Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 07

SR No.: 004232
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2014
Total Pages: 450
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 367

३४४
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[द्वन्द्वं यज्ञपात्राणि प्रयुनक्ति] द्वे द्वे इति वाक्यं द्वन्द्वम् । द्वि द्वितीया औ । शेषं पूर्ववत् । यज्ञे पात्राणि = यज्ञपात्राणि । शस् । द्वे द्वे प्रयुनक्तीत्यर्थः ।
प्र-'युजूपी योगे' (१४७६) युज् । 'रुधां स्वरा०' (३।४।८२) श्नप्र० → न । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे०' (११३५०) ग० → क० ।
उक्तिग्रहणं शब्दोपात्तायां मर्यादायां यथा स्यात्, प्रकरणादिगम्यायां मा भूदित्येवमर्थम् । द्वन्द्वः समासः इत्यादिषूदाहरणेषु द्वन्द्व इति शब्दान्तरम् ॥छ।।
___ लोकज्ञातेऽत्यन्तसाहचर्ये ॥ ७।४।८४ ॥ [लोकज्ञाते ] 'लोकङ् दर्शने' (६१२) लोक् । लोकतेऽवलोकते अनन्तज्ञानादिभावानस्मिन्निति लोकः । 'व्यञ्जनाद् घञ्' (५।३।१३२) घञ्प्र० → अ । लोकस्य ज्ञात: = लोकज्ञातस्तस्मिन् ।
[अत्यन्तसाहचर्ये ] अत्यन्तं साहचर्यम् = अत्यन्तसाहचर्यम्, तस्मिन् । 'नाम नाम्नैकार्थ्ये समासो बहुलम्' (३।१।१८) इत्यादिना समासः ।
[द्वन्द्वं नारदपर्वतौ] द्वि । प्रथमा औ । शेषं पूर्ववत् । अग्रेऽपि एवं ज्ञेयम् ।
द्वन्द्वमिति सूत्रद्व(त्र)येऽपि नपुंसक्तं वेदितव्यमनुप्रयोगस्य नपुंसकत्वार्थम् । द्वन्द्वं नारदपर्वतौ रमणीयौ इत्यादिकस्य . नपुंसकार्थमिति कोऽर्थः ? निपातनात् प्रयोगो यथा द्वन्द्वं शोभते इत्यर्थः ॥छ।।
आबाधे ॥७।४८५ ॥
[आबाधे] 'बाधृङ् बाधने' (७४४) बाध् । बाधनं = बाधः । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । आ-सामस्त्येन बाधः = आबाधस्तस्मिन् ।
आबाधो मनःपीडा प्रयोक्तधर्मः ।
[ऋक् ऋक्] ऋक् प्रथमा सि । अनेन द्विः-पूर्वपदे स्यादेः प्लुप् । 'दीर्घयाब्-व्यञ्जनात् से:' (१।४।४५) सिलुक् ।
[पू: पूः] पूर् अम् । अनेन द्विः-पूर्वपदे अम् प्लुप् । दाहतस्करोपद्रवादिभिः पूः पूरिति शब्दं करोतीत्यर्थः । [गतगतः] गत प्रथमा सि । अनेन द्विः-पूर्वपदे स्यादेः प्लुप् च । 'सो रु:' (२।१।७२) स० → र० ।
[गतगता] गता प्रथमा सि । अनेन द्विः-पूर्वपदे सि प्लुप् च । 'क्यङ्-मानि-पित्तद्धिते' (३।२।५०) पुंवत् । यथा हा प्रिया मे गतगता इति ब्रूते वियोगी कश्चित् ।
एवमग्रेऽपि ।
[नन करोमि] न प्रथमा सि । अनेन द्वि-पूर्वपदे सि प्लुप् च । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । करोमि । न करोमीत्यर्थः ।
ऋगादेर्दुरुच्चारणादिना पीड्यमानः प्रयोक्ता एवं प्रयुङ्क्ते
[अष्टमी अष्टमी कालिका कालिका] अष्टन्-अष्टन् । अष्टानां पूरणी = अष्टमी । 'नो मट्' (७।१।१५९) मटप्र० → म । 'नाम्नो नोऽनह्नः' (२२१२९१) नलुक् । 'अणजेयेकण्' (२।४।२०) ङी । प्रथमा सि । अनेन द्विः-पूर्वपदे सि प्लुप् ।