Page Text
________________
२७८
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
अनिनस्मनग्रहणान्यर्थवतानर्थकेन च तदन्तविधि प्रयोजयन्ति ।
[बहुस्वामिका, बहुवाग्मिका पुरी] स्वमस्यास्तीति । 'स्वामिन्नीशे' (७२।४९) मिन्प्र०-दीर्घश्च । वागस्यास्तीति वाग्मी । 'ग्मिन्' (७।२।२५) ग्मिन्प्र० । बहवः स्वामिनोऽस्यां सा = बहुस्वामिका । बहवो वाग्मिनोऽस्यां सा = बहुवाग्मिका पुरी । अनेन कच्समासान्तः → क । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ । पुर गौरादित्वात् ङी ।
[बहुदण्डी, बहुदण्डिको राजा] बहवो दण्डिनोऽस्य = बहुदण्डी । प्रथमा सि । 'इन्-हन्-पूषाऽर्यम्णः शिस्योः' (१।४।८७) दीर्घः । बहवो दण्डिनोऽस्य = बहुदण्डिको राजा ।
चकारो 'न कचि' (२।४।१०५) इत्यत्र विशेषणार्थः ॥छ।।
ऋन्नित्यदितः ॥ ७।३।१७१ ॥
[ऋन्नित्यदितः] ऋच्च नित्यदितश्च = ऋन्नित्यदित्, तस्मात् । नित्यं दित् येभ्यस्ते = नित्यदितः । एतद्वाक्यं प्रथमं कार्यम् ।
[बहुकर्तकः] बहवः कर्त्तारो यस्य सः = बहुकर्तृकः । अनेन कच्समासान्तः → क । [बहुहर्तृकः ] बहवो हर्तारो यस्य सः = बहुहर्तुकः । अनेन कच्समासान्तः → क ।
नित्यदित् - [बहुकुमारीकः ] कुमार 'वयस्यनन्त्ये' (२।४।२१) ङी । 'अस्य इयां लुक्' (२।४।८६) अलुक् । बढ्यः कुमार्योऽस्मिन् सः = बहुकुमारीकः । अनेन कच्समासान्तः → क । 'गोश्चान्ते इस्वोऽनंशि०' (२।४।९६) ह्रस्वः ।
[बहुब्रह्मबन्धूको ग्रामः ] ब्रह्मा बन्धुरस्याः सा = ब्रह्मबन्धः । 'उतोऽप्राणिनश्चाऽयु-रज्ज्वादिभ्य ऊ' (२।४।७३) ऊङ् । अथवा 'बाह्वन्त-कद्रु-कमण्डलो म्नि' (२।४/७४) ऊङ् । 'समानानां०' (१।२।१) दीर्घः । बहव्यः ब्रह्मबन्ध्वोऽस्मिन् सः = बहुब्रह्मबन्धूको ग्रामः । अनेन कच्समासान्तः → क ।
[पृथुश्रीः, पृथुश्रीकः ] पृथ्वी श्रीर्यस्य, यद्वा पृथः श्रीर्यस्य = पृथुश्रीः, पृथुश्रीकः । 'शेषाद् वा' (७।३।१७५) विकल्पेन कच्समासान्तः → क।
[लम्बभ्रूः, लम्बभ्रूकः] लम्बे ध्रुवौ अस्य = लम्बभ्रूः, लम्बभ्रूकः । 'शेषाद् वा' (७३।१७५) विकल्पेन कच्समासान्तः → क । 'वेयुवोऽस्त्रियाः' (१।४।३०) इत्यत्र विकल्पे स्त्रीत्वं ज्ञेयमनयोः शब्दयोः ।।
[ बहुतन्त्रीः, बहुतन्त्रीकः ] बढ्यस्तन्त्र्योऽस्य = बहुतन्त्रीः, बहुतन्त्रीकः । मतान्तरे 'शेषाद् वा' (७।३।१७५) विकल्पेन कच्समासान्तः → क ॥छ।।
दध्युरः-सर्पिर्मधूपानच्छालेः ॥ ७।३।१७२ ॥ [दध्युरःसर्पिर्मधूपानच्छालेः] दधिश्च उरश्च सर्पिश्च मधुश्च उपानच्च शालिश्च = दध्युरःसर्पिर्मधूपानच्छालि, तस्मात् । वाक्यं विविध-शब्दप्रधानं अर्थप्रधानं च, अस्मिन् पदे शब्दप्रधानं वाक्यं ज्ञेयम् । [प्रियदधिकः ] प्रियं दधि यस्य = प्रियदधिकः । अनेन कच्समासान्तः → क। [प्रियोरस्कः ] प्रियमुरो यस्य = प्रियोरस्कः । अनेन कच्समासान्तः → क । 'प्रत्यये' (२।३।६) रस्य सः ।
[प्रियसर्पिष्कः ] प्रियं सर्पिरस्य = प्रियसर्पिष्कः । अनेन कच्समासान्त: → क । 'नामिनस्तयोः षः' (२।३।८) रस्य षः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004232 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 8 MB |