Book Title: Samyag Gyan Charitra 01
Author(s): Yashpal Jain
Publisher: Kundkund Kahan Digambar Jain Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010074/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAcArya nemIcandra siddhAntacakravartI viracita gommaTasAra jIvakANDa kI prAcAryakalpa paNDitapravara ToDaramalajIkRta bhASA TIkA samyagjJAnacandrikA ( prathama khaNDa ) gommaTasAra jIvakANDa evaM usakI bhASA TIkA sampAdaka : bra0 yazapAla jaina, ema. e. prakAzaka sAhitya prakAzana evaM pracAra vibhAga zrI kundakunda kahAna digambara jaina tIrtha surakSA TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 prathama saMskaraNa : 2200 [ 7 maI, 1689 akSaya tRtIyA ] mUlya : cAlIsa rupaye mAtra mudraka : zrI vAlacandra yantrAlaya 'mAnavAzrama', jayapura Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya AcArya nemIcandra siddhAntacakravartI viracita gommaTasAra jIvakANDa kI prAcAryakalpa paNDita pravara ToDaramalajI kRta bhApA TIkA, jo samyagjAna candrikA ke nAma se vikhyAta hai, ke prathama khaNDa kA prakAzana karate hue hame hArdika prasannatA kA anubhava ho rahA hai| digambarAcArya nemIcandra siddhAntacakravartI karaNAnuyoga ke mahAna prAcArya the / gommaTamAra jIvakANDa, gommaTasAra karmakANDa, lanvisAra, bhapaNAsAra, trilokasAra tathA dravyasagraha ye mahattvapUrNa kRtiyA~ ApakI pramukha dena hai / paNDita pravara ToDaramalajI ne gommaTasAra jIvakANDa va karmakANDa tathA labdhisAra aura kSapaNAsAra kI bhApA TIkAai pRthak-pRthak banAI thii| cUMki ye cAro TIkAe~ paraspara eka-dUsare se sambandhita tathA sahAyaka thI, ata suvidhA kI dRSTi me unhone ukta cAro TIkAmo ko milAkara eka hI grantha ke rUpa me prastuta kara diyA tathA ima grantha kA nAmakaraNa unhone 'samyagjJAnacandrikA kiyA / isa sambandha me ToDaramalajI svaya likhate hai yA vidhi gommaTasAra, labdhisAra granthanikI, bhinna-bhinna bhApATIkA kInI artha gAyaka / inika paraspara sahAyakapanI dekhyo, tAtai eka kara daI hama tinako milAyaka / / samyagjJAnacandrikA dharyo hai yAkI nAma, ___ soI hota hai saphala nAnAnanda upajAyakai / kalikAla rajanIme artha ko prakAza kare, yAtai nija kAja kIjai ipTa bhAva bhAyaka / / ina grantha kI pIThikA ke sambandha me mokSamArga prakAzaka ko prastAvanA likhate hue dAM0 haramacandajI bhArilla likhate hai "mamyagjAnacandrikA vivecanAtmaka gadya zailI me likhI gaI hai| prAraMbha me ikahattara pRTa kI pIThikA hai| Aja navIna zailI se sampAdita grantho me bhUmikA kA bar3A mahattva mAnA jAtA hai| jailI ke kSetra me lagabhaga do sA vIsa varSa pUrva likhI gaI samyagnAnacandrikA kI poThiyA yAdhunika bhUmikA kA prAramika rUpa hai| kintu bhUmikA kA Adya rUpa hone para bhI umame prAMTanA pAI jAnI hai, usame halakApana vahI bhI dekhane ko nahIM miltaa| isake paDhane se nya yA pUga hAda gbula jAtA hai eva isa gUDha granya ke par3hane me Ane vAlI pAThaka kI samasta ThinAlyAM dUra ho jAtI hai| hindI AtmakathA sAhitya me jo mahattva mahAkavi paNDita banAnagIdAna ke 'arddhakathAnaka' ko prApta hai, vahI mahattva hindI bhUmikA sAhitya meM samyagjJAna nandirA pIThikA kA hai|" Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa grantha kA prakAzana bar3A hI zrama sAdhya kArya thA, cUMki prakAzana ke lie samAja kA dabAva bhI bahuta thA, ata. ise sampAdita karane hetu bra0 yazapAla jI ko taiyAra kiyA gyaa| unhone athaka parizrama kara isa gurutara bhAra ko vahana kiyA, isake lie yaha TrasTa sadaiva unakA RNI rhegaa| pustaka kA prakAzana isa vibhAga ke prabhArI zrI akhila basala ne bakhUbI samhAlA hai| ata unakA AbhAra mAnate hue jina mahAnubhAvo ne isa grantha kI kImata kama karane me Arthika sahayoga diyA hai unhe dhanyavAda detA huuN| isa TrasTa ke viSaya meM to adhika kyA kahU~ isakI gatividhiyo se sArA samAja paricita hai hI, tIrtha kSetro kA jIrNoddhAra eva unakA sarvekSaNa to isa TrasTa ke mAdhyama se huA hI hai| isakI sabase bar3I upalabdhi hai zrI ToDaramala di0 jaina siddhAnta mahAvidyAlaya jisake mAdhyama se saikaDo vidvAna jaina samAja ko mile hai aura nirantara mila rahe hai| sAhitya prakAzana eva pracAra vibhAga ke mAdhyama se bhI anukaraNIya kArya isa TrasTa dvArA ho rahA hai| AcArya kundakunda ke pacaparamAgama samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, aSTapAhar3a tathA pacAstikAya jaise mahatvapUrNa grantho kA prakAzana to isa vibhAga dvArA humA hI hai sAtha hI-mokSazAstra, mokSamArga prakAzaka, zrAvakadharma prakAzaka, puruSArthasiddhayupAya, jJAna svabhAva-jJeyasvabhAva, chahaDhAlA, samayasAra-nATaka, cidvilAsa Adi kA bhI prakAzana isa vibhAga ne kiyA hai| pracAra kArya ko bhI gati dene ke lie pAca vidvAna niyukta kiye gae hai jo gaoNva-gaoNva jAkara vibhinna mAdhyamo se tattvapracAra me rata hai| isa anupama grantha ke mAdhyama se Apa apanA Atma kalyANa kara bhava kA abhAva kare aisI magala kAmanA ke sAtha - nemIcanda pATanI 2 zrI kundakunda kahAna di0 jaina tIrtha surakSA TrasTa dvArA prakAzita FARREDITERESTERDISTRIDE mahattvapUrNa sAhitya Maraune samayasAra 2000 ru. 10. zrAvakadharma prakAza 550 ru. 2. pravacanasAra 1600 ru. 11 puruSArtha siddhayupAya 6.00 ru. / 3. niyamasAra 1500 ru. 12 civilAsa 250 / 4. aSTapAhuDa 1600 ru 13. bhaktAmara pravacana 4.50 5 pacAstikAya sagraha 1000 ru. 14. vItarAga-vijJAna bhAga-4 / 500 6. mokSazAstra 2000 ru (chahaDhAlA pravacana) 7 mokSamArga prakAzaka 1000 ru 15 jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva 1200 ru 8. samayasAra nATaka 1500 ru. 16. yugapuruSa kAnajI svAmI 6. chahaDhAlA Gdhanatraya prasadhAkhabatrakhatrabadhabadhabakhanababalacala Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) mUla gAthA to bar3e TAipa me dI hI hai, sAtha hI TIkA meM bhI jahA~ para saMskRta yA prAkRta ke koI sUtra athavA gAthA, zloka Adi Aye hai, unako bhI blaika TAipa meM diyA hai| (6) gAthA kA vipaya jahA~ bhI vavalAdi graMyoM se milatA hai, usakA ullekha zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa se prakAzita gommaTasAra jIvakANDa ke AdhAra se phuTanoTa meM kiyA hai| aneka jagaha alaukika gaNitAdi ke vipaya ati mUkSmatA ke kAraNa se hamAre bhI samajha me nahI Aye hai - aise sthAnoM para mUla vipaya yathAvata hI diyA hai, apanI tarapha se anuccheda bhI nahIM vadale haiN| sarvaprathama maiM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa ke mahAmantrI zrI nemIcandajI pATanI kA hArdika AbhArI hU~, jinhoMne isa graMya ke saMpAdana kA kAryabhAra mujhe dekara aise mahAna graMtha ke mUkSmatA se adhyayana kA muavasara pradAna kiyaa| DaoN. hukamacaMda bhArilla kA bhI isa kArya meM pUrA sahayoga eva mahattvapUrNa sujhAva tathA mArgadarzana milA hai, isalie maiM unakA bhI hArdika AbhArI huuN| hastalikhita pratiyo se milAna karane kA kArya atizaya kapTasAdhya hotA hai| maiM to hastalikhita prati par3hane me pUrNa samartha bhI nahIM thaa| aise kArya meM zAtasvabhAvI svAdhyAyapremI sAvarmI bhAI zrI sAMbhAgamalajI voharA dUvAle, vApUnagara jayapura kA pUrNa sahayoga rahA hai / graMtha ke kucha vigepa prakaraNa aneka vAra punaH-puna. dekhane par3ate the, phira bhI Apa Alasya chor3akara nirantara utsAhita rahate the| mudraNa kArya ke samaya bhI Apane pratyeka pRSTha kA zuddhatA kI dRSTi se avalokana kiyA hai| etadartha aApakA jitanA vanyavAda diyA jAya, vaha kama hI hai| AzA hai bhaviSya meM bhI ApakA sahayoga isIprakAra nirantara milatA rhegaa| sAtha hI 70 kamalAvena jayapura, zrImatI zIlAbAI vidizA eva zrImatI zrIvatI jaina dillI kA bhI isa kArya meM sahayoga milA hai, ataH ve bhI vanyavAda kI pAtra hai| gommaTamAra jIvakANDa, gommaTayAra karmakANDa tathA laghimAra-kSapaNAsAra ke "sadRSTi adhikAra" kA prakAzana pRthak hI hogaa| gaNita sambandhI isa klipTa kArya kA bhAra 70 vimalAbena ne apane Upara liyA tathA zArIrika asvasthatA ke vAvajUda bhI atyanta parizrama se pUrNa karake mere isa kArya meM abhUtapUrva yogadAna diyA hai, isalie maiM unakA bhI hArdika grAbhArI huuN| hastalikhita pratiyA~ jina madirI se prApta huI haiM, unake TrasTiyo kA bhI maiM AbhArI hU~, jinhoMne ye pratiga upalavya kraaii| isa kArya meM zrI vinayakumAra pApar3IvAla tathA sAgaramalajI vaja (lallUjI) kA bhI sahayoga prApta huA hai, isalie ve bhI dhanyavAda ke pAtra hai| anna ne usa gya kA strAcyAya karake sabhI jana sarvanatA kI mahimA se paricita hokara bAre mavanasvabhAva kA prAthaya lene evaM pUrNa kalyANa kareM- yahI merI pavitra bhAvanA hai| prakSaya tRtIya -0 yazapAla jaina Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mugAvalI prastuta saMskaraNa kI kImata kama karAne vAle dAtAroM kI sUcI 1. zrImatI vibhA jaina, dha.pa. zrI aruNakumArajI jaina mujaphpharanagara 2001.00 2. zrImatI bhavarIdevI suputrI sva. zrI tArAcandajI gagavAla jayapura 2000.00 3. zrImatI zakutalAdevI dha pa. zrI vijayapratApajI jaina kAnapura 1001.00 4. zrI ke. sI. sogAnI byAvara 1001.00 5. zrI choTAbhAI bhIkhAbhAI mehatA bambaI 1001.00 6. zrImatI pyArIbAI dha pa zrI mANakacandajI jaina 1000.00 7. zrImatI kiraNakumArI jaina caNDIgaDha 600.00 8. zrI digambara jaina mandira lavAraNa 641.00 6. zrI digambara jaina svAdhyAya maNDala kAnapura 551.00 10. zrI mahilA mumukSumaNDala zrIbudhu byA~ sighaIjI kA mandira sAgara 50500 11 zrImatI bhavarIdevI dha pa. zrI ghIsAlAlajI chAbar3A sIkara 501.00 12. zrImatI basaMtIdevI dha.pa. zrI harakacandajI chAbar3A / vambaI 501.00 13. zrImatI nArAyaNIdevI dha pa. zrIgulAbacandajI rArA dillI 50100 14. zrI hulAsamalajI kAsalIvAla kalakattA 50100 15. zrI bhaiyAlAlajI vaida ujanera 501.00 16. zrI pramodakumAra vinodakumArajI jaina hastinApura 501.00 17. zrI mAraNakacanda mAdhosiMhajI sAkhalA jayapura 501.00 18. zrI catarasena amItakumArajI jaina rur3akI 501.00 16. zrI sohanalAlajI jaina, jayapura priNTarsa jayapura 501.00 20. zrI indaracandajI vijayakumArajI kauzala chindavADA 50100 21. zrImatI sumitrA jaina dha.pa zrI narezacandajI jaina mujaphpharanagara 501.00 22. zrImatI kiraNa jaina dha pa. zrI surezacandajI jaina mujaphpharanagara 50100 23. zrImatI trizalA jaina dha pa zrI ramezacandajI jaina mujaphpharanagara 50100 24. zrImatI uSA jaina dha pa. zrI anilakumArajI jaina mujaphpharanagara 50100 25 zrI rAjeza jaina (TonI) mujaphpharanagara 501.00 26 zrI rAjakumArajI kAsalIvAla tinasukhiyA 501.00 27. zrImatI dhApUdevI dhapa. sva zrI kesarImalajI seThI naI dillI 50100 28. zrI ajitaprasAdajI jaina dillI 501.00 26. zrI sumeramalajI jaina / tinamukhiyA 501.00 30. zrI pUnamacanda nemacanda jaina vaDIta 501.00 31. zrImatI motIdevI vaNDI dha.pa. sva. zrI ugrasenajI vaNDI udayapura llh llh llh llh 21122.00 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) 50100 0 10000 50000 5.00.00 100.00 0 navAga 32. zrI kapUracanda rAjamala jaina evaM parivAra 33 thI choTelAla satIzacandajI jaina iTAvA sAyalA 34. zrImatI ragavAI gha.pa.zrI ummedamalajI bhaNDArI phirojAbAda 35 zrImatI kesaradevI dhapa zrI jayanArAyaNajI jaina 36. zrI suhAsa vasata mohire / belagAva 37 zrI vIrendrakumAra vAlacanda jaina pArolA 38 zrImatI kesaradevI vaNDI udayapura 36. zrI mANakacanda prabhulAlajI kugavaTa 40 zrImatI ratnaprabhA suputrI sva. zrI tArAcandajI gagavAla jayapura 41 zrI mANakacanda prabhulAlajI bhaganota phugavaTa 42. zrI nemIcandajI jaina magaronI vAle zivapurI 43. sva zrImatI kusumalatA eva sunada vasala smRti nidhi haste DaoN. rAjendra basala amalAI 44. zrI jayanti bhAI dhanajI bhAI dozI dAdara bambaI 45. zrImatI dhuDIvAI khemarAja giDiyA khairAgar3ha 46. cau0 phUlacandajI jaina vambaI 47. phuTakara 500.00 50000 100.00 5.00.00 111.00 101.00 101.00 5772.00 yoga 32820.00 he bhavya ho / zAstrAbhyAsa ke aneka aga hai| zabda yA artha kA vAcana yA sIkhanA, sikhAnA, upadeza denA, vicAranA, sunanA, prazna karanA, samAdhAna jAnanA, vAramvAra carcA karanA ityAdi aneka aga hai-vahA~ jaise vane taise abhyAsa karanA / yadi sarva zAstra kA abhyAsa na bane to isa zAstra me sugama yA durgama aneka arthoM kA nirUpaNa hai, vahA~ jisakA vane usakA abhyAsa karanA / parantu abhyAsa me grAlasI na honA / - pa0 bhAgacanda jI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI * or o 13 samyagjJAnacandrikA pIThikA 1-68 magalAcaraNa, sAmAnya prakaraNa prathamAnuyoga pakSapAtI kA nirAkaraNa caraNAnuyoga pakSapAtI kA nirAkaraNa dravyAnuyoga pakSapAtI kA nirAkaraNa zabdazAstra pakSapAtI kA nirAkaraNa artha pakSapAtI kA nirAkaraNa 12 kAma bhogAdi pakSapAtI kA nirAkaraNa zAstrAbhyAsa kI mahimA jIvakANDa savadhI prakaraNa 17-30 karmakANDa savadhI prakaraNa 31-40 arthasaMdRSTI prakaraNa 46-47 labdhisAra, kSapaNAsAra savadhI prakaraNa 48-55 parikarmASTaka sabandhI prakaraNa 55-68 maMgalAcaraNa va pratijJA bhASA TIkAkAra kA magalAcaraNa 69-75 granthakartA kA magalAcaraNa va pratijJA vIsa prarUpaNAno ke nAma va sAmAnya kathana 81-86 pahalA adhikAra. guNasthAna-prarUpaNA 86-176 guNasthAna aura tad viSayaka praudAyika mAvo kA kathana 56-61 mithyAtva kA svarUpa 61-65 sAsAdana kA svarUpa 65-66 samyagmithyAtva kA svarUpa 66-68 asayata kA svarUpa 68-103 dezasayata kA svarUpa 103-104 pramatta kA svarUpa 104-132 apramatta kA svarUpa 132-153 apUrvakaraNa kA svarUpa 153-156 anivRttikaraNa kA svarUpa 156-160 sUkSmasAMparAya kA svarUpa 160-167 upazAtakaSAya kA svarUpa 167-168 kSINakaSAya kA svarUpa 168 sayogakevalI kA svarUpa 168-166 prayogakevalI kA svarUpa 166-176 siddha kA svarUpa 176-176 dUsarA adhikAra jIvasamAsa-prarUpaNA 180-234 jIvasamAsa kA lakSaNa 180-192 jIvasamAsa ke bheda 183-161 yoni adhikAra 161-198 avagAhanA adhikAra 198-234 tIsarA adhikAra : paryApti-prarUpaNA 235-276 alaukika gaNita 235-268 dRSTAta dvArA paryApti aparyApti kA svarUpa va bheda 268-270 paryApti, nivRtti aparyApti kA svarUpa 270-272 labdhi aparyAptaka kA svarUpa 272-276 cauthA adhikAra : prANa-prarUpaNA 277-280 prANa kA lakSaNa, bheda, utpatti kI sAmagrI, svAmI tathA ekendriyAdi jIvo ke prANo kA niyama 277-280 pAMcavA adhikAra : saMjJA-prarUparaNA 281-283 sajJA kA svarUpa, bheda, AhArAdi sajJA kA svarUpa tathA sajJAmo ke svAmI 281-283 chaThavAM adhikAra : gatimArgaraNA-prarUpaNA 284-308 magalAcaraNa aura mArgaNAdhikAra ke varNana kI pratijJA 284 mArgaraNA zabda kI nirukti kA lakSaNa 254 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 dahamA ke nAma mAtaramArgaNA, usakA svarUpa va saMkhyA 285 - 297 nArakAdi gatimArgaraNa kA svarUpa 267-100 siddhagati kA svarUpa 301 nArakI jIvo kI sakhyA kA kathana 3020-308 sAtavAM adhikAra indriya mArgaNA prarUpaNA maMgalAcaraNa, indriya manda kI nirakti indriya ke bheda ekendriyAdi jIvo kI indriyA unakA viSaya tathA kSetra indriya rahita jIvo kA svarUpa ekendriyAdi jIvo kI masyA AThavAM adhikAra kAya mArgaNA - prarUpaNA maMgalAcaraNa, kAya mArgaNA kA svarUpa va bheda svAvarAya kI utpatti kA kAraNa zarIra ke bheda, lakSaNa aura sakhyA pratiSThita, pratiSThita jIvo kA svarUpa sAdhAraNa vanaspati kA svarUpa anakAya kA prarUpaNa pani grantha jIvoM ke pratiSThita rAya tathA makAya jIvo ke zarIrA 306-321 nava adhikAra. yogamArganA-pradapaNA [2] sAmAnya rakSA, vizeSa ga isake janya udAharaNa vacana nadImA vAra 301-312 313-317 318 316-321 322-352 336-340 ** pRthvIrAdi jIvo kI 341-351 ru 322 323 324-320 328-330 130-337 337-338 336 352-405 352-355 axs-axe 250 yoga kevI se manoga sabhAvanA kAyayoga kA svarUpa va neda yoga rahita zrAtmA kA rUpa zarIra meM karma nokarma kA bheda pradArikAdi parIra ke mamacaddha kI satyA vimocaya kA svarUpa zradArika pAca zarIro kI utkRSTa sthiti odArika samayazya kA svarapa audArikAdi zarIra viSayaka gyArahavAM adhikAra. kapAyamArgaraNA prarUpaNA 261-362 363-370 370-371 371 vizeSa kathana 36-400 yoga mArgagAgro me jIvI kI saMkhyA 401-40% maMgalAcaraNa tathA rupAya ke niruktisiddha lakSaNa, zakti kI apekSA krovAdi ke 4 bheda tathA dRSTA gatiyoM ke prathama samaya me zaucAdi kA niyama kapAya rahita jIva bAyokA sthAna pAnI kA yantra, kapAya kI apekSA jIvanakhyA dasavAM adhikAra : vedamAraNA-prarUpaNA 406-413 tIna veda aura unake kAraNa va bheda 406-408 veda rahita jIva veda kI prapekSA jIvo kI masyA 401-410 410-413 bArahavAM adhikAra jJAnamAsA-prarUpaNA BUR-BUY 275-376 376-188 388-386 414-435 jJAna kA niyaktimiddha nAmAnya lakSaNa, pAca jJAno kA zAyomika zAki rUpa se vibhASa, mithyAjJAna kA kAraNa aura svAmI vijJAna kA kAraNa aura manaparvama jAna kA svAmI, spTAMta dvArA tIna 414-411 416-420 421-430 430-435 436-571 436-418 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAjJAna kA svarUpa, matijJAna kA svarUpa, utpatti prAdi 438-450 zrutajJAna kA sAmAnya lakSaNa, bheda / 450-453 paryAyajJAna, paryAyasamAsa, akSarAtmaka zrutajJAna 453-481 zrutanibaddha viSaya kA pramANa, akSarasamAsa, padajJAna, pada ke akSaro kA pramANa, pratipattika zrutajJAna 481-484 aneka prakAra ke zrutajJAna kA vistRta svarUpa, agabAhya zruta ke bheda, akSaro kA pramANa, ago va pUrvo ke pado kI sakhyA, zrutajJAna kA mAhAtmya, avadhijJAna ke bheda, 484-521 usake svAmI aura svarUpa, 521-536 avadhi kA dravyAdi catuSTaya kI apekSA varNana, avadhi kA sabase jaghanya dravya 537-554 narakAdi me avadhi kA kSetra 554-560 manaHparyayajJAna kA svarUpa, bheda, svAmI aura usakA dravya 560-568 kevalajJAna kA svarUpa, jJAnamArgaraNA me jIvasakhyA 568-571 terahavAM adhikAra: saMyamamArgaraNA-prarUparaNA 572-580 sayama kA svarUpa aura usake pAMca bheda, sayama, kI utpatti kA kAraNa 572-574 deza saMyama aura asayama kA kAraNa, sAmAyikAdi 5 sayama kA svarUpa 574-577 dezavirata, indriyo ke aTThAIsa viSaya, sayama kI apekSA jIvasakhyA 577-580 caudahavAM adhikAra: darzanamArgaNA-prarUparaNA 581-584 darzana kA lakSaNa, cakSudarzana prAdi 4 bhedo ko krama se svarUpa, darzana kI apekSA jIva sakhyA 581-584 paMdrahavAM adhikAra: lezyAmArgaNA-prarUpaNA 585-644 lezyA kA lakSaNa, lezyAno ke nirdeza prAdi 16 adhikAra 585-586 nirdeza, varNa, pariNAma, sakrama, karma, lakSaNa, gati, svAmI, sAdhana, apekSA lezyA kA kathana 586-610 sakhyA, kSetra, sparza, kAla, antara, bhAva aura alpabahutva apekSA lezyA kA kathana 610-643 lezyA rahita jIva 643-644 solahavAM adhikAra : bhavyamArgaNA-prarUpaNA 645-657 bhavya, abhavya kA svarUpa, bhavyatva abhavyatva se rahita jIva, bhavya mArgaNA me jIvasakhyA 645-646 pAMca parivartana 646-657 satarahavAM adhikAra : samyaktvamArgaraNA-prarUparaNA 658-723 samyaktva kA svarUpa, sAta adhikAro ke dvArA chaha dravyo ke nirUpaNa kA nirdeza 658-656 nAma, upalakSaNa, sthiti, kSetra, sakhyA, sthAnasvarUpa, phalAdhikAra dvArA chaha dravyo kA nirUpaNa 656-701 pacAstikAya, navapadArtha, guNasthAna krama se jIvasakhyA, trairAzika yantra 702-707 kSapakAdi kI yugapat sambhava vizepa sakhyA, sarva sayamiyo kI sakhyA, kSAyika samyaktva, vedaka samyaktva, upazama samyaktva 70-716 pAMca labdhi, samyaktva grahaNa ke yogya jIva, samyaktvamArgaNA ke dUsare bheda, samyaktvamArgaNA me jIvamarayA 716-723 aThArahavAM adhikAra : saMjJImArgaraNA-prarUpaNA 724-725 saMjJI, asajJI kA svarUpa, sajJI asajJI kI parIkSA ke cinha sajJI mArgaNA meM jIvasatyA 725 724 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] unnIsavAM adhikAra: prAhAramArgaNA-prarUparaNA 726-726 pAhAra kA svarUpa, AhAraka anAhAraka bheda, samudghAta ke bheda, samudghAta kA svarUpa 726-727 pAhAraka aura anAhAraka kA kAla pramANa, AhAramArgaNA me jIvasakhyA 728-726 vIsavAM adhikAra : upayoga-prarUpaNA 730-732 upayoga kA svarUpa, bheda tathA uttara bheda, sAkAra anAkAra upayoga kI vizeSatA upayogAdhikAra me jIvasaMkhyA 730-732 ikkIsavAM adhikAra : antarbhAvAdhikAra 733-750 guNasthAna aura mArgaNA meM zeSa prarUpaNAno kA antarbhAva, mArgaNAo me jIvasamAsAdi 733-742 guNasthAno mai jIvasamAsAdi mArgaNAo me jIvasamAsa 741-750 vAIsavAM adhikAra: pAlApAdhikAra 751-858 namaskAra aura AlApAdhikAra ke kahane kI pratijJA 751 guNasthAna aura mAgaMNAmo ke AlApo ko sakhyA, guNasthAnoM meM pAlApa, jIvasamAsa kI vizepatA, vIsa bhedo kI yojanA, Avazyaka niyama 751-766 yatra racanA 767-855 guNasthAnAtIta siddho kA svarUpa, vIsa bhedo ke jAnane kA upAya, antima AzIrvAda, 855-858 viSayajanita jo sukha hai vaha dukha hI hai kyoki viSaya-sukha paranimitta se hotA hai, pUrva aura pazcAt turanta hI AkulatA sahita hai aura jisake nAza hone ke aneka kAraNa milate hI haiM, AgAmI narakAdi durgagati prApta karAnevAlA hai aisA hone para bhI vaha terI cAha anusAra milatA hI nahI, pUrva puNya se hotA hai, isalie viSama hai / jaise khAja se pIDita purupa apane aMga ko kaThora vastu se khujAte haiM vaise hI indriyo se pIr3ita jIva unako pIDA sahI na jAya tava kiMcitamAtra jinameM pIDA kA pratikAra sA bhAse aise jo viSayasakha uname jhapApAta karate haiM, vaha paramArtha rUpa sukha nahIM, aura zAstrAbhyAsa karane se jo samyajJAna huA umase utpanna Ananda, vaha saccA sukha hai| jisase vaha sukha svAdhIna hai, AkalanA rahita hai, kisI dvArA napTa nahI hotA, mokSa kA kAraNa hai, vipama nahI hai| jisa prakAra vAja kI pIDA nahI hotI to sahaja hI sukhI hotA, usI prakAra vahA~ indriya pIr3ane ke lie samartha nahI hotI taba sahaja hI sukha ko prApta hotA hai| isalie vipayasukha ko chor3akara gAsyAnyAsa karanA, yadi sarvathA na chuTe to jitanA ho sake utanA chor3akara mAnyAnyAma me tatpara rhnaa| isI grantha se anudita, pRSTha - 13 va 14 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa // prAcAryakalpa paNDitapravara ToDaramalajIkRta samyagjJAnacandrikA pIThikA // maMgalAcaraNa // baMdI jJAnAnaMdakara, nemicanda guNakaMda / mAdhava vaMdita vimalapada, puNyapayonidhi naMda // 1 // doSa dahana guna gahana ghana, ari kari hari arahaMta / svAnubhUti ramanI ramana, jaganAyaka jayavaMta // 2 // siddha suddha sAdhita sahaja, svarasasudhArasadhAra / samayasAra ziva sarvagata, namata hohu sukhakAra // 3 // jainI vAnI vividha vidhi, varanata vizvapramAna / / syAtpada-mudrita ahita-hara, karahu sakala kalyAna // 4 // mai namo nagana jaina jana, jJAna-dhyAna dhana lIna / maina mAna bina dAna ghana, ena hIna tana chIna // 5 // 1 ihavidhi maMgala karana tai, sabavidhi maMgala hota / hota udaMgala dUri saba, tama jyau bhAnu udota // 6 // sAmAnya prakaraNa atha maMgalAcaraNa kari zrImad gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha graMtha, tAkI dezabhASAmayI TIkA karane kA udyama karau hau| so yaha graMthasamudra tau aisA hai jo sAtizaya buddhi-bala saMyukta jIvani kari bhI jAkA avagAhana honA durlabha hai / ara maiM maMdabuddhi artha prakAzanerUpa yAkI TIkA karanI vicArau hau| so yaha vicAra aisA bhayA jaise koU apane mukha te jinedradeva kA sarva guNa varNana kiyA cAhai, so kaise bane ? ihAM koU kahai - nAhIM bane hai to udyama kAhe ko karau hau ? tAko kahiye hai - jaise jinedradeva ke sarva guNa kahane kI sAmarthya nAhI, tathApi bhakta puruSa bhakti ke vaza tai apanI buddhi anusAra guNa varNana karai, taise isa graMtha kA saMpUrNa artha prakAzane kI sAmarthya nAhI / tathApi anurAga ke vaza te maiM apanI buddhi anusAra ( guNa )2 artha prkaashoNgaa| 1. yaha citrAlaMkArayukta hai| 2. guNa zabda gha prati me milaa| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / sAmAnya prakaraNa 2] ___ bahuri koU kahai ki - anurAga hai to apanI buddhi anusAra graMthAbhyAsa kage, maMdavuddhini ko TIkA karane kA adhikArI honA yukta nAhI / tAkauM kahiye hai - jaise kisI ziSyazAlA viSevahuta vAlaka paDhe hai / tinivirSe koU vAlaka, vizeSa jJAna rahita hai, tathApi anya vAlakani se adhika paDhyA hai, so Apatai thore paDhane vAle bAlakani ko apane samAna jJAna hone ke arthi kicha likhi denA Adi kArya kA adhikArI ho hai / taise mere vizeSa jJAna nAhI, tathApi kAla dIpa te mote bhI maMdabuddhi hai, ara hoMhige / tinikai mere samAna isa graMtha kA jJAna hone ke athi TIkA karane kA adhikArI bhayA ho| bahuri koU kahai ki - yaha kArya karanA to vicAracA, parantu jaise choTA manuSya bar3A kArya karanA vicAra, tahAM usa kArya viSa cUka hoI hI, tahAM vaha hAsya ko pAvai hai / taise tuma bhI maMdabuddhi hoya, isa graMtha kI TIkA karanI vicArI hI so cUka hoigI, tahA hAsya ko paavoge| tAkauM kahiye hai - yaha to satya hai ki maiM maMdabuddhi hoDa aise mahAna graMtha kI TIkA karanI vicArau ho, so cUka tau hoi, parantu sajjana hAsya nAhI kreNge| jaise aurani te adhika par3hayA bAlaka kahI bhUlai tava bar3e aisA vicAra hai ki vAlaka hai, bhUla hI bhUla, paraMtu aura vAlakani te bhalA hai, aise vicAri hAsya nAhI kara hai|| taise maiM ihAM kahI bhUloMgA tahAM sajjana puruSa aisA vicAreMge ki madavuddhi thA, sau bhUla hI bhUla, paraMtu keteika atimadavuddhIni tai bhalA hai, aise vicAri hAsya na kreNge| sajjana to hAsya na karege, parantu durjana tau hAsya kareMge ? tAkauM kahiye hai ki - duSTa tau aise hI hai, jinake hRdaya vipai aurani ke nirdopa bhale gaNa bhI viparItarUpa hI bhAse / so unakA bhaya kari jAmai apanA hita hoya aise kArya ko kauna na karegA? bahuri kauU kahai ki - pUrva graMtha the hI, tinikA abhyAsa karane-karAvane te hI hita ho hai, maMdabuddhini kari graMtha kI TIkA karane kI mahaMtatA kAheko pragaTa kIjiye? tAkauM kahiye hai ki - gratha abhyAsa karane te graMtha kI TIkA svanA karane virSa upayoga vizeSa lAga hai, artha bhI vizeSa pratibhAsa hai / vahuri anya jIvani ko graha abhyAsa karAvane kA saMyoga honA durlabha hai / ara saMyoga hoi to koI hI jIva ke abhyAsa hoDa / ara graMtha kI TIkA vanai tau paraMparA aneka jIvani ke artha kA jJAna hoDa / tAtai apanA ara anya jIvani kA vizeSa hita hone ke arthi TIkA kariyara mahaMtatA kA to kichU prayojana nAhI / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 3 bahuri koU kahai ki isa kArya virSe vizeSa hita ho hai so satya, paraMtu maMdabuddhi tai kahI bhUli kari anyathA artha likhie, tahAM mahat pApa upajane tai ahita bhI to hoi ? tAko kahie hai - yathArtha sarva padArthani kA jJAtA to kevalI bhagavAna hai| aurani ke jJAnAvaraNa kA kSayopazama ke anusArI jJAna hai, tiniko koI artha anyathA bhI pratibhAsa, paraMtu jinadeva kA aisA upadeza hai - kudeva, kuguru, kuzAstrani ke vacana kI pratIti kari vA haTha kari vA krodha, mAna, mAyA, lobha kari vA hAsya, bhayAdika kari jo anyathA zraddhAna karai vA upadeza dei, so mahApApI hai / para vizeSa jJAnavAna guru ke nimitta binA, vA apane vizeSa kSayopazama binA koI sUkSma artha anyathA pratibhAsai ara yahu aisA jAne ki jinadeva kA upadeza aise hI hai, aisA jAni koI sUkSma artha ko anyathA zraddha hai vA upadeza de tau yAko mahat pApa na hoi / soi isa gratha viSa bhI prAcArya kari kahA hai - sammAiTThI jIvo, uvaineM pavayaNaM tu saddahadi / sadahadi asabbhAvaM, ajANamANo gururiNayogA // 27 // jIvakAMDa // bahari koU kahai ki - tuma vizeSa jJAnI te graMtha kA yathArtha sarva artha kA nirNaya kari TIkA karane kA prAraMbha kyoM na kIyA ? tAkau kahiye hai - kAla doSa te kevalI, zrutakevalI kA tau ihAM abhAva hI bhayA / bahuri vizeSa jJAnI bhI virale paaie| jo koI hai to dUri kSetra viSa hai, tinikA saMyoga durlabha / ara Ayu, buddhi, bala, parAkrama Adi tuccha rahi gae / tAteM jo banyA so artha kA nirNaya kIyA, avazeSa jaise hai taise pramANa hai| bahuri koU kahai ki - tuma kahI so satya, paraMtu isa gratha viSa jo cUka hoigI, tAke zuddha hone kA kicha upAya bhI hai ? tAko kahiye hai - eka upAya yaha kIjie hai - jo vizeSa jJAnavAna purupani kA pratyakSa tau saMyoga nAhI, tAtai parokSa hI tinisyoM aisI bInatI karau hau ki maiM maMda buddhi ho, vizepajJAna rahita ho, avivekI hau, zabda, nyAya, gaNita, dhArmika Adi grathani kA vizeSa abhyAsa mere nAhI hai, tAtai zaktihIna ho, tathApi dharmAnurAga ke vaza tai TIkA karane kA vicAra kIyA, so yA vipai jahA-jahAM cUka hoi, anyathA artha hoi, tahAM-tahAM mere Upari kSamA kari tisa anyathA artha ko dUri kari yathArtha artha likhnaa| aise vinatI kari jo cUka hoigI, tAke zuddha hone kA upAya kIyA hai / bahuri koU kahai ki tuma TIkA karanI vicArI so to bhalA kIyA, paratu aise mahAna graMthani kI TIkA saskRta hI cAhiye / bhASA vipai yAkI gaMbhIratA bhAsa naahii| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mAmAnya prakaraNa tAkauM kahiye hai - isa graMtha kI jIvatattvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA tI pUrve hai hI / parantu tahA saskRta, gaNita, AmnAya Adi kA jJAna rahita je maMdabuddhi he, tinikA praveza na ho hai / bahuri ihAM kAla doSa te buddhyAdika ke tuccha hone kari saMskRtAdi jJAna rahita dhane jIva hai / tinike isa graMtha ke artha kA jJAna hone ke athi bhApA TIkA karie hai / so je jIva saskRtAdi vizeSajJAna yukta hai, te mUlagraMtha vA saMskRta TIkA te artha dhAraMge / vahuri je jIva saMskRtAdi vizepa jJAna rahita hai, te isa bhASA TIkA te artha dhArau / vahuri je jIva saMskRtAdi jJAna sahita hai, paraMtu gaNita AmnAyAdika ke jJAna ke abhAva te mUlagraMtha vA saMskRta TIkA vipa praveza na pAvai hai, te isa bhASA TIkA te artha ko dhAri, mUla graMtha vA saMskRta TIkA vipaM praveza karahu / vahuri jo bhASA TIkA te mUla graMtha vA saMskRta TIkA vipa adhika artha hoi, tAke jAnane kA anya upAya vanai so karahu / / ihAM koU kahai - saMskRta jJAnavAloM ke bhApA abhyAsa vipa adhikAra naahii| tAkauM kahiye hai - saMskRta jJAnavAloM kI bhASA vAMcane te koI dopa to nAhI upaja hai, apanA prayojana jaise siddha hoi taise hI karanA / pUrva ardhamAgadhI Adi bhApAmaya mahAna graMtha the| vahuri buddhi kI maMdatA jIvani ke bhaI, taba saMskRtAdi bhApAmaya graMtha bane / ava vizepa vRddhi kI maMdatA jIvani ke bhaI tAtai deza bhApAmaya graMtha karane kA vicAra bhayA / bahuri saMskRtAdika kA artha bhI ava bhASAdvAra kari jIvani kI samajhAiye hai / ihAM bhASAdvAra kari hI artha likhyA to kicha doSa nAhIM hai| aise vicAri zrImad gommaTasAra dvitIyanAmA paMcasaMgraha graMtha kI 'jIvatattva pradIpikA' nAmA saMskRta TIkA, tAkai anusAri 'samyagjJAnacaMdrikA' nAmA yahu dezabhASAmayI TIkA karane kA nizcaya kiyA hai / so zrI arahaMta deva vA jinavANI vA nigraMtha gAni ke prasAda te vA mUla graMthakartA nemicadra Adi AcAryani ke prasAda te yaha kArya siddha hohu / ava isa zAstra ke abhyAsa viSa jIvani ko sanmukha karie hai / he bhavyajIva hI ! tuma apane hita kI vAchau ho to tumako jaise vana taise yA zAstra kA abhyAsa karanA / jAte AtmA kA hita mokSa hai / mokSa vinA anya jo hai, so parasayogaanina hai, vinAzIka hai, duHkhamaya hai / ara mokSa hai soI nija svabhAva hai, avinAzI hai, anaMta mukhamaya hai / tAtai mokSa pada pAvane kA upAya tumako karanA / so mokSa ke upAya samyagdarzana, samyagnAna, samyakcAritra hai / so inakI prApti jIvAdika pe svampa jAnane hI tai ho hai| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 13 ara yahu zAstrAbhyAsarUpa jJAnadhana hai so avinAzI hai, bhaya rahita hai, dharmarUpa hai, svarga mokSa kA kAraNa hai / so mahaMta puruSa tau dhanakAdika ko chor3i zAstrAbhyAsa viSe lage hai| tU pApI zAstrAbhyAsa ko chaDAya dhana upajAvane kI bar3AI karai hai, so tU anaMta saMsArI hai| bahuri tai kahyA - prabhAvanA Adidharma bhI dhana hI tai ho hai / so prabhAvanA Adi dharma haiM so kiMcit sAvadya kriyA saMyukta hai| tisatai samasta sAvadha rahita zAstrAbhyAsa rUpa dharma hai, so pradhAna hai / aise na hoi tau gRhastha avasthA viSa prabhAvanA Adi dharma sAdhate the, tini ko chor3i saMjamI hoi zAstrAbhyAsa viSa kAhe ko lAgai hai ? bahuri zAstrAbhyAsa te prabhAvanAdika bhI vizeSa ho hai / bahuri se kahyA - dhanavAna ke nikaTa paMDita bhI Ani prApta hoi / so lobhI paMDita hoi, ara avivekI dhanavAna hoi tahAM aise ho hai / ara zAstrAbhyAsavAlau kI tau iMdrAdika sevA karai haiM / ihAM bhI bar3e bar3e mahaMta puruSa dAsa hote dekhie hai / tAtai zAstrAbhyAsavAlauM taiM dhanavAna kauM mahaMta mati jAne / bahuri tai kahyA - dhana te sarva kAryasiddhi ho hai / so dhana te to isa loka saMbaMdhI kicha viSayAdika kArya aisA siddha hoi, jAtai bahuta kAla paryata narakAdi duHkha sahane hoi / ara zAstrAbhyAsa te aisA kArya siddha ho hai jAte ihaloka vipai ara paraloka viSe aneka sukhani kI paraMparA pAie / tAtai dhana upajAvane kA vikalpa chor3i zAstrAbhyAsa karanA / para jo sarvathA aise na banai tau saMtoSa lie dhana upajAvane kA sAdhanakari zAstrAbhyAsa viSai tatpara rahanA / aisai artha upajAvane kA pakSapAtI ko sanmukha kiyaa| bahuri kAmabhogAdika kA pakSapAtI bole hai ki - zAstrAbhyAsa karane vipa mukha nAhIM, bar3AI naahii| tAtai jina kari ihAM hI sukha upajai aise je strIsevanA, khAnA, pahiranA, ityAdi viSaya, tinakA sevana karie / athavA jina kari yahA hI bar3AI hoi aise vivAhAdika kArya karie / tAko kahie hai - viSayajanita jo sukha hai so dukha hI hai / jAte vipaya sukha hai, so paranimitta te ho hai / pahile, pIche, tatkAla prAkulatA lie hai, jApaM nAza hone ke aneka kAraNa pAie hai / AgAmI narakAdi durgati kI prApta karagahArA hai| aisA hai to bhI terA cAhyA mile nAhI, pUrva puNya te ho hai, tAtai vipama hai / jaise khAji kari pIr3ita puruSa apanA aMga ko kaThora vastu tai gbujAvai, taise iMdriyani kari Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sAmAnya prakaraNa pIr3ita jIva, tinakI pIr3A sahI na jAya taba kicinmAtra tisa pIDA ke pratikAra se bhAsa - aise je vipayamukha tina vipaM jhapApAta levai hai, paramArtharUpa sukha hai nAhI / vahuri zAstrAbhyAsa karane te bhayA jo samyagjJAna, tAkari nipajyA jo Ananda, so sAMcA sukha hai / jAte so sukha svAdhIna hai, AkulatA rahita hai, kAha kari naSTa na ho hai, mokSa kA kAraNa hai, viSama nAhIM / jaise khAji na pIDe, tava sahaja hI sukhI hoi, taise tahAM idriya por3ane ko samartha na hoi, taba sahaja hI, sukha ko prApta ho hai / tAte viSaya mukha chor3i zAstrAbhyAsa karanA / (jo) sarvathA na chUTe to jetA vana tetA choDi, zAstrAbhyAsa vipai tatpara rahanA / / bahari te vivAhAdika kArya vipa vaDAI hone kI kaho, so keteka dina var3AI rahegI? jAkai athi mahApApAraMbha kari narakAdi viSa bahutakAla duHkha bhoganA hoigaa| athavA tujha te bhI tina kAryani vipai dhana lagAvanevAle bahuta haiM, tAtai vizepa var3AI bhI hone kI naahii| vahuri zAstrAbhyAsa te aisI vaDAI ho hai, jAkI sarvajana mahimA kare, idrAdika bhI prazaMsA kara ara paraMparA svarga mukti kA kAraNa hai / tAtai vivAhAdika kAryani kA vikalpa chor3i, zAstrAbhyAsa kA udyama rAkhanA / sarvathA na chUTe to bahuta vikalpa na karanA / aise kAma bhogAdika kA pakSapAtI kI zAstrAbhyAsa viSa sanmukha kiyA / yA prakAra anya jIva bhI je viparIta vicAra te isa graMtha abhyAsa viSa amaci pragaTa kare, tinako yathArtha vicAra te isa zAstra ke abhyAsa vi sanmukha honA yogya hai / __ ihAM anyamatI kahai haiM ki - tuma apane hI zAstra abhyAsa karane kI dRDha kiyA / hamAre mata vipai nAnA yukti Adi kari sayukta zAstra hai, tinakA bhI abhyAsa vayoM na karAie ? tAko kahie hai - tumAre mata ke zAstrani vipai aAtmahita kA upadeza naahii| jAne kahI gaMgAra kA, kahI yuddha kA, kahI kAma sevanAdi kA, kahI himAdi kA kathana hai| so e to binA hI upadeza sahaja hI bani rahe hai| inakI nahita hoI, te nahA ulaTe pope haiM, tAtai tinate hita kaise hoi ? tahAM vaha kahai hai - Izvarana asa lIlA karI hai, tAko gAva haiM, tisatai bhalA ho hai| __nahAM kahiye hai - jo Izvara ke sahaja sukha na hogA, tava saMsArIvat lIlA pani galI bhayA / jo (vaha) mahaja mukhI hotA tI kAhekauM vipayAdi sevana vA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 15 yuddhAdika karatA ? jAtai madabuddhi hU binA prayojana kicinmAtra bhI kArya na karai / tAte jAnie hai - vaha Izvara hama sArikhA hI hai, tAkA jasa gAeM kahA siddhi hai ? bahuri vaha hai hai hamAre zAstrani viSai vairAgya, tyAga, ahisAdika kA bhI to upadeza hai / - tahAM kahie haiM - so upadeza pUrvApara virodha lie haiM / kahI viSaya poSe hai, kahI niSedhe hai| kahI vairAgya dikhAya, pIche hisAdi kA karanA popyA hai / tahAM vAtulavacanavat pramANa kahA ? bahuri vaha hai hai ki vedAMta Adi zAstrani viSai to tattva hI kA nirUpaNa hai / tahAM kahie hai - so nirUpaNa pramANa kari bAdhita, ayathArtha hai / tAkA nirAkaraNa jaina ke nyAyazAstrani viSai kiyA hai, so jAnanA / tAtai anya mata ke zAstrani kA abhyAsa na karanA / aise jIvani ko isa zAstra ke abhyAsa viSai sanmukha kiyA, tinako kahie hai he bhavya ! zAstrAbhyAsa ke aneka aMga hai / zabda kA vA artha kA vAMcanA, yA sIkhanA, sikhAvanA, upadeza denA, vicAranA, sunanA, prazna karanA, samAdhAna jAnanA, bAra bAra caracA karanA, ityAdi aneka aMga hai / tahAM jaise bana taisai abhyAsa karanA / jo sarva zAstra kA abhyAsa na banai tau isa zAstra viSai sugama vA durgama aneka arthani kA nirUpaNa hai / tahA jisakA bane tisahI kA abhyAsa viSai AlasI na honA / abhyAsa karanA / paraMtu dekho ! zAstrAbhyAsako mahimA, jAkau hote paraMparA prAtmAnubhava dazA kauM prApta hoi so mokSa rUpa phala nipajai hai; so to dUra hI tiSThau / zAstrAbhyAsa te tatkAla hI itane guraNa ho hai / 1 krodhAdi kapAyani kI tI maMdatA ho hai / 2 paMcaiMdriyani kI viSayani viSai pravRtti rukai hai / 3. prati caMcala mana bhI ekAgra ho hai / 4. hisAdi paca pApa na pravarta hai / 5. stoka jJAna hotaM bhI triloka ke trikAla saMbaMdhI carAcara padArthani kA jAnanA hau hai / 6. heyopAdeya kI pahicAna ho hai / 7. AtmajJAna sanmukha ho hai ( jJAna Atmasanmukha ho hai ) / 8 adhika adhika jJAna hote AnaMda nipajai hai / 6. lokaviSe mUhimA, yaza vizeSa ho hai / 10. sAtizaya puNya kA baMdha ho hai - ityAdika guraga zAstrAbhyAsa karate tatkAla hI pragaTa hoI haiM / T Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mAmAnya prakaraNa nAnAsvAbhyAsa avazya karanA / bahuri he bhavya | zAstrAbhyAsa karane kA samaya bhAvanA mahAdurlabha hai / kAhe te ? so kahie hai 16] ekedriyAdi saMjI paryaMta jIvanike tau mana hI nAhI / ara nArakI vedanA roDina, niryaca viveka rahita, deva vipayAsakta, tAtai manuSyani ke aneka sAmagrI mile nAstrAbhyAsa hoi / so manuSya paryAya kA pAvanA hI dravya, kSetra, kAla, bhAva kari mahAdurlabha hai / tahA dravya kari loka viSai manuSya jIva bahuta thore haiM, tuccha saMkhyAta mAtra hI hai / ra anya jIvani vipe nigodiyA anaMta hai, aura jIva prasaMkhyAte haiM / bahuri kSetra kari manupyani kA kSetra bahuta stoka hai, aDhAI dvIpa mAtra hI hai / anya jIvani viSai ekedrini kA sarva loka hai, auranikA kete ika rAjU pramANa hai / bahuri kAla kari manuSya paryAya vidhai utkRSTa rahane kA kAla stoka hai, karmabhUmi apekSA koTi pUrva mAtra hI hai / yara anya paryAyani viSai utkRSTa rahane kA kAla viSe to grasaMkhyAta pudgala parirvatana mAtra, ara aura vipai saMkhyAtapalya mAtra hai / bahari bhAva kari tIvra zubhAzubhapanA kari rahita aise pariNAma hone prati durlabha hai / granya paryAya ko kAraNa ma hone sulabha hai / aise zAstrAbhyAsa kA kAraNa jo manuSya paryAya nAkA durlabhapanA jAnanA / 1 nahA nuvAna, uccakula, pUrNagrAyu, iMdriyani kI sAmarthya, nIrogapanA, susaMgati, priya vRddhi kI prabalatA ityAdika kA pAvanA uttarottara mahAdurlabha : / pratyakSa dekhie hai / grara itanI sAmagrI mile vinA graMthAbhyAsa vanai ' bhAgyakara bahU avasara pAyA hai / tAtai tumako haTha kari bhI tumAre sinenire hai| jaina vane tairma isa zAstra kA abhyAsa karo / vahuri anya nainaM mAtrAbhyAsa karAvI / bahuri je jIva zAstrAbhyAsa karate modanA | bahuri pustaka livAcanA, vA paDhane, par3hAvanevAloM kI rAtarANI pratyAdhika mAyA kI bAhyakAraNa, tinakA sAdhana karanA / sabhI dAda bhI papapahI hai vA mahatpuNya upajai hai | zrabhyAmAdivi jIvani kI rucivAna kiyA / // manuSya paryAya kau zubharUpa vA zubharUpa paryApta karmabhUmiyA "" Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa sambandhI prakaraNa bahuri jo yaha samyagjJAnacaMdrikA nAmA bhASA TIkA, tihiMviSa saMskRta TIkA te kahIM artha prakaTa karane ke athi, vA kahI prasaMgarUpa, vA kahI anya graMtha kA anusAri lei adhika bhI kathana kriyegaa| ara kahI artha spaSTa na pratibhAsaMgA, tahAM nyUna kathana hoigA aisA jAnanA / so isa bhASA TIkA viSe mukhyapane jo-jo mukhya vyAkhyAna hai, tAkau anukramateM saMkSepatA kari kahie hai / jAte yAke jAne abhyAsa karanevAlo ke sAmAnyapana itanA to jAnanA hoi jo yA viSai aisA kathana hai| ara krama jAne jisa vyAkhyAna ko jAnanA hoi, tAkau tahAM zIghra avaloki abhyAsa karai, vA jinane abhyAsa kiyA hoi, te yAkau dekhi artha kA smaraNa kareM, so sarva artha kI sUcanikA kIe tau vistAra hoI, kathana Agai hai hI, tAtai mukhya kathana kI sUcanikA krama te karie hai / tahA~ isa bhASA TIkA viSa sUcanikA kari karmASTaka Adi gaNita kA svarUpa dikhAi saMskRta TIkA ke anusAri maMgalAcaraNAdi kA svarUpa kahi mUla gAthAni kI TIkA kIjiegA / tahAM isa zAstra viSa doya mahA adhikAra haiM - eka jIvakAMDa, eka karmakAMDa / tahA jIvakAMDa virSa bAIsa adhikAra hai| tiniviSe prathama guNasthAnAdhikAra hai / tisa viSai guNasthAnani kA nAma, vA sAmAnya lakSaNa kahi tinivirSa samyaktva, cAritra apekSA audayikAdi sabhavate bhAvani kA nirUpaNa kari krama teM mithyAdRSTi Adi guNasthAnani kA varNana hai / tahA mithyAdaSTi virSe paMca mithyAtvAdi kA sAsAdana viSa tAke kAla vA svarUpa kA, mizra viSa tAke svarUpa kA vA maraNa na hone kA, asaMyata viSa vedakAdi samyaktvani kA vA tAke svarUpAdika kA, deza saMyata viSa tAke svarUpa kA varNana hai / bahuri pramatta kA kathana viSa tAke svarUpa kA ara paMdraha vA assI vA sAr3he saitIsa hajAra pramAda bhedani kA ara tahAM prasaMga pAi saMkhyA, prastAra, parivartana, naSTa, samuddiSTa kari vA gUDha yatra kari akSasacAra vidhAna kA kathana hai| jahA bhedani ko palaTi palaTi paraspara lagAie tahA akSasaMcAra vidhAna ho hai / bahuri apramatta kA kathana viSai svasthAna ara sAtizaya doya bheda kahi, sAtizaya apramatta ke adha karaNa ho hai, tAke svarUpa vA kAla vA pariNAma vA samaya-samaya sabaMdhI pariNAma vA eka-eka samaya viSa anukRpTi vidhAna, vA tahAM saMbhavate cyAri Avazyaka ityAdika kA vizeSa varNana hai / tahAM prasaMga pAi zreNI vyavahAra rUpa gaNita kA kathana hai / tisavirSa sarvadhana, uttaradhana, mukha, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] [ gommaTasAra jIvakANDa sambandhI prakaraNa bhUmi, caya, gaccha ityAdi saMjJAni kA svarUpa vA pramANa lyAvane kau karaNasUtrani kA varNana hai / bahuri apUrvakaraNa kA kathana viSai tAke kAla, svarUpa, pariNAma, samayasamaya saMbaMdhI pariNAmAdika kA kathana hai / bahuri anivRttikaraNa kA kathana viSai tAke svarUpAdika kA kathana hai / bahuri sUkSmasAMparAya kA kathana viSe prasaMga pAi karma prakRtini ke anubhAga apekSA avibhAgapraticcheda, varga, vargaNA, sparddhaka, guNahAni, nAnAguNahAnini kA ra pUrvasparddhaka, apUrvaspardhaka, bAdarakRSTi, sUkSmakRSTi kA varNana hai / ityAdi vizeSa kathana hai so jAnanA / bahuri upazAMtakaSAya, kSINakapAya kA kathana vipai tinake dRSTAtapUrvaka svarUpa kA, syogI jina kA kathana viSe nava kevalalavdhi AAdika kA, ayogI viSai zailezyapanA Adika kA kathana hai / gyAraha guNasthAnani vipa guNazreNI nirjarA kA kathana hai / tahA dravya ko apakarSaNa kari uparitana sthiti ara guNazreNI AyAma ra udayAvalI viSe jaise dIjie hai, tAkA vA guNazreNI zrAyAma ke pramANa kA nirUpaNa hai / tahAM prasaMga pAi aMtarmuhUrta ke bhedani kA varNana hai / vahari siddhani kA varNana hai / bahuri dUsarA jIvasamAsa adhikAra viSai- jIvasamAsa kA artha vA hone kA vidhAna kahi caudaha, ugaraNIsa, vA sattAvana, jIvasamAsani kA varNana hai / vahuri cyAri prakAri jIvasamAsa kahi, tahAM sthAnabheda viSai eka Adi ugaNIsa paryaMta jIvasthAnani kA, vA ina hI ke paryAptAdi bheda kari sthAnani kA vA aThyANavai vA cyAri se chaha jIvasabhAsani kA kathana hai / bahuri yoni bheda viSai zaMkhAvartAdi tIna prakAra yoni kA, ara sammUrcchanAdi janma bheda pUrvaka nava prakAra yoni ke svarUpa vA svAmitva kA ara caurAsI lakSa yoni kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi cyAri gatini viSai sammUrcchanAdi janma vA puruSAdi veda saMbhavai, tinakA nirUpaNa hai / bahuri avagAhanA bheda viSe sUkSmanigoda aparyApta Adi jIvani kI jaghanya, utkRSTa zarIra kI zravagAhanA kA vizeSa varNana hai / tahA ekedriyAdika ko utkRSTa avagAhanA kahane kA pramaga pAi golakSetra, saMkhakSetra, Ayata, caturasrakSetra kA kSetraphala karane kA, ara zravagAhanA viSai pradezani kI vRddhi jAnane ke athi anatabhAga Adi catu sthAnapatita vRddhi kA ghara isa prasaga te dRSTAtapUrvaka SaTsthAnapatita Adi vRddhi-hAni kA sarva zravagAhanA bheda jAnane ke artha matsyaracanA kA varNana hai / vahuri kula bheda viSai eka sAhAniyA lAkha koDi kulani kA varNana hai / hari tIsarA paryApta nAmA adhikAra viSai - pahale mAna kA varNana hai / tahA kimAna ke bheda kahi / bahuri dravyamAna ke doya bhedani viSai, sakhyA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 1e mAna viSai saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta ke ikaIsa bhedani kA varNana | bahuri sakhyA ke vizeSa rUpa caudaha dhArAni kA kathana hai / tini viSai dvirUpavargadhArA, dvirUpaghanadhArA dvirUpaghanAghanadhArAni ke sthAnani viSe je pAie hai, tinakA vizeSa varNana hai / tahAM prasaMga pAi paNaTThI, bAdAla, ekaTThI kA pramANa, ara vargazalAkA, ardhacchedani kA svarUpa, vA zravibhAgapraticcheda kA svarUpa, vA uktam ca gAthAni kari ardhacchedAdika ke pramANa hone kA niyama, vA agnikAyika jIvani kA pramANa lyAvane kA vidhAna ityAdikani kA varNana hai / bahuri dUsarA upamA mAna ke palya Adi ATha bhedani kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi vyavahArapalya ke romani kI saMkhyA lyAvane kau paramANU tai lagAya aMgula paryaMta anukrama kA, ara tIna prakAra aMgula kA, ara jisa jisa aMgula kari jAkA pramANa variMgae tAkA, ara golagarta ke kSetraphala lyAvane kA varNana hai / ara uddhArapalya kari dvIpa - samudrani kI saMkhyA lyAie hai / addhApalya kari Ayu Adi varNa hai, tAkA varNana hai / ara sAgara kI sArthika saMjJA jAnane kau, lavaNa samudra kA kSetraphala kauM Adi dekara varNana hai / ara sUcyaMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jagatazreNI, jagatpratara, ( jagatghana) lokani kA pramANa lyAvane ko viralana Adi vidhAna kA varNana hai / bahuri patyAdika kI vargazalAkA aru ardhacchedani kA pramANa varNana hai / tinike pramANa jAnane ko uktam ca gAthA rUpa karaNasUtrani kA kathana hai / bahuri pIche paryApti prarUpaNA hai / tahAM paryApta, aparyApta ke lakSaNa kA, ara chaha paryAptinike nAma kA, svarUpa kA, prAraMbha saMpUrNa hone ke kAla kA, svAmitva kA varNana hai / bahuri labdhiaparyApta kA lakSaNa, vA tAke niraMtara kSudrabhavani ke pramANAdika kA varNana hai / tahAM hI prasaMga pAi pramANa, phala, icchArUpa trairAzika gaNita kA kathana hai / bahuri sayogI jina ke aparyAptapanA saMbhavane kA, ara labdhi aparyApta, nirvRti aparyApta, paryApta ke saMbhavate guNasthAnani kA varNana hai / bahuri cauthA prANAdhikAra viSai - prAraNani kA lakSaNa, ara bheda, ara kAraNa ara svAmitva kA kathana hai / bahuri pA~camAM saMjJA adhikAra viSai - cyAri saMjJAni kA svarUpa, ara bheda, ara kAraNa, ara svAmitva kA varNana hai / bahuri chaTTA mArgaNA mahA adhikAra viSai - mArgaragA kI nirukti kA, ara codaha bhedani kA, ara sAMtara mArgaraNA ke aMtarAla kA, ara prasaMga pAi tattvArthasUtra TIkA ke anusAri nAnA jIva, eka jIva apekSA guNasthAnani vipai, ara guNasthAna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] gommaTagAra jIyakANDa sambo prakaraNa apekSA liai mArgaNAni viSa kAla kA, ara aMtara kA kathana kari chadA gati mAgaMgA adhikAra hai| tahAM gati ke lakSaNa kA, ara bhedani kA ara cyAri bhani ke niktiH lie lakSaNani kA, ara pA~ca prakAra tiyaMca, cyAri prakAra manuSyani kA para middhani kA varNana hai / bahuri sAmAnya nArakI, jude-jude sAta pRthvIni ke nArakI, para pAMca prakAra tiryaca, cyAri prakAra manuSya, ara vyaMtara, jyotipI, bhavanavAmI, naudharmAdika deva, sAmAnya devarAzi ina jIvani kI saMkhyA kA varNana hai| tahAM paryApta manuSyani kI saMkhyA kahane kA prasaga pAi "kaTapayapurasthavaNa" ityAdi mUtra kari kakAgaTi akSararUpa aMka vA biMdI kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri sAtamA iMdriyamArgaNA adhikAra viSa - iMdriyani kA nirani, lie lakSaNa kA, ara-labdhi upayogarUpa bhAvedriya kA, ara vAhya abhyantara bheTa lie nivRtti-upakaraNarUpa dravyendriya kA, ara indriyani ke svAmI kA, ara tinake viSayabhUta kSetra kA, ara tahAM prasaMga pAi sUrya ke cAra kSetrAdika kA ara idriyani ke grAkAra kA vA avagAhanA kA, ara atIdriya jIvani kA varNana hai / bahuri ekendriyAdikani kA udAharaNa rUpa nAma kahi, tinakI sAmAnya saMkhyA kA varNana kari, viNepapane sAmAnya ekendrI, ara sUkSma bAdara ekedrI, bahuri sAmAnya asa, para veindriya, teindriya, cauiMdriya, pacendriya ina jIvani kA pramANa, ara ina viSa paryApta-aparyApta jIvani kA pramANa varNana hai| bahuri AThamAM kAyamArgaNA adhikAra viSa- kAya ke lakSaNa kA vA bhedani kA varNana hai / vahuri paMca sthAvarani ke nAma, ara kAya, kAyika jIvarUpa bheda, ara vAdara, sUkSmapane kA lakSaNAdi, ara zarIra kI avagAhanA kA varNana hai| vahuri vanaspatI ke sAdhAraNa pratyeka bhedani kA, pratyeka ke sapratiSThita-apratiSThita bhedani kA, ara tinakI avagAvahanA kA ara eka skadha viSai tinake zarIrani ke pramANa kA, ara yonIbhUta vIja viSai jIva upajane kA,vA tahAsapratiSThita-apratiSThita hone ke kAla kA, ara pratyeka vanaspatI viSai sapratiSThita-apratiSThita jAnane kI tinake lakSaNa kA, vahuri sAdhAraNa vanaspatI nigodarUpa tahAM jIvani ke upajane, paryApti dharane, marane ke vidhAna kA, ara nigoda zarIra kI utkRSTa sthiti kA, ara skadha, aMDara, pulavI, AvAsa, deha, jIva inake lakSaNa pramANAdika kA ara nityanigodAdi ke svarUpa kA varNana hai / vahuri trasa jIvani kA ara tinake kSetra kA varNana hai| vahari vanaspatIvat aurani ke zarIra viSai sapratiSThita-apratiSThitapane kA, ara sthAvara, trasa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [21 jIvani ke AkAra kA, ara kAya sahita, kAya rahita jIvani kA varNana hai| bahuri agni, pRthvI, ap, vAta, pratiSThita-apratiSThita pratyeka-sAdhAraNa vanaspatI jIvani kI, ara tinaviSai sUkSma-bAdara jIvani kI, ara tinavirSa bhI paryApta-aparyApta jIvani kI saMkhyA kA varNana hai / tahAM prasaMga pAi pRthvI Adi jIvani kI utkRSTa Ayu kA varNana hai / bahuri trasa jIvani kI, ara tinaviSai paryApta-aparyApta jIvani kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri bAdara agnikAyika Adi kI saMkhyA kA vizeSa nirNaya karane ke arthi tinake ardhacchedAdika kA, ara prasaMga pAi "diNNachedeNavahida" ityAdika karaNasUtra kA varNana hai / bahuri navamAM yogamArgaNA adhikAra viSa - yoga ke sAmAnya lakSaNa kA para satya Adi cyAri-cyAri prakAra mana, vacana yoga kA varNana hai| tahAM satya vacana kA vizeSa jAnane ko daza prakAra satya kA, ara anubhaya vacana kA vizeSa jAnane ko AmaMtraNI Adi bhASAni kA, ara satyAdika bheda hone ke kAraNa kA, ara kevalI ke mana, vacana yoga saMbhavane kA ara dravya mana ke AkAra kA ityAdi vizeSa varNana hai| bahuri kAya yoga ke sAta bhedani kA varNana hai| tahAM audArikAdikani ke nirukti pUrvaka lakSaNa kA, ara mizrayoga hone ke vidhAna kA, ara AhAraka zarIra hone ke vizeSa kA, ara kAriNayoga ke kAla kA vizeSa varNana hai / bahuri yugapat yogani kI pravRtti hone kA vidhAna varNana hai / para yoga rahita AtmA kA varNana hai / bahuri paMca zarIrani virSe karma-nokarma bheda kA, ara paMca zarIrani kI vargaNA vA samaya prabaddha virSa paramANUni kA pramANa vA krama te sUkSmapanA vA tinakI avagAhanA kA varNana hai| bahuri visrasopacaya kA svarUpa vA tinakI paramANu ni ke pramANa kA varNana hai| bahuri karma-nokarma kA utkRSTa saMcaya hone kA kAla vA sAmagrI kA varNana hai / bahuri audArika Adi paMca zarIrani kA dravya tau samaya prabaddhamAtra kahi / tinakI utkRSTa sthiti, ara tahA~ sabhavatI guNahAni, nAnA guNahAni, anyonyAbhyastarAzi, do guNahAni kA svarUpa pramANa kahi, karaNasUtrAdika te tahA cayAdika kA pramANa lyAya samaya-samaya saMbaMdhI niSekani kA pramANa kahi, eka samaya viSa kete paramANa) udyarUpa hoi nirjarai, kete sattA viSa avazeSa rahai, tAke jAnane ko akasaMdRSTi kI apekSA liye trikoNa yatra kA kathana hai / bahuri vakriyikAdikani kA utkRSTa sacaya kaunakai kaisai hoi so varNana hai / bahari yogamArgaNA viSa jIvani kI saMkhyA kA varNana viSa vaikriyika zakti kari saMyukta bAdara paryApta agnikAyika, vAtakAyika para paryApta paMcendriya tiryaca, manuSyani ke pramANa kA, ara bhogabhUmiyAM Adi Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] 1 gommaTasAra jIvaphANTa sambandhI prakaraNa jIvani ke pRthak vikriyA, ara aurani ke apRthak vikriyA ho hai, tAkA kathana hai / vahari triyogI, dviyogI, ekayogI jIvani kA pramANa kahi triyogIni vipa pATha prakAra mana-vacanayogI ara kAyayogI jIvani kA, ara dviyogIni vipa vacana-kAyayogIni kA pramANa varNana hai / tahA prasaMga pAi satyamanoyogAdi vA sAmAnya mana-vacana-kAya yogani ke kAla kA varNana hai / vahuri kAyayogIni vipa sAta prakAra kAyayogIni kA judA-judA pramANa varNana hai / tahA prasaMga pAi audArika, audArikamitha, kArmANa ke kAla kA, vA vyaMtarani vipa sopakrama, anupakrama kAla kA varNana hai / bahuri yaha kathana hai (jo)jIvani kI saMkhyA utkRSTapanai yugapat hone kI apekSA kahI hai| bahuri dazavAM vedamArgaNA adhikAra viSa - bhAva-dravyaveda hone ke vidhAna kA, ara tinake lakSaNa kA, ara bhAva-dravyaveda samAna vA asamAna ho hai tAkA, ara vedani kA kAraNa dikhAI brahmacarya agIkAra karane kA ara tInoM vedani kA nirukti liye lakSaNa kA, ara avedI jIvani kA varNana hai / bahuri tahAM saMkhyA kA varNana vipaM deva rAzi khii| tahA strI-puruSavedIni kA, ara tiryacani vipai dravya-strI Adi kA pramANa kahi samasta purupa, strI, napusakavedIni kA pramANa varNana hai| bahuri sainI pacendrI garbhaja, napusakavedI ityAdika gyAraha sthAnani vipai jIvani kA pramANa varNana hai| bahuri gyArahavAM kaSAyamArgaNA adhikAra viSa - kapAya kA nirukti liye lakSaNa kA, vA samyaktvAdika ghAtane rUpa dUsare artha vipai anantAnuvadhI Adi kA nirukti lie lakSaNa kA varNana hai / vahuri kapAyani ke eka, cyAri, solaha, asakhyAta lokamAtra bheda kahi krodhAdika kI utkRSTAdi cyAri prakAra zaktini kA dRSTAMta vA phala kI mukhyatA kari varNana hai / vahuri paryAya dharane ke pahale samaya kapAya hone kA niyama hai vA nAhI hai so varNana hai| vahuri akaSAya jIvani kA varNana hai / vahari krodhAdika ke zakti apekSA cyAra, leNyA apekSA caudaha, AyubaMdha para avaMdha apekSA vIsa bheda hai, tinakA ara sarva kapAyasthAnani kA pramANa kahi tina bhedani virSe jetejete sthAna saMbhavai tinakA varNana hai / vahuri ihA jIvani kI saMkhyA kA varNana vipa nArakI, deva, manuSya, tiryaca gati vipai judA-judA krodhI Adi jIvani kA pramANa varNana hai / tahAM prasaMga pAi tina gatini vipa krodhAdika kA kAla varNana hai| vahuri vArahavAM jJAnamArgaNA adhikAra viSa - jJAna kA nirukti pUrvaka lakSaNa kahi, tAke paMca bhedani kA ara kSayopazama ke svarUpa kA varNana hai| bahuri tIna mithyA jAnani kA, ara mizra jJAnani kA ara tIna kujAnani ke pariNamana ke udAharaNa kA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 23 varNana hai / bahuri matijJAna kA varNana viSai yAke nAmAMtara kA, para iMdriya mana te upajane kA ara tahA avagrahAdi hone kA, ara vyaMjana- artha ke svarUpa kA, ara vyaMjana viSa netra, mana vA IhAdika na pAie tAkA, ara pahale darzana hoi pIche avagrahAdi hone ke krama kA ara avagrahAdikani ke svarUpa kA, ara artha- vyaMjana ke viSayabhUta bahu, bahuvidha Adi bAraha bhedanikA, tahAM anisRti viSai cyAri prakAra parokSa pramANa garbhitapanA Adi kA, ara matijJAna ke eka cyAri, caubIsa, aTThAIsa ara inate bAraha guNe bhedana kA varNana hai / bahuri zrutajJAna kA varNana viSai zrutajJAna kA lakSaNa nirukti Adi kA ara akSara anakSara rUpa zrutajJAna ke udAharaNa vA bheda vA pramAraNa kA varNana hai / bahuri bhAva zrutajJAna apekSA bIsa bhedani kA varNana hai / tahAM pahilA jaghanyarUpa paryAya jJAna kA varNana viSai tAke svarUpa kA, ara tisakA AvaraNa jaise udaya ho hai tAkA, ara yahu jAkai ho hai tAkA, ara yAkA dUsarA nAma labdhi akSara hai, tAkA varNana hai / ara paryAyasamAsa jJAna kA varNana viSe SaTsthAnapatita vRddhi kA varNana hai / tahA jaghanya jJAna ke vibhAga praticchedani kA pramANa kahi / ara anaMtAdika kA pramANa ara anaMta bhAgAdika kI sahanAnI kahi, jaise anaMtabhAgAdika SaTsthAnapatita vRddhi ho hai, tAke krama kA yaMtra dvAra te varNana kari anaMta bhAgAdi vRddhirUpa sthAnani viSai avibhAga praticchedani kA pramANa lyAvane ko prakSepaka Adi kA vidhAna, ara tahA prasaMga pAi eka bAra, doya bAra, Adi saMkalana dhana lyAvane kA vidhAna, ara sAdhika jaghanya jahAM dUragA ho hai, tAkA vidhAna, ara paryAya samAsa viSai anatabhAga Adi vRddhi hone kA pramANa ityAdi vizeSa varNana hai / bahuri akSara Adi aThAraha bhedani kA krama taiM varNana hai / tahAM arthAkSara ke svarUpa kA, ara tIna prakAra akSarani kA ara zAstra ke viSayabhUta bhAvani ke pramANa kA, ara tIna prakAra padani kA ara caudaha pUrvani viSa vastu vA prAbhRta nAmA adhikArani ke pramANa kA ityAdi varNana hai / bahuri bIsa bhedani viSe akSara, anakSara zrutajJAna ke aThAraha, doya bhedani kA ara paryAyajJAnAdi kI nirukti lie svarUpa kA varNana hai / bahuri dravyazruta kA varNana viSe dvAdazAga ke padani kI ara prakIrNaka ke akSarani kI saMkhyAni kA, bahuri causaTha mUla akSarani kI prakriyA kA ara apunarukta sarva akSarani kA pramANa vA akSarani viSai pratyeka dvisaMyogI Adi bhaMgani kari tisa pramAraNa lyAvane kA vidhAna ara sarva zruta ke akSarani kA pramANa vA akSarani viSai aMgani ke pada ara prakIrNakani ke akSarani ke pramANa lyAvane kA vidhAna ityAdi varNana hai / bahuri AcArAMga Adi gyAraha aMga, ara dRSTivAda aMga ke pAMca bheda, tinamai parikarma ke pAca Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gommaTamAra jAyakA mAyApI prakaraNa bheda, tahAM mRtra ara prathamAnuyoga kA eka-eka bheTa, ara pUrvagata ke cIdaha bhaTa, likA ke pAMca bheda, ina sabani ke judA-judA padani kA pramANa para ina vipa jI-jo vyAnyAna pAie, nAkI sUcanikA kA kathana hai / tahAM prasaMga pADa tIrthakara kI divyadhvani hone kA vidhAna, ara barddhamAna svAmI ke samaya daza-daza jIva aMta.kRta kevalI para anuttaragAmI bhae tinakAnAma para tIna sI tiresaThi kuvATani ke dhArakani virSa keI kuvAdIni ke nAma ara sapta bhaMga kA vidhAna, ara akSarani ke sthAna-prayatnAdika, ara bAraha bhASA para prAtmA ke jIvAdi vizeSagA ityAdi vane kathana haiN| vahari sAmAyikA yAdi caudaha prakIrNakani kA svarUpa varNana hai / bahuri zrutanAna kI mahimA kA varNana hai| " bahuri avavijJAna kA varNana vipaM nirukti pUrvaka svarUpa kahi, tAke bhavapratyayaguNapratyaya bhavani kA, ara te bheda kaunaka hoya, kAna Atmapradezani te upaje tAkA, ara tahAM gugNapratyaya, ke chaha bhedani kA, tinavipa anugAmI, ananugAmI ke tIna-tIna bhadani kA varNana hai / bahuri sAmAnyapana avadhi ke dezAvadhi, paramAvadhi, sarvAvadhi bhedani kA, ara tina vipe bhavapratyaya-guNapratyaya ke saMbhavapane kA, ara e kaunaka hoDatAkA, ara nahA pratipAtI, apratipAtI, vizepa kA, ara inake bhedani ke pramANa kA, varNana hai / vahuni jaghanya dezAvavi kA viSayabhUta vya, kSetra, kAla, bhAva kA varNana kari dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA dvitIyAdi utkRSTa paryata krama te bheda hone kA vidhAna, ara tahAM DavyAdika ke pramANa kA ara sarva bhaMdani ke pramANa kA varNana hai / tahA prasaMga pAi pra.vahAra, varga, vargaNA, guNakAra ityAdika kA aneka varNana hai / ara tahAM hI yaMtra-kAla apekSA tisa dezAvari ke ugaNIma kAMDakani kA varNana hai / vahari paramAvavi ke vipayabhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA jaghanya te utkRSTa paryanta krama te bheda hone kA vidhAna, vA tahAM dravyATika kA pramANa vA sarva bhedani ke pramANa kA varNana hai| tahAM prasaMga pAi saMkalita vana lyAvane kA ara "icchidarAsiccheda" ityAdi doya karaNamUtrani kA Adi aneka varNana hai| bahari sarvAvavi abheda hai / tAke vipayabhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva kA varNana hai / brahari jaghanya deNAbavitai sarvArvAya paryata dravya para bhAva apekSA bhedani kI samAnatA kA varNana hai / bahuri naraka vipa avadhi kA vA tAke vipayabhUta kSetra kA, ara manupya, tiryatra virSa jaghanya-utkRSTa avadhi hone kA, ara deva vipaM bhavanavAsI, vyaMtara, jyonipAni ke avadhigocara kSetrakAla kA, sIdharmAdi TiMkani vipa kSetrATika kA, vA dravya kA bhI varNana hai| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 25 bahuri manaHparyayajJAna kA varNana viSai tAke svarUpa kA, ara doya bhedani kA ara tahAM Rjumati tIna prakAra, vipulamati chaha prakAra tAkA, ara manaHparyaya jahAtai upajai hai ara jinakai ho hai tAkA, ara doya bhedani virSa vizeSa hai tAkA, ara jIva kari citayA huvA dravyAdika ko jAnai tAkA, ara Rjumati kA viSayabhUta dravya kA ara manaHparyaya saMbaMdhI dhra vahAra kA, ara vipulamati ke jaghanya tai utkRSTa paryanta dravya apekSA bheda hone kA vidhAna, vA bhedani kA pramANa, vA dravya kA pramANa kahi, jaghanya utkRSTa kSetra, kAla, bhAva kA varNana hai / bahuri kevalajJAna sarvajJa hai, tAkA varNana hai / bahuri ihA jIvani kI saMkhyA kA varNana viSai mati, zruti, avadhi, manaHparyaya, kevalajJAnI kA ara cyAro gati saMbaMdhI vibhaMgajJAnIni kA, ara kumati-kuzruta-jJAnIni kA pramANa varNana hai / bahuri terahavAM saMyamamArgaraNA adhikAra viSa - tAke svarUpa kA, ara saMyama ke bheda ke nimitta kA varNana hai / bahuri saMyama ke bhedani kA svarUpa varNana hai| tahA parihAravizuddhi kA vizeSa, ara gyAraha pratimA, aTThAIsa viSaya ityAdika kA varNana hai / bahuri ihAM jIvani ko saMkhyA kA varNana viSai sAmAyika, chedopasthApana, parihAravizuddhi, sUkSmasAparAya, yathAkhyAta saMyamadhArI, ara saMyatAsaMyata, ara asayata jIvani kA pramANa varNana hai| bahari caudahavAM darzanamArgaNA adhikAra viSai- tAke svarUpa kA, ara darzana bhedani ke svarUpa kA varNana hai / bahuri ihA jIvani kI sakhyA kA varNana viSai zakti cakSurdarzanI, vyakta cakSurdarzanIni kA ara avadhi, kevala, acakSurdarzanIni kA pramANa varNana hai / bahuri paMdrahavAM lezyAmArgaNA adhikAra viSa - dravya, bhAva kari doya prakAra lezyA kahi, bhAvalezyA kA nirukti lie lakSaNa ara tAkari badha hone kA varNana hai / bahuri solaha adhikArani ke nAma hai| bahuri nirdezAdhikAra virSe chaha lezyAni ke nAma hai / ara varNAdhikAra virSe dravya lezyAni ke kAraNa kA, ara lakSaNa kA, ara chaho dravya lezyAni ke varNa kA dRSTAta kA, ara jinakai jo-jo dravya lezyA pAie, tAkA vyAkhyAna hai| bahuri pramANAdhikAra virSa kaSAyani ke udayasthAnani virSe saMklezavizuddhi sthAnani ke pramANa kA, ara tinaviSa bhI kRSNAdi lezyAni ke sthAnani ke pramANa kA, ara saklezavizuddhi kI hAni, vRddhi te azubha, zubhalezyA hone ke Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gommaTasAra jIvakANDa sambandhI prakaraNa 26] anukrama kA varNana hai| bahuri sakramaNAdhikAra viSai svasthAna-parasthAna sakramaNa kahi saklezavizuddhi kA vRddhi-hAni te jaise sakramaNa ho hai tAkA, ara saklezavizuddhi virSe jaisai lezyA ke sthAna hoi, ara tahA jaisai SaTsthAnapatita vRddhi-hAni saMbhavai, tAkA varNana hai / vahuri karmAdhikAra viSa chaho lezyAvAle kArya viSa jaise pravarta, tAke udAharaNa kA varNana hai / vahuri lakSaNAdhikAra virSa chaho lezyAvAleni kA lakSaNa varNana hai / bahuri gati adhikAra viSa lezyAni ke chabbIsa aza, tinavirSa ATha madhyama aMza pAyubaMdha ko kAraNa, te ATha apakarSakAlani viSa haui, tina apakarSani kA udAharaNapUrvaka svarUpa kA ara tinavirSa Ayu na baMdhai tau jahA badhai tAkA, ara sopakramAyuka, nirupakramAyuSka, jIvani ke apakarSaNarUpa kAla kA, vA tahAM Ayu vadhane kA vidhAna vA gati Adi vizeSa kA, ara apakarSani virSa Ayu vadhanevAle jIvani ke pramANa kA varNana kari pIche lezyAni ke aThAraha azani viSai jisa-jisa aza viSa maraNa bhae, jisa-jisa sthAna viSe upajai tAkA varNana hai / vahari svAmI adhikAra virSe bhAva lezyA kI apekSA sAta narakani ke nArakIni vipa, ara manupya-tiryaca viSa, tahA bhI ekedriya-vikalatraya viSai, asainI pacedriya vipai labdhi aparyAptaka tiyaMca-manuSya viSa, aparyAptaka tiryaca-manuSya-bhavanatrikadeva sAsAdana vAloM vipa, paryApta-aparyApta bhogabhUmiyAM viSa, mithyAdRSTi Adi guNasthAnini viSai, paryApta bhavanatrika-saudharmAdika Adi devani viSa jo-jo lezyA pAie tAkA varNana hai| tahA asanI ke lezyAnimitta te gati viSa upajane kA Adi vizeSa kathana hai| vahuri sAdhana adhikAra viSa dravya leNyA ara bhAva lezyAni ke kAraNa kA varNana hai| vahari sakhyAdhikAra vipa dravya, kSetra, kAla, bhAva, mAna kari kRSNAdi lezyAyAle jIvani kA pramANa varNana hai| bahuri kSetrAdhikAra vipai sAmAnyapane svasthAna, samudghAta, upapAda apekSA, dipapane doya prakAra svasthAna, sAta prakAra samudghAta, eka upapAda ina daza sthAnani vimabhavata gyAnani kI apekSA kRSNAdi leNyAni kA (sthAna varNana kahie) kSetra varNa: / nahA prasaMga pA vivakSita leNyA vipai saMbhavatai sthAna, tina vipa jIvani me pramANa mA, tina nyAnani vipa kSetra ke pramANa kA, samudghAtAdika ke vidhAna kA, nAdira kA, marane vAle Adi devani ke pramANa kA, kevala samudghAta viSa dira kA, tahA loka ke kSetraphala kA ityAdika kA varNana hai / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27 samyagjJAmacandrikA pIThikA ] bahuri sparzAdhikAra virSa pUrvokta sAmAnya-vizeSapane kari lezyAni kA tIna kAla saMbaMdhI kSetra kA varNana hai / tahA~ prasaMga pAi meru te sahasrAra paryaMta sarvatra pavana ke sadbhAva kA, ara jaMbUdvIpa samAna lavaNasamudra ke khaMDa, lavaNasamudra ke samAna anya samudra ke khaMDa karane ke vidhAna kA, ara jalacara rahita samudrani kA milAyA huA kSetraphala ke pramANa kA, ara devAdika ke upajane, gamana karane kA ityAdi varNana hai / bahuri kAla adhikAra viSai kRSNAdi lezyA jitane kAla rahai tAkA varNana hai| bahuri aMtarAdhikAra viSa kRSNAdi lezyA kA jaghanya, utkRSTa jitane kAlaabhAva rahai, tAkA varNana hai / tahAM prasaMga pAi ekedrI, vikaledrI viSa utkRSTa rahane ke kAla kA varNana hai / ___ bahuri bhAvAdhikAra viSai chahau lezyAni viSai audayika bhAva ke sadbhAva kA varNana hai| bahuri alpabahutva adhikAra viSai saMkhyA ke anusAri lezyAni viSai paraspara alpabahutva kA vyAkhyAna hai, aise solaha adhikAra kahi lezyA rahita jIvani kA vyAkhyAna hai| bahuri solahavAM bhavyamArgaNA adhikAra viSai - doya prakAra bhavya ara abhavya para bhavya-abhavyapanA kari rahita jIvani kA svarUpa varNana hai / bahari ihAM saMkhyA kA kathana viSa bhavya-abhavya jIvani kA pramANa varNana hai / bahuri ihAM prasaga pAi dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAvarUpa pacaparivartana ni ke svarUpa kA, vA jaise krama te / parivartana ho hai tAkA, ara parivartanani ke kAla kA, anAdi te jete parivartana bhae, tinake pramANa kA varNana hai / tahAM gRhItAdi pudgalani ke svarUpa sadRSTi kA, vA yoga sthAna Adikani kA varNana pAie hai|| bahari satarahavAM samyaktvamArgaNA adhikAra viSai - samyaktva ke svarUpa kA, ara sarAga-vItarAga ke bhedani kA ara SaT dravya, nava padArthani ke zraddhAnarUpa lakSaNa kA varNana hai / bahuri SaT dravya kA varNana viSai sAta adhikArani kA kathana hai / tahA nAma adhikAra viSai dravya ke eka vA doya bheda kA, ara jIva-ajIva ke doya-doya bhedani kA, ara tahA pudgala kA nirukti lie lakSaNa kA, pudgala paramANu ke AkAra kA varNanapUrvaka rUpI-arUpI ajIva dravya kA kathana hai / bahuri upalakSaNAnuvAdAdhikAra viSa chaho dravyani ke lakSaNani kA varNana hai| tahAM gati Adi kriyA jIva-pudgala ke hai, tAkA kAraNa dharmAdika hai, tAkA dRSTAta Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa sambandhI prakaraNa 28] pUrvaka varNana hai / ara vartanAhetutva kAla ke lakSaNa kA dRSTAMtapUrvaka varNana hai / ara mulya kAla ke nizcaya hone kA, kAla ke dharmAdika ko kAraNapane kA, samaya, pAvalI Adi vyavahArakAla ke bhedani kA, tahA prasaMga pAi pradeza ke pramANa kA, vA aMtarmuhUrta ke bhedani kA, vA vyavahArakAla jAnane ko nimitta kA, vyavahArakAla ke atota, anAgata, vartamAna bhedani ke pramANa kA, vA vyavahAra nizcaya kAla ke svarUpa kA varNana hai| bahuri sthiti adhikAra vipa sarva apane paryAyani kA samudAyalpa avasthAna kA varNana hai| bahuri kSetrAdhikAra vipa jIvAdika jitanA kSetra roke, tAkA varNana hai| tahA prasaMga pATha tIna prakAra AdhAra vA jIva ke samudghAtAdi kSetra kA vA saMkoca vistAra zakti kA vA pudgalAdikani kI avagAhana zakti kA vA lokAloka ke svarUpa kA varNana hai / bahuri saMkhyAdhikAra viSa jIva dravyAdika kA vA tina ke pradezani kA, vA vyavahAra kAla ke pramANa kA, dravya, kSetra, kAla, bhAva mAna kari varNana hai / bahuri sthAna svarUpAdhikAra vipai (dravyani kA vA ) dravya ke pradezani kA cala, acalapane kA varNana hai / bahuri aNuvargaNA Adi teIsa pudgala vargaNAni kA varNana hai / tahAM tina vargaNAni vipa jetI-jetI paramANU pAie, tAkA AhArAdika vargaNA te jo-jo kArya nipajai hai tAkA jaghanya, utkRSTa, pratyekAdi vargaNA jahAM pAIe tAkA, mahAskava vargaNA ke svarUpa kA, aNuvargaNA Adi kA vargaNA loka vipa jitanI jitanI pAie tAkA ityAdi kA varNana hai / vahuri pudgala ke sthUla-sthUla Adi chaha bhedani kA, vA skaMdha, pradeza, deza ina tIna bhedani kA varNana hai / bahuri phala adhikAra vipa dharmAdika kA gati Adi sAdhanarUpa upakAra, jIvani ke paraspara upakAra, pudgalani kA karmAdika vA sukhAdika upakAra, tinakA prasnAnarAdika lie varNana hai| tahA prasaMga pAi karmAdika pudgala hI hai tAkA, ara sarmAdika jisa-jina pudgala vargaNA te nipaje hai tAkA, ara snigdha-rUkSa ke guNani ke anani kari jaina pudgala kA saMbaMdha ho hai, tAkA varNana hai / jaise paTa dravya kA varNana pani nahA kAla vinA paMcAstikAya haiM, tAkA varNana hai / vahuri nava padArthani kA jana viga jIva-yajIva kA tI pad dravyani vipai varNana bhayA / vahuri pApa jIva nIvani kA varNana hai / tahA prasaga pAi caudaha guNa-sthAnani viSai jIvani kA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] [ gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa svarUpa kahi guNasthAnani viSe sAmAnya sattva prakRtini kA varNana kari vizeSa varNana viSe mithyAdRSTyAdi guNasthAnani viSe jete sthAna vA bhaMga pAie tinako kahi judA-judA kathana viSai tinakA vidhAna vA prakRti ghaTane, vadhane, badalane ke vizeSa kA vaddhAyu-avaddhAyu apekSA varNana hai / tahAM prasaMga pAi mithyAdRSTi vipe tIrthaMkara sattAvAle ke narakAyu hI kA sattva hoi tAkA, vA ekedriyAdika ke udvelanA kA ara sAsAdana viSai AhAra sattA ke vizeSa kA, mizra viSe anaMtAnubaMdhIrahita sattvasthAna jaise saMbhava tAkA, asayata vipai manuSyAyu-tIrthaMkara sahita eka sau aDatIsa prakRti kI sattAvAle ke doya vA tIna hI kalyANaka hoi tAkA, apUrvakaraNAdi vipaiM upazamaka - kSapaka zreNI apekSA kA ityAdi aneka varNana hai / bahuri AcAryani ke matakari jo vizeSa hai tAkoM kahi tisa pekSA kathana hai / vahari cauthA tricUlikA nAmA adhikAra hai / tahAM prathama nava praznakari cUlikA kA vyAkhyAna hai / tisaviSai pahile tIna praznakari tinakA uttara vipeM jina prakRtini kI udayavyucchitti te pahile baMdhavyucchitti bhaI tinakA, ara jinakI udayavyucchitti te pIche vaMdhavyucchitti bhaI tinakA, ara jinakI udayavyucchitti - baMdhavyucchitti yugapat bhaI tinakA varNana hai / vahuri dUsarA - tIna praznakari tinakA uttara viSe jinakA apanA udaya hote hI baMdha hoi tinakA, ara jinakA anya prakRtini kA udaya hote hI baMdha hoi tinakA ghara jinakA apanA vA anya prakRtini kA udaya hote vaMdha hoya tina prakRtini kA varNana hai / bahuri tIsarA - tIna praznakari tinakA uttara viSai jinakA nirantara vaMdha hoi tinakA, ara jinakA sAMtara baMgha hoi tinakA, ara jinakA sAMtara vA niraMtara baMdha hoi tinakA kathana hai / ihAM tIrthaMkarAdi prakRti niraMtara vaMdhI jaiseM hai tAkA, ra sapratipakSa ni pratipakSa avasthA viSe sAMtara - niraMtara vaMdha jaise saMbhava hai tAkA varNana hai / bahari dUsarI paMcabhAgahAracUlikA kA vyAkhyAna viSai maMgalAcaraNakari udvelana, vidhyAta, avaHpravRtta, guNasakrama, sarvasaMkrama - ina paMca bhAgahArani ke nAma kA ara svampa kA, ghara te bhAgahAra jini-jini prakRtini vipaM vA guragasthAnani vipai saMbhave tAkA varNana hai / zrara sarvasaMkramabhAgahAra, guNasaMkramabhAgahAra, utkarSaNa vA apakarpaNabhAgahAra, zraya pravRttabhAgahAra, yogani vipe guNakAra, sthiti viSai nAnAguNahAni, pratya patya kA vargamUla sthiti viSe guNahAni prAyAma, sthiti vipaM zranyonyAbhyasta rAnipatya karma kI utkRSTa sthiti vitryAtasaMkramabhAgahAra, udvelanabhAgahAra, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 37 anubhAga viSe nAnAguNahAni, guNahAni, dvayarddhaguNahAni, do guraNahAni, anyonyAbhyasta inakA pramANapUrvaka alpabahutva kA kathana hai / bahuri tIsarI dazakaraNacUlikA kA vyAkhyAna viSai baMdha, utkarSaNa, sakrama, apakarSaNa, udIrNA, sattva, udaya, upazama, nidhatti, niHkAcanA ina dazakaraNani ke nAma kA, svarUpa kA, jini-jini prakRtini viSai vA guNasthAnani viSe jaise saMbhava tinakA varNana hai / -- bahuri pAMcavAM baMdha - udaya - sattvasahita sthAnasamutkIrtana nAmA adhikAra viSai maMgalAcaraNa kara eka jIva kaiM yugapat sabhavatAM baMdhAdika prakRtini kA pramANarUpa sthAna vA tahA prakRti badalane kari bhaye bhaMgani kA varNana hai / tahAM mUla prakRtini ke baMdhasthAnani kA, ara tahAM saMbhavate bhujAkArAdi badha vizeSa kA, ara bhujAkAra, alpatara, avasthita, avaktavyarUpa baMdha vizeSani ke svarUpa kA, ara mUla prakRtini kai udayasthAna, udIrNAsthAna, sattvasthAnani kA varNana hai / bahuri uttara prakRtini kA kathana viSai darzanAvaraNa, mohanIya, nAma kI prakRtini viSai vizeSa hai / tahAM darzanAvaraNa ke badhasthAnani kA, ara tahAM guNasthAna apekSA bhujAkArAdi vizeSa saMbhavane kA, ara darzanAvaraNa ke guNasthAnani viSai sabhavate baMdhasthAna, udayasthAna, sattvasthAnani kA varNana hai / bahuri mohanIya ke badhasthAnani kA, ara te guNasthAnani viSai jaise sabhavai tAkA, hAM prakRtini ke nAma jAnane kauM dhruvabaMdhI prakRti, vA kUTaracanA Adika kA ara tahAM prakRti badalane tai bhae bhagani kA, ara tina badhasthAnani viSai sabhavate bhujAkArAdi vizeSani kA, vA bhujAkArAdika ke lakSaNa kA, vA sAmAnya pravaktavya bhaMgani kI sakhyA kA, ara bhujAkArAdi saMbhavane ke vidhAna kA, ara ihA prasaMga pAi guNasthAnani viSe caDhanA, utaranA ityAdi vizeSani kA varNana hai / bahuri moha ke udayasthAnanikA, ara guNasthAnani viSe saMbhavatA darzanamoha kA udaya kahi tahAM saMbhavate moha ke udayasthAnani kA, ara tahAM prakRtyAdi ke jAnane kU kUTaracanA Adi kA, ara tahAM prakRti badalane te bhae bhagani kA, ara anivRttikaraNa viSe vedAdika ke udayakAlAdika kA, ara sarvamoha ke udayasthAna, ra tinakI prakRtini kA vidhAna, vA saMkhyA vA milAI huI saMkhyA kA, zrara guNasthAnani viSai saMbhavate upayoga, yoga, saMyama, lezyA, samyaktva tinakI apekSA moha ke udayasthAnani kA, vA tinakI prakRtini Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] [ gommaTasAra pharmakANTa sambandhI prakaraNa kA vidhAna, sakhyA Adika kA, tahA anaMtAnubaMdhI rahita udayasthAna mizyAdRSTi kI aparyApta-avasthA me na pAie ityAdi vizeSa kA varNana hai| ___ bahuri moha ke sattvasthAnani kA vA tahA prakRti ghaTane kA, ara te sthAna guNasthAnani virSe jaise saMbhavai tAkA, ara anivRttikaraNa vipai viNepa hai tAkA varNana hai / ___ vahuri nAmakarma kA kathana virSe AdhArabhUta ikatAlIsa jIvapada, cautIsa karmapadani kA vyAkhyAna kari nAma ke vaMdhasthAnani kA ara te guNasthAnani vipa jaise saMbhava tAkA, ara te jisa-jisa karmapadasahita baMdhe hai tAkA, ara tinavipa krama te navadhra vavaMdhI Adi prakRtini ke nAma kA, ara teisa ke nai Adi dai kari nAma ke badhasthAnani virSa je-je prakRti jaise pAie tAkA, ara tahAM prakRti badalane te bhae bhaMgani kA varNana hai| ara ihAM prasaMga pAi jIva mari jahAM upaje tAkA varNana vipa prathamAdi pRthvI nArakI mari jahAM upajai vA na upaja tAkA, tahA prasaga pADa svayaMbhUramaNa-samudrapara kUNAni vipai karmabhUmiyA tithaMca hai ityAdi vizeSa kA, ara vAdarasUkSma, paryApta-aparyApta agnikAyika Adi jIva jahAM upaje tAkA, tahA sUkSmanigoda te Ae manuSya sakala sayama na grahai ityAdi vizeSa kA, ara aparyApta manuSya jahA upaje tAkA, ara bhogabhUmi-kubhogabhUmi ke tiryaca-manuSya, ara karmabhUmi ke manupya jahA upajai tAkA, ara sarvArthasiddhi te lagAya bhavanatrika paryata deva jahA upaje tAkA varNana hai| vahuri jaise cyavana-utpAda kahi caudaha mArgaNAni vipai guNasthAnani kI apekSA lIe jaise je-je nAmakarma ke baMdhasthAna saMbhavai tinakA varNana hai| tahA gati, idriya, kAya, yoga, veda mArgaNAni vipai to leNyA apekSA vasthAnani kA kathana hai / kaSAya mArgaNA vipai anatAnuvadhI Adi jaise udaya ho hai tAkA, vA inake dezaghAtI-sarvadhAtI sparddhakani kA, vA samyaktva-saMyama dhAtane kA, vA lezyA apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai| ara jJAna mArgaNA viSai gati Adika kI apekSA kari vaMdhasthAnani kA kathana hai| ara sayama mArgaNA vipa sAmAyikAdika ke svarUpa kA, ara sayatAsaMyata viSai doya gati apekSA, ara asayama viSa cyAri gati apekSA baMdhasthAnani kA kathana hai / tahAM nirvRtyaparyApta deva ke vadhasthAna kahane kI devagati viSa je-je jIva jahAM paryata upaje tAkA, ara sAsAdana vipa vaMdhasthAna kahane ko je-je jIva jame upajama-samyaktva ko choDi sAsAdana hoi tAkA ityAdi kathana hai / ara darzana mAgaMNA vipa gati apekSA vadhasthAnani kA kathana hai| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ rUe ara lezyA mArgaNA viSai prathamAdi naraka pRthvIni viSai lezyA sabhavane kA, jisa-jisa saMhanana ke dhArI je-je jIva jahAM-jahA paryaMta narakaviSai upajai tAkA, narakaniviSai paryApta-nirvRtyaparyApta avasthA apekSA baMdhasthAnani ara kA, tiryaca viSe ekedriyAdika kai vA bhogabhUmiyAM tiryaca ka~ jo-jo lezyA pAie tAkA, ara je-je jIva jisa-jisa lezyAkari tiryaca viSai upajai tAkA, ara tinakai nirvRtyaparyApta avasthA viSai baMdhasthAnani kA, ara jahAM tai Ae sAsAdana vA asaMyata hoi ara tinake je baMdhasthAna hoi tAkA, ara zubhAzubhalezyAni viSe pariNAmani kA, tahA prasaMga pAi kaSAyani ke sthAna vA tahA sakleza - vizuddhasthAna vA kaSAyani ke cyAri zaktisthAna, caudaha lezyA sthAna, bIsa Ayu bandhAbandhasthAna tinakA, ara lezyAni ke chabbIsa aMza, tahA ATha madhyama za Ayubandha ko kAraNa, te ATha apakarSakAlani viSai hoi, anya aThAraha aza cyAri gatini viSai gamana ko kAraNa tinake vizeSa kA, ara lezyAni ke palaTane ke krama kA varNana kari tiryaca ke mithyAdRSTi Adi viSai jaise mithyAtva - kaSAyani kA udaya pAie hai tAkau kahi, tahAM je baMdhasthAna pAie tAkA, ara bhogabhUmiyA tiryaca ke vA prasaMga pAI aurani ke jaise nirvRtyaparyApta vA paryApta mithyAdRSTi Adi viSai jaise lezyAkari baMdhasthAna pAie, vA bhogabhUmi viSe jaise upajanA hoi tAkA varNana hai / bahuri manuSyagati viSe labdhi aparyApta, nirvRtyaparyApta, paryApta dazA viSai jo-jo lezyA pAie vA tahAM saMbhavate guNasthAnani viSai badhasthAna pAie tAkA varNana hai / bahuri devagati viSai bhavanatrikAdika ke nirvRtyaparyApta vA paryApta dazA viSai jo-jo lezyA pAie, vA devani ke jahA janmasthAna hai vA je jIva jisa-jisa lezyAkari jahA jahAM devagati viSai upajai, vA nirvRtyaparyApta vA paryApta-dazA viSai mithyAdRSTi Adi jIvanI ke je-je baMdhasthAna pAie tinakA, ara tahA prAsaMgika gAthAnikari je-je jIva jahAM-jahA paryaMta devagati viSai upajai, vA anudizAdika vimAnani te cayakari je pada na pAve, vA je jIva devagati te cayakari manuSya hoi nirvANa hI jAya, vA jahA ke Aye tiresaTha zalAkA puruSa na hoi, vA devaparyAya pAi jaise jinapUjAdika kArya kareM tinakA varNana hai / bahuri bhavyamArgaNA viSe baMdhasthAnani kA varNana hai / bahuri samyaktva mArgaNA viSai samyaktva ke lakSaraNa kA, bhedani kA, jahAM maraNa na hoya tAkA, ara prathamopazama samyaktva jAke hoi tAkA, vA vAke jina prakRtini Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] | gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa kA upazama hoi tAkA, tahA labdhi Adi hone kA, ara prathamopazama samyaktva bhae mithyAtva ke tIna khaMDa ho haiM tAkA, tahAM nArakAdika kaiM je baMdhasthAna pAie tinakA, tahAM nUraka viSe tIrthaMkara ke vaMdha hone ke vidhAna kA, vA sAkAra - upayoga hone kA, vA nisargaja-adhigamaja ke svarUpa kA ra dvitIyopazama samyaktva jAkai hoi tAkA, tahAM pUrvakaraNAdi viSai jo-jo kriyA karatA caDhe vA utaraM tAkA, tahAM je vaMdhasthAna saMbhave tAkA, vA tahAM mari deva hoya tAke~ vaMghasthAna saMbhava tAkA varNana hai / vahuri kSAyika samyaktva kA prAraMbha - niSThApana jAke hoi tAkA, vA tahAM tIna karaNa ho hai tinakA, tAM guNazreNI Adi hone kA ara anaMtAnuvaMdhI kA visaMyojanakari pIche keI kriyA kari karaNAdi vidhAna te darzanamoha kSapAvane kA, ara tahAM prAraMbha-niSThApana ke kAla kA, vA tinake svAmIni kA, vA tahAM tIrthaMkara sattAvAle ke tadbhava anyabhava viSai mukti hone kA varNanakari kSAyika samyaktva viSai saMbhavate vaMdhasthAnani kA varNana hai / bahuri vedaka-samyaktva. jinake hoi ara prathamopazama, dvitIyopazama samyaktva te vA mithyAtva te jaise vedaka samyaktva hoi, ara tinake je baMdhasthAna pAie tinakA varNana hai / vahuri sAsAdana, mizra, mithyAtva jahAM-jahAM jisa-jisa dazA viSe saMbhavai zrara tahAM je vaMghasthAna pAie tinakA varNana hai / tahAM prasaMga pAi vivakSita guraNasthAna te jisa-jisa guNasthAna ko prApta hoi tAkA varNana hai / bahuri saMjJI ra AhAra mArgaNA viSai vaMghasthAnani kA varNana hai / vahuri nAma ke baMbasthAnani viSai bhujAkArAdi kahane ko punarukta, apunarukta bhaMgani kA, ara svasthAnAdi tIna bhedani kA, prasaMga pAi guNasthAnani te caDhane-utarane kA, jahAM maraNa na hoi tAkA, kRtakRtya - vedaka samyagdRSTi mari jahAM upajai tAkA, bhujAkArAdika ke lakSaraNa kA, ara ikatAlIsa jIva padani vipaM bhaMgasahita vaMdhasthAnani kA varNana kari mithyAdRSTyAdi gugguNasthAnani viSe saMbhavate bhujAkAra, alpatara, avasthita, bhagani kA varNana hai / avaktavya bahuri nAma ke udayasthAnani kA varNana viSe kArmANa 1, mizrazarIra, zarIraparyApti, ucchvAsaparyApti, bhASAparyApti ina paMcakAlani kA svarUpa pramANAdika kahi, vA kevalI ke samudghAta apekSA inakA saMbhavapanA kahi nAma ke udayasthAna hAni 1. 'hone kA rimA va pustaka meM pATha hai Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 41 kA vidhAna viSai dhruvodayI Adi prakRtini kA varNana kari tina paMcakAlani kI apekSA lIe jisa-jisa prakAra vIsa prakRti rUpa sthAna te lagAya saMbhavate nAma ke udayasthAnani kA, zrara tahAM prakRti badalane kari saMbhavate bhaMgani kA varNana hai / bahuri nAma ke sattvasthAnani kA varNana viSai tirANave prakRtirUpa sthAna zrAdi jaise jai sattvasthAna hai tinakA, ara tahAM jina prakRtini kI udvelanA ho hai tinake svAmI vA krama vA kAlAdika vizeSa kA, ara samyaktva, dezasaMyama, anaMtAnubaMdhI kA visaMyojana, upazamazreNI caDhanA, sakalasaMyama dharanA, e utkRSTapane ketI vAra hoi tinakA, ara cyAri gati kI apekSA lIe guNasthAnani viSai je sattvasthAna saMbhava tinakA, ara ikatAlIsa jIvapadani viSai sattvasthAna saMbhavai tinakA varNana hai / bahuri trisaMyoga viSai sthAna vA bhaMgani kA varNana hai / tahA mUla prakRtini viSai jisa-jisa baMdhasthAna hote jo-jo udaya vA sattvasthAna hoi tAkA, ara te guNasthAnani viSe jaise saMbhave tAkA varNana hai / bahuri uttara prakRtini viSai jJAnAvaraNa, atarAya kA to pAMca-pAMca hI kA baMdha, udaya, sattva hoi; tAtai tahAM vizeSa varNana nAhI / ara darzanAvaraNa viSai jisa-jisa badhasthAna hote jo-jo udaya vA sattvasthAna guNasthAna apekSA saMbhava tAkA varNana hai, ara vedanIya viSe eka-eka prakRti kA udayabaMdha hote bhI prakRti badalane kI apekSA, vA sattva doya kA vA eka kA bhI ho hai, tAkI apekSA guNasthAna viSai sabhavate bhaMgani kA varNana hai / bahuri gotra viSai nIcaucca gotra ke baMdha, udaya, sattva ke badalane kI apekSA guNasthAnani viSai sabhavate bhagani kA varNana hai / bahuri Ayu viSai bhogabhUmiyAM Adi jisa kAla viSai Ayubadha kareM tAkA, ekedriyAdi jisa Ayu kau bAdhai tAkA, nArakAdikani ke prAyu kA udaya, sattva saMbhava tAkA, ara ATha apakarSa viSe baMdhe tAkA, tahA dUsarI, tIsarI bAra Ayubadha hone viSe ghaTane - badhane kA, ara badhyamAna- bhujyamAna Ayu ke ghaTanerUpa apavartanaghAta, kadalIghAta kA varNana kari baMdha, prabaMdha, uparitabaMdha kI apekSA guNasthAnani viSai saMbhavate bhaMgani kA varNana hai / bahuri vedanIya, gotra, Ayu inake bhaMga mithyAdRSTyAdi viSe jete - jete saMbhave, vA sarva bhaga jete jete hai tinakA varNana hai / bahuri moha ke sthAnani kI sattvasthAna jaise pAie tAkA varNana Adheya, tIna prakAra, tahAM jisa-jisa apekSA bhaMga kahi guNasthAnani viSai baMdha, udaya, kari moha ke trisaMyoga viSai eka AdhAra, doya baMdhasthAna viSai jo-jo udayasthAna, vA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 [ gommaTasAra pharmakANDa sambandhI prakaraNa sattvasthAna saMbhava, ara jisa-jisa udayasthAna vipaM jo-jo vadhasthAna vA sattvasthAna saMbhavai, ara jisa-jisa sattvasthAna vipai jo-jo vadhasthAna vA udayasthAna saMbhavai tinakA varNana hai| vahuri moha ke vaMdha, udaya, sattvani vipa doya AdhAra, eka prAdheya tIna prakAra, tahA jisa-jisa vadhasthAnasahita udayasthAna vipai jo-jo sattvasthAna jisaprakAra saMbhavai, ara jisa-jisa vaMdhasthAnasahita sattvasthAna vipai jo-jo udayasthAna saMbhavai para jisa-jisa udayasthAna sahita sattvasthAna vipa jo-jo vaMdhasthAna pAie tAkA varNana hai| bahuri nAmakarma ke sthAnokta bhaMga kahi guNasthAnani vipai, para caudaha jIvasamAsani vipai ara gati Adi mArgaNAni ke bhedani vipa saMbhavate vaMdha, udaya, sattvasthAnani kA varNanakari eka AdhAra, doya prAdheya kA varNana vipaM jisa-jisa vaMdhasthAnani vipai jo-jo udayasthAna vA sattvasthAna jisaprakAra sabhavai, ara jisa-jisa udayasthAna vipa jo-jo vaMdhasthAna vA sattvasthAna jisaprakAra sabhava, ara jisa-jisa sattvasthAna vipai jo-jo vaMdhasthAna vA udayasthAna jisa-jisaprakAra saMbhava tinakA varNana hai / vahuri doya AdhAra, eka prAdheya viSa jisa-jisa vaMdhasthAnasahita udaya sthAna vipaM jo-jo sattvasthAna saMbhavai, ara jisa-jisa vaMdhasthAnasahita sattvasthAna vipa jo-jo udayasthAna saMbhavai ara jisa-jisa udayasthAnasahita sattvasthAna vipai jo-jo vavasthAna pAie tinakA varNana hai / vahari chaThA pratyaya adhikAra hai, tahAM namaskArapUrvaka pratimA kari cyAri mUla pAyava ara sattAvana uttarAsravani kA, ara te jesai guNasthAnani vipa sabhavai tAkA, tahA vyucchitti vA prAsravani ke pramANa, nAmAdika kA varNana kari, tahAM vizeSa jAnane kI paca prakArani kA varNana hai / tahA prathama prakAra viSa eka jIva ke eka kAla maMbhava aimeM jaghanya, madhyama, utkRpTarUpa prAsravasthAna jete-jete guNasthAnani vipai pAie tinakA varNana hai| bahuri dUsarA prakAra vipai eka-eka sthAna viSa prAsravabheda vadalane te jete-jete prakAra hoDa tinakA varNana hai / bahari tIsarA prakAra vipai tina sthAnani ke prakArani vipa saMbhavate Asravani kI apekSA kUTaracanA ke vidhAna kA varNana hai / vahari cAyA prakAra vipai tinahUM kUTani ke anusAri akSasaMcAri vidhAna te aMga yAvadhAnani kI kahane kA vidhAnarUpa kUToccAraNa vidhAna kA varNana hai| vahAM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnakA pIThikA | | rk avirata viSai yugapat sabhavatai hiMsA ke pratyeka dvisaMyogI Adi bhedani kA, ara te bheda jete hoi tAkA varNana hai / bahuri pAMcavAM prakAra viSai tina sthAnani viSai bhaMga lyAvane ke vidhAna kA vA guNasthAnani viSai saMbhavate bhaMgani kA, tahA~ avirata viSe hiMsA ke pratyeka dvisaMyogI Adi bhaMga lyAvane kauM gaNitazAstra ke anusAra pratyeka dvisaMyogI, trisaMyogI Adi bhaMgani ke lyAvane ke vidhAna kA varNana hai / bahuri zrAsravani ke vizeSabhUta jini- jini bhAva tai sthiti - anubhAga kI vizeSatA lIyeM jJAnAvaraNAdi judi- judi prakRti kA baMdha hoi tinakA krama tai varNana hai / bahuri sAtavAM bhAvacUlikA nAmA adhikAra hai / tahA namaskArapUrvaka pratijJA kari bhAvani tai guNasthAnasajJA ho hai aise kahi paMca mUla bhAvani kA, ara inake svarUpa kA, 1 ara tirepana uttara bhAvani kA, nara mUla-uttara bhAvani viSe akSasacAra vidhAna te pratyeka parasayogI, svasayogI, dvisaMyogI Adi bhaga jaise hoi tAkA, ara nAnA jIva, nAnA kAla apekSA guNasthAna viSai saMbhavate bhAvani kA varNana hai / bahuri eka jIva ke yugapat sabhavate bhAvani kA varNana hai / tahA guNasthAnani viSai mUla bhAvani ke pratyeka, parasayogI, dvisayogI Adi saMbhavate bhagani kA varNana hai / tahAM prasaga pAi pratyeka, dvisayogI, trisayogI Adi bhaga lyAvane ke gaNitazAstra anusAra vidhAna varNana hai / bahuri guNasthAnani viSai mUla bhAvani kI vA tinake bhagani kI saMkhyA kA varNana hai / bahuri uttara bhAvani ke bhaMga sthAnagata, padagata bheda te doya prakAra kahe hai / tahA eka jIva ke eka kAla saMbhavate bhAvani kA samUha so sthAna / tisa apekSA je sthAnagata bhaMga, tina viSai svasaMyogI bhaMga ke abhAva kA ara guNasthAnani viSe saMbhavate zrapazamikA dika bhAvani kA ara pradayika ke sthAnani ke bhagani kA varNana kari tahAM saMbhavate sthAnani ke paraspara saMyoga kI apekSA guNya, guNakAra, kSepAdi vidhAna te jaise jete pratyeka bhaga ara parasaMyogI viSai dvisaMyogI Adi bhaMga hoi tinakA, ara tahAM guNya, guraNakAra, kSepa kA pramANa kahi sarvabhaMgani ke pramANa kA varNana hai / bahuri jAtipada, sarvapada bhedakara padagata bhaga doya prakAra, tinakA svarUpa kahi guNasthAnani viSe jete jete jAtipada saMbhavai tinakA, ara tinako paraspara 1. kha pustaka me yaha pATha nahI hai / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44) [ gommaTasAra karmakANDa sambandhI prakaraNa lagAvane kI apekSA guNya, guNakAra, kSepa Adi vidhAna te jete-jete pratyeka svasaMyogI parasayogI, dvisaMyogI Adi bhaga saMbhavai tinakA, ara tahAM guNya, guNakAra, kSepa kA pramANa kahi sarva bhaMgani ke pramANa kA varNana hai / vahuri piMDapada, pratyekapada bhedakari sarvapada bhaga doya prakAra hai / tinake svarUpa kA, ara guNasthAna viSa e jete jaise sabhaveM tAkA, ara tahAM paraspara lagAvane te pratyeka dvisayogI Adi bhaga kIe je bhaMga hohi tinakA, tahAM mithyAdRSTi kA pandrahavAM pratyeka pada vipa bhaMga lyAvane kA, prasaMga pAi gaNitazAstra ke anusAra ekavAra, doyavAra Adi sakalana dhana ke vidhAna kA, ara guNasthAnani viSa pratyekapada, piMDapadani kI racanA ke vidhAna kA, ara pratyekapadani ke pramANa kA, ara tahAM jete sarvapada bhaMga bhae tinakA varNana hai| vahari yahA tInasa tiresaThi kUvAda ke bhedani kA ara tina viSa jaise prarUpaNa hai tAkA, ara ekAntarUpa mithyAvacana, syAdvAdarUpa samyagvacana kA varNana hai| bahuri AThavAM trikaraNa cUlikA nAmA adhikAra hai / tahAM maMgalAcaraNa kari karaNani kA prayojana kahi adhaHkaraNa kA varNana viSai tAke kAla kA ara tahAM sabhavate sarva pariNAma, prathama samaya saMbaMdhI pariNAma, ara samaya-samaya prati vRddhirUpa pariNAma, vA dvitIyAdi samaya saMvandhI pariNAma, vA samaya-samaya samvandhI pariNAmani vipa khaMDa racanAkari anukRSTi vidhAna, tahAM khaMDani viSa prathama khaMDa viSa vA khaMDa-khaMDa prati vRddhirUpa vA dvitIyAdi khaDani vipa pariNAma tinakA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai| tahAM zreNIvyavahAra nAmA gaNita ke sUtrani ke anusAra UrdhvarUpa gaccha, caya, uttara vana, Adi bana, sarva dhanAdika kA, ara anukRSTi viSa tiryagrUpa gacchAdika ke pramANa lyAvane kA vidhAna varNana hai / ara tina khaMDani vipai vizuddhatA kA alpabahatva kA varNana hai / vahuri apUrvakaraNa kA varNana viSe anukRSTi vidhAna nAhI, avvaMnpa gacchAdika kA pramANa lyAvane kA vidhAna pUrvaka tAke kAla kA vA sarva parigAma, prathama samayasaMvandhI pariNAma, samaya-samaya prati vRddhirUpa pariNAma, dvitIyAdi namaya mavandhI pariNAma, tinakA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai / vahuri anivatti karaNa vipaM bheda nAhI, tAtai tahAM kAlAdika kA varNana hai| bahari navamA karmasthiti adhikAra hai / tahAM namaskArapUrvaka pratinAkari pAvAga ke lakSaNa kA vA sthiti anusAra tAke kAla kA, vA udI mo. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 45 AbAdhAkAla kA varNana hai / bahuri karmasthiti viSa niSekani kA varNana hai / bahuri prathamAdi guNahAnini ke prathamAdi niSekani kA varNana hai / bahuri sthitiracanA viSa dravya, sthiti, guNahAni, nAnAguNahAni, doguNahAni, anyonyAbhyasta inake svarUpa, kA, ara aMkasaMdRSTi vA artha apekSA tinake pramANa kA varNana hai / tahAM nAnAguNahAni anyonyAbhyasta rAzi sarva karmani kA samAna nAhIM, tAtai inakA vizeSa varNana hai / tahAM mithyAtvakarma kI nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta jAnane kA vidhAna varNana hai / ihA prasaMga pAi 'aMtadhaNaM guNaguriNayaM' ityAdi karaNasUtrakari guNakArarUpa paMkti ke joDane kA vidhAna Adi varNana hai / bahuri guNahAni, do guNahAni ke pramANa kA varNana hai / tahAM hI vizeSa jo caya tAkA pramANa varNana hai / aise pramANa kahi prathamAdi guraNahAnini kA vA tinavirSe prathamAdi niSekani kA dravya jAnane kA vidhAna vA tAkA pramANa aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai| bahuri mithyAtvavat anyakarmani kI racanA hai| tahA guNahAni, do guNahAni to samAna hai, para nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta rAzi samAna nAhIM / tinake jAnane ko sAta paMkti kari vidhAna kahi tinake pramANa kA, ara jisa-jisakAjetA-jetA nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta kA pramANa AyA, tAkA varNana hai / bahuri aise kahi aMkasaMdRSTi apekSA trikoNayaMtra, ara trikoNayaMtra kA prayojana, ara tahAM eka-eka niSeka mili eka samayaprabaddha kA udaya trikoNayaMtra ho hai / para sarva trikoNayaMtra ke niSeka jor3e kiMcidUna dvayarddhaguNahAni guNita samayaprabaddha pramANa sattva ho hai tinakA varNana hai / bahuri niraMtara-sAMtararUpa sthiti ke bheda, svarUpa svAmIni kA varNana hai| bahuri sthitibaMdha ko kAraNa je sthitibaMdhAdhyavasAyasthAna tinakA varNana viSa Ayu Adi karma ke sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnani ke pramANa kA para sthitibaMdhAdhyavasAya ke svarUpa jAnane ko siddhAMta vacanikA varNanakari sthiti ke bhedani ko kahi tina viSa jete-jete sthitibaMdhAdhyavasAyasthAna sabhavai tinake jAnane ko dravya, sthiti, guNahAni, nAnAguNahAni, do-guNahAni, anyonyAbhyasta kA vA caya kA, vA prathamAdi guNahAnini kA, vA tinake niSekani kA, vA Adi dhanAdika kA dravyapramANa para tAke jAnane kA vidhAna, tAkA varNana hai / bahuri ihA eka-eka sthitibheda saMbaMdhI sthitibandhAdhyavasAyasthanani virSa nAnAjIva apekSA khaMDa ho hai / tahAM UparalI-nIcalI sthiti saMbaMdhI khaMDa samAna bhI ho hai; tAtai tahAM anukRSTi-racanA kA varNana hai / tahA Ayukarma kA judA hI vidhAna hai, tAtai pahile Ayu kI kahi, pIche mohAddhika kI anukRSTi-racanA kA aMkasaMdRSTi vA artha apekSA varNana hai / tahAM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [prathamaddaSTi prakaraNa 46 ] khaMDani kI samAnatA asamAnatA ityAdi aneka kathana hai / vahuri pranubhAgabaMdha ko kAraNa je anubhAgAdhyavasAyasthAna tinakA varNana vipe tina sarvani kA pramANa kahi, sthiti, tahAM eka-eka sthitibheda saMbaMdhI sthitivaMdhAdhyavasAya sthAnani viSe dravya, guNahAni Adi kA pramAraNAdika kahi eka-eka sthitibaMdhAdhyavasAyasthAna je nipeka tina viSai jete - jete anubhAgAdhyavasAyasthAna pAie tinakA varNana hai / vahuri mUlagraMthakarttAkari kIyA huvA graMtha kI saMpUrNatA hone vipaM gratha ke hetu kA, cAmuMDarAya rAjA ko AzIrvAda kA, tAkari banAyA caityAlaya vA jinaviva kA, vIramArtaDa rAjA kauM AzIrvAda kA varNana hai / bahuri saMskRta TIkAkAra apane guruni kA vA graMtha hone ke samAcAra kahe hai tinakA varNana hai / zrImad gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha mUlazAstra, tAkI jIvatattvapradIpikA nAmA saMskRtaTIkA ke anusAra isa bhASATIkA viSe artha kA varNana hosI arat sUcanakA kahI / arthasaMdRSTi sambandhI prakararaNa bahuri tahAM je saMdRSTi hai, tinakA artha, vA kahe zrartha tinakI saMdRSTi jAnane kI isa bhApATIkA viSai judA hI saMdRSTi adhikAra viSai varNana hosI / ihAM koU kahai - artha kA svarUpa jAnyA cAhie, saMdRSTini ke jAne kahA siddhi ho hai ? tAkA samAdhAna - saMdRSTi jAne pUrvAcAryani kI paraMparA te cavyA AyA jo saMketarUpa abhiprAya, tAko jAnie hai / ara thore me vahuta artha ko nIkai pahicAnie hai / ghara mUlazAstra vA saMskRtaTIkA viSai vA anya vipai, jahAM saMdRSTirUpa vyAkhyAna hai, tahAM praveza pAiye hai / ara alaukika gaNita ke likhane kA vidhAna Adi camatkAra bhAse hai / ghara saMdRSTini ko dekhate hI gratha kI gaMbhIratA pragaTa ho hai - ityAdi prayojana jAni saMdRSTi avikAra karane kA vicAra kIyA hai / graMthani tahAM keI saMdRSTi grAkArarUpa hai, keI aMkarUpa hai, keI akSararUpa hai, keI nigane ho kA vizeSalpa hai, so tisa avikAra viSai pahile to sAmAnyapane saMdRSTini vagana hai, vahA padArthani ke nAma te, saMkhyA te ara akSarani te aMkani kI ara prabhUti zrAdi kI saMdRSTini kA varNana hai / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 47 bahuri sAmAnya saMkhyAta, asaMkhyAta,anaMta kI, para inake ikaIsa bhedani kI, ara palya AdiATha upamA pramANa kI, para inake ardhaccheda vA vargazalAkAni kI sadRSTini kA varNana hai / bahuri parikarmASTaka virSa saMkalanAdi hote jaise sahanAni ho hai para bahuta prakAra saMkalanAdi hote vA saMkalanAdi ATha virSe ekatra doya, tIna Adi hoteM jo sahanAnI ho hai, vA saMkalanAdi viSa aneka sahanAnI kA eka artha ho hai ityAdikini kA varNana hai / para sthiti-anubhAgAdika viSa AkArarUpa sahanAnI hai, vA keI icchita sahanAnI hai, ityAdikani kA varNana hai / jaise sAmAnya varNana kari pIche zrImad gommaTasAra nAmA mUlazAstra vA tAkI jIvatattvapradIpikA nAmA TIkA, tAvirSe jisa-jisa adhikAra viSa kathana kA anukrama lIe saMkhyAdika artha kI jaise-jaise saMdRSTi hai, tinakA anukrama te varNana hai| tahAM keI karaNa vA trikoNayaMtra kA jor3a ityAdikani kA saMdRSTini kA saMskRta TIkA viSa varNana thA aura bhASA karate artha na likhyA thA, tinakA isa saMdaSTi adhikAra viSa artha likhiegA / ara mUlazAstra ke yaMtraracanA virSe vA saMskRta TIkA viSa keI saMdRSTirUpa racanA hI likhI thii| tinako arthapUrvaka isa saMdRSTi adhikAra viSa likhiegA, so ihAM tinakI sUcanikA likhai vistAra hoI, tAtai tahAM hI varNana hogA so jAnanA / ihAM koU kahai - mUlazAstra vA TIkA viSa jahAM saMdaSTi vA artha likhyA thA, tahAM hI tuma bhI tinake arthani kA nirUpaNa kari kyoM na likhAna kiyA ? tahAM choDi tinako ekatra kari saMdRSTi adhikAra virSe kathana kiyA so kauna kAraNa ? tahAM samAdhAna ~ jo yahu TIkA maMdabuddhIni ke jJAna hone ke arthi karie hai, so yA viSai bIci-bIci saMdRSTi likhane te kaThinatA tinako bhAsa, tava abhyAsa te vimukha hoi, tAtai jinako arthamAtra hI prayojana hohi, so artha hI kA abhyAsa karI ara jinako saMdRSTi ko bhI jAnanI hoi, te saMdRSTi adhikAra viSa tinakA bhI abhyAsa krau| bahuri ihAM koI kahai - tuma asA vicAra kIyA, paraMtu koI isa TIkA kA avalaMbana te saMskRta TIkA kA abhyAsa kIyA cAhai, to kaise abhyAsa karai ? tAkoM kahie hai - artha kA tau anukrama jaise saMskRta TIkA vipa hai, taise yA viSa hai hii| para jahAM jo sadRSTi Adi kA kathana vIci mai prAva, tAkI madRSTi adhikAra viSa tisa sthala viSa bAkI kathana hai; tAkI jAni tahA abhyAsa karI / aisai vicAri saMdRSTi adhikAra karane kA vicAra kIyA hai / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] [ labdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa labdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakararaNa bahuri aisA vicAra bhayA jo labdhisAra ra kSapaNAsAra nAmA zAstra hai, tina vipai samyaktva kA ara cAritra kA vizeSatA lIe bahuta nIkai varNana hai / grara tisa varNana ko jAnai mithyAdRSTyAdi guNasthAnani kA bhI svarUpa nIkai jAnie hai, so inakA jAnanA bahuta kAryakArI jAni, tina graMthani ke anusAri kichU kathana karanA / tA labdhisAra zAstra ke gAthA sUtrani kI bhASA kari isa hI TIkA viSai milAiegA / tisa hI ke kSapaka zreNI kA kathana rUpa gAthA sUtrani kA artha viSai kSapaNAsAra kA artha garbhita hoyagA aisA jAnanA / ihAM koU kahai - tina graMthani kI judI hI TIkA kyoM na karie ? yAhI vipe kathana karane kA kahA prayojana tAkA samAdhAna - gommaTasAra viSai kahyA huvA keteika arthani ko jAne vinA tina graMthani viSai kahyA huvA keteika arthani kA jJAna na hoya, vA tina graMthani viSai kahyA huvA artha ko jAne isa zAstra viSai kahe hue guNasthAnAdika keteika arthani kA spaSTa jAna hoi, so aisA saMbaMdha jAnyA ara tina graMthani viSe kahe artha kaThina hU~, so judA rahe pravRtti vizeSa na hoi tAte isa hI viSe tina graMthani kA artha likhane kA? vicAra kIyA hai / so tisa viSe prathamopazama samyaktvAdi hone kA vidhAna dhArApravAha rUpa varNana hai / tAteM tAkI sUcanikA likhe vistAra hoi, kathana Age hoyahogA / tAte ihAM adhikAra mAtra tAkI sUcanikA likhie hai / prathama maMgalAcaraNa kari prakAra kAraNa kA vA prakRtibaMdhApasaraNa, sthitibaMghApasararaNa, sthitikAMDaka, anubhAgakAMDaka, guraNazreNI phAli ityAdi, ketIika saMjJAni kA svarUpa varNana kari prathamopazama samyaktva hone kA vidhAna varNana hai / tahA prathamopazama samyaktva hone yogya jIva kA, ara paMcalabdhini ke nAmAdika kahi, tinake svarUpa kA varNana hai / tahAM prAyogyatA labdhi kA kathana viSai jaina sthiti ghaTai hai ara tahA cyAri gati apekSA prakRtivandhApasaraNa ho hai tAkA, zrara sthiti, anubhAga, pradezavaMva kA varNana hai / vahuri cyAri gati apekSA eka jIva ke yugapat saMbhavatA bhaMgasahita prakRtini ke udaya kA, ara sthiti, anubhAga, pradeza ke 6. prati me 'vartha likhane kA' sthAna para 'anusAri kichu kathana' aisA pATha milatA hai / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 46 udaya kA varNana hai / bahuri eka jIva ke yugapat saMbhavatI prakRtini ke sattva kA rasa sthiti, anubhAga, pradeza ke sattva kA varNana hai / bahuri karaNalabdhi kA kathana viSai tIna karaNani kA nAma-kAlAdika kahi tinake svarUpAdika kA varNana hai / tahAM adhaHkaraNa viSa sthitibaMdhApasaraNAdika Avazyaka ho hai, tinakA varNana hai| ara apUrvakaraNa virSe cyAri Avazyaka, tinaviSai guNazreNI nirjarA kA kathana hai| tahAM apakarSaNa kiyA hayA dravya ko jaise uparitana sthiti guNatraiNI AyAma udayAvalI viSa dIjie hai, so varNana hai| tahAM prasaMga pAi utkarSaNa vA apakarSaNa kiyA huA dravya kA nikSepa ara pratisthApana kA vizeSa varNana hai / bahuri guNasakramaNa ihA na saMbhava hai, so jahAM saMbhava hai tAkA varNana hai / bahuri sthitikADaka, anubhAgakAMDaka ke svarUpa, pramANAdika kA ara sthiti, anubhAgakAMDakotkaraNa kAla kA varNanapUrvaka sthiti, anubhAga, sattva ghaTAvane kA varNana hai / bahuri anivRttikaraNa virSa sthitikAMDakAdi vidhAna kahi tAke kAla kA saMkhyAtavAM bhAga rahe aMtarakaraNa ho hai, tAke svarUpa kA, ara AyAma pramANa kA, ara tAke niSekani kA abhAva kari jahAM nikSepaNa kIjie hai tAkA ityAdi varNana. hai / bahuri aMtarakaraNa karane kA ara prathama sthiti kA, ara aMtarAyAma kA kAla varNana hai / bahuri aMtarakaraNa kA kAla pUrNa bhae pIche prathama sthiti kA kAla viSa darzanamoha ke upazamAvane kA vidhAna, kAla, anukramAdika kA, tahAM AgAla, pratyAgAla jahAM pAie hai vA na pAie hai tAkA, darzanamoha kI guNazreNI jahA na hoi hai, tAkA ityAdi aneka varNana hai| bahuri pIche aMtarAyAma kA kAla prApta bhae upazama samyaktva hone kA, tahA eka mithyAtva prakRti ko tIna rUpa pariNamAvane ke vidhAna kA varNana hai / bahuri upazama samyaktva kA vidhAna virSa jaise kAla kA alpabahutva pAie hai, taisai varNana hai / ___ bahuri prathamopazama samyaktva virSe maraNa ke abhAva kA, ara tahA te sAsAdana hone ke kAraNa kA, ara upazama samyaktva kA prAraMbha vA niSThApana viSa jo-jo upayoga, yoga, lezyA pAie tAkA, ara upazama samyaktva ke kAla, svarUpAdika kA, ara tisa kAla ko pUrNa bhae pIche eka koI darzanamoha kI prakRti udaya prAvane kA, tahA jaise Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 1 [ laghisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa dravya kI apakarSaNa kari aMtarAyAmAdi viSa dIjie hai tAkA, ara darzanamoha kA udaya bhae vedaka samyaktva vA mizra guNasthAna vA mithyAdRSTi guNasthAna ho hai, tinake svarUpa kA varNana hai| bahuri kSAyika samyaktva kA vidhAna varNana hai / tahAM kSAyika samyaktva kA prAraMbha jahAM hoi tAkA, ara prAraMbha-niSThApana avasthA kA varNana hai / vahuri anaMtAnuvaMdhI ke visaMyojana kA varNana hai| tahAM tIna karaNani kA ara anivRttikaraNa virSe sthiti ghaTane kA ara anya kaSAyarUpa pariNamane ke vidhAna pramANAdika kA kathana hai| vahuri vizrAma lei darzanamoha kI kSapaNA ho hai, tAkA vidhAna varNana hai / tahAM saMbhavatA sthitikADAdika kA varNana hai / ara mithyAtva, mizramohanI, samyaktvamohanI vipa sthiti ghaTAvane kA, vA saMkramaNa hone kA vidhAna varNana kari samyaktvamohanI kI ATha varSa pramANa sthiti rahe aneka kriyA vizeSa ho haiM, vA tahAM guNazreNI, sthitikAMDakAdika vipa vizeSa ho hai, tinakA varNana hai / vahuri kRtakRtya vedaka samyagdRSTi hone kA vA tahAM maraNa hote lezyA vA upajane kA, vA kRtakRtya vedaka bhae pIche je kriyA vizeSa ho haiM ara tahAM aMtakAMDaka vA aMtaphAli viSa vizeSa ho hai, tinakA varNana hai / vahuri kSAyika samyaktva hone kA varNana hai| vahuri kSAyika samyaktva ke vidhAna viSa saMbhavate kAla kA tetIsa jAyagAM alpabahutva varNana hai| bahuri kSAyika samyaktva ke svarUpa kA vA mukta hone kA ityAdi varNana hai| vahuri cAritra doya prakAra - dezacAritra, sakalacAritra / so e jAkai hoi vA sanmukha hote jo kriyA hoi so kahi dezacAritra kA varNana hai| tahAM vedaka samyaktva sahita dezacAritra jo grahai, tAke doi hI kAraNa hoi, guNazreNI na hoi, dezasaMyata ko prApta bhae guNazreNI hoi ityAdi varNana hai / vahuri ekAMtavRddhi dezasaMyata ke svarUpAdika kA varNana hai / bahuri adhaHpravRtta dezasaMyata kA varNana hai| tahAM tAke svarUpa-kAlAdika kA, ara tahAM sthiti-anubhAgakhaMDana na hoi, ara tahAM dezasaMyata te bhrapTa hoi deNasaMyata kauM prApta hoDa tAkai karaNa hone na hone kA, ara dezasaMyata viSa saMbhavate guNazreNyAdi vigepa kA varNana hai / bahuri dezasaMyama ke vidhAna vipa saMbhavate kAla kA alpavahutvatA kA varNana hai / bahuri jaghanya, utkRSTa dezasaMyama jAke hoDa tAkA, ara dezasaMyama virSe padaka kA avibhAgapraticcheda pAie tAkA varNana hai / bahuri dezasaMyama ke sthAnani gA, para ninake pratipAta, pratipadyamAna, anubhayarUpa tIna prakArani kA, ara te krama Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA 1 [ 51 teM jaise jinake jete pAie, ara bIci meM svAmIrahita sthAna pAie tinakA, ara tA vizuddhatA kA varNana hai / bahuri sakalacAritra tIna prakAra - kSAyopazamika, zrapazamika, kSAyika; tahAM kSAyopazamika cAritra kA varNana / tisaviSe yahu jAkai hoi tAkA, vA sanmukha ho jo kriyA hoi, tAkA varNana kari vedaka samyaktva sahita cAritra grahaNa karanevAle kaiM doya hI karaNa hoi ityAdi alpabahutva paryaMta sarva kathana dezasaMyatavat hai, tAkA varNana hai / bahuri sakalasaMyama sparddhaka vA pravibhAgapraticchedani kA kathana kari pratipAta, pratipadyamAna, anubhayarUpa sthAna kahi te jaise jete jisa jIva ke pAie, tinakA krama te varNana hai / tahAM vizuddhatA kA vA mleccha ke sakalasaMyama saMbhavane kA vA sAmayikAdi saMbaMdhI sthAnani kA ityAdi vizeSa varNana hai / bahuri aupazamika cAritra kA varNana hai / tahAM vedaka samyaktvI jisa-jisa vidhAnapUrvaka kSAyika samyaktvI vA dvitIyopazama samyaktvI hoi upazama zreNI caDhe hai, tAkA varNana hai / tahAM dvitIyopazama samyaktva hone kA vidhAna viSai tIna karaNa, guNazreNI, sthitikADakAdika vA aMtarakaraNAdika kA vizeSa varNana hai / bahuri upazama zreNI viSai ATha adhikAra haiM, tinakA varNana hai / tahAM prathama adhaHkaraNa kA varNana hai / bahuri dUsarA apUrvakaraNa kA varNana hai / ihAM saMbhavate zrAvazyakanikA varNana hai| ihAMte lagAya upazama zreNI kA car3hanA vA utaraNA viSai sthitibadhApasaraNa ara sthitikAMDaka vA anubhAgakAMDaka ke AyAmAdika ke pramANa kA, ara inako hote jaisA - jaisA sthitibaMdha ara sthitisattva vA anubhAgasattva avazeSa rahe, tAkA yathA ThikANe bIci-bIci varNana hai, so kathana Age hoigA tahAM jAnanA / bahuri pUrvakaraNa kA varNana viSai prasaMga pAi, anubhAga ke svarUpa kA vA varga, vargaNA, sparddhaka, guNahAni, nAnAguNahAni kA varNana hai / ara ihAM guNazreNI, guNasaMkrama ho hai, bhara prakRtibaMdha kA vyuccheda ho haiM, tAkA varNana hai / bahuri anivRttikaraNa kA kathana viSai daza karaNani viSai tIna karaNani kA abhAva ho hai / tAkA anukrama lIeM karmani kA sthitibaMdha karane rUpa kramakaraNa ho hai tAkA, tahAM asaMkhyAta samayapravaddhani kI udIraNAdika kA, ra karmaprakRtini ke sparddhaka dezaghAtI karanerUpa dezaghAtIkaraNa kA, karmaprakRtini ke keteika niSekani kA prabhAva kari anya niSekani viSai nipekSaNa karanerUpa aMtarakaraNa kA, ara aMtarakaraNa kI samAptatA bhae yugapat sAta karanani kA prAraMbha ho hai tAkA, tahAM hI AnupUrvI saMkramaNa kA - ityAdi varNana kari napusakaveda Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] [ labdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa ghara nauveda para chaha hAsyAdika, puruSaveda, tIna krodha para tIna mAyA ara doya lobha; inake upazamAvane ke vidhAna kA anukrama taiM varNana hai / tahA guNazreNI kA vA sthiti anubhAgakAMDakaghAta hone na hone kA ghara napuMsakavedAdika viSai navakavaMdha ke svarUpa pariNamanAdi vizeSa kA, vA prathama sthiti ke svarUpa kA Adi vizeSa kA, vA tahAM grAgAla. pratyAgAla guNazreNI na ho hai ityAdi vizeSani kA, zrara saMkramaNAdi vizeSa pAie haiM, tinakA ityAdi aneka varNana pAie hai / bahuri saMjvalana lobha kA upazama vidhAna vipe lobha-vedakakAla ke tIna bhAgani kA, ara tahA prathama sthiti trATika kA varNana kari sUkSmakRSTi karane kA vidhAna varNana hai / tahAM prasaga pAi varga, vargaraNA, sparddhakani kA kathana kariara kUSTi karane kA varNana hai / ihAM bAdarakRSTi tI hI nAhI, sUkSmakRpTa hai, tinaviSe jaise karmaparamANu pariNamai hai vA tahAM hI jaise granubhAgAdika pAie haiM, vA tahAM anusamayApavarttanarUpa anubhAga kA ghAta ho hai ityAdikanikA, ghara upazamAvane Adi kriyAni kA varNana hai / bahuri sUkSmasAMparAya guNasthAna kI prApta hoDa sUkSmakRSTi ko prApta jo lobha, tAke udaya kau bhogavane kA, tahA saMbhavatI guNazreNI, prathama sthiti Adi kA ihAM udaya anudayarUpa jaise kRSTi pAie nikA, vA saMkramaNa - upazamanAdi kriyAni kA varNana hai / vahuri sarva kaSAya upazamAya upazAMta kapAya ho hai tAkA, ara tahAM saMbhavatI guNazreNI yAdi kriyAni kA, ghara uhA je prakRti udaya haiM, tinaviSe pariNAmapratyaya zrara bhavapratyayarUpa vizeSa kA varNana hai / graima sabhavatI ikaIsa cAritramoha kI prakRti upaNamAvane kA vidhAna kahi upagAMta kapAya te paDanerUpa doya prakAra pratipAta kA, tahAM bhavakSaya nimitta pratipAna ne deva navavI asayata guNasthAna ko prApta ho hai / tahA guraNazreNI vA anupama vA atara kA pUrA karanA ityAdi je kriyA ho hai, tinakA varNana hai / gharAya nimitta te krama te paDi svasthAna grapramatta paryaMta prAva tahA guNazreNI prAdikakA vA caTate je kriyA bhaI thI, tinakA granukrama te naSTa hone kA varNana hai / ratanaM par3ane kA tahAM sabhavati kriyAni kA para grapramatta te caDhai to bahuri zreNI gAu~ nAkA varNana hai / maine puruSaveda, sajvalana krodha kA udaya sahita jo zreNI ... mI nAhI apekSA varNana hai / bahuri puruSaveda, sajvalana mAna sahita yAdi gyAraha prakAra uparAma zreNI caTanezana ke jo-jo vizeSa pAie hai, tinakA varNana hai / bahuri pArita vidhAna viSe saMbhavane kAla kA alpavahutva varNana hai / kSaNAgAra ke anunAri loga ArthikacAritra ke vidhAna kA varNana hai / tahAM mI pramikA kA ghara apaka zreNI kI sanmukha jIva kA varNana hai / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 53 bahuri adhakaraNa kA varNana hai / tahA vizuddhatA kI vRddhi Adi cyAri Avazyakani kA, ara tahAM sabhavate pariNAma, yoga, kaSAya, upayoga, lezyA, veda, ara prakRti, sthiti, anubhAga, pradezarUpa karmani kA sattva, badha udaya, tinakA varNana hai / bahuri pUrvakaraNa kA varNana hai / tahA sabhavate sthitikADakaghAta, anubhAgakADakaghAta, guNazreNI, guNasaMkrama inakA vizeSa varNana hai / ara ihA prakRtibaMdha kI vyucchitti ho hai, tinakA varNana hai / ihAtai lagAya kSapaka zreNI viSai jahA jahAM jaisA - jaisA sthitibadhApasaraNa, ara sthitikADakaghAta, anubhAgakADakaghAta pAie ara inako hote jaisA jaisA sthitibaMdha, ara sthitisattva ra anubhAgasattva rahai, tinakA bIca-bIca varNana hai, so kathana hogA tahA jAnanA / bahuri anivRttikaraNa kA kathana hai / tahA svarUpa, guNazreNI, sthitikADakAdi kA varNana kari karmani kA krama lIe sthitibaMdha, sthitisattva karane rUpa kramakaraNa kA varNana hai / bahuri guNazreNI viSai asakhyAta samayaprabaddhani kI udIraNA hone lagI, tAkA varNana hai / bahuri pratyAkhyAna - apratyAkhyAnarUpa ATha kaSAyani ke khipAvane kA vidhAna varNana hai / bahuri nidrA - nidrA Adi solaha prakRti khipAvane kA vidhAna varNana hai / bahuri prakRtini kI dezaghAtI sparddhakani kA badha karanerUpa dezaghAtIkaraNa kA varNana hai / bahuri cyAri saMjvalana, natra nokaSAyani ke keteika niSekani kA abhAva kari anyatra nikSepaNa karanerUpa aMtarakaraNa kA varNana hai / bahuri napusakaveda khipAvane kA vidhAna varNana hai / tahA sakrama kA vA yugapat sAta kriyAni kA prAraMbha ho hai, tinakA ityAdi varNana hai / bahuri strIveda kSapaNA kA varNana hai / bahuri chaha nokapAya ara puruSaveda inakI kSapaNA kA vidhAna varNana hai / bahuri azvakarNakaraNasahita pUrvasparddhaka karane kA varNana hai / tahA pUrvasparddhaka jAnane kau varga, vargaraNA, sparddhakani kA ghara tinaviSai dezaghAtI, sarvadhAtini ke vibhAga kA, vA vargaragA kI samAnatA, asamAnatA Adi kA kathana kari azvakaraNa ke svarUpa, vidhAna krodhAdikani ke anubhAga kA pramANAdika kA ara apUrvasparddhakani ke svarUpa pramANa kA tinavidhai dravya - anubhAgAdika kA, tahA samaya-samaya sabadhI kriyA kA vA udayAdika kA bahuta varNana hai / bahuri kRSTikaraNa kA varNana hai / tahA krodhavedakakAla ke vibhAga kA, ra bAdarakRSTi ke vidhAna viSai kRSTini ke svarUpa kA, tahAM vAraha sagrahakRpTi, eka - eka saMgrahakRSTi Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ libdhisAra-kSapaNAsAra sambandhI prakaraNa virSa anatI atarakRSTi tinakA, ara tinavirSa pradeza anubhAgAdika ke pramANa kA, tahAM samaya-samaya savadhI kriyAni kA vA udayAdika kA aneka varNana hai / vahuri kRSTi vedanA kA vidhAna varNana hai / tahAM kRSTini ke udayAdika kA, vA saMkrama kA, vA ghAta karane kA, vA samaya-samaya saMbaMdhI kriyA kA vizeSa varNana kari krama teM daza saMgrahakRpTini ke bhogavane kA vidhAna-pramANAdika kA bahuta kathana kari tinakI kSapaNA kA vidhAna varNana hai / bahuri anya prakRti saMkramaNa kari inarUpa pariNamI, tinake dravyasahita lobha kI dvitIya, tRtIya sagrahakRSTi ke dravya ko sUkSmakRSTirUpa pariNamAvai hai, tAke vidhAna-svarUpa-pramANAdika kA varNana hai / ase anivRttikaraNa kA bahuta varNana hai| yAvipa guNazreNI-anubhAgaghAta ke vizeSa Adi bIci-bIci aneka kathana pAie hai, so Age kathana hoigA tahAM jaannaa| vahari sUkSmasAparAya kA varNana hai| tahAM sthiti, anubhAga kA ghAta vA guNazreNI Adi kA kathana kari bAdarakRSTi saMbaMdhI artha kA nirUpaNa pUrvaka sUkSmasAparAya savaMdhI kRSTini ke artha kA nirUpaNa, ara tahAM sUkSmakRSTini kA udaya, anudaya, pramANa ara saMkramaNa, kSayAdika kA vidhAna ityAdi aneka varNana hai / bahuri yahu to puruSaveda, saMjvalana krodha kA udaya sahita zreNI caDhyA, tAkI apekSA kathana hai / bahuri puruSaveda, saMjvalana mAna Adi kA udaya sahita gyAraha prakAra zreNI caDhane vAlo ke jo-jo vizepa pAie, tAkA varNana hai / ausai kRSTivedanA pUrNa bhae / bahuri kSINakaSAya kA varNana / tahAM IryApathabaMdha kA, ara sthiti-anubhAgaghAta vA gugatheNI Adi kA, vA tahAM saMbhavate dhyAnAdika kA ara jJAnAvaraNAdika ke kSaya hone ke vidhAna kA, ara ihA~ zarIra sambandhI nigoda jIvani ke abhAva hone ke krama kA ityAdi varNana hai| bahari sayogakevalI kA varNana hai / tahAM tAke mahimA kA ara guNazreNI yA para vihAra-pAhArAdika hone na hone kA varNana kari atarmuhurta mAtra Ayu rahai prAyajinakaraNa ho hai tAkA, tahAM guNazreNI Adi kA, ara kevalasamudghAta kA, tahA daM-kapATAdika ke vidhAna vA kSetrapramANAdika kA, vA tahA saMbhavatI sthiti-anubhAga ghaTane grAdi kriyAni kA vA yogani kA ityAdi varNana hai / vahuri vAdara mana-vacana gaya yoga ko nirodhi mUdama karane kA, tahAM jaisai yoga ho hai, tAkA ara sUkSma manoyoga, dacanagoga, ucchvAsa-nizvAsa, kAyayoga ke nirodha karane kA, tahAM kAyayoga ke Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 55 pUrvasparddhakani ke apUrvasparddhaka ara tinakI sUkSmakRSTi karie hai, tinakA svarUpa, vidhAna, pramANa, samaya-samaya sambandhI kriyAvizeSa ityAdika kA ara karI sUkSmakRSTi, tAkauM bhogavatA sUkSmakriyApratipAtI dhyAna yukta ho hai, tAkA vA tahA sabhavate sthitianubhAgaghAta vA guNazreNI Adi vizeSa kA varNana hai / bahuri ayogakevalI kA varNana hai / tahAM tAkI sthiti kA, zailezyapanA kA, dhyAna kA, tahA avazeSa sarva prakRti khipavAne kA varNana hai / bahuri siddha bhagavAna kA varNana hai / tahAM sukhAdika kA, mahimA kA, sthAna kA, anya matokta svarUpa ke nirAkaraNa kA ityAdi varNana hai / jaise labdhisAra kSapaNAsAra kathana kI sUcanikA jAnanI / ___ bahuri anta virSe apane kichu samAcAra pragaTa kari isa samyagjJAnacadrikA kI samAptatA hote kRtakRtya hoi Anada dazA ko prApta honA hoigA / jaisai sUcanikA kari graMthasamudra ke artha saMkSepapanai prakaTa kie hai / iti suucnikaa| parikarmASTaka sambandhI prakaraNa bahuri isa karaNAnuyogarUpa zAstra ke abhyAsa karane ke arthi gaNita kA jJAna avazya cAhiye, jAta alaMkArAdika jAnai prathamAnuyoga kA, gaNitAdika jAne karaNAnuyoga kA, subhASitAdika jAnai caraNAnuyoga kA, nyAyAdi jAnai dravyAnuyoga kA viziSTa jJAna ho hai, tAtai gaNita graMthani kA abhyAsa krnaa| ara na bane to parikarmASTaka tau avazya jAnyA cAhiye / jAte yAkau jANe anya gaNita karmani kA bhI vidhAna jAni tinako jAne para isa zAstra viSa praveza pAvai / tAte isa zAstra kA abhyAsa karane ko prayojanamAtra parikarmASTaka kA varNana ihA karie hai tahAM parikarmASTaka viSai saMkalana, vyavakalana, guNakAra, bhAgahAra, varga, ghana, vargamUla, ghanamUla e ATha nAma jAnane / e laukika gaNita viSa bhI sabhava hai, ara alaukika gaNita viSa bhI saMbhava hai / so laukika gaNita to pravRtti viSa prasiddha hI hai / ara alaukika gaNita jaghanya saMkhyAtAdika vA palyAdika kA vyAkhyAna Age jIvasamAsAdhikAra pUrNa bhae pIche hoigA, tahAM jAnanA / ava saMkalanAdika kA svarUpa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] caudaha bhae / tahAM joDa viSa daza sthAnIya caukA likhyA ara rahyA ekA, tAko ara zata sthAnIya dUvA ko joDai, tIna bhayA, so joDa viSe zata sthAnIya likhyA / jaise joDai tIna se cAlIsa bhaye / jaise hI anyatra jAnanA / bahuri vyavakalana virSe mUlarAzi ke eka sthAnIya Adi aMkani viSa RNa rAzi ke eka sthAnIya Adi aMkani kauM yathAkrama ghaTAie / jo mUlarAzi ke eka sthAnIya Adi aMka te RNarAzi ke eka sthAnIya Adi aka adhika pramANa lIe hoi tau dhanarAzi ke daza sthAnIya Adi aMka viSai eka ghaTAi dhanarAzi ke eka sthAnIya Adi aMka viSai daza joDi, tAmai RNarAzi kA aMka ghaTAvanA / so pravRtti viSai jaise bAkI kADhane kA vidhAna hai, taise hI yaha jAnanA / ase karate jo hoi, so avazeSa pramANa jAnanA / ihAM udAharaNa - jaise chaha sai picahattari mUlarAzi viSa bANavai (675-92) RNa ghaTAvanA hoi, tahAM eka sthAnIya pAMca meM dUvA ghaTAe tIna rahe ara daza sthAnIya sAta viSa nava ghaTai nAhI tAtai zatasthAnIya chakkA maiM eka ghaTAi tAke daza sAta viSai joDai sataraha bhae, tAmaiM nau ghaTAi ATha rahe zata sthAnIya chakkA meM eka ghaTAye pAMca rahe, tAmai RNa kA aMka koU ghaTAvane ko hai nAhI tAte, pAca hI rahe / ase avazeSa pAca sai tiyAsI pramANa aayaa| jaise hI anyatra jAnanA / bahuri guNakAra viSa guNya ke aMta aMka te lagAya Adi aka paryata eka-eka aMka ko krama te guNakAra ke aMkani kari guNi yathAsthAna likhie vA joDie, taba guNita rAzi kA pramANa Avai / ihAM udAharaNa - jaise guNya doya sai chappana ara guNakAra solaha (256416) / tahAM guNya kA aMta aMka dUvA ko solaha kari guNanA / tahA chakkA tau dUvA Upari ara ekA tAke pIche 256 ase sthApana kari eka kari dUvA kI guNe, doya pAye, so to eka ke nIce likhanA / ara chaha kari dUvA kI guNe bAraha pAe, tisavire dUvA tau guNya kI jAyagAM likhanA ekA pahilai doya likhyA thA tAmai joDanA taba asA bhayA [32 56] / bahuri jaise hI guNya kA upAta aka pAMcA, tAkI solaha kari guNanA tahA ase 32, 56 sthApanA kari ekA kari pAcA kI guNe, pAMca bhaye, so to ekA ke nIce dUvA, tAmai joDie ara chakkA kari pAMcA ko guraNe tIsa bhae, tahAM bidI pAMcA kI jAyagAM mAMDi tIna pIchale aMkani viSa joDie ase kIe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6.] [ parikarmASTaka sambandhI prakaraNa aisA 4006 bhayA / vahuri guNya kA Adi aMka chakkA kI solaha kari guNanA tahAM aise 4006 sthApi eka kari chaha ko guNe chaha bhaye so tau ekA ke nIce vidI tAmai joDie ara cha ko cha kari guNe chattIsa bhayA, tahA chakkA tau guNya kA chakkA kI jAyagAM sthApanA, tIyA pIchalA aMka chakkA tAmai joDanA, aise kIe aisA 4066 bhayA / yA prakAra guriNata rAzi cyAri hajAra chinavai aayaa| aise hI anyatra vidhAna jAnanA / bahuri bhAgahAra viSa bhAjya ke jete aMkani viSa bhAgahAra kA bhAga denA saMbhava, titane aMkani ko tAkA bhAga dei pAyA aMka ko judA likhi tisa pAyA aMka kari bhAgahAra ko guraNe jo pramANa hoi, titanA jAkA bhAga dIyA thA, tAmai ghaTAya avaNepa tahA likhanA / vahari taise hI bhAga dIe jo aMka pAvai, tAko pUrva likhyA thA aMka, tAke Age likhi tAkari bhAgahAra ko guNi taise hI ghttaavnaa| jaisai yAvat bhAjyarAzi ni zeSa hoi tAvat kIe jude likhe aMka pramANa eka bhAga Avai hai / ihA udAharaNa-jaise bhAjya cyAri hajAra chinavai, bhAgahAra solaha / tahAM bhAjya kA anta aMka cyAri ko tau solaha kA bhAga saMbhava nAhI tAtai doya aMke cAlIsa tinako bhAga denA, tahA aise 16 likhi| ihAM tIna Adi aMkani kari solaha kI guNa, tI cAlIsa te adhika hoi jAya tAtai doi pAye so dUvA judA likhi, nAkari solaha kI guNi cAlIsa mai ghaTAe aMsA 866 bhayA / 4046 866 brahari ihA nivAsI kI solaha kA bhAga dIe 16 pAMca pAe, so dUvA ke prAna linvi, nAkari solaha kI guni nivAsI meM ghaTAe aisA 66 rahyA / yAko solaha kA bhAga dI yaha pAya, so pAcA ke Age likhi, tAkari solaha ko guNi china bhA, nA ghaTAe bhAjyarAzi ni.zepa bhyaa| aise jude likhe aMka tinakari eka bhAga pA pramAga doya nai chappana Avai hai / bahuri "bhAgo nAsti labdhaM zUnya' isa vacana te bhAga di jAya tahAM vidI pAvai / jaise bhAjya tIna hajAra chattIsa (3036) HT (6) nahA tIsa ko chaha kA bhAga dIe, pAMca pAe, tinakari chaha ko gAMta, nIla nigapa hoya gayA, mo ihAM bhAga TUTyA, tAtai pAMca ke Age vidI Fire ani prayoga chanIma kI chaha kA bhAga dIe chaha pAe, so viMdI ke Age - nAyarako gagi vaTA sarva bhAjya niHzepa bhayA / aise labdha pramANa hI anyatra jAnanA / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA poThikA ] bahuri varga viSai guNakAravat vidhAna jAnanA / jAte doya jAyagAM samAna rAzi likhi eka kauM guNya, eka kauM guNakAra sthApi paraspara guNe varga ho hai| jaise solaha kau solaha kari guNe, solaha kA varga doya sai chappana ho hai| bahuri ghana viSa bhI guNakAravat hI vidhAna hai / jAte tIna jAyagAM samAna rAzi mAMDi paraspara guNana karanA / tahAM pahilA rAzirUpa guNya ko dUsarA rAzirUpa guNakAra kari guNai jo (pramANa) hoi tAkau guNya sthApi, tAkI tIsarA rAzirUpa guNakAra kari guNa jo pramANa Avai, soi tisa rAzi kA ghana jAnanA / jaise solaha ko solaha kari guNe, doya sai chappana, bahuri tAkoM solaha kari guNai cyAra hajAra chinave hoi, soI solaha kA ghana hai / aise hI anyatra jAnanA / bahuri vargamUla viSa vargarUpa rAzi ke prathama aMka upari viSama kI dUsare aMka upari sama kI tIsare (aMka) upari viSama kI cauthe (aMka) upari sama kI aise krama te anta aMka paryaMta ubhI ADI lIka kari sahanAnI krnii| jo anta kA aMka sama hoya to tahAM upAMta kA ara anta kA doU aMkani ko viSama saMjJA jAnanI / tahAM anta kA eka vA doya jo viSama aMka, tAkA pramANa viSa jisa aMka kA varga saMbhavai, tAkA varga kari anta kA viSama pramANa mai ghaTAvanA / avazeSa rahai so tahAM likhanA / bahuri jAkA varga kIyA thA, tisa mUla aMka ko judA likhanA / bahuri avazeSa rahe aMkani kari sahita jo tisa viSama ke prAgai sama aMka, tAke pramANa kauM judA sthApyA jo aMka, tAtai dUNA pramANa rUpa bhAgahAra kA bhAga dIe jo aMka pAvai, tAkau tisa judA sthApyA, aMka ke Age likhanA / para tisa aMka kari guNyA huvA bhAgahAra kA pramANa ko tisa bhAjya meM ghaTAi avazeSa tahA likhi denA / bahuri isa avazeSa sahita jo tisa sama ke prAgai viSama aMka, tAmai jo aMka pAyA thA, tAkA varga kIe jo pramANa hoi, so ghaTAvanA avazeSa tahA likhanA / bahuri isa avazeSa sahita jo tisa viSama ke Age sama aMka, tAko tina jude likhe hue sarva aMkarUpa pramANa tai dUNA. pramANa rUpa bhAgahArA kA bhAga dei pAyA aka ko tina jude likhe hue akani ke Age likhanA / para isa pAyA aMka kari bhAgahAra ko guNi bhAjya meM ghaTAi, avazeSa tahAM likhanA / bahuri isa avazeSa sahita jo sama aMka ke prAgai viSama aMka tAviSe pAyA aMka kA varga ghttaavnaa| aise hI kramate yAvat vargita rAzi niHzeSa hoya, tAvat kIe vargamUla kA pramANa Avai hai| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikarmAfter area prakaraNa 65536 ihA udAharaNa - jaise vargita rAzi paisaTha hajAra pAca sau chattIsa (65536) ihAM viSama sama kI sahanAnI asI kari anta kA vipama chakkA tArma tIna kA varga to bahuta hoi jAi, tAte saMbhavatA doya kA varga cyAri ghaTAi avazeSa doi tahAM likhanA / ara mUla aMka dUvA judA paMkti viSeM likhanA / bahuri tisa zravazepa sahita AgilA saba aMka aisA 25| tAka judA likhyA jo dUvA tAte dUragA cyAri kA bhAga dIe, chaha pAve; paraMtu zrAge varga ghaTAvane kA nirvAha nAhI; tAte pAMca pAyA, so judA likhyA huA dUvA ke Age likhanA / zrara pAyA aMka pAMca kari bhAgahAra cyAri ko guNi, bhAjya meM ghaTAeM, pacIsa kI jAyagA pAMca rahyA, tisa sahita gilA viSama aisA (55) tAmai pAyA aMka pAca kA varga pacIsa ghaTAe, zravazeSa aisA 30, tisa sahita AgilA sama aisA 303, tAkau jude likhe aMkani te dUNA pramANa pacAsa kA bhAga dIe chaha pAyA, so jude likhe aMkani ke Age likhanA / ara chaha kari bhAgahAra pacAsa kI guriNa, bhAjya meM ghaTAe avazeSa aisA 3 rahyA, tisa sahita gilA viSama aisA 36, yAmai pAyA aMka chaha kA varga ghaTAe rAzi niHzeSa bhayA / aiseM jude likhe huve aMkani kari paisaTha hajAra pAMca se chattIsa kA vargamUla doe se chappana AyA / aise hI anyatra vidhAna jAnanA / 62 ] huri ghumUla viSe ghana rUpa rAzi ke aMkani upari pahilA ghana, dUjA - tIjA vana cauthA ghana, pAcavA chaThA aghana aise kramate UbhI ADI lIka rUpa sahanAnI karanI / jota kA ghana aMka na hoi to anta upAMta doya aMkani kI ghana saMjJA jAnanI / grara te doU ghana na hoi to anta te tIna aMkani kI ghana saMjJA jAnanI / tahA eka vA doya vA tIna aMka rUpa jo anta kA ghana, tAmai jAkA ghana saMbhavai tAkA dhana kari tAka aMta kA ghana akarUpa pramANa meM ghaTAi avazeSa tahAM likhanA / ara jAkA ghana kIyA thA, tisa mUla aMka ko judA paMkti viSe sthApanA / bahuri tisa avazeSa sahita agilA aMka kauM tisa mUla aMka ke varga te tiguNA bhAgahAra kA bhAga denA jo aMka pAvai, tAkauM judA likhyA huvA aMka ke zrAge likhanA / ara pAyA aka kari bhAgahAra kI guNI, bhAjya me ghaTAi avazeSa tahAM likhi denA / vahuri isa avazeSa mahita nAgilA aMka, tAviSe pAyA aMka ke varga ko pUrva paMkti viSe tiSThate avani kari guNaM, jo pramANa hoi, tAkI tiguNA kari ghaTAi denA / avazeSa tahAM ginA | bahari isa avazeSa sahita AgilA aMka viSai tisa hI pAyA aka kA ghana | bahuri zravazeSa sahita yAgilA aMka ko judA likhi aMkani ke pramA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA poThikA kA varga kauM tiguNA kari nirvAha hoi, taiseM bhAga denA / pAyA aMka paMkti viSa Agai likhanA / aise hI anukrama te yAvat dhanarAzi niHzeSa hoi tAvat kIe ghanamUla kA pramANa Avai hai| ___ihAM udAharaNa - jaise dhanarAzi paMdraha hajAra chaha se paccIsa (15625) ihAM ghanaaghana kI sahanAnI kIe aisA (15625) ihAM anta aMka dhana nAhIM tAta doya aMka rUpa antaghana 15 / ihAM tIna kA dhana kIe bahuta hoi jAi, tAtai doya kA ghana ATha ghaTAi, tahAM avazeSa sAta likhanA / para ghanamUla dUvA judI paMkti viSa likhanA bahuri tisa avazeSa sahita AgilA aMka asA (76) tAko mUla aMka kA varga cyAri, tAkA tiguNA bAraha, tAkA bhAga die chaha pAvai, paraMtu Agai nirvAha nAhIM tAtai pAMca pAyA so dUvA ke Age paMkti viSa likhanA ara isa pAMca kari bhAgahAra bAraha ko guNi, bhAjya meM ghaTAe, avazeSa solaha (16) tisa sahita AgilA aMka aisA (162) tAmai pAyA aMka pAMca, tAkA varga pacIsa, tAko pUrva paMkti viSa tiSTha thA duvA, tAkarI guraNe pacAsa, tinake tiguNe DyoDha se ghaTAe avazeSa bAraha, tisa sahita AgilA aMka aisA (125), yAmaiM pAMca kA ghana ghaTAeM rAzi niHzeSa bhayA aise paMdraha hajAra chaHsai paccIsa kA ghanamala paccIsa pramANa AyA / aise hI anyatra jaannaa| aise varNana kari aba bhinna parikarmASTaka kahie hai| tahAMhAra ara azani kA saMkalanAdika jAnanA / hAra para aMza kahA khie| jaise jahA chaha paMcAsa kahe, tahAM eka ke paMcAsa aMza kIe tiha samAna chaha aMza jAnane / vA chaha kA pAMcavAM bhAga jAnanA / tahAM chaha ko to hAra vA hara vA cheda kahie / ara pAca ko aMza vA lava ityAdika kahie / tahA hAra ko Upari likhie, aMza ko nIce likhie| jaise chaha paMcAsa kau asA likhie / aise hI anyatra jaannaa| tahA~ bhinna saMkalana-vyavakalana ke arthi bhAgajAti, prabhAgajAti, bhAgAnubaMdha, bhAgApavAha e cyAri jAti hai / tinavi ihAM vizeSa prayojanabhUta samaccheda vidhAna lIe bhAgajAti kahie hai / jude-jude hAra ara tinake aMza likhi eka-eka hAra ko anya hArani ke aMzani kari guriNae ara sarva aMzani ko paraspara gurinne| aise kari jo sakalana karanA hoi tau paraspara hArani ko joDa dIjie ara vyavakalana karanA hoi to mUlarAzi ke hArani viSa RNarAzi ke hAra ghaTAi diijie| ara aMza sabani ke samAna bhae / tAtai aza paraspara guNe jete bhae tete hI rAkhie / aiseM samAna aza hone te yAkA nAma samaccheda vidhAna hai| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ parikarmASTaka sambandhI prakaraNa ihAM udAharaNa - tahAM saMkalana viSai pAMca chaTThA aMga doya tihAi tIna pAtra }5/2/3/ (cauthAI) inako joDanA hoi tahAM 634 aisA likhi tahAM pAMca hAra kI anya ke tIna cyAri - aMzani kariara doya hAra ko anya ke chaha cyAri aMzani kari yara tIna hAra kauM anya ke chaha-tIna aMzani kari guNe sAThi graDatAlIsa cIvana hAra bhae / grara aMzani 64 ] 0/48/54/ kau paraspara guNe sarvatra bahattara zra'Na | aise bhae / ihAM hArani kI joDe eka so vAsaTha hAra ra bahattara aza bhae tahAM hAra ko aMza kA bhAga dIe doya pAye zrara avazepa aThAraha kA vahattarivAM bhAga rahyA / tAkA aThAraha kari grapavartana kIe eka kA cauthA bhAga bhayA / aise tinakA joDa savA doya zrAyA / koI saMbhavatA pramANa kA bhAga dei bhAjya vA bhAjaka rAzi kA mahat pramAraNa kauM thorA kIjie ( vA ni. zeSa kIjie) tahA apavartana saMjJA jAnanI so ihA aThAraha kA bhAga dIe bhAjya aThAraha thA, tahAM eka bhayA ara bhAgahAra bahattara thA, tahAM cyAri bhayA, tAtai aThAraha kari apavarttana bhayA kahyA / aise hI anyatra apavartana kA svarUpa jAnanA / 1 vahuri vyavakalana viSai jaise tIna viSai pAMca cauthA aMga ghaTAvanA / tahAM 'kalpyo haro rUpamahArarAzeH' isa vacana te jAke aMza na hoDa, tahA eka aMza kalpanA, so ihAM tInakA aMza nAhI, tAtai eka aMza kalpi |2| aise likhanA ihAM tIna hAni ko zranya ke cyAri aMza kari, ara pAMca hArani ko anya ke eka aMza kari guNe |12|5| ara aMzani kI paraspara guNe | aisA bhayA / ihAM vAraha hArani viSe pAMca ghaTAeM sAta hAra bhae / ra aMza cyAri bhae / tahAM hAra ko aMza kA bhAga dIe eka ara tIna kA cauthA bhAga pauraNa itanA phala AyA / varI bhinna guNakAra viSai guNya ara guNakAra ke hAra ko hAra kari aMza ko aMza kari guNana karanA / jaise daza kI cothAi ko cyAri kI tihAi kari guNanA hoi, tahAM aisA | | | likhi guNya-guNakAra ke hAra ara aMzani ko guNe cAlIsa hAra ara bAraha zraMza || bhae tahAM hAra ko aMza kA bhAga dIe tIna pAyA / avazeSa kA bArahavAM bhAga tAkI cyAri kari apavartana kIe eka kA tIsarA bhAga bhayA / maiM hI anyatra jAnanA / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i EU 148 sabhyagjJAnacandrikA pIThikA ] bahuri bhinna bhAgahAra viSai bhAjaka ke hArani ko aMza kIjie ara azani ko hAra kIjie / ase palaTi bhAjya-bhAjaka kA guNya-guNakAravat vidhAna karanA / jaise saitIsa ke AdhA kauM teraha kI cauthAI kA bhAga denA hoi tahAM ase 2 likhie bahuri bhAjaka ke hAra ara aMza palaTa ase 2 |13| likhinA / bahuri guNanavidhi kIe eka sau aDatAlIsa hAra ara chanvIsa aMza 26 bhae / tahAM aMza kA hAra ko bhAga dIe pAMca pAe / ara avazeSa aThAraha chavvIsavAM bhAga, tAkA doya kari apavartana kIe nava terahavAM bhAgamAtra bhayA / jaise hI anyatra jaannaa| ___ bahuri bhinna varga ara ghana kA vidhAna guNakAravat hI jAnanA / jAtai samAna rAzi doya kau paraspara guNe varga ho hai / tIna ko paraspara guNe ghana ho hai / jaise teraha kA cauthA bhAga ko doya jAyagA mAMDi paraspara guNe tAkA varga eka sau guNahatara kA solahavAM bhAgamAtra 136 ho hai / ara tIna jAyagA mAMDi | paraspara guNeM ikaIsa sai satyANavai kA causaThavAM bhAga mAtra 64 ghana ho hai| bahuri bhinna vargamUla, ghanamUla viSa hArani kA ara aMzani kA pUrvokta vidhAna kari judA-judA mUla grahaNa karie / jaise vargita rAzi eka sau guNahattari kA solahavA bhAga 16 / tahAM pUrvokta vidhAna tai eka sau guNahattari kA vargamUla teraha, ara solaha kA cyAri ase teraha kA cauthA bhAgamAtra 4 vargamUla AyA / bahuri ghanarAzi ikaIsa se satyANavai kA causaThavAM bhAga 4 / tahAM pUrvokta vidhAna kari ikaIsa se satyANave kA ghanamUla teraha, causaThi kA cyAri aise teraha kA cauthA bhAgamAtra 1 ghanamUla paayaa| ameM hI anyatra jaannaa| vahuri aba zUnyaparikarmApTa likhie hai / zUnya nAma vidI kA hai, tAke sakalanAdika kahie hai| tahAM vidI vipa aMka joDe aMka hI hoya / jaise pacAna viSa pAca joDie / tahA ekasthAnIya vidI viSa pAMca joDe pAca bhae / dazasthAnIya pAMca hI, ase pacAvana bhae / bahuri aMka vipa vidI ghaTAe aMka hI raha / jaise pacAyana meM daza 2167 2167 13 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariphASTakA sambandhI prakaraNa 66 ] ghaTAe eka sthAnIya pAMca meM vidI ghaTAe pAMca hI rahe, dazasthAnIya pAca meM eka ghaTAe cyAri rahe jaise paitAlIsa bhae / bahuri guNakAra vipaM aMka ko vidIkari guNe vidI hoya / jaise vIsa kI pAca kari guriNae, tahAM guNya ke duvA ko pAMca kari gugaNe daza bhae / vahuri vidI ko pAMca kari guNe, viMdI hI bhaI asa sI bhae / bahuri aMka kA vidI kA bhAga dIe khahara kahie / jAte jaise-jaise bhAgahAra ghaTatA hoi, taise-taise labdharAzi vadhatI hoi / jaise daza kI eka kA chaThA bhAga kA bhAga die sAThi hoDa, eka kA vIsavAM bhAga kA bhAga dIe doya sai hoya, so vidI zUnyarUpa, tAkA bhAga dIe phala kA pramANa avaktavya hai / yAkA hAra vidI hai, itanA hI kahyA jAe / vahurI vidI kA vargadhana, vargamala, ghanamUla vipaM gaNakArAdivat vidI hI ho hai| ase laukika gaNita apekSA parikarmApTaka kA vidhAna kahyA / vahuri alaukika gaNita apekSA vidhAna hai, so sAtizaya jJAnagamya hai / jAte tahAM aMkAdika kA anukrama vyaktarUpa 1 nAhI hai| tahA kahI to saMkalanAdi hote jo pramANa bhayA tAkA nAma kahie hai / jaise utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta vipa eka joDai jaghanya parItAnaMta hoDa, (jaghanya parItAnata me eka ghaTAeM utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta hoDa) 2 ara jaghanya parItAsaMkhyAta vipa eka ghaTAeM utkRpTa saMkhyAta hoi / palya ko dazakoDAkoDi kari guNe sAgara hoi jagat zreNI kU sAta kA bhAga dIe rAjU hoi / jaghanya yuktAsaMlyAta kA varga kIe jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta hoi / sUcyaMgala kA ghana kIye dhanAMgula hoi / pratarAMgula kA vargamUla grahe mUcyaMgula hoi / loka kA ghanamUla grahe jagat zreNI hoDa, ityAdi jaannaa| vahuri kahI saMkalanAdi hote jo pramANa bhayA, tAkA nAma na kahie hai, saMkalanAdirUpa hI kathana kahie hai / jAte sarva saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtani ke bhedani kA nAma vaktavyarUpa nAhI hai / jaise jIvarAzi kari adhika pudgalarAzi kahie vA siddha rAzi kari dIna jIvarAzi kahie, vA asaMkhyAta guNA loka kahie vA saMkhyAta pratarAMgunna kari bhAjita jagatpratara kahie, vA palya kA varga kahie, vA palya kA ghana kahie, vA kevalajJAna kA vargamUla kahie, vA AkAza pradezarAzi kA ghanamUla kahie, ityAdi 1.6 prani 'banabhyarUpa' ainA pATha hai| 2.yaha dAya mi chapI prati meM hai,talimbita sahaniyoM meM nahIM hai| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] jAnanA / bahuri alokika mAna kI sahanAnI sthApi, tinake likhane kA vA tahAM saMkalanAdi hote likhane kA jo vidhAna hai, so Agai sadRSTi adhikAra viSa varNana karege, tahAM te jAnanA / bahuri tahA hI lokika mAna kA bhI likhane kA vA tahAM saMkalanAdi hote likhane kA jo vidhAna hai, so varNana karege / ihAM likhe grantha viSa praveza karate hI ziSyani kau kaThinatA bhAsatI, tahAM aruci hotI, tAtai ihAM na likhie hai / udAharaNa mAtra itanA hI ihA bhI jAnanA, jo saMkalana virSe tau adhika rAzi ko Upari likhanA jaise paca adhika sahasra 1000 ase likhane / vyavakalana viSa hIna rAzi ko Upari likhi tahA pUchaDIkAsA AkAra kari bidI dIjie jaise paca hIna sahasra 1000 ase likhie / guNakAra viSa guNya ke prAgai guNaka ko likhie / jaise paMcaguNA sahasra 100045 ase likhie / bhAgahAra virSa bhAjya ke nIce bhAjaka ko likhie / jaise pAMca kari bhAjita sahasra 5 ase likhie| varga viSa rAzi ko doya bAra barAbara mAMDie / jaise pAMca kA varga ko 5.45 ase likhie / ghana viSa rAzi ko tIna bAra barAbari mAMDie / jaise pAMca kA ghana ko 54545 ase likhie / vargamUla-ghanamUla viSe vargarUpa-ghanarUpa rAzi ke prAgai mUla kI sahanAnI karanI / jaisai pacIsa kA vargamUla ko "25 va0 0" ase likhie| eka sau pacIsa kA ghanamUla ko "125 gha0 mU0" ase likhie / ase aneka prakAra likhane kA vidhAna hai / ase parikarmASTaka kA vyAkhyAna kIyA so jAnanA / bahuri rAzika kA jahAM-tahAM prayojana jAni svarUpa mAtra kahie hai / tahAM tIna rAzi ho hai - pramANa phala, icchaa| tahA jisa vivakSita pramANa kari jo phala prApta hoi, so pramANarAzi ara phalarAzi jAnanI / bahuri apanA icchita pramANa hoi, so icchA rAzi jAnanI / tahA phala kI icchA kari guNi, pramANa kA bhAga dIe apanA icchita pramANa kari prApta jo phala, tAkA pramANa prAva hai, isakA nAma labdha hai / ihA pramANa ara icchA 1 kI ekajAti jAnanI / bahuri phala ara labdha kI eka jAti jAnanI / ihAM udAharaNa jaise pAca rupaiyA kA sAta maraNa anna Avai tau sAta. rupaiyA kA ketA anna Avai jaise trairAzika kIyA / ihA pramANa rAzi pAca, phala rAzi sAta, icchA rAzi sAta, tahA phalakari icchA ko guNi pramANa kA bhAga dIe guNacAsa 1 chapI prati 'icchA' zabda aura anya hastalikhita pratiyo me 'phala' zabda hai / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] [ paripharmApTaka sambandhI prakaraNa kA pAMcavAM bhAga mAtra labdha pramANa aayaa| tAkA nava maNa ara cyAri maraNa kA pAcavAM bhAga mAtra labdharAzi bhayA / ase hI chaha se ATha (608) siddha chaha mahInA ATha samaya viSai hoi, tI sarva siddha kete kAla meM hoi, ase trairAzika karie, tahAM pramANa rAzi chaha se ATha, ara phalarAzi chaha mAsa ATha samayani kI saMkhyAta AvalI, icchA rAzi siddharAzi / tahAM phala kari icchA ko guNi, pramANa kA bhAga dIe labdharAzi saMkhyAta prAvalI kari guNita siddha rAzi mAtra atIta kAla kA pramANa Avai hai / jaise hI anyatra jaannaa| bahuri keteika gaNitani kA kathana Age isa zAstra viSa jahAM prayojana AvegA tahA kahiegA / jaise zreNI vyavahAra kA kathana guNasthAnAdhikAra viSa karaNani kA kathana karate kahiegA / bahuri eka bAra, doya bAra Adi saMkalana kA kathana jJAnAdhikAra viSa paryAyasamAsajJAna kA kathana karate khiegaa| vahuri gola Adi kSetra vyavahAra kA kathana jIvasamAsAdika adhikArani viSa kahiegA / jaise hI aura bhI gaNitani kA jahAM prayojana hoigA tahAM hI kathana kariegA so jAnanA / vahuri ajJAta rAzi lyAvane kA vidhAna vA suvarNagaNita Adi