Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07

SR No.: 004232
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2014
Total Pages: 450
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 61

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
-
समासविषये प्रतिषेधार्थं पुरुषोपादानम् ॥छ।।
श्रोत्रियाद् यलुक् च ॥ ७।१७१ ॥ [श्रोत्रियात् ] श्रोत्रिय पञ्चमी ङसि । [यलुक्] यस्य लुक् = यलुक् । प्रथमा सि । [च] च प्रथमा सि ।
[श्रौत्रम्, श्रोत्रियत्वम्, श्रोत्रियता, श्रोत्रियकम् ] छन्दस् । छन्दोऽधीते = श्रोत्रियः । 'छन्दोऽधीते श्रोत्रश्च वा' (७१।१७३) इयप्र० - "श्रोत्र"देशश्च । श्रोत्रियस्य भावः कर्म वा = श्रौत्रम् । अनेन अणप्र० → अ - यलुक् च । 'वृद्धिः स्वरे०' (७।४।१) वृद्धिः औ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलुक् । एवम्-श्रोत्रियत्वम्, श्रोत्रियता । अनेन त्वतलप्र० । एवम्-श्रोत्रियकम् । 'चोरादेः' (७१।७३) अकप्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति०' (७।४।१) वृद्धिः औ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७४।६८) अलुक् ॥छ।।
योपान्त्याद् गुरूपोत्तमादसुप्रख्यादकञ् ॥ ७।१७२ ॥ [योपान्त्यात् ] य उपान्त्यो यस्य सः = योपान्त्यः, तस्मात् । __ [गुरूपोत्तमात् ] गुरुरुपोत्तमं यस्य सः = गुरूपोत्तमः, तस्मात् । यद्वा अक्षराणां पङ्क्तौ तृतीयमक्षरमारभ्य उत्तममिति संज्ञा त्रिप्रभृतीनामन्त्यमुत्तमम्, तत्समीपमुपोत्तमम् । उपोत्तमं गुरुर्यस्य सः = गुरूपोत्तमः, तस्मात् । 'विशेषण-सर्वादिसंख्यं बहुव्रीहौ' (३।१।१५०) इत्यादिना गुरुशब्दस्य पूर्वनिपातः ।
[असुप्रख्यात्] न सुप्रख्यः = असुप्रख्यः, तस्मात् । [अकञ्] अकञ् प्रथमा सि ।।
[रामणीयकम्, रमणीयत्वम्, रमणीयता] रमणीयस्य भावः कर्म वा = रामणीयकम् । अनेन अकप्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति०' (७।४।१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७४।६८) अलुक् । एवम्-रमणीयत्वम्, रमणीयता । अनेनैव त्व-तलप्र० ।
[दार्शनीयकम् ] दर्शनीयस्य भावः कर्म वा = दार्शनीयकम् । अनेन अकप्र० →. अक । 'वृद्धि: स्वरेष्वादेणिति०' (७।४।१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलुक् ।
[कामनीयकम् ] कमनीयस्य भावः कर्म वा = कामनीयकम् । अनेन अकप्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरे०' (७।४।१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलुक् ।
[औपाध्यायकम् ] उपाध्यायस्य भावः कर्म वा = औपाध्यायकम् । अनेन अकञ्प्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरे०' (७४।१) वृद्धिः औ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलुक् ।
[पानीयकम् ] पानीयस्य भावः कर्म वा = पानीयकम् । अनेन अकप्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति०' (७।४।१) वृद्धिः । 'अवर्णेवर्णस्य' (७४/६८) अलुक् ।
गुरुग्रहणादनेकव्यञ्जनव्यवधानेऽपि भवति
[आचार्यकम् ] आर्चायस्य भावः कर्म वा = आचार्यकम् । अनेन अकप्र० → अक । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७।४।१) वृद्धिः । 'अवर्णेवर्णस्य' (७४।६८) अलुक् ।