Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07

SR No.: 004232
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2014
Total Pages: 450
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 195

१७२
[ अण् ] अण् प्रथमा सि ।
[प्राज्ञः, प्राज्ञी कन्या ] प्र 'ज्ञांश् अवबोधने' (१५४०) ज्ञा । प्रजानातीति प्रज्ञ: । 'नाम्युपान्त्य - प्री-कृ-गृ-ज्ञः कः ' (५/१/५४) कप्र० अ । 'इडेत् - पुसि चाऽऽतो लुक् (४।३।९४) आलुक् । प्रज्ञ एव = प्राज्ञः । अनेन अण्प्र० → अ । 'वृद्धिः स्वरे० ' (७|४|१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) अलुक् । स्त्रियां तु 'अणञेयेकण्०' (२।४।२०) ङी । 'अस्य ङ्यां लुक्' (२|४|८६ ) अलुक् । कन्या ।
[प्राज्ञा कन्या ] प्रज्ञा अस्यास्तीति प्राज्ञा कन्या । प्रज्ञा श्रद्धा ऽर्चा - वृत्तेर्ण:' (७|२|३३) णप्र० स्वरे०' (७|४|१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अवर्णस्य लुक् । 'आत्' (२|४|१८) आप्प्र० [ वाणिजः ] वणिगेव वाणिजः । अनेन अण्प्र० अ । 'वृद्धिः स्वरे० ' ( ७|४|१) वृद्धिः आ । [ विदत् ] विशिष्टा दन्ता यस्य = विदत् । 'वयसि दन्तस्य दतृः' (७|३ | १५१) दन्तशब्दस्य दतृदेश:
→ दत् ।
[ षोडत् ] षोडत् इति 'एकादश- षोडश - षोडन्- षोडा - षड्ढा ' ( ३।२।९१ ) इत्यनेन निपात्यते ।
[ सत्वस् ] सत्व 'अंसण् दृष्टिसमाहारे' ( सत्व उणादयः निपातः ।
=
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ढिकायां ।
) अंस् । 'चुरादिभ्यो णिच्' (३|४|१७) णिच्प्र० । सत्वमंसयति
[ वरिवस्कृत ] वरिवस्शब्दस्य वत्सकषभाभ्यामव्ययत्वप्रतिपादनात् कस्कादित्वम्, तस्य फलमिदम् । 'भ्रातुष्पुत्र- ' कस्कादयः' (२|३|१४) सत्वम् ।
अ । 'वृद्धिः
आ ।
[ आग्नीधी आग्नीध्रा वा शाला ] अग्नि 'ञिइन्धैपि दीप्तौ' (१४९८) इन्धू । 'अग्निमिन्द्धे अग्नीध् । क्विप्प्र० । 'नो व्यञ्जनस्याऽनुदितः' (४।२।४५ ) नलुक् । 'अप्रयोगीत् ' (१|१|३७ ) क्विप्लुक् । अग्नीध इयम् । 'गृहेऽग्नीधो रण् धश्च' (६।३।१७४) रण्प्र० र । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७|४|१) वृद्धिः आ । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ । आग्नीध्रा एव = आग्नीध्री । अनेन अण्प्र० → अ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७|४|१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) आलुक् । 'अणञेयेकण्०' (२।४।२०) ङी । आग्नीध्रा वा शाला । [ साधारणी साधारणा वा भूमिः ] साधारणं करोति । 'णिज्बहुलं नाम्नः कृगादिषु' (३|४|४२) णिच्प्र० । 'त्रन्त्यस्वरादेः' (७|४|४३) अन्त्यस्वरादिलोपः । साधारयतीति साधारणः । ' नन्द्यादिभ्योऽनः' (५/१/५२) अनप्र० । 'णेरनिटि' (४|३|८३) णिच्लोपः । साधारण एव = साधारणी- साधारणा वा । अनेन अण्प्र० अ । वृद्धिः । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) आलुक् । 'अणञेयेकण्०' (२।४।२० ) ङी । 'अस्य ङ्यां लुक्' (२।४।८६) अलुक् । द्वितीये 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० आ ॥छ ।
श्रोत्रौषधि-कृष्णाच्छरीर - भेषज - मृगे ॥ ७।२।१६६ ॥ [ श्रोत्रौषधिकृष्णात् ] श्रोत्रश्च ओषधिश्च कृष्णश्च = श्रोत्रौषधिकृष्णम्, तस्मात् ।
[ शरीरभेषजमृगे ] शरीरं च भेषजं च मृगश्च = शरीरभेषजमृगम्, तस्मिन् ।
[ श्रौत्रं शरीरम्, श्रोत्रमेवान्यत् ] श्रोत्रमेव = श्रौत्रं शरीरम् । अनेन अण्प्र० अ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति०' (७|४|१) वृद्धिः औ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) अलुक् । श्रोत्रमेवान्यत् ।
=
[ औषधं भेषजम्, ओषधिरेवान्यत् ] ओषधिरेव औषधं भेषजम् । अनेन अण्प्र० अ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेञ्णिति०' (७।४।१) वृद्धिः औ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७|४|६८) इलुक् । ओषधिरेवान्यत् ।
=