gaNitani kA ihAM prayojana nAhI, tAtai tinakA ihAM kathana na karie hai| jaise gaNita kA kathana kiyaa| tAkI yAdi rAkhi jahAM prayojana hoi, tahA yathArtharUpa jAnanA / bahuri jaise hI isa zAstra viSa karaNasUtrani kA, vA keI saMjJAni kA vA keI arthani kA svarUpa eka vAra jahAM kahyA hoi, tahAta yAdi rAkhi, tinakA jahAM prayojana Avai, tahA taisA hI svarUpa jAnanA / yA prakAra zrIgommaTasAra zAstra kI samyagjJAnacandrikA nAmA bhASATIkA viSa pIThikA samApta bhaI / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa samyagjJAnacandrikA bhASATIkA sahita aba isa zAstra ke mUla sUtrani kI saMskRta TIkA ke anusAri bhASA TIkA karie hai / tahAM prathama hI saMskRta TIkAkAra kari kathita grantha karane kI pratijJA, vA mUla zAstra hone ke samAcAra vA maMgala karane kI puSTatA ityAdi kathana kahie hai / baMdoM nemicaMdra jinarAya, siddha jJAnabhUSaNa sukhadAya / kari hau gommaTasAra suTIka, kari kararNATa TIka te ThIka // 1 // saMskRta TIkAkAra maMgalapUrvaka pratijJA karI hai / bahuri kahai hai - zrImAn ara kAhU kari haNyA na jAya hai prabhAva jAkA, aisA jo syAdvAda mata, sohI bhaI guphA tAke abhyaMtara vAsa karatA jo kuvAdIrUpa hastIni ko siMhasamAna sihanandi nAmA munIdra, tihari bhaI hai jJAnAdika kI vRddhi jAkai, aisA jo gaMganAmA vaza viSai tilaka samAna para rAjakArya kA sarva jAnane ko Adi de kari aneka guNasayukta zrImAn rAjamalla nAmA mahArAjA deva, pRthivI ko pyArA, tAkA mahAn jo maMtrIpada, tihaviSe zobhAyamAna ara raNa kI raMgabhUmi viSe zUravIra ara para kA sahAya na cAhai, aisA parAkrama kA dhArI, ara guNarUpI ratnani kA AbhUSaNa jAke pAie ara samyaktva ratna kA sthAnakapanA ko Adi dekari nAnAprakAra ke guraNana kari aMgIkAra karI jo kIrti, tAkA bharttAra ausA jo zrImAn cAmuMDarAya rAjA, tAkA prazna kari jAkA avatAra bhayA, aisA ikatAlIsa padani viSe nAmakarma ke sattva kA nirUpaNa, tiha dvAra kari samasta ziSya janani ke samUha ko saMbodhana ke atha zrImAn nemIcandra nAmA siddhAMtacakravartI, samasta siddhAMta pAThI, janani viSai vikhyAta hai nirmala yaza jAkA, ara vistIrNa buddhi kA dhAraka, yahu bhagavAn zAstra kA karttA / so mahAkarmaprakRti prAbhRta nAmA mukhya prathama siddhAMta, tihakA 1. jIvasthAna, 2. kSudrabaMdha, 3. baMdhasvAmI, 4. vedanAkhaNDa, 5. vargagAkhaMDa, 6. mahAbaMdha - e chaha khaMDa hai / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra joyakANDa 70 tinaviSe jIvAdika jo pramANa karaneyogya samasta vastu, tAkI uddhAra kari gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha nAmA graMtha ke vistAra kI racatA saMtA tisa graMtha kI Adi hI viSa nirvighna zAstra kI sapUrNatA hone ke athi, vA nAstika vAdI kA parihAra ke athi, vA ziSTAcAra kA pAlane ke athi, vA upakAra ko smaraNe ke athi viziSTa jo apanA iSTa deva kA vizeSa, tAhi namaskAra kare hai| bhAvArtha - ihAM jaisA jAnanA - sihanandi nAmA muni kA zipya, jo gaMgavaMzI rAjamalla nAmA mahArAjA, tAkA maMtrI jo cAmuMDarAya rAjA, tihane nemIcadra siddhAMta cakravartI prati asA prazna kIyA - jo sUkSma aparyApta pRthvIkAyAdika ikatAlIsa jIvapadani vipa nAmakarma ke sattvani kA nirUpaNa kaise hai ? so kahau / tahA isa prazna ke nimitta kI pAya aneka jIvani ke saMvodhane ke arthi jIvasthAnAdika chaha adhikAra jAmai pAie, jaisA mahAkarma prakRti prAbhRta hai nAma jAkA, jaisA agrAyaNIya pUrva kA pAcavA vastu, athavA yati bhUtabali AcAryakRta 1 dhavala zAstra, tAkA anusAra lei gommaTasAra ara yAhIkA dvitIya nAma pacasagraha gratha, tAke karane kA prArabha kiyaa| tahAM prathama apane ipTadeva ko namaskAra karai hai| tAke nirvighnapane zAstra kI samAptatA hone kU Adi dekari cyAri prayojana khe| aba inako dRDha karai haiN| ihA tarka - jo ipTadeva, tAko namaskAra karane kari nirvighnapane zAstra kI samAptatA kahA ho hai ? tahA kahie hai - jo aisI AzaMkA na karanI, jAtai zAstra kA asA vacana hai "vighnaudhA pralayaM yAMti zAkinIbhUtapannagAH / viSaM niviSatAM yAti stUyamAne jinezvare // " yAkA artha- jo jinezvaradeva ko stavatAM thakAM vighna ke ju samUha, te nAza kI prApta ho hai| bahuri zAkinI, bhUta, sAdika, te nAza kI prApta ho hai| vahari vidha hai, so viparahitapanA kI prApta ho hai / so asA vacana thakI zaMkA na karanA / vahari jana prAyazcitta kA AcaraNa kari vratAdika kA dopa naSTa ho hai, vahari jaise 1.pani bAgAnAyaM ne guNadharAcArya viracita pAyapAhaTa ke sUtro para cUNimUtra likhe hai / bhUtavalI AcArya " magrI kI racanA hai aura prAcArya vIrasena ne paTavaNTAgama mUtro kI 'dhavalA' TIkA likhI hai Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 71 auSadhi sevana kari roga naSTa ho hai; taise maMgala karane kari vighnakartA antarAyakarma ke nAza kA avirodha hai, tAtai zaMkA na krnii| jaise prathama prayojana dRr3ha kIyA / bahuri tarka - jo aisA nyAya hai "sarvathA svahitamAcaraNIyaM kiM kariSyati jano bahujalpaH / vidyate nahi sa kazcidupAya sarvalokaparitoSakaro yaH // " yAkA artha - jo sarvaprakAra kari apanA hita kA AcaraNa karanA / apanA hita karate bahuta bakai hai jo manuSyaloka, so kahA karegA ? ara koU kahai jo sarva prasanna hoi, so kArya karanA; to loka viSai so koI upAya hI nAhI, jo sarva loka ko saMtoSa karai / jaise nyAya kari jAkA prArabha karo hau, tAkA prArabha karau / nAstikavAdI kA parihAra kari kahA sAdhya hai ? tahA kahie hai - jaisA bhI na kahanA / jAtai prazama, savega anukapA, Astikya guNa kA pragaTa honerUpa lakSaNa kA dhArI samyagdarzana hai / yAtai nAstikavAdI kA parihAra kari prApta jo sarvajJa, tihane Adi dekari padArthani viSai jo Astikya bhAva ho hai, tAkai samyagdarzana kA prApti karane kA kAraNapanA pAie hai / bahuri asA prasiddha vacana hai "yadyapi vimalo yogI, chidrAn pazyati medani / tathApi laukikAcAra, manasApi na laMghayet // " yAkA artha- yadyapi yogIzvara nirmala hai, tathApi pRthvI vAke bhI chidrani ko dekhai hai / tAtai laukika AcAra kU mana kari bhI ullaMghana na karai; asaM prasiddha hai| tAtai nAstika kA parihAra kIyA cAhiye / ausai dUsarA prayojana dRDha kiiyaa| bahuri tarka - jo ziSTacAra kA pAlana kisa artha karie ? tahAM kahie hai - asA vicAra yogya nAhI, jAte asA vacana mukhya hai "prAyeNa gurujanazIlamanucaraMti shissyaaH|" yAkA artha - je ziSya hai te, atizaya kari gurujana kA ju svabhAva, tAko anusAra kari AcaraNa kara hai / bahuri asA nyAya hai - "magalaM nimittaM hetu parimANaM nAma kartAramiti SaDapi vyAkRtyAcAryAH pazcAcchAstraM vyAkurvantu" yAkA artha-jo maMgala, nimitta, hetu, parimANa, nAma, kartA ina chahoM kI pahile kari Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] [ gommaTasAra jIvakA 1 AcArya hai so pIche zAstra ko karo / ausA nyAya AcAryani kI paraMparA tai calyA zrAyA hai / tAkA ullaghana kIe unmArga viSe pravartane kA prasaMga hoya / tAtai ziSTAcAra kA pAlanA kise artha karie hai ? asA vicAra yogya nAhI / va ihA maMgalAdika chahoM kahA ? so kahie hai - tahAM prathama hI puNya, pUta, pavitra, prazasta, ziva, bhadra, kSema, kalyANa, zubha, saukhya - ityAdi maMgala ke paryAya hai / maMgala hI ke puNyAdika bhI nAma hai / tahAM mala doya prakAra hai - dravyamala, bhAvamala tahAM dravyamala doyaprakAra - bahiraMga, antaraMga / tahAM paseva, mala, dhUli, kAdoM ityAdi bahiraMga dravyamala hai / vahuri prakRti, sthiti, anubhAga, pradezani kari AtmA ke pradezani viSai niviDa vaMdhyA jo jJAnAvaraNAdi ATha prakAra karma, so antaraMga dravyamala hai / vahuri bhAvamala ajJAna, adarzanAdi pariNAmarUpa hai / athavA nAma, sthApanA, dravya, bhAva bhedarUpa mala hai / athavA upacAra mala jIva ke pApa karma hai / tisa sava hI mana kI gAlayati kahie vinAzai, vA ghAtai, vA dahai, vA hane, vA zoghai, vA vidhvaMsai, so maMgala kahie / athavA saMga kahie saukhya vA puNya, tAkau lAti kahie AdAna kareM, grahaNa kareM, so maMgala hai | bahuri so maMgala nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva bheda te AnaMda kA upajAvanahArA chaha prakAra hai / tahA arhat, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, inakA jo nAma, nItI nAma maMgala hai / bahuri kRtrima, kRtrima jinAdika ke prativiva, so sthApanA maMgala hai | bahuri jina, zrAcArya, upAdhyAya, sAdhu inakA jo zarIra, so dravya maMgala hai / bahuri kailAza, girinAra, sammedAcalAdika parvatAdika, arhanta grAdika ke napa-kevalajJAnAdi guiigna ke upajane kA sthAna, vA sADhA tIna hAtha te lagAya pAca pIsa banUpa paryanta kevalI kA zarIra kari rokyA hUvA grAkAza athavA kevalI kA manuyAt gari kyA huvA grAkAza, so kSetra maMgala hai | harijina kAla viSai tapa zrAdika kalyANa bhae hohi, vA jisa kAla vipai yadi jinAdika ke mahAna utsava varte, so kAla maMgala hai | maga paryAya kari saMyukta jIvadravyamAtra bhAva maMgala hai | yaha maMgala jinAdika kA stavanAdirUpa hai, so zAstra kI Adi niyati kI bore kAlAdika kari zAstrani kA pAragAmI kareM haiM / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ) madhya viSai kIyA hUvA maMgala vidyA kA vyuccheda na hoi, tAkau karai hai| anta viSa kIyA hUvA vidyA kA nirvighnapana ko karai hai / koI tarka karai ki -- iSTa artha kI prApti parameSThIni ke namaskAra te kaisa hoi ? tahAM kAvya kahie hai - "neSTaM vihaMtuM zubhabhAvabhagnarasaprakarSaH prabhuraMtarAya / tatkAmacAreNa guNAnurAgAnnutyAdiriSTArthakRdarhadAdeH // " yAkA artha - arhantAdika ko namaskArarUpa zubha bhAvani karI naSTa bhayA hai anubhAga kA Adhikya jAkA, asA ju antarAya nAmA karma, so iSTa ke ghAtane ko prabhu kahie samartha na hoi, tAtai tisa abhilASa yukta jIva kari guNAnurAga tai arhata Adika ko kahA hUvA namaskArAdika, so iSTa artha kA karanahArA hai - ausA paramAgama viSa prasiddha hai, tAtai so maMgala avazya karanA hI yogya hai / bahuri nimitta isa zAstra kA yaha hai -- je bhavya jIva hai, te bahuta naya pramANani kari nAnAprakAra bheda ko lIye padArtha ko jAnahu, isa kArya ko kAraNabhUta karie hai / bahuri hetu isa zAstra ke adhyayana viSa doya prakAra hai - pratyakSa, parokSa / tahAM pratyakSa doya prakAra - sAkSAtpratyakSa, paraparApratyakSa / tahA ajJAna kA vinAza honA, bahuri samyagjJAna kI utpatti honI, bahuri deva-manuSyAdikani kari niratara pUjA karanA, bahuri samaya-samaya prati asakhyAta guNazreNIrUpa karma nirjara honA, ye to sAkSAt pratyakSa hetu hai| zAstrAdhyayana karate hI e phala nipajai hai / bahuri zipya vA zipyani ke prati ziSya, tinakari niraMtara pUjA kA karanA, so paraMparA pratyakSa hetu hai / zAstrAdhyayana kIe tai bhaisI phala kI paraMparA ho hai| __bahuri parokSa hetu doya prakAra - abhyudayarUpa, niHzreyasarUpa / tahA sAtAvedanIyAdika prazasta prakRtini kA tIna anubhAga kA udaya kari nipajyA tIrthakara, iMdra, rAjAdika kA sukha, so tau abhyudayarUpa hai / bahuri atizaya saMyukta, Atmajanita, anaupamya, sarvotkRSTa tIrthakara kA sukha vA paMcedriyani te atIta siddha sukha, so niHzreyasarUpa hai / graMtha adhyayana te pIche parokSa asA phala pAie haiM / tAte yaha graMtha aise phalani kA hetu jaannaa| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74) [ gommaTasAra jIvakANDa vahuri pramANa isa zAstra kA nAnAprakAra arthani kari anata hai / bahuri akSara gaNanA kari sakhyAta hai; jAte jIvakAMDa kA sAta se pacIsa gAthA sUtra hai| bahuri nAma-jIvAdi vastu kA prakAzane kI dIpikA samAna hai / tAtai saMskRta TIkA kI apekSA jIvatattvapradIpikA hai| vahuri kartA isa zAstra kA tIna prakAra - arthakartA, grathakartA, uttara graMthakartA / tahA~ samastapane dagdha kIyA dhAti karma catuSTaya, tihakari upajyA jo ananta jJAnAdika catuSTayapanA, tAkari jAnyA hai trikAla saMvandhI samasta dravya-guNa-paryAya kA yathArtha svarUpa jihai, vahuri naSTa bhae haiM kSudhAdika aThAraha doSa jAke, vahuri cautIsa atizaya, ATha prAtihArya kari saMyukta, bahuri samasta suredra-naredrAdikani kari pUjita hai caraNa kamala jAkA, vahuri tIna loka kA eka nAtha, bahuri aThAraha mahAbhASA ara sAta saM kSudra bhApA, vA saMnI savadhI akSara-anakSara bhASA tihasvarUpa, ara tAlavA, dAta, hoTha, kaTha kA halAvanA Adi vyApArarahita, ara bhavya jIvani kI Ananda kA kartA, ara yugapat sarva jIvani ko uttara kA pratipAdana karanahArA aisI ju divyadhvani, tihakari sayukta, vahuri bAraha sabhA kari sevanIka, aisA jo bhagavAna zrI varddhamAna nIrthakara paramadeva, so arthakartA jAnanA / ___ bahuri tisa artha kA jJAna vA kavitvAdi vijJAna para sAta Rddhi, tinakari napUrNa virAjamAna aisA gautama gaNadhara deva, so grathakartA jAnanA / bahuri tisahI ke anukrama kA dhAraka, bahuri nAhI naSTa bhayA hai sUtra kA artha jAkai, vahuri rAgAdi dopani kari rahita aisA jo munizvarani kA samUha, so uttara graMthakartA jAnanA / yA prakAra magalATi chahoni kA vyAkhyAna ihA kIyA / aiseM tIsarA prayojana dRTa kIyA hai| bahuri tarpha - jo zAstra kI prAdi viSa upakAra smaraNa kise artha karie hai? tahAM kahie hai - jo aisA na kahanA, jAtai aisA kathana hai "zreyomArgasya saMsiddhiH prasAdAtparameSThinaH danyAhRmna guNastotraM zAstrAdI munipugavAH // " Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarafar bhASIkA ] [ 75 yAkA artha zreya jo kalyANa, tAke mArga kI samyak prakAra siddhi, so parameSThi ke prasAda te ho hai / isa hetu tai muni pradhAna hai, te zAstra kI Adi viSai tisa parameSThI kA stotra karanA kahai hai / bahuri aisA vacana hai - abhimataphalasiddherabhyupAyaH subodhaH, prabhavati sa ca zAstrAttasya cotpattirAptAt / iti bhavati sa pUjyastatprasAdAtprabuddhairna hi kRtamupakAraM paNDitAH (sAdhavo) vismarati // yAkA artha - vAMchita, abhISTa phala kI siddhi hone kA upAya samyagjJAna hai / bahuri so samyagjJAna zAstra te ho hai / bahuri tisa zAstra kI utpatti prApta jo sarvajJa tai hai / isa hetu tai so prApta sarvajJadeva hai, so tisakA prasAda te jJAnavaMta bhae je jIva, tinakari pUjya ho hai, so nyAya hI hai va paMDita hai, te kIe upakAra ko nAhI bhUla hai, tAtai zAstra ko Adi viSai upakAra smaraNa kise artha karie aisA na kahanA / aise cauthA prayojana dRDha kiyA / yAhIrte vighna vinAzane ko, bahuri ziSTAcAra pAlane kau, bahuri nAstika ke parihAra kau, bahuri abhyudaya kA kAraNa jo parama puNya, tAhi upajAvane kau, bahuri kIyA upakAra ke yAdi karane ko zAstra kI Adi viSai jinedrAdika ko namaskArAdi rUpa jo mukhya maMgala, tAkau AcaraNa karata saMtA, bahuri jo artha kahegA, tisa abhidheya kI pratijJA ko prakAzatA satA AcArya hai, sau siddhaM ityAdi gAthA sUtra ko kahai hai siddhaM suddhaM paramiya, jiriMgadavaraNemi caMdmakalaMkaM / guraNarayaraNabhUsaNudayaM, jIvassa parUvaNaM vocchaM // 1 // jinedravaranemicandrama kalaMkam / siddhaM zuddhaM praNamya, guNaratnabhUSaNodayaM, jIvasya prarUpaNaM vakSye // 1 // TIkA - ahaM vakSyAmi / ahaM kahie mai ju hoM graMthakartA / so vakSyAmi kahiye hogA karaugA / ki ? kisahi karogA ? prarUpaNaM kahiye vyAkhyAna athavA artha ko prarUpai vA artha yAkari prarUpiye aisA ju graMtha, tAhi karogA / kasya prarUpaNaM ? kisakA prarUpaNa kahogA ? jIvasya kahiye cyAri prANani kari jIva hai, jIvegA, jIyA aisA jIva jo AtmA, tisa jIva ke bheda kA pratipAdana karaNa hArA zAstra Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 1 maiM kahA~gA; asI pratijJA kari / isa pratijJA kari isa zAstra ke saMvandhAbhidheya, zakyAnuSThAna, iSTaprayojanapanA hai; tAtai buddhivaMtani kari Adara karanA yogya kahyA hai / tahA jaisA saMbandha hoi, taisA hI jahA artha hoi; so saMvadhAbhiSeya kahiye / vahari jAke artha ke AcaraNa karane kI sAmarthya hoi, so zakyAnuSThAna kahiye / vahuri jo hitakArI prayojana lie hoi, so iSTaprayojaka kahiye / ____kathaMbhUtaM prarUpaNaM ? jAkau kahA~gA, so kaisA hai prarUpaNa ? guNaratnabhUSaNodayaMguNa je samyagdarzanAdika, teI bhaye ratna, soI hai AbhUSaNa jAka, asA jo guNaratnabhUpaNa cAmuMDarAya, tisata hai udaya kahiye utpatti jAkI asA zAstra hai / jAte cAmuDarAya ke prazna ke vaza te yAkI utpatti prasiddha hai / athavA guNarUpa jo ratna so bhUpayati kahiye zobhai jihi vipai aisA guNaratnabhUpaNa mokSa, tAkI hai udaya kahiye utpatti jAte aisA zAstra hai| bhAvArtha - yahu zAstra mokSa kA kAraNa hai / vahuri vikathAdirUpa vaMdha kA kAraNa nAhI hai / isa vizeSaNa kari 1. vadhaka 2 vadhyamAna 3. vaMdhasvAmI 4. vaMdhahetu 5. baMdhabheda - ye paMca siddhAta ke artha haiN| tahA karmavava kA kartA saMsArI jIva, so vaMdhaka / vahuri mUla-uttara prakRtivadha mo vaMdhyamAna / vahuri yathAsabhava vava kA sadbhAva lIye guNasthAnAdika, so bNdhsvaamii| vahuri mithyAtvAdi prAsrava, so vavahetu / vahuri prakRti, sthiti Adi vaMdhabheda - inakA nirUpaNa hai, tAtaM gommaTasAra kA dvitIyanAma paMcasaMgraha hai| tihivirSa vaMdhaka jo jIva, tAkA pratipAdana karaNahArA yahu zAstra jIvasthAna vA jIvakAMDa ini doya nAmanikari vivyAta, nAhi maiM kahA~gA / jaisA zAstra ke kartA kA abhiprAya yaha viNepaNa divAva hai| bahuri kathaMbhUtaM prarUpaNaM ? kaisA hai prarUpaNa ? siddha kahiye pUrvAcAryani kI parasaga kari prasiddha hai, apanI ruci kari nAhI racanArUpa kiyA hai / isa viNepaNa phari prAcArya apanA kApanA kI choDi pUrva prAcAryAdikani kA anusAra ko kahai hai| punaH ki viziSTa prarUpaNaM? bahari kaisA hai prarUpaNa ? zuddhaM kahiye pUrvApara virodha ko prAdi dekari dopani kari rahita hai, tAtai nirmala hai / isa vizepaNa kari samyagjJAnI gati meM upAdeyapanA ina gAstra kA prakAzita kIyA hai / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 3 te jIvasamAsa hai / vahuri pari kahiye samaMtatA te prApti kahiye prApti, so paryApti hai / zakti kI niSpannatA kA honA so paryApta jAnanA / bahuri prANaMti kahiye jIva hai jIvitavyarUpa vyavahAra ko yogya ho hai jIva jinikari, te prANa haiM / vahuri Agama vipa prasiddha vAMchA, saMjJA, abhilASA e ekArtha hai| vahuri jina kari vA jina vipa jIva hai, te mRgyate kahiye avalokiye te mArgaNA hai / tahAM avalokanahArA mRgayitA to bhavyani viSa utkRpTa, pradhAna tattvArtha zraddhAvAna jIva jAnanA / avalokane yogya, magya codaha mArgaNAni ke vizeSa liye AtmA jAnanA / bahuri avalokanA mRgyatA kA sAvana ko vA adhikaraNa ko je prApta, te gati Adi mArgaNAH hai / vahuri mArgaNA jo avalokana, tAkA jo upAya, so jAna-darzana kA sAmAnya bhAvarUpa upayoga hai / aise ina prarUpaNAni kA sAdhAraNa artha kA pratipAdana khyaa| prAgai sagrahanaya kI apekSA kari prarUpaNA kA doya prakAra ko mana virSe dhAri guNasthAna-mArgaNAsthAnarUpa doya prarUpaNAni ke nAmAMtara kahai hai - saMkheo oghotti ya, guNasaNNA sA ca mohajogabhavA / vitthArAdesotti ya, maggaNasaNNA sakammabhavA // 3 // saMkSepa mogha iti ca guNasaMjJA, sA ca mohayogabhavA / vistAra Adeza iti ca, mArgaNasaMjJA svakarmabhavA // 3 // TIkA - saMkSepa aisI aogha guNasthAna kI saMjJA anAdinidhana RSipraNIta mArga vipa hada hai, prasiddha hai| guNasthAna kA hI saMkSepa vA ogha asA bhI nAma hai| vahari mI saMjJA 'mohayogabhavA' kahie darzana-cAritramoha vA mana, vacana, kAya yoga, tinakari upajI hai / ihA saMtrA ke dhAraka guNasthAna ke moha-yoga te utpannapanA hai / tAne tinakI manA ke bhI moha-yoga kari upajanA upacAra kari kahA hai| bahari mana vipa nakAra kahyA hai, tAtai sAmAnya premI bhI guNasthAna kI saMjJA hai; asA maannaa| vahari tane hI vistAra, Adeza asI mArgaNAsthAna kI saMjJA hai| mArgaNA gAvinAra, yAdaMga amA nAma hai / so yaha saMnA apanA-apanA mArgaNA kA nAma kI manoni ke vyavahAra ko kAraNa jo karma, tAke udaya te ho hai / ihAM bhI pUrvavata saMjJA ne upajane kA upacAra jAnanA / nizcaya kari saMnA tI zabdajanita hI hai| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 83 samyagjJAtacandrikA bhASATIkA 1 bahuri cakAra tai vizeSa aisI bhI mArgaNAsthAna kI sajJA gAthA viSai vinA kahI bhI jAnanI / Agai prarUpaNA kA doya prakAra panA viSai pravazeSa prarUpaNAni kA aMtarbhUtapanA dikhAvai haiM - Adese saMlINA, jIvA pajjattipANasaNNAo / uvaogovi ya bhede, vIsaM tu parUvaNA bhaNidA // 4 // pradeze saMlInA, jIvAH paryAptiprANasaMjJAzca / upayogo'pi ca bhede, viMzatistu prarUpaNA bhaNitAH // 4 // TIkA - mArgaNAsthAnaprarUpaNA viSai jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJA, upayoga - e pAMca prarUpaNA saMlInA kahie garbhita hai, kisI prakAra kari tini mArgaNAbhedani viSaM aMtarbhUta hai / taise hote guNasthAnaprarUpaNa ara mArgaNAsthAnaprarUpaNa ase saMgraha apekSA kari prarUpaNA doya hI nirUpita ho hai / Age kisa mArgaraNA viSe kauna prarUpaNA garbhita hai ? so tIna gAthAni kari kahai haiM - iMdiyakAye lINA, jIvA pajjattiANabhAsamaNo / joge kAo NANe, akkhA gadimaggaNe AU // 5 // iMdriratraninA, jIvAH paryAptyAnabhASAmanAMsi / yoge kAyaH jJAne, prakSoNi gatimArgaNAyAmAyuH ||5|| TIkA - iMdriyamArgaNA viSai, bahuri kAyamArgaNA viSai jIvasamAsa ra paryApti ara sAsozvAsa, bhASA, manabala prANa e aMtarbhUta hai / kaise hai ? so kahe hai - jIvasamAsa ara paryApti inikai idriya ra kAyasahita tAdAtmyakari koyA hUvA ekatva saMbhava hai / jIvasamAsa ra paryApti e iMdriya -kAyarUpa hI hai / bahuri sAmAnya - vizeSa kari kIyA hUvA ekatva bhava hai / jovasamAsa, paryApti para iMdriya, kAya viSai kahI sAmAnya kA grahaNa hai, kahIM vizeSa kA graharaNa hai / bahuri paryAptini ke dharma-dharmIkari kIyA huvA ekatva saMbhava hai / paryApti dharma hai, iMdriya-kAya dharmI hai / tAtai jIvasamAsa ra paryApti Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 9-10 66] mithyAtvAdika pariNAma, tinakari guNyaMte kahie lakhie vA dekhie vA lAMchita karie jIva, te jIva ke pariNAma guNasthAna saMjA ke dhAraka hai, asA sarvadarzI je sarvajadeva, tinakari nirdiSTAH kahie kahe hai / isa guNa zabda kI nirukti kI pradhAnatA lIe sUtra kari mithyAtvAdika ayogakevalIpanA paryanta ye jIva ke pariNAma vizeSa, teI guNasthAna hai, asA pratipAdana kIyA hai / tahA apanI sthiti ke nAza ke vaza te udayarUpa nipeka vipai gale je kArmANa skaMdha, tinakA phala denerUpa jo pariNamana, so udaya hai / tAkI hote jo bhAva hoi, so audayika bhAva hai| vahuri guNa kA pratipakSI je karma, tinakA udaya kA abhAva , so upazama hai| tAkI hote saMte jo hoya, so aupazamika bhAva hai| bahuri pratipakSI karmani kA vahuri na upajai asA nAza honA, so kSaya; tAkI hote jo hoDa, so kSAyika bhAva hai| vahuri pratipakSI karmani kA udaya vidyamAna hote bhI jo jIva ke guNa kA aza dekhie, so kSayopazama ; tAkI hote jo hoi, so kSAyopazamika bhAva hai| bahuri udayAdika apekSA te rahita, so pariNAma hai; tAkI hote jo hoi, so pAriNAmika bhAva hai / jaise audayika Adi paMcabhAvani kA sAmAnya artha pratipAdana kari vistAra te prAgai tini bhAvani kA mahA adhikAra virSa pratipAdana krisii| Aga te guNasthAna gAthA doya kari nAmamAtra kahai haimiccho sAsaNa misso, aviradasammo ya desavirado y| . viradA pamatta idaro, aputva aNiyaTTi suhamo ya // 6 // uvasaMta khINamoho, sajogakevalijiNo ajogI ya / caudasa jIvasamAsA, kameNa siddhA ya raNAdavvA // 10 // mithyAtvaM sAsanaH mizraH, aviratasamyaktvaM ca dezaviratazca / viratAH pramattaH itaraH, apUrvaH anivRttiH sUkSmazca // 9 // upazAMtaH kSINamohaH, sayogakevalijinaH ayogI ca / caturdaza jIvasamAsAH, krameNa siddhAzca jJAtavyA // 10 // 'da TAgama yavanA pugnaka 1, pRSTha 162 me 201 taka, mUtra 6 se 23 taka / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] TIkA - mithyA kahie atattvagocara hai dRSTi kahie zraddhA jAkI, sANaM mithyAdRSTi hai / 'nAmnyuttarapadazca' asA vyAkaraNa sUtra kari dRSTipada kA lopa karate 'miccho' asA kahyA hai / yahu bheda Age bhI jAnanA / bahari AsAdana jo virAdhanA, tihi sahita varte so sAsAdanA, sAsAdanA hai samyagdRSTi jAkai, so sAsAdana samyagdRSTi hai / athavA AsAdana kahie samyaktva kA virAdhana, tIhi sahita jo vartamAna, so sAsAdana / bahuri sAsAdana ara so samyagdRSTi so sAsAdana samyagdRSTi hai / yahu pUrvaM bhayA thA samyaktva, tisa nyAya kari ihA samyagdRSTipanA jaannaa| bahuri samyaktva ara mithyAtva kA jo mizrabhAva, so mizra hai / bahuri samyak kahie samIcIna hai dRSTi kahie tattvArthazraddhAna jAkai, so samyagdRSTi ara soI avirata kahie asaMyamI, so aviratasamyagdRSTi hai / bahuri dezata kahie ekadeza tai virata kahie sayamI, so dezavirata hai, sayatAsayata hai, asA artha jAnanA / ihA jo virata pada hai, so Upari ke sarva guNasthAnavartIni ke sayamIpanA ko janAvai hai / bahuri pramAdyati kahiye pramAda karai, so pramatta hai / bahuri itara kahie pramAda na karai, so apramatta hai / bahuri apUrva hai karaNa kahie pariNAma jAkai, so apUrvakaraNa hai / bahuri nivRtti kahie pariNAmani viSa vizeSa na pAie hai nivRttirUpa karaNa kahie pariNAma jAkai, so anivRttikaraNa hai / bahuri sUkSma hai sAparAya kahiye kaSAya jAkai, so sUkSmasAparAya hai / bahuri upazAMta bhayA hai moha jAkA, so upazAtamoha hai / bahuri kSINa bhayA hai moha jAkA, so kSINamoha hai / bahuri ghAtikarmani ko jItatA bhayA, so jina, bahuri kevalajJAna yAkai hai yAtai kevalI, kevalI soI jina, so kevalijina, bahuri yoga kari sahita so sayoga, soI kevalijina, aise sayogakevalIjina hai| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 11 ga yAkai hai so yogI, yogI nAhI so ayogI, kevalijina aisI gI, soI kevalijina ase ayogakevalijina hai| .... | mithyAdRSTi Adi ayogikevalijina paryanta caudaha jIvasamAsa kahie guNasthAna te jAnane / kaise yaha jIvasamAsa aisI saMjJA guNasthAna kI bhaI ? tahAM kahie hai - jIva hai, te samasyaMte kahie saMkSeparUpa karie inivipa, te jIvasamAsa athavA jIva hai / te samyak pAsate eSu kahie bhale prakAra tiSThe hai, iniviSa, te jIvasamAsa, ase ihAM prakaraNa jo prastAva, tAkI sAmarthya kari guNasthAna hI jIvasamAsa zabda kari kahie hai / jAtai aisA vacana hai - 'yAdRzaM prakaraNaM tAdRzorthaH' jaisA prakaraNa taisA artha, so ihAM guNasthAna kA prakaraNa hai, tAtai guNasthAna artha kA grahaNa kiyA hai| bahuri ye karma sahita jIva jaise loka viSa hai, taisai naSTa bhae sarvakarma jinake, aise siddha parameSThI bhI hai, aisA jAnanA / krameNa kahie krama kari siddha hai, so yahAM krama zabda kari pahile ghAtikarmani ko kSapAi sayogakevalI, ayogakevalI guNasthAnani vipai yathAyogya kAla tiSThi, ayogakevalI kA aMta samaya virSe avazepa aghAtikarma samasta khipAi siddha ho hai - aisA anukrama janAie hai / so isa anukrama kI janAvanahArA krama zabda kari yugapat sarvakarma kA nANapanA, bahuri sarvadA karma ke abhAva tai sadA hI muktapanA paramAtmA ke nirAkaraNa kIyA hai| Aga guNasthAnani viSai audayika Adi bhAvani kA saMbhava dikhAvai hai - micche khalu odaiyo, bidiye puraNa pAraNAmio bhaavo| misse khaovasamio, aviradasammami tiNNeva // 11 // mithyAtve khalu audayiko dvitIye punaH pAriNAmiko bhAvaH / mizre kSAyopazamikaH aviratasamyaktve traya eva // 1 // TokA - mithyAdRSTi guNasthAna virSa darzanamoha kA udaya kari nipajyA ainA prodayika bhAva, atattvazraddhAna hai lakSaNa jAkA, so pAie hai| khalu kahie 1 paTra TAgama - dhavalA pustaka-5 pRSTha 174 177 bhAvAnugama sUtra 2, se 5 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ e samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] prakaTapanai / bahuri dUsarA sAsAdanaguNasthAna viSa pAriNAmika bhAva hai| jAte ihAM darzanamoha kA udaya Adi kI apekSA kA ju abhAva, tAkA sadbhAva hai| bahuri mizraguNasthAna viSai kSAyopazamika bhAva hai / kAhai tai ? mithyAtvaprakRti kA sarvaghAtiyA spardhakani kA udaya kA prabhAva, soI hai lakSaNa jAkA, aisA to kSaya hote saMte, bahuri samyagmithyAtva nAma prakRti kA udaya vidyamAna hote saMte, bahuri udaya ko na prApta bhae aise niSekani kA upazama hote saMte, mizraguNasthAna ho hai / tAtai aisA kAraNa te mizra viSa kSAyopazamikabhAva hai / bahuri aviratasamyagdRSTi guNasthAna virSa aupazamika samyaktva, bahuri kSAyopazamikarUpa vedakasamyaktva, bahuri kSAyika samyaktva aise nAma dhAraka tIna bhAva haiM, jAtai ihAM darzanamoha kA upazama vA kSayopazama vA kSaya saMbhava hai / Age kahe hai ju e bhAva, tinake saMbhavane ke niyama kA kAraNa kahai hai - ede bhAvA riNayamA, daMsaraNamohaM paDucca bhariNadA hu| cArittaM raNatthi jado, aviradayatesu ThANesu // 12 // ete bhAvA niyamAd, darzanamohaM pratItya bhANitAH khalu / cAritraM nAsti yato, 'viratAMteSu sthAneSu // 12 // TIkA - ase pUrvokta audayika Adi bhAva kahe, te niyama te darzanamoha ko / pratItya kahie Azrayakari, bhariNatA kahie kahe hai pragaTapana; jAtai avirataparyaMta cyAri guNasthAna virSe cAritra nAhI hai| isa kAraNa te te bhAva cAritra moha kA Azraya kari nAhI kahe hai| tIhi kari sAsAdanaguNasthAna virSa anaMtAnubaMdhI kI koI krodhAdika eka kaSAya kA udaya vidyamAna hote bhI tAkI vivakSA na karane kari pAriNAmikabhAva siddhAMta virSa pratipAdana kIyA hai, aisA tU jAni / bahuri anaMtAnubaMdhI kI kisI kaSAya kA udaya kI vivakSA kari praudayika bhAva bhI hai| ____ Agai dezasaMyatAdi guNasthAnani viSa bhAvani kA niyama gAthA doya kari dikhAvai haiM - Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 13 desavirade patte, idare ya khaovasamiyabhAvo du / so khalu carittamohaM, paDucca bhariNayaM tahA urvAra // 13 // dezavirate pramatte, itare ca kSAyopazamikabhAvastu / sa khalu caritramohaM, pratItya bhaNitastathA upari // 13 // TIkA - dezavirata viSe, vahuri pramattasaMyata viSe, vahuri itara apramattasaMyata vipe kSAyopazamika bhAva hai / tahAM dezasaMyata apekSA kari pratyAkhyAna kapAyani ke udaya avasthA ko prApta bhae je dezaghAtI spardhakani kA anaMtavA bhAga mAtra, tinakA jo udaya, tIhi sahita je udaya ko na prApta bhae hI nirjarA rUpa kSaya hote je vivakSita udayarUpa niSeka, tini svarUpa je sarvaghAtiyA spardhaka anaMta bhAgani viSai eka bhAgavinA vahubhAga, pramANa mAtra lIe tinakA udaya kA abhAva, so hI hai lakSaraNa jAkA jaisA kSaya hote saMte, vahuri vartamAna samaya savadhI niSeka tai Upari ke nipeka je udaya avasthAkoM na prApta bhae, tinakI sattArUpa jo avasthA, soI hai lakSaNa jAkA, jaisA upazama hote saMte dezasaMyama prakaTa hai / tAtai cAritra moha ko Azraya kari dezasaMyama kSAyopazamika bhAva hai, jaisA kahyA hai / bahuri taise hI pramutta-prapramatta vipa bhI saMjvalana kaSAyani kA udaya Ae je dezaghAtiyA spardhaka aMnatavA bhAgarUpa, tinikA udaya kari sahita udaya kI na prApta hote hI kSayarUpa hote je vivakSita udaya nipeka, tinirUpa sarvaghAtiyA spardhaka anaMta bhAgani viSai eka bhAgavinA vahubhAgarUpa, tinikA udaya kA prabhAva, so hI hai lakSaraNa jAkA jaisA kSaya hote, bahuri Upari ke nipeka je udaya ko prApta na bhae, tinikA sattA avasthArUpa hai lakSaraga jAkA, asA upazama, tAkI hote saMtai pramatta pramatta ho hai / tAtai cAritra moha apekSA ihAM sakalasaMyama hai / tathApi kSAyopazamika bhAva hai aisA kahyA hai, jaisA zrImAn zrabhayacaMdranAmA prAcArya siddhAMtacakravartI, tAkA abhiprAya hai / bhAvArtha - sarvatra kSayopazama kA svarUpa jaisA hI jAnanA / jahAM pratipakSI karma ke dezaghAtiyA parvakani kA udaya pAie, tIha sahita sarvaghAtiyA spardhaka udaya - niSeka saMbaMdhI, tinakA udaya na pAie (vinA hI udaya dIe ) nirjara, soI kSaya, ara je udaya nabhae grAgAmI nipeka, tinakA sattAsvarUpa upazama, tini doUni koM hote Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [1 kSayopazama ho hai / so spardhakani kA vA niSekani kA vA sarvaghAti-dezaghAtispardhakani ke vibhAga kA Agai varNana hogA, tAtai ihAM vizeSa nAhI likhyA hai / so ihAM bhI pUrvoktaprakAra cAritramoha ko kSayopazama hI hai / tAtai kSAyopazamika bhAva dezasaMyata, pramatta, apramatta viSa jAnanA / taise hI Upari bhI apUrvakaraNAdi guNasthAnani viSai cAritramoha ko Azraya kari bhAva jaanne| tatto uri uvasamabhAvo uvasAmagesu khavagesu / khaio bhAvo riNayamA, ajogicarimotti siddhe ya // 14 // tata upari upazamabhAvaH upazAmakeSu kSapakeSu / kSAyiko bhAvo niyamAt ayogicarama iti siddhe ca // 14 // TIkA - tAtai Upari apUrvakaraNAdi cyAri guNasthAna upazama zreNI saMbadhI, tinivirSa aupazamika bhAva hai| jAtai tisa sayama kA cAritramoha ke upazama hI te saMbhava hai| bahuri taise hI apUrvakaraNAdi cyAri guNasthAna kSapaka zreNI saMbaMdhI para sayogaayogIkevalI, tiniviNe kSAyika bhAva hai niyamakari, jAtai tisa cAritra kA cAritramoha ke kSaya hI te upajanA hai / bahuri taise hI siddha parameSThIni viSa bhI kSAyika bhAva ho hai, jAtai tisa siddhapada kA sakalakarma ke kSaya hI te prakaTapanA ho hai / prAgai pUrvaM nAmamAtra kahe je caudaha guNasthAna, tinivirSa pahile kahyA jo mithyAdRSTi guNasthAna, tAkA svarUpa ko prarUpai hai - micchodayaNa micchattamasaddahaNaM tu taccaatthANaM / eyaMtaM vivarIyaM, viraNyaM saMsayidamaNNANaM // 15 // mithyAtvodayena mithyAtvamazraddhAnaM tu tattvArthAnAm / ekAMtaM viparItaM, vinayaM saMzayitamajJAnam // 15 // TIkA - darzanamohanI kA bhedarUpa mithyAtva prakRti kA udaya kari jIva ke atattva zraddhAna hai lakSaNa jAkA asA mithyAtva ho hai / bahuri so mithyAtva 1. ekAMta 2. viparIta 3. vinaya 4. saMzayita 5. ajJAna - ase pAMca prakAra hai / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1] [ gommaTasAra jIvakANa gAyA 16 tahAM jIvAdi vastu sarvathA satvarUpa hI hai, marvathA asattvarUpa hI hai, sarvathA eka hI hai, sarvathA aneka hI hai - ityAdi pratipakSI dUsarA bhAva kI apekSArahita ekAMtarUpa abhiprAya, so ekAMta mithyAtva hai / vahuri ahiMsAdika samIcIna dharma kA phala jo svargAdika mukha, tAkI hiMsAdirUpa yanAdika kA phala kalpanA kari mAna; vA jIva ke pramANa kari siddha hai jo mokSa, tAkA nirAkaraNa kari mokSa kA abhAva mAna; vA pramANa kari khaMDita jo strI ke mokSaprApti, tAkA astitva vacana kari strI kauM mona hai jaisA mAna ityAdi ekAMta avalaMvana kari viparItalpa jo abhiniveza - abhiprAya, so viparIta mithyAtva hai / vahuri samyagdarzana-jJAna-cAritra kI sApekSA rahitapanaiM kari gurucaraNapUjanAdirUpa vinaya hI kari mukti hai - yahu zraddhAna vainayika mithyAtva hai| bahuri pratyakSAdi pramANa kari brahmA jo artha, tAkA dezAtara viSa para kAlAMtara vipai vyabhicAra jo anyathAbhAva, so saMbhava hai / tAteM aneka mata apekSA paraspara virodhI jo Aptavacana, tAkA bhI pramANatA kI prApti nAhIM / tAteM jaise hI tattva hai, jaisA nirNaya karane kI zakti ke abhAva teM sarvatra saMzaya hI hai, jaisA jo abhiprAya, so saMjaya mithyAtva hai / bahuri nAnAvaraNa darzanAvaraNa kA tIba udaya kari saMyukta je ekedriyAdika jIva, tinake anekAMta svanya vastu hai, jaisA vastu kA sAmAnya bhAva virSa ara upayoga lakSaNa jIva hai jaisA vastu kA vizeSa bhAva vipai jo ajJAna, tAkari nipajyA jo zraddhAna, so anAna mithyAtva hai / ___ ane sthUla bhedani kA Azraya kari mithyAtva kA paMcaprakArapanA kahyA, jAteM mRtma bhedani kA Azraya kari asaMkhyAta lokamAtra bheda saMbhava haiN| tAteM tahAM vyAcyAnAdika vyavahAra kI aprApti hai / prAga ina paMcani kA udAharaNa kI kahai haiM - eyaMta buddhadarasI, vivarIo vahma tAvaso virnno| iMdo viya saMsaiyo, makkaDio ceva aNNANI // 16 // ekAMto vuddhadarNI, viparIto brahma tApaso vinyH| iMdro'pi ca saMzayito, maskarI caivAnAnI / / 16 / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 3 TIkA e upalakSaNapanA kari kahe hai / eka kA nAma lene te anya bhI grahaNa karane, tAtai aise kahane - buddhadarzI jo bauddhamatI, tAkau Adi dekari ekAMta mithyAdRSTi hai / bahuri yajJakartA brAhmaNa Adi viparIta mithyAdRSTi hai / bahuri tApasI Adi vinaya mithyAdRSTi hai | bahuri indranAmA jo zvetAMbarani kA guru, tAko Adi dekari saMzaya mithyAdRSTi haiM / bahuri maskarI (musalamAna) saMnyAsI ko Adi dekara ajJAna mithyAdRSTi hai / vartamAna kAla apekSA karie bharatakSetra viSai saMbhavate bauddhamatI Adi udAharaNa kahe hai / Agai atattvazraddhAna hai lakSaNa jAkA, ase mithyAtva kau prarUpa hai micchataM vedaMto, jIvo vivarIyadaMsaNo hodi / Naya dhammaM rocedi hu, mahuraM khu rasaM jahA jarido // 17 // 1 mithyAtvaM vidan jIvo, viparItadarzano bhavati / na ca dharmaM rocate hi, madhuraM khalu rasaM yathA jvaritaH // 17 // - - TokA udaya AyA mithyAtva ko vedayan kahie anubhavatA jo jIva, so viparItadarzana kahie atattvazraddhAnasaMyukta hai, prayathArtha pratIta karai hai / bahuri kevala tattva hI kI nAhI zraddhe hai, anekAMtasvarUpa jo dharma kahie vastu kA svabhAva athavA ratnatrayasvarUpa mokSa kA kAraNabhUta dharma, tAhi na rocate kahie nAhI rUcirUpa prApta ho hai / ihAM dRSTAMta kahai hai - jaise jvarita kahie pittajvara sahita puruSa, so madhura mIThA dugdhAdika rasa, tAhi na roca hai; taise mithyAdRSTi dharma ko na roca hai, aisA artha jAnanA / isa hI vastu svabhAva ke zraddhAna ko spaSTa kara hai - micchAiTTI jIvo, uvaThThe pavayaNaM Na saddahadi / saddahadi asambhAvaM, uvaiTTha vA aNuvaiTTha // 18 // mithyAdRSTirjIvaH upadiSTaM pravacanaM na zraddadhAti / zraddadhAti asadbhAvaM, upadiSTaM vA anupadiSTam ||18|| 1. paTakhaNDAgama dhavalA pustaka -1, pRSTha 163, gAthA 106. -- Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] [ gommaTasAra jIvakANTa gAthA 10 TIkA - mithyAdRSTi jIva hai, so upadipTa kahie arhanta Adikani kari upadesyA huA pravacana kahie prApta, pAgama, padArtha ini tIno kI nAhI zraddha hai, jAta pra kahie utkRSTa hai vacana jAkA, asA pravacana kahie prApta / bahuri prakRpTa jo paramAtmA, tAkA vacana so pravacana kahie paramAgama / vahuri prakRSTa ucyate kahie pramANa kari nirUpie jaisA pravacana kahie padArtha, yA prakAra nirukti kari pravacana zabda kari prApta, Agama, padArtha tInoM kA artha ho hai / bahuri so mithyAdRSTi asadbhAva kahie mithyArUpa; pravacana kahie Apta Agama, padArtha; upadiSTaM kahie prApta kIsI AbhAsA lie kudeva je hai, tinakari upadesyA huaA athavA anupadiSTa kahie binA upadesyA huA, tAkauM zraddhAna karai hai / vahuri vAdI kA abhiprAya leDa uktaM ca gAthA kahai hai - "ghaDapaDathaMbhAdipayatyesu micchAiTTI jahAvagamaM / sahahato vi aNNAraNI uccade jiNavayaNe saddahaNAbhAvAdo // " yAkA artha- ghaTa, paTa, staMbha Adi padArthani vipai mithyAdRSTi jIva yathArtha jAna lIe zraddhAna karatA bhI anAnI kahie, jAte jinavacana viSa zraddhAna kA abhAva hai / aMsA siddhAMta kA vAkya kari kahyA mithyAdRSTi kA lakSaNa jAni so mithyAtva bhAva tyajanA yogya hai / tAkA bheda bhI isa hI vAkya kari jAnanA / so kahie haiM - koU mithyAdarzanarUpa pariNAma prAtmA vipai prakaTa hA thakA varNa-rasAdi kI upalabdhi jo jJAna kari jAnane kI prApti, tAhi hote saMte kAraNaviparyAsa, bahuri bhedAbhedaviparyAsa, bahuri svarUpaviparyAsa kI upajAvai hai| ____tahAM kAraNaviparyAsa prathama kahie hai| rUpa-rasAdikani kA eka kAraNa hai, no amUrtIka hai, nitya hai ase kalpanA kara hai / anya koI pRthvI Adi jAtibheda loga bhinna-bhinna paramANu haiM, te pRthvI ke cyAri guNayukta, apake gava vinA tIna guNayukta, agni ke rana vinA doya gugayukta, pavana ke eka sparza guNayukta paramANu haiM, te apanI namAna hAni ke kAryani kI nipajAbanahAre haiM, jaisA varNana kara hai| yA prakAra kAraNa ziviparItabhAva jAnanA / bahuri bhadAbhedaviparyAna kahai haiM- kArya te kAraNa bhinna hI hai athavA abhinna hI mI manA dAbheda vipa anyathApanA jAnanA / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 15 bahuri svarUpaviparyAsa kahai hai - rUpAdika guNa nirvikalpa hai, koU kahai - hai hI nAhIM / koU kahai - rUpAdikani ke jAnane kari tinake AkAra pariNayA jJAna hI hai nAhI, tinakA avalaMbana bAhya vasturUpa hai / asA vicAra svarUpa viSa mithyArUpa jAnanA / yA prakAra kumatijJAna kA bala kA AdhAra kari kuzrutajJAna ke vikalpa ho hai / inakA sarva mUla kAraNa mithyAtva karma kA udaya hI hai, asA nizcaya karanA / Age sAsAdanaguNasthAna kA svarUpa doya sUtrani kari kahai hai - AdimasammattaddhA, samayAdo chAvalitti vA sese| araNaaNNadarudayAdo, raNAsiyasammotti sAsaraNakkho so||16|| AdimasamyaktvAdvA, AsamayataH SaDAvaliriti vA zeSe / anAnyatarodayAt nAzitasamyaktva iti sAsAnAkhyaH saH // 19 // . TIkA-prathamopazama samyaktva kA kAla virSa jaghanya ekasamaya, utkRSTa chaha AvalI avazeSa rahai, anaMtAnubaMdhI cyAri kaSAyani viSai anyatama koI eka kA udaya hote saMtai, naSTa kIyA hai samyaktva jAnai asA hoI, so sAsAdana jaisA kahie / bahari vA zabdakari dvitIyopazama samyaktva kA kAla virSa bhI sAsAdana guraNasthAna kI prApti ho hai / ausA (guNadharAcAryakRta) kaSAyaprAbhRtanAmA yativRSabhAcAryakRta (cUrNisUtra) jayadhavala grantha kA abhiprAya hai / jo mithyAtva tai caturthAdi guNasthAnani viSa upazama samyaktva hoi, so prathamopazama samyaktva hai| bahuri upazamazreNI caDhate kSAyopazamika samyaktva te jo upazama samyaktva hoya, so dvitIyopazama samyaktva jaannaa| sammattarayaNapavvayasiharAdo micchabhUmisamabhimuho / gAsiyasammatto so, sAsaraNaNAmo muNayanvo // 20 // samyaktvaratnaparvatazikharAt mithyAtvabhUmisamabhimukhaH / nAzitasamyaktvaH saH, sAsananAmA maMtavya // 20 // 1 paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka - 1, pRSTha 167, gAthA 108. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] [gommaTasAra jIvakANDa gAthA 21-22 TokA - jo jIva samyaktvapariNAmarUpI ratnamaya parvata ke zikhara te mithyAtvapariNAmarUpI bhUmikA ke sanmukha hotA saMtA, paDi kari jitanA atarAla kA kAla eka samaya Adi chaha AvalI paryanta hai, tihi viSa varte, so jIva naSTa kIyA hai samyaktva jAna, asA sAsAdana nAma dhAraka jAnanA / Agai samyagmithyAdRSTi guNasthAna kA svarUpa gAthA cyAri kari kahai hai - sammAmicchudayeNa ya, jattarasamvadhAdikajjeraNa / raNa ya samma micchaM pi ya, sammisso hodi prinnaamo||21|| samyagmithyAtvodayena ca, jAtyaMtarasarvaghAtikAryeNa / na ca samyaktvaM mithyAtvamapi ca, sammizro bhavati pariNAmaH // 21 // TIkA - jAtyaMtara kahie judI hI eka jAti bheda lIe jo sarvaghAtiyA kAryarUpa samyagmithyAtva nAmA darzanamoha kI prakRti, tAkA udaya kari mithyAtva prakRti kA udayavat kevala mithyAtva pariNAma bhI na hoi hai / ara samyaktva prakRti kA udayavat kevala samyaktva pariNAma bhI na hoi hai / tihi kAraNa te tisa samyagmithyAtva prakRti kA kAryabhUta judI hI jAtirUpa samyagmithyAtvapariNAma milAyA hUA mizrabhAva ho hai, asA jAnanA / / dahiguDamiva vAmissaM, puhabhAvaM raNeva kAriduM sakkaM / evaM missayabhAvo, sammAmicchotti yAdavo // 22 // 1 daghiguDamiva vyAmizra, pRthagbhAvaM naiva kartuM zakyam / evaM mizrakabhAvaH, samyagmithyAtvamiti jJAtavyam // 22 // TokA - iva kahie jaise, vyAmizraM kahie milyA huA, dahI ara guDa so pRthagbhAvaM kartuM kahie judA-judA bhAva karane ko, naiva zakyaM kahie nAhI samarthapanA hai. evaM kahie taina, samyagmithyAtvarUpa milyA hUA pariNAma, so kevala samyaktvabhAva gari athavA kevala mithyAtvabhAva kari judA-judA bhAva kari sthApane kI nAhI namayaMpanA hai| isa kAraNa teM samyagmithyAdRSTi asA jAnanA yogya hai / samIcIna praramoI mithyA, mo samyanmiyyA asA hai dRSTi kahie zraddhAna jAkai, so samyagmithyA -vaTA sAmAnyadanA pulara 1, pR. 171-gA. 106 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 97 mithyAdRSTi hai| isa nirukti se bhI pUrvaM grahyA jo atattvazraddhAna, tAkA sarvathA tyAga binA, tIhiM sahita hI tattva zraddhAna ho hai / jAte taisai hI sabhavatA prakRti kA udayarUpa kAraNa kA sadbhAva hai| so saMjamaM Na giNhadi, desajamaM vA raNa baMdhade AuM / sammaM vA micchaM vA, paDivajjiya maradi riNayameNa // 23 // sa saMyama na gRhNAti, dezayama vA na badhnAti AyuH / samyaktvaM vA mithyAtvaM, vA pratipadya mriyate niyamena // 23 // TIkA - so samyagmithyAdRSTi jIva hai, so sakalasaMyama vA dezasayama ko grahaNa kara nAhI, jAtai tinake grahaNa yogya je karaNarUpa pariNAma, tinikA tahAM mizraguNasthAna virSa asaMbhava hai / bahuri taise hI so samyagmithyAdaSTi jIva cyAri gati / saMbaMdhI Ayu kI nAhI bAdhai hai / bahuri maraNakAla viSa niyamakari samyagmithyAtvarUpa pariNAma ko choDi, asaMyata samyagdRSTIpanA ko vA mithyAdRSTIpanA ko niyamakari prApta hoi, pIche marai hai| - bhAvArtha - mizraguNasthAna te paMcamAdi guNasthAna viSa caDhanA nAhI hai| bahuri tahAM Ayubadha vA maraNa nAhI hai / sammattamicchapariNAmasu jahiM AugaM purA baddhaM / tahiM maraNaM maraNaMtasamugdhAdo vi ya raNa missammi // 24 // 2 samyaktvamithyAtvapariNAmepu yatrAyuSka purA baddham / tatra maraNaM maraNAMtasamudghAto'pi ca na si // 24 // TIkA - samyaktvapariNAma ara mithyAtvapariNAma ini doUni viSa jiha pariNAma viSai purA kahie samyagmithyAdRSTIpanAko prApti bhae pahile, parabhava kA Ayu baMdhyA hoi, tIhi samyaktvarUpa vA mithyAtvarUpa pariNAma viSa prApta bhayA hI jIva kA maraNa ho hai, asA niyama kahie hai| bahuri anya keI AcAryani ke 1. SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 4, pRSTha 341, gAthA 33 2. SaTkhaDAgama - ghavalA pustaka 4, pRSTha 346 gAthA 33 eva pustaka 5, pRSTha 31 TIkA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA25 abhiprAya kari niyama nAhI hai / soI kahie hai - samyaktvapariNAma viSa vartamAna koI jIva yathAyogya parabhava ke Ayu ko bAMdhi bahuri samyagmithyAdRSTi hoi pIche samyaktva ko vA mithyAtva ko prApta hoi marai hai| bahuri koI jIva mithyAtvapariNAma viSai vartamAna, so yathAyogya parabhava kA Ayu bAMdhi, bahuri samyagmithyAdRSTi hoi pIche samyaktva kau vA mithyAtva ko prApta hoi marai hai / bahuri taise hI mArANAtika samudghAta bhI midhaguNasthAna viSa nAhI hai / Agai asaMyata guNasthAna ke svarUpa ko nirUpa hai| sammattadesaghAdissudayAdo vedagaM have samma / calamalinamagADhaM taM piccaM kammakkhavaraNahedu // 25 // samyaktvadezaghAterudayAdvedakaM bhavetsamyaktvam / calaM malinamagADhaM tannityaM karmakSapaNahetu // 25 // TokA - anaMtAnuvaMdhI kaSAyani kA prazasta upazama nAhI hai, isa hetu te tina anatAnubaMdhI kaSAyani kA aprazasta upazama ko hote athavA visaMyojana hote, bahuri darzanamoha kA bhedarUpa mithyAtvakarma ara samyagmithyAtvakarma, ini doUni ko prazasta upazamarUpa hote vA aprazasta upazama hote vA kSaya hone ke sanmukha hote bahuri samyaktva prakRtirUpa dezaghAtiyA spardhakoM kA udaya hote hI jo tattvArthazraddhAna hai lakSaNa jAkA, asA samyaktva hoi, so vedaka asA nAma dhAraka hai / jahA vivakSita prakRti udaya pAvane yogya na hoi ara sthiti, anubhAga ghaTane vA vadhana vA saMkramaNa hone yogya hoi, tahA aprazastopazama jAnanA / bahuri jahAM udaya prAvane yogya na hoi para sthiti, anubhAga ghaTane-badhane vA saMkramaNa hone yogya bhI na hoi, tahAM prazastopazama jAnanA / bahuri tIhiM samyaktva prakRti kA udaya hote dezaghAtiyA spardhakani ke tattvArtha yaddhAna naSTa karane ko sAmarthya kA abhAva hai; tAtai so samyaktva cala, malina pragADha ho hai / jAte samyaktva prakRti ke udaya kA tattvArthazraddhAna ko mala ajAvane mAtra hI vipaM vyApAra hai / tIhi kAraNa te tisa samyaktva prakRti ke degapAtiranA hai / ase samyaktva prakRti ke udaya kI anubhavatA jIva ke utpanna bhayA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA | [ee jo tattvArthazraddhAna, so vedaka samyavatva hai, ausA kahie hai / yaha hI vedaka samyaktva hai, so kSAyopazamika samyaktva asA nAmadhAraka hai, jAtai darzanamoha ke sarvaghAtI spardhakani kA udaya kA prabhAvarUpa hai lakSaraNa jAkA, aisA kSaya hote, bahuri dezaghAtispardhakarUpa samyaktva prakRti kA udaya hote, bahuri tisahI kA vartamAna samayasabaMdhI tai Upari ke niSeka udaya ko na prApta bhae, tinisaMbaMdhI spardhakani kA sattA avasthArUpa hai lakSaNa jAkA, aisA upazama hote vedaka samyaktva ho hai / tAte yAhI kA dUsarA nAma kSAyopazamika samyaktva hai, bhinna nAhI hai / 1 so vedaka samyaktva kaisA hai ? nityaM kahie nitya hai / isa vizeSaNa kari yAkI jaghanyasthiti aMtarmuhUrta hai, tathApi utkRSTapanA kari chyAsaThi sAgarapramANa kAla rahai hai / tAtai utkRSTa sthiti apekSA dIrghakAla tAI rahai hai, tAte nitya kahyA hai / bahuri sarvakAla avinazvara apekSA nitya ihA na jAnanA / bahuri kaisA hai ? karmakSaparaNahetu ( kahie ) karmakSapAvane kA kAraNa hai / isa vizeSaNa kari mokSa ke kAraNa samyagdarzana-jJAna - cAritra pariNAma hai, tini viSai samyaktva hI mukhya kAraNa hai, aisA sUcai hai / bahuri vedaka samyaktva viSai zaMkAdika mala hai, te bhI yathAsaMbhava samyaktva kA mUla tai nAza karane ko kAraNa nAhI, ase samyaktva prakRti ke udaya tai upaje hai / bahuri aupazamika ra kSAyika samyaktva viSai mala upajAvane kau kAraNa tisa samyaktva prakRti kA udaya kA prabhAva te nirmalapanA siddha hai, aisA he ziSya ! tU jAna / bahuri calAdikani kA lakSaNa kahai hai, tahA calapanA kahie hai -- nAnAtmIyavizeSeSu calatIti calaM smRtaM / lasatkallolamAlAsu jalamekamavasthitaM // svakArite'rhaccatyAdau devo'yaM me'nyakArite / zranyasyAyamiti bhrAmyan mohAcchAddho'pi ceSTate // - yAkA artha - nAnA prakAra apane hI vizeSa kahie grApta, grAgama, padArtharUpa zraddhAna ke bheda, tini viSai jo cala - caMcala hoi, so cala kA hai / soI kahie hai - apanA karAyA arhanta prativibAdika viSai yahu merA deva hai, aise mamatva kari, bahuri Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 25 100 1 anyakari karAyA arhantaprativivAdika viSai yahu anya kA hai, aise para kA mAnikari bhedarUpa bhajana karai hai; tAte cala kA hai / ihA dRSTAMta kahai hai - jaise nAnA prakAra kallola taraMgani kI paMkti viSai jala eka hI avasthita hai, tathApi nAnA rUpa hoi cala hai; taise moha jo samyaktva prakRti kA udaya, tAte zraddhAna hai, so bhramaNa rUpa ceSTA kareM hai / bhAvArtha - jaise jala taraMgani viSai caMcala hoi, paratu zranyabhAva ko na bhaje, taise vedaka samyagdRSTi apanA vA anya kA karAyA jinavivAdi viSai yahu merA, yahu anya kA ityAdi vikalpa kareM hai, paraMtu anya devAdika ko nAhI bhajai hai | va malinapanA kahie hai tadapyalabdha mAhAtmyaM pAkAtsamyaktvakarmaNaH / malinaM malasaMgena zuddhaM svarNamivodbhavet // yAkA artha - so bhI vedaka samyaktva hai, so samyaktva prakRti ke udaya te na pAyA hai mAhAtmya jihi, aisA ho hai / bahuri so zakAdika mala kA saMgakari malina ho hai / jaise zuddha sonA vAhya mala kA saMyoga tai malina ho hai, taise vedaka samyaktva zakAdika mala kA saMyoga te malina ho hai / gADha kahie hai| sthAna eva sthitaM kaMpramagADhamiti kIrtyate / vRddhayaSTirivAtyaktasthAnA karatale sthitA // samepyanaMtazaktitve sarveSAmarhatAmayaM / devo'smai prabhureSosmA ityAsthA sudRzAmapi // yAkA artha - sthAna kahie prApta, Agama, padArthani kA zraddhAna rUpa avasthA, tihi viSe tiSThatA huA hI kAMpai, gADhA na rahe, so agADha aisA kahie hai / - tAkA udAharaNa kahaiM haiM - ase tIvra ruci rahita hoya sarva grarhanta parameSThIni ke anatazaktipanA samAna hote saMte, bhI isa zAtikarma, jo zAti kriyA tAkai athi zAtinAtha deva hai, so prabhu kahie samartha hai / bahuri isa vighnanAzana Adi kriyA ke thi pArzvanAtha deva samartha hai / ityAdi prakAra kari ruci, jo pratIti, tAkI zithilatA saMbhava hai / tAte vUDhe kA hAtha viSe lAThI zithila saMbaMdhapanA kari agADha hai, taimai samyaktva pragADha hai / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] bhAvArtha - jaise bUDhe ke hotha te lAThI chUTe nAhI, paraMtu zithila rahai / taise vedaka samyaktva kA zraddhAna chUTa nAhIM / zAMti Adi ke athi anya devAdikani ko na sevai, tathApi zithila rahai / jaina devAdika viSa kalpanA upajAvai / asA ihA cala, malina, agADha kA varNana upadezarUpa udAharaNa mAtra kahyA hai / sarva tAratamya bhAva jJAnagamya hai / Age aupazamika, kSAyika samyaktvani kA upajane kA kAraNa ara svarUpa pratipAdana kara hai - sattaNhaM uvasamado, uvasamasammo khayAdu khaiyo ya / bidiyakasAyudayAdo, asaMjado hodi sammo ya // 26 // saptAnAmupazamataH, upazamasamyaktvaM kSayAttu kSAyikaM ca / dvitIya kaSAyodayAdasaMyataM bhavati samyaktvaM ca // 26 // TIkA - nAhI pAie hai aMta jAkA, asA anaMta kahie mithyAtva, tAhi anubadhnati kahie Azraya kari pravarte ase anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha; bahuri mithyAtva, samyagmithyAtva, samyaktva prakRti nAma dhAraka darzanamoha prakRti tIna; ase sAta prakRtini kA sarva upazama hone kari aupazamika samyaktva ho hai / bahuri taisai tina sAta prakRtini kA kSayatai kSAyika samyaktva ho hai| bahuri doU samyaktva hI nirmala hai, jAtai zaMkAdika malani kA aMza kI bhI utpatti nAhI saMbhava hai| bahuri taisai doU samyaktva nizcala hai, jAtai prApta, Agama, padArtha gocara zraddhAna bhedani virSe kahI bhI skhalita na ho hai / bahuri taise hI doU samyaktva gADha hai, jAte prAptAdika viSa tIvra ruci saMbhava hai / yahu mala kA na sabhavanA, skhalita na honA tIvraruci kA saMbhavanA - e tInoM samyaktva prakRti kA udaya kA ihAM atyaMta prabhAva hai, tAtai pAie hai asA jaannaa| bahuri yA prakAra kahe tIna prakAra samyaktvani kari pariNayA jo samyagdRSTi jIva, so dvitIya kaSAya je apratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha; ina viSai eka kisI kA udaya kari asaMyata kahie asaMyamI ho hai, yAhI te yAkA nAma asaMyatasamyagdRSTI hai| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! duwS [ gommaTasAra jovakANDa gArtha 27 28 Aga tattvArthazraddhona kA samyaka prakAra grahaNa para tyAga kA avasara nAhI, tAhi gAthA doya kari prarUpe hai - sammAiTThI jIvo, uvaiTheM pavayaNaM tu saddahadi / sadahadi asambhAvaM, ajAraNamAraNo gururiNayogA // 27 // samyagdRSTirjIva', upadiSTaM pravacanaM tu zraddadhAti / zraddadhAti asadbhAvaM, ajJAyamAno guruniyogAt // 27 // TokA - jo jIva arhantAdikani kari upadesyA hUvA asA ju pravacana kahie Apta, Agama, padArtha e tIna, tAhi zraddadhAti kahie zraddha hai, rocai hai / vahari tini AptAdikani viSa asadbhAvaM kahie atattva, anyathA rUpa tAko bhI apane vizeSa jAna kA abhAva kari kevala guru hI kA niyoga te jo isa guru ne kahA, sohI arhanta kI AnA hai, asA pratIti te zraddhAna karai hai, so bhI samyagdRSTi hI hai, jAte tisa kI AjJA kA ullaMghana nAhI karai hai| bhAvArtha - jo apane vizeSa jAna na hoi, vahari jenaguru madamati te prAptAdika kA svarUpa anyathA kahai, ara yahu arhanta kI asI hI AnA hai, ase mAni jo asatya zraddhAna karai tau bhI samyagdRSTi kA abhAva na hoi, jAte isane to grahanta kI AjJA jAni pratIti karI hai / suttAdo taM samma, darasijjaMtaM jadA raNa saddahadi / so ceva havai micchAiTThI jIvo tado pahudI // 28 // sUtrAttaM samyagdarzayaMtaM, yadA na zradhAti / / sa caiva bhavati mithyAdRSTirjIvaH tadA prabhRti // 28 // TokA - taise asatya artha zraddhAna karatA AjJA samyagdRSTI jIva, so jisa kAla pravINa anya prAcAryani kari pUrve grahyA huvA asatyArtharUpa zraddhAna te viparIta bhAva satyArtha, so gaNavarAdikani ke sUtra dikhAi samyak prakAra nirUpaNa kahyA huvA hoDa, tAkI khoTA haTa kari na zraddhAna karai tau, tIhi kAla sau lagAya, so jIva 1. padvaMTAgama -ghavalA pustaka 1, pRSTha 174, gAthA 110 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 103 mithyAdRSTI ho hai| jAte sUtra kA azraddhAna kari jina AjJA kA ullaMghana kA suprasiddhapanA hai, tIhi kAraNa te mithyAdRSTI ho hai / prAgai asaMyatapanA ara samyagdRSTIpanA ke sAmAnAdhikaraNya ko dikhAvai hai - yo iMdiyesu virado, raNo jIve thAvare tase vApi / jo saddahadi jiNuttaM, sammAiThThI aviradoso // 2 // 1 no iMdriyeSu virato, no jIve sthAvare trase vApi / yaH zraddadhAti jinokta, samyagdRSTiravirataH saH // 29 // TIkA - jo jIva idriyaviSayani viSe novirata - virati rahita hai, bahuri taisai hI sthAvara, trasa jIva kI hisA virSa bhI nAhI virata hai - tyAga rahita hai / bahuri jina kari upadezyA pravacana ko zraddhAna karai hai, so jIva avirata samyagdRSTI ho hai / yA kari asaMyata, soI samyagdRSTI, so asayatasamyagdRSTI hai aise samAnAdhikaraNapanA dRDha kIyA / bahuta vizeSaNani kA eka vastu AdhAra hoi, tahAM karmadhAreya samAsa viSa samAnAdhiraNapanA jAnanA / bahuri api zabda kari tAkai savegAdika samyaktva ke guNa bhI yAkai pAie hai, aisA sUcai hai / bahuri ihAM jo avirata vizeSaNa hai, so aMtyadIpaka samAna jAnanA / jaise chaihaDai dharacA huvA dIpaka, pichale sarvapadArthani kau prakAzai, taise ihA avirata vizeSaNa nIce ke mithyAdRSTi Adi guNasthAnani virSe aviratapanA ko prakAzai hai, aisA saMbaMdha jaannaa| bahuri api zabda kari anukaMpA bhI hai| bhAvArtha-koU jAnegA ki viSayani virSe aviratI hai, tAtai viSayAnurAgI bahuta hogA, so nAhI hai, saMvegAdi guNasaMyukta hai / bahuri hisAdi viSai avirati hai, tAtai nirdayI hogA, so nAhI hai; dayA bhAva sayukta hai, aisA aviratasamyagdRSTi hai / Agai dezasaMyata guNasthAna ko gAthA doya kari nirdeza kara hai - paccakkhANudayAdo, saMjamabhAvo raNa hodi gari tu / thovavado hodi tado, desavado hodi paMcamano // 30 // 1. SaTkhaMDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 174, gAthA 111. 2 SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 176, gAthA 112. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra jIvakAma gAthA 31-32 104] pratyAkhyAnodayAt saMyamabhAvo na bhavati nariM tu / stokavrataM bhavati tato, dezavato bhavati paMcamaH // 30 // TIkA - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa rUpa ATha kaSAyani kA upazama tai pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyani kA dezaghAtI spardhakani kA udaya hote saMteM sarvaghAtI spardhakani kA udayAbhAva rUpa lakSaNa jAkA, aisA kSaya kari jAkai sakala saMyamarUpa bhAva na ho hai / vizeSa yaha dezasaMyama kahie, kiMcit virati ho hai, tAkI dhara-dharai, dezasaMyata nAmA paMcamaguNasthAnavartI jIva jAnanA / jo tasavahAu virado, avirado taha ya thaavrvhaado| ekkasamayamhi jIvo, viradAvirado jirokkamaI // 31 // yastrasavadhAdvirata , aviratastathA ca sthAvaravadhAt / ekasamaye jIvo, viratAvirato jinakamatiH // 31 // ___TIkA - soI dezasaMyata viratAvirata aisA bhI kahie hai / eka kAla hI vipai jo jIva trasahiMsA te virata hai ara sthAvarahisA te avirata hai, so jIva virata ara soI avirata aise virata-avirata vipai virodha hai; tathApi apane-apane gocara bhAva sa-sthAvara ke bheda apekSA kari virodha naahii| tIhi kari virata-avirata aisA upadeza yogya hai / vahari taise cakAra zabda kari prayojana vinA sthAvara hiMsA ko bhI nAhI karai hai, aisA vyAkhyAna karanA yogya hai / so kaisA hai ? jinakamatiH kahie jina je prAptAdika, tinahI vipai hai eka kevala mati kahie icchA - ruci jAke aisA hai / isa kari dezasayata ke samyagdRpTIpanA hai, aisA vizepaNa nirUpaNa kIyA hai| yaha vizaMpaNa Adi dIpaka samAna hai, so Adi vipai dharacA havA dIpaka jaise agile sarva padArthani kI prakAzai, taise ihAMte Age bhI sarva guNasthAnakani viSai isa vizeSaNa kari saMbaMdha karanA yogya hai - sarva samyagdRSTI jAnane / Age pramattaguNasthAna kI gAthA doya kari kahaiM hai - saMjalaNa pokasAyANudayAdo saMjamo have jamhA / malajaragaNapamAdo vi, ya tamhA hu pamattavirado so // 32 // saMjvalananokaSAyAraNAmudayAtsaMyamo bhavedyasmAt / malajananapramAdo'pi ca tasmAtkhalu pramattavirataH saH // 32 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 20% samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] TIkA jA kAraNa te saMjvalanakaSAya ke sarvaghAtI spardhakani kA udayAbhAva lakSaNa dhareM kSaya hoteM, bahuri bAraha kaSAya udaya kau na prApta tinakA, ara saMjvalana kaSAya ra nokaSAya, inake niSekani kA sattA avasthA rUpa lakSaNa dharai upazama hote; bahuri saMjvalana kaSAya, nokaSAyani kA dezaghAtI spardhakani kA tIvra udaya tai sakalasayama ara mala kA upajAvanahArA pramAda doU ho hai / tIhi kAraNa te pramatta soI virata, so SaSThama guNasthAnavartI jIva pramattasaMyata asA kahie hai / "vivakkhidassa saMjamassa khazrovasamiyattapaDuppAyaraNamettaphalattAdo kathaM saMjala raNaraNokasAyANaM caritavirohoNaM cArittakArayattaM ? dezaghAditta rega sapavikkha guNaM viriNammUlaraNasattivirahiyAraNamudayo vijjamAgo vi Na sa kajjakAra zrotti saMjamaheduttareNa vivikkhiyattAdo, vatthudo du kajjaM paDuppAyedi malajaragaraNapamAdoviya 'aviya ityavadhAraNe' malajaragaraNapamAdo ceva jamhA evaM tamhA hu pamattAvirado so tamuvalakkhadi / " yAkA artha - vivakSita jo saMyama, tAkai kSAyopazamikapanA kA utpAdanamAtra phalapanA hai / saMjvalana ara nokaSAya je cAritra ke virodhI, tinakai cAritra kA upajAvanA kaise saMbhava hai ? karanA tahAM kahai hai - eka dezaghAtI hai, tIhi bhAvakari apanA pratipakSI saMyamaguNa, tAhi nirmUla nAza karane kI zakti rahita hai / so inakA udaya vidyamAna bhI hai, tathApi apanA kAryakArI nAhI, sayama nAza na kari sake hai / jaise saMyama kA kAraNapanA kari vivakSA te saMjvalana ara nokaSAyani ke cAritra upajAvanA upacAra kari jAnanA / vastu tai yathArtha nizcaya vicAra karie, taba e sajvalana ara nokapAya apane kArya hI kau upajAve hai / ini te mala kA upajAvanahArA pramAda ho hai / zrapi ca asA zabda hai so pramAda bhI hai, jaisA avadhAraNa artha viSai jAnanA / mala kA upajAvanahArA pramAda hai, jAte ase tAte prakaTa pramattavirata, so SaSThama guNasthAnavartI jIva hai | tAhi lakSaNa kari kahai hai vattAvattapamAde, jo vasai pamattasaMjado hodi / sayalaguraNazIlakalio, mahatvaI cittalAyaraNo // 33 // - dhavalA, pustaka 1, pRSTha 176, gAyA 113 1. paTkhaDAgama Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 107 ho hai / ihA sUtra virSa pahile cakAra kahyA, so sarva hI e pramAda hai, asA sAdhAraNa bhAva jAnane ke athi kahyA hai / bahuri dUsarA tathA zabda kahyA, so paraspara samudAya karane ke athi kahyA hai| . Agai ini pramAdani ke anya prakAra kari pAMca prakAra hai, tinako nava gAthAni kari kahai hai - saMkhA taha patthAro, pariyaTTaNa gaTTha taha samudiLeM / ede paMca payArA, pamadasamukkittaNe gayA // 3 // saMkhyA tathA prastAraH, parivartana naSTaM tathA samuddiSTam / ete paMca prakArAH, pramAdasamutkIrtane jJeyAH // 35 // TIkA - sakhyA, prastAra, parivartana, naSTa, samuddiSTa e pAMca prakAra pramAdani kA vyAkhyAna virSa jAnanA / tahA pramAdani kA AlApa ko kAraNabhUta jo akSasaMcAra ke nimitta kA vizeSa, so saMkhyA hai / bahuri inakA sthApana karanA, so prastAra hai / bahuri akSasaMcAra parivartana hai / saMkhyA dhari akSa kA lyAvanA naSTa hai / akSa dhari saMkhyA kA lyAvanA samuddiSTa hai / ihA bhaMga ko kahane kA vidhAna, so AlApa jAnanA / bahuri bheda vA bhaMga kA nAma akSa jAnanA / bahuri eka bheda aneka bhaMgani viSa krama tai palaTai, tAkA nAma akSasacAra jAnanA / bahuri jethavA bhaga hoi, tIhi pramANa kA nAma saMkhyA jaannaa| Agai vizeSa saMkhyA kI utpatti kA anukrama kahai hai - savve pi pubvabhaMgA, uvarimabhaMgesu ekkamekkasu / melati tti ya kamaso, guriNade uppajjade saMkhA // 36 // sarve'pi pUrvabhaMgA, uparimabhaMgeSu ekaikeSu / milaMti iti ca kramazo,guNite utpadyate saMkhyA // 36 // TIkA - sarva hI pahile bhaMga Upari-Upari ke bhaMgani viSai eka-eka viSai mile hai, saMbhava hai / yAtai krama kari paraspara guNai, vizeSa saMkhyA upaja hai / soI kahie hai - pUrva bhaMga vikathApramAda cyAri, te Upari ke kaSAyapramAdani virSe eka-eka viSa sabhavai Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 37 haiM / jaise cyAri vikathAni kari guNe, cyAri kaSAyani ke solaha pramAda ho hai bahuri e nIcale bhaMga solaha bhae, te Upari ke iMdriyapramAdani viSe eka-eka viSe saMbhavai haiM / se solaha kari guNa, paMca iMdriyani ke prasI pramAda ho hai / taise hI nidrA viSai, bahuri sneha viSai eka-eka hI bheda hai / tAtai eka- eka kari guNa bhI prasI-grasI hI pramAda ho haiM / ase vizeSa saMkhyA kI utpatti kahI / nAgai prastAra kA anukrama dikhAvai hai paDhamaM pamadapamAraNaM, kameraNa rigakkhiviya uvarimANaM ca / piMDaM paDi ekkekaM, rigakkhite hodi patthAro // 37 // d FROM prathamaM pramAdapramANaM krameNa nikSipya uparimANaM ca / piDaM prati ekaikaM nikSipte bhavati prastAraH // 37 // TIkA prathama vikathAsvarUpa pramAdani kA pramANa kA viralana kari eka-eka judA vikherI, pIche krama kari nIce virala kIyA thA / tAkai eka-eka bheda prati ekaeka Upari kA pramAdapiDa kau sthApana karanA, tinako mile prastAra ho hai / so kahie hai - vikathA pramAda kA pramANa cyAri, tAko viralana kari krama te sthApi ( 1 1 1 1 ) vahuri tAkai Upari kA dUsarA kapAya nAmA pramAda, tAkA piMDa jo samudAya, tAkA pramAraNa cyAri (4) tAhi viralanarUpa sthApe je nIcale pramAda, tinikA eka-eka bheda prati denA / bhAvArtha - eka-eka vikathA bheda Upari cyAri cyAri kaSAya sthApane Ger ka 4444 vi 1 1 1 1 so inako milAe joDe, solaha pramAda ho hai / bahuri Upari kI apekSA lIe yAka pahilA pramAdapiMDa kahie, so yAko viralana kari krama te sthApi, yAte UparI kA tisa pahilA kI apekSA yAko dUsarA iMdriyapramAda, tAkA piDa pramANa pAca, tAhi pUrvavat viralana kari sthApe, je nIcale pramAda, tinake eka-eka bheda prati eka-eka piMDarUpa sthApie 5. 5 5. 5. 5 5 5 5 1 1 1 1 1 1 1 komA mA lo, kro mA mA lo, strI strI strI strI, bha bha bha bha 5 5 5 5 5 5 5 5 kro mA mA lo, 1 1 1 1 1 1 1 1 rA rA rA rA , kro mA mA lo, . a a a a , Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 109 bhAvArtha - solaha bhedani viSai eka-eka bheda Upari pAMca-pAMca iMdriya sthApane, so inakauM jor3e, asI bhaMga ho haiM / yahu prastAra Age kahie jo akSasaMcAra, tAkA kAraNa hai / aseM prastArarUpa sthApe je asI bhaMga, tinikA AlApa jo bhaMga kahane kA vidhAna, tAhi kahie hai - snehavAn nidrAlu - sparzana iMdriya ke vazIbhUta krodhI- strI-kathAlApI jaise yaha asI bhaMgani viSe pahilA bhaMga hai / bahuri snehavAn- nidrAlu rasanA iMdriya ke vazIbhUta - krodhI - strIkathAlApI a~se yahu dUsarA bhaMga hai / bahuri snehavAnnidrAlu - prAraNa iMdriya ke vazIbhUta - krodhI - strIkathAlApI jaise yahu tIsarA bhaMga bhayA / bahuri snehavAn- nidrAlu-cakSu iMdriya ke vazIbhUta - krodhI - strIkathAlApI jaise yahu cauthA bhaMga hai / bahuri snehavAn nidrAlu-zrotra iMdriya ke vazIbhUta krodhI - strIkathAlApI jaise yahu pAMcavA bhaMga hai / jaise pAMca bhaMga bhae / yAhI prakAra krodhI kI jAyagA mAnI sthApi paMca bhaMga karane bahuri mAyAvI sthApi paMca bhaMga karane / 1 bahuri lobhI sthApi paMca bhaMga karane / a~sai eka-eka kaSAya ke pAMca-pAMca hoi, cyAri kaSAyani ke eka strIkathA pramAda viSe vIsa AlApa ho haiM / bahuri jaise strIkathA AlApI kI apekSA vIsa bheda kahe, taisai hI strIkathAlApI kI jAyagA bhaktakathAlApI, bahuri rASTrakathAlApI, bahuri avanipAlakathAlApI krama te sthApi eka-eka vikathA ke vIsa-vIsa bhaMga hoi / cyArau vikathAni ke mili kari sarvapramAdani ke asI AlApa ho hai, jaisA jAnanA / nAgai anya prakAra prastAra dikhAve haiM - rikkhittu bidiyamettaM, paDhamaM tassuvari bidayamekkekkaM / piMDaM paDi rikkhezro, evaM savvattha kAyavvo // 38 // nikSiptvA dvitIyamAtraM tasyopari dvitIyamekaikam / piMDaM prati nikSepa, evaM sarvatra kartavyaH // 38 // TIkA - kaSAyanAmA dUsarA pramAda kA jetA pramANa, tIhimAtra sthAnakani viSe vikathAsvarUpa pahilA pramAda kA samudAyarUpa piDa judA-judA sthApi ( 4444 ), bahuri eka-eka piprati dvitIya pramAdani kA pramANa kA eka-eka rUpa Upari sthApanA / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 38 bhAvArtha - cyAri-cyAri pramANa lIe, eka-eka vikathA pramAda kA piDa, tAko dUsarA pramAda kaSAya kA pramANa cyAri, so cyAri jAyagA sthApi, eka-eka piMDa ke Upari krama tai eka-eka kaSAya sthApie/111 1) jaise sthApana kIe, tina 4444 kA joDa solaha piDa pramANa hoi / vahuri 'ase hI sarvatra karanA' isa vacana te yahu solaha pramANa piMDa jo samudAya, so tIsarA idriya pramAda kA jetA pramANa, titanI jAyagA sthApie / so pAMca jAyagA sthApi ( 16 16 16 16 16 ), inake UparI tIsarA idriya pramAda kA pramANa eka-eka rUpakari sthApana karanA / bhAvArtha - pUrvokta solaha bheda jude-jude iMdriya pramAda kA pramANa pAMcA, so pAMca jAyagA sthApi, eka-eka piDa ke Upari eka-eka iMdriya bheda sthApana karanA ( 16 16 16 16 ) ase sthApana kIe, adhastana kahie nIce kI apekSA akSasaMcAra ko kAraNa dUsarA prastAra ho hai / so isa prastAra apekSA AlApa jo bhaMga kahane kA vidhAna, so kaise ho hai ? soI kahie hai - strIkathAlApI-krodhI-sparzana-iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlusnehavAna asA asI bhaMgani viSa prathama bhaMga hai| bahuri bhaktakathAlApI-krodhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna asA dUsarA bhaMga hai / vahuri rASTrakathAlApIkrodhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAn asA tIsarA bhaMga hai| bahuri avanipAlakathAlApI-krodhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAn jaisA cauthA bhaMga hai| jaise hI krodha kI jAyagA mAnI vA mAyAvI vA lobhI krama tai kahi cyAricyAri bhaMga hoi, cyArau kapAyani ke eka sparzana idriya viSa solaha AlApa ho hai| ___ bahuri jaise hI sparzana idriya ke vazIbhUta kI jAyagA rasanA vA ghrANa vA cakSu vA zrotra iMdriya ke vazIbhUta krama te kahi eka-eka ke solaha-solaha bheda hoi pAcoM iMdriyani ke asI pramAda pAlApa ho hai / tini savani ko jAni vratI purupani kari pramAda choDane / bhAvArtha - eka jIva ke eka kAla koI eka-eka, koI bhedarUpa vikathAdika ho haiM / tAtai tinake palaTane kI apekSA padraha pramAdani ke asI bhaga ho haiM / jaisA hI yaha anukrama caurAsI lAkha uttaraguNa, aThAraha hajAra zIla ke bheda, tinakA bhI prannAra virSa krnaa| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 111 Age pIche kahyA jo dUsarA prastAra, tAkI apekSA prakSaparivartana kahie akSasaMcAra, tAkA anukrama kahaiM haiM - paDhamakkho aMtagado, Adigade saMkamedi bidiyakkho / doNNivi gaMtaNaMtaM, Adigade saMkamedi tadiyakkho // 36 // prathamAkSa aMtagataH zrAdigate saMkrAmati dvitIyAkSaH / dvApi gatvAMtamAdigate, saMkrAmati tRtIyAkSaH // 39 // - TIkA pahilA pramAda kA akSa kahie bheda vikathA, so AlApa kA anukrama kara apane paryanta jAi, vahuri vAhuDi kari apane prathama sthAna ko yugapat prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA akSa kapAya, so apane dUsare sthAna ko prApta hoi / bhAvArtha - zrAlApani viSe pahile to vikathA ke bhedani ko palaTie, krama taiM strI, bhakta, rASTra, avanipAlakathA cyAri AlApani viSai kahie / ara anya pramAdani kA pahilA pahilA hI bheda ina cAro AlApani viSai grahaNa karie / tahAM pIche pahilA vikathA pramAda apanA aMta avanipAlakathA tahAM paryaMta jAi, bAhuDi kari apanA strIkathArUpa prathama bheda ko jaba prApta hoi, taba dUsarA pramAda kaSAya, so apanA pahalA sthAna krodha ko choDi, dvitIya sthAna mAna ko prApta hoi / bahuri prathama pramAda kA akSa pUrvokta anukrama kari saMcAra karatA apanA paryaMnta kau jAi, bAhuDi kari so yugapat apanA prathama sthAna ko jaba prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, apanA tIsarA sthAna ko prApta hoi / bhAvArtha - dUsarA kaSAya pramAda dUsarA bheda mAna ko prApta huvA, tahAM bhI pUrvokta prakAra pahalA bheda krama tai cyAri AlApani viSai krama te palaTI, apanA paryaMnta bheda tAI jAi, bAhuDi apanA prathama bheda strIkathA ko prApta hoi, taba kaSAya pramAda apanA tIsarA bheda mAyA ko prApta ho hai / bahuri jaise hI saMcAra karatA, palaTatA dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, so jaba apane ata paryanta bheda kau prApta hoi, taba prathama akSa vikathA, so bhI apanA paryanta bheda kau prApta hoi tiSTha / bhAvArtha - pUrvokta prakAra cyAri AlApa mAyA viSe, cyAri AlApa lobha viSai bhae kaSAya akSa apanA paryanta bheda lobha, tAkau prApta bhayA / zrara iniviSe Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 40 pahilA ana vikathA, so bhI apanA paryanta bheda avanipAlakathA, tAkI prApta bhayA; ase hote solaha AlApa bhae / bahuri e doU akSa vikathA ara kapAya vAhuDi kari apane prathama sthAna kI prApta bhae, tava tIsarA pramAda kA akSa apanA prathama sthAna choDi, dUsarA sthAna kI prApta ho hai / para isa hI anukrama kari prathama ara dvitIya akSa kA krama te apane paryanta bheda tAI jAnanA / vahuri bAhuDanA tinakari tIsarA pramAda kA akSa iMdriya, so apanA tIsarA Adi sthAna ko prApta hoi, jaisA jAnanA / bhAvArtha - vikathA ara kapAya akSa vADi apanA prathama sthAna strIkathA ara krodha kauM prApta hoi, taba iMdriya akSa vipai pUrva solaha AlApani vipai pahilA bheda sparNana iMdriya thA, so tahAM rasanA iMdriya hoi, tahAM pUrvokta prakAra apanA-apanA paryata bheda tAI jAya, tava rasanA iMdriya vipa solaha pAlApa hoi / vahuri taise hI te doU ana vAhuDi apane prathama sthAna ko prApta hoi, tava iMdriya akSa apanA tIsarA bheda brANa iMdriya kauM prApta hoi, yA viSa pUrvokta prakAra solaha AlApa hoi / vahuri isa hI kramakari solaha-solaha AlApa cakSu, zrotra iMdriya viSa bhae, sarva pramAda ke ana apane paryanta bheda ko prApta hoi tiSThaM haiN| yaha anasaMcAra kA anukrama nItra ke ana teM lagAya, pari ke akSa paryanta vicAra kari pravartAvanA / bahuri ana kI sahanAnI haMsapada hai, tAkA AkAra (x) asA jAnanA / Age prathama prastAra kI apekSA akSaparivartana kahai haiM - tadiyakkho aMtagado, Adigadde saMkamedi bidiykkho| doNNivi gaMtUNataM, Adigade saMkamedi paDhamakkho // 40 // tRtIyAkSaH aMtagataH, Adigate saMkrAmati dvitIyAkSaH / . dvAvapi gatvAMtamAdigate saMkrAmati prathamAkSaH // 40 // TIkA - tIsarA pramAda kA ama iMdriya, so pAlApa kA anukrama kari apane paryanta jAi sparzanAdi krama tai pAMca AlApani vipaM zrotra paryanta jAi, bahuri vAhuDi yugapat arane prathama sthAna sparzana kI prApta hoDa, taba dUsarA pramAda kA ana kapAya, no pahale bonpa prathama sthAna kI prApta thA, tAkI choDi apanA dUsarA sthAna mAna Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 113 ko prApta ho hai / tahAM bahuri tIsarA pramAda kA akSa idriya, so pUrvokta anukrama kari apane aMta bheda paryaMnta jAi, bAhuDi yugapat prathama sthAna kau prApta hoi, taba dUsarA pramAda kA akSa kaSAya, so dUsarA sthAna mAna ko choDi, apanA tRtIya sthAna mAyA kauM prApta hoi / tahA bhI pUrvokta prakAra vidhAna hoi, ase krama te dUsarA pramAda kA akSa jaba eka bAra apanA paryanta bheda lobha qau prApta hoi, taba tIsarA pramAda kA akSa iMdriya, so bhI krama kari saMcAra karatA apane ata bheda ko prApta hoi, taba bIsa AlApa hoi / bhAvArtha - eka - eka kaSAya viSai pAMca-pAca AlApa iMdriyani ke saMcAra kari hoi / bahuri te iMdriya ara kaSAya doU hI akSa bAhuDi apane-apane prathama sthAna kau yugapat prApta hoi, taba pahilA pramAda kA akSa vikathA, so pahile bIsoM AlApani viSai apanA prathama sthAna strIkathA rUpa, tAkau prApta thA / so aba prathama sthAna kI choDa, apanA dvitIya sthAna bhaktakathA kau prApta hoi / bahuri isa hI anukrama kari pUrvokta prakAra tRtIya, dvitIya pramAda kA akSa iMdriya ara kaSAya, tinikA apane aMta paryanta jAnanA / bahuri bAhuDanA ini kari prathama pramAda kA prakSa vikathA, so apanA tRtIyAdi sthAnakani ko prApta hoi, ausA sacAra jAnanA / bhAvArtha - pUrvokta prakAra eka-eka vikathA bheda viSe idriya - kaSAyani ke palaTane tai bIsa AlApa hoi, tAke cAroM vikathAni viSai asI zrAlApa ho hai / yahu akSasaMcAra kA anukrama Upari aMta kA bheda iMdriya kA palaTana tai lagAya krama te adhastana pUrva-pUrva kSa kA parivartana ko vicAri palaTanA, ase akSasacAra kahyA / akSa jo bheda, tAkA krama te palaTane kA vidhAna ase jAnanA / Age naSTa lyAvane kA vidhAna dikhAve hai - sagamANehiM vibhatte, sesaM lakkhittu jAraNa akkhapadaM / laddhe rUvaM pakkhiva, suddhe aMte raMga rUvapakkheo // 41 // svamAnaivibhakte, zeSaM lakSayitvA jAnIhi prakSapadam / labdhe rUpaM prakSipya zuddhe aMte na rUpaprakSepaH // 41 // TIkA - koU jethavAM pramAda bhaMga pUche, tIhi pramAda bhaMga kA zrAlApa kI khabara nAhI, jo yahu AlApa kauna hai, tahA tAkau naSTa kahie / tAke lyAvane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANTa gAyA 41 114 ] kA, jAnane kA upAya kahie hai / koU jethavAM pramAda pUchyA hoDa, tAko apanA pramAda piDa kA bhAga dIjie, jo avazeSa rahai, so akSasthAna jAnanA / vahari jete pAe hoi, tiniviSai eka joDi, jo pramANa hoi, tAkI dvitIya pramAda piDa kA bhAga denA, tahAM bhI taise hI jAnanA / jaise hI krama te sarvatra krnaa| itanA viNepa jAnanA, jo jahA bhAga dIeM rAzi zuddha hoi jAya, kachu bhI avazepa na rahai; tahA tisa pramAda kA ata bheda grahaNa karanA / bahuri tahAM jo labdharAzi hoDa, tihi vipai eka na joDanA / bahuri ase karate aMta jahA hoi, tahAM eka na jor3anA, so kahie hai / jethavA pramAda pUchayA, tisa vivakSita pramAda kI saMkhyA kI prathama pramAda vikathA, tAkA pramANa piDa cyAri, tAkA bhAga deDa, avazepa jitanA rahai, so akSasthAna hai| jitane avazeSa rahai, tethavA vikathA kA bheda, tisa pAlApa vipa jAnanA / bahuri ihA bhAga dIe, jo pAyA, tIha lavdharAzi vipai eka aura jor3anA / joDe jo pramANa hoi, tAkA Upari kA dUsarA pramAda kaSAya, tAkA pramAraNa piDa cyAri, tAkA bhAga dei, jo avazeSa rahai, so tahAM akSasthAna jAnanA / jitane avazepa rahai, tethavAM kaSAya kA bheda tisa AlApa viSa jAnanA bahuri jo ihA lavdharAzi hoDa, tIhi vipai eka joDi, tIsarA pramAda iMdriya, tAkA pramANa piDa pAca, tAkA bhAga diijie| bahuri jahA avazeSa zUnya rahai, tahAM pramAdani kA aMtasthAna vipai hI akSa tipThe hai / tahA aMta kA bheda grahaNa karanA, bahuri lavdhirAzi viSe eka na joDanA / . ihAM udAharaNa kahie hai - kAhUne pUchayA ki asI bhagani vipaM paMdrahavA pramAda bhaMga kauna hai ? tahA tAke jAnane ko vivakSita naSTa pramAda kI saMkhyA paMdraha, tAko prathama pramAda kA pramANa piMDa cyAri kA bhAga dei tIna pAe, ara avazeSa bhI tIna rahai, so tIna avazeSa rahai, tAtai vikathA kA tIsarA bheda rASTrakathA, tIhi viSai akSa hai, tahAM akSa deikari dekhe / bhAvArtha - tahAM paMdrahavAM AlApa viSa rASTrakathAlApI jAnanA / bahuri tahAM tIna pAe the / tisa labdharAzi tIna viSa eka joDe, cyAri hoi, tAko tAke Upari kapAya pramAda, tAkA pramANa piMDa cyAri, tAkA bhAga dIeM avazeSa zUnya hai, kichu na rahyA, tahAM tisa kaSAya pramAda kA aMta bheda jo lobha, tAkA AlApa viSa akSa sUcai hai / jAte jahAM rAzi zuddha hoi jAi, tahAM tAkA aMta bheda grahaNa krnaa| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 115 bhAvArtha - paMdrahavA AlApa viSai lobhI jAnanA / bahuri tahA lavdharAzi eka, tohi viSai eka na joDanA / jAtai jahA rAzi zuddha hoi jAya, tahA pAyA rAzi viSai eka aura na milAvanA so eka kA eka hI rahyA, tAkI Upari kA idriya pramANa piMDa pAMca kA bhAga dIe, labdharAzi zUnya hai / jAtai bhAjya te bhAgahAra kA pramANa adhika hai, tAtai ihA labdharAzi kA abhAva hai / avazeSa eka rahyA, tAtai idriya kA sparzana iMdriya ke vazIbhUta asA prathama bheda rUpa akSa paMdrahavA AlApa viSa sUca hai / ase paMdrahavAM rASTrakathAlApI-lobhI-sparzana idriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna aisA mAlApa jaannaa| yAhI prakAra jethavAM AlApa jAnyAM cAhie, tethavAM naSTa AlApa ko sAdhai / bahari ihAM dvitIya prastAra apekSA vikathAdika kA krama kari jaise naSTa lyAvane kA vidhAna kahyA, taise hI prathama prastAra apekSA Upari te iMdriya, kaSAya, vikathA kA anukrama kari pUrvokta bhAgAdika vidhAna te naSTa lyAvane kA vidhAna karanA / tahAM udAharaNa - kisI ne pUchA prathama prastAra apekSA paMdrahavA pAlApa kauna ? tahAM isa saMkhyA ko pAMca kA bhAga dIe, avazeSa zUnya, tAtai ihAM aMta kA bheda zrotra iMdriya ke vazIbhUta grahaNa karanA / ___ bahuri ihAM pAe tIna, tAko kaSAya piDa pramANa cyAri, tAkA bhAga dIe, labdharAzi zUnya, avazeSa tIna, tAtai tahAM tIsarA kaSAya bheda mAyAvI jAnanA / bahuri labdharAzi zUnya viSai eka milAeM eka bhayA, tAkau vikathA kA pramAda piDa cyAri kA bhAga dIeM labdharAzi zUnya, avazeSa eka, so strIkathAlApI jAnanA / aisa prathama prastAra apekSA padrahavAM snehavAna-nidrAlu-zrotra idriya ke vazIbhUta-mAyAvIstrIkathAlApI asA AlApa jAnanA / jaise hI anya naSTa AlApa sAdhane / Age AlApa dhari saMkhyA sAdhane kI agilA mUtra kahai hai - saMThAvidUraNa rUvaM, uvarIdo saMguNittu sagamANe / avaNijja aNaMkidayaM, kujjA emeva samvattha // 42 // saMsthApya rUpamuparitaH saMguriNatvA svakamAnam / apanIyAnaMkitaM, kuryAt evameva sarvatra // 42 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] [ gommaTasAra jIvaphANTa gAyA 42 TIkA - prathama eka rUpa sthApana kari Upari te apanA pramANa kari gaNe, jo pramANa hoI, tAmai anakita sthAna kA pramANa ghaTAvanA, ase sarvatra karanA / ihAM jo bheda grahaNa hoDa, tAke parai sthAnakani kI jo saMkhyA, tAkI anaMkita khie| jaise vikathA pramAda vi prathama bheda strIkathA kA grahaNa hoDa, to tahA tAka para tIna sthAna rahaiM, tAtai anaMkita kA pramANa tIna hai / vahuri jo bhaktakathA kA grahaNa hoDa, to tAka para doya sthAna rahai, tAtai anaMkita sthAna doya hai / vahuri jo rASTrakathA kA grahaNa hoDa, tau tAkai parai eka sthAna hai, tAtai anaMkita sthAna eka hai / vahuri jo avanipAlakathA kA grahaNa hoDa, to tAka para koU bhI nahIM, tAtai tahAM anakita sthAna kA abhAva hai / jaise hI kapAya, iMdriya pramAda vipa bhI anaMkita sthAna jAnanA / so koU kahe ki amuka pAlApa kethavAM hai ? tahAM AlApa kahyA, tAkI saMkhyA na jAnie, to tAkI saMkhyA jAnane kI uddiSTa kahie hai / prathama eka rUpa sthApie, vahuri pari kA iMdriya pramAda saMkhyA pAMca, tAkari tisa eka kI gaNie, tahAM anaMkita sthAnakani kI saMkhyA ghaTAi, avazepa ko tAke anaMtara nIcalA kapAya pramAda kA piDa kI saMkhyA cyAri, tAkari guNie, tahAM bhI anaMkita sthAna ghaTADa, avazeSa kI tAke anaMtari nIcalA vikathA pramAda kA piMDa cyAri, tAkari guNie, tahAM bhI anaMkita sthAna ghaTAi, avazepa rahai titanAM vivakSita pAlApa kI saMkhyA ho hai / ase hI sarvatra uttaraguNa vA zIlabhedani vi uhipTa lyAvane kA anukrama jAnanA / ihAM bhI udAharaNa dikhAie hai - kAhUne pUchyA ki rASTrakathAlApI-lobhIsparzana iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna asA AlApa kethavA hai ? tahAM prathama eka rUpa sthApi, tAkI upari kA iMdriya pramAda, tAkI saMkhyA pAMca, tIhikari guNeM pAMca bhae / tIhi rAzi vipa paMdrahavAM uddiSTa kI vivakSA kari, tAmaiM pahalA bheda sparzana iMdriya ke vazIbhUta aisA AlApa vipa kahA thA, tAtai tAke parai rasanA, prANa, cakSu, zrotra e cyAri anaMkita sthAna haiM / tAte inakI ghaTAeM, avazepa eka rahai, tAkI nIcalA kapAya pramAda kI saMkhyA cyAri kari guNe, cyAri bhae, so isa lavarAzi cyAri vipaiM ihAM pAlApa vipa lobhI kahA thA, so lobha ke parai koU bheda nAhI / tAteM anaMkita sthAna koU nAhIM / isa hetu taM ihAM zUnya ghaTAe, rAzi jaisA kA taisA hI rahyA, so cyAri hI rahai / vahuri isa rAzi ko yAke nIce vikathA pramAda kI saMkhyA cyAri tAkari guNe solaha bhae / ihAM pAlApa vipai Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] 117 rASTrakathAlApI kahyA, so yAke parai eka bheda avanipAla kathA hai, yA anakita sthAna eka ghaTAeM, paMdraha rahai, soI pUchayA thA, tAkA uttara ausA - jo rASTrakathAlApIlobhI- sparzana iMdriya ke vazIbhUta - nidrAlu - snehavAna, asA AlApa paMdrahavAM hai / so yahu vidhAna dUsarA prastAra kI apekSA jAnanA / bahuri prathama prastAra apekSA nIce te anukrama jAnanA / J tahAM udAharaNa kahie hai - snehavAna - nidrAlu zrotra iMdriya ke vazIbhUta - mAyAvI - srIkathAlApI, bhaisA AlApa kethavAM hai ? tahAM eka rUpa sthApi, prathama prastAra apekSA Upari kA pramAda vikathA, tAkA pramANa cyAri kari guNai, cyAri bhae, so ihA strIkathAlApI grahyA, so yAkai parai tIna bheda hai / tAtai anaMkita sthAna tIna ghaTAeM, avazeSa eka rahyA, tAkau kaSAya pramAda cyAri kari guNai, cyAri bhae, so ihA mAyAvI grahyA, tAkai pare eka lobha anakita sthAna hai, tAkau ghaTAeM tIna rahe, yAkau idriya pramAda pAca kari guNai, padraha bhae, so ihAM zrotra idriya kA grahaNa hai / tAke pare koU bheda nAhI, tAtai anaMkita sthAna kA abhAva hai / isa hetu te zUnya ghaTAe bhI paMdraha hI rahai / jaise snehavAna - nidrAlu zrotra iMdriya ke vazIbhUta-mAyAvI - strI kathAlApI, aisA AlApa padrahavA hai / yAhI prakAra vivakSita pramAda kA AlApa kI sakhyA ho hai, aise prakSa dhari sakhyA kA lyAvanA, so uddiSTa sarvatra sAdhai / Agai prathama prastAra kA prakSasaMcAra ko Azraya kari naSTa, uddiSTa kA gUDha yatra kahai hai - igibiticaraNakhapaNadasapaNgarasaM khavIsatAlasaThThI ya / saMThaviya pamadaThANe, gaTThaddaTThe ca jAraNa tiTThANe // 43 // ekadvitricatuH paMcapaMcadazapaMcadazakha viMzaccatvAriMzatSaSTIzca / saMsthApya pramAda sthAne, naSToddiSTe ca jAnIhi tristhAne ||43|| TIkA - pramAdasthAnakani viSe idriyani ke paMca koThAni viSe krama te eka, doya, tIna, cyAri, pAMca ina aMkani kau sthApi; kaSAyani ke cyAri koThAni viSe krama tai bidI, pAMca, daza, paMdraha ina aMkani ko sthApi; taise vikathAni ke cyAri koThAni viSai krama tai bidI, bIsa, cAlIsa, sAThi ini aMkani kau sthApi; nidrA, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] [ gommaTamAra jIvakANa gAyA 43 sneha ke doya, tIna Adi bhedani kA abhAva hai| tIhi kari tAke nimitta te haI jo AlApani kI bahuta saMkhyA, so na saMbhava hai / yAta tina tInoM sthAnakani vi sthApe aMka, tina virSe napTa uddiSTa tU jAni / bhAvArtha - nidrA, sneha kA to eka-eka bheda hI hai / so inakI to sarvabhagani virSe palaTani nAhI / tAtai inikoM to kahi laine / ara avazepa tIna pramAdani kA tIna paMkti rUpa yaMtra karanA / tahAM Upari kI paMkti vipai paMca koThe karane / tina virSe krana te sparNana Adi iMdriya likhane / ara eka, doya, tIna, jyAri, pAca e aMka likhane / vahuri tAke nIcalI paMkti vipa cyAri koThe karane, tina vi krama teM krodhAdi kapAya likhane / ara vidI, pAMca, daza, paMdraha e aMka likhane / vahuri tAke nIcalI paMkti viSa cyAri koThe likhane, tahAM strI Adi vikathA krama teM likhanI / ara viDhI, vIsa, cAlIsa, sATha e aMka likhane / zrotra 5 | sparzana 1- rasana 2 vANa 3 / cakSu 4 koca 0 nAna 5 ! mAyA 10 / lobha 15 / / strI 0 | bhakta 20 rASTra 40 avaM 60 / ihAM koU naSTa vUna to jethavA pramAda bhaMga pUchyA so pranANa tInoM paMkti vipa jina-jina koTheni ke aMka joDe hoi, tina-tina koTheni vipa jo-jo iMdriyAdi likhA hoDa, no so tisa pUchaga kA AlApa vipeM jAnane / bahuri jo uhiSTa vUjha tI, jo AlApa pUcyA, tisa pAlApa virSe jo iMdriyAdika grahe hoMDa, tinake tInoM paktini ke koni vipaM je-je aMka likhe hoi, tinakI joDe jo pramANa hoi, tethavAM so pAlApa jaannaa| tahAM naSTa kA unaharaNa kahie haiM - jaise paitIsavA pAlApa kaisA hai ? aisA pUche iMdriya, kapAya, vikayAni ke tInoM paMkti saMbaMdhI jina-jina koThAni ke aMka vA zUnya milAeM, so paiMtIsa kI saMkhyA hoi, tina-tina koThAni vipeM likhe have iMdriyAdi pramAda ara sneha-nidrA vipa prAgai uccAraNa kIe snehavAna-nidrAlu-zrotra iMgyi ke vazIbhUta-mAyAvI-bhaktakathAlApI jaisA pUjhyA hUA paiMtIsavAM AlApa jaannaa| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 11 bhAvArtha - yaMtra viSai iMdriyapakti kA pAMcavAM koThA, kaSAyapaMkti kA tIsarA koThA, vikathApakti kA dUsarA koThA, ina koTheni kA aka joDai paitIsa hoMi, tAtai ina koTheni viSai je-je idriyAdi likhe, te te paitIsavA AlApa viSai jAnane / sneha, nidrA ko pahile kahi lIjiye / bahuri dUsarA udAharaNa naSTa kA hI kahie hai / ikasaThavA AlApa kaisA hai ? ase pUche, ihA bhI idriya kaSAya vikathAni ke jina-jina koThAni ke aka vA zUnya joDe, so ikasaThi sakhyA hoi, tina tina koThAni viSe prApta pramAda pUrvavat kahe / snehavAn-nidrAlu-sparzana idriya ke vazIbhUta-krodhI avanipAlakathAlApI asA pUchayA hUvA ikasaThivAM AlApa ho hai / bhAvArtha - idriyapakti kA prathama koThA kA ekA ara kaSAyapakti kA prathama koThA kI bidI, vikathA kA cauthA koThA kA sAThi joDe, ikasaThi hoi / so ini koThAni viSai je-je iMdriyAdi likhe hai, te ikasaThavA AlApa viSe jAnane / jaise hI anya AlApa kA prazna bhae bhI vidhAna karanA / bahuri uddiSTa kA udAharaNa kahie hai - snehavAn- nidrAlu-sparzana idriya ke vazIbhUta-mAnI - rASTrakathAlApI sA AlApa kethavA hai ? asA prazna hote sneha, nidrA binA je-je idriyAdika isa AlApa viSai kahe, te tIno paktini viSai jisa-jisa koThe viSai ye likhe hoi, so ye idriyapakti kA prathama koThA, kaSAyapakti kA dUsarA koThA, vikathApakti kA tIsarA koThAni viSai ye AlApa likhe hai / so ina koThAni ke eka, pAMca, cAlIsa ye aMka milAi, chiyAlIsa hoi hai, so pUchA huA AlApa chyAlIsavA hai / bahuri dUsarA udAharaNa kahie hai - snehavAna nidrAlu cakSu idiya ke vazIbhUta lobhI-bhaktakathAlApI aisA AlApa kethavAM hai ? tahA isa AlApa viSai kahe iMdriyAdikani ke koThe, tini viSai likhe huve cyAri, paMdraha, bIsa ye aka joDe guNatAlIsa hoi, so pUchayA AlApa guraNatAlIsavA hai / aise hI anya AlApa pUche bhI vidhAna karanA / Age dvitIya prastAra apekSA naSTa, uddiSTa kA gUDha yaMtra kahai hai - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] [ gommaTamAra jIvakANDa gAthA 44 igiviticakhacaDavAraM, khasolarAgaThThadAlacausaTThi saMThaviya pamapaThANe, khaTThaddddiTThe ca jAraNa tiTThANe // 44 // eka dvitricatuH khacaturaSTadvAdaza khapoDazarAgASTacatvAriMzaccatuHSaSTim / saMsthApya pramAdasthAne, naSToddiSTe ca jAnIhi tristhAne ||44 || TIkA - pramAdasthAnakani viSai vikathA pramAda ke cyAri koThAni vipe krama te eka, do, tIna, cyAri aMkani kauM sthApi; taise hI kapAya pramAda ke cyAri koThAni viSa krama te vidI, grATha, vAraha aMkani ko sthApi; taise hI idriya pramAdani ke paMca koThAni viSai krama te vidI, solaha, vattIsa, ar3atAlIsa, cauMsaTha aMkani ka sthApi, pUrvokta prakAra hetu tai tina tInoM sthAnakani viSe sthApe je aMka, tini vipe napTa ara samuddiSTa kauM tU jAnahu / bhAvArtha - yahAM bhI pUrvokta prakAra tIna paMkti kA yantra karanA / tahAM Upara kI paMkti viSai cyAri koThe karane, tahAM krama te strI Adi vikathA likhanI ara eka, do, tIna, cyAri, e aMka likhane / bahuri tAke nIce pakti vipaM cyAri koThe karane, tahAM krama te krodhAdi kapAya likhane araviMdI, cyAri, grAU, vArA e aMka likhane / bahuri nIce paMkti vipai pAca koThe karane, tahAM krama te sparzanAdi iMdriya likhane, aravidI, solaha, battIsa, ar3atAlIsa, causaThi e aka likhane / karanA / strI 1 krova 0 sparzana O bhakta 2 mAna 4 rasanA 16 rASTra 3 mAyA 8 trANa 32 avani 4 lobha 12 cakSu 48 zrotra 64 sa yaMtra kari pUrve jaise vidhAna kahyA, taise ihAM bhI napTa, samuddiSTa kA jJAna tahAM naSTa kA udAharaNa - jaise paMdrahavAM zrAlApa kaisA hai ? sA prazna hote vikathA, kapAya, iMdriyani ke jisa-jisa kAMThA ke aMka vA zUnya milAeM, so paMdraha saMkhyA hoi, tisa tisa koThA ko prApta vikathAdika jor3eM, rASTrakathAlApI-lobhI-sparzana iMdriya ke vazIbhUta- nidrAlu snehavAna ausA tisa paMdrahavAM AlApa kIM kaha~ / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 121 tathA dUsarA udAharaNa - tIsavAM pAlApa kaisA hai ? asA prazna hote vikathA, kaSAya, iMdriya ke jisa-jisa koThA ke aMka jor3e so tIsa saMkhyA hoi, tisa-tisa koThA ko prApta vikathAdi pramAda jor3e, bhaktakathAlApI-lobhI-rasanA iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna asA tisa tIsavAM pAlApa ko khai| aba uddiSTa kA udAharaNa kahie haiM - strIkathAlApI-mAnI-ghrANa iMdriya ke vazIbhUta-nidrAlu-snehavAna asA AlApa kethavAM hai ? asA prazna hote isa AlApa virSe jo-jo vikathAdi pramAda kahA hai, tIhatIha pramAda kA koThA viSa jo-jo aMka eka, cyAri, battIsa, likhe hai; tinako joDe, saiMtIsa hoi, tAteM so AlApa saitIsavAM kahie / bahuri dUsarA udAharaNa avanipAlakathAlApI-lobhI-cakSu indriya ke vazIbhUtanidrAlu-snehavAna asA pAlApa kaithavAM hai ? tahAM isa AlApa viSa je pramAda kahe, tinake koThAni viSa prApta cyAri, bAraha, ar3atAlIsa aMka milAeM, jo saMkhyA causaThi hoi, soI tisa AlApa ko causaThivAM kahai, ase hI anya AlApa pUcha bhI vidhAna karanA / __jaisai mUla pramAda pAca, uttara pramAda paMdraha, uttarottara pramAda asI, inakA yathAsaMbhava saMkhyAdika pAca prakArani ko nirUpaNa kari / aba aura pramAda kI saMkhyA kA vizeSa kau janAvai hai, so kahai hai / strI kI so strIkathA, dhanAdirUpa arthakathA, khAne kI so bhojana kathA, rAjAni kI so rAjakathA cora kI so corakathA, vaira karaNahArI so varakathA, parAyA pAkhaDAdirUpa so parapAkhaDakathA, dezAdika kI so dezakathA, kahAnI ityAdi bhASAkathA, guNa rokanerUpa guNabaMdhakathA, devI kI so devIkathA, kaThorarUpa niSThurakathA, duSTatArUpa parapaizUnyakathA, kAmAdirUpa kaMdarpakathA, dezakAla viSa viparIta so dezakAlAnucitakathA, nirlajjatAdirUpa bhaDakathA, mUrkhatArUpa mUrkhakathA, apanI baDhAIrUpa AtmaprazasAkathA, parAI nidA rUpa paraparivAdakathA, parAI ghRNArUpa parajugupsAkathA, para kI pIr3A denerUpa parapIr3A kathA, lar3anerUpa kalahakathA, parigraha kAryarUpa parigrahakathA, khetI Adi kA prArabharUpa kRSyAdyAraMbhakathA, saMgIta vAditrAdirUpa saMgItavAditrAdi kathA - ase vikathA pacIsa bhedasaMyukta hai| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 48 bahuri solaha kaSAya ra nava no kapAya bheda kari kapAya pacIsa | vahuri sparzana, rasana, ghrANa, cakSu, zrotra, mana nAma dhAraka iMdriya chaha hai / vahuri styAnagRddhi, nidrAnidrA, pracalApracalA, nidrA, pracalA bheda kari nidrA pAMca hai / bahuri sneha, moha bheda kari praNaya doya hai / inako paraspara guNai, pAMcase adhika saMtIsa hajAra pramANa ho hai ( 37500 ) / e bhI mithyAdRSTi Adi pramattasayata guNasthAna paryaMta pravarte hai / je bIsa prarUpaNA, tini viSai yathAsaMbhava vadha kA hetupaNAkari pUrvokta sakhyA yAdi pAMca prakAra lIe jainAgama te aviruddhapane joDane / ava pramAdani ke sAr3A saitIsa hajAra bhedani vipe saMkhyA, doya prakAra prastAra, tina prastArani kI apekSA prakSasaMcAra, naSTa, samuddiSTa pUrvokta vidhAna te yathAsabhava karanA / bahuri gUDha yatra karane kA vidhAna na kahyA, so gUDha yaMtra kaise hoi ? tAte ihAM bhASA viSe gUDha yaMtra karane kA vidhAna kahie hai / jArkoM jAne, jAkA cAhie, tAkA gUDha yatra kara lIjiye / tahAM pahile prathama prastAra kI apekSA kahie hai / jAkA gUDha yaMtra karanA hoi, tisa vivakSita ke je mUlabheda jitane hoMDa, titanI paMkti kA yaMtra karanA / tahA tina mUla bhedani viSai aMta kA mUlabheda hoi, tAkI pakti savani ke Upara karanI / tahA tisa mUla bheda ke je uttara bheda hohi, titane koThe karane / tina koThAni vipa tisa mUla bheda ke je uttara bheda hohi, te krama 1 likhane / bahuri tinahI prathamAdi koThAni vipai eka, doya ityAdi krama te eka bheda tai pahalA upAMta mUla eka baghatA kA aka likhanA / bahuri tAke nIce jo aMta bheTa hoi, tAkI pakti karanI / tahAM upAMta mUla bheda ke jete uttara bheda hoi tinake koThe karane / tahAM upAnta mUla bheda ke uttara bhedani ko krama tai likhane / bahuri tinahI koThAni viSai prathama koThA viSaM vidI likhnii| dUsare koThA viSe Upara kI paMkti kA aMta kA koThA vipai jete kA aka hoi, so likhanA / vahuri tRtIyAdi koThAni viSai dUsarA koThA viSe jete kA aMka likhyA, titanA-titanA hI vadhAI vadhAI krama tai likhane / bahuri tAke nIce-nIce je upAMta taM pUrva mUla bheda hoMi, tAkI Adi dekari Adi ke mUla bheTa paryata je mUla bheda hoDa, tinakI pakti karanI / tahA tinake jete-jete uttara bheda hoDa, titane titane koThe karane / bahuri tina koThAni viSai apanAmUla bheda ke je uttara bheda hoi, te krama taM likhane / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrako bhASATIkA ] [ 123 bahuri tina sarva paMktini ke prathama koThAni viSai tauM bidI likhanI, bahuri dvitIya koThA viSe apanI paMkti tai Upari kI sarva pakti ke aMta kA koThAni viSai - jitane - jitane kA aMka likhyA hoi, tinakoM jor3e jo pramANa hoi, titane kA aMka likhanA / bahuri tRtIyAdi koThAni viSai jete kA aMka dUsarA koThA viSe likhyA hoi titanA - titanA hI krama tai badhAi badhAi likhanA / jaise vidhAna karanA / aba dvitIya prastAra apekSA kahie hai / jo vidhAna prathama prastAra apekSA ' likhyA, soI vidhAna dvitIya prastAra apekSA jAnanA / vizeSa itanA - ihAM vivakSita kA jo prathama mUla bheda hoi, tAkI paMkti Upara karanI / tAkai nIce dUsare mUla bheda kI paMkti karanI / aseM hI nIce-nIce aMta ke mUla bheda paryata paMkti karanI / bahuri tahAM jaise aMta mUla bheda saMbaMdhI Upari paMkti tai lagAi krama varNana kIyA thA, taise yahAM prathama mUla bheda saMbaMdhI paMkti teM lagAi krama te vidhAna jAnanA / anya yA prakAra sADA saitIsa hajAra pramAda bhaMgani kA prathama prastAra apekSA gUDa yaMtra kahyA / tahAM koU naSTa pUcheM ki ethavAM AlApa bhaMga kauna ? tahA jisa pramANa kA AlApa pUchayA, so pramANa sarva paMktini ke jisa-jisa koThAni ke aMka vA biMdI milAeM hoi, tisa tisa koThA viSe je-je uttara bheda likhe, tinarUpa so pUchayA hUvA AlApa jAnanA / bahuri koI uddiSTa pUche ki amuka AlApa kethavA hai ? tau tahAM pUche hue AlApa viSai je-je uttara bheda grahe hai, tina tina uttara bhedani ke koThAni viSai je-je aMka vA bidI likhI hai, tinako jor3eM jo pramANa hoi, tethavAMso pUchayA hUvA AlApa jAnanA / aba isa vidhAna te sADA saitIsa hajAra pramAda bhaMgani kA prathama prastAra apekSA gUDha yaMtra likhie hai / hA pramAda ke mUla bheda pAMca hai, tAte pAMca paMkti karanI / tahAM Upari praNaya pakti viSai doya koThe kari, tahAM sneha moha likhe para eka doya kA aka likhe, tAke nIca nidrA paMkti ke pAMca koThe kari tahAM styAnagRddhi Adi likhe ara prathama koThA viSai bidI likhI / dvitIya koThA viSe Upari kI paMkti ke aMta ke koThe meM aMka do thA, so likhyA / zrara tRtIyAdi koThe viSai titane-titane hI badhAi cyAri, chaha, ATha likhe / bahuri tAke nIce iMdriya paMkti ke chaha koThe kari, tahAM sparzanAdi likhe / " Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] [gommaTasAra jIvakANDa gAthA44 ara prathama koThA viSa vidI, dvitIya koThA vipai Upari kI doya paMkti ke aMta kA koThA ke joDeM daza hoMi so, ara tRtIyAdi koThAni vipai soI daza-daza vadhAi likhe haiM / ara tAke nIce kaSAya paMkti viSa pacIsa koThe kari, tahAM anaMtAnuvaMdhI krodhAdi likhe| ara prathama koThA virSe vidI, dUsarA koThA viSa upari kI tIna paMkti kA aMta ke koThAni kA joDa sAThi likhi, tRtIyAdi koThAni vipai titane-titane vadhAi likhe / bahuri tAke nIce vikathA paMkti viSa pacIsa koThA kari tahAM strIkathAdi likhe / ara prathama koThA viSa biMdI, dvitIya koThA virSa Upari kI cyAri paMktini ke aMta koThAni kA joDa paMdraha sai, tRtIyAdi koThAni virSe titane-titane hI vadhAi likhe hai| jaise prathama prastAra apekSA yaMtra bhayA / ( dekhie pRSTha 125) vahuri sADA saitIsa hajAra pramAda bhaMgani kA dvitIya prastAra apekSA gUDha yaMtra likhie haiN| tahAM Upari vikathA paMkti karI, tahAM pacIsa koThe kari, tahAM strIkathAdi likhe / ara eka, doya Adi eka-eka vadhatA aMka likhe, tAke nIce-nIceM kapAya paMkti ara iMdriya paMkti ara nidrA paMkti para praNaya paMkti vipa krama te pacIsa, pacIsa, chaha, pAMca, doya koThe kari tahAM apane-apane uttara bheda likhe / vahari ina saba paMktini ke prathama koThA vipa vidI likhI / ara dUsarA koThA vipaM apanI-apanI paMkti tai pari krama te eka, doya, tIna, cyAri paMkti, tinake aMta koThA saMvaMvI aMkani ko jor3eM, pacIsa, chaha sai pacIsa, sADA saitIsa sai, aThAraha hajAra sAta se pacAsa likhe / bahuri tRtIyAdi koThAni viSa jete dUsare koThA vipaiM likhe, titane-titane vadhAi, krama te aMta koThA paryata likhe hai / asa dvitIya prastAra apekSA yaMtra jAnanA / (sohI yaMtra kA koThA ko vivi vA akSara aMkAdika kahI vivi majiva krama te yaMtra racanA vidhi likhi hai / ) 1 isaprakAra sADhA saitIsa hajAra pramAda kA gUDha yaMtra kiie| (dekhie pRSTha 126) . tahAM prathama prastAra apekSA koU pUche ki ina bhaMgani vipai paitIsa hajAravAM bhaMga kauna hai ? tahAM praNaya paMkti kA dUsarA koThA, nidrA paMkti kA pAMcavAM koThA, iMdriya paMkti kA dUsarA koThA, kapAya paMkti kA navamA koThA, vikathA paMkti kA cauvIsavAM koThA, 1 yaha vAkya yaha hastalikhita pratiyoM meM nahIM milaa| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparzana anatAnuvadhI krodha strI sastyAnanaddhi | 1 sneha artha anatAnuvadhI mAna 1500 rasana nidrAnidrA 2 moha pracalApracalA 10 dhrANa 20 3000 bhojana anatAnuvacI mAyA / prANa / pracalApracanA 4500 cakSu nidrA rAjA 30 zrotra anatAnubadhI mAyA 120 anatAnubadhI lobha 180 apratyAkhyAna krodha 240 apratyAkhyAna mAna 300 apratyAkhyAna mAyA pracalA 6000 cora 40 7500 vara mana 1050 1000 parapAkhaDa pa 10500 deza 12000 'bhASA sarva vidhAna pUrvokta jAnanA, ase gUDha yaMtra krnaa| tahAM pramAda ke sADe saitIsa hajAra bheda, tinikA yaMtra likhie| 13500 guNavadha 15000 devI 16500 niSThura 18000 parapazUnya 19500 kadapaM 21000 dezakAlAnucita apratyAkhyAna lobha 420 pratyAkhyAna krodha 480 pratyAkhyAna mAna 540 pratyAkhyAna mAyA 600 pratyAkhyAna lobha 660 sajvalana krodha 720 sajvalana mAna 780 sajvalana mAyA 840 sajvalana lobha 600 hAsya 660 rati 100 parati 1080 zoka 1140 bhaya 1200 jugupsA 1260 puruSa 1320 strI 1380 napumaka 1440 22500 bhaMDa 24000 mUrkha 25500 AtmaprazasA 27000 paraparivAda 28500 parajugupsA 30000 parapIDA .31500 kalaha 33000 parigraha 34500 kRSyAcArabha 36000 sagItavAdya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 m 4 5 6 7 u PS 10 11 12 13 * 15 16 17 18 T 20 21 22 23 24 25 strI artha bhojana rAjA cora vaira parapAkhaDa deza bhASA guNavadha devI niSThura parapaizunya kadarpa dezakAlA nucita bhaDa mUrkha zrAtmaprazamA paraparivAda parajugupsA parapIDA kalaha parigraha kRSyAdhArabha saMgItavAca M manadAnuvadhI krodha anatAnuvadhI mAna 25 dhanatAnuvadhI mAyA 50 dhanatAnuvadhI lobha 75 pratyAkhyAna krodha 100 apratyAsthAna mAna 125 zrapratyAkhyAna mAyA 150 papratyAkhyAna lobha 175 pratyAsthAna krodha 200 pratyAsthAna mAna 225 pratyAkhyAna mAyA 250 pratyAkhyAna lobha 275 sajvalana krodha 300 sajvalana mAna 325 sajvalana mAyA 350 sajvalana lobha 375 hAsya 400 ravi 405 arati 450 zoka 475 bhaya 500 jugupsA 525 puruSa 550 strI 575 napuMsaka 600. sparzana 0 rasana 925 ghrANa 1250 cakSu 1875 thotra 2500 mana 3125 satyAgradi / o O nidrAnidrA 3070 cagA 7500 faxr 11250 pracanA 15000 neda 18050 moha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampajJAnacandrikA bhASATIkA ] [127 ini koThAni ke aMka joDe paitIsa hajAra hoi / tAtai ini koThAni viSa tiSThate uttara bhedarUpa mohI-pracalAyukta-rasanA idriya ke vazIbhUta-pratyAkhyAna krodhIkRSyAdyAraMbhakathAlApI asA AlApa paitIsa hajAravA jAnanA / yAko dRDha karaNe ko 'sagamANehiM vibhatte' ityAdi pUrvokta sUtra kari bhI yAko sAdhie hai / pUchanahArene paitIsa hajAravAM AlApa pUchayA, tahA prathama prastAra apekSA pahalai praNaya kA pramANa doya, tAko bhAga dIe, sADhe satarA hajAra pAe, avazeSa kicha rahyA nAhI / tAte ihAM aMta bheda sneha grahaNa karanA / bahuri labdharAzi viSai kichu avazeSa na rahyA, tAtai eka na joDanA / bahuri tisa labdharAzi ko yAke nIce nidrAbheda pAMca, tAkA bhAga dIe, paitIsa sai pAe, ihA bhI kichu avazeSa na rahyA, tAtai aMta bheda pracalA kA grahaNa karanA / ihAM bhI labdharAzi viSa eka na joDi, tisa labdharAzi ko chaha iMdriya kA bhAga dIeM pAca sai tiyAsI pAe, avazeSa doya rahai, so ihA dUsarA akSa rasanA iMdriya kA grahaNa karanA / bahuri labdharAzi viSa ihA eka joDie, taba pAMca sai caurAsI hoi, tinako kaSAya pacIsa kA bhAga dIe, tevIsa pAe, avazeSa nava rahai so ihA navamAM kaSAya pratyAkhyAna krodha kA grahaNa karanA / bahuri labdharAzi tevIsa viSa eka joDie, taba cauvIsa hoi, tAkI kaSAya bheda pacIsa kA bhAga dIe, zUnya pAvai, avazeSa cauvIsa rahai, so ihA cauvIsavA vikathA bheda kRSyAdyAraMbha kA grahaNa karanA / ase pUchayA huvA patIsa hajAravA pAlApa mohI-pracalAyukta-rasanA idriya ke vazIbhUta-pratyAkhyAna krodhI-kRSyAdyAraMbhakathAlApI asA bhagarUpa ho hai| jaise hI anya naSTa kA sAdhana karanA / jaisai naSTa kA udAharaNa kahyA / aba uddiSTa kA kahie hai - koU pUcha ki snehI-nidrAyukta-mana ke vazIbhUta anaMtAnubandhI krodhayukta-markhakathAlApI asA AlApa kethavA hai ? nahA uttara bheda jisa-jisa koThAni virSe likhe hai, tisa-tisa koThAni ke aka eka, chaha, pacAsa, bidI, cauvIsa hajAra milAe, cauvIsa hajAra sattAvanavA bheda hai, jaisA kahie / bahuri yAhI kU 'saMThAvidUraNarUvaM' ityAdi sUtrokta uddiSTa lyAvane kA vidhAna sAdhie hai| prathama ekarUpa sthApi, tAko prathama prastAra apekSA pahilai pacIsa vikathAni kari guNie / ara ihA AlApa viSa mUrkhakathA kA grahaNa hai, tAte yAke parai pATha anakita sthAna hai| tinako ghaTAeM, taba sataraha hoi / bahuri iniko pacIsa kaSAyani kari guriNae ara yahA prathama kaSAya kA grahaNa hai, tAta yAke parai Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] [ gommaTamAra jIvakANDa gAyA 44 cIvIsa anaMkita sthAna ghaTAie, tava cyAri se eka hoMDa / bahuri inikI yaha iMdriya kari gaNie ara ihAM atabheda kA grahaNa hai, tAtai anakita na ghaTAie, tava cauvIsa se chaha hoi / bahuri inako pAMca nidrA kari guNie ara ihAM cauthI nidrA kA grahaNa hai, tAta yAke parai eka anaMkita sthAna hai, tAkI ghaTAie, tava vAraha hajAra guNatIsa hoi / yAkI doya praNaya kari guNie ara ihAM prathama bheda kA grahaNa hai; tAta yAke para eka anaMkita sthAna ghaTAie, tava cauvIsa hajAra sattAvana hoMDa, ase snehavAnanidrAlu-mana ke vazIbhUta-anaMtAnuvaMdhIkrodhayukta-mUrkhakathAlApI asA pUcyA huvA AlApa cauvIsa hajAra sattAvanavAM jAnanA / yAhI prakAra anya uDipTa sAdhane / vahari jaise prathama prastAra apekSA vidhAna kahyA; tase hI dvitIya prastAra apekSA yathAsaMbhava naSTa, uddiSTa lyAvane kA vidhAna jAnanA / ase sADA saitIsa hajAra pramAda . bhaMgani ke prakAra jAnane / vahuri yAhI prakAra aThAraha hajAra zIla bheda, caurAsI lAkha uttara guNa, matinAna ke bheda vA pAkhaMDani ke bheda vA jIvAdhikaraNa ke bheda ityAdikani virSe jahAM akSasaMcAra kari bhedani kI palaTanI hoDa, tahAM saMkhyAdika pAMca prakAra jAnane / vizepa itanA pUrva pramAdani kI apekSA varNana kIyA hai / ihAM jAkA vivakSita varNana hoi, tAko apekSA sarvavidhAna karanA / tahAM jaise pramAdani ke vikathAdi mUlabheda kahe haiM, taise vivakSita ke jete mUlabheda hoi, te kahane / vahuri jaisai pramAda ke mUla bhedani ke strIkathAdika uttarabheda kahai haiM, taisai vivakSita ke mUlabhedani ke je uttara bheda ho haiM, te kahane / vahuri jaise pramAdani ke Adi-aMtAdirUpa mUlabheda grahi vidhAna kahyA hai, taiseM vivakSita ke je Adi-aMtAdi mUlabheda hoMi, tinakau grahi vidhAna karanA / vahuri jaise pramAda ke mUlabheda-uttarabheda kA jetA pramANa thA, titanA grahaNa kIyA / taiseM vivakSita ke mUla bheda vA uttara bhedani kA jetA-jetA pramANa hoDa, titanA grahaNa karanA / ityAdi saMbhavate viNepa jAni, saMkhyA para doya prakAra prastAra ara tina prastArani kI apekSA akSasaMcAra ara napTa para samuddiSTa e pAMca prakAra haiM, te yathAsaMbhava sAvana karane / tahAM udAharaNa - tattvArthasUtra kA papThama adhyAya virSe jIvAdhikaraNa ke varNana svalpa asA sUtra hai - "prAdyaM saMraMbhasamAraMbhAraMbhayogakRtakAritAnumatakaSAyavizeSastristristrizcatuzrakazaH" / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 / yaha jIvAdhikaraNa kA prathama prastAra hai / yahA saMrabhAdika kI prathama akSara kI sahanAnI hai| Upari cyAri kapAyani kI sahanAnI hai| / 4 / 4 / 4 / 4 4 44 4 44 kAa kR kA prakakA akR kA avakA| a kA kAbhaka kA akA ma | ma | ma | va | va | va | kA| kA kAma | ma | ma | va | va | kA| kA kAma | ma | ma | va | va | va ] kA | kA) kA sa | sAprAmA' praa| graaaaaa| prAgrA praa| sasa sasa bahuri yaha dvitIya prastAra hai / ihA krodhAdi kaSAyani viSa krama tai sattAIsa-sattAIsa bhaMga kahane / krodha mAna mAyA lobha [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 46 27 27 27 27 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 131 tahAM prathama eka sthApi prathama prastAra apekSA upari te saMraMbhAdi tIna kari guNI, ihA pratasthAna kA graharaNa hai, tAtai anakti kau na ghaTAe, tIna hI bhae / bahuri inako tIna yoga kari guriNa, ihAM vacana, kAya e doya anakita ghaTAe sAta bhae / bahuri inakI kRtAdi tIna kari guNi, anumodana anakita sthAna ghaTAe, vIsa ho hai / bahuri inako cyAri kaSAya kari guNie, eka lobha anakita sthAna ghaTAe gunyAsI ho hai / ausA pUchayA huvA AlApa guNyAsIvA hai; jaise hI anya uddiSTa sAdhane / bahuri isa hI prakAra te dvitIya prastAra apekSA bhI naSTa - uddiSTa samuddiSTa sAdhane / bahuri pUrve jo vidhAna kA hai, tAte yA gUDhayaMtra ase karane / prathama prastAra apekSA jIvAdhikaraNa kA gUDhayaMtra / lobha 4 krodha 1 kRta O mana o vacana 12 samArabha 36 dvitIya prastAra pekSA jIvAdhikaraNa kA gUDhayatra / sarabha samAraMbha 1 2 sarabha o mana 0 mAna 2 kArita 4 kRta o krodha O vacana 3 kArita & mAna mAyA 3 anumodita 8 27 kAya 24 Arabha 72 zrArabha 3 kAya 6 moda 18 mAyA 54 lobha 8 1 tahA naSTa pUche to jaise cyAro paktini ke jisa-jisa koThA ke aka milAe pUchayA huvA pramANa milai, tisa tisa koThA viSai sthita bhedarUpa AlApa kahanA / jaise sAThivAM AlApa pUchai tau cyAri, ATha, bAraha, chattIsa aka joDe sAThi aka hoi / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 45 tAtai ina aMka saMyukta koThAni ke bheda grahai, lobha anumodita vacana samAraMbha asA AlApa khie| __vahuri uddiSTa pUche tau, tisa AlApa viSa kahe bheda saMyukta koTheni ke aMka milAe, jo pramANa hoDa, tethavAM AlApa kahanA / jaise pUchayA ki mAna kRta kAya AraMbha kethavA AlApa hai ? tahAM isa pAlApa viSa kahe bheda saMyukta koTheni ke doya, vidI, cauvIsa, vahattari e aMka joDi, aThyANavaivAM pAlApa hai; jaisA kahanA / yAhI prakAra prathama prastAra apekSA anya napTa-samuddiSTa vA dUsarA prastAra apekSA te naSTamamuddiSTa sAdhana karane / ase hI zIla bhedAdi viSai yathAsabhava sAdhana karanA / yA prakAra pramattaguNasthAna viSa pramAda bhaga kahane kA prasaga pAi sakhyAdi pAMca prakArani kA varNana kari pramattaguNasthAna kA varNana samApta kiyA / Aga apramatta guNasthAna ke svarUpa ko prarUpa hai - saMjalaNagokasAyANudayo maMdo jadA tadA hodi / apamattaguNo teNa ya, apamatto saMjado hodi // 45 // saMjvalananokaSAyAraNAmudayo maMdo yadA tadA bhavati / apramattaguNastena ca, apramattaH saMyato bhavati // 45 // TIkA - yadA kahie jisa kAla vipai saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha cyAri kapAya ara hAsyAdi nava nokapAya inakA yathAsaMbhava udaya kahie phala denerUpa pariNamana, so maMda hoDa, pramAda upajAvane kI zakti kari rahita hoi, tadA kahie tIhi kAla vipa atarmuhurta paryata jIva ke apramattaguNa kahie apramattaguNasthAna ho hai, tIhi kAraNakari tima apramatta guNasthAna saMyukta saMyata kahie sakalasaMyamI, so apramananaMyata hai / cakAra kari prAgai kahie haiM je guNa, tinakari sayukta hai| prAga apramatta saMyata ke doya bheda hai; svasthAna apramatta, sAtizaya apramatta / nahA jo theNI caDhane kI sanmukha nAhI bhayA, so svasthAna apramatta kahie / vahuri jo aMgI bar3hane kA nanmukha bhayA, so sAtizaya apramatta kahie / tahAM svasyana apramatta mayata ke svarUpa kI nirUpa haiM - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA | NaTThAsesapamAdo, vayaguNasIlolimaMDio gANI | aNuvasao akhavao, kAraNaNilINo hu prapamatto // 46 // naSTAzeSapramAdo, vrataguNazIlAvalimaMDito jJAnI / anupazamakaH kSapako, dhyAnanilIno hi apramataH // 46 // TokA jo jIva naSTa bhae hai samasta pramAda jAke jaisA hoi, bahuri vrata, guNa, zIla inakI zrAvalI paMkti, tinakari maDita hoi - prabhUSita hoi, bahuri samyajJAna upayoga kari saMyukta hoi, bahuri dharmadhyAna viSe lIna hai mana jAkA ausA hoi, ausA apramatta saMyamI yAvat upazama zreNI vA kSapaka zreNI ke sanmukha caDhane kauna pravartai, tAvat so jIva prakaTa svasthAna apramatta hai; ausA kahie / ihA jJAnI aisA vizeSaNa kahyA hai, so jaise samyagdarzana- samyakcAritra mokSa ke kAraNa hai, taise samyak - jJAna ke bhI mokSa kA kAraNapanA ko sUcai hai ! bhAvArtha - koU jAnegA ki caturtha guNasthAna viSai samyaktva kA varNana kIyA, pIche cAritra kA kIyA, so e doya hI mokSamArga hai; tAte jJAnI ausA vizeSaNa kahi samyagjJAna bhI ini kI sAthi hI mokSa kA kAraNa hai jaisA abhiprAya dikhAyA hai / Age sAtizaya apramattasayata ke svarUpa ko kahai hai - igavIsamohakhavaNuvasamaNaNimittANi tikararagANi tahiM / paDhamaM adhApavattaM karaNaM tu karedi apasatto // 47 // ekaviMzatimohakSaparagopazamananimittAni trikaraNAni teSu / prathamamadhaH pravRtta karaNaM tu karoti zrapramattaH // 47 // 1 [ 133 ? TIkA - ihAM vizeSa kathana hai; so kaise hai samaya prati anaMtaguNI vizuddhatA kari vardhamAna hoi, so kahie hai - jo jIva samayamaMdakapAya hone kA nAma vizu ddhatA hai, so prathana samaya kI vizuddhatA te dUsare samaya kI vizuddhatA zranataguNI, tAte tIsare samaya kI ananta guNI, ase samaya-samaya vizuddhatA jAU~ vadhatI hoya, asA jI 1 paTDAgama - cavalA pustaka 1, pRSTha 150, gAthA 115 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 48 vedaka samyagdRSTi apramattasaMyata guNasthAnavI jIva, so prathama hI anaMtAnubaMdhI ke catuSka kauM adhakaraNAdi tIna karaNarUpa pahile kari visaMyojana karai hai / visayojana kahA kara hai ? anya prakRtirUpa pariNamAvanerUpa jo sakramaNa, tAkA vidhAna kari isa anatAnuvandhI ke catuSka ke je karma paramANu , tinako bAraha kaSAya ara nava nokaSAyarUpa pariNamAvai hai| vahuri tAke anaMtari aMtarmuhUrttakAla tAI vizrAma kari jaisA kA taisA rahi, bahuri tIna karaNa pahile kari, darzana moha kI tIna prakRti, tina ko upazamAya, dvitIyopazama samyagdRSTi ho hai| athavA tInakaraNa pahile kari, tIna darzanamoha kI prakRtini ko khipAi, mAyika samyagdRSTi ho hai| bahuri tAke anaMtara atarmuhUrta kAla tAI apramatta te pramatta viSa pramatta te apramatta vipa hajArAMbAra gamanAgamana kari palaTani karai hai| bahuri tAke anaMtara samaya-samaya prati anataguNo vizuddhatA kI vRddhi kari vardhamAna hota satA ikaIsa cAritra moha ko prakRtini ke upazamAvane ko udyamavata ho hai / athavA ikaIsa cAritra moha kI prakRti kSapAvane kI kSAyika samyagdRSTi hI udyamavata ho hai / bhAvArtha - upazama zreNI kI kSAyika samyagdRSTi vA dvitIyopazama samyagdRSTi doU caDhe ara kSapaka zreNI kau kSAyika samyagdRSTi hI caDhane ko samartha hai| upazama gamyagdRSTi kSapaka zreNI kI nAhI caDhe hai / so yahu asA sAtizaya apramattasayata, so anatAnubaMdhI catuSka vinA ikaIsa prakRtirUpa, tisa cAritramoha ko upazamAvane, vA kSaya karane ko kAraNabhUta ase je tIna karaNa ke pariNAma, tina viSai prathama adha..) pravRttakaraNa kI karai hai; asA artha jaannaa| prAga atha pravRttakaraNa kA nirukti kari siddha bhayA jaisA lakSaNa ko kahai hai - jahmA uvarimabhAvA, heTThimabhAvehiM sarisagA hoti / tahmA paDhamaM karaNaM, adhApavatto tti NiddiDheM // 48 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] yasmAduparitanabhAvA, adhastanabhAvaiH sadRzakA bhavaMti / tasmAtprathamaM karaNaM, pradhaH pravRttimiti nirdiSTam ||48 || TokA - jA kAraNa hai jisa jIva kA Upari-Upari ke samaya sabadhI pariNAmani kari sahita anya jIva ke nIce-nIce ke samaya sabadhI pariNAma sadRza - samAna ho hai, tA kAraNa te so prathama karaNa adha. karaNa hai - jaisA riddiTTha kahie paramAgama viSai pratipAdana kIyA hai / bhAvArtha - tInoM kararaNani ke nAma nAnA jIvani ke pariNAmani kI apekSA hai / tahAM jaisI vizuddhatA vA sakhyA lIe kisI jIva ke pariNAma Upara ke samaya sabadhI hoi, taisI vizuddhatA vA sakhyA lIe kisI anya jIva ke pariNAma adhastana samaya sabadhI bhI jisa karaNa viSai hoi, so adha pravRtta karaNa hai / adhaHpravRtta kahie nIcale samaya saMbaMdhI pariNAmani kI samAnatA ko pravarte se haiM karaNa kahie pariNAma jA viSai, so pradhaH pravRttakaraNa hai / ihAM karaNa prArabha bhae pIche ghane ghane samaya vyatIta bhae je pariNAma hohi, te Upari Upari samaya saMbaMdhI jAnane / bahuri thore - thore samaya vyatIta bhae je pariNAma hohi, te aghastana - adhastana samaya sabadhI jAnane / so nAnA jIvani ke inakI samAnatA bhI ho / kahai hai - [ 135 tAkA udAharaNa - jaise doya jIva ke eka kAli adha pravRttakaraNa kA prAraMbha kare, tahA eka jIva ke dvitIyAdi ghane samaya vyatIta bhaye, jaise sakh vizuddhatA lIye pariNAma bhaye, taise sakhyA vA vizuddhatA lIye dvitIya jIva ke prathama samaya viSa bhI hoi / yAhI prakAra anya bhI Upara nIce ke samaya sabadhI pariNAmani kI samAnatA isa karaNa viSai jAni yAkA nAma adha pravRttakaraNa nirUpaNa kIyA hai / Agai adhaH pravRttakaraNa ke kAla kA pramANa kau caya kA nirdeza ke artha aMtomahattametto, takkAlo hodi tattha pariNAmA / logANamasaMkhamidA, uvaruvariM sarisavaDDhigayA // 46 // aMtarmuhUrtamAtrastatkAlo bhavati tatra pariNAmAH / lokAnAmasaMkhyamitA, uparyupari sadRzavRddhigatAH // 49 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 46 (as ] u TIkA - tInoM kararNAni viSai stoka aMtarmuhUrta pramANa anivRttikaraNa kA kAla hai / yAta saMkhyAtaguNA apUrvakaraNa kA kAla hai / yAteM saMkhyAtaguNA isa adha:pravRttakaraNa kA kAla hai, so bhI aMtarmuhUrta mAtra hI hai / jAtai atarmuhUrta ke bheda bahuta haiM / bahuri tIha adha pravRttakaraNa ke kAla viSai atIta, anAgata, vartamAna trikAlavartI nAnA jIva saMbaMdhI vizuddhatArUpa isa karaNa ke sarva pariNAma asakhyAta loka pramANa hai / loka ke pradezani kA pramANa te asaMkhyAta guNe hai / vahuri tini pariNAmani vipe tisa gravaH pravRttakaraNa kA kAla prathama samaya saMbaMdhI jete pariNAma hai, tina ne lagAya dvitIyAdi samayani viSai Upari-Upari aMta samaya paryanta samAna vRddhi kari vardhamAna hai / prathama samaya saMvadhI pariNAma te dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAma jinane baghatI hai. titane hI dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAmani te tRtIya samaya saMbaMdhI pariNAma baghatI haiM / isa krama tai Upari-Upari aMta samaya paryaMta sadRza vRddhi ko prApta jAnane / mo jahAM samAna vRddhihAni kA anukrama sthAnakani viSai ho, ha zreNI vyavahArarUpa gaNita sabhavai hai; tAtai ihAM zreNI vyavahAra kari varNana hai | hAM prathama nanA kahie hai, vivakSita sarva sthAnaka saMbaMdhI sarva dravya joDe jo ho so sarvadhana kahie vA padavana kahie / vahuri sthAnakani kA jo pramANa, 1 pada pahie vA gacchu kahie / vahuri sthAna-sthAna prati jitanA - jitanA vadhai, nAya kahie vA uttara kahie vA vizepa kahie / vahuri Adi sthAna viSai jo manAvI mukha kahie vA yadi kahie vA prathama kahie / bahuri atasthAna vipa pramANa ho, tAkI atavana kahie vA bhUmi kahie / bahuri sarva sthAnakani sthAna, nAkA dravya ke pramANa ko madhyavana kahie / jahAM sthAnakani kA mahI nahIM vIci ke dIya sthAnakani kA dravya joDi prAdhA kIe jo hA madhyavana khie| bahuri jenA muntra kA pramANa hoDa, titanA-titanA gagananitA grahaNa kari joDe jI pramANa hoi so grAdivana kahie / vahuri tina sarva cayani ko jor3e jo pramANa hoDa, tAka kahie | bahari jaise Adivana uttaravana milaM sarvadhana prabhAga jAnane ke sAtha kara sUtra kahie hai / rAti vize hi suru garie yA na - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] "muhabhUminogadale padaguriNade padadhanaM hodi" isa sUtra kari mukha AdisthAna para bhUmi aMtasthAna, inako joDi, tAkA AdhA kari, tAkau gacchakari guNe, padadhana kahie sarvadhana ho hai| bahuri 'Adi aMte suddhe vahide rUvasaMjude ThANe / ' isa sUtra kari Adi ko aMtadhana viSa ghaTAe, jete avazeSa rahai, tinako vRddhi jI caya, tAkA bhAga dIyeM, jo hoi, tAmai eka milAe sthAnakani kA pramANarUpa pada vA gaccha kA pramANa Avai hai / bahuri 'padakadisaMkheNa bhAjiyaM pacayaM' pada jo gaccha, tAkI jo kRti kahie varga, tAkA bhAga sarvadhana ko dIeM jo pramANa Avai, tAkU saMkhyAta kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, so caya jAnanA / so ihAM adha karaNa virSa pahile mukhAdika kA jJAna na hoi tAta ase kathana kIyA hai / bahuri sarvatra sarvadhana ko gaccha kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, tAmai mukha kA pramANa ghaTAi, avazeSa rahai, tinako eka gaccha kA AdhA pramANa kA bhAga dIe caya kA pramANa ho hai| athavA 'AdidhanoNaM gaNitaM padonapadakRtidalena saMbhajita pracayaH' isa vacana te sarvasthAnaka saMbaMdhI Adidhana ko sarvadhana virSa ghaTAi, avazeSa ko gaccha ke pramANa kA varga viSai gaccha kA pramANa ghaTAi avazeSa rahai, tAkA AdhA jetA hoya, tAkA bhAga dIye caya kA pramANa Ave hai / bahuri uttaradhana ko sarvadhana vipai ghaTAeM, avazeSa rahai, tAko gaccha kA bhAga dIeM mukha kA pramANa Avai hai| bahuri "vyekaM padaM cayAbhyastaM tadAdisahitaM dhanaM" isa sUtra kari eka ghATi gaccha ko caya kari guNai, jo pramANa hoi, tAko mukha kA pramANa sahita joDe, aMtadhana ho hai / bahuri mukha ara aMtadhana ko milAi tAkA AdhA kIe madhyadhana ho hai / ___ bahuri 'padahatamukhamAdidhana' isa sUtra kari pada kari guNyA huvA mukha kA pramANa, so Adidhana ho hai| bahuri "vyekapadArghaghnacayagurago gaccha uttaradhana" isa sUtra kari eka ghATi jo gaccha, tAkA AdhA pramANa ko caya kari guNai, jo pramANa hoi, tAkI gaccha kari guNa, uttaradhana ho hai / so Adidhana, uttaradhana milAe bhI sarvadhana kA pramANa ho Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] [ gommaTasAra nIvakANDa gAthA 46 hai / athavA madhyavana kI gaccha kari guNa bhI sarvadhana kA pramANa Avai hai / jaise zreNI vyavahArarUpa gaNita kA kicit svarUpa prasaMga pAi kahyA / ava adhikArabhUta adhaHkaraNa viSa sarvadhana Adi kA varNana karie hai / tahAM prathama aMkasaMdRSTi kari kalpanArUpa pramANa lIeM dRSTAMtamAtra kathana karie hai / sarva adhaHkaraNa kA pariNAmani kI saMkhyArUpa sarvadhana tIna hajAra vahattari (3072) / vahuri ava.karaNa ke kAla kA samayani kA pramANarUpa gaccha solaha (16) / vahuri samayasamaya pariNAmani kI vRddhi kA pramANarUpa caya cyAri (4) / vahuri ihAM saMkhyAta kA pramANa tIna (3) / ava urva racanA viSa dhana lyAie hai / so yugapat aneka samaya kI pravRtti na hoDa, tAtai samaya saMbaMdhI racanA Upari-Upari UrdhvarUpa karie hai / tahAM Adi dhanAdika kA pramANa lyAiye hai| 'padakadisaMkheNa bhAjiyaM pacayaM' isa sUtra kari sarvadhana tIna hajAra vahattarI, tAko pada solaha kI kRti doya se chappana, tAkA bhAga dIeM bAraha hoi / ara tAkauM saMkhyAta kA pramANa tIna, tAkA bhAga dIe cyAri hoi / athavA Toya sau chappana kI tiguNA kari, tAkA bhAga sarva vana kI dIye bhI cyAri hoi so samaya-samaya prati pariNAmani kA caya kA pramANa hai / athavA yAkauM anya vidhAna kari kahie hai / sarvadhana tIna hajAra vahattari, tAkauM gaccha kA bhAga dIeM eka sau vANavai, tAmaiM pAgai kahie hai mukha kA pramANa eka sau vAsaThi, so ghaTAi tIsa rahe / inako eka ghATi gaccha kA AdhA sAdA sAta, tAkA bhAga dIye cyAri pAe, so caya jAnanA / athavA 'pAdidhanonaM gaNitaM padonapadakRtidalena saMbhajitaM' isa sUtra kari Age kahie hai - Adivana pacIsa se vAgave, tIhakari rahita sarvavana cyAri sai asI, tAkI paTa kI kRti doya sai chappana vipai pada solaha ghaTAu, avazepa kA AdhA kIye, eka nI vIna hoDa, tAkA bhAga dIye cyAri pAye, so caya kA pramANa jAnanA / bahuri 'vyekapadArpaghnacayaguNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kari eka ghATi gaccha paMdraha, tAkA AdhA mADhA sAta (3) tAkI caya cyAri, tAkari guNaM tIsa, nAgaM gaccha molaha kari guNe, cyAri sau asI cayavana kA pramANa ho hai / vahuri isa cayana pari nayana tIna hajAra bahatari mo hIna kIye, avazeSa doya hajAra pAMca Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA poThikA ] [ 136 sai bANavai rahe / inako pada solaha, tAkA bhAga dIye eka sau bAsaThi pAye, soI prathama samaya sabaMdhI pariNAmani kI sakhyA ho hai / bahuri yAmai eka-eka caya badhAye saMte dvitIya, tRtIyAdi samaya saMbaMdhI pariNAmani kI saMkhyA ho hai / tahAM dvitIya samaya saMbadhI eka sau chayAsaTha, tRtIya samaya sabadhI eka sau sattari ityAdi krama te eka-eka caya badhatI pariNAmani kI saMkhyA ho hai / 162, 166, 170, 174, 178, 182, 186, 160, 194, 198, 202, 206, 210, 214, 218, 222 / ihA ata samaya saMbaMdhI pariNAmani kI saMkhyArUpa atadhana lyAiye hai / ___ 'vyekaM padaM cayAbhyastaM tadAdisahitaM dhanaM' isa sUtra tai eka ghATi gaccha paMdraha, tAko caya cyAri kari guNa sAThi, bahuri yAkau Adi eka sau bAsaThi kari yukta kIeM doya sai bAIsa hoi; soI aMta samaya sabadhI pariNAmani kA pramANa jAnanA / bahuri yAmai eka caya cyAri ghaTAe doya se aThAraha dvicarama samaya sabadhI pariNAmani kA pramANa jAnanA / jaisai kahai jo dhana kahie samaya-samaya saMbadhI pariNAmani kA pramANa, tinako adhaHpravRtakaraNa kA prathama samaya te lagAi aMta samaya paryanta UpariUpari sthApana karane / zrAgai anukRSTiracanA kahie hai - tahA nIce ke samaya saMbaMdhI pariNAmani ke je khaDa, tinake Upari ke samaya sabaMdhI pariNAmani ke je khaMDani kari jo sAdRzya kahie samAnatA, so anukRSTi asA nAma dharai hai| bhAvArtha - Upari ke ara nIce ke samaya sabaMdhI pariNAmani ke je khaMDa, te paraspara samAna jaise hoi, taise eka samaya ke pariNAmani virSa khaMDa karanA, tisakA nAma anukRSTi jAnanA / tahA Urdhvagaccha ke saMkhyAtavAM bhAga anukRSTi kA gaccha hai, so aMkasadRSTi apekSA Urdhvagaccha kA pramANa solaha, tAko saMkhyAta kA pramANa cyAri kA bhAga dIe jo cyAri pAe; soI anukRSTi viSai gaccha kA pramANa hai / anukRSTi viSa khaMDani kA pramANa itanA jAnanA / bahuri Urdhva racanA kA caya ko anukRSTi maccha kA bhAga dIe, anukRSTi viSa caya hoi, so Urdhva caya cyAri ko anukRSTi gaccha cyAri kA bhAga dIeM eka pAyA; soI anukRSTi caya jAnanA / khaDa-khaMDa prati badhatI kA pramANa itanA hai / bahuri prathama samaya sabaMdhI samasta pariNAmani kA pramANa eka sau bAsaThi, so ihAM prathama samaya sabaMdhI anukRSTi racanA viSa sarvadhana jaannaa| bahuri 'vyekapadArdhaghnacayaguraNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kari eka ghATi gaccha tIna, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 46 tAkA AdhA ko caya eka kari guNI ara gaccha cyAri kari guNai chaha hoi, so ihAM uttaradhana kA pramANa jAnanA / bahuri isa uttaradhana chaha ko (6) sarvadhana eka sau vAsaThi (162) viSa ghaTAeM, avazeSa eka sau chappana rahe, tinako anukRpTi gaccha cyAri kA bhAga dIeM guNatAlIsa pAe, soI prathama samaya saMbaMdhI pariNAmani kA jo prathama khaNDa, tAkA pramANa hai, so yaha hI sarva jaghanya khaNDa hai; jAteM isa khaNDa te anya sarva khaDani ke pariNAmani kI saMkhyA para vizuddhatA kari adhikapanoM saMbhava hai| bahuri tisa prathama khaMDa virSa eka anukRpTi kA caya joDe, tisahI ke dUsarA khaMDa kA pramANa cAlIsa ho hai| jaise hI tRtIyAdika aMta khaMDa paryata tiryak eka-eka caya adhika sthApane / tahAM tRtIya khaMDa viSa ikatAlIsa aMta khaDa viSa viyAlIsa pariNAmani kA pramANa ho hai / te UrdhvaracanA viSa jahA prathama samaya saMbaMdhI pariNAma sthApe, tAkai Age-Agai varobari e khaMDa sthApana karane / e (khaDa) eka samaya viSa yugapat aneka jIvani ke pAie, tAtai iniko barobari sthApana kIe hai / vahuri tAtai pare Upari dvitIya samaya kA prathama khaMDa prathama samaya kA prathama khaDa 36 te eka anukRSTi caya kari (1) eka adhika ho hai; tAtai tAkA pramANa cAlIsa hai| jAte dvitIya samaya savaMdhI pariNAma eka so chayAsaThi, so hI sarvadhana, tAmeM anukRpTi kA uttara dhana chaha ghaTADa, avazeSa ko anukRpTi kA gaccha cyAri kA bhAga dIye, tisa dvitIya samaya kA prathama khaDa kI utpatti sabhava hai / bahuri tAkai Age dvitIya samaya ke dvitIyAdi khaDa, te eka-eka caya adhika sabhavai hai 41, 42, 43 / ihAM dvitIya samaya kA prathama khaMDa so prathama samaya kA dvitIya khaMDa kari samAna hai| __ ase hI dvitIya samaya kA dvitIyAdi khaMDa, te prathama samaya kA tRtIyAdi khaDani kari samAna hai / itanA vizeSa - jo dvitIya samaya kA aMta kA khaDa prathama samaya kA sarva khaDani viSa kisI khaDa kari bhI samAna vAhI / vahuri tRtIyAdi samayani ke prathamAdi khaMDa dvitIyAdi samayani ke prathamAdi khaMDani teM eka vizeSa adhika hai| tahA tRtIya samaya ke 41, 42, 43, 44 / caturtha ke 42, 43, 44, 45 / paMcama samaya ke 43, 44, 45, 46 / SaSThama samaya ke 44, 45, 46, 47 / saptama samaya ke 45, 46, 47, 48 / aSTama samaya ke 46, 47, 48, 46 / navamA samaya ke 47, 48, 49, 50 / dazavA samaya ke 48, 49, 50, 51 / gyArahavAM samaya ke 46, 50, 51, 52 / vArahavA samaya ke 50, 51, 52, 53 / terahavAM samaya Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 141, ke 51, 52, 53, 54 / caudahavAM samaya ke 52, 53, 54, 55 / paMdrahavAM samaya ke 53, 54, 55, 56 / solahavAM samaya ke 54, 55, 56, 57 khaMDa jaanne| . __jAte Upari-Upari sarvadhana eka-eka Urdhva caya kRri adhika hai / ihA sarva jaghanya khaMDa jo prathama samaya kA prathama khaMDa, tAke pariNAmani ke ara sarvotkRSTa khaMDa aMta samaya kA aMta kA khaMDa, tAke pariNAmani ke kisa hI khaMDa ke pariNAmani kari sahita samAnatA nAhI hai; jAte avazeSa samasta Upari ke vA nIcale samaya sabaMdhI khaDani kA pariNAma puMjani ke yathAsaMbhava samAnatA saMbhava hai / bahuri ihAM Urdhva racanA virSe 'muhabhUmi jogadale padaguriNade padadhaNaM hodi' isa sUtra kari mukha eka sau bAsaThi, ara bhUmi doya sau bAisa, inikauM jor3i 384 / AdhA kari 192 gaccha, solaha kari guNe sarvadhana tIna hajAra bahattarI ho hai / athavA mukha 162, bhUmi 222 ko joDai 384, AdhA kIye madhyadhana kA pramANa eka sau bANavai hoi, tAkau gaccha solaha kari guNa sarvadhana kA pramANa ho hai / athavA 'pahadatamukhamAdidhanaM' isa sUtra kari gaccha solaha kari mukha eka sau bAsaThi kau guNai, pacIsa sai bANavai sarvasamaya saMbaMdhI Adi dhana ho hai / bahuri uttaradhana pUrva cyAri sai asI kahyA hai, ini doUni ko milAeM sarvadhana kA pramANa ho hai / bahuri gaccha kA pramANa jAnane ko 'AdI aMte sudhde vaTTihade rUvasaMjude ThANe' isa sUtra kari Adi eka sau bAsaThi, so ata doya sai bAIsa meM ghaTAeM avazeSa sAThi, tAkau vRddhirUpa caya cyAri kA bhAga dIeM padraha, tAmai eka joDe gaccha kA pramANa solaha Avai hai| ase dRSTAMtamAtra sarvadhanAdika kA pramANa kalpanA kari varNana kIyA hai, so yAkA prayojana yahu - jo isa dRSTAta kari artha kA prayojana nIkai samajhane me aavai| aba yathArtha varNana karie hai - so tAkA sthApana asaMkhyAta lokAdika kI arthasaMdRSTi kari vA sadRSTi ke athi samacchedAdi vidhAna kari saMskRta TIkA viSa dikhAyA hai, so ihA bhASA TIkA viSa prAgai sadRSTi adhikAra judA kahaige, tahAM inikI bhI arthasadRSTi kA artha-vidhAna likheMge tahA jAnanA / ihAM prayojana mAtra kathana karie hai| Age bhI jahAM arthasaMdRSTi hoya, tAkA artha vA vidhAna Agai sadRSTi adhikAra viSa hI dekha lenA / jAyagA-jAyagA saMdRSTi kA artha likhane te gratha pracura hoi, ara kaThina hoi; tAtai na likhie hai / so ihAM trikAlavartI nAnA jIva sabaMdhI samasta adhaHpravRttakaraNa ke pariNAma asaMkhyAta lokamAtra hai; so sarvadhana jAnanA / vahuri adhaH Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 46 pravRttakaraNa kA kAla aMtarmuhUrtamAtra, tAke jete samaya hoMi, so ihAM gaccha jAnanA / vahuri sarvadhana ko gaccha kA varga kari, tAkA bhAga dIjie / vahuri yathAsabhava saMkhyAta kA bhAga dIjie, jo pramANa Avai; so Urdhvacaya jAnanA / vahuri eka ghATi gaccha kA prAdhA pramANa kari caya kau guNi, bahuri gaccha kA pramANa kari guNai jo pramANa Avai, so uttaradhana jAnanA / bahuri isa uttaradhana ko sarvadhana viSai ghaTAi, avazepa ko Urdhvagaccha kA bhAga dIe, trikAlavartI samasta jIvani kA adhaHpravRttakaraNa kAla ke prathama samaya viSa saMbhavate pariNAmani kA puja kA pramANa ho hai / bahuri yAke virSe eka urdhva caya joDe, dvitIya samaya sabadhI nAnA jIvani ke samasta pariNAmani ke puMja kA pramANa ho hai| jaise hI Upari bhI samaya-samaya prati eka-eka arvacaya joDeM, pariNAma puja kA pramANa jAnanA / tahAM prathama samaya saMbaMdhI pariNAma puMja virSe eka ghATi gaccha pramANa caya joDe aMta samaya saMbaMdhI nAnA jIvani ke samasta pariNAmani ke puja kA pramANa ho hai; so hI kahie hai - 'vyekaM padaM cayAbhyastaM tatsAdhaMtadhanaM bhavet' isa karaNa sUtra kari eka ghATi gaccha kA pramANa kari caya ko guNa jo pramANa hoi, tAko prathama samaya saMbaMdhI pariNAma puMja pramANa viSai joDe, aMta samaya saMbaMdhI pariNAma puja kA pramANa ho hai / vahuri yA viSai eka caya ghaTAe, dvicarama samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI samasta vizuddha pariNAma puMja kA pramANa ho hai / ase UrdhvaracanA jo Upari-Upari racanA, tIhi vipa samaya-samaya sabaMdhI adha.pravRttakaraNa ke pariNAma puja kA pramANa kahyA / bhAvArtha - Age kaSAyAdhikAra viSa vizuddha pariNAmani kI saMkhyA kahaige, tisa vipai avaHkaraNa viSa saMbhavate zubhalezyAmaya saMjvalana kaSAya kA dezaghAto sparvakani kA udaya saMyukta vizuddha pariNAmani kI saMkhyA trikAlavartI nAnA jIvani ke asaMkhyAta lokamAtra hai| tini vipai jini jIvani ko adha pravRttakaraNa mAMDai pahalA samaya hai, ase trikAla saMvadhI aneka jIvani ke je pariNAma saMbhavai, tinike samaha kauM prathama samaya pariNAma puja kahie / bahuri jini jIvani ko adhaHkaraNa mAr3e, dUsarA samaya bhayA, ase trikAla savadhI aneka jIvani ke je pariNAma saMbhavai, tinike samUha kauM dvitIya samaya pariNAma puMja kahie / asa hI krama te anta samaya paryaMta jaannaa| tahA prathamAdi samaya saMvaMvI pariNAma puMja kA pramANa zreNI vyavahAra gaNita kA vidhAna kari judA-judA kahyA, so sarvasamaya savaMdhI pariNAma pujani ko jor3eM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 143 asaMkhyAta lokamAtra pramANa hoi hai| bahuri ina adha pravRtta karaNa kAla kA prathamAdi samaya sabaMdhI pariNAmani virSa trikAlavartI nAnA jIva sabandhI prathama samaya ke jaghanya madhyama, utkRSTa bheda lIe jo pariNAma puja kahyA, tAke adha.pravRttakaraNa kAla ke jete samaya, tinako saMkhyAta kA bhAga dIe jetA pramANa Avai, titanA khaMDa krie| te khaMDa nirvargaNA kAMDaka ke jete samaya, titane ho hai / vargaNA kahie samayani kI samAnatA, tIhikari rahita je Upari-Upari samayavartI pariNAma khaDa, tinakA jo kAMDaka kahie parva pramANa; so nirvargaNA kAMDaka hai / tinike samayani kA jo pramANa so adhaHpravRttakaraNa kAlarUpa jo Urdhvagaccha, tAke sakhyAtave bhAgamAtra hai, so yaha pramANa anukRSTi ke gaccha kA jAnanA / isa anukRSTi gaccha pramANa eka-eka samaya sabadhI pariNAmani viSai khaDa ho hai / bahuri te khaDa eka-eka anukRSTi caya kari adhika haiN| tahAM Urdhva racanA viSai jo caya kA pramANa kahyA, tAko anukRSTi gaccha kA bhAga dIe jo pAie; so anukRSTi ke caya kA pramANa hai| bahuri 'vyekapadArdhaghnacayaguNo gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kari eka ghATi anukRSTi ke gaccha kA AdhA pramANa ko anukRSTi caya kari guNI, bahuri anukRSTi gaccha kari guNa jo pramANa hoi; so anukRSTi kA cayadhana ho hai / yAko Urdhva racanA viSai jo prathama samaya sabadhI samasta pariNAma puja kA pramANarUpa sarvadhana, tIhi virSa ghaTAi, avazeSa jo rahai, tAko anukRSTi gaccha kA bhAga dIe jo pramANa hoi; soI prathama samaya sabadhI prathama khaMDa kA pramANa hai| bahuri yA viSa eka anukRSTi caya ko joDe, prathama samaya sambandhI samasta pariNAmani ke dvitIya khaDa kA pramANa ho hai / jaise hI tRtIyAdika khaDa eka-eka anukRpTi caya kari adhika apane ata khaMDa paryanta krama te sthApana karane / tahA anukRSTi kA prathama khaMDa viSa eka ghATi anukRSTi gaccha kA pramANa anukRSTi caya joDai jo pramANa hoi, soI aMta khaMDa kA pramANa jAnanA / yAmai eka anukRSTi caya ghaTAeM, prathama samaya saMbaMdhI dvicarama khaDa kA pramANa ho hai| asa prathama samaya saMbaMdhI pariNAma pujarUpa khaMDa sakhyAta prAvalI pramANa hai, te krama te jaanne| ihAM tIna vAra saMkhyAta kari guriNata prAvalI pramANa jo adha karaNa kA kAla, tAke saMkhyAtave bhAga khaMDani kA pramANa, so doDa bAra sakhyAta kari guriNata pAvalI pramANa hai, ausA jAnanA / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] [ gommaTamAra jIvakANDa gAthA 46 ____bahuri dvitIya samaya saMbadhI pariNAma puja kA prathama khaDa hai, so prathama samaya saMbaMdhI prathama khaMDa te anukRSTi caya kari adhika hai| kAhai te ? jAtai dvitIya samaya saMbaMdhI samasta pariNAma pujarUpa jo sarvadhana, tAmai pUrvokta pramANa anukRSTi kA cayadhana ghaTAeM avazeSa rahai, tAko anukRSTi kA bhAga dIeM, so prathama khaMDa siddha ho hai| vahari isa dvitIya samaya kA prathama khaMDa viSa eka anukRSTi caya kI joDe, dvitIya samaya saMbaMdhI pariNAmAni kA dvitIya khaMDa kA pramANa ho hai| aise tRtIyAdika khaMDa eka-eka anukRSTi caya kari adhika sthApana karane / tahA eka ghATi anukRpTi gaccha, pramANa caya dvitIya samaya pariNAma kA prathama khaMDa viSa joDai, dvitIya samaya saMbaMdhI aMta khaMDa kA pramANa ho hai| yAmai eka anukRSTi caya ghaTAeM dvitIya samaya saMbaMdhI dvicarama khaMDa kA pramANa ho hai / bahuri ihA dvitIya samaya kA prathama khaDa para prathama samaya kA dvitIya khaMDa, e doU samAna hai / taise hI dvitIya samaya kA dvitIyAdi khaMDa ara prathama samaya kA tRtIyAdi khaNDa doU samAna ho hai / itanA vizepa dvitIya samaya kA aMta khaMDa, so prathama samaya kA khaMDani virSe kisIhI kari samAna nAhI / vahuri yAke Age Upari tRtIyAdi samayani viSa anukRSTi kA prathamAdika khaMDa, te nIcalA samaya sambandhI prathamAdi anukRSTi khaMDani te eka-eka anukapTi caya kari adhika hai| ase adhaHpravRttakaraNa kAla kA aMta samaya paryanta jAnane / tahAM anta samaya kA samasta pariNAmarUpa sarvadhana viSe anukRSTi kA cayadhana ko ghaTAI, avazepa ko anukRpTi gaccha kA bhAga dIeM, ata samaya sambandhI pariNAma kA prathama anukRSTi khaDa ho hai / yAmai eka anukRSTi caya joDai, aMta samaya kA dvitIya anukRpTi khaDa ho hai / ase tRtIyAdi khaNDa eka-eka anukRpTi caya kari adhika jaanne| tahAM eka ghATi anukRpTi gaccha pramANa anukRpTi caya anta samaya sambandhI pariNAma kA prathama khaNDa viSa joDai, aMta samaya sambandhI aMta anukRSTi khaNDa ke pariNAma puja kA pramANa ho hai / vahuri yAmaiM eka anukRpTi caya ghaTAe, anta samaya samvandhI dvicarama khaNDa ke pariNAma puja kA pramANa ho hai / ase ata samaya saMbaMdhI anukRSTi khaDa, te anukRSTi ke gaccha pramANa hai ; te varovari Age-Age krama tai sthApane / vahuri ata samaya savadhI anukRpTi kA prathama baDa vipa eka anukRSTi caya ghaTAeM, avazepa dvicarama samaya saMbaMdhI prathama khaDa kA pariNAma puMja kA pramANa ho hai / bahuri yAmai eka anukRpTi caya joDe, dvicarama samaya saMbadhI dvitIya khaMDa kA pariNAma puja ho hai / bahuri ase hI tRtIyAdi khaDa eka-eka caya avika jAnane / tahAM eka ghATi anukRSTi gaccha pramANa anukRSTi caya dvicarama Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 145 samaya saMbadhI pariNAma kA prathama khaNDa viSai joDe, dvicarama samaya saMbaMdhI anukRSTi kA aMta khaMDa kA pariNAma puja kA pramANa ho hai / bahuri yAmai eka anukRSTi caya ghaTAeM, tisa hI dvicarama samaya kA dvicarama khaMDa kA pramANa ho hai / asa adha.pravRttakaraNa ke kAla kA dvicarama samaya saMbaMdhI anukRSTi khaMDa, te anukRSTi kA gacchapramANa hai, te krama teM eka-eka caya adhika sthApana karane / asai tiryakaracanA jo barobara racanA, tIhi viSe eka-eka samaya saMbaMdhI khaMDani viSa pariNAmani kA pramANa kahyA / . bhAvArtha - pUrva adhaHkaraNa kA eka-eka samaya viSa saMbhavate nAnA jIvani ke pariNAmani kA pramANa kahyA thaa| aba tisa viSa jude jude saMbhavate ase eka-eka samaya saMbaMdhI khaMDani virSe pariNAmani kA pramANa ihA kahyA hai / so Upari ke ara nIce ke samaya saMbaMdhI khaMDani virSa paraspara samAnatA pAie hai / tAtai anukRSTi asA nAma ihAM saMbhava hai / jitanI sakhyA lIye Upari ke samaya virSe pariNAma khaMDa ho hai, titanI saMkhyA lIye nIcale samaya virSe bhI pariNAma khaNDa hoi hai| jaise nIcale samaya sabaMdhI pariNAma khaDa se Upari ke samaya saMbadhI pariNAma khaNDa viSa samAnatA jAni isakA nAma adhaHpravRttakaraNa kahyA hai| bahuri ihAM vizeSa hai, so kahie hai / prathama samaya saMbaMdhI anukRSTi kA prathama khaNDa, so sarva tai jaghanya khaNDa hai; jAtai sarvakhaNDani te yAkI saMkhyA ghATi hai / bahuri aMtasamaya saMbadhI ata kA anukRSTi khaNDa, so sarvotkRSTa hai; jAte yAkI saMkhyA sarva khaNDani te adhika hai| so ina doUni ke kahI anya khaNDa kari samAnatA nAhI hai / bahuri avazeSa Upari samaya sabadhI khaNDa ni ke nIcale samaya sabaMdhI khaNDani sahita athavA nIcale samaya saMbadhI khaNDani ke Upari samaya savadhI khaNDani sahita yathAsaMbhava samAnatA hai / tahAM dvitIya samaya te lagAya dvicarama samaya paryata je samaya, tinakA pahalA-pahalA khaNDa ara aMta samaya kA prathama khaNDa tai lagAi dvicarama khaNDa paryata khaNDa, te apane-apane Upari ke samaya sabaMdhI khaDani kari samAna nAhI hai / tAtai asadRza hai. so dvitIyAdi dvicarama paryanta samaya savadhI prathama khaNDani kI ardhvaracanA kIe / ara Upari ata samaya ke prathamAdi dvicarama paryanta khaNDani kI tiryaka racanA kIe akuza ke AkAra racanA ho hai| tAte yAko aMkuza racanA khie| ... yaha aka maSTi 54 53 52 51 50 44464.4645 448380 apekSA akuzaracanA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAyA 46 vahuri dvitIya samaya tai lagAi dvicarama samaya paryata samaya savadhI aMta- aMta ke khaNDa ara prathama samaya saMvadhI prathama khaMDa vinA anya sarva khaNDa, te apane-apane nIcale samaya saMbaMdhI kisI hI khaNDani kari samAna nAhI, tAte prasadRNa haiM / so ihAM dvitIyAdi dvicarama paryaMta samaya sabaMdhI aMta- aMta khaNDani kI UrdhvaracanA kIeM ara nIce prathama samaya ke dvitIyAdi graMta paryaMta khaNDani kI tiryakracanA kIe hala ke AkAra racanA ho hai / tAte yAkI lAgala racanA kahie / yaha graka sahaSTi apekSA lAgala racanA 40 42 56 55 54 53 52 51 50 46 46 47 46 45 448342 bahuri jaghanya utkRpTa khaMDa ara Upari nIce samaya saMbaMdhI khaNDani kI apekSA kahe sadRza khaNDa, tini khaDani vinA zravazepa sarva khaNDa apane Upara ke ara nIcale samaya savadhI khaNDani kari yathAsaMbhava samAna jAnane / va vizuddhatA ke avibhAgapraticchedani kI apekSA varNana karie haiM / jAkA dUsarA bhAga na hor3a - jaisA zakti kA aMza, tAkA nAma avibhAgapraticcheda jAnanA / tinakI apekSA gaNanA kari pUrvokta zradhaHkaraNa ke khaDani viSe gralpabahutvarUpa varNana kareM haiM / tahAM va pravRttakaraNa ke pariNAmani viSai prathama samaya saMbaMdhI je pariNAma, tinake khaMDani viSe je prathama khaMDa ke pariNAma, te sAmAnyapane asaMkhyAta lokamAtra hai / tathApi pUrvokta vidhAna ke anusAri sthApi, bhAjya bhAgahAra kA yathAsaMbhava apavartana kiye, saMkhyAta pratarAvalI kA jAko bhAga dIjiye, aisA asaMkhyAta loka mAtra hai / te e pariNAma zravibhAgapraticchedani kI apekSA jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda liye | tahAM eka vika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA ghana kari tisahI kA varga ko guNa jo pramANa hoi, titane pariNAmani viSai jo eka vAra paTsthAna hoi, to sakhyAta pratarAvalI bhakta asaMkhyAta loka pramANa prathama samaya sabaMdhI prathama khaMDa ke pariNAmani viSai ketI bAra SaTsthAna hoi ? aise trairAzika kari pAe hue asaMkhyAta loka vAra paTsthAnani kauM prApta jo vizuddhatA kI vRddhi, tIhi kari vardhamAna haiM / bhAvArtha - zrAgai jJAnamArgaNA viSai paryAya samAsa zrutajJAna kA varNana karateM jaise anaMtabhAga vRddhi grAdi padasthAnapatita vRddhi kA anukrama kaheMge, taise ihAM adha. pravRttakaraNa sambandhI vizuddhatArUpa kapAya pariNAmani viSai bhI anukrama te anantabhAga, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 147 asaMkhyAta bhAga, saMkhyAtabhAga, saMkhyAtaguNa, asaMkhyAtaguNa, anaMtaguNa vRddhirUpa SaTsthAnapatita vRddhi sabhava hai / tahAM tisa anukrama ke anusAri eka adhika jo sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga, tAkA ghana kari tAhI kA varga ko guNie / bhAvArtha aisA - pAMca jAyagA mAMDi paraspara guNiye jo pramANa Avai, titane vizuddhi pariNAma viSai eka bAra paTsthAnapatita vRddhi ho hai / aise krama tai prathama pariNAma te lagAi, itane itane pariNAma bhaye pIche eka-eka bAra SaTsthAna vRddhi pUrNa hote asaMkhyAta lokamAtra vAra SaTsthAnapatita vRddhi bhae, tisa prathama khaMDa ke sava pariNAmani kI sakhyA pUrNa hoi hai / yAte asakhyAta lokamAtra SaTsthAnapatita vRddhi kari vardhamAna prathama khaDa ke pariNAma hai / vahuri taise hI dvitIya samaya ke prathama khaMDa kA pariNAma eka anukRpTi caya kari adhika hai, te jaghanya, madhyama, utkRSTabheda liye hai / so e bhI pUrvokta prakAra asakhyAta lokamAtra SaTsthAnapatita vRddhi kari vardhamAna hai / bhAvArtha eka adhika sUcyaMgula ke asaMkhyAtavA bhAga kA ghana kari guNita tisa hI kA vargamAtra pariNAmani viSai jo eka bAra SaTsthAna hoi, to anukRSTi caya pramANa pariNAmani viSe ketI bAra SaTsthAna hoi ? aise trairAzika kiye jitane pAva, titanI bAra adhika padasthAnapatita vRddhi prathama samaya ke prathama khaNDa dvitIya samaya ke prathama khaNDa viSai saMbhava hai / aise hI tRtIyAdika prata paryanta samayani ke prathama - prathama khaDa ke pariNAma eka-eka anukRSTi caya kari adhika hai / bahuri taise hI prathamAdi samayani ke apane-apane prathama khaNDa ne dvitIyAdi khaNDani ke pariNAma bhI krama te eka-eka caya adhika hai / tahA yathAsambhava SaTsthAnapatita vRddhi jetI vAra hoi, tinakA pramANa jAnanA / atha tina khaNDani ke vizuddhatA kA avibhAgapraticchedani kI apekSA alpabahutva kahiye hai | prathama samaya sambandhI prathama khaNDa kA jaghanya pariNAma kI vizuddhatA anya sarva tai stoka hai / tathApi jIva rAzi kA jo pramANa, tAtai anataguNA avibhAgapraticchedani ke samUha ko dhare hai / bahuri yAtai tisa hI prathama samaya kA prathama khaNDa kA utkRSTa pariNAma kI vizuddhatA anataguNI hai / bahuri tAte dvitIya khaNDa kA jaghanya pariNAma kI vizuddhatA anataguNI hai / tAtai tisa hi kA utkRSTa pariNAma kI vizuddhatA anaMtaguNI hai / aise hI krama tai tRtIyAdi khaNDani viSe bhI jaghanya, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 46 utkRSTa pariNAmani kI vizuddhatA anaMtaguNI-anaMtaguNI aMta ke khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta pravarte hai / bahuri prathama samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kA utkRSTa pariNAma vizuddhatA te dvitIya samaya ke prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAtai tisa hI kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / bahuri tAtai dvitIya khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai| tAte tisa hI kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / aise tRtIyAdi khaNDa ni virSa bhI jaghanya utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNA anukrama kari dvitIya samaya kA aMta kA khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta prApta ho hai / bahuri isa hI mArga kari tRtIyAdi samayani virSa bhI pUrvokta lakSaNayukta jo nirvargaNAkAMDaka, tAkA dvicarama samaya paryanta jaghanya utkRpTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNA anukrama kari lyaavnii| bahuri nirvargaNAkANDaka kA aMta samaya saMbaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA te prathama samaya kA aMta khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAtai dUsarA nirvargaNAkAMDaka kA prathama samaya sabaMdhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizuddhatA anataguNI hai / tAtai tisa prathama nirvargaNAkADaka kA dvitIya samaya sabaMdhI aMta ke khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anataguNI hai / tAtai dvitIya nirvargaNAkAMDaka kA dvitIya samaya saMvadhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma jaghanya (utkRSTa jaghanya 40 utkRSTa jaghanya utkRSTa 4- - - - - -4. - - 1-bhApATIkA me sapaM kA AkAra banAkara bIca me jaghanya utkRSTa tIna-tIna vAra likhakara sapTi limvI hai, paratu maMdapravodhikA me isa prakAra hai| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] / 146 vizuddhatA anaMtaguNI hai / tAtai prathama nivargaNAkAMDaka kA tRtIya samaya sabadhI utkRSTa khaNDa kI utkRSTa vizuddhatA anataguNI hai| yA prakAra jaisai sarpa kI cAla idhara te Udhara, Udhara tai idhara palaTanirUpa ho hai; taise jaghanya tai utkRSTa, utkRSTa tai jaghanya ase palaTani virSa anataguNI anukrama kari vizuddhatA prApta karie, pIche ata kA nirvargaNAkAMDaka kA aMta samaya saMbadhI prathama khaNDa kI jaghanya pariNAma vizaddhatA anaMtAnaMtaguNI hai / kAhai tai ? jAtai pUrva-pUrva vizuddhatA teM anaMtAnaMtaguNApanau siddha hai| bahuri tAtai aMta kA nirvargaNAkAMDaka kA prathama samaya saMbaMdhI utkRSTa khaNDa kI pariNAma vizuddhatA anataguNI hai / tAtai tAke Upari aMta kA nirvargaNAkAMDaka kA aMta samaya sabaMdhI ata khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryanta utkRSTa khaNDa kI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtAnataguNA anukrama kari prApta ho hai / tini virSa je jaghanya tai utkRSTa pariNAmani kI vizuddhatA anatAnataguNI hai, te ihA vivakSArUpa nAhI hai; jaisA jAnanA / yA prakAra vizuddhatA vizeSa dharai je adhaHpravRttakaraNa ke pariNAma, tini viSai guNazreNi nirjarA, guNasakramaNa', sthitikAMDakotkaraNa, anubhAgakAMDakotkaraNa bhae cyAri Avazyaka na sabhava hai / jAte tisa adhaHkaraNa ke pariNAmani ke taisA guNazreriNa nirjarA Adi kArya karane kI samarthatA kA abhAva hai| inakA svarUpa Age apUrvakaraNa ke kathana viSa likheMge / to isa karaNa virSe kahA ho hai ? . kevala prathama samaya tai lugAi samaya-samaya prati anataguNI-anataguNI vizuddhatA kI vRddhi ho hai / bahuri sthitibadhApasaraNa ho hai / pUrva jetA pramANa lIe. karmani kA sthitibadha hotA thA, tAtai ghaTAi-ghaTAi sthitibadha kara hai / bahuri sAtA3) vedanIya ko Adi dekari prazasta karmaprakRtini kA samaya-samaya prati anataguNA-anaMta. guNA badhatA guDa, khaDa, zarkarA, amRta samAna catusthAna lIe anubhAga baMdha ho hai| bahuri asAtA vedanIya Adi aprazasta karma prakRtini kA samaya-samaya prati anaMtaguNAanataguNA ghaTatA niba, kAjIra samAna dvisthAna lIe anubhAga badha ho hai, viSahalAhala rUpa na ho hai / jaise cyAri Avazyaka ihAM saMbhava hai / avazya ho haiM, tAte iniko Avazyaka kahie hai| bahuri se yaha kahyA jo artha, tAkI racanA aMkasaMdRSTi apekSA likhie hai / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] aMkaiSTi apekSA zradhaHkaraNa racanA solaha sama | pranukRSTirUpa eka-eka samaya yani kI savadhI cyAri cyAri khaDani Urdhva racanA | kI tiryaka racanA dvitIya khaDa 222. 