) thaTapra0 - tha / 'yeyau caluk ca' (7 / 1 / 164) ya-Iyapra0-caluk ca / caturthena turyeNa turIyeNa vA rUpeNa granthasya grAhakaH = catuSkaH / anena kapra0-tha-yaIya-luk ca / 'nirdurbahirAviSprAduzcaturAm' (2 / 3 / 9) ra0 - Satvam / [paJcakaH] paJcAnAM pUraNaH = paJcamaH / 'no maTa' (7 / 1 / 159) maTapra0 - ma / paJcamena rUpeNa granthasya grAhakaH = paJcakaH / anena kapra0-maluk ca / [SaTkaH vaiyAkaraNaH ] SaS / SaNNAM pUraNaH = SaSThaH / 'SaT-kati-katipayAt thaT' (7 / 1 / 162) thaTpra0 - tha / SaSThena rUpeNa granthasya grAhakaH / anena kapra0-thaluk ca / vaiyAkaraNaH ||ch|| grahaNAd vA // 7 / 1 / 177 // [grahaNAt] grahaNa paJcamI Gasi / For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 [ vA ] vA prathamA si / granthasyeti varttate pUraNAditi ca / [dvikaM granthagrahaNamasya dvitIyakaM granthagrahaNamasya ] dvitIyameva dvikam, dvitIyakaM granthagrahaNamasya / anena kapra0tIyaluk ca vikalpena / [trikaM vyAkaraNasya grahaNam, tRtIyakaM vyAkaraNasya grahaNam ] tRtIyameva trikam, tRtIyakaM vyAkaraNasya grahaNam / anena kapra0 pUraNapratyayasya vA luk ca / [ catuSkam, caturthakam ] caturthameva catuSkam, caturthakam / anena kapra0- pUraNapratyayasya vA luk ca / / [ paJcakam, paJcamakam ] paJcamameva paJcakam, paJcamakam / anena kapra0 pUraNapratyayasya vA luk ca ||ch / [ sasyAt ] sasya paJcamI isi / [ guNAt ] guNa paJcamI Gasi / [ parijAte ] parijAta saptamI Gi / pari sarvatobhAve, janiH sampattau / sasyAd guNAt parijAte / / 7 / 1 / 178 // - = [ sasyakaH zAli: ] sasyena guNasamUhena parijAtaH sasyakaH zAliH anena kapra0 / sasyazabdo dhAnyavat guNe'pi varttate / yaH sarvato guNaiH saMpanno na yasya kiJcidapi vaiguNyamasti sa evamucyate / [ sasyako deza: ] sasyena parijAtaH sasyako deza: / anena kapra0 / [ sasyako vatsaH ] sasyena parijAtaH sasyako vatsaH / anena kapra0 / [ sasyakaM sIdhu] sasyena parijAtaM = [ sasyako maNiH ] sasyena parijAtaH sasyakaM sIdhu - madirA / anena kapra0 / / sasyako maNiH / anena kapra0 rUDhizabdazcAyaM maNiviSaye / sasyakaH khaDgaH / sarvataH sAreNa sambaddhaH || | [ sasyakaH khaDgaH ] sasyena parijAtaH dhana-hiraNye kAme // 7 / 1 / 179 // [ svAGgeSu ] svAGgeSu paJcamI Gasi / [ sakte ] sakta saptamI Gi / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / = = = = [[dhanahiraNye] dhanahiraNye paJcamI Gasi / sUtratvAt ( lopaH) / [ kAme ] kAma saptamI Gi / [ dhanaka: caitrasya ] dhane kAma: [ hiraNyako maitrasya ] hiraNye kAma dhanakaH caitrasya / anena kapra0 / hiraNyako maitrasya anena kapra0 // chA / / svAGgeSu sakte / / 7 / 1 / 180 // = For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // [ kezakaH ] kezeSu saktaH = [ nakhaka: ] nakheSu saktaH = nakhakaH / anena kapra0 / [ dantakaH ] danteSu saktaH = dantakaH / anena kapra0 / kezAdiracanAyAM prasakta ucyate / kezakaH / anena kapra0 / bahuvacanAt svAGgasamudAyAdapi [ dantauSThakaH ] dantAzca oSThau ca = dantauSThA:, teSu saktaH = dantauSThakaH / anena kapra0 / kezanakhA:, teSu saktaH = kezanakhakaH / anena kapra0 ||ch / udare vikaNAne // 7 / 1 / 181 // [ kezanakhakaH ] kezAzca nakhAzca = [ udare ] udare paJcamI Gasi / sUtratvAt ( lopa: ) / [tu] tu prathamA si / [ikaN ] ikaN prathamA si / [AdyUne] 'divUc krIDA- jayecchA - paNi-dyuti-stuti-gatiSu' (1944) div, AGpUrva0 / AdIvyati sma = AdyUnaH / 'kta-ktavatU' (5|1|174) ktapra0 ta / 'pU- divyaJcernAzA 'dyUtA'napAdAne' (4/1/72) ta0 na0 / 'anunAsike ca cch vaH zUT' (4 / 1 / 108) va0 U U / 'ivarNAderasve0 ' (1 / 2 / 21) yat, tasmin / [ audarika AdyUna:, audarikI ] udare sakta: = audarikaH / anena ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / AdyUnaH / evam - audarikI / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [ udarako'nyaH ] udare saktaH = udarako'nyaH / 'svAGgeSu sakte' (7 / 1 / 180) pra0 cha / aMzaM hAriNi // 7 / 1 / 182 // [ aMzam ] aMzam paJcamI Gasi / sUtratvAt ( lopa: ) / [ hAriNi ] 'haMg haraNe' (885) hR / avazyaM hariSyatIti / 'Nin cA''vazyakA'dhamarNya' (5/4136) Ninpra0 in / 'nAmino'kali-hale:' ( 4 | 3 |51) Ar / tasmin / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2 / 3 / 63) Natvam / vRddhiH [ aMzako dAyAdaH ] aMza / aMzaM hArI aMzako dAyAdaH / anena kapra0 ||cha / = = tantrAdaciroddhRte // 7 / 1 / 183 // [] tantrAt ] tantra paJcamI Gasi / [ aciroddhRte ] na ciroddhRtaH = aciroddhRtastasmin / [tantrakaH paTaH ] tantrAt paTavAnopakaraNAdacirottIrNaH = tantrakaH / anena kapra0 / pratyagraH paTa ityarthaH ||ch / brAhmaNAnnAni // 7 / 1 / 184 // [ brAhmaNAt ] brAhmaNa paJcamI Gasi / 83 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [nAmni ] nAman saptamI Gi / 'I-Dau vA' (2 / 1 / 109) aluk / [brAhmaNako nAma dezaH ] sadAcArabrAhmaNebhyastadAnImevoddhatya pRthakkRtaH = brAhmaNako dezaH / anena kapra0 ||ch|| uSNAt // 7 / 1 / 185 // [uSNAt ] uSNa paJcamI Gasi / [uSNikA yavAgaH] uSNAdagneraciroddhatA = uSNikA yavAgaH / alpAnnA peyA vilepiketi yAvat / anena kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i ||chaa| zItAcca kAriNi // 7 / 1 / 186 // [zItAt] zIta paJcamI Gasi / [ca] ca prathamA si / [kAriNi ] 'DuiMg karaNe' (888) kR / avazyaM karotIti / 'Nin cA''vazyakA'dhamarye' (5 / 4 / 36) Ninpra0 - in / 'nAmino'kali-hale:' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / tasmin / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [zItako'lasaH ] zItaM mandaM karoti = zItako'lasaH / anena kapra0 / [ uSNako dakSaH ] uSNaM kSipraM karoti = uSNako dakSaH / anena kapra0 / zItoSNazabdAviha mAndyazIghravacanau gRhya(hye)te, na sparzavacanau / kriyAvizeSaNatvAt dvitIyA ||ch| / adherArUDhe // 7 / 1 / 187 // [adheH] adhi paJcamI Gasi / [ArUDhe] A 'ruhaM janmani' (988) ruha / Arohati sma = ArUDhaH / tasmin / 'zliSa-zIG-sthA-''sa-vasajana-ruha-jU-bhaje: ktaH' (5 / 1 / 9) ktapra0 - ta0 / 'ho dhuT-padAnte' (2 / 1382) ha0 - Dha0 / 'adhazcaturthAt tathordhaH' (2 / 179) ta0 - dha0 / 'tavargasya0' (1 / 3 / 60) dha0 - Dha0 / 'DhastaDDe' (1 / 3 / 42) Dhaluk-udIrghazca / ArUDhazabdaH kartari karmaNi ca ktapratyaye siddhaH / tatra yadA kartari tadA [adhiko droNaH khAryAH, adhiko droNaH khAryAm ] adhi-ArUDhaH = adhiko droNaH khAryAH, adhiko droNaH khAryAmiti vA / anena kapra0 / 'adhikena bhUyasaste' (2 / 2 / 111) paJcamI-saptamI vaa| yadA tu karmaNi tadA [adhikA khArI droNena] adhi-ArUDhA = adhikA khArI droNena / 'tRtIyA'lpIyasaH' (2 / 2 / 112) tRtIyA / atra anena kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||chaa| anoH kamitari // 7 / 1 / 188 // [anoH ] anu paJcamI Gasi / [kamitari] kamitR saptamI Gi / 'aGauM ca' (1 / 4 / 39) ar / [anukaH] anu-kAmayate = anukaH bharttA / anena kapra0 ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // abherIzca vA // 7 / 1 / 189 // [abheH] abhi paJcamI Gasi / [Izca] I prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [vA] vA prathamA si / [abhikaH, abhIkaH] abhi-kAmayate = abhikaH bhartA, abhIkaH / anena kapra0-vikalpena IkArazca ||ch|| so'sya mukhyaH // 7 / 1 / 190 // [ so'sya ] so(sa:) paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / asya saptamI Gi / sUtratvAt (lopa:) / [mukhyaH ] mukhya prathamA si / [devadattakaH saGghaH ] devadatto mukhyo'sya = devadattakaH saGghaH / anena kapra0 / [jinadattakaH ] jinadatto mukhyo'sya = jinadattakaH / anena kapra0 / [ devadattakAH ] devadatto mukhya eSAM = devadattakAH / anena kapra0 / jas / [jinadattakAH ] jinadatto mukhya eSAM = jinadattakAH / anena kapra0 / jas ||ch|| zRGkhalakaH karabhe // 7 / 1 / 191 // [zRGkhalakaH] zRGkhalaka prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [karabhe] karabha saptamI Gi / [zRGkhalakaH karabhaH ] kR (1529) - mR (1530) - 'zRz hiMsAyAm' (1531) zR / zRNAti-hinasti gatiM = zRGkhalaH / 'zro no'nto husvazca' (uNA0 498) khalapra0 - no'ntaH-husvazca / zRGkhalaM bandhanamasya = zRGkhalakaH / anena kapra0 / karabha ucyate / karabhANAM kASThamayaM pAdabandhanaM zRGkhalam / vayaHzabdazcA'yam / zRGkhalaM bandhanaM bhavatu mA vA bhUt / trivArSika uSTrazizuH karabha ucyate / yataH uktamabhidhAnacintAmaNau-"karabhastu trihAyaNaH sa tu zRGkhalakaH" // zlokAGka: 1255 ||ch|| udutsorunmanasi // 7 / 1 / 192 // [ udutsoH] ucca utsuzca = udutsuH, tasmAt / [ unmanasi ] udgataM mano yasyA'sau unmanAH, tasmin / [ utkaH ] udgataM mano'sya = utkaH / anena kapra0 / [ utsukaH ] utsugataM mano'sya = utsukaH / anena kapra0 ||ch|| kAla-hetu-phalAd roge // 7 / 1 / 193 // [kAlahetuphalAt ] kAlazca hetuzca phalaM ca = kAlahetuphalam, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [roge] roga saptamI Gi / [dvitIyako jvaraH ] dvitIyo divaso'syAvirbhAvAya = dvitIyako jvaraH / anena kapra0 / [tRtIyako jvaraH ] tRtIyo divaso'syAvirbhAvAya = tRtIyako jvaraH / anena kapra0 / [caturthako jvaraH] caturthaH divaso'syAvirbhAvAya = caturthako jvaraH / anena kapra0 / [viSapuSpakaH ] viSasya puSpaM = viSapuSpam / viSapuSpaM hetuH kAraNamasya = viSapuSpakaH / anena kapra0 / / [kAzapuSpakaH] kAzasya puSpaM = kAzapuSpam / kAzapuSpaM hetuH kAraNamasya = kAzapuSpakaH / anena kapra0 / [parvatako rogaH] pavato hetuH kAraNamasya = parvatako rogaH / anena kapra0 / phalam - [zItakaH ] zItaM phalaM kAryamasya = zItakaH / anena kapra0 / uSNako jvAH) uSNa:/SNa) pralaM kAryamAsya = uSNako jvaraH anena PONDI) prAyo'nnamasmin nAmni // 7 / 1 / 194 // [prAyaH ] prAyas tRtIyA TA / sUtratvAt (lopaH) / [annam ] anna prathamA si / prathamAntAt paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / [asmin ] asmin saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [ nAmni ] nAman saptamI Gi / 'I-Gau vA' (2 / 1 / 109) aluk / sa iti varttate / prAyazabdo'trAnnasamAnAdhikaraNo niyataliGgasaMkhyaH / prAyaH akRtsnabahutvam / [guDApUpikA paurNamAsI] guDApUpAH prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM pUrNimAyAM = guDApUpikA paurNamAsI / anena kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat0' (2 / 4 / 111) i| [tilApUpikA ] tilApUpAH prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM = tilApUpikA / anena kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat0' (2 / 4 / 111) i / [kRzarikA] kRsa(za)rA prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM = kRsa(za)rikA / anena kapra0 / 'jhyAdIdUtaH ke' (2 / 1 / 104) husvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i / [tripuTikA ] tripuTaH prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM = tripuTikA / anena kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA yat0' (2 / 4 / 111) i ch| kulmAsAdaN // 7 / 1 / 195 // [kulmAsAt ] kulmAsa paJcamI Gasi / [aN] aN prathamA si / [kaulmAsI paurNamAsI] kulmAsAH prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM paurNamAsyAM = kaulmAsI paurNamAsI / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya prathamaH pAdaH // 87 kulmASa iti mUrdhanyopAntyopyasti ||ch|| vaTakAdin // 7 / 1 / 196 // [vaTakAt] vaTaka paJcamI Gasi / [in ] in prathamA si / [vaTakinI] vaTakAni prAyeNa prAyo vA'nnamasyAM paurNamAsyAM = vaTakinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDI' (2 / 4 / 1) GI ||ch|| sAkSAd draSTA // 7 / 1 / 197 // [sAkSAt ] sAkSAt paJcamI Gasi / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) GasilopaH / [ draSTA ] draSTa prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Rlopa: / saptamI Gi / sUtratvAllopaH / / [sAkSI, sAkSiNau, sAkSiNaH] sAkSAd draSTA = sAkSI / sAkSAd draSTArau = sAkSiNau / sAkSAd draSTAraH = sAkSiNaH / anena inpra0 / 'prAyo'vyayasya' (7 / 4 / 65) antyasvarAdilopaH / si-au-jas / [sAkSAd draSTA ] sAkSAt prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / draSTA ||ch|| ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM bRhadvRttau taddhitasya paJcamaH pAdaH ||ch| For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / // aham // // atha saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // tadasyA'styasminniti matuH // 7 / 2 / 1 // [tad ] tad paJcamI Gasi / sUtratvAt (lopaH) / / [asya ] asya saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [asti] asti prathamA si / sUtratvAt (lopaH) / [asmin] asmin prathamA si-saptamI Gi vA / sUtratvAt (lopaH) / [iti] iti prathamA si / [matuH] matu prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [gomAn ] gAvo'sya santi = gomAn / [yavamAn] yavAH santyasya = yavamAn / [vRkSavAn] vRkSA asmin santi = vRkSavAn / [plakSavAn parvataH] plakSA asmin santi = plakSavAn parvataH / [astimAn ] asti-dhanamasya = astimAn / [svastimAn ] svasti-ArogyamasyAsti = svastimAn / sarvatra anena matupra0 - mat / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / yathAdarzanaM 'mAvarNAntopAntA'paJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk / atra asti-svastI avyayau dhanArogyavacanau / aSTau kasmAnna bhavati [citraguH] citrA gAvo'sya santi = citraguH / 'gozcAnte husvo'naMzisamAseyobahuvrIhau' (2 / 4 / 96) husvaH / 'parataH strI pumvat stryekArthe'nUGa (3 / 2 / 49) puMvat / citragomAniti prApnoti bahuvrIhiNaiva matvarthasyoktatvAt / [zabalaguH] zabalA gAvo'sya santi = zabalaguH / 'gozcAnte.' (2 / 4 / 96) hUsvaH / 'parataH strI pumvat' (3 / 2 / 49) puMvat / For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [pUrvazAlaH] pUrvA zAlA asyAsti = pUrvazAlaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / 'parataH strI pumvat0' (3 / 2 / 49) puMvat / [aparazAlaH] aparA zAlA asyAsti = aparazAlaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / 'parataH strI pumvat0' (3 / 2 / 49) puMvat / [paJcaguH] paJca gAvo'sya santi = paJcaguH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) hasvaH / [dazaguH ] daza gAvo'sya santi = dazaguH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / ityatrApyastItipadasApekSam / [dvaimAturaH] dvayormAtrorapatyaM = dvaimAturaH / 'saMkhyA-saM-bhadrAnmAturmAturca' (6 / 1 / 66) aNpra0 - a-mAtRzabdasya mAtur Adezazca / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH ai / ityAdau taddhitadviguM sAvakAzaM bAdhitvA astipadanirapekSatvAdantaraGgeNa bahuvrIhiNA bhavatA uktArthatvAt maturna bhavati / itikaraNo vivakSArthaH / tena bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyane / saMsarge'stivivakSAyAM, prAyo matvAdayo matAH // 1 // bhUmni - [gomAn] gAvo'sya santi = gomAn / [yavamAn ] yavAH santyasmin = yavamAn / nindAyAm - [zaGkhAdakI ] zam 'khAdR bhakSaNe' (294) khAd / zaM khAdatItyevaMzIlaH / 'ninda-hiMsa-kliza-khAdavinAzi-vyAbhASA'sUyA'nekasvarAt' (5 / 2 / 68) Nakapra0 - aka / zaGkhAdaka AvartavizeSo'syAsti = zaGkhAdakI / 'prANisthAdasvAGgAd dvandva-rug-nindyAt' (72 / 60) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'in-hanpUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [kakudAvartI ] kakude AvarttaH - kakudamAvarttayati vA / 'ac' (5 / 1 / 49) acpra0 - a / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / kakudAvarto'syAsti = kakudAvartI / 'prANisthAdasvAGgAd' (7 / 2 / 60) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / prazaMsAyAm - [rUpavatI kanyA ] rUpaM vidyate'syAH sA = rUpavatI / anena matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [zIlavatI kanyA ] zIlaM vidyate'syAH sA = zIlavatI / anena matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / nityayoge - [kSIriNo vRkSAH ] kSIraM dugdhameSvasti = kSIriNaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 26) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / jas / [kaNTakinaH ] kaNTakAH santyeSu = kaNTakinaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / jas / atizAyane - [ udariNI kanyA ] udaramasyA asti = udariNI kanyA / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderjIH' (2 / 4 / 1) GI / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (23 / 63) Natvam / For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [balavAn mallaH ] balaM vidyate'syAsau = balavAn mallaH / anena matupra0 - mat / zeSaM pUrvavat / saMsarge - [daNDI] daNDo vidyate'syAsau = daNDI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [chatrI ] chatraM vidyate'syAsau = chatrI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / prAyikametadbhUmAdidarzanaM, sattAmAtre'pi pratyayo dRzyate[vyAghravAn parvataH] vyAghro vidyate'smin asau = vyAghravAn parvataH / [sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH ] sparzazca rasazca gandhazca varNazca = sparzarasagandhavarNAH / sparzarasagandhavarNA vidyante eSa te = sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / jas / [rUparasagandhasparzavatI pRthivI] rUpazca rasazca gandhazca sparzazca = rUparasagandhasparzAH / rUparasagandhasparzA vidyante'syAM sA = rUparasagandhasparzavatI / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAnto0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [rUparasasparzavatya ApaH] rUpaM ca rasazca sparzazca = rUparasasparzAH / rUparasasparzA vidyante Asu tAH = rUparasasparzavatya ApaH / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / jas / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [rUpasparzavattejaH ] rUpaM ca sparzazca = rUpasparzI / rUpasparzI vidyete yatra tat = rUpasparzavattejaH / [sparzavAn vAyuH ] sparzo vidyate yasya saH = sparzavAn vAyuH / [yavamatIbhiradbhiryupaM prokSanti] yavA vidyante Asu tAH = yavamatyastAbhiH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / 'noAdibhyaH' (2 / 1 / 99) ityanena makArasya vattvaM niSedhaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / idamekaM vimucya anyatra 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / ap tRtIyA bhis / 'apo'dre' (2 / 1 / 4) pa0 - da0 / pAnIyairityarthaH / 'ukSa secane' (566) ukSa, prapUrva0 / varta0 anti / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / tathA matvarthIyAnmatvarthIyaH sarUpo na bhavati [gomantaH] gAva eSAM santIti gomantaH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / gomanto'tra santIti maturna bhavati / [daNDikAH] daNDa eSAmastIti daNDikAH / 'nAvAderikaH' (72 / 3) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / daNDikA atra santIti iko na bhavati / virUpastu bhavatyeva [daNDimatI zAlA] daNDo vidyate eSAM te = daNDinaH / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / daNDino'syAM santi / anena matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2), ngii| . For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [hastimatI upatyakA] hasto vidyate'sya = hastI / 'hasta-danta-karAjjAtau' (72 / 68) inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / hastI atrAsti = hastimatI upatyakA / anena matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / [daNDikAH, daNDinaH] daNDa eSAmastIti daNDikAH, daNDinaH / 'nAvAderikaH' (7 / 2 / 3) ikapra0 / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / daNDikA asya santi / in-matU na bhavati(taH) / eSAmasyeti SaSThyAH sadbhAvAt samAnA vRttiH / kvaciditi samAnAyAmasamAnAyAM ca vRttau / [zAlIyaH ] zAlAyAM bhavaH = zAlIyaH / 'dorIyaH' (6 / 3 / 32) Iyapra0 / punaH zAlIye bhavaH samAnA vRttiH, zAlIyasyAyaM vetIyo na bhavati / virUpastu bhavati [AhicchatrIyaH] ahicchatre bhavaH = AhicchatraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / Ahicchatre bhavaH = AhicchatrIyaH / 'dorIyaH' (6 / 3 / 32) Iyapra0 / 'avarNavarNasya' (74 / 68) aluk / tathA asaMjJAbhUtAt karmadhArayAnmatvarthIyo na bhavati[vIrapuruSA asmin grAme santi ] vIrAzca te puruSAzca = vIrapuruSAH / atra matvarthIyo nAyAta: / asmin grAme santi / atra bahuvrIhireva bhavati[vIrapuruSako grAmaH ] vIrapuruSA atra santi = vIrapuruSako grAmaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacpra0 - ka / saMjJAyAstu bhavatyeva [gaurakharavadaraNyam ] gaurazcAsau kharazca = gaurakharaH / gaurakharo'trAsti = gaurakharavat / anena matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormo vaH' (2 / 194) ma0 - va0 / prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / araNya . prathamA si / 'ataH syamo'm' (1 / 4 / 57) am / __ [kRSNasarpavAn valmIkaH ] kRSNazcAsau sarpazca = kRSNasarpaH / kRSNasarpo'trAsti = kRSNasarpavAn valmIkaH / anena ) ma0 - vatvam / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [lohitazAlimAn grAmaH ] lohitazAlividyate'smin = lohitazAlimAn grAmaH / anena matupra0 - mat / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'abhvAde0' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / ___[aikagavikaH] ekA cAsau gauzca = ekagavaH / 'gostatpuruSAt' (7 / 3 / 105) aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo0' (7 / 4 / 70) av / sa atrAsti = aikagavikaH / 'ekAdeH karmadhArayAt' (7 / 2 / 58) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / - [sarvadhanI] sarvaM ca tad dhanaM ca = sarvadhanam, tadatrAsti = sarvadhanI / 'sarvAderin' (7 / 2 / 59) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / .. 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / tathA guNe guNini ca ye guNazabdA vartante tebhyo matvarthIyo na bhavati / ye tu guNamAtre eva vartante tebhyo bhavatyeva For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [rUpavAn ] rUpaM vidyate'syAsau = rUpavAn / anena matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1294) ma0 - va0 / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / zeSaM spaSTam / [rasavAn ] raso vidyate'sya = rasavAn / anena matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 470) no'ntaH / zeSaM spaSTama / [zauklyavAna] zauklyaM vidyate'syAsau = zauklyavAn / anena matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' ma0 - va0 / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / zeSaM spaSTam / [kAryavAn ] kAyaM vidyate'syAsau = kAryavAn / anena matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2194) ma0 - va0 / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / zeSaM spaSTam ||ch|| A yAt // 7 / 2 / 2 // [A] A prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silupa / [yAt ] ya paJcamI Gasi / [kumArImAn ] kumArI asyAsti = kumArImAn / 'nAvAderikaH' (7 / 2 / 3) ityanena ikaprAptau anena matupra0 - mat / [vrIhimAn ] vrIhirasyAsti = vrIhimAn / 'vrIhyAdibhyastau' (7 / 2 / 5) ityasya prAptau anena matupra0 - mat / / [daNDavAn ] daNDo'syAsti = daNDavAn / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) ityasya prAptau anena matupra0 - mat / [azIrSavAn ] na vidyate ziro'sya azirAH, so'syAsti = azIrSavAn / 'aziraso'zIrSazca' (7 / 27) ityanena inprAptau anena matupra0 - mat-aziraso azIrSa AdezaH / __ [vAtavAn] vAto'syAsti = vAtavAn / 'bala-vAta-danta-lalATAdUlaH' (7 / 2 / 19) ityasya prAptau anena matupra0 - mat / __ [cUDAvAn] cUDA asyAsti = cUDAvAn / 'prANyaGgAdAto laH' (7|2|20)-'shikhaadibhy in' (7 / 2 / 4) anayoH prAptau anena matupra0 - mat / __ [sidhmavAn ] sidhmAnyasya santi = sidhmavAn / 'sidhmAdi-kSudrajantu-rugbhyaH' (7 / 2 / 21) ityasya prAptau anena matupra0 - mat / [gomAn ] gaurasyAsti = gomAn / 'goH' (7 / 2 / 50) ityanena sUtreNa minprAptau anena matupra0 - mat / [ guNavAn ] guNA vidyante'sya saH = guNavAn / 'guNAdibhyo yaH' (7 / 2 / 53) ityasya prAptau anena matupra0 - mat / A yAdityabhividhAvAG / apavAdaibarbAdhA mA bhUditi vacanam / tena yathAbhidhAnamiti ko'rthaH ? 'kAlA-jaTA-ghATAt kSepe' (72 / 23) ityAdibhiH kaizcitsUtrairarthavizeSe pratyayo'bhihitaH, sa ca matunA na gamyate iti tadarthapratipAdanAyatatsUtravihita eva pratyayo bhavati, na tu maturityAzayaH ||ch| nAvAderikaH // 7 // 2 // 3 // [nAvAdeH] naurAdiryasya saH = nAvAdiH, tasmAt / [ikaH] ika prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ nAvikaH, naumAn ] naurasyAsmin vAstIti nAvikaH, naumAn / anena ika - matupramat / [ kumArikaH, kumArImAn ] kumArI asyAsmin vAstIti kumArikaH, kumArImAn / anena ika- matupra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) Iluk / [ yavakhadikaH, yavakhadAvAn ] khadanaM = khadA / 'bhidAdayaH' (5|3|108) apra0 a / 'At' (2|4|18) Appra0 a / yavAnAM khadA - yavakhadA / yavakhadA asyAsti = yavakhadikaH, yavakhadAvAn / anena ika - matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / [nAvI ] naurasyAsmin vAstIti nAvI / matAntare 'zikhAdibhya in' (7|24 ) inpra0 / prathamA si / 'in- hanpUSA 0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / zikhAdibhya in // 72 // 4 // zikhAdayaH, tebhyaH zikhAdibhyaH / paJcamI bhyas / = [ zikhAdibhyaH ] zikhA AdiryeSAM te [in ] in prathamA si / [[zikhI, zikhAvAn ] zikhA asyAsti (7|4|68) Aluk / [mAlI, mAlAvAn ] mAlA asyAsti (7|4|68) Aluk ||ch / [ kumArI ] kumArI asyAsmin = kumArI / matAntare 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ||cha|| = = = zikhI, zikhAvAn / anena in- matupra0 mAlI, mAlAvAn / anena in- matupra0 vrIhyAdibhyastau // 7215 // [ vrIhyAdibhyaH ] vrIhirAdiryeSAM te = vrIhyAdayaH, tebhyaH = vrIhyAdibhyaH / paJcamI bhyas / [ tau ] tad prathamA au / 'A dveraH ' (2|1|42) d0 sandhyakSaraiH' (1|2|12) au / [ vrIhikaH, vrIhI, vrIhimAn ] vrIhyo'syAsmin vA santi matupramat / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / - = - - 93 mat / mat / For Personal & Private Use Only mat / 'avarNevarNasya' a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'aidaut 'avarNevarNasya' vrIhikaH, vrIhI, vrIhimAn / anena ika-in [ mAyikaH, mAyI mAyAvAn, mAyAvI ] mAyA asyAsmin vA asti = mAyikaH, mAyI mAyAvAn / anena ikamat / evam - mAyAvI / 'as tapo mAyA medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 ||ch / in- matupra0 ato'nekasvarAt // 7226 // [ ataH ] at paJcamI Gasi / [ anekasvarAt ] na vidyate ekasvaro yasya saH = anekasvara: / 'an svare' ( 3 / 2 / 129) an / tasmAt / [daNDikaH, daNDI, daNDavAn ] daNDo'syAsti = daNDikaH, daNDI, daNDavAn / anena ika-in- matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'mAvarNAnto0 ' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ chatrikaH, chatrI, chatravAn ] chatramasyAsti = chatrikaH, chatrI, chatravAn / anena ika in- matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'mAvarNAntopAntA0 ' (2 / 1 / 94) ma0 vatvam / mat / [ khaTvAvAn ] khaTvA asyAsti = khaTvAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 7 2 1) matupra0 [ mAlAvAn ] mAlA asyAsti = mAlAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 721) matupra0 mat / [khavAn ] khamasyAsti = khavAn / [ svavAn ] svaM dravyamasyAsti svavAn / [rApyavAn ] 'rapa jalpe' (vyakte vacane) (335) rap / rapyate = rApyam / 'Asu-yu- vapi rapi-lapi - trapi-Dipidabhi - camyAnama:' ( 5/1/20) ghyaNpra0 ya / 'JNiti' (4|3|50) upAntyavRddhiH A / rApyamasyAsti = rApyavAn / 94 = [ lApyavAn ] 'lapa jalpe' (vyakte vacane) (336) lap / lapyate = lApyam / 'Asu-yu-vapi - rapi-lapi 0 ' (5/1/20) ghyaNpra0ya / 'JNiti' (4|3|50) upAntyavRddhiH A / lApyamasyAsti = lApyavAn / [lavyavAn ] 'lUgz chedane' (1519) lU / lUyate lavyam / 'ya eccAta:' ( 5 / 1 / 28) yapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'yyakye' (112 / 25) av / lavyamasyAsti lavyavAn / = [ havyavAn ] 'huMk dAnA-'danayo:' ( 1130) hu / hUyate = havyam / 'ya eccAta: ' (5 / 1 / 28) yapra0 / 'nAmino guNo'kGiti (4|3|1) gu0 o / 'yyakye' (112 / 25 ) av / havyamasyAsti havyavAn / = [ kRtyavAn ] 'DukRMg karaNe' (888) kR / kriyata iti kRtyam / 'kR - vRSi - mRji - zaMsi - guhi-duhi - japo vA' (5 / 1 / 42) kyappra0 ya / 'hrasvasya taH pitkRti' (4|4|113) to'ntaH / kRtyamasyAsti = kRtyavAn / = [ bhRtyavAn ] 'TuDubhRMgk poSaNe ca' (1940) bhR / bhriyata iti bhRtyam / 'bhRgo'saMjJAyAm ' ( 5|1|45) kyappra 0 ya / 'hrasvasya0' (4|4|113) to'ntaH / bhRtyo'syAsti bhRtyavAn / [ kArakavAn ] 'DukRMg karaNe' (888) kR / karotIti kAraka: / 'Naka - tRcau' (5 / 1 / 48) Nakapra0 aka / 'nAmino'kali-hale:' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / kArako'syAsti = kArakavAn / [ hArakavAn] 'haMg haraNe' (885) hR / haratIti hAraka: / 'Naka - tRcau' (511148) Nakapra0 'nAmino'kali-haleH' (4/3/51) vRddhiH Ar / hArako'syAsti = hArakavAn / [ kumbhakAravAn ] kumbhaM karotIti kumbhakAraH / 'karmaNo'N' (5 / 1 / 72 ) aNpra0 a / 'nAmino'kali-hale H ' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / kumbhakAro'syAsti = kumbhakAravAn / [ dhAnyamAyavAn ] dhAnya 'mAMk mAne' (2073) mA / 'mAM mAnazabdayoH ' (1137) mA / 'meG pratidAne' (6503) me / dhAnyaM mAti mimIte mayate vA = dhAnyamAya: / 'karmaNo'N' (5/1/72 ) aNpra0 - a / 'Ata ai: kRJJa' (4 / 3 / 53) A0 ai0 / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) Ay / dhAnyamAyo'syAsti = dhAnyamAyavAn / - aka / [hiMsravAn ] 'hisu hiMsAyAm ' (1494 ) his / 'uditaH svarAnno'ntaH' (4|4|98 ) no'ntaH / hinastIti hiMsraH / 'ramyajasa-hiMsa-dIpa-kampa-kama-namo raH' (5|2|79) rapra0 / hiMstro'syAsti = hiMsravAn / For Personal & Private Use Only [ IzvaravAn ] 'Izik aizvarye' (1116) Iz / ISTe = IzvaraH / 'stheza - bhAsa - pisa - kaso varaH ' (5/281) varapra0 / 'Izvaro'syAsti = IzvaravAn / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [pAkavAn] 'DupacIS pAke (892) pac / pacanaM = pAkaH / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH A / 'kte'niTa-zca-joH ka-gau ghiti' (4|1111) ca0 ,ka0 / pAko'syAsti = pAkavAn / [snehavAn ] sneho'syAsti = snehavAn / sarvatra 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAnto0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [kAryikaH, kAryAM] kAryamasyAsti = kAryikaH, kAryAM / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ hAryikaH, hArTI ] hAryamasyAsti = hAryikaH, hAryo / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [gRhikaH, gRhI] 'grahIz upAdAne' (1517) grah / gRhNAti sarvamiti gRham / 'gehe grahaH' (5 / 1155) kapra0 - a / 'graha-vramca-bhrasja-praccha:' (4 / 1 / 84) yvat gra0 - gR0 | gRhamasyAsti = gRhikaH, gRhI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [dAtrikaH, dAtrI ] daiv zodhane' (29) dai / 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) dA / dAyate-kSetraM zudhyate = dAtram / 'nI-dAv-zasU-yu-yuja-stu-tuda-si-sica-miha-pata-pA-nahastraT' (5 / 2 / 88) traTapra0 -tra / dAtramasyAsti = dAtrikA, dAtrI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [potrikaH, potrI ] 'pUgz pavane' (1518) pU / pUyate iti potram / 'hala-kroDA''sye puvaH' (5 / 2 / 89) traTapra0 -tra / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / halasukarayormukhaM = potram / potramasyAsti = potrikA, potrI / anena .. ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [bhogikaH, bhogI] 'bhujaMpa pAlanA-'bhyavahArayoH' (1487) bhuj / bhojanaM = bhogaH / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / 'kte'niTazca-jo:0' (4 / 1 / 111) ja0 - ga0 / bhogo'syAsti = bhogikaH, bhogI / anena ika-inapra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / __ [tarikaH, tarI] 'tU plavana-taraNayoH' (27) tR / taratIti taraH / 'yuvarNa-vR-dR-vaza-raNa-gamRd-grahaH' (5 / 3 / 28) alpra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 ar / taro'syAsti = tarikaH, tarI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [vijayikaH, vijayI] 'jiM abhibhave' (8) ji, vipUrva0 / vijayanaM = vijayaH / 'yuvarNa-vR-dR0' (5 / 3 / 28) alpra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / vijayo'syAsti = vijayikaH, vijayI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk [saMyamikaH, saMyamI] 'yamUM uparame' (386) yam, sampUrva0 / saMyamanaM = saMyamaH / 'saM-ni-vyupAd yamaH' (5 / 3 / 25) alpra0 - a / saMyamo'syAsti saMyamikaH, saMyamI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 86) aluk / [sthAnikaH, sthAnI] sthAnamasyAsti = sthAnikaH, sthAnI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / jAtizabdebhyo na bhavataH - [vyAghravAn ] vyAghro'trAsti = vyAghravAn / For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [siMhavAn ] siMho'trAsti = siMhavAn / [vRkSavAn] vRkSo'trAsti = vRkSavAn / [plakSavAn] plakSo'trAsti = plakSavAn / [dravyavAn] iM (11) - duM (12) - 'veM gatau' (13) dru / drostulyaH = dravyam / 'drobhavye' (71 / 115) . ' yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / dravyaM vidyate'sya = dravyavAn / [kravyavAn ] kravyaM-mAMsaM vidyate'sya = kravyavAn / [sasyavAn ] sasya-dhAnyaM vidyate'sya = sasyavAn / [mAlyavAn] mAlyaM vidyate'sya = mAlyavAn / [puNyavAn ] puNyaM vidyate'sya = puNyavAn / [satyavAn ] satyaM vidyate'sya = satyavAn / [dhanavAn ] dhanaM vidyate'sya = dhanavAn / sarvatra 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAnto0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / vyAghrAdayo lokaprasiddhA jAtizabdAH, dravyAdayastu suzAstraprasiddhA jAtizabdA iti darzayituM tathetyuktam / kvacidbhavata: - [taNDulikaH, taNDulI] taNDulAH santyasyAM = taNDulikaH, taNDulI / anena ika-inapra0 / 'avarNevarNasya'.. (74/68) aluk / [karpaTikaH, karpaTI] karpaTo'syAsti = karpaTikaH, karpaTI / anena ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68). aluk / [dhanikaH, dhanI ] dhanamasyAsti = dhanikaH, dhanI / anena ika-inpra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / saptamyarthe ca na bhavataH - [ daNDavad gRham ] daNDo'sminnasti = daNDavad gRham / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) manupra0 - mat / [vIravAn grAmaH] vIro'trAsti = vIravAn grAmaH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / kvacit saptamyarthe'pi bhavataH - [khalinI bhUmiH ] khalAni asyAM santi = khalinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) ngii| [zAdvalinI bhUmiH ] zAdvalo'trAsti = zAdvalinI bhUmiH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) GI / kvacidbhavata: - [rasiko naTaH] raso'trAsti = rasiko naTaH / anena ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [rasI ikSuH ] raso'trAsti = rasI ikSuH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / 'striyAM nRto0 ' (2|4|1) GI / [ rUpiko dArakaH ] rUpamatrAsti [ rUpiNI kanyA ] rUpamatrAsti nRto'sva 0 ' (2|4|1) GI / [ rUpiSvavadhi: ] rUpameSvasti avadhijJAnasya pravRttirityarthaH / = = = rUpiko dArakaH / anena ikapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / rUpiNI kanyA / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'striyAM rUpINi, teSu / anena inpra0 / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / rUpidravyeSu [ rUpisamavAyAccAkSuSANi ] rUpisamavAyAccAkSuSANi / cakSuSA gRhyante cAkSuSANi / 'kvacit' ( 6 2 145) ityanena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'nAmyantasthA - kavargAt 0 ' (2 / 3 / 15) Satvam / 97 [ sparziko vAyuH ] sparzo'syAsti = sparziko vAyuH / anena ikapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [gandhikaH, gandhI ] gandho'syAsti = gandhikaH, gandhI / anena ika inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / yadA tu kasyacidrUpaM rasa ityAdi nAma bhavati tadA bhavatyeva ||ch| aziraso'zIrSazca // 72 // 7 // [ azirasaH ] aziras paJcamI Gasi / [ azIrSa: ] azIrSa prathamA si / - [ca] ca prathamA si / [ azIrSikaH, azIrSI, azIrSavAn ] na ziras / nAsti ziro'sya = azIrSikaH, azIrSI, azIrSavAn / anena ika- in- matupra0 - mat- aziras zabdasya azIrSadezazca / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / ikenoH 'zIrSaH svare taddhite' (3 / 2 / 103) iti zIrSAdezo vidyata eva, matau tvaziraso'zIrSabhAvo'nena vidhIyate ||ch | arthA'rthAntAd bhAvAt // 728 // [ arthA'rthAntAt ] arthazca arthAntazca = arthA'rthAntam, tasmAt / [ bhAvAt ] bhAva paJcamI Gasi / niyamArthamidam / ubhayathA cAyaM niyamo vAkyabhedena kriyate, bhAvavAcina evaitau pratyayau bhavataH, bhAvavAcinazcaitAvevekenau bhavataH anukrameNa pratyayaniyamaH - prakRtiniyamaH / [ arthikaH, arthI ] 'arthaNi upayAcane' (1931) artha / 'yujAdernavA' (3|4|18) vikalpatvAt Nig / arthanamarthaH / 'yuvarNa-vR-dR-vaza-raNa- gamRd-grahaH' (5 / 3 / 28) alpra0 a / 'NeraniTi' (4|3|83) Niluk / artho'syAstIti arthikaH, arthI / anena ika - inpra0 / 'avarNevarNasya' (7468) aluk / [ pratyarthikaH, pratyarthI ] pratIpamarthanaM pratyarthaH, so'syAstIti pratyarthikaH pratyarthI / zatrurityarthaH / anena ikainpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / . prAya ikenAveveti niyamAdato maturna bhavati / bhAvAdeveti niyamAdato dravyavAcina ikenau na bhavataH - [arthavAn ] arthyate'sau arthaH / 'yuvarNa-vR-dR0' (5 / 3 / 28) alpra0 - a / athavA 'Rk gatau' (1135) R / aryata-upAryate janairasAviti arthaH / 'kami-pra-gArtibhyasthaH' (uNA0 225) thapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' . (4 / 3 / 1) gu0 ar / artho hiraNyAdirasyAsti = arthavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / / 'mAvarNAntopAntApaJca0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam ||ch| vrIhyartha-tundAderilazca // 7 / 2 / 9 // [vrIhyarthatundAdeH ] vrIhyarthazca tundAdizca = vrIhyarthatundAdi, tasmAt / [ilaH] ila prathamA si / [ca] ca prathamA si / cakArAdikenau / [kalamilaH, kalamikaH, kalamI, kalamavAn] kalama / kalamA asyAsmin vA santi = kalamilaH, kalamikaH, kalamI / anena ila-ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / evam-kalamavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / [zAlilaH, zAlikaH, zAlI, zAlimAn] zAli / zAlayo asyAsmin vA santi = zAlilaH, zAlikaH, zAlI / anena ila-ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / evam-zAlimAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / vrIhizabdo'pi vrIhyartho bhavati, kintu tasya pUrvasUtropAdAnAdilo na bhavati / bhAve hi tatropAdAnamanarthakaM syAt / [tundilaH, tundikaH, tundI, tundavAn] tundamasyAsmin vAsti = tundilaH, tundikaH, tundI / anena ila-ikainpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-tundavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / , [udarilaH, udarikaH, udarI, udaravAn] udaramasyAsmin vAsti = udarilaH, udarikaH, udarI / anena ila-ikainpra0 / evam-udaravAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / gaNo'tra ||ch| svAGgAd vivRddhAt te // 7 / 2 / 10 // [svAGgAt] svasyAGgaM = svAGgam, tasmAt / [vivRddhAt ] vizeSeNa vRddhaM = vivRddham, tasmAt / [te ] tad prathamA jas. / 'AvaraH' (2 / 1 / 41) d0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'jasa i.' (1 / 4 / 9) i / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e / [karNilaH, karNikaH, karNI, karNavAn ] vivRddha-mahAntau karNAvasya staH = karNilaH, karNikaH, karNI, karNavAn / anena ila-ika-ina-matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [oSThilaH, oSThikaH, oSThI, oSThavAn ] vivRddhau-mahAntAvASThAvasya staH = oSThilaH, oSThikaH, oSThI, oSThavAn / anena ila-ika-in-matupra0 - mat ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // vRndAdArakaH // 72 / 11 // [vRndAt] vRnda paJcamI Gasi / [ArakaH] Araka prathamA si / [vRndArakaH, vRndavAn, vRndI] vRndamasyAsti = vRndArakaH / anena Akapra0 / evam-vRndavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matapra0 , mat / evam-vRndI / 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inapra0 / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (14|45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (221291) naluk ||ch| zRGgAt // 72 / 12 // [zRGgAt ] zRGga paJcamI Gasi / [zRGgArakaH, zRGgavAn, zRGgI ] zRGgamasyAsti = zRGgArakaH / anena Arakapra0 / evam-zRGgavAn / anena matupra0 - mat / evam-zRGgI / 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ||ch|| phala-barhAccenaH // 7 / 2 / 13 // [phalabarhAt ] phalaM ca baha~ ca = phalabarham, tasmAt / [ca] ca prathamA si / [inaH ] ina prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [phalinaH, phalavAn, phalI ] phalamasyAsti = phalinaH, phalavAn / anena ina-matupra0 - mat / evam-phalI / 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / [barhiNaH, barhavAn, bahIM ] barhANi asya santi = bahiNaH, barhavAn / anena inapra0 / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat / evam-bahIM / zikhinA bahabhAreSu kezAniti darzanAt 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / __ [zRGgiNaH, zRGgavAn] zRGgamasyAsti = zRGgiNaH, zRGgavAn / anena ina-matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam ||ch|| malAdImasazca // 7214 // [malAta ] mala paJcamI Gasi / [Imasazca ] Imasa prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [malImasaH, malinaH, malavAn ] malamasyAsti = malImasaH, malinaH / anena Imasa-inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-malavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 194) ma0 - va0 ||ch|| marut-parvaNastaH // 7 / 2 / 15 // [marutparvaNaH] marucca parvA ca = marutparva, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [taH] ta prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [maruttaH, marutvAn] marudasyAsti = maruttaH, marutvAn / anena ta-matupra0 - mat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [parvataH, parvavAn] parvan / parvANi santyasyAM = parvataH, parvavAn / anena ta-matupra0 - mat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 ||ch|| vali-vaTi-tuNDerbhaH // 7 / 2 / 16 // [valivaTituNDeH] valizca vaTizca tuNDizca = valivaTituNDi, tasmAt / [bhaH] bha prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [valibhaH, valinaH, valimAn] valirasyAsti = valibhaH / anena bhapra0 / evam-valinaH / 'no'GgAdeH' (7 / 2 / 29) napra0 / evam-valimAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [vaTibhaH] vaTirunnatanAbhirasyAsti = vaTibhaH / anena bhapra0 / [tuNDibhaH, tuNDilaH] tuNDiH-pravRddhA nAbhirasyAsti = tuNDibhaH / anena bhapra0 / evam-tuNDilaH / 'sidhmAdikSudrajantu-rugbhyaH ' (7 / 2 / 21) lapra0 / ekadezavikRtasyA'nanyatvAt tundizabdAdapi bhe tundibha iti kSIraH ||ch|| UrNA-'haM-zubhamo yus // 7 / 2 / 17 // [UrNA'haMzubhamaH ] UNA ca ahaM ca zubhaM ca = UrNA'haMzubham, tasmAt / [yus ] yus prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [UrNAyuH urabhraH ] UrNA asyAsti = UrNAyuH urabhraH / anena yuspra0 / sakAro'nubandhArthaH / [ahaMyuH ahaMkArI] ahamasyAsti = ahaMyuH ahaMkArI / anena yuspra0 / [zubhaMyuH kalyANavRddhiH] zubhamasyAsti = zubhaMyuH / anena yuspra0 / kalyANavRddhiH ch|| kaM-zaMbhyAM yus-ti-yas-tu-ta-va-bham // 7 / 2 / 18 // [kaMzaMbhyAm ] kaM ca zaM ca = kaMzamau, tAbhyAm = kaMzaMbhyAm / paJcamI bhyAm / [yustiyastutavabham ] yus ca tizca yas ca tuzca tazca vazca bhazca = yustiyastutavabham / [kaMyuH, kantiH, kaMyaH, kantuH, kantaH, kaMvaH, kambhaH] kamasyAsti = kaMyuH, kantiH, kaMyaH, kantuH, kantaH, kaMvaH, kambhaH / anena yus-ti-yas-tu-ta-va-bhapra0 / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / [zaMyuH, zantiH, zaMyaH, zantuH, zantaH, zaMvaH, zambhaH] zamasyAsti = zaMyuH, zantiH, zaMyaH, zantuH, zantaH, zaMvaH, zambhaH / anena yus-ti-yas-tu-ta-va-bhapra0 / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / pUrvatra sUtre iha ca yus-yasoH sakAro 'nAma sidayvyaJjane' (1 / 1 / 21) iti padatvArthaH, tena 'tau mumo vyaJjane svau' (1 / 3 / 14) ityanusvArA'nunAsikau kaMyaH, karmyaH, zaMyaH, zaryaH yatazcatuSkaM bhaNitam-"ya-lavAnAmanunAsiko'nanunAsikazca dvau bhedau parasparaM svau" 'tulyasthAnA''syaprayatnaH svaH' (1 / 1 / 17) ityasmin sUtre chaa| For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 101 bala-vAta-danta-lalATAdUlaH // 7 / 2 / 19 // [balavAtadantalalATAt ] balazca vAtazca dantazca lalATazca = balavAtadantalalATam, tasmAt / [UlaH] Ula prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [balUlaH, balavAn] balamasyAsti = balUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evambalavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [vAtUlaH, vAtavAn ] vAto'syAsti = vAtUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evamvAtavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (211 / 94) ma0 - va0 / [dantUlaH, dantavAn] dantA asya santi = dantUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evamdantavAn / tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [lalATUlaH, lalATavAn] lalATamasyAsti = lalATUlaH / anena Ulapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-lalATavAn / tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntAJcama0' (2 / 194) ma0 - va0 / prANyaGgAdAto laH // 7 / 220 // [prANyaGgAt ] prANyaGga paJcamI Gasi / [AtaH] At paJcamI Gasi / [laH] la prathamA si / cUDA-zikhAbhyAM cUlAyAM zirasyapi vartamAnAbhyAM prANyaGgatvAt laH / [cUDAlaH, cUDAvAn ] cUDA asyAsti = cUDAlaH / anena lapra0 / evam-cUDAvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / [jaGghAlaH, jAvAn ] jaGghA asyAsti = jaGghAlaH / anena lapra0 / evam-jaGghAvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / [zikhAlaH, zikhAvAn ] zikhA asyA'sti = zikhAlaH / anena lapra0 / evam-zikhAvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / [jAvAn prAsAdaH] jaGghA asyAsti = jaGghAvAn prAsAdaH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / [zikhAvAn pradIpaH ] zikhA asyAsti = zikhAvAn pradIpaH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / [icchAvAn] 'iSat icchAyAm' (1419) iS / iSyate-anviSyate'nayeti / 'mRgayecchA0' (5 / 3 / 101) icchA nipAtyate / icchA asyAsti = icchAvAn / 'tadasyA'stya0' (7 / 3 / 2) matupra0 - mat / [vAsanAvAn] vAsanA asyAsti = vAsanAvAn / 'tadasyA'stya0' (72 / 1) matupra0 - mat / For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [karNikAlaH ] karNikA asyAsti = karNikAlaH / matAntare'nena lapra0 / kaNikAzabdaH prANyaGgasyaiva vAcaka ityAhuH / [hastavAn] hastau vidya(dye)te'sya = hastavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [pAdavAn ] pAdau vidyate'sya = pAdavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / ' 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 ||ch|| sidhmAdi-kSadrajanta-rugbhyaH // 7 / 2 / 21 // [sidhmAdikSudrajanturugbhyaH] sima Adiryasya saH = sidhmAdiH / kSudrAzca jantavazca = kSudrajantavaH / sidhmAdizca kSudrajantavazca rug ca = sidhmAdikSudrajanturujaH, tebhyaH = sidhmAdikSudrajanturugbhyaH / paJcamI bhyas / [sidhmalaH, sidhmavAn ] sidhmAnyasya santi = sidhmalaH / anena lapra0 / evam-sidhmavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / [varmalaH, vardhavAn, varmanaH ] va nyasya santi = varmalaH, varmavAn / anena lapra0 / anena matupra0 - mat / evam-varmanaH / 'no'GgAdeH' (7 / 2 / 29) napra0 / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - r0| ... [gaDulaH, gaDumAn ] gaDurasyAsti = gaDulaH / anena lapra0 / evam-gaDumAn / anenaiva matupra0 - mat / [pANIlaH] pArNI asyAsti = pAIlaH / anena lapra0 / [dhamanIlaH ] dhamanyo'sya santi = dhamanIlaH / anena lapra0 / [yUkAlaH, yUkAvAn] yUkA asya santi = yUkAlaH, yUkAvAn / anena la-matupra0 - mat / [makSikAlaH, makSikAvAn ] makSikA asya santi = makSikAlaH, makSikAvAn / anena la-matupra0 - mat / A nakulAt kSudrajantuH / rogavAcI - [ mUrchAlaH, mULuvAn ] mUrchA asyAsti = mUrchAlaH, mUrchAvAn / anena la-matupra0 - mat / [vicikAlaH, vicarcikAvAn ] vicarcikA asyAsti = vicarcikAlaH, vicacikAvAn / anena la-matupra0 - mat / rugbhya iti bahuvacanaM svarUpavidhiniSedhArtham / pA(pe)zaM lAti, kuzaM lAtItyevamanayoryutpattireva, evaM vatsalAMsalayorapi / auNAdiko vA manojamedhAvivAcinau / sidhmazabdena durbhittakAnyucyante / sidhma-varman-kaNDUzabdAnAM rugdvAreNaiva siddha gaNapAThe yathAsaMkhyaM 'prANisthAdasvAGgAd dvandva-ruga-nindyAt' (72 / 60) iti bAdhanArtham 'no'GgAdeH' (7 / 2 / 29) iti 'madhyAdibhyo ra:' (7 / 2 / 26) iti ca samAvezArtham / atra gaDuzabdo gaDulatvarUpe guNe varttate iti rugdvAreNa na sidhyati ||ch| prajJA-parNodaka-phenAllelau // 7 / 2 / 22 // [prajJAparNodakaphenAt ] prajJA ca parNazca udakaM ca phenazca = prajJAparNodakaphenam, tasmAt / [lelau] lazca ilazca = lelo| . For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ prajJAla, prazila, prajJAvAn ] prajJA asyAsti prajJAla prazilaH / anena la ilapra0 / 'avarNaivarNasya' I (7|4|68) Aluk / evam - prajJAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7|2|1) matupra0 mat / prathamA si / 'Rdudita: ' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'mAvarNAntopAntA0 ' (2 / 1 / 91) ma0va0 / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk / - [parNala:, paNila:, parNavAn ] parNAnyasya santi = parNalaH paNilaH / anena la ilapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam-parNavAn / tadasyA'stya0' (asara) matupra0 - mat / " [ udakalaH, udakilaH udakavAn] udakamatrAsti = udakalaH udakilaH / anena (7468) aluk / evam udakavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 7 / 2 / 1) matupra0 " " " 103 [ phenala:, phenilaH, phenavAn ] pheno'trAsti = phenalaH, phenilaH / anena la - ilapra0 / 'avarNevarNasya' (77468) aluk / evam phenavAn / 'tadasyA0' (721) matupramat ||ch| kAlA jaTA ghATAt kSepe // 7223 // [ kAlAjaTAghATAt ] kAlA ca jaTA ca ghATA ca= kAlAjaTAghATam / 'klIbe' (22497) sva: / tasmAt / [ kSepe] kSepa saptamI Gi / [kAlAla:, kAlila: ] kAlA asyAsti = kAlAlaH, kAlilaH / anena la- ilapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / pAdasnasAvizeSaH / [jaTAla:, jaTila ] jaTA asyAsti jaTAla: jaTilaH / anena la ilapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) AlAyai / Aluk [ ghATAla:, ghATila: ] ghATA- kRkATikA asyAsti = ghATAla:, ghATilaH / anena la - ilapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / matunA kSepo na gamyate iti kSepe maturna bhavati / [kAlAvAn] kAlA asyAsti = kAlAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 7 2 1) matupra0 mat / zeSaM spaSTam ||ch| vAca AlA // 7 / 2 / 24 // la ilapra0 / 'avarNevarNasya' mat / [ vAca: ] vAc paJcamI Gasi / [ AlATau ] Alazca ATazca = [ vAcAla, vAcATa: ] nityaM vAgasyAsti = vAcAlaH, vAcATaH / anena Ala ATapra0 / [ vAgmI, vAgvAn] prazastA vAgasyAsti = vAgmI, vAgvAn / 'gmin' (7 / 2 / 25) ityanena gminpra0 / 'tadasyA'stya0' (71) matupramat prathamA si' in- han0' (164287) dIrghaH / dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk| 'nAmno no'nana: ' (221191) nluk| 'mAvarNAntopAntA0' (21194 ) ma0 0 // / For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / gmin // 7 / 2 / 25 // [gmin ] gmin prathamA si / [vAgmI, vAgvAn] prazastA vAgasyAsti = vAgmI, vAgvAn / anena gminpra0 / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / evam-vAgvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 , mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / gakAraH 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) iti anunAsikanivRttyarthaH ||ch|| madhvAdibhyo raH // 7 / 2 / 26 // [madhvAdibhyaH] madhurAdiryeSAM te = madhvAdayaH, tebhyaH = madhvAdibhyaH / paJcamI bhyas / [raH] ra prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / madhuzabdo mAdhurye'rthe pulliGgaH, kSaudrAdyarthe tu napuMsakaH, tasmAt mAdhurye'rthe pulliGgena vAkyam - [ madhuro rasaH] madhurasyAsti = madhuro rasaH / anena rapra0 / atra madhuzabdaH svAdutve guNatve guNasAmAnye vartate / [madhuraM madhu, madhuraM kSIram ] madhurasyAsti = madhuraM madhu, madhuraM kSIram / atra guNe / yastu dravye madhuzabdo madhu kSaudram, madhu madyam, madhuH puSpasavo madhurmAsa iti tato rapratyayo na bhavati, matureva bhavatItyAha iti nyAsakArAzaGkA svAdutvaM nAma guNasAmAnyamasti yadyogAnmadhuro rasa ucyate, guNazca yadyogAnmadhuraM madhu, madhuraM kSIramiti dravyaM vyapaMdizyate, tasminnubhayasminnapi vartamAno madhuzabdo rapratyayamutpAdayatIti nyAsaH / [madhumAn ghaTaH] madhurasyAsti = madhumAn ghaTaH / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [kharo gardabhaH, khavAnanyaH] khaM mahatkaNThavivaramasyAsti kharo gardabhaH / anena rapra0 / khavAnanyaH, / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [mukharo vAcAlaH, mukhavAnanyaH] mukhaM sarvasmin vaktavye'syAstIti mukharo vAcAlaH / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [kuJjaro hastI, kuJjavAnanyaH ] kujAvasya staH = kuJjaro hastI / anena rapra0 / kuJjazabdo'tra hanuparyAyaH / dvitIye matupra0 - mat / [nagaraM puram, nagavadanyat ] nagA-vRkSA atra santi = nagaraM puram / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [USaraM kSetram, USavadanyat ] USa:-kSAro'trAsti = UparaM kSetram / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [muSkaraH pazuH, muSkavAnanyaH ] muSko'syAsti = muSkaraH pazuH / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [zuSiram, zuSimatkASTham ] zuSicchidramasyAsti = zuSiram / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [kaNDUraH, kaNDUmAn ] kaNDUrasyAsti = kaNDUraH / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat / [pANDuraH, pANDumAn] pANDurasyAsti = pANDuraH / anena rapra0 / pANDuzabdaH pANDutvarUpe guNe varttate / dvitIye matupra0 - mat / For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 105 [pAMzuraH, pAMzumAn ] pAMzurasyAsti = pAMzuraH / anena rapra0 / dvitIye matupra0 - mat ||ch|| kRSyAdibhyo valac // 7 / 2 / 27 // [kRSyAdibhyaH] kRSirAdiryeSAM te = kRSyAdayaH, tebhyaH = kRSyAdibhyaH / paJcamI bhyas / [valac] valac prathamA si / .. [kRSIvalaH kuTumbI, kRSimat kSetram ] kRSirasyAsti = kRSIvalaH / anena valacpra0 - vala / 'valacyapitrAdeH' (3 / 2182) dIrghaH / kuTumbI / evam-kRSimat kSetram / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / _[AsutIvala: kalyapAlaH, AsutimAn ] 'dhuMgT abhiSave' (1286) Su, AGpUrva0 / 'Sa: so'STyai-SThivaSvaSkaH' (2 / 3 / 98) su / AsUyata iti AsutiH / 'samiNA sugaH' (5 / 3 / 93) ktipra0 - ti / AsutirasyAsti = AsutIvalaH / anena valacapra0 - vala / 'valacyapitrAdeH' (3 / 2 / 82) dIrghaH / kalAyAGgInAdau sAdhuH = kalyam / 'tatra sAdhau' (7 / 415) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / 'palaN rakSaNe' (1699) pal / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nicpra0 / 'JNiti' (4350) upAntyavRddhiH / kalyaM pAlayati = kalyapAlaH / 'karmaNo'N' (5 / 1 / 72) aNpra0 - a / 'NeraniTi' (4 / 3 / 82) Nicluk / evam-AsutimAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / . [pariSadvalaH, pariSadvAn ] pari 'SadlU vizaraNa-gatyavasAdaneSu' (1371) Sad / 'SaH so'STyai-SThiva0' (2 / 3 / 98) sad / pariSadyate-prApyate nyAyArthibhirjanairiti pariSat' / 'krut-saMpadAdibhyaH kvip' (5 / 3 / 114) kvipra0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) viplopaH / 'sado'prateH parokSAyAM tvAdeH' (2 / 3 / 44) Satvam / pariSadasyAsti = pariSadvalaH / anena valacpra0 - vala / evam-pariSadvAn / 'A yAt' (2 / 2) matupra0 - mat / [parSadvalaH, parSadvAn ] parSadasyAsti = parSadvalaH / anena valacpra0 - vala / evam-parSadvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mt.| [paripadvalaM tIrtham, paripadvat ] pari 'pardica gatau' (1257) / pad / paripadyate-prApnoti sUkarAdikaM = paripat paGkaH / kvipra0 / 'aprayogIt' (11137) viplopaH / paripat atrAsti = paripadvalaM tIrtham / anena valacapra0 - vala / paGko'trAsti = paGkila ityarthaH / 'vrIhyartha-tundAderilazca' (7 / 2 / 9) ilapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-paripat paGko'syAsti = paripadvat / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [rajasvalA strI ] rajo'syA asti = rajasvalA / anena valacpra0 - vala / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [dantAvalo nAma rAjA hastI ca, dantavAna ] dantA asya santi = dantAvalo nAma rAjA hastI ca / anena valacpra0 - vala / dvitIye 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / . [zikhAvalaM nagaram, zikhAvalo mayUraH, zikhAvalA sthUNA, zikhAvAnanyaH] zikhA asyAsti = zikhAvalaM nagaram, zikhAvalo mayUraH, zikhAvalA sthUNA / anena valacapra0 - vala / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / zAkhArthaH prANijAtivacano vA, yathA kasyAM zAkhAyAmutpannastvamiti, itikaraNAt prANyaGgArthAdapi zA(zi)khAzabdAt valac, na tu la eva, zikhAvalo mayUra ityAdau danta-zikhAbhyAM saMjJAyAmiti pUrvairuktatvAt / dvitIye 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [ mAtRvalaH] mAtA asyA'sti = mAtRvalaH / anena valacpra0 - vala / [pitRvalaH ] pitA asyAsti = pitRvalaH / anena valacpra0 - vala / For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / vala / - vala / [ bhrAtRvalaH ] bhrAtA asyAsti = bhrAtRvalaH / anena valacpra0 [ utsAhavalaH ] utsAho 'syAsti = utsAhavalaH / anena valacpra0 [ putrAvala: ] putrA asya santi = putrAvalaH / anena valacpra0 vala / [ utsaGgAvala] utsaGgo'syAsti dIrghaH ||ch / 106 utsaGgAvalaH / anena valacpra0 vala / 'valacyapitrAdeH' (332282) [ lomapicchAdeH ] lomA ca piccha [zelam] zakha ilakSa zelam / zazca = [ lomazaH, lomavAn ] lomAnyasya santi = lomazaH lomavAn / anena zapra0 dvitIye 'A yAt' (722) matupramat / matupra0 - mat / loma-picchAdeH zelam // 7 / 2 / 28 // lomapicchau / lomapicchau AdI yasya saH - = = [ romazaH, romavAn ] romAnyasya santi = = picchilaH, [ picchilaH, picchavAn ] picchaM cikkaNatvamasyAsti / yadvA mayUrAdisatkamasyAstyupamAnatayA picchavAn / anena ilapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / dvitIye 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 mat / urasilaH, urasvAn / anena ilapra0 / dvitIye 'A yAt' (722) [ asila:, urasvAn ] uro'syAsti matupra0 mat // chA / romazaH romavAn / anena zapra0 dvitIye 'A yAt' (7 / 2 / 2) no'GgAdeH // 7 / 2 / 29 // lomapicchAdiH, tasmAt / [na: ] na prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72 ) sa0ra0 / [ aGgAde: ] aGga ityevamAdiryasya saH aGgAdiH, tasmAt / [ aGganA kalyANAGgI strI, aGgavatI ] aGgAnyasyAH santi iti aGganA / anena napra0 / rUDhizabdo'yam / kalyANAGgI strI ucyate / kalyANamaGgaM yasyAH sA / 'nAsikoda0 ' (224139) GI / 'asya GyAM luk' (2|4|86) aluk / evam-aGgavatI / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 mat / 'adhAtUdRditaH' (2142) GI / 'mAvarNAntopAntA' (21194) ma0va0 / [ pAmanaH, pAmavAn ] 'pAM pAne' (2) pA / pibati zarIrakAntimiti pAmA 'man' (uNA0 911) manpra0 / pAmA asyA'sti pAmanaH pAmavAn / anena napra0 / tadasyA'styasminniti matuH (71) matupramat / 'mAvarNAntopAntA0' (2194) ma0 60 / zAkI - palAlI - davA hrasvazca || 7|2|30 // [zAkIpalAlIdavA ] zAkI ca palAlI ca dardUzca = zAkIpalAlIdardUH, tasyAH / = [ vAmanaH, vAmavAn ] 'vAMk gati- gandhanayo: ' (1063) vA / vAti gacchati nIcatAmiti vAmA / 'man' (uNA0 911) ityanena sUtreNa manpra0 / vAmAni - nIcAni arthAdaGgAnyasya santi = vAmanaH, vAmavAn / anena napra0 / 'tadasyA'stya0' (721) matupra0 mat / 'mAvarNAntopAntApaJca0 ' (2 / 1194 ) ma0va0 ||ch / For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 107 [ hUsvazca ] hUsva prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [zAkinaH, zAkImAn ] mahacchAkaM kUSmANDAdizAkasamUho vA zAkI / mahattve samUhe'pi "tad bahulami"ti strItve 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / zAkI asyAsti = zAkinaH, zAkImAn / anena napra0-hasvazca / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / [palAlinaH, palAlImAn ] mahatpalAlaM palAlakSodo vA = palAlI / 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / palAlI asyAsti = palAlinaH, palAlImAn / anena napra0-husvazca / 'A yAt' (7 / 2 / 2) matupra0 - mat / / [dai~NaH, dardUmAn ] dardUrnAma vyAdhiH / daddUrasyAsti = dardUNaH, dardUmAn / anena napra0-husvazca / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) na0 - Natvam / 'A yAt' (712 / 2) matupra0 - mat ||ch|| viSvaco viSuzca // 7 / 2 / 31 // [viSvacaH] viSvac paJcamI Gasi / / [viSuzca] viSu prathamA si / ca prathamA si / [viSuNa AdityaH, viSuNo vAyuH, viSvagvAn] viSu 'aJcU gatau ca' (105) aJc / viSvaJcatIti viSvak / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / viSvaJco razyamo viSvaggatAni vA asya santi iti viSuNaH Adityo vAyurvA / anena napra0-viSudezazca / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / evam-viSvagvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt matupra0 - mat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 11984) ma0 - va0 / ___ [viSumAnahorAtrapravibhAga iti ] viSurnAma muhUrto'trAsti = viSumAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat ||ch| lakSyA anaH // 72 / 32 // [ lakSyAH ] lakSmI paJcamI Gasi / 'strIdUtaH' (1 / 4 / 29) Gasi0 - dAs0 - As / [anaH] ana prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [lakSmaNaH, lakSmIvAn ] lakSmIrasyAsti = lakSmaNaH / anena anapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk / evamlakSmIvAn / 'tadasyA'styasmi0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 ||ch| prajJA-zraddhA-'rcA-vRtterNaH // 7 / 2 / 33 // [prajJAzraddhA'rcAvRtteH ] prajJA ca zraddhA ca arcA ca vRttizca = prajJAzraddhA'rcAvRtti, tasmAt / [NaH ] Na prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [prAjJaH, prajJAvAn, prAjJA] pra 'jJAMz avabodhane' (1540) jJA / prajJAnaM = prajJA / 'upasargAdAtaH' (5 / 3 / 110) apra0 - a / 'iDet-pusi cA''to luk' (4 / 3 / 94) Aluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'prajJA asyAsti = prAjJaH, prajJAvAn / anena Napra0 - a-matupra0 - mat / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / strIliGge'pi evaM sAdhyaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ zrAddhaH, zraddhAvAn, zrAddhA ] zrat 'DudhAMgk dhAraNe ca' (1939) dhA / zraddhAnaM = zraddhA / 'mRgayecchA-yAcJAtRSNA - kRpA-bhA-zraddhA-'ntarddhA' (5 / 3 / 101) a0 a zraddhAnipAtazca / zraddhA asyAsti = zrAddhaH, zraddhAvAn / anena Napra0 - a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'A yAt' (72) * ityadhikArAt anenaiva matupra0 mat / strIliGge'pi evaM sAdhyaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / 108 [ Arca:, arcAvAn, ArcA ] 'arca(rci) N pUjAyAm' (1954) arc / 'curAdibhyo Nic' (3|4|17) Nicpra0- i / arcanam = arcA / 'teTo gurorvyaJjanAt' (5 / 3 / 1906) apra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / 'At' (2|4|18) Apa A / arcA asyAsti Arca: arcAvAn / anena Napra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupramat / strIliGge'pi evaM sAdhya: / 'At' (2|4|18) Appra0 A / [ vArttaH, vRttimAn, vArttA ] 'vRtUG varttane' (955) ti / vRttirasyAsti vArttaH, vRttimAn / anena Napra0 sAdhya: / 'At' (2|4|18) ApUpra0 A / = = [prAjJI ] prajJA / prajJaiva = prAjJI / 'prajJAdibhyo'N' (7 / 2 / 165) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI ||cha|| jyotsnAdibhyo'N // 7 / 2 / 34 // vRt / varttanaM = vRtti: / 'striyAM ktiH' (5 / 3 / 91) ktipra0 - a matupra0 mat / zeSaM pUrvavat / strIliGge'pi evaM [ jyotsnAdibhyaH ] jyotsnA AdiryeSAM te = jyotsnAdayaH, tebhyaH = jyotsnAdibhyaH / paJcamI bhyas / [ aN ] aN prathamA si / [ jyotsnaH pakSaH ] jyotsnA asminnasti jyautsnaH pakSaH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / = [ jyautsnI rAtriH] jyotsnA asyAmasti = jyautsnI rAtriH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'aNaJeyekaN- naJ0' (2 / 4 / 20) GI / [ tAmisra: pakSa:, tAmistrI rAtriH ] tamo'tra asti = tamisrA / tamisrA atra asti tAmisraH pakSaH, tAmistrI rAtriH / anena aNUpra0 a / 'vRddhiH svareSvA0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68). Aluk / dvitIye 'aNaJeyekaN-naJ0' (2 / 4 / 20 ) GI / [ tAmistrANi guhAmukhAni ] tamisrA eSvasti = tAmisrANi guhAmukhAni / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / jas / 'napuMsakasya zi: ' (1|4|55) jas0zi0 i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [vaisarpo vyAdhiH ] vi 'sRplUM gatau' (341) sRp / vividhaM sarpaNaM = visarpa: / 'ac' (5 / 1 / 49 ) acpra0 a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 ar / visarpo'trAsti = vaisarpo vyAdhiH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [vaipAdikaM kuSTham ] vipAdikA atrAsti = vaipAdikaM kuSTham / anena aNpra0 (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only - a / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ kautupaM gRham ] kutumA (pA) atra santi = kautumaM (paM) gRham / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 741) vRddhiH au / 'avarNavarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / [ kauNDalo yuvA ] kuNDale'sya staH = kauNDalo yuvA / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ tApasaH pAkhaNDI ] tapo'syAsti = tApasaH pAkhaNDI / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / [ sAhastro devadattaH ] sahasramasyAsti = sAhasro devadattaH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ jyotsnAMvAn ] jyotsnA asminnasti jyotsnAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 72 1) matupramat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA0 ' (2 / 1 / 94) ma0va0 / = 109 [ tamisrAvAn ] tamisrA atrAsti = tamisrAvAn / 'tadasyA'styasmi0' (7 / 2 / 1) matupramat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0va0 / [ kuNDalI ] kuNDalamasyAsti kuNDalI / 'zikhAdibhya in' ( 7 224 ) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'in- han- pUSA0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH ' . (2|1|91) naluk / [ sahastrI ] sahasramasyAsti = sahasrI / 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'in- han0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2|1|91) naluk / [ jyotsnA ] jyotsnAdayaH prayogagamyAH / dyuti dIptau ' ( 937) dyut / dyotate = jyotis / 'dyuterAdezca jaH' (uNA0 991) ispra0-da0 jazca / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / jyotirasyAsti = jyotsnA / 'tamisrA - 'rNava- jyotsnA' (7/2/52) jyotsnAnipAtyate ||ch / sikatA - zarkarAt // 7 / 2 / 35 // [sikatAzarkarAt ] sikatA ca zarkarA ca = sikatAzarkaram / 'klIbe' (2 / 4 / 97) hrasvaH / tasmAt / [saikataH sikatAvAn dezaH ] sikatA atra santi mat / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai saikataH sikatAvAn / anena aNpra0 a-matupra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / deza: / / a-matupra0 = zArkaraH, zarkarAvAn / anena aNpra0 [ zArkaraH, zarkarAvAn odanaH ] zarkarA atra santi mat / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / odanaH ||ch|| ilazca deze // 7 / 2 / 36 // [ilazca ] ila prathamA si / ca prathamA si / [ deze ] deza saptamI Gi / = For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [sikatilaH, saikataH, sikatAvAn dezaH ] sikatA asminnasti = sikatilaH, saikataH, sikatAvAn dezaH / anena ila-aN-matupra0 - mat / prathamA si / [zarkarilaH, zArkaraH, zarkarAvAn dezaH ] zarkarA asminnasti = zarkarilaH, zArkaraH, zarkarAvAn dezaH / anena ila-aN-matupra0 - mat / prathamA si ||ch| . dhu-drormaH // 7 / 2 / 37 // [dhudroH] dhuzca druzca = dru, tasmAt / [maH] ma prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ ghumaH ] dyaudhurvAsyAsmin vAstIti ghumaH / anena mapra0 / [ drumaH ] uccastaradUNi dAruNyasyAsmin vA santIti drumaH / anena mapra0 / rUDhizabdAvimau / rUDhiviSaye ca maturna bhavati / anyatra tu matureva / evam[ dhumAn ] 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / prathamA si / [ drumAn] 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / prathamA si / ||ch|| kANDA-''NDa-bhANDAdIraH // 7 / 2 / 38 // [kANDA''NDabhANDAt] kANDazca ANDazca bhANDazca = kANDA''NDabhANDam, tasmAt / [IraH] Ira prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [kANDIraH, kANDavAn ] kANDAnyatra santi = kANDIraH, kANDavAn / anena Ira-matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [ANDIraH, ANDavAn] ANDau asya sta: = ANDIraH, ANDavAn / anena Ira-matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [bhANDIraH, bhANDavAn] bhANDamasyAsti = bhANDIraH, bhANDavAn / anena Ira-matupra0 - mat / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / ANDau muSkau / ekadezavikRtasyAnanyatvAt aNDIra ityapi jayagauDayormatam ||ch|| kacchvA DuraH // 7 / 2 / 39 // [kacchvAH ] kacchU paJcamI Gasi / 'strIdUtaH' (1 / 4 / 29) Gasi0 - dAs0 - As0 / [DuraH] Dura prathamA si / [kacchuraH, kacchUmAn ] 'kaSa hiMsAyAm' (507) kaS / kaSati kAntimiti kacchUH / 'kaSerDa-cchau ca SaH' (uNA0 831) Upra0-Sazca ccha0 / kacchUrasyAsti = kacchuraH, kacchUmAn / anena Durapra0 - ura / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Uluk / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 111 dantAdunnatAt // 7 / 2 / 40 // [dantAt ] danta paJcamI Gasi / [ unnatAt] unnata paJcamI Gasi / [danturaH] unnatA dantA asya santi = danturaH / anena Durapra0 - ura / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / nirgatatvamunnatatvam / pramANAtirekastu vRddhiriti bhinnatvam / tatronnatatve danturaH / vivRddhivivakSAyAM tu 'svAGgAd vivRddhAt te' (7 / 2 / 10) - 'A yAt' (7 / 2 / 2) iti ca dantilaH, dantikaH, dantI, dantavAn iti yathAyogaM bhavati / unnatArtho matunA na gamyate ityatra maturna bhavati / evam[dantavAn ] dantA asya santi = dantavAn / 'tadasyA'syasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat ||ch|| medhA-sthAnnaveraH // 7 / 2 / 41 // [ medhArathAt ] medhA ca rathazca = medhArathama, tasmAt / [navA] navA prathamA si / [iraH] ira prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [medhiraH, medhAvAn, medhAvI ] medhA asyAsti = medhiraH, medhAvAn / anena irapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / 'A yAt' (7/2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat / 'as tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 / prathamA si / [rathiraH, rathikaH, rathI, rathavAn ] ratho'syAsti = rathiraH / anena irapra0 / evam-rathikaH / 'nAvAderikaH' (72 / 3) ('ato'neka0' (7 / 2 / 6) ikapra0) / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / evam-rathI / 'ato'nekasvarAt' inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluka / evam-rathavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / prathamA si / 'mAvarNAnto0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 ||ch|| kRpA-hRdayAdAluH // 7 / 2 / 42 // [kRpAhRdayAt] kRpA ca hRdayazca(hRdayaM ca) = kRpAhRdayam, tasmAt / [AluH] Alu prathamA si / [kRpAluH, kRpAvAn] kRpA asyAsti = kRpAluH, kRpAvAn / anena Alupra0 / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / [hRdayAluH, hRdayikaH, hRdayI, hRdayavAn] hRdayamasyAsti = hRdayAluH, hRdayavAn / anena Alu-matupra0 - mat / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'abhvAderatvasa: so' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk / evam-hRdayikaH, hRdayI / 'ato'nekasvarAta' (72 / 6) ika-inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluka ||ch|| kezAd vaH // 7 / 2 / 43 // [kezAt ] keza paJcamI Gasi / / [vaH] va prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [kezavaH, kezikaH, kezI, kezavAn ] kezA asya santi = kezavaH / anena vapra0 / evam-kezikaH / 'nAvAderikaH' (72 / 3) ('ato'neka0' (72 / 6)) ikapra0 / evam-kezI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / evamkezavAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / na kevalaM yasya kezAH santi sa eva kezavaH, viSNuvAcI kezavazabdo rUDhizabdo'pyasti iti bhAvaH ||ch|| maNyAdibhyaH // 7 / 2 / 44 // [maNyAdibhyaH] maNirAdiryeSAM te = maNyAdayaH, tebhyaH = maNyAdibhyaH / paJcamI bhyas / yogavibhAgAdveti nivRttam / [maNivaH, maNimAn, maNilaH] maNirasyAsti = maNivaH, maNimAn / anena vapra0 / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anena matupra0 - mat / evam-maNilaH / 'sidhmAdi-kSudrajantu-rugbhyaH ' (7 / 2 / 21) lapra0 / [hiraNyavaH, hiraNyamAn] hiraNyamasyAsti = hiraNyavaH, hiraNyamAn / anena va-matupra0 - mat / [bimbAvam ] bimbamatrAsti = bimbAvam / anena vapra0 / 'ghaDyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) iti bAhulakAddIrghaH / bimbAdayastrayo'pi sarovAcinaH / [kurarAvam ] kurarA atra santi = kurarAvam / anena vapra0 / 'ghaJyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) iti baahulkaaddiirghH| [kuravAvam] kutsito ravaH zabdo yeSAM te = kuravAH / kuravA atra santi = kuravAvam / anena vapra0 / 'ghaDyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) iti bAhulakAddIrghaH / [rAjIvam ] rAjizabdAt 'ito'ktyarthAt' (2 / 4 / 32) ngii| rAjI atrAsti = rAjIvam / anena vapra0 / / [ iSTakAvam ] iSTakA atrAsti = iSTakAvam / anena vapra0 / [gANDivam ] gANDizabdena dhanuH parva / ato gANDirasyAsti = gANDivam / anena vapra0 / gANDivaM dhanurucyate / [gANDIvam ] gANDI atrAsti = gANDIvam / anena vapra0 / [ajakAvam ] ajakA-asthivikAro'trAsti = ajakAvam / anena vapra0 / bimbAvamityAdayo rUDhizabdAH / rUDhizabdaviSaye ca maturna bhavati ||ch| hInAt svAGgAdaH // 7 / 2 / 45 // [hInAt] 'ohAMk tyAge' (1131) hA / jahAti sma / 'gatyarthA-'karmaka-piba-bhujeH' (5 / 1 / 11) ktapra0 - ta / 'sUyatyAdyoditaH' (4 / 270) ta0 - na0 / 'I vyaJjane'yapi' (4 / 3 / 97) I / tasmAt / [svAGgAt ] svaM ca tad aGgaM ca = svAGgam, tasmAt / [a] a prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [karNaH] khaNDaH karNo'syAsti = karNaH / anena apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [nAsikaH] chinnA nAsikA asyAsti = nAsikaH / anena apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 113 [karNavAn] karNo'syAsti = karNavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [nAsikAvAn] nAsikA asyAsti = nAsikAvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAna0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 ||ch|| abhrAdibhyaH // 7 / 2 / 46 // [abhrAdibhyaH] abhra ityevamAdiryeSAM te = abhrAdayaH, tebhyaH = abhrAdibhyaH / paJcamI bhyas / [abhraM nabhaH] abhrANyasmin santi = abhraM nabhaH / anena apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [arzaso devadattaH ] arzas / asyisya santi = arzaso devadattaH / anena apra0 / [urasaH, urasvAn] uro'syAsti = urasaH / loma-picchAdipAThAt ilo'pi / anena apra0 / evam-urasvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat ||chaa| as-tapo-mAyA-medhA-srajo vin // 7 / 2 / 47 // [astapomAyAmedhAstrajaH] as ca tapas ca (tapazca) mAyA ca medhA ca sraj(ka) ca = astapomAyAmedhAstraj(k), tasmAt / [vin] vin prathamA si / asanta - [yazasvI, yazasvAn] yazo vidyate'sya = yazasvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in-hanpUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / evam-yazasvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 189) taluk / [sarasvI, sarasvAn, sarasvatI] saro'trAsti / yadA nadI tadA saraH / saraNaM gamanamasyAstIti vAkyam / yadA tu bhAratI tadA saro mAnasAdyasyA astIti sarasvI / anena vinpra0 / evam-sarasvAn / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityadhikArAt anenaiva matupra0 - mat / evam-sarasvatI / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / __ [tejasvI ] tejas / tejo'syAsti = tejasvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [varcasvI] varSo'trAsti = varcasvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [tapasvI, tapasvAn] tapo'syAsti tapasvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / evam-tapasvAn / anenaiva matupra0 - mat / prathamA si / 'RduditaH' (124/70) no'ntaH / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk / asantenaiva siddhe tapaso grahaNaM jyotsnAdyaNA bAdho mA bhUdityevamartham / For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 [ mAyAvI, mAyAvAn, mAyI, mAyikaH ] mAyA asyAsti = mAyAvI, mAyAvAn / anena vin- matupra0 evam - mAyI, mAyikaH / 'vrIhyAdibhyastau ' ( 7 225) in - ikapra0 / 'avarNavarNasya' (7|4|68) Aluk / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ medhAvI, medhAvAn ] medhA asyAsti medhAvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in- han- pUSA'ryamNaH zisyoH ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / evam-medhAvAn / anena matupramat / prathamA si / 'RduditaH' (1|4|70) no'ntaH / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0'. (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk / = - mat / [ sragvI, stragvAn ] sragasyAstIti sragvI / anena vinpra0 / prathamA si / 'in- han0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / evam sragvAn / anena matupramat / prathamA si / 'mAvarNAntopAntA 0 ' (2 / 1 / 94) ma0va0 / 'RduditaH ' (1|4|70) no'ntaH / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / padasya' (221189) taluk ||ch|| AmayAd dIrghazca // 7 / 2 / 48 // [ AmayAt] Amaya paJcamI Gasi / [ dIrghazca ] dIrgha prathamA si / ca prathamA si / [ AmayAvI, AmayavAn ] A'mIMgz hiMsAyAm ' (1512) mI / AmInAti - hinasti prANigaNamiti AmayaH / acpra0 / athavA 'amaN roge' (747) am / 'curAdibhyo Nic' ( 3 / 4 / 17) Nicpra0 i / 'JNiti' (4|3|50 ) upAntyavRddhiH A / AmayatIti Amaya: / 'gaya- hRdayAdayaH' (uNA0 370) ayapra0 - AmayanipAtaH / ayi tu 'NeraniTi ' (4 / 3 / 83) Niluk syAt / Amayo'syAsti = AmayAvI, AmayavAn / anena vinpra0 - dIrghazca / 'A yAt' ( 722) ityadhikArAt anena matupra0 mat / 'mAvarNAntopAntA0 ' (2 / 1 / 94) ma0va0 ||ch / svAnminnIze // 7 / 2 / 49 // [ svAt ] sva paJcamI Gasi / [min ] min prathamA si / [Ize ] Iza saptamI Gi / [ svAmI ] svamasyAsti = svAmI / anena minpra0 - dIrghazca / [ svavAn ] svamasyAsti / rakSyatayA na tu bhogyatayA / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 721) matupra0 mat / 'mAvarNAntopAntA0' (21194 ) ma0va0 ||ch / goH // 7 / 250 // [go: ] go paJcamI Gasi / 'edodbhyAM GasiGaso raH' (1 / 4 / 35 ) Gasi0ra0 / raH padAnte0 ' (1|3|53) visargaH / [ gomI, gomAn ] gAvo'sya santi = gomI / anena minpra0 / prathamA si / 'in- han- pUSA'ryamNa: 0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2|1|91) naluk / evam gomAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' (7 / 2 / 1) matupramat ||ch For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // Urjo vin-valAvazcAntaH // 7 / 2 / 51 // [ Urja: ] Uj paJcamI Gasi / [vinvalau ] vin ca valazca = vinvalau / [as] as prathamA si / 'dIrghaGyAb - vyaJjanAt se: ' (1 / 4 / 45) siluk / [ca] ca prathamA si / [ antaH ] anta prathamA si / 'so ruH' (2|1 / 72) sa0ra0 / [ UrjasvI, UrjasvalaH, UrvvAn ] 'UrjaN bala-prANanayo:' (1582) Urj / 'curAdibhyo Nic' (3|4|17) Nicpra0 - *i / Urjanam = Urj (rk) / 'krut-saMpadAdibhyaH kvip' (5 / 3 / 114) kvippra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / 'aprayogIt ' (1|1|37) kvipluk / 'UrgasyAsti UrjasvI, UrjasvalaH / anena vin-valapra0 - as antazca / evam-UrvvAn / ' tadasyA'styasminniti matuH ' (7 / 2 / 1) matupra0 mat / 'mAvarNAntopAntA0 ' (221194 ) ma0 - vatvam / [ UrjasvAn ] 'UrjaN bala-prANanayo: ' (1582) Urj / 'curAdibhyo Nic' ( 3 / 4 / 17) Nicpra0 / UrjayatIti Urjas / 'as' (uNA0 952) aspra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / Urjo'syAsti UrjasvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' (7 / 2 / 1) matupramat ||chaa tamisrA - 'rNava- jyotsnAH // 7 / 2 / 52 // [ tamistrA'rNavajyotsnAH ] tamisrA ca arNavazca jyotsnA ca = tamisrA'rNavajyotsnAH / [ tamisrA rAtri:, tamistraM tamaH samUhaH, tamisrANi guhAmukhAni, tamasvAn ] tamo'trAsti tamisrA / anena tamaszabdAt rapra0-upAntyasya ca itvam / 'At' (2|4|18) Appra0 A / evam tamistraM tamaHsamUhaH / tama eSu santi = tamisrANi guhAmukhAni / evam tamasvAn / tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 vatvam / = 115 = [ arNavaH samudraH ] arNo jalamatrAsti = arNavaH samudraH / anena vapra0 - salopo nipAtyate / [ jyotsnA candraprabhA, jyotiSmatI rAtriH ] jyotis / jyotirdIptiratrAsti = jyotsnA / anena napra0 - upAntya ikAralopazca nipAtyate / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / evam jyotiSmatI / 'tadasyA'styasminniti matuH ' (721) matupra0 - mat / 'adhAtUdRdita: ' (2 / 4 / 2) GI / 'nAmyantasthA - kavargAt 0 ' (2 / 3 / 15) Satvam ||ch|| guNAdibhyo yaH // 7/2/53 // [ guNAdibhyaH ] guNa AdiryeSAM te = guNAdayaH, tebhyaH = guNAdibhyaH / paJcamI bhyas / [ya] ya prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / = [ guNyaH puruSaH, guNavAn, 'ko nAma guNino nArcayet ? ] guNA asya santi guNyaH puruSaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam - guNavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 721) matupra0 - mat / evamguNin dvitIyA zas / 'zikhAdibhya in' (7 / 214 ) inpra0 / 'avarNevarNasya' (77468) aluk / For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [himyaH parvataH, himavAn ] himamatrAsti = himyaH parvataH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-himavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat ||ch|| rUpAt prazastA-''hatAt // 7 / 2 / 54 // [rUpAt ] rUpa paJcamI Gasi / [prazastA''hatAt ] prazastaM ca AhataM ca = prazastA''hatam, tasmAt / [rUpyo gauH, rUpyaH puruSaH] prazastaM rUpamasyAsti = rUpyo gauH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-rUpyaH puruSaH / [rUpyaH kArSApaNaH] AhataM rUpamasyAsti = rUpyaH kArSApaNaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / nighAtikAtADanAt ko'rthaH ? hastipuTikAtADanAd dInArAdiSu yadrUpamutpadyate tad AhataM rUpamucyate / [rUpavAn ] rUpamasyAsti = rUpavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / prathamA si / [rUpavatI kanyA] rUpamasyA asti = rUpavatI kanyA / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtadaditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / Ahate na bhavati itikaraNAt / [rUpiNI kanyA ] rUpamasyA asti = rUpiNI kanyA / 'vrIhyAdibhyastau' (7 / 2 / 5) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAdema:' (2 / 4 / 1) GI / [rUpiko dArakaH ] rUpamasyAsti = rUpiko dArakaH / 'vrIhyAdibhyastau' (7 / 2 / 5) ikapra0 / 'avarNavarNasya' (74/68) aluk / 'A yAt' (7 / 2 / 2) ityasya pUrNo'vadhiH / ataH paraM maturnAsti ||ch|| pUrNamAso'N // 7 / 2 / 55 // [pUrNamAsaH] pUrNamAs paJcamI Gasi / [aN] aN prathamA si / [paurNamAsI] pUrNo mAzcandro'syAmasti = paurNamAsI / anena aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'aNajeyekaN-na' (2 / 4 / 20) GI ||ch|| gopUrvAdata ikaN // 7 / 2 / 56 // [gopUrvAt ] gauH pUrvapadaM yasya saH = gopUrvapadastasmAt / 'te lugvA' (3 / 2 / 108) padazabdalopaH / [ataH ] at paJcamI Gasi / [ikaNa] ikaNa prathamA si / [gauzatikaH] gozatamasyAsti = gauzatikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 117 [gausahastrikaH] gosahasramasyAsti = gausahastrikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [goviMzatimAn ] goviMzatirasyAsti = goviMzatimAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / prathamA si / [gauzakaTikaH ] gobhiryuktaM zakaTamasyAsti = gauzakaTikaH / anena ikaNpra0 - ika / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / zakaTIzabdena samAnArthaH zakaTazabdo'sti / zakaTIzabdAttu maturanabhidhAnAnna bhavati / [gautrikaH] go / gavAM samUhaH = gotrA / 'go-ratha-vAtAt tral-kaTyalUlam' (6 / 2 / 24) tralapra0 -tra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / gotrA vidyate yasya = gautrikaH / matAntare anenaiva ikaNpra0 - ika / vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [gauvayasikaH] go - vayas / gAvazca vayAMsi ca = govayAMsi, tAnyatra santi iti kAryamanyathA nAmasamudAyAt taddhito na syAt / matAntare anenaiva ikaNapra0 - ika / vRddhi: au ||chaa| niSkAdeH zata-sahastrAt // 7257 // [niSkAdeH] niSka Adiryasya saH = niSkAdiH, tasmAt / [zatasahasrAt ] zataM ca sahasraM ca = zatasahasram, tasmAt / . [ naiSkazatikaH] niSkazatamasyAsti = naiSkazatikaH / anena ikaNpra0 - ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / ___ [naiSkasahasrikaH] niSkasahasramasyAsti = naiSkasahasrikaH / anena ikaNpra0 - ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zatI] zatamasyAsti = zatI / 'zikhAdipAThAt 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [sahastrI] sahasramasyAsti = sahasrI / zikhAdipAThAt 'zikhAdibhya in' (72 / 4) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| ekAdeH karmadhArayAt // 7 / 258 // [ekAdeH] ekazcAsAvAdizca = ekAdistasmAt / yadvA eka Adiryasya saH = ekAdistasmAt / _ [karmadhArayAt] karmadhAraya paJcamI Gasi / [aikagavikaH eko gaurekagavaH / 'gostatpuruSAt' (7 / 3 / 105) aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / 'ekagavo'syAsti = aikagavikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [aikazatikaH] ekaM ca tat zataM ca = ekazatam / ekazatamasyAsti = aikazatikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / OM ma0 vRttau - ekA gauH / For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / . [aikasahasrikaH] ekaM ca tat sahasraM ca = ekasahasram / ekasahasramasyAsti = aikasahasrikaH / anena ikaNapra0 - ika / vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [ekadravyavattvAt ] dravyamasyAsti = dravyavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / dravyavato bhAvaH = dravyavattvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / ekena dravyavattvamekadravyavattvam, tasmAt / 'UnArthapUrvAdyaiH' (3 / 1 / 67) samAsaH ||ch| sarvAderin // 7 / 259 // [ sarvAdeH ] sarvazcAsau Adizca, yadvA sarva Adiryasya saH = sarvAdiH, tasmAt / [in ] in prathamA si / [sarvadhanI] sarvaM dhanaM = sarvadhanam / sarvadhanamasyAsti = sarvadhanI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (2487) dIrghaH / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [sarvabIjI] sarva bIjaM = sarvabIjam, tadasyAstIti sarvabIjI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaDyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) nluk| [sarvakezI naTaH] sarve kezA asya santi = sarvakezI naTaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ||ch|| prANisthAdasvAGgAd dvandva-ruga-nindyAt // 7 / 2 / 60 // [prANisthAt ] prANini tiSThatIti prANistham, tasmAt / [asvAGgAt ] svaM ca tad aGgaM ca = svAGgam, na svAGgamasvAGgam, tasmAt / [dvandvagnindyAt ] dvandvazca rug(k)ca nindyazca = dvandvarugnindyam, tasmAt / dvandva - [kaTakavalayinI] kaTakAni ca valayAni ca = kaTakavalayAni / kaTakavalayAnyasya santi = kaTakavalayinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) GI / [zaGkhanUpuriNI ] zaGkha / anuparato ravo yasya yasmAd vA tadanuparataravam, tasya pRSodarAditvAt nUpuradezaH / 'zvazura-kukundura-dardura-nicura-pracura-cikura-kukura-kukkura-kurkura-zarkara-nUpura-niSThura-vithura-madgura-vAgurAdayaH' (uNA0 426) iti nipAtanAdvA / zaGkhAzca nUpurANi ca = zaGkhanUpurANi / zaGkhanUpurANyasyA(:) santi = zaGkhanUpuriNI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAdema:' (2 / 4 / 1) GI / rug - [kuSTI ] kuSTo'syAsti = kuSTI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'inhan0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaDyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [kilAsI] kilAso'syAsti = kilAsI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAba0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 119 nindya - [kakudAvartI ] kakude AvarttaH - kakudamAvarttayati vA / 'ac' (5 / 1 / 49) acpra0 - a / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / kakudAvarto'syAsti = kakudAvartI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 191) naluk / [kAkatAlukI] kAka-tAlu / kAkasya tAlunastulyaH / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH' (7 / 1 / 108) kapra0 / kAkatAlukaM lAJchanavizeSe(So)'syAsti = kAkatAlukI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / prathamA si / 'in-han0' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [puSpaphalavAn vRkSaH] puSpANi ca phalAni ca = puSpaphalAni / puSpaphalAnyatra santi = puSpaphalavAn vRkSaH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / [stanakezavatI] stanau ca kezAzca = stanakezam / 'prANi-tUryAGgANAm' (3 / 1 / 137) iti samAhAraH / stanakezamasyA asti = stanakezavatI / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [citrakalalATikAvatI] citrakaM ca lalATikA ca = citrakalalATike / citrakalalATike asyAH staH = citrakalalATikAvatI / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [vipAdikAvatI] vipAdikA asyA asti = vipAdikAvatI / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / 'mAvarNAntopAntApa0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / [kAkatAlumatI ] kAkanirmitaM tAlu yasya tat / kAkatAlveva = kAkatAlukam, tadapi nindyaM tadasyA asti = kAkatAlumatI / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI ||ch|| vAtA-'tIsAra-pizAcAt kazcAntaH // 7 / 2 / 61 // [vAtA'tIsArapizAcAt ] vAtazca atIsArazca pizAcazca = vAtA'tIsArapizAcam, tasmAt / [kazca] ka prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [antaH] anta prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / vAtA-'tIsArayo ruktvAt pUrveNen siddhaH kArthamupAdAnam / pizAcasya tUbhayArtha-inpratyayArtha-kArthaM ca iti bhAvaH / [vAtakI ] vAto'syAsti = vAtakI / anena inpra0-kazcAntaH / / . [atIsArakI, atisArakI] ati 'saM gatau' (25) sR / atisaraNam = atIsAraH / 'sarteH sthira-vyAdhi-bala 5 / 3 / 17) ghanapra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ae / 'ghaJyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) dIrghaH / atIsAro'syAsti = atIsArakI / anena inapra0-kazcAntaH / 'ekadezavikRtamananyavat' (nyA0 saM0 vakSa0 (1) sUtra(7)) iti nyAyAt atisArakI / [pizAcakI ] pizAco'syAsti = pizAcakI / anena inpra0-kazcAntaH ||ch|| pUraNAd vayasi // 7 / 2 / 62 // [pUraNAt] pUraNa paJcamI Gasi / For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 [ vayasi ] vayas saptamI Gi / [paJcamI bAlakaH] paJcan / paJcAnAM pUraNaH = paJcamaH / 'no maT' (7|1|159) maTpra0 ma / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / paJcamo mAsaH saMvatsaro vA'syAstIti paJcamI bAlakaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'in- han0 ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH ' (2 / 1 / 91) naluk / [ dazamI karabhaH ] dazan / dazAnAM pUraNa: = dazamaH / 'no maT' (7|1|159) maTpra0 ma / 'nAmno no'nahanaH ' (2 / 1 / 91) naluk / dazamo mAsaH saMvatsaro vA'syAstIti dazamI karabhaH / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'in- han- pUSA'ryamNaH zisyo:' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk ||ch || zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ sukhAdeH] sukhamAdiryasya tat = sukhAdi, tasmAt / [ sukhI ] sukhamasyAsti = sukhI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ duHkhI ] duHkhamasyAsti = duHkhI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / gaNo'tra ||ch / mAlAyAH kSepe // 7 / 2 / 64 // sukhAdeH // 7 / 2 / 63 // [ mAlAyAH ] mAlA paJcamI Gasi / [ kSepe ] kSepa saptamI Gi / [ mAlI, mAlAvAn ] mAlA asyAsti / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / evam-mAlAvAn / ' tadasyA'styasminniti matuH ' ( 721) matupramat / 'mAvarNAntopAntA0 ' (2 / 1 / 94) ma0va0 / mAlAzabdaH zikhAdiH, tataH kSepe matunivRttyarthaM vacanam ||ch|| dharma - zIla- varNAntAt // 72 / 65 // [ dharmazIlavarNAntAt ] dharmaM ca zIlaM ca varNazca = dharmazIlavarNAH, dharmazIlavarNA ante yasya saH = dharmazIlavarNAntaH, tasmAt / [ yatizIlI ] yatizIlamasyAsti [ munidharmI ] munidharmo'syAsti = munidharmI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / yatizIlI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / [ brAhmaNavarNI] brAhmaNasya varNo jAtirasyAsti = brAhmaNavarNI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7468) aluk / prathamA si ||ch / = bAhUrvAderbalAt // 7/2/66 / / [ bAhUrvAde:] bAhuzca Uruzca, te AdI yasya = bAhUrvAdiH, tasmAt / [ balAt ] bala paJcamI Gasi / [ bAhubalI ] bAhorbalaM = bAhubalam, tadasyAsti = bAhubalI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 121 [UrubalI] Urvorbalam = Urubalam, tadasyAsti = UrubalI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch| man-mA-'bjAdernAmni // 7 / 2 / 67 // [manmA'bjAdeH] man ca mazca abjazca = manmA'bjAH / manmA'bjA Adayo yasya saH = manmA'bjAdiH, tasmAt / [nAmni] nAman saptamI Gi / [dAminI] jadoM avakhaNDane(chedane)' (1148) do / 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) dA / dyati-khaNDayati durgandhatAmiti dAma / 'man' (uNA0 911) ityanena manpra0 / dAma asyA asti = dAminI / anena inpra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) GI / / [sAminI] 'SoMca antakarmaNi' (1950) So / 'SaH so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) so / syati-antaMnayati pApamiti sAma / 'syaterI ca vA' (uNA0 915) manpra0 / sAma asyAsti = sAminI / anena inpra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'striyAM nRto'svasrAderjI:' (2 / 4 / 1) GI / [prathiminI] pRthu / pRthorbhAvaH = prathimA / 'pRthvAderiman vA' (7158) imanapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) antyasvarAdilopaH / 'pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya Rto raH' (7 / 4 / 39) RkArasya ratvam kriyate / prathimA asyAmasti = prathiminI / anena inpra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) ngii| . [mahiminI] mahat / mahato bhAvaH = mahimA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 1 / 58) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) atluk / mahimA asyAmasti = mahiminI / anena inpra0 / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) GI / [varmiNI] varman / 'varma-sannAho'syAmasti = varmiNI / anena inpra0 / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / 'striyAM0' (2 / 4 / 1) GI / [karmiNI] karman / karmANyasyAM santi = karmiNI / anena inpra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'striyAM0' (2 / 4 / 1) ngii| mAntA - [prathaminI] prathamaM vayo'syAsti = prathaminI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto0' (2 / 4 / 1) ngii| [bhAminI] bhAma: = krodho'syAsti = bhAminI / anena inpra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) ngii| [kAminI] kAmo'syAsti = kAminI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) ngii| [yAminI] yAmaH-praharo'syAmasti = yAminI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [sominI] 'dhUgT abhiSave' (1286) Su / 'Sa: so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) su / sunotIti somaH / 'artIri-stu-su-hu-sR-ghR-dhR-za-kSi-yakSi-bhA-vA-vyAdhA-pAyA-vali-padi-nIbhyo maH' (uNA0 338) mapra0 / 'somo'syAmasti = sominI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (24|1) GI / Ti0 do avakhaNDane iti kAzakRtsrakSIrasvAminau / For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / abjinyAdayaH kamalinIvAcakAH, yavAsinI tvauSadhiH / abjAdi - [abjinI] abjamasyAsti = abjinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [kamalinI] kamalamasyAsti = kamalinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'striyAM. nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) ngii| [saroruhiNI] saras 'ruhaM janmani' (988) ruh / sarasi rohantIti saroruhANi / 'mUlavibhujAdayaH' (5 / 1 / 144) kapra0 - a / saroruhANi asyAmasti = saroruhiNI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAdema:' (2 / 4 / 1) GI / [sarojinI ] sarojAni asyAmasti = sarojinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) ngii| [ambhojinI ] ambhojAni asyAmasti = ambhojinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [rAjIvinI] rAjA asyAsti = rAjIvam / 'maNyAdibhyaH' (7 / 2 / 44) vapra0 / rAjIvamasyAsti = rAjIvinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [aravindinI] ara 'vidroMtI lAbhe' (1322) vid / 'vidipa vicAraNe' (1497) vid / araM vindatIti vinte iti / 'ni-gavAdernAmni' (5 / 1 / 61) zapra0 / 'rudhAM svarAczno naluk ca' (3 / 4 / 82) znapra0 - na / 'znA-'styormuk (4 / 2 / 90) aluk / aravindAni asyAmasti = aravindinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [paGkajinI] paGkajAni asyAmasti = paGkajinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'sva0' (2 / 4 / 1) GI / [puTakinI] pa(pu)Tasya tulyAni = puTakAni / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH' (7 / 1 / 108) kapra0 / puTakAni asyAmasti = puTakinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) ngii| [nAlIkinI] saurabhyaM prati na alIkaM = nAlIkam / nAlIkamasyAsti = nAlIkinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) GI / [mRNAlinI] mRNAlamatrAsti = mRNAlinI / anena inapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'striyAM0' (2 / 4 / 1) ngii| [bisinI] bisamatrAsti = bisinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM0' (2 / 4 / 1) GI / [tAmarasinI] tAma[ra]sAni asyAM santi / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluka / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) ngii| . For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 123 [yavAsinI] 'yuk mizraNe' (1080) yu / yautIti yavAsaH / 'yu-valibhyAmAsaH' (uNA0 574) Asapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / yavAso'syAmasti = yavAsinI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAderDIH' (2 / 4 / 1) GI / [sAmavAn ] sAma-vedo'syAsti = sAmavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / [somavAn ] somo'trAsti = somavAn / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 194) ma0 - vatvam / [abjavAn] abjAnyatra santi = abjavAn / 'tadasyA'styasminniti0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam ||ch|| hasta-danta-karAjjAtau // 7 / 2 / 68 // [hastadantakarAt] hastazca dantazca karazca = hastadantakaram, tasmAt / [jAtau ] jAti saptamI Gi / [hastI, hastavAn naraH] hasto'syAsti = hastI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evamhastavAn naraH / 'tadasyA'styasminniti0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / - [dantI, dantavAn naraH] dantau asya staH = dantI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evamdantA asya santi = dantavAn naraH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / [karI, karavAn naraH] karo'syAsti = karI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / ekm-karavAn naraH / 'tadasyA'styasminniti matuH' (72 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam ||ch|| varNAd brahmacAriNi // 7 / 2 / 69 // [varNAt] varNa paJcamI Gasi / [ brahmacAriNi] brahman 'cara bhakSaNe ca' (410) car / brahma caratItyevaMzIlaH = brahmacArI / 'vratA-''bhIkSNye' (5 / 1 / 157) Ninpra0 - in / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH, tasmin / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [varNI brahmacArItyarthaH] varNo brahmacaryamasyAsti = varNI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / brahmacArItyarthaH / . [traivarNiko varNI] tri-varNa / trayo varNAstrivarNAH, teSu bhavaH = traivarNiko varNItyucyate / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / vidhAnasAmarthyAdasya na lup / 'prayojanam' (64|117) iti vA ikaN asya ca prAgjitIyatvAbhAvAt na 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) iti lup / sa hi vidyAgrahaNArthamupanIto brahma carati na zUdra iti / [varNavAn] varNo'syAsti = varNavAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / puSkarAderdeze // 7 / 270 // [puSkarAdeH] puSkara Adiryasya saH = puSkarAdiH, tasmAt / [ deze] deza saptamI ngi| [ puSkariNI] puSkaraM dezavizeSo'syAmasti = puSkariNI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [padminI] padmaM dezavizeSo'syAmasti = padminI / anena inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [puSkaravAn hastI] puSkaraM karikarAgramasyAsti = puSkaravAn hastI / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / yavAsazabdo'bjAdau puSkarAdau cAdhItastatra dezo(ze) idaM sUtraM pravartate, auSadhau tu pUrvasUtramiti vivekaH / atra gaNapAThAt kumudinI ityeva prApnoti kathaM matpratyayo bhavatItyAha - yadvA ayamarthaH atra 'naDa-zAdAd valaH' / (6 / 2 / 75) ityanena naDvala-naDvAnzabdAbhyAM deza ucyate, ato deze abhidheye kena sUtreNa pratyayo bhaviSyatItyAzaGkAyAmAha- [atrottaraM - 'naDakumuda0' ityAdinA cAturathikena matunA bhaviSyati iti madhyamavRttau] [kumudvatI sarasI] kumudAnyasyAM santi / kumurdenivRttA / kumudAnAmadUrabhavA / kumudAnAM nivAsaH = kumudvatI sarasI / [kumudvAn hRdaH] kumudAnyatra santi / kumudainivRttam / kumudAnAM nivAsaH / kumudAnAmadUrabhavaH = kumudvAn hRdaH / [naDvAn, naDvalam] naDA atra santi / naDainivRttaH / naDAnAM nivAsaH / naDAnAmadUrabhavaH = naDvAn / 'naDakumuda-vetasa-mahiSADit' (6 / 274) Did matupra0 -. mat / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / 'mAvarNAntopAntA0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / evam-naDvalamiti 'naDa-zAdAd valaH' (6 / 2 / 75) Did valapra0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk ||ch|| sUkta-sAmnorIyaH // 7271 // [sUktasAmnoH] sUktaM ca sAma ca = sUktasAmnI, tayoH = sUktasAmnoH / saptamI os / [IyaH] Iya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [acchAvAkIyam ] accha 'vacaM bhASaNe' (1096) vac / acchaM vaktIti acchAvAkaH / 'karmaNo'N' (5 / 1 / 72) aNpra0 - a / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / pRSodarAditvAddIrghatvam / acchAvAkazabdo'tra sUkte'sti = acchAvAkIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / __ [maitrAvaruNIyam ] maitrazca varuNazca = maitrAvaruNam / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) A / 'maitrAvaruNazabdo'tra sUtre(kte) asti = maitrAvaruNIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [yajJAyajJIyam ] yajJAyajJazabdo'tra sAmnyasti = yajJAyajJIyam / anena Iyapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [azanApipAsIyam ] azanaM ca pipAsA ca = azanApipAsA / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) A / azanApipAsAzabdo'tra sAmnyasti = azanApipAsIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / - [vAratantavIyaM sAma] vAratantuzabdo'tra sAmnyasti = vAratantavIyaM sAma / anena Iyapra0 / 'asvayambhuvo'va' (7 / 470) av / For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 125 [asyavAmIyaM sUktam ] asyavAmazabdo'tra sUtre(kte) asti = asyavAmIyaM sUktam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [kayAnazcitrIyaM sAma] kayAnazcitrazabdo'tra sAmnyasti = kayAnazcitrIyaM sAma / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / yata evAmI akhaNDA anukaraNazabdA ata eva tenaivAnukAryeNArthenArthavattvAnnAmatve prathamAntatAyAM prathamAntAt pratyaya utpannaH, anyathA vAkyatvAt asyavAmazabdAt prathamA na syAt / sUkta-sAmnI granthavizeSau ||ch|| luba vA'dhyAyA-'nuvAke // 7 / 272 // [lup] lup prathamA si / [vA] vA prathamA si / [adhyAyA'nuvAke] adhyAyazca anuvAkazca = adhyAyA'nuvAkam, tasmin / anu 'baeNgk vyaktAyAM vAci' (1125) brU / anubravIti = anuvAkaH / 'ac' (5 / 1 / 49) acpra0 - a / 'nya Gkadga-meghA''dayaH' (4 / 1 / 112) anuvAkanipAtyate / adhyAyA-'nuvAkayorarthAntaratvAt pUrveNa na prApnotItyAha-adhyAyA'nuvAkau granthavizeSau / . [gardabhANDaH, gardabhANDIyo'dhyAyo'nuvAko vA] gardabhANDazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti gardabhANDaH, gardabhANDIyo'dhyAyo'nuvAko vA / anena Iyapra0 AnIyate-lupyate vikalpena / [dIrghajIvitaH, dIrghajIvitIyaH] dIrghajIvitazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti dIrghajIvitaH, dIrghajIvitIyaH / . anena Iyapra0-lup ca vikalpena / [palitastambhaH, palitastambhIyaH] palitastambhazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti palitastambhaH, palitastambhIyaH / anena Iyapra0-lup ca vA / __[palitaH, palitIyaH] palitazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti palitaH, palitIyaH / anena Iyapra0 AnIyatevikalpena lupyate ca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [stambhaH, stambhIyaH] stambhazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti stambhaH, stambhIyaH / anena Iyapra0 AnIyatevikalpena lapyate ca / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [ucchiSTaH, ucchiSTIyaH] ucchiSTazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti ucchiSTaH, ucchiSTIyaH / anena Iyapra0 AnIyatevikalpena lupyate ca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / __[ drumapuSpaH, drumapuSpIyaH] drumapuSpazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAstIti drumapuSpaH, drumaSuppIyaH / anena Iyapra0 AnIyate-vikalpena lupyate ca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| vimuktAderaN // 7 / 273 // [vimuktAdeH] vimukta Adiryasya saH = vimuktAdiH, tasmAt / [aN] aN prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 [vaimuktaH ] vimuktazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAsti = vaimuktaH / anena aNpra0 taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4268) aluk / [ daivAsuraH ] devAsurazabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAsti = daivAsuraH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / gaNo'tra ||ch / ghoSadAderakaH // 72 // 74 // [ ghoSadAdeH ] ghoSat Adiryasya saH = ghoSadAdiH, tasmAt / [ akaH ] aka prathamA si / 'so ruH' (2|1|72) sa0ra0 / [ ghoSadakaH ] ghoSacchabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAsti ghoSakaH / anena akapra0 / [ goSadakaH ] goSacchabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAsti = goSadakaH / anena akapra0 / [ iSetvakaH ] iSetva (tvA) zabdo'sminnadhyAye'nuvAke vAsti (7 / 4 / 68) avarNasya luk / gaNo'tra ||ch || = - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti = = [prakAre ] prakAra saptamI Gi / [ jAtIyar ] jAtIyar prathamA si / sAmAnyasya bhidyamAnasya yo vizeSo vizeSAntarAnupravRttaH sa prakAraH / [ paTujAtIyaH ] paTuH prakAro'sya = paTujAtIyaH / anena jAtIyapra0 [ mRdujAtIya: ] mRduH prakAro'sya mRdujAtIyaH / anena jAtIyapra0 yajjAtIyaH / anena jAtIyapra0 [ yajjAtIyaH] yatprakAro'sya - jAtIya / [ tajjAtIya: ] tatprakAro'sya tajjAtIyaH / anena jAtIyapra0 jAtIya / [ nAnAjAtIyaH ] nAnAbhUtaH prakAro'sya nAnAjAtIyaH / anena jAtIyapra0 - jAtIya / [ evaMjAtIyaH ] evaMbhUtaH prakAro'sya = evaMjAtIyaH / anena jAtIyapra0 jAtIya / [ yathAjAtIya: ] yena prakAreNa = yathA / 'prakAre thA' (72 102) thApra0 / yathA prakAro'sya anena jAtIyapra0 - jAtIya / - = = iSetvakaH / anena akapra0 / 'avarNevarNasya' prakAre jAtIyar // 7 / 2 / 75 // - jAtIya / - jAtIya / [ tathAjAtIya: ] tena prakAreNa = tathA / 'prakAre thA' (7 / 2 / 102) thApra0 / tathA prakAro'sya jAtIya jAtIya / -> For Personal & Private Use Only ->>> = = yathAjAtIyaH / [ kathaMjAtIyaH ] kena prakAreNa = katham / 'kathamittham' (7 / 2 / 103) "katham " nipAtyate / kathaM prakAro'sya = kathaMjAtIyaH / anena jAtIyapra0 - jAtIya / tathAjAtIyaH / anena Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ itthaMjAtIya: ] anena prakAreNa = ittham / 'kathamittham ' ( 7|2|103 ) ittham nipAtyate / itthaM prakAro'sya itthaMjAtIyaH / anena jAtIyapra0 - jAtIya / ritkaraNaM 'riti' (3 / 2 / 58) ityanena sUtreNa puMvadbhAvArthaH ||ch koNvAdeH // 7276 // [ ko'NvAdeH ] ka prathamA si / 'so ruH ' (211/72 ) sa0ra0 / aNurAdiryasya saH = aNvAdiH, tasmAt / [ aNukaH paTaH ] aNuH prakAro'sya = aNukaH paTaH / anena kapra0 / [ sthUlakaH paTaH ] sthUlaH prakAro'sya = sthUlakaH paTaH / anena kapra0 / [ aNukA mASA: ] aNuH prakAra eSAm [ sthUlakA mASA: ] sthUlaH prakAra eSAM = [ mASakaM hiraNyam ] mASaH prakAro'sya tat = mASakaM hiraNyam / anena kapra0 / [ iSukA ] iSuH prakAro'syAH iSukA / anena kapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 A / [ golikA ] golikA iSuvat dhanuSA yA kSipyate / anena kapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / gaNo'tra ||ch || jIrNa-gomUtrA-vadA - surA-yava-kRSNAcchAlyAcchAdana - surA - 'hi-vrIhi tile // 72 // 77 // [ jIrNagomUtrA'vadAtasurAyavakRSNAt ] jIrNaM ca gomUtrazca avadAtazca surA ca yavazca kRSNazca 'vadAtasurAyavakRSNam, tasmAt / = = aNukA: mASAH / anena kapra0 / jas / sthUlakAH mASAH / anena kapra0 / jas / [ kRSNakAstilAH ] kRSNaH prakAra eSAM [ zAlyAcchAdanasurA'hivrIhitile ] zAlizca AcchAdanaM ca surA ca ahizca vrIhizca tilazca = zAlyAcchAdanasurA' hivrIhitilam, tasmin / [ jIrNakAH zAlayaH ] jIrNaH prakAra eSAM jIrNakAH zAlayaH / anena kapra0 / prathamA jas / [ gomUtrakamAcchAdanam ] gomUtravarNa (:) prakAro'sya = gomUtrakamAcchAdanam / anena pra0 / [ avadAtikA surA ] avadAtaH prakAro'sya = avadAtikA surA / anena kapra0 / 'At' (2|4|18) ApUpra0 - A / 'asyA'yat-tat- kSipakAdInAm ' (2|4|111 ) i / = = [ surako'hiH ] surAvarNaH prakAro'sya = surako'hiH / anena kapra0 / 'yAdIdUtaH ke' (2|4|104) hrasvatvam / [ yavakA vrIhayaH ] yavaH prakAra eSAM = yavakA vrIhayaH / anena kapra0 / prathamA jas / kRSNakAstilAH / anena kapra0 / prathamA jas ||cha|| 127 = bhUtapUrve prad // 72 // 78 // [ bhUtapUrve ] bhUtapUrva saptamI Gi / [ pvarad ] pcaraT prathamA si / ataH paraM prAyaH svArthikAH pratyayAH / tatropAdhiH prakRtervijJAyate sa pratyayasya dyotyo bhavati / For Personal & Private Use Only = gomUtra - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [ADhyacaraH] pUrvaM bhUtaH = bhUtapUrvaH / bhUtapUrva ADhyaH = ADhyacaraH / anena pcaraTpra0 - cara / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [darzanIyacaraH] bhUtapUrvo darzanIyaH = darzanIyacaraH / anena pcaraTapra0 - cara / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) / sa0 - ra0 / TakAro GyarthaH / pakAraH puMvadbhAvArthaH / yathA [ADhyacarI] ADhyA bhUtapUrvA = ADhyacarI / anena pcaraTapra0 - cara / 'kyaG-mAni pittaddhite' (3 / 2 / 50) paMvadbhAvaH / 'aNajeyekaNa-na-sna-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [darzanIyacarI] darzanIyA bhUtapUrvA = darzanIyacarI / anena pcaraTpra0 necara / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / bhUtazabdo vartamAne'pyasti / pUrvazabdo digAdAvapIti atikrAnta-kAlapratipattyarthamubhayorupAdAnam / pratyAsatteH zabdapravRttinimittasya bhUtapUrvatve'yaM pratyaya itIha na bhavati "arjuno mAhiSmatyAM bhUtapUrvaH" ||ch|| goSThAdInaJ // 7 / 279 // [goSThAt ] goSTha paJcamI Gasi / [InaJ] InaJ prathamA si / [gauSThIno dezaH] goSTha / goSTho bhUtapUrvaH = gauSThIno dezaH / anena Inapra0 - Ina / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| SaSThyA rUpya-pcaraT // 7 / 2 / 80 // [SaSThyAH ] SaSThI paJcamI Gasi / [rUpyapcaraTa ] rUpyazca pcaraT ca = rUpyapcaraT / prathamA si / bhUtapUrva itIha pratyayArthaH / [ devadattarUpyo gauH, devadattacaraH ] devadattasya bhUtapUrvaH = devadattarUpyo gauH, devadattacaraH / anena rUpyapra0-pcaraTapra0 - cara / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / pakAra-TakArau puMvadbhAva-DIpratyayArthau / [devadattacarI ] devadattAyA bhUtapUrvA = devadattacarI / anena pvaraTapra0 - cara / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI ||ch|| vyAzraye tasuH // 7 / 2 / 81 // [vyAzraye] vi-AyUrva0 "zrig sevAyAm' (883) zri / 'vividhamAzrayaNaM vyAzrayastasmin / yadvA-nAnApakSAzrayo vyAzrayastasmin / 'bhU-,yado'l' (5 / 3 / 23) alpra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [tasuH] tasu prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 129 ukAraH 'adhaNatasvAdyA zasaH' (1932) ityatra vizeSaNArthaH / [devA arjunato'bhavan ] arjunasya pakSe = arjunataH / anena tasupra0 - tas / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [AdityaH karNato'bhavat ] karNasya pakSe = karNataH / anena tasupra0 - tas / arjuna-karNayorvivadamAnayorarjunasya pakSe devAH, karNasya pakSe Adityo'bhavadityarthaH / . [yatto'bhavat ] yasya pakSe = yattaH / anena tasupra0 - tas / tasu(soH) ukArAnubandhatvAt 'A dveraH' (2 / 1 / 41) iti na bhavati / [tatto'bhavat ] tasya pakSe = tattaH / anena tasupra0 - tas / / [tvatto'bhavat ] tava pakSe = tvatto'bhavat / anena tasupra0 - tas / [matto'bhavat ] mama pakSe = matto'bhavat / anena tasupra0 - tas ||ch|| rogAt pratIkAre // 7 / 2 / 82 // [rogAt ] roga paJcamI Gasi / [pratIkAre ] pratIkAra saptamI Gi / [pravAhikAtaH kuru] pra 'vahIM prApaNe' (996) vaha / pravahaNaM = pravAhikA-prohyate'nayeti vA / 'nAmni puMsi ca' (5 / 3 / 121) Nakapra0 - aka / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH A / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat-kSipakAdInAm' (2 / 4 / 111) i / pravAhikAyAH pratIkAraH = pravAhikAtaH / anena tasupra0 - tas / [pracchardikAtaH kuru ] pra 'chardaN vamane' (1659) charTsa / pracchardanaM-pracchadyate'nayeti vA = pracchadikA / 'nAmni puMsi ca' (5 / 3 / 121) Nakapra0 - aka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i / pracchardikAyAH pratIkAraH = pracchardikAtaH / anena tasupra0 - tas / asya rogasya cikitsAM kurvityarthaH ||ch|| paryabheH sarvobhaye // 7 / 2 / 83 // [paryabheH] parizca abhizca = paryabhistasmAt / [ sarvobhaye] sarvazca ubhayazca = sarvobhayam, tasmin / [paritaH ] pari - sarvasmAt = paritaH / anena tasupra0 - tas / sarvata ityarthaH / [abhitaH ] abhi - ubhayasmAt = abhitaH / anena tasupra0 - tas / ubhayata ityarthaH ||ch| AdyAdibhyaH // 7 / 284 // [AdhAdibhyaH] AdirAdiryeSAM te = AdyAdayaH, tebhyaH = AdyAdibhyaH / paJcamI bhyas / [AditaH] Adau AdervA = AditaH / [madhyataH] madhye = madhyataH / [antataH] ante = antataH / For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [agrataH] agre = agrataH / [vakSastaH ] vakSasi = vakSastaH / [pArzvataH] pArve = pArzvataH / / [pRSThataH] pRSThe = pRSThataH / [mukhataH ] mukhe = mukhataH / [sarvataH] sarvasmin = sarvataH / [vizvataH] vizvasmin = vizvataH / [ubhayataH] ubhayasmin = ubhayataH / [anyataH ] anyasmin = anyataH / [pUrvataH] pUrvasmin = pUrvataH / [ekataH] ekasmin = ekataH / [itaH ] idam / asmin = itaH / anena tasupra0 - tas / pRSodarAditvAt inipAtaH / [pramANataH] pramANena pramANAdvA = pramANataH / [pRSThato'Ga seveta ] pRSThena = pRSThataH / anena tasupra0 - tas / [pArzvataH ] pAi~na = pArzvata: / anena tasupra0 - tas / [itaH] anena = itaH / anena tasupra0 - tas / [svarato varNato vA] svareNaH = svarataH varNataH / anena tasupra0 - tas / [zabdataH] zabdena = zabdataH / [arthataH] arthena = arthataH / [abhidhAnataH] abhidhAnena = abhidhAnataH / / [yataH] yena yasmin vA = yataH / [tataH] tena tasmin vA = tataH / anena tasupra0 - tas / pRSodarAditvAt dalup nipAtaH / 'A DheraH' (221141) iti tu na tasAdAvityadhikArAt / ayaM tu udanubandhaH ||ch| kSepA-'tigrahA-'vyatheSvakartustRtIyAyAH // 7 / 2 / 85 // [kSepA'tigrahA'vyatheSu] kSepazca atigrahazca avyathazca = kSepA'tigrahA'vyathAH, teSu / [akartuH] na kartA = akartA, tasmAt / [ tRtIyAyAH] tRtIyA paJcamI Gasi / 'Apo GitAM yai-yAs-yAs-yAm' (1 / 4 / 17) Gasi0 - yAs / [vRttataH kSiptaH] vRttena kSiptaH = vRttataH kSiptaH / vRttena nindita ityarthaH / For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 131 atikramya grahaNamatigrahaH - [vRttato'tigRhyate ] vRttenAtigRhyate = vRttato'tigRhyate / sAdhuvRtto'nyo'natikramya vRttena gRhyate sAdhvAcAra iti sambhAvyata ityarthaH / atizayena vA grahaNamatigrahaH / tatrAtizayena gRhyata ityarthaH / acalanamakSobhaNamavyathA abhItirvA - [vRttato na vyathate] vRttena na vyathate = vRttato na vyathate / anena tasupra0 - tas / vRttena na calati, na bibheti cetyarthaH ||ch| pApa-hIyamAnena // 7 / 2 / 86 // [pApahIyamAnena] pApaM ca hIyamAnaM ca = pApahIyamAnam, tena / [vRttataH pApaH ] vRttena pApaH = vRttataH pApaH / [vRttato hIyate ] vRttena hIyate = vRttato hIyate / [zabdato hInaH, svarato varNato vA] zabdena hIyate, svareNa hIyate = zabdataH, svarataH / varNena hIyate = varNataH / sarvatra anena tasupra0 - tas / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup ||ch|| pratinA paJcamyAH // 7 / 287 // [pratinA] prati tRtIyA TA / 'TaH puMsi nA' (1 / 4 / 24) nA / [paJcamyAH ] paJcamI paJcamI Gasi / 'strIdUtaH' (1 / 4 / 29) Gasi0 - dAs0 - As / [abhimanyurarjunAt prati abhimanyurarjunataH prati ] abhimanyurarjunAt prati = abhimanyurarjunataH prati / anena tasupra0 - tas / arjunasya pratinidhirityarthaH / [mASAnasmai tilebhyaH prati yacchati tilataH prati yacchati ] mASAnasmai tilebhyaH prati yacchati tilataH prati . yacchati / anena tasupra0 tas / ahIya-ruho'pAdAne // 7 / 288 // [ahIyaruhaH ] ahIyazca ruh ca = ahIyaruh, tasmAt / [apAdAne] apAdAna saptamI Gi / [grAmAdAgacchati, grAmata Agacchati ] grAmAdAgacchati = grAmata Agacchati / anena tasupra0 - tas / [caurAdvibheti, caurato bibheti ] caurAdvibheti = caurato bibheti / anena tasupra0 - tas / [sArthAt hIyate] 'ohAMk tyAge' (1131) hA / jahAti sArtho devadattaH sa evaM vivakSate nAhaM jahAmi kintu sArthAt svayameva hIyate devadatta ityarthaH / [bhUmita ujjihIte] bhUmerujjihIte = bhUmitaH / anena tasupra0 - tas / ujjihIte - uttiSThate ityarthaH ||ch|| kimadvayAdisarvAdyavaipulyabahoH pit tas // 7 / 2 / 89 // [kimadvayAdisarvAdyavaipulyabahoH] dvirAdiryasya saH = vyAdiH, na vyAdiradvyAdiH, sarva Adiryasya saH = sarvAdiH, avyAdizcAsau sarvAdizca = advayAdisarvAdiH, vaipulye bahu = vaipulyabahu, na vaipulyabahu = avaipulyabahu / kim ca / avyAdisarvAdizca avaipulyabahu ca = kimavyAdisarvAdyavaipulyabahu, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [pit ] p idanubandho yasya saH = pit / prathamA si / [ tas] tas prathamA si / paJcamyA ityanuvartate / [kutaH] kim / kasmAt = kutaH / anena taspra0 / 'ito'taH kutaH' (7 / 2 / 90) kim0 - ku0 / [sarvataH] sarvasmAt = sarvataH / anena taspra0 / [vizvataH] vizvasmAt = vizvataH / anena taspra0 / [yataH] yasmAt = yataH / anena taspra0 / 'AvaraH' (2 / 1 / 42) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [tataH] tasmAt = tataH / anena taspra0 / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [bahutaH] bahubhyaH = bahutaH / anena taspra0 / kimaH sarvAditve'pi vyAdivarjanAna prApnotIti pRthagupAdAnam / [dvitaH] dvAbhyAm = dvitaH / [tvattaH] tvat = tvattaH / [mattaH] mat = mattaH / [yuSmattaH] yuSmat = yuSmattaH / [asmattaH] asmat = asmattaH / sarvatra 'ahIya-ruho'pAdAne' (7 / 2 / 88) ityanena tasupra0 - tas / anena hi tasvidhAne 'A dveraH' (211241) ityatvaM syAt / pitkaraNaM puMvadbhAvArtham / [bahutaH] bahu / 'svarAduto guNAdakharoH' (2 / 4 / 35) GI / bahvIbhyaH = bahutaH / anena taspra0 / 'kyaG-mAnipittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat-GIgatA ityarthaH / na tu apAdAna eva vihitapaJcamyantAt, kintu paJcamyantamAtrAdayaM vidhiH / [sarvato hIyate] sarvasmAt = sarvato hIyate / atra apAdAne paJcamI / [ sarvato rohati ] sarvasmAt = sarvato rohati / [sarvato hetoH] sarvasmAt = sarvato hetoH / vAkye 'sarvAdeH sarvAH' (2 / 1 / 119) paJcamI / [sarvataH pUrvam ] sarvasmAt = sarvataH pUrvam / 'prabhRtyanyA'rtha-dikzabda-bahirArAditaraiH' (2 / 2 / 75) paJcamI / sarvatra anena taspra0 / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup ||ch|| ito'taH-kutaH // 7 / 2 / 90 // [ito'taHkutaH] itas ca atas ca kutas ca = te / jas / sUtratvAt (lopaH) / For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ ita: ] idam / asmAt = itaH / anena taspra0 - idamsthAne "i" nipAtaH / idam / kutsitAt alpAt ajJAtAt asmAt = imakasmAt / 'lokAt ' (1|1|3) "am" vizleSiyai / 'tyAdi - sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7|3|29) akpra0 / 'do maH syAdau' (2|1|39) da0 ma0 / 'sarvAdeH smaismAt (tau) ' (1 / 4 / 7) GasisthAne "smAt " Adeze vAkyasAdhaneyaM imakasmAt = ita: / anena taspra0 - imakasthAne "i" Adezazca / [ ataH ] etad / etasmAt ataH / anena taspra0 etadsthAne "a" dezazca / kutsita eSaH = etakasmAt / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad" vizleSiyai / 'tyAdi - sarvAde: 0 ' ( 7|3|29) akpra0 / etakasmAt = ata: / anena taspra0etakasthAne "a" dezazca / = 133 [ kuta: ] kim / kasmAt = kutaH / anena taspra0 - kimsthAne "ku" dezazca / iha paJcamyA iti nAnuvarttate / lakSaNAntareNa tasi tasau vA siddhe AdezamAtraM vidhIyate / tena [ ito bhavAn ] idam / ayaM bhavAn / 'bhavatvAyuSmad-dIrghAyurdevAnAMpriyaikArthAt' (72 / 91) taspra0 / anena "i"deza: / [ ato bhavAn ] etad / eSa bhavAn / 'bhavatvAyuSmad-dIrghAyurdevAnAMpriyaikArthAt' (7 / 2 / 91) taspra0 / anena "a" dezaH / [ ita AsyatAm] idam / asmin = itaH / 'AdyAdibhyaH' (72 / 84) tasupra0 tas / 'Asik upavezane' (1119) As / paJcamI tAm / 'kyaH ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 ya ||chaa bhavatvAyuSmad-dIrghAyurdevAnAMpriyaikArthAt // 7 / 2 / 91 // [ bhavatvAyuSmaddIrghAyurdevAnAMpriyaikArthAt ] bhavatuzca AyuSmAMzca dIrghAyuzca devAnAMpriyazca = bhavatvAyuSmaddIrghAyurdevAnAMpriyAH / bhavatvAyuSmaddIrghAyurdevAnAMpriyaiH ekArthaM bhavatvAyuSmaddIrghAyurdevAnAMpriyaikArtham, tasmAt / [ sa bhavAn, tato bhavAn ] tad maNDyate / sa bhavAn tataH / [ tau bhavantau, tato bhavantau ] tau bhavantau, tataH / [ te bhavantaH, tato bhavantaH ] te bhavantaH, tataH / [ taM bhavantam, tato bhavantam ] taM bhavantam, tataH / [ tena bhavatA, tato bhavatA] tena bhavatA, tataH / [tasmai bhavate, tato bhavate ] tasmai bhavate, tataH / [ tasmAdbhavataH, tato bhavataH ] tasmAd bhaktaH, tataH / [ tasya bhavataH, tato bhavataH ] tasya bhavataH, tataH / [tasmin bhavati, tato bhavati ] tasmin bhavati, tataH / anena taspra0 sarvatra / [ ayaM bhavAn, ito bhavAn ] idam / ayaM bhavAn itaH / anena taspra0 / 'ito'taH kutaH' (72 / 90) "i" dezazca / [ ko bhavAn kuto bhavAn ] kim / kasmAt = kutaH / anena taspra0 / 'ito'taH kutaH' (72 / 90 ) " ku" dezazca / 5 idamudAharaNaM bRhadvRttau nAsti / = For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 [ sa AyuSmAn, tata AyuSmAn ] sa AyuSmAn, tataH / [ sa dIrghAyuH, tato dIrghAyuH ] sa dIrghAyuH, tataH / [ sa devAnAMpriyaH, tato devAnAMpriyaH ] sa devAnAMpriyaH, tataH / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ ayamAyuSmAn ita AyuSmAn ] ayamAyuSmAn itaH / anena taspra0 / [ ka AyuSmAn, kuta AyuSmAn ] ka AyuSmAn kutaH / anena taspra0 / bhavatvityukAraH, sarvAdiparigrahArtha:, tena matuzatrantavyudAsaH || || trap ca // 7 / 2 / 92 // [trap] trap prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ sa bhavAn, tatra bhavAn ] sa bhavAn, tatra / [ tau bhavantau, tatra bhavantau ] tau bhavantau, tatra / [ te bhavantaH, tatra bhavantaH ] te bhavantaH, tatra / [ taM bhavantam, tatra bhavantam ] taM bhavantam, tatra / [ tena bhavatA, tatra bhavatA] tena bhavatA, tatra / [ tasmai bhavate, tatra bhavate ] tasmai bhavate, tatra / [ tasmAdbhavataH, tatra bhavataH ] tasmAd bhavataH, tatra / [ tasya bhavataH, tatra bhavataH ] tasya bhavataH, tatra / [tasmin bhavati, tatra bhavati ] tasmin bhavati, tatra / sarvatra anena trappra0 / yogavibhAgazcakAreNa punastasvidhAnArthaH, tena saptamyantAdapi tas bhavati / [tato bhavati, tatra bhavati ] tasmin bhavati = tato bhavati, tatra bhavati / anena tas- trap ca pratyayaH / anyathA hi 'tataH saptamyAH' (7|2|94 ) iti paratvAt trabeva syAt / kecittu bhavacchabdasyAmantraNe sau bho ityAdezaM kurvanti [ tato bhoH, tatra bhoH ] bhavat AmantraNe si / tanmate bhavacchabdasya sthAne bhos ityasya siddhatvAt / kecittu bhavadAdyayoge'pi trap - tasAvicchanti [ kva gamiSyasi ] kim / kasmin gamiSyasi = kva / tanmate anenaiva trappra0 / 'kva - kutrA - 'treha' (7|2|93) kimsthAne kva trapsthAne a0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / agre likhitaM vAkyaM jJeyaM mUlapratau ||ch | 'ito'taH kutaH ' ( 7 / 2 / 90 ) "i"deza: / ito'taH kutaH ' ( 72 90 ) " ku" deza: / kva - kutrA - ha // 7 / 2 / 93 // [ kvakutrA'treha ] kvazca kutrazca atrazca ihazca = kvakutrA'treha / prathamA si / sUtratvAt (lopaH) / For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 135 [kva] kim / kasmin = kva / 'saptamyAH ' (7 / 2 / 94) trapra0 / anena kimaH kvAdeza:-trapazca akAraH / [kutra ] kim / kasmin = kutra / 'saptamyA:' (7 / 2 / 94) trappra0-kima: "ku"dezazca / [atra ] etad / etasmin = atra / 'saptamyAH' (72 / 94) trappra0 / anena etadsthAne "a" / kutsito'lpo'jJAto vA etasmin = etakasmin / 'tyAdi-sarvAdeH svareSvAntyAt pUrvo'ka' (73 / 29) ak / iyaM vAkyaniSpattiH / etakasmin = atra / 'saptamyAH' (7 / 2 / 94) trapra0 -tra / anena etakasthAne a0| [iha] idam / asmin = iha / 'saptamyA:' (7 / 2 / 94) trapra0 / anena idamasthAne ikArAdezaH-trapazca hAdezaH / imakasmin = iha / 'saptamyAH' (7 / 2 / 94) trapra0 / anena imakasthAne i-trapazca hAdezaH / [kva bhavAn, kutra bhavAn ] ko bhavAn = kva-kutra bhavAn / [atra bhavAn, iha bhavAn ] eSo bhavAn = atra-ayaM bhavAn, iha / / [kvAyuSmAn, kutrAyuSmAn ] ka AyuSmAn = kva-kutrAyuSmAn / [atrAyuSmAn, ihAyuSmAn] eSa AyuSmAn = atrAyuSmAn, ayamAyuSmAn = ihAyuSmAn / evamagre'pi anena pUrvavannipAtyate ||ch| saptamyAH // 7 / 2 / 94 // [saptamyAH ] saptamI paJcamI Gasi / 'strIdUtaH' (1 / 4 / 29) Gasi0 - dAs0 - As / [kutra ] kim / kasmin = kutra / anena trappra0 / 'kva-kutrA-'treha' (7 / 2 / 93) kimaH sthAne "ku"dezaH / [sarvatra ] sarvasmin = sarvatra / anena trappra0 - tra / [taMtra ] tad / tasmin = tatra / anena trapra0 -tra / "A dveraH' (2 / 1 / 42) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [bahutra ] bahuSu = bahutra / anena trappra0 - tra / pakAraH puMvadbhAvArtha: [bahutra ] bahu 'svarAduto guNAdakharoH' (2 / 4 / 35) GI / bahvISu = bahutra / anena trappra0 - tra / 'kyaG-mAnipittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat ||ch|| kim-yat-tat-sarvaikA-'nyAt kAle dA // 7 / 2 / 95 // [kimyattatsarvaikA'nyAt ] kim ca yacca tacca sarvazca ekazca anyazca = kimyattatsarvaikA'nyat, tasmAt / [kAle] kAla saptamI Gi / [dA ] dA prathamA si / sUtratvAt silup / [kadA ] kasmin kAle = kadA / anena dApra0 / 'kima: kastasAdau ca' (2 / 1 / 40) kim0 - ka0 / [yadA ] yasmin kAle = yadA / anena dApra0 / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ tadA ] tasmin kAle = tadA / anena dApra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / [sarvadA] sarvasmin kAle = [ ekadA ] ekasmin kAle [ anyadA ] anyasmin kAle = anyadA / anena dApra0 / [ kva deze ] kasmin = kva / 'kva - kutrA - 'treha' (72 / 93) "kva" nipAtyate ||ch / sadA-'dhunedAnIM - tadAnImetarhi // 7 / 2 / 96 // [ sadA'dhunedAnIMtadAnImetarhi ] sadA ca adhunA ca idAnIM ca tadAnIM ca etarhizca = sadA'dhunedAnIMtadAnImetarhi / prathamA si / sUtratvAt (lopaH) / [ sadA sarvadA ] sarvasmin kAle = sadA / anena dApra0- sarvazabdasya sabhAvo nipAtyate / sarvadeti pUrveNa / adhunA / anena dhunApra0 - idamsthAne akArAdezazca nipAtyate / idAnIm / anena dAnImpra0 - idamsthAne ikArAdezazca nipAtyate / [ tadAnIm ] tasmin kAle = tadAnIm / anena dAnImpra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / [ etarhi ] asmin kAle = etarhi / anena hipra0 - idamsthAne etadezazca nipAtyate ||ch|| sadyo 'dya paredyavyahni // 7297 // [ sadyo'dyaparedyavi ] sadyas ca adyazca paredyavizca sadyo'dyaparedyavi / prathamA jas / sUtratvAt (lopaH) / [ ahni] ahan saptamI Gi / [ sadyaH] samAne'hni sadyaH / anena dyaspra0 - samAnasya ca sabhAvo nipAtyate / [ adya ] asminnahani = adya / anena dyapra0 - idamzabdasya akArAdezazca nipAtyate / [ paredyavi ] parasminnahani paredyavi / anena edyavipra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch pUrvA 'parA - 'dharottarA - 'nyA - 'nyataretarAdedyus // 7298 // [ adhunA ] asmin kAle [ idAnIm ] asmin kAle = = = = sarvadA / anena dApra0 / ekadA / anena dApra0 / = [ aparedyuH ] aparasminnahani 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ pUrvA'parA'dharottarA'nyA'nyataretarAt ] pUrvazca aparazca adharazca uttarazca anyazca anyatarazca itarazca = pUrvA'parA'dharottarA'nyA'nyataretaram, tasmAt / [edyus] edyus prathamA si / 'dIrghaGyAb - vyaJjanAt se: ' (1 / 4 / 45) siluk / [pUrvedyuH ] pUrvasminnahani 'avyayasya' (3|2|7) silup / = = = pUrvedyuH / anena edyuspra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / aparedyuH / anena espra0 / 'avarNevarNasya' (774268) aluk / prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ adharedyuH ] adharasminnahani = adharedyuH / anena espra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ uttaredyuH] uttarasminnahani 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ anyedyuH ] anyasminnahani 'avyayasya' (3|2|7) silup / = anyedyuH / anena espra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / anyataredyuH / anena edyuspra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA [ itaredyuH ] itarasminnahani itaredyuH / anena espra0 / 'avarNavarNasya' (774268) aluk / prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup ||ch / = [ anyataredyuH ] anyatarasminnahani si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / uttaredyuH / anena espra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / = ubhayAd dyus ca // 72 // 99 // [ ubhayAt ] ubhaya paJcamI Gasi / [s] dyus prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ ubhayadyuH, ubhayedyuH] ubhayasminnahani = ubhayadyuH, ubhayedyuH / anena ghus - espra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk chA 137 aiSama: - parut-parAri varSe // 72 // 100 // [ aiSamaH parutparAri ] aiSamazca parucca parArizca = aiSamaH parutparAri / [ varSe ] varSa saptamI Gi / ->> [ aiSamaH ] asmin saMvatsare = aiSamaH / anena samasiNpra0 samas-idamsthAne "i"dezazca nipAtyate / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'nAmyantasthA - kavargAt 0 ' (2|3|15 ) Satvam / imakasmin = aiSamaH / anena samasiNpra0 samas- imakazabdasya "i" dezazca nipAtyate / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'nAmyantasthA- kavargAt ' (2 / 3 / 15) Satvam / [ parut] pUrvasmin parasmin vA saMvatsare parut / anena utpra0-pUrva-parayoH parAdezazca nipAtyate / [parAri ] pUrvatare paratare vA saMvatsare parAri / anena Aripra0 - pUrvatarasya paratarasya vA paradezazca nipAtyate ||ch / anadyatane rhiH // 7 / 2 / 101 // = = [ anadyatane] na adyatanamanadyatanam, tasmin / 'an svare' ( 3 / 2 / 129) an / [:] hi prathamA si / [ karhi ] kasminnanadyatane kAle = karhi / anena hipra0 / 'kimaH kastasAdau ca ' (2|1|40) kim 0 - ka0 / For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [yarhi ] yasminnanadyatane kAle yahi / anena hipra0 / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / 138 [ tarhi ] tasminnanadyatane kAle = tarhi / anena hipra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / [ anyarhi ] anyasminnanadyatane kAle anyahi / anena pri0 / [ etarhi ] etasmin kAle = etarhi / anena hipra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / etadaH sAkasya idamastu anena neSyate / = [ amurhi ] adas / amuSmin kAle = amurhi / anena hipra0 / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) sa0a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'mo'varNasya' (2 / 1 / 45) da0 ma0 / 'mAduvarNo'nu' (2|1|47) a0 u0 / [ bahurhi ] bahuSu kAleSu = bahurhi / anena hipra0 / [ yatra ] yasminnanadyatane bhojane = yatra / 'saptamyAH' (7 / 2 / 94) trappra 0 0 / [ yadA] yasmin kAle = yadA / 'kim-yat-tat- sarvaikA - 'nyAt kAle dA' (7|2|95) dApra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [ kadA] kasmin kAle = kadA / 'kim-yat-tat- sarvaikA - 'nyAt kAle dA' (7 / 2 / 95) dApra0 / [ yadA] yasmin kAle = yadA / 'kim-yat-tat- sarvaikA - 'nyAt kAle dA' (7 / 2 / 95) dApra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / = [ tadA] tasmin kAle = tadA / 'kim-yat-tat- sarvaikA - 'nyAt kAle dA' (72 / 95) dApra0 / 'A dveraH ' (2 / 1 / 41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / [ tadAnIm ] tasmin kAle tadAnIm / 'sadA-'dhunedAnIM tadAnImetarhi' (72 / 96) dAnImpra0 / 'A dveraH ' (2|1|41) da0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / [ anyadA ] anyasmin kAle = anyadA / 'kim-yat-tat- sarvaikA - 'nyAt kAle dA' (7 295) dApra0 / / zeSaM pUrvavat / atra pazcAt [ amutra kAle ] amuSmin = a (mu)tra kAle / 'saptamyAH' (72 / 94) trappra0 kAle ityanena sambandhaH ||cha|| prakAre thA || 7|2 / 102 // = = [ prakAre ] prakAra saptamI Gi / [ thA ] thA prathamA si / saptamyA iti nivRttam / iSTito hyadhikArANAM pravRttirnivRttirvA yathAvibhavaM (sambhavaM ) vibhakti: / sAmAnyasya bhidyamAnasya bhedAntarAnupravRtto bhedaH prakAraH / [ sarvathA ] sarveNa prakAreNa sarvathA / anena thApra0 / For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 139 [yathA] yena prakAreNa = yathA / anena thApra0 / 'A dveraH' (211 / 41) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [tathA] tena prakAreNa = tathA / anena thApra0 / 'A dveraH' (2 / 141) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / [ubhayathA ] ubhayena prakAreNa = ubhayathA / anena thApra0 / [anyathA ] anyena prakAreNa = anyathA / anena thApra0 / [aparathA] apareNa prakAreNa = aparathA / anena thApra0 / [itarathA] itareNa prakAreNa = itarathA / anena thApra0 / bahostu paratvAt 'saMkhyAyA dhA' (72 / 104) ityanena dhApra0 bhavati ||ch| kathamittham // 72 / 103 // [kathamittham ] katham ca ittham ca = kathamittham / [katham ] kena prakAreNa = katham / 'prakAre thA' (7 / 2 / 102) ityasya prAptau anena thampra0-nipAtyate / [ ittham ] anena etena vA prakAreNa = ittham / anena thampra0-idam-etadazca "it"dezazca nipAtyate ||ch|| saMkhyAyA dhA // 7 / 2 / 104 // [saMkhyAyAH] saMkhyA paJcamI Gasi / [dhA] dhA prathamA si / [ekadhA] ekena prakAreNa = ekadhA / . [dvidhA ] dvAbhyAM prakArAbhyAM = dvidhA / [tridhA ] tribhiH prakAraiH = tridhA / [caturdhA ] catubhiH prakAraiH = caturdhA / [paJcadhA ] paJcabhiH prakAraiH = paJcadhA / [bahudhA ] bahubhiH prakAraiH = bahudhA / [gaNadhA ] gaNena prakAreNa = gaNadhA / [katidhA ] katibhiH prakAreNa(raiH) = katidhA / [tAvaddhA ] tAvadbhiH prakAraiH = tAvaddhA / anena sarvatra dhApra0 ||ch| vicAle ca // 7 / 2 / 105 // [vicAle] vicalanaM = vicAlaH / 'bhAvA-'karboH' (5 / 3 / 18) ghapra0 - a / 'JNiti' (4 / 350) upAntyavRddhiH, tasmin / For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 [ca] ca prathamA si / dravyasya pUrvasaMkhyAyAH pracyutiH saMkhyAntarApattiH ekasyAnekIbhAvaH anekasya caikIbhAvaH vicAlaH / [ dvau kriyate, dvidhA kriyate ] eko rAzidvau kriyate = dvidhA kriyate / anena dhApra0 / [ tridhA kriyate ] eko rAzistrayaH kriyate = tridhA kriyate / anena dhApra0 / [ dvau bhavati, dvidhA bhavati ] eko rAzidvau bhavati [ tridhA bhavati ] eko rAstriyo bhavati tridhA bhavati / anena dhApra0 / [ dvau karoti, dvidhA karoti ] ekaM rAzi dvau karoti = dvidhA karoti / [ tridhA karoti ] ekaM rAzi trayaH karoti = tridhA karoti / anena dhApra0 / [ zatadhA ] zatena = zatadhA / anena dhApra0 / = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM buNDikAyAM / = dvidhA bhavati / anena dhApra0 / yadi me yatamAnAyA, vacanaM na kariSyasi / unmattaH zatadhA mUrdhA, tavaiSo'dya phaliSyati // 1 // [ zatadhA mUrdhA ] eko mUrdhA zatena bhAgaiH / [ ekadhA kriyate ] aneka ekaH kriyate [ ekadhA bhavati ] aneka eko bhavati [ ekadhA karoti ] anekamekaM karoti = ekadhA kriyate / anena dhApra0 / ekadhA bhavati / anena dhApra0 / = ekadhA karoti / anena dhApra0 / [ tridhA dvidhA ekadhA vA kriyante ] paJca rAzayastrayo dvau eko vA kriyante = tridhA dvidhA ekadhA vA kriyante / [ tridhA dvidhA ekadhA vA bhavanti ] paJca rAzayastrayo dvau eko vA bhavanti = tridhA dvidhA ekadhA vA bhavanti / [ tridhA dvidhA ekadhA vA karoti ] paJca rAzIn trIn dvau ekaM vA karoti tridhA dvidhA ekadhA vA karoti / [ gaNadhA ] eko rAziH gaNaH kriyate = gaNadhA / [ katidhA ] eko rAziH kati kriyate = katidhA / [vA ] vA prathamA si / [ ekAt ] eka paJcamI Gasi / [ dhyamaJ] dhyamaJ prathamA si / [ aikadhyam, ekadhA bhuGkte ] ekena prakAreNa dhyam / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) [ tAvaddhA ] eko rAzistAvat kriyate = tAvaddhA / anena dhApra0 / 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 1 / 41) am / 'avyayasya' (3 / 27) lup / cakAra uttaratra prakAre vicAle cetyubhayoH samuccayArthaH || || vaikAd dhyamaJ // 7 / 2 / 106 // = aikadhyam, ekadhA bhuGkte / anena vikalpena dhyamaJpra0 - vRddhiH ai / pakSe - 'saMkhyAyA dhA' (7 / 2 / 104) dhApra0 / For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 141 [aikadhyaM karoti, ekadhA karoti] anekamekaM karoti = aikadhyam-ekadhA karoti / anena dhyamapra0 - dhyam / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH ai / pakSe-'saMkhyAyA dhA' (7 / 2 / 104) dhApra0 / akAra uccAraNArthaH ||chaa| dvi-tredhamajedhau vA // 7 / 2 / 107 // [dvitreH] dvizca trizca = dvitri, tasmAt / [dhamatredhau] dhamaJ ca edhA ca = dhamajedhau / [vA] vA prathamA si / [dvaidhama, dvedhA, dvidhA bhuGkte] dvAbhyAM prakArAbhyAM = dvaidham, dvedhA / anena dhamapra0 - dham - edhApra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNavarNasya' (74 / 68) iluk / evam-dvidhA / 'saMkhyAyA dhA' (7 / 2 / 104) dhApra0 / bhuGkte / [traidham, tredhA, tridhA bhuGkte] tribhiH prakAraiH = traidham, tredhA / anena dhamaJpra0 - dham-edhApra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / dvitIye-'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / evam-tridhA / 'saMkhyAyA dhA' (7 / 2 / 104) dhApra0 / bhuGkte / [dvaidham, dvedhA, dvidhA karoti] ekaM rAzi dvau karoti = dvaidham-dvedhA / anena dhamapra0 - dham-edhApra0 / 'vRddhiH svare.' (74 / 1) vRddhiH ai / dvitIye-'avarNevarNasya' (74 / 68) iluka / evam-dvidhA / 'vicAle ca' (7 / 2 / 105) dhApra0 / karoti / [traidham, tredhA, tridhA karoti ] ekaM rAzi trIn karoti = traidham, tredhA / anena dhamapra0 - dham-edhApra0 / '' 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / dvitIye-'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / evam-tridhA / "vicAle ca' (7 / 2 / 105) dhApra0 / karoti ||ch| tadvati dhaN // 7 / 2 / 108 // [tadvati] tad / tau-prakAravicAlAvau~ asya staH saH = tadvAn, tasmin / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - vatvam / [dhaN] dhaN prathamA si / [vaidhAni] dvau prakArau vibhAgau vA eSAM = dvaidhAni / anena dhaNapra0 -dha / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / / [traidhAni] trayaH prakArA vibhAgA vA eSAM = vaidhAni / anena dhaNpra0 - dha / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 , zi0 , i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / "ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [rAjadvaidhAni ] dvaidhAni pUrvavat / rAjJo dvaidhAni = rAjadvaidhAni / [rAjanaidhAni] traidhAni pUrvavat / rAjJastraidhAni = rAjatraidhAni / For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [dvaidhIbhAvaH] dvau prakArau vibhAgau vAsya = dvaidham / anena dhaNapra0 - dha / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH ai / advaidhasya dvaidhasya bhavanaM = dvaidhIbhAvaH / 'bhU sattAyAm' (1) bhU / pUrvamuktaM vAkyam / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 351) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / 'kR-bhvastibhyAM0' (7 / 2 / 126) vipra0 / 'IzcvAvavarNasyA-'navyayasya' (4 / 3 / 111) I / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) , ccilopaH / [traidhIbhAvaH] trayaH prakArA vibhAgA vAsya = traidham / anena dhaNapra0 - dha0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH ai / 'atraidhasya traidhasya bhavanaM = vaidhIbhAvaH / 'bhU sattAyAm' (1) bhU / pUrvamuktaM vAkyam / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / 'kR-bhvastibhyAM0' (72 / 126) vipra0 / 'IzcvAvavarNasyA-'navyayasya' (4 / 3 / 111) I / 'aprayogIt' (1 / 1137) vilopaH ||ch| vAre kRtvas // 7 / 2 / 109 // [vAre] vAra saptamI ngi| . [kRtvas] kRtvas prathamA si / saMkhyAyA iti varttate, vAro dhAtvarthasyAyaugapadyena vRttiH, tatkAlo vA / [paJcakRtvo bhuGkte ] paJca vArA asya = paJcakRtvo bhuGkte / anena kRtvaspra0 / [SaTkRtvaH] SaD vArA asya = SaTkRtvaH / [zatakRtvaH] zataM vArA asya = zatakRtvaH / [sahastrakRtvo'dhIte ] sahasraM vArA asya = sahasrakRtvo'dhIte / [bahukRtvaH] bahavo vArA asya = bahukRtvaH / [gaNakRtvaH ] gaNo vArA asya = gaNakRtvaH / [katikRtvaH] kati vArA asya = katikRtvaH / [tAvatkRtvaH] tAvat vArA asya = tAvatkRtvaH / anena sarvatra kRtvaspra0 / bhujyartho vAravAniti bhujyarthasyedaM vizeSaNam ||chaa| dvi-tri-caturaH suc // 7 / 2 / 110 // [dvitricaturaH] dvizca trizca caturazca(catuzca) = dvitricatura, tasmAt / [suc] suc prathamA si / [dvirbhuGkte ] dvau vArAvasya = dvirbhuGkte / [trirbhuGkte] vayo vArA asya = tribhuGkte / [caturbhuGkte] catvAro vArA asya = caturbhuGkte / anena sucapra0 - sa0 / 'rAt saH' (2 / 1 / 90) iti salopaH sarvatra / 'kriyAvizeSaNAt' (2 / 2 / 41) am / For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // iha tu [ dvistAvAn prAsAdaH, dvistAvAn bhavati ] bhavatyartho gamyaH / dvau vArau bhavanasya = dviH / anena sucpra0 s --ti ayamabhiprAyo vArapratipAdako dhAtuprayogo nAsti, kathaM pratyayo bhavatItyAha - gamyamAne'pi vAre bhavati / cakAraH 'suco vA' (2 / 3 / 10 ) ityatra vizeSaNArthaH ||ch / ekAt sakRccAsya / / 7 / 2 / 111 // [ ekAt ] eka paJcamI Gasi / [ sakRt ] sakRt prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ asya ] idam SaSThI Gs / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) ma0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / 'anak' (2136) ida0 a / 'TAGasorina-syau' (1 / 4 / 5) "sya " deza: / 143 = [ sakRd bhuGkte ] eka maNDyate / ekavAraM bhuGkte sakRt / anena sucpra0s ekasya "sakRt " dezazca / 'padasya' (2 / 1589) iti suco lopaH / eko vAro yathA bhavatyevaM bhuGkte ityarthaH / 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / bahordhA''nne // 7 / 2 / 112 // [ bahoH ] bahu paJcamI Gasi / [dhA ] dhA prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ Asanne] A 'SadlUM vizaraNa - gatyavasAdaneSu' (966) Sad / 'SaH AsIdati sma = AsannaH / 'gatyarthA - 'karmaka- piba-bhujeH' (5/1/11) ktapra0 na0, tasmin / [ bahudhA bhuGkte ] bahava AsannA vArA asya = bahudhA bhuGkte / anena dhApra0 / [ bahudhA pibati ] bahava AsannA vArA asya = bahudhA pibati / anena dhApra0 / [ bahukRtvo mAsasya bhuGkte ] bahavo vArA asya / 'vAre kRtvas' (7|2|109) kRtvaspra0 / mAsasya ityatra 'navA suja: kAle' (22/96 ) iti saptamI vA bhavatIti dvitIyapakSe 'zeSe' (2281) SaSThI / bhuGkte / AsannavAre'pi vAramAtre dyotye kRtvas pratyayo bhavatyeva / so'STyai- SThiva SvaSkaH' (2 / 3 / 98) sad / ta / 'radAdamU0' (4/2/69) d-ta0 - [ bahukRtvo'hno bhuGkte ] bahavo vArA asya = bahukRtva (:) / 'vAre kRtvas' (7|2|109) kRtvaspra0 / a bhuGkte / 'navA sujadhaiH kAle' (2296) vA saptamI / AsannatA tu prakaraNAdinA gamyate / [ gaNadhA bhuGkte ] gaNasya AsannA vArA asya = gaNadhA bhuGkte / matAntare dhApra0 / [ tAvaddhA bhuGkte ] tAvata AsannA vArA asya = tAvaddhA bhuGkte / matAntare dhApra0 cha dikzabdAd dig-deza-kAleSu prathamA - paJcamI - saptamyAH // 7 / 2 / 113 // [ dikzabdAt ] dizi prasiddhaH zabdaH, yadvA dizi dRSTaH zabdaH = dikzabdastasmAt / For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [digdezakAleSu] dik ca dezazca kAlazca = digdezakAlAH, teSu / [prathamApaJcamIsaptamyAH] prathamA ca paJcamI ca saptamI ca, tasya / [prAgramaNIyam] pra 'aJcUg gatau ca' (890) aJc / prAJcatIti kvip / "aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'aJcaH' (2 / 4 / 3) GI / 'acc prAg dIrghazca' (221104) ac - ca-pUrvasvarasya dIrghaH / prAcI dig ramaNIyA = prAg / anena dhApra0 / 'lubaJceH' (72 / 123) dhApratyayasya lup / 'DyAdeauNasyAkvipastaddhitalukyagoNIsUcyoH' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / evaM strIliGge'pi agretane'pi / prAgdezo ramaNIyaH = prAgramaNIyam / prAkkAle ramaNIyaH = prAgramaNIyam / anena dhApra0 / 'lubaJceH ' (7 / 2 / 123) dhAlup / [prAgAgataH] prAcyA diza AgataH, prAco dezAdAgataH, prAcaH kAlAdAgataH = prAgAgataH / anena sarvatra dhApra0 / 'lubaJceH' (7 / 2 / 123) dhAlup / 'GyAdehNasyA0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / [prAgvasati] prAcyAM dizi vasati, prAci deze vasati, prAci kAle vasati = prAgvasati / sarvatra anena dhApra0 / 'lubaJceH' (72 / 123) dhAlup / 'jhyAdergauNasyA0' (2 / 4 / 95) DInivRttiH / [aindrI dika] indro devatA asya = aindrI dik / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a| 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'aNajeyekaNa-naJ' (2 / 4 / 20) GI / .. diga-deza-kAleSu viSveva vartamAnA dikzabdA gRhyante, tena kevalAyAM dizi kakubhaprabhRtibhyo na bhavati ||ch| UrdhvAd ri-riSTAtau upazcAsya // 7 / 2 / 114 // [UrdhvAt ] Urdhva paJcamI usi / [ririSTAtau] rizca riSTAcca = ririSTAtau / [ upazca] upa prathamA si / ca prathamA si / [asya] idam SaSThI Gas / 'A dveraH' (2 / 1241) ma0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'anak' (2 / 1 / 36) ida0 - a / 'TA-Gasorina-syau' (1 / 4 / 5) "sya"dezaH / . [upari ramaNIyam, upariSTAt ramaNIyam ] UrdhvA dig dezaH kAlo vA ramaNIyaH = upari ramaNIyam, upariSTAt ramaNIyam / anena ri-riSTAtpra0 - Urdhvazabdasya "upa"dezazca / [ uparyAgataH, upariSTAdAgataH] UdhvAryA diza AgataH, UrdhvAt dezAt-kAlAdvA AgataH = uparyAgataH, upariSTAdAgataH / anena ri-riSTAtpra0-Urdhvazabdasya "upa"Adezazca / [upari vasati, upariSTAt vasati] UrdhvAyAM dizi vasati, Urzve deze kAle vasati = upari vasati, upariSTAt vasati / anena ri-riSTAtpra0-Urdhvazabdasya "upa"dezazca ||ch| pUrvA-'varA-'dharebhyo'sastAtau puravadhazcaiSAm // 7 / 2 / 115 // [pUrvA'varA'dharebhyaH ] pUrvazca avarazca adharazca = pUrvA'varA'dharAH, tebhyaH = pUrvA'varA'dharebhyaH / paJcamI bhyas / [asastAtau] as ca astAt ca = asastAtau / [puravadhaH] pur ca av ca adh ca = puravadhaH / jas / For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ca] ca prathamA si / [ eSAm ] idam SaSThI Am / [puro ramaNIyam, purastAdramaNIyam ] pUrvA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = puraH-purastAdramaNIyam / anena asastAtpra0-pUrvazabdasya "pur"dezazca / [pura AgataH, purastAdAgataH ] pUrvasyA diza AgataH, pUrvAt dezAt kAlAdvA AgataH = puraH-purastAdAgataH / anena as-astAtpra0-pUrvazabdasya "pur"dezazca / [puro vasati, purastAdvasati] pUrvasyAM dizi vasati, pUrvasmin deze kAle vA vasati = puraH-purastAd vasati / anena as-astAtUpra0-"pur"dezazca / [avo ramaNIyam, avastAdramaNIyam ] avarA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = ava:-avastAdramaNIyam / anena as-astAtpra0-avarazabdasya "av"dezazca / __ [ava AgataH, avastAdAgataH] avarasyA diza AgataH, avarasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = ava:avastAdAgataH / anena as-astAtpra0-avarazabdasya "av"dezazca / [avo vasati, avastAdvasati] avarasyAM dizi vasati, avarasmin deze kAle vA vasati = ava:-avastAdvasati / anena as-astAtpra0-avarazabdasya "a"dezazca / .. [adho ramaNIyam, adhastAdramaNIyam ] adharA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = adha:-adhastAdramaNIyam / anena as-astAtpra0-adharazabdasya "adh"Adezazca / ____ [adha AgataH, adhastAdAgataH] adharasyA diza AgataH, adharAt dezAt kAlAdvA AgataH = adha:-adhastAdAgataH / . anena as-astAtpra0-adharazabdasya "adh"Adezazca / [adho vasati, adhastAdvasati] adharasyAM dizi vasati, adharasmin deze kAle vA vasati = adhaH-adhastAdvasati / anena as-astAtpra0-adharazabdasya "adh"Adezazca ||ch|| . parA-'varAt stAt // 7 / 2 / 116 // [parA'varAt] parazca avarazca = parA'varam, tasmAt / [stAt ] stAt prathamA si / [parastAMdramaNIyam ] parA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = parastAdramaNIyam / anena stAtpra0 |[prstaadaagtH] parasyA diza AgataH, parastAt dezAt kAlAdvA AgataH = parastAdAgataH / anena stAtpra0 / [parastAvasati ] parasyAM dizi vasati, parasmin deze kAle vA vasati = parastAvasati / anena stAtpra0 / [avarastAdramaNIyam ] avarA dig-dezaH-kAlo vA ramaNIyaH = avarastAdramaNIyam / anena stAtpra0 / [avarastAdAgataH] avarasyAH diza AgataH, avarAt dezAt kAlAdvA AgataH = avarastAdAgataH / anena stAtpra0 / [avarastAdvasati] avarasyAM dizi vasati, avarasmin deze kAle vA vasati = avarastAdvasati / anena stAtpra0 ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / . dakSiNottarAccA'tas // 7 / 2 / 117 // [dakSiNottarAt] dakSiNazca uttarazca = dakSiNottaram, tasmAt / [ca] ca prathamA si / [atas ] atas prathamA si / dakSiNazabdaH kAle na saMbhavatIti digdezavRttirgahyate / [dakSiNato ramaNIyam ] dakSiNA diga-dezo vA ramaNIyaH = dakSiNato ramaNIyam / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [ dakSiNata AgataH] dakSiNasyA diza AgataH, dakSiNasmAt dezAt AgataH = dakSiNata AgataH / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [dakSiNato vasati] dakSiNasyAM dizi vasati, dakSiNasmin deze vasati = dakSiNato vasati / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [uttarato ramaNIyam ] uttarA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = uttarato ramaNIyam / anena ataspra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [uttarata AgataH] uttarasyA diza AgataH, uttarasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = uttarata AgataH / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [uttarato vasati] uttarasyAM dizi vasati, uttarasmin deze kAle vA vasati = uttarato vasati / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [parato ramaNIyam ] parA dig-dezaH-kAlo vA ramaNIyaH = parato ramaNIyam / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [parata AgataH] parasyA diza AgataH, parasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = parata AgataH / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [parato vasati] parasyAM dizi vasati, parasmin deze kAle vA vasati = parato vasati / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [avarato ramaNIyam ] avarA dig-dezaH-kAlo vA ramaNIyaH = avarato ramaNIyam / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [avarata AgataH] avarasyA diza AgataH, avarasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = avarata AgataH / anena ataspra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [avarato vasati] avarasyAM dizi vasati, avarasmin deze kAle vA vasati = avarato vasati / anena atasUpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / avaH, avastAt, avarataH, avarastAt evaM cA'varazabdasya cAtUrUpyaM bhavati / akArastaso'sya ataso bhedArthaH, tena ataH atastAt 'kvehA-'mA-tra-tasastyac' (6 / 3 / 16) iti tyac na bhavati / For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 147 [pAratam ] parato bhavaM = pAratam / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'prAyo'vyayasya' (74 / 65) aslopaH ||ch|| adharA-'parAccA''t // 7 / 2 / 118 // [adharA'parAt] adharazca aparazca = adharA'param, tasmAt / [ca] ca prathamA si / [At] At prathamA si / [adharAdramaNIyam ] adharA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = adharAdramaNIyam / anena Atpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [adharAdAgataH] adharasyA diza AgataH, adharAt dezAt kAlAdvA AgataH = adharAdAgataH / anena Atpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [adharAdvasati] adharasyAM dizi vasati, adharasmin deze kAle vA vasati = adharAdvasati / anena Atpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / evaM ca adharazabdasya trairUpyam, adhaH-adhastAt-adharAt / - [pazcAdramaNIyam ] aparA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = pazcAdramaNIyam / anena Atpra0 / 'pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti' (7 / 2 / 124) pazcadezo'dantaH kAryaH, pazcArddhamityAdi siddhyarthaM, tataH 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [pazcAdAgataH ] aparasyA diza AgataH, aparasmAt dezAt kAlAt vA AgataH = pazcAdAgataH / anena Atpra0 / 'pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti' (7 / 2 / 124) pazcAdezaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [pazcAdvasati] aparasyAM dizi vasati, aparasmin deze kAle vA vasati = pazcAdvasati / anena Atpra0 / 'pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti' (7 / 2 / 124) pazcAdezaH / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / pazcAdramaNIyama] dakSiNA ca sA aparA ca = dakSiNAparA, dakSiNAparA diga ramaNIyA = dakSiNapazcAdramaNIyama / anena Atpra0 / 'pazco'parasya0' (7 / 2 / 124) pazcAdezaH / [dakSiNapazcAdAgataH ] dakSiNAparasyA diza AgataH = dakSiNapazcAdAgataH / anena Atpra0 / 'pazco'parasya0' (72 / 124) "pazca"dezaH / . [dakSiNapazcAdvasati] dakSiNAparasyAM dizi vasati = dakSiNapazcAdvasati / anena Atapra0 / 'pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti' (7 / 2 / 124) "pazca"dezaH / [dakSiNAdramaNIyam] dakSiNA diga-dezo vA ramaNIyaH = dakSiNAdramaNIyam / yatra dakSiNazabdastatra kAle vAkyaM na kAryam / [dakSiNAdAgataH ] dakSiNasyA dizaH, dakSiNAt dezAdvA AgataH = dakSiNAdAgataH / anena Atpra0 / [dakSiNAdvasati ] dakSiNasyAM dizi, dakSiNasmin deze vasati = dakSiNAdvasati / anena Atpra0 / For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [uttarAdramaNIyam] uttarA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = uttarAdramaNIyam / anena Atpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [uttarAdAgataH ] uttarasyA dizaH, uttarasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = uttarAdAgataH / anena Atpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [ uttarAdvasati] uttarasyAM dizi, uttarasmin deze kAle vA vasati = uttarAdvasati / anena Atapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk ||ch| vA dakSiNAt prathamA-saptamyA AH // 7 / 2 / 119 // [vA] vA prathamA si / [dakSiNAt] dakSiNa paJcamI Gasi / [prathamAsaptamyAH] prathamA ca saptamI ca = tat, tasmAt / [AH] A prathamA si / [dakSiNA ramaNIyam, dakSiNato ramaNIyam, dakSiNAdramaNIyam ] dakSiNA dig dezo vA ramaNIyaH = dakSiNA ramaNIyaH / anena Apra0 / pakSe-'dakSiNottarAccA'tas' (7 / 2 / 117) ataspra0 / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / [dakSiNA vasati, dakSiNato vasati, dakSiNAdvasati] dakSiNasyAM dizi, dakSiNasmin deze vasati / anena Apra0 / pakSe-'dakSiNottarAccA'tas' (7 / 2 / 117) ataspra0 / 'adharA-'parAccA''t' (72 / 118) Atpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / yatra dakSiNazabdastatra kAle vAkyaM na kAryam / paJcamyAM sAvakAzAvatasAtAvAkAro bAdheta iti vAgrahaNam / [dakSiNata AgataH] dakSiNasyA dizaH, dakSiNAddezAdAgataH = dakSiNata AgataH / 'dakSiNottarAccA'tas' (712 / 117) ataspra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [dakSiNAdAgataH ] dakSiNasyA dizaH, dakSiNAddezAdAgataH = dakSiNAdAgataH / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk ||ch|| A-''hI dUre // 7 / 2 / 120 // [A''hI ] Azca Ahizca = A''hI / 'aurIH' (1 / 4 / 56) ii| [dUre] dUra saptamI Gi / [grAmAikSiNA ramaNIyam, dakSiNAhi ramaNIyam ] grAmArA dakSiNA dig-dezo vA ramaNIyaH = grAmAddakSiNA ramaNIyam / evam-dakSiNAhi / anena A-Ahipra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [grAmAdUrA dakSiNA vasati, dakSiNAhi vasati] nAmAhUrA dakSiNasyAM dizi, dakSiNasmin deze vA vasati = grAmAdUrA dakSiNA vasati / evam-dakSiNAhi / anena A-Ahipra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 149 [dakSiNataH, dakSiNAt, dakSiNA ramaNIyam] dakSiNata:-'dakSiNottarAccA'tas' (7 / 2 / 117) ataspra0 / dakSiNAt'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / dakSiNA ramaNIyam 'vA dakSiNAt prathamA-saptamyA AH' (72 / 119) Apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk ||ch|| vottarAt // 7 / 2 / 121 // [vA] kA prathamA si / [uttarAt] uttara paJcamI Gasi / yogavibhAgAd dUra iti nAnuvartate / [uttarA ramaNIyam, uttarAhi ramaNIyam, uttarataH, uttarAt] uttarA dig-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = uttarA ramaNIyam, uttarAhi ramaNIyam / anena A-Ahipra0 / pakSe-'dakSiNottarAccA'tas' (72 / 117) ataspra0 / 'adharA'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / [uttarA vasati, uttarAhi vasati, uttarataH, uttarAt ] uttarasyAM dizi, uttarasmin deze kAle vA vasati = uttarA vasati, uttarAhi vasati / anena A-Ahipra0 / pakSe-'dakSiNottarAccA'tas' (7 / 2 / 117) ataspra0 / 'adharA'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk ||ch|| adUre enaH // 7 / 2 / 122 // [adUre] adUra saptamI Gi / [enaH ] ena prathamA si / 'so ruH' (2 / 1272) sa0 - ra0 / vottarAditi nAnuvartate / 'dvitIyA-SaSThyAvenenA'naJce:' (2 / 2 / 117) ityatra aJcevarjanAt, atra paJcamyA agrahaNAd vaa| __ [pUrveNAsya ramaNIyam ] asmAt pUrvA adUrA dig ramaNIyA, asmAt pUrvo dezaH-kAlo vA ramaNIyaH = pUrveNAsya ramaNIyam / anena enapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / __ [pUrveNAsya vasati] asmAt pUrvasyAM adUrAyAM dizi vasati, asmAt pUrvasmin adUre deze kAle vA vasati = pUrveNAsya vasati / anena enapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya laka / [apareNAsya ramaNIyam ] asmAt aparA adUrA dig ramaNIyA, asmAt aparo dezaH-kAlo vA ramaNIyaH = apareNa asya ramaNIyam / anena enapra0 / [apareNAsya vasati] asmAdaparasyAM adUrAyAM dizi vasati, asmAt aparasmin deze kAle vA vasati = - apareNa / anena enapra0 / _[dakSiNena ] asmAddakSiNA adUrA dig ramaNIyA, asmAddakSiNo adUro dezo ramaNIyaH = dakSiNena / anena enapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [uttareNa] asmAduttarA adUrA dig ramaNIyA, asmAduttaro adaro deza:-kAlo vA ramaNIyaH = uttareNa / anena enapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [adhareNa] asmAdadharA adUrA dig ramaNIyA, asmAdadharo adaro deza:-kAlo vA ramaNIyaH = adhareNa / anena enapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [puro ramaNIyam] pUrvA dig ramaNIyA = puro ramaNIyam / pUrvA-'varA-'dharebhyo'sastAtau puravadhazcaiSAm' (7 / 2 / 115) aspra0-pUrvazabdasya "pur"dezazca / [puro vasati] pUrvasyAM dizi vasati = puro vasati / 'pUrvA-'varA-'dharebhyo'sastAtau0' (7 / 2 / 115) aspra0pUrvazabdasya "pur"dezazca / [pura AgataH] pUrvasyA diza (A)gataH = pura (A)gata: / 'pUrvA-'varA-'dharebhyo'sastAtau0' (7 / 2 / 115) aspra0-pUrvazabdasya "pur"dezazca / digdezakAlamAtre dyotye ye sAmAnyapratyayA uktA adUre api sAmAnyavivakSAyAM te bhavantyeva, prakaraNAdezcA'dUratA gamyate iti nA'rtho na prayojanaM vAgrahaNena / evaM tarhi 'A-''hI dUre' (72 / 120) ityatra kathamuktam ? vizeSavihitena AhinA bAdho mA bhUdityevamarthamiti anenaiva prakAreNa siddhatvAt, satyam, so'pi prakAro'stIti jJApanArtham ||chaa| lubaJceH // 7 / 2 / 123 // [lup] lup prathamA si / [aJceH] aJci paJcamI Gasi / 'Gityaditi' (1 / 4 / 23) e / 'edodbhyAM Gasi-Gaso ra:' (1 / 4 / 35) Gasi0 - ra0 / [prAgramaNIyam ] pra 'aJcU gatau ca' (105) aJc / prAJcatIti kvip / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / 'aJcaH' (2 / 4 / 3) GI / prAcI dig adUrA dUrA vA ramaNIyA, prAg deza:-kAlo vA adaro duro vA ramaNIyaH = prAgramaNIyam / 'dikazabdAda diga-deza-kAleSu prathamA-paJcamI-saptamyAH' (7 / 2 / 113) dhApra0 / athavA 'adUre enaH' (72 / 122) enapra0 / anena lup / 'yAdeauNasyAkvipastaddhitalukyagoNI-sUcyoH' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / / [prAgAgataH] prAcyA diza adUrAyA dUrAyA vA AgataH = prAgAgataH / prAco dezAt kAlAdvA AgataH = prAgAgataH / 'dikzabdAd dig-deza-kAleSu prathamA0' (72 / 113) dhApra0 / athavA 'adUre enaH' (7 / 2 / 122) enapra0 / anena lup / 'GyAdeauNasyAkvipa0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / [prAgvasati] prAcyAM dizi adUrAyAM dUrAyAM vA vasati = prAgvasati / 'dikzabdAd dig-dezakAleSu0' (7 / 2 / 113) dhApra0 / athavA 'adUre enaH' (7 / 2 / 122) enapra0 / anena lup / 'GyAdeauNasyA0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / [pratyak ramaNIyam ] pratIcI dig adUrA dUrA vA ramaNIyA, pratyag dezaH-kAlo vA adUro dUro vA ramaNIyaH = pratyak / 'dikzabdAd' (7 / 2 / 113) dhApra0 / athavA 'adUre enaH' (7 / 2 / 122) enapra0 / anena lup / 'GyAdergauNasyAkvipa0' (2 / 4 / 95) DInivRttiH / [avAk ] avAcI dig adUrA dUrA vA ramaNIyA, avAk deza:-kAlo vA adUro dUro vA ramaNIyaH = avAk / 'dikzabdAd'0 (7 / 2 / 113) dhApra0 / athavA 'adUre enaH' (7 / 2 / 122) enapra0 / anena lup / 'GyAdegauNasyAkvipa0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH ||ch| For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 151 pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti // 7 / 2 / 124 // [pazcaH] pazca prathamA si / [aparasya] apara SaSThI Gas / [dikpUrvasya ] digvAcI zabdaH pUrvo yasya saH = dikpUrvastasya / [ca] ca prathamA si / [Ati] At saptamI Gi / [pazcAdramaNIyam ] aparA diga-deza:-kAlo vA ramaNIyaH = pazcAdramaNIyam / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH aparazabdasya / [pazcAdAgataH] aparasyA dizaH, aparasmAt dezAt kAlAdvA AgataH = pazcAdAgata: / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena aparazabdasya "pazca"dezaH / [pazcAdvasati] aparasyAM dizi, aparasmin deze kAle vA vasati = pazcAdvasati / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena aparazabdasya "pazca"dezaH / dikpUrvAt - [dakSiNapazcAdramaNIyam ] dakSiNA ca sA aparA ca = dakSiNAparA / 'sarvAdayo'syAdau' (3 / 2 / 61) puMvadbhAvaH / saMjJAyAm-'digadhikaM saMjJA-taddhitottarapade' (3 / 1 / 98) ityanena samAsaH / dakSiNAparA dig dezo vA ramaNIyaH = dakSiNapazcAdramaNIyam / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH / ___ [dakSiNapazcAdAgataH] dakSiNA'parasyA dizaH, dakSiNAparAt dezAdvA AgataH = dakSiNapazcAdAgataH / 'adharA'parAccA''t' (72 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH / [dakSiNapazcAdvasati ] dakSiNAparasyAM dizi, dakSiNApare deze vA vasati = dakSiNapazcAdvasati / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH / [uttarapazcAdramaNIyam ] uttarA ca sA aparA ca = uttarAparA / 'sarvAdayo'syAdau' (3 / 2 / 61) puMvat / uttarAparA dig-dezo vA ramaNIyaH = uttarapazcAdramaNIyam / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / 'anena "pazca"dezaH / [uttarapazcAdAgataH ] uttarAparasyA dizaH, uttarAparasmAddezAd vA AgataH = uttarapazcAdAgataH / 'adharA-'parAccA''t' (7 / 2 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH / [uttarapazcAdvasati] uttarAparasyAM dizi, uttarAparasmin deze vA vasati = uttarapazcAdvasati / 'adharA-'parAccA''t' (72 / 118) Atpra0 / anena "pazca"dezaH ||ch| vottarapade'DheM // 7 / 2 / 125 // [vA] vA prathamA si / [uttarapade] uttarapada saptamI Gi / [a.] arddha saptamI ngi| [pazcArddham, aparArddham ] aparamarddha = pazcArddham / anena aparazabdasya "pazca"dezaH vikalpena / For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [dakSiNapazcArddhaH, dakSiNAparArddhaH ] dakSiNA cAsau aparA ca = dakSiNAparA / 'sarvAdayo'syAdau' ( 3 / 2261) puMvat / dakSiNAparasyA arddhaH = dakSiNapazcArddhaH / anena vikalpena aparazabdasya " pazca" dezaH / 152 [ uttarapazcArddhaH, uttarAparArddhaH ] uttarA cAsau aparA ca = uttarAparA / 'sarvAdayo'syAdau' (3 / 2261) puMvat / uttarAparasyA arddha: uttarapazcArddhaH / anena vikalpena aparazabdasya " pazca" dezaH ||ch || = kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM prAgatattattve sviH // 7 / 2 / 126 // [ kRbhvastibhyAm ] bhUzca astizca = bhvasti, kAzca (kA ca) bhvastizca (ca) kRbhvastibhyAm / tRtIyA bhyAm / [ karmakatRbhyAm ] karma ca kartA ca = karmakartRNI, tAbhyAm = karmakartRbhyAm / paJcamI bhyAm / [ prAgatattattve ] na tad maNDyate / na saH = asaH, atasya bhAvaH = atattvam / 'bhAve tva- tal' (7/1155) tvapra0 / prAk pUrvaM tattvaM = prAgatattattvam, tasmin / abhUtatadbhAva ityarthaH / avidyamAnasya vidyamAnatve ityarthaH / [cviH ] cci prathamA si / 'so ru: ' (21 / 72 ) sa0ra0 / dravyasya guNakriyAdravyasambandhasamUhavikArayoge prAgatattattvamudAhAryam / [ zuklIkaroti paTam ] azuklaM zuklaM karoti = zuklIkaroti paTam / anena ccipra0 / 'IzccAvavarNasyA'navyayasya' (4|3|111) a0 I0 / 'aprayogIt' ( 1 / 1 / 37) vilopaH / prAgazuklaM zuklaM karotItyarthaH / [ zuklIkriyate paTaH ] azuklaH zuklaH kriyate = zuklIkriyate paTaH / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' (4|3|111) a0 I0 / 'aprayogIt ' (1|1| 37) vilopaH / prAgazuklaH zuklaH kriyata ityarthaH / [ zuklIkaraNam ] azuklasya zuklasya karaNaM = zuklIkaraNam / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' ( 4 | 3|111 ) a0 I0 / 'aprayogIt ' (1|1|37) ccilopaH / = = [ zuklIbhavati paTa: ] azuklaH zuklaH bhavati zuklIbhavati paTaH / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' (4|3|111) a0 I0 / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) vilopaH / prAgazuklaH paTa idAnIM zuklo bhavatItyarthaH / kRbhvastinI, tAbhyAm = [ zuklIbhavanam ] azuklasya zuklasya bhavanaM = zuklIbhavanam / anena vipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' ( 4|3|111 ) I0 / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) vilopaH / a0- [ zuklIsyAt paTaH ] azuklaH zuklaH syAt zuklasyAt paTaH / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0' (4|3|111) a0 I0 / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) ccilopaH / prAgazuklaH paTa idAnIM zuklaH syAdityarthaH / = kArakIkaroti / anena ccipra0 / [kArakIkaroti caitram ] akArakaM kArakaM karoti [kArakIbhavati ] akArakaH kArako bhavati [kArakIsyAccaitraH ] akArakaH kArakaH syAt = kArakIsyAccaitraH / anena ccipra0 / kArakIbhavati / [ daNDIkaroti caitram ] adaNDinaM daNDinaM karoti = daNDIkaroti caitra: (tram) / [ daNDIbhavati ] adaNDI daNDI bhavati daNDIbhavati / = = = For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ daNDIsyAccaitraH ] adaNDI daNDI syAt = daNDIsyAccaitraH / anena ccipra0 / asatpara ityadhikArasya 'rAt saH' (2|1|90) ityatra sthitatvAt 'nAmno no'nana : ' (2 / 1 / 91) naluk / 'dIrghazcvi - yaG - yak-kyeSu ca' (4 / 3 / 108) dIrghaH / [ rAjapuruSIkaroti caitram ] rAjJaH puruSaH = rAjapuruSaH / arAjapuruSaM rAjapuruSaM karoti = rAjapuruSIkaroti caitram / [ rAjapuruSIbhavati ] arAjapuruSo rAjapuruSo bhavati rAjapuruSIbhavati / [ rAjapuruSIsyAccaitraH ] arAjapuruSaH rAjapuruSaH syAt = rAjapuruSIsyAccaitraH / [ saGghIkaroti gAH ] asaGkaM saGkaM karoti = saGghIkaroti / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA'navyayasya' (4|3|111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (1|1|37) ccilopaH / [saGghIbhavanti ] asaGghA saGghA bhavanti = saGghIbhavanti / [ saGghasyurgAvaH ] asaGghAH saGghAH syuH = saGghIyurgAvaH / anena vipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' ( 4 | 3 | 111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (1|1| 37) ccilopaH / [ ghaTIkaroti mRdam ] aghaTAM ghaTAM karoti [ ghaTIbhavati ] aghaTA ghaTA bhavati ghaTIbhavati / = = [ ghaTIsyAnmRt] aghaTA ghaTA syAt = ghaTIsyAnmRt / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' ( 4 | 3 | 111) I0 / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) vilopaH / [ paTIkaroti tantUn ] apaTAn apaTAn karoti paTIkaroti tantUn / [paTIbhavanti ] apaTAH paTA bhavanti = paTIbhavanti / = ghaTIkaroti mRdam / = = [[paTIsyustantavaH ] apaTAH paTAH syuH a0 I0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) ccilopaH / [ bhasmIkaroti kASTham ] abhasya bhasma karoti bhasmIkaroti kASTham / bhasmIbhavati kASTham / [ bhasmIbhavati kASTham ] abhasma bhasma bhavati [ bhasmIsyAt kASTham ] abhasma bhasma syAt = bhasmIsyAt kASTham / anena vipra0 / ekakAlamatattattve na bhavati, bhavati hi eko bhAvaH kazcidekakAlaM zuklo'zuklazca dezabhedena citrapaTIvat / [ bhadrAkaroti ziraH ] abhadraM bhadraM karoti bhadrAkaroti / 'madra-bhadrAd vapane' (7 / 2 / 144) DAcpra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / = 153 paTIsyustantavaH / anena ccipra0 / 'IzcvAvavarNasyA0 ' ( 4|3|111 ) = [ niSkulAkaroti dADimam ] aniSkulaM niSkulaM karoti = niSkulAkaroti dADimam / 'niSkulAnniSkoSaNe' (7 / 2 / 139) DAcpra0 A / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk ||ch / arurmanazcakSuzceto- raho- rajasAM luk cvau // 7 / 2 / 127 // [ arurmanazcakSuzcetorahorajasAm ] aruzca manazca cakSuzca cetazca rahazca rajazca = arurmanazcakSuzcetorahorajAMsi teSAm / [ luk ] luk prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [ccau] cci saptamI Gi / [arUkaroti, arUbhavati, arUsyAt ] anaru: aruH karoti = arUkaroti / anaruH aruH bhavati = arUbhavati / anaruH aruH syAt = arUsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM prAgatattattve cviH' (72 / 126) vipra0 / anena luk sakArasya / 'dIrghazcvi -yaG-yak-kyeSu ca' (4 / 3 / 108) dIrghaH / [mahArUkaroti, mahArUbhavati, mahArUsyAt] mahadaryasya = mahAruH / 'jAtIyaikArthe'cceH' (3 / 270) DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) alluk / amahAruSaM mahAruSaM karoti = mahArUkaroti / amahAru: mahArurbhavati = mahArUbhavati / amahAru: mahAruH syAt = mahArUsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (72 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'dIrghazcci0' (4 / 3 / 108) dIrghaH / [manIkaroti, manIbhavati, manIsyAt ] amano manaH karoti = manIkaroti / amano manobhavati = manIbhavati / amano manaH syAt = manIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (72 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / [unmanIkaroti, unmanIbhavati, unmanIsyAt] udgataM mano yasya sa = unmanAH / anunmanasaM unmanasaM karoti = unmanIkaroti / anunmanA unmanA bhavati = unmanIbhavati / anunmanA unmanAH syAt = unmanIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM0' (7 / 2 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / [carkaroti, carbhavati, cakSUsyAt] acakSuH cakSuH karoti = carkaroti / acakSuH cakSurbhavati = cakSUbhavati / acakSuH cakSuH syAt = cakSUsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (7 / 2 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'dIrghazcvi0' (4 / 3 / 108) dIrghaH / / [uccaskaroti, uccakSUbhavati, uccakSUsyAt ] udgataM cakSuryasya / anuccakSuSaM uccakSuSaM karoti = uccakSUkaroti / anuccakSuH uccakSurbhavati = uccakSUbhavati / anuccakSuruccakSuH syAt = uccakSUsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (12 / 126) vipra0 / anena saluk / 'dIrghazcvi0' (4 / 3 / 108) dIrghaH / 'aprayogIt' (11 / 37) vilopaH / . [cetIkaroti, cetIbhavati, cetIsyAt ] cetas / acetazcetaH karoti = cetIkaroti / acetazcetobhavati = cetIbhavati / acetazceta: syAt = cetIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM0' (7 / 2 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0'- I0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) vilopaH / [vicetIkaroti, vicetIbhavati, vicetIsyAt ] viziSTaM ceto yasya saH = vicetAH / avicetasaM vicetasaM karoti = vicetIkaroti / aviceto vicetobhavati = vicetIbhavati / aviceto vicetaH syAt = vicetIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (72 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) vilopaH / [rahIkaroti, rahIbhavati, rahIsyAt ] araho rahaH karoti = rahIkaroti / araho rahobhavati = rahIbhavati / arahaH rahaH syAt = rahIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM0' (7 / 2 / 126) cvipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) cvilopaH / [virahIkaroti, virahIbhavati, virahIsyAt ] vigataM raha:-ekAntaM yasya / avirahasaM virahasaM karoti = virahIkaroti / aviraho virahobhavati = virahIbhavati / aviraho virahaH syAt = virahIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM0' (7 / 2 / 126) vipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (11137) vilopaH / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // arajo rajaH syAt = rajIsyAt / 'IzcvAvavarNasyA0' (4|3|111) a0 [rajIkaroti, rajIbhavati, rajIsyAt ] arajo rajaH karoti = rajIkaroti / arajo rajobhavati = rajIbhavati / 'kR - bhvastibhyAM karma-kartRbhyAM0' (72 126) ccipra0 / anena saluk / I0 / 'aprayogIt ' (1|1|37) ccilopaH / [virajIkaroti, virajIbhavati, virajIsyAt ] vigataM rajo yasya / avirajasaM virajasaM karoti = virajIkaroti / avirajo virajobhavati = virajIbhavati / avirajAH virajAH syAt = virajIsyAt / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (7|2 / 126) ccipra0 / anena saluk / 'IzcvAvavarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) ccilopa: / bahuvacanaM tadantAnAmapi parigrahArtham ||cha || isorbahulam // 7 / 2 / 128 // [ isuso: ] is ca us ca = isusau, tayoH = isusoH / SaSThI os / [ bahulam ] bahula prathamA si / = [ sarpIkaroti navanItam ] asarpiH sarpiH karoti sarpIkaroti navanItam / 'kRbhvastibhyAM karma-kartRbhyAM prAgatattattve cviH' (72 126) ccipra0 / anena saluk / 'dIrghazcci yaG - yak- kyeSu ca ' ( 4 | 3 | 108) dIrghaH / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) ccilopaH / [[ dhanUbhavati vaMza ] adhanurdhanurbhavati = dhanUbhavati / 'kRbhvastibhyAM0' (7/2/126) ccipra0 / anena saluk / 'dIrghazcvi - yaG - yak - kyeSu ca ' ( 4 / 3 / 108) dIrghaH / 'aprayogIt' ( 1 / 1 / 37) ccilopaH / bahulAdhikArAdagretanayorudAharaNayoH (sarpirbhavati, dhanurbhavati) anena saluk na bhavati // vyaJjanasyAnta IH // 7 / 2 / 129 // 155 [ vyaJjanasya ] vyaJjana SaSThI Gas / [ antaH ] anta prathamA si / 'so ruH' (21/72 ) sa0ra0 / [I] I prathamA si / [ dRSadIbhavati zilA, dRSadbhavati ] adRSad dRSadbhavati dRSadIbhavati zilA / 'kR - bhvastibhyAM karma0 ' ( 72 126) ccipra0 / anena I prAyaH / prathamA si / 'avyayasya' (1|1|37) silup / dRSadbhavati / = [ samidhIbhavati kASTham, samidbhavati ] asamit samidbhavati = samidhIbhavati / 'kRbhvastibhyAM karma0 ' ( 72 126) ccipra0 / anena I prAyaH / prathamA si / 'avyayasya' ( 3 / 2 / 7) silup / samidbhavati ||ch / vyAptau ssAt // 7 / 2 / 130 // [ vyAptau ] vyApti saptamI Gi / [ssAt] sakArAdiH sAt = ssAt / prathamA si / - vastibhyAM karma-kartRbhyAM prAgatattattva iti varttate / prAgatattatvasya karma ced vyAptiH sarvAtmanA dravyeNAbhisambandho bhavati / dvisakArapAThaH SatvaniSedhArthaH / [ agnisAt karoti kASTham, agnisAdbhavati, agnisAt syAt ] sarvaM kASThaM prAganagnimagniM karoti agnisAt karoti / anagniragnirbhavati agnisAdbhavati / anagniragniH syAt = agnisAt syAt / anena sAtpra0 / prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / = For Personal & Private Use Only = Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [udakasAt karoti lavaNam, udakasAdbhavati, udakasAt syAt] sarvaM lavaNaM prAganudakamudakaM karoti = udakasAt karoti / anudakamudakaM bhavati = udakasAdbhavati / anudakamudakaM syAt = udakasAt syAt / anena sAtpra0 / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 217) silup ||ch|| jAteH sampadA ca // 7 / 2 / 131 // [jAteH] jAti SaSThI Gas / [sampadA] sampad tRtIyA TA / [ca] ca prathamA si / [asyAM senAyAM sarvaM zastramagnisAt karoti daivam, agnisAdbhavati, agnisAt syAt ] asyAM senAyAM sarvaM zastramanagnimagni karoti = agnisAt karoti / asyAM senAyAM sarvaM zastramanagniragnirbhavati = agnisAdbhavati / asyAM . senAyAM sarvaM zastramanagniragniH syAt = agnisAt syAt / anena sAtpra0 / [asyAM senAyAM sarvaM zastramagnisAt saMpadyate] asyAM senAyAM sarvaM zastramanagniragniH saMpadyate = agnisAt saMpadyate / anena sAtpra0 / [varSAsa sarvaM lavaNamudakasAt karoti meghaH, udakasAdbhavati, udakasAt syAt, udakasAt saMpadyate] varSAsu sarve . lavaNamanudakamudakaM karoti = udakasAt karoti meghaH / anena sAtpra0 / anudakaH udako bhavati = udakasAdbhavati / anudakaH udaka: syAt = udakasAt syAt / anudaka: udakaH saMpadyate = udakasAt saMpadyate / anena. sAtpra0 / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / anekavyaktyAdhArA hi jAtiH, tIrItomarAdayo hi jAteravayavAH, teSAM prAgatattattvena sambandhe jAterapi vyAptirbhavatIti anyathA jAterekatvAt vyAptirna syAditi cakAra uttaratrobhayoH kRbhvastisampadyoH samuccayArthaH ||ch|| tatrA'dhIne // 7 / 2 / 132 // [tatra] tatra prathamA si / [adhIne] adhi ino yattadadhInam, tasmin / kRbhvastibhyAM saMpadA cetyanuvartate / karmakartabhyAM prAgatattattve iti ca nivRttam / [rAjasAt karoti, rAjasAdbhavati, rAjasAt syAt, rAjasAt saMpadyate ] rAjan / rAjanyadhInaM karoti = rAjasAt karoti / anena sAtpra0 / rAjasvAmikaM karotItyarthaH / rAjanyadhInaM bhavati = rAjasAdbhavati / rAjanyadhInaM syAt = rAjasAt syAt / rAjanyadhInaM saMpadyate = rAjasAt saMpadyate / anena sAtpra0 / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 191) naluk / [AcAryasAt karoti, AcAryasAdbhavati, AcAryasAt syAt, AcAryasAt saMpadyate] AcArye'dhInaM karoti = AcAryasAt karoti / AcArye'dhInaM bhavati = AcAryasAdbhavati / AcArye'dhInaM syAt = AcAryasAt syAt / AcArye'dhInaM saMpadyate = AcAryasAt saMpadyate / anena sAtpra0 ||chaa| deye trA ca // 7 / 2 / 133 // [ deye ] deya saptamI Gi / [trA] trA prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 157 [ca] ca prathamA si / cakAro na ssAto'nukarSaNArthaH, tasyAdhInatAmAtravivakSAyAM pUrveNaiva siddhatvAt, kintu kRbhvastibhyAM saMpadA cetyasyAnukarSaNArthaH, tenottaratra nAnuvarttate / [devatrA karoti dravyam, devatrA bhavati, devatrA syAt, devatrA saMpadyate ] deva / deve'dhInaM deyaM karoti = devatrA karoti dravyam / anena trApra0 / devAya dAtavyamiti yat sthApitaM tadidAnI devAya dadAtItyarthaH / deve'dhInaM deyaM bhavati = devatrA bhavati / deve'dhInaM deyaM syAt = devatrA syAt / deve'dhInaM deyaM saMpadyate = devatrA saMpadyate / anena trApra0 / [gurutrA karoti, gurutrA bhavati, gurutrA syAt, gurutrA saMpadyate] guruSu adhInaM deyaM karoti = gurutrA karoti / guruSu adhInaM deyaM bhavati = gurutrA bhavati / guruSu adhInaM deyaM syAt = gurutrA syAt / guruSu adhInaM deyaM saMpadyate = gurutrA saMpadyate / anena trApra0 / [ rAjasAdbhavati rASTram ] rAjanyadhInaM bhavati = rAjasAdbhavati rASTram / 'tatrA'dhIne' (7 / 2 / 132) sAtpra0 ||ch|| saptamI-dvitIyAd devAdibhyaH // 7 / 2 / 134 // [saptamIdvitIyAt ] saptamI ca dvitIyA ca = saptamIdvitIyam, tasmAt / [ devAdibhyaH ] deva AdiryeSAM te = devAdayaH, tebhyaH = devAdibhyaH / paJcamI bhyas / [ devatrA vasati ] deveSu vasati = devatrA vasati / [ devatrA bhavati ] deveSu bhavati = devatrA bhavati / [ devatrA syAt ] deveSu syAt = devatrA syAt / [ devatrA karoti ] devAn karoti = devatrA karoti / [ devatrA gacchati ] devAn gacchati = devatrA gacchati / [manuSyatrA vasati] manuSyeSu vasati = manuSyatrA vasati / . [ manuSyatrA gacchati ] manuSyAn gacchati = manuSyatrA gacchati / [martyatrA vasati] matryeSu vasati = martyatrA vasati / [martyatrA gacchati] mAn gacchati = martyatrA gacchati / [puruSatrA vasati ] puruSeSu vasati = puruSatrA vasati / [puruSatrA gacchati ] puruSAn gacchati = puruSatrA gacchati / [bahutrA vasati ] bahuSu vasati = bahutrA vasati / [bahutrA gacchati ] bahUn gacchati = bahutrA gacchati / sarvatra anena trApra0 / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup ||ch|| tIya-zamba-bIjAt kRgA kRSau DAc // 7 / 2 / 135 // [tIyazambabIjAt ] tIyazca zambazca bIjazca = tIyazambabIjam, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [kRgA] kRg tRtIyA ttaa| [kRSau] kRSi saptamI Gi / [DAc] DAc prathamA si / [dvitIyAkaroti kSetram ] dvitIyaM vAraM karoti kSetraM = dvitIyAkaroti / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / dvitIyaM vAraM kRSatItyarthaH / [tRtIyAkaroti kSetram ] tRtIyaM vAraM karoti kSetraM = tRtIyAkaroti kSetram / anena DAnpra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / tRtIyaM vAraM kRSatItyarthaH / _ [zambAkaroti kSetram ] zambazabdastiryagarthaH / zambaM karoti kSetraM = zambAkaroti / anena DAcapra anulomakRSTaM prAJjalakRSTamityarthaH / punastiryag kRSatItyarthaH / anye tu zambaM lohakaNThI vardhakuNDalikA vA tat sAdhanaM kArakaM yasya zambasAdhanaH kRSiriti zambena kRSatItyarthaH / . eke tu [zambAkaroti kulivam ] zambaM karoti kulivaM = zambAkaroti kulivam / matAntareNa anena DAcapra0 / zambapUrvoktaM tat kulivasya karotItyarthaH / [bIjAkaroti kSetram] bIjaM karoti-khoTayati kSetraM = bIjAkaroti kSetram / anena DAnpra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / upte pazcAd bIjaiH saha kRSatItyarthaH / nanu prathamaM kSetrasya utpanne kathaM dvitIyetyAzaGkA yadApyevaM vigrahaH kSetrasya dvitIyAM kRSi, karSa, karSaNaM karoti / zambaM karoti kSetrasya kulivasya vA bIjaM karoti kSetrasyeti tadApi dvitIyAkaroti kSetramityAdau kSetrAt dvitIyA bhavati / dvitIyAkarotItyAdayo hi muNDayatItyAdivat kriyA zabdAH teSAM ca kSetrAdi karma bhavati / cakAro 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) ityatra vizeSaNArthaH ||ch|| saMkhyAderguNAt // 7 / 2 / 136 // [saMkhyAdeH] saMkhyA cAsAvAdizca = saMkhyAdistasmAt / [guNAt] guNa paJcamI Gasi / [dviguNAkaroti kSetram ] dviguNaM karSaNaM karoti kSetrasya = dviguNAkaroti kSetram / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) aluk / kSetrasya dviguNaM vilekhanaM karotItyarthaH / [triguNAkaroti kSetram] triguNaM karSaNaM karoti kSetrasya = triguNAkaroti kSetram / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) aluk / kSetrasya triguNaM vilekhanaM karotItyarthaH ||ch|| samayAd yApanAyAm // 7 / 2 / 137 // [samayAt] samaya paJcamI Gasi / [ yApanAyAm ] yApanA saptamI Gi / [samayAkaroti tantuvAyaH] samayaM karoti = samayAkaroti tantuvAyaH / kuvindaH kAlika ityarthaH / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / adya zvaste (zvo vA) paTaM dAsyAmIti kAlakSepaM karotItyarthaH / For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [samayaM karoti ] samayaM karoti / saGketamityarthaH ||ch|| sapatra-niSpatrAdativyathane // 7 / 2 / 138 // [sapatraniSpatrAt] sapatrazca niSpatrazca = sapatraniSpatram, tasmAt / [ativyathane ] atIva vyathanam = ativyathanam, tasmin / [sapatrAkaroti mRgam] patraM-zaraH / saha patramaneneti sapatraH / 'ekArthaM cA'nekaM ca' (3 / 1 / 22) iti samAsaH / taM karoti = sapatrAkaroti mRgam / anena DAnpra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / zaramasya zarIre pravezayatItyarthaH / [niSpatrAkaroti] nirgataM patramasmAditi niSpatram, taM karoti = niSpatrAkaroti / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / zaramasyAparapAi~na niSkramayatItyarthaH / / [sapatrAkaroti vRkSaM vAyuH] sapatraM karoti = sapatrAkaroti vRkSaM vAyuH / [niSpatrAkaroti vRkSaM vAyuH ] niSpatraM karoti = niSpatrAkaroti vRkSaM vAyuH / atra patrazAtanamevAtivyathanam / sapatrAkarotItyapi maGgalAbhiprAyeNa vRkSasya niSpatrAkaraNamevocyate / yathA dIpo nandatIti vidhvaMsaH ||ch|| niSkulAnniSkoSaNe // 7 / 2 / 139 // [niSkulAt ] niSkula paJcamI Gasi / [niSkoSaNe] niSkoSaNa saptamI Gi / niSkRSTaM kulamavayavasaGghAto'smAditi niSkulam / antaravayavAnAM bahiniSkAsanaM = niSkoSaNam / [niSkulAkaroti dADimam] niSkulaM karoti = niSkulAkaroti dADimam / anena DAcapra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / niSkuSNAtItyarthaH / [niSkulAkaroti pazuM caNDAla:] niSkulaM karoti = niSkulAkaroti pazuM caNDAlaH / anena DAcapra0 ch| priya-sukhAdAnukUlye // 7 / 2 / 140 // [priyasukhAt ] priyazca sukhaM ca = priyasukham, tasmAt / [AnukUlye ] paracittArAdhanamAnukUlyam / anukUlasya bhAvaH = AnukUlyam, tasmin / [priyAkaroti gurum ] priyaM karoti = priyAkaroti / anena DAcapra0 - A / [sukhAkaroti gurum ] sukhaM karoti = sukhAkaroti / anena DAcapra0 - A / gurumArAdhayatItyarthaH ||ch| duHkhAt prAtikUlye // 7 / 2 / 141 // [duHkhAt ] duHkha paJcamI Gasi / [prAtikUlye] kUlaM pratigataH = pratikUlam / pratikUlasya bhAvaH = prAtikUlyam, tasmin / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluka / viparItakaraNamityarthaH / For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [duHkhAkaroti zatrum ] duHkhaM karoti duHkhAkaroti zatrum / anena DAcpra0 / zatroH prAtikUlyaM karoti / pratikUlamAcarati / anabhimatAnuSThAnena taM pIDayatItyarthaH ||ch / zUlAt pAke // 7 / 2 / 142 // 160 - [ zUlAt ] zUla paJcamI Gasi / [ pAke] pAka saptamI Gi / [ zUlAkaroti mAMsam ] zUlaM karoti = zUlAkaroti mAMsam / anena DAcpra0 / zUle pacatItyarthaH / [ zUlaM karoti kadannam ] zUla dvitIyA am / karoti / kutsitamannaM = kadannam / 'ko: kat tatpuruSe' ( 3 / 2 / 130) ku0 - katdezaH ||ch / satyAdazapathe // 7 / 2 / 143 // [ satyAt ] satya paJcamI Gasi / [ azapathe ] na zapatha: = azapathastasmin / [ satyAkaroti vaNig bhANDam ] satyaM karoti = satyAkaroti vaNig bhANDam / anena DAcpra0 / kArSApaNAdidAnena mayAvazyamevaitat kretavyamiti vikretAraM pratyAyayati - pratyayamutpAdayatItyarthaH ||ch|| madra bhadrAd vapane // 7 / 2 / 144 // [ madrabhadrAt ] madraM ca bhadraM ca = madrabhadram, tasmAt / [ vapane] vapana saptamI Gi / [ madrAkaroti ] madraM vapanaM karoti = madrAkaroti / anena DAcpra0 A / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / A / 'DityantyasvarAdeH' [ bhadrAkaroti nApita: ] bhadraM karoti bhadrAkaroti nApitaH / anena DAcpra0 (2|1|114) aluk / zizormaGgalyaM kezacchedanaM karotItyarthaH / madra- bhadrazabdau maGgalyavacanau ||cha || = avyaktAnukaraNAdanekasvarAt kR-bhvastinA'nitau dvizca // 7 / 2 / 145 // [ avyaktAnukaraNAt ] avyaktasya anukaraNam = avyaktAnukaraNam, tasmAt / [ anekasvarAt ] na vidyate ekaH svaro yasya tat = anekasvaram tasmAt / [ kRbhvastinA ] kRzca ( kA ca) bhUzca astizca = kRbhvasti, tena / [ anitau ] na iti = aniti, tasmin / [ dvi: ] dvau vArAvasya = dviH / 'dvi-tri- caturaH suc' (72 / 110) sucpra0 - [ca] ca prathamA si / yasmin dhvanAvakArAdayo varNA vizeSarUpeNa nAbhivyajyante so'vyaktaH, tasyAnukaraNamavyaktAnukaraNam, tasmAt / dvizcAsya DAcpratyayasya prakRtirucyate / pratyayasya dvirvacanAnarthakyAt / For Personal & Private Use Only s / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) lup / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 161 [paTapaTA karoti] paTat maNDya te / paTat karoti = paTapaTA karoti / anena DAnpra0 - A-dvirvacanam / 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) iti dvivacanatakAralopaH / [ paTapaTA bhavati ] paTat bhavati = paTapaTA bhavati / anena DAcapra0-dvirvacanam / 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) dvirvacanatakAralopaH / [ paTapaTA syAt ] paTat syAt = paTapaTA syAt / anena DAnpra0-dvivacanam / zeSaM pUrvavat / [damadamA karoti] damat karoti = damadamA karoti / [ damadamA bhavati ] damat bhavati = damadamA bhavati / [ damadamA syAt ] damat syAt = damadamA syAt / anena DAcapra0-dvivacanam / 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) dvirvacanatakAralopaH / [ asaasA karoti ] asat karoti = asaasA karoti / anena DAcapra0-dvivacanam / 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) taluk / ___+ khaTakhaTA karoti ] khaTat karoti = khaTakhaTA karoti / anena DAcapra0-dvivacanam / 'DAcyAdau' (7 / 2 / 149) taluk / avyaktavarNasyApi kathaJcid dhvanimAtrasAdRzyAt vyaktavarNamanukaraNaM bhavati / [paTiti karoti ] paTat iti / dvitIyA am / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) amlup / 'itAvato luk' (7 / 2 / 146) alluk ||ch| itAvato luk // 7 / 2 / 146 // [itau ] iti saptamI ngi| [ataH] at SaSThI Gas / [luk] luk prathamA si / [paTiti ] paTat iti maNDyate / anena atluk / [jhaTiti ] jhaTat iti maNDyate / anena atluk / [chamiti] chamat iti maNDyate / anena atluk / [ghaTiti ] ghaTat iti maNDyate / anena atluk / 'asiddhaM bahiraGgamantaraGge' (nyA0 saM0 vakSa0(1)/sUtra(20)) iti luki sati tRtIyatvaM na bhavati / [jagaditi] ama (392)-drama (393)-hamma (394)-mImR (395)-'gamlaM gatau' (396) gam / gacchatItyevaMzIlam / 'didyud-dadRd-jagajjuhU-vAk-prATa-dhI-zrI-drU-tU-jvAyatastU-kaTaprU-parivrATa-bhrAjAdayaH kvip' (5 / 2 / 83) kvipra0 / nipAtanAt dvitvam / 'gamAM kvau' (4 / 2 / 58) malopaH / 'hasvasya taH pitkRti' (4 / 4 / 113) OM madhyamavRttau-bRhavRttau-masamasA karoti / OM madhyamavRttau-bRhavRttau-kharaTakharaTA karoti / For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / to'ntaH / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / athavA gacchati vRddhikSayamiti jagat / 'gameDid dve ca' (uNA0 885) Dit katRpra0-dvizca ||ch|| na dvitve // 7 / 2 / 147 // [na] na prathamA si / [dvitve] dvitva saptamI Gi / [ paTatpaTaditi ] paTat mAMDaNIyai-agre iti / 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) dvivacanam / [ghaTatghaTaditi ] ghaTat mAMDaNIyai-agre iti / vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) dvivacanam / [jhaTatajhaTaditi] jhaTat mAMDaNIyai-agre iti / 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) dvivacanam ||ch|| to vA // 7 / 2 / 148 // [taH] t SaSThI Gas / [vA] vA prathamA si / [paTatpaTeti karoti, paTatpaTaditi karoti ] paTat iti / 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) dvivacane sati anenaH / mUlaprakRtitalopaH / ___ [ghaTatghaTeti karoti, ghaTatghaTaditi karoti ] ghaTat iti / 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) dvivacane sati anena mUlaprakRtitalopaH ||ch| DAcyAdau // 7 / 2 / 149 // [DAci] DAc saptamI Gi / [Adau ] Adi saptamI Gi / [paTapaTA karoti ] paTat karoti = paTapaTA karoti / 'avyaktAnukaraNAdanekasvarAt kRbhvastinA'nitau dvizca' (7 / 2 / 145) DAcapra0-dvirvacanaM ca / anena tluk prakRtisambandhino'taH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / [damadamA karoti ] damat karoti = damadamA karoti / 'avyaktAnukaraNAdanekasvarAt0' (7 / 2 / 145) DAcapra0dvirvacanaM ca / anena tluk prakRtisambandhino'taH / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / . __[patapatA karoti ] pataM karoti = patapatA karoti / 'avyaktAnukaraNAdanekasvarAt0' (7 / 2 / 145) DAcapra0-dvivacanaM ca / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk ||ch|| bahvalpArthAt kArakAdiSTA-'niSTe zas // 7 / 2 / 150 // [ bahvalpArthAt ] bahuzca alpazca = bahvalpau, bahvalpau arthau yasya saH = bahvalpArthaH, tasmAt / [kArakAt] kAraka paJcamI Gasi / [iSTAniSTe] iSTaM ca aniSTaM ca, tasmin / [zas] pit zas = ezas / prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // iSTaM - prAzitrAdi boTatakam / aniSTaM zrAddhAdi / [grAme bahavo dadati, bahuzo dadati ] grAme bahavo dadati = bahuzo dadati / anena pzaspra0 zas / sarveSu udAharaNeSu zaspratyaye 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / 'avyayasya' ( 3 / 27) lup / 'adhaNtasvAdyA zasaH ' (1|132) ityanena avyayasaMjJA / [ bahu dhanaM dadAti, bahuzo dhanaM dadAti ] bahu dhanaM dadAti = bahuzo dhanaM dadAti / [ vivAhe bahUn kArSApaNAn, bahuza: kArSApaNAn dadAti ] vivAhe bahUn kArSApaNAn dadAti = bahuza: kArSApaNAn dadAti / [ vivAhe bahubhirbhuktamatithibhiH, bahuzo bhuktamatithibhiH ] vivAhe bahubhirbhuktamatithibhiH bahuzo bhuktam / bahuzo 'tithibhyo dadAti / = bahuzaH / [ bahubhyo'tithibhyo dadAti, bahuzo'tithibhyo dadAti ] bahubhyo'tithibhyo dadAti [ bahubhyo grAmebhya Agacchati, bahuzo grAmebhya Agacchati ] bahubhyo grAmebhya Agacchati = bahuzaH / [ bahuSu grAmeSu vasati, bahuzo grAmeSu vasati ] bahuSu grAmeSu vasati [ bhUrizaH ] bhUribhyo grAmebhya Agaccha bhUrizaH / anena pzaspra0 [ prabhUtazaH ] prabhUtebhyo grAmebhya Agacchati = prabhUtazaH / anena pzaspra0 [ gaNaza: ] gaNeSu grAmeSu vasati = gaNazaH / anena pzaspra0 zas / alpArthe - [ alpa Agacchati, alpaza Agacchati ] alpa Agacchati = alpazaH / [ alpaM dhanaM dadAti, alpazo dhanaM dadAti ] alpaM dhanaM dadAti = alpazo dhanaM dadAti / [ zrAddhe alpairbhuktam, alpazo bhuktam ] zrAddhe alpairbhuktam = alpazaH / [ alpebhyo dadAti, alpazo dadAti ] alpebhyo dadAti = alpazo dadAti / [ alpebhya Agatam, alpaza Agatam ] alpebhya AgataH (tam) = alpaza: / [ alpeSu vasati, alpazo vasati ] alpeSu vasati = alpazaH / anena pzaspra0 [ stokaza: ] stokaM dadAti = stokazaH / [ katipayaza: ] katipayaM dadAti = katipayazaH / anena zaspra0 zas / pakAraH pitkAryArthaH ||ch | [saMkhyaikArthAt] saMkhyA ca ekArthazca = saMkhyaikArtham, tasmAt / [ vIpsAyAm ] vIpsA saptamI Gi / [zas ] zas prathamA si / [ ekazo dadAti ] ekaikaM dadAti = saMkhyaikArthAd vIpsAyAM zas // 7 / 2 / 151 // = ekazo dadAti / zas / For Personal & Private Use Only zas / 163 - = zas / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [dvizaH] dvau dvau dadAti = dvizaH / [trizaH] trINi (2) dadAti = trizaH / [tAvacchaH ] tAvat (2) dadAti = tAvacchaH / [katizaH ] kati (2) dadAti = katizaH / [gaNazaH] gaNaM (2) dadAti = gaNazaH / anena sarvatra zaspra0 / [ekazo dIyate ] ekaikena dIyate = ekazo dIyate / [dvizaH ] dvAbhyAM (2) dIyate = dvizaH / [trizaH] tribhiH (2) dIyate = trizaH / anena zaspra0 / 'plup cAdAvekasya syAdeH' (7 / 4 / 81) iti dvirvacanaMAdivibhaktezca luk / evamagre'pi kAryam / [tAvacchaH ] tAvatA (2) dIyate = tAvacchaH / [katizaH ] katibhiH (2) dIyate = katizaH / [gaNazaH] gaNenAsau dIyate = gaNazaH / anena zaspra0 / ekArtham - [mASazo dehi] mASaM mASaM dehi = mASazo dehi / [kArSApaNazaH ] kArSApaNaM (2) dehi = kArSApaNazaH / [paNazaH] paNaM (2) dehi = paNazaH / [pAdazaH] pAdaM (2) dehi = pAdazaH / [palazaH] palaM (2) dehi = palazaH / [prasthazaH] prasthaM (2) dehi = prasthazaH / [arddhazaH] arddha (2) dehi = arddhazaH / [parvazaH ] parvaNi (2) dehi = parvazaH / [tilazaH] tilAn (2) dehi = tilazaH / [ saGghazaH ] saGghAya (2) dehi = saGghazaH / [pUgazaH] pUgaM (2) dehi = pUgazaH / [vRndazaH ] vRnde (2) pravizati = vRndazaH / [paGkizaH] paGkau (2) pravizati = paGkizaH / [vanazaH] vane (2) pravizati = vanazaH / [kUpIzaH khanati ] kUpa / 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / kUpI(2) khanati = kUpIzaH / [kumbhIzo dadAti ] kumbha / 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / kumbhI(2) dadAti = kumbhIzaH / For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 165 [kalazIzo dadAti ] kalaza / 'gaurAdibhyo mukhyAnGI:' (2 / 4 / 19) GI / kalazI(2) dadAti = kalazIzo dadAti / anena zaspra0 sarvatra / [kramazaH] krameNa(2) dadAti = kramazaH / anena zasapra0 / yadyapi kramaM ekastathApi kramavatAM bhedAt krameNa krameNeti vIpsA bhavati / [ tAnekaikazaH pRcchet ] ekaikaM pRcchet = ekaikazaH pRcchet / 'bahvalpArthAt0' (7 / 2 / 150) zaspra0 - zas / [ekaikazo'pi nighnanti ] ekaikaM nighnanti = ekaikazo'pi nighnanti / 'bahvalpArthAt kArakAdiSTA-'niSTe ezas' (72 / 150) prazaspra0 - zas / [ekaikazo dadAti ] ekaikaM dadAti = ekaikazo dadAti / 'bahvalpArthAt-kArakAdiSTA0' (7 / 2 / 150) ezaspra0 - zas ||ch| . saMkhyA''deH pAdAdibhyo dAna-daNDe cA'kal luk ca // 7 / 2 / 152 // [saMkhyA''deH ] saMkhyA cAsAvAdizca = saMkhyAdiH, tasmAt / [pAdAdibhyaH] pAda AdiryeSAM te = pAdAdayaH, tebhyaH = pAdAdibhyaH / paJcamI bhyas / [dAnadaNDe ] dAnaM ca daNDaM ca = dAnadaNDam, tasmin / [ca] ca prathamA si / [akal] akal prathamA si / 'dIrghayAb-vyaJjanAt seH' (1 / 4 / 45) siluk / [luk] luk prathamA si / [ca] ca prathamA si / [dvipadikAM dadAti] dvau pAdau dadAti = dvipadikAM dadAti / anena akalpra0 aka-antyo'kArasya luk / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) pAd0 - paddezaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tatkSipakAdInAm' (2 / 4 / 111) i / am / [tripadikAM dadAti ] trIn pAdAn dadAti = tripadikAM dadAti / anena akalpra0 - aka - akAraluk / 'ya-svare pAda:0' (2 / 1 / 102) pAd - paddezaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [dvizatikAM vyavasRjati] dve zate vyavasRjati = dvizatikAM vyavasRjati / anena akalpra0 - akaantyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [dvimodakikAM tyajati] dvau modakau tyajati = dvimodakikAM tyajati / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [trimodakikAM tyajati] trIn modakAn tyajati = trimodakikAM tyajati / anena akalpra0 - akaantyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i / am / daNDe - [dvipadikAM daNDitaH] dvau pAdau daNDitaH = dvipadikAm / anena akalpra0 - aka-akAraluk / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) pAd0 - padbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2|4|111).i / am / For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [tripadikAm] 'daNDaN daNDanipAtane' (1868) daND / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nic / dvikarmako'yam / daNDyate sma / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktapra0 - ta / iT / 'seTktayoH' (4 / 3 / 84) Nicluk / trIn pAdAn daNDitaH = tripadikAm / anena akalpra0 - aka-akAraluk / 'ya-svare0' (2 / 1 / 102) pAd0 - padbhAva: / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [dvizatikAm] dve zate daNDitaH = dvizatikAm / anena akalpra0 - aka-akAraluk ca / 'At' (2 / 4 / 18) / Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [dvimodakikAm] dvau modako daNDitaH = dvimodakikAm / anena akalpra0 - aka-akAraluk ca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / [trimodakikAm] trIn modakAn daNDitaH = trimodakikAm / anena akalpra0 - aka-akAraluk ca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / am / vIpsAyAm - [dvipadikAM bhuGkte ] dvau dvau pAdau bhuGkte = dvipadikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'ya-svare pAdaH0' (2 / 1 / 102) pAd0 - padbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i| [tripadikAm] trIn 2 pAdAn bhuGkte = tripadikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / "ya-svare pAda:0' (2 / 1 / 102) pAd0 - padbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111). i / [dvizatikAm] dve (2) zate bhuGkte = dvizatikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / [trizatikAm ] trINi (2) zatAni bhuGkte = trizatikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i| __ [dvimodakikAm] dvau (2) modako bhuGkte = dvimodakikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / - [trimodakikAm] trIn (2) modakAn bhuGkte = trimodakikAm / anena akalpra0 - aka-antyo'kArasya luk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i / __[dvau dvau mASau dadAti ] dvau dvau mASau dadAti / dAna-vIpsayordvayoH sadbhAve punarAprApti paraM padAdayo nAma santi ato'kalpratyayo na bhavati / cakAro vIpsAyA anukarSaNArthaH / - nanu akali pratyaye 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iti prakRtyantasya lugbhavati kimarthaM lugvacanamityAzaGkA-lugvacanaM animittalugartham, tena pAdaH padbhAvo bhavati / paranimittAyAM tu luci 'svarasya pare0' (74 / 110) iti paribhASayA sthAnivadbhAvAnna syAt ||ch|| tIyATTIkaNa na vidyA cet // 7 / 2 / 153 // [tIyAt ] tIya paJcamI Gasi / [TIkaN] TIkaN prathamA si / [na] na prathamA si / prasajya prakaTanArtham, evaM nirdezaH / For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 167 [vidyA] vidyA prathamA si / 'dIrghajhyAb' (1 / 4 / 45) siluk / [cet ] cet prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [dvitIyam, dvaitIyIkam, dvaitIyIkI zATI] dvitIyameva = dvaitIyIkam, dvitIyam / anena vikalpena TIkaNpra0 - Ika / 'vRddhi: svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / TakAro GyarthaH / 'aNajeyekaN-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [tRtIyam, tArtIyIkam, tArtIyIkI zATI] tRtIyameva = tArtIyIkam / anena TIkaNpra0 - Ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [mukhatIyaH] mukhe = mukhataH / 'AdhAdibhyaH' (7 / 284) tasupra0 - tas / mukhato bhavaH = mukhatIyaH / 'gahAdibhyaH' (6 / 3 / 63) Iyapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74/65) asluk / [pArzvatIyaH] pArve = pArzvataH / 'AdyAdibhyaH' (7 / 2 / 84) tasupra0 - tas / pArzvato bhavaH = pArzvatIyaH / 'gahAdibhyaH' (6 / 3 / 63) Iyapra0 / 'prAyo'vyayasya' (74 / 65) asluk / iti tIyasyAnarthakatvAnna bhavati ||ch|| niSphale tilAt piJja-pejau // 7 / 2 / 154 // [niSphale] niSphala saptamI Gi / [tilAt ] tila paJcamI Gasi / [pijapejau] pijazca pejazca = pinyjpejau| [tilapiJjaH, tilapejaH] niSphalastilaH = tilapiJjaH, tilapejaH / anena piJja-pejapra0 ||chaa| prAyo'toyasaT-mAtraT // 7 / 2 / 155 // [prAyaH ] prAyas prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [atoH] atu paJcamI Gasi / [dvayasamAtraT] dvayasaT ca mAtraT ca = dvayasaTamAtraTa / prathamA si / [yAvaddvayasam, yAvanmAtram ] yAvat maNDyate / yAvadeva = yAvaddvayasam, yAvanmAtram / anena dvayasaTapra0 - dvayasa-mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 176) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / [tAvaddvayasam, tAvanmAtram ] tAvadeva = tAvaddvayasam, tAvanmAtram / anena dvayasapra0 - dvayasa-mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1176) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / [etAvaddvayasam, etAvanmAtram ] etAvadeva = etAvaddvayasam, etAvanmAtram / anena dvayasaTapra0 - dvayasa-mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1 / 76) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / [kiyavayasam, kiyanmAtram ] kiyadeva = kiyadvayasam, kiyanmAtram / anena dvayasaTapra0 - dvayasa-mAtraTapra0 - mAtra / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1 / 76) ta0 - da0 / 'pratyaye ca' (1 / 3 / 2) da0 - na0 / [yAvatIdvayasI, yAvadvayasI] striyAM yAvatIdvayasI / sAmAnyavivakSAyAM pratyaye pazcAt strItve yAvadvayasI / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI ||chaa| . . For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 [] varNA'vyayAt ] varNazca avyayaM ca = varNA'vyayam, tasmAt / [ svarUpe] svarUpa saptamI Gi / [kAra: ] kAra prathamA si / [ akAra: ] a eva = akAraH / anena kArapra0 / [ ikAraH ] ireva ikAraH / anena kArapra0 / = [ kakAraH ] ka eva = kakAraH / anena kArapra0 / [ khakAraH] kha eva = khakAraH / anena kArapra0 / - avyaya / [ svAhAkAra: ] svAhaiva = svAhAkAraH anena kArapra0 / [ svadhAkAraH ] svadhaiva = svadhAkAraH / anena kArapra0 / [ vaSaTkAra:] vaSaDeva = vaSaTkAraH / anena kArapra0 / [hantakAraH ] hantaiva = hantakAraH / anena kArapra0 / [ namaskAraH ] namas eva namaskAraH anena kArapra0 / 'so ru' (2 172) sa0ra0 bhrAtuSputra- kaskAdayaH' (2|3|14) 20 sa0 / [ oMkAraH] omeva = oMkAraH / anena kArapra0 / [ cakAraH ] ca eva = cakAraH / anena kArapra0 / [ itikAraH ] ityeva itikAraH / anena kArapra0 / [ evakAra: ] evaiva [ huMkAra: ] humeva = huMkAraH / anena kArapra0 / = varNA'vyayAt svarUpe kAra: // 7 / 2 / 156 // zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / = evakAraH anena kArapra0 / [ pUtkAra: ] pUdeva = pUtkAraH / anena kArapra0 / [ sItkAra ] sIdeva sItkAraH anena kArapra0 / / [ sUtkAraH ] sUdeva sUtkAraH / anena kArapra0 / aH viSNuH, iH kAmaH, kaH brahmA, khamAkAzam, oM brahma, varSADindrAya svAhAgnaye, svadhA pitRbhya ityarthaparatAyAM na bhavati / = = [ rAt] ra paJcamI Gasi / [manaskAra: ] mana eva manaskAraH anena kArapra0 'so ru' (2 172) sa0ra0 manasuzabdaH svarAditvAt ayamavyaya: cittAbhoge vartate / 'bhrAtuSputra-kaskAdayaH' (2 / 3 / 14 ) ityanena sa0 / [ ahaGkAraH ] ahameva = ahaGkAraH / anena kArapra0 rAvephaH / / 7 / 2 / 157 / / For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // [ephaH] epha prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [rephaH] ra eva = rephaH / anena ephapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prAyovacanAt ra eva = rakAraH / 'varNA-'vyayAt svarUpe kAraH' (7 / 2 / 156) kArapra0 ||ch|| nAma-rUpa-bhAgAd dheyaH // 7 / 2 / 158 // [nAmarUpabhAgAt ] nAma ca rUpaM ca bhAgazca = nAmarUpabhAgam, tasmAt / [dheyaH] dheya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - r0|| [nAmadheyam ] nAmaiva = nAmadheyam / anena dheyapra0 / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / si-am / [ rUpadheyam ] rUpameva = rUpadheyam / anena dheyapra0 / si-am / [bhAgadheyam ] bhAga eva = bhAgadheyam / anena dheyapra0 / si-am ||ch|| mAdibhyo yaH // 7 / 2 / 159 // [martAdibhyaH] martta AdiryeSAM te = marttAdayaH, tebhyaH = marttAdibhyaH / paJcamI bhyas / [yaH] ya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ martyaH] martta eva = martyaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ sUryaH] sUra eva = sUryaH / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [kSemyaH ] kSema eva = kSemya: / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [yaviSyaH] yaviSa eva = yaviSyaH / anena yapra0 / 'nAmyantasthA-kavargAt0' (2 / 3 / 15) sa0 - Sa0 [bhAgyam ] bhAga eva = bhAgyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [aparAdhyam ] aparAdha eva = aparAdhyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [ravyam ] rava evaM = ravyam / anena yapra0 / 'avarNavarNasya' (7/4/68) aluk / [lavyam ] lava eva = lavyam / anena yapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| navAdIna-tana-laM ca nU cAsya // 7 / 2 / 160 // [navAt ] nava paJcamI Gasi / [Inatananam ] Inazca tanazca lazca = Inatanatnam / [ca] ca prathamA si / [nU] nU prathamA si / sUtratvAt (lopaH) / [ca] ca prathamA si / [asya ] idam SaSThI Gas / [navInam, nUtanam, nUtnam, navyam] nava / navameva = navInam, nUtanam, nUtnam, navyam / anena Ina-tana-nayapra0 ||ch| For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / ___prAt purANe nazca // 7 / 2 / 161 // [prAt] pra paJcamI Gasi / / [purANe] purANa saptamI Gi / [nazca] na prathamA si / 'so ruH' (221172) sa0 - ra0 / ca prathamA si / [praNam, prINam, pratanam, pratnam] pragataM kAleneti vAkyam / prazabdena purANamucyate / praNam, prINam, pratanam, pratnam / anena na-ina-tana-tnapra0 / si-am ||ch|| devAt tal // 7 / 2 / 162 // [devAt] deva paJcamI Gasi / [tal] tal prathamA si / [ devatA] deva eva = devatA / anena talapra0 - ta0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / litkaraNaM stryartham ||ch| hotrAyA IyaH // 7 / 2 / 163 // [hotrAyAH] hotrA paJcamI Gasi / 'Apo GitAM yai-yAs-yAs-yAm' (1 / 4 / 17) Gasi0 - yAs / [IyaH] Iya prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [hotrIyam ] hotraiva = hotrIyam / anena Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk ||ch|| bheSajAdibhyaSTyaN // 7 / 2 / 164 // [bheSajAdibhyaH ] bheSaja AdiryeSAM te = bheSajAdayaH, tebhyaH = bheSajAdibhyaH / paJcamI bhyas / [TyaN] TyaN prathamA si / / [ bhaiSajyam ] bheSajameva = bhaiSajyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai| 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [Anantyam ] ananta eva = Anantyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / ___ [Avasathyam ] Avasatha eva = Avasathyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [aitihyam] itiha ityeva = aitihyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / itiheti nipAtasamudAya upadezapAramparye varttate / [cAturvarNyam] catvAra eva varNAzcAturvarNyam / anena TyaNapra0 - ya / 'anuzatikAdInAm' (7 / 4 / 27) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [cAturAzramyam ] catvAra eva AzramAH = cAturAzramyam / anena TyaNapra0 - ya / 'anuzatikAdInAm' (7 / 4 / 27) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 171 [cAturvaidyam ] catvAro vedAH = cAturvaidyam / catasro vidyA vA = cAturvi(4)dyam / anena TyaNapra0 - ya / 'anuzatikAdInAm' (74 / 27) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / 'vyaJjanAt paJcamA'ntasthAyAH sarUpe vA' (1 / 3 / 47) yalopaH / evamagre'pi jJeyam / [traivaidyam ] trayo vedAH-tisro vidyA vA = traivaidyam / anena TyaNapra0 - ya / zeSaM pUrvavat / [trailokyam ] tri-loka udAharaNa mAMDaNI / trayANAM lokAnAM samAhAraH = trilokI / 'dvigoH samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk, iti vAkyaniSpattiH / triloka(kI) eva = trailokyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / [aikabhAvyam ] ekena bhavanam = ekabhAvaH / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / ekabhAva eva = aikabhAvyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / ekatvam / [dvaibhAvyam ] dvayorbhavanaM = dvibhAvaH / 'bhAvA-'koMH' (5 / 3 / 18) ghapra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / dvibhAva eva = dvaibhAvyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / dvitvam / [traibhAvyam ] trayANAM bhavanaM = tribhAvaH / 'bhAvA-'koMH' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / tribhAva eva = traibhAvyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhi: ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / tritvam / / [AnyabhAvyam ] anyabhAva eva = AnyabhAvyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / / - [sArvavaidyam ] sarvavidyaiva = sArvavaidyam / anena TyaNapra0 - ya / 'anuzatikAdInAm' (7 / 4 / 27) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) Aluk / 'vyaJjanAt paJcamA'ntasthAyAH sarUpe vA' (1 / 3 / 47) yalopaH / si-am / - [sArvalaukyam ] sarvaloka eva = sArvalokyam / anena TyaNapra0 - ya / 'anuzatikAdInAm' (7 / 4 / 27) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / / [SAguNyam ] SaS-guNa maNDyate / SaT ca te guNAH = SaDguNAH / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 176) Sa0 - Da0 / SaDguNA eva = SADguNyam / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / . [zailIyamAcAryasya ] zIlameva = zailI / anena TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'vyajjanAt taddhitasya' * (2 / 4 / 88) yaluk / idam prathamA si / 'ayamiyam puMstriyoH sau' (2 / 1 / 38) idamisaMDe iyam dezaH / AcAryasya / bhaiSajyA AnantyA AvasathyA aitihyazabdA yadi striyAM syustadA ajAdiSu draSTavyAH / 'ajAdeH' (2 / 4 / 16) ityanena - Apa bhavatItyarthaH, anyathA TyaNantatvAt 'aNajeyekaNa-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI syAt ||ch| prajJAdibhyo'N // 7 / 2 / 165 // [prajJAdibhyaH] prajJA(jJa) AdiryeSAM te = prajJAdayaH, tebhyaH = prajJAdibhyaH / paJcamI bhyas / For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 [ aN ] aN prathamA si / [prAjJaH, prAjJI kanyA ] pra 'jJAMz avabodhane' (1540) jJA / prajAnAtIti prajJa: / 'nAmyupAntya - prI-kR-gR-jJaH kaH ' (5/1/54) kapra0 a / 'iDet - pusi cA''to luk (4 / 3 / 94) Aluk / prajJa eva = prAjJaH / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / striyAM tu 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2|4|86 ) aluk / kanyA / [prAjJA kanyA ] prajJA asyAstIti prAjJA kanyA / prajJA zraddhA 'rcA - vRtterNa:' (7|2|33) Napra0 svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / 'At' (2|4|18) Appra0 [ vANijaH ] vaNigeva vANijaH / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH A / [ vidat ] viziSTA dantA yasya = vidat / 'vayasi dantasya datRH' (7|3 | 151) dantazabdasya datRdeza: - dat / [ SoDat ] SoDat iti 'ekAdaza- SoDaza - SoDan- SoDA - SaDDhA ' ( 3 / 2 / 91 ) ityanena nipAtyate / [ satvas ] satva 'aMsaN dRSTisamAhAre' ( satva uNAdayaH nipAtaH / = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / ) aMs / 'curAdibhyo Nic' (3|4|17) Nicpra0 / satvamaMsayati [ varivaskRta ] varivaszabdasya vatsakaSabhAbhyAmavyayatvapratipAdanAt kaskAditvam, tasya phalamidam / 'bhrAtuSputra- ' kaskAdayaH' (2|3|14) satvam / a / 'vRddhiH A / [ AgnIdhI AgnIdhrA vA zAlA ] agni 'Jiindhaipi dIptau' (1498) indhU / 'agniminddhe agnIdh / kvippra0 / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 45 ) naluk / 'aprayogIt ' (1|1|37 ) kvipluk / agnIdha iyam / 'gRhe'gnIdho raN dhazca' (6 / 3 / 174) raNpra0 ra / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / AgnIdhrA eva = AgnIdhrI / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / AgnIdhrA vA zAlA / [ sAdhAraNI sAdhAraNA vA bhUmiH ] sAdhAraNaM karoti / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3|4|42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) antyasvarAdilopaH / sAdhArayatIti sAdhAraNaH / ' nandyAdibhyo'naH' (5/1/52) anapra0 / 'NeraniTi' (4|3|83) NiclopaH / sAdhAraNa eva = sAdhAraNI- sAdhAraNA vA / anena aNpra0 a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / dvitIye 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A ||ch / zrotrauSadhi-kRSNAccharIra - bheSaja - mRge // 7 / 2 / 166 // [ zrotrauSadhikRSNAt ] zrotrazca oSadhizca kRSNazca = zrotrauSadhikRSNam, tasmAt / [ zarIrabheSajamRge ] zarIraM ca bheSajaM ca mRgazca = zarIrabheSajamRgam, tasmin / [ zrautraM zarIram, zrotramevAnyat ] zrotrameva = zrautraM zarIram / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / zrotramevAnyat / = [ auSadhaM bheSajam, oSadhirevAnyat ] oSadhireva auSadhaM bheSajam / anena aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / oSadhirevAnyat / = For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // 173 [kAo mRgaH, kRSNa evAnyaH] kRSNa eva = kArNo mRgaH / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / kRSNa evAnyaH ||ch|| . kamaNaH sAnTa / karmaNaH sandiSTe // 7 / 2 / 167 // [karmaNaH] karman paJcamI Gasi / [sandiSTe] sandiSTa saptamI Gi / anyenAnyo'nyasmai yadAha tvayedaM kartavyamiti tat sandiSTaM karma / [kArmaNaM karoti ] karmaiva = kArmaNaM karoti / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhi: A / .sandiSTaM karma karotItyarthaH / vazIkaraNamapi vRddhaparamparopadezAt kriyate iti kArmaNamucyate ||ch|| vAca ikaN // 7 / 2 / 168 // [vAcaH] vAc paJcamI Gasi / [ikarNa] ikaN prathamA si / anyenAnyo'nyasmai yAM vAcamAha sA sandiSTA vAk / [vAcikaM kathayati ] vAgeva = vAcikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / sandiSTaM vAcaM kathayatItyarthaH ||ch|| vinayAdibhyaH // 7 / 2 / 169 // [vinayAdibhyaH] vinaya AdiryeSAM te = vinayAdayaH, tebhyaH = vinayAdibhyaH / paJcamI bhyas / [vainayikam ] vinaya eva = vainayikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / / [sAmayikam] samaya eva = sAmayikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk ||ch|| upAyAddhasvazca // 7 / 2 / 170 // [upAyAt] upAya paJcamI Gasi / [hUsvazca] husva prathamA si / ca prathamA si / [aupayikam ] upAya = eva aupayikam / anena ikaNpra0 - ika-husvazca / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| mRdastikaH // 7 / 2 / 171 // [ mRdaH] mRd paJcamI Gasi / [tikaH ] tika prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ mRttikA ] mRd maNDyate / mRdeva = mRttikA / anena tikapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / sa-snau prazaste // 7 / 2 / 172 // [sasnau ] sazca snazca = sasnau / [prazaste ] prazasta saptamI Gi / [ mRtsA, mRtsnA] prazastA mRt = mRtsA, mRtsnA / rUpapratyayApavAdaH / anena sa-snapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'aghoSe prathamo'ziTaH' (1 / 3 / 50) da0 - ta0 / [ mRdrUpA] prazastA mRt = mRdrUpA / matAntare "tyAdezca prazaste rUpap" (7 / 3 / 10) rUpappra0 - rUpa0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch| ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM bRhadvattau taddhitasya SaSThaH pAdaH samAptaH / ch|| utsAhasAhasavatA bhavatA narendra !, dhArAvrataM kimapi tadviSamaM siSeve / yasmAt phalaM na khalu mAlavamAtrameva, zrIparvato'pi tava kandukakelipAtram // 1 // yadekazayyAM gatApi nArI nopabhujyate taddhArAvratamucyate // For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 175 // aham // // atha saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // prakRte mayaT // 7 // 3 // 1 // [prakRte ] prakRta saptamI ngi| [mayaT] mayaT prathamA si / prAcuryeNa prAdhAnyena vA kRtaM = prakRtam, tasmin / [annamayam ] annaM prakRtam = annamayam / anena mayaTpra0 - maya / [ghRtamayam ] ghRtaM prakRtaM = ghRtamayam / anena mayaTpra0 - maya / [dadhimayam ] dadhi prakRtaM = dadhimayam / anena mayaTpra0 - maya / [yavAgUmayI ] yavAgUH prakRtA = yavAgUmayI / anena mayaTpra0 - maya / 'aNajeyekaN-naJ' (2 / 4 / 20) GI / [yavAgUmayam ] ativarttante tyajanti svArthikAH prakRta(ti)liGgavacanAnIti yavAgUH prakRtA = yavAgUmayam / anena mayaTpra0 - maya / [ApUpikam, apUpamayam ] apUpAH prakRtAH = ApUpikam / 'kavaci-hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-apUpamayam / anena mayaTpra0 -maya / [zASkulikam, zaSkulImayam] zaSkulyaH prakRtAH = zASkulikam / 'kavaci-hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / evam-zaSkulImayam / anena mayaTpra0 - maya ||ch|| asmin // 7 / 3 / 2 // [asmin ] asmin saptamI Gi / sUtratvAt (lopaH) / [annamayaM bhojanam ] annaM prakRtamasmin = annamayaM bhojanam / anena mayaTpra0 - maya / [apUpamayaM parva] apUpAH prakRtA asmin = apUpamayaM parva / anena mayaTpra0 - maya / [vaTakamayI yAtrA] vaTakA prakRtA asyAM sA = vaTakamayI yAtrA / anena mayadapra0 - maya / 'aNajeyekaNa.' (2 / 4 / 20) GI / - For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ yavAgUmayI iSTiH ] yavAgUH prakRtA asyAM sA = yavAgUmayI iSTiH / anena mayaTpra0 maya / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / yavAgUzabdena khIrirucyate ||cha / tayoH samUhavacca bahuSu // 7|3 | 3 || 176 [ tayoH ] tad saptamI os / [samUhavat ] samUhe iva [ca] ca prathamA si / = samUhavat / 'tatra' (7|1|53) vatpra0 / [ bahuSu ] bahu saptamI sup / [ ApUpikam, apUpamayam ] apUpAH prakRtAH ApUpikam / anena vihitaH 'kavaci - hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14 ) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / evam apUpamayam / anena mayaTpra0 maya / = [ maudakikam, modakamayam ] modakAH prakRtAH = maudakikam / 'kavaci - hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14 ) ikaNp0 - ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam modakamayam / anena mayaTpra0 maya / [ zASkulikam, zaSkulImayam ] zaSkulyaH prakRtAH = zASkulikam / anena ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Iluk / evam - zaSkulImayam / anena mayaTpra0 maya / [ dhainukam, dhenumayam ] dhenu / dhenavaH prakRtAH dhainukam / 'dhenoranaJaH' (6 / 2 / 15) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH / 'RvarNovarNa- dosisusazazvadakasmAtta ikasyeto luk' (7|4|71) ikAraluk / evam - dhenumayam / anena mayaTpra0 maya / = [ ApUpikam, apUpamayaM parva ] apUpAH prakRtA asmin = ApUpikam / 'kavaci - hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14 ) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam apUpamayam / anena mayaTpra0 maya / = [ maudakikI, modakamayI pUjA ] modakAH prakRtA asmin maudakikI / anena ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / evam - modakamayI pUjA / anena mayaTpra0 - maya / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [gANikyA, gaNikAmayI yAtrA ] gaNikAH prakRtA asyAM yAtrAyAM = gANikyA / 'gaNikAyA NyaH' (6 / 2 / 17) Nyapra0ya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / evam - gaNikAmayI yAtrA / anena mayaTpra0 maya / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / [ azvIyA, azvamayI yAtrA ] azvAH prakRtA asyAM yAtrAyAm azvIyA / 'vA'zvAdIya:' ( 6 219 ) Iyapra0 / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / evam azvamayI yAtrA / anena mayaTpra0 maya / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI |cha || = nindye pAzap // 7 / 3 / 4 // [ nindye ] 'Nidu kutsAyAm' (311) Nid / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2 / 3 / 97) nid / 'uditaH svarAnno'ntaH' (4 / 4 / 98) no'ntaH / nindyata iti / 'RvarNa vyaJjanAd ghyaN' (5|1|17) ghyaNpra0ya, tasmin / For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ pAzap] pAzap prathamA si [ vaiyAkaraNapAza: ] vaiyAkaraNa mAMDaNIya / nindyo vaiyAkaraNaH vaiyAkaraNapAzaH / anena pAzapupra0 - pAza / [ chAndasapAza: ] chandas / chando'dhIte = chAndasaH / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / nindyaH chAndasaH = chAndasapAzaH / anena pAzapUpra0 pAza / pakAraH puMvadbhAvArtha: [kumArapAzA ] kumAra 'vayasyanantye' (2 / 4 / 21) GI 'asya DyAM luk' (224186) aluk kutsitA kumArI I kumArapAzA / anena pAzappra0 pAza 'kyaG mAni pittaddhite' (3250) puMvadbhAvaH GIgatetyarthaH / 'At' (2|4|18) Appra 0 A / [ kizorapAzA ] kizora 'vayasyanantye' kizorI = kizorapAzA / anena pAzappra0 'At' (2 / 4 / 18) ApUpra0 A // chA (2 / 4 / 21 ) GI 'asya luk (224186) aluk / kutsitA pAza / 'kyaG mAni - pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH-GIgatetyarthaH / prakRSTe tamap // 7 / 35 // [ prakRSTe] pra 'kRSat vilekhane' (1319) kRS / prakarSaNaM = prakRSTam / 'klIbe ktaH' (5|3|123) ktapra0 ta / 'tavargasya zcavarga-STavargAbhyAM yoge ca - TavargI' (1 / 3 / 60) ta0Ta0 / prakRSTamasyAsti / 'abhrAdibhyaH' (7|2|46) apra0 / 'avarNevarNasya' (7468) aluk tasmin / [ tamap] tamap prathamA si / = prakRSTaH prakarSo'tizaya: eka eva trINi nAmAni sa ca guNakriyayoreva na jAtidravyayoH / [ zuklatamaH ] sarve ime zuklA: / ayameSAM prakRSTaH zuklaH = zuklatamaH / anena tamappra0 [ zuklatamau ] sarve ime zuklA: / imAveSAM prakRSTau zuklau shukltmau| anena tamappra0 / [ zuklatamA: ] sarve ime zuklA: / ime eSAM prakRSTA: zuklA: = zuklatamA: / anena tamappra0 tama / jas / [ ADhyatamaH ] sarve ime ADhyAH / ayameSAM prakRSTaH ADhyaH = ADhyatamaH / anena tamappra0 - tama / [sukumAratamaH ] su 'kumAraN krIDAyAm' (1911) kumAra 'curAdibhyo Nic' ( 3 / 4 / 17) Nicpra0 / sukhena kumArayatIti sukumAra: / 'ac' (5|1|49) acpra0 a / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) NiclopaH / sarve ime sukumArAH / ayameSAM prakRSTaH sukumAraH = sukumAratamaH / anena tamappra0 tama / - 177 - For Personal & Private Use Only = tama / si / tama / au / / 1 tama / [ kArakatamaH ] sarve ime kArakAH / ayameSAM prakRSTaH kArakaH = kArakatamaH / anena tamappra0 [ sAdhakatamaH ] sarve ime sAdhakAH / ayameSAM prakRSTaH sAdhakaH = sAdhakatamaH / anena tamappra0 [ prakRSTatamaH ] sarve ime prakRSTAH / ayameSAM prakRSTaH prakRSTaH = prakRSTatamaH / anena tamappra0 - tama / gaurayaM yaH susannahanaH zakaTaM vahati susambaddhaH / etatprayogApekSayA agretanaprayoge prakarSapratIti gotama iti [ gotamo'yaM yaH sulakSaNaH zakaTaM sIraM ca vahati ] prakRSTo gauH = gotamo'yaM yaH sulakSaNaH zakaTaM sIraM ca vahati / prakRSTaguNaM ca dravyavatazcaitrAdeH paramArthatastamap na prApnoti bAhulakAtu bhavatIti tama / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [gotameyaM yA samAM samAM vijAyate strIvatsA ca] prakRSTA gauH = gotamA iyaM yA samAM samAM vijAyate / caitrarUpasya dravyasyApekSayA dravyAntaravastrAdi tatsamavAyinA sUkSmatvAdinA prakRSTaguNaM ca dravyavatazcaitrAdeH paramArthatastamap na prApnoti bAhulakAttu bhavatIti strIvatsA ceti strI vatsA yasyAH sA, tathA savatsetyukte saha vatsena vatsayA vA vartate iti saMzayaH / syAt / dravyAntarasamavAyinA ca prakRSTena guNena kRtvA prakRSTe dravye tadvataH pratyayo bhavati / [sUkSmavastratamaH ] atizayena sUkSmANi vastrANyasya = sUkSmavastratamaH / anena tamapra0 - tama / prakarSapratyayAntAcca prakarSasyApi prakarSavivakSAyAM pratyayo bhavati / yathA [yudhiSThiraH zreSThatamaH kurUNAm ] yudhiSThiraH / 'zaMsU stutau ca' (550) zaMs, prapUrva0 / prazasyata iti prazasyam / 'zaki-taki-caki-cati-yati-zasi-sahi-yaji-bhaji-pavargAt' (5 / 1 / 29) yapra0 / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 85) naluk / idaM prazasyaM(2), idamanayormadhye'tizayena prazasyaM = zreSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) iSThapra0 / 'prazasyasya zraH' (7 / 4 / 34) prazasyasthAne "zra"dezaH / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e / prakRSTaH zreSThaH = zreSThatamaH / anena tamapapra0 - tama / kuru / kurorapatyAni / 'du-nAdi-kurvit-kozalA-'jAdAvyaH ' (6 / 1 / 118) jyapra0 / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) lup / teSAM = kurUNAm / [sUkSmatamavastraH] prakRSTaM sUkSma = sUkSmatamam / anena tamapra0 - tama / sUkSmatamaM vastraM yasya saH = sUkSmatama [sUkSmavastratamaH ] prakRSTaH sUkSmavastraH = sUkSmavastratamaH / anena tamapra0 - tama / [bahvATyatamakaH ] prakRSTA ADhyAH = ADhyatamAH / anena tamappra0 - tama / bahava ADhyatamA yatra saH = bahvATyatamaH / bahvATyatama eva = bADhyatamakaH / svArthe kapra0 / dvayoH prakarSe tarapo vidhAnAt bahUnAM prakarSe'yaM vidhiH / [pradhAnatamo'yaM grAme] prakRSTaH pradhAnaM = pradhAnatamo'yaM grAme / anena tamapapra0 - tama / [ADhyatamo'yaM nagare] prakRSTaH ADhyaH = ADhyatamaH / anena tamapra0 , tama / - grAmapuruSayordvayoH prakarSe na prApnotIti kathamarthaH ? ekasminnapi nagare grAme vA nirdiSTe samudAye tadantargatAvayavAntarApekSayA prakarSe bhaviSyati / [mahatsarSapaM mahAn himavAniti] mahatsarSapamityatra prAdhAnyanAmatvAt puMstve prApte bAhulakAnapuMsakatvam, zuklApekSayA ca kRSNe mA bhUt tarap / adUraviprakarSe samAnaguNakriyayozca spardhA bhavati, na hi niSkadhanaH zataniSkadhanena spardhate / ADhyAbhirupau vA gantupAcakau vA / tathA ca tannimittaH prakarSo'pi nAsti / [ahiMsakaH zreyAn pApIyAn prANinAM hantA] prazasyasya sAdhanA pUrvalikhitA jJeyA / ayaM prazasya:(2), ayamanayormadhye'tizayena prazasyaH = zreyAn, ahiMsaka(:) / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasapra0 / 'prazasyasya zraH' (7 / 4 / 34) "zra"dezaH / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e / prathamA si / pApin maNDayate / prakRSTaH pApI = pApIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) / Iyaspra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / prANinAM hantetyatra tarabarthe Iyas / naitayoH parasparaM spardhA, kiM tarhi ? anyApekSA / zreyaH pApIyasoviSamaguNatvAt spardhAbhAve prakarSAbhAvAdityAzayaH / pakAraH puMvadbhAvArthaH - For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ zuklatamA zATI] zuklA / prakRSTA zuklA zuklatamA zATI / anena tamappra0 tama / 'kyaG - mAnipittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'At' (2|4|18) Appra0 A cha dvayorvibhajye ca tarap // 7|3|6 // = [dvayoH ] dvi saptamI os / [vibhajye ] 'bhajIM sevAyAm' (895) bhaj, vipUrva0 / vibhajyate sahi-yaji - bhaji-pavargAt' (5 / 1 / 29) yapra0, tasmin / [ca] ca prathamA si / [tarap] tarap prathamA si / anena tarappra0 - tara / [ paTutaraH] dvAvimau paTU, ayamanayormadhye prakRSTaH paTuH = paTutaraH / [ sukumArataraH ] dvAvimau sukumArau, ayamanayormadhye prakRSTaH sukumAraH [ pAcakatara: ] dvAvimau pAcakau, ayamanayormadhye prakRSTaH pAcakaH = pAcakataraH / anena tarapUpra0 - tara / sukumArataraH / anena tarappra0 tara / [ gotaro yaH zakaTaM vahati sIraM ca] dvAvimau gAvau ayamanayormadhye prakRSTo gau: gotaro yaH zakaTaM zI (sI) raM ca vahati / anena tarappra0 tara / = = [ gotarA yA samAM samAM vijAyate strIvatsA ca] dve ime gAvau iyamanayormadhye prakRSTA gauH tara / 'At' (2|4|18) Appra0 A / strIvatsA ca / tarappra yathauSadhirasAH sarve, madhunyAhitazaktayaH / avibhAgena varttante, tAM saMkhyAM tAdRzIM viduH // 1 // 179 vibhajyam / 'zaki- taki- cati-yati-zasi = [ dantAH snigdhatarAH ] dantAzca oSThau ca = dantauSTham / 'prANi- tUryAGgANAm' (3|1|137) ityanena ekatvam / dantauSThasya madhye snigdhatarAH / madhye iti arthakathanakAraNe bhaNito'sti mUlavAkye na / For Personal & Private Use Only [pANI sukumAratarau ] pANI ca pAdau ca = pANipAdam / 'prANi- tUryAGgANAm ' ( 3 / 1 / 137) ekatvam / pANipAdasya madhye = pANI sukumAratarau / abhedaikatvasaMkhyA iti zabdA vyAkhyAyate / na vidyate bhedo yasyAH sA = abhedA, sA cAsAvekatvasaMkhyA ca = abhedaikatvasaMkhyA / gotarA / anena caitreNa caitrAbhyAM caitrairvA bhUyate ityatra yA saMkhyA sA abhedaikatvasaMkhyeti / yadA itaretarayogastadA bahvarthaprakarSa iti tamabeva bhavati / [ parudbhavAn paTurAsIt paTutara aiSamaH ] parudbhavAn paTurAsIt paTutaraH aiSamaH / anena tarappra0 tara / vibhajye [ sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakA ADhyatarAH, abhirUpatarAH, sukumAratarAH ] sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakAH, ime ADhyAH, ime ADhyAH, amI amIbhyaH atizayena ADhyAH = ADhyatarAH / anena tarappra0 - tara / jas / ime abhirUpAH, ime abhirUpAH, amI amIbhyaH atizayena abhirUpAH = abhirUpatarAH / anena tarappra0 tara / s / ime sukumArAH (2), amI amIbhyaH atizayena sukumArAH = sukumAratarAH / anena tarappra0 tara / jas / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / sAMkAzyakAdiSu pATaliputrakAdInAmapravezAt vibhAgaH pRthagbhAvaH vibhajyasya ca vizeSaNamapyADhyAdyarthaH prakRSTaM vibhajyaM bhavati vizeSaNAt tataH pratyayaH / 180 [ gavAM kRSNA: [ gau: ] saMpannakSIratamA ( : ) ] gavAM kRSNAH prakRSTAH saMpannakSIrAH = saMpannakSIratamAH / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 - tama / vibhajyazca bhedarUpamApannAnAM bhavati, atra tu gotvena sarvA api kRSNA gAvo'bhinnAH / [ sAMkAzyakAnAM pATaliputrakANAM ca pATaliputrakA ADhyatamAH] sAMkAzyakAnAM pATaliputrakANAM ca pATaliputrakAH prakRSTAH ADhyAH = ADhyatamAH / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra 0 tama / jas / vibhajyagrahaNamadvitvArtham / [ zuklatarA zATI] zuklA iyamanayormadhye prakRSTA zuklA = zuklatarA zATI / anena tarappra0 tara / 'At' (2|4|18) Appra0 A / ||ch / kvacit svArthe // 73 // 7 // [ kvacit ] kvacit prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / ('avyayasya' (3|2|7) silup) / [ svArthe ] svArtha saptamI Gi / = [ abhinnatarakam ] abhinnameva abhinnatarakam / anena tarappra0 tara / anatyantaM abhinnataramabhinnatarakam / 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0 ka / [ upapannatarakam ] upapannameva = upapannatarakam / anena tarappra0 tara / upapanna (tara) meva tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0 ka / [ uccaistarAm ] uccaireva = uccaistarAm / anena tarappra0 tara si-am ||ch|| kiM-tyAdye'vyayAdasattve tayorantasyA''m // 73 // 8 // kiMtyAdye'vyayAt ] kiJca tyAdizca ezca avyayaM ca = kiMtyAdye'vyayam, tasmAt / asattvam, tasmin / [ asattve ] sIdato liGgaM (Gga) - saMkhye'sminniti sattvam / na sattvam = [ tayoH ] tad saptamI os / [ antasya ] anta SaSThI Gas / [ Am] Am prathamA si / [ kiMtarAM pacati ] idamanayoratizayena kiM pacati = kiMtarAM pacati / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 tara / anena antasya Am / [ kiMtamAM pacati ] idameSAmatizayena kiM pacati = kiMtamAM pacati / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappratam / anena antasya Am / prathamA si / 'avyayasya' (72|7) / silup / = upapannatarakam / 'tAt [ pacatitarAm ] dvAvimau pacataH, ayamanayoratizayena pacati = pacatitarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 - tara / anena antasya Am / [ pacatitamAm ] sarve ime pacanti, ayameSAM prakRSTaM pacati = pacatitamAm / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 - tama / anena antasya Am / ma0 vRttau abhinnameva abhinnatarakam / 'yAvAdibhyaH kaH' (7|3|15) ka pra0 / Wan For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ pUrvAhNetarAM bhuGkte ] pUrvamahnaH "ahna" dezazca tasmin / dvayormadhye prakRSTaM pUrvAha anena antasya Am / 'kAlAt tana-tara-tama- kAle' (3 / 2 / 24) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / = = [ pUrvAhNatamAM bhuGkte ] pUrvamahnaH pUrvAhNaH / 'sarvAM - 'za saMkhyA- 'vyayAt (7|3|118) aTsamAsAntaH "ahna"dezazca, tasmin / eSAM madhye prakRSTaM pUrvAhaNe = pUrvAhNatamAm / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 tama / anena antasya Am / kAlAt tana-tara-tama-kAle' (3 / 2 / 24) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / 4 [ aparAhNetarAm ] dvayormadhye prakRSTaM aparAhNe = aparAhNetarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 - tara / anena antasya Am / 'kAlAt tana-tara-tama- kAle' ( 3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / [ aparAhNetamAm ] eSAM madhye prakRSTaM aparAhaNe = aparAhNetamAm / 'prakRSTe tamap' (7|4|5) tamappra0 - tama / anena antasya Am / ''kAlAt tana-tara-tama- kAle' ( 3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / pUrvAhNaH / 'sarvAM - 'za - saMkhyA - 'vyayAt ' ( 7|3|118) aTsamAsAntaH pUrvAhaNetarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 - tara / [ prAhNetarAm ] prakRSTamahnaH = prANa: / 'sarvAM - 'za - saMkhyA -'vyayAt' (7|3|118) aTsamAsAntaH "ahna" dezazca, tasmin / dvayormadhye prakRSTaM prAhaNe = prAhaNetarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 tara / anena antasya Am / 'kAlAt tana0' ( 3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / = = [ prAhNetamAm ] prakRSTamahnaH prAhNaH / 'sarvAM -'za - saMkhyA - 'vyayAt' (7|3|118) aTsamAsAntaH "ahna"dezazca, tasmin / eSAM madhye prakRSTaM prAhaNe prAhaNetamAm / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 tama / anena antasya Am / 'kAlAt tana0' (3|2|24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / [ pragetarAm ] dvayormadhye prakRSTaM prage = pragetarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 tara / anena antasya Am / 'kAlAt tana0 ' ( 3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / 181 [ agretarAm ] dvayormadhye prakRSTaM agre alupsamAsaH / - [ pragetamAm ] eSAM madhye prakRSTaM prage = pragetamAm / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappratama / anena antasya Am / 'kAlAt tana0' (3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / agretarAm / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 3 / 24) ityAdinA saptamyA = - [ agretamAm ] eSAM madhye prakRSTaM agre = agretamAm / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappratam / anena antasya Am / 'kAlAt tana tara0' (3 / 2 / 24 ) ityAdinA saptamyA alupsamAsaH / agrezabdo'pi kAlavAcI, athavA vibhaktyartho na draSTavyam, tatprakarSe'tra taraptamapau / For Personal & Private Use Only [jetara:] 'jiM abhibhave' (8) ji / jayatIti je / 'man van- kvanip -vic kvacit' (5 / 1 / 147) vicpra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'aprayogIt ' (1 / 1 / 37) viclopaH / dvayormadhye prakRSTe je = jetaraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (73 / 6) tarappra0 tara / avyaya - [ nitarAm ] ni eva = nitarAm / 'kvacit svArthe' (7|3|7) tarappra0 tara / anena antasya Am / [ sutarAm ] su eva = sutarAm / 'kvacit svArthe' (7|3|7) tarappra0 tara / anena antasya Am / [ atitamAm ] bahUnAM madhye prakRSTA'ti = atitamAm / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappratama / anena antasya Am / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ atIvatarAm ] atIva eva = atIvatarAm / 'kvacit svArthe' (7 / 3 / 7) tarappra0 tara / anena antasya Am / tara / anena antasya Am / tara / anena antasya Am / [ natarAm ] na eva = natarAm / 'kvacit svArthe' (7 / 3 / 7) tarappra0 [ uccaistarAm ] uccaireva = uccaistarAm / 'kvacit svArthe' (7 / 3 / 7) tarappra0 [ uccaistamAm ] bahUnAM madhye uccairuccaistamAm / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 [ zIghrataraM gacchati ] dvayormadhye prakRSTaM zIghraM zIghrataram / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / gacchati / tama / anena antasya Am / tara / [ kiMtaraM dAru ] dvayormadhye prakRSTaM kiM = kiMtaram / 'dvayorvibhajye ca tarap' (73 / 6) tarappra0 - tara 1 182 = [ uccaistara:, uccaistamo vRkSaH ] uccaistaraH pUrvavat / agretane pUrvavat / [ uttara: ] ut maNDyate / ayamanayormadhye prakRSTa utkRSTa Urdhvo vA = uttaraH | [uttamaH ] eSAM madhye prakRSTa utkRSTa Urdhvo vA = uttama: / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama ||chaa guNAGgAd veSThesU // 7 / 3 / 9 // [ guNAGgAt ] guNo'GgaM-pravRttinimittaM yasya saH = guNAGgastasmAt / [vA ] vA prathamA si / [ iSTheyasU ] iSTazca Iyasu ca = iSTheyasU / au / 'iduto'stre dUt ' (1 / 4 / 21 ) U / yaH zabdo guNamabhidhAya dravye varttate sa guNAGgaH / tamabarthe iSTaH / [paTiSThaH, paTutama: ] ayameSAmatizayena paTuH = paTiSThaH / anena iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) uluk / evampaTutamaH / prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 - tama / [paTiSThau, paTutamau ] imAveSAmatizayena paTU paTiSThau / evam-paTutamau / = [paTiSThAH paTutamA: ] ime eSAmatizayena paTavaH uluk / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama / [ laghiSThaH, laghutamaH ] ayameSAmatizayena laghuH uluk / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama / paTiSThAH paTutamAH / anena iSThapra0 / ' trantyasvarAdeH' (7|4|43) = laghiSThaH, laghutamaH / anena iSThapra0 / ' trantyasvarAdeH' (7|4|43 ) [ gariSThaH, gurutamaH ] ayameSAmatizayena guruH = gariSThaH / anena iSThapra0 / priya sthira - sphiroru-guru- bahula-tRpradIrgha-vRddha-vRndArakasyemani ca prA-sthA- sphA- vara - gara - baMha- trapa - drAgha - varSa-vRndam' (7|4|38) ityAdinA guroH " gara"dezaH / evam gurutamaH / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama / [pradiSThaH, mRdutama: ] ayameSAmatizayena mRduH pradiSThaH / anena iSThapra0 / 'pRthu-mRdu- bhRza- kRza- draDha - parivRDhasya Rto raH' (7|4|39) ratvam / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / evam - mRdutamaH / tarabarthe Iyasu: = [ paTIyAn, paTutara:] ayamanayormadhye'tizayena paTuH = paTIyAn / anena Iyasupra0 Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / prathamA si / 'RduditaH' (1|4|70 ) no'ntaH / 'nsmahato:' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / evam - paTutaraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (73 / 6) tarappra0 tara / For Personal & Private Use Only - Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 183 [garIyAn, gurutaraH] ayamanayormadhye'tizayena guruH = garIyAn / anena Iyasupra0 - Iyas / 'priya-sthirasphiroru-guru-bahula-tRpra-dIrgha-vRddha-vRndArakasyemani ca prA-sthA-sphA-vara-gara-0' (7 / 4 / 38) ityAdinA guroH "gara"deza / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'smahatoH' (12486) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / evam-gurutaraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarapra0 - tara / [laghIyAn, laghutaraH] ayamanayormadhye'tizayena laghuH = laghIyAn / anena Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) ulopaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghaGayAba' (1 / 4 / 70) siluk / evam-laghutaraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / [pradIyAn, mRdutaraH] ayamanayormadhye'tizayena mRduH = pradIyAn / anena Iyasupra0 - Iyas / 'pRthu-mRdu-bhRzakRza-draDha-parivRDhasya Rto raH' (7 / 4 / 39) ratvam / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) ulopaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / evam-mRdutaraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (73 / 6) tarappra0 - tara / [parudbhavAn paTurAsIt paTIyAnaiSamaH, paTutaraH] parudbhavAn paTurAsIt, dvayormadhye paTuH = paTIyAnaiSamaH / anena Iyasupra0, - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) ulopaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghajhyAba' (1 / 4 / 45) siluk / evam-paTutaraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 36) tarappra0 - tara / - [mAthurebhyaH pATaliputrakAH paTIyAMsaH, paTutarAH] mAthurebhyaH pATaliputrakAH, ime eSAmatizayena paTavaH = paTIyAMsaH / anena Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) ulopa: / prathamA jas / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'smahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / evam-paTutarAH / 'dvayovibhajye ca tarapa' (7 / 3 / 6) tarapra0 - tara / jas / [gotamaH ] pUrvavat sAdhyaH / [gotaraH] pUrvavat sAdhyaH / [pAcakataraH] pUrvavat sAdhyaH / [pAcakatamaH ] pUrvavat sAdhyaH / [dantAH snigdhatarAH ] pUrvavat sAdhyaH / [parudbhavAn vidvAnAsIt aiSamo vidvattaraH] parudbhavAn 'vidak jJAne' (1099) vid / vettIti vidvAn / 'vA vetteH kvasuH' (5 / 2 / 22) kvasupra0 - vas / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'smahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghayAb' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1689) saluk / AsIt / dvayormadhye vidvAn = vidvattaraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / 'saMs-dhvaMs-kvassanaDuho daH' (221168) sa0 - da0 / 'aghoSe prathamo'ziTaH' (1 / 3 / 50) da0 - ta0 / atra jAtikriyAGgatvAnna bhavati / - [zuklatamam, zuklataraM rUpam ] prakRSTaM zuklaM = zuklatamaM rUpam / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 - tama / atra hi guNa eva vRttirna tadupasarjane dravya iti na bhavati / IyasorukAra uditkAryArthaH [paTIyasI] paTu / svarAduto guNAdakharoH' (2 / 4 / 35) ngii| iyamanayormadhye paTvI = paTIyasI / anena Iyasupra0 - Iyas / 'jAtizca Ni-taddhitaya-svare' (3 / 2 / 51) puMvadbhAvaH / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / tyAdezca prazaste rUpap // 7 / 3 / 10 // [tyAdezca ] tirAdiryasya saH = tyAdiH, tasmAt / ca prathamA si / [prazaste] prazasta saptamI Gi / [rUpap] rUpap prathamA si / [pacatirUpam ] prazastaM pacati = pacatirUpam / anena rUpappra0 - rUpa / [pacatorUpam] prazastaM pacataH = pacatorUpam / anena rUpappra0 - rUpa / tyAdyantAnAM kriyApradhAnatvAttasyAzca sAdhyatvena liGgasaMkhyAbhyAmayogAt rUpabantasyautsargikamekavacanaM napuMsakaliGgaM ca bhavati / [vaiyAkaraNarUpaH ] prazasto vaiyAkaraNaH = vaiyAkaraNarUpaH / anena rUpappra0 - ruup| / [paNDitarUpaH] prazastaH paNDitaH = paNDitarUpaH / anena rUpapapra0 - rUpa / [vRSalarUpo'yamapi palANDunA surAM pibet] prazasto vRSalaH = vRSalarUpaH / anena rUpappra0 - rUpa ! ayamapi palANDunA surAM pibet / 'sambhAvane'lamarthe tadarthAnuktau' (5 / 4 / 22) ityAdinA saptamI / [dasyurUpo'yamapyakSNoraJjanaM haret ] pazasto dasyuH = dasyurUpaH / anena rUpappra0 - rUpa / ayamapyakSNoraJjanaM haret / [paTutamarUpaH ] prazastaH paTutamaH = paTutamarUpa: / anena rUpappra0 - rUpa / [paTutararUpaH] prazastaH paTutaraH = paTutararUpaH / anena rUpappra0 - rUpa / [zobhanarUpAH ] zobhana 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / prazastAH zobhanAH = zobhanarUpAH / anena rUpapra0 - rUpa / jas / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / [darzanIyarUpA] darzanIya 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / prazastA darzanIyA = darzanIyarUpA / anena rUpappra0 - rUpa / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH ||ch|| atamabAderISadasamApte kalpap-dezyap-dezIyar // 7 / 3 / 11 // [atamabAdeH ] tamap Adiryasya saH = tamabAdiH, na tamabAdiratamabAdistasmAt / [ISadasamApte ] ISadasamAptaH = ISadasamAptastasmin / [kalpapadezyapdezIyar ] kalpap ca dezyap ca dezIyar ca = kalpapdezyapdezIyar / tyAdezceti varttate / padArthAnAM pUrNatA samAptiH, sA kiJcidUnA ISadasamAptiH / [pacatikalpam, pacatidezyam, pacatidezIyam ] ISadasamAptaM pacati = pacatikalpam, pacatidezyam, pacatidezIyam / anena kalpap-dezyap-dezIyapra0 - kalpa-dezya-dezIya / si-am / [pacataHkalpam, pacatodezyam, pacatodezIyam] ISadaparisamAptaM pacataH = pacata:kalpam, pacatodezyam, pacatodezIyam / anena kalpap-dezyapa-dezIyapra0 - kalpa-dezya-dezIya / si-am / For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // pacantikalpam, pacantidezyam, pacantidezIyam ] ISadaparisamAptaM pacanti pacantidezIyam / si-am / [ pakSyatikalpam ] ISadaparisamAptaM pakSyati = pakSyatikalpam / anena kalpappra0kalpa / [ apAkSItkalpam ] ISadaparisamAptaM apAkSIt pUrvavannapuMsakatvamekavacanaM ca / idameva tyAdigrahaNaM jJApakam - zeSastaddhito nAmna eva bhavati / [ paTukalpaH, paTudezyaH, paTudezIyaH ] ISadasamAptaH paTuH dezyap-dezIya0 - kalpa-dezya - dezIya / = = = = = apAkSItkalpam / anena kalpapupra0 ->> kalpa | [ kArakakalpaH, kArakadezyaH, kArakadezIyaH ] ISadaparisamAptaH kArakaH kArakadezIyaH / anena kalpap-dezyap - dezIyapra0kalpa - dezya - dezIyapra0 / [kRtakalpam ] ISadaparisamAptaM kRtaM = kRtakalpam / anena kalpappra0 - kalpa / si-am / [ bhuktadezyam ] ISadaparisamAptaM bhuktaM bhuktadezyam / anena dezyappra0dezya / si-am / [ guDakalpA drAkSA, guDadezyA, guDadezIyA ] ISadasamApto guDaH = guDakalpA drAkSA / guDadezIyA / anena kalpap-dezyap-dezIyapra0 - kalpa-dezya-dezIya / 'At' (2|4|18) Appra 0 = [ payaskalpA yavAgUH] payas maNDyate / ISadaparisamAptaM payaH = payaskalpA yavAgUH / anena kalpappra0 - kalpa | 'so ruH' (2 / 1 / 72 ) sa0ra0 / 'pratyaye' (236) ityanena ra0 sa0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / [ candrakalpaM mukham ] ISadaparisamApta: (saM) candraM = candrakalpaM mukham / anena kalpappra0kalpa / [ tailakalpA prasannA ] ISadaparisamAptaM tailaM = tailakalpA prasannA / anena kalpappra0kalpa / 'At' (2|4|18) Appra0 A / yadutaH svArthikAH pratyayAH kecit prakRtiliGgAnyativarttante-tyajantItyarthaH / yathA kuTIra: / 'kuTI - zuNDAd raH' (7|3|47) rapra0 / [kuTIra: ] hrasvA kuTI [ zuNDAra : ] hrasvA zuNDA = zuNDAraH / 'kuTI - zuNDAd ra:' ( 7|3|47) rapra0 / [zamIruH, zamIra: ] hUsvA zamI zamIruH, zamIra: / 'zamyA ru-rau' (7 / 3 / 48) ru-rapra0 / [ daivatam ] devasya bhAvaH karma vA = devatA / 'bhAve tva - tal' (7|1|55) talpra0ta / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / devataiva = daivatam / 'prajJAdibhyo'N' (7 / 2 / 165) aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / 185 pacantikalpam, pacantidezyam, paTukalpaH, paTudezyaH, paTudezIyaH / anena kalpap [ aupayikam ] upAya eva = aupayikam / 'upAyAchrasvazca' (7 / 2 / 170) ikaNpra0 ika hrasvaH / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only = kArakakalpaH, kArakadezyaH, evam - guDadezyA, A / [ auSadham ] oSadhireva = auSadham / 'zrotrauSadhi - kRSNAccharIra- bheSaja-mRge' (7/2/166) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / - pakArasyAkArasya Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [vAcikam ] vAca / sandiSTA vAk = vAcikam / 'vAca ikaN' (7 / 2 / 168) ikaNpra0 - ika / kecittu nAtivartante-na tyajantItyartha: [yAvakaH] 'yuk mizraNe' (1080) yu / yavanaM = yavaH / 'yuvarNa-vR-dR-vaza-raNa-gamRd-grahaH' (5 / 3 / 28) alpra0 - a / 'nAmino guNo'kGi ti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / yavAnAM vikAraH = yAvaH / . "vikAre' (6 / 2 / 30) aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / yAva eva = yAvakaH / 'yAvAdibhyaH kaH' (7 / 3 / 15) kapra0 / [maNikaH] maNireva = maNikaH / 'yAvAdibhyaH kaH' (7 / 3 / 15) kapra0 / [bRhatikA] bRhatI / bRhatyeva = bRhatikA / 'tanu-putrA-'Nu-bRhatI-zUnyAt sUtra-kRtrima-nipuNA-''cchAdana-rikte'. (73 / 23) kapra0 / 'jhyAdIdUtaH ke (2 / 4 / 104) husvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [ mRttikA ] mRdeva = mRttikA / 'mRdastikaH' (7 / 2 / 171) tikapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [kAsUtarI] husvA kAsU = kAsUtarI / 'kAsU-goNIbhyAM taraT' (7 / 3 / 50) taraTpra0 - tara / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [goNItarI] husvA goNI = goNItarI / 'kAsU-goNIbhyAM taraT' (7 / 3 / 50) taraTpra0 - tara / 'aNaMjeyekaN0' . . (2 / 4 / 20) DI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / _ [vyAvakrozI] vi-ava 'kruzaM AhvAna-rodanayoH' (986) kruz / vyavakrozanaM = * vyavakrozaH / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / vyavakroza eva = vyAvakrozI / 'nityaM ja-jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) ngii| [vyAvahAsI] vi-ava 'hase hasane' (545) has / vyavahasanaM = vyavahAsaH / 'vyatihAre'nIhAdibhyo H' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'JNiti' (4 / 350) upAntyavRddhiH A / vyavahAsa eva = vyAvahAsI / 'nityaM tra-jino'Na' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) ngii| [paTukalpatamaH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTukalpa: / anena kalpappra0 - kalpa / prakRSTaH paTukalpaH = paTukalpatamaH / 'prakRSTe tamap' (73 / 5) tamappra0 - tama / [paTukalpataraH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTukalpa: / anena kalpappra0 - kalpa / dvayormadhye prakRSTaH paTukalpa: = paTukalpataraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / [paTudezyatamaH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTudezyaH / anena dezyappra0 - dezya / prakRSTaH paTudezya: = paTudezyatamaH / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 - tama / [paTudezyataraH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTudezyaH / anena dezyappra0 - dezya / dvayormadhye prakRSTaH paTudezyaH = padezyataraH / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / [paTukalparUpaH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTukalpaH / anena kalpappra0 - kalpa / prazastaH paTukalpaH = paTukalparUpaH / 'tyAdezca prazaste rUpap' (7 / 3 / 10) rUpappra0 - rUpa / For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 187 [paTudezyarUpaH] ISadaparisamAptaH paTuH = paTudezyaH / anena dezyappra0 - dezya / prazastaH paTudezyaH = paTudezyarUpaH / 'tyAdezca prazaste rUpap' (7 / 3 / 10) rUpappra0 - rUpa / pakArau puMvadbhAvArtho / [darzanIyakalpA] darzanIyA maNDyate / ISadaparisamAptA darzanIyA = darzanIyakalpA / anena kalpapapra0 - kalpa / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [darzanIyadezyA] darzanIyA maNDyate / ISadaparisamAptA darzanIyA = darzanIyadezyA / anena dezyappra0 - dezya / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [straunadezIyA, paJcamadezIyA] srughno devatA asyA sA = sraughnI / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / atrApi puMvadarthaH pakAraH kriyatAm / kiM karaNena ? satyam, 'taddhitA'kakopAntya-pUraNyAkhyAH' (3 / 2 / 54) iti pUraNIpratyayAntatvAt paJcamadezIyetyatra puMvadbhAvasya niSedhaH prApnoti sa mA bhUditi karaNam / paJcan / paJcAnAM pUraNI = paJcamI / 'no maT' (7 / 1 / 159) maTapra0 - ma / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1291) naluk / ISadasamAptA sraunI = sraughnadezIyA / ISadasamAptA paJcamI = paJcamIdezIyA / anena dezIyapra0 - dezIya / anayoH 'taddhitaH svaravRddhiheturarakta-vikAre' (3 / 2 / 55) -'taddhitA'kakopAntya-pUraNyAravyAH' (3 / 2 / 54) ityAbhyAM niSiddho'pi 'riti' (3 / 2 / 58) ityanena puMvadbhAvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| nAmnaH prAgbahurvA // 7 / 3 / 12 // [nAmnaH ] nAman paJcamI Gasi / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [prAg] prAg prathamA si / [bahuH] bahu prathamA si / [vA] vA prathamA si / paJcamyarthadvitIyamAnatvAt asya bahoH pratyayatvAt 'paraH' (7 / 4 / 118) iti tu paribhASA atra prAggrahaNena bAdhyate / evaM sarvAdirityatrApi / [bahupaTuH] ISadasamAptaH paTuH = bahupaTuH / anena pUrvaM bahupratyayaH / [ bahumRduH] ISadasamApto mRduH = bahumRduH / anena bahupra0 / [ bahubhuktam ] ISadasamAptaM bhuktaM = bahubhuktam / anena bahupra0 / [ bahupItam ] ISadasamAptaM pItaM = bahupItam / anena bahupra0 / [bahuguDo drAkSA] ISadasamAptaH guDaH = bahuguDo drAkSA / anena pUrvaM bahupra0 / [ bahutailaM prasannA ] ISadasamAptaM tailaM = bahutailaM prasannA-vAruNI surA / anena pUrvaM bahupra0 / [bahupayo yavAgUH] ISadasamAptaM payaH = bahupayo yavAgUH / anena pUrvaM bahupra0 / [ bahucandro mukham ] ISadasamAptazcandraH = bahucandro mukham / anena pUrvaM bahupra0 / nAmagrahaNaM tyAdyantanivRttyartham ||ch| For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 [na] na prathamA si / [tamabAdiH ] tamap Adiryasya saH = tamabAdi: / 'dhuTastRtIyaH' (22176) pa0- ba0 / [ kapa: ] kap paJcamI Gasi / [ acchinnAdibhyaH ] chinna AdiryeSAM te = chinnAdayaH / na chinnAdayaH = acchinnAdayaH, tebhyaH acchinnAdibhyaH / paJcamI bhyas / [paTukaH] ayameSAM prakRSTaH - kutsito - 'lpo 'jJAto vA paTukaH / 'kutsitA - 'lpA - 'jJAte' (7 / 3 / 33) kappra0 -ka / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / na tamabAdiH kapo'cchinnAdibhyaH // 7 / 3 / 13 // [ paTukaH ] ayamanayormadhye prakRSTaH paTukaH / [ paTutamakaH ] prakRSTaH paTuH = paTutamaH / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama / ayameSAmatizayena kutsitaH paTutama: = paTutamakaH / 'kutsitA - 'lpA - 'jJAte' (7 / 3 / 33) kappra0 - ka / [ paTutarakaH] ayamanayormadhye'tizayena paTuH = paTutaraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7|3|6) tarappra0 tara / kutsitaH paTutaraH paTutaraka: / 'kutsitA - 'lpA0' (7 / 3 / 33) kappra0 ka / = [ paTurUpakaH] prazastaH paTuH = paTurUpaH | 'tyAdezca prazaste rUpap' (7 / 3 / 10) rUpapapra0 rUpa / kutsitaH paTurUpaH = paTurUpakaH / kutsitA - 'lpA - 'jJAte' (7|3|33) kappra0 ka / ayameSAM ayamanayorvA madhye prakRSTaH paTuH = paTurUpakaH / na kazcit pratyayaH sarvatra / = = [ paTukalpakaH, paTudezyakaH, paTudezIyakaH ] ISadasamAptaH paTuH = paTukalpaH, paTudezyaH, paTudezIyaH / 'atamabAderISadasamApte kalpap-dezyap-dezIyar' (73 / 11) kalpap-dezyap - dezIyapra0 kalpa-dezya-dezIya / kutsito -'lpo 'jJAto vA paTukalpaH paTudezyaH paTudezIyo vA = paTukalpakaH, paTudezyakaH, paTudezIyakaH / 'kutsitA'lpA-'jJAte' (7 / 3 / 33) kappra0 ka / ayameSAM ayamanayorvA madhye prakRSTaH paTuH paTukalpakaH, paTudezIyakaH / na kazcit pratyayaH / = [ kuTIratamaH ] hrasvA kuTI kuTIra: / 'kuTI - zuNDAd ra:' ( 7|3|47) rapra0 / ayameSAM madhye prakRSTaH kuTIra: kuTIratama: / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 tama / ->> [ lohitakatamo maNi: ] lohita eva = lohitakaH / 'lohitAnmaNau' ( 7 / 3 / 17) kapra0 / prakRSTo lohitakaH lohitakatamo maNiH / prakRSTe tamap (7|3|5) tamappra0 tama / = [ lohitakatamamakSi kopena ] lohitameva lohitakam / 'raktA - 'nityavarNayoH' (7|3|18) kapra0 / prakRSTaM lohitakaM lohitakatamamakSi kopena / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 tama / si-am / [ chinnakatamaH: ] kutsito - 'lpo 'jJAto vA chinnaH = chinnakaH / kutsitA - 'lpA - 'jJAte (7 / 3 / 33) kappra0 ka / ayameSAmatizayena chinnakaH = chinnakatamaH / 'prakRSTe tamap' (735) tamappra0 tama / [ chinnakataraH] dvayormadhye prakRSTaH chinnakaH = chinnakataraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / For Personal & Private Use Only = Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [chinakarUpaH] prazasta chinakaH chinnakarUpaH | 'tyAdezca prazaste rUpap' (a3|10) rUpapupra0 - rUpa | [ chinnakakalpaH ] ISadaparisamAptaH chinnakaH = chinnakakalpaH / 'atamabAderISadasamApte0' (7|3|11) kalpappra0 kalpa cha / [ anatyante ] na atyantam = anatyantam, tasmin / [ chinnakam ] anatyantaM chinnaM = chinnakam / idameSAM prakRSTaM chinnaM = chinnakam / idamanayoH prakRSTaM chinnaM chinnakam / 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0 - ka / [ bhinnakam ] anatyantaM bhinnaM = bhinnakam / idameSAM prakRSTaM bhinnaM = bhinnakam / idamanayoH prakRSTaM bhinnaM = bhinnakam | 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7 / 3 / 56) kappra0 - ka / = [ chinnatamakam ] prakRSTaM chinnaM chinnatamam / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 tama / anatyantaM chinnatamaM chinatamakam / 'vAt tamavAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0ka si am / anatyante / / 7 / 3 / 14 / / [ bhinnatamakam ] prakRSTaM bhinnaM / bhinnatamam / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 bhinnatamakam / 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kapUpra0ka / si-am / [ chinnatarakam ] dvayormadhye prakRSTaM chinnaM = chinnataram / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 tara / anatyantaM chinnataraM = chinnatarakam / 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0 - ka / si-am / tama / anatyantaM bhinnatamaM = tasmAt / 189 = [ bhinnatarakam ] dvayormadhye prakRSTaM bhinnaM bhinntrm| 'dvayorvibhajye ca tarap' (7236) tarappra0 tara anatyantaM bhinnataraM = bhinnatarakam / 'ktAt tamabAdezcAnatyante' (7|3|56) kappra0 - ka / si-am ||ch yAvAdibhyaH kaH // 7 / 3 / 15 // [ yAvAdibhyaH ] yAva AdiryeSAM te yAvAdayaH tebhyaH yAvAdibhyaH paJcamI bhyas / = [ kaH ] ka prathamA si / [ yAvaka: ] yAva eva = yAvakaH / anena kapra0 / [ maNika: ] maNireva maNikaH anena kapra0 / = / [ avikaH] avireva = = avikaH / anena kapra0 / [kumArIkrIDaneyasoH ] kumArINAM krIDanaM gaNo'tra / [ lAtra ] lAturdharmya = lAva 'RnarAderaN' (6|4|51) aNpra0 a Rto rastaddhite' (11226) 0 0 / [ bhinnatarakam ] bhinnataramevabhinnatarakam / anena kapra0 / = [ bahutarakam ] dvayormadhye bahu bahutaram / 'dvayorvibhajye ca tarap' ( 736) tarappra0 tara bahutarameva bahutarakam / anena kapra0 // kumArIkrIDaneyasoH // 7 / 3 / 16 // = kumArIkrIDanam / kumArIkrIDanaM ca Iyasu ca = kumArIkrIDane For Personal & Private Use Only = = Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 [ kanduka: ] kandureva = kandukaH / anena kapra0 / [ utkaNThakaH ] ut-UrdhvaH kaNThaH = utkaNThaH / utkaNTha eva = utkaNThakaH / anena kapra0 / ghaTAdikaNThaH / [ girikaH ] girireva = girikaH / anena kapra0 / daDau bhaNyate / samudgakaH / anena kapra0 / dolikA / anena kapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 A / I0 / [ samudgakaH ] samudga eva = = [ dolikA ] dolA / dolaiva 'iccA'puMso'nitkyAppare' (2|4|107) A0 [ bhramarakaH ] bhramara eva = bhramarakaH / anena kapra0 / [ zRGgakam ] zRGgameva = zRGgakam / anena kapra0 / T [ zreyaskaH ] zreyas maNDyate zreya eva (236) ra0 sa0 / [ jyAyaskaH ] vRddha mnnddyte| dvayormadhye prakRSTo vRddhaH prazasyo vA 'guNAGgAd veSTheyasau (sU)' (73 / 9) Iyasupra0 - Iyas / 'vRddhasya ca jya:' ( 7|4|35) vRddhazabdasya jyadeza: Iyaspratyayasya IkArasya AkArazca / jyAyAneva jyAyaska: / anena kapra0 / 'so ru' (2172) sa0ra0 / 'pratyaye' (2|3|6) ra0 sa0 / = [ lohitAt ] lohita paJcamI Gasi / [maNau ] maNi saptamI Gi / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane azAtakartRkAyAM buNDikAyAM / zreyaskaH anena kapra0 / so ru' (21 / 72) sa0 20 / 'pratyaye' [ bhUyaskaH ] bahu maNDyate / dvayormadhye prakRSTo bahuH = bhUyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) Iyasupra0 Iyas / 'bhUrluk cevarNasya' (7|4|41) bahusthAne "bhU" deza: - Iyasa Ilopazca / bhUyAneva Iyasa Ilopazca / bhUyAneva bhUyaskaH anena kapra0 / 'so ru: ' (2172) sa0ra0 'pratyaye' (236) 20s0||ch / / lohitAnmaNI / / 7 / 3 / 17 / / [ lohitako maNiH ] lohita eva = lohitako maNiH / anena kapra0 / "praznistithyazanI maNiH" ityAdinA puMstrIliGga ityuktaM liGgAnuzAsane / 'nAmagrahaNe liGgaviziSTasyApi grahaNam' (nyA0 saM0 vakSa0 ( 1 ) / sUtra16 ) ) iti nyAyAt / [ lohinikA maNiH ] lohita / zyetaita-harita bharata rohitAd varNAt to nakSa' (22436) DI ta0] "na" dezazca / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / lohinyeva = lohinikA maNiH / anena kapra0 / 'yAdIdUtaH ke' (2|4|104) hrasvaH / - = = = [ lohitikA maNiH ] lohitA / lohitaiva = lohitikA anena kapra0 'iccA'puMso'nitkyApare' (2|4|107) i / 'At' (2|4|18) Appra0 A / 'vA ''cdyAt' (6|1|11 ) ityanena vihitamahAvAdhikArAt vikalpAdhikArAnna bhavati agretane // cha raktA'nityavarNayoH / / 7 / 3 / 18 // = [ raktA'nityavarNayoH ] nityazcAsau varNazca = nityavarNaH, na nityavarNaH - anityavarNaH, raktakha anityavarNazca = raktA'nityavarNau tayoH raktA'nityavarNayoH / [ lohitakaH paTaH ] lohita eva = lohitako maNi: (paTa) / anena kapra0 / For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // liGgaviziSTasyApi grahaNAt - [lohinikA zATI] lohita / 'zyetaita-harita-bharata0' (2 / 4 / 36) GI-ta0 - na0 dezazca / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) alopaH / lohinyeva = lohinikA zATI / anena kapra0 / 'GyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [lohitikA paTI] lohitA / lohitaiva = lohitikA / anena kapra0 / 'iccApuMso'nitkyAppare' (2 / 4 / 107) A0 - i0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / anityavarNe - [lohitakamakSNo rUpaM kopena ] lohitameva = lohitakam / anena kapra0 / akSNo rUpaM kopena / [lohinikA, lohitikA kanyA kopena] lohinyeva = lohinikA / anena kapra0 / 'GyAdIdUtaH ke (224104) husvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / lohitaiva = lohitikA / anena kapra0 / 'iccA'puMso'nitkyAppare' (2 / 4 / 107) A0 - i0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / vA'dhikArAnna bhavati / agretane udAharaNe vAkyo jJeyaH / nityo'pi rakto varNo'sti / yathA-kRmirAgAdi rakte(:) paTa iti raktagrahaNam / rakte'nitye'pi bhavatItyarthaH / satyevAzrayadravye'payannihAnitya ucyate / varNagrahaNaM dravyanivRttyartham / asati varNagrahaNe strINAmArttave dravye syAt / Rto(tau) bhavam = ArtavaM rudhiram / taddhi satyaM(tye)vAzraye striyAM kadAcinna bhavati lohitazabdavAcyaM ca ||ch| kAlAt // 7 / 3 / 19 // [kAlAt] kAla paJcamI Gasi / [kAlakaH paTaH ] kAla eva = kAlakaH paTaH / anena kapra0 / anityavarNe - [kAlakaM mukhaM vailakSyeNa ] kAlameva = kAlakaM mukhaM / anena kapra0 / vailakSyeNa / vAdhikArAnna bhavatyapi ||ch|| zItoSNAdRtau // 7 / 3 / 20 // [zItoSNAt ] zItazca uSNazca = zItoSNam, tasmAt / [Rtau] Rtu saptamI ngi| [zItaka RtuH] zIta eva = zItaka RtuH / anena kapra0 / [uSNaka RtuH] uSNa eva = uSNaka RtuH / anena kapra0 ||ch|| lUna-viyAtAt pazau // 7 / 3 / 21 // [lUnaviyAtAt] lUnazca viyAtazca = lUnaviyAtam, tasmAt / [ pazau] pazu saptamI ngi| [lUnakaH] lUna eva = lUnakaH / anena kapra0 / [viyAtakaH pazuH] viyAta eva = viyAtakaH / anena kapra0 / pazuH / [vihAnakaH pazuH] vigataM hAna-gamanamasya = vihAnaH / vihAna eva = vihAnakaH pazuH, kSINaretA ityarthaH / anena kapra0 ||ch| For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / . snAtAd vedasamAptau // 7 / 3 / 22 // [snAtAt ] snAta paJcamI Gasi / [ vedasamAptau] vedasya samAptiH = vedasamAptistasyAm / [snAtakaH] vedaM samApya snAtaH = snAtakaH / anena kapra0 ||ch|| tanu-putrA-'Nu-bRhatI-zUnyAt sUtra-kRtrima-nipuNA-''cchAdana-rikte // 7 / 3 / 23 // [tanuputrA'NubRhatIzUnyAt ] tanuzca putrazca aNuzca bRhatI ca zUnyaM ca = tanuputrA'NubRhatIzUnyam, tasmAt / [sUtrakRtrimanipuNA''cchAdanarikte] sUtraM ca kRtrimazca nipuNazca AcchAdanaM ca riktazca = sUtrakRtrimanipuNA''cchAdanariktam, tasmin / [ tanukaM bhaGgAdimayaM kalpAdi ca] tanoH sUtre / tanu sUtraM = tanukam / anena kapra0 / bhaGgAdimayaM kalpAdi ca / [putrakaH] putrAt kRtrime / kRtrimastakSAdivyApAraniSpAditaH / kRtrimaH putraH = putrakaH / anena kapra0 / [aurasaH putraH] uras / urasA kRtaH = aurasaH / 'uraso yA-'Nau' (6 / 3 / 196) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au|| [aNukaH] aNonipuNe / nipuNo niSNAto'NuH = aNukaH / anena kapra0 / [bRhatikA AcchAdanavizeSaH] bRhatyA AcchAdane / AcchAdanavizeSo bRhatI = bRhatikA / anena kapra0 / 'GyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / bRhatI zabdena riMgaNI ucyate / [zUnyakaH riktazcet ] zUnyAdrikte / rikto dhanaprajJAdinA / zUnya eva = zUnyakaH / anena kapra0 / [zUnyam ] zvan mAMDaNIyai / zune hitaM = zUnyam / 'zuno vazcodUt' (7 / 1 / 33) yapra0-va0 - UkArazca ||ch|| bhAge'STamAJaH // 73 // 24 // [bhAge] bhAga saptamI ngi| [aSTamAt] aSTama paJcamI Gasi / [JaH] prathamA si / [ASTamo bhAgaH] aSTama eva = ASTamo bhAgaH / anena upra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [aSTamo jinaH candraprabhaH] aSTan maNDyate / aSTAnAM pUraNaH = aSTamo jinazcandraprabhaH / 'no maT' (7 / 1 / 159) maTpra0 - ma / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) naluk ||ch|| SaSThAt // 7 / 3 / 25 // [SaSThAt ] SaSTha paJcamI Gasi / [SASTho bhAgaH] SaSTha eva = SASTho bhAgaH / anena apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch| mAne kazca // 7 / 3 / 26 // [mAne] mAna saptamI Gi / For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 193 ~~~~~ [kazca] ka prathamA si / ca prathamA si / mIyate yena tanmAnam, tasmin / [SaSThakaH, SASTho bhAgaH mAnaM cet ] SaSTha eva = SaSThakaH, SASTho bhAgaH / anena ka-apra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [SASTho bhAgo'nyaH] SaSTha eva = SASThaH / 'SaSThAt' (73 / 25) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| ekAdAkin cAsahAye // 7 / 3 / 27 // [ekAt ] eka paJcamI Gasi / [Akin] Akin prathamA si / [ca] ca prathamA si / [asahAye] na sahAyaH = asahAyastasmin / [ekAkI, ekakaH] eka eva = ekAkI, ekakaH / anena Akinpra0-kapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghayAb' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ||ch|| prAgnityAt kap // 7 / 3 / 28 // [prAk ] prAk prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [nityAt ] nitya paJcamI Gasi / [kap] kap prathamA si / 'nityaM ba-bino'Na' (73 / 58) ityadhikAro veditavyo jJeyaH / [azvakaH] kutsito-'lpo-'jJAto vA azvaH = azvakaH / anena kappra0 - k| pakAraH puNvdbhaavaarthH| [dAradikA] darad / daradAM rAjJI / 'puru-magadha-kaliGga0' (6 / 1 / 116) aNpra0 - a / 'dUrabaNo'prAcya-bhargAdeH' (6 / 1 / 123) aNalup, tataH kutsitA darad = dAradikA / anena kappra0 - ka / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) ityanena aNlopanivRttirUpe puMvadbhAve 'At' (2 / 4 / 18) ityAp / 'asyA'yat-tat-0' (2 / 4 / 111) ityAdinA itvam / yadA tvapatye. aN tadA gotraM ca caraNaiH saheti jAtitve 'svAGgAnDIrjAtizcA'mAnini' (36256) puMvanniSedha: syAt / prAga nityAdityavadhyartham / anyathA apavAdabAdhito nottaratrAnuvarteta, parato'pi anuvarteta ||ch|| tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k // 7 / 3 / 29 // [tyAdisarvAdeH] tyAdizca sarvAdizca = tyAdisarvAdi, tasya / [svareSu] svara saptamI sup / [antyAt] ante bhavo'ntyaH, tasmAt / [pUrvaH] pUrva prathamA si / [ak] ak prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / prAg nityAt kapo'pavAdaH / [pacataki] kutsitamalpamajJAtaM vA pacati = pacataki / sA sarvatra napuMsakamiti bhAvArthaH jJeyaH / 'lokAt' (1 / 13) "i"agre vizleSiyai / anena akpra0 / [pacatakaH] kutsitamalpamajJAtaM vA pacataH = pacatakaH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) as agre vizleSiyai / anena akpra0 / [pacantaki] kutsitamalpamajJAtaM vA pacanti = pacantaki / 'lokAt' (1213) "i" agre vizleSiyai / anena akpra0 / sarvAdi-[ sarvake] kutsitA alpA ajJAtA vA sarve = sarvake / 'lokAt' (11 // 3) "a"agre vizleSiyai / anena akpra0 / jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jassthAne i / 'avarNasyevarNAdi0' (1 / 2 / 6) e| [vizvake] kutsitA alpA ajJAtA vA vizve = vizvake / 'lokAt' (11113) "a" agre vizleSiyai / anena akpra0 / jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6 / ) e / [sarvakasmai] kutsito-'lpo-'jJAto vA sarvaH = sarvakaH, tasmai / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a"agre vizleSiyai / anena akpra0 / 'sarvAdeH smai-smAtau' (1 / 4 / 7) DesthAne smai / ___ [vizvakasmai ] kutsito-'lpo-'jJAto vA vizvaH = vizvakaH, tasmai / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a" agre vishlessiyi| anena apra0 / 'sarvAdeH smai0' (1 / 47) De0 - smai0 / [yakatpitA] kutsito-'lpo-'jJAto vA yaH = yakaH / 'lokAt' (1 / 13) "ad"vizleSiyai / anena akpra0 / yakat cAsau pitA ca = yakatpitA / prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) RlopaH / [takatpitA] kutsito-'lpo-'jJAto vA saH = sakaH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad" vizleSiyai / anena akpra0 / takaMzcAsau (takat cAsau) pitA ca = takatpitA / prathamA si / [tvakatpitA] yuSmad maNDyate / kutsito-'lpo-'jJAto vA tvam = tvakam / 'lokAt' (11 / 3) "ad"vizleSiyai / anena akpra0 / 'tva-mau pratyayottarapade caikasmin' (2 / 1 / 11) "tva"dezaH / tvakat cAsau pitA ca = tvakatpitA / [makatpitA] asmad maNDyate / kutsito-'lpo-'jJAto vA aham = ahakam / 'lokAt' (1 / 13) "ad"vizleSiyai / anena apra0 / tva-mau pratyayottarapade0' (22111) "ma"dezaH / makat cAsau pitA ca = makapitA / [paramasarvake] paramAzca te sarve ca = paramasarve / kutsitAH paramasarve = paramasarvake / 'lokAt' (1113) "a"agre vizleSiyai / anena akpra0 / jas / 'jasa i.' (1 / 4 / 9) i / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / tadantasyApi sarvAditvamastItyatrApyak / [paramavizvake] paramAzca te vizve ca = paramavizve / kutsitAH paramavizve = paramavizvake / 'lokAt' (1 / 1 / 3 / "a"agre vizleSiyai / anena akpra0 / jas / 'jasa i.' (1 / 4 / 9) i / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / tadantasyApi sarvAditvamastItyatrApyak ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // yuSmadasmado'sobhAdisyAdeH // 7 / 3 / 30 // [ yuSmadasmadaH ] yuSmacca asmacca = yuSmadasmad, tasya / [ asobhAdisyAdeH ] s ca o ca bhazca = sobhA (:) / sobhA AdiryasyAsau sobhAdiH / na sobhAdirasobhAdiH / asobhAdizcAsau syAdizca = asobhAdisyAdistasya / 'Gityaditi' (1 / 4 / 23) e / 'edodbhyAM Gasi - Gaso ra ' (1 / 4 / 35) Gas0ra0 / yuSmadasmadoH svareSvantyAt pUrvasyApavAdaH / [ tvayakA ] kutsitena tvayA = tvayakA / 'tva - mau pratyayottarapade caikasmin ' (2|1|11) yuSmasthAne "tva" deza: / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / 'TA- yosi ya:' (2 / 1 / 7) dasya "ya" dezaH / anena syAdipUrvaM ak / [ mayakA ] kutsitena mayA = mayakA / 'tva-mau pratyayottarapade caikasmin ' (2|1|11 ) asmasthAne "ma" dezaH / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) alopa: / 'TA - jyosi ya: ' (21117) dasya "ya" dezaH / anena syAdipUrvaM ak / [ tvayaki] kutsite tvayi tvayaki / = [ mayaki] kutsite mayi mayaki / [ yuSmAkam ] kutsitAnAM yuSmAkaM = yuSmAkakam / SaSThI Am / ' lokAt ' (1 / 113) "ad" vizleSiyai / 'Ama Akam' (2 / 1 / 20) "Akam" dezaH / 'zeSe luk' (218) daluk / anena akpra0 / 195 = [ asmAkam ] kutsitAnAM asmAkam = asmAkakam / SaSThI Am / 'lokAt' (1|1|3) "ad" vizleSiyai / 'Ama akam' (2|1|20 ) " Akam" deza: / 'zeSe luk' (218) daluk / anena akpra0 / [ paramatvayakA ] paramazcAsau tvaM ca = paramatvam, tena paramatvayA / kutsitena paramatvayA = paramatvayakA / tRtIyA TA / 'tva-mau pratyayottarapade0 ' (2 / 1 / 11) "tva" deza: / 'TA- yosi ya: ' (217) da0 ya0 / anena apra0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) alopaH / = [paramamayakA ] paramazcAsau ahaM ca = paramAham, tena = paramamayA / kutsitena paramamayA = paramamayakA / tRtIyA TA / 'tva-mau pratyayottarapade0 ' (2|1|11) "ma" deza: / 'TA - Gyosi yaH ' (2 / 1 / 7) da0 ya0 / anena akpra0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) alopaH / [ takayA ] kutsitayA alpayA ajJAtayA vA tayA = takayA / tRtIyA TA / 'lokAt ' (11113) "ad" vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7 / 3 / 29) akpra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'At' (2|4|18) Appra 0 A / 'Tausyet' (1 / 4 / 19) e / 'edaito'yAy' (1 / 1 / 23) ay / [yAkayA ] kutsitayA alpayA ajJAtayA vA yayA = ykyaa| tRtIyA ttaa| 'lokAt ' (1 / 1 / 3) "ad" vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) akpra0 / 'A dveraH' (2|1|41) da0 a0 / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / 'Tausyet' (1 / 4 / 19) e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / [ sarvakeNa ] kutsitaH sarvaH = sarvakastena sarvakeNa / 'lokAt ' (1|1|3) "a" vizleSiyai / 'tyAdi - sarvAdeH 0 ' ( 7 / 3 / 29) akpra0 / [vizvakena ] kutsitena vizvena vizvakena / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a" vizleSiyai / 'tyAdi sarvAde: 0' (7 / 3 / 29) akpra0 / = For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [imakena] idam / kutsitena alpena ajJAtena vA anena = imakena / 'lokAt' (1 / 13) "am"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / 'do maH syAdau' (2 / 1 / 39) da0 - ma0 / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) ma0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / tRtIyA TA | 'TA-Gasorina-syau' (1 / 4 / 5) ina / 'avarNasyeva0' . (1 / 2 / 6) e| [amukena] adas / kutsitena alpena ajJAtena vA amunA = amukena / 'lokAta' (1913) "asa"vizle 'tyAdi-sarvAde:0' (73 / 29) ak / 'A dveraH' (2041) sa0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / 'mo'varNasya' (2 / 145) da0 - ma0 / 'mAduvarNo'nu' (2 / 1 / 47) u| tRtIyA TA / 'TA-Gasorina-syau' (1 / 4 / 5) ina / 'avarNasyeva0' (1 / 2 / 6) e| [imakaiH] idam / kutsitaiH alpaiH ajJAtairvA ebhiH = imakaiH / tRtIyA bhis / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "am"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (73 / 29) ak / 'do maH syAdau' (2 / 1 / 39) da0 - ma0 / 'A dveraH' . (2 / 1 / 41) ma0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'idamadaso'kyeva' (1 / 4 / 3) ais / 'aidaut sandhyakSaraiH' (1 / 2 / 12) ai| [amukaiH] adas / kutsitairalpairajJAtairvA amIbhiH = amukaiH / tRtIyA bhis / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "as"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH svareSva0' (7 / 3 / 29) ak / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) sa0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / 'mo'varNasya' (2 / 1 / 45) da0 - ma0 / 'mAduvarNo'nu' (2 / 1 / 47) u / ' 'idamadaso'kyeva' (1 / 4 / 3) ais / 'aidaut sandhyakSaraiH' (1 / 2 / 12) ai| [bhavakantau] kutsitau bhavantau = bhavakantau / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "at"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) ak / au / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / / [bhavakantaH] kutsitA bhavantAH = bhavakantaH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "at"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) ak / jas / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / [bhavatakA] kutsitena bhavatA = bhavatakA / tRtIyA TA / matAntare anena ak / [bhavatake ] kutsitAya bhavate = bhavatake / caturthI u / matAntare anena ak / [bhavatakaH] kutsitAt bhavataH = bhavatakaH / paJcamI Gasi / matAntare anena aka / [bhavataki] kutsite bhavati = bhavataki / saptamI Gi / matAntare anena ak / [yuSmakAsu] kutsiteSu yuSmAsu = yuSmakAsu / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7 / 3 / 29) ak / saptamI sup / 'yuSmadasmadoH' (2 / 16) da0 - A0 / [asmakAsu] kutsiteSu asmAsu = asmakAsu / 'lokAt' (1 / 13) "ada"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / saptamI sup / 'yuSmadasmadoH' (2 / 16) da0 - A0 / [yuvakayoH] kutsitayoH yuvayoH = yuvakayoH / 'lokAt' (1 / 13) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / os / 'mantasya yuvA''vau dvayoH' (2010) yuva0 / 'TA-Gyosi yaH' (2 / 17) da0 - ya0 / [AvakayoH] kutsitayorAvayoH = AvakayoH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) ak / os / 'mantasya yuvA''vau dvayoH' (2 / 1 / 10) Ava0 / 'TA-Gyosi yaH' (2 / 17) da0 - ya0 / For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 197 [yuvakAbhyAm ] kutsitAbhyAM yuvAbhyAM = yuvakAbhyAm / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH svare0' (7 / 3 / 29) ak / bhyAm / 'mantasya yuvA''vau dvayoH' (2 / 1 / 10) yuva0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / 'yuSmadasmadoH' (2 / 1 / 6) da0 - A0 / [AvakAbhyAm ] kutsitAbhyAmAvAbhyAm = AvakAbhyAm / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ada"vizleSiyai / 'tyAdisarvAdeH svare0' (7 / 3 / 29) ak / bhyAm / 'mantasya0' (2 / 1 / 10) Ava0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / 'yuSmadasmadoH' (2 / 1 / 6) da0 - A0 / [yuSmakAbhiH ] kutsitairyuSmAbhiH = yuSmakAbhiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) ak / tRtIyA bhis / 'yuSmadasmadoH' (2 / 1 / 6) da0 - A / [asmakAbhiH] kutsitairasmAbhiH = asmakAbhiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / tRtIyA bhis / 'yuSmadasmadoH' (2 / 1 / 6) da0 - A0 ||ch|| avyayasya ko d ca // 7 / 3 / 31 // [avyayasya] avyaya SaSThI Gas / [kaH] k SaSThI Gas / [d] d prathamA si / [ca] ca prathamA si / [uccakaiH] kutsitamalpamajJAtaM vA uccaiH = uccakaiH / kriyAvizeSaNaM avyayavizeSaNaM napuMsakamityukte liGgAnuzAsane / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais"vizleSiyai / anena ak / si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) lup / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / visargaH / [mIcakaiH] nIcais / kutsitaM nIcaiH = nIcakaiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais"vizleSiyai / anena ak / si / 'avyayasya' (3 / 27) lup / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / visargaH / [dhakid ] kutsitaM dhik = dhakid / "lokAt" (1 / 1 / 3) "ik" vizleSiyai / anena ak-k0 - d0 / [hirakud ] kutsitaM hiruk = hirakud / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "uk" vizleSiyai / anena ak-k0 - 0 / [pRthakad ] kutsitaM pRthak = pRthakad / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a" vizleSiyai / anena ak-k - d0 / cakAro anvAcaye, tena sarvasyAvyayasyAk bhavati, kakArAntasya tu ak-d antAdezazca / [azAzaka ] 'zaklRT zaktau' (1300) zak / bhRzaM punaH punarvA azaknot / 'vyaJjanAderekasvarAd bhRzA''bhIkSNye yaG vA' (3 / 4 / 9) yaG pra0 - ya / 'bahulaM lup' (3 / 4 / 14) lup / 'san-yaGazca' (4 / 1 / 3) "zak"dvitvam / 'vyaJjanasyA'nAderluk' (4 / 1 / 44) anAdivyaJjanalopaH / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / hyastanI div / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'vyaJjanAd deH sazca daH' (4 / 3 / 78) dluk / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ak"vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak ||ch|| tUSNIkAm // 7 // 3 // 32 // [tUSNIkAm ] tUSNIkAm si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / avyayavizeSaNaM napuMsakam / For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [tUSNIkAmAste-tiSThati] kutsitamalpamajJAtaM vA tUSNIm = tUSNIkAm / anena mpUrvaM kA nIyate / si / 'avyayasya' (3 / 27) silup ||ch|| kutsitA-'lpA-'jJAte // 7 / 3 / 33 // [kutsitA'lpA'jJAte] kutsitazca alpazca ajJAtazca = kutsitA'lpA'jJAtam tasmin / kutsitaM ninditam / alpaM mahatpratiyogi-pratipakSamityarthaH / ajJAtaM prakRtyupAttadharmavyatirekeNa kenacit svatvAdinA dharmeNAnizcitam, sarvathA tvajJAte prayogA'yogAt / [azvakaH] kutsito-'lpo-'jJAto vA azvaH = azvakaH / anena 'prAgnityAt kap' (7 / 3 / 28) kappra0 - k| [gardabhakaH] kutsito-'lpo-'jJAto vA gardabhaH = gardabhakaH / anena 'prAgnityAt kap' (73 / 28) kappra0 - k| [ghRtakam ] kutsitamalpamajJAtaM vA ghRtaM = ghRtakam / anena 'prAgnityAt kap' (7 / 3 / 28) kappra0 - ka / [ tailakam ] kutsitamalpamajJAtaM vA tailaM = tailakam / anena 'prAgnityAt kap' (7 / 3 / 28) kappra0 - k| [pacataki] kutsitaM pacati = pacataki / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "i"vizleSiyai / anena 'tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7 / 3 / 29) ak / [bhinddhaki] kutsitaM bhinddhi = bhinddhaki / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "i"vizleSiyai / anena 'tyAdi-sarvAde:0' (73 / 29) ak / [sarvake ] kutsitAH sarve = sarvake / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a" agre vizleSiyai / anena 'tyAdi-sarvAdeH svare0' . (7 / 3 / 29) ak / jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e| [vizvake] kutsitA vizve = vizvake / 'lokAt' (1 / 13) "a"agre vizleSiyai / anena 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e| [uccakaiH ] kutsitamucceruccakaiH / avyayavizeSaNaM napuMsakam / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais"vizleSiyai / anena 'avyayasya ko d ca' (7 / 3 / 31) ak / si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / / [nIcakaiH] kutsitaM nIcaiH = nIcakaiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais"vizleSiyai / anena 'avyayasya ko d ca' (7 / 3 / 31) ak / 'si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [tUSNIkAm ] kutsitamalpamajJAtaM vA tUSNIm = tUSNIkAm / anena 'tUSNIkAm (7 / 3 / 32) mpUrva kA / [kutsitakaH] kutsitaH = kutsitakaH / anena kapra0 / [alpakaH] alpaH = alpakaH / anena kapra0 / [ajJAtakaH] ajJAtaH = ajJAtakaH / anena kapra0 / [rAdhakaH ] kutsito rAdhaH = rAdhakaH / anena kappra0 - k| [ pUrNakaH ] kutsitaH pUrNaH = pUrNakaH / anena kappra0 - ka / [zUdrakaH] kutsitaH zUdraH = zUdrakaH / anena kappra0 - k| For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // tenAnyairiva-'ajJAte kutsite caiva, saMjJAyAmanukampane / tadyuktanItAvalpe'rthe vAcye hrasve ca kaH smRtaH // 1 // anekArthaM granthe pUrNakasvarNarUvake pUrNakA nAsikA sthityAm / [ vyAkaraNakena nAma tvaM garvitaH ] kutsito vyAkaraNaH = vyAkaraNakastena nAma tvaM garvitaH / anena kappra0 - ka / [ yAjJikyakena nAma tvaM vikatthase ] yAjJika / yAjJikAnAM dharma AmnAya : / 'chandogauktthika- yAjJika - bahvRcAcca dharmA - ''mnAya - saGgha' (6 | 3 | 166 ) ityanena vyapra0 -> ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / kutsito yAjJikyaH = yAjJikyakam / anena kappra0 - ka, tena = yAjJikyakena nAma tvaM vikatthase ityAdau avakSepaNamapi kutsitameva / vyAkaraNaM kutsanaM vaiyAkaraNastu kutsita iti vyAkaraNAt kathaM pratyaya ityAha-na hyakutsitenAvakSipyate ||ch || anukampA - tadyuktanItyoH // 7|3|34 // [ anukampAtadyuktanItyoH ] anukampA ca tadyuktanItizca anukampAtadyuktanItI, tayoH saptamI os / anukampAtadyuktanItyoH / anukampA kAruNyena parasyAnugrahaH, tayA anukampayA yuktA nItistadyuktanIti: / nItiH sAmAdiprayogaH / tatrAnukampAyAM sAmopapradAne eva na bhedadaNDau, tayoH = bhedadaNDayoH anukampAyA aprayogAt / [ putrakaH] anukampyaH anukampito vA putraH putrakaH / anena kappra0 ka / [ vatsakaH ] anukampyo vatsaH = vatsakaH / anena kappra0 - ka / [ bAlakaH ] anukampyo bAlaH = bAlakaH / anena kappra0 - ka / [bubhukSitakaH] anukampyo bubhukSitaH = bubhukSitakaH / anena kappra0 [ jvaritakaH ] anukampyo jvaritaH = jvaritakaH / anena kappra0 ka / = [zanakaiH] anukampyaH zanaiH zanakaiH / anena paraM yena prApyate tena nIyate / 'avyayasya ko d ca' (7|3|31) ak / 'lokAt ' (1|1|3 ) " ais " vizleSiyai / = = = [ tUSNIkAm] anukampyaM tUSNIm = tUSNIkAm / anena 'tUSNIkAm' (7|3 | 32) m pUrvaM kA nipAtyate / [ svapitaki] anukampyaM svapiti = svapitaki / anena 'tyAdi - sarvAde: 0' (7|3|29) i prAk ak / [ svapiSaki ] anukampyaM svapiSi svapiSaki / anena 'tyAdi - sarvAde: 0 ' ( 7|3|29) i prAk ak / [ jalpataki] anukampyaM jalpati = jalpataki / anena 'tyAdi - sarvAde: 0' (7|3|29) i prAk ak / [ ehaki] anukampyaM ehi = ehaki / anena 'tyAdi - sarvAde: 0 ' (73 / 29) i prAk ak / anukampamAna evaM prayuGkte vihita iti sarvatra jJeyaH / [ ehaki] anukampyaM ehi = ehaki / anena kappra0 ka / [ utsaGgake upaviza ] anukampya utsaGgaH utsaGgakaH, tasmin / anena kappra0 - ka / [ kardamakenAsi ] anukampyaH kardamaH = kardamaka:, tena / anena kappra0 digdhakaH] anukampyo digdhaH digdhakaH / anena kappra0ka / ka / = = ka / For Personal & Private Use Only 199 = Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ kaNTakaste lagnakaH ] anukampyaH kaNTakaH = kaNTakakaH / anena kappra0 ka / anukampyo lagnaH = lagnakaH / anena kappra 0 ka / 200 [ vatsakaH ] anukampyo vatsaH = vatsakaH / anena kappra0 ka / [ tUSNIkAM tiSTha odanaM bhokSyase ] tUSNIkAM pUrvavat / [ hanta te guDakA hanta te dhAnakA addhaki ] hanta te guDena mizrA dhAnAH = guDA:, anukampyA guDAH guDakA: / anena kappra 0 ka - dhAnAzabdaluk / dvitIye udAharaNe 'te lugvA' (3 / 2 / 108) guDazabdaluk / anena ak / 'iccA'puMso'nitkyAppare' (2 / 4 / 107) iti navA it-hrasvau / jas / 'adaM bhakSaNe' (1059) ad / paJcamI hi / 'hu-dhuTo hedhi:' ( 4 / 2 / 83) hi0dhi0 / anukampyamaddhi = addhaki | 'tyAdi-sarvAdeH svare0 ' ( 7 / 3 / 29) i pUrvamak / [ naka ] kutsito na = nk| 'avyayasya ko d ca' (7|3|31) ak / [tvakam ] kutsitastvaM = tvakam / 'yuSmadasmado'sobhAdisyAdeH' (7|3|30) ampUrvamak / [ putrakaH ] kutsitaH putraH = putrakaH / 'kutsitA - 'lpA - 'jJAte' (7 / 3 / 33) kappra 0 ka / Amantrye si / 'adeta: syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / = [ asakau ] adas / kutsito'sau asakau / 'lokAt ' (1|1|3) as agre vizleSiyai / 'tyAdi - sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (73 / 29) ak / 'A dveraH' (2 1141) sa0a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|111) aluk / 'adaso daH sestu Dau' (2 / 1 / 43) dasya saH - si0 Dau0 au0 / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / vRkSakaH / anena pra0, [ kAkako vRkSake] anukampya kAkaH = kAkakaH / anena kapra0 / anukampyaH vRkSaH tasmin / [ uccakaiH praNilIyate ] kutsitamuccairuccakaiH / 'lokAt ' (1|1|3) "ais" agre vizleSiyai / 'avyayasya ko d ca' (7|3|31) ak / 'lIMc zleSaNe' (1248) lI, pra- nipUrva0 / varttamAnA te / 'divAdeH zyaH' (3 / 4 / 72) zyapra0 - ya / 'aka - khAdyaSAnte pAThe vA' (2|3|80 ) Natvam / anukampAyAM pratyAsatteranukampyamAnAdeva syAt, nAnyasmAt, utsaGgAdestato'pi yathA syAditi tadyuktanItigrahaNam ||ch ajAternRnAmno bahusvarAdiyekelaM vA // 7 / 3 / 35 // ktipra0 [ ajAte:] 'janaici prAdurbhAve ' (1265) jan / jAyate'bhidhAnapratyayo'syAmiti jAti: / 'vAdibhyaH' (5/3/92) ->> ti / 'A: khani - sani janaH' (4/2/60) na0 A0 / 'samAnAnAM tena dIrghaH' (1 / 2 / 1) dIrghaH / na jAtirajAtistasmAt / [ nRnAmnaH ] nurnAma = nRnAma, tasmAt / [ bahusvarAt ] bahavaH svarA yasya saH = bahusvarastasmAt / [ iyekelam ] iyazca ikca ilazca = iyekelam / [vA ] vA prathamA si / tadyuktanItAviti na varttate, anukampyAdeva pratyayavidhAnAt / nRnAmna ityukte nRnAmno hi anukampaiva ghaTate, na tannItiH / = For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 201 [deviyaH, devikaH, devilaH, devadattakaH] anukampito devadattaH = deviyaH, devikA, devilaH / anena iya-ikailapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) dattazabdalopaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-devadattakaH / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [jiniyaH, jinikaH, jinilaH, jinadattakaH] anukampito jinadattaH = jiniyaH, jinikaH, jinilaH / anena iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) dattazabdalopaH / evam-jinadattakaH / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [mahiSakaH] anukampito mahiSaH = mahiSakaH / jAtiH pravRttinimittaM nAma ca / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [varAhakaH] anukampito varAhaH = varAhakaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [zUkarakaH] anukampitaH zUkaraH = zUkarakaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [gardabhakaH] anukampito gardabhaH = gardabhakaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / . ete jAtizabdA manuSyanAmAni ca / [vyAghrilaH ] anukampito vyAghraH = vyAghrilaH / [siMhilaH] anukampitaH siMhaH = siMhilaH / matAntare anenaiva ilapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / anyathA vyAghra siMha ityevaMvidhA dvisvaraiva prakRtiH, na tu vyAghradatta siMhadatta ityanekasvarAH, dvisvarayorevAnayorjAtivAcitvAt bahusvarAdityapi prAyikamityasyAsaGgatArthatvApattezca / matAntare anenaiva ilapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [susImakaH sImA sphuTA] anukampitaH susImA = susImakaH / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / sImA sphuTA-sIman zabdaH / [ anukampito devadatto hastI devadattakaH ] anukampito devadatto hastI devadattakaH / kasyacit hastino devadatta iti nAma / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [madrabAhukaH] madrau bAhU yasya saH = madrabAhuH / anukampito madrabAhuH = madrabAhukaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / vizeSaNametannAma / [rAmakaH] anukampito rAmaH = rAmakaH / 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka / [guptakaH] anukampito guptaH = guptakaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka ||ch|| vopAderaDAkau ca // 7 / 3 / 36 // [vA] vA prathamA si / [upAdeH] upa Adiryasya saH = upAdistasmAt / [aDAkau ] aDazca akazca = aDAkau / [ca] ca prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH, upendradattakaH] anukampita upendradattaH = upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH / anena aDa-aka-iya-ika-ilapra0 / 'Ato nendra-varuNasya' (7 / 4 / 29) iti jJApakAt akRtsndhirev| 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (73 / 41) iti indradattasya luk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-upendradattakaH / . 'anukampA-tadyuktanItyoH' (7 / 3 / 34) ityAdinA kappra0 - ka ch|| RvarNovarNAt svarAderAderluk prakRtyA ca // 7 / 3 / 37 // [RvarNovarNAt ] RvarNazca uvarNazca = RvarNovarNam, tasmAt / [svarAdeH] svarAdi SaSThI Gas / [AdeH] Adi SaSThI Gas / [luk] luk prathamA si / [prakRtyA] prakRti tRtIyA ttaa| [ca] ca prathamA si / [mAtRyaH, mAtRkaH, mAtRlaH] anukampito mAtRdattaH = mAtRyaH, mAtRkaH, mAtRlaH / 'ajAtena'nAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (73 / 41) dattazabdasya lopaH / anena iya- . . ika-ilAnAmAdilopaH / [pitRyaH, pitRkaH, pitRlaH] anukampita: pitRdattaH = pitRyaH, pitRkaH, pitRlaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (73 / 41) dattazabdasya lopaH / anena iya-ika-ilAnAmAdilopaH / [vAyuyaH, vAyukaH, vAyulaH] anukampito vAyudattaH = vAyuyaH, vAyukaH, vAyula: / 'ajAte"nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt0' (7 / 3 / 41) dattazabdasya lopaH / anena iya-ika-ilAnAmAdilopaH / [bhAnuyaH, bhAnukaH, bhAnulaH] anukampito bhAnudattaH = bhAnuyaH, bhAnukaH, bhAnulaH / 'ajAtena'nAmname0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt0' (73 / 41) dattazabdasya lopaH / anena iya-ika-ilAnAmAdilopaH / [deviyaH, devikaH, devilaH ] anukampito devadattaH = deviyaH, devikaH, devilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt0' (7 / 3 / 41) dattazabdasya lopaH / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [vAciyaH, vAcikaH, vAcilaH] vAc-AziSa / anukampito vAgAzIH = vAciyaH, vAcikaH, vAcilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'SaDva kasvarapUrvapadasya svare' (7 / 3 / 40) ityekasvarAdUrdhvaM lugbhavati / [madrabAhukaH] madrau bAhU yasya saH = madrabAhuH / anukampito madrabAhuH = madrabAhukaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 - ka ||ch| lukyuttarapadasya kapan // 7 / 3 / 38 // [luki ] luk saptamI Gi / [ uttarapadasya] uttaraM ca tat padaM ca = uttarapadam, tasya / [kapan] kapn prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ devakaH ] devadattaH kapnpra0 - ka / devaH te lugvA' (3 / 2 / 108) ityuttarapadalopaH / anukampito devaH / = [ yajJakaH ] yajJadattaH = yajJaH 'te lugvA' ( 3 / 2 / 108) ityuttarapadalopaH / anukampito yazaH yajJakaH / anena kapnpra0 - ka / pakAraH puMvadbhAvArtha: / nakAraH 'iccApuMso'nitkyAppare ( 2 / 4 / 107 ) ityatra paryudAsArthaH / pari samantAt udAso niSedhArthaH iti yAvat / [ devakA ] atra devadattA prakRteH / 'te lugvA ' ( 3 / 2 / 108) ityanena dattAlopaH / 'gaurAdibhyo mukhyAnDI ' (22419) GI / 'asya GYAM luk' (2|4|86 ) aluk / anukampitA devI = devakA / anena kapanapra0 ka 'kyaG-mAnipittaddhite' (3250) puMvadbhAvaH / atra kapni sati pittvAtpuMvadbhAve nittvAdAppare'pi kakAre 'asyA'yat-tatkSipakAdInAm' (2|4|111 ) ityAdinA itvaM na bhavati / [dattikA ] devadattA prakRtiH / 'te lugvA' ( 3 / 2 / 108) pUrvapadasya luk / anukampitA dattA = dattikA / 'anukamyA- tadyuktaMnItyo:' ( 7|3|34 ) ityAdinA kappra0 'anukampA-tadyuktaMnItyoH' ( 7 / 3 / 34) ityAdinA kappra0 ka / 'At' (2|4|18) Appra0 'iccApuMso'nitvayApyare' (2 / 4 / 107) ityAdinA akArasya ikAraH ||ch / A / luk cAjinAntAt // 7 / 3 / 39 // [ luk ] luk prathamA si / 'dIrghaGyAb - vyaJjanAt se: ' (1 / 4 / 45) siluk / [ca] ca prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ ajinAntAt ] ajinamante yasya tad = ajinAntam, tasmAt / [ vyAghrakaH] vyAghrAjino vyAghramahANino vA nAma manuSyaH / anukampito vyAghrAjina: vyAghramahAjino vA vyAghraH / anena kapnpra0ka uttarapadasya ajina mahAjinasya luk ca / siMhAjinaH / anukampita siMhAjinaH = siMhakaH / anena [ siMhaka: ] siMhasyeva ajinaM kapUnpra0 - ka uttarapadasya luk ca / ka - - carma yasya saH = [ zarabhakaH ] zarabhasyeva ajinaM yasya saH = zarabhAjinaH / anukampitaH zarabhAjinaH = zarabhakaH / anena kapnpra0 - ka uttarapadasya luk ca / [ vRSakaH ] vRSasyeva ajinaM yasya saH = vRSAjinaH / anukampito vRSAjinaH = vRSakaH / anena kapnpra0 ka uttarapadasya luk ca / [ kRSNaka: ] kRSNamajinaM yasya saH = kRSNAjinaH / anukampitaH kRSNAjinaH uttarapadasya luk ca / [ ulakaH] anukampitaH ulAjinaH ulakaH anena kapUnpra0 ka = / 203 = devakaH / anena [ vyAghrakAH ] anukampitA vyAghrAjinA vyAghramahAjinA vA vyAghrakAH c| 'At' (2|4|18) Appra0 A / - For Personal & Private Use Only = kRSNakaH / anena kapanapra0 uttarapadasya luk ca / anena kapnapra0ka uttarapadasya luk Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 [ siMhakA: ] anukampitAH siMhAjinA: (2|4|18) Appra 0 A / = zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / siMhakAH / anena kapnpra0ka uttarapadasya luk ca / 'At' 'Ato nendra-varuNasya' (7 / 4 / 29) ityeva jJApanAdakRtasandhireva / uttarapadasya luk 'te lugvA' (3 / 2 / 108) iti luki siddhe lugvacanamanukampAyAM 'prAgnityAt kap' (7 / 3 / 28) ityanena kapi vyAghrajinaka iti nivRttyarthaM vacanam |||| SaDvarjekasvarapUrvapadasya svare // 7 / 3 / 40 // [ SaDvarjekasvarapUrvapadasya ] SaDvargaM ekasvaraM pUrvapadaM yasya tat = SaDvarjekasvarapUrvapadam, tasya / [ svare ] svara saptamI Gi / [ vAciyaH, vAcikaH, vAcilaH ] vAgAzIH vAgAzIrdatto vA prakRtiH / anukampito vAgAzIH vAgAzIrdatto vA = vAciyaH, vAcikaH, vAcila: / 'ajAternRnAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (7 / 3 / 35) iya- ika - ilapra0 / anena uttarapada AziS (s) AzIdarttasya vA luk / [ tvaciyaH, tvacikaH, tvacilaH ] anukampitA (taH) tvagdattaH = tvaciyaH, tvacikaH, tvacilaH / 'ajAternRnAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena uttarapadasya luk / [ sruciyaH, srucikaH, srucilaH] anukampitA (taH) srugdattaH (7 / 3 / 35) iya-ika - ilapra0 / anena uttarapadasya luk / = [ upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH ] upendreNa dattaH = upendradattaH / anukampita upeMdradattaH = upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upila: / 'vopAderaDAkau ca' (7 / 3 / 36) aDa - aka - iya - ika - ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) indradattasya lopaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / sruciyaH, srucikaH, srucilaH / 'ajAternRnAmno0"" [ SaDiyaH, SaDikaH, SaDilaH ] SaDaGguli prakRtiH / SaD aGgulayo yasya saH = SaDaGguliH / anukampitaH SaDaGguliH = SaDiyaH, SaDikaH, SaDila: / 'ajAternRnAmno0 ' ( 7|3|35) iya - ika - ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7|3|41) aGgulizabdasya luk / [ vAgAzISkaH] anukampitA vAgAzIH (2 / 1 / 72) ra0 / 'nAminastayoH SaH ' (238) 20 [ vAgAzIrdattakaH ] anukampito vAgAzIrdattaH ka ||ch| = vAgAzISkaH / 'anukampA0' (7 / 3 / 34) kappra0 ka / so ruH ' Sa0 / vAgAzIrdattakaH / 'anukampA tadyuktanItyo:' ( 7 / 3 / 34) kappra0 dvitIyAt svarAdUrdhvam // 7 / 3 / 41 // [dvitIyAt ] dvitIya paJcamI Gasi / [ svarAt ] svara paJcamI Gasi / [ Urdhvam ] yadA Urdhve deze varttamAnasya tadA 'kAlAdhva-bhAva- dezaM vA'karma- cA'karmaNAm ' (2 / 2 / 23) ityam / yadi vA Urdhvasthitasya tadA kriyAvizeSaNaM zabdarUpaM lugbhavati tadA prathamaikavacanam / = [ deviyaH, devikaH, devilaH ] anukampine devadattaH deviyaH, devikaH, devilaH / 'ajAternRnAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (7 / 3 / 35) iya- ika - ilapra0 / anena uttarapadasya luk / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 205 [upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH] anukampita upendradattaH = upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH / 'vopAderaDAko ca' (73 / 36) aDa-aka-iya-ika-ilapra0 / anena indradattasya luk / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [pitRyaH, pitRkaH, pitRlaH ] anukampitaH pitRdattaH = pitRyaH, pitRkaH, pitRla: / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena uttarapadadattarUpasya luk / 'RvarNovarNAt svarAderAderluk prakRtyA ca' (7 / 3 / 37) ikAraluk / [vAyuyaH, vAyukaH, vAyulaH] anukampito vAyudattaH = vAyuyaH, vAyukaH, vAyulaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena uttarapadaluk / 'RvarNovarNAt svarAde0' (7 / 3 / 37) ikAraluk / / UrdhvagrahaNaM sarvalopArtham ||ch|| sandhya kSarAt tena // 7 / 3 / 42 // [sandhyakSarAt] sandhyakSara paJcamI Gasi / [tena] tad tRtIyA ttaa| [kubiyaH, kubikaH, kubilaH] anukampitaH kuberadattaH = kubiyaH, kubikaH, kubilaH / 'ajAtena'nAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (73 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena eradattarUpapadasya luk / [kahiyaH, kahikaH, kahilaH] anukampitaH kahoDa: = kahiyaH, kahikaH, kahilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena oDarUpapadasya luk / [lahiyaH, lahikaH, lahilaH ] anukampito lahoDa: = lahiyaH, lahikaH, lahilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena oDazabdasya luk / [kaMpiyaH, kapikaH, kapilaH ] anukampitaH kapotaromA = kapiyaH, kapikaH, kapikaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena otaroman zabdasya luk / [amiyaH, amikaH, amilaH] anukampito'moghaH amoghadatto vA amoghajihvo vA = amiyaH, amikaH, amilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena ogha-oghadatta-oghajihvarUpaM uttarasya luk / [guruyaH, gurukaH, gurulaH] anukampito gurudattaH = guruyaH, gurukaH, gurulaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) dattarUpa uttarapadasya luk / 'RvarNovarNAt svarAderAderluk prakRtyA ca' (73 / 37) ikArasya luk ||ch|| zevalAdyAdestRtIyAt // 7 / 3 / 43 // [zevalAdyAdeH ] zevala Adiryasya saH = zevalAdiH / zevalAdirAdiryasya tat = zevalAdyAdi, tasya / [tRtIyAt] tRtIya paJcamI Gasi / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) ityasyApavAdaH / [zevaliyaH, zevalikaH, zevalilaH] anukampitaH zevaladattaH = zevaliyaH, zevalikaH, zevalilaH / 'ajAte"nAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (73 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattasya luk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [supariyaH, suparikaH, suparilaH] anukampitaH suparidattaH = supariyaH, suparikaH, suparilaH / 'ajAtenUnAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattasya luk / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [vizAliyaH, vizAlikaH, vizAlilaH] anukampito vizAladattaH = vizAliyaH, vizAlikaH, vizAlilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattazabdasya luk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [varuNiyaH, varuNikaH, varuNilaH] anukampito varuNadattaH = varuNiyaH, varuNikaH, varuNilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattazabdasya luk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [aryamiyaH, aryamikaH, aryamilaH] anukampitaH aryamadattaH = aryamiyaH, aryamikaH, aryamilaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattazabdasya luk / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / atrApyakRtasandhireva lopaH / [zevalikaH] zevalendradatto'nukampitaH = zevalikaH / 'ajAtenUnAmno0' (73 / 35) ikapra0 / anena indradattaluk / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk, iti yathA syAt / [suparikaH] suparyAzIrdatto'nukampitaH = suparikaH / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) ikapra0 / anena AzIrdattaluk / 'RvarNovarNAt svarAderAderluk prakRtyA ca' (7 / 3 / 37) ikAraluk / . [vizAkhilaH] anukampito vizAkhadattaH = vizAkhilaH / 'ajAtena'nAmno0' (73 / 35) ilapra0 / matAntare anena dattaluk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / / [kumArilaH] anukampitaH kumAradattaH = kumArilaH / 'ajAtenUnAmno0' (7 / 3 / 35) ilapra0 / matAntare anena dattaluk / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| kvacit turyAt // 7 / 3 / 44 // [kvacit ] kvacit prathamA si / / [turyAt ] turya paJcamI Gasi / [bRhaspatiyaH, bRhaspatikaH, bRhaspatilaH ] anukampito bRhaspatidattaH bRhaspatizarma vA = bRhaspatiyaH, bRhaspatikaH, bRhaspatilaH / 'ajAtena'nAmno0' (73 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena datta-zarman shbdluk| 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk| [prajApatiyaH, prajApatikaH, prajApatilaH] anukampitaH prajApatidattaH = prajApatiyaH, prajApatika., prajApatilaH / bahusvarAdiyakela vA' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena dattaluk / 'avarNavaNasya' (74 / 68) iluk / akRtasandhirityeva pUrvavat / [prajApatikaH] prajApatyAzIrdatto'nukampitaH = prajApatikaH iti yathA syAt / 'ajAtena'nAmno0' (7 / 3 / 35) ikapra0 / anena AzIrdattalaka / prajApatyika iti mA bhUt / kvacidgrahaNAdiha na bhavati - [ upaDaH, upakaH, upiyaH, upikaH, upilaH] anukampita upendradattaH = upaDaH, upakaH, / zeSaM pUrvavat ||ch|| pUrvapadasya vA // 7 / 3 / 45 // [pUrvapadasya] pUrvapada SaSThI Gas / [vA] vA prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 207 [dattiyaH, datikaH, dattilaH, deviyaH, devikaH, devilaH] anukampito devadattaH = dattiyaH, dattikaH, dattilaH / 'ajAtena'nAmno bahusvarAdiyekelaM vA' (7 / 3 / 35) iya-ika-ilapra0 / anena pUrvapada"deva" luk / vAvacanAt pakSe-evamdeviyaH, devikaH, devilaH / 'dvitIyAt svarAdUrdhvam' (7 / 3 / 41) dattaluk ||ch|| hasve // 7 / 3 / 46 // [husve] hrasva saptamI ngi| dIrghapratiyogi pratipakSaM hUsvam / [paTakaH] hUsvaH paTaH = paTakaH / anena kappra0 - k| [zATakaH] husva: zATaH = zATakaH / anena kappra0 - k| [pacataki] hUsvaM-stokaM pacati = pacataki / anena "i"pUrvAt ak / [sarvake] hasvAH sarve = sarvake / anena kappra0 - ka / jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / [vizvake] husvA vizve = vizvake / anena kappra0 - ka / jas / 'jasa i.' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / [uccakaiH] husvaM uccaiH = uccakaiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais" agre vizleSiyai / anena akpra0 / [nIcakaiH ] husvaM nIcaiH = nIcakaiH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ais" agre vizleSiyai / anena apra0 / [tUSNIkAm ] hrasvaM tUSNIm = tUSNIkAm / anena 'tUSNIkAm' (7 / 3 / 22) m prAk kA / [vaMzakaH] hasvo vaMzaH = vaMzakaH / anena kappra0 - ka / [veNukaH] isvo veNurveNukaH / anena kappra0 - k| [naDakaH] husvo naDaH = naDakaH / anena kappra0 - k| [lavakaH] husvo lavaH = lavakaH / anena kappra0 - k| [carakaH] husvazcaraH = carakaH / anena kappra0 - ka ||ch|| kuTI-zuNDAd raH // 7 / 3 / 47 // [kuTIzuNDAt ] kuTI ca zuNDA ca = kuTIzuNDam, tasmAt / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / [raH] ra prathamA si / kapo'pavAdaH / [kuTIraH] husvA kuTI = kuTIraH / anena rapra0 / [zuNDAraH] hUsvA zuNDA = zuNDAraH / anena rapra0 ||ch|| zamyA ru-rau // 7 / 3 / 48 // . [zamyAH] zamI paJcamI Gasi / [rurau] ruzca razca = rurau| For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [zamIruH, zamIraH] hrasvA zamI = zamIruH, zamIraH / anena ru-rapra0 ||ch| kutvA DupaH // 7 / 3 / 49 // [kutvAH ] kutU paJcamI Gasi / [DupaH ] Dupa prathamA si / [kutupaH ] hrasvA kutUH = kutupaH / anena Dupapra0 - upa / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Uluk / kutUriti carmamayaM tailAdhAvapanamucyate ||ch|| kAsU-goNIbhyAM taraT // 7350 // [kAsUgoNIbhyAm ] kAsU ca goNI ca = kAsUgoNyau, tAbhyAm = kAsUgoNIbhyAm / paJcamI bhyAm / [ taraT] taraT prathamA si / [kAsUtarI] 'kasa gatau' (987) kas / kasatIti kAsUH / kasi-padyAdibhyo Nit (uNA0 835) Nid Upra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / hUsvA kAsUH = kAsUtarI / anena taraTpra0 - tara / 'aNajeyekaNa-nasnaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / kAsUH zaktirnAmAyudham / [goNItarI ] hrasvA goNI = goNItarI / anena taraTpra0 - tara0 / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya / yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / goNI dhAnyAvapanam ||ch|| vatsokSA-'zvarSabhAddhAse pit // 7 / 3 / 51 // [vatsokSA'zvarSabhAt ] vatsazca ukSA ca azvazca RSabhazca = vatsokSA'zvarSabhama, tasmAt / [hAse ] hAsa saptamI ngi| [pit] p idanubandho yasya saH = pit / [vatsataraH] hasito vatsaH = vatsataraH / anena taraTpra0 - tara / vatsaH prathamavayasko gauH, tasya hAso dvitIyavayaHprAptiH / [ukSataraH] hasita ukSA = ukSataraH / anena taraTpra0 - tara / ukSA dvitIyavayAstaruNastasya hAsastRtIyavayaHprAptiH / [azvataraH] husito'zvo'zvataraH / anena taraTpra0 - tara / azvenAzvAyAM jAto'zvastasya hAso gardabhapitRkatA / AzugamanAdvAzvastasya hAso gamane mandatA / sarvathAzvatarazabdo jAtizabdaH / [ RSabhataraH] isita RSabhaH = RSabhataraH / anena taraTapra0 - tara / RSabho'naDvAn balIyAn, tasya hAso bhAravahane mandazaktitAviSkaraNam / pitkaraNaM puMvadbhAvArtham / [vatsatarI] husitA vatsA = vatsatarI / anena taraTpra0 - tara / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'aNajeyekaNa-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / [azvatarI] hasitAzvA = azvatarI / anena taraTpra0 - tara / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI ||ch| For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 209 vaikAd dvayornirdhArye DataraH // 7 // 352 // [vA] vA prathamA si / [ekAt] eka paJcamI Gasi / [dvayoH] dvi saptamI os / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) i0 - a0 / 'ed bahusbhosi' (1 / 4 / 4) e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [nirdhArye ] nir 'dhRt sthAne' (1467) dhR / dhriyamANaM prayuGkte / 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nigpra0 - i / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / nirdhAryate = nirdhAryaH / 'ya eccAtaH' (5 / 1 / 28) yapra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk, tasmin / [DataraH] Datara prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'raH padAnte0' (1 / 353) visargaH / samudAyAdekadezo jAtiguNakriyAsaMjJAdravyairniSkRSya buddhyA pRthakriyamANo nirdhAryaH / [ekataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA, ekako bhavatoH kaThaH paTurvA, eko bhavatoH paTuH] dvayormadhye ekaH = ekataraH / anena Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) alopaH / bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA / mahAvAdhikAreNaiva siddhe kimarthaM vAvacanamityAzaGkAyA uttaramAha-vAvacanamagartham / yathA ekakaH, vAkyaM pUrvavat / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "a"agre vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH0' (73 / 29) apra0 / mahAvAdhikArAnna bhavatyapi agretane udAharaNe ||ch| yat-tat-kimanyAt // 7 // 353 // [yattatkimanyAt ] yacca tacca kim ca anyacca = yattatkimanyat, tasmAt / - [yataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA tatara Agacchatu ] dvayormadhye yaH = yataraH / anena Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / dvayormadhye saH = tataraH / anena Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [kataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA] dvayormadhye kaH = kataraH / anena Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) "im"luk / [anyataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA] dvayormadhye'nyaH = anyataraH / anena Datarapra0 - atr| 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / mahAvAdhikArAt pratyayo na bhavati agretane udAharaNe ||ch|| bahUnAM prazne Datamazca vA // 7 / 354 // [bahUnAm ] bahu SaSThI Am / [prazne] prazna saptamI Gi / [Datamazca] Datama prathamA si / ca prathamA si / [vA] vA prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [yatamo yataro vA bhavatAM kaThastatamastataro vA Agacchatu] bahUnAM eSAM vA madhye yaH = yatamaH, yataraH / anena Datamapra0 - atama0 - Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / bahUnAM madhye saH = tatamaH, tataro vA / anena Datamapra0 - atama - Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) adluk / __ [katamaH kataro vA bhavatAM kaThaH] bahUnAM madhye kaH = katamaH, kataraH / anena Datamapra0 - atama - Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) "im" luk / [anyatamo'nyataro vA] bahUnAM madhye'nyo'nyatamaH, anyataro vA bhavatAM kaThaH / anena Datamapra0 - atama - Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / [zucivalkavItavapuranyatamastimiracchidAmiva girau bhavataH - kirAte] timira 'chidaMpI dvaidhIkaraNe' (1478) chid / timiraM chindanti / kvipra0 / 'aprayogIt' (1 / 1137) kvipluk, teSAm = timiracchidAm / vAvacanamagartham [yako bhavatAM kaThaH saka Agacchatu] bahUnAM madhye yaH = yako bhavatAM kaThaH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad"agre vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7 / 3 / 29) akpra0 / prathamA si / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) da0 - a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / bahUnAM madhye sa: = sakaH / 'lokAt' (1 / 1 / 3) "ad" agre vizleSiyai / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) akpra0 / [anyaka eSAM kAlApaH ] bahUnAM madhye'nyaH = anyakaH / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) "a"pUrvamak / bahUnAM madhye kaH ka AlApaH / 'tyAdi-sarvAde:0' (7 / 3 / 29) im prAk ak / 'kimaH kastasAdau ca' (221140) "ka"dezaH / mahAvAdhikArAt pratyayo na bhavatyapi / evaM ya ityatra na kimapi pratyayaH, matatraye'pyabhidhAnameva zreya iti bhAvArthaH ||ch|| vaikAt // 7 / 3.55 // [vA] vA prathamA si / [ekAt] eka paJcamI Gasi / [ekatamo bhavatAM kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA, ekakaH, eko bhavatAM kaThaH] eSAM madhye ekaH = ekatamaH / anena Datamapra0 - atama / 'DityantyasvarAdeH' (222114) aluk / bhavatAM kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA / evam-ekakaH / 'tyAdi-sarvAdeH0' (7 / 3 / 29) ak / mahAvAdhikArAnna bhavati / evam-ekaH ityatra na kimapi / pRthagyogo DataranivRttyarthaH ||ch|| tAt tamabAdezcAnatyante // 7 / 3 / 56 // [ktAt] kta paJcamI Gasi / [tamabAdezca] tamap Adiryasya saH = tamabAdiH, tasmAt / ca prathamA si / [anatyante ] na atyantam = anatyantam, tasmin / kriyAyAH svenAzrayeNa 'sahArthe' (2 / 2 / 45) tRtIyA / sAkalyena karaNe tRtIyA / anabhisambandho'natyantatA / [bhinnakam ] anatyantaM bhinnaM = bhinnakam / anena kappra0 - ka / si-am / For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 211 [chinnakam] anatyantaM chinnaM = chinakam / anena kappra0 - ka / si-am / [bhinnikA ghaTI] anatyantaM bhinnA = bhinnikA / anena kappra0 - ka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) ityAdinA puMvadbhAvaH / 'asyA'yat-tat-kSipakAdInAm' (2 / 4 / 111) i / [chinnikA rajjuH] anatyantaM chinnA = chinikA rajjuH / anena kappra0 - ka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvadbhAvaH / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / tamabAdyantAt ktAt [bhinnatamakam ] prakRSTaM bhinnaM = bhinnatamam / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamapra0 - tama / anatyantaM bhinnatamaM = bhinnatamakam / anena kappra0 - k| [bhinnataMrakam ] dvayormadhye prakRSTaM bhinnaM = bhinnataram / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tara pra0 - tara / anatyantaM bhinnataraM = bhinnatarakam / anena kappra0 - ka / [bhinnakalpakam ] ISadaparisamAptaM bhinnaM = bhinnakalpam / 'atamabAderISadasamApte kalpap-dezyapa-dezIyara' (7 / 3 / 11) kalpapapra0 - kalpa / anatyantaM bhinnakalpaM = bhinnakalpakam / anena kapapra0 - ka / - [chinnatamakam ] prakRSTaM chinnaM = chinatamam / 'prakRSTe tamap' (7 / 3 / 5) tamappra0 - tama / anatyantaM chinatamaM = chinatamakam / anena kappra0 - k| [chintratarakam ] dvayormadhye prakRSTaM chinnaM = chinataram / 'dvayovibhajye0' (73 / 6) tarapapra0 - tara / anatyantaM chinataraM = chinatarakam / anena kappra0 - ka / [chinnakalpakam ] ISadaparisamAptaM china = chinakalpam / 'atamabAderISadasamApte kalpap0' (7 / 3 / 11) kalpappra0 - kalpa / anatyantaM chinakalpaM = chinnakalpakam / anena kappra0 - ka / tamabAdyanteSu ktAntatA nAstIti tamabAdigrahaNam / asamAsastamabAderityatrApi ktAdityasya sambandhArthaH ||ch| na sAmivacane // 7 / 357 // [na] na prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [sAmivacane] sAmivacana saptamI Gi / sAmi arddhaH, sAmi vaktIti sAmivacanaH / 'nandyAdibhyo'naH' (5 / 1 / 52) anapra0, tasmin / [sAmi anatyantaM bhinnam] sAmi anatyantaM bhinnamiti vAkyameva, na kap / [kRtam] sAmi anatyantaM kRtamiti vAkyameva / na kap / [bhuktam ] sAmi anatyantaM bhuktamiti vAkyameva, na kap / [pItam] sAmi anatyantaM pItamiti vAkyameva, na kap / [bhinnatamam ] sAmi anatyantaM bhinnatamamiti vAkyameva, na kap / [bhinnataram ] sAmi anatyantaM bhinnataramiti vAkyameva, na kap / For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / vacanagrahaNaM paryAyArtham [arddhamanatyantaM bhinnam] arddhamanatyantaM bhinnaM / [nemamanatyantaM bhinnam ] nemamanatyantaM bhinnam / evaM zakalaM-khaNDamityAdi / anye tu samAsa evodAharaNam -- [sAmikRtam ] sAmi kRtaM = sAmikRtam / 'svayaM-sAmi ktena' (3 / 1 / 58) samAsaH / [arddhakRtam] arddhaM ca tat kRtaM ca = arddhakRtam / 'vizeSaNaM vizeSyeNaikArthaM karmadhArayazca' (3 / 1 / 96) ityAdinA samAsaH / nanu sAmyAdibhirevAnatyantatAyA abhihitatvAduktArthatvena kap na prApnotIti vyarthaH pratiSedhaH ? ucyate-sAmyAdibhiH samudAyaviSayakriyAyA evAnatyantatA pratIyate na svaviSaye / tatrAnatyantavivakSAyAM kap prApnotIti pratiSedhavacanam ||ch|| nityaM a-jino'N // 7 // 358 // [nityam ] nitya prathamA si / [ajinaH ] jazca jin ca = aJin, tasmAt / [aN] aN prathamA si / / nityagrahaNAt mahAvibhASA nivRttA / [vyAvakrozI] vi-ava 'kruzaM AhvAna-rodanayoH' (986) kruz / vyavakrozanaM = vyAvakrozI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / tato'nena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / 'aNajeyekaN0' (24 / 20) GI / 'na ba-svA(va)GgAdeH' (74 / 9) iti vRddhirAgamaniSedhaH / [vyAvalekhI] vi-ava 'likhat akSaravinyAse' (1336) likha / vyavalekhanaM = vyAvalekhI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / tato'nena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'na -svA(va)GgAdeH' (7 / 4 / 9) iti vRddhirAgamaniSedhaH / / [vyAvahAsI varttate ] vi-ava 'hase hasane' (645) has / vyavahasanaM = vyAvahAsI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'JNiti' (4 / 350) upAntyavRddhiH / tato'nena aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'na ba-svA(va)GgAdeH' (7 / 4 / 9) iti vRddhirAgamaniSedhaH / [sAMkoTinam ] sam-koTa / samantAt koTaH = sAMkoTinam / 'abhivyAptau bhAve'na-jin' (5 / 3 / 90) jinpra0 - in / 'ataH' (4 / 3 / 82) alup / tato'nena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'anapatye' (74 / 55) antyasvarAdilubabhAvaH / [sAMrAviNam] samantAt rAvaH = sAMrAviNam / 'abhivyAptau bhAve'na-jin' (5 / 3 / 90) jinpra0 - in / 'ataH' (4 / 3 / 82) alup, tato'nena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'anapatye' (74 / 55) antyasvarAdilubabhAvaH / For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ sAmmArgiNam ( jinam ) ] samantAt mArga: = sAmmArgiNam ( sAmmArjinam) / 'abhivyAptau bhAve'na - jin' (5/3/90 ) Jinpra0 - in / 'ata:' (4 / 3 / 82) alup tato'nena aNUpra0 a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH / 'anapatye' (7|4|55) antyasvarAdilubabhAvaH ||ch | visAriNo matsye // 7 / 3 / 59 // [ visAriNaH ] visArin paJcamI Gasi / [ matsye ] matsya saptamI Gi / [ vaisAriNo matsyaH ] vi 'suM gatau' (25) sR / visaratIti visArI, matsyazcet vaisAriNaH / 'grahAdibhyo Nin ' (5/1/53) Ninpra0 in / 'nAmino'kali hale:' ( 4 / 3 / 51) vRddhi: Ar, tato'nena aNpra0 (7|4|1) vRddhi: / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2|3|63) Natvam |||| a / 'vRddhiH svare0 ' pUgAdamukhyakAJjyo driH // 7 / 3 / 60 // [ pUgAt ] pUga paJcamI Gasi / [ amukhyakAt ] mukhye'rthe kaH = mukhyakaH / na mukhyakaH = amukhyakaH tasmAt / [ JyaH ] Jya prathamA si / [driH ] dri prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / nAnAjAtIyA aniyatavRttayo'rthakAmapradhAnAH saGghAH pUgAH / [ lauhadhvajyaH, lauhadhvajyau, lohadhvajAH ] lohadhvajA pUgA ucyante / alaukikaM vAkyamanyathA na prApnoti / lohadhvaja eva = lauhadhvajyaH / lohadhvajAveva = lauhadhvajyau / lohadhvajA eva = lohadhvajAH / anena vyapra0 drisaMjJakaH - ya / 'vRddhiH svareSvAde.' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) Jyalup / jas / = [ zaibyaH, zaibyau, zibayaH ] zibayaH pUgA ucyante / zibireva = zaibyaH / zibI eva zaibyau / zibaya eva = zibaya: / anena vyapra0 - ya0 / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) Jyalup / jas / 'jasyedot' (1 / 4 / 22) e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / Wan [ vAtakyaH, vAtakyau, vAtakAH ] vAtaka / vAtakAH pUgA ucyante / vAtaka eva = vAtakyaH, tau-te / anena Jyapra0 - ya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) Jyalup / jas / [ devadattakaH ] devadatto mukhyo'sya = devadattakaH / 'so'sya mukhyaH' (7|1|190) kapra0 / [ indrAgniguptakaH pUgaH ] indrAgnigupto mukhyo'sya saH = indrAgniguptakaH pUgaH / 'so'sya mukhyaH' (7|1|190) kapra0 // chA / vrAtAdastriyAm // 7 / 3 / 61 // 213 [ vrAtAt ] vrAta paJcamI Gasi / [ astriyAm ] na strI ma0 vRttau - zaibireva = = astrI, tasyAm / zaibyaH / zaibI eva = zaibyau / zaibaya eva = zibayaH / For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / nAnAjAtIyA aniyatavRttayaH zarIrAyAsajIvinaH saGghA vAtAH / [kApotapAkyaH, kApotapAkyau, kapotapAkAH] kapotapAko vAtAH / kapotapAka eva = kApotapAkyaH, tau-te / evamagre'pi jJeyam / anena jyapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyalup / si-au-jas / [himatyaH, vaihimatyau, vrIhimatAH] vrIhimato vAtAH = vaihimatyaH / vrIhimatau vAtAH = naihimatyau / vrIhimatA - vrAtAH = vrIhimatAH / anena jyapra0 - ya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyalup / jas / [kapotapAkA ] kapotapAka eva = kapotapAkA / atra pratyayo na kazcit / Ap / [vrIhimatA strI ] himataiva = vrIhimatA / atra pratyayo na kazcit / Ap ||ch|| zastrajIvisaGghAyaD vA // 7 / 3 / 62 // [zastrajIvisaGghAt ] zastrajIvinAM saGgaH = zastrajIvisaGghaH, tasmAt / [jyaTa] jyaTa prathamA si / [vA] vA prathamA si / [zAbaryaH, zAbayauM, zabarAH] zabarAH zastrajIvisaGgaH / zabara eva = zAbaryaH / zabarau eva = zAbau~ / zabarA eva = zabarAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyaTlup / jas / [paulindyaH, paulindyau, pulindAH] pulindAH zastrajIvisaGgaH / pulinda eva = paulindyaH / tau = paulindyau / te = pulindAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyaTlup / jas / [kauntyaH, kauntyau, kuntayaH ] kunterapatyaM bahavo mANavakAH = kuntayaH / 'du-nAdi-kurvit-kozalA-'jAdAbhyaH' (5 / 1 / 118) ityAdinA byapra0 - ya / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyalup / te zastrajIviH / kuntireva = kauntyaH / tau zastrajIvisaGghau / te zastrajIvisaGghAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyaTlup / jas / 'jasyedot' (1 / 4 / 22) e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / evaM zabaraH pulinda ityatra vikalpena pratyayo na bhavati / [mallaH, mallI, mallAH ] mallA: saGghaH / malla eva = mallaH, tau-mallau / te-mallAH / eteSu pratyayo na bhavati / si-aujas / [zayaNDaH, zayaNDau, zayaNDAH ] zayaNDaH saGgaH / zayaNDa eva = zayaNDaH / tau-zayaNDau / te-zayaNDAH / eteSa pratyayo na bhavati / si-au-jas / [samrATa ] sam 'rAjRg dIptau' (893) rAj / samrAjata iti samrAT / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'samrATa' (1 / 3 / 16) ityanena makArasya maH / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) viplopaH / 'yaja-sRja-mRja-rAja-bhrAja-bhrasja-vrasca For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 215 parivrAjaH zaH SaH' (2 / 1 / 87) ja0 - Sa0 / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1176) Sa0 - Da0 / 'virAme vA' (1 / 3 / 51) Da0 - Ta0 / [vAguraH, vAgurau, vAgurAH] vAgurA asyAsti = vAguraH / vAgurA anayorasti = vAgurau / vAgurA eSvasti = vAgurAH / 'abhrAdibhyaH' (7 / 2 / 46) apra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / si-au-jas / naite zreNibaddhA iti na saGghAH / TakAro GyarthaH / [zAbarI] anena niSpannaH zAbarya maNDya te / 'aNajeyekaN-naJ' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / [paulindI ] anena niSpannaH paulindyA maNDyate / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / [kauntI ] kunterapatyaM bahavo mANavakAste zastrajIvisaGghaH strItvaviziSTo vivakSitaH / 'du-nAdi-kurvit-kozalA'jAdAbhyaH ' (6 / 1 / 118) jyapra0 / 'kuntyavanteH striyAm' (6 / 1 / 121) lup / 'nurjAteH' (2 / 4/72) GI, tataH 'zastrajIvi0 (73 / 62) jyaTapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / 'vRddhi: svare0' (74 / 1) vRddhiH au ||ch|| vAhIkeSvabrAhmaNa-rAjanyebhyaH // 7 / 3 / 63 // [vAhIkeSu] vAhIka saptamI sup / [abrAhmaNarAjanyebhyaH] brAhmaNAzca rAjanyAzca = brAhmaNarAjanyAH, na brAhmaNarAjanyAH = abrAhmaNarAjanyAH, tebhyaH = abrAhmaNarAjanyebhyaH / paJcamI bhyas / [kauNDIvizyaH, kauNDIvizyau, kuNDIvizAH] kuNDI 'vizaMt pravezane' (1415) viz / kuNDImapi vizanti / 'mUlavibhujAdayaH' (5 / 1 / 144) kapra0 - a / jas / kuNDIvizAH zastrajIvisaGghaH = kauNDIvizyaH / kuNDIvizAH zastrajIvisaGghau = kauNDIvizyau / kuNDIvizAH zastrajIvisaGghAH = kuNDIvizAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyaTlup / jas / [kSaudrakyaH, kSaudrakyau, kSudrakAH] kSudrakAH zastrajIvisaGghaH = kSaudrakyaH / kSudrakAH zastrajIvisaGghau = kSaudrakyau / kSudrakAH zastrajIvisaGghAH = kSudrakAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7/4/68) avarNasya luk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyaTlup / jas / . [mAlavyaH, mAlavyau, mAlavAH] mAlavasyApatyAni / 'du-nAdi-kurvit kozalA-'jAdAcyaH' (6 / 1 / 118) jyapra0 / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) jyalup / mAlavAH zastrajIvisaGghaH = mAlavyaH / mAlavAH zastrajIvisaGghau = mAlavyau / mAlavAH zastrajIvisaGghAH = mAlavAH / anena jyaTapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / si-au / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) lup / jas / [zabaraH, zabarau] zabarAH zastrajIvisaGghaH = zabara ityAdi pUrvasUtreNApi vikalpe jyaT pratyayo na bhavati / [pulindaH, pulindau ] pulindAH zastrajIvisaGghaH = pulinda ityAdi pUrvasUtreNApi vikalpe jyaT pratyayo na bhavati / ke ma0 vRttau-kuNDyAM vizanti / - For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM huNDhikAyAM / [gaupAliH, gaupAlI] gopAlasyApatyAni = gaupAlayaH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / gaupAlayaH zastrajIvisaGghaH = gaupAliH / gaupAlayaH zastrajIvisaGghau = gaupAlI / si-au| [zAlaGkAyanaH, zAlaGkAyanau] zalaGgorapatyAni / 'kroSTra-zalaGkorluk ca' (6 / 156) AyanaNpra0 - Ayana-uluk ca / 'vRddhiH svareSvA0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / zAlaGkAyanAH zastrajIvisaGghaH = zAlaGkAyanaH / zAlaGkAyanAH zastrajIvisaGghau = zAlaGkAyanau si-au / [rAjanyaH, rAjanyau] rAjJo'patyAni = rAjanyA: / 'jAtau rAjJaH' (6 / 1292) yapra0 / rAjanyAH zastrajIvisaGghaH = rAjanyaH / rAjanyAH zastrajIvisaGgau = rAjanyau / si-au / [kAmbavyaH, kAmbavyau, kAmbavyA ] kambu maNDyate / kamborayaM = kAmbavaH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a| 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH aa| 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / kAmbavAnAM rAjA - kAmbavasyApatyaM vA 'du-nAdi-kuvit0' (6 / 1 / 118) jyapra0 / yadvA kamborapatyAni / 'du-nAdi-kuvit-kozalA0' (6 / 1 / 118) jyapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / kAmbavyAH zastrajIvisaGghaH = kAmbavyaH / kAmbavyAH zastrajIvisaGghau = kAmbavyau / si-au / striyAM tu 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / jyaTi tu GI: syAt / brAhmaNapratiSedhe brAhmaNavizeSapratiSedhaH, na hi brAhmaNazabdavAcyo vAhIkeSu zastrajIvisaGgo'sti / / rAjanye tu svarUpavizeSasya pratiSedhaH / tadarthameva bahuvacanam / agretanAni udAharaNAni pUrvavat jJeyAni ||ch|| vRkATTeNyaN // 7 / 3 / 64 // [vRkAt] vRka paJcamI Gasi / [TeNyaN] TeNyaN prathamA si / [vArkeNyaH, vArkeNyau, vRkAH, vArkeNI strI] vRkAH zastrajIvisaGghaH = vArkeNyaH / vRkAH zastrajIvisaGghau = vArkeNyau / vRkAH zastrajIvisaGghAH = vRkAH / anena TeNyaNapra0 - eNya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) lup / striyAM tu-'aNajeyekaNa-naJ' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / vAhIkatve nityamavAhIkatve tu vikalpena byaTi 'zastrajIvi0' (7 / 3 / 62) ityAdinA prApte vacanam / evamuttarasUtratrayamapi ||ch|| yaudheyAderaJ // 7 / 3 / 65 // [yaudheyAdeH] yaudheya Adiryasya saH = yaudheyAdiH, tasmAt / [aJ] aJ prathamA si / [yaudheyaH, yaudheyau, yaudheyAH] yudhAyA apatyaM bahavaH kumArAH / 'dvisvarAdanadyAH' (6 / 1 / 71) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / te zastrajIvisaGghaH = yaudheyaH / tau = yaudheyau / te = yaudheyAH / anena apra0 - a / vRddhiH / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-au-jas / [zaubhreyaH] zubhrasya apatyaM bahavaH kumArAH / 'zubhrAdibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / te zastrajIvisaGghaH = zaubhreyaH / anena apra0 - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ zaukreyaH ] zukla (kra)sya apatyaM bahavaH kumArAH / 'zubhrAdibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / te zastrajIvisaGghaH zaukreyaH / anena aJpra0 a / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / = [ ghArtteyaH] ghRtAyA apatyaM bahavaH kumArAH = ghArteyaH / 'dvisvarAdanadyAH ' ( 6 / 1 / 71 ) eyaNpra0 eya / athavA ghRterapatyaM = ghArtteyaH / 'dvisvarAdanadyAH' (6 / 1 / 71 ) eyaNpra0 eya / athavA ghRterapatyaM ghArtteyaH / ito'niJaH ' (6 / 1 / 72) eyaNpra0 - eya / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH Ar / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya-ivarNasya ca luk / te zastrajIvisaGghaH = ghArtteyaH / anena aJpra0 - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = [ dhArtteyaH ] dhRtAyA apatyaM bahavaH kumArAH dhArteyaH / dvisvarAdanadyA:' ( 6 / 1 / 71 ) eyaNpra0 eya / athavA dhRterapatyaM dhArteyaH / ito'niJaH' (6 172) eyaNpra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhi: Ar / 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya- ivarNasya ca luk / te zastrajIvisaGghaH dhArteyaH / anena aJpra0 - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = = jyAvAneyaH ] jyAvAnAyA apatyaM bahavaH kumArAH / 'GyAptyUGH' (6 / 1 / 70) eyaNpra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / te zastrajIvisaGghaH jyAvAneyaH / anena aJpra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / = = parvAderaN // 7 / 3 / 66 // 217 yaudheyaH / aJvacanaM 'saGgha-ghoSA-'Gka-lakSaNe'J- yaJiJaH' (6 / 3 / 172 ) ityaNartham / tena yaudheyasya saGghAdiH 'saGgha-ghoSA0' (6 / 3 / 172 ) aNpra0 a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk iti bhavati, anyathA 'gotrAdadaNDamANava- ziSye' (6|3 | 169) ityAdinA akaJ syAt / eya / vRddhiH / a vRddhiH / nanu yaudheyAdayaH saGghavacanAH kathaM gotraM bhavanti ? ucyate - bhargAdyantargaNo yaudheyAdistatra ye'patyapratyayAntAste gotraM bhavanti aupagavAdivat / 'prakRtigrahaNe svArthikapratyayAntAnAmapi grahaNam' (nyA0 saM0 vakSa0 (2) / sUtra ( 1 )) iti nyAyAt / apatyaM hi gotramapatyapratyayAntAcca svArthiko'pyapatyagrahaNena gRhyate / atra cedameva aJvacanaM liGgaMcihnamityarthaH ||chaa | For Personal & Private Use Only = [ parvAdeH ] parzurAdiryasya saH = parvAdiH, tasmAt / [ aN ] aN prathamA si / [ pArzavaH, pArzavau, parzavaH ] parzorapatyaM bahavo mANavakAH / 'puru- magadha kaliGga0' (6|1|116) aNUpra0 / 'zakAdibhyo drerlup' (6 / 1 / 120 ) aNlup / te zastrajIvisaGghaH saGghau- saGghA vA = pArzava:, pArzavau, parzavaH / anena aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAderjjiti0' (7|4|1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / si-au / bahutve 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) aNlup / jas / 'asyedot' (1 / 4 / 22) o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [ rAkSasaH, rAkSasau, rakSAMsi ] rakSas maNDyate / rakSaso'patyaM / 'puru - magadha - kaliGga0' (6 / 1 / 116) aNpra0 / 'zakAdibhyo drerlup' (6 / 1 / 120) aNlup / rakSAMsi zastrajIvisaGghaH- saGghau-saGghA vA = rAkSasaH, rAkSasau, rakSAMsi / anena aNpra0 - a / si-au / 'zakAdibhyo drerlup' (6 / 1 / 120 ) ityAdinA anena vihitasya aNo na lup bhavatyaprAkaraNikatvAt / 'bahuSvastriyAm ' ( 6 / 1 / 124 ) iti aNlup / 'punardrigrahaNAdaprAkaraNikasyApi tatra grahaNam / jas / 'napuMsakasya ziH' (1|4|55) jas0zi0 i0 / 'dhuTAM prAk' (1|4|66) no'ntaH / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 striyAM tu [parzaH] parzorapatyaM bahavo mANavakAH / 'puru-magadha-kaliGga0' (6|1|116) aNupra0 / 'zakAdibhyo drerlup' (6 / 1 / 120) aNlup / te zastrajIvisaGghaH strItvaviziSTe'nena aNpra0 / 'dreraJaNo'prAcya bhargAdeH' (6 / 1 / 123) aNlup / 'uto'prANinazcAyu-rajjvAdibhya UG' (2 / 4 / 73) UG0 U / 'samAnAnAM tena dIrghaH' ( 1 2 1) dIrghaH / dAmanyAderIyaH // 73 // 67 // [ dAmanyAdeH ] dAmanirAdiryasya saH = dAmanyAdiH, tasmAt / [Iya: ] Iya prathamA si / [ dAmanIyaH, dAmanIyau, dAmanayaH ] damanasyApatyaM bahavaH kumArAH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 i / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / te zastrajIvisaGghaH-saGghau-saGghA vA = dAmanIyaH, dAmanIyau, dAmanayaH / anena Iyapra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-au / bahutve 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124 ) Iyalup / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ aulapIyaH, aulapIyau, aulapayaH ] upala (lapa) syApatyaM bahavaH kumArAH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / te zastrajIvisaGghaH-saGghau-saGghA vA = aulapIyaH, aulapIyau, aulapayaH / anena Iyapra0 / zeSaM pUrvavat / jas / [ kakundaki ] kAkundaki prakRtiH / pRSodarAditvAt hrasvatvam / kakundaki / gaNo'tra ||ch / zrumacchamIvacchikhAvacchAlAvadUrNAvadvidabhRdabhijito gotre'No yaJ // 7 / 3 / 68 // [ zrumacchamIvacchikhAvacchAlAvadUrNAvadvidabhRdabhijitaH ] zrumAMzca zamIvAMzca zikhAvAMzca zAlAvAMzca UrNAvAMzca vidabhRcca abhijicca = zrumacchamIvacchikhAvacchAlAvadUrNAvadvidabhRdabhijit tasmAt / [ gotre ] gotra saptamI Gi / [ aNa: ] aN paJcamI Gasi / [ yaJ ] yaJ prathamA si / zastrajIvisaGghAditi nivRttam / mat / [ zraumatyaH, zraumatyau, zraumatAH ] zrurasyAsti zrumAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 7|2|1) matupra0 zrumato'patyaM = zraumatyaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH au, tato'nena yaJpra0 drisaMjJakaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-au / 'yaJaJo'zyAparNAnta - gopavanAdeH' (6 / 1 / 126) yaJlup / jas / = [ zramatyaH, zramatyau, zraimatAH] zrImato'patyaM zraimatyaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai, tato matAntare'nena yaJpra0 / si-au / 'yaJaJozyAparNAnta0' ( 6 | 1|126) yaJlup / = [ zAmIvatyaH, zAmIvatyau, zAmIvatA: ] zamI vidyate yasya / tadasyA'styasminniti matuH ' (7/2/1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormo vaH' (2 / 1 / 94) ma0va0 / zamIvato'patyaM - apatye apatyAni vA = For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 219 zAmIvatyaH, zAmIvatyau, zAmIvatAH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhi: A, tato'nena yapra0 - ya / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / si-au / bahutve 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) yaJlup / jas / [zaikhAvatyaH, zaikhAvatyau, zaikhAvatAH ] zikhA vidyate yasya / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcama0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / zikhAvato'patyaM - apatye-apatyAni vA = zaikhAvatyaH, zaikhAvatyau, zaikhAvatAH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNapra0 + a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai, tato'nena yapra0 / zeSaM pUrvavat / [zAlAvatyaH, zAlAvatyau, zAlAvatAH] zAlA asyAsti / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAn0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / zAlAvato'patyaM - apatye-apatyAni vA = zAlAvatyaH, zAlAvatyau, zAlAvatAH / 'Gaso'patye' (61 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH, tato'nena yapra0 / zeSaM pUrvavat / [aurNAvatyaH, aurNAvatyau, aurNAvatAH] UrNA asyAsti / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopAntApaJcamavargAna' (2 / 1 / 94) ma0 -va0 / UrNAvato'patyaM - apatye-apatyAni vA = aurNAvatyaH, aurNAvatyau, aurNAvatAH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au, tato'nena yapra0 / zeSaM pUrvavat / [vaidabhRtyaH, vaidabhRtyau, vaidabhRtAH ] veda 'TuDu,gk poSaNe ca' (1140) bhR / vedaM vibharti = vedabhRt / 'kvip' (51 / 148) kvippra0 / 'hasvasya taH pitkRti' (4|4|113) to'ntaH / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / vedabhRto'patyaM - apatye-apatyAni vA = vaidabhRtyaH, vaidabhRtyau, vaidabhRtAH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a, tato'nena yapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zeSa pUrvavat / [AbhijityaH, Abhijityau, AbhijitAH] abhi "jiM abhibhave' (8) ji / abhijayatIti abhijit / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'hasvasya taH pitkRti' (4 / 4 / 113) to'ntaH / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / abhijito'patyaM - apatye-apatyAni vA = AbhijityaH, Abhijityau, AbhijitAH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a, tato'nena yapra0 + ya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zeSaM pUrvavat / ___ [zrImatam] zrumata idaM = zrImatam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH au / si-am / [Abhijito muhUrtaH] abhijitA candrayuktena yukto muhUrtaH = Abhijito muhUrtaH / 'candrayuktAt kAle0' (6 / 2 / 6) aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH A / [AbhijitaH sthAlIpAkaH] abhijit devatA'sya = AbhijitaH sthAlIpAkaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / apatyapratyayAntAt svArthiko'yaM yaJ apatye eva varttate iti tadAzrayaH pratyayo bhavati / [zrImatyAyanaH] anena padena niSpannaH zrImatya maNDyate / zrImatyasyApatyaM yuvA = zrImatyAyanaH / 'yajijaH' (6154) AyanaNpra0 - Ayana / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / __ [AbhijityAyanaH] anena padena niSpannaH Abhijitya maNDyate / AbhijityasyApatyaM yuvA = AbhijityAyanaH / 'yaJiJaH' (6 / 1 / 54) AyanaNapra0 - Ayana / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zrImatakaH] zrImatyasyAyaM = zrImatakaH / 'gotrAdadaNDamANava-ziSye' (6 / 3 / 169) ityAdinA akapra0 - ak| vRddhiH / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / [AbhijitakaH] AbhijityasyAyaM = AbhijitakaH / 'gotrAdadaNDamANava-ziSye' (6 / 3 / 169) akajha0 - ak| vRddhiH / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / [zrImatakam ] anena padena niSpanna: bahutve zrImata maNDyate / zrImatAnAM samUhaH = zrImatakam / 'gotrokSa-vatsoSTravRddhA-'jorabhra-manuSya-rAja-rAjanya-rAjaputrAdakaJ' (6 / 2 / 12) akapra0 - aka / vRddhiH / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / _ [Abhijitakam ] anena padena niSpannaH bahutve Abhijita maNDyate / AbhijitAnAM samUhaH = Abhijitakam / 'gotrokSa-vatsoSTra-vRddhA-'jorabhra-manuSya-rAja-rAjanya-rAjaputrAdaka' (6 / 2 / 12) akapra0 - aka / vRddhiH / 'taddhitaya0' (2 / 4 / 92) yaluk / __ [zrImatam ] zrImatyasya saGghAdi = zrImatam / 'saGgha-ghoSA-'Gka-lakSaNe'J-yajiJaH' (6 / 3 / 172) aNpra0 - a| vRddhiH / 'taddhitaya0' (2 / 4 / 92) yaluk / ___ [Abhijitam ] Abhijityasya saGghAdi = Abhijitam / 'saGgha-ghoSA-'Gka0' (6 / 3 / 172) aNpra0 - a / vRddhiH / 'taddhitaya0' (2 / 4 / 92) yaluk ||ch|| samAsAntaH // 7 / 3 / 69 // [samAsAntaH ] samAsasya antaH = samAsAntaH / prathamA si / adhikAro'yamApAdaparisamApteH / nanu samAsagrahaNaM kimartham ? ata iti sUtraM kriyate, yato'nta ityadhikAre sati agretanAH pratyayAH samAsAdvidhIyamAnAH sarve'pi, ataH svayameva samAsa iti labdham / ucyate-samAsagrahaNaM vispaSTArtham / kaiH samAsaiH prayojanam ? bahuvrIhavyayIbhAvadvigudvandvasaMjJAH / _[sujambhe sujambhAnau striyau] jambha-jambhu supUrva0 / zobhano jambho jambhavo yayoH te / 'su-harita-tRNasomAjjambhAt' (7 / 3 / 142) anpra0 / 'tAbhyAM vA''p Dit' (2 / 4 / 15) Dit Appra0 - A / 'DityantyasvarAdeH' (2212114) a-uluk / au / 'autA' (1 / 4 / 20) e / jambhazabdo'bhyavahAryo daMSTrAvacano vA / zobhano jambhA yayoH te / 'su-harita-tRNa-somAjjambhAt' (73 / 142) anpra0 / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / au striyau / atrAno bahuvrIhigrahaNena grahaNAt DAp / 'ano vA' (2 / 4 / 11) ityanena GIvikalpaH siddhaH / [upadhuram] dhuraH samIpam = upadhuram / "dhuro'nakSasya' (73 / 77) atsamAsAntaH - a / prathamA si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) si0 - am / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk / [upazaradam ] zaradaH samIpam = upazaradam / 'zaradAdeH' (7 / 3 / 92) samIpe'rthe atsamAsAntaH - a / prathamA si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) si0 - am0 / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk / [dvidhurI] dvayodhuroH samAhAraH = dvidhurI / 'dhuro'nakSasya' (7 / 3 / 77) atsamAsAntaH = a / 'dvigo: samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 221 [tridhurI] trayANAM dhurAM samAhAraH = tridhurI / 'dhuro'nakSasya' (73 / 77) atsamAsAntaH - a / 'dvigo: samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / [vAgdRSadinI] vAk ca dRSacca = vAgdRSadam / 'cavarga-da-Sa-ha: samAhAre' (7 / 3 / 98) atsamAsAntaH - a / vAgdRSadamasyAsti = vAgdRSadinI / 'prANisthAdasvAGgAd dvandva-rug-nindyAt' (7 / 2 / 60) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) GI / [srakvacinI] srak ca tvak ca = sraktvacam / 'cavarga-da-Sa-ha: samAhAre' (7 / 3 / 98) atsamAsAntaH - a / sraktvacamasyAsti = sraktvacinI / 'prANisthAdasvAGgAd dvandva-rug-nindyAt' (7 / 2 / 60) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto0' (2 / 4 / 1) GI ||ch|| na kimaH kSepe // 7 / 370 // [na] na prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [kimaH ] kim paJcamI Gasi / [ kSepe] kSepa saptamI ngi| kSepo nindA / [kiMdhUryA na tathA gurvI ] kutsitA dhUH = kiMdhUH / 'dhuro'nakSasya' (7 / 3 / 77) ityasya prApteranena niSedhaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / 'padAnte' (2 / 1 / 64) dIrghaH U / / [kiMrAjA yo na rakSati ] kutsito rAjA = kiMrAjA / 'rAjan-sakhe:' (7 / 3 / 106) ityasya prApteranena niSedhaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [sa kiMsakhA yo'bhidruhyati] kutsitaH sakhA = kisakhA / 'rAjan-sakheH' (73 / 106) ityasya prApteranena niSedhaH / prathamA si / 'Rduzanas-purudaMzo'nehasazca serDAH' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityanatyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [kiMgauryo na vahati ] kutsito gauH = kiMgauH / 'gostatpuruSAt' (7 / 3 / 105) ityasya prApteranena niSedhaH / [kiMdhUH zakaTam ] kA-kutsitA dhUrasya zakaTasya = kiMdhUH / [kimakSiAhmaNaH] ke-kutsite'kSiNI yasya = kimakSiAhmaNaH / 'sakthyakSNaH svAGge (73 / 126) ityanena To na bhavati / - [kurAjaH] kutsito rAjA = kurAjaH / 'rAjan-sakheH' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74/61) anluk / 'gati-kvanyastatpuruSaH' (3 / 1 / 42) ityAdinA samAsaH / [duHsakhaH] duSTaH sakhA = duHsakhaH / 'rAjan-sakheH' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNana (74 / 68) iluk / 'dunindA kRcchre' (3 / 1 / 43) ityAdinA samAsaH / [kiMsakhaH] kasya sakhA = kisakhaH / 'rAjan-sakheH' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a / For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [kiMgavaH] kasya keSAM vA gauH = kiMgavaH / 'gostatpuruSAt' (73 / 105) aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / / naJtatpuruSAt // 7 // 371 // [ naJtatpuruSAt] naJA tatpuruSaH = naJtatpuruSastasmAt / [anRk] na Rk = anRk / 'an svare' (3 / 2 / 129) an / [arAjA] na rAjA = arAjA / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [asakhA] na sakhA = asakhA / 'nabat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) iluk / [apanthAH ] na panthAH = apanthAH / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / prathamA si / 'tho nth' (1 / 4 / 78) nth0 / 'pathina-mathinubhukSaH sau' (1 / 4/76) A / 'ra: padAnte visargastayoH' (1 / 3 / 53) visargaH / [apatham ] na pathaH = apatham / "pathaH saMkhyAvyayottaraH" iti napuMsakatvamityuktaM lingge| na pathamapatham / si-am / [kupatham ] kutsitaH pathaH = kupatham / [adhuraM zakaTam ] na vidyate dhUrasya = adhuraM zakaTam / 'dhuro'nakSasya' (7 / 3 / 77) atsamAsAntaH - a / 'ekArthaM cA'nekaM ca' (3 / 1 / 22) ityAdinA samAsaH / [apatho'yamuddezaH] na vidyate panthA yatra = apatha: / 'Rk-pU:-pathyapo't' (7 / 3 / 76) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluka, ayamuddezaH / [arAjaM varttate ] rAjJAmabhAvaH = arAjam / 'rAjan-sakhe:' (7 / 3 / 106) aTsamAsAntaH - a ('anaH' (7 / 3 / 88) atsamAsAntaH) / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk ||ch|| pUjAsvateH prAk TAt // 7 / 372 // [pUjAsvateH ] suzca atizca = svatI / pUjAyAM svati(tI) = pUjAsvati(tI), tasmAt / [prAk ] prAk prathamA si / [TAt] Ta paJcamI Gasi / [sudhUH ] zobhanA dhUH = sudhUH / prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / 'padAnte' (21264) dIrghaH / [atidhUH ] atizAyinI dhUH = atidhUH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padAnte' (2 / 1 / 64) dIrghaH / [surAjA ] zobhano rAjA = surAjA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [atirAjA] atizayito rAjA = atirAjA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [sudhUH zakaTam ] zobhano(nA) dhUryatra tat = sudhUH zakaTam / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padAnte' (2 / 1 / 64) dIrghaH / For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // = [ atidhUH zakaTam ] atikrAntA dhUryena tad atidhUH zakaTam / prathamA si / dIrghaGyAb0 ' (1|4|45) siluk / 'padAnte' (2 / 1 / 64) dIrghaH / [susakhA ] pUjitaH sakhA = susakhA / prathamA si / 'Rduzanas 0 ' (1 / 4 / 84) si0 DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) antyasvarAdilopaH / [ atisakhA ] pUjitaH sakhA atisakhA / [sugau] pUjito gau sugauH / [ atigau: ] pUjito gauH = atigauH / - [ atirAjaH] atikrAnto rAjAnamatirAjaH / ' rAjan - sakhe : ' (7|3|106) aTsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / = [ atisakhaH] atikrAntaH sakhAyam = atisakhaH / 'rAjan- sakhe:' (7|3|106) aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ atigavaH] atikrAnto gAmatigavaH / 'gostatpuruSAt' (7|3|105) aTsamAsAntaH a asvayambhuvo'b' (7|470) av / 'atiratikrame ca' (311245) samAsa: / Appra0 [ paramadhurA ] paramA cAsau dhUzca paramadhurA 'dhuro'nakSasya' (7377) atsamAsAntaH a 'At' (2418) A 'sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm (3|1|107 ) ityAdinA samAsaH / 223 = [paramarAjaH] paramazcAsau rAjA ca = paramarAjaH / 'rAjan - sakheH' (7|3|106) aTsamAsAntaH - a / 'sanmahatparamo0' (3|1|107 ) ityAdinA samAsaH / [paramasakhaH] paramazcAsau sakhA ca = paramasakhaH / 'rAjan - sakheH' (7|3|106) aTsamAsAntaH - a / 'sanmahatparamottamo0' (3|1|107 ) ityAdinA samAsaH / [ paramagavaH] paramazcAsau gauzca paramagavaH / 'gostatpuruSAt' (773|105) aTsamAsAntaH 'asvayambhuvo'v' (74 / 70 ) av / 'sanmahatparamottamotkRSTaM0 (3 / 1 / 107) ityAdinA samAsaH / = / [ svaGgulaM kASTham ] zobhanA agulayo yatra kASThe tat = svaGgulaM kASTham 'bahuvrIheH kASThe Ta' (73 / 125) Tapra0 - a 'avarNevarNasya (7468) iluk / [bahoH ] bahu paJcamI Gasi / [ atyaGgulaM kASTham ] pUjitA aGgulayo yasya tad = atyaGgulaM kASTham / 'bahuvrIheH kASThe Ta:' ( 7|3|125) Tapra0. - a 'avarNevarNasya' (7468) iluk / a / [ susakthaH, atisakthaH ] pUjitaM sakthi yasya saH = susakthaH, atisakthaH / 'sakthyakSNaH svAGge' (7|3|126) a 'avarNevarNasya' (74.68) iluk / Tapra0 [ svakSa:, atyakSaH ] pUjite akSiNI yasya saH svakSaH atyakSaH 'sadhyakSNaH svAGge (73 / 126) Tapra0 a |cha|| bahorDe || 7 / 3 / 73 // For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [De ] Da saptamI Gi / [AsannabahavaH] AsannA bahavo yeSAM te = AsannabahavaH / 'AsannA-'dUrA-'dhikA-'dhya -'rddhAdipUraNaM dvitIyAdyanyArthe' (3 / 1 / 20) ityAdinA bahuvrIhiH samAsaH / jas / 'jasyedot' (1 / 4 / 22) o / 'odauto'vAva' . (1 / 2 / 24) av / [ upabahavaH ] upa-samIpe bahavo yeSAM te = upabahavaH / 'avyayam' (3 / 1 / 21) ityanena samAsaH / jas / 'jasyedot' (1 / 4 / 22) o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / saMkhyArthena 'pramANI-saMkhyADDaH' (73 / 128) ityasya prAptau 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacapi na bhavati / [ upadazAH ] upa-samIpe daza yeSAM te = upadazAH / 'pramANI-saMkhyADDaH' (7 / 3 / 128) Dapra0 --> a / . 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / jas / [priyabahukaH] priyA bahavo'sya = priyabahukaH / 'ekArthaM cAnekaM ca' (3 / 1 / 22) iti sAmAnyasamAsaH, tataH 'pramANI-saMkhyAH ' 73 / 128) ityatra pratipadoktabahuvrIhergrahaNAt bahorvaipulyarthatvena vA saMkhyAtvAbhAve DaH samAsAnto na bhavati, kintu 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac bhavati ||ch|| ic yuddhe // 7 // 374 // [ic] ic prathamA si / [yuddhe] yuddha saptamI Gi / [kezAkezi] kezeSu ca (2) AdAya kRtaM yuddhaM = kezAkezi / anena icapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'icyasvare dIrgha Acca' (3 / 2 / 72) dIrghaH / prathamA si / 'avyayasya' (327) silup / evamagre'pi jJeyam / [ daNDAdaNDi] daNDaizca (2) mithaH prahRtya kRtaM yuddhaM = daNDAdaNDi / anena icpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'icyasvare0' (32672) dIrghaH / [musalAmusali] musalaizca (2) mithaH prahRtya kRtaM yuddhaM = musalAmusali / anena icpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'icyasvare0' (3 / 2 / 72) dIrghaH / __ [muSTAmuSTi] muSTibhizca (2) prahRtya kRtaM yuddhaM = muSTAmuSTi / anena icpra0 / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'icyasvare0' (3 / 72) dIrghaH / [asyasi] asinA ca asinA ca mithaH prahRtya kRtaM yuddham = asyasi / anena icpra0 -i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk ||ch|| dvidaNDyAdiH // 7 / 375 // [dvidaNDyAdiH] dvidaNDi ityevamAdiryasya saH = dvidaNDyAdiH / [dvidaNDi praharati] dvau daNDAvasmin praharaNe = dvidaNDi praharati / anena icsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' ' (7/4/68) aluk / 'kriyAvizeSaNAt' (2 / 2 / 41) ityanena sarvatra am / 'anato lup' (3 / 2 / 6) lup / evamagre'pi / [dvimusali] dvau musalAvasmin praharaNe = dvimusali / anena icsamAsAntaH / [ ubhAdanti ] ubhau dantAvasmin hanane = ubhAdanti / For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 225 [ubhayAdanti ] ubhayau dantAvasmin hanane = ubhayAdanti / [ ubhAbAhu] ubhau bAhU asmin hanane = ubhAbAhu / [ ubhayAbAhu] ubhaye bAhavo'smin praharaNe = ubhayAbAhu / [ubhAhasti pibati] ubhau hastAvasmina pAne = ubhAhasti pibati / [ubhayAhasti] ubhayau hastau asmin pAne = ubhayAhasti / [ ubhApANi ] ubhau pANI asmin pAne = ubhApANi / [ ubhayApANi ] ubhayau pANI asmin pAne = ubhayApANi / [ubhAJjali] ubhAvaJjalI asmin = ubhAJjali / [ ubhayAJjali] ubhayAvaJjalI asmin = ubhayAJjali / [ubhAkarNi zRNoti ] ubhau ko asmin zravaNe = ubhAkarNi zRNoti / [ubhayAkarNi] ubhayau karNAvasmin = ubhayAkarNi / anena icsamAsAntaH - i / yathAprAptaM 'icyasvare dIrgha Acca' (3 / 2 / 72) dIrghaH A / sarvatra 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya ivarNasya ca luk / 'tiSThagvityAdayaH' (3 / 1 / 36) ityanena samAsaH / .. [antevAsi tiSThati] ante vAso'smin sthAne = antevAsi tiSThati / anena icsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [antevAsI guroH] anta 'vasaM nivAse' (999) vas / ante vasatItyevaMzIlaH = antevAsI guroH / 'ajAteH ' zIle' (5 / 1 / 154) Ninpra0 - in / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [saMhitapucchi dhAvanti ] saMhitAni pucchAni asmin saraNe-gamane = saMhitapucchi dhAvanti / anena icsamAsAntaH [ekapadi gacchati] ekaH pAdo'smin gamane = ekapadi gacchati / anena icsamAsAntaH - i / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) "pad"dezaH / [sapadi gacchati] samAnau pAdAvasmin gamane = sapadi / anena icsamAsAntaH - i / 'ya-svare pAdaH padaNi-kyaghuTi' (2 / 1 / 102) "pad"dezaH / [Acyapadi zete] 'aJcU gatau ca' (105) aJc ApUrva0 / A aJcanaM pUrvaM / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) * ktvApra0 - tvA / 'aJco'narcAyAm' (4 / 2 / 46) naluk / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) ktvAsthAne yap - ya / ko'rthaH ? prasArya prApya vA Acyapadi zete / anena icsamAsAntaH - i / 'ya-svare0' (2 / 1 / 102) "pad"dezaH / / [proDapadi hastinaM vAhayati] prodyapAdau hastinaM vAhyati = proDapadi / anena icsamAsAntaH - i / 'ya-svare0' (2 / 1 / 102) "pad"dezaH / / [nikucyakarNi dhAvati] nikucya kau~ dhAvati = nikucyakarNi / anena ijantAH sarve'pi nipAtyante / 'tiSThagvityAdayaH' (3 / 1 / 36) ityAdinA avyayIbhAvaH samAsaH sarvatra / For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ubhAbAhu] ubhau bAhU asmin = ubhAbAhu / vibhaktyaluk-pAdasya padbhAvaH-samAnasya sabhAvazcetyAdi sarvaM nipAtanAt siddham / kriyAvizeSaNAccAnyatra na bhavati / [dvidaNDA] dvau daNDAvasyAM zAlAyAM = dvidaNDA / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [dvimusalA] dvau musalAvasyAM zAlAyAM = dvimusalA / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| Rk-pUH-pathyapo't // 7 // 376 // [RkpUHpathyapaH] Rk ca pUzca panthAzca ap ca = RkpU:pathyap, tasmAt / [at ] at prathamA si / / [arddharcaH(cam)] Rco'rddham = arddharcam / anena atsamAsAntaH - a / 'sameM'ze'rddha navA' (3154) samAsaH / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (12 / 6) ar / [uparcam ] RcaH samIpamuparcam / "vibhakti-samIpa-samRddhi-vyUddhyarthAbhAvA-'tyayA-'saMprati-pazcAt-krama-khyAtiyugapat-sadRk-sampat-sAkalyAnte'vyayam' (3 / 1 / 39) ityAdinA samAsaH / anena atasamAsAntaH - a / 'avarNasye0'. . (1 / 2 / 6) ar / [saptarca sUktam ] sapta Rco'smin = saptaca sUktam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) ar / [uccAritarcaH] uccAritA Rco yatra saH = uccAritaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNasye.' (1 / 2 / 6) ar / [ zrIpuram ] zriyAH pU:-zrIzcAsau pUzceti vA = zrIpuram / anena atsamAsAntaH - a / [piSTapuram ] piSTapur mAMDaNIyai / piSTasya pU:, piSTA cAsau pUzca = piSTapuram / anena atsamAsAntaH - a / [tripuram] trayANAM purAM samAhAraH = tripuram / uttarapadasyAkArantatvAbhAvAt strItvAbhAvaH, kintu anyastu sarvo napuMsakaH / anena atsamAsAntaH - a / [sphItapuro dezaH ] sphItA pUryasmin deze = sphItapuro dezaH / anena atsamAsAnta: - a| [jalapathaH] jala-pathin / jalasya panthAH = jalapathaH / [sthalapathaH] sthale panthAH = sthalapathaH / [ upapatham ] pathaH samIpamupapatham / [pratipatham] panthAnaM prati = pratipatha:(tham) / [vizAlapathaM nagaram ] vizAlaH panthA yasmin = vizAlapathaH(thaM) nagaram / anena sarvatra atsamAsAnta: - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / [dvIpam ] dvi-ap maNDyate / dvirgatA Apo'smin = dvIpam / anena atsamAsAntaH - a / 'vyantaranavarNopasargAdapa Ip' (3 / 2 / 109) ap0 - Ipa0 / 'samAnAnAM tena dIrghaH' (12221) dIrghaH / For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ samIpam ] sam-ap / saGgatA Apo'smin = samIpam / anena atsamAsAntaH a / 'dvyantaranavarNopasargAdapa Ip' (3 / 2 / 109) ap0 Ip / [ pratIpam ] pratigatA Apo'smin pratIpam / anena atsamAsAntaH - a / 'dvyantaranavarNopasargAdapa Ip ( 3 / 2 / 109) ap0 Ip / 'samAnAnAM0' (1211) dIrghaH / [ bahUpaM taDAgam ] bahvya Apo yasmin taDAge = bahvapaM taDAgam / anena atsamAsAntaH a / pura- pathazabdAbhyAM siddhe pur-pathin ityetayorupAdAnametadviSaye prayoganivRttyartham ||chaa| dhuro'sya ||7|3|77 // [ dhuraH ] dhur paJcamI Gasi / [ anakSasya ] na akSaH = anakSastasya = anakSasya / 'an svare' ( 3 / 2 / 1929) an / [ rAjyadhurA ] rAjyasya dhUH = rAjyadhurA / anena atsamAsAntaH - a / 'At' (2|4|18) Appra0 = raNadhurA / anena atsamAsAntaH a / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 [ raNadhurA ] raNasya dhUH [dvidhurI ] dvayordhuroH samAhAraH = dvidhurI / = = [ tridhurI ] tisRNAM dhurAM samAhAraH = tridhurI / anena atsamAsAntaH a / bA" (ba) hulamiti samAsAntaviSaye vyaJjanAntAyAH prayogo na bhavatItyarthaH iti strItve 'dvigoH samAhArAt ' (2 / 4 / 22 ) GI / [ upadhuram ] dhuro: (ra:) samIpamupadhuram / anena atsamAsAntaH a / [ mahAdhuraM zakaTam ] mahatI dhUryatra zakaTe ta mahAdhuraM zakaTam / anena atsamAsAntaH - a / 'jAtIyaikArthe'cveH' (3 / 2 / 70) DA0 A / 'DityantyasvarAdeH ' (2|1|114) atluk / = [ akSadhUH ] akSasya dhUH akSadhUH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'padAnte' (2|1|64) dIrghaH / [ dRDhadhUrakSa: ] dRDhA dhUryasya dRDhadhUH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0 ' (1|4|45) siluk / 'padAnte' (221164) dIrghaH / akSaH ||chaa 227 - saMkhyA-pANDUdak-kRSNAd bhUmeH // 7 / 3 / 78 // [ saMkhyApANDUdakRSNAt ] saMkhyA ca pANDuzca udak ca kRSNazca = saMkhyApANDUdakRSNam, tasmAt / [ bhUmeH ] bhUmi paJcamI Gasi / A / A / = [dvibhUmam ] dvayorbhUmyoH samAhAraH = dvibhUmam / anena atsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / 'saMkhyA samAhAre ca dviguzcA'nAmnyayam' (3|1|99) ityAdinA samAsa: / [ tribhUmam ] tisRNAM bhUmInAM samAhAraH = tribhUmam / anena atsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / 'saMkhyA samAhAre0 ' ( 3|1|99) ityAdinA samAsaH / [ dvibhUmaH ] dve bhUmI asya = dvibhUmaH / anena atsamAsAntaH [tribhUmaH prAsAdaH ] tisro bhUmayo'sya (7|4|68) iluk / For Personal & Private Use Only a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / tribhUmaH prAsAdaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 [ pANDubhUmam ] pANDurbhUmiH = pANDubhUmam / anena atsamAsAntaH pANDurbhUmiryasmin deze saH = [ pANDubhUmo deza: ] 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) iluk / [ udagbhUmam ] udIcI bhUmiH = udagbhUmam / 'puMvat karmadhAraye' (3 / 2 / 57) puMvat GIgatA / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ udagbhUmo deza: ] udIcI bhUmiryasmin deze saH 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) iluk / samAsaH ||ch| [ kRSNabhUmam ] kRSNA bhUmi: = kRSNabhUmam / anena atsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / 'puMvat karmadhAraye' (3 / 2 / 57) puMvat / [ kRSNabhUmo deza: ] kRSNA bhUmiryasmin deze saH = kRSNabhUmo dezaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNavarNasya' (7|4|68) iluk / "bhUmo'saMkhyAta ekArthe" iti pANDubhUmAdernapuMsakatvam / [ sarvabhUmiH ] sarvA cAsau bhUmizca zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / pANDubhUmo deza: / anena atsamAsAntaH - a / [ niradhvam ] niSkrAnto'dhvAnaM = si-am / = [ upasargAt ] upasarga paJcamI Gasi / [ adhvanaH ] adhvan paJcamI Gasi / [prAdhvaM zakaTam ] pragatamadhvAnaM = prAdhvaM zakaTam / 'prAtyava-pari-nirAdayo gata- krAnta - kruSTa - glAna - krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 1 / 47) ityAdinA samAsaH / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / si-am / = udagbhUmo dezaH / anena atsamAsAntaH - a / [prAdhvo ratha: ] pragato'dhvAnaM prAdhvo rathaH / 'prAtyava-pari-nirAdayo0' (3|1|47 ) ityAdinA samAsaH / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / = [ upAdhvam ] upakrAntamadhvAnamupAdhvam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) aluk / si-am / sarvabhUmi: / 'pUrvakAlaika- sarva - jarat - purANa- nava- kevalam ' ( 3 / 1 / 97) ityAdinA upasargAdadhvanaH // 7 / 3 / 79 // niradhvam / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya0' (7|4|61) anluk / [ atyadhvam ] adhvAnamatikrAntamatyadhvam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7|4|61) anluk / si-am ||chaa samavA - 'ndhAt tamasaH // 7 / 3 / 80 // [ samavA'ndhAt ] sam ca avazca andhazca = samavA'ndham, tasmAt / [ tamasaH ] tamas paJcamI Gasi / Wan ma0 vRttau - pANDurbhUmirasya / 55 haimaliGgAnuzAsane napuMsakaliGgaprakaraNe'STamazlokam / For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 229 [santamasam] santataM tamaH, santataM tamasA / 'prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna-krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 1 / 47) ityAdinA samAsaH / anena atsamAsAntaH - a / santataM tamo'smin vA = santamasam / anena atsamAsAntaH - a / [avatamasam] avahInaM tamaH, avahInaM tamasA, avahInaM tamo'smin vA = avatamasam / anena atsamAsAntaH - a| [andhatamasam] andha / andhaM karoti / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3 / 4 / 42) Nicapra0 - i / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) antyasvarAdilopaH / andhayatIti / 'ac' (5 / 1 / 49) acpra0 - a / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / andhaM ca tattamazca-andhaM tamo'sminniti vA = andhatamasam / anena atsamAsAntaH - a / [andhatmasam, andhatamase vA] andhazca tamazceti andhatamasam / anena atsamAsAnta: - a / samAhAre vAkyam / andhatamasa au / 'aurI:' (1 / 4 / 56) I / itaretare vAkyam / taptA-'nvavAd rahasaH // 7 // 381 // [taptA'nvavAt ] taptazca anuzca avazca = taptA'nvavam, tasmAt / [ rahasaH] rahas paJcamI Gasi / raha iti aprakAzyaM vijanaM vA / [taptarahasam ] taptaM taptAya ivAnadhigamyaM rahaH = taptarahasam / anena atsamAsAntaH - a / [taptarahasaH ] taptaM raho'syeti taptarahasaH / anena atsamAsAntaH - a / [anurahasam] anugataM raho'nugataM rahasA vA = anurahasam / anena atsamAsAntaH - a / [anurahasaH ] anugataM raho'syeti anurahasaH / anena atsamAsAntaH - a / [avarahasam] avahInaM raho'vahInaM rahasA vA = avarahasam / anena atsamAsAntaH - a / [avarahasaH] avahInaM raho'syeti vA = avarahasaH / anena atsamAsAntaH - a ||ch|| pratyanvavAt sAma-lomnaH // 7 / 3 / 82 // [pratyanvavAt] pratizca anuzca avazca = pratyanvavam, tasmAt / [sAmalomnaH ] sAma ca loma ca = sAmaloma, tasmAt / [pratisAmam ] pratigataM sAma = pratisAmam / anena atsamAsAntaH - a / [pratisAmaH] pratigataM sAmAsyeti pratisAmaH / anena atsamAsAntaH - a / [anusAmam ] anugataM sAma = anusAmam / anena atsamAsAntaH - a / [anusAmaH ] anugataM sAmAsya = anusAmaH / anena atsamAsAntaH - a / [avasAmam ] avagataM sAma = avasAmam / anena atsamAsAntaH - a / [avasAmaH] avagataM sAmAsya = avasAmaH / anena atsamAsAntaH - a / For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 [ pratilomam ] pratigatAni lomAni anluk / [ anulomam] anugatAni lomAni [ pratilomaH ] pratigatAni lomAnyasya = pratilomaH / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / anluk / [ avalomam ] avagatAni lomAni = anluk / = [ anulomaH ] anugatAni lomAnyasya = anulomaH / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / pratilomam / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) = anulomam / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) avalomam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7|461) [ avalomaH ] avagatAni lomAnyasya = avalomaH / anena atsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / avyayIbhAve tu paratvAt 'napuMsakAd vA' (7 / 3 / 89) ityanena vikalpaH / [ pratisAma, pratisAmam ] sAma sAma prati, sAmno'bhimukhaM vA = pratisAma, pratisAmam / 'yogyatA - vIpsA'rthAnativRtti - sAdRzye' (3|1|40 ) ityAdinA samAsaH / 'lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye' (3|1|33) ityAdinA samAsaH / [ anusAma, anusAmam ] sAma / sAmAnu sAmAnu, sAmnaH samIpaM sAmnA tulyAyAmaM vA = anusAma, anusAmam / 'yogyatA - vIpsA - 'rthAnativRtti - sAdRzye' (3|1|40 ) ityAdinA samAsa: / 'samIpe ' ( 3|1|35 ) ityanena samAsaH / 'dairghye'nuH' (3 / 1 / 34) ityanena trayaH samAsA jJeyAH / [ anuloma, anulomam] anuloma 2, lomAni lomAnyastu (nu), lomnAM samIpaM vA = anuloma' anulomam / 'napuMsakAd vA' (7|3|89) ityanena sarvatra atsamAsAntavikalpaH / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / [ niHSAma vacanam ] nirgataM niHkrAntaM vA sAmnaH = niHSAma | prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [ nirlomA puruSa: ] nirgatAni niHkrAntAni vA lomAnyasya = nirlomA puruSaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1|4|85 ) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH ' (2|1|91) naluk / [ pratikarma] prasiddhaM karma = pratikarma ||ch || brahma- hasti-rAja-palyAd varcasaH // 7 / 3 / 83 // [ brahmahastirAjapalyAt ] brahmA ca hastI ca rAjA ca palyazca = brahmahastirAjapalyam, tasmAt / [ varcasaH ] varcas paJcamI Gasi / varcastejo balaM vA / [ brahmavarcasam ] brahmaNo varcaH = brahmavarcasam / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) si0 am / 'samAnAdamo'taH ' (1 / 4 / 46 ) aluk / For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 231 [hastivarcasam] hastino varcaH = hastivarcasam / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayI0' (3 / 2 / 2) si0 - am / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk / [rAjavarcasam] rAjJo varcaH = rAjavarcasam / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayIbhAva0' (3 / 2 / 2) si0 - am0 / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk / [palyavarcasam] palyasya varcaH = palyavarcasam / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) si0 - am / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk / palyaM kaTakRtaM palAlavartikRtaM vA dhAnyasya bhAjanam, hastividhA vA piNDaH / [ nRpAH somArkavarcasaH ] nRpAH-prathamA jas / somArkavat varSo yeSAM te = somArkavarcasaH / [kathaM tviSimAn rAjavarcasvIti ] rAjJo varcaH = rAjavarcaH / rAjava!'syAsti = rAjavarcasvI / 'as tapo-mAyAmedhA-srajo vin' (72 / 47) vinpra0 / s iti / samAsAntavidhiranityatvAt etacca 'Rk-pU:-pathyapo't' (7376) iti nirdezAt siddham ||ch| praterurasaH saptamyAH // 7384 // [prateH] prati paJcamI Gasi / [ urasaH] uras paJcamI Gasi / [saptamyAH] saptamI paJcamI Gasi / [pratyurasam] urasi [prati]vartate = pratyurasam / anena atsamAsAntaH - a / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / [pratyurasam] urasi pratiSThitaM = pratyurasam / anena atsamAsAntaH - a / 'prAtyava-pari-nirAdayo0' (3 / 1147) ityAdinA tatpuruSaH / [pratyuraH] pratigata uraH, uraH prati vA = pratyuraH / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / 'prAtyava-pari0' (3 / 1147) ityAdinA, 'lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye' (3 / 1 / 33) ityAdinA samAsaH krameNa jJeyaH ||ch|| akSNo'prANyaGge // 7 / 3 / 85 // [akSNaH] akSi paJcamI Gasi / 'dadhyasthisakthyakSNo'ntasyA'n' (1 / 4 / 62) antasya an / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [aprANyaGge] prANA vidyante yasya saH = prANI / 'ato'neka0' (7 / 2 / 6) in / prANino'Gga = prANyaGgam / na prANyaGgam = aprANyaGgam, tasmin / [lavaNAkSam ] lavaNasyAkSi, lavaNamakSIveti vA = lavaNAkSam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / 'upameyaM vyAghrAdyaiH sAmyAnuktau' (3 / 1 / 102) ityanena samAsaH / [puSkarAkSam ] puSkaramakSIva = puSkarAkSam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) ilak / [gavAkSaH] gorakSIva = gavAkSaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / [rudrAkSam ] rudrasyAkSIva = rudrAkSam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [mahiSAkSo guggulaH] mahiSasyAkSIva = mahiSAkSo guggulaH / anena atasamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [kacarAkSamazvAnAM mukhapracchAdanaM bahucchidrakam] kacarAkSIva kacarAkSamazvAnAM mukhapracchAdanamakSikAharaNaM bahucchidrakam / [ajAkSi ] ajAyA akSi = ajAkSi / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / [ upAkSi ] akSNo: samIpam = upAkSi / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / [vAmAkSi ] vAmaM ca tadakSi ca = vAmAkSi / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup ||ch|| saM-kaTAbhyAm // 7 // 386 // [saMkaTAbhyAm] saM ca kaTazca = saMkaTau, tAbhyAM = saMkaTAbhyAm / paJcamI bhyAm / [samakSam] saGgatamakSNA = samakSam / anena atsamAsAntaH - a / 'prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTaglAna-krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 147) ityAdinA samAsaH / yadvA samIpamakSNaH = samakSam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [ kaTAkSaH] kaTasyAkSi = kaTAkSaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / / 'lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye' (3 / 1 / 33) ityAdinA samAsaH / prANyaGgArthaM vacanam ||ch| prati-paro-'noravyayIbhAvAt // 7 / 3 / 87 // [pratiparo'noH] pratizca parazca anuzca = pratiparo'nu, tasmAt / [avyayIbhAvAt ] 'vyaMg saMvaraNe' (993) vye, napUrva0 / na vyayati-na yAtItyavyayam / 'ac' (5 / 1 / 49) acpra0 - a / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / 'bhU sattAyAm' (1) bhU / anavyayo'vyayo bhavatIti avyayIbhAvaH / 'vA jvalAdi-du-nI-bhU-grahA-''srorNaH' (5 / 162) Napra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / 'kR-bhvastibhyAM karma0' (72 / 126) vipra0 / 'IzcvAvarNasyA0' (4 / 3 / 111) a0 - I0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) viluk, tasmAt / [pratyakSam] akSiNI prati = pratyakSam / anena atsamAsAnta: - a / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [parokSam ] parasamAnArthaH paraszabdo'vyayam / akSNoH paraM = parokSam / 'rAjadantA''diSu' (3 / 1 / 149) ityanena paraszabdasya pUrvanipAtaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / atyaye'vyayIbhAvaH / 'vibhakti-samIpa-samRddhi-vyuddhyarthAbhAvA-'tyayA0' (3 / 1 / 39) ityAdinA jJeyaH / [anvakSam ] akSNaH samIpamanvakSam / anena atsamAsAntaH / [pratyakSo'rthaH ] pratyakSamatrAsti / 'abhrAdibhyaH' (7 / 2 / 46) apra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / akSazabdenendriyaparyAyeNa siddhe pratyAdibhyaH parasyAkSi(kSa)zabdasyAvyayIbhAve prayogo mA bhUditi vacanam ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 233 anaH // 7 // 388 // [anaH] an paJcamI Gasi / [uparAjam] rAjJaH samIpam = uparAjam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / [ upatakSam ] takSNaH samIpam = upatakSam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [adhyAtmam ] Atmanyadhi = adhyAtmam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [pratyAtmam ] AtmAnaM prati = pratyAtmam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk / 'lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye' (3 / 1 / 33) ityAdinA samAsaH / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) am ||ch|| napuMsakAd vA // 7 // 389 // [napuMsakAt ] napuMsaka paJcamI Gasi / [vA] dhA prathamA si / - [upacarma, upacarmam ] carmaNaH samIpam = upacarma / prathamA si / 'anato lup' (3 / 2 / 6) silup / evam-upacarmam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / si / 'amavyayIbhAva0' (3 / 2 / 2) am / .. [pratikarma, pratikarmam ] karmaNaH prati = pratikarma / prathamA si / 'anato lup' (326) silup / evam-upacarmam / anena atsamAsAnta: - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / si / 'amavyayIbhAva0' (3 / 2 / 2) am / [pratisAma, pratisAmam ] pratigataM sAmnaH = pratisAma / prathamA si / 'anato lup' (3 / 2 / 6) silup / evam- pratisAmam / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / si / 'amavyayIbhAvasyA0' (3 / 2 / 2) am / [anuloma, anulomam] anugataM lomnaH = anuloma / prathamA si / 'anato lup' (3 / 2 / 6) silup / dvitIye anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / si / 'amavyayIbhAvasyA0' (3 / 2 / 2) am / pUrveNa nitye prApte vikalpaH chaa| giri-nadI-paurNamAsyAgrahAyaNyapaJcamavAd vA // 7 / 3 / 10 // [girinadIpaurNamAsyAgrahAyaNyapaJcamavAt ] girizca nadI ca paurNamAsI ca AgrahAyaNI ca apaJcamavargyazca = girinadIpaurNamAsyAgrahAyaNyapaJcamavaryama, tasmAt / [vA] vA prathamA si / * [antargiram, antargiri] girerantaH = antargiram, antargiri / 'pAre-madhye-'gre-'ntaH SaSThyA vA' (3 / 1 / 30) ityAdinA samAsaH / anena prathame atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) am / dvitIye 'anato lup' (3 / 2 / 6) lup / evamagre'pi jJeyam / [upagiram, upagiri ] gireH samIpam = upagiram, upagiri / [ upanadama, upanadi] nadyAH samIpam = upanadam, upanadi / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM iNDikAyAM / [upapaurNamAsam, upapaurNamAsi] pUrNo mAzcandro'syAM sA = paurNamAsI / 'pUrNamAso'N' (7 / 2 / 55) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'aNajeyekaN-naJ0' ( / 4 / 20) GI / paurNamAsyA upasamIpam = upapaurNamAsam, upapaurNamAsi / [upAgrahAyaNam, upAgrahAyaNi] agraM hAyanasya = agrahAyan:(NaH) / agrahAyane(Ne)na mRgazirasA yuktA puu(paurnnmaasii| 'candrayuktAt kAle0' (6 / 26) aNpra0 - a| 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH aa| 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / AgrahAyaNyA upa-samIpam = upAgrahAyaNam, upAgrahAyaNi / zeSaM pUrvavat / apaJcamavarya - [ upasnucam, upasnuk] sucaH samIpam = upacucam, upanuk / / [adhisrajam, adhistrak] adhi sraji nidhehi = adhisrajam, adhisrak / [upaiDaviDam, upaiDaviD] iDaviDo'patyaM srI / 'rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye dira' (6 / 1 / 114) apra0 / 'dreraNo'prAcya-bhargAdeH' (6 / 1 / 123) sriyAM lup / iDaviDaH samIpam = upaiDaviDam / anena atsamAsAnte sati 'jAtizca Ni-taddhitaya-svare' (3 / 2 / 51) ityanena puMvadbhAve abo lupa nivRttiH, tato vargAntatvAbhAvAnna bhavati puMvadbhAva eva cAsya phalam / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / evam-upaiDaviT / atra na kazcit pratyayaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [pratimarutam, pratimarut ] marutaM prati = pratimarutam / anena atsamAsAntaH - a / 'lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye' (321133) ityAdinA samAsaH / si / 'amavyayIbhAva0' (3 / 2 / 2) am / [upadRSadam, upadRSad ] dRSadaH samIpam = upadRSadam / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayI0' (3 / 2 / 2) am / [upasamidham, upasamit] samidhaH samIpam = upasamidham / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayIbhAvaH' (3 / 2 / 2) am / [upakakubham, upakakub] kakubhaH samIpam = upakakubham / anena atsamAsAntaH - a / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH ' (3 / 2 / 2) am ||ch| saMkhyAyA nadI-godAvarIbhyAm // 7 / 391 // [saMkhyAyAH] saMkhyA paJcamI Gasi / [nadIgodAvarIbhyAm ] nadI ca godAvarI ca = nadIgodAvayoM, tAbhyAM = nadIgodAvarIbhyAm / paJcamI bhyAm / [paJcanadam ] paJca nadyaH samAhRtAH = paJcanadam / 'saMkhyA samAhAre' (3 / 1 / 28) ityanena samAsaH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk / [saptanadam ] sapta nadyaH samAhRtAH = saptanadam / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk / 'saMkhyA samAhAre' (3 / 1 / 28) ityanena samAsaH / . [dvigodAvaram ] goda 'vRkuT varaNe' (1294) vR / godA AvRNotIti godAvarI / 'lihAdibhyaH' (1 / 1 / 50) acpra0 - a / 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / dve godAvayauM samAhRte = dvigodAvaram / anena atsamAsAntaH - a / zeSaM pUrvavat / For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [trigodAvaram ] tisro godAvaryaH samAhRtAH = trigodAvaram / anena atsamAsAntaH a zeSaM pUrvavat / [ upanadi ] nadyAH samIpam upanadi 'klIve' (2 / 4/97) hrasvaH / [ ekanadI ] ekA nadI = ekanadI / 'sarvAdayo'syAdau ' ( 3 / 261) puMvadbhAvaH / iha nadIgrahaNaM nityArtham ||ch = [ zaradAde:] zarat Adiryasya saH zaradAdiH tasmAt / = [ upazaradam] zaradaH samIpam upazaradam anena atsamAsAntaH asi amavyayIbhAva0' (za22) am / = / - / [ paramazad( t) ] paramA cAsau zaracca = paramazarat / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk ||ch / jarAyA jaras ca / / 7 / 3 / 13 / [pratijarasam] jarAM (2) prati 'amavyayIbhAva0' (322) am // zaradAdeH // 7 / 3 / 92 // [ jarAyA: ] jarA paJcamI isi / [jaras] jaras prathamA si [ca] ca prathamA si / [ upajarasam ] jarAyA: samIpam upajarasam / anena atsamAsAntaH ajarAzabdasya jarasAdezaca / si / 'amavyayIbhAva0' (3322) am / pratijarasam / anena atsamAsAntaH ajarAzabdasya jarasAdezazca / si / sarajasopazunAnugavam // 7 / 3 / 94 // [ sarajasopazunAnugavam ] sarajasazca upazunazca anugavazca = sarajasopazunAnugavam / [ sarajasamabhyavaharati ] saha rajasA sarajasam anena atsamAsAntaH = / (2241) am / sAkalye'vyayIbhAvaH / = = [ upazunaM tiSThati ] zunaH samIpam upazunam anena atsamAsAntaH avasya utvaM ca nipAtyate / 'vibhaktisamIpa-samRddhi0' (3|1|39) ityAdinA avyayIbhAvaH samAsaH / 235 [ anugu yAnam ] gavAM pazcAt = anugu ||ch / [ anugavam ] goH samIpam, gAmanvAyatam anugavam / anena atsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / 'dairye'nuH' (34134 ) ityavyayIbhAvaH / / dairSyAdanyatra na bhavati / - / / a sahasya sa0 kriyAvizeSaNAt ' jAta- mahadvRddhAdukSNaH karmadhArayAt / / 7 / 3 / 95 // [ jAtamahadvRddhAt ] jAtazca mahacca vRddhazca = jAtamahadvRddham, tasmAt / [ukSNaH] ukSan paJcamI Gasi / 'ano'sya' (2|1|108 ) aluk / 'ra- SRvarNAnno Na ekapade 'nantyasyA 0 ' (2 / 3 / 63 ) Natvam / For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [karmadhArayAt ] karmadhAraya paJcamI Gasi / [jAtokSaH ] jAtazcAsAvukSA ca = jAtokSaH / anena atsamAsAnta: - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [mahokSaH] mahAMzcAsau ukSA ca = mahokSaH / anena atsamAsAntaH - a / 'jAtIyaikArthe'cveH' (3 / 270) DA0 / / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / 'no'padasya0' (74/61) anluk / [vRddhokSaH] vRddhazcAsAvukSA ca = vRddhokSaH / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) o / [ paramokSA] paramazcAsAvukSA ca = paramokSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [uttamokSA ] uttamazcAsAvukSA ca = uttamokSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [mahAzmazru] mahacca tat zmazru ca = mahazmazru | si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [jAtokSA] jAtasyokSA = jAtokSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) . . siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [mahadukSA] mahat ukSA = mahadukSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghayAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [vRddhokSA] vRddhasya ukSA = vRddhokSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk ch|| striyAH puMso dvandvAcca // 7 / 3 / 96 // [striyAH ] strI paJcamI Gasi / 'striyAH' (2 / 1 / 54) iy / [puMsaH ] pums paJcamI Gasi / 'ziD-he'nusvAraH' (1 / 3 / 40) anusvAraH / [dvandvAt] dvandva paJcamI Gasi / [ca] ca prathamA si / [strIpuMsam, strIpuMsau, strIpuMsAH ] strI ca pumAMzca = strIpuMsam / striyau ca pumAMsau ca = strIpuMsau / striyazca pumAMsazca = strIpuMsAH / anena atsamAsAntaH - a / si-au-jas / [strIpuMsaH zikhaNDI] strI cAsau pumAMzca = strIpuMsaH / anena atsamAsAntaH - a / zikhaNDI-gAGgeyaghAtI mahAbhArate ityuktam / agretane "strIpuMsaM viddhi rAkSasam" ityatra sAdhanA pUrvavat / am / [strIpumAn ] striyAH pumAn / 'puMsoH pumans' (1 / 4 / 73) pumans / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1189) saluk ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 237 RksAmaya'juSa-dhenvanaDuha-vAGmanasA-'horAtra-rAtriMdiva-naktaMdivA-'hardivorvaSThIva-padaSThIvA-'kSibhruva dAragavam // 7 / 3 / 97 // [RksAmaya'juSadhenvanaDuhavAGmanasA'horAtrarAtriMdivanaktaMdivA'hardivorvaSThIvapadaSThIvA'kSidhruvadAragavam] RksAmazca RgyajuSazca dhenvanaDuhazca vAGmanasazca ahorAtrazca rAtriMdivazca naktaMdivazca ahadivazca urvaSThIvazca padaSThIvazca akSibhruvazca dAragavazca = RksAmaya'juSadhenvanaDuhavAGmanasA'horAtrarAtriMdivanaktaMdivA'hardivorvaSThIvapadaSThIvA'kSidhruvadAragavam / [RksAme] Rk ca sAma ca = RksAme / 'na dadhipayaAdiH' (3 / 1 / 145) - saMkhyAne (3 / 1 / 146) ityanena samAhAraniSedhaH / anena atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'aurIH' (1 / 4 / 56) I / [RgyajuSamadhIyAnAn ] Rk ca yajuzca = RgyajuSam / anena atsamAsAntaH / am / 'iMphU adhyayane' (1104) i, adhipUrva0 / adhIyate / 'zatrAnazAveSyati tu sasyau' (5 / 2 / 20) Anazapra0 + Ana / 'dhAtorivarNovarNasyeyuva' (2 / 1 / 50) iy / dvitIyA zas / [dhenvanaDuhau ] dhenuzca anaDvAMzca = dhenvanaDuhau / anena atsamAsAntaH / au / [dhenvanaDuhAH ] dhenavazca anaDuhazca = dhenvanaDuhaH / anena atsamAsAntaH - a / jas / asamAhArArthaM dhenvanaDuhagrahaNam / [vAGmanase] vAk ca manazca = vAGmanase / anena atsamAsAntaH - a / 'aurI:' (1 / 4 / 56) I / [ahorAtraH] ahazca rAtrizca = ahorAtraH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [rAtriMdivam ] rAtrizca divA ca = rAtriMdivam / anena atsamAsAntaH - a-mAgamazca / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / am / [rAtriMdivAni pazyati ] rAtrayazca divA ca = rAtriMdivAni pazyati / anena atsamAsAntaH - a-mAgamazca / dvitIyA zas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) zas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (14aa65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [naktaMdivam ] naktaM ca divA ca = naktaMdivam / anena atsamAsAntaH - a / atrApi mo'ntaH / [ahardivam] ahazca divA ca = ahardivam / anena atsamAsAntaH - a| 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / paryAyayorapi vIpsAyAM dvandvo nipAtanAta aharaharityarthaH / [ UrvaSThIvama ] UrU ca aSThIvantau ca = UrvaSThIvama / anenaM atasamAsAntaH , a / nipAtanAdantyasvarAdilopaH / [padaSThIvam ] pAdau ca aSThIvantau ca = padaSThIvam / anena atsamAsAntaH - a / nipAtanAdantyasvarAdilopa:padbhAvazca / [akSibhruvam ] akSiNI ca bhruvau ca = akSidhruvam / anena atsamAsAntaH - a / uv / [dAragavam ] dArAzca gAvazca = dAragavam / anena atsamAsAntaH - a / atra nipAtanAt dhruva uvAdezo'kSidArazabdayozca pUrvanipAtaH / [RksAmA mugdhaH ] Rk sAma yasya saH = RksAmA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [RgyajuH] Rgyajuryasya saH = RgyajuH / prathamA si / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [dhenvanaDvAn] dhenoranaDvAn = dhenvanaDvAn / prathamA si / 'anaDuhaH sau' (1 / 4 / 72) no'ntaH / 'vAH zeSe' (1 / 4 / 82) vA / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 189) haluk ||ch|| cavarga-da-Sa-haH samAhAre // 7 / 3 / 98 // [cavargadaSahaH ] cavargazca dazca Sazca ha ca = cavargadaSaha, tasmAt / [samAhAre] samAhAra saptamI Gi / [vAktvacam ] vAk ca tvak ca = vAktvacam / anena atsamAsAnta: - a / [vAksamuccham ] sam 'uchat vivAse' (134) ucch / samucchatIti samucch / 'man-van-kvanip-vic kvacit' / (5 / 1 / 147) vicpra0 / 'aprayogIt' (121137) viclopaH / vAk ca samuccha ca = vAksamuccham / anena atsamAsAntaH - a| [zrIsrajam] zrIzca sraj(k) ca = zrIsrajam / anena atsamAsAntaH - a / [ samidRSadam ] samicca dRSacca = samidRSadam / anena atsamAsAnta: - a / [saMpadvipadam ] saMpacca vipad ca = saMpadvipadam / anena atsamAsAnta: - a / [vAktviSam ] vAk ca tviS(T) ca = vAktviSam / anena atsamAsAnta: - a / [vAgvipruSam ] vAk ca vipuS(T) ca = vAgvipruSam / anena atsamAsAnta: - a / [chatropAnaham ] chatraM ca upAnaha ca = chatropAnaham / anena atsamAsAntaH - a / [gogoduham ] gauzca goduh ca = gogoduham / anena atsamAsAntaH - a / [chatropAnahinI] chatraM ca upAnah ca / anena atsamAsAntaH - a / chatropAnaho'syAsti = chatropAnahinIti / 'prANisthAdasvAGgAd' (7 / 2 / 60) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) GI / [dRSatsamit ] dRSacca samicca / prathamA si / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1 / 76) dha0 - da0 / 'virAme vA' (11351) da0 - ta0 / [ yakRnmedaH ] yakRcca medazca = yakRnmedaH / [prAvRTzaradbhyAm ] prAvRT ca zaracca = prAvRTzaradau, tAbhyAm / [azvAnaDudbhyAm ] azvazca anaDvAMzca = azvAnaDuhau, tAbhyAm = azvAnaDudbhyAm / paJcamI bhyAm / [paJcavAk ] paJca vAca: samAhRtAH = paJcavAk / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / saMkhyApUrvo dvigurayam ||ch|| dvigoranno'T // 7 / 3 / 19 // [dvigoH] dvigu paJcamI Gasi / [annahnaH] an ca ahazca = annahan, tasmAt / 'ano'sya' (212108) aluk / [aT] aT prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 239 [paJcatakSI, paJcatakSam ] paJca takSANaH samAhRtAH = paJcatakSI / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / "dvigurannAbantAnto vA" iti strItvam / 'dvigoH samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / evam-paJcatakSam / [dazokSI, dazokSam ] dazokSANa: samAhRtAH = dazokSI / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'dvigo: samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / evam-dazokSam / [zatarAjI, zatarAjam ] zatasya rAjJAM samAhRtAH = zatarAjI / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / 'dvigo: samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI / evam-zatarAjam / [vyahaH ] dvayorahnoH samAhAraH = vyahaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [tryahaH ] trayANAmahnAM samAhAraH = vyahaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74/61) anluk / [saMtakSANaH] samAhRtAstakSANaH = saMtakSANaH / jas / 'ni dIrghaH' (1485) dIrghaH / 'prAtyava-pari-nirAdayo gatakrAnta-kruSTa-glAna-krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 147) ityAdinA samAsaH / [samahnAH] samAhRtAnyahAni = samahAH / 'sarvAM-'za-saMkhyA-'vyayAt' (7 / 3 / 118) aTsamAsAntaH - a - "aha"ca / jas / - [dvayukSA] dvAbhyAmukSabhyAM krItaH = vyukSA / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / __ [yukSA] tribhirukSabhiH krItaH = tryukSA / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / - [vyahnaH] dvayorahnorbhavaH = vyahnaH / 'sarvAM-'za-saMkhyA-'vyayAt' (7 / 3 / 118) aTsamAsAntaH - a - . "ahna dezazca / [tryahnaH] triSu ahaHsu bhavaH = tryahnaH / 'sarvAM-'za-saMkhyA-'vyayAt' (7 / 3 / 118) aTsamAsAntaH - a"aha"dezazca / annantatvenaiva siddhe'hna idamaividhAnaM samAhAre 'sarvAM-'za-saMkhyA-'vyayAt' (73 / 118) iti parasyApyaTo bAdhanArtham, tasmin hi sati anAdezaH syAt ||chaa| dvi-trerAyuSaH // 7 / 3 / 100 // [dvitreH] dvizca trizca = tat, tasmAt / [AyuSaH] Ayus paJcamI Gasi / [vyAyuSam ] dvayorAyuSoH samAhAraH = vyAyuSam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nAmyantasthA-kavargAt padAntaH kRtasya saH ziD-nAntare'pi' (2 / 3 / 15) Satvam / [vyAyuSam ] trayANAmAyuSAM samAhAraH = vyAyuSam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nAmyantasthA-kavargAt0' (2 / 3 / 15) Satvam / [caturAyuH] caturNAmAyuSAM samAhAraH = caturAyuH / hai haimaliGgAnuzAsane strIliGgaprakaraNe paJcamazlokam / For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [vyAyuHpriyaH] dve AyuSI priye'sya = vyAyuHpriyaH / [tryAyuHpriyaH ] trINyAyUMSi priyANyasya = tryAyuHpriyaH / uttarapadadvigurayam ||ch| vA'JjaleralukaH // 7 / 3 / 101 // [vA] vA prathamA si / [aJjaleH] aJjali paJcamI Gasi / [alukaH ] na vidyate luk yasmAt saH = aluk, tasmAt / [dvayaJjalam, dvayaJjali] dvayoraJjalyoH samAhAraH = vyaJjalam / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / si-am / evam-vyaJjali / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [tryaJjalam, tryaJjali] trayANAmaJjalInAM samAhAraH = yajalam / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' . (7 / 4 / 68) iluk / si-am / evam-vyaJjali / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [dvayaJjalamayam, vyaJjalimayam ] dvAbhyAmaJjalibhyAmAgataM = vyaJjalamayam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nRhetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) mayaTpra0 - maya / si-am / evam-vyaJjalimayam / [tryaJjalamayam, tryaJjalimayam ] tribhyo'Jjalibhya AgataM = tryaJjalamayam / anena aTsamAsAnta: - a / 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) mayaTpra0 - maya / evam-tryaJjalimayam / [vyaJjalarUpyam, vyaJjalirUpyam ] dvAbhyAmaJjalibhyAmAgataM = vyaJjalarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a| 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) rUpyapra0 / si-am / evam-vyaJjalirUpyam / [tryaJjalarUpyam, vyaJjalirUpyam ] tribhyaH aJjalibhyaH AgataM = vyaJjalarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) rUpyapra0 / si-am / evam-tryaJjalirUpyam / [vyaJjalapriyaH] dvAvajalI priyau yasya = vyaJjalapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [tryaJjalapriyaH] trayo'JjalayaH priyA asya = vyaJjalipriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / [dvayaJjalirghaTaH ] dvAbhyAmaJjalibhyAM krItaH = vyaJjalirghaTaH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 / 'anAmyadviH plup' (6 / 4 / 141) ikaNlup / [tryaJjalirghaTaH ] tribhiraJjalibhiH krItaH = vyaJjalirghaTaH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) ikaNlup / [dvayaJjaliH] dvayoraJjaliH = vyaJjaliH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 2ra0 / [vyaJjaliH] trayANAmaJjaliH = vyaJjaliH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [dvayaJjalikaH ] dvAvajalI asya = vyaJjalikaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac0 - k| [tryaJjalikaH] trayo'Jjalayo asya = vyaJjalikaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac0 - ka / For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH / / 241 khAryA vA // 73 / 102 // [khAryAH ] khArI paJcamI Gasi / [vA] vA prathamA si / pRthagyogAd dvi-treriti nivRttam / [dvikhAram, dvikhAri] dvayoH khAryoH samAhAraH = dvikhAram / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) Iluk / si / pakSe-'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / dvikhAri sthite tu anyastu sarvo napuMsaka iti klIbatvameva / [paJcakhArama, paJcakhAri] paJcAnAM khArINAM samAhAraH = paJcakhAram / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / evam-paJcakhAri / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / [dvikhAramayam, dvikhArImayam ] dvAbhyAM khArIbhyAmAgataM = dvikhAramayam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) mayaTpra0 - maya / [paJcakhArarUpyam, paJcakhArIrUpyam] paJcabhyaH khArIbhyaH AgataM = paJcakhArarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) rUpyapra0 / [dvikhArapriyaH, dvikhArIpriyaH] dvau khAyau~ priye'sya = dvikhArapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) Iluk / [paJcakhAradhanaH, paJcakhArIdhanaH] paJca khAryo dhanamasya = paJcakhAradhanaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (74/68) Iluk / [upakhAri] khAryAH samIpam = upakhAri / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / [adhikhAri ] khAryAM nidhehi = adhikhAri / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / [dvikhAraH, dvikhAram] dvAbhyAM khArIbhyAM krItaH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNapra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / 'GyAdergauNasyA0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH / evam-dvikhAram / [dvikhArI] dve khA? mAnamasyAH sA = dvikhArI / 'mAtraT' (7 / 1 / 145) mAtraTapra0 / 'dvigoH saMzaye ca' (7 / 1 / 144) lup / 'parimANAt taddhitalu0' (2 / 4 / 23) GI / 'asya yAM luk (2 / 4 / 86) aluk ||ch|| vA'rdhAcca // 73 / 103 // [vA] vA prathamA si / [ardhAt ] ardha paJcamI Gasi / [ca] ca prathamA si / [ardhakhAram, ardhakhArI] ardhaM khAryAH = ardhakhAram / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / si-am / evam-ardhakhArI ||chaa| nAvaH // 7 / 3 / 104 // [nAvaH] nau paJcamI Gasi / [ardhanAvam, ardhanAvI] ardha nAvaH = ardhanAvam / anena aTsamAsAntaH - a / For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / "ardhapUrvapado nAvaH" iti vacanAt ardhanAvI / anena aTsamAsAntaH -> a / 'aNajeyekaNa-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GayAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [dvinAvam ] dvayo voH samAhAraH = dvinAvam / anena aTsamAsAntaH - a / [paJcanAvam ] paJcAnAM nAvAM samAhAraH = paJcanAvam / anena aTsamAsAntaH - a / [dvinAvamayam ] dvAbhyAM naubhyAmAgataM = dvinAvamayam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) mayaTapra0 - maya / [paJcanAvamayam ] paJcabhyo naubhya AgataM = paJcanAvamayam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) mayaTpra0 - maya / [dvinAvarUpyam ] dvAbhyAM naubhyAmAgataM = dvinAvarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) . rUpyapra0 / [paJcanAvarUpyam ] paJcabhyo naubhya AgataM = paJcanAvarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) rUpyapra0 / [dvinAvapriyaH ] dvau(dve) nAvau priyau asya = dvinAvapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a| [dvinAvadhanaH ] dvau(dve) nAvau dhanamasya = dvinAvadhanaH / anena aTsamAsAntaH - a| [dvinauH ] dvAbhyAM naubhyAM krItaH = dvinauH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / si / [paJcanauH ] paJcabhiH naubhiH krItaH = paJcanauH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / si / [dvinauH ] dvayo!H = dvinauH / / [rAjanauH ] rAjJo nauH = rAjanauH / [paramanauH] paramazcAsau nauzca = paramanauH / TakAro Dyartha:[ardhanAvam, ardhanAvI] ardhanAvItyatra 'dvigo: samAhArAt' (2 / 4 / 22) GI ||ch|| gostatpuruSAt // 7 / 3 / 105 // [gostatpuruSAt ] go paJcamI Gasi / sa cAsau puruSazca = tatpuruSastasmAt / [rAjagavaH, rAjagavI] rAjJo gauH = rAjagavaH, rAjagavI / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / dvitIye 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [puGgavaH] puMso gauH = puGgavaH / aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [strIgavI ] striyA gauH = strIgavI / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 243 [atigavaH] gAmatikrAntaH = atigavaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [atigavI] gAmatikrAntA = atigavI / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [paJcagavam ] paJca ca te gAvazca = paJcagavam / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / si-am / [dazagavam ] daza ca te gAvazca = dazagavam / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4/70) av / si-am / [paJcagavamayam ] paJcabhyo gobhya AgataM = paJcagavamayam / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) mayaTapra0 - maya / [paJcagavarUpyam ] paJcabhyo gobhya AgataM = paJcagavarUpyam / anena aTsamAsAntaH - a / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / 'nR-hetubhyo0' (6 / 3 / 156) rUpyapra0 / [paJcagavadhanaH ] paJca gAvo dhanamasya = paJcagavadhanaH / anena aTsamAsAntaH / [dazagavadhanaH ] daza gAvo dhanamasya = dazagavadhanaH / anena aTsamAsAntaH - a / [ dazagavapriyaH] daza gAva: priyA asya = dazagavapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / [citraguH ] citrA gauryasya saH = citraguH / 'gozcAnte husvo'naMzisamAseyobahuvrIhau' (2 / 4 / 96) husvaH / [paJcaguH] paJcabhirgobhiH krItaH = paJcaguH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNapra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) ikaNlup / 'gozcAnte husvo'naMzisamA0' (2 / 4 / 96) husvaH ||ch|| rAjan-sakheH // 7 / 3 / 106 // [rAjansakheH] rAjA ca sakhA ca = rAjansakhi, tasmAt / aluka iti nivRttam / [ atirAjaH, atirAjI] atikrAnto rAjAnamatirAjaH, strI cet atirAjI / anena aTsamAsAntaH - a / 'aNajeyekaNa-na-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / [paJcarAjI] paJcAnAM rAjJAM samAhAraH = paJcarAjI / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [dazarAjI] dazAnAM rAjJAM samAhAraH = dazarAjI / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) ngii|| [paJcarAjaH, paJcarAjI] paJcabhI rAjabhiH krItaH = paJcarAjaH / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [paJcarAjapriyaH] paJca rAjAnaH priyA asya saH = paJcarAjapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 244 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM buNDikAyAM / [ rAjasakhaH] rAjJaH sakhA = rAjasakhaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) ivarNasya luk / [mahAsakhaH ] mahAMzcAsau sakhA ca mahAsakhaH / anena aTsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7|4|68) ivarNasya luk / [ atisakhaH] sakhAyamatikrAntaH = atisakhaH / anena aTsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / [atisakhI] sakhAyamatikrAntA sA = atisakhI / anena aTsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (74468) ivarNasya luk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [ paJcasakham ] paJcAnAM sakhInAM samAhAraH = paJcasakham / anena aTsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (a468) ivarNasya luk / si-am / [ dazasakham ] dazAnAM sakhInAM samAhAraH ivarNasya luk si am / - / / = dshskhm| anena aTsamAsAntaH a avarNevarNasya' (7|4|68) [paJcasakhaH ] paJcabhiH sakhibhiH krItaH plup' (6|4|141) lup / anena aTsamAsAntaH paJcasakhaH 'mUlyaiH krIte' (6|4|150) ikaNpra0 / 'anAmyadviH a [ paJcasakhI ] paJcabhiH sakhibhiH krItA = paJcasakhI / 'mUlyaiH krIte' (6|4|150 ) ikaNpra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / anena aTsamAsAntaH a / [ paJcasakhapriya: ] paJca sakhAyaH priyA asya saH = paJcasakhapriyaH / anena aTsamAsAntaH - a / rAjaniti nAntanirdezAdanakArAntAnna bhavati [ madrarAjJI ] madra-rAjan / 'striyAM nRto'svasrAderDI : ' (2|4|1) GI / 'I- Gau vA' (2|1|109) aluk / madrANAM rAjJI = madrarAjJI / [vidyArAjJI ] vidyAnAM rAjJI = vidyArAjJI / [mahArAzI] mahatI cAsau rAzI ca mahArAjJI / 'jAtIyaikArthe'cce:' ( 3 / 270) DA0 / 'DityantyasvarAdeH " (2 / 1 / 114) atluka / sakhIzabdAttvaTi satyasati vA na rUpabhedaH / sakhIzabdasya IkArantasyApi paJcAnAM sakhInAM samAhAra iti 'klIbe' (2497) iti hrasvatve idantAdevAd bhavati tathA ca paJcasakhamiti / evamanyadapi rUpabhedahetukamUhyam ||ch / rASTrAkhyAd brahmaNaH // 7 / 3 / 107 // [ rASTrAkhyAt ] rASTra 'cakSika vyaktAyAM vAci' (19122) cakSu / rASTramAcaSTe = rASTrAkhyA (khya) stasmAt = rASTrAkhyAt / 'cakSo vAci kzAMg - khyAMg' (4 / 4 / 4) khyAMgdezaH -khyA 'Ato Do'hvA vA ma:' ( 51176) Dapra0 - a / "DityantyasvarAdeH' (2|1|114) Aluk / - [ brahmaNaH ] brahman paJcamI Gasi / [ surASTrabrahma: ] surASTreSu brahmA = surASTrabrahma / anena aTsamAsAntaH a| 'no'padasya taddhite' (7461) anluk / yaH surASTreSu vasati sa saurASTrako brAhmaNa ityarthaH / For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 245 [avantibrahmaH] avantiSu brahmA = avantibrahmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7/4/61) anluk / [kAzibrahmaH] kAziSu brahmA = kAzibrahmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [ devabrahmA nAradaH ] devasya brahmA = devabrahmA nAradaH / AkhyagrahaNaM rASTravAcyartham ||ch|| ku-mahadbhyAM vA // 7 / 3 / 108 // [kumahadbhyAm ] kuzca mahAMzca = kumahAntau, tAbhyAm = kumahadbhyAm / paJcamI bhyAm / [vA] vA prathamA si / [kubrahmaH, kubrahmA] pApo brahmA = kubrahmaH, kubrahmA / anena vikalpena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anUluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (12485) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluka / 'nAmno no'nahnaH ' (2 / 1 / 91) naluk / [mahAbrahmaH, mahAbrahmA] mahAn brahmA = mahAbrahmaH, mahAbrahmA / anena vikalpena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / pApo mahAMzca brAhmaNa evamucyate ||ch|| grAma-kauTAt takSNaH // 7 / 3 / 109 // [grAmakauTAt ] grAmazca kauTazca = grAmakoTama, tasmAt / [takSNaH] takSan paJcamI Gasi / [grAmatakSaH] grAmasya takSA = grAmatakSaH / anena aTsamAsAnta: - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / grAmasAdhAraNa ityarthaH / / . [kauTatakSaH] kuTI-zAlA tasyAM bhavaH = kauTa: / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / 'vRddhi: svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) IlopaH / 'kauTazcAsau takSA ca = kauTatakSaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / svApaNazAlAyAM yaH karma karoti svatantro na kasyacitpratibaddha ityarthaH / [rAjatakSA] rAjJastakSA = rAjatakSA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghayAba0' (1 / 4 / 45) .siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [grAmatakSANau ] grAmazca takSA ca = grAmatakSANau / au / [kauTatakSA ] kauTastakSAsya / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH ||ch|| goSThA-'teH zunaH // 7 / 3 / 110 // [goSThA'teH] goSThazca atizca = goSThA'ti, tasmAt / For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [zunaH ] zvan paJcamI Gasi / 'zvan-yuvan-maghono GI-syAdyaghuTsvare va u:' (2 / 1 / 106) va0 - utvam / [goSThazvaH] goSThe zvA = goSThazvaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [atizvo varAhaH ] atikrAntaH zvAnam = atizvo varAhaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / atijavana ityarthaH / ati 'juM gatau' (1990) ju iti sautro dhAtuH / atizayena javatItyevaMzIlo'tijavanaH / 'bhUSA-krodhArtha-ju-sR-gRdhi-jvala-zucazcA'naH' (5 / 2 / 42) anapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [atizvaH sevakaH] atikrAntaH zvAnam = atizvaH sevakaH / anena aTsamAsAntaH / suSTha svAmibhakta ityarthaH / [atizvI sevA] zvAnamatikrAntA = atizvI sevA / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74/61) anluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / atinIcetyarthaH ||ch|| prANina upamAnAt // 7 / 3 / 111 // [prANinaH] prANin paJcamI Gasi / [ upamAnAt ] upamAna paJcamI Gasi / [vyAghrazvaH] vyAghra iva = vyAghraH / vyAghrazcAsau zvA ca = vyAghrazvaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya.' (7 / 4 / 61) anluk / prathamoktatvena upameyasya pUrvanipAte prApte 'upameyaM vyAghrAdyaiH sAmyAnuktau' (3 / 1 / 102) iti samAsaH / ata eva vacanAt zvanazabdasya paranipAtaH, mayUravyaMsakAditvAdvA samAsaH / [siMhazvaH] siMha iva = siMhaH / sa cAsau zvA ca = siMhazvaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74/61) anluk / [vRkazvaH] vRka iva = vRkaH / sa cAsau zvA ca = vRkazvaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / - prANina upamAnAditi pUrvapadavijJAnAdiha na bhavati [vAnarazvA] vAnaraH zveva = vAnarazvA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [phalakazvA] phalakamiva zvA = phalakazvA / prathamA si / [ devadattavA ] devadattasya zvA, devadattazcAsau zvA veti devadattazvA / prathamA si / [vyAghrazvaH] vyAghraH zveva = vyAghrazvaH / matAntare anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk / [siMhazvaH] siMhaH zveva = siMhazvaH / matAntare anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [vRkazvaH] vRka: zveva = vRkazvaH / matAntare anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74/61) anluk / [puruSazvaH] puruSaH zveva = puruSazvaH / matAntare anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluka / tanmate vAnarazvetyatra samAsAntavidhiranityatvAnna bhavati ||ch|| aprANini // 7 / 3 / 112 // [aprANini] na prANI = aprANI, tasmin / pUrvasUtre upamAnAditi pUrvapadasya vizeSaNam, iha tu zunaH aprANini varttate ya upamAnavAcI zvanzabdastadantAt... For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ AkarSazcaH ] zreva = zvA / AkarSazcAsau zvA ca = AkarSazvaH / anena aTsamAsAntaH (7|4|61) anluk / kukkuravacchAre'pi zvanzabdo rUDho nopamAnAt (nam) / [AkarSazvaH] AkarSe vA [] zakaTazva ] zakaTe zvA [ phalakazvaH] phalaka iva = phalakaH / phalakazcAsau zvA ca = phalakazvaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / [ vAnarazvA ] vAnaraH zveva = vAnarazvA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1|4|85) dIrghaH / [ AkarSazcA] AkarSe sAriphalake zrA- AkarSazvA sAri kathyate / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / AkarSazvaH matAntare anena aTsamAsAntaH / / zakaTazvaH / matAntare anena aTsamAsAntaH // = [ pUrvottaramRgAt ] pUrvaMzca uttarazca mRgazca = pUrvottaramRgam, tasmAt / [ca] ca prathamA si / pUrvottaramRgAcca sakthnaH // 7|3|113 // [ sakchana: ] sakthi paJcamI Gasi / 'dadhyasthi sakthyakSNo'ntasyA'n' (1 / 4 / 63) an 'ano'sya' (2111108) aluk / - = [pUrvasaktham ] pUrva sakthi pUrvasaktham / 'pUrvA-para-prathama carama - jaghanya-samAna- madhya-madhyama- vIram' (3|1|103) tatpuruSaH karmadhArayaH / athavA sakchanaH pUrvaM pUrvasaktham anena aTsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluk / = - / [ uttarasaktham ] uttaraM sakthi = uttarasaktham / anena aTsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ mRgasaktham ] mRgasya sakthimRgasaktham anena aTsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluk / / / upamAnAt [ phalakasakyam ] phalakamiva phalakam phalakaM ca tat sakthi ca phalakam / phalakaM ca tat sakthi ca = phalakam / aTsamAsAntaH / vyAghrazvAdivatsamAsaH vacanasAmarthyAt mayUravyaMsakAditvAd vetyarthaH / etacca 'prANina upamAnAt ' (73|111) ityatra darzitamasti / [asa] uras paJcamI Gasi / [ agre] agra saptamI hi 247 - a / 'no'padasya taddhite' [kukkuTasaktham ] kukkuTasya sakthi = kukkuTasaktham / matAntare anena aTsamAsAntaH ||ch / uraso'gre / / 7 / 3 / 114 // agraM mukhaM pradhAnaM vA / [azvorasaM dRzyate ] azvAzca te urasakSa = azvorasaM dRzyate / anena aTsamAsAntaH / senAyA azvA mukhamityarthaH / [ azvorasaM varjayet ] azvAnAmuraH = azvorasaM varjayet / anena aTsamAsAntaH / azvAnAM mukhamapradezamityarthaH / / For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [azvorasam] azvAnAmuraH = azvorasam / anena aTsamAsAntaH - a / azvAnAM pradhAnamityarthaH / [hastyurasam] hastinAmuraH = hastyurasam / anena aTsamAsAntaH / [ rathorasam] rathasyoraH = rathorasam / anena aTsamAsAntaH / . [azvorasyAvarttaH ] azvAnAmuraH = azvorastasmin = azvorasyAvarttaH ||ch|| ___ saro-'no-'zmA-'yaso jAti-nAmnoH // 7 / 3 / 115 // [ saro'no'zmA'yasaH ] sarAzca anAzca azmA ca ayAzca = saro'no'zmA'yas, tasmAt / [jAtinAmnoH] jAtizca nAma ca = jAtinAmnI, tayoH = jAtinAmnoH / saptamI osa / jAtau abhidheyAyAM nAmni ca viSaye idaM ca vizeSaNaM yathAsambhavaM kvApi jAtau kvApi nAmni cetyarthaH / [jAlasarasam] jAlapradhAnaM saraH = jAlasarasam / anena aTsamAsAntaH - a / am / [maNDUkasarasam] maNDUkapradhAnaM saraH = maNDUkasarasam / anena aTsamAsAntaH - a / am / evaMnAmnI sarasI / [upAnasam] upa anas maNDyate / upagatamanaH = upAnasam / anena aTsamAsAntaH - a / annavizeSasya saMjJA jAtirvA / [mahAnasam] mahacca tad anazca = mahAnasam / anena aTsamAsAntaH - a / 'sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm' (3 / 1 / 107) ityAdinA samAsaH / 'jAtIyaikArthe'cveH' (3 / 2 / 70) DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / pAkasthAnasya saMjJA / rAjJa upasthitaM DhaukanikAmityarthaH ityeke| . . [gonasaM jAtiH ] gorana iva = gonasaM jAtiH / anena aTsamAsAntaH - a / ahijAti bAhulakAnapuMsakaH / [sthUlAzmaH] sthUlazcAsau azmA ca = sthUlAzmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [amRtAzmaH] amRtazcAsAvazmA ca = amRtAzmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7 / 4 / 61) anluk / [kanakAzmaH] kanakazcAsAvazmA ca = kanakAzmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasyaH' (74/61) anluk / azmajAtivizeSA ete / [piNDAzmaH saMjJA jAtirvA ] piNDazcAsAvazmA ca = piNDAzmaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk / [kAlAyasam] kAlaM ca tad ayazca = kAlAyasam / anena aTsamAsAntaH / [ lohitAyasam ] lohitamayaH = lohitAyasam / anena aTsamAsAntaH - a / [tIkSNAyasam] tIkSNaM ca ayazca = tIkSNAyasam / ayojAtivizeSA ete / For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 249 [paramasaraH] paramaM ca tat sarazca = paramasaraH / [sadanaH] saMzcAsau anazca = sadanaH / [sadazmA] saMzcAsau azmA ca = sadazmA / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [bindusaraH] bindUnAM saraH = bindusaraH / [bakasaraH] bakAnAM saraH = bakasaraH iti naiSA saMjJA / rUDhyA hyatra saMjJAvidhAnaM zUrpanakhIvat / [zUrpanakhIvat] zUrpAkArA nakhA yasyAH sA = zUrpanakhI / 'nakha-mukhAdanAmni' (2 / 4 / 40) GI ||ch|| ahnaH // 7 / 3 / 116 // [ahnaH] ahan paJcamI Gasi / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [ paramAhaH] paramaM ca tad ahazca = paramAhaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / . [uttamAhaH] uttamaM ca tad ahazca = uttamAhaH / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk / [ekAham ] ekaM ca tadahazca = ekAham / anena aTsamAsAnta: - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk / [puNyAham ] puNyaM ca tadahazca = puNyAham / anena aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya0' (7461) anluk / [sudinAham ] sudinaM ca tadahazca = sudinAham / anena aTsamAsAnta: - a / 'no'padasya0' (74 / 61) anluk ||ch|| saMkhyAtAdahazca vA // 7 / 3 / 117 // [saMkhyAtAt ] saMkhyAyate sma = saMkhyAtam, tasmAt / [ahnaH] ahna prathamA si / [ca] ca prathamA si / [vA] vA prathamA si / [saMkhyAtAhnaH, saMkhyAtAhaH] saMkhyAtamahaH = saMkhyAtAhnaH, saMkhyAtAhaH / anena aTsamAsAntaH - ahnadezazca / si / dvitIye 'ahnaH' (7 / 3 / 116) aTsamAsAntaH / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / ahnAdezArthaM vacanam, aT tu pUrveNaiva siddhaH / cakAra uttaratrAhlAdezasyATsaMniyogaziSTatvArthaH ||ch|| sarvAM-'za-saMkhyA-'vyayAt // 7 / 3 / 118 // [sarvAM'zasaMkhyA'vyayAt] sarvazca aMzazca saMkhyA ca avyayazca = sarvAM'zasaMkhyA'vyayam, tasmAt / [ sarvANaH ] sarvamahaH = sarvAhnaH / anena aTsamAsAnta:-"aha"dezazca / 'ato'hrasya' (2 / 3 / 73) Natvam / aMza - [ pUrvAhnaH ] pUrvamahaH = pUrvAhnaH / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'ato'hasya' (2 / 3 / 73) Natvam / [aparAhnaH] aparamahaH = aparAhnaH / anena aTsamAsAntaH-"a"dezazca / 'ato'hnasya' (2 / 3 / 73) Natvam / For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [madhyAhnaH] madhyamahaH = madhyAhnaH / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / [sAyAhnaH] sAyamahaH = sAyAhnaH / anena aTsamAsAnta:-"ahra"dezazca / 'sAyAhrAdayaH' (3 / 1 / 53) ityanena sAyaMsambandhino mluk / [vyahnaH paTaH, vyahI aSTakA] dvayorahorbhavaH = vyahnaH paTaH / evam-vyahI aSTakA / anena aTsamAsAnta:"ahna"dezazca / 'aNajeyekaN-naJ' (2 / 4 / 20) GI / [tryahnaH ] triSu ahaHsu bhavaH = tryahnaH / anena aTsamAsAnta:-"aha"dezazca / [tryahI ] triSu ahaHsu bhavA = tryahI / anena aMTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / caturdhvapi udAharaNeSu 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 / 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) lup / [vyahnapriyaH] dve ahanI priye asya = vyahnapriyaH / anena aTsamAsAntaH-"a"dezazca / [tryapriyaH] trINyahAni priyANi yasya saH = tryahnapriyaH / anena aTsamAsAnta:-"aha"dezazca / [dvayahnajAtaH] dve ahanI jAtasya = vyahrajAtaH / anena aTsamAsAnta:-"aha"dezazca / [tryahnajAtaH] trINyahAni jAtasya = tryahrajAtaH / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'kAlo dvigau ca meyaiH' (3 / 1 / 57) ityAdinA samAsaH / avyaya - [atyahnaH] atikrAntamahaH = atyahnaH / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / [atyahI kathA] aharatikrAntA = atyahI kathA / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [nirahnaH] niHkrAnto'hnaH = nirahaH / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / [nirahI velA] ni:krAntA ahnaH = nirahI velA / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) ngii| [vyataH] vigatamahaH = vyataH / anena aTasamAsAnta:-"aha"dezazca / [vyahI ] vigatA ahnaH = vyahnI / anena aTsamAsAnta:-"ahna"dezazca / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI ||ch| saMkhyAtaika-puNya-varSA-dIrghAcca rAtrerat // 7 / 3 / 119 // [saMkhyAtaikapuNyavarSAdIrghAt ] saMkhyAtazca ekazca puNyaM ca varSA ca dIrghazca = saMkhyAtaikapuNyavarSAdIrgham, tasmAt / [ca] ca prathamA si / [rAtrarat ] rAtri paJcamI Gasi / at prathamA si / [saMkhyAtarAtraH] saMkhyAtA rAtriH = saMkhyAtarAtraH / [ekarAtraH] ekA rAtriH = ekarAtraH / [puNyarAtraH] puNyA rAtriH = puNyarAtraH / [varSArAtraH] varSANAM rAtriH = varSArAtraH / For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 251 [dIrgharAtraH] dIrghA rAtriH = dIrgharAtraH / anena atsamAsAntaH - a / 'puMvat karmadhAraye' (3 / 2 / 57) puMvat / [sarvarAtraH] sarvA rAtriH = sarvarAtraH / [ pUrvarAtraH] pUrvaM rAtreH = pUrvarAtraH / [apararAtraH] aparaM rAtreH = apararAtraH / [ardharAtraH] ardhaM rAtreH = ardharAtraH / [dvitIyarAtraH] dvitIyo rAtreH = dvitIyarAtraH / [dvirAtraH] dvayo rAtryoH samAhAraH = dvirAtraH / anena atsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [trirAtraH] tisRNAM rAtrINAM samAhAraH = trirAtraH / anena atsamAsAntaH - a| 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / [dvirAtraH ] dvayo rAtryorbhavaH = dvirAtraH / anena atsamAsAntaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 / 'dvigoranapatye yasvarA''delubadviH' (6 / 1 / 24) lup / [trirAtraH] triSu rAtriSu bhavaH = trirAtraH / anena atsamAsAntaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 / 'dvigoranapatye.' (6 / 1 / 24) lup / [dvirAtrA] dvayo rAtryorbhavA = dvirAtrA / anena atsamAsAntaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 / 'dvigoranapatye.' (6 / 1 / 24) lup / [trirAtrA] tisRSu rAtriSu bhavA = trirAtrA / anena atsamAsAntaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 / 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) lup / [dvirAtrapriyaH ] dve rAtrI priye yasya saH = dvirAtrapriyaH / anena atsamAsAntaH - a| [trirAtrapriyaH] tisro rAtrayaH priyA yasya saH = trirAtrapriyaH / anena atsamAsAntaH - a / [dvirAtrajAtaH ] dve rAtrI jAtasya = dvirAtrajAtaH / anena atsamAsAnta: - a / 'kAlo dvigau ca meyaiH' (3 / 1 / 57) ityanena samAsaH / [trirAtrajAtaH] tisro rAtrayo jAtasya = trirAtrajAtaH / anena atsamAsAntaH - a / 'kAlo dvigau ca meyaiH' (3 / 1 / 57) ityanena samAsaH / [atirAtraH, atirAtrA] rAtrimatikrAnto'tirAtraH, strI cet atirAtrA / anena atsamAsAntaH - a / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / . [nIrAtraH, nIrAtrA] nirgatA rAtriH = nIrAtraH / anena atsamAsAntaH - a / 'ro re lug dIrghazcA'didutaH' (1 / 3 / 41) raluk-pUrvasya dIrghaH / evam nIrAtrA / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [ekAham ] ekamahaH = ekAham / 'ahnaH' (7 / 3 / 116) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / aTi prakRte'tvidhAnaM striyAM DyabhAvArtham ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / puruSAyuSa-dvistAva-tristAvam // 7 / 3 / 120 // [puruSAyuSadvistAvatristAvam ] puruSAyuSazca dvistAvazca tristAvazca = puruSAyuSadvistAvatristAvam / [puruSAyuSam ] puruSasyAyuH = puruSAyuSam / anena nipAtaH / [dvistAvA ] dvistAvatI = dvistAvA / anena nipAtanAt atIzabdalopam / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / . 'avyayaM pravRddhAdibhiH' (3 / 1 / 48) ityanena samAsaH / [tristAvA vediH] tristAvatI = tristAvA vediH / anena nipAtanAt atIzabdalopam / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'avyayaM pravRddhAdibhiH' (3 / 1 / 48) ityanena samAsaH / vedyAmanayoH prayogaH / prakRtau yAvatI vedistAvatI dviguNA triguNA vA kasyAMcidvikRtau bhavati / prakRtivikRtI yAgavizeSau / anyatrApi dRzyate / [dvistAvo'gniH] dvistAvatI = dvistAvo'gniH / [tristAvo'gniH ] tristAvatI = tristAvo'gniH / kasmiMzcid vyAkaraNe kenApi sUtreNa nipAtyate dvistAva-tristAva ||ch|| zvaso vasIyasaH // 7 / 3 / 121 // [ zvasaH] zvas paJcamI Gasi / [vasIyasaH] vasIyasa paJcamI Gasi / [zvovasIyasaM kalyANam] vasu-dravyaM ratnaM vA vidyate'sya tat / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / idamanayormadhye prakRSTaM vasumat = vasIyaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / "vin-matorNISTheyasau lup' (74 / 32) matlup / zobhanaM vasIyaH = zvovasIyasam / atsamAsAntaH - a / si-am / kalyANam / zvovasIyamityapi vizvadattahalAyudhau tadA DapratyayAntaH ||ch|| nisazca zreyasaH // 7 / 3 / 122 // [nisaH] nis paJcamI Gasi / [ca] ca prathamA si / [zreyasaH] zreyas paJcamI Gasi / [niHzreyasaM nirvANam ] nizcitaM zreyaH = niHzreyasaM nirvANam / anena atsamAsAntaH - a / si-am / [zvaHzreyasam] zobhanaM zreyaH = zvaHzreyasam / anena atsamAsAntaH - a / si-am / naJavyayAt saMkhyAyA DaH // 7 / 3 / 123 // [naavyayAt ] naJ ca avyayaM ca = natravyayam, tasmAt / [saMkhyAyAH] saMkhyA paJcamI Gasi / [DaH ] Da prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 253 [adazAH] na daza = adazAH / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / nyUnA daza ityarthaH / [anavAH] na nava = anavAH / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / nyUnA daza ityarthaH / napUrvo'yaM vaikalye hInatAyAM dRzyate / [nistriMzaH khaDgaH ] nirgatastriMzato'GgulibhyaH = nistriMzaH khaDgaH / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / 'prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna-krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH' (3 / 1 / 47) samAsaH / [nistriMzaH khalaH] nistriMza iva krUrakarmA = nistriMzaH khalaH / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atlu k / [nistriMzAni varSANi] triMzato nirgatAni = nistrizAni varSANi / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [nistrizAnyahAni] triMzato nirgatAni = nistrizAnyahAni / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH (1 / 4 / 85) dIrghaH / [nizcatvAriMzAni] catvAriMzato nirgatAni = nizcatvAriMzAni / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) atluk / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [miSpaJcAzAni] paJcAzato nirgatAni = niSpaJcAzAni / anena Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1114) atluk / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [gotriMzat ] gavAM triMzat = gotriMzat / prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / nagrahaNaM 'naJtatpuruSAt' (7 / 371) iti pratiSedhe prApte pratiprasavArtham / [niHzakRt ] zakRto nirgataM = niHzakRt / prathamA si / [atriH] na vidyante trayo yasya so'triH / [sutriH] zobhanAstrayo yasya = sutriH / [nistriMzat ] nirgatAstriMzadasya = nistriMzat / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk ||ch|| saMkhyA-'vyayAdaGguleH // 7 / 3 / 124 // [saMkhyA'vyayAt ] saMkhyA ca avyayaM ca = saMkhyA'vyayam, tasmAt / [aGguleH] aGguli paJcamI Gasi / [dvayaGgulam ] dvayoraGgulyoH samAhAraH = vyaGgulam / - For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 [tryaGgulam ] tisRNAmaGgulInAM samAhAraH = tryaGgulam / [ dvyaGgulam ] dve aGgulI pramANamasya = dvyaGgulam / 'pramANAnmAtraT' (7|1 | 140) mAtraTpra0 / 'dvigoranapatye ya-svarA''derlubadviH' (6 / 1 / 24) lup / anena DaH samAsAntaH a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114 ) iluk / [tryaGgulam ] trayo'GgulayaH pramANamasya = tryaGgulam / 'pramANAnmAtraT' (7|1|140) mAtraTpra0 / 'dvigoranapatye ya-svarA''derlubadviH' (6 / 1 / 24 ) ( 'dvigo: saMzaye ca ' ) (7|1|144) lup / anena DaH samAsAntaH 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114 ) iluk / si-am / -> a / [ dvyaGgulapriyaH ] dve aGgulI priye yasya saH = dvyaGgulapriyaH / anena DaH samAsAntaH / [tryaGgulapriyaH ] trayo'GgulayaH priyA yasya = tryaGgulapriyaH / anena DaH samAsAntaH / niraGgulam ] nirgatamaGguleH = niraGgulam / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) atyaGgulam / anena DaH samAsAntaH a / 'DityantyasvarAdeH' upAGguli / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyA:' ( 3asara) am / iluk / [ atyaGgulam ] aGgulimatikrAntaH (2|1|114 ) iluk / [ upAGguli ] aGguleH samIpam 'anato lup' (1|4|59) lup / [ paJcAGgulirhastaH ] paJca aGgulayo yasmin saH = paJcAGgulirhastaH / [ AtmAGgulam ] Atmano'GgulamAtmAGgulam / [ pramANAGgulam ] pramANenAGgulaM = pramANAGgulam / [ utsedhAGgulam ] utsedhenAGgulamutsedhAGgulam / aGgulazabdaH pramANavAcI prakRtyantaram ||ch|| = = [ bahuvrIheH ] bahuvrIhi paJcamI Gasi / [ kASThe] kASTha saptamI Gi / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNThikAyAM / bahuvrIheH kASThe TaH // 7 / 3 / 125 // [TaH ] Ta prathamA si / [dvyaGgulam ] dve aGgulI yasya tat = dvyaGgulam / anena TaH samAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|468) iluk / [tryaGgulam ] tisro aGgulayo yasya tat = tryaGgulam / anena TaH samAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ caturaGgulam ] catasro aGgulayo yasya tat = (7|4|68) iluk / = [ paJcAGgulam ] paJca agulayo yasya tat (7468) iluk / caturaGgulam / anena TaH samAsAntaH a / 'avarNevarNasya' paJcAGgulam / anena TaH samAsAntaH a / 'avarNevarNasya' For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 255 aGgulisadRzAvayavaM dhAnyakaNTakAdInAM vikSepaNakASThamevamucyate / [upAGguli] aGgule: samIpamupAGguli / si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH' (3 / 2 / 2) am / 'anato lup' (3 / 2 / 6) lup / / [atyagulA yaSTiH] aGgulimatikrAntA = atyagulA yaSTiH / 'saMkhyA-'vyayAdaguleH' (73 / 124) Da: samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) iluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [paJcAGgulihastaH] paJca agulayo yasmin saH = paJcAgulirhastaH / 'nAmagrahaNe liGgaviziSTasya0' (nyA0 vakSa0(1)/sUtra(16) ityanaGgIkArAt aGguleriti nirdeza ityuktam / [dvayagulIkaM dAru] dvAvamulIsadRzAvavayavau yasya tat = vyagulIkaM dAru / 'RnnityaditaH' (7 / 3 / 171) kacpra0 - ka / 'na kaci' (2 / 4 / 105) ityanena husvatvAbhAvaH / [dIrghAGgulI] dIrghA agulayo yasyAM sA = dIrghAGgulI / anena Tapra0 - a / 'avarNevarNasya' (74 / 68) ivarNasya luk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [tIkSNAGgulI yaSTiH] tIkSNA agulI yasyAM sA = tIkSNAGgalI yaSTiH / anena Tapra0 - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / 'aNajeyekaNo' (2 / 4 / 20) GI / yaSTiH ||ch|| sakthyakSNaH svaangge|| 7 / 3 / 126 // [sakthyakSNaH] sakthi ca akSi ca = sakthyakSi, tasmAt / [svAGge] svasyAGgaM = svAGgam, tasmin / . [dIrghasakthaH, dIrghasakthI] dIrgha sakthi asya = dIrghasakthaH / anena TaH samAsAntaH - a / evam-dIrghasakthI / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [gaurasakthaH, gaurasakthI] gauraM sakthi asya = gaurasakthaH / anena TaH samAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / gauraM sakthi asyA = gaurasakthI / anena TaH samAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) ngii| [vizAlAkSaH, vizAlAkSI] vizAlamakSi yasya yasyA vA = vizAlAkSaH, vizAlAkSI / anena TaH samAsAntaH - a / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [kamalAkSaH, kamalAkSI] kamalavat akSNI(akSiNI) yasya yasyA vA = kamalAkSaH, kamalAkSI / anena TaH samAsAntaH - a / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / . [svakSaH, svakSI] zobhane akSNI(akSiNI) yasya yasyA vA = svakSaH, svakSI / anena TaH samAsAntaH - a / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / [subAhuH ] zobhanau bAhU asya = subAhuH / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [dIrghajAnuH ] dIrgha jAnunI asya = dIrghajAnuH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [dIrghasakthi zakaTam ] dIrgha sakthi yasya tat = dIrghasakthi zakaTam / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 aprANisthatvAdasvAGgatA atroktA / [ sthUlAkSirikSuH ] sthUle akSNI (akSiNI) yasya saH = sthUlAkSirikSuH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72 ) sa0 ra0 / 'akSNo'prANyaGge' (7 / 3 / 85) ityanenApi na bhavati - samAsAntavidhiranityatvAt nyAsaH / [ paramasakthi ] paramaM ca tat sakthi ca = paramasakthi / si / 'anato lup' (1|4|59) lup / [ sadakSi] sacca tadakSi ca = sadakSi / si / 'anato lup ' (1|4|59) lup ||ch / dvi-trermUrdhnA vA // 7 / 3 / 127 // [dvitre:] dvizca trizca dvitri, tasmAt / = [ mUrdhnaH ] mUrdhan paJcamI Gasi / [ vA ] vA prathamA si / [ dvimUrdhaH, dvimUrdhA ] dvau mUrdhAnau yasya saH = dvimUrdhaH / anena TaH samAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / evam - dvimUrdhA / 'ni dIrghaH' (1|4|85) dIrghaH / [ trimUrdhaH, trimUrdhA ] trayo mUrdhAno yasya saH = trimUrdhaH / anena TaH samAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite'.. (7|4|61) anluk / evam trimUrdhA / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [dvimUrdhI strI ] dvau mUrdhAnau yasyAH sA = dvimUrdhI / anena TaH samAsAntaH a / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / [dvamUrdhA ] dvayormUrdhA dvimUrdhA / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH ||ch|| zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM tuNDikAyAM / pramANI- saMkhyADDuH // 7 / 3 / 128 // [pramANIsaMkhyAt ] pramIyate'nayeti pramANI / 'karaNA - ''dhAre' (5|3|129) anaTpra0 ana / 'aNaJeyekaNnaJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20 ) GI / pramANI ca saMkhyA ca = I pramANIsaMkhyam / 'klIbe' (2 / 4 / 97) hrasvaH, tasmAt / [Da: ] Da prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / [ strIpramANA: kuTumbinaH ] strI pramANI yeSAM te = strIpramANAH / anena DaH samAsAntaH -> a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114 ) Iluk / [ bhAryApramANAH zreNayaH ] bhAryA pramANA yeSAM te = bhAryApramANAH / anena DaH samAsAntaH a / a / [ kalyANapramANa: ] kalyANI pramANI asya saH kalyANapramANaH / anena DaH samAsAntaH - 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) Iluk / [dvidazA: ] dvidazan / dvirdaza anlopaH / prathamA jas / [ dvitrAH ] dvau vA trayo vA = dvitrA: / 'sujvArthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyayA bahuvrIhi:' ( 3|1|19) ityAdinA samAsaH / paJcaSAH ] paJca vA SaD vA = paJcaSA: / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) antyasvarAdilopaH / = = dvidazAH / anena DaH samAsAntaH a / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 257 [tridazAH] tri-dazan / trirdaza = tridazAH / anena DaH samAsAntaH - a / 'Dityantya0' (2 / 1 / 114) anlopaH / prathamA jas / [AsannadazAH] AsannA daza yeSAM te = AsannadazAH / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / jas / 'AsannA-'dUrA-'dhikA-'dhya -'rdhAdipUraNaM dvitIyAdyanyArthe' (3 / 1 / 20) ityanena samAsaH / adaradazAH 1 adarA daza yeSAM te = adaradazAH / anena DaH samAsAntaH / a| 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / jas / 'AsannA-'dUrA0' (3 / 1 / 20) ityanena samAsaH / [adhikadazAH] adhikA daza yeSAM te = adhikadazAH / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / jas / 'AsannA-'dUrA0' (3 / 1 / 20) ityanena samAsaH / [ upadazAH ] upa-samIpe daza yeSAM te = upadazAH / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / jas / "avyayam' (3 / 1 / 21) ityanena samAsaH / [upagaNAH] upa-samIpe gaNA yeSAM te = upagaNAH / anena DaH samAsAntaH - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / jas / 'avyayam' (3 / 1 / 21) ityanena samAsaH / pramANazabdena siddhe pramANIzabdAntAt kajabhAvArthaM vacanam / [atriH] na vidyante trayo yasya so'triH / [sutriH] zobhanA trayo yasya saH = sutriH / [priyapaJcAnaH ] priyAH paJca yeSAM te = priyapaJcAnaH / jas / | priyaSaSaH1 priyAH SaDa yeSAM te = priyaSaSaH / jasa / [ dvAdaza] dvAbhyAmadhikA daza = dvAdaza / 'dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk zatAdanazIti-bahuvrIhau' (3 / 2 / 92) ityAdinA dvAdaza nipAtyate / jas / 'Dati-SNaH saMkhyAyA lup' (1 / 4 / 54) lup / [trayodaza] tribhiradhikA daza = trayodaza / "dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk0' (3 / 2 / 92) ityAdinA trayodaza nipAtyate / jas / 'Dati-SNaH saMkhyAyA lup' (1 / 4 / 54) lup ||ch|| suprAta-suzva-sudiva-zArikukSa-caturastraiNIpadA-'japada-proSThapada-bhadrapadam // 7 / 3 / 129 // [suprAtasuzvasudivazArikukSacaturastraiNIpadA'japadaproSThapadabhadrapadam] suprAtazca suzvazca sudivazca zArikukSazca caturasrazca eNIpadazca ajapadazca proSThapadazca bhadrapadazca = suprAtasuzvasudivazArikukSacaturasraiNIpadA'japadaproSThapadabhadrapadam / [suprAtaH] zobhanaM karma prAtarasya = suprAtaH / anena DaH samAsAntaH - a / 'prAyo'vyayasya' (7 / 4 / 65) antyasvarAdilopaH / [suzvaH] zobhanaM karma zvo'sya = suzvaH / anena DaH samAsAntaH - a| [sudivaH] zobhanaM karma divA'sya = sudivaH / anena DaH samAsAntaH - a / [zArikukSaH] zAreriva kukSirasya = zArikukSaH / anena DaH samAsAntaH 2 a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 [ caturasraH ] catasro'srayo yasya = caturasraH / anena DaH samAsAnto nipAtyate / [ eNIpada: ] eNyA iva pAdAvasya = eNIpadaH mRgaziraH / anena DaH samAsAntaH padbhAvazca nipAtyate / [ ajapada: ] ajasyeva pAdAvasya = ajapadaH meSaziraH / anena DaH samAsAntaH padbhAvazca nipAtyate / [ proSThapadaH ] proSTho gaustasyeva pAdAvasya = proSThapadaH / anena DaH samAsAntaH-padbhAvazca nipAtyate / [ bhadrapadaH ] bhadrau pAdAvasya = bhadrapadaH / anena DaH samAsAntaH- padbhAvazca nipAtyate ||ch pUraNIbhyastatprAdhAnye'p // 7 / 3 / 130 // [ pUraNIbhyastatprAdhAnye ] 'pUrI (rai) ci ApyAyane' (1268) pUr / pUryate'nayeti / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTpra0 - ana / 'aNaJeyekaN0' (24 / 20) GI / 'ra- pRvarNAnno Na0 ' (223 / 63) Natvam / paJcamI bhyas / tasyA:pUraNyAH prAdhAnyaM tatprAdhAnyam, tasmin / = [ ap] ap prathamA si / pUraNapratyayAntaH strIliGgazabdaH pUraNI / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ kalyANIpaJcamA rAtrayaH ] kalyANa 'gaurAdibhyo mukhyAnGIH ' (2|4|11 ) GI / paJcan / paJcAnAM pUraNI paJcamI / 'no maT' (7|1|159) maTpra0 ma / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / kalyANI paJcamI rAtriryAsAM rAtrINAM tAH = kalyANIpaJcamA rAtrayaH / anena apsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Iluk / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / jas / 'parataH strI0 ' ( 3 / 2 / 49) ityAdinA prAptasya puMvadbhAvasya 'nA'p-priyA''dau' ( 3 / 2 / 53) puMvanniSedhaH / atra rAtrayaH samAsArthaH, tAsu paJcamyApi rAtritvenAnupraviSTeti prAdhAnyam / [ kalyANIdazamA: ] kalyANI dazamI rAtriryAsAM rAtrINAM tAH = kalyANIdazamAH / zeSaM pUrvavat / dazAnAM pUraNI dazamI / 'no maT' (7|1|159) maTpra0 ma / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / [ kalyANIdvitIyAH] dvayoH pUraNI = dvitIyA / 'dvestIya:' ( 7|1|165) tIyapra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 A / kalyANI dvitIyA rAtriryAsAM rAtrINAM tAH = kalyANIdvitIyAH / anena apsamAsAntaH / zeSaM pUrvavat / [ kalyANIturyAH, kalyANIturIyAH ] catur maNDyate / caturNAM pUraNI = turIyA / 'yeyau caluk ca' (7|1 / 164) Iyapra0 - caluk ca / 'At' (2|4|18) Appra0 A / kalyANI turyA turIyA vA rAtriryAsAM rAtrINAM tAH = kalyANIturyAH, kalyANIturIyAH / anena apsamAsAntaH / zeSaM pUrvavat / [ kalyANapaJcamakA divasAH ] kalyANaH paJcamo yeSAM te kacpra0 ka / jas / [ kalyANItRtIyAH ] trayANAM pUraNI = tRtIyA / 'stR ca' (7|1|166 ) tIyapra0 - trizabdasya tRdezazca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / kalyANI tRtIyA rAtriryAsAM rAtrINAM tAH = kalyANItRtIyAH / anena apsamAsAntaH / zeSaM pUrvavat / = [dvitIyAkalyANIkAH ] dvitIyA bhAryA kalyANI yAsAM bhAryANAM tAH dvitIyAkalyANIkA: / 'RnnityaditaH ' (7|3|171) kacpra0 / 'At' (2|4|18) Appra0 A / jas / ' taddhitA'kakopAntya - pUraNyAkhyA:' ( 3 / 2 / 54) ityAdinA puMvanniSedhaH / = = For Personal & Private Use Only = kalyANapaJcamakA divasAH / zeSAd vA' (7 / 3 / 175) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 259 [kalyANadvitIyakAnyahAni] kalyANaM dvitIyamaho yeSAmahnAM tAni = kalyANadvitIyakAnyahAni / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacpra0 - ka / jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 465) no'ntaH / "ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / evam-ahAni / [kalyANapaJcamIkaH pakSaH] kalyANI paJcamI yasya saH = kalyANapaJcamIkaH / 'RnnityaditaH' (7 / 3 / 171) kacpra0 - ka / 'parataH strI pumvat0' (3 / 2 / 49) ityAdinA puMvat / pakSa prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| naJ-su-vyupa-trezcaturaH // 7 / 3 / 131 // [nasuvyupatreH] naJ ca suzca vizca upazca trizca = nasuvyupatri, tasmAt / [caturaH] catur paJcamI Gasi / [acaturaH] avidyamAnAni adRzyAni vA catvAri yasya so'caturaH / anena apsamAsAntaH - a / atra sAmAnyo bahuvrIhiH / pratipadoktabahuvrIhigrahaNe tu 'ekArthaM cAnekaM ca' (3 / 1 / 22) iti cakAreNa vidhIyamAne bahuvrIhI acatura ityAdayo na syuH / [sucaturaH] sadRzyAni zobhanAni vA catvAri yasya = sucaturaH / anena apsamAsAntaH - a / si / [vicaturaH] visadRzAni vigatAni vA catvAri yasya = vicaturaH / anena apapsamAsAntaH - a / si / [upacaturAH] catvAraH samIpe yeSAM saMkhyeyAnAM te = upacaturAH / anena apsamAsAntaH - a / jas / [tricaturAH] trayo vA catvAro vA = tricaturAH / anena apsamAsAntaH - a / jas / samAsAntavidheranityatvAdiha na bhavati [tricatvA unmugdhaH] trayazcatvAro vA yasya saH = tricatvArunmugdhaH / si / 'vAH zeSe' (1 / 4 / 82) u0 - vA0 / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [ upacatvAH ] upagatAzcatvAro yena saH = upacatvAH / zeSaM pUrvavat ||ch|| antarbahiAM lomnaH // 7 / 3 / 132 // [antarbahiAm] antar ca bahis ca = antarbahiSau, tAbhyAm = antarbahiyA'm / paJcamI bhyAm / [ lomnaH ] loman paJcamI Gasi / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [antarlomaH ] antarlomAnyasya = antarlomaH / anena apsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [bAharlomaH prAvAraH] bahirlomAnyasya = bahirlomaH prAvAraH kambala ucyate / anena apsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / 'vRgaTa varaNe' (1294) vR, prapUrva0 / pravRNvanti tamiti prAvAraH / 'vRgo vastre' (5 / 3 / 52) ityanena prApto'la vikalpapakSe 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghapra0 - a / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 351) vRddhi: Ar / 'ghaJyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) prasya dIrghaH / prAvAraH kambalaH smRtaH ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 bhAnnetuH // 7 / 3 / 133 // [ bhAt ] bha paJcamI isi / [ netuH ] netR paJcamI isi 'Rto dur' (1 / 4 / 37) si0 hu0 u0 DityantyasvarAde: ' (2|1|114) I RlopaH / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ mRganetrA rAtrayaH ] mRgo netA AsAM tAH - mRganetrA rAtrayaH / anena apsamAsAntaH a / [ puSyanetrAH ] puSyaM netA AsAM tAH = puSyanetrAH / anena apsamAsAntaH a / zeSaM pUrvavat / [ devadattanetRkaH] devadatto netA yasya saH = devadattanetRkaH / 'Rnityadita:' (a3 171) kacpra0 ka netrazabdenaiva siddhe netRzabdAt kac mA bhUditi vacanam ||ch / nAbhernAni // 7 / 3 / 134 // [ nAbheH ] nAbhi paJcamI Gasi / [ nAmni ] nAman saptamI Gi / [ padmanAbhaH ] padmaM nAbhAvasya [ UrNanAbhaH ] UrNA nAbhAvasya UrNanAbhaH anena apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / / / / = 'yApo bahulaM nAmni' (2 / 4 / 99) ityAdinA hUsvaH / [hemanAbhaH ] hemaM nAbhAvasya = hemanAbhaH / anena aprasamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluk / [ vajranAbhaH ] vajraM nAbhAvasya = vajranAbhaH / anena apsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ hiraNyanAbhaH ] hiraNyaM nAbhAvasya = hiraNyanAbhaH / anena apsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / = / padmanAbhaH anena apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluka | - / / vikasitavArijanAbhiH ] vikasitavArijaM nAbhAvasya = vikasitavArijanAbhiH prathamA si so ru' (22172) sa0ra0 / [ adhonAbhaM prahatavAn ] avyayIbhAvasamAsaH / nAbheradhaH / atsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluk ||ch| naJ- bahorRco mANava caraNe / / 7 / 3 / 135 / / [ naJbahoH ] naJ ca bahuzca = naJbahu, tasmAt / [ Rca:] Rc paJcamI Gasi / [mANavacaraNe ] mANavakSa caraNaM ca = mANavacaraNam tasmin / [ anRco mANavaH ] na vidyante Rco'sya anRco mANavaH / anena apsamAsAntaH a / [ bahvacazcaraNa] bahu 'svarAduto guNAdakharo:' ( 224 / 35) DI bahvya Rco'smin / anena apsamAsAntaH - a 'parataH strI0' (za2249) puMvadbhAvaH / prathamA si so ru' (221172) sa0ra0 / [ anukaM sAma ] na vidyante Rco'smin tat = anukaM sAma = 'zeSAd vA' (773|175) kacpra0 ka For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // [ bahvRkkaM sUktam ] bahvya Rco'smin tat = bahavRkkaM sUktam / 'zeSAd vA' (7|3|175) kacpra0 ka / 'Rk - pUH - pathyapo't' (7|3|76) ityeva siddhe niyamArthaM vacanam ||ch / naJ-su-durbhyaH sakti-sakthi haleva // 7 / 3 / 136 / / [ naJsudurbhyaH ] naJ ca sukha dur ca naJsuduH tebhyaH naJsudurbhyaH paJcamI bhyas / suzca = / [ saktisakthihalervA ] saktizca sakthizca halizca = saktisakthihali, tasmAt / vA prathamA si / [ asaktaH, asaktiH ] SavyaM saGge' (173) Savn / 'SaH so'STyai-SThiva SvaSkaH' (23 / 98) saj / saJjanaM = sakti: / 'striyAM ki' (5/3/91) pri0ti 'cajaH ka gam' (221186) ja0ga0 aghoSe prathamo'ziTa: ' (1 / 3 / 50) ga0 ka0 avidyamAnA saktirasya asaktaH anena vikalpena asamAsAntaH a 'avarNevarNasya' / = / / (7|4|68) 'iluk / = [ susaktaH, susaktiH ] zobhanA saktirasya = susaktaH / anena vA apsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / 261 - / [ dusakta:, dusakti: ] duSTA saktirasya = duktaH / anena vA apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (468) iluk / [ asaktha:, asakthiH] na vidyate sakthyasya asakthaH / anena vA apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / [ susakthaH, susakthiH] zobhanaM sakthyasya = susakthaH / anena vikalpena apUsamAsAntaH a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / [dusaktha:, dusakthi: ] duSTaM sakthyasya = dusakthaH / anena vikalpena apsamAsAntaH anena vikalpena apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (7468) iluk / prathamA si so ru' (2172) sa0 20 // - / [ ahalaH, ahaliH ] na vidyate haliryasya = ahalaH / 'naja' (312 / 125) na0 a0 / anena vikalpena apsamAsAntaH - a / 'avarNevarNasya' (77468) iluk / prathamA si / 'so ru' (2172) sa0ra0 / - a / 'avarNevarNasya' [ suhala:, suhaliH ] zobhano haliryasya = suhalaH / anena vikalpena apsamAsAntaH (7|4|68) iluk / prathamA si / 'so ru: ' (221/72 ) sa0ra0 / [ durhala, durhali: ] duSTo haliryasya saH = durhalAH / anena vikalpena apsamAsAntaH a 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / prathamA si so ru' (2172) sa0ra0 / - / [gaurasakthI svI] gauraM sakthyasyA: = gaurasakthI strI / 'sakthyakSNaH svAGge' (7|3|126) TaH samAsAntaH - a / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / [ dIrghasakthi zakaTam ] dIrghaM sakthyasya tat = dIrghasakthi zakaTam / si / 'anato lup' (1|4|59) lup / [ bahuhaliH puruSaH ] bahavo halayo yasya saH = bahuhaliH puruSaH / - [ahalakaH, asaktakaH] na vidyate halamasya ahalakaH asaktakaH / zeSAd vA' (7|3|175) kac ka ityAdi na bhavati / ahalaka ityeva atrAhala iti sAdhyaM tacca halazabdasyApi sidhyati iti siddhau satyAM yat halizabdopAdAnaM tat jJApayati halAdapi kac na bhavati / hali prati tu vicArazaGkApi na tena halyantAd vaikalpikaH kac syAdeva ||ch / / For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / prajAyA as // 7 / 3 / 137 // [prajAyAH] prajA paJcamI Gasi / [as ] as prathamA si / [aprajAH] avidyamAnA prajA asya saH = aprajAH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) . Aluk / si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt seH' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [aprajasau] avidyamAnA prajA anayoH tau = aprajasau / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / au / [aprajasaH] avidyamAnA prajA eSAM te = aprajasaH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / jas / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [saprajasau ] zobhanA prajA yayoH tau = saprajasau / anena asasamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Alaka / au / [ duSprajasau ] duSTA prajA yayoH tau = duSprajasau / anena assamAsAntaH / 'avarNavarNasya' (74 / 68) Aluk / au ||ch| mandA-'lpAcca medhAyAH // 7 / 3 / 138 // [mandA'lpAt] mandazca alpazca = mandAlpam, tasmAt / [ca] ca prathamA si / [medhAyAH] medhA paJcamI Gasi / [mandamedhAH] mandA medhA asya = mandamedhAH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74/68) Aluk / si / 'abhvAderatvasa: sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghajhyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [mandamedhasau] mandA medhA anayoH tau = mandamedhasau / anena asUsamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / au| [mandamedhasaH] mandA medhA eSAM te = mandamedhasaH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / jas / [alpamedhAH] 'medhRg saGgame ca' (909) medh / medhanaM = medhA / 'kteTo gurorvyaJjanAt' (5 / 3 / 106) apra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / alpA medhA asya = alpamedhAH / anena assamAsAntaH / "avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghayAba0' (1 / 4 / 45) siluka / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [amedhAH] na vidyate medhA asya = amedhAH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [sumedhAH] zobhanA medhA asya = sumedhAH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghayAb' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 263 [durmedhAH] duSTA medhA asya = durmedhAH / anena assamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7/4/68) Aluk / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| jAterIyaH sAmAnyavati // 7 / 3 / 139 // [jAteH] jAti paJcamI Gasi / / [IyaH] Iya prathamA si / [sAmAnyavati] sAmAnyaM vidyate'sya = sAmAnyavAn, tasmin / [brAhmaNajAtIyaH] brAhmaNo jAtirasya = brAhmaNajAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / atra brAhmaNazabdena brAhmaNasthA jAtirucyate / [kSatriyajAtIyaH] kSatriyo jAtirasya = kSatriyajAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / [sujAtIyaH] zobhanA jAtirasya = sujAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / [durjAtIyaH] duSTA jAtirasya = durjAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [nAnAjAtIyaH] nAnA jAtirasya = nAnAjAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [kiJjAtIyaH] kA jAtirasya = kijAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / kimatra prazne na kSepe ato na 'kiM kSepe' (3 / 1 / 110) [na] niSedhaH / [bahujAtiAmaH] bahavo jAtayo yasmin grAme saH = bahujAtiAmaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / atra grAmo na sAmAnyavAn kintu tatsthAH puruSAH / [ajAtIyaH] na vidyate jAtirasya = ajAtIyaH / anena IyaH samAsAntaH / atra tu sAmAnyavAnevAnyapadArthaH / pratiSedhastu nabarthaH / [ durjAteH sUtaputrasya ] duSTA jAtirjanma yasya saH = tasya-dujArteH sUtaputrasya / sArathiputrasyetyarthaH / [pitRsthAnIyaH] 'SThAM gatinivRttau' (5) SThA / 'SaH so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) sthA / 'nimittAbhAve.' (nyA0 saM0 vakSa0(1)/sUtra(29) sthA / sthIyate'sminniti sthAnIyaH / bAhulakAt anIyapra0 / piteva sthAnIyaH = pitRsthAnIyaH ||ch| bhRtipratyayAnmAsAdikaH // 7 / 3 / 140 // [bhRti ] bhRt saptamI ngi| [pratyayAt] pratyaya paJcamI Gasi / [mAsAt] mAsa paJcamI Gasi / [ikaH] ika prathamA si / [paJcakamAsikaH] paJca bhRtirasya = paJcakaH / 'so'sya bhRti-vasnAMzam' (6 / 4 / 168) ityanena vihitaH 'saMkhyADatezcA'zat-ti-STeH kaH' (6 / 4 / 130) kapra0 / paJcako mAso'sya = paJcakamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [saptakamAsikaH] sapta bhRtirasya = saptakaH / 'saMkhyA-DatezcA'zat-ti-pTeH kaH' (6 / 4 / 130) kapra0 / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / saptako mAso'sya = saptakamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [viMzakamAsikaH] vizati bhatirasya = vizakaH / "triMzad-vizaterDako'saMjJAyAmA'rhadarthe' (6 / 4 / 129) Dakapra0 - aka0 / 'vizatesteDiti' (74 / 67) tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) aluk / vizako mAso'sya = viMzakamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [triMzakamAsikaH] triMzat bhRtirasya = triMzakaH / 'triMzad-vizaterDako'saMjJAyAmAhadarthe' (6 / 4 / 129) Dakapra0 - aka0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / triMzako mAso'sya = triMzakamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [zatyamAsikaH] zataM bhRtirasya = zatyaH / zatAt kevalAdatasmin yekau (6 / 4 / 131) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / zatyo mAso'sya = zatyamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [zatikamAsikaH karmakaraH] zataM bhRtirasya = zatikaH / 'zatAt kevalAdatasmin yekau' (6 / 4 / 131) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zatiko mAso'sya = zatikamAsikaH / anena ikaH samAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / karmakaraH / [sumAsaH ] zobhano mAso'sya = sumAsaH / [vArSikamAsakaH] varSAsu bhavaH = vArSikaH / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / vArSiko mAso'sya = vArSikamAsakaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - k| [bhRtimAsakaH ] bhRtirmAso'sya = bhRtimAsikaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - ka / 'iha bhRtizabdo varttate na bhRtyarthe pratyayaH / [paJcakadivasakaH] paJca bhRtirasya = paJcakaH / 'saMkhyA-DatezcA'zat-ti-STeH kaH' (6 / 4 / 130) kapra0 / paJcako divaso'sya = paJcakadivasakaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - ka ||ch|| dvipadAd dharmAdan // 7 / 3 / 141 // [dvipadAt] dve pade yasya saH = dvipadastasmAt / [dharmAt ] dharma paJcamI Gasi / [an ] an prathamA si / [sAdhudharmA ] sAdhUnAmiva dharmo'sya = sAdhudharmA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [kSatriyadharmA] kSatriyANAmiva dharmo'sya = kSatriyadharmA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [anantadharmA] ananto dharmo'sya = anantadharmA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAba0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahanaH' (2 / 1 / 91) naluk / For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 265 [vinAzadharmA] vinAzarUpo dharmo'sya = vinAzadharmA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [sAkSAtkRtadharmANaH] asAkSAt sAkSAt kRtaH = sAkSAtkRtaH / 'sAkSAdAdizcvyarthe' (3 / 1 / 14) iti gatisaMjJA / 'gati-kvanyastatpuruSaH' (3 / 1 / 42) ityAdinA tatpuruSaH / sAkSAtkRto dharma etaiH(yeSAM te) = sAkSAtkRtadharmANaH / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / jas / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / "ra-varNAnno Na.' (2 / 3 / 63) Natvam / [kalyANadharmA, kalyANadharmakaH] kalyANarUpo dharmo'sya = kalyANadharmA, kalyANadharmakaH / matAntare anenaiva vikalpena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / pakSe-'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac / [taddharmA, taddharmakaH] sa vivakSito dharmo'sya = taddharmA, taddharmakaH / matAntare anenaiva vikalpena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe-'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac / [viparItadharmA, viparItadharmakaH ] viparIto dharmo'sya = viparItadharmA, viparItadharmakaH / matAntare anenaiva vikalpena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / pakSe-'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kac / [paramasvadharmaH] paramaH svo dharmo'sya = paramasvadharmaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [paramasvadharmaH] svazcAsau dharmazca = svadharmaH / paramaH svadharmo'sya = paramasvadharmaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / pratyAsatterdvipadasya bahuvrIheryadi dharma evottarapadaM bhavati tadA an pratyaya: syAt, itIha na bhavati ||ch|| su-harita-tRNa-somAjjambhAt // 7 / 3 / 142 // [suharitatRNasomAt] suzca haritazca tRNaM ca somazca = suharitatRNasomam, tasmAt / [jambhAt ] jambha paJcamI Gasi / jambhazabdo'bhyavahAryavacano daMSTrAvacano vA / ubhayatra puM-strIliGgaH / [sujambhA] zobhano jambho jambhA vA asya = sujambhA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [haritajambhA] haritaM jambho jambhA vA yasya = haritajambhA / anena ansamAsAntaH / abhyavahArye daMSTrA jambhAzabdo vaiyAkaraNamate puM-strIliGgaH / haritavat jambho jambhA vA yasya / [tRNajambhA] tRNaM jambho jambhA vA asya = tRNajambhA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / . [somajambhA] somo jambho'sya = somajambhA / anena ansamAsAntaH / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / * daMSTrApakSe - [tRNajambhA] tRNamiva jambho'sya = tRNajambhA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [somajambhA] soma iva jambhA asya = somajambhA / anena ansamAsAntaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [cArujambhaH ] cAruzcArvI jambho jambhA vA asya = cArujambhaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [patitajambhaH] patitA jambho asya = patitajambhaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 ||chaa| ___ dakSiNermA vyAdhayoge // 7 / 3 / 143 // [ dakSiNermA ] dakSiNerman prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / [vyAdhayoge] vyAdhena yogaH = vyAdhayogastasmin / [dakSiNermA mRgaH] dakSiNerma maNDyate / dakSiNamaGgamIma bahuvraNaM vA asya = dakSiNermA mRgaH / anena dakSiNerman nipAtyate / prathamA si / "ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / vyaddhakAmasya vyAdhasya dakSiNaM bhAgaM bahukRtya vyadhanAnukUlaM sthito vyAdhena vA dakSiNabhAge kRtavraNa evamucyate / [dakSiNermaM zakaTam ] dakSiNamaGga(Gga) Irma(ma) bahuvraNaM vA yasya tat = dakSiNermaM zakaTam / si-am / [dakSiNermaH pazuH] dakSiNamaGgamIrmaM bahuvraNaM vA yasya saH = dakSiNema: pazuH / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch| su-pUtyut-surabhergandhAdid guNe // 7 / 3 / 144 // [ supUtyutsurabheH ] suzca pUtizca ucca surabhizca = supUtyutsurabhi, tasmAt / [gandhAt ] gandha paJcamI Gasi / [it] it prathamA si / [guNe] guNa saptamI Gi / [sugandhi candanam ] zobhano gandho guNo'sya tat = sugandhi candanam / anena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [pUtigandhi karaJjam] pUti(:) gandho guNo'sya tat = pUtigandhi karaJjam / anena itsamAsAntaH - i| 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [udgandhi kamalam ] utkaTo gandho guNo'sya tat = udgandhi kamalam / anena itsamAsAnta: - i / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [surabhigandhi kesaram] surabhi gandho guNo'sya tat = surabhigandhi kesaram / anena itsamAsAnta: - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / uttaratrA''gantorvAvacanAdiha svAbhAvikAdbhavati / [ tIvragandhaM higu] tIvro gandho guNo'sya tat = tIvragandhaM hiGgu / si-am / [ugragandhA vacA] ugro gandho guNo'syAH sA = ugragandhA vacA / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) luk / [surasaH ] zobhano raso guNo'sya = surasaH / For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 267 [sugandha ApaNikaH] zobhanA gandhAH kuSThAdayo'sya / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'roryaH' (1 / 3 / 26) ra0 - ya0 / 'svare vA' (1 / 3 / 24) yaluk / A 'paNi vyavahAra-stutyoH' (710) paN / A etya paNAyyate'sminniti ApaNaH / 'punnAmni ghaH' (5 / 3 / 130) ghapra0 - a / ApaNena carati = ApaNikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk ||ch|| vA''gantau // 7 / 3 / 145 // [vA] vA prathamA si / [Agantau ] Agantu saptamI Gi / AhArye utpAdye ityekArthe guNe varttate yo gandhazabdaH...... / [sugandhi, sugandhaM vA zarIram ] zobhano gandho guNo'sya = sugandhi zarIram / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe na kazcit pratyayaH / si / [pUtigandhi, pUtigandhaM vA jalam ] pUtirgandho guNo'sya = pUtigandhi jalam / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe na kazcit pratyayaH / si / - [udgandhiH, udgandho vA ApaNaH ] utkaTo gandho guNo'sya = udgandhiH ApaNaH / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe na kazcit pratyayaH / si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / . [surabhigandhiH, surabhigandho vA pavanaH ] surabhiH gandho guNo'sya = surabhigandhi(:) pavanaH / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe na kazcit pratyayaH / si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 ||ch|| vA'lpe // 7 / 3 / 146 // [vA ] vA prathamA si / [alpe] alpa saptamI Gi / [sUpagandhi, sUpagandhaM bhojanam ] sUpasya gandho mAtrA'smin = sUpagandhi bhojanam / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / pakSe-si / alpasUpamityarthaH / / [mAlyagandhiH, mAlyagandhaH utsavaH] mAlyasya gandho mAtrA'smin = mAlyagandhiH utsavaH / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / pakSe-si / [dadhigandhi, dadhigandhaM bhojanam ] dadhno gandho mAtrA'smin tad = dadhigandhi bhojanam / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / pakSe-si / asamAnAdhikaraNye'pi uSTramukhAditvAd bahuvrIhiH ||ch|| vopamAnAt // 7 / 3 / 147 // [vA] vA prathamA si / [ upamAnAt ] upamAna paJcamI Gasi / For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [utpalagandhi, utpalagandhaM vA mukham ] utpalasyeva gandho yasya tat = utpalagandhi mukham / anena vikalpena itsamAsAntaH - i / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / pakSe-si / [karISagandhi, karISagandhaM vA zarIram ] karISasyeva gandho'sya tat = karISagandhi zarIram / anena vikalpena itasamAsAntaH -i / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluka / pakSe-si ||ch|| pAt pAdasyA'hastyAdeH // 7 / 3 / 148 // [pAt ] pAt prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [pAdasya] pAda SaSThI Gas / [ahastyAdeH] hastI Adiryasya saH = hastyAdiH / na hastyAdiH = ahastyAdiH, tasmAt / 'natrat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / [vyAghrapAt] 'padica gatau' (1257) pad / padyate patsyate apAdi pede vA = pAdaH / 'pada-ruja-viza-spRzo ghaJ' (5 / 3 / 16) ghapra0 - a / 'Niti' (4 / 350) upAntyavRddhiH / vyAghrasyeva pAdAvasya = vyAghrapAt / anena pAdazabdasya "pAt"dezaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / / [siMhapAt ] siMhasyeva pAdAvasya = siMhapAd(t) / anena pAdazabdasya "pAt"dezaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0 (1 / 4 / 45) siluk / [RkSapAt ] RkSasyeva pAdAvasya = RkSapAt / anena pAdazabdasya "pAt"dezaH / prathamA si / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [hastipAdaH ] hastina iva pAdAvasya = hastipAdaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [azvapAdaH ] azvasyeva pAdAvasya = azvapAdaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1972) sa0 - ra0 / gaNo'tra ||ch| kumbhapadyAdiH // 7 / 3 / 149 // [kumbhapadyAdiH ] kumbhapadI Adiryasya saH = kumbhapadyAdiH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72). sa0 - ra0 / [kumbhapadI] kumbhAviva pAdAvasyAH = kumbhapadI / anena pAd / 'vA pAdaH' (2046) GI / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1102) "pad"dezaH / [jAlapadI] jAlamiva pAdAvasyAH sA = jAlapadI / [ekapadI] eka iva pAdo'syAH sA = ekapadI / [zatapadI] zataM pAdA yasyAH sA = zatapadI / [sUtrapadI ] sUtravat pAdau yasyAH sA = sUtrapadI / [munipadI ] muneriva pAdau yasyAH sA = munipadI / [zitipadI] zitIva pAdAvasyAH sA = zitipadI / For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 269 [ArdrapadI] Adrau pAdau yasyAH sA = aardrpdii| [godhApadI ] godhAvat pAdau yasyAH sA = godhApadI / [kalazIpadI ] kalazIvat pAdAvasyAH sA = kalazIpadI / [dAsIpadI] dAsIvat pAdAvasyAH sA = dAsIpadI / [viSNupadI] viSNuvat pAdAvasyAH sA = viSNupadI / [kRSNapadI ] kRSNau pAdAvasyAH sA = kRSNapadI / [ kuNipadI ] kuNI pAdAvasyAH sA = kuNipadI / [guNapadI ] guNavat pAdAvasyAH sA = guNapadI / [droNIpadI ] droNIvat pAdAvasyAH sA = droNIpadI / [ sakRtpadI ] sakRdekaH pAdo'syAH sA = sakRtpadI / [sUkarapadI ] sUkarasyeva pAdAvasyAH sA = sUkarapadI / [zucipadI] zucI nirmalau pAdAvasyAH sA = zucipadI / [vipadI] vi-pakSivat pAdAvasyAH sA = vipadI / [apadI] na vidyate pAdAvasyAH sA = apadI / [niSpadI] nirgatau pAdAvasyAH sA = niSpadI / 'nirdurbahirAviSprAduzcaturAm' (2 / 3 / 9) ra0 - Sa0 / [aSTApadI ] aSTau pAdAvasyAH (pAdA asyAH) sA = aSTApadI / saMjJAyAM 'nAmni' (3 / 2 / 75) ityasaMjJAyAM tu nipAtanAd dIrghaH / . [azItipadI] azItiH pAdA asyAH sA = azItipadI / anena pAdazabdasya "pAt"dezaH / 'vA pAdaH' (2 / 4 / 6) GI / ye'tropamAnapUrvAsteSAM pUrveNa, saMkhyAdInAM cottareNa siddhe, yadiha vacanaM tena 'vA pAdaH' (2 / 4 / 6) iti GIvikalpo na bhavati ||ch| su-saMkhyAt // 7 // 3 // 150 // [susaMkhyAt] suzca saMkhyA ca = susaMkhyam, tasmAt / 'klIbe' (2 / 4 / 97) husvaH / [supAd ] zobhanau pAdAvasya = supAt / [dvipAd ] dvau pAdAvasya = dvipAt / [tripAt ] trayaH pAdA asya = tripAt / - [catuSpAt ] catvAraH pAdA asya = catuSpAt / anena sarvatra pAdazabdasya pAddezaH-evaM samAsAntaH / 'nirdurbahirAviSprAduzcaturAm' (2 / 3 / 9) ra0 - Sa0 / pakSe For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [supadI, supAt] zobhanau pAdAvasyAH sA = supadI / anena pAdazabdasya " pAd" deza: / 'vA pAdaH' (2|4|6) ityanena vikalpena GI / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya ghuTi' (2|1|102) "pad" deza: / 270 [ dvipadI, dvipAt] dvau pAdAvasyAH sA = dvipadI / anena pAdasya "pAd "dezaH / 'vA pAdaH' (246 ) ityanena vikalpena GI / 'ya-svare pAdaH padaNi0' (2 / 1 / 102) "pad" deza: ||ch | vayasi dantasya datR // 7 / 3 / 151 // [ vayasi ] vayas saptamI Gi / [ dantasya ] danta SaSThI Gas / [ datR ] datR prathamA si / sUtratvAt (lopa: ) / [ sudan kumAraH ] zobhanAH sujAtAH samastA vA dantA asya = sudan kumAraH / anena "datR" dezaH samAsAntaH-dat / prathamA si / 'Rdudita:' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya ' (221189) talopaH / [ sudatI kumArI ] zobhanA dantA asyA: sA = sudatI kumArI / anena " datR" deza: - dat / 'adhAtUdRdita:' (242) GI / [ dvidan bAlaH ] dvau dantAvasya = dvidan bAlaH / anena dantazabdasya " datR" dezaH evaM samAsAntaH- dat / prathamA si / 'Rdudita:' (1 / 4 / 70 ) no'ntaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2|1|89) talopaH / [ tridan ] trayo dantA asya = tridan / anena dantazabdasya " datR "dezaH evaM samAsAntaH - dat / prathamA si / 'Rdudita: ' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) talopaH / [ caturdan] catvAro dantA asya sa = caturdan / anena dantazabdasya " datR" dezaH evaM samAsAntaH- dat / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'dIrghaGyAb0' (1|4|45) siluk / 'padasya' (2|1|89) talopaH / [ SoDan ] SaD dantA asya = SoDan / anena dantazabdasya " datR " dezaH evaM samAsAntaH - dat / 'ekAdaza - SoDazaSoDan-SoDhA-SaDDhA' (3 / 2 / 91) no'ntaH / 'dIrghayAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2|1|89) talopaH / [ sudanto dAkSiNAtyaH ] zobhanA dantA asya = sudantaH / dakSiNA maNDyate / dakSiNasyAM bhavaH dAkSiNAtyaH / 'dakSiNA-pazcAt-purasastyaN' (6 / 3 / 13) tyaNpra0tya / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhi: / 'kauNDinyA'gastyayoH kuNDinA - 'gastI ca' (6 / 1 / 127) ityAdinA agastyeti nirdezAt puMvadbhAvAbhAvaH / [ dvidantaH kuJjaraH ] dvau dantau asya = dvidanta: kuJjaraH ||ch / striyAM nAmni // 7 / 3 / 152 // [striyAm ] 'asUc kSepaNe' (1221) as / asyati puruSasya vivekamiti strI / 'stRgz AcchAdane' (1521) stR / stRNAti-AcchAdayati puruSasya vivekamiti / ST ( 39 ) - styai saGghAte ca ' (40) styai / styAyati saMvarddhati (te) puruSeNa saheti strI nipAtyate, tasyAm = striyAm / = [ nAmni ] 'NamaM prahvatve' (388 ) Nam / 'pAThe dhAtvAderNo na: ' (2|3|97) nam / namati-dhAvate = nAman / 'sAtmannAtman-veman-roman- kloman - nAman - pApman-pakSman - yakSmanniti' (uNA0 916) nAmannipAtaH tasmin / For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 271 [ayodatI] aya iva dantA asyAH = ayodatI / anena dantazabdasya "datR"deza:-evaM samAsAntaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) ngii| [phAladatI] phAlavat dantA asyAH sA = phAladatI / anena dantazabdasya "datR"dezaH-evaM samAsAntaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / * [parazudatI] parazuriva dantA asyAH sA = parazudatI / anena dantazabdasya "datR"deza:-evaM samAsAntaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / evaMnAmA kAcit / [vajradantaH] vajravaddantA asya = vajradantaH / [nAgadantaH ] nAgavaddantA asya = nAgadantaH / [samadantI] samA dantA asyAH sA / 'nAsikodarauSTha-jaGghA-danta-karNa-zRGgA-5Gga-gAtra-kaNThAt' (2 / 4 / 39) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / [snigdhadantI] snigdhA dantA asyAH sA = snigdhadantI / 'nAsikodarauSThajanA0' (2 / 4 / 39) GI / asya yAM luk' (2 / 4 / 86) aluk ||ch| zyAvA-'rokAd vA // 7 / 3 / 153 // [zyAvA'rokAt ] zyAvazca arokzca = zyAvA'rokam, tasmAt / [vA] vA prathamA si / [zyAvadan, zyAvadantaH ] zyAvA:-kapizA dantA asya = zyAvadan / anena vikalpe "datR"deza:-evaM samAsAntaH / - 'prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [arokadan, arokadantaH ] arokA-nirdIptayo nizchidrA vA dantA asya = arokadan / anena vikalpe "datR"deza:-evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH ||ch|| ___ vA'grAnta-zuddha-zubhra-vRSa-varAhA-'hi-mUSika-zikharAt // 7 / 3 / 154 // [vA] vA prathamA si / [agrAntazuddhazubhravRSavarAhA'himUSikAzikharAt] agrAntazca zuddhazca zubhrazca vRSazca varAhazca ahizca mUSikazca zikharazca = agrAntazuddhazubhravRSavarAhA'himUSikazikharam, tasmAt / . yogavibhAgAt nAmnIti nivRttam / [kuDmalAgradan, kuDmalAgradantaH] kuDmalAgramiva dantA asya = kuDmalAgradan / anena dantazabdasya "datR" Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / . [zikharAgradan, zikharAgradantaH] zikharasyevAgraM yeSAM te = zikharAgrAH / zikharAmA dantA asya = zikharAgradan / anena dantazabdasya "datR"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [zuddhadan, zuddhadantaH] zuddhA dantA asya = zuddhadan / anena dantazabdasya "datR"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [zubhradana, zubhradantaH] zubhrA dantA asya = zubhradan / anena dantazabdasya "data"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [vRSadan, vRSadantaH] vRSasyeva dantA asya = vRSadan / anena dantazabdasya "datR"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / [varAhadan, varAhadantaH ] varAhasyeva dantA asya = varAhadan / anena dantazabdasya "datR"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [ahidana, ahidantaH] ahiriva dantA asya = ahidan / anena dantazabdasya "datR"Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / [mUSikadan, mUSikadantaH ] mUSikasyeva dantA asya = mUSikadan / anena dantazabdasya samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / [zikharadan, zikharadantaH ] zikharamiva dantA asya = zikharadan / anena dantazabdasya "datR"Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / "pakvadADimasaMkAzaM mANikyaM zikharaM viduH" ityajayadevenoktam ||ch|| saM-prAjjAnorju-jJau // 7 / 3 / 155 // [saMprAt ] sam ca prazca = saMpram, tasmAt / [jAnoH ] jAnu SaSThI Gas / [jujJau ] juzca jJazca = jujJau / [saMjuH, saMjJaH ] saGgate jAnunI asya = saMjuH, saMjJaH / anena jAnuzabdasya ju-jJa Adeza evaM samAsAntaH / [ prajuH, prajJaH ] pragate pravRddhe praNate prakRSTe vA jAnunI asya = prajuH, prajJaH / anena jAnuzabdasya ju-jJa Adeza evaM samAsAntaH / [vijAnuH ] vigate jAnunI asya = vijAnuH ||ch|| vordhvAt // 7 / 3 / 156 // [vA] vA prathamA si / [UrdhvAt ] Urdhva paJcamI Gasi / [UrdhvajJaH, UrdhvajJaH, UrdhvajAnuH] Urzve jAnunI asya = UrdhvajuH, UrdhvajJaH, UrdhvajAnuH / anena jAnuzabdasya ju-jJadezamevaM samAsAntau vikalpena ||ch|| suhRd-durhanmitrA-mitre // 7 / 3 / 157 // [suhRduhRt ] suhacca durhacca = suhRduIt / [mitrAmitre ] mitraM ca amitrazca = mitrA'mitram, tasmin / [sahanmitram ] zobhanaM hRdayaM yasya tat = suhRnmitram / anena hRdayasya "hRda"deza evaM samAsAntaH / si / 'tRtIyasya paJcame' (1 / 3 / 1) da0 - na0 / For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 27B [ durhadamitraH] duSTaM hRdayaM yasya saH = durhadamitraH / anena hRdayasya "hRd"deza evaM samAsAntaH / [suhRdayo muniH] zobhanaM hRdayaM yasya saH = suhRdayo muniH / [ durhadayo vyAdhaH ] duSTaM hRdayaM yasya saH = durhadayo vyAdhaH ||ch|| dhanuSo dhanvan // 7 / 3 / 158 // [dhanuSaH] dhanus SaSThI Gas / 'nAmyantasthA-kavargAt padAntaH kRtasya saH ziD-nAntare'pi' (2 / 3 / 15) Satvam / [dhanvan] dhanvan prathamA si / [zArGgadhanvA] zAeM dhanuryasya saH = zArGgadhanvA / anena dhanusUzabdasya "dhanvan"Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghatvam / [pinAkadhanvA ] 'piSlUp saMcUrNane' (1493) piS / pinaSTIti / 'piSeH pin-piNyau ca' (uNA0 36) kid Akapra0-pin Adezazca / pinAkaM dhanurasya = pinAkadhanvA / anena dhanusazabdasya "dhanvan"Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghatvam / [ajakAvadhanvA] ajako'syAsti = ajakAvam / 'maNyAdibhyaH' (7 / 2 / 44) vapra0 / 'ghaJyupasargasya bahulam' (3 / 2 / 86) bAhulakAddIrghatvam / ajakAvaM dhanuryasya saH = ajakAvadhanvA / anena dhanuszabdasya "dhanvan" Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghatvam / [gANDIvadhanvA] gANDIvaM dhanuryasya saH = gANDIvadhanvA / anena dhanuszabdasya "dhanvan" Adeza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghatvam / . [gANDIvadhanuSaH khebhyo nizcacAra hutAzanaH] saMjJAtvavivakSAyAM "vA nAmni" (7 / 3 / 159) ityanena vikalpapakSe na kazcidAdezaH, tena bhaviSyati ||ch|| vA nAmni // 7 / 3 / 159 // [vA] vA prathamA si / [nAmni] nAman saptamI ngi| [zatadhanvA, zatadhanuH ] zataM dhanUMSi yasya = zatadhanvA / anena dhanuszabdasya "dhanvan"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / pakSe-prathamA si / 'dIrghajhyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [puSpadhanvA, puSpadhanuH] puSpANyeva dhanurasya = puSpadhanvA / anena dhanuszabdasya "dhanvan"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / pakSe-prathamA si / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk ||chaa| khara-khurAnnAsikAyA nas // 7 / 3 / 160 // [kharakhurAt ] kharazca khurazca = kharakhuram, tasmAt / [nAsikAyAH] nAsikA SaSThI Gas / [nas] nas prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [kharaNAH, kharaNasau] kharA kharasyeva nAsikA yasya yayorvA = kharaNAH, kharaNasau / anena nAsikAzabdasya "nas"Adeza evaM samAsAntaH / si-au / 'abhvAderatvasa: sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaDyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / 'ra: padAnte visargastayoH' (1353) visargaH / 'pUrvapadasthAnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) / Natvam / [khuraNAH, khuraNasau] khura iva nAsikA yasya yayorvA = khuraNAH, khuraNasau / anena nAsikAzabdasya "nas"Adeza evaM samAsAntaH / si-au / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / 'ra: padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH / 'pUrvapadasthAnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) Natvam ||ch|| asthUlAcca nasaH // 7 / 3 / 161 // [asthUlAt ] na sthUlo'sthUlastasmAt / [ca] ca prathamA si / [nasaH] nasa prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [ druNasaH] duriva nAsikA asya = druNasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / 'pUrvapadasthAnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) ityAdinA Natvam / . [vaasonnsH] vardhasyeyaM = vArdhI / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhi: svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / vAdhIMva nAsikA asya = vArdhANasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa" Adeza evaM samAsAntaH / 'pUrvapadasthAnnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) Natvam / rajjuvizeSaNena vA(zabdasya 'parataH strI pumvat stryekArthe'naG (3 / 2 / 49) ityAdinA puMvadbhAvaprAptiH tadvannirasthirnAsA asya / 'taddhitaH svaravRddhi0' (3 / 2 / 55) ityAdinA puMvadbhAvAbhAvaH / [gonasaH ] goriva nAsikA asya = gonasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / [kumbhInasaH] kumbhIva nAsikA asya = kumbhInasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / [kharaNasaH] kharasyeva nAsikA asya = kharaNasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / 'pUrvapadasthAnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) Natvam / [khuraNasaH] khura iva nAsikA asya = khuraNasaH / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / 'pUrvapadasthAnAmnyagaH' (2 / 3 / 64) Natvam / [sthUlanAsikaH ] sthUlA nAsikA asya = sthUlanAsikaH / [ tuGganAsikaH ] tuGgA nAsikA asya = tuGganAsikaH / [gonAsaH] goriva nAsA asya = gonAsaH / 'gozcAnte husvo'naMzisamAseyobahuvrIhau' (2 / 4 / 96) husvaH / cakAraH pUrveNa sUtreNa asya bAdhAnivRttyarthaH ||ch|| upasargAt // 7 / 3 / 162 // [upasargAt ] upasarga paJcamI Gasi / dhAtuyoge yaH prAdirupasargasaMjJo bhavati tsmaat.....| For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 275 [praNasaM mukham ] pragatA pravRddhA vA nAsikA asya = praNasaM mukham / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / si / 'ataH syamo'm' (1 / 4 / 57) am / 'nasasya' (2 / 3 / 65) Natvam / [unnasaM mukham ] unnatA udgatA vA nAsikA asya = unnasaM mukham / anena nAsikAzabdasya "nasa"Adeza evaM samAsAntaH / si / 'ataH syamo'm' (1 / 4 / 57) am / asaMjJArthaM vacanam ||ch| veH khu-na-gram // 7 / 3 / 163 // [veH] vi paJcamI Gasi / [khukhagram ] khuzca khrazca grazca = khukhagram / [vikhuH, vikhraH, vigraH] vigatA nAsikA asya = vikhuH, vikhraH, vigraH / anena nAsikAzabdasya "khu-nagra"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [vinAsikaH] veH-pakSiNa iva nAsikA asya = vinAsikaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) hUsvaH ||chaa| jAyAyA jAniH // 7 / 3 / 164 // [jAyAyAH] jAyA SaSThI Gas / [jAniH] jAni prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [yuvajAniH] yuvan strI cet yuvatiH / 'yUnastiH ' (2 / 4 / 77) tipra0 / yuvatirjAyA asya = yuvajAniH / anena jAyAzabdasya "jAni" deza evaM samAsAntaH / 'parataH strI0' (3 / 2 / 49) "ti"yAti / 'nAmno no'nahnaH' (2191) naluk / [priyajAniH] priyA jAyA asya = priyajAniH / anena jAyAzabdasya "jAni"deza evaM samAsAntaH / 'parataH strI0' (3 / 2 / 49) puMvadbhAvaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - ra0 / [zobhanajAniH ] zobhanA jAyA asya = zobhanajAniH / anena jAyAzabdasya "jAni"deza evaM samAsAntaH / 'parataH strI0' (3 / 2 / 49) puMvadbhAvaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [vadhUjAniH] vadhUrjAyA asya = vadhUjAniH / anena jAyAzabdasya "jAni"deza evaM samAsAntaH / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [ananyajAniH] na anyA jAyA asya = ananyajAniH / anena jAyAzabdasya "jAni"deza evaM samAsAntaH / 'parata: strI0' (3 / 2 / 49) puMvadbhAvaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| vyudaH kAkudasya luk // 7 / 3 / 165 // [vyudaH] vizva ucca = vyud, tasmAt / [kAkudasya] kAkuda SaSThI Gs / [luk] luk prathamA si / [vikAkut] kAku-dhU(dhva)ni vizeSaM dadAtIti kAkudam / 'Ato Do'hvA-vA-maH' (5 / 176) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Aluk / vigataM kAkudaM tAlvasya = vikAkut / anena kAkudazabdasya 'SaSThyA'ntyasya' (7 / 4 / 106) ityanayA paribhASayA antyAkArasya lugiti bhAvArthaH / For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [utkAkut] utkRSTaM kAkudaM tAlvasya = utkAkut / anena kAkudazabdasya 'SaSThyA'ntyasya' (74 / 106) ityanayA paribhASayA antyAkArasya lugiti bhAvArthaH ||ch|| pUrNAd vA // 7 / 3 / 166 // [pUrNAt ] pUrNa paJcamI Gasi / [vA] vA prathamA si / [pUrNakAkut, pUrNakAkudaH] pUrNaM kAkudamasya = pUrNakAkut / anena vikalpe kAkudazabdasya aluk samAsAntaH / [ raktakAkudaH ] raktaM kAkudamasya = raktakAkudaH ||ch|| kakudasyA'vasthAyAm // 7 / 3 / 167 // [kakudasya] kakuda SaSThI Gas / [avasthAyAm ] avasthA saptamI Gi / "vayAMsi tu dazAH prAyAH" (zlokAGka: 565) iti abhidhAnacintAmaNipAThAdatra na kAlakRtA zarIrAvasthA vayo bAlyAdiH / ata eva "kRtA vayastu dharmAdayaH abhRtayo'vasthA" iti bhojaH / [asaJjAtakakud bAlaH] na saJjAtamasaJjAtaM kakudaM skandho'sya = asaJjAtakakud bAlaH / anena kakudazabdasya aluk / [pUrNakakud yuvA] pUrNa kakudamasya = pUrNakakud yuvA / anena kakudazabdasya aluk / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [sthUlakakud balavAn] sthUlaM kakudamasya = sthUlakakud balavAn / anena kakudazabdasya aluk / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / ___ [yaSTikakud] yaSTivat kakudamasya = yaSTikakud / anena kakudazabdasya aluk / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / __ [sannakakud kRzaH] nAtisthUlo nAtikRzaH sannaM kRzaM kakudamasya = sannakakud kRzaH / anena kakudazabdasya aluk / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [panakakud vRddhaH] pannaM patitaM kakudamasya = pannakakud vRddhaH / anena kakudasya aluk / prathamA si / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / [zvetakakudaH ] zvetaM kakudamasya = zvetakakudaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / kakucchabdenaiva siddhe kakudazabdasyA'smin viSaye prayoganivRttyarthaM vacanam ||ch|| trikakud girau // 7 / 3 / 168 // [trikakut ] trikakut prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [girau] giri saptamI Gi / For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 277 [trikakut parvataH] trINi kakudAni kakudAkArANi zikharANyasya = trikakut parvataH / anena kakudazabdasya antya aluk nipAtyate / prathamA si / 'dIrghaGyAb' (1 / 4 / 45) siluk / 'virAme vA' (1 / 3 / 51) da0 - ta0 / "girAvi"ti siddhe nipAtanaM girivizeSapratipattyartham, tena anyasmin parvate na bhavati ||chaa| striyAmUdhaso n // 7 / 3 / 169 // [striyAm ] strI saptamI Gi / [Udhaso n] Udhas SaSThI Gas / n prathamA si / [kuNDonI] kuNDamiva Udho yasyAH sA = kuNDodhnI / anena sasya n / 'UnaH' (2247) GI / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / __ [ghaTonI ] ghaTavadUdho'syAH sA = ghaTonI / anena sasya n0 / 'UnaH' (2 / 4 / 7) GI / ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [pIvarodhnI] pIvaramUdho'syAH sA = pIvarodhnI / anena sasya n0 / 'UdhnaH' (2 / 4 / 7) GI / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [mahodhnI gauH] mahat Udho'syAH = mahonI gauH / anena sasya na0 / 'UnaH' (2 / 4 / 7) GI / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / 'jAtIyaikArthe'cceH' (3 / 2 / 70) DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) atluk / 'avarNasye.' - (1 / 2 / 6) o| - [mahodhAH parjanyaH] mahat Udho'sya = mahodhAH parjanyaH / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 45) siluk / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'raH padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH / . [prAptodhA gauH] UdhaH prAptA = prAptodhA gauH / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'prAptA''pannau tayA'cca' (3 / 1 / 63) ityAdinA samAsaH ||ch|| inaH kac // 7 / 3 / 170 // [inaH] in paJcamI Gasi / [kac] kac prathamA si / [bahudaNDikA] daNDo'syAstIti daNDI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / bahavo daNDino'syAM sA = bahudaNDikA / anena kacsamAsAntaH - k| 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / - [bahucchatrikA senA] chatramastyeSAM = chatriNaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / bahavazchatriNo'syAM sA = bahucchatrikA senA / anena kacsamAsAntaH - ka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [bahurAsabharAvikA zAlA] TukSu (1084) - 'ru zabde' (1085) ru / ruvanti iti rAviNaH / 'kartuNin' (5 / 1 / 153) Ninpra0 - in / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / rAsabhasya rAviNaH = rAsabharAviNaH / bahavo rAsabharAviNo'syAM zAlAyAM sA = bahurAsabharAvikA zAlA / anena kacsamAsAntaH - ka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / aninasmanagrahaNAnyarthavatAnarthakena ca tadantavidhi prayojayanti / [bahusvAmikA, bahuvAgmikA purI] svamasyAstIti / 'svAminnIze' (72 / 49) minpra0-dIrghazca / vAgasyAstIti vAgmI / 'gmin' (7 / 2 / 25) gminpra0 / bahavaH svAmino'syAM sA = bahusvAmikA / bahavo vAgmino'syAM sA = bahuvAgmikA purI / anena kacsamAsAntaH - ka / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / pura gaurAditvAt GI / [bahudaNDI, bahudaNDiko rAjA] bahavo daNDino'sya = bahudaNDI / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 87) dIrghaH / bahavo daNDino'sya = bahudaNDiko rAjA / cakAro 'na kaci' (2 / 4 / 105) ityatra vizeSaNArthaH ||ch|| RnnityaditaH // 7 / 3 / 171 // [RnnityaditaH] Rcca nityaditazca = Rnnityadit, tasmAt / nityaM dit yebhyaste = nityaditaH / etadvAkyaM prathamaM kAryam / [bahukartakaH] bahavaH karttAro yasya saH = bahukartRkaH / anena kacsamAsAntaH - ka / [bahuhartRkaH ] bahavo hartAro yasya saH = bahuhartukaH / anena kacsamAsAntaH - ka / nityadit - [bahukumArIkaH ] kumAra 'vayasyanantye' (2 / 4 / 21) GI / 'asya iyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / baDhyaH kumAryo'smin saH = bahukumArIkaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'gozcAnte isvo'naMzi0' (2 / 4 / 96) hrasvaH / [bahubrahmabandhUko grAmaH ] brahmA bandhurasyAH sA = brahmabandhaH / 'uto'prANinazcA'yu-rajjvAdibhya U' (2 / 4 / 73) UG / athavA 'bAhvanta-kadru-kamaNDalo mni' (2 / 4/74) UG / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / bahavyaH brahmabandhvo'smin saH = bahubrahmabandhUko grAmaH / anena kacsamAsAntaH - ka / [pRthuzrIH, pRthuzrIkaH ] pRthvI zrIryasya, yadvA pRthaH zrIryasya = pRthuzrIH, pRthuzrIkaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) vikalpena kacsamAsAntaH - k| [lambabhrUH, lambabhrUkaH] lambe dhruvau asya = lambabhrUH, lambabhrUkaH / 'zeSAd vA' (73 / 175) vikalpena kacsamAsAntaH - ka / 'veyuvo'striyAH' (1 / 4 / 30) ityatra vikalpe strItvaM jJeyamanayoH zabdayoH / / [ bahutantrIH, bahutantrIkaH ] baDhyastantryo'sya = bahutantrIH, bahutantrIkaH / matAntare 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) vikalpena kacsamAsAntaH - ka ||ch|| dadhyuraH-sarpirmadhUpAnacchAleH // 7 / 3 / 172 // [dadhyuraHsarpirmadhUpAnacchAleH] dadhizca urazca sarpizca madhuzca upAnacca zAlizca = dadhyuraHsarpirmadhUpAnacchAli, tasmAt / vAkyaM vividha-zabdapradhAnaM arthapradhAnaM ca, asmin pade zabdapradhAnaM vAkyaM jJeyam / [priyadadhikaH ] priyaM dadhi yasya = priyadadhikaH / anena kacsamAsAntaH - k| [priyoraskaH ] priyamuro yasya = priyoraskaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'pratyaye' (2 / 3 / 6) rasya saH / [priyasarpiSkaH ] priyaM sarpirasya = priyasarpiSkaH / anena kacsamAsAnta: - ka / 'nAminastayoH SaH' (2 / 3 / 8) rasya SaH / For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 279 [priyamadhukaH] priyaM madhu asya = priyamadhukaH / anena kacsamAsAntaH - ka / [priyopAnatkaH] priyA upAnaho yasya = priyopAnatkaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'nahAhordha-tau' (2 / 1 / 85) hasya dhaH / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 176) dha0 - da0 / 'aghoSe prathamo'ziTaH' (1 / 3 / 50) da0 - ta0 / [priyazAlikaH ] priyA zAlirasya = priyazAlikaH / anena kacsamAsAntaH - ka ||ch|| pumanaDunnau-payo-lakSyA ekatve // 7 / 3 / 173 // [pumanaDunnaupayolakSyAH ] pumAMzca anaDvAMzca nauzca payazca lakSmIzca = pumanaDunnaupayolakSmIH, tasyAH = pumanaDunnaupayolakSmyAH / paJcamI Gasi / 'saMs-dhvaMs-kvassanaDuho daH' (2 / 1 / 68) ityAdinA hasya da0 / 'tRtIyasya paJcame' (1 / 3 / 1) da0 - na0 / / [ekatve ] ekatva saptamI Gi / [priyapuMskaH] priyaH pumAn asya = priyapuMskaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'puMsaH' (2 / 3 / 3) saH / [priyAnaDutkaH] priyo anaDvAna yasya = priyAnaDutkaH / anena kacsamAsAntaH - k| 'saMs-dhvaMs-kvassanaDuho daH' (2 / 168) hasya da0 / 'aghoSe0' (1350) da0 - ta0 / [priyanaukaH] priyA nauryasya = priyanaukaH / anena kacsamAsAntaH - k| [priyapayaskaH] priyaM payo'sya = priyapayaskaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'pratyaye' (2 / 3 / 6) rasya saH / [priyalakSmIkaH ] priyA lakSmIrasya = priyalakSmIkaH / anena kacsamAsAntaH - ka / [dvipumAn, dvipuMskaH] dvau pumAMsAvasya = dvipumAn, dvipuMskaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) ityanena vikalpe kacsamAsAntaH - ka / pakSe yathAprAptam / [ bahvanaDvAn, bahvanaDutkaH] bahavo'naDvAho'sya = bahvanaDvAn, bahvanaDutkaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) ityanena vikalpe kansamAsAntaH - ka / pakSe yathAprAptam / [bahunauH, bahunaukaH] baDhyo nAvo'sya = bahunauH, bahunaukaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) ityanena vikalpe kacsamAsAntaH - ka / pakSe yathAprAptam / [bahupayAH, bahupayaskaH ] bahUni payAMsyasya = bahupayAH, bahupayaskaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) ityanena vikalpe kacsamAsAntaH - ka / pakSe yathAprAptam / [bahulakSmIH , bahulakSmIkaH] baDhyo lakSyo'sya = bahulakSmIH, bahulakSmIkaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) ityanena vikalpe kacsamAsAntaH - k| pakSe yathAprAptam / [salakSmIko vinAzitaH] saha lakSmyA vartata iti salakSmIko vinAzitaH / matAntare kac / 'sahAt tulyayoge' (7 / 3 / 178) niSedhaM nAdriyante, svamate tu 'sahAt tulyayoge' (7 / 3 / 178) iti niSedhAt kac na bhavati ||ch|| no'rthAt // 7 / 3 / 174 // [naJo'rthAt ] naJ paJcamI Gasi / artha paJcamI Gasi / [anarthakaM vacaH] na vidyate'rtho'sya = anarthakaM vacaH / anena kacsamAsAntaH - ka / si-am / vacas prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / 'so ruH' (2|172).s0 - ra0 / For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ apArtham, apArthakam ] apagato'rtho'sya = apArtham, apArthakam / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - ka / si-am / 280 [ zeSAt ] zeSa paJcamI Gasi / [vA ] vA prathamA si / zeSAd vA // 7 / 3 / 175 // [ bahukhaTvakaH, bahukhaTvaH ] bahvyaH khaTvA asmin = bahukhaTvakaH / anena kacsamAsAntaH ka / 'navA''paH ' (2|4|106) hrasvatvam / evam - bahukhaTvaH / 'gozcAnte0 ' (24 96 ) hrasvaH / [ bahumAlakaH, bahumAla: ] bahavyo mAlA asya = bahumAlakaH / anena kacsamAsAntaH - (2|4|106) hrasvatvam / dvitIye sarvatra 'gozcAnte0 ' (2 / 4 / 96) hrasvo jJAtavyaH / [ bahuvINakaH, bahuvINaH ] bahvya vINA asya = bahuvINakaH / anena kacsamAsAntaH - ka / 'navA''paH ' (2|4|106) hrasvaH / [ priyapathaH ] priyaH panthA asya = priyapathaH / 'Rk - pUH - pathyapo't' (7|3|76) atsamAsAntaH -. a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / [ priyadhuraH] priyA dhUrasya = priyadhuraH / 'dhuro'nakSasya ' ( 7 / 3 / 77) atsamAsAntaH - a / [ vyAghrapAd ] vyAghrasyeva pAdAvasya = vyAghrapAd / 'pAt pAdasyA'hastyAdeH' (7 / 3 / 148) pAdasya pAddezaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / ka / 'navA''paH ' [siMhapAd ] siMhasyeva pAdAvasya = siMhapAd / 'pAt pAdasyA'hastyAdeH' (7|3|148) pAdasya pAddezaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk // chA / na nAmni // 7 / 3 / 176 // [na] na prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [ nAmni ] nAman saptamI Gi / [ bahudevadattaH ] bahavo devadattA yasya = bahudevadattaH / anena kacniSedhaH / [vizvadevadattaH ] vizve devadattA yasya = vizvadevadattaH / anena kacniSedhaH / [ bahuviSNumitra: ] bahavo viSNumitrA yasya = bahuviSNumitra: / anena kaniSedhaH / [ vizvaviSNumitra ] vizve viSNumitrA yasya = vizvaviSNumitraH / anena kaniSedhaH / evaMnAmAno grAmAH / [vizvadevaH ] vizve devaH / [vizvayazAH ] vizvasmin yazo'sya vizvayazAH / prathamA si / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / evaMnAmAnau puruSau / [ padmazrIH] padma zrIryasya = padmazrIH / evaMnAmA strI / = For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 281 [zvetAzvatariH strI puruSo vA] hasito'zvo'zvataraH / 'vatsokSA-'zvarSabhAddhAse pit' (7 / 3 / 51) taraTpra0 - tara / 'aNajeyekaNa-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / zvetA azvatarI yasya yasyAH vA = zvetAzvatariH / 'gozcAnte.' (2 / 4 / 96) husvaH, strI puruSo vA ||ch|| IyasoH // 7 / 3 / 177 // [IyasoH] Iyasu paJcamI Gasi / 'Gityaditi' (1 / 4 / 23) o / 'edodbhyAM Gasi-Gaso raH' (1 / 4 / 35) GasisthAne ra0 / [bahuzreyAn ] bahavaH zreyAMso yasya, athavA bahUni zreyAMsi yasya = bahuzreyAn / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'smahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghayAba0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1289) saluk / [bahupreyAn] bahUni preyAMsi yasya = bahupreyAn / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghajhyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1189) saluk / 'nAmagrahaNe liGgaviziSTasyApi grahaNam' (nyA0vakSa0(1)/sUtra(16)) iti nyAyAt[bahuzreyasI] baDhyaH zreyasyo'syAH = bahuzreyasI / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [ bahupreyasI ] baDhyaH preyasyo'syAH = bahupreyasI / prathamA si / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk ||ch|| sahAt tulyayoge // 7 / 3 / 178 // [sahAt ] saha paJcamI Gasi / [tulyayoge] tulyazcAsau yogazca = tulyayogastasmin / tulyayogo vartipadArthasya putrAdervRttyarthena pitrAdinA saha kriyAguNajAtidravyaiH sAdhAraNaH sambandhaH / [saputra AgataH] saha putreNa AgataH = saputra AgataH / 'sahasya so'nyArthe' (3 / 2 / 143) sahasya sabhAvaH / [saputraH sthUlaH ] putreNa saha varttate = saputraH sthUlaH / [ saputro brAhmaNaH] saha putreNa varttata iti saputro brAhmaNaH / [saputro gomAn] saha putreNa vartata iti saputro gomAn / [zvetAzvako devadatta AgataH] zveto'zvo'sya = zvetAzvako devadattaH / prathamA si / AgataH / kacsamAsAntaH - k| prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / . [salomakaH] saha vidyamAnAni lomAnyasya = salomakaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - k| [sapakSakaH] saha vidyamAnA: pakSA asya = sapakSakaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - ka / [sakarmakaH] saha vidyamAnAni karmANyasya = sakarmakaH / 'zeSAd vA' (73 / 175) kacsamAsAntaH - ka ||ch|| bhrAtuH stutau // 7 / 3 / 179 // [bhrAtuH] bhrAtR paJcamI Gasi / [stutau] stuti saptamI Gi / For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [subhrAtA] zobhano bhrAtA asya = subhrAtA / prathamA si / 'Rduzanas-purudaMzo'nehasazca serDAH' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1114) RlopaH / [kalyANabhrAtA] kalyANo bhrAtA asya = kalyANabhrAtA / prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) RlopaH / [priyabhrAtA] priyA bhrAtaro'sya = priyabhrAtA / prathamA si / 'Rduzanas-purudaMzo'nehasazca serDAH' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) RlopaH / [bahubhrAtA] bahavo bhrAtaro'sya = bahubhrAtA / prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) RlopaH / [sumAtRkaH] zobhanA mAtA asya = sumAtRkaH / 'RnnityaditaH' (7 / 3 / 171) kacsamAsAntaH - k| [mUrkhabhrAtRkaH ] mUryo bhrAtA asya = mUrkhabhrAtRkaH / 'RnnityaditaH' (7 / 3 / 171) kacsamAsAntaH - ka ||ch|| nADI-tantrIbhyAM svAte // 7 / 3 / 180 // [ nADItantrIbhyAm] nADI ca tantrI ca = nADItantryau, tAbhyAm = nADItantrIbhyAm / paJcamI bhyAm / [svAGge] svAGga saptamI Gi / [bahunADiH kAyaH] nADi 'ito'ktyarthAt' (2 / 4 / 32) GI / 'samAnAnAM tena dIrghaH' (1 / 2 / 1) dIrghaH / baDhyo nADyo'smin = bahunADiH kAyaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / [bahutantrIIvA] baDhyastantryo'syAmiti bahutantrIIvA / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / tantrIrdhamaniH / yAdyantAbhAvAt husvo na bhavati / [bahunADIkaH, stambaH] baDhyo nADyo'sya = bahunADIkaH stambaH / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - k| [bahutantrIkA vINA ] baDhyastantryo'sya = bahutantrIkA vINA / 'zeSAd vA' (7 / 3 / 175) kacsamAsAntaH - k| 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A ||ch|| niSpravANiH // 7 / 3 / 181 // [niSpravANiH] niSpravANi prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / __ [niSpravANiH kambalaH, paTo vA] 'veMg tantusantAne' (992) ve / 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) vA, prapUrva0 / proyate'syAmiti pravANiH / 'kA-vA-vI-krI-zri-zru-kSu-jvari-tUri-cUri-pUribhyo NiH' (uNA0 634) Nipra0 / 'ito'ktyarthAt' (2 / 4 / 32) GI / nirgatA pravANI tantuvAyazalAkA yasmAditi niSpravANiH kambalaH paTo vA / anena nipAtaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / tantrAdaciroddhRta ityarthaH / [niSpravANiH sadaza] 'veMga tantusantAne' (992) ve / 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) vA / Uyate'syAmiti vAniH / 'vI-yu-su-vahyagibhyo niH' (uNA0 677) nipra0 / 'sadi-vRtyami-dhamyazyaTi-kaTyaveraniH' (uNA0 680) anipra0 vA / prasR(bhR)tA vAniH = pravANiH / sA nirgatA tantubhyo'syeti niSpravANiH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) hasvaH ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH // 283 subhvAdibhyaH // 7 / 3 / 182 // [subhvAdibhyaH ] sudhUrAdiryeSAM te = subhvAdayaH, tebhyaH = subhvAdibhyaH / paJcamI bhyas / [subhrUH] 'bhramUc anavasthAne' (1234) bhram / bhramaNaM = bhrUH / 'bhrami-gami-tanibhyo Dit' (uNA0 843) iti Dit Upra0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / zobhanaM bhrU-bhramaNaM yasyAH / 'uto'prANinazcA'yu rajjvAdibhya UG' (2 / 4/73) Upra0 - U / [ lekhAbhUH ] lekhAvat bhrU - bhramaNaM yasyAH = lekhAbhUH / 'uto'prANinazcA'yu0' (2 / 4 / 73) Upra0 - U / bhrUzabdavat bhrazabdo'pyasti / [zalAkAbhUH] zalAkAvat bhrU [bhUryasyAH] sA = zalAkAbhraH / [komalorU:] komale komalau UrU yasyAH sA = komalorU: / [saMhitorU:] saMhitAvurU yasyAH sA = saMhitorUH / [varorU:] vare UrU yasyAH sA = varorUH / [pIvarorU: ] pIvare UrU yasyAH sA = pIvarorU: / 'uto'prANinazcA'yu0' (2 / 4 / 73) Upra0 - U / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / .. [he subhra!] [subhrUH] tasyAH sambodhanaM he subhra ! / Amantrye prathamaikavacanaM si / 'nityadid-dvisvarA'mbArthasya hasvaH' (1 / 4 / 43) hrasvaH / [he varoru!] [varorU:] tasyAH sambodhanaM he varoru ! / Amantrye prathamaikavacanaM si / 'nityadid' (1 / 4 / 43) [karabhorUH] karabhavat UrU yasyAH sA = karabhorU: / 'upamAna-sahita-saMhita-saha-zapha-vAma-lakSmaNAGroH ' (2 / 4 / 75) Upra0 - U / [saMhitorU:] saMhite UrU yasyAH sA = saMhitorU: / 'upamAna-sahita-saMhita0' (2 / 4 / 85) Upra0 - U ||ch|| ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM bRhadvRttau taddhitasya saptamaH pAdaH ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / // arham // // atha saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite // 7 / 4 / 1 // [vRddhiH] 'vRdhUG vRddhau' (957) vRdh / vardhiSISTetyAzAsyamAnA = vRddhiH / 'tikRtau nAmni' (5 / 171) tipra0 / 'adhazcaturthAt tathordhaH' (2 / 179) ta0 - dha0 / 'dhuTastRtIyaH' (2 / 1176) dha0 - da0 ('tRtIyastRtIya0' (1 / 3 / 49) dha0 - d0)| prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [svareSu] svara saptamI sup / [AdeH] Adi SaSThI Gas / [Niti ] J ca N ca = Nau / JNau itau anubandhau yasya saH = JNit, tasmin / [taddhite] tasmai hitaM = taddhitam, tasmin / jiti - [dAkSiH ] dakSasyApatyaM = dAkSiH / 'ata ib' (6 / 1 / 31) ipra0 - i0 / anena vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [plAkSiH] plakSasyApatyaM = plAkSiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i0 / anena vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [kANiH] kRSNasyApatyaM = kANiH / 'RSi vRSNyandhaka-kurubhyaH' (6 / 1 / 61) ityasya bAdhako 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / anena vRddhi: Ar / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [naicAkaviH] nicAkorapatyaM = naicAkaviH / 'RSi-vRSNyandhaka0' (6za61) ityasya bAdhako 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / anena vRddhiH ai / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / [cauliH ] cUlAyA apatyaM = cauliH / 'bAhvAdi0' (6 / 1 / 32) ipra0 - i0 / anena vRddhi: au / 'avarNevarNasya' (7/4/68) avarNasya luk / [kApaTavaH] kapaTorapatyaM = kApaTavaH / 'RSi vRSNyandhaka-kurubhyaH' (6 / 1 / 61) aNpra0 - a0 / anena vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / _[bhArgavaH] bhRgorapatyaM = bhArgavaH / 'RSi vRSNyandhaka-kurubhyaH' (6 / 1 / 61) aNpra0 - a0 / anena vRddhiH Ar / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 285 [zaivaH] zivasyApatyaM = zaivaH / 'zivAderaNa' (6 / 1 / 60) aNapra0 - a0 / anena vRddhi: ai / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / __ [aupagavaH] goH samIpam = upaguH / 'gozcAnte isvo'naMzisamAseyobahuvrIhau' (2 / 4 / 96) hrasvaH / upagorapatyam = aupagavaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / anena vRddhiH au / 'asvayambhuvo'v' (7/4/70) av / [ zrAyaH sthAlIpAkaH ] zrIrdevatA asya = zrAyaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / anena vRddhiH ai / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) Ay / [ hAyaH] hIrdevatA asya = hAyaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / anena vRddhiH ai / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) Ay / yata AkhyAtavRttau prathamapAde 'vRddhirA''raidaut' (3 / 3 / 1) ityatra vA(yA) vRddhiruktA sA jJeyA, atraiva svareSviti vyaJjanApekSA vyudAsArthaM tena vyaJjanAderapi bhavati / [zaGkavyaM dAru ] zaGkave hitaM = zaGkavyaM dAru / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / . [cikIrSaka:] 'DukaMga karaNe' (888) kR| kartumicchati / 'tumarhAdicchAyAM sannatatsanaH' (3 / 4 / 21) sanpra0 - sa0 / 'svara-hana-gamoH sani dhuTi' (4 / 1 / 104) dIrghaH / 'RtAM kGitIr' (4|4|116) i0-ki0 / 'san-yaGazca' (4 / 1 / 3) "ki"dviH / 'ka-Gazca-j' (4 / 1 / 46) ka0 - ca0 / 'bhvAdernAmino0' (2 / 1 / 63) dIrghaH / 'nAmyantasthA0' (2 / 3 / 15) Satvam / cikIrSatIti cikIrSaka: / 'Naka-tucau' (5 / 1 / 48) Nakapra0 - aka / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk ||ch|| __ kekaya-mitrayu-pralayasya yAderiy ca // 7 / 4 / 2 // [ kekayamitrayupralayasya ] kekayazca mitrayuzca pralayazca = kekayamitrayupralayam, tasya / [ yAderiya] ya Adiryasya saH = yAdistasya / iy prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [ca] ca prathamA si / [kaikeyaH ] kekayasyApatyaM = kaikeyaH / 'rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye diraJ' (6 / 1 / 114) apra0 - - a0 / anena vRddhiH ai-yasya "iy"dezazca / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / - [maitreyikayA zlAghate ] mitra 'yAMka prApaNe' (1062) yA / mitraM yAtIti mitrayuH / 'pI-mRga-mitra-deva-kumAraloka-dharma-vizva-susnAzmAvebhyo yuH' (uNA0 741) kid upra0 / 'iDet-pusi0' (4 / 3 / 94) Aluk / mitrayorbhAvaH = maitreyikA, tayA / 'gotra-caraNAcchlAghA-'tyAkAra-prAptyavagame' (7175) ityAdinA akaJpra0 - aka / anena vRddhiH ai-yasya "iy"dezazca / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / . [prAleyaM himam ] pralayAdAgataM = prAleyaM himam / 'tata Agate' (6 / 3 / 149) aNapra0 , a / anena vRddhiH A___ yasya "iya"Adezazca / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / si-am / [ kekayatvam ] kekayasya bhAvaH = kekayatvam / 'bhAve tva-tal' (7 / 1 / 55) tvapra0 / si-am ||ch|| devikA-zizapA-dIrghasatra-zreyasastatprAptAvAH // 7 / 4 / 3 // [ devikAzizapAdIrghasatrazreyasaH] devikA ca zizapA ca dIrghasatrazca zreyAMzca = devikAziMzapAdIrghasatrazreyaH, tasya / For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [tatprAptau] tasyA-vRddheH prAptistatprAptistasyAm / [AH] A prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [dAvikamudakam ] 'divUc krIDA-jayecchA-paNi-dyuti-stuti-gatiSu' (1144) div / dIvyanti devA asyAmiti devikA / 'nAmni puMsi ca' (5 / 3 / 121) Nakapra0 - aka / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / 'At' (2 / 4 / 18) / Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / devikAyAM bhavaM = dAvikamudakam / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena ekArasya AkAraH / si-am / [dAvikAkUlAH zAlayaH] devikAkUle bhavAH = dAvikAkUlAH zAlayaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena ekArasya AkAraH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / jas / [pUrvadAvikaH] pUrvadevikA nAma prAcyagrAmastatra bhavaH = pUrvadAvikaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNapra0 - a / 'prAggrAmANAm' (74 / 17) ityanenottarapadavRddhiprAptau anena ekArasya AkAraH / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1972) sa0 - ra0 / [zAMzapaH stambhaH] zizapAyA vikAraH = zAMzapa: stambhaH / 'prANyauSadhi-vRkSebhyo'vayave ca' (6 / 2 / 31) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena ikArasya AkAraH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [zAMzapAsthalAH zAlayaH] zizapAyAH sthalaM = zizapAsthalam / zizapAsthale bhavAH = zAMzapAsthalAH zAlayaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena ikArasya AkAraH / jas / [pUrvazAMzapaH ] pUrvazizapA nAma grAmastatra bhavaH = pUrvazAMzapaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ikArasya AkAraH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [dArpasatram ] dIrghasattre bhavaM = dArghasattram / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena IkArasya A / si-am / [zrAyasaM dvAdazAGgam ] zreyo'dhikRtya kRtaM = zrAyasam / 'amo'dhikRtya granthe' (6 / 3 / 198) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena ekArasya A / si-am / dvi-dazan / dvAbhyAmadhikA daza = dvAdaza / 'dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk zatAdanazIti-bahuvrIhau' (3 / 2 / 92) dvi0 - dvA0 kriyate / dvAdazAnAM pUraNaH = dvAdazam / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 115) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / dvAdazaM ca tadaGgaM ca = dvAdazAGgam / si-am / [saudevikaH] sudevikAyAM bhavaH = saudevikaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk ityatra niSedhArtham-pUrvottarapadAnAmapi yathAsyAdityevamarthaM ca / anyathA hi kevalAnAmeva syAt ||ch|| vahInarasyait // 7 / 4 / 4 // [vahInarasya ] vahInara SaSThI Gas / [ ait] ait prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [vaihInariH] vahInarasyApatyaM = vaihInariH / 'ata ib' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / anena akArasya ait / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 287 [vaihInaram] vahInarasyedaM = vaihInaram / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena akArasya ait / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / vihInarasya vRddhyA sidhyati / vahInarasya vAhInarirmA bhUditi vacanam ||ch|| yavaH padAntAt prAgaidaut // 7 / 4 / 5 // [yvaH] ya ca v ca = yv, tasmAt / [padAntAt] padasyAntaH = padAntastasmAt / [prAk ] prAk prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [aidaut ] aicca aucca = aidaut / prathamA si / [vaiyAkaraNaH] vyAkaraNaM vettyadhIte vA = vaiyAkaraNa: / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / anena yakArAt prAk ait0 - ai0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [naiyAyikaH] nyAyaM vettyadhIte vA = naiyAyikaH / 'nyAyAderikaN' (6 / 2 / 118) ikaNpra0 - ika / anena yakArAt prAka aita0 - ai0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [naiyAsikaH] ni 'asUca kSepaNe' (1221) as / nitarAmasyante-kSipyante vividhaprameyA asminniti nyAsaH / 'vyaJjanAd ghaJ' (5 / 3 / 132) ghaJpra0 - a / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH A / 'ivarNAderasve0' (1 / 2 / 21) yatvam / nyAsaM vettyadhIte vA = naiyAsikaH / 'nyAyAderikaN' (6 / 2 / 118) ikaNpra0 - ika / anena yAt prAk ait AgamaH , ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / - [vaiyasanam ] vi 'asUca kSepaNe' (1221) as / vyasyate-kSipyate svakAryAt prANI aneneti vyasanam / 'karaNA''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTpra0 - ana / 'ivarNAderasve0' (1 / 2 / 21) yatvam / vyasane bhavaM = vaiyasanam / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena yAt prAk airAgamaH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [sauvAgamikaH ] svAgamaM vettyadhIte vA = sauvAgamikaH / 'nyAyAderikaN' (6 / 2 / 118) ikaNpra0 - ika / anena vAt prAka "au"AgamaH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [sauvazviH ] svazvasyApatyaM = sauvazviH / 'ata ij' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / anena vAt prAk "au" AgamaH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [sauvazvaH ] svazvasyAyaM = sauvazvaH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena vAt prAk "au"AgamaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / __ [pUrvatraiyalindaH ] pUrvatryalindo nAma prAggrAmaH tatra bhavaH = pUrvatraiyalindaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena yAt prAk aikArAgamaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / paratvAnnityatvAcca vRddheH prAgeva sarvatra anenaidautau / [sauparNeyaH] supAH suparNAyA vA apatyaM = sauparNeyaH / 'jhyAptyUGaH' (6 / 170) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 1) avarNasya-ivarNasya ca luk / For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ yAtAzchAtrAH ] 'iMNk gatau' (1075) i / etIti yat / 'zatrAnazAveSyati tu sasyau' (5/2/20) zatRpra0 at / 'hviNorapviti v - yau' (4 / 3 / 15) yatvam / yata ime = yAtAzchAtrAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 288 [ dAdhyazviH ] dadhipradhAno'zvaH = dadhyazvaH / dadhyazvasyApatyaM = dAdhyazviH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ mAdhvazviH ] madhupradhAno'zvaH = madhvazvaH / madhvazvasyApatyaM = mAdhvazviH / 'ata iJ' ( 6 |1| 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [jhyAzItikaH, tryAzItikaH ] dvAbhyAmazItibhyAM nirvRttaH, dvAbhyAmazItibhyAmadhISTo bhRto vA, dve'zItI bhUto bhAvI vA = dvyAzItikaH / tribhirazItibhirnirvRttaH, tribhirazItibhiradhISTo bhRto vA, trayo'zItayo bhUto bhAvI vA = tryAzItikaH / atrAzItizabdo divasArddhamAsamAsAdeH kAlasya saMkhyA brUte iti 'kAlAt parijayya - labhya - kArya - sukare' (6|4|104) ityAdinA kAlAdhikAravihito 'nirvRtte' (6|4|105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 ika / vRddhiH / [ vaiyAkaraNabhAryaH] asmin pade niSpannaH vaiyAkaraNa maNDyate / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / vaiyAkaraNI bhAryA asya = vaiyAkaraNabhAryaH / 'gozcAnte0 ' (2 / 4 / 96) hrasvaH / 'parata: strI0 ' (3 / 2 / 49) puMvat GIgatetyarthaH / prathamA si / 'so ru: ' (22172) sa0ra0 / [ sauvazvabhAryaH] asmin pade niSpannaH sauvazva maNDyate / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / sauvazvI bhAryA yasya = sauvazvabhAryaH / 'gozcAnte0 ' (2 / 4 / 96) husvaH / 'parataH strI0 ' ( 3 / 2 / 49) puMvat - GIgatetyarthaH / prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 ||ch / dvArAdeH | 7|4|6 // [ dvArAdeH ] dvAra Adiryasya saH = dvArAdiH, tasmAt / [ dvauvArikaH ] dvAre niyuktaH dvauvArikaH / 'tatra niyukte' (6 / 4 / 74) ikaNpra0 ika / vRddhiprAptau anena vakArAt prAk " au" Agama: / 'avarNavarNasya' (7|4|68) aluk / = [ sauvara: ] svara maNDyate / svaramadhikRtya kRto granthaH = sauvaraH / ' amo'dhikRtya granthe' (6 / 3 / 198) aNpra0 a / vRddhiprAptau anena vakArAt prAk " au" AgamaH / sauvaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / vRddhiprAptau anena vAt prAk " au" rAgamaH / 'prAyo'vyayasya' (7|4|65) aluk / [ sauva: ] svar maNDyate / svarbhavaH = [ sauvastikaH ] svastItyAha = sauvastika: / 'prabhUtAdibhyo bruvati' (6 / 4 / 43) ikaNpra0 ika / anena vAt prAk "au"rAgamaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) iluk / avyutpanno'yaM svastizabdaH / supUrvasya tu pUrveNa 'yva: padAntAt prAgaidaut' (7|4|5) ityAdinA siddham / [ sauvAdumRdaH ] svAdumRdo'patyaM = sauvAdumRdaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 a / vRddhiprAptau anena vAt prAk "au"rAgamaH / [ vaiyalkasaH] vigato'rkaH vyarkastaM syatIti vyalkasaH / ' Ato Do'havA - vA- ma:' 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Aluk / 'RphiDAdInAM DazcalaH ' (2|3|104) 20 For Personal & Private Use Only (5/1/76) Dapra0 - a / la0 / vyalkase bhavaH = Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // vaiyalkasaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNUpra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ zauvastikaH ] zvo bhavaH = zauvastikaH / 'zvasastAdiH' (6 / 3 / 84) tikaNpra0 " au" gamaH / zvaszabdAt niSpannamidam / [ sphaiyakRtaH ] sphyakRtasyApatyaM yAt prAk "ai" gamaH / [ zauvanaM mAMsam] zuna idaM zauvanaM mAMsam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 a / anena vAt prAk = 'au" gamaH / si-am / = = a / 'yvaH padAntAt 0' (7|4|5) yakArAt prAk " ai" rAgamaH / [ sauvam] svasyedaM sauvam / 'tasyedam' (6 | 3 | 160) aNpra0 a / anena vAt prAk "au"gamaH / [ sauvAdhyAyikaH ] svAdhyAyena jayati sauvAdhyAyikaH / 'tena jita - jayad - dIvyat khanatsu' (6 / 4 / 2) ikaNpra0 - ika / anena vAt prAk " au" gamaH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / = 289 - tika / anena vAt prAk sphaiyakRta: / 'RSi - vRSNyandhaka - kurubhyaH' (6 / 1 / 61) aNpra0 a / anena = - [ sauvagrAmikaH] svagrAme bhavaH = sauvagrAmika: / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 ika / a vAt prAk "au"gama: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ dauvArapAliH ] dvArapAlasyApatyaM dauvArapAliH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31 ) iJpra0 i / anena vAt prAk ." au" gamaH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ dauvArapAlikaH ] dvArapAlyA apatyaM = dauvArapAlikaH / 'revatyAderikaN' (6 / 1 / 86) ikaNpra0 - ika / anena vAt prAk au / [ sauvarAdhyAyaH ] svarasya adhyAyaH = svarAdhyAyaH / svarAdhyAye bhavaH = sauvarAdhyAyaH / 'bhave' (6|3|123) aNpra0 a / anena vAt prAk au 1 [ sauvargamanikaH ] svargamanamAha = sauvargamanika: / 'prabhUtAdibhyo bruvati' (6 / 4 / 43) ikaNpra0 ika / anena vAt prAk au / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = [ zauvAdaMSTro maNi: ] dRzyate iti daMSTrA / zuno daMSTrA zvadaMSTrA tasyAM bhavaH = zauvAdaMSTro maNiH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / anena " au" vAt prAk / bAhulakAdaNi sati 'zuna:' ( 3 / 2 / 90) iti dIrghaH / zauvabhastraH / [[ zauvabhastraH ] zveva bhastrA yasya / bAhulakAt 'zuna:' ( 3 / 2 / 90) iti na dIrghaH / zvabhastre bhava: = 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a anena vAt prAk au / / = [ svApateyam ] svapatau sAdhuH svApateyam / 'pathyatithi - vasati - svapatereyaN' (7 / 1 / 16) eyaNpra0 eya / 'vRddhi: svare0' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNavarNasya' (7|4|68) iluk / For Personal & Private Use Only [svAjanyam ] svajanasya bhAvaH karma vA / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (7|1|60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / si-am / gaNo'tra ||ch / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / nyagrodhasya kevalasya // 747 // [nyagrodhasya] nyaga rohatIti nyagrodhaH / 'nAmyupAntya-prI-ka-ga-jJaH kaH' (5 / 154) ityasya bAdhako 'lihAdibhyaH' (5 / 1 / 50) acpra0 - a / 'vIrun-nyagrodhau' (4 / 1 / 121) nyagrodhanipAtaH, tasya / [kevalasya ] kevala SaSThI Gas / / [naiyagrodho daNDaH kaSAyo vA] nyagrodhasya vikAraH = naiyagrodho daNDaH / 'prANyauSadhi-vRkSebhyo'vayave ca' (6 / 2 / 31) aNpra0 - a / vRddhiprAptau anena yAt prAk "ai"gamaH - ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk, kaSAyo vA / [nyAgrodhamUlAH zAlayaH] nyagrodhasya mUlaM = nyagrodhamUlam / nyagrodhamUle bhavAH = nyAyodhamUlA: zAlayaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / jas / [nyAgrodhakaH] nyagrodhAH santyasmin / nyagrodhAnAM nivAsaH adUrabhavo vA / nyagrodhairnivRttaM = nyagrodhakaH / 'nivAsA'dUrabhava iti deze nAmni' (6 / 2 / 69) ityAdibhistribhiH sUtraiH kapra0, tatra bhavaH = nyAgrodhakaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNapra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / __ idamapi sUtraM dvArAdInAM tadAdividhiApakam / nyagrohatIti. nyagrodha iti vyutpattipakSe niyamArtham, kevalasyaiveti / . avyutpattipakSe tu vidhyarthaM vacanam ||ch|| nyakorvA // 7 / 4 / 8 // [nyakorvA ] nyaGku SaSThI Gas / vA prathamA si / [naiyaGkavam, nyAGkavam ] ni 'aJcUg gatau ca' (890) aJc / nyaJcatIti nyakuH / 'neraJceH' (uNA0 724) upra0 / 'nyaGkadga-meghA''dayaH' (4 / 1 / 112) ityanena nipAtyate / nyaGkoridaM = naiyaGkavam, nyAGkavam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena yAt prAk ai. dvitIye vRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / si-am / vyutpattipakSe pUrveNa prApte vibhASA, avyutpattipakSe tvaprApte ||ch|| na Ja-svaGgAdeH // 74 / 9 // [na] na prathamA si / [asvaGgAdeH] jazca svA(va)GgAdizca = asvA(va)GgAdi, tasya / [vyAvakrozI] vi-ava 'kruzaM AhvAna-rodanayoH' (986) kruz / vyavakrozanaM = vyAvakrozI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo aH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / 'nityaM ba-jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'aNajeye.' (2 / 4 / 20) ngii| [vyAvalekhI] vi-ava 'likhat akSaravinyAse' (1336) likh / vyavalekhanaM = vyAvalekhI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo naH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / 'nityaM ba-jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) ngii| [vyAvacarcI] vi-ava 'carcaNa adhyayane' (1729) carc / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nicpra0 - i / vyavacarcanaM = vyAvacarcI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5 / 3 / 116) apra0 - a / 'NeraniTi' (43 / 83) Nicluk / For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 'nityaM Ja-Jino'N' (7 / 3 / 58) aNUpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2|4|86) aluk / [ vyAvahAsI ] vi- ava 'hase hasane' (545) has / vyavahasanaM = vyAvahAsI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH ' (5 / 3 / 116) Japra0 a / 'JNiti' (4|3|50) upAntyavRddhiH / nityaM Ja - Jino'N' (7|3|58) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2|4|86) aluk / [ vyAtyukSI ] vi-ati 'ukSa secane' (566) ukSa / vyatyukSaNaM (5|3|116) Japra0 - a / 'nityaM Ja Jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20 ) GI / 'asya GyAM luk' (2|4|86) aluk / vyAtyukSI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH ' a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 291 [ svAGgiH ] zobhanAni aGgAni yasya / svaGgasyApatyaM = svAGgiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ vyAGgiH ] vigatAni aGgAni yasya saH = vyaGgaH / vyaGgasyApatyaM = vyAGgiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ vyADi: ] vyaDasyApatyaM = vyADi: / 'ata iJ' (6 / 1 / 31 ) iJpra0 i / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ svAgatikaH ] svAgatamityAha = svAgatikaH / 'prabhUtAdibhyo bruvati' (6 / 4 / 43) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ svAdhvarikaH ] svadhvareNa carati svAdhvarikaH / 'carati' (6|4|11 ) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = [ vyAvahArikaH ] vyavahAreNa carati = vyAvahArikaH / 'carati ' ( 6 |4|11 ) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ vyAyAmikI vidyA ] vyAyAmaH prayojanamasyAH = vyAyAmikI vidyA / 'prayojanam' (6|4|117) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2|4|20) GI / gaNo'tra ||ch / zvAderiti // 7|4|10 // [ zvAderiti ] zva Adiravayavo yasya saH = zvAdiH tasmAt / it saptamI Gi / [ zvAbhastriH ] zvavat bhastrA yasya = zvabhastraH / zvabhastrasyApatyaM = zvAbhastriH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhi: / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / - = [ zvAzIrSiH ] zveva ziro'sya zvazirAH / zvaziraso'patyaM vAzIrSiH / 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) iJpra0 i / 'zIrSaH svare taddhite' (3 / 2 / 103) zirassthAne "zIrSa" deza: / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [zvAdaMSTriH ] zuna iva daMSTrA asya / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / zvadaMSTrasyApatyaM = zvAdaMSTriH / 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zvAgaNikaH ] zvagaNena carita = zvAgaNikaH / 'carati' (6 / 4|11) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zvAyUthikaH] zuno yUthaM = zvayUtham / zvayUthena carati = zvAyUthikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zauvikaH ] zvabhizcarati = zauvikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / 'dvArAdeH' (74 / 6) vAt prAk au / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [zauvahAnam ] 'ohAMka tyAge' (1131) hA / 'ohAMG gatau' (1136) hA / hIyate hAyate vA = hAnam / 'anaT' (5 / 3 / 124) anaTpra0 - ana / zuno hAnaM = zvahAnam / zvahAnasyedaM = zauvahAnam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNapra0 - a / 'dvArAdeH' (74/6) vAt prAk au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zauvabhastram ] zvabhastrasyApatyaM = zauvabhastram / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'dvArAdeH' (7 / 4 / 6) vAt prAk au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / [zauvAdaMSTro maNiH ] zuno daMSTrA = zvAdaMSTrA / bAhulakAt dIrghaH / zvAdaMSTrAyAH vikAraH = zauvAdaMSTro maNiH / 'doraprANinaH' (6 / 49) mayaT ityasya bAdhako 'hemA''dibhyo'j' (6 / 2 / 45) apra0 - a / 'dvArAdeH' (74 / 6) vAt . prAk au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk ||ch|| iJaH // 7 / 4 / 11 // . [iJaH] iJ SaSThI Gas / [zvAbhastram ] 'vAderiti' (7 / 4 / 10) aukAro vakArAt prAg niSedhAt zveva bhastrA'sya = zvabhastraH / zvabhastrasyApatyaM = zvAbhastriH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zvAbhastreridaM = zvAbhastram / 'vRddhajaH' (6 / 3 / 28) apra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / si-am / [zvAkarNam] zunaH iva karNAvasya = zvakarNaH / zvakarNasyApatyaM = zvAkaNiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zvAkarNeridaM = zvAkarNam / 'vRddheJaH' (6 / 3 / 28) apra0 - a / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / si-am / . ikArAdau nimitte ucyamAnaH pUrveNa pratiSedhaH iJantasya pratyayAntare na prApnotIti vacanam ||ch|| padasyAniti vA // 7 / 4 / 12 // [padasya] pada SaSThI Gas / [aniti] na it = anit / 'an svare' (3 / 2 / 129) an, tasmin / [vA] vA prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 293 [zvApadam, zauvApadam ] zuna iva padamasya = zvApadam / bAhulakAt punapuMsakaH / 'zunaH' (3 / 2 / 90) iti dIrghaH / zvApadasya vikAraH = zvApadam / 'prANyauSadhi-vRkSebhyo'vayave ca' (6 / 2 / 31) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / evam-zauvApadam / 'dvArAdeH' (74 / 6) vAt prAk au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zvApadikaH] zuna iva padamasya = zvApadam / 'zunaH' (3 / 2 / 90) iti dIrghaH / zvApadena carati = zvApadikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / 'vRddhi: svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk ||ch|| proSTha-bhadrAjjAte // 7 / 4 / 13 // [proSThabhadrAt ] proSThazca bhadrazca = proSThabhadram, tasmAt / [jAteM] jAta saptamI ngi| vRddhirityanuvartate / [proSThapAdaH ] proSThapadAbhizcandrayuktAbhiryuktaH kAlo'pi proSThapadA(daH) / 'candrayuktAt kAle0' (6 / 2 / 6) aNpra0 / "lup tvaprayukte" lup / 'GyAdeauNasyAkvipastaddhitalukyagoNI-sUcyoH' (2 / 4 / 95) ApnivRttiH / punarAp / proSThapadAsu jAtaH = proSThapAdaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / . [bhadrapAdo mANavakaH] bhadrapadAbhizcandrayuktAbhiryuktaH kAlo'pi bhadrapadaH / 'candrayuktAt kAle0' (6 / 2 / 6) aNapra0 / "lup tvaprayukte" aN lupyate ca / 'bhadrapadAsu jAtaH = bhadrapAdo mANavakaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / [prauSThapado meghaH] proSThapada pUrvavat sAdhyaH / proSThapadAsu bhavaH = prauSThapado meghaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / __[UrdhvamauhUrtikaH ] UrdhvamuhUrteSu bhavaH = UrdhvamauhUrtikaH / 'saptamI cordhvamauhUrtike' (5 / 4 / 30) iti nipAtanAt siddham, paraM 'adhyAtmAdibhya ikaNa' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 - ika / [gurulAghavam ] laghorbhAvaH = lAghavam / 'yvavarNAllaghvAdeH' (7 / 1 / 69) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4/70) av / gurorlAghavaM, guruzca gurutvaM lAghavaM ceti vA / / [saMhatapArArthyam ] parasmai arthA(:) / parArthasya bhAvaH = pArArthyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / saMhate pArArthyaM = saMhatapArArthyam / si-am ||ch|| aMzAdRtoH // 7 / 4 / 14 // [aMzAt ] aMza paJcamI Gasi / [RtoH] Rtu SaSThI Gas / [pUrvavArSikaH] pUrvAsu varSAsu bhavaH = pUrvavArSikaH / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [aparavArSikaH ] aparAsu varSAsu bhavaH = aparavArSikaH / 'varSA-kalebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) Aluk / [ pUrvazAradaH ] pUrva bhAgAntaraM zaradaH = pUrvazAradaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [aparazAradaH] aparaM bhAgAntaraM zaradaH = aparazAradaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7/4/68) aluk / [pUrvanaidAghaH] pUrvaM nidAghasya = pUrvanaidAghaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [aparanaidAghaH] aparaM nidAghasya = aparanaidAghaH / 'bhartu-sandhyAderaN' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / anena uttarapadavRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / 'pUrvA-'parA-'dharottaramabhinnenAMzinA' (3 / 1 / 52) samAsaH / [pUrvahaimanaH ] pUrva bhAgAntaraM hemantasya = pUrvahaimanaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / 'hemantAd vA taluk ca' (6 / 3 / 91) taluk / anena uttarapadavRddhiH ai| [aparahaimanaH ] aparaM bhAgAntaraM hemantasya = aparahaimanaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / 'hemantAd vA taluk ca' (6 / 3 / 91) taluk / anena uttarapadavRddhiH ai| [paurvavarSikaH] pUrvAsu RtvantarairvyavahitAsu varSAsu bhavaH = paurvavA(va)rSikaH / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: au / 'avarNevarNasya' (7/4/68) Aluk / atra pUrvazabdo na / varSANAmekadezaM brUte kintu vyavahitatvamiti na pUrvazabdoM'zavacanaH / [sauvarSikaH] suvarSAsu bhavaH = sauvA(va)rSikaH / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Aluk / [paurvapippalam] pUrvaM pippalyAH = pUrvapippalI / pUrvapippalyA idaM = paurvapippalam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / si-am / [Arddhapippalam] arddhaM pippalyAH = arddhapippalI / arddhapippalyA idam = Arddhapippalam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / si-am ||chaa| su-sarvA'rddhAd rASTrasya // 7 / 4 / 15 // [susarvA'rddhAt ] suzca sarvazca arddhazca = susarvA'rddham, tasmAt / [ rASTrasya ] rASTra SaSThI Gas / [supAJcAlakaH] paJcAlasyApatyAni / 'rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye diraJ' (6 / 1 / 114) apra0 - a / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) lup / zobhaneSu paJcAleSu bhavaH = supAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [sarvapAJcAlakaH] sarveSu paJcAleSu bhavaH = sarvapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 295 [arddhapAJcAlakaH] arddha paJcAlAnAm = arddhapaJcAlAH, teSu bhavaH = arddhapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [sumAgadhakaH] magadhasyApatyAni / 'puru-magadha0' (6 / 1 / 116) aNpra0 - a / 'bahuSvastriyAm' (6 / 1 / 124) lup / zobhaneSu magadheSu bhavaH = sumAgadhakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akaJpra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [sarvamAgadhakaH] sarveSu magadheSu bhavaH = sarvamAgadhakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [arddhamAgadhakaH] arddha magadhAnAm = arddhamagadhAH / arddhamagadheSu bhavaH = arddhamAgadhakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [saugandhikaH ] zobhano gandho yeSAM te = sugandhAH / sugandhAH paNyamasya = saugandhikaH / 'tadasya paNyam' (6 / 4 / 54) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ArddhapippalaH] arddhapippalyAM bhavaH = ArddhapippalaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Iluk ||ch|| amadrasya dizaH // 7 / 4 / 16 // [amadrasya] na madraH = amadrastasya / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / [dizaH ] diz paJcamI Gasi / [pUrvapAJcAlakaH] pUrveSu paJcAleSu bhavaH = pUrvapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNavarNasya' (74 / 68) aluk / [aparapAJcAlakaH] apareSu paJcAleSu bhavaH = aparapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) aka0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [dakSiNapAJcAlakaH] dakSiNeSu paJcAleSu bhavaH = dakSiNapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [uttarapAJcAlakaH] uttareSu paJcAleSu bhavaH = uttarapAJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akaJpra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [paurvamadraH ] pUrveSu madreSu bhavaH = paurvamadraH / 'madrAda' (6 / 3 / 24) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [paurvapaJcAlakaH] pUrva bhAgAntaraM paJcAlAnAM = pUrvapaJcAlAH / 'pUrvA-uparA-'dharottaramabhinnenAMzinA' (31152) ityAdinA samAsaH, teSu bhavaH = paurvapaJcAlakaH / 'bahuviSayebhyaH' (6 / 3 / 44) akaJpra0 - aka / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / [paurvapaJcAlaH] pUrvapaJcAleSu bhavaH = paurvapaJcAlaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [prAggrAmANAm ] prAJcazca te grAmAzca = prAggrAmAH teSAm / [ pUrvakArSNamRttikaH ] pUrvakRSNamRttikA nAma prAkSu grAmastatra bhavaH pUrvakArSNamRttikaH / 'kopAntyAccA'N' (6 / 3 / 56) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (77468) Aluk / [ aparakArSNamRttikaH ] mRdeva mRttikA / 'mRdastika:' ( 7 2 171) tikapra0 / aparakRSNamRttikA nAma prAkSu grAmastatra bhavaH = aparakArSNamRttikaH / ' kopAntyAccA'N' (6 / 3 / 56 ) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / = prAggrAmANAm // 7 / 4 / 17 // [ pUrvaiSukAmazama: ] iSUNAM kAmaH = iSukAmastasya zamI / pUrvA cAsau iSukAmazamI ca = pUrveSukAmazamI / pUrveSukAmazamI nAma prAggrAmastatra bhavaH = pUrveSukAmazama: / 'kopAntyAccA'N ' ( 6 |3|56) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / [ aparaiSukAmazama: ] apareSukAmazamI nAma prAggrAmastatra bhavaH = aparaiSukAmazamaH / 'kopAntyAccA'N ' ( 6 |3|56) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) ivarNasya luk / bahuvacanAd grAmagrahaNe idaM (nagaraM) api gRhyate / = [ pUrvakAnyakubja: ] pUrvasmin kanyakubje bhavaH = pUrvakAnyakubja: / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ aparakAnyakubjaH ] apareSu kanyakubjeSu bhavaH = aparakAnyakubjaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ pUrvapATaliputrakaH ] pUrveSu pATaliputreSu bhavaH pUrvapATaliputrakaH / [ aparapATaliputrakaH] apareSu pATaliputreSu bhavaH = aparapATaliputrakaH / duH saMjJAyA abhAvAt, 'ropAntyAt' (6 / 3 / 42) ityakaJ tAvediva ? ( tAvadeva ) pUrveNeti svArthe ka 'saMjJA durvA' (6 / 1 / 6 ) ityanena duHsaMjJAyAM 'ropAntyAt' (6 / 3 / 42) akaJpra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4 / 68) aluk / paurvadevadattaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 [ paurvadevadattaH ] devadattaM nAma vAhIkagrAmaH / pUrvasmin devadatte bhavaH = - a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ AparadevadattaH ] aparasmin devadatte bhavaH = AparadevadattaH / 'bhave' (6|3|123) aNpra0 a / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk ||ch|| saMkhyA -'dhikAbhyAM varSasyA'bhAvini // 7 / 4 / 18 // [ saMkhyA'dhikAbhyAm ] saMkhyA ca adhikazca = saMkhyA'dhikau, tAbhyAm = saMkhyA'dhikAbhyAm / paJcamI bhyAm / [ varSasya ] varSa SaSThI Gas / [ abhAvini ] na bhAvo'bhAvI, tasmin / dvivArSikaH / [ dvivArSikaH] dvAbhyAM varSAbhyAM nirvRttaH, dvAbhyAM varSAbhyAM bhRto'dhISTo vA dve varSe bhUto bhAvI vA = nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 297 [trivArSikaH ] tribhirvarSAbhinirvRttaH, tribhirvarSebhRto'dhISTo vA, trIn varSAn bhUtaH = trivArSikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [adhikavArSikaH] adhikena varSeNa nirvRttaH, adhikAya varSAya bhRto'dhISTo vA, adhikaM varSaM bhUtaH = adhikavArSika: / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [dvaivarSikaM, traivarSikaM dhAnyam ] dve varSe bhAvi = dvaivA(va)rSikam / trINi varSANi bhAvi = traivA(va)rSikam / 'taM bhAvi-bhUte' (6 / 4 / 106) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk, dhAnyam / [dvivArSiko manuSyaH] dvAbhyAM varSAbhyAM bhRto'dhISTo vA karma kariSyati = dvivArSika: / 'tasmai bhRtA-'dhISTe ca' (6 / 4 / 107) ikaNpra0 - ika / adhISTabhRtayoH pratyayo na bhAvinIti pratiSedho na bhavati / gamyate hyatra bhaviSyattA, na tu pratyayArthaH ||ch| mAna-saMvatsarasyAzANa-kulijasyA'nAmni // 7 / 4 / 19 // - [mAnasaMvatsarasya] 'mAMGka mAna-zabdayoH' (1137) mA / mIyate paricchidyate yena tanmAnam / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTapra0 - ana / mAnazca saMvatsarazca = mAnasaMvatsaram, tasya / [azANakulijasya ] zANazca kulijazca = zANakulijam, na zANakulijam = azANakulijam, tasya / [anAmni ] na nAma = anAm, tasmin / [dvikauDavikaH ] dvau kuDavau prayojanamasya = dvikauDavikaH / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNavarNasya' (74 / 68) aluk / [trikauDavikaH ] trayaH kuDavAH prayojanamasya = trikauDavikaH / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [adhikakauDavikaH ] adhikaH kuDavaH prayojanamasya = adhikakauDavikaH / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) alaka / [dvisauvarNikam ] dvAbhyAM suvarNAbhyAM krItaM = dvisauvarNikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'suvarNa-kArSApaNAt' (6 / 4 / 143) ityanena ikaNo vA lup / anena uttarapadavRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / si-am / [trisauvarNikam] tribhiH suvarNaiH krItaM = trisauvarNikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNapra0 - ika / 'suvarNa-kArSApaNAt' (6 / 4 / 143) ityanena ikaNo vA lup / anena uttarapadavRddhi: au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / _[adhikasauvarNikam ] adhikena suvarNena krItam = adhikasauvarNikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'suvarNa-kArSApaNAt' (6 / 4 / 143) ityanena ikaNo vA lup / anena uttarapadavRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / si-am / For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [dviSASTikaH] dvAbhyAM SaSTibhyAM nirvRttaH, dvAbhyAM SaSTibhyAM bhRto'dhISTo vA, dve SaSTI bhUto bhAvI vA = dviSASTikaH / 'kAlAt parijayya-labhya-kArya-sukare' (6 / 4 / 104) ityadhikAre 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [triSASTikaH] tribhiH SaSTibhinirvattaH, tribhyaH SaSTibhyo bhRto'dhISTo vA, tisraH SaSTyaH bhUte bhAvI vA = triSASTikaH / 'kAlAt parijayya-labhya-kArya-sukare' (6 / 4 / 104) ityadhikAre 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / / [adhikaSASTikaH] adhikayA SaSTyA nirvRttaH, adhikAyai SaSTyai bhRto'dhISTo vA = adhikaSASTikaH / 'kAlAt parijayya-labhya-kArya-sukare' (6 / 4 / 104) ityadhikAre 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhi: sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [dvisAptatikaH] dvAbhyAM saptatibhyAM nirvRttaH, dvAbhyAM saptatibhyAM bhRto'dhISTo vA, dve saptatI bhUto bhAvI vA = dvisAptatikaH / 'kAlAt parijayya-labhya-kArya-sukare' (6 / 4 / 104) ityadhikAre 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [adhikasAptatikaH] adhikayA saptatyA nirvRttaH, adhikAyai saptatyai bhRto'dhISTo vA = adhikasAptatikaH / . 'kAlAt parijayya-labhya0' (6 / 4 / 104) ityadhikAre 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) ivarNasya luka / [dvinAvatikam ] dvAbhyAM navatibhyAM krItaM = dvinavati dravyam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / . 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / dvau ca navatizca dvinavatistayA vA krItaM = dvinAvatikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [trinAvatikam ] tribhirnavatibhiH krItaM = trinavati dravyam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) lup / tena / tisrazca navatizca = trinavatistayA vA krItaM = trinAvatikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [dvisAMvatsarikaH] dvAbhyAM saMvatsarAbhyAM nirvattaH, dvAbhyAM saMvatsarAbhyAM bhRto'dhISTo vA, dvau saMvatsarau bhUto bhAvI vA = dvisAMvatsarikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [visAMvatsarikaH] tribhiH saMvatsarairnivRttaH, tribhiH(bhya:)saMvatsaraiH(rebhyaH) bhRto'dhISTo vA, trayaH saMvatsarA bhUto bhAvI vA = trisAMvatsarikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ik| anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / saMvatsaragrahaNAt kAlo mAnagrahaNena na gRhyate tena -- [dvaisamikaH] dvAbhyAM samAbhyAM nirvRttaH, dvAbhyAM samAbhyAM bhRto'dhISTo vA, dve same bhUto bhAvI vA = dvaisamikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7468) avarNasya luk / For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 299 [traisamikaH] tisRbhiH samAbhinirvRttaH, tisRbhiH(bhyaH) samAbhiH(bhyaH) bhRto'dhISTo vA, tisraH samAH bhUto bhAvI vA = traisamikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [dvairAtrikaH] dvAbhyAM rAtribhyAM nirvRttaH, dvAbhyAM rAtribhyAM bhRto'dhISTo vA, dvau rAtrI bhUto bhAvI vA = dvairAtrikaH / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7/4/68) iluk / [trairAtrikaH] tribhI rAtribhinirvRttaH, tribhiH(bhyaH) rAtribhiH(bhyaH) bhRto'dhISTo vA, trayo rAtrayo bhUto bhAvI vA = trairAtrikaH / 'saMkhyAtaika-puNya-varSA-dIrghAcca rAtrerat' (7 / 3 / 119) atsamAsAntaH - a / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ityAdibhiH sUtraiH ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) iluk / [dvaizANam] dvAbhyAM zANAbhyAM krItaM = dvaizANam / "dvi-tryAderyA'N vA' (6 / 4 / 147) aNpra0 / asya tu vidhAnasAmarthyAt 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) ityAdinA na lup / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / [traizANama] tribhiH zANaiH krItaM = traizANam / 'dvi-tryAderyA'N vA' (6 / 4 / 147) aNpra0 / asya tu vidhAnasAmarthyAt 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) ityAdinA na lup / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / ... [dvaikalijikaH] dve kalije pacati saMbhavatyavaharati ca = dvaikalijikaH / 'sambhavadavaharatoca' (64162) ikaNapra0 / 'kulijAd vA lupa ca' (6 / 4 / 165) iti vA lupa / atra tu na lapa / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / - [traikulijikaH] trINi kulijAni pacati saMbhavatyavaharati ca = caikulijikaH / 'sambhavadavaharatozca' (6 / 4 / 162) ikaNpra0 / 'kulijAd vA lup ca' (6 / 4 / 165) iti vA lup / atra tu na lup / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [pAJcalohitikam ] paJca lohinyaH parimANamasya = pAJcalohitikam / 'mAnam' (6 / 4 / 169) iti yathAvihitaM ikaNpra0 - ika / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / . [pAJcakalAyikam ] paJca kalAyAnAM parimANamasya = pAJcakalAyikam / 'mAnam' (6 / 4 / 169) iti yathAvihitaM ikaNapra0 - ika / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) avarNasya luk / kalAyo nAma mAlavakaprasiddho bhedaH, tat karaNAnAM paJcAnAM yAvat parimANaM bhavati tanmAtrasya parimANavizeSaNasyaiva 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) iti na lup ||chaa| ___ arthAt parimANasyAnato vA tvAdeH // 7 / 4 / 20 // [arthAt ] ardha paJcamI Gasi / [parimANasya ] parimANa SaSThI Gas / [anataH] na at = anat, tasya / [vA] vA prathamA si / [tu] tu prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [AdeH] Adi SaSThI Gas / [ardhakauDavikam, ArdhakauDavikam ] ardhaM kuDavasya = ardhakuDavaH, ardhakuDavena krItam = ardhakauDavikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / anena uttarapadavRddhiH au / evam = ArdhakauDavikam / anena ubhayatra vRddhiH / [ardhamauSTikam, ArdhamauSTikam ] ardhamuSTinA krItam = ardhamauSTikam, ArdhamauSTikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / anena ubhayatra vRddhiH au / pUrvasvarasya anena vA vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluk / [ardhadrauNikam, ArdhadrauNikam ] ardhadroNena krItam = ardhadrauNikam, ArdhadrauNikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ika / anena ubhayatra vRddhiH au / pUrvasvarasya anena vA vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [Ardhakrozikam ] krozasyArdham = ardhakrozaH / ardhakrozaH prayojanamasya = Ardhakrozikam / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [ardhaprasthikam, Ardhaprasthikam ] ardhaprasthena krItam = ardhaprasthikam, Ardhaprasthikam / 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 - ik| - [ardhakaMsikam, ArdhakaMsikam] ardhaM kaMsasya = ardhakaMsaH / ardhakaMsaH prayojanamasya = ardhakaMsikam, ArdhakaMsikam / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / krIte'rthe ikaN na bhavati / 'ardhAt pala-kaMsa-karSAt' (6 / 4 / 134) iti ikaTi sati vRddhyaprApteH anena vA vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / si-am / [ardhacamasikam, Ardhacamasikam ] camasasya pAtravizeSasya ardham = ardhacamasaH / ardhacamasaH prayojanamasya = ardhacamasikam, Ardhacamasikam / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / anena vA vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / ataH pratiSedhAdAkArasya vRddhirbhavatyeva / [ardhakhArI] ardhakhAryAM bhavA = ardhakhArI / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNapra0 - a / anena uttarapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) IkAraluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / kaH punaratra vizeSa:-satyAmasatyAM vA vRddhau ? ucyate - [ardhakhArIbhAryaH ] ardhakhArI bhAryA asya = ardhakhArIbhAryaH / 'gozcAnte.' (2 / 4 / 96) husvaH / yadyatra vRddhipratiSedhaH syAt, ayaM taddhito na vRddhiheturiti puMvadbhAvapratiSedho na syAt, yathA [ardhaprasthabhAryaH] ardhaprasthe bhavA = ardhaprasthI / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNapra0 - a / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaNa-naJ-snaJ-TitAm' (2 / 4 / 20) GI / ardhaprasthI bhAryA yasya saH = ardhaprasthabhAryaH / 'gozcAnte.' (2 / 4 / 96) hrasvaH / 'parataH strI pumvat0' (3 / 2 / 49) puMvadbhAvaH / atra anata iti bhaNanAt nottarapadavRddhiH / pUrvapadasya "vA tvAdeH" iti vacanAnna bhavati, tatastaddhitasya svaravRddhihetutvAbhAvAnna puMvanniSedhaH ||ch|| prAd vAhaNasyaiye // 7 / 4 / 21 // [prAt] pra paJcamI Gasi / [vAhaNasya] vAhayatIti vAhanaH / 'nandyAdibhyo'naH' (5 / 152) anapra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk, tasya / For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 301 [eye ] eya saptamI Gi / vA tvAderiti varttate / [pravAhaNeyaH, prAvAhaNeyaH] pra 'vahIM prApaNe' (996) vah / pravahantaM prayuGkte / 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nigpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH A / pravAhayatIti pravAhaNaH / 'nandyAdibhyo'naH' (5 / 1 / 52) anapra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'NervA' (2 / 3 / 88) Natvam / pravAhaNasyApatyaM = pravAhaNeyaH, prAvAhaNeyaH / 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1173) eyaNapra0 - eya / anena vRddhiH / AdeH prazabdasya vA vRddhiH / atrApyuttarapadavRddheH pUrvoktameva prayojanam, tena - [pravAhaNeyIbhAryaH1 pravAhaNeya 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / pravAhaNeyI bhAryA yasya saH = pravAhaNeyIbhAryaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / 'taddhitaH svaravRddhiheturarakta-vikAre' (3 / 2 / 55) ityAdinA puMvadbhAvaniSedho bhavati ||ch|| eyasya // 7 / 4 / 22 // [eyasya ] eya SaSThI Gas / [pravAhaNeyiH, prAvAhaNeyiH] pravAhaNeyaH pUrvapadaniSpanno maNDyate / pravAhaNeyasyApatyaM = pravAhaNeyiH, prAvAhaNeyiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / anena uttarapadavRddhiH, prasya tu vikalpena / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [pravAhaNeyakam, prAvAhaNeyakam] pravAhaNeyasyedaM saGkAdi tasya bhAvo vA = pravAhaNeyakam, prAvAhaNeyakam / 'gotrAdadaNDamANava-ziSye' (6 / 3 / 169) akapra0 / 'yopAntyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakaJ' (7 / 1 / 72) akapra0 - aka / anena uttarapadavRddhiH, prasya tu vikalpena / bAhyastaddhita eyavyatiriktavannimittA vRddhiH / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) iti nityaM vihitA eyAzraya(ye)Na vikalpanAzakyA bAdhitumiti sUtrArambhaH ||chaa| naJaH kSetrajJezvara-kuzala-capala-nipuNa-zuceH // 7 / 4 / 23 // [naJaH] naJ paJcamI Gasi / __ [kSetrajJezvarakuzalacapalanipuNazuceH] kSetrajJazca Izvarazca kuzalazca capalazca nipuNazca zucizca = kSetrajJezvarakuzalacapalanipuNazuci, tasya / [akSaitrajJam, AkSaitrajJam ] na kSetrajJaH = akSetrajJaH / akSetrajJasyedam = akSaitrajJam, AkSetrajJam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena vRddhiH ai, Adernajo vikalpena vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [akSatrazyam, AkSetrazyam ] akSetrajJasya bhAvaH karma vA = akSaitrazyam, AkSetrazyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / anena vRddhiH ai, Aderno vikalpena vRddhiH / / . [anaizvaram, Anaizvaram ] na Izvaro'nIzvaraH / 'an svare' (3 / 2 / 129) an / anIzvarasyedam = anaizvaram, Anaizvaram / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 / anena vRddhiH ai, Aderno vikalpena vRddhiH / [anaizvaryam, Anaizvaryam ] anIzvarasya bhAvaH karma vA = anaizvaryam, Anaizvaryam / kSetrajJezvarazabdau budhAdau tena etayoH 'naJtatpuruSAdabudhAdeH' (71 / 57) api TyaNapra0 bhavati / anena vRddhiH ai, Aderno vikalpena vRddhiH / [akauzalam, Akauzalam] na kuzalo'kuzalaH, akuzalasyedam = akauzalam, Akauzalam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 / zeSaM pUrvavat / For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / - [acApalam, AcApalam ] na capalo'capalaH, acapalasyedam = acApalam, AcApalam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / zeSaM pUrvavat / [anaipuNam, AnaipuNam ] na nipuNo'nipuNaH, anipuNasyedam = anipuNam, AnaipuNam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena vRddhiH ai, uttarapade Adau tu vikalpena / [azaucam, Azaucam] na zucirazuciH / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / azuceridam = azaucam, Azaucam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena vRddhiH au, uttarapade Adau tu vikalpena / [azaucam, Azaucam] na vidyate zucirasyeti vA azucistasya bhAvaH karma vA = azaucam, Azaucam / 'yvavarNAlladhvAdeH' (7 / 1 / 69) aNpra0 - a / anena vRddhiH, uttarapade Adau tu vikalpena / [AyathAtathyam ] na yathA = ayathA, ayathAtathA ityetasya bhAvaH = AyathAtathyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhiH / [ayAthAtathyam ] yathAtathA ityetasya bhAvaH = yathAtathyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhiH / na yAthAtathyam = ayAthAtathyam / [AyathApuryam ] ayathApuretyetasya bhAvaH = AyathApuryam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0. - ya / yApuryam ] yathApuretyetasya bhAvaH = ya(yA)thApuryam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhi / na ya(yA)thApuryam = aya(yA)thApuryam / __ [yathA Acaturyam ] yathA na catura(:) = acatura(:), acatura ityetasya bhAvaH = Acaturyam / 'patirAjAntaguNAGga' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhiH / [acAturyam ] catura ityetasya bhAvaH = cAturyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / na cAturyam = acAturyam / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / yathAtathA yathApurA ityakhaNDamavyayaM vA 'nAma nAmnaH' (3 / 1 / 18) iti samAso vA 'yathA'thA' (3 / 1141) ityavyayIbhAvo vA akArAntaH avyayIbhAvasya napuMsakatve 'klIbe' (2 / 4 / 97) ityanena husvaH ||ch|| ___ jaGgala-dhenu-valajasyottarapadasya tu vA // 7 / 4 / 24 // [jaGgaladhenuvalajasya ] jaGgalazca dhenuzca valajazca = jaGgaladhenuvalajam, tasya / [uttarapadasya] uttarapada SaSThI Gas / [tu] tu prathamA si / [vA] vA prathamA si / Aderityanuvarttate / veti tu nivRttam / uttarapadasya vetyakaraNAt / [kaurujaGgalaH, kaurujAGgalaH ] kurujaGgaleSu bhavaH = kaurujaGgalaH, kaurujAGgalaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena Adau vRddhiH, uttarapade tu vikalpena / [vaizvadhenavaH, vaizvadhainavaH] vizvasya dhenuSu bhavaH / yadvA vizvadhenorapatyaM = vaizvadhenavaH, vaizvadhainavaH / 'utsAderaJ' (6 / 1 / 19) apra0 - a / anena Adau vRddhiH, uttarapade tu vikalpena / For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ sauvarNavalaja:, sauvarNavAlaja: ] suvarNasya valajaM dvAraM kSetraM vA tatra bhavaH = sauvarNavalaja:, sauvarNavAlajaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / anena Adau vRddhiH, uttarapade tu vikalpena // hRd-bhaga-sindhoH // 7 / 4 / 25 // [ hRdbhagasindhoH ] hRcca bhagazca sindhuzca = hRdbhagasindhu, tasya / Aderuttarapadasyeti ca dvayamanuvarttate / [ sauhArdam ] suhRdaH suhRdayasya vA idaM bhAvaH karma vA = sauhArdam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 a / 'yuvAderaN' (7|1|67) aNpra0 a / 'hRdayasya hallAsa - lekhA - 'N - ye' ( 3 / 2 / 94) hRdayasya " had" Adeza: / anena pUrvapadasya vRddhiH au, uttarapadasya tu vRddhi: Ar / [ dauhArdamM] duSTaM hRdayaM yasya saH = duhRdayaH / duhRdaH duhRdayasya vA idaM bhAvaH karma vA = dauhArdam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 a / 'yuvAderaN' (71 / 67) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / 'rhAdarha - svarasyA'nu navA' (1 / 3 / 31) dvitvam / [ sauhArdyam ] suhRdo bhAvaH karma vA = sauhArdyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0ya / anena ubhayapadavRddhiH / [ dauhArdyam ] duhRdo bhAvaH karma vA = dauhArdyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0ya / anena ubhayapadavRddhiH / bahulAdhikArAt mitrAmitrArthayoH suhRd-durhRcchabdayoH / [ sauhRdam] suhRdo bhAvaH karma vA = sauhRdam / 'yuvAderaN' (7|1|67) aNpra0 taddhite' (7|4|1) vRddhiH au / [ saubhAgyam ] subhagasya bhAvaH ubhayapadavRddhiH / [ daurhRdam ] durhRdo bhAvaH karma vA = daurhRdam / 'yuvAderaN' (7|1|67) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7741) vRddhiH au / [ daurbhAgyam ] durbhagasya bhAvaH ubhayapadavRddhiH / 303 = = - a / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti saubhAgyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 daurbhAgyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 ya / anena [ saubhAgineyaH ] subhagAyA apatyaM = saubhAgineyaH / 'kalyANyAderin cA'ntasya ' ( 6 / 1 77) eyaNpra0 eya antasya "in" dezazca / anena ubhayapadavRddhiH / [ daurbhAgaNeyaH] durbhagAyA apatyaM = daurbhAgiNeyaH / 'kalyANyAderin0' (6 / 1 / 77) eyaNpra0 eya "in"dezazca / anena ubhayapadavRddhiH / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2 / 3 / 63 ) Natvam / 3 ya / anena For Personal & Private Use Only [ sAktusaindhavaH ] saktupradhAnAH sindhavaH = saktasindhavaH, teSu bhavaH = sAktusaindhavaH / 'kacchAdernR-nRsthe' (6|3|55) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / - antasya [ pAnasaindhavaH ] pAnapradhAnAH sindhavaH = pAnasindhavaH, teSu bhavaH = pAnasaindhavaH / 'kopAntyAccAN' (6|3|56) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [lAvaNasaindhavaH ] lavaNapradhAnAH sindhavaH = lavaNasindhavaH, teSu bhavaH = lAvaNasaindhavaH / 'kopAntyAccANa' (6 / 3 / 56) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [mAhAsaindhavaH ] mahAntazca te sindhavazca = mahAsindhavaH / 'jAtIyaikArthe'cveH' (3 / 270) DA0 / 'DityantyasvarAdeH'' (2 / 1 / 114) atluk / mahAsindhuSu bhavaH = mAhAsaindhavaH / 'kopAntyAccANa' (6 / 3 / 56) aNapra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [saurasaindhavaH ] surANAM sindhavaH = surasindhavaH, teSu bhavaH = saurasaindhavaH / 'kopAntyAccANa' (6 / 3 / 56) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH ||ch|| prAcAM nagarasya // 7 / 4 / 26 // [praacaam]| [nagarasya ] nagara SaSThI Gas / [ sauhmanAgaraH ] susanagare bhavaH = sauhmanAgaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [pauNDunAgaraH] puNDanagare bhavaH = pauNDanAgaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / puNDamaDAzca puruSavizeSAH / / [vAjanAgaraH] vajanagare bhavaH = vAjanAgaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [vairATanAgaraH] virATanagare bhavaH = vairATanAgaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [gairinAgaraH] girinagare bhavaH = gairinAgaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [udIcAM mADanagaraH] udIcAM maDanagare bhavaH = mADanagaraH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk ||ch| anuzatikAdInAm // 7 / 4 / 27 // [anuzatikAdInAm ] anuzatika AdiryeSAM te = anuzatikAdayaH, teSAm / [AnuzAtikam ] zatena krItaH = zatikaH / 'zatAt-kevalAdatasmin yekau' (6 / 4 / 131) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / zatamasyAstIti zatikaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / zatikamanugato'nuzatikaH, anuzatikasyedam = AnuzAtikam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [AnuzAtikiH] anuzatikasyApatyam = AnuzAtikiH / 'ata ija' (6 / 1 / 31) ipra0 + i / anena ubhayapadavRddhiH / [AnuhauDikaH ] anuhoDena carati = AnuhauDikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [AnuhArataH ] anuharato'patyam = AnuhArataH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / [AsyahAtyam ] asyahatyazabdo'smin adhyAye'nuvAke vA asti = AsyahAtyam / 'vimuktAderaNa' (72 / 73) aNpra0 - a / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ kaurukAtyaH ] kurukatasyApatyaM vRddhaM kaurukAtyaH / 'gargAderyaJ' (6 / 1 / 42 ) yaJpra0 ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ kaurupAJcAlaH ] kuruSu paJcAleSu bhavaH = ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / = [Adhidaivikam ] adhideve bhavam = Adhidaivikam / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 ika / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ Adhibhautikam ] adhibhUte bhavam = Adhibhautikam / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ sArvabhaumaH ] sarvabhUmerIza: anena ubhayapadavRddhiH / = ya / anena kaurupAJcAlaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / anena [ aihalaukikam ] ihaloke bhavam = aihalaukikam / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 ika / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [ pAralaukikam] paraloke bhavaM = pAralaukikam / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 ika / a ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 305 [ sArvalaukikaH ] sarvalokasya jJAtaH = sArvalaukikaH / 'lokasarvalokAjjAte' (6|4|157 ) ikaNpra0 ika / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / sArvabhaumaH / 'pRthivI-sarvabhUmerIza - jJAtayozcAJ' (6|4|156) aJpra0 a / = - ika / [ bAdhyaugaH ] badhyogasyA'patyaM vRddhaM = [.pauSkarasAdaH ] puSkarasado'patyaM = pauSkarasAdaH / anena ubhayapadavRddhiH / [ audakazauddhiH ] udakasu (zu) ddhasyApatyam = audakasau (zau) ddhiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) iJpra0 i / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / [ sautranADi: ] sUtranaDasyApatyaM sautranADi: / 'ata iJ'' (6 / 1 / 31 ) iJpra0 i / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / = bAdhyaugaH / 'vidAdervRddhe' (6 / 1 / 41) aJpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / [ cAturvaidyam ] caturvidyaiva = cAturvaidyam / 'bheSajAdibhyaSTyaN' (7 / 2 / 164) TyaNpra0ya / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) Aluk / taddhitayasvare'nAti' (2|4|92) yalopaH / [prAtibhAvyam ] pratibhuvo bhAvaH prAtibhAvyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 'asvayambhuvo'v' (7|4|70) av / anena ubhayapadavRddhiH / [ rAjapauruSyam ] rAjJaH puruSaH = rAjapuruSaH / rAjapuruSasya bhAvaH = rAjapauruSyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca' (7|1|60) TyaNpra0ya / anena ubhayapadavRddhiH / [ pArimANDalyam ] parimaNDalasya bhAvaH = pArimANDalyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 anena ubhayapadavRddhiH / - ya / For Personal & Private Use Only ya / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [sArvavaidyam ] sarve vedAH, sarvA vidyA vA = sArvavaidyam / 'bheSajAdibhyaSTyaN' (7 / 2 / 164) TyaNpra0ya / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / yadA vidyA tadA 'vyaJjanAt paJcamA'ntasthAyAH sarUpe vA' (1 / 3 / 47) iti yasya luk / 306 [ rAjapuruSAyaNi: ] rAjapuruSasyApatyaM = rAjapuruSAyaNi: / 'avRddhAd dornavA' (6 / 1 / 110) AyaniJpra0 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7|4|1) vRddhiH ||ch devatAnAmAtvAdau // 7 / 4 / 28 // [ devatAnAm ] devatA SaSThI Am / [ AtvAdauH ] Atva Adiryasya saH = AtvAdiH tasmin / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' ( 3 / 2 / 41 ) ityAdisUtrAt 'uSAsoSasaH ' ( 3 / 2 / 46 ) ityAdiyAvat yatkAryaM tadAtvamucyate / [ AgnAvaiSNavaM sUktam ] agnizca viSNuzca = agnAviSNu (NU) / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41 ) i0 A0 / agnAviSNU devate'sya = AgnAvaiSNavaM sUktam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (7|4 / 70) av / [ aindrApauSNaM haviH ] indrazca pUSA ca = indrApUSANau / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm ' ( 3 / 2 / 41) Atvam / indrApUSANau devate'sya = aindrApauSNaM haviH / 'devatA' ( 6 |2| 101) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / 'SAdi - han- dhRtarAjJo'Ni' (2|1|110 ) aluk / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2 / 3 / 63 ) Natvam / [ AgnimArutaM karma] agnizca marucca = agnimarutau, agnimarutau devate'sya AgnimArutaM karma / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / [ AgnivAruNImanaDvAhImAlabheta ] agnizca varuNazca = agnivaruNau / 'I: Soma - varuNe'gneH ' ( 3 / 2 / 42 ) ityasya bAdhakaH 'irvRddhimatyaviSNau ' ( 3 / 2 / 43 ) i / agnivaruNau devate'syAH sA = AgnivAruNI, tAm / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / anena ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) avarNasya luk / anaDuha 'gaurAdibhyo mukhyAnGIH ' (2 / 4 / 19 ) GI / 'vA zeSe' (1 / 4 / 82) vA / 'DulabhaS prAptau' (786) labh, AGpUrva0 / saptamI Ita / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1126) e / [ skAndavizAkham ] skandazca vizAkhazca = skandavizAkhau, skandavizAkhayoridaM (6 / 3 / 160) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH / skAndavizAkham / 'tasyedam' [ brAhmaprajApatyam ] brahmA ca prajApatizca brahmaprajApatI, tayorbhAvaH = brAhmaprajApatyam / 'anidamyaNapavAde ca dityadityAditya-yama-patyuttarapadAJjya:' (6 / 1 / 15) Jyapra0ya / vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) ivarNasya luk / - Ayani / = Ato nendra-varuNasya // 7 / 4 / 29 // [ Ata: ] At paJcamI Gasi / [na] na prathamA si / [ indravaruNasya ] indrazca varuNazca = indravaruNam, tasya / For Personal & Private Use Only = Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 307 [AgnendraM sUktam] agnizca indrazca = agnendrau / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) A / agnendrau devatA asya = AgnendraM sUktam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [saumendraM haviH] somazca indrazca = somendrau / 'vedasahazrutA0' (3 / 2 / 41) A / somendrau devatA asya tat = saumendra haviH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [aindrAvaruNam ] indrazca varuNazca = indrAvaruNau / 'vedasahazrutA'vA0' (3 / 2 / 41) A / indrAvaruNau devatA asya = aindrAvaruNam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / . [maitrAvaruNam] mitrazca varuNazca = mitrAvaruNau / vedasahazrutA'vAyudeva0' (3 / 2 / 41) A / mitrAvaruNau devatA asya = maitrAvaruNam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / [AgnivAruNam ] agnizca varuNazca = agnivaruNau / 'irvRddhimatyaviSNau' (3 / 2 / 43) i / agnivaruNau devatA asya = AgnivAruNam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'devatAnAmAtvAdau' (7 / 4 / 28) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [aindrAgnaM ekAdazakapAlaM puroDAzaM nirvapet ] indrazca agnizca = indrAgnI / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) AM / indrAgnI devatA asya tat = aindrAgnam / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'devatAnAmAtvAdau' (7 / 4 / 28) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) ivarNasya luk / si-am / ekAdazasu kapAleSu saMskRtam = ekAdazakapAlam / 'saMskRte bhakSye' (6 / 2 / 140) aNpra0 / 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) lup / puroDAza am / 'DuvapI bIjasantAne' (995) vap / saptamI yAt / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'yaH saptamyAH ' (4 / 2 / 122) yA0 - i0 / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e| [ pUrveSukAmazamaH ] etasya sAdhanA 'prAggrAmANAm' (7 / 4 / 17) ityatra sUtre jJeyaH ||ch|| sAravaizvAka-maitreya-bhrauNahatya-dhaivatya-hiraNmayam // 7 / 4 / 30 // [sAravaikSvAkamaitreyabhrauNahatyadhaivatyahiraNmayam ] sAravazca aikSvAkazca maitreyazca bhrauNahatyazca dhaivatyazca hiraNmayazca = sAravaizvAkamaitreyabhrauNahatyadhaivatyahiraNmayam / [sAravamudakam] sarayvAM bhavaM = sAravamudakam / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / anena ay luk nipAtyate / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (74/70) av / __ [aikSvAkaH ] ikSvAkorapatyam = aikSvAkaH / 'rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA'patye dira' (6 / 1 / 114) apra0 - a / anena uluk / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / [aikSvAkam ] ikSvAkoridam = aikSvAkam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / anena ulopaH / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai| [ maitreyaH ] mitrayorapatyaM = maitreyaH / 'gRSTyAdeH' (6 / 1 / 84) eyapra0 - eya / anena mitrayuzabdasya yuluk nipAtyate / [maitreyakam ] mitrayaNAM saGgaH = maitreyakam / 'gotrAdadaNDamANava-ziSye' (6 / 3 / 69) akapra0 - aka / anena yuluka nipAtyate / akaJbAdhitvA 'saGka-ghoSA-'Gka-lakSaNe'J-yajiJaH' (6 / 3 / 172) ityAdinA aN syAt / ___mitrayorapatyAni / 'gRSTyAdeH' (6 / 1 / 84) iti vihitasya eyaH "vidAdevRddhe' (6 / 1 / 41) iti vihitasya aJ 'yaskAdergotre' (6 / 1 / 125) ityanena lubarthaH / For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [ bhrauNahatyam ] bhrUNa-'hanaMka hiMsA-gatyoH' (1100) han / bhrUNaM hatavAn = bhrUNahA / 'brahma-bhrUNa-vRtrAt kvip' (5 / 1 / 161) kvippra0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) viplopaH / bhrUNaghno bhAvaH karma vA = zrauNahatyam / 'patirAjAntaguNA0' (7 / 1 / 60) TyaNpra0 - ya / anena nasya tanipAtyate / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / [dhaivatyam ] 'DudhAMgk dhAraNe ca' (1139) dhA / dadhAtIti dhIvA / 'man-van-kvanip-vic kvacit' (5 / 1 / 147) kvanippra0 - van / 'IrvyaJjane'yapi' (4 / 3 / 97) A0 - I0 / dhIno bhAvaH karma vA = dhaivatyam / / 'patirAjAntaguNAGga0' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / anena nasya tanipAtyate / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhi: ai| [hiraNmayam ] hiraNyasya vikAraH = hiraNmayam / 'abhakSyA-''cchAdane vA mayaT' (6 / 2 / 46) mayaTpra0 - maya / anena yalopaH ||chaa| vA'ntamA-'ntitamA-'ntito-'ntiyA-'ntiSad // 7 / 4 / 31 // [vA] vA prathamA si / [antamA'ntitamA'ntito'ntiyA'ntiSad ] antamazca antitamazca antitazca antiyazca antiSad ca = antamA'ntitamA'ntito'ntiyA'ntiSad / . [antamaH, antikatamaH] ayameSAmatizayenAntikaH = antamaH, pakSe-antikatamaH / 'prakRSTe tamap' (735) tamappra0 - tama / anena tikalup / 'no'prazAno'nusvArA'nunAsikau ca pUrvasyA'dhuTpare' (1 / 3 / 8) nakArasya sakArAbhAvazca nipAtyate / [antitamaH, antikatamaH ] ayameSAmatizayenAntikaH = antitamaH / 'prakRSTe tamap' (7 / 35) tamappra0 - tama / anena kalopo nipAtyate / evam-antikatamaH / [antita Agacchati, antikata Agacchati] antikAdAgacchati = antita Agacchati / 'ahIya-ruho'pAdAne' (7 / 2 / 88) tasupra0 - tas-kalopo nipAtyate / evam-antikata Agacchati / [antiyaH, antikyaH] antike sAdhuH = antiyaH / 'tatra sAdhau' (71215) yapra0 / anena kalopo nipAtyate ikArasya ca lopAbhAvaH / evam-antikyaH / [antiSad, antikasat] anto'syAstIti antikaH / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'SadlUM vizaraNagatyavasAdaneSu' (966) Sad / 'SaH so'STyai0' (2 / 3 / 98) sad / antike sIdati = antiSada / kvipapra0 / anena kalopaH-sasya SatvaM ca nipAtyate / evam-antikasat ||ch| vin-matorNISTheyasau lup // 7 / 4 / 32 // [vinmatoH ] vin ca matuzca = vinmatu, tasya / [NISTheyasau ] Nizca iSTazca Iyasuzca = NISTheyasu, tasmin / [lup] lup prathamA si / [srajayati] srag vidyate yasya = sragvI / as tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 / sragviNamAcaSTe / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / anena vinlup / varta0 tiv / 'kartaryana0' (3 / 4/71) zav / For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 309 [srajiSThaH ] ayameSAM sragviNAM madhye'tizayena sragvI = srajiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena vinlup / ___ [srajIyAn ] ayamanayoH sragviNo madhye'tizayena sragvI = srajIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena vinlup / [tvacabati] tvam vidyate'sya = tvagvAn / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / tvagvantamAcaSTe = tvacayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena matulopa: / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / [tvaciSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTastvagvAn = tvaciSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena matulup / [tvacIyAn ] ayamanayormadhye'tizayena tvagvAn = tvacIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena matulup / [kumudayati ] kumudAnyatra santi / 'naDa-kumuda-vetasa-mahiSADDit' (6 / 2 / 74) Dit matupra0 - mat / 'mAvarNAnto0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / kumudvantamAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena matulup / vartaH tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / [kumudiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH kumudvAn = kumudiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena matulup / [kumudIyAn ] ayamanayormadhye'tizayena kumudvAn = kumudIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena matulup / prathamaikavacanaM si / 'RduditaH' (1 / 4/70) no'ntaH / 'smahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1189) salopaH ||ch| alpa-yUnoH kan vA // 7 / 4 / 33 // [alpayUnoH] alpazca yuvA ca = alpayuvAnau, tayoH = alpayUnoH / SaSThI os / [kan] kan prathamA si / [vA] vA prathamA si / / [kanayati, kaniSThaH, kanIyAn, alpayati, alpiSThaH, alpIyAn, yavayati, yaviSThaH, yavIyAn] alpaM yuvAnaM ca AcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / ayameSAM atizayena alpo yuvA vA = kaniSThaH, kanIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) iSTha-Iyasupra0 / anena alpasya yUno vA sthAne "kan"dezo vikalpena / evam-alpayatItyAdi / atrApi aguNAGgAdapi iSTheyasU vacanasAmarthyAt bhavataH / anyathA 'sthUla-dUra0' (7 / 4 / 42) ityanena antasthAderavayavasya lub-guNo'pi na syAt, tayorabhAvAt / evamuttareSvapi dRzyante / yuvAnamAcaSTe / 'Nij bahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / ayameSAM madhye prakRSTo yuvA = yaviSThaH / ayamanayormadhye prakRSTo yuvA = yavIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThaIyasupra0 / 'sthUla-dUra-yuva-hasva-kSipra-kSudrasyAntasthAderguNazca nAminaH' (74 / 42) vanlopa:-guNazca / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av ||ch| prazasyasya zraH // 7 / 4 / 34 // [prazasyasya] prazasya SaSThI Gas / [zraH] zra prathamA si / For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [zrayati] prapUrva0 'zaMsU stutau ca' (550) zaMs / prazasyata iti prazasyaH / 'kR-vRSi-mRji-zaMsi-guhi-duhi-japo vA' (5 / 1 / 42) kyappra0 - ya / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 45) naluk / prazasyamAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / anena prazasyasthAne "zra"deze antyasvarAdeH aluk / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / [zreSThaH] ayameSAM madhye prakRSTaH prazasyaH = zreSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) iSThapra0 / anena prazasyasya "zra"dezaH / avarNasyevarNAdinaidodaral' (1 / 2 / 6) e / [zreyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH prazasyaH = zreyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena prazasyasya "zra"dezaH / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e ||ch|| vRddhasya ca jyaH // 7 / 4 / 35 // [vRddhasya] vRddha SaSThI Gas / [ca] ca prathamA si / [jyaH] jya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [jyayati] vRddha-prazasyaM vA AcaSTe / 'Nij bahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / anena vRddha-prazasyayoH sthAne "jya"dezaH / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [jyeSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo vRddhaH prazasyo vA = jyeSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena vRddha- .. prazasyayoH sthAne "jya"dezaH / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e ||ch| jyAyAn // 7 / 4 / 36 // [jyAyAn] jyAyAn prathamA si / [jyAyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo vRddhaH prazasyo vA = jyAyAn / atrAkArasyApi nipAtane jyAyAniti sidhyati / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) ityasyAkArakaraNAdevApravRtteH prakriyAnirAsArthaM tvAkArakaraNam / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena vRddha-prazasyayoH sthAne "jya"deza:-IyasorIkArasya AkArAdezo nipAtyate / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / [jyAyasI] ayamanayoratizayena prazasyo vRddho vA = jyAyasI / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena jyAyas pUrvavannipAtaH / 'adhAtUdRditaH' (2 / 4 / 2) GI / Iyaspra0 ukArAnubandhaH ato GI ||ch|| bADhA-'ntikayoH sAdha-nedau // 7 // 4 // 37 // [bADhA'ntikayoH] bADhazca antikazca = bADhA'ntikau, tayoH / [sAdhanedau ] sAdhazca nedazca = sAdhanedau / / [sAdhayati] bADhamAcaSTe = sAdhayati / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena bADhasya "sAdha"dezaH / sAdha-nedau iti samAnalopitvAt Gapare Nau sanvadAdikAryAbhAvaH / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) aluk / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / gAvidhaH (2vazyaz ziva 0 / anena lAiva For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ sAdhiSThaH] ayameSAM madhye prakRSTo bADhaH = sAdhiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) iSThapra0 / anena bADhasya " sAdha" deza: / ' trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / [ sAdhIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo bADhaH = sAdhIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 / anena bADhasya " sAdha" deza: / ' trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / [ nedayati ] antikamAcaSTe / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena antikasthAne "neda" deza: / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / [ nediSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo'ntikaH = nediSTha: / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena antikasthAne "neda"dezaH / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / [ nedIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo'ntikaH nedIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9) Iyasupra0 antikasthAne "neda" deza: / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk ||ch / priya-sthira-sphiroru-guru- bahula- tRpra-dIrgha- vRddha-vRndAraka- syemani ca prA-sthA- sphA- vara - gara - baMha- trapa drAgha - varSa-vRndam // 7 / 4 / 38 // 311 = [preSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH priyaH 'avarNasye0 ' (1|2|6) e / [ priyasthirasphirorugurubahulatRpradIrghavRddhavRndArakasya ] priyazca sthirazca sphirazca uruzca guruzca bahulazca tRprazca dIrghazca vRddhazca vRndArakazca = priyasthirasphirorugurubahulatRpradIrghavRddhavRndArakam tasya / [ imani ] iman saptamI Gi / [ca] ca prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / [ prAsthAsphAvaragarabaMhatrapadrAghavarSavRndam ] prAzca sthAzca sphAzca varazca garazca baMhazca trapazca drAghazca varSazca vRndazca prAsthAsphAvaragarabaMhatrapadrAghavarSavRndam / [premA ] priyasya bhAvaH = premA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena priyasya prA0 1 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (1126) e / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 45) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1|4|45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91 ) naluk / [ preyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH priyaH preyAn / 'guNAGgAd0' (73 / 9 ) Iyasupra0 prA0 / 'avarNasye0 ' (1126) e / ->> [ prApayati ] priyamAcaSTe = prApayati / 'NijbahulaM 0 ' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena priyasya prA0 / 'ati-rI- vlIhI - knUya - kSmAyyAtAM pu:' ( 4 / 2 / 21 ) iti sUtre bahuvacanAt nAmno'pi po'ntaH / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti ' ( 4 | 3 | 1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / = preSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena priyasya prA0 / Is / a - For Personal & Private Use Only [sthemA] sthirasya bhAvaH = sthemA / 'varNa - dRDhAdibhyaSTyaN ca vA' (7/1/59) imanpra0 / anena sthirasya sthA0 / 'avarNasye.' (1 / 2 / 6) e / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / Is / anena priyasya Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / 'ati-rI = [sthApayati ] sthiramAcaSTe sthApayati / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena sthirasya sthA0 / vlI - hUI0' (4 / 2 / 21) po'ntaH / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti ' ( 4 | 3|1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / 312 [stheSThaH] ayameSAM madhye prakRSTaH sthiraH = stheSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7|3|9) iSThapra0 / anena sthirasya sthA0 / 'avarNasyevarNAdi0' (12226) e / [ stheyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH sthiraH = stheyAn / 'guNAGgAd0' (73 / 9) Iyasupra0 sthA0 / 'avarNasye0 ' (1126) e / [ sphApayati ] sphiramAcaSTe = sphApayati / 'NijbahulaM nAmnaH 0 ' ( 3|4|42) Nicpra0 / anena arti - rI - vlI-hIknUyi0' (4 / 2 / 21) po'ntaH / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [ spheSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH sphiraH = spheSThaH / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 39) iSThapra0 / anena sphirasya sphA0 / 'avarNasyevarNA0' (1126) e / [ spheyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH sphiraH = spheyAn / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 sphA0 / 'avarNasyevarNAdi0 ' (1 / 226) e / [ variSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH UruH 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / = [ varimA ] urorbhAvaH varimA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena Urorvara dezaH / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH ' (2|1|91) naluk / [ varayati ] UrumAcaSTe = varayati / 'NijbahulaM 0 ' ( 3 | 4|42) Nicpra0 / anena urorvaradezaH / ' trantyasvarAdeH ' (7|4|43) aluk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / variSTha: / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena urorvaradezaH / varIyAn / 'guNAGgAd0' (73 / 9 ) Iyasupra0 Iyas / ana = [ varIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH UruH urorvaradeza: / ' trantyasvarAdeH' (7|4|3) aluk / [ garimA ] gurorbhAvaH garimA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena gurorgaradezaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1|4|45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / [ gariSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH guruH 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / - Is / anena sthirasya = = [ garIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH guruH dezaH / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / = - = [ garayati ] gurumAcaSTe garayati / 'NijbahulaM0' ( 3 | 4 | 42) Nicpra0 / anena gurorgaradezaH / ' trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / Is / anena sphirasya garIyAn / 'guNAGgAd0' (73 / 9) Iyasupra0 For Personal & Private Use Only gariSThaH / 'guNAGgAd0' (7|3|9) iSThapra0 / anena gurorgaradezaH / - -> Is / anena gurorgara Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 313 [baMhimA] bahulasya bhAvaH = baMhimA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 1 / 58) imanpra0 / anena bahulasya baMha0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [baMhayati] bahulamAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena bahulasya baMha0 / 'cantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / varta0 tiv / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 24) ay / [baMhiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo bahulaH = baMhiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena bahulasya bNh| [baMhIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo bahulaH = baMhIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena bahulasya baMha0 / [trapimA ] tRprasya bhAvaH = trapimA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 158) imanpra0 / anena tRprasya trapa0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghayAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [trapayati] tRpramAcaSTe = trapayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / anena tRprasya trapa0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / vartaH tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e0 / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [trapiSThaH] ayameSAM madhye prakRSTaH tRpraH = trapiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena tRprasya trapa0 / [trapIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH tRpraH = pIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena tRprasya trapa0 / [drAghimA] dIrghasya bhAvaH = drAghimA / 'pRthvAderiman vA' (7158) imanpra0 / anena dIrghasya drAgha0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / / [vAghayati] dIrghamAcaSTe = drAghayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / anena dIrghasya drAgha0 / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) aluk / varta0 tiv / 'karttaryanadbhya zav' (3 / 4/71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [ drAdhiSThaH] ayameSAM madhye prakRSTo dIrghaH = drAghiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena dIrghasya drAgha0 / [ drAdhIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo dIrghaH = drAdhIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena dIrghasya drAgha0 / [varSimA] vRddhasya bhAvaH = varSimA / 'pRthvAderiman vA'. (7 / 1 / 58) imanpra0 / anena vRddhasya varSa0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAba' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [varSayati] vRddhamAcaSTe = varSayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena vRddhasya varSa0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [varSiSThaH ] amayeSAM madhye prakRSTo vRddhaH = varSiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena vRddhasya varSa0 / [varSIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo vRddhaH = varSIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena vRddhasya varSa0 / For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / _ [vRndimA] vRndamasyAsti = vRndArakaH / 'vRndAdArakaH' (7 / 2 / 11) Arakapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / vRndArakasya bhAvaH = vRndimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7159) imanpra0 / anena vRndArakasya vRnda0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghayAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [vRndayati ] vRndArakamAcaSTe / "NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena vRndArakasya vRnda0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / varttaH tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4/71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [vRndiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo vRndArakaH = vRndiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena vRndArakasya vRnda0 / [vRndIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo vRndArakaH = vRndIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena vRndArakasya vRnda0 / varAdInAmakAra uccAraNArthaH ||ch| pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya Rto raH // 7 / 4 / 39 // [pRthumRdubhRzakRzadRDhaparivRDhasya ] pRthuzca mRduzca bhRzazca kRzazca dRDhazca parivRDhazca = pRthumRdubhRzakRzadRDhaparivRDham, tasya / . [RtaH ] Rt SaSThI Gas / [raH] ra prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [prathimA] pRthorbhAvaH = prathimA / 'pRthvAderiman vA' (71 / 58) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / __ [prathayati ] pRthumAcaSTe = prathayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / vartta tiv / 'karttaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [prathiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH pRthuH = prathiSThaH / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / [prathIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH pRthuH = prathIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / / [mradimA] mRdorbhAvaH = mradimA / 'pRthvAderiman vA' (7158) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [mradayati] mRdumAcaSTe = mradayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / varta0 tiv / 'kataryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 315 [mradiSThaH] ayameSAM madhye prakRSTo mRduH = mradiSThaH / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / _[madIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo mRduH = pradIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / anena RtaH sthAne ra0 / [bhrazimA] bhRzasya bhAvaH = bhrazimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7 / 1 / 59) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [bhrazayati] bhRzamAcaSTe = bhrazayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / varttaH tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (2 / 23) ay / [bhraziSThaH] ayameSAM madhye prakRSTaH bhRzaH = bhraziSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / [bhrazIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH bhRzaH = bhrazIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / [krazimA] kRzasya bhAvaH = krazimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7159) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAba0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [krazayati] kRzamAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / 'vartaH tiv / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [kraziSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH kRzaH = kraziSThaH / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena Rta: sthAne ra0 / [krazIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH kRzaH = krazIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluka / anena RtaH sthAne ra0 / [draDhimA] dRDhasya bhAvaH = draDhimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7 / 1 / 59) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / ___ [draDhayati] dRDhamAcaSTe = draDhayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena Rta: sthAne ra0 / 'varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / __ [ draDhiSThaH ] amayeSAM madhye prakRSTo dRDhaH = draDhiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (74 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / [draDhIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo dRDhaH = draDhIyAn / 'guNAGgAda0' (73 / 9) Iyasupra0 - Iyasa / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ parivraDhimA ] parivRDhasya bhAvaH parivraDhimA / 'varNa - dRDhAdibhyaSTyaN ca vA' (7|1|59) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb.' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / 316 [ parivraDhayati ] parivRDhamAcaSTe = parivraDhayati / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino' guNo'kGiti (4|3|1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [ parivraDhiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH parivRDhaH parivraDhiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7|3|9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4 / 43) aluk / anena Rta: sthAne ra0 / = [ parivraDhIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH parivRDhaH parivraDhIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9 ) Iyasupra0 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / anena RtaH sthAne ra0 / [ RjiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTa RjuH = [ RjimA ] Rju / RjorbhAvaH RjimA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 1 / 58) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) uluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana : ' (211191 ) naluk / uluk / [ Rjayati ] RjumAcaSTe = Rjayati / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) uluk / vartta. tiv / 'karttaryanadbhya: zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / = = [ kRSNiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH kRSNaH aluk / [ RjIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTa RjuH = RjIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9) Iyasupra0 Iyas / 'trantyasvarAdeH' (7|4|83) uluk / RjiSThaH / 'guNAGgAd0' ( 7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) [ kRSNimA ] kRSNasya bhAvaH = kRSNimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaN ca vA' (7|1|59) imanpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4 / 43) aluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH ' (2 / 1 / 91) naluk / - [ kRSNayati ] kRSNamAcaSTe = kRSNayati / 'NijbahulaM 0 ' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH ' ( 7 / 4 / 43) aluk / vartta. tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / kRSNiSTha: / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) = [ kRSNIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH kRSNaH 'trantyasvarAdeH' (7|4|43) aluk / Iyas / = kRSNIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (73 / 9) Iyasupra0 For Personal & Private Use Only - [ anRcIyAn svRcIyAn ] na vidyante Rco'sya = anRca: / 'naJ- bahorRco mANava caraNe' (73 / 115) apsamAsAntaH - a / 'an svare' (3 / 2 / 129) an / anRcA mANavakA asya santi / tadasyA'styasminniti matuH ' (7 / 2 / 1) matupra0 mat / ayamanayormadhye prakRSTo'nRcavAn = anRcIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9) Iyasupra0 -> Iyas / Iyas / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 317 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) matulup / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / zobhanA Rc = svac / ayamanayormadhye prakRSTA svac = svacIyAn / AbhyAmaguNAGgatve'pi 'vin-mato:0' (74 / 32) iti jJApakasya sarvodiSTatvAdIyas guNAGgAH Iya ||ch| bahorNISThe bhUy // 74 // 40 // [bahoH] bahu SaSThI Gas / [NISThe] Nizca iSThazca = NISTham, tasmin / [bhUya] bhUy prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [bhUyayati ] bahumAcaSTe = bhUyayati / "NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena bahusthAne bhUy / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [bhUyiSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo bahuH = bhUyiSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena bahusthAne bhUy / [bhUyanam ] bahorAkhyAnaM = bhUyanam / Nicpra0 / anena bhUyadezaH / bhUyyate = bhUyanam / 'anaT' (5 / 3 / 124) anaTpra0 - ana / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk / ekamevedaM vAkyam / yadvA bahumAcaSTe / Nicpra0 / anena bhUy / bhUyyate / anaTpra0 / evaM matAntare'pi / [bhAvayati ] bahumAcaSTe = bhAvayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / matAntare "bhU"dezaH / 'nAmino'kalihaleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / vartaH tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay ||ch||. bhUlRk cevarNasya // 7 / 4 / 41 // [bhUH] bhU prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [luk] luk prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ivarNasya ] ivarNa SaSThI Gas / [ bhUyAn, bhUyAMsau, bhUyAMsaH] atizayena bahuH = bhUyAn, bhUyAMsau, bhUyAMsaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 - Iyas / anena bahuzabdasya bhUdeza:-IkAralopazca / si-au-jas / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / 'dIrghaGyAb' (1 / 4 / 45) siluk / - [bhUmA] bahorbhAvaH = bhUmA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 1 / 58) imanpra0 / anena bahuzabdasya bhUdezaH / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / bhU U iti UkAraprazleSAdavAdezo na bhavati ||ch|| sthUla-dUra-yuva-hasva-kSipra-kSudrasyAntasthAderguNazca nAminaH // 7 / 4 / 42 // [sthUladUrayuvahasvakSiprakSudrasya ] sthUlazca dUrazca yuvA ca husvazca kSiprazca kSudrazca = sthUladUrayuvahasvakSiprakSudram, tasya / [antasthAdeH ] antasthA Adiravayavo yasya saH = antasthAdiH, tasya / For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 [ guNaH ] guNa prathamA si / [ca] ca prathamA si / [nAmina: ] nAmin SaSThI Gas / [ sthavayati ] sthUlamAcaSTe = sthavayati / 'NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu' ( 3 |4| 42) Nicpra0 / anena laluk-guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti ' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [ sthaviSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTaH sthUlaH = sthaviSThaH / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7/3/9) iSThapra0 / anena laluk-guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [sthavIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTaH sthUlaH sthavIyAn / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) Iyasupra0 laluk-guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / = [daviSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo dUra: 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / = [davIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo dUra guNazca o / 'odautosvAv ' (1 / 2 / 24) av / [ davayati ] dUramAcaSTe = davayati / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena raluk - guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / vartta0 tiv / 'karttaryana0 ' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / = [ yaviSThaH ] ayameSAM madhye prakRSTo yuvA 'odauto'vAv ' (1 / 2 / 24) av / daviSThaH / 'guNAGgAd0' (73 / 9) iSThapra0 / anena raluk - guNazca o / - davIyAn / 'guNAGgAd0' (73 / 9) Iyasupra0 Iyas / anena raluk [ yavayati ] yuvAnamAcaSTe = yavayati / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena van luk-nAmino guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / vartta0 tiv / 'karttaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / = [ yavIyAn ] ayamanayormadhye prakRSTo yuvA luk-guNazca o / 'odauto'vAv ' (1 / 2 / 24) av / Iyas / anena - yaviSTha: / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) iSThapra0 / anena van luk-guNazca o / yavIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9) Iyasupra0 Is / anena van - [ hUsimA ] hrasvasya bhAvaH = simA / hrasvavato bhAvaH iti bhAvArtha: puruSasya / 'pRthvAderiman vA' (7Aza58) imanpra0 / anena valuk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / For Personal & Private Use Only [ hrasayati ] hrasvamAcaSTe / 'NijbahulaM 0 ' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena valuk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino 0 ' ( 4 | 3|1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / = [hrasiSThaH, hrasIyAn ] ayameSAM ayamanayorvA madhye prakRSTo hrasvaH hUsiSThaH, hrasIyAn / ayaM hrasvavAn puruSaH, ayamanayormadhye'tizayena prakRSTo hrasvavAn = hrasiSThaH, husIyAn iti bhAvArtha: / 'guNAGgAd0' (7 / 3 / 9) iSTha - Iyasupra0 / anena valuk / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ kSepimA ] kSiprasya bhAvaH = kSepimA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena raluk - guNazca e / prathama si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1|4|45) siluk / 'nAmno no'nahanaH' (2|1 / 91) naluk / [ kSepayati ] kSipramAcaSTe kSepayati / 'NijbahulaM0' ( 3 | 4 | 42) Nicpra0 / anena raluk - guNazca e / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zab' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 | 3 |1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / = = [ kSepiSThaH, kSepIyAn ] ayameSAM ayamanayorvA madhye prakRSTaH kSipra kSepiSThaH, kSepIyAn / kSipravato bhAvaH puruSasya iti / kSipravantamAcaSTe iti ayaM kSipravAn puruSaH, ayameSAM - ayamanayorvA madhye prakRSTaH kSipravAn = kSepiSThaH, kSepIyAn iti bhAvArtha: / 'guNAGgAd0' (73 / 9) iSTha - Iyasupra0 / anena raluk - guNazca e / [ kSodimA ] kSudrasya bhAvaH = kSodimA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena raluk - guNazca o / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2|1|91) naluk / 319 [ kSodayati ] kSudramAcaSTe = kSodayati / 'NijbahulaM0' ( 3 | 4 | 42) Nicpra0 / anena raluk guNazca o / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 | 3 | 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / = [ kSodiSThaH, kSodIyAn ] ayameSAM ayamanayorvA madhye prakRSTaH kSudraH kSodiSThaH kSodIyAn / kSudravataH puruSasya bhAva iti bhAvArtha: / ayaM kSudravAn puruSaH / ayameSAM - ayamanayorvA madhye prakRSTaH kSudravAn = kSodiSThaH, kSodIyAn / 'guNAGgAd0' ( 7 / 3 / 9) iSTha - Iyasupra0 / anena raluk - guNazca o / uttareNAntyasvarasyAnenArthAdantasthAyA lope siddhe antasthAderiti kimartham ? 'yena nAprApte yo vidhirArabhyate sa tasyaiva bAdhaka:' (nyA0 vakSa0 (1) / sUtra (40) iti) nyAyenAntyasvarAdilopaM bAdhitvAnenAntasthAyA eva lopo mA bhUdityevamartham ||ch|| trantyasvarAdeH // 7 / 4 / 43 // [trantyasvarAdeH ] tA ca antyasvarAdizca = trantyasvarAdi, tasyaM / [ karayati ] kartR / karttA vidyate yasya = kartRmAn / 'tadasyA'styasminniti matuH ' ( 72 1) matupra0 mat / kartRmantamAcaSTe / 'NijbahulaM 0 ' ( 3|4|42) Nicpra0 / 'vin- matorNISTheyasau lup' (7|4 / 32) matlup / anena tRluk / 'nAmino0' (4|3|1) gu0 ar / [ kariSThaH, karIyAn ] ayameSAM - ayamanayorvA madhye atizayena kartRmAn (73 / 9) iSTha - Iyasupra0 / anena tRluk / [ karayati ] karttAramAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3|4|42) Nicpra0 / anena tRluk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy ' (1 / 2 / 23) ay / = [paTimA ] paTorbhAvaH paTimA / 'pRthvAderiman vA' (7|1|58) imanpra0 / anena uluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0 ' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2|1|91) naluk / = [paTiSThaH, paTIyAn ] ayameSAM - ayamanayorvA madhye prakRSTaH paTuH Iyasupra0 / anena uluk / = kariSThaH, karIyAn / 'guNAGgAd0' [ paTayati ] paTumAcaSTe = paTayati / 'NijbahulaM0' ( 3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena uluk / vartta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0 ' ( 4 | 3|1) gu0 e / 'edaito'yAy' (112 / 23) ay / For Personal & Private Use Only paTiSThaH, paTIyAn / 'guNAGgAd0' (7|3|9) iSTha Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [laghimA] laghorbhAvaH = laghimA / 'pRthvAderiman vA' (7 / 1 / 58) imanpra0 / anena uluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / _[laghayati ] laghumAcaSTe = laghayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / anena uluk / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4/71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [ laghiSThaH, laghIyAn ] ayameSAM-ayamanayorvA madhye prakRSTaH laghuH = laghiSThaH, laghIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / anena uluk / [vimanimA] vimanaso bhAvaH = vimanimA / 'varNa-dRDhAdibhyaSTyaNa ca vA' (7159) imanpra0 / anena asUluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [sanmanimA] sanmanaso bhAvaH = sanmanimA / 'varNa-dRDhAdi0' (7 / 1159) imanpra0 / anena asluk / prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [payayati, payasayati] payo vidyate'sya = payasvI / 'as-tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 / payasvinamAcaSTe = payayati, payasayati / 'NijbahulaM0 (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'vin-matoSTheiyasau lup' (7 / 4 / 32) vinlup / matAntare anenaiva asluk vikalpena / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [payiSThaH, payasiSThaH, payIyAn, payasIyAn] ayameSAM-ayamanayorvA madhye atizayena payasvI = payiSThaH, payasiSThaH, payIyAn, payasIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) vinlup / matAntare anenaiva asluka vikalpena / [vasayati, vasavayati] vasUni vidyante'sya / 'tadasyA'styasminniti matuH' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / vasumantamAcaSTe = vasayati, vasavayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) matlup / matAntare anenaiva uluk / dvitIye guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / varttaH tiv / kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [vasiSThaH, vasaviSThaH, vasIyAn, vasavIyAn] ayameSAM-ayamanayorvA madhye atizayena vasumAn = vasiSThaH, vasaviSThaH, vasIyAn, vasavIyAn / 'guNAGgAd veSTheyasU' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / matAntare anenaiva uluk-guNazca o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av ||chaa| naikasvarasya // 7 / 4 / 44 // [na] na prathamA si / [ekasvarasya] ekaH svaro yasya saH = ekasvaraH, tasya / [srajayati] sragviNamAcaSTe = srajayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) vinlup / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4/71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [srajiSThaH, srajIyAn ] ayameSAmatizayena sragvI = srajiSThaH, srajIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / "vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) vinlup / For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 321 [srucayati ] sruc vidyate yasya = srugvAn / 'tadasyA'stya0' (7 / 2 / 1) matupra0 - mat / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / srugvantamAcaSTe = srucayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (74 / 32) matalapa / vartaH tiva / 'karttaryanadbhyaH zava' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / __ [sruciSThaH, srucIyAn] ayameSAmatizayena srugvAn = sruciSThaH, srucIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) matlup / __ [vasayati ] vasumantamAcaSTe = vasayati / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (7 / 4 / 32) matlup / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / __[vasiSThaH, vasIyAn ] ayameSAmatizayena vasumAn = vasiSThaH, vasIyAn / 'guNAGgAd' (7 / 3 / 9) iSTha-Iyasupra0 / 'vin-matorNISTheyasau lup' (74 / 32) matlup / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) uluk / / [i.] asya viSNorapatyam = i / 'ata iba' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / akAreNa bhavedviSNuH ityuktaM zrIsiddhasenadivAkarasya dvAtriMzatikA madhye / [jJaH ] jo devatA'sya = jJaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'avarNavarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [zrIyaH] zriye hitaH = zrIyaH / 'tasmai hite' (7 / 1 / 35) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) Iluk / yogavibhAgAt 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iti lopasyApi pratiSedhaH, yathA zreSThaH, zreyAn ityatra ||ch|| daNDi-hastinorAyane // 7 / 4 / 45 // [daNDihastinoH] daNDI ca hastI ca = daNDihastinau, tayoH = daNDihastinoH / SaSThI os / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [Ayane] Ayana saptamI Gi / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) iti prAptau pratiSedho'yam / [dANDinAyanaH ] daNDino'patyaM = dANDinAyana: / 'naDAdibhya AyanaN' (6 / 1 / 53) AyanaNpra0 - Ayana / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [hAstinAyanaH ] hastino'patyaM = hAstinAyanaH / 'naDAdibhya AyanaN' (6 / 1 / 53) AyanaNapra0 - Ayana / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [dANDam ] daNDinAM samUhaH = dANDam / 'vAdibhyo'J' (6 / 2 / 26) apra0 - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluk / [hAstikam ] hastinAM samUhaH = hAstikam / 'kavaci-hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk ||ch|| vAzina Ayanau // 7 / 4 / 46 // [vAzinaH ] vAzin SaSThI Gas / ' For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [Ayanau] Ayani saptamI Gi / [vAzinAyaniH] 'vazak kAntau' (1101) vaz / vaSTItyevaMzIlaH = vAzI / "Nin cA''vazyakA'dhamaye' (5 / 4 / 36) Ninpra0 - in / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / vAzino'patyaM = vAzinAyaniH / 'avRddhAd dornavA' (6 / 1 / 110) Ayanipra0 - Ayani / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ||chaa| eye jihmAzinaH // 7 / 4 / 47 // [eye ] eya saptamI Gi / [jihyAzinaH ] jihmAzin SaSThI Gas / [jaihyAzineyaH ] jilAzino'patyaM = jaihmAzineyaH / 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1 / 72) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai ||ch|| Ine'dhvA-''tmanoH // 7 / 4 / 48 // [Ine] Ina saptamI Gi / [adhvA''tmanoH] adhvA ca AtmA ca = adhvA''tmAnau, tayoH = adhvA''tmanoH / SaSThI os / .. [adhvanInaH ] adhvan / adhvAnamalaGgAmI = adhvanInaH / 'adhvAnaM yenau' (7 / 1 / 103) Inapra0 / [AtmanInaH] Atmane hitaH = AtmanInaH / 'bhogottarapadA-''tmabhyAmInaH' (7 / 1 / 40) Inapra0 / [prAdhvam ] pragatamadhvAnaM = prAdhvam / 'upasargAdadhvanaH' (7 / 3 / 79) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / si-am / [adhyAtmam ] Atmanyadhi = adhyAtmam / 'anaH' (7 / 3 / 88) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' : (74 / 61) anluk / si-am ||chaa| ikaNyatharvaNaH // 74 / 49 // [ikaNi] ikaN saptamI Gi / [atharvaNaH ] atharvan SaSThI Gas / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [AtharvaNikaH] atharvANaM vettyadhIte vA = AtharvaNikaH / 'nyAyAderikaNa' (6 / 2 / 118) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam ||ch|| . yUno'ke // 7 / 4 / 50 // [yUno'ke] yuvan SaSThI Gas / 'zvan-yuvan-maghono GI-syAdyaghuTsvare va uH' (2 / 1 / 106) va0 - u0 / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / aka saptamI Gi / [ yauvanikA] yUno bhAvaH = yauvanikA / 'cau(co)rAdeH' (7 / 1 / 73) akapra0 - aka / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat0' (2 / 4 / 111) i / [yauvikam ] yuvA prayojanamasya = yauvikam / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk ||ch| For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // ano'Tye-ye // 7 / 4 / 51 // [ ano'Tyeye ] an SaSThI Gas / na Tyo'Tyastasmin / ya saptamI Gi / [ sAmanyaH ] sAmani sAdhuH = sAmanyaH / 'tatra sAdhau' (7|1|15) yapra0 / [ vemanyaH ] vemani sAdhuH vemanyaH / ' tatra sAdhau' (7|1|15) yapra0 / [ mUrdhanyaH ] mUrdhani bhavaH = mUrdhanyaH / digAdi - dehAMzAd ya:' ( 6 |3|124) yapra0 / [tAkSaNyaH] takSNo'patyaM = tAkSaNyaH / 'kurvAdervyaH' (6 / 1 / 100) Jyapra0 - ya / 'ra- SRvarNAnno Na ekapade 'nantyasyA - 'la-ca-Ta- tavarga-za- sAntare' (2 / 3 / 63 ) Natvam / aTya iti vacanAt sAnubandhe'pi pratiSedhaH / = [ chatryaH] chatrin / chatriSu sAdhuH = chatryaH / 'tatra sAdhau' (7|1|15 ) yapra0 / 'no'padasya taddhite' (7|4 / 61) inluk / [rAjyam ] rAjJo bhAvaH karma vA = rAjyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhyaH karmaNi ca ' (7|1|60) TyaNpra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhi: / 'nopadasya taddhite' (7|4|61) anluk / [ daurAtmyam ] durAtmano bhAvaH = daurAtmyam / 'patirAjA0' (7|1|60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH au / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / 323 [ paramarAjaH ] paramazcAsau rAjA ca = paramarAjaH / 'rAjan - sakhe : ' (7|3|106) aTsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / [ dvimUrdhaH ] dvau mUrdhAnau yasya = dvimUrdhaH / dvi-trermUrdhvo vA' (7|3|127) TaH samAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk ||ch / aNi / / 7 / 4 / 52 // [ aNi ] aN saptamI Gi / sautvanaH / [ sautvanaH ] buMgaT abhiSave (1286) Su / ' SaH so'STyai0' (2 / 3 / 98) su / sutavAn = sutvA / 'su-yajoGkhanip' (5|1|172) Gvanippra0 van / 'hrasvasya taH pitkRti' (4|4|113) to'ntaH / sutvano'patyaM 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / = [ yAjvanaH ] 'yajIM devapUjA-saGgatikaraNa-dAneSu' (991) yaj / iSTavAn = yajvA / 'su-yajoGkSanip' (5 / 1 / 172) Gvanippra 0 -> van / yajvano'patyaM | = yAjvanaH / 'Gaso'patye ' ( 6 / 1 / 28) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (774 / 1) vRddhiH / [ sAmana: ] sAma devatA'sya = sAmanaH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / [ vaimana: ] vemA devatA'sya = vaimana: / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / [ kArmaNam ] sandiSTaM karma = kArmaNam / 'karmaNaH sandiSTe' (7/2/167) aNpra0 a / 'vRddhiH svareSvAde0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'ra- SRvarNAnno Na0' (2|3|63 ) Natvam / For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [pArvaNaH ] parvaNi bhavaH = pArvaNaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (74 / 1) vRddhiH / 'ra-ghRvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / / [kArmaH ] karma zIlamasya = kArmaH / 'asthAcchavA''deraJ' (6 / 4 / 60) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / [ kArmukam ] karmaNe zaktaM = kArmukam / 'yoga-karmabhyAM yoko' (6 / 4 / 95) ukaJpra0 - uka / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (74/61) anluka ||ch|| saMyogAdinaH // 7 / 453 // [saMyogAt ] saMyoga paJcamI Gasi / [inaH ] in SaSThI Gas / [zAGkhinaH] zaGkho'syAsti = zaGkhI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / zaGkhino'patyaM = zAGkhinaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / / [cAkriNaH] cakramasyAsti = cakrI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / . cakriNo'patyaM = cAkriNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAno Na.' (2 / 3 / 63) Natvam / [vAjriNaH ] vajramasyAsti = vajrI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / vajriNo'patyaM = vAjriNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [srAgviNaH] srag vidyate yasya = sragvI / 'as tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 / 'sragviNo'patyaM = srAgviNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na' (2 / 3 / 63) Natvam / [mAdriNaH] madramasyAsti = madrI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / madriNo'patyaM = mAdriNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / / [bhAdriNaH] bhadramasyAsti = bhadrI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / bhadriNo'patyaM = bhAdriNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNapra0 2 a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [maidhAvaH] medhA asyAsti = medhAvI / 'as tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinapra0 / medhAvino'patyaM = maidhAvaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluk| [mAyAvaH] mAyA asyAsti = mAyAvI / 'as-tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (7 / 2 / 47) vinpra0 / mAyAvino'patyaM = mAyAva: / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 325 [prAkAramardiH] prAkAramardino'patyaM = prAkAramardiH / 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 + i / 'no'padasya taddhite' (74/61) inluk / anapatye uttareNa siddhatvAdapatyArtho'yamArambhaH ||ch|| gAthi-vidathi-kezi-paNi-gaNinaH // 7 / 4 / 54 // [gAthividathikezipaNigaNinaH ] gAthI ca vidathI ca kezI ca paNI ca gaNI ca = tat, tasya / [gAthinaH ] gAthA asyAsti = gAthI / 'zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) avarNasya luk / gAthino'patyaM = gAthinaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / [vaidathinaH ] vidathA asyAsti = vidathI / "zikhAdibhya in' (7 / 2 / 4) inapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / vidathino'patyaM = vaidathinaH / 'Gaso'patye' (61028) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: ai / gAtha-vidathau chandavizeSau / [kaizinaH] kezA asya santi = kezI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) avarNasya luk / kezino'patyaM = kaizinaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai| [pANinaH ] paNo'syAsti = paNI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / . paNino'patyaM = pANinaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNapra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [gANinaH] gaNo'syAsti = gaNI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / gaNino'patyaM = gANinaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ||ch|| anapatye // 7 / 4 / 55 // [anapatye] na apatyam = anapatyam, tasmin / [sAMkUTinaM varttate] sam 'kUTaNa dAhe' (1859) kUTa / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nicpra0 / samantAt Tinam / 'abhivyAptau bhAve'na-jin' (5 / 3 / 90) jinpra0 - in / 'nityaM ba-jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [sAMrAviNam ] TukSu (1084) - 'ru zabde' (1085) ru, sampUrva0 / samantAt rAvaH = sAMrAviNam / 'abhivyAptI bhAve'na-jin' (5 / 3 / 90) jinpra0 - in / 'nityaM ba-jino'N' (73 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [sAmmArjinam] sam 'mRjauk zuddhau' (1097) mRj / samantAt mArjanaM = sAmmArjinam / 'abhivyAptau bhAve'na-jin' (5 / 3 / 90) jinpra0 - in / 'nityaM ba-jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / [gAbhiNam] garbho'styAsAM = garbhiNyaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'striyAM nRto'svasrAde8:' (2 / 4 / 1) GI / garbhiNInAM samUhaH = gAbhiNam / 'bhikSA''deH' (6 / 2 / 10) aNpra0 - a / 'jAtizca Ni-taddhitaya-svare' (3 / 2 / 51) puMvat-GIgatetyarthaH / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / __ [gauNinam ] guNina idaM = gauNinam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: au| r [strAgviNam ] sragviNa idaM = srAgviNam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [maidhAvaH] medhA asyAsti = medhAvI / 'as-tapo-mAyA-medhA-srajo vin' (72 / 47) vinpra0 / medhAvino'patyaM = maidhAvaH / 'Gaso'patye' (61 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) inluk / [gArbham] garbhiNAM samUhaH = gArbham / 'zvAdibhyo'j' (6 / 2 / 26) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / [dANDam ] daNDinAM samUhaH = dANDam / 'zvAdibhyo'j' (6 / 2 / 26) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) inluk / [cAkram] cakriNAM samUhaH = cAkram / 'zvAdibhyo'J' (6 / 2 / 26) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1). vRddhiH / 'no'padasya taddhite' (7/4/61) inluk ||ch|| ukSNo luk // 7 / 4 / 56 // [ukSNaH ] ukSan SaSThI Gas / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [luk] luk prathamA si / [aukSaM padam ] ukSNa idam = aukSaM padam / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena anluk / si-am / [aukSaNaH ] ukSNo'patyamaukSNaH / 'uso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (74|1) vRddhiH au / 'SAdi-han-dhRtarAjJo'Ni' (2 / 1 / 110) aluk ||ch|| brahmaNaH // 7457 // [brahmaNaH ] brahman SaSThI Gas / [brAhmamastram ] brahmaNa idaM = brAhmamastram / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena anluk / [brAhmo mantraH] brahmaNo'yaM = brAhmo mantraH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena anluk / yogavibhAga uttarArthaH ||ch| jAtau // 7 / 4 / 58 // [jAtau] jAti saptamI ngi| [brAhmI oSadhiH] brahmaNa iyaM = brAhmI oSadhiH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena anluk / 'aNajeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // pUrveNa siddhe jAtAvanapatye eveti niyamArthaM vacanam, tenottarasUtreNApatye lug na bhavati / [ brAhmaNaH ] brahmaNo'patyaM = brAhmaNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [brAhmo nAradaH] brahmaNo'patyaM = brAhmo nAradaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhi: svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarmaNo mano'patye' (74/59) anluk ||chaa| avarmaNo mano'patye // 7459 // [avarmaNaH] na varmA = avarmA, tasya = avarmaNaH / 'nabat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / 'ra-SuvarNAnnoM Na ekapade'nantyasyA0' (2 / 3 / 63) Natvam / [manaH] man SaSThI Gas / [apatye ] apatya saptamI Gi / [sauSAmaH ] zobhanaM sAma = suSAma / "nirdussoH sedha-sandhi-sAmnAm' (2 / 3 / 31) Satvam / suSAmno'patyaM = sauSAmaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena anluk / [mAdrasAmaH ] madraM sAma yasya = madrasAma / madrasAmno'patyaM = mAdrasAmaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena anluk / 1 [bhAdrasAmaH] bhadraM sAma yasya = bhadrasAma / bhadrasAmno'patyaM = bhAdrasAmaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / anena anluk / [cAkravarmaNaH] cakraM varma yasya = cakravarma / cakravarmaNo'patyaM = cAkravarmaNaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - . a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [sautvanaH ] pUrvavat / [yAjvanaH] pUrvavat / [cArmaNo rathaH] carmaNA chatrazcArmaNo rathaH / tena ccho rathe' (6 / 2 / 131) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'ra-ghuvarNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam ||ch|| hitanAmno vA // 7 / 4 / 60 // [hitanAmnaH] hitanAman SaSThI Gas / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [vA] vA prathamA si / [haitanAmanaH, haitanAmaH ] hitanAmno'patyaM = haitanAmanaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena vA anluk / evam-haitanAmaH / [haitanAmanaH ] hitanAmno'yaM = haitanAmanaH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai ||ch| no'padasya taddhite // 7 / 4 / 61 // [no'padasya] n SaSThI Gas / na padam = apadam, tasya = apadasya / 'najat' (3 / 2 / 125) na0 - a0 / For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [taddhite ] tasmai hitaM = taddhitam, tasmin / [maidhAvaH] medhAvino'patyaM = maidhAvaH / 'Gaso'patye' (6 / 128) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena inluk / [mAyAvaH ] mAyAvino'patyaM = mAyAvaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / anena inluk / [auDulomiH ] uDulomno'patyaM = auDulomiH / 'bAhyadibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhi: au / anena anluk / [zAralomiH] zaralomno'patyaM = zAralomiH / 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena anluk / / [AgnizamiH] agnizarmaNo'patyam = AgnizarmiH / 'bAhyAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / anena anluk / [dvayahaH ] dvayorahroH samAhAraH = vyahaH / 'dvigora0' (7 / 3 / 99) aTsamAsAntaH - a / anena anluk / [tryahaH ] trayANAmahnAM samAhAraH = tryahaH / 'dvigora0' (73 / 99) aTsamAsAntaH - a / anena anluk / [hAstikam ] hastinAM samUhaH = hAstikam / 'kavaci-hastyacittAccekaN' (6 / 2 / 14) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH / svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena inluk / [vaidyutaM tejaH] vidyuta idaM = vaidyutam / tejas prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / si-am / [medhAvirUpyam, medhAvimayam] medhAvina AgataM = medhAvirUpyam, medhAvimayam / 'nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA' (6 / 3 / 156) rUpyapra0-mayaTpra0 - maya / si-am / [hastinA] hastin tRtIyA TA / [hastine] hastin caturthI keM / kalApi-kuthumi-taitali-jAjali-lAGgali-zikhaNDi-zilAli-sabrahmacAri-pIThasarpi sUkarasadma-suparvaNaH // 7 / 4 / 62 // [kalApikuthumitaitalijAjalilAGgalizikhaNDizilAlisabrahmacAripIThasarpisUkarasadmasuparvaNaH] kalApI ca kuthumI ca taitalI ca jAjalI ca lAGgalI ca zikhaNDI ca zilAlI ca sabrahmacArI ca pIThasI ca sUkarasadmA ca suparvA ca = kalApikuthumitaitalijAjalilAGgalizikhaNDizilAlisabrahmacAripIThasarpisUkarasadmasuparva, tasya = kalApikuthumitaitalijAjalilAGgalizikhaNDizilAlisabrahmacAripIThasarpisUkarasadmasuparvaNaH / 'ra-varNAnno Na0'. (2 / 3 / 63) Natvam / atra ye innantAsteSAM 'anapatye' (74 / 55) iti, zikhaNDi-pIThasarpiNorapatye'pi 'saMyogAdinaH' (74 / 53) iti, sUkarasadma-suparvaNostu 'aNi' (7 / 4 / 52) iti niSedhe prApte lugvacanam / [kAlApAH] kalApin / kalApinA proktaM vedaM vidantyadhIyate vA = kAlApAH / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 - a / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNapra0 - a / 'proktAt' (6 / 2 / 129) iti dvitIyaaNo lup / anena inluk / 'vRddhiH svareSvAde0' (74 / 1) vRddhiH / jasa / For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 329 [kauthumAH] kuthuma-mRgAjinamasyAsti = kuthumI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk 1 kuthuminA proktaM vedaM vidantyadhIyate vA = kauthumAH / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / 'proktAt' (6 / 2 / 129) dvitIyaaNo lup / anena inluk / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / jas / [taitalAH ] titalasyApatyaM = taitalaH / 'RSi-vRSNyandhaka-kurubhyaH' (6 / 1 / 61) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare.' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / athavA titalena proktam / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH ai / taitalo'syAsti = taitalI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / taitali vidantyadhIyate vA / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / vRddhiH / anena inluk / jas / [jAjalAH] jajalasyApatyaM = jAjalaH / 'RSi-vRSNyandhaka-kurubhyaH' (6 / 1 / 61) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / athavA jajalena proktam / 'tena prokte' (6 / 3 / 181) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / jAjalo'syAsti = jAjalI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / jAjali vidantyadhIyate vA / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / vRddhiH / anena inluk / jas / [lAGgalAH] lAGgalamasyAsti = lAGgalI / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / lAGgali vidantyadhIyate vA / 'tad vettyadhIte' (6 / 2 / 117) aNpra0 - a / vRddhiH / anena inluk / jas / taitalI-jAjalI-lAGgalI cAcAryAH taiH kRto grantho'pyupacArAt tacchabdenocyate / [zaikhaNDAH ] zikhaNDina ime'patyAni vA = zaikhaNDAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena inluk / jas / [zailAlAH] zilAlina ime'patyAni vA = zailAlAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNapra0 - a / 'Gaso'patye' (61 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (74 / 1) vRddhiH ai / anena inluk / jas / [sAbrahmacArAH] samAne brahmaNi caratIti sabrahmacArI / 'sabrahmacArI' (3 / 2 / 150) inpra0-samAnasya sabhAvaH / sabrahmacAriNa ime'patyAni vA = sAbrahmacArAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena inluk / jas / [paiThasarpAH ] pITha 'sRplaM gatau' (341) sRp / pIThena sarpatItyevaMzIlaH = pIThasapI / 'ajAteH zIle' (5 / 1 / 154) Ninpra0 - in / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 - ar / 'dirha-svarasyAnu navA' (1 / 3 / 31) dvitvam / pIThasappiNa ime'patyAni vA = paiThasarpAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / ''vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: ai / anena inluk / jas / [saukarasadamAH] sUkarasadamana ime'patyAni vA = saukarasadamAH / 'tasyedama' (6 / 3 / 160) aNapra0 + a / 'Gaso'patye' (61 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena anluk / jas / [sauparvAH] suparvaNa ime'patyAni vA = sauparvAH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNapra0 + a / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhi: au / anena anluk / jas ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 [vA ] vA prathamA si / [ azmana: ] azman SaSThI Gas / [ vikAre ] vikAra saptamI Gi / [ AzmaH, Azmano vA ] azmano vikAra: = AzmaH Azmano vA / 'vikAre' (6 / 2 / 30) aNUpra0 a / anena vikalpena anluk / 'vRddhiH svareSvAdeJNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / vA'zmano vikAre || 7|4|63 // [ Azmano mantraH ] azmA devatA'sya = Azmano mantraH / 'devatA' ( 6 | 2|101) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / prathamA si / 'so ruH ' (21/72 ) sa0ra0 ||ch / carma - zunaH koza - saGkoce // 7464 // carmazva, tasya / [ carmazunaH ] carma ca zvA ca = [ kozasaGkoce ] kozazca saGkocazca kozasaGkocam, tasmin / = [ cArma:, cArmaNaH ] carmaNo vikAraH kozaH cArma: / 'vikAre' (6 / 2 / 30) aNpra0 - (7|4|1) vRddhiH / anena anluk / kozAdanyatra - cArmaNaH / = [ zauvaH saGkocaH, zauvanaH ] zvan / zuno'yaM zauvaH saGkocaH / ' tasyedam ' ( 6 | 3 | 160) aNpra0 a / 'dvArAdeH' (7 / 4 / 6) vAt prAk au / anena anluk / anyatra - zauvanaH / [ zauvaM mAMsam, zauvaM puccham ] zuno vikAro'vayavo vA = zauvaM mAMsaM pucchaM vA / 'hemA''dibhyo'J' (6 / 2 / 45) aJpra0 - a / 'dvArAdeH' (7|4|6) vAt prAk au / 'no'padasya taddhite' (7|4|61) anluk / si-am || prAyo 'vyayasya // 7 / 4 / 65 // [prAyas ] prAyas 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / 'avyayasya' ( 3 / 2 / 7) lup / [avyayasya ] avyaya SaSThI Gas / [ sauvaH] svar / svarbhavaH = sauvaH / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / 'dvArAdeH' (74)6) vAt prAk au / anena arluk / [ bAhyaH, bAhIkaH ] bahis / bahirbhavaH = bAhya:, bAhIka: / 'bahiSaSTIkaN ca' (6 / 1 / 16 ) Jyapra0 ya - TIkaNpra0 - Ika / 'vRddhiH svareSvAde0 ' (7|4|1) vRddhiH / anena isluk / a / 'vRddhiH svare0 ' [ sAyaMprAtikaH ] sAyaMprAtar maNDyate / sAyaMprAtarbhavaH sAyaMpratikaH / 'varSA - kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 ika / anena arluk / = = [ paunaHpunikaH ] punaH punarbhavaH paunaHpunikaH / 'varSA - kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - svareSvAdeJNiti0' (7|4|1) vRddhiH au / anena aluk / anabhidhAnAdavyayalakSaNastanaT 'sAyaM-ciraM prAhNe - prage 'vyayAt' (6 / 3 / 88) ityanena prAptaH tanaTpra0 na bhavati / [ paunaHpunyam ] punaHpunarityetasya bhAvaH = paunaHpunyam / 'patirAjAntaguNA0 ' ( 7|1|60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhiH au / anena aluk / For Personal & Private Use Only ika / 'vRddhiH Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 331 [aupariSTaH] upariSTAt mAMDaNIyai / upariSTAdAgataH = aupariSTaH / 'tata Agate' (6 / 3 / 149) aNpra0 / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena Atluk / [pArataH] parata: mAMDaNIyai / parata AgataH = pArataH / 'tata Agate' (6 / 3 / 149) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena asluk / [aikaikazyam ] ekamekaM dadAti = ekaikazaH / ekazabdasya amantasya 'vIpsAyAm' (7 / 4 / 80) ityanena dvitvam / 'plup cAdAvekasya syAdeH' (7 / 4 / 81) ityanena amo lup / 'bahvalpArthAt kArakAdiSTA'niSTe pzas' (7 / 2 / 150) zaspra0 - zas / ekaikazo bhAvaH = aikaikazyam / 'patirAjAntaguNAGga' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena asluk / prAyograhaNaM prayogAnusaraNArthama, teneha na bhavati[ArAtIyaH] ArAt bhavaH = ArAtIyaH / 'dorIyaH' (6 / 3 / 32) Iyapra0 / [zAzvatikaH, zAzvataH] zazvat bhavaH = zAzvatikaH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) ityanena aNprApnoti, 'RvarNovarNa-dosisusazazvadakasmAtta ikasyeto luk' (74/71) ityatra zazvat vacanAt 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - ikaM / evam-zAzvataH / 'bhartu-sandhyAderaNa' (6 / 3 / 89) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / [pArthakyam ] pRthak bhAvaH = pArthakyam / 'patirAjAntaguNAGgaH' (71 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH Ar / si-am / [kaMyuH] kam maNDyate / kamasyAstIti kaMyuH / 'kaM-zaMbhyAM yus-ti-yas-tu-ta-va-bham' (7 / 2 / 18) yuspra0 / [zaMyuH] zam maNDyate / zamasyAstIti zaMyuH / 'kaM-zaMbhyAM yus-ti-yas-tu-ta-va-bham' (7 / 2 / 18) yuspra0 / [ahaMyuH] aham maNDyate / ahamasyAstIti ahaMyuH / 'UrNA-'haM-zubhamo yus' (7 / 2 / 17) yuspra0 - yu / sarvatra sakAro'nubandhArthaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 ||ch|| anInAdaTyahno'taH // 7 / 4 / 66 // [anInAdaTi ] Inazca acca aT ca = InAdaT / na InAdaT = anInAdaT / 'an svare' (3 / 2 / 129) an, tasmin / [ahnaH] ahan SaSThI Gas / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / [ataH] at SaSThI Gas / [Ahnam ] ahan maNDya te / ahnAM samUhaH = Ahnam / 'zvAdibhyo'J' (6 / 2 / 26) apra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / anena anaH pUrvaM akArasya luk / [Ahnikam ] ahrA nivRttam-Ahnikam / 'nirvRtte' (6 / 4 / 105) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) 'vRddhiH / anena anaH pUrva akArasya luk / [vyahInaH] dvAbhyAmahobhyAM nirvRttaH, dvAbhyAmahobhyAM bhRto'dhISTo vA, dve ahanI bhUto bhAvI vA = vyahInaH / 'rAtryahaHsaMvatsarAcca dvigorvA' (6 / 4 / 110) Inapra0 / 'no'padasya taddhite' (7 / 4 / 61) anluk / [yahINa:] tribhirahobhirnirvRttaH, tribhirahobhibhRto'dhISTo vA, trINyahAni bhUto bhAvI vA = tryahINa: / 'rAtryaha:saMvatsarAcca dvigorvA' (6 / 4 / 110) Inapra0 / 'no'padasya taddhite' (74 / 61) anluk / For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 [ anvaham ] aharaharanu = (7|4|61) anluk / [ pratyaham ] aharahaH prati = pratyaham / 'napuMsakAd vA' (7 / 3 / 89) atsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite " (724161) anluk / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / anvaham / 'napuMsakAd vA (7|3|89) atsamAsAntaH a 'no'padasya taddhite' [ dvyahaH] dvayorahno: samAhAraH = dvayahaH / 'dvigora0' ( 7 / 3 / 99) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhiteM' (7|4|61) anluk / [ tryahaH] trayANAmahAM samAhAraH tryahaH / dvigora0' (71399 ) aTsamAsAntaH a 'no'padasya taddhite' (74161) anluk / [uttamAhaH ] uttamaM ca tad ahaca uttamAhaH / ahaH' (73 / 116) aTsamAsAntaH a no'padasya taddhite' (724 / 61) anluk / [ paramAhaH ] paramaM ca tad ahatha paramAha / 'ahaH' (7|3|116) aTsamAsAntaH a 'no'padasya taddhite' (74I61) anluk / puNyAham / 'ahnaH' (7|3|116) aTsamAsAntaH a / 'no'padasya taddhite' [ sudinAham ] sudinaM ca tad ahazca = sudinAham / 'ahnaH' (7|3|116) aTsamAsAntaH - a / 'no'padasya taddhite' (7461) anluk / [ puNyAham ] puNyaM ca tad ahaca ( 7461) anluk / viMzatesterDiti // 7 / 4 / 67 // [viMzateste: ] viMzati SaSThI Gas / ti SaSThI Gas / [Diti ] D idanubandho yasya saH = Dit, tasmin / [viMzakaH ] viMzatyA krItaH = viMzakaH / triMzad viMzaterDako saMjJAyAmA'rhadarthe' (6|4|129) Dakapra0 aka anena tiluk| 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / [viMzaM zatam ] viMzatiradhikA asmin zate tat = viMzaM zatam / 'adhikaM tatsaMkhyamasmin zata- sahastre zati-zaddazAntAyA DaH' (7|1|154) Dapra0 a / anena tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / si-am / [ ekaviMzam ] ekaviMzatiradhikA asmin tat ekaviMzam adhikaM tatsaMkhyamasmin0' (711154) upra0 - / a / anena tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / si-am / = [viMza:] viMzate: pUraNa: = viza: / 'saMkhyApUraNe DaT (71 / 155) iTpra0 a / anena tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / prathamA si / 'so ru: ' (2|1 / 72 ) sa0ra0 / [ ekaviMza: ] ekaviMzateH pUraNa: = ekaviMza: / 'saMkhyApUraNe DaT (71155) DaTpra0 a anena tiluk / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) aluk / prathamA si / 'so ru: ' (21 / 72) sa0ra0 / = [ AsannaviMzAH ] AsannA vizatireSAM te AsannaviMzAH / 'pramANI- saMkhyAH' (73 / 128) upra0 a anena tiluk / 'DityaMntyasvarAdeH' (2|1|114) aluk jas / For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 333 . [ekasaptataH] ekasaptateH pUraNaH = ekasaptataH / 'saMkhyApUraNe DaT' (71 / 155) DaTapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) iluk / [ekAzItaH ] ekAzIteH pUraNaH = ekAzItaH / 'saMkhyApUraNe DaT' (7 / 1 / 155) DaTpra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) iluk / [viMzatau] viMzati saptamyekavacanaM Gi / 'GiDau~' (1 / 4 / 25) Gi0 - Dau0 - au0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) iluk ||ch|| avarNevarNasya // 7 / 4 / 68 // [avarNevarNasya ] avarNazca ivarNazca = avarNevarNam, tasya / avarNAntasyetyukte sakalasyApi prApnotItyAha-nirdizyamAnatvAdavarNevarNayoreva luga bhavatItyarthaH / [ dAkSiH ] dakSasyApatyaM = dAkSiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH / anena aluk / / [plAkSiH ] plakSasyApatyaM = plAkSiH / 'ata ij' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena aluk / __ [cauDiH] cUDAyA apatyaM = cauDiH / 'bAhlAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena Aluk / [bAlAkiH] balAkAyA apatyaM = bAlAkiH / 'bAhvAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / anena Aluk / [nAbheyaH] nAbherapatyaM = nAbheyaH / prathamatIrthakaranAma / 'ito'niJaH' (6 / 1 / 72) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena iluk / [sAMkRtyaH ] saMkRterapatyaM = sAMkRtyaH / 'gargAderyaj' (6 / 1 / 42) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena iluk / [dauleyaH] dulyA apatyaM = dauleyaH / 'dvisvarAdanadyAH' (6 / 1 / 71) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (41) vRddhiH au / anena Iluk / [rauhiNeyaH ] rohiNyA apatyaM = rauhiNeyaH / 'GyAptyUGaH' (6 / 170) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena Iluk / . [vAtsapreyaH] vatsa 'prIMgz tRpti-kAntyoH' (1510) prI / vatsaM prINAtIti vatsaprI / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvippra0 / 'aprayogIt' (1 / 1237) kvipluk / tasyA apatyaM = vAtsapreyaH / anyathA strIvihitapratyayo na syAt / 'catuSpATya eyaj' (6 / 1 / 83) eyapra0 - eya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / anena Iluk / atra prathama 'ivarNAderasve svare ya-va-ra-lam' (1 / 2 / 21) iti yatvaM prApnoti, tad bAdhakaM 'dhAtorivarNovarNasyeyuk0' (2 / 1 / 50) ityAdi, tasyApi bAdhakaM 'kvibvRtterasudhiyastau' (2 / 1 / 58) ityAdi, tasyApi bAdhakaM 'saMyogAt' (2 / 1 / 52) iti, tataH paratvAt 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iti pravarttate / For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ zrAyaM haviH] zrIrdevatA'sya tat = zrAyaM haviH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) Ay / zuklatamaH / 'prakRSTe tamap' (7|3|5) tamappra0 - tama / [ zuklatamaH ] bahUnAM madhye prakRSTaH zuklaH UrNAyuH / 'UrNA - 'haM- zubhamo yus' (7 / 2 / 17) yuspra0 - [ UrNAyuH ] UrNA asyAsti 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / 334 = = [ zucitaraH ] dvayormadhye prakRSTaH zuciH = zucitaraH / 'dvayorvibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarappra0 - tara / [ vRkSe ] vRkSa saptamI Gi / [ agnyoH ] agni saptamI os ||ch / akadrU-pANDvoruvarNasyaiye // 7469 // [ akadrUpANDvoH ] kadUzca pANDuzca = kadrUpANDU, na kadrUpANDU = akadrUpANDU, tayoH = SaSThI os / [ uvarNasya ] uvarNa SaSThI Gas / [ e ] eya saptamI Gi / [ kAmaNDaleyaH ] kamaNDalvA apatyaM = kAmaNDaleyaH / 'catuSpAdbhya eyaJ' (6 / 1 / 83) eyaJpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / anena Uluk / yu / prathamA si / [ mAdrabAheyaH ] madrabAhorapatyaM mAdrabAheyaH / devI vivakSAyAM 'GyAptyUGaH ' (6 / 1 / 70) eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH A / anena Uluk / 'catuSpAdbhya eyaJ' (6 / 1 / 83) eyaJpra0 akadrUpANDvoH / [ zaitibAheyaH ] zitibAhvA apatyaM = zaitibAheya: / 'catuSpAdbhya eyaJ' (6 / 1 / 83) eyaJpra0 eya / vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / anena Uluk / = [ jAmbeyaH ] jambvA apatyaM = jAmbeyaH / 'dvisvarAdanadyA: ' ( 6 / 1 / 71 ) eyaJpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena Uluk / "alAbu jambU0" ityAdi ityuktaM liGgAnuzAsane / [strI-klIbaliGgaprakaraNe] eya / 'vRddhiH svare0 ' [ laikhAbhreyaH] lekhAbhruvo'patyaM = laikhAbhreyaH / 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNpra0 (7|4|1) vRddhiH ai / 'bhrU-no:' ( 2/1/53) ityanena prAptaM uvAdezaM bAdhya paratvAt anena Uluk / eya / gotvA [ kAdraveyaH ] kavA apatyaM kAdraveya: / 'catuSpAdbhya eyaJ' (6 / 1 / 83) eyaJpra0 eya bAdhakaH 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (774 / 70) av / [ pANDaveya: ] pa (pA) NDorapatyaM = pANDaveyaH / 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / For Personal & Private Use Only [ vaimAtreyaH ] vimAtrorapatyaM = vaimAtreyaH / 'zubhrA''dibhyaH' (6 / 1 / 73) eyaNpra0 eya / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH ai / 'ivarNAderasve0 ' (1 / 2 / 21) ratvam / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 335 [mANDavyaH] maNDorapatyaM vRddhaM = maannddvyH| 'gargAderya' (6 / 1142) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'asvayambhuvo'v' (1 / 2 / 21) av ||ch|| asvayambhuvo'v // 7 / 470 // [asvayambhuvaH] na svayambhU(:) = asvayambhU(:), tasya / [av] av prathamA si / / [aupagavaH] upagorapatyam = aupagavaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena ava / ___ [kApaTavaH ] kapaTorapatyaM = kApaTavaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena av / __ [bAbhravyaH ] babhrorapatyaM vRddhaM = bAbhravyaH / 'madhu-babhrorbrAhmaNa-kauzike' (6 / 1 / 43) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena av / __ [mANDavyaH] maNDorapatyaM vRddhaM = mANDavyaH / 'gargAderyaj' (6 / 1 / 42) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena av / [zaGkavyaM dAru ] zaGkave idaM = zaGkavyam / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / anena av / dAru / / [picavyaH karpAsaH ] picubhyo hitaH = picavyaH karpAsaH / 'uvarNa-yugAderyaH' (7 / 1 / 30) yapra0 / anena av / [bAhaviH ] bAhorapatyaM = bAhaviH / 'bAhyAdibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena av / [aupabindaviH ] upabindorapatyam = aupabindaviH / 'bAhyadibhyo gotre' (6 / 1 / 32) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena av / [svAyambhuvaH] svayaM bhavatIti svayambhUH / zIlArthe 'didyud-dadRd-jagajjuhU-vAk-prAT-dhI-zrI-drU-tU-jvAyatastUkaTaprU-parivrAT-bhrAjAdayaH kvip' (5 / 2 / 83) kvippra0 / anyathA zaM-saM-svayaM-vi-prAd-bhuvo DuH (5 / 284) syAt / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) viplopaH / svayambhuvo'patyaM = svAyambhuvaH / 'Gaso'patye' (6 / 028) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'dhAtorivarNo0' (2 / 1 / 50) uv ||ch|| RvarNovarNa-dosisusazazvadakasmAtta ikasyeto luk // 7 / 471 // [RvarNovarNadosisusazazvadakasmAtta] zazvacca akasmAcca = zazvadakasmAt, na zazvadakasmAt = azazvadakasmAt, azazvadakasmAcca tat ta ca = azazvadakasmAtta, RvarNazca uvarNazca dozca is ca us ca azazvadakasmAttazca = RvarNovarNadosisusazazvadakasmAtta / [ikasya ] ika SaSThI Gas / [itaH ] it SaSThI Gas / [luk] luk prathamA si / [mAtRkam] mAturAgataM = mAtRkam / 'Rta ikaN' (6 / 3 / 152) ikaNpra0 - ika / anena ikasya iluk / For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [paitRkam ] piturAgataM = paitRkam / 'Rta ikaN' (6 / 3 / 152) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena ikasya iluk / [naiSAdakarSukaH ] niSAdakA bhavaH = naiSAdakarSukaH / 'uvarNAdikaN' (6 / 3 / 39) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / anena ikasya iluk / 'GyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / [zAvarajambukaH] zavarajambvAM bhavaH = zAvarajambuka: / 'uvarNAdikaN' (6 / 3 / 39) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'jhyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) hrasvaH / [ dauSkaH ] dos / dordhyA tarati = dauSkaH / 'tarati' (6 / 4 / 9) ikaNpra0 - ikaM / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'nAminastayoH SaH' (2 / 3 / 8) rasya Satvam / - [sArpiSkaH ] sarpiH paNyamasya = sArpiSkaH / 'tadasya paNyam' (6 / 4 / 54) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' . (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'nAminastayoH SaH' (2 / 3 / 8) rasya Satvam / [bAhiSkaH] bahis / bahiH prayojanamasya = bAhiSkaH / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / 'vRddhi: svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'nAminastayoH SaH' (2 / 3 / 8) rasya Satvam / [dhAnuSkaH] dhanus / dhanuH praharaNamasya = dhAnuSkaH / 'praharaNam' (6462) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'nAminastayoH SaH' (2 / 3 / 8) rasya Satvam / [yAjuSkaH] yajus / yajuH prayojanamasya = yAjuSkaH / 'prayojanam' (6 / 4 / 117) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / anena ikasya iluk / 'nAminastayoH SaH' (2238) rasya Satvam / [audazvitkaH ] udazvitA saMskRta odanaH = audazvitkaH / 'saMskRte' (6 / 4 / 3) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' . (7 / 4 / 1) vRddhiH au / anena ikasya iluk / [zAkRtkaH ] zakRtA saMsRSTaH = zAkRtkaH / 'saMsRSTe' (6 / 4 / 5) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena ikasya iluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / __ [yAkRtkaH ] yakRtA saMsRSTaH = yAkRtkaH / 'saMsRSTe' (645) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / anena ikasya iluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [zAzvatikam ] zazvadbhavaM = zAzvatikam / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 3 / 80) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH A / [Akasmikam ] akasmAdbhavam = Akasmikam / 'adhyAtmAdibhya ikaN' (6 / 3 / 78) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'prAyo'vyayasya' (7 / 4 / 65) antyasvarAdilopaH / pratyayayorisusorgrahaNAdiha na bhavati - __ [AziSikaH] ApUrvakaH 'zAsUka ki) icchAyAm' (1118) zAs / AzAsanamAzIH / 'krutsaMpadAdi0' (5 / 3 / 114) kvipra0 / 'AGaH' (4 / 4 / 120) A0 - i0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / AziSA carati = AziSikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNpra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ auSikaH] 'vasaM nivAse' (999) vas / vasatIti uS / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvippra0 / 'yajAdi-vaceH kiti' (4 / 1 / 79) yvRt va0 - u0 / 'aprayogIt ' (1|1|37) kviplopaH / 'nAmyantasthA0' (2 / 3 / 15) ('ghas-vasa:') (2 / 3 / 36) Satvam / uSA carati auSikaH / 'carati' (6|4|11 ) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / = [ mAthitikaH ] mathitaM paNyamasya = mAthitikaH / 'tadasya paNyam' (6 / 4 / 54) ikaNpra0 ika / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk // asakRt sambhrame // 7 / 4 / 72 // [ asakRt ] asakRt 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / 'avyayasya' ( 3 / 2 / 7) lup / [sambhrame ] sambhrama saptamI Gi / 337 bhayAdibhizcittavyAkSepAt prayoktustvaraNam-autsukyaM = sambhramaH / [ ahirahiH] ahi prathamA si / 'so ru: ' (2|1/72 ) sa0ra0 / anena ahir dvirvacanam / [ budhyasva budhyasva ] 'budhi jJAne' (1262) budh / paJcamI sva / 'divAdeH zyaH' (3 / 4 / 72) zyapra0ya / anena budhyasva 2 dvirvacanam / [ hastyAgacchati hastyAgacchati] hastin prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nana: ' (2 / 1 / 91) naluk / agre Agacchati / anena dvivarcanam / [ laghu palAyadhvaM laghu palAyadhvam ] laghu 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / 'anato lup' ( 3 / 2 / 6) lup / parApUrva0 'ayi gatau' (790) ay / paJcamI dhvam / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'upasargasyA -'yau' (2 / 3 / 100) latvam / anena dvirvacanam / [ drogdhA drogdhA, droDhA droDhA ] 'druhauc jighAMsAyAm' (1239) druh / zvastanI tA / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / 'bhvAderdAderghaH' (2 / 1 / 83) ('muha - druha0) (2 / 1184) ha0 gha0 / 'ho dhuT - padAnte' (2 / 1 / 82) ha080 / 'adhazcaturthAt tathordhaH' (22179) ta0 dha0 / 'tavargasya zcavarga 0 ' (1|3|60) dha0 Dha0 / 'tRtIyastRtIya- caturthe' (1 / 3 / 49) gha0 - ga0 / 'DhastaDDhe' (1 / 3 / 42) Dhaluk / anena drogdhAdvi0 - droDhAdvi0 / [mASavApANi mASavApANi] mASANAM vApANi = mASavApANi / jas / 'napuMsakasya zi: ' (1|4|55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'vottarapadAntana - syAderayuva-pakvA 'hnaH ' (2 / 3 / 75) nasya Natvam / anena dvi0 / = [hrINo hrINa: ] 'hrIMk lajjAyAm' (1933) hrI / jihreti sma hINa: / 'gatyarthA - 'karmaka- piba-bhujeH ' (5 / 1 / 11) ktapra0 - ta / 'R-hI-ghrA - dhrA-tronda nuda-vintervA' (4|2|76) tasya natvam / 'ra- SRvarNAnno Na0 ' (2|3|63) tvam / anena dvi0 / [ kautaskutaH ] kim / kasmAt = kutaH / ' ito'taH - kutaH' (7 / 2 / 90) taspra0 - kima: "ku" Adezazca / a * dvi0 / kutaskuto bhavaH = kautaskuta: / 'bhave' (6 / 3 / 123) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH au / 'prAyo'vyayasya' (7|4|65) asluk / [paunaHpunyam ] punar anena dvi0 / punaH punarityetasya bhAvaH = paunaHpunyam / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0ya / 'vRddhiH svareSvAde0 ' (7|4|1) vRddhiH au / For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [pauna:punikaH] punaHpunarbhavaH = pauna:punikaH / 'varSA-kAlebhyaH' (6 / 380) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'prAyo'vyayasya' (7 / 4 / 65) aluk ||ch| bhRzA-''bhIkSNyA-'vicchede dviH prAk tamabAdeH // 7473 // [bhRzA''bhIkSNyA'vicchede] bhRzaM ca AbhIkSNyaM ca avicchedazca = bhRzA''bhIkSNyA'vicchedam, tasmin / [dviH] dvau vArAvasya = dviH / 'dvi-tri-caturaH suc' (7 / 2 / 110) sucapra0 / [prAk ] prAk prathamA si / [tamabAdeH] tamap Adiryasya saH = tamabAdiH, tasmAt / kriyAyAH sAkalyamavayavakriyANAM kAyaM bhRzArthaH, paunaHpunyamAbhIkSNyam, sAtatyaM kriyAntarairavyavadhAnamavicchedaH / [lunIhi lunIhItyevAyaM lunAti ] 'lUgz chedane' (1519) lU / paJcamI hi / 'tryAdeH' (3 / 479) znApra0 -- nA / 'eSAmI vyaJjane'daH' (4 / 2 / 97) I / 'pvAderhasvaH' (4 / 2 / 105) husvaH / anena dvivacanam / [adhISvAdhISvetyevAyamadhIte ] 'iMk adhyayane' (1104) i, adhipUrva0 / paJcamI sva / 'naamyntsthaa-kvrgaat|' (2 / 3 / 15) Satvam / 'samAnAnAM0' (1121) dIrghaH / anena dvivacanam / [bhoja bhojaM vrajati ] 'bhujaMp pAlanA-'bhyavahArayoH' (1487) bhuj / abhIkSNaM bhojanaM pUrva = bhojam / 'khNam cA''bhIkSNye' (5 / 4 / 48) khNampra0 - am / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / anena dvivacanam / [bhuktvA bhuktvA vrajati ] 'bhujaMp pAlanA-'bhyavahArayoH' (1487) bhuj / abhIkSNaM bhojanaM pUrvaM = bhuktvA / 'khNam cA''bhIkSNye' (5 / 4 / 48) ktvApra0 - tvA / 'ca-jaH ka-gam' (2 / 1286) ja0 - ga0 / 'aghoSe prathamo'ziTaH' (1350) ga0 - ka0 / anena dvirvacanam / [pacati pacati ] 'DupacIS pAke' (892) pac / vartaH tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / anena dvivacanam / [adhIte adhIte ] 'iMG adhyayane' (1104) i, adhipUrva0 / varta0 te / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / anena dvivacanam / [brahmacaryaM carati carati ] brahman 'cara bhakSaNe ca' (410) car / brahmaNazcaraNaM = brahmacaryam / 'carerAGastvagurau' (5 / 1 / 31) yapra0 / am / carati anena dvivacanam / bhRzAdayaH kriyAdharmA iti kriyApadamevAtra sambadhyate / kriyAvizeSaNasyApi kriyAtvenAdhyavasAyAt bhRzAdiyoge dvivacanaM bhavati / yathA [punaH punaH pacati] punaH 'kriyAvizeSaNAt' (2 / 2 / 41) am / pacati / evamagre'pi / yadA tu sato'pi kriyAvizeSaNatvasya kriyAvivakSatA na vivakSate tadA 'navA guNaH sadRze rit' (7 / 4 / 86) iti sAdRzye dvirvacanaM bhavati / yathA [mandaM mandaM nudati ] mandaM mandaM 'Nudat preraNe' (1370) Nud / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2 / 3 / 97) nud / vartaH tiv / 'tudAdeH zaH' (3 / 4 / 81) zapra0 / OM madhyamavRttau-bRhadvRttau-tudati / For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 339 _ [stokaM stokaM astamayati] stoka 'navA guNaH sadRze rit' (74 / 86) dvivacanam / si-am / astam 'iMNk gatau' (1075) i / ayanam = ayaH / acpra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / astamayo'stamayaH / astamaya ivAcarati = astamayati / 'kartuH kvip, galbha-klIba-hoDAttu Git' (3 / 4 / 25) kvipapra0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / varta0 tiv / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / bhRzAbhIkSNyayoryaGiti yaGantamuktArthatvAnna dvirucyate / yadA tu bhRzArthe yaG tadAbhIkSNyArthAbhivyaktaye dvivacanam [pApacyate pApacyata iti] 'DupacIM pAke (892) pac / bhRzaM punaH punarvA = pacati / 'vyaJjanAderekasvarAd' (3 / 4 / 9) yaGpra0 - ya / 'san-yaGazca' (4 / 1 / 3) dviH / 'vyaJjanasyA'nAdeluk' (4 / 1 / 44) anAdivyaJjanalopaH / 'AguNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / varta0 te / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (21113) alopaH / anena dvirvacanam / yadA tu bhRzArthayaGantasya abhIkSNyasya ca pratipAdanAya paJcamI vidhIyate tadA tasyA dvivacanasahAyAyA evAbhIkSNyapratipAdane sAmarthya ktvANamoriveti dvivacanamapi bhavati / [pacatipacatitamAma ] atizayena pacati = pacati 2 tamAm / anena dvivacanam / 'prakRSTa tamap' (73 / 5) tamappra0 / 'kiM-tyAdye'vyayAdasattve tayorantasyA''m' (7 / 3 / 8) Am / [pacatipacatitarAm] dvayormadhye prakRSTaM pacati = pacati 2 tarAm / 'dvayovibhajye ca tarap' (7 / 3 / 6) tarapra0 - tara / 'kiM-tyAdye'vyayA0' (7 / 3 / 8) Am ||ch|| nAnAvadhAraNe // 7 / 4 / 74 // [nAnAvadhAraNe ] nAnAzabde nAnAbhUte mASAdAvarthe vartate tasyAvadhAraNamekatvAdi nAnAvadhAraNam, tasmin / nAnAbhUtAnAM bhedeneyattAparicchedo nAnAvadhAraNam / [asmAt kArSApaNAt iha bhavadbhyAM mASa mASaM dehi] idam-bhavat maNDyate / imau bhavantau, iha bhava / 'trap ca' (7 / 2 / 92) trapra0 -tra / 'kva-kutrA-'treha' (72 / 93) iha / bhavat nipAtyate, tAbhyAm / mASa am / anena dvivacanam / pratyekaM mASamAtraM dehi nAdhikyamityarthaH ||ch|| 'DudAMgk dAne' (1138) dA / dAtumiSTA(:) / 'tumarhAdicchAyAM sannatatsanaH' (3 / 4 / 21) sanpra0 / 'mi-mI-mAdAmit svarasya' (4 / 1 / 20) it / 'ditsyate sma / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktapra0 - ta / 'stAdyazito'troNAderiT' (4 / 4 / 32) iT / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk(?)| AdhikyA-''nupUrye // 74 / 75 // [AdhikyA''nupUdhai ] adhikasya bhAvaH = Adhikyam / pUrvasyAnatikrameNa = anupUrvaH / anupUrvasya bhAvaH = AnupUrvyam / 'patirAjAntaguNAGgarAjAdibhya:0' (7160) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / AdhikyaM ca AnupUrNaM ca = AdhikyA''nupUrvyam, tasmin / AdhikyaM prakarSaH / AnupUya' kramAnullaGghanam / [mahyaM rocate mahyaM rocate] asmad / caturthI che / 'tubhyaM mahyaM GayA' (22114) "mahyaM"dezaH / For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / [mahyaM rocatetarAm mahyaM rocatetarAm] asmad / caturthI u / 'tubhyaM mahyaM DyA' (22114) "mahyaM"dezaH / atizayena rocate = rocatetarAm / 'dvayovibhajye ca tarap' (73 / 6) tarapapra0 - tara / 'kiM-tyAdye'vyayAdasattve0' (73 / 8) Am / anena dvivacanam / [agre agre sUkSmAH ] agre agre iti virAmavivakSayA(NA)t 'na sandhiH' (1 / 3 / 52) iti sandhiniSedhaH ||ch|| Datara-Datamau samAnAM strIbhAvaprazne // 7 / 476 // [DataraDatamau] Datarazca Datamazca = DataraDatamau / [samAnAm ] sama SaSThI Am / [strIbhAvaprazne] strI cAsau bhAvazca = strIbhAvaH, strIbhAvasya praznaH = strIbhAvapraznaH, tasmin / [ubhAvimAvADhyau, katarA katarA anayorADhyatA ?] kim / iyamanayormadhye prakRSTA kA = katarA / 'yat-tatkimanyAt' (7 / 3 / 53) Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) imluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / anena dvivacanam / [ubhAvimAvADhyau, katamA katamA anayorADhyatA ?] bahUnAM madhye kA = katamA / 'bahUnAM prazne Datamazca vA' (73 / 54) Datamapra0 - atama / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) imluk / anena dviH / ADhyatA iti strIliGgabhAvaH pratyayaH / kiM sAdhana-gajAzvAdisambandhakRtA utAnyasambandhakRtA AhosvidubhayasambandhakRtetyarthaH / [sarva ime ADhyAH , katarA katarA eSAmADhyatA ?] kim / iyamanayormadhye prakRSTA kA = katarA / 'yat-tatkimanyAt' (7 / 3 / 53) Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) imluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / anena dvirvacanam / [sarva ime ADhyA, katamA katamA eSAmADhyatA ?] bahUnAM madhye kA = katamA / bahUnAM prazne Datamazca vA' (7 / 3 / 54) Datamapra0 - atama / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) imluk / anena dviH / ADhyatA / [sarva ime ADhyAH , yatarA yatarA eSAM vibhUtiH, tatarA tatarA kathyatAm] iyamanayormadhye prakRSTA yA = yatarA / iyamanayormadhye prakRSTA sA = tatarA / 'yat-tat-kimanyAt' (7 / 3 / 53) Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [sarva ime ADhyAH , yatamA yatamA eSAM sampat, tatamA tatamA kathyatAm] bahUnAM madhye prakRSTA yA = yatamA / bahUnAM madhye prakRSTA sA = tatamA / 'bahUnAM prazne Datamazca vA' (7 / 3 / 54) Datamapra0 - atama / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / [ubhAvimau lakSmIvantau, katarAnayorlakSmIH ?] kim / iyamanayormadhye prakRSTA kA = katarA / 'yat-tat-kimanyAt' (7 / 3 / 53) Datarapra0 - atara / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1114) imluk / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / [ubhAvimau lakSmIvantau, katamAnayorlakSmIH ?] kim / bahUnAM madhye kA = katamA / 'bahUnAM prazne Datamazca vA' (7 / 3 / 54) Datamapra0 - atama / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) imluk / lakSyate'nayA puNyakarmeti lakSmIH, iyaM strI bhavati, na bhAva iti ||ch|| pUrva-prathamAvanyato'tizaye // 7 / 477 // [pUrvaprathamau] pUrvazca prathamazca = pUrvaprathamau / For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 341 [anyataH] anyasmAt = anyataH / [atizaye] atizaya saptamI ngi| [pUrvaM pUrvaM puSyanti] pUrva 'kriyAvizeSaNAt' (2 / 2 / 41) am / anena dviH / AmrAdayaH jambIrAdeH sakAzAt pUrvaM pUrvaM 'puSaMc puSTau' (1175) puS / vartta0 anti / 'divAdeH zyaH' (3 / 4 / 72) zyapra0 - ya / anyebhyaH pUrvataraM puSyanti ityarthaH / [prathamaM prathamaM pacyante] prathama 'kriyAvizeSaNAt' (2 / 2 / 41) am / 'DupacIMS pAke (892) pac / varta0 ante / 'kyaH ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 - ya / 'lugasyAdetyapade' (212114) aluk / prathama(mataraM) pacyanta ityarthaH ||ch| propot-sam pAdapUraNe // 7 / 4 / 78 // [propotsam ] prazca upazca ucca sam ca = propotsam / [pAdapUraNe ] pAdasya pUraNaM = pAdapUraNam, tasmin / praprazAntakaSAyAgnerupopaplavavarjitam / udujjvalaM tapo yasya, saMsaMzrayata taM jinam // 1 // 'zamU upazame' (1230) zam, prapUrva0 / prazAmyati sma / 'gatyarthA0' (5 / 111) ktapra0 - ta / 'ahan-paJcamasya0' (4 / 1 / 107) dIrghaH / kaSAya eva agniH = kaSAyAgnirityAdi / "zrig sevAyAm' (883) zri / paJcamI ta / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay ||ch|| ___sAmIpye'dho'dhyupari // 7 / 4 / 79 // [sAmIpye] sam-ap / saGgatA Apo yatra / 'Rk-pU:-pathyapo't' (7 / 376) atsamAsAntaH - a / 'vyantaranavarNopasargAdapa Ip' (3 / 2 / 109) ap0 - Ipa0 / samIpasya bhAvaH = sAmIpyam / 'patirAjAntaguNAGga' (7 / 1 / 60) TyaNapra0 - ya / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / saptamI ngi| [adho'dhyupari ] adhas ca adhizca uparizca = adho'dhyupari / prathamA si / dezakRtA kAlakRtA vA pratyAsattiH = sAmIpyam / [adho'dho grAmam ] adhas prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / anena dvivacanam / grAmam / [adhyadhi grAmam ] adhi prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / anena dvivacanam / grAmam / [ uparyupari grAmam ] upari prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / anena dvivacanam / grAmam / vIpsAyAm // 7480 // [vIpsAyAm ] vIpsA saptamI Gi / 'Apo GitAM0' (1 / 4 / 17) Gi0 - yAm / pRthaksaMkhyAyuktAnAM bahUnAM sajAtIyAnAmarthAnAM sAkalyena pratyekaM kriyayA guNena dravyeNa jAtyA vA yugapat prayokturvyAptumicchA vIpsA / vIpsA ca syAdyanteSveva bhavatIti teSAmeva dvivacanam / For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / [ vRkSaM vRkSaM siJcati ] vRkSa dvitIyA am / anena dvitvam / 'SicIMt kSaraNe' (1321) Sic / 'SaH so'STyai0 ' (2 / 3 / 98) sic / vartta0 tiv / 'tudAdeH za:' ( 3 / 4 / 81) za0 a0 / 'mucAdi0 ' ( 4|4|19) no'ntaH / [grAmo grAmo ramaNIyaH ] 'ramiM krIDAyAm' (989) ram / ramyate = ramaNIyaH / anIyapra0 / 342 [ dvipadikAM dadAti ] dvau dvau pAdau dadAti dvipadikAM dadAti / 'saMkhyA''deH pAdAdibhyo dAna - daNDe cA'kal aka0 - pAdasya akAraluk / 'ya-svare pAdaH padaNikya - ghuTi' (2 / 1 / 102) pAd0 A / 'asyA'yat0' (2|4|111) a0 i0 / am / luk ca' (7|2|152) akalpra0 - pad0 / 'At' (2|4|18) Appra0 [ ekazo dadAti] ekaikaM dadAti ekazo dadAti / 'saMkhyaikArthAd vIpsAyAM zas' (7/2/151) zaspra0 / [ ekaikazo dadAti ] eka vIpsAyAM dviH / ekaikaM dadAti = ekaikazo dadAti / 'bahvalpArthAt kArakAdiSTA 'niSTe pzas' (7/2/150) pzaspra0 - zas / samAsenApi vIpsA [pratyartham ] arthamarthaM prati = pratyartham / [ gehAnupravezamAste ] gehaM gehamanupravizya - gehaM gehamanupravezam / 'viza- pata-pada-skando vIpsA -''bhIkSNye' (5 / 4 / 81) Nampra0 am / prathamA si / 'avyayasya' ( 3 / 27) silup / gehaMgehamanupravezamAste = gehAnupravezam / prathamA si / 'avyayasya' ( 3 / 2 / 7) silup / Aste / kvacit tu vIpsyamAnamapi samAsenAbhidhIyate [ saptaparNaH ] parvaNi parvaNi sapta parNAnyasya saptaparNaH / [ aSTApadaH] paGktau paGktau aSTau padAnyasya = aSTApadaH / 'nAmni' ( 3|2|75 ) ityanena dIrghaH / 'samAnAnAM0' ( 1 2 1) dIrghaH ||ch / - = = = plup cAdAvekasya syAdeH // 7 / 4 / 81 // [ plup ] plup prathamA si / [ca] ca prathamA si / [ Adau ] Adi saptamI Gi / [ ekasya ] eka SaSThI Gas / [ syAdeH ] syAdi SaSThI Gas / pitkaraNaM puMvadbhAvArtham / [ ekaikaH ] eka prathamA si / anena dviH - silup ca / [ ekaikA ] eka 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 A / prathamA si / anena dviH- silup ca / 'kyaG-mAnipittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat / aidautsandhyakSaraiH (12/12 ) ai / [ ekaikasyAH ] ekA SaSThI Gas / 'Apo GitAM yai-yAs - yAs - yAm' (1 / 4 / 17) Gas 0 - yAs0 / 'sarvAderDaspUrvAH' (1 / 4 / 18) DaspUrva0 yAs / DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / anena dviH - syAdilup ca / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat / ' aidautsandhyakSaraiH ' (1 / 2 / 12 ) ai / For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ ekaekA ] ekA prathamA si / anena dviH- silup ca / [ ekaekasyAH ] ekasyAH SaSThI Gas / anena ekasyA dviH syAdilup ca / atra virAmasya vivakSitatvAt puMvadbhAve sati sandhikAryaM na bhavati ||ch / dvandvaM vA // 7 / 4 / 82 // [dvandvam ] dvandvaM prathamA si / 'dIrghaGyAb 0 ' (1 / 4 / 45) siluk / [vA ] vA prathamA si / [ dvandvaM tiSThataH, dvau dvau tiSThataH ] dvi / dvau dvau tiSThataH = dvandvam / prathamA au / anena dvirvacanaM syAdeH " au" rUpasya lup-ikArasya ambhAvaH - agretana ikArasya atvaM syAdeH " au" rUpasya amdezAzca nipAtyate / [ narakapaTalAnyadho'dho dvandvaM hInAni, dvAbhyAM dvAbhyAM hInAni ] dvi tRtIyAdvi0 bhyAm / vIpsAyAm ' ( 7|4|80) dviH / dvAbhyAM dvAbhyAM hInAni = dvandvam / anena dvandvaM nipAtyate / bhyAm rUpasya lup-ikArasya am-uttaratra ikArasya atvaMsyAdeH bhyAm rUpasya am nipAtyate / evamagre'pi jJeyam / [ dvandvaM kRtam, dvAbhyAM dvAbhyAM kRtam ] dvAbhyAM dvAbhyAM kRtaM tRtIyA ||ch / = = 343 rahasya-maryAdokti-vyutkrAnti yajJapAtraprayoge // 7483 // [ rahasyamaryAdoktivyutkrAntiyajJapAtraprayoge ] 'mRt prANatyAge' (1333) mR / mriyate = mara: / 'ac' (5|1|49) acpra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti ' ( 4|3|1) gu0 ar / mare sAdhavaH = maryAH / 'tatra sAdhau' (7/1/15) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / AGpUrva0 'DudAMgk dAne' (1138) dA / tairAdIyata iti maryAdA / 'Ato Do'havAvA-maH' (5 / 1 / 76) Dapra0 a / 'DityantyasvarAdeH' (2|1|114) Aluk / 'At' (2|4|18) Appra0 - A / maryAdAyA uktiH maryAdoktiH / rahasyaM ca maryAdoktizca vyutkrAntizca yajJapAtraprayogazca vyutkrAntiyajJapAtraprayogam, tasmin / rahasyamaryAdokti dvandvam / zeSaM pUrvavat / 'karttari' (2286) vIpsAyAmiti nivRttam / [ dvandvaM mantrayante ] dvau dvau = dvandvam / atra dvandvazabdo rahasyArthaH, na tu dvizabdArthaH saMkhyA kAcidasti / yaduktamanekArthe'dvandaH sAhave rahasye mithune yugme' / dvi dvitIyA au / anena dviH / zeSaM pUrvavat / dvau bhUtvA rahasyaM mantrayanta ityarthaH / = = Acaturam / 'paryapA -''G-bahirac paJcamyA' a / am / dvau dvau = dvandvam / au / zeSaM [ AcaturaM hIme pazavo dvandvaM mithunAyante ] A caturbhyaH (3|1 / 32) ityanena samAsaH / 'zaradAdeH' (73 / 92) atsamAsAntaH pUrvavat / mithunamivAcaranti mithunAyante / 'kyaG' ( 3 / 4 / 26 ) kyaGpra0 ya / 'dIrghazcvi yaG - yak-kyeSu ca' (4 / 3 / 108) dIrghaH / vartta0 ante / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopa: / putreNa pautreNa prapautreNa tatputreNa ca maithunaM yAtItyarthaH / iyaM maryAdoktiH / = = [ dvandvaM vyutkrAntAH ] dvau dvau bhUtvA = dvandvam / dvi au / zeSaM pUrvavat / vyutkrAntirbhedaH / dvau rAzI yeSAM te dvirAzayaH, teSAM bhAvaH = dvairAzyaH / 'patirAjAntaguNAGga0' (7|1|60) TyaNpra0 ya / 'vRddhiH svare0 ' ( 741) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7|4|68) ivarNasya luk / tena = dvairAzyena bhinnA ityarthaH / For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [dvandvaM yajJapAtrANi prayunakti] dve dve iti vAkyaM dvandvam / dvi dvitIyA au / zeSaM pUrvavat / yajJe pAtrANi = yajJapAtrANi / zas / dve dve prayunaktItyarthaH / pra-'yujUpI yoge' (1476) yuj / 'rudhAM svarA0' (3 / 4 / 82) znapra0 - na / 'ca-jaH ka-gam' (2 / 1 / 86) ja0 - ga0 / 'aghoSe0' (11350) ga0 - ka0 / uktigrahaNaM zabdopAttAyAM maryAdAyAM yathA syAt, prakaraNAdigamyAyAM mA bhUdityevamartham / dvandvaH samAsaH ityAdiSUdAharaNeSu dvandva iti zabdAntaram ||ch|| ___ lokajJAte'tyantasAhacarye // 7 / 4 / 84 // [lokajJAte ] 'lokaG darzane' (612) lok / lokate'valokate anantajJAnAdibhAvAnasminniti lokaH / 'vyaJjanAd ghaJ' (5 / 3 / 132) ghaJpra0 - a / lokasya jJAta: = lokajJAtastasmin / [atyantasAhacarye ] atyantaM sAhacaryam = atyantasAhacaryam, tasmin / 'nAma nAmnaikArthye samAso bahulam' (3 / 1 / 18) ityAdinA samAsaH / [dvandvaM nAradaparvatau] dvi / prathamA au / zeSaM pUrvavat / agre'pi evaM jJeyam / dvandvamiti sUtradva(tra)ye'pi napuMsaktaM veditavyamanuprayogasya napuMsakatvArtham / dvandvaM nAradaparvatau ramaNIyau ityAdikasya . napuMsakArthamiti ko'rthaH ? nipAtanAt prayogo yathA dvandvaM zobhate ityarthaH ||ch|| AbAdhe // 7 / 485 // [AbAdhe] 'bAdhRG bAdhane' (744) bAdh / bAdhanaM = bAdhaH / 'bhAvA-'koMH ' (5 / 3 / 18) ghaJpra0 - a / A-sAmastyena bAdhaH = AbAdhastasmin / AbAdho manaHpIDA prayoktadharmaH / [Rk Rk] Rk prathamA si / anena dviH-pUrvapade syAdeH plup / 'dIrghayAb-vyaJjanAt se:' (1 / 4 / 45) siluk / [pU: pUH] pUr am / anena dviH-pUrvapade am plup / dAhataskaropadravAdibhiH pUH pUriti zabdaM karotItyarthaH / [gatagataH] gata prathamA si / anena dviH-pUrvapade syAdeH plup ca / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [gatagatA] gatA prathamA si / anena dviH-pUrvapade si plup ca / 'kyaG-mAni-pittaddhite' (3 / 2 / 50) puMvat / yathA hA priyA me gatagatA iti brUte viyogI kazcit / evamagre'pi / [nana karomi] na prathamA si / anena dvi-pUrvapade si plup ca / 'avyayasya' (3 / 27) silup / karomi / na karomItyarthaH / RgAderduruccAraNAdinA pIDyamAnaH prayoktA evaM prayuGkte [aSTamI aSTamI kAlikA kAlikA] aSTan-aSTan / aSTAnAM pUraNI = aSTamI / 'no maT' (7 / 1 / 159) maTapra0 - ma / 'nAmno no'nahnaH' (221291) naluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / prathamA si / anena dviH-pUrvapade si plup / For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 345 kAla-gaurAditvAt GI / kAlyeva = kAlikA / 'yAvAdibhyaH kaH' (7 / 3 / 15) kapra0 / 'jhyAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / prathamA si / anena dviH-pUrvapade silup ca, ityatra pUraNapratyayAntatvAt kopAntyAcca 'taddhitA'kakopAntyapUraNyAkhyAH ' (3 / 2 / 54) ityAdinA puMvadbhAvo na bhavati ||ch|| navA guNaH sadRze rit // 7 / 4 / 86 // [navA] navA prathamA si / [guNaH ] guNa prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [sadRze] sadRza saptamI Gi / [rit] rit prathamA si / Adau plup ca syAt, sA ca rit / ritkaraNaM pratiSiddhasyApi puMvadbhAvasya 'riti' (3 / 2 / 58) ityanena sUtreNa vidhAnArtham / [zuklazuklaM rUpam ] zukla si-am / anena dviH-Adau syAdeH plup ca / rUpa si-am / evamagre'pi / [kAlakakAlikA] kAla 'bhAja-goNa-nAga-sthala-kuNDa-kAla0' (2 / 4 / 30) GI / kAlyeva = kAlikA / 'kAlAt' (7 / 3 / 19) kapra0 / 'yAdIdUtaH ke' (2 / 4 / 104) husvaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat' (2 / 4 / 111) i / prathamA si / anena dviH-Adau si plup ca / 'riti' (3 / 2 / 58) puMvat / zuklAdisadRzamaparipUrNaguNamevamucyate / vikalpapakSe jAtIyarapi syAt / [zuklajAtIyaH] zuklaH prakAro'sya = zuklajAtIyaH / 'prakAre jAtIyar' (7 / 2 / 75) jAtIyapra0 - jAtIya / [paTujAtIyaH ] paTuH prakAro'sya = paTujAtIya: / 'prakAre jAtIyar' (7 / 2 / 75) jAtIyapra0 - jAtIya / [agnirmANavakaH] agnirmANavakaH / sadA guNavAcI yaH sa iha guNazabdo gRhyate, ayaM tUpamAnAt prAgdravyavAcI, pazcAttu taikSNyajADyAdiguNavAcIti na bhavati ||ch| priya-sukhaM cAkRcchre // 7 / 4 / 87 // [priyasukham ] priyazca sukhazca(khaM ca) = priyasukham / [ca] ca prathamA si / [akRcchre ] na kRcchram = akRcchram, tasmin / [priyapriyeNa dadAti, priyeNa dadAti] priya tRtIyA TA / 'TA-Gasorina-syau' (1 / 4 / 5) ina / 'avarNasyevarNAdinaidodaral' (12 / 6) e / anena vA dviH / Adau TA plup ca / priyeNa dadAti / [sukhasukhena adhIte, sukhena adhIte ] sukha tRtIyA TA / 'TA-Gasorina-syau' (1 / 4 / 5) ina / 'avarNasye0' * (1 / 2 / 6) e / anena vA dviH / Adau TA plup ca, pakSe sukhena adhIte / aklezena adhIte ityarthaH / cakAraH cAnukRSTatvAduttaratra nAnuvartate / 'plup cAdAvekasya syAdeH' (7 / 4 / 81) ityasyAnukarSaNArthaH ||ch|| vAkyasya parirvarjane // 7 / 4 / 88 // [vAkyasya] vAkya SaSThI Gas / [parirvarjane] pari prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / varjana saptamI ngi| For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [paripari trigartebhyo vRSTo meghaH, pari trigartebhyo vRSTo meghaH] pari prathamA si / 'avyayasya' (3217) silup / anena dviH vikalpena / pari trigartebhyaH / [paritrigarta vRSTo meghaH] paritrigata prathamA si / 'amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyA:' (3 / 2 / 2) am / / 'samAnAdamo'taH' (1 / 4 / 46) aluk ||chaa| sammatyasUyA-kopa-kutsaneSvAdyAmantryamAdau svareSvantyazca plutaH // 7 / 4 / 89 // [sammatyasUyAkopakutsaneSu] sammatizca asUyA ca kopazca kutsanaM ca = sammatyasUyAkopakutsanAni, teSu / / [AdyAmantryam ] Adi ca tad AmantryaM ca = AdyAmantryam / si-am / [Adau ] Adi saptamI Gi / [svareSu ] svara saptamI sup / [antyazca] antya prathamA si / ca prathamA si / [plutaH] pluta prathamA si / / kAryeSvAbhimatyaM sammatiH pUjanaM vA / paraguNAsahanamasUyA / kopa: krodhaH / nindA kutsA / ete prayoktRdharmA nAbhidheyadharmAH / sammatyasUyAkopakutsaneSu iti bahuvacanAt dvivacane vikalpo na sambadhyate, kintu plute vikalpo jJeya iti / bhAvArthaH / [mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! abhirUpaka 3 abhirUpaka ! abhirUpaka abhirUpaka ! zobhana: svalvasi] mANavaka Amantrye si / 'adetaH syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / anena dvivacanaM plutazca vikalpena / ekamAtro bhaved husvo, dvimAtro dIrgha ucyate / trimAtrastu pluto jJeyo, vyaJjanaM cArddhamAtrikam // 1 // zobhana: khalvasi / asUyAyAm - [mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! abhirUpaka 3 abhirUpaka ! abhirUpaka abhirUpaka ! riktaM te AbhirUpyam] mANavaka Amantrye si / 'adetaH syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / anena dvivacanaM plutazca vikalpena / riktaM prasAraM-mUlyaM, te-tava, AbhirUpyaM-pANDityam / kope - [mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! avinItaka 3 avinItaka ! avinItaka avinItaka ! idAnIM jJAsyasi jAlma !] mANavaka Amantrye si / 'adetaH syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / anena dvivacanaM plutazca vikalpena / idAnIM jJAsyasi jAlma ! nikRSTaH / kutsane - [zaktike 3 zaktike! zaktike zaktike ! yaSTike 3 yaSTike ! yaSTike yaSTike ! riktA te zaktiH] 'zaklRT zaktau' (1300) zak / zaknoti sma / 'gatyarthA-'karmaka-piba-bhujeH' (5 / 1 / 11) ktapra0 - ta / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / kutsitA zaktA = zaktikA / 'kutsitA-'lpA-'jJAte' (7 / 3 / 33) kappra0 - ka / 'asyA'yat-tat' (2 / 4 / 111) i / Amantrye si / 'edApaH' (14 / 42) e / anena dviH plutazca vikalpena / yaSTestulyA = yaSTikA / 'tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH ' (71 / 108) kapra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Apapra0 - A / Amantrye si / 'edApaH' (1 / 4 / 42) e / anena dviH plutazca vikalpena / riktA-asArA, te-tava zaktiH / For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 347 [devadatta ! gAmabhyAja zuklAM daNDena ] devadatta Amantrye si / 'adetaH syamorluk (1 / 4 / 44) luk / go dvitIyA am / 'A am-zaso'tA' (1 / 4 / 75) A / abhi-ApUrva0 'ajU(jau)p vyakti-mrakSaNa-gatiSu' (1488) aj / paJcamI hi / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'ataH pratyayAlluka' (4 / 2 / 85) hiluk / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 45) naluk / vyaJjanAntasyApi yathA syAt / vyaJjanAntasyApi zabdasya svareSvantyaH pluto bhavatItyarthaH ||ch|| bhartsane paryAyeNa // 7 / 4 / 90 // [bhartsane] 'bhatsiNa tarjane' (1845) bhartsa / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nicpra0 / bhayaMte = bhartsanam / 'anaT' (5 / 3 / 124) anaTapra0 - ana / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nicluk, tasmin / [paryAyeNa] pari 'ayi gatau' (790) ay (iMNk gatau' (1074) i) / paryayaNaM = paryAyaH / 'pareH krame' (5 / 3 / 76) ghaJpra0 - a / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH (nAmino'kali0' (4 / 3 / 51) vRddhiH) / tena = paryAyeNa / __ bhartsanaM kopena daNDAviSkaraNam, tatra 'sammatyasUyA0' (7 / 4 / 89) ityAdinA dvirvacanaM siddhameva, plutArtha ArambhaH / [caura 3 caura ! caura caura 3 ! caura caura ! dasyo 3 dasyo ! dasyo dasyo 3 ! dasyo dasyo ! ghAtayiSyAmi tvAm, bandhayiSyAmi tvAm] dasyu Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) guNa:-sisao o / 'sammatyasUyA0' (7 / 4 / 89) ityanena dviH / anena prathamapade plutaH, dvitIye tRtIye tu na kvApi / 'hanaMka hiMsA-gatyoH' (1100) han / ghnantaM pryungkte| 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nig / 'JNiti ghAt' (4 / 3 / 100) "ghAt"dezaH / bhaviSyantI syAmi / 'stAdyazito'troNAderiT' (4|4|32) iT / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / 'bandhaMz bandhane' (1552) bandh / badhnantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nig / bhaviSyantI syAmi / 'stAdyazito'troNAderiTa' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay ||ch|| ___tyAdeH sAkAGkSasyAGgena // 7 / 4 / 91 // [tyAdeH] tirAdiryasya saH = tyAdiH, tasya / [sAkAGkSasya] ApUrva0 'kAkSu kAkSAyAm' (580) kAz / 'uditaH svarAnno'ntaH' (4 / 4 / 98) no'ntaH / AkAGkSaNam = AkAGkSA / 'kteTo gurorvyaJjanAt' (5 / 3 / 106) apra0 / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / saha AkAGkSayA vartate = sAkAGkSastasya / [aGgena] aGga tRtIyA TA / ato dvirvacanaM nirva(va)ttam, vAkyasya svareSvantyaH pluto vetyanuvartate, bhartsana iti ca / [aGga ! kUja 3, aGga ! kUja, idAnIM jJAsyasi jAlma !] aGga iti komalAmantraNe / kSIja (150) - 'kUja . avyakte zabde' (151) kUj / paJcamI hi / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4/71) zav / 'ataH pratyayAlluk' (4 / 285) hiluk / anena plutaH / bhartsane idAnIM jJAsyasi jAlma ! / [aGga ! vyAhara 3, aGga ! vyAhara, idAnIM jJAsyasi jAlma !] aGga prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / vi-Aparva0 'haMg haraNe' (885) ha / paJcamI hi / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 ar / 'ataH pratyayAlluk' (4 / 2 / 85) hiluk / anena plutaH / For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [aGgAdhISva modakaM te dAsyAmi] aGga 'adhi iMphU adhyayane' (1104) i / paJcamI sva / 'samAnAnAM0' (12 / 1) dIrghaH / nAmyantasthA-kavargAt' (2 / 3 / 15) Satvam / modaka dvitIyA am / te-tava dAsyAmi ||ch|| kSiyA-''zI:-preSe // 7 / 4 / 92 // [kSiyA''zI:preSe] 'kSi kSaye' (10) kSi / kSayaNaM = kSiyA / 'bhidAdayaH' (5 / 3 / 108) apra0 - a / ' 'saMyogAt' (2 / 152) iy / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / kSiyA ca AzIzca praiSazca = kSiyA''zI:praiSama. tasmin / kSiyA AcArabheSaH / AzIH prArthanAvizeSaH / preSo'satkArapUrvikA vyApAraNA / kSiyAyAm - [svayaM ha rathena yAti 3 upAdhyAyaM padAtiM gamayati, svayaM ha rathena yAti upAdhyAyaM padArti gamayati] svayaM-AtmanA / ha iti nindyo(gha) / rathena yAti 3 anena pluto vikalpena / pAda 'ata sAtatyagamane' (279) . at / pAdAbhyAmatati-gacchati = padAtiH, tam / 'pAdAccAtyajibhyAm' (uNA0 620) iti Nid ipra0 / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / 'padaH pAdasyA-''jyAti-gopahate' (3 / 2 / 95) pada0 / [svayaM ha odanaM bhuGkte 3 upAdhyAyaM saktUn pAyayati, svayaM ha odanaM bhuGkte upAdhyAyaM saktUn pAyayati] saktu dvitIyA zas / 'pAM pAne' (2) pA / pibantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'Ata aiH kRau' ... (4 / 3 / 53) A0 - ai0 / ('pA-zA0-chA0' (4 / 2 / 20) yo'ntaH) / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) Ay / vartaH tiv / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zava / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) ga0 e| 'edaito'yAya' (12 / 23) aya / AziSi - [siddhAntamadhyeSISThAH 3 vyAkaraNaM ca tAta ! siddhAntamadhyeSISThAH vyAkaraNaM ca tAta !] siddhAnta dvitIyA am / adhi 'iMka adhyayane' (1104) i / AzI: sISThAH / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'nAmyantasa kavargAt0' (2 / 3 / 15) Satvam / anena plutaH / tAta ! komalAmantraNe putra ityarthaH / [putrAMzca lapsISThAH 3 dhanaM ca tAta ! putrAMzca lapsISThAH dhanaM ca tAta !] putra dvitIyA zas / 'DulabhiS prAptau' (786) labh / AzI: sISThAH / 'aghoSe prathamo'ziSTaH' (11350) bha0 - pa0 / paiSe - [kaTaM ca kuru 3 grAmaM ca gaccha 3, kaTaM ca kuru grAmaM ca gaccha] kaTaM ca kuru 3 anena plutaH ||ch|| citIvArthe // 7 / 4 / 93 // [citi] cit saptamI ngi| [ivArthe ] iva ityetasyArthaH = ivArthastasmin / [agnizcidbhAyA 3 t agnizcidbhAyAt] agni prathamA si / cit prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / agniriva bhAyAt / 'bhAMka dIptau' (1061) bhA / saptamI yAt / anena tyAdisvarAtparaplutaH vikalpena / [rAjA cidbhUyA 3 t rAjA cidbhUyAt ] rAjA cit 'baeNgka vyaktAyAM vAci' (1125) brU / saptamI yAt / anena tyAdisvarAtparapluto vikalpena / agniriva rAjevetyarthaH / citIti rUpasattAzrayaNAdaprayoge na bhavati / [agnirmANavako bhAyAt ] agnirmANavako bhAyAt / agniriva ityarthaH / For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 349 [karNaveSTakAMzcitkAraya] karNaveSTaka dvitIyA am(zas) / cit 'DukaMga karaNe' (888) kR / kurvantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigpra0 / 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / varta0 tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / karNaveSTakAnevetyarthaH ||ch|| __pratizravaNa-nigRhyAnuyoge // 7 / 4 / 94 // [pratizravaNanigRhyAnuyoge] pratizravaNaM ca nigRhyAnuyogazca = pratizravaNanigRhyAnuyogam, tasmin / pratizravaNaM paroktasyAbhyupagamaH, svayaM pratijJAnaM, zravaNAbhimukhyaM ca / nigRhya svamatAtpracyAvyAnuyogo nigrahapadasyAviSkaraNaM nigRhyAnuyogaH, upAlambha iti yAvat / abhyupagame - [gAM me dehi bhoH, hanta te dadAmi 3, hanta te dadAmi ] gAM me dehi bhoH, hanta te dadAmi / anena tyAdiparaH plutaH / svayaM pratijJAne - [nityaH zabdo bhavitumarhati 3, nityaH zabdo bhavitumarhati] nityaH zabdaH, bhU / bhavanaM = bhavitum / 'zaka-dhRSa-jJA-rabha-labha-sahA-'rha-glA-ghaTA'sti samarthA'rthe ca tum' (5 / 4 / 90) tum / 'stAdyazito'troNAderiTa' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / arhati 3 / anena tyAdiparaH plutaH / zravaNAbhimukhye - [bho devadatta ! kiM mArSa 3, kiM mArSa] bho devadatta ! kiM mArSa 3 / anena plataH / mArSa iti zravaNAbhimukhyadyotako nipAtaH / .. nigRhyAnuyoge - [adya zrAddhamityAttha 3, adya zrAddhamityAttha ] adya zraddhA prayojanamasya = zrAddhaH / 'cUDAdibhyo'N' (6 / 4 / 119) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 6) Aluk / am / 'baeNgka vyaktAyAM vAci' (1125) brU / varta0 siv-tiv / 'brUgaH paJcAnAM paJcA''hazca' (4 / 2 / 118) sivsthAne thavdezaH, brUsthAne Aha ca / 'nahAhordha-tau' (2 / 1185) ha0 - ta0 / anena plutaH / adya zrAddheti vAdItyuktA svamatAt pracyAvya evamupAlabhyate ||ch|| vicAre pUrvasya // 7495 // [vicAre ] vicAra saptamI Gi / [pUrvasya] pUrva SaSThI Gas / kimidaM syAt, kimidamiti nirUpaNaM vicAraH, saMzaya iti yAvat / [ahirnu 3 rajjurnu, arhirnu rajjurnu ] ahi prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / nu prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / anena plutaH / evamagre'pi ||ch| omaH prArambhe // 7 / 4 / 96 // [omaH] om SaSThI Gas / [prArambhe ] prArambha saptamI Gi / pramANA(NAmA)dinAde(:) AdipadAt stutirgRhyate / abhyAya(dA)naM aGgIkAraH / / [o 3 m RSabhaM pavitram, omRSabhaM pavitram ] om prathamA si / 'avyayasya' (3327) silup / RSabhaM pavitraM / anena plutaH / praNama ityarthe / For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ o3m, agnimIle purohitam ] om agni dvitIyA am / 'IDik stutau' (1114) ID / vartta0 e / staumi ityarthaH kimbhUtaM agni puro dhIyate / 'ktaktavatU' (5 / 1 / 174) ktapra0 - ta / 'dhAgaH' (4|4|15 ) "hi" deza:, yadvA purohitaM kimbhUtaM agni tatprAyatvAt ||ch|| he praznAkhyAne // 7 / 4 / 97 // 350 [he:] hi SaSThI Gas / [ praznAkhyAne] praznasyAkhyAnaM = praznAkhyAnam, tasmin / pRSTasya prativacanaM praznAkhyAnam / [akArSIH kaTaM devadatta !? akArSaM hi 3, akArSaM hi] 'DukRMg karaNe' (888) kR / adyatanI si / 'sijadyatanyAm' (3 / 4 / 53) sic / 'sica: ( ci) parasmai samAnasyA'Giti' (4 / 3 / 44 ) vRddhiH Ar / 'saH sijasterdi-syo:' ( 4|3|65) It / 'aD dhAtorA0' (4 / 4 / 29) aT / devadatta Amantrye si / akArSaM - adyatanI am / hi prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / anena hi svarAt paraH plutaH / [ alAvI: kedAraM devadatta !? alAviSaM hi 3, alAviSaM hi ] 'lUgz chedane' (1519) lU / adyatanI si / 'sijadyatanyAm' (3 / 4 / 53) sic / 'sa: sijasterdi - syo:' ( 4|3|65 ) It / 'sica: ( ci) parasmai0' (4 / 3 / 44) vRddhiH au / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) Av / 'aD dhAto0' (4 / 4 / 29) aT / alAviSa- adyatanI am / hi prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / anena hi svarAt paraH plutaH / [ akArSIH kaTaM devadatta !? karomi nanu ] akArSIH kaTaM devadatta !? karomi nanu / 'nanau pRSToktau sadvat' (5 / 2 / 17) uttareNa siddhe niyamArthaM vacanaM he: praznAkhyAne eva 'he: praznAkhyAne' (7/4/97) vAkyasya svareSvantya eva pluta iti ca ||ch || prazne ca pratipadam // 7 / 4 / 98 // [prazne] prazna saptamI Gi / [ca] ca prathamA si / [ pratipadam] padaM pratipatti: (prati prati ) / Gas - GirvA / yadvA 'kriyAvizeSaNAt ' (2 / 2 / 41) am / prazne - [agama: 3 pUrvA 3 n grAmA 3 n devadatta 3 !? agamaH pUrvAn grAmAn devadatta !? ] ama (392 ) -drama (393 ) - hamma (394) - mImR (395)-'gamlR gatau' (396) gam / adyatanI si / 'lRdid - dyutAdi - puSyAdeH parasmai' (3 / 4 / 64) apra0 - a / 'aD dhAtorAdi0 ' ( 4 / 4 / 29) aT / anena svarAt paraH plutaH sarvatra pade 2 pUrvA 3 n grAmA 3 n devadatta 3 ? Amantrye si / 'adeta: syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / pakSe na plutaH / praznAkhyAne - [ agama 3 m pUrvA 3 n grAmA 3 n jinadatta 3 !? agamaM pUrvAn grAmAn jinadatta !? ] ama (392 ) - drama (393) hamma (394) mImR (395) - 'gamlR gatau' (396) gam / adyatanI am / 'lRdiddyutAdi-puSyAdeH parasmai' ( 3 / 4 / 64) apra0 a / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / agama 3 m pUrvA 3 n grAmA 3 n jinadatta 3 ? Amantrye si / 'adeta: syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / [ dUrAt ] dUra paJcamI Gasi / [ Amantryasya ] Amantrya SaSThI Gas / - dUrAdAmantryasya gururvaiko 'nantyo'pi lanRt // 7 / 4 / 99 // For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 351 [guruH] guru prathamA si / [vA] vA prathamA si / [ekaH] eka prathamA si / [anantyaH] na antyo'nantyaH / prathamA si / [api] api prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [lanRt ] na Rt = anRt / luzcAsau anRcca = lanRt / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / yatra prAkRtatvAt prayatnAt prayatnavizeSe AzrIyamANe saMdeho bhavati kimayaM zroSyati naveti tad dUram, guroranRta iti vizeSatvena / [Agaccha bho i 3 ndrabhUte ! Agaccha bho indrabhU 3 te !] Agaccha bho i 3 ndrabhUte !, Agaccha bho indrabhU 3 te !! [Agaccha bho na 3 Sabha !, Agaccha bho nRSabha !] Agaccha bho na 3 Sabha ! dvitIye na plutaH / evamagre'pi / mahAvibhASayaiva plutavikalpe siddha vAgrahaNaM na vikalpArthaM kintvanya(ntya)plutena saha guroH asamAvezArtham / tena yadA antyasya plutastadAntyasyaiva na tu guroH, yadA tu gurostadA guroreva na tvantyasyetyarthaH, tena kla 3 ptazikha 3 iti na bhavati / [zRNu devadatta !] 