Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07

SR No.: 004232
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2014
Total Pages: 450
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 269

२४६
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्डिकायां ।
[शुनः ] श्वन् पञ्चमी ङसि । 'श्वन्-युवन्-मघोनो ङी-स्याद्यघुट्स्वरे व उ:' (२।१।१०६) व० → उत्वम् । [गोष्ठश्वः] गोष्ठे श्वा = गोष्ठश्वः । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य तद्धिते' (७।४।६१) अन्लुक् ।
[अतिश्वो वराहः ] अतिक्रान्तः श्वानम् = अतिश्वो वराहः । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७।४।६१) अन्लुक् । अतिजवन इत्यर्थः । अति 'जुं गतौ' (१९९०) जु इति सौत्रो धातुः । अतिशयेन जवतीत्येवंशीलोऽतिजवनः । 'भूषा-क्रोधार्थ-जु-सृ-गृधि-ज्वल-शुचश्चाऽनः' (५।२।४२) अनप्र० । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ओ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) अव् ।
[अतिश्वः सेवकः] अतिक्रान्तः श्वानम् = अतिश्वः सेवकः । अनेन अट्समासान्तः । सुष्ठ स्वामिभक्त इत्यर्थः ।
[अतिश्वी सेवा] श्वानमतिक्रान्ता = अतिश्वी सेवा । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७४/६१) अन्लुक् । 'अणजेयेकण्०' (२।४।२०) ङी । 'अस्य ङ्यां लुक्' (२।४।८६) अलुक् । अतिनीचेत्यर्थः ॥छ।।
प्राणिन उपमानात् ॥ ७।३।१११ ॥ [प्राणिनः] प्राणिन् पञ्चमी ङसि । [ उपमानात् ] उपमान पञ्चमी ङसि ।
[व्याघ्रश्वः] व्याघ्र इव = व्याघ्रः । व्याघ्रश्चासौ श्वा च = व्याघ्रश्वः । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य.' (७।४।६१) अन्लुक् । प्रथमोक्तत्वेन उपमेयस्य पूर्वनिपाते प्राप्ते 'उपमेयं व्याघ्राद्यैः साम्यानुक्तौ' (३।१।१०२) इति समासः । अत एव वचनात् श्वनशब्दस्य परनिपातः, मयूरव्यंसकादित्वाद्वा समासः ।
[सिंहश्वः] सिंह इव = सिंहः । स चासौ श्वा च = सिंहश्वः । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७४/६१) अन्लुक् ।
[वृकश्वः] वृक इव = वृकः । स चासौ श्वा च = वृकश्वः । अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७।४।६१) अन्लुक् । - प्राणिन उपमानादिति पूर्वपदविज्ञानादिह न भवति
[वानरश्वा] वानरः श्वेव = वानरश्वा । प्रथमा सि । 'नि दीर्घः' (१।४।८५) दीर्घः । [फलकश्वा] फलकमिव श्वा = फलकश्वा । प्रथमा सि । [ देवदत्तवा ] देवदत्तस्य श्वा, देवदत्तश्चासौ श्वा वेति देवदत्तश्वा । प्रथमा सि । [व्याघ्रश्वः] व्याघ्रः श्वेव = व्याघ्रश्वः । मतान्तरे अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७४।६१) अन्लुक् । [सिंहश्वः] सिंहः श्वेव = सिंहश्वः । मतान्तरे अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७।४।६१) अन्लुक् । [वृकश्वः] वृक: श्वेव = वृकश्वः । मतान्तरे अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७४/६१) अन्लुक् । [पुरुषश्वः] पुरुषः श्वेव = पुरुषश्वः । मतान्तरे अनेन अट्समासान्तः → अ । 'नोऽपदस्य०' (७४।६१) अन्लुक । तन्मते वानरश्वेत्यत्र समासान्तविधिरनित्यत्वान्न भवति ॥छ।।
अप्राणिनि ॥ ७।३।११२ ॥ [अप्राणिनि] न प्राणी = अप्राणी, तस्मिन् । पूर्वसूत्रे उपमानादिति पूर्वपदस्य विशेषणम्, इह तु शुनः अप्राणिनि वर्त्तते य उपमानवाची श्वन्शब्दस्तदन्तात्...