218 : 214 210 206 - 202 168 164 160 , 186 182 178 174 170 166 162 prathama khaDa 4 53 52 51 50 42 48 47 46 45 44 43 42 4 40 55 54 53 52 51 50 VA 48 47 46 45 44 43 42 41 Ze 40 tRtIya khaDa 56 55 54 53 52 51 50 42 45 47 46 41 44 43 42 41 caturtha khaDa 57 56 55 54 53 52 51 50 42 48 47 46 45 44 43 42 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 46 saMpTi apekSA racanA hai, so yA dRSTi adhikAra viSe likhege / tathA yAkA yahu abhiprAya hai - eka jIva ekai kAla asA kahie, tahAM vivakSita adhaH pravRtakaraNa kA pariNAmarUpa pariNayA jo eka jIva, tAkA paramArthavRtti kari vartamAna apekSA kAla eka samaya mAtra hI hai; tAte eka jIva kA eka kAla samaya pramANa jAnanA / bahuri eka jIva nAnAkAla jaisA kahie, tahA adhaHpravRttakaraNa kA nAnAkAlarUpa aMtarmuhUrta ke samaya eka anukrama tai jIva kari caDhie hai, yAtai eka jIva kA nAnAkAla atarmuhUrta kA samaya mAtra hai / vahuri nAnAjIvani kA eka kAla aMsA kahie, tahAM vivakSita eka samaya apekSA adha pravRttakAla ke asaMkhyAta samaya haiM, tathApi tinivipai yathAsabhava eka sau ATha samayarUpa je sthAna, tiniviSai saMgraharUpa jIvani kI vivakSA kari eka kAla hai; jAte vartamAna eka koI samaya viSe aneka jIva hai, te pahilA, dUsarA tIsarA Adi adha. karaNa ke asaMkhyAta samayani viSai yathAsaMbhava eka sau ATa samaya viSai hI pravartate pAie hai| tA aneka jIvani kA eka kAla eka sa ATha samaya pramANa hai / bahuri nAnA jIva, nAnAkAla asA kahie; tahA ava pravRttakaraNa ke pariNAma asaMkhyAta lokamAtra haiM, te trikAlavartI aneka jIva saMbaMdhI hai / bahuri jisa pariNAma ko kahyA, tisako Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 151 phera na kahanA; jaise apunaruktarUpa hai / tinako aneka jIva aneka kAla viSai Azraya kareM hai / so eka-eka pariNAma kA eka-eka samaya kI vivakSA kari nAnA jIvani kA nAnAkAla asaMkhyAta loka pramANa samaya mAtra hai; asA jAnanA / bahuri aba adhaHpravRttakaraNa kA kAla viSai prathamAdi samaya saMbadhI sthApe je vizuddhatArUpa kaSAya pariNAma, tiniviSe pramANa ke avadhArane ko kAraNabhUta je karaNasUtra, tinikA gopAlika vidhAna kari bIjagaNita kA sthApana kahie hai; jAtai pUrvokta karaNasUtrani kA artha viSai saMzaya kA prabhAva hai / tahA 'vyekapadArdhaghnacayaguNo gaccha uttaradhanaM' isa karaNasUtra kI vAsanA akasaMdRSTi apekSA dikhAie hai / 'vyeka padArdhanacayaguNo gaccha' asA zabda kari eka ghATi gaccha kA AdhA pramANa caya sarvasthAnakani viSai graharaNa kIyA, tAkA prayojana yahu jo Upari vA nIce ke sthAna - kani viSai hInAdhika caya pAie, tinako samAna kari sthApai, eka ghATi gaccha kA AdhA pramANa caya sarva sthAnakani viSai samAna ho hai / so ihAM eka ghATi gaccha kA AdhA pramANa sAr3A sAta hai, so itane itane caya solaha samayani viSai samAna ho hai / kaise ? so kahie hai - prathama samaya viSe to Adi pramANa hI hai, tAke caya kI vRddhi hAni nahI hai / bahuri aMta samaya viSai eka ghATi gaccha kA pramANa caya hai, yAta vyekapada zabda kari eka ghATi gacchaM pramANa cayani kI saMkhyA kahI / bahuri ardha zabda kari ata samaya ke paMdraha cayani viSai sAr3A sAta caya kADhi prathama samaya kA sthAna viSai race doU jAyagA sAr3A sAta, sAr3A sAta caya samAna bhae / jaise hI tAke nIce padrahavAM samaya ke caudaha cayani viSe sAr3A chaha caya kADhi, dvitIya samaya kA eka caya ke Age racanArUpa kIeM, doU jAegA sADA sAta, sADA sAta caya ho hai / bahuri tAke nIce caudahavAM samaya ke teraha cayani viSe sAr3A pAca caya kADhi, tIsarA samaya kA sthAna viSai doya caya ke Age race doU jAyagA sAr3A sAta, sAr3A sAta caya ho hai / ause hI Upari te cauthA sthAna terahavA samaya, tAkI Adi dekari samayani ke sAr3A cyAri Adi caya kADhi nIce tai cauthA samaya Adi sthAnakani ke tIna Adi cayani ke Age sthApai sarvatra sADA sAta, sADA sAta caya ho hai / jaise solaha sthAnakani viSai jaise samapATIkA AkAra ho hai, tese sAr3A sAta, sAr3A sAta caya sthApi hai / ihAM kA yaMtra hai Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha aMka saMdRSTi apekSA 'vyekapadArdhaghnacayaguNo gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kI vAsanA kahane ko racanA hai / sarva sthAnakani virSe Adi kA pramANa sarvasthAnakani vipa samAnarUpa kIe cayani kI racanA ihA cyAri-cyAri tau eka-eka caya kA pramANa, prAgai doya prAdhA caya kA pramANa jAnanA Upari samayavartI cayakAdi nIcale samaya sthAna viSa sthApe, tinakI racanA I2IRIRIRIRI I2IRIRIRIRIRI hai| IRIRIRIRIRI hai| 81818IRIRIR IIRIRIRI 162 121812IRIRIRI 162 hai| 218IRIRIRIRIR 12181818 I2IRIRIRIRIRI hai| IRI LIRIR 162 IIRI 212121212 162 12121212121212 4 / 2 162 II2IRIRIRI2Iz 121212121212 162 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 2 22 II2IRIRIzI212 2121212121212 162 hai|2121212121212 2121212121212 1312 313 312 x1G II2121212 1212 - 2582 nagaI uttagghana YSO Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] bahuri eka sthAna viSai sADA sAta caya kA pramANa hoi, to solaha sthAnakani viSa kete caya ho hai ? aise rAzika kari pramANa rAzi eka sthAna, phalarAzi sADA sAta caya, tinikA pramANa tIsa, icchArAzi solaha sthAna, tahA phala kI icchA kari guriNa, pramANa kA bhAga diye lavdharAzi cyAri sai asI pUrvokta uttaradhana kA pramANa Avai hai / aise hI anukRSTi virSa bhI aMkasaMdRSTi kari prarUpaNa karanA / bahuri yAhI prakAra arthasaMdRSTi kari bhI satyArtharUpa sAdhana karanA / aise 'vyekapadAghnicayaguNo gaccha uttaradhana' isa sUtra kI vAsanA bIjagaNita kari dikhaaii| bahuri anya karaNa sUtrani kI bhI yathAsaMbhava vIjagaNita kari vAsanA jAnanA / aise apramatta guNasthAna kI vyAkhyAna kari yAke anantara apUrvakaraNa guraNasthAna ko kahai hai - aMtomuttakAlaM, gamiUNa adhApavattakaraNaM taM / paDisamayaM sujjhato, apuvakaraNaM samalliyai // 50 // aMtarmuhUrtakAlaM, gamayitvA adhaHpravRttakaraNaM tat / pratisamayaM zudhdayan apUrvakaraNaM samAzrayati // 50 // TIkA - aise aMtamuhartakAla pramANa pUrvokta lakSaNa dharai pradha.pravRttakaraNa ko gamAi, vizuddha sayamI hoDa, samaya-samaya prati anantaguNI vizuddhatA kI vRti kari vadhatA satA apUrvakaraNa guNasthAna ko Azraya karai he| edahmi guNaTThANe, visarisa samayoiha jIhi / putvamapattA jahmA, hoti apuvA hu pariNAmA // 51 // etasmin guNasthAne, visadRzasamayasthitIvaH / pUrvamaprAptA yasmAd, bhavaMti apUrvA hi pariNAmAH / / 51 // TIkA-jA kAraNa te isa apUrvakaraNa gagaradhAna vi vibhAga samAnarUpa nAhI, aine je Upari-pari ke samayani virga nitIna vizuddha pariNAma pAe hai: te pUrva-pUrva mamapani vi girI 1 paTAsamaga puga.: IT !! Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 51-52 aise haiM; tA kAraNa tai apUrva hai karaNa kahie pariNAma jA vipai, so apUrvakaraNa guNasthAna hai - aisA nirukti kari lakSaNa kahyA hai / bhiNgasamayadivyahi bu, jIvahiM va hoti sadadA sriso| karaNehaM evakasamayadivyehi lariso visariso vA // 52 // 1 bhinnasamayasthitaistu, jIvairna bhavati sarvadA sAdRzyam / karaNairekasadayasthitaiH sAdRzyaM vaisAdRzyaM vA // 52 // TIkA - jaise adha.pravRttakaraNa virSa bhinna-bhinna Upari nIce ke samayani viSa tipThate jIvani ke pariNAmani kI saMkhyA para vizuddhatA samAna saMbhava hai; taise ihAM apUrvakaraNa guNasthAna virSa sarvakAla virSa bhI koI hI jIva ke so samAnatA na saMbhava hai / vahuri eka samaya viSa sthita karaNa ke pariNAma, tinake madhya vivakSita eka pariNAma kI apekSA samAnatA para nAnA pariNAma kI apekSA asamAnatA jIvani ke adha karaNavat ihAM bhI saMbhava hai, niyama nAhI; asA jAnanA / bhAvArtha - isa apUrvakaraNa vipa Upari ke samayavartI jIvani kai ara nIcale samayavartI jIvani ke samAna pariNAma kadAcit na hoi / vahuri eka samayavartI jIvani ke tisa samaya savadhI pariNAmani viSa paraspara samAna bhI hoi para samAna nAhI bhI hoi| __tAkA udAharaNa - jaise jini jIvani kauM apUrvakaraNa mAMDai pAMcavA samaya bhayA, tahAM tina jIvani ke jaise pariNAma hohi, taise pariNAma jina jIvani ko apUrvakaraNa mADe prathamAdi caturtha samaya paryanta vA papThamAdi aMta samaya paryanta bhae hohi, tinakai kadAcit na hoDa, yaha niyama hai| vahari jini jIvani ko apUrvakaraNa mADe pAcavAM samaya bhayA. ase aneka jIvani ke pariNAma paraspara samAna bhI hoi, jaisA eka jIva kA pariNAma hoi, tasA anya kA bhI hoi athavA asamAna bhI hoi / eka jIva kA aurasA pariNAma hoi, eka jIva kA aurasA pariNAma hoi / jaise hI anya-anya samayavartI jIvani ke to jaise adha karaNa viSa paraspara samAnatA bhI thI, taise ihAM nAhI hai / bahuri eka samayavartI jIvani ke jaise aba karaNa viSa 1-paTaTAgana - vadanA pugna , pRSTha 184, gAthA na 116. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 155 samAnatA vA asamAnatA thI, taise ihA bhI hai / yA prakAra trikAlavartI nAnA jIvani ke pariNAma isa apUrvakaraNa viSa pravartate jAnane / aMtomuttamette, paDisamayamasaMkhalogapariNAmA / kamauDDhA punvaguNe, aNukaTThI raNatthi riNayameNa // 53 // aMtarmuhUrtamAtre, pratisamayamasaMkhyalokapariNAmAH / kramavRddhA apUrvaguNe, anukRSTirnAsti niyamena // 53 // TIkA - aMtarmuhUrtamAtra jo apUrvakaraNa kA kAla, tIhi viSa samaya-samaya prati krama te eka-eka caya badhatA asakhyAta lokamAtra pariNAma hai / tuhA niyama kari pUrvApara samaya sabaMdhI pariNAmani ke samAnatA kA abhAva te anukRSTi vidhAna nAhI hai| ihA bhI aMka sadRSTi kari dRSTAMtamAtra pramANa kalpanA kari racanA kA anukrama dikhAiye hai / apUrvakaraNa ke pariNAma cyAri hajAra chinavai, so sarvadhana hai| bahuri apUrvakaraNa kA kAla pATha samaya mAtra, so gaccha hai / bahuri sakhyAta kA pramANa cyAri (4) hai / so 'padakadisaMkheNa bhAjide pacayo hodi' isa sUtra kari gaccha 8 kA varga 64 ara saMkhyAta cyAri kA bhAga sarvadhana 4066 ko dIe caya hoi, tAkA pramANa solaha bhayA / bahuri 'vyekaMpadArdhaghnacayaguNo gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kari eka dhATi gaccha 7, tAkA AdhA 7 ko caya 16 kari guNai jo pramANa 56 hoya, tAkA gaccha (8) ATha kari guNe caya dhana cyAri sai aDatAlIsa (448) hoi / yAko sarvadhana 4066 meM ghaTAi, avazeSa 3648 ko gaccha ATha (8) kA bhAga dIe, prathama samaya sabaMdhI pariNAma cyAri sai chappana (456) ho hai / yAmaiM eka caya 16 milAe dvitIya samaya sabaMdhI ho hai| ase tRtIyAdi samayani virSa eka-eka caya badhatA pariNAma puja hai, tahAM eka ghATi gaccha mAtra caya kA pramANa eka sau bAraha, so prathama samaya saMbadhI dhana viSa joDe, ata samaya sabaMdhI pariNAma puja pAca sai aDasaThi ho hai / yAmai eka caya ghaTAe dvicarama samaya sabadhI pariNAma puja pAMca se bAvana ho hai / jaise hI eka caya ghaTAe AThau gaccha ko pramANa jAnanA / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 53 568 552 536 520 504 488 kadRSTi apekSA ava yathArthaM kathana kariye hai / tahAM arthasaMdRSTi kari samaya-samayasaMbaMdhI apUrva- racanA hai, so Age saMdRSTi adhikAra viSai likhege / so kararaNa pariNAma racanA trikAlavartI nAnA jIva saMbaMdhI apUrvakaraNa ke vizuddhatArUpa pariNAma, te sarva hI adha pravRttakaraNa ke jete pariNAma haiM, "tinate asaMkhyAta loka guNe hai / kAhe te ? jAtai adhaHpravRttakaraNa kAla kA aMta samaya saMbaMdhI je vizuddha pariNAma hai, tinakA pUrvakaraNa kAla kA prathama samaya viSai pratyeka eka-eka pariNAma ke asaMkhyAta loka pramANa bhedani kI. utpatti kA sadbhAva hai / tAtaiM prapUrvakaraNa kA sarva pariNAmarUpa sarvadhana, so asaMkhyAta loka ko asaMkhyAta loka kari guNe jo pramANa hoi, titanA hai; so sarvadhana jAnanA / bahuri tAkA kAla aMtarmuhUrtamAtra hai; tAke jete samaya, so gaccha jAnanA / vahuri 'padakadisaMkheNa bhAMjidaM pacayaM' isa sUtra kari gaccha kA varga kA ara saMkhyAta kA bhAga sarvadhana ko dIe jo pramANa hoi; so caya jAnanA / bahuri 'vyekapadArdhaghnacayaguraNo gaccha uttaradhanaM' isa sUtra kari eka ghATi gaccha kA AdhA pramANa kari caya ko guNi gaccha ko guNai jo pramANa hoDa, so caya vana jAnanA / yAko sarvadhana viSai ghaTAi avazepa ko gaccha kA bhAga dIeM jo pramANa Ava, soI prathama samayavartI trikAla gocara nAnA jIva saMbaMdhI apUrvakaraNa pariNAma kA pramANa ho hai / vahuri yAmai eka caya joDe, dvitIya samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI apUrvakaraNa pariNAmani kA puMja pramANa ho hai / aise hI tRtIyAdi samayani viSai eka-eka caya kI vRddhi kA anukrama kari pariNAma puMja kA pramANa lyAeM saMtai aMta samaya vipe pariNAma dhana hai / so eka ghATi gaccha kA pramANa cayani ko prathama samaya saMbaMdhI vana viSe joDe jitanA pramANa hoi, titanA ho hai / vahuri yAmaiM eka caya ghaTAeM, vicarama samayavartI nAnA jIva saMbaMdhI vizuddha pariNAmani kA puMja pramANa ho hai / aise samaya-samaya sabaMdhI pariNAma krama te baghate jAnane / 46.66 472 456 sarva pariNAma joDa bahuri isa apUrvakaraNa guNasthAna vipe pUrvottara samaya saMbaMdhI pariNAmani ke madA hI samAnatA kA abhAva hai; tAte ihAM khaMDarUpa anukRSTi racanA nAhI hai / bhAvArtha - grAgaM kaSAyAdhikAra viSai zukla lezyA saMbaMdhI vizuddha pariNAmani kA pramANa kaha~ge / tisaviSai ihAM prapUrvakaraNa viSe saMbhavate je pariNAma, tiniviSa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - samyagjAnadhandrikA bhASATIkA ] [ 157 apUrvakaraNa kAla kA prathamAdi samayani virSa jete-jete pariNAma saMbhavai, tinakA pramANa kahyA hai / bahuri ihAM pUrvApara virSa samAnatA kA abhAva hai; tAtai khaMDa kari anukRSTi vidhAna na kahyA hai / bahuri isa apUrvakaraNa kAla viSa prathamAdika aMta samaya paryata sthita je pariNAma sthAna, te pUrvokta vidhAna kari asaMkhyAta loka bAra SaTsthAna patita vRddhi ko lIeM jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda saMyukta hai / tinakA samaya-samaya prati ara pariNAma-pariNAma prati vizuddhatA kA avibhAgapraticchedani kA pramANa avadhAraNe ke arthi alpa bahutva kahie hai|| tahAM prathama samayavartI sarvajaghanya pariNAma vizuddhatA, so adhaHpravRttakaraNa kA aMta samaya saMbaMdhI aMta khaMDa kI utkRSTa vizuddhatA te bhI anaMtaguNA avibhAgapraticchedamayI hai, tathApi anya apUrvakaraNa ke pariNAmani kI vizuddhatA tai stoka hai / bahuri tAtai prathama samayavartI utkRSTa pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai / bahuri tAte dvitIya samayavartI jaghanya pariNAma vizuddhatA anaMtaguNI hai| jAtai prathama samaya utkRSTa vizuddhatA te asaMkhyAta loka mAtra bAra SaTsthAnapatita vRddhirUpa aMtarAla kari so dvitIya samayavartI jaghanya vizuddhatA upaja hai| bahuri tAta tisa dvitIya samayavartI utkRSTa vizuddhatA anaMtaguNI hai| jaise utkRSTa tai jaghanya ara jaghanya te utkRSTa vizuddha sthAna anaMtaguNA-anaMtaguNA hai / yA prakAra sarpa kI cAlavat jaghanya te utkRSTa, utkRSTa tai jaghanyarUpa anukrama lIe apUrvakaraNa kA ata samayavartI utkRSTa pariNAma vizuddhatA paryata jaghanya, utkRSTa vizuddhatA kA alpabahutva jAnanA / yA prakAra isa apUrvakaraNa pariNAma kA jo kArya hai, tAke vizeSa ko gAthA doya kari kahai hai - tArisapariNAmaTiyajIvA hu jiNehiM galiyatimirahiM / mohassapuvakararaNA, khavaNuvasamaNujjayA bhariNayA // 54 // tAzapariNAmasthitajIvA hi jinairgalitatimiraiH / mohasyApUrvakaraNA, kSaparaNopazamanodyatA bhaNitAH // 84 // TIkA - tAdRza kahie taisA pUrva-uttara samayani viSa asamAna je apUrvakaraNa ke pariNAma, tiniviSai sthitAH kahie pariNae ase jIva, te apUrvakaraNa hai| 1. SaTkhaDagama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 184, gAthA 118 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 54-25 jaise galyA hai jJAnAvaraNAdi karmarUpa aMdhakAra jinikA jaise jinadevani kari kalA hai / bahuri te apUrvakaraNa jIva sarva hI prathama samaya tai lagAi cAritra mohanIya nAmA karma ke apAvane kauM vA upazama karane kauM udyamavaMta ho haiM / yAkA artha yahu - jo guNazreNinirjarA, guNasaMkramaNa, sthitikhaMDana, anubhagakhaMDana jaise lakSaNa dhareM je cyAri Avazyaka, tinakoM kareM haiM / tahAM pUrva gaMdhyA thA jaisA sattArUpa jo karma paramANurUpa dravya, tAmeM sauM kADhi jo dravya guNazreNI viSai dIyA, tAkA guggazreNI kA kAla vipaiM samaya sayaya prati asaMkhyAta-asaMntryAtaguNA anukrama lIe paMktivaMtra jo nirjarA kA honA, so guggazreriMganirjarA hai | bahuri samaya-samaya prati guNakAra kA anukrama te vivakSita prakRti ke paramANu palaTi kari anya prakRtirUpa hoi pariNameM, so guraNa saMkramaNa hai / bahuri pUrve vAMbI zrI aMsI sattArUpa karma prakRtini kI sthiti, tAkA ghaTAvanA; so sthiti khaMDana kahie / bahuri pUrve vAMcyA yA vaisA sattArUpa graprazasta karma prakRtini kA anubhAga, tAkA ghaTAvanA so anubhAga khaMDana kahie / aseM cyAri kArya apUrvakaraNa dipaiM zravazya ho haiM / inikA vizeSa varNana yAge lavvisAra, napagAmAra anusAra graMtha likheMge, tahAM jAnanA | NiddApayale paTTe, sadi AU uvasamaMti uvasamayA / khavayaM Dhukke khabayA, riNayamereNa khavaMti mohaM tu // 55 // nidrApracale naSTe sati zrAyuSi upazamayaMti upazamakAH / aparka DhokamAnAH, kSapakA niyamena apayaMti mohaM tu // 55 // TIkA isa apUrvakaraNa guNasthAna vipaiM vidyamAna manuSya grAyu jArke pATae, aisA pUrvakaraNa jItra ke prathama bhAga viSai nidrA ghara pracalA - e do prakRti baMdha honenaM vyucchitti ho hai / -- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 [ 15e samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] artha yahu - jo upazama zreNI caDhanevAle apUrvaM kararaNa jIva kA prathama bhAga viSa maraNa na hoi, bahuri nidrA pracalA kA baMdha vyuccheda hoi, tisako hote te prapUrvakaraNa guNasthAnavartI jIva jo upazama zreNI prati caDhai to cAritramoha ko niyamakari upazamA hai / bahuri kSapaka zreNI prati caDhanevAle kSapaka, te niyama kari tisa cAritra moha ko kSapA hai / bahuri kSapaka zreNI viSai sarvatra niyamakari maraNa nAhI hai / anivRttikaraNa guNasthAna kA svarUpa ko gAthA doya kari prarUpa hai - eka kAlasamaye, saMThAraNAdIhiM jaha givati / raNa viTTati tahAvi ya, pariNAmahiM miho jahi // 56 // hoMti zrariNayariNo te, paDisamayaM jelsisekkapariNAmA / bimalayarabhANahuyavahasihAhiM TikavaNA // 57 // 1 (jugmam ) ekasmin kAlasamaye, saMsthAnAdibhiryathA nivartate / na nivartate tathApi ca, pariNAmiyo yaiH // 56 // bhavaMti anivartanaste, pratisamayaM yeSAmekapariNAmAH / vimalataradhyAnahuta vaha zikhAbhirnirdagdhakarmadanA // 57 // ( yugmam ) TIkA - anivRttikaraNa kAla viSai eka samaya viSai vartamAna je trikAlavartI aneka jIva, te jaise zarIra kA sasthAna, varNa, vaya, avagAhanA ra kSayopazamarUpa jJAna upayogAdika, tinakari paraspara bheda ko prApta hai; taise vizuddha parigAmani kari bheda kau prApta na ho hai pragaTapane, te jIva anivRttikaraNa hai, jaise samyak jAnanA / jAtai nAhI vidyamAna hai nivRtti kahie vizuddha pariNAmani viSai bheda jinakai, te anivRttikaraNa hai, aisI nirukti ho haiM / www bhAvArtha - jina jIvani ko anivRttikaraNa mADai pahalA, dUsarA Adi samAna samaya bhae hohi, tini trikAlavartI aneka jIvani ke pariNAma samAna hI hoMi / jaise adhakaraNa, apUrvakaraNa viSa samAna vA asamAna hote the, taise ihA nAhI / bahuri anivRttikaraNa kAla kA prathama samaya kau Adi dekari samaya- samaya prati varta 1 SaTkhaDAgama - 1% dhavalA pustaka 1, pRSTha 187 gAthA 16, 20 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 57 mAna je sarva jIva, te hIna - adhikapanA te rahita samAna vizuddha pariNAma dharai haiM / tahAM samaya-samaya prati te vizuddha pariNAma anaMtaguNe - anaMtaguNe upajai hai / tahAM prathama samaya viSai vizuddha pariNAma hai; tinate dvitIya samaya viSai vizuddha pariNAma anaMtaguNe ho hai / maiM pUrva - pUrva samayavartI vizuddha pariNAmani te jIvani ke uttarottara samayavartI vizuddha pariNAma avibhAgapraticchedani kI apekSA anaMtaguNA - anaMtaguraNA anukrama kari vadhatA huA pravarteM haiM / aisA yahu vizeSa jaina siddhAMta viSai pratipAdana kiyA hai, so pratIti meM lyAvanA / 1 bhAvArtha - anivRttikaraNa viSai eka samayavartI jIvani ke pariNAmani viSe samAnatA hai / bahuri Upara-Upari samayavartIni ke anaMtaguNI anaMtaguNI vizuddhatA aatI hai / tAkA udAharaNa - jaise jinakI anivRtikaraNa mAMDe pAMcavAM samaya bhayA, aise trikAlavartI aneka jIva, tinakai vizuddha pariNAma paraspara samAna hI hoMi, kadAcit hIna - adhika na hoM / vahuri te vizuddha pariNAma jinako anivRttikaraNa mAMDe cauthA samaya bhayA, tinakai vizuddha pariNAmani te anaMtaguNe haiM / vahuri inate jinako anivRttikaraNa mAMDe chaThA samaya bhayA, tinake anaMtaguNe vizuddha pariNAma ho hai; aiseM sarvatra jAnanA / vahuri tisa anivRttikaraNa pariNAma saMyukta jIva, te ati nirmala vyAnarUpI hutabhuk kahie agni, tAkI zikhAni kari dagdha kIe haiM karmarUpI vana jinane aise haiM / isa vizeSaNa kari cAritra moha kA upazamAvanA vA kSaya karanA pranivRttikaraNa pariNAmani kA kArya hai; aisA sUcyA hai / grAgai mUkSma sAMparAya guNasthAna ke svarUpa ko kahai hai ' dhudako bhayavatthaM, hodi jahA suhamarAyasaMjuttaM / evaM suhamakasAmro, suhamasarAgo tti gAdavvo // 58 // dhautakausu bhavastraM bhavati yathA sUkSmarAgasaMyuktaM / evaM sUkSmakaSAyaH, sUkSmasAMparAya iti jJAtavyaH // 58 // TIkA - jaise voyA huA kasUMmala vastra, hai / taise agilA sUtra viSai kahyA vidhAna kari kapAya, nAhikari jo saMyukta, so sUkSmasAMparAya hai; so mUkSma lAla raMga kari saMyukta ho mUkSma kRSTi ko prApta jo lobha aisA jAnanA / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 161 prAgai sUkSmakRSTi ko prAptapane kA svabhAva ko gAthA doya kari prarUpai hai - puvdApuvvapphaDDhaya, bAdarasuhamagaya kiTTizraNubhAgA / hIraka mANaMtaguNeNavarAhu varaM ca heTassa // 56 // pUrvA pUrvaspardhaka bAdara sUkSmagatakRSTyanubhAgAH / nakramA anaMtaguNena, pravarAttu varaM cAdhastanasya // 59 // TIkA - pUrve anivRttikaraNa guNasthAna viSai vA saMsAra avasthA viSe je sabhave aise karma kI zakti samUharUpa pUrvaspardhaka, bahuri anivRttikaraNa pariNAmani kari kIe tinake anaMtave bhAga pramANa apUrvaspardhaka, bahuri tirnAhi kari karI je bAdarakRSTi, bahuri tinahI kari karI je karma zakti kA sUkSma khaMDarUpa sUkSmakRSTi, inikA krama tai anubhAga apane utkRSTa te apanA jaghanya, ara Upari ke jaghanya te nIcalA utkRSTa aisA anaMtaguNA ghATi krama lIe hai / ve - Givelit bhAvArtha pUrva spardhakani kA utkRSTa anubhAga, so zravibhAgapraticcheda apekSA jo pramANa dharai hai, tAke anataveM bhAga pUrva spardhakani kA jaghanya anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga apUrvaspardhakani kA utkRSTa anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga apUrvaspardhakani kA jaghanya anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga bAdarakRSTi kA utkRSTa anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga bAdarakRpTi kA jaghanya anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga sUkSmakRSTi kA utkRSTa anubhAga hai / bahuri tAke anaMtave bhAga sUkSmakRSTi kA jaghanya anubhAga hai; aisA anukrama jAnanA / bahuri ina pUrvaspardhakAdikani kA svarUpa Age labdhisAra-kSapaNAsAra kA kathana likhege, tahA nIkai jAnanA / tathApi inikA svarUpa jAnane ke athi ihAM bhI kicit varNana kariye hai / karma prakRtirUpa pariNae je paramANu, tiniviSai apane phala dene kI jo zakti, tAkI anubhAga kahiye / tisa anubhAga kA aisA koI kevalajJAnagamya aza, jAkA dUsarA bhAga na hoi, so ihAM avibhAgapraticcheda jAnanA / bahuri eka paramANu viSaM jete pravibhAgapraticcheda pAie, tinake samUha kA nAma varga hai| 1 paTDAgama - ghavanA pustaka 1, pRSTha 16, gAyA 121 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 56 bahuri jina paramANuni vipe paraspara samAna gaNanA lIe zravibhAgapraticcheda, pAie, tinike samUha kA nAma vargaNA hai| 162 ] tahAM anya paramANuni tai jAviSai thore pravibhAgapraticcheda pAie, tAkA nAma jaghanya varga hai / bahuri tisa paramANu ke samAna jina paramANuni viSe avibhAgapraticcheda pAie, tinake samUha kA nAma jaghanya vargaraNA hai / bahuri jaghanya varga te eka avibhAgapraticcheda adhika jiniviSe pAie sI paramANuni kA samUha; so dvitIya vargaraNA hai / jaise jahAM tAI eka-eka zravibhAgapraticcheda vadhane kA krama lIe jetI vargaraNA hauM, titanI vargaNA ke samUha kA nAma jaghanya spardhaka hai / vahuri yAtai Upari jaghanya vargaNA ke vargani viSe jete vibhAgapraticcheda the, tinate dUNe jisa vargaraNA ke vargani viSe avibhAgapraticcheda hohi, tahAMte dvitIya spardhaka kA prAraMbha bhayA / tahAM bhI pUrvokta prakAra eka-eka avibhAgapraticcheda vadhane kA kramayukta vargani ke samUharUpa jetI vargaNA ho, tinake samUha kA nAma dvitIya spardhaka hai / bahuri prathama spardhaka kI prathama vargaNA ke vargani vijete vibhAgapraticcheda the, tinatai tiguNe jisa vargaraNA ke vargani viSai vibhAgapraticcheda pAie, tahAMte tIsare spardhaka kA prAraMbha bhayA, tahAM bhI pUrvokta krama jAnanA / - artha ihAM yaha * jo yAvat vargaNA ke vargani viSai krama te eka-eka avibhAga praticcheda vadhai, tAvat soI spardhaka kahie / bahuri jahAM yugapat zraneka pravibhAgaprati - ccheda varSe, tahAMta navIna anya spardhaka kA prAraMbha kahie / so caturthAdi spardhekani kI Adi vargaNA kA varga viSai gravibhAgapraticcheda prathama spardhaka kI Adi vargaNA ke vargani viSe jete the, tinate cauguNA, paMcaguNA yAdi krama lIe jAnane / bahuri apanIapanI dvitIyAdi vargaNA ke varga viSe apanI-apanI prathama vargaNA ke varga teM eka-eka vibhAgapraticcheda baghatA anukrama te jAnanA / ase spardhakani ke samUha kA nAma prathama guNahAni hai / isa prathama guNahAni kI prathama vargaNA viSai jetA paramANurUpa varga pAie hai, tinitai eka-eka caya pramANa ghaTate dvitIyAdi vargaNAni viSai varga jAnane / ase krama se jahAM prathama guNahAni kI vargaNA ke vargani te grAvA jisa vargaNA vi varga hoDa, nahAM dUsarI guNahAni kA prAraMbha bhayA / tahAM dravya, caya Adi kA jamApa vA-yAvA jAnanA / isa krama taiM jeto guNahAni sarva karma paramANuni vipreM pAie, ninike samUha kA nAma nAnAguNahAni hai / 1 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] ihAM vargaNAdi viSai paramANuni kA pramANa- lyAvane kau dravya, hAni, doguNahAni, nAnAguNahAni, anyonyAbhyasta rAzi e chaha jAnane / [ 163 3 guNa sthiti, bandha e tahAM sarva karma paramANuni kA pramANa trikoNa yaMtra ke anusAri sthiti saMbaMdhI kiMcitUna dvayardhaguNahAniguriNata samayaprabaddha pramANa, so sarvadravya jAnanA / bahuri nAnAguNahAni kari guNahAni - AyAma ko guNai jo sarvadravya viSai vagarNAni kA pramANa hoI, so sthiti jAnanI / bahuri eka guNahAni viSe anaMtaguNA anaMta pramANa vargaraNA pAie hai, so guNahAni prAyAma jAnanA / arat dUra kie jo pramANa hoI, so doguNahAni hai / bahuri sarvadravya viSai je guNahAni pramANa anaMta pAie, tinikA nAma nAnAguNahAni hai; jAtai doya kA guNakAra rUpa ghaTatA ghaTatA jAviSe dravyAdika pAie, so guNahAni; aneka jo guNahAni, so nAnAguNahAni jAnanA / bahuri nAnAguNahAni pramANa duye mAMDi paraspara guNai, jo pramANa hoI, so anyonyAbhyasta rAzi jAnanA / tahA eka ghATi anyonyAbhyastarAzi kA bhAga sarvadravya kau dIe jo pramANa hoI, so aMta kI guraNahAni ke dravya kA pramANa hai / yAte dUragA - dUNA prathama guNahAni paryanta dravya kA pramANa hai / bahuri 'divaDDhaguragahAriNabhAjide paDhamA' isa sUtra kari sAdhika DyoDha guNahAni AyAma kA bhAga sarvadravya ko dIe jo pramANa hoi, soI prathama guNahAni kI prathama vargaNA viSai paramANuni kA pramANa hai / vahuriyAko do guNahAni kA bhAga dIe caya kA pramANa Ava hai, so dvitIyAdi vargaNAni viSai ekaeka caya ghaTatA paramANuni kA pramANa jAnanA / jaise krama tai jahA prathama guNahAni kI prathama vargaNA tai jisa vargaNA viSai grAdhA paramANuni kA pramANa hai. so dvitIya guNahAni kI prathama vargaNA hai / yAke pahale jetI vargaNA bhaI, te sarva prathama guNahAni saMbaMdhI jAnanI / bahuri ihAM dvitIya guNahAni viSai bhI dvitIyAdi vargaNAni viSe eka-eka caya ghaTatA paramANuni kA pramANa jAnanA / ihA dravya, caya Adi kA prabhAga prathama gaNa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA ha hAni te sarvatra AdhA-AdhA jAnanA, jaise krama te sarvadravya viSai nAnAguNahAni anaMta haiM / bahuri ihAM prathama guNahAni kI prathama vargaNA te lagAi aMta vargaraNA paryanta je vargaNA, tinike vargani viSe avibhAgapraticchedani kA pramANa pravAharUpa pUrvokta prakAra anukramarUpa baghatA-baghatA jAnanA / aba isa kathana ko aMkasaMdRSTi kari dikhAie hai / sarvadravya ikatIsa sai 3100, sthiti cAlIsa 40, guNahAni AyAma ATha 8, doguNa hAni solaha 16, nAnAguNahAni pAMca 5, anyonyAbhyasta rAzi battIsa 32, tahAM eka ghATi anyonyAbhyastarAzi 31 kA bhAga sarvadravya 3100 kau dIeM sau pAye, so aMta guNahAni kA dravya hai / yAte dUNA dUNA prathama guNahAni paryaMta dravya jAnanA / 1600, 800, 400, 200, 100 / bahuri sAdhika DyoDha guNahAni kA bhAga sarvadravya ko dIe, doya se chappana (256) pAe, so prathama guNahAni viSai prathama guNahAni kI prathama vargaNA viSai itanA itanA ghaTatA varga jAnanA aise vargani kA pramANa hai / yAko do guNahAni solaha (16) kA bhAga dIe solaha pAe, so caya kA pramANa hai / so dvitIyAdi vargaNA viSai itanA- itanA ghaTatA varga jAnanA / a~sai zrATha vargaNA prathama guNahAni viSai jAnanI / bahuri dvitIya guggahAni viSai ATha vargaraNA haiM / tini viSe pUrva te dravya vA caya kA pramANa zrAdhA zrAghA jAnanA | ase AdhA-AdhA krama kari pAca nAnAguNahAni sarva dravya vipa ho haiM / inakI racanA - saMdRSTI apekSA guraNahAni kI vargaraNAni viSai vargani ke pramANa kA yaMtra hai / prathama dvitIya tRtIya caturtha paMcama guNahAni guNahAni guNahAni guNahAni guNahAni 72 To 144 160 176 162 208 te 44 6 48 52 56 60 64 104 224112 240 120 256 128 36 40 jor3a jor3a 1600 800 jor3a 400 18 20 10 22 11 24 12 26 13 28 14 w 30 15 32 16 jor3a jor3a 200 100 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuri cyAri-cyAri vargaNA kA samUha eka-eka spardhaka hai, tAtai eka-eka guNahAni virSe doya-dIya spardhaka haiM / tahAM prathama guNahAni kA prathama spardhaka kI prathamavargaNA kA vargani virSa ATha-ATha avibhAgapraticcheda pAiya hai| dUsarI vargaNA kA vargani virSa nava-nava, tIsarI kA virSa daza-daza, cauthI kA viSai gyAraha-gyAraha jAnane / bahuri prathama guNahAni kA dvitIya spardhaka kI prathama vargaNA kA vargani viSai solaha-solaha, dUsarIkAni viSa sataraha-sataraha, tIsarIkAni viSa aThAraha-aThAraha, cauthIkAni viSa ugaNIsa-ugaNIsa avibhAgapraticcheda hai / bahuri dvitIya guNahAni kA prathama spardhaka kI prathama vargaNA ke vargani viSa cauIsa-cauIsa, Upari eka-eka badhatI aise hI anaMtaguNahAni kA aMta spardhaka kI anta vargaNA paryanta anukrama jaannaa| inakI racanA - aMkasadRSTi apekSA avibhAgapraticchedani kI racanA kA yaMtra prathama guNahAni _ dvitIya guNahAni / tRtIya guNahAni caturtha guNahAni paJcama guNahAni prathama spardhaka | dviItaya spardhaka | prathama spardhaka | dvitIya spardhaka | prathama spardhaka | dvitIya spardhaka | prathama spardhaka | dvitIya spardhaka | prathama spardhaka | dvitIya spardhaka 16 27 35 / 43 / 51 56 67 75 83 . 10 / 10 | 18 / 18 / 26 / 26 / 34 / 34 / 42 / 42 / 50 / 50 / 58 / 58 / 66 / 66 / 74 / 74 | 82 / 82 CIEI 6 | 17 / 17 / 17 25 / 25 / 25 33 / 33 / 3341 / 41 / 4146 / 46 / 46/57 / 57 / 5765 / 65 / 65/73 / 73 / 73 81 / 81 / 81 8 / 8 / 8 / 8,16 / 16 / 16 / 16 / 24 / 24 / 24 / 24/32 // 32 // 32 // 32/40 / 40 / 40 / 40/48 / 48 / 48 / 4856 / 56 / 56 / 56/64164164 / 64/72 / 72 / 72 / 72/80 / 80180 / 80| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 56 __ ihA cyAri, tIna Adi sthAnakani vipaM pATha, nava Adi avibhAgapraticcheda sthApe hai / tinakI sahanAnI kari apanI-apanI vargaNA viSa jete-jete varga hai; titanetitane sthAnakani virSe tina avibhAgapraticchedani kA sthApana jaannaa| aise aMkasaMdRSTi kari jaise dRSTAMta kahyA, taise hI pUrvokta yathArtha kathana kA avadhAraNa karanA / yA prakAra kahe je anubhAgarUpa spardhaka, te pUrva saMsAra avasthA vipa jIvani ke saMbhava hai; tAtai iniko pUrvaspardhaka kahiye / ini vipai jaghanya spardhaka te lagAi latAbhAgAdikarUpa spardhaka pravarte hai / tini virSa latAbhAgAdirUpa keI spardhaka dezaghAtI hai| Upari ke keI spardhaka sarvaghAtI hai, tinikA vibhAga Age likheMge / bahuri anivRttikaraNa pariNAmani kari kabahU pUrvaM na bhae aise apUrvaspardhaka ho hai / tini virSa jaghanya parvaspardhaka te bhI anaMtave bhAga utkRSTa apUrva spardhaka viSa bhI anubhAga zakti pAie hai / vizuddhatA kA mAhAtmya te anubhAga zakti ghaTAe karma paramANuni ko aise pariNamAvai hai / ihAM vizeSa itanA hI bhayA - jo pUrvaspardhaka kI jaghanya vargaNA ke varga tai isa apUrvaspardhaka kI aMta vargaNA ke varga viSe anaMtave bhAga anubhAga hai / vahuri tAtai anya vargaNAni virSa anubhAga ghaTatA hai, tAkA vidhAna pUrvaspardhakavat hI jAnanA / vahuri vargaNAni viSa paramANuni kA pramANa pUrvaspardhaka kI jaghanya vargaNA te eka-eka caya vadhatA pUrva spardhakavat krama te jAnanA / ihAM caya kA pramANa pUrvaspardhaka kI Adi guNahAni kA caya te dUraNA hai / vahuri pIcha anivRttikaraNa ke pariNAmani hI kari kRSTi kariye hai / anubhAga kA kRSa karanA, ghaTAvanA, so kRSTi kahiye / tahAM saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha kA anubhAga ghaTAi sthUla khaNDa karanA, so vAdarakRSTi hai| tahAM utkRSTa bAdarakRSTi viSa bhI jaghanya apUrvaspardhaka te bhI anaMtaguNA anubhAga ghaTatA ho hai| tahAM cyAroM kaSAyani kI vAraha saMgrahakRSTi ho hai / ara eka-eka saMgrahakRSTi ke viSa ananta-ananta atara kRSTi ho hai / tini viSai lobha kI prathama sagraha kI prathamakRpTi tai lagAi krodha kI tRtIya sagraha kI atakRSTi paryanta krama te anantaguNA-anantaguNA anubhAga hai / tisa krodha kI tRtIya kRpTi kI atakRpTi te apUrvaspardhakani kI prathama vargaNA viSa anantaguNA anubhAga hai / so spardhakani viSa tau pUrvokta prakAra anubhAga kA anukrama thA / ihAM anantaguNA ghaTatA anubhAga kA krama bhayA, soI spardhaka ara kRSTi virSe vizepa jAnanA / vahuri tahAM paramANuni kA pramANa lobha kI prathama saMgraha kI jaghanya kRpTi viSa yathAsabhava bahuta hai, tAtai krodha kI tRtIya sagraha kI aMtakRSTi paryanta caya ghaTatA krama lIe hai / so yAkA vizeSa Agai lihaMge, so jAnanA / so yahu apUrva - Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA bhASATokA ] [ 167 spardhaka ara bAdarakaSTi kSapaka zreNI viSa hI ho hai, upazama zreNI viSa na ho hai| bahuri anivRttikaraNa ke pariNAmani kari hI kaSAyani ke sarva paramANu prAnupUrvI saMkramAdi vidhAna kari eka lobharUpa pariNamAi bAdarakRSTigata lobharUpa kari pIche tiniko sUkSmakRSTirUpa pariNamAva hai, so sUkSmakRSTi ko prApta bhayA lobha, tAkA jaghanya bAdarakRSTi se bhI anatave bhAga utkRSTa sUkSmakRSTi virSe anubhAga ho hai| tahAM anaMtI kRSTini viSa krama te anaMtaguNA anubhAga ghaTatA hai / bahuri paramANuni kA pramANa jaghanya kRSTi tai lagAi utkRSTa kRSTi paryanta caya ghaTatA krama lIe hai, so vizeSa Age likhaige so jAnanA / so yahu vidhAna kSapaka zreNI viSa ho hai| ' upazama zreNI viSa pUrvaspardhakarUpa je lobha ke keI paramANu, tina hI ko sUkSma kRSTirUpa pariNamAvai haiM, tAkA vizeSa prAgai likheMge / bahuri ase anivRttikaraNa virSa karI jo sattA viSa sUkSma kRSTi, so jahAM udayarUpa hoi pravarte, tahAM sUkSmasAparAya guNasthAna ho hai jaisA jAnanA / aNulohaM vedaMto, jIvo uvasAmago va khavago vaa| so suhamasAMparAo, jahakhAdeNUNao kiMci // 60 // aNulobhaM vidana, jIvaH upazAmako vakSapako vaa| sa sUkSmasAMparAyo, yathAkhyAtenonaH kiMcit // 60 // TIkA - anivRttikaraNa kAla kA ata samaya ke anatari sUkSmasAparAya guNasthAna ko pAi, sUkSma kRSTi ko prApta jo lobha, tAke udaya ko bhogavatA saMtA upazamAvanevAlA vA kSaya karane vAlA jIva, so sUkSmasAMparAya hai; jaisA kahie hai| soI sAmAyika, chedopasthApanA saMyama kI vizuddhatA tai ati adhika vizuddhatAmaya jo sUkSmasAMparAya saMyama, tIhikari saMyukta jo jIva, so yathAkhyAtacAritra saMyukta jIva te kicit mAtra hI hIna hai / jAte sUkSma kahie sUkSma kRSTi ko prApta asA jo sAMparAya kahie lobha kaSAya, so jAkai pAie, so sUkSmasAparAya hai jaisA sArthaka nAma hai| Aga upazAMta kaSAya guNasthAna ke svarUpa kA nirdeza karai hai| kadakaphalajudajalaM 1 vA, sarae saravAriNayaM va riNammalayaM / sayalovasaMtamoho, uvasaMtakasAyao hodi // 61 // 2 1. 'kadakaphalajudajala' ke sthAna para 'sakayagahala jala' aisA pAThAntara hai| 2. paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 160, gAthA 122 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] katakaphalayutajalaM vA zaradi saraHpAnIyaM va nirmalaM / sakalopazAMtamoha, upazAMta kaSAyako bhavati // 61 // [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 62-63 - TIkA katakaphala kA cUrNaM kari saMyukta jo jala, so jaise prasanna ho hai athavA meghapaTala rahita jo zaratkAla, tIhi viSe jaiseM sarovara kA pAnI prasanna ho hai, Upari teM nirmala ho hai; taise samastapane kari upazAMta bhayA hai mohanIya karma jAkA, so upazAMta kaSAya hai / upazAMta: kahie samastapanekari udaya hone ko ayogya kIe hai kaSAya- nokaSAya jAneM, so upazAMta kaSAya hai / jaisI nirukta kari atyaMta prasannacittapanA sUcana kiyA hai / Aga kSINa kaSAya guNasthAna kA svarUpa kI prarUpa hai S rissesakhIra moho, phalihAmalabhAyaNudayasamacitto / khINakasA bhaNadi, ggiMtho vIyarAyahaM // 62 // 1 nizzeSakSIraNamohaH, sphaTikAmalabhAjanodakasamacittaH / kSINakaSAyo bhaNyate, nirgrantho vItarAgaiH ||62|| TIkA - avazeSa rahita kSINa kahie prakRti, sthiti, anubhAga, pradeza kari rahita bhaI hai mohanIya karma kI prakRti jAkai; so niHzepa kSINakaSAya hai / jaiseM niHzeSa moha prakRtini kA sattva kari rahita jIva, so kSINa kapAya hai / tA kAraNa te sphaTika kA bhAjana viSai tiSThatA jala sadRza prasanna - sarvathA nirmala hai citta jAkA graisA kSINakaSAya jIva hai, se vItarAga sarvajadevani kari kahie hai / soI paramArtha kari nirgrantha hai / upazAMta kaSAya bhI yathAkhyAta cAritra kI samAnatA kari nirgrantha hai, jaise jinavacana viSaM pratipAdana karie hai / - bhAvArtha upazAMta kapAya ke tau moha ke udaya kA abhAva hai, sattva vidyamAna hai / bahuri kSINakapAya ke udaya, sattva sarvathA napTa bhae haiM; parantu doUni ke pariNAmani viSe kapAyani kA abhAva hai / tAte doUni ke yathAkhyAta cAritra samAna hai / tIhikari doU vAhya, abhyaMtara parigraha rahita nirgrantha kahe hai / Age sayoga kevaliguNasthAna kI gAthA doya kari kahai hai kevalaraNAragadivAyarakiraraNakalAvapparaNAsiyaNNAgo / raNavakebalaladhuggamasujarigayaparamappavavaeso // 63 // 2 1. paTTanama - ghavalA puntara 1, pRSTha 161, gAthA 123 2. pA - ghaTanA duka 1, pRSTha 192, gAyA 124 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 169 kevalajJAnadivAkarakiraNakalApapraNAzitAjJAnaH / navakevalalabdhyudgamasujanitaparamAtmavyapadezaH // 63 / / TIkA - kevalajJAnadivAkarakiraNakalApapraraNAzitAjJAnaH kahie kevalajJAnarUpI divAkara jo sUrya, tAke kiraNani kA kalApa kahie samUha, padArthani ke prakAzane viSa pravINa divyadhvani ke vizeSa, tinakari pranaSTa kIyA hai ziSya janani kA ajJAnAMdhakAra jAnai asA sayogakevalI hai| isa vizeSaNa kari sayogI bhaTTAraka ke bhavyaloka kauM upakArIpanA hai lakSaNa jAkA, asI parArtharUpa saMpadA khii| bahuri navakevalalabdhyudgamasujanitaparamAtmavyapadezaH' kahie kSAyikasamyaktva, kSAyikacAritra, jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryarUpa lakSaNa dharai je nava kevalalabdhi, tinikA udaya kahie prakaTa honA, tAkari sujanita kahie vastuvRtti kari nipajyA hai paramAtmA, asA vyapadeza kahie nAma jAkA, asA sayogakevalI hai / isa vizeSaNa kari bhagavAna 3 arhatparameSThI ke anaMta jJAnAdi lakSaNa dharai svArtharUpa saMpadA dikhAie hai / asahAyaraNAraNadaMsaraNasahio idi kevalI hu jogeNa / jutto tti sajogijiraNo, aragAiriNaharaNArise utto||64||2 asahAyajJAnadarzanasahitaH iti kevalI hi yogena / yukta iti sayogijinaH anAdinidhanAce uktaH // 64 // TIkA - yoga kari sahita so sayoga, ara parasahAya rahita jo jJAna-darzana, tinikari sahita so kevalI, sayoga so hI kevalI, so syogkevlii| bahuri ghAtikarmani kA nirmala nAzakartA, so jina sayogakevalI soI jina, so sayogakevalijina kahie / jaisai anAdi-nidhana RSipraNIta Agama viSai kahyA hai| Agai prayoga kevali guNasthAna ko nirUpa hai - sIsi saMpatto, NiruddhaNissesaAsavo jIvo / kammarayavippamukko, gayajogo kevalI hodi // 65 // 3 1. 'sajogijiNo' isake sthAna para 'sajogo idi aisA pAThAntara hai / 2. paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 193, gAthA 125 3. paTkhaNDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 200, gAthA 126 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 990 [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 66-67 zolezyaM saMprApto niruddhanizzeSAsravo jIvaH / karmarajovipramukto gatayogaH kevalI bhavati // 65 // TIkA - aThAraha hajAra zIla kA svAmitvapanA ko prApta bhayA / bahuri niroghe hai samasta Asrava jAna; tAtai navIna vadhyamAna karmarUpI raja kari sarvathA rahita bhayA / bahuri mana, vacana, kAya yoga kari rahitapanA te prayoga bhayA / so nAhI vidyamAna hai yoga jAkai, asA prayoga ara prayoga soI kevalI, so ayoga kevalI bhagavAna parameSTI jIva jaisA hai| yA prakAra kahe caudaha guNasthAna, tinivirSa apane Ayu binA sAta karmani kI guNazreNI nirjarA saMbhava hai| tAkA ara tisa guNazreNI nirjarA kA kAla vizeSa kauM gAthA doya kari kahai hai - sammatuppattIye, sAvayavirade araNaMtakarasaMse / daMsaraNamohanakhabage, kasAyauksAmage ya uvasaMte // 66 // khavage ya khoNamohe, jiraNesu davyA asaMkhaguriNadakamA / tavidarIyA kAlA, saMkhejaguNakkamA holi // 67 // samyaktvotpattI, zrAvakavirate anaMtakarmAze / darzanamohakSapake, kaSAyopazAmake copazAMte // 66 // kSapake ca kSIraNamohe, jineSu dravyANyasaMkhyaguriNatanamANi / tadviparItAH kAlAH sakhyAtaguraNanamA bhavaMti // 17 // TIkA - prathamopazama samyaktva kI utpatti jo prathamopazama samyaktva kau kAraNa tIna karaNani ke pariNAmani kA ata samaya, tIhiviSa pravartamAna asA jo vizuddhatA kA vizepa dharai mithyAdRSTi jIva, tAkai Ayu binA avazeSa jJAnAvaraNAdi karmani kA jo guNazreNI nirjarA kA dravya hai; tAtai dezasaMyata ke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAtaguNA hai / bahuri tAtaM sakalasaMyamI ke guNazreNI nirjarA dravya asakhyAta guNA hai / tAtai anaMtAnuvaMdhI kaSAya kA visayojana karanahArA jIva ke guNazreNI nijarA dravya asaMkhyAta guNA hai / tAta darzana moha kA kSaya karane vAle ke guNazreNI nirjarA dravya asaMnyAta guNA hai / vahuri tAta kaSAya upazama karane vAle apUrvakaraNAdi Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 171 tIna guNasthAnavartI jIvani ke guNazreNI nirjarA dravya asakhyAta guNA hai / bahuri tAtai upazAta kaSAya guNasthAnavartI jIva ke guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAtai kSapaka zreNIvAle apUrvakaraNAdi tIna guNasthAnavI jIva ke guNazreNI nirjarA dravya asakhyAta guNA hai / bahuri tAtai kSINa kaSAya guNasthAnavI jIva kai guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai / bahuri tAtai samudghAta rahita jo svasthAna kevalI jina, tAkai guNazreNI nirjarA dravya asakhyAta guNA hai / bahuri tAtai samudghAta sahita jo svasthAna samudghAta kevalI jina, tAkai guNazreNI nirjarA dravya asaMkhyAta guNA hai| jaise gyAraha sthAnakani virSa guNazreNI nirjarA dravya ke sthAnasthAna prati asaMkhyAtaguNApanA khyaa| ____ aba tisa guNazreNI nirjarA dravya kA pramANa kahie hai| karmaprakRtirUpa pariNae pudgala paramANu, tinakA nAma ihAM dravya jAnanA / anAdi saMsAra ke hetu te baMdha kA saMbadha kari baMdharUpa bhayA jo jagacche NI kA dhanamAtra loka, tIhi pramANa eka jIva ke pradezani virSa tiSThatA jJAnAvaraNAdika mUla prakRti vA uttara prakRti saMbaMdhI sattArUpa sarvadravya, so prAgai kahiegA jo trikoNa racanA, tAkA abhiprAya kari kicit Una DyoDha guNahAni AyAma kA pramANa kari samayaprabaddha kA pramANa ko guNa jo pramANa hoi, titanA hai / bahuri isa viSai Ayu karma kA stoka dravya hai, tAtai yA viSa kicit Una kie avazeSa dravya sAta karmani kA hai| tAtai yAkau sAta kA bhAga dIe eka bhAga pramANa jJAnAvaraNa karma kA dravya ho hai / bahuri yAko dezaghAtI, sarvaghAtI dravya kA vibhAga ke arthi jinadeva kari dekhA yathAsabhava anaMta, tAkA bhAga dIe eka bhAga pramANa tau sarvaghAtI kevalajJAnAvaraNa kA dravya hai / avazeSa bahubhAga pramANa matijJAnAdi dezaghAti prakRtini kA dravya hai / bahuri isa dezaghAtI dravya ko mati, zruta, avadhi, mana.paryaya, jJAnAvaraNarUpa cyAri dezaghAtI prakRtini kA vibhAga ke arthi cyAri kA bhAga dIe eka bhAga pramANa matijJAnAvaraNa kA dravya ho hai / bhAvArtha - ihA matijJAnAvaraNa ke dravya kI guNazreNI kA udAharaNa kari kathana kIyA hai / tAtai matijJAnAvaraNa dravya kA hI grahaNa kIyA hai / jaise hI anya prakRtini kA bhI yathAsaMbhava jAni lenA / bahuri isa matijJAnAvaraNa dravya ko apakarSaNa bhAgahAra kA bhAga dei, tahAM bahubhAga to taise hI tiSTha hai; asA jAni eka bhAga kA grahaNa kIyA / / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {76 ] [ gommaTamAra cItrakANTa gAthA 68 vahari guraNazreNI AyAma kA kAla tAtai viparIta ulTA anukrama thare haiM, soI kahie hai - 'samudghAta jinakI zrAdi dekari vizuddha mithyAdRSTi paryaMta guNazreNI AyAma kA kAla krama kari saMkhyAtaguNA saMkhyAtaguNA hai' / samuddhAta jinakA guNazreNI AyAmakAla antarmuhurtamAtra hai / tAtai svasthAna jinakA guraNazreNI zrAyAmakAla saMkhyAta guNA hai / tAtai kSIragamoha kA saMkhyAtaguraNA hai / jaise hI krama te pIche te kSapakazreNI vAle Adi viSe saMkhyAta saMkhyAta guraNA jAnanA / tahAM aMta viSe bahuta bAra saMkhyAtaguraNA bhayA, to bhI karaNa pariNAma saMyukta vizuddha midhyAdRSTi ke guNazreNI AyAma kA kAla atarmuhUrtamAtra hI hai, adhika nAhI / kAhe te ? jAte aMtarmuhUrta ke bheda vahuta haiM / tahAM jaghanya aMtarmuhUrta eka grAvalI pramANa hai, so sarva taiM stoka hai / vahuri yAte eka samaya adhika grAvalI tai lagAi eka-eka samaya vadhatA madhyama aMtarmuhUrta hoi / aMta kA utkRSTa aMtarmuhUrta eka samaya ghATi doya ghaTikArUpa muhUrta pramANa hai / tahAM tAke ucchvAsa tIna hajAra sAta se tehattari ara eka ucchvAsa kI AvalI saMkhyAta, yAta doya vAra saMkhyAtaguNI zrAvalI pramANa utkRSTa muhUrta hai / vahuri - 'Adi aMte suddhe vaTTihade svasaMjude ThANe' isa sUtra kari grAvalImAtra jaghanya aMtarmuhUrta kauM doya vAra saMkhyAtaguNita AvalI pramANa utkRSTa aMtarmuhUrta vipaM ghaTAi, vRddhi kA pramANa eka samaya kA bhAga dIe jo pramANa hoi, tAmaiM eka aura jorDa jo pramANa hoi, titane aMtarmuhUrta ke bheda saMkhyAta prAvalI pramANa ho haiM / Age jaise karma sahita jIvani kA guNasthAnakani kA Azraya lIe svarUpa ara tisa tisa kA karma kI nirjarA kA dravya vA kAla AyAma kA pramANa, tAka nirUpaNa kari va nirjare haiM sarva karma jinakari jaise je siddha parameSThI, tinakA svarUpa ka anyamata ke vivAda kA nirAkaraNa lIe gAthA doya kari kahaiM haiM - aTThaviyakamsaviyalA, sIdIbhUdA riparaMNA khiccA / aTThaguraNA dikiccA, loyaggarivAsiyo siddhA // 68 // | 1 aSTavidhakarma vikalAH, zItIbhUtA niraMjanA nityAH / apTaguraNAH kRtakRtyAH, lokAgranivAsinaH siddhAH || 68 || 1. paTukhaMDAgana - babannA pustaka 1, pRSTha 201, sUtra 23, gAyA 127 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 177 TIkA - kevala kahe je guNasthAnavartI jIva, teI nAhI hai siddha kahiye apane AtmasvarUpa kI prAptirUpa lakSaNa dharai jo siddhi, tAkari sayukta mukta jIva bhI loka viSa hai / te kaise hai ? zraSTavidhakarmavikalA : kahiye aneka prakAra uttara prakRtirUpa bheda jina viSai garbhita aise jo jJAnAvaraNAdika ATha prakAra karma ATha guNani ke pratipakSI, tinakA sarvathA kSaya kari pratipakSa rahita bhae hai / kaise ATha karma ATha guNani ke pratipakSI hai ? so kahai hai ukta N ca Bu moho khAiya sammaM, kevalaNANaM ca kevalAloyaM / hAdi u AvaraNadugaM, aNaMtavirayaM haNedi vigdhaM tu // suhamaM ca khAmakammaM, haNedi, AU haNedi avagaharaNaM / agurulahUgaM godaM zravvAbAhaM haNei veyaNiyaM // inakA artha - mohakarma kSAyika samyaktva kI ghAte hai / kevalajJAna ara kevaladarzana ko AvaraNadvika jo jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa, so ghAtai hai / anaMtavIrya ko vighana jo aMtarAya karma, so ghAte hai / sUkSmaguNa ko nAma karma ghAtai hai / Ayukarma avagAhana guNa ko ghAta hai / agurulaghu ko gotra karma ghAte hai / avyAbAdha ko vedanIyakarma ghAta hai / aise ATha guNani ke pratipakSI prATha karma jAnane / isa vizeSaNa kari jIva ke mukti nAhIM hai, aisA mImAMsaka mata, bahuri sarvadA karmamalani kari sparzA nAhI, tAte sadAkAla mukta hI hai, sadA hI Izvara hai aisA sadAziva mata, so nirAkaraNa kiyA hai / bahuri kaise hai siddha ? zItIbhUtA kahiye janma-maraNAdirUpa sahaja dukha ara rogAdika te nipajyA zarIra dukha ra sarpAdika te upajyA zrAgaMtuka du kha grara yAkulatAdirUpa mAnasadukha ityAdi nAnAprakAra saMsAra savadhI dukha, tinakI jo vedanA, soI bhayA Atapa, tAkA sarvathA nAza kari zItala bhae hai, sukhI bhae hai / isa vizeSaNa kari mukti viSe AtmA ke sukha kA prabhAva hai, aise kahatA jo sAsyamata, mo nirAkaraNa kIyA hai / bahuri kaise hai siddha ? niraMjanA: kahiye navIna grAsravarUpa jo karmamana, mo hI bhayA ajana, tAkari rahita hai / isa vizeSaNa kari mukti bhae pIche, bahuri karma graMjana kA sayoga kari saMsAra ho hai, aise kahatA jo sanyAsI mata, so nirAkaraNa kIyA hai / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 68 bahuri kaise hai siddha ? nityA: kahiye yadyapi samaya- samayavartI artha paryAya ni kari pariNamae siddha apane viSai utpAda, vyaya ko kareM hai; tathApi vizuddha caitanya svabhAva kA sAmAnyabhAvarUpa jo dravya kA AkAra, so anvayarUpa hai, bhinna na ho hai, tAke mAhAtmya te sarvakAla viSe avinAzIpaNA kau Azrita hai, tAtai te siddha nityapanA kI nAhI chor3e hai / isa vizeSaraNa kari kSaraNa-kSaraNa prati vinAzIka caitanya ke paryAya te, eka saMtAnavartI hai, paramArtha te koI nitya dravya nAhI hai, aise kahatA jo vauddhamatI kI pratijJA, so nirAkaraNa karI hai / vahuri kaise hai siddha' ? praSTaguNA: kahie kSAyika samyaktva, jJAna, darzana, vIrya, sUkSmatva, avagAhana, agurulaghutva, avyAbAdha nAma dhAraka je ATha guNa, tinakari saMyukta hai / so yahu vizeSaraNa upalakSaNarUpa hai, tAkari tini guNani ke anusAra anaMtAnaMta guni kA tina hI viSai aMtarbhUtapanA jAnanA / isa vizeSaraNa kari jJAnAdi guNani kA atyanta abhAva honA, soI AtmA ke mukti hai aise kahatA jo naiyAyika ara vaizeSika mata kA abhiprAya, so nirAkaraNa kIyA hai / bahuri kaise hai siddha ? kRtakRtyAH kahie saMpUrNa kIyA hai kRtya kahie sakala karma kA nAza ara tAkA kAraNa cAritrAdika jinakari ase hai / isa vizeSaraNa kari Izvara sadA mukta hai, tathApi jagata kA nirmANa viSai nAdara kIyA hai, tIhi kari kRtakRtya nAhI, vAkai bhI kichU karanA hai, se kahatA jo Izvara sRSTivAda kA abhiprAya, so nirAkaraNa kIyA hai / bahuri kaise hai siddha ? lokAgranivAsinaH kahie vilokie hai jIvAdi padArtha jAviSai, jaisA jo tIna loka, tAkA agrabhAga, jo tanuvAta kA bhI aMta, tIhiviSai nivAnI hai; tipThe hai / yadyapi karma kSaya jahAM kIyA, tisa kSetra te Upari hI karmakSaya ke anaMtari Urdhvagamana svabhAva te te gamana kareM hai; tathApi loka kA agrabhAga paryaMta Urdhvagamana ho haiM / gamana kA sahakArI dharmAstikAya ke prabhAva te tahAM tai Upari gamana na ho hai, jaise loka kA agrabhAga viSai hI nivAsIpaNA tina siddhani ke yukta hai / anyathA kahie tI loka-graloka ke vibhAga kA abhAva hoi / isa vizepaNa kari zrAtmA ke Urdhvagamana svabhAva te mukta avasthA vipe kahI bhI vizrAma ke prabhAva te upari-pari gamana huvA hI kareM hai; se kahatA jo mAMDalika mata, so nirAkaraNa kI hai| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] / 176 Age zrI mAdhavacandra vidyadeva te 'aSTavidhakarmavikalAH' ityAdi sAta viNeSaNani kA prayojana dikhAvai hai - sadasivasaMkho makkaDi, buddho gayAiyo ya vesesii| IsaramaMDalidasaNa,-vidUsaNaTheM kayaM evaM // 66 // sadAzivaH sAMkhyaH maskarI, buddho naiyAyikazca vaizeSikaH / IzvaramaMDalidarzanavidUSaNArtha kRtametat // 39 // TIkA - sadAzivamata, sAMkhyamata, maskarI sanyAsI mata, bauddhamata, naiyAyika mata, vaizeSikamata, Izvaramata, maMDalimata e ju darzana kahie mata, tinake dUSane ke arthi e pUrvokta vizeSaNa kIe hai / ukta ca - sadAzivaH sadAkarma, sAMkhyo muktaM sukhojjhitam / maskarI kila muktAnAM, manyate punarAgatim // kSaNikaM nirguNaM caiva, buddho yaugazca manyate / kRtakRtyaM tamIzAno, maMDalI cordhvagAminam // inike artha - sadAziva matavAlA sadA karma rahita mAna hai| sAMkhya matavAlA mukta jIva ko sukha rahita mAna hai| maskarI sanyAsI, so mukta jIva kai saMsAra viSa bahuri bhAvanA mAna hai| bahuri bauddha para yoga matavAle kSaNika ara nirguNa AtmA ko mAna hai / bahuri IzAna jo sRpTivAdI, so Izvara ko akRtakRtya mAna hai / bahuri mADalika AtmA ko Urdhvagamana rUpa hI mAna hai / ase mAnanevAle matani kA pUrvokta vizeSaNa te nirAkaraNa kari yathArtha siddhaparameSThI kA svarUpa nirUpaNa kiiyaa| te siddha bhagavAna AnandakartA hohu / iti zrIgrAcArya nemivadra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pasagraha grantha kI jIva tattvapradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacaMdrikA nAma bhASA TIkA ke viSa jIva kADaviSai kahI je vIsa prarUNA tina viSa guNasthAna prarUpaNA hai nAma jAkA asA prathama adhikAra sapUrNa bhayA // 1 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhikAra : jIvasamAsa prarUpaNa karsaghAtiyA jIti jina, pAya catuSTaya sAra / vizvasvarUpa prakAziyo, namoM ajita sukhakAra2 // TokA-sai guNasthAna saMvandhI saMkhyAdika prarUpaNA ke anantari jIvasamAsa prarUpaNA kauM racatA saMtA nirukti pUrvaka sAmAnyapanaM tisa jIvasamAsa kA lakSaNa kahai hai - jehi araNyA jIvA, gajjate bahudihA di tjjaadii| te puraNa saMgahivatyA, jIvasamAsA ti viSNeyA // 70 // yaraneke jIvAna, jJAyate bahuvidhA api tajjAtayaH / te punaH saMgRhitArthA, jIvasamAtA iti vineyAH // 70 // TIkA - yaiH kahie jini samAna paryAyarUpa dharmani kari jIvA kahie jIva hai, te aneke api kahie yadyapi bahuta hai, bahuvidhAH kahie vahuta prakAra hai, tathApi tajjAtayaH kahie vivakSita sAmAnyabhAva kari ekaThA karane se eka jAti viSa prApta kIe hae jJAyate kahie jAnie te kahiye jIva samAna paryAyarUpa dharmasaMgahItArthAH kahie atarbhUta karI hai aneka vyakti jinikari ase jIvasamAsAH kahie jIvasamAsa hai, ane jaannaa| bhAvArtha - jaise eka gaU jAti virSa aneka khAMDI, muDI, sAvarI gaUrUpa vyakti sAsnAdimanva samAna dharma kari aMtargabhita ho hai / taise ekedriyatvAdi jAti vipa aneka pRthvIkAyAdika vyakti jini ekedriyatvAdi yukta lakSaNani kari atargabhita kariNa, tinikA nAma jIvasamAsa hai / kAhe te ? jAte 'jIvAH samasyate yaryeSu vA te jIvanamAsAH' jIva haiM te saMgraharUpa karie jini samAnadharmani kari vA jini samAna lAgAni vipa te ve mamAnarUpa lakSaNa jIvasamAsa haiM, asI nirukti ho hai / isa vipaNa kari samasta saMsArI jIvani kA saMgrahaNarUpa grahaNa karanA hai prayojana jAkA, mA jIvanamAna kA pratpaNa hai, no prAraMbha kIyA hai, jaisA jAnanA / athavA anya prayaMga hai 'jIvA aneyA api' kahie yadyapi jIva ajJAta hai| kAhe te ? bahuvidhanyAta bAhira jAne jIva bahuna prakAra haiN| nAnAprakAra prAtmA kI paryAyarUpa vyakti te '. 'garapAna para 'ananta'mA pAThAntara hai| 2. myAna para gimana' mA pAThAntara hai| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA samastapanA kari kevalajJAna vinA na jAniye hai, yAtai sarvaparyAyarUpa jIva jAnane ko asamarthapanA hai, tathApi tajjAtayaH kahie soI ekendriyatvAdirUpa hai jAti jinkii| bahari saMgahItArthAH kahie samastapanA kari gabhita kIe hai, ekaThe kIye hai vyakti jinikari, aise jIva hai, teI jIvasamAsa hai, aisA jAnanA / athavA anya artha kahai hai - saMgrahItArthAH kahie samastapanA kari garbhita karI hai, ekaThI karI hai vyakti jina kari aisI tajjAtayaH kahie te jAti hai / jAtai vizeSa vinA sAmAnya na hoi / kAhe te? jAta asA vacana hai - 'nivizeSa hi sAmAnyaM bhavecchazaviSAraNavat' yAkA artha - vizeSa rahita jo sAmAnya, so sasA ke sIga samAna abhAvarUpa hai, tAte saMgRhItArtha je ve jAti, tinakA kAraNabhUta jAtini kari jIva prANI hai, te 'anekapi' kahie yadyapi aneka hai, bahuvidhA api kahie bahuta prakAra hai ; tathApi jJAyate kahie jAnie hai, te ve jAti jIvasamAsa hai, asA jAnanA / bhAvArtha - jIvasamAsa zabda ke tIna artha kahe / tahAM eka artha viSa ekedriya-. yuktatvAdi samAna dharmani ko jIvasamAsa kahe / eka artha virSa ekedriyAdi jIvani ko jIvasamAsa kahe / eka artha viSa ekedriyatvAdi jAtini ko jIvasamAsa kahe, ase vivakSA bheda kari tIna artha jAnane / Agai jIvasamAsa kI utpatti kA kAraNa bahuri jIvasamAsa kA lakSaNa kahai hai - tasacadujugANamajhe, aviruddhehiM judajAdikammudaye / jIvasamAsA hoti hu, tabbhavasAricchasAmaNNA // 71 // trasacaturyugalAnAM madhye, aviruddhairyutajAtikarmodaye / jovasamAsA bhavaMti hi, tadbhavasAdRzyasAmAnyAH // 71 // TIkA - trasa-sthAvara, bahuri bAdara-sUkSma, bahuri paryApta-aparyApta, bahuri pratyekasAdhAraNa aise nAma karma kI prakRtini ke cyAri yugala hai / tinike vipa yathAsabhava paraspara virodha rahita je prakRti, tinikari sahita milyA aisA jo ekedriyAdi jAtirUpa nAma karma kA udaya, tAkI hote satai prakaTa bhae aise tadbhavasAdRzya sAmAnyarUpa jIva ke dharma, te jIvasamAsa hai / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 71 tahAM tadbhava sAmAnya kA artha kahai hai - vivakSita ekadravya viSe prApta jo trikAla savaMdhI paryAya, te bhavaMti kahie vidyamAna jAviSai hoi, so tadbhava mAmAnya hai / UrdhvatA sAmAnya kA nAma tadbhava sAmAnya hai | jahAM aneka kAla saMbaMdhI paryAya kA grahaNa hoi, tahAM UrdhvatA sAmAnya kahie / jAtai kAla ke samaya hai, te UparaUpara krama pravarte hai, yugapat caur3AIrUpa nAhI pravarte hai; tAtai ihAM nAnA kAla viSe eka vivakSita vyakti viSai prApta je paryAya, tinikA anvayarUpa UrdhvatA sAmAnya hai; so eka dravya ke Azraya jo paryAya, so anvayarUpa hai / jaise sthAsa, koza, kuzUla, ghaTa, kapAlaka Adi viSe mATI anvayarUpa AkAra dhare dravya hai / bhAvArtha mATI krama tai itane paryAyarUpa pariNayA / prathama sthAsa kahie piDarUpa bhayA / bahuri koza kahie cAka ke Upari UbhA kIyA, piDarUpa bhayA / vahuri kuzUla kahie hAtha agUMThani kari kIyA AkArarUpa bhayA / vahuri ghaTa kahie ghaDArUpa bhayA / bahuri kapAla kahie phUTayA ghaDArUpa bhayA / ase eka mATIrUpa vyakti viSe aneka -kAlavartI paryAya ho haiM / tini sarvAni viSai mATIpanA pAie hai / tAkari sarvatra mATI dravya avalokie hai / jaise ihAM bhI aneka kAlavartI aneka avasthAni vi ekedriya Adi jIva dravyarUpa vyakti, so anvayarUpa dravya jAnanA / so yAkA nAma tadbhava sAmAnya vA UrdhvatA sAmAnya hai / tIhi tadbhava sAmAnya kari upalakSaNarUpa saMyukta ase jo sAdRzya sAmAnya kahie, tiryak sAmAnya te jIvasamAsa haiM / so eka kAla viSai nAnA vyaktini kauM prApta bhayA ausA eka jAtirUpa granvaya, so tiryak sAmAnya hai / yAkA artha yahu - jo samAna dharma kA nAma sAdRzya sAmAnya hai / jaise khAMDI, mUMDI, sAvarI ityAdi nAnA prakAra kI vyaktini viSai gaUparaNA samAna dharma hai / - bhAvArtha eka kAlavartI khAMDA, mUDA, sAMvalA ityAdi aneka vaila, tini viSe vailapanA samAna dharma hai; so yahu sAdRzya sAmAnya hai / taise eka kAlavartI pRthvIkAyika Adi nAnA prakAra jIvani viSe ekedriya yuktapanA Adi dharma haiM, samAna pariNAmarUpa hai; tAtai inikoM sAdRzya sAmAnya kahie | ause je sAdRzya sAmAnya, teI jIvasamAsa haiM; sA tAtparya jAnanA / vahuri tini cyAri yugalani kI ATha prakRtini viSe ekeMdriya jAti nAma karma sahita trasa nAma karma kA udaya virodhI hai / vahuri dvIdriyAdika jAtirUpa nAma karma kI cyAri prakRtini kA udaya sahita sthAvara sUkSma - sAvAraNa nAma prakRtini kA udaya virodhI hai, anya karma kA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 183 udaya avirodhI hai / bahuri taise hI trasa nAma karma sahita sthAvara-sUkSma-sAdhAraNa nAma karma kA udaya virodhI hai, anya karma kA udaya avirodhI hai| bahuri sthAvara nAma karma sahita trasa nAma karma kA udaya eka hI virodhI hai, avazeSa karma kA udaya avirodhI hai / bahuri bAdara nAma karma sahita sUkSma nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa prakRtini kA udaya avirodhI hai / bahuri sUkSma nAma karma sahita trasa bAdara nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa karma kA udaya avirodhI hai / bahuri paryApta nAma karma sahita aparyApta nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa sarva karma kA udaya avirodhI hai / bahuri aparyApta nAma karma kA udaya sahita paryApta nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa sarva karma kA udaya avirodhI hai / bahuri pratyeka zarIra nAma karma kA udaya sahita sAdhAraNa zarIra nAma karma kA udaya virodhI hai, avazeSa karma kA udaya avirodhI hai / bahuri sAdhAraNa zarIra nAma karma kA udaya sahita pratyeka zarIra nAma karma kA udaya para trasa nAma karma kA udaya virodhI hai; avazeSa karma kA udaya avirodhI hai| jaise avirodhI prakRtini kA udaya kari nipaje je sadRza pariNAmarUpa dharma, te jIvasamAsa hai; jaisA jAnanA / prAgai saMkSepa kari jIvasamAsa ke sthAnakani ko prarUpa hai - bAdarasuhamaiMdiya, biticauridiya asaNNisaNNI ya / pajjattApajjattA, evaM te codasA hoti // 72 // bAdarasUkSmaikedriyadvitricaturidriyAsaMjJisaMjJinazca / / paryAptAparyAptA, evaM te caturdaza bhavaMti // 72 // TIkA - ekedriya ke bAdara, sUkSma e doya bheda / bahuri vikalatraya ke dvIdriya, trIdriya, caturidriya e tIna bheda / bahuri paMcedriya ke sajJI, asajJI e doya bheda, ase sAta jIvabheda bhae / ye eka-eka bheda paryApta, aparyApta rUpa hai / jaise sakSepa kari caudaha jIvasamAsa ho hai / Agai vistAra te jIvasamAsa ko prarUpa hai - bhUAutaiuvAU, NiccacaduggadiNigodathUlidarA / patteyapadidirA, tasapaNa puNNA apuNNadugA // 73 // bhvptejovaayunitycturgtinigodsthuuletraaH| pratyekapratiSThetarAH, sapaMca pUrNA apUrNadvikAH // 73 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 74-75 TIkA - pRthvI kAyika, apkAyika, teja kAyika, vAyukAyika, grara vanaspatikAyikani viSai doya bheda nityanigoda sAdhAraNa, caturgatinigoda sAdhAraNa e chaha bheda bhae / te eka-eka bheda bAdara, sUkSma kari doya - doya bhedarUpa hai; se vAraha bhae / bahuri pratyeka zarIrarUpa vanaspatIkAyika ke sapratiSThita, apratiSThita e doya bheda hai / bahuri vikaledriya ke beidrI, teidrI, cauidrI, e tIna bheda / bahuri pacedriya ke saMjI pacedriya, asajJI pacedriya e doya bheda / e sarva mili sAmAnya apekSA ugaNIsa jIvasamAsa ho hai / bahuri e sarva hI pratyeka paryAptaka, nirvatti aparyAppraka, lavdhi aparyAptaka jaise tIna-tIna bheda lIe haiM / tAtai vistAra te jIvasamAsa sattAvana bheda sayukta ho hai / Age ini sattAvana jIva-bhedani ke garbhita vizeSa dikhAvane ke athi sthAnAdika cyAri adhikAra kahai hai B ThANe vi jogIhi vi, dehoggAhaNakulANa bhedehaM / jIvasamAsA savve, paruvidavvA jahAkamaso // 74 // sthAnairapi yonibhirapi dehAvagAhanakulAnAM bhedaiH / jIvasamAsAH sarve, prarUpitavyA yathAkramazaH ||74 || TIkA - sthAnakani kari, bahuri yoni bhedani kari, bahuri deha kI zravagAhanA ke bhedani kari, bahuri kulabhedani, kari sarva hI te jIvasamAsa yathAkrama siddhAMta paripATI kA ullaMghana jaise na hoi, taise prarUpaNa karane yogya hai / Age jaise uddeza kahie nAma kA krama hoi, taise hI nirdeza kahie svarUpa nirNaya krama kari karanA / isa nyAya kari prathama kahA jo jIvasamAsa viSe sthAnAdhikAra, tAkI gAthA cyAri kari kahai hai - sAmaNNajIva tasathAvare, igivigalasayalaca rimabuge / iMdiyakAye carimassa ya, duticadupaNagabhedajude // 75 // sAmAnyajIvaH trasasthAvarayoH, ekavikalasakalacaramadvike / iMdriya kAyayoH caramasya ca dvitricatuH paMcabhedayute // 75 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 185 TIkA - tahAM upayoga lakSaNa dharai sAmAnyamAtra jIvadravya, so dravyArthika naya kari grahaNa kIe jIvasamAsa kA sthAna eka hai / bahuri saMgrahanaya kari grahyA jo artha, tAkA bheda kararaNahArA jo vyavahAranaya, tAkI vivakSA viSai saMsArI jIva ke mukhya bheda trasa-sthAvara, te adhikArarUpa hai; ase jIvasamAsa ke sthAna doya hai / bahuri anya prakAra kari vyavahAranaya kI vivakSA hote ekedriya, vikaledriya, sakaledriya, jIvani ko adhikArarUpa kari jIvasamAsa ke sthAna tIna hai / bahuri jaise hI Age bhI sarvatra anya anya prakArani kari vyavahAranaya kI vivakSA jAnanI / so kahai haiM - ekedriya, vikalendriya doya tau e, ara sakaledriya jo paMcedriya, tAke asaMjJI, saMjJI e doya bheda, asai mili jIvasamAsa ke sthAna cyAri ho haiM / bahuri taise hI ekedriya, beiMdrI teiMdrI, cauiMdrI, paMcedrI bheda te jIvasamAsa ke sthAna pAMca hai / bahuri taise hI pRthvI, ap, teja, vAyu, vanaspati, trasakAyika bheda te jIvasamAsa ke sthAna chaha hai| bahuri taise hI pRthvI, ap, teja, vAyu, vanaspati e pAMca sthAvara ara anya trasakAya ke vikaleMdriya, sakaledriya e doya bheda, ausai mili jIvasamAsa ke sthAnaka sapta ho hai / bahuri taise hI pRthvI Adi sthAvarakAya pAMca, vikaleMdriya, asaMjJI paMcedriya, saMjJI pacedriya e tIna mili kari jIvasamAsa ke sthAna ATha ho hai / bahuri sthAvara kAya pAMca ara bedrI, teiMdrI, caudrI, pacedrI e cyAri mili kari jIvasamAsa ke sthAna nava ho hai / bahuri taise hI sthAvara kAya pAca, ara bedrI, tedrI, caudrI, asaMjJI pacedrI, sajJI pacedrI e pAMca mili kari jIvasamAsa ke sthAna daza ho hai / paNajugale tasasahiye, tasassa duticadurapaNagabhedajude / chadugapatteya ya, tasassa tiyacadurapaNagabhedajude // 76 // paMcayugale trasasahite, trasasya dvitricatuHpaMcakabhedayute / Sadvika pratyeke ca trasya tricatuH paMcabhedayute // 76 // TIkA - taise hI sthAvara kAya pAca, te pratyeka bAdara-sUkSma bheda sayukta, tAke daza ara sakAya e mili jIvasamAsa ke sthAna gyAraha ho hai / bahuri taise hI sthAvarakAya daza ara vikaledriya sakaledriya, mili kari jIvasamAsa ke sthAna bAraha ho hai / bahuri taise hI sthAvarakAya daza ara trasakAya ke vikaledriya, sajI, asajJI paMcedriya e tIna mili kari jIvasamAsa ke sthAna teraha ho hai / bahuri sthAvara kAya daza ara sakAya ke beMdrI, tedrI, caudrI, pacedrI e cyAri bheda mili jIvasamAsa ke Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 77-88 sthAna caudaha ho hai / vahuri taise hI sthAvarakAya ke daza, bahuri trasakAya ke vedrI, tedrI, cauMdrI, asaMjJI pacedrI, saMjI paMcedrI e pAMca mili kari jIvasamAsa ke sthAna paMdraha ho haiM / bahuri taise hI pRthivI, ap, teja, vAyu e cyAri ra sAdhAraNa vanaspati ke nityanigoda, itaranigoda e doya bheda mili chaha bhae / te e jude-jude vAdara sUkSma bheda lIe hai / tAke vAraha ara eka pratyeka vanaspatI, ause sthAvara kAya teraha ara sakAya vikaledriya, asaMjJI paMceMdriya, saMjI paMcedriya e tIni mili jIvasamAsa ke sthAna solaha ho haiM / vahuri taise hI sthAvarakAya ke teraha yara sakAya ke vedrI, teMdrI, caudrI, paceMdrI e cyAri bheda mili kari jIvasamAsa ke sthAna sataraha ho hai / vahuri sthAvarakAya ke teraha grara trasakAya ke keMdrI, tedrI, caudrI, asaMjI paMcedrI, saMjJI paMcedrI e pAMca mili jIvasamAsa ke sthAna aThAraha ho hai / ' sagajugalahmitasassa ya, paNabhaMgajudesu hoMti uNavIsA / eyANavIso ttiya, igivitiguNide have ThAraNA // 77 // saptayugale trasya ca, paMcabhaMgayuteSu bhavaMti ekonaviMzatiH / ekAdekonaviMzatiriti ca ekadvitriguriNate bhaveyuH sthAnAni // 77 // TIkA - taiseM hI pRthvI, Apa, teja, vAyu, nityanigoda, itaranigoda e chahoM vAdara-sUkSmarUpa, tAke vAraha ara pratyeka vanaspati ke sapratiSThita, apratiSThita e doya ara trasa ke vedrI, tedrI, cAMdrI prasaMgI paMcedriya, saMtrI paMcedriya e pAMca mili jIvasamAsa ke sthAna ugaNIsa ho haiM / aseM kahe je e sAmAnya jIvarUpa eka sthAna kI Adi dekari ugaraNIsa bhedarUpa sthAna paryanta sthAna, tinika eka, doya tIna kari guNai, anukrama te aMta vipaiM ugaraNIsa bhevasthAna, ar3atIsa bhedasthAna, sattAvana bhedasthAna ho hai | sAmaNNeraNa tipaMtI, paDhamA bidiyA apUNNage idare / pajjatte laddhiapajjatte'paDhamA have paMtI // 78 // sAmAnyena tripaMktayaH, prathamA dvitIyA apUrNake itarasmin / paryApta labdhyaparyApte'prathamA bhavet paMktiH // 78 // TIkA - pUrva kahe je eka ko Adi dekara eka-eka vadhate ugaraNIsa bhedarUpa myAna, ninikI tIna paMkti nIce-nIce karanI / tini viSeM prathama paMkti to paryAptAdika Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 kI vivakSA kauna kari sAmAnya AlApa kari guNanI / bahuri dUsarI paMkti doya je paryApta, aparyApta bheda, tini kari guNanI / bahuri prathamA kahie tIsarI pakti, so tIna je paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta bheda tini sAmAnya kari guraNanI / ihAM dUsarI, tIsarI doya pakti aprathamA hai / tathApi dUsarI paMkti hi hI kahI, tIhikari prathamA se zabda kari avazeSa rahI pakti tIsarI so grahaNa karI hai / apekSA sthAna [ 187 aba kahe bhedani kI yaMtra meM racanA ani kari likhiye hai / bhAvArtha - eka ko Adi dekari ugaNIsa paryanta jIvasamAsa ke sthAna kahe / tinikA sAmAnyarUpa grahaNa kIeM eka Adi eka-eka badhate ugaraNIsa paryanta, sthAna ho hai / ihAM sAmAnya viSai paryAptAdi bheda garbhita jAnane / bahuri tina hI eka-eka ke paryApta, aparyApta bheda kIe doya kau Adi dekara doya - doya baghate aDatIsa paryanta sthAna ho hai / ihA aparyApta viSe nirvRtti paryApta, labdhi paryApta doU garbhita jAnane / bahuri tina hI eka-eka ke paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta bheda kIye tinikau Adi dekara tIna-tIna badhate sattAvana paryanta sthAna ho hai / ihA jude-ju bheda jAnane / 1 4 5 6 S 10 11 12 13 14 15 16 17 18 16 160 jIvasamAsa ke sthAnakani kA yaMtra paryApta, aparyApta apekSA sthAna 2 row is 4 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 380 paryApta, nirvRtti aparyApta, labdhi aparyApta apekSA sthAna 3 6 & 12 15 18 21 24 27 30 33 36 36 42 45 48 51 54 57 570 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 79-80 aba ina paktini kA joDa dene ke artha karaNasUtra kahie hai 'muhabhUmIjogadale padaguripade padadhaNaM hodi' mukha Adi ara bhUmI aMta, iniko joDe, grAdhA kari pada jo sthAna pramANa, tIhi kari guNai, sarvapadadhana ho hai / so prathama pakti viSai mukha eka ara bhUmI ugaraNIsa joDe vIsa, tAkA AdhA daza, pada ugaNIsa kari guNai eka sau nabbe sarva joDa ho hai / bahuri dvitIya paMkti viSai mukha doya, bhUmI ar3atIsa joDai cAlIsa, AdhA kIe vIsa pada, ugaNIsa kari guNai, tIna se asI sarva joDa ho hai / bahuri tIsarI pakti viSe mukha tIna, bhUmI sattAvana joDai sAThi, prAdhA kIeM tIsa, pada ugaNIsa kari guNai pAMca se sattari sarva joDa ho hai / Agai ekaidriya, vikalatraya jIvasamAsani kari mile hue ase pacedriya saMbaMdhI jIvasamAsa sthAna ke vizeSani kau gAthA doya kari kahai hai - igavaNaM igidigale, asabsigigayajalathalakhagANaM / gabbhabhave samucche, dutigaM bhogathalakhecare do do // 76 // ajjavamalecchamaNue, tidu bhogakubhogabhUmije do do / suraNiraye do do idi, jIvasamAsA hu aDaragaudI // 80 // ekapaMcAzat ekavikale, prasaMjJisaMjJigatajalasthalakhagAnAm / garbhabhave sammUrche, dvitrikaM bhogasthalakhecare dvau dvau // 79 // zrAryamlecchamanuSyayostrayo dvau bhogakubhogabhUmijayodvau dvau / suraniyo dvau iti, jIvasamAsA hi zraSTAnavatiH // 80 // TIkA - pRthvI, grap, teja, vAyu, nityanigoda - itaranigoda ke sUkSma, bAdara bheda kari chaha yugala ra pratyeka vanaspatI kA sapratiSThita, apratiSThita bheda kari eka yugala, aise ekendriya ke sAta yugala / vahuri bedrI, tedrI, caudrI e tIna aise e sataraha bheda paryApta, nirvRtti paryApta, labdhi aparyApta bheda kari tIna-tIna prakAra hai / aise ekedriya, vikaledriyani vipai ikyAvana bheda bhaye / bahuri paMcedriyarUpa tiyaMca gati viSai karmabhUmi ke tiryaMca tIna prakAra hai / tahA je jala viSe gamanAdi kareM, te jalacara; ara je bhUmi Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamyamAnacandrikA bhASATophA ] 186 viSai gamanAdi kare, te sthalacara, ara je AkAza viSai uDanA Adi gamanAdi kara, te nabhacara; te tInoM pratyeka saMjJI, asaMjJo bhedarUpa hai, tinike chaha bhae / bahuri te chahau garbhaja para sammurchana ho haiN| tahAM garbhaja viSai paryApta ara nirvRtti aparyApta e doyadoya bheda saMbhavai hai, tinike bAraha bhae / bahuri sammUrchana viSai paryApta, nirvRti aparyApta, labdhi aparyApta ai tIna-tIna bheda saMbhava hai, tinike aThAraha bhae / jaise karmabhUmiyA paMcedriya tiryaca ke tIsa bheda bhaye / bahuri bhogabhUmi virSe sajI hI hai, asaMjJI nAhI / bahuri sthalacara ara nabhacara hI hai, jalacara nAhI / bahuri paryApta, nirvRti aparyApta hI hai, labdhi aparyApta nAhIM / tAtai saMjJI sthalacara, nabhacara ke paryApta, aparyApta bheda kari cyAri e bhae; ase tiryaca paMcedriya ke cautIsa bheda bhaye / bahuri manuSyani ke karmabhUmi viSai, AryakhaDa viSai tau garbhaja ke paryApta, nirvRtti aparyApta kari doya bheda ara sammUrchana kA labdhi aparyAptarUpa eka bheda ase tIna bhe| bahuri mlecchakhaMDa virSe garbhaja hI hai / tAke paryApta, nirvRtti aparyApta kari doya bheda / bahuri bhogabhUmi para kubhogabhUmi ina doUni viSai garbhaja hI hai / tinake paryApta, nirvRtti aparyApta kari doya-doya bheda bhae / cyAri bheda mili kari manuSyagati virSe nava bheda bhe| bahuri deva, nArakI aupapAdika hai, tinike paryApta, nirvatti aparyApta bheda kari doya-doya bheda hoI cyAri bheda / ausai cyAri gatini viSa pacedriya ke jIvasamAsa ke sthAna saitAlIsa hai| bahuri e saitAlIsa ara ekedrI, vikale driya ke ikyAvana mili kari aThayANave jIvasamAsa sthAna ho hai, jaisA sUtrani kA tAtparya jaannaa| __ ihAM vivakSA kari sthAvarani ke biyAlIsa, vikaledriyani ke nava, tiryaca paMcedriyani ke cautIsa, devani ke doya, nArakIni ke doya, manupyani ke nava, sarva mili aThyANave bhae / asai e kahe jIvasamAsa ke sthAna, te sasArI jIvani ke hI jAnane, mukta jIvani ke nAhI hai / jAte vizuddha caitanyabhAva jJAna-darzana upayoga kA saMyuktapanAM kari tina mukta jIvani ke trasa-sthAvara bhedani kA abhAva hai / athavA 'saMsAriNastrasasthAvarAH' asA tattvArthasUtra viSa vacana hai, tAtai e bheda sasArI jIvani ke hI jaanne| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA pIThikA ] [ 166 tAkA samAdhAna - jIva para bhava ko gamana karai, tAkI vidizA kari varjita cyAri dizA vA adhaH, Urdhva viSai gamana kriyA hoi hai, so cyAri prakAra hai - Rju gati, pANimuktA gati, lAMgala gati, gomUtrikA gati / tahAM sUdhA gamana hoi, so Rju gati hai / jAmai bIci eka bAra muDe, so pANimuktA gati hai / jAmai bIca doya bAra mUDe, so lAMgala gati hai| jAmai bIca tIna bAra muDe, so gomatrikA gati hai| so muDane rUpa jo vigraha gati, tAvirSe jIva yogani kI vRddhi kari yukta ho hai / tAkari zarIra kI avagAhanA bhI vRddhirUpa ho hai / tAteM Rjugati kari upajyA jIva ke jaghanya avagAhanA kahI, so sarvajaghanya avagAhana kA pramANaka hai hai / ghanAgula rUpa jo pramANa, tAkA palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ugaNIsa bAra, bahuri AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga nava bAra, bahuri eka adhika prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga bAIsa bAra, bahuri saMkhyAta kA bhAga nava bAra itane to bhAgahAra jAnane / bahuri tisa ghanAgula ko prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bAIsa bAra guNakAra jAnane / tahAM pUrvokta bhAgahArani kI mAMDi paraspara guNana kIe, jetA pramANa Avai, titanA bhAgahAra kA pramANa jAnanA / bahuri bAIsa jAyagA prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga ko mADi paraspara guNa jo pramANa Avai, titanA guNakAra kA pramANa jAnanA / tahAM ghanAgula ke pramANa ko bhAgahAra ke pramANa kA bhAga dIe, ara guNakAra kA pramANa kari guraNe jo pramANa Avai, titanA jaghanya avagAhanA ke pradezani kA pramANa jAnanA / jaise hI Age bhI guNakAra, bhAgahAra kA anukrama jaannaa| prAgai idriya Azraya kari utkRSTa avagAhanAni kA pramANa, tinike svAmIni ko nirdeza karai hai - sAhiyasahassamekaM, bAraM kosUraNamekamekkaM ca / joyaNasahassadIhaM, pamme viyale mahAmacche // 6 // sAdhikasahasramekaM, dvAdaza krozonamekamekaM ca / / yojanasahasradIrgha, padma vikale mahAmatsye // 15 // TokA - ekedriyani virSa svayaMbhUramaNa dvIpa ke madhyavartI jo svayaMprabha nAmA parvata, tAkA paralA bhAga saMbaMdhI karmabhUmirUpa kSetra viSa upajyA asA jo kamala, tIhi virSe kichu adhika eka hajAra yojana lavA, eka yojana cauDA asA utkRSTa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] [ gommaTasAra jIvakAsa gAthA 65 avagAha hai / yAkA kSetraphala kahie hai - samAna pramANa lIe khaMDa kalpai jitane khaMDa hoDa, tisa pramANa kA nAma kSetraphala hai / tahAM UcA, lambA, cIDA kSetra kA grahaNa jahAM hoi, tahA ghana kSetraphala vA khAta kSetraphala jAnanA / bahuri jahAM UcApanA kI vivakSA na hoi ara lambA-cauDA hI kA grahaNa hoi, tahAM pratara kSetraphala vA varga kSetraphala jAnanA / vahuri jahA UcA-cauDApanA kI vivakSA na hoi, eka lambAI kA hI grahaNa hoi, tahAM zreNI kSetraphala jAnanA / so ihA khAta kSetraphala kahie hai / tahA kamala gola hai, tAtai gola kSetra kA kSetraphala sAdhanarUpa karaNa sUtra kari sAdhie hai - vAsottiguNo parihI, vAsacautthAhado du khettaphalaM / khetaphalaM dehaguNaM, khAdaphalaM hoi savvattha / / yAkA artha - vyAsa, jo cauDAI kA pramANa, tAtai tiguNA giradabhramaNarUpa jo paridhi, tAkA pramANa ho hai / vahuri paridhi ko vyAsa kA cauthA bhAga kari guNa, pratararUpa kSetraphala ho haiM / vahuri yAko vedha, jo UcAI kA pramANa, tAkari guNa sarvatra vAtaphala ho hai / so ihA kamala viSa vyAsa eka yojana, tAkI tiguNA kIe paridhi tIna yojana ho hai / yAko vyAsa kA cauthA bhAga pAva yojana kari gaNe, pratara kSetraphala poga yojana ho hai / yAko vedha hajAra yojana kari guNa, cyAri kari apavartana kIe, yojA svarUpa kamala kA kSetraphala sAr3A sAta sau yojana pramANa ho hai| bhAva- eka-eka yojana lambA, cauDA, UcA khaDa kalpaM itane khaDa ho hai / bali dIdriyani vipai tIhi svayabhUramaNa samudravartI zakha viSa vAraha yojana lambA, yojana kA pAca cauthA bhAga pranAga cauDA, cyAri yojana mukha vyAsa kari yukta, asA utkRpTa avagAha hai / yAkA kSetraphala karaNasUtra kari sAdhie hai - vyAsastAvad guriNato, badanadalono mukhaardhvrgyutH| hiraNazcatubhirbhaktaH, paMcaguNaH zaMkhakhAtaphalaM // yAmA nartha - prathama vyAsa ko vyAsa kari guNie, tAme mukha kA AdhA pramANa ghavADa, tAme munna kA prAdhA pramANa kA varga joDie, tAkA dUNA karie, tAko cyAri Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 201 kA bhAga dIjie, tAkau pAcaguNA karie,jaise karate zaMkha kSetra kA khAtaphala ho hai| so ihAM vyAsa bAraha yojana ko yAhI kari guNa eka sau cavAlIsa hoi / yA mukha kA AdhA pramANa doya ghaTAe, eka sau byAlIsa hoi / yAmeM mukha kA AdhA pramANa kA varga cyAri joDe, eka sau chiyAlIsa hoi / yAko dUNA kIe doya sai bANave hoi / yAko cyAri kA bhAga dIe tehattari hoi / yAkau pAMca kari guNa, tIna sau paisaThi yojana pramANa zaMkha kA kSetraphala ho hai / bahuri trIdriyani viSa svayaMbharamaNa dvIpa kA paralA bhAga viSa jo karmabhUmi saMbaMdhI kSetra hai, tahA rakta bIchU jIva hai / tIhi viSai yojana kA tIna cauthA bhAga pramANa (5) lambA, lambAI ke AThaveM bhAga (32) cauDA, cauDAI te AdhA (64) UcA asA utkRSTa avagAha hai / yaha kSetra Ayata caturasra hai / lambAI lIe caukora hai, so yAkA pratara kSetraphala bhuja koTi badhate ho hai / sanmukha doya dizAni viSa koI eka dizA viSa jitanA pramANa, tAkA nAma bhuja hai / bahuri anya doya dizA viSa koI eka dizA viSai jitanA pramANa, tAkA nAma koTi hai / artha yahu jo lambAI-cauDAI viSa eka kA nAma bhuja, eka kA nAma koTi jAnanA / inikA vedha kahie paraspara guNanA, tIhi thakI pratara kSetraphala ho hai| so ihA lambAI tIna cauthA bhAga, cauDAI tIna battIsavAM bhAga, iniko paraspara guNai nava kA eka sau aThAIsavAM bhAga ( 128) bhayA / bahuri yAko vedha UcAI kA pramANa tinikA causaThivA bhAga, tAkari guNe, sattAIsa yojana ko ikyAsI sai bANavai kA bhAga 'dIe eka bhAga (8192)pramANa rakta bIcha kA ghana kSetraphala ho hai / bahuri caturidriyani viSa svayaMbhUramaNa dvIpa kA paralA bhAgavartI karmabhUmi saMbadhI kSetra viSai bhramara ho hai / so tihi viSa eka yojana lAMbA, pauna yojana (I) cauDA, prAdhA yojana (2 ) UMcA utkRSTa avagAha hai| tAkI bhuja koTi bedha - eka yojana ara tIna yojana kA cauthA bhAga, ara eka yojana kA dUsarA bhAga, iniko paraspara guNe, tIna yojana kA AThavAM bhAga (E) pramANa ghana kSetraphala ho hai / bahuri paMcedriyani virSe svayaMbhUramaNa samudra ke madhyavartI mahAmaccha, tIhi viSa hajAra (1000) yojana lAMbA, pAMca se (500) yojana cauDA, pacAsa adhika doya sai (250) yojana UMcA utkRSTa avagAha hai| tahAM bhuja, koTi, vedha hajAra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTAra jIvagaNDa gAyA 16-67 903 1 (2000) ra pAMca se ( 500 ) grara grahAI nai ( 250 ) yojana pramANa, inikoM paraspara guNai nADe bArA koDi (125000000 ) yojana pramANa vanaphala ho hai / jaise rahe jo yojana rUpa ghanaphala, tinake pradezani kA pranAga kIe ekedriya ke vyAri bAra saMkhyAtaguNA vanAMgula prAga, dvItriya ke tIna bAra saMkhyAtaguNA vanAMgula pramANa, trotriya ke eka bAra saMkhyAnaguraNA ghanAMgula pramANa, canuripriya ke dIya bAra saMkhyAtaguNA vanAMgula pranANa, paMcedriya ke pAMca bAra saMkhyAtaguNA vanAMgula pramANa pradeza utkRSTa avagAhanA vipe ho hai / yA paryApta hIdriyAdika jIvani kA javanya avagAhanA kA pramANa ghara tAkA svAmI kA nirdeza ko kahe haiM - bipipuNhaNNa, aNUM dharIka kAraNamacchIsu / sicchyamacche vidaMgula saMkhaM saMkhagurivakamA // 36 // dvitricapapUrNajaghanyamanuMdharIkuMkAraNamanikA / sikyakanatsye vRdAMgulasaMkhyaM saMkhyaguNitakramAH // 96 // TIkA - paryanta hodriya viSai anuMbarI, trIDiyati viSaM kuMyu, canuridriyani viSa kAraNanalikA, paMcedriyani viSai taMDulamaccha ini jIvati viyaM jaghanya avagAhanA vizeSa kare jo zarIra ra royA huvA kSetra ( pradezani) kA pramANa ghanAMgula kA saMkhyAtavAM naga se lagAI nyAnaguNA anukrama kari jAnanA / tahAM hItriya viSai vyAdi vIDiya va tIna bAra caturidriya viSai do bAra, paMceMdriya viSai eka bAru, saMkhyAna kA bhAga yA dIjie, jaisA tAMguna mAtra paryAptani kI jaghanya zravagAhatA ke pradezanikA mAga jAnanA / inikA va cauDAI, lambAI, UMcAI kA deza ihAM nAhIM hai / bala kIe ko pradezani kA prabhAga nayA, mo ihAM kahA hai| mArge sarva naiM jabasya avagAhanA kI yadi dekara utkRSTa zravagAhanA parvata zarIra kI avagAhanA ke bheda, tinakA svAnI vA vAna guNakAra, tinika gAya maMtra kari ihAM dikhAve haiM - suhamarigavAteprAnU bAtedyApuriNapadiTThidaM ibaraM / viticapayAdillANaM, eyArANaM tiseDhIya // 67 // sUkSmanivAtetrAnU, vAtetrapRnipratiSThitamitarat / dvitricamAcAnAmekAdazAnAM triveNayaH ||9| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 203 TIkA - ihAM nAma kA eka deza, so saMpUrNa nAma viSai varte hai / isa laghukaraNa nyAya ko prAzraya kari gAthA vi kahyA huvA NivA ityAdi Adi akSarani kari nigoda vAyukAyika Adi jIvani kA grahaNa karanA / so ihAM avagAhanA ke bheda jAnane ke athi eka yaMtra karanA / tahAM sUkSma nigodiyA, sUkSma vAyukAyika, sUkSma tejaHkAyika, sUkSma apkAyika, sUkSma pRthvIkAyika nAma dhAraka pAMca sUkSma tisa yaMtra ke prathama koThe viSai likhe ho haiN| bahuri tAkI barobari prAgai bAdara - vAyu, teja, jala, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyeka nAma dhAraka ye chaha bAdara pUrvavat anukrama kari dUsarA koThA viSa likhe ho hai| pahile jinike nAma lIe the, tina hI ke pherI lIe, isa prayojana kI samarthatA te prathama koThA virSe sUkSma kahe the; ihAM dUsarA koThA viSa bAdara hI hai, asA jaannaa| bahuri tAke Age apratiSThita pratyeka, dvIdriya, trIMdriya, caturidriya, paMcedriya nAma dhAraka e pAMca bAdara tIsarA koThA viSa likhe ho hai / ini solahau viSa Adi ke sUkSma nigodAdika gyAraha, tinikai prAgai tIna paMkti krnii| tahAM eka-eka pakti viSai doya-doya koThe jAnane / kaise ? so kahie hai - pUrva tIsarA koThA kahyA thA, tAke prAgai doya koThe karane / tini virSe jaise pahalA, dUsarA koThA virSa pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe the, taise ihAM bhI likhe ho hai| bahuri tini doU koThAni ke nIce paMkti viSa doya koThe bhaura karane / tahAM bhI taise hI pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe ho hai| bahari tinike nIce paMkti viSa doya koThe aura karane, tahA bhI taise hI pAMca sUkSma, chaha bAdara likhe ho hai / ase sUkSma nigodAdi gyAraha sthAnakani kA doya-doya koThAni kari saMyukta tIna paMkti bhaI / yA prakAra Upari kI paMkti viSa pAMca koThe, tAtai nIcalI paMkti viSa doya koThe, tAtai nIcalI paMkti viSa doya koThe mili nava koThe bhae / apadiThThidapatteyaM, biticapaticabi-apadiTThidaM sayalaM / ticavi-apadidiM ca ya, sayalaM bAdAlaguriNadakamA // 6 // apratiSThitapratyeka dvitricapatricadvayapratiSThitaM sakalam / tricayapratiSThitaM ca ca sakalaM dvAcatvAriMzadguNitakramAH // 98 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] [ gommaTasAra jodhakANDa gAyA hai TIkA - bahuri tini tIni paMktini ke Age Upara paMkti viSai dazavAM koThA karanA tIhi viSai apratiSThita pratyeka, hIMdriya, trIMdriya, caturiMdriya, paMcedriya nAma bAraka pAMca vATara likhe ho haiM / vahuri tAke Age gyArahavAM koThA viSai trIdriya, cauiMdriya, vedriya, apratiSThita pratyeka vanaspatI, pacedriya nAma dhAraka pAMca dAdara likhe ho haiM / bahuri tAke mArge vArahavAM koThA viSai trIdriya, caturidriya, dvIdriya, apratiSThita pratyeka vanaspatI, paMcedriya nAma dhAraka pAMca vAdara likhe ho hai / ase e causaTha jIvasamAsani kI avagAhanA ke bheda haiM / tini viSe Upari kI paMktini ke ATha koThAni vipaM prApta se je viyAlIsa jIvasamAsa, tinakI avagAhanA ke sthAna, te guNitakrama haiM / anukrama te pUrva sthAna ko yathAsaMbhava guNakAra kari guNai uttarasthAna ho haiM / bahuri tAte ini nIce kI doya paMktini viSai prApta bhae vAIsa sthAna, te 'seDhiyA ahiyA tasthekapaDibhAgo' isa vacana taiM adhika rUpa hai / tahAM eka pratibhAga kA adhikapanA jAnanA / pUrvasthAna ko sabhavatA bhAgahAra kA bhAga dei eka bhAga ko pUrvasthAna viSe adhika kIe uttarasthAna ho hai; asA sUcana kIyA hai / avaramapuSNaM paDhamaM solaM purA paDhamavidiyatadiyolI / puNNidarapuSNiyAsaM, jahaNNamukkassamukkassaM // 66 // varamapUrNa prathame, poDaza punaH prathamadvitIyatRtIyAvaliH / pUrNatarapUrNAnAM jaghanyamutkRSTasutkRTaM // 99 // TIkA - pahale tIna koTheni viSai prApta je solaha jIvasamAsa, tinikI aparyApta viSe jaghanya zravagAhanA jAnanI / bahuri Age Upari te pahalI, dUsarI, tIsarI paMktini viSe eka-eka pakti viSai doya-doya koThe kIe, te krama te paryApta, aparyApta, paryAya tIna prakAra jIva kI jaghanya, utkRSTa ara utkRSTa avagAhanA hai / yAkA yaha jo UritaM prathama pakti ke doya koThAni viSai pAMca sUkSma, chaha bAdara ini gyAraha paryApta jIvasamAsani kI javanya gravagAhanA ke sthAna hai / taise hI nIce dUsarI pati va prAta tini gyAraha aparyApta jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna hai | taise hI tIsarI paMkti vipaM prApta tini gyAraha paryApta jIva samAsani kI utpAda avagAhanA ke sthAna hai / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 205 puNNajahaNNaM tatto, varaM mayuNNassa punnnnuskss| bIpuNNajahaNNo tti, asaMkhaM saMkhaM guNaM tatto // 10 // pUrNajaghanyaM tato, varamapUrNasya pUrNotkRSTaM / dvipUrNajaghanyamiti asaMkhyaM saMkhyaM guNaM tataH // 10 // TIkA - tAke zrAgai dazavAM koThA viSa prApta paryApta pAMca jIvasamAsani kI jaghanya avagAhanA ke sthAna hai / bahuri tahAM te Agai gyArahavAM koThA viSa aparyApta pAMca jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna hai| bahuri tAke Agai bArahavAM koThA virSe paryApta paMca jIvasamAsani kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna hai / jaise e kahe sthAna, tini virSe prathama koThA viSa prApta sUkSma aparyApta nigodiyA jIva kI jaghanya avagAhanA tai lagAi dazavA koThA virSe prApta bAdara paryApta dvIdriya kI jaghanya avagAhanA paryata Upari kI paMkti saMbaMdhI guNatIsa avagAhanA ke sthAna, te asaMkhyAtaasaMkhyAta guNA krama lIe hai| bahuri tisate Agai bAdara paryApta paMcedriya kI utkRSTa avagAhanA paryata teraha avagAhanA ke sthAna, te saMkhyAtaguNAM, sakhyAtaguNAM anukrama lIe hai; asA jAnanA / suhamedaraguraNagAro, AvalipallA asaMkhabhAgo du / sahANe seDhigayA, ahiyA ttthekpddibhaago||101|| sUkSmetaraguNakAra, AvalipalyAsaMkhyeyabhAgastu / svasthAne zreriNagatA, adhikAstatraikapratibhAgaH // 101 // TIkA - ihAM guNatIsa sthAna asakhyAtaguNe kahe, tinivirSa je sUkSma jIvani ke avagAhanA ke sthAna hai, te prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kari guNita jAnane / pUrvasthAna ko ghanAvalI1 kA asaMkhyAtavAM bhAga kari tahAM eka bhAga kari guNa uttara sthAna ho hai / bahuri je bAdara jIvani ke avagAhana ke sthAna hai, te palya kA asakhyAtavAM bhAga kari guriNata hai / palya kA asakhyAta bhAga kari tahAM eka bhAga kari pUrvasthAna ko guNe, uttara sthAna ho hai| jaise svasthAna viSa guNakAra hai, yA prakAra asaMkhyAta kA guNakAra viSa bheda hai, so dekhanA / bahuri nIcalI dUsarI, tIsarI paMkti 1. aprati me 'prAvalI' hai, vAkI cAra pratiyo me 'dhanAvalI' hai| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. R m papratiSThita gUkSmanigoda 17| cAdara pAta 22 apratiSThita teMdrI 55 caudrI tedrI 60 gauranI 1 / / / / pA : pR.po | paroka 12 mI gAta 18 tega 16 | teja 23 ag 24 | pratyeka 50 petrI | 56 keMdrI 57 | 61 yetrI 62 Yo 5i figora 10/ 13 romI 14 | apa 20 pRthvI | pRthvI 25 nigoda | 51 teMdrI 52 apratiSThita 58 apratiSThita patyeka - patiSThiA pratyeka | gaumI 15 panadrI | 21 pani paca | 26 pratiSThita | caudrI 53 pacedrI | paneMdrI 56 ini 63 pacedrI 64 . | paryAptani kI pA 11 zAnadA16 ani pAca paryAptI pratyeka 27 ini 54 ini pAna pAca apraryAptani | ini pAca pryaapaagaahnaa| aparyAptani kI aparyApta ni kI japanya avagA- chaho praryAptani / paryAptani kI kI utkRSTa ava- ptani kI utkRSTa jApaga pravagA- japanya avgaahnaa| kI jaghanya ava- jaghanya avagA- | gaahnaa| avgaahnaa| hnaa| gaahnaa| hnaa| sUkSmanigoda 28 | vAdara vAta 33 vAta 26 teja 30 | teja 34 ap 35 ap 31 pRthvI | pRthvI 36 nimoda 32 ini pAca | 37 pratiSThita aparyAptani kI | pratyeka 38 ini utkRSTa avagA- | chaho aparyAptani hnaa| kI utkRSTa avgaahnaa| sUkSmanigoda 36 vAdara vAta 44 ghAta 40 teja 41 | teja 45 ap 46 ap 42 pRthvI | pRthvI 47 nigoda 43 ini pacaparyA- | 48 pratiSThita ptani kI utkRSTa | pratyeka 46 ini | chahI paryAptani avgaahnaa| kI utkRSTa avgaahnaa| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 207 viSe prApta je avagAhanA ke sthAna te adhika anukrama dhare hai / tahAM sUkSma nigoda aparyAptaka kI utkRSTa avagAhanA ke sthAna kauM Adi dekari uttara-uttara sthAna pUrvapUrva avagAhanA sthAna tai tAhI ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, tahAM eka bhAgamAtra adhika hai / pUrvasthAna ko AvalI kA asaMkhyAtavA ( bhAga kA) bhAga dIe jo pramANa hoi, titanA pUrvasthAna vipe adhika kIe uttarasthAna viSaM pramANa ho hai / ihAM adhika kA pramANa lyAvane ke prathi bhAgahAra vA bhAgahAra kA bhAgahAra, so AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / ause paramaguru kA upadeza tai calyA AyA pramANa jAnanA / bahuri yahAM yaha jAnanA sUkSmanigodiyA kA tIno paMkti viSe zranukrama kari pIche sUkSma vAtakAyika kA tIno paktini viSai anukrama karanA / ause hI krama gyAraha jIvasamAsani kA anukrama jAnanA / - yahu yaMtra jIvasamAsani kI avagAhanA kA hai / ihAM Upari kI paMkti viSai prApta biyAlIsa sthAna guNakArarUpa hai / tahA pahalA, cauthA koThA viSai sUkSma jIva kahe, te krama taiM pUrvasthAna tai uttarasthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNita hai / bahuri dUsarA, tIsarA, sAtavAM koThA viSai bAdara kahe ara dazavA koThA viSai apratiSThita pratyeka vA vedrI kahe, te krama tai palya ke asaMkhyAtavAM bhAga kari guriNata hai / bahuri dazavAM koThA viSai tedrI sau lagAi bArahavA koThA viSe prApta paMcedrI paryaMta saMkhyAta kari guNita hai / bahuri nIcalI doya paktini ke cyAri koThAni viSe je sthAna kahe, te AvalI kA asakhyAtavAM bhAga kari bhAjita pUrvasthAna pramANa adhika hai / ( dekhie pRSTha 206 ) aba ihA kahe je avagAhanA ke sthAna, tinake guraNakAra kA vidhAna kahie hai | sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA kA sthAna, so Age kahai guraNakAra, tinakI apekSA ausA hai / ugaNIsa bAra palya kA bhAga, nava bAra zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, bAIsa bAra eka adhika zrAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga, nava bAra saMkhyAta, inikA tau jAko bhAga dIjie / bahuri bAIsa bAra AvalI kA asakhyAtavAM bhAga kari jAkau guNie jaisA jo ghanAgula, tIhi pramANa hai, so yA AdibhUta sthAna sthApi, yAtai sUkSma aparyAptaka vAyukAyika jIva kA jaghanya avagAhanA sthAna AvalI kA prasaMkhyAtavA bhAga kari guriNata hai, so yAkA guNakAra AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga ra pUrve prAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAgahAra 1 chapI huI prati me 'gyArahavA', anya chaha hastalikhita pratiyo me 'vAhavA' hai / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 101 nava vAra kahyA thA, tAmaiM eka vAra AvalI kA asakhyAtavA bhAga madRza dekhi doUni kA apavartana koe, pUrve jahAM nava vAra kahyA thA, tahAM ihAM ATha bAra AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra jAnanA / jaise hI Age bhI guNakAra bhAgahAra kI samAna dekhi, tini doUni kA apavartana karanA / vahuri yAteM sUkSma aparyApta tejaskAyika kI jaghanya avagAhanA sthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra apavartana kIe ATha vAra kI jAyagA sAta bAra pAvalI kA asaMkhyAta bhAga kA bhAgahAra ho hai / vahuri yAta sUkSma aparyApta apkAyika kA jaghanya avagAhanA sthAna AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM pUrvavat apavartana karanA / bahuri yAta sUkSma aparyApta pRthvIkAyika kA jaghanya avagAhanA sthAna prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM bhI pUrvavat apavartana karanA / jaise ihAM prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra to pAMca vAra rahyA, anya sarva guNakAra bhAgahAra pUrvavat jAnane / vahuri ihAM paryaMta sUkSma te sUkSma kA guNakAra bhayA, tAtai svasthAna guNakAra kahie hai / ava sUkSma te vAdara kA guNakAra kahie hai, so yahu parasthAna guNakAra jAnanA / prAgai bhI sUkSma te vAdara, vAdara te sUkSma kA jahAM guNakAra hoi, so parasthAna guNakAra hai; jaisA vizepa jAnanA / bahuri isa sUkSma aparyApta pRthivIkAyika kA jaghanya avagAhana sthAna te svasthAna guNakAra kI ulaMdhi parasthAnalpa vAra aparyApta vAtakAyika kA jaghanya avagAhanA sthAna palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM isa guNakAra kari ugaNIsa bAra palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra thA, tAmeM eka vAra kA apavartana karanA / bahuri yAteM vAdara tejaHkAyika aparyAptaka kA jaghanya avagAhanA sthAna palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM bhI pUrvavat apavartana karanA / jaise hI palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA anukrama kari aparyApta vAdara, apa, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyekani ke javanya avagAhanA sthAna, ara aparyApta apratiSThita pratyeka, vedrI, tedrI, cauiMdrI paJtrI, ke jaghanya avagAhanA sthAna, ina nava sthAnakani kI prApta kari pUrvavat apavartana karane aparyApta paMceMdriya kA jaghanya avagAhanA sthAna vipai ATha vAra palya kA asaMnyAtavAM bhAga kA bhAgahAra rahai haiM / anya bhAgahAra guNakAra pUrvavat jAnanA / bahari yAne mUdama nigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna, so parasthAnarUpa prAvanI kA asaMnyAtavAM bhAga guNA hai / so pUrva prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra pAMca bAra rahA thA, tAmeM eka vAra kari isa gaNakAra kA apavartana karanA / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 206 bahuri yAtai sUkSma nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhanA sthAna vizeSa kari adhika hai / vizeSa kA pramANa kahyA sUkSma nigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna ko zrAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, tahA eka bhAga mAtra vizeSa kA pramANa hai / yA tisa hI sUkSma nigoda paryApta kA jaghanya sthAna viSai samaccheda vidhAna kari milAi rAzi ko apavartana kIe, sUkSma nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhanA ho hai / apavartana kaise karie ? jahA jisa rAzi kA bhAgahAra dei eka bhAga koI vivakSita rAzi viSe joDanA hoi, tahA tisa rAzi te eka adhika kA tau guNakAra ara tisa pUrNarAzi kA bhAgahAra vivakSita rAzi ko diijie| jaise causaThi kA cauthA bhAga causaThi viSaM milAvanA hoi tau causaThi ko pAMca guraNA kari cyAri kA bhAga dIjie / taise ihA bhI prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dei eka bhAga milAvanA hai, tAtai eka adhika AvalI kA asakhyAtavA bhAga kA guNakAra ara grAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAgahAra karanA / bahuri pUrve rAzi viSai bAIsa bAra eka adhika AvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra hai / ara vAIsa bAra hI AvalI kA asakhyAta bhAga kA guraNakAra, hai / so ini vipai eka bAra kA bhAgahAra guNakAra kari abai kahe je guNakAra bhAgahAra, tinikA apavartana kIe bAIsa bAra kI jAyagA guraNakAra bhAgahAra ikaIsa bAra hI rahai hai / ase hI prAga bhI jahA vizeSa adhika hoi, tahAM apavartana kari AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA guraNakAra ara eka adhika AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra eka-eka bAra ghaTAvanA / bahuri sUkSma nigoda aparyApta kA utkRSTa zravagAhana tai sUkSma nigoda paryApta kA utkRSTa avagAhanA vizeSa kari adhika hai / ihA vizeSa kA pramANa sUkSma nigoda aparyApta kI utkRSTa avagAhanAM ko zrAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIe eka bhAgamAtra hai / cAkau pUrva avagAhana viSai joDi, pUrvavat apavartana karanA / vahuri yAte sUkSma vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAha prAvalI kA asakhyAtavA bhAga guNA hai / soI yahA apavartana kIe cyAri bAra yAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga thA, so tIna bAra hI rahai hai / vahuri yAte sUkSma vAyukAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai / ihA vizeSa kA pramANa pUrvarAzi ko prAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIe eka bhAgamAtra hai, tAkI joDi apavartana karanA / bahuri yAtai yAke nIce sUkSma vAyukAyika Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 101 paryApta kA utkRSTa avagAhana, so vizeSa kari adhika hai| pUrvarAzi kI pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIye, tahAM eka bhAga kari adhika jAnanA / ihA bhI apavartana karanA / vahuri yAta sUkSma tejakAyika paryAptaka kA jaghanya avagAhana AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / ihAM apavartana karie, tahA prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra tIna vAra kI jAyagA doya vAra hI rahai hai; aise hI yAta mUkSma teja kAyika aparyApta kA utkRSTa prAvagAhana vizepa kari adhika hai / yAta sUkSma teja.kAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizepa kari adhika hai / yAta sUkSma apakAyika paryAptaka kA jaghanya avagAhana AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAta mUkSma apakAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAte sUkSma apakAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAtai sUkSma pRthvIkAyika paryApta kA jaghanya avagAhana AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgaguNA hai, yAta sUkSma pRthvIkAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizepa kari adhika hai / yAta sUkSma pRthvIkAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai, aise doya-doya to prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari bhAjita pUrvarANi pramANa vizepa kari adhika para eka-eka apanA-apanA pUrvarAzi te prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga guNA jAnanA / ase ATha avagAhanA sthAnani koM ulaMghi tahAM AThavAM sUkSma pRzvIkAyika paryApta kA utkRpTa avagAhana, so pUrvokta prakAra apavartana karate vAraha vAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA guNakAra ara ATha vAra palya kA asakhyAta bhAga, bAraha vAra eka adhika AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, nava vAra sakhyAta kA bhAga jAkai pAie, jaisA ghanAMgula pramANa ho hai / bahuri yAta vAdara vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAhana parasthAnarUpa hai, tAtai palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yahAM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra ATha vAra thA, tAmaiM ekavAra kari apavartana kIe sAta vAra rahai hai / vahuri yAtai AgeM doya-doya sthAna tau vizepa kari adhika ara eka-eka sthAna palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA jAnanA / tahA vizepa kA pramANa apanA-apanA pUrvarAzi ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgasapa pratibhAga kA bhAga dIpa eka bhAga pramANa jAnanA / so jahAM adhika hoi, tahAM apavartana kIe vAraha bAra pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA guNakAra ara eka adhika pAvalI kA mapAtabA nAga kA bhAgahAra the, tinivipai eka-eka vAra ghaTatA ho hai / vahuri jahAM " kA asandhAnavA bhAga kA guNakAra hoi, tahAM apavartana kIe sAta vAra palya kA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampamAnacandrikA bhASATokA ] [211 asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAgahAra the, tini virSa eka-eka bAra ghaTatA ho hai, asA krama jAnanA / so bAdara vAyukAyika paryApta kA jaghanya avagAhana tai bAdara vAyukAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAtai bAdara vAyukAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai / yAtai bAdara tejakAya paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai, yAtai bAdara tejakAya aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAtai bAdara tejakAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai| yAtai bAdara apkAyika aparyApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAtai bAdara apkAyika aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa kari adhika hai / yAtai bAdara apkAyika paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAtai bAdara pRthvI paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAta bAdara pRthvI aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAta bAdara pRthvI paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAta bAdara nigoda paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai| yAtai bAdara nigoda aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai| yAtai bAdara nigoda paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAtai pratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhana palya ke asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / yAtai pratiSThita pratyeka aparyApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / yAtai pratiSThita pratyeka paryApta kA utkRSTa avagAhana vizeSa adhika hai / asai sataraha avagAhana sthAnani ko ulaMghi pUrvokta prakAra apavartana kIe satarahavA bAdara paryApta pratiSThita pratyeka kA utkRSTa avagAhana doya bAra palya kA asakhyAtavA bhAga para nava bAra sakhyAta kA bhAga jAko dIjie, asA ghanAgula pramANa ho hai| bahuri yAte apratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asakhyAtavA bhAga guNA hai, ihA bhI apavartana karanA / bahuri yAta bedrI paryApta kA jaghanya avagAhana palya kA asaMkhyAtavA bhAga guNA hai / ihA bhI apavartana kIe palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAgahAra thA, so dUri hoi ghanAgula kA nava bAra sakhyAta kA bhAgahAra rahyA / bahuri yAtai tedrI, caudrI, pacedrI paryAptani ke jaghanya avagAhana te krama tai pUrva-pUrva te sakhyAta-sakhyAta guraNe hai / yAtai tedrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana sakhyAta guNA hai / yAtai caudrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana sakhyAta guNA hai / yAtai bedrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai / yAtai apratiSThita pratyeka aparyApta kA utkRSTa avagAhana sakhyAta Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 102 - guNA hai / yAte paMceMdrI paryApta kA utkRSTa zravagAhana sakhyAta guNA hai / jaise ekaeka bAra saMkhyAta kA guNakAra kari nava vAra saMkhyAta kA bhAgahAra viSe eka-eka vAra kA apavartana karate paMcedrI aparyApta kA utkRSTa avagAhana eka vAra saMkhyAta kari bhAjita ghanAMgula pramAraNa ho haiM / bahuri yAte trIdriya paryApta kA utkRSTa gravagAhana saMkhyAta guNA hai, so apavartana karie; tathApi ihAM guguNakAra ke sakhyAta kA pramAga bhAgahAra ke saMkhyA kA pramANa te bahuta hai / tAte trIdriya paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guggA ghanAMgula pramANa hai / yatai cauDaMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hai / yAte veDI paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guNA hU~ | yAne pratiSThita pratyeka paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guggA hai / yAte paMceMdrI paryApta kA utkRSTa avagAhana saMkhyAta guraNA hai / jaise krama taM avagAhana ke sthAna jAnane / kA sUkSna nigoda labdhi aparyApta kA jaghanya avagAhana te sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta ke jaghanya avagAhana kA guNakAra svarUpa zrAvalI kA asaMkhyAta bhAga kayA / tAkI utpatti kA anukrana ko ara tina DhoUni ke madhya avagAhana ke bheda hai, tinake prakArani kI gAthA nava kari kahe hai - raft igipadese, juDhe asaMkhejjabhAgavaDDhIe / AbI giraMtaramabo, egegapabesaparivaDhI // 102 // avaropari ekapradege, yute asaMkhyAta bhAgavRddheH / AdiH niraMtaramataH, ekaikapradezaparivRddhiH ||102 // TIkA - sUkSma nigoda lavvi aparyAptaka jIva kA jaghanya avagAhana pUrvokta pramANa, tAkI laghu saMdRSTi kari yaha sarva taiM jaghanya bheda hai, tAte yAkA zrAdi raja aisA sthApana kari vahari yAteM dUsarA avagAhanA kA bheda ke isa ghanya avagAhana viSai eka pradeza joDe, sUkSma nigoda lavdha paryAptaka kA dUsarA pravagAhana kA bheda hI hai / cahari aise hI eka-eka pradeza baghatA granukrana kari tAvat honA yAvat sUkSma vAyukAvika aparyApta kA jaghanya zravagAhanA, so sUkSma fatta sanaka kA javanya gravagAhanA te AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga hI nahIM prakhyAta bhAga vRddhi, nakhyAta bhAga vRddhi, satya ra vRddhi aise sthAna pani vRddhi aura vIci vIci sakhyAta guNa vRddhi vaktavya bhAga vRddhi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA | [ 213 vA avaktavya guNa vRddhi, tinikari badhate je avagAhana ke sthAna, tinike upajane kA vidhAna kahie hai| bhAvArtha - jaghanya avagAhanA kA jetA pradezani kA pramANa, tAkI jaghanya avagAhanA pramANa asakhyAta te lagAi jaghanya parItAsaMkhyAta paryata jisa-jisakA bhAga denA saMbhave, tisa-tisa asaMkhyAta kA bhAga dete (jaghanya avagAhana) jisa-jisa avagAhana bheda viSai pradeza badhatI kA pramANa hoi, tahA-tahA asaMkhyAta bhAga vRddhi khie| bahuri tisa jaghanya avagAhanA kA pradeza pramANa ko utkRSTa saMkhyAta te lagAi yathA sabhava doya paryaMta sakhyAta ke bhedani kA bhAga detai jaghanya avagAhanA te jisa-jisa avagAhanA viSa badhatI kA pramANa hoi, tahA-tahA saMkhyAta bhAga vRddhi kahiye / bahuri doya tai lagAi utkRSTa saMkhyAta paryata (saMkhyAta ke bhedani kari) 1jaghanya avagAhanA ko guNaM jisa-jisa avagAhanA viSapradezani kA pramANa hoi, tahA-tahA sakhyAta.guNa vRddhi khie| bahuri jaghanya parItAsakhyAta tai lagAi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga paryata asakhyAta ke bhedani kari jaghanya avagAhanA ko guNai, jisa-jisa avagAhanA ke bheda vipai pradeNani kA pramANa hoi tahA-tahA asaMkhyAta guNa vRddhi kahie / bahuri jahA-jahA ini sakhyAta vA asakhyAta ke bhedani kA bhAgahAra guraNakAra na sabhavai aise pradeza jaghanya avagAhanA te jahA-jahA badhatI hoi, so avaktavya bhAga vRddhi vA avaktavya guNa vRddhi kahie / so yahu (pravaktavya) vRddhi pUrvokta catu sthAna patita vRddhi ke vIci-vIci hoi hai / bahuri yahA~ jaghanya avagAhanA pramAraNa te vadhatA asakhyAta kA ara anata kA bhAga kI vRddhi na saMbhava hai, jAte inikA bhAga jaghanya avagAhanA ko na vana hai| bahuri ihA AvalI kA asakhyAtavA bhAga te vadhatA asakhyAta kA ara ananta kA guNakArarUpa vRddhi na saMbhava hai, jAtai ini kari jaghanya avagAhanA kI guNe pramANa badhatA hoi / ihA sUkSma aparyApta vAyukAyika kA jaghanya avagAhanA paryata hI vivakSA hai| ___ ase ihA pradeza vRddhi kA svarUpa jAnanA, soI vizepa kari kahie hai| sarva te jaghanya avagAhanA ko isa jaghanya avagAhanA pramANa asakhyAta kA bhAga dIe eka pAyA, so jaghanya avagAhanA ke Upari eka pradeza joDa, dUsarA avagAhanA kAmada ho hai, so yahu asakhyAta bhAga vRddhi kA Adi sthAna hai| bahari jaghanya avagAhanA te AdhA pramAgarUpa asakhyAta kA bhAga tisa jaghanya avagAhanA kI dIe dona pAe, 1. va prati ke anusAra pAThabheda hai| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 103-104 so jaghanya avagAhanA viSai joDeM, tIsarA avagAhanA kA bheda hoDa, so yaha saMkhyAta bhAga vRddhi kA dUsarA sthAna hai / aseM hI krama kari jaghanya zravagAhanA kI yathAyogya asaMkhyAta kA bhAga dIe tIna, cyAri, pAca ityAdi sakhyAta asakhyAta pAe, te jaghanya avagAhanA viSai joDe niratara eka-eka pradeza kI vRddhi kari saMyukta zravagAhanA ke sthAna asaMkhyAta ho hai / tiniko ulaghi kahA hoDa so ka hai hai - zravaroggAharaNamANe, jahaNNaparimidaasaMkharAsihide / avarassurvAra uDDhe, jeTThamasaMkhe jjabhAgassa // 103 // avarAvagAhanApramANe, jaghanyaparimitAsaMkhyAtarAzite / avarasyopari vRddhe, jyeSThama saMkhyAta bhAgasya // 103 // TIkA - eka jAyagA jaghanya avagAhanA ko jaghanya parimita asaMkhyAta rAzi kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya avagAhanA viSe joDe jitane hoDa, titane pradeza jahAM avagAhanA bheda viSai hoi, tahA asaMkhyAta bhAga vRddhirUpa avagAhanA sthAnani kA aMtasthAna ho hai / ete e asaMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna kitane bhae ? so kahie hai - 'dI te suddhe vaTTihide rUvasaMjude ThANe' isa karaNa sUtra kari asaMkhyAta bhAga vRddhirUpa avagAhanA kA AdisthAna kA pradeza pramAraNa ko aMtasthAna kA pradeza pramANa me syau ghaTAe avazeSa rahai, tAkI sthAna-sthAna prati eka-eka pradeza vadhatA hai, tAta eka kA bhAga dIe bhI titane hI rahe, tiname eka aura jor3e jitane hoi, titane asakhyAta bhAga vRddhi ke sthAna jAnane / tassuvari igipadese, jude avattavvabhAgapAraMbho / varasaMkhamavahidavare, rUUNe avarauvarijude // 104 // tasyopari ekapradeze, yute avaktavyabhAgaprAraMbha. / varasaMkhyAtAvahitAvare, rUpone avaropariyute // 104 // TIkA - pUrvokta asakhyAta bhAga vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna, tIhi viSai eka pradeza jur3e pravaktavya bhAga vRddhi kA prAraMbharUpa prathama avagAhanA sthAna ho hai / bahuri tAke Age eka-eka pradeza vadhatA anukrama kari avaktavya bhAga vRddhi ke sthAnakani - ulaghi eka bAra utkRpTa saMkhyAta kA bhAga jaghanya avagAhanA ko dIe jo Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA j [ 215 pramANa Avai, tAmai eka ghaTAe jitane hoMi, titane pradeza jaghanya avagAhanA ke Upari juDai kahA hoi, so kahai hai - tavaDDhIe carimo, tassuri rUvasaMjude paDhamA / saMkhejjabhAgauDDhI, uvarimado rUvaparivaDDhI // 10 // tavRddhezvaramaH, tasyopari rUpasaMyute prathamA / saMkhyAtabhAgavRddhiH uparyato rUpaparivRddhiH // 105 // TIkA - tIhi avaktavya bhAga vRddhi kA aMta avagAhana sthAna ho hai / bahuri e pravaktavya bhAga vRddhi sthAnakani ke bheda kitane hai ? so kahie hai - 'mAdI aMte suddhe vaTTihide rUvasaMjude ThANe' isa karaNa sUtra kari pravaktavya bhAga vRddhi kA AdisthAna kA pradeza pramANa atasthAna kA pradeza pramANa viSa ghaTAi, avazeSa kI vRddhi pramANa eka-eka kA bhAga dei je pAe tini meM eka joDe jitane hoi, titane avaktavya bhAga vRddhi ke sthAna hai| bahuri aba avaktavya bhAga vRddhi ke sthAnakani kI utpatti ko aMka sadaSTi kari vyakta karai hai| jaise jaghanya avagAhanA kA pramANa aDatAlIsa se (4800), jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa solaha, utkRSTa saMkhyAta kA pramANa 15, tahA bhAgahArabhUta jaghanya parItAsaMkhyAta solaha (16) kA bhAga jaghanya avagAhanA ar3atAlIsa sai (4800) ko dIe tIna se pAe, so itane jaghanya avagAhanA te vadha asakhyAta bhAga vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna ho hai / vahuri tisa jaghanya avagAhanA aDatAlIsa sai ko utkRSTa saMkhyAta paMdraha, tAkA bhAga dIe tIna se bIsa (320) pAe, so itane badhai sakhyAta bhAga vRddhi kA prathama avagAhanA sthAna ho he / bahuri ini doUni ke bIca aMtarAla virSa tIna se eka ko Adi dekari tIna se ugaNIsa 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 306, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316, 317, 318, 316 paryanta vadha je e ugaraNIsa sthAna bheda ho hai, te asaMkhyAta bhAga vRddhirUpa vA saMkhyAta bhAga vRddhirUpa na kahe jADa, jAte jaghanya asakhyAta kA bhI vA utkRSTa saMkhyAta kA bhI bhAga dIe te tIna se eka Adi na pAie hai / kAhe ta ? jAte jaghanya asaMkhyAta kA bhAga dIe tIna se pAga, utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIe tIna se vIsa pAe, ini te tinakI sakhyA hIna adhika hai| tAte inikI pravaktavya bhAga vRddhirUpa sthAna kahie to ihAM pravaktavya bhAga vRddhi vidhe bhAgahAra kA pramANa kaisA sabhava hai ? so kahie hai - jaghanya kA pramAga agtAnIsa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gommaTamAra jIvakANDa gAthA 106 216 sai, tAkI isa tIna se eka pramANa bhAgahAra kA bhAga dIe jo pAie, titane kA bhAgahAra saMbhava hai / tahAM hArasya hAro guraNakauzarAzeH' isa karaga sUtra kari bhAgahAra kA bhAgahAra hai, so bhAjya rAzi kA guNakAra hoi, ase bhinna gagita kA Azraya kari aDatAlIsa sai ko tIna sai eka kari tAkI aDatAlIsa sai kA bhAga dIe itane pramANa tisa pravaktavya bhAgavRddhi kA prathama avagAhana bheTa ke vRddhi kA pramANa ho hai / so apavartana kIe tIna se eka hI Ave hai / so yaha saMkhyAta-asakhyAtarUpa bhAgahArarUpa na kahyA jAya; tAtai pravaktavya bhAga vRddhirUpa kahyA hai / bhAvArtha - ihAM asA jo bhinna gaNita kA prAthaya kari ihA bhAgahAra kA pramANa asA prAva hai / vahuri jaise yaha aMkasaSTi kari kayana kIyA, ase hI aryasaMdRSTi kari kathana joDanA / isa hI anukrama kari pravaktavya bhAga vRddhi ke aMtasthAna paryanta sthAna lyAvane / bahuri tisa pravaktavya bhAga vRddhi kA ata avagAhanA sthAna viSai eka pradeza juDai sakhyAta bhAga vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai / tAke Age eka-eka pradeza kI vRddhi kA anukrama kari avagAhana sthAna asakhyAta prApta ho hai| avara avaruvAra, uDDhe tddddiprismttiihu| rUve taduvari uDhDe, hodi avattamapaTamapadaM // 10 // pravarArdhe avaroparivRddhe tavRddhiparisamAptihi / rUpe taduparivRddha, bhavati avaktavyaprathamapadam // 106 // TIkA - jaghanya avagAhanA kA AdhA pramANarUpa pradeza jaghanya avagAhanA ke Upari vavate sate saMkhyAta bhAga vRddhi kA aMtasthAna ho hai / jAtaM jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya hai, tAkA bhAga dIe rAzi kA AvA pramANa ho hai / bahuri e sakhyAta bhAga vRddhi ke sthAna dete hai ? so kahie hai - 'AdI aMle suddhe vaTTihide svasajude ThANe' isa nUtra kari sakhyAta bhAga vRddhi kA AdisthAna kA pradeza pramANa ko aMtasthAna kA pradeza pramANa viSa ghaTAi avazeSa kI vRddhi kA pramANa eka kA bhAga dIe bhI titane hI rahe / tahA eka joDe jo pramANa hoi, titane saMkhyAta bhAga vRddhi ke sthAna hai / bahuri saMkhyAta bhAga vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna vipa eka pradeza juDai, pravaktavya mAgavRddhi kA prathama avagAhana sthAna upaje hai / vahuri tAke Age eka-eka pradaMga bagtA anukrama kari avaktavya bhAga vRddhi ke sthAna asaMkhyAta ulaMghi eka jAyagA kahyA, mo kaha hai| Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhApATIkA j rUUNavare zravarussurvAraM saMvaDDhide tabukkassaM / tahi padese uDDhe, par3hamA saMkhejjaguNavaDDhi // 107 // rUponAvare avarasyopari saMrvAdhite tadutkRSTaM / tasmin pradeze vRddhe prathamA sakhyAta guNavRddhiH // 107 // TIkA eka ghATi jaghanya avagAhanA kA pradeza pramANa jaghanya avagAhanA ke Upari badhatai satai pravaktavya bhAga vRddhi kA aMta utkRSTa avagAhanA sthAna ho hai / jAtai jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya hai, so dUragA bhae saMkhyAta guNa vRddhi kA Adi sthAna hoi / tAtai eka ghATi bhae, yAkA atasthAna ho hai / ihA avaktavya bhAga vRddhi ke sthAna kete hai ? so kahie hai - ' AdI aMte suddhe' ityAdi sUtra kari yAke Adi kau ata viSai ghaTAi, avazeSa kau vRddhi eka kA bhAga dei eka joDai jo pramANa hoi, titane avaktavya bhAga vRddhi ke sthAna ho hai / bahuri tisa pravaktavya bhAga vRddhi kA aMta sthAna viSai eka pradeza juDe, saMkhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai / tAkai Age eka - eka pradeza kI vRddhi kari saMkhyAta guraNa vRddhi ke prasakhyAMta avagAhanA sthAna kI prApta hoi, eka sthAna viSai kahyA, so kahai hai . - avare varasaMkhaguNe, taccarimo visaMjute / uggAhaNapiDhamA, hodi avattavvaguNavaDDhI // 108 // avare varasaMkhyaguNe, taccaramaH tasmin rUpasayukta / zravagAhane prathamA, bhavati vaktavyaguNavRddhiH || 108 / / | 20 TIkA jaghanya avagAhanA ko utkRpTa saMkhyAta kari guNai jitane hoDa, titane pradeza jahAM pAie, so saMkhyAta guNa vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna hai / vahuri e saMkhyAta guNa vRddhi ke sthAna kete hai ? so kahie hai - pUrvavat 'AdI aMte suddhe vahide rUvasaMjude ThANe' ityAdi sUtra kari yAkA Adi kI prata viSai ghaTAi, vRddhi eka kA bhAga deI, eka jor3e, jitane pAvai titane hai / vahuri grAgai saMkhyAta guNa vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna viSe eka pradeza joDe, avagAhana sthAna ho hai / yAteM Age eka-eka pradeza kI vRddhi kari vRddhi ke sthAna asaMkhyAta prApta kari eka sthAna viSai kahyA, so kahUM hai - - avaktavya gug vRddhi kA prathama vaktavya guNa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 5 [ gommaTasAra jauvakANDaM gAyA 109 avaraparitAsaMkheNavaraM saMguNiya rUvaparihINe / taccarimo rUjude, ta izrasaMkhejjaguNapaDhamaM // 106 // avaraparItAsaMkhyenAvaraM saMguNya rUpaparihIne / taccaramo rUpayute, tasmin zrasaMkhyAtaguNaprathamam // 109 // TokA jaghanya parItA asaMkhyAta kari jaghanya avagAhanA kauM guNi, tAmai eka ghaTAe jo pramANa hoi, titane pradezarUpa tisa pravaktavya guraNa vRddhi kA aMta avagAhanA sthAna ho hai / e avaktavya guNa vRddhi ke sthAna kete hai ? so kahie hai pUrvavat 'AdI aMte suddhe' ityAdi sUtra kari yAkA Adi ko aMta viSai ghaTAe, avazeSa kI vRddhi eka kA bhAga dei eka jor3eM, jitane hoMi titane haiM / bahuri ihAM pravaktavya guNa vRddhi kA svarUpa aMkasaMdRSTi kari avalokie haiM / jaise jaghanya gravagAhanA kA pramANa solaha (16), eka ghATi jaghanya parItA asaMkhyAta pramANa jo utkRpTa saMkhyAta, tAkA pramANa tIna, tAkari jaghanya ko guNai aDatAlIsa hoMi / bahuri jaghanya parimita saMkhyAta kA pramANa cyAri, tAkari jaghanya koM guNe causaThi hoMi, inike vIci je bheda, te pravaktavya guraNa vRddhi ke sthAna hai / jAteM ini ko saMkhyAta vA - sanyAta guNa vRddhi rUpa kahe na jAi, tahAM jaghanya avagAhana solaha ko eka ghATi parotA saMkhyAta tIna kari gurau aDatAlIsa hoMi, tAmeM eka joDeM avaktavya guNa vRddhi kA prathama sthAna ho hai / yAkau jaghanya avagAhana solaha kA bhAga dIe pAyA guraNacAsa kA solahavA bhAga pramANa avaktavya guNa vRddhi kA prathama sthAna lyAvane ko guraNakAra ho hu~ / yAkari jaghanya avagAhana ko guNi apavartana kIe avaktavya guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna guraNacAsa pradeza pramANa ho hai / athavA avaktavya guraNa vRddhi kA prathama sthAna eka avika tiguNAM solaha, tAkau jaghanya avagAhanA solaha, tAkA bhAga DheDa pAyA eka solahavA bhAga adhika tIna, tAkari jaghanya avagAhana solaha kI gurge guNacAna pAe, titane hI pradeza pramANa avaktavya guraNa vRddhi kA prathama vAhana sthAna hI hai / jaise anya uttarottara bhedani viSe bhI guraNakAra kA anukrama jJAnanA / tA avaktavya guNa vRddhi kA aMta kA avagAhanA sthAna, so jaghanya pravagA - ina solaha kI jaghanya parimitA saMkhyAta cyAri kari guNeM jo pAyA, tAmeM eka tama hoDa, so itane pradeza pramANa hai / vahuri yAkau jaghanya avagAhana gora bhAga de pAyA taresaTha kA solahavAM bhAga, soI avaktavya guNa vRddhi kA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA aMta avagAhanA sthAna lyAvane viSai guNakAra ho hai / yAkari jaghanya avagAhana solaha ko guNe, avaktavya guNa vRddhi kA ata avagAhana sthAna kI utpatti ho hai; so avalokanI / athavA pravaktavya guNa vRddhi ke ata avagAhana sthAna taresaThi ko jaghanya avagAhana solaha kA bhAga dei pAyA tIna ara paMdraha solahavA bhAga, isa kari jaghanya avagAhana solaha ko guNe, avaktavya guNa vRddhi kA ata avagAhanA sthAna kA pradeza pramANa ho hai / so sarva avaktavya guNa vRddhi kA sthApana guNacAsa Adi ekaeka badhatA taresaThi paryanta jAnanA / 46, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 56, 60, 61, 62, 63 / bahuri isa hI anukrama kari arthasadRSTi viSa bhI eka ghATi jaghanya avagAhana pramANa isa pravaktavya guNa vRddhi ke sthAna jAnane / bahari aba pUrvokta avaktavya guNa vRddhi kA aMta avagAhana sthAna virSa eka pradeza juDe, asaMkhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna ho hai| rUvuttareNa tatto, prAvaliyAsaMkhabhAgaguNagAre / tappAugge jAde, vAussoggAhaNaM kamaso // 110 // rUpottareNa tata, pAvalikAsaMkhyabhAgaguNakAre / tatprAyogye jAte, vAyoravagAhana kramazaH // 110 // TIkA - tataH kahie tIhi asakhyAta guNa vRddhi kA prathama avagAhana sthAna tai Agai eka-eka pradeza vRddhi kari asakhyAta guNa vRddhi ke avagAhana sthAna asakhyAta ho hai / tiniko ulaghi eka sthAna viSa yathAyogya Avali kA asakhyAtavA bhAga pramANa asaMkhyAta kA guNakAra, so sUkSma labdhi aparyApta nigoda kA jaghanya avagAhana guNya kA hote sate sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta kA jaghanya avagAhana sthAna kI utpatti ho hai| ihA e kete sthAna bhae?tahA 'AdI aMte surdhe' ityAdi sUtra kari Adi sthAna ko ata sthAna virSa ghaTAi, avazeSa kI vRddhi eka kA bhAga dei labdha rAzi virSa eka joDe, sthAnakani kA pramANa ho hai| Age sarva avagAhana ke sthAnakani kA guNakAra kI utpatti kA anukrama kahai hai evaM uvari vi roo, padesavaDDhikkamo jahAjoggaM / savvatthekkakahmi ya, jIvasamAsANa viccAle // 111 // evamuparyapi jJeyaH, pradezavRddhikamo yathAyogyam / sarvatrakakasmizca jIvasamAsAnAmaMtarAle // 111 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 / | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 111 TIkA - evaM kahie isa hI prakAra jaise sUkSma nigoda lavdhi aparyAptaka kA jaghanya avagAhanA sthAna kI prAdi dekari mUkSma lavdhi aparyApta vAyukAyika jIva kA jaghanya avagAhana sthAna paryanta pUrvokta prakAra catuHsthAna patita pradeza vRddhi kA anukrama vidhAna kahyA, taiseM Upari bhI sUkSma labdhi aparyAptaka tejakAya kA jaghanya avagAhana tai lagAi dIdriya paryApta kA jaghanya avagAhana sthAna paryanta jIvasamAsa kA avagAhanA sthAnakani kA aMtarAlani viSa pratyeka judA-judA catu.sthAna patita vRddhi kA anukama kari prApta hoi yathAyogya guNakAra kI utpatti kA vivAna jAnanA / __bhAvArtha ~ jaise sUkSmanigoda lavdhi aparyApta kA jaghanya avagAhanA sthAna para mUkSma vAyukAyika landhi aparyApta kA jaghanya avagAhanA sthAna ke vIci aMtarAla pi canu.sthAna patita vRddhi kA anukrama vidhAna kahyA / taise hI sUkSma vAyukAyika labdhi aparyApta ara bhUkSma teja.kAyika lavdhi aparyAptakani kA aMtarAla vipa vA aMsa hI hIdriya paryApta kA jaghanya avagAhana sthAna paryaMta agile atarAlani vipai catu:sthAna patita vRddhi kA anukrama vidhAna jAnanA / vizepa itanA -tahAM Adi avagAhana sthAna kA vA bhAga vRddhi, guNa vRddhi virSe asaMkhyAta kA pramANa vA anukrama vA sthAnakani kA pramANa ityAdi yathAsaMbhava jAnane / vahari tane hI tAke Aga teiMdrI paryApta kA jaghanya avagAhana sthAna Adi deri manI paMvedrI paryApta kA utkRSTa avagAhana paryaMta avagAhana sthAnakani kA ekaeka aMtarAla vipaM asaMkhyAta guNa vRddhi vinA tristhAna patita pradezani kI vRddhi kA anukrama kari prApta hoi yathAyogya guNakAra kI utpatti kA vidhAna jaannaa| bhAvArtha - ihAM pUrvasthAna te agilA sthAna saMkhyAta guNA hI hai / tAtai tahAM anannAta guNa vRddhi na sabhava hai, tristhAna patita vRddhi hI saMbhava hai / ihAM bhI vizeSa itanA - jo Adi avagAhanA sthAna kA vA bhAga vRddhi virSe asaMkhyAta kA vA guNa vRddhi vidha maMnyAta kA pramANa vA anukrama vA sthAnakani kA pramANa ityAdika yathAsaMbhava jAnane / aine ihA prasaMga pAi catuHsthAna patita vRddhi kA varNana kIyA hai / vahari rahI pasyAna patita, kahI paMcasthAna patita, kahI catu.sthAna patita, nAhI mithAna patila, kahIM histhAna patita, kahI ekasthAna patita vRddhi saMbhava hai| pAyA vahIM rone hI hAni nabhava hai, tahAM bhI aise hI vidhAna jAnanA / tahAM jAkA mA jo vivakSita, nAka Adi sthAna ke pramANa te agale sthAna virSe Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gommaTamAra jIvakA gAyA 111 222] ara utkRSTa asaMkhyAta paMdraha tai bhI yAkA pramANa adhika bhayA, tAtai yAkI amaMcyAta bhAgalpa na kahyA jAya / jAtai utkRSTa te adhika para jaghanya te hIna kahanA asaMbhava hai, tAtai ihAM avaktavya bhAga kA grahaNa kIyA / jaise hI Age bhI yathAsaMbhava avaktavya bhAga vRddhi vA guNa vRddhi vA avaktavya bhAga hAni vA guNa hAni kA svarUpa jAnanA / bahuri vRddhirUpa hoi jo syAna pacIsa se sAThi pramANa rUpa bhayA, tahAM anaMnyAta bhAga vRddhi prAdi saMbhava hai / jAtai utkRSTa asalyAta paMdraha kA bhAga Adi myAna kI dIe eka sau sAThi pAe, soI DahA Adi sthAna hai adhika kA pramANa hai| vahari aise hI jisa-jisa sthAna vipaM Adi sthAna te adhika kA pramAga saMbhavanaM asaMkhyAta ke bheda kA bhAga Adi sthAna kI dIe Avai, tahAM-tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhi saMbhava hai / tahAM jo sthAna prAisa se pramANalpa bhayA, tahAM asaMkhyAta bhAga vRddhi kA aMta jaannaa| jAte javanya asaMkhyAta chaha, tAkA bhAga Adi sthAna kI dIe cyArimai pAe, soI yahAM itane Adi sthAna te adhika hai / vahuri je sthAna aTThAisa se eka Adi aTThAIsa sai guNyAtI paryata pranAgalpa haiM, tahAM avaktavya bhAga vRddhi nabhava hai / jAte jaghanya asatyAta kA bho vA utkRSTa saMnyAta kA bho bhAga kI vRddhirUpa pramAga te inikA pramANa adhika hIna hai / vahari vRddhirUpa hoi jo sthAna acAIsa sai asI pramANalpa bhayA. tahAM saMkhyAta bhAga bRddhi kA Adi sanavai hai / jAte utkRSTa saMkhyAta pAtra, tAkA bhAga Adi sthAna kI bIe cyAri sai attI pAe, toI itane ihAM Adi sthAna te adhika haiM / vahuri se hI jisa-jisa sthAna vipaM grAdi sthAna te adhika kA pramANa saMbhavane saMkhyAta ke bheda kA bhAga Adi sthAna kauM dIe prAvai, tahAM-tahAM sanyAta bhAga vRddhi saMbhava hai| yahAM jo sthAna chattIsa se pramAgarUpa mayA, tahAM saMnyAta bhAga vRddhi kA aMta jAnanA / jAteM jaghanya sakhyAta doya, tAkA bhAga Adi sthAna ko dIe garaha nai pAe. so itane hAM Adi sthAna te adhika haiM / bahuri je sthAna chanIsa sai eka Adi saMtAlIsa mai ninyAnave paryanta pramAgarUpa haiM, tahAM avaktavya bhAga vRddhi naMmatra hai / jAne jaghanya manyAta bhAga vRddhi vA jaghanya saMnyAta guga vRddhilpa pramANa naM bhI inikA pramANa adhika hona hai / vahuri vRddhilpa hoi jo sthAna aDatAlIsa se pramANana bhayA, tahAM naMdayAta guNa vRddhi kA Adi saMbhava hai; jAte jaghanya saMkhyAta doya. nAkari Adi sthAna kI guNeM itanA pramANa ho hai| aMsaM hI jisa-jisa sthAna gapranAga mananaM naMdAta ke bheda kari Adi sthAna kI guNa Avai, tahAM-tahAM saMncyAta mRga vRddhi mana I 1 tahAM jo sthAna vAraha hajAra pramANarUpa bhayA, tahAM saMkhyAta Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnacandrikA bhASATIkA ] [ 223 guNa vRddhi kA aMta jAnanA / jAteM utkRSTa saMkhyAta pAMca, tAkari Adi sthAna kauM guraNe itanA pramANa ho hai / bahuri je sthAna bAraha hajAra eka te lagAI caudaha hajAra tIna sau ninyANavai paryata pramANarUpa haiM, tahAM avaktavya guNa vRddhi saMbhava hai| jAteM utkRSTa saMkhyAta guNa vRddhi vA jaghanya asaMkhyAta guNa vRddhirUpa pramANa tai bhI inikA pramANa adhika hIna hai / bahuri vRddhirUpa hoI jo sthAna caudaha cyAri sai pramANarUpa bhayA, tahA asaMkhyAta bhAgavRddhi' kA Adi saMbhava hai| jAte jaghanya asaMkhyAta chaha, tAkari Adi sthAna kauM guNa, itanA pramANa ho hai / bahuri jaise hI jisa-jisa sthAna kA pramANa sabhavate asaMkhyAta ke bheda kari Adi sthAna ko guNa Avai, tahAM-tahA asakhyAta guraNa vRddhi 2 saMbhava hai| tahAM jo sthAna chattIsa hajAra pramANarUpa bhayA, tahAM asakhyAta guNa vRddhi 3 kA aMta jAnanA / jAtai utkRSTa asaMkhyAta paMdraha, tAkari Adi sthAna ko guNai itanA pramANa ho hai| bahuri je sthAna chattIsa hajAra eka Adi aDatIsa hajAra tIna sai ninyAraNavai paryata pramANarUpa hai, tahAM avaktavya guNa vRddhi saMbhava hai / jAtai utkRSTa asaMkhyAta guNa vRddhi vA jaghanya anaMta guNa vRddhirUpa pramANa te bhI inikA pramANa adhika hIna hai| bahuri vRddhirUpa hoi jo sthAna ar3atIsa hajAra cyAri sai pramANarUpa bhayA, tahAM anaMta guNavRddhi kA Adi saMbhava hai, jAte jaghanya anata solaha, tAkari Adi sthAna kI guNe itanA pramANa ho hai / / bahuri jaise hI jisa-jisa sthAna kA pramANa sambhava te ananta kA bheda kari Adi sthAna ko guNeM Avai, tahAM ananta guNa vRddhi sambhava hai / tahAM jo sthAna doya lAkha cAlIsa hajAra pramANa rUpa bhayA, tahA ananta guNa vRddhi kA aMta jAnanA / jAtai yadyapi ananta kA pramANa bahuta hai, tathApi ihAM jisa ananta ke bheda kari guriNata aMtasthAna hoi, soI ananta kA bheda ihA aMta viSai grahaNa karanA / so aMkasaMdRSTi viSai eka sau pramANa ananta ke bheda kA aMta viSa grahaNa kIyA / tIhikari Adi sthAna ko guNa doya lAkha cAlIsa hajAra hoi, soI vivakSita ke atasthAna kA pramANa jAnanA / jaise ihAM SaTsthAna patita vRddhi kA vidhAna dikhAyA / / aba paTsthAna patita hAni kA vidhAna dikhAie hai / ihA vivakSita kA Adi sthAna doya lAkha cAlIsa hajAra pramANarUpa sthApana kIyA / yAtai ghaTi kari dUsarA sthAna jo doya lAkha guNatAlIsa hajAra nau sai ninyAraNavai pramANarUpa bhayA, so 1. kha prati me guNavRddhi hai / 2 va prati me yahA bhAgavRddhi hai / 3 ba prati me yahA bhAgavRddhi hai / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] [ gommaTamAra jovakANDa gAyA 111 sthAna kauM kIe jo pramANa hoi, tini te inikA pramANa hIna gradhika hai / bahuri hAnirUpa hoDa jo sthAna paMdraha hajAra pramANarUpa bhayA, tahAM anaMta guraNahAni kA Adi jAnanA / jAte jaghanya anaMta solaha, so yAdi sthAna kI solaha guNA vATi kIe itanA pramANa Ave hai / vahuri se hI jisa-jisa sthAna kA pramANa saMbhavate anaMta kA bheda kari guNai grAdi sthAna mAtra hoDa, so-so sthAna anaMta guNahAnirUpa jAnanA / tahAM jo sthAna cauvIsa se pramAraNa rUpa bhayA, so sthAna anaMta guNahAni kA aMtarUpa hai / jAte yadyapi anaMta kA pramANa bahuta hai; tathApi ihA Adi sthAna te aMta sthAna jitane guggA ghATi hoDa, titane pramANa hI anaMta kA ata vipe grahaNa karanA, so zraMkasaMdRSTi viSai jo pramANa anata kA bheda grahaNa kIyA, so Adi sthAna kI sau guNA ghATi kIe itanA hI pramAraNa zrAvai hai / yA prakAra jaise aMkasaMdRSTi kari kathana kIyA, taise hI yathArtha kathana avadhAraNa karanA / itanA vizeSa tahAM jaghanya saMkhyAta kA pramANa doya / utkRSTa saMkhyAta kA eka vATi jaghanya parItAsaMkhyAta mAtra hai / jaghanya asaMkhyAta kA jaghanya parItAsaMkhyAta pramANa hai / utkRSTa asaMkhyAta kA utkRSTa asaMkhyAtA saMkhyAna mAtra hai / jadhanya anaMta kA jaghanyaparItAnata pramANa hai / utkRSTa anaMta kA kevalajJAnamAtra hai, tathApi ihAM bhAga vRddhi vA hAni viSai tau yadi sthAna pramANa ra gugNa vRddhi vA hAni viSe yAdi sthAna te aMta sthAna jitane guNA baghatA vA ghaTatA hoDa, tIhi pramANa anaMta kA hI aMta viSai grahaNa karanA | bahuri jAkA nirUpaNa kIjie, tArkoM vivakSita kahie, tAkA grAdi bheda vipa jitanA pramANa hoi, so Adi sthAna kA pramANa jAnanA / tAke yAge zragile sthAna vRddhirUpa vA hAnirUpa hoi, tinikA pramAga yathAsambhava jAnanA / ityAdika vizeSa hoi, so vizeSa jAnanA grara anya vivAna akasaMdRSTi kari jAnanA / bahuri jahAM yadi sthAna kA pramANa asaMkhyAtarUpa hI hor3a, tahAM anaMta bhAga kI vRddhi vA hAni na saMbhava, jahA Adi sthAna kA pramANa sakhyAtarUpa hI hoDa, tahA anaMta bhAga ara saMkhyAna bhAga kI vRddhi vA hAni na saMbhava hai / bahuri jahA~ yAdi sthAna te aMta sthAna kA pramANa asaMkhyAta guNA hI adhika vA hIna hoDa, tahAM anaMta guNa vRddhi vA hAni na saMbhava hai | jahAM grAdi sthAna te aMta sthAna kA pramAga saMkhyAta guNA hI avika vA hona hoDa, tahAM anaMta vA zrasaMkhyAta guNI vRddhi vA guNahAni na saMbhava hai; nAne vahI patra sthAna patita, kahI catusthAna patita, kahIM zrIsthAna patita, kahIM dvinyAna panita, kahIM ekasthAna patita vRddhi vA hAni yathAsaMbhava jAnanI / jaise - Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 227 samyagjJAnacatrikA bhASATokA ] hI Adi sthAna kI apekSA lIe vRddhi-hAni kA svarUpa kahyA / bahuri kahI eka sthAna kA pramANa kI apekSA dUsarA sthAna viSa vRddhi vA hAni kahI, dUsarA sthAna kA pramANa kI apekSA tIsarA sthAna viSa vRddhi vA hAni kahI; ase sthAna-sthAna prati vRddhi vA hAni kA anukrama ho hai| tahAM anaMta bhAgAdirUpa vRddhi vA hAni hoi, so yathAsaMbhava jAnanI / bahuri paryAyasamAsa nAmA zrutajJAna ke bheda vA kaSAya sthAna ityAdikani viSa saMbhavatI SaTsthAna patita vRddhi vA hAni ke anukrama kA vidhAna prAgai jJAnamArgaNA adhikAra viSa likheMge, so jAnanA / asai vRddhi -hAni kA vidhAna anukrama aneka prakAra hai, so yathAsaMbhava hai| jaise prasaMga pAi SaTguNI Adi hAnivRddhi kA varNana kiiyaa| prAgai jisa-jisa jIvasamAsa ke avagAhana kahe, tisa-tisake sarva avagAhana ke bhedani ke pramANa ko lyAvai hai - heTThA jesi jahaNNaM, uri ukkassayaM have jattha / tatthaMtaragA savve, tesiM uggAhaNaviappA // 112 // adhastanaM yeSAM, jaghanyamuparyutkRSTakaM bhavedyatra / tatrAMtaragAH sarve, teSAmavagAhanavikalpAH // 112 // TIkA - ihA matsyaracanA ko mana viSa vicAri yahu kahiye hai - jo jina ' avagAhanA sthAnani kA pradeza pramANa thorA hoi, te adhastana sthAna hai / bahuri jina avagAhanA sthAnani kA pradeza pramANa bahuta hoi, te uparitana sthAna hai, aisA kahiye hai / so jina jIvani kA jaghanya avagAhanA sthAna to nIce tiSTha para jahAM utkRSTa avagAhanA sthAna Upari tiSTha, tini doUni kA atarAla viSai vartamAna sarva hI avagAhanA ke sthAna tina jIvani ke madhya avagAhanA sthAna ke bhedarUpa hai - aisA siddhAta viSa pratipAdana kIyA hai / bhAvArtha - pUrvaM avagAhana ke sthAna kahe, tini virSa jisakA jaghanya sthAna jahA kahyA hoDa, tahAtai lagAi eka-eka pradeza kI vRddhi kA anukrama lIe jahA tisa hI kA utkRSTa sthAna kahyA hoi, tahA paryata jete bheda hoMi, te sarva hI bheda tisa jIva kI avagAhanA ke jAnane / tahAM sUkSma nigoda labdhi aparyApta kA pUrvokta pramANarUpa jo jaghanya sthAna, so to Adi jAnanA / bahuri isa hI kA pUrvokta pramANarUpa jo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gommaTasAra jIvakAra gApA 112 228 ] utkRSTa sthAna, so aMta jAnanA / tahA 'yAdI aMte suddhe vaTTihide svasaMjude ThANe' isa karaNa mUtra kari Adi kA pramANa kI prata kA pramANa samaccheda vipa apavartanAdi vidhAna kari ghaTAe jo avazepa pramANa rahai, tAkI sthAna-sthAna prati vRddhirUpa jo eka pradeza, tAkA bhAga dIe bhI tetA hI rahai, tAmaiM eka joDe jo pramANa hoDa, titane mUkSma nigoda lavdhi aparyAptaka jIvani ke sava avagAhanA ke bheda hai / inirma Adi sthAna para aMta sthAna, ini doUni ko ghaTAye avaNepa tisa hI jIva ke madhyama avagAhanA ke sthAna ho haiM / vahari isa hI prakAra sUkSma lavdhi aparyAptaka vAyukAyika jIva Adi dekari saMjI paMcadrI paryApta paryaMta jIvani ke apane-apane jaghanya avagAhanA sthAna tai lagAi, apane-apane utkRpTa avagAhanA sthAna paryaMta sarva avagAhanA ke sthAna, ara tini viSa jaghanya-utkRpTa doya sthAna ghaTAye tina hI ke madhya avagAhanA sthAna, te mUtra ke anusAri lyAIye / ava matsyaracanA ke madhya prApta bhae aise sarva avagAhanA sthAna, tinike sthApanA kA anukrama kahiye hai| pUrva avagAhanA ke sthAna cIsaThi kahe zre, tini vipa Upari kI paMkti vipa prApta je viyAlIsa guNakArarUpa sthAna, tinikI guNita kramasthAna kahiye / vahari nIce kI Toya paMktini vipa prApta je vAvIsa adhikarUpa syAna, tiniko adhika sthAna kahiye / tahAM causaThi sthAnani vipaM guNita kramarUpa vA avikarUpa sthAna apane-apane jaghanya te lagAi apane-apane utkRpTa paryata jetejene hoMDa, tini eka-eka sthAna kI doya-doya vidI varovari likhanI; jAte eka-eka sthAna ke vIci avagAhanA ke bheda bahuta haiN| tinikI saMdRSTi ke athi doya vidI sthApI, bahuri tini jIvasamAsani vipa sabhavate sthAnani kI nIca-nIce paMkti krnii| aine sthA mAchalekAsA AkAra ho hai, so kahie hai / ( dekhie pRSTha 229-230 ) prathama mUkSma nigoda ladhi aparyApta kA jaghanya avagAhana sthAna tai lagAi tAhI kA utkRpTa paryaMta sataraha sthAna haiN| tahAM solaha gugigata sthAna haiN| eka adhikamyAna hai / so prathamATi eka-eka sthAna kI doya-doya biMdI kI saMdRSTi karane kari bAtIla vidI barovari pari paMkti vipaM likhanI / ihAM mUkSma nigoda labdhi prAnta kA jaghanya sthAna pahalA hai, utkRSTa aThArahavAM hai, tathApi guNAkArapanA bA adhikrapanAnya aMtarAla sataraha hI hai; tAtai sataraha hI sthAna grahe hai| aise Age bhI jAnanA / vahuri se hI tisa paMkti ke nIceM dUsarI paMkti vipa sUkSma labdhi Force -yukAyika jIva kA jaghanya avagAhanA sthAna te lagAi tAke utkRSTa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aisI vAyukAyikakI ityAdiAdi akSararUpa sahakSama aparyApta aisA likhi AgeM lakIra kADhi lIkI asaMgyAtavAM bhAga guNakArakI kSararUpa sahanAnIjAnanI / 100000004382 10000000003089 Aja0000000000000000...