Page Text
________________
१४४
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[दिग्देशकालेषु] दिक् च देशश्च कालश्च = दिग्देशकालाः, तेषु । [प्रथमापञ्चमीसप्तम्याः] प्रथमा च पञ्चमी च सप्तमी च, तस्य ।
[प्राग्रमणीयम्] प्र 'अञ्चूग् गतौ च' (८९०) अञ्च् । प्राञ्चतीति क्विप् । “अञ्चोऽनर्चायाम्' (४।२।४६) नलुक् । 'अञ्चः' (२।४।३) ङी । 'अच्च् प्राग् दीर्घश्च' (२२११०४) अच् → च-पूर्वस्वरस्य दीर्घः । प्राची दिग् रमणीया = प्राग् । अनेन धाप्र० । 'लुबञ्चेः' (७२।१२३) धाप्रत्ययस्य लुप् । 'ड्यादेौणस्याक्विपस्तद्धितलुक्यगोणीसूच्योः' (२।४।९५) ङीनिवृत्तिः । एवं स्त्रीलिङ्गेऽपि अग्रेतनेऽपि । प्राग्देशो रमणीयः = प्राग्रमणीयम् । प्राक्काले रमणीयः = प्राग्रमणीयम् । अनेन धाप्र० । 'लुबञ्चेः ' (७।२।१२३) धालुप् ।
[प्रागागतः] प्राच्या दिश आगतः, प्राचो देशादागतः, प्राचः कालादागतः = प्रागागतः । अनेन सर्वत्र धाप्र० । 'लुबञ्चेः' (७।२।१२३) धालुप् । 'ङ्यादेhणस्या०' (२।४।९५) ङीनिवृत्तिः ।
[प्राग्वसति] प्राच्यां दिशि वसति, प्राचि देशे वसति, प्राचि काले वसति = प्राग्वसति । सर्वत्र अनेन धाप्र० । 'लुबञ्चेः' (७२।१२३) धालुप् । 'झ्यादेर्गौणस्या०' (२।४।९५) डीनिवृत्तिः ।
[ऐन्द्री दिक] इन्द्रो देवता अस्य = ऐन्द्री दिक् । 'देवता' (६।२।१०१) अण्प्र० → अ। 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७४।१) वृद्धिः ऐ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७४/६८) अलुक् । 'अणजेयेकण-नञ्' (२।४।२०) ङी ।.. दिग-देश-कालेषु विष्वेव वर्तमाना दिक्शब्दा गृह्यन्ते, तेन केवलायां दिशि ककुभप्रभृतिभ्यो न भवति ॥छ।
ऊर्ध्वाद् रि-रिष्टातौ उपश्चास्य ॥ ७।२।११४ ॥ [ऊर्ध्वात् ] ऊर्ध्व पञ्चमी उसि । [रिरिष्टातौ] रिश्च रिष्टाच्च = रिरिष्टातौ । [ उपश्च] उप प्रथमा सि । च प्रथमा सि ।
[अस्य] इदम् षष्ठी ङस् । 'आ द्वेरः' (२।१२४१) म० → अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलुक् । 'अनक्' (२।१।३६) इद० → अ । 'टा-ङसोरिन-स्यौ' (१।४।५) "स्य"देशः । . [उपरि रमणीयम्, उपरिष्टात् रमणीयम् ] ऊर्ध्वा दिग् देशः कालो वा रमणीयः = उपरि रमणीयम्, उपरिष्टात् रमणीयम् । अनेन रि-रिष्टात्प्र० → ऊर्ध्वशब्दस्य "उप"देशश्च ।
[ उपर्यागतः, उपरिष्टादागतः] ऊध्वार्या दिश आगतः, ऊर्ध्वात् देशात्-कालाद्वा आगतः = उपर्यागतः, उपरिष्टादागतः । अनेन रि-रिष्टात्प्र०-ऊर्ध्वशब्दस्य "उप"आदेशश्च ।
[उपरि वसति, उपरिष्टात् वसति] ऊर्ध्वायां दिशि वसति, ऊर्श्वे देशे काले वसति = उपरि वसति, उपरिष्टात् वसति । अनेन रि-रिष्टात्प्र०-ऊर्ध्वशब्दस्य "उप"देशश्च ॥छ।
पूर्वा-ऽवरा-ऽधरेभ्योऽसस्तातौ पुरवधश्चैषाम् ॥ ७।२।११५ ॥ [पूर्वाऽवराऽधरेभ्यः ] पूर्वश्च अवरश्च अधरश्च = पूर्वाऽवराऽधराः, तेभ्यः = पूर्वाऽवराऽधरेभ्यः । पञ्चमी भ्यस् । [असस्तातौ] अस् च अस्तात् च = असस्तातौ । [पुरवधः] पुर् च अव् च अध् च = पुरवधः । जस् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004232 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 8 MB |