'zrRMT zravaNe' (1296) zru / paJcamI hi / 'svAdeH znuH' (3 / 4 / 75) znupra0 - nu / 'zrautikRvu-dhivu-pA-ghrA-dhmA-sthA-mnA-dAma-dRzyatti-zada-sadaH za0' (4 / 2 / 108) "zu"dezaH / 'asaMyogAdoH' (4 / 2 / 86) hiluk / devadatta Amantrye si / 'adetaH syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / guroriti kim ? anantyasya laghormA bhUt / eka iti kim ? anekasya guroryogapadyena mA bhUt / anantyo'pIti kim ?. antyasyaiva mA bhUt / lakAragrahaNamanUditi pratiSedhanivRttyartham / atha RtaH pratiSedhe lakArasya kaH prasaGgaH ? ucyate - idameva jJApakamavarNagrahaNe lavarNasyApi grahaNaM bhavatIti tena - - [acIklapat] 'kRpU(pau)G sAmarthya' (959) kRp / kalpamAnaM kalpantaM vA prayuGkte / 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nigpra0 / 'RvarNasya' (4 / 2 / 37) ityanena RkArasyApi madhye lakAraH kriyate guNabAdhanArtham / adyatanI di0 - t0 / 'Ni-zri-dru-u-kamaH kartari GaH' (3 / 4 / 58) Gapra0 - a / 'dvirdhAtuH parokSA-De prAk tu0' (4 / 1 / 1) "kRp"dvivacanam / 'vyaJjanasyA'nAderluk' (4 / 1 / 44) anAdivyaJjanalopaH / 'ka-Gazca-j' (4 / 1 / 46) ka0 - ca0 / 'asamAnalope0' (4 / 1 / 63) i / 'laghordIrgho'svarAdeH' (4 / 1 / 64) dIrghaH / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT ityAdau RvarNakArya lavarNasyApi siddhaM bhavati / [Agaccha bhoH kartR 3 !, Agaccha bhoH kartR !] Agaccha bhoH kartR Amantrye si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / anena pluto vikalpena / [ devadatta ! aho Agaccha ] devadatta Amantrye si / 'adetaH syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / aho Agaccha atra AmantryasyAnte'bhAvAt na plutaH / [zobhanaH khalvasi mANavaka 3 ! zobhana: khalvasi mANavaka !] zobhanaH khalvasi mANavaka Amantrye si / 'adetaH syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / abhipUjite'rthe'nenaiva vikalpena plutaH ||chaa| For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 [ hehaiSu ] hezca haizca = hehAyasteSu / [ eSAm ] idam SaSThI Am / [ eva ] eva prathamA si / dUrArthadyotakau yau haizabdau kau ca tau yau tadAmantraNe varttate yatra 2 he - hai asti tatra 2 anenaiva plutaH, pakSe na, hehaiSvityavadhAraNasya viSayArtham / eSAmiti sthAninirdezArthaM bahuvacanaM ha i = he, ha e hai iti lAkSaNikayorapi parigrahArtham / evakAro'nyasya plutasya vyudAsArthaH || || = astrI-zUdre pratyabhivAde bho - gotra - nAmno vA // 7|4|101 // strIzUdram, na strIzUdram = astrIzUdram, tasmin / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ astrIzUdre ] strI ca zUdrazca [ pratyabhivAde ] prati abhivAdanaM pratyabhivAdaH, tasmin / [ bhogotranAmnaH ] bhos ca gotraM ca nAma ca = bhogotranAma, tasya / 'avarNa- bho-bhago-'ghorlugasandhiH ' (1 / 3 / 22) raluk / [vA ] vA prathamA si / yadabhivAdyamAno guruH kuzalAnuyogenAziSA vA yad yuktaM vAkyaM prayuGkte sa pratyabhivAdaH / [ abhivAdaye devadatto'haM bhoH 3 abhivAdaye devadatto'haM bhoH ] abhi 'vadiN paribhASaNe' (1963) vad / 'curAdibhyo Nic' (3|4|17) Nicpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / varta0 e / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) alopaH / = he - haiSveSAmeva // 7 / 4 / 100 // = [ AyuSmAnedhi bhoH 3, AyuSmAnedhi bhoH ] asak bhave (bhuvi ) (1102) as / paJcamI hi / 'zAsas - hana: zAdhyedhi- jahi' (4 / 2 / 84) edhi / bhos anena pluto vikalpena / [ abhivAdaye gArgyo'haM bhoH !, kuzalyasi gArgya 3 !, kuzalyasi gArgya !] abhivAdaye gArgyo'haM bhoH kuzalyasi gArgya Amantrye si / 'adeta: syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / anena vikalpena plutaH / rAjanyavizorapi gotratvameva / [ abhivAdaye'hamindravarmA bhoH, AyuSmAnedhIndravarma 3 n !, indravarman !] abhivAdaye'hamindradha (va) rmA bhoH, AyuSmAnedhIndradha (va)rma 3 n ! / anena pluto vikalpena / [ abhivAdaye indrapalito'haM bhoH, AyuSmAnedhIndrapAlita 3 ! indrapAlita !] abhivAdaye indrapAti (li) to'haM bhoH, AyuSmAnedhIndrapAlita 3 ! / Amantrye si / 'adetaH syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / anena pluto vikalpena / [ abhivAdaye devadatto'haM bhoH, AyuSmAnedhi devadatta 3 !, devadatta !] abhivAdaye devadatto'haM bhoH, AyuSmAnedhi devadatta 3 ! / Amantrye si / 'adeta: syamorluk (1 / 4 / 44) siluk / anena vikalpena plutaH / nAma - [ abhivAdaye gArgyahaM bhoH, AyuSmatI bhava gArgi ! ] gargasyApatyaM vRddhaM strI = gArgI / 'gargAderyaJ' (6 / 1 / 42) yaJpra0ya / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 353 ('yo DAyan') (2 / 4 / 57) GI / 'asya GyAM luk' (2 / 4 / 86) aluk / 'vyaJjanAt taddhitasya' (2 / 4 / 88) yaluk / Amantrye si / 'nityadid-dvisvarA'mbArthasya hUsvaH' (1 / 4 / 43) sisauM hUsvaH / __ [abhivAdaye tuSajako'haM bhoH, AyuSmAnedhi kuzalyasi tuSajaka !] tuSa 'janaici prAdurbhAve' (1265) jan / tuSAjjAtaH = tuSajaH / 'kvacit' (5 / 1 / 171) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) anluk / kutsito'lpo'jJAto vA tuSajaH = tuSajakaH / 'kutsitA-'lpA-'jJAte' (73 / 33) kappra0 - ka / Amantrye si / 'adeta: syamorluk' (1 / 4 / 44) siluk / [abhivAdaye sthAlyahaM bhoH, AyuSmAnedhi sthAli 3] sthalatIti sthAlI / 'vA jvalAdi-du-nI-bhU-grahA''srorNaH' (5 / 1 / 62) Napra0 - a / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / 'aNabeyekaNa' (2 / 4 / 20) GI / Amantrye si / 'nityadid (1 / 4 / 43) sisauM husvaH ||ch|| praznA-'rcA-vicAre ca sandheyasandhyakSarasyA''didutparaH // 7 / 4 / 102 // [praznA'rcAvicAre ] praznazca arcA ca vicArazca = praznA'rcAvicAram, tasmin / [ca] ca prathamA si / [sandheyasandhyakSarasya] sandheyaM ca tat sandhyakSaraM ca = sandheyasandhyakSaram, tasya / [At ] At prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / [idutparaH] icca ucca = idutau, idutau parau yasmAt saH = idutparaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 172) sa0 - r0| sandheyaH sandhiyogyaH yaH kvacit svare pare vikAramApadyate sa ca plutaH, pratyAsattyA ekAraikArayorikAraparaH okAraukArayorukAraparo bhavati / prazne - [agamaH 3 pUrvAn 3 grAmA 3 na agnibhUtA 3 i, paTA 3 u?] agnibhUtA 3 i / agnibhUti iti prakRtiH / Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) ekArAt / 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) ityanena kRte plute ekArasya anena A plutAt izca / paTA 3 u ? / paTu Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) o / 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) plute kRte'nena okArasya A plutAt uzca / [adA 3 stasmA 3 i, apacA 3 i paTA 3 u, ahauSI 3 ragnA 3 u?] tasmai 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) plutaH / anena e(ai)kArasya A plutAt izca / 'huMk dAnA-'danayoH' (1130) hu / adyatanI si / "sijadyatanyAm' 53) sic / 'saH sijastedi-syoH' (4 / 3 / 65) It / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'sicaH(ci) parasmai samAnasyA'Giti' (4 / 3 / 44) vRddhiH au / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) ityanena sarvatra plutaH / agni saptamI Gi / 'GiDau~' (1 / 4 / 25) Gi0 - Dau0 - au0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) iluk / 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) plutaH 3 / anena aukArasya A plutAt uzca / arcA = pUjA tasyAm - [zobhana: khalvasi agnibhUtA 3 i, paTA 3 u] agnibhUti Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) gu0 e / paTu Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) gu0 o / ekArasya okArasya ca anena A plutAt izca uzca / vicAre - [vastavyaM kiM nirgranthasya sAgArikA 3 i utAnAgArike] agAraM-gRhaM vidyate'sya = agArikaH / 'ato'nekasvarAt' (7 / 2 / 6) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / saha agArikeNa vartate iti sAgArikam, - For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / tasmin / sAgArikA 3 i / sAgArika prakRtiH / saptamI Gi / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / 'vicAre pUrvasya' (7 / 4 / 95) ityanena plutaH 3 / ekArasya anena A plutAt izca / agAreNa carati = AgArikaH / 'carati' (6 / 4 / 11) ikaNapra0 - ika / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / na AgArikam = anAgArikam, tasmin / 'kRtyasya vA' (2 / 2 / 88) iti karttari SaSThI / nirgranthenetyarthaH / pratyabhivAde - [AyuSmAnedhi agnibhUtA 3 i paTA 3 u] agnibhUti - paTu / Amantrye si / 'hUsvasya guNaH' - o / 'astrI-zUdre pratyabhivAde0' (7 / 4 / 101) plutaH 3 / ekArasya okArasya ca anena A plutAt i: - uzca / [AyuSmantau bhUyAstAM devadattajinadattA 3 u] devadatta-jinadatta / prathamA au / 'aidautsandhyakSaraiH' (1 / 2 / 12) au / 'astrI-zUdre pratyabhivAde0' (7 / 4 / 101) plutaH 3 / anena aukArasya A plutAt uzca / [Agaccha bho agni( indra)bhUte 3] indrabhUte 3 / 'dUrAdAmantryasya guruvaiko'nantyo'pi lanRt' (7 / 4 / 99) plutaH 3 / [kacci 3 t kuzala 3 m bhavatyoH 3 kanye 3?] kacci 3 t kuzala 3 m bhavatyoH 3 kanye 3? / 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) ityanena plutaH / kanyA au / 'autA' (1 / 4 / 20) e / praznadyotako'vyayaH kaccit zabdaH agretaneSu 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) plutaH 3 / [agamaH 3 pUrvA 3 n grAmA 3 naho bhadrakA'si gauH 3] gau 3 bhAvAt sandhyabhAvaH / 'dUrAdAmantryasya0' (7 / 4 / 99) plutaH 3 / [AyuSmAnedhi bho 3] AyuSmAnedhi bho 3 / atra 'astrI-zUdre pratyabhivAde bho-gotra-nAmno vA' (7 / 4 / 101) plutaH / [bhadrikAsi kumAri 3] kumArI Amantrye si / 'nityadid dvisvarA'mbArthasya husvaH' (1 / 4 / 43) sisauM husvaH / . 'dUrAdAmantryasya0' (7 / 4 / 99) plutaH 3 / [agamaH 3 pUrvI 3 grAmau 3 devadatta 3] atra 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) ityanena plutaH ||ch|| tayoyvauM svare saMhitAyAm // 7 / 4 / 103 // [tayoH] tad SaSThI os / [yvau] ya ca v ca = yvau / au / [svare ] svara saptamI ngi| [saMhitAyAm] saMhitA saptamI Gi / avirAmetyarthaH / [agamaH 3 agnibhUtA 3 yatrAgaccha] ama (392)-drama (393)-hamma (394) mImR (395)-'gamlaM gatau' (396) gam / adyatanI si / 'ladid-dhutAdi-puSyAdeH parasmai' (3 / 4 / 64) apra0 - a / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) plutaH / 'praznA-'rcA-vicAre ca sandheyasandhyakSarasyAdidutparaH' (74 / 102) ityAdinA ekArasya A plutAt izca iti kRte anena ikArasya yatvam / [agamaH 3 agnibhUtA 3 yihAgaccha] ama (392)-drama (393)-hamma (394) mImR (395)-'gamlaM gatau' (396) gam / adyatanI si / 'ludid-dhutAdi0' (3 / 4 / 64) apra0 - a / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 355 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) ityanena plutaH / 'praznA-'rcA-vicAre0' (7 / 4 / 102) ityAdinA ekArasya A plutAt izca iti kRte anena ikArasya yatvam / [agamaH 3 paTA 3 vatrAgaccha ] ama (392)-drama (393)-hamma (394) mIma (395)-'gamluM gatau' (396) gam / adyatanI si / 'ladid-dyutAdi0' (3 / 4 / 64) apra0 - a / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) ityanena plutaH / 'praznA-'rcA-vicAre0' (7 / 4 / 102) ityAdinA okArasya A plutAt uzca iti kRte anena ukArasya vatvam / / [agamaH 3 paTA 3 vudakamAnaya] ama (392)-drama (393)-hamma (394) mIma (395)-'gamlaM gatau' (396) gam / adyatanI si / 'ludid-dhutAdi0' (3 / 4 / 64) apra0 - a / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'prazne ca pratipadam' (1 / 4 / 98) ityanena plutaH / 'praznA-'rcA-vicAre0' (7 / 4 / 102) ityAdinA okArasya A plutAt uzca iti kRte anena ukArasya vatvam / sve dIrghatvasya asve svare 'husvo'pade vA' (1 / 2 / 22) ityanena prAptahUsvatvasya ca bAdhanArthaM vacanam / [agnA 3 i] agni Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) gu0 e / 'dUrAdAmantryasya0' (7 / 4 / 99) plutaH 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (7 / 4 / 102) ekArasya A plutAt izca / [paTA 3 u] paTu Amantrye si / 'husvasya guNaH' (1 / 4 / 41) gu0 o / 'dUrAdAmantryasya0' (7 / 4 / 99) pluta: 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (7 / 4 / 102) okArasya At plutAt uzca / [agnA 3 i indram ] agnA 3 i indram / atra 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) plutaH 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (7 / 4 / 102) ityAdinA ekArasya A plutAt izca / [paTA 3 u udakam ] paTA 3 u udakam / atra 'prazne ca pratipadam' (7 / 4 / 98) plutaH 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (7 / 4 / 102) ityAdinA okArasya A plutAt uzca / .. [agnA 3 i atra] agnA 3 i atra / atra 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) plutaH 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (7 / 4 / 102) ityAdinA ekArasya A plutAt izca / [paTA 3 u atra] paTA 3 u atra / atra 'prazne ca pratipadam' (74 / 98) ityanena plutaH 3 / 'praznA-'rcA-vicAre ca0' (74 / 102) ityAdinA okArasya A plutAt uzca / virAmavivakSAyAM 'na sandhiH' (1 / 3 / 52) iti sandhyabhAvaH / [ai 4 tikAyana] i tikasyApatyam = ai 4 tikAyanaH / 'naDAdibhya AyanaN' (6 / 1 / 53) AyanaNpra0 - Ayana / 'vRddhi: svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / matAntare anenaiva caturmAtra: pluta(:) nIyate 4 / [au 4 pagava] au pUrvavat / matAntare anenaiva caturmAtraH pluta(:) nIyate 4 ||ch| paJcamyA nirdiSTe parasya // 7 / 4 / 104 // [paJcamyA] paJcamI tRtIyA TA / [nirdiSTe] nirdiSTa saptamI Gi / [parasya] para SaSThI Gas / For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 [vRkSaiH ] vRkSa tRtIyA bhis / 'bhisa ais' (1 / 4 / 2) bhis0 evamagre'pi / avya (vyA) bAdha avyavahitasyetyarthaH ||ch|| zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / ais0 / 'aidautsandhyakSaraiH ' (1 / 2 / 12 ) ai / [ saptamyA ] saptamI tRtIyA TA / [ pUrvasya ] pUrva SaSThI Gas / avyavahitasya sthAne tatkAryaM bhavati / ->> saptamyA pUrvasya || 7|4|105 // [ samidatra ] sam 'Jiindhaipi dIptau ' (1498) indh / saminddhe jvalano anayA iti samit / 'kvip' (5|1|148) kvippra0 / 'no vyaJjanasyA'nuditaH' (4 / 2 / 45) naluk / 'aprayogIt ' (1|1| 37) kviplopaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'dhuTastRtIyaH' (22176) dha0 da0 / atra prathamA si / 'avyayasya' (3 / 2 / 7) silup / [ triSTutra ] tristambhU (1985) - 'stumbhU rodhanArtha:' (1986) stambh iti sautro dhAtuH / 'STuMgk stutau' (1124) STu / 'SaH so'STyai0' (2 / 3 / 98) stu / 'nimittAbhAve naimittikasyApyabhAva: ' (nyA0 vakSa0 ( 1 ) / sUtra (29)) stu / trIn stubhnAti stauti vA / 'kakup-triSTubanuSTubhaH' (uNA0 932) triSTup nipAtaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1|4|45) siluk / 'dhuTastRtIyaH' (221176) pa0 ba0 / atra prathamA si / 'avyayasya' (3|2|7) silup / 'ivarNAde0 ' (1 / 2 / 21) ityAdau svare ityAdyaupazleSikamadhikaraNaM pUrvaM paraM ca sambhavati, tatra parameva grAhyamiti niyamArthaM vacanam ||ch|| SaSThyA'ntyasya / / 7 / 4 / 106 // SaSThyA ] SaSThI tRtIyA TA / [ antyasya ] antya SaSThI s [ aSTAbhiH ] aSTan tRtIyA bhis / 'vASTana AH syAdau' (1 / 4 / 52) na0 A / 'samAnAnAM0' (1|2|1) dIrghaH / [ aSTAsu ] aSTan saptamI sup / 'vASTana AH syAdau' (1|4|52) na0 A0 / 'samAnAnAM0' (1 / 211) dIrghaH ||ch / anekavarNaH sarvasya // 7 / 4 / 107 // anekavarNaH / [ anekavarNaH ] na vidyate eko varNo yasya saH = [ sarvasya ] sarva SaSThI Gas / [ tisRbhiH ] tri tRtIyA bhis / 'tri- caturastisR - catasR syAdau ' (21111 ) tri0 - [ catasRbhiH] catur tRtIyA bhis / 'tri- caturastisR - catasR syAdau ' (2|1|1) catur [ vyAghrapAt ] vyAghrasyeva pAdAvasya sa= vyAghrapAd / 'pAt pAdasyA'hastyAdeH' (7|3|148) pAdasya "pAd "dezaH, na samudAyasya / [ kirati ] 'kRt vikSepe' (1334) kR / vartta0 tiv / 'tudAde: za:' ( 3 / 4 / 81) zapra0 a / RtAM kGitIr' (4|4|116) kir ityarthaH / pUrvasyApavAdo'yam, evamuttaro'pi ||ch | "tisR"dezaH / - " catasR"deza: / For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 357 pratyayasya // 7 / 4 / 108 // [pratyayasya] prati 'iMNk gatau' (1075) i / yataH sarve 'gatyartho(rthAH) jJAnArthAH' (nyA0vakSa0(2)/sUtra(44)) ityuktaM pratIyate jJAyate yenArthaH saH = pratyayaH / 'punnAmni ghaH' (5 / 3 / 130) ghapra0 - a / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / tasya-pratyayasya / [ sarve] sarva prathamA jas / 'jasa i:' (1 / 4 / 9) jas0 - i0 / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e| [aSTau ] aSTan jas / 'aSTa aurjas-zasoH' (1 / 4 / 53) jas0 - au / 'vASTana AH syAdau' (1 / 4 / 52) na0 - A / 'aidaut sandhyakSaraiH' (1 / 2 / 12) au / [kati ] kati prathamA jas / Dati-SNa: saMkhyAyA lup' (1 / 4 / 54) jaslup / sthAnIvA'varNavidhau // 7 / 4 / 109 // [sthAnI] 'SThAM gatinivRttau' (5) SThA / 'SaH so'STyai0' (2 / 3 / 98) sthA / 'nimittAbhAve0' (nyA0vakSa0(1)/ sUtra(29)) sthA / sthIyate'sminniti sthAnam / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTpra0 - ana / sthAnaM-prasaGgaH so'syAstIti sthAnI-dezI / 'ato'nekasvarAt' (72 / 6) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH ' (1 / 4 / 87) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nanaH' (2 / 1 / 91) naluk / [iva] iva prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [avarNavidhau ] varNAzrito vidhiH = varNavidhiH / na varNavidhiH = avarNavidhiH, tasmin / tatra dhAtuprakRtivibhaktikRdavyayapadAdezA udAharaNAni / dhAtvAdezo dhAtuvadbhavati / [bhavitA] 'asak bhave(bhuvi)' (1102) as / 'asti-bruvorbhU-vacAvaziti' (4|4|1) as0 - bhUdezaH / bhavatIti bhavitA / 'Naka-tRcau' (5 / 1 / 48) tRpra0 - tR / prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 - DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) RlopaH / 'stAdyazito'troNAderiT' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [bhavitum] bhavanAya = bhavitum / "kriyAyAM kriyArthAyAM0' (5 / 3 / 13) tumpra0 / 'stAdyazito'troNAderiT' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [bhavitavyam ] bhUyate = bhavitavyam / 'tavyA-'nIyau' (5 / 1 / 27) tavyapra0 / 'stAdyazito'troNAderiT' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [vaktA] 'baeNgk vyaktAyAM vAci' (1125) brU / 'asti-bruvobhU-vacAvaziti' (4 / 4 / 1) brU0 - "vac"dezaH / * vaktIti vaktA / 'Naka-tRcau' (5 / 1 / 48) tRcpra0 - tu / zeSaM spaSTam / [vaktum ] vacanAya = vaktum / 'kriyAyAM kriyArthAyAM tum0' (5 / 3 / 13) tumpra0 / 'ca-jaH ka-gam' (2 / 1 / 86) ca0 - ka0 / [vaktavyam ] ucyate = vaktavyam / 'tavyA-'nIyau' (5 / 1 / 27) tavyapra0 / 'ca-jaH ka-gam' (221186) ca0 - ka0 / prakRtyAdezaH prakRtivat / kima: kAdeze kRte sarvAditvAt smAyAdayo bhavanti / For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [kasmai ] kim caturthI Ge / "kima: kastasAdau ca' (2 / 1 / 40) kim0 "kA"dezaH / 'sarvAdeH smai-smAtau' (1 / 4 / 7) smai / [ke] kim prathamA jas / "kima: kastasAdau ca' (2 / 1 / 40) kim0 - "kAdezaH" / 'jasa i.' (1 / 4 / 9) i0 / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / [] kim SaSThI Am / 'kimaH kastasAdau ca' (2 / 1 / 40) kim0 - "kA"dezaH / 'avarNasyA''maH sAm' (1 / 4 / 15) Am0 - sAm / 'ed bahusbhosi' (1 / 4 / 4) e / 'nAmyantasthA-kavargAt' (2 / 3 / 15) Satvam / vibhaktyAdezo vibhaktivat - [vRkSAya ] vRkSa caturthI u / 'De-GasyoryA''tau' (1 / 46) 20 - ya0 / 'ata AH syAdau0' (1 / 4 / 1) dIrghaH / [plakSAya ] plakSa caturthI De / 'De-GasyoryA''tau' (1 / 4 / 6) 20 - ya0 / 'ata AH syAdau0' (1 / 4 / 1) dIrghaH / . [ rAjA] rAjan prathamA si / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [paceyam ] 'DupacIS pAke' (892) pac / saptamI yAm / 'yAm-yusoriyamiyusau' (4 / 2 / 123) "iyam"dezaH / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4/71) zav / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e| [paceyuH] 'DupacIS pAke' (892) pac / saptamI yus / 'yAm-yusoriyamiyusau' (4 / 2 / 123) "yus"dezaH / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'avarNasye0' (1 / 2 / 6) e / kRdAdezaH kRdvat - [prakRtya] 'DukuMg karaNe' (888) kR, prapUrva0 / prakaraNaM pUrvaM = prakRtya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'hUsvasya taH pitkRti' (4|4|113) to'ntaH / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / [prahRtya] 'haMg haraNe' (885) hu, prapUrva0 / praharaNaM pUrvaM = prahRtya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'husvasya taH pitkRti' (4 / 4 / 113) to'ntaH / prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / avyayAdezo'vyayavat [ prastutya, upastutya ] 'STuMgk stutau' (1124) STu / 'Sa: so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) stu / 'nimittAbhAve0' (nyA0vakSa0(1)/sUtra(29)) stu / pra-upapUrva0 / prastavanaM pUrvam / upastavanaM pUrvam / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / zeSaM pUrvavat / 'ktvA-tumam' (1 / 135) ityavyayasaMjJA / tatphalaM prathamA si / 'avyayasya' (3 / 27) silup / padAdezaH padavat - [dharmo vo rakSatu] atra padatvAt 'so ruH' (2 / 172) rephatvam / [dharmo no rakSatu] atra padatvAt 'so ruH' (2 / 1 / 72) rephatvam / ivagrahaNaM svAzrayArtham, anyathA sthAnItyAdezasya saMjJA vijJAyeta, tena - [Ahata, AvadhiSTa] AyUrva0 'hanaMk hiMsA-gatyoH' (1100) han / adyatanI ta / 'sijadyatanyAm' (3 / 4/53) sic / prathame 'hanaH sic' (4 / 3 / 38) ityanena For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 359 sin kittvAt 'yami-rami-nami-gami-hani-mani-vanati-tanAdedhuTi kGiti' (4 / 2 / 55) ityAdinA nluk| 'dhuD-husvAllaganiTasta-thoH' (4 / 370) sicluk / dvitIye 'adyatanyAM vA tvAtmane' (4 / 4 / 22) "vadha"dezaH / 'stAdyazito'troNAderiT' (4 / 4 / 32) iT / 'nAmyantasthA-kavargAt0' (2 / 3 / 15) Satvam / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) ta0 - Tatvam, ityAdau 'AGo yama-hanaH sve'Gge ca' (3 / 3 / 86) ityanena ubhayatrApyAtmanepadaM bhavati, anyathA vadhireva syAt / / varNAzrayo vidhivarNavidhiriti samAsasyAzrayaNAdvarNAt parasya vidhiH 1, varNe parato vidhiH 2, varNasya sthAne vidhiH 3, varNena vidhiH 4, apradhAnavarNAzrayo vA vidhi 5, riti sarvatrAvarNavidhAviti pratiSedho bhavati / tatra varNAt parasya vidhiH - [dyauH] yo prathamA si / 'ota au' (1 / 4 / 74) au / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [panthAH ] pathin prathamA si / 'tho nth' (1 / 4 / 78) th0 - nth / 'pathin-mathinRbhukSaH sau' (1 / 4 / 76) na0 - A0 / 'e:' (1 / 4 / 77) i0 - A0 / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [saH] tad prathamA si / 'AdveraH' (2 / 1 / 41) d0 - a / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'ta: sau saH' (2 / 1 / 42) ta0 - sa0 / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'ra: padAnte0' (1 / 3 / 53) visargaH sarvatra / atra autva-Atva-tyadAdyatveSu kRteSu sthAnivadbhAvAt vyaJjanAt parasya serlopaH 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt seH' (1 / 4 / 45) ityAdinA prApnoti sa na bhavati / varNe parato vidhiH [ka iSTaH ] kim prathamA si / 'kimaH kastasAdau ca' (2 / 1 / 40) "ka"dezaH / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'roryaH' (1 / 3 / 26) ya / agre iSTaH / 'svare vA' (1 / 3 / 24) yaluk / . [sa uptaH ] tad prathamA si / zeSaM pUrvavat / 'DuvapI bIjasantAne' (995) vap / upyate sma = uptaH / 'kta-ktavatU' (5 / 1 / 174) ktapra0 - ta / 'yajAdi-vaceH kiti' (4 / 1 / 79) vRt va0 - u0 / atra yvRti kRte 'ghoSavati' (1 / 3 / 21) iti rorutvam / 'etadazca vyaJjane'naga-nasamAse' (1 / 3 / 46) ityAdinA serlopazca na bhavati / varNasya sthAne vidhiH [zrAyaM haviH] zrIrdevatA'sya = zrAyaM haviH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 3) Ay / prathamA si / 'ataH syamo'm' (1 / 4 / 57) am / havis prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / atrekArasya vRddhau kRtAyAM sthAnivadbhAvAt 'avarNevarNasya' (74 / 68) iti lopaH prApto na bhavati / varNena vidhiH [uraHkeNa, ura:peNa, ura .keNa, ura peNa] uras 'kaiM zabde' (36) kai| 'At sandhya kSarasya' (4 / 2 / 1) aa| 'maiM zoSaNe' (47) pai| 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) pA / ura: kAyatIti ura:kaH, tena / uraH pAyatIti uraHpaH, tena / 'Ato Do'hvA-vA-maH' (5 / 176) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / tRtIyA TA / 'TA-Ga sorina-syau' (1 / 4 / 5) "ina"dezaH / 'avarNasye0' (122 / 6) e / 'kavargakasvaravati' (2 / 376) Natvam / agretane sarvatra 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'raH kakha-paphayoH 40 ka-(pau' (1 / 3 / 5) * - X dezaH / atra sakArAdezAnAM visarjanIyajihvAmUlIyopadhmAnIyAnAM sthAnivadbhAvapratiSedhA"dalacaTatavargazasAnte" iti NatvapratiSedho na bhavati / For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [vyUDhoraskena, mahoraskena] vyUDhaM uro yasya saH, tena / mahaduro yasya saH, tena / dadhyuraH-sapimadhUpAnacchAleH' (7 / 3 / 172) ityAdinA kacsamAsAntaH - ka / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'pratyaye' (2 / 3 / 6) rasya saH, ityatra tu sakAre kRte svAzrayaH pratiSedhaH pravarttate / apradhAnavarNAzrayo vidhiH [pradIvya ] 'divUca krIDA-jayecchA-paNi-dyuti-stuti-gatiSu' (1144) diva, prapUrva0 / pradevanaM pUrva = pradIvya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH katvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'bhvAdernAmino dIrgho rvowJjane' (2 / 1 / 63) dIrghaH ii| [prasIvya] 'SivUca utau' (1164) Siv, prapUrva0 / SaH so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) siv / prasevanaM pUrvaM = prasIvya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'bhvAdernAmino0' (2 / 1 / 63) dIrghaH ii| atra stAdItyanyapadArthasyAzitaH prAdhAnyAt storaprAdhAnyamiti sthAnivadbhAvapratiSedho bhavati / sthAnivarNAzrayakArya- . pratiSedhAccAdezavarNAzrayANi sthAnyanubandhAzrayANi ca kAryANi bhavantyeva / AdezavarNAzrayANi [sarveSAm ] sarva SaSThI Am / 'avarNasyA''maH sAm' (1 / 4 / 15) Am0 - sAm0 / 'ed bahusbhosi' (1 / 4 / 4) e| 'nAmyantasthA0' (2 / 3 / 15) Satvam / atra sAmAdeze kRte sakArAzrayametvaM bhavati / sthAnyanubandhAzrayANi [prabhidya ] 'bhidaMpI vidAraNe' (1477) bhid, prapUrva0 / prabhedanaM pUrvaM = prabhidya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / [nirudhya] 'rudhUpI AvaraNe' (1473) rudh, nipUrva0 / nirodhanaM pUrvaM = nirudhya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / [praNIya] 'NIMga prApaNe' (884) NI / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2|3|97)nii, prapUrva0 / praNayanaM pUrvaM = praNIya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'adurupasargAntaro Na-hinu-mInA-''neH' (2 / 3 / 77) Natvam / ___ [pralUya] 'lUgz chedane' (1519) lU, prapUrva0 / pralavanaM pUrvaM = pralUya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / atra ktvo yabAdeze kRte sthAnivadbhAvena kGitIti guNapratiSedho bhavati / anubandhA hyasanta eva guNAbhAvAdikaM kAryaM kurvanti / [agrahIt ] 'grahIz upAdAne' (1517) grah / adyatanI di0 - t / 'sijadyatanyAm' (3 / 4 / 53) sic / 'saH sijastedi-syoH' (4 / 3 / 65) It / 'stAdyazito'troNAderiTa' (4 / 4 / 32) iT / 'gRhNo'parokSAyAM dIrghaH' (4 / 4 / 34) dIrghaH / 'iTa Iti' (4 / 371) sicluk, ityoTo dIrghatve sthAnivadbhAvAt 'iTa Iti' (4 / 3 / 71) iti sico lopo bhavati / varNAt parato vidhiriti samAsAt varNavidhihyeSaH? ucyate-nAyaM varNavidhiH, viziSTaM hyeSa samudAyavarNamAzrayate iTaM nAma ||ch| svarasya pare prAgvidhau // 7 / 4 / 110 // [svarasya ] svara SaSThI Gas / [pare ] para saptamI Gi / / For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 361 [prAgvidhau] prAco vidhiH = prAvidhiH, tasmin / [kathayati ] 'kathaNa vAkyapratibandhe' (1880) katha / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nic / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / [avadhIt] avadhIt ityatra 'adyatanyAM vA tvAtmane' (4 / 4 / 22) ityanena "vadha"dezaH / atrAllukaH sthAnivadbhAvAdupAntyalakSaNA vRddhiH 'Niti' (4|3|50)-'vynyjnaadervopaantysyaa'tH' (4 / 3 / 47) ityAbhyAM na bhavati / [spRhayati] 'spRhaNa IpsAyAm' (1928) spRha / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nic / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk / varttaH tiv / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [magayate] 'maMgaNa(Ni) anveSaNe' (1930) mRga / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nic / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk / varta0 te / 'kartaryana0' (3 / 4 / 71) zav / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / atra laghUpAntyalakSaNo guNo na bhavati / . [pAdikaH] pAdAbhyAM tarati = pAdikaH / 'nau-dvisvarAdikaH' (64 / 10) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / atra 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) ityAdinA padbhAvo na bhavati / . [zAtanI ] 'zadroM zAtane' (967) zad / sIdantaM (zIyamAnaM) prayuGkte / 'prayoktRvyApAre Nig' (3 / 4 / 20) Nig / 'zade zAt' ('zadiragatau zAt') (4 / 2 / 23) "zAt"dezaH / [dvitIye?] zAtyate'nayA = zAtanI / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTpra0 - ana / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [pAtanI] 'patlu gatau' (962) pat / patantaM prayuGkte / 'prayoktRvyApAre0' (3 / 4 / 20) Nig / 'Niti' (4 / 350) upAntyavRddhiH / [dvitIye?] pAtyate'nayA = pAtanI / 'karaNA-''dhAre' (5 / 3 / 129) anaTpra0 - ana / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / atra 'ano'sya' (2 / 1 / 108) lug na bhavati / [dhAraNiH] dharaNasyApatyaM = dhAraNiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / / __[rAvaNiH ] TukSu (1084)-'ru zabde' (1085) ru / rautIti ravaNaH / 'nandyAdibhyo'naH' (5 / 152) anapra0 / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / ravaNasyApatyaM = rAvaNiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svare0' (74|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / atra 'no'padasya taddhite' (74 / 61) ityantyasvarAdilopo na bhavati / [srasyate] 'sraMsUG sraMsane' (953) saMs / srasamAnaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nig / varta0 te / 'kyaH ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 - ya / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / [dhvaMsyate ] 'dhvaMsUG gatau ca' (954) dhvaMs / dhvaMsamAnaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nig / varta0 te / 'kyaH ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 - ya / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / atra NilukaH sthAnivadbhAvAdupAntyanakAralopo na bhavati / [yAjyate ] 'yajI devapUjA-saGgatikaraNa-dAneSu' (991) yaj / yajantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nig / 'Niti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / varta0 te / 'kya: ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 - ya / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / [vApyate] 'DuvapI bIjasantAne' (995) vap / vapantaM prayuGkte / 'prayokta0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / varta0 te / 'kyaH ziti' (3 / 4 / 70) kyapra0 - ya / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluka / atra vRnna bhavati / [nirAdya, samAdya] nir-sam 'adaM bhakSaNe' (1095) ad / niradantaM samadantaM ca prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / nirAdanaM pUrvam / samAdanaM pUrvaMm / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvaa| 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluka / atra 'yapi cA'do jaggh' (4 / 4 / 16) ityanena jagdhAdezo na bhavati / __ [ghAtyAt ] 'hanaMka hiMsA-gatyoH' (1100) han / nantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigpra0 / 'jNiti ghAt' (4 / 3 / 100) "ghAt"dezaH / AzI: kyAt / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / atra vadhAdezo na bhavati / [nigAryate, nigAlyate ] ni 'gRt nigaraNe' (1335) gR / nigirantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigpra0 / . . 'nAmino'kali-haleH' (4 / 3 / 51) vRddhiH Ara / varta0 te / 'kyaH ziti' (3 / 470) kyapra0 - ya / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / atrAvyavahito Nilopasya sthAnitvena 'navA svare' (2 / 3 / 102) iti pakSe latvam / [cAturau] caturNAmimau = cAturau / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / __ [AnaDuhau] anaDuha imau = AnaDuhau / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / atra autvAdezasya sthAnivadbhAvAt 'vAH zeSe' (1 / 4 / 82) iti vA na bhavati / [pAde] pAda saptamI Gi / atra etvAdezasya sthAnivadbhAvAt padbhAvo 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) ityAdinA pad na bhavati / [avIvadadrINAM parivAdakena] vadati vINA-tAM parivAdakaH prayaGakte / Nigapra0 / parivAdakaM vINAM vAdayantaM devadattaH prayuGkte / Nigpra0 / 'JNiti0' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / adyatanI di - t / 'Ni-zri-dru-sru-kamaH karttari GaH' (3 / 4 / 58) Gapra0 + a / 'dvirdhAtaH parokSA-OM prAka0' (4 / 1 / 1) dviH / 'vyaJjanasyA'nAdelaka' (4 / 1 / 44) anAdivyaJjanalopaH / asamAnalope sanvallaghuni De' (4 / 1 / 63) i / 'upAntyasyA'samAnalopi0' (4 / 2 / 35) husvaH / 'laghordIrgho'svarAdeH' (4 / 1 / 64) dIrghaH / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / atra NijAtyAzrayaNAdupAntyasya husvo bhavati / [akrASTAm ] 'kRSIt vilekhane' (1319) kRS / adyatanI tAm / 'spRza-mRza-kRSa-tRpa-dRpo vA' (3 / 4/54) sic / 'spRzAdi-sRpo vA' (4 / 4 / 112) a / 'vyaJjanAnAmaniTi' (4 / 3 / 45) vRddhiH / 'dhuD-husvAlluganiTasta-thoH' (4 / 370) sicluk / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) ta0 - Ta0 / For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 363 [adrASTAm ] 'dRzaM prekSaNe' (495) dRz / adyatanI tAm / sic / 'aH sRji-dRzo'kiti' (4 / 4 / 111) a / 'vyaJjanAnAmaniTi' (4 / 3 / 45) vRddhi: / 'dhuD-husvAllu0' (4 / 3170) sicluk / 'yaja-sRja-mRja-rAja0' (2 / 1 / 87) za0 - Sa0 / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) ta0 - Ta0 / atra sijlopo na svarAdeza iti 'Sa-DhoH kassi' (221162) iti katve sthAnI na bhavati / [Agatya] AgamanaM pUrvam = Agatya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'yami-rami-nami-gami0' (4 / 2 / 55) maluk / 'hasvasya taH pitkRti' (4 / 4 / 113) to'ntaH / [abhimatya] abhimananaM pUrvam = abhimatya / 'prAkkAle' (5 / 4 / 47) ktvApra0 - tvA / 'anaJaH ktvo yap' (3 / 2 / 154) yap / 'hasvasya taH pitkRti' (4|4|113) to'ntaH / 'yami-rami-nami-gami-hani-mani0' (4 / 2 / 55) naluk / atra paJcame(mo) lopo husvalakSaNo takAre sthAnI na bhavati / [dvipadikAM dadAti] dvau pAdau dadAti = dvipadikAM dadAti / saMkhyA''deH pAdAdibhyo dAna-daNDe cA'kal luk ca' (7 / 2 / 152) akalpra0 - aka - antyo'kArasya luk / 'ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi' (2 / 1 / 102) "pad"dezaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / 'asyA'yat-tat' (2 / 4 / 111) i / am / atrAllucaH paranimittatvAbhAvAt sthAnitvAbhAve paMdAdezo bhavati / [bAbhravIyAH] babhrorapatyaM = bAbhravyaH / 'madhu-babhrorbrAhmaNa-kauzike (6 / 1 / 43) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (7 / 470) av / 'bAbhravyasya ime chAtrAH = bAbhravIyAH / 'dorIyaH' (6 / 3 / 32) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) yaluk / atra 'taddhitayasvare'nAti' (2 / 4 / 92) iti yalope paravidhau karttavye'vAdezaH sthAnI na bhavati, anyathA vyaJjanAbhAvAt yalopo na syAt / [naidheyaH] ni 'DudhAMgk dhAraNe ca' (1139) dhA / nidhAnaM = nidhiH / 'upasargAd daH kiH' (5 / 3 / 87) kipra0 - 'i / 'iDet-pusi0' (4 / 3 / 94) Aluk / nidherapatyaM = naidheyaH / 'ito'niJaH' (6 / 1 / 72) eyaNapra0 - eya / 'vRddhiH svareSvAdeNiti0' (7 / 4 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) iluka / [nidhikaH] nidhinA tarati = nidhikaH / 'nau-dvisvarAdikaH' (64 / 10) ikapra0 / 'avarNevarNasya' (74 / 68) iluk / atra 'iDet-pusi0' (4 / 3 / 94) ityAkAre(ra)lopo dvisvaralakSaNe eyaNikaM pratyayavidhau parasmin sthAnI na bhavati, anyathA trisvaratvAt pratyayo na syAt / - [ailukIyaH] ilukAyA adUrabhavaM nagaramailukam / 'nivAsA-'dUrabhava iti deze nAmni' (6 / 2 / 69) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (74 / 1) vRddhiH ai / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / ailuke bhavaH = ailukIyaH / 'ka-khopAntya-kanthA-palada-nagara-grAma-hRdottarapadAd doH' (6 / 3 / 59) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (74/68) aluk / [pArikhIyaH] parikhAyA adUrabhavaM nagaraM = pArikham / 'nivAsA-'dUrabhava iti deze nAmni' (6 / 2 / 69) aNpra0 - 'a / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH A / 'avarNevarNasya' (74 / 68) Aluk / pArikhe bhavaH = pArikhIyaH / 'ka-khopAntya-kanthA-palada-nagara-grAma-hRdottarapadAd doH' (6 / 3 / 59) Iyapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / atrANyAkAralopaH paravidhau kakhopAntyalakSaNo(Ne) Iye sthAnI na bhavati / pUrvasmAdvidhiH prAgvidhirityapyAzrIyate, tena [adhukSanta] 'duhIka kSaraNe' (1127) duha / adyatanI anta / 'ha-ziTo nAmyupAntyAdadRzo'niTaH sak (3 / 4 / 55) sak - sa / tasya 'duha-diha-liha-guho dantyAtmane vA sakaH' (4 / 3 / 74) ityAdinA vikalpatvAnna luka / 'bhvAderdAderghaH' For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / (221183) ha0 - gha0 / 'ga-Da-da-bAde0 ' (2177) du0 dhu0 / 'aghoSe prathamo'ziTa: ' (1|3|50) gha0 - ka0 / 'nAmyantasthA - kavargAt 0 ' (2 / 3 / 15 ) Satvam / ka - Sayoge kSa / 'svare'taH' (4 / 3 / 75) aluk / 'svare'taH' (4 / 3 / 75) sako'kAralopasya paramapyadAdezaM prati sthAnivadbhAvaH svarAdezAt prAgbhUtAt yo vidhi: iti sa na bhavati / 364 pUrvatrAvarNavidhAviti pratiSedhAt varNavidhyarthaM vacanam ||ch|| na sandhi-GI-ya-kvi-dvi-dIrghA'sadvidhAvaskluki // 7 / 4 / 111 // [na] na prathamA si / [ sandhiGIyakvidvidIrghA'sadvidhau ] sandhizca GIzca yazca kvizca dvizca dIrghazca asadvidhizca = sandhiGIyakvidvidIrghA'sadvidhi, tasmin / [ askluki ] s ca k ca = 'li lau' (1|3|65) iti yAvatsandhividhiH, tatra skau, tayorluk = skluk, na skluk = [ viyanti apayanti ] 'iMNk gatau' (1075) i, vi - apapUrva0 / vartta0 anti / 'hviNorapviti v - yau' (4 / 3 / 15) yatvam / atreNo yatvaM svarAdezaH paranimittakaH pUrvavidhau dIrghatve etve ca karttavye sthAnIva na bhavati / askluk, tasmin / [ tAni santi ] tad prathamA jas / 'A dveraH' (2 / 1 / 41) d0 a0 / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 11-3) aluk / prathamA jas / 'napuMsakasya zi: ' (1|4|55) jas0zi0 i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / 'asak bhave (bhuvi ) ' (1102) as / vartta0 anti / 'znA - 'styorluk' (4 / 2190) aluk / [tau staH ] tad au / as / vartta0 tas / 'znA - 'styorluk' (4 / 2 / 90) aluk / atrAsterallopo yatve AvAdeze ca karttavye sthAnI na bhavati / [ vaiyAkaraNaH ] pUrvavat / [ sauvazvaH ] zobhano'zvo yasya = svazvaH, svazvasyedaM = sauvazvaH / 'tasyedam' (6 / 3 / 160) aNpra0 padAntAt prAgaidaut' (7|4|5) vAt prAg au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'so sa:' ( 2/1/72 ) sa0 - a / 'yva: - ra0 / atra yatvavatvayoH sthAnivadbhAvAdaidautorAyAvAdezau na bhavataH / [ ziNDhi ] 'ziSlRp vizeSaNe' (1492) ziS / paJcamI hi / 'rudhAM svarAno naluk ca' (3|4|82) znapra0 na / 'znA-'styorluk' (4 / 2 / 90) aluk / 'hu-dhuTo herdhiH' (4 / 2 / 83) hi0dhi0 / 'ghuTastRtIyaH ' (2/1/76) Sa0 - Da0 / 'tavargasya zcavarga 0 ' (1|3|60) dha0 Dha0 / 'mnAM dhuDvarge'ntyo'padAnte' (1 | 3 | 39) anusvAraH-Na0 / [ piNDhi ] 'piSlRp saMcUrNane ' (1493) piS / paJcamI hi / 'rudhAM svarA0' (3|4|82) znapra0 n| 'znA'styorluk' (4 / 2 / 90) aluk / 'hu-dhuTo herdhiH' (4/2/83) hi0dhi0 / 'ghuTastRtIyaH' (2 / 1 / 76 ) Sa0Da0 / 'tavargasya zcavarga0' (1|3|60) dha0Dha0 / 'mnAM dhuDvarge'ntyo'padAnte' (1 / 3 / 39) anusvAraH - Na0 | atra znasyAkAralopo 'mnAM dhuDvarge'ntyo'padAnte' (1 | 3 | 39) iti vargAnte karttavye sthAnI na bhavati / [jakSatuH, jakSuH ] 'ghaslR adane' (544) ghas / parokSA atus us / 'dvirdhAtuH parokSA0 ' ( 4|1|1) "ghas" dviH / 'vyaJjanasyA'nAderluk' (4 / 1 / 44) anAdivyaJjanalopaH / 'dvitIya-turyayo: pUrvI' (4|1|42) gha0ga0 / 'ga- horja : ' (4|1|40) ga0 ja0 / 'gama-hana-jana-khana-ghasaH svare'naGi kGiti luk' (4 / 2 / 44) aluk / 'aghoSe prathamo'ziTa : ' (1 / 3 / 50) gha0 ka0 / 'nAmyantasthA- kavargAt 0 ' (2 / 3 / 15) Satvam / ka Sayoge kSa / atra prathamatve ghaserupAntyalopaH / For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 365 nimittApekSayApi prAvidhiriSyate tena [nayanam ] nIyate = nayanam / anaTpra0 - ana / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 e / 'edaito'yAya' (1 / 2 / 23) ay / [lavanam] lUyate = lavanam / anaTpra0 - ana / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAva' (1 / 2 / 24) av, ityatra guNasya sthAnivadbhAvapratiSedhAdayavAdezau siddhau / sthAnivadbhAve tviyuvAdezau syAtAm / DIvidhau - [bimbam ] bimba 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 20) GI / 'asya GyAM luk (2 / 4 / 86) aluk / bimbyAH phalaM = bimbam / 'hemA''dibhyo'j' (6 / 2 / 45) aJ / 'phale' (6 / 2 / 58) lup / 'yAdegauNasyAkvipastaddhitalukyagoNI-sUcyoH' (2 / 4 / 95) GInivRttiH, tasya paranimittatve'pi sthAnivadbhAvaniSedhAt 'asya yAM luk' (2 / 4 / 86) ityakArasya lug na bhavati / __ [Amalakam]. AmalakyAH phalamAmalakam / 'doraprANinaH' (6 / 2 / 49) mayaTpra0 / 'dvigoranapatye yasvarA''derlubadviH' (6 / 1 / 24) mayaTlup / __ [paJcakhAraH] paJcabhiH khArIbhiH kRtaH = paJcakhAraH / 'kRte' (6 / 3 / 192) aNpra0 / 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) aNlup / [paJcendraH paJcAgniH ] agnerbhAryA = agnAyI / 'pUtakratu-vRSAkapyagni-kusita-kusIdAdai ca' (2 / 4 / 60) GIpra0airantasya ca / indrasya bhAryA = indrANI / 'varuNendra-rudra-bhava-zarva-mRDAdAn cAntaH' (224/62) GIpra0-An ca ante / * 'paJcendrANyo'gnAyyo vA devatA'sya = paJcendraH, paJcAgniH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 / 'dvigoranapatye0' (6 / 1 / 24) aNlup / 'GyAdegauNasyAkvipa0' (2 / 4 / 95) GInivRttiH, tasya sthAnivadbhAvapratiSedhAt tatsanniyukta AnAgama aikArAdezazca na bhavati / * yavidhau - [kaNDUtiH] 'kaNDUg gAtravigharSaNe' (1991) kaNDU iti sautro dhAtuH / 'dhAtoH kaNDvAderyak' (3 / 4 / 8) yakpra0 - ya / kaNDUyanaM = kaNDUtiH / 'zvAdibhyaH' (5 / 3 / 92) ktipra0 - ti / 'ataH' (4 / 3 / 82) ityanena akArasya lopaH, parinimittako 'yvoH pvayvyaJjane luk' (4 / 4 / 121) iti yalope kartavye na sthAnivadbhavati / [saurI balAkA] sUrya / 'sUryeNaikadik = saurI / 'Tastulyadizi' (6 / 3 / 210) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN' (2 / 4 / 20) GI / 'asya yAM luk (2 / 4 / 86) aluk / 'sUryA-''gastyayorIye ca' (2 / 4 / 89) yaluk, atraiko'NyakAralopo dvitIyo Gyo(yAM) tayoH sthAnivattvAdyakArasyAnantaro GIna bhavatIti yalopo na syAt, sthAnivadbhAvaH(va)pratiSedhAttu bhavati / kvividhau - [dayUH] 'devRG devane' (817) dev / 'divUca krIDA-jayecchA-paNi-dyuti-stuti-gatiSu' (1144) div / devamAnaM dIvyantaM vA prayuGkte / 'prayoktRvyApAre0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / devayatIti dayUH / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'anunAsike ca cch-vaH zUTa' (4 / 1 / 108) va0 - UTa0 - U / 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / ___ [lauH] lava / lavamAcaSTe / 'NijbahulaM0' (3 / 4 / 42) Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) aluk / lavayatIti lauH / 'kvip' (5 / 1 / 148) kvipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nijluk / 'anunAsike0' (4 / 1 / 108) va0 - UTa0 - U / 'UTA' (1 / 2 / 13) au / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / atra Niluka-allacau kvividhAvUTi karttavye na sthAnivadbhavataH / For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / dvitvavidhau [ dadhyatra ] dadhi atra / 'ivarNAderasve svare ya-va-ra-lam' (1 / 2 / 21) yatvam / 'adIrghAd virAmaikavyaJjane' (1 / 3 / 32) dhakArasya dviH / dvitIya-turyayoH pUrvI' (4|1|42) 60 da0 / 366 [ maddhvatra ] madhu atra / 'ivarNAderasve0 ' (1 / 2 / 21) vatvam / 'adIrghAd 0 ' (1 / 3 / 32) dhakArasya dviH / 'dvitIya - ' turyayo: pUrvI' (4|1|42) 60 da0 / atra yatva - vatvayo: sthAnivadbhAvAbhAvAdekavyaJjanalakSaNaM dhasya dvitvaM bhavati / dIrghavidhau - [ zAmaMzAmam ] 'zamU upazame' (1230) zam / zAmyantaM prayuGkte / 'prayoktR0' ( 3 / 4 / 20 ) Nigpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / 'zamo'darzane ' ( 4 / 2 / 28) hrasvaH / zamayantaM prayuGkte / punaH Nig / abhIkSNaM zamanaM pUrvam / 'khNam cAbhIkSNye' (5 / 4 / 48) khNampra0 am / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / "dIrghastu vA tri - Nampare " dIrghaH / bhRzA - ''bhIkSNyA - 'vicchede dviH prAk tamabAdeH' (7|4|73) dvirvacanam / prathamA si / 'avyayasya' ( 3 / 27) silup / [ azAmi] Nigu yukta zami maNDyate / adyatanI ta / 'bhAva - karmaNo:' ( 3 / 4 / 68) Jic-talopazca / " dIrghastu vA tri- Nampare" dIrghaH / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk prathamaM tato dIrghaH / 'aD dhAto 0 ' ( 4 / 4 / 29) aT / [ zaMzAmaMzaMzAmam, azaMzAmi] bhRzaM punaH punarvA zAmyati / 'vyaJjanAderekasvarAd bhRzA''bhIkSNye yaG vA' (3 / 4 / 9) / yapra0 -y| 'san - yaGazca' (4|1|3) dviH / vyaJjanasyA'nAderluk' (4|1|44) anAdivyaJjanalopaH / 'murato'nunAsikasya' (4/1/51) mo'ntaH / zaMzamyamAnaM prayuGkte / 'prayoktR0 ' ( 3 / 4 / 20) Nig / 'ataH ' N (4 / 3 / 82). aluk / 'yo'ziti' (4 / 3 / 80) yluk| abhIkSNaM zaMzamanaM pUrvam / 'khNam cAbhIkSNye' (5|4|48) khNampra0 am / dvitIye adyatanI ta / 'bhAva - karmaNoH ' ( 3 / 4 / 68) tric - taluk ca / "dIrghastu vA triNampare" dIrghaH / 'aD dhAto0 ' (4 / 4 / 29) aT / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / prathamodAharaNe 'bhRzA - ''bhIkSNyA0' (7|4/73) dvirvacanam / atra NigantAdyaGantAcca Nigi khNamJicoH parayorNig / asadadhikAre vihito vidhirasadvidhiH, tatra [yAyaSTiH ] 'yajIM devapUjA - saGgatikaraNa- dAneSu' (991) yaj / bhRzaM punaH punarvA yajati / 'vyaJjanAderekasvarAd0' (3 / 4 / 9) yaGpra0 - ya / 'san - yaGazca' (4 / 1 / 3) dviH / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / yAyajiSISTetyAzAsyamAnaH = yAyaSTiH / 'tikkRtau nAmni' (5/1/71) tipra0 / 'ata:' (4 / 3 / 82) aluk / 'yvoH pvayvyaJjane luk' (4|4|121) yluk| 'yaja- sRja - mRja0' (221187) ja0 Sa0 / 'tavargasya zcavarga0' (1|3|60) ta0 - Ta0 1 [ pApaktiH ] 'DupacaS pAke' (892) pac / bhRzaM punaH punarvA pacati / 'vyaJjanAderekasvarAd0' ( 3 / 4 / 9) yapra0 pApaktiH / - ya / 'san-yaGazca' (4|113) dvi: / 'A - guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / pApacyate ityAzAsyamAnaH = 'tikkRtau nAmni' (5/1171) tipra0 / 'ataH ' ( 4 / 3 / 82) aluk / 'yvoH pvayvyaJjane luk' (4|4|121) yaluk / 'ca-ja: ka- gam' (221186) ca0 ka0 / prathamA si / so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / [yASTiH ] 'yajIM devapUjA-saGgatikaraNa- dAneSu' (991) yaj / yajantaM prayuGkte / 'prayoktR0 ' ( 3 | 4|20) Nigpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / yAjyAdityAzAsyamAnaH = yASTiH / 'tikRtau nAmni' (5/1/71) tipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'yaja- sRja - mRja0 ' (21187) ja0 Sa0 / 'tavargasya zcavarga0 ' (1|3|60) ta0Ta0 / [ pAkti: ] 'DupacaS pAke' (892) pac / pacantaM prayuGkte / 'prayoktR0' ( 3 / 4 / 20) Nigpra0 / 'JNiti' (4 / 3 / 50) upAntyavRddhiH / pAcyAdityAzAsyamAnaH pAktiH / ' tikkRtau nAmni' (5/1/71 ) tipra0 / 'ca-jaH ka- gam' (21186) ca0 ka0 / atrAllopa-NilopayoH sthAnivadbhAvapratiSedhAt Satva - katve bhavataH / = For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 367 [degdhiH ] 'dihIMka lepe' (1128) diha / dihantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / dehyAdityAzAsyamAnaH = degdhiH / 'tikRtau nAmni' (5 / 171) tipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Nigluk / 'bhvAderdAderghaH' (2 / 1 / 83) ha0 - gha0 / adhazcaturthAt tathordhaH' (2 / 1 / 79) ta0 - dha0 / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [leDhiH] 'lihIMka AsvAdane' (1129) liha / lihantaM prayuGakte / 'prayokta0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / lehyAdityAzAsyamAnaH = leDhiH / 'tikRtau nAmni' (5 / 1 / 71) tipra0 / 'ho dhuTpadAnte' (2 / 1282) ha0 - Dha0 / 'adhazcaturthAt0' (2 / 1179) ta0 - dha0 / 'tavargasya zcavarga0' (1 / 3 / 60) dha0 - Dha0 / 'DhastaDDhe' (1 / 3 / 42) Dhaluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / atra Nilopasya sthAnivadbhAvapratiSedhAta dhuDanimitte dhatva-Dhatve bhavataH / / [pratidInvA, pratidInve] prati 'dIvaca krIDA-jyecchA-paNi-dyuti-stuti-gatiSu' (1144) div / pratidIvyatIti pratidIvA, tena-tasmai / 'lU-pU-yu-vRSi-daMzi-dyu-divi-pratidivibhyaH kit' (uNA0 901) kit anpra0 / 'bhvAdernAmino0' (2 / 1 / 63) dIrghaH / 'ano'sya' (2 / 1 / 108) aluk / atra 'ano'sya' (2 / 1 / 108) iti alopo 'bhvAdernAmino0' (2 / 1 / 63) ityAdinA dIrghatve sthAnI na bhavati / __ [sukUH] su 'kusmiNa kusmayane' (1837) kusma / 'curAdibhyo Nic' (3 / 4 / 17) Nic0 - i0 / 'a (4 / 3 / 82) aluk / sukusmayate = sukUH / kvipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / prathamA si / 'dIrghajhyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) malopaH / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / 'padAnte' (2 / 1264) dIrghatvam / [kASThatA] kASTha 'takSau tanUkaraNe' (571) takS / takSNuvantaM prayuGkte / 'prayoktR0' (3 / 4 / 20) Nigapra0 / kASThaM 'takSayatIti kASThatak / kvipra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) vivaplopaH / prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) iti SalopaH / atra saMyogAdyo: skoluMki NilukaH sthAnivadbhAvapratiSedhAbhAvAt skorlugna bhavati / saMyogAntalopastvasadvidhau sthAnivadbhAvapratiSedhAt bhavatyeva / [madhuk] madhu zcyotatIti / 'kvipra0 / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / madhuzcyutamAcaSTe / Nicpra0 / 'trantyasvarAdeH' (7 / 4 / 43) yut luk / madhuzcyatIti kvippra0 / 'NeraniTi' (4 / 3 / 83) Niluk / 'aprayogIt' (1 / 1 / 37) kviplopaH / prathamA si / 'dIrghayAba0' (1 / 4 / 45) siluka / 'saMyogasyAdau skorluka' (2 / 1 / 88) saluk / 'ca-jaH kagam' (2 / 1186) ca0 - ka0 / atra zalopaH siddhiH / [vetasvAn] vetasa mAMDaNI / vetasAnAM nivAsaH adUrabhavo vA, vetasA: santyatra, vetasainivRttAH = vetasvAn / naDakumuda-vetasa-mahiSADDit' (6 / 274) matupra0 - mat-sa ca Dit / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) antyasvarAdilopaH / 'mAvarNAntopA0' (2 / 1 / 94) ma0 - va0 / prathamA si / 'RduditaH' (1 / 4 / 70) no'ntaH / 'abhvAderatvasaH sau' (1 / 4 / 90) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'padasya' (2 / 1 / 89) taluk, ityatrAllukaH sthAnivadbhAvAbhAve'pi ___ 'na staM matvarthe' (1 / 1223) iti padatvAbhAvAt so rurna bhavati / [brahmabandhvau, brahmabandhvaH] brahmA bandhuranayoH = brahmabandhvau / brahmA bandhuryAsAM tAH = brahmabandhvaH / 'uto'prANinazcA'yu-rajjvAdibhya U' (2 / 4 / 73) U0 - U / 'samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / au-jas / 'ivarNAderasve0' (1 / 2 / 21) vatvam / For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [saravyuH] sakhi / sakhAyamicchati / 'amAvyayAt kyan ca' (3 / 4 / 23) kyanpra0 - ya0 / 'dIrghazcci -yaG-yakkyeSu ca' (4 / 3 / 108) dIrghaH / sakhIyatIti kvip / 'ataH' (4 / 3 / 82) aluk / 'yvoH pvavyaJjane luk' (4 / 4 / 121) yaluk, tasya 'ivarNAderasve0' (1 / 2 / 21) yatvam / 'khi-ti-ravI-tIya ur' (1 / 4 / 36) Gas - "ur"dezaH ||ch|| lupyayvRllenat // 7 / 4 / 112 // [lupi] lup saptamI Gi / [ayvRllenat ] yavRcca l ca enacca = yavRllenat / na yvallenat = ayvRllenat / prathamA si / [tad] tad prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / atra sthAnivadbhAvapratiSedhAt tyadAdyatvasatve na bhavataH / . [gargAH] gargasyApatyAni vRddhAni / 'gargAderyaj' (6 / 1 / 42) ya0 - ya0 / 'yo'zyAparNAnta-gopavanAdeH' . (6 / 1 / 126) yaJlup / __ [kuvalam ] kuvala 'gaurAdibhyo mukhyAnDI:' (2 / 4 / 19) GI / kuvalyAH vikAraH phalaM = kuvalam / 'hemA''dibhyo'J' (6 / 2 / 45) apra0 - a / 'phale' (6 / 2 / 58) lup / si-am / yadi yajaoH sthAnitvaM syAt tadA vRddhiH syAt, paraM sA na vidyate'tra / plupyapi lubapatAstyeva tena [paJcagoNiH ] paJcagoNi 'mUlyaiH krIte' (6 / 4 / 150) ikaNpra0 / 'anAmnyadviH plup' (6 / 4 / 141) plup / 'gozcAnte.' (2 / 4 / 96) hasvaH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 2 ra0 / atra vRddhirna bhavati / lupIti vacanAt luki satyAM bhavatyeva [gomAn ] gomAn pUrvavat / [pApakti, pApacIti] 'DupacIMS pAke' (892) pac / bhRzaM punaH punarvA pacati = pApakti, pApacIti / 'vyaJjanAderekasvarAd' (3 / 4 / 9) yaGpra0 / 'bahulaM lup' (3 / 4 / 14) yaGlup / 'dviH / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / vartaH tiv / 'yaG-tu-ru-storbahulam' (4 / 3 / 64) It vikalpena I / 'ca-jaH ka-gam' (2 / 1 / 86) ca0 - ka0 / [veviddhi] 'vyadhaMca tADane' (1157) vyadh / bhRzaM punaH punarvA vidhyati / 'vyaJjanAderekasvarAd' (3 / 4 / 9) yapra0 / 'jyA-vyadhaH kGiti' (4 / 1 / 81) yvat ya0 - i0 / dviH / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) gu0 e / 'bahulaM lup' (3 / 4 / 14) yaGlup / varta0 tiv / 'adhazcaturthAt tathordhaH' (2 / 1179) ta0 - dha0 / 'tRtIyastRtIya-caturthe' (1 / 3 / 49) dha0 - da0 / [zozavIti ] 'Tvozvi gati-vRddhyoH ' (997) zvi / bhRzaM punaH punarvA zvayati / 'vyaJjanAderekasvarAd' (3 / 4 / 9) yaGpra0 / 'vA parokSA-yaGi' (4 / 1 / 90) vRt u0 / dviH / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) gu0 o / 'bahulaM lup' (3 / 4 / 14) yaGlup / varta0 tiv / 'yaG-tu-ru-storbahulam' (4 / 3 / 64) It / [jarIgRhIti] 'grahIz upAdAne' (1517) grah / bhRzaM punaH punarvA gRhNAti = jarIgRhIti / 'vyaJjanAderekasvarAd' (3 / 4 / 9) yapra0 / 'graha-vrasca-bhrasja-pracchaH' (4 / 1 / 84) vRt / 'bahulaM lup' (3 / 4 / 14) yaGlup / dviH / 'Rto't' (4 / 1 / 38) RkArasya a / 'ga-horjaH' (4 / 1 / 40) ga0 - ja0 / 'ri-rau ca lupi' (4 / 1 / 56) "rI"AgamaH / varta0 tiv / 'yaG-tu-ru-storbahulam' (4 / 3 / 64) It0 - I0 / For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ nijAgalIti ] ni 'gRt nigaraNe' (1335) gR / garhitaM nigirati / 'gR-lupa -sada- cara - japa - jabha - daza-daho gayeM' (3|4|12) yapra0 / 'bahulaM lup' (3|4|14 ) valup / dvi: / hUsva:' ( 4|1139) hasva 'Rto't' (4|1138) RkArasya a / 'ga-horja:' ( 4|1|40) ga0 ja0 / 'A-guNAvanyAdeH' (4 / 1 / 48) A / vartta0 tiv / 'yaG-tu-ru0' (4|3|64 ) It0 - I0 / [ enat pazya ] etad dvitIyA am tyadAmenadetado dvitIyA TausyavRttyante' (221133) "enad "deza: / 'anato lup' (1 / 4 / 59) lup / [ enacchritakaH ] etad dvitIyA am / 'tyadAmenadetado0' (2 / 1 / 33) "enad" deza: / ' anato lup' (1|4|59) lup / zrata eva = zritakaH / svArthe kapra0 / 'sthAnIvA'varNavidhau' (74/109) iti lupaH sthAnivadbhAvena prAptAnAM pUrveSAM kAryANAM pratiSedhArthaM vacanam |||| vizeSaNamantaH // 7 / 4 / 113 / / [vizeSaNam ] viziSyate'neneti vizeSaNam, si-am / [ antaH ] anta prathamA si / 'so ru: ' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / [ kuNDaM tiSThati ] kuNDa si-am / 'ataH syamo'm ' (1 / 4 / 57) am / 'samAnAdamo'taH' (1924246) aluk / [ kuNDaM pazya ] kuNDa si-am / 'ataH syamo'm ' (124157) am / 'samAnAdamo'taH ' (124|46 ) aluk / 'anato lup' (114|59) lup / iha na bhavati [ tad ] tad prathamA si [jaya] 'ji abhibhave' (8) ji jayanaM a| 'nAmino guNo'kviti' (4311) gu0 e jaya: 'yuvarNa-vR-dR-vaza-raNa-gamRd-grahaH' (5 / 3 / 28) alpra0 - 'edaito'yAy' (1 / 2 / 23) ay / 369 [ stavaH ] 'TuMgk stutau' (1924) Tu SaH so'STyai0 ' (223198 ) stu / 'nimittAbhAve0' (nyA0vakSa0 (1)/ sUtra (29)) stu / stavanaM = stava: / 'yuvarNa - vR0' (5 / 3 / 28) alpra0 a / 'nAmino0 ' ( 4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / [ sekaH ] secanaM seka: / 'bhAvA 'kartrI' (5/3/18) ghaJpra0 a 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / 'te'niTa jo: ka-gau ghiti' (4|1|111) ca0 ka0 / [ yoga: ] yojana yoga: / 'bhAvA'kartrI' (5/3/18) pra0 a 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / 'te'niTaca jo:0' (4|1|111) ja0ma0 = [ aya: ] 'iMNk gatau' (1075) i avanam aya: 'yuvarNa-vR-dR0' (5/3/28) alpra0 a 'nAmino = / / / guNo'kGiti (4|3|1) gu0 e 'edaito'yAy ' (1223) ay prathamA si 'so ru' (2172) sa0ra0 I saptamyA AdiH // 7 / 4 / 114 / / [ saptamyAH ] saptamI SaSThI Gas 'strIdUta' (1 / 4 / 29) Gas0 dAs0 [ Adi ] Adi prathamA si so ru' (21172) sa0ra0 / visargaH / I For Personal & Private Use Only A0 / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [pathaH] pathin dvitIyA zas / 'in GIsvare luk' (1 / 4 / 79) inluk / [pathAm ] pathin SaSThI Am / 'in GIsvare luk' (1 / 4 / 79) inluk / [pathiSu] pathin saptamI sup / 'nAmyantasthA-kavargAt' (2 / 3 / 15) Satvam / [nenijAni] 'NijaeNkI zauce ca' (1141) Nij / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2 / 3 / 97) nij / paJcamI Aniv / 'havaH ziti' (4 / 1 / 12) dvivacanam / 'nijAM zityet' (4 / 1 / 57) e| [anenijam] 'NijaeNkI zauce ca' (1141) Nij / 'pAThe dhAtvAdeo naH' (2 / 3 / 97) nij / hyastanI amv / 'havaH ziti' (4 / 1 / 12) dvivacanam / 'nijAM zityet' (4 / 1 / 57) e / 'aD dhAtorAdi0' (4 / 4 / 29) aT / 'vyuktopAntyasya ziti svare' (4 / 3 / 14) guNaniSedhaH / [nenekti] 'NijaeNkI zauce ca' (1141) Nij / 'pAThe dhAtvAderNo naH' (2 / 3 / 97) nij / 'varta0 tiv' / 'havaH / ziti' (4 / 1 / 12) dvivacanam / 'nijAM zityet' (4 / 1 / 57) e / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 e / 'ca-jaH ka-gam' . (2 / 1 / 86) ja0 - ga0 / 'aghoSe prathamo'ziTaH' (1 / 3 / 50) ga0 - ka0 / [yauti] 'yuk mizraNe' (1080) yu / vartaH tiv / 'uta auviti vyaJjane'dve:' (4 / 359) au| [rauti ] TukSu (1084)-'ru zabde' (1085) ru / vartaH tiv / 'uta auviti vyaJjane'dveH' (4 / 3 / 59) au| . iha na bhavati - [astavIt ] 'STuMgk stutau' (1124) STu / 'Sa: so'STyai-SThiva-SvaSkaH' (2 / 3 / 98) stu / 'nimittAbhAve0' (nyA0 vakSa0(1)/sUtra(29)) stu / hyastanI div / 'yaG-tu-ru-storbahulam' (4 / 3 / 64) It0 - I0 / 'nAmino0' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'odauto'vAv' (1 / 2 / 24) av / 'aD dhAto0' (4 / 4 / 29) aT / [pathA] pathin tRtIyA TA / 'in GIsvare luk (1 / 4 / 79) inluk / [ayaut] 'yuk mizraNe' (1080) yu / hyastanI div / 'uta aurviti vyaJjane'dveH' (4 / 3 / 59) au / 'aD dhAto0' (4 / 4 / 29) aT / ityAdau vyapadezivadbhAvAdbhavati / antatvApavAdo yogaH ||ch|| - pratyayaH prakRtyAdeH // 7 / 4 / 115 // [pratyayaH] pratyaya prathamA si / 'so ruH' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [prakRtyAdeH ] prakRtirAdiryasya saH = prakRtyAdiH, tasya / [mAtRbhogINaH ] mAturbhogaH = mAtRbhogaH / mAtRbhogAya hitaH = mAtabhogINaH / 'bhogottarapadA-''tmabhyAmInaH' (7 / 1 / 40) Inapra0 / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / [khArapAyaNaH] kharapasyApatyaM = khArapAyaNaH / 'naDAdibhya AyanaNa' (6 / 1 / 53) AyanaNapra0 - Ayana / 'vRddhi: svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / / ___ atra 'tadantaM padam' (1 / 1 / 20) iti padasaMjJA samudAyasya bhavati, na tanasya bhogINa ityAdirUpasya, tena ekapadatvANNatvaM siddham, 'ra-varNAnno Na0' (2 / 3 / 63) Natvam / [rAjapuruSaH] rAjJaH puruSaH = rAjapuruSaH / SaSThyayantAcche' (3 / 1176) iti samAsaH / adhikasya na bhavati "Rddhasya rAjJaH puruSaH" / For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 371 [gAAyaNaH] gArgya pUrvavat / gAya'syApatyaM = gAAyaNaH / 'yajiJaH' (6 / 1 / 54) AyanaNpra0 - Ayana / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / agretane na bhavati[paramagArgyasyApatyam ] paramazcAsau gArgyazca = paramagArgyaH, paramagArgyasyApatyam / [putrakAmyati ] putramicchati / dvitIyAyAH kAmyaH' (3 / 4 / 22) kAmyapra0 / varta0 tiv / 'kartaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) alopaH / adhikAnna bhavati "mahAntaM putramicchati" / nyUnAdhikasya vyavacchedArthaM vacanam ||ch| gauNo GyAdiH // 7 / 4 / 116 // [gauNaH] guNAdAgataH = gauNaH / 'tata Agate' (6 / 3 / 149) aNapra0 / guNa eva = gauNaH / 'prajJAdibhyo'Na' (7 / 2 / 165) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'avarNevarNasya' (74 / 68) aluk / prathamA si / 'so ru:' (2 / 1172) sa0 - ra0 / [DyAdiH ] GIrAdiryasya saH = GyAdiH / DImArabhya vyaM yAvat GyAdiH pratyayaH / - [atikArISagandhyabandhaH] karISasyeva gandho yasya saH = karISagandhiH / 'vopamAnAt' (73 / 147) it0 - i0 / karISagandhasyApatyaM = kArISagandhi(:) / 'ata ij' (61 / 31) ipra0 -i| karakA)rISagandherapatyaM = kArISagandhyaH / 'Gaso'patye' (6 / 128) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'anArSe vRddhe'Nijo bahusvaragurUpAntyasyA-'ntasya SyaH' (2 / 4 / 78) aN-ijo vA sthAne SyaH-SakAro'nubandhArthaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / kArISagandhyamatikrAntaH so'tikArISagandhyaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / atikArISagandhyo bandhurasya = atikArISagandhyabandhuH / [atikaumudagandhyabandhuH] kumudavat gandho yasya saH = kumudagandhiH / kumudagandhasyApatyaM = kaumudagandhiH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31) ipra0 - i / 'vRddhiH svareSvAdeNiti taddhite' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / kaumudagandherapatyaM = kaumudagandhyaH / 'Gaso'patye' (6 / 1 / 28) aNpra0 - a / 'vRddhiH svareSvAde0' (7 / 4 / 1) vRddhiH au / 'anArSe vRddhe'Nijo0' (2 / 4 / 78) SyadezaH / 'At' (2 / 4 / 18) Appra0 - A / kaumudagandhyAmatikrAntaH = atikaumudagandhyaH / 'gozcAnte0' (2 / 4 / 96) husvaH / 'atikaumudagandhyo bandhurasya saH = atikaumudagandhyabandhuH / atra SyeNAdhikasyAgrahaNAt 'bandhau bahuvrIhau' (2 / 4 / 84) iti Ic na bhavati / agauNo'dhikasyApi samudAyasya vizeSaNaM bhavati / [paramakArISagandhIbandhuH] paramazcAsau (paramA cAsau) kArISagandhyA ca = paramakArISagandhyA / paramakArISagandhyA bandhurasya saH = paramakArISa-gandhIbandhuH / 'bandhau bahuvrIhau' (2 / 4 / 84) Syasya sthAne Ic / pUrveNaiva siddhe'gauNasyAdhikaparigrahArthaM vacanam ||ch|| kRt sagatikArakasyApi // 7 / 4 / 117 // [kRt ] kRt prathamA si / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 [ sagatikArakasya ] gatizca kArakaM ca = gatikArakam, gatikArakeNa saha = sagatikArakaH, tasya / [ api] api prathamA si / [ bhasmanihutam ] bhasmani hutam / [ pravAhemUtritam ] pravAhe mUtritam / [ udakevizIrNam ] udake vizIrNam / [ avataptenakulasthitam ] avatapte nakulasthitam / nakulena sthitam / 'kArakaM kRtA' (3|1|68) samAsa: / 'tatpuruSe kRti' ( 3 / 2 / 20 ) iti sarvatrAlup samAsaH / sagatikena sakArakeNa ca ktAntena 'tena' (3|1| 92 ) iti samAsaH siddho bhavati / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / [ vyAvakrozI ] vi-ava 'kruzaM AhvAna - rodanayo:' (986) kruz / vyakrozanaM = vyAvakrozI / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH' (5|3|116) Japra0 a / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / 'nityaM Ja- Jino'N' (7|3|58) aNpra0 - a / 'vRddhiH svare0' (7|4|1) vRddhi: / 'aNaJeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / [ vyAvahAsI ] vi-ava 'hase hasane' (545) has / vyavahasanaM = vyavahAsaH / 'vyatihAre'nIhAdibhyo JaH ' (5/3/116) Japra0 a / 'JNiti' (4|3|50) upAntyavRddhiH / vyavahAsa eva = vyAvahAsI / 'nityaM Ja - Jino'N ' (7 / 3 / 58) aNpra0 a / 'vRddhiH svare0 ' ( 7|4|1) vRddhiH / 'aNaJeyekaN- naJ- snaJ- TitAm ' (2|4|20 ) GI / [ sAMkoTinam ] sam 'kuTat kauTilye' (1426) kuT / samantAt kuTanaM Jin' (5|3|90) Jinpra0 -> in / 'nityaM Ja-Jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 [ sAMrAviNam ] TukSu (1084) - 'ru zabde' (1085) ru / samantAdrAvaH = sAMrAviNam / 'abhivyAptau bhAve'na- Jin' (5|3|90) Jinpra0 - in / 'nityaM Ja - jino'N' (7 / 3 / 58) aNpra0 a / vRddhiH / si-am / 'pratyayaH prakRtyAdeH' ( 7|4|115 ) ityato'prApte vacanam ||cha|| paraH || 7|4|118 // [ paraH ] para prathamA si / 'so ru: ' (2|1/72 ) sa0ra0 / [ jugutsate ] 'gupi gopana- kutsanayo:' ( 763) gup / 'gup- tijo garhA - kSAntau san' (3|4|5) sanpra0 sa / 'san-yaGazca' (4 / 1 / 3) dviH / 'ga- horja:' ( 4|1|40) ga0 ja0 / 'vartta0 te / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / 5 bRhadvRttau - gamyam / [mImAMsate ] 'mAnaN pUjAyAm' (1969) mAn / 'zAn - dAn - mAn- badhAnnizAnA - ''rjava - vicAra - vairUpye dIrghazcetaH ' (3 / 4 / 7) sanpra0 / 'san - yaGaJca' (4|1|3) dviH / hrasvaH' (4|1|39) hrasvaH / 'sanyasya' (4|1|59) i / 'zAn-dAnmAn- badhAnnizAnA0' (3 / 4 / 7) dIrghaH / vartta0 te / 'karttaryanadbhyaH zav' (3 / 4 / 71) zav / = [ kAryam ] 'DukRMg karaNe' (888) kR / kriyata iti kAryam / 'RvarNa vyaJjanAd ghyaN' (5/1/17) ghyaNpra0 - y| 'nAmino'kali-hale:' ( 4 / 3 / 51) vRddhiH Ar / [ bhavyam ] bhUyate bhavyam / 'ya eccAta:' ( 5 / 1 / 28) yapra0 / 'nAmino guNo'kGiti' (4 / 3 / 1) gu0 o / 'yyakye' (1 / 2 / 25) av / [ aupagavaH ] pUrvavat ||ch = sAMkoTinam / 'abhivyAptau bhAve'naa / vRddhiH / si am / For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 373 spaH // 7 / 4 / 119 // [sparddha ] sparddha saptamI Gi / dvayorvidhyoranyatra sAvakAzayostulyabalayoH ekatra anekatra ca upanipAtaH sparddhaH / [vRkSAn] vRkSa dvitIyA zas / 'zaso'tA sazca naH puMsi' (1 / 4 / 49) zaso'tA saha akAro dIrghaH-s0 - n / [munIn ] muni dvitIyA zas / 'zaso'tA0' (1 / 4 / 49) zaso'tA saha akAro dIrghaH-sU0 - n0 / [mahAnti ] mahat prathamA jas / napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'dhuTAM prAk' (1 / 4 / 66) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / [yazAMsi ] yazas prathamA jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'dhuTAM prAk' (1 / 4 / 66) no'ntaH / 'nsmahatoH' (1 / 4 / 86) dIrghaH / ubhayamiha prApnoti [vanAni] vana prathamA jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / - [madhUni] madhu prathamA jas / 'napuMsakasya ziH' (1 / 4 / 55) jas0 - zi0 - i0 / 'svarAcchau' (1 / 4 / 65) no'ntaH / 'ni dIrghaH' (1 / 4 / 85) dIrghaH / atra paratvAt zireva / ayaM tAvadekasya jasaH dvikAryayoge sparddha uktaH / [agnIvaruNau] agnizca varuNazca = agnIvaruNau 'I: Soma-varuNe'gne:' (3 / 2 / 42) I / [AgnAvaiSNavaM haviH] agnizca viSNuzca = agnAviSNuH(Na) / 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAm' (3 / 2 / 41) ikArasya A / agnAviSNu(NU) devate'sya tat = AgnAvaiSNavaM haviH / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'devatAnAmAtvAdau' (74 / 28) ubhayapadavRddhiH / 'asvayambhuvo'v' (7 / 4 / 70) av / si-am / havis prathamA si / 'anato lup' (1 / 4 / 59) silup / ihobhayaM prApnoti - [AgnivAruNImanaDvAhImAlabheta ] agnIvaruNau devate'syAH sA = AgnivAruNI, tAm / 'devatA' (6 / 2 / 101) aNpra0 - a / 'devatAnAmAtvAdau' (7 / 4 / 28) ubhayapadavRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / 'aNajeyekaN0' (2 / 4 / 20) GI / anaDuh 'gaurAdibhyo mukhyAnGI' (2 / 4 / 19) GI / ukArasya vAdezazca / am / paratvAt vRddhireva bhavati / atra hyagnerItvaM varuNazabdasya ca vRddhiriti naiko dvikAryayuktaH / asambhavastvasti vRddhau satyAM 'iddhimatyaviSNau' (3 / 2 / 43) iti agnerItvApavAda irbhavati ||ch|| AsannaH // 7 / 4 / 120 // [AsannaH] Asanna prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0 - ra0 / [daNDAnam ] daNDasyAgraM = daNDAgram / 'samAnAnAM tena dIrghaH' (1 / 2 / 1) dIrghaH / [kSupAgram ] kSupAyA agraM = kSupAgram / samAnAnAM0' (1 / 2 / 1) dIrghaH / arthena - [vAtaNDyayuvatiH, dAradavRndArikA] vataNDyasyApatyaM vRddhaM strI AGgirasI / 'vataNDAt' (6 / 1 / 45) yapra0 - ya / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'striyAM lup' (6 / 1 / 46) yaJlup / 'jAterayAnta-nityastrI-zUdrAt' For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / (2 / 4 / 54) GI / va(vA)taNDI cAsau yuvatizca = vAtaNDyayuvatiH / darado'patyaM strI / 'puru- magadha - kaliGga0' (6|1|116) aNpra0 - a / 'dreraJaNo'prAcya bhargAdeH' (6|1|123) aNlup / daraccAsau vRndArikA ca = dAradavRndArikA / prathamA si / 'dIrghaGyAb-vyaJjanAt se: ' (1 / 4 / 45) siluk / atra vataNDIzabdasya daracchabdasya ca 'puMvat karmadhAraye' ( 3 / 2 / 57) iti puMvadbhAve karttavye arthata Asanno vAtaNDyabhAvo dAradabhAvazca bhavati / 374 pramANena - [amuSmai ] adas caturthI Ge / 'A dveraH' (2|1|41) sa0a0 / 'lugasyAdetyapade' (2|1|113) aluk / 'mo'varNasya' (2 / 1 / 45) da0 ma0 / 'sarvAdeH smai-smAtau' (1 / 4 / 7) smai / 'mAduvarNo'nu' (2 / 1 / 47 ) akArasya utvam / [ amUbhyAm ] adas tRtIyA bhyAm / 'A dveraH' (2|1|41) sa0 a / 'lugasyAdetyapade' (2 / 1 / 113) aluk / 'mo'varNasya' (2 / 1 / 45) da0ma0 / 'ata AH syAdau 0 ' (1 / 4 / 1) dIrghaH / 'mAduvaNo'nu' (2 / 1 / 47) U / mAtrika mAtriko dvimAtrasya ca dvimAtraH ||ch|| sambandhinAM sambandhe // 7|4|121 // [ sambandhinAm ] sambandhin SaSThI Am / [ sambandhe ] sambandha saptamI Gi / [ zvazuryaH ] zvazurasyApatyaM = zvazuryaH / zvazurAd ya:' ( 6 / 1 / 91) yapra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / saMjJAzabdAttu - [ zvAzuri: ] zvazurasyApatyaM = zvAzuriH / 'ata iJ' (6 / 1 / 31 ) iJpra0 i / 'vRddhiH svare0 ' (7|4|1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / = [ mAtRSvasA ] mAtu: svasA mAtRSvasA / prathamA si / 'Rduzanas0' (1 / 4 / 84) si0 DA0 / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 1 / 114) Rlopa: / 'mAtR-pituH svasuH' (2 / 3 / 18) Satvam / dhAnyamAtustu na bhavati / [ mAtRsvasA ] mAtuH svasA = mAtRsvasA ||ch | samarthaH padavidhiH // 7 / 4 / 122 // = [samarthaH ] saGgato'rtho yasya saH [ padavidhi: ] padasya sambandhI vidhi: padavidhiH / prathamA si / 'so ruH' (2 / 1 / 72) sa0ra0 / tacca sAmarthyaM vyapekSA ekArthIbhAvazca / atra vyapekSAyAM sambaddhArthaH samprekSitArtho vA padavidhiH sAdhurbhavati / sambaddho'rtho yasya yatra jhaTityeva padAnAmanvayaH pratIyate, rAjJaH puruSaH ityAdau sambaddhArthaH padavidhiH samprekSito'rtho yatra yathA samarthaH / = rAjotpale haribhujAmiha ke zavasya yasyorasInduradanaM ca jaTAkalApe / zaGkhAmbaro'pi pavanAdarinAthasUnuH, kAntA sa vo'gatanayA vipulaM dadAtu // 1 // ityAdau kliSTakAvye kaSTakalpanayArthaH pratIyate / yasyorasi haribhujAM - vAyubhujAM sarpANAM rAjA zeSa:, yasya ca jaTAkalApe induryasya ca zavasya ke mRtakasya ke mastake utpale nirmAMse adanaM bhakSaNaM yasya ca agatanayA'drisutAkhAmbaro'pi vipulaM zaM sukhaM vo dadAtu pavanAt sarpastasyArirmayUraH tasya nAthaH kArtikeyaH sa sUnuryasyetyarthaH // 1 // kAntA For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // 375 ekArthIbhAve tu vigrahavAkyArthAbhidhAne yaH zaktaH saGgatArthaH saMsRSTArtho vA padAnAM svArtho gauNaH samAsArthastu pradhAnamiti saGgatArtha(:) saMsRSTArthapadavidhau tu samAsArtha eva vidho(dhau) tu samAsArtha eva iti spoTavAdimatam / atra ca padAni upasarjanIbhUtasvArthAni nivRttasthAnAni vA pradhAnArthopAdAnAt vyarthAni arthAntarAbhidhAyIni vA ekastAvat pradhAno'rthaH aparaH svArtha iti vyarthatA, arthAntaraM samAsArthalakSaNaM tadabhidhAyIni bhavati / padavidhizca samAsanAmadhAtukRttaddhitopapadavibhaktiyuSmadasmadAdezaplutarUpo bhavati / tatra samAsaH-dvitIyA 'zritAdibhiH' (3 / 1 / 62) dharma zritaH = dharmazritaH / eSu pUrvottarapadayorvAkyAvasthAyAM parasparakAGkhAlakSaNA vyapekSA / vRttyavasthAyAM tu pRthagarthAnAM satAmekArthIbhAva iti / tathAhi - dharmamityetatsAdhanatvAtsAdhyabhUtAM kriyAmapekSate / zrita ityetadapi zrayaNakriyopasarjanakartRvAci svakriyAviSayaM sAdhanamapekSate, tayozca parasparasaMsargAt mUcchitAvayava iva vRttAvekArthIbhAvo bhavati / dharma zritaH = dharmazritazcaitraH, yUpAyetyAdi sAmAnyaM kartR avyavacchedAya bhedAnAkAGkSati / evaM sarvatropasarjanAnAM pradhAnAnAM ca parasparamAkAGkAvatAmityAdi / pAMsUdakavadavibhAgApannau ityAdi abhedApannAvityarthaH / lokavyapekSayA iti ko'rthaH ? lokAdhInazabdAvadhAraNArthaH, vRttyavRttyoriti ko'rthaH ? sagA(mA)savAkyAyAH / upapadavibhaktiH - [abhijAnAsi devadatta ! kA( ka )zmIreSu vatsyAmaH] 'vasaM nivAse' (999) vas / bhaviSyantI . syAmas / 'sastaH si' (4 / 3 / 92) sa0 - ta0 / atIte 'ayadi smRtyarthe bhaviSyantI' (5 / 2 / 9) ityanena bhaviSyantI / [ upAdhyAyazcedAgacchedAzaMse yukto'dhIyIya ] upAdhyAyazcedAgacchet ityatra 'kSiprA-''zaMsA'rthayobhaviSyantI-saptamyau' (5 / 4 / 3) saptamI / [aGga ! kUja 3, aGga ! kUja, idAnIM jJAsyasi jAlma! ] atra 'tyAdeH sAkAGkSasyAGgena' (7 / 4 / 91) ityAdinA plutaH / [tiSThatu dadhyazAna tvaM zAkena] 'azaz bhojane' (1558) az / paJcamI hi / 'krayAdeH' (3 / 4 / 79) znApra0 - . nA0 / 'vyaJjanAcchnAherAnaH' (3 / 4 / 80) Ana / 'ataH pratyayAlluk' (4 / 2 / 85) hiluk / [tiSThatu kumArIcchatraM hara devadatteti ] tiSThatu kumArIcchatraM ityatra 'anAGmAGo dIrghAd vA cchaH' (1 / 3 / 28) ityanena chasya dviH / 'aghoSe prathamo'ziTa:' (11350) cha0 - ca0 / zeSeSu punarvyapekSaiva sAmarthyaM bhavati / padayoH parasparApekSaiva vyapekSA / upasarjanasya gauNasya rAjAdevizeSaNaM upasarjanavizeSaNaM, upasarjanAni gauNAnItyarthaH, vibhaktArthAbhidhAyitvAt pRthagarthAbhidhAyitvAt samAse tu antarbhUtasvArthaM pradhAnArthamabhidadhati pratipAdayati, saMkhyAvizeSANAmavibhAgena bahUnAmapyekarUpeNetyarthaH / "yathauSadharasAH sarve, madhunyAhitazaktayaH / avibhAgena vartante, tAM saMkhyAM tAdRzIM viduH" // 1 // madhunyAhitazaktayaH ghRtazaktaya ityarthaH / [dviputraH ] dvau putrau yasya saH = dviputraH / [paJcaputraH] paJca putrA yasya = paJcaputraH / [tAvakInaH, mAmakInaH] tava mama SaSThayantau maNDyete / tavAyaM = tAvakaH, tAvakInaH / mamAyaM = mAmakaH, mAmakInaH / 'vA yuSmadasmado'jInau yuSmAkA-'smAkaM cAsyaikatve tu tavaka-mamakam' (6 / 3 / 67) apra0 - a-Inapra0 - Inatavaka-mamakadezazca / 'vRddhi: svare0' (74 / 1) vRddhiH / 'avarNevarNasya' (7 / 4 / 68) aluk / For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / [zaurpikaH ] zUrpAbhyAM zUrvA krItaH iti / [mAsajAtaH] mAso mAsau vA jAtasyeti vigrahe saMkhyAvizeSo'sti, tathApi vRttau parimANasvAbhAvyAdeva(ka)tvameva pratIyate / kSepe' (3 / 2 / 30) ityadhikAre 'putre vA' (3 / 2 / 31). [dAsyAH putraH] dAsyAH putraH / [dAsyAH putraH], 'SaSThyAH ityanena alupsamAsaH / evamagre'pi / [devAnAMpriyaH] devAnAM priyaH / [AmuSyAyaNaH] amuSyasyApatyam = AmuSyAyaNaH / 'naDAdibhya AyanaNa' (6 / 1 / 53) AyanaNapra0 - Ayana / 'vRddhiH svare0' (7 / 4 / 1) vRddhiH / 'adaso'kAyanaNoH' (3 / 2 / 33) ityAdinA alup / [apsavyaH] apsu bhavaH = apsavyaH / 'digAdi-dehAMzAd yaH' (6 / 3 / 124) yapra0 / 'asvayambhuvo'v' (7/4/70) av / 'apo ya-yoni-mati-care' (3 / 2 / 28) ityanena alup / [goSucaraH ] goSu caratIti goSucaraH / 'careSTaH' (5 / 1 / 138) Tapra0 - a / bAhulakAt 'tatpuruSe kRti' (3 / 2 / 20) ityanena alup / [varSAsujaH] varSAsu jAtaH = varSAsujaH / 'kvacit' (5 / 1 / 171) Dapra0 - a / 'DityantyasvarAdeH' (2 / 12114) anluk / 'dhu-prAvRD-varSA-zarat-kAlAt' (3 / 2 / 27) ityAdinA alup / [ yathArdhaM pazordevadattasyeti ] pazuguNasya vA pazuprAyasya devadattasya yadadhu yo vA saMjJIbhUtaH pazustasya yadardhamiti / tacca samAse vyaktaM ardhaM pazoH = ardhapazuH / 'sameM'ze'rddha navA' (3 / 1 / 54) samAsaH / devadattasya / [Rddhasya rAjJaH puruSaH] yathAhuH vizeSaNasya rAjJaH vizeSaNaM Rddha iti vAkye bhavati, samAse na bhavati / 'savizeSaNAnAM vRttirna vRttasya vA vizeSaNaM na prayujyata iti / [svacayoga-svAmicayogazca] svacazabdena yogaH = svacayogaH svAmicayogazca / [asUryampazyA rAjadArAH] sUryamapi na pazyanti = asUryampazyAH / rAjJo dArAH = rAjadArAH / 'asUryogrAd dRzaH' (5 / 1 / 126) khazpra0 - a / 'zrauti-kRvu-dhivR-pA-ghrA-dhmA-sthA-mnA-dAm-dRzyatti0' (4 / 2 / 108) dRz0 - "pazya"dezaH / jas / [apunargeyAH zlokAH] na punar kaiM (36)-'- zabde' (37) gai / 'At sandhyakSarasya' (4 / 2 / 1) gA / na punargIyante = apunargeyAH / 'ya eccAtaH' (5 / 1 / 28) yapra0-e / jas / [azrAddhabhojI] zrAddhaM na bhuGkte = azrAddhabhojI / 'grahAdibhyo Nin' (5 / 153) Ninpra0 - in / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 57) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / [alavaNabhojI] na lavaNaM bhuGkte = alavaNabhojI / 'grahAdibhyo Nin' (5 / 153) Ninpra0 - in / 'laghorupAntyasya' (4 / 3 / 4) gu0 o / prathamA si / 'in-han-pUSA'ryamNaH zisyoH' (1 / 4 / 57) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahnaH' (2 / 1 / 91) naluk / For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamAdhyAyasya caturthaH pAdaH // [ sArvacarmINo ratha: ] sarvazcarmaNA kRtaH = sArvacarmINa: / 'sarvacarmaNa InenaJa' (6 / 3 / 195 ) InaJpra0 - Ina / 'vRddhi: svare0 ' (7241) vRddhiH / no'padasya taddhite' (71461) inluk / prathamA si 'so ru' (221172) sa0 ra0 / 377 = [kRtapUrvI kaTam ] kRtaH pUrva kaTo'nena kRtapUrvI kaTam / 'pUrvamanena sAdezcen' (7|1| 167 ) inpra0 / 'avarNevarNasya' (7|4|68) aluk / prathamA si / 'in- han0 ' (1 / 4 / 57) dIrghaH / 'dIrghaGyAb0' (1 / 4 / 45) siluk / 'nAmno no'nahana: ' (2 / 1 / 91) naluk ||ch|| atra nyAyasUtraM sarva jJeyam ||ch| ityAcArya zrIhemacandraviracitAyAM bRhadvattau taddhitasyASTamaH pAdaH samAptaH ||ch saMvat 1658 varSe kAtekazade aThamadane sanavAsare pATaNanagarAta moDhacataravedI lakhataM zAlIvADI madhe thapAmAhe paM0 kIkA sUta paM0 nAnA sUta vIdvAkaMTha lakhate // ch| For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // aMzako dAyAdaH 7 / 1 / 182 | agretamAm 7 / 38 | atigavaH 7 / 3 / 72, 7 / 3 / 105 akarabhIyaH 7.135 / agretarAm 7.38 | atigavI 7 / 3 / 105 akAraH 7 / 2 / 156 | aGganA kalyANAGgI strI 7 / 2 / 29 | atigavyam 7 / 1 / 30 akAryam 7 / 1 / 57 | aGgavatI kalyANAGgI strI 7 / / 29 atigauH 7.372 akaizoram 7 / 1 / 57 | aGgAdhISva modakaM te dAsyAmi 7 / 4 / 91 | atitamAm . 7.38 akauzalam 7 / 4 / 23 | aGgArIyANi kASThAni 7 / 1 / 44 | atidhUH zakaTam 7.372 akrASTAm 7 / 4 / 110 acaturaH 7 / 3 / 131 atidhUH 7 / 3 / 72 akSatvam 7 / 155 acAturyam 7 / 4 / 23 atiyugyam 7 / 1 / 30 akSadhUH 7 / 377 acApalam 7 / 4 / 23 atirAjaH 7 / 3 / 72, 7 / 3 / 106 / akSijAham 7 / 188 acIklupat 7 / 4 / 99 atirAjA 7 / 3 / 72 akSibhuvam 7 / 3 / 97 acchAvAkIyam 72 / 71 | atirAjI 7 / 3 / 106 akSetrajJam 7 / 4 / 23 ajakAvadhanvA 7 / 3 / 158 | atirAtraH 7 / 3 / 119 / akSatrazyam 7 / 4 / 23 ajakAvam 7 / 2 / 44 | atirAtrA 7 / 3 / 119 agANapatyam 7.157 ajathyam 7 / 1 / 38 atizvaH sevaka: 7 / 3 / 110 agnA 3 i atra 7 / 4 / 103 ajathyA yUtiH 7 / 1138 atizvI sevA 7 / 3 / 110 agnA 3 i indram 7 / 4 / 103 | ajapadaH 7 / 3 / 129 atizvo varAhaH 7 / 3 / 110 agnA 33 7 / 4 / 103 ajAkRpANIyam 7 / 1 / 117 atisakthaH 7 / 3 / 72 agnidevatyam 7 / 1 / 22 ajAkSi 7 / 385 atisakhaH .7 / 372, 7 / 3 / 106 agnirmANavakaH 7 / 4 / 86 | ajADyam 71157 | atisakhA 7 / 3 / 72 agnirmANavako bhAyAt 7 / 4 / 93 ajAtIyaH 7 / 3 / 139 | | atisakhI 7 / 3 / 106 agnisAt karoti kASTham - 7 / 2 / 130 ajJAtakaH 7 / 3 / 33 atisArakI 7 / 2 / 61 agnisAt syAt kASTham 7 / 2 / 130 aNavyam 7.182 atIvatarAm 7.38 agnisAdbhavati kASTham 7 / 2 / 130 | aNukaH 7 / 3 / 23 | atIsArakI 7 / 2 / 61 agnIdhIyam 7176 | aNukaH paTaH 7 / 276 ato bhavAn 7 / 2 / 90 agnIvaruNau 7 / 4 / 119 aNukA mASAH 7 / 276 atyakSaH 7 / 3 / 72 agnyoH 7 / 4 / 68 aNutvam 7155 atyaGgulaM kASTham 7 / 3 / 72 agrataH 7 / 284 ataH 7 / 2 / 90 atyaGgulam 7 / 3 / 124 agrahIt 7 / 4 / 109 | atikArISagandhyabandhuH 7 / 4 / 116 atyaGgulA yaSTiH 7 / 3 / 125 agre agre sUkSmAH 7 / 4 / 75 | atikaumudagandhyabandhuH 7 / 4 / 116 | atyadhvam 7.379 For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 379 7 / 3 / 94 7.1 / 170 7.1170 7 / 1 / 96 7 / 381 7 / 3 / 81 7 / 3 / 82,7 / 3189 7 / 3 / 82 7.3182 7 / 3 / 82 7 / 3 / 89 7 / 3 / 82 7.3182 7.3182 7.371 7 / 3 / 135 7 / 4 / 39 atyantInaH 7 / 1 / 100 | adhikA khArI droNena 7 / 1 / 187 | anugu yAnam atyanaH 7 / 3 / 118 adhiko droNaH khAryAH 7 / 1 / 187 | anupadI uSTrANAm atyanI kathA 7 / 3 / 118 adhiko droNaH khAryAm 7 / 1 / 187 | anupadI gavAm atra 7 / 2 / 93 | adhikhAri 7 / 3 / 102 | anupadInA upAnat atra bhavAn 7 / 2 / 93 adhityakA 7 / 1 / 131 | anurahasaH atrAyuSmAn 7 / 2 / 93 | adhipatitA 7 / 1 / 60 | anurahasam atriH 7 / 3 / 123, 7 / 3 / 128 | adhipatitvam 7 / 1 / 60 | anuloma atraihAyanam 7 / 157 adhirAjatA 7 / 1 / 60 | anulomaH adazAH 7 / 3 / 123 | adhirAjatvam 7 / 1 / 60 | anulomam adUradazAH 7 / 3 / 128 adhisrak 7 / 3 / 90 | anulomam adya 7 / 297 adhisrajam 7 / 3 / 90 | anulomam adyaprAtInaM maraNam 7 / 1 / 105 adhIte adhIte 74/73 anusAma adyaprAtInA gauH 7 / 1 / 105 adhISvAdhISvetyevAyamadhIte 7 / 4 / 73 | anusAmaH adyaprAtIno lAbhaH 7 / 1 / 105 adhukSanta 7 / 4 / 110 anusAmam (2) adyazvInaM maraNam 7 / 1 / 105 adhunA 7 / 2 / 96 | anRk adyazvInA gauH 7 / 1 / 105 | adhuraM zakaTam 7 / 3 / 71 | anRkkaM sAma adyazvIno lAbhaH 7 / 1 / 105 adho ramaNIyam 7 / 2 / 115 | anRcIyAn adrASTAm 7 / 4 / 110 adho vasati 7 / 2 / 115 | anRco mANavaH advaihAyanam 7.157 adho'dho grAmam 7 / 4 / 79 | anRzaMsa adha AgataH 7 / 2 / 115 adhonAbhaM prahatavAn 7 / 3 / 134 | anenijam adharAdAgataH 7 / 2 / 118 adhyadhi grAmam 7479 anaipuNam adharAdramaNIyam 7 / 2 / 118 | adhyAtmam 7 / 4 / 48, 7 / 3 / 88 | anaizvaram adharAvasati 7 / 2 / 118 adhvanInaH 7 / 1 / 103, 7 / 4 / 48 anaizvaryam adhareNAsya ramaNIyam 7 / 2 / 122 adhvanyaH 7 / 1 / 103 antataH adhareNAsya vasati 7 / 2 / 122 anantadharmA 7 / 3 / 141 antamaH adhareyuH 7 / 2 / 98 | ananyajAniH 7 / 3 / 164 | antargiram adhastAdAgataH 7 / 2 / 115 | anarthakaM vacaH 7 / 3 / 174 antargiri adhastAdramaNIyam 7 / 2 / 115 anavAH 7 / 3123 | antarlomaH adhastAdvasati 7 / 2 / 115 anAtmanInaH 7 / 1 / 40 | antikata Agacchati adhikakauDavikaH 7 / 4 / 19 / anAdhipatyam 7 / 1 / 57 | antikatamaH (2) adhikadazAH 7 / 3 / 128 | anAdhirAjyam 7 / 1 / 57 | antikasat adhikavArSika: 7 / 4 / 18 | anukaH 7 / 1 / 188 antikyaH adhikaSASTikaH 7 / 4 / 19 | anukAmInaH 7 / 1 / 100 | antita Agacchati adhikasAptatikaH 7 / 4 / 19 | anugavam 7 / 3 / 94 | antitamaH adhikasauvarNikam 7 / 4 / 19 | anugavIno gopAlaka: 7 / 1 / 102 | antiyaH 7 / 3 / 135 7 / 1 / 60 7 / 4 / 114 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7 / 2 / 84 7 / 4 / 31 73 / 90 7 / 3 / 90 7 / 3 / 132 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 7 / 4 / 31 For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / 7.37 7 / 4 / 110 7 / 1 / 189 . 7 / 1 / 104 7 / 1 / 104. 7 / 1 / 104 7 / 2 / 46 73 / 42 7 / 3 / 42 7 / 3 / 42 amikaH 7 / 3 / 30 . antiSad 7 / 4 / 31 aparazAradaH antevAsi tiSThati 7 / 3 / 75 aparazAlaH antevAsI guroH 7 / 3 / 75 aparahaimanaH andhakavartikIyam 7 / 1 / 117 aparAdhyam andhatamasam (2) 7.3680 aparArddham andhatamase 7.3180 aparANaH annamayaM bhojanam 7 / 3 / 2 aparAhNatamAm annamayam 7 / 3 / 1 | aparAhnatarAm anyaka eSAM kAlApaH 7 / 3 / 54 apareNAsya ramaNIyam anyataH 7/2184 apareNAsya vasati anyatamo bhavatAM kaThaH 7.3 / 54 | aparedyuH anyatareyuH 7.2498 apareSukAmazamaH anyataro bhavatAM kaThaH 7 / 3 / 54 | apAkSItkalpam anyathA 7 / 2 / 102 apATavam anyadA 7 / 2 / 95, 7 / 2 / 101 apArthakam anyahi 7 / 2 / 101 apArtham anyedyuH 7 / 2 / 98 | apunargeyAH zlokAH anvakSam 7.387 apUpamayaM parva anvaham 7 / 4 / 66 apUpamayam apaTutA 7 / 1 / 57 | apUpIyaM piSTam apaTutvam 7 / 157 | apUpIyaH apatitA 7 / 1 / 57 apUpIyam apatitvam 7 / 157 apUpyaM piSTam 7 / 3 / 71 | apUpyaH apatho'yamuddezaH 7 / 3 / 71 | | apUpyam apadI 7 / 3 / 149 / aprajasaH apanthAH 73171 aprajasau aparakAnyakubjaH 7 / 4 / 17 aprajAH aparakAOmRttikaH 7 / 4 / 17 apsavyaH aparathA 7 / 2 / 102 abjavAn aparanaidAghaH 7 / 4 / 14 abjinI aparapAJcAlakaH 7 / 4 / 16 abhAvatvam aparapATaliputrakaH 7 / 4 / 17 | abhikaH apararAtraH 7 / 3 / 119 | abhitaH aparavArSika: 7 / 4 / 14 | abhidhAnataH 7 / 4 / 14 | abhinnatarakam 7 / 2 / 1 | abhimatya 7 / 4 / 14 | abhIkaH 7 / 2 / 159 / abhyamitrINaH 7 / 2 / 125 abhyamitrIyaH 7 / 3 / 118 abhyamitryaH 7 / 38 abhra nabhaH 7.38 7 / 2 / 122 | amiyaH 7 / 2 / 122 | amilaH 7 / 2 / 98 | amukena 7 / 4 / 17 | amakaiH 7 / 3 / 11 | amutra kAle 7 / 157 | amurhi 7 / 3 / 174 | amuSmai 7 / 3 / 174 amuSyakula 7 / 4 / 122 amUbhyAm 7 / 3 / 2, 7 / 3 / 3 amUrkhatA 7 / 3 / 1, 7 / 3 / 3 | amUrkhatvam 7 / 1 / 44 amRtAzmaH 7 / 1 / 35 | amedhAH 7 / 1 / 29 | amauryam 7 / 1 / 44 / ambhojinI 7 / 1 / 35 ayaM bhavAn 7 / 1 / 29 / ayaH 7 / 3 / 137 ayamAyuSmAn 7 / 3 / 137 ayAthAtathyam 7 / 3 / 137 ayAthApuryam 7 / 4 / 122 | ayAnayInaH zAraH 7 / 2 / 67 ayodatI 7 / 2 / 67 | ayaut 7 / 1 / 55 | ayauvarAjyam 7 / 1 / 189 | aramaNIyatA 7 / 283 aramaNIyatvam 7 / 284 | aravindinI 7 / 3 / 30 7 / 2 / 101 7 / 2 / 101 7 / 4 / 120.. 7 / 1 / 20 7 / 4 / 120 7.157 7.157 7 / 3 / 115 7 / 3 / 137 7 / 1 / 57 7 / 2 / 67 apatham 7 / 2 / 91 7 / 4 / 113 7 / 2 / 91 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7 / 1 / 97 7 / 3 / 152 7 / 4 / 114 7157 7 / 157 7.157 7 / 2 / 67 For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 381 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 4 / 117 7 / 3180 7 / 1 / 35 7.277 arAjaM varttate 7 / 3 / 71 | ardhaprasthabhAyaH arAjatA 7 / 157 ardhaprasthikam arAjatvam 7.157 ardhamauSTikam arAjA 7 / 3171 ardharAtraH arAmaNIyakam 7.157 aryamikaH arUkaroti 7 / 2 / 127 aryamiyaH arUbhavati 7 / 2 / 127 aryamilaH arUsyAt 7 / 2 / 127 arzaso devadattaH arokadan 7 / 3 / 153 | arhattA arokadantaH / 7 / 3 / 153 arhattvam arghyam 7 / 1 / 23 arhan arcAvAn 7 / 2 / 33 alaMkarmINaH arNavaH samudraH 7 / 2 / 52 alaMpuruSINaH 7284 alavaNabhojI arthavAn 728 alAghavam arthikaH 7.28 alAbUkaTam arthI 728 alpa Agacchati arthyam 7 / 1 / 13 | alpaM dhanaM dadAti arddhakRtam 7.3157 | alpakaH arddhajaratIyam 7 / 1 / 117 alpamedhAH arddhapAJcAlakaH 7 / 4 / 15 alpayati arddhamanatyantaM bhinnam 7 / 3 / 57 alpaza Agacchati arddhamAgadhakaH 7 / 4 / 15 | alpaza Agatam arddhamAsatamaH 7 / 1 / 157 alpazo dadAti arddharcaH(cam) 7.376 alpazo dhanaM dadAti arddhazaH 7 / 2 / 151 alpazo vasati ardhakaMsikam 7 / 4 / 20 alpiSThaH ardhakauDavikam 7 / 4 / 20 alpIyAn ardhakhAram 7 / 3 / 103 alpebhya Agatam ardhakhArI 7 / 3 / 103, 7 / 4 / 20 | alpebhyo dadAti ardhakhArIbhAryaH 7 / 4 / 20 alpeSu vasati ardhacamasikam 7 / 4 / 20 ava AgataH ardhadrauNikam 7 / 4 / 20 avakaTaH ardhanAvam (2) 7 / 3 / 104 avakuTAraH ardhanAvI (2) 7 / 3 / 104 | avaTITaM brahmadeyam arthataH 7 / 4 / 110 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 1127 7.1 / 127 7 / 3 / 107 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 1 / 127 7 / 2 / 117 7 / 4 / 20 | avaTITaH puruSaH 7 / 4 / 20 avaTITam 7 / 4 / 20 avaTITA nAsikA 7 / 3 / 119 avataptenakulasthitam 7 / 3 / 43 avatamasam 7 / 3 / 43 avatsIyaH 7 / 3 / 43 avadAtikA surA 7 / 2 / 46 avadhIt 7 / 1 / 61 avanATaM brahmadeyam 7 / 161 avanATaH puruSaH 7 / 1 / 109 avanATam 7 / 1 / 106 avanATA nAsikA 7 / 1 / 106 avantibrahmaH 7 / 4 / 122 avabhraTaM brahmadeyam 7.157 avabhraTaH puruSaH 7.184 avabhraTam 7 / 2 / 150 avabhraTA nAsikA 7 / 2 / 150 avarata AgataH 7 / 3 / 33 avarato ramaNIyam 7 / 3 / 137 avarato vasati 7 / 4 / 33 avarastAdAgataH 7 / 2 / 150 avarastAdramaNIyam 7 / 2 / 150 avarastAvasati 7 / 2 / 150 avarahasaH 7 / 2 / 150 avarahasam 7 / 2 / 150 avalomaH 7 / 4 / 33 avalomam 7 / 4 / 33 avasAmaH 7 / 2 / 150 avasAmam 7 / 2 / 150 avastAdAgataH 7 / 2 / 150 avastAdramaNIyam 7 / 2 / 115 avastAdvasati 71 / 126 avAk 7 / 1 / 126 | avAg ramaNIyam 7 / 1 / 127 | avAcInA brAhmaNI 72 / 117 7 / 2 / 117 7 / 2 / 116 7 / 2 / 116 7 / 2 / 116 7.381 7 / 3 / 81 7 / 3 / 82 7 / 382 73 / 82 7 / 3 / 82 7 / 2 / 115 7 / 2 / 115 7 / 2 / 115 7.1107 7 / 2 / 123 7 / 1 / 107 For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / 7.1 / 44 7 / 4 / 122 7 / 4 / 114 . 7 / 2 / 1 7.157 avArapArINaH 7 / 1 / 101 | azvarayyA bhUmiH avArINaH 7 / 1 / 101 azvavaddhAvati caitraH avikaH 7 / 3 / 15 azvaSaDgavam avikaTaH 7 / 1 / 132 azvasya mAsena gamyaH avithyam 7 / 138 azvAnaDudbhyAm avipaTaH 7 / 1 / 132 azvikA pratimA avIcInam 7 / 1 / 107 azvIyA yAtrA avIvadadvINAM parivAdakena 7 / 4 / 110 azvorasaM dRzyate avo ramaNIyam 7 / 2 / 115 azvorasaM varjayet avo vasati 7 / 2 / 115 azvorasam azaMzAmi 7 / 4 / 111 azvorasyAvataH azanApipAsIyam 7 / 271 aSaDakSINazcaitraH azAmi 7 / 4 / 111 aSaDakSINA krIDA azAzakak 7 / 3 / 31 | aSaDakSINo mantraH azItitamaH 71 / 158 aSaDakSINo'manaskaH azItipadI 7.3 / 149 aSTapaJcAzaH azIrSavAn 7 / 2 / 2,7127 aSTapaJcAzattamaH azIrSika: 7 / 27 aSTamaH azIrSI 7 / 27 aSTamI aSTamI kAlikAazuklatA 7 / 157 kAlikA azuklatvam 7 / 1 / 57 | aSTamo jinaH candraprabhaH azauklyam 7 / 157 aSTApadaH azaucam (2) 7 / 4 / 23 aSTApadI azrAddhabhojI 7 / 4 / 122 aSTAbhiH azvakaM rUpam 7 / 1 / 108 aSTAsu azvakaH 7 / 1 / 108, 7 / 3 / 28, 7 / 3 / 33 aSTau azvakAni rUpANi 7 / 1 / 108 | asaasA karoti azvagoyugam 7 / 1 / 134 | asako azvagoSTham 7 / 1 / 133 | asaktaH azvataraH 7 / 3 / 51 asaktakaH azvatarI 7.351 | asaktiH azvatA 7 / 1 / 55, 7 / 1 / 66 asaktha: azvatvam 7 / 1 / 55, 7 / 1 / 66 asakthiH azvapAdaH 7 / 3 / 148 asakhA azvamayI yAtrA asaJjAtakakud bAlaH 7 / 1 / 37 | asaye kozI 7 / 152 | asUryampazyA rAjadArAH 7 / 1 / 135 | astavIt 7 / 185 | astimAn 7 / 3 / 98 | asthaviratA 7 / 1 / 108 | asthaviratvam 7 / 3 / 3 asthAviram 7 / 3 / 114 asmakAbhiH 7 / 3 / 114 asmakAsu 7 / 3 / 114 asmattaH 7 / 3 / 114 asmAkakam 7 / 1 / 106 asyavAmIyaM sUktam 7 / 1 / 106 | asyasi 7 / 1 / 106 | ahaMyuH ahaMkArI 7 / 1 / 106 | ahaMyuH 7 / 1 / 156 ahaGkAraH 7 / 1 / 156 ahardivam 7 / 1 / 159 ahalaH ahalakaH 7 / 4 / 85 ahaliH 7 / 3 / 24 ahAyanatA 7 / 4 / 80 | ahAyanatvam 7 / 3 / 149 | ahidan 7 / 4 / 106 | ahidantaH 7 / 4 / 106 | ahirahiH 7 / 4 / 108 ahirnu 3 rajjurnu 7 / 2 / 145 | ahirnu rajjurnu 7 / 3 / 34 ahorAtraH 7 / 3 / 136 | AkarSazvaH (2) 7 / 3 / 136 | AkarSazvA 7 / 3 / 136 | Akasmikam 7 / 3 / 136 | AkAzatvam 7 / 3 / 136 | Akauzalam 7 / 371 | AkSetrajJam 7.157 7 / 1 / 57 7 / 3 / 30 7 / 3 / 30 7 / 289 7 / 3 / 30 7 / 271 7 / 3 / 74 7 / 2 / 17 7 / 4 / 65. . 7 / 2 / 156 7 / 3 / 97 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7.157 7.157 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 7 / 4 / 72 7 / 4 / 95 7 / 4 / 95 73 / 97 7 / 3 / 112 7 / 3 / 112 7 / 4 / 71 7 / 1155 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7.33 7 / 3 / 167 | AkSatrazyam For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 383 7 / 2 / 48 7 / 4 / 111 7.1144 7 / 1 / 35 7 / 1 / 29 7.144 Agulikam / Agatya 7 / 4 / 110 | AdityaH karNato'bhavat AgavInaH karmakaraH 7 / 1 / 105 | Adhidaivikam AgnAvaiSNavaM sUktam 7 / 4 / 28 Adhipatyam AgnAvaiSNavaM haviH 7 / 4 / 119 Adhibhautikam AgnimArutaM karma 7 / 4 / 28 AdhirAjyam AgnivAruNam 7 / 4 / 29 | AnaDuhau AgnivAruNImanaDvAhImAlabheta 7 / 4 / 28, | Anantyam 7 / 4 / 119 | AnujanInaH AgnizarmiH 7 / 4 / 61 | AnupUrvI AgnIdhrA zAlA 7 / 2 / 165 | AnuzAtikam AgnIdhrI zAlA 7 / 2 / 165 | AnuzAtikiH AgnendraM sUktam 7 / 4 / 29 AnuhArataH 7 / 1 / 121 AnuhauDikaH Acaturyam 7 / 157 AnaipuNam AcApalam 7 / 4 / 23 Anezvaram AcAryakam 7 / 1 / 72 Anaizvaryam . AcAryabhogInaH 7 / 1 / 40 AnaH AcAryasAt karoti 7 / 2 / 132 | AnyabhAvyam AcAryasAt saMpadyate 7 / 2 / 132 ApaTavam AcAryasAt syAt 7 / 2 / 132 | Apatyam AcAryasAdbhavati 7 / 2 / 132 AparadevadattaH Acyapadi zete 7 / 3 / 75 | ApUpikaM parva ADhyacaraH 7 / 2 / 78 | ApUpikam ADhyacarI 7 / 2 / 78 AprapadInaH paTaH ADhyatamaH 7 / 3 / 5 Abudhyam ADhyatamo'yaM nagare 7.35 AbhijitaH sthAlIpAkaH ANavInam . 7 / 182 AbhijitakaH ANDavAn 7 / 2 / 38 Abhijitakam ANDIraH 7 / 2 / 38 Abhijitam Atithyam 7 / 1 / 16 AbhijitAH Atithyam 7 / 1 / 24 Abhijito muhUrtaH AtmanInaH 7 / 1 / 40, 7 / 4 / 48 AbhijityaH AtmAGgulam 7 / 3 / 124 AbhijityAyanaH AtharvaNikaH 7 / 4 / 49 | Abhijityau AditaH 7 / 284 | AmayavAn 7 / 2 / 81 | AmayAvI 7 / 4 / 27 Amalakam 7 / 1 / 60 AmikSIyaM dadhi 7 / 4 / 27 | AmikSIyaH .. 7 / 1 / 60 AmikSIyam 7 / 4 / 110 AmikSyaM dadhi 7 / 2 / 164 AmikSyaH 7 / 120 AmikSyam 7 / 159 AmuSyAyaNaH 7 / 4 / 27 | AyaHzUlikaH 7 / 4 / 27 | AyathAtathyam 7 / 4 / 27 AyathApuryam 7 / 4 / 27 | Aratnam 7 / 4 / 23 | AramaNIyakam 7 / 4 / 23 ArAjyam 7 / 4 / 23 | ArAtam 7 / 1 / 10 | ArAtIyaH 7 / 2 / 164 | ArAla 7 / 1157| ArcaH 7 / 157 | ArcA 7 / 4 / 17 ArddhapippalaH 7.33 Arddhapippalam 7 / 3 / 1, 7 / 3 / 3 ArdrapadI 7 / 1 / 95 ArdhakaMsikam 7 / 1 / 57 | ArdhakauDavikam 7 / 3 / 68 | Ardhakrozikam 7 / 3 / 68 | Ardhacamasikam 7 / 3 / 68 | ArdhadrauNikam 7 / 3 / 68 | Ardhaprasthikam 7 / 3 / 68 | ArdhamauSTikam 7 / 3 / 68 | ArSabhyo vatsaH 7 / 3 / 68 | ArhantI 7 / 3 / 68 | Arhantyam 7.368 | AvakayoH 7 / 2 / 48 | AvakAbhyAm 7 / 1 / 35 7 / 129 7 / 4 / 122 7.1171 7 / 4 / 23 7 / 4 / 23 7.169 7 / 157 7 / 1 / 57 7 / 1 / 69 7 / 4 / 65 7 / 1 / 138 7 / 2 / 33 7 / 2 / 33 7 / 4 / 15 7 / 4 / 14 7 / 3 / 149 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 4 / 20 7 / 1 / 46 7 / 159, 7 / 161 7 / 159, 7 / 1 / 61 7 / 3 / 30 9999999 7.3 / 30 For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / utka: AvadhiSTa 7 / 4 / 109 | ito bhavAn 7 / 2 / 90, 7 / 2 / 91 | uccastaro vRkSaH 7 / 38 Avasathyam 7 / 2 / 164 | itthaMjAtIyaH 7 / 2 / 75 | uccastvam 7 / 1155 AzitaGgavInamaraNyam 7 / 1 / 106 ittham 7 / 2 / 103 ucchiSTaH 7 / 2 / 72 AziSika: 7 / 4 / 71 | idamAtram 7 / 1 / 149 ucchiSTIyaH 7 / 272 Azaucam (2) 7 / 4 / 23 | idAnIm 7 / 2 / 96 7 / 1 / 192 AzmaH 7 / 4 / 63 indrAgniguptakaH pUgaH 7 / 3 / 60 | utkaTaH 7 / 1 / 125 AzmanaH 7 / 4 / 63 indriyam 7 / 1 / 174 | utkaNThakaH 7 / 3 / 16 Azmano mantraH 7 / 4 / 63 | imakena 7 / 3 / 30 utkAkut 7 / 3 / 165 Azvam 7.166 | imakaiH 7 / 3 / 30 | uttamaH 7.38 AzvIno'dhvA 7 / 185 | iyatithaH 7 / 1 / 161 | uttamahalyA 7 / 1 / 26 ASTamo bhAgaH 7 / 3 / 24 | iyatithI 7 / 1 / 161 uttamAhaH 7 / 3 / 116, 7 / 4 / 66 AsannadazAH 7.3 / 128 | iyatI 71 / 148 | uttamokSA 7 / 3 / 95 AsannabahavaH 7 / 3 / 73 iyatsuvarNam 7 / 1 / 148 uttaraH 7 / 3 / 8 AsannaviMzAH 7 / 4 / 67 iyaddhAnyam 7 / 1 / 148 uttarata AgataH 7 / 2 / 117 AsutimAn 7 / 2 / 27 iyanto guNinaH 7 / 1 / 148 | uttarataH (2) 72 / 121 AsutIvalaH kalyapAlaH 7 / 2 / 27 | iyAn paTaH 7 / 1 / 148 | uttarato ramaNIyam 7 / 2 / 117, 7 / 2 / 121 AsyahAtyam 7 / 4 / 27 | iSukA 7 / 276 | uttarato vasati 7 / 2 / 117, 7 / 2 / 121 Ahata 7 / 4 / 109 | iSetvakaH 7 / 2 / 74 | uttaradhurINa: 7 / 1 / 4 AhAyanam 7.157 iSTakAvam 7 / 2 / 44 uttarapazcAdAgataH 7 / 2 / 124 AhicchatrIyaH 7 / 2 / 1 | iSTI yajJe 7 / 1 / 168 uttarapazcAdramaNIyam 7 / 2 / 124 Ahnam 7 / 4 / 66 | iha 7 / 2 / 93 uttarapazcAdvasati 7 / 2 / 124 Ahnikam 7 / 4 / 66 | iha bhavAn 7 / 2 / 93 | uttarapazcArddhaH 7 / 2 / 125 7 / 4 / 44 ihAyuSmAn 72 / 93 uttarapAJcAlakaH 7 / 4 / 16 ikAraH 7 / 2 / 156 IzvaravAn 7 / 2 / 6 | uttarasaktham / 7 / 3 / 113 ikSuzAkaTam 7 / 178 ukSataraH 7 / 3 / 51 uttarA ramaNIyam 7 / 2 / 121 ikSuzAkinam 7.178 ugragandhA vacA 7 / 3 / 144 uttarA vasati 7 / 2 / 121 igudatailam uccakaiH praNilIyate 7 / 3 / 34 uttarAt 7 / 2 / 121 eraNDatailam 7 / 1 / 136 | uccakaiH 7 / 3 / 31, 7 / 3 / 33, 7 / 3 / 46 uttarAt 7 / 2 / 121 icchAvAn 7 / 220 | uccakSUkaroti 7 / 2 / 127 uttarAdAgataH 7 / 2 / 118 ita AyuSmAn 7 / 2 / 91 | uccakSUbhavati 7 / 2 / 127 uttarAd vasati 7 / 2 / 121 ita AsyatAm 7 / 2 / 90 | uccakSUsyAt 7 / 2 / 127 | uttarAdramaNIyam 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 121 itaH (2) 7 / 2 / 84, 7 / 2 / 90 | uccAritarcaH 7.376 uttarAdvasati 7 / 2 / 118 itarathA 7 / 2 / 102 | uccastamAm 7 / 3 / 8 | uttarAparArddhaH 7 / 2 / 125 itareyuH 7 / 2 / 98 | uccastamo vRkSaH 7.38 | uttarAhi ramaNIyam 7 / 2 / 121 itikAraH 7 / 2 / 156 | uccastarAm 7 / 3 / 7, 7 / 38 | uttarAhi vasati 7 / 2 / 121 For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // uttareNAsya ramaNIyam uttareNAsya vasati uttaredyuH utpalagandhaM mukham utpalagandhi mukham utsaGgake upaviza utsaGgAvalaH utsAhavalaH utsukaH utsedhAGgulam udakalaH udakavAn udakasAt karoti, lavaNam udakasAt syAd lavaNam udakasAdbhavati lavaNam udakilaH udakevizIrNam udak udagbhUmam udagbhUmI dezaH udarako'nyaH udaravAn udarika: udariNI kanyA udarilaH udarI udIcAM mADanagaraH udIcI dik prAcInA zAkhA udIcInam udgandha ApaNaH udgandhi kamalam udgandhiH ApaNaH unnasaM mukham unmanIkaroti 7 / 2 / 122 | unmanIbhavati 7 / 2 / 122 unmanIsyAt 7 / 2 / 98 upakaH 7 / 3 / 147 7 / 3 / 147 upakakub 7 / 3 / 34 upakakubham 7 / 2 / 27 upakhAri 7 / 2 / 27 upagaNAH 7 / 1 / 192 upagiram 7 / 3 / 124 | upagiri 7 / 2 / 22 upacaturAH 7 / 2 / 22 upacatvAH 7 / 2 / 130 upacarma 7 / 2 / 130 upacarmam 7 / 2 / 130 7 / 2 / 22 7 4 117 7 / 1 / 107 7 / 3 / 78 7 13 // 78 7 / 1 / 181 upajarasam upaDa upatakSam upatyakAM upadazAH upadRSadam 7 / 29 upadRSad 7 / 2 / 9 upadhuram 7 / 2 / 1 upanadam 7 / 2 / 9 upanadi 7 / 2 / 9 upapatham 7 / 4 / 26 upapannatarakam upapaurNamAsam 7 / 1 / 107 upapaurNamAsi 71 107 7 / 3 / 145 7 / 3 / 144 7 / 3 / 145 upabahavaH uparAjam upari ramaNIyam upari vasati 7 / 2 / 127 upariSTAdAgataH 7 / 2 / 127 | uparcam 7 / 3 / 36, 7 / 3 / 40, 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 44 uparyupari grAmam uparyAgataH 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 3 / 102 7 / 3 / 128 7 / 3 / 90 7 / 3 / 162 upariSTAt ramaNIyam 72 / 127 upariSTAt vasati upazaradam upazunaM tiSThati 7 / 3 / 90 7 / 3 / 131 7 / 3 / 131 7 / 3 / 89 | upAgrahAyaNam 7 / 3 / 89 upAgrahAyaNa ? 7 // 3123 upAGgali 7 / 3 / 36, 7 / 3 / 40, upAdhvam 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 44 upAnasam 7 / 3188 upikaH upasamit upasamidham upastutya upasruk upasrucam upAkSi 7 / 1 / 131 7 / 3 / 73, 7 / 3 / 128 upiyaH 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 upilaH 7 / 2 / 114 7 / 2 / 114 7 / 3 / 69, 7 / 3 / 77 upendradattakaH 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90, 7 / 3 / 91 upaiDaviDam 7 / 3 / 76 upaiDaviD 7 / 3 / 7 ubhayataH 7 / 3 / 90 ubhayathA 7 / 3 / 90 ubhayadyuH 7 / 3 / 73 ubhayAkaNi 7 / 3 / 88 ubhayAJjali 7 / 2 / 114 ubhayAdanti 7 / 2 / 114 ubhayApANi For Personal & Private Use Only ubhayAbAhu ubhayAhasti 385 72 114 7 / 3 / 76 72 / 114 7 / 4 / 79 7 / 3 / 69, 7 / 3 / 92 7 / 3 / 94 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 4 / 109 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 3 / 85 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 3 / 124, 7 / 3 / 125 7 / 3 / 79 7 / 3 / 115 7 / 3 / 36, 7 / 3 / 40, 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 44 7 / 3 / 36, 7 / 3 / 40 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 44 7 / 3 / 36, 7 / 3 / 40 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 44 7 / 3 / 36 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 2184 72 102 72 199 7 / 3 / 75 7 / 3 / 75 7 / 3 / 75 7 / 3 / 75 7 / 3 / 75 7 / 3 / 75 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / ubhayI dRSTiH ubhaye devamanuSyAH ubhayedyuH ubhayo maNiH ubhAkarNi zRNoti ubhAJjali ubhAdanti ubhApANi ubhAbAhu (2) ubhAhasti pibati umAkaTam umyam ura keNa ura)(peNa UrjasvI .. 715 uraHkeNa ura:peNa urasaH urasilaH urasyA vAtAH urasvAn ulakaH uSTraka: uSTragoyugam uSTraSaDgavam uSNaka RtuH uSNako jvaraH uSNako dakSaH uSNAluH uSNikA yavAgUH UdhanyaH 7 / 1 / 152 | UrudvayasI khAtA 7 / 1 / 142 | ekataH 7 / 2 / 84 7 / 1 / 152 | UrubalI 7 / 2 / 66 | ekatriMzam 7 / 1 / 154 7 / 2 / 99 UrumAtramudakam 7 / 1140, 7 / 1 / 142 | ekatvam 7155 7 / 1 / 152 | UrumAtrI khAtA 71 / 140, 7 / 1 / 142 ekadA 7 / 2 / 95 7 / 3 / 75 | UrvAn 7 / 2 / 51 ekadravyavattvAt 7 / 2 / 58 7 / 375 UrjasvalaH 7 / 2 / 51 | ekadhA 7 / 2 / 104 7 / 3 / 75 UrjasvAn 7 / 2 / 51 | ekadhA kriyante 7 / 2 / 105 7.375 7 / 2 / 51 | ekadhA bhavanti 7 / 2 / 105 7 / 3 / 75 | UrNanAbhaH 7 / 3 / 134 | ekadhA karoti (2) 7 / 2 / 105 7 / 3 / 75 | UrNAyuH urabhraH 7 / 2 / 17 | ekadhA karoti 7 / 2 / 106 7 / 184 UrNAyuH 7 / 4 / 68 ekadhA kriyate 7 / 2 / 105 7 / 183 | UrdhvajAnuH 7 / 3 / 156 ekadhA bhavati 7 / 2 / 105 7 / 4 / 109 | UrdhvajJaH 7 / 3 / 156 | ekadhA bhuGkte 7 / 2 / 106 7 / 4 / 109 UrdhvajuH 7 / 3 / 156 | ekadhuraH 7 / 4 / 109 | UrdhvamauhUrtikaH 7 / 4 / 13 | ekadhurINaH .715 7 / 4 / 109 | UrvaSThIvam 7 / 3 / 97 | ekanadI 7 / 3 / 91 7 / 2 / 46 USaraM kSetram 7 / 2 / 26 | ekapadi gacchati 7.375 7 / 2 / 28 USavadanyat 7 / 2 / 26 | ekapadI 7 / 3 / 149 7 / 18 | Rk Rk 7 / 4 / 85 | ekarAtraH 7 / 3 / 119 7 / 2 / 28, 7 / 2 / 46 | RkSapAt 7 / 3 / 148 | ekaviMzaH 7 / 1 / 156, 7 / 4 / 67 7 / 3 / 39 RksAmA mugdhaH 7 / 3 / 97 | ekaviMzatitamaH 7 / 1156 7 / 1 / 108 RksAme 7 / 3 / 17 | ekaviMzam 7 / 1 / 154, 7 / 4 / 67 7 / 1 / 134 RgyajuH 7 / 3 / 97 | ekazatatamaH 7 / 1 / 157 7 / 1 / 135 | RgyajuSamadhIyAnAn 7 / 3 / 97 | ekazAlikam / 7 / 1 / 120 7 / 3 / 20 Rjayati 7 / 4 / 39 | ekazo dadAti 72 / 151, 7 / 4 / 80 7 / 1 / 193 RjimA 7 / 4 / 39 / ekazo dIyate 7 / 2 / 151 7 / 1 / 186 RjiSThaH 7 / 4 / 39 ekaSaSTaH 7 / 1 / 158 7 / 192 RjIyAn 7 / 4 / 39 | ekaSaSTitamaH 7 / 1 / 158 7 / 1 / 185 RjISa 7 / 1 / 138 | ekasaptataH 7 / 1 / 158, 7 / 4 / 67 7 / 1 / 35 Rddhasya rAjJaH puruSaH 7 / 4 / 122 | ekasaptatitamaH 7 / 1 / 158 7.1 / 32 RSabhataraH 71351 ekAkI 7 / 3 / 27 7 / 18 | ekaekasyAH 7 / 4 / 81 | ekAdazaM zatam 7.1 / 154 7 / 1 / 142 ekaekA 7 / 4 / 81 | ekAdazaM zatasahasram 7 / 1 / 154 7 / 1 / 142 ekakaH 7 / 3 / 27 | ekAdazaM sahasram 7 / 1 / 154 7 / 1 / 142 | ekako bhavatoH kaThaH paTurvA 7.352 | ekAdazaH 7 / 1 / 155,7 / 1 / 159 Udhanyam UravyAH kaNTakAH Urudaghnamudakam UrudaghnI khAtA Urudvayasamudakam For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 387 7.155 7 / 1 / 47 7 / 4 / 70 | aiSamaH etarhi ekAdazam 7 / 1 / 154 | aikasahasrikaH 7 / 2 / 58 | daNDitvam ekAdazI strI 7 / 1 / 155 | aikaikazyam 7 / 4 / 65 | aupadheyaH ekAnatriMzaH 7 / 1 / 156 | aikSvAkaH 7 / 4 / 30 | aupabindaviH ekAnnatriMzattamaH 7 / 1 / 156 | aikSvAkam 7 / 4 / 30 | aupayikam ekAzItaH 7 / 4 / 67 | aitihyam 7 / 2 / 164 aupariSTaH ekAham 7 / 3 / 116.7 / 3 / 119 | aidaMyugInaH 7 / 1 / 20 aupAdhyAyakam ekaikaH 7 / 4 / 81 aindrApauSNaM haviH 7 / 4 / 28 aupAnA kASTham ekaikazo dadAti 7 / 2 / 151, 7 / 4 / 80 | aindrAvaruNam 7 / 4 / 29 aupAnAM carma ekaikazo'pi nighnanti 7 / 2 / 151 | aindrI dik 7 / 2 / 113 aupAnahyo muJjaH ekaikasyAH 7 / 481 | ailukIyaH 7 / 4 / 110 | aumInam ekaikA. 7 / 4 / 81 7 / 2 / 100 | aurasaH putraH eko bhavatoH paTuH 7 / 3 / 52 aihalaukikam 7 / 4 / 27 | aurNAvatAH eNIpadaH 7 / 3 / 129 | o 3 m agnimIle purohitam 7 / 4 / 96 | aurNAvatyaH 7 / 2 / 96, 7 / 2 / 101 | oMkAraH 7 / 2 / 156 | aurNAvatyau etAvatithaH 7 / 1 / 161 / odanIyaH 7 / 1 / 35 | aulapayaH etAvatithI 7 / 1 / 161 | odanIyAstaNDulAH 7 / 1 / 29, 7 / 1 / 44 | aulapIyaH etAvatI 7.1149 odanyaH 7 / 1 / 35 | aulapIyau etAvat dhAnyam 7 / 1 / 149 | odanyAstaNDulAH 7 / 1 / 29, 7 / 1144 | auSadhaM bheSajam etAvat suvarNam 7 / 1 / 149 oSadhirevAnyat 7 / 2 / 166 auSadham etAvaddvayasam 7 / 2 / 155 oSThavAn 7 / 2 / 10 auSika: etAvanti adhikaraNAni 7 / 1 / 149 oSThikaH 7 / 2 / 10 | ka AyuSmAn etAvanmAtram 7 / 2 / 155 oSThilaH 7 / 2 / 10 ka iSTaH etAvAn paTaH 7 / 1 / 149 oSThI 7 / 2 / 10 | kaMyaH (2) enacchritakaH 7 / 4 / 112 oSThya m 7 / 1 / 37 kaMvaH enat pazya 7 / 4 / 112 au 4 pagava 7 / 4 / 103 | kakAraH evaMjAtIyaH 7 / 275 | aukSaM padam 7 / 4 / 56 | kakudAvartI evakAraH . 7 / 2 / 156 aukSNaH 7 / 4 / 56 | kakundaki ehaki (2) 7 / 3 / 34 | aucitI 7 / 1 / 59 | kacchuraH ai 4 tikAyana 7 / 4 / 103 | auDulomiH 7 / 4 / 61 | kacchUmAn aikagavikaH 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 58 | audakazauddhiH 7 / 4 / 27 kaTakavalayinI aikadhyaM karoti (2) 7 / 2 / 106 | audarika AdhunaH 7 / 1 / 181 kaTAkSaH aikadhyaM bhuGkte 7 / 2 / 106 | audarikI AghUnaH 7 / 1 / 181 | kaNTakaste lagnakaH aikabhAvyam 7 / 2 / 164 | audazvitkaH 7 / 4 / 71 | kaNTakinaH aikazatikaH 7 / 2 / 58 AphgavaH auphgavaH 7 / 4 / 1,7 / 4 / 70,7 / 4 / 118 | kaNThya m aikazAlikam 7 / 1 / 121 | aupagavatvam kaNDUtiH 7 / 2 / 170, 7 / 3 / 11 7 / 4 / 65 7.172 7 / 146 7 / 1 / 46 7 / 1 / 46 7 / 183 7 / 3 / 23 7 / 3 / 68 7 / 3 / 68 7 / 3 / 68 7367 7 / 3 / 67 7 / 3 / 67 7 / 2 / 166 7 / 3 / 11 7 / 4 / 71 7 / 2 / 91 7 / 4 / 109 7 / 2 / 18, 7 / 4 / 65 7 / 2 / 18 7 / 2 / 156 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 60 7.3167 7 / 2 / 39 7 / 2 / 39 7 / 2 / 60 7.386 7 / 3 / 34 7 / 2 / 1 7 / 1 / 37 7 / 4 / 111 For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 kaNDUtvam kaNDUmAn kaNDUra: katamo bhavatAM kaThaH kataro bhavatAM kaThaH kati katikRtvaH katithaH katithI katidhA katipayathaH katipayathI katipayazaH katizaH (2) kathaMjAtIyaH katham kathayati kadA kadrimA kaTutA kanakAzmaH kanayati kaniSThaH kanIyAna kantaH kantiH kantuH kapika: kapitA kapitvam kapiyaH kapila: kapotapAkA 7 / 1 / 69 kapotapAkAH 7 / 2 / 26 kamaNDalavyA mRttikA 7 / 2 / 26 7 / 3 / 54 7 / 3 / 54 7 / 1 / 150, 7 / 4 / 108 7 / 2 / 109 7 / 1 / 162 7 / 1 / 162 7 / 21104, 7 / 2 / 105 7 / 1 / 162 7 / 1 / 162 7 / 2 / 150 7 / 2 / 151 72 175 7 / 21103 7 / 4 / 110 7 / 2 / 95, 7 / 2 / 101 7 /1/59 kamalAkSaH kamalAkSI kamalinI kambalIyA UrNA kambhaH kayAnazcitrIyaM sAma karabhIyaH karabhorUH karayati (2) karavAn naraH kariSThaH karI naraH karIyAn karISagandhaM zarIram karISagandhi zarIram karkandhukuNaH karNaH 711159 karNajAham 7 / 1159 karNavAn _ 7 / 3 / 115 karNaveSTakAMzcitkAraya 7 / 4 / 33 karNikaH 7 / 4 / 33 karNikAlaH 7 / 4 / 33 | karNilaH 7 / 2 / 18 karNI 72 18 karNyam 7 / 2118 kardamakenAsi 7 / 3 / 16 7 / 3 / 42 711465 7 11 65 7 / 3 / 42 7 / 3 / 42 7 / 3 / 61 karpaTikaH karpaTI karmataH karmaNyaH karmiNI karSamAtram karhi zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / 7 / 3 / 61 7 / 1 / 30 7 / 3 / 126 7 / 3 / 126 7 / 2 / 67 7 / 1 / 34 7 / 3 / 182 7 / 4 / 43 7 / 2 / 68 kalamavAn kalamikaH kalamilaH kalamI 7 / 2 / 18 kalyANadvitIyakAnyahAni 7 / 2 / 71 kalyANadharmakaH 7 / 1 / 35 kalyANadharmA kalazIpadI kalazIzo dadAti kalyANapaJcamakA divasAH kalyANapaJcamIkaH pakSaH kalyANapramANaH 7 / 4 / 43 kalyANabhrAtA 7 / 2 / 68 7 14 143 7 / 3 / 147 7 / 3 / 147 kalyANIdvitIyA rAtrayaH 7 / 1187 7 / 2 / 45 kalyANIpaJcamA rAtrayaH 7 / 1188 kavitA kalyANIturIyA rAtrayaH kalyANItayAM rAtrayaH kalyANItRtIyA rAtrayaH kalyANIdazamA rAtrayaH 7 / 2110, 72145 kavitvam 7 4 193 7 / 2 / 10 kahikaH 7 / 2 / 20 kahiyaH 7 / 2 / 10 kahilaH 7 / 2 / 10 kAkako vRkSake For Personal & Private Use Only 711 / 37 kAkatAlIyam. 7 / 3 / 34 kAkatAlukI 7 / 216 kAkatAlumatI 7 / 2 / 6 kAya m 711 1137 kAkyartham 7 / 1 / 15 7 / 2 / 67 7 / 1 / 145 7 / 2 / 101 kAThikAM vijJAtavAn kATham kAThikayA vikatthate kAThiyAdhikSipati 7 / 2 / 9 7 / 2 / 9 7 / 2 / 9 7 / 2 / 9 7 / 3 / 149 7 / 2 / 151 7 / 3 / 130 7 / 3 / 141 7 / 3 / 141 7 / 3 / 130 7 / 3 / 130 7 / 3 / 128 7 / 3 / 179 .7/3 // 130 7 / 3 / 130 7 / 3 / 130 7 / 3 / 130 7 / 3 / 130 7 / 3 / 130 7 11 60 7 / 1 / 60 7 / 4 / 109 7 / 3 / 42 7 / 3 / 42 7 / 3 / 42 7 / 3 / 34 71117 7 / 2 / 60 7 / 2 / 60 7170 7 / 4 / 111 71 / 75 7 / 1 / 75 7 / 1 / 75 7 / 1 / 75 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 9 // 7 11 / 75 kAryikaH 7 / 2 / 38 kArya 7 / 2 / 38 kAzanavam kArSApaNazaH kAThikAmadhigatavAn kANDavAn kANDIra: kAthikaH kAdraveyaH kAdravyam kApaTavaH kApeyam kApotapAkya: kApotapAkyo kApotam kAmaNDalam kAmaNDaleyaH kAmanIvakam kAminI kAmbavyaH 'kAmbavyA kAmbalyo kAyatvam kArakakalpaH kArakatamaH kArakadezIyaH kArakadezyaH kAravAn kArakIkaroti caitram kArakIbhavati caitraH kArakIsyAccaitraH kArkikaH kAkIka * kArmaH karmaNaM karoti karmaNam kArmukam kAryatvam kAryam 7 / 1 / 21 7 / 4 / 69 7 / 159 7 / 4 / 1, 7 / 4 / 70 71165 7 / 3 / 61 7 / 3 / 61 7 / 1 / 72 kAlakakAlikA 7 / 1 / 56 kAlabham 7 / 4 / 69 kAlApAH 7 / 1 / 72 kAlAyasam 7 / 2 / 67 kAlAlaH 7 / 3 / 63 kAlAvAn 7 / 3 / 63 kAlilaH 7 / 3 / 63 kAvyam 7 / 1 / 72 kAzapuSpakaH kAzibrahmaH 7 / 3 / 11 7 / 3 / 5 kASThatak 73 / 11 kAsUtarI kiMgavaH 7 / 3 / 11 7 / 2 / 6 7 / 2 / 126 7 / 2 / 126 126 7 / 2 / 7 / 1 / 122 kASNiH karNo mRgaH kASrNyam kAryavAn kAlakaM mukhaM vailakSyeNa kAlakaH paTaH 7 / 1 / 122 7 / 4 / 52 7 / 2 / 167 7 / 4 / 52 7/4 52 7 / 155 7 / 4 / 118 kiMgauryo na vahati kitamAM pacati kiMtaraM dAru kiMtarAM pacati kiMdhUH zakaTam kiMdhUryA na tathA gurvI kiMrAjA yo na rakSati kiMsakhaH kiJjAtIyaH kimakSirbrAhmaNaH kiyatithaH kiyatithI 7 / 2 / 6 kiyatI 7 / 2 / 6 kiyatsuvarNam 7 / 1 / 69 kiyaddvayasam 7 / 2 / 151 kivaddhAnyam kiyantaH 7 / 4 / 1 7 / 2 / 166 kiyanto guNinaH 711159 kiyanmAtram 7 / 2 / 1 7 / 3 / 19 7 / 3 / 19 7 / 486 7 / 1 / 66 kukkuTasaktham 7 / 4 / 62 kuJjaro hastI 7 / 3 / 115 7 / 2 / 23 kuTIraH 7 / 2 / 23 kuTIratamaH 7 / 2 / 23 kuDavamAtram kuDmalAgradan kuDmalAgradantaH 7 160, 7 / 1 / 69 7 / 1 / 193 713 1107 7 4 111 7 / 3 / 11, 7 / 3 / 50 kiyAn paTaH kirati kilAsI kizorapAzA For Personal & Private Use Only kuJjavAnanyaH kuNipadI kuNDaM tiSThati kuNDaM pazya kuNDalI kuNDIvizAH kuNDonI 73 170 7:3 // 70 7 / 318 7 / 3 / 8 kuta AyuSmAn 7 / 318 kutaH 7 / 3 / 70 kutupaH 7 / 3 / 70 kuto bhavAn 7 / 3 / 70 kutra bhavAn kutra 7 / 3 / 70 7 / 3 / 139 7 / 3 / 70 7 / 1 / 161 7 / 1 / 161 kutrAyuSmAn kutsitakaH kuntayaH kupatham 389 71 148 7 / 1 / 148 72 155 7 / 1 / 148 7 / 1 / 150 7 / 1 / 148 72 155 7 / 1 / 148, 7 / 1 / 150 7 / 4 / 107 7 / 2 / 60 7 / 3 / 4 73 / 113 7 / 2 / 26 7 / 2 / 26 7 / 3 / 11, 7 / 3 / 47 7 / 3 / 13 7 1 145 7 / 3 / 154 73 154 7 / 3 / 149 7 / 4 / 113 7 / 4 / 113 7 / 2 / 34 7 / 3 / 63 7 / 3 / 169 7 / 2 / 91 7 / 2 / 89, 7 / 2 / 90 7 / 3 / 49 7 / 2 / 91 7 / 2 / 93 7 / 2 / 93, 7 / 2 / 94 7 / 2 / 93 7 / 3 / 33 7 / 3 / 62 7 / 3 / 71 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 kubika: kubiyaH kubila: kubrahmaH brahmA kumAratA kumAratvam kumArapAzA kumArikaH kumArilaH kumArI kumArImAn kumudayati kumuSiSThaH kumudIyAn kumudratI sarasI kumudvAn hRdaH kumbhakAratvam kumbhakAravAn kumbhapadI kumbhInasaH kumbhIzo dadAti kurarAvam kuravAvam kurAjaH kulavat kuvalam kuzAgrIyaM zastram kuzAgrIyA buddhiH kuSTI kUpIzaH khanati kRtakalpam kRtapUrvI kaTam kRtyavAn kRpAluH 7 / 3 / 42 kRpAvAn 7 / 3 / 42 rikA 7 / 3 / 42 7 / 3 / 108 kRSimat kSetram kRSIvalaH kuTumbI 7 / 3 / 108 kRSNa evAnyaH 7 / 1 / 66 kRSNakaH 7 / 1 / 66 kRSNakAstilAH 7 / 3 / 4 kRSNatA 7 / 2 / 3 kRSNatilyaH 7 / 3 / 43 kRSNatvam 7 / 23 kRSNadI 7 / 2 / 27 / 23 kRSNabhUmam 7 / 4 / 32 kRSNabhUmo deza: 7 / 4 / 32 kRSNayati 7 / 4 / 32 kRSNasarpavAn valmIkaH 712 // 70 kRSNimA 7 / 2 / 70 kRSNiSThaH 7 / 155 kRSNIyAn 7 / 2 / 6 kRsarIyAstaNDulAH kRsaryAstaNDulAH 7 / 3 / 149 7 / 3 / 161 ke 72 151 7 / 2 / 44 7 12 144 kekayatvam kezakaH kezAcaH kezacaNa: kezanakhakaH kezavaH kezavAn kezAkezi kezikaH 73 // 70 7 / 1 / 51 7 / 4 / 112 71 116 7 1 116 7 / 2 / 60 72 151 kezI 7 / 1 / 167, 7 / 4 / 122 7 / 3 / 11 keSAm kaikeyaH 7/26 kaizinaH 7 / 2 / 42 kezoram zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / 7 / 2 / 42 | ko nAma guNino nArcayet ? 7 / 1 / 194 ko bhavAn 7 / 2 / 27 komalorUH 7 / 2 / 27 kauTatakSaH 7 / 2 / 166 kauTatakSA 7 / 3 / 39 koNDalo yuvA 7 / 2177 kauNDIvizyaH 7 / 1 / 59 kauNDIvizyau 7 1 137 kautaskRtaH 721159 ko gRham 7 / 3 / 149 | kautsakuzikikA 7 / 3 / 78 kauthumAH 7 / 3 / 78 7 / 4 / 39 kaudravINam kauntI 7 / 2 / 1 kaunnatyaH 7 / 1 / 59, 7 / 4 / 39 kauntyau 7 / 4 / 39 kaumAram 7 4 139 7 / 1 / 29 7 / 1 / 29 7 / 4 / 109 7 / 4 / 2 7 / 1 / 180 7 / 1 / 175 7 / 2 / 43 7 / 3 / 74 7 / 2 / 43 korukAtyaH kaurujaGgalaH kaurujAGgalaH kaurupAJcAlaH 7 / 1 / 175 kramazaH 7 / 1 / 180 kravyavAn 7 / 2043 kazayati For Personal & Private Use Only kaulatthInam kaulInam kolmAsI paurNamAsI krazimA kraziSThaH krazIyAn 7 / 2 / 43 7 / 4 / 109 7 / 4 / 2 7 / 4 / 54 7 / 1 / 66 | kvAyuSmAn kva gamiSyasi kva deze kva bhavAn kva 7/2/53 7 / 2 / 91 7 / 3 / 182 7 / 3 / 109 7 / 3 / 109 7 / 2 / 34 7 / 3 / 63 7 / 3 / 63 7 / 4 / 72 7 / 2 / 34 71 / 74 7 / 4 / 62 7 / 1 / 79 ..7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 71 66 7 / 4 / 27 7 / 4 / 24 7 // 4 // 24 7 14 27 7179 71186 7 / 1 / 195 72 151 7 / 26 7 / 4 / 39 7 439 7439 7 // 4 // 39 7 / 2 / 92 7 / 2 / 95 7 / 2 / 93 7 / 2 / 93 72 / 93 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // kSatriyajAtIyaH kSatriyatvam kSatriyadharmA kSatriyavadyudhyante brAhmaNAH kSatriyasya dantAH brAhmaNavat kSIriNo vRkSAH kSudrakAH kSupAgram kSetriyaM viSam kSetriyaH pAradArikA kSetriyANi tRNAni kSetriyo vyAdhiH kSepayati kSepimA kSepiSThaH kSepIyAn kSemya: kSodayati kSodimA kSodiSTaH kSodIyAn kSaudrakyaH kSIdravayI khakAra: khaTakhaTA karoti khaTvAvAn kharaNasaH kharaNasau kharaNAH kharo gardabhaH khalatibilvIyam khalinI bhUmiH khalpamagnirakSaNam khavAnanyaH khavAn 7 / 3 / 139 khArapAyaNaH khuraNasaH 7 / 3 / 141 khuraNasau 7 / 1 / 52 khuraNAH 7 / 1 / 54 715571 / 72 gaDDumAn 7 / 2 / 1 gaDulaH 7 / 3 / 63 gaDulatA 7 / 4 / 120 7 / 1 / 172 172 7 / 1 / gaDulatvam gaNakRtvaH gaNatithaH 7 / 1 / 172 gaNatithI 7 / 1 / 172 gaNadhA bhuGkte 7 / 4 / 42 gaNadhA 7 / 4 / 42 gaNazaH 7 / 4 / 42 gaNaza: (2) 7 / 4 / 42 7 / 2 / 159 gaNyaH 7 / 4 / 42 gatagataH gaNikAmayI yAtrA 7 / 4 / 42 gatagatA gandhikaH 7 / 4 / 42 7 / 4 / 42 gandhI 7 / 3 / 63 garayati 7 / 3 / 63 garimA 7 / 2 / 156 gariSThaH 7 / 2 / 145 garIyAn 7 / 2 / 6 garuDaH 7 / 3 / 161 | gargatvam 7 / 3 / 160 gargAH gardabhakaH 7 / 4 / 115 7 / 3 / 161 7 / 3 / 160 gavAkSaH gADulyam gANikyA yAtrA 7 / 3 / 160 gANinaH 7 / 2 / 21 gANDivam 7 / 2 / 21 gANDIvadhanvA 711156 gANDIvam 7 / 1 / 56 gAthinaH 72 109 gArgam 7 1 160 gArgikA zlAghate 7 / 12 / 160 gArgikayAtyAkurute gArgikAM prAptavAn 7 / 2 / 112 7 / 21104, 72 105 gArgikAmavagatavAn 7 / 2 / 26 gavayaH 72 / 6 gavAM kRSNAH (gau:) 711 / 117 gardabhANDo'dhyAyo'nuvAkaH 7 / 2 / 6 garbhitAH zAlayaH 7 / 1 / 37 garbhito vrIhiH 7/2/150 7 / 2 / 151 gAIbham 7 / 3 / 160 71/108, 7 / 3 / 33, 7 / 3 / 35 7 / 2 / 26 gardabhANDIyo'dhyAyo'nuvAko vA 7 / 2 / 72 7 / 3 / 3 gArbham 7 11 19 gArbhiNam 71485 gArhapatya evaMnAmA kazcidagniH girikaH 714185 72 / 6 7 / 246 gArgyAyaNaH 7 14 138 714 138 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 38 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 38 71 109 7 / 1 / 55 7 / 4 / 112 gurukaH gurutamaH gurutaraH gurutrA karoti gurutrA bhavati gurutrA saMpadyate gurutrA syAt guruyaH 7 / 2 / 72 7 / 1 / 139 7 / 1 / 139 7 / 1 / 108 For Personal & Private Use Only guDakalpA drAkSA guDadezIyA drAkSA guDazyA drAkSa guDApUpikA paurNamAsI guNapadI guNavAn guNyaH puruSaH guptakaH 391 7 / 3 / 85 7 / 1 / 56 7 / 3 / 3 7 / 4154 7 / 2 / 44 7 / 3 / 158 7 / 2 / 44 7/4/54 7 / 1 / 75 7 / 1 / 75 7 / 1 / 75 7 / 1 / 75 71 / 75 7 / 4 / 115 7 / 1 / 66 714/55 7/4/55 71 11 7 / 3 / 16 73 / 11 7 / 3 / 11 73 / 11 7 1 194 7 / 3 / 149 7 / 2 / 2, 7 / 2 / 53 7/2/53 7 / 3 / 35 7 / 3 / 42 7 / 3 / 9 7 / 3 / 9 7 / 2 / 133 7 / 2 / 133 7 / 2 / 133 7 / 2 / 133 7 / 3 / 42 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / 7 / 2 / 23 7 / 4 / 110 7.3 / 65 . 7 / 1 / 117 7 / 3 / 33. 7 / 3 / 1 7 / 274 7 / 2 / 156 7 / 1 / 37 7 / 2 / 127 gogoSTham gurulaH 7 / 3 / 42 | gauNinam gurulAghavam 7 / 4 / 13 | gautrikaH guruvad guruputre vartitavyam 7 / 153 | gaupAlapazupAlikA gulmAsa 7 / 1 / 21 gaupAliH gRhika: 7 / 26 | gaupAlI gRhI 7 / 2 / 6 gaurakharatvam gehAnupravezamAste 7 / 4 / 80 gaurakharavadaraNyam gairinAgaraH 7 / 4 / 26 gaurasakthaH gogoduham gaurasakthI 7.398 gogoyugam 7 / 1 / 134 gaurasakthI strI gauvayasikaH 7 / 1 / 133 goNItarI gauzakaTikaH 7 / 3 / 11, 7 / 3 / 50 gotamaH gauzatikaH 7 / 3 / 9 goSThIno dezaH gotaraH 7 / 3 / 9 gotaro yaH zakaTaM vahati sIraM ca 7 / 3 / 6 gausahasrikaH grAmaNibhogInaH gotA (2) 7 / 1155 grAmata Agacchati gotriMzat 7 / 3 / 123 grAmatakSaH gotvam (2) 7.155 grAmatakSANau godhApadI 7 / 3 / 149 grAmAdAgacchati gonasaM jAtiH 7 / 3 / 115 grAmAddakSiNA ramaNIyam gonasaH 7 / 3 / 161 grAmAddarA dakSiNA vasati gonAsaH 7 / 3 / 161 grAmikyam gopAlapazupAlatA 7174 grAme bahavo dadAti gopAlapazupAlatvam 7 / 174 grAme bahuzo dadAti gomantaH 7 / 2 / 1 grAmo grAmo ramaNIyaH gomAn (2) 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 2, ghaTatghaTaditi 7 / 2 / 50,7 / 4 / 112 ghaTatghaTaditi karoti gomI 7 / 2 / 50 ghaTatghaTeti karoti gomUtrakamAcchAdanam 7 / 277 ghaTatvam golikA 7 / 276 ghaTiti goviMzatimAn 7 / 256 ghaTIkaroti mRdam goSadakaH 7 / 274 ghaTIbhavaMti mRt goSucaraH 7 / 4 / 122 ghaTIsyAnmRt 7 / 3 / 110 ghaTonI gauNikam 7.1121 ghATAlaH 7 / 4 / 55 | ghATilaH 7 / 2 / 56 | ghAtyAt 7.174 | | ghArteyaH 7 / 3 / 63 | ghuNAkSarIyam 7 / 3 / 63 ghRtakam 7.155 / ghRtamayam 7 / 2 / 1 ghoSadakaH 7 / 3 / 126 cakAraH 7 / 3 / 126 | cakSuSyam 7 / 3 / 136 cakSUkaroti 7 / 2 / 56 | cakSUbhavati 7 / 2 / 56 cakSUsyAt 7 / 2 / 56 caJcA 7 / 279 | catasRbhiH 7 / 256 caturaGgulam 7 / 1 / 40 caturasraH 7 / 2 / 88 caturAyuH 7 / 3 / 109 | caturthaH 7 / 3 / 109 | caturthakam 7 / 2 / 88 | caturthako jvaraH 7 / 2 / 120 | caturthI 7 / 2 / 120 7.173 | caturdan bAlaH 7 / 2 / 150 | caturdazaH 7 / 2 / 150 | caturdhA 7 / 4 / 80 | caturbhuGkte 7 / 2 / 147 | caturmayam (2) 7 / 2 / 148 | caturmayAH (2) 7 / 2 / 148 / catuSkaH 7.1 / 69 | catuSkam 7 / 2 / 146 catuSTayI rajjuH 7 / 2 / 126 catuSTayI zabdAnAM pravRttiH 7 / 2 / 126 catuSpAt 7 / 2 / 126 | catvAriMzaH 7 / 3 / 169 | catvAriMzattamaH 7 / 2 / 23 | catvAriMzam 7 / 2 / 127 7 / 2 / 127 7 / 1 / 109 7 / 4 / 107 *7 / 3 / 125 7 / 3 / 129 73 / 100 7 / 1 / 163 7 / 1 / 177 7 / 1 / 193 7 / 1 / 163 | caturdan 7 / 3 / 151 7 / 3 / 151 7 / 1 / 155 7 / 2 / 104 7 / 2 / 110 7 / 1 / 153 7 / 1 / 153 7 / 1 / 176 7.1 / 177 7 / 1 / 151 7 / 1 / 151 7 / 3 / 150 7 / 1 / 156 7 / 1 / 156 7 / 1 / 154 goSThazvaH For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // jayaH cAturI chatravAn candrakalpaM mukham 7 / 3 / 11 | cetIkaroti candratvam 7 / 155 | cetIbhavati caraka: 7 / 3 / 46 | cetIsyAt caravyAstaNDulAH 7 / 1 / 29, 7 / 1 / 30 | coratA cAkram 7 / 4 / 55 caritvam cAkravarmaNaH 7 / 4 / 59 | cauDiH cAkriNaH 7 / 4 / 53 | caurakam cAturAzramyam 7 / 2 / 164 caurato bibheti 7 / 4 / 110 caurAdbibheti cAturvarNyam 7 / 2 / 164 caurikA cAtuvaidyam 7 / 2 / 164, 7 / 4 / 27 cauryam cAturhAyaNam 7 / 168 cauliH cAturhAyanam 7.168 cArakINaH 7 / 1 / 39 | chatrika: cArujambhaH 7 / 3 / 142| chatrI cArmaH 7 / 4 / 64 chatropAnaham cArmaNaH 7 / 4 / 64 | chatropAnahinI cArmaNo rathaH 7 / 4 / 59 chatryaH cikinaM nAsikAnamanam 7 / 1 / 128 chamiti cikinaH puruSaH 7 / 1 / 128 chAdiSeyANi tRNAni * cikinA nAsikA 7 / 1 / 128 chAndasaH cikIrSaka: 7 / 4 / 1 chAndasapAzaH cikkaM nAsikAnamanam 7 / 1 / 128 chinnakakalpaH cikkaH puruSaH 7 / 1 / 128 | chinnakatamaH cikkA nAsikA 7 / 1 / 128 | chinnakataraH citrakalalATikAvatI 7 / 2 / 60 | chinnakam citraguH 7 / 2 / 1, 7 / 3 / 105 chinnakarUpaH 7 / 155 chinnakalpakam cipiTaM nAsikAnamanam 7 / 1 / 128 | chinnatamakam cipiTaH puruSaH 7 / 1 / 128 chinnatarakam cipiTA nAsikA 7 / 1 / 128 chinikA rajjuH cillaM cakSuH 7 / 1 / 130 jakSatuH cullaM cakSuH 7 / 1 / 130 jakSuH cUDAlaH 7 / 2 / 20 jagaditi cUDAvAn 7 / 2 / 2 jaghanyaH cUDAvAn 7 / 2 / 20 jaGghAlaH 7 / 2 / 127 | jaGghAvAn 72127 jaGghAvAn prAsAdaH 7 / 2 / 127 jaTAlaH 7 / 1 / 73 jaTilaH 7.173 janavAda 7 / 4 / 68 janyaH 7 / 173 janyAH 7288 7 / 2 / 88 jarIgRhIti 7 / 173 jalapathaH 7 / 1 / 73 | jalpataki 7 / 4 / 1 jAjalAH 7 / 2 / 6 | jAtokSaH 7 / 2 / 6 | jAtokSA 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 6 | jAnumAtramudakam 7 / 3 / 98 | jAnumAtrI khAtA 7 / 3 / 98 / jAmbeyaH 7 / 4 / 51 jAlapadI 7 / 2 / 146 | jAlasarasam 7 / 1 / 47 jinadattakaH 7 / 1 / 173 jinadattakAH 7 / 3 / 4 jinikaH 7 / 3 / 13 | jiniyaH 7 / 3 / 13 | jinilaH 7 / 3 / 13 | jIrNakAH zAlayaH 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 56 | jugupsate 7 / 3 / 13 jetaraH 7 / 3 / 56 jaihyAzineyaH 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 56 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 56 | jJAtitA . 7 / 3 / 56 | jJAtitvam 7 / 4 / 111 | jJAteyam 7 / 4 / 111 jyayati 7 / 2 / 146 | jyAyasI 7 / 1 / 114 jyAyaskaH 7 / 2 / 20 | jyAyAn 7 / 220 7 / 2 / 20 7 / 2 / 23 7 / 2 / 23 7 / 1 / 21 7.1 / 11 7 / 1 / 11 7 / 4 / 113 7 / 4 / 112 7 / 376 7 / 3 / 34 7 / 4 / 62 7 / 3 / 95 7 / 3 / 95 7 / 1 / 140 7 / 1 / 140 7 / 4 / 69 7 / 3 / 149 7 / 3 / 115 7 / 1 / 190,7 / 3 / 35 7 / 1 / 190 7 / 3 / 35 73 / 35 7.335 72 / 77 7 / 4 / 118 7.38 7 / 4 / 47 7 / 4 / 44 7165 7 / 165 7.165 7 / 4 / 35 7 / 4 / 36 7 / 3 / 16 7 / 4 / 36 citragutvam . For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / tadA jyAvAneyaH jyeSThaH jyotiSmatI rAtriH jyotsnA jyotsnA candraprabhA jyotsnAvAn jyotsnaH pakSaH jyotsnI rAtriH jvaritakaH jhaTatjhaTaditi jhaTiti Davitthatvam Ditthatvam taM bhavantam takatpitA takayA tajjAtIyaH taNDulikaH taNDulI taNDulIyam taNDulyam tata AyuSmAn tataH tati tato dIrghAyuH tato devAnAMpriyaH tato bhavataH (2) tato bhavatA tato bhavati tato bhavate tato bhavantaH tato bhavantam tato bhavantau tato bhavAn tato bhoH tatto'bhavat 7 / 3 / 65 7 / 2 / 94 | tasmin bhavati 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 7 / 4 / 35 tatra bhavataH (2) 7 / 2 / 92 | tasmai bhavate 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 7252 tatra bhavatA 7 / 2 / 92 | tasya bhavataH 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 . 7 / 2 / 34 | tatra bhavati (2) 7 / 2 / 92 | tAkSaNyaH 7 / 4 / 51 7 / 2 / 52 | tatra bhavate 7 / 2 / 92 | tAni santi 7 / 4 / 111 . 7 / 2 / 34 tatra bhavantaH 7 / 2 / 92 | tAnekaikazaH pRcchet 7 / 2 / 151 7 / 2 / 34 tatra bhavantam 7 / 2 / 92 | tApasaH pAkhaNDI 7 / 2 / 34 7 / 234 | tatra bhavantau 7 / 2 / 92 | tAmarasinI 7 / 2 / 67 7 / 3 / 34 | tatra bhavAn 7 / 2 / 92 | tAmisraH pakSaH 72 / 34 7 / 2 / 147 | tatra bhoH 7 / 2 / 92 | tAmisrANi guhAmukhAni 7 / 2 / 34 7 / 2 / 146 | tathA 7 / 2 / 102 | tAmisrI rAtriH 7 / 2 / 34 7 / 1 / 55 tathAjAtIyaH 7 / 2 / 75 | tArakitaM nabhaH 7 / 1 / 138 7 / 155 7 / 2 / 95, 7 / 2 / 101 | tArtIyIkaM zATI 7 / 2 / 153 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 | tadAnIm 7 / 2 / 96, 7 / 2 / 101 | | tArtIyIkI zATI 72 / 153 7 / 3 / 29 tad 7 / 4 / 112, 7 / 4 / 113 | tAvakIna: 7 / 4 / 122 7 / 3 / 30 | taddanI 7 / 1 / 142 | tAvacchaH (2) 7 / 2 / 151 7 / 275 | tavayasI 7 / 1 / 142 | tAvatithaH 7 / 1 / 161 7 / 2 / 6 | taddharmakaH 7 / 3 / 141 | tAvatithI 7 / 1 / 161 72 / 6 | taddharmA 7 / 3 / 141 | tAvatI 7 / 1 / 149 | tanukaM bhaGgAdimayaM kalpAdi ca 7 / 3 / 23 | tAvat suvarNam 7 / 1 / 149 7 / 129 | tantuvAyatvam 7.155 | tAvatkRtvaH 7 / 2 / 109 7 / 2 / 91 | tantraka: paTaH 7 / 1 / 183 | tAvad dhAnyam 7 / 1149 7 / 2 / 84, 7 / 2 / 89 | | tanmAtrI 7 / 1 / 140, 7 / 1 / 142 | tAvaddaghnI 7 / 1 / 142 7 / 1 / 150 | tapasvAn 7 / 2 / 47 | tAvadvayasam 7 / 2 / 155 7 / 2 / 91 | tapasvI 7 / 2 / 47 | tAvaddvayasI 7 / 1 / 142 7 / 2 / 91 | taptarahasaH 7 / 381 | tAvaddhA bhuGkte 7 / 2 / 112 7 / 2 / 91 | taptarahasam 7 / 3 / 81 | tAvaddhA 7 / 2 / 104, 7 / 2 / 105 7 / 2 / 91 tamasvAn 7 / 2 / 52 | tAvantaH 7 / 1 / 150 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 | tamisraM tamaHsamUhaH 7 / 2 / 52 | tAvanti adhikaraNAni 7 / 1 / 149 7 / 2 / 91 | tamisrA rAtriH 7 / 252 | tAvanmAtram 7 / 2 / 155 7 / 2 / 91 | tamisrANi guhAmukhAni 7 / 252 | tAvanmAtrI 7 / 1 / 140, 7 / 1 / 142 7 / 2 / 91 | tamisrAvAn 7 / 2 / 34 | tAvAn paTaH 7 / 1 / 150, 7 / 1 / 149 7 / 2 / 91 | tarika: 7 / 2 / 6 | tilakaTam 7 / 184 7 / 2 / 91 | tarI 7 / 2 / 6 | tilatailam 7 / 1 / 136 7 / 2 / 92 | tarhi 7 / 2 / 101 | tilapiJjaH 7 / 2 / 154 7 / 281 | tasmAdbhavataH 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 | tilapejaH 7 / 2 / 154 For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 395 7 / 2 / 9 tilazaH 7 / 2 / 151 | te bhavantaH 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 | trikauDavikaH 7 / 4 / 19 tilApUpikA 7.1194 | tejasvI 7 / 2 / 47 | triguNAkaroti kSetram 7 / 2 / 136 tilyo vAyuH 71 / 37 tena bhavatA 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 | | trigodAvaram 7 / 3 / 91 tiSThatu kumArIcchatraM hara devadatteti 7 / 4 / 122 taitalAH 7 / 4 / 62 | tricaturAH 7 / 3 / 131 tiSThatu dadhyazAna tvaM zAkena 7 / 4 / 122 taitavam 7 / 1 / 69 | tricatvA unmugdhaH 7 / 3 / 131 tisRbhiH 7 / 4 / 107 tailakam 7 / 3 / 33 | tritayaM jagat 7 / 1 / 152 tIkSNatvam 7 / 1155 tailakalpA prasannA 7 / 3 / 11 tritayI rajjuH 7 / 1 / 152 tIkSNAGgulI yaSTiH 7 / 3 / 125 tailInam 7 / 183 | tritayo mokSamArgaH 7 / 1 / 152 tIkSNAyasam 7 / 3 / 115 | tau bhavantau 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 tridan bAlaH 7 / 3 / 151 tIvragandhaM hiGgu 7 / 3 / 144 | tau staH 7 / 4 / 111 tridan 7 / 3 / 151 tuGganAsikaH 7 / 3 / 161 trapayati 7 / 4 / 38 tridazAH 7 / 3 / 128 tuNDibhaH 7 / 2 / 16 | trapimA 7 / 4 / 38 vidhA 7 / 2 / 104 tuNDilaH 7 / 2 / 16 || trapiSThaH 7 / 4 / 38 tridhA karoti 7 / 2 / 105, 7 / 2 / 107 tundavAn 7 / 2 / 9 | trapIyAn 7 / 4 / 38 / tridhA kriyate 7 / 2 / 105 tundikaH 72 / 9 / | trayaM jagat 7 / 1 / 152 | tridhA kriyante 7 / 2 / 105 tundilaH | trayastriMzanmAtrAH 7 / 1 / 146 | tridhA bhavati 7 / 2 / 105 72 / 9 / trayastriMzino devavizeSAH 71 / 147 | tridhA bhavanti 7 / 2 / 105 turIyaH 7 / 1 / 164 | trayANi pAnAni yathAtathA pibet 7 / 1 / 152/ tridhA bhuGkte 7 / 2 / 107 7 / 1 / 164 | trayI rajjuH 7 / 1 / 152 tridhurI 7 / 3 / 69, 7 / 3 / 77 7 / 1 / 164 | trayo mokSamArgaH 7 / 1 / 152 | trinAvatikam 7 / 4 / 19 7 / 1 / 164 trayodaza 7 / 3 / 128 tripadikAM daNDitaH 7 / 2 / 152 tulyaM bhANDam 7 / 1 / 11 | trayodazaM zatam 7 / 1 / 154 | tripadikAM dadAti 7 / 2 / 152 tUSNIkAM tiSTha odanaM bhokSyase 7 / 3 / 34 | trayodazaM sahasraM 7 / 1 / 154 tripadikAM bhuGkte 7 / 2 / 152 tUSNIkAmAste-tiSThati 7.3 / 32|| trayodazaH 7 / 1 / 155 / tripadikAm 7 / 2 / 152 tUSNIkAm 7 / 3 / 33, 7 / 3 / 34 triMzaM zatam 7 / 1 / 154 tripAt 7 / 3 / 150 tUSNIkAm 7 / 3 / 46 triMzaM zatasahasram 7 / 1 / 154 tripuTikA 7 / 1 / 194 tRNajambhA (2) 7 / 3 / 142 triMzaM sahasram 7 / 1 / 154 tripuram 7 / 3 / 76 tRNatA | triMzakamAsikaH 7.3 / 140 tribhUmaH prAsAdaH 7.378 tRNatvam 7 / 1 / 66 | triMzanmAtrAH 7 / 1 / 146 tribhUmam 7 / 3 / 78 tRtIyaM zATI 7 / 2 / 153|| triMzam 7 / 1 / 154 trimayam (2) 7 / 1 / 153 tRtIyaH 7 / 1 / 166 triMzino mAsAH 7 / 1 / 147 trimayAH (2) 7 / 1 / 153 tRtIyakaM vyAkaraNasya grahaNam 71 / 177 | trizinI 7 / 1 / 147 | trimUrdhaH 7 / 3 / 127 tRtIyako jvaraH 7 / 1 / 193 triMzI 7 / 1147 trimUrdhA 7 / 3 / 127 tRtIyA 7 / 1 / 166 | trikaM vyAkaraNasya grahaNam 7 / 1 / 177 trimodakikAM tyajati 7 / 2 / 152 tRtIyAkaroti kSetram 7 / 2 / 135 trikaH 7 / 1 / 176 | trimodakikAM daNDitaH 7 / 2 / 152 tRprAluH 7 / 1 / 92 | trikakut parvataH 7 / 3 / 168 | trimodakikAM bhakte 7 / 2 / 152 / tundI turIyA turyaH * turyA For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / trirAtraH (2) trirAtrajAtaH trirAtrapriyaH trirAtrA / trirbhuGkte trivArSika: trizaH (2) triSASTikaH triSTubatra trisAMvatsarikaH trisItyam 7 / 2 / 120 / trisauvarNikam tristAvA vediH tristAvo'gniH trihalyA trihastinI tredhA bhuGkte traikulijikaH traidhaM karoti traidhaM bhuGkte traidhAni traidhIbhAvaH traibhAvyam trairAtrikaH trailokyam traivarNiko varNI traivarSikaM dhAnyam 7 / 3 / 119 | vyaJjalamayam 7 / 3 / 101 | dakSiNato vasati 7 / 2 / 117, 7 / 2 / 119 7 / 3 / 119 | vyaJjalam 7 / 3 / 101 | dakSiNadhurINaH 7 / 1 / 4 7 / 3 / 119 | tryaJjalarUpyam 7 / 3 / 101 | dakSiNapazcAdAgataH 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 124 7 / 3 / 119 tryaJjali 7 / 3 / 101 | dakSiNapazcAdramaNIyam 7 / 2 / 118 7 / 2 / 110 | vyaJjaliH 7 / 3 / 101 | dakSiNapazcAdramaNIyam 7 / 2 / 124 7 / 4 / 18 | tryaJjalika: 7 / 3 / 101 | dakSiNapazcAdvasati 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 124 7 / 2 / 151 | tryaJjalimayam 7 / 3 / 101 | dakSiNapazcArddhaH / 7 / 2 / 125 7 / 4 / 19 | tryaJjalirUpyam 7 / 3 / 101 | dakSiNapAJcAlaka: 7 / 4 / 16 7 / 4 / 105 tryaJjalirghaTaH 7 / 3 / 101 | | dakSiNA ramaNIyam 7 / 2 / 119, 7 / 2 / 120 7 / 4 / 19 tryahaH 7 / 3 / 99, 7 / 4 / 61 | dakSiNA vasati 7 / 2 / 119 7 / 127 tryahaH 7 / 4 / 66 | dakSiNAt 7 / 2 / 120 7 / 4 / 19 tryahINaH 7 / 4 / 66 dakSiNAdAgataH 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 119 7 / 3 / 120 tryahnaH 7.3 / 99, 7 / 3 / 118 dakSiNAdramaNIyam 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 119 7 / 3 / 120 tryahnajAtaH 7 / 3 / 118 | dakSiNAdvasati 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 119 7 / 1 / 26 tryapriyaH 7 / 3 / 118 | dakSiNAparArddhaH .7 / 2 / 125 7 / 1 / 144 | tryanI 7 / 3 / 118 | dakSiNAhi ramaNIyam 7 / 2 / 107 | tryAyuHpriyaH 7 / 3 / 100 dakSiNAhi vasati 7 / 2 / 120 7 / 4 / 19 tryAyuSam 7 / 3 / 100 | dakSiNenAsya ramaNIyam 7 / 2 / 122 7 / 2 / 107 tryAzItikaH 7 / 4 / 5 | dakSiNenAsya vasati 7 / 2 / 122 7 / 2 / 107 | tryukSA 7 / 3 / 99 | dakSiNema zakaTam 7 / 3 / 143 7 / 2 / 108 tvakatpitA 7 / 3 / 29 | dakSiNermaH pazuH 7 / 3 / 143 7 / 2 / 108 tvakam 7 / 3 / 34 dakSiNermA mRgaH 7 / 3 / 143 7 / 2 / 164 tvacayati 7 / 4 / 32 daNDavad gRham 726 7 / 4 / 19 tvacikaH 7 / 3 / 40 daNDavAn 7 / 2 / 2,7 / 2 / 6 7 / 2 / 164 tvaciyaH 7 / 3 / 40 daNDAgram 7 / 4 / 120 7 / 2 / 69 tvacilaH 7.3 / 40 daNDAdaNDi 7 / 3 / 74 7 / 4 / 18 tvaciSThaH 7 / 4 / 32 daNDikaH 726 7 / 2 / 164 tvacIyAn 7 / 4 / 32 daNDikAH (2) 7 / 2 / 1 7 / 4 / 19 | tvattaH 7 / 2 / 89 | daNDinaH 7 / 2 / 1 7 / 4 / 19 tvatto'bhavat 7 / 2 / 81 daNDimatI zAlA 7 / 21 7 / 1 / 68 tvayakA 7 / 3 / 30 daNDI 7 / 2 / 1, 726 7.168 tvayaki 7 / 3 / 30 | daNDIkaroti caitram 7 / 2 / 126 7 / 3 / 124 | tviSimAn rAjavarcasvIti 7 / 3 / 83 | daNDIbhavati caitraH 7 / 2 / 126 7 / 3 / 124 | dakSiNata AgataH 7 / 2 / 117, 7 / 2 / 119 | daNDIsyAccaitraH 7 / 2 / 126 7 / 3 / 125 | dakSiNataH 7 / 2 / 120 | datikaH 7.3145 7 / 3 / 101 | dakSiNato ramaNIyam 7 / 2 / 117, 7 / 2 / 119 | dattikA 7 / 3 / 38 traivaidyam traizANam traisamikaH traihAyaNam traihAyanam tryaGgulapriyaH tryaGgulam (2) vyaGgulam tryaJjalapriyaH For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 9 // dattiyaH dattilaH daddhyatra dadhigandhaM bhojanam dadhigandhi bhojanam dadhimayam dantakaH dantavAn dantavAn naraH dantAH snigdhatarAH dantAvalo nAma rAjA dantavAn dantAvalo nAma hastI dantI naraH dantUlaH dantoSThakaH dayUH dardvaNaH dardrumAn darzanIyakalpA darzanIyacara: darzanIyacarI darzanIyadezyA darzanIyarUpA davayati daviSThaH davIyAn dazagavadhanaH dazagavapriyaH dazagavam dazaguH 7 / 3 / 45 dazatayo dharmaH - 7 / 3 / 45 dazamaH 7 / 4 / 111 7 / 3 / 146 7 / 3 / 146 dantyam 7 / 1 / 37 damadamA karoti 72 / 145, 7 / 2 / 149 7 / 2 / 145 damadamA bhavati damadamA syAt 7 / 3 / 1 dazasakham dazamAtrAH dazamI karabhaH dazarAjI 7 / 2 / 27 7 / 2 / 27 7 / 2 / 68 7 / 2 / 40 dAtrI 7 / 2 / 19 dAdhyazviH 7 / 1 / 180 dAmanayaH dAmanIyaH dAmanIyI dAminI dANDam dANDAjinikaH dANDinAyanaH dAtrikaH 7 / 2 / 145 dAragavam 7 4 111 7 / 2 / 30 7 / 2 / 30 7 / 1 / 180 dazokSam 7 / 2 / 19, 7 / 2 / 40 dazokSI 7 / 2168 dasyurUpo'yamadhyakSNoraJjanaM haret 7 / 3 / 10 7 / 3 / 6, 7 / 3 / 9 dAkSiH 7 / 3 / 105 73 105 dAradavRndArikA dAradikA dArghasam 7 / 3 / 11 dADham 7278 | darzanIyakam 7 / 2 / 78 dAvikamudakam 7 / 3 / 11 7 / 3 / 10 7 / 4 / 42 dAsyAH putraH 7 / 4 / 42 cim 7 / 4 / 42 digdhakaH diSTiH diSTimAtram 7 / 3 / 105 dIrghajAnuH 71211 dIrghajIvitaH 7 / 1 / 151 7 / 1 / 159 dAvikAkUlAH zAlayaH dAsIpadI 7 / 1 / 146 7 / 2 / 62 7 / 3 / 106 7 / 3 / 106 | dIrghAGgulI 7 / 3 / 19 duHkhAkaroti zatrum 73 / 99 | duHkhI duHsakhaH 7 / 4 / 1, 7 / 4 / 68 durjAtIyaH 724145, 74155 7111171 dudhAH durmedhAH 72445 duryodhanaH 7 / 26 dula 7 / 26 durhali 72 / 72 dIrghajIvitIyaH dIrgharAtraH 73 / 119 dIrghasakthaH 7 / 3 / 126 dIrghasakthi zakaTam 7 / 3 / 126, 7 / 3 / 136 dIrghasakthI 7 / 3 / 126 7 / 3 / 125 7 / 2 / 141 7 / 2/63 7 / 3 / 70 7 / 3 / 139 73 139 7 / 3 / 137 71 109 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 157 7 / 3 / 157 7 / 3 / 137 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 1 / 63 7 / 1 / 63 7 / 1 / 63 71 / 59 7 / 1 / 59 7 / 3 / 77 73 98 7 / 2 / 129 7 / 2 / 129 7 / 4 / 111 713135 7 / 3 / 38 72 162 7 / 2 / 133 7 / 4 / 5 durhadamitraH 7 / 3 / 67 73 / 67 7 / 3 / 97 7 / 4 / 120 7 / 3 / 28 7 |4 | 3 durjAtaH sUtaputrasya 7 / 3 / 67 duktaH 7 / 2 / 67 | dusaktiH 7 / 4 / 122 7 / 1 / 55 durhRdayo vyAdhaH duSprajasI For Personal & Private Use Only 7 / 1 / 59 dUtyam 7 / 1 / 72 dRDhatA 7 / 4 / 3 dRDhatvam 7 / 4 / 3 dRDhadhUrakSaH 7 / 3 / 149 dRSatsamit dusakthaH dusakthiH dUtatA dUtatvam dRSadIbhavati zilA Sadbhavati zilA 7 | 3 | 34 7 / 1 / 143 7 / 1 / 145 7 / 3 / 126 7 / 2 / 72 devatrA karoti dravyam degdhiH devakaH 397 devakA devatA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / dhumaH devatrA karoti 7 / 2 / 134 | daurAtmyam devatrA gacchati 7 / 2 / 134 | daurbhAgiNeyaH devatrA bhavati 7 / 2 / 134 daurbhAgyam devatrA bhavati dravyam 7 / 2 / 133 daurhadam devatrA vasati 7 / 2 / 134 | dauleyaH devatrA saMpadyate dravyam 7 / 2 / 133 | dauvArapAliH devatrA syAt 7 / 2 / 134 | dauvArapAlikaH devatrA syAd dravyam 7 / 2 / 133 | dauvArikaH devadatta ! aho Agaccha 7 / 4 / 99 | dauSkaH devadattakaH saGghaH 7 / 1 / 190 | dauhArdam devadattakaH 7 / 3 / 35, 7360 dauhAryam devadattakAH 7 / 1 / 190 devadattacaraH 7 / 2 / 80 dhumAn devadattacarI 7 / 280 | dyauH devadattatA 7 / 1 / 66 | draDhayati devadattatvam 7 / 1155, 7 / 166 | draDhimA devadattanetRkaH 7 / 3 / 133 draDhiSThaH devadattarUpyo gauH 7 / 280 draDhIyAn devadattazvA 7 / 3 / 111 | dravyaM kArSApaNam 7 / 1 / 22 | dravyaM rAjaputraH devapathaH 7 / 1 / 111 dravyamayaM mANavakaH devabrahmA nAradaH 7 / 3 / 107 dravyavAn devalakAH 7 / 1 / 110 | drAghayati devavatpazyanti munim 7 / 152 | drAdhimA devA arjunato'bhavan 7 / 281 | drAdhiSThaH devAnAMpriyaH 7 / 4 / 122 drAdhIyAn devikaH 7 / 3 / 35, 7 / 3 / 37 | druNasaH devikaH 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 45 drumaH deviyaH 7 / 3 / 35, 7 / 3 / 37 | drumapuSpaH 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 45 | drumapuSpIyaH 7 / 3 / 35, 7 / 3 / 37 drumAn devilaH 7 / 3 / 41, 7 / 3 / 45 | drogdhA drogdhA 7 / 3 / 11 | droDhA droDhA 7 / 2 / 73 | droNIpadI dolikA 7 / 3 / 16 | dvandvaM kRtam 7 / 1 / 63 | dvandvaM tiSThataH 7 / 4 / 51 | dvandvaM nAradaparvatI 7 / 4 / 84 7 / 4 / 25 | dvandvaM mantrayante 7 / 4 / 83 7 / 4 / 25 | dvandvaM yajJapAtrANi prayunakti 7 / 4 / 83 7 / 4 / 25 dvandvaM vyutkrAntAH 7 / 4 / 83 7 / 4 / 68 | dvayaM tapaH 7 / 1 / 152 7 / 4 / 6 dvayI rajjuH 7 / 1 / 152 7 / 4 / 6 | dvAcatvAriMzaH 7 / 1 / 156 7 / 4 / 6 | dvAcatvAriMzattamaH 7 / 1 / 156 7 / 4 / 71 dvAdaza 7 / 3 / 128 7 / 1 / 67, 7 / 4 / 25 dvAdazaH 7 / 1 / 155, 7 / 1 / 159 7 / 4 / 25 dvAdazatayaH siddhAntaH 7 / 1 / 151 7 / 2 / 37 dvAdazam 7 / 1 / 154 7 / 2 / 37 | | dvAbhyAM dvAbhyAM kRtam 7 / 4 / 82 7 / 4 / 109 / dvAviMzaM zatam 7 / 1 / 154 7 / 4 / 39 dvAviMzaH 7 / 1156. 7 / 1 / 59, 7 / 4 / 39 dvAviMzatitamaH 7 / 1 / 156 7 / 4 / 39 | dvikaM granthagrahaNamasya 7 / 1 / 177 7 / 4 / 39 dvikaH 7 / 1 / 176 7 / 1 / 115 dvikANDA kSetrabhaktiH 7 / 1 / 144 7 / 1 / 115 | | dvikANDI rajjuH 7.1 / 144 7 / 1 / 115 | dvikauDavikaH 7 / 4 / 19 7 / 2 / 6 | dvikhAraH 7 / 3 / 102 7 / 4 / 38 | dvikhArapriyaH 7 / 3 / 102 7 / 4 / 38 | dvikhAramayam 7 / 3 / 102 7 / 4 / 38 dvikhAram (2) 7 / 3 / 102 7 / 4 / 38 | dvikhAri 7 / 3 / 102 7 / 3 / 161 | dvikhArI 7 / 3 / 102 7 / 2 / 37 | dvikhArIpriyaH 7 / 3 / 102 7 / 2 / 72 | dvikhArImayam 7 / 3 / 102 7 / 2 / 72 | dviguNAkaroti kSetram 7 / 2 / 136 7 / 2 / 37 | dvigodAvaram 7 / 3 / 91 7 / 4 / 72 / dvitaH 7 / 289 7 / 4 / 72 dvitayaM tapaH 7 / 1 / 152 7 / 3 / 149 | dvitayI rajjuH 7 / 1 / 152 7 / 4 / 82 | dvitIyaM zATI 7 / 2 / 153 7 / 482 | dvitIyaH 7 / 1 / 165 devadevatyam deviyaH devilaH daivatam daivAsuraH dautyam For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 399 7 / 1 / 144 7 / 4 / 19 7 / 4 / 19 7 / 4 / 19 7.127 7.17 7 / 4 / 19 dvidaNDA dvimUrdhaH dvitIyakaM granthagrahaNamasya 7 / 1 / 177 | dvipAd 7 / 3 / 150 | dvizamaH dvitIyako jvaraH 7 / 1 / 193 | dvipuMskaH 7 / 3 / 173 / dviSASTika: dvitIyarAtraH 7 / 3 / 119 | dviputraH . 7 / 4 / 122 | dvisAMvatsarikaH dvitIyA 7 / 1 / 165 | dvipumAn | dvisAptatikaH dvitIyAkaroti kSetram 7 / 2 / 135 | dvipuruSA khAtA 7 / 1 / 144 | dvisItyam dvitIyAkalyANIkA rAtrayaH 7 / 3 / 130 dvipuruSI khAtA 7 / 1 / 144 dvisIraH dvitrAH 7 / 3 / 128 | dviprasthaH 7 / 1 / 144 | dvisauvarNikam dvitvam 7 / 1155 dvibhUmaH 7378 | dvistAvA 7 / 3 / 75 | dvibhUmam 7 / 3 / 78 dvistAvAn prAsAdaH dvidaNDi praharati . 7.375 | dvimayamudazvidyavAnAM kreyam 7 / 1 / 153 | dvistAvAn bhavati dvidan bAlaH 7 / 3 / 151 | dvimayamudazvidyavAnAm 7 / 1 / 153 | dvistAvo'gniH dvidantaH kuJjaraH 7 / 3 / 151 dvimayA yavA udazvitaH 7 / 1 / 153 dvihalaH dvidazAH 7 / 3 / 128 | dvimayA yavA udazvito mUlyam 7 / 1 / 153 dvihalyA dvidiSTiH 7 / 1 / 144 dvimusalA 7 / 3 / 75 | dvihastinI dvidhA 7 / 2 / 104 | dvimusali 7 / 375 | dvihAyanatA dvidhA karoti 7 / 2 / 105, 7 / 2 / 107 7 / 3 / 127,7 / 4 / 51 | dvihAyanatvam dvidhA kriyate 7 / 2 / 105 | dvimUrdhA (2) . 7 / 3 / 127 | dvIpam dvidhA kriyante 7 / 2 / 105 | dvimUrdhI strI 7 / 3 / 127 | dvadhA karoti dvidhA bhavati 7 / 2 / 105 | dvimodakikAM tyajati 7 / 2 / 152 dvadhA bhuGkte dvidhA bhavanti 7 / 2 / 105 | dvimodakikAM daNDitaH 7 / 2 / 152 dvaikulijikaH dvidhA bhuGkte. 7 / 2 / 107 | dvimodakikAM bhuGkte 7 / 2 / 152 dvaitIyIkaM zATI dvidhurI 7 / 3 / 69, 7 / 377 | dvirathyaH 71 / 2 dvaitIyIkI zATI dvinAvatikam 7 / 4 / 19 | dvirAtraH (2) 7 / 3 / 119 / dvaidhaM karoti dvinAvadhanaH 7 / 3 / 104 dvirAtrajAtaH 7 / 3 / 119 | dvaidhaM bhuGkte dvinAvapriyaH 7 / 3 / 104 | dvirAtrapriyaH 7 / 3 / 119 | dvaidhAni dvinAvamayam 7 / 3 / 104 | dvirAtrA 7 / 3 / 119 dvaidhIbhAvaH dvinAvam 7 / 3 / 104 | dvirbhuGkte 7 / 2 / 110 dvaipam dvinAvarUpyam 7 / 3 / 104 dvivArSika: 7 / 4 / 18 dvaibhAvyam dvinauH (2) 7 / 3 / 104 | dvivArSiko manuSyaH 7 / 4 / 18 | dvaimAturaH dvipadikAM daNDitaH 7 / 2 / 152 dvivitastiH 7 / 1 / 144 dvairAtrika: dvipadikAM dadAti 7 / 2 / 152, 7 / 4 / 110 dvizaH (2) 7 / 2 / 151 dvaivarSikaM dhAnyam dvipadikAM dadAti 7 / 4 / 80 | dvizakaTaH 7.17 dvaizakaTaH dvipadikAM bhuGkte 7 / 2 / 152 | dvizataH(tam) 7 / 1 / 144 / dvaizANam 7 / 3 / 150 | dvizatikAM daNDitaH 7 / 2 / 152 dvaisamikaH dvipalam 7 / 1 / 144 | dvizatikAM bhuGkte 7 / 2 / 152 | dvaisIrikaH 7 / 3 / 150 | dvizatikA vyavasRjati 7 / 2 / 152 | dvaihalikaH 7 / 3 / 120 7 / 2 / 110 7 / 2 / 110 7 / 3 / 120 7.17 7 / 1 / 26 7 / 1 / 144 7.1968 7.168 7 / 3 / 76 7 / 2 / 107 7 / 2 / 107 7 / 4 / 19 7 / 2 / 153 7 / 2 / 153 7 / 2 / 107 7 / 2 / 107 7 / 2 / 108 7 / 2 / 108 7 / 1 / 66 7 / 2 / 164 721 7 / 4 / 19 7 / 4 / 18 7.17 7 / 4 / 19 7 / 4 / 19 7.17 dvipadI dvipAt 7.17 For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 dvaihAyanam hau karoti dvau kriyate hI ho tiSThataH dvau dvau mASau dadAti dvau bhavati dvyaGgulapriyaH dvyaGgulam (2) vyaGgulam vyaGgulIkaM dAru dvyaJjalapriyaH vyaJjalamayam dvyaJjalam dvyaJjalarUpyam vyamali dvyaJjaliH dvyaJjalikaH dvyaJjalimayam vyaJjalirUpyam dvyaJjalirghaTaH dvyahaH dvyahaH duvyahInaH dvyahnaH dvyahnaH paTaH dvyahnajAtaH dvyahnapriyaH vyahmI aSTakA dvyAyuH priyaH vyAyuSam dvyAzItikaH vyukSA dhakdi dhanakaH caitrasya dhanavAn dhanikaH 7 / 1 / 68 dhanI 7 / 2 / 105 7 / 2 / 105 7 / 4 / 82 7 / 2 / 152 7 / 2 / 105 7 / 3 / 124 73 | 124 7 / 3 / 125 7 / 3 / 125 7 / 3 / 101 7 / 3 / 101 7 / 3 / 101 dhurI 7 / 3101 dhUryaH 73 1901 713 12101 73 1101 73 1101 7 / 3 / 101 7 / 3 / 101 7 / 3 / 99, 7 / 4 / 61 7 |4 | 66 7 14 / 66 73 199 7 / 3 / 118 dhanUbhavati vaMzaH dhanyaH dhamanIlaH dharmo no rakSatu dharmo vo rakSatu dharmyaM sukham dharmyam dhAnuSkaH dhAnyamAyavAn dhAraNiH dhArttayaH 7 / 3 / 118 7 / 3 / 118 dhenumayam dhenuSyA dhenvanaDuhAH dhenvanaDuhI dhenvanaDvAn dhainukam dhaivatyam dhaureyaH dhaureyakaH dhaurtakam dhaurttikA dhaurttyam dhvaMsyate 73 / 118 naka 7 / 3 / 200 7 / 3 / 100 nakhakaH 7 / 4 / 5 nagaraM puram 7 / 3 / 99 nagavadanyat 7 / 3 / 31 naDakaH 7 / 1 / 179 naDvalam 7 / 26 naDvAn 7 / 2 / 6 natarAm naktaMdivam zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / 7 / 2 / 6 nana karomi 7 / 2 / 128 nabhyaM dAru 7 / 1 / 9 7 / 2 / 21 7 / 4 / 109 7 / 4 / 109 71 11 7 / 1 / 11 7 / 4 / 71 7 / 216 nabhyamaJjanam nabhyA ziMzapA nabhyo vRkSaH nabhyo'kSaH namaskAraH nayanam 7 4 110 navamaH 7 / 3 / 65 navInam 7 / 1 / 3 navyam 7 / 1 / 3 nAkharajanam 7 / 3 / 3 hAtakam 7 / 1 / 11 nAgadantaH 7 / 3 / 97 nAnAjAtIyaH 7 / 3 / 97 nAnAtvam 7 / 3 / 97 nAbheyaH 7 / 3 / 3 nAbhyaM tailam 7 / 4 / 30 nAbhyam 7 / 1 / 3 nAmadheyam For Personal & Private Use Only 7 / 1 / 3 nArapatyam 7 / 1 / 73 nAlIkinI 7 / 1 / 73 nAvikaH 71 / 73 nAvI 7 / 4 / 110 7 3 34 7 / 3 / 97 7 / 1 / 180 nAsikAvAn 7 / 2 / 26 niHzakRt 7 / 2 / 26 niHzreyasaM nirvANam 7 / 3 / 46 niHSAma vacanam 7 / 2170 nikaTam 7 / 2170 nikucyakaNi dhAvati nigAryate 7 / 3 / 8 7 / 1 / 31 7 / 2 / 156 7 / 4 / 111 narakapaTalAnyadho'dho dvandvaM hInAni 7 / 4 / 82 navatitamaH 7 / 1 / 158 1159 7/4/85 7 / 1 / 31 nAvyamudakam nAvyA nadI nAsikaH 7 / 1 / 31 7 1 31 71 31 7 / 2 / 160 7 / 2 / 160 71/69. 7 / 3 / 152 7 / 2 / 75, 7 / 3 / 139 7/1/55 714 168 7 / 1 / 31 7 / 1 / 37 72 158 7 / 1 / 60 72 / 67 7 / 2 / 3 7 / 2 / 3 71 / 12 7 / 1 / 12 7 / 2 / 45 7 / 2 / 45 7 / 3 / 123 7 / 3 / 122 7 / 3182 7 / 1 / 125 7 / 3 / 75 7 / 4 / 110 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 401 nidhikaH niradhvam naidheyaH nigAlyate 7 / 4 / 110 | nIcaistvam nijAgalIti 7 / 4 / 112 | nIrAtraH nitarAm 7.38 nIrAtrA 7 / 4 / 110 nUtanam nibiDaM vastram 71 / 129 nUtnam nibiDA nAsikA 7 / 1 / 129 nRpAH somArkavarcasaH nibiDAH kezAH 7 / 1 / 129 nedayati nibiDo maitraH 71 / 129 nediSThaH nibirIsaM vastram 7 / 1 / 129 nedIyAn nibirIsA nAsikA 7 / 1 / 129 nenijAni nibirIsAH kezAH 7 / 1 / 129 nenekti nibirIso maitraH 7 / 1 / 129 nemamanatyantaM bhinnam niraGgulam . 7 / 3 / 124 neSTrIyam 7.379 naicAkaviH nirahnaH 7 / 3 / 118 niranI velA 7 / 3 / 118 | naiyagrodho daNDaH kaSAyo vA nirAdya 7 / 4 / 110 naiyaGkavam nirudhya 7 / 4 / 109 naiyAyikaH nirlomA puruSaH 7.3282 naiyAsikaH nizcatvAriMzAni 7.31123 naivArINam niSkulAkaroti dADimam 7 / 2 / 126 naiSAdakarSaka: niSkulAkaroti dADimam 7 / 2 / 139 naiSkazatikaH niSkulAkaroti pazuM caNDAlaH 7 / 2 / 139 naiSkasahasrikaH niSpaJcAzAni 7 / 3 / 123 naumAn niSpatrAkaroti mRgam 7 / 2 / 138 nyAgrodhakaH niSpatrAkaroti vRkSaM vAyuH 7 / 2 / 138 nyAgrodhamUlAH zAlayaH niSpadI 7 / 3 / 149 nyAGkavam niSpravANiH kambalaH 7 / 3 / 181 nyAyyam niSpravANiH paTaH 7 / 3 / 181 | paktRtvam niSpravANiH sadaza 7 / 3 / 181 pakSatiH nistriMzaH khaDgaH 7 / 3 / 123 pakSyatikalpam nistriMzaH khalaH 7 / 3 / 123 | paGkajatvam nistriMzat 7 / 3 / 123 paGkajinI nistriMzAni varSANi 7 / 3 / 123 paGkizaH nistriMzAnyahAni 7 / 3 / 123 | pacataHkalpam nIcakaiH 7 / 3 / 31, 7 / 3 / 33, 7 / 3 / 46 | pacatakaH 7 / 155 | pacataki 7 / 3 / 29, 7 / 3 / 33, 7 / 3 / 46 7 / 3 / 119 pacati pacati 7 / 4/73 7 / 3 / 119 pacatikalpam 7 / 3 / 11 7 / 2 / 160 pacatitamAm 7 / 38 7 / 2 / 160 pacatitarAm 7.38 7 / 3 / 83 | pacatidezIyam 7 / 3 / 11 7 / 4 / 37 pacatidezyam 7 / 3 / 11 7 / 4 / 37 | pacatipacatitamAm 7 / 4/73 7 / 4 / 37 pacatipacatitarAm 7 / 4 / 73 7 / 4 / 114 pacatirUpam 7 / 3 / 10 7 / 4 / 114 pacatodezIyam 7 / 3 / 11 7.3157 pacatodezyam 7 / 3 / 11 7 / 176 pacatorUpam 7 / 3 / 10 7 / 4 / 1 | pacantaki 7 / 3 / 29 7 / 4 / 110 pacantikalpam 7 / 3 / 11 7 / 47 pacantidezIyam 7 / 3 / 11 7 / 4 / 8 pacantidezyam 7 / 3 / 11 7 / 4 / 5 paceyam 7 / 4 / 109 7 / 4 / 5 paceyuH 7 / 4 / 109 7 / 179 paJcakaH 7 / 1 / 176 7 / 4 / 71 | paJcakadivasakaH 7 / 3 / 140 7 / 2 / 57 | paJcakamAsikaH 7 / 3 / 140 7 / 2 / 57 paJcakam 71 / 177 723 paJcakRtvo bhuGkte 7 / 2 / 109 747 paJcakhAraH 7 / 4 / 111 7 / 47 paJcakhAradhanaH 7 / 3 / 102 7 / 4 / 8 paJcakhAram 7 / 3 / 102 7 / 1 / 13 paJcakhArarUpyam 7 / 3 / 102 7 / 1155 | paJcakhAri 7 / 3 / 102 7.1689 paJcakhArIdhanaH 7 / 3 / 102 7 / 3 / 11 | paJcakhArIrUpyam 7 / 3 / 102 71155 paJcagavadhanaH 7 / 3 / 105 7 / 2 / 67 paJcagavamayam 7 / 3 / 105 7 / 2 / 151 paJcagavam 7 / 3 / 105 7 / 3 / 11 | paJcagavarUpyam 7 / 3 / 105 7 / 3 / 29 | paJcaguH 7 / 2 / 1,7 / 3 / 105 For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / paJcagoNiH 7 / 4 / 112 | paJcAzaH 7 / 1 / 156 | paTutamakaH paJcajana 7 / 1 / 20 | paJcAzattamaH 7 / 1 / 156 | paTutamarUpaH paJcajanInaH 7 / 1 / 41 | paJcAzam 7 / 1 / 154 | paTutamAH paJcajanIyaH 7 / 1 / 41 | paJcendraH paJcAgniH 7 / 4 / 111 paTutamau paJcatakSam 7 / 3 / 99 | paTakaH 7 / 3 / 46 | paTutaraH paJcatakSI 7 / 3 / 99 | paTatpaTaditi 7 / 2 / 147 | paTutaraH (2) paJcatayo yamaH 7 / 1 / 151 | paTatpaTaditi karoti 7 / 2 / 148 | paTutarakaH paJcadazamAtrAH 7 / 1 / 146 | paTatpaTeti karoti 7 / 2 / 148 | paTutararUpaH paJcadazinaH 7 / 1147 | paTatvam 7 / 169 | paTutarAH paJcadazinau 7 / 1 / 147 | paTapaTA karoti 7 / 2 / 145, 7 / 2 / 149 | paTutvam paJcadazI ardhamAsaH 7 / 1 / 147 | paTapaTA bhavati 7 / 2 / 145 | paTudezIyaH paJcadhA 7 / 2 / 104 paTapaTA syAt 7 / 2 / 145 | paTudezIyakaH paJcanadam 7 / 3 / 91 | | paTayati 7 / 4 / 43 paTudezyaH paJcanAvamayam 7 / 3 / 104 | paTA 3 u 7 / 4 / 103 paTudezyakaH paJcanAvam 7 / 3 / 104 | paTA 3 u atra 7 / 4 / 103 | paTudezyatamaH paJcanAvarUpyam 7 / 3 / 104 | paTA 3 u udakam 7 / 4 / 103 paTudezyataraH paJcanauH 7 / 3 / 104 | paTiti 7 / 2 / 146 | paTudezyarUpaH paJcaputraH 7 / 4 / 122 | paTiti karoti 7 / 2 / 145 paTurUpakaH paJcamaH 7 / 1 / 159 | paTimA 7 / 4 / 43 paNazaH paJcamakam 7 / 1 / 177 paTiSThaH 7.319, 7 / 4 / 43 paNDitarUpaH paJcamadezIyA 7 / 3 / 11 | paTiSThAH 7.3/9 patapatA karoti paJcamAtrAH 7 / 1 / 145 paTiSThI 7.39 | patitajambhaH paJcamI 7 / 1 / 159 | paTIkaroti tantUn 7 / 2 / 126 paJcamI bAlakaH 7 / 2 / 62 paTIbhavanti tantavaH 7 / 2 / 126 pathA paJcarAjaH 7 / 3 / 106 | paTIyasI 7 / 3 / 9 pathAm paJcarAjapriyaH 7 / 3 / 106 | paTIyAn 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 43 pathiSu paJcarAjI (2) 7 / 3 / 106 | paTIsyustantavaH 7 / 2 / 126 pathyamodanAdi paJcavAk 7 / 3 / 98 | paTukaH 7 / 3 / 13 | padaSThIvam paJcaSAH 7 / 3 / 128 paTukaH 7 / 3 / 13 | padmanAbhaH paJcasakhaH 7 / 3 / 106 paTukalpaH 7 / 3 / 11 padmazrIH paJcasakhapriyaH 7 / 3 / 106 paTukalpakaH 7 / 3 / 13 padminI paJcasakham 7 / 3 / 106 paTukalpatamaH 7 / 3 / 11 padyaH kardamaH paJcasakhI 7 / 3 / 106 paTukalpataraH 7 / 3 / 11 | padyAH zarkarAH paJcAGgulam 7 / 3 / 125 paTukalparUpaH 7 / 3 / 11 | panthAH paJcAGgulirhastaH 7 / 3 / 124, 7 / 3 / 125 | 71275, 7 / 4 / 86 | patrakakud vRddhaH paJcAlatvam 7155 | paTutamaH 7 / 3 / 9 | payayati 7 / 3 / 13 7 / 3 / 10 73 / 9 7 / 39 7 / 3 / 6 7 / 3 / 9 7 / 3 / 13 7 / 3 / 10 7139 7 / 155 7 / 3 / 11 7 / 3 / 13 7 / 3 / 11 7 / 3 / 13 7 / 3 / 11 / 7 / 3 / 11 7 / 3 / 11 7 / 3 / 13. 7 / 2 / 151 7 / 3 / 10 7 / 2 / 149 7 / 3 / 142 7 / 4 / 114 7 / 4 / 114 7 / 4 / 114 7 / 4 / 114 71 / 11 7 / 3 / 97 7 / 3 / 134 7 / 3 / 176 7 / 270 7 / 1 / 11 7 / 18 7 / 4 / 109 7 / 3 / 167 7 / 4 / 43 pathaH For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // payasyati payasiSThaH payasIyAn payaskalpA yavAgUH payiSThaH payIyAn parata AgataH parato ramaNIyam parato vasati paramakArISagandhIbandhuH paramagavaH paramagArgyasyApatyam paramatvayakA paramadhurA paramanauH paramapuruSatvam paramamayakA paramarAjaH paramavizvake paramazarad (tu) paramasakthi paramasakhaH paramasaraH paramasarvake paramasatyam paramasvadharmaH (2) paramahalyA paramahRdayatvam paramAhaH paramokSA paramparoNaH parazavyamayaH parazu parastAdAgataH parastAdramaNIyam parastAdvasati 7 / 4 / 43 7 / 4 / 43 7 / 4 / 43 |pari trigartebhyo vRSTo meghaH 7 / 3 / 11 7 14 143 parasyakula parAri 7 / 4 / 43 | paripat 7 / 2117 paripaDalaM tIrtham 7 / 2 / 117 7 / 2 / 117 7 / 4 / 116 7 / 3 / 72 7 / 4 / 115 7 | 3 | 30 7 / 3 / 72 7 / 3 / 104 7 11170 paritaH paritrigarta vRSTo meghaH paripari trigarttebhyo vRSTo meghaH 7 / 4 / 88 palitIyaH parivRDhatA 7 / 1 / 59 palyavarcasam 7 / 1 / 59 pazcAdAgataH 7 / 4 / 39 pazcAdramaNIyam 7115974 // 39 pazcAisati 7 / 4 / 39 || pazcArddham 7 / 4 / 39 pAMzumAn 7 / 2 / 27 pAMzuraH 7 / 2 / 27 7 / 2 / 100 parudbhavAn paTurAsIt paTIyAnaiSamaH 7 / 3 / 9 parudbhavAn paTurAsIt paTutara aiSamaH paredyavi parokSam 7 / 3 / 72 parovarINaH 7 / 3 / 115 parNalaH 7 / 3 / 29 parNavAn 7 / 1 / 27 paNilaH 7 / 3 / 141 parvataH 7 / 2 / 26 parvatako rogaH 7 / 1 / 70 7 / 3 / 116,7466 7 / 3 / 95 7 / 1 / 99 7 / 1 / 30, 7 / 1 / 50 7 / 3 / 152 7 / 2 / 116 parSadvAn 7 / 2 / 116 |palaM suvarNam 7 / 2 / 116 palamAtraM suvarNam 7 / 3 / 72, 7 / 4 / 51 7 / 3 / 29 7 / 3 / 92 7 / 3 / 126 parivRDhatvam parivraDhayati parivraDhimA parivraDhiSThaH parivraDhIyAn pariSadbalaH pariSadvAn 7 / 3 / 30 parut 7 / 1 / 20 palamAtram 7 / 21100 palaza: 7 / 4 / 88 palAlinaH 7 / 2483 palAlImAn 7 1 4 188 palitaH 7 / 2 / 27 palitastambhaH 7 / 2 / 27 palitastambhIyaH parvatavadavarohati AsanAt. parvavAn parvazaH parzavaH parzaH parSadvalaH pAkavAn pAkti: pAcakatamaH pAcakataraH 7 / 3 / 6 7 / 2 / 97 pAcakatvam 7 / 3 / 87 pAJcakalAvikam 7 / 1 / 99 pAJcalohitikam 7 / 2 / 22 pATavam 7 / 2 / 22 pANinaH 7 / 2 / 22 7 / 2 / 15 For Personal & Private Use Only pANI sukumAratarI pANDaveyaH 7 / 1 / 193 |pANDutvam 7 / 1 / 52 pANDubhUmam 7 / 2 / 15 pANDubhUmo deza: 7 / 2 / 151 pANDumAn 7 / 3 / 66 |pANDuraH 7 / 3 / 66 pAtanI 7 / 2 / 27 pAtheyam 7 / 2 / 27 7 / 1 / 143 7 / 1 / 143 pAdatvam pAdavAn pAdazaH 403 7 / 1 / 145 72 151 7 / 2 / 30 7 / 2 / 30 72 / 72 72 / 72 72 / 72 7 / 272 7 / 3 / 83 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 124 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 124 7 / 2 / 118, 7 / 2 / 124 72 125 7 / 2 / 26 7 / 2 / 26 7/2/6 7 4 111 7 / 3 / 9 73 / 6, 7 / 3 / 9 7/1/55 7 / 4 / 19 7 / 4 / 19 7 / 1 / 69 7 / 4 / 54 7 / 3 / 6 7 / 4 / 69 7 169 7 / 3 / 78 7 / 3 / 78 7 / 2 / 26 7 / 2 / 26 7 4110 71 16 7/1/55 7 / 2 / 20 72151 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / pAde pAdikaH 7 / 4 / 110 | picavyaH karpAsaH 7 / 1 / 30 pura AgataH 7 / 2 / 115, 7 / 2 / 122 7 / 4 / 110 | picavyaH karpAsaH 7 / 1 / 44, 7 / 4 / 70 purastAdAgataH 7 / 2 / 115 pAdyam 71 / 23 picchavAn 7 / 2 / 28 purastAdramaNIyam 7 / 2 / 115 pAnasaindhavaH 7 / 4 / 25 | picchilaH 7 / 2 / 28 purastAdvasati 7 / 2 / 115 pAnIyakam 7 / 1 / 72 | piNDAzmaH saMjJA jAtirvA 7 / 3 / 115 puruSatA 7 / 170 pApakti 7 / 4 / 112 piNDhi 7 / 4 / 111 puruSatrA gacchati 7 / 2 / 134 pApaktiH 7 / 4 / 111 | pitRkaH 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 puruSatrA vasati 7 / 2 / 134 pApacIti 7 / 4 / 112 | pitRdevatyam 7 / 1 / 22 puruSatvam 7.170 pApacyate pApacyata iti / 7 / 4 / 73 | pitRbhogINaH 7 / 1 / 40 puruSadaghnamudakam 7.1141 pAmanaH 7 / 2 / 29 | pitRyaH 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 puruSadaghnam 7 / 1 / 142 pAmavAn 7 / 2 / 29 pitRlaH 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 puruSadaghnI khAtA 7 / 1 / 141 pArataH 7 / 4 / 65 pitRvalaH 7 / 2 / 27 puruSadvayasamudakam 7 / 1 / 141 pAratam 7 / 2 / 117 pitRsthAnIyaH 7 / 3 / 139 puruSadvayasam 7 / 1 / 142 pAralaukikam 7 / 4 / 27 pitrIyaH 7 / 1 / 35 puruSadvayasI khAtA 7 / 1 / 141 pArAvArINaH 7 / 1 / 101 pinAkadhanvA 7 / 3 / 158 puruSamAtramudakam 7 / 1 / 141 pArikhIyaH 7 / 4 / 110 pillaM cakSuH 7 / 1 / 130 puruSamAtram 7 / 1 / 142 pArikheyI bhUmiH 7 / 1 / 49 pizAcakI 7 / 2 / 61 puruSamAtrI khAtA 7 / 1 / 141 pArikheyya iSTakAH 7 / 1 / 48 piSTapuram 7 / 3 / 76 puruSamAtrI chAyA 7 / 1 / 141 pArikhyAtI 7 / 159 piSTasurIyam 7 / 1 / 29 puruSazvaH 7 / 3 / 111 pArimANDalyam 7 / 4 / 27 | pItapUrvI payaH 7 / 1167 puruSAyuSam 7 / 3 / 120 pArivRDhyam 7 / 159 | pIlukuNaH 7 / 1 / 87 | puro ramaNIyam 7 / 2 / 115, 7 / 2 / 122 pAriSadaH 7 / 1 / 18 | pIvaronI 7 / 3 / 169 | puro vasati 7 / 2 / 115, 7 / 2 / 122 pAriSadyaH 7 / 1 / 18 | pIvarorU: 7 / 3 / 182 | puroDAzIyAstaNDulAH 7.1 / 29 pArINaH 7 / 1 / 101 | puMstA 7 / 155 | puroDAzyAstaNDulAH 7 / 1 / 29 pArovaryam 7 / 1 / 99 | puMstva m 7 / 155 | pulindaH 7 / 3 / 63 pArthakyam 7 / 4 / 65 puGgavaH 7 / 3 / 105 pulindAH 7.3162 pArthavam 7 / 1 / 58, 7169 7 / 2 / 67 pulindau 7 / 3 / 63 pArvaNaH 7 / 4 / 52 puNyarAtraH 7 / 3 / 119 | puSkaravAn hastI 7 / 270 pArzavaH 7 / 3 / 66 puNyavAn 7 / 2 / 6 puSkarAkSam 7 / 3 / 85 pArzavI 7 / 3 / 66 puNyAham 7 / 3 / 116, 7 / 4 / 66 / | puSkariNI 7 / 2170 pArzvakaH 7 / 1 / 171 putrakaH 7 / 3 / 23 puSpadhanuH 7 / 3 / 159 pArzvataH (2) 7 / 2 / 84 putrakaH (2) 7 / 3 / 34 puSpadhanvA 7 / 3 / 159 pArzvatIyaH 7 / 2 / 153 putrakAmyati 7 / 4 / 115 puSpaphalavAn vRkSaH 7 / 2 / 60 pArSadaH 7 / 1 / 18 putrapautrINaH 7 / 1 / 99 | puSpitastaruH 7 / 1138 pArSadyaH 7 / 1 / 18 | putrAvalaH 7 / 2 / 27 | puSyanetrAH 7 / 3 / 133 pAliH 7 / 2 / 21 | punaH punaH pacati 7 / 4 / 73 | pU: pUH 7 / 4 / 85 puTakinI For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 405 7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 pUgatithaH pUgatithI pUgazaH pUtigandhaM jalam pUtigandhi karaJjam pUtigandhi jalam pUtkAraH 7 / 4 / 27 7.1 / 125 7 / 4 / 109 7.35 738 pUrNakaH 7.38 7282 7.3.44 7 / 3 / 44 | paitRkam prajaH 7 / 1 / 160 | pUrvI payaH 7 / 1 / 167 | paulindI 7 / 1 / 160 | pUrveNAsya ramaNIyam 7 / 2 / 122 | paulindyaH 7 / 2 / 151 pUrveNAsya vasati 7 / 2 / 122 | paulindyau 7 / 3 / 145 pUrvedyuH 7 / 2 / 98 | pauSkarasAdaH 7 / 3 / 144 pUrveSukAmazamaH 7 / 4 / 29 prakaTaH 7 / 3 / 145 pUrveSukAmazamaH 7 / 4 / 17 prakRtya 7 / 2 / 156 pRthakad 7 / 3 / 31 | prakRSTatamaH 7 / 3 / 33 pRthaktva m 7 / 1 / 55 pragatamAm 7 / 3 / 167 pRthutA 7 / 158 | pragetarAm 7 / 3 / 166 pRthutvam 7 / 1 / 58 pracchardikAtaH kuru 7 / 3 / 166 pRthuzrIH 7 / 3 / 171 | prajApatikaH (2) 7 / 1 / 168 pRthuzrIkaH 7 / 3 / 171 | prajApatiyaH 7 / 4 / 77 pRSThataH 7 / 284 | prajApatilaH 7 / 4 / 17 pRSThato'ka seveta 7 / 2 / 84 | prajJaH 7 / 4 / 17 paiThasarpAH 7 / 4 / 62 | prajJAlaH 7 / 284 7 / 4 / 71 | prajJAvAn 7 / 4 / 5 paitram 71 / 69 | prajJilaH 7 / 4 / 3 | potrikaH 72 / 6 7 / 4 / 14 | 7 / 2 / 6 | praNam 7 / 4 / 16 potrIyam 7.176 praNasaM mukham 7 / 4 / 17 | pauMsnam 7155 praNIya 7 / 3 / 119 pauNDunAgaraH 7 / 4 / 26 pratanam 7 / 4 / 14 | paunaHpunikaH 7 / 4 / 65, 7 / 4 / 72 pratikarma 7 / 4 / 3 paunaHpunyam 7 / 4 / 65, 7 / 4 / 72 pratikarmam 7 / 4 / 14 | pauruSamudakam 7 / 1 / 141 pratijana 7 / 2 / 1 pauruSam 7 / 1 / 142 pratijarasam 7 / 3 / 113 pauruSam (2) 7.170 pratidInvA 7 / 4 / 14 pauruSI khAtA 7 / 1 / 141 pratidInve 7 / 3 / 118 pauruSI chAyA 7 / 1 / 141 pratipatham 7 / 38 paurNamAsI 7 / 2 / 55 pratimarutam 7 / 4 / 17 pratimarut 7 / 1 / 167 | paurvapaJcAlaH 7 / 4 / 16 pratilomaH 7 / 1 / 167 paurvapaJcAlakaH -- 7 / 4 / 16 pratilomam 7 / 1 / 167 | paurvapippalam 7 / 4 / 14 | pratisAma 7 / 1 / 167 | paurvamadraH 7 / 4 / 16 | pratisAmaH 7 / 1 / 167 | paurvavarSika: 7 / 4 / 14 | pratisAmam (2) pUrNakakud yuvA pUrNakAkut / pUrNakAkudaH pUrtI zrAddha pUrvaM pUrvaM puSyanti pUrvakAnyakubjaH pUrvakArNamRttikaH pUrvataH pUrvatraiyalindaH pUrvadAvikaH pUrvanaidAghaH pUrvapAJcAlakaH pUrvapATaliputrakaH pUrvarAtraH pUrvavArSika: pUrvazAMzapaH pUrvazAradaH pUrvazAlaH pUrvasaktham pUrvahaimanaH / pUrvAhNaH pUrvAhNatamAM bhuGkte pUrvANetarAM bhuGkte pUrviNaH pUrviNau 7 / 3 / 44 7 / 3 / 155 7 / 2 / 22 7 / 2 / 22,7 / 2 / 33 7 / 2 / 22 7 / 3 / 155 7 / 2 / 161 7 / 3 / 162 7 / 4 / 109 7 / 2 / 161 7.3182,713289 7 / 389 potrI 7.120 7 / 3 / 8 pAvadavataH 7 / 3 / 93 7 / 4 / 111 7 / 4 / 111 7.376 7 / 3 / 90 7 / 3 / 90 7 / 3 / 82 7 / 382 7382, 7 / 3 / 89 7.3182 73 / 82 pUrvI pUrvI odanam pUrvI kaTam For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / pratisAmam pratIcInam pratIpam pratnam pratyak pratyak ramaNIyam pratyakSam pratyakSo'rthaH pratyartham pratyarthikaH pratyarthI pratyaham pratyAtmam pratyuraH pratyurasam (2) prathamaM prathamaM pacyante prathaminI prathayati prathimA prathiminI prathiSThaH prathIyAn pradIvya pradhAnatamo'yaM grAma prabhidya prabhUtazaH 7.150 7 / 1 / 50 738 7138 7 / 3 / 164 7 / 3 / 172 7 / 3 / 175 7 / 3 / 173 7 / 3 / 128 7 / 3 / 175 7 / 3 / 173 7 / 3 / 173 7 / 4 / 87 7 / 3 / 73 7 / 3 / 179 7 / 3 / 172 7 / 3 / 173 7 / 3 / 172 7 / 3189 | prastutya 7 / 4 / 109 | prAsAdIyA bhUmiH 7 / 1 / 107 | prasthamAtra dhAnyam 7 / 1 / 145 | prAsAdIyo dezaH 7.376 | prasthamAtrA vrIhayaH 7 / 1 / 145 | prAhNatamAm 7 / 2 / 161 | prasthamAtro vrIhiH 7 / 1 / 143 | prANetarAma 7 / 1 / 107 | prasthazaH 7 / 2 / 151 | priyajAniH 7 / 2 / 123 | prastho vrIhiH 7 / 1 / 143 | priyadadhikaH 7 / 3187 | prahatya 7 / 4 / 109 | priyadhuraH 7 / 3187 | prAkAramardiH 7 / 4 / 53 | priyanaukaH 7 / 4 / 80 | prAkArIyA iSTakAH 71444, 7 / 150 | priyapaJcAnaH 7 / 28 | prAk prAcInaM ramaNIyam 71 / 107 | priyapathaH 7.28 prAk 7 / 1 / 107 | priyapayaskaH 7 / 4 / 66 prAgAgataH . 7 / 2 / 113, 7 / 2 / 123 | priyapuMskaH 7.3488 | prAgramaNIyam 7 / 2 / 113, 7 / 2 / 123 | priyapriyeNa dadAti 7 / 3184 | prAgvasati 7 / 2 / 113, 7 / 2 / 123 | priyabahukaH 7 / 3184 | prAcI dika 7 / 1 / 107 | priyabhrAtA 7 / 4 / 77 | prAcInam 7 / 1 / 107 | priyamadhukaH 7 / 2 / 67 | prAjApatyam 7.157, 7160 | priyalakSmIkaH 7 / 4 / 39 prAjJaH 7 / 2 / 33, 7 / 2 / 165 | priyazAlikaH 7 / 1 / 58, 7 / 4 / 39 prAjJA 7 / 2 / 33 | priyaSaSaH 7 / 2 / 67 prAjJA kanyA 7 / 2 / 165 | priyasarpiSkaH 7 / 4 / 39 7 / 2 / 33 | priyAkaroti gurum 7 / 4 / 39 | prAjJI kanyA 7 / 2 / 165 | priyAnaDutkaH 7 / 4 / 109 | prAtijanInaH 7 / 1 / 20 | priyeNa dadAti 7 / 35 | prAtibhAvyam 7 / 4 / 27 | priyopAnatkaH 7 / 4 / 109 prAdhvaM zakaTam 7 / 3 / 79 | priyoraskaH 7 / 2 / 150 | prAdhvam 7 / 4 / 48 | prINam 7 / 2 / 84 | prAdhvo rathaH 7 / 3 / 79 premA 7 / 3 / 124 | prApayati 7 / 4 / 38 | preyAn 7 / 4 / 109 prAptodhA gauH 7 / 3 / 169 7 / 4 / 21 | prAleyaM himam 7 / 4 / 2 | preyaGgavINam 7 / 4 / 22 | prAvAhaNeyaH 7 / 4 / 21 | preyarUpakam 7 / 4 / 22 | prAvAhaNeyakam 7 / 4 / 22 | proSThapadaH 7 / 4 / 21 prAvAhaNeyiH 7 / 4 / 22 | proSThapAdaH 7 / 2 / 82 | prAvRTazaradbhyAm 7 / 3 / 98 | proDapadi hastinaM vAhayati 7 / 4 / 117 | prAsaGgyaH 7 / 12 | prauSThapado meghaH 7 / 4 / 109 | prAsAdIyaM dAru 7 / 150 | plakSavAn 7 / 3 / 128 prAjJI 73 / 172 7 / 2 / 140 7 / 3 / 173 7 / 4 / 87 7 / 3 / 172 7 / 3 / 172 7 / 2 / 161 7 / 4 / 38 7 / 4 / 38 7 / 4 / 38 7 / 1 / 79 7 / 1 / 73 7 / 3 / 129 7 / 4 / 13 pramANataH preSThaH pramANAGgulam pralaya pravAhaNeyaH pravAhaNeyakam pravAhaNeyiH pravAhaNeyIbhAryaH pravAhikAtaH kuru pravAhemUtritam prasIvya 7.375 7 / 4 / 13 7 / 2 / 6 For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 407 7 / 3 / 175 7 / 3 / 175 7 / 3 / 12 7 / 3 / 170 7 / 2 / 101 7 / 3 / 173 7 / 3 / 173 7.158 phalI phenavAn plakSavAn parvataH 7 / 2 / 1 | bahujAtimaH plakSAya 7 / 4 / 109 | brahutaH (2) plAkSiH 7 / 4 / 1, 7 / 4 / 68 | bahutantrIH phalakazvaH 7 / 3 / 112 bahutantrIkaH phalakazvA 7 / 3 / 111 | bahutantrIkA vINA phalakasaktham 7 / 3 / 113 | bahutantrIIvA phalavAn 7 / 2 / 13 bahutarakam phalinaH 7 / 2 / 13 bahutithaH 7 / 2 / 13 | bahutithI phAladatI 7 / 3 / 152 | bahutailaM prasannA phenalaH 7 / 2 / 22 | bahutra (2) 7 / 2 / 22 | bahutrA gacchati phenilaH 7 / 2 / 22 | bahutrA vasati baMhayati 7 / 4 / 38 | bahudaNDikA baMhimA 7 / 1 / 58, 7 / 4 / 38 | bahudaNDiko rAjA baMhiSThaH 7 / 4 / 38 | bahudaNDI rAjA baMhIyAn 7 / 4 / 38 | bahudevadattaH bakasaraH 7 / 3 / 115 bahudhA barhavAn 7 / 2 / 13 | bahudhA pibati barhiNaH 7 / 2 / 13 | bahudhA bhuGkte 7 / 2 / 13 | bahunADiH kAyaH balavAn 7 / 2 / 19 | bahunADIkaH stambaH balavAn mallaH 7 / 2 / 1 | bahunauH balAkAyAH zauklyam 7 / 1 / 70 | bahunaukaH balUlaH 7 / 1 / 91, 7 / 2 / 19 | bahupaTuH bahu dhanaM dadAti 7 / 2 / 150 bahupayaskaH bahukartRkaH 7 / 3 / 171 bahupayAH bahukumArIkaH 7 / 3 / 171 | bahupayo yavAgUH bahukRtvaH 7 / 2 / 109 | bahupItam bahukRtvo mAsasya bhuGkte 7 / 2 / 112 | bahupreyasI bahukRtvo'hno bhuGkte 72 / 112 | bahupreyAn bahukhaTvaH 7 / 3 / 175 bahubrahmabandhUko grAmaH bahukhaTvakaH 7 / 3 / 175 bahubhuktam bahuguDo drAkSA 7 / 3 / 12 | bahubhyo grAmebhya Agacchati bahucandro mukham 7 / 3 / 12 | bahubhyo'tithibhyo dadAti bahucchatrikA senA 7 / 3 / 170 | bahubhrAtA 7 / 3 / 139 | bahumAlaH 7 / 289 bahumAlakaH 7 / 3 / 171 bahumRduH 7 / 3 / 171 bahurAsabharAvikA zAlA 7 / 3 / 180 bahurhi 7 / 3 / 180 bahulakSmIH 7 / 3 / 15 bahulakSmIkaH 7 / 1 / 160 bahulatA 7.1160 bahulatvam 7 / 3 / 12 bahuvAgmikA purI 7 / 2 / 94 | bahuviSNumitraH 7 / 2 / 134 | bahuvINaH 7 / 2 / 134 | bahuvINakaH 7 / 3 / 170 bahuzo grAmebhya Agacchati 7 / 3 / 170 | bahuzo grAmeSu vasati 7 / 3 / 170 | bahuzo dhanaM dadAti 7 / 3 / 176 | bahuzo'tithibhyo dadAti 7 / 2 / 104 | bahuzreyasI 7 / 2 / 112 | bahuzreyAn 7 / 2 / 112 | bahuSu grAmeSu vasati 7 / 3 / 180 | bahusvAmikA pUrI 7 / 3 / 180 | bahuhartRkaH 7 / 3 / 173 | bahuhaliH puruSaH 7 / 3 / 173 | bahuhalyaH 7 / 3 / 12 bahvanaDutkaH 7 / 3 / 173 | bahvanaDvAn 7 / 3 / 173 | bahvapaM taDAgam 7 / 3 / 12 bahvADhyatamakaH 7 / 3 / 12 | baDhakkaM sUktam 7 / 3 / 177 baDhcazcaraNaH 7 / 3 / 177 | bAdhyaugaH 7 / 3 / 171 | bAbhravIyAH . 7 / 3 / 12 | bAbhravyaH 7 / 2 / 150 | bArhaspatyam 7 / 2 / 150 | bAlakaH 7 / 3 / 179 bAlAkiH 71 / 58 7 / 3 / 170 7 / 3 / 176 7 / 3 / 175 7 / 3 / 175 7 / 2 / 150 7 / 2 / 150 7 / 2 / 150 7 / 2 / 150 7 / 3 / 177 7 / 3 / 177 7 / 2 / 150 vahIM 7 / 3 / 170 7.3 / 171 7 / 3 / 136 7 / 1 / 26 7 / 3 / 173 7 / 3 / 173 7.376 7.35 7 / 3 / 135 7 / 3 / 135 7 / 4 / 27 7 / 4 / 110 7 / 4 / 70 7 / 1 / 60 7 / 3 / 34 7 / 4 / 68 For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / bAleyAstaNDulAH bAhomaH prAvAraH bAhaviH bAhiSkaH bAhIkaH bAhubalI bAhulyam bAhyaH bindusaraH bimbam bimbAvam bisinI bIjAkaroti kSetram budhyasva budhyasva bubhukSitakaH bRhatikA AcchAdanavizeSaH bRhatikA bRhaspatikaH bRhaspatiyaH bRhaspatilaH brahmacaryaM carati carati brahmaNyo dezaH 7 / 1 / 47 brAhmaprajApatyam 7 / 3 / 132 brAhmamastram 7 / 470 brAhmI oSadhiH 7 / 4 / 71 brAhmo nAradaH 7 / 4 / 65 | brAhmo mantraH 7 / 2 / 66 bhaGgAkaTam 7.158 bhaGgyam 7 / 4 / 65 bhadrapadaH 7 / 3 / 115 bhadrapAdo mANavakaH 7 / 4 / 111 | bhadrAkaroti nApitaH 7 / 2 / 44 bhadrAkaroti ziraH 7 / 2 / 67 bhavakantaH 7 / 2 / 135 bhavakantau 7 / 4 / 72 bhavatakaH 73 / 34 bhavatakA 7 / 3 / 23 | | bhavataki 7 / 3 / 11 | bhavatake 7 / 3 / 44 | bhavitavyam 7 / 3 / 44 | bhavitA 7 / 3 / 44 | bhavitum 7 / 4 / 73 | bhavyama 7 / 1 / 37 bhasmanihutam 7 / 177 | bhasmIkaroti kASTham 7.177 | bhasmIbhavati kASTham 7 / 4 / 111 bhasmIsyAt kASTham 7 / 4 / 111 bhAktaH zAliH 7.3483 bhAktAstaNDulAH 7 / 4 / 58 bhAgadheyam 7 / 1 / 184 bhAgyam 7 / 3 / 139 bhAGgInam 7 / 1 / 60 tilyam 7 / 1 / 60 bhANDavAn 7 / 152 | bhANDIraH 72065 bhAdrasAmaH 7.176 | bhAdriNaH 7 / 1 / 60 | bhAnukaH 7 / 4 / 28 | bhAnuyaH 7 / 3 / 37 7 / 4 / 57 bhAnulaH 7 / 3 / 37 7 / 4 / 58 bhAminI 7 / 2 / 67 7 / 4 / 58 | bhAratabAhubalikA 7.174 7 / 4 / 57 bhArgavaH 7 / 4 / 1 7 / 184 | bhAryApramANAH zreNayaH 7 / 3 / 128 7 / 1 / 83 | bhAvayati 7 / 4 / 40 7 / 3 / 129 bhinddhaki . 73 / 33 7 / 4 / 13 | bhinnakam 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 56 7 / 2 / 144 | | bhinnakalpakam 7 / 3 / 56 7 / 2 / 126 | bhinnatamakam 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 56 7 / 3 / 30 bhinnatarakam 7 / 3 / 14, 7 / 3 / 15 7 / 3 / 30 bhinnatarakam 7 / 3 / 56 7 / 3 / 30 bhinnikA ghaTI 7 / 3 / 56 7 / 3 / 30 | bhImasenaH 7 / 1 / 109 7 / 3 / 30 | bhuktadezyam 7.3 / 11 7 / 3 / 30 bhuktapUrvI odanam 7 / 1 / 167 7 / 4 / 109 bhuktvA bhuktvA vrajati 7 / 4 / 73 7 / 4 / 109 | bhUmA 7 / 4 / 41 7 / 4 / 109 | bhUmita ujjihIte 7 / 2 / 88 7 / 4 / 118 | bhUyanam 7 / 4 / 40 7 / 4 / 117 | bhUyayati 7 / 4 / 40 7 / 2 / 126 bhUyaskaH 7 / 3 / 16 7 / 2 / 126 bhUyAMsaH 7 / 4 / 41 7 / 2 / 126 | bhayAMsau 7 / 4 / 41 7 / 1 / 17 | bhUyAn 7 / 4 / 41 7 / 1 / 17 | bhUyiSThaH 7 / 4 / 40 7 / 2 / 158 | bhUrizaH 7 / 2 / 150 7 / 2 / 159 | bhRtimAsakaH 7 / 3 / 140 bhRtyavAn 7 / 2 / 6 7183 bhaiSajyam 7 / 2 / 164 7 / 2 / 38 bho devadatta ! kiM mArSa 7 / 4 / 94 7 / 2 / 38 bhogikaH 726 7 / 4 / 59 bhogI 7 / 2 / 6 7 / 4 / 53 | bhojaM bhojaM vrati 7 / 4 / 73 7 / 3 / 37 | bhramarakaH 7 / 3 / 16 brahmatA brahmatvam brahmabandhvaH brahmabandhvau brahmavarcasam brAhmaNaH brAhmaNako nAma dezaH brAhmaNajAtIyaH brAhmaNatA brAhmaNatvam brAhmaNavaddattaM kSatriyAya brAhmaNavarNI brAhmaNAcchaMsIyam brAhmaNyam For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 409 | malavAn matyam bhrazayati 7 / 4 / 39 | manuSyatrA gacchati bhrazimA 7 / 4 / 39 | manuSyatrA vasati bhraziSThaH 7 / 4 / 39 | mandaM mandaM nudati bhrazIyAn 7 / 4 / 39 | mandamedhasaH bhrAtRvalaH 7 / 2 / 27 | mandamedhasau bhrauNahatyam 7 / 4 / 30 | mandamedhAH makatpitA 7 / 3 / 29 mayakA makSikAlaH 7 / 2 / 21 | mayaki makSikAvAn 7 / 2 / 21 | maruttaH maNikaH 7 / 3 / 11 | marutvAn maNikaH 7 / 3 / 15 | martyaH maNimAn 7 / 2 / 44 | martyatrA gacchati maNilaH 7 / 2 / 44 | martyatrA vasati maNivaH 7 / 2 / 44 maNDUkasarasam 7 / 3 / 115 || | malinaH mattaH 7 / 2 / 89 | malImasaH matto'bhavat 7 / 2 / 81 | mallaH 7 / 1 / 14 mallAH mathurAvat pATaliputre prAsAdAH 7 / 153 mallau maddhvatra 7 / 4 / 111 | mahattvam * madyam 7 / 1 / 14 | mahatsarSapaM mahAn himavAniti madrabAhukaH 7 / 3 / 35, 7 / 3 / 37 | mahadukSA madrarAjJI 7 / 3 / 106 | mahAjanIyaH madrA karoti nApitaH 7 / 2 / 144 | mahAdhuraM zakaTam madhuk 7 / 4 / 111 | mahAnasam madhumAn ghaTaH 7 / 2 / 26 | mahAnti madhuraM kSIram 7 / 2 / 26 | mahAbrahmaH madhuraM madhu 72 / 26 | mahAbrahmA madhuro rasaH 7 / 2 / 26 | mahArAjJI madhUni 7 / 4 / 119 | mahArUkaroti madhyataH 7 / 284 | mahArUbhavati madhyAhnaH 7 / 3 / 118 | mahArUsyAt manaskAraH 7 / 2 / 156 mahAzmazru manIkaroti 7 / 2 / 127 mahAsakhaH manIbhavati 7 / 2 / 127 | mahiminI manIsyAt 7 / 2 / 127 | mahiSakaH 7 / 2 / 134 | mahiSAkSo guggulaH 7.3185 7 / 2 / 134 | mahiSIgoSTham 7 / 1 / 133 7 / 4 / 73 mahokSaH 7 / 3 / 95 7 / 3 / 137 mahodhAH parjanyaH 7 / 3 / 169 7 / 3 / 137 | mahodhnI gauH 7 / 3 / 169 7 / 3 / 138 | mahoraskena 7 / 4 / 109 7 / 3 / 30 | mahyaM rocate mahyaM rocate 7 / 4 / 75 7 / 3 / 30 | mahyaM rocatetarAma mahyaM rocatetarAm 7 / 4 / 75 7 / 2 / 15 mANavInaH 7 / 1 / 39 7 / 2 / 15 | mANDavyaH 7 / 4 / 69, 7 / 4 / 70 7 / 2 / 159 | | mAtRkaH 7 / 3 / 37 7 / 2 / 134 mAtRkam 7/471 7 / 2 / 134 7 / 1 / 40, 7 / 4 / 115 7 / 2 / 14 | mAtRyaH 7.3 / 37 7 / 2 / 14 mAtRlaH 7 / 3 / 37 7 / 2 / 14 | mAtRvalaH 7 / 2 / 27 7 / 3 / 62 mAtRSvasA 7 / 4 / 121 7 / 3 / 62 | mAtRsvasA 7 / 4 / 121 7 / 3 / 62 | mAtrIyaH 7 / 1 / 35 7 / 1155 mAthitikaH 7 / 4 / 71 7 / 3 / 5 | mAthurebhyaH pATaliputrakAH paTIyAMsaH 7 / 3 / 9 7 / 3 / 95 / mAdrabAheyaH 7 / 4 / 69 7 / 1 / 42 mAdrasAmaH 7 / 4 / 59 7 / 3177 mAdriNaH 7 / 4 / 53 7 / 3 / 115 | mAdhvazviH 7 / 4 / 5 7 / 4 / 119 mAnuSatvam 7.155 7 / 3 / 108 | mAnojJakam 71/73 7 / 3 / 108 | mAmakInaH 7 / 4 / 122 7 / 3 / 106 | mAyAvaH 7 / 4 / 53, 7 / 4 / 61 7 / 2 / 127 mAyAvAn 7 / 2 / 47,7 / 25 7 / 2 / 127 | mAyAvI 7 / 2 / 5, 7 / 2 / 47 7 / 2 / 127 | mAyikaH 7 / 2 / 5, 7 / 2 / 47 7 / 3 / 95 | mAyI 72 / 5, 7 / 2 / 47 7 / 3 / 106 | mArdavam 7158 7 / 2 / 67 | mAlavAH 7 / 3 / 63 7 / 3 / 35 | mAlavyaH 7 / 3 / 63 Mu For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 mAlavyau mAlAvAn 7 24 7 2267/2/64 mAlI 7 24 7 264 mAlyagandhaH utsavaH 7 / 3 / 146 mAlyagandhirutsavaH 7 / 3 / 146 7 / 2 / 6 7 / 2 / 76 7 1 55 7 / 4 / 72 | mRganetrA rAtrayaH mAlyavAn mASakaM hiraNyam mASatvam mASavApANi mASavApANi mAyazo dehi mASINam mASyam mASyo vAtaH mAsajAtaH mAsatama divasaH mAhAjanika: mAhAsaindhavaH mAhiSam mImAMsate mukhataH mukhatayaH mukharo vAcAlaH mukhavAnanyaH mukhyaH munidharmI munipadI munIn muSkaraH pazuH muSkavAnanyaH muSTAmuSTi musalAmusali mUDhatA mUDhatvam mUrkhabhrAtRkaH mUrcchAla: mUrcchAvAn 7 / 3 / 63 | mUrdhanyaH mUlakazAkaTam mUlakazAkinam mUlyaH paTaH mUlyam mUlyA mudgAH mUSikadan mUSikadantaH 72 151 mRga 7 / 1 / 82 mRgasaktham 7 / 1 / 82 mRNAlinI 7 / 1 / 37 mRttikA 7 / 4 / 122 mRtsA 7 / 1 / 157 mRtsnA 7 / 1 / 42 mRdujAtIyaH 7 / 4 / 25 mRdutamaH 7 / 1 / 66 mRdutaraH 7 / 4 / 118 mRdutA 7 / 2 / 84 mRdutvam 7 / 2 / 153 mRdrUpA 7 / 2 / 26 medhAvAn 7 / 2 / 26 medhAvimayam 7 11 1114 7/265 medhAvI medhAvirUpyam 7 / 3 / 149 | medhiraH 74 / 119 maitrasya gAvazcaitravat 7 / 2 / 26 maitrAvaruNatA 7 / 2 / 26 maitrAvaruNatvam 7 / 3 / 74 maitrAvaruNam 7 / 3 / 74 maitrAvaruNIyam 7 / 1 / 60 maitreyaH 7 / 1 / 60 maitreyakam 7 / 3 / 1979 maitreyikayA zlAghate 7 / 2 / 21 maidhAvaH 7 / 2 / 21 modakamayam zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM vuNDikAyAM / 7 / 4 / 51 | modakamayI pUjA 711178 moThya 711278 maudakikam 7 / 1 / 11 maudakikI pUjA 7 / 1 / 11 maudgInam 7 / 1 / 11 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 7 / 3 / 133 74 / 110 dIvAn 7 / 3 / 113 yakatpitA 7 / 2 / 67 yakRnmedaH 7 / 2 / 171, 7 / 3 / 11 7 / 2 / 172 yajjAtIyaH 7 / 2 / 172 yajJakaH 7 / 2175 yajJAyajJIyam 7 / 3 / 9 7 / 1 / 58 7 155 7 158 mInam mradayati mradimA pradiSThaH 7 / 3 / 9 yataH yati 7 / 2 / 41, 7 / 2 / 47 7 / 4 / 61 7 / 4 / 61 7 / 2 / 41, 7 / 2 / 47 7 / 2 / 41 784 // 39 7 / 1 / 58, 7 / 4 / 39 73 / 9,71439 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 39 7 / 3 / 29 7 / 3 / 98 yako bhavatAM kaThaH saka Agacchatu 7 / 3 / 54 7 / 2 / 75 7 / 3 / 38 7 / 2 / 71 7 / 2184, 7 / 2 / 89 71 150 7265 7 / 2 / 81 7 / 21101 7 / 21102 7 / 4 / 23 7/1/59 7 / 1 / 100 7/2/75 7 / 1 / 93 7 / 1 / 93 7 4 122 72 101 7 / 2 / 172 yatra yathA yathA caturyam yathAkAmI yathAkAmInaH yathAjAtIyaH 711154 yathAmukhIna AdarzAdiH 7 / 1 / 76 yathAmukhInaH sItAyAH 7 / 1 / 76 yathArtha pazodevadattasyeti 7 / 4 / 29 yadA (2) 7 4153, 7/4/55, 7 / 4 / 61 yatizIlI yatto'bhavat 7 / 1 / 76, 7 / 2 / 71 yadA 7 / 4 / 30 yarhi 7 / 4 / 30 yavakA vrIhayaH 7 / 4 / 2 yavakyam For Personal & Private Use Only yavakhadAvAn 7 / 3 / 3 yavakhadikaH 7 / 3 / 3 7 / 1 / 60 7 / 3 / 3 . 7 / 3 / 3 7 / 1 / 79. 7 / 1 / 69 72 / 95 7 / 2 / 101 7/2877 7 / 1181 7 / 2 / 3 7 / 2 / 3 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 411 7.3177 7 / 2 / 41 7 / 2 / 41 7 / 2 / 41 7 / 2 / 41 7 / 3 / 114 7 / 1 / 2 7.1 / 37 7 / 1 / 72 | yugyam 7 / 1 / 72 ravyam rasatA rasI ikSuH yavamatIbhirabhiryupaM prokSanti 7 / 2 / 1 | yAvadvayasI 7 / 2 / 155 | raNadhurA yavamAn (2) 7121 yAvantaH 7 / 1 / 150 rathavAn yavayati 7 / 4 / 33, 7 / 4 / 42 | yAvanti adhikaraNAni 7 / 1 / 149 rathikaH yavasurIyam 7 / 1 / 29 | yAvanmAtram 7 / 2 / 155 | rathiraH yavAgUmayam 7 / 3 / 1 | yAvAn paTaH 7 / 1 / 149, 7 / 1 / 150 rathI yavAgUmayI iSTiH 7 / 3 / 2 | yASTiH 7 / 4 / 111 rathorasam yavAgUmayI 7 / 3 / 1 | yugyaH 7 / 1 / 2,7 / 1 / 35 rathyaH yavApUpIyam 7 / 1 / 29 7 / 1 / 30 | rathyA bhUmiH yavApUpyam 7 / 1 / 29 yudhiSThiraH zreSThatamaH kurUNAm 7 / 3 / 5 ramaNIyatA yavAsinI 7 / 2 / 67 | yuvakayoH 7 / 3 / 30 ramaNIyatvam yaviSThaH 7 / 4 / 33, 7 / 4 / 42 | yuvakAbhyAm 7 / 3 / 30 yaviSyaH 7 / 2 / 159 yuvajAniH 7 / 3 / 164 yavIyAn 7 / 4 / 33, 7 / 4 / 42 yuvatA 7.167 rasatvam yavyam 7.181 yuvatvam 7.1 / 67 rasavAn yavyastuSAraH 7.1137 yuSmakAbhiH 7.3 / 30 rasiko naTaH yazasvAn 7 / 247 yuSmakAsu 7 / 3 / 30 yazasvI 7 / 2 / 47 yuSmattaH 7 / 289 / rahIkaroti yazAMsi 7 / 4 / 119 | yuSmAkakam 7 / 3 / 30 | rahIbhavati yaSTikakud 7 / 3 / 167 yUkAlaH 7 / 2 / 21 rahIsyAt yAkayA 7 / 3 / 30 | yUkAvAn 7 / 2 / 21 | rAkSasaH yAkRtkaH 7/4/71 yogaH 7 / 4 / 113 | rAkSasau yAjuSkaH 7 / 4 / 71 yauti 7 / 4 / 114 rAjagavaH yAjJikyakena nAma tvaM vikatthase 7 / 3 / 33 | yaudheyaH 7 / 3 / 65 rAjagavI yAjyate 7 / 4 / 110 yaudheyAH 7 / 3 / 65 rAjatakSA yAjvanaH 7 / 4 / 52, 7 / 4 / 59 | yaudheyau 7 / 3 / 65 rAjatA yAtAzchAtrAH 7 / 4 / 5 yauvanam 7 / 1 / 67 rAjatraidhAni yAminI 7 / 2 / 67 | yauvanikA 7 / 1 / 67, 7 / 4 / 50 | rAjatvam yAyaSTiH 7 / 4 / 111 / yauvarAjyam 7 / 1 / 60 rAjadantyam yAvakaH 7 / 3 / 11, 7 / 3 / 15 7 / 4 / 50 rAjadvaidhAni yAvatithaH 7 / 1 / 161 raktakAkudaH 7 / 3 / 166 rAjanauH yAvatithI 7.1 / 161 | rakSAMsi 7 / 3 / 66 rAjanyaH yAvatI 7.1149 rajasvalA strI 7 / 2 / 27 rAjanyatvam yAvatIdvayasI 7 / 2 / 155 rajIkaroti 7 / 2 / 127 rAjanyau yAvat suvarNam 7 / 1 / 149 rajIbhavati 7 / 2 / 127 | rAjapuruSaH yAvad dhAnyam 7 / 1 / 149 rajIsyAt 7 / 2 / 127 rAjapuruSatvam yAvaddvayasam 7 / 2 / 155 | rajjumAtrI bhUmiH 7 / 1 / 140, 7 / 1 / 142 | rAjapuruSAyaNiH 7 / 2 / 159 7 / 1155 7.155 7 / 2 / 1 7 / 2 / 6 7.26 7 / 2 / 127 7 / 2 / 127 7 / 2 / 127 7 / 3 / 66 7 / 3 / 66 7 / 3 / 105 7 / 3 / 105 7 / 3 / 109 7 / 1 / 60 72 / 108 7 / 1 / 60 7 / 1 / 37 7 / 2 / 108 yauvikam 7 / 3 / 104 7 / 3 / 63 7.155 7 / 3 / 63 7 / 4 / 115 7 / 155 7 / 4 / 27 For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / | lUnakaH rauti rAjapuruSIkaroti caitram 7 / 2 / 126 | rUpasparzavattejaH 7 / 2 / 1 | lAGgalAH 7 / 4 / 62 rAjapuruSIbhavati caitraH 7 / 2 / 126 | rUpiko dArakaH 7 / 2 / 6, 7 / 2 / 54 lAtra 7 / 3 / 15 rAjapuruSIsyAccaitraH 7 / 2 / 126 | rUpiNI kanyA 7 / 2 / 6, 7 / 2 / 54 lApyavAn 726 rAjapauruSyam 7 / 4 / 27 | rUpiSvavadhiH 7 / 2 / 6 | lAvaNasaindhavaH 7 / 4 / 25 rAjamASyaH 7 / 1 / 37 rUpisamavAyAccAkSuSANi 7 / 2 / 6 lunIhi lunIhItyevAyaM lunAti 7 / 4 / 73 rAjavat vRttamasya rAjJaH 7 / 1 / 51 rUpyaH kArSApaNaH 7 / 2 / 54 7 / 3 / 21 rAjavadavartate bharataH 7151 rUpyaH puruSaH 7 / 2 / 54 | lekhAbhUH 7 / 3 / 182 rAjavarcasam 7.3483 | rUpyo gauH 7 / 2 / 54 | leDhiH 7 / 4 / 111 rAjasakhaH 7 / 3 / 106 | rephaH 7 / 2 / 157 | laikhAbhreyaH 7 / 4 / 69 rAjasAt karoti 7 / 2 / 132 romavAn 7 / 2 / 28 | lomavAn 7 / 2 / 28 rAjasAt saMpadyate 7 / 2 / 132 romazaH 7 / 2 / 28 lomazaH 7 / 2 / 28 rAjasAt syAt 7 / 2 / 132 7 / 4 / 114 lohadhvajAH 7 / 3 / 60 rAjasAdbhavati rASTram 7 / 2 / 133 rauhiNeyaH 7 / 4 / 68 | lohitakaH paTaH 7 / 3 / 18 rAjasAdbhavati 7 / 2 / 132 lakSatamaH 7 / 1 / 157 lohitakatamamakSi kopena 73 / 13 rAjA 7 / 4 / 109 lakSmaNaH 7 / 2 / 32 | lohitakatamo maNiH . .73 / 13 rAjAdhInam 7 / 1 / 106 lakSmIvAn 7 / 2 / 32 | lohitakamakSNo rUpaM kopena 7 / 3 / 18 rAjIvam 7 / 2 / 44 laghayati 7 / 4 / 43 | lohitazAlitvam 7 / 155 rAjIvinI 7 / 2 / 67 laghimA 7 / 4 / 43 lohitazAlimAn grAmaH / 7 / 2 / 1 rAjyadhurA 7 / 3 / 77 | laghiSThaH 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 43 lohitAyasam 7 / 3 / 115 rAjyam 71 / 60, 7 / 4 / 51 | laghIyAn 7 / 3 / 9, 7 / 4 / 43 | lohitikA kanyA kopena 7 / 3 / 18 rAtriMdivam 7 / 3 / 97 | laghu palAyadhvaM laghu palAyadhvam 7 / 4 / 72 | lohitikA paTI 7 / 3 / 18 rAtriMdivAni pazyati | laghutamaH 7 / 3 / 9 lohinikA kanyA kopena 7 / 3 / 18 rAthopasthaM carma 7 / 1 / 45 laghutaraH 7 / 3 / 9 lohinikA zATI 7 / 3 / 18 rAdhaka: 7 / 3 / 33 lambabhrUH 7 / 3 / 171 7 / 4 / 111 rApyavAn 7.26 lambabhUkaH 7 / 3 / 171 | lauhadhvajyaH 7 / 3 / 60 rAmakaH 7 / 3 / 35 lalATavAn 7 / 2 / 19 lauhadhvajyau 7 / 3 / 60 rAmaNIyakam 7 / 1 / 72 lalATUlaH 7 / 2 / 19 lauhitikaH 7 / 1 / 122 rAvaNiH 7 / 4 / 110 lavakaH 7 / 3 / 46 lauhitIkaH 7 / 1 / 122 rudrAkSam 7 / 385 lavaNAkSam 7 / 3 / 85 | vaMzakaH 7 / 3 / 46 rUpatA 7 / 155 lavanam 7 / 4 / 111 vaktavyam 7 / 4 / 109 rUpatvam 7 / 155 lavyam 7 / 2 / 159 vaktA 7 / 4 / 109 rUpadheyam 7 / 2 / 158 lavyavAn 7 / 2 / 6 vaktum 7 / 4 / 109 rUparasagandhasparzavatI pRthivI 7 / 2 / 1 | lahikaH 7 / 3 / 42 vakSastaH 7 / 284 rUparasasparzavatya ApaH 7 / 2 / 1 | lahiyaH 7.3 / 42 vajradantaH 7 / 3 / 152 rUpavatI kanyA 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 54 lahilaH 7 / 3 / 42 vajranAbhaH 7 / 3 / 134 rUpavAn 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 54 | lAghavam 7 / 1 / 69 | vaTakamayI yAtrA 7.32 7 / 3 / 97 For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 413 vaTakinI vaTibhaH vaNiktA vaNiktvam vaNijyam vaNijyA vatsakaH (2) vatsataraH vatsatarI vatsatA vatsatvam vatsimA vatsIyaH vadhUjAniH vanazaH vanAni vayasyaH sakhA varayati varAhakaH varAhadan * ' varAhadantaH varimA varivaskRta 7 / 1 / 196 | vadhikA 7 / 2 / 16 varmiNI 7 / 1 / 63 varSayati 7 / 1 / 63 varSArAtraH 7 / 163 varSAsujaH 7 / 163 varSimA 7 / 3 / 34 varSiSThaH 7 / 3 / 51 varSIyAn 71351 valinaH 7 / 1 / 58 | valibhaH 7 / 158 valimAn 7 / 158 vazyo gauvidheyaH 7 / 1 / 35 vaSaTkAraH 7 / 3 / 164 | vasayati 7 / 2 / 151 | vasavayati 7 / 4 / 119 vasaviSThaH 7 / 1 / 11 | vasavIyAn 7 / 4 / 38 vasiSThaH 7 / 3 / 35 | vasIyAn 7 / 3 / 154 | vAktva cam 7 / 3 / 154 | vAktviSam 7 / 4 / 38 | vAksamuccham 7 / 2 / 165 | vAgAzIrdattakaH 7 / 4 / 38 | vAgAzISkaH 7 / 4 / 38 | vAguraH 7.3 / 43 vAgurAH 7 / 3 / 43 vAgurau 7 / 3 / 43 vAgdRSadinI 7 / 3 / 182 vAgmI 7 / 2 / 47 vAgvAn 7 / 2184 | vAgvipruSam 7 / 2 / 86 | vAGmanase 7 / 2 / 69 vAcATaH 7 / 2 / 69 vAcAlaH 7 / 2 / 21 | vAcikaM kathayati 7 / 2 / 21 | vAcikaH 7 / 2 / 21 | vAcikam 7 / 1 / 109 | vAciyaH 7 / 2 / 67 | vAcilaH 7 / 4 / 38 vAjanAgaraH 7 / 3 / 119 vAjriNaH 7 / 4 / 122 vANijaH 7 / 4 / 38 | vANijyam 7 / 4 / 38 vAtakAH 7 / 4 / 38 | vAtakI 7 / 2 / 16 vAtakyaH 7 / 2 / 16 | vAtakyau 7 / 2 / 16 | vAtaNDyayuvatiH 7 / 1 / 11 | vAtavAn 7 / 2 / 156 | vAtUlaH 7 / 4 / 43, 7 / 4 / 44 | vAtsapreyaH 7 / 4 / 43 | vAtsam 7 / 4 / 43 vAdhavam 7 / 4 / 43 | vAnarazvA 7 / 4 / 43, 7 / 4 / 44 | vApyate 7 / 4 / 43, 7 / 4 / 44 | vAmadhurINaH 7 / 3 / 98 vAmanaH 7 / 3 / 98 7 / 3 / 98 | vAmAkSi 7 / 3 / 40 | vAyukaH 7 / 3 / 40 | vAyuyaH 7 / 3 / 62 | vAyulaH 7 / 3 / 62 | vAratantavIyaM sAma 7 / 3 / 62 | vAratraM carma 7 / 3 / 69 | vArkeNI strI 7 / 2 / 24, 7 / 2 / 25 | vArkeNyaH 7 / 2 / 24, 7 / 2 / 25 | vArkeNyau 7 / 3 / 98 | vArkaram 7 / 3 / 97 | vAyam 7 / 2 / 24 | vArttaH 7 / 2 / 24 | vArtA 7 / 2 / 168 | vAdhaM carma 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 40 | vaasonnsH 7 / 3 / 11 | vArSikamAsakaH 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 40 7.337,71340 7 / 4 / 26 7 / 4 / 53 7 / 2 / 165 7 / 1 / 63 7 / 3 / 60 7 / 2 / 61 7 / 3 / 60 7 / 3 / 60 7 / 4 / 120 7 / 2 / 2,7 / 2 / 19 7 / 1 / 91, 7 / 2 / 19 7 / 4 / 68 7 / 158 7 / 1 / 69 7 / 3 / 111, 7 / 3 / 112 7 / 4 / 110 7 / 1 / 4 7 / 2 / 29 7 / 2 / 29 7 / 385 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 7 / 3 / 37, 7 / 3 / 41 7 / 271 7 / 1 / 45 7 / 3 / 64 7 / 3 / 64 7 / 3 / 64 7 / 166 7 / 1 / 59 7 / 2 / 33 7 / 2 / 33 7 / 1 / 45 7 / 3 / 161 7 / 3 / 140 vAmavAn variSThaH varIyAn varuNikaH varuNiyaH varuNilaH varorU: varcasvI varNataH varNato hInaH varNavAn varNI brahmacArItyarthaH varmanaH va laH va vAn For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / vAzinAyaniH 7 / 4 / 46 | vicetIsyAt 7 / 2 / 127 | vizAlapathaM nagaram 7.376 vAsateyam 7 / 1 / 16 | vijayikaH 7 / 2 / 6 | vizAlAkSaH 7 / 3 / 126 vAsanAvAn 7 / 2 / 20 | vijayI 7 / 2 / 6 | vizAlAkSI 7 / 3 / 126 . vAsudevaH 7 / 1 / 110 | vijAnuH 7 / 3 / 155 / | vizAlikaH 7 / 3 / 43 vAsteyam 7 / 1 / 112 vitastiH 7 / 1 / 143 | vizAliyaH 7 / 3 / 43 . vAsteyI praNAlikA 7 / 1 / 112 | vidat 7 / 2 / 165 | vizAlilaH 7 / 3 / 43 vAsyartham 7 / 4 / 111 vidyamAnatA 7 / 155 | vizvakasmai 7 / 3 / 29 vizaM kArSApaNazatam 7 / 1 / 154 vidyamAnatvam 7 / 155 | vizvake 7 / 3 / 29, 7 / 3 / 33 viMzaM kArSApaNasahasram 7 / 1 / 154 | vidyAcaJcuH 7 / 1 / 175 vizvake 7 / 3 / 46 vizaM yojanazatam 7 / 1 / 154 vidyAcaNaH 7 / 1 / 175 vizvakena 7 / 3 / 30 vizaM yojanasahasram 7 / 1 / 154 | vidyArAjJI 7 / 3 / 106 vizvajanInaH 7 / 1141 vizaM zataM kArSApaNAni 7 / 1 / 154 | vinAzadharmA 7 / 3 / 141 | vizvajanIyaH 7.1 / 41 viMzaM zataM yojanAni 7 / 1 / 154 vinAsikaH 7 / 3 / 163 vizvataH 7 / 284, 7 / 289 viMzaM zatam 7 / 4 / 67 | vipadI 7 / 3 / 149 vizvadevaH 7 / 3 / 176 viMzaM zatasahasram (2) 7 / 1 / 154 | viparItadharmakaH / 7 / 3 / 141 | vizvadevadattaH 7.3 / 176 vizaM sahasraM kArSApaNAni 7 / 1 / 154 viparItadharmA 7 / 3 / 141 vizvayazAH 7 / 3 / 176 vizaM sahasraM yojanAni 7 / 1 / 154 | vipAdikAvatI 7 / 2 / 60 vizvaviSNumitraH 7 / 3 / 176 viMzaH 7 / 1 / 156, 7 / 1 / 159, 7 / 4 / 67 vimatitA 7 / 159 | viSapuSpaka: 7 / 1 / 193 viMzakaH 7 / 4 / 67 vimatitvam 7 / 1 / 59 viSANitvam 7 / 155 viMzakamAsikaH 7 / 3 / 140 vimatimA 7 / 159 viSuNa AdityaH 7 / 2 / 31 viMzatitamaH 7 / 1 / 156 | vimanimA 7 / 4 / 43 | viSuNo vAyuH 7 / 2 / 31 viMzatitamI strI 7 / 1 / 156 vimAnatvam 7 / 1 / 72 | viSumAnahorAtrapravibhAga iti 7 / 2 / 31 viMzatimAtrAH 7 / 1 / 146 viyanti apayanti 7 / 4 / 111 | viSNuH 7 / 1 / 110 viMzatau 7 / 4 / 67 viyAtakaH pazuH 7 / 3 / 21 | viSNupadI 7 / 3 / 149 vizino bhavanendrAH 7 / 1 / 147 virajIkaroti 7 / 2 / 127 viSyaH 7 / 1 / 12 viMzI strI 7 / 1 / 156 | virajIbhavati 7 / 2 / 127 viSvagvAn 7./2/31 vikaTaH 7 / 1 / 124 | virajIsyAt 7 / 2 / 127 vihAnakaH pazuH 7 / 3 / 21 vikasitavArijanAbhiH 7 / 3 / 134 | virahIkaroti 7 / 2 / 127 | vIrapuruSako grAmaH 7 / 2 / 1 vikAkut 7 / 3 / 165 | virahIbhavati 7 / 2 / 127 vIrapuruSA asmin grAme santi 7 / 21 7 / 3 / 163 virahIsyAt 7 / 2 / 127 vIravAn grAmaH 7 / 2 / 6 vinaH 7 / 3 / 163 | vivAhe bahubhirbhuktamatithibhiH 7 / 2 / 150 | vRkazvaH (2) 7 / 3 / 111 vigraH 7 / 3 / 163 | vivAhe bahuzaH kArSApaNAn dadAti 7 / 2 / 150 vRkAH 7 / 3 / 64 vicaturaH 7 / 3 / 131 vivAhe bahuzo bhuktamatithibhiH 7 / 2 / 150 vRkSaM vRkSaM siJcati 7 / 4 / 80 vicacikAlaH 7 / 2 / 21 | vivAhe bahUn kArSApaNAn dadAti 7 / 2 / 150 | vRkSavAn 7 / 2 / 1, 7 / 26 vicarcikAvAn 7 / 2 / 21 | vizaGkaTaH 7 / 1 / 123 | vRkSAn 7 / 4 / 119 vicetIkaroti 7 / 2 / 127 | vizAkhilaH 7 / 3 / 43 | vRkSAya 7 / 4 / 109 vicetIbhavati 7 / 2 / 127 | vizAlaH 7 / 1 / 123 | vRkSe 7 / 4 / 68 vikhuH For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 415 vRkSaH vRDhatA vRDhatvam vRttataH kSiptaH vRttataH pApaH vRttato na vyathate vRttato hIyate vRttato'tigRhyate vRttimAn vRddhokSaH vRddhokSA vRndayati vRndavAn vRndazaH vRndArakaH vRndimA vRndiSThaH vaihInaram zayaH vRndI 7 / 4 / 104 | vaimatam 7 / 1 / 59 | vyAvahArikaH 7 / 159 | vaimatyam 7 / 1 / 59 | vyAvahAsI varttate 7 / 159 | vaimanaH 7 / 4 / 52 | vyAvahAsI 7 / 285 vaimAtreyaH 7 / 4 / 69 | vyAvahAsI 7 / 2 / 86 vaimuktaH 72 / 73 vyUDhoraskena 7 / 285 vaiyalkasaH 7 / 4 / 6 vaDhimA 7 / 286 vaiyasanam 7 / 4 / 5 vrIhikaH 7 / 285 vaiyAkaraNaH 7 / 4 / 5 vrIhitaNDulIyam 7 / 2 / 33 vaiyAkaraNapAzaH 7 / 3 / 4 vrIhitaNDulyam 7 / 3 / 95 vaiyAkaraNabhAryaH 7 / 4 / 5 vrIhimatA strI 7 / 3 / 95 vaiyAkaraNarUpaH 7 / 3 / 10 vrIhimatAH 7 / 4 / 38 vairATanAgaraH 7 / 4 / 26 vrIhimAn 7 / 2 / 11 vaizvadevamAtrA bhikSA 7 / 1145 vrIhI 7 / 2 / 151 vaizvadhenavaH (2) 7 / 4 / 24 himatyaH 7 / 2 / 11 vaiso vyAdhiH 7 / 2 / 34 himatyau 7 / 4 / 38 vaisAriNo matsyaH 7 / 3 / 59 traiheyam 7 / 4 / 38 7 / 4 / 4 7 / 2 / 11 vaihInariH 7 / 4 / 4 zaMyuH 7 / 4 / 38 | vyahnaH 7 / 3 / 118 zaMvaH 7 / 3 / 39 7 / 3 / 118 zaMzAmaMzaMzAmam 7 / 3 / 154 vyAkaraNakena nAma tvaM garvitaH 7 / 3 / 33 zakaTazvaH 7 / 3 / 154 vyAghrakaH 7 / 3 / 39 zaGkavyaM dAru 7 / 1137 vyAghrakAH 7 / 3 / 39 zaGkavyaM dAru 7 / 3 / 46 vyAghrapAt 7 / 3 / 148, 7 / 4 / 107 zaGkhanAbhyam 7 / 4 / 111 vyAghrapAd 7 / 3 / 175 zaGkhanUpuriNI 7 / 1 / 15, 7 / 4 / 51 vyAghravAn - 7 / 2 / 6 | zaGkhAdakI 7 / 4 / 112 vyAghravAn parvataH 7 / 21 zataM gAvaH 7 / 1 / 21 vyAghrazvaH (2) 7 / 3 / 111 zatakRtvaH 7 / 4 / 54 vyAghrilaH 7 / 3 / 35 zatatamaH 7 / 3 / 68 vyAGgiH 7 / 4 / 9 zatatamI 7 / 3 / 68 | vyADiH 7 / 4 / 9 zatadhanuH 7 / 3 / 68 vyAtyukSI 7 / 4 / 9 zatadhanvA 71 / 60 vyAyAmikI vidyA 7 / 4 / 9 zatadhA mUrdhA 7 / 4 / 61 vyAvakrozI 7 / 3 / 11, 7 / 3 / 58 zatadhA 7 / 2 / 169 vyAvakrozI 7 / 4 / 9, 7 / 4 / 117 zatapadI 7.174 | vyAvacarcI 7 / 4 / 9 | zatamAtram 7 / 2 / 34 | vyAvalekhI 73 / 58, 7 / 4 / 9 | zatamAtrA gAvaH vRndIyAn vRSakaH 'vRSadan vRSadantaH vRSyaM kSIrapANam veNukaH vetasvAn vemanyaH veviddhi vaikathikaH 7 / 4 / 9 7 / 3 / 58 7 / 3 / 11 7 / 4 / 9, 7 / 4 / 117 7 / 4 / 109 7 / 1 / 59 7 / 2 / 5 7 / 1 / 29 7 / 1 / 29 7 / 3 / 61 7 / 3 / 61 7 / 2 / 2,7 / 2 / 5 7 / 2 / 5 73 / 61 7 / 3 / 61 7 / 180 7 / 2 / 18 7 / 2 / 18, 7 / 4 / 65 7 / 2 / 18 7 / 4 / 111 7 / 3 / 112 7.130, 71 / 44 7 / 4 / 1, 7470 7 / 1 / 37 7 / 2 / 60 7 / 2 / 1 7 / 1 / 143 7 / 2 / 109 7 / 1 / 157 7 / 1 / 157 7 / 3 / 159 7 / 3 / 159 7 / 2 / 105 7 / 2 / 105 7 / 3 / 149 7 / 1 / 145 7.1 / 143 vyanI vaidathinaH vaidabhRtAH vaidabhRtyaH vaidabhRtyau vaiduSyam vaidyutaM tejaH vainayikam vainikA vaipAdikaM kuSTham For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zatamAtrA: zatarAjam zatarAjI zatikamAsikaH karmakaraH zatI zatyamAsikaH zanakaiH zantaH zantiH zantuH zabara: zabarA: zabarau zabalaguH zabdataH zabdato hInaH zamamAtram zamIra: zamIruH zambAkaroti kulivam zambAkaroti kSetram zambhaH zayaNDaH zayaNDAH zayaNDau zaraNyaH zarabhakaH zarkarAvAn odanaH zarkarAvAn dezaH zarkarilo deza: zalAkAbhrUH zaSkulIyam zAMzapaH stambhaH zAMzapAsthalAH zAlayaH zAkaTo gIH zAkazAkaTam zAkazAkinam 7 / 1 / 145 zAkinaH 7 / 3 / 99 zAkImAn 7 / 3 / 99 zAkunam 7 / 3 / 140 zAkRtkaH 7 / 3 / 34 7 / 2 / 18 7 / 2 / 18 7 / 2 / 18 7 / 3 / 63 7 / 3 / 62 7 / 3 / 63 zAmaMzAm 7 / 2 / 1 zAmIvatAH 7 / 2 / 84 zAmIvatyaH 7 / 2 / 86 zAmIvatyau 7 / 1 / 143 zAralomiH 73111, 713148 zArikukSaH 73 / 11, 7 / 3 / 48 zArkara odanaH 7 / 2 / 135 zArkaraM dadhi 7 / 21135 zArka mRttikA 7 / 2 / 18 zArka deza: 7 / 3 / 62 zAGgadhanvA 7 / 3 / 62 zAlaGkAyanaH 7 / 3 / 62 zAlaGkAyanau 7 / 1 / 15 zAlAvatAH 7 / 3 / 39 zAlAvatyaH 7 / 2 / 35 zAlAvatyau 7 / 2 / 36 zAlikaH 7 / 2 / 36 7 / 3 / 182 7 / 3 / 1, 7 / 3 / 3 7 / 4 / 3 7 / 4 / 3 7 / 1 / 7 zAvam 7 / 1 / 78 7 / 1 / 78 zAzvataH 7/2/57 zAkhyaH 7 / 3 / 240 zAkhinaH zATaka: zAtanI zAlinI bhUmiH zAbarI zAbaryaH zAbaya zAlimAn zAlilaH zAlI zAlIyaH zAleyam zAvarajambukaH zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM buNDikAyAM / 7 / 2 / 30 zAzvatikaH 7 / 2 / 30 zAzvatikam 71 / 69 zASkulikam 7 / 4 / 71 zikharadan 7 / 1 / 114 zikharadantaH 714153 7 / 3 / 46 7 / 4 / 110 7 / 2 / 6 7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 7 / 3 / 62 7 4 111 7 / 3 / 68 7 / 3 / 68 7 / 3 / 68 7 / 4 / 69 7 / 3 / 129 7 / 2 / 35 7 / 1 / 118 7 / 1 / 118 7 / 2 / 36 7 / 3 / 158 zikharAcan zikharAgradantaH zikhAla: zikhAvalaM nagaram zikhAvalA sthUNA zikhAvalo mayUraH zikhAvAnanyaH For Personal & Private Use Only zikhAvAn zikhAvAna pradIpaH zikhI ziNTi zititA zititvam zitipadI zitimA zibayaH zileyaM dadhi zileyI iSTakA 7 / 3 / 63 zivaH 7 / 3 / 63 zivakaH 7 / 3 / 68 zIghrataraM gacchati 7 / 3 / 68 zItaka RtuH 7 / 3 / 68 zItakaH 7 / 2 / 9 zItako'lasaH 7 / 2 / 9 zItAluH 7 / 2 / 9 zIlavatI kanyA 7/2/9 zuklajAtIyaH 7 / 2 / 1 zuklatamaM rUpam 7 / 1 / 80 zuklatamaH 7 / 1 / 66 7 / 4 / 71 7 / 4 / 65 | zuklatamAH zuklatamatvam zuklatamA zATI 7/4/65 7 / 4 / 71 7 / 3 / 1, 7 / 3 / 3 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 7 / 2 / 20 7 / 2 / 27 7 / 2 / 27 7 / 2 / 27 7 / 2 / 27 7 / 214, 7 / 2 / 20 7 / 2 / 20 67 / 214 7 4 111 7159 7 / 1159 7 / 3 / 149 7 / 1 / 59 7 / 3 / 60 7 / 1 / 113 7 / 1 / 113 7 / 1 / 109, 7 / 1 / 110 71 1108 71318 7 / 3 / 20 71 193 7 / 1 / 186 7 / 1 / 92 7 / 2 / 1 7 14 186 7 / 3 / 9 7 / 3 / 5, 7 / 4 / 68 711155 7/3/5 7 / 3 / 5 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 417 zuklatamau zuklataraM rUpam zuklataratvam zuklatarA zATI zuklatA zuklatvam zuklazuklaM rUpam zuklimA zuklIkaraNam zuklIkaroti paTam zuklIkriyate paTaH zuklIbhavati paTaH zuklIbhavanam zuklIsyAt paTaH zucitaraH zucitA zucitvam zucipadI zuNDAraH zrAddhA 7 / 3 / 5 | zRGkhalakaH karabhaH 7.39 zRGgakam . 7155 | zRGgavAn 7.36 zRGgArakaH 71155,7 / 1 / 59 zRGgiNaH 7 / 1 / 55,7159 | zRGgI 7 / 4 / 86 zRNu devadatta ! 7 / 1 / 59/ zevalikaH (2) 7 / 2 / 126 zevaliyaH 7 / 2 / 126 zevalilaH 7 / 2 / 126 | zaikhaNDAH 7 / 2 / 126 zaikhAvatAH 7 / 2 / 126 zaikhAvatyaH 7 / 2 / 126 zaikhAvatyau 7 / 4 / 68 zaitam 7 / 1 / 69 zaitibAheyaH 7 / 1169 zaityam 7 / 3 / 149 | zaibyaH 7 / 3 / 11 | zaibyau 7 / 3 / 47 zailAlAH 7 / 3 / 154 7 / 3 / 154 zailIyamAcAryasya 7 / 1 / 35 zaileyaM dadhi 7 / 1 / 33 | zaileyI iSTakA 7 / 2 / 17 | zaivaH 7 / 3 / 154 zaiSyopAdhyAyikA 7 / 3 / 154 | zobhanajAniH 7 / 2 / 26 | zobhanarUpAH 7 / 2 / 26 | zozavIti 7.335 | zaukreyaH 7 / 3 / 33 zauklyam 7 / 1 / 35 | zauklyavAn 7 / 3 / 23 7 / 1 / 33, 7 / 3 / 23 | zaubhreyaH 7 / 3 / 115 | zaupikaH 7 / 2 / 142 | zauvaM puccham 7 / 2 / 142 | zauvaM mAMsam 7 / 1 / 191 | zauvaH saGkocaH 74 / 64 7 / 3 / 16 | zauvanaM mAMsam 7 / 4 / 6 7 / 2 / 12,7 / 2 / 13 | zauvanaH 7 / 4 / 64 7 / 2 / 12 zauvabhastraH 7 / 4 / 6 7 / 2 / 13 | zauvabhastram 7 / 4 / 10 7 / 2 / 12 zauvastikaH 7 / 4 / 6 7 / 4 / 99 | zauvahAnam 7 / 4 / 10 7 / 3 / 43 | zauvAdaMSTro maNiH 7 / 4 / 6, 7 / 4 / 10 7.3 / 43 zauvApadam 7 / 4 / 12 7 / 3 / 43 zauvikaH 7 / 4 / 10 7 / 4 / 62 zyAvadan 7 / 3 / 153 7 / 3 / 68 zyAvadantaH 7 / 3 / 153 7.3168 zraddhAvAn 7 / 2 / 33 7 / 3 / 68 zrayati 7 / 4 / 34 7 / 159 sbaabh: 7 / 2 / 33 7 / 4 / 69 7 / 2 / 33 7 / 159 zrAddhikaH 7 / 1 / 169 7.3 / 60 zrAddhI 7 / 1 / 169 7.360 zrAddhe alpazo bhuktam 7 / 2 / 150 7 / 4 / 62 | zrAddhe alpairbhuktam 7 / 2 / 150 7.159 zrAyaM haviH 7 / 4 / 68, 7 / 4 / 109 7 / 2 / 164 zrAyaH sthAlIpAkaH 7 / 4 / 1 7 / 1 / 113 zrAyasaM dvAdazAGgam 7 / 4 / 3 7 / 1 / 113 | zrIpuram 7.376 7 / 4 / 1 | zrIyaH 7 / 4 / 44 7174 zrIsrajam 7 / 3 / 98 7 / 3 / 164 | zreyaskaH 7 / 3 / 16 7 / 3 / 10 zreyAn 7 / 4 / 34 7 / 4 / 112 | 7 / 4 / 34 7 / 3 / 65 zramatAH 7 / 3 / 68 7 / 1 / 59 | zramatyaH 7 / 3 / 68 7 / 21 zramatyau 7 / 3 / 68 7 / 1 / 69 zrotramevAnyat 7 / 2 / 166 7 / 3 / 65 zrotriyaH 7 / 1 / 173 7 / 4 / 122 zrotriyatA 7 / 171 7 / 4 / 64 7.171 7 / 4 / 64 | zrotriyAt 7 / 171 zuNDAraH zailI zuddhadan .. zuddhadantaH zunyaH zunyam zubhaMyuH kalyANavRddhiH zubhradan zubhradantaH zuSimatkASTham zuSiram zUkarakaH zUdraka: zUnyaH zUnyakaH riktazcet zUnyam zUrpanakhIvat zUlaM karoti kadannam zUlAkaroti mAMsam zreSThaH zaucam zrotriyatvam For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDikAyAM / | SoDan | sadanaH saMjJaH zrautraM zarIram zrotram zrotriyakam zrImataka: zrImatakam zrImatam (2) zrImatAH zrImatyaH zrImatyAyanaH zrImatyau zvaHzreyasam zvazuryaH zvAkarNam zvAgaNikaH zvAdaMSTri: zvApadam zvApadikaH zvAbhastram zvAbhastriH zvAyUthikaH zvAzIrSiH zvAzuriH zvetakakudaH zvetAzvako devadatta AgataH zvetAzvatariH strI puruSo vA zvovasIyasaM kalyANam SaTkaH vaiyAkaraNaH SaTkRtvaH SaDikaH SaDiyaH SaDilaH SaSTikyam SaSTitamaH SaSThaH SaSThako bhAgo mAnaM cet SaSThI SADguNyam 7 / 2 / 166 | SASTho bhAgaH 7 / 3 / 25 | saGghatithaH 7 / 1 / 160 7 / 1 / 71 | SASTho bhAgaH mAnaM cet 7 / 3 / 26 | saGghatithI 7 / 1 / 160 7 / 171 | SASTho bhAgo'nyaH 7 / 3 / 26 | saGghazaH 7 / 2 / 151 7 / 3 / 68 | SoDat 7 / 2 / 165 | saGghIkaroti gAH 7 / 2 / 126 . 7 / 3 / 68 7 / 3 / 151 | saGghIbhavanti gAvaH 7 / 2 / 126 7 / 3 / 68 | SoDan bAlaH 7 / 3 / 151 | saGghIsyurgAvaH 7 / 2 / 126 7 / 3 / 68 | sa AyuSmAn 7 / 2 / 91 sattA 7 / 155 7 / 3 / 68 | sa uptaH 7 / 4 / 109 | sattvam 7.155 7 / 3 / 68 | sa kiMsakhA yo'bhidruhyati 7 / 3 / 70 | satpuruSatvam 71/70 73 / 68 | sa dIrghAyuH 7 / 2 / 91 | satyavAn 7 / 2 / 6 7 / 3 / 122 | sa devAnAMpriyaH 7 / 2 / 91 satyAkaroti vaNig bhANDam 7 / 2 / 143 7 / 4 / 121 | sa bhavAn 7 / 2 / 91, 7 / 2 / 92 satvas 7 / 2 / 165 7 / 4 / 11 saMkhyAtarAtraH 7 / 3 / 119 | sadakSi 7 / 3 / 126 7 / 4 / 10 | saMkhyAtAhaH 7 / 3 / 117 7 / 3 / 115 7 / 4 / 10 saMkhyAtAhnaH 7 / 3 / 117 | sadazmA 7 / 3 / 115 .. 7 / 4 / 12 7 / 3 / 155 | sadA ' 7296 7 / 4 / 12 | saMjuH 7 / 3 / 155 sadyaH 7 / 2 / 97 7 / 4 / 11 saMtakSANaH 7 / 3 / 99 sanaGgavyaM carma 7 / 1 / 30, 7 / 1 / 45 7 / 4 / 10 saMpadvipadam 7 / 3 / 98 sanaGguzcarmavikAraH 7 / 1 / 45 7 / 4 / 10 saMpannakSIratamA(:) 7 / 3 / 6 santamasam 7.380 7 / 4 / 10 saMyamikaH 7 / 2 / 6 | sanakakud kRzaH 7 / 3 / 167 7 / 4 / 121 | saMyamI 7 / 2 / 6 | sanmanimA 7 / 4 / 43 7 / 3 / 167 | saMvatsaratamaH 7 / 1 / 157 | sapakSakaH 7 / 3 / 178 7 / 3 / 178 | saMhatapArArthyam 7 / 4 / 13 sapatnaH 7 / 1 / 119 7 / 3 / 176 | saMhitapucchi dhAvanti 7 / 375 sapatrAkaroti mRgam 7 / 2 / 138 7 / 3 / 121 | saMhitorU: 7 / 3 / 182 sapatrAkaroti vRkSaM vAyuH / 7 / 2 / 138 7 / 1 / 176 saMhitorU: 7 / 3 / 182 | sapadi gacchati 7.375 7 / 2 / 109 | saH 7 / 4 / 109 saputra AgataH 7 / 3 / 178 7.3 / 40 sakarmakaH 7 / 3 / 178 saputraH sthUlaH 7 / 3 / 178 7 / 3 / 40 | sakRtpadI 7 / 3 / 149 | saputro gomAn 7 / 3 / 178 7 / 3 / 40 sakRd bhuGkte 7 / 2 / 111 saputro brAhmaNaH 7 / 3 / 178 7.181 saktavyA dhAnAH 7 / 1 / 29 saptakamAsikaH 7 / 3 / 140 7 / 1158 saktavyA dhAnAH 7 / 130 | saptatayI nayapravRttiH 7.1151 7 / 1 / 162 || sakhitA 7 / 1 / 63 saptatitamaH 7 / 1 / 158 7 / 3 / 26 sakhitvam 7 / 1 / 63 saptanadam 7 / 3 / 91 7 / 1 / 162 | sakhyam 7 / 1 / 63 | saptaparNaH 7 / 4 / 80 7 / 2 / 164 | saGkaTaH 7 / 1 / 125 | saptaparNatvam 7155 For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // 419 sarvatra saptamaH 7 / 1 / 159 | sarvajanIyaH 7 / 1 / 41 | sasyavAn 72 / 6 saptarca sUktam 7 / 3 / 76 | sarvajanIyam 7 / 1 / 42 sahasrakRtvo'dhIte 7 / 2 / 109 sabhyaH 7 / 1 / 15 / sarvataH pUrvam 7289 sahasratamaH 7 / 1 / 157 samakSam 7 / 3 / 86 | sarvataH 7 / 284, 7 / 2 / 89 | sahasrI 7 / 2 / 34, 7 / 2 / 57 samadantI 7 / 3 / 152 | sarvato rohati 7 / 2 / 89 sahAyatA 7.1 / 62 samayaM karoti 7 / 2 / 137 | sarvato hIyate 7 / 289 sahAyatvam 7.1162 samayAkaroti tantuvAyaH 7 / 2 / 137 | sarvato hetoH 7 / 2 / 89 | sAMkUTinaM varttate 7 / 4 / 55 samalAH 7 / 3 / 99 7 / 2 / 94 | sAMkRtyaH 7 / 4 / 68 samAMsamInA gauH 7 / 1 / 105 || sarvathA 7 / 2 / 102 | sAMkoTinam 7 / 3 / 58,7 / 4 / 117 samAdya 7 / 4 / 110 sarvadA 7 / 2 / 95, 7 / 2 / 96 | sAMrAviNam 7 / 3 / 58, 7 / 4 / 117 samidatra 7 / 4 / 105 | sarvadhanI 7 / 2 / 1, 7 / 2 / 59 sAMrAviNam 7 / 4 / 55 samidRSadam 7 / 3 / 98 | sarvadhurINaH 7 / 1 / 4 | sAktusaindhavaH 7 / 4 / 25 samidbhavati kASTham 7 / 2 / 129 sarvapatrINaH sArathiH 7 / 194 sAkSAtkRtadharmANaH 7 / 3 / 141 samidhIbhavati kASTham 7 / 2 / 129 | sarvapathInamudakam 7 / 194 sAkSAd draSTA 7 / 1 / 197 samIcInaH 7 / 1 / 107 | sarvapathIno rathaH 7 / 1 / 94 sAkSiNaH 7 / 1 / 197 samIpam 7 / 376 sarvapAJcAlakaH 7 / 4 / 15 sAkSiNI 7 / 1 / 197 samudgakaH 7 / 3 / 16 | sarvapAtrINa odanaH 7 / 1 / 94 | sAkSI 7 / 1 / 197 sammatitA 7 / 159 | sarvabIjI 7 / 2 / 59 sAdhakatamaH 7.35 sammatitvam 7 / 1 / 59 sarvabhUmiH 7.3178 sAdhanatvam 7.155 sammatimA 7 / 159 | sarvamAgadhakaH 7 / 4 / 15 | | sAdhayati 7 / 4 / 37 sammukhInaH 7 / 1 / 93 | sarvarAtraH 7 / 3 / 119 sAdhAraNA bhUmiH 7 / 2 / 165 samyaG 7 / 1 / 107 sarvazarAvINa odanaH 7 / 1 / 14 sAdhAraNI bhUmiH 7 / 2 / 165 samrATa 7.3162 sarvAGgINastApaH 7 / 1 / 94 sAdhiSThaH 7 / 4 / 37 sarajasamabhyavaharati 7 / 3 / 94 sarvAnnIno bhikSuH 7 / 1 / 98 sAdhIyAn 7 / 4 / 37 saravyuH 7 / 4 / 111 sarvAGgaH 7 / 3 / 118 sAdhudharmA 7 / 3 / 141 sarasvatI 7 / 2 / 47 | sarvIyaH 71 / 43 sAdhuvat 7 / 1 / 51 sarasvAn 7 / 2 / 47 7 / 4 / 108 sAdhuvadAcaritaM maitreNa 7.152 sarasvI 7.2 / 47 sarveSAm 7 / 4 / 109 sAptapadInaM mitram 7 / 1 / 105 sarojinI 7 / 2 / 67 | sarSapatailam 7 / 1 / 136 | sAptapadInaM sakhyam 7 / 1 / 105 saroruhiNI 7 / 2 / 67 salakSmIko vinAzitaH 7 / 3 / 173 sAptapadInaH sakhA 7 / 1 / 105 sIkaroti navanItam 7 / 2 / 128 | salomakaH 7 / 3 / 178 | sAbrahmacArAH 7 / 4 / 62 sarvakarmINaH puruSaH 7.1 / 94 sasyakaM sIdhu 7 / 1 / 178 sAmagrI 7 / 1159 sarvakasmai 7 / 3 / 29 sasyakaH khaDgaH 7 / 1 / 178 sAmanaH 7 / 4 / 52 sarvake 7 / 3 / 29,7 / 3 / 33,7 / 3 / 46 sasyakaH zAliH 7 / 1 / 178 sAmanyaH 7 / 1 / 15, 7 / 4 / 51 sarvakaNa 7 / 3 / 30 sasyako dezaH 7 / 1 / 178 sAmayikam 7 / 2 / 169 sarvakezI naTaH 7 / 2 / 59 sasyako maNiH 7 / 1 / 178 | sAmavAn 7 / 2 / 67 sarvajanInaH 71 / 41 | sasyako vatsaH 7 / 1 / 178 | sAmi anatyantaM kRtam 7.3157 For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 sAmi anatyantaM pItam sAmi anatyantaM bhinnatamam sAmi anatyantaM bhinnataram sAmi anatyantaM bhinnama sAmi anatyantaM bhuktam sAmikRtam sAminI sAmmatam sAmmatyam sAmmAgiNam (jinam) sAmmArjinam sAyaMprAtikaH sAyAhnaH sAravamudakam sArthAt hIyate sarpiSkaH sArvaH sArvacarmINo rathaH sArvajanika: sArvajanInaH sArvajanyaH sArvabhaumaH sArvalaukikaH sArvalokyam sArvavedyam sArvavaidyam sAhakho devadattaH sAhAyakam sAhAyyam siMha: siMhakaH siMhakAH siMhapAt siMhapAd siMhAn siMhazvaH (2) siMhila: 7 / 3 / 57 sikatAvAn dezaH 7 / 3 / 57 sikatilo dezaH 7 / 3 / 57 sidhmalaH 7 / 3 / 57 sidhmavAn 7 / 3 / 57 sItkAraH 7 / 3157 sItyam 7 / 2 / 67 sukumAratamaH sukumArataraH 711159, 7969 7 / 1 / 59 sukUH sukhasukhena adhIte 7 / 3 / 58 7/4/55 sukhAkaroti gurum 7 / 4 / 65 sukhI 7 / 3 / 118 sukhena adhIte 7 / 4 / 30 sugandha ApaNikaH sugandhaM zarIram 7 / 288 7 / 4 / 71 7 / 1 / 43 7 / 4 / 122 7 / 1 / 42 7 / 1 / 19 sucaturaH sujambhA 7 / 1 / 19 7 / 4 / 27 sujambhAnau striyo 7 / 4 / 27 sujamme striyA~ 7 / 2 / 164 sujAtIyaH sugandhi candanam sugandhi zarIram sugavyam sugau 7 / 2 / 164 sutarAm 7 / 4 / 27 triH 7 / 2 / 24 sudatI kumArI 7 / 1162 7 / 1 / 62 7 11 / 109 7 / 3 / 39 sudivaH 7 / 3 / 39 7 / 3 / 148 7 / 3 / 175 sudan kumAraH sudanto dAkSiNAtyaH sudinAham sudhUH zakaTam sudhUH supadI 7 / 2 / 6 suparikaH (2) 7 / 3 / 111 supariyaH 7 / 3 / 35 | suparilaH zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDikAyAM / 7 / 2 / 35, 7 / 2 / 36 7 / 2 / 36 supAt 7 / 2 / 21 supAd 7 / 2 / 2, 7 / 2 / 21 72 156 7 / 4 / 111 7 / 1 / 27 suprAtaH 7 / 3 / 5 subAhuH 7 / 3 / 6 subhrAtA subhrUH supAJcAlakaH 7 / 3 / 144 7 / 3 / 145 7 / 4 / 87 sumAgadhakaH 7 / 2 / 140 sumAtRkaH 7 / 2 / 63 sumAsaH 7 / 4 / 87 sumedhAH 7 / 3 / 144 7 / 3 / 145 7 / 1 / 30 7 / 3 / 72 7 / 3 / 131 suprakhyatvam suprajasI suyugyam surako'hiH surabhigandhaH pavanaH surabhigandhi kesaram surabhigandhiH pavanaH For Personal & Private Use Only surasaH surAjA 7 / 3 / 142 7 / 3 / 69 7 / 3 / 69 7 / 3 / 139 suzvaH surASTrabrahmaH surIyAstaNDulAH suryAstaNDulAH 7 / 318 susaktaH 7 / 3 / 123, 7 / 3 / 128 susakti: 7 / 3 / 151 7 / 3 / 151 7 / 3 / 151 susakhA 73 | 116,724066 susImakaH sImA sphuTA susakthaH susakthiH 7 / 3 / 129 suhalaH 7 / 3 / 72 suhaliH 7 / 3 / 72 suhRdayo muniH 7 / 3 / 150 sumitram 7 / 3 / 43 sUkarapadI 7 / 3 / 43 sUkSmatamavastraH 7 / 3 / 43 | sUkSmavastratamaH (2) 7 / 4 / 15 7 / 3 / 150 7 / 3 / 150 71 / 72 7 / 3 / 137 73 129 7 / 3 / 126 27 / 3 / 179 7 / 3 / 182 7 / 4 / 15 7 / 3 / 179 7 / 3 / 140 7 / 3 / 137 7 / 1 / 30 7 / 2 / 77 73 145 7 / 3 / 144 73 145 7 / 3 / 144 7 / 3 / 72 73 107 7129 7 / 1 / 29 7 / 3 / 129 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 72, 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 7 / 3 / 72 7 / 3 / 35 7 / 3 / 136 7 / 3 / 136 73157 73157 7 / 3 / 149 7 / 3 / 5 7 / 3 / 5 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 1 // sUtkAraH sUtrapadI sUpagandhaM bhojanam sUpagandhi bhojanam sUrya: sUryatvam seka: senAnibhogInaH saikato deza: sainApatyam sairika: somajambhA (2) somavAn sominI saukarasadmAH saugandhikaH saunanADi: sotvanaH saudevikaH sauparNeyaH sauparvAH sauprakhyam saubhAgineyaH saubhAgyam saumendraM haviH saurasaindhavaH saurAjyam saurI balAkA sauvaH sauvagrAmika: soyam sauvaraH sauvarAdhyAyaH sauvargamanika: sauvarNavalanaH sauvarNavAlaja sauvarSikaH 7 / 2 / 156 | sauvazvaH sauvazvabhAryaH 7 / 3 / 149 7 / 3 / 146 7 / 3 / 146 7 / 2 / 159 sauvazviH sauvastikaH sauvAgamikaH 7 /1/55 7 / 4 / 113 7 / 1 / 40 sauSAmaH 7 / 2 / 35, 7 / 2 / 36 sauhArdam 7157,7160 sauhArdyam 7 / 1 / 6 sauhRdam 7 / 3 / 142 sauhadavyam 7 / 2 / 67 sauhmanAgaraH skandaH 7 / 4 / 52, 7 / 4 / 59 7 | 4 | 3 sauvAdumRdaH sauvAdhyAyikaH 72 / 67 7 / 4 / 62 7 / 4 / 15 7 / 4 / 27 stamberamatvam 7 / 4 / 6 7 / 4 / 24 skAndavizAkham stanakezavatI stambhaH stambhIyaH 7 / 4 / 5 7 / 4 / 62 7 / 1 / 72 stenatvam 7 / 4 / 25 steyam 7 / 4 / 25 stainyam 7 / 4 / 29 7 / 4 / 25 7 / 1 / 60 7 / 4 / 111 7 / 4 / 6, 7 / 4/65 7 4 16 7 / 4 / 6 714 16 72416 stavaH stenatA strIpuMsam strIpuMsAH svIpuMsI 7 / 4 / 5, 7 / 4 / 111 | sthavayati 7 / 4 / 5 sthaviratA 72415 sthaviratvam stokaM stokaM astamayati stokazaH strIgavI strItA strItvam strIpuMsaH zikhaNDI 7 / 4 / 24 m 7 // 4 // 14 sthalapathaH 7 / 4 / 6 7 / 4 / 5 7 / 4 / 6 7 / 4 / 6 7 / 4 / 59 7 / 1 / 67, 7|4|25sthaavirm 7 / 4 / 25 7 / 4 / 25 strIpumAn strIpramANA: kuTumbinaH 7 / 1 / 70 7 / 4 / 26 7111109 711110 7 / 4 / 28 7 / 2 / 60 7 / 1 / 55 stheyAn 7/2/72 stheSThaH 7 / 2 / 72 sthairyam 7/2/150 7 / 3 / 105 sthaviSThaH sthavIyAn sthAnikaH sthAnI sthApayati 7 / 1 / 55 71155 7 / 3 / 96 7 / 3 / 96 sthUlakaH paTaH sthUlakakud balavAn 7 / 4 / 113 snAtakaH 7 / 1 / 64 7 11 64 7 11 64 7 11 64 7 / 4 / 73 sthUlakA mASAH sthUlanAsikaH sthUlAkSirikSuH For Personal & Private Use Only sthUlAzmaH sthemA snigdhadantI snehavAn sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH sparzavAn vAyuH sparziko vAyuH spRhayati sphApayati sphItapuro dezaH spheyAn spheSThaH spheyakRtaH sraMsyate sraktvacinI 7 / 3 / 96 7 / 3 / 96 7 / 3 / 96 sragvAn 7 / 3 / 128 sragvI 7 / 1 / 55 srajayati 7 / 3 / 76 | srajiSThaH 421 7 / 4 / 42 7 167 7 / 1 / 67 7 // 4 // 42 7 4 42 7/2/6 7 / 2 / 6 7 14 138 7 167 7 / 2 / 76 73 167 7 / 2 / 76 7 / 3 / 161 73 126 73 / 115 7 / 1 / 59, 7 / 4 / 38 7 / 4 / 38 7 14 138 71/59 7 / 3 / 22 7 / 3 / 152 7 / 2 / 6 7 / 2 / 1 7 / 2 / 1 7 / 2 / 6 7 / 4 / 110 7 14 138 7 / 3 / 76 7 / 4 // 38 7 14 138 714 16 7 // 4 // 110 7 / 3 / 69 7 / 2 / 47 7 / 2 / 47 7 / 4 / 32, 7 / 4 / 44 71432, 7 4 |44 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM DhuNDhikAyAM / 7 / 1 / 141 srajIyAn 7 / 4 / 32, 7 / 4 / 44 | halyA 7 / 1 / 26 | hAstikam srAgviNaH 7 / 4 / 53 | haviSyaH 7 / 1 / 35 | hAstinamudakam srAgviNam 7 / 4 / 55 haviSyam 7 / 1 / 30 hAstinAyanaH srughnavat sAkete parikhA 7 / 153 havyavAn 7 / 26 hAstinI khAtA srucayati 7 / 4 / 44 hastaH 7 / 1 / 143 | hiMsravAn srucikaH 7 / 3 / 40 hastaH kASTham 7 / 1 / 143 | himavAn sruciyaH 7 / 3 / 40 hastamAtraM kASTham 7 / 1 / 143 himeluH srucilaH 7.3 / 40 | hastavAn 7 / 2 / 20 himyaH parvataH sruciSThaH 7 / 4 / 44 | hastavAn naraH 7 / 2 / 68 | hirakud srucIyAn 7 / 4 / 44 | hastikaH 7 / 1 / 110 hiraNmayam sraughnadezIyA 7 / 3 / 11 | hastikAn vikrINIte 7 / 1 / 110 | hiraNyako maitrasya svakSaH 7 / 3/72, 7 / 3 / 126 | hastitvam 7 / 155 hiraNyanAbhaH svakSI 7 / 3 / 126 | hastidaghnamudakam hiraNyamAn svagulaM kASTham 7 / 3 / 72 | hastidaghnI khAtA 7 / 1 / 141 hiraNyavaH svacayoga-svAmicayogazca 7 / 4 / 122 | hastidvayasamudakam huMkAraH 7 / 1 / 141 svadhAkAraH | hastidvayasI khAtA 7 / 2 / 156 hRdayatA 7 / 1 / 141 svapitaki 7 / 3 / 34 | hastinA hadayatvam 7 / 4 / 61 svapiSaki 7 / 3 / 34 | hastine hRdayavAn 7 / 4 / 61 hRdayAluH svarataH 7 / 2 / 84 | hastipAdaH 7 / 3 / 148 hRdayikaH svarato hInaH 7 / 2 / 86 | hastimatI upatyakA 7 / 2 / 1 svavAn 7 / 2 / 6, 7 / 2 / 49 | hastimAtramudakam 7 / 1 / 141 hRdyamauSadham svastimAn 7 / 2 / 1 | hastimAtrI khAtA 7 / 1 / 141 hRyo dezaH svAgatikaH 7 / 4 / 9 | hastivarcasam 7 / 3183 hRdyo vazIkaraNamantraH svAGgiH 7 / 4 / 9 | hastiSaDgavam / 7 / 1 / 135 he varoru! svAjanyam 7 / 4 / 6 | hastI naraH 7 / 2 / 68 he subhra! svAdhvarikaH 7 / 4 / 9 | hastyAgacchati hastyAgacchati 7 / 4 / 72 hemanAbhaH svApateyam 7 / 1 / 16, 7 / 4 / 6 | hastyurasam 7 / 3 / 114 haitanAmaH svAmI 7 / 2 / 49 | hArakavAn 7.26 haitanAmanaH (2) svAyambhuvaH 7 / 4 / 70 hAIm 7 / 170 svAhAkAraH 7 / 2 / 156 hAryikaH . 7 / 2 / 6 hrasayati svacIyAn 7 / 4 / 39 haMsapathaH 7 / 1 / 111 | hAlabandhaM carma 7 / 1 / 45 hasiSThaH hantakAraH 7 / 2 / 156 | hAlikaH 7 / 16 hrasIyAn haritajambhA 7 / 3 / 142 | hAstam 7 / 166 hrAyaH halyaH 7 / 1 / 26 | hAstikam 7 / 4 / 45 hINo hrINaH 7 / 4 / 61 7 / 1 / 141 7 / 4 / 45 7 / 1 / 141 7 / 2 / 6 7 / 2 / 53 71 / 90 7 / 2 / 53 7 / 3 / 31 7 / 4 / 30 7 / 1 / 179 7 / 3 / 134 7 / 2 / 44 7 / 2 / 44 .7 / 2 / 156 7 / 170 71/70 7 / 2 / 42 7 / 2 / 42. 7 / 2 / 42 7 / 2 / 42 7 / 1 / 11 7 / 1 / 11 7 / 1 / 11 7 / 3 / 182 7 / 3 / 182 7 / 3 / 134 7 / 4 / 60 hRdayI 7 / 4 / 60 hotrIyam | hAyI 7 / 2 / 6 hasimA 7 / 2 / 163 7 / 4 / 42 7 / 4 / 42 7 / 4 / 42 7 / 4 / 42 7 / 4 / 1 7 / 4 / 72 For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 2 // 423 [ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 2 // akArSIH kaTaM devadatta !? akArSaM hi 3, akArSa hi akArSIH kaTaM devadatta !? karomi nanu agama 3 m pUrvA 3 n grAmA 3 n jinadatta 3 !? agama pUrvAn grAmAn jinadatta !? agamaH 3 agnibhUtA 3 yatrAgaccha agamaH 3 agnibhUtA 3 yihAgaccha agamaH 3 paTA 3 vatrAgaccha agamaH 3 paTA 3 vudakamAnaya agamaH 3 pUrvA 3 n grAmA 3 naho bhadrakA'si gauH 3 agamaH 3 pUrvA 3 n grAmA 3 n devadatta 3 !? agamaH pUrvAn grAmAn devadatta !? agamaH 3 pUrvAn 3 grAmA 3 n agnibhUtA 3 i, paTA 3 u? agamaH 3 pUrvI 3 grAmau 3 devadatta 3 agnizcidbhAyA 3 t agnizcidbhAyAt / aGga ! kUja 3, aGga ! kUja, idAnIM jJAsyasi jAlma ! aGga ! kUja 3, aGga ! kUja, idAnIM jJAsyasi jAlma ! aGga ! vyAhara 3, aGga ! vyAhara, idAnIM jJAsyasi jAlma ! * adA 3 stasmA 3 i, apacA 3 i paTA 3 u, ahauSI 3 ragnA 3 u ? adya zrAddhamityAttha 3, adya zrAddhamityAttha anukampito devadatto hastI devadattakaH anyataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA abhijAnAsi devadatta ! kA(ka)zmIreSu vatsyAmaH abhimanyurarjunAt prati abhimanyurarjunataH prati abhivAdaye indrapAlito'haM bhoH, AyuSmAnedhIndrapAlita 3 ! indrapAlita ! abhivAdaye gArmyahaM bhoH, AyuSmatI bhava gArgi ! abhivAdaye gAryo'haM bhoH !, kuzalyasi gArgya 3 !, kuzalyasi gArgya ! abhivAdaye tuSajako'haM bhoH, AyuSmAnedhi kuzalyasi tuSajaka ! abhivAdaye devadatto'haM bhoH 3, abhivAdaye devadatto'haM bhoH abhivAdaye devadatto'haM bhoH, AyuSmAnedhi devadatta 3 !, devadatta ! abhivAdaye sthAlyahaM bhoH, AyuSmAnedhi sthAli 3 abhivAdaye'hamindravarmA bhoH, AyuSmAnedhIndravarma 3 n !, indravarman ! alAvIH kedAraM devadatta !? alAviSaM hi 3, alAviSaM hi asmAt kArSApaNAt iha bhavadabhyAM mASaM mApaM dehi asyAM senAyAM sarvaM zastramagnisAt karoti devam asyAM senAyAM sarvaM zastramagnisAt saMpadyate 7 / 4 / 97 7 / 4 / 97 7 / 4 / 98 7 / 4 / 103 7 / 4 / 103 7 / 4 / 103 7 / 4 / 103 7 / 4 / 102 7 / 4 / 98 7 / 4 / 102 7 / 4 / 102 7 / 4 / 93 7 / 4 / 91 7 / 4 / 122 7 / 4 / 91 7 / 4 / 102 7 / 4 / 94 7 / 3 / 35 7 / 3 / 53 7 / 4 / 122 7 / 287 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 101 7 / 4 / 97 7 / 474 7 / 2 / 131 7 / 2 / 131 For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 asyAM senAyAM sarvaM zastramagnisAt syAd daivam asyAM senAyAM sarva zastramagnisAdbhavati devam ahiMsakaH zreyAn pApIyAn prANinAM hantA Agaccha bho agni (indra) bhUte 3 Agaccha bho i 3 ndrabhUte ! Agaccha bho indrabhU 3 te ! Agaccha bho nR 3 Sabha !, Agaccha bho nRSabha ! Agaccha bhoH kartR 3 !, Agaccha bhoH kartR / AcaturaM hI pazavo dvandvaM mithunAyante AyuSmantI bhUvAstAM devadattajinadattA 3 u AyuSmAnedhi agnibhUtA 3 i paTA 3 u AyuSmAnedhi bhoH 3 AyuSmAnedhi bhoH AyuSmAnedhi bho 3 upAdhyAyazvedAgacchedAzaMse yukto'dhIyavIya ubhAvimAvADhyo, katamA katamA anayorAyatA ? ubhAvimAvADhyau katarA katarA anayorADhyatA ? ubhAvimau lakSmIvantau katamAnayorlakSmIH ? ubhAvimau lakSmIyanto katarAnayorlakSmI: 2 ekako bhavatAM kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA ekatamo bhavatAM kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA ekataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA eko bhavatAM kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA aindrAgnaM ekAdazakapAlaM puroDAzaM nirvapet o3m RSabhaM pavitram, omRSabhaM pavitram kacarAkSamazvAnAM mukhapracchAdanaM bahucchidrakam kacci 3 t kuzala 3 m bhavatyoH 3 kanye 31 kaTaM ca kuru 3 grAmaM ca gaccha 3 kaTaM ca kuru grAmaM ca gaccha kataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA kambalyaM parimANamUrNApalazatamucyate gAM me dehi bhoH, hanta te dadAmi 3, hanta te dadAmi gAM me dehi bhoH hanta te dadAmi 1 gANDIvadhanuSaH khebhyo nizcacAra hutAzanaH gotameyaM yA sama samAM vijAyate svIvatsA ca gotamo'yaM yaH sulakSaNaH zakaTaM sIraM ca vahati gotarA yA samAM samAM vijAyate strIvatsA ca devadatta ! gAmabhyAja zuklAM daNDena narakapaTalAnyatho'tho dvAbhyAM dvAbhyAM honAni nityaH zabdo bhavitumarhati 3, nityaH zabdo bhavitumarhati parudbhavAn vidvAnAsIt aiSamo vidvattaraH zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNThikAyAM / 7 / 4 / 94 7 14 194 7 / 3 / 158 73/5 7 / 3 / 5 7 / 3 / 6 cora 3 cora cora cora 3 cora caura dasyo 3 dasyo dasyo dasyo 3 dasyo dasyo ghAtayiSyAmi tvAm bandhayiSyAmi tvAm 7 14 190 ! 7 14 189 7 / 4 / 82 7 14 194 7 / 3 / 9 7 / 2 / 131 7 / 2 / 131 7/315 7 / 4 / 102 7 / 4 / 99 7 499 7 4 199 7 14 183 7 // 4 // 102 7 4 102 7 4 101 7 / 4 / 102 7 4 122 7 / 4 / 76 7 / 4 / 76 7 / 4 / 76 7 / 4 / 76 7 / 3 / 55 7 / 3 / 55 7 / 3 / 52 For Personal & Private Use Only 7/3/55 7 / 4 / 29 7 / 4 / 96 7 / 3185 7 / 4 / 102 7 14 192 7 / 4 / 92 7 / 3 / 53 7 / 1 / 34 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdivarNakrameNa sUtrAntargatodAharaNasUciH // 2 // 425 putrAMzca lapsISThAH 3 dhanaM ca tAta ! 7 / 4 / 92 putrAMzca lapsISThAH dhanaM ca tAta ! 7 / 4 / 92 bhadrikAsi kumAri 3 7 / 4 / 102 bho devadatta ! kiM mArSa 3, kiM mArSa 7 / 4 / 94 mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! abhirUpaka 3 abhirUpaka ! abhirUpaka abhirUpaka ! zobhanaH svalvasi mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! abhirUpaka 3 abhirUpaka ! abhirUpaka abhirUpaka ! riktaM te AbhirUpyam 7 / 4 / 89 mANavaka 3 mANavaka ! mANavaka mANavaka ! avinItaka 3 avinItaka ! avinItaka avinItaka ! idAnIM jJAsyasi jAlma ! 7 / 4 / 89 mAthurebhyaH pATaliputrakAH paTutarAH 73 / 9 mASAnasmai tilebhyaH prati yacchati tilataH prati yacchati 7 / 287 yatamo yataro vA bhavatAM kaThastatamastataro vA Agacchatu 7 / 3 / 54 yataro bhavatoH kaThaH paTurgantA devadatto daNDI vA tatara Agacchatu 7 / 3 / 53 rAjA cidbhUyA 3 t rAjA cidbhUyAt 7 / 4 / 93 varSAsu sarvaM lavaNamudakasAt karoti meghaH 7 / 2 / 131 varSAsu sarvaM lavaNamudakasAt saMpadyate meghaH 7 / 2 / 131 varSAsu sarvaM lavaNamudakasAt syAd meghaH 7 / 2 / 131 varSAsu sarvaM lavaNamudakasAdbhavati meghaH 7 / 2 / 131 vastavyaM kiM nirgranthasya sAgArikA 3 i utAnAgArike 7 / 4 / 102 vRSalarUpo'yamapi palANDunA surAM pibet 7 / 3 / 10 zaktike 3 zaktike ! zaktike zaktike ! yaSTike 3 yaSTike ! yaSTike yaSTike ! riktA te zaktiH 7 / 4 / 89 zucivalkavItavapuranyatamastimiracchidAmiva girau bhavataH - kirAte 7 / 3 / 54 zobhana: khalvasi agnibhUtA 3 i, paTA 3 u 7 / 4 / 102 zobhanaH khalvasi mANavaka 3 ! zobhanaH khalvasi mANavaka ! 7 / 4 / 99 sa zirAMsi dviSAmAjau ciccheda kRtahastavat 7 / 151 sarva ime ADhyA, katamA katamA eSAmADhyatA ? 7 / 4 / 76 sarva ime AjhyAH, katarA katarA eSAmADhyatA ? 7/476 sarva ime ADhyAH , yatamA yatamA eSAM sampat, tatamA tatamA kathyatAm 7 / 4 / 76 sarva ime ADhyAH , yatarA yatarA eSAM vibhUtiH, tatarA tatarA kathyatAm 71476 sAMkAzyakAnAM pATaliputrakANAM ca pATaliputrakA ADhyatamAH 7 / 3 / 6 sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakA abhirUpatarAH 7 / 3 / 6 sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakA ADhyatarAH 7 / 3 / 6 sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakAH sukumAratarAH 7.316 siddhAntamadhyeSISThAH 3 vyAkaraNaM ca tAta ! 7 / 4 / 92 siddhAntamadhyeSISThAH vyAkaraNaM ca tAta ! 7 / 4 / 92 'svayaM ha odanaM bhuGkte 3 upAdhyAyaM saktUn pAyayati 7 / 4 / 92 svayaM ha odanaM bhuGkte upAdhyAyaM saktUn pAyayati 7 / 4 / 92 * svayaM ha rathena yAti 3 upAdhyAyaM padAtiM gamayati 7 / 4 / 92 svayaM ha rathena yAti upAdhyAyaM padAtiM gamayati 7 / 4 / 92 hanta te guDakA hanta te dhAnakA addhaki 7 / 3 / 34 For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhi - amadAvAda dvArA prakAzita graMthonI sUci triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyam (bhAga : 1-5) draupadIsvayaMvaram chandonuzAsana (prAkRta- apabhraMza) prabandhacatuSTaya sAgaradatta zreSThIrAsaka-lalitAMgacaritrarAsaka apabhraMza-vyAkaraNa (hindI) subhASitasaGgrahasamuccayaH vItarAgastavaH (hindI - padyAnuvAda) nyAyasaGgrahaH-saTIkaH siddhahemazabdAnuzAsana-bRhadvRtti - duNDikA ( bhAga : 1-7) siddhahemalaghuvRttyudAharaNakozaH mahAdevabatrIsI kahAvalI (bhAga-1) prAkRtaprabodha: triSaSTizalAkApuruSacaritrasAroddhAra : (bhAga : 1-7) apabhraMza-vyAkaraNa (gu4rAtI) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza haimasaMgoSThI haimasvAdhyAyapothI hemacandrAcArya-smaraNikA zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsane ajJAtakartRkAyAM duNDhikAyAM / hemasamIkSA jJAnasAranuM tattvadarzana setubandha Studies in Des'ya Prakrit Nani Rayan anusandhAna (zodhapatrikA) (adyAvadhi 63 aMka) Arhata AgamonuM avalokana ... For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenAtivistRtadurAgamaviprakIrNa-zabdAnuzAsanasamUhakadarthitena / abhyarthito niravamaM vidhivad vyadhatta, zabdAnuzAsanamidaM munihemcndrH|| For Personal & Private Use Only