++0404265 apativa0160000000000000016 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 231 avagAhanA sthAna paryata ugaraNIsa sthAna hai, tinakI aDatIsa biMdI likhanA / so dUsarA sthAna tai lagAi sthAna hai, tAtai Upari kI pakti viSe doya bidI prathama sthAna kI likhI thI, tinakI nIcA kau choDi dvitIya sthAna kI doya bidI tai lagAi Age barobara aDatIsa bidI likhanI / bahuri taise hI tisa pakti ke nIce tIsarI pakti viSai sUkSma labdhi aparyAptaka tejaskAyika kA jaghanya avagAhana te utkRSTa avagAhana paryaMta ikaIsa sthAna hai, tinakI biyAlIsa bidI likhanI / so ihA tIjA sthAna tai lagAi sthAna hai, tAtai Upari kI pakti viSai dUsarA sthAna kI doi bidI likhI thI, tinake nIcA kau bhI choDi tIsarI sthAnaka kI doi bidI tai lagAi biyAlIsa bidI likhanI / bahuri taise hI tisa pakti ke nIce cauthI pakti viSe sUkSma labdhi aparyAptaka apkAyika kA jaghanya gravagAhana sthAna tai lagAi, tAkA utkRSTa avagAhana sthAna paryata tevIsa sthAnani kI chiyAlIsa bidI likhanI / so ihA cauthA sthAna tai lagAi sthAna hai, tAte tIsarA sthAnaka kI doya bidI kA nIcA kau choDi cauthA sthAnaka kI doya bidI tai lagAi chiyAlIsa biMdI likhanI / bahuri taise hI tisa pakti ke nIca pAcamI pakti viSai sUkSma labdhi aparyAptaka pRthvI kAyika kA jaghanya avagAhana tai lagAi tAkA utkRSTa avagAhana paryaMta pacIsa sthAna hai; tinakI pacAsa bidI likhanI / so iha pAMcavAM sthAna te lagAi sthAna hai, tAtai cauthA sthAna kI doya bidI kA bhI nIcA kau choDi pAcavA sthAnaka kI doya bidI te lagAi pacAsa bidI likhanI / bahuri taise ho tisa pakti ke nIce-nIce chaThI, sAtamI, AThavI, navamI, dazamI, gyArahamI bArahavI, terahavI, caudahavI, padrahavI, solahavI pakti viSai bAdara labdhi aparyAptaka vAyu, teja, ap, pRthvI, nigoda, pratiSThita pratyeka, apratiSThita pratyeka, dvIdriya, trIdriya, caturindriya, paMceMdriya ini gyArahani kA apanA- prapanA jaghanya sthAna tai lagAi utkRSTa sthAna paryaMta anukrama te sattAIsa, guNatIsa, ikatIsa, tetIsa, paitIsa, saitIsa, chiyAlisa, cavAlIsa, ikatAlIsa, ikatAlIsa, tiyAlIsa sthAna hai / tinikI cauvana, zraThAvana, bAsaThi, chayAsaTha, sattari, cauhattari, bAraNavai, aThAsI, biyAsI, chiyAsI vidI likhanI / so ihA chaThA, sAtavA Adi sthAna tai lagAi sthAna hai, tAtai Upari pakti kA Adi sthAna kI doya - doya bidI kA nIcA kau choDi chaThA, sAtavA Adi sthAna kI doya bidI tai lagAi e bidI tini paMktini viSai krama tai likhanI / bahuri tisa pacedriya labdhi aparyAptaka kI pakti ke nIce satarahavI paMkti vipaM sUkSmanigoda paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna tai lagAi, utkRSTa avagAhanA sthAna Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 112 paryanta doya sthAna hai, tinikI cyAri vidI likhanI / bahuri isa hI prakAra Age isa eka hI paMkti viSe sUkSma paryApta vAyu, teja, ap, pRthvI, bahuri bAdara paryApta vAyu, teja, pRthvI, ap, nigoda, pratiSThita pratyeka inikA apanA-apanA jaghanya avagAhanA sthAna kauM Adi dekara apanA-apanA utkRpTa avagAhanA sthAna paryanta doya - doya sthAnani kI cyAri-cyAri vidI likhanI / vahuri a~seM hI pratiSThita pratyeka kA utkRSTa zravagAhana sthAna te Age tisa hI pakti vipaM pratiSThita pratyeka paryApta kA jaghanya avagAhanA sthAna tai laga i utkRSTa avagAhanA sthAna paryanta teraha sthAna haiM / tinikI chabbIsa vidI likhanI / jaise isa eka hI paMkti vipaM vidI likhanI kahI / tahAM paryApta sUkSma nigoda kA Adi sthAna satarahavA hai, tAte inike doya sthAnani kI solahavAM sthAna kI doya vidIni kA nocA kau choDi satarahavAM aThArahavAM sthAna kI cyAri vidI likhanI / vahuri sUkSma paryApta kA Adi sthAna vIsavAM hai / tAte tisa hI pakti viSe ugaNIsavAM sthAna kI doya vidI kA nIcA kau choDi vIsavAM, ikaIsavAM dIya sthAnani kI cyAri vidI likhanI / jaise hI vIci vIci eka sthAna kI doyadoya vidI kA nIcA kau choDi choDi sUkSma paryApta teja zrAdika ke doya-doya sthAnani kI cyAri cyAri vidI likhanI / vahuri tisa hI paMkti vipe apratiSThita pratyeka ke pacAsavA tai lagAi sthAna hai, tAtai pacAsavA sthAnaka kI vidIni ta lagAi raha sthAnani kI chabIsa vidI likhanI, ase eka-eka pakti viSai kahe / vahuri tisa pakti ke nIce-nIce aThAramI, ugaNIsamI, bIsamI, ikavIsamI pakti viSai paryApta hIdriya, trodriya, caturiMdriya, paMceMdriya jIvani kA apanA grapanA jaghanya gravagAhana sthAna ta~ lagAi utkRSTa sthAna paryanta gyAraha, ATha, ATha, daza sthAna haiM / tinikI krama teM vArDana, solaha, solaha, vIsa vidI likhani / tahA paryApta vaMdriya ke ikyAvana te lagAi sthAna haiM, tAte satarahavI pakti vipaM pratiSThita pratyeka kI chabbIsa vidI likhI thI, tinike nIce Adi kI pacAsavA sthAna kI doya biMdI kA nIcA ko choTi yA vAIsa vidI likhanI / bahuri jaise hI nIce-nIce yAdi kI doya- doya biDI kA nIcA kau choDi vAvanavAM, tarepanavAM, cIvanavA sthAnaka kI vidI teM lagAi manolaha, nolaha, vIsa viDhI likhanI / yA prakAra matsyaracanA viSe sUkSma nigadaci aparyApta kA jaghanya zravagAhanA sthAna kI yAdi dekari sajI paMceMdrI pati utkRSTa zravagAhUna sthAna paryanta sarva pravagAhana sthAnani kI pratyeka doyapazu kI vivakSA kari tina sthAnakani kI gaNatI ke zrAzraya sA hInAdhika taM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 233 rahita bidIni ke sthApana kA anukrama, so anAdinidhana RSi praNIta Agama virSe kahyA hai / aiseM jIvasamAsani kI avagAhanA kahi / aba tinake kula kI saMkhyA kA jo vizeSa, tAko gAthA cyAri kari kahai hai - bAvIsa satta tiNNi ya, satta ya kulkoddisyshssaaii| gayA puDhavihagAgariNa, vAukkAyANa parisaMkhA // 113 // dvAviMzatiH sapta trINi, ca sapta ca kulakoTizatasahasrANi / . jJeyA pRthivIdakAgnivAyukAyikAnAM parisaMkhyA // 113 // TIkA - pRthvI kAyikani ke kula bAIsa lAkha koDi hai / ap kAyikani ke kula sAta lAkha koDi hai| teja kAyikani ke kula tIna lAkha koDi hai| vAyu kAyikani ke kula sAta lAkha koDi hai; ase jAnanA / koDisayasahassAiM, sattaTThaNava ya atttthviisaaiN| beiNdiy-teiNdiy-cridiyhridkaayaarnnN.||114|| koTizatasahasrANi, saptASTa nava ca aSTAviMzatiH / dvodriyatrIMdriyacaturiMdriyaharitakAyAnAm // 114 // TIkA - bedriya ke kula sAta lAkha koDi hai| trIdriyani ke kula ATha lAkha koDi hai / caturidriyani ke kula nava lAkha koDi hai| vanaspati kAyikani ke kUla aThAIsa lAkha koDi hai| addhatterasa bArasa, dasayaM kulkoddisdshssaaii| jalacara-pakkhi-cauppaya-uraparisappesu Nava hoti // 11 // zrardhatrayodaza dvAdaza, dazakaM kulakoTizatasahasrANi / jalacarapakSicatuSpadoruparisaryeSu nava bhavaMti // 115 // TIkA - paMcedriya virSa jalacarani ke kula sADA bArA lAkha koDi hai| pakSIni ke kula bArA lAkha koDi hai / caupadani ke kula daza lAkha koDi hai / urasarpa je sarIsRpa Adi, tinike kula nava lAkha koDi hai / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 116-117 chappaMcAdhiyavIsaM, bArasakulakoDisadasahassAiM / sura- raiya-garANaM, jahAkamaM hoMti yANi // 116 // SaTpaMcAdhikaviMzatiH, dvAdaza kulakoTizatasahasrANi / suranairayikanarANAM yathAkrama bhavati jJeyAni // 116 // TIkA - devani ke kula chabbIsa lAkha koDi hai / nArakIni ke kula pacIsa lAkha koDi hai | manuSyani ke kula bAraha lAkha koDi / e sarva kula yathAkrama kari kahe, te bhavya jIvani kari jAnane yogya hai / Age sarva jIvasamAsani ke kulani ke jor3a ko nirdeza kareM hai - eyA ya koDikoDI, sattAragaudI ya sadasahassAiM / paNNaM koDisahassA, savvaMgIragaM kulAraNaM ya // 117 // ekAca koTikoTI, saptanavatizca zatasahasrANi / pacAzatkoTisahasrANi sarvAginAM kulAnAM ca // 117 // TIkA - jaise kahe je pRthvIkAyikAdi manupya paryanta sarva prAraNI, tinake kulani kA joDa eka koDA koDi ara satyAgAtrai lAkha pacAsa hajAra koDi pramANa (1275000000000000) hai | hA koU kahai ki kula ra jAti vipa bheda kahA ? tAkA samAdhana * jAti hai so to yoni hai, tahA upajane ke sthAnarUpa pudgala skaMdha ke bhedani kA grahaNa karanA / bahuri kula hai so jini pudgalani kari zarIra nipajai, tinake bhedarUpa haiM / jaise zarIrarUpa pudgala grAkArAdi bheda kari pacedriya niryaca viSai hAthI, ghoDA ityAdi bheda hai, jaise yathAsaMbhava jAnane / ini zrAcArya zrI nemicandra siddhAnta cakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha grantha kI jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna caMdrikA nAmA isa bhApATIkA viSe jIvakADa vipai prarUpita je vIsa pratparaNA, tini viSai jIvasamAsa prarUpaNA hai nAma jAkA, sA dUsarA adhikAra sapUrNa bhayA ||2 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhikAra : paryApti prarUpaNA saMbhava svAmi namau sadA, ghAtikarma vinasAya / pAya catuSTaya jo bhayo, tIjo zrIjinarAya // aba ihAM jahAM-tahAM alaukika gaNita kA prayojana pAie, tAtai alaukika gaNita kahie hai saMdRSTi inikI prAgai saMdRSTi adhikAra viSai jAnanA / mAna doya prakAra hai, eka laukika eka alaukika / tahAM laukika mAna chaha prakAra - mAna, unmAna, avamAna, gaNitamAna, pratimAna, tatpratimAna evaM chaha prakAra jAnanA / tahAM pAi mANI ityAdika mAna jAnanA / tAkhaDI kA taula unmAna jAnanA / cala ityAdika kA pramANa (parimANa) avamAna jAnanA / eka-doya kau Adi dekari gaNitamAna jAnanA / carima tolA, mAsA, ityAdika pratimAna jaannaa| ghoDA kA mola ityAdi tatpratimAna jAnanA / bahuri alaukika mAna ke cyAri bheda hai - dravya mAna, kSetra mAna, kAla mAna, bhAva mAna / tahA dravya mAna viSa jaghanya eka paramANu ara utkRSTa saba padArthani kA parimANa / kSetra mAna viSai jaghanya eka pradeza ara utkRSTa saba aAkAza / kAla mAna viSa jaghanya eka samaya para utkRSTa tIna kAla kA samaya samUha / bhAva mAna vipai jaghanya sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kA labdhi akSara jJAna ara utkRpTa kevalajJAna / ___ bahuri dravya mAna ke doya bheda - eka sakhyA mAna eka upamA mAna / tahA sakhyA mAna ke tIna bheda - sakhyAta, asakhyAta, anata / tahA saMkhyAta jaghanya, madhyama, utkRpTa te tIna prakAra hai / bahuri asakhyAta hai, so parItAsakhyAta, yuktAsakhyAta, asakhyAtAsakhyAta ini tInoM ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari nava prakAra hai / bahuri anata hai, so parItAnata, yuktAnaMta, anaMtAnaMta ini tIno ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari nava prakAra hai - aisa sakhyAmAna ke ikaIsa bheda bhae / tini vipa jaghanya manyAta doya sakhyAmAtra hai / ihAM eka kA guNakAra bhAgahAra kIe kicha vRddhi-hAni hoDa nAhI, tAtai doya ke hI bheda kA grAhakapanA hai, eka ke nAhI hai / bahuri tIni Adikani ke madhyama saMkhyAta kA bhedapanA hai, tAtai doya hI ko jaghanya maMnyAta Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 kahiye / vahari tIni kau Adi dekari eka ghATi utkRSTa sakhyAta paryanta madhyama saMkhyAta jAnanA / so jaghanya (parItAsaMkhyAta) kitanA hai ? tAke jAnane nimitta upAya kahai hai / anavasthA, zalAkA, pratizalAkA, mahAzalAkA e nAma dhAraka cyAri kuDa karane / tinikA pratyeka pramANa jabUdvIpa samAna anAsthA ggAsapojana 100000 bhaI yojana 1000 zalAkA vyAsa yojana Pa000 aMdAI yojana 1100 pratizalAkA nyAsayojana 100000 UDAI yojana 1000 mahAzAkhAkA dhyAma yojana 100000 UhAI yojana 1000 lAkha yojana cauDA para eka hajAra yojana UMDhA jAnanA / tini virSe anavasthA kuMDa ko sighAu gola sarasau kari bharanA / kete sarasauni kari bharai, so kahie hai - eka, nava, sAta, nava, eka, doya, vidI, nava, doya, nava, nava, nava, chaha, ATha itane to aMka anukrama te likhane, tinake Age ikatIsa bidI aura likhanI, itane pramANa sarisau tI usa kUDa ke mAhI mAvai / (197612092666680000000000000000 000000000000000 ) vahuri usa kuDa ke Upari AkAza viSa rAzi karie, so sighAu bharanA kahie, so Upari kitane sarasI kA Dhera hoi, so kahie hai| eka sAta, nava, nava, doya vidI, bidI, pATha, cyAri, pAca, cyAri, pAMca, eka, chaha itane tI anukrama te likhane ara inike Agai solaha vAra chattIsa-chattIsa likhane / (17 662008454516 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 ) itanI sarasI, vahuri cyAri saraso kA gyArahavA bhAga ( 11 ) itanI marasI kA pari Dhera hoDa / inikA phalAvanA gola ghanarUpa kSetraphala ke karaNa nRtrani kari vA anya rAzi ke karaNa sUtrani kari hoi hai, so trilokasArAdika sau jAnanA / ini doU rAzi ko joDa dIjie, tava eka hajAra nava sai sattANavai koDAkoTi koTAkoTi koDAkoDi gyArA lAkha guNatIsa hajAra tIna se caurAsI koDAkoDi goTAkoTikoDi ikyAvana lAkha ikatIsa hajAra cha sai chattIsa koDAkoDi koDAkoDi dAga lAgya chanIma hajAra tIna se presaThi koDAkoDi koDi taresaThi lAkha taresaThi kAra chanoma koDAkoDi chattIsa lAkha chattIsa hajAra tIna se taresaThi koDi Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myAnacandrikA bhASATIkA ] 237 taresaThi lAkha taresaThi hajAra cha sai chattIsa sarasau ara cyAri saraMsau kA gyArahavAM bhAga (1917, 1126384, 5131636, 3636363, 6363636, 36 36 363 63 63 636 / 4 ) itanI sarasau kari anavasthA kuDa sighAU bharayA / so bhari kari anya eka sarasau ko zalAkA kuDa meM nAkhi, tisa anavasthA kuDa kI sarva sarasauni ko manuSya hai, so buddhi kari athavA deva hai, so hastAdi kari grahaNa kari jabUMdvIpAdika dvIpa-samudrani virSe anukrama te eka dvIpa viSa eka samudra virSe geratA gayA, ve sarisyo jahA dvIpa virSe vA samudra virSe pUrNa hoi, tahAM tisa dvIpa vA samudra kI sUcI pramANa cauDA ara auDA pUrvokta hajAra hI yojana jaisA dUsarA anavasthA kuDa tahAM hI krnaa| sUcI kahA kahie ? vivakSita ke sanmukha aMta ke doU taTani ke bIci jetA cauDAI kA pariNAma hoi, soI sUcI jAnanI / jaise lavaraNa samudra kI sUcI pAMca lAkha jojana hai / jisa dvIpa kI vA samudra kI sUcI kahie, tisa te pahile dvIpa vA samudra te vAkI sUcI ke madhya prAya gaye / asA vahAM kIyA huvA anavasthA kuDa ko sarasoni kari sighAU bharanA / bhari kari anya eka sarisau usa hI zalAkA kuMDa virSe geraNI / para isa dUsare anavasthA ku Da kI sarisoni ko lei, tahA te Age eka dvIpa virSa, eka samudra viSa gerate jAie, teU jahA dvIpa vA samudra viSe pUrNa hoi tisa sahita pUrva ke dvIpa samudra tini kA vyAsarUpa jo sUcI, tIhi pramANa cauDA para pIDA pUrvokta hajAra jojana asA tIsarA anavasthA kUDa sighAU sarisoni kari bharanA / bhari kari anya eka sarisau usa hI zalAkA kuDa me geri, isa tIsare anavasthA kuDa kI sarisau leDa, tahA te Age eka dvIpa viSa eka samudra viSai geraNI / vaha jahA pUrNa hoi, tahA tisa ko sUcI pramANa cauthA anavasthA kuDa karanA, tAkI sariso kari sighAU bharanA / bhari kari anya eka sarisau zalAkA kuDa virSa gerie, ini saraso ko tahAM taM Age eka dvIpa viSa eka samudra viSa geraNI, ase hI vyAsa kari vadhatA-badhatA anavasthA kuDa kari eka-eka sarisau zalAkA kuDa virSa gerate jahA zalAkA kuDa bhari jADa, tava eka rArisau pratizalAkA kuDa viSa gerie / ase eka nava Adi aka pramANa jitanI sariso pahilA anavasthA kuDa virSa mAI thI, titane pramANa anavasthA kuMDa bhae zalAkA kuDa eka bAra mighAU bharayA gayA / bahuri isa galAkA kuMDa kI rItA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 117 kIyA ara pichalA anavasthA kuDa kI sarisA tahAM te grAge eka dvIpa viSai eka samudra viSai geratA jahAM pUrNa bhaI, tahAM pheri usakI sUcI pramANa cauDA granavasthA kuMDa kari eka sariso jo rItA kIyA thA zalAkA kuMDa, tisa viSaM gerI / ase hI pUrvavat vyAsa kari vadhatA - vadhatA titanA hI anavasthA kuMDa kIjie, tava dUsarI bAra zalAkA kuMDa pUrNa hoi / tava pratizalAkA kuMDa viSai eka sarisI aura geraNI / pIche pherI zalAkA kuDa rItA kari taise hI bhararaNA / java bhare, taba eka sarisa pratizalAkA kuMDa viSe aura geraNI / jaise hI java eka, nava Adika pramANa ko eka navAdika aMkani te guNai jo pariNAma hoi, titane anavasthA kuMDa java hoMi, tava pratizalAkA kuDa saMpUrNa bharai; taba hI eka sarisau mahAzalAkA kuMDa viSai geraNI / vahuri ve zalAkA kuDa vA pratizalAkA kuDa doU rIte karaNe / bahuri pUrvokta rIti kari ekaeka anavasthA kuDa kari eka-eka sarisauM zalAkA kuDa viSai geraNI / jaba zalAkA kuDa bhare, tava eka sarisa pratizalAkA kuMDa viSe geraNI / se karate-karate pratizalAkA kuDa pherI saMpUrNa bharai, taba dUsarI sarisau mahAzalAkA kuMDa viSai pherI geraNI / vahuri vaise hI zalAkA pratizalAkA kuMDa rItA kari usa hI rIti sau pratizalAkA kuMDa bhare, taba sapUrNa tIsarI sarisI mahAzalAkA kuMDa viSe geraNI / ase karate-karate eka nava na Adi dekari je aMkani kA ghana kIye jo pariNAma hoi, titane anavasthA kuDa java hoi, taba mahAlAkA kuDa bhI sapUrNa bhare, tava pratizalAkA kA zalAkA, anavasthA kuDa bhI bhareM / ihA je eka nava na Adi dekari akani kA ghana pramANa anavasthA kuMDa kaheM, te sarva UDe to hajAra yojana hI jAnane / bahuri inikA vyAsa, apanA dvIpa vA samudra kI sUcI pramANa baghatA baghatA jAnanA / so lakSa yojana kA jethavA dvIpa vA samudra hoDa, tinanI vAra dUNA kIye tisa dvIpa vA samudra kA vyAsa yAva hai / bahuri dhyAna kI cauguggA kari tAmai tIna lAkha yojana ghaTAyeM sUcI kA pramANa zrAvai hai | tA tahAM prathama anavasthA kuDa kA vyAsa kA pramANa lAkha yojana hai / bahuri pahalA kuTa me jinanI sarisoM mAI thI, titanI hI vAra lakSa yojana kA dUNA dUNA kIyeM jahA TIpa vA samudra viSai ve sarisa pUrNa bhaI thI, tisa dvIpa vA samudra ke vyAsa kA parimANa yA hai | bahari vyAsa kA parimANa ko cauguNA kari tIhi meM tIna lAkha yojanA tatra tisa hI dvIpa vA samudra kA sUcI parimANa Avai / jo sUcI paramAna, no hI dUsarA kuDa kA vyAsa parimANa jAnanA / bahuri pahilA vA dUsarA rUpa jitanI narina mAI, titanI bAra lakSa yojana kI dUgA dUragA kari Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 236 jo parimANa Avai, tAko cauguNA kari tIna lAkha yojana ghaTAie, taba tIsarA anavasthA kuDa kA vyAsa parimANa Avai hai / bahuri pahilA vA dUsarA vA tIsarA anavasthA kuMDa virSa jetI sarisoM mAI hoi, tetI bAra lakSa yojana ko dUNA-dUNA kari jo parimANa Avai, tAkau cauguNA kari tIna lAkha yojana ghaTAeM, cauthe anavasthA kuDa kA vyAsa parimANa Avai, aise badhatA-badhatA vyAsa parimANa aMta kA anavasthA kuDa paryanta jAnanA / tahAM jo aMta kA anavasthA kuDa bhayA, tIhi virSe jetI sarisoM kA parimAraNa hoi, titanA jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa jaannaa| ihAM zalAkA kuDa virSe eka sarisoM gerai jo eka anavasthA kuMDa hoi, to zalAkA kuMDa viSa eka, nava Adi aka pramANa sarisoM gerai kete anavasthA kuMDa hoi ? aise trairAzika kariye, taba pramANa rAzi eka, phala rAzi eka, icchA rAzi eka navAdi aMka pramANa / tahAM phala rAzi kari icchA ko guriNa pramANa kA bhAga dIe labdha rAzi eka navAdi aMka pramANa ho hai / bahuri pratizalAkA kuDa viSa eka sarisau gerai eka navAdi aMka pramANa anavasthA kuDa hoi, to pratizalAkA kuDa viSa eka navAdi aMka pramANa sarisoM gerai kete hoi ? aise trairAzika kIe pramANa 1 phala 19=icchA 16== labdharAzi eka navAdi aMkani kA varga pramANa ho hai / bahuri mahAzalAkA kuMDa virSe eka sariso gerai, anavasthA kuDa eka navAdi (aMkani) kA varga pramANa hoi, to mahAzalAkA kuDa viSai eka navAdi aMka pramANa sarisau gerai kete anavasthA kuMDa hoi ? aiseM trairAzika kIe, pramANa 1, phala 16= varga icchA 16= labdharAzi eka navAdi akani kA ghana pramANa ho hai| so itanA anavasthA kuDa hoi hai, aisA anavasthA kuMDani kA pramANa jAnanA / bahuri jaghanya parItAsaMkhyAta ke Upari eka-eka badhatA krama kari eka ghATi utkRSTa parItAsakhyAta paryanta madhya parItAsaMkhyAta ke bheda jAnane / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAsaMkhyAta parimANa utkRSTa parItAsaMkhyAta jaannaa| aba jaghanya yuktAsakhyAta kA parimANa kahie hai - jaghanya parItAsaMkhyAta kA viralana kIjie / viralana kahA? jetA vAkA parimANa hoi, titanA hI eka-eka kari judA-judA sthApana kIjiye / bahuri eka-eka kI jAyagA eka-eka parItAsaMkhyAta mADie, pIche sabani ko paraspara guNie, pahilA jaghanya parItAsaMkhyAta ko dUsarA jaghanya parItAsaMkhyAta kari guNie, jo parimANa Avai, tAhi tIsarA jaghanya parItAsaMkhyAta kari guNiye / bahuri jo parimANa Avai, tIna cauthA kari guriNae, ase aMta Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 tAI paraspara guNai jo parimANa Avai, so parimANa jaghanya yuktAsakhyAta kA jAnanA / yAhI ko aka sadRSTi kari dikhAie hai - jaghanya parItAsaMkhyAta kA parimANa cyAri ( 4 ) yAkA viralana kIyA 1, 1 4444 1, 1 / bahuri eka-eka ke sthAnaka, sohi dIyA 1111 paraspara guragana kIyA, tava doya sai chappana bhayA / jaise hI jAnanA / so isa hI jaghanya yuktAsaMkhyAta kA nAma AvalI hai, jAtai eka zrAvalI ke samaya jaghanya yuktAsaMkhyAta parimANa hai / bahuri yAke Upari eka-eka baghatA eka ghATi utkRSTa yuktAsaMkhyAta paryanta madhyama yuktAsaMkhyAta ke bheda jAnane / bahuri eka ghATi jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta parimANa utkRSTa yuktAsaMkhyAta jAnanA | ava jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta kahie hai - jaghanya yuktAsakhyAta kI jaghanya yuktAsaMkhyAta kari eka bAra paraspara guNai, jo parimANa Avai, so jaghanya prasaMkhyAtAsaMkhyAta jAnanA / yAke Upari eka-eka badhatA eka ghATi utkRSTa prasaMkhyAtAsakhyAta paryanta madhyama zrasaMkhyAtAsaMkhyAta jAnane / eka ghATi jaghanya parItAnaMta pramANa utkRSTa saMkhyAtA saMkhyAta jAnanA / ava jaghanya parItAnaMta kahie hai - jaghanya asaMkhyAtA saMkhyAta parimANa tIna rAzi karanA eka zalAkA rAzi, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahAM viralana rAzi kA to viralana karanA, bakheri kari judA-judA eka-eka rUpa karanA, ra eka-eka ke Upara eka-eka deya rAzi dharanA / - bhAvArtha - yahu jaghanya prasaMkhyAtAsaMkhyAta pramANa sthAnakani viSai jaghanya zrasaMkhyAtAsakhyAta jude-jude mAMDane / bahuri tiniko paraspara guNie, jaiseM kari usa zalAkA rAzi meM syoM eka ghaTAi denA / bahuri se kIe jo parimANa AAyA, titane parimANa do rAzi karanA, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahA viralana rAzi kA viralana kari eka-eka Upari eka-eka deya rAzi kI sthApana kari, paraspara ge| kari usa zalAkA rAzi maiM syo eka aura ghaTAi denA / vahuri aise kIe jo parimANa thAyA, titane pramANa viralana- deya sthApi, viralana rANi kA viralana kari eka-eka prati deya rAzi ko dei paraspara guNiye, tava zalAkA rAzisuM eka aura rAhi lenA, ane karate-karate jaba yaha pahilI vAra kiyA zalAkA rAzi sarva saMpUrNa roma, tatra tahA jo kichU parimANa huvA, so yahu mahArANi zrasaMkhyAtAsaMkhyAta kA madhya Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 241 samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] bheda hai, so titane-titane parimANa tIna rAzi bahuri karanA eka zalAkA rAzi, eka viralana rAzi, eka deya rAzi / tahAM viralana rAzi kA viralana kari eka-eka ke sthAna ke deya rAzi kA sthApana kari paraspara guNIye, taba zalAkA rAzi meM sU eka kADhi lenA bahuri jo parimANa AyA, tAkA viralana kari eka-eka prati tisa hI parimANa ko sthApana kari paraspara guNiye, taba eka aura zalAkA rAzi meM sU kADhi lenA / sa karate-karate jaba dUsarI bAra bhI kiyA huA zalAkA rAzi saMpUrNa hoi, taba se karatA jo parimANa madhyama asaMkhyAtA saMkhyAta kA bhedarUpa AyA, tisa parimANa tIna rAzi sthApana karanI - zalAkA, viralana, deya / tahAM viralana rAzi ko bakheri eka - eka sthAnaka viSai deya rAzi ko sthApana kari paraspara guNiye, taba tIsarI zalAkA rAzi meM sau eka kADhi lenA / bahuri ause karate jo parimANa AyA thA, tisa parimANa rAzi kA viralana kari eka-eka sthAnaka viSe tisa parimANa hI kA sthApana kari paraspara guriNaye, taba zalAkA rAzi meM syo eka aura kADhi lenA / jaise karate-karate jaba tIsarI bAra bhI zalAkA rAzi saMpUrNa bhayA, taba zalAkA traya niSThApana huvA kahiye / Age bhI jahAM zalAkA traya niSThApana kahiyegA, tahAM jaisA hI vidhAna jAnanA / vizeSa itanA jo zalAkA, viralana, deya kA parimANa vahAM jaisA hoi, taisA jAnanA / aba jaise karate jo madhyama asaMkhyAtA saMkhyAta kA bhedarUpa rAzi upajyA, tIhi viSai ye chaha rAzi milAvanA / loka pramANa dharma dravya ke pradeza, loka pramANa adharma dravya ke pradeza, loka pramANa eka jIva ke pradeza, loka pramANa lokAkAza ke pradeza, tAte prasaMkhyAtaguNA apratiSThita pratyeka vanaspati kAyika . jIvani kA parimANa, tAtai asaMkhyAta lokaguragA to bhI sAmAnyaparne asaMkhyAta loka pramANa pratiSThita pratyeka vanaspati kAyika jIvani kA parimANa - ye chahoM rAzi pUrvokta pramANa viSai joDane / joDe jo parimANa hoi, tIhi parimAraNa zalAkA, viralana deya rAzi karanI / pIche anukrama te pUrvokta prakAra kari zalAkA traya niSThApana karanA ase karate jo koI mahArAzi madhya asakhyAtAsaMkhyAta kA bhedarUpa bhayA, tIhi viSai cyAri rAzi aura milAvane / bIsa koDAkoDI sAgara pramANa utsarpiNI, avasarpiNI doya kAlarUpa kalpakAla ke saMkhyAta palyamAtra samaya; bahuri asakhyAta lokamAtra anubhAga baMdha kau kAraNabhUta je pariNAma, tinike sthAna; bahuri ini te asaMkhyAta lokaguNai to bhI asaMkhyAta lokamAtra anubhAga badha kauM kAraNabhUta je pariNAma, tinike sthAna; bahuri inite asaMkhyAta lokaguNai to bhI prasaMkhyAta lokamAtra mana, - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 197 vacana, kAya yogani ke avibhAga praticcheda; ase ye cyAri rANi pUrvokta parimANa vipa milAvane / milAyeM jo parimANa hoDa, tIhi mahArAzi pramANa zalAkA, viralana, deya rAzi kari anukrama te pUrvokta prakAra zalAkA traya niSThApana karanA / jaise karate jo parimANa hoi, so jaghanya parItAnaMta hai / vahuri yAke Upari eka-eka vadhatA eka ghATi utkRpTa parItAnaMta paryanta madhyama parItAnata jAnanA / bahuri eka ghATi jaghanya yuktAnaMta parimAraNa utkRpTa parItAnaMta jaannaa| ava jaghanya yuktAnaMta kahiye hai - jaghanya parItAnaMta kA viralana kari-kari vakheri eka-eka sthAna viSa eka-eka jaghanya parItAnaMta kA sthApana kari paraspara guNe jo parimANa Avai, so jaghanya yuktAnaMta jAnanA / so yaha abhavya rAzi samAna hai / abhavya jIva rAzi jaghanya yuktAnaMta parimANa hai / vahuri yAke Upari eka-eka vadhatA eka ghATi utkRSTa yuktAnaMta paryanta madhyama yuktAnaMta ke bheda jAnanA / vahuri eka ghATi jaghanya anaMtAnanta parimAraNa utkRpTa yuktAnanta jAnanA / ava jaghanya anaMtAnaMta kahiye hai - jaghanya yuktAnaMta koM jaghanya yuktAnaMta kari eka hI vAra guNe jaghanya anaMtAnaMta hoi hai| vahuri yAke Upari eka-eka vadhatA eka ghATi kevalanAna ke avibhAga praticcheda pramANa utkRpTa anaMtAnaMta paryanta madhyama anaMtAnata jAnane / so yAke bhedani kauM jAnatA saMtA ase vidhAna kare - jaghanya anaMtAnaMta parimAraNa zalAkA, viralana, deyalpa tIna rAzi kari anukrama te zalAkA traya niSThApana pUrvokta prakAra kari karanA / jaiseM karate jo madhyama anaMtAnaMta bhedarUpa parimANa hoDa, tohiM vipa e chaha rAzi aura milAvanA / jIva rAzi ke anaMtave bhAga siddha rAzi, bahuri tAtai anaMtaguNA baisA pRthvI, apa, teja, vAyu, pratyeka vanaspati, asa rAgi rahita saMsArI jIva rAzi mAtra nigoda rAzi, bahuri pratyeka vanaspati sahita nigoda rAzi pramANa vanaspati rAzi, bahuri jIva rAzi teM anaMtaguNA pudgala rAzi, hari yAne anantAnanta guNA vyavahAra kAla ke samayani kI rAzi, bahuri yAte anaMtAnanna guggA andokAkAza ke pradezani kI rAzi - aseM chaho rAzi ke parimANa pUrva pagniAga viga milAvane / vahuri milAe jo parimANa hoi, tIhi pramANa zalAkA, villana, deya kari krama tai pUrvavat zalAkA traya niSThApana kIye jo koI madhyama anaMtAnaMta kA bhedampa parimANa pAvai, tIhiM vi varmadravya, adharmadravya ke agurulaghu guNa kA vibhAga pranicchedani kA parimANa anaMtAnaMta hai, so joDie / yauM karateM jo maha / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 247 pAca meM chattIsa (65536) pramANa kA nAma paNaTThI kahiye hai| bahuri yAkA varga pAcavA sthAna nAdAla, so biyAlIsa caurANavai, chinavai, bahattari, chinavai ye aMka likhe jo pramANa hoi, tAkI bAdAla kahiye (42 64 66 72 66) / bahuri yAkA varga chaThA sthAna ekaTTI, so eka, ATha, cyAri cyAri, chaha, sAta, cyAri-cyAri, bidI, sAta, tIna, sAta, bidI, nava, pAMca, pAMca, eka, chaha, eka, chaha ini akani kari jo pramANa hoi tA. ekaTTI kahiye hai (1844 6 7 4 4 0 7 3 7 0 6 5 5 16 16) / bahuri yAkA varga sAtavAM sthAna ase hI pahalApahalA sthAnani kA varga kIe eka-eka sthAna hoi / tahAM sakhyAta sthAna bhae jaghanya parItAsakhyAta kI vargazalAkA hoi / so vargazalAkA kahA kahie ? doya ke varga te lagAi jitanI bAra varga kIe vivakSita rAzi hoi, titanI hI vivakSita rAzi kI vargazalAkA jAnanI / tAtai dvirUpa vargadhArA Adi tIna dhArAni viSa jitane sthAna bhae jo rAzi hoi, tIhi rAzi kI titanI vargazalAkA hai / jaise paNaTho kI varga zalAkA cyAri, bAdAla kI pAca, ityAdi jAnanI / bahuri jaghanya parItAmakhyAta ko vargazalAkA sthAna tai lagAi sakhyAta sthAna bhae, taba jaghanya parItAsakhyAta ke ardhacchedani kA parimAraNa hoi / so ardhaccheda kahA kahie? vivakSita rAzi kA jetI bAra AdhA-AdhA hoi, titane tisa rAzi ke ardhaccheda jAnane / jaise solaha ko eka bAra AdhA kIye ATha hoi, dUsarA AdhA kIye cyAri hoi, tIsarA prAdhA kIye doya hoi, cauthA AdhA kIye eka hoi, ase cyAri bAra AdhA bhayA, tAtai solaha kA ardhaccheda cyAri jAnane / asa hI causaThi ke ardhaccheda chaha hoi / ase sarva ke ardhaccheda jAnane / bahuri tisa jaghanya parItAsasyAta ke ardhacchedarUpa sthAna te saMkhyAta varga sthAna gaye jaghanya parItAsakhyAta kA vargamUla hoi, yAta eka sthAna gaye isa vargamUla kA varga kIye jaghanya parItAsakhyAta hoi / bahuri yAtai sakhyAta sthAna gaye jaghanya yuktAsakhyAta hoi, soI prAvalI kA parimANa hai / ihA vargazalAkAdika na kahe, tAkA kAraNa Age khiyegaa| bahuri yAne eka sthAna jAiye, yAkA eka bAra varga kIjiye, taba pratarAvalI hoi; jAtai prAvalI ke varga hI ko pratarAvalI kahiye hai| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 117 bahuri ihA asaMkhyAta sthAna jAi addhApalya kA varga zalAkA rAzi hoDa hai / bahuri yAte asakhyAta sthAna jAi, zraddhApalya kA ardhaccheda rAzi hoi / bahuri yAte asakhyAta sthAna jAi zraddhApalya kA vargamUla hoi / bahuri yAte prasaMkhyAta sthAna gaye sUcyaMgula hoi / bahuri yAtai eka sthAna gaye pratarAgula hoi / vahuri yAte prasaMkhyAta sthAna gaye jagat zreNI kA ghanamUla hoi / bahuri yAte asakhyAta saMkhyAta sthAna gaye krama te jaghanya parItAnata kA vargazalAkA rAzi para arddhaccheda rANi zrara vargamUla hoi / yAtai eka sthAna gaye jaghanya parItAnata hoi / bahuri yAte zrasaMkhyAta sthAna gaye jaghanya yuktAnaMta hoi / bahuri yAtai eka sthAna gaye jaghanya granatAnaMta hoDa | huriyA anaMtAta anatAnata sthAna gaye krama te jIva rAzi kA vargazalAkA rAzi ara arddhaccheda rAzi ara vargamUla hoi / yAtai eka sthAna gaye jIva rAzi hoi / vahuri ava ihAM te grAge je rAzi kahie hai, tinikA vargazalAkA rAzi, ardhaccheda rAzi, vargamUla savakA se kahi lenA / so jIvarANi te anatAnata vargasthAna gae pudgala paramANuni kA parimANa hoi / yAte anatAnata vargasthAna gae tIni kAla ke samayani kA parimANa hoi / yAte anatAnaMta sthAna gaye zreNIrUpa AkAza ke pradezani kA parimANa hoDa, so yahu loka-lokarUpa saba akAza ke lavAIrUpa pradezani kA parimANa hai / yAmai cauDAI-UcAI na lInI / bahuri yAtaM eka sthAna gaye pratarAkAza ke pradezanikA parimANa hai, so yahu loka pralokarUpa sarva prakAza ke pradezani kA laMbAIrUpa vA cApa pradezani kA parimANa hai, yAmai UcAI na lInI / UcAI sahita ghanarUpa sarva prakAza ke pradezani kA pramANa dvirUpa ghanadhArA vipa hai, isa dhArA viSai nAhI hai / bahuri yAtaM natAnata sthAna jAi dharma dravya, adharma dravya ke agurulaghu guNani kA vibhAga praticchedani kA pramANa hoi / jisakA bhAga na hoi jaisA koI zakti kA sUkSma aza, tAkA nAma avibhAga praticcheda hai / bahuri yAta anaMtAta vargasthAna gaye eka jIva ke agurulaghu guNa ke SaTsthAna patita vRddhi hAni rUpa avibhAga praticchedani kA pramANa hoi hai / vahuri yAtai anaMtAnaMta vargasthAna gaye sUkSma nigodiyA ke jo labdhyakSara nAmA jaghanya jJAna hoi hai, tAke avibhAga praticchedani kA parimANa hoi / bahuriyA natAnaMta vargasthAna gae grasayata samyagdRSTI tiryaca ke jo jaghanya samyaktvarUpa kSayika labdhi ho hai, tAke avibhAga praticchedani kA pramAraNa hoi / bahuri yAta anaMtAnana sthAna gae kevalajJAna kA vargazalAkA rANi hoi / vahuri yAtai anaMtAnaMta vartamAna gae kevalajJAna kA pravaccheda rAzi hoDa / vahuri yAtai anaMtAnata vargasthAna Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyegjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 246 gaye kevalajJAna kA aSTama vargamUla hoi / bahuri yAtai eka-eka sthAna gae krama tai kevalajJAna kA saptama, SaSThama, pacama, caturtha, tRtIya, dvitIya, prathama vargamUla hoi / jo vivakSita rAzi kA vargamUla hoi, tAkI prathama vargamUla kahie / bahuri usa prathama vargamUla kA vargamUla kU dvitIya vargamUla kahie / bahuri tisa dvitIya vargamUla kA bhI vargamUla hoi, tAkau tRtIya vargamUla kahie / jaise hI caturthAdika vargamUla jAnane / bahuri usa prathama vargamUla te eka sthAna jAie, vAkA varga kIjie, taba guNa- paryAya sayukta je triloka ke madhyavartI triloka sabadhI jIvAdika padArthani kA samUha, tAkA prakAzaka jo kevalajJAna sUrya, tAkI prabhA ke pratipakSI karmani ke sarvathA nAza te prakaTa bhae samasta avibhAga praticchedani kA samUharUpa sarvotkRSTa bhAga pramAraNa upajai hai; soI utkRSTa kSAyika labdhi hai / ihAM hI isa dhArA kA ata sthAna hai / yaha hI sarvotkRSTa parimANa hai / yA koU adhika parimANa nAhI / se yahu dvirUpa vargadhArA kahI / yA vargarUpa sarvasthAna kevalajJAna kI vargazalAko parimANa jAnane / aba ihA keteika niyama dikhAie hai - jo rAzi viralana deya krama kari nipajai, so rAzi jisa dhArA viSai kahI hoi, tisa dhArA viSe hI tIhi rAzi kI vargazalAkA vA ardhaccheda na hoi / jaise viralana rAzi solaha (16), tAkA viralana kari eka-eka prati solaho jAyagA deya rAzi jo solaha so sthApi, paraspara guraNana kIe ekaTThI pramANa hoi, so ekaTThI pramANa rAzi dvirUpa vargadhArA viSai pAiye hai / yAke ardhaccheda causaThi (64), vargazalAkA chaha, so isa dhArA me na pAiye, ase hI sUcyagula vA jagatzreNI ityAdika kA jAnanA / asA niyama isa dvirUpa vargadhArA viSai ara dvirUpa ghanadhArA ra dvirUpa ghanAghanadhArA viSai jAnanA / tahAte sUcyagulAdika dvirUpa vargadhArA viSe apanI-apanI deya rAzi ke sthAna te Upari viralana rAzi ke jete ardhaccheda hoi, titane vargasthAna gaye upaje hai / tahA sUcyagula kA viralana rAzipalya kA praccheda pramANa hai, deya rAzi palya pramANa hai / bahuri jagacche gI kI viralana rAzi palya kA ardhacchedani kA asakhyAtavA bhAgamAtra jAnanA, deya rAzi ghanAgulamAtra jAnanA / tahA apanA-apanA viralana rAzi kA viralana kari eka-eka bakheri tahA eka-eka prati deya rAzi ko dei paraspara guNai jo-jo rAzi upajai hai, so Age kathana kareMge / bahuri dvirUpa vargadhArAdika tIni dhArAni viSai pahalA pahalA vargasthAna te UparalA - UparalA vargasthAna viSai ardhacchedaardhaccheda to dUNe-dUNe jAnane ara vargazalAkA eka-eka adhika jAnanI / jaise dUsarA 1 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 250 1 vargasthAna solaha, tAkA ardhaccheda cyAri ara tIsarA vargasthAna doya sai chappana, tAkA arghaccheda pATha, jaise hI dUNe-dUNe jAnane / vahuri vargaNalAkA solaha kI doya, doya sai chappana kI tIna ase eka adhika jAnanI / bahuri tIhi UparalA sthAnaka ke nikaTavartI jethavAM UparalA sthAnaka hoi, tethavA anya dhArA viSa sthAna hoi, tau tahAM tisa pahile sthAna te ardhaccheda tiguNe hoMDa, jaise dvirUpa vargadhArA kA dvitIya sthAna solaha, tAke arghaccheda cyAri, ara tAte UparilA dvirUpa dhanadhArA kA tIsarA sthAna cyAri hajAra china, tAke ardhaccheda vAraha, ase sarvatra jAnanA / bahuri vargazalAkA doU kI samAna jAnanI, jaise doya sai chappana kI bhI tIna vargazalAkA, cyAri hajAra china kI bhI tIna vargaNalAkA ho hai / bahuri rAzi ke jete ardhaccheda hoi, tini ardhacchedani ke jete ardhaccheda hoi, titanI rAzi kI vargaNalAkA jAnanI / jaise rAzi kA pramANa solaha, tAke ardhaccheda cyAri, yAhU ke ardhaccheda doya, rAzi solaha, tAkI vargaNalAkA doya hai, ase sarvatra jAnanA / bahuri jetI vargaNalAkA hoi, titanI jAyagA doya-doya mADi paraspara guNie, tava ardhacchedani kA parimANa Avai / jaise solaha kI vargazalAkA doya, so doya jAyagA doya-doya mAMDi paraspara gurigae, taba cyAri hoDa, so solaha ke cyAri ardhaccheda hai, so yaha niyama dvirUpa vargadhArA viSa hI hai / vahuri jete arghaccheda hoDa, titanA duvA mADi paraspara gurigae, tava rAzi kA parimANa hoi / jamai cyAri ardhaccheda ke cyAri jAyagA duvA mADi paraspara guriNae, taba jo rAzi solaha, tIhikA parimANa Ave / vargaNalAkA kahA ? jatI vAra varga kIye rAzi hoi, so vargazalAkA hai / athavA dvirUpa dhArA vipa arvacchedani kA ardhaccheda pramANa vargazalAkA ho hai / vahari ardhaccheda kahA ? rAgi kA jetA vAra AdhA-AdhA hoi, so ardhaccheda rAzi hai / ityAdi yathA mabhava jaannaa| bahuri hirUpa kA dhana kI prAdi dekari pahalA-pahalA varga karate saMkhyA viNepa jina dhana vipa hoDa, so dvirUpa ghanadhArA hai / so doya kA ghana ATha ho hai, so no bAlA pahilA sthAna / bahuri yAkA varga causaThi, so dUsarA sthAna / vahuri yAkA yaMga mAri hajAra chinarva, so tIsarA sthAna, so yahu solaha kA ghana hai / vahuri Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [251 yAkA varga doya se chappana kA ghana so cauthA sthAna / bahuri paragaTThI kA ghana pAMcavAM sthAna / bAdAla kA ghana chaThA sthAna / jaise pahalA pahalA sthAnaka kA varga kIe ekaeka sthAna hoi, so ase sakhyAta sthAna gae jaghanya parItAsaMkhyAta kA ghana hoi / yA sakhyAta sthAna gae AvalI kA ghana hoi / yAte eka sthAna gae pratarAvalI kA ghana hoi / yAtai asakhyAta asaMkhyAta sthAna gae krama tai palya kI vargazalAkA kA ghana ara ardhaccheda kA ghana ara vargamUla kA ghana hoi / yAtai eka sthAna gae palya kA ghana hoi / bahuri yAtai asaMkhyAta sthAna gae ghanAMgula hoi / yAte asakhyAta sthAna gae jagacche, NI hoi / yAte eka sthAna gae jagatpratara hoi / yAtai anaMtAnaMta anaMtAnaMta sthAna gae krama te jIvarAzi kI vargazalAkA kA ghana ara ardhaccheda kA ghana ra vargamUla kA ghana ho / yAtai eka sthAna gaye jIvarAzi kA ghana hoi / yAtai anatAnata sthAna gae zreNIrUpa sarva AkAza kI vargazalAkA kA ghana hoi / tAtai anaMtAta varga sthAna jAi, tAhI kA ardhaccheda kA ghana hoi / tAtai anatAnaMta vargasthAna jAi, tAhI kA prathama mUla kA ghana hoi / tAtai eka sthAna jAi zreNI AkAza kA ghana hoi, soI sarva prakAza ke pradezani kA parimANa hai / bahuri yAte anaMtAnata sthAna gae kevalajJAna kA dvitIya vargamUla kA ghana hoi, so yAhI kau ata sthAna jAnanA / prathama vargamUla aura dvitIya vargamUla kau paraspara guNai jo parimANa hoi, soI dvitIya vargamUla kA ghana jAnanA / jaise solaha kA prathama vargamUla cyAri, dvitIya vargamUla doya, yAkA paraspara guNana kIe ATha hoi, soI dvitIya vargamUla jo doya, tAkA ghana bhI ATha hI hoi, bahuri dvitIya vargamUla ke anaMtari varga kevalajJAna kA prathama mUla, tAkA ghana kIe kevalajJAna te ulaghana hoi, so kevalajJAna te adhika saMkhyA kA abhAva hai, tAtai soI ata sthAna kahyA / jaise yA dhArA ke sarvasthAna doya ghATi kevalajJAna kI vargazalAkA mAtra jAnane / dvirUpavargadhArA viSai jisa rAzi kA jahA varga grahaNa kIyA, tahA tisakA ghana isa dhArA viSa jAnanA | bahuri doya rUpa kA ghana kA jo ghana, tAkau Adi dekara pahalA pahalA sthAna kA varga karate jo sakhyA vizeSa hoi, te jisa dhArA viSai pAiye, so dvirUpa ghanAghanadhArA hai / so doya kA ghana ATha, tAkA ghana pAMca se bArA, so yAkA zrAdi sthAna jAnanA / bahuri yAkA varga doya lAkha bAsaThi hajAra eka sau cavAlIsa ( 262144 ), so yAkA dUsarA sthAna jAnanA | ause hI pahalA pahalA sthAna kA varga karate yAke sthAna hoMhi / jaise asaMkhyAta varga sthAna gaye lokAkAza ke pradezani kA parimANa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 hoi / bahuri yAtai asaMkhyAta vargasthAna gaye agnikAyika jIvani kI guraNakAra zalAkA hohi / jetI bAra guNana kIye agnikAyika jIvana kA parimANa hoDa, titanI guNakAra zalAkA jAnanI / so yAke parimANa dikhAvane ke nimitta kahiye - lokAkAza ke pradeza pramANa judA-judA tIna rAzi karanA zalAkA, viralana, deya / tahAM viralana rAzi ko eka-eka sthAna viSai deya rAzi kI sthApana kari paraspara guNana karanA / jaise kIye saMtai zalAkA rAzi me syoM eka kADhi lenA / ihA jo rANi bhayA, tAkI guNakAra zalAkA eka bhaI grara varga zalAkA palya ke asaMkhyAtave bhAgamAtra huI, jAte viralana rAzi ke ardhaccheda deya rAzi ke ardhaccheda ke arthacchedani viSai joDe vivakSita rAzi kI vargazalAkA kA pramAraNa hoi hai / vahuri ardhaccheda rAzi prasaMkhyAta loka pramANa bhayA, jAtai deya rAzi ke ardhacchedani kari viralana rAzi kau guNaM vivakSita rAzi kA arthacchedani kA pramANa ho hai / bahuri utpanna bhayA rAzi so asaMkhyAta loka pramANa ho hai / bahuri yoM karate jo rANi bhayA, tIhi pramANa viralana deya rAtri kari viralana rAzi kA viralana karanA, eka-eka prati deya rAzi ko denA, pIche paraspara guggana karanA, tava zalAkA rAzi meM syoM eka aura kADhi lenA / ihA gugNakAra zalAkA doya bhaI, ara vargazalAkA rANi ara arvaccheda rAzi ara yo karatAM jo gaNi utpanna bhayA, so ye tInoM hI asaMkhyAta loka pramANa bhaye / vahuri jahAM tAI vaha lokamAtra zalAkA rAzi eka-eka kADhane te pUrNa hoDa, tahA tAI se hI karanA / graeNma karate jo rAzi upajyA, tAkI guNakAra zalAkA tau lokamAtra bhaI, grIna sarva tIno rANi asaMkhyAta lokamAtra asakhyAta lokamAtra bhaye / vahuri jo yahu gaNi kA pramANa bhayA, tIhi pramANa judA-judA zalAkA, viralana, deya, ase tIna rAzi sthApi, tahAM viralana rAzi ko eka-eka vakheri, eka-eka prati deya rAzi kI deha, paraspara guNani kari dUsarI bAra sthApyA huA zalAkA rANi te eka aura kAhi lenA / ihAM jo rAzi upajyA, tAkI guNakAra zalAkA eka zramika lokapramANa hai, gravazepa tInoM rAzi asaMkhyAta lokamAtra asaMkhyAta lokamAtra haiM / bahuri jo rAzi nayA tIhi pramANa viralana deya rAzi sthApi, viralana rAzi kI vakheri, eka-eka prati deva rAzi kI DeDa, paraspara guNana kara dUsarA zalAkA rAzi te eka aura kADhi lenA. taba guggukAra zalAkA doya avika loka pramANa bhaI / gravazepa tInoM rAzi asatAta lokamAtra asaMkhyAta lokamAtra bhaI / bahuri yAhI prakAra doya ghATi uSTa saMnyAna lokamAtra guggkAra zalAkA prApta kari ina viSai pUrvokta doya adhika gukArasalAkA joDiye / tatra guNakAra zalAkA bhI asaMkhyAta lokapramANa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 253 bhaI, taba ihA tai lagAi guNAkAra zalAkA, vargazalAkA, ardhaccheda rAzi, utpanna bhaI rAzi cAri (4) / ye cyArau vizeSa kari hInAdhika hai / tathApi sAmAnyapane asakhyAta loka asaMkhyAta lokapramANa jAnanI / asa krama tai jAi dUsarI bAra sthApI huI zalAkA rAzi ko bhI eka-eka kADhane te pUrNa karai / bahuri tahAM utpanna bhayA jo rAzi, tIhi pramANa zalAkA viralana, deya judA-judA tIna rAzi sthApanA / pUrvokta prakAra se isa tIsarI bAra sthApyA huvA zalAkA rAzi ko bhI pUrNa kara bahuri tahA jo rAzi utpanna bhayA, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deya, tIna rAzi sthaapnaa| tahAM jo pUrva kahI tIna guNakAra zalAkA rAzi, tinikA pramANa isa cauthI bAra sthApyA huvA zalAkA rAzi me syo ghaTAye jo avazeSa pramANa rahai, so pUrvokta prakAra kari eka-eka kADhane te jaba pUrNa hoi, taba tahA jo utpanna rAzi hoi, tIhi pramANa agnikAyika jIvarAzi hai / jaisai dekhi 'pAuDDharAzivAraM loge aNNoNNasaMguNe teo' asA AcAryani kari kahyA hai| yAkA artha yaha - jo sADhA tIna bAra zalAkA rAzi kari loka ko paraspara guNe agnikAyika jIvarAzi ho hai| yA prakAra agnikAyika jIvarAzi kI gaNakAra zalAkA te Upari asaMkhyAta-asaMkhyAta vargasthAna jAi tAkA vargazalAkA, ardhaccheda rAzi para prathama mUla hoi, tAko eka bAra vargarUpa kIye tejaskAyika jIvani kA pramANa hoi hai| bahuri yAta asakhyAta asakhyAta vargasthAna jAi tejaskAyika kI sthiti kI vargazalAkA ara ardhaccheda para prathama mUla hoi hai / yAta eka sthAna jAi tejaskAyika ko sthiti ho hai, so sthiti kahA kahiye ? anya kAya te Aya kari tejaskAya viSa jIva upajyA, tahA utkRSTapane jete kAla aura kAya na dharai, tejaskAya hI ke paryAyani ko dhAr2yA karai, tisa kAla ke samayani kA pramANa jAnanA / bahuri yAta asaMkhyAta-asaMkhyAta vargasthAna jAi avadhi sabadhI utkRSTa kSetra ko vargazalAkA, arvaccheda para prayama mUla ho hai| tAko eka bAra vargarUpa kIye, avadhi sabadhI utkRSTa kSetra ho hai, so kahA ? sarvAvadhi jJAna ke jetA kSetra paryata jAnane kI zakti, tAke pradezani kA pramANa ho hai, so yaha kSetra asaMkhyAta lokapramANa hai / ihAM koU kahai avadhijJAna to rUpI padArthani ko jAne, so rUpI padArtha eka loka pramANa kSetra viSa hI hai / ihA itanA kSetra kaise kahyA ? Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jauvakANDa gAyA 117 tAkA samAdhAna - jaise grahamidrani ke saptama naraka pRthvI paryaMta gamana zakti hai, tathApi icchA binA kadAcit gamana na ho hai / taise sarvAvadhi viSe asI zakti hai - itane kSetra vipaM jo rUpI padArtha hoi tau titane ko jAne, paratu tahAM rUpI padArtha nAhI, tAtaM to zakti vyakta na ho hai / *} bahuri tA saMkhyAta prasaMkhyAta sthAna jAi sthiti vaMdhAdhyavasAya sthAnani kI vargagAnAkA ara arthaccheda para prathama mUla ho hai / yAko eka vAra vargarUpa kIye sthititravAdhyavasAya sthAna ho hai, te kahA ? so kahiye haiM jJAnAvaraNAdika karmani kA jJAna kI AvaranA ityAdika svabhAva kari saMyukta rahane kA jo kAla, tAko sthiti kahiye / tisake vaMdha koM kAraNabhUna je pariNAmani ke sthAna, tinikA nAma sthitibaMdhAdhyavasAya sthAna hai / bahuri nAte asaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna jAi anubhAgavaMdhAdhyavasAya sthAnani kI vargagAlAkA grara ardhaccheda ra prathama mUla ho hai / tAkau eka vAra vargakI anubhAgavavAdhyavasAya sthAna ho hai / te kahA ? no kahiye hai - jJAnAvaraNAdi karmani kA varga, vargaggA, spardhaka, guNahAni utA jo gravibhAga praticchedati kA samUharUpa anubhAga, tAke vadha kau je pariNAma, tinake sthAnani kA nAma anubhAgavavAdhyavasAya sthAna hai / visAya sthAna ra anubhAgavavAdhyavasAya sthAnani kA vizeSa vyAkhyAna ke aMta adhikAra viSai likheMge / vahuri tAte asakhyAta asaMkhyAta nagada garIrani kI utkRSTa saMkhyA kA vargazalAkA grara ardhaccheda grara hI hai| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjAnacandrikA bhASATIkA ] / 255 choDe, tisa kAla ke samayani kA pramANa jAnanA / ihAM nigoda jIva nigoda paryAya ko choDi anya paryAya utkRpTapanai yAvat kAla na dharai, tisa kAla kA grahaNa na karanA; jAtai so kAla aDhAI pudgala parivartana parimAraNa hai, so anaMta hai; tAtai tAkA ihAM grahaNa nAhIM / bahuri tAteM asaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna jAi, utkRSTa yoga sthAnani ke avibhAga praticchedani kA vargazalAkA ara ardhaccheda para prathama mUla ho hai / yAkA eka bAra varga kIe eka-eka samAna pramANarUpa caya kari adhika ase jo jagatazreNI ke asaMkhyAtavai bhAga pramANa yoga sthAna hai, tinivirSe jo utkRSTa yoga sthAna haiM, tAke avibhAga praticchedani kA pramANa ho hai| te loka pramANa je eka jIva ke pradeza, tinivirSe karma-nokarma paryAyarUpa pariNamane ko yogya je teisa vargaNAni virSe kArmANa vargaNA ara AhAra vargaNA, tinikau tisa karma-nokarma paryAyarUpa pariNamane viSai prakRtibaMdha para pradezabaMdha kA kAraNabhUta jAnane / bahuri tAtai anaMtAnaMta vargasthAna jAi kevalajJAna kA cauthA mUla kA dhana kA ghana ho hai, so kevalajJAna kA prathama mUla ara caturtha mUla ko paraspara guNa jo pramANa hoi, tIhi mAtra hai / jaiseM aMkasaMdRSTi kari kevalajJAna kA prathama paNaTThI (65536), tAkA prathama mUla doya sai chappana, caturtha mUla doya, iniko paraspara guNa pAMca se bAraha hoI, caturtha mUla doya kA ghana ATha, tAkA ghana pAMca se bAraha ho hai, so yaha dvirUpa ghanAghanadhArA kA aMtasthAna hai, yAte adhika kA ghanAghana kIe kevalajJAna tai ullaghana ho hai, so hai nahI / bahuta kahane kari kahA ? dvirUpa vargadhArA viSa jisa-jisa sthAna viSai jisa-jisa rAzi kA varga grahaNa kIyA, tisa-tisa rAzi kau tisa-tisa sthAna viSa nava jAyagA mADi, paraspara guNai isa dvirUpa ghanAghana dhArA vipai pramANa ho hai| isa dhArA ke sarvasthAna cyAri ghATi kevalajJAna kA vargazalAkA mAtra hai / ausai ihA sarvadhArA ara dvirUpavargAdika tIna dhArAni kA prayojana jAni vizeSa kathana kahyA / aba zeSa sama, viSama, kRti, akRti, kRtimUla, akRtimUla, ghana, aghana, ghanamUla aghanamUla ina dhArAni kA vizeSa prayojana na jAni sAmAnya kathana kIyA, jo inikA vizepa jAnyA cAhai te trilokasAra viSai vRhaddhArA parikarmA nAma graMtha viSa jAnahu / aba upamA mAna ATha prakAra kA varNana karie hai| atha eka,doya gaNanA kari kahane ko asamartha rUpa asA jo rAzi, tAkA koI upamA kari pratipAdana, so upamA mAna hai / tisarUpa pramANa (tisa upamA mAna ke) ATha prakAra hai / 1. palya, 2 sAgara, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] [ gommaTamAra jIvakANDa gAthA 117 sUcyagula, 4 pratarAgula, 5 ghanAMgula, 6 jagata zreNI, 7 jagatpratara 8 jagaddhana / tahAM panya tIna prakAra hai - vyavahAra palya, uddhAra palya, zraddhA palya / tahA pahilA palya kari vAlani kI saMkhyA kahie hai / dUsarA kari dvIpa - samudrani kI saMkhyA gae hai / tIsarA kari karmani kI vA devAdikani kI sthiti varNita hai / ava paribhASA kA kathanapUrvaka tini palyani kA svarUpa kahie hai / jo tIkSNa zastrani kari bhI chedane bhedane moDane ko samartha na hUje ausA hai, vahuri jala-gragni grAdini kari nAza ko na prApta ho hai, bahuri eka-eka to rasa, varNa, gaMdha grara doya sparza ase pAca guraNa saMyukta hai; vahuri zabdarUpa skaMdha kA kAraNa hai, grApa zabda rahita hai, bahuri skaMdha rahita bhayA hai, vahuri Adi-madhya-aMta jAkA kA na jADa jaisA hai; bahuri bahu pradezani ke prabhAva te apradezI hai, bahuri iMdriyani kari jAnane yogya nahI hai, vahuri jAkA vibhAga na hoi jaisA hai - jaisA jo dravya, so paramANu kahie / so paramANu aMtaraMga vahiraMga kAraNAni te apane varNa, rasa, gaMdha, sparzani kari sadA kAla pUre kahie juDai ra galai kahie vikharaM tava skaMdhavAna Apako kareM hai; tAte pudgala jaisA nAma hai / vahuri tini anaMtAnaMta paramANuni kari jo skaMdha hoi, so avasannAsanna nAma dhAraka hai / bahuri tAtai sannAsanna, tRTareNu, trasareNu, uttama bhogabhUmivAlI kA bAla vA agrabhAga, rathareNu, madhyama bhogabhUmivAloM kA vAla kA agrabhAga, jaghanya bhogabhUmivAlI kA bAla kA agrabhAga, karmabhUmivAloM kA bAla kA agrabhAga, lIkha, sarisau, yada aMgula e bAraha pahilA pahilA te krama kari ATha-ATha guNe hai / nahAM aMgula tIna prakAra hai utsedhAgula, pramAraNAgula, prAtmAMgula / tahAM pUrvokta krama rAcyA moutgula hai / yAkari nArakI, tiryaca, manuSya, devani ke zarIra vA bhavAnI zrAdi cyAri prakAra devani ke nagara para maMdira ityAdikani kA pramANa kona karie hai / bahuri tina utsebAgula te pAca mo guNA jo bharata kSetra kA pravasatI rAta tirtha pahalA cakravartI kA aMgula hai; moI pramANAgula hai / yAkari dvIpa, svayaM bedI, nadI, kuMDa, jagatI, varSa ityAdikani kA pramANa varigae hai / bharAvana kSetra ke manuSyani kA apane-apane vartamAna kAla vipe jo agula magara hai / yAkari nArI, kalaza, dhAramA, dhanuSa, Dhola, jUDA, zayyA, gADA, siMhAsana, vANa, camara, dudubhi, pITha, chatra, manuSyani ke maMdira Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 257 vA nagara vA udyAna ityAdikani kA pramANa varNie hai / jaise jahA~ jaisA sabhavai, tahA taisA hI agula karI nipajyA pramANa jAnanA / ____ bahuri chaha aMgulani kari pada hoi hai / bahuri tAtai doya pAda kI eka vilasti, doya vilasti kA eka hAtha, doya hAtha kA bIkha, doya vIkha kA eka dhanuSa, bahuri doya hajAra dhanuSani kari eka koza, tina cyAri kozani kari eka yojana ho hai / so pramANAMgulani kari nipajyA asA eka yojana pramANa auDA vA caur3A asA eka garta - khAr3A krnaa| cauDA 1 yojana prauDA 1 yojana so garta uttama bhogabhUmi virSe nipajyA jo janma te lagAi eka Adi sAta dina paryata grahe je mIDhA kA yugala, tinike bAlani kA agrabhAga, tinikI laMbAI cauDAIni kari atyaMta gADhA bhUmi samAna bharanA, sighAU na bharanA / kete bAla mAye so pramANa lyAiye hai - vikkhaMbhavaggadahaguNa, karaNI vaTTassa parirayo hodi / vikkhaMbhacautthAbhe, parirayaguNide have guriNayaM // isa karaNa sUtra kara gola kSetra kA phala prathama hI lyAie hai| yA sUtra kA artha - vyAsa kA varga ko daza guNA kIe vRtta kSetra kA karaNirUpa paridhi ho hai / jisa rAzi kA vargamUla grahaNa karanA hoi, tisa rAzi ko karaNa kahie / bahuri vyAsa kA cauthA bhAga kari paridhi ko guNai kSetraphala ho hai / so ihAM vyAsa eka yojana, tAkA varga bhI eka yojana, tAkau daza guNA kIe daza yojana pramANa karaNirUpa paridhi hoi so yAkA vargamUla grahaNa karanA / so nava kA mUla tIna ara avazeSa eka rahyA, tAkI dUNA mUla kA bhAga denA, so eka kA chaThA bhAga bhayA / iniko samaccheda kari milAe ugaNIsa kA chaThA bhAga pramANa paridhi bhayA (16) yAkau vyAsa kA cauthA bhAga pAva yojana (1), tAkari guNa ugaNIsa kA cauvIsavA bhAga pramANa (19) kSetraphala bhayA / bahuri yAko vedha eka yojana kari guNai, ugaNIsa kA caubIsavA bhAga pramANa hI ghana kSetraphala bhayA / aba ihA~ eka yojana ke ATha hajAra (8000) dhanuSa, eka dhanuSa kA chinavai (66) aMgula, eka pramANa aMgula ke pAMca sai (500) utsedhAgula, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] ! gommaTamAra jIyakANDa gAyA 17 Age eka-eka ke ATha-pA0 yava, jU, lIkha, karmabhUmivAlo kA vAla kA agrabhAga, jaghanya bhogabhUmivAlo kA vAlAgra, madhyama bhogabhUmivAlo kA vAlAga, uttama bhoga bhUmivAloM kA vAlAgra hoi hai / so ihA~ ghana rAzi kA guNakAra-bhAgahAra ghanarUpa hI ho hai / tAte ina savani kA ghanarUpa guNakAra karane kA ugaNIsa kA cAvIsavAM bhAga mADi Agai ATha hajAra Adi tIna-tIna jAyagA mAMDi parampara gugAna karanA / 16 24 8000 / 8000 / 8000 / 66 / 66 186 / 500 / 500 / 500 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / 8 / so rAzi kA guNakAra vA bhAgahAra kA apavartanAdi vidhAna kari gaNe vyavahAra palya ke sarva vAlani ke khaDani kA pramANa aMka anukrama kari bAMhI tarapha te lagAi pahale aThAraha vidI ara pIche doya, nava, eka, doya, eka, pAca, nava, cyAri, sAta, sAta, sAta, eka, tIna, vidI, doya, pATha, vidI, tIna, vidI, tIna, chaha, doya, pAMca, cyAri, tIna, eka, cyAri e aMka likhane 413452630308203177746512162000000000000000000 / ini aMkani kari cyAri sai terA koDAkoDi koDAkoDi koDAkoDi paitAlisa lAkha chabbIsa hajAra tIna se tIna koDAkor3i koDAkoDi koDi ATha lAkha vIsa hajAra tIna se matraha koDAkoDi koDAkoDi satahattari lAkha guNacAsa hajAra pAca sai vArA koDAkoDi koDi ugaNIsa lAkha vIsa hajAra koDAkoDi pramANa ho hai, itane roma khaDa so vyavahAra palya ke jAnane / bahuri tisa eka-eka roma khaMDa kauM sau-sau varSa gae kADhie, jitane kAla vipa ve sarva roma pUrNa hoi, so sarva vyavahAra palya kA kAla jAnanA / so ihAM eka varSa ke do ayana, eka ayana kA tIna Rtu, eka Rtu kA doya mAma, eka mAsa kA tIsa ahorAtra, eka ahorAtra ke tIsa muhUrta, eka muhUrta kI manyAta pAvanI, eka pAvalI ke jaghanya yuktAsaMkhyAta pramANa samaya, so krama te guNana kIye tima kAla ke samayani kA pramANa ho hai| - vahari tisa eka-eka roma ke agrabhAga kA asaMkhyAta koDi varpa ke jete samaya hoU titane-titane baMDa kIe dUsarA uddhAra palya ke roma khaMDa hoi hai / ihA yAke samaya bhI jane hI jAnane / mo e kitane hai ? so lyAiye hai - viralana rAzi kauM deya rAzi kA arthacchedani kari guNeM utpanna rAzi ke arvacchedani kA pramANa ho hai / tAtai praddhA12 kA acchaMda rAzi kI addhApalya kA arghaccheda rAzi hI kari guNe mUcyagula kA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA gApATIkA 1 [ 256 ardhaccheda rAzi ho hai / bahuri yAkau tiguNI kIe ghanAgula kA ardhaccheda rAzi ho hai| bahuri yAkari zraddhApalya kA ardhaccheda rAzi kA asakhyAtavAM bhAga kauM guraNe jagat zreNI kA ardhaccheda rAzi ho hai / yAmaiM tIna ghaTAe eka rAjU ke ardhacchedani ke pramANa ho hai / ihA eka ardhaccheda to bIci meru ke mastaka viSai prApta bhayA / tIhi sahita lAkha yojanani ke saMkhyAta ardhaccheda bhaye eka yojana rahai / ara eka yojana ke sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula hoi, so inake saMkhyAte ardhaccheda bhaye eka aMgula hoya, so ye sarva mili saMkhyAte ardhaccheda bhae, tinikari adhika eka sUcyagula rahI thI, tAke ardhacchedani kA jo pramANa hoi, so ghaTAie, taba samasta dvIpa-samudrani kI sakhyA ho hai| so ghaTAvanA kaise hoi ? ihAM tiguNA sUcyaMgula kA ardhaccheda pramANa guNakAra hai, so itane ghaTAvane hoi, tahAM zraddhApalya ke ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa me sau eka ghaTAie tau ihA saMkhyAta adhika sUcyaMgula kA ardhaccheda ghaTAvanA hoi, to kitanA ghaTAie ? paisai trairAzika kari kichu adhika tribhAga ghaTAie, ase sAdhika eka kA tIsarA bhAga kara hIna palya ke ardhaccheda kA asaMkhyAtavAM bhAga ko palya ke ardhaccheda ke varga te tiguNA pramANakari guNa samasta dvIpa-samudrani kI saMkhyA ho hai / so itane e dvIpa-samudra aDhAI uddhAra sAgara pramANa hai,tinake pacIsa koDAkoDi palya bhae, so itane palya kI pUrvokta saMkhyA hoi, to eka uddhAra palya kI ketI hoi ? ase trairAzika kIe pUrvokta dvIpa-samudrani kI saMkhyA ko pacIsa koDAkoDi kA bhAga dIjie, tahAM jo pramANa Avai titanI uddhAra palya ke roma khaMDani kI saMkhyA jAnanA / bahuri ini eka-eka roma khaMDani ke asaMkhyAta varSa ke jete samaya hohi, titane khaMDa kIe jete hoMi, titane addhApalya ke roma khaMDa hai, tAke samaya bhI itane hI hai / jAte eka-eka samaya viSai eka-eka roma khaDa kADhe sarva jete kAlakari pUrNa hoi, so addhA palya kA kAla hai| te asaMkhyAta varSa ke samaya kitane hai ? so kahie hai - uddhAra palya ke sarva roma khaDani kA pratyeka asakhyAta varSa samaya pramANa khaMDa kIe eka addhA palya pramANa hoi, to eka roma khaDani ke khaDani kA ketA pramANa hoi ? ase trairAzika kari jitanA labdha rAzi kA pramAgA hoi, titane eka uddhAra palya kA roma khaMDa ke khaDani kA pramANa jAnanA / bahuri zraddhA palya hai, so dvirUpa vargadhArA me apane ardhaccheda rAzi te Upari asakhyAta vargasthAna jAi upajai hai / yAkoM tiguNA palya kA ardhaccheda rAzi kA varga ko kiMcidUna palya kA ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNa jo pramANa Avai, tAko pacIsa koDAkoDi Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 117 kA bhAga dIe jo pramANa hoi, tAkA bhAga dIe jitane pAvai, titane asakhyAta varpani ke samaya jAnane / isa pramANa kari tisa uddhAra palya ke roma khaDani kI guNa addhA palya ke romani kI saMkhyA Avai hai| jaise tIna prakAra palya kahe / jaise khAsa virSe anna bharie, taise ihAM garta viSa roma bhari pramANa kahyA, tAte yAkA nAma palyopama kahyA hai / bahari iniko pratyeka daza koDAkoDi kari guNe apane-apane nAma kA sAgara hoi / daza koDAkoDi vyavahAra palya kari vyavahAra sAgara, uddhAra palya kari uddhAra sAgara, addhA palya kari addhA sAgara jAnanA / ihAM lavaNa samudra kI upamA hai, tAta yAkA nAma sAgaropama hai, so yAkI utpatti kahie hai - lavaNa samudra kI chehaDa kI sUcI pAca lAkha yojana 500000 (5 la) AdikI sUcI eka lAkha yojana (100000) inikI milAya 6 la AdhA vyAsa kA pramANa lAkha yojana kari guriNaye, tava 6 la la / vahuri yAke varga ko dazaguNA kariye, tava karaNirUpa sUkSma kSetra hoi 6 la la 6 la la 10 / yAkA vargamUla pramANa lavaNa samudra kA sUkSma kSetraphalaM hai| vahuri tisa karaNirUpa lavaraNa samudra ke kSetraphala ko palya kA garta eka yojana mAtra, tAkA karaNirUpa sUkSma kSetraphala eka yojana kA varga dazaguNA ko yojana kA cauthA bhAga ke varga kA bhAga dIe jo hoDa, tIhi pramANa hai / tAkA bhAga denA 6 la la 6 la la 10 / so ihAM daza karaNi kari daza karaNi kA apavartana karanA / bahuri bhAgahAra kA bhAgahAra rAzi kA guNakAra hoDa, isa nyAya kari bhAgahAra doya jAyagA cyAri kari rAzi kA doya jAyagA chakkA kA guNakAra karanA 24 la la 24 la la, taba palya gartani ke pramANa kA varga hoDa / yAkA vargamUla grahai sarva gartani kA pramANa lAkha guNA covIsa lAkha pramANa ho hai / yAko hajAra yojana kA auDApana kari guNa sarva lavaNa samudra vipai palyagarta mArikhe gartani kA pramANa ho hai - 24 lala 1000 / yAko apane-apane vivakSita palya ke gema khaMDani kari guNe gartani ke romani kA pramANa ho hai / bahuri chaha roma jitanA kSetra roke, titane kSetra kA jala nikAsane viSa pacIsa samaya vyatIta hoya, to sarva romani ke kSetra kA jala nikAsane me kete samaya hoya ? ase trairAzika karanA / tahA pramANa gaNi roma chaha. (6), phala rAzi samaya pacIsa (25), icchA rAzi sarva Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 261 gartani ke romani kA pramANa / tahA phala kari icchA ko guNi pramANa kA bhAga dIe samayani kA pramANa Avai / bahuri pUrvokta apanA-apanA samayani kA pramANakari eka palya-hoya, tau itane ihAM samaya bhae, tinake kete palya hoya? ase trairAzika kIe, daza koDAkoDi palyani kA pramANa ho hai / tAtai daza koDAkoDi palyani ke samaha kA nAma sAgara kahyA hai / bahuri addhA palya kA ardhaccheda rAzi kA viralana kari eka-eka kari bakheri eka-eka rUpa prati addhA palya ko dei paraspara guNana kIe sUcyaMgula upajai hai / eka pramANAMgula kA pramANa laMbA, eka pradeza pramANa caur3A-UcA kSetra kA itane pradeza jAnane / jaise palya kA pramANa solaha, tAke ardhaccheda cyAri, tinikA viralana kri|1|1|1|1| eka-eka prati-prati palya solaha koM dei, 16 / 16 / 16 / 16 / paraspara guNe paNaTThI pramANa (65536) hoi, taise ihAM jAnanA / bahuri sUcyaMgula kA jo varga so pratarAgula hai / eka aMgula cauDA, eka aMgula lambA, eka pradeza UMcA kSetra kA itanA pradezani kA pramANa hai| jaise paNaTTI ko pagaTThI kari guraNe bAdAla hoi, taise ihA sUcyaMgula ko sUcyaMgula kari guNe pratarAMgula ho hai / bahuri sUcyaMgula kA ghana, so ghanAMgula hai| eka aMgula cauDA, eka aMgula lambA, eka aMgula UMcA kSetra kA itanA pradezani kA pramANa hai / jaise bAdAla ko paNaTThI kari guNai pagaTThI kA ghana hoI, taise pratarAMgula ko sUcyaMgula kari guNai ghanAMgula ho hai / bahuri addhApalya ke jete ardhaccheda, tinikA asaMkhyAtavA bhAga kA jo pramANa, tAkau viralani kari ekaeka prati ghanAMgula deya paraspara guNa jagatzreNI upaja hai| kSetrakhaMDana vidhAna kari hInAdhika ko samAna kIye, loka kA lambA zreNIbaddha pradezani kA pramANa itanA hai / jAtai jagattreNI kA sAtavAM bhAga rAjU hai / sAta rAjU kA ghanapramANa loka hai / jaise palya kA ardhaccheda cyAri, tAkA asaMkhyAtavAM bhAga doya, so doya jAyagA pagaTTI guNA vAdAla ko mADi paraspara guNa vivakSita pramANa hoi, taise ihAM bhI jagatzreNI kA pramANa jAnanA / bahuri jagatzreNI kA varga, so jagatpratara hai / kSetrakhaDana vidhAna kari hInAdhika samAna kIe lambA-caur3A loka ke pradezani kA itanA pramANa hai| bhAvArtha yaha - yaha jagatzreNI ko jagatzreNI kari guNa pratara ho hai / bahuri jagatzreNI kA ghana so loka hai| lambA, caur3A, UMcA, sarva loka ke pradezani kA pramANa itanA hai| bhAvArtha yahu - jagatpratara ko jagatzreNI kari guNa loka kA pramAraNa ho hai| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 062 ] | gommaTasAra jIyakANDa gApA 117 ava inake ardhaccheda ara vargaNalAkani kA pramANa kahie hai - tahAM prathama zraddhA palya ke arvaccheda dvirUpa vargadhArA virSe zraddhA palya ke sthAna te pahile asakhyAta varga mthAna nIce utari jo rAzi bhayA, tIhi pramANa haiM / vahuri zraddhA palya kI vargazalAkA timahI dvirUpa vargadhArA vipa tisa palya hI ke ardhaccheda sthAna te pahale asaMkhyAta vargasthAna nIce utari upajI hai / bahuri sAgaropama ke ardhaccheda sarvadhArA vipai pAie hai, te palya ke ardhacchedani viSai guNakAra jo daza koDAkoDi, tAke saMkhyAta ardhaccheda joDe jo pramANa hoi, titane hai / vahuri tAkI vargazalAkA ihAM palya rAzi te guNakAra sakhyAta hI kA hai, tAtai na bane hai / bahuri sUcyagula hai so dvirUpa vargadhArA viSa prApta hai, so yahu rAzi viralana deya kA anukrama kari upajyA hai, tAta yAke ardhaccheda ara vargaNalAkA sarvadhArA Adi yathAsaMbhava dhArAni viSa prApta hai, dvirUpa vargadhArA Adi tIna dhArAni viSa prApta nAhI hai| tahAM viralana rAzi palya ke ardhaccheda, inikI deya rAzi palya, tAke ardhacchedani kari guNai, jo pramANa hoi, titane to sUcyaMgula ke ardhaccheda hai| bahuri dvirUpa vargadhArA viSa palyarUpa sthAna te Upari mUcyagula kA viralana rAzi jo palya ke ardhaccheda, tAke jete ardhaccheda hai titane vargasthAna jADa sUcyaMgula sthAna upajai hai / tAtai palya kI vargazalAkA kA pramANa te sUcyaMgula kI vargazalAkA kA pramANa dUNA hai / tAtai palya paryanta eka bAra palya kI vargagalAkA pramANa sthAna bhae pIche palya ke ardhacchedani ke ardhacchedani kA jo pramANa hoya, soI palya kI vargaNalAkA kA pramANa, so palya te upari dUsarI bAra palya kI vargagalAkA pramANa sthAna bhae sUcyaMgula ho hai / tAtai dUNI palya kI vargazalAkA pramANa gayagala kI dargaNalAkA kahI / athavA viralana rAzi palya kA ardhaccheda, tinike ne praccheda, tinivipa deya rAzi palya, tAkA arvacchedani ke ardhacchedani ko joDe, munyagala kI vargaNalAkA ho hai / so palya ke arghacchedani kA ardhaccheda prasAraNa palya kI vargagalAkA hai / so ihAM bhI dUNI bhaI, so yA prakAra bhI palya kI vargazalAkA naMgI nUcyagula kI vargazalAkA hai / vahuri pratarAgala hai, so dvirUpa vargadhArA vipa na hai / nAkI vargazalAkA arbaccheda yathA yogya dhArAni viSai prApta jAnane / tahAM 'ma durimavage duguNA-duguNA havati achidA' isa sUtra kari varga te UparalA varga naviNe daNA-dUgA ardhaccheda kahe, tAtai ihAM sUcyaMgula ke ardhacchedani te dUNe pratarAMgula pranTeda jAnane / athavA guNya para guNakAra kA ardhaccheda joDeM rAzi kA ardha so, nAna hAM mRtryaMgala guNya kI mUcyagula kA guNakAra hai, tAtai doya sUcyaMgula Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] / 263 ke ardhaccheda milAe bhI sUcyagula ke ardhacchedani te dUNe pratarAMgula ke ardhaccheda ho hai| bahuri 'vasanA rUvahiyA' isa sUtra kari vargazalAkA UparalA sthAna viSai eka adhika hoi, tAtai ihA sUcyagula ke anatara pratarAgula kA vargasthAna hai, tAta sUcyagula kI vargazalAkA tai eka adhika pratarAgula kI vargazalAkA hai / bahuri ghanAMgula hai, so dvirUpa ghanadhArA virSe prApta hai, so yaha anya dhArA virSe utpanna hai, so 'tiguNA tiguNA paraTThANe' isa sUtra kari anya dhArA kA UparalA sthAna viSa tiguNA-tiguNA ardhaccheda hohi, tAtai sUcyagula ke ardhacchedani te tiguNe ghanAMgula ke ardhaccheda hai / athavA tIna jAyagA sUcyagula mADi paraspara guNe, dhanAgula ho hai / tAtai guNya-guNakAra rUpa tIna sUcyaMgula, tinakA ardhaccheda joDe bhI ghanAgula ke ardhaccheda titane hI ho hai / bahuri 'parasam' isa sUtra kari anya dhArA viSa vargazalAkA samAna ho hai / so ihA dvirUpa vargadhArA virSa jethavA sthAna viSai sUcyagula hai, tethavAM hI sthAna virSa dvirUpa ghanavArA virSe ghanAgula hai| tAtai jetI sUcyaMgula kI vargazalAkA, titanI hI ghanAgula kI vargazalAkA jAnanA / bahuri jagatzreNI hai, so dvirUpa ghanadhArA viSa prApta hai; so yAke ardhaccheda vargazalAkA anya dhArA viSa upajai hai| tahAM 'viralajjamAraNarAsi digNassaddhachidohi saMgurigade laddhachedA hoMti' isa sUtra kari viralanarUpa rAzi ko deya rAzi kA ardhacchedani kari guNa labdha rAzi ke ardhaccheda hohi / tAtai ihA viralana rAzi palya kA ardhacchedani kA asakhyAtavA bhAga, tAko deya rAzi ghanAgula, tAke ardhacchedani kari guNa jo pramAraNa hoi, titane jagat zreNI ke ardhaccheda hai / bahuri dUNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga zraddhA palya kI vargazalAkA ko dIe jo pramANa hoi, titanA viralana rAzi kA ardhaccheda hai / tAkI deya rAzi ghanAgula kI vargazalAkA vipai joDe jo pramANa hoi, titanI jagatdhegI kI vargazalAkA hai| athavA jagatzreNI viSa deya rAzi ghanAgala, tIhirUpa dvirUpa ghanadhArA kA sthAna tai Upari viralana rAzi palya kA ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAke jete ardhaccheda hoi, titane vargasthAna jAi jagattreNIrUpa sthAna upajai hai / tAtai bhI jagatzreNI kI vargazalAkA pUrvokta pramANa jAnanI / so jagatzreNI viSai viralana rAzi kA pramANa kitanA hai ? so kahie hai, addhA palya kA jo ardhaccheda rAzi tAkA prathama vargamUla, dvitIya vargamUla ityAdi krama te dUNA jaghanya parItAsakhyAta ke jete ardhaccheda hohi, titane Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 vargamUla karane, so dvirUpa vargadhArA ke sthAnani viSai palya kA arthacchedarUpa sthAna taM nIce titane sthAna Ai aMta viSe jo vargamUlarUpa sthAna hoi, tAke ardhaccheda dUragA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga palya kI vargazalAkA koM dIye jo pramANa hoi, titane hoDa | bahuri 'tamittaduge guNerAsI' isa sUtra kari ardhacchedani kA jetA pramANa, titane dube mAMDa paraspara guNai rAzi hoi, so ihAM palya kI vargazalAkA kA pramANa bhAjya hai, so titane duve mAMDa paraspara guNai to palya kA ardhaccheda rAzi hoya; ara dUragA jaghanya parItAsaMkhyAta kA pramANa bhAgahAra hai, so titane duve mAMDi paraspara gurauM yathAsaMbhava asaMkhyAta ho / setisa aMta ke mUla kA pramANa palya ke arthacchedani ke prasaMkhyAtave bhAga pramANa jAnanA, soI ihAM jagatzreNI viSai viralana rAzi hai / vahuri jagatpratara hai, so dvirUpa ghanavArA vipe prApta hai, so yAke arthaccheda vargazalAkA anya dhArAni viSai prApta jAnane / tahA jagat zreNI ke arthacchedani taM dUNe jagatpratara ke accheda hai / 'vaggasalA rUvahiyA' isa sUtra kari jagatzreNI kI vargazalAkA te eka adhika jagat pratara kI vargazalAkA hai / vahuri ghanarUpa loka, so dvirUpa ghanAghana vArA vipaiM upajai hai / tahAM 'tiguNA tiguNA paraTTANe' isa sUtra kari dvirUpa ghanadhArA vipaM prApta jo jagatzreNI, tAke arthacchedani te loka ke arthaccheda tiguNe jAnane / athavA tIna jAyagA jagatzreNI mADi paraspara guNa loka hoi, so guNya-guNakAra tIna jagat zreNI ke arthacche joDa bhI titane hI loka ke avaccheda ho hai / vahuri 'parasama' isa sUtra kari jagat zrRMgI kI vargazalAkA nAtra hI loka kI vargazalAkA hai / ihAM prayojanarUpa gAthA sUtra kahiye hai / ukta ca - ra4 gurAyAraddhacchedA, guNijjamAraNassa zraddhacchedajudA / laddhastadvacchedA, ahiyassacchedaragA Natthi // yAkA artha - guragakAra ke acche guNyarAtri ke pravaccheda sahita jor3e labdharAni ke zravaccheda hohi / jaise guNakAra grATha, tAke ardhaccheda tIna ara guNya solaha, nAce arthaccheda cyAri, inikI joDe labbarANi eka sau aTThAIsa ke ardhaccheda sAta ho hai / jaise hI guNakAra daja koDAkoDi ke saMkhyAta ardhaccheda guNyarANi palya, tAke ardha na me joDa. lavdharANi sAgara ke arthaccheda ho hai / bahuri adhika ke cheda nAhI haiM, rAnI pahiye hai, arthacchedani ke pravaccheda pramANa vargazalAkA hoi, so ihAM palya ke acche sAgara ke adhika kahe / so ini adhika ardhacchedani ke Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 265 ardhaccheda hoMi, parantu vargazalAkArUpa prayojana kI siddhi nAhI, tAtai adhika ke ardhaccheda nAhI karane jaisA kahyA, yAhI te sAgara kI vargazalAkA kA abhAva hai| ukta ca - bhajjassaddhachedA, hAraddhachedaNAhi parihINA / addhacchedasalAgA, laddhassa havati savvattha / / artha - bhAjyarAzi ke ardhaccheda bhAgahAra ke ardhacchedani kari hIna karie, taba labdharAzi kI ardhaccheda zalAkA sarvatra ho hai / jaise eka sau aTThAIsa ke bhAjya ke ardhaccheda sAta, iname bhAgahAra ATha ke tIna ardhaccheda ghaTAe labdharAzi solaha ke cyAri ardhaccheda ho hai, jaise hI anyatra jAnanA / viralajjamAraNarAsi, diNNassaddhacchidIhiM saMguNide / addhacchedA hoti hu, savvatthupaNNarAsissa // artha - viralana rAzi ko deya rAzi ke ardhacchedani kari guNe utpanna rAzi ke ardhaccheda sarvatra ho hai| jaise viralana rAzi cyAri, tAkau deya rAzi solaha ke ardhaccheda cyAri kari (guNe) utpanna rAzi paNaTTI ke solaha ardhaccheda ho hai / ase ihAM bhI palya ardhaccheda pramANa viralana rAzi ko deya rAzi palya, tAke ardhacchedani kari guNa utpanna rAzi sUcyagula ke ardhaccheda ho hai / jaise hI anyatra jAnanA / viralidarAzicchedA, diNNa ddhacchedacchedasaMmilidA / vaggasalAgapamANaM, hoMti samuppaNNarAsissa / / artha - viralana rAzi ke ardhaccheda deyarAzi ke ardhacchedani ke ardhacchedani kari sahita joDai utpanna rAzi kI vargazalAkA kA pramANa ho hai / jaisai viralana rAzi cyAri ke ardhaccheda doya ara deya rAzi solaha ke ardhaccheda cyAri, tinike ardhaccheda doya, inako milAe utpanna rAzi paNaTThI kI vargazalAkA cyAri ho hai / jaise hI viralana rAzi palya ke adhaccheda, tinike ardhaccheda tinivirSa deya rAzi palya, tAke ardhacchedani ke ardhaccheda joDe utpanna rAzi sUcyagula ke vargazalAkA kA pramANa ho hai| ase ho anyatra jaannaa| duguNaparittAsakhegavaharidaddhArapallavaggasalA / vidaMgulavaggasalA, sahiyA seDhissa vaggasalA // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 / [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 117 artha - nRRNA jaghanya parItAsaMkhyAta kA bhAga zraddhApalya kI vargazalAkA kauM dIe titanI jo pramANa hoi, tIhi kari saMyukta ghanAMgula kI vargazalAkA kA jo pramANa, jagatzreNI kI vargazalAkA ho hai / viralidarAsIdo puraNa, jettiyamettAriNa grahiyarUvAriNa / siNoNahadI, guNayAro laharAsissa // graMtha - viralana rAzi te jete adhika rUpa hoMi, tinikA paraspara guraNana kIe lavdha rAzi kA guNakAra hoi / jaise cyAri ardhacchedarUpa viralana rAzi ra tIna ardhacchedra adhika rAzi, tahA viralana rAzi ke grarvaccheda pramANa duvA mAMDa paraspara guNaM 2 42.82, 2 solaha 16 labdha rAzi hoi / ara avika rAzi tIna acche pramANa duvA mADi 24282 paraspara guNa ATha guNakAra hoya, so lavdhi rAzi ko guNakAra kari guNaM sAta ardhaccheda jAkA pAie, jaisA eka sau aTThAIsa hoi / se hI palya ke caccheda viralana rAzi, so itane duvA mAMDi paraspara guNaM lavdha rAzi palya hoi ara adhika rANi saMkhyAta arvaccheda, so itane duve mAMDi paraspara guNaM daNa koDAkoDi guNakAra hoi / so palya kI daza kAMDAkoDi kari guNa sAgara kA pramANa ho hai / jaise hI granyatra jAnanA / Fplac viralidarAsIdo puNa, jettiyamettA riNa hIraNatvANi / tesi graNNoSNahadI, hAro uppaNtarAsissa // artha - viralana rAzi te jete hInarUpa hoDa, tinikA paraspara gugana kIe utpanna gari kA bhAgahAra hoi / jaise viralana rANi pravaccheda sAta grara hInarUpa arthacheda tIna, tahA viralana rAzimAtra duvA mADi 2/2/2/2/282x2 paraspara guNa eka mAM aTThAIsa utpanna rAzi hoi / vahuri hInarUpa pramANa duvA mADi = 2 2 paraspara guru grATha bhAgahAra rAzi hoDa, so utpanna rAzi ka bhAgahArarUpa gati kA bhAga dIe cyAri acche jAkA pAie gresA solaha ho hai, aMsa hI jAnanA / sa mAna varNana kIyA / mAnavakari dravya kSetra, kAla, bhAva kA parimANa kIjie hai; parimAga hoDa, tahA titane padArtha jude juDhe jAnane / jahA kSetra kA parimANa hoya, tahAM titane pradeza jAnane / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 120 270 ] kA AvaraNa ara vIryAntarAya ke kSAyopazama vizeSa kari guNa-dopa kA vicAra, pratIta kA yAda karanA, anAgata vipaM yAda rakhanA, ityAdikarUpa bhAvamana ke pariNAmAvane kI zakti hoi, tAkau mana paryApti kahie hai / se chaha paryApti jAnanA / pajjattIpaTThavaraNaM, jugavaM tu kameraNa hodi giTThavaraNaM / anto muhuttakAle hiyakasA tattiyAlAvA // 120 // paryAptiprasthApanaM, yugapattu krameNa bhavati niSThApanam / aMtarmuhUrta kAlena, adhikamAstAvadAlApAt // 120 // TIkA - jete - jete apane paryApti hoi, tini savani kA pratiSThApana kahie prAraMbha, so to yugapat zarIra nAmA nAmakarma kA udaya ke pahile hI samaya ho hai / bahuri niSThApana kahie tinikI saMpUrNatA, so anukrama kari ho hai / so niSThApana kA kAla pratarmuhUrta - aMtarmuhUrta kari adhika hai, tathApi tini savani kA kAla sAmAnya zrAlApa kari aMtarmuhUrta hI kahie. jAtai aMtamuMhUrta ke bheda bahuta hai / 1 kaise niSThApana kA kAla hai ? so kahai hai - grAhAra paryApti kA niSThApana kA kAla sarvAni te stoka hai, tathApi atarmuhUrta mAtra hai / vahuriyAko sakhyAta kA bhAga dIe jo kAla kA parimANa prAvai, so bhI anarmuhUrta hai / so yahu atarmuhUrta usa AhAra paryApti kA aMtamuhUrta meM milAyeM jA parimAraNa hoi, so zarIra paryApti kA niSThApana kAla jAnanA / so yaha bhI atarmuhUrta hI jAnanA | bahuri yAhu kA sakhyAtavAM bhAga pramANa atarmuhUrta yAhI me milAye iMdriya paryApti kA kAla hoi, to bhI pratarmuhUrta hI hai / vahuri yAkA saMkhyAtavAM bhAga pramANa aMtarmuhUrta yAhI meM milAe zvAsozvAsa paryApti kAla hoi, so bhI aMtarmuhUrta hI hai / jaise ekeM - triya paryApti ke tI e cyAri hI paryApti isa anukrama kari saMpUrNa hoi hai / vahuri vAmana paryApti kAla kA sakhyAtavA~ bhAga kA pramANa atarmuhUrta yAhI meM milAe bhASA paryApta kA kAla hADa, so bhI atarmuhUrta hI hai / sa vikaledriya paryApti jIvana ke e pAMca paryApti isa anukrama kari sapUrNa hoi haiM / vahuri bhASA paryApti bAda yA saMgAtavA bhAga prabhAga aMtarmuhUrta yAhI me milAe mana paryApti kA kAla roga bhI aMtarmuhurta hI hai / ajhai saMjI pacedriya paryApti ke chaha paryApti isa anuhai / jaise inakA niSThApana kAla kahyA / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyajJAnacandrikA bhASATIkA ] / 275 Agai paryApti, nivRtti aparyApti kAla kA vibhAga kahai haiM - pajjattassa ya udaye, NiyaNiyapajjattiNiThThido hodi / jAva zarIramapuNNaM, riNavattiapuNNago tAva // 121 // paryAptasya ca udaye, nijanijaparyAptiniSThito bhavati / yAvat zarIramapUrNa, nivRtyapUrNakastAvat // 121 // TokA - paryApti nAmA nAmakarma ke udaya hote apane-apane ekeMdriya ke cyAri, vikalai driya ke pAMca, sainI paMcedriya ke chaha paryAptini kari 'niSThitAH' kahie saMpUrNa zakti yukta hoMi, teI yAvat kAla zarIra paryApti dUsarA, tAkari pUrNa na hoi, tAvat kAla eka samaya ghATi zarIra paryApti saMbaMdhI aMtarmuharta paryanta nivRtti aparyApti kahie / jAtai nivRtti kahie zarIra paryApti kI niSpatti, tIhi kari je aparyApta kahie saMpUrNa na bhae, te nivRtti aparyApta kahie hai / Agai labdhi aparyApta kA svarUpa kahai hai - udaye du apuNNassa ya, sagasagapajjattiyaM raNa Nidvavadi / antomuttamaraNaM, laddhiapajjattago so du // 122 // udaye tu apUrNasya ca, svakasvakaparyAptina niSThApayati / antarmuhUrtamaraNaM, labdhyaparyAptakaH sa tu // 122 // TIkA - aparyApti nAmA nAmakarma ke udaya hote satai, apane-apane ekedriya vikaledriya, sainI jIva cyAri, pAca, chaha paryApti, tinikau na 'niSThApayati' kahie sampUrNa na karai, usAsa kA aThArahavA bhAga pramANa atarmuhUrta hI viSa maraNa pAvai, te jIva labdhi aparyApta kahie / jAtai labdhi kahie apane-apane paryAptini kI sapUrNatA kI yogyatA, tIhi kari aparyApta' kahie niSpanna na bhae, te lavdhi aparyApta khie| Age ekedriyAdika saMjI paryanta labdhi aparyAptaka jIvani kA niraMtara janma vA maraNa kA kAlapramANa ko kahai hai - tiNNisayA chattIsA, chAvaTisahassagANi maraNANi / antomuttakAle, tAvadiyA ceva khuddabhavA // 123 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTamAra jIva kAgaDa gAthA 124.12 // 272 ] trINi zatAni SaTtriMzat, SaTSaSTisahaskAni maraNAni / aMtarmuhUrtakAle, tAvaMtazceva kSudrabhavAH // 123 // TIkA - kSudrabhava kahie labdhi aparyAptaka jIva, tinikI jo vIci virSe paryAptipanI vinA pAyA niratarapane utkRSTa hoDa, tau aMtarmuhUrta kAla vipa chyAsaThi hajAra tIna sau chattIsa (66336) maraNa hoMDa; bahuri itane hI bhava kahie janma hoi| Age te janma-maraNa ekedriyAdi jIvani ke kete-kete sabhavai ara tinike kAla kA pramANa kahA ? so vizeSa kahie hai - sIdI saTThI tAlaM, viyale cauvIsa hoMti paccakkhe / chAva ica sahassA, sayaM ca battIsamayakkhe // 124 // azItiH SaSTi catvAriMzat, vikale caturvizatirbhavaMti paMcAkSe / SaSTizca sahasAriNa, zataM ca dvAtriMzamekAkSe // 124 // TIkA - pUrva kahe the labdhi aparyAptakani ke niraMtara kSudrabhava, tinivirSe ekedriyani ke chayAsaThi hajAra eka sau vattIsa niratara kSudrabhava ho hai; so kahie hai - koU ekedriya lavdhi aparyAptaka jIva, so tisa kSudrabhava kA prathama samaya te lagAi sAMsa ke aThArahave bhAga apanI Ayu pramANa jIya kari marai, bahuri ekaidriya bhayA tahAM titanI hI Ayu kau bhogi, mari kari vahuri ekedriya hoi / ase niraMtara labdhi apayapti kari kSudrabhava ekeMdriya ke utkRSTa hoMi tau chyAsaThi hajAra eka sau vattIsa hoi, adhika na hoDa / asaM hI labdhi aparyAptaka beidriya ke asI (80) hoi| teidriya labdhi aparyAptaka ke sAThi (60) hoi / cauidriya labdhi aparyAptaka ke cAlIsa (40) hoi / paMcedriya lavdhi aparyApta ke cauvIsa hoI, tIhivipai bhI manupya ke pATha (8) asainI tiryaca ke ATha, (8) sainI tiryaca ke pATha(8) ase pacedriya ke cauvIsa (24) hoDa / ase labdhi aparyAptakani kA niratara kSudrabhavani kA parimANa kahyA / aba ekedriya labdhi aparyAptaka ke nirantara kSudrabhava kahe, tinakI saMkhyA svAmIni kI apekSA kahai hai - puDhavidagAgaNimAruda, saahaarnnthuulsuhmptteyaa| edesu apuNNesu ya, ekkakke bAra khaM chakkaM // 125 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 273 pRthvIdakAgnimArutasAdhAraNasthUlasUkSmapratyekAH / eteSu apUrNeSu ca ekakasmin dvAdaza khaM SaTkam // 125 // TIkA - pRthvI, apa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspati ini - pAMcoM ke sUkSmabAdara kari daza bheda bhaye para eka pratyeka vanaspatI - ini gyAraha labdhi aparyAptakani viSai eka-eka bheda viSai bAraha, biMdI, chaha ini aMkanikari chaha hajAra bAraha (6012) niraMtara kSudrabhava jAnane / pUrva niraMtara kSudrabhava ekedriya ke chyAsaThi hajAra eka sau battIsa kahe / tiniko gyAraha kA bhAga dIe eka-eka ke chaha hajAra bAraha kSudra bhavani kA pramANa Avai hai| jaise labdhi aparyApta ke niraMtara kSudrabhava kahe, tahAM tinakI saMkhyA vA kAla kA nirNaya karane kI cyAri prakAra apavartana trairAzika kari dikhAvai haiM / so trairAzika kA svarUpa graMtha kA pIThabaMdha viSa kahyA thA, so jAnanA / so yahAM dikhAiye hai - jo eka kSudrabhava kA kAla sAMsa kA aThArahavAM bhAga hoi, to chayAsaThi hajAra tIna sau chattIsa niraMtara kSudrabhavani kA kitanA kAla hoi ? tahAM pramANa rAzi 1, phalarAzi eka kA aThArahavAM bhAga 1 ara icchA rAzi chayAsaThi hajAra tIna sai chattIsa (66336), tahAM phala kI icchA kari guNa pramANa kA bhAga die labdha rAzi viSai chattIsa sai picyAsI ara eka kA tribhAga 36851 itanA usvAsa bhae; ase saba kSudrabhavani kA kAla kA parimANa bhyaa| yahAM itane pramANa aMtarmuhUrta jAnanA / jAtai jaisA vacana hai, uktam ca aaddhyaanlsaanuphtmnujocchvaasaistrisptspttriprmitaiH| AhumuhUrtamaMtarmuhUrtamaSTASTajitastribhAgayutaiH // yAkA artha - sukhI, dhanavAna, Alasa rahita, nirogI manuSya kA saitIsa sai tehattari (3773) usvAsani kA eka muhUrta; tahAM aThyAsI usvAsa para eka usvAsa kA tIsarA bhAga (hIna) ghaTAe sarva kSudrabhavani kA kAla aMtarmuhUrta hoDa / vahuri uktam ca prAyuraMtarmuhUrtaH syAdeSosyApTAdazAMzakaH / ucchavAsasya jaghanya ca nRtirazcAM ladhyapUrNake / yAkA artha - labdhi aparyAptaka manupya tiryacani kA prAyu eka usvAsa kA aThArahavAM bhAga pramANa aMtarmuhUrta mAtra hai / so ase kahA mAna kA aThArahavA bhAga Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] [ gomarI gAyA 126 kAla kA eka kSudrabhava hoDa, tau chattIsa sI picyAmI ara eka kA vibhAga pramANa usAsani kA kitanA kSudrabhava hoi ? ihAM pramANa rAzi 1 . phalarANi 1, icchArANi 36 18 yathokta karate lavya rANi chyAsaTha hajAra tIna sau chattIsa ( 66336) kSudrabhavani kA parimANa AyA / vahuri jo chyAsaThi hajAra tIna sau chattIsa kSudrabhavani kA kAla chattIsa sau picyAsI ara eka kA tribhAga itanA usvAsa hoDa, tI eka kSudrabhavani kA kitanA kAlahoi? ihAM pramANa rAzi 66336, phala rANi 3685 1, icchA rAzi e 1, yathokta karatAM lavdha rAzi eka sAMga kA aThArahavAM bhAga ? eka kSudrabhava kA kAla 18 bhayA / bahuri chattIsa sau picyAsI ara eka kA tribhAga 3685 itanA sAMsa kA 3 chyAsaThi hajAra tIna sau chattIsa kSudrabhava hoMDa, to sAMsa kA aThArahavAM bhAga kA kitanA kSudrabhava hoi ? ihAM pramANa rAzi 63851, phala rAzi66336, icchA rANi eka kA 2 aThArahavAM bhAga 1_,yathokta karatAM lavdha rAzi 1 kSudrabhava huA / ihAM sarva phala rAzi 3 18 kI icchA rAzi kari gugganA, pramANa rAzi kA bhAga denA, tava lavdha rAzi pramANa ho hai | jaise eka kSubrbhava kA kAla samasta kSudrabhava, samasta kSudrabhava kA kAla inika krama tai pramANa rAzi karate teM cyAri prakAra trairAzika kiyA hai / aura bhI jAyagA jahAM trairAzika kA varNana hoDa, tahAM meM hI yathAsaMbhava jAnanA / yA samudghAtakevalI ke aparyAptapana kA saMbhava hai haiM - - pajjattasarIrassa ya, pajjattudayassa kAyajogassa / jogissa apuNNattaM, apuNNajogotti ripaTThi // 126 // paryAptazarIrasya ca, paryAptyudayasya kAyayogasya / yogino'pUrNatvamapUrNayogaH iti nirdiSTam / / 126 // TIkA - saMpUrNa parana zradvArika zarIra jAU~ pAie, bahuri paryApti nAmA nAnakarma kA udaya kari saMyukta, bahuri kAyayoga kA vArI - jaisA jo sayogakevalI naTTAraka, nAke samudghAta karate kapATa kA kariyA viSai ara saMhAra virSe pUrNa kAyayoga kRtyA hu~ / jAne tahAM saMjJI paryAptavat paryAnini kA AraMbha kari krama taM niSThA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 275 pana karai hai / tAtai praudArika mizra kAyayoga kA dhArI kevalI bhagavAna, so kapATa yugala kA kAla virSe aparyAptapanA kau bhaja hai, aisA siddhAta virSe kahyA hai / prAgai labdhi aparyAptakAdi jIvani ke guNasthAnani kA sabhavane-asaMbhavane kA vizeSa kahai hai - laddhiapuNNaM micche, tatthavi vidiye cauttha-chaThe ya / pivvattiapajjattI, tattha vi sesesu pajjattI // 127 // labdhyapUrNa mithyAtve, tatrApi dvitIye caturthaSaSThe ca / nirvRtyaparyAptistatrApi zeSeSu paryAptiH // 127 // TIkA - labdhi aparyAptaka jIva mithyAdRSTi guNasthAna virSe hI pAie hai, aura guNasthAna vAkai saMbhavai nAhI; jAtai sAsAdanapanA Adi vizeSa guNani kA tAkai prabhAva hai / bahuri tIhi pahilA mithyAdRSTi viSai, dUsarA sAsAdana viSai, cauthA asaMyata viSe, chaThA pramatta viSa - ini cAroM guNasthAnani viSa nirvRtti aparyAptaka pAie hai / tahAM pahalA vA cauthA sU to mari kari jIva cAroM gatini viSa upajai hai / ara sAsAdana sau marikari naraka vinA tIni gatini viSa upajai hai / so ini tIno guNasthAna viSe janma kA prathama samaya tai lagAi yAvat audArika, vaikriyika zarIra paryApta pUrNa na hoi, tAvat eka samaya ghATi zarIra paryApti kA kAla paryata nivRtti aparyAptaka hai / bahuri pramatta guNasthAna viSai yAvat AhAraka zarIra paryApti pUrNa na hoi, tAvat eka samaya ghATi AhAraka zarIra paryApti kAla paryata nirvatti aparyAptaka hai / bahuri ina kahe cAro guNasthAnani virSa ara avazeSa rahe mizrAdika sayogI paryanta nava guNasthAna viSa paryAptaka jIva pAie hai, jAte tAkA kAraNabhUta paryApti nAmA nAmakarma kA udaya sarvatra saMbhava hai| bhAvArtha - labdhi aparyAptakani ke guNasthAna eka pahilA, nirvRtti aparyAptakani ke guNasthAna cyAri - pahilA, dUsarA, cauthA, chaLA; paryAptani ke guNasthAna sarvasayogI paryanta jAnanA / Agai aparyApta kAla viSa sAsAdana ara asaMyata guNasthAna jahAM niyama kari na saMbhavai, so kahai hai - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 128 heTTimachappuDhavINaM, joisivaNabhavaraNasambaitthoraNaM / puSNidare gahi sammo, Na sAsarago raNArayApuNraNe // 128 / / adhastanaSaTpRthvInAM, jyotiSkavAnabhavanasarvastrINAm / pUrNetarasmin nahi samyaktvaM na sAsano nArakApUrNe // 128 // TokA - naraka gati viSa ratnaprabhA vinA chaha pRthvI saMbaMdhI nArakoni ke para jyotipI, vyaMtara, bhavanavAsI devani ke ara sarva hI strI - devAMganA, manupyaNI, tiryacanI, tinikai nirvatti aparyApta dazA viSa samyaktva na pAie / jAte tIhi dazA vipai samyaktva grahaNe kI yogya kAla naahii| ara samyaktva sahita marai tiryaca manupya, so tahAM upajai naahii| vahuri samyaktva te bhrapTa hoi jo jIva mithyAdapTi vA sAsAdana hoDa, to tinikA yathAsaMbhava tahAM narakAdi vipaM upajane kA virodha hai nAhI / vahuri sarva hI sAto pRthvI ke nArakI, tinikai nirvRtti aparyApta dazA viSa sAsAdana guNasthAna na pAie, asA niyama jAnanA / jAte naraka vipai upajyA jIva ke tisa kAla virSa sAsAdanapane kA abhAva hai / iti zrI AcArya nemicandrasiddhAMtacakravartiviracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasaMgraha gratha jIvatattvapradIpikA nAmA saskRta TIkA ke anusAra isa samyagjJAnacandrikA nAmA bhApATIkA viSa jIvakANDa vipai prarUpita je vIsa prarUpaNA tinivipai paryApta prarUpaNa nAmA tIsarA adhikAra pUrNa bhayA / / 3 / / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhikAra : prANa prarUpaNA abhinaMdana vaMdau sadA, saThi prakRti khipAya / jagatanamatapada pAya, jinadharma kahyo sukhadAya // atha prANa prarUpaNA ko nirUpai haiM - bAhirapAraNehiM jahA, taheva abbhaMtarahiM pAraNehiM / pAraNaMti jehi jIvA, pANA te hoMti riNaddiTThA // 126 // bAhyaprANairyathA, tathaivAbhyaMtaraiH prANaiH / prANaMti yairnIvAH, prANAste bhavanti nidiSTAH // 129 // TIkA -jini abhyaMtara bhAva prANani kari jIva haiM, te prANaMti kahie jIva hai; jIvana ke vyavahAra yogya ho hai, kaunavat ? jaisai bAhya dravya prANani kari jIva jIva hai, jAtai yathA zabda dRSTAtavAcaka hai; tAtai je AtmA ke bhAva hai, teI prANa haiM jaisA kahyA hai| jaise kahane hI kari prANa zabda kA artha kA jAnane kA samarthapaNA ho hai, tAtai tisa prANa kA lakSaNa judA na kahyA hai / tahA pudgala dravya kari nipaje je dravya idriyAdika, tinake pravartanarUpa to dravya prANa hai| bahuri tinikA kAraNabhUta jJAnAvaraNa ara vIryAntarAya ke kSayopazamAdika te prakaTa bhae caitanya upayoga ke pravartanarUpa bhAva prANa haiN| ihAM prazna - jo paryApti ara prANa viSai bheda kahA ? tAkA samAdhAna - paMca idriyani kA AvaraNa kA kSayopazama te nipaje ase pAca iMdriya prANa hai / bahuri tisa kSayopazama te bhayA jo padArthani ke grahaNa kA samarthapanA, tAkari janma kA prathama samaya te lagAi atarmuhUrta Upari nipajai asI idriya paryApti hai / ihAM kAraNa-kArya kA vizeSa hai / bahuri mana sambandhI jJAnAvaraNa kA kSayopazama kA nikaTa te pragaTa bhaI sI manovargaraNA kari nipajyA dravya mana kari nipajI jo jIva kI zakti, so anubhayA padArtha ko grahaNa kari upajI, so aMtarmuhUrta manaHparyApti kAla ke anti sapUrNa bhaI, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 130 sI mana paryApti hai / bahuri anubhayA padArtha kA grahaNa karanA grara anubhayA padArtha kA grahaNa karane kA yogyapanA kA honA, so mana prANa hai / bahuri nokarmarUpa zarIra kA saMcayarUpa zakti kI jo saMpUrNatA, so jIva ke yogya kAla viSe prApta bhaI jo bhASA vargaNA, tiniko vizeSa pariNamana kI kararaNahArI, so bhASA paryApti hai / vahuri svara nAmA nAmakarma kA udaya hai sahakArI jAkA, jaisI bhASA paryApti pUrNa bhae pIche vacana kA vizeSarUpa upayogAdika kA pariNAmAvanA, tIhi svarUpa vacana prANa hai / bahuri kAyavaraNA kA avalabana kari nipajI jo grAtmA ke pradezani kA samuccayarUpa hone kI zakti, so kAyabala prAraNa hai / bahuri khala bhAga, rasa bhAgarUpa pariNae nokarmarUpa pudgalani ko hADa Adi sthirarUpa para rudhira Adi asthirarUpa avayava kari pariNamAvane kI zakti kA saMpUrNa honA, so jIva ke zarIra paryApti hai / bahuri usvAsa - nisvAsa ke nikasane kI zakti kA nipajanA, so anapAna paryApti hai / bahuri sAsosvAsa kA pariNamana, so sAsosvAsa prAraNa hai / jaise kAraNakAryAdi kA vizeSa kari paryApti para prANani vipe bheda jAnanA / prAraNa ke bhedani ko kahai hai - paMcavi iMdiyapAraNA, maraNavacakAyesu tiNNi balapANA / ANApANappANA, AugapAragaNa hoMti daha pANA // 130 // paMcApi iMdriyaprAraNAH, manovacaH kAyeSu trayo balaprANAH / AnapAnaprANA, zrAyuSkaprANena bhavaMti daza prAraNAH // 130 // TokA - pAMca iMdriya prAraNa hai - 1. sparzana, 2. rasana, 3. prANa, 4. cakSu, 5. zrotra | bahuri tIna valaprAraNa hai 1. manovala, 2. vacanavala ekaH zrAnapAna kahie sAsosvAsa prAraNa hai / vahuri eka zrAyu prAraNa hai / aise prAraNa daza kAla | bahui hai, ki nAhI hai | Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] Age tini dravya bhAva prAraNani kA upajane kI sAmagrI ko kahai hai vIriyajudamadikhauvasamutthA goiMdiyeMdiyesu balA / dehuye kAyAraNA, vacIbalA Au Audaye // 131 // 'vIryayutamatikSayopazamotthA noindriyaMdriyeSu balAH / dehoda kAyAnau, vacobala prAyuH prayurudaye // 131 // TIkA - sparzana, rasana, dhAraNa, cakSu, zrotra kari nipaje pAMca idriya prANa ara no iMdriya kari nipajyA eka manobala prAraNa, e chaho to matijJAnAvaraNa para vIryAntarAya, tinake kSayopazama tai ho hai / bahuri zarIra nAmA nAmakarma ke udaya hote kAya - bala ara sAsosvAsa prANa ho hai / bahuri zarIra nAmA nAmakarma kA udaya hote ara svara nAmA karma kA udaya hote vacanabala prANa ho hai / bahuri Ayukarma kA udaya hote prAraNa ho hai / jaise prANani ke upajane kI sAmagrI kahI / e prAraNa kauna-kauna ke pAie so bheda hai hai - iMdiyakAyA UriNa ya, puNNApuNNesu puNNage ANA / bIiMdiyAdipuNNe, vacImaraNo saNNipuNNeva // 132 // * 20o indriyakAyASi ca, pUrNApUrNaSu pUrNa ke prAnaH / dvIndriyAdipUrNe, vaco manaH saMjJipUrNe eva / / 132 / / - TIkA - iMdriya prAraNa, kAyabala prANa, Ayu prANa e to tIna prANa paryApti vA aparyApta doU dazA viSai samAna pAie hai / bahuri sAsosvAsa prAraNa paryApti dazA viSe hI pAie, jAtai tAkA kAraNa ucchavAsa nizvAsa nAmA nAma karma kA udaya paryApta kAla viSai sabhavai hai / bahuri vacanabala prANa beidriyAdika pacendriya paryata jIvani kai paryApta dazA hI viSai pAie hai, jAte tAkA kAraNabhUta svara nAmA nAmakarma kA udaya anyatra na sabhavai hai / bahuri manabala prAraNa sainI pacedriya ke paryApta dazA viSai hI pAie hai, jAtai tAkA kAraNa vIryAntarAya ara mana AvaraNa kA kSayopazama, so anyatra na sabhava hai | Age ekedriyAdika jIvani ke kete - kete prANa pAie, so kahai hai - Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] [ gommaTasAra jIvakANa gApA 133 dasa saNNIraNaM pAraNA, sesegUNaMtimassa beUraNA / pajjattesidaresu ya, satta duge sesagegUNA // 133 // daza saMjinAM prANAH zeSakonamaMtimasya nyUnAH / paryAptivitareSu ca, sapta dvike zeSakaikonAH // 133 / / TIkA - pahile kahyA jo prANani ke svAmIni kA niyama, tAhI kari jaise bheda pAie hai, so kahie hai / sainI pacedrI paryApta ke tau daza prANa sarva ho pAie / pIche avazeSa asaMjI Adi dvIdriya paryanta paryApta jIvani ke eka-eka ghATi prANa pAie / tahA asainI pacedriya ke mana vinA nava prANa pAie / cauidriya ke mana ara karNa idriya vinA ATha prANa pAie , teidriya ke mana, karNa, netra idriya vinA sAta prAraNa paaie| dvIndriya ke mana, karNa, netra, nAsikA vinA chaha prANa pAie / vahuri aMtima ekadriya vipa dvIndriya ke prANani te doya ghaTAvanA, so mana, karNa, netra, nAsikA ara rasanA idriya ara vacanavala, ini vinA ekedriya ke cyAri hI prANa pAie hai / ase e prANa paryApta dazA kI apekSA kahe / ava itara jo aparyApta dazA, tAkI apekSA kahie hai - sainI vA asainI pacedriya ke tau sAta-sAta prANa hai| jAte paryAptakAla vipa saMbhavai ase sAsosvAsa, vacana vala, manovala e tIna prANa tahA na hoi / vahuri cauidriya kai zrotra vinA chaha pAie, taMdrI ke netra vinA pAca pAie, vedrI ke nAsikA vinA cyAri pAie, ekedrI ke rasanA vinA tIna pAie, ase prANa pAie hai / iti zrI AcArya nemicandra siddhAMtacakravativiracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasagraha atha kI jIvatattvapradIpikA nAmA saskRta TIkA ke anusAra samyagjJAnacandrikA nAmA isa bhApATIkA vipai prarUpita je vIsa prarUpaNA tini vipai prAraNa prarUpaNA nAmA cauthA adhikAra sapUrNa bhayA // 4 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cavAM adhikAra : saMjJA prarUpaNA maMgalAcaraNa guNa anaMta pAe sakala, raja rahasya ari jIti / doSarahita jagasvAmi so, sumati namo juta prIti / / atha saMjJA prarUpaNA kahai hai - iha jAhi bAhayAvi ya, jIvA pAvaMti dAruNaM dukkhaM / sevaMtAvi ya ubhaye, tAo cattAri saNAo // 134 // iha yAbhirbAdhitA api ca, jIvAH prApnuvati dAruNaM dukkhaM / sevamAnA api ca, ubhayasmina tAzcatasaH saMjJAH // 134 // TIkA - AhAra, bhaya, maithuna, parigraha inike nimitta te jo vAMchA hoi, te cyAri saMjJA kahie / so jini saMjJAni kari bAdhita, pIDita hue jIva sasAra viSa viSayani ko sevate bhI ihaloka ara paraloka viSa tini viSayani kI prApti vA aprApti hote dAruNa bhayAnaka mahA duHkha ko pAvai hai, te cyAri sajJA jaannii| vAchA kA nAma sajJA hai / vAMchA hai, so sarva duHkha kA kAraNa hai / Age AhAra saMjJA upajane ke bAhya, abhyaMtara kAraNa kahai hai - AhAradaMsaraNeNa ya, tassuvajogeNa omakoThAe / sAdidarudIraNAe, havadi hu AhArasaNNA hu // 135 // AhAradarzanena ca, tasyopayogena avamakoSThatayA / sAtetarodIraNyA, bhavati hi AhArasaMjJA hi // 135 / / TIkA - viziSTa annAdika cyAri prakAra AhAra kA dekhanA, bahuri pAhAra kA yAdi karanA, kathA sunanA ityAdika upayoga kA honA, vahari koThA jo udara, tAkA khAlI hono kSadhA honI e to vAhya kAraNa hai| vahari asAtA vedanIya kama kA tIvra udaya honA vA udIraNA honI ataraMga kAraNa hai / ini kAraNani te AhAra Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 136-137 saMjJA ho hai | grahAra kahie annAdika, tIhivipeM saMjJA kahie vAMchA, so AhAra saMjA jAnanI / Age bhaya saMjJA upajane ke kAraNa kahai hai - aibhImadaMsaraNeNa ya, tassuvajogeNa omasattIe / bhayakammudIraNAe, bhayasaNNA jAyade caduhiM // 136 // atibhImadarzanena, ca, tasyopayogena zravamasatvena / bhayakarmodIraraNayA, bhayasaMjJA jAyate catubhiH // 136 // TIkA - pratibhayakArI vyAghra Adi vA krUra mRgAdika vA bhUtAdika kA dekhanA vA unakI kathATika kA sunanA, unakauM yAdi karanA ityAdika upayoga kA honA, bahuri apanI hIna zakti kA honA e to vAhya kAraNa haiM / bahuri bhaya nAmA nokapAyarUpa moha karma, tAkA tIvra udaya honA, yahu aMtaraMga kAraNa hai / ini kAraNani kari bhaya saMjJA ho hai / bhaya kari bhaI jo bhAgi jAnA, chipi jAnA ityAdika rUpa vAMchA, so bhava saMjJA kahie / dhAge maithuna sajJA upajane ke kAraNa kahaiM haiM - - paNidarasabhoyaNeNa ya, tassuvajoge kusIlasevAe / vedassudIraNAe, mehusaNNA havadi evaM // 137 // praNItarasabhojanena ca, tasyopayoge kuzIla sevayA / vedasyodIraragayA, maithunasaMjJA bhavati evaM // 137 // TIkA - nRpya jo kAmotpAdaka gariSTha bhojana, tAkA khAnA grara kAma kathA kA sunanA grara bhoge huve kAma vipayAdika kA yAdi karanA ityAdikarUpa upayoga honA, dahari kuzIlavAna kAmI purupani kari sahita saMgati karanI, goSThI karanI e tI vAhya hai | bahari strI, punpa, napuMsaka vedani virpe kisI hI vedarUpa nokapAya kI udIgaNa sI aMtaraMga karaNa he / ini kAraNani taM maithuna saMjJA ho hai / maithuna jo kAmasevanayugasambandhI karma, tIhiviSe vAMchA, maithunasaMjJA jAnanI / 1 grAhI parigraha majA unajane ke kAraNa kahe haiM - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] uvayararaNadaMsaNeNa ya, tassuvajogeNa mucchidAe ya / lohassudIraNAe pariggahe jAyade saNNA // 138 // upakararaNadarzanena ca, tasyopayogena mUchitAye ca / lobhasyodIrarayA parigrahe jAyate saMjJA // 138 // TIkA - dhana-dhAnyAdika bAhya parigraharUpa upakaraNa sAmagrI kA dekhanA ara tIhi dhanAdika kI kathA kA sunanA, yAdi karanA ityAdika upayoga honA, mUrchita jo lobhI, tAkai parigraha upajAvane viSai AsaktatA, tAkA isa jIva sahita sambandhI honA ityAdika bAhya kAraNa hai / bahuri lobha kaSAya kI udIraNA, so aMtaraMga kAraNa hai / ini kAraNani kari parigraha saMjJA ho hai / parigraha jo dhana-dhAnyAdika, tinike upajAvane prAdirUpa vAMchA, so parigraha saMjJA jAnanI / prAge e saMjJA kauna ke pAie, so bheda kahai hai - ragaTThapamAe paDhamA, saNNA rahi tattha kAraNAbhAvA / sesA kammatthitteNuvayAreNatthi gahi kajje // 136 // - [ 283 naSTapramAde prathamA, saMjJA nahi tatra kAraNAbhAvAt / zeSAH karmAstitvena upacAreNa saMti nahi kArye // 139 // naSTa bhaye hai pramAda jinike, aise je zrapramattAdi guNasthAnavartI jIva, TIkA tinikai prathama AhAra sajJA nAhI hai / jAte AhAra saMjJA kA kAraraNabhUta jo asAtA vedanIya kI udIraNA, tAkI vyucchitti pramatta guNasthAna hI viSai bhaI hai; tAtai kAraNa ke abhAva tai kArya kA bhI prabhAva hai / aise pramAda rahita jIvani ke pahilI sajJA nAhI hai / bahuri ini kai jo avazeSa tIna saMjJA hai, so bhI upacAra mAtra hai; jAte una sajJAni kA kAraNabhUta je karma, tini kA udaya pAie hai; tIhi apekSA hai / bahuri te bhaya, maithuna, parigraha saMjJA apramAdI jIvani ke kAryarUpa nAhI hai / iti zrI AcArya nemicadraviracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha gratha kI jIvatattvapradIpikA nAmA saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacandrikA nAmA bhASA TIkA viSai jIvakANDa viSai prarUpita je vIsa prarUpaNA, tinivipai saMjJA prarUpaNA nAma paMcama adhikAra sampUrNa bhayA // 5 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThavAM adhikAra : gati prarUpaNA padmaprabha jinakauM bhajauM, jIti dhAti sava karma / guNa samUha phuni pAya jini, pragaTa kiyo hitadharma // Age arahaMtadeva kauM namaskArarUpa maMgalapUrvaka mArgaNA mahA adhikAra prarUpaNa kI pratijJA karai haiM - dhammaguNamaggaraNAhayamohAribalaM jiNaM raNamaMsittA / maggaraNamahAhiyAraM, vivihahiyAraM bhariNassAmo // 140 // dharmaguNamArgaNAhatamohArivalaM jinaM namaskRtvA / mArgaraNAmahAdhikAraM, vividhAdhikAraM bhariNaNyAmaH // 140 // TIkA - hama jo graMthakartA, te nAnAprakAra kA gati, iMdriyAdika adhikAra saMyukta jo mArgaNA kA mahA adhikAra tAhi kaheMge, jaisI AcArya pratinA karI / kahA karika ? jina jo arhanta bhaTTAraka, tisahi namaskAra krike| kaisA hai jina bhagavAna ? ratnatraya svarUpa dharma, sohI bhayA dhanupa, vahari tAkA upakArI je jJAnAdika dharma, te hI bhae guNa kahiye cillA, vahuri tAke AzrayabhUta je caudaha mArgaraNA, tahI bhae mArgaNa kahie vANa, tinikari hatyA hai mohanIya karmarUpa ari kahiye vairI kA vala jAna, aisA jina-deva hai| prAgai mArgaNA zabda kI nirukti ne liyA lakSaNa kahai haiM - jAhi va jAsu va jIvA, maggijjate jahA tahA viTThA / tApro codasa jAraNe, suyaNAraNe mangaNA hoti / / 141 // 1 yAbhirvA yAsu vA, jIvA mRgyate yathA tathA ipTAH / tAzcaturdaga jAnIhi, zrutajJAne mArgaraNA bhavati // 14 // -padA punaka 1, pRSTha 133, gAyA 55. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 285 TIkA - jaise zrutajJAna viSe upadezyA taise hI jIva nAmA padArtha, jinakari vA jiniviSai jAnie, te caudaha mArgaNA hai / pUrve to sAmAnyatA kari guNasthAna jIvasamAsa, paryApti, prANa, sajJA inikari triloka ke madhyavartI samasta jIva lakSaNa kari vA bheda kari vicAre / bahuri aba vizeSarUpa gati - idriyAdi mArgaNAni kari tina hI ko vicAra hai, ase he ziSya, tU jAni / gati Adi je mArgaNA jaba eka jIva keM nArakAdi paryAyani kI vivakSA lIjie, taba to jini mArgaNAni kari jIva jAnie jaise tRtIyA vibhakti kari kahie / bahuri jaba eka dravya prati paryAyani ke adhikaraNa kI vivakSA 'ini viSe jIva pAie hai' ausI lIjie, taba jini mArgaNAni viSai jIva jAnie jaise saptamI vibhakti kari kahie / jAte vivakSA ke vaza te kartA, karma ityAdi kArakani kI pravRtti hai aisA nyAya kA sadbhAva hai / Age tini caudaha mArgaNAni ke nAma kahai hai gaiiMdiyesu kAye, joge vede kasAyaraNAraya / saMjamadaMsaNalessA-bhaviyA - sammattasaNNi- zrAhAre // 142 // gatIMdriyeSu kAye, yoge vede kaSAyajJAne ca / saMyamadarzanalezyA bhavyatAsamyaktvasaMzyAhAre // 142 // 1 TIkA 1. gati, 2. idriya, 3. kAya, 4. yoga, 5. veda, 6. kaSAya, 7 jJAna, 8. saMyama, 6. darzana, 10. lezyA, 11. bhavya, 12. samyaktva, 13. sajJI, 14 AhAra se e gati Adi pada hai / te tRtIyA vibhakti vA saptamI vibhakti kA aMta lI hai / tAtai gati kari vA gati viSai ityAdika ase vyAkhyAna karane / so inikari vA iniviSai jIva mArgyante kahie jAniye, te caudaha mArgaNA jaise anukrama kari nAma hai, taise kahage | Age tiniviSe ATha sAMtara mArgaraNA hai, tinikA svarUpa, saMkhyA, vidhAna nirUpaNa ke arthi gAthA tIna kahai hai ' uvasamasuhamAhAre, veguvviyamissa garaapajjatte / sAsaNasamme misse, sAMtaragA maggaraNA aTTha // 143 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 144-145 sattadiNAchammAsA, vAsapudhattaM ca bArasamuhuttA / pallAsaMkhaM tirahaM varamavaraM egasamayo du || 144 // upazamasUkSmAhAre, vaivika mizranarAparyApte | sAsa samyaktve mizra, sAMtarakA mArgaNA bhraSTa || 143 || saptadinAni SaNmAsA, varSapRthaktvaM ca dvAdaza muhUrtAH / palyAsaMkhyaM trayANAM varamavaramekasamayastu / / 144 // TokA nAnA jIvani kI apekSA vivakSita guNasthAna vA mArgaNAsthAna ne choDi, anya koI guNasthAna vA mArgagAsthAna meM prApta hoi, bahuri usa hI vivakSita guNasthAna vA mArgaraNAsthAna ko yAvat kAla prApta na hoi, tisakAla kA nAma aMtara hai | so upazama samyagdRSTI jIvani kA loka viSai nAnA jIva apekSA aMtara sAta dina hai / tIna loka vipe koU jIva upazama samyaktvI na hoi to utkRSTapaneM sAta tAI na hoi, pIche koU hoya hI hoya / aise hI saba kA aMtara jAnanA / bahuri sUkSma sAMparAya saMyamI, tinikA utkRSTa aMtara chaha mahInA hai / pIche ko hoya hI hoya / bahuri prahAraka para grAhArakamizra kAyayogavAle, tinikA utkRSTa aMtara varSa pRthaktva kA hai / tIna te Upara ara nava te nIce pRthaktva saMjJA hai, tAtai yahAM tIna varSa ke Upara ara nava varSa ke nIce atara jAnanA / pIche koI hoya hI hoya / vahuri vaikriyikamizra kAyayogavAle kA utkRpTa aMtara bAraha muhUrta kA hai, pIche koU hoya hI hoya / bahUri labdhi paryAptaka manuSya para sAsAdana guNasthAnavartI jIva ara mizra gugAsthAnavartI jIva. ini tInoM kA aMtara eka-eka kA palya ke zrasaMkhyAtave bhAga mAtra jAnanA, pIche koI hoya hI hoya / sa e sAMtara mArgaNA zrATha hai / ini savani kA anya aMtara eka samaya jAnanA / paDhamuvasamasahidAe, viradAviradIe coddasA divasA / viradIe paNNarasA, virahidakAlo du bodhavvo // 145 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA] / 287 prathamopazamasahitAyAH, viratAviratezcaturdaza divasAH / virateH paMcadaza, virahitakAlastu boddhavyaH // 145 / / TIkA-viraha kAla kahie utkRSTa aMtara, so prathamopazama samyaktva kari saMyukta je viratAvirata paMcama guNasthAnavI jIva, tinikA caudaha dina kA jAnanA / bahuri tisa prathamopazama samyaktva sayukta SaSTamAdi guNasthAnavartI, tinikA paMdraha dina jAnanA / vA dUsarA siddhAnta kI apekSA kari cauvIsa dina jAnanA / asa nAnA jIva apekSA aMtara kahyA / vahari ini mArgaNAni kA eka jIva apekSA antara anya grantha ke anusAri jaannaa| yahA prasaMga pAi kAryakArI jAni, tattvArthasUtra kI TIkA ke anusAri kAla antara kA kathana karie hai| tahAM prathama kAla kA varNana doya prakAra - nAnA jIva apekSA para eka jIva apekSA / tahAM vivakSita guNasthAnani kA vA mArgaNAsthAnani viSa saMbhavate guNasthAnani kA sarva jIvani viSa koI jIva ke jetA kAla sadbhAva pAie, so nAnA jIva apekSA kAla jAnAnA / ara tinahI kA vivakSita eka jIva ke jete kAla sadbhAva pAie, so eka jIva apekSA kAla jAnanA / tiniviSa prathama nAnA jIva apekSA kAla kahie hai, so sAmAnya-vizepa kari doya prakAra / tahAM guNasthAnani vipai kahie so sAmAnya ara mArgagA vipa kahie go vizepa jaannaa| tahAM sAmAnya kari mizyAdRSTi, asayata, pramatta, apramatta, nayoga kevalani yA sarva kAla hai / inikA kavahU abhAva hotA naahii| vahari sAnAdana kA jaghanya eka samaya, utkRSTa palya kA asaMnyAtavA bhAga / bahari mizra kA jaghanya antarmanaM, utkRpTa palya kA asaMmyAtavAM bhAga / vahari cyAro upagama aMgI bAno kA jaghanya eka samaya utkRSTa antamuharta / uhAM jaghanya eka mamaya maggA apekSA gAyA hai. / bari cyAroM kSapakagIvAle para prayoga kevalIni kA jaghanya yA utakaTa antama: mAga kAla hai| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 145 ava vizeSa kari kahie hai / tahA gati mArgaNA viSai sAto pRthvIni ke nArakoni viSai mithyAdRSTyAdi cyAri guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / tiryaJca gati viSe mithyAdRSTyAdi paMca guNasthAnani viSe sAmAnyavat kAla hai / manupyagati viSai sAsAdana kA jaghanya eka samaya, utkRSTa atarmuhUrta ara mizra kA jaghanya vA utkRpTa antarmuhUrta zrara anya sarva guNasthAnani viSe sAmAnyavat kAla hai / devagati vi mithyAdRSTyAdi cyAri guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vahuri iMdriya mArgaNA zrara kAya mArgareraNA viSai iMdriya-kAya apekSA sarvakAla hai / guNasthAna apekSA ekedrI, vikaledrI, ara paMca sthAvarani viSai midhyAdRSTi kA sarvakAla hai / ara paMcedriya vA trasa viSe sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vahari yoga mArgaNA viSe tInoM yogani mithyAdRSTyAdi sayogI paryantani kA ara ayogI kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA mizra kA jaghanya kAla eka samaya hI hai / ra kSapakani kA jaghanya eka samaya, utkRSTa antarmuhUrta mAtra kAla hai / bahuri veda mArgaNA viSe tIna vedani viSe ara vedarahita vipaM mithyAdRSTyAdi granivRttikaraNa paryantani kA vA ( Upari) sAmAnyavat kAla hai / bahuri kapAya mArgagA vipai cyAri kaSAyani viSe mithyAdRSTyAdi zrapramatta paryaMtanikA manoyogIvat ara doya upazamaka vA kSapaka para kevala lobhayuta sUkSmasAMpagaya zrara kapAya, inikA sAmAnyavat kAla hai / bahuri jJAna mArgaNA viSai tIna kujJAna, pAMca mujJAnani viSe apane-apane guraNasthAnani kA mAmAnyavat kAla hai / bahuri saMyama mArgaNA vipai sAta bhedani vipe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai | bahari darzana mArgaNA viSe cyAri bhedani vipe apane-apane sthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri lezyA rahinani viSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai| bahuri bhavya mArgagA viSe doU bhedani vipe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnya kAna hai| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 289 ___ bahuri samyaktva mArgaNA virSe chaha bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA- aupazamika samyaktva viSe asaMyata, dezasaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa palya kA asaMkhyAtavAM bhAga ara pramatta, apramatta kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta kAla hai / bahuri saMjJI mArgaNA viSai doU bhedani virSa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai| bahuri AhAra mArgaNA virSa AhAraka 'virSe mithyAdRSTayAdi sayogI paryantani kA sAmAnyavat kAla hai| anAhAraka viSai mithyAdRSTi kA sarvakAla, sAsAdana asaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, sayogI kA jaghanya tIna samaya, utkRSTa saMkhyAta samaya, ayogI kA sAmAnyavat kAla hai / aba eka jIva apekSA kAla kahie hai, tahAM prathama sAmAnya kari mithyAdaSTi kA kAla virSe tIna bhaMga - anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAdi sAMta / tahAM sAdi sAMta kAla jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona ardhapudgala parivartana mAtra hai kiMcita hIna kA nAma dezona jAnanA / bahuri sAsAdana kA jaghanya eka samaya, utkRSTa chaha prAvalI; mizra kA jaghanya vA utkRSTa aMtarmuhUrta; bahuri asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa sAdhika tetIsa sAgara, saMyatAsaMyata kA jaghanya antarmuharta, utkRSTa dezona koDi pUrva pramatta-apramatta kA jaghanya eka samaya, utkRSTa atarmuhUrta; cyArau upazama zreNIvAloM kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta; cyArau kSapaka zreNIvAle vA ayogini kA jaghanya vA utkRSTa aMtarmuhUrta, sayogI kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona koDi pUrva kAla hai| aba vizeSa kari kahie hai - gati mArgaNA viSa sAtau pRthvIni ke nArakIni viSai mithyAdRSTi kA kAla jaghanya aMtarmaharta, utkRSTa krama tai eka, tIna, sAta, daza, sataraha, bAIsa, tetIsa sAgara / sAsAdana mizra kA sAmAnyavat, asayata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona; mithyAdRSTi kA utkRSTa kAlapramANa kAla hai| tiryacagati viSai - mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra anaMta kAla hai / sAsAdana, mizra, saMyatAsaMyata kA sAmAnyavat, tahAM asaMyata kA jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa tIna palya kAla hai / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 145 manuSyagati viSai - mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthaktva koTi pUrva adhika tIna palya / sAsAdana kA, mizra kA sAmAnyavat / asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRpTa sAdhika tIna palya, avazepani kA sAmAnyavat kAla hai / 260 ] devagati viSai - mithyAdRSTi kA jaghanya antarmuhUrta, utkRSTa ekatIsa sAgara; sAsAdana, mizra kA sAmAnyavat; asaMyata kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa tetIsa sAgara kAla haiM / bahuri iMdriya mArgaNA viSai ekedriya kA jaghanya kSudrabhava, utkRpTa prasaMkhyAta pudgala parivartana mAtra hai / vahuri vikalatraya kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa saMkhyAta hajAra varSa / pacedriya viSai mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthaktva koDi pUrva adhika hajAra sAgara / avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / bahuri kAya mArgaNA vipai pRthvI, Apa, teja, vAyu kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa asaMkhyAta loka pramANa kAla hai / vanaspatikAya kA ekedriyavat kAla hai / trasakAya vipaiM mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa pRthaktva koDi pUrva adhika doya hajAra sAgara; avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / ihAM chaha ke Upara nava ke nIce, tAkA nAma pRthaktva jAnanA / yara usvAsa kA aThArahavAM bhAga mAtra kSudrabhava jAnanA / bahuri yoga mArgaNA viSai vacana, mana yoga vipai mithyAdRSTi, asaMyata, saMyatAmayata, pramatta, zrapramatta cyAroM upazamaka, apaka, sayogini kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta, sAsAdana - mizra kA sAmAnyavat kAla hai / kAya yoga viSe mithyAdRSTi kA jaghanya eka samaya, utkRpTa asaMkhyAta pudgala parivartana, zravazepani kA manoyogavat kAla hai / prayogi vipai sAmAnyavat kAla hai / veda mArgaNA viSai tIno vedani viSai mithyAdRSTi prAdi zranivRttikaraNa paryata ra pravedIni viSe sAmAnyavat kAla hai / vizepa itanA - jo strI veda viSai mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla pRthaktva sau palya pramANa ra asaMyata kA utkRSTa kAla dezona pacAvana patya hai / bahuri puruSa veda viSai miyyAdRSTi kA utkRSTa kAla pRthaktva sau nagara pramANa hai / ara napuMsaka veda vipaiM mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla asaMkhyAta pud parivartana mAtra ghara asaMyata kA utkRpTa kAnna dezona tetIsa sAgara kAla hai | Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 261 bahuri kaSAya mArgaNA viSai cyAro kaSAyani viSai mithyAdRSTyAdi prapramatta paryaMta kA manoyogavat ara doU upazamaka vA kSapaka vA sUkSma lobha ara akaSAya inikA sAmAnyavat kAla hai | bahuri jJAna mArgaNA triSai tIna kujJAnani viSai vA pAca sujJAnani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA - vibhaga viSe mithyAdRSTi kA kAla dezona tetIsa sAgara hai / bahuri saMyama mArgaNA viSai sAta bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai | bahuri darzana mArgaNA viSai cyAri bhedani viSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA - cakSudarzana viSai mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla doya hajAra sAgara hai / bahuriyA mArgaNA viSe chaha bhedani viSe vA alezyAni viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat kAla hai / vizeSa itanA - kRSNa, nIla, kApota viSai mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla krama te sAdhika tetIsa, sataraha, sAta sAgara ara asaMyata kA utkRSTa kAla krama tai dezona tetIsa, sataraha, sAta sAgara hai / ara pIta- padma viSai mithyAdRSTi vA asaMyata kA utkRSTa kAla krama tai doya, aThAraha sAgara hai / saMyatAsaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa aMtarmuhUrta kAla hai / bahuri zukla lezyA viSe mithyAdRSTi kA utkRSTa kAla sAdhika ikatIsa sAgara, saMyatAsaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa atarmuhUrta kAla hai / bahuri bhavya mArgaNA viSai bhavya viSe mithyAdRSTi kA anAdi sAMta vA sAdi sAta kAla hai / tahA sAdi sAMta jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona ardha pudgala parivartana mAtra hai / avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / abhavya viSaM anAdi anata kAla hai / chaho bhedani viSai apane-apane guNasthAnani upazama samyaktva viSai prasayata, sayatAsayata bahuri samyaktva mArgagA viSai kA sAmAnyanvat kAla hai / vizeSa itanA kA jaghanya vA utkRSTa kAla aMtarmuhUrta mAtra hai / - bahuri saMjJI mArgaNA viSai saMjJI viSe mithyAdRSTi Adi anivRttikaraNa parya tani kA puruSa vedavat, avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / asaMjJI viSai mithyAdRSTi Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 145 jaghanya kSudrabhava, utkRpTa asakhyAta pudgala parivartana kAla hai / doU vyapadezarahitani viSai sAmAnyavat kAla hai | bahuri prahAra mArgaNA viSai AhAraka viSai mithyAdRSTi kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta kalpakAla pramANa jo agula kA asaMkhyAtavAM bhAga, tIhi pramANa kAla hai / avazeSani kA sAmAnyavat kAla hai / anAhAraka viSe mithyAdRSTi jaghanya eka samaya, utkRSTa tIna samaya / sAsAdana, asayata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa dIya samaya; sayogI kA jaghanya vA utkRSTa tIna samaya, prayogI kA sAmAnyavat kAla hai hA mArgaNAsthAnani viSai kAla kahyA, tahAM asA jAnanA vivakSita mAgaMgA ke bheda kA kAla viSaM vivakSita, guraNasthAna kA sadbhAva jete kAla pAie, tAkA varNana hai | mArgaNA ke bheda kA vA tisa vipai guNasthAna kA palaTanA bhae, tisa kAla kA prabhAva ho hai / aMtara nirUpaNa karie hai - so doya prakAra, nAnA jIva apekSA ra eka jIva apekSA / tahA vivakSita guNasthAnani viSai vA guNasthAna apekSA lIe mArgaNAsthAna vipaM koI hI jIva jete kAla na pAie, so nAnA jIva apekSA aMtara jAnanA / bahuri vivakSita sthAna vipaijo jIva vata~ thA, soI jIva anya sthAna ko prApta hoI karivahuri tina hI sthAna ko prApta hoI, tahAM bIci vipe jetA kAla kA pramANa, so eka jIva apekSA atara jAnanA | tahAna nAnA jIva apekSA kahie hai, so sAmAnya vizeSa kari doya prakAra / nan- nAmAnya kari mithyAdRSTi, grasayata, dezasayata, pramatta, zrapramatta, sayogIni kA nAhI hai / mAnAdana kA vA mizra kA jaghanya eka samaya, utkRpTa palya kA asakhyAna bhAga mAtra aMtara hai / cyAri upazamakani kA jaghanya eka samaya, utkRSTa pRthaktva nyAri kSapakani kA vA prayogI kA jaghanya eka samaya, utkRSTa chaha v "" - tara 71 1 vizeSa kari gati mAgaMNA vipe nArakI, tiryaca, manuSya, devani viSe dRSTavAdi cyAri pA~ca, cAMdaha, cyAri guNasthAnani viSe sAmAnyavat Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA; [ 263 bahuri idriya mArgaNA viSa ekedriya vikalendriya kA atara nAhI hai / panedriya virSe sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai| bahuri kAya mArgaNA virSe paMca sthAvarani kA aMtara nAhI hai / trasa virSe sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat atara hai| bahuri yoga mArgaNA viSai tIno yogani viSa Adi ke teraha guNasthAnani kA vA ayogI kA sAmAnyavat atara hai / bahuri veda mArgaNA viSa tIno vedani viSa Adi ke nava guNasthAnani vA avedIni kA sAmAnyavat aMtara hai| vizeSa itanA doU kSapakani kA utkRSTa aMtara strI-napusaka veda viSa pRyaktva varSa mAtra ara puruSa veda viSai sAdhika varSa pramANa hai| / bahuri kaSAya mArgaNA viSa cyAri kapAyani virSa vA akaSAyani viSai apaneapane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - doya kSapakani kA utkRSTa aMtara sAdhika varSamAtra hai| bahuri jJAna mArgaNA viSa tIna kujAna, pAMca sujAnani virSe apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA -- avadhi, mana.paryayajJAna viSai kSapakani kA utkRSTa atara sAdhika varSamAtra hai| bahuri saMyama mArgaNA virSe sAta bhedani virSa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat atara hai| bahuri darzana mArgaNI viSai cyAri bhedani viSa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat atara hai / viropa itanA - avadhi darzana viSai kSapakani kA aMtara sAdhika varSamAtra hai| vahuri lezyA mArgaNA virSa chaho bhedani vipai vA alezyA viSa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat atara hai / bahuri bhavya mArgaNA viSa doya bhedani vipa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai| bahuri samyaktva mArgaNA viSai chaha bhedani viSa apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavata atara hai| vizepa itanA - upazama samyaktva vipai asayatAdika kA jaghanya Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] [ gommaTamAra joyakANDa gAthA 185. aMtara eka samaya hai / ara utkRSTa aMtara asaMyata kA sAta dina rAti deza saMyata kA caudaha dina-rAti, pramatta grapramatta kA padraha dina rAti aMtara hai / bahuri saMjI mArgaNA viSe doya bhedani viSai vA doU vyapadezarahitani vi apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri grAhAra mArgaNA vipe doU bhedani viSai apane-apane guNasthAnani kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - anAhAraka viSe asaMyata kA jaghanya eka samaya, utkRSTa pRthaktva mAsa / sayogI kA jaghanya eka samaya, utkRSTa pRthaktva varSamAtra aMtara hai / ava eka jIva apekSA atara kahie hai, so sAmAnya vizeSa kari doya prakAra / tahA~ sAmAnya kari mithyAdRSTi kA atara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona dUragAM chayAsaTha sAgara / bahuri sAmAna kA jaghanya palya kA asaMkhyAtave bhAga, utkRSTa dezona ardhaM pudgala parivartana / bahuri mizra, asaMyata, dezasaMyata, pramatta, zrapramatta, cyAri upazamaka, inikA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona arva pudgala parivartana / bahuri cyAri kSapaka, sayogI, prayogI inikA aMtara nAhI hai / bahuri vizeSa kari gati mArgaNA viSai nAraka viSai mithyAdRSTi Adi asaMyata parvatani kA jaghanya aMtara sAmAnyavat / utkRSTa aMtara sAta pRthvIni viSai krama teM eka, tIna, nAta, za, sataraha, vAIsa, tetIsa dezona sAgara jAnanA / bahuri tiryaJcani vipaM mithyAdRSTyAdi dezasaMyata paryaMta ni kA sAmAnyavat aMtara hai / vizeSa itanA - midhyAdRSTi kA utkRSTa aMtara dezona tIna palya hai / bahuri manuSya gati viSai mithyAdRSTyAdi cyAri upazamaka paryata jaghanya aMtara nAmAnyatrat / utkRSTa aMtara mithyAdRSTi kA tiyaMcavat / sAsAdana, mizra, grasaMyata kA koDa pUrva ki tIna palya, dezasaMyata, pramatta, apramatta / cyAri upazamaka kA pRthaktva koDi pUrva pramANa hai / grara kSapaka, sayogI, prayogIni kA sAmAnyavat hai / vari deva viSai miyyAdRSTyAdi asaMyata paryaMtani kA jaghanya aMtara sAmAnya - vat / utkRSTa aMtara dezona ikatIsa sAgara hai / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 265 bahuri iMdriya mArgaNA viSai ekedriya kA jaghanya aMtara kSudrabhava, utkRSTa aMtara pRthaktva koDi pUrva adhika doya hajAra sAgara / vikalendriya kA jaghanya atara kSudrabhava, utkRSTa aMtara asaMkhyAta pudgala parivartana mAtra hai / yahu aMtara ekedriyAdika paryAyani kA kahyA hai, guNasthAna mithyAdRSTi hI hai, tAkA tahA aMtara hai nAhI / pacedriya viSe mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryaMtani kA jaghanya aMtara sAmAnyavat, utkRSTa aMtara pRthaktva koDi pUrva adhika hajAra sAgara hai / avazeSani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri kAya mArgaNA viSai pRthvI, Apa, teja, vAyukAya kA jaghanya kSudrabhava utkRSTa asaMkhyAta pudgala parivartana ara vanaspati kA jaghanya kSudrabhava, utkRSTa asakhyAta loka mAtra aMtara hai / yahu aMtara pRthvIkAyikAdi kA kayA hai, guNasthAna mithyAdRSTi hai | tAkA tahA aMtara hai nAhI / trasakAyika viSai mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryaMtani kA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa pRthaktva koDi pUrva adhika doya hajAra sAgara aMtara hai / avazeSani kA sAmAnyavat aMtara hai / bahuri yoga mArgaNA viSai mana, vacana, kAya yogani viSai saMbhavate guNasthAnani kA vA ayogI kA atara nAhI, jAtai eka hI yoga viSai guNasthAnAtara ko prApta hoi kari vivakSita guNasthAna viSai prApta hotA nAhI / bahuri veda mArgaNA viSe strI, puruSa, napusaka vedani viSai midhyAdRSTi Adi doU upazamaka paryata jaghanya aMtara sAmAnyavat hai / utkRSTa aMtara strIveda viSaM mithyAdRSTi kA dezona paMcAvana patya, aurani kA pRthaktva sau palya puruSaveda viSai mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, aurani kA pRthaktva sau sAgara / napuMsakaveda viSai mithyAdRSTi kA sAgara dezona, aurani kA sAmAnyavat aMtara hai / doya kSapakani kA sAmAnyavat atara hai / bahuri vedarahitani viSe upazama anivRttikaraNa, sUkSma sAparAya kA jaghanya vA utkRSTa aMtara atarmuhUrta hai, aurani kA aMtara nAhI hai / bahuri kaSAya mArgaNA viSai krodha, mAna, mAyA, lobha viSai mithyAdRSTyAdi upazama anivRttikaraNa paryaMta kA manoyogavat, doya kSapakani kA ara kevala lobha viSai sUkSmasAparAya ke upazama vA kSapaka kA ara akaSAya viSai upazAtakaSAyAdi kA aMtara nAhI hai / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIyakANDa gAthA 145 266 ] vahuri jAna mArgaNA viSai kumati, kuzruta, vibhaga vipai mithyAdRSTi sAsAdana kA atara nAhI / mati, zruta, avadhi viSai asayata kA atara jaghanya atarmuhUrta, utkRpTa dezona koDi pUrva / deza saMyata kA jaghanya atarmuhUrta, utkRpTa sAdhika chayAsaThi saagr| pramatta-apramatta kA jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa sAdhika tetIsa sAgara / cyAri upazamakani kA jaghanya aMtarmuhurta, utkRSTa sAvika chayAsaThi sAgara / cyAri apakani kA sAmAnyavat aMtara hai / vahuri mana paryaya viSai pramattAdi kSINa kaSAya paryatani kA sAmAnyavat atara hai / vizeSa itanA - pramatta-apramatta kA atarmuhUrta, cyAri upazamakani kA dezona koDi pUrva pramANa utkRSTa aMtara hai / vahuri kevalajJAna viSa sayogI, ayogI kA sAmAnyavat atara hai| __ vahuri saMyama mArgaNA viSa sAmAyika, chedopasthApana vipa pramatta-apramatta kA jaghanya vA utkRpTa aMtara atarmuhUrta hai| doU upazamaka kA jaghanya aMtarmuharta, utkRSTa dezona koDi pUrva ara doU bhapakani kA sAmAnyavat aMtara hai| parihAravizuddhi viSa pramatta-apramatta viSai jaghanya vA utkRpTa atara atarmuhUrta hai / sUkSmasAparAya vipai upazamaka vA kSapaka kA ara yathAkhyAta viSa upazAMta kaSAyAdika kA ara sayatAsaMyata viSa deza sayata kA aMtara nAhI hai / asayama vipai mithyAdRpTi kA jaghanya atarmuhUrta, utkRSTa dezona tetIsa sAgara / sAsAdana, mizra, asayata kA sAmAnyavat atara hai / vahuri darzana mArgaNA virSa cakSu, acakSudarzana vipa mithyAdRpTyAdi kSINakapAya paryantani kA sAmAnyavat atara hai / vizepa itanA - cakSudarzana vipaM sAsAdanAdi cyAri upagamaka paryatani kA utkRpTa atara dezona doya hajAra sAgara hai| avadhidarzana virSe avavijJAnavat atara hai / kevaladarzana vipa sayogI, ayogI kA atara nAhI hai / bahuri lezyA mArgaNA vipai kRSNa, nIla, kApota vipaM mithyAdRpTayAdi asayata paryatani kA jaghanya atara sAmAnyavat hai / utkRSTa atara krama te dezona tetIsa, sataraha, ara sAta sAgara pramANa hai / pIta, padma viSa mithyAdRSTayAdi asayata paryatani kA jaghanya atara sAmAnyavat, utkRpTa atara krama te sAvika doya ara aThAraha sAgara hai / degasayata, pramatta, apramatta kA atara nAhI hai / zukla leNyA viSa mithyAdRSTayAdi anavata parvatani kA jaghanya atara sAmAnyavat haiM, utkRpTa atara dezona ikatIsa gAgara ha / deganayata, pramatta kA atara nAhI hai / apramatta, tIna upazamaka kA jaghanya gATa aMtara aMtarmuharta hai / upazAta kapAya, cyAri kSapaka, sayogIni kA aMtara nATA / alagyA vipa ayogIni kA atara nAhI hai / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] | 227 bahuri bhavya mArgaNA viSai bhavya viSai sarva guNasthAnani kA sAmAnyavat atara hai / abhavya viSai mithyAdRSTi kA aMtara nAhI hai / bahuri samyaktva mArgaNA viSai kSAyika samyaktva viSai asaMyatAdi cyAri upazamaka paryaMtani kA jaghanya atara atarmuhUrta, utkRSTa asayata kA dezona koDi pUrva, aurani kA sAdhika tetIsa sAgara atara hai / cyAri kSapaka, sayogI, ayogI kA atara nAhI hai / kSAyopazamika viSai asaMyatAdi zrapramata paryatani kA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMyata kA dezona koDi pUrva, dezasayata kA dezona chyAsaTha sAgara, pramatta - apramatta kA sAMdhika tetIsa sAgara aMtara hai / aupazamika viSai asaMyatAdi tIna upazamaka paryaMtani kA jaghanya vA utkRSTa aMtara aMtarmuhUrtamAtra hai / upazAMta kaSAya kA aMtara nAhI hai / mizra, sAsAdana, mithyAdRSTi viSai apane-apane guNasthAnani kA aMtara nAhI hai / bahuri saMjJI mArgaNA viSai saMjJI viSai mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryantani kA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa pRthaktva sau sAgara, cyAri kSapakani kA sAmAnyavat aMtara hai / asaMjJI viSai mithyAdRSTi kA aMtara nAhI hai / ubhayarahita viSai sayogI, ayogI kA aMtara nAhI hai / bahuri AhAraka mArgaNA viSai AhAraka mithyAdRSTi kA sAmAnyavat, sAsAdanAdi cyAri upazamaka paryatani kA jaghanya sAmAnyavat, utkRSTa asakhyAtA saMkhyAta kalpakAla mAtra sUcyaMgula kA asakhyAtavAM bhAga aMtara hai / cyAri kSapaka sayogIni kA aMtara nAhI hai / anAhAraka viSe mithyAdRSTi, sAsAdana, asaMyata, sayogI, ayogI kA aMtara nAhI hai / ihA mArgaraNAsthAna viSai aMtara kA hai, tahAM jaisA jAnanA - vivakSita mArgaNA ke bheda kA kAla viSai vivakSita guNasthAna kA aMtarAla jete kAla pAie, tAkA varNana hai / mArgaraNA ke bheda kA palaTanA bhae athavA mArgaNA ke bheda kA sadbhAva hote vivakSita guNasthAna kA aMtarAla bhayA thA, tAkI bahuri prApti bhae, tisa aMtarAla kA abhAva ho hai / aise prasaga pAi kAla kA ara aMtara kA kathana ko kIyA hai, so jAnanA / Age ini caudaha mArgaNAni viSai gati mArgaraNA kA svarUpa ko kahai hai gaiudayajapajjAyA, caugaigamaNassa heu vA hu gaI / khArayatirikkhamANusa, devagai ti ya have cadudhA || 146 || - Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] gatyudayajaparyAyaH, caturgatigamanasya heturvA hi gatiH / nArakatiryagmAnuSadevagatiriti ca bhavet caturdhA // 146 // gamyate kahiye gamana karie, so gati hai / [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 146 ihAM tarka - jo aise kaheM gamana kriyArUpa pariNayA jIva ko pAvane yogya dravyAdika ko bhI gati kahanA saMbhave / tahAM samAdhAna - jo aise nAhI hai, jo gatinAmA nAmakarma ke udaya taM jo jIva ke paryAya utpanna hor3a, tisahI kauM gati kahie / so gati cyAri prakAra 1. nAka gati 2. tiryaMca gati 3. manuSyagati 4. deva gati e cyAri gati haiM / yA nAraka gati ko nirdeza kara haiM - - Na ramaMti jado NiccaM, davve khette ya kAla - bhAve ya / aNNohiya jahmA, tahmA te khArayA bhariyA / / 1 147 // naramaMte yato nityaM dravya kSetre ca kAlabhAve ca / anyonyaizva yasmAttasmAtte nAratA (kA) bhariNatAH // 147 // TIkA - jA kAraNa te je jIva dravya, kSetra, kAla, bhAva vipe athavA paraspara meM rame nAhI - jahAM krIDA na kareM, tahA naraka saMvatrI granna-pAnAdika vastu, so dravya kahie / bahuri tahAMkI pRthvI so kSetra kahie / bahuri tisa gati saMbaMdhI prathama samaya teM lagAi apanI Ayu paryaMta jo kAla, so kAla kahie / tini jIvanI ke caitanyarUpa pariNAma, sI bhAva kahie / ini cyAroMni viSai je kahUM rati na mAneM / vahuri anya bhava saMbaMdhI baMra kari isa bhava meM upaje kovAdika, tiniri navIna - purANe nArakI paraspara rame nAhi hai 'rati kahie prItirUpa kaba hI tAteM 'na ratAH' kahie narata, teI 'nArata' jAnane / jAteM svArtha viSai RNa pratyaya kA vivAna hai, tinakI jo gati, so nAratagati jAnanA / vA narakavipai upaje te nAraka, tinikI jo gati, so nAraka gati jAnanI / athavA himAditra grAcaraNa vipaM niratA kahie pravata, ase jo nirata, tinakI jo gati, so nimnagati jAnanI ii, tinirko kAyati kahie pIDe duHkha dei, 5 // naraha Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] | 266 ase je naraka kahie pApakarma, tAkA apatya kahie tIhi kA udaya te nipaje je nAraka tinakI jo gati, so nAraka gati jAnanI / athavA dravya, kSetra, kAla, bhAvani viSai vA paraspara ta kahie prItirUpa nAhI te narata, tinakI jo gati so naratagati jAnanI / nirgata kahie gayA hai aya kahie puNyakarma, jinite ase je niraya, tinikI jo gati so niraya gati jAnanI / ase nirukti kari nArakagati kA lakSaNa kahyA / Age tiryacagati kA svarUpa kahai hai 7 tiriyaMti kuDilabhAvaM, suviulasaMNNa rigagiTThimaNNANA / accaMta pAvabahulA, tahmA tericchyA bhariyA' // 148 // tirocaMti kuTilabhAvaM, suvivRtasaMjJA nikRSTamajJAnA. / atyaMtapApabahulAstasmAttairazcikA bhariNatAH // 148 // TIkA - jAtai jo jIva suvivRtasaMjJA : kahie prakaTa hai AhAra ne Adi dekari sajJA jinake se hai / bahuri prabhAva, sukha, dyuti, lezyA kI vizuddhatA ityAdika kari hIna hai, tAtai nikRSTa hai / bahuri heyopAdeya kA jJAna rahita hai, tAte ajJAna hai / bahuri nityanigoda kI apekSA atyata pApa kI hai bahulatA jinike jaise hai, tAtai tirobhAva jo kuTilabhAva, mAyArUpa pariNAma tAhi zraMcaMti kahie prApta hoi, te tiryaca kahe hai / bahuri tiryaca hI tairazca kahie / ihA svArtha viSai aN pratyaya kA vidhAna ho hai / ase jo tiryak paryAya, sohI tiryaggati hai, asA kayA hai / Age manuSya gati kA svarUpa kahai hai - -- maNNaMti jado rigaccaM maraNeraNa rigauraNA maNukkaDA jahmA / maNNuvvA ya savve, bhaNidA // 146 // mANusA tahmA manyate yato nityaM manasA nipuraNA manasotkaTA yasmAt / manUdbhavAzca sarve, tasmAtte mAnuSA bhariNatAH // 149 // TIkA - jAte je jIva nitya hI manyate kahie heyopAdeya ke vizeSa ko jAne hai / athavA manasA nipuNAH kahie aneka zilpI Adi kalAni viSai pravINa hai / athavA 1. paTakhaDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 203, gAthA 126 2. paTakhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 204, gAthA 130 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAmA 146 gatyudayajaparyAyaH, caturgatigamanasya heturvA hi gatiH / nArakatiryagmAnuSadevagatiriti ca bhavet caturdhA // 146 // gamyate kahiye gamana karie, so gati hai / ihAM tarka - jo aise kahai gamana kriyArUpa pariNayA jIva kau pAvane yogya dravyAdika ko bhI gati kahanA saMbhavai / tahAM samAdhAna - jo aise nAhI hai, jo gatinAmA nAmakarma ke udaya taiM jo jIva 1. nAraka ke paryAya utpanna hor3a, tisahI kI gati kahie / so gati cyAri prakAra gati 2 tiryaca gati 3. manuSyagati 4. deva gati e cyAri gati hai / yA nAraka gati ko nirdeza kare hai Na ramaMti jado NiccaM, davve khette ya kAla - bhAve ya / aNNohiM ya jahmA, tahmA te khArayA bhariyA / / 1 147 // - naramaMte yato nityaM dravya kSetre ca kAlabhAve ca / granyonyaizca yasmAttasmAtte nAratA (kA) bhariNatAH // 147 // TIkA - jA kAraNa te je jIva dravya, kSetra, kAla, bhAva vipe athavA paraspara me nAhI - jahA krIDA na kareM, tahA naraka sababI anna-pAnAdika vastu, so dravya kahie / haranahAMkI pRthvI so kSetra kahie / bahuri tisa gati sabaMdhI prathama samaya tai lagAi grAnI grAyuparyaMta jo kAla, so kAla kahie / tini jIvanI ke caitanyarUpa pariNAma, bhAva kahie | uni cyAroni viSe je vahUM rati ne mAne / vahuri anya bhava sabaMdhI chera garina bhava meM upaje krodhAdika, tinikari navIna - purANe nArakI paraspara rame nAhi hai 'pani rahie prItirUpa katra hI tAte' 'na ratAH' kahie narata, teI 'nArata' jAnane / jAte viSe RNa pratyaya kA vidhAna hai, tinakI jo gati, so nAratagati jAnanA / mAnava ura ne nAraka ninikI jo gati, so nAraka gati jAnanI / athavA viSe niratA kahie pravataM, ane jo nirata, tinakI jo gati, so abhayapatri dhArAnI / athavA nara kahie prAggI, tinika kAyati kahie pIDe du.kha dei, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] dIvyaMti yato nityaM guNairaSTAbhirdavyayavaH / rrentafaorator:, tasmAtte varitA devAH // 151 // TIkA - jAte je jIva nitya hI dIvyaMti kahie kulAcala samudrAdikani viSai krIr3A kare hai, harSa kare hai, madanarUpa ho hai - kAmarUpa ho hai / bahuri aNimA ko Adi dekari manuSya agocara divyaprabhAva lIe guNa, tinikari prakAzamAna hai / bahuri - dhAtu - mala rogAdika doSa, tinakari rahita hai / dedIpyamAna, manohara zarIra jinikA se hai / tAtai te jIva deva hai, jaise grAgama viSai kahyA hai / sa niruktipUrvaka lakSaNa kari cyAri gati kahI / yahA je jIva sAtau narakani viSai mahA dukha pIDita hai, te nAraka jAnane / bahuri keMdrI, bedrI, tedrI, cauiMdrI, zrasaMjJI paMcedrI paryaMta sarva hI ara jalacarAdi paMcedrI te sarva tiryaca jAnane / bahuri Arya, mleccha, bhogabhUmi, kubhogabhUmi viSai utpanna manuSya jAnane / bhavanavAsI, vyaMtara jyotiSI, vaimAnika bheda lIe deva jAnane / - Age saMsAra dazA kA lakSaNa rahita jo siddhagati tAhi kahai hai / jAijarAmaraNabhayA, saMjogavijogadukkhasaNNAo / rogAdigA va jisse, Na saMti sA hodi siddhagaI 1 // 152 // | 301 jAtijarAmaraNabhayAH, saMyogaviyogaduHkhasanAH / rogAdikAzva yasyA, na saMti sA bhavati siddhagatiH / / 152 / / TIkA janma, jarA, maraNa, bhaya, aniSTa sayoga, iSTaviyoga, dukha, sajJA, rogAdika nAnAprakAra vedanA jihiviSai na hoi so samastakarma kA sarvathA nAza te prakaTa bhayA siddha paryAyarUpa lakSaNa ko dhare, so siddhagati jAnanI / isa gati viSai saMsArIka bhAva nAhI, tAtai saMsArIka gati kI apekSA gati mArgaNA cyAri prakAra hI kahI / - muktigati kI apekSA tIhi muktigati kA nAma karmodayarUpa lakSaraNa nAhI hai / tAte yAkI gatimArgaraNA viSai vivakSA nAhI hai / Age gatimArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA kahai hai / tahA prathama hI naraka gati viSai gAthA doyakari kahai hai 1. SaTkhaDAgama - vavalA pustaka 1, pRSTha 204, gAthA 132 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 150 300 ] 'manasotkaTAH' kahie avavAranA Adi dRDha upayoga ke ghArI haiM / athavA 'manorudbhavAH' kahie kulakarAdika te nipaje hai, tAteM te jIva sarva hI manuSya haiM, aseM grAgama viSai kahaiM haiM / tiryaMca, manuSya gati ke jIvani kA bheda dikhAva haiM sAmaNNA paMcidI, pajjattA joNiNI apajjattA / tiriyA NarA tahAvi ya, paMcidiyabhaMgado hINA // 150 // sAmAnyAH paMceMdriyAH, paryAptA yonimatyaH aparyAptAH / tiryaMco narAstathApi ca, paMceMdriyabhaMgato hInAH // 150 // TIkA - tiryaMca pAMca prakAra 1. sAmAnya tiryaca 2. paMceMdrI tiryaca 2. paryApta tiryaca 4. yonimatI tiryaca 5. aparyApta tiryaMca / tahAM sarva hI tiryaca bhedani kA samudAyarUpa, so tau sAmAnya tiryaMca hai / bahuri jo ekedriyAdika vinA kevala paMcedrI tiryaca, so paMcadrI tiryaMca hai / vahuri jo aparyApta vinA kevala paryApta tiryaMca, so paryApta tiryaca hai / vahuri jo strIvedarUpa tiyaMcaNI, so yonimatI tiryaca hai | bahuri jo labdhi aparyApta tiyaMca hai, so aparyApta tiryaMca hai / jaiseM tiryaca paMca prakAra haiM / - bahuri taise hI manuSya haiM / itanA vizeSa jo paMcedriya bheda kari hIna hai, tAte nAmAnyAdirUpa kari cyAri prakAra hai / jAte manuSya sarva hI paMcedrI hai, tAte juTA bheTa tiryacavat na hoi / tAtai 1. sAmAnya manuSya 2. paryApta manuSya 3. yonimatI manuSya 4. aparyApta manuSya e cyAri bheda manuSya ke jAnane / - tahAM sarva manuSya bhedani kA samudAyarUpa, so sAmAnya manuSya hai / kevala paryApta manuSya, to paryApta manuSya hai | strIvedarUpa manupyaNI, so yonimatI manuSya hai | labdhi aparyAptaka manuSya so aparyApta manuSya hai / grA devagati ko kahe haiM - divvaMti jado NiccaM guNehi aTTheha divvabhAvehi / 'nAsaMtadivvakAyA, tahmA te vaNiyA devA // 151 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] dIvyaMti yato nityaM, guNairaSTAiidavyabhAvaH / bhAsamAnadivyakAyAH, tasmAtte variNatA devAH // 151 // TIkA - jAte je jIva nitya hI dIvyaMti kahie kulAcala samudrAdikani viSa krIDA karai hai, harSa kare hai, madanarUpa ho hai-kAmarUpa ho hai| bahuri aNimA ko Adi dekari manuSya agocara divyaprabhAva lIe guNa, tinikari prakAzamAna hai / bahuri-dhAtu-mala rogAdika doSa, tinikari rahita hai / dedIpyamAna, manohara zarIra jinikA ase hai| tAttai te jIva deva hai, ausai pAgama viSa kahyA hai / asai niruktipUrvaka lakSaNa kari cyAri gati khii| yahA je jIva sAtau narakani viSa mahA du kha pIDita hai, te nAraka jAnane / bahuri ekedrI, bedrI, tedrI, cauiMdrI, prasajJI pacedro paryata sarva hI ara jalacarAdi paMcedrI te sarva tiryaca jAnane / bahuri Arya, mleccha, bhogabhUmi, kubhogabhUmi viSai utpanna manuSya jAnane / bhavanavAsI, vyaMtara jyotiSI, vaimAnika bheda lIeM deva jAnane / prAgai saMsAra dazA kA lakSaNa rahita jo siddhagati tAhi kahai hai - jAijarAmaraNabhayA, sNjogvijogdukkhsnnnnaao| rogAdigA ya jisse, Na saMti sA hodi siddhagaI // 152 // jAtijarAmaraNabhayAH, saMyogaviyogaduHkhasajAH / rogAdikAzca yasyA, na saMti sA bhavati siddhagatiH // 152 / / TIkA - janma, jarA, maraNa, bhaya, aniSTa sayoga, iSTaviyoga, dukha, sajJA, rogAdika nAnAprakAra vedanA jihiviSa na hoi so samastakarma kA sarvathA nAza te prakaTa bhayA siddha paryAyarUpa lakSaNa ko dharai, so siddhagati jAnanI / isa gati virSa saMsArIka bhAva nAhI, tAtai sasArIka gati kI apekSA gati mArgaNA cyAri prakAra hI khii| muktigati kI apekSA tIhi muktigati kA nAma karmodayarUpa lakSaNa nAhI hai / tAte yAkI gatimArgaNA vipa vivakSA nAhI hai / Agai gatimArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA kahai hai / tahA prathama hI naraka gati viSai gAthA doyakari kahai hai 1. SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 204, gAyA 132 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 153-154 sAmaNNA NeraDyA, gharaNaaMgula bidiyamUlaguNaseDhI / bidiyAdi vAradasaaDa, chattiduNijapadahidA seDhI // 153 // sAmAnyA nairayikA, ghanAMguladvitIyasUlaguraNa zreraNI / dvitIyAdiH dvAdaza dazASTaSaTtridvinijapadahitA zreNI // 153 // sAmAnya sarva sAtau hI pRthvI ke mile huve nArakI jagata zreNI kI tihi pramita hai / ihAM TIkA ghanAMgula kA dvitIya vargamUla kari guNai, jo parimANa hoi, ghanAMgula kA vargamUla kari usa prathama vargamUla kA dUsarI bAra vargamUla kIjie, so ghanAgula kA dvitIya vargamUla jAnanA / jaise aMkasaMdRSTi kari ghanAMgula kA pramANa solaha, tAkA vargamUla cyAri, tAkA dvitIya vargamUla doya hoya, tAkari jagata zreNI kA pramANa doya se chappana kauM guNe, pAMcase bAraha hoya; taisai ihAM yathArtha parimANa jAnanA / bahuri dUsarI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA vArahvAM vargamUla, tAkA bhAga jagata zreNI ko dIeM jo pramANa hoi, tIhi pramita haiM / ihAM jagata zreNI kA vargamUla karie so prathama mUla, bahuri usakA vargamUla kIjie, so dvitIya vargamUla, vahuri usa dvitIya vargamUla kA vargamUla kIjie so tRtIya vargamUla, ityAdika se hI ihAM anya vargamUla jAnanA / vahuri tIsarI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA dazavAM vargamUla kA bhAga jagata zreNI kI dIeM jo pramANa Avai titane jAnane / bahuri cauthI pRthvI ke nArakI jagata zreNI kA AThavAM vargamUla kA bhAga jagata zreNI ko dIeM jo parimANa yAve, titane jAnane / bahuri jaise hI pAMcavI pRthvI, chaThI pRthvI, sAtavIM pRthvI ke nArakI anukrama te jagata zreNI kA chaThA, tIsarA, dUsarA vargamUla kA bhAga jagata zreNI kI dIe, jo jo parimANa Ave, titane titane jAnane / jaiseM doya sa~ chappana kA prathama vargamUla solaha, dvitIya vargamUla cyAri, tRtIya vargamUla doya, inikA bhAga krama te doya se chappana ko dIeM solaha, causaThi, eka sau aTThAIsa hoI / taise hA bhI yathAsaMbhava parimANa jAnanA / - heTThimachappaDhavINaM, rAsivihINo du savvarAsI du / paDhamAvaNi irAsI, raiyANaM tu NiddiTTho // 154 // adhastanapaTpRthvInAM, rANivihInastu sarvarAzistu / prathamAvanoM rAziH nairayikANAM tu nirdiSTaH // 154 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 303 TIkA - nIcalI je dUsarI vaMzA pRthvI sauM lagAI sAtavI pRthvI paryaMta chaha pRthvI ke nArakIni kA joDa dIeM sAdhika jagata zreNI kA bArahvA mUla kari bhAjita jagata zreNI pramANa hoi so pUrve sAmAnya sarvanArakIni kA parimANa kahyA, tAmaiM ghaTAeM, jitane raheM, titane pahilI dhammA pRthvI ke nArakI jAnane / ihAM ghaTAvanerUpa trairAzika aseM karanA / sAmAnya nArakIni kA pramANa viSe jagacchreNI guNya hai / bahuri ghanAMgula kA dvitIya vargamUla guNakAra hai, so isa pramANa viSe jagacchra eNImAtra ghaTAvanA hoi, tau guNakAra kA parimANa meM syoM eka ghaTAie to jo jagacchreNI kA bArahvA vargamUla kari bhAjita sAdhika jagacchre NImAtra ghaTAvanA hoi, tau guNakAra meM syoM kitanA ghaTai, ihAM pramANarAzi jagata zreNI, phalarAzi eka, icchArAzi jagata zreNI kA bArahvAM vargamUla kari bhAjita jagata zreNI, so ihA phala kari icchA ko pramANa kA bhAga dIeM sAdhika eka kA bArahnAM bhAga jagata zreNI ke vargamUla kA bhAga AyA / so itanA ghanAgula kA dvitIya vargamUla meM syoM ghaTAi avazeSa kari jagata zreNI ko guNai, dharmA pRthvI ke nArakIni kA pramANa ho hai / Age tiryaca jIvAM kI saMkhyA doya gAthA kari kahai hai--- saMsArI paMcakkhA, tappuNNA tigadihINayA kamaso / sAmaNNA paMcidI, paMcidiyapuNNaterikkhA // 155 // saMsAriNaH paMcAkSAH, tatpUrNAH trigatihInakAH kramazaH / sAmAnyAH paMceMdriyAH, paMcedriya pUrNatairazcAH / / 155 / / TIkA - sasArI jIvani kA jo parimANa tIhiviSai nArakI, manuSya, deva ini tIno gatini ke jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo parimANa rahe, titane pramANa sarva sAmAnya tiryaca rAzi jAnane / bahuri zrAge idriya mArgaNAviSai jo sAmAnya pacedriya jIvana kA parimANa kahiegA, tAmaisau nArakI, manuSya, devani kA parimANa ghaTAe, pavedriya tiryacani kA pramANa ho hai / bahuri Age paryApta paMcedriyani kA pramANa kahiegA, tAmesyo paryApta nArakI, manuSya, devani kA parimANa ghaTAeM, paMcedriya paryApta tiryacani kA parimANa ho hai / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 156-157-156 304 ] chastayajoyaraNakamhijagapadaraM joNimINa parimANaM / puNNUNA paMcakkhA, tirimaapajjattaparisaMkhA // 15 // SaTzatayojanakRtihatajagatprataraM yonimatInAM parimANaM / pUrNonAH paMcAkSAH, tiryagaparyAptaparisaMkhyA / / 156 / / TIkA - chasse yojana ke varga kA bhAga jagata pratara kI dIeM, jo parimANa hoDa, so yonimatI dravya tiyaMcagIni kA parimANa jAnanA / chassai yojana laMbA, chassa yojana caur3A, eka pradeza UMcA asA kSetra vipa jitane AkAza pradeza hoI, tAko bhAga jagata pratara ko denA, so ini yojananikI pratarAMgula kIjie, tava cauguNA pagaTThI ko ikyAsI hajAra koDi kari guriNae, itane pratarAgula hoi tinikA bhAga jagata pratara kauM dIjie, tava eka bhAga pramANa dravya tiryaMcaNI jAnanIM / vahuri paMceMdriya tiryatrani kA parinANa vipa paMceMdriya paryApta tiryacani kA pramANa ghaTAeM, avazepa aparyApta paMcedriyani kA parimAraNa ho hai| Age manuSya gati ke jIvani kI saMkhyA tIna gAthAni kari kahai haiMseDhI sUIaMgulaAdimatadiyapadabhAjihegUNA / sAmaNNamaNusarAsI, paMcamakadighaNasamA puNNA // 157 // zreNI muucyNgulaadimtRtiiypdbhaajitkonaa| sAmAnyamanuSyarAziH, paMcamakRtighanasanAH pUrNAH // 157 / / TokA -- jagatakSeNI kI ucyaMgula ke prathama varganala kA bhAga bIjie, jo parinANa pAvai, tAkA gula kA tRtIya vargamUla kA bhAga dIjie, jo parimANa Avai, nAma eka baTAeM, jitane avazeSa haiM titane yAmAnya sarva manuSya jAnane / vahuri dinna vargavArA naMbaMge paMcama vargasyana vAdAla hai, tAkA ghana kIjie: jitane hoi ninane paryAta manuSya jAnane / te kitane hai ? tallInnadhugavimalaM, dhUmasilAgAdicorabhayamerU / taTaharitujhasA hoti hu, mANusapajjattasaMkhaMkA // 15 // tannonamadhugavimalaM, masilAgAvicorabhayamerU / tagvinamA bhavaMti hi, mAnupaparyAptasaMkhyAMkAH 119 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] - [ 305 TIkA - ihAM akSara saMjJA kari vAmabhAga teM anukrama kari aka kahai hai / so akSara sajJA kari aka kahane kA sUtra ukta ca kahie hai - AryA kaTapayapurasthavarNarnavanavapaMcASTakalpitaiH kramazaH / kharajanazUnyaM saMkhyA mAtrauparimAkSaraM tyAjyaM // yAkA artha kakAra ko Adi dekara nava akSara, tinikari anukrama te eka, doya, tIna ityAdika aMka jAnane / jaise kakAra likhyA hoi, tahAM ekA jAnanA, khakAra hoi tahAM dUvA jAnanA / gakAra likhyA hoi tahAM tIyA jAnanA / jaise hI jhakAra paryaMta nava tAI aMka jAnane / ka kha ga gha Ga ca cha ja jha / bahuri se hI TakAra 1 2 3 4 5 6 7 8 & - Adi dekara / nava akSarani te eka, doya, tIna Adi nava paryaMta aMka jAnane Ta Tha Da Dha Na ta tha da dha / bahuri aise hI pakArane Adi dekari paca akSarani te eka, doya 12345678 6 prAdi paca aMka jAnane / pa pha ba bha ma / bahuri aise hI yakAra ne Adi dekara bhraSTa 1 2 3 4 5 akSarani te eka Adi aSTa paryata aMka jAnane / ya ra la va za Sa sa ha / bahuri jahAM 12345678 prakAra Adi svara likhe ho vA nakAra vA nakAra likhyA hoi, tahAM bidI jAnanA / huri akSara ke jo mAtrA hoi tathA koI Upari akSara likhyA hoi, to unakA kachU prayojana nAhI lenA / so isa sUtra apekSA ihAM akSara saMjJA kari aMka kahe hai / bhI zrutajJAnAdi kA varNana viSai aise hI jAnanA / so ihAM ta kahie chaha, la kahie tIna, lI kahie tIna, na kahie bidI, ma kahie pAMca, dhu kahie nava, ga kahie tIna, ityAdi anukrama tai cyAri, pAMca, tIna, nava, pAMca, sAta, tIna, tIna, cyAri, chaha, doya, cyAri, eka, pAMca, doya, chaha, eka, ATha, doya, doya, nava, sAta e aMka jAnane / 'aMkAnAM vAmato gatiH' tAte e aMka bAI tarapha tai likhane / '7, 9228162, 5142643, 3756354, 3650336' so e sAta koDAkoDi koDAkoDi bAraNavai lAkha aThAIsa hajAra eka sau bAsaThi koDA koDi koDi ikAvana lAkha biyAlIsa hajAra cha sau tiyAlIsa koDAkoDi saitIsa lAkha guNasaThi hajAra tIna sau cauvana koDi guraNatAlIsa lAkha pacAsa hajAra tIna sau chattIsa paryApta manuSya jAnane / inake aka dAhiNI tarapha sI akSara saMjJA kari anyatra bhI kahe hai - Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] sAdhUrarAjakItareNAMko bhAratIvilolasamadhIH / guNavargadharmanilitasaMkhyAvanmAnaveSu varNakramAH / / so ihAM sA kahie sAta, ghU kahie nava, ra kahie doya, rA kahie doya, ja kahie ATha, kI kahie eka, teM kahie chaha, ityAdi dakSiNa bhAga te aMka jAnane / pajjattamaNussAraNaM, ticauttho mANusINa parimAraNaM / sAmaNNA pUNNUNA, maNuvaapajjattagA hoti // 15 // paryAptamanuSyANAM, tricaturtho mAnuSINAM parimAraNaM / sAmAnyAH pUrNonA, mAnavA aparyAptakA bhavati // 159 / / TIkA - paryApta manupyani kA pramANa kahyA, tAkA cyAri bhAga kIjie, tAmai tIna bhAga pramANa manupiNI dravya strI jAnanI / vahuri sAmAnya manuSya rAzi meM syo paryApta manupyani kA parimANa ghaTAeM, avazeSa aparyApta manuSyani kA parimANa ho hai / ihAM 'prAGmAnuSottarAnmanuSyAH' isa sUtra kari paitAlIsa lAkha yojana vyAsa dharai manuSya loka hai / tAkA 'vikkhabhavaggadahaguNa' ityAdi sUtra kari eka koDi biyAlIsa lAkha tIsa hajAra doya sai guNacAsa yojana, eka koNa, sataraha se chyAsaThi vanupa, pAca aMgula pramANa paridhi ho hai / bahuri yAko vyAsa kI cauthAI gyAraha lAgna patrIsa hajAra yojana kari guNe, solaha lAkha nava se tIna koDi chaha lAkha cIvana hajAra cha se eka yojana ara eka lAkha yojana kA doya sai chappana bhAga virSa ugagIna bhAga itanA kSetraphala ho hai / vahuri yAke aMgula karane so eka yojana ke nAta lAgba aisaThi hajAra agala hai| so vargarAzi kA guNakAra vargarUpa hoi, isa nyAya kari mAta lAgna aDamaThi hajAra kA varga kari tisa kSetraphala ko guNa nava hajAra yAri nai viyAlIma koDAkoDi koDi ikyAvana lAkha cyAri hajAra nava sai aDasaThi kodAroTi ugavIsa lAntra niyAlIsa hajAra cyAri se koDi pratarAMgula haiM / vahuri e pramANAgala hai. so uhAM utsedhAgula na karane, jAtai cauthA kAla kI prAdi viSa vA janmapigI kAla kA tIsarA kAla kA antaviSa vA videhAdi kSetra viSa AtmAMgula kA no pramANa pramAggAMgula ke samAna hI hai / so ini pratarAMgulani ke pramANa teM bhI pAna manuya maMtryAta guNe haiN| tathApi AkAza kI avagAhana kI vicitratA jAni madeva na pannA / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA bhASATIkA ] [ 307 Agai devagati ke jIvani kI saMkhyA cyAri gAthAni kari kahai hai - tiNNisayajoyaNANaM, besadachappaNNaaMgulANaM ca / kadihadapadaraM veMtara, joisiyANaM ca parimANaM // 160 // trizatayojanAnAM, dvizataSaTpaMcAzadaMgulAnAM ca / kRtihataprataraM vyaMtarajyotiSkANAM ca parimANam // 160 // TIkA - tIna sai yojana ke varga kA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimANa hoi, titanA vyaMtarani kA pramANa jaannaa| tIna sai yojana laMbA, tIna sai yojana cauDA, eka pradeza UMcA aisA kSetra kA jitane AkAza kA pradeza hoi, tAkA bhAga dIjie, so yAkA pratarAgula kIe, paisaThi hajAra pAMca se chattIsa ko ikyAsI hajAra koDi guNA karie itane pratarAgula hoi, tinikA bhAga jagatpratara ko dIe vyatarani kA pramANa hoi hai| bahuri doya sai chappana aMgula ke varga kA bhAga jagatpratara ko bhAga dIeM, jo parimANa Avai, titanA jyotiSIni kA parimANa jAnanA / doya sai chappana aMgula cauDA itanA hI lambA eka pradeza UMcA, asA kSetra kA jitanA AkAza kA pradeza hoi tAkA bhAga dIjie, so yAkA pratarAMgula paisaThi hajAra pAMca se chattIsa hai / tAkA bhAga jagatpratara ko dIe jyotiSI devani kA parimANa ho hai| ghaNagutapaDhamapadaM, tadiyapadaM seDhisaMguNaM kmso| bhavaraNe sohammaduge, devAraNaM hodi parimAraNaM // 161 // ghanAMgulaprathamapadaM, tRtIyapadaM zreriNasaMguNaM kramazaH / bhavane saudharmadvike, devAnAM bhavati parimAraNam // 161 / / TIkA - ghanAgula kA jo prathama vargamUla, tihine jagatzreNI kari guNa, jo parimANa hoi, titane bhavanavAsIni kA parimANa jAnanA / bahuri ghanAgula kA jo tRtIya vargamUla tihine jagatzreNI kari guNa jo parimANa hoi, titane saudharma aru IzAna svarga kA vAsI devani kA parimANa jAnanA / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gomaTagAra jIvana gAthA 1.2.163 308] tatto egAraNavasagapaNacauriNayamUlabhAjidA seddhii| pallAlaMkhejjabimA, patteyaM prANadAdisurA // 162 // tata ekAdazanavasaptapaMcacatunijamUlabhAjitA shregii| palyAsaMkhyAtakAH, pratyekamAnatAdisurAH // 162 // TIkA - vahuri tahAM te Upari sanatkumAra-mAhedra, bahuri brahma-brahmottara, bahuri lAMtava - kApiSTha, zukra - mahAzukra, bahuri zatAra - sahasrAra ini pAMtra yugalani virSa anukramate jagatzreNI kA gyArahavAM, navamAM, sAtavAM, pAcavA, cauthA jo vargamUla, tinikA bhAga jagatzreNI kI dIeM, jitanA-jitanA parimANa yAve, titanA-titanA tahAM ke vAsI devani kA pramANa jaannaa| __vahuri tA Upari Anata-prANata yugala, bahuri pAraNa-acyuta yugala, bahuri tIna adhoveyaka, tIna madhya graMveyaka, tIna uparima aveyaka. bahuri nava anudiza vimAna, bahuri sarvArthasiddhi vimAna vinA cyAri anuttara vimAna ina eka-eka vipa deva palya ke asakhyAtavai bhAga pramANa jAnane / tiguNA sattaguNA vA, savaThThA maannusiipmaannaado| sAmagNadevarAsI, joisiyAdo visesahiyA // 163 / / triguNA saptaguNA bA, sarvArthA mAnupIpramANataH / sAnAnyadevarANiH, jyotipkato vizeSAdhikaH // 163 // TokA - vahuri sarvArthasiddhi ke vAsI ahamidra deva, manupiNIni kA jo parigaNa, paryApta manupyani kA cyAri bhAga me tIna bhAga pramANa kahyA thA, tAtai tiguNA jaannaa| bahuri koI AcArya kA abhiprAyale sAta guNA hai / bahuri jyotinI devani kA parimANa viSa bhavanavAsI, kalpavAsI, devani kA pramANa kari nAdhika aMsA jyotiSI Tevani ke saMkhyAtavaM bhAga, jo vyatara rAzi, so jor3e, garva sAmAnya devani kA parimANa ho hai / ni zrI prAcArya nemicaMdra siddhAMtacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasagraha gratha kI jIvatantrapranItikA nAma saskRtaTIkA ke anusAri isa samyagjJAnacandrikA nAmA bhASATIkA virSe narapina je vIsa prarUpaNA, tinivi gatiprarUpaNA nAmA chaThA adhikAra sapUrNa bhayA // 6 // 1. "gaTAgama - pavanA pustaka 3, pRSTha 17, gAthA 13 / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtavAM adhikAra : indriya-mArgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa || lokAlokaprakAzakara, jagata pUjya zrImAna / saptama tIrthaMkara nama, zrIsupArzva bhagavAna // 1 atha driyamArgaNA kA AraMbha kareM hai| tahAM prathama iMdriya zabda kA nirukti pUrvaka artha hai hai ahamaMdA jaha devA, avisesaM ahamahaMti maNNaMtA / IsaMti ekkamekkaM, iMdA iva iMdiye jANa 1 // 164 // 1 paTkhaDAgama ahamiMdrA yathA devA, pravizeSamahamahamiti manyamAnAH / Izate ekaikamidrA, iva iMdriyANi jAnIhi // 164 // TIkA - jaise graiveyakAdika viSai upaje se prahamidra deva ; te cAkara ThAkura ke ( sevaka svAmI ke ) bheda rahita 'me hI meM hau' aise mAnate saMte, jude - jude eka-eka hoi, prajJAdika kari parAdhInatAte rahita hote sate, IzvaratA ko dhare hai / prabhAva ko dhare haiM / svAmIpanA ko dharai hai / taise sparzanAdika iMdriya bhI apane-apane sparzAdiviSaya viSe jJAna upajAvane viSe koI kisI ke AdhIna nAhI, jude-jude eka-eka iMdriya para kI apekSA rahita IzvaratA ko dhare hai / prabhAva ko dharai hai / tAte grabhidravat indriya hai / ase samAnatArUpa nirukti kari siddha bhayA, asA indriya zabda kA artha kauM he ziSya ! tU jAni / Agai indriyani ke bheda svarUpa kahai hai 3 1 madizrAvaraNakhamovasamutthavisuddhI hu tajjaboho vA / bhAvidiyaM tu davvaM, dehudayaja dehacinhaM tu // 165 // matyAvararaNakSayopazamotthavizuddhiha tajjabodho vA / bhAveMdriyaM tu dravyaM dehodayajadehacihna tu // 165 // - ghavalA pustaka 1, pRSTha 138. gAthA 85 / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310] [ gommaTasAra jIvakAma gAthA 165. TokA - iMdriya doya prakAra hai - eka bhAvedriya, eka dravyedriya / tahAM labdhi-upayogarUpa tau bhAvedriya hai| tahAM matijJAnAvaraNa ke kSayopazama tai bhaI jo vizuddhatA iMdriyani ke je viSaya, tinake jAnane kI zakti jIva ke bhaI, so hI hai lakSaNa jAkA, so labdhi kahie / bahuri matijJAnAvaraNa ke kSayopazama te nipajyA jJAna, viSaya jAnane kA pravartanarUpa so, upayoga kahie / jaise kisI jIva ke sunane kI zakti hai / paraMtu upayoga kahIM aura jAyagAM lagi rahyA hai, so vinA upayoga kichu sunai naahii| bahuri koU jAnyA cAhai hai ara kSayopazama zakti nAhI, to kaise jAne ? tAtai labdhi para upayoga doU mile vipaya kA jJAna hoi / tAtai inikauM bhAvedriya kahie / bhAva kahie cetanA pariNAma, tIhisvarUpa jo iMdriya, so bhAvedriya kahie / __ jAte iMdra jo AtmA, tAkA jo liMga kahie cihna, so iMdriya hai| jaisI nirukti kari bhI landhi-upayogarUpa bhAvedriya kA hI dRDhapanAM ho hai| vahuri nirvRtti ara upakaraNa rUpa dravyedriya hai| tahAM jini pradezani kari vipayani ko jAneM, so nirvatti khie| vahari vAke sahakArI nikaTavartI je hoi, tiniko upakaraNa kahie / so jAtinAmA nAmakarma ke udaya sahita zarIranAmA nAmakarma ke udayate nipajyA jo nirvRtti-upakaraNarUpa deha kA cihna, ekedriyAdika kA zarIra kA yathAyogya apane-apane ThikAne AkAra kA prakaTa karanahArA pudgala dravyasvalpa iMdriya, so dravyedriya hai| jaise iMdriya dravya-bhAva bheda kari doya prakAra hai / tahAM labdhi-upayoga bhAvedriya hai| tahAM vipaya ke grahaNa karane kI zakti, so labdhi hai / ara viSaya ke grahaNampa vyApAra, so upayoga hai| aba iMdriya zabda + lakSaNa na mo pratyala kahie kahie vyApAra kA prati jo pravateM, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ irenarrafndrikA bhASATokA 1 [ 311 ihAM tarka - jo isa lakSaNa viSai vizeSa ke prabhAva te tina iMdriyani ke saMkara vyatikararUpa kari pravRtti prApta hoya; jo paraspara iMdriyani kA svabhAva mili jAya, so saMkara kahie / apane svabhAvate judApanA kA honA, so vyatikara kahie / tahAM samAdhAna jo ihAM 'pratyakSe niyamite ratAni iMdriyAriNa' apane-apane lakSaNa kA pratipAdana hai / tA - niyamarUpa pratyakSa viSai je rata, te iMdriya hai, jaisA niyamarUpa kahane kari apanA-apanA vizeSa kA grahaNa bhayA / athavA sakara vyatikara doSa nivAraNa ke artha 'svaviSayaniratAni iMdriyAriga' svaviSaya kahie apanA-apanA viSaya, tihi viSai 'ni' kahie nizcaya kari - nirNaya kari ratAni kahie pravarte, iMdriya hai, jaisA kahanA / ihAM tarka - jo saMzaya, viparyaya viSai nirNayarUpa rata nAhIM hai / tAte isa lakSaNa kari sazaya, viparyayarUpa viSaya grahaNa viSe AtmA ke atIdriyapanA hoi / tahAM samAdhAna - jo rUDhi ke bala te nirNaya viSai vA saMzaya viparyaya viSai doU jAyagA tisa lakSaraNa kI pravRtti kA virodha nAhIM / jaise 'gacchatIti gau' gamana kareM, tAhi go kahie; so samabhirUDha - naya kari gamana karate vA zayanAdi karate bhI go kahie / taise ihAM bhI jAnanA / athavA 'svavRttiniratAni iMdriyANi' svavRtti kahie saMzaya, viparyaya rUpa vA nirNayarUpa apanA pravartana, tIhi viSai niratAni kahiye vyApAra rUpa pravarte, te iMdriya hai; ausA lakSaNa kahanA / ihAM tarka - jo asA lakSaNa kIeM apane viSaya kA grahaNa rUpa vyApAra vipe jaba na pravartai, tIhi avasthA viSai pratIdriyapanA kahanA hoi / tahAM samAdhAna ase nAhI, jAte pUrve hI uttara dIyA hai / rUDhi kari vipaya grahaNa vyApAra hote vA na hoteM pUrvokta lakSaNa saMbhava hai / athavA 'svArthaniratAni iMdriyANi' aryate kahie jAnie, so artha, so apane viSe vA viSayarUpa grartha viSe je nirata, te idriya hai / so isa lakSaNa viSe koU doSa nAhI; tAtai ihA kichU tarka rUpa kahanA hI nAhI / athavA 'iMdanAt iMdriyAriNa' iMdanAt kahie svAmIpanAM tai iMdriya hai / sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda inikA jAnanerUpa jJAna kA prAvaraNabhUta je karma, tinikA kSayopagamate apanA-apanA viSaya jAnanerUpa svAmitva ko dharaM dravyaM driya hai kAraNa jinikA te iMdriya haiM / asA artha jAnanA / uktaM ca Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAmA 165 TokA - iMdriya doya prakAra hai - eka bhAvedriya, eka dravyedriya / tahAM labdhi-upayogarUpa tau bhAveMdriya hai| tahAM matijJAnAvaraNa ke kSayopazama bhaI jo vizuddhatA iMdriyani ke je viSaya, tinake jAnane kI zakti jIva ke bhaI, so hI hai lakSaNa jAkA, so labdhi kahie / vahuri matijJAnAvaraNa ke kSayopazama tai nipajyA jJAna, viSaya jAnane kA pravartanarUpa so, upayoga khie| jaise kisI jIva keM sunane kI zakti hai| paraMtu upayoga kahI aura jAyagAM lagi rahyA hai, so vinA upayoga kichU suna nAhI jAnyA cAhe hai ara kSayopazama zakti nAhI, tau kaise jAne ? tAtai labdhi doU mile viSaya kA jJAna hoMi / tAte inikoM bhAveMdriya kahie / / bhAva kahie cetanA pariNAma, tIhisvarUpa jo iMdriya, so bhAvedriya kahie / jAte iMdra jo AtmA, tAkA jo liga kahie cihna, so iMdriya hai / asI nirukti kari bhI labdhi-upayogarUpa bhAvedriya kA hI dRDhapanAM ho hai / bahuri koU ra upayoga bahuri nirvRtti ra upakaraNa rUpa dravyedriya hai / tahAM jini pradezani kari vipayati ko jAne, so nirvRtti kahie / bahuri bAke sahakArI nikaTavartI je hoMDa, tinako upakaraNa kahie / so jAtinAmA nAmakarma ke udaya sahita zarIranAmA nAmakarma ke udayatai nipajyA jo nirvRtti - upakaraNarUpa deha kA cihna, ekedriyAdika kA garIra kA yathAyogya apane-apane ThikAne AkAra kA prakaTa karanahArA pudgala dravyasvarUpa idriya, so dravyedriya hai / jaise iMdriya dravya-bhAva bheda kari doya prakAra hai / tahAM labdhi-upayoga bhAvedriya hai / tahA viSaya ke grahaNa karane kI zakti, so labdhi hai / ara viSaya ke grahaNarUpa vyApAra, so upayoga hai / ava iMdriya zabda kI nirukti kari lakSaNa kahai haiM 'pratyakSaniratAni iMdriyAriNa' akSa kahie indriya, so akSa akSa prati jo prava mo pratyakSa kahie / asA pratyakSarUpa viSaya athavA iMdriya jJAna tihi viSe niratAni hie vyApAra rUpa pravarte, te iMdriya hai / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 169 TIkA - ekedriya jIva ke sparzana indriya ke vipaya kA kSetra, vIsa kI kRti (varga) cyAri se dhanupa pramANa jAnanA / vahuri veindriyAdika grasanI pacaMdriya paryata ke dUragA-dUNA jAnanA, so dvIdriya ke ATha se dhanuSa / trIdriya ke solA se dhanupa / caturiMdriya ke battIsa se vanuSa / asainI paMcedriya keM cosaThi se dhanupa - sparzana indriya kA vipaya-kSetra jAnanA / itanA - itanA kSetra paryata tiSThatA jo sparzanarUpa vipaya tAkI jAne | bahuri dvIdriya jIva ke rasanA indriya kA vipaya kSetra, ATha kI kRti causaThi dhanupa pramANa jAnanA / Age dUNAM dUNAM, so teindriya ke eka sau aThAIsa dhanupa / caturidriya ke doya se chappana dhanupa / asainI paMcedriya ke pAca se vArA dhanupa - rasanA iMdriya kA viSayabhUta kSetra kA parimANa jAnanA / bahuri te indriya ke dhAraNa indriya kA vipayabhUta kSetra daza kI kRti, sau dhanupa pramANa jAnA / Age dUragAM dUNAM so, cauiMdrI ke doya se dhanupa / sainI pacedriya ke cyAri sa~ dhanupa / ghrANa indriya kA viSayabhUta kSetra kA pramAraNa jAnanA / vahuri cau indriya ke netra indriya kA vipaya kSetra chiyAlIsa ghATi tIna hajAra yojana jAnanA / yAteM dUgAM pAMca hajAra nau se grATha yojana prasainI pacedriya ke netra indriya kA vipayabhUta kSetra jAnanA / vahuri asainI paMceMdriya ke zrotra indriya kA viSaya kSetra kA parimANa grATha hajAra vanupa pramANa jAnanA / saNNissa bAra sode, tinhaM Nava joyahakhANi cakkhussa / sattetAlasahassA besadatesaTThimadireyA // 168 // saMjino dvAdaza zrotre, trayANAM nava yojanAni cakSuSaH / saptacAriNatsahasrANi dvigatatriSaSTyatirekAri // 169 // TIkA - sainI paMcedriya ke sparzana, rasanA, kAraNa ini tIna indriyani kA navanava yojana viSaya kSetra hai / bahuri netra indriya kA viSaya kSetra saiMtAlIsa hajAra doya maiM naresaThi yojana, bahuri sAta yojana kA bosavAM bhAgakara adhika hai / vahuri zrotra indriya kA viSayakSetra vAraha yojana hai / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambagahAnavanikA bhASATokA ] [ 315 tiNNisayasaThivirahida, lakkhaM dazamUlatADide mUlaM / NavaguNide saThihide, cakkhupphAsassa addhAraNaM // 170 // trizataSaSTivirahitalakSaM dazamUlatADite mUlam / navaguNite SaSTihate, cakSuHsparzasya adhvA // 170 // TIkA - sUrya kA cAra ( bhramaNa ) kSetra pAMca sai bArA yojana cauDA hai, tAmai eka sai assI yojana tau jabadvIpa viSa hai| ara tIna sai battIsa yojana lavaNa samudra viSa hai / so jaba sUrya zrAvaNa mAsa karkasaMkrAMti virSa abhyaMtara paridhi viSai Avai, taba jaMbUdvIpa kA anta sau eka sau assI yojana urai bhramaNa kara hai, so isa abhyaMtara paridhi kA pramANa kahai haiM - lAkha yojana jaMbUdvIpa kA vyAsa meM sau donoM tarapha kA cAra kSetra kA parimANa tIna se sAThi yojana ghaTAyA, taba ninyANavai hajAra cha sai cyAlIsa yojana vyAsa rahyA / yAkA paridhi ke nimitta 'vikkhaMbhavaggadahAraNa' ityAdi sUtra anusAri yAkA varga kari tAkauM daza guNA kahie, pIche jo parimAraNa hoi, tAkA vargamUla grahaNa kIjie, yoM karate tIna lAkha pandraha hajAra nivAsI yojana pramANa yAkA paridhi bhayA, so doya sUryani kI apekSA sAThi muhUrta meM itane kSetra virSe bhramaNa hoi, tau abhyaMtara paridhi virSe dina kA pramANa aThAraha muhUrta, so madhyAhna samaya sUrya madhya Avai taba ayodhyA kI barAbara hoi; tAtai nau muharta mai kitane kSetra meM bhramaNa hoi, ase trairAzika krnaa| ihAM pramANarAzi sAThi (60), phalarAzi (3 15,086), icchArAzi 6 sthApi, usa paridhi ke pramANa ko nau kari gaNe, sAThi kA bhAga dIjie, tahAM labdha pramANa saitAlIsa hajAra doya sai traisaThi yojana ara sAta yojana kA vIsavAM bhAga itanA cakSu indriya kA utkRSTa viSaya kSetra jAnanA / __ bhAvArtha yAkA yaha hai- jo ayodhyA kA cakrI abhyaMtara paridhi viSai tiSThatA sUrya ko ihAtai pUrvokta pramANa yojana para dekhai hai / tAtai itanA cakSu indriya kA utkRSTa viSaya kSetra kahyA hai| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 171 ekedriyAdi pacadriya jIvani ke sparzanAdi indriyani ke utkRSTa vipaya jJAna kA yatra - idriyani ke nAma | ekeMdriya | dvIdriya | zrIdriya caturiMdriya prasajJI pacedriya sajI paceMdriya dhanupa dhanupa | dhanupa | dhanuSa | yojana dhanupa | yojana yojana sparzana 1600 3200 6400 ghrANa cakSu .7 pramANa |47263120 yojana 5608 thotra 8000 prAgai indriyani kA AkAra kahai hai cakkhU sodaM dhAraNaM, jinbhAyAraM msuurjvnnaatii| atimuttakhurappasama, phAsaM tu aNeyasaMThANaM // 171 // cakSuHzrotraghrANajihvAkAraM masUrayavanAlyaH / atimuktakSuraprasama, sparzanaM tu anekasaMsthAnam // 171 // TokA - cakSu iMdrI tI masUra kI dAli kA AkAra hai| vahari zrotra indrI jaba kI jo nAlI, tIhike AkAra hai / bahuri ghrANa indriya atimuktaka jo kadaba kA phala, tAke AkAra hai| vahuri jihvA indriya khurapA ke AkAra hai| vahari sparzana indriya aneka AkAra hai jAtai pRthvI prA. . nedrI Adi jIvani kA zarIra kA prAkAra aneka prara ta sparzana bhI prAkAra aneka prakAra kadyA, jAte sparzana * vya Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 317 zrAgai nirvRttirUpa dravyedriya sparzanAdikani kA AkAra kahyA, so kitane-kitane kSetra pradeza ko roke - ausA avagAhanA kA pramAraNa kahai hai ' - gulaasaMkhabhAgaM, saMkhejjaguraNaM tado visesa hiyaM / tatto asaMkhaguNidaM, aMgula saMkhejjayaM tattu // 172 // aMgulAsaMkhyabhAgaM, saMkhyAtaguNaM tato vizeSAdhikaM / tato'saMkhyaguriNata maMgulasaMkhyAtaM tattu / / 172 // TIkA - ghanAMgula ke asaMkhyAtave bhAga pramANa AkAza pradezani kau cakSu indriya roke hai / so ghanAgula kau palya kA asakhyAtavA bhAga kari tau guNIe ara eka adhika palya kA asakhyAtavAM bhAga kA ara doya vAra sakhyAta kA ara palya kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIjiye, jo pramANa Avai, titanA cakSu indriya kI ava -gAnA hai / bahuri yAte sakhyAtaguNA zrotra indriya kI avagAhanA hai / yahAM isa guNakAra kari eka bAra saMkhyAta kai bhAgahAra kA apavartana karanA / bahuri yAko palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIe, jo parimANa zrAvai, titanA usa hI zrotraidriya kI avagAhanA viSai milAe, ghrANa indriya kI avagAhanA hoi / so ihA isa adhika pramANa kari eka adhika palya kA asakhyAtavA bhAga kA bhAgahAra ara palya kA asakhyAtavA bhAga guNakAra kA apavartana karanA / bahuri yAkau palya kA asakhyAtavAM bhAga kari gae, taba jihvA indriya kI avagAhanA hoi / isa guraNakAra kari palya kA asakhyAtavAM bhAgahAra kA apavartana karanA / aise yahu jihvA indriya kI avagAhanA ghanAMgula ke sakhyAtave bhAga mAtra jAnanA / - Age sparzana indriya ke pradezani ko avagAhanA kA pramANa kahai hai suhamaNigodaapajjattayassa jAdassa tadiyasamayahni / aMgula asaMkhabhAgaM, jahaNNasukkassayaM macche // 173 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya tRtIyasamaye / agulAsaMkhyabhAgaM, jaghanyasutkRSTakaM matsye // 173 // TIkA - sparzana indriya kI jaghanya avagAhanA sUkSma nigodiyA labdhi zraparyAptaka ke upajane tai tIsarA samaya viSe jo javanya zarIra kA avagAhanA banAgula ke Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31.] / gommaTasAra jIvakANDa gAthA 171 ekedriyAdi pacadriya jIvani ke sparzanAdi indriyani ke utkRSTa viSaya jJAna kA yatra idriyani ke nAma | ekeMdriya | dvIdriya | trIdriya caturiMdriya asajJI paceMdriya sajJI paceMdriya dhanupa, dhanuSa, dhanupa dhanuSa / yojana dhanupa yojana yojana spargana spargana 400 800 1600 3200 00 / * 6400 * 6400 ramana | 256 - prANa | 200 cakSa 2654 | 5608/47263 / 20 yojana nA.7 pramANa yoga yoga * * * 8000 . * 12 prAgai indriyani kA AkAra kahai hai cakkha sodaM ghAraNaM, jinbhAyAraM msuurjvnnaalii| atimuttakhurampasama, phAsaM tu araNeyasaMThAraNaM // 171 // cakSuHzrotravANajihvAkAraM masUrayavanAlyaH / atimuktakSuraprasamaM, sparNanaM tu anekasaMsthAnam // 171 / / TokA - cakSu idrI to masUra kI dAli kA AkAra hai| bahuri zrotra indrI sIDI nAnI, nIhike AkAra hai / bahuri brANa indriya atimuktaka jo kadava kA pata, nAka prAkAra hai| vahari jihvA indriya khurapA ke AkAra hai| bahuri sparzana dasa prakAzana hai. jAta pRthvI Adi vA vedrI Adi jIvani kA zarIra kA pAra prane prakAra hai| tAnaM svarzana indriya kA bhI AkAra aneka prakAra kahyA, Tindira navaM garIra virSa vyApta hai| Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 317 prAgai nirvRttirUpa dravyedriya sparzanAdikani kA AkAra kahyA, so kitane-kitane kSetra pradeza ko roka-paisA avagAhanA kA pramANa kahai hai - aMgulaasaMkhabhAgaM, saMkhejjaguraNaM tado visesahiyaM / tatto asaMkhaguNidaM, aMgulasaMkhejjayaM tattu // 172 // aMgulAsaMkhyabhAga, saMkhyAtaguNaM tato vizeSAdhika / tato'saMkhyaguriNatamaMgulasaMkhyAtaM tattu // 172 // TIkA - ghanAMgula ke asakhyAtave bhAga pramANa AkAza pradezani ko cakSu indriya roke hai| so dhanAgula ko palya kA asakhyAtavA bhAga kari tau guNIe ara eka adhika palya kA asakhyAtavA bhAga kA ara doya vAra sakhyAta kA ara palya kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIjiye, jo pramANa Avai, titanA cakSu indriya kI ava-gAhanA hai / bahuri yAtai saMkhyAtaguraNA zrotra indriya kI avagAhanA hai / yahAM isa guraNakAra kari eka bAra saMkhyAta kai bhAgahAra kA apavartana karanA / bahuri yAko palya kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, titanA usa hI zrotraidriya kI avagAhanA viSa milAe, ghrANa indriya kI avagAhanA hoi / so ihA isa adhika pramANa kari eka adhika palya kA asakhyAtavA bhAga kA bhAgahAra ara palya kA asakhyAtavA bhAga gaNakAra kA apavartana karanA / bahuri yAko palya kA asakhyAtavA bhAga kari gaNIe, taba jihvA indriya kI avagAhanA hoi / isa guNa kAra kari palya kA asaMkhyAtavA bhAgahAra kA apavartana krnaa| aise yahu jihvA indriya kI avagAhanA ghanAMgula ke sakhyAtave bhAga mAtra jAnanA / Age sparzana indriya ke pradezani kI avagAhanA kA pramANa kahai hai - suhamaNigodaapajjattayassa jAdassa tadiyasamayasi / aMgula asaMkhabhAga, jahaNNamukkassayaM lacche // 173 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya tRtIyasamaye / agulAsaMkhyabhAgaM, jaghanyatkRSTaka matsye // 173 // TIkA - sparzana indriya kI jaghanya avagAhanA sUkSma nigodiyA labdhi apaptika ke upajanai te tIsarA samaya virSa jo jaghanya zarIra kA avagAhanA ghanAgula ke Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ) [ gommaTamAra jIvakANDa gAthA 174-1755 asakhyAta bhAga mAtra ho hai, soi hai / vahuri utkRSTa avagAhanA svayaMbhU ramaNa samudra virSa mahAmaccha kA utkRSTa zarIra sakhyAta ghanAgula mAtra ho hai, so hai - Agai indriyajJAnavAle jIvani ko kahi / aba atIMdriya jJAnavAle jIvani kA nirUpaNa kara hai - Na vi iMdiyakaraNajudA, avaggahAdIhiM gAhayA atthe / raNeva ya iMdiyasokkhA, aNihiyAraNaMtaraNAraNasuhA // 174 // nApi iMdriyakaraNayutA, avagrahAdibhiH grAhakAH arthe / naiva ca iMdriyasaukhyA, anidriyAnaMtajJAnasukhAH // 174 // TIkA - je jIva niyama kari indriyani ke karaNa bhohai TimakAranA Adi vyApAra, tinikari saMyukta nAhI hai, tAte hI avagrahAdika kSayopazama jJAna kari padArtha kA grahaNa na karai hai / bahuri indriyajanita viSaya saMbaMdha kari nipajyA sukha, tihikari saMyukta nAhI hai, te arhata vA siddha atIdriya anaMta jJAna vA atIdriya anaMta sukhakari virAjamAna jAnane; jAte tinikA jJAna para sukha so zuddhAtmatattva kI upalabdhi te utpanna bhayA hai| Age ekedriyAdi jIvani kI sAmAnyapana saMkhyA kahai hai - thAvarasaMkhapipIliya, bhamaramaNussAdigA sabhedA je / jugavAramasaMkhajjA, raNaMtAraNaMtA NigodabhavA // 17 // sthAvarazaMkhapipIlikAbhramaramanuSyAdikAH sabhedA ye / yugavAramasakhyeyA, anaMtAnaMtA nigodabhavAH / / 175 // TokA - sthAvara jo pRthvI, apa, teja, vAyu, pratyeka vanaspatI e - paMca prakAra to ekedrii| bahuri saMkha, kauDI, laTa ityAdi bedrii| bahuri kIDI, makoDA ityAdi tedro| bahuri bhramara, mAkhI, pataMga ityAdi cau indrI / vahuri manuSya, deva, nArakI ara jalacarAdi tiryaMca, te paMcadro / e jude-jude eka-eka asaMkhyAtAsakhyAta pramANa haiN| vahuri nigodiyA jo sAdhAraNa vanaspatI rUpa ekedrI te anaMtAnata hai / 1. paTpaTAgama - ghavanA puntaka 1, pRSTha 251, gAthA 140 / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vizeSa sakhyA hai hai / tahAM prathama hI ekedriya jIvani kI saMkhyA hai samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] tasahIro saMsArI, eyakkhA tANa saMkhagA bhAgA / puNNAraNaM parimAraNaM, saMkhejjadimaM puNNAraNaM // 176 // trasahInAH saMsAriNaH, ekAkSAH teSAM saMkhyakA bhAgAH / pUrNAnAM parimANaM, saMkhyeyakamapUrNAnAm / / 176 / / TIkA - sarva jIva- rAzi pramANa mai syauM siddhani kA pramANa ghaTAe, saMsArIrAzi hoi / soi saMsArI jIvani kA parimANa mai syau trasa jIvani kA parimANa ghaTAeM, ekedriya jIvani kA parimANa ho hai / bahuri tIhi ekedriya jIvani kA parimANa ko saMkhyAta kA bhAga dIjiye, tAmai eka bhAga pramANa to aparyApta ekedriyani kA parimANa hai / bahuri avazeSa bahubhAga pramANa paryApta ekedriyani kA parimANa hai / ekedriyani ke bhedani kI saMkhyA kA vizeSa kahai hai - bAdarasuhamA tesa puNNApuNNe tti chavihAraNaM pi / takkAyamaggaraNAye, bhaNijjamAragavakamo geyo // 177 // bAdara sUkSmAsteSAM pUrNApUrNa iti SaDvidhAnAmapi / tatkAyamArgaNAyAM, bhaNiSyamANakramo jJeyaH // 177 // , TIkA sAmAnya ekedriya rAzi ke bAdara ra sUkSma e doya bheda / bahuri eka-eka bheda ke paryApta - aparyApta e doya-doya bheda - ause cyAri bhae, tinikA parimANa prAge kAya mArgaraNA viSe kahiegA, so anukrama jAnanA so kahie hai / sAmAnya parne ekedriya kA jo parimANa, tAkI asakhyAta loka kA bhAga dIjie, tAmai eka bhAga pramAraNa tau bAdara ekedriya jAnane / ara avazeSa bahubhAga pramANa sUkSma ekedriya jAne / bahuri bAdara ekedriyanikai parimANa ko asaMkhyAta loka kA bhAga dIjie / tAmai eka bhAga pramANa to paryApta hai / ara avazeSa bahubhAga pramANa aparyApta hai / bahuri sUkSma ekedriya kA parimANa ko sakhyAta kA bhAga dIjie, tAmai eka bhAga pramANa to aparyApta hai / bahuri avazeSa bhAga pramANa paryApta hai / paryApta thore hai; aparyApta ghane hai / bahuri sUkSma viSe paryApta ghane bAdara viSai to aparyApta thore hai, hai; asA bheda jAnanA | Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTamAra jIvakANDa gANa 198-174 Age trasa jIvani kI sakhyA tIna gAthAni kari kahai haibiticampAraNamasaMkhegavahidaparaMgulega hidapadaraM / hoNaka paDibhAgo, AvaliyAsaMkhabhAgo du // 17 // dvitricatuH paMcamAnamasaMkhyenAvahitapratarAMgulenahitaprataram / honakramaM pratibhAga, zrAvalikAsaMkhyabhAgastu // 178 // TokA - dvIdriya, trIdriya, caturidriya, paMcedriya - ini sarva trasani kA milAyA huvA pramANa, pratarAMgula ko asaMkhyAta kA bhAga dIjie, jo pramANa Avai, tAdA bhAMga jagatpratara ko dIeM yo karate jitanA hoi, titanA jAnanA / ihAM dvIdriya rAzi kA pramANa sarvate adhika hai| vahari tAte trIdriya vizepa ghATi hai / tAte cauidriya vizepa ghATi hai / tAtai paMcedriya viNepa ghATi hai, so ghATi kitane-kitane hai - asA vizeSa kA pramANa jAnane ke nimitta bhAgahAra ara bhAgahAra kA bhAgahAra pAvalI kA asakhyAtavAM bhAga mAtra jaannaa| so bhAgahAra kA anukrama kaise hai ? so kahiye hai bahubhAge samabhAgo, cauNNamedolibhekkabhAgasi / uttakamo tattha vi bahubhAgo bahugassa heo du // 17 // vahabhAge samabhAgazcaturAmeteSAmekabhAge / uttamastatrApi bahubhAgo bahuruzya deyattu // 179 // TokA - trasa jIvani kA jo parimANa kahyA, tIhina bhAvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye / tAmai eka bhAga to judA rAkhiye ara je avaNepa bahu bhAga rahe, tinike cyAri vaTa (vaTavArA) kIjiye, so eka-eka vaTa dvIdriya, trIdriya, catunidriya, patraMdriyani kI vagevari diijiye| vahuri jo eka bhAga judA rAkhyA thA, nAko prAvalI kA amanyAtavAM nAga kI bhAga dIjiye / tAne eka bhAga tA judA rAgviAra para avazepa bahubhAga dvIdriyani ko dIjiye / jAtai sarva vipaM bahuta pramANa drIdiya kAI / bahuri jo eka bhAga juDhA rAkhyA thA, tAkI bahuri pAvalI kA asaMkhyAnavA bhAga kA bhAga dIjie / nAma eka bhAga to judA rAkhiye, vahuri avazepa bhAga nadriyani ko dIjie / bahuri jo eka bhAga judA rAkhyA thA, tAkI vahuri pAvalI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA | 321 kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjiye / tAmai bahu bhAga tau cauidriyani ko dIjie / ara eka bhAga paceMdriya ko dIjie / a~se dIeM hUve parimANa kahai te nIce sthApie / bahuri pUrve je barAbari cyAri baTa kie the, tiniko Upari sthApie / bahuri apaneapane nIce Upari ke parimANa kau milAeM, dvIdriyAdi jIvani kA parimANa ho hai / tibipacapuNNa pamAraNaM, padaraMgula saMkhabhAgahidapadaraM / hI kama puNNUrA, biticapajIvA pajjattA // 180 // tridvipaMcacatuH pUrNapramANaM, pratarAMgulA saMkhyabhAgahitaprataram / honakrama pUrNonA, dvitricatuH paMcajIvA aparyAptAH // 180 // TIkA - bahuri paryApta trasajIva pratarAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimANa Avai, titane hai, tini viSe ghane tau iMdriya hai / tasyo ghATi dvIdriya hai / tihisyoM ghATi pacedriya hai / tihisau ghATi cauidriya hai, so ihAM bhI pUrvokta 'bahubhAge samabhAgo' ityAdi sUtrokta prakAra kari sAmAnya paryApta trasa - rAzi ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi avazeSa bahubhAgani ke cyAri samAna bhAga kari, eka-eka bhAga tedrI, bedrI, paMcedrI, cIna ko denAM / bahuri tisa eka bhAga kau bhAgahAra AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi, bahubhAga teidriyani ko denA / bahuri tisa eka bhAga kI bhAgahAra kA bhAga dei, eka bhAga judA rAkhi, bahubhAga dvIdriyani ko denAM / bahuri tisa eka bhAga kau bhAgahAra kA bhAga deva, eka bhAga juDhA rAkhi, bahubhAga pacedriyani dainA / ara eka bhAga cauidriyani ko denA / jaise apanA-apanA samabhAga Upara sthApi, deya bhAga nIce sthApi, joDe, tedrI, Adi paryApta jIvani kA pramANa. ho hai / bahuri pUrve jo sAmAnyapane beidriya prAdi jIvani kA pramANa kayA thA, tAmai sau ihA kA jo apanA-apanA paryApta kA parimAraga so ghaTAya dIe, apanAapanA bedrI, Adi paMcedrI paryata aparyApta jIvani kA parimANa ho hai / so aparyAptani viSe ghane tau beidriya, tihisyo ghATi teiMdriya, tihisau ghATi cauiMdriya, tihisau ghATi pacedriya hai - jaise inikA parImANa kahyA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavAM adhikAra : kAya-mArgaNA prarUpaNA // maMgalAcaraNa // caMdraprabha jina kI bhajauM caMdrakoTi sama joti / jAkai kevala labdhi nava samavasaraNa juta hoti / / atha kAya-mArgaNA ko kahai hai - jAI aviNAbhAvI, tasathAvaraudayajo have kaao| so jiraNamadahmi bhariNao, puDhavIkAyAdichanbhezro // 181 // jAtyavinAbhAvitrasasthAvarodayajo bhavetkAyaH / sa jinamate bhariNataH, pRthvIkAyAdiSaDbhedaH // 181 // TIkA - ekedriyAdika jAti nAmA nAmakarma kA udaya sahita jo tra-sthAvara nAmA nAmakarma kA udaya kari nipajyA trasa-sthAvara paryAya jIva ke hoi, so kAya kahie / so kAya chaha prakAra jinamata viSa kahyA hai / pRthvIkAya 1, apakAya 2, tejakAya ?, vAyukAya 4, vanaspatIkAya 5, sakAya 6-e cha bheda jAnanA / kAyate kahie e vasa hai, e sthAvarahai, aMsA kahie, so kAya jAnanA / tahA jo bhayAdika te udvegarUpa hoDa bhAganA Adi kriyA saMyukta ho hai, so vasa kahie / vahuri jo bhayAdika pAe sthiti kriyA yukta hoDa, so sthAvara kahie / athavA cIyate kahie pudgala skaMdhani kari saMcayarUpa kIjiye, puSTatA ko prApta kIjie, so kAya audArikAdi garIra kA nAma kAya hai / vahuri kAya viSa tiSThatA jo AtmA kI paryAya, tAko bhI upacAra kari kAya kahie / jAte jIva vipAkI jo trasa-sthAvara prakRti, tinikai udaya te jo jIva kI paryAya hoDa, so kAya hai / aisA vyavahAra kI siddhi hai / vahuri pudgalavipAkI zarIra nAmA nAma karma kI prakRti ke udaya te bhayA zarIra, tAkA ihAM kAya gabda kari grahaNa nAhI hai / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 323 Agai sthAvara kAya ke pAca bheda kahe hai puDhavI AUteU, vAU kammodayereNa tattheva / riNayavaNNacaukkajudo, tAMNaM deho have niyamA // 182 // pRthivyaptejovAyukammoMdayena tatraiva I nijavarNacatuSkayutasteSAM deho bhavenniyamAt // 182 // TIkA - pRthvI, Apa, teja, vAyu vizeSa dharai jo nAma karma kI sthAvara prakRti ke bhedarUpa uttarottara prakRti, tAke udaya kari jIvani ke tahAM hI pRthivI, Apa, teja, vAyu rUpa pariNaye je pudgalaskadha, tini viSai apane-apane pRthivI prAdi rUpa varNAdika catuSka saMyukta zarIra niyama kari ho hai / se hote pRthivIkAyika, apkAyika, tejakAyika, vAtakAyika jIva ho hai / tahA pRthivI vizeSa lIe sthAvara paryAya jinake hoi, te pRthivIkAyika kahiye / athavA pRthivI hai kAya kahiye zarIra jinakA, te pRthivIkAyika kahie / jaise hI apakAyika, tejakAyika, vAtakAyika jAnane / tiryaca gati, ekedrI jAti zradArika zarIra, sthAvara kAya ityAdika nAmakarma kI prakRtini ke udaya apekSA asI nirukti sabhava hai / bahuri jo jIva pUrva paryAya ko choDi, pRthvI viSai upajane kauM sanmukha bhayA hoi, so vigraha gati viSai aMtarAla meM yAvat rahai, tAvat vAka pRthvI jIva kahiye / jAte ihA kevala pRthivI kA jIva hI hai, zarIra nAhI / bahuri jo pRthivIrUpa zarIra ko dharai hoi, so pRthivIkAyika kahie / jAtai vahA pRthivI kA zarIra vA jIva doU pAie hai / bahuri jIva to nikasi gayA hoi, vAkA zarIra hI hoi, tAkau pRthivIkAya kahiye / jAtai vahAM kevala pRthivI kA zarIra hI pAie hai / jaise tIna bheda jAnane / bahuri anya graMthini viSe cyAri bheda kahe hai / tahAM e tIno bheda jisa viSai garbhita hoi, so sAmAnya rUpa pRthivI jaisA eka bheda jAnanA / jAte pUrvokta tInoM bheda pRthivI ke hI hai / jaise hI apjIva, apkAyika, apkAya / bahuri tejaH jIva, tejaH kAyika, teja. kAya / bahuri vAtajIva, vAtakAyika, vAtakAyarUpa tIna-tIna bheda jAnane / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] [ gompaTamAra jIvakANDa gAthA 183-184 bAdarasuhupadayeNa ya, bAdarasuhamA havaMti tadehA / ghAdasarIraM thUlaM, aghAnadeha have suhumaM // 183 // bAdarasUkSmodayena ca, bAdarasUkSmA bhavaMti tadehAH / ghAtazarIraM sthUlaM, aghAtadehaM bhavetsUkSmam // 183 // TIkA - pUrva kahe je pRthivIkAyikAdika jIva, te vAdara nAmA nAma karma kI prakRti ke udaya te vAdara zarIra dharai, vAdara ho hai / vahuri sUkSma nAmA nAmakarma kI prakRti ke udaya te sUkSma hoi / jAte vAdara, sUkSma prakRti jIvavipAkI haiM / tinake udaya kari jIva ko bAdara-sUkSma kahie / bahuri unakA zarIra bhI vAdara sUkSma hI ho hai / tahAM iMdriya vipaya kA saMyoga kari nipajyA sukha-dukha kI jyoM anya padArtha kari ApakA ghAta hoDa, rukai vA pApa kari aura padArtha kA ghAta hoi, ruki jAya, asA ghAta zarIra tAko sthUla vA vAdara-zarIra kahie / vahuri jo kisI kI ghAte nAhI vA ApakA ghAta anya kari jAke na hoi, asA aghAta-zarIra, so sUkSma-zarIra kahie / vahuri tini zarIrani ke dhAraka je jIva, te ghAta kari yukta hai zarIra jinikA te ghAtadeha tau vAdara jAnane / vahuri aghAtarUpa hai deha jinakA, te aghAtadeha sUkSma jAnane / ase zarIrani ke rukanA vA na rukanA saMbhava hai| taddehabhaMgulassa, asaMkhabhAgatsa vidabhANaM tu / AdhAre thUlA o, savattha NiraMtarA suhamA // 14 // tahehanAlasyAsaMkhyabhAgasya vRdamAnaM tu / AdhAre sthUlA zro, sarvatra niraMtarAH sUkSmAH / / 184 // TokA - tini vAdara vA sUkSma pRthvIkAyika, apakAyika, teja kAyika, gatakAyika jIvani ke zarIra dhanAMgula ke asaMkhyAtavai bhAga pramANa haiM / jAtai pUrva jIvamamAnAdhikAra vipa avagAhana kA kathana kIyA hai| tahAM sUkSma vAyukAyika aparyAptaka kI jaghanya zarIra avagAhanA te lagAi vAdara paryApta pRthivIkAyika kI utkRSTa avagAhanA paryaMta viyAlIsa sthAna kahe, tini savani vipai ghanAMgula kauM palya ke anaMnyAtavA bhAga kA bhAgahAra saMbhava hai / athavA tahAM hI 'vIpuNNajahaNottiya pramaM vasaMgyaM guNaM tatto' isa mUtra kari viyAlIsavAM sthAna kI asaMkhyAta kA guNakAra Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASAhIkA ] [ 325 kIe agale sthAna viSa sakhyAta ghanAgula pramANa avagAhanA ho hai||', tAtai tisa biyAlIsavA sthAna viSa ghanAMgula ko asakhyAta kA bhArAhAra,prakaTa hI siddhi bhayA / tahAM sUkSma aparyApta vAtakAya kI jaghanya avagAhanA vA pRthvIkAya bAdara paryApta kI utkRSTa avagAhanA kA pramANa, tahAM hI jIvasamAMsAdhikAra viSai kahyA hai, so jAnanA / bahuri 'AdhAre thUlAoM AdhAre kahie anya pudgalani kA Azraya, tIhi viSe vartamAna zarIra saMyukta je jIva, te sarva sthUlaH "kahie bAdara * jAnane / yadyapi AdhAra kari tinake zarIra kA bAdara svabhAva rukanA na ho hai; tathApi nIce giranA rUpa jo gamana, tAkA rukanA ho hai, so tahAM pratighAta saMbhava hai / tAtai pUrvokta ghAtarUpa lakSaNa hI bAdara zarIrani kA dRDha bhayA / / vahuri sarvatra loka vi, jala viSa vA sthala viSa vA AkAza viSa niraMtara AdhAra kI apekSA rahita jinake zarIra pAie, te. jIva sUkSma hai| jala-sthala rUpa AdhAra kari tinikai zarIra ke gamana kA nIce Upari ityAdi kahI bhI rukanA na ho hai / atyata sUkSma pariNamana te te jIva sUkSma kahie hai / aMtarayati kahie atarAla kara hai, asA jo aMtara kahie AdhAra, tAtai rahita te niraMtara kahie / isa vizeSaNa kari bhI pUrvokta hI lakSaNa dRDha bhayA / 'yo asA. saMbodhana pada jAnanA / yAkA artha yahu- jo he ziSya / asa tU jAni / bahuri yadyapi bAdara aparyApta vAyukAyikAdi jIvani kI avagAhanA stoka hai / bahuri yaute sUkSma paryApta vAyukAyikAdika pRthvIkAyika paryata jIvani kI jaghanya vA utkRSTa avagAhanA asaMkhyAta guNI hai / tathApi sUkSma nAmakarma ke udaya kI samarthatA te anya parvatAdika teM bhI tinikA rukanA na ho hai; nikasi jAya hai / jaise jala kA bidu vasratai nikasi jAya; rukai nAhI, taise sUkSma zarIra jaannaa| bahuri bAdara nAmakarma ke udaya ke vaza teM anyakari rukanA ho hai / jaise sarisau vastra te nikasa nAhI, taisai bAdara zarIra jaannaa| .. bahuri yadyapi Rddhi ko prApta bhae muni, devaM ityAdika, tinikA zarIra bAdara hai; to bhI te vaz2a parvatAdika te rukai nAhI, niqasi jAMya hai, so yahu tapajanita atizaya kI mahimA hai, jAtai tapa, vidyA, maNi, maMtra, auSadhi inikI zakti ke atizaya kA mahimA aciMtya hai, so dIkhai hai / jaisA hI dravyatva kA svabhAva hai / bahuri svabhAva viSai kichU tarka nAhI / yahu samasta vAdI mAna hai / so ihAM atizayavAnoM kA grahaNa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gommaTasAra jIvakAma gAthA 185-186 326 ] naahii| tAta atizaya rahita vastu kA vicAra virSa pUrvokta zAstra kA upadeza hI vAdara sUkSma jIvani kA siddha bhyaa| udaye du vaNapphadikammassa ya jIvA vaNapphadI hoti / / patteyaM sAmaNNaM, padiThididare tti patteyaM // 18 // udaye tu vanaspatikarmaNazca jIvA vanaspatayo bhavati / pratyekaM sAmAnyaM, pratiSThitetare iti pratyekaM // 185 // TIkA - vanaspatI rUpa vizeSa kauM dharai sthAvara nAmA nAmakarma kI uttarottara prakRti ke udaya hote, jIva vanaspatIkAyika ho hai| te doya prakAra - eka pratyeka zarIra, eka sAmAnya kahie sAdhAraNa zarIra / tahAM eka prati niyama rUpa hoi, eka jIva prati eka zarIra hoi, so pratyeka-zarIra hai| pratyeka hai zarIra jinikA, te pratyeka-zarIra jIva jAnane / vahuri samAna kA bhAva, so sAmAnya, sAmAnya hai zarIra jinikA te sAmAnya-zarIra jIva hai / bhAvArtha- bahuta jIvani kA eka hI zarIra sAdhAraNa samAnarUpa hoi, so sAdhAraNa-zarIra kahie / asA zarIra jinikai hoi te sAdhAraNazarIra jAnane / tahA pratyeka-zarIra ke doya bheda - eka pratiSThita, eka apratiSThita / ihAM gAthA viSa iti zabda prakAravAcI jaannaa| tahAM pratyeka vanaspatI ke zarIra bAdara nigoda jIvani kari Azrita saMyukta hoi, te pratiSThita jAnane / je vAdara nigoda ke Azrita hoMi, te apratiSThita jAnane / mUlaggaporabIjA, kaMdA taha khaMdabIjabIjaruhA / samucchimA ya bhaNiyA, patteyANaMtakAyA ya // 186 // mUlAgraparvabIjAH, kaMdAstathA skaMdhavIjavIjaruhAH / sammUchimAzca bhariNatA, pratyekAnaMtakAyAzca / / 186 / / TokA - jinikA mUla jo jar3a, soi vIja hoDa, te AdA, halada Adi mUlavIja jAnane / vahuri jinikA agra, jo agrabhAga so hI vIja hoMi te Aryaka Adi agravIja jAnane / vahari jinikA parva jo pelI, so hI vIja hoMDa, te sAMThA Adi parvabIja jAnane / bahuri kaMda hai, vIja jinikA, te piMDAlu, sUraNA Adi kaMdavIja Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 327 samyagjJAnacandrikA bhASA TIkA ] jAnane / bahuri ska, jo peDa, so hI hai bIja jinikA te sAlari, palAsa Adi skaMdha - bIja jaanne| bahuri je bIja hI te lage te gehU, zAli Adi bIjaruha jAnane / bahuri je mUla Adi nizcita bIja kI apekSA te rahita, Apa Apa upajai te sammUrchima kahie, samatatai bhae pudgala skaMdha, tini viSai upaje, aseM doba Adi sammUrchima jAnane / ase ekahe te sarva hI pratyeka vanaspatI hai / te anaMta je nigoda jIva, tinake' kAya H ' kahie zarIra jiniviSai pAie jaise 'anaMtakAyAH' kahie pratiSThita pratyeka hai / bahuri cakAra te apratiSThita - pratyeka hai / jaise pratiSThita kahie sAdhAraNa zarIrani kari Azrita hai, pratyeka zarIra jinakA te pratiSThita pratyeka zarIra hai / bahuri tinakari Azrita nAhIM hai, pratyeka zarIra jinikA, te apratiSThita pratyeka zarIra hai / se e mUlabIja Adi saMmUrchima paryaMta sarva doya - doya avasthA lIeM jAnane / bahuri koU jAnegA ki iniviSai saMmUchima ke tau saMmUchima janma hogA, anyakai garbhAdika hogA, sonAhI hai / te sarva hI pratiSThita, apratiSThita pratyeka zarIrI jIva saMmUchima hI hai / bahuri pratiSThita pratyeka zarIra kI sarvotkRSTa bhI avagAhanA ghanAMgula ke asaMkhyAta bhAga mAtra hI hai / tAtai pUrvokta pradA Adi dekara eka-eka skaMdha viSai asaMkhyAta pratiSThita pratyeka zarIra pAie hai / kaise ? ghanAMgula koM doya bAra palya kA zrasaMkhyAtavAM bhAga, ara nava bAra sakhyAta kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titane kSetra viSe jo eka pratiSThita pratyeka zarIra hoi, to saMkhyAta ghanAMgula pramANa AdA, mUlA Adi skadha viSai kete pAie ? ase trairAzika kIeM, labdha rAzi do bAra palya kA asaMkhyAtavA bhAga, daza bAra saMkhyAta mAMDi, paraspara guNai, jitanA pramANa hoi, titane eka-eka AdA Adi skaMdha viSe pratiSThita pratyeka zarIra pAie hai / bahuri eka skaMdha viSai apratiSThita pratyeka vanaspatI jIvani ke zarIra yathAsaMbhava asaMkhyAta bhI hoMi, vA sakhyAta bhI hoMi / bahuri jete pratyeka zarIra hai, titane hI tahAM vanaspatI jIva jAne jAte hA eka -eka zarIra prati eka-eka hI jIva hone kA niyama hai / bIje joraNIbhUde, jIvo caMkamadi so va aNNo vA / jeviya mUlAdIyA, te patteyA paDhamadAe // 187 // bIje yonIbhUte, jIvaH caMkrAmati sa vA anyo vA / yespi ca mUlAdikAste pratyekAH prathamatAyAm // 187 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 18 - TokA - bIje kehie pUrve je kahe, mUla ko Adi dekari, vIja paryata vIjajIva upajane kA AdhArabhUta pudgala skaMdha, so yonIbhUte kahie; jisa vipa jIva upaje asI zakti 'saMyukta hote satai jala vA kAlAdika kA nimitta pAi, soI jIva vA aura jIva Ani upaja hai| bhAvArtha - pUrva jo bIja viSa jIva tiSTha tho, so jIva tau nikasI gayA ara usa vIjaM viSaM asI zakti rahI jo isa vipa jIva Ani upaja, tahAM jalAdika kA nimitta hote pUrva jo jIva usa bIja ko apanA pratyeka zarIra kari pIche apanA Ayu ke nAza te maraNa pAi nikasiM gayA thA, soMI jIvaM bahuri tisa hI apane yogya jo mUlAdi vIja, tIhi viSa Ani upajai hai / athavA jo vaha jIva aura ThikAnai upajyA hoI, to isa bIja virSe anya' koI zarIrAMtara viSa tiSThatA jIva apanA Ayu ke nAza te maraNa pAi, Ani u~paja hai| kiMcha virodha naahii| - jaise gehU virSe jIva thA, so nikasi gayA / bahuri yAko boyA, taba usa hI vipa soI jIva vA anya jIva Ani upajyA; so yAvat kAla jIva upajane kI zakti -hoi tAvat kAla yonIbhUta kahie / bahuri jaba Ugane kI zakti na hoi tava ayonI bhUta kahie, jaisA bheda jaannaa.| vahuri je mUlane Adi dekari vanaspati kAya pratyeka -rUpa pratiSThita prasiddha haiN| teU prathama . avasthA vipai janma ke prathama samaya tai lagAi anarmuhUrta kAla paryaMta apratiSThita pratyeka hI rahai hai / pIche nigodajIva java pAzraya kara hai, taba sapratiSThita pratyeka hoya hai / .. ____ Age zrI mAdhavacaMdranAmA prAcArya vidyadeva so sapratiSThita, apratiSThita jIvani kA vizeSa lakSaNa tIna gAthAni kari kahai hai gUDhasirasaMdhipatvaM, samabhaMgamahIruhaM (yaM) ca chiNNaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavivarIyaM ca patteyaM // 18 // gUDhazirAsaMdhiparva, samabhaMgamahoruka ca chinnaruham / / sAdhAraNaM zarIraM, tadviparItaM ca pratyekam // 188 / / TokA - jisa pratyeka vanaspatI zarIra kA sirA, savi, parva, gUDha hoi; vAhya dIna nAhI, tahA sirA tau lavI lakIrasI jaise kAMkaDI virSe hoi / vahari saMdhi bIci Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 326 meM chehA jaise dADyau vA nAraMgI viSa ho hai / bahuri parva, gAMThi jaise sAThA viSa ho hai, so kaccI avasthA virSe jAkai e bAhya dIkhe nAhI, aisA vanaspatI bahuri samabhaMga kahie jAkA TUka grahaNa kIjiye, to koU tAtU lagA na rahai, samAna barAbari TUTe asA / bahuri ahIruhaM kahie jAke viSai sUta sArikhA tAtU na hoi asA / bahuri chinnaruhaM kahie jo kATyA huvA Ugai asA vanaspatI so sAdhAraNa hai / ihA pratiSThita pratyeka sAdhAraNa jIvani kari Azrita kI upacAra kari sAdhAraNa kahyA hai / bahuri tadviparItaM kahiye pUrvokta gUDha, sirA Adi lakSaNa rahita nAliyara, prAmAdi zarIra apratiSThita pratyeka zarIra jAnanA / gAthA viSa kahyA hai jo cakAra so isa bheda kauM sUcai hai| mUle kaMde challI, pavAla sAladalakusuma phalabIje / samabhaMge sadi zaMtA, asame sadi hoMti patteyA // 18 // mUle kade tvakpravAlazAlAdalakusumaphalabIje / samabhaMge sati nAMtA, asame sati bhavaMti pratyekAH // 189 // TIkA - mUla kahiye jar3a, kada kahiye per3a, challI kahie chAli, pravAla kahie kopala, akurA; zAlA kahie choTI DAhalI, zAkhA kahie baDI DAhalI, dala kahie pAna, kusuma kahie phUla, phala kahie phala, bIja kahiye jAtai pheri upajai, so bIja; so e samabhaga hoi, to anata kahie; anatakAyarUpa pratiSThita pratyeka hai / bahuri jo mUla Adi vanaspatI samabhaga na hoi, so apratiSThita pratyeka hai / jIhi vanaspati kA mUla, kaMda, chAla ityAdika samabhaga hoi, so pratiSThita pratyeka hai / ara jAkA samabhaga na hoi so apratiSThita pratyeka hai| toDyA thakA tAMtU koI lagyA na rahai, barAbari TUTai, so samabhaMga khie'| kaMdassa va mUlassa va, sAlAkhaMdassa vAvi bhultrii| challI sANaMtajiyA, patteyajiyA tu taNukadarI // 16 // kaMdasya vA mUlasya vA, zAlAtkaMdhasya vApi bhultrii| tvak sA anaMtajIvA, pratyekajIvAstu tanukatarI // 190 // TIkA - jisa vanaspatI kA kada kI vA mUla kI vA kSudra zAkhA kI vA skaMdha ko chAli moTo hAi, so anatakAya hai| nigoda jIva sahita pratiSThita pratyeka Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / gommaTasAra jIvakANDa gAthA 161-192 330 ] hai / bahuri jisa vanaspatI kA kaMdAdika kI chAli patalI hoi, so apratiSThita pratyeka hai| Age zrI nemicaMdra siddhAtacakravartI sAdhAraNa vanaspatI kA svarUpa sAta gAthAni kari kahai hai sAhAraNodayeNa NigodasarIrA havaMti sAmaNNA / te puNa duvihA jIvA, bAdara suhamA tti viNNeyA // 161 // sAdhAraNodayena nigodazarIrA bhavaMti sAmAnyAH / te purnAdvavidhA jIvA, bAdara-sUkSmA iti vijJeyAH / / 191 / / TIkA - sAdhAraNa nAmA nAmakarma kI prakRti ke udaya te nigoda zarIra ke dhAraka sAdhAraNa jIva ho hai / ni - kahiye niyataja anaMte jIva, tiniko go kahiye eka hI kSetra ko, da kahiye dei, so nigoda zarIra jaannaa| so jinake pAie te nigodazarIrI hai| bahuri teI sAmAnya kahiye sAdhAraNa jIva hai| vahuri te vAdara ara sUkSma ase bheda te doya prakAra pUrvokta vAdara sUkSmapanA lakSaNa ke dhAraka jAnane / sAhAraNamAhAro, sAhAraNamAraNapAragagaharaNaM ca / sAhAraNajIvANaM, sAhAraNalakkhaNaM bhaNiyaM // 162 // sAdhAraNamAhAraH, sAdhAraNamAnapAnagraharaNaM ca / sAdhAraNajIvAnAM, sAdhAraNalakSaNaM bhariNatam // 192 / / TIkA - sAdhAraNa nAmA nAmakarma ke udaya ke vazavartI, je sAdhAraNa jIva, tinike upajate pahalA samaya viSa pAhAra paryApti ho hai, so sAdhAraNa kahie anaMta jIvani ke yugapata eka kAla ho hai / so AhAra paryApti kA kArya yahu jo AhAra vargaNArUpa je pudgala skadha, tiniko khala-rasa bhAgarUpa pariNamAvai hai / bahuri tinahI pAhAra vargaNArUpa pudgala skaMvani kauM zarIra ke AkAra pariNamAvanerUpa hai kArya jAkA, asA zarIra paryApti, so bhI tini jIvani ke sAdhAraNa ho hai| bahuri tinahI kI svargana idriya ke AkAra pariNamAvanA hai kArya pAkA, asA indriya paryApti, so bhI sAdhAraNa ho hai / vahuri sAsosvAsa grahaNarUpa hai kArya jAkA, asA prAnapAna 1 paTpaTAgama - ghavalA pugnaka 1, pRSTha 272, gAthA 145 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 331 paryApti, so bhI sAdhAraNa ho hai / bahuri eka nigoda zarIra hai, tIhi viSai pUrve anaMta jIva the / bahuri dUsarA, tIsarA Adi samaya viSai naye anata jIva usa hI viSai anya Ani upajai, tau tahAM jaise ve naye upaje je jIva AhAra Adi paryApti ko dharai hai, taise hI pUrve pUrva samaya viSe upaje the je anaMtAnata jIva, te bhI una hI kI sAthi AhArAdika paryAptini ko dharai hai sadRza yugapat sarva jIvani ke AhArAdika ho hai / tA inako sAdhAraNa kahiye hai / so yaha sAdhAraNa kA lakSaNa pUrvAcAryani kari kA hUvA jAnanA / 1 jatthekka marai jIvo, tattha du maraNaM have aNaMtANaM / vakkamai jattha ekko, vakkamaNaM tattha NaMtANaM // 163 // yatrako mriyate jIvastatra tu maraNaM bhavedanaMtAnAm / prakrAmati yatra ekaH, prakramaNaM tatrAnatAnAm // 193 // TIkA - eka nigoda zarIra viSai jisa kAla eka jIva apanA prAyu ke nAza mare, tisahI kAla viSe jinakI Ayu samAna hoi, ase anatAnaMta jIva yugapat mare hai / bahuri jisa kAla viSai eka jIva tahA upajai hai, usa hI kAla viSai usa hI jIva kI sAthi samAna sthiti ke dhAraka anatAnata jIva upajai hai, jaise upajanA maranA kA samakAlapanA ko bhI sAdhAraNa jIvani kA lakSaNa kahie hai / bahuri dvitIyAdi samayani viSe upaje anaMtAnata jIvani kA bhI apanA Ayu kA nAza hote sAthi hI maranA jAnA / jaise eka nigoda zarIra viSai samaya-samaya prati anaMtAnaMta jIva sAthi hI mara hai, sAtha hI upajai hai / nigoda zarIra jyo kA tyo rahai hai, so nigoda zarIra kI utkRSTa sthiti asaMkhyAta koDAkoDI sAgaramAtra hai / so asakhyAta lokamAtra samaya pramANa jAnanA / so sthiti yAvat pUrNa na hoi tAvat a~se hI jIvani kA upajanA, maranA huvA kareM hai / itanA vizeSa - jo koI eka bAdara nigoda zarIra viSai vA eka sUkSma nigoda zarIra viSai anatAnaMta jIva kevala paryApta hI upajai hai / tahAM aparyApta nAhI upajai hai / bahuri koI eka zarIra viSe kevala aparyApta hI upajai hai, tahAM paryApta nAhI upajai hai / eka zarIra viSai paryApta aparyApta doU nAhI upajai hai / jAtai tina jIvani ke samAna karma ke udaya kA niyama hai / 1 ' jatthevu vakkamadi', iti SaTkhaDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 272, gAthA 146 / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 114 bahuri eka sAdhAraNa jIva ke karma kA grahaNa zaktirUpa lakSaNa ghareM, jo kAya yoga, tAkari grahyA huvA, jo pudgala-piDa, tAkA upakAra kArya, so tisa zarIra viSai tiSThate anaMtAnaMta anya jIvani kA ara tisa jIva kA upakArI ho hai / vahuri anatAnata sAdhAraNa jIvani kA jo kAya yoga rUpa zakti, tAkari grahe hUye pudgalapiDani kA kAryarUpa upakAra, so koI eka jIva kA vA tina anatAnata sAdhAraNa jIvani kA upakArI samAna ekai sAthiparne ho hai / bahuri eka bAdara nigoda zarIra viSai vA sUkSma nigoda zarIra viSai krama tai paryApta vAdara nigoda jIva vA sUkSma nigoda jIva upajaM hai / tahA pahale samaya anaMtAnata upajai hai / vahuri dUsare samaya tinate asaMkhyAta guNA ghATi upaje hai / jaise hI AvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa kAla paryaMta samaya-samaya prati niraMtara asaMkhyAta guNA vATi kramakari jIva upajai hai / tAte pare jaghanya eka samaya, utkRSTa yAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kAla kA aMtarAla ho hai / tahA koU jIva na upajai hai / tahAM pIche bahuri jaghanya eka samaya, utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa kAla paryaMta niraMtara prasakhyAta guNA ghATi krama kari tisa nigoda zarIra viSai jIva upajai hai / se antara sahita vA niraMtara nigoda zarIra vipe jIva upajai hai / so yAvat prathama samaya viSe upajyA sAdhAraNa jIva kA jaghanya nirvRti aparyApta zravasthA kA kAla avaNepa raheM, tAvat a~se hI upajanA hoi / bahuri pIche tini prathamAdi samayani viSai upaje sarva sAdhAraNa jIva, tinikai grAhAra, zarIra, iMdriya, sAmIsvAsa, paryAptini kI pUrNatA apane-apane yogya kAla virpe hoi hai / khaMdhA asaMkhadogA, aMDaraAvAsapulavidehA vi / heTThillajorigAno, asaMkhaloge guNidakamA / 164 // skaMdhA saMkhyalokAH, aMDarAvAsapulavidehA api / vantanayonikA, asaMkhyalokena guNitakramAH / / 194 / / TIkA bAdara nigoda jIvani ke zarIra kI sakhyA jAnane nimitta udAharaNa - yaha kathana karie hai / isa lokAkANa viSai skaMdha yathA yogya asaMkhyAta loka prati pratyeka jIvani ke zarIra, tiniko skaMdha kahiye hai / so yahu prasasta kari lAba ke pradeza guNaM, jo pramANa hoi, titane pratiSThita prApita saphara isa yoga diye jAnane / bahuri eka-eka skadha vipai prasaMkhyAta loka Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 333 ihAM prazna - jo eka skaMdha virSa asakhyAta loka pramANa aDara kaise sabhavai ? tAkA samAdhAna - yahu avagAhana kI samarthatA hai / jaise jagata zreNI kA ghana pramANa loka ke pradezani viSai anaMtAnata pudgala paramANU pAie / jaisai jahAM eka nigoda jIva kA kAraNa skaMdha hai, tahA hI anaMtAnaMta jIvani ke kArmANa zarIra pAiye hai / taise hI eka-eka skaMdha viSa asaMkhyAta loka pramANa aDara hai / je pratiSThita pratyeka zarIra ke avayavarUpa vizeSa hai / jaise manuSya zarIra viSa hastAdika ho hai, taisai skaMdha viSai anDara jAnane / bahuri eka-eka anDara viSai asakhyAta loka pramANa AvAsa pAie hai / te AvAsa bhI pratiSThita pratyeka ke zarIra ke avayava rUpa vizeSa hI jAnane / jaise hasta virSe agurI Adi ho hai / bahuri eka-eka AvAsa viSa asakhyAta loka pramANa pulavI hai| te puNi pratiSThita pratyeka zarIra ke avayava rUpa vizeSa hI jAnane / jaise eka aMgalI virSe rekhA Adi ho hai / bahari eka-eka pUlavI virSe asaMkhyAta loka pramANa bAdara nigoda ke zarIra jaanne| jaise e aMDarAdika adhastana yoni kahe / ini virSa adhastana jo pIche kahyA bheda, tAkI sakhyA kI utpatti ko kAraNa Upari kA bheda jAnanA / jaiseM tahA eka skaMdha viSe asakhyAta loka pramANa anDara hai, to asaMkhyAta loka pramANa skaMdhana viSa kete aDara hai ? ase trairAzika kari labdharAzi asakhyAta loka guNe asakhyAta loka pramANa aDara jAnane / bahuri ase hI AvAsAdi viSa trairAzika kIe tinate asakhyAta loka guNe prAvAsa jAnane / bahuri tinate asakhyAta loka guNe pulavI jAnane / bahuri tinatai asakhyAta loka guNe bAdara nigoda zarIra jAnane / te sarva nigoda zarIra pAca jAyagA asaMkhyAta loka mADi, paraspara guNe, jetA pramANa hoi titane jAnane / jaMbUdIvaM bharaho, kosalasAgedataggharAiM vA / khadhaMDarAvAsA, pulavisarIrANi diLaMtA // 16 // jaMbUdvIpo bharataH kozala sAketatadgRhANi vaa| skaMdhAMDarAvAsAH, pulavizarIrANi dRSTAMtAH // 19 // TIkA - skadhani kA dRSTAMta jaMbUdvIpAdika jAnane / jaise madhya loka virSe jaMbUdvIpAdika dvIpa hai, taise loka viSai skadha hai| bahuri aMDarani kA dRSTAMta bharatAdi kSetra jAnane / jaise eka jabUdvIpa viSa bharatakSetra Adi kSetra pAie; taisai skaMdha virSe Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ) [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 196 aMDara jAnane / bahuri AvAsani kA dRSTAMta kozala Adi deza jAnane / jaise bharatakSetra vipa kozala deza Adi aneka deza pAie, taise aMDara vipai AvAsa jAnane / vahuri pulavIni kA dRSTAMta ayodhyAdi nagara jaanne| jaise eka koNaladeza vipai ayodhyA nagara Adi aneka nagara pAie, taise AvAsa vipa pulavI jAnane / vahuri zarIrani kA dRSTAMta ayodhyA ke gRhAdika jAnane, jaise ayodhyA vipaM madarAdika pAie, taise pulavI viSa vAdara nigoda zarIra jAnane / vahuri vA zabda kari yaha dRpTAta dIyA / ase hI aura koU ucita dRSTAta jAnane / egaNigodasarIre, jIvA davavappamANado diTThA / siddhehi aNaMtaguraNA, savveNa vitIdakAleNa // 16 // ekanigodazarIre, jIvA dravyapramANato dRSTAH / siddharanaMtaguNAH sarveNa vyatItakAlena // 196 // TIkA - eka nigoda zarIra vipai vartamAna nigoda jIva, te dravyapramANa, jo dravya apekSA sakhyA, tAtai anaMtAnaMta hai; sarva jIva rAzi ko anata kA bhAga dIjie, tAma eka bhAga pramANa siddha haiM / so anAdikAla te jete siddha bhae, tinitai anaMtA gaNe hai / vahuri avazeSa vahubhAga pramANa maMsArI hai / tinake asakhyAta bhAga pramANa eka nigoda zarIra vipa jIva vidyamAna hai, te akSayAnata pramANa hai / ase paramAgama virSa kahie hai| vahuri taise hI atItakAla ke samAna te anaMta guNa hai / isa kari kAla apekSA eka zarIra vipe nigodajIvani kI saMkhyA khii| bahuri ase hI kSetra, bhAva apekSA tinakI sakhyA Agama anusAri joDie / tahA kSetra pramANa te sarva AkAza ke pradezani ke anaMtavai bhAga vA lokAkAza ke pradezani te anaMta guNe jAnane / bhAva pramANa te kevala jJAna ke avibhAga praticchedani ke anatavai bhAga ara narvAvari jAna gocara je bhAva, tinitai anata guNe jAnane / asa eka nigoda zarIra vipa jIvani kA pramANa kahyA / 1. padvanTAgana- abalA pustaka 1, pRSTha 273, gAyA 147 tathA pRSTha 396 gAthA 210 tathA dhavalA pugnara 4, pRSTha 476 gAyA 43. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 335 ihAM prazna - jo chaha mahInA ara ATha samaya ke mAMhI chaH sai ATha jIva karma nAza kari siddha hoi, so jaise siddha badhate jAMhi saMsArI ghaTate jAMhi, tAtai tuma sadA kAla siddhani te anaMta guNe eka nigoda zarIra viSa jIva kaise kaho ho ? sarva jIva rAzi te anaMta guNA anAgata kAla kA samaya samUha hai / so yathAyogya anaMtavAM bhAga pramANa kAla gae, saMsArI-rAzi kA nAza ara siddha-rAzi kA bahuttva hoi, tAtai sarvadA kAla siddhani te nigoda zarIra viSa nigoda jIvani kA pramANa anata guNA saMbhavai nAMhI ? tAkA samAdhAna - kahai hai - re tarkika bhavya sasArI jIvani kA parimANa akSayAnata hai / so kevalI kevala jJAna dRSTi kari ara zrutakevalI zrutajJAna dRSTi kari jaise hI dekhA hai / so yaha sUkSmatA tarka gocara nAhI, jAta pratyakSa pramANa ara Agama pramANa kari viruddha hoi, so tarka apramANa hai jaise kisI ne kahA agni uSNa nAhI; jAte agni hai, so padArtha hai; jo jo padArtha hai, so so uSNa nAhI ; jaise jala uSNa nAhI hai; jaisI tarka karI, pari yaha tarka pratyakSa pramANa kari viruddha hai / agni pratyakSa uSNa hai; tAtai yahu tarka pramANa nAhI / bahuri kisIne kahyA dharma hai paraloka viSai du.khadAyaka hai; jAtai dharma hai, so puruSAzrita hai / jo jo puruSAzrita hai, so so paraloka viSai duHkhadAyaka hai, jaise adharma hai; jaisI tarka karI, pari yaha tarka Agama pramANa kari khaDita hai / Agama viSa dharma paraloka viSai sukha dAyaka kahyA hai; tAteM pramANa nahI / jaise hI je kevalI pratyakSa ara Agamokta kathana tAtai viruddha terI tarka pramANa naahii| ihAM bahuri tarka karo-jo tarka kari virodhI Agama kaise pramANa hoi ? tAkA samAdhAna-jo pratyakSa pramANa para anya tarka pramANa kari saMbhavatA jo Agama, tAkai avirudvapaNAM kari pramANapanA ho hai / tau so anya tarka kahA? so kahie haisarva bhavya saMsArI rAzi anaMtakAla kari bhI kSaya ko prApta na hoi, jAtai yahu rAzi akSayAnata hai / jo jo akSayAnata hai, so so anaMtakAla kari bhI kSayako prApta na hoi / jaise tIna kAla ke samayani kA parimANa kahyA ki itanAM hai, pari kavahU ata nAhI vA sarvadravya ni kA aguruladhu ke avibhAga praticcheda ke samUha kA parimANa kahyA, pari aMta nahI / taisai saMsArI jIvanI kA bhI akSayAnata pramANa jAnanA / asA yaha anumAna te AyA jo tarka, so pramANa hai / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 197 336 ] vahari prazna-jo anatakAla kari bhI kSaya na honA sAdhya, so akSayAnata ke hetu tai dRDha kIyA / tAtai ihA hetu ke sAdhyasamatva bhayA ? tAkA samAdhAna-bhavyarAzi kA akSayAnaMtapanA prApta ke Agama kari siddha hai| tAte sAdhyasamatva kA abhAva hai| bahuta kahane kari kahA ? sarva tattvani kA vaktA puruSa jo hai Apta, tAkI siddhi hote tisa prApta ke vacanarUpa jo pAgama, tAkI sUkSma, atarita, dUri padArthani viSa pramANatA kI siddhi ho hai / tAta tisa Agamokta padArthani viSa merA citta nissadeha rUpa hai / bahuta vAdI hone kari kahA sAdhya hai ? bahuri prApta kI siddhi kaise ? so kahie hai 'vizvatazcakSuruta vizvato mukhaH' asA veda kA vacana kari, bahuri 'praNamya zaMbhaM' ityAdi naiyAyika vacana kari, bahuri 'buddho bhaveyaM' ityAdi bauddha vacana kari, bahuri mokSamArgasya netAraM, ityAdi jaina vacana kari, bahuri anya apanAapanA mata kA devatA kA stavanarUpa vacanani kari sAmAnyapane sarva matani viSa prApta mAna hai / vahuri vizeSapanai sarvajJa, vItarAgadeva syAdvAdI hI prApta hai / tAkA yukti kari sAdhana kIyA hai / so vistAra te syAdvAdarUpa jaina nyAyazAstra viSa prApta kI siddhi jAnanI / asa ho nizcayarUpa jahA~ khaMDane vAlA pramANa na saMbhava hai, tAtai prApta ara prApta kari prarUpita Agama kI siddhi ho hai / tAtai prApta Agama kari prarUpita jyo nokSatattva ara vadhatattva so avazya pramANa karanA jaise Agama pramANa te eka zarIra vipa nigoda jIvani ke siddha-rAzi tai anaMta guNApano sabhava hai / bahuri akSayAnatapanA bhI narva matavAle nAna hai / koU Izvara viSa mAna hai| kauU svabhA va viSai mAna hai / tAta kahyA havA kathana pramANa hai / / asthi agaMtA jIvA, jehiM Na patto tasANa prinnaamo| sAvakalaMkasupaurA, NigodavAsaM Na maMcaMti // 167 // sani anaMtA jIvA, yairna prAptastrasAnAM pariNAmaH / bhAvakalaMkasupracurA, nigodavAsaM na maMcaMti // 197 // 3 paTAnAgama baralA pustA 1, pRSTha 273, gAthA 148 paTakhaNDAgama-dhavalA pustaka 4 pRSTha 477 me from naba nAvAla-kaipauga ti pATha / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 337 TIkA isa gAthA viSe nitya nigoda kA lakSaNa kahyA hai | anAdi sasAra viSeM nigoda paryAya hI ko bhogavate anaMte jIva nityanigoda nAma dhAraka sadAkAla haiM / te kaise haiM ? jini kari trasa je beiMdriyAdika, tinikA pariNAma jo paryAya, so kabahUM na pAyA / bahuri bhAva jo nigoda paryAya, tihinai kAraNabhUta jo kalaMka kahiye kaSAyani kA udaya kari pragaTa bhayA azubha lezyArUpa, tIhi kari pracurA kahiye atyaMta saMbaMdharUpa hai / jaise e nityanigoda jIva kadAcit nigodavAsa koM na choDai hai / yAhI nigoda paryAya ke Adi aMta rahitapanAM jAni, anaMtAnaMta jIvani ke nitya nigodapanA kA | nitya vizeSaraNa kari anitya nigodiyA caturgati nigodarUpa Adi aMta nigoda paryAya saMyukta keI jIva hai, jaisA sUcai hai / jAtai khiccacaduggadiNigoda ityAdika paramAgama viSe nigoda jIva doya prakAra kahai hai / - bhAvArtha - je anAdi tai nigoda paryAya hI kau dhare haiM, te nityanigoda jIva hai / bahuri bIca anya paryAya pAya, bahuri nigoda paryAya dhare, te itara nigoda jIva jAnanA | so ve Adi ata lIye hai / bahuri jinike pracura bhAva kalaMka hai, te nigodavAsa kauM na chADe, so ihAM pracura zabda hai, so ekodeza kA prabhAvarUpa hai, sakala artha kA vAcaka hai; tA yAkari yahu jAnyA, jinake bhAva kalaMka thorA ho hai, te jIva kadAcit nityanigoda te nikasi, caturgati meM Avai hai / so chaha mahInA ara ATha samaya mai cha: se ATha jIva nityanigoda meM sau nikase hai, so hI chaha mahInA ATha samaya meM cha. seTha jIva saMsAra sau nikati kari mukti pahaeN uce hai / / 167 / / kAya kI prarUpaNA doya gAthA kari kahai hai bihi tihi cahiM paMcahiM, lahiyA je iMdiehi loyasi / te tasakAyA jIvA, yA vorovadeseNa // 168 // dvAbhyAM tribhicatubhiH paMcabhiH sahitA ye iMdriyailoMke / te sakAyA jIvA, jJeyA vIropadeona // 198 // TIkA - doya idrI sparzana - rasana, tini kari saMyukta dvIdriya, bahuri tIna iMdriya sparzana - rasana - prANa, tini kari sayukta trIdriya, bahuri cyAri iMdriya sparzana - rasana ghrANa-cakSu, ini kari sayukta caturidriya bahuri pAca iMdriya sparzana-rasana - ghrANa- cakSuzrotra, ini kari saMyukta pacedriya, e kahe je jIva, te trasakAya jAnane / se zrI vardhamAna Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 196 tIrthakara paramadeva ke upadeza tai paraparAya krama kari calyA yA saMpradAya kari zAstra kA artha dhari kari hamahUM kahe hai; te jAnane / uvavAdamAraNaMtiya, pariNadatasamujjhiUNa sesatasA / taNAlivAhira ya Natthi tti jiNehiM NiddiTTha // 166 // upapAdamAraNAMtika pariraNatatrasamujjhitvA zeSatrasAH / trasAlIvA ca na saMtIti jinainidiSTam // 199 // TIkA - vivakSita paryAya kA pahalA samaya viSai paryAya kI prApti, so upapAda kahie / bahuri maraNa jo prANa tyAga ara aMta jo paryAya kA aMta jAkai hoi, so maraNAMtakAla, vartamAna paryAya ke zrAyu kA aMta atarmuhUrta mAtra jAnanA / tIhi maraNAMtakAla viSai upajyA, so mAraNAMtika samuddhAta kahie / AgAmI paryAya ke upajane kA sthAna paryata zrAtmapradezani kA phailanA, so mAraNAMtikasamudghAta jAnanA / asA upapAdarUpa pariNamyA zrara mAraNAMtika samudghAtarUpa pariNamyA para cakAra tai kevala samuddhAta rUpa pariNamyA jo trasa, tIhi binA sthAnani viSe avazeSa svasthAnasvasthAna ara vihAravatsvasthAna ara avazeSa pAMca samuddhAtarUpa pariName sarva hI trasa - jIva, trasanAlI vArai jo loka kSetra, tIhi viSe na pAie hai; jaisA jina je arhatAdika, tinikari kA hai / tAte jaise nAlI hoi, taisai trasa rahane kA sthAna, sonAlI jAnanI / trasa nAlI isa loka ke madhyabhAga viSai caudaha rAja UMcI, eka rAjU cauDIlaMbI sArthaka nAma dhAraka jAnanI / trasa jIva trasanAlI viSai hI hai / vahuri jo jIva manAlI ke bAhya vAtavalaya viSai tiSThatA sthAvara thA, usane trasa kA Ayu bAdhA / bahuri so pUrva vAyukAyika sthAvara paryAya kau choDi, AgalA vigrahagati kA prathama samaya viSai trasa nAmA nAmakarma kA udaya apekSA kari trasanAlI ke vAhya trasa havA, tAtai upapAdavAle trasa kA astitva sanAlI vAhya kalA / bahuri koI jIva trasanAlI ke mAhima hai, bahuri trasanAlI vAhira tanuvAtavalaya savadhI vAyukAyika sthAvara kA baMdha kiyA thaa| mo zrAyu kA atarmuhUrta gravazeSa rahe, tava zrAtmapradezani kA phailAva jahAM kA vadha kiyA thA, tima sthAnaka trasanAlI ke bAhya tanuvAtavalaya paryanta gamana gare / tAtai mAraNAMtika samuddhAtavAle trasa kA grastitva trasanAlI bAhya kahyA / bahari kevalI daMDa - kapATAdi grAkAra kari trasanAlI vAhya apane pradezani kA saMjAlagga samudghAta kareM hai / tAta kevalasamudghAta vAle trasa kA astitva trasanAlI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhaassaattiikaa| [ 336 bAhya kahyA / ini binA aura trasa kA astitva trasanAlI bAhya nAhI hai, asA abhiprAya zAstra ke kartA kA jAnanA / prAgai vanaspatIvat anya bhI jIvani ke pratiSThita, apratiSThitapanA kA bheda dikhAvai hai puDhavIAdicauNhaM, kevaliyAhAradevariNarayaMgA / apadiThidA Nigodahi, paTdiThidaMgA have sesA // 20 // pRthivyAdicaturNA, kevalyAhAradevanirayAMgAni / apratiSThitAni nigodaH, pratiSThitAMgA bhavaMti zeSAH // 20 // TokA - pRthvI prAdi cAri prakAra jIva pRthvI - apa - teja - vAyu ini kA zarIra, bahuri kevalI kA zarIra, bahuri AhAraka zarIra, bahuri devani kA zarIra, bahuri nArakIni kA zarIra e sarva nigoda zarIrani kari apratiSThita hai; Azrita nAhIM / ini viSa nigoda zarIra na pAie hai| bahuri avazeSa rahe je jIva, tini ke zarIra pratiSThita jAnane / ini virSe nigoda zarIra pAie hai / tAtai avazeSa sarva nigoda zarIrani kari pratiSThita hai, Azrita hai / tahA sapratiSThita pratyeka vanaspatI, dvIMdriya, trIdriya, caturidriya, pacedriya, tiryaca ara pUrva kahe tini binA avazeSa manuSya ini sabani ke zarIra viSa nigoda pAie hai| Agai sthAvarakAyika, trasakAyika jIvani ke zarIra kA AkAra kahai haimasuraMbubiMdusUI-kalAvadhayasaNNiho have deho| puDhavIAdicauNha, tarutasakAyA aNeyavihA // 201 // masUrAMbubiMdusUcIkalApadhvajasannibho bhaveddehaH / pRthivyAdicaturNA, tarutrasakAyA anekavidhAH // 201 // TokA - pRthivIkAyika jIvani kA zarIra masUra anna samAna gola AkAra dharai hai / bahuri apakAyika jIvani kA zarIra jala kI bUMda ke samAna gola AkAra dharai hai / bahuri agnikAyika jIvani kA zarIra suIni kA samUha ke samAna laMbA ara Urdhva viSa caur3A bahumukharUpa AkAra dharai hai / bahuri vAtakAyika jIvani kA zarIra Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIkANDa gAyA 202 340 ] I dhvajA samAna labA, caukora AkAra dhare hai / jaise inike prakAra kahe / tathApi inikI avagAhanA ghanAgula ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai; tAte jude-jude dIsaM nAhI / jo pRthvI Adi iMdriyagocara hai, so ghane zarIrani kA samudAya hai, jaisA jAnanA / bahuri tara, je vanaspatIkAyika ara dvIdriyAdika trasakAyika, ini ke zarIra aneka prakAra AkAra bare hai, niyama nAhIM / te ghanAMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga te lagAi, saMkhyAta ghanAMgula paryaMta avagAhanA ghara hai; jaise jAnanA / Age kAya mArgaNA ke kathana ke anaMtara kAya sahita saMsArI jIvani kA dRSTAMtapUrvaka vyavahAra kahai hai jaha bhAravaho puriso, vahai bharaM gehiUNa kAbaliyaM / emeva bahai jIvo, kammabharaM kAyakAvaliyaM // 202 // yathA bhAravahaH puruSo vahati bhAraM gRhItvA kAvaTikam | evameva vahati jIvaH, karmabhAraM kAyakAvaTikam // 202 // TIkA loka viSai jaiseM bojha kA vahanahArA koU purupa, kAvaDiyA so kAvaDa meM bharyA jo vojha-bhAra, tAhi lekari vivakSita sthAnaka pahuMcA hai / taise hI yahu sasArI jIva, audArika Adi nokarmazarIra vipai bharyA hUvA jJAnAvaraNAdika dravyakarma kA bhAra, tAhi lekari nAnAprakAra yonisthAnakani kI prApta kareM hai / vahuri jaise soI puruSa kAvaDi kA bhAra koM geri, koI eka iSTa sthAnaka vipai vizrAma kari tisa nAra kari nipajyA du.kha ke viyoga kari sukhI hoi ti hai / taise koI bhavya, jIva, kAlAdi lavdhini kari aMgIkAra konI jo samyagdarzanAdi sAmigrI, tIhi kari yukta hotA satA, sasArI kAvaDi kA vi bharcA karma bhAra kI chAr3i, tisa bhAra kari nipajyA nAnA prakAra duHkha pIDA kA diyoga kari, isa loka kA agrabhAga viSai sukhI hoI ti hai / jaisA hita upadeza yAtrA kA abhiprAya hai / - yA dRSTAMtapUrvaka kAyamAgaMraNA rahita je siddha, tinikA upAya sahita svarUpa kI kahe haiM - 1. pama - ghanA pustaka 1 pRSTha naM. 140, gAthA5 / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 341 jaha kaMcaraNamaggi-gayaM, bhucai kiTTeNa kAliyAe ya / taha kAyabaMdha-mukkA, akAiyA jhANa-jogeNa // 203 // yathA kAMcanamagnigataM, mucyate kiTTena kAlikayA ca / tathA kAyabaMdhamuktA, prakAyikA dhyAnayogena // 203 / / TIkA - jaise loka viSa mala yukta sonA, so agni kauM prApta saMtA, aMtaraMga pArA Adi kI bhAvanA kari saMvAr2yA huvA bAhya mala tau kITikA ara aMtaraMga mala zvetAdi rUpa anya varNa, tAkari rahita ho hai| dedIpyamAna solahabAna nija svarUpa kI labdhi ko pAi, sarva janani kari sarAhie hai / tesai dhyAnayoga jo dharma dhyAna, zukla dhyAna rUpa bhAvanA, tAkari ara bahiraMga taparUpI agni kA saskAra kari, nikaTa bhavya jIva hai, te bhI audArika, taijasa zarIra sahita kArmAraNa zarIra kA sabadha rUpa kari mukta hoi / akAyikAH kahie zarIra rahita siddha parameSThI, te anaMta jJAnAdi svarUpa kI upalabdhi ko pAi; lokAgra viSai sarva indrAdi loka kari stuti, namaskAra, pUjanAdi kari sarAhie hai| kAya jinikai pAie te kAyika, zarIradhAraka saMsArI jAnane / tinatai viparIta kAya rahita akAyika mukta jIva jAnane / prAgai zrI mAdhavacadra vidyadeva gyAraha gAthA sUtrani kari pRthivIkAyika Adi jIvani kI sakhyA kahai hai pAuDDharAsivAraM, loge aNNoNNasaMguraNe teU / bhUjalavAU ahiyA, paDibhAgo'saMkhalogo du||204|| sAdhanayarAzivAraM, loke anyonyasaMguNe tejaH / bhUjalavAyavaH adhikAH, pratibhAgo'saMkhyalokastu // 204 // vyrvn TIkA - jagattheNI ghana pramANa loka ke pradeza, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deya-e tIni rAzi kari tahA viralanarAzi kA viralana kari, eka-eka judAjudA bakheri, tahA eka-eka prati deyarAzi ko sthApi, vagitasaMvarga karanA / jAkA varga kIyA, tAkA samatapanai varga karanA / so ihAM paraspara guNane kA nAma vargitasavarga 1 paTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 266, gAthA 144 / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvANDa gAthA 204 342 ] hai / tAhi kari zalAkArANi maiM syo eka ghaTAvanA / vahuri a~se karate jo rAzi upajyA, tAhi viralana kari eka-eka prati soI rAzi deDa, vargitasavarga kari zalAkArAzi mai sau eka aura ghaTAvanA / jaise loka pramANa zalAkA rANi yAvat pUrNa hoDa tAvat karanA / jaise karate jo rAzi upajyA, tIhi pramAraNa zalAkA, viralana, deyarAzi, sthApi, viralanarAzi kA viralana kari, eka-eka prati deyarAzi kI deDa, vargitasaMvarga kari dUsarI bAra sthApyA hUvA, zalAkArANi meM sI eka ghaTAvanA / vahuri tahA upajyA hUvA rAzi kA viralana kari, eka-eka prati soI rAzi sthApi vargitasaMvarga kari, tisa zalAkArAzi maiM so eka aura ghaTAvanA / jaise dUsarI vAra sthApyA hUvA zalAkArAzi ko bhI samApta kari, tahA aMta tripai jo mahArAzi bhayA, tIhi pramANa zalAkA, viralana, deya, sthApi; viralanarAzi kA viralana kari, ekaeka prati deya rAzi ko dei, vargitasaMvarga kari, tIsarI bAra sthApyA galAkArANi tai eka ghaTAvanA / vahuri tahA jo rAzi bhayA, tAkA viralana kari, eka-eka prati soI rAzi dei, vargitasaMvarga kari, tisa zalAkArANi te eka aura kAr3anA / jaise tIsarI bAra sthApyA hUvA zalAkArANi ko samApta kari, tahAM aMta vipe upajyA mahArAzi, tihi pramANa zalAkA, viralana, deya, sthApi; viralanarAzi ko dakheri, eka-eka prati yarANi ko dei vargita saMvarga kari, cauthI vAra sthApyA hUvA zalAkArANi te eka kAr3hanA / vahuri tahAM jo rAzi bhayA, tAkau viralana kari, eka-eka prati tisa hI ko der3a, vargita saMvarga kari tisa zalAkArANi maiM sau eka aura kADhanA / se hI krama kari pahilI vAra, dUsarI vAra, tIsarI bAra jo syApe AlAkArAzi, niniko jor3eM, jo pramANa hoi, titane cauthI bAra sthAnyA hUvA zalAkArANi maiM so ghaTAeM, avazeSa jitanA pramANa rahyA, tinako eka-eka ghaTAvane kari, pUrNa hote aMta viSai jo mahArANi upajyA, tIhi pramANa tejaskAyika jIvarAzi hai / isa rAzi kA paraspara guraNakAra zalAkArANi, varga zalAkArANi, grarddhaccheda rAzi tinikA pranAraNa vA alpavahutva pUrva dvirUpa ghanAvana dhArA kA kathana karate kahyA hai, taise ihAM bhI jAnanA / jaise sAmAnyapaNe sADhA tIna vAra vA vizeSapaNe kicit ghATi, cyAri galAkArAzi, pUrNa jaiseM hoDa, taise loka kA paraspara guNana kIe, jo rAzi hoDa, titane gragnikAyika jIvarAzi kA pramANa hai / bahuri ini te pRthvIkAyika ke jIva avika haiM / ini te grapakAya ke jIva adhika hai / inite vAtakAya ke jIva adhika he / ihAM atrika kitane haiM ? sA jAnane ke nimitta bhAgahAra asaMkhyAta loka Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 [ 343 pramANa jAnanA / so kahie hai- asaMkhyAta lokamAtra agnikAyika jIvani kA parimANa tAkI yathAyogya choTA asaMkhyAt loka kA bhAga dIeM, jetA parimANa Avai, titane agnikAyika ke jIvani kA parimANa viSai milAye, pRthvIkAyika jIvani kA parimANa ho hai / bahuri isa pRthvIkAyika rAzi ko asakhyAt loka kA bhAga dIe, jetA parimANa Ave, titane pRthvIkAyika rAzi viSai milAye, titanA apakAyika jIvana kA parimANa ho hai / bahuri apakAyika rAzi ko asaMkhyAta loka kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, titanA apakAyika rAzi viSai milAe, vAtakAyika jIvana kA parimANa ho hai; se adhika adhika jAnane / apadidipatteyA, asaMkhalogappamAraNyA hoMti / tatto pariTThiyA puNa, asaMkhalogeNa saMguNidA // 205 // pratiSThita pratyekA, asaMkhya lokaprasAraNakA bhavaMti / tataH pratiSThitAH punaH asaMkhyalokena saMguNitAH / / 205 / / TIkA - apratiSThita pratyeka vanaspatIkAyika jIva yathAyogya asakhyAta loka pramANa hai / bahuri ini ko asaMkhyAta loka kari guNai, jo parimANa hoi, titane pratiSThita pratyeka vanaspatIkAyika jIva jAnane / doUni ko milAeM sAmAnya pratyeka vanaspatIkAyika jIvani kA pramANa ho hai / tasarAsipuDhaviAdI, cakkapatteyahI saMsArI | sAhAraraNajIvANaM, parimANaM hodi jiNadiTTha // 206 // sarAzipRthivyAdi catuSkapratyekahIna saMsArI / sAdhAraNa jIvAnAM parimANaM bhavati jinadiSTam // 206 // TIkA- Age kahie hai - zrAvalI kA asakhyAtavA bhAga kari bhAjita pratarAgula kA bhAga jagatpratara ko dIe, jo hoi, titanA sarAzi kA pramANa ra pRthvIpa - teja - vAyu ini cyArini kA milyA hUvA sAdhika cauguNA tejakAyika rAzi pramANa, bahuri isa pratiSThita - apratiSThita pratyeka vanaspatI kA milyA hUvA parimANa, ase ini tIna rAzini ko saMsArI jIvani kA parimANa me ghaTAe, jo zravazeSa rahai, titanA sAdhAraNa vanaspatI, je nigoda jIva, jAnanA; asA jinadeva ne kahA / tinikA parimANa anaMtAnata Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 207-208 sagasagaasaMkhabhAgo, bAdarakAyAraNa hodi parimANaM / sesA suhamapamANaM, paDibhAgo pucaNiddiko / / 207 // svakasvakAsaMkhyabhAgo, bagadarakAyAnAM bhavati parinAraNam / zeSAH sUkSmapramANaM, pratibhAgaH pUrvanidiSTaH // 207 / / TIkA - pRthivI, apa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspatIkAyikani kA jo pUrvaM parimAraNa kahyA, tisa apane-apane parimANa ko asakhyAta kA bhAga denA / tahAM eka bhAga pramANa to apanA-apanA vAdara kAyakani kA pramANa hai| avazepa vahubhAga pramANa sUkSma kAyakani kA pramANa hai / pRthvIkAyika ke parimAraNa ko asaMkhyAta kA bhAga diijie| tahA eka bhAga pramANa vAdara pRthvIkAyakani kA parimAraNa hai| avazeSa vahubhAga parimANa sUkSma pRthvIkAyikani kA parimANa hai / jaise hI sava kA jAnanA / ihAM bhI bhAgahAra kA parimANa pUrva kahyA thA, asakhyAta loka pramANa soI hai / tAtai ihA bhI agnikAyAdika virSe pUrvokta prakAra adhika-adhikapanA jAnanA / suhamesu saMkhabhAga, saMkhA bhAgA apuNNagA idarA / jassi apugNaddhAdo, puNNaddhA saMkhaguNidakamA // 20 // sUkSmeSa saMkhyabhAgaH, saMkhyA bhAgA apUrNakA itare / yasmAdapUrNAddhAtaH, pUrNAddhA sakhyaguriNatatrAmAH / / 208 // ___TokA - pRthvI, apa, teja, vAyu, sAdhAraNa vanaspatI, inikA pUrva jo sUkSma jIvani kA parimANa kahyA, tIhi vipaM apane-apane mUkSma jIvani kA parimAraNa ko saMsthAna kA bhAga dIjie, tahA eka bhAga pramANa tI aparyApta hai| bahuri avazeSa bahubhAga pramANa paryApta haiN| sUkSma jIvani viSa aparyApta rAzi te paryApta rAzi kA pramAga bahuta jAnanA / so kAraNa kahai hai; jAta aparyApta avasthA kA kAla aMtarmuhUrta mAtra hai| isa kAla tai paryApta avasthA kA kAla sakhyAtaguNA hai, so dikhAie hai / komala pRthvIkAyika kA utkRSTa Ayu vAraha hajAra varSa pramANa hai| vahuri kaThina pRthvI kAyika kA vAIsa hajAra varpa pramANa hai| jalakAyika kA sAta hajAra varSa pramANa hai / tejakAyika kA tIna dina pramANa hai / vAtakAyika kA tIna hajAra varSa pramANa hai / vanaspatI kAyika kA daza hajAra varpa pramANa hai / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [, 345 ihA prasaMga pAi vikalatraya viSa bedrI kA bArA varSa, tedrI kA guNacAsa dina, caudrI kA chaha mahinA pramANa hai| jaise utkRSTa Ayu, bala kA parimANa kahyA / tIhi viSa aMtarmuharta kAla viSa tau aparyApta avasthA hai| avazeSa kAla viSai paryApta avasthA hai / tAtai aparyApta avasthA kA kAla te paryApta avasthA kA kAla sakhyAtaguNA jaannaa| tahAM pRthvI kAyika kA paryApta-aparyApta doU kAlani viSa jo sarva sUkSma jIva pAie tau aMtarmuhUrta pramANa aparyApta kAla viSai kete pAie ? ase pramANa rAzi paryApta-aparyApta doU kAlani ke samayani kA samudAya, phalarAzi sUkSma jIvani kA pramANa, icchArAzi aparyApta kAla kA samayani kA pramANa, tahA phala kari icchA ko guriNa, pramANa kA bhAga dIeM, labdharAzi kA parimANa Avai, titane sUkSma pRthvIkAyika aparyApta jIva jAnane / bahuri pramANa rAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAzi paryApta kAla kIeM labdharAzi kA jo parimANa Avai, titane sUkSma pRthvIkAyika paryApta jIvani kA parimAraNa jAnanA / tAhI te sakhyAta kA bhAga dIe, eka bhAga pramANa aparyApta kahe / avazeSa (bahu) bhAga pramANa paryApta kahe hai / jaise hI sUkSma apakAyika, tejakAyika, vAtakAyika, sAdhAraNa vanaspatikAyika viSai apanAapanA sarva kAla ko pramANarAzi kari, apane-apane pramANa ko phalarAzi kari paryApta vA aparyApta kAla ko icchArAzi kari labdharAzi pramANa paryApta vA aparyApta jIvani kA pramANa jaannaa| ihA paryApta vA aparyApta kAla kI apekSA jIvani kA parimANa siddha hUvA hai| pallAsaMkhejjavahida, padaraMgulabhAjide jagappadare / / jalabhUNipavAdarayA, puNNA AvaliasaMkhabhajidakamA // 20 // palyAsaMkhyAvahitapratarAMgulabhAjite jagatpratare / jalabhUnipavAdarakAH, pUrNA pAvalyasaMkhyabhAjitakramAH // 209 // TIkA-palya ke asakhyAtavAM bhAga kA bhAga pratarAgala ko doye, jo parimANa Avai, tAkA bhAga jagatpratara ko dIe, jo parimANa Avai, titanA bAdara apakAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri isa rAzi ko prAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, titanA bAdara pRthvIkAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri isa rAzi ko bhI Avalo kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, titanA bAdara pratiSThita pratyeka vanaspatI paryApta Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 gommaTasAra jIvakANDa gAthA 210-211 jIvani kA pramANa jaannaa| bahuri isa rAzi ko bhI prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, titanA bAdara apratiSThita pratyeka vanaspatI paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / ihAM 'riNa' isa Adi akSara te nigoda zabda kari pratiSThita pratyeka jAnane; jAtai sAdhAraNa kA kathana Agai pragaTa kahai hai --- vidAvalilogANamasaMkhaM saMkhaM ca teuvAUraNaM / pajjattANa pamANaM, tehi vihINA apajjattA // 210 // vRdAvalilokAnAmasaMkhyaM saMkhyaM ca tejovAyUnAm / paryAptAnAM pramANaM, taivihInA aparyAptAH // 210 // TIkA - pAvalI ke jete samaya hai, tinikA dhana kIeM, jo pramANa hoi, tAko vRdAvalI kahie / tAko asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo parimANa Avai, titanA vAdara agnikAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri loka ko sakhyAta kA bhAga dIe, jo parimAraNa Avai, titanA vAdara vAtakAyika paryApta jIvani kA pramANa jAnanA / sUkSma jIvani kA pramANa pUrva kahyA hai, tAtai ihA bAdara hI grahaNa karane / bahuri pUrva jo pRthvI, apa, teja, vAyu, pratiSThita-apratiSThita pratyeka vanaspatIrUpa bAdara jIvani kA parimANa kahyA thA, tIhi virSa apanA-apanA paryApta jIvani kA parimANa ghaTAe, avazepa rahai, titane-titane bAdara aparyApta jIva jAnane / sAhAraNabAdaresu, asaMkhaM bhAgaM asaMkhagA bhaagaa| puNNANamapuNNANaM, parimANa hodi aNukamaso // 211 // sAdhAraNavAdareSu asaMkhya bhAgaM saMkhyakA bhAgAH / pUrNAnAmapUrNAnAM, parimANaM bhavatyanukramazaH // 211 // TokA - vAdara sAdhAraNa vanaspatI kA jo parimANa kahyA thA, tAko amanyAta kA bhAga dIjie / tahA eka bhAga pramANa to vAdara nigoda paryApta jIvani maga pramAga jAnanA / bahuri avazepa asaMkhyAta vahubhAga pramANa vAdara nigoda aparyApta DIyAna kA pramANa jAnanA / jaisai anukrama tai ihAM kAla kI apekSA alpa-bahuta Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 347 nAhI kA hai / bAdarani viSai paryAptapanA durlabha hai / tAtai paryApta thore; aparyApta ghane hai, jaisA prAcAryani kA anukrama jAni kathana kIyA hai / jaisA prAcAryani kA abhiprAya jAnanA / AvaliasaMkhasaMkheNa vahidapadaraMgulega hidapadaraM / kamaso tasatappuNNA, puNNUNatasA apuNNA hu // 212 // AvalyasaMkhya saMkhyenAvahitaprasaMgulena hitaprataram / kramazastra satatpUrNAH pUrNonasA apUrNA hi // 212 // TIkA - AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga pratarAMgula ko dIeM, jo parimANa Avai, tAkA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimANa Avai, titanA sarva sarAzi kA pramANa jAnanA | bahuri saMkhyAta kA bhAga pratarAgula ko dIe, jo parimANa Avai, tAkA bhAga jagatpratara ko dIe, jo parimANa Avai, titanA paryApta trasa jIvani kA pramANa jAnanA / bahuri sAmAnya trasa jIvani kA parimANa mai syo paryApta sanikA parimANa ghaTAe, jo parimAraNa avazeSa rahe, titanA aparyApta trasa jIvani kA pramANa jAnanA / ihA bhI paryAptapanA durlabha hai / tAte paryApta trasa thore hai, aparyApta trasa bahuta hai, jaisA jAnanA / Age bAdara agnikAyika Adi chaha prakAra jIvani kA parimAraNa kA vizeSa nirNaya karane ke nimitta doya gAthA kahai hai AvaliprasaMkhabhAgeNavahidapallUNasAyaraddhachidA / bAdaratepaNibhUjalavAdAraNaM carimasAyaraM puNNaM // 213 // zrAvalyasaMkhyabhAgenAvahita palyona sAgarArdhacchedAH / bAdaratepani bhUjalavAtAnAM caramaH sAgaraH pUrNaH // 213 // TIkA - bAdara agnikAyika, apratiSThita pratiSThita pratyeka vanaspatI, pRthvI, apa, vAyu ina chahau rAzi ke ardhacchedoM kA parimANa prathama kahie hai / ardhaccheda kA svarUpa pUrve dhArAni kA kathana viSai kahyA hI thA, so ihA eka bAra zrAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga palya kau dIeM, jo eka bhAga kA parimANa zrAvai, titanA sAgara me so ghaTAie, taba bAdara agnikAyika jIvani kA jo parimANa, tAke ardha * Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] [ gommaTasAra jIvaphANDa gAyA 215 titane-titane pramANa kari, pUrvarAzi ko guNe, uttara rAzi kA pramANa hoi / so ihAM sAmAnyapanai guNakAra kA pramANa sarvatra asaMkhyAta lokamAtra hai / ihA pUrvokta pramANa dUvAni ko paraspara guNai asaMkhyAta loka kaise hoi ? so isa kathana ko prakaTa akasadRSTi kariara arthasaMdRSTi kari dikhAie hai / jaise solaha dUvAni kI paraspara guNa, paNaTThI hoi, tau causaThi dUvAni ko paraspara guNai, kitane hoi, se trairAzika karieM / tahA pramANarAzi viSai deyarAzi doya viralanarAzi solaha, phalarANi paNaTThI (65536 ) icchArAzi viSai deyarAzi doya viralanarAzi causaThi / ava ihA labdharAzi kA pramANa lyAvace kau karaNa sUtra kahai hai / diNNacchedeNavahida- iTThacchedehi payadaviralagaM bhajide / laddhamidaiTTharAsINaNNoSNahadIe hodi payadadharaNaM // 215 // deyacchedenAvahiteSTacchedaiH prakRtaviralanaM bhAjite / labdhamiteSTarAzyanyonyahatyA bhavati prakRtadhanam // 215 // TIkA - deya rAzi ke ardhaccheda kA pramAraNa kari, je phalarAzi ke ardhaccheda pramANarAzi viSai viralanarAzi rUpa kahe, tinikA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tIhi kari icchArAzi rUpa prakRtarAzi viSe jo viralanarAzi kA pramANa kalA, tAkI bhAga dIeM, jo pramANa Ave, titanA jAyagA phalarAzirUpa jo iSTarAzi, tAko mADi paraspara guNai, jo pramANa AvaM, titanA lavdharAzirUpa prakRtidhana kA pramANa ho hai / so ihA deyarAzi doya, tAkA ardhaccheda eka, tIhikA je phalarAzi paTTI ke ardhaccheda pramANarAzi viSai viralanarAzirUpa kahe solaha, tiniko bhAga dIe, solaha hI pAe / inikA sAdhyabhUta rAzi kA icchArAzi viSai kahyA, jo viralanarAzi causaThi, tAkau bhAga dIe, cyAri pAe / so cyAri jAyagA phalarAzirUpa paragaTThI mADi 65536 / 65536 | 65536 / 65536 / paraspara guNai, labdharAzi ekaTThI pramANa ho hai / jaise hI yathArtha kathana jAnanA / jo pUrva gaNita kathana vipe loka ke ardhacchedani kA jetA parimANa kahyA hai; titane dUve mAMDa paraspara guNai; loka hoi, tau ihAM agnikAyika rAzi ke ardhaccheda pramANa dUve mADi, paraspara gurauM kitane loka hohi ? jaise trairAzika kari ihAM pramANarANi viSai deyarANi doya, viralanarANi loka kA ardhacchedarAzi, ara phalarAzi Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA ] [ 351 loka ara icchArAzi virSa deyarAzi doya, viralanarAzi agnikAyikarAzi ke ardhaccheda pramANa jAnanA / tahAM labdharAzi lyAvane ko deya rAzi doya, tAkA ardhaccheda eka, tAkA bhAga phalarAzi (jo) loka, tAkA ardhacchedarUpa pramANarAzi viSa viralanarAzi hai, tAkauM bhAga dIeM loka kA ardhaccheda mAtra paae| inakA sAdhyabhUta agnikAyika rAzi kA ardhacchedarUpa jo icchArAzi, tAvile viralanarAzi agnikAyika rAzi ke ardhaccheda, tinako bhAga dIeM, jo pramANa AyA, so kichU ghATi saMkhyAta palya kauM loka kA ardhacchedarAzi kA bhAga dIe, jo pramANa hoi titanA yaha pramANa AyA / so itane loka mAMDi, paraspara guNai, jo asaMkhyAta loka mAtra parimANa bhayA, soI labdhirAzirUpa bAdara agnikAyikarAzi kA pramANa ihAM jAnanA / ihAM kiMcidUna saMkhyAta palya pramANa lokani ko paraspara guNeM, jo mahata asaMkhyAta loka mAtra parimANa AyA, so tau bhAjyarAzi jAnanA / ara loka kA ardhaccheda pramANa lokani ko paraspara guNai, jo choTA asaMkhyAta lokamAtra parimANa AyA, so bhAgahAra jaannaa| bhAgahAra kA bhAga bhAjya ko dIeM, jo pramANa hoi, titanA bAdara agnikAyika jIvani kA pramANa jaannaa| bahuri ihAM agnikAyikarAzi viSai jo bhAgahAra kahyA, so agale apratiSThita pratyeka Adi rAzini virSe jo bhAgahAra kA pramANa pUrvokta prakAra kIeM Avai, tini sabani te asaMkhyAta loka guNA jAnanA / jAtai sAgara meM syau jo-jo rAzi ghaTAyA, so-so kramate prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA ghATi / tAtai pramANarAzi phalarAzi pUrvoktavat sthApi ara icchArAzi virSe viralanarAzi apane-apane ardhaccheda pramANa sthApi, pUrvokta prakAra trairAzi kari apratiSThita pratyeka Adi rAzi bhI sAmAnyapanai asakhyAta lokamAtra hai / tathApi uttara uttararAzi asaMkhyAta loka guNA jaannaa| bhAgahAra jahA ghaTatA hoi, tahA rAzi badhatA hoi, so ihAM bhAgahAra asaMkhyAta loka guNA ghaTatA kramatai bhayA; tAtai rAzi asaMkhyAta loka guNA bhayA / ihAM asaMkhyAta loka vA AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kI saMdRSTi sthApi arthasaMdRSTi kA sthApana hai / so prAgai sadRSTi adhikAra viSai likhege| iti prAcArya zrInemicadra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasagraha gratha kI jIvatattva pradIpikA nAma saskRtaTIkA ke anusAri samyagjJAna candrikA nAmA isa bhASA TIkA viSai jIvakAMDa viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA, tinivipai kAyaprarUpaNA nAmA AThavA adhikAra sapUrNa bhayA / / 8 / / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navavA adhikAra :yoga-mAgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa // kuMdakusumasama daMtajuta, puSpadaMta jinarAya / vaMdau jyoti anaMtamaya, puSpadaMtavatakAya // 9 // Age zAstrakartA yogamArgaNA kA nirUpaNa karaM hai| tahA prathama hI yoga kA sAmAnya lakSaNa kahai hai - puggaladivAidehodayeNa maNavayaNakAyajuttassa / jIvassa jA hu sattI, kammAgamakAraNaM jogo // 216 // pudgalavipAkidehodayena manovacanakAyayuktasya / jIvasya yA hi zaktiH, karmAgamakAraNaM yogaH // 216 // TIkA - saMsArI jIva ke karma, jo jJAnAvaraNAdika-karma ara upalakSaNa te audArikAdika nokarma, tini kA Agama kahie karma-nokarma vargaNArUpa pudgalaskadhani kA karma-nokarmarUpa parigAmanA, tAko kAraNabhUta jo zakti bahuri usa zakti kA dhArI jo prAtmA, tAke pradezani kA cacalarUpa honA, so yoga kahie hai / kaisA hai jIva ? pudgalavipAkI jo yathAmabhava agopAga nAma prakRti vA deha jo garIra nAma prakRti tAkA udaya jo phala danA rUpa pariNAmanA, tAkari mana vA bhASA vA zarIrarUpa je paryApta, tinikI dharaM hai / manovargaNA, bhApAvargaggA, kAyavargaNA kA avalaMbana kari sayukta hai / ihA aMgopAga vA garIra nAnA nAmakarma ke udaya te zarIra, bhApA, mana:paryAptirUpa panigamyA vAya, bhApA, mana vargaNA kA avalaMbana yukta zrAtmA, tAko lokamAtra sarva pradezani vipai prApta jo pudgalaskaMbani kauM karma-nokarmarUpa parigAmAvane ko kAraNabhUta ani-namayaMtA; mo bhAva-yoga hai / ___bahuri usa zakti kA vArI AtmA ke pradezani vipai kichu calanarUpa sakaMpa honA mI dravya-yoga hai| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] | T hAM yaha jAnanA jaise agni ke saMyoga kari lohe ke jalAvane kI zakti ho hai / taisai aMgopAga zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari mano vargaraNA vA bhASA vargaraNA kA Ae pudgala skaMdha para AhAra vargaNA kA Ae nokarma pudgala skaMdha, tini kA saMbaMdhakari jIva ke pradezani ke karma - nokarma grahaNa kI zakti-samarthatA ho hai / A yogani kA vizeSa lakSaNa kahai hai maNavayaNANa pattI, saccAsaccubhayaaNubhayatthesu / taNNAmaM hodi tadA tehi du jogA hu tajjogA // 217 // manovacanayoH pravRttayaH, satyAsatyobhayAnubhayArtheSu / tannAma bhavati tadA taistu yogAddhi tadyogAH // 217 // TIkA - satya, asatya, ubhaya, anubhaya rUpa je padArtha, tini viSai jo mana, vacana kI pravRtti hoi, unake jAnane ko vA kahane ko jIva kI prayatnarUpa pravRti hoi, so satyAdika padArtha kA saMbaMdha tai, to satya, asatya, ubhaya, anubhaya hai, vizeSaNa jini kA, ase cyAri prakAra manoyoga ra cyAri prakAra vacanayoga jAnane / tahAM yathArtha jaisA kA taisA sAMcA jJAnagocara jo padArtha hoi, tAkau satya kahie / jaise jala kA jAnanA ke gocara jala hoi jAte snAna - pAnAdika jala saMbaMdhI kriyA usa siddha ho hai; tAtai satya kahie / bahuri yathArthaM anyathArUpa padArtha jo mithyAjJAna ke gocara hoi, tAkau asatya khie| jaise jala kA jAnanA ke gocara bhADalI ( mRgajala ) hoi, jA snAna - pAnAdika jala saMbaMdhI kriyA bhADalI syo siddha na ho hai, tAtai asatya kahie / bahuri yathArtha vA yathArtha rUpa padArtha jo ubhaya jJAna gocara hoDa, tAkI ubhaya kahie / jaise kamaMDalu viSai ghaTa kA jJAna hoi, jAtai ghaTa kI jyoM jaladhAraNAdi kriyA 'kamaDalu syoM siddha ho hai, tAtaM satya hai / vahuri ghaTakA-sA grAkAra nAhI hai, tA satya hai; ase yahu ubhaya jAnanA / bahuri jo yathArtha ayathArtha kA nirNaya kari rahita padArtha, jo granubhaya jJAna gocara hoi, tAka anubhava kahie / satya-asatyarUpa kahane yogya nAhI, jaise yaha kichU pratibhAsa hai, se sAmAnyarUpa padArthaM pratibhAsyA, tahA usa padArthaM kari kona Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 2180216 kriyA siddha ho hai, asA vizeSa nirNaya na bhayA, tAtai satya bhI na kahyA jAya, vahari sAmAnyapane pratibhAsyA tAtai asatya bhI na kahyA jAya tAta yAko anubhaya khie| asai cyAri prakAra padArthani virSe mana kI vA vacana kI pravRtti hoi so cyAri prakAra manoyoga vA cyAri prakAra vacanayoga jAnane / ihAM ghaTa viSa ghaTa ko vikalpa, so satya, ara ghaTa viSai paTa kA vikalpa, so asatya, ara kuMDI viSai jaladhAraNa kari ghaTa kA vikalpa, so ubhaya ara saMbodhana Adi viSai he devadatta ! ityAdi vikalpa so anubhaya jAnanA / Age satya padArtha hai gocara jAkai, jaisA manoyoga so satya manoyoga; ityAdika vizeSa lakSaNa cyAri gAthAni kari kahai hai - sabbhAvamaNo sacco, jo jogI leNa saccasaNajogo / tavivarIo moso, jANubhayaM saccamosostena tti 1 // 21 // sadbhAvamanaH satyaM, yo yogaH sa tu satyamanoyogaH / tadviparIto mRSA, jAnIhi ubhayaM satyamRSeti // 218 // TIkA - 'sadbhAvaH' kahie satpadArtha ho hai gocara jAkA, asA jo mana satya padArtha ke jAna upajAvanekI zakti lIeM bhAva-mana hoi, tIhi satyamana kari nipajyA jo cepTA pravartana rUpa yoga, so satyamanoyoga kahiye / bahuri jaise hI viparIta asatya padArtharUpa vipaya ke jAna upajAvane kI zakti rUpa jo bhAva-mana, tAkari jo cepTA pravartana rUpa yoga hoi, so asatyamanoyoga kahie / bahuri yugapat satya-asatya rUpa, padArtha ke jJAna upajAvane kI zaktirUpa jo bhAva-mana, nAkari jo pravartana rUpa yoga hoMDa, so ubhayamanoyoga kahiye-jaise he bhavya / tR jAni / Na ya saccamosajutto, jo dumaNo so asccmosmnno| jo jogo teNa have, asaccamoso du maraNajogo 2 // 216 // -mAgama-paralA pustaka 1, pR sa. 263, gA ma 153 / kucha pAThabheda-bhabhAvo maccamaNo, mAgatI, nimamma ni / 2- paTanaMTAgama - pavanA pustaka-1 pRSTha sa. 204, gA. saM.157 / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 355 na ca satyamRSAyuktaM, yattu manastadasatyamRSAmanaH / yo yogastena bhavet, asatyamRSA tu manoyogaH // 219 / / TIkA - jo mana satya ara mRSA kahie asatya, tIhi kari yukta na hoi bahuri satya asatya kA nirNaya kari rahita jo anubhaya padArtha, tAke jJAna upajAvane kI zaktirUpa jo bhAva mana, tIhi kari nipajyA jo pravartanarUpa yoga, so satya-asatya rahita anubhaya manoyoga kahie / asai cyAri prakAra manoyoga kahyA // 216 // dasavihasacce vayaNe, jo jogo so du saccavacijogo / tavivarIo moso, jANubhayaM saccamoso tti // 220 // dazavidhasatye vacane, yo yogaH sa tu satyavacoyogaH / tadviparIto mRSA, jAnIhi ubhayaM satyabhUSeti // 220 // TIkA - satya artha kA kahanahArA so satya vacana hai / janapada nai Adi dekari dasa prakAra satyarUpa jo padArtha, tIhi viSa vacanapravRtti karane kI samartha, svaranAmA nAmakarma ke udaya te bhayA bhASA paryApti kari nipajyA, jo bhASA vargaNA Alabana lIeM, AtmA ke pradezani virSe zaktirUpa bhAvavacana kari utpanna bhayA jo pravRttirUpa vizeSa, so satyavacana yoga kahie / bahuri tIhisyoM viparIta asatya padArtha viSa vacanapravRtti ko kAraNa jo bhAva vacana, tIhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so asatya vacana kahie / bahuri kamaMDalu viSa yaha ghaTa hai ityAdika satya-asatya padArtha viSa vacana pravRtti ko kAraNa jo bhAva vacana, tIhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so ubhaya vacana yoga kahie, ase he bhavya | tU jAni / / jo va saccamoso, so jANa asccmosvcijogo| amaNANaM jA bhAsA, saNNINAmaMtaraNI prAdI 2 // 221 // yo naiva satyamRSA, sa jAnIhi asatyamaSAvacoyogaH / amanasAM yA bhASA, saMjinAmAmaMtraNyAdiH // 22 // 1.-SaTkhaDAgama-ghavalA pustaka 1, pR. 258, gA sa 158. 2-paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, 288, gA. sa. 156 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 222-223 TIkA - jo satya asatyarUpa na hoi ausA padArtha viSai vacanapravRtti kau kAraNa jo bhAva vacana, tIhi kari jo pravartanarUpa yoga hoi, so satya asatya nirNaya rahita anubhaya vacana yoga jAnanA / tAkAM udAharaNa - uttara AdhA sUtra kari kahai hai / jo veiMdriyAdika asainI pacedriya paryata jIvani ke kevala anakSararUpa bhASA hai, so sarva anubhaya vacana yoga jAnanA / vA sainI paMcedriya jIvani ke Age kahie hai, jo grAmatraNI Adi akSararUpa bhASA, so sarva anubhaya vacana yoga jAnanA / Age janapada Adi dasa prakAra satya ko udAharaNa pUrvaka tIni gAthAni kari kahai hai - jaNavadasammadiThavaraNA, NAme rUve paDuccavavahAre / saMbhAvaNe ya bhAve, uvamAe dasavihaM saccaM // 222 // janapadasammatisthApanAnAmni rUpe pratityavyavahArayoH / saMbhAvanAyAM ca bhAve, upamAyAM dazavidhaM satyam // 222 // TIkA janapada viSai, saMvRti vA sammati viSai, sthApanA rUpa vipai, pratItrtya viSe, vyavahAra viSe, saMbhAvanA viSe, bhAMva viSe, dasa sthAnani viSai dasa prakAra satya jAnanA / - bhattaM devI caMdappaha, paDimA taha ya hodi jiNadatto / sedo diggho rajjhadi, kUro ttiya jaM have vayaraNaM // 223 // TIkA viSai, nAma viSai, 10 upamA viSe jaise bhaktaM devI caMdraprabhapratimA tathA ca bhavati jinadattaH / zveto dIrghA radhyate, kUramiti ca yadbhavedvacanam // 223 // dasa prakAra satya kahyA, tAkA udAharaNa anukrama te kahie hai / 1 dezani viSai, vyavahArI manuSyani viSe pravRttirUpa vacana so janapada satya khie| jaise zrodana ko mahArASTra deza viSe bhAtU vA bheTU kahie / adhradeza viSai vaTaka vA mukUDu kahie / karNATa deza viSai kUlu kahie / draviDa deza viSe coru kahie, ityAdika jAnanA / bahuri jo saMvRti kahie kalpanA vA sammati kahie bahuta jIvani kari taise hI mAnanA navaM dezani viSe samAna rUdirUpa nAma, so saMvRti satya kahie vA isa Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 [ gommaTasAra jodhakANa gApA 227 anUbhaya bhASA jAnanI / ase satya asatya lakSaNa rahita AmaMtraNI Adi anubhaya bhASA jAnanI / ini vipa satya asatya kA nirNaya nAhI, so kAraNa kahai haiM / jAta ase vacanani kA sunanevAlA ke sAmAnyapanA kari tau artha kA avayava pragaTa havA, tAtai asatya na kahI jAi / vahuri vizeSapanA kari artha kA avayava pragaTa na havA tAtai satya bhI na kahyA jAya, tAtai anubhaya khie| jaise kahI 'tU Ava' so ihAM sabhI sunanevAlA nai sAmAnyapanai jAnyA ki bulAyA hai, paraMtu vaha AvaigA ki na AvaigA asA vizeSa nirNaya to usa vacana mai naahii| tAte isako anubhaya kahie / jaise sava kA jaannaa| anya bhI anubhaya vacana ke bheda hai| tathApi ina bhedani virSa gabhita jAnane / athavA ase hI upalakSaNa te jaisI hI vyakta avyakta vastu kA aMza kI janAvanahArI aura bhI anubhaya bhASA judI jaannii| ihAM koU kahaigA ki anakSara bhASA kA tau sAmAnyapanA bhI vyakta nAhI ho hai, yAko anubhaya vacana kaise kahie ? tAko uttara - ki anakSara bhASAvAle jIvani kA saMketarUpa vacana ho hai| tisa tai unakA vacana kari unake sukha-dukha Adi kA avalabana kari hAdika rUpa abhiprAya jAnieM hai| tAtai anakSara zabda viSa bhI sAmAnyapanA kI vyaktatA saMbhava hai| aAgaM e mana vacana yoga ke bheda kahe, tinikA kAraNa kahai haiMmaNavayaNANaM mUlaNimittaM khalu puNNadehaudao du / mosubhayANaM mUlaNimittaM khalu hodi AvaraNaM // 227 // manovacanayormUlanimittaM khalu pUrNadehodayastu / mRpobhayayormUlanimitta khalu bhavatyAvaraNam // 227 // TokA - satyamanoyoga vA anubhayamanoyoga bahuri satyavacanayoga vA anubhayavacanayoga, inikA mukhya kAraNa paryApta nAmA nAmakarma kA udaya ara jargara nAmA nAmakarma kA udaya jAnanA / jAteM sAmAnya hai, so vizeSa vinA na ho hai / nAne mana vacana kA sAmAnya grahaNa havA, tahAM usa hI kA vizeSa jo hai, satya para anubhava, nAkA brahaNa mahaja hI siddha bhayA / athavA asatya-ubhaya kA Age Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] nikaTa hI kathana hai / tAtai ihAM avazeSa rahe satya-anubhaya, tini kA hI grahaNa krnaa| bahuri AvaraNa kA maMda udaya hote asatyapanA kI utpatti nAhI ho hai / tAtai asatya vA ubhaya manoyoga para vacanayoga kA mukhya kAraNa AvaraNa kA tIvra anubhAga kA udaya jAnanA / isaha viSa itanAM vizeSa hai, tIvratara AvaraNa ke anubhAga kA udaya asatya mana-vacana ko kAraNa hai| para tIvra AvaraNa ke anubhAga kA udaya ubhaya mana-vacana ko kAraNa hai| ihAM koU kahai ki asatya vA ubhaya mana-vacana kA kAraNa darzana vA cAritra moha kA udaya kyau na kahau ? tAkA samAdhAna - ki asatya ara ubhaya mana, vacana, yoga mithyAdRSTIvat asaMyata samyagdRSTI ke vA sayamI ke bhI pAie / tAtai tU kahai so bana nAhI / tAtai sarvatra mithyAdRSTI Adi jIvani ke satya-asatya yoga kA kAraNa maMda vA tIvra AvaraNa ke anubhAga kA udaya jAnanA / kevalI ke satya-anubhaya yoga kA sadbhAva sarva AvaraNa ke abhAva te jAnanA / prayoga kevalI ke zarIra nAmA nAmakarma kA udaya nAhI / tAtai satya ara anubhaya yoga kA bhI sadbhAva nAhI hai / ihAM prazna upajai hai ki-kevalI ke divyadhvani hai, tAkai satya-vacanapanA vA anubhaya vacanapanA kaisai siddhi ho hai ? tAko samAdhAna-kevalI ke divyadhvani ho hai; so hote hI tI anakSara ho hai; so sunane vAloM ke karNapradeza ko yAvat prApta na hoi tAvat kAla paryaMta anakSara hI hai / tAtai anubhaya vacana kahie / bahuri java sunane vAloM ke karNa viSa prApta ho hai; taba akSara rUpa hoi, yathArtha vacana kA abhiprAya rUpa saMzayAdika ko dUra kara hai| tAte satya vacana kahie / kevalI kA atizaya kari pudgala vargaNA taise hI pariNami jAMya hai| Age sayoga kevalI ke manoyoga kaise saMbhava hai ? so doya gAthAni kari kahai hai - marAsahiyANaM vayaNaM, diLaM tappuvamidi sajogamhi / utto maraNovayAreNidiyaNANeNa hoNammi // 228 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 228-262 manaHsahitAnAM vacanaM, dRSTaM tatpUrvamiti sayoge : ukto mana upacAreNedriyajJAnena hIne // 228 // TokA - indriya jJAna jo matijJAna, tIhi kari rahita asA ju sayoga kevalI, tIhi vipaM mukhyapanai tau mano yoga hai nAhI, upacArate hai| so upacAra viSa nimitta kA prayojana hai; so nimitta ihAM yaha jAnanA - jaise hama Adi chanastha jIva mana kari saMyukta, tinike manoyoga pUrvaka akSara, pada, vAkya, svarUpa vacanavyApAra dekhie hai / tAteM kevalI ke bhI manoyoga pUrvaka vacana yoga kahyA / ihAM prazna - ki chavastha hama Adi atizaya rahita purupani vipeM jo svabhAva dekhie, so sAtizaya bhagavAna kevalI viSa kaise kalpie ? tAkA samAdhAna - sAdRzyapanA nAhIM hai; isa hI vAste chadmastha ke manoyoga mukhya kahyA / ara kevalI ke kalpanAmAtra upacArarUpa manoyoga kahA hai| so isa kahane kA bhI prayojana kahai hai- . aMgovaMgudayAdo, davvamaNaTheM jiNaMdacaMdahmi / maNavaggaraNakhaMdhANaM, AgamaNAdo du maNajogo // 22 // aMgopAMgodayAt, dravyamano'tha jineMdracaMdre / manovargaNAskaMdhAnAmAgamanAt tu manoyogaH // 229 // TIkA - jina hai idra kahie svAmI jinikA, ase jo samyagdRpTI, tinikai caMdramA samAna sasAra-aAtApa ara ajAna avakAra kA nAza karanahArA, asA jo mayogI jina, tIhi vipa agopAMga nAmA nAmakarma ke udaya te dravyamana phUlyA ATha paMkhaDI kA kamala ke AkAra hRdaya sthAnaka ke madhya pAIe hai| tAke pariNamane kauM kAraNabhRta mana vargaNA kA Agamana teM dravya mana kA pariNamana hai / tAteM prAptirUpa prayojana taM pUrvokta nimitta te mukhyapanai bhAvamanoyoga kA abhAva hai / tathApi manayoga upacAra mAtra kahyA hai / athavA pUrva gAthA viSa kahA thA; yAtmapradezani ke pharma nokarma kA grahaNampa zakti, so bhAvamanoyoga, vahari yAhI te utpanna bhayA manovargagAmpa pudgalani kA manarUpa pariNamanA, so dravyamanoyoga, so isa gAthA mRta pari. naMbhava hai / tAtai kevalI ke manoyoga kahyA hai / tu zabda kari kevalI ke Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA ] [ 363 pUrvokta upacAra kahyA, tisake prayojanabhUta sarva jIvani kI dayA, tattvArtha kA upadeza zukladhyAnAdi sarva jAnane / Age kAyayoga kA nirUpaNa prArabha hai / tahAM prathama hI kAya yoga kA bheda audArika kAyayoga, tAko niruktipUrvaka kahai hai - purumahadudArurAlaM, eyaTho saMvijANa tamhi bhavaM / aurAliyaM tamu (ttiu)ccai aurAliyakAyajogo so // 230 // purumahadudAramurAlamekArthaH saMvijAnIhi tasminbhavam / aurAlikaM taducyate aurAlikakAyayogaH saH // 230 // TIkA-puru vA mahat vA udAra vA urAla vA sthUla e ekArtha hai / so svArtha viSe ThaN pratyaya te jo udAra hoi vA urAla hoi, so audArika kahie vA aurAlika bhI kahie athavA bhava artha virSa ThaN pratyaya te jo udAra viSa vA urAla viSa utpanna hoMi, so prodArika kahie vA aurAlika bhI kahie / bahuri sacayarUpa pudgalapiDa, so praudArika kAya kahie / audArika zarIra nAmA nAmakarma ke udaya te nipajyA audArika zarIra ke AkAra sthUla pudgalani kA pariNamana, so audArika kAya jAnanA / vaikriyika Adi zarIra sUkSma pariNama hai, tinikI apekSA yahu sthUla hai; tAtai audArika kahie hai| ihAM prazna - upajai hai ki sUkSma pRthvIkAyikAdi jIvani ke sthUlapanA nAhI hai, tiniko audArika zarIra kaise kahie hai ? tAkAM samAdhAna - ina hUtai vaikriyikAdika zarIra sUkSma pariNamai hai, tAte tinakI apekSA sthUlapanA AyA / athavA paramAgama viSa asI rUDhi hai; tAtai samabhirUDhi kari sUkSma jIvani ke audArika zarIra kahyA; so audArika zarIra ke nimitta Atmapradezani ke karma-nokarma grahaNa kI zakti, so audArika kAya yoga kahie hai / athavA audArika vargaNArUpa pudgala skadhani ko audArika zarIrarUpa pariNamAvane ko kAraNa, jo Atmapradezani kA cacalapanA, so audArika kAyayoga hai bhavya ! tU jAni / athavA audArika kAya soI audArikakAya yoga hai / ihAM kAraNa 1 - SaTkhaDAgama ghavalA pustaka 1, pR. 263 gAthA sa 160 pAThabheda-ta vijANa tigutta / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 231-232 virSe kArya kA upacAra jAnanA / ihAM upacAra hai so nimitta ra prayojana dharai hai / tahAM audArika kAya tai jo yoga bhayA, so zradArika kAya yoga kahie; so yahu tI nimitta / bahuri tisa yoga te grahe pudgalani kA karma - nokarmarUpa pariNamana, so prayojana sabhava hai / tAtai nimitta ra prayojana kI apekSA upacAra kA hai / Age zradArika mizrakAyayoga ko kahai hai - 1 orAliya uttatthaM, vijAraNa missaM tu aparipuNgaM taM / jo teNa saMpajogo, orAliyamissajogo so // 231 // TIkA - pUrvokta lakSaNa lIeM jo pradArika zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrta paryaMta pUrNa na hoi, aparyApta hoi, tAvat kAla praudArika mizra nAma aneka kaiM milane kA hai; so ihAM paryApta kAla saMbaMdhI tIna samayani viSai saMbhavatA jo kArmANa yoga, tAkI utkRSTa kArmANa vargaNA kari saMyukta hai; tAte mizra nAma hai / athavA paramAgama vipai jaise hI rUDhi hai / jo aparyApta zarIra ko mizra kahie, so tIhi zradArika mizra kari sahita saMprayoga kahie, tAke artha pravartyA jo AtmA ke karma - nokarma grahaNe kI zakti dharai pradezani kA cacalapanA; so yoga hai / so zarIra paryApti kI pUrNatA ke prabhAva te dArika vargaNA skaMdhani kau saMpUrNa zarIrarUpa pariNAmAvane kau asamartha hai / sA zradArika mizra kAyayoga tU jAni / Agai vikriyika kAya yoga ko kahai hai vivihaguNaiDDhijuttaM vivikariyaM vA hu hodi vegubvaM / tisse bhavaM ca geyaM, vegubviyakAyajogo so 2 // 232 // P zraurAlikamuktArtha, vijAnIhi mizraM tu aparipUrNaM tat / yastena saMprayogaH, aurAlikamizrayogaH saH // 231 // vividhaguNayuktaM, vikriya vA hi bhavati vigUrvam / tasmin bhavaM ca jJeyaM, vaigUvikakAyayogaH saH // 232 // paTTpadAnama - dhavalA pustaka 1 pRSTha 263, gA sa. 161 pustaka 1, pRSTha 263, gAyA 162 // - Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 365 TIkA - vividha nAnAprakAra zubha azubharUpa aNimA, mahimA Adi guNa tinakI Rddhi jo mahatatA, tIhi kari saMyukta deva - nArakIni kA zarIra, so vaigUrva kahie vA vaigUrvika kahie vA vaikriyika kahie / tahA vigUrva kahie nAnAprakAra guNa, tisa viSe bhayA so vaigarva hai / athavA vigarva hai prayojana jAkA, so vaigUrvika hai / ihAM ThaN pratyaya AyA hai / athavA vividha nAnAprakAra jo kriyA, aneka aNimA Adi vikAra so vikriyA / tahAM bhayA hoi, vA so vikriyA jAkA prayojana hoi, so vaikriyika hai / jaisI nirukti jAnanA / jo vairvika zarIra ke athi tisa zarIrarUpa pariNamane yogya jo AhAra vargaNArUpa skaMdhani ke grahaNa karane kI zakti dharai, Atmapradezani kA caMcalapanA, so vaigUrvika kAya yoga jAnanA / athavA vaikriyika kAya, soI vaikriyika kAya yoga hai / ihAM kAraNa viSai kArya kA upacAra jAnanA / so yahu upacAra nimitta ara prayojana pUrvavat dharai hai / tahAM vaikriyika kAya te jo yoga bhayA, so vaikriyika kAya yoga hai / yahu nimitta atihi yoga te karma - nokarma kA pariNamana honA, so prayojana sabhavai / Age deva - nArakI ke tau kahyA aura bhI kisI-kisI ke vaikriyika kAya yoga saMbhava hai, so kahai hai - bAdarateUvAU, paMcidiyapuNNagA viguvvaMti / rAliyaM sarIraM, viguvvaNappaM have jesiM // 233 // bAdaratejovAyupaMcedriya pUrNakA vigUrvati / zrarAlikaM zarIraM, vigUrvaraNAtmakaM bhavedyeSAm // 233 // TIkA - bAdara tejakAyika vA vAtakAyika jIva, bahuri karmabhUmi viSe je utpanna bhae cakravarti ko Adi dekari sainI paceMdrI paryApta tiryaca vA manuSya, bahuri bhogabhUmiyA tiryaca vA manuSya te audArika zarIra ko vikriyArUpa pariNamA hai / jinikA pradArika zarIra hI vikriyA lIe pAie hai / te jIva apRthak vikriyA rUpa pariNama hai / zrara bhogabhUmiyAM, cakravarti pRthak vikriyA bhI kareM hai / jo apane zarIra taM bhinna aneka zarIrAdika vikArarUpa kareM, so pRthak vikriyA kahie / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 [ gommaTasAra nauvakANDa gAyA 234-235 __ vahuri jo apane zarIra hI kauM aneka vikArarUpa kareM, so apRthak vikriyA khie| Agai vaikriyika mizrakAya yoga kahaiM haiMvegunviyauttatthaM, vijAraNa missaM tu aparipuNNaM taM / jo teNa saMpayogo, vegunviyamissajogo so 1 // 234 // vaivikamuktArtha, vijAnIhi mithaM tu aparipUrNa tat / yastena saMprayogo, vaivikamizrayogaH saH // 234 // TIkA - pUrvokta lakSaNa ne lIeM jo vaivika vA vaikriyika zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrta paryaMta pUrNa na hoi-zarIra paryApti kI saMpUrNatA kA abhAva kari vaikriyika kAyayoga upajAvane kauM asamartha hoi, tAvat kAla vaikriyika mizra kahie / mizrapanA ihAM bhI audArika mizravat jAnanA / tIhi vaikriyika mizra kari sahita saMprayoga kahie karma-nokarma grahaNa kI zakti ko prApta aparyApta kAlamAtra AtmA ke pradezani kA caMcala honA: so vaikriyika mizra kAyayoga kahie / aparyApta yoga kA nAma mitha yoga jAnanA / Age AhAraka kAyayoga kI pAMca gAthAni kari kahai haiMAhArassudaeNa ya, pamattaviradassa hodi pAhAraM / asaMjamapariharaNaTuM, saMdehaviNAsaNaThaM ca // 23 // AhArasyodayena ca, pramattaviratasya bhavati AhArakam / asaMyamapariharaNArtha, saMdehavinAzanArthaM ca // 235 // TokA - pramatta virati SaSThama guNasthAnavartI muni, tAke AhAraka zarIra nAmA nAmakarma ke udaya te pAhAra vargaNArUpa pudgala skaMdhani kA AhAraka zarIrarUpa pariNamane kari AhAraka zarIra ho hai / so kisa arthi ho hai ? aDhAI dvIpa virSa tIrthayAtrAdika nimitta vA asaMyama dUri karane ke nimitta vA Rddhiyukta hote 2.paTyAgama-pavanA punnaka,pRSpha 264, gAthA 163 / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 367 bhI zrutajJAnAvaraNa vIryAtarAya kA kSayopazama kI maMdatA hote kauU dharmyadhyAna kA virodhI zAstra kA artha viSe saMdeha upajai tAke dUri karane ke nimitta AhAraka zarIra upajai hai | Niyakhette kevalidugavirahe Nikkammara pahudikallANe / parakhette saMvitte, jigajiNagharavaMdaNaTThaM ca // 236 // nijakSetre kevaladvikavirahe niSkramaraNaprabhRtikalyANe | parakSetre saMvRtte, jinajinagRhavaMdanArtha ca // 236 // TIkA - nija kSetra jahA apanI gamanazakti hoMi, tahA kevalI zrutakevalI na pAie / bahuri parakSetra, jahAM apane zradArika zarIra kI gamana zakti na hoMi, tahAM kevalI zrutakevalI hoM athavA tahA tapajJAna nirvAraNa kalyANaka hoi, tau tahA asaMyama dUra karane ke nimitta vA saMdeha dUra karane ke nimitta vA jina ra jinamaMdira tina kI vaMdanA karane ke nimitta, gamana karane ko udyamI bhayA, jo pramatta saMyamI, tAkai prahAraka zarIra ho hai / uttamagamhi have, dhAdUvihINaM suhaM asaMhaNaNaM / suhasaMThANaM dhavalaM, hatthapamANaM pasatthudayaM // 237 // uttamAMge bhavet, dhAtuvihInaM zubhama saMhananam / zubhasaMsthAnaM dhavalaM hastapramAraNaM prazastodaya // 237 // TIkA - so AhAraka zarIra kaisA ho hai ? rasAdika sapta dhAtu kari rahita ho hai / bahuri zubha nAmakarma ke udaya te prazasta avayava kA dhArI zubha ho hai / bahuri saMhanana jo hADoM kA baMdhAna tIhi kari rahita ho haiM / bahuri zubha jo sama caturasrasaMsthAna vA agopAga kA AkAra, tAkA dhAraka ho hai / vahuri caMdrakAtarmANi samAna zveta varNa ho hai / bahuri eka hasta pramAraNa ho hai / ihAM cauvIsa vyavahAgagula pramANa eka hasta jAnanA / bahuri prazasta jo grAhAraka zarIra baMdhanAdika puNyarUpa prakRti, tini kA hai udaya jAkai, aMsA ho hai / sA zrAhAraka zarIra uttamAMga jo hai muni kA mastaka, tahAM utpanna ho hai / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] [ go-maTasAra jIvakANDa gAthA 238-236-240 avvAghAdI aMtomuttakAlaTThidI jahaNNidare / pajjattIsaMpuNNe, maraNaM pi kadAci saMbhavaI // 238 // avyAghAti aMtarmuhUrtakAlasthitI jaghanyetare / paryAptisaMpUrNAyAM, maraNamapi kadAcit saMbhavati // 23 // TIkA - so AhAraka zarIra avyAbAdha hai; vaikriyika zarIra kI jyoM koI vajra parvatAdika kari ruki sakai naahii| Apa kisI ko roka nAhI / vahuri jAkI jaghanya vA utkRSTa atarmuhurta kAla pramANa sthiti hai; asA hai / bahuri jaba AhAraka zarIra paryApti pUrNa hoi, taba kadAcit koI AhAraka kAyayoga kA dhArI pramatta muni kA AhAraka kAyayoga kA kAla viSa apane Ayu ke kSaya te maraNa bhI saMbhava Aharadi aNeNa muraNI, sahame atthe sayassa saMdehe / gattA kevalipAsaM, tahmA AhArago jogo 1 // 23 // AhAratyanena muniH, sUkSmAnarthAn svasya saMdehe / gatvA kevalipAvaM tasmAdAhArako yogaH // 239 // TIkA - AhAraka Rddhi kari saMyukta pramatta muni, so padArthani viSai Apa ke sadeha hote, tAke dUri karane ke athi kevalI ke caraNa ke nikaTa jAi, Apa tai anya jo kevalI, tIhikari jo sUkSma yathArtha artha ko prAharati kahie grahaNa karai, so AhAraka kahie / AhArasvarUpa hoi, tAkI AhAraka kahie / so tAkai to zarIra paryApti pUrNa hote, AhAra vargaNAni kari AhAraka zarIra yogya pudgala skaMdhani ke grahaNa karane kI zakti dharai, Atmapradezani kA cacalapanA; so AhAraka kAyayoga jaannaa| Age AhAraka mizra kAyayoga ko kahai haiAhArayamuttatthaM, vijANa missaM tu aparipuNNaM taM / jo teNa saMpajogo, AhArayamissajogo so 2 // 240 // . 1 paTamATAgama * dhavalA pustaka 1, pRSTha 266 gAthA 164 / 2 paTTAgama-ghavalA pugtaka 1, pRSTha 266, gAthA 165 / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] AhArakamuktArtha vijAnIhi mizraM tu aparipUrNa tat / yastena saMprayogaH zrAhAraka mizrayogaH saH // 240 // TIkA - pUrvokta lakSaraNa lIeM zrAhAraka zarIra, so yAvat kAla aMtarmuhUrtaparyata pUrNa na hoi, prahAra vargaNArUpa pudgala skaMdhani kA AhAraka zarIrarUpa pariNAmAvane kau asamartha hoi, tAvat kAla zrAhAraka mizra kahie / ihAM pUrve jo zradArika zarIrarUpa vargaraNA hai, tAke milApa mizrapanA jAnanA / tIMhi AhAraka mizra kari sahita jo saMprayoga kahie apUrNa zaktiyukta AtmA ke pradezani kA cacalapanA, so AhAraka mizrakAyayoga he bhavya ! tU jAni / Age kArmANa kAya yoga ko kahai hai kammeva ya kammabhavaM, kammaiyaM jo du terA saMjogo / kammaiyakAyajogo, igivigatigasamayakAlesu // 241 // karmaiva ca karmabhavaM, kArmaNaM yastu tena saMyogaH / kArmara kAyayogaH, ekadvika trikasamayakAleSu // 241 // [ 366 TIkA - karma kahie jJAnAvaraNAdirUpa pudgala skaMdha, soi kArmANa zarIra jAnanA / athavA karma jo kArmANa zarIra nAmA nAmakarma, tAke udaya kari bhayA, so kArmAraNa zarIra kahie / tIhi kArmAraNa skaMdha sahita vartamAna jo saMprayogaH kahie AtmA ke karmagrahaNazakti dharai pradezani kA caMcalapanA, so kArmAraNakAya yoga hai / so vigraha gati viSai eka samaya vA doya samaya vA tIna samaya kAla pramAraNa ho hai / ara kevala samuddhAta viSai prataradvika ara loka pUrNa ini tIna samayani viSe ho hai / aura kAla viSai kArmAraNa yoga na ho hai / yAhI te yaha jAnyA, jo kArmANa vinA aura je yoga kahe, te rukai nAhI, tau atarmuhUrta paryaMta eka yoga kA pariNamana utkRSTa rahai; pIche aura yoga hoi / bahuri jo anya kari rukai tau eka samayako Adi dekara aMtarmuhUrta paryaMta eka yoga kA pariNamana yathAsaMbhava jAnanA / so eka jIva kI apekSA to se hai / ara nAnA jIva kI apekSA 'upasama suhama' ityAdi gAthAni kari ATha sAMtara mArgaNA vinA anya mArgaNAni kA sarva kAla sadbhAva kA hI hai / 1. paTakhaDAgama ghavalA pustaka 1, pRSTha 267, gAthA 166 / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] [ gommaTagAra jIvakANDa gAthA 242-203 Agai yogani kI pravRtti kA vidhAna dikhAvai haivegunviya-prAhArayakiriyA Na samaM pamattaviradasi / jogovi ekkakAle, ekkeva ya hodi NiyameNa // 242 // vaivikAhArakakriyA na samaM pramattavirate / yogo'pi ekakAle, eka eva ca bhavati niyamena // 242 // TIkA - pramatta virata SaSThama guNasthAnavartI muni ke samakAla vipa yugapat vaikriyika kAyayoga kI kriyA ara AhAraka yoga kI kriyA naahii| asA nAhI ki eka hI kAla viSa AhAraka zarIra ko dhAri, gamanAgamanAdi kArya kI kareM aura vikriyA Rddhi ko dhAri, vikriyA saMbaMdhI kArya ko bhI karai, doU me syau eka hI hoi / yAtai yaha jAnyA ki gaNadharAdikani ke aura Rddhi yugapat pravartaM tI viruddha nAhI / bahuri taise hI apane yogya atarmuhurta mAtra eka kAla viSa eka jIva ke yugapat eka hI yoga hoi, doya vA tIna yoga yugapat na hoi, yaha niyama hai / jo eka yoga kA kAla viSai anya yoga sabaMdhI gamanAdi kriyA kI pravRtti dekhie hai, so pUrvaM jo yoga bhayA thA, tAke saMskAra tai ho hai / jaise kubhAra pahile cAka daMDa kari pher2yA thA, pIche kuMbhAra usa cAka ko choDi anya kArya ko lAgyA, vaha cAka saskAra ke bala tai ketaka kAla Apa hI phiryA karai; saskAra miTi jAya, tava phirai nAhI / taisai AtmA pahile jisa yogarUpa pariNayA thA, so usako choDi anya yogarUpa pariNayA, vaha yoga saMskAra ke bala te Apa hI pravarte hai| saskAra miTai jaisai choDayA hUvA vANa girai, naisai pravartanA miTai hai / tAtai saskAra te eka kAla virSa aneka yogani kI pravRtti jaannaa| bahuri pramattavirati kai saskAra kI apekSA bhI eka kAla vaikriyika vA AhAraka yoga kI pravRtti na ho hai| jaise prAcArya kari varNana kiyA hai| so jAnanA / Age yoga rahita AtmA ke svarUpa ko kahai haijesi Na saMti jogA suhAsuhA punnnnpaavsNjnnyaa| te hoMti ajogijiNA, aNovamANaMtabalakaliyA // 243 // yeSAM na saMti yogAH, zubhAzubhAH puNyapApasaMjanakAH / te bhavaMti ayogijinAH, anupamAnaMtabalakalitAH // 243 / / 2 paTkhaDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 282, gAthA 155 / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA) / 371 TIkA - jina Atmani ke puNya pAparUpa karma prakRti ke vadha kI upajAvana hAre zubharUpa vA azubharUpa mana, vacana, kAya ke yoga na hohi te ayogI jina, caudahvA aMta guNasthAnavartI vA guNasyAnAtIta siddha bhagavAna jAnane / koU jAnegA ki yogani ke abhAva te unake bala kA abhAva hai / jaise hama sArikhe jIvani ke yogani ke AzrayabhUta bala dekhie hai| tahA kahie hai / kaise hai-siddha ? 'anupamAnaMtabalakalitAH' kahie jinake bala ko hama sArikhe jIvani kA bala kI upamA na bane hai / bahuri kevalajJAnavat akSayAnaMta avibhAga praticcheda lIe hai, jaisA bala-vIrya, jo sarva dravya-guNa-paryAya kA yugapat grahaNa kI samarthatA, tIhi kari vyApta hai / tIhi svabhAva pariNae hai| yogani kA bala karmAdhIna hai / tAtai pramANa lIe hai, anata nAhI / paramAtmA kA bala kevalajJAnAdivat AtmasvabhAvarUpa hai / tAtai pramANa rahita anata hai; asA jaannaa| Agai zarIra kA karma ara nokarma bheda dikhAvai haiM - orAliyavegunviya, aahaarytejnnaamkmmudye| cauNokammasarorA, kammeva ya hodi kammaiyaM // 244 // aurAlikavevikAhArakatejonAmakarmodaye / caturnokarmazarIrANi, kamaiva ca bhavati kArmaraNam // 244 // TIkA - audArika, vaikriyika, AhAraka, taijasarUpa jo nAmakarma kI prakRti tinake udaya te je e audArika Adi cyAri zarIra hoi, te nokarma zArIra jAnane / no zabda kA doya artha hai, eka tau niSedharUpa ara eka ISat stokarUpa / so ihA kArmANa kI jyo e cyAri zarIra AtmA ke guNa ko ghAta nAhI vA gatyAdikarUpa parAdhIna na kari sake / tAtai karma te viparIta lakSaNa dharane kari inikI akarma zarIra kahie / vA karma zarIra ke e sahakArI hai / tAtai ISat karma zarIra kahie / ase iniko nokarma zarIra kahai / jaise mana ko no-idriya kahie hai; tase nokarma jAnane / bahuri kArmANa zarIra nAmA nAmakarma ke udaya te jJAnAvaraNAdika karma skadharUpa karma, soI karma zarIra jAnanA / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 245-246 372 ] prAgai je e audArikAdika zarIra kahai, tinikA samayaprabaddhAdika kI sakhyA doya gAthAni kari kahie hai - paramANU hi aNaMtahi, vaggaNasaNNA hu hodi ekkA hu| tAhi aNaMtahiM NiyamA, samayapabaddho have ekko // 245 // paramANubhiranaMtaiH vargaNAsaMjJA hi bhavatyekA hi / tAbhiranaMtainiyamAt, samayaprabaddho bhavedekaH // 245 // TIkA - siddharAzi ke anaMtave bhAga para abhavyarAzi syau anaMtaguNA jaisA jo madhya anaMtAnaMta kA bheda, tIhi pramANa pudgala paramANUni kari jo eka skaMdha hoi, so vargaNA, asA nAma jAnanA / saMkhyAta vA asakhyAta paramANUni kari vargaNA na ho hai / jAte yadyapi Age pudgala vargaNA ke teIsa bheda kahaige / tahA aNuvargaNA, sakhyAtANuvargaNA, asakhyAtANuvargaNA Adi bheda hai / tathApi ihA audArika Adi zarIrani kA prakaraNa viSa AhAravargaNA vA taijasavargaNA vA kArmANavargaNA kA hI grahaNa jAnanA / bahuri siddhani ke anaMtave bhAga vA abhavyani te anaMtaguNI jaisI madhya anatAnata pramANa vargaNA, tini kari eka samayaprabaddha ho hai / samaya viSa vA samaya kari yaha jIva karma-nokarmarUpa pUrvokta pramANa vargaNAni kA samUharUpa skadha, kari sabadha karai hai / tAta yAkI samayaprabaddha kahie hai / asA vargaNA kA vA samayapravaddha kA bheda syAdvAdamata viSa hai, anyamata viSa nAhI / yaha vizeSa niyama zabda kari jaannaa| ihA koU prazna kara ki eka hI pramANa ko siddharAzi kA anatavA bhAga vA abhavya rAzi te anataguNA ase doya prakAra kahyA, so kauna kAraNa ? tAko samAdhAna - ki siddharAzi kA anatavA bhAga ke anata bheda hai| tahAM abhavyarAzi te anataguNA jo siddharAzi kA anaMtavA bhAga hoi, so ihA pramANa jAnanA / ase alpa-vahutva kari tisa pramANa kA vizeSa jAnane ke athi doya prakAra kahyA hai / anya kicha prayojana naahii| tANaM samayapabaddhA, seddiasNkhejjbhaaggunnidkmaa| gaMteNa ya tejadugA, paraM paraM hodi suhamaM khu // 246 // . Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamyagjJAnandrikA bhASATIkA ] teSAM samayabaddhAH zreNyasaMkhyeyabhAgaguNitakramAH / anaMtena ca tejodvikAH, paraM paraM bhavati sUkSmaM khalu // 246 // TIkA - tina paMca zarIrani ke samayaprabaddha sarva hI paraspara samAna nAhI hai / uttarottara adhika paramANUni kA samUha lIe hai; so kahie hai / paramANUni kA pramAraNa kari zradArika zarIra kA samayaprabaddha sarva tai stoka hai / yAte zraNI kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA paramANU pramANa vaikriyika kA samayaprabaddha hai / bahuri yAteM bhI riNakA asaMkhyAtavAM bhAga guNA paramANU pramANa AhAraka kA samayaprabaddha hai / a~se grAhAraka paryaMta jagatazreNI kA asaMkhyAtavAM bhAga ko guraNakAra kI vivakSA jAnanI / tAteM parai AhAraka ke samayaprabaddha te anaMtaguraNA paramANU pramANa taijasa kA samayaprabuddha hai / bahuri yAtai bhI anaMtaguNA paramANU pramAraNa kArmAraNa kA samaya prabaddha hai / ihA 'anaMtena tejodvikaM' isa kari taijasakArmAraNa viSai pranatAnaMta guNA pramANa jAnanA / bahuri ihA koU AzaMkA karai ki jo uttarottara adhike adhike paramANU kahe, to uttarottara sthUlatA bhI hoyagI ? [ 303 tahAM kahie hai - paraM paraM sUkSmaM bhavati kahie uttarottara sUkSma hai / zradArika te vaikriyika sUkSma hai / vaikriyika te AhAraka sUkSma hai / AhAraka te tejasa sUkSma hai / taisa taiM kArmANa sUkSma hai / yadyapi paramANU tau adhika adhika haiM, tathApi skaMdha kA baMdhana meM vizeSa hai / tAte uttarottara sUkSma hai / jaise kapAsa ke piDa te loha ke pir3a me adhikapanA hote bhI kapAsa ke piDa te loha kA piDa kSetra thorA roka; taise jAnanA / - Age zradArikAdika zarIrani kA samayaprabaddha ra vargaraNA, te kitane-kitane kSetra vipe rahe ? asA avagAhanA bhedani ko kahai hai - gAhaNANi tAraNaM, samayapabadvANa vaggaragANaM ca / aMgulaprasaMkhabhAgA, uvaruvarimasaMkhaguNahINA // 247 // zravagAhanAni teSAM samayapravaddhAnAM vargaraNAnAM ca / gulAsaMkhyabhAgA, uparyupari asaMkhyaguragahanAni // 247 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 248 TIkA - tini audArikAdika zarIra sabadhI samayaprabaddha vA vargaNA, tinikA avagAhanAkSetra ghanAgula ke asakhyAtave bhAgamAtra hai / tathApi Upari-Upari asakhyAtaguNA ghATi krama tai jAnanA / soI kahie hai - audArika zarIra ke samayaprabaddhanikA avagAhanAkSetra sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga ghanAMgula ko dIeM, jo parimANa Avai, titanA jAnanA / bahuri yAko sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dojiye taba audArika zarIra kI vargaNA ke avagAhanA kSetra kA pramANa hoi / bahuri yAtai sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa, jo asaMkhyAta, tihi asaMkhyAtaguNA ghaTatA krama te vaikriyikAdi zarIra ke samayaprabaddha kA vA vargaNA kI avagAhanA kA parimANa ho hai / vaikriyika zarIra kA samayaprabaddha kI avagAhanA kI sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga kari guriNa, audArika samayaprabaddha kI avagAhanA ho hai / vaikriyika zarIra kI vargaNA kI avagAhanA kI sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, audArika kI vargaNA kI avagAhanA ho hai / jaise hI vaikriyika te AhAraka kI, AhAraka te taijasa kI, taijasa te kArmANa kI samayaprabaddha vA vargaNA kI avagAhanA asaMkhyAtaguNI krama tai ghATi jAnanI / isa hI artha ko zrI mAdhavacaMdra traividya deva kahai hai - tassamayabaddhavaggaNaogAho sUiaMgulAsaMkhabhAgahidabiMdaaMgulamuvaruvAra tena bhajidakamA // 248 // tatsamayabaddhavargaNAvagAhaH sUcyaMgulAsaMkhya bhAgahitavRdAMgulamuparyu pari tena bhajitakramAH // 248 // TIkA - tini sayamaprabaddha vA vargaNA kI avagAhanA kA parimANa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga ghanAgula ko dIe jo parimANa hoi, titanA jaannaa| vahuri Upari-Upari pUrva-pUrva te sUcyagula ke asakhyAtave bhAga mAtra jAnane / guNahAni kA ara bhAga dene kA eka artha hai / so vaikriyika kA samayaprabaddha vargaNA kI avagAhanA ko mUcyagula kA asakhyAtavA bhAga kari guNa, audArika kA samayaprabaddha vargaNA kI avagAhanA hoi / athavA audArika kA samayaprabaddha vargaNA kI avagAhanA kI sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIye vaikriyika zarIra kA samayaprabaddha vargaNA kA parimANa hoDa / doU ekArtha hai; jaise hI saba kA jAnanA / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA [ 375 Agai visrasopacaya kA svarUpa kahai haiM - jIvAdo gaMtaguNA, paDiparamANumhi vissasovacayA / jIveraNa ya samavedA, ekkakkaM paDisamANA hu // 246 // jIvato'naMtaguNAH pratiparamANau visrasopacayAH / jIvena ca samavetA ekaikaM prati samAnAH hi // 249 // TIkA - karma vA nokarma ke jitane paramANu hai, tini eka-eka paramANUni prati jIvarAzi te anaMtAnata guNA visrasopacayarUpa paramANU jIva ke pradezani syoM eka kSetrAvagAhI hai / visRsA kahie apane hI svabhAva kari AtmA ke pariNAma vinA hI upacIyate kahie karma-nokarma rUpa vinA pariNae jaise karma-nokarma rUpa skadha, tIhi viSa snigdha-rUkSa guNa kA vizeSa kari mili, eka skadharUpa hoMhi; te visrasopacaya kahie; jaisA nirukti kari hI yAkA lakSaNa AyA; tAteM judA lakSaNa na kahyA / visrasopacayarUpa paramANU karma-nokarmarUpa hone ko yogya hai| una hI karma nokarma ke skaMdha virSa ekakSetrAvagAhI hoi saMbaMdharUpa pariNami kari eka skadharUpa ho hai| vartamAna karma nokarmarUpa pariNae hai nAhI; ase visrasopacayarUpa paramANU jAnane / te kitane hai ? so kahie hai jo eka karma vA nokarma sabadho paramANU ke jIvarAzi te anata guNe visrasopacayarUpa paramANU hoMi, tau kichU ghATi DyoDha guNahAni kA pramANa kari guriNata samayaprabaddha pramANa sarvasattvarUpa karma vA nokarma ke paramANUni ke kete visrasopacaya paramANU hohi; jaisai trairAzika karanA / ihA pramANa rAzi eka, phalarAzi anataguNA jIvarAzi, icchArAzi kicidUna dvayardhaguNahAni guNita samayaprabaddha / tahA icchA ko phalarAzi kari guNi, pramANa kA bhAga dIe, labdharAzimAtra AtmA ke pradeza ni virSe tiSThate sarva visrasopacaya paramANUni kA pramANa jAnanA / bahuri isa visrasopacaya paramANUni kA parimANa viSa kicidUna dvayardhaguNahAni guriNata samayaprabaddha mAtra karmanokarmarUpa paramANUni kA parimANa ko milAe, visrasopacaya sahita karma nokarma kA sattva ho hai| Agai karma-nokarmani kA utkRSTa sacaya kA svarUpa vA sthAna vA lakSaNa prarUpa hai Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 250-252 ukkassadvidicarime, sagasagaukkassasaMcao hodi / paNadehANaM varajogAdisasAmaggisahiyAraNaM // 250 // utkRSTasthiticarame, svakasvakotkRSTasaMcayo bhavati / paMcadehAnAM varayogAdisvasAmagrIsahitAnAm // 250 // TokA - utkRSTa yoga Adi apane-apane utkRSTa badha hone kI sAmagrI kari sahita je jIva, tinikai audArikAdika paca zarIrani kA utkRSTa sacaya jo utkRSTapane paramANUni kA saMbaMdha, so apanI-apanI utkRSTa sthiti kA aMta samaya viSa ho hai| tahA sthiti ke pahale samaya te lagAi eka-eka samaya viSa eka-eka samayaprabaddha badhai / bahuri prAgai kahie hai, tisaprakAra eka-eka samayaprabaddha kA eka-eka niSeka kI nirjarA hoi, avazeSa saMcayarUpa hote satai ata samaya viSai kichU ghATi, DyoDhaguNahAni kari samayaprabaddha kau guNa, jo parimANa hoi, titanA utkRSTa panai sattva ho hai / Age zrI mAdhavacadra traividya deva utkRSTa saMcaya hone kI sAmagrI kahai haiAvAsayA hu bhavanaddhAussaM jogasaMkileso ya / okaTukkaTTaNayA, chaccadai guNidakammase // 251 // AvazyakAni hi bhavAddhA AyuSyaM yogasaMklezau ca / apakarSaramotkarSaNake, SaT cete guNitakarmAze // 251 // TIkA - guriNatakarmAza kahie utkRSTa sacaya jAke hoi, asA jo jIva, tIhi viSa utkRpTa sacaya ko kAraNa e chaha avazya hoi / tAtai utkRSTa sacaya karane vAle jIva ke e chaha Avazyaka khie| 1 bhavAddhA, 2 Ayurbala, 3. yoga, 4. sakleza,.5. apakarSaNa, 6 utkarSaNa e chaha jAnane / inikA svarUpa vistAra lIe Age khiegaa| ava paca zarIrani kA badha, udaya, sattvAdika virSa paramANUni kA pramANa kA vizeSa jAnane kI sthiti Adi kahie hai| tahA audArikAdika paca zarIrani kI utkRSTa sthiti kA parimANa kahai hai pallatiyaM uvahINaM, tettIsaMtomuhutta uvahINaM / chAvaTThI kamachidi, baMdhukkassadidI tAraNaM // 252 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] patyatrayamudadhInAM trayastrazavaMtarmuhUrta udadhInAm / SaTSaSTiH karmasthiti, baMdhotkRSTa sthitisteSAm // 252 / / TIkA - tini zradArika Adi paca zarIrani kI baMdharUpa utkRSTa sthiti viSe audArika zarIra kI utkRSTa sthiti tIna palya hai / vaikriyika zarIra kI tetIsa sAgara hai / AhAraka zarIra kI atarmuhUrta hai / taijasa zarIra kI chayAsaTha sAgara hai / kArmAraNa kI sthitibaMdha viSai jo utkRSTa karma kI sthiti so jAnanI / so sAmAnyaparne sattara koDAkoDI sAgara hai / vizeSapane jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, atarAya kI tIsa koDAkoDI, mohanIya kI sattara koDAkoDI; nAma - gotra kI bIsa koDAkoDI; Ayu kI tetIsa sAgara pramAraNa jAnanI / se paca zarIrani kI utkRSTa sthiti kahI / aba ihA yathArtha jJAna ke nimitta akasaMdRSTi kari dRSTAMta kahie hai --- [ 377 jaise samaya baddha kA parimANa taresaThi se (6300 ) paramANU sthiti praDatAlIsa samaya hoi, taise ihA paMca zarIrani kI samayaprabaddha ke paramANUni kA parimANa ara sthiti ke jete samaya hohi, tini kA paramANU kA parimANa pUrvokta jAnanA / Age ini pacazarIrani kI utkRSTa sthitini viSe guNahAni AyAma kA parimANa kahai hai - - tomuhuttametaM, guNahANI hodi AdimatigANaM / pallAsaMkhejjadimaM, guNahAragI tejakammANaM // 253 // aMtarmuhUrtamAtrA, guNahAnirbhavati zrAdimatrikAnAM / palyA saMkhyAta bhAgA guNahAnistejaH karmaNoH // 253 // TIkA-pUrva- pUrva guNahAni te uttara- uttara guNahAni viSai guNahAni kA vA nipekani kA dravya dUra-dUNA ghaTatA hoi hai / tAtai guNahAni nAma jAnanA / so jaise aDatAlIsa samaya kI sthiti viSai ATha-ATha samaya pramANa eka - eka guNahAni kA AyAma ho hai / taise Adi ke tIna zarIra zradArika, vaikriyika, AhAraka tinakI to utkRpTa sthiti saM guNAni yathAyogya aMtarmuhUrta pramANa hai / apane-apane yogya atarmuhUrta ke jete Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 253 samaya hoDa, titanA guNahAni kA AyAma jAnanA / prAyAma nAma labAI kA hai / so hA samaya-samaya sabadhI niSeka krama tai hoi / tAtai AyAma ausI saMjJA kahI / bahuri taijasakArmAraNa kI utkRSTa sthiti sabadhI guNahAni apane-apane yogya palya ke asakhyAtave bhAga pramANa hai / tahAM palya kI jo vargazalAkA, tAke jete ardhaccheda hoi, titane palya ke ardhacchedani me ghaTAeM, jo avazeSa rahai, tAkau asakhyAta kari guNai, jo pariNAma hoDa, titanI taijasa kI sarva nAnAguNahAni hai / isa parimANa kA bhAga taijasa zarIra ko utkRSTa sthiti sakhyAta palya pramANa hai / tAkauM dIe jo parimANa va tIhi pramANa patya ke asaMkhyAta ve bhAgamAtra taijasa zarIra kI guNahAni kA " zrAyAma hai / bahuri palya ko vargazalAkA ke jete ardhaccheda hoi, tinikau palya ke arthacchedani me ghaTAe jo avazeSa rahe, titanI kArmANa kI sarvanAnAguNahAni hai / isa parimANa kA bhAga kArmAraNa kI utkRSTa sthiti sakhyAtapalya pramANa hai / tAkau dIe jo parimANa Avai, tIhi pramANa palya ke asakhyAtave bhAgamAtra kArmANa zarIra kI guNahAni kA AyAma hai / jaise guNahAni AyAma kA / I vahuri jaise ATha samaya kI eka guNahAni hoi, tau aDatAlIsa samaya kI ketI guNahAni hoDa ? jaise trairAzika kIe sarvasthiti viSai nAnAguNahAni kA pramANa chaha grAvai / taise jo audArika zarIra kI eka atarmuhUrtamAtra ekaguNahAni zalAkA hai / to tIna palya kI nAnAguNahAni kitanI hai ? a~se trairAzika karie / tahA pramANarANi atarmuhUrta ke samaya, phalarAzi eka, icchArAzi tIna palya ke samaya tahA phalarAzi kari icchA rAzi ko guriNa, pramANa rAzi kA bhAga dIe, labdha pramANa tIna palya kI atarmuhUrta kA bhAga dIe, jo parimANa yAve, titanA AyA, so utkRSTa pradArika zarIra kI sthiti viSe nAnAguNahAni kA pramANa jAnanA / se hI vaikriyika zarIra viSe pramANarANi atarmuhUrta, phalarAzi eka, icchArANi tetIsa sAgara kIyeM tetIsa sAgara ko atarmuhUrta kA bhAga dIye, jo pramANa zrA, titanA nAnAguNahAni kA pramAraNa jAnanA / bahuri zrAhAraka zarIra viSai pramANarAzi choTA atarmuhUrta, phalarAzi eka, rAzi vaDA pratarmuharta kIe, atarmuhUrta ko svayogya choTA aMtarmuhUrta kA bhAga dIeM jo parimANAva, titanA nAnAguNahAni zalAkA kA pramANa jAnanA / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 376 samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] bahuri taijasa zarIra viSai pramANarAzi pUrvokta guNahAni AyAma, phalarAzi eka, icchArAzi chyAsaTha sAgara kIe palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda kari hIna palya kA ardhacchedani tai asakhyAta guNA nAnAguNahAni kA pramANa ho hai / bahuri kArmAraNa zarIra viSai pramANa rAzi pUrvokta guNahAni AyAma, phalarAzi eka, icchArAzi moha kI apekSA sattari koDAkoDi sAgara kIe patya kI varga zalAkA kA ardhaccheda kari hIna palya kA ardhacchedamAtra nAnAguNahAni kA pramANa jAnanA / aba audArika Adi zarIrani kA guNahAni AyAma sAdhie hai - jaise jo chaha nAnAguNahAni kA aDatAlIsa samaya pramANasthiti zrAyAma hoMi, tau ekaguNahAni kA kitanA AyAma hoi ? ase trairAzika kariye / ihA pramANarAzi chaha, phalarAzi aDatAlIsa, icchArAzi eka bhayA / tahA labdha rAzimAtra ekaguNahAni AyAma kA pramANa ATha AyA, taise apanA-apanA nAnAguNahAni pramAraNa kA apanA-apanA sthiti pramANa AyAma hoi, tau ekaguNahAni kA ketA prAyAma hoi ? jaise trairAzika karie | tahA labdharAzi mAtra gaNahAni kA AyAma ho hai / tahAM dArika viSe pramANarAzi atarmuhUrta kari bhAjita tIna patya, phalarAzi tIna palya icchArAzi eka kIe labdharAzi atarmuhUrta ho hai / bahuri vaikriyika viSaM pramANarAzi atarmuhUrta kari bhAjita tetIsa sAgara, phalarAzi tetIsa sAgara icchArAzi eka kIe labdharAzi atarmuhUrta ho hai / bahuri zrAhAraka viSai pramANarAzi saMkhyAta, phalarAzi atarmuhUrta, icchArAzi eka kIe labdharAzi choTA atarmuhUrta ho hai / bahuri taijasa viSai pramANarAzi palya kI varga zalAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke ardhacchedani te asakhyAtaguNA, phala chayAsaTha sAgara, icchA eka kIe labdha rAzi sakhyAta palya kau palya kI vargazAlAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke titanA ardhacchedani te asakhyAta guNe pramANa kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, jAnanA / bahuri kArmAraNa viSai pramANarAzi palya kI vargazalAkA kA ardhacchedani kari hIna palya ke ardhaccheda mAtra, phalarAzi sattari koDAkoDI sAgara icchArAzi eka Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 253 kIe labdharAzi saMkhyAta palya kau palya kI vargazalAkA ke ardhacchedani kari hIna palya ke ardhacchedarAzi kA bhAga dIe, jitanA Ave titanA jAnanA / jaise labdharAzi mAtra ekaguNahAni kA AyAma jAnanA / itane-itane samayani ke samUha kA nAma ekaguNahAni hai / sarva sthiti viSa jetI guNahAni pAie, tisa pramANa kA nAma nAnAguNahAni hai; asA ihA bhAvArtha jAnanA / bahuri nAnAguNahAni kA jetA pramANa titane dUve mADi, paraspara guNe, jitanA pramANa hoi, so anyonyAbhyastarAzi jaannaa| jaise nAnAguNahAni kA pramANa chaha so chaha kA viralana kari eka-eka jAyagA doya ke aka mAMDi, paraspara guNa causaThi hoMi; soI anyonyAbhyastarAzi kA pramANa jAnanA / taise hI audArika Adi zarIrani kI sthiti viSa jo-jo nAnAguNahAni kA pramANa kahyA, tAkA viralana kari eka-eka bakheri ara eka-eka jAyagA doya-doya dei, paraspara guNa, apanA-apanA anyonyAbhyastarAzi kA pramANa ho hai / tahAM loka ke jete ardhaccheda hai; titane dUveni kau paraspara guNe, loka hoi / tau ihAM nAnAguNahAni pramANa duve mADi, paraspara guNe, kete loka hoi ? jaise trairAzika krnaa| tahAM labdharAzi lyAvane ke athi sUtra kahie hai diNNacchedeNavahida, iTucchedehi payadaviralaNaM bhanide / laddhamidaiTTharAsI, NaNNoNNahadIe hodi payadadhaNaM // 214 // asA kAyamArgaNA viSe sUtra kahyA thA, tAkari ihAM deyarAzi doya, tAkA ardhaccheda eka tAkA bhAga ipTaccheda loka ke ardhaccheda ko dIe, itane hI rahe, ini loka ke ardhacchedani ke pramANa kA bhAga audArika zarIra kI sthiti sabadhI nAnAguNahAni ke pramANa kI dIe, jo pramANa Avai, titane iSTarAzirUpa loka mADi, paraspara guNe, jo labdhi pramANa hoDa, titanA audArika zarIra kI sthiti viSa anyonyAbhyasta rAzi kA pramANa asakhyAtalokamAtra ho hai / vahuri taise hI vaikriyika zarIra viSai nAnAguNahAni kA pramANa ko loka kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titane loka mATi paraspara guNa, vaikriyika zarIra kI sthiti vipai anyonyAbhyasta viSa rAzi ho hai / so yahu audArika zarIra kI sthiti savadhI anyonyAbhyastarAzi te zramanyAta loka guraNA jaannaa| kAhe te ? jAtai pratarmuhUrta kari bhAjita tIna palya te aMtarmahataM nAri bhAjita netIna sAgara ko eka sau daza koDAkoDI kA guNakAra saMbhava Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammamAnavandrikA bhASATokA ] [ 381 hai / so yahAM eka ghATi eka sau daza koDAkoDI guNA jo audArika zarIra kI nAnAguNahAni kA pramANa, titanA audArika zarIra kI nAnAguNahAni kA pramANa te vaikriyika zarIra kI nAnAguNahAni kA pramANa adhika bhayA so - viralaparAsIdo puraNa, jettiyamettAriNa ahiyarUvANi / tesi aNNoNNahadI, guNyAro laddharAsissa // isa sUtra kari isa adhika pramANamAtra dUve mAMDi, paraspara guNe, jo asakhyAtalokamAtra parimAraNa AyA, soI audArika kA anyonyAbhyastarAzi te vaikriyika kA anyonyAbhyastarAzi viSai guNakAra jAnanA / athavA jo atarmuhUrta kari bhAjita tIna palya pramANa audArika zarIra sabaMdhI nAnAguNahAni kA anyonyAbhyastarAzi asakhyAta lokamAtra hoi, tau eka sau daza koDAkoDi guNA atarmuhUrta kari bhAjita tIna palya pramANa vaikriyika zarIra kI nAnAguNahAni kA anyonyAbhyastarAzi kitanI hoI ? asA trairAzika kIe 'digacchedeNavahida' ityAdi sUtra kari eka sau daza koDAkoDi bAra praudArika zarIra saMbadhI anyonyAbhyastarAzi mADi, paraspara guNa, vaikriyika zarIra saMbadhI anyonyAbhyastarAzi ho hai / tAtai bhI audArika sabadhI anyonyAbhyastarAzi tai vaikriyika saMbadhI anyonyAbhyastarAzi viSa asakhyAtaloka kA guNakAra siddha bhyaa| bahuri AhAraka zarIra kI nAnAguNahAni sakhyAta hai, so sakhyAta kA viralana kari eka-eka prati doya dei, paraspara guNe, yathAyogya sakhyAta hoi, so AhAraka zarIra kA anyonyAzyastarAzi jAnanA / bahari taijasa zarIra kI sthiti sabadhI nAnAguNahAni zalAkA kAraNa zarIra kI sthiti sabadhI nAnAguNahAni zalAkA te asaMkhyAta guNI hai, so palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda palya ardhacchedani me ghaTAe, jo pramANa hoi, tAte asakhyAtaguNI jAnanI / so ihAM sugamatA ke athi, yAkau palya kA ardhacchedarAzi kA bhAga denA tahA palya kI vargazalAkA kA ardhacchedarAzi ko asaMkhyAta kari guNie, ara palya kA ardhacchedarAzi kA bhAga dIjieM, itanA ghaTAvane yogya jo RNarAzi, tAko judA rAkhie, avazeSa RNa rahita rAzi palya kA ardhacchedarAzi ko asaMkhyAtaguNA dIjie palya kA ardhacchedarAzi kA bhAga dIjie, itanA rahyA, so ihAM bhAjyarAzi viSa para bhAgahArarAzi viSai palya kA ardhacchedarAzi ko samAna jAni, apavartana Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 j [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 253 karanA / avazeSa guNakArarUpa asakhyAta rahi gayA, so isa asaMkhyAta kA jetA pramANa hoi titanA hI palya mADi, paraspara guNana karanA, jAta asakhyAtaguNA palya kA ardhaccheda pramANa dUvA mADi, paraspara guNe, jetA pramANa hoi, titanA hI palya kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dIe, avazeSa guNakAra mAtra asakhyAta rahyA, titanA palya mADi, paraspara guNe pramANa ho hai / jaise palya kA pramANa solaha, tAke ardhaccheda cyAri, asakhyAta kA pramANa tIna, so tIni kari cyAri ko guNe, bAraha hoi / so bAraha jAyagA dUvA mAMDi, paraspara guNe, cyAri hajAra chinavai hoi / soI bAraha ko cyAri kA bhAga dIeM, guNakAra mAtra tIna rahyA, so tIna jAyagA solaha mAMDi, parasparaguNe, cyAri hajAra chinavai hoi / tAtai sugamatA ke athi pUrvokta rAzi ko palya kA ardhaccheda rAzi kA bhAga dei, labdhirAzi asakhyAta pramANa palya mADi, paraspara guNana kIyA / so ihAM yaha guNakArarUpa asaMkhyAta hai / so palya kA ardhacchedani ke asakhyAtave bhAga mAtra jAnanA / palya kA ardhacchedarAzi samAna jAnanA / jo palya kA ardhaccheda samAna yahu asakhyAta hoi, tau itane palya mAMDi, paraspara guNa, taijasa zarIra kI sthiti saMbaMdhI anyonyAbhyastarAzi sUcyaMgula pramAraNa hoi; so hai nAhI; tAteM zAsra viSai kSetra pramANa kari sUcyagula ke asaMkhyAtave bhAga mAtra kAla pramANa kari asakhyAta kalpakAla mAtra tejasa zarIra kI sthiti sabadhI anyonyAbhyastarAzi kA pramANa kahyA hai| tAtai palya kA ardhaccheda kA asakhyAtavA bhAga mAtra asaMkhyAta kA viralana kari eka-eka prati palya ko dei, paraspara guNe, sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga mAtra pramANa ho hai / so dvirUpa vargadhArA virSe palyarAzirUpa sthAna te Upari ihAM viralanarAzirUpa asakhyAta ke jete ardhaccheda hohi, titane vargasthAna gae yaha rAzi ho hai| bahuri viralanarAsIdo puraNa, jettiyamettAriNa hoNarUvAriNa / tesi aNNoNNahadI, hAro uppaNNarAsissa // isa sUtra ke abhiprAya te jo RNarUpa rAzi judA sthApyA thA, tAkA apavartana kIe, eka kA asakhyAtavA bhAga bhayA / yAko palya kari guNe, palya kA asaMkhyAtavAM bhAga bhayA, jAte asaMkhyAta guNA palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda pramANa dUvA mAMDi, paraspara guNe, bhI itanA hI pramANa hai / tAtai sugamatA ke arthi ihAM palya kA arghaccheda rAzi kA bhAga dei, eka kA asakhyAtavA bhAga pAyA, tAkari palya kA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyajJAnacandrikA bhASATIkA ] guNana kIyAM hai / so ase karate jo palya kA asaMkhyAtavAM bhAga bhayA, tAkA bhAga pUrvokta sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga ko denA / so bhAga dIe bhI AlApa kari sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga hI rahyA / soI taijasa zarIra kI sthiti sambandhI anyonyAbhyastarAzi jAnanA / bahuri kArmANa zarIra kI sthiti sambandhI nAnAguNahAni zalAkA palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda kari hInapalya kA ardhaccheda pramANa hai / isakA viralana kari, eka-eka prati doya dei paraspara guNe, tAkA anyonyAbhyastarAzi palya kI vargazalAkA kA bhAga palya ko dIeM, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / jAte ihAM palya kA ardhaccheda pramANa dUvA mAMDi, paraspara guNe, palya hoi, so tau bhAjya bhayA / para 'viralanarAsIdo puraNajettiya mettANi hoNArUvAriNa' ityAdi sUtra kari hInarAzirUpa palya kI vargazalAkA kA ardhaccheda pramANa dUvA mADi, paraspara guNe palya kI vargazalAkA hoi, so bhAgahAra jAnanA / bahuri jaise guNahAni AyAma ATha, tAkI dUNA kIeM doguNahAni kA pramANa solaha ho hai / taise audArika Adi zarIrani kA jo-jo guNahAni AyAma kA pramANa hai, tAko dUNA kIeM, apanI-apanI doguNahAni ho hai / yAhI kA dUsarA nAma niSekahAra jAnanA / ___ase dravyasthiti, guNahAni, nAnAguNahAni, anyonyAbhyastarAzi, doguNahAni kA kathana kari, avasthiti ke samaya sambandhI paramANUni kA pramANarUpa niSekani kA kathana karie hai| ____ tahA prathama aMka saMdRSTi kari dRSTAta kahie hai / dravya taresaThi se (6300) sthiti aDatAlIsa (48), guNahAni AyAma ATha (8), nAnAguNahAni chaha (6), doguNahAni solaha (16), anyonyAbhyastarAzi causaThi (64) / tahA audArika Adi zarIrani ke samaya prabaddha prakRti, sthiti, anubhAga, pradezarUpa cyAri prakAra badha dharai hai| tahA prakRtibaMdha, pradezabaMdha yoga te ho hai, sthitibadha, anubhAgabadha kaSAya te ho hai| tahA vivakSita koI eka samaya viSa badhyA kArmANa kA samaya prabaddha kI utkRSTa sthiti sattari koDAkoDi sAgara kI badhI, tisa sthiti ke pahale samaya te lagAya sAta hajAra varSa paryata tau AbAdhAkAla hai| tahAM koI nirjarA na hoi / tAtai ihA~ koI niSeka racanA nAhI / avazeSa sthiti kA prathama samaya tai lagAi aMta samaya paryata apanA-apanA kAla pramANa sthiti dharai, je paramANUni ke puja, te niSeka kahie / tinakI racanA aMkasaMdRSTi kari prathama dikhAie hai / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 253 vivakSita eka samaya viSai badhyA kArmAraNa kA samayapravaddha, tAkA paramANUni kA pramANa rUpa dravya taresaTha se hai / tahA 384 - ruzroragaNoraNambhavahidadavvaM tu carima guraNadavvaM / hodi tado duguraga kamA AdimaguragahAriNa davvotti // ! isa sUtra anusAri eka ghATi anyonyAbhyastarAzi kA bhAga sarvadravya ko dIeM aMta kI guNahAni kA dravya hoi / tAtai duraNA- dUragA prathamaguNahAni paryaMta dravya jAnanA / so ihAM anyonyAbhyasta rAzi causaThi me syo eka ghaTAi, avazepa 63 kA bhAga sarvadravya 6300 kau dIe, sau (100) pAe, soI nAnAguNahAni chaha, tiniviSai aMta kI chaThI guNahAni kA dravya jAnanA / tAtai dUNA - dUNA prathama guNahAni paryaMta dravya jAnanA / ause hote eka ghATi nAnAguNahAni zalAkA pramANa dUvA mAMDi, paraspara guNai, jo anyonyAbhyasta rAzi kA prAdhA pramANa hoi, tAkari aMta kI guraNa - hAni ke dravya ko guNai, prathamaguraNahAni kA dravya ho hai / so eka ghATi nAnAguNahAni pAca, tIha pramANa dUvA mADi, paraspara guNa battIsa hoDa, soI anyonyAbhyastarAzi causaThi kA AdhApramANa, tAkarI aMtaguNahAni kA dravya sau ko guNai prathamaguNahAni kA dravya battIsa se ho hai / sarva guNahAni kA dravya prata te lagAi Adi paryaMta eka sai, doya sai, cyAri se, ATha se, solaha se, battIsa se pramANa jAnanA / vahuri tahA prathama guNahAni kA dravya battIsa se / tahA 'addhANeNa savvadhaNe, khaMDide majjhimadharaNa mAgacchadi' isa sUtra kari 'adhvAna' jo guNahAni AyAma pramANa gaccha, tAkA svakIya guNahAni sabadhI dravya ko bhAga dIe, madhya samaya sabadhI madhyadhana hai / so ihAM battIsa se ko gaccha grATha kA bhAga dIe ( madhyadhana ) cyAri se ho hai / vahuri "rUUra zraddhArA zraddheNUNeripaseyahAreNa majjhimadharaNamavaharideSacayaM" isa sUtra ke anusAri eka ghATi gaccha kA prAdhA pramAraNa kari hIna jo niSekahAra kahie do guNahAni, tAkari madhyadhana ko bhAjita kIe, caya kA pramANa Ava / sthAnasthAna prati jitanA jitanA badhai vA ghaTai tAkA nAma caya jAnanA / so ihA eka ghATi gaccha sAta, tAkA zrAdhA sADhA tIna, so nipekahAra solaha me ghaTAe, sADhA vAraha tAkA bhAga madhyadhana cyAri se kau dIe, battIsa pAe / soI prathama guNahAni viSai caya kA pramANa jAnanA / bahuri isa caya ko niSekahAra, jo doguNahAni, tAkari gurNa prathama guNahAni kA prathama niSeka hoi, so ihA battIsa ko solaha kari guNe, prathama guNahAni kA prathama niSeka pAca se vAraha pramANarUpa ho hai / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyajJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 385 bhAvArtha - jo taresaThi sai paramANu kA samaya prabaddha baMdhyA thA, tAkI sthiti virSe AbAdhAkAla bhaeM pIche, pahale samaya tina paramANUni viSai pAMca se bAraha paramANU nirjare hai / jaise anya samaya saMbaMdhI niSekani virSa ukta pramANa paramANUni kI nirjarA hone kA krama jAnanA / bahuri 'tattovisesahINakama' tAteM Upari-Upari tisa guNahAni ke aMta niSeka paryaMta eka-eka caya ghaTatA anukrama jAnanA / tahAM prathama niSeka tai eka ghATi gacchapramANa caya ghaTai, eka adhika guNahAni pAyAma kari guNita caya pramANa aMta niSeka ho hai / so ihAM dvitIyAdi niSekani ke viSai battIsa-battIsa ghaTAvanA / tahAM eka ghATi gaccha sAta, tIhi pramANa caya ke bhaye doya sai caubIsa, so itane prathama niSekani tai ghaTai, ata niSeka viSa doya sai aThyAsI pramANa ho hai| so eka adhika guNahAni nava, tAkari caya battIsa ko guNa bhI doya sai aThyAsI ho hai / jaise prathama guNahAni viSa niSeka racanA jAnanI / 512, 480, 448, 416, 384, 352, 320, 288 / bahuri jaise hI dvitIya guNahAni kA dravya solaha sai, tAko guNahAni AyAmarUpa gaccha kA bhAga dIe, madhyadhana doya sai hoi; yAkoM eka ghATi guNahAni AyAma kA AdhA pramANa kari hIna niSekahAra sADhA bAraha, tAkA bhAga dIeM, dvitIya guNahAni viSa caya kA pramANa solaha hoi / bahuri yAkoM do guNahAni solaha kari guNe, dvitIya guNahAni kA prathama niSeka doya sai chappana pramANa ho hai| Upari-upari dvitIyAdi niSeka, apanA eka-eka caya kari ghaTatA jAnanA / tahA eka ghATi gaccha pramANa caya ghaTai, eka adhika guNahAni AyAma kari guNita, apanA caya pramANa ata kA niSeka eka sau cavAlIsa pramANa ho hai| bahuri tRtIya guNahAni viSa dravya pATha sai ko guNahAni kA bhAga dIe, madhyamadhana sau (100), yAko eka ghATi guNahAni kA AdhA kari hIna doguNahAni kA bhAga dIeM, caya kA pramANa ATha, yAko dogugNa hAni kari guNi prathama niSeka eka sau aTThAIsa, yAte Upari apanA eka-eka caya ghaTatA hoi, eka ghATi gaccha pramANa caya ghaTai, eka adhika guNahAni pAyAma kari, guNita svakIya cayamAtra aMtaniSeka bahattari ho hai / ___hI isa krama kari caturtha Adi guNahAni viSa prApta hoDa, aMta guNa hAni viSa dravya sau (100), tAko pUrvokta prakAra guNahAni kA bhAga dIe madhyadhana sADhA bAraha, yAko eka ghATi guNahAni kA AdhA pramANa kari hIna doguNa hAni kA bhAga Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 / [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 253 dIeM, caya kA pramANa eka, yAko doguNahAni kari guNe, prathama niSeka kA pramANa solaha, tAtai Upari apanA eka-eka caya ghaTatA hoi / eka ghATi gaccha pramANa caya ghaTai, eka adhika guNahAni kari guriNata svakIya caya mAtra sthiti ke aMtaniSeka kA pramANa nava ho hai| jaise dvitIyAdika ataguNahAni paryata viSa dravyAdika hai| te guNakArarUpa hAni kA anukrama lIe hai / tAtai guNahAni ausA nAma sArthaka jAnanA / ihAM tarka - jo prathama guNahAni viSa tau pUrva guNahAni ke abhAva te guNahAnipanA nAhI? tAkA samAdhAna - ki mukhyapanai tAkA guNahAni nAma nAhI hai / tathApi Upari kI guNahAni ko guNahAnipanA ko kAraNabhUta jo caya, tAkA hIna hone kA sadbhAva pAIe hai / tAtai upacAra kari prathama ko bhI guNahAni kahie / guNakAra rUpa ghaTatA, jahA parimANa hoi, tAkA nAma guNahAni jAnanA / ausai eka-eka samaya prabaddha kI sarvagaNahAnini viSa prApta sarvaniSekani kI racanA jAnanI / bahari ase prathamAdi guNahAnini ke dravya vA caya vA niSeka Upari-Upari guNahAni viSe Adhe-Adhe jAnane / itanA vizeSa yaha jAnanA-jo apanA-apanA guNahAni kA aMta niSeka viSa apanA-apanA eka caya ghaTAeM, Upari-Upari kA guNahAni kA prathama niSeka hoi, jaise prathama guNahAni kA ata niSeka doya sai aThyAsI viSai apanA caya battIsa ghaTAeM, dvitIya guNahAni kA prathama niSeka doya sau chappana ho hai / jaise hI anyatra jAnanA / * aMka saMdRSTi kari niSeka kI racanA ke prathama guNahAni dvitIya guNahAnitRtIya guNahAni catutha guNahAni pacama guNahAni paSThama guNahA 144 " 72 160 . . 176 M 162 208 416 rrrrrr m m 104 448 224 112 480 240 256 120 512 108 - - Da : 3200 1600 800 400 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 [ 387 ase utkRSTa sthiti apekSA kArmANa kA aka sadRSTi kari varNana kiyA / aba yathArtha varNana karie hai - kArmAraNa kA samayaprabaddha viSe jo pUrvokta paramANUni kA pramANa, so dravya jAnanA / tAkI pUrvokta pramANa anyonyAbhyastarAzi viSe eka ghaTAi, pravazeSa kA bhAga dIeM, aMta guNahAni kA dravya ho hai / yAteM prathama guNahAni paryaMta dUnA-dUnA dravya jAnanA / tahAM anyonyAbhyasta rAzi kA AdhA pramANa kari, aMtaguNahAni ke dravya guNai, prathama guNahAni kA dravya ho hai / yAkau pUrvokta guNahAni AyAmapramAraNa kA bhAga dIeM, madhyamadhana hoi hai / yAkau eka ghATi guNahAni AyAma kA AdhA pramANa kari hIna dUnA guNahAni ke pramANa kA bhAga dIe, prathama guNahAni sabadhI caya ho hai / yA do guNahAni kari guNe, prathama guNahAni kA prathama niSeka ho hai / bahuri tAtai apanA-apanA aMta niSeka paryaMta eka-eka caya ghaTatA hoi / eka ghATi guNahAni AyAma mAtra caya ghaTe, eka adhika guNahAni kari guNita apanA caya pramANa aMta niSeka ho hai / yahIM prakAra dvitIyAdi guNahAni viSe apanA-apanA dravya kI nipeka racanA jAnanI / tahAM aMta guNahAni viSe dravya kA guNahAni AyAma kA bhAga dIe, madhya dhana hoi / yAkau eka ghATi guNahAni kA AdhA kari hIna do guNahAni kA bhAga dIeM, caya hoi / yAko do guNahAni kari guNe, prathama niSeka hoi / tAte Upari apanA eka-eka caya ghaTatA hoi / eka ghATi guNahAni AyAma mAtra caya ghaTe, eka adhika guNahAni kari apanA caya kauM guNai, jo pramANa hoi, tiha pramita prata niSeka ho hai / jaise kArmANa zarIra kI sarvotkRSTa sthiti viSai prApta eka samayapravaddha saMbaMdhI samasta guNahAni kI racanA jAnanI / ase prathamAdi guNahAni te dvitIyAdi guNahAni ke dravya vA caya vA niSeka krama te Adhe-Adhe jAnane / zrabAdhA rahita sthiti viSai guNahAni AyAmakA jetA pramANa titanA samaya paryata to prathama guNahAni jAnanI / tahAM vivakSita samayaprabaddha ke prathama samaya viSe jete paramANU nirjare, tinike samUha kA nAma prathama niSeka jAnanA / dUsare samaya jete paramANU nirjaraM, tinake samUha kA nAma dvitIya niSeka jAnanA / aMse prathama guNahAni kA ata paryaMta jAnanA / pIche tAke anaMtara samaya tai lagAi guraNahAni AyAma mAtra samaya paryaMta dvitIya guraNahAni jAnanI / tahA bhI prathamAdi samayani viSe jete paramANU nirjare, tinike samUha kA nAma prathamAdi niSeka jAnane / aseM krama te sthiti ke aMta samaya viSai jete paramANU nirjarai, tinike samUha kA nAma aMta guNahAni kA aMta niSeka jAnanA / 1 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] [ gommaTAra jIvakANDa gAthA 254 bahuri jaise kArmANazarIra kA varNana kIyA; taise hI zradArika Adi taijasa paryaMta nokarmazarIra ke samaya prabaddhani kI pUrvokta apanA-apanA sthiti, guNahAni, nAnA guNahAni, do guNahAni, anyonyAbhyastarAzi kA pramANa Adi kari, ihAM prabAdhAkAla hai nAhI; tAtai apanI-apanI sthiti kA prathama samaya hI tai lagAya treka racanA karanI / jAte audArika Adi zarIrani kA taise hI Age varNana kIjiye hai / Agai audArika Adi ke samaya prabaddhani kA baMdha, udaya, sattva, avasthA viSe dravya kA pramANa nirUpe hai - L ekkaM samayabaddha, baMdhadi ekkaM ubedi carimammi / guNahANINa diDvaDhaM, samayapabaddhaM have sattaM // 254 // ekaM samayaprabaddhaM badhnAti ekamudeti carame / guNahAnInAM dvaya, samayaprabaddhaM bhavet sattvam // 254 // TIkA - zradArika Adi zarIrani viSai taijasa para kArmAraNa ini doUni kA jIva ke anAdi tai niraMtara saMbaMdha hai / tAtai inikA sadAkAla udaya ra satva saMbhavai hai / tAte jIva mithyAdarzana Adi pariNAma ke nimitta taM samaya - samaya prati taijasa sabadhI ara kArmAraNa sabaMdhI eka-eka samayaprabaddha kau bAdhai hai / pudgala vargeNAni kau taijasa zarIra rUpa ara jJAnAvaraNAdirUpa ATha prakAra karmarUpa pariNamA hai / bahuri ina doU zarIrani kA samaya - samaya prati eka-eka samayaprabaddha udayarUpa ho hai / pAnA phala denerUpa pariNatirUpa parimANa kari phala dei, tejasa zarIrapanA ko vA kArmANa zarIrapanA kau choDi garla hai, nirjarai hai / bahuri vivakSita samayaprabaddha kI sthiti kA ata niSeka savadhI samaya viSai kicidUna dvayardhaguNahAni kari guNita samaya prabaddha pramANa sattva ho hai / itane paramANU sattArUpa ekaThe ho hai / sarvadA saMbaMdha te paramArtha kari ini doUni kA satvadravya, samaya-samaya prati sadA hI itanA saMbhava hai | vahari audArika, vaikriyika zarIrani ke samaya prabaddhani viSe vizeSa hai, so kahie hai / tini audArika vA vaikriyika zarIrani ke grahaNa kA prathama samaya taiM lagAi grapane grAyu kA aMta samaya paryata zarIra nAmA nAmakarma ke udaya saMyukta jIva, so samaya-samaya prati eka-eka tisa zarIra ke samaya prabaddha ko bAdhai hai / pudgalavargaNAni Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] kau tisa zarIrarUpa pariNamAva hai / udaya kitanA hai ? so kahai hai - zarIra grahaNa kA prathama samaya viSai vaMdhyA jo samayaprabaddha, tAkA pahalA niSeka udaya ho hai| . ihAM prazna - jo gAthA virSe samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA udaya kahyA hai / ihAM eka niSeka kA udaya kaise kaho ho ? tAkA samAdhAna - ki niSeka hai so samayaprabaddha kA ekadeza hai / tAko upacAra kari samayaprabaddha kahie hai / bahuri dUsarA samaya virSa pahile samaya badhyA thA jo samayaprabaddha, tAkA to dUsarA niSeka ara dUsare samaya badhyA jo samayaprabaddha tAkA pahilA niSeka, ase doya niSeka udaya ho hai| bahuri jaise hI tIsarA Adi samaya virSe eka-eka badhatA niSeka udaya ho hai| asai krama kari aMta samaya viSa udaya ara sattvarUpa saMcaya so yugapat dvayardhaguNa hAni kari guriNata samayaprabaddha pramANa ho hai / bahuri AhAraka zarIra kA tisa zarIra grahaNa kA samaya prathama te lagAya apanA atarmuhUrta mAtra sthiti kA ata samaya viSa kicidUna dvayardhaguNahAni kari guNita samaya prabaddhapramANa dravya kA udaya para sattvarUpa saMcaya so yugapat ho hai itanA vizeSa jAnanA / ihA samaya-samaya prati baMdhai so samayaprabaddha khie| tAtai samaya-samaya prati samayaprabaddha kA baMdhanA to sabhavai ara samayaprabaddha kA udaya ara kiMcidUna dvayardhaguNahAniguNita samayaprabaddhamAtra sattva kaise ho hai, so varNana ihAM hI Agai krege| Age audArika, vaikriyika zarIrani viSe vizeSa kahai hai Navari ya dusarIrANaM, glidvselaauletthinibNdho| guNahAraNINa divaDDaM, saMcayamudayaM ca carimamhi // 25 // navari ca dvizarIrayogalitAvazeSAyurmAtrasthitibadhaH / guraNahAnInAM dvayartha, saMcayamudayaM ca carame // 255 / / TIkA - audArika, vaikriyika zarIrani kA zarIra grahaNa kA prathama samaya teM lagAi apanI sthiti kA ata samaya paryata badhai hai, je samayapravaddha tini kA sthitibaMdha galitAvazeSa AyumAtra jaannaa| jitanA apanA Ayu pramANa hoi, tIhi viSa jo vyatIta bhayA, so galita kahie / avazeSa rahyA so galitAvazepa Ayu kahie hai; tIhi pramANa jAnanA / soI kahie haiM-zarIra grahaNa kA prathama samaya viSai jo samaya Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 256 pravaddha badhyA, tAkA sthitibadha saMpUrNa apanA AyumAtra ho hai / vahuri dUsare samaya jo samayaprabaddha baMdhyA, tAkA sthitibaMdha eka samaya ghATi apanA Ayu pramANa ho hai / bahari tIsare samaya baMdhyA jo samayaprabaddha, tAkA sthitibaMdha doya samaya ghATi apanA Ayu pramANa ho hai / jaise hI cauthA Adi uttarottara samayani virSe baMdhe je samayapravaddha tinikA sthitibaMdha eka-eka samaya ghaTatA hotA aMta samaya viSa baMdhyA huvA samayaprabaddha kA sthitibaMdha, eka samayamAtra ho hai| jAteM prathama samaya teM lagAi aMta samaya paryaMta badhe je samayaprabaddha, tinakI apane Ayu kA aMta ko ulaghi sthiti na saMbhava hai| amai jisa-jisa samayaprabaddha kI jitanI-jitanI sthiti hoi, tisa-tisa samayapravaddha ko titanI-titanI sthitimAtra niSeka racanA jaannii| aMta viSai eka samaya kI sthiti samayaprabaddha kI kahI / tahAM eka niSeka saMpUrNa samayaprabaddhamAtra jAnanA / bahuri ata samaya viSai galitAvazeSa samayaprabaddha kicidUnadvayarddhaguNahAnimAtra satvarUpa ekaThe ho hai / je samayaprabaddha badhe, tini ke niSeka pUrvaM gale, nirjarArUpa bhae, tinitai avazeSa niSekarUpa je samayaprabaddha rahe, tiniko galitAvazeSa kahie / te sarva ekaThe hoi kichu ghATi DyoDha guNahAnimAtra samayaprabaddha sattArUpa ekaThe ata samaya viSai hohi hai / bahuri tIhi ata samaya viSa hI tini sabani kA udaya ho hai / Ayu ke aMta bhae pIche te rahai naahii| tAtai tIhi samaya sarva nirjarai hai; ase deva-nArakIni kai tau vaikriyika garIra kA ara manuSya-tiryacani ke audArika zarIra kA ata samaya virSa kicidUna dvayardhaguNahAnimAtra samayaprabaddhani kA sattva aura udaya yugapat jaannaa| Agai kisa sthAna virSa sAmagrIrUpa kaisI Avazyaka sayukta jIva viSai utkRSTa sacaya ho hai, so kahai hai orAliyavarasaMcaM, devuttarakuruvajAdajIvassa / tiriyamaNussassa have carimaducarime tipallaThidigassa // 256 // aurAlikavarasaMcayaM, devottarakurUpajAtajIvasya / tiryagmanuSyasya bhavet, caramadvicarame tripalyasthitikasya // 256 / / TIkA - audArika Adi zarIrani kI jahAM jIva kai utkRSTapanai bahuta paramANU ekaThe hoi; tahAM utkRSTa saMcaya kahie / tahAM jo jIva tIna palya Ayu dharai, devakuru vA uttarakuru bhoMgabhUmi kA tiryaca vA manuSya hoi upajyA, tahAM upajane Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 391 ke pahile samaya tisa jIva ko tahAM yogya jo utkRSTa yoga, tAkari AhAra grahaNa kIyA : bahuri tAkau yogya jo utkRSTa yoga kI vRddhi, tAkari vardhamAna bhayA, bahuri so jIva utkRSTa yoga sthAnani ko bahuta bAra grahaNa kareM hai; ara jaghanya yogasthAnani ko bahuta bAra grahaNa na kare hai, tisa jIva ko yogya utkRSTa 1 yogasthAna, tiniko bahuta bAra prApta hoi hai; ara tisa jIva ko yogya jaghanya yogasthAna, tiniko bahuta bAra prApta na ho hai / bahuri adhastana sthitini ke niSeka kA jaghanya pada kareM hai / yAkA artha yahu-jo Upari ke niSeka sabadhI je paramANU, tina thore paramANUni ko apakarSaraNa kari, sthiti ghaTAi, nIcale niSekani viSe nikSepaNa kareM hai; milAve hai / bahuri uparitana sthiti ke niSekani kA utkRSTapada kareM hai / yAkA artha yahu-jo nIcale niSekani viSai tiSThate paramANU, tini bahuta paramANUni kA utkarSaraNa kari, sthiti ko badhAI, Upari ke niSekani viSai nikSepaNa kara hai; milAva hai / bahuri aMtara viSai gamanavikuvaraNA ko na kareM hai; atara viSe nakhaccheda na kareM hai / yAkA artha mere jAnane meM nIkai na AyA hai / tAte spaSTa nAhI likhyA hai; buddhimAna jAniyo / bahuri tisa jIva ke Ayu viSe vacanayoga kA kAla stoka hoi, manoyoga kA kAla stoka hoi / bahuri vacanayoga stoka bAra hoi / manoyoga stoka bAra hoi / bhAvArtha - kAyayoga kA pravartana bahuta bAra hoi, bahuta kAla hoi / se Ayu kA aMtarmuhUrta avazeSa rahai; Age karmakANDa viSai yogayavamadhya racanA kaha~ge / tAkA UparalA bhAga viSai jo yogasthAna pAie hai / tahAM aMtarmuhUrtakAla paryata tiSThyA pIche Age jo jIva yavamadhya racanA kahaige; tahAM aMta kI guraNahAni sabadhI jo yogasthAna, tahAM AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla paryaMta tiSThyA | bahuri Ayu kA dvicarama samaya viSe zrara aMta samaya viSe utkRSTa yogasthAna ko prApta bhayA / tahAM tisa jIva ke tina ata ke doU samayani viSai zradArika zarIra kA utkRSTa saMcaya ho hai / bahuri vaikriyika zarIra kA bhI vaise hI kahanA / vizeSa itanA jo aMtara viSai nakhaccheda na kareM hai, yahu vizeSaNa na saMbhava hai / vegubviyavarasaMcaM, bAvIsasamudda AraraNadugamhi / jahmA varajogassa ya, vArA aNNattha Na hi bahugA // 257 // 1- a, kha, ga ina tIna prati me yahA~ anutkRSTa zabda milatA hai / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 258 392 ] vaivikavarasaMcayaM, dvAviMzatisamudra zrAraNadvike / yasmAdvarayogasya ca, vArA anyatra nahi bahukAH // 257 / / TokA - vai kriyika zarIra kA utkRSTa saMcaya, so pAraNa-acyuta doya svargani ke UparalA paTala sabaMdhI bAIsa sAgara Ayu saMyukta deva, tina viSai saMbhava hai / anyatra nIcale, Uparale paTalani virSa vA sarva nArakIni viSa na saMbhaveM hai; jAte AraNaacyuta binA anyatra vaikriyika zarIrarUpa yoga kA bahuta bAra pravartana na ho hai| cakAra te tisa yogya anya sAmagrI, so bhI anyatra bahuta bAra na sabhava hai| Age tejasa zarIra para kArmaNa zarIrani kA utkRSTa sacayasthAna kA vizeSa kahai hai - tejAsarIrajeThaM, sattamacarimamhi bidiyavArassa / kammassa vi tattheva ya, Niraye bahubArabhamidassa // 258 // tejasazarorajyeSThaM, saptamacarame dvitIyavArasya / kArmaraNasyApi tatraiva ca, niraye bahuvArabhramitasya // 25 // TIkA - taijasazarIra kA bhI utkRSTa sacaya audArikazarIravat jAnanA / vizeSa itanA jo sAtavI naraka pRthvI viSai dUsarI bAra jo jIva upajyA hoi / sAtavI pRthvI virSe upaji, mari, tiryaca hoi, pheri sAtavI pRthvI viSa upajyA hoi; tisa hI jIvaka ho hai| vahuri AhAraka zarIra kA bhI utkRSTa sacaya audArikazarIravat jaannaa| vizepa itanA jo AhAraka zarIra ko upajAvanahArA pramattasayamI hI ke ho hai| bahuri kArmANazarIra kA utkRSTa sacaya so sAtavI naraka pRthvI viSa nArakina viSa jo jIva vaha bAra bhramyA hoi, tisa hI ke hoi hai| kisa prakAra ho hai ? so kahai hai-koI jIva bAdara pRthvI kAyani viSai aMtarmuhUrta ghATi, pRthaktva koDipUrva kari adhika doya hajAra sAgara hIna karma kI sthiti ko prApta bhayA / tahA tisa bAdara pRthvIkAya sabaMdhI aparyApta paryAya thore dharai, paryApta paryAya bahuta dharai, tinikA ekaTTA kiyA huvA paryApta kAla bahuta bhayA / aparyApta kAla thorA bhayA / aise iniko pAlatA satA java-java zrAyu vAthai, tava-tava jaghanya yoga kari vAthai, yahu yathAyogya utkRSTa yoga Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] kari AhAra grahaNa karai / para utkRSTa yogani kI vRddhi kari bdhai| bahuri yathAyogya utkRpTa yogani ko bahuta vAra prApta hoi, jaghanya yogasthAnani ko bahuta bAra prApta na hoi / bahuri saMkleza pariNAmarUpa pariNayA yathAyogya madakaSAyarUpa vizuddhatA kari vizuddha hoDa, pUrvokta prakAra adhastana sthitini ke niSeka kA jaghanyapada kreN| uparitana sthitini ke niSeka kA utkRSTa pada karai hai| jaise bhramaNa kari, bAdara trasaparyAya viSai upajyA, tahA bhramatA tisa jIva ke paryApta paryAya thore, aparyApta paryAya bahuta bhaeM, tinikA ekaThA kIyA paryAptakAla bahuta bhayA / aparyAptakAla thorA bhayA / jaise bhramaNa kari pIchalA paryAya kA grahaNa virSa sAtavI naraka pRthvI ke nAraka je vile, tini viSa upjyaa| tahAM tisa paryAya ke grahaNa kA prathama samaya viSa yathAyogya utkRSTa yoga kari pAhAra grahaNa kIyA / bahuri utkRSTa yogavRddhi kari bdhyaa| vahari thorA atarmuharta kAla kari sarva paryApti pUrNa kIe / bahari tisa naraka viSai tetIsa sAgara kAla paryata yoga Avazyaka para saMkleza Avazyaka ko prApta bhayA / ase bhramaNa kari Ayu kA stoka kAla avazeSa rahai, yogayavamadhya racanA kA UparalA bhAgarUpa yogasthAna virSe aMtarmuhurta kAla paryaMta tiSThi, ara pIche jIva yavamadhya racanA kI aMta guNahAnirUpa yogasthAna virSe AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla paryata tiSThi Ayu kA aMta te tIsarA, dUsarA samayani virSe utkRSTa sakleza ko pAi; ata samaya viSai utkRSTa yogasthAna kauM pAi, tisa paryAya kA ata samaya viSai jIva tiSThyA tAkai kArmANa zarIra kA utkRSTa sacaya hoi hai / ase audArika Adi zarIrani kA kA utkRSTa saMcaya hone kI sAmagrI kA vizeSa kahyA / / bhAvArtha - pUrvaM utkRSTa saMcaya hone viSa chaha Avazyaka kahe the; te ihAM yathAsabhava jAni lenA / paryAya sabaMdhI kAla tau bhavAddha hai / para Ayu kA pramANa so AyuSya hai / yathAsaMbhava yogasthAna honA, so yoga hai / tIvra kaSAya honA so saMkleza hai| Uparale niSekani ke paramANU nIcale niSekani viSai milAvanA, so apakarNaraNa hai / nIcale niSekani kA paramANU Upari ke niSekani viSai milAvanA; so utkarNaraNa hai / jaisai e chaha Avazyaka yathAsabhava jAnane / bahuri eka prazna upajai hai ki eka samaya viSa jIva kari bAdhyA jo eka samayaprabaddha, tAke AbAdhA rahita apanI sthiti kA prathama samaya tai lagAi, ata samaya paryata samaya-samaya prati eka-eka niSeka udaya Avai hai| pUrva gAthA viSa samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA udaya kA prAvanA kaise kahyA hai ? Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 258 394 ] tAkA samAdhAna - jo samaya-samaya prati baMdhe samaya pravaddhani kA eka-eka niSeka ekaThe hoi, vivakSita eka samaya virSe samaya pravaddhamAtra ho hai / kaisai ? so kahiehai - anAdibadha kA nimittaka ri badhyA vivakSita samayaprabaddha, tAkA jisa kAla virSe aMta niSeka udaya ho hai, tisa kAla viSa, tAke anatari vadhyA samayaprabaddha kA ata te dUsarA niSeka udaya ho hai / tAke anatari baMdhyA samayaprabaddha kA ata te tIsarA niSeka udaya ho hai / jaise cauthA Adi samayani viSai vadha, samayaprabaddhani kA ata te cauthA Adi niSekani kA udaya krama kari AvAvAkAla rahita vivakSita sthiti ke jete samaya titane sthAna jAya, aMta viSa jo samayapravaddha baMdhyA, tAkA Adi niSeka udaya ho hai / jaisai sabani ko joDai, vivakSita eka samaya virSe eka samayaprabaddha udaya Avai hai / aMkasadRSTi kari jaise jina samayaprabaddhani ke sarva niSeka gali gae, tinikA tau udaya hai hI nAhI / bahuri jisa samayaprabaddha ke saitAlIsa niSeka pUrvaM gale, tAkA ata nava kA niSeka vartamAna samaya viSa udaya Avai hai / bahuri jAke chiyAlIsa niSeka pUrvaM gale, tAkA daza kA niSeka udaya ho hai / jaise hI krama te jAkA ekahU niSeka pUrva na galyA, tAkA prathama pAMca se bArA kA niSeka udaya ho hai| asai vartamAna koI eka samaya viSa sarva udaya rUpa niSeka / 9 10 11 12 13 14 15 16 / 18 20 22 24 26 28 30 32 / 36 40 44 48 52 56 60 64 / 72 80 88 66 104 112 120 128 / 144 160 176 162 208 224 240 256 / 288 320 352 384 416 448 480 512 / ase iniko joDai sapUrNa samaya prabaddhamAtra pramANa ho hai / AgAmI kAla viSai jaise navIna samayaprabaddha ke niSekani kA udaya kA sadbhAva hotA jAigA, taise purANe samayaprabaddha ke niSekani ke udaya kA abhAva hotA jAyagA / jaise AgAmI samaya viSa navIna samayaprabaddha kA pAca se bArA kA niSeka udaya AvaigA, tahA vartamAna samaya viSai jisa samayaprabaddha kA pAca se bArA kA niSeka udaya thA, tAkA pAca sai bArA kA niSeka kA abhAva hoi, dUsarA cyAri sai asI kA niSeka udaya hogA / bahuri jisa samayaprabaddha kA vartamAna samaya viSa cyAri sai asI kA niSeka udaya thA, tAkA tisa niSeka kA abhAva hoi, cyAri sai ar3atAlIsa ke niSeka kA udaya hogaa| jaise krama te jisa samayaprabaddha kA vartamAna samaya viSa nava Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 365 kA niSeka udaya thA, tAkA AgAmI samaya viSai sarva prabhAva hogA / jaise hI krama samaya prati jAnanA / tAtai samaya-samaya prati eka-eka samayaprabaddha kA eka-eka niSeka mili, eka-eka samaya prabaddha kA udaya ho hai / bahuri gale pIche avazeSa rahai, sarva niSeka, tinikau joDe, kicit Una vyardhaguNahAni guNita samayaprabaddha pramANa sattva ho hai / kaise ? so kahie hai - jisa samaya prabaddha kA ekahU niSeka galyA nAhI, tAke sarva niSeka nIce paMkti viSe likhie / bahuri tAke Upara jisa samaya prabaddha kA eka niSeka galyA hoi, tAke Adi niSeka binA avazeSa niSeka pakti viSe likhie / bahuri tAke Upara jisa samaya prabaddha ke doya niSeka gale hoMi, tAke Adi ke doya niSeka binA avazeSa niSeka paMkti viSe likhie| jaise hI Upara-Upari eka-eka niSeka ghaTatA likhi, sarva ke Upara jisa samaya prabaddha ke anya niSeka gali, eka avazeSa rahyA hoi, tAkA aMta niSeka likhanA / bhaise karate trikoNa racanA ho hai / SaSThama guraNahAni pacama guNahAni caturthaM guNahAni tRtIya guNahAni dvitIya guNahAni prathama guNahAni 16 30 42 55 66 84 100 joDa 408 118 138 160 184 210 238 268 300 1616 336 376 420 468 520 576 636 700 4032 772 852 640 1036 1140 1252 1372 1500 8864 1644 1804 1980 2172 2380 2604 2844 3100 18528 3388 3708 4060 4444 4860 5308 5788 6300 37856 akasaMdRSTi kari jaise nIce hI nIce aDatAlIsa niSeka likhe, tAke Upara pAMca se bArA kA binA saitAlIsa niSeka likhe / tAke Upara pAMca se bArA ara cyAri se asI kA binA chiyAlIsa niSeka likhe / se hI krama tai Upari hI Upari nava kA niSeka likhyA; jaise likhate trikUTI racanA ho hai / tAte isa trikoNa yaMtra kA joDA hUvA sarvaM dravya, pramANa sattva dravya jAnanA / so kitanA ho hai ? so kahie hai - kicidUna vyardhaguNahAni guriNata samayaprabaddha pramANa ho hai / pUrve jo guNahAni Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gommaTasAra jIvakANDa gAthA 258 AyAma kA pramANa kahyA, tAmai prAdhA guNahAni AyAma kA pramANa milAe, vyardhaguNahAni ho hai / tAmai kicha dhATi sakhyAta guNI palya kI vargazalAkA kari adhika jo guNahAni kA aThArahavA bhAga kA pramANa so ghaTAvanA, ghaTAeM jo pramANa hoi, tAkA nAma ihA kicidUna vyardhaguNahAni jAnanA / tAkari samayaprabaddha ke viSai jo paramANUni kA pramANa kahyA, tAkau guNe, jo pramANa hoi, soi trikoNa yaMtra viSa prApta sarva niSekani ke paramANU joDe, pramANa ho hai| jaise aka saMdRSTi kari kIyA hUvA trikoNayatra, tAkI sarvapaMkti ke akani ko joDe, ikahattarI hajAra tIna sai cyAri ho hai / ara guNahAni AyAma ATha, tAmaiM AdhA guNahAni AyAma cyAri milAe, vyardhaguNahAni kA pramANa bAraha hoi, tAkari samayaprabaddha taresaThi sau kI guNe, picahattari hajAra cha se hoi / ihAM trikoNa yaMtra kA jor3a ghaTatA bhayA / tAtai kici dUna dvayardhaguNahAni guNita samayaprabaddha pramANa sattva kahyA / tahA vyardhaguNahAni viSa UnakA pramANa dASTati viSa mahatpramANa hai / tAtai pUrvokta jAnanA / ___ ihA akasaMdRSTi dRSTAMta viSa guNahAni kA aThArahavAM bhAga kari guNita samayaprabaddha kA pramANa aThAIsa sai, tAmai guNahAni pATha, nAnAguNahAni chai kari guNita samayaprabaddha kA taresaThivA bhAga, aDatAlIsa sai, tAmai kicit adhika AdhA samayaprabaddha kA pramANa tetIsa sai cyAri ghaTAi, avazeSa caudaha se chinave joDe, viyAlIsa sai chinave bhae, so vyardhaguNahAni guNita samayaprabaddha virSa ghaTAe, trikoNa yaMtra kA joDa ho hai| bahuri isa trikoNa yatra kA joDa itanA kaise bhayA ? so joDa dene kA vidhAna hIna-hIna sakalana kari vA adhika-adhika saMkalana kari vA anuloma-viloma sakalana kari tIna prakAra kahyA hai / tahAM ghaTatA-ghaTatA pramANa lIe niSekani kA krama te joDanA, so hIna-hIna sakalana kahie / badhatA-badhatA pramANa lIe niSekani kA krama te joDanA, so adhika-adhika saMkalana kahie / hIna pramANa lIeM vA adhika pramANa lIe niSekani kA jaisai hoi taise jor3anA, so anuloma-viloma sakalana kahie so ase jor3a dene kA vidhAna Age sadRSTi adhikAra viSa likheMge; tahA jAnanA / ihA joDa viSa saMdRSTi samajhane meM na AvatI, tAtai nAhI likhyA hai| jaise Ayu vinA karmaprakRtini kA samaya-samaya prati baMdha, udaya, sattva kA lakSaNa kahyA / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA [ 397 bahuri Ayu kA anyathA lakSaNa hai, jAtai Ayu kA apakarSaNa kAlani vi vA asaMkSepa ata kAla virSe hI baMdha ho hai / bahuri AbAdhA kAla pUrva bhava virSa vyatIta ho hai / tAtai Ayu kI jitanI sthiti, titanI hI niSekani kI racanA jAnanI / AbAdhAkAla ghaTAvanA nAhI / bahuri Ayukarma kA utkRSTa saMcaya koDi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI jalacara jIva ke ho hai / tahA karmabhUmiyAM manuSya koTi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI yathAyogya saMkleza vA utkRSTa yoga kari para bhava saMbaMdhI koTipUrva varSa kA Ayu jalacara viSa upajane kA bAdhyA, so Agai kahiegI yoga yavamadhya racanA, tAkA Upari sthAna viSai atarmuhUrta tiSThyA , bahuri aMta jIva guNahAni kA sthAna viSai prAvalI kA asakhyAtavA bhAgamAtra kAla tiSThyA, krama te kAla gamAi, koDipUrva Ayu kA dhArI jalacara viSa upajyA / atamuhUrta kari sarva paryAptani kari paryApta bhayA / aMtarmuhUrta kari bahuri parabhava sabaMdhI jalacara viSa upajane kA koDipUrva Ayu ko bAMdhe hai| tahAM dIrgha Ayu kA baMdha kAla kari yathAyogya saMkleza kari utkRSTa yoga kari utkRSTa yoga kari bAdha hai / so yoga yavaracanA kA aMta sthAnavI jIva bahuta bAra sAtA kau kAla kari yukta hotA apane kAla viSa para bhava sabaMdhI Ayu ko ghaTAvai, tAkai Ayu-vedanA dravya kA pramANa utkRSTa ho hai; so dravya racanA saskRta TIkA tai jAnanI / yA prakAra audArika Adi zarIrani kA badha, udaya, sattva vizeSa jAnane ke athi varNana kIyA / Agai zrI mAdhavacadra vidyadeva bAraha gAthAni kari yoga mArgaNA virSe jIvani kI saMkhyA kahai hai - bAdarapuNNA teU, sagarAsIe asaMkhabhAgamidA / vikkiriyasattijuttA, pallAsaMkhejjayA vAU // 256 / / bAdarapUrNAH, taijasAH, svakarAzerasaMkhyabhAgamitAH / vikriyAzaktiyuktAH, palyAsakhyAtA vAyavaH // 259 // TIkA - bAdara paryApta tejakAyika jIva, tini virSe una hI jIvani kA jo pUrva parimANa AvalI ke ghana kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kahyA thA, tisa rAzi kI asakhyAta kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titane jIva vikriyA zakti kari sayukta jAnane / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 ) [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 260-261 bahuri bAdara paryApta vAtakAyika jIva loka ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa kahe the / tini viSai palya kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa jIva, vikriyA zakti yukta jAnane / jAtai 'bAdarateUvAUpaMcediyayuNNagA viguvvaMti' isa gAthA kari bAdara paryApta agnikAyika ara pavanakAyika jIvani ke vaikriyika yoga kA sadbhAva kahyA hai / pallAsaMkhejjAhayavidaMgulaguNidaseDhimettA hu| vegunviyapaMcakkhA, bhogabhumA puha viguvvaMti // 260 // palyAsaMkhyAtAhatavRMdAMgulaguriNata zreNimAtrA hi / vaivikapaMcAkSA, bhogabhumAH pRthak vigUrvati // 260 // TIkA - palya kA asaMkhyAtavA bhAga kari ghanAMgula ko guNai, jo parimANa hoi, tAkari jagaccheNI guNa, jo parimANa Avai, titane vaikriyika yoga ke dhAraka paryApta paMcedrI tiryaca vA manuSya jAnane / tahAM bhogabhUmi viSai upaje tiryaca vA manuSya ara karmabhUmi viSa cakravartI e pRthak vikriyA ko bhI kara hai / ini vinA sarva karmabhUmiyAni ke apRthak vikriyA hI hai / jo mUlazarIra tai judA zarIrAdi karanA, so pRthak vikriyA jAnanI / apane zarIra hI ko anekarUpa karanA, so apRthak vikriyA jAnanI / devehi sAdireyA, tijogiNo tehiM hINa tasapuNNA / biyajogiNo tadUNA, saMsArI ekkajogA hu // 261 // devaiH sAtirekAH, triyoginastaiInAH trasapUrNAH / dviyoginastadUnA, saMsAriNaH ekayogA hi // 261 // TIkA - devani kA jo parimANa sAdhika jyotiSkarAzi mAtra kahyA thA; tIhi viSa ghanAMgula kA dvitIya mUla kari guNita jagacche,NI pramANa nArakI ara saMkhyAta paNaTThI pratarAMgula kari bhAjita jagatpratara pramANa saMjJI paryApta tiryaMca para vAdAla kA ghana pramANa paryApta manuSya iniko milAeM, jo parimANa hoi, titane triyogI jAnane / inikai mana, vacana, kAya tInoM yoga pAie hai| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 366 bahuri jo pUrva paryApta trasa jIvani kA pramANa kahA thA, tAmai triyogI jIvani kA parimANa ghaTAeM, jo avazeSa parimANa rahai; titane dviyogI jIva jAnane / inikai vacana, kAya doya hI yoga pAie hai| bahuri saMsArI jIvani kA jo parimANa, tAmai dviyogI para triyogI jIvani kA parimANa ghaTAeM jo avazeSa parimAraNa rahai, titane jIva eka yogI jAnane / ini ke eka kAyayoga hI pAie hai; ase pragaTa jAnanA / aMtomahattamattA, caumaraNajogA kameNa saMkhaguNA / tajjogo sAmaNNaM, cauvacijogA tado du saMkhaguNA // 262 // aMtarmuhUrtamAtrAH, caturmanoyogAH krameNa saMkhyaguNAH / tadyogaH sAmAnyaM, caturvacoyogAH tatastu saMkhyaguNAH // 262 // TIkA - cyAri prakAra manoyoga pratyeka aMtarmuhUrta pramANa sthiti lIeM hai / tathApi anukrama te saMkhyAta guNe jAnane / soI kahie hai - satya manoyoga kA kAla sabata thorA hai; so bhI aMtarmuharta pramANa hai; tAkI saMdRSTi-eka aMtarmuharta / bahuri yAteM saMkhyAtaguNA kAla asatya manoyoga kA hai, tAkI saMdRSTi-cyAri aMtarmuhUrta / ihAM saMkhyAta kI sahanAnI cyAri jaannii| bahuri yAtai sakhyAta guNA ubhaya manoyoga kA kAla hai; tAkI sadRSTi - solaha atarmuhUrta / bahuri yAtai saMkhyAtaguNA anubhaya manoyoga kA kAla hai; tAkI saMdRSTi-causaThi atarmuhUrta / ase cyAri manoyoga kA kAla kA joDa dIeM jo parimANa havA, so sAmAnya manoyoga kA kAla hai, tihi kI saMdRSTi - picyAsI atarmuhUrta / bahuri sAmAnya manoyoga kA kAla te saMkhyAtaguNA cyAri vacanayoga kAla hai / tathApi krama te saMkhyAtaguNA hai, to bhI pratyeka atarmuhUrta mAtra hI hai| tahAM sAmAnya manoyoga kA kAlatai saMkhyAtaguNA satya vacanayoga kA kAla hai; tAkI saMdRSTi-cauguNA picyAsI ( 4485) atarmuhUrta / bahuri yAta saMkhyAta guNA asatya vacanayoga kA kAla hai - tAkI sadRSTi solahaguNA picyAsI ( 16485 ) aMtarmuhUrta / bahuri yAtai sakhyAtaguNA ubhaya vacanayoga kA kAla hai - tAkI saMdRSTi-causaThiguNA picyAsI ( 64485 ) atarmuhUrta / vahuri yAtai saMkhyAta guNA anubhaya vacanayoga kA kAla hai; tAkI dRSTi-doya se chappana guNA picyAsI ( 256485 ) aMtarmuhUrta / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 1 [ gommaTasAra jIvakANTa gAthA 263 tajjogo sAmaNNaM, kAmo saMkhAhado tijogamidaM / savvasamAsavibhajidaM, sagasagaguNasaMguNe duH sagarAsI // 263 // tadyogaH sAmAnyaM, kAyaH saMkhyAhataH triyogimitam / sarvasamAsavibhaktaM, svakasvakaguNasaMguNe tu svkraashiH||263|| TIkA - bahuri jo cAryoM vacana yogani kA kAla kahyA, tAkA joDa dIeM, jo parimANa hoi, so sAmAnya vacana yoga kA kAla hai; tAkI saMdRSTi tIna se cAlIsa guNA picyAsI ( 340485 ) aMtarmuhUrta / yAtai saMkhyAta guNA kAla kAyayoga kA jAnanA / tAkI saMdRSTi teraha se sAThi guNA picyAsI (1360485) aMtarmuhUrta / ase ini tInoM yogani ke kAla kA joDa dIeM, sataraha se eka guNA picyAsI ( 1701485 ) aMtarmuhUrta pramANa bhayA / tAke jete samaya hohi, tisa pramANa kari triyoga kahie / pUrva jo triyogI jIvani kA parimANa kahyA thA, tAkI bhAga dIjie jo eka bhAga kA parimANa Avai, tAkau satyamanoyoga ke kAla ke jete samaya, tinakari guNai, jo parimANa Avai, titane satya manoyogI jIva jAnane / bahuri tAhI ko asatya manoyoga kAla ke jete samaya, tina kari guNai, jo parimANa Avai, titane asatya manoyogI jIva jAnane / jaise hI kAyayoga paryaMta sarva kA parimANa jAnanA / ihAM sarvatra trairAzika karanA / tahAM jo sarva yogani kA kAla virSa pUrvokta triyogI sarva jIva pAie, tau vivakSita yoga ke kAla virSa kete jIva pAie ? ase tIno yogani kA joDa die jo kAla bhayA, so pramANa rAzi, triyogI jIvani kA parimANa phala rAzi, ara jisa yoga kI vivakSA hoi tisakA kAla icchA rAzi, asa kari ke phalarAzi kI icchArAzi kari guriNa pramANarAzi kA bhAga dIeM, jo-jo parimANa Avai, titane-titane jIva vivakSita yoga ke dhAraka jAnane / vahari dviyogI jIvani viSa vacanayoga kA kAla aMtarmuhUrta mAtra, tAkI saMdaSTi / eka aMtarmuhUrta, yAtai sakhyAtaguNA kAyayoga kA kAla, tAkI sadRSTi cyAri atamuhUrta, ini doUni ke kAla ko joDa, jo pramANa hoi, tAkA bhAga dviyogI jIva rAzi ko dIeM, jo eka bhAga kA parimAraNa hoi, tAkau apanA-apanA kAla kari guNe, apanA-apanA rAzi ho hai / tahA kicha ghATi trasarAzi ke pramANa ko sadRSTi apekSA pAMca kari bhAga dei, eka kari guNe, dviyogIni virSe vacana yogIni kA Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA [ 401 pramANa ho hai / pAMca kA bhAga dei, cyori kari guNe dviyogIni viSai kAyayogIni kA pramANa ho hai| kammorAliyamissayorAladdhAsu saMcidaaNaMtA / kammorAliyamissaya, orAliyajogiNo jIvA // 26 // kArmaNaudArikamizrakaurAlAddhAsu saMcitAnaMtAH / kArmaraNaurAlikamizrakaurAlikayogino jIvAH // 264 // TIkA - kArmANa kAyayoga, audArikamizra kAyayoga, audArika kAyayoga ini ke kAlani virSe saMcita kahie ekaThe bhaeM, je kArmANa kAyayogI, audArika mizra kAyayogI, audArika kAyayogI jIva, te pratyeka jude-jude anaMtAnaMta jAnane, soI kahie hai| samayattayasaMkhAvalisaMkhaguNAvalisamAsahidarAsI / sagaguNaguNide thovo, asaMkhasaMkhAhado kamaso // 26 // samayatrayasaMkhyAvalisaMkhyaguNAvalisamAsahitarAzim / svakaguNaguNite stokaH, asaMkhyasaMkhyAhataH kramazaH // 265 // TIka - kArmaNa kAyayoga kA kAla tIna samaya hai, jAtai vigraha gati viSa anAhAraka tIni samayani virSe kAraNa kAya yoga hI saMbhava hai / bahuri audArika mizra kAyayoga kA kAla saMkhyAta prAvalI pramANa hai, jAte aMtarmuhUrta pramANa aparyApta avasthA viSa audArikamizra kA kAla hai| bahuri tAtai sakhyAtaguNA audArika kAyayoga kA kAla hai; jAte tini doU kAlani binA avazeSa sarva audArika yoga kA hI kAla hai; so ini sarva kAlani kA joDa dIeM jo samayani kA parimANa bhayA, tAko dvisaMyogI trisayogI rAzi kari hIna sasArI jIva rAzimAtra eka yogI jIva rAzi ke parimANa ko bhAga dIe jo eka bhAga viSa parimANa Avai, tIhi ko kArmANa kAla kari guNa, jo parimANa hoi, titane kArmANa kAyayogI hai / ara tisa hI eka bhAga kauM audArika mizra kAla kari guNe, jo parimANa hoDa, titane praudArika mizra yogI jAnane / bahuri tisa hI eka bhAga ko audArika ke kAla kari gaNe, jo parimANa hoi, titane audArika kAyayogI jAnane / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 266 ihAM kArmANa kAyayogI tau saba te stoka hai / ini te prasaMkhyAta guNe grodArikamizra kAyayogI hai / ina te saMkhyAtaguNe zrIdArika kAyayogI hai / ihAM bhI jo tInU kAyayoga ke kAla viSai sarva eka yogI jIva pAie, tau kArmAraNa zarIra Adi vivakSita ke kAla viSe kete pAie ? jaise trairAzika ho hai / tahAM tInoM kAyayogani kA kAla so pramANarAzi, eka yogI jIvani kA parimAraNa so phalarAzi, kArmaraNAdika vivakSita kA kAla so icchArAzi, phalarAzi ko icchArAzi kari guraNa, pramANa rAzi kA bhAga dIeM, jo-jo pramANa pAvai, titane-titane vivakSita yoga ke dhAraka jIva jAnane / kramaza isa zabda kari AcArya ne kahyA hai ki dhavala nAmA prathama siddhAMta ke anusAra yaha kathana kIyA hai / yA kari apanA uddhatatA kA parihAra pragaTa kIyA hai / sovakkamANuvakkamakAlo saMkhejjavAsaThidivANe | AvaliprasaMkhabhAgo, saMkhejjAvalipamA kamaso // 266 // sopakramAnupakramakAlaH saMkhyAtavarSasthitivAne / AvalyasaMkhya bhAgaH, saMkhyAtAvalipramaH kramazaH // 266 // TIkA - vaiRiyika mizra ra vaikriyika kAyayoga ke dhAraka je jIva, tinakI saMkhyA cyAri gAthAni kari kahai hai / saMkhyAta varSa kI hai sthiti jinakI jaise je mukhyatA kari daza hajAra varSa pramANa jaghanya sthiti ke dhArakavAna kahie vyaMtara deva, tini viSai unakI sthiti ke doya bhAga hai, eka sopakrama kAla, eka anupakrama kAla / tahA upakrama kahie utpatti, tIhi sahita jo kAla, so sopakrama kAla kahie / so AvalI ke asakhyAtave bhAgamAtra hai, jo vyatara deva upajivo hI kareM, vIca koI samaya aMtara nahI paDai, tau AvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa kAla paryaMta upajivo kareM / bahuri jo utpatti rahita kAla hoi; so anupakrama kAla kahie / so saMkhyAta AvalI pramANa hai / bAraha muhUrtamAtra jAnanA / jo koI hI vyaMtara deva na upajai, to bAraha muhUrta paryaMta na upajai, pIche koI upajai hI upajai ; jaise anukrama tai kAla jAnane / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavAM adhikAra : veda-mArgaNA-prarUpaNA // maMgalAcaraNa // duri karata bhava tApa saba, zItala jAke baina / tIna bhavananAyaka nauM, zItala jina sukhadaina / Age zAstra kA kartA AcArya chaha gAthAni kari vedamArgaNA ko prarUpa haiM - purisicchisaMDhavedodayaNa purisicchisaMDhao bhAve / NAmodayaNa dave, pAeNa samA kahiM visamA / / 271 // puruSastrI SaMDhavedodayena puruSastrISaMDhAH bhAve / nAmodayena dravye, prAyeNa samAH kvacid viSamAH // 271 // TIkA - cAritra mohanIya kA bheda nokaSAya, tIharUpa puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda nAmA prakRti, tinike udaya se bhAva jo caitanya upayoga, tIhi viSai puruSa, strI, napusakarUpa jIva ho hai / bahuri nirmANa nAmA nAmakarma ke udaya kari saMyukta aMgopAMga kA vizeSarUpa nAmakarma kI prakRti ke udaya te, dravya jo pudgalIka paryAya, tIhivirSe puruSa, strI, napusaka rUpa zarIra ho hai / so hI kahie hai-puruSaveda ke udayate strI kA abhilASarUpa maithuna sajJA kA dhArI jIva, so bhAva puruSa ho hai / bahuri strI veda ke udaya te puruSa kA abhilASarUpa maithuna sajJA kA dhAraka jIva, so bhAva strI ho hai / bahuri napusakaveda ke udaya te puruSa ara strI doUni kA yugapat abhilASarUpa maithuna sajJA kA dhAraka jIva, so bhAva napusaka ho hai / bahuri nirmANa nAmakarma kA udaya sayukta puruSa vedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM, agopAga nAmA nAmakarma kA udaya te mUcha, DADhI, ligAdika cihna saMyukta zarIra kA dhAraka jIva, so paryAya kA prathama samaya te lagAya anta samaya paryata dravya puruSa vahuri nirmANa nAma kA udaya saMyukta strI vedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM aMgopAMga nAmA nAmakarma ke udayatai roma rahita mukha, stana, yoni ityAdi cihna saMyukta Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [4.7 zarIra kA dhAraka jIva, so paryAya kA prathama samaya tai lagAi aMta samaya paryata dravya strI hoi hai| vahari nirmANa nAmA nAmakarma kA udaya te saMyukta napusaka vedarUpa AkAra kA vizeSa lIeM aMgopAMga nAmA nAmaprakRti ke udaya te mUcha, DADhI ityAdi vA stana, yoni ityAdika doU cihna rahita zarIra kA dhAraka jIva, so paryAya kA prathama samaya te lagAi aMta samaya paryata dravya napusaka ho hai / so prAyeNa kahie bahulatA kari tau samAna veda ho hai / jaisA dravyaveda hoi taisA hI bhAva veda hoi bahuri kahI samAna veda na ho hai, dravyaveda anya hoi, bhAva veda anya hoi| tahAM deva ara nArakI ara bhoga bhUmiyA tiryaca, manuSya inikai tau jaisA dravya veda hai, taisA hI bhAva veda hai| bahuri karmabhUmiyAM tiryaca ara manuSya viSai koI jIvani ke tau jaisA dravya veda ho hai, taisA hI bhAva veda hai, bahuri keI jIvani ke dravya veda anya ho hai ara bhAva veda anya ho hai / dravya teM puruSa hai ara bhAva te puruSa kA abhilASarUpa strI vedI hai / vA strI ara puruSa doUni kA abhilASarUpa napuMsakavedI hai| jaise hI dravya teM strIvedI hai ara bhAva se strIkA abhilASarUpa puruSavedI hai / vA doUni kA abhilASarUpa napusaka vedI hai / bahuri dravya te napusaka vedI hai| bhAva te strI kA abhilASarUpa puruSa vedI hai / vA puruSa kA abhilASarUpa strI vedI hai| jaisA vizeSa jAnanA, jAte Agama viSa navamA guNasthAna kA saveda bhAga paryata bhAva te tIna veda hai / ara dravya te eka puruSa veda hI hai, asA kathana kahyA hai| vedassudIraNAe, pariNAmassa ya havejja saMmoho / saMmoheNa Na jANadi, jIvo hi guNaM va doSaM vA // 272 // vedasyodIraNAyAM, pariNAmasya ca bhavetsaMmohaH / saMmohena na jAnAti, jIvo hi guNaM vA doSaM vA // 272 // TIkA - mohanIya karma kI nokaSAyarUpa veda nAmA prakRti, tAkA udIraNA vA udaya, tIhi kari AtmA ke pariNAmani ko rAgAdirUpa maithuna hai nAma jAkA jaisA sammoha kahie citta vikSepa, so upaja hai| tahA binA hI kAla Ae karma kA phala nipajai, so udIraNA kahie / kAla AeM phala nipaje, so udaya kahie / bahuri usa sammoha ke upajane se jIva guNa ko vA doSa ko na jAna, asA aviveka rUpa Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ You 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 273-274 anartha veda ke udaya tai bhayA sammoha tai ho hai / tAte jJAnI jIva kauM paramAgama bhAvanA kA bala kari yathArtha svarUpAnubhavana Adi bhAva te brahmacarya aMgIkAra karanA yogya hai; sA AcArya kA abhiprAya hai / puraguraNabhoge sede, karedi loyasmi puruguNaM kammaM / puru uttame ya jahmA, tahmA so vaNizro puriso' // 273 // puruguraNabhoge zete, karoti loke puruguNaM karma / purUttame ca yasmAt tasmAt sa varNitaH puruSaH || 273 // TIkA - jAte jo jIva puruguNa jo utkRSTa samyagjJAnAdika, tIhi viSe zete kahie svAmI hoi pravarte / bahuri purubhoga jo utkRSTa iMdrAdika kA bhoga, tIhi viSai zete kahie bhoktA hoya pravarte / bahuri puruguraNa karma jo dharma, artha, kAma, mokSarUpa puruSArtha, tIhine zete kahie karai / bahuri puru jo uttama parameSThI kA pada tIhiM viSai zete kahie tiSThe / tAte so dravya bhAva lakSaNa sayukta dravya bhAva tai puruSa kA hai / puruSa zabda kI nirukti kari varNana kiyA hai / - 1 dhAtuni ke aneka artha hai / tAte zIGa svapne isa dhAtu kA svAmI honA, bhogavanA, karanA, tiSThanA se artha kahe, virodha na upajAvai hai / bahuri ihA pRSodara zabda kI jyo akSara viparyAsa jAnane / tAlavI, zakAra kA, mUrdhanI SakAra karanA / athavA 'So'takariga' isa dhAtu tai nipajyA puruSa zabda jAnanA / chAdayadi sayaM dose, Nayado chAMdadi paraM vi doseNa / chAdaNasIlA jahmA, tahmA sA vaNNiyA itthI // 274 // chAdayati svakaM doSaiH nayataH chAdayati paramapi doSeNa / chAdanazIlA yasmAt tasmAt sA varitA strI // 274 // 1 paTkhaDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 343, gAthA 171 / 2. SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 343, gAthA 170 / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 40 TIkA - jAte jo svayaM kahie Apako doSa: kahie mithyAtva ajJAna, asaM - yama, krodhAdika, tini kari stRNAti kahie AcchAdita kara hai / bahuri nAhI kevala Apa hI ko AcchAdita kara hai; jAte para ju hai puruSavedI jIva, tAhi komala vacana kaTAkSa sahita vilokana, - sAnukUla pravartana ityAdi pravINatArUpa vyApArani te - apane vaza kari doSa je hai hisAdika pApa, tini kari stRNAti kahie AcchAde hai; jaisA AcchAdana rUpa hI hai svabhAva jAkA tAtai, so dravya bhAva kari strI aMsA nAma kahyA hai / sI strI zabda kI nirukti kari varNana kIyA / yadyapi tIrthakara kI mAtA Adi samyagdRSTiNI strIni viSe doSa nAhI, tathApi ve strI thorI ara pUrvokta doSa kari saMyukta strI ghanI / tAtai pracura vyavahAra apekSA sA lakSaNa AcArya ne strI kA kahyA / vitthI va pumaM, NauMso uhaya-liMga-vidiritto / iTAvaggisamAragaga -vedaNagaruzro kalusa - citto // 275 // naiva strI naiva pumAn, napuMsaka ubhayaliMgavyatiriktaH / iSTApAkAgnisamAnakavedanAgurukaH kaluSacittaH // 275 // TIkA - jo jIva pUrvokta puruSa vA strIni ke lakSaraNa ke abhAva te puruSa nAhI vA strI nAhIM ; tAteM dauU hI vedani ke DADhI, mUcha vA stana, yoni ityAdi cihna, tinikari rahita hai / bahuri iSTa kA pAka jo ITa pacAvane kA paMjAvA, tAkI agni samAna tIvra kAma pIDA kari garavA bharyA hai / bahuri strI vA puruSa doUni kA abhilASarUpa maithuna saMjJA kari mailA hai citta jAkA, ausA jIva napuMsaka hai aisA zrAgama viSe kA hai / yahu napuMsaka zabda kI nirukti kari varNana kIyA / strI puruSa kA abhilASa - rUpa tIvra kAmavedanA lakSaraNa ghare, bhAvanapuMsaka hai; ausA tAtparya jAnanA // 275 // tiNakArisiTThapAgagga - sarisa - pariNAma-veyaNummukkA / avagaya-vedA jIvA, saga-saMbhavaragaMta - varasokkhA // 276 // 1. SaTkhaMDAgama pAThabheda - udya 2. paTkhaDAgama pAThabheda -- kArisa tarigaTTa - vAgaggi / - ghavalA pustaka 1, pRSTha 344 gAthA saM 172 * ubhaya, iTThAvaggi - iTThAvAga, vedaraNa - veyaraNa / - dhavalA pustaka 1, pRSTha 344, gAthA 173 / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 277 tRNakArISeSTapAkAgnisadRza pariNAmavedanonmuktAH / apagatavedA jIvAH, svakasaMbhavAnaMtavarasaukhyAH // 276 // TIkA - puruSa vedI kA pariNAma, tiraNAkI agni samAna hai / strI vedI kA pariNAma kArISa kA agni samAna hai / napuMsaka veda kA pariNAma pajAvAkI zragni samAna hai / jaise tInoM hI jAti ke pariNAmani kI jo pIDA, tIhi kari je rahita bhae haiM; se bhAvaveda apekSA anivRttikaraNa kA apagata vedabhAga tai lagAya, ayogI paryaMta ara dravya bhAva veda apekSA guNasthAnAtIta siddha bhagavAna jAnane / ko jAnegA jahA kAma sevana nAhI; tahAM sukha bhI nAhI ? tAko kaheM hai - kaise hai te avedI ? apane jJAna darzana lakSaNa virAjamAna Atmatattva te utpanna bhayA jo anAkula pratIdriya anaMta sarvotkRSTa sukha, tAke bhoktA hai / yadyapi navamA guNasthAna ke aveda bhAga hI tai veda udaya te utpanna kAmavedanArUpa sakleza kA abhAva hai / tathApi mukhyapane siddhani hI ke AtmIka sukha kA sadbhAva dikhAi varNana kIyA / paramArtha te vedani kA abhAva bhae pIche jJAnopayoga kI svasthatArUpa Atma janita Ananda yathAyogya sabani ke pAiye hai / Age zrI mAdhavacandra traividyadeva veda mArgaraNA viSai jIvani kI sakhyA pAMca gAthAni kari kahai hai - joisiyavANajoriNitirikkhapurusA ya saNNiNo jIvA / tatteupammalessA, saMkhaguraguraNA kameNede // 277 // jyotiSkavAnayonitiryakpuruSAzca saMjJino jIvAH / tattejaH padmalezyAH, saMkhyaguNonAH krameNaite // 277 // TIkA - paisaMThi hajAra pAMca se chattIsa pratarAMgula kA bhAga jagatpratara ko dIe, jo parimANa Ava, titane jyotiSI hai / tAte saMkhyAta guNe ghATi vyatara hai / saMkhyAta guNe ghATa ko vA saMkhyAtavA bhAga kaho doU ekArtha hai / bahuri tAtai sakhyAta guNe ghATi yonimatI tiryaca hai / tiryaca gati viSe dravya strI itanI hai / bahuri tAte saMkhyAta guNe ghATi dravya puruSa vedI tiryaMca hai / bahuri tAte saMkhyAta guNe ghATi sainI pacedrI tiryaca hai / bahuri tAtai sakhyAta guNA ghATi pIta lezyA kA dhAraka sainI paMcedrI tiryaca hai / 1 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] bahuri tIha syoM saMkhyAta guNA ghATi padma-lezyA kA dhAraka sainI paMcedrI tiryaca haiN| ase e saba saMkhyAta guNA ghATi kahyA / / igipurise battIsaM, devI tajjogabhajidadevodhe / sagaguraNagAreNa guNe, purusA mahilA ya devesu // 27 // ekapuruSe dvAtriMzaddevyaH tadyogabhaktadevaudhe / svakaguNakAreNa guNe, puruSA mahilAzca deveSu // 278 // TIkA - devagati viSa eka puruSa ke battIsa devAganA hoi / koI hI deva ke battIsa sauM ghATi devAMganA nAhI / ara iMdrAdikani ke devAganA tinatai sakhyAta guNI bahuta hai / tathApi jinake bahuta devAganA hai, jaise deva tau thore hai| para battIsa devAMganA jinake hai; jaise prakIrNakAdika deva dhane tinata asaMkhyAta guNe hai / tAtai eka eka deva ke battIsa-battIsa devAMganA kI vivakSA kari adhika kI na kari khii| so battIsa devAMganA para eka deva milAeM taitIsa bhae, so pUrva jo devani kA parimANa kahyA thA, tAkI taitIsa kA bhAga dIe jo eka bhAga kA parimANa Avai, tAko eka kari guNe titanA hI rahyA, so itane tau devagati virSe puruSa jAnane / ara yAko battIsa guNA kIeM jo parimANa hoi, titanI devAMganA jAnanI / bhAvArtha - devarAzi kA tetIsa bhAga me eka bhAga pramANa deva hai, battIsa bhAga pramANa devAganA hai| devehi sAdireyA, purisA devIhiM sAhiyA itthI / tehi vihINa savedo, rAsI saMDhANa parimANaM // 27 // devaiH sAtirekAH, puruSAH devIbhi. sAdhikAH striyH| taivihInaH savedo, rAziH SaMDhAnAM parimAraNam // 279 // TIkA - puruSa vedI devani kA jo parimANa kahyA, tIhi viSa puruSa vedI tiryaMca, manuSyani kA parimANa milAeM, sarva puruSa vedI jIvani kA parimANa ho hai| bahuri devAganA kA jo parimANa kahyA tIhi viSa tiryacaNI vA manuSyaNI kA parimANa milAeM sarva strIvedI jIvani kA parimANa ho hai / bahuri navamA guNasthAna kA veda rahita bhAga tai lagAi prayoga kevalI paryata jIvani kA saMkhyA rahita sarva Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 280-281 saMsArI jIvani kA parimANa meM syoM puruSa vedI para strI vedI jIvani kA parimANa ghaTAeM jo avazeSa pramANa rahai; titane napusakavedI jIva jAnane / gabbhaNa puitthisaNNI, sammuccharaNasaNNipuNNagA idarA / kurujA asaNNigabbhajaNapuitthIvANajoisiyA // 280 // thovA tisu saMkhaguNA, tatto AvaliasaMkhabhAgaguNA / pallAsaMkhejjaguNA, tatto samvattha saMkhaguNA // 281 // garbhanapuMstrIsaMjJinaH, sammUrchanasaMkSipUrNakA itare / kurujA asaMjJigarbhajanapustrIvAnajyotiSkAH // 280 // stokAH triSu saMkhyaguNAH, tata AvalyasaMkhyabhAgaguNAH / palyAsaMkhyeyaguNAH, tataH sarvatra saMkhyaguNAH // 28 // TIkA - sainI paMcedrI garbhaja napuMsaka vedI, bahuri sainI paMceMdrI garbhaja puruSa vedI, bahuri sainI paMcedrI garbhaja strI vedI, bahuri sammUrchana sainI paMcedriya paryApta napuMsaka vedI, bahuri sammUrchana sainI pacedrI aparyApta napuMsaka vedI, bahuri bhogabhUmiyA garbhaja sainI paMceMdrI paryApta puruSa vedI vA strI vedI, bahuri asainI paMcedrI garbhaja napuMsaka vedI, bahuri asanI pacedrI garbhaja puruSa vedI, bahuri asainI paMcedrI garbhaja strI vedI, bahuri vyataradeva, ara jyotiSadeva-e gyArA jIvarAzi anukrama tai Upari-Upari likhnii| pUrvaM jo gyArA rAzi kahe, tini viSai nIcalI rAzi sainI paMcedrI garbhaja napuMsaka vedI so sarva te stoka hai / ATha bAra saMkhyAta ara AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga ara palya kA asaMkhyAtavA bhAga ara pesaThi hajAra pAMca sai- chattIsa pratarAgula, inikA bhAga jagatpratara ko dIeM, jo parimANa Avai, titane jAnane / bahuri yAke Upari sainI paceMdrI garbhaja puruSa vedI syoM lagAi, tIna rAzi anukrama tai saMkhyAta guNA jaannaa| bahuri cauthI rAzi tai paMcama rAzi saMmUrchana sainI paMcedrI aparyApta napuMsaka vedI pAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga guNA jaannaa| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnantrikA bhASATIkA bahuri isa paMcama rAzi te SaSTharAzi palya kA asakhyAtavAM bhAga guNA jaannaa| bahuri yAta asainI paMceMdrI garbhaja napuMsaka vedI syoM lagAi, jyotiSI paryaMta saptama, aSTama, navama, dazama, ekAdazama rAzi anukrama te saMkhyAta guNA jAnanA / ase veda mArgaNA virSa jIvani kI saMkhyA khii|| iti AcArya zrInemicadra siddhAtacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha gratha kI jIvatattvapradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna candrikA nAmA bhASA TIkA ke viSa jIvakAMDa viSa prarUpita je vIsaprarUpaNA tini viSa vedamArgaNA prarUpaNA nAmA dazamA adhikAra samApta bhyaa| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyAharavAM adhikAra : kaSAya-mArgaNA-prarUpaNA ||mNglaacrnn / pAvana jAko zreyamaga, mata jAko zriyakAra / Azraya zrI zreyAMsa ko, karahu zreya mama sAra / / Age zAstrakartA AcArya caudaha gAthAni kari kaSAya mArgaNA kA nirUpaNa kareM hai - suhadukkhasubahusassaM, kammakkhettaM kasedi jIvassa / saMsAradUrameraM, teNa kasAo tti NaM baiMti // 282 // sukhaduHkhasubahusasya, karmakSenaM kRSati jIvasya / saMsAradUramaryAda, tena kaSAya itImaM bruvaMti // 282 // TokA - jA kAraNa kari saMsArI jIva ke karma jo hai jJAnAvaraNAdika mUla, uttara-uttarottara prakRtirUpa zubha-azubha karma, soI bhayA kSetra kahie, anna upajane kA AdhAra bhUta sthAna, tAhi kRSati kahie halAdika te jaise kheta kauM savArie, taisai jo savAre hai, phala nipajAvane yogya karai hai, tIhi kAraNa kari krodhAdi jIva ke pariNAma kaSAya haiM, asA zrIvardhamAna bhaTTAraka ke gautama gaNadharAdika kahai hai / tAtai mahAdhavala dvitIya nAma kaSAyaprAbhRta Adi viSa gaNadhara sUtra ke anusAri jaise kaSAyani kA svarUpa, saMkhyA, zakti, avasthA, phala Adi kahe hai / taise hI maiM khoNgaa| apanI rucipUrvaka racanA na karogA / jaisA AcArya kA abhiprAya jAnanA / kaisA hai karmakSetra ? iMdriyani kA viSaya saMbaMdha te utpanna bhayA harSa pariNAmarUpa nAnAprakAra sukha aura zArIrika, mAnasika pIDA rUpa nAnA prakAra dukha soI bahusasya kahie vahuta prakAra anna, so jIhiM viSa upajyA hai jaisA hai| vahuri kaisA hai karmakSetra ? anAdi anaMta paMca parAvartana rUpa saMsAra hai, maryAdA sImA jAkI asA hai| - 1 paTsa DAgama - dhavalA pustaka 1, pR 143, gA sa. 60. yaha jayadhavala dvitIya nAma kapAyaprAbhUta hai| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA) / 415 bhAvArtha - jaise kisI kA kiMkara pAlatI so kheta viSa boyA hUvA bIja, jaise bahuta phala kauM prApta hoi vA bahuta sIva paryaMta hoi, taisai halAdika te dharatI kA phADanA ityAdika kRSikarma ko karai hai| taiseM saMsArI jIva kA kiMkara krodhAdi kaSAya nAmA pAlatI, so prakRti, pradeza, sthiti, anubhAga rUpa karma kA baMdha, so hI bhayA kheta, tIhi viSa mithyAtvAdika pariNAma rUpa bIja, jaise kAlAdika kI sAmagrI pAi, aneka prakAra sukha-duHkha rUpa bahuta phala ko prApta hoi vA anaMta saMsAra paryata phala ko prApta hoi / taise kArya ko kara, tAtai ina krodhAdikani kA kaSAya asA nAma kahyA, 'kRSi vilekhane' isa dhAtu kA artha kari kaSAya zabda kA niruktipUrvaka nirUpaNa AcArya kari kIyA hai / sammattadesasayalacarittajahakkhAda-caraNapariNAme / ghAdaMti vA kaSAyA, causolaasaMkhalogamidA // 23 // samyaktvadezasakalacaritrayathAkhyAtacaraNapariNAmAn / ghAtayaMti vA kaSAyAH, catuH ssoddshaasNkhylokmitaaH||23|| TIkA- athavA 'kaSaMtIti kaSAyAH' je hata, ghAta kare, tinikI kaSAya khie| so e krodhAdika hai, te samyaktva vA deza cAritra vA yathAkhyAta cAritra rUpa AtmA ke vizuddha pariNAmani kauM ghAte hai / tAtai inikA kaSAya asA nAma hai / yahu kaSAya zabda kA dUsarA artha apekSA lakSaNa khyaa| tahAM anaMtAnubadhI krodhAdika hai, to tattvArtha zraddhAnarUpa samyaktva ko ghAte hai, jAte anaMta sasAra kA kAraNa mithyAtva vA anata saMsAra avasthArUpa kAla, tAhi anubaMdhnati kahie sabadharUpa karai; tinako anatAnubaMdhI kahie / ___ bahuri apratyAkhyAnAvaraNa krodhAdika kahe, te aNuvratarUpa deza cAritra ko ghAta hai, jAte apratyAkhyAna kahie ISat pratyAkhyAna kiMcit tyAgarUpa aNuvrata, tAkI AvRNvaMti kahie Avare, naSTa kara; tAko apratyAkhyAnAvaraNa kahie / bahuri pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdika hai, te mahAvratarUpa sakala cAritra kI ghAtai hai; jAtai pratyAkhyAna kahie sakala tyAgarUpa mahAvrata, tAko AvRNvaMti kahie Avare, naSTa kareM, tAko pratyAkhyAnAvaraNa kahie / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 284 bahuri sajvalana krodhAdika hai, te sakala kaSAya kA abhAvarUpa yathAkhyAta cAritra ko ghAte hai; jAtai 'saM' kahie samIcIna, nirmala yathAkhyAta cAritra, tAko 'jvalaMti' kahie dahana karai, tinako saMjvalana khie| isa nirukti te saMjvalana kA' udaya hote satai bhI sAmAyikAdi anya cAritra hone kA avirodha siddha ho hai| ___asA yaha kaSAya. sAmAnyapana-eka prakAra hai| vizeSapanai anatAnubaMdhI; apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa, sajvalana bheda taiHcyAri prakAra haiN| bahuri inake ekaeka ke krodha, mAna, mAyA, lobha kari cyAri-cyAri bheda kIjie taba solaha prakAraho hai / anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha ; apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha; pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobhA; saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha ase solaha bheda bheN| bahuri udaya sthAnako ke vizeSa kI apekSA asaMkhyAta loka pramANa hai, jAte kapAyani kA kAraNabhUta jo cAritramoha, tAki prakRti ke bheda asaMkhyAta loka pramANa sila-puDhavi-bheda-dhUlI-jala-rAi-samANo have koho / pAraya-tiriya-parAmara-gaIsu uppAyao kamaso 1 // 24 // zilApRthvIbhedadhUlijalarAzisamAnako bhavet krodhaH / nArakatiryagnarAmaragatiSUtpAdakaH kramazaH // 284 // TokA-zilA bheda, pRthvI bheda, dhUli rekhA, jala rekhA samAna krodha kaSAya so anukrama tai nAraka, tiryaca, manuSya, deva gati virSa jIva ko upajAvana hArA hai / soI kahie hai jaise zilA, jo pASANa kA bheda khaMDa honA, so bahuta ghane-kAla gae binA mile nAhI; taise vahuta ghane kAla gae binA kSamArUpa milana ko na-prApta hoi, asA jo utkRSTa zakti lIe krodha, so jIva ko naraka gati viSa upaz2A hai / bahuri jaise pRthvI kA bheda-khaMDa honA, so ghane kAla gaeM binA mile nAhI, taisai ghane kAla gae vinA, jo kSamArUpa milane ko na prApta hoi asA jo anutkRSTa zakti lIeM krodha, so jIva ko tiryaMca gati viSa upajAvai hai| 1 paTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pR. 352, gA. sa. 174. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] bahuri jaise dhUli virSa karI hui lIka, so thorA kAla gaeM binA mile nAhIM, taisai thorA kAla gae binA jo kSamArUpa milana ko prApta na hoi, asA ajaghanya zakti lieM krodha, so jIva kauM manuSya gati virSe upajAvai hai / bahari jaise: jala viSa karI huI lIka, bahuta thorA kAla gae binA mila nAhI, taise bahuta thorA kAla gaeM binA jo kSamArUpa milana ko prApta na hoi; asA jojighanya zakti lIe krodha, so jIva ko deva gati viSa upajAvai hai| tisa-tisa utkRSTAdi zakti yukta krodharUpa pariNamyA jIva, so tisa-tisa naraka Adi gati virSe upajane kauM kAraNa Ayu-gati AnupUrvI Adi prakRtini ko bAMdha hai; asA' artha jaannaa| - ihAM rAji zabda rekhA vAcaka jAnanA; paMkti vAcaka na jAnanA / bahuri ihAM zilA bheda Adi upamAna ara utkRSTa zakti prAdi krodhAdika upameya, tAkA samAnapanA atighanA kAlAdi gaeM binA milanA na hone kI apekSA jAnanA / selaTi-kaTaTh-vette, riNayabheeNaNuharaMto maanno| NAraya-tiriya-NarAmara-gaIsu uppAyao kamaso' // 28 // zailAsthikASThavetrAn nijabhedenAnuharan mAnaH / nArakatiryagnarAmaragatiSUtpAdakaH kramazaH / / 285 // TIkA - zaila, asthi, kASTha, baiMta samAna jo apane bhedani kari upamIyamAna cyAri prakAra mAna kaSAya, so krama te nAraka, tiryaca, manuSya, deva gati virSe jIva ko upajAvai hai / so kahie hai - jaisai zaila jo pASANa so bahuta ghane kAla binA namAvane yogya na hoi; tase bahuta ghane kAla binA jo vinayarUpa namana ko prApta na hoi, asA jo utkRSTa zakti lIeM mAna, so jIvani ko naraka gati viSa upajAvai hai / bahuri jaise asthi jo hADa, so ghane kAla vinA namAvane yogya na hoi; taise ghane kAla binA jo vinayarUpa namana ko prApta na hoi| asA jo anutkRSTa zakti loeM mAna, so jIva kau tiryaca gati viSa upajA hai| 1 paTkhaDAgama dhavalA pustaka 1, pR0 352, gA0 sa0 175 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] [ gommaTasAra jauvakANDa gAthA 286 bahuri jaise kATha thorA kAla binA namAvane yogya na hoDa, taise thorA kAla binA jo vinayarUpa namana kau prApta na hoi / asA jo jaghanya zakti lIeM mAna, so jIva ko manuSya gati viSai upa jAvai hai | bahuri jaise baita kI lakaDI bahuta thore kAla binA namAvane yogya na hoi, taise bahuta thorA kAla binA jo vinayarUpa namana ko prApta na hoi / asA jo jaghanya zakti lIeM mAna, so jIva kau deva gati viSe upajAvai hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra prakRti baMdha honA vA upamA, upameya kA samAnapanA jAnanA / veNavamalorambha-siMge gomatta ya khorappe / sarisI mAyA NAra - tiriya garAmara gaIsu khivadi jiyaM // 286 // veNUpamUlorabhrakazRMge gomUtreNa ca kSurapreNa / sadRzI mAyA nArakatiryagnarAmaragatiSu kSipati jIvam // 286 // TIkA - veNUyamUla, urabhrakazRMga, gomUtra, kSura samAna mAyA ThiganerUpa pariNati, so krama te nAraka, tiyaMca, manuSya, deva gati viSe jIva ko upajAvai hai / soI kahie haiM - - jaise veNUyamUla, jo bAMsa kI jaDa kI gAMTha so bahuta ghane kAla binA sarala na hoi, taise bahuta ghane kAla binA jo sarala na hoi ausA jo utkRSTa zakti kau lI mAyA, so jIva ko naraka gati viSe upajAvai hai / bahuri jaiseM urabhraka raMga, jo mIDhe kA sIga, so ghane kAla binA sarala na sA jo anutkRSTa zakti lIeM mAyA, hoi, taise ghane kAla binA jo sarala na hoi, so jIva kau tiryaca gati viSai upajAvai hai / bahuri jaise gomUtra, jo gAyamUtra kI dhArA, so thorA kAla binA sarala na hoi, taise thorA kAla binA sarala na hoi ausI ajaghanya zakti lIeM mAyA, so jIva kau manuSya gati viSe upajA hai / bahuri jaise khura, jo pRthvI Upari vRSabhAdika kA khoja, so bahuta thorA kAla binA sarala na hoi, taise bahuta thorA kAlA binA jo sarala na hoi, sI jo jaghanya zakti lIe mAyA, so jIva ko deva gati viSai upajAvai hai / ihAM bhI pUrvokta prakAra prakRti bandha honA vA upamA upameya kA samAnapanA jAnanA / 1 - paTukhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pU 352 gAthA sa 176 / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 416 kimirAya - cakka taNu- mala-haridda-rAeNa sarisao loho / NAraya-tirikkha mANusa - devesuppAyo kamaso // 287 // TIkA - krimirAga, cakramala, tanumala, haridvArAga samAna jo lobha viSayAbhilASarUpa pariNAma, so krama te naraka, tiryaca, manuSya, deva gati viSe upajAvai hai / soI kahie hai - krimirAgacakratanumalaharidvArAgeNa sadRzo lobhaH / nArakatiryagmAnuSadeveSu utpAdakaH kramazaH // 287 // jaise krimirAga kahie kiramicI raMga, so bahuta ghane kAla gaye binA naSTa na hoi, taise jo bahuta ghane kAla binA naSTa na hoi, asA jo utkRSTa zakti lIe lobha, so jIva kIM narakagati viSai upajAvai hai / bahuri jaise cakramala jo pahiye kA maila, so ghane kAla binA naSTa na hoi, taise ghane kAla binA naSTa na hoi, asA jo anutkRSTa zakti lIeM lobha, so jIvako tiryaca gati viSe upajA hai / bahuri jaiseM tanumala, jo zarIra kA maila, so thorA kAla binA naSTa na hoi, taise thorA kAla binA naSTa na hoi jaisA jo ajaghanya zakti lIeM lobha, so jIva ko manu ya gati viSaM upajAva hai / bahuri jaise haridrArAga kahie halada kA raMga so bahuta thorA kAla binA naSTa na hoi, taise bahuta thore kAla binA naSTa na hoi, asA jo jaghanya zakti lIe lobha, so jIva ko deva gati viSai upajAvai hai / jaise jina-jina kaSAyani tai jo-jo gati kA upajanA kA, tina tina kaSAyani te tisa hI tisa gati sabaMdhI prayu vA zrAnupUrvI ityAdika kA baMdha jAnanA / 1 khAraya-tirikkha-para-sura- gaIsu uppaNNapaDhamakAlanhi / koho mAyA mAraNo, lohudagro aNiyamo vA'pi // 288 // 19 nArakatiryagnarasuragatiSUtpannaprathamakAle / krodho mAyA mAno, lobhodayaH zraniyamo vA'pi // 288 // paTkhaDAgama-ghavalA, pustaka 1, pR. 352, gA sa 177. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 289 ____TokA - naraka, tiryaca, manuSya, deva viSa utpanna bhayA, jIva ke pahilA samaya vipa krama te krodha, mAna, mAyA lobha kA udaya ho hai / nArakI upajai tahA upajate hI pahale samaya krodha kaSAya kA udaya hoi / jaise tiryaca kai mAyA kA, manuSya ke mAna kA, deva ke lobha kA udaya jAnanA / so asA niyama kaSAyaprAbhRta dUsarA siddhAMta kA kartA yativRSabha nAmA AcArya, tAke abhiprAya kari jAnanA / bahuri mahAkarma prakRti prAbhRta prathama siddhAMta kA kartA bhUtabali nAmA AcArya, tAke abhiprAya kari pUrvokta niyama nAhI / jisa tisa koI eka kaSAya kA udaya ho hai / ase doU AcAryani kA abhiprAya virSe hamAre sadeha hai; so isa bharata kSetra virSe kevalI zrutakevalI nAhI; vA samIpavartI AcAryani ke una AcAryani te adhika jJAna kA dhAraka nAhI; tAtai jo videha virSe gaye tIrthakarAdika ke nikaTi zAstrArtha viSa sazaya, viparyaya, anadhyavasAya kA dUra hone kari nirNaya hoi, taba eka artha kA nizcaya hoDa tAtai hamaune doU kathana kIe hai| appaparobhaya-bAdhaNa bNdhaasNjm-nnimitt-kohaadii| jesiM Natthi kasAyA, amalA akasAiNo jIvA // 28 // aatmprobhybaadhnbNdhaasNymnimittkrodhaadyH| yeSAM na saMti kaSAyA, amalA akaSAyirago jIvAH // 289 // TIkA - Apakau va parako vA doU ko badhana ke vA bAdhA ke vA asaMyama ke kAragagabhUta ase ju krodhAdika kaSAya vA puruSa vedAdirUpa nokaSAya, te jinake na pAiye, te dravyakarma, bhAvakarma, nokarma mala kari rahita siddha bhagavAna akaSAyI jAnane / upazAta kapAya se lekara cyAri guNasthAnavartI jIva bhI akaSAya nirmala hai / tinakai guNasthAna prarUpaNA hI kari akaSAyapanA kI siddhi jAnanI / tahA koU jIva ke tau krodhAdi kapAya ase ho hai, jinate Apa te Apa ko bAdhe, Apa hI Apa ke mastakAdika kA ghAta kreN| Apa hI Apa ke hisAdi rUpa asayama pariNAma karai / bahuri koI jIva ke krodhAdi kapAya jaise ho hai, jinate aura jIvani ko vAdha, mAre, unake amayama pariNAma karAvai / bahuri koI jIva ke krodhAdi kaSAya ase ho hai, jinate Apa kA vA aura jIvani kA vAMdhanA, ghAta karanA, asaMyama honA hoi, so ase e kapAya anartha ke mUla hai| 1 paTyATAgama-vavalA pustaka 1, 10 353, gAthA sa0 178. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] kohAdikasAyANaM, caucaudasavIsa hoMti padasaMkhA / sattIlessAAugabaMdhAbaMdhagadabhedehi // 260 // stardikaSAyANAM catvAraH caturdaza vizatiH bhavaMti padasaMkhyAH / zaktilezyAyuSkabaMdhAbaMdhagata bhedaiH // 290 // TIkA - krodha- mAna-mAyA - lobha kaSAya, tinakI zakti sthAna ke bheda kari cyAri saMkhyA hai / lezyA sthAna ke bheda kari caudaha saMkhyA hai / Ayurbala ke baMdhane ke abaMdhane ke sthAna bheda kari bIsa saMkhyA hai / te sthAna Age kahie hai - sila- sela - veNumUla - kkimirAyAdI kameNa cattAri / kohAdikasAyAraNaM, satti paDi hoMti niyameNa // 261 // [ 421 zilAzailaveNumUlakrimirAgAdIni krameNa catvAri / krodhAdikaSAyAraNAM, zakti prati bhavaMti niyamena // 299 // TIkA - krodhAdika jeM kaSAya, tinikeM zakti kahie apanA phala dene kI sAmarthya, tAkI apekSA te nizcaya kari cyAri sthAna hai / te anukrama teM tIvratara, tIvra, maMda, maMdatara, anubhAgarUpa vA utkRSTa, anutkRSTa, ajaghanya, jaghanya anubhAga rUpa jAnane / tahAM zilAbheda, zaila, veNumUla, krimirAga e tau utkRSTa zakti ke udAharaNa jAnane / zrAdi zabda te pUrvokta anutkRSTAdi zakti ke udAharaNa dRSTAtamAtra kahe hai, te sarva jAnane / e dRSTAta pragaTa vyavahAra kA avadhAraNa kari hai / ara paramAgama kA vyavahArI AcAryani kari maMdabuddhI ziSya samabhAvane ke artha vyavahAra rUpa kIe hai / jAtai dRSTAta ke bala kari hI maMdabuddhI samajha hai / tAte dRSTAMta kI mukhyatA kari dRSTAMta ke nAma, teI zaktini ke nAma prasiddha kIeM hai / kihaM silAsamAraNe, kiNhAdI chakkameNa bhUmimhi / chakkAdI sukko ti ya, dhUlimmi jalammi sukkedakA // 262 // kRSNA zilAsamAne, kRSNAdayaH SaT krameNa bhUmau / SaTkAdiH zulketi ca dhUlo jale zuklakA // 292 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 ? [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 292 TIkA - zilA bheda samAna jo krodha kA utkRSTa zakti sthAna, tIhi viSai eka kRSNa lezyA hI hai / yadyapi isa utkRSTa zakti sthAna viSai SaTsthAna patita saMklezahAni lIe asakhyAta loka pramANa kaSAyani ke udaya sthAna hai / bahuri tathApi te sarvasthAna kRSNalezyA hI ke hai, kRSNalezyA hI ke utkRSTa, madhyama, bhedarUpa jAnane / SaTsthAna patita sakleza - hAni kA svarUpa asA jAnanA - jete kaSAyani ke avibhAga praticcheda pahile the, tinasau ghATi hone lage te anaMta bhAgahAni, prasaMkhyAta bhAgahAni, saMkhyAta bhAgahAni, saMkhyAta guNahAni, asaMkhyAta guNahAni, anaMta guNahAni rUpa ghaTe / jaise tIvra kaSAya ghaTane kA nAma SaTsthAna patita saMkleza hAni kahie / kaSAyani ke avibhAga praticcheda anaMta hai / tinakI apekSA SaTsthAna patita hAni saMbhavai hai / ara sthAna bheda asakhyAta loka pramANa hI hai / niyama zabda kari, tAkA ata sthAna viSai utkRSTa zakti kI vyucchitti ho hai / bahuri bhUmi bheda samAna krodha kA anutkRSTa zakti sthAna, tIhi viSe anukrama te chahoM lezyA pAie hai / so kahie hai - bhUmi bheda samAna krodha kA anutkRSTa zaktisthAna kA pahilA udaya sthAna tai lagAi, paTsthAna patita saMklezahAni lIeM, asaMkhyAta loka pramAraNa udaya sthAnakani viSe tau kevala kRSNalezyA hI hai / kRSNa lezyA hI kA madhya bheda pAie hai; jAtai anya lezyA kA lakSaNa tahA nAhI / vahuri ihAM teAge SaTsthAna patita sakleza-hAni ko lIe asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai madhyama kRSNalezyA, utkRSTa nIla lezyA pAie hai / jAtai ihAM tini doU lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / bahuri ini te Age SaTsthAna patita saMklezahAni lIe asakhyAta loka pramANa udaya sthAnakani viSai madhyama kRSNalezyA, madhyama nIla lezyA, utkRpTa kapota lezyA pAie hai, jAtai ihA tini tIno lezyAni ke lakSaNa sabhava hai / vahuri initai Age SaTsthAna patita sakleza- hAni lIe asakhyAta loka pramAraNa udayasthAnakani viSai madhyama kRSNalezyA, madhyama nIla lezyA, madhyama kapota [ lezyA, madhyama pIta lezyA ara jaghanya padma lezyA, jaghanya pIta lezyA pAie hai; ] jAte ihAM tini cyAryo [ pAMcau ] lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / bahuri inate SaTsthAna patita sakleza-hAni lIe asakhyAta loka pramANa udayasthAnakani viSe madhyama kRSNa, nIla, kapota, pIta lezyA ara jaghanya padma lezyA pAie hai, jAte ihAM tini patra lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / vahuri initai SaTsthAna patita saMkleza-hAni lIe 'ma' prati meM itanA aura diyA gayA hai / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 423 1 asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai madhyama kRSNa, nIla, kapota, pIta, padma lezyA ara jaghanya zukla lezyA pAie hai / jAte ihAM tini chahau lezyAni kA lakSaNa saMbhava ase krodha kA anutkRSTa zaktisthAna kA je sthAna bheda, tini viSe krama te chahau lezyA ke sthAnaka jAnane / ihA pratasthAna viSai utkRSTazakti kI vyucchitti huI / bahuri dhUlI rekhA samAna krodha kA ajaghanya zaktisthAna, tAke sthAnakani viSe chaha lezyA te eka eka ghATi zukla lezyA paryaMta lezyA pAie hai / soI kahie hai - dhUlI rekhA samAna krodha kA prathama sthAna te lagAi, SaTsthAna patita saMkleza-hAni ko lIe asaM - khyAta loka pramANa sthAnakani viSe jaghanya kRSNa lezyA, madhyama nIla, kapota, pIta, padma, zukla lezyA pAie hai; jAtai ihAM chahoM lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / ihA atasthAna viSe kRSNalezyA kA viccheda huvA / bahuri ihA te mAge isa hI zakti kA SaTsthAna patita saMkleza- hAni lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai jaghanya nIla lezyA, madhyama kapota, pIta, padma, zukla lezyA pAie hai / jAte ihAM tini paMca lezyAni kA lakSaNa saMbhava hai / ihAM atasthAnakani viSai nIla lezyA kA viccheda huvA / bahuri ihAM teA SaTsthAna patita saMkleza-hAni lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai jaghanya kapota lezyA madhyama pIta, padma, zukla, lezyA pAie hai; jAte ihA tini cyAri lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / ihA aMtasthAna viSai kapota lezyA kA viccheda huvA | jaise saMkleza pariNAmani kI hAni hote sate jo madakaSAyarUpa pariNAma bhayA, tAka vizuddha pariNAma khie| tAke anate zravibhAga praticcheda hai, so tinakI anaMta bhAgavRddhi, asakhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta guNavRddhi, asakhyAta guNavRddhi, anaMtaguNa vRddhirUpa jo vRddhi, so SaTsthAna patita vizuddhavRddhi kahie, so usa cyAri lezyA kA sthAna te Age SaTsthAna patita vizuddhavRddhi lIe asakhyAta loka pramANa sthAnakani viSai utkRSTa pIta lezyA, madhyama padma, zukla lezyA pAie hai; jAte ihAM tIna tini lezyAni hI kA lakSaraNa saMbhava hai / ihAM aMtasthAnakani viSe pItalezyA kA viccheda huvA | bahuri ihA te SaTsthAna patita vizuddha vRddhi lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai utkRSTa padmalezyA, madhyama zuklalezyA hI pAie hai / jAte ihA tini doya hI lezyAni ke lakSaNa saMbhava hai / ihA aMtasthAna viSai padmalezyA kA viccheda huvA | Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 293 bahuri ihA te SaTsthAna patita vizuddhi vRddhi lIeM asakhyAta loka pramANa sthAnakani viSai madhyama zuklalezyA hI pAie hai; jAte ihA tisa hI lezyA ke lakSaNa pAie hai / ause dhUlI rekhA samAna krodha kA ajaghanya zaktisthAna ke je udayarUpa sthAnaka, tini viSai lezyA kahI / ihAM aMtasthAna viSai ajaghanya zakti kI vyucchitti bhaI / bahuri ihAM te zrAge jala rekhA samAna krodha kA jaghanya zaktisthAna, tAke SaTusthAna patita vizuddhi vRddhi lIeM asaMkhyAta loka pramANa sthAnakani viSai madhyama zukla zyA pAie haiM / bahuri yAhI ke aMtasthAna viSai utkRSTa zukla lezyA pAie hai; ase cyAri prakAra zaktiyukta krodha viSai lezyA apekSA caudaha sthAnaka kahe / utkRSTa zakti sthAna viSe eka, anutkRSTa zaktisthAnakani viSai chaha, ajaghanya zaktisthAnaka viSai chaha, jaghanya zaktisthAnaka viSai eka ase caudaha kahe / hA kisI ke bhrama hogA ki e cyAri zaktisthAnaka kahe, ina hI kA anaMtAnubaMdhI Adi nAma hai ? so nAhI, jo taiseM kahie to SaSThaguNasthAna viSai saMjvalana hI hai; tahAM eka zuklalezyA hI saMbhavai; jAteM ihAM jaghanya zaktisthAna viSe eka zukla lezyAM hI kahI hai; so SaSTha guNasthAna viSai to lezyA tIna hai / tAte anaMtAnubaMdhI ityAdi bheda samyaktvAdi ghAne kI apekSA hai, te anya jAnane / bahuri ye zaktisthAna ke bheda tIvra, mada apekSA hai, te pranya jAnane / so jaise e krodha ke caudaha sthAna lezyA apekSA kahe, taise hI utkRSTAdika zaktisthAnakani viSe mAna ke vA mAyA ke vA lobha ke bhI jAnane / selaga kinhe suNNaM, khirayaM ca ya bhUgaegabiTThANe / NirayaM igibitiAU, tiTThANe cAri sesapade // 263 // zailagakRSNe zUnyaM, nirayaM ca ca bhUgaMkadvisthAne / nirayamekadvitryAyustristhAne catvAri zeSapade // 293 // TIkA - zilA bheda samAna utkRSTa krodha kA zaktisthAna viSe asaMkhyAta - loka pramANa udayasthAna kahe; tini vipaiM keI sthAna se hai jiniviSe koU Ayu vaM nAhI | so yaMtra viSe tahA zUnya likhanA / jAteM jahAM prati tIvra kaSAya hoi, tahA grAyu kA vadha hoi nAhI / vahuri tahAM hI Upari ke kaI sthAna thore kaSAya Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASA TIkA ] [ 425 lIeM hai / tiniviSai eka narakAyu hI badhai hai, so ihAM eka kA aka likhanA / bahuri tAte anaMtaguraNa ghaTatA salkeza lIe pRthvI bheda samAna kaSAya viSaM ke je kRSNalezyA ke sthAna hai vA kRSNa vA nIla doya lezyA ke je sthAna haiM, tiniviSai eka naraka prAyu hI badha hai / so tini doya sthAnani viSe eka-eka kA aka likhanA / bahuri tisa hI viSa ke agale sthAna kRSNa, nIla, kapota tIna lezyA ke hai, so tiniviSai keI sthAnani viSai to eka narakAyu hI kA baMdha ho hai / bahuri keI agale sthAnani viSe naraka vA tiryaca doya Ayu badhai hai / bahuri kaI agale sthAnani viSai naraka, tiryaca manuSya tIna prayu baMdhe hai / so tIna lezyA ke sthAna viSai eka, doya, tIna kA aMka likhanA / bahuri tisa hI pRthvI ke bheda samAna zaktisthAna viSe keI kRSNa nIla, kapota, pIta ini cyAri lezyA ke sthAna hai / keika kRSNAdi padma lezyA paryaMta paca ke sthAna hai | ika kRSNAdika zukla lezyA paryata SaTlezyA ke sthAna hai / so ina tInU hI jAyagA naraka, tiyaMca, manuSya, deva sabaMdhI cyAryo hI Ayu badhai hai, so tInoM jAyagA cyAri cyAri kA aMka likhanA / dhUligachakkaTThANe, caurAUtigadugaM ca uvarillaM / paraNacaduThANe devaM devaM suNNaM ca tiTThANe // 264 // dhUligaSaTkasthAne, caturAya Si trikadvikaM coparitanam / paMcacaturthasthAne devaM devaM zUnyaM ca tRtIyasthAne // 294 // TIkA - bahuri pUrvokta sthAna te anaMtAnaMtaguNA ghATi saMkleza lIe dhUli rekhA samAna zaktisthAna viSe keI kRSNAdi zuklalezyA paryaMta SaTalezyA ke sthAna hai / tini viSe keI sthAnani viSai tau narakAdika cyAryo Ayu baMdhe hai / keI agale sthAnani viSe narakAyu binA tIna Ayu hI baMdha hai / keI agale sthAnani viSai manuSya, deva doya hI Ayu baMdhe hai / so tahAM cyAri, tIna, doya ke aMka likhane / bahuri tisa hI dhUli rekhA samAna zaktisthAna viSai keI kRSNa lezyA binA paca lezyA ke sthAna keI kRSNa nIla binA cyAri lezyA ke sthAna hai / ini doU jAyagA eka devAyu hI baMdhai hai / so doU jAyagA eka-eka kA aMka likhanA / bahuri tisa hI i samAna zaktisthAna viSai keI pItAdi tIna zubhalezyA saMbaMdhI sthAna hai / tinivipa ke sthAnani viSe tI eka devAyu hI vadha hai, tahA eka kA aka likhanA | bahuri keI 1 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 265 agale sthAna tIna vizuddhatA ko lIe hai, tahA kisI hI Ayu kA baMdha na ho hai, so tahAM zUnya likhnaa| suNNaM dugaigiThANe, jalamhi suNNaM asaMkhabhajidakamA / cau-codasa-vIsapadA, asaMkhalogA hu patteyaM // 26 // zUnyaM dvikaikasthAne, jale shuunymsNkhybhjitkrmaaH| catuzcaturdaviMzatipadA asaMkhyalokA hi pratyekam / / 295 / / TIkA - bahuri tisa hI dhUli rekhA samAna zaktisthAna virSa keI sthAna padma, zukla doya lezyA sabadhI hai / keI sthAna eka zukla lezyA saMbaMdhI hai / so ini doU hI jAyagA kisI hI Ayu kA baMdha nAhI; so doU jAyagA zUnya likhanA / bahuri tAtai anaMtaguNI badhatI vizuddhatA lIeM jala rekhA samAna zaktisthAna ke sarva sthAna kevala zukla lezyA saMbaMdhI hai / tini virSe kisI hI Ayu kA baMdha nAhI ho hai / so tahAM zUnya likhanA / jAte ati tIvra vizuddhatA Ayu ke baMdha kA kAraNa nAhI haiM; ase kaSAyani ke zaktisthAna cyAri kahe / ara lezyA sthAna caudaha kahe / ara prAyu ke badhane ke vA na baMdhane ke sthAna bIsa kahe / te sarva hI sthAna asaMkhyAta loka pramANa asaMkhyAta loka pramANa, asakhyAta loka pramANa jAnane / parantu utkRSTa sthAna te lagAi jaghanya sthAna paryata asaMkhyAta guNe ghATi jAnane / asakhyAta ke bheda ghane hai / tAtai sAmAnyapane sarva hI asakhyAta loka pramANa kahe / soI kahie hai - sarva kaSAyani ke udayasthAna asaMkhyAtaloka pramANa hai| tinikau yathA yogya asarUyAta loka kA bhAga dIjie, tiniviSai eka bhAga binA avazeSa bahubhAga pramANa zilA bheda samAna utkRSTa zakti saMbaMdhI udaya sthAna hai / te bhI asakhyAta loka pramANa bahuri jo vaha eka bhAga avazeSa rahyA, tAkau asaMkhyAta loka kA bhAga dIe eka bhAga binA avazeSa bahubhAga pramANa pRthvI bheda samAna anutkRSTa zakti saMbaMdhI udayasthAna hai / te bhI asakhyAta loka pramANa hai / bahuri jo eka bhAga avazeSa rahyA, tAko asakhyAta loka kA bhAga dIe, eka kA bhAga binA avazeSa bhAga pramANa dhUli rekhA samAna ajaghanya zaktisthAna sabadhI udayasthAna hai| te bhI asakhyAta loka pramANa hai / vahuri avazeSa eka bhAga rahyA, tIhi pramANa jala rekhA samAna jaghanya zakti saMbadhI udaya sthAna hai, te bhI asaMkhyAta loka pramANa hai| Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnacandrikA bhASATokA ] [427 ase cyAri zaktisthAna viSa udayasthAna kA pramANa khyaa| aba caudaha lezyA sthAnani virSa udayasthAnani kA pramANa kahie hai - pahilai kRSNa lezyA sthAnani viSa jete zilA bheda samAna utkRSTa zaktisthAna viSa udayasthAna hai| te-te sarva tisa utkRSTa zakti ko prApta kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna tai lagAi yathAyogya kRSNa lezyA ke madhya sthAna paryata SaTsthAnapatita sakleza-hAni lIe, asakhyAtalokamAtrasthAna hai; te utkRSTa zakti ke sthAna samAna jAnane / bahuri ini te asakhyAta guNe ghATi pRthvI bheda samAna zaktisthAna viSai prApta kRSNa lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai, jAte te sthAna pRthvI bheda samAna zakti sthAna virSa jete udaya sthAna hai, tiniko yathA yogya asakhyAta loka kA bhAga dIeM eka bhAga binA bahubhAga mAtra hai / bahari tinitai asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNa, nIla doya lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa te tisa avazeSa eka bhAga ko yathA yogya asakhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra hai / eka bhAga binA avazeSa bhAga mAtra pramANa kI bahubhAga saMjJA jAnanI / bahuri tinitai asakhyAta guNe ghATi, tahA hI kRSNa, nIla, kapota tIna lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai; te tisa avazeSa eka bhAga ko yogya asaMkhyAta loka kA bhAga kA dIe, bahubhAga mAtra hai / bahari tinita asakhyAta guNe ghATi tahA hI kRSNAdi cyAri lezyA ke sthAna asaMkhyAta loka pramANa hai / te avazeSa eka bhAga kI yogya asakhyAta loka kA bhAga dIye bahubhAga mAtra hai| bahuri tinitai asakhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNAdi paca legyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai / te avazeSa eka bhAga kI yogya asakhyAta loka kA bhAga dIe bahubhAga mAtra hai| bahuri tinitai asaMkhyAta loka guNe ghATi tahA hI kRpyAdi chaha lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai| te tisa avagepa eka bhAga mAtra hai / ihA pUrva sthAna te vahubhAgarUpa asakhyAta lokamAtra guNakAra paTyA, tAne asakhyAta guNA ghATi kahA hai / bahuri tinita asalyAta guNe zATa thali gA samAna zaktisthAna viSa prApta kRSNAdi chaha lezyA ke sthAna prasapAna lo pramANa Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 265 428 ] hai / te dhUli rekhA samAna zaktisthAna sabaMdhI sarva sthAnani ke pramANa kI yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, ekabhAga binA bahubhAga mAtra hai / bahuri tinitaM asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI kRSNa rahita paMca lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai| te tisa avazeSa eka bhAga ko yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIe bahubhAga mAtra hai / bahuri tinitai asaMkhyAta guNe ghATi tahA hI kRSNa nIla rahita cyAri lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai / te tisa avazepa ekabhAga kI yogya asakhyAtaloka kA bhAga dIeM bahubhAga mAtra hai / bahuri tinitai asakhyAta guNe ghATi, tahA hI tIna zubha lezyA ke sthAna asakhyAta loka mAtra hai| te avazepa eka bhAga kI yogya asakhyAta loka kA bhAga dIe bahubhAga mAtra hai| bahari tinite asaMkhyAta guNe ghATi, pIta rahita doya zubha lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai / te tisa eka bhAga ko yogya asakhyAta loka kA bhAga dIe, bahubhAga mAtra hai / vahuri tinatai asakhyAta guNe ghATi tahA hI kevala zukla lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai| te tisa avazeSa ekabhAga mAtra jAnane / ihA bahubhAga rUpa asaMkhyAta loka mAtra guNakAra ghaTyA; tAtai asaMkhyAta guNA ghATi kahyA hai / vahuri tinita asakhyAta guNe ghATi jala rekhA samAna zakti viSa prApta sarva zukla lezyA ke sthAna asakhyAta loka pramANa hai / te jala rekhA zakti viSa prApta sthAnani kA pramANamAtra hai / ihA dhUli rekhA samAna zakti ke sarva sthAnani virSa je kevala zukla lezyA ke sthAna kahe, tahA bhAgahAra adhika hai / parantu guNakArabhUta asakhyAta loka kA tahAM bahubhAga hai| ihA eka bhAga hai / tAte asaMkhyAta guNA ghATi kahA hai| aba Ayu ke badha-prabandha ke bIsa sthAna, tini viSa udaya sthAnani kA pramANa kahie hai - prathama zilA bheda samAna utkRSTa zakti viSa prApta kRSNa lezyA ke sthAna, tini viSa kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna tai lagAi, asakhyAta loka pramANa Ayu ke prabandha sthAna hai / te utkRSTa zakti viSa prApta sarva sthAnani kA pramANa kI asaMkhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra hai| bahuri tiniteM asaMkhyAta guNe ghATi, tahAM hI narakAyu bandhane ko kAraNa asaMkhyAta loka pramANa sthAna hai / te tisa avazeSa eka bhAga mAtra hai / pUrva bahubhAga ihA eka bhAga tAtai asaMkhyAtaguNA ghATi kahyA hai / bahuri tinitaM asaMkhyAta guNe ghATi pRthvI bheda samAna anutkRSTa zakti viSa prApta kRSNa lezyA ke pUrvokta sarva sthAna, te narakAyu bandha ko kAraNa asakhyAta loka Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA 1 [ 426 pramANa hai / bahuri tinite asaMkhyAta guNe ghATi, tahA hI kRSNanIla lezyA ke pUrvokta sarva sthAna te narakAyu bandha ko kAraNa asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinitai asaMkhyAta guNe ghATi tahA hI kRSNAdi tIni lezyA ke sthAnani viSe narakAyu bandhra ko kAraNa sthAna, te tina kRSNAdi tIna lezyA sthAnani ke pramANa kau yogya asaMkhyAta loka kA bhAga dIe bahubhAga mAtra asakhyAta lokapramANa hai / bahuri tinateM asakhyAta guNe ghATi tahAM hI kRSNAdi tIna lezyA ke sthAnani viSe naraka, tiryaMca Ayu ke bandha kau kAraNa sthAna, te tisa avazeSa eka bhAga ko yogya asakhyAta loka kA bhAga dIe, bahubhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinitai asakhyAta guNe ghATi, tahA kRSNAdi tIna lezyA ke sthAnani viSe naraka, tiryaca, manuSya zrAyubandha ke kAraNa sthAna, te avazeSa eka bhAga mAtra asakhyAta loka pramANa hai / bahuri tinitai prasaMkhyAtaguNe ghATi, tahAM hI pUrvokta kRSNAdi cyAri lezyA ke sthAna, sarva hI cyAryoM prayubandha ke kAraNa, te asakhyAta loka pramANa hai / bahuri tini asaMkhyAtaguNe ghATi, tahAM hI pUrvokta kRSNAdi paca lezyA ke sthAna, sarva hI cyAryoM Ayubandha ke kAraNa, te asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinite asaMkhyAta guNe ghATi, tahA hI pUrvokta kRSNAdi chahau lezyA ke sthAna sarva hI cyAryo prAyubandha ke kAraNa, te asaMkhyAta loka pramANa hai / pUrva sthAna viSai guNakAra bahubhAga thA, ihA eka bhAga rahyA, tAte asakhyAta guNA ghATi kA hai / bahuri tinate asakhyAta guNe ghATi, dhUli rekhA samAna zakti viSe prApta SaTlezyA sthAnani viSai cyAryo Ayubandha ke kAraNa sthAna, te tina ajaghanya zakti viSai prApta SaTlezyA sthAnani ke pramANa ko asaMkhyAta loka kA bhAga dIe, bahubhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinite asakhyAta guNe ghATi, tahA hI SaTlezyA ke sthAnani viSai naraka binA tIna prAyubandha ke kAraNa sthAna, te tisa avazeSa ekabhAga kau prasakhyAta kA bhAga dIe, bahubhAgamAtra asaMkhyAta loka pramANa hai / bahuri tinite asaMkhyAta guNe ghATi, tahA hI SaTlezyA ke sthAna viSe manuSya devAyu bandha ke kAraNa sthAna, te tisa avazeSa ekabhAga mAtra asaMkhyAta loka pramANa hai / ihA pUrve bahubhAga the, ihA eka bhAga hai / tAte asakhyAta guNA ghATi kahyA / bahuri tini sakhyAta guNe ghATi, tahA hI pUrvokta kRSNa vinA paca legyA ke sthAna sarva hI devAyu ke bandha ke kAraNa hai / te asaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri tinitai asakhyAta guNe ghATi, tahA hI pUrvokta kRSNa, nIla rahita cyAri lekhA ke Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 265 sthAna sarva hI devAyu bandha kau kAraNa hai / te zrasaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri tinite asakhyAta guNe ghATi, tahAM hI zubha tIna lezyA ke sthAnani viSe devAyu bandha ko kAraNa sthAna, te tisa ajaghanya zakti viSe prApta trilezyA sthAnani kA pramANa kI yogya asakhyAta loka kA bhAga dIeM, bahubhAga mAtra asakhyAta loka pramANa hai / bahuri tinite asakhyAta guNai ghATi, tahAM hI zubha tIna lezyA ke sthAnani viSe kisI hI Ayu bandha ko kAraNa nAhIM; jaise sthAna tisa avazeSa eka bhAgamAtra zrasaMkhyAta loka pramANa jAnane / bahuri tinite asaMkhyAta guNe ghATi, tahA hI pUrvokta padma zukla doya lezyA ke sthAna sarva hI prAyu bandha ko kAraNa nAhI / te asaMkhyAta loka pramANa hai / yAte pUrva sthAna viSe bhAgahAra asakhyAta guNA ghaTatA hai / tAtai asakhyAta guNA ghATi kA hai / bahuri tinite asaMkhyAta guNai ghATi, tahAM hI pUrvokta zukla lezyA ke sthAna sarva hI Ayubandha ko kAraNa nAhI / te asaMkhyAta loka pramANa hai / pUrve bahubhAga kA guNakAra thA, ihAM eka bhAga kA guNakAra bhayA / tAte asaMkhyAta guNA ghaTatA kA hai / bahuri tinite asaMkhyAta guNe ghATi, pUrvokta jala rekhA samAna zakti viSe prApta zukla lezyA ke sthAna, sarva hI kisI hI Ayu bandha ka kAraNa nAhI / te asaMkhyAta loka pramANa hai / pUrva sthAna viSai je bhAgahAra kaheM, tinate tisa hI bhAgahAra kA guraNakAra prasaMkhyAta guNA hai, tAte asaMkhyAta guraNA ghATi kA hai / jaise cyAri pada caudaha pada bIsa pada krama te asakhyAta guNA ghATi kahe, tathApi sakhyAta ke bahubheda hai / tAtai sAmAnyapane sabani ko asaMkhyAta loka pramANa kahe / vizeSapane yathAsabhava asakhyAta kA pramANa jAnanA / jaise hI bhAgahAra viSai bhI yathAsabhava asakhyAta kA pramANa jAnanA / 1 Age zrI mAdhavacaMdra traividyadeva, tIna gAthAni kari kaSAya-mArgaNA viSai jIvana kI saMkhyA kahai hai puha puha kasAyakAlo, giraye aMtomuhuttaparimANo / lohAdI saMkhaguraNo, devesu ya kohapahudIdo // 266 // pRthak pRthak kaSAyakAlaH, niraye aMtarmuhUrtaparimANaH / lobhAdiH saMkhyaguNaH deveSu ca krodhaprabhRtitaH // 296 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ikx ] kASAyani ke zaktisthAna cyAri, lezyAsthAna caudaha, prAyubaMdhAvaMdhasthAna bIsa,tinikA yaMtra / zaktisthAna zilAbheda samAna pRthvI bheda samAna dhUliresAsamAna jalaraMgA samAna lezyAsthAna kRSNa kRSNa kRSNA kRSNAdi | kRSNA kRSNA kRSNA kRSNAdi | didi / di kRSNa kRSNa] potAdi padma zukla zukla vinA nIla |vinA | mAyubaMdhAvarSa 0 sthAna abagha narakAyu narakAyu narakAyu | sarva | sarva | sarva avadha avadha avadha avadha 20 / 0 narakAyu narakatiryaMcAyu // narakatiryacamanuSyAyu 0 devAyu manuSyadevAyu - manuSyadevAyutiyaMcAyu samyagjJAnacandrikA bhAvATokA ] - Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 297 TIkA - naraka gati viSa nArakIni ke lobhAdi kaSAyani kA udaya kAla aMtarmuhUrta mAtra hai / tathApi pUrva-pUrva kaSAya te pichale-pichale kapAya kA kAla sakhyAta guNA hai / atarmuhUrta ke bheda ghane, tAtai hInAdhika hote bhI atarmuharta hI kahie / soI kahie hai - sarva te stoka aMtarmuhUrta pramANa lobha kaSAya kA kAla hai / yAtai saMgkhyAta guNA mAyA kaSAya kA kAla hai / yAtai saMkhyAta guNA mAna kaSAya kA kAla hai / yAta sakhyAta guNA krodha kaSAya kA kAla hai| bahuri deva gati virSe krodhAdi kaSAyani kA kAla pratyeka atarmuhUrta mAtra hai / tathApi uttarottara saMkhyAta guNA hai / soI kahie hai - stoka aMtarmuharta pramANa to krodha kaSAya kA kAla hai| tAtai saMkhyAta guNA mAna kaSAya kA kAla hai| tAtai saMcyAta guNA mAyA kaSAya kA kAla hai| tAtai saMkhyAta guNA lobha kaSAya kA kAla hai| bhAvArtha - naraka gati viSai krodha kaSAyarUpa pariNati bahutara ho hai / aura kapAyanirUpa krama tai stoka rahai hai| __deva gati viSai lobha kaSAyarUpa pariNati bahutara rahai haiM / aura kaSAyanirUpa krama te stoka-stoka rahai hai| savvasamAseNavahidasagasagarAsI puNo vi sNgunnide| - sagasagaguNagArohiM ya, sagasagarAsINa parimANaM // 267 // sarvasamAsenAvahitasvakasvakarAzau punarapi saMguNite / svakasvakaguNakAraizca, svakasvakarAzInAM parimAraNam // 297 / / TIkA - sarva cyAryo kaSAyani kA jo kAla kahyA, tAke jete samaya hoMhi, ninikA samAsa kahie, joDa dIeM, jo parimANa Avai, tAkA bhAga apanI-apanI gati mabaMdhI jIvani ke pramANa ko dIeM, jo eka bhAga vipai pramANa hoi, tAhi apanAapanA kapAya ke kAla kA samayani ke pramANarUpa guNakAra kari guNai, jo-jo parimANa hou, soI apanA-apanA krodhAdika kapAya sayukta jIvani kA parimANa jAnanA / api zabda mamuccaya vAcaka hai; tAtai naraka gati vA deva gati vipai ase hI kannA / no digvAie hai -cyAryo kapAyani kA kAla ke samayani kA joDa dIeM, Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] { 433 jo parimANa hoi, titane kAla viSai jo naraka gati viSa jIvani kA jo parimANa kahyA, titane sarva jIva pAie, to lobha kaSAya ke kAla kA samayani kA jo parimANa hoi hai. titane kAla virSe kete jIva pAie ? ase trairAzika kIeM, pramANarAzi sarvakaSAyani kA kAla, phalarAzi sarva nArakarAzi, icchArAzi lobhakaSAya kA kAla tahAM pramANarAzi kA bhAga phalarAzi ko dei, icchArAzi kari guNa jo labdharAzi kA parimANa Avai, titane jIva lobhakaSAya vAle naraka gati viSai jAnane / bahuri ase hI pramANarAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAMzi mAyAdi kaSAyani kA kAla kIe, labdharAzi mAtra anukramateM mAyAvAle, mAnavAle, krodhavAle jIvani kA parimANa naraka gati virSa jaannaa| __ ihAM dRSTAMta -- jaise lobha kA kAla kA pramANa eka (1), mAyA kA cyAri (4), mAna kA solaha (16), krodha kA causaTha (64) saba kA joDa dIe picyAsI bhae / nArakI jIvani kA parimANa satarA sai ( 1700 ), tAhi picyAsI kA bhAga dIeM, pAe bIsa (20), tAko eka kari guNeM bIsa (20)huvA, so lobha kaSAyavAloM kA parimANa hai / cyAri kari guNa asI (80) bhae so mAyAvAloM kA parimANa hai| solA kari guNe tIna sau bIsa (320) huvA so, mAnavAloM kA parimANa hai causaThi kari guNa bAra sai asI (1280) bhae so, krodhavAloM kA parimAraNa hai; ase dRSTAMta kari yathokta naraka gati viSa jIva khe| asa hI deva gati virSa jetA jIvani kA parimANa hai, tAhi sarva kaSAyani ke kAla kA joDyA hUvA samayani kA parimANa kA bhAga dIe, jo parimAraNa Avai, tAhi anukramate krodha, mAna, mAyA, lobha kA kAla kA parimAraNa kari guNe, anukramatai krodhavAle, mAnavAle, mAyAvAle, lobhavAle jIvani kA parimANa deva gati viSa jaannaa| raNaratiriya loha-mAyA koho mANo biiMdiyAdivva / prAvaliasaMkhabhajjA, sagakAlaM vA samAsejja // 26 // naratirazcoH lobhamAyAkrodho mAno dvIMdriyAdivat / AvalyasaMkhyabhAjyAH, svakakAlaM vA samAsAdya // 298 / / TIkA - manuSya-tiryaca gati virSe lobha, mAyA, krodha, mAnavAle jIvani kI saMkhyA pUrva iMdriya-mArgaNA kA adhikAra viSai jaise vaidrI, tedrI, cauiMdrI, paMceMdrI virSe Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 268 jIvani kI saMkhyA 'bahu bhAge samabhAgo' ityAdi gAthA kari kahI thI / taise ihAM bhI saMkhyA kA sAdhana karanA / soI kahiye hai - manuSyagati viSai jo jIvani kA parimANa hai, tA kaSAya rahita manuSyani kA pramANa ghaTAe, jo zravazeSa rahe, tAkauM grAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, tahA eka bhAga judA rAkhi, avazeSa bahubhAga kA pramANa rahyA, tAke cyAri bhAga kari cyAryoM kaSAyani ke sthAnani vipaiM samAna dene / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkau prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tiniko lobha kapAya ke sthAna samAna bhAga viSe jo pramANa thA, tAme joDai, jo parimANa hoi, titane lobhakaSAya vAle manuSya jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tinako mAyA kaSAya ke sthAna samAna bhAga viSe jo parimANa thA, tAmaiM milAeM, jo parimANa hoi, titane mAyAkaSAya vAle manuSya jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga ko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga kI judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tiniko krodhakaSAya ke sthAna samAna bhAga viSai jo parimANa thA, tisa viSai milAeM, krodhakaSAya vAle manuSyani kA parimANa hoi / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kA jetA parimANa hoi, tAko mAnakaSAya ke sthAna samAna bhAga viSai jo parimANa thA, tAmai milAeM, mAnakaSAya vAle manuSyani kA parimANa hoi, se hI tiryaca gati viSe jAnanA / vizeSa itanA jo vahAM manuSya gati ke jIvani kA parimANa viSe bhAga dIyA thA / ihAM tiryaca gati ke jIvani kA jo deva, nAraka, manuSyarAzi kari hona sarva saMsArI jIvarAzi mAtra parimAraNa, tAkauM bhAga denA; anya sarva vidhAna taise hI jAnanA / se kaSAyani viSai tiryaca jIvani kA parimANa jAnie | athavA apanA-apanA kaSAyani kA kAla kI apekSA jIvani kI saMkhyA jAnie, so dikhAie hai / cyAryau kaSAyani kA kAla ke samayani kA jo aMtarmuhUrta mAtra parimANa hai, tAko prAvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie / tahA eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa ke cyAri bhAga kari, cyAro jAyagA samAna dIjie / bahuri avazeSa eka bhAga kau prAvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dei, eka bhAga kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahe, tiniko samAna bhAga viSe jo parimANa thA, tAmeM milAe, lobhakaSAya ke kAla kA parimANa hoi / bahuri tisa avazeSa eka bhAga ko taise bhAga dei, eka bhAga binA avazeSa bahubhAga samAna bhAga kA pramANa viSai milAeM, mAyA kA kAla hoi / bahuri tisa avazeSa eka bhAga kI taise bhAga Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myagjJAnacaniyA mApATI [435 dei, eka bhAga kI judA rAkhi, avazeSa bahabhAga samAna bhAga saMbaMdhI parimANa viveM milAeM krodha kA kAla hoi| bahari jo mavazeSa eka bhAga rahA, tAko samAna bhAga saMbaMdhI parimANa virSe milAeM, mAnakaSAya kA kAla hoi| aba ihAM rAzika karanA-jo cyAri kaSAyani ke kAla kA parimANa virSa sarva manuSya pAie, to lobha kaSAya kA kAla viSa kete manuSya pAie? ihAM pramANarAzi cyAroM kaSAyani kA samuccayarUpa kAla kA parimANa para phalagazi manuSya gati ke jIvani kA parimANa bhara icchArAzi lobha kaSAya ke kAla kA parimANa / tahAM phalarAzi kI icchArAzi kari guriNa, pramANa rAzi kA bhAga dIeM, jo labdharAzi kA pramANa mArva, titane lobhakaSAyavAle manuSya jAnane / ase hI pramANa phalarAzi pUrvokta kIeM, mAyA krodha mAna kAla ko icchArAzi kIe, labdharAzi mAtra mAyAvAle vA krodhavAle vA mAnavAle manuSyani kI saMkhyA jAnanI / bahuri yAhI prakAra tiryaca gati virSe bhI lobhavAle, mAyAvAle, krodhavAle, mAnavAle jIvani kI saMkhyA kA sAdhana karanA / vizeSa itanA jo uhAM phalarAzi manuSyani kA parimANa thA, ihAM phalarAzi tipaMca jIvani kA parimANa jAnanA / anya vidhAna taise hI karanA / asai kaSAyamArgaNA virSe jIvani kI saMkhyA hai / iti prAcArya zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartI viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasaMgraha grantha kI jIvatatvapradIpikA nAmA saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA ' nAma bhASATIkA viSa jIvakA viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA tini viSa kaSAyamArgaraNA prarUpaNA nAma gyAramA adhikAra sampUrNa bhayA // 11 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *: bArahavAM adhikAra : jJAnamArgaNAdhikAra ' maMgalAcaraNa vaMdI vAsava pUjyapada, vAsa pUjyaM jina soya / garbhAdika meM pUjya jo, ratna dravya te hoya / / Age zrI nemicadra siddhAtacakravartI jJAna mArgaNA kA prAraMbha kara hai| tahAM prathama hI nirukti lIeM, jJAna kA sAmAnya lakSaNa kahai hai - jAraNai tikAlavisae, davaguraNe pajjae ya bahulede / paccakkhaM ca parokkhaM, araNeNa NANe tti raNaM veti // 26 // jAnAti trikAlaviSayAn, dravyaguNAn paryAyAMzca bahubhedAn / / pratyakSaM ca parokSamanena jJAnamiti idaM bruvaMti // 299 // TIkA - trikAla saMbaMdhI hue, hoM hai, hohige jaise jIvAdi dravya vA jJAnAdi guNa vA sthAvarAdi paryAya nAnA prakAra hai| tahAM jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla e dravya hai / bahuri jJAna, darzana, samyaktva, sukha, vIrya prAdi vA sparza, rasa, gaMdha, varNa Adi vA gatihetutva, sthitihetutva, avagAhanahetutva, vartanAhetutva Adi guNa haiM / bahari sthAvara, trasa Adi vA aNu, skaMdhapanA Adi vA anya artha, vyaMjana Adi bheda lIe aneka paryAya hai / tinako pratyakSa vA parokSa jIva nAmA padArtha, isa kari jAne hai, tAta yAko jJAna kahie / 'jJAyate aneneti,jJAna'. asI jJAna zabda kI nirukti jAnanI / ihA jAnanarUpa kriyA kA AtmA kartA, tahA karaNasvarUpa jJAna, apane viSayabhUta arthani kA jAnanahArA jIva kA guNa hai - ase arahatAdika kahai hai| asAdhAraNa kAraNa kA nAma karaNa hai / bahuri yahu samyagjJAna hai; soI pratyakSa vA parokSarUpa pramANa hai| jo jJAna apane viSayaM ko spaSTa vizada jAne, tAko pratyakSa kahie / jo apane viSaya ko aspaSTa - avizada jAne, tAko parokSa kahie / so isa pramANa kA svarUpa vA saMkhyA vA viSaya vA phala vA lakSaNa bahuri tAke anyathA vAda 1 paTkhaDAgama dhavalA pustaka 1, gAthA sa. 61, pRSTha 145 / pAThabheda-tikAktavisae-tikAktasahita-NANe NANa | Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 437 kA nirAkaraNa vA syAdvAda mata ke pramANa kA sthApana vizeSapane jaina ke tarkazAstra hai, tini viSai vicAranA / ihAM zrahetuvAdarUpa Agama viSai hetuvAda kA adhikAra nAhI / tAte savizeSa na kahyA / hetu kari jahAM artha ko dRDha kIjie tAkA nAma hetuvAda hai, so nyAyazAstrani viSe hetuvAda hai / ihAM to jinAgama anusAri vastu kA svarUpa kahane kA adhikAra jAnanA / jJAna ke bheda kahaiM haiM - paMceva hoMti NANA, madi-suda- zrahI maraNaM ca kevalayaM / khayavasamiyA cauro, kevalaNAraNaM have khaiyaM // 300 // paMcaiva bhavaMti jJAnAni, matizrutAvadhimanazca kevalam / kSAyopazamikAni catvAri, kevalajJAnaM bhavet kSAyikam // 300 // TIkA- 'mati, zruti, avadhi, mana:paryaya, kevala e samyagjJAna paMca hI hai; hIna adhika nAhIM / yadyapi saMgrahanayarUpa dravyArthika naya kari sAmAnyapane jJAna eka hI hai / tathApi paryAyArthika naya kari vizeSa kIeM paMca bheda hI haiM / tini viSai mati, zruti, avadhi, mana:paryaya e cyAri jJAna kSAyopazamika haiM / jAte matijJAnAvaraNAdika karma vA vIryAntarAya karma, tAke anubhAga ke je sarvaghAtiyA spardhaka haiM; tinikA udaya nAhI, soI kSaya jAnanA / bahuri je udaya avasthA kauna prApta bhae, te sattArUpa tiSThe hai, soI upazama jAnanA / upazama vA kSaya kari upajai, tAkI kSayopazama kahie athavA kSayopazama hai prayojana jinikA, te kSAyopazamika kahie / yadyapi kSAyopazamika viSaM tisa prAvaraNa ke dezaghAtiyA spardhakani kA udaya pAie hai / tathApi vaha tisa jJAna kA ghAta karane kau samartha nAhI ; tAtai tAkI mukhyatA na karI / yAkA udAharaNa kahie hai - avadhijJAnAvaraNa karma sAmAnyaparne dezaghAtI hai / tathApi anubhAga kA vizeSa kIeM, yAke keI spardhaka sarvaghAtI hai; keI spardhaka dezaghAtI hai / tahAM jinikeM avadhijJAna kichU bhI nAhIM, tinikaiM sarvaghAtI spardhakani kA udaya jAnanA / bahuri jinike avadhijJAna pAie hai ara AvaraNa udaya pAie hai; tahAM Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gogaTasAra jIvakA gAthA 301-302 438 1 dezaghAtI spardhakani kA udaya jAnanA / bahuri kevalajJAna kSAyika hI hai, jAte kevalajJAnAvaraNa, vIryAtarAya kA sarvathA nAza kari kevalajJAna prakaTa ho hai / kSaya hote upajyA vA kSaya hai prayojana jAkA, tAkauM kSAyika kahie / yadyapi sAvaraNa avasthA viSa AtmA ke zaktirUpa kevalajJAna hai, tathApi vyaktarUpa prAvaraNa ke nANa kari hI hai, tAtai vyaktatA kI apekSA kevalajJAna kSAyika kahyA; jAte vyakta bhaeM hI kArya siddhi saMbhava hai| Age mithyAjJAna upajane kA kAraNa vA svarUpa vA svAmitva vA bheda kahai hai aNNANatiyaM hodi hu, saNNANatiyaM khumiccha aNaudaye / Navari vibhAgaM pAraNaM, paMcidiyasaNNipuNraNeva // 301 // ajJAnatrikaM bhavati khalu, sajjJAnatrikaM khalu mithyAtvAnodaye / navari vibhaMgaM jJAnaM, paMceMdriyasaMjJipUrNa eva // 301 // TIkA - je samyagdRSTI ke mati, zruti, avadhi e tIna samyagjJAna hai; saMjI paMcadrI paryApta vA nirvatti aparyApta jIva ke vizeSa grahaNarUpa jeyAkAra sahita upayoga rUpa hai lakSaNa jinikA asa hai; teI tInoM mithyAtva vA anaMtAnubaMdhI koI kaSAya ke udaya hote tattvArtha kA azraddhAna rUpa pariNayA jIva ke tInoM mithyAjJAna ho hai / kumati, kuzruti, vibhaMga e nAma ho hai / raNavari asA prAkRta bhASA viSa vizeSa artha ko lIe avyaya jAnanA / so vizeSa yahu-jo avadhi jJAna kA viparyayarUpa honA soI vibhaga kahie / so vibhaMga ajAna sainI paMcedrI paryApta hI kai ho hai / yAhI te kumati, kuzruti, ekedriya Adi paryApta aparyApta sarva mithyAdRSTI jIvani ke ara sAsAdana guNasthAnavartI sarva jIvani ke saMbhava hai / Age samyagdRSTi nAmA tIsarA guNasthAna viSe jJAna kA svarUpa kahai hai - missudaye sammissaM, aNNANatiyeraNa gANatiyameva / saMjamavisesasahie, maNapajjavaraNANamuddiLeM // 302 // __ mizrodaye saMmizra, prajJAnatrayeNa jJAnatrayameva / saMyamavizeSasahite, manaHparyayajJAnamuddiSTam // 302 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 436 TIkA - mizra kahie samyagmithyAtva nAmA mohanIya karma kI prakRti, tAke udaya hote, tInoM ajJAna kari milyA tInoM samyagjJAna ihA ho hai, jAtai judA kIyA jAtA nAhI, tAtai samyagmithyAmati, samyagmithyAzruta, samyagmithyA avadhi ase ihAM nAma ho hai| jaise ihAM eka kAla virSa samyagrUpa vA mithyArUpa milyA huvA zraddhAna pAie hai / taise hI jJAnarUpa vA ajJAnarUpa milyA huvA jJAna pAie hai / ihA na to kevala samyagjJAna hI hai, na kevala mithyAjJAna hai, mithyAjJAna kari milyA samyagjJAnarUpa mizra jaanne| bahuri mana paryaya jJAna vizeSa sayama kA dhAraka chaThA guNasthAna tai bArahavA guNasthAna paryaMta sAta guNasthAnavartI tapa vizeSa kari vRddhirUpa vizuddhatAke dhArI mahAmuni, tina hI ke pAie hai; jAte anya dezasayatAdi virSe taisA tapa kA vizeSa na saMbhava hai| prAgai mithyAjJAna kA vizeSa lakSaNa tIna gAthAni kari kahai hai - visa-jaMta-kUDa-paMjara-baMdhAdisu viNuvaesa-karaNeNa / jA khalu pavaddae mai, mai-aNNANaM tti raNaM beti // 303 // viSayaMtrakUTapaMjarabaMdhAdiSu vinopadezakaraNena / yA khalu pravartate matiH, matyajJAnamitIdaM bravaMti // 303 / / TIkA - paraspara vastu kA saMyoga kari mArane kI zakti jisa viSa hoi asA taila, karpUrAdika vastu, so viSa kahie / bahuri siMha, vyAghrAdi krUra jIvani ke dhArana ke athi jAkai abhyatara chailA Adi rakhie / para tisa viSa tisa kra ra jIva ko pAva dharate hI kivADa juDi jAya, asA sUtra kI kala kari saMyukta hoi, kASThAdika kari racyA huvA ho hai, so yantra khie| bahuri mAchalA, kAchivA, mUsA, kola ityAdika jIvani ke pakaDane ke nimitta kASThAdikamaya bane, so kUTa kahie / bahuri tItara, lavA, hiraNa ityAdi jIvani ke pakar3ane ke nimitta phada kI lIe jo Dori kA jAla banai, so pIjara kahie / 1. paTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, gAthA 179, pRSTha 360 / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 304 bahuri hAthI, UMTa Adi ke pakar3ane nimitta khADA ke Upari gAThi kA vizeSa lIeM jevarA kI racanArUpa vizeSa, so baMdha kahie / Adi zabda kari paMkhIni kA pAMkha lagane nimitta UMce daDa ke Upara cigaTAsa lagAvanA, so baMdha vA hariNAdika kA sIMga ke agrabhAga sUtra kI gAMTha denA ityAdi vizeSa jAnane / aseM jIvani ke mAraNe, bAMdhane ke kAraNarUpa kAryani viSai anya ke upadeza vinA hI svayameva buddhi pravarte; so kumati jJAna kahie / upadeza te pravarteM to kuzruta jJAna ho jAi / tAte vinA hI upadeza sA vicArarUpa vikalpa lIeM hisA, anRta, steya, brahma, parigraha kA kAraNa Artaraudra dhyAna ko kAraNa zalya, daMDa, gArava Adi azubhopayogoM kA kAraNa jo mana, iMdriya kari vizeSa grahaNarUpa mithyAjJAna pravarte; so mati prajJAna sarvajJadeva kahai hai / AbhIyamAsurakkhaM, bhAraha- rAmAyaNAdi-uvaesA / tucchA asAhaNIyA, suya aNNANaM tti NaM beMti // 304 // 1 zrAbhItamAsurakSaM bhAratarAmAyaNAdyupadezAH / tucchA prasAdhanIyAH zrutAjJAnamiti idaM bruvaMti // 304 || TIkA - zrAbhItA: kahie ( samatapane ) bhayavAna, je caurAdika, tinikA zAstra so AbhIta hai / bahuri asu je prAraNa, tiniMkI caurAdika te rakSA jini tai hoi, ase koTapAla, rAjAdika, tinikA jo zAstra so asurakSa haiM / bahuri kaurava pAMDavo kA yuddhAdika vA eka bhAryA ke paMca bhartA ityAdika viparIta kathana jisa viSai pAie, asA zAstra so bhArata hai / bahuri rAmacaMdra ke bAnaro kI senA, rAvaNa rAkSasa hai, tinikA paraspara yuddha honA ityAdika' apanI icchA kari racyA huvA zAstra, so rAmAyaNa hai | Adi zabda te jo ekAtavAda kari dUSita apanI icchA ke anusAri racyA huvA zAstra, jiniviSe hisArUpa yajJAdika gRhastha kA karma hai, jaTA dhAraNa, tridaDa dhAraNAdirUpa tapasvI kA karma hai, solaha padArtha hai; vA chaha padArtha hai; vA bhAvana, vidhi, niyoga, bhUta e cyAri hai; vA pacIsa tattva hai; vA advaita brahma kA svarUpa hai vA sarva zUnya hai ityAdi varNana pAie hai; te zAstra 'tucchA:' kahie paramArtha 1. paTTAgama - ghavalA pustaka 1, gAthA 150, pRSTha 360 / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 441 se rahita hai / bahuri 'asAdhanIyA' kahie pramANa karane yogya nAhI / yAhI te saMta puruSani ko Adarane yogya nAhI / ase zAstrAbhyAsani te bhayA jo zrutajJAna kI sI AbhAsA lIeM kujJAna, so zruta ajJAna kahie / jAtai pramANIka iSTa artha te viparIta artha yAkA viSaya ho hai / ihAM mati, zruta ajJAna kA varNana upadeza lIe kiyA hai| ___ ara sAmAnyapanai tau sva-para bhedavijJAna rahita iMdriya, mana janita jAnanA, so sarva kumati, kuzruta hai| vivarIyamohiNAraNaM, khovasamiyaM ca kammabIjaM ca / vebhaMgo tti pauccai, samattaNANINa samayamhi // 30 // viparItamavadhijJAnaM, kSAyopazamikaM ca karmabIjaM ca / vibhaMga iti procyate, samAptajJAninAM samaye // 30 // TIkA - mithyAdRSTI jIvani ke avadhijJAnAvaraNa, vIryAtarAya ke kSayopazama te utpanna bhayA; jaisA dravya, kSetra, kAla, bhAva kI maryAdA lIeM rUpI padArtha hai viSaya jAkA, asA prApta, Agama, padArthani virSe viparIta kA grAhaka, so vibhaMga nAma pAvai hai / vi kahie viziSTa jo avadhijJAna, tAkA bhaMga kahie viparIta bhAva, so vibhaMga kahie; so tiryaca-manuSya gati viSa tau tIvra kAyaklezarUpa dravya sayamAdika kari upajai hai; so guNapratyaya ho hai| . . bahari devanaraka gati virSe bhavapratyaya ho hai / so saba hI vibhaMgajAna mithyAtvAdi karmabadha kA bIja kahie kAraNa haiM / cakAra te kadAcit nArakAdika gati virSa pUrvabhava sambandhI durAcAra ke dukha' phala kauM jAni, kahI samyagdarzanajJAnarUpa dharma kA bhI bIja ho hai; asA vibhaMgajJAna, samAptajJAnI- jo sapUrNa jJAnI kevalI, tinike mata viSai kahyA hai| / Agai svarUpa vA upajane kA kAraNa vA bheda vA viSaya, inikA Azraya kari matijJAna kA nirUpaNa nava gAthAni kari kahai hai - ahimUha-Niyamiya-boharaNamAbhiNibohiyamaNidi-iMdiyaja / 3 avagahaIhAvAyAdhAraNagA hoti patteyaM // 306 // 2 1 paTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, gAthA 181, pRSTha 361 / 2 paTakhaDAgama-dhavalA pustaka 1, gAthA 182, pRSTha 361 / 3. pAThabheda - bahu proggahAINA khalukaya-chattIsa-tti-saya-bheya / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442) [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 307 abhimukhaniyamitabodhanamAbhinibodhikamanidriyedriyajaM / avagrahahAvAyadhAraNakA bhavaMti pratyekaM // 306 // TIkA - sthUla, vartamAna jisa kSetra viSa iMdriya-mana kI pravRtti hoi, tahAM tiSThatA asA jo idriya - mana ke grahaNa yogya padArtha, so abhimukha khie| vahari isa iMdriya kA yahu hI viSaya hai, asA niyamarUpa jo padArtha, so niyamita kahie, asa padArtha kA jo jAnanA, so abhinibodha kahie / abhi kahie abhimukha ara 'ni' kahie niyamita jo artha, tAkA nibodha kahie jAnanA, asA abhinivodha, soI Abhinibodhika hai / ihA svArtha virSe ThaN pratyaya AyA hai / so yaha Abhinivodhika matijJAna kA nAma jAnanA / idriyani ke sthUla rUpa sparzAdika apane viSaya ke jJAna upajAvane kI zakti hai / bahari sUkSma, aMtarita, dUra padArtha ke jJAna upajAvane kI zakti nAhI hai / tahAM sUkSma padArtha to paramANu Adika, aMtarita padArtha pratIta anAgata kAla saMbaMdhI, dUra padArtha meru giri, svarga, naraka, paTala prAdi dUra kSetravartI jaanne| ase matijJAna kA svarUpa kahA hai| so matijJAna kaisA hai ? anidriya jo mana, ara iMdriya sparzana, rasana, ghrANa, cakSu, zrotra, ini kari upaja hai / matijJAna upajane ke kAraNa iMdriya aru mana haiN| kAraNa ke bheda te kArya viSai bhI bheda kahie, tAtai matijJAna chaha prakAra hai| tahA eka-eka ke cyAri-cyAri bheda hai - avagraha, IhA, avAya, dhAraNA / so mana te vA sparzana te vA rasanA te vA ghrANa te vA cakSu te vA zrotra te e pravagrahAdi cyAri-cyAri utpanna hoi, tAtai caubIsa bheda bhe| avagraha, IhA, avAya, dhAraNA kA lakSaNa zAstrakartA prAgai svayameva khaige| veMjaNapratthaavaggahabhedA hu havaMti pattapattatthe / kamaso te vAvaridA, paDhamaM hi cakkhumaNasAraNaM // 307 // vyaMjanArthAvagrahabhedo, hi bhavataH prAptAprAptArthe / kramazastau vyApRtau, prathamo nahi cakSurmanasoH // 307 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 443 TIkA - matijJAna kA viSaya doya prakAra eka vyajana, eka artha / tahAM jo viSaya iMdriyani kari prApta hoi, sparzita hoi, so vyaMjana kahie / jo prApta na hoi, so artha kahie / tinikA vizeSa grahaNarUpa vyaMjanAvagraha aru arthAvagraha bheda pravarte hai / ihAM prazna jo tattvArtha sUtra kI TIkA viSai tau artha asA kIyA jo vyaMjana nAma avyakta zabdAdika kA hai, ihAM prApta artha ko vyaMjana kahyA so kaise hai ? - tAkA samAdhAna vyaMjana zabda ke doU zrartha ho hai / vigataM aMjanaM vyaMjanaM' dUri bhayA hai aMjana kahie vyakta bhAva jAkai, so vyaMjana kahie / so tattvArtha sUtra kI TIkA viSai tau isa artha kA mukhya grahaNa kIyA hai / ara 'vyajyate mrakSyate prApyate iti vyaMjanaM' jo prApta hoi tAkau vyajana kahie / so ihA yahu prartha mukhya grahaNa kIyA hai / jAte aMju dhAtu gati, vyakti, kSaNa artha viSaM pravarteM hai / tAtai vyakti artha kA ara kSaNa artha kA grahaNa karane te karNAdika iMdriyani kari zabdAdika artha prApta huve bhI yAvat vyakta na hoMi, tAvat vyaMjanAvagraha hai, vyakta bhaeM arthAvagraha ho hai / jaise navA mATI kA zarAvA, jala kI bUMdani kari sIcie, tahAM eka doya bAra zrAdi jala kI bUda pareM vyakta na hoi; zoSita hoi jAya; bahuta bAra jala kI bUda pare, vyakta hoi, tai karNAdika kari prApta huvA jo zabdAdika, tinikA yAvat vyaktarUpa jJAna na hoi, jo maiMne zabda sunyA, ausA vyakta jJAna na hoi tAvat vyajanAvagraha kahie / bahuri bahuta samaya paryaMta iMdriya ara viSaya kA sayoga rahe; vyaktarUpa jJAna bhae arthAvagraha kahie | bahuri netra iMdriya ara mana, e dUrahI te padArtha ko jAne hai; tAte ini doUni ke vyajanAvagraha nAhIM, arthAvagraha hI hai / ihAM prazna jaise kararNAdika kari dUri te zabdAdika jAnie hai, taise hI netra kari varNa jAnie hai, vAka prApta kahyA, ara yAkI prApta kahyA so kaise hai ? - tAkAM samAdhAna - dUri jo zabda ho hai, tAkau yahu nAhI jAne hai / jo dUri bhayA zabda, tAke nimitta te prakAza viSe je aneka skaMdha tiSThe hai / te zabdarUpa parigae hai / tahA karNa iMdriya ke samIpavartI bhI skaMdha zabdarUpa parigae hai, so tinikA karNa iMdriya kari sparza bhayA hai; taba zabda kA jJAna ho hai / se hI dUri tiSThatA sugaMdha, durgaMdha vastu ke nimitta te pudgala skaMdha tatkAla tadrUpa pariraNava hai / tahAM jo nAsikA idriya ke samIpavartI skaMdha parigae hai; tinike sparza teM gadha kA jJAna ho hai / jaise hI agnyAdika ke nimitta te pudgala skaMdha uSNAdirUpa pariNava hai; tahAM jo Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444] [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 308 gaMna :driya ke samIpavartI skaMdha pariNae hai; tinike sparza te sparza jJAna ho hai / ne hI prAmlAdi vastu ke nimitta te skaMdha tadrUpa pariNavai hai, tahAM rasanA iMdriya ke namIpavartI jo skaMdha pariNae, tinike saMyoga se rasa kA jJAna ho hai / bahuri yahu zruta jJAna ke vala kari, jAke nimitta te zabda Adi bhae tAko jAni, asA mAna hai ki meM dUravartI vastu ko jAnyA, ase dUravartI vastu ke jAnane viSai bhI prApta honA siddha bhyaa| para samIpavartI ko to prApta hokara jAna hI hai / ihAM zabdAdika paramANu para gargAdika iMdriya paraspara prApta hoi, ara yAvat jIva ke vyakta jJAna na hoi tAvat vyajanAvagaha hai, vyaktanAna bhae arthAvagraha ho hai / bahuri mana ara netra dUra hI tai jAne hai, asA nAhI; jo zabdAdika kI jyo jAne hai, tAtai padArtha tau dUri tiSThai hai ho, jaba una nai graha, tava vyakta hI grahai; tAtai vyaMjanAvagraha ini doUni ke nAhI; paryAvagraha hI hai| ukta ca puThTha suNedi saiM, apuDheM puraNa passade- rUvaM / / gaMdhaM rasaM ca phAsaM, baddhaM puThaM viyANAdi // 1 // vahari naiyAyikamatavAle asA kahai hai - mana para netra bhI prApta hoi kari hI bannu kI jAna hai| tAkA nirAkaraNa jainanyAya ke zAstrani virSa aneka prakAra kIyA hai| vahari vyaMjana jo avyakta zabdAdika, tini virSa sparzana, rasana, prANa, zrotra nigani kari kevala avagraha hI ho hai; IhAdika na ho hai| jAte IhAdika tau ekadega yA mayaMdeza vyakta bhae hI ho hai / vyajana nAma avyakta kA hai, tAtai cyAri yini kari vyajanAvagraha ke cyAri bheda hai / visayAraNaM visaINaM, saMjogANaMtaraM have nniymaa| avagahaNANaM gahide, visesakaMkhA have IhA // 308 // vipayANAM vipayiNAM, saMyogAnaMtaraM bhaveniyamAt / mayAjAnaM gRhIte, vizeSAkAMkSA bhavedohA // 308 // arr-nipaya go gabdAdika padArtha ara viSayI je karNAdika iMdriyA, inikA - coya kSepa vi niSThanempa savadha, tAkI hoteM maMte tAke anaMtara hI mAnakara pAnI yaha hai, itanA prakANarUpa, so darNana niyama Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] / 445 kari ho hai| tAke anantara pIcha hI dekhyA jo padArtha tAke varNa saMsthAnAdi vizeSa grahaNarUpa avagraha nAmA jJAna ho hai| ihAM prazna - jo gAthA virSe tau pahile darzana na kahyA, tuma kaise kaho ho ? tAkA samAdhAna - jo anya graMthani meM kahA hai-'akSArthayoge sattAlokorthAkAravikalpadhIravagrahaH' idriya ara viSaya ke saMyoga hote prathama sattAvalokana mAtra darzana ho hai, pIche padArtha kA AkAra vizeSa jAnanerUpa avagraha ho hai - jaisA akalaMkAcArya kari kahA hai| bahuri 'daMsaraNapuvvaM gANaM chAtthANaM havedi riNayameNa' chadmastha jIvana ke niyama te darzana pUrvaka hI jJAna ho hai jaisA nemicaMdrAcAryane dravya - saMgraha nAmA graMtha meM kahA hai / bahuri tattvArtha sUtra kI TIkAvAle ne jaisA hI kahyA hai; tAtai ihA jJAnAdhikAra virSe darzana kA kathana na kIyA to bhI anya graMthani te jaise hI jAnanA / so avagraha kari to itanA grahaNa bhyaa| jo yaha zveta vastu hai, bahuri zveta tau bugalani kI paMkti bhI ho hai, dhvajA rUpa bhI ho hai; pari bugaleni kI pakatirUpa viSaya kauM avalabi yaha bugaleni kI paMkati hI hosI vA dhvajArUpa viSaya kauM avalaMbi yahu dhvajA hosI asA vizeSa vAchArUpa jo jJAna, tAkau IhA kahie / bahuri bugalani kI yaha pakati hI hosI ki dhvajA hosI asA sazayarUpa jJAna kA nAma IhA nAhI hai / vA bugalani paMkati viSai yahu dhvajA hosI asA viparyaya jJAna kA nAma IhA nAhI hai, jAtai ihAM samyagjJAna kA adhikAra hai / samyagjJAna pramANa hai / ara sazaya, viparyaya hai, so mithyAjJAna hai / tAtai sazaya viparyaya kA nAma IhA nAhI / jo vastu hai, tAkA yathArtharUpa asA jJAna karanA ki yaha amuka hI vastu hosI; ase hosIrUpa jo pratIti, tAkA nAma IhA hai / avagraha tai IhA viSa vizeSa grahaNa bhayA; tAte yAke vAke viSa matijJAnAvaraNa ke kSayopazama kA tAratamya kari bheda jAnanA / IhaNakaraNeNa jadA, suriNaNNo hodi so avAno du / kAlAMtare vi gigNiva-vatthu-samaraNassa kAraNaM turiyaM // 30 // IhanakaraNena yadA, sunirNayo bhavati sa avAyastu / kAlAMtare'pi nirNItavastusmaraNasya kAraNaM turyam // 309 / / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 // [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 310 TokA - IhA ke karane kari tAke pIche jisa vastu kI IhA bhaI thI, tAkA bhale prakAra nirNaya rUpa jo jJAna, tAkauM avAya kahie / jaise pAMkhani kA halAvanA Adi cihna kari yaha nizcaya kIyA jo vugalani kI paMkati hI hai, nizcayakari aura kicha nAhI; asA nirNaya kA nAma avAya hai| tu zabda kari pUrvaM jo IhA viSaM vAMchita vastu thA, tAhI kA bhale prakAra nirNaya, so avAya hai / bahuri jo vastu kicha aura hai; ara aura hI vastu kA nizcaya kari lIyA hai, to vAkA nAma avAya nAhI, vaha mithyAjJAna hai / bahuri tahAM pIche bAra-bAra nizcayarUpa abhyAsa te upajyA jo saskAra, tIhi svarUpa hoi, kete ika kAla koM vyatIta bhae bhI yAdi Avane ko kAraNabhUta jo jJAna so dhAraNA nAma cauthA jJAna kA bheda ho hai| jaise hI sarva iMdriya vA bhana saMbaMdhI avagraha, IhA, avAya, dhAraNA bheda jAnane / bahu bahuvihaM ca khippANissidaNuttaM dhuvaM ca idaraM ca / tatthekkakke jAde, chattIsaM tisayabhedaM tu // 310 // bahu bahuvidhaM ca kSiprAniHsRdanuktaM dhravaM ca itaracca / tatraikakasmin jAte, SaTtriMzattriMzatabhedaM tu // 310 // TIkA - artharUpa vA vyaMjanarUpa jo matijJAna kA viSaya, tAke bAraha bheda hai - bahu, bahuvidha, kSipra, anisRta, anukta, dhruva, e chaha / bahuri itara je chahI inake pratipakSI eka, ekavidha, akSipra, nisRta, ukta, adhra va e chaha; ase bAraha bheda jAnane / so vyajanAvagraha ke cyAri iMdriyani kari cyAri bheda bhae, ara artha ke avagraha, IhA, avAya, dhAraNA te paMca iMdriya chaThA mana kari caubIsa bheda bhe| milAeM te aThAIsa bheda bhae / so vyaMjana rUpa bahu viSaya kA cyAri iMdriyani kari avagraha ho hai / so cyAri bheda to e bhae / ara artha rUpa bahu viSaya kA paMca iMdriya, chaThA mana kari gaNe avagraha, IhA, avAya, dhAraNA ho hai| tAte caubIsa bhaeM / jaise eka, bahu viSaya saMbaMdhI aThAIsa bheda bhae / jaise hI bahuvidha Adi bhedani viSai aThAIsa-aThAIsa bheda ho haiN| saba kauM milAeM bAraha viSayani virSe matijJAna ke tIna se chattIsa (336) bheda ho hai / jo eka viSaya viSa aThAIsa matijJAna ke bheda hoi tau bAraha viSayani Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 ] [ gogmaTasAra jIvakANDa gAthA 316-317-318 Age zrutajJAna ke akSarAtmaka anakSarAtmaka bhedani ko dikhAvai hailogANamasaMkhamiyA, aNakkharappe havaMti chANA / verUvachaTThavaggapamANaM rUUNasakkharagaM // 316 // lokAnAmasaMkhyamitAni, anakSarAtmake bhavati SaTsthAnAni / dvirUpaSaSThavargapramANaM rUponamakSaragaM // 316 // TIkA - anakSarAtmaka zrutajJAna ke bheda paryAya ara paryAyasamAsa, tIhiM virSe jaghanya sau lagAi utkRSTa paryata asakhyAta loka pramANa jJAna ke bheda ho hai / te bheda asakhyAta loka bAra SaTsthAnapatita vRddhi kI lIe hai| bahuri akSarAtmaka zrutajJAna hai, so dvirUpa vargadhArA virSa jo ekaTTI nAmA chaThA sthAnaka kahyA, tAmai eka ghaTAeM, jo pramANa rahai, titane apunarukta akSara hai| tinakI apekSA sakhyAta bheda lIeM hai / vivakSita artha ko prakaTa karane nimitta bAra bAra jina akSarani kau kahie; ase punarukta akSarani kA pramANa adhika saMbhava hai / so kathana Agai hoigA / Agai zrutajJAna kA anya prakAra kari bheda kahane ke nimitta doya gAthA kahai hai - pajjAyakkharapadasaMghA? paDivattiyANijogaM ca / dugavArapAhuDaM ca ya, pAhuDayaM vatthupuvvaM ca // 317 // tesi ca samAsehi ya, vIsavihaM vA hu hodi sudaNANaM / AvaraNassa vi bhedA, tattiyamettA havaMti ti // 318 // 2 paryAyAkSarapadasaMghAtaM pratipattikAnuyogaM ca / dvikavAraprAbhRtaM ca, ca prAmRtakaM vastu pUrva ca // 317 // teSAM ca samAsaMzca. viMzavidhaM vA hi bhavati zrutajJAnam / prAvaraNasyApi bhedAH, tAvanmAtrA bhavaMti iti / / 318 // TIkA - 1. paryAya, 2. akSara, 3. pada, 4 saghAta, 5 pratipattika, 6. anuyoga, 7 prAbhRta-prAbhRta, 8 prAbhRta, 9 vastu, 10 pUrva daza tau e khe| 1 SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 21 kI TIkA / 2 paTkhaDAgama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 21 ko TIkA / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASAkA 1 i te paryAya Adika daza bheda kahe, tinake samAsani kari daza bheda bhae, milikari zrutajJAna ke bosa bheda bhaeM / te kahie hai - 1. paryAya, 2. paryAyasamAsa, 3. akSara, 4. akSarasamAsa, 5. pada, 6. padasamAsa, 7. saghAta, 8 saMghAtasamAsa, 6. pratipattika, 10. pratipattikasamAsa, 11. anuyoga, 12. anuyogasamAsa, 13. prAbhRtaka-prAbhRtaka, 14. prAbhRtaka-prAbhRtakasamAsa, 15 prAbhRta, 16..prAbhRtasamAsa, 17. vastu, 18. vastusamAsa, 16. pUrva 20. pUrvasamAsa jaisai bIsa bheda hai| ihAM akSarAdi gocara jo artha, tAke jAnanerUpa jo bhAva zrutajJAna, tAkI mukhyatA jAnanI / bahuri jAte zrutajJAnAvaraNa ke bhI titane hI bIsa bheda hai; tAteM zrutajJAna ke bhI bIsa bheda hI kahe haiN| ____ Age paryAya nAmA prathama zrutajJAna kA bheda, tAkA nirupaNa ke athi cyAri gAthA kahai hai Navari visesaM jANe, suhamajahaNaNaM tu pajjayaM pAraNaM / pajjAyAvaraNaM puNa, tadaNaMtaraNANabhedamhi // 31 // navari vizeSaM jAnIhi, sUkSmajaghanyaM tu paryAyaM jJAnam / paryAyAvaraNaM punaH, tadanaMtarajJAnabhede // 319 // TIkA - yaha navIna vizeSa jAnahu, jo paryAya nAmA prathama zrutajJAna kA bheda, so sUkSma nigodiyA labdhi aparyApta saMbaMdhI sarva te jaghanya zrutajJAna jAnanA / bahuri paryAya zrutajJAna kA AvaraNa, so paryAya zrutajJAna kI nAhI Avarai hai| vAke anatari jo paryAya jJAna te anaMta bhAga vRddhi lIeM paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda, tIhi viSa paryAya jJAna kA AvaraNa hai; jAtai udaya AyA jo paryAya jJAna, AvaraNake samaya prabaddha kA udayarUpa niSeka, tAkai sarvaghAtI spardhakani kA udaya nAhI, so kSaya hai. ara teI sarvaghAtI spardhaka, je agile niSeka sabadhI sattA me tipThe hai, tinikA upazama hai / ara dezaghAtI spardhakani kA udaya hai; so asA paryAya jJAnAvaraNa kA kSayopagama sadA pAie tAtai; paryAya jJAna kA AvaraNa kari paryAya jJAna prAvara nAhI / paryAyasamAsajJAna kA prathamabheda hI Avara hai / jo paryAya jJAna bhI Avara to jAna kA abhAva hoi, jJAna guNakA abhAva bhae, guNI (asa) jIva dravya kA bhI prabhAva hoDa, so jaisai hoi nAhI; tAtai paryAyajJAna nirAvaraNa hI hai / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ] [ gommaTagAra jIvakANDa gAyA 320-321 anubhAga racanA viSai bhI sthApita kIyA jo siddharANi kA anatavA bhAgamAtra zrutajJAnAvaraNa kA dravya, jo paramANUni kA samUha, so dravya ke anubhAga kI kama hAni-vRddhi kari saMyukta hai / bahuri nAnAguNahAni spardhaka vargaNArUpa bheda lIeM hai, tisa dravya viSai sarvaM te thorA udayarUpa anubhAga jAkA kSINa bhayA, asA jo sarvaghAtI spardhaka, tisahI kau paryAya jJAna kA AvaraNa kahyA hai; titane AvaraNa kA sadA kAla udaya na hoi, tAtai bhI paryAya jJAna nirAvaraNa hI hai / suhamaNigodaapajjattayassa jAdassa paDhamasamayamhi / havadi hu savvajahaNaNaM, rigaccugdhADaM NirAvaraNaM // 320 // 1 sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya prathamasamaye / bhavati hi sarvajaghanyaM, nityoddhATaM nirAvaraNam // 320 // TIkA - sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva kA janma hote pahilA samaya viSai sarva tai jaghanya zakti ko lIeM paryAya nAmA zrutajJAna ho hai, so nirAvaraNa hai / itane jJAna kA kabahU prAcchAdana na hoi / yAhI nityoddhATaM kahie sadAkAla prakaTa prakAzamAna hai / so yahu gAthA pUrvAcAryani kari prasiddha hai / ihA apanA kA vyAkhyAna kI dRDhatA ke nimitta udAharaNarUpa likhI hai / suhamaNigodapajjattagesa sagasaMbhavesa bhamiUNa / carimApuNgativakkANAdimavakkaTThiyeva have // 321 // 1. SaTkhaDAgama sUkSmanigodAparyAptakeSu svaka saMbhaveSu bhramitvA / caramApUrNatrivaRAraNAM Adimavakrasthite eva bhavet / / 321 // TIkA - sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva, so apane viSe sabhavate je chaha hajAra bAraha bAra kSudrabhava, tini viSai bhramaraNa kari ata kA labdhi aparyAptakarUpa kSudrabhava viSai tIna vakratA lIe, jo vigraha gati, tAkari janma dharyA hoi, tAke vigraha gati meM pahilI vakratA sabadhI samaya viSai tiSThatA jIva hI ke sarva tai jaghanya paryAya nAmA zrutajJAna ho hai / bahuri tisahI ke sparzana idriya sabadhI jaghanya matijJAna ho hai / - ghavalA pustaka 6, pRSTha 21 kI TIkA ! Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA : / 455 bahuri tisahI ke acakSudarzanAvaraNa ke kSayopazama te upajyA jaghanya acakSudarzana bhI ho hai / so ihAM bahuta kSudrabhavarUpa paryAya ke dharane te utpanna bhayA bahuta sakleza, tAke badhane kari AvaraNa kA ati tIvra anubhAga kA udaya ho hai| tAtai kSudrabhavani kA aMta kSudrabhavani viSa paryAyajJAna kahyA hai / bahuri dvitIyAdi samayani viSa jJAna badhatA saMbhava hai; tAtai tIni vakra virSe prathama vakra kA samaya hI viSa paryAyajJAna kahyA hai / suhamaNigodaapajjattayassa jAdassa paDhamasamayamhi / phAsidiyagadipuvvaM, sudaNANaM laddhiakkharayaM // 322 // sUkSmanigodAparyAptakasya jAtasya prathamasamaye / sparzaneMdriyamatipUrva zrutajJAnaM labdhyakSarakaM // 322 // TIkA - sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka jIva ke upajane kA pahilA samaya viSa sarva te jaghanya sparzana iMdriya saMbadhI matijJAnapUrvaka labdhi akSara hai, dUsarA nAma jAkA, asA paryAya jJAna ho hai / labdhi kahie zrutajJAnAvaraNa kA kSayopazama, vA jAnana zakti, tAkari akSaraM kahie avinAzI, so asA paryAyajJAna hI hai, jAtai itanA kSayopazama sadAkAla vidyamAna rahai hai| Agai daza gAthAni kari paryAyasamAsa jJAna ko prarUpa hai / avaruvarismi araNaMtamasaMkhaM saMkhaM ca bhaagvddddhiie| saMkhamasaMkhamaNaMtaM, guNavaDDhI hoMti hu kameNa // 323 // avaropari anaMtamasaMkhyaM saMkhyaM ca bhAgavRddhayaH / sakhyamasaMkhyamanaMtaM, guNavRddhayo bhavaMti hi krameNa // 323 // TIkA - sarva te jaghanya paryAya nAmA jJAna, tAke Upari Age anukrama te Age kahie hai / tisa paripATI kari 1. anaMta bhAgavRddhi, 2. asakhyAta bhAgavRddhi, 3. saMkhyAta bhAgavRddhi, 4 saMkhyAta guNavRddhi, 5 asakhyAta guNavRddhi, 6 anataguNa vRddhi, 7. e SaTsthAna patita vRddhi ho hai / / 1 SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 22 kI TIkA / 2 paTkhaDAgama -dhavalA pustaka, pRSTha 22 ko TIkA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 324-325 sai koU kahai ki sarva jaghanya jJAna ko anata kA bhAga kaise saMbhave ? tAkA samAdhAna - jo dvirupavargadhArA viSai natAnaMta vargasthAna bhae pIche, kama te jIvarAzi, pudgala rAzi, kAla samayarAzi, zreNI AkAzarAzi ho hai / tinike Upara anaMtAnaMta vargasthAna bhae sUkSma nigoda labdhi aparyAptaka savadhI jaghanya jJAna ke avibhAga praticchedani kA pramANa ho hai / jAkA bhAga na hoi jaise jJAna zakti ke aza, tinikA asA parimANa hai / tAtai tinikI apekSA anaMta kA bhAgahAra saMbhava hai / 46 jIvANaM ca ya rAsI, zrasaMkhalogA varaM khu saMkhejjaM / bhAgaguNamhi ya kamaso, zravadiTThadA hoMti chaTThAraNe // 324 // jIvAnAM ca ca rAziH asaMkhyalokA varaM khalu saMkhyAtam / bhAgaguNayozca kramaza: avasthitA bhavaMti SaTsthAne || 324 || TIkA - ihAM anatabhAga Adika chaha sthAnakani viSe e chaha saMdRSTi avasthita kahie, niyamarUpa jAnanI / anata viSe to jIvarAzi ke sarva jIvani kA parimANa so jAnanA / asakhyAta viSai zrasaMkhyAta loka jo asaMkhyAta guraNA lokAkAza ke pradezani kA pariNAma so jAnanA / sakhyAta viSe utkRSTa saMkhyAta jo utkRSTa saMkhyAta kA pariNAma so jAnanA / soI tIno pramANa bhAga vRddhi viSe jAnanA / ye hI guraNavRddhi viSai jAnanA | bhAgavRddhi viSe ini pramANani kA bhAga pUrvasthAna ko dIeM, jo pariNAma Avai, titane pUrvasthAna viSe milAe, uttarasthAna hoi / guNavRddhi viSe ini pramANani kari pUrvasthAna ko guNai, uttarasthAna ho hai / uvrvvakaM cauraMkaM, paraNachassattaMka aTThakaM ca / channaDDhoNaM khaNNA, kamaso saMdiTThikaraNaTTha // 325 // urvakazcaturaMkaH paMcaSaTsaptAMkaH praSTAMkazca / SaDvRddhInAM saMjJA, kramazaH saMdRSTikaraNArtham // 325 // TIkA - bahuri laghusadRSTi karane ke nimitta anaMta bhAga vRddhi Adi chaha vRddhini kI anyasA sadRSTi so kahai hai - tahA anaMta bhAgavRddhi kI urvaka kahie ukAra u, asakhyAta bhAgavRddhi kI cyAri kA aka ( 4 ), sakhyAta bhAgavRddhi kI pAcakA aka ( 5 ), sakhyAta guNavRddhi kI chaha kA aka (6), asaMkhyAta guNavRddhi kI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 457 sAta kA aka ( 7 ), anaMta guNavRddhi kI ATha kA aka (da), ase e sahanAnI jAnanI / TIkA pUrvavRddhi jo pahilI pahilI vRddhi, so sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga pramANa hoi; taba eka eka bAra paravRddhi kahie pichalI pichalI vRddhi hoi, se bAra bAra aMta kI vRddhi, jo anataguraNa vRddhi tIhi paryata ho hai; asA jAnanA / u u 4 u u 4 aba yAkA artha yatra dvAra kari dikhAie hai / tahAM yatra viSe anatabhAgAdika kI ukAra Adi sadRSTi kahI thI, so likhie hai / vRddhi kA yaMtra u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u4 zraMgulaprasaMkhabhAge, puNvagavaDDhIgade du paravaDDhI / ekkaM vAraM hodi hu, puNo puNo carima uDDhi ttI // 326 // u u 4 u u 4 - u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 | u u 4 aMgulA sakhyAta bhAge, pUrvagavRddhigatetu paravRddhiH / ekaM vAraM bhavati hi punaH punaH caramavRddhiriti // 326 // u u4 u u 4 u u 4 paryAya samAsa jJAna viSe u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 4 u u4 u u 4 u u u u4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 u u 5 | u u 5 u u 5 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 4 u u 6 u u 6 u u 7 u u 6 u u 6 u u 7 u u 6 u u 6 u u 8 bahuri sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa bAra kI jAyagA doya bAra likhie hai / so ihA paryAya nAma zrutajJAna kA bheda, tAtai anata bhAga vRddhi lie paryAya samAsa nAmA zrutajJAna kA prathama bheda ho hai / bahuri isa prathama bheda te anata bhAgavRddhi lae paryAya samAsa kA dUsarA bheda ho hai / jaise sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga prabhAraNa anaMta bhAgavRddhi hoi, taba eka bAra prasakhyAta bhAgavRddhi hoi / ihA anata bhAgavRddhi pahilai kahI thI, tAte pUrva kahie / ara asakhyAta bhAgavRddhi vAke pIche kahI tho, tAte yAkI para kahie / so ihA yatra viSai prathama pakti kA prathama koSTha viSai do bAra ukAra likhyA, so to sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramAraNa anata bhAga Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 326 vRddhi kI sahanAnI jAnanI / ara tAke Agai cyAri kA aka likhyA, so eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi kI sahanAnI jAnanI / bahuri ihA te sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi bhae pIche dUsarA eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi / ase hI anukrama te sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asakhyAta bhAgavRddhi ho hai| tAte yaMtra viSai prathama pakti kA dUsarA koThA virSe prathama koThAvat doya ukAra, eka cyAri kA aka likhyaa| dUsarI bAra likhane te sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga vAra jAni lenaa| bahuri ihA te Agai sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi hoi, tava eka vAra saMkhyAta bhAgavRddhi hoi / yAtai prathama paMkti kA tIsarA koThA virSa doya ukAra para eka pAca kA aka likhyA / aba ihA tai jaise pUrva anaMta bhAgavRddhi lIe, sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga pramANa asakhyAta bhAgavRddhi hoi; pIche sUcyaMgula kA asakhyAtavAM bhAga pramANa anata bhAgavRddhi hoi, taba eka bAra saMkhyAta bhAgavRddhi bhaI, taise hI yAhI anukrama te dUsarA sakhyAta bhAgavRddhi bhaI / bahuri yAhI anukrama tai tIsarA bhaI, ase sakhyAta bhAgavRddhi bhI sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa bAra ho hai / tAtai ihAM yatra viSa prathama pakti virSa jaise tIna koThe kiye the, tasai agula kA asakhyAtavA bhAga kI saMhanAnI ke athi dUsarA tIna koThe usa hI paMkti virSa kIe / ihA asakhyAta bhAgavRddhi ko pUrva kahie, sakhyAta bhAgavRddhi ko para kahie / bahuri ihA te sUcyagula kA amakhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi hoi, eka bAra asakhyAta bhAgavRddhi hoDa' ase sUcyagula kA asakhyAtavA bhAgapramANa asakhyAta bhAgavRddhi hoi, so yAkI sahanAnI ke arthi yatra viSai doya ukAra ara cyAri kA aka kari sayukta doya koThe kIe / vahuri yAtai Age sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAgapramANa anata bhAgavRddhi hoDa kari eka vAra saMkhyAta guNavRddhi hoi; so yAkI sahanAnI ke athi prathama pakti kA navamA koThA vipai doya ukAra para chaha kA aka likhyA / bahuri jaise prathama pakti vipaM anukrama kahyA, taise hI Adi tai lekari sarva anukrama dUsarA bhayA / taba eka bAra dUsarA saMkhyAta guNavRddhi bhaI / jaise hI anukrama tai sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa sakhyAta guNavRddhi ho hai; so sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa tase hone kI sahanAnI ke athi yatra viSa jaisI prathama pakti tho, taise hI vAke nIce dUsarI pavita likhI / vahuri ihAM tai jaise prathama pakti virSe anukama kahyA thA, taise anubhama ne bahuri vRddhi bhaI / vizeSa itanA jo uhA pIche hI pIche eka bAra sakhyAta Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnandrikA bhASATokA ] [ 45 guNavRddhi bhaI thI, ihA pIche hI pIche eka bAra asakhyAta guNavRddhi bhaI / yAhI te yatra viSai tIsarI paMkti prathama paMkti sArikhI likhI / navamA koThA mai uhA to doya ukAra para chaha kA aka likhyA thA, ihA tIsarI pakti viSe navamA koThA viSai doya ukAra nara sapta kA aMka likhyA / ihA aura sarva kahie ara asaMkhyAta guNavRddhi para kahie | bahuri ihAte jaise tIno hI pakti viSe Adi te lekari anukrama tai vRddhi bhaI, taise hI anukrama te sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramAraNa hoi / taba asakhyAta guNavRddhi bhI sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa hoi nivare, so ihAM yaMtra viSe sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga pramAraga taise hI hone kI sahanAnI ke athi jaise tIna pakti karI thI, taise hI dUsarI pakti likhI, jaise chaha pakti bhaI / aba ihAM te Age jaise Adi tai lekari anukrama tai tInoM pakti viSai vRddhi kahI thI, taise hI taise anukrama te pheri sarvavRddhi bhaI / vizeSa itanA jo tIsarI paMkti kA ata viSai jahA asakhyAta guNavRddhi kahI thI, so ihA tIsarI paMkti kA prata viSai eka bAra anata guNavRddhi ho hai / yAhI te yatra viSai bhI pahilI, dUsarI, tIsarI sArikhI tIna pakti aura likhI / uhA tIsarI paMkti kA navamAM koThA viSai doya ukAra sapta kA aka likhyA thA / ihA tIsarI pakti kA navamA koThA viSai doya ukAra ara ATha kA aka likhyA, so ihA anata guNavRddhi ko para kahie; anya sarva pUrva kahie | yA Age koI vRddhi rahI nAhI, tAte yAkI pUrva sajJAna hoi, yAhI hunata guNavRddhi eka bAra hI ho hai / so isa anata guNavRddhi kau hota satai jo pramANa bhayA, soI navIna SaTsthAnapatita vRddhi kA pahilA sthAnaka jAnanA / jaise paryAyasamAsa jJAna viSe asakhyAta loka mAtra bAra SaTsthAnapatita vRddhi ho hai / aba yAkA kathana prakaTa kara dikhAie hai- dvirUpa vargadhArA viSai jIvarAzi tai anatAnata guNAM jaghanya paryAya nAmA jJAna kI apekSA apane viSaya ko prakAzanerUpa zakti ke avibhAga praticcheda kahe hai, so isa pramANa kI jIvarAzi pramANa anata kA bhAga dIe jo parimANa Avai, tAkI usa jaghanya jJAna viSe milAe, paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda ho hai / ihA eka bAra anata bhAgavRddhi bhaI / bahuri isa paryAya - samAsa jJAna kA prathama bheda kau jIvarAzi pramANa anata kA bhAga die, jo parimANa Avai, titanA usa paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda viSai milAe, paryAyasamAsa jJAna kA dUsarA bheda ho hai / ihA dUsarA anata bhAgavRddhi bhaI / vahuri usa dUsare bheda ko Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ) [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 326 anata, kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, titanA usa dUsarA bheda viSa milAeM, paryAyasamAsa jJAna kA tIsarA bheda ho hai / ihA tIsarA anaMta bhAgavRddhi bhaI / vahuri usa tIsare bheda ko anata kA bhAga dIe jo parimANa AyA, titanA usa tIsarA bheda virSe milAe, paryAyasamAsa jJAna kA cauthA bheda ho hai / ihA cauthA anaMta bhAgavRddhi bhaI / isahI anukrama te sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi huvA thakA paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, tAko eka bAra asakhyAta loka pramANa jo asakhyAta, tAkA bhAga dieM jo parimANa Avai, titanA usa hI bheda viSai milAeM, eka bAra asakhyAta bhAgavRddhi lIe payAyasamAsa jJAna kA bheda ho hai| bahuri yAkau anaMta kA bhAga dIeM, jo parimAraNa Avai, titanA isa hI viSai milAe, paryAyasamAsa jAna kA bheda bhayA / ihA te bahuri anata bhAgavRddhi kA prArambha huvA, so jaise hI sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi bhae jo paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, tAko pheri asaMkhyAta kA bhAga dIe jo parimANa AyA, tAkau usa hI bheda viSa milAeM, dUsarA asaMkhyAta bhAgavRddhi lIe paryAyasamAsa jJAna kA bheda ho hai| / jaise anukrama te sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa asaMkhyAta bhAgavRddhi bhI pUrNa hoi / tahA jo paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhyaa| tAko bahuri anata kA bhAga dIe, jo parimANa bhayA, tAkau tisa hI me milAe, paryAyasamAsa jJAna kA bheda hoi / taba ihA anata bhAgavRddhi kA prArambha huvA, so sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga pramANa anata bhAgavRddhi pUrNa hoi, taba jo paryAyasamAsa jJAna kA bheda bhayA, tAko utkRSTa sakhyAta kA bhAga dIe, jo parimANa hoi, tAkau usa hI viSa milAeM, pahile sakhyAta bhAgavRddhi lIe, paryAyasamAsa kA bheda ho hai / yAtai prAgai pheri anata bhAga-vRddhi kA prArambha huvA so jaise hI pUrvaM yatradvAra kari jo anukrama kahyA hai, tisa anukrama ke anusAri vRddhi jAni lenI / itanA jAni lenA; jisa bheda te Age anata bhAgavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda ko jIvarAzi pramANa anata kA bhAga dIe, jo pariNAma Avai titanA tisa hI bheda viSai milAeM usa te anataravartI bheda hoi / bahuri jisa bheda te Agai asaMkhyAta bhAgavRddhi hoi, tahAM tisa hI bheda ko asaMkhyAta loka pramANa asakhyAta kA bhAga dIe, jo parimANa Avai, tAkau tisa hI bheda viSai milAe, usa bheda te anaMtaravartI bheda ho hai / bahuri jisa bheda te prAgai asakhyAta? bhAgavRddhi hoi, tahA tisa hI bheda ko utkRSTa saMkhyAta pramANa saMkhyAta kA bhAga dIeM jo parimANa Avai, titanA tisa hI bheda virSe milAeM, usa bheda tai AgilA bheda hoi / bahuri jisa bheda tai Age Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 461 saMkhyAta guNavRddhi hoi, tahAM tisa bheda kau utkRSTa saMkhyAta kari guNie, taba usa bheda tai anaMtaravartI bheda hoi / bahuri jisa bheda tai Age asakhyAta guNavRddhi hoi, tahA tisa hI bheda ko asaMkhyAta loka kari guNie, taba usa bheda te agilA bheda hoi / bahuri jisa bheda te Age anaMta guNavRddhi hoi, tahA tisa hI bheda kau jIvarAzi kA pramANa anaMta kari guNie, taba tisa bheda te agilA bheda hoi / jaise SaTsthAnapatita vRddhi kA anukrama jAnanA / ihA jo saMkhyA kahI hai, so sarva saMkhyA jJAna kA avibhAga praticchedani kI jAnanI / aru jo ihAM bheda kahe hai, tinakA bhAvArtha yahu hai - jo jIva ke kai tau paryAya jJAna hI hoi aura usatai badhatI jJAna hoi tau paryAyasamAsa kA prathama bheda hI hoya; asA nAhI ki paryAyajJAna te eka, doya Adi avibhAga praticcheda badhatA bhI kisI jIva ke jJAna hoi ara usa paryAyasamAsa ke prathama bheda te baghatA jJAna hoi to paryAyasamAsa jJAna kA dUsarA bheda hI hoi / ause anyatra bhI jAnanA / aba ihAM anaMta bhAgavRddhirUpa sUcyaMgula ke asaMkhyAtave bhAga pramAraNa sthAna kahe, tinikA jaghanya sthAna te lagAi, utkRSTa sthAna paryata sthApana kA vidhAna kahie hai / tA prathama sajJA kahie hai - vivakSita mUlasthAna ko vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tAkau prakSepaka kahie / tisa pramANa ko tisa hI bhAgahAra kA bhAga dIe jo pramANa Avai, tAkau prakSepakaprakSepaka kahie / tAkI bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, tAkau pizuli kahie / tArkoM bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIe, jo pramANa Avai tAko pizulipizuli kahie / tAkI bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga diye, jo pramANa Avai, tAkau cUrNi kahie | tAkau bhI vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tAkau cUNicUNi kahie / se hI pUrva pramANa ko vivakSita bhAgahAra kA bhAga dIeM dvitIyAdi cUrNicUriMga kahie / aba ihAM dRSTAtarUpa aMka saMdRSTi kari prathama kathana dikhAie hai - vivakSita jaghanya paryAyajJAna kA pramAraNa, paisaThi hajAra pAMca se chattIsa ( 65536 ) / vivakSita bhAgahAra anata kA pramANa cyAri ( 4 ), tahA pUrvokta krama te bhAgahAra kA bhAga dIe, prakSepaka kA pramANa solaha hajAra tIna sau caurAsI ( 16384 ) / prakSepaka prakSepaka kA pramANa cyAri hajAra chinave (4066 ) / pizulikA pramANa eka hajAra cauIsa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 326 (1024) / pizulipizuli kA pramANa doya sai chappana (256) / cUNi kA pramANa causaThi (64) / cUNicUNi kA pramANa solaha (16) ase dvitIyAdi cUNicUNi kA pramANa cyAri Adi jAnane / aba ihA Upari jaghanya 65536 sthApi, nIce eka bAra prakSepaka 16384 sthApi, joDai, paryAyasamAsa ke prathama bheda kA ikyAsI hajAra navasa bIsa (81920) pramANa ho hai| bahuri Upari jaghanya (65536) sthApi, nIce doya prakSepaka (16384 / 16384) eka prakSepakaprakSepaka sthApi, jor3e paryAyasamAsa ke dvitIya bheda kA eka lAkha doya hajAra cyAri sai (102400) pramANa ho hai / bahuri Upari jaghanya 65536 sthApi, nIce tIna prakSepaka (16384116384 16384) tIna prakSepakaprakSepaka eka pizuli sthApi, joDai, tIsare bheda kA eka lAkha aThAIsa hajAra (128000) pramANa ho hai / ____bahuri Upari jaghanya sthApi, nIce nIce cyAri prakSepaka, chaha prakSepakaprakSepaka, cyAri pizuli, eka pizulipizuli sthApi, joDe, cauthe bheda kA eka lAkha sAThi hajAra (160000) pramANa ho hai| bahuri Upari jaghanya sthApi, nIce nIce pAca prakSepaka daza prakSepakaprakSepaka, daza pizuli pAca pizulipizuli, eka cUrNi sthApi, joDe, pAcave bheda kA doya lAkha (2,00000) pramANa ho hai| vahari Upari jaghanya sthApi, nIce nIce chaha prakSepaka, paMcadaza prakSepaka prakSepaka, bIsa pizuli, padraha pizulipizuli, chaha cUrNi, eka cUNicUNi sthApi, joDe, chaThe sthAna kA doya lAkha pacAsa hajAra (250000) pramANa ho hai / jaise hI krama te sarva sthAnani viSa Upari tau jaghanya sthApana karanA / tAke nIce nIce jitanA gaccha kA pramANa titane prakSepaka sthApana karane / ihAM jethavA sthAna hoi, tisa sthAna virSa titanA gaccha jAnanA / jaisai chaThA sthAna viSa gaccha kA pramANa chaha hoi / bahuri tinake nIce eka ghATi gaccha kA eka bAra sakalana dhana kA jetA pramANa, titane prakSepakaprakSepaka sthApane / bahuri tinake nIce doya ghATi gaccha kA doya bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, titane pizuli sthApana karane / bahuri tinake nIce tIna ghATi Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyajJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 463 gaccha kA tIna bAra saMkalana dhana kA jetA pramANa, titane pizulipizuli sthApana karane / bahuri tinake nIce cyAri ghATi gaccha kA cyAri bAra sakalana dhana kA jetA pramANa, titane cUriMga sthApana karane / bahuri tinake nIceM pAca ghATi gaccha kA pAMca bAra sakalana dhana kA jetA pramANa, titane cUriMgacUriMga sthApana karane / ause hI nIce nIce chaha Adi ghATi gaccha kA chaha Adi bAra saMkalana dhana kA jetA jetA pramANa, titane titane dvitIyAdi cUrNicUrNi sthApana karane / ase sthApana kari, joDe, paryAyasamAsa jJAna ke bheda viSai pramANa Ava hai / 1 aba ihAM eka bAra doya bAra Adi saMkalana dhana kahe, tinikA svarUpa ihAM hI A varNana kareMge / ase akasadRSTi kari varNana kIyA / aba yathArtha varNana karie hai - paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda viSai paryAyajJAna te jitane badhai titane jude kIeM, paryAyajJAna ke jete pravibhAga praticcheda hai, tIhi pramANa mUla vivakSita jAnanA / yahu jaghanya jJAna hai / tAte isa pramANa kA nAma jaghanya sthApyA / bahuri isa jaghanya kau jIvarAzi mAtra anata kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, tAkA nAma prakSepaka jAnanA / isa prakSepaka kau jIvarAzi mAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, so prakSepaka prakSepaka jAnanA / jaise hI krama te jIvarAzi mAtra anaMta kA bhAga dIeM, jo jo pramANa Avai, so so krama teM pizuli ara pizulipizuli ra cUriMga ara cUNicUriMga ara dvitIya cUriMcUriMga Adi jAnane / so paryAyasamAsa jJAna kA prathama bheda viSe Upari jaghanya sthApi, nIce tAkI vRddhi kA eka prakSepaka sthApanA / bahuri dUsarA bheda viSai Upari jaghanya sthApi, nIce nIce tAkI vRddhi ke doya prakSepaka, eka prakSepaka prakSepaka sthApane / bahuri tIsarA bheda viSai Upari jaghanya sthApi, nIce nIce tAkI vRddhi ke tIna prakSepaka, tIna prakSepakaprakSepaka, eka pizuli sthApane / bahuri cauthA bheda viSai jaghanya upari sthApi, tAke nIce nIce tAke vRddhi ke cyAri prakSepaka, chaha prakSepakaprakSepaka, cyAri pizuli, eka pizulipizuli sthApane / bahuri pAcavA bheda viSe jaghanya Upari sthApi, tAke nIce nIce pAca prakSepaka, daza prakSepakaprakSepaka, daza pizuli, pAMca pizulipizuli, eka cUriMga sthApane / bahuri chaThA bheda viSe Upari jaghanya sthApi, tAke nIce nIce tAkI vRddhi ke chaha prakSepaka, pandraha prakSepaka prakSepaka, bIsa pizuli, padraha pizulipizuli, chaha cUrNi, eka cUriMga cUrNi sthApane / se hI sUcyaMgula kA asakhyAtavAM bhAgamAtra je anata bhAgavRddhi sayukta paryAyasamAsa jJAna ke sthAna, tini viSai apane- apane jaghanya ke nIce nIce prakSepaka gacchamAtra Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ! | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 326 sthApane / prakSepakaprakSepaka eka ghATi gaccha kA eka bAra saMkalana dhanamAtra sthApame / pizuli noya ghATi gaccha kA, doya bAra sakalana dhanamAtra sthApane / pizulipizuli tIna ghATi gaccha kA, tIna bAra sakalana dhanamAtra sthApane / cUrNi cyAri ghATi gaccha kA cyAri bAra sakalana dhanamAtra sthApane / cUNicUriMga pAMca ghATi gaccha kA, pAca bAra saMkalana dhanamAtra sthApane / jaise hI krama te eka eka ghATi gaccha kA eka eka adhika bAra sakalana mAtra cUriMgacUriMga hI aMta paryata jAnane / tahAM anaMta bhagaM - vRddhi yukta sthAnani viSe aMta kA jo sthAna, tIhi viSe jaghanya tau Upari sthApanA / tAke nIce nIce sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa prakSepaka sthApane / eka ghATi sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kA eka bAra sakalana dhanamAtra prakSepaka prakSepaka sthApane / doya ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kA doya bAra sakalana dhanamAtra pizuli sthApane / tIna ghATi sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga kA tIna bAra saMkalana dhanamAtra pizulipizuli sthApane / cyAri ghATi sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga kI, cyAri bAra sakalana dhanamAtra cUriMga sthApane / pAMca ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtava bhAga kA pAca bAra saMkalana dhanamAtra cUriMgacUriMga sthApane / yAhI prakAra nIce nIce cUNicUriMga chaha Adi ghATi, sUcyaMgula kA asakhyAtavAM bhAga kA chaha Adi bAra sakalana dhanamAtra sthApane / tahAM dvicarama cUNicUriMga doya kA doya ghATi sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga bAra sakalana dhanamAtra sthApana karane / bahuri ata kA cUriMgacUriMga eka kA eka ghATi sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga bAra saMkalana dhanamAtra sthApana karanA / paramArtha te ata cUNicUriMga kA sakalana dhana nAhI hai; jAte dvitIyAdi sthAna kA abhAva hai / yAhI jAyagA ( eka hI jAyagA ) ata cUNicUriMga kA sthApana karanA / jaise vRddhi kA anukrama jAnanA / bahuri ihA SaTsthAna prakaraNa viSe anata bhAgavRddhi yukta sthAnani ke kahe je bheda, tini viSai sarvatra prakSepaka to gacchamAtra hai, jethavA bheda hoi titane tahA prakSepaka sthApane; tAte sugama hai / vahuri prakSepaka prakSepaka Adikani kA pramANa eka bAra, doya bAra Adi saMkalana dhana kA vidhAna jAne binA jAnyA na jAya, tAte so sakalana dhana kA vidhAna kahie hai - jitane kA sakalana dhana kahyA hoya, titanI jAyagA jaise aka sthApi, joDane / jaise chaThA sthAna viSai doya ghATi gaccha kA saMkalana dhana kahyA, tahAM cyAri jAyagA yA prakAra aka sthApi, joDane / kaise aka sthApi joDiye ? so kahiye hai - jitane kA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] | 465 karanA hoya, titanI jAyagA eka Adi eka eka badhatA aMka mADi, joDai, eka bAra saMkalana dhana ho hai| bahuri eka bAra saMkalana dhana vidhAna viSai jo pahile aMka likhyA thA, soI ihAM doya bAra saMkalana virSa pahile likhie| ara uhA eka bAra sakalana kA dUsarA sthAna viSai jo aka thA, tAko yAkA pahilA sthAna viSa joDai, jo pramANa hoi, so dUsarA sthAna viSai likhiye| ara uhAM tIsarA sthAna viSai jo aMka thA. tAkauM yAkA dUsarA sthAna viSai joDe; jo hoi, so tIsarA sthAna viSa likhiye / aseM kramate likhi, joDai, doya bAra sakalana dhana ho hai / bahuri isa doya bAra sakalana dhana viSa jo pahile aka likhyA, soI ihAM likhiye / para isa prathama sthAna meM doya bAra sakalana kA dUsarA sthAna kA aka joDai, dUsarA sthAna hoi / yAmai vAkA tIsare sthAna kA aka joDe, yAkA tIsarA sthAna hoi / asa krama te jitane kA karanA hoi, titanA jAyagA likhi joDe / tIna bAra sakalana dhana hoi / yAhI prakAra cyAri bAra Adi saMkalana dhanakA vidhAna jAnanA / ihAM udAharaNa kahiye hai| jaise paryAyasamAsa kA chaThA bheda viSa pAMca kA eka bAra saMkalana (dhana) karanA / tahA pAca jAyagA krama te eka, doya, tIna, cyAri, pAMca kA aka mAMDi, joDai, padraha hoi| so itane prakSepakaprakSepaka jAnanA / bahuri cyAri kA doya bAra sakalana (dhana) karanA / tahAM cyAri jAyagA krama te eka, tIna, chaha, daza mADi jo vIsa hoi, so itane itane pizuli jAnane / bahuri tIna kA tIna bAra saMkalana (dhana) karanA tahAM tIna jAyagA krama te eka, cyAri, daza mADi joDe, paMdraha hoi; so itane pizulipizuli jAnane / bahuri doya kA cyAri vAra sakalana krnaa| tahAM doya jAyagA eka, pAMca, mADi joDai, chaha hoi / so itane cUrNi jAnane / bahuri eka kA pAca jAyagA sakalana (dhana) karanA tahA eka jAyagA eka hI hai, tAtai ye cUNicUNi eka hI jaannaa| jaise hI anyatra bhI jAnanA / ava jaise ye aMka mADi joDe, eka bAra sakalanAdi vipai jo pramANa hoDa, tAke lyAvane kau karaNasUtra kahiye hai| vyekapadottaraghAtaH sarUpavAroghRto mukhena yutaH / rUpAdhikavArAMtAptapadAcaMhato vittaM // 1 // jitane kA saMkalana dhana karanA hoDa, tisa pramANa ihA gaccha jAnanA / tAmai eka ghaTAi, avazeSa ko uttara jo krama te jitanI jitanI vAra vadhatA saMkalana kahyA Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 } [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 326 hoi, tAkari gurie, jo pramANa hoi, tAkau jitanI bAra saMkalana kahyA, tAmai eka joDi, jo pramANa hoi, tAkA bhAga dIjie, jo labdha hoi, tAmai mukha jo pahilA sthAna kA pramANa so jor3ie; jo pramANa hoi, tAkI jitanI bAra sakalana kahyA hoi, titanI jAyagA gaccha te lagAi, eka eka baghatA aka mADi, paraspara guNai, jo pramANa hoi, so tau bhAjya / ara eka teM lagAi eka eka baghatA aMka mAMDi, paraspara guNe, jo pramANa hoi, so bhAgahAra / tahAM bhAjya kau bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo labdharAzi hoi, tAkari guNie, jaise karate samasta vivakSita bAra sakalana dhana Ave hai / ihAM udAharaNa kahie hai - jaise chaThA paryAya samAsa kA bheda viSe cyAri ghATi gaccha kA jo doya, tAkA cyAri bAra sakalana dhanamAtra cUriMga kahie / so ihAM gaccha doya, tAmai eka ghaTAeM, eka yAkau eka bArAdi sakalana dhana racanA apekSA doya vAra Adi saMkalana kI racanA upajai hai / so eka eka bAra baghatA saMkalana bhayA, tAtai uttara kA pramAraNa eka, tAkari guNai bhI eka hI bhayA / yAko ihAM cyAri bAra saMkalana kahyA, so cyAri meM eka milAe, pAca bhayA, tinikA bhAga dIe eka kA pAMcavAM bhAga bhayA / yAmai mukha jo AdikA pramANa eka so samaccheda kari milAeM, chaha kA pAMcavAM bhAga bhayA / bahuri ihAM cyAri bAra kahyA hai / so tAmai eka Adi eka eka badhatA, cyAri paryaMta aMka mAMDi ( 1 |2| 3|4) paraspara gurauM, caubIsa (24) bhaye; so bhAgahAra, ara gaccha doya kA pramANa tai lagAi eka eka badhatA kamAMDa, (2|3|4|5) paraspara guNaM eka sau bIsa ( 120 ) bhAjya, so bhAjya kI bhAgahAra kA bhAga dIye, labdhirAzi pAMca, tAkari pUrvokta chaha kA pAMcavAM bhAga ko guNa chaha bhaye / soI doya kA cyAri bAra sakalana dhana jAnanA / jaise hI tIna kA tIna bAra saMkalana dhana pIche gaccha tIna, eka ghaTAye doya uttara, eka kari guNa bhI doya, ihA tIna bAra sakalana hai / tAte eka adhika bAra pramANa cyAri, tAkA bhAga dIye prAdhA, yAmaiM mukha eka joDe DyoDha bhayA / bahuri eka Adi bAra pramANa paryaMta eka eka adhika aka (1 / 2 / 3) paraspara guNai, bhAgahAra chaha ara gaccha Adi eka eka adhika aka ( 3 / 4 / 5) paraspara guNa, bhAjya sAThi bhAjya kau bhAgahAra kA bhAga dIe, pAye daza, inikari pUrvokta DyoDha ko guNai, chaThA bheda viSai tIna ghATi gaccha kA tIna bAra saMkalana dhanamAtra pizulipizuli padraha ho hai / ase sarvatra vivakSita sakalana dhana tyAvane / bahuri saMskRta TIkAkAra kezavavarNI apane abhiprAya kari tini prakSepaka prakSepakAdika kA pramANa lyAvane nimitta doya gAthArUpa kararaNa sUtra kahe hai - Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASA TIkA ] tiriyapade ruUNe, tadiTThaheTThilla saMkalaraNavArA / koTTadharaNasArayaNe, pabhavaM iTThU uDDhapadasaMkhA // 1 // [ 467 anaMta bhAgavRddhi yukta sthAnani viSai jethavAM sthAna vivakSita hoi, tIhi pramANa tiryag gaccha kahiye / tAmai eka ghaTAe, tAke nIce sakalana bAra kA pramANa ho hai / ihAM udAharaNa - jaiseM chaThA sthAna viSaM gaccha kA pramANa chaha meM eka ghaTAeM, tAke nIce pAMca saMkalana bAra ho hai / prakSepaka sambandhI koThA ke nIce eka bAra, doya bAra, tIna, cyAri bAra, pAMca bAra, saMkalana, prakSepakaprakSepaka Adi ke eka eka koThAni viSai saMbhava hai; jaise hI anyatra jAnanA / bahuri vivakSita koThAni kA sakalana ghana lyAvane ke prathi jethavAM bheda hoi, tIhi pramANa jo Urdhva gaccha, tIhi viSai jetI vAra vivakSita saMkalana hoi, titanA ghaTAyeM, avazeSa mAtra prabhava kahiye Adi jAnanA / tattoruvahiyakame, guNagArA hoMti uDDhagaccho tti / igiruvamAdirUvottarahArA hoMtti pabhavo tti // 2 // artha - tisa Adi tai lagAi, eka-eka badhatA Urdhvagaccha kA pramANa paryata, anukrama kari vivakSita ke guraNakAra hoMhi / bahuri tinike nIce eka te lagAi, eka eka badhatA, ulaTA krama kari prabhava jo Adi, tAkA bhI nIcA paryaMta tinike bhAgahAra hoMhi / guNakArani ko paraspara gurauM, jo pramANa hoi, tAkau bhAgahArani ko paraspara guNai, jo pramANa hoi, tAkA bhAga dIe, jetA pramANa Avai, titane tahA prakSepaka - prakSepaka Adi saMbaMdhI koThA viSe vRddhi kA pramANa Ava hai / ihAM udAharaNa kahie hai - anaMta bhAgavRddhi yukta sthAna viSai vivakSita chaThA sthAna viSai eka ghATi tiryaggaccha pramANa eka bAra Adi pAca saMkalana sthAna hai / tini viSe cyAri bAra saMkalana ? saMbaMdhI koThAni viSai pramANa lyAie hai / vivakSita saMkalana bAra cyAri tinikA ihAM chaThA bheda vivakSita hai / tAtai Urdhvagaccha chaha, tA ghaTAeM, avazeSa doya rahe; so Adi jAnanA / isa Adi doya tai lagAi, eka eka adhika Urdhvagaccha chaha paryaMta to krama kari guNakAra hoi / ra tinake nIce ulaTe krama kari zrAdi paryaMta eka Adi eka eka adhika bhAgahAra hoi; so ihA cyAri vAra 1 dha prati me sakalana sakalana zabda hai / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 326 sakalana kA koThA virSa cUNi hai / cUNi kA pramANa jaghanya kA pAMca vAra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, so titanA hai / tisa pramANa ke doya, tIna, cyAri, pAMca, chaha tau krama te guNakAra hoi; ara pAMca, cyAri, tIna, doya, eka bhAgahAra hoi / tahA guNakArani kari cUrNi ko guNe bhAgahArani kA bhAga dIe, yathAyogya apavartana kIe, chaha guNAM, cUrNimAtra tisa koThA viSai pramANa Avai hai|| __bhAvArtha - asA jo doya, tIna, cyAri, pAMca kA guNakAra ara bhAgahAra kA tau apavartana bhayA / chaha ko eka kA bhAgahAra rahyA, tAtai chaha guNAM cUrNimAtra tahA pramANa hai / bahuri jaise hI anaMta bhAgavRddhi yukta ata bheda virSe yaha sthAna sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga kA jo pramANa tethavAM hai / tAtai tiryaggaccha sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra hai / tAmai eka ghaTAe, avazeSa eka vAra Adi saMkalana ke vAra hai / tiniviSa vivakSita cyAri bAra sakalana kA koThA viSa pramANa lyAie hai / vivakSita saMkalana bAra cyAri, Urdhvagaccha sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga mAtra mai syo ghaTAe, avazeSa mAtra Adi hai / yAtai eka eka badhatA krama kari Urdhvagaccha sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga paryata tau guNakAra hoi / ara ulaTe krama kari eka Adi eka eka badhatA pAca paryaMta bhAgahAra hoi, so cyAri bAra saMkalana kA koThA virSe cUriNa hai / tAtai cUNi ko tini guNakArani kari guNe bhAgahArani kA bhAga dIe, labdhamAtra tisa koThA viSa vRddhi kA pramANa hai / ihAM guNakAra bhAgahAra samAna nAhI; tAtai apavartana hoi sakatA nAhI / ihA labdharAzi kA pramANa avadhijJAna gocara jAnanA / bahuri tisahI anata bhAgavRddhi yukta aMta kA bheda viSai vivakSita dvicarama cUNicUrNi kA doya ghATi, sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga mAtra bAra sakalana ghana kA pramANa lyAie hai / ihA bhI tiryaggaccha sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga mAtra hai / tAmai eka ghaTAeM, eka bAra Adi sakalana ke bAra ho hai| tahAM vivakSita sakalana bAra doya ghATi, sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra, so Urdhvagaccha sUcyagula kA asakhyAtavA bhAgamAtra mai ghaTAe, avazeSa doya rahe, so Adi jAnanA / isatai lagAi eka eka vadhatA Urdhvagaccha paryaMta guNakAra anukrama kari ho hai / para eka Adi eka eka vadhatA apane iSTa bAra kA pramANa te eka adhika paryata ulaTe krama kari bhAgahAra ho hai / ihAM doya Adi eka ghATi sUcyagula kA asakhyAtavA bhAga paryata aka guNakAra vA bhAgahAra viSa samAna hai / tAtai tinikA apavartana kIyA / avazeSa sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga kA guNakAra rahyA / eka kA bhAgahAra rahyA / ihAM isa koThA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 [ 46 viSa dvicarama cUNicUriNa hai; tAkA pramANa jaghanya ko sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra bAra bhAga dIeM; jo pramANa Avai, titanA jaannaa| yAko pUrvokta guNakAra kari guraNe eka kA bhAga dIeM, tisa koThA saMbadhI pramANa prAva hai| bahuri jaise hI aMta kA cUNicUNi virSa sakalana hai hI nAhI; jAte aMta kA cUNicUNi eka hI hai / so jaghanya kauM sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra bAra anata kA bhAga dIeM aMta cUNicUNi kA pramANa ho hai / tAko eka kari guNa bhI titanA hI tisa koThA viSa vRddhi kA pramANa jAnanA / asai sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra anatabhAga vRddhi yukta sthAna hoi; taba eka asaMkhyAta bhAgavRddhi yukta sthAna ho hai / ihAM Urvaka jo anaMta bhAgavRddhi yukta ata sthAna, tAkauM caturaMka jo asakhyAta kA bhAga dIye, jo eka bhAga kA pramANa Avai, titanA tisa hI pUrvasthAna virSe joDyA, so ihA jaghanya jJAna sAdhika kahiye; kichu adhika bhayA / akasaMdRSTi kA dRSTAta viSa stoka pramANa hai / tAteM jaghanya tau guNakAra bhayA / yathArtha viSai mahat pramANa hai, tAte ase vRddhi hote bhI sAdhikapanA hI bhayA hai / aba jaise jaghanya jJAna ko mUla sthApi, jaise anatabhAgavRddhisthAna prakSepakAdi vizeSa lIye kahe the; taise ihAtai Age isa sAdhika jaghanya ko mUla sthApi, anaMta bhAga vRddhi yukta sthAna sUcyagula kA asaMkhyAtavAM bhAga mAtra jAnane / jaise hI pUrvokta yantra dvAra kari jaise anukrama dikhAyA, taise anaMta guNavRddhi paryata krama jAnanA / tahAM bhAga vRddhi viSa prakSepakAdika vRddhi kA vizeSa jAnanA; so jisa sthAna te Age bhAgavRddhi hoi; tAko mUla sthApana karanA / tAkau eka vAra jisa pramANa kI bhAgavRddhi hoi, tAkA eka vAra bhAga dIe, prakSepaka ho hai / doya vAra bhAga diye prakSepakaprakSepaka ho hai / tIna vAra Adi bhAga dIye, pizuli Adika ho hai, asA vidhAna jAnanA / ase sarvatra SaTsthAna patita vRddhi kA anukrama jAnanA / AdimachaThANahmi ya, paMca ya baDDhI havaMti sesesu / chanvaDhDIo hoMti hu, sarisA savvattha padasaMkhA // 327 // prAdimaSaTsthAne ca, paMca ca vRddhayo bhavaMti zeSeSu / SaDvRddhayo bhavaMti hi, sahazA sarvatra padasaMkhyA // 327 // TIkA - isa paryAyasamAsa jJAna viSai asaMkhyAta loka mAtra vAra paTsthAna saMbhava hai / tinivirSa pahilI vAra to pAMca sthAna patitavRddhi ho hai / jAte jo pIche ho pIche anaMtaguNa vRddhirUpa bheda bhayA, tAkI dUsarI vAra paTsthAnapatita vRddhi kA Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ goggaTasAra jIvakANDa gAyA 328 470 ] Adi sthAna kahA hai / bahuri jaise pahile SaTsthAnapatita vRddhi kA krama kahyA, tAko pUrNa kari dUsarA taise hI pheri SaTsthAnapatita vRddhi hoi jaise hI tIsarA hoi / ityAdi asakhyAta loka vAra SaTsthAna ho hai / tinivirSe chahI vRddhi pAiye hai / anaMta guNavRddhi rUpa tau pahilA hI sthAna hoi / pIche kramate pAca vRddhi, aMta kI anaMta bhAgavRddhi paryata hoi / bahuri jo anaMta bhAgAdika sarva vRddhi kahI, tina savani kA sthAna pramANa sadRza sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga mAtra jAnanA / tAteM jo vRddhi ho hai; so agula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa vAra ho hai / chaTThANANaM AdI, aTThaka hohi carimamuvvaMkaM / jamhA jahaNNaraNANaM, aTThakaM hodi jiNadiLeM // 328 // SaTsthAnAnAmAdiraSTAMkaM bhavati carabhamurvakam / yasmAjjaghanyajJAnamaSTAMkaM bhavati jinaha (di)STaM // 328 // TokA - SaTsthAnapatita vRddhirUpa sthAnani virSa aSTAMka kahiye; anaMtaguNavRddhi so Adi hai / bahuri urvakaM kahiye anaMta bhAgavRddhi; so atasthAna hai / bhAvArtha - pUrvaM jo yaMtradvAra kari vRddhi kA vidhAna kahA, so sarva vidhAna hoi nivarai, taba eka bAra SaTsthAnapatita vRddhi bhaI kahie / vizeSa itanA jo navamI pakatikA kA navamA koThA viSai doya ukAra para eka ATha kA aMka likhyA hai| so tAkA artha yahu jo sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa anata bhAga vRddhi hoi kari eka vAra anataguNa vRddhi ho hai / so yahu anataguNa vRddhi rUpa jo bheda so navIna paTsthAnapatita vRddhi kA Arambha kIyA / tAkA grAdi kA sthAna jaannaa| isatai lagAi prathama koThAdika sabadhI jo racanA kahI thI, tIhi anukramatai SaTsthAnapatita vRddhi ho hai / tahAM usa hI navamI pakati kA navamAM koThA viSai ATha kA aMka ke pahilI jo ukAra likhA thA, tAkA artha yahu jo sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga mAtra vAra anaMta bhAgavRddhi bhaI, tiniviSe aMta kI anata bhAgavRddhi lIe, jo sthAna soI, isa SaTsthAnapatita vRddhi kA aMta sthAna jAnanA / yAhItai SaTsthAna patita vRddhi kA Adi sthAna aSTAMka kahyA ara atasthAnaka urvaka kahyA hai / bahuri pahilI vAra anataguNa vRddhi binA paca vRddhi kahI, para pIche chahau vRddhi kahI hai| yahAM prazna - jo pahilI bAra Adi sthAna jaghanya jJAna hai / tAkI aSTAMka rUpa anaMta guNavRddhi saMbhava bhI hai ki nAhI? Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 475 ara bhAgahAra kA apavartana kIyA / guNakAra tIna tIna paraspara guNe, nava kA guNakAra bhayA / cyAri, doya, cyAri, eka bhAgahArani kauM paraspara guNe, battIsa kA bhAgahAra bhayA / jAtai doya, tIna, Adi rAzi guNakAra bhAgahAra viSe hoya / tahA paraspara guNe, jetA pramANa hoi, titanA guNakAra vA bhAgahAra tahA jAnanA / jaise hI anyatra bhI samajhanA / bahuri yAmai eka guNakAra sAdhika jaghanya kA battIsavA bhAgamAtra hai| tAko judA sthApi, avazeSa sAdhika jaghanya ko ATha kA guNakAra, battIsa kA bhAgahAra rahyA, tAkA apavartana kIe, sAdhika jaghanya kA cauthA bhAga bhayA / bahuri prakSepaka gaccha pramANa hai; so sAdhika jaghanya ko eka bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM prakSepaka hoi / tAkauM utkRSTa saMkhyAta kA tIna cauthA bhAga kari guNanA, tahA utkRSTa saMkhyAta guNakAra bhAgahAra kA apavartana kIe, sAdhika jaghanya kA tIna cauthA bhAgamAtra pramANa bhyaa| yAmai pUrvokta eka cauthA bhAga joDe, sAdhika jaghanya mAtra vRddhi kA pramANa bhayA / yAmai mUla sAdhika jaghanya joDai, labdhyakSara dUraNA ho hai / ihA prakSepaka - prakSepaka saMbaMdhI RNarAzi dhanarAzi te saMkhyAta guNA ghATi hai / tAtai sAdhika jaghanya kA battIsavA bhAgamAtra dhanarAziviSa RNarAzi ghaTAvane ko kicit Una kari avazeSa pUrvokta viSa joDe, sAdhika dUNA ho hai / bahuri 'ekkadAlachappaNNa' kahiye, pUrvokta saMkhyAta bhAgavRddhi sayukta utkRSTa sakhyAta mAtra sthAnani ko chappana kA bhAga dei, tini viSa ikatAlIsa bhAgamAtra sthAna bhaye / tahAM prakSepaka ara prakSepaka - prakSepaka saMbadhI vRddhi joDe, labdhyakSara dUNA ho hai / kaise ? so kahiye hai - sAdhika jaghanya ko utkRSTa sakhyAta kA bhAga dIeM, prakSepaka hoi, so prakSepaka gacchamAtra hai / tAta yAko utkRSTa sakhyAta ikatAlIsa chappanavAM bhAga kari guNe, utkRSTa sakhyAta kA apavartana kIe, sAdhika jaghanya kI ikatAlIsa kA guNakAra chappana bhAgahAra ho hai| bahuri prakSepaka - prakSepaka eka ghATi gaccha kA eka bAra sakalana ghanamAtra hai| so pUrvokta sUtra ke anusAri sAdhika jaghanya ko doya bAra utkRSTa sakhyAta kA bhAga dIeM prakSepaka prakSepaka hoDa / tAkI eka ghATi ikatAlIsa guNAM utkRSTa saMkhyAta ara ikatAlIsa guNA utkRpTa sasyAta kA guNakAra ara chappana, doya chappana, eka kA bhAgahAra bhayA / ihAM eka ghATi saMbandhI RNa sAdhika jaghanya ko ikatAlIsa kA guNakAra ara utkRSTa saMkhyAta eka mo vArA chappana kA bhAgahAra mAtra judA sthApi, avazeSa vipa doya vAra utkRSTa maMcyAta kA apavartana kIeM, sAdhika jaghanya kI solA sai 'kyAtI kA guNAkAra para Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 331 eka sau bArA guNA chappana kA bhAgahAra ho hai / ihAM guNakAra viSa ikatAlIsa ikatAlIsa paraspara guNe, solaha sai ikyAsI bhaye hai / bahuri bhAgahAra vipai chappana ko doya kari guNe, eka sau bAraha bhaye / agale chappana ko eka kari guNe, chappana bhaye jAnane / bahuri ihAM guNAkAra me eka judA sthApiye, tAkA sAdhika jaghanya ko eka sau bAraha guNA chappana kA bhAgahAra mAtra ghana jAnanA / avazeSa sAdhika jaghanya ko solaha sai assI kA guNakAra eka sau bArA guNA chappana kA bhAgahAra rahyA / tahAM eka sau bAraha kari apavartana kIye sAdhika jaghanya ko paMdraha kA guNakAra chappana kA bhAgahAra bhayA / yAmai prakSepaka saMbaMdhI pramANa jaghanya ko ikatAlIsa kA guNakAra ara chappana kA bhAgahAra mAtra milAeM apavartana kIe, sAdhika jaghanya mAtra vRddhi kA pramANa bhayA / yAmai mUla sAdhika jaghanya joDai, labdhyakSara jJAna dUNA ho hai / ihAM prakSepaka - prakSepaka sabaMdhI pUrvokta ghana te RNa saMkhyAta guNA ghATi hai / tAtai kicit Una kIyA, jo ghana rAzi, tAko adhika kIe sAdhika dUNA ho hai / bahuri 'satta dazamaM ca bhAga' vA kahie athavA sakhyAta (bhAga) vRddhi saMyukta utkRSTa sakhyAta mAtra sthAnakani kI daza kA bhAga dIjiye / tahAM sAta bhAga mAtra sthAna bhe| tahAM prakSepaka para prakSepaka - prakSepaka ara pizuli nAmA tIna vRddhi joDe, sAdhika jaghanya jJAna dUNA ho hai / kasai? so kahie hai - sAdhika jaghanya ko eka bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIye prakSepaka ho hai / so gaccha mAtra hai / tAte yAko utkRSTa saMkhyAta kA sAta dazavAM bhAga kari guNai, utkRSTa sakhyAta kA bhAga dIeM, sAdhika jaghanya ko sAta kA guNakAra ara daza kA bhAgahAra ho hai / bahuri prakSepaka - prakSepaka eka ghATi gaccha kA eka bAra sakalana ghanamAtra ho hai / so sAdhika jaghanya ko doya bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIeM, prakSepaka - prakSepaka hoi, tAko pUrva sUtra ke anusAri eka ghATi sAta guNA utkRSTa sakhyAta kA ara sAta guNA utkRSTa saMkhyAta kA tau guNakAra ara daza doya ara daza eka kA bhAgahAra bhayA / bahuri pizuli doya ghATi gaccha kA ara doya bAra saMkalana ghanamAtra ho hai / so sAdhika jaghanya ko tIna bAra utkRSTa saMkhyAta kA bhAga dIe pizuli ho hai / tAko pUrva sUtra ke anusAri doya ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta para eka ghATi sAta guNA utkRSTa saMkhyAta sAtaguNA utkRSTa sakhyAta kA to guNakAra ara daza tIna, daza doya, daza eka kA bhAgahAra bhayA / ini viSa pizuli kA guNakAra vipai doya ghaTAyA thA, tIhi sabadhI prathama RNa kA pramANa sAdhika Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ) [ 477 jaghanya ko doya kA ara eka ghATi sAta guNA utkRSTa sakhyAta kA ara sAta guNA utkRSTa sakhyAta kA guNakAra bahuri doya bAra1 utkRSTa sakhyAta kA ara chaha kA ara tIna bAra daza kA bhAgahAra kIeM ho hai / tAkI judA sthApi, avazeSa kA apavartana kIeM, sAdhika jaghanya ko eka ghATi sAta guNA utkRSTa sakhyAta kA ara guNacAsa kA tau guNakAra bhayA / bahuri utkRSTa saMkhyAta chaha hajAra kA bhAgahAra ho hai| ihAM guNakAra viSa eka ghATi hai; tIhi saMbadhI dvitIya RNa kA pramANa sAdhika jaghanya ko guNacAsa kA guNakAra bahuri utkRSTa sakhyAta para chaha hajAra kA bhAgahAra kIeM ho hai / tAko judA sthApi, avazeSa kA apavartana kIe, sAdhika jaghanya ko tIna saiM tiyAlIsa kA guNakAra ara chaha hajAra kA bhAgahAra ho hai / ihA guNakAra maiM teraha ghaTAi, judA sthaapie| tahAM sAdhika jaghanya ko teraha kA guNakAra para chaha hajAra kA bhAgahAra jAnanA / avazeSa sAdhika jaghanya ko tIna sai tIsa kA guNakAra ara chaha hajAra kA bhAgahAra rahyA / tahAM tIsa kari apavartana kIeM sAdhika jaghanya ko gyAraha kA guNakAra, daza guNA bIsa kA bhAgahAra bhayA; so eka jAyagA sthApie / bahuri ihAM teraha guNakAra maiM syo kADhi jude sthApi the, tIhiM saMbadhI pramANa te prathama, dvitIya RNa saMbadhI pramANa saMkhyAtaguNA ghATi hai / tAta kiMcit Una kari sAdhika jaghanya kiMcidUna teraha guNA ko chaha hajAra kA bhAga dIe, itanA ghana avazeSa rahyA, so judA sthApie / bahuri prakSepaka - prakSepaka saMbadhI guNakAra viSa eka ghaTAyA thA, tihi sabadhI RNa kA pramANa sAdhika jaghanya kauM sAta kA guNakAra, bahuri utkRSTa sakhyAta ara doya se kA bhAgahAra kIe ho hai / tAkI judA sthApi, avazeSa pUrvokta pramANa sAdhika jaghanya ko utkRSTa saMkhyAta kA guNakAra ara doya bAra sAta kA guNakAra, ara utkRSTa sakhyAta daza doya daza eka kA bhAgahAra, tAkA apavartana vA paraspara guNana kIe, sAdhika jaghanya ko guNacAsa kA guNakAra doya sai kA bhAgahAra bhayA / yAmai pUrvokta pizuli saMbaMdhI gyAraha guNakAra milAe, sAdhika jaghanya ko sAThi kA guNakAra doya sai kA bhAgahAra bhayA / ihAM bIsa kari apavartana kIe, sAdhika jaghanya ko tIna kA guNakAra, daza kA bhAgahAra bhyaa| yAmai prakSepaka sabaMdhI pramANa sAdhika jaghanya ko sAta kA guNakAra, daza kA bhAgahAra joDe, daza kari apavartana kIe, vRddhi kA pramANa sAdhika jaghanya ho hai / yAmai mUla sAdhika jaghanya joDe, labdhyakSara dUNA ho hai / bahuri pUrva pizuli saMbaMdhI RNa rahita ghana viSa kiMcidUna teraha 1.ba, ga prati me 'tInavAra' milatA hai| Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 332 kA guNakAra thA, tisa viSai prakSepaka prakSepaka saMbaMdhI RNa saMkhyAta guNA ghATi hai / tAkau ghaTAvane ke artha bahuri kicit Una kIeM, jo sAdhika jaghanya kauM doya bAra kicidUna teraha kA guNakAra ara chaha hajAra kA bhAgahAra bhayA / so itanA pramANa pUrvokta dUNAM labdhyakSara viSai joDeM, sAdhika dUragA ho hai / ause prathama to saMkhyAta bhA '' vRddhi yukta je sthAna, tini viSai utkRSTa saMkhyAta mAtra sthAnani kA sAta dazavAM bhAga pramANa sthAna pazuli vRddhi paryaMta bhae labdhyakSara jJAna dUragA ho hai / bahuri tisahI kA ikatAlIsa chappanavAM bhAga pramANa sthAna prakSepaka - prakSepaka vRddhi paryaMta bhaeM, labdhyakSara jJAna dUragA ho hai / bahuri Age bhI saMkhyAta ( bhAga) vRddhi kA pahilA sthAna teM lagAi utkRSTa sakhyAta mAtra sthAnani kA tIna cauthA bhAga mAtra sthAna prakSepaka - prakSepaka vRddhi paryata bhaeM, labdhyAkSara jJAna dUrgA ho hai / bahuri taiseM hI saMkhyAta vRddhi kA pahilA sthAna tai lagAi, utkRSTa saMkhyAtamAtra sthAna prakSepaka vRddhiparyaMta bhaeM, labdhyakSarajJAna dUragA ho hai / - prazna - jo sAdhika jaghanya jJAna dUragA bhayA so sAdhika jaghanya jJAna tI paryAyasamAsa jJAna kA madhya bheda hai, ihAM labdhyakSara jJAna dUragA kaise kahyA hai ? tAkAM samAdhAna - jo upacAra kari paryAyasamAsa jJAna ke bheda ko bhI labdhyakSara kahie / jAte mukhyapane labdhyakSara hai nAma jAkA, jaisA jo paryAya jJAna, tAkA samIpavartI hai / bhAvArtha - ihAM graisA jo labdhyakSara nAma te ihAM paryAyasamAsa kA yathAsabhava madhyabheda kA grahaNa karanA / bahuri cakAra kari gatvA kahie ase sthAna prati prApta hoDa, labdhyakSara jJAna dUNA ho hai, sA artha jAnanA / evaM asaMkhalogA, araNakkharappe havaMti chaTThAraNA / te pajjAyasa mAsA, zrakkharagaM uvari bocchAmi // 332 // 1 evamasaMkhyalokAH, anakSarAtmake bhavaMti SaTsthAnAni / te paryAyasamAsA akSaragamupari vakSyAmi // 332 // 16, pR 22 kI TIkA / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 476 TIkA - yAprakAra anakSarAtmaka jo paryAyasamAsa jJAna ke bheda, tini viSa SaTsthAna (patita)vRddhi asaMkhyAtalokamAtra biriyAM ho hai / so hI kahie hai - jo eka adhika sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA~ bhAga kA varga kari tisa hI ke dhana ko guNeM, jo pramANa hoi, titane bhedani virSa eka bAra SaTsthAna hoi, tau asakhyAta loka pramANa paryAyasamAsa jJAna ke bhedani viSa ketI bAra SaTsthAna hoi; jaisai trairAzika karanA / tahAM pramANarAzi eka adhika sUcyaMgula ke asaMkhyAtavAM bhAga kA varga kari guNita, tAhIkA ghanapramANa ara phalarAzi eka, icchArAzi asakhyAta loka paryAyasamAsa ke sthAnamAtra, tahAM phala kari icchA ko guNi, pramANa kA bhAga dIeM, jetA labdharAzi kA pramANa Avai, titanI bAra sarva bhedani viSa SaTsthAna patita vRddhi ho hai / so bhI asaMkhyAta loka mAtra ho hai / jAte asaMkhyAta ke bheda ghane hai / tAte hInAdhika hote bhI asaMkhyAta loka hI kahie / yAprakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna vRddhi kari vardhamAna jaghanya jJAna te anaMta bhAgavRddhi lIeM prathama sthAna tai lagAi, aMta kA SaTsthAna viSa aMta kA anaMta bhAgavRddhi lIeM, sthAna paryata jete jJAna ke bheda, te te sarva paryAyasamAsa jJAna ke bheda jAnane / aba ihAMte prAgai akSarAtmaka zrutajJAna ko kahai hai - carimuvvaMkaNavahidaatthakkharaguriNadacarimamunvaMkaM / atthakkharaM tu gANaM, hodi tti jiNehi NiddiLaM // 333 // caramorvakeraNAvahitArthAkSaraguriNatacaramorvakam / arthAkSaraM tu jJAnaM bhavatIti jinanirdiSTam // 333 // TIkA - paryAya samAsa jJAna virSe asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna kahe / tiniviSe vRddhi ko kAraNa sakhyAta, asakhyAta, anata te avasthita hai, niyamarUpa pramANa dharai hai| saMkhyAta kA pramANa utkRSTa sakhyAta mAtra, asaMkhyAta kA asaMkhyAta loka mAtra, anaMta kA pramANa jIvarAzi mAtra jAnanA / bahuri aMta kA SaTsthAna viSa aMta kA urvaka jo anaMtabhAgavRddhi, tAkau lIeM paryAya samAsa jJAna kA sarvotkRpTa bheda, tAtai Agai aSTAMka kahie, anata guNavRddhi saMyukta jo jJAna kA sthAna, so akSara zrutajJAna hai / pUrva aSTAMka kA pramANa niyamarUpa jIvarAzi mAtra guNA thA, ihAM aSTAMka kA 1. SaTkhaDAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 22 kI dIkA / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 333 480 ] pramANa, so na jAnanA, anya jAnanA / soI kahie hai - asakhyAta loka mAtra SaTsthAna ni viSai jo aMta kA SaTsthAna, tAkA aMta kA Urvaka vRddhi lIeM jo sarvotkRSTa paryAya samAsa jJAna tAkau eka bAra aSTAMka kari guNai, arthAkSara jJAna ho hai / tAte yAka aSTAMka vRddhi yukta sthAna kahie / so aSTAMka kitane pramANa lIeM ho hai; so kahie hai- zruta kevalajJAna eka ghATi, ekaTTI pramANa apunarukta akSarani kA samUha rUpa hai / tAko eka ghATi, ekaTThI kA bhAga dIeM, eka akSara kA pramANa prAvai hai / tahAM jetA jJAna ke avibhAga pratichedana kA pramANa hai, tAkI sarvotkRSTa paryAya samAsa jJAna kA bhedarUpa Urvaka ke avibhAga praticchedani ke pramANa kA bhAga dIeM jetA pramANa Avai, soI ihAM aSTAMka kA pramANa jAnanA / tAtai aba tisa arthAkSara jJAna kI utpatti ko kAraNa, jo aMta kA Urvaka, tAkari bhAjita jo arthAkSara, tIhi pramANa aSTAMka kari guNya, jo aMta kA Urvaka, tAkau guNai; arthAkSaraM jJAna ho hai / yaha kathana yukta hai / jaisA jinadeva kahyA hai | bahuri yaha kathana aMta viSai dharyA huvA dIpaka samAna jAnanA / tAte ase hI pUrve bhI caturaMka Adi aSTAMka paryaMta SaT sthAnani ke bhAgavRddhi yukta vA guNavRddhi yukta je sthAna hai, te sarva apanA apanA pUrva Urvaka yukta sthAna kA bhAga dIeM, jetA pramANa Avai, titane pramANa kari tisa pUrvasthAna te guNita jAnane / ase zruta kevalajJAna kA sakhyAtavAM bhAga mAtra arthAkSara zrutajJAna jAnanA / artha kA grAhaka akSara te utpanna bhayA jo jJAna, so akSara jJAna kahie / athavA praryate kahie jAnie, so artha, ara dravya kari na vinazai so akSara / jo artha soI akSara, tAkA jo jJAna, so prarthAkSarajJAna kahiye / athavA zraryaMte kahiye zrutakevalajJAna kA saMkhyAtavA bhAga kari jAkA nizcaya kIjiye; asA eka akSara, tAkA jJAna, so arthAkSarajJAna kahiye / athavA akSara tIna prakAra hai labdhi akSara, nirvRtti akSara, sthApanA grakSara / tahA paryAyajJAnAvaraNa Adi zrutakevalajJAnAvaraNa paryata ke kSayopazama te utpanna bhaI jo padArtha jAnane kI zakti, so labdhirUpa bhAva idriya, tIhi svarUpa jo akSara kahiye avinAza, so labdhi - akSara kahiye / jAte akSara jJAna upajane ko kAraNa hai / vahari kaMTha, hoTha, tAlavA Adi akSara bulAvane ke sthAna ara hoThani kA parUpara milanA, so spR' TatA tAkI Adi dekari prayatna, tIhi kari utpanna bhayA zabda Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 | 46 rUpa akArAdi svara ra kakArAdika vyaMjana para saMyogI akSara, so nirvRtti akSara kahiye / bahuri pustakAdi viSai nija deza kI pravRtti ke anusAri akArAdikani kA zrAkAra kari likhie so sthApanA akSara kahiye / isa prakAra jo eka akSara, tA sunane teM bhayA jo artha kA jJAna, ho akSara zrutajJAna hai; ausA jinadevane kA hai / una hI ke anusAri maiM bhI kucha kahyA hai / 1. - Age zrI mAdhavacaMdra traividyadeva zAstra ke viSaya kA prasAraNa kahaiM haiM paNNavarigajjA bhAvA, anaMtabhAgo du aNabhilappAraNaM / paNNavaNijjAraNaM puNa, anaMtabhAgo sudariNabaddho // 334 // TIkA - anabhilApyAnAM kahie vacana gocara nAhI, kevalajJAna hI ke gocara je bhAva kahie jIvAdika padArtha, tinake anaMtaveM bhAgamAtra jIvAdika artha, te prajJApanIyA: kahie tIrthakara kI sAtizaya divyadhvani kari kahane meM Ave ase hai / bahuri tIrthaMkara kI divyadhvani kari padArtha kahane meM Avai hai tinake anaMtave bhAgamAtra dvAdazAMga zrutaviSai vyAkhyAna kIjie hai / jo zrutakevalI kI bhI gocara nAhI; aMsA padArtha kahane kI zakti divyadhvani viSai pAie hai / bahuri jo divyadhvani kari na kahyA jAya, tisa artha kau jAnane kI zakti kevalajJAna viSai pAie hai / ausA jAnanA / Age doya gAthAni kari akSara samAsa ko prarUpa hai prajJApanIyA bhAvA, anaMtabhAgastu anabhilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaH, anaMtabhAgaH zrutanibaddhaH // 334 // 1 - eyakSkharAda uvaraM, egegeNakkhareNa vaDDhato / saMkhejje khalu uDDhe, padaraNAmaM hodi sudaragANaM // 335 // 1 TIkA - eka akSara te upajyA jo jJAna, tAke Upari pUrvokta SaTsthAnapatita vRddhi kA anukrama vinA eka eka akSara badhatA so doya akSara, tIna akSara, cyAri akSara ityAdika eka ghATi pada kA akSara paryaMta akSara samudAya kA sunane kari upajeM akSara samAsa ke bheda saMkhyAta jAnane / te doya ghATi pada ke akSara jete hoMi SaTkhaDAgama-dhavalA, pustaka 6, pRSTha 22 kI TIkA / ekAkSarAttupari ekaikenAkSareNa vardhamAnAH / saMkhyeye khalu vRddhe, padanAma bhavati zrutajJAnam // 335 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ] [ gommaTamAra jIvakANDa gAyA 336 titane hai / bahuri isake anaMtari utkRSTa akSara samAsa ke vipai eka akSara badhata padanAmA zrutajJAna ho hai| solasa-saya-cautIsA, koDI tiyasIdilakkhayaM ceva / sattasahassATThasayA, aTThAsIdI ya padavaNNA // 336 // SoDazazatacaturviMzatkoTayaH tryazItilakSakaM caiva / saptasahasrANyaSTazatAni aSTAzItizca padavarNAH // 336 // TIkA - pada tIna prakAra hai - arthapada, pramANapada, madhyamapada / tahAM nihiM akSara samUha kari vivakSita artha jAniye, so tau arthapada kahiye / jaise kahA ki 'gAmabhyAja zuklAM daMDena' ihAM isa zabda ke cyAri pada haiM - 1. gAM, 2. abhyAja, 3. zuklAM, 4. daMDena / ye cyAri pada bhae / artha yAkA yahu - jo gAya ko gheri, supheda ko daMDa kari / ase kahA ki 'agnimAnaya' ihAM doya pada bhae / agniM, Anaya / artha yahu jo - agni ko lyAva / ausai vivakSita artha ke arthI eka, doya Adi akSarani kA samUha, tAko arthapada kahiye / ___ bahuri pramANa jo saMkhyA, tihine lIeM, jo pada kahiye akSara samUha, tAko pramANa pada kahiye / jaisai anuSTupa chada ke cyAri pada, tahAM eka pada ke ATha akSara hoi / 'namaH zrIvardhamAnAya' yaha eka pada bhayA / yAkA artha yaha jo zrIvardhamAna svAmI ke athi namaskAra hoha; ase pramANapada jAnanA / __ bahuri solAsai cautIsa koDi tiyAsI lAkha sAta hajAra AThasai aThyAsI (16348307888) gAthA viSe kahe apunarukta akSara, tinikA samUha so madhyamapada kahiye / iniviSai artha pada ara pramANa pada tau hIna - adhika akSarani kA pramANa kauM lIeM, lokavyavahAra kari grahaNa kIeM hai / tAtai lokottara paramAgama virSa gAthA viSa kahI jo sakhyA, tIhiM viSai vartamAna jo madhyamapada, tAhIkA grahaNa jaannaa| Age saghAta nAmA zrutajJAna ko prarUpa hai - 2. paTapaDAgama - dhavalA pustaka 6, pRSTha 23 kI TIkA / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samparajJAnacandrikA bhASATIkA] eyapadAdo uriM, egegeNakkhareNa vddddhto| saMkhejjasahassapade, uDDhe saMghAdaNAma sudaM // 337 // ekapadAdupari, ekaikenAkSareNa vardhamAnAH / saMkhyAtasahasrapade, vRddhe sadhAtanAma zrutam // 337 / / TIkA - eka pada ke Upari eka eka akSara badhate - badhata eka pada kA akSara pramANa padasamAsa ke bheda bhaeM, padajJAna dUNA bhayA / bahuri isatai eka - eka akSara badhatai badhatai padakA akSara pramANa padasamAsa ke bheda bhaeM, padajJAna tiguNA bhayA / ase hI eka eka akSara kI badhavArI lIeM pada kA akSara pramANa padasamAsa jJAna ke bheda hota satai cauguNA paMcaguNA Adi saMkhyAta hajAra kari guNyA hUvA pada kA pramANa meM eka akSara ghaTAiye, tahA paryata padasamAsa ke bheda jAnane / padasamAsa jJAna kA utkRSTa bheda viSa soI eka akSara milAye, saghAta nAmA zrutajJAna ho hai / so cyAri gati viSa eka gati ke svarUpa kA nirUpaNahAre jo madhyamapada, tinikA samUharUpa saghAta nAmA zrutajJAna ke sunane te jo arthajJAna bhayA, tAkauM saghAta zrutajJAna kahiye / prAgai pratipattika zrutajJAna ke svarUpa ko kahai hai - ekkadara-gadi-NirUvaya-saMghAdasudAdu uvari putvaM vA / vaNe saMkhejje, saMghAde uDDhimhi paDivattI // 338 // ekataragatinirUpakasaMghAtazrutAdupari pUrva vA / varNe saMkhyeye, saghAte vRddha pratipattiH // 338 // TIkA - eka gati kA nirUpaNa karaNahArA jo saghAta nAmA zrutajJAna, tAke Upari pUrvokta prakAra kari eka eka akSara kI badhavArI lIye, eka eka pada kI vRddhi kari saMkhyAta hajAra pada kA samUharUpa saghAta zruta hoi / bahuri isa hI anukrama tai saMkhyAta hajAra saghAta zruta hoi / tihi mai syo eka akSara ghaTAiye tahA paryata saghAta samAsa ke bheda jAnanA / bahari ata kA saghAta samAsa zrutajJAna kA utkRSTa bheda virSa vahare akSara milAiye, taba pratipattika nAmA zrutajJAna ho hai / so narakAdi cyAri gati 1 SaTkhaDAgama-dhavalA pustaka 6, pRSTa 23 kI TIkA / 2 ba, gha, prati me 'chaha zabda milatA hai| Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 336-340 kA svarUpa vistAra parne nirupaNa karanahArA jo pratipattipaka graMtha, tAke sunane te jo arthajJAna bhayA, tAkau pratipattika zrutajJAna kahie / anuyoga zrutajJAna kI prarUpa haiN| - caugai- sarUvaparUvaya- paDivattIdo du uvari puvvaM vA / vaNe saMkhejje, paDivattIuDDhamhi praNiyogaM // 336 // 1 caturgatisvarUpaprarUpakapratipattitastu upari pUrva vA / varNe saMkhyAte, pratipattivRddhe anuyogaM // 339 // TIkA - cyAri gati ke svarUpa kA nirUpaNa karaNahArA pratipattika zrutajJAna ke Upari pratyeka eka eka akSara kI vRddhi lIye saMkhyAta hajAra padani kA samudAyarUpa sakhyAta hajAra saMghAta ara saMkhyAta hajAra saMghAtani kA samUha pratipattika, so jaise pratipattika sakhyAta hajAra hoi; tiniviSe eka akSara ghaTAiye tahAM paryaMta pratipattika samAsa zrutajJAna ke bheda bhae / bahuri tisakA aMta bheda viSai vaha eka akSara milAye, anuyoga nAmA zrutajJAna bhayA, so caudai mArgaNA ke svarUpa kA pratipAdaka anuyoga nAmA zruta, tAke sunane te jo arthajJAna bhayA, tAko anuyoga nAmA zrutajJAna kahie / - Age prAbhRtaprAbhRtaka zrutajJAna ko doya gAthAni kari kahai hai - coddasa-maggaNa-saMjuda-aNiyogAduvari vaDDhide vaNNe / caurAdI - zraNiyoge dugavAraM pAhuDaM hodi // 340 // 2 caturdaza mArgaNAsaMyutAnuyogAdupari vardhite varoM / caturAdyanuyoge dvikavAraM prAbhRtaM bhavati // 340 // TIkA - caudaha mArgaNA kari sayukta jo anuyoga, tAke Upari pratyeka eka eka akSara kI vRddhi kari saMyukta pada saMghAta pratipattika, iniko pUrvokta anukrama taiH vRddhi hote cyAri yadi anuyogani kI vRddhi viSai eka akSara ghaTAiye / tahA paryaMta anuyoga samAsa ke bheda bhae / bahuri tisakA ata bheda viSai vaha eka akSara milAye, prAbhRta prAbhRtaka nAmA zrutajJAna ho hai / 1 paTyaDAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 24 kI TIkA / 2 paTTAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 24 kI TIkA / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] zrahiyAro pAhuDyaM, emaTThI pAhuDassa ahiyAro / pAhuDapAhuDarapAsaM, hoditti jigaha jiddiTTha // 341 // adhikAraH prAbhUtamekArthaH prAbhUtasyAdhikAraH / prAbhRtaprAbhRtanAmA bhavati iti jinairnirdiSTam // 349 // TIkA Age kahiyegA, jo vastu nAmA zrutajJAna, tAkA jo eka adhikAra, nAma prAbhRta kahiye / bahuri jo usa prAbhRtaka kA eka adhikAra, tAkA nAma prAbhRtaka prAbhRtaka kahiye; ase jinadevane kahyA hai | Age prAbhRtaka kA svarUpa kahai hai - dugavArapAhuDAdo, urvAraM vaNNe kameNa caudIse / dugavArapAhuDe uDDhe khalu hodi pAhuDayaM // 342 // 1 dvirvAraprAbhRtAdupari varNe krameNa catuvizatau / dvikAraprAbhRte savRddhe khalu bhavati prAbhRtakam // 342 // TIkA - dvikavAra prAbhRtaka jo prAbhRtaka prAbhRtaka, tAke Upara pUrvokta anukrama te eka eka akSara kI vRddhi lIyeM cauvIsa prAbhRtaka - prAbhRtakani kI vRddhi viSai eka akSara ghaTAiye, tahAM paryaMta prAbhRtaka prAbhRtaka samAsa ke bheda jAnane / bahuri tAkA aMta bheda viSai eka akSara milAye; prAbhRtaka nAmA zrutajJAna ho hai / - [ 4-5 bhAvArtha - eka eka prAbhRtaka nAmA adhikAra viSe cauvIsa-caubIsa prAbhRtakaprAbhRttaka nAmA adhikAra ho hai / A vastu nAmA zrutajJAna kI prarUpa hai ari di pAhuDa-ahiyAre ekkavatthupahiyAro | ekkekvaNuDDhI, kameNa savvatya jAyavvA // 343 // 1 fat fast prAbhRtAdhikAre eko vastvadhikAraH / ekaikavarNavRddhiH krameNa sarvatra jJAtavyA 343 || 1. paTkhaDAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 24 kI TIkA / 2. SaTkhaDAgama - ghavalA pustaka 6, pRSTha 25 kI TIkA / Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 344 __TIkA - tihi prAbhRtaka ke Upara pUrvokta anukrama te eka eka akSara kI vRddhi ne lIe, padAdika kI vRddhi kari saMyukta bIsa prAbhRtaka kI vRddhi hote satai, vAma eka akSara ghaTAiye, tahA paryaMta prAbhUtaka samAsa ke bheda jAnane / vahari tAkA aMta bheda viSa vaha eka akSara milAyeM, vastu nAmA adhikAra ho hai| ___ bhAvArtha - pUrva saMbaMdhI eka eka vastu nAmA adhikAra viSa bIsa bIsa prAbhRtaka pAiye hai| bahuri sarvatra akSara samAsa kA prathama bheda tai lagAi pUrvasamAsa kA utkRSTa bheda paryata anukrama te eka eka akSara baDhAvanA / bahuri pada kA baDhAvanA, bahuri samAsa kA baDhAvanA ityAdika paripATI kari yathAsabhava vRddhi sabani virSa jAnanA, so sUtra ke anusAri vyAkhyAna TIkA viSe karate hI Aye hai| prAgai tIna gAthAni kari pUrva nAmA zrutajJAna ko kahai hai - dasacodasaThTha aTavArasayaM bAraM ca bAra solaM ca / vIsaM tIsaM paNNArasaM ca, dasa cadusu vatthUraNaM // 344 // daza caturdazASTa aSTAdazakaM dvAdaza ca dvAdaza SoDaza ca / vizatiH triMzat paMcadaza ca, daza caturpu vastUnAm // 344 // TIkA - tihi vastu zruta ke Upari eka eka akSara kI vRddhi lIe, anukrama tai padAdika kI vRddhi kari sayukta krama tai daza Adi vastuni kI vRddhi hota satai, unamaiM sau eka eka akSara ghaTAvana paryata vastu samAsa ke bheda jAnane / bahuri tinake ata bhedani virSe anukrama te eka eka akSara milAeM, caudaha pUrva nAmA zrutajJAna hoi / tahA Age kahie hai| utpAda nAmA pUrva Adi caudaha pUrva, tiniviSai anukrama tai daza (10), caudaha (14), pATha (8), aThAraha (18), bAraha (12), bAraha (12), solaha (16), vIsa (20), tIsa (30), padraha (15), daza (10), daza (10), daza (10), daza (10) vastu nAmA adhikAra pAie hai| 1 - paTavaDAgama-dhavalA pustaka 6, pRSTha 25 kI TokA / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RareendrikA bhASATokA ] upAya -puvvagANiya-viriyapavAdatthiNatthiyapavAde / NANAsaccapavAde, zrAdAkammapavAde ya // 345 // paJcAkkhANe vijjANuvAdakallANapANavAde ya / kiriyA visAlapucce, kamasotha tiloryAbaMdusAre ya // 346 // utpAdapUrvAgrAyaNIyavIryapravAdAstinAstikapravAdAni / jJAnasatyapravAde, AtmakarmapravAde ca // 345 // pratyAkhyAnaM vIryAnuvAdakalyANaprAraNavAdAni ca / kriyAvizAlapUrva, kramazaH zratha trilokabiMdusAraM ca // 346 // | 487 TIkA - caudaha pUrvani ke nAma anukrama te ase jAnane / 1. utpAda, 2. AgrAyaNIya, 3. vIryapravAda, 4. asti nAsti pravAda, 5. jJAnapravAda, 6. satyapravAda, 7. AtmapravAda, 8. karmapravAda, 6. pratyAkhyAnapravAda, 10. vidyAnuvAda, 11. kalyANavAda, 12. prANavAda, 13. kriyAvizAla, 14. trilokavidusAra ye caudaha pUrvani ke nAma jAnane / inikai lakSaNa Age kaheMge - ihAM se jAnanA pUrvokta vastuzrutajJAna ke Upari krama te eka eka akSara kI vRddhi lIeM, padAdika kI vRddhi hote, daza vastu pramANa me syoM eka akSara ghaTAie, tahA paryaMta vastu samAsa jJAna ke bheda hai / tAke ata bheda viSa vaha eka akSara milAeM, utpAda pUrva nAmA zrutajJAna ho hai / bahuri utpAda pUrva zrutajJAna ke Upari eka eka akSara-akSara kI vRddhi lIyeM, padAdi kI vRddhi saMyukta caudaha vastu hohi / tAmaiM eka akSara ghaTAiye, tahAM paryaMta utpAdapUrva samAsa ke bheda jAnane / tAke aMta bheda viSai vaha eka akSara badhai, agrAyaNIya pUrva nAmA zrutajJAna ho hai / jaise hI krama tai Age Age ATha Adi vastu kI vRddhi hote, tahA eka akSara ghaTAvane paryaMta tisa tisa pUrva samAsa ke bheda jAnane / tisa tisa kA aMta bheda viSai so so eka akSara milAeM, vIrya pravAda Adi pUrva nAmA zrutajJAna ho hai / aMta kA trilokavidusAra nAmA pUrva Age tAkA samAsa ke bheda nAhI hai / jAte yAke Age zrutajJAna ke bheda kA abhAva hai / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 347-348-346 Agai caudaha pUrvani viSa vastunAmA adhikArani kI vA prAbhRtanAmA adhikArani kI saMkhyA kahai hai - paNaNaudisayA vatthU, pAhuDyA tiyasahassaNavayasayA / edesu cohasesu bi, puvvetu havaMti milidANi // 347 // paMcanavatizatAni vastUni, prAbhRtakAni trisahasranavazatAni / eteSu caturdazasvapi, pUrveSu bhavaMti militAni // 347 / / TIkA - jo utpAda Adi trilokabidusAra paryata caudaha pUrva, tinivirSe milAe huve, daza Adi vastu nAmA adhikAra sarva eka sau picyANavai (165) ho hai / bahuri eka eka vastu viSa bIsa bIsa prAbhRtaka kahe, te sarva prAbhRtaka nAmA adhikAra tIna hajAra nava sai (3600) jAnane / Age pUrva kahe je zrutajJAna ke bIsa bheda, tinikA upasaMhAra doya gAthAni kari kahai hai --- atthakkharaM ca padasaMghAtaM, paDivattiyANijogaM ca / dugavArapAhuDaM ca ya, pAhuDyaM vatthu puvvaM ca // 348 // kamavaNNuttaravaDhiya, tANa samAsA ya akkharagadANi / NANaviyappe vIsaM, gaMthe bArasa ya coisayaM // 346 // arthAkSaraM ca padasaMghAtaM, pratipattikAnuyogaM ca / dvikavAraprAbhRtaM ca ca, prAbhRtakaM vastu pUrva ca // 348 // kamavarNottaravadhite, teSAM samAsAzca akSaragatAH / jJAnavikalpe vizatiH, graMthe dvAdaza ca caturdazakam // 349 // TokA - akSara, pada, saghAta, pratipattika, anuyoga, prAbhRtakaprAbhRtaka, prAbhRtaka, vastu, pUrva e nava bheda bahuri eka eka akSara kI vRddhi Adi yathA sabhava vRddhi lIe ina hI akSarAdikani ke samAsa tini kari nava bheda, ase sarva mili kari aThAraha bheda, akSarAtmaka dravyazruta ke hai| ara jJAna kI apekSA ina hI dravyazrutani ke sunane te jo jJAna bhayA, so usa jJAna ke bhI aThAraha bheda Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantikA bhASATokA 1 [ 46 TIkA - eka ghATi ekaTThI pramAraNa samasta zruta ke akSara kahe tiniko paramAgama viSa prasiddha jo madhyama pada, tAke akSarani kA pramANa solA sai cautIsa koDi tiyAsI lAkha sAta hajAra ATha sai aThyAsI, tAkA bhAga dIe, jo padani kA pramANa Avai titane to aMgapUrva saMbaMdhI madhyama pada jAnane / bahuri avazeSa je akSara rahe, te prakIrNakoM ke jAnane / so eka sau bAraha koDi tiyAsI lAkha aThAvana hajAra pAca itane to aMga praviSTa zruta kA padani kA pramANa AyA / avazeSa ATha koDi eka lAkha ATha hajAra eka sai picahattari akSara rahe, te aMgabAhya prakIrNaka ke jAnane / aseM aMgapraviSTa, aMgabAhya doya prakAra zruta ke padani kA vA akSarani kA pramANa he bhavya ! tU jaani| Age zrI mAdhavacandra vidyadeva teraha gAthAni kari aMgapUrvani ke padani kI saMkhyA prarUpa haiM - AyAre suddayaDe, ThANe samavAyaNAnage aNge| tatto vikkhApaNNattIe pAhassa dhammakahA // 356 / / prAcAre sUtrakRte, sthAne samavAyanAmake aNge| tato vyAkhyAprajJaptau nAthasya dharmakathAyAm // 356 // TIkA - dravya zruta kI apekSA sArthaka nirukti lIeM, aMgapUrva ke padani kI saMkhyA kahie hai / jAtai bhAvazruta viSa niruktyAdika saMbhavai nAhI / tahAM dvAdaza agani viSa prathama hI AcArAMga hai / jAtai paramAgama jo hai, so mokSa ke nimitta hai / yAhI taiM mokSAbhilASI yAkauM Adare hai| tahA mokSa kA kAraNa saMvara, nirjarA, tinikA kAraNa paMcAcArAdi sakala cAritra hai / tAtai tisa cAritra kA pratipAdaka zAstra pahile kahanA siddha bhayA / tIhi kAraNa te cyAri jJAna sapta Rddhi ke dhAraka gaNadhara devani kari tIrthaMkara ke mukhakamala te utpanna jo sarva bhASAmaya divyadhvani, tAke munane ne jo artha avadhAraNa kiyA, tinikari ziSya prati zipyani ke anugraha nimitta dAdagAgarUpa zruta racanA krii| tIhiM virSa pahile AcArAga kahyA / so Acaranti kahie samastapanaM mona mArga ko ArAdha haiM, yAkari so AcAra, tihiM prAcArAga vipaM aMsA kathana hai - jo kaise calie? kaise khaDe rahiye ? kaise vaiThiye ? kaise soie ? kaise voniA? meM Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 356 khAie ? kaise pApa karma na baMdhai ? ityAdi gaNadhara prazna ke anusAra yatana te caliye, yata te khaDe rahiye, yatana taiM baiThie, yatana te soie, yatana te bolie, yatana te khAiye jaise pApakarma na badhai ityAdi uttara vacana lIye munIzvarani kA samasta grAcaraNa isa AcArAMga viSe varNana kIjiye hai / bahuri sUtrayati kahie saMkSepa te artha ko sUcai, kahai, jaisA jo paramAgama, so sUtra tAke arthakRtaM kahiye kAraNabhUta jJAna kA vinaya Adi nirvighna adhyayana Adi kriyA vizeSa, so jisaviSai varNana kIjie hai / athavA sUtra kari kIyA dharmakriyArUpa vA svamata - paramata kA svarUpa kriyA rUpa vizeSa, so jisa viSai varNana kIjiye, so sUtrakRta nAmA dUsarA aga hai / bahuri tiSThanti kahie eka Adi eka eka badhatA sthAna jisa viSai pAiye, so sthAna nAmA tIsarA aMga hai / tahAM sA varNana hai / saMgraha naya kari AtmA eka hai; vyavahAra naya kari saMsArI ara mukta doya bheda saMyukta hai / bahuri utpAda, vyaya, zrIvya ini tIna lakSaNani kari saMyukta hai / bahuri karma ke vaza tai cyAri gati viSa bhrama hai / tAteM catu saMkramaNa yukta hai / bahuri aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika, zradayika, pAriNAmika bheda kari paMcasvabhAva kari pradhAna hai / bahuri pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, Urdhva, adhaH bheda kari chaha gamana kari saMyukta hai / sasArI jIva vigraha gati viSai vidizA meM gamana na kareM, zreNIbaddha chahau dizA viSai gamana kareM hai / bahuri syAdasti, syAnnAsti, syAdasti nAsti, syAdavaktavya, syAdasti avaktavya, syAnnAsti vaktavya, syAdastinAsti vaktavya ityAdi sapta bhagI viSai upayukta hai / bahuri ATha prakAra karma kA Azraya kari sayukta hai / bahuri jIva, ajIva, Asrava, badha, savara, nirjarA, mokSa, puNya, pApa ye nava padArtha hai viSaya jAke aisA navArtha hai / bahuri pRthvI, grapa, teja, vAyu, pratyeka vanaspati, sAdhAraNa vanaspati, dvIdriya, trIdriya, caturindriya, paMcendriya bheda ta~ daza sthAna hai / ityAdi jIva ko prarupa hai / bahuri pudgala sAmAnya apekSA eka hai; vizeSa kari aNu skandha ke bheda tai doya prakAra hai, ityAdi pudgala kau rupai hai / jaise ekane Adi dekara eka eka badhatA sthAna isa aga viSai varigaye hai / bahuri 'saM' kahie samAnatA kari zraveyaMte kahiye jIvAdi padArtha jisaviSai jAniye, so samavAyAMga cauthA jAnanA / isa viSai dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA samAnatA prarupai hai | Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 501 tahAM dravya kari dharmAstikAya para adharmAstikAya samAna hai / saMsArI jIvani kari saMsArI jIva samAna hai| mukta jIva, kari mukta jIva samAna hai; ityAdika dravya samavAya hai / bahuri kSetra kari prathama naraka kA prathama pAthaDe kA sImaMta nAmA iMdrakavilA ara aDhAI dvIparUpa manuSyakSetra, prathama svarga kA prathama paTala kA Rju nAmA iMdraka vimAna ara siddhazilA, siddhakSetra ye samAna haiM / bahuri sAtavAM naraka kA avadhi sthAna nAmA iMdra vilA ara jaMbUdvIpa para sarvArthasiddhi vimAna ye samAna hai ityAdi kSetra samavAya hai / bahuri kAla kari eka samaya, eka samaya samAna hai / AvalI AvalI samAna hai / prathama pRthvI ke nArakI, bhavanavAsI, vyaMtara inikI jaghanya Ayu samAna hai / bahuri sAtavI pRthvI ke nArakI, sarvArthasiddhi ke deva inikI utkRSTa Ayu samAna hai, ityAdika kAlasamavAya hai / bahuri bhAva kari kevalajJAna, kevaladarzana samAna hai / ityAdi bhAvasamavAya hai jaise, ityAdi samAnatA isa aMga viSe variNaye hai / bahuri 'vi' kahiye vizeSa kari bahuta prakAra, zrAkhyA kahiye gaNadhara ke kIye prazna, prajJApyaMte kahiye jAniye, jisaviSai jaisA vyAkhyAprajJapti nAmA pAcavA aMga jAnanA / isa viSai ausA kathana hai ki - jIva asti hai ki jIva nAsti hai, ki jIva eka hai ki jIva aneka hai; ki jIva nitya hai ki jIva anitya hai; ki jIva vaktavya hai ki avaktavya hai ityAdi sAThi hajAra prazna gaNadhara deva tIrthaMkara ke nikaTa kIye / tAkA varNana isa aMgaviSai hai / bahuri nAtha kahiye tIna loka kA svAmI, tIrthaMkara, parama bhaTTAraka, tinake dharma kI kathA jisa viSai hoi asA nAthadharmakathA nAma chaThA aga hai / isaviSe jIvAdi padArthani kA svabhAva varNana karie hai / vahuri ghAtiyA karma ke nAza te utpanna naza kevalajJAna, usa hI ke sAthi tIrthakara nAmA puNya prakRti ke udaya tai jAU~ mahimA pra bhayI, asA tIrthakara ke pUrvAhna, madhyAhna, aparAhna, ardharAtri ini cyAri kAlanii chaha chaha ghaDI paryanta bAraha sabhA ke madhya sahaja hI divyadhvani hoya hai | bahuri gaNadhara, iMdra, cakravarti inake prazna karane te aura kAla vipai bhI divyadhvani ho hai / grenA divyadhvani nikaTavartI zrotRjanani kI uttama kSamA yAdi daza prakAra vA ratna Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 357 dharma kahai hai / ityAdi isa aMga virSe kathana hai / athavA isa hI chaThA aMga kA dUsarA nAma jJAtRdharmakathA hai / so yAkA artha yaha hai - jJAtA jo gaNadhara deva, jAnane kI hai icchA jAkai, tAkA prazna ke anusAri uttara rUpa jo dharmakathA, tAkauM jJAtRdharmakathA kahie / je asti, nAsti ityAdikarUpa prazna gaNadharadeva kIye, tinikA uttara isa aMga viSa varNana kariye hai / athavA jJAtA je tIrthakara, gaNadhara, iMdra, cakravAdika, tinikI dharma saMbaMdhI kathA isavirSe pAiye hai / tAtai bhI jJAtRdharmakathA asA nAma kA dhArI chaThA aMga jaannaa| to vAsayaanjhayaNe, aMtayaDe NuttarovavAdadase / paNhANaM vAyaraNe, vivAyasutte ya padasaMkhA // 357 / / tata upAsakAdhyayane, aMtakRte anuttaraupapAdadaze / praznAnAM vyAkaraNe, vipAkasUtre ca padasaMkhyA // 357 // TIkA - bahuri tahAM pIche upAsate kahiye AhArAdi dAna kari vA pUjanAdi kari saMgha kauM sevai; ase je zrAvaka, tinikauM upAsaka kahiye / te 'adhIyate' kahiye paDhe, so upAsakAdhyayana nAmA sAtavAM aMga hai / isa viSa darzanika, vratika, sAmAyika, proSadhopavAsa, sacittavirati, rAtribhaktavirati, brahmacarya, prAraMbhanivRtta, parigrahanivRtta, anumativirata, uddiSTavirata ye gRhastha kI gyAraha pratimA vA vrata, zIla, AcAra kriyA, maMtrAdika inikA vistAra kari prarUpaNa hai| bahuri eka eka tIrthaMkara kA tIrthakAla virSa daza daza munIzvara tIvra cAri prakAra kA upasarga sahi, iMdrAdika karI kari huI pUjA Adi prAtihAryarUpa prabhAvanA pAi, pApakarma kA nAza kari saMsAra kA jo aMta, tAhi karate bhaye, tiniko atakRta kahiye tinikA kathana jisa aMga meM hoi tAkau aMtakRddazAMga AThavAM aMga kahiye / tahAM zrI vardhamAna svAmI ke bAre nami, mataMga, somila, rAmaputra, sudarzana, yamalIka, valika, vikRvila, kiSkavila, pAlaMvaSTa, putra ye daza bhaye / ase hI vRSabhAdika eka eka tIrthaMkara ke bArai daza daza aMtakRt kevalI hauM haiM / tinikA kathana isa aga viSa hai| bahuri upapAda hai prayojana jinikA jaise aupapAdika kahiye / bahuri anuttara kahiye vijaya, vaijayaMta, jayata, aparAjita, sarvArtha siddhi ini vimAnani virSe je aupapAdika hohiM upajeM, tinikauM anuttaraupapAdika kahiye / so Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA bhASATIkA ] eka eka tIrthaMkara ke bArai daza daza mahAmuni dAruNa upasarga sahi kari, bar3I pUjA pAi, samAdhi kari prANa choDi, vijayAdika anuttara vimAnani viSa upajai / tinikI kathA jisa aMga viSai hoi, so anuttaraupapAdika dazAMga nAmA navamA aMga jaannaa| tahA zrIvardhamAna svAmI ke bArai - RjudAsa, dhanya, sunakSatra, kArtikeya, naMda, naMdana, sAlibhadra, abhaya, vAriSeNa, cilAtIputra ye daza bhaye / jaise hI daza daza anya tIrthaMkara ke samaya bhI bhaye hai / tini sabani kA kathana isa aMga virSe hai| bahuri prazna kahiye bUjhanahArA puruSa, jo bUjha so vyAkriyate kahiye, jisaviSa varNana kariye, so prazna vyAkaraNa nAmA dazavAM aMga jAnanA / isavirSe jo koI bUjhanevAlA gaI vastu ko, vA mUThI kI vastu kauM, vA ciMtA vA dhanadhAnya lAbha, alAbha sukha, duHkha, jIvanA, maraNA, jIti, hAri ityAdika prazna bUjhai; atIta, anAgata, vartamAnakAla saMbaMdhI, tAko yathArtha kahane kA upAyarUpa vyAkhyAna isa aMga viSa hai| athavA ziSya ko prazna ke anusAra AkSepiNI, vikSepiNI, saMvejinI, nirvejinI ye cyAri kathA bhI praznavyAkaraNa aMga virSe prakaTa kIjiye hai / tahAM tIrthaMkarAdika kA caritrarUpa prathamAnuyoga, loka kA varNana rUpa karaNAnuyoga, zrAvaka munidharma kA kathanarUpa caraNAnuyoga, paMcAstikAyAdika kA kathanarUpa dravyAnuyoga, inikA kathana ara paramata kI zaMkA dUri karie, so AkSepiNI kathA / bahari pramANa - naya rUpa yukti, tIhiM kari nyAya ke bala tai sarvathA ekAMtavAdI Adi paramatani kari kahyA artha, tAkA khaDana karanA, so vikSepiNI kathA / bahari ratnatrayarUpadharma ara tIrthakarAdi pada kI IzvaratA vA jJAna, sukha, vIryAdikarUpa dharma kA phala, tAke anurAga ko kAraNa so saMvejinI kthaa| ___bahuri saMsAra, deha, bhoga ke rAga te jIva nArakAdi viSai daridra, apamAna, pIDA, duHkha bhogavai hai / ityAdika virAga hone kI kAraNarUpa jo kathA, so nirvejinI kathA kahiye / so asI bhI kathA praznavyAkaraNa aMga viSa pAie hai| bahuri vipAka jo karma kA udaya, tAko sUtrayati kahiye kahai, so vipAka sUtranAmA gyAramA aMga jAnanA / isaviSa karmani kA phala dene rUpa jo pariNamana, soI udaya kahiye / tAkA tIvra, maMda, madhyama, anubhAga kari dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA varNana pAie hai| Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 358 359-360 ase AcAra nai Adi dekari vipAka sUtra paryata gyAraha aMga, tinike padani kI saMkhyA kahie hai / aTThArasa chattIsaM, bAdAlaM aDakaDI aDa bi chappaNNaM / sattari aTThAvIsaM, coddAlaM solasasahassA // 358 // igi-duga-paMceyAraM, tikIsatiNaudilakkha turiyaadii| culasIdiraNakkhameyA, koDI ya vivAgasUttamhi // 35 // aSTAdaza SaTtriMzat, dvAcatvAriMzat aSTakRtiH aSTadviSaTpaMcAzat / saptatiH aSTAviMzatiH, catuzcatvAriMzat SoDaza sahasrANi // 38 // ekadvipaMcaikAdazatrayoviMzatidvivinavatilakSaM caturthAdiSu / caturazItilakSamekA, koTizca vipAkasUtre // 359 // TIkA- prathama gAthA virSa aThAraha Adi hajAra kahe / bahuri dUsarI gAthA viSa cauthA aga Adi aMganiviSe ekAdika lAkha sahita hajAra khe| ara vipAkasUtra kA judA varNana kIyA / aba ini gAthAni ke anusAri ekAdaza aMgani kI padani kI sakhyA kahiye hai / AcArAga viSa pada aThAraha hajAra(18000), sUtrakRtAga viSa pada chattIsa hajAra (36000), sthAnAga viSa biyAlIsa, hajAra (42000), samavAyAMga vipa eka lAkha ara ATha kI kRti causaThi hajAra (164000), vyAkhyAprajJapti vipai doya lAkha aTThAIsa hajAra (228000), jJAtRkathA aga viSe pAMca lAkha chappana hajAra, (556000), upAsakAdhyayana aga viSe gyAraha lAkha sattari hajAra (1170000), atakRtadazAga viSe teIsa lAkha aTThAIsa hajAra (2328000), anuttaraupapAdaka dazAMga viSa bANavai lAkha cavAlIsa hajAra (6244000), prazna vyAkaraNa aMga virSa tirANavai lAkha solaha hajAra (6316000), vipAkasUtra aga viSai eka koDi caurAsI lAkha (18440000) ase ekAdaza agani virSe padani kI sakhyA jAnanI / vApaNanaranonAnaM, eyAraMjuge dI hu vAdamhi / -.-.. kanajatajamatAnanama, janakanajayasIma vAhire vaNNA // 360 // vApaNanaranonAnaM, ekadazAMge yutirhi vAde / kanajatajamatAnanamaM janakanajayasIma bAhye varNAH // 360 // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 505 TIkA ihAM vA zrAge akSara saMjJA kari aMkani ko kahai hai / so yAkA sUtra pUrva gatimArgaNA kA varNana viSai paryApta manuSyani kI saMkhyA kahI hai| tahA kahA hai 'kaTapayapurasthavarNaM' ityAdi sUtra kA hai / tisa hI te akSara saMjJA kari aMka jAnanA / kakArAdika nava akSarani kari eka, doya Adi krama te nava aMka jAnane / Ta kArAdi nava akSarani kari nava aka jAnane / pa kArAdi paca akSarani kari paMca aMka jAnane / ya kArAdi ATha akSarani kari ATha aka jAnane / ja kAra kAra na kAra inikari biMdI jAniye, asA kahi Ae hai / so ihAM vAparaNanaranonAnaM ini akSarani kari cAri, eka, pAca, bidI, doya, bidI, biMdI, biMdI e aka jAnanA / tAke cAri koDi paha lAkha doya hajAra (41502000) pada sarva ekAdaza aMgani kA joDa dIyeM bhaye / -- bahuri dRSTivAda nAma bArahavAM aMga, tA viSai 'kanajatajamatAnanamaM' kahiye eka, biMdI, ATha, chaha, ATha, pAca, chaha, bidI, bidI, pAca ini akani kari eka se ATha koDi aDasaTha lAkha chappana hajAra pAca ( 1086856005) pada hai so kahiye / mithyAdarzana, tinikA hai anuvAda kahiye nirAkaraNa jisa viSaM bhaisA dRSTivAda nAmA aMga bArahavAM jAnanA / tahA mithyAdarzana sabadhI kuvAdI tIna se taresaThi hai / tini viSai kautkala, kaTheddhi, kauzika hari, zmazru mAdhapika romaza, hArIta, mur3a, AzvalAyana ityAdi kriyAvAdI hai, so inike ekasau assI (180) kuvAda hai / bahuri mArIci, kapila, ulUka, gArgya, vyAghrabhUti, vADvali, mAThara, maudgalAyana ityAdi akriyAvAdI hai, tinike caurAsI (84) kuvAda hai | bahuri sAkalya, vAlkali, kusutti, sAtyamugrInArAyaNa, kaTha, mAdhyadina, mauda, paippalAda, vAdarAyaNa, sviSThikya, daityakAyana, vasu, jaiminya, ityAdi e ajJAnavAdI hai / inake sasaThi (67) kuvAda hai / bahuri vaziSTha, pArAzara, jatukarNa, vAlmiki, romaharSiriNa, satyadatta, vyAsa, elAputra, upamanyu, aidradatta, agasti ityAdika e vinayavAdI hai / inike kuvAda battIsa (32) hai / saba milAe tIna se taresaTha kuvAda bhaye, inikA varNana bhAvAdhikAra vipaM kahai / ihA pravRtti viSai ini kuvAdani ke je je adhikArI, tinike nAma kahe ha / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] [ gommaTasAra jaubakANDa gAyA 361-362 bahuri aMga bAhya jo sAmAyikAdika, tini vipai 'janakanajayasIma' kahie ATha, bidI, eka, bidI, ATha, eka, sAta, pAca aka tinike ATha koDi eka lAkha ATha hajAra eka sai picattari (80108175) akSara jAnane / caMda-ravi-jaMbudIvaya-dIvasamuddaya-viyAhapaNNattI / pariyammaM paMcavihaM, suttaM paDhamANi jogamado // 361 // puvvaM jala-thala-mAyA-pAgAsaya-rUvagayamimA paMca / bhedA hu cUliyAe, tesu pamANaM iNaM kamaso // 362 // caMdraravijaMbUdvIpakadvIpasamudrakavyAkhyAprajJaptayaH / parikarma paMcavidhaM, sUtraM prathamAnuyogamataH // 361 // pUrva jalasthalamAyAkAzakarUpagatA ime paMca / bhedA hi cUlikAyAH, teSu pramANamidaM kramazaH // 362 // TIkA - dRSTivAda nAmA bArahavAM aga ke paMca adhikAra hai - parikarma, sUtra, prathamAnuyoga, pUrvagata, cUlikA e paca adhikAra hai, tini virSa paritaH kahie marvAga te karmANi kahiye jina te guNakAra bhAgahArAdi rUpa gaNita hoi, ase karaNasUtra, ve jisa viSai pAie, so parikarma kahiye, so parikarma pAca prakAra hai - cadraprajJapti, sUryaprajJapti, jabUdvIpaprajJapti, dvIpasAgaraprajJapti, vyAkhyAprajJapti / tahA caMdraprajJapti - cadramA kA vimAna, Ayu, parivAra, Rddhi, gamanavizeSa, vRddhi, hAni, sArA, AdhA, cauthAI grahaNa ityAdi prarUpa hai / bahuri sUryaprajJapti - sUrya kA Ayu maDala, parivAra, Rddhi, gamana kA pramANa grahaNa ityAdi prarUpa hai / bahuri jaMbUdvIpaprajJapti - jaMbadvIpasa badhI merugiri, kulAcala, draha, kSetra, vedI, vanakhaMDa, vyaMtarani ke madira, nadI ityAdi prarUpai hai / bahuri dvIpasAgaraprajJapti - asaMkhyAta dvIpa samudra sabaMdhI svarUpa vA tahAM tiSThate jyotiSI, vyatara, bhavanavAsIni ke AvAsa tahA akRtrima jina madira, tinako prarUpa hai / bahuri vyAkhyAprajJapti - rUpI, arUpI, jIva, ajIva Adi padArthani kA vA bhavya abhavya Adi pramANa kari nirUpaNa karai hai| jaisai parikarma ke paMca bheda hai| Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [507 bahuri sUtrayati kahiye mithyAdarzana ke bhedani ko sUca, batAvai, tAkauM sUtra kahiye / tisa viSa jIva prabaMdhaka hI hai; akartA hai, nirguNa hai, abhoktA hai| svaprakAzaka hI hai, paraprakAzaka hI hai; astirUpa hI hai; nAstirUpa hI hai ityAdi kriyAvAda, akriyAvAda, ajJAnavAda, vinayavAda, tinake tIna sai taresaThi bheda, tinikA pUrva pakSapane kari varNana kariye hai| bahuri prathama kahie mithyAdRSTI avatI, vizeSa jJAnarahita, tAkau upadeza dene nimitta jo pravRtta bhayA adhikAra - anuyoga; kahie so prathamAnuyoga kahie / tihi viSa caubIsa tIrthakara, bAraha cakravarti, nava balabhadra, nava nArAyaNa, nava pratinArAyaNa ini taresaThi zalAkA puruSani kA purANa varNana kIyA hai / bahuri pUrvagata caudaha prakAra, so Age vistAra ne lIeM kahege / bahuri cUlikA ke paMca bheda jalagatA, sthalagatA, mAyAgatA, rUpagatA, AkAzagatA e paMca bheda hai| tini virSe jalagatA cUlikA tau jala kA staMbhana karanA, jala viSa gamana karanA, agni kA stabhana karanA, agni kA bhakSaNa karanA, agni vipa praveza karanA ityAdi kriyA ke kAraNa bhUta matra, tatra, tapazcaraNAdi prarUpa hai / bahuri sthalagatA cUlikA meruparvata, bhUmi ityAdi viSa praveza karanA zIvra gamana karanA ityAdika kriyA ke kAraNabhUta matra tatra tapazcaraNAdika prarUpa hai| bahuri mAyAgatA cUlikA mAyAmaI indrajAla vikriyA ke kAraNa bhUta matra, taMtra, tapazcaraNAdi prarUpa hai / bahuri rUpagatA cUlikA siha, hAthI, ghor3A, vRSabha, hariNa ityAdi nAnA prakAra rUpa palaTi kari dharanA; tAke kAraNa matra, tatra, tapazcaraNAdi prarUpa hai| vA citrAma, kATha, lepAdika kA lakSaNa prarUpa hai / vA dhAtu rasAyana ko prarUpa hai / bahuri AkAzagatA cUlikA - AkAza viSai gamana Adi kauM kAraNa bhUta matra, taMtrAdi prarUpa hai / ase cUlikA ke pAca bheda jAnane / e caMdraprajJapti Adi dekara bheda kahe / tinike padani kA pramANa Age kahie hai, so he bhavya tU jAni / gatanama managaM gorama, maragata javagAta nonanaM jjlkkhaa| mananana dhamamananonananAmaM ranadhajadharAnana jalAdI // 363 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 ] [ gommaTasAra jobakANDa gAthA 364 yAjakanAmenAnanamedANi padANi hoMti parikamme / kAnavadhivAcanAnanameso puraNa cUliyAjogo // 364 // gatanama managaM gorama, maragata javagAtanonanaM jajalakSANi / mananana dhamamananona nAmaM ranadhajadharAnana jalAdiSu // 363 // yAjakanAmenAnanametAni padAni bhavaMti parikarmaNi / kAnavadhivAcanAnanameSaH punaH cUlikAyogaH // 364 // TIkA * ihAM 'kaTapayapurasthavarNaiH' ityAdi sUtrokta vidhAna te akSara saMjJA kari aMka kahaiM hai; so aMkani kari jo pramANa bhayA, soI ihAM kahie haiM / eka eka akSara tai eka eka aka jAni lenA; so 'gatanamanonanaM' kahiye chattIsa lAkha pAMca hajAra (3605000) pada caMdraprajJapti viSai hai | bahuri 'managanonanaM' kahie pAMca lAkha tIna hajAra ( 503000 ) pada sUryaprajJapti viSai hai / bahuri 'goramanonanaM' kahiye tIna lAkha pacIsa hajAra (325000) pada jaMbUdvIpa prajJapti viSai hai | bahuri 'maragata nonanaM' kahiye bAvana lAkha chattIsa hajAra (5236000) pada dvIpasAgara prajJapti viSai hai / bahuri 'javagAtanonanaM' kahiye caurAsI lAkha chattIsa hajAra (8436000 ) pada vyAkhyAprajJapti aMga ke hai / bahuri 'jajalarakA' kahie aThyAsI lAkha ( 8800000) pada sUtra nAmA bheda vipai hai / bahuri mananana kahie pAMca hajAra (5000) pada prathamAnuyoga viSai hai / vahuri dhamamananonanAmaM kahie picyAraNavai koDa pacAsa lAkha pAMca (255000005) pada pUrvagata viSai hai / caudaha pUrvani ke itane pada hai / vahuri ranadhajadharAnana kahie doya koDi nava lAkha nivAsI hajAra doya sai (2068e200) pada jalagatA prAdi cUlikA tina viSai eka eka ke itane itane pada Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 500 jAnane / jalagatA pada (20686200), sthalagatA 20689200, mAyAgatA 20686200, AkAzagatA 20686200, rUpagatA 20686200 ase pada jAnane / bahuri 'yAjakanAmenAnanaM' kahie eka koDi ikyAsI lAkha pAca hajAra (18105000) pada cadraprajJapti Adi pAMca prakAra parikarma kA joDa dIye ho ha / bahuri 'kAnavadhivAcanAnanaM' kahie daza koDi guNacAsa lAkha chiyAlIsa hajAra (104646000) pada pAMca prakAra cUlikA kA jor3a dIye ho he / ihAM ga kAra te tIna kA aMka, ta kAra tai chaha kA aMka, ma kAra te pAca kA aMka, ra kAra te doya kA aMka, na kAra te biMdI, ityAdi akSara sajJA kari aka saMjJA kahe hai / ka kAra te leya ga kAra tIsarA akSara hai; tAteM tIna kA aMka kahyA / bahuri Ta kAra tai ta kAra chaThA akSara hai; tAtai chaha kA aMka kahyA / pa kAra ne ma kAra pAMcavAM akSara hai; tAteM pAMca kA aMka kahyA / ya kAra te ra kAra dUsarA akSara hai; tAteM doya kA aMka kahyA hai / na kAra te vidI kahI hai / ityAdi yahA akSara saMjJA te aMka jaanne| paNNaThThadAla paNatIsa, tIsa paNNAsa paNNa terasadaM / NaudI dudAla puve, paNavaNNA terasasayAI // 365 // chassaya paNNAsAiM, causayapaNNAsa chsypnnviisaa| bihi lakkhehi du guNiyA, paMcama rUUNa chajjudA chaThe // 366 / / paMcAzadaSTacatvAriMzat paMtrizat triMzat paMcAzat paMcAzattrayodazazataM / navatiH dvAcatvAriMzat pUrve paMcapaMcAzat trayodazazatAni // 36 // SaTchatapaMcAzAni, catuH zatapaMcAzat par3hatapaMcaviMzatiH / dvAbhyAM lakSAbhyAM tu guriNatAni paMcamaM rUponaM paTyutAni paheM / / / TokA - utpAda grAdi caudaha pUrvani vipa padani kI nAmA vastu kA utpAda, vyaya, dhrauvya, Adi aneka dhana, nisA para, mI nAmA prathama pUrva hai / isa vipa jIvAdi vastuni nAnA pAra na ! yugapat aneka dharma kari bhaye, je utpAda, vyaya, prAdha, ne nItA ra ra ........ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 365-366 dharmaM bhaye / so una dharmarUpa pariNayA vastu, so bhI nava prakAra ho hai / upajyA, upajai hai, upajaigA / naSTa bhayA, naSTa ho hai, naSTa hoyagA / sthira bhayA, sthira hai, sthira hogayA / sa nava prakAra dravya bhayA / ina eka eka kA nava nava utpannapanA Adi dharma jAnane / jaise ikyAsI bheda lIye dravya kA varNana hai / yAke doya lAkha teM pacAsako guriye, asA eka koDa (10000000) pada jAnane / bahuri kahiye, dvAdazAMga viSai pradhAnabhUta jo vastu, tAkA ayana kahiye jJAna, so hI hai prayojana jAkA, ausA zragrAyaNIya nAmA dUsarA pUrva hai / isa viSai sAta sai sunaya ara durnaya, tinikA ara sapta tattva, nava padArtha, Sadravya ityAdi kA varNana hai / yAke doya lAkha te ar3atAlIsa kauM guNiye, aseM chinavai lAkha ( 9600000 ) pada hai / bahuri vIrya kahiye jIvAdika vastu kI zakti - samarthatA, tAkA hai anupravAda kahiye varNana, jisa viSai ausA vIryAnuvAda nAmA tIsarA pUrva hai / isa viSai AtmA kA vIrya, para kA vIrya, doU kA vIrya, kSetravIrya, kAlavIrya, bhAvavIrya, tapovIrya ityAdika dravya guNa paryAyani kA zaktirUpa vIrya tisakA vyAkhyAna hai / yAkauM doya lAkha taiM paiMtIsa kauM guNiye ase sattara lAkha ( 7000000) pada hai / bahuri asti, nAsti Adi je dharma tinikA hai pravAda kahiye prarUpaNa isa viSai asA asti nAsti pravAda nAmA cauthA pUrva hai / isa viSe jIvAdi vastu apane dravya, kSetra, kAla, bhAva kari sayukta haiM / tAte syAt asti hai / bahuri para ke dravya, kSetra, kAla, bhAva viSai yaha nAhI hai; tAtai syAnnAsti hai / bahuri anukrama teM sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI prapekSA syAt asti nAsti hai / bahuri yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI apekSA dravya kahane meM na Ave, tAteM syAt avaktavya hai / bahuri sva dravya, kSetra kAla bhAva kari dravya asti rUpa hai / bahuri yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kari kahane me Avai tAte syAt asti avaktavya hai / bahuri para dravya, kSetra, kAla, bhAva kari dravya nAstirUpa hai / bahuri yugapat sva para dravya, kSetra, kAla bhAva kari dravya kahane meM na zrAvai; tAteM syAtnAsti vaktavya hai / bahuri anukrama ta sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA dravya asti nAsti rUpa hai / ara yugapat sva para dravya, kSetra, kAla, bhAva kI apekSA avaktavya hai; tAteM syAt asti - nAsti avaktavya hai / aseM jisa prakAra asti nAsti apekSA sapta bheda kaha hai / taiseM eka-aneka -- Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 511 dharma apekSA sapta bhaga ho hai / abheda apekSA syAt eka hai| bheda apekSA syAt aneka hai| krama teM abheda bheda apekSA syAt eka - aneka hai / yugapat abheda bheda apekSA syAt avaktavya hai| abheda apekSA vA yugapat abheda-bheda apekSA syAta eka avaktavya hai| bheda apekSA vA yugapata abheda bheda apekSA syAt aneka avaktavya hai| krama te abheda - bheda apekSA vA yugapat abheda - bheda apekSA syAt eka - aneka avaktavya hai| ase hI nitya anitya nai Adi de anaMta dharmani ke sapta bhaMga hai| tahA pratyeka bhaMga tIna asti, nAsti, avaktavya, ara dvisaMyogI bhaMga tIna asti nAsti, asti avaktavya, nAsti avaktavya, ara trisaMyogI eka prasti - nAsti - avaktavya / ini sapta bhaMgani kA samudAya so saptabhaMgI so prazna ke vaza te eka hI vastu virSe avirodhapane sabhavatI nAnA prakAra nayani kI mukhyatA, gauraNatA kari prarUpaNa kIjie hai / ihAM sarvathA niyamarUpa ekAMta kA abhAva lIe kathaMcit asA hai artha jAkA so syAt zabda jAnanA / isa aMga ke doya lAkha te tIsa kauM guriNae so sAThi lAkha (6000000) bahuri jJAnani kA hai pravAda kahie prarUpaNa, jisa viSa asA jJAnapravAda nAmA pAMcamAM pUrva hai / isa viSe mati, zruti, avadhi, manaH paryaya, kevala e pAMca samyamjJAna ara kumati, kuzruti, vibhaMga e tIna kujJAna inikA svarUpa, saMkhyA vA viSaya vA phala ityAdi apekSA pramANa apramANatA rUpa bheda varNana kIjie hai / yAke doya lAkha tai pacAsa kauM guNa, eka koTi hoi tina meM syoM eka ghaTAie asai eka ghATi koDi (6666666) pada hai| gAthA viSa paMcama rUUraNa asA kahA hai / tAtai pAcamAM aga meM eka ghaTAyA anya saMkhyA gAthA anusAri kahie hI hai / bahuri satya kA hai pravAda kahie prarUpaNa isa viSa asA satyapravAda nAmA chaThA pUrva hai / isa virSe vacana gupti - bahuri vacana saMskAra ke kAraNa, bahuri vacana ke prayoga, bahuri bAraha prakAra bhASA, bahuri bolanevAle jIvo ke bheda, bahuri bahuta prakAra mRSA vacana, bahuri dazaprakara satya vacana ityAdi varNana hai / tahA asatya na bolanA vA mauna dharanA so satya vacana gupti kahie / bahuri vacana saMskAra ke kAraNa doya eka tau sthAna, eka prayatna / tahAM jini sthAnakani te akSara bole, jAMhi te sthAna ATha hai - hRdaya, kaMTha, mastaka, jihvA kA mUla, daMta, nAsikA, hoTha, tAlavA / jaise akAra, ka varga, ha kAra, visarga inikA kaTha sthAna hai ase akSarani ke sthAna jAnane / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 365-366 bahuri jisa prakAra akSara kahe jAMhi, te prayatna pAca hai - spRSTatA, Ipat spRSTatA, vivRtatA, ISadvivRtatA, saMvRtatA / tahA aMga kA aMga tai sparza bhae, grakSara bolie so spRSTatA / kichU thorA sparza bhae bolie, so IpatspRSTatA aMga kauM ughADi bolie, so vivRtatA kichU thorA ughADi bolie, so IpadvivRtatA aga aga kI DhAMki bolie; so saMvRtatA / jaise pa kArAdika hoTha se hoTha kA sparza bhaeM hI uccAraNa hoMi; ase prayatna jAne / bahuri vacana prayoga doya prakAra ziSTarUpa bhalA vacana, duSTarUpa burA vacana / bahuri bhASA bAraha prakAra, tahAM isane jaisA kIyA hai; sA zraniSTa vacana kahanA ; so abhyAkhyAna kahie / bahuri jAte paraspara virodha hoi; so kalaha vacana / bahuri para kA doSa prakaTa karanA; so paizUnya vacana | bahuri dharma artha kAma mokSa kA saMbaMdha rahita vacana, so asaMbaMddha pralApa vacana | bahuri indriya vipayani viSe rati kA upajAvana hArA vacana; so rati vacana / bahuri vipayani viSai rati kA upajAvana hArA.vacana, so arati vacana / bahuri parigraha kA upajAvane, rAkhane kI AsaktatA kA kAraNa vacana; so upadhi vacana / bahuri vyavahAra viSai ThiganerUpa vacana, so nikRti vacana / bahuri tapa jJAnAdika viSa avinaya kA kAraNa vacana; so praNati vacana / bahuri corI kA kAraNarUpa vacana, so moSa vacana / bahuri bhale mArga kA upadezarUpa vacana, so samyagdarzana vacana / bahuri mithyA mArga kA upadezarUpa vacana, so mithyAdarzana vacana / jaise bAraha bhASA hai / bahuri beiMdriya Adi sainI paMcendriya paryaMta vacana bolane vAle vaktAni ke bheda hai / bahuri dravya kSetra kAla bhAvAdika kari mRSA jo asatya vacana, so bahuta prakAra hai / bahuri janapadAdi daza prakAra satya vacana pUrve yoga mArgaNA viSai kahi Ae hai; asA asA kathana isa pUrva viSai hai / yAke doya lAkha tai pacAsa kau guNie ara chajjudA chaTTo isa vacana kari chaha milAie se eka koTi chaha (10000006) pada hai / bahuri AtmA kA pravAda kahie prarUpaNa hai, isa viSe asA zrAtmapravAda nAmA sAtamAM pUrva hai / isa viSai gAthA - jIvo kattA ya vettA ya pAraNI bhottA ya puggalo / vedI viNhU sayaMbhU ya sarIrI taha mAraNavo // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] sattA jaMtU ya mArapI ya mAyI jogI ya sNkuddo| asaMkuDo ya khettaNhU, aMtarappA taheva ya / / ityAdi AtmasvarUpa kA kathana hai; inakA artha likhie hai / jIvati kahiye jIva hai, vyavahAra kari daza prANani ko, nizcaya kari jJAna darzana samyaktvarUpa caitanya prANani kauM dhAra hai / para pUrvaM jIyA, Age jIvegA; tAte AtmA ko jIva khie| bahuri vyavahAra kari zubhAzubha karma ko ara nizcaya kari caitanya prANani ko kara hai, tAta kartA khie| bahuri vyavahAra kari satya asatya vacana bolai hai; tAtai vaktA hai / nizcaya kari vaktA nAhI hai| bahuri doU nayani kari je prANa kahe, te yAkai pAie hai.| tAtai prANI khie| bahuri vyavahAra kari zubha azubha karma ke phala kau ara nizcaya kari nija svarUpa ko bhogavai hai; tAteM bhoktA kahie / bahuri vyavahAra kari karma-nokarmarUpa pudgalani kauM pUrai hai ara gAle hai; tAtai pudgala kahie / nizcaya kari AtmA pudgala hai naahii| bahuri doU nayani kari lokAloka sabaMdhI trikAlavartI sarva jJeyani ko 'vetti' kahie jAne hai, tAtai vedaka kahie / bahuri vyavahAra kari apane deha kauM vA kevala samuddhAta kari sarva loka ko ara nizcaya kari jJAna te sarva lokAloka ko veveSTi kahie vyApa hai, tAtai viSNu khie| bahuri yadyapi vyavahAra kari karma ke vazate sasAra vipai pariNavai hai; tathApi nizcaya kari svayaM Apa hI Apa viSa jJAna - darzana svarUpa hI kari bhavati kahie pariNava hai, tAtai svayaMbhU kahie / bahuri vyavahAra kari audArika Adika zarIra, yAkai hai| tAtai zarIrI kahiye, nizcaya kari zarIrI nAhI hai| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 ] ] gommaTasAra jIvakANDa gAthA 365-366 bahuri vyavahAra kari manuSyAdi paryAyarUpa pariNavai hai, tAtai mAnava kahie / upalakSaNa te nArakI vA tiryaca vA deva kahie / nizcaya kari manu kahie jJAna, tIhi viSa bhavaH kahie sattArUpa hai; tAtai mAnava kahie / bahuri vyavahAra kari kuTuMba, mitrAdi parigraha virSa sajati kahiye Asakta hoi pravarte hai; tAtai saktA kahie / nizcayakari saktA nAhI hai| bahuri vyavahAra kari saMsAra viSa nAnA yoni viSa jAyate kahie upajai hai, jAtai jaMtu kahiye / nizcaya kari jaMtu nAhI hai / bahuri vyavahAra kari mAna kahie ahaMkAra, so yAke hai; tAta mAnI kahie / nizcayakari mAnI nAhI hai / bahuri vyavahAra kari mAyA jo kapaTAI; so yAkai hai; tAtai mAyAvI khie| nizcaya kari mAyAvI nAhIM hai / bahuri vyavahArakari mana, vacana, kAya kriyArUpa yoga yAkai hai; tAtai yogI khie| nizcaya kari yogI nAhI hai / bahuri vyavahAra kari sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA kari pradezani ko saMkocai hai; tAtai saMkuTa hai / bahuri kevalisamuddhAta kari sarva loka viSa vyApa hai, tAtai asaMkuTa hai / nizcaya kari pradezani kA sakoca vistAra rahita kiMcit Una carama zarIra pramANa hai, tAtai saMkuTa, asaMkuTa nAhI hai| vahuri doU naya kari kSetra, jo lokAloka, tAhi jAnAti (jJa) kahie jAne hai; tAtai kSetrajJa kahie / bahuri vyavahAra kari aSTa karmani ke abhyatara pravata hai / ara nizcaya kari caitanya svabhAva ke abhyaMtara pravarte hai; tAtai aMtarAtmA kahie / cakAra te vyavahAra kari karma - nokarma rUpa mUrtIka dravya ke sabadha te mUrtIka hai; nizcaya kari amUrtIka hai| ityAdika AtmA ke svabhAva jAnane / inikA vyAkhyAna isa pUrva viSa hai / yAke doya lAkha te teraha se kau guNie jaise - chabbIsa koDi (260000000) pada hai| Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 515 bahuri karma kA hai pravAda kahie prarUpaNa, isaviSai ausA karmapravAda nAmA AThamAM pUrva hai / isaviSai mUla prakRti, uttara prakRti, uttarottara prakRtirUpa bheda lIe badha, udaya, udIraNA, sattA rUpa avasthA ko dharai jJAnAvaraNAdika karma, tinike svarUpa ko vA samavadhAna, IryApatha, tapasyA, adya:karma ityAdika kriyArUpa karmani kau prarUpae hai / yAke doya lAkha te nivai kI gurie, jaise eka koDi assI lAkha (18000000) pada haiM / bahuri pratyAkhyAyate kahie niSedhie hai pApa jAkari, aisA pratyAkhyAna nAmA navamAM pUrva hai / isaviSai nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva apekSA jIvani kA saMhanana vA bala ityAdika ke anusAra kari kAla maryAdA lIe vA yAvajjIva pratyAkhyAna kahie sakala pApa sahita vastu kA tyAga ; upavAsa kI vidhi, tAkI bhAvanA, pAca samiti, tIna gupti ityAdi varNana kIjie hai / yAke doya lAkha te biyAlIsa kau guNie, jaise caurAsI lAkha ( 8400000 ) pada hai / bahuri vidyAni kA hai anuvAda kahie anukramate varNana isa viSe asA vidyAnuvAda nAmA dazamAM pUrva hai / isaviSe sAta se aguSTha, pretsasena Adi alpavidyA ara pAca se rohiNI Adi mahAvidyA, tinakA svarUpa, samarthatA, sAdhanabhUta matra, yaMtra, pUjA, vidhAna, siddha bhaye pIche una vidyAni kA phala bahuri atarikSa, bhauma, aMga, svara, svapna, lakSaraNa, vyajana, chinna e ATha mahAnimitta ityAdi prarupie / so yAke doya lAkha te pacAvana ko guNie jaise eka koDa daza lAkha ( 11000000 ) pada hai / bahuri kalyANani kA hai vAda kahie prarUpaNa jAviSai ausA kalyANavAda nAmA gyArahnAM pUrva hai / isa viSai tIrthakara, cakravati, balabhadra, nArAyaNa, pratinArAyaNa inake garbha Adika kalyANa kahie mahA ucchava bahuri tinake kAraNabhUta poTaza bhAvanA, tapazcaraNa Adika kriyA / bahuri candramA, sUrya, graha, nakSatra inikA gamanavizeSa, grahaNa, zakuna, phala ityAdi vizeSa varNana kIjie hai / yAke doya lAkha taM neha se kau guNie se chabbIsa koDa ( 260000000) pada hai / C bahuri prANani kA hai AvAda kahie prarUpaNa isaviSai jaisA prAraNAvAda nAmA bArAM pUrva hai / isaviSai cikitsA Adi ATha prakAra vaidyaka, ara bhUtAdi vyAdhi dUra karane ko kAraNa matrAdika vA viSa dUri kararaNahArA jo jAgulika, nAkA karma vA Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 365-368 ilA, piMgalA, suSmaNA, ityAdi svarodaya rUpa bahuta prakAra kAraNarUpa sAsosvAsa kA bheda; bahuri daza prANani kauM upakArI vA anupakArI vastu gatyAdika ke anusAri varNana kIjie hai; so jAke doya lAkha te chaha sai pacAsa kauM guNie, aise teraha koDi (130000000) pada haiN| bahuri kriyA kari vizAla kahie vistIrNa, zobhAyamAna asA kriyAvizAla nAmA terahvAM pUrva hai / isaviNe saMgIta, zAstra, chaMda, alaMkArAdi zAstra, bahattari kalA, causaThi strI kA guNa zilpa Adi cAturyatA, garbhAdhAna Adi caurAsI kriyA, samyagdarzanAdi eka se ATha kriyA, devavaMdanA Adi pacIsa kriyA aura nitya naimittika kriyA ityAdika prarUpie hai / yAke doya lAkha te cyAri se pacAsa kauM guNie ase nava koDi (60000000)pada hai / bahuri trilokani kA biMdu kahie avayava ara sAra so prarUpie hai, yAviSa asA trilokabidusAra nAmA caudahvAM pUrva hai / isavirSa tIna loka kA svarUpa para chabbIsa parikarma, ATha vyavahAra, cyAri bIja ityAdi gaNita para mokSa kA svarUpa, mokSa kA kAraNabhUta kriyA, mokSa kA sukha ityAdi varNana kIjie hai / yAke doya lAkha tai chaha sai pacIsa kauM guNie, ase bAraha koDi pacAsa lAkha (125000000)pada haiN| ase caudaha pUrvani ke padani kI saMkhyA ho hai / ihAM doya lAkha kA guNakAra kA vidhAna kari gAthA virSe saMkhyA kahI thI; tAtai TIkA viSai bhI taise hI kahI hai| sAmAiya cauvIsatthayaM, tado vaMdaraNA paDikkamaNaM / veNaiyaM kidiyammaM, dasaveyAlaM ca uttarajjhayaNaM // 367 // kappavavahAra-kappAkappiya-mahakappiyaM ca puMDariyaM / mahapuMDarIyaNisihiyamidi coddasamaMgabAhirayaM // 368 // sAmAyikaM caturvizastavaM, tato vaMdanA pratikramaNaM / vanayika kRtikarma, dazavakAlikaM ca uttarAdhyayanaM // 367 // kalpyavyavahAra - kalpyAkalpya - mahAkalpyaM ca puDarIkaM / mahApuMDarIkaM niSiddhikA iti caturdazAMgabAhya // 368 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] { 517 TIkA - bahuri prakIrNaka nAmA aMgabAhya dravyazruta, so codaha prakAra hai| sAmAyika, caturvizatistava, vadanA, pratikramaNa, vainayika, kRtikarma, dazavakAlika, uttarAdhyayana, kalpyavyavahAra, kalpyAkalpya, mahAkalpya, puDarIka, mahApuDarIka, nissiddhikaa| tahAM saM kahie ekatvapanai kari AyaH kahie Agamana para dravyani te nivRti hoi, upayoga kI AtmA virSe pravRtti 'yahu mai jJAtA draSTA hau' asa AtmA viSa upayoga so sAmAyika kahie / jAtai eka hI AtmA so jAnane yogya hai; tAtai jJeya hai / ara jAnane hArA hai, tAteM jJAyaka hai / tAte Apa ko jJAtA draSTA anubhava hai / athavA sama kahie rAga-dveSa rahita madhyastha AtmA, tisa viSa AyaH kahie upayoga kI pravRtti; so sAmAyika kahie, samAya hai prayojana jAkA so sAmAyika kahie / nitya naimittika rUpa kriyA vizeSa, tisa sAmAyika kA pratipAdaka zAstra so bhI sAmAyika kahie / so nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva bheda kari sAmAyika chaha prakAra hai| tahAM iSTa - aniSTa nAma virSa rAga dvaSa na karanA / athavA kisI vastu kA sAmAyika jaisA nAma dharanA, so nAma sAmAyika hai| bahuri manohara vA amanohara jo strI - puruSAdika kA AkAra lIe kATha, lepa, citrAmAdi rUpa sthApanA tina virSa rAga - dveSa na karanA / athavA kisI vastu viSa yaha sAmAyika hai, asA sthApanA kari sthApyo havA vastu, so sthApanAsAmAyika hai / bahuri iSTa - aniSTa, cetana - acetana dravya virSa rAga - dvepa na karanA / athavA jo sAmAyika zAstra kI jAna hai ara vAkA upayoga sAmAyika vipaM nAhI hai, mo jIva vA usa sAmAyika zAstra ke jAnanevAle kA zarIrAdika, so dravya sAmAyika hai| bahuri grAma, nagara, vanAdika ipTa aniSTa kSetra, tina vipa rAga dveSa na karanA, so kSetra sAmAyika hai / bahuri basaMta Adi Rtu ara zuklapakSa, kRSNapakSa, dina, vAra, nakSama tyAdi iSTa - aniSTa kAla ke vizeSa, tinivi rAga - dvepa na karanA, so kAla nAgAyika Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 367-368 bahuri bhAva, jo jIvAdika tattva viSai upayogarUpa paryAya, tAke mithyAtvakaSAyarUpa saMklezapanA kI nivRtti athavA sAmAyika zAstra kau jAne hai para usa hI viSai upayoga jAkA hai, so jIva athavA sAmAyika paryAyarUpa pariNamana, so bhAvasAmAyika hai / jaise sAmAyika nAmA prakIrNaka kayA hai / 518 ] bahuri jisa kAla viSai jinakA pravartana hoi, tisa kAla viSai tina hI caubIsa tIrthaMkarani kA nAma, sthApanA, dravya, bhAva kA Azraya kari paMca kalyANaka, cautIsa atizaya ATha prAtihArya, parama zradArika divya zarIra, samavasaraNasabhA, dharmopadeza denA ityAdi tIrthakarapane kI mahimA kA stavana so caturviMzatistava kahie | tAkA pratipAdaka zAstra, so caturviMzatistava nAmA prakIrNaka hai / bahuri eka tIrthakara kA avalaMbana kari pratimA, caityAlaya ityAdika kI stuti, so vaMdanA kahie | yAkA pratipAdaka zAstra, so vaMdanA prakIraka kahie / bahuri pratikramyate kahie pramAda kari kIyA hai daivasika Adi doSa, tinikA nirAkaraNa jAkari kIjie, so pratikramaraNa prakIrNaka kahie / so pratikramaNa prakIrNaka sAta prakAra hai - daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika, airyApathika uttamArtha / tahAM saMdhyAsamaya dina viSai kIyA doSa, jAkari nivArie, so daivasika hai / bahuri prabhAtasamaya rAtri viSai kIyA doSa jAkari nivArie, so rAtrika hai / bahuri paMdra dina, pakSa virSa kIyA doSa jAkari nivArie, so pAkSika kahie / bahuri cauthe mahIne cyArimAsa viSai kIe doSa jAkara nivArie, so cAturmAsika kahie / bahuri varSa dina ekavarSa viSai kIe doSa jAkari nivArie, so sAMvatsarika kahie / bahuri gamana kara tai nipajyA doSa jAkari nivArie; so airyApathika kahie / bahuri sarva paryAya sabaMdhI doSa jAkari nivArie; so uttamArtha hai / ause sAta prakAra pratikramaNa jAnanA / so bharatAdi kSetra ra duHSamAdikAla, chaha saMhanana kari saMyukta sthira vA asthira puruSani ke bheda, tinakI apekSA pratikramaNa kA pratipAdaka zAstra, so pratimaraNa nAmA prakIrNaka kahie / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 371 avadhIyata ityavadhiH sImAjJAnamiti variNataM samaye / bhavaguNapratyayavidhikaM, yadavadhijJAnamiti bruvaMti // 370 // TIkA - avadhIyate kahie dravya, kSetra, kAla, bhAva kari parimANa jAkA kIjie, so avadhijJAna jAnanA / jaise mati, zruta, kevalajJAna kA viSaya dravya, kSetrAdi kari aparimita hai; taisai avadhijJAna kA viSaya aparimita naahii| zrutajJAna kari bhI zAstra ke bala tai aloka vA anantakAla Adi jAne / avadhijJAna kari jetA dravya, kSetra, kAla, bhAva pramANa Age kahege; titanA hI pratyakSa jAne / tAtai sImA jo dravya kSetrAdi kI maryAdA, tAko lIe hai viSaya jAkA, asA jo jJAna, so avadhijJAna hai; ase sarvajJadeva siddhAMta viSa kahe hai| so avadhijJAna doya prakAra kahyA hai| eka bhavapratyaya, eka guNapratyaya / tahA bhava jo nArakAdika paryAya, tAke nimitta tai hoi; so bhavapratyaya kahie, jo nArakAdi paryAya dhArai tAke avadhijJAna hoi hI hoi, tAtai isa avadhijJAna ko bhavapratyaya kahie / bahuri guNapratyaya kahie samyagdarzanAdi rUpa, so hai nimitta jAkA; so guNapratyaya kahie / manuSya, tithaMca sarva hI kai avadhijJAna nAhI; jAkai samyagdarzanAdika kI vizuddhatA hoi, tAkai avadhijJAna hoi, tAtai isa avadhijJAna ko guNapratyaya khie| bhavapaccaigo suraNirayAraNaM titthe vi svvguttho| guNapaccaigo paratiriyANaM saMkhAdiciha Nabhavo // 371 // bhavapratyayakaM suranArakANAM tIrthe'pi sarvAgotyam / guraNapratyayaka naratirazcAM zaMkhAdicihna bhavam // 371 // TIkA - tahA bhavapratyaya avadhijJAna devani ke, nArakIni ke ara carama zarIrI tIrthaMkara devani ke pAie hai / so yahu bhavapratyaya avadhijJAna 'sarvAgotthaM' kahie sarva AtmA ke pradezani viSa tiSThatA avadhijJAnAvaraNa ara vIryAMtarAya karma, tAke kSayopazama tai utpanna ho hai| vahuri guNapratyaya avadhijJAna hai, so paryApta manuSya ara sainI paMcedrI paryApta tiryaca, inike sabhavai hai / so yahu guNapratyaya avadhijJAna 'zaMkhAdicinhabhavam' kahie Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA bhASATokA ] [ 523 nAbhi ke Upari zaMkha, kamala, vajra, sAthiyA, mAchalA, kalasa ityAdika kA AkAra rUpa jahA zarIra viSai bhale lakSaNa hoi, tahAM saMbaMdhI je AtmA ke pradeza, tini virSe tiSThatA jo avadhijJAnAvaraNa karma ara vIryAMtarAya karma, tinike kSayopazama te utpanna bhavapratyaya avadhijJAna viSa bhI samyagdarzanAdi guNa kA sadbhAva hai, tathApi una guNoM kI apekSA nAhI karane te bhavapratyaya kahyA ara guNapratyaya viSa manuSya tiyaMca bhava kA sadbhAva hai; tathApi una paryAyani kI apekSA nAhI karane te guNapratyaya kahyA hai| guNapaccaigo chaddhA, annugaavtttthidpvddddhmaannidraa| desohI paramohI, samvohi ti yatidhA aohI // 372 // guraNapratyayakaH SoDhA, anugAvasthitapravardhamAnetare / dezAvadhiH paramAvadhiH, sarvAvadhiriti ca tridhA avadhiH // 372 // TIkA - jo guNapratyaya avadhijJAna hai, so chaha prakAra hai - anugAmI, avasthita, vardhamAna, ara itara kahie ananugAmI, anavasthita, hIyamAna ase chaha prakAra hai| __ tahAM jo avadhijJAna apane svAmI jIva ke sAthi hI gamana kareM, tAkI anugAmI kahie / tAke tIna bheda - kSetrAnugAmI, bhavAnugAmI, ubhayAnugAmI / tahA jo avadhijJAna jisa kSetra viSa upajyA thA, tisa kSetra ko chor3i, jIva aura kSetra vipa bihAra kIyA, tahA bhI vaha avadhijJAna sAthi hI rahyA, vinaSTa na huvA aura paryAya dhari vinaSTa hoi, so kSetrAnugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna jisa paryAya viSa upajyA thA, tisa paryAya ko choDi, jIva aura paryAya ko dharyA tahA bhI vaha avadhijJAna sAthi hI rahyA, so bhavAnugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna jisa kSetra vA paryAya viSa upajyA thA, tAtai jIva anya bharatAdi kSetra vipa gamana kIyA vA anya devAdi paryAya dhar2yA, tahA sAthi hI rahai, so ubhayAnugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna apane svAmI jIva kI sAthi gamana na kare, so ananugAmI kahie / yAke tIna bheda kSetrAnanugAmI, bhavAnanugAmI, ubhayAnanugAmI / tahA jo avadhijJAna jisa kSetra vipai upajyA hoi, tisa kSetra vipaM to jIva pAra paryAya dharI vA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 373 mati dharau vaha avadhijJAna sAthi hI rahai hai / ara usa kSetra tai jIva aura koI bharata, airAvata, videhAdi kSetrani viSai gamana karai, to vaha jJAna apane upajane kA kSetra hI vipai vinaSTa hoi, so kSetrAnanugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna jisa paryAya viSai upajyA hoi, tisa paryAya viSai to jIva aura kSetra viSai tau gamana karau vA mati karau vaha avadhijJAna sAthi rahe ara usa paryAya te anya koI deva manuSya Adi paryAya dharai tau apane upajane kA paryAya viSe vinaSTa hoi, so bhavAnanugAmI kahiye / bahuri jo avadhijJAna aura kSetra viSai vA aura paryAya viSai jIva kauM prApta hote sAthi na rahai; apane upajane kA kSetra vA paryAya viSe hI vinaSTa hoi; so ubhayAnanugAmI kahie / bahuri jo avadhijJAna sUryamaMDala kI jyoM ghaTai badhai nAhI, eka prakAra hI rahe; so avasthita kahie / bahuri jo avadhijJAna kadAcit badhai, kadAcit ghaTai, kadAcit zravasthita rahai; so anavasthita kahiye / bahuri jo avadhijJAna zukla pakSa ke caMdramaMDala kI jyauM baghatA baghatA apane utkRSTa paryaMta vadhai; so vardhamAna kahie / vahuri jo avadhijJAna kRSNa pakSa ke caMdramaMDala kI jyoM ghaTatA ghaTatA apane nAza paryaMta ghaTa; so hIyamAna kahie / jaise guraNapratyaya avadhijJAna ke chaha bheda kahe / bahuri taise hI sAmAnyaparne avadhijJAna tIna prakAra hai - dezAvadhi, paramAvadhi, sarvAvadhi e tIna bheda hai / tahAM guNapratyaya dezAvadhi hI chaha prakAra jAnanA / bhavapaccaigo ohI, desohI hodi paramasavvohI / gugapaccaigo riyamA, desohI vi ya guNe hodi // 373 // bhavapratyayakovadhiH, dezAvadhiH bhavati paramasarvAvadhiH / guNapratyayako niyamAt, dezAvadhirapi ca guNe bhavati // 373 // TIkA tIrthaMkara inake paramAvadhi sarvAvadhi hoi nAhI / bhavapratyaya avadhi tau dezAvadhi hI hai, jAtai deva, nArakI, gRhastha, bahuri paramAvadhi ra sarvAvadhi nizcaya sauM guNapratyaya hI hai; jAtai saMyamarUpa vizeSa guNa vinA na hoi / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 525 bahuri dezAvadhi bhI samyagdarzanAdi guraNa hota satai ho hai, tAtai guNapratyaya avadhi to tIna prakAra hI hai / ara bhavapratyaya avadhi eka dezAvadhi hI hai / desAvahissa ya avaraM, garatiriye hodi saMjadami varaM / paramohI savvohI, caramasarIrassa viradassa || 374 // TIkA dezAvadhi kA jaghanya bheda sayamI vA asayamI manuSya, tiyaMca viSai hI ho hai; deva, nArakI viSe na ho hai / bahuri dezAvadhi kA utkRSTa bheda sayamI, mahAvratI, manuSya viSai hI ho hai; jAte aura tIna gati viSe mahAvrata saMbhava nAhIM / dezAvadhezca varaM, naratirazcoH bhavati saMyate varam / paramAvadhiH sarvAvadhiH, caramazarIrasya viratasya || 374 || nAhI / bahuri paramAvadhi ra sarvAvadhi jaghanya vA utkRSTa (vA) carama zarIrI mahAvrato manuSya viSai saMbhava hai / -------- carama kahie saMsAra kA ata viSai bhayA, tisa hI bhavataM mokSa hone kA kAraNa, asA vajravRSabhanArAca zarIra jisakA hoi, so caramazarIrI kahie / TIkA paDivAdI sohI, paDivAdI havaMti sesA o / micchattaM aviramaraNaM, Na ya paDivajjaMti carimaduge || 375 || pratipAtI dezAvadhiH, apratipAtinau bhavataH zeSau aho / mithyAtvamaviramaNa, na ca pratipadyante caramadvike // 375 // dezAvadhi hI pratipAtI hai; zeSa paramAvadhi, sarvAvadhi pratipAtI - pratipAta kahie samyak cAritra sau bhraSTa hoi, mithyAtva asayama kI prApta honA, tIhi sayukta jo hoi; so pratipAtI kahie / jo pratipAtI na hoi, so pratipAtI kahie / dezAvadhivAlA to kadAcit samyaktva cAritra sau bhraSTa hoi, mithyAtva asayama ko prApta ho hai / ra caramadvika kahie aMta kA paramAvadhi - sarvAvadhi doya jJAna viSai vartamAna jIva, to nizcaya ta Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 376-377 mithyAtva ara avirati ko prApta na ho hai| jAte dezAvadhi tau pratipAtI bhI hai; apratipAtI bhI hai / paramAvadhi, sarvAvadhi apratipAtI hI haiN| davvaM khettaM kAlaM, bhAvaM paDi rUvi jANade prohii| avarAdukkasso tti ya, viyapparahido du savvohI // 376 // dravyaM kSetraM kAlaM, bhAvaM prati rUpi jAnIte avdhiH| avarAdutkRSTa iti ca, vikalparahitastu sarvAvadhiH // 376 // TIkA - avadhijJAna jaghanya bheda tai lagAi utkRSTa bheda paryaMta asakhyAta loka pramANa bheda dharai hai; so sarva dravya, kSetra, kAla, bhAva prati maryAdA lIe rUpI jo pudgala ara pudgala sabaMdha ko dharai saMsArI jIva, tiniko pratyakSa jAna hai / bahuri sarvAvadhijJAna hai, so jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda rahita, hAni - vRddhi rahita, avasthita sarvotkRSTatA ko prApta hai, jAte avadhijJAnAvaraNa kA utkRSTa kSayopazama tahAM hI saMbhava hai / tAtai dezAvadhi, paramAvadhi ke jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda saMbhava haiM / NokammurAlasaMcaM, majjhimajogojjiyaM savissacayaM / loyavibhattaM jANadi, avarohI davvado riNayamA // 377 // nokauM dArikasaMcayaM, madhyamayogAjitaM savinasopacayam / lokavibhaktaM jAnAti, avarAvadhiH dravyato niyamAt // 377 // TIkA - madhyama yoga kA pariNamana te nipajyA asA nokarmarUpa audArika zarIra kA sacaya kahie dvayardha guNahAni kari audArika kA samayaprabaddha ko guNie, tihi pramANa audArika kA sattArUpa dravya, bahuri so apane yogya visrasopacaya ke paramANUni kari sayukta, tAkI lokapramANa asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo eka bhAga mAtra dravya hoi, tAvanmAtra hI dravya ko jaghanya avadhijJAna jAna hai| yAta alpa skaMdha ko na jAna hai; jaghanya yogani te jo nipajai hai sacaya, so yAta sUkSma ho hai; tAtai tisa ko jAnane kI zakti nAhI / bahuri utkRSTa yogani te jo vipajai hai saMcaya, so yAtai sthUla hai, tAkau jAna hI hai jAtai jo sUkSma ko jAne, tAkai usatai sthUla ko jAnane meM kichU viruddha (virodha)nAhI / tAtai yahAM madhyama yogani kari nipajyA asA audArika zarIra kA saMcaya kahyA / bahuri visrasopacaya rahita sUkSma ho hai, tAtai vAkai jAnane kI zakti Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ) [ 527 nAhI; tAtai visrasopacaya sahita kahyA / jaisai skaMdha ko loka ke jitane pradeza hai, utane khaMDa kriye| tahAM eka khaDa pramANa pudgala paramANUni kA skadha netrAdika idriyani ke gocara nAhIM / tAkauM jaghanya dezAvadhijJAna pratyakSa jAne hai| jaisA jaghanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya kA niyama khyaa| suhamaNigodaapajjattayassa, jAdassa tadiyasamayamhi / avarogAhaNamANaM, jahaNNayaM prohikhettaM tu // 378 // sUkSmanigodAparyAptakasya, jAtasya tRtIyasamaye / avarAvagAhanamAnaM, jaghanyakamavadhikSetraM tu // 378 // TIkA - bahuri sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka ke janma te tIsarA samaya ke virSe jaghanya avagAhanA kA pramANa pUrvaM jIva samAsAdhikAra viSa kahyA thA, tIhiM pramANa jaghanya avagAhanA kA kSetra jaannaa| itane kSetra viSai pUrvokta pramANa lIe vA tisata sthUla jete pudgala skadha hoMi, tiniko jaghanya dezAvadhijJAna jAne hai| isa kSetra ke bArai tiSThate je hoi, tinako na jAne hai, jaise kSetra kI maryAdA khii| avarohikhettadohaM, vitthArussehayaM Na jANAmo / aNNaM puNa samakaraNe, avarogAhaNapamANaM tu // 376 // avarAvadhikSetradIrgha, vistArotsedhakaM na jAnImaH / anyat punaH samIkaraNe, avarAvagAhanapramANaM tu // 379 // TIkA - bahuri jaghanya dezAvadhijJAna kA viSaya bhUta kSetra kI lavAI, cauDAI, UMcAI kA pramANa hama na jAne hai kitanA kitanA hai, jAte ihA asA upadeza nAhI, paraMtu parama guruni kA upadeza kI paramparA te itanA jAne hai, jo bhuja, koTi, vedhani kA samIkaraNa te jo kSetraphala hoi, so jaghanya avagAhanA ke samAna dhanAMgula ke asaMkhyAtave bhAgamAtra ho hai / AmhI sAmhI doya disAni viSai jo koI eka dizA sabaMdhI pramANa, so bhuja khiye| avazeSa doya disAni vi koI eka dizA saMvadhI pramANa, so koTi khie| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 ] / gommaTasAra jIvakANDa gAthA 380 UMcAI kA pramANa kauM, vedha khie| pravRtti viSa labAI, UMcAI, cauDAI tIna nAma hai| so inikA kSetra, khaMDa vidhAna se samAna pramANa kari kSetraphala kIe, jo pramANa Avai, titanA kSetraphala jAnanA / jaghanya avadhijJAna ke kSetra kA ara jaghanya avagAhanA rUpa kSetra kA kSetraphala samAna hai, itanA to hama jAne hai / ara bhuja, koTi, vedha kA pramANa kaise hai ? so hama jAnate nAhI, adhika jJAnI jAne hI haiN| avarogAhaNamAraNaM, ussehaMgulaprasaMkhabhAgassa / sUissa ya ghaNapadaraM, hovi hu takkhettasamakaraNe // 380 // avarAvagAhanamAnamutsedhAMgulAsaMkhyabhAgasya / sUcezca ghanaprataraM, bhavati hi tatkSetrasamIkaraNe // 380 // TIkA - ihAM koU prazna karai ki jaghanya avagAhanArUpa kSetra kA pramANa kahA, so kaisAka hai ? tAkA samAdhAna - jaghanya avagAhanA rUpa kSetra kA AkAra koU eka niyama rUpa nAhIM tathApi kSetra, khaMDa vidhAna kari sadRza kIjie, taba bhuja kA vA koTi kA vA vedha kA pramANa utsedhAMgula ko yogya asaMkhyAta kA bhAga dIeM, jo eka bhAga kA pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri bhuja ko vA koTi kau vA vedha kau paraspara guNa, ghanAgula ke asakhyAtave bhAgamAtra prakaTa kSetraphala bhayA, so jaghanya avagAhanA kA pramANa hai / yAhI ke samAna jaghanya avadhijJAna kA kSetra hai| ihA kSetra, khaDa vidhAna kari samIkaraNa kA udAharaNa aura bhI dikhAie hai| jaise lokAkAza UcAI, cauDAI, labAI viSa hInAdhika pramANa lIe hai / tAkA kSetraphala phailAie, taba tIna sai tetAlIsa rAja pramANa ghanaphala hoi, ara jo hInAdhika ko badhAi, ghaTAi, samAna pramANa kari sAta - sAta rAjU kI UcAI, laMbAI, caur3AI kalpi paraspara guNana kari kSetraphala kiijie| taba bhI tIna sai tetAlIsa hI rAjU hoi / jaise hI ihA jaghanya kSetra kI labAI, caur3AI, U cAI hInAdhika pramANa lIeM hai / pari kSetra khaMDa vidhAna kari samIkaraNa kIjie, taba UMcAI kA vA caur3AI kA vA labAI kA pramANa utsedhAgula ke asaMkhyAtave bhAgamAtra hoi / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 526 samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] iniko paraspara guNana kIe, ghanAMgula kA asakhyAtavA bhAga pramANaghana kSetraphala ho hai, so itanA hI pramANa jaghanya avagAhanA kA hai / ara itanA hI pramANa jaghanya avadhijJAna ke kSetra kA hai, tAtai samAna kahai hai / zravaraM tu ohikhettaM, ussehaM aMgulaM have jamhA | sumogAhaNamANaM, uvari pamANaM tu aMgulayaM // 381 // zravaraM tu zravadhikSetraM, utsedhamaMgulaM bhavedyasmAt / sUkSmAvagAhanamAnamupari pramANaM tu aMgulakam // 381 // TIkA bahuri jo yahu jaghanya avagAhanA samAna jaghanya dezAvadhi kA kSetra, ghanAMgula ke asaMkhyAtave bhAga mAtra kahyA, so utsedhAgula kA ghana pramAraNa jo ghanAMgula, tAke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jAnanA / jAte ihAM sUkSma nigoda, labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA ke samAna jaghanya dezAvadhi kA kSetra kahyA, so zarIrani kA pramANa hai, so utsedhAMgula hI te hai, jAte paramAgama viSai bhaisA kayA hai ki deha, geha, grAma, nagara ityAdika kA pramANa utsedhAMgula teM hai / tAtai ihAM jaghanya avadhijJAna ke kSetra kA pramANa bhI utsedhAMgula kI hI apekSA jAnanA / isa utsedhAMgula kA hI nAma vyavahArAMgula hai / ---- bahuri Age jo 'aMgulamAvaliyAe bhAgamasaMkhejja' ityAdi sUtra ukta kADakani viSai aMgula kA hai / so vaha aMgula pramANAMgula jAnanA / jAte vAke Age hasta, kroza, yojana, bharata, kSetrAdi uttarottara kahaiM haiM / bahuri zrAgama viSai dvIpa, kSetrAdi kA pramANa pramAraNAgula te kahyA hai / tAtai tahA pramANAMgula hI kA grahaNa karanA / avarohikhettama, avarohI avaradavvamavagamadi / taddavvasvagAho, ussehAsaMkhaghaNapadaro // 382 // avarAvadhikSetramadhye avarAvadhiH zravaradravyamavagacchati / tadddravyasyAvagAhaH utsedhAsaMkhyaghanaprataraH ||382 // TIkA - tIhi jaghanya avadhijJAna sabadhI kSetra viSe je pUrvokta jaghanya avadhi jJAna ke viSaya bhUta dravya tiSThe haiM; tinakau jaghanya dezAvadhijJAnI jIva jAne hai| tIhi kSetra viSai taise pradArika zarIra ke saMcaya kau loka kA bhAga dIe eka bhAga mAtra khaMDa Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDamAyA 383-304 530 asaMkhyAta pAie hai; tini sabani kauM jAna hai / vahuri isa pramANa te eka, doya Adi jisa skaMdhani ke badhate pradeza hoMhi tiniko to jAne hI jAna, jAtai mudama ko jAne sthUla kA jAnanA sugama hai / bahuri jo pUrva jaghanya avadhijJAna saMvadhI dravya kahyA thA, tisakI avagAhanA kA pramANa, tisa jaghanya avadhi kA kSetra kA pramANa ke asaMkhyAtave bhAgamAtra hai, tathApi dhanAMgula ke asaMkhyAtave bhAgamAtra hI hai / ara vAkai bhuja, koTi, vedha kA bhI pramANa sUcyaMgula ke asaMkhyAtave bhAgamAtra hai / asaMkhyAta ke bheda ghane haiM, tAtai yathAsabhava jAni lenaa| AvaliasaMkhabhAgaM, tIdabhavissaM ca kAlado avaraM / ohI jANadi bhAve, kAlaasaMkhejjamAgaM tu // 383 // pAvalyasaMkhyabhAgamatItabhaviSyacca kAlataH avaram / avadhiH jAnAti bhAve, kAlasaMkhyAtabhAgaM tu // 383 // TIkA - jaghanya avadhijJAna hai, so kAla tai AvalI ke asakhyAtave bhAgamAtra atIta, anAgata kAla ko jAna hai / bahuri bhAva te AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla pramANa kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bhAva, tinako jAne hai / bhAvArtha - jaghanya avadhijJAna pUrvokta kSetra viSa, pUrvokta eka dravya ke prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa atIta kAla viSa vA titanA hI anAgata kAla virSa je AkArarUpa vyajana paryAya bhae, ara hohige tinako jAnai hai, jAtai vyavahAra kAla ke ara dravya ke paryAya hI kI palaTana ho hai| bahuri pUrvokta kSetra virSa pUrvokta dravya ke vartamAna pariNamana rUpa artha paryAya hai / tini virSe prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA asakhyAtavA bhAga pramANa, je paryAya, tini ko jAna hai / jaise jaghanya dezAvadhi jJAna ke viSaya bhUta dravya, kSetra, kAla, bhAvani kI sImA - maryAdA kA bheda kahi / Age tisa avadhijJAna ke je dvitIyAdi bheda, tinikau cyAri prakAra viSaya bheda kahai hai - avaraddavvAduparimadavvaviyappAya hodi dhruvhaaro| siddhANaMtimabhAgo, abhavvasiddhAdaNaMtaguNo // 384 // Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] avaradravyAduparimadravyavikalpAya bhavati dhruvahAraH / siddhAnaMtimabhAgaH, abhavyasiddhAdanaMtaguNaH // 384 // TIkA - jaghanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya te Upari dvitIyAdi avadhi jJAna ke bheda kA viSayabhUta dravya kA pramANa lyAvane ke arthi dhruvahAra jAnanA / sarva bhedani viSa jisa bhAgahAra kA bhAga dIeM pramANa Avai, so dhruva bhAgahAra kahie / jaise isa jaghanya dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya ko dhra vabhAgahAra ke pramANa kA bhAga dIeM, jo eka bhAga kA pramANa Avai, so dezAvadhi kA dravya sabadhI dUsarA bheda kA viSayabhUta dravya kA pramANa jAnanA / yAko dhra vahAra kA bhAga dIe, jo eka bhAga kA pramANa Avai; so dezAvadhi ke tIsare bheda kA viSayabhUta dravya jAnanA / jaise sarvAvadhi paryaMta jAnanA / pahale pahale ghane paramAraNani kA skaMdharUpa dravya ko dhruvabhAgahAra kA bhAga dIeM, pIche pIche eka bhAgamAtra thore paramANani kA skaMdha Avai, so pUrvaskaMdha te sUkSma skaMdha hoi, so jyoM jyoM sUkSma ko jAne, tyo tyo jJAna kI adhikatA kahie hai ; jAtai sUkSma ko jAne sthUla kA to jAnanA sahaja hI ho hai / bahuri jo vaha dhra vabhAgahAra kahA thA, tAkA pramANa siddharAzi ko anaMta kA bhAga dIjie, tAke eka bhAga pramAraNa hai| athavA abhavya siddharAzi ko anaMta te guNie, tIhi pramANa hai| dhuvahArakammavaggaraNaguNagAraM kammavaggaNaM gnnide| samayapabaddhapamANaM, jANijjo ohivisayahi // 385 // dhruvahArakArmaNavargaNAguraNakAraM kArmaraNavargaNAM guriNate / samayaprabaddhapramAraNaM, jJAtavyamavadhiviSaye // 385 // TIkA - dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda hoi, titane meM sau ghaTAie, jo pramANa hoi, titanA dhra vahAra mADi, paraspara guriNa, jo pramANa hoi, so kArmANa vargaNA kA guNakAra jaannaa| tIhi kAriNa vargaNA kA guNakAra kari kArmANa vargaNA ko guNe, jo pramANa hoi, so avadhijJAna kA vipaya viSa samayaprabaddha kA pramANa jAnanA / jo jaghanya dezAvadhijJAna kA vipayabhUta dravya kahyA thA, tisahIkA nAma ihA samayaprabaddha jAnanA / isakA vizeSa Age khaige| dhruvahAra kA pramANa sAmAnyapanai siddharAzi ke anatave bhAgamAtra kahyA, ava vizeSapane dhruvahAra kA pramANa kahai hai - Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 356-387-388 532 ] maraNadavvavaggaNANa, viyappAraNaMtimasamaM khu dhuvhaaro| avarukkassavisesA, rUvahiyA tasviyappA hu // 386 // manodravyavargaNAnAM, vikalpAnaMtimasama khalu dhruvhaarH| avarotkRSTavizeSAH, rUpAdhikAstadvikalpA hi // 386 // TIkA - manovargaNA ke jitane bheda hai, tiniko anaMta kA bhAga dIjie, eka bhAga kA jitanA pramANa hoi, so dhruvahAra kA pramANa jAnanA / te manovargaraNA ke bheda kete haiM, so kahie hai - manovargaNA kA jaghanya pramANa ko manovargaNA kA utkRSTa pramANa meM sau ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahai, tIhivirSa eka adhika kIeM, manovargaNA ke bhedani kA pramANa ho hai / prAgai samyaktva mArgaNA kA kathana viSa teIsa jAti kI pudgala vargaNA kahege / tahAM taijasavargaNA, bhASAvargaNA, manovargaNA, kArmANavargaraNA ityAdika kA varNana karaige; so jAnanA / isa manovargaNA kA jaghanya, bheda ara utkRSTa bheda kA pramANa dikhAie hai - avaraM hodi araNaMtaM, araNaMtabhAgeraNa ahiyamukkassaM / idi bhaNabhedANaMtimabhAgo danvammi dhuvahAro // 387 // avaraM bhavati anaMtamanaMtabhAgenAdhikasutkRSTaM / iti manobhedAnaMtimabhAgo dravye dhruvahAraH // 37 // TIkA - manovargaNA kA jaghanya bheda anaMta pramANa hai / anata paramANUni kA skadharUpa jaghanya manovargaNA hai / isa pramANa ko anata kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA usa jaghanya bheda kA pramANa viSai joDe, jo pramANa hoi, soI manovargaNA kA utkRSTa bheda kA pramANa jAnanA / itane paramANani kA skadharUpa utkRSTa manorvagaNA ho hai; so jaghanya te lagAi utkRSTa paryaMta pUrvokta prakAra jete manovargaNA ke bheda bhae, tinake anaMtave bhAgamAtra ihAM dhra vahAra kA pramANa hai / athavA anyaprakAra kahai hai - dhuvahArassa pamAraNaM, siddhANaMtimapamANamattaM pi / samayapabaddhaNimittaM, kammaNavaggANaguNA do du // 38 // Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myagjJAnacandrikA bhASATIkA] hodi aNaMtimabhAgo, tagguNagAro vi desohiss| doUraNa davabhedapamAraNadhuvahArasaMvaggo // 386 // dhruvahArasya pramANaM, siddhAnaMtimapramANamAtramapi / samayaprabaddhanimittaM, kArmaNavargaNAguNatastu // 388 // bhavatyanaMtimabhAgastadguNakAro'pi dezAvadheH / dvaca nadravyabhedapramANadhruvahArasaMvargaH // 389 // TIkA - dhruvahAra kA pramANa siddharAzi ke anaMtave bhAgamAtra hai / tathApi avadhi kA viSayabhUta samayaprabaddha kA pramANa lyAvane ke nimitta jo kArmANa vargaNA kA guNakAra kahyA, tAke anaMtave bhAgamAtra jAnanA / so tisa kArmANa vargaNA ke guNakAra kA pramANa kitanA hai ? so kahie hai - dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda hai, tinameM doya ghaTAeM, jo pramANa rahai, titanA dhruvahAra mAMDi, paraspara guNana kIeM, jo pramANa Avai, titanA kArmANa vargaNA kA guNakAra jAnanA / jaisA pramANa kaise kahyA? so kahie hai - dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI racanA viSa utkRSTa aMta kA jo bheda, tAkA viSaya kArmANa vargaNA ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri tAke nIce dvicarama bheda, tAkA viSaya, kArmANa vargaNA pramANa jAnanA / bahuri tAke nIce tricarama bheda, tAkA viSaya kArmANa vargaNA ko eka bAra dhra vabhAgahAra tai guraNe, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri tAke nIce doya bAra dhra vabhAgahAra kari kArmANa vargaNA ko guriNae, taba caturtha carama bheda hoi / jaise hI eka eka bAra adhika dhruvahAra kari kArmANa vargaNA ko guNa te, doya ghATi dezAvadhi ke dravyabheda pramANa dhruvahArani ke paraspara guNana te jo guNakAra kA pramANa bhayA, tAkari kArmANavargaNA ko guNa, jo pramANa bhayA, soI jaghanya dezAvadhijJAna kA viSayabhUta loka kari bhAjita nokarma audArika kA sacayamAtra dravya kA parimANa jAnanA / ihA utkRSTa bheda te lagAi jaghanya bheda paryaMta racanA kahI, tAtaM ausai guNakAra kA pramANa kahyA hai / bahuri jo jaghanya te lagAi, utkRpTa paryaMta racanA kIjie, to krama te dhra vahAra ke bhAga dete jAie, aMta kA bheda vipa kArmANa vargaNA ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA dravya pramANa hoi isa Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 390 kathana usa kathana viSe kucha anyathApanA nAhI hai / Upara te kathana kIyA tava dhruvahAra kA guNakAra kahate Ae, nIce te kathana kIyA taba dhruvahAra kA bhAgahAra kahate pAe, pramANa doU kathana viSai ekasA hai| dezAvadhi ke dravya kI apekSA kete bheda haiM ? te kahie hai - aMgulaasaMkhaguNidA, khettaviyappA ya davabhedA hu| khaittaviyappA avarukkassavisesaM have ettha // 360 // aMgulAsaMkhyaguNitAH, kSetravikalpAzca dravyabhedA hi / kSetravikalpA avarotkRSTavizeSo bhavedatra // 390 // TIkA - dezAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kI apekSA jitane bheda hai, tinakauM aMgula kA asaMkhyAtavA bhAga kari guNeM, jo pramANa hoi, titanA dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA bheda ho hai / te kSetra kI apekSA kete bheda haiM ? te kahie hai - dezAvadhijJAna kA jaghanya kSetra kA jo pradezani kA pramANa hai, titanA bheda dezAvadhi kA utkRSTa kSetra ke pradezani kA pramANa viSa ghaTAe, jo avazeSa pramANa rahai, titanA bheda dezAvadhi kI kSetra kI apekSA hai / iniko sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guriNae, tAmai eka milAeM, jo pramANa hoi, titanA dezAvadhi kA dravya kI apekSA bheda hai / kAheta ? so kahie hai - dezAvadhi kA jaghanya bheda virSe pUrvaM jo dravya kA parimANa kahA thA, tAko dhra vahAra kA bhAga dIe, jo pramANa hoi so dezAvadhikA dravya kI apekSA dUsarA bheda hai / bahuri isa dUsarA bheda viSai kSetra kA parimANa titanA hI hai| ___ bhAvArtha - dezAvadhi kA jaghanya te badhatA dezAvadhijJAna hoi, tau dezAvadhi kA dUsarA bheda hoi; so jaghanya kari jo dravya jAnie thA, tAko dhra va bhAgahAra kA bhAga dIeM, jo sUkSma skaMdharUpa dravya hoi, tAkauM jAne para kSetra kI apekSA jitanA kSetra ko jaghanyavAlA jAne thA, titanA hI kSetra kauM dUsarA bhedavAlA jAne hai / tAtai dravya kI apekSA dUsarA bheda bhayA / kSetra kI apekSA prathama bheda hI hai / bahuri jo dravya kI apekSA dUsarA bhedavAlA jAnai thA, tAkau dhra vahAra kA bhAga dIe, jo sUkSma Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 535 skaMdha bhayA, tAkau dravya kI apekSA tIsarA bhedavAlA jAnai / para yaha kSetra kI apekSA titanA hI kSetra ko jAne; tAtai dravya kI apekSA tIsarA bheda bhayA / kSetra kI apekSA prathama bheda hI hai / ase dravya kI apekSA sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa bheda hoi, tahAM paryata jaghanya kSetra mAtra kSetra ko jAne / tAtai dravya kI apekSA tau sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga pramANa bheda bhae, ara kSetra kI apekSA eka hI bheda bhayA / bahuri ihAMse Age ase hI dhruvahAra kA bhAga dete dete sUcyaMgula kA asakhyAtavA bhAga pramANa dravya kI apekSA bheda hoi, tahAM paryaMta jaghanya kSetra te eka pradeza badhatA kSetra ko jAne, tahAM kSetra kI apekSA dUsarA hI bheda rahai / bahuri tahA pIche sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga mAtra, dravya apekSA bhedani virSa eka pradeza aura badhatA kSetra ko jAne; tahAM kSetra kI apekSA tIsarA bheda hoi / jaise hI sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa dravya kI apekSA bheda hote hote kSetra kI apekSA eka eka badhatA bheda hoi, so ase lokapramANa utkRSTa dezAvadhi kA kSetra paryata jAnanA / tAtai kSetra kI apekSA bhedani te dravya kI apekSA bheda sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa guNa kahyA / bahuri avazeSa pahalA dravya kA bheda thA; so pIche 'milAyA, tAte eka kA milAvanA kahyA hai / tina dezAvadhi ke jaghanya kSetra ara utkRSTa kSetrani kA pramANa kahai hai - aMgulaasaMkhabhAgaM, avaraM ukkassayaM have logo| idi vaggaraNaguNagAro, asaMkhadhuvahArasaMvaggo // 361 // aMgulAsaMkhyabhAgamavaramutkRSTaka bhavellokaH / iti vargaNAguNakAro', saMkhyadhruvahArasaMvargaH // 391 // TIkA - jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kSetra sUkSmanigoda labdhi aparyAptika kI jaghanya avagAhanA ke samAna ghanAMgula ke asaMkhyAtave bhAgamAtra jAnanA / bahuri dezAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kSetra lokapramANa jAnanA / utkRSTa dezAvadhivAlA sarvaloka viSa tiSThatA apanA viSaya kauM jAne, ase doya ghATi, dezAvadhi kA dravya kI apekSA jitane bheda hoi, titanA dhra vahAra mAMDi, paraspara guNana karanA, soI savarga bhayA / yoM karate jo pramANa bhayA hoi, soI kArmANa vargaNA kA guNakAra jaannaa| so kahyA hI thaa| Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 392-363 536 ] Agai vargaNA kA parimANa kahai hai - vaggaNarAsipamANaM, siddhANaMtimapamAraNamattaM pi / dugasahiyaparamabhedapamANavahArANa saMvaggo // 362 // vargaNArAzipramANaM, siddhAnaMtimapramANamAtramapi / dvikasahitaparamabhedapramANAvahArANAM saMvargaH // 392 // TIkA - kArmANAvargaNA rAzi kA pramANa siddharAzi ke anaMtave bhAgamAtra hai / tathApi paramAvadhijJAna ke jete bheda hai, tiname doya milAe, jo pramANa hoi, titanA dhra vahAra mADi, paraspara guNana kIyeM, jo pramANa hoi, titanA paramANUni kA skavarUpa kArmANavargaNA jAnanI / jAte kArmANavargaNA kauM eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, utkRSTa dezAvadhi kA viSaya bhUta dravya hoi, pIche paramAvadhi ke jitane bheda hai, tetI bAra krama te dhruvahAra kA bhAga dIeM, utkRSTa paramAvadhi kA viSayabhUta dravya hoi, tAko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIe, eka paramANU mAtra sarvAvadhi kA vipaya ho hai| te paramAvadhi ke bheda kitane hai ? so kahie hai - paramAvahissa bhedA, saga-ogAhaNa-viyappa-hada-teU / idi dhuvahAraM vaggaraNaguNagAraM vaggaNaM jANe // 36 / / paramAvadherbhedAH, svakAvagAhanavikalpahatatejasaH / iti dhruvahAraM vargaNAguNakAra vargaNAM jAnIhi // 393 // TokA - agnikAya ke avagAhanA ke jete bheda hai; tini kari agnikAya ke jIvani kA parimAraNa ko guraNaM, jo parimANa hoi, titanA paramAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA bheda hai / so agnikAya kI jaghanya avagAhanA kA pradezani kA parimANa kI agnikAya kI utkRpTa avagAhanA kA parimANa viSa ghaTAe, jo pramANa hoi, tiname eka milAe, agnikAya kI avagAhanA ke bhedani kA pramANa ho hai / so jIvasamAsa kA adhikAra vipai matsyaracanA karI hai, tahA kahai hI hai| bahuri agnikAya kA jIvani kA parimAraNa kAyamArgaNA kA adhikAra virSe kahA hai; so jAnanA / ini doUni ko paraspara guNa, jo pramANa hoi, titanA paramAvadhijJAna kA viSayabhUta Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] 537 dravya kI apekSA bheda hai / jaise dhruvahAra kA pramANa, vargaNA guNakAra kA pramANa, vargaNA kA pramANa he ziSya / tU jAni / desohizravaradavvaM, dhuvahAreNavahide have bidiyaM / tadayAdibiyapa vi, saMkhabAro tti esa kamo // 364 // dezAvadhyavaradravyaM, dhruvahAreNAvahite bhavedvitIyaM / tRtIyAdivikalpeSvapi, asaMkhyavAra ityeSa kramaH // 394 // / TIkA dezAvadhijJAna kA viSayabhUta jaghanya dravya pUrve kA thA, tAka vahAra kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, so dUsarA dezAvadhi ke bheda kA viSayabhUta dravya hoi / jaise hI bahAra kA bhAga dete dete tIsarA, cauthA ityAdi bhedani kA viSayabhUta dravya hohi | ase asaMkhyAta bAra anukrama karanA / ---- ase anukrama hote kahA hoi ? so kahie hai - desohimajbhabheve, savissasovacayatejaka maMgaM / tejobhAsamaraNANaM, vaggaNayaM kevalaM jattha // 365 // passadi ohI tattha, asaMkhejjAo havaMti dIuvahI / vAsANi asaMkhejjA, hoMti asaMkhejjaguNidakamA // 366 // jummaM // dezAvadhimadhyabhede, savitra sopacayatejaH karmAgam / tejobhASAmanasA, vargaraNAM kevalAM yatra // 395 // pazyatyavadhistatra, asaMkhyeyA bhavaMti dvIpodadhayaH / varSANi saMkhyAtAni bhavaMti asaMkhyAtaguNitakramANi // 396 // TIkA dezAvadhi ke madhya bhedani viSai dezAvadhijJAna jisa bheda vipaM visrasopacaya sahita taijasa zarIrarUpa skaMdha ko jAne hai / vahuri tisa ho krama taM jisa bheda viSai visrasopacaya sahita kArmANa zarIra skaMdha ko jAne hai / bahuri rahA taM zrAge jisa bheda viSai visrasopacaya rahita kevala taijasa vargaNA ko jAne ha / bahuri ihA te Age jisa bheda vipa visrasopacaya rahita kevala bhApAvargaraNA ko jAne haiN| rahAte -- Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 397-318-39C Age jisa bheda viSai visrasopacaya rahita kevala manovargaraNA ko jAne hai / tahAM ini pAca sthAnAni viSai kSetra kA pramANa asaMkhyAta dvIpa - samudra jAnanA / ara kAla asakhyAta varSamAtra jAnanA / pUrvokta paMca bheda lIeM avadhijJAna asaMkhyAta dvIpa - samudra vipai pUrvokta skadha asaMkhyAta varSa paryaMta atIta, anAgata, yathAyogya paryAya ke dhArI, tinikau jAne hai / pari itanA vizeSa hai - jo ini paMca bhedani viSai pahilA bheda sabaMdhI kSetrakAla kA parimANa hai / tAtai dUsarA bheda saMbaMdhI kSetrakAla kA pariNAma grasaMkhyAtaguNA hai / dUsare te tIsare kA asaMkhyAta guNA hai / ause hI pAMcavAM bheda paryaMta jAnanA | sAmAnyapane saba kA kSetra asaMkhyAta dvIpa - samudra ra kAla asaMkhyAta varSa kahe hai, jAteM asaMkhyAta ke bheda ghane hai / tatto kammaiyassigisamayapabaddhaM vivissasovacayaM / dhuvahArassa vibhajja, savvohI jAva tAva have // 367 // tataH kArmaNasya, ekasamayaprabaddhaM vivisrasopacayam / dhruvahArasya vibhAjyaM sarvAvadhiH yAvattAvadbhavet // 397 // - TIkA * tahA pIche tisa manovargaraNA ko dhruvAhAra kA bhAga dIjie, maise hI bhAga dete dete visrasopacaya rahita kArmANa kA samaya prabaddharUpa dravya hoi / yAkauM bhI bahAra kA bhAga dIjie / a~se hI dhrubahAra kA bhAga yAvat sarvAvadhijJAna hoi, tahA paryaMta jAnanA / visrasopacaya kA svarUpa yogamArgaNA viSai kayA hai, so jAnanA / edahi vibhajjaMte, durimadesA vahimsi vaggaraNayaM / carime kammaiyassigivaggaNamigivArabhajidaM tu // 368 // etasmin vibhajyamAne, dvicaramadezAvadhau vargaNA / carame kArmaNasyaikavargaNA ekabArabhaktA tu // 398 // TIkA isa kArmANa samaya prabaddha kI dhruvahAra kA bhAga dIeM satai dezAvadhi kA dvi carama bheda viSai kArmAraNavargaNA rUpa vipayabhUta dravya ho hai; jAtai dhruvahAra mAtra vargaNAni kA samUha rUpa samayapravaddha hai / vahuri yAkau eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, carama jo dezAvadhi kA ata kA bheda, tisa vipai viSayabhUta dravya ho hai / - agulaprasaMkhabhAge, davvaviyappe gaye du khettamhi | egAgAsapadeso, vaDhadi saMpuSNalogo tti // 366 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASA TIkAe~] aMgulA saMkhyabhAge, dravyavikalpe gate tu kSetre / ekAkAzapradezI, vardhate saMpUrNaloka iti // 399 // TIkA - sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa dravya kI apekSA bheda hote satai, kSetra viSai eka AkAza kA pradeza badhai sA anukrama jaghanya dezAvadhi ke kSetra te, utkRSTa dezAvadhijJAna kA viSayabhUta sarva sapUrNa loka, tIhi paryaMta jAnanA / so yahu kathana TIkA viSai pUrve vizadarUpa kahyA hI thA / AvaliasaMkhabhAgo, jahaNNakAlo kameNa samayeNa / vaDDhadi desohivaraM, pallaM samaUNayaM jAva // 400 // kahai hai AvalyasaMkhya bhAgo, jaghanyakAlaH krameNa samayena / vardhate dezAvadhivaraM, palyaM samayonakaM yAvat // 400 // TIkA dezAvadhi kA viSayabhUta jaghanya kAla AvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa hai / so yahu anukrama te dhruvavRddhi kari athavA adhruvavRddhi kari eka eka kari samaya kari tahAM paryaMta badhe, jahA eka samaya ghATi palya pramANa utkRSTa dezAvadhi kA viSayabhUta kAla hoi, utkRSTa dezAvadhijJAna eka samaya ghATi palpapramANa atIta, anAgata kAla viSai bhae vA hohige je svayogya vipaya tine jAne hai / -- [ 536 Age kSetra kAla kA parimAraNa ugaraNIsa kAMDakani viSai kahyA cAhe hai | kAMDaka nAma parva kA hai / jaise sAThe kI pailI ho hai, so gAThi ta agilI gAThi paryaMta jo hoi, tAkau eka parva kahie / taise kisI vivakSita bheda tai lagAi, kisI vivakSita bheda paryaMta jete bheda hohi, tinikA samUha, so eka kADaka kahie / a~se dezAvavijJAna viSai ugaNIsa kADaka hai / tahAM prathama kAMDaka viSai kSetra kAla kA pariNAma aDhAI gAthAni kari aMgulaprasaMkhabhAgaM, dhuvakhveNa ya zrasaMkhavAraM tu / asaMkhasaMkhaM bhAgaM, asaMkhavAraM tu adhuvage // 40 1 // aMgula saMkhyavAraM, dhruva rUpeNa ca asaMkhyavAraM tu / asaMkhya saMkhyaM bhAgaM, asaMkhyavAraM tu adhruvage // 402 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 402 54. ] TIkA - ghanAMgula kauM AvalI kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, asA aMgula kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra dhra varUpa kari vRddhi kA pramANa ho hai / so dhra vavRddhi prathama kAMDaka viSa ata kA bheda paryaMta asaMkhyAta bAra ho hai| bahuri tisa hI prathama kAMDaka viSa aMta kA bheda paryata adhra vavRddhi bhI asaMkhyAta bAra ho hai / so adhra vavRddhi kA parimANa ghanAgula kA asakhyAtavAM bhAga pramANa vA ghanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa hai| dhuvaaddhavarUveraNa ya, avare khettammi baDDhide khete| avare kAlamhi puraNo, ekkakkaM vaDDhade samayaM // 402 // dhruvAdhruvarUpeNa ca, avare kSetre ddhite kSetre / avare kAle punaH, ekaiko vardhate samayaH // 402 // TIkA - tIhi pUrvokta dhruvavRddhi pramANa kari vA adhra vavRddhi pramANa kari jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kSetra ko badhatai saMtai jaghanya kAla ke Upari eka eka samaya badhai hai| bhAvArtha - pUrvaM yahu krama kahyA thA, jo dravya kI apekSA sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAgapramANa bheda vyatIta hoi, taba kSetra viSa eka pradeza badhai / aba ihA kahie hai-jaghanya jJAna kA viSayabhUta jetA kSetra pramANa kahyA, tAke Upari pUrvokta prakAra kari eka eka pradeza badhatai badhatai AvalI kA bhAga ghanAgula ko dIeM, jo pramANa Avai, titanA pradeza badhai, taba jaghanya dezAvadhi kA viSayabhUta kAla kA pramANa kahA thA, tAte eka samaya aura badhatA, kAla kA pramANa hoi / bahuri titanA hI pradeza kSetra viSa pUrvokta prakAra kari badhai taba tisa kAla te eka samaya aura badhatA kAla kA pramANa hoi / jaise titane titane pradeza badhai, jo kAla pramANa viSa eka eka samaya badhai, so tau dhra vavRddhi kahiye / bahuri pUrvokta prakAra kari hI vivakSita kSetra tai kahIM ghanAMgula kA asakhyAtavAM bhAga pramANa pradezani kI vRddhi bhae pUrva kAla tai eka samaya badhatA kAla hoi, kahI ghanAMgula kA asakhyAtavA (saMkhyAtavAM)1 bhAga pramANa pradezani kI vRddhi bhaeM, pahale kAla tai eka samaya badhatA kAla hoi, tahAM adhra vavRddhi kahiye / asaiM prathama kADaka viSai ata bheda payaMta dhruvavRddhi hoi, tau asaMkhyAta bAra ho hai / bahuri adhravavRddhi hoi tau asakhyAta bAra ho hai / 1 sabhI chaho hastalikhita pratiyo me asakhyAta milaa| chapi haI prati me sakhyAta hai| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] saMkhAtIdA samayA, paDhase pavvabhUmi ubhayado vaDDhI / khettaM kAlaM zrassiya paDhamAdI kaMDaye vocchaM // 403 // saMkhyAtItAH samayAH, prathame parve ubhayato vRddhiH / kSetra kAlamAzritya prathamAdIni kAMDakAni vakSye ||403 || TIkA kahiye dhru varUpa - adhru varUpa doU vRddhi ko lIeM asaMkhyAte samaya ho hai / - ase hote prathama pUrva kahie pahalA kAMDaka, tIhi viSe ubhayataH bhAvArtha prathama kAss viSai jaghanya kAla kA parimANa te pUrvokta prakAra dhruvavRddhi kari vA adhruvavRddhi kari eka eka samayaprabaddha te asakhyAta samaya badhai haiM / kitane hai ? prathama kADaka kA utkRSTa kAla ke samayani kA pramANa me syoM jaghanya kAla ke samayani kA pramANa ghaTAe, jo pramANa avazeSa rahe, titane asaMkhyAte samaya prathama kAska viSai badhai hai / jaise hI prathama kAMDaka kA utkRSTa kSetra ke pradezani kA pramANa me syo jaghanya kSetra ke pradezani kA pramANa ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahai, titane pradeza prathama kADakani viSai pUrvokta prakAra kari badhai hai / aba jo vRddhirUpa samayani kA pramANa kahyA, so jaghanya kAla AvalI kA asakhyAtavA bhAgamAtra tIhi viSai joDie, taba prathama kAMDaka kA ata bheda viSai AvalI kA asakhyAtavAM bhAga pramANa kAla ho hai / bahuri vRddhirUpa pradezani kA parimANa kau jaghanya kSetra ghanAgula kA asakhyAtavAM bhAgamAtra tIhi viSe milAeM, prathama kADaka kA ata bheda viSai ghanA - gula kA asakhyAtavA 1 bhAga pramANa kSetra ho hai / viSayabhUta kSetra kAla apekSA dezAvadhi ke ugaraNIsa kADaka kahUgA, ausA prAcArya pratijJA karI hai [ 541 - aMgulamAvaliyAe, bhAgamasaMkhejjado vi saMkhejjo / gulamAvaliyaMto, AvaliyaM cAMgulapudhattaM // 404 // gulAvalyo:, bhAgo'saMkhyeyo'pi saMkhyeyaH / aMgulamAvalyaMta, prAvalikAzcAMgulapRthaktvam ||404 // 1. ga prati me sakhyAta hai / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 545 vRddhi kaise saMbhava ? bahuri ata ke kAMDaka viSe ghanAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga Adi sakhyAta pratara paryaMta sarva prakAra kari adhruvavRddhi saMbhava hai / ause hI anya kADakani viSe yathAsaMbhava kari dhruvavRddhi jAnanI / kammahayavaggaNaM dhuvahAreNigivAra bhAjide davvaM / ukkarasaM khettaM puNa, logo saMpuNNao hodi // 410 // kArmaNAM dhruvahAreNaika vAra bhAjite dravyaM / utkRSTa kSetram punaH, lokaH saMpUrNo bhavati // 410 // TIkA kArmAraNa vargaNA ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa "hoi, titane paramANUni kA skaMdha ko utkRSTa dezAvadhi jAne hai / bahuri kSetra kari saMpUrNa lokAkAza ko jAne hai / lokAkAza viSai jitane pUrvokta skaMgha hoi, vA tinate sthUla hoMi, tina sabani ko jAna hai / - palla samaUNa kAle, bhAveNa asaMkhalogamettA hai / davvasa ya pajjAyA, varadesohissa visayA hu ||411 // patyaM samayonaM kAle, bhAvena asaMkhya lokamAtrA hi / dravyasya ca paryAyA, varadezAvardhoviSayA hi // 411 // TIkA dezAvadhi kA viSaya bhUta utkRpTa kAla eka samaya ghATi eka palya pramANa hai / bahuri bhAva asaMkhyAta loka pramANa hai / so ihAM kAla ara bhAva zabda kari dravya ke paryAya utkRSTa dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta jAnanA / - bhAvArtha eka samaya ghATi eka palya pramANa atIta kAla vipe je apane jAnane yogya dravya ke paryAya bhae, ara titane hI pramANa anAgata kAla vipa apane jAnane yogya dravya ke paryAya hohige, tinako utkRSTa dezAvadhi jJAna jAne / bahuri bhAva kari tini paryAyani viSai prasaMkhyAta loka pramANa je paryAya, tiniko jAne / jaise kAla ara bhAva zabda kari dravya ke paryAya grahe / a~se hI anya bhedani vipa bhI 1. hastalikhita, ga, gha prati me asakhyAtavA zabda hai / - Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 412-413 414 jahA kAla kA vA bhAga kA parimAraNa kahyA hai, tahAM dravya ke paryAyani kA grahaNa krnaa| bahuri ihAM dezAvadhi kA madhya bhedani viSai bhAva kA pramANa pArTI sUtra kaheMgeM, tisa anukrama tai jaannaa| kAle cauNha uDDhI, kAlo bhajidavva khattauDDhI ya / uDDhIe davvapajjaya, bhajidavvA khetta-kAlA hu // 412 // kAle caturNA vRddhiH, kAlo bhajitavyaH kSetravRddhizca / vRddhayA dravyaparyAyayoH, bhajitavyo kSetrakAlau hi // 412 // TIkA - isa avadhijJAna kA vizeSa viSai jaba kAla kI vRddhi hoi taba to dravya, kSetra, kAla, bhAva cyAryo hI kI vRddhi hoi / bahuri jaba kSetra kI vRddhi hoi taba kAla kA vRddhi bhajanIya hai, hoi bhI ara nahiM bhI hoi / bahuri jaba dravya kI ara bhAva kI vRddhi hoMi taba kSetra kI ara kAla kI vRddhi bhajanIya hai, hoi bhI ara na bhI hoi / bahuri dravya kI ara bhAva kI vRddhi yugapat ho hai / yaha sarva kathana vicAra te yukta hI hai / yA prakAra dezAvadhi jJAna kA viSaya bhUta dravya, kSetra, kAla, bhAva kA pramANa kahyA / Arga paramAvadhi jJAna kI prarUpaNA kahai haiM - desAvahivaradavvaM, dhuvahAreNavahide have nniymaa| paramAvahissa avaraM, davapamANaM tu jiNadiLeM // 413 // dezAvadhivaradravyaM, dhruvahAreNAvahite bhaveniyamAt / paramAvadheravaraM, dravya pramANaM tu jinadiSTaM // 413 // TIkA - utkRSTa dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta jo dravya kahyA, tAko eka vAra dhruvahAra kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi titanA paramANUni kA skadha rUpa jaghanya paramAvadhi jJAna kA viSayabhUta dravya niyama kari jinadevane kahyA hai / ava paramAvadhi kA utkRSTa dravya pramANa kahai haiparamAvahissa bhedA, saga-uggAharaNaviyappa-hada-teU / carime hArapamAraNaM, jeThassa ya hodi davatu // 414 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] paramAvadherbhedAH, svakAvagAhanavikalpAhatatejasaH / carame hArapramAraNa, jyeSThasya ca bhavati dravyaM tu // 414 // TIkA - agnikAya kI avagAhanA kA jaghanya teM utkRSTa paryaMta jo bhedani kA pramANa, tAkari agnikAya ke jIvani kA parimAraNa kau guNai, jo pramANa hoi, titane paramAvadhi jJAna ke bheda hai / tahAM prathama bheda ke dravya ko dhruvahAra kA bhAga dIe, dUsarA bheda kA dravya hoi / dUsarA bheda kA dravya kauM dhruvahAra kA bhAga dIe, tIsarA bheda kA dravya hoi / ase aMta kA bheda paryaMta jAnane / aMta bheda viSai dhruvahAra pramANa dravya hai / dhruvahAra kA jo parimANa titane paramANUni kA sUkSma skadha kau utkRSTa paramAvadhijJAna jAne hai / savvAvahissa ekko, paramANU hodi Nivviyappo so / gaMgAmahANaissa, pavAhavva dhuvo have hAro // 415 // [ 547 sarvAvadherekaH, paramANurbhavati nirvikalpaH saH / gaMgAmahAnadyAH, pravAha iva dhruvo bhavet hAraH // 415 // TIkA - utkRSTa paramAvadhi jJAna kA viSaya dhruvahAra pramAraNa tAkau dhruvahAra hI kA bhAga dIjie, taba eka paramANU mAtra sarvAvadhi jJAna kA viSaya hai / sarvAvadhi jJAna pudgala paramANU ko jAne haiM / so yaha jJAna nirvikalpa hai / yAme jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda nAhI / bahuri jo vaha dhruvahAra kahyA thA, so gaMgA mahAnadI kA pravAha samAna hI hai / jaise gaMgA nadI kA pravAha himAcala syoM nikasi viccheda rahita vahikari pUrva samudra ko prApta hoi tiSThyA, taise dhruvahAra jaghanya dezAvadhi kA vipayabhUta dravya te paramAvadhi kA utkRSTa bheda paryaMta avadhijJAna ke sarva bhedani viSe prApta hoi sarvAvadhi kA viSayabhUta paramANU tahA tiSThyA, jAteM sarvAvadhi jJAna bhI nirvikalpa hai ara yAkA viSaya paramANU hai, so bhI nirvikalpa hai / paramohidavvabhedA, jettiyamettA ha tettiyA hoMti / tasseva khetta-kAla, viyappA visayA asaMkhaguNidakamA // 416 || paramAvadhidravyabhedA, yAvanmAtrA hi tAvanmAtrA bhavaMti / tasyaiva kSetra kAla, vikalpA viSayA asaMkhyaguriNatakramA || 416 || Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gommaTasAra jIvakAe gAyA 417 548 ] ____TIkA - paramAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kI apekSA jitane bheda kahe, agnikAya kI avagAhanA ke bhedani kA pramANa te agnikAya ke jIvani kA parimANa ko guriNae, tAvanmAtra dravya kI apekSA bheda kahe, so etAvanmAtra hI paramAvadhijJAna kA viSayabhUta kSetra kI apekSA vA kAla kI apekSA bheda hai| jahAM dravya kI apekSA prathama bheda hai, tahAM hI kSetra - kAla kI apekSA bhI prathama bheda hai| jahA dUsarA bheda dravya kI apekSA hai, tahAM kSetra - kAla apekSA bhI dUsarA hI bheda hai| ase aMta kA bheda paryaMta jAnanA / bahuri jaghanya tai lagAi utkRSTa paryaMta eka eka bheda viSa asaMkhyAta guNA asakhyAta guNA kSetra va kAla jAnanA / kaisA asaMkhyAta guNA jAnanA ? so kahaiM haiMzAvaliasaMkhabhAgA, icchidgcchdcchdhnnmaannmettaao| desAvahissa khette, kAle vi ya hoMti saMvagge // 417 // AvalyasaMkhyabhAgA, icchitgcchdhnmaanmaatraaH| dezAvadheH kSetre, kAle'pi ca bhavaMti saMvarge // 417 // TIkA - paramAvadhijJAna kA vivakSita kSetra kA bheda viSai vA vivakSita kAla kA bheda viSa jo tisa bheda kA saMkalita dhana hoi, titanA pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga mAMDi, paraspara guNana kIyA, jo pramANa hoi, so vivakSita bheda viSai guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari dezAvadhi jJAna kA utkRSTa kSetra ko guNai, paramAvadhi viSai vivakSita bheda vi kSetra kA parimANa hoi, para dezAvadhijJAna kA utkRSTa kAla ko guNa, vivakSita bheda viSa kAla kA parimAraNa hoi / saMkalita dhana kahA kahie - jethavAM bheda vivakSita hoi, tahAM paryaMta eka te lagAi eka eka adhika aMka mAMDi, tina saba aMkani kauM joDeM, jo pramANa hoi, so saMkalita dhana jAnanA / jaise prathama bheda viSa eka hI aMka hai / yAke pahile koI aMka nAhI / tAtai prathama bheda virSe saMkalita dhana eka jAnanA / bahuri dUsarA bheda virSa eka ara dUvA joDie, taba sakalita dhana tIna bhayA / bahuri tIsarA bheda virSa eka, doya, tIna aMka joDe, sakalita dhana chaha bhayA / bahuri cauthA bheda virSe cyAri aura joDe, sakalita dhana daza bhayA / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] YT bahuri pAcavA bheda viSai pAca ko aMka aura joDe, sakalita dhana paMdraha hoi / se sava bhedani viSai saMkalita dhana jAnanA / so isa eka bAra sakalita dhana lyAvane ko karaNa sUtra paryAya samAsa zrutajJAna kA kathana karate kA hai; tisate sakalita dhana pramANa lyAvanA / isa saMkalita dhana kA nAma gaccha, dhana vA pada dhana bhI kahie | aba vivakSita paramAvadhijJAna kA pAMcavAM bheda tAkA sakalita dhana padraha, so padraha jAyagA AvalI kA asakhyAtavAM bhAga mAMDi, paraspara guNana kIe, jo parimANa hoi, soI pAMcavAM bheda viSai guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari utkRSTa dezAvadhi kA kSetra, lokAkAza pramANa, tAko guNie, jo pramANa hoi, titanA paramAvadhi kA pAcavA bheda kA viSayabhUta kSetra kA parimAraNa jAnanA / ara isa hI guNakAra kari dezAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kAla, eka samaya ghATi, eka palya pramANa, tAkau guNe, isa pAMcavAM bheda viSai kAla kA parimANa hoi / jaise saba bhedani viSai kSetra kA vA kAla kA parimANa jAnanA / Age saMkalita dhana kA jo pramANa kayA thA, tAkau aura prakAra kari kahai hai gacchasamA takkAliyatIde rUUrAgacchadharaNamettA / ubhaye vi ya gacchassa ya, dharaNamettA hoMti guNagArA // 418 // gacchasamAH tAtkAlikAtIte rUponagacchadhanamAtrAH / ubhaye'pi ca gacchasya ca dhanamAtrA bhavaMti guNakArAH ||418 || TokA - jethavAM bheda vivakSita hoI, tIhi pramANa kau gaccha kahie | jaise cauthA bheda vivakSita hoi, tau gaccha kA pramANa cyAri kahie / so gaccha ke samAna dhana ara gaccha tai tatkAla atIta bhayA, asA vivakSita bheda te pahilA bheda, tahA vica kSita gaccha te eka ghATi kA gaccha dhana jo sakalita dhana, ini doUni ko milAie, taba gaccha kA saMkalita dhana pramANa guNakAra hoi / ihA udAharaNa kahie jaise vivakSita bheda cauthA, so gaccha kA pramANa bhI cyAri, so cyAri tau e ara tatkAla atIta bhayA tIsarA bheda, tAkA gaccha dhana chaha, ina doUni ko milAe, daza hUvA / soI daza vivakSita gaccha cyAri, tAkA nakalina dhana ho hai / soI cauthA bheda viSe guNakAra pUrvokta prakAra jAnanA, aMsa hI sarva naMdani viSai jAnanA Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 [ gommaTasAra jovakANDa gAyA 411-420 paramAvahi-varakhetteNavahida - ukkassa - ohikhettaM tu / savvAvahi- guNagAro, kAle vi asaMkhalogo du // 416 // paramAvadhivarakSetreNAvahitotkRSTAvadhikSetraM tu / sarvAvadhiguNakAraH, kAle'pi asaMkhya lokastu // 419 // TIkA - utkRSTa avadhijJAna ke kSetra kA parimANa kahie / dvirUpa ghanAghanadhArA viSai loka ara guNakAra zalAkA ara vargazalAkA grara arthaccheda zalAkA ara kAya kI sthiti kA parimANa ara avadhijJAna kA utkRSTa kSetra kA parimANa e sthAnaka krama te asaMkhyAta asaMkhyAta vargasthAna gaeM upajai hai / tAte pAMca bAra asaMkhyAta loka pramANa parimANa kari loka kau guNai, jo pramANa hoI, titanA sarvAvavijJAna kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kA parimAraNa hai / yAkau utkRSTa paramAvadhijJAna kA vipayabhUta kSetra kA bhAga dIeM, jo parimANa hoi, soI sarvAvadhijJAna kA vipayabhUta kSetra kA parimANa lyAvane ke nimitta guNakAra ho hai / isa guNakAra kari paramAvadhi kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kI guNie, taba sarvAvadhijJAna kA vipayabhUta kSetra kA parimAraNa ho hai / bahuri kAla parimAraNa lyAvane ke nimitta asaMkhyAta loka pramANa guNakAra hai / isa asaMkhyAta loka pramANa guNakAra kari utkRSTa paramAvadhijJAna kA viSayabhUta kAla kau guNiye, taba sarvAvadhi jJAna kA viSayabhUta kAla kA parimANa ho hai / ihAM koU kahai ki rUpI padArtha to lokAkAza viSai hI pAie hai / ihAM paramAvadhi-sarvAvadhi viSai kSetra kA parimANa loka tai prasaMkhyAtaguNA kaise kahie hai ? so isakA samAdhAna zrAge dvirUpa ghanAghanadhArA kA kathana viSai kari Ae hai; so jAnanA / zakti apekSA kathana jAnanA / aba paramAvadhi jJAna kA viSayabhUta utkRSTa kSetra kA vA utkRSTa kAla kA parimANa lyAvane ke nimitta karaNasUtra doya kahie hai - icchidarAsiccheda, diNNacchedehiM bhAjide tattha laddhamidadiNNarAsINabbhAse icchido rAsI // 420 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] icchitarAzicchedaM, deyacchedairbhAjite tatra / labdhamitadeya rAzInAmabhyAse icchito rAziH // 420 // TIkA - yaha karaNasUtra hai, so sarvatra saMbhava hai / yAkA artha dikhAie hai - icchita rAzi kahie vivakSita rAzi kA pramANa, tAke jete ardhaccheda hoi, tinika deya rAzi ke jete ardhaccheda hoMi, tinikA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tisakA viralana kIjie, eka eka juda judA sthApie / bahuri tisa eka eka ke sthAna ke jisa deya rAzi ke ardhacchedani kA bhAga dIyA thA, tisahI deyarAzi ko mAr3i, paraspara guNana kIjie, to vivakSita rAzi kA pramANa hoi / [ 551 so prathama yAkA udAharaNa laukika gaNita kari dikhAie hai - icchita rAzi do se chappana ( 256), yAke ardhaccheda ATha, bahuri deyarAzi causAThi (64) kA cauthA bhAga solaha, yAke ardhaccheda cyAri, kaise ? bhAjyarAzi causaTha, tAke ardhaccheda chaha, tinime syo bhAgahAra cyAri, tAke ardhaccheda doya ghaTAie; taba avazeSa cyAri ardhaccheda rahe / aba ini cyAri ardhacchedani kA bhAga una ATha ardhacchedani kau dIjie ; taba doya pAyA (2), so doya kA viralana kari ( 11 ), eka eka ke sthAna kI eka causaTha kA cauthA bhAga, solA solA dIyA, yAhI yAkau deya rAzi kahie, so inikA paraspara guNana kIyA, taba vivakSita rAzi kA parimANa doya se chappana huvA | jaise hI alaukika gaNita viSai vivakSita rAzi palya pramANa athavA sUcyaMgula pramANa vA jagacchreNI pramANa vA loka pramANa jo hoi, tAke jete ardhaccheda hoM, tiniko deyarAzi jo AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAke jete ardhaccheda hoi, tinakA bhAga dIe, jo pramANa Avai tinikA viralana kari - eka eka kari bakheri, bahuri eka eka ke sthAna kI eka eka AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga mAMDi, paraspara guNana kIjie, to vivakSita rAzi palya vA sUcyaMgula vA jagacchreNI vA lokapramANa ho hai / diNNacchedeNavahida- logacchedeNa padadharaNe bhajide / laddhamidalogaguNaraNaM, paramAvahi- carima - guNagAro // 421 // deyacchedenAvahita lokacchedena padadhane bhajite / labdhamitalokaguraNanaM, paramAvadhicaramaguNakAraH // 421 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 ) { gommaTasAra jIvakANDa gAyA 421 TIkA - deyarAzi ke ardhacchedani kA bhAga loka ke ardhacchedani ko dIe, jo pramANa hoi, tAkA vivakSita pada kA saMkalita dhana ko bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titanA lokamAtra parimANa mAMDi, paraspara guNana kIe, jo pramANa Avai, so vivakSita pada viSa kSetra vA kAla kA guNakAra jAnanA / jaise hI paramAvadhi kA aMta bheda virSe guNakAra jAnanA / so yahu kathana prathama aMkasaMdRSTi kari dikhAie hai / deyarAzi causaThi kA cauthA bhAga, tAke ardhaccheda cyAri, tinakA bhAga doya sai chappana kA ardhaccheda ATha, tiniko dIjie; taba doya pAyA / tinikA bhAga vivakSita sthAna tIsarA tAkA pUrvokta saMkalita dhana lyAvane kA sUtra kari tIna, cyAri ko doya, eka kA bhAga dIe, sakalita dhana chaha tinikau dIjie, taba tIna pAyA; so tIna jAyagA doya sai chappana mADi, paraspara guNana kIe, jo pramANa hoi, soI tIsarA sthAna viSa guNakAra jAnanA / aba ihAM kathana hai so kahie hai - deyarAzi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAke ardhaccheda rAzi, jo AvalI ke ardhacchedani meM syau bhAgahArabhUta asaMkhyAta ke ardhaccheda ghaTAeM, jo pramANa rahai, titanA jAnanA / so jaise isa deya rAzi ke ardhaccheda sakhyAta ghATi parItAsaMkhyAta kA madhya bheda pramANa ho hai| tinikA bhAga lokapramANa ke jete ardhaccheda hoi, tinako dIjie, jo pramANa Avai, tAkA bhAga vivakSita jo koI paramAvadhi jJAna kA bheda, tAkA jo saMkalita dhana hoi, tAko dIjie, jo pramANa prAvai, titanA loka mADi, paraspara guNana kIe, jo pramANa Avai, so tisa bheda viSa guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari dezAvadhi kA utkRSTa lokapramANa kSetra ko guNai, jo pramANa hoi, yo tisa bheda viSa kSetra kA parimANa jAnanA / bahuri isa guNakAra kari dezAvadhi kA utkRSTa eka samaya ghATi palya pramANa kAla ko guNai, jo pramANa hoi, so tisa bheda viSa kAla kA parimANa jAnanA / asai hI paramAvadhi kA ata kA bheda viSai AvalI kA asakhyAtavA bhAga kA ardhacchedani kA bhAga loka kA ardhaccheda ko dIe, jo pramANa hoi, tAkau ata kA bheda viSai jo saka- .. lita dhana hoi, tAko bhAga dIe jo pramANa Avai, titanA loka mADi paraspara guNana kIe jo pramANa hoi, soI aMta kA bheda viSai guNakAra jAnanA / ihAM prata kA bheda viSa pUrvokta sakalita dhana lyAvane kau karaNasUtra ke anusAri saMkalita dhana lyAie, taba agnikAyika ke avagAha bhedani kari guriNata agnikAyika jIvani kA pramANa mAtra gaccha, so eka adhika gaccha para sapUrNa gaccha ko doya eka kA bhAga dIe, jo pramANa Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HmyagjJAnacandrikA bhASATopA] 553 hoDa, titanA paramAvadhi kA anta bheda vipa saMkalana dhanaM jAnanI / bahuri jaise doya jAyagA solaha solaha mADi, paraspara guNana kIe, doya sai chappana hoi, tau chaha jAyagA solaha solaha mAMDi, paraspara guNana kIe, kete doya sai chappana hoi ? ase trairAzika kIe, pairAThi hajAra pAca se chattIsa pramANa doya sai chappana hoi / asa hI 'icchidarAsicchedaM' ityAdi karaNasUtra ke anusAri AvalI kA asaMkhyAtave bhAga kA ardhacchedani kA loka ke ardhacchedani ko bhAga dIe, jo pramANa hoi, titane AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga mADi, paraspara guNana kIe, eka loka hoi tau ihA ata bheda virSe saMkalita dhana pramANa pAvalI kA asakhyAtavA bhAga mADi, paraspara guNana kIjie, to kitane loka hoMDa, ase trairAzika karanA / tahAM pramANa rAzi viSa deya rAzi pAvalI kA prasaMkhyAtavA bhAga, viralana rAzi AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA ardhacchedani kari bhAjita loka kA ardhacchedamAtra, bahuri phalarAzi loka, bahuri icchArAzi vipa deya rAzi pAvalI kA asakhyAtavA bhAga, viralana rAzi antabheda kA sakalana dhanamAtra, ihAM labdha rAzi kA jetA pramANa Avai, titanA lokapramANa pramANa hoi; soI anta bheda virSe guNakAra jaannaa| isakari loka kau vA eka samaya ghATi palya ko gurigae, taba paramAvadhi kA sarvotkRSTa kSetra kA vA kAla kA parimANa ho hai| pUrva 'Avali asaMkhabhAgA' ityAdi sUtrakari guNakAra kA vidhAna khyaa| vahuri isa sUtra vipai guNakAra kA vidhAna kahyA, so ini doUni kA abhiprAya eka hI hai / jaise aka sadRSTi kari pUrva gAthAni ke anusAri tIsarA bheda virSa sakalita dhana pramANa chaha jAyagA solA solA mADi paraspara guNana karie, to bhI vo hI pramANa hoi / ara isa gAthA ke anusAri tIna jAyagA doya sai chappana, doya sai chappana mADi, paraspara guNana kIjie, to bhI soI pramANa hoi, ase sarvatra jAnanA / AvaliasaMkhabhAgA, jahaNNadavvassa hoMti pjjaayaa| kAlassa jahaNNAdo, asaMkhaguNahINamettA hu // 422 // AvalyasaMkhyabhAgA, jaghanyadravyasya bhavaMti pryaayaaH| kAlasya jaghanyataH, asaMkhyaguragahInamAtrA hi // 422 // TIkA- jaghanya dezAvadhijJAna kA viSayabhUta dravya kA paryAya, te AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa hai / parantu jo jaghanya dezAvadhi jJAna kA viSayabhUta kAla Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra joyakANDa gApA 423-424 554 kA pramANa kahyA hai, tAtai jaghanya dezAvadhi jJAna kA vipayabhUta bhAva kA pramANa asaMkhyAta guNA ghATi jaannaa| savvohi tti ya kamaso, aavliasNkhbhaaggunnidkmaa| davAraNaM bhAvANaM, padasaMkhA sarisagA hoti // 423 // sarvAvadhiriti ca kramazaH, AvalyasaMkhyabhAgaguriNatakramAH / dravyAnAM bhAvAnAM, padasaMkhyAH sadRzakA bhavaMti // 423 / / TIkA - dezAvadhi kA viSayabhUta dravya kI apekSA jahA jaghanya bheda hai, tahAM hI dravya kA paryAya rUpa bhAva kI apekSA AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa bhAva kA jAnane rUpa jaghanya bheda ho hai / bahuri tahAM dravya kI apekSA dUsarA bheda ho hai| tahA hI bhAva kI apekSA tisa prathama bheda kA prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kari guNa, jo pramANa hoi, tIhi pramANa bhAva ko jAnane rUpa dUsarA bheda ho hai / bahuri jahA dravya kI apekSA tIsarA bheda ho hai; tahA hI bhAva kI apekSA tisa dUsarA bheda te pAvalI kA asakhyAtavAM bhAga guNA tIsarA bheda ho hai / jaise hI krama te sarvAvadhi paryata jAnanA / avadhijJAna ke jete bheda dravya kI apekSA hai, tete hI bheda bhAva kI apekSA hai / jaise dravya kI apekSA pUrva bheda saMbaMdhI dravya ko dhra vahAra kA bhAga dIe, uttara bheda sabadhI dravya bhayA, taisai bhAva kI apekSA pUrva bheda sabadhI bhAva ko AvalI kA asakhyAtavA bhAga kari guNa, uttara bheda sabadhI bhAva bhyaa| tAtai dravya kI apekSA ara bhAva kI apekSA sthAnakani kI sakhyA samAna hai / Age nAraka gati viSai avadhijJAna kA viSabhUta kSetra kA parimANa kahai hai ~~. sattamakhidimmi kosaM, kosassaddhaM pavaDhade tAva / jAva ya paDhame Niraye, joyaNamekkaM have puNNaM // 424 // saptamakSitau kozaM, kozasyAdhi pravardhate tAvat / yAvacca prathame niraye, yojanamekaM bhavet pUrNam // 424 // TIkA - sAtavI naraka pRthvI virSa avadhijJAna kA viSayabhUta kSetra eka koza hai / bahuri AdhA AdhA koza tahAM tAI badhai, jahAM pahale naraka saMpUrNa eka yojana Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA | [ 555 hoi / aseM sAtaveM naraka avadhi kSetra eka koza, chaThe Dyor3ha koza, pAMcave doya koza, cauthe ar3hAI koza, tIsare tIna koza, dUsare sADhe tIna koza, pahale cyAri koza pramANa eka yojanA jAnanA / gaiM tiryaMcagati manuSyagati viSai ka hai haiM - tiriye avaraM zrogho, tejoyaMte ya hodi ukkassaM / maraNa maga e zraghaM deve, jahAkamaM suNaha vocchAmi // 425 // tirazci varamogha', tejaiste ca bhavati utkRSTaM / manuje zrodhaM deve, yathAkramaM zrRNuta vakSyAmi ||425 // TIkA - tiyaMca jIva viSe jaghanya dezAvadhijJAna ho hai / bahuri yAtai lagAi utkRSTapaneM taijasazarIra jisa dezAvadhi ke bheda kA viSaya hai, tisa bheda paryaMta sarva sAmAnya avadhijJAna ke varNana viSai je bheda kahe, te sarva ho hai / bahuri manuSya gati viSai jaghanya dezAvadhi tai sarvAvadhi paryata sAmAnya avadhijJAna viSe jete bheda kahe, tini sarva bhedana ko lIe avadhijJAna ho hai / bahuri devagati viSe jaisA anukrama hai, so maiM kaho ho, tuma sunahu paNuvIsajoyaNAI, divasaMtaM ca ya kumArabhommANaM / saMkhejjaguraNaM khettaM, bahugaM kAlaM tu joisige // 426 // paMcavizatiyojanAni, divasAMtaM ca ca kumArabhaumayo / saMkhyAtaguNa kSetraM, bahukaH kAlastu jyotiSke // 426 // TIkA - bhavanavAsI ara vyantara, inikai avadhijJAna kA viSayabhUta jaghanyapanai kSetra tau pacIsa yojana hai / ara kAla kichU eka ghATi eka dina pramANa hai / bahuri jyotiSI devani ke kSetra tau isa kSetra te asaMkhyAta guraNA hai, ara kAla isa kAla bahuta hai / asurANamasaMkhejjA, koDIo sesajoisaMtANaM / saMkhAtIdasahassA, ukkassohI visao du // 427 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 428-426-430 asurANAmasaMkhyeyAH, koTayaH zeSajyotiSkAMtAnAm / saMkhyAtItasahasrA, utkRSTAvadhInAM viSayastu // 427 / / TokA - asurakumAra jAti ke bhavanavAsI devani kai utkRSTa avavijJAna kA viSayabhUta kSetra asaMkhyAta koDi yojana pramANa hai / bahuri avazepa rahe nava prakAra bhavanavAsI ara vyatara deva ara jyotiSI deva, tinikai utkRSTa vipaya kSetra asaMkhyAta sahasra yojana pramANa hai| asurANamasaMkhejjA, vassA puraNa sesajoisaMtAraNaM / tassaMkhejjadimAgaM, kAleNa ya hodi NiyameNa // 428 // asurANAmasaMkhyeyAni, varSANi punaH zeSajyotiSkAMtAnAm / tatsaMkhyAtabhAgaM, kAlena ca bhavati niyamena // 428 // TokA - asurakumAra jAti ke bhavanavAsIni ke avadhi kA utkRSTa viSaya kAla kI apekSA asaMkhyAta varSa pramANa hai / bahuri isa kAla ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra avazeSa nava prakAra bhavanavAsI vA vyatara jyotiSI, tinake avadhi kA viSayabhUta kAla kA utkRSTa pramANa niyamakari hai / bhavaNatiyANamadhodho, thovaM tiriyeNa hodi bahugaM tu / uDDheNa bhavaraNavAsI, suragirisiharo ti passaMti // 42 // bhavanatrikANAmadho'dhaH, stokaM tirazcAM bhavati bahukaM tu / Urcena bhavanavAsinaH, suragirizikharAMtaM pazyati // 429 // TokA - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI e jo bhavanatrika deva, tinikai adho'dho kahie nIcalI dizA prati avadhi kA viSayabhUta kSetra stoka hai / bahuri tiryaMca kahie mApakA sthAna kI barobari dizAni prati kSetra bahuta hai| bahuri bhavanavAsI apane sthAnaka teM Upari merugiri kA zikhari paryaMta avadhidarzana kari dekhe hai / sakkIsANA paDhama, bidiyaM tu saNakkumAra-mAhiMdA / tadiyaM tu baha-lAMtava, sukka-sahassArayA turiyaM // 430 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjAnacandrikA bhASATIkA ] [ 557 zazAnAH prathama, dvitIyaM tu sanatkumAra-mAheMdrAH / tRtIyaM tu brahma-lAMtavAH zukra-sahasrArakAH turiyam // 430 // TIkA - saudharma - IzAnavAle deva avadhi kari prathama naraka pRthvI paryaMta dekheM haiM / bahuri sanatkumAra mAhedravAle deva dUsarI pRthvI paryaMta dekheM hai| bahuri brahma-brahmottara lAtava kApiSThavAle deva tIsarI pRthvI paryata dekha hai / bahuri zukra-mahAzukra, zatArasahasrAravAle deva cauthI pRthvI paryaMta dekheM hai - prANada-pANadavAsI, pAraNa taha accudA ya passaMti / paMcamakhidiperaMtaM, chachi vejjagA devA // 431 / / mAnataprANatavAsinaH, pAraNAstathA acyutAzca pazyati / paMcamakSitiparyaMta, SaSThI gaiveyakA devAH // 43 // TIkA - Anata prANata ke vAsI tathA AraNa acyuta ke vAsI deva pAMcavI paryaMta dekhai hai / bahuri navagraiveyakavAle deva chaThI pRthvI paryaMta dekheM hai / savvaM ca loyaNAli, passaMti aNuttaresu je devA / sakkhette ya sakazme, rUvagadamaNaMtabhAgaM ca // 432 // sarvA ca lokanAlI, pazyaMti anuttareSu ye devaaH| svakSetre ca svakarmaNi, rUpagatamanaMtabhAgaM ca // 432 // TIkA - nava anudiza vimAna ara pAca anuttara vimAna ke vAsI sarva lokanAlI, jo trasanAlI tAkau dekhe hai| - yaha bhAvArtha jAnanA-saudharmAdivAsI deva Upari apane 2 svarga kA vimAna kA dhvajAdaDa kA zikhara paryaMta dekhe hai / bahuri nava anudiza, paca anuttara vimAna ke vAsI deva;Upari apane vimAna kA zikhara paryaMta ara nIce ko bAhya tanuvAta paryaMta sarva prasanAlI kauM dekhai hai; so anudiza vimAnavAle tau kicha eka adhika teraha rAjU pramANa laMbA ara anuttara vimAnavAle ke cyAri se pacIsa dhanupa ghATi, ikavIsa yojana kari hIna, caudaha rAjU pramANa labA ara eka rAjU cauDA avadhi kA viSayabhUta kSetra ko dekheM hai / asA ihAM kSetra kA parimANa kIyA hai, so sthAnaka kA niyamapa jAnanA / kSetrakA parimANa lIe, niyamarUpa na jAnanA / jAte acyuta svarga paryaMta ke vAsI vihAra phari Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gApA 433-434 anya kSetra ko jAi, ara tahAM avadhi hoi tau pUrvokta sthAnaka paryaMta hI hoi, asA nAhI, jo prathama svargavAlA pahile naraka jAi, ara tahAM setI DeDha rAjU nIce aura jaaneN| saudharmadvika ke prathama naraka paryaMta avadhi kSetra hai; so tahAM bhI tiSThatA tahAM paryaMta kSetra hI kauM jAne; ase sarvatra jAnanA / bahuri apanA kSetra virSe eka pradeza ghaTAvanA, ara apane avadhijJAnAvaraNa dravya kauM eka bAra dhra vahAra kA bhAga denA, jahAM sarva pradeza pUrNa hoMi, so tisa avadhi kA viSayabhUta dravya jaannaa| isa hI artha ko nIce dikhAie hai - kappasurANaM saga-saga-ohIkhettaM vivissasovacayaM / ohIdavvapamAeM, saMThAviya dhuvahareNa hare // 433 // saga-saga-khottapadesa-salAya-pamAraNaM samappade jAva / tatthataNacarimakhaMDaM, tatthataNohissa davvaM tu // 434 // kalpasurANAM svakasvakAvadhikSetraM vivinasopacayam / avadhidravyapramANaM, saMsthApya dhruvahareNa haret // 433 // svakasvakakSetrapradezazalAkApramANaM samApyate yAvat / tatratanacaramakhaMDaM, tatratanAvadherdravyaM tu // 434 // TIkA - kalpavAsI devani ke apanA apanA avadhi kSetra para visrasopacaya rahita avadhijJAnAvaraNa kA dravya sthApi kari avadhijJAnAvaraNa dravya kauM eka bAra dhruvahArakA bhAga dei, kSetra viSa eka pradeza ghaTAvanA, ase sarva kSetra ke pradeza pUrNa hoMi, tahAM jo ata viSa sUkSma pudgalaskadharUpa khaDa hoi, soI tisa avadhijJAna kA viSayabhUta dravya jAnanA / ihA udAharaNa kahie hai-saudharma aizAnavAloM kA kSetra prathama naraka paryaMta kahyA hai; so prathama naraka te pahalA dUsarA svarga kA uparima sthAna DyoDha rAjU UMcA hai| tAtai avadhi kA kSetra eka rAjU laMbA - caur3A, DyoDha rAjU UcA bhayA / so isa dhana rUpa DyoDha rAjU kSetra ke jitane pradeza hoi, te ekatra sthApane / bahuri kiMcidUna dvaya guNahAni kari guriNata samayaprabaddha pramANa satvarUpa sarva karmani kI paramANUni kA parimANa hai / tisa vipa avadhijJAnAvaraNa nAmA karma ke jete paramANu hoI, tina virSe Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnanikA bhASATokA ] visaMsopacaya ke paramANU na milAie, ase te avadhijJAnAvaraNa ke paramANU ekatra sthApane / bahuri isa avadhijJAnAvaraNa ke paramANUni kA pramANa ko eka bAra dhruvahAra kA bhAga diijiye| taba usa kSetra ke pradezani kA parimANa me syo eka ghaTAie, bahuri eka bAra dhruvahAra kA bhAga dete, eka bhAga viSa jo pramANa AyA, tAko dUsarA dhruvahAra kA bhAga dIjie; taba tisa pradezani kA parimAraNa meM syoM eka aura ghttaaie| bahuri dUsarA dhruvahAra kA bhAga dete eka bhAga virSa jo pramANa rahayA tAkau tIsarA dhruvahAra kA bhAga dIjie, taba tisa pradezani kA parimANa meM syoM eka aura ghttaaie| aiseM jahAM tAIM sarva kSetra ke pradeza pUrNa hoi; tahAM tAI dhruvahAra kA bhAga dete jAIye dete-detai aMta ke viSa jo parimANa rahai, titane paramANU kA sUkSma pudgala skagha jo hoi, tAko saudharma -aizAna svargavAle deva avadhijJAna kari jAne hai| isate sthUla skaMgha ko to jAna hI jAneM / jaise hI sAnatkumAra - mAheMdravAloM ke ghanarUpa cAri rAjU pramANa kSetra ke pradezani kA jo pramANa titanI bAra avadhijJAnAvaraNa dravya kauM dhruvahAra kA bhAga dete deteM jo pramANa rahai, titane paramANUni kA skaMdha ko avadhijJAna kari jAna hai / asa sabani ke avadhi kA viSayabhUta kSetra ke pradezani kA jo pramANa hoi, titanI bAra avadhijJAnAvaraNa dravya ko dhruvahAra kA dete detai jo pramANa rahai, titane paramANani kA skaMdha kauM te deva avadhijJAna kari jAna hai / tahAM brahma - brahmottaravAlo ke sADhA pAMca rAjU, lAMtava - kApiSThavAlo ke chaha rAjU, zukra - mahAzukravAlo ke sADhA sAta rAjU, zatAra - sahasrAravAlo ke ATha rAjU, pAnata - prANatavAloM ke sADhA nava rAjU, AraNa - acyutavAloM ke daza rAjU, graiveyakavAloM ke gyAraha rAjU, anudiza vimAnavAlo ke kichu adhika teraha rAjU, anuttara vimAnavAlo ke kichu ghATi caudaha rAjU kSetra kA parimANa jAni, pUrvokta vidhAna kIeM, tini devani ke avadhijJAna kA viSayabhUta dravya kA parimANa Avai hai / sohammIsANANamasaMkhejjAo hu vsskoddiio| uvarimakappacaukke, pallAsaMkhejjabhAgo du // 43 // tatto lAMtavakappappahadI samvatthasiddhiperaMtaM / kiMcUraNapallamattaM, kAlapamAraNaM jahAjoggaM // 436 / / jummaM / saudharmazAnAnAmasaMkhyeyA hi varSakoTayaH / uparimakalpacatuSke, palyAsaMkhyAtabhAgastu // 435 / / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [gomapaTasAra jIvakAnu gAyA 437 438 560 ] tato lAMtavakalpaprabhRtisarvArthasiddhi paryaMtam / kiMcidUnapalyamAnaM, kAlapramANaM yathAyogyam // 436 / / TokA - saudharma IzAnavAloM ke avadhi kA viSayabhUta kAla asaMkhyAta koDi varSa pramANa hai / bahuri tAtai Upari sanatkumArAdi cAri svargavAlo ke yathAyogya palya kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hai / bahuri tAtai Upari lAvata Adi sarvArthasiddhi payaMtavAloM ke yathAyogya kichU ghATi palya pramANa hai| joisiyaMtANohIkhattA uttA Na hoMti ghnnpbraa| kappasurANaM ca puNo, visaritthaM AyavaM hodi // 437 // jyotiSkAMtAnAmavadhikSetrANi uktAni na bhavaMti dhanapratarANi / kalpasurANAM ca punaH , visadRzamAyataM bhavati // 437 // TokA - jyotiSI paryaMta je bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI ase tIna prakAra deva, tinakai jo avadhi kA viSayabhUta kSetra kahyA hai; so samacaturastra kahie barobari caukora ghanarUpa nAhI hai / jAte sUtra viSa laMbAI, caur3AI, ucAI samAna nAhI kahI hai, yAhI te avazeSa rahe manuSya, nArakI, tiryaca tini ke jo avadhi kA viSayabhUta kSetra hai; so barobari caukora ghanarUpa hai| avadhijJAnI manuSyAdika jahAM tiSThatA hoi, tahAtai apane viSayabhUta kSetra kA pramANaparyaMta caukorarUpa dhana kSetra ko jAneM hai| bahuri kalpavAsI devani ke jo avadhijJAna kA viSayabhUta kSetra hai, so visadRza Ayata kahie laMbA bahuta, cauDA thoDA jaisA Ayatacaturasra jAnanA / / citiyacitiyaM vA, zraddhaM citiyamaNeyabheyagayaM / maNapajjavaM ti uccai, jaM jANai taM khu paraloe // 438 // cititacititaM vA, adhaM cititamaneka bhedagatam / manaH paryaya ityucyate, yajjAnAti tatkhalu naraloke // 43 // TIkA - cititaM kahie atIta kAla me jisakA citavana kIyA para acititaM kahie jAko anAgata kAla viSa citavegA ara ardhAcatitaM kahie jo saMmpUrNa citayA nAhI / asA jo aneka bheda lIe, anya jIva kA mana viSa prApta huvA artha tAkauM jo jAne, so manaH paryaya kahie / manaH kahie anya jIva kA mana viSai citavanarUpa Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 561 prApta bhayA artha, tAkau paryeti kahie jAne, so mana paryaya hai, ausA kahie hai / so isa jJAna kI utpatti manuSya kSetra hI viSai hai, vAhya nAhI hai / parAyA mana viSe tiSThatA jo artha, so mana kahie / tAkau paryeti, kahie jAne, so mana:paryaya jAnanA / maNapajjavaM ca duvihaM, ujuviulamadi tti ujumadI tivihA / ujumaNavayaNe kAe, gadatyavisayA tti niyameNa // 436 // manaHparyayazca dvividhaH, RjuvipulamatIti RjumatistrividhA / Rjumanovacane kAye, gatArthaviSayA iti niyamena // 439 // TIkA - so yahu mana paryaya jJAna sAmAnyapanai eka prakAra hai, tathApi bheda tai do prakAra hai - Rjumati mana:paryaya, vipulamati mana paryaya / tahAM saralapane mana, vacana, kAya kari kIyA jo artha anya jIva kA mana viSai citavanarUpa prApta bhayA tAke jAnane taiM niSpanna bhaI, bhaisI RjvI kahie sarala hai mati jAkI, so Rjumati kahie / bahuri sarala vA vakra mana, vacana, kAya kari kIyA jo artha anya jIva kA mana viSai citavanarUpa prApta bhayA, tAke jAnane te niSpanna bhaI vA nAhI nAI niSpanna bhaI asI vipulA kahie kuTila hai mati jAkI, so vipulamati kahie / ause Rjumati ara vipulamati ke bhaida taiM mana paryayajJAna doya prakAra hai / tahAM Rjumati mana paryaya jJAna niyama kari tIna prakAra hai / Rju mana viSai prApta bhayA artha kA jAnana hArA bahuri Rju vacana viSai prApta bhayA artha kA jAnana hArA, bahuri RjukAya viSe prApta bhayA artha kA jAnana hArA se e tIna bheda hai / viumadI viya chaddhA, ujugANujuvayaNakAyacittagayauM / atthaM jANadi jamhA, saddatthagayA hu tANatthA // 440 // vipulamatirapi ca SoDhA, RjugAnRjuvacanakAyacittagatam / athaM jAnAti yasmAt, zabdArthagatA hi teSAmarthAH // 440 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 841 TIkA - vipulamati jJAna bhI chaha prakAra hai - 1. Rjumana kI prApta bhayA grartha kA jAnana hArA, 2 Rju vacana kauM prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 3. Rju kAya kI prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 4. bahuri vakra mana kauM prApta bhayA zrarthaM kA jAnana hArA, 5. bahuri vakra vacana ko prApta bhayA artha kA jAnana hArA, 6. bahuri vakra kAya prApta bhayA arthaM kA jAnana hArA / e chaha bheda hai, jAte sarala vA vakra mana, vacana, kAya ko prApta bhayA padArtha kauM jAne hai / bahuri tina Rjumati vipulamati jJAna ke arthA: kahie viSaya te zabda kauM artha prApta bhae pragaTa ho haiM / kaise ? so kahie hai - koI bhI sarala mana kari niSpanna hota saMtA trikAla saMbaMdhI padArthani kau citavana bhayA, vA sarala vacana kari niSpanna hota saMtA, tinakoM kahata bhayA vA sarala kAya kari niSpanna hota saMtA tinaka karata bhayA, pIche bhUli kari kAlAMtara viSe yAdi karane kauM samartha na hUvA ra grAya kari Rjumati mana paryaya jJAnI ko pUchata bhayA vA yAdi karane kA abhiprAya kauM dhAri mauna hI te khar3A rahyA, tau tahAM Rjumati mana:paryayajJAna svayameva sarva kauM jAne hai | taiseM hI sarala vA vakra mana, vacana, kAya kari niSpanna hota saMtA trikAla saMbaMdhI padArthani ko citavana bhayA vA kahata bhayA vA karata bhayA / bahuri bhUli kari keteka kAla pIche yAdi karane ko samartha na hUvA, Aya kari vipulamati mana:paryayajJAnI ke nikaTa pUchata bhayA vA mauna te khaDA rahyA, tahA vipulamati mana:paryayajJAna sarva kauM jAne, jaise inikA svarUpa jAnanA / aiyakAlavirUva, cititaM vaTTamANajIveraNa | ujumaviNAraNaM jANadi, bhUdabhavissaM ca viulamadI ||441 // trikAlaviSayarUpa, cititaM vartamAnajIvena / RjumatijJAnaM jAnAti, bhUtabhaviSyacca vipulamatiH // 441 // TIkA - trikAla sabaMdhI pudgala dravya ko vartamAna kAla viSai koI jIva citavana kareM hai, tisa pudgala dravya ko Rjumati mana paryayajJAna jAne hai / bahuri trikAla sabaMdhI pudgala dravya kI koI jIva atIta kAla viSe ciMtayA thA vA vartamAna kAla vipacita hai vA anAgata kAla viSai citavegA, jaise pudgala dravya ka vipulamati mana paryayajJAna jAneM hai / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] savvaMga-aMga saMbhava- ciNhAduSpajjade jahA ohI / maNapajjavaM ca davvamaNAdo uppajjade riNayamA // 442 // sarvAgAMga saMbhavacihnAdutpadyate yathAvadhiH / mana:paryayaM ca dravyamanasta utpadyate niyamAt // 442 // TIkA - jaise pUrva kA thA, bhavapratyaya avadhijJAna sarva aga te upajai hai / guNapratyaya zaMkhAdika cihnani te upaje hai / taiseM mana. paryayajJAna dravya mana te upajai hai / niyama tai aura agani ke pradezani viSe nAhI upajai hai / hidi hodi hu davvamaNaM, viyasiyaTThacchadAraviMdaM vA / 'govaMgudayAdo, maNavaggaNakha dhado giyamA // 443 // refe bhavati hi dravyamanaH, vikasitASTacchadAraviMdavat / aMgopAMgodayAt, manovargaNAskaMdhato niyamAt // 443 // TIkA - so dravya mana hRdaya sthAna viSe praphullita ATha pAMkhuDI kA kamala ke AkAra aMgopAMga nAma karma ke udaya te teIsa jAti kI pudgala vargaraNAni viSai manovargaNA hai / tini skaMdhani kari nipajai hai, ausA niyama hai| goiMdiya tti saNNA, tassa have sesaiMdiyANaM vA / vattattAbhAvAdo, maNa maNapajjaM ca tattha have // 444 // [ 563 noiMdriyamiti saMjJA, tasya bhavet zeSeMdriyANAM vA / vyaktatvAbhAvAt, mano manaHparyayazca tatra bhavet // 444 // TIkA - tisa mana kA noidriya ausA nAma hai / no kahie Ipat, kiMcinmAtra iMdriya hai / jaise sparzanAdika idriya prakaTa hai, taise mana ke prakaTapanA nAhI / tAtaM mana kA noidriya asA nAma hai, so tisa dravya mana viSai matijJAnarUpa bhAva mana bhI upajai hai, ara mana paryayajJAna bhI upajai hai / maNapajjavaM ca NANaM, sattasu viradesu sattaiDDhINaM / egAdijudesa have, vaMtavisiTThacaraNe // 445 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 446-447-448 564 ] manaHparyayazca jJAnaM, saptasu virateSu saptarSInAm / ekAdiyuteSu bhavedvardhamAnaviziSTAcaraNeSu // 445 // TIkA - pramatta Adi sAta guNasthAna virSa 1. buddhi, 2. tapa, 3. vaikriyika, 4. auSadha, 5. rasa, 6. bala, 7. akSINa ini sAta riddhini viSa eka, doya Adi riddhini kari saMyukta, bahuri vardhamAna vizeSa rUpa cAritra ke dhArI je mahAmuni, tinike manaHparyaya jJAna ho hai; anyatra nAhIM / iMdiyaNoiMdiyajogAdi, pekkhittu ujumadI hodi / jiravekkhiya viulamadI, prohiM vA hodi NiyameNa // 446 // iMdriyanoiMdriyayogAdimapekSya Rjumatirbhavati / nirapekSya vipulamatiH, avadhirvA bhavati niyamena // 446 / / TIkA - Rjumati mana paryayajJAna hai ; so apane vA anya jIva ke sparzanAdika iMdrI ara noiMdriya mana ara mana, vacana, kAya yoga tinikI sApekSa teM upajai hai / bahuri vipulamati mana paryaya hai; so avadhijJAna kI sI nAI, tinakI apekSA binA hI niyama kari upajai hai| paDivAdI puNa paDhamA, appaDivAdI hu hodi bidiyA hai| suddho paDhamo boho, suddhataro vidiyaboho du // 447 // pratipAtI punaH prathamaH, apratipAtI hi bhavati dvitIyo hi / zuddhaH prathamo bodhaH, zuddhataro dvitIyabodhastu // 447 // TIkA - pahilA Rjumati manaHparyaya hai, so pratipAtI hai| bahuri dUsarA vipulamati mana paryaya hai, so apratipAtI hai / jAkai vizuddha pariNAmani kI ghaTavArI hoi, so pratipAtI kahiye / jAkai vizuddha pariNAmani kI ghaTavArI na hoi, so apratipAtI kahiye / vahuri Rjumati mana paryaya tau vizuddha hai; jAtai pratipakSI karma ke kSayopazama te nirmala bhayA hai / bahuri vipulamati mana paryaya vizuddhatara hai, jAte atizaya kari nirmala bhayA hai| paramaNasi TivyamaTheM, IhAmadiraNA ujuTThiya lahiya / pacchA paccakkhaNa ya, ujumadiraNA jANadre riNayamA // 448 // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAtacantikA bhASA TIkA ] paramanasi sthitamarthamIhAmatyA RjusthitaM labdhvA / pazcAt pratyakSeNa ca, RjumatinA jAnIte niyamAt // 448 // TIkA para jIva ke mana viSai saralapane citavana rUpa tiSThatA jo padArtha, tAkau pahalai tau IhA nAmA matijJAna kari prApta hoi, asA vicAra ki yAkA mana viSe kA hai / pIche Rjumati mana paryaya jJAna kari tisa artha ko pratyakSapane kari Rjumati mana:paryayajJAnI jAne hai, yaha niyama hai / citiyamacitiyaM vA addha' citiyamaNeyabheyagayaM / zrahiM vA viulamadI, lahiUNa vijANae pacchA // 446 // cititamacatitaM vA ardha cititamanekabhedagatam / avadhirvA vipulamatiH, labdhvA vijAnAti pazcAt ||449 // TIkA - atIta kAla viSai citayA vA anAgata kAla viSai jAkA citavana hogA, jaisA binA citayA vA vartamAna kAla viSe kichU eka AdhAsA citayA jaisA anya jIva kA mana viSai tiSThatA aneka bheda lIe artha, vAkau pahile prApta hoi; vAkA mana viSai yahu hai, jaisA jAni / pIche avadhijJAna kI nAI vipulamati mana paryayajJAna tisa artha ko pratyakSa jAne hai / davvaM khettaM kAlaM, bhAvaM paDi jIvalakkhiyaM ruvi / ujaviumadI jAragadi, avaravaraM majjhimaM ca tahA // 450 // dravyaM kSetraM kAlaM, bhAvaM prati jIvalakSitaM rUpi / RjuvipulamatI jAnItaH avaravaraM madhyamaM ca tathA // 450|| [ 565 - TIkA dravya prati vA kSetra prati vA kAla prati vA bhAva prati jIva kari lakSita kahiye citavana kIyA hUvA jo rUpI pudgala dravya vA pudgala ke saMbaMdha kI dharai sasArI jIva dravya, tAkau jaghanya, madhyama, utkRSTa bheda kari Rjumati vA vipulamati mana paryaya jJAna jAne hai / avaraM davvasurAliyasarIraNijjiNNasamayabaddha tu / cakkhidiyarigajjaraNaM, ukkassaM ujumadissa have // 451 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 457-458-456 568 ] TokA - naraloka yahA jaisA vacana kahyA hai, so yahAM manupya loka kA vipkaMbha kA jetA parimANa hai, so lenA / para manuSya loka tau gola hai / para yaha vipulamati kA viSayabhUta kSetra samacaturasra ghana pratara kahie, samAna caukora dhana rUpa pratara kSetra kahA hai; so paitAlIsa lAkha yojana laMbA, titanA hI caur3A jaisA parimANa jAnanA / ihA UcAI thoDI hai, tAtai ghana pratara kahyA hai / jAtai mAnupottara parvata ke vAhya cyAroM koNAni viSa tiSThate deva, tiryaca citae huve tiniko bhI utkRSTa vipulamati manaHparyayajJAna jAne hai, ase kSetra prati jaghanya - utkRSTa bheda kahe / duga-tiga-bhavA hu~ avara, saMttaTThabhavA havaMti ukkassaM / aDa-gavanavA hU avaramasaMkhejjaM viulaupakassaM // 457 // dvika-trika-bhavA hi avaraM, saptASTabhavA bhavaMti utkRSTam / aSTa-nava-bhavA hi avaramasaMkhyeyaM vipulotkRSTam // 457 // TIkA - kAla kari Rjumati kA viSaya, jaghanyapanai atIta - anAgata rUpaM doya, tIna bhava hai; utkRSTatai sAta, ATha bhava hai| bahuri vipulamati kA viSaya jaghanya ATha nava bhava hai; utkRSTa palya kA asakhyAtavAM bhAga mAtra hai / jaise atIta, anAgata apekSA kAla prati jaghanya utkRSTa bheda kahe / AvalimasaMkhabhAgaM, avaraM ca varaM ca vrmsNkhgunnN| tatto asaMkhaguNidaM, asaMkhalogaM tu viulamadI // 458 // AvalyasaMkhyabhAgamavaraM ca varaM ca varamasaMkhyaguNam / tato'saMkhyAtagurigatamasaMkhyalokaM ca vipulamatiH // 458 // TIkA - Rjumati kA viSayabhUta bhAva jaghanyapane prAvalI ke asaMkhyAtave bhAga pramANa hai / utkRSTapana bhI AvalI ke asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hI kahie; tathApi jaghanya te asakhyAta guNA hai / bahuri vipulamati kA viSayabhUta bhAva jaghanye panai Rjumati kA utkRSTa te asaMkhyAta guNA hai / bahuri utkRSTa panai asaMkhyAta loka pramANa hai / jaise bhAva prati jaghanya - utkRSTa bheda kahe / majhima davaM khettaM, kAlaM bhAvaM ca majjhimaM gANaM / jANadi idi maNapajjavaNANaM kahidaM samAseNa // 456 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] madhyamadravyaM kSetraM kAlaM bhAvaM ca madhyamaM jJAnam / jAnAtIti mana:paryayajJAnaM kathitaM samAsena // 459 // -- TIkA Rjumati ara vipulamati kA jaghanya bheda ara utkRSTa bheda to jaghanya vA utkRSTa dravya ke kSetra, kAla, bhAvani ko jAne hai / ara je jaghanya ara utkRSTa ke madhyavartI je dravya, kSetra, kAla, bhAva, tinako Rjumati ara vipulamati ke je madhya bheda hai, tai jAne hai / se mana:paryayajJAna saMkSepa kari kahyA hai | saMpuraNaM tu samaggaM, kevalamasavattasavvabhAvagayaM / loyAloyavitimiraM, kevala gANaM muNedavvaM // 460 // saMpUrNa tu samagra, kevalamasaMpannaM sarvabhAvagatam / lokAlokavitimiraM, kevalajJAnaM maMtavyam // 460 // * %E TIkA - jIva dravya ke zaktirUpa je sarva jJAna ke avibhAga praticcheda the, te sarva vyakta rUpa bhae, tAte saMpUrNa hai / bahuri jJAnAvaraNIya ara vIryAtarAya nAmA karma ke sarvathA nAzateM jisakI zakti rukai nAhI hai vA nizcala hai, tAte samagra hai / bahuri idriyani kA sahAya kari rahita hai, tAtai kevala hai / bahuri pratipakSI cyAri ghAti karma ke nAza ta anukrama rahita sakalaM padArthani viSai prApta bhayA hai, tAte asapanna hai / bahuri lokAloka viSai ajJAna adhakAra rahita prakAzamAna hai / aMsA prabhedarUpa kevalajJAna jAnanA / Age jJAnamArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA kahai hai- cadugadimaMdisudabohA, pallAsaMkhejjayA hu maNapajjA / saMjjA kevaliNo, siddhAdo hoMti adiritA // 461 // caturgatimatizrutabodhAH, palyAsaMkhyeyA hi manaH paryAyAH / saMkhyeyAH kevalinaH, siddhAt bhavaMti atiriktAH // 461 // TIkA - cyAryo gati viSai matijJAnI palya ke asakhyAtave bhAga pramANa hai / bahuri zrutajJAnI bhI palya ke asaMkhyAtave bhAga pramANa hai / vahuri mana paryaya jJAnI manuSya saMkhyAte hai / vahuri kevala jJAnI siddharAzi viSai terahvAM caudahvA guNasthAnavartI jIvanikA kA parimANa milAeM, jo hoi tIhi pramANa hai / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 ) [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 462-463-468 ohirahivA tirikkhA, madiraNANiasaMkhabhAgagA mnnugaa| saMkhejjA hu tadUNA, madiNANI ohiparimANaM // 462 // avadhirahitAH tiyaMcaH, matijJAnyasaMkhyabhAgakA manujAH / saMkhyeyA hi tanAH, matijJAninaH avadhiparamANam // 462 / / TIkA - avadhijJAna rahita tiryaca, matijJAnI jIvani kI sakhyA kahI / tIhi ke asaMkhyAtave bhAga pramANa hai / bahuri avadhijJAna rahita manuSya saMkhyAta hai, e doU rAzi matijJAnI jIvani kI jo sakhyA kahI thI; tisamai syoM ghaTAi dIeM jo avazeSa pramANa rahai, titane cyAryo gati saMbaMdhI avadhijJAnI jIva jAnane / pallAsaMkhaghaNaMgula-hada-seDhi-tirikkha-gadi-vibhaMgajudA / Nara-sahidA kiMcUNA, cadugadi-vebhaMgaparimANaM // 463 // plyaasNkhydhnaaNgulhtshrerinntiryggtivibhNgyutaaH| narasahitAH kiMcidUnAH, caturgativaibhaMgaparimAraNam // 463 // TIkA - palya kA asaMkhyAtavA bhAga guriNata ghanAMgula kari jagaccheNI ko gurigae, jo pramANa hoi, titane to tithaMca / bahuri saMkhyAte manuSya / bahuri ghanAMgula kA dvitIya mUla kari jagacchaNI kau guNie, titanA nArakIni kA pramANa hai| tAmai samyagdRSTI nArakI jIvani kA parimANa ghaTAe, jo avazeSa rahai, titanA naarkii| bahuri jyotiSI devani kA parimANa viSa bhavanavAsI, vyaMtara, vaimAnika devani kA parimANa milAe, sAmAnya devarAzi hoi / tAmai samyagdRSTI devani kA parimAraNa ghaTAeM, jo avazeSa rahai, titane deva, ini sabani kA joDa dIe, jo pramANa hoi, titane cyAryo gati sabadhI vibhagajJAnI jAnane / saNNANa-rAsi-paMcaya-parihINo savvajIvarAsI hu / madisuda-aNNANINaM, patteyaM hodi parimANaM // 464 // sajjJAnarAzipaMcakaparihInaH sarvajIvarAzihi / matizrutAjJAninAM, pratyekaM bhavati parimAraNam // 464 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 571 TIkA - samyagjJAna pAMca, tinikari saMyukta jIvani kA parimANa kicha adhika kevalajJAnI jIvani kA parimANa mAtra, so sarva jIvarAzi kA parimANa virSa ghaTAeM, jo avazeSa parimANa rahai, titane kumatijJAnI jIva jAnane / bahuri titane hI kuzrutajJAnI jIva jAnane / iti prAcArya zrInemicadra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha gratha kI jIvatattvapradIpikA nAma saskRtaTIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA nAmA isa bhASA TIkA viSai jIvakADa viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA, tiniviSai jJAnamArgaNA prarUpaNA nAmA bArahvA adhikAra saMpUrNa bhayA / / 12 / / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavAM adhikAra : saMyamamArgaNA vimala karata nija guraNani te, saba kauM vimala jineza / vimala hauna kau mai namau, atizaya juta tIrtheza // atha jJAnamArgaNA kA prarUpaNa kari, aba sayamamArgaNA kahai hai - vada-samidi- kasAyANaM, daMDANaM tahiMdiyAraNa paMcanhaM / dhAraNa- pAlaNa- giggaha cAga-jayo saMjamo bhaNiyo || 465 || vratasamitikaSAyAraNAM, daMDAnAM tathaidriyANAM paMcAnAm / dhAraNapAlananigrahatyAgajayaH saMyamo bhariNataH // 465 // TIkA - ahiMsA Adi vratani kA dhAranA, IrSyA grAdi samitini kA pAlanA, krodha Adi kaSAyani kA nigraha karanA, mana, vacana, kAyarUpa daMDa kA tyAga karanA, sparzana Adi pAMca iMdriyani kA jItanA ase vratAdika paMcani kA jo dhAraNAdika, soI paMca prakAra saMyama jAnA / saM - kahie samyak prakAra, jo yama kahie niyama, so saMyama hai / - bAdarasaMjalaNudaye, suhumudaye samakhaye ya mohassa / saMjamabhAvo niyamA, hodi tti jirNohi NiddiTaMTh // 466 // bAdarasaMjvalanodaye, sUkSmodaye zamakSayayozca mohasya / saMyamabhAvo niyamAt bhavatIti jinainirdiSTam // 466 // TIkA bAdara saMjvalana kA udaya hota satai, bahuri sUkSma lobha kA udaya hota satai, bahuri mohanIya kA upazama hota saMtai vA mohanIya kA kSaya hota saMteM nizcaya kari saMyama bhAva ho hai / jaise jinadevane kA hai / tahAM pramatta - apramatta guNasthAnani viSe saMjvalana kaSAyani ke je sarvaghAtI spardhaka hai; tinikA udaya nAhI; so to kSaya hai / bahuri udaya niSekani tai UparavartI - ghavalA pustaka 1, pRSTha 146, gAthA saM. 12 / 1. paTsaDAgama Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 573 je niSeka, tinikA udaya nAhI, soI upazama / bahuriM bAdara saMjvalana ke je deza ghAtiyA spardhaka saMyama ke avirodhI tinikA udaya, jaise kSayopazama hote sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi e tIna sayama ho hai / bahuri sUkSmakRSTi karane rUpaM jo anivRttikaraNa, tIhi paryaMta bAdara sajvalana ke udaya kari pUrvakaraNa ara anivRttikaraNa guNasthAnani viSai sAmAyika ara chedopasthApanA doya hI saMyama ho hai / bahuri sUkSmakRSTi ko prApta havA, asA jo sajvalana lobha, tAke udayaM kari dazave guNasthAna sUkSmasAparAya sayama ho hai / bahuri sarva cAritra mohanIya karma ke upazamatai vA kSaya te yathAkhyAta saMyama ho hai / tahA gyArahave guNasthAna upazama yathAkhyAta ho hai / bArahavai, terahave, caudahave kSAyika yathAkhyAta ho hai / isa hI artha kauM doya gAthAni kari kahaiM hai - bAdarasaMjaladaye, bAdarasaMjamatiyaM khu parihAro / padmadire samudaye, sumo saMjamaguNI hodi // 467 // bAdarajvalanodaye, bAdarasayamatrikaM khalu parihAraH / pramattetarasmin sUkSmodaye sUkSmaH saMyamaguNo bhavati // 467 // TIkA - bAdara saMjvalana kA dezaghAtI spardhaka te saMyama ke virodhI nAhI, tinake udaya kari sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi e tIna sayama ho hai / tahA parihAravizuddhi tau pramatta apramatta doya guNasthAnani viSai hI ho hai / aura sAmAyika chedopasthApanA pramattAdi anivRttikaraNa paryata cyAri guNasthAnani viSai ho hai / bahuri sUkSmakRSTi ko prApta hUvA sajvalana lobha, tAke udaya kari sUkSmasAparAya nAmA sayama guNa ho hai / jahakhAdasaMjamo puraNa, uvasamado hodi mohaNIyassa / arat far soyimA, hodi ti jirohi NidiTTha // 468 // ya yathAkhyAtasaMyamaH punaH, upazamato bhavati mohanIyasya / kSayato'pi ca sa niyamAt bhavatIti jinainirdiSTam // 468 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 469-470-471 TIkA- bahuri yathAkhyAta saMyama hai; so nizcaya kari mohanIyakarma ke sarvathA upazama te vA kSaya te ho hai; ase jinadevani kari kahyA hai / tadiyakasAyudayeNa ya viradAvirado guNo have jugavaM / bidiyakasAyudayeNa ya, asaMjamo hodi NiyameNa // 46 // tRtIyakaSAyodayena ca, viratAvirato guNo bhaveyugapat / dvitIyakaSAyodayena ca, asaMyamo bhavati niyamena // 469 / / TIkA - tIsarA pratyAkhyAna kaSAya kA udaya kari yugapat virata - aviratarUpa saMyamAsaMyama ho hai / jaise tIsare guNasthAna samyaktva - mithyAtva mile hI ho hai| taise paMcamaguNasthAna virSe saMyama - asaMyama doU mizrarUpa ho haiM / tAtai yaha mizra saMyamI hai / bahuri dUsarA apratyAkhyAna kaSAya ke udaya kari asaMyama ho hai| ase saMyama mArgaNA ke sAta bheda khe| saMgahiya sayalasaMjamameyajamamaNuttaraM durvgmm| jIvo samunvahato, sAmAiyasaMjamo hodi // 470 // saMgRhya sakalasaMyamamekayamamanuttaraM duravagamyam / jIvaH samudvahana, sAmAyikasaMyamo bhavati / / 470 // TIkA - samasta hI vratadhAraNAdika paMca prakAra saMyama kauM saMgraha kari ekayamaM kahie mai sarva sAvadha kA tyAgI ho; asA ekayamaM kahie sakala sAvadya kA tyAgarUpa abheda saMyama; soI sAmAyika jAnanA / kaisA hai sAmAyika ? anuttaraM kahie jAke samAna aura nAhI, saMpUrNa hai| bahuri duravagamyaM kahie durlabhapane pAie hai, so ase sAmAyika ko pAlatA jIva sAmayika saMyamI ho hai| chettaNa ya pariyAyaM, porANaM jo Thavei appANaM / paMcajame dhamme so, chedovaTThAvago jIvo // 471 // 2 1 paTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA sa. 187 / 2. paTapaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA sa. 188 / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] chitvA ca paryAyaM purANaM yaH sthApayati zrAtmAnam / paMcayame dharme sa, chedopasthApako jIvaH // 471 // TIkA - sAmAyika cAritra ko dhAri, bahuri pramAda tai skhalita hoi, sAvadya kriyA ko prApta hUvA asA jo jIva, pahile bhayA jo sAvadyarUpa paryAya tAkA prAyazcitta vidhi tai chedana kari apane AtmA kauM vratadhAraNAdi paMca prakAra saMyamarUpa dharma vipa sthApana kareM; soI chedopasthApana saMyamI jAnanA / cheda kahie prAyazcitta tIhikari upasthApana kahie dharma viSai AtmA kau sthApanA; so jAkai hoi, athavA cheda kahie apane doSa dUra karane ke nimitta pUrve kIyA thA tapa, tisakA usa doSa ke anusAri viccheda karanA, tisakari upasthApana kahie nirdo sayama viSai AtmA kau sthApanA; so jAke hoi, so chedopasthApana sayamI hai / apanA tapa kA cheda ho hai, upasthApana jAkai, so chedopasthApana hai, jaisI nirukti jAnanA / paMca-samido ti-gutto pariharai sadA vi jo hu sAvajjaM / paMcekkajamo puriso, parihArayasaMjado so hu1 // 472 // 1 paMcasamitaH triguptaH, pariharati sadApi yo hi sAvadyam / paMcaikayamaH puruSaH, parihArakasaMyataH sa hi ||472 / / TIkA - paMca samiti, tIna gupti kari saMyukta jo jIva, sadA kAla hisArUpa sAva kA parihAra kareM, so puruSa sAmAyikAdi paMca sayamani viSai parihAravizuddhi nAmA saMyama kA dhArI prakaTa jAnanA / tIsaM vAso jamme, vAsapudhattaM khu titthayaramUle / paMcakkhANaM paDhido, saMjhaNadugAuyavihAro // 473 // trizadvarSo janmani varSapRthaktvaM khalu tIrthakaramUle / pratyAkhyAnaM paThitaH, saMdhyonadvigavyUtivihAraH // 473 // [ 575 1. SaTkhaDAgama 2 pAThabheda - - ghavalA pustaka 1, pRSTha 374, gAthA sa. 189 paca - jameya - jamo vA / Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ] [ gommaTagAra jIvakAra gAyA 474 TIkA - jo janma te tIsa varpa kA bhayA hoDa / bahuri sarvadA khAnapAnAdi se sukhI hoi; asA puruSa dIkSA kauM agIkAra kari pRthaktva varga paryaMta tIrthakara ke pAda mUla pratyAkhyAna nAmA navamA pUrva kA pAThI hoi, so parihAravizuddhi sayama ko agIkAra kari, tIna sadhyA kAla vinA sarva kAla vipa doya kosa vihAra kareM / para rAtri virSe vihAra na karai / varSA kAla viSa kicha niyama nAhI, gamana karai vA na kareM; asA parihAravizuddhi saMyamI ho hai / parihAra kahie prANIni kI hisA kA tyAga, tAkari vizeparUpa jo zuddhiH kahie zuddhatA, jAviSai hoi, so parihAravizuddhi sayama jAnanA / isa saMyama kA jaghanya kAla tau atarmuharta hai, jAte koI jIva aMtarmahartamAtra tisa saMyama ko dhAri, anya guNasthAna ko prApta hoi, tahAM so saMyama rahai nAhI; tAte jaghanya kAla aMtarmuhUrta khyaa|| bahuri utkRSTa kAla aDatIsa varSa ghATi koDi pUrva hai / jAte koI jIva koDi pUrva kA dhArI tIsa varSa kA dIkSA grahi, ATha varSa paryata tIrthakara ke nikaTi paDhe, tahAM pIcha parihAravizuddhi saMyama ko aMgIkAra karai; tAtai utkRSTakAla aDatIsa varpa ghATi koDi pUrva kahyA / uktaM ca parihAradhisameto jIvaH SaTkAyasaMkule viharan / payaseva padmapatraM, na lipyate pApanivahena // yAkA artha - parihAra vizuddhi Rddhi kari sayukta jIva, chaha kAyarUpa jIvani kA samUha viSa vihAra karatA jala kari kamala patra kI nAI pApa kari lipta na hoi / aNulohaM vedaMto, jIvo uvasAmago va khavago baa| so suhamasaMparAo, jaikhAdeNUNo kici // 474 // aNulobhaM vidan jIvaH upazAmako vA kSapako vA / sa sUkSmasAMparAyaH yathAkhyAtenonaH kicit // 474 // 1 paTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 375 gAthA sa. 190 / Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 577 ___TIkA - sUkSmakRSTi ko prApta bhayA lobha kaSAya kA anubhAga, tAke udaya kauM bhogavatA upazamI vA kSAyikI jIva, so sUkSma hai sAparAya kahie kaSAya jAkai, asA sUkSmasAMparAya sayamI jAnanA / so yahu yathAkhyAta saMyamI je mahAmuni, tinita kichu eka ghATi jAnanA, stokasA hI aMtara hai / uvasaMte khoNe vA, asuhe kammammi mohaNIyammi / chdumaTTho vA jiraNo vA, jahakhAdo saMjado so duH // 47 // upazAMte kSINe vA azubhe karmaNi mohanIye / chadmastho vA jino vA, yathAkhyAtaH saMyataH sa tu // 475 // TIkA - azubharUpa mohanIya nAmA karma, so upazama hote vA kSayarUpa hote upazAMta kaSAya guNasthAnavartI vA kSINakaSAya guNasthAnavartI chadmastha hoi athavA sayogI ayogI jina hoi; soI yathAkhyAta saMyamI jAnanA / mohanIya karma ke sarvathA upazama te vA nAzate jo yathAvasthita AtmasvabhAva kI avasthA; soI hai lakSaNa jAkA, asA yathAkhyAta cAritra kahie hai| paMca-tihi-cau-vihiM ya, aNu-guNa-sikkhA-vahiM saMjuttA / uccaMti desa-virayA sammAiTThI jhaliya-kammA2 // 476 // paMcatricaturvidhaizca, aNuguNazikSAnataH sNyuktaaH| ucyate dezaviratAH samyagdRSTayaH jharitakarmANaH // 476 // TIkA - pAMca aNuvrata, tIna guNavata, cyAri zikSAnata ase bAraha vratani kari saMyukta je samyagdRSTI, karma nirjarA ke dhAraka, te deza viratI sayamAsayama ke dhAraka paramAgama viSa kahie hai| dasaNa-vaya-sAmAiya, posaha-saccitta-rAyabhatte ya / bahmAraMbha-pariggaha, aNumaNamuddiTTha-desaviradede // 477 // darzanavratasAmAyikAH proSadhasacittarAtribhaktAzca / brahmAraMbhaparigrahAnumatohiSTadezaviratA ete // 477 // 1. SaTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA sa. 161 / 2 SaTkhaMDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA sa 192 / 3. paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA sa. 163) Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 478.476 TIkA - nAma ke eka deza te sarva nAma kA grahaNa karanA, isa nyAya kari isa gAthA kA artha kIjie hai / 1 darzanika, 2 vatika, 3 sAmAyika, 4 propadhopavAsa, 5 sacittavirata, 6 rAtribhojanavirata, 7 brahmacArI, 8 prAraMbhavirata, 6 parigraha virata, 10 anumati virata, 11 uddiSTa virata jaise gyAraha pratimA kI apekSA dezavirata ke gyAraha bheda jAnane / tahAM pAMca udubarAdika ara sapta vyasanani ko tyAge ara zuddha samyaktvI hoi; so darzanika khie| paMca aNuvratAdika ko dhArai, so vratika kahie / nitya sAmAyika kriyA jAkai hoi; so sAmAyika khie| avazya pani vipa upavAsa jAkai hoi; so proSadhopavAsa kahie / jIva sahita vastu sevana kA tyAgI hoi; so sacitta virata kahie / rAtri vi bhojana na karai so rAtribhakta virata khie| sadA kAla zIla pAlai; so brahmacArI khie| pApa pArabha kauM tyAge; so AraMbha virata kahie / parigraha ke kArya ko tyAgai; so parigraha virata kahie / pApa kI anumodanA kauM tyAge; so anumati virata khie| apane nimitta bhayA AhArAdika ko tyAgai; so uddiSTa virata kahie / inikA vizeSa varNana graMthAMtara se jaannaa| jIvA coddasa-bheyA, iMdiya-visayA tahaTThavIsaM tu / je tesu raNeva virayA, asaMjadA te muNedavvA // 478 // jIvAzcaturdazabhedA, iMdriyaviSayAstathASTaviMzatistu / ye teSu naiva viratA, asaMyatAH te maMtavyAH // 478 / / TokA - caudaha jIvasamAsa rUpa bheda, bahuri taise hI aTThAIsa idriyani ke viSaya, tiniviSe je virata na hoI, jIvani kI dayA na kare, viSayani viSai rAgI hoi, te asaMyamI jaanne| paMca-rasa-paMca-vaNNA, do gaMdhA aTTha-phAsa-satta-sarA / maNasahidahAvIsA, iMdIyavisayA muraNedavvA // 47 // paMcarasapaMcavarNAH, dvau gaMdhau assttsprshsptsvraaH| manaHsahitAH aSTaviMzatiH iMdriyaviSayAH maMtavyAH // 476 // 1 paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 375, gAthA sa. 164 / Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 576 ___TIkA - tIkhA, kaDavA, kasAyalA, khATA, mIThA e pAMca rasa / bahuri supheda, pIlA, harayA, lAla, kAlA e pAMca varNa / bahuri sugaMdha, durgadha, e doya gava / bahuri komala, kaThora, bhAracA, halakA, sIlA (ThaMDA), tAtA, rUkhA, cikanA e ATha sparza / bahuri SaDaja, RSabha, gAMdhAra, madhyama, paMcama, dhaivata, niSAda e sAta svara ase iMdriyani ke sattAIsa viSaya para aneka vikalparUpa eka mana kA viSaya, ase viSaya ke bheda aTThAIsa jaanne| Aga saMyama mArgaNA viSa jIvani kI saMkhyA kahai haipamadAdi-cauNhaM judI, sAmayiya-durga kameNa sesa-tiyaM / satta-sahassA Nava-saya, Nava-lakkhA tohi parihINA // 480 // pramattAdicaturNAM yutiH, sAmAyikadvikaM krameNa zeSatrikam / saptasahasrANi navazatAni, navalakSAriNa tribhiH parihInAni / / 480 // TIkA -pramattAdi cyAri guNasthAnavI jIvani kA joDa dIe, jo pramANa hoi; titanA jIva sAmAyika ara chedopasthApanA saMyama ke dhAraka jAnane / tahAM pramattavAle pAMca koDi, tirANavai lAkha aThyAraNavai hajAra doya se chaha (56398206), apramattavAle doya koDi china lAkha ninyANavai hajAra eka sai tIna (26666103) apUrva karaNa vAle upazamI doya sai ninyANavai (269), pAMca sau aThyANa kSAyikI, anivRtti karaNavAle upazamI 266, kSAyikI pAMca so aThayAraNava (598) ini sabanikA joDa dIeM, ATha koDi nivve lAkha ninyAraNavai hajAra eka se tIna bhayA (89066103) so itane jIva sAmAyika sayamI jAnane / para itane hI jIva chedIpasthApanA sayamI jAnane / bahuri avazeSa tIna sayamI rahe, tahA parihAra viguddhi sabamI tIna ghATi sAta hajAra (6667) jaanne| sUkSma sAparAya sayamI tIna ghATi nagane (867) jAnane / yathAkhyAta sayamI tIna ghATi nava lAkha (66667) jAnane / pallAsaMkhejjadima, viradAviradANa davaparimANaM / putvuttarAsihINA, saMsArI aviradANa pamA // 481 // palyAsaMkhyeyaM, viratAviratAnAM dravyaparimANam / pUrvoktarAzihInAH, saMsAriNaH aviratAnAM pramA // 41 // Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 481 TIkA -- palya ke asaMkhyAta bhAga karie, tAmai eka bhAga pramANa saMyamAsaMyama kA dhAraka jIva dravyani kA pramANa hai / bahuri e kahe je chahau saMyama ke dhAraka jIva, tinakA saMsArI jIvani kA pramANa meM syo ghaTAe, jo avazeSa pramANa rahai; soI asaMyamI jIvani kA pramANa jAnanA / * iti zrI AcArya nemicadra viracita gommaTasAra dvitIyanAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatatvapradI - pikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna cadrikA nAmA bhASATIkA viSai jIvakANDa vipai prarUpita bIsa prarUpaNA tiniviSe sayamamArgaraNA prarUpaNA hai nAma jAkA sA terahvAM adhikAra sapUrNa bhayA // 13 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudahavAM adhikAra : darzanamArgaNA isa ananta bhava udadhi, pAra karanako setu / zrI anaMta jinapati namauM, sukha ananta ke hetu // l darzanamArgaNA ko kahai hai - jaM sAmaNNaM gahaNaM, bhAvANaM Neva kaTTumAyAraM / zravisesara aTThe, daMsaNamidi bhaNNade samaye // 482 // yatsAmAnyaM grahaNaM, bhAvAnAM naiva kRtvAkAram / avizeSyArthAn, darzanamiti bhaNyate samaye ||482 // TIkA - bhAva je' sAmAnya vizeSAtmaka padArtha, tinikA grAkAra kahie bheda grahaNa, tAhi naiva kRtvA kahie na karikai yat sAmAnyaM grahaNaM kahie jo sattA mAtra - rUpa kA pratibhAsanA tat darzanaM kahie soI darzana 2 paramAgama viSai kahyA hai / kaise grahaNa kareM hai ? arthAt avizeSya artha je bAhya padArtha, tiniko zravizeSya kahie jAti, kriyA, guNa, prakAra ityAdi vizeSa na karike apanA vA anya kA kevala sAmAnya rUpa sattAmAtra grahaNa kareM hai / isa hI artha ko spaSTa kareM hai bhAvANaM sAmaNNavisesayAgaM sakhvamettaM jaM / arrhoNaggaNaM, jIveNa ya daMsaNaM hodi // 483 // bhAvAnAM sAmAnya vizeSakAnAM svarUpamAtraM yat / varNanahI rAhaNaM, jIvena ca darzanaM bhavati // 463 // TIkA - sAmAnya vizeSAtmaka je padArtha, tinimA jaise hai taise jIva kari sahita svapara sattA kA prakAzanA, so darzana / jAkari dekhie vA dekhane mAtra, so darzana jAnanA / 1. paTsAgana - dhavalA pustaka 1, pRSTha 150 gAvA 2. vizeSa prakalpA A !" , ' ' // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 484-485-486 Age cakSu - acakSu darzana ke lakSaNa kahai haicakkhUNa jaM payAsai, dissai taM cakkhu-daMsaNaM baiMti / sesidiya-ppayAso, NAyavo so acakkhU tti // 484 // cakSuSoH yatprakAzate, pazyati tat cakSurdarzanaM avaMti / zeSedriyaprakAzo, jJAtavyaH sa acakSuriti // 484 // TokA - netrani kA saMbaMdhI jo sAmAnya grahaNa, so jo prakAzie, dekhie yAkari vA tisa netra ke viSaya kA prakAzana, so cakSudarzana gaNadharAdika kahai haiM / bahuri netra vinA cyAri idriya ara mana kA jo viSaya kA prakAzana, so acakSudarzana hai, asA jaannaa| paramANu-AdiyAI, aMtima-khadhaM tti mutti-dvvaaiN| taM ohi-daMsaNaM puNa, jaM passai tAi paccakkhaM // 48 // paramANavAdIni, aMtimaskaMdhamiti mUrtadravyANi / tadavadhidarzanaM punaH, yat pazyati tAni pratyakSam // 485 / / TokA ~ paramANu Adi mahAskaMdha paryaMta je mUrtIka dravya, tiniko jo pratyakSa dekheM, so avadhidarzana hai| bahuviha bahuppayArA, ujjovA parimiyammi khettammi / logAloga vitimiro, jo kevaladasaNujjoo // 486 // vahuvidhabahuprakAro, udyotAH parimite kSetre / lokAlokavitimiro, yaH kevaladarzanodyotaH // 486 // TokA - bahuta bheda kauM lIe bahuta prakAra ke caMdramA, sUrya, ratnAdika saMbaMdhI udyota jagata vipa haiM / te parimita jo maryAdA lIe kSetra, tisa viSa hI apane prakAza ' 2. pa mAgama-ghAnA pustaka 1, pR 364, gA. sa 165, 196 tathA dekho pU. 300 se 382 tk| gama-pAnA pustaka 1, gAyA sa 166, pRSTha 304 / sAgara-pavanA pustaka 1, mA. ma. 197, 3845 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 53 karane kauM samartha hai / tAtai tini prakAzani kI upamA dene yogya nAhI, asA samas loka ra aloka viSai adhakAra rahita kevala prakAzarUpa kevaladarzana nAmA udyo jAnanA / Age darzanamArgaNA viSai jIvani kI saMkhyA doya gAthAni kari kahaiM hai joge caurakkhANaM, paMcakkhANaM ca khINacarimANaM / cakkhUNamohikevalaparimANaM tANa NANaM ca // 487 // yoge caturakSANAM, paMcAkSANAM ca kSINacaramANAm / cakSuSAmavadhikevalaparimANaM teSAM jJAnaM ca // 487 // TIkA - mithyAdRSTi Adi kSINakaSAya guNasthAna paryaMta cakSudarzana hI hai tinake do bheda hai - eka zaktirUpa cakSu darzanI, eka vyaktirUpa cakSudarzanI / tahA labdhi aparyAptaka cauMidrI ra paMcedrI tau, zaktirUpa cakSudarzanI hai, jAte netra idriya paryApti kI pUrNatA paryApta avasthA viSe nAhI hai / tAteM tahAM pragaTarUpa cakSudarzana na pravarte hai bahuri paryApta cauiMdrI ra paMcedrI vyaktarUpa cakSudarzanI hai; jAte tahA prakaTarUpa cakSu darzana hai| tahA bedrI, tedrI, cauiMdrI, pacedrI AvalI kA asakhyAtavA bhAga pratarAgula kI dIeM, jo pramANa Avai, tAkA bhAga jagatpratara ko dIe, jo pramANa hoi, titane hai, to cauiMdrI, pacedrI kitane hai ? ase pramANa rAzi cyAri, phalarAzi vasani kA pramAraNa, icchArAzi doya, tahA icchA kau phalarAzi kari guNi, pramAraNa kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titanA cauiMdrI, pacedrI rAzi hai / tahAM bedI Adi krama te ghaTate haiM / tA kiMcidUna kari bahuri tisa viSai paryApta jIvani kA pramANa ghaTAvanA | tAta tisa pramANa meM syoM bhI kichu ghaTAye jo pramANa hoi, titanA zaktigata cakSudarzanI jAnane / bahuri se hI sa paryApta jIvani kA pramANa ko cyAri kA bhAga dei, do guNA kari, tAmai kicidUna kI jo pramANa hoi, titanA vyaktirUpa cakSudarzanI hai / idriya mArgarA viSe jo cauiMdrI, pacedriya jIvani kA pramANa kayA hai, tinako milAe cakSudarzanI jIvani kA pramANa ho hai / bahuri avadhidarzanI jIvani kA pramANa avadhijJAnI jIvani kA parimANa ke samAna jAnanA / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 488 bahuri kevaladarzanI jIvani kA parimANa kevalajJAnI jIvani kA parimANa ke samAna jAnanA / so inikA pramANa jJAnamArgaNA viSai kayA hai / 1 eiMdiyapahudIrNa, khINakasAyaMtaNaMtarAsINaM / jogo cakkhudaMsaNajIvANaM hodi parimANaM // 488 // ekedriprabhRtInAM kSINakaSAyAMtAnaMta rAzInAm / yogaH pracakSurdarzanajIvAnAM bhavati parimAraNam // 488 // TIkA - ekedriya Adi kSINakaSAya guNasthAnavartI paryaMta anaMta jIvani kA joDa dIe, jo parimANa hoi titanA cakSudarzanI jIvani kA pramAraNa jAnanA / iti zrAcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha gratha kI jIvatattvapradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA nAmA bhASATIkA viSai jIvakADa viSai prarUpita je vIsa prarUpaNA tini viSe darzanamArgamA prarUpaNA hai nAma jAkA sA caudahavA adhikAra sapUrNa bhayA / | 14 || 1 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdrahavAM adhikAra : lezyA - mArgaNA sudhAdhAra sama dharma tai, poSe bhavya sudhAnya / prApta kIe nija iSTa kauM, bhajau dharma dhana mAnya // Age lezyA mAgaMNA kahyA cAhai hai / tahAM prathama hI nirukti lIeM lezyA kA lakSaNa kahai hai fies appIkIras, edIe Niya puNNapuNNaM ca // jIvo tti hodi lessA, lessAguNajANayakkhAdA // 486 // fepatyAtmIkaroti, etayA nijApuNyapuNyaM ca / jIva iti bhavati lezyA, lezyAguNajJAyaMkAkhyAtA // 489 // TIkA - lezyA doya prakAra eka dravya lezyA, eka bhAva lezyA / tahAM isa sUtra viSai bhAva lezyA kA lakSaNa kA hai / lipati etayA iti lezyA, pApa ra puNya ko jIva nAmA padArtha, isa kari lipta kareM hai, apane kareM hai, nija saMbaMdhI karai hai; so so lezyA, lezyA lakSaNa ke jAnanahAre gaNadharAdikani kari kahA hai / isa kari AtmA karma kari AtmA ko lipta kareM hai, so lezyA athavA kaSAyani kA udaya kari anuraMjita jo yogani kI pravRti, so lezyA kahie / isa hI artha ko spaSTa kare hai jogapauttI lessA, kasAyaudayAnuraMjiyA hoI / tatto doSNaM kajjaM, baMdhacaukkaM samuddiTThe // 46 // yogapravRttirlezyA kaSAyodayAnuraMjitA bhavati / tato dvayoH kArya, baMdhacatuSkaM samuddiSTam // 490 // TIkA mana, vacana, kAyarUpa yogani kI pravRtti so lezyA hai / so yogani kI pravRtti kaSAyani kA udaya kari anuraMjita ho hai / tisatai yoga ara kaSAya ini - 1 SaTkhaDAgama-ghavalA pustaka 1, pRSTha 191, gAMthA saM. 64 / 2 pAThabheda 'niyaya puNNava ca' / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 491-492-493 doUni kA kArya cyAri prakAra bandha kahyA hai / yogani te prakRtti vandha ra pradeza bandha kahyA hai / kaSAyani te sthiti bandha ara anubhAga baMdha kahyA hai | tisahI kAraNa kaSAyani kA udaya kari anuraMjita yogani kI pravRtti, soI hai lakSaNa jAkA seM lezyA kari cyAri prakAra baMdha yukta hI hai / doya gAthAni kari lezyA kA prarUpaNa viSai solaha adhikAra kahai haiNidesavaNNapariNAmasaMkamo kammalakkhaNagadI ya / sAmI sAhaNasaMkhA, khettaM phAsaM tado kAlo // 461 // aMtarabhAvappabahu, ahiyArA solasA havaMti tti / lessANa sAhaNaTTha, jahAkamaM tehi vocchAmi // 462 // jummam / nirdeza varNapariNAmasaMkramAH karma lakSaraNagatayazca / svAmI sAdhanasaMkhye, kSetraM sparzastataH kAlaH / / 491 / / aMtarabhAvAtpabahutvamadhikArAH SoDaza bhavatIti / zyAnAM sAdhanArtha, yathAkramaM tairvakSyAmi // 492 // yugmam // TIkA 1 nirdeza, 2 varNa, 3 pariNAma, 4 saMkrama, 5 karma, 6 lakSaNa, 7 gati, 8 svAmI, sAdhana, 10 saMkhyA, 11 kSetra, 12 sparzana, 13 kAla, 14 aMtara, 15 bhAva, 16 alpa bahutva e solaha adhikAra lezyA ke bhedasAdhana ke nimitta hai / tina kari anukrama te lezyAmArgaNA ko kahai hai / kiNhA NIlA kAU, teU pammA ya sukkalessA ya / lessANaM NiddesA chacceva havaMti niyameNa // 463 // kRSNA nIlA kApotA tejaH padmA ca zuklalezyA ca / lezyAnAM nirdezAH, SaT caiva bhavaMti niyamena // 493 // TIkA - nAma mAtra kathana kA nAma nirdeza hai / so lezyA ke e chaha nAma hai - kRSNa, nIla, kapota, pIta, padma zukla jaise chaha hI hai / ihAM eva zabda kari to niyama AyA hI, vahuri niyamena aMsA kahyA, so naigamanaya kari chaha prakAra lezyA hai / paryAyArthika naya kari asaMkhyAta lokamAtra bheda hai, jaisA abhiprAya niyama zabda kari jAnanA / iti nirdezAdhikAraH / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA ] vaSNodayeNa jaNido, sarIravaNNo dU davvado lessA | sA soDhA kiNhAdI, aNeyabheyA sabheyeraNa || 464 // varNodayena janitaH, zarIravarNastu dravyato lezyA / sA SoDhA kRSNAdiH, anekadA svabhedena // 464 // TIkA - bahuri varNa nAmA nAmakarma ke udaya te bhayA jo zarIra kA varNa, so dravya lezyA kahie / so kRSNAdika chaha prakAra hai / tahA eka - eka bheda apane - apane bhedani kari anekarUpa jAnane / soI kahie hai chappaya - NIla- kavoda- suhemaMbuja - saMkhasaNNihA vaNNe / saMkhejjAsaMkhejjANaMtaviyappA ya patteyaM // 465 // SaTpadanIlakapotasuhemAmbujazakhasannibhA varNe / saMkhyeyA saMkhyeyAnanta vikalpAzca pratyekam ||495 // - TIkA kRSNa lezyA SaTpada jo bhramara, tAke samAna hai / jisake zarIra kA bhramara samAna kAlA varNa hoi, tAke dravya lezyA kRSNa jAnanA / jaise hI nIla lezyA, nIlamariNa samAna hai / kapota lezyA, kapota samAna hai / tejo lezyA, suvarNa samAna hai / padma lezyA, kamala samAna hai / zukla lezyA zakha samAna hai / bahuri ina hI eka - eka lezyAni ke netra idriya ke gocara apekSA sakhyAte bheda hai / jaise kRSNavarNa hIna - adhika rUpa saMkhyAte bheda ko lIe netra iMdriya kari dekhiye | bahuri skadha bheda kari eka- eka ke asaMkhyAta asakhyAte bheda hai / jaise dravya kRSNa lezyAvAle zarIra sabadhI skaMdha asakhyAte hai / bahuri paramANU bheda kari eka eka ke ananta bheda hai / jaise dravya kRSNa lezyAvAle zarIra sambandhI svadhani viSai anate paramANU pAIe hai / ase sarva lezyAni ke bheda jAnanA / - [ 587 NirayA kiNhA kappA, bhAvANugayA hU ti sura-para- tiriye / uttaradehe chakka, bhoge ravi-caMda - haridaMgA ||466 // nirayAH kRSNA kalpA, bhAvAnugatA hi trisuranaratirazci / uttaradehe SaTkaM, bhoge ravicandraharitAMgAH // 466 // Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 467 468-499 TIkA - nArakI sarva kRSNa varNa hI hai / bahuri kalpavAsI deva jaisI unake bhAvalezyA hai, taisA hI varNa ke dhAraka hai / bahuri bhavanavAsI, vyatara, jyotipI deva ara manuSya ara tiryaMca ara devani kA vikriyA tai bhayA zarIra, te chahau varNa ke dhAraka hai / bahuri uttama, madhyama, jaghanya bhogabhUmi sabaMdhI manuSya, tiyaMca, anukrama te sUrya sArikhe ara cadramA sArikhe ara harita varNa ke dhAraka hai / bAdarAUteU, sukkA - teU ya vAUkAyANaM / gomuttamuggavaNNA, kamaso zravvattavaNNo ya // 467 // bAdarAptaijasau, zuklatejasau ca vAyukAyAnAm / gomUtramudgavarNAH kramazaH zravyaktavazca // 467 // TIkA bAdara akAyika' zukla varNa hai / bAdara teja kAyika pItavarNa hai / bAdara vAta kAyikani viSai ghanodadhi vAta to gaU kA mUtra ke samAna varNa ko dharai hai | ghanavAta mUMgA sArikhA varNa dharai hai / tanuvAta kA varNa prakaTa nAhI, avyakta varNa hai / - sesi sahamANaM, kAvodA savva viggahe sukkA / savvo misso deho, kavodavaNNo have NiyamA // 468 // sarveSAM sUkSmAnAM, kApotAH sarve vigrahe zuklA: / sarvo mizro dehaH, kapotavararNo bhavenniyamAt // 498 // TIkA - sarva hI sUkSma jIvani kA zarIra kapota varga hai / bahuri sarva jIva vigrahagati vipa zukla varNa hI hai / bahuri sarva jIva apane paryApti ke prArambha kA prathama samaya tai lagAya zarIra paryApti kI pUrNatA paryata jo aparyApta avasthA hai, tahAM kapota varNa hI hai, jaisA niyama hai / jaise zarIrani kA varNa kahyA, so jisakA jo zarIra kA varNa hoi, tisake soI dravya lezyA jAnanI / iti varNAdhikAra : / Age pariNAmAdhikAra paMca gAthAni kari ka hai hai logANamasaMkhejjA, UdayaTThANA kasAyagA hoMti / tattha kiliTTA suhA, suhAvisuddhA tadAlAvA // 466 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'samyagjJAnacandrikA bhASATIkA [ 586 lokAnAmasaMkhyeyAnyudayasthAnAni kaSAyagAMriNa bhavati / tatra kliSTAni azubhAni, zubhAni vizuddhAni tadAlApAt // 466 / / TokA - kaSAya saMbaMdhI anubhAgarUpa udayasthAna asakhyAta loka pramANa hai / tinikauM yathAyogya asaMkhyAta loka kA bhAga diijie| tahA eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra tau sakleza sthAna hai| te paNi asakhyAta loka pramANa hai / bahuri eka bhAga mAtra vizuddhi sthAna hai / te pariNa asaMkhyAta loka pramANa hai, jAte asakhyAta ke bheda bahuta hai / tahAM saMkleza sthAna to azubhalezyA saMbaMdhI jAnane, para vizuddhisthAna zubhalezyA sabaMdhI jaanne| tivvatamA tibbatasa, tivvA asuhA suhA ladA mNdaa| maMdatarA maMdatamA, chahAraNagayA hu patteyaM // 500 // tIvatamAstIvatarAstIvA azubhAH zubhAstathA mNdaaH| maMdatarA maMdatamAH, SaTsthAlagatA hi pratyekam / / 500 // TIkA - pUrve je asaMkhyAta loka ke bahubhAgamAtra azubha lezyA sabadhI saMkleza sthAna kahe, te kRSNa, nIla, kapota bheda kari tIna prakAra hai| tahA pUrva saklezasthAnani kA jo pramANa kahA, tAkau yathAyogya asakhyAta loka kA bhAga dIe, tahA eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra kRSNalezyA sabadhI tIvratama kaSAyarUpa saklezasthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga ko asakhyAta loka kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra nIla lezyA sabaMdhI tIvratara kapAyarUpa salkeza sthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga mAtra kapota lezyA savadhI tIvra kapAyarUpa saklezasthAna jAnane / bahuri asaMkhyAta loka kA eka bhAga mAtra zubha lezyA sabaMdhI vizuddhi sthAna kahe; te teja, padma, zukla bheda kari tIna prakAra hai| tahAM pUrva jo vizuddhisthAnani kA pramANa kahyA, tAko yathAyogya asakhyAta loka kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga mAtra tejo lezyA sambandhI madakapAya rUpa vizuddhi sthAna jAnane / bahuri tisa avazepa eka bhAga ko asakhyAta loka kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bhAga mAtra padmalezyA savadhI madatara kapAyarUpa vizuddhisthAna jAnane / bahuri tisa avazeSa eka bhAga mAtra zuklalezyA savadhI maMdatama kapAyarUpa vizuddhi sthAna jAnane / tahA ini kRSNalezyA prAdi chaha sthAnani vipa eka - Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 ] [gommaTasAra jIvakA gAyA 501-502-503 eka meM anantabhAgAdika SaTsthAna saMbhava haiN| tahAM azubha rUpa tIna bhedani vipa tI utkRSTa tai lagAi jaghanya paryata asaMkhyAta loka mAtra vAra paT sthAnapatita saMkleza hAni saMbhava hai| bahuri zubharUpa tIna bhedani vipai jaghanya te lagAi, utkRpTa paryaMta asaMkhyAta lokamAtra bAra SaTsthAna patita vizuddha pariNAmani kI vRddhi saMbhava hai| pariNAmani kI apekSA saMkleza vizuddhi ke anaMtAnanta avibhAga praticcheda haiM; tinakI apekSA SaTsthAnapatita vRddhi - hAni jAnanA / asuhAraNaM vara-majjhima-avaraMse kiNha-NIla-kAutie / pariNamadi kameNappA, parihANodo kilesassa // 501 // azubhAnAM varamadhyamAvarAMze kRSNanIlakApotatrikAnAm / pariNamati krameNAtmA parihAnitaH klezasya // 501 // TIkA - jo saMkleza pariNAmani kI hAnirUpa pariNamai, to anukrama te kRSNa ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza; nIla ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza; kapota ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza rUpa pariNavai hai| kAU pIlaM kiNhaM, pariNamadi kilesavar3aDhido appA / evaM kilesahANI-vaDDhIdo hodi asuhatiyaM // 502 // kApotaM nIlaM kRSNaM, pariNamati klezavRddhita AtmA / eva klezahAni-vRddhito bhavati azubhatrikam // 502 // TIkA - bahuri jo saMkleza pariNAmani kI vRddhirUpa pariNamai tau anukrama tai kapotarUpa, nIlarUpa, kRSNarUpa pariNavai hai / jaisai saMkleza kI hAni - vRddhi kari tIna azubha sthAna ho hai| teU paDame sukke, suhANamavarAdiaMsage appaa| suddhissa ya vaDDhIdo, hAraNIdo aNNahA hodi // 503 // tejasi padma zukle, zubhAnAmavarAdhezage AtmA / zuddhezca vRddhito, hAnitaH anyathA bhavati // 503 // Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 561 TIkA - bahuri jo vizuddhapariNAmani kI vRddhi hoi, tau anukrama te pIta, padma, zulka ke jaghanya, madhyama, utkRSTa aMzarUpa pariNava hai / bahuri jo vizuddha pariNAmani kI hAni hoi, to, anyathA kahie zukla, padma, pIta ke utkRSTa, madhyama, jaghanya aMza rUpa anukrama tai pariNavai hai / iti pariNAmAdhikAraH / Age saMkramaNAdhikAra tIna gAthAni kari kahai hai - saMkamaraNaM saTThANa-paraTThANaM hodi kiNha-sukkANaM / vaDDIsu hi saTThANaM, ubhayaM hANimmi sesaubhaye vi // 504 // saMkramaNaM svasthAna-parasthAnaM bhavatIti kRSNazuklayoH / vRddhiSu hi svasthAnamubhayaM hAnau zeSasyobhaye'pi // 504 // TIkA - saMkramaNa nAma pariNAmani kI palaTani kA hai; so saMkramaNa doya prakAra hai - svasthAnasaMkramaNa, parasthAnasaMkramaNa / tahAM jo pariNAma jisa lezyArUpa thA, so pariNAma palaTi kari tisahI lezyArUpa rahai, so to svasthAna saMkramaNa hai| bahuri jo pariNAma palaTi kari anya lezyA ko prApta hoi, so parasthAna saMkramaNa hai| tahAM kRSNa lezyA ara zuklalezyA kI vRddhi viSa tau svasthAnasaMkramaNa hI hai; jAtai sakleza kI vRddhi kRSNalezyA ke utkRSTa aza paryaMta hI hai / ara vizuddhatA kI vRddhi zukla lezyA ke utkRSTa aMza paryaMta hI hai| bahuri kRSNalezyA ara zukla lezyA ke hAni virSe svasthAnasaMkramaNa parasthAnasaMkramaNa doU pAie hai / jo utkRSTa kRSNalezyA tai sakleza kI hAni hoi, tau kRSNa lezyA ke madhyama, jaghanya azarUpa pravate, tahA svasthAna sakramaNa bhayA, ara jo nIlAdika anya lezyArUpa pravarte, tahA parasthAna sakramaNa bhyaa| jaise kRSNa lezyA ke hAni viSa doU saMkramaNa hai / bahuri utkRSTa zukla lezyA te jo vizuddhatA kI hAni hoi, to zakla lezyA ke madhyama, jaghanya aMzarUpa pravarte / tahA svasthAna saMkramaNa bhyaa| bahuri padmAdika anya lezyArUpa pravarte, tahAM parasthAna saMkramaNa bhayA / jaise zulka lezyA ke hAni vipai doU saMkramaNa haiN| Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 ]. [ gommaTasAra jaunakANDa gAthA 505-506 bahuri avazeSa nIla, kapota, teja, padma, lezyAni viSai doU jAti ke sakramaNa hAni viSai bhI ara vRddhi viSe bhI pAie / vRddhi hAni hote jo jisa nizyArUpa thA, usa hI lezyArUpa rahai, tahA svasthAna sakramaNa hoi / bahuri vRddhi hAni hote, jisa lezyArUpa thA, tisatai anya lezyArUpa pravarta, tahAM parasthAna saMkramaNa hoi / jaise cyArathoM lezyAni ke hAni viSai vA vRddhi viSe ubhaya sakramaNa hai / - P lessANukkassAdovarahANI avaragAvavaraDDho / saThANe zravarAdo, hANI niyamA paraTThA // 505 // lezyAnAmutkRSTAdavarahAniH avarakAdavara vRddhiH / svasthAne yavarAt hAniniyamAt parasthAne / / 505 // TIkA - kRSNAdi sarva lezyAni kA utkRSTa sthAna vipeM jete pariNAma haiM, tinatai utkRSTa sthAnaka kA samIpavartI jo tisa hI lezyA kA sthAna, tisa vipa avara hAni kahie utkRSTa sthAna te anaMtabhAga hAni lIeM pariNAma haiM / jAteM utkRSTa ke anaMtara jo pariNAma, tAka Urvaka kahyA hai, so anaMtabhAga kI sadRSTi Urvaka hai / bahuri svasthAna viSe kRSNAdi sarva lezyAni kA jaghanya sthAna ke samIpavartI jo sthAna hai, tisa viSai jaghanya sthAna ke pariNAmani tai pravara vRddhi kahie / anaMta bhAgavRddhi lIeM pariNAma pAie hai; jAte jo jaghanyabhAva aSTAMkarUpa kahyA hai; so anaMtaguraNa vRddhi kI sahanAnI ATha kA aMka hai; tAke anantara Urvaka hI hai / bahuri sarva lezyAni ke jaghanyasthAna tai jo parasthAna saMkramaNa hoi tau usa jaghanya sthAnaka ke pariNamani tai ananta guNahAni ko lIe, anantara sthAna viSai pariNAma ho hai, so zukla lezyA kA jaghanya sthAnaka ke anantara to padma lezyA kA utkRSTa sthAna hai / ara kRSNa lezyA ke jaghanya sthAna ke anantara nIla lezyA kA utkRSTa sthAna hai / tahAM anata guNahAni pAie hai / jaise hI sarva lezyAni viSai jAnanA / kRSNa, nIla, kapota viSe to hAni - vRddhi saMkleza pariNAmani kI jAnanI / pIta, padma, zukla viSai hAni vRddhi vizuddha pari NAmani kI jAnanI / isa gAthA viSa kA artha kA kAraNa Age prakaTa kari kahie haisaMkamara chaTThANA, hANisu-vaDDhIsu hoMti: taNNAmA / parimAragaM ca yaH puvvaM, uttakamaM hodi sudaNANeH // 506 // - Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 563 saMkragaNe SaTsthAnAni, hAniSu vRddhiSu bhavanti tannAmAni / parimANaM ca ca pUrvamuktakramaM bhavati zrutajJAne // 506 // TIkA - isa saMkramaNa viSai hAni viSai ananta bhAgAdika chaha sthAna hai| bahuri vRddhi viSai ananta guNAdika bhAgAdika chaha sthAna hai / tinake nAma vA pramANa jo pUrva zrutajJAna mArgaNA virSe paryAya samAsa zrutajJAna kA varNana karate anukrama kahyA hai; soI ihAM jAnanA / so anantaH bhAga, asaMkhyAta bhAga, sakhyAta bhAga, sakhyAta guNA, asaMkhyAta guNA, ananta guNA e tau SaT sthAnani ke nAma hai / ini ananta bhAgAdika kI sahanAnI krama tai Urvaka cyAri, pAca, chaha, sAta, ATha kA aMka hai / bahuri anaMta kA pramANa jIvArAzi mAtra, asaMkhyAta kA pramANa asakhyAta loka mAtra, saMkhyAta kA pramANa utkRSTa saMkhyAta mAtra asA pramANa guNakAra vA bhAgahAra viSa jAnanA / bahuri yaMtra dvAra kari jo tahAM anukrama kahyA hai, soI yahAM anukrama jAnanA / vRddhi vipai to tahAM kahyA hai, soI anukrama jaannaa| bahuri hAni virSa ulaTA anukrama jaannaa| kaise ? so kahiye hai - kapota lezyA kA jaghanya te lagAi, kRSNa lezyA kA utkRSTa paryaMta vivakSA hoi, tau krama te saMkleza kI vRddhi saMbhava hai / bahuri kRSNa lezyA kA utkRSTa tai lagAi, kapota lezyA kA jaghanya paryata vivakSA hoi, to kama te sakleza kI hAni sabhava hai| bahuri pIta kA jaghanya te lagAi zukla kA utkRSTaparyata vivakSA hoi tau krama tai vizuddhi kI vRddhi saMbhava hai / bahuri zukla kA utkRSTa tai lagAi pIta kA jaghanyaparyata vivakSA hoi tau krama tai vizuddhi kI hAni saMbhava hai / tahA vRddhi viSai yathAsabhava SaTsthAnapatita vRddhi jAnanI hAni viSa hAni jAnanI / tahA pUrve kahyA jo vRddhi virSe anukrama, tahA pIche hI pIche sUcyagula' kA asakhyAtavAM bhAga mAtra bAra ananta bhAga vRddhi hoDa, eka vAra ananta guNavRddhi ho hai / tahA ananta guNa vRdvirUpa jo sthAna, so navIna paTsthAna patitavRddhi kA prArabha rUpa prathama sthAna hai / ara yAke pahilai jo anata bhAgavRddhirUpa sthAna bhayA so vivakSita SaTsthAna patita vRddhi kA aMta sthAna hai / bahuri navIna paTsthAna patitavRddhi kA ananta guNavRddhirUpa prathama sthAna ke prAgai sUcyagula kA asakhyAtavA bhAgamAtra anaMtabhAga vRddhirUpasthAna ho hai / Agai pUrvokta anukrama jAnanA / aba hA kRSNa lezyA kA utkRSTa sthAna hai; so SaTsthAna patita kA antasthAnarUpa hai, nAtaM pUrvasthAna tai anantabhAga vRddhirUpa hai / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya sthAna he, mI paTsthAnapatita kA prAraMbharUpa prathama sthAna hai / tAta yAke pUrva nIlalezyA kA utkRSTa Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 512-513-514 TIkA - nidrA jAke bahuta hoi, aura ko ThiganA jAke bahuta hoi, dhana-dhAnyAdika viSa tIna vAMchA jAke hoi, asA saMkSepa te nIla lezyAvAle kA lakSaNa hai / rUsadi riMgadadi aNNe, dUsadi bahuso ya soya-bhaya-bahulo / asuyadi paribhavadi paraM, pasaMsadi ya appayaM bahulo // 512 // ruSyati nindati anyaM, duSyati bahuzazca zokabhayabahulaH / asUyati paribhavati paraM, prazaMsati AtmAnaM bahuzaH // 512 // TIkA - para ke Upari krodha karai, bahuta prakAra aura kau niMdai, vahuta prakAra aura kauM dukhAvai, zoka jAke bahuta hoi, bhaya jAkai bahuta hoi, aura kauM nIkai dekhi sakai nAhI; aura kA apamAna kara, ApakI bahuta prakAra baDhAI karai / Naya pattiyadi paraM, so appAraNaM yiva paraM pi maNNaMto / tusadi abhitthuvaMto, Na ya jANadi hANivadi vA // 13 // na ca pratyeti paraM, sa prAtmAnamiva paramapi manyamAnaH / tuSyati abhiSTuvato, na ca jAnAti hAnivRddhI vA // 513 // TIkA - Apa sArikhA pApI - kapaTI aura ko mAnatA saMtA aura kA vizvAsa na karai, jo ApakI stuti kare, tAke Upari bahuta saMtuSTa hoi, apanI, ara para kI hAni vRddhi ko na jAne / maraNaM patthedi raNe, dehi subahugaM hi thuvvamANo du| Na gaNai kajjAkajja lakkharagameyaM tu kAussa // 514 // 3 maraNaM prArthayate raNe, dadAti subahukamapi stUyamAnastu / na gaNayati kAyAkArya, lakSaNametattu kapotasya // 514 // TIkA - yuddha viSa maraNa kI cAhai, jo ApakI baDhAI karai, tAko bahuta dhana dei, kArya-akArya ko giNa nAhI, ase lakSaNa kapota lezyAvAle ke haiM / 1. paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 361, gAthA sa. 203 / 2. paTkhaDAgama-dhavalA pustaka'1, pRSTha 361, gAthA sa. 204 / 3. paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 361, gAthA sa. 205 / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 597 jANadi kajjAkajjaM, seyamaseyaM ca sv-sm-paasii| daya-dANa-rado ya midU, lakkhaNameyaM tu teussa // 515 // jAnAti kAryAkArya, sevyamasevyaM ca sarvasamadarzI / dayAdAnaratazca mRduH, lakSaNametattu tejasaH // 51 // TIkA - kArya - akArya ko jAne, sevaneyogya na sevaneyogya kauM jAne, sarva viSa samadarzI hoi, dayA - dAna viSa prItivaMta hoi; mana, vacana, kAya virSa komala hoi, ase lakSaNa pItalezyAvAle ke hai| cAgI bhaddo cokkho, ujjava-kammo ya khamadi bahugaM pi| sAhu-guru-pUjaNa-rado, lakkhaNameyaM tu pammassa // 516 // tyAgI bhadraH sukaraH, udyuktakarmA ca kSamate bahukamapi / sAdhugurupUjanarato, lakSaNametattu padmasya // 516 // TIkA - tyAgI hoi, bhadra pariNAmI hoi, sukAryarUpa jAkA svabhAva hoi, zubhabhAva viSai udyamI rUpa jAke karma hoi, kaSTa vA aniSTa upadrava tinako sahai, muni jana ara gurujana tinakI pUjA virSa prItivaMta hoi, ase lakSaNa padmalezyAvAle ke hai / Na ya kuNadi pakkhavAyaM, Na vi ya riNadANaM samo ya sasi / Natthi ya rAya-dosA raNeho vi ya sukka-lessassa // 517 // na ca karoti pakSapAtaM, nApi ca nidAnaM samazca sarveSAm / nAsti ca rAgadveSaH sneho'pi ca zuklalezyasya // 517 // TIkA - pakSapAta na karai, nidA na kara, sarva jIvani vipai samAna hoTa, pATa aniSTa virSe rAga - dveSa rahita hoi, putra kalatrAdika vipa sneha rahita hora meM lakSaNa zukla lezyAvAle ke hai / iti lakSaNAdhikAra / 1. SaTkhaDAgama - dhavalA pustaka 1, pRSTha 361, gAthA saM. 206 / 2 SaTkhaDAgama-ghavalA pustaka 1, pRSTha 362, gAyA sa. 207 / 3 paTkhaDAgama-dhavalA pustaka 1, pRSTha 362, gAthA sa 206 / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] [ gommaTasAra jItrakANDa gAthA 5.18 gati adhikAra gyAraha sUtrani kari ka hai hai / BRE lessAraNaM khalu asA, chavvIsA hoMti tattha majjhimayA / AugabaMdha raNajoggA, zraTThaTThavagarisakAlabhavA // 518 || zyAnAM khalu aMzAH, SaDviMzatiH bhavanti tatra madhyamakAH / zrAyuSkabandhanayogyA, aSTa aSTApakarSakAlabhavAH // 518 || madhyama, aza TIkA - lezyAni ke chabbIsa aMza haiM / tahAM chahauM lezyAni ke jaghanya, utkRSTa bheda kari aThAraha aMza haiM / bahuri kapotalezyA ke utkRSTa aza tai Age ara tejolezyA ke utkRSTa aMza te pahile kaSAyani kA udaya sthAnakani vipai ATha madhyama aMza hai, jaise chabbIsa aMza bhae / tahAM prayukarma ke badha kau yogya ATha madhyama jAnane / tinakA svarUpa Age sthAnasamutkIrtana adhikAra viSai bhI kahege / te grATha madhyama aMza, apakarSa kAla ATha, tini viSai saMbhava hai / vartamAna jo bhujyamAna Ayu, tAkau apakarSa, apakarSa kahie / ghaTAi ghaTAi AgAmI para bhava kI Ayu ko bAMdha; so zrapakarSa kahie / apakarSana kA svarUpa dikhAie hai - tahAM udAharaNa kahie hai - kisI karma bhUmiyA manuSya vA tiryaMca kI bhujyamAna Ayu paisaTha se ikasaTha (6561) varSa kI hai / tahAM tisa Ayu kA doya bhAga gaeM, ikaIsa se sittAsI varSa rahe / tahAM tIsarA bhAga kau lAgate hI prathama samaya syoM lagAi aMtarmuhUrta paryaMta kAlamAtra prathama apakarSa hai / tahA parabhava sabadhI Ayu kA baMdha hoi / bahuri jo tahA na badhai tau, tisa tIsarA bhAga kA doya bhAga gaeM, sAta se guNatIsa varSa Ayu ke avazeSa rahai, tahA atarmuhUrta kAla paryaMta dUsarA apakarSa, tahAM parabhava kI Ayu bAMdhe / bahuri tahA bhI na baMdhe tI tisakA bhI doya bhAga gaeM doya sa~ tiyAlIsa varSa Ayu ke avazeSa rahai, aMtarmuhUrta kAla mAtra tIsarA apakarSaM viSai parabhava kA Ayu bAdhai / bahuri tahAM bhI na badhai tau, tisakA bhI doya bhAga gaeM ikyAsI varSa ra, aMtarmuhUrta paryaMta cauthA apakarSa viSai para bhava kA Ayu bAdhai / jaise hI doya doya bhAga gae, sattAIsa varSa rahe vA nava varSa rahai vA tIna varSa rahai vA eka varSa rahai atarmuhUrtamAtra kAla paryaMta pAMcavAM vA chaThA vA sAtavAM vA 1 paTkhaDAgama - ghavalA pustaka 1, pRSTha 362, gAthA sa 206 / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 566 AThavA apakarpa vipa para bhava kI Ayu ko badhane kauM yogyapanA jAnanA / jaise hI jo bhujyamAna prAyu kA pramANa hoya, tAke tribhAga vibhAga viSa ATha apakarSa jaanne| bahuri jo AThau apakarSani virSa Ayu na baMdhai ara navamA Adi apakarSa hai nAhI, tau Ayu kA baMdha kaise hoi ? __ so kahai hai - asaMkSepAdvA jo AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa kAla bhujyamAna aAyu kA avazepa rahai tAke pahile atarmuhUrta kAla mAtra samaya prabaddhani kari parabhava kI Ayu ko vAghi pUrNa kara hai, asA niyama hai / ihA vizeSa nirNaya kIjie hai - vipAdika kA nimittarUpa kadalIghAta kari jinakA maraNa hoi, te sopakramAyupka kahie / tAtai deva, nArakI, bhogabhUmiyA anupakramAyuSka hai| so sopakramAyuSka hai, te pUrvokta rIti kari para bhava kA Ayu kauM bAdha hai / tahAM pUrvokta ATha apakarSani virSe Ayu ke vaMdha hone kI yogya jo pariNAma tinakari keI jIva ATha vAra, keI jIva sAta vAra, keI chaha vAra, keI pAca vAra, keI cyAri vAra, keI tIna vAra, keI do vAra, keI eka vAra pariNamai hai| Ayu ke vadha yogya pariNAma apakarSaNani viSa hI hoi, so asA koI strabhAva sahaja hI hai| anya koI kAraNa naahii| tahAM tIsarA bhAga kA prathama samaya virSa jina jIvani kari parabhava ke Ayu kA baMdha prAraMbha kiyA, te atarmuhUrta hI viSa niSThApana karai / athavA dUsarI bAra Ayu kA navamAM bhAga avazeSa rahai, tahA tisa badha hone kI yogya hoi / athavA tIsarI vAra Ayu kA sattAIsavAM bhAga avazeSa rahai, tahAM tisa badha hone kI yogya hoi, ase AThavA apakarSa paryaMta jAnanA / jaisA kichu niyama hai nAhI - jo ini apakarpani vipa Ayu kA baMdha hoi hI hoi / ini viSa Ayu ke baMdha hone kI yogya hoi / jo badha hoi tau hoi na hoi tau na hoi / ase Ayu ke baMdha kA vidhAna khyaa| jaise anyakAla virSa samaya samaya prati samayaprabaddha badhai hai, so Ayukarma vinA sAta karmarUpa hoi pariNamai hai / taise Ayukarma kA baMdha jetA kAla me hoi, titane kAla virSe je samaya samaya prati samayaprabaddha badhai te ATho hI karmarUpa hoi pariNama hai ase jaannaa| Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 518 bahuri jisa samaya viSai pahile hI, jisakA badha hoi, tahA tisakA prAraMbha kahie / bahuri samaya samaya prati tisa prakRti kA baMdha hUvA kareM, tahAM vaMdha hoi nivarai, tahAM niSThApaka kahie / bahuri deva nArakIni ke chaha mahInA Ayu kA avazeSa rahai, tava Ayu ke baMdha karane kI yogya hoi, pahilai na hoi / tahA chaha mahInA hI viSai tribhAga vibhAga kari ATha apakarSa ho hai, tina viSe Ayu ke baMdha karane yogya ho hai / bahuri eka samaya adhika koTi pUrva varSa tai lagAi tIna palya paryaMta asakhyAta varSamAtra Ayu ke dhArI bhogabhUmiyAM tiryaca vA manuSya, te bhI nirupakramAyuSka hai / ina Ayu kA nava mAsa avazeSa raheM ATha apakarSani kari para bhava ke Ayu kA vaMdha hone kA yogyapanA ho hai / bahuri itanA jAnanA - jisa gati saMbaMdhI Ayu kA baMdha prathama apakarSa viSai hoi pIcheM jo dutiyAdi apakarSani viSai Ayu kA baMdha hoi, to tisa hI gati saMbaMdhI Ayu kA baMdha hoi / bahuri jo prathama apakarSa viSai zrAyu kA baMdha na hoi, tau ara dUsare apakarSa viSe jisa kisI Ayu kA baMdha hoi to tRtIyAdi apakarSani viSa Ayu kA jo baMdha hoi, tau tisa hI gati sambandhI Ayu kA bandha hoi, asehI maiM jAnanA / se kaI eka jIvani ke tau Ayu kA baMdha eka apakarSa hI viSai hoi, keI jIvana ke doya zrapakarSani kari hoi, keI jIvani ke tIna vA cyAri vA pAMca vA chaha vA sAtavA ATha apakarSani kari ho hai / tahAM ATha apakarSani kari parabhava kI Ayu ke bandha karanahAre jIva stoka hai / tinataM sakhyAta guNe sAta apakarSani kari bandha karane vAle hai / tinata saMkhyAta guNe chaha apakarSani kari bandha karane vAle hai / ase sakhyAta guNe saMkhyAta guNe pAMca, cyAri, tIna, doya, eka apakarSani kari baMdha karane vAle jIva jAnane / bahuri ATha apakarSani kari Ayu kau bAdhatA jIva, tisake AThavAM apakarSa viSa Ayu badhane kA jaghanya kAla stoka hai / tisate vizeSa adhika tAkA utkRSTa kA hai / bahuri ATha apakarSani kari zrAyu ko bAMdhatA jIva ke sAtavAM apakarSa viSai jaghanya kAla tisata saMkhyAta guNA hai, utkRSTa tisatai vizeSa adhika hai / bahuri sAta apakarSani kari prAyu ko bAMdhatA jIva ke sAtavAM apakarSa viSai Ayu baMdhane kA jaghanya kAla tisata sakhyAta guNA hai, utkRSTa tisatai vizeSa adhika | bahuri ATha apakarSani kari grAyu bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa viSe Ayu baMdhane kA jaghanya kAla tisateM Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATha apakarSani kari Ayu vaghane kI racanA l 15 l k - utkR nya NTa 85 | 5 8 5 7 cl llh 3 US to 4 ! 2 1 w 2 | 2 llh sAta apaka kari Ayu bane kI racanA 0 1 7 7 5 7 5 7 jagha- utkRnya NTa 3 7 3 7 7 7 & 4 2 1 7 & G 4 2 chaha pani kari Ayu baMdhane kI racanA 1 0 ce & 3 | e el 6 5. 6 jagha- utkR nya NTa myN al 4 2 & 6 1 5 4 2 pAca zrapakapaMni kari Ayu bacane kI racanA 3 | 3 | 5 1 0 5. 5 5. 5. jagha- utkRnya NTa 5. 4 3 2 1 tsaa 4 m 2 1 cyAri zrapakarSani kari dhAyu vacane kI racanA 0 4 * 4 4 jagha- utkR STa waa tstshaa 4 3 2 1 4 2 tIna apakarSani kari mAyu baghane kI racanA 3 | 3 1 * 3 3 jagha- utkR nya STa 3 3 1 2 2 doapakarSani kari grAyu vacane kI racanA 0 2 2 2 jagha utkRnya NTa R 2 8 no eka apakarSani kari zrAyu vaghane kI racanA * jaghanya utkRSTa 1 1 1 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6.2] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 516 saMkhyAta guNA hai, utkRSTa vizeSa adhika hai / bahuri sAta apakarSani kari prAyu ko bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa virSa Ayu kA baMdhane kA jaghanya kAla tisatai sakhyAtaguNA hai, utkRSTa vizeSa adhika hai| bahuri chaha apakarSani kari prAyu ko bAMdhatA jIva ke chaThA apakarSa viSa Ayu badhane kA jaghanya kAla tisatai sakhyAtaguNA hai; utkRSTa kichu adhika hai / jaise eka apakarSa kari Ayu ko bAMdhatA jIva ke tIhiM apakarSa ke utkRSTa kAla paryaMta bahattari (72) bheda ho haiN| tahAM jaghanya tai utkRSTa to adhika jAnanA / so tisa vivakSita jaghanya ko saMkhyAta kA bhAga dIeM, jo pAvai, so vizeSa kA pramANa jAnanA / tAko jaghanya meM joDai utkRSTa kA pramANa ho hai| bahuri utkRSTa tai pAgalA jaghanya, sakhyAta guNAM jAnanA / jaise yadyapi sAmAnyapane sabani virSe kAla aMtarmuhurta mAtra hai| tathApi hInAdhikapanA jAnane ko anukrama kahyA hai, jo apakarSani virSa Ayu kA baMdha hoi, tau itane itane kAla mAtra samayaprabaddhani kari baMdha ho hai / yaha bahattarI bhedani kI racanA hai / tahAM ATha apakarSani kari Ayu baMdhane kI racanA viSa pahilI paMkti ke koThAni viSai jo ATha - ATha kA aMka hai, tAkA to yaha artha jAnanA - jo ATha apakarSani kari Ayu bAMdhane vAle kA ihAM grahaNa hai / bahuri dUsarI, tIsarI paMktini virSa ATha, sAta Adi aMka hai, tinikA yaha artha - jo tini ATha apakarSani kari baMdha karane vAle jIva ke pAThavA, sAtavAM Adi apakarSani kA grahaNa hai / tahA dUsarI pakti viSa jaghanya kAla apekSA grahaNa jAnanA / tIsarI paMkti vipai utkRSTa kAla apekSA grahaNa jAnanA / asai hI sAta, chaha, pAca, cyAri, tIna, doya, eka apakarSani kari Ayu badhane kI racanA viSa artha jAnanA / AThau racanAni kI dUsarI, tIsarI paktini ke sarva koThe bahattari ho hai / ini bahattari sthAnani viSa Ayu baMdhane ke kAla kA alpa - bahutva jAnanA / madhya bhedani ke grahaNa nimitta jaghanya utkRSTa ke vIci biMdI kI sahanAnI jAnanI / ase Ayu ko badhane ke yogya, lezyAni kA madhyama ATha aza, tinakI ATha apakarpani kari utpatti kA anukrama kahyA / sesaTThArasasA, caugai-gamaNassa kAraNA hoti / sukkukkassaMsamudA, savvaLeM jAMti khalu jIvA // 51 // zeSASTAdazAMzAzcaturgatigamanasya kAraNAni bhavanti / zuklotkRSTAMzamRtAH, sarvArthaM yAnti khalu jIvAH // 516 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 603 TIkA - tina madhyama azani te avazeSa rahe, je lezyAni ke aThAraha aMza, te cyAri gati viSai gamana ko kAraNa hai / maraNa ini aThAraha aMzani kari sahita hoi, so maraNa kari yathAyogya gati ko jIva prApta ho hai / tahAM zukla lezyA kA utkRSTa aMza kari sahita mare, te jIva sarvArthasiddhi nAmA iMdra ke vimAna ko prApta ho hai / avaraMsamudA hoMti, sadAraduge majjhimaMsageNa mudA / AraNadakaSpAduvara, savvaTThAillage hoMti // 520 // avarAMzamRtA bhavanti, zatAradvike madhyamAMzakena mRtAH / prAtakalpAdupari, sarvArthAdime bhavanti // 520 // TIkA - zukla lezyA kA jaghanya aza kari mare, te jIva zatAra - sahasrAra svarga viSe upajai hai / bahuri zukla lezyA kA madhyama aMza kari mareM, te jIva Anata svarga ke Upara sarvArthasiddhi idraka kA vijayAdika vimAna paryaMta yathAsaMbhava upaje hai / pammukkassaMsamudA, jIvA uvajAMti khalu sahassAraM / avaraMsamudA jIvA, saNakkumAraM ca mAhiMdaM // 521 // padmotkRSTa zamRtA, jIvA upayAnti khalu sahasrAram / avarAMzamRtA jIvAH, sanatkumAraM ca mAhendram ||521 // TIkA padma lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, je jIva sahasrAra svarga kI prApta ho haiM / bahuri padma lezyA kA jaghanya aMza kari mare, te jIva sanatkumAra - mAhedra svarga kau prApta ho hai / majjhima serera mudA, tammajbhaM jAMti teujeTThamudA / sANakkumAramAhiMdaMtimacakkadaseDhimmi // 522|| madhyamAMzena mRtAH, tanmadhyaM yAMti tejojyeSThamRtAH / sAnatkumAra mAheMndrAntimatra kendrazreNyAm ||522|| TIkA padma lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva sahasrAra svarga ke nIce aura sanatkumAra - mAhendra ke Upari yathAsaMbhava upaje hai / bahuri tejolezyA kA - Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | gommaTasAra jIvakANDa gAyA 523-525 604 ] utkRSTa aza kari marai, te sanatkumAra - mAhendra svarga kA aMta kA paTala viSa cakra nAmA idraka saMbaMdhI zreNIbaddha vimAna, tini viSa upaja haiN| avaraMsamudA sohammIsANAdimauDammi seDhimmi / majhimanaseNa mudA, vimalavimANAdibalabhadde // 523 // avarAMzamRtAH saudharmazAnAdimatau zreNyAm / madhyamAMzena mRtA, vimalavimAnAdibalabhadre // 523 // TIkA - tejo lezyA kA jaghanya aMza kari mare, te jIva saudharma IzAna kA pahilA ritu (ju) nAmA idraka vA zreNIbaddha vimAna, tiniviSa upajai hai / bahuri tejo lezyA kA madhyama. aMza kari mare, te jIva saudharma - IzAna kA dUsarA paTala kA vimala nAmA maMdraka tai lagAi sanatkumAra - mAhendra kA dvicarama paTala kA balabhadra nAmA iMdraka paryaMta vimAna viSa upajeM haiN.| kiNhavaraMseNa mudA, avadhiTThANammi avraNsmudaa| paMcamacarimatimisse, majjhe majjheNa jAyante // 524 // kRSNavarAMzena mRtA, avadhisthAne pravarAMzamRtAH / paJcamacaramatimine, madhye madhyena jAyante // 524 // TIkA - kRSNa lezyA kA utkRSTa aza kari mare, te jIva sAtavI naraka pRthvI kA eka hI paTala hai, tAkA avadhi sthAnaka nAmA idraka bila viSa upaje hai / bahuri kRSNa lezyA kA jaghanya aMza kari marai, te jIva paMcama pRthvI kA ata paTala kA timisra nAmA i draka viSa upaja hai / bahuri kRSNa lezyA kA madhyama aMza kari marai, te jIva avadhisthAna i draka kA cyAri zreNIbaddha bila tini viSa vA chaThA pRthvI kA tInau paTalani viSa vA pAMcavI. pRthvI kA. carama. paTala viSai yathAyogya upajai hai / nIlukkassaMsamudA, paMcamadhidayasi prvrmudaa| vAlukasaMpajjalide, majhe majjheraNa jAyate // 25 // nolokRSTAMzamRtAH, paJcamAMdhendrake avaramRtAH / vAlukAsaMprajvalite, madhye madhyena jAyante // 525 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 605 ____TIkA - nIla lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, te jIva paMcama pRthvI kA dvicarama paTala kA adhra nAmA' iMdraka viSa upaja hai / , keI pAcavA paTala viSa bhI upaja hai| ariSTa pRthvI kA aMta kA paTala viSa kRSNa lezyA kA jaghanya aMza kari mare hue bhI keI jIva upaje hai| itanA vizeSa jAnanA / bahuri nIla lezyA kA jaghanya azA kari marai, te jIva vAlukA pRthvI kA aMta kA paTala viSai saprajvalita nAmA iMdraka viSai. upaja hai / bahuri nIla lezyA kA madhyama aMza kari mare, te jIva bAlukA prabhA pRthvI ke saMprajvalita idraka te nIce ara cauthI pRthvI kA sAtau paTala para pacamI pRthvI kA aMdhra i draka ke Upari yathAyogya upajai hai| vara-kAmodaMsamudA, saMjalidaM jAMti tadiya-Nirayassa / sImaMtaM avaramudA, majjhe majjheraNa jAyaMte // 26 // varakApotAMzamRtAH, saMjvalitaM yAnti tRtIyanirayasya / somantamavaramRtA, madhye madhyena jAyante // 26 // TIkA - kApota lezyA kA utkRSTa aMza kari mare, te. jIva tIsarI pRthvI kA AThavAM dvicarama paTala tAke sajvalita nAmA iMdraka viSa upaja hai / keI ata kA paTala sabadhI saprajvalita nAmA idraka viSa bhI upaja hai| itanA vizepa jAnanA / bahuri kApota lezyA kA jaghanya aza kari mare, te jIva pahilI dharmA pRthvI kA pahilA sImataka nAmA i draka, tisa viSa upaja hai / bahuri kApota lezyA kA madhyama aza kari mare, te jIva pahilA pRthvI kA sImata iMdraka te nIce bAraha paTalani viSai, bahuri meghA tIsarI pRthvI kA dvicarama sajvalita idraka te Upari sAta paTalani vipe, bahuri dUsarI pRthvI kA gyAraha paTala, tina viSa yathAyogya upaje hai| kiNha-caukkANaM puNa, majjhasa-mudA hu bhavaNagAdi-tiye / puDhavI-bAu-vaNapphadi-jIvesu havaMti khalu jIvA // 527 // kRSNacatuSkANAM puna., madhyAMzamRtA hi bhavanakAditraye / pRthivyanvanaspatijIveSu bhavanti khalu jIvAH // 527 // TIkA - punaH kahiye yaha vizeSa hai - kRSNa - nIla - kapota nIla leNyA, tinake madhyama aMza kari mare jaise karma bhUmiyA mithyAdRSTI tiryaca nA bhanuppa para Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 ] [gommaTasAra jIvakANDa gAthA 525-526 tejo lezyA kA madhyama aMza kari mare, ase bhogabhUmiyA mithyAdRSTI tiryaMca vA manuSya te bhavanavAsI, vyatara, jyotiSI devani viSa upaja haiM / bahuri kRSNa - nIla - kapota - pIta ina cyAri lezyAni ke madhyama aMzani kari mare, ase tithaMca vA manuSya bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI vA saudharma - IzAna svarga ke vAsI deva, mithyAdRSTI, te vAdara paryAptaka pRthvIkAyika, apkAyika vanaspatI kAyika viSa upaja hai| bhavanatrayAdika kI apekSA ihAM pIta lezyA jAnanI / tiyaMca manuSya apekSA kRSNAdi tIna lezyA jaannii| kiNha-tiyAraNaM majjhima-aMsa-mudA teu-vAu-viyalesu / sura-riNarayA saga-lessahiM, Nara-tiriyaM jAMti saga-jogaM // 528 / / kRSNatrayANAM madhyamAMzamRtAH tejovaayuviklessu| suranirayAH svakalezyAbhiH naratiryaJcaM yAnti svakayogyam // 528 // TIkA - kRSNa, nIla, kapota ke madhyama aMza kari mare, ase tiryaca vA manuSya te tejaHkAyika vA vAtakAyika vikalatraya asainI paMcedrI sAdhAraNa vanaspatI, inivirSe upaja hai / bahuri bhavanatraya Adi sarvArthasiddhi paryaMta deva ara dhammAdi sAta pRthvI saMbaMdhI nArakI te apanI-apanI lezyA ke anusAri yathAyogya manuSyagati vA tiyaMcagati ko prApta ho hai| ihAM itanA jAnanA - jisa gati saMbadhI pUrva prAyu baMdhyA hoi, tisa hI gati virSa jo maraNa hote jo lezyA hoi, tAke anusAri upaje hai| jaise manuSya ke pUrva devAyu kA badha bhayA, bahuri maraNa hote kRSNAdi azubha lezyA hoi tau bhavanatrika viSa hI upaja hai, jaise hI anyatra jAnanA / iti gatyadhikAra / Age svAmI adhikAra sAta gAthAni kari kahai haikAU kAU kAU, pIlA NIlA ya NIla-kiNhA ya / kiNhA ya paramakiNhA, lessA paDhamAdi puDhavINaM // 526 // kapotA kapotA kapotA, nIlA nIlA ca nIlakRSNe ca / kRSNA ca paramakRSNA, lezyA prathamAdipRthivInAm // 26 // TIkA - ihAM bhAvalezyA kI apekSA kathana hai / tahAM nArakI jIvani ke kahie hai - tahAM dhammA nAmA pahilI pRthvI viSai kapota lezyA kA jaghanya aMza hai| vaMzA dUsarI pRthvI viSa kapota kA madhyama aMza hai| meghA tIsarI pRthvI viSa kapota Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 600 kA utkRSTa aMza ara nIla kA jaghanya aMza hai / aMjanA cauthI pRthvI viSe nIla kA madhyama aMza hai / ariSTA pAMcavI pRthvI viSe nIla kA utkRSTa aza hai, ara kRSNa kA jaghanya aMza hai / maghavI pRthvI viSaM kRSNa kA madhyama aMza hai / mAghavI sAtavI pRthvI viSai kRSNa kA utkRSTa aMza hai / ra - tiriyANaM zrogho, igi vigale tiNNi cau asaNNissa / saNNi-puNNaga-micche, sAsaNasamme vi asuha-tiyaM // 530 // naratirazvAmoghaH ekavikale tisraH catasra prasaMjJinaH / saMtyapUrNaka mithyAtve sAsAdanasamyaktve'pi azubhatrikam // 530 // TIkA * manuSya ara tiyaMcani ke 'progha' kahie sAmAnyapane kahI te sarva chaha lezyA pAie hai / tahAM ekeMdrI ara vikalatraya inakai kRSNAdika tIna azubha legyA hi pAie hai / bahuri asainI pacedrI paryAptaka kaiM kRSNAdi cyAri lezyA pAie haiM, jAte asainI pacedrI kapota lezyA sahita mare, tau pahile naraka upajai / tejo lezyA sahita mare, tau bhavanavAsI ara vyatara devani viSai upajai / kRSNAdi tIna azubha lezyA sahita mare, tau yathAyogya manuSya tiryaMca viSai upaje, tAtai tAke cyAri lezyA hai / bahuri sainI labdhi aparyAptaka tiyaMca vA manuSya mithyAdRSTI bahuri api zabda taM sainI labdhi paryApta tiyaMca - manuSya mithyAdRSTI, vahuri sAsAdana guNasthAnavartI nirvRti aparyApta tiryaca vA manuSya vA bhavanatrika deva inivipaM kRSNAdika tIna azubha lezyA hI hai / tiyaMca para manuSya jo upazama samyagdRSTI hoi, tArka prati sakleza pariNAma hoi, tau bhI dezasayamIvat kRSNAdika tIna lezyA na hoi / tathApi jo upazama samyaktva kI virAdhanA kari sAsAdana hoi, tAkai aparyApta zravamyA piM tIna azubha lezyA hI pAie hai / bhogApuNNagasamma, kAussa jahaNNi yaM have NiyamA / samme vA micche vA, pajjatte tiNNi suhalessA // 531 // bhogA'pUrNakasamyaktve, kApotasya jaghanyakaM bhavenniyamAt / samyaktve mithyAtve vA, paryApte tisraH zubhalezyAH // 531 // bhoga bhUmi viSai nirvRti aparyApta mamyaSTa TIkA lezyA kA jaghanya aza pAie hai / jAtaM karmabhUmiyA manuSya vA niyaM pahile ma -- Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 905] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 532-535 vA tica prAyu kA baMdha kIyA, pIche kSAyika vA vedaka samyaktva kau aMgIkAra kari mareM, tisa sahita hI tahAM bhogabhUmi viSe upajai / 'tahAM tisa yogya saMkleza pariNAma kapota kA jaghanya aMza, tisarUpa pariName hai / bahuri bhogabhUmi viSai paryApta avasthA vipai samyagdRSTI vA mithyAdRSTI jIva ke pItAdika tIna zubhalezyA hI pAie hai / yo ta chassA, suha-tiya-lessA hu desavirada-tiye / tatto sukkA lessA, jogiThANaM ala essaM tu // 532 // asaMyata iti SaD lezyAH, zubhatrayalezyA hi dezaviratatraye / tataH zuklA lezyA, ayogisthAnamalezyaM tu / / 532 / / TIkA - asayata paryaMta cyAri guNasthAnani viSe chaho lezyA hai / dezavirata prAdi tIna guNasthAnani viSai pItAdika tIna zubhalezyA hI haiM / tAte Upari pUrvakaraNa ta~ lagAi sayogI paryaMta chaha guNasthAnani viSai eka zukla lezyA hI hai / prayogI guNasthAna lezyA rahita hai jAte, tahA yoga kaSAya kA abhAva hai / NaTTha- kasAye lessA, uccadi sA bhUda-puvva-gadi - NAyA / grahavA joga-pauttI, mukkho tti tahi have - lassA // 533 // naSTakaSAye lezyA, ucyate sA bhUtapUrvagatinyAyAt / athavA yogapravRttiH, mukhyeti tatra bhavellezyA ||533 // TIkA upazAta kaSAyAdika jahAM kaSAya naSTa hoi gae, ase tIna guNasthAnani viSai kapAya kA abhAva hote bhI lezyA kahie hai, so bhUtapUrvagati nyAya te kahie hai / pUrve yogani kI pravRtti kaSAya sahita hotI thI, tahA lezyA kA sadbhAva thA, ihA yoga pAie hai; tAtai upacAra kari ihAM bhI lezyA kA sadbhAva kahyA / athavA yoni kI pravRtti, soI lezyA, asA bhI kathana hai, so yoga ihA hai hI, tAkI pradhAnatA kari tahAM lezyA hai | - tinhaM doNhaM donhaM, chaNhaM donhaM ca terasahaM ca / etto ya coddasahaM, lossA bhavaNAdi devANaM // 534 // U teU teU, pammA pammA ya pamma sukkA ya / sukkA ya paramasukkA, bhavaNatiyA puNNage suhA // 535 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] / 606 trayANAM dvayoyo , SaNNAM dvayozca trayodazAnAM ca / / etasmAcca caturdazAnAM, lezyA bhavanAdidevAnAm // 534 // tejastejastejaH padmA padmA' ca padmazukle ca / zuklA ca paramazuklA, bhavanatrikAH apUrNake azubhAH // 535 // TIkA - devani ke lezyA kahie haiM - tahAM paryApta bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI ini bhavanatrika ke tejo lezyA kA jaghanya aMza hai / saudharma - IzAna, doya svargavAloM ke tejo lezyA kA madhyama aMza hai / sanatkumAra - mAhedra svargavAloM ke tejo lezyA kA utkRSTa aMza ara padma lezyA kA jaghanya aMza hai / brahma Adi chaha svargavAloM ke padma lezyA kA madhyama aMza hai / zatAra - sahasrAra doya svargavAlo ke padma lezyA kA utkRSTa aMza ara zukla lezyA kA jaghanya aMza hai / Anata Adi cyAri svarga ara nava gaiveyaka ini teraha vAloM ke zukla lezyA kA madhyama aMza hai / tAke Upari nava anudiza ara paMca anuttara ini caudaha vimAna vAloM ke zukla lezyA kA utkRSTa aza hai / bahuri bhavanatrika devani ke aparyApta avasthA viSai kRSNAdi tIna azubha lezyA hI pAie hai / yAhI te yaha jAnie hai, jo vaimAnika devani ke paryApta vA aparyApta avasthA viSai lezyA samAna hI hai / ausai jisa jIva ke jo lezyA pAie, so jIva tisa lezyA kA svAmI jAnanA / iti svAmyadhikAra. / Age sAdhana adhikAra kahai haivaNNodaya-saMpAdida-sarIravaNNo du davvado lessA / mohudaya-khaovasamovasama khayaja-jIvaphaMdaNaM bhAvo // 536 // varNodayasaMpAdita-zarIravarNastu dravyato leshyaa| mohodayakSayopazamopazamakSayajajIvaspando bhAvaH // 536 // TIkA - varNa nAmA nAmakarma ke udaya te utpanna bhayA jo zarIra kA varNa, so dravya lezyA hai / tAteM dravya lezyA kA sAdhana nAmA nAmakarma kA udaya hai / bahuri asayata paryaMta cyAri guNasthAnani viSa mohanIya karma kA udaya te, deza viratAdika tIna guNasthAnani viSa mohanIya karma kA kSayopazama te upazama zreNI vipai mohanIya karma kA upazama te kSapaka zreNI- viSa mohanIya karma kA kSaya te utpanna bhayA jo jIva kA spaMda, so bhAva lezyA hai / spaMda kahie jIva ke pariNAmani kA cacala honA vA Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 537 jIva ke pradezani kA caMcala honA, so bhAva lezyA hai| tahA pariNAma kA cacala honA kaSAya hai| pradezani kA caMcala honA yoga hai / tIhi kAraNa kari yoga kaSAyani kari bhAva lezyA kahie hai / tAtai bhAva lezyA kA sAdhana mohanIya karma kA udaya vA kSayopazama vA upazama vA kSaya jAnanA / iti saadhnaadhikaarH| Agai saMkhyAdhikAra chaha gAthAni kari kahai haiMkiNhAdi-rAsimAvali-asaMkhabhAgeNa bhajiya pvibhtte| hINakamA kAlaM vA, assiya davvA du bhajidavvA // 537 // kRSNAdirAzimAvalyasaMkhyabhAgena bhaktvA prvibhkte| honakamAH kAlaM vA, Azritya dravyANi tu bhaktavyAni // 537 / / TokA - kRSNAdika azubha tIna lezyAvAle jIvani kA pramANa hai, so tIna zubha lezyAvAloM kA pramANa kauM saMsArI jIvani kA pramANa mai syoM ghaTAe, jitanA rahe titanA jAnanA; so kicidUna saMsArI rAzimAtra bhayA / tAko AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bahubhAga rahe, tinake tIna bhAga karie, so eka-eka bhAga eka-eka lezyAvAloM kA samAna rUpa jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAko AvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, tahAM eka bhAga judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahai, so pUrva samAna bhAgani viSai jo kRSNa lezyAvAloM kA vaTa (hissA) thA, tisavirSa joDi dIe, jo pramANa hoi, titane kRSNa lezyAvAle jIva jAnane / bahuri jo vaha eka bhAga rahA thA, tAkI AvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dei, tahAM eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga rahai, te pUrva samAna bhAga vipa nIla lezyAvAlo kA vaTa thA, tisavirSa joDi dIe, jo pramANa hoi, titane nIla lezyAvAle jIva jAnane / bahuri jo vaha eka bhAga rahyA thA, so pUrve samAna bhAga viSa kapota lezyAvAlo kA vaTa thA, tisavirSe joDe, jo pramANa hoi, titane kapota lezyAvAle jIva jAnane / ase kRSNalezyAdika tIna lezyAvAloM kA dravya kari pramANa kahyA, so kramate kichU kichU ghaTatA jAnanA / __ athavA kAla apekSA dravya kari parimANa kIjie hai / kRSNa, nIla, kapota tInoM lezyAni kA kAla milAe, jo koI aMtarmuhUrta mAtra hoi, tAkau AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga kauM judA rAkhi, avazeSa bahubhAga Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 611 rahai, tinikA tIna bhAga kIjie, tahA eka eka samAna bhAga eka eka lezyA kI dojie / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkau AvalI kA asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIjiye, tahA eka bhAga ko judA rAkhi avazeSa bahubhAga rahe, so pUrvokta kRSNa lezyA kA samAna bhAga viSai milAie, bahuri avazeSa jo eka bhAga rahyA, tAkau prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga ko judA rAkhi, avazeSa bahubhAga pUrvokta nIlalezyA kA samAna bhAga viSai milaaie| bahuri jo pUrvokta kapota lezyA kA samAna bhAga viSai milAie, ause milAe, jo jo pramANa bhayA, so so kRSNAdi lezyAni kA kAla jAnanA / eka bhAga rahyA, so tra sti rAzika karanA / tahAM tInU lezyAni kA kAla joDe, jo pramANa bhayA, so tau pramANarAzi, bahuri azubha lezyAvAle jIvani kA jo kicit Una saMsArI jIva mAtra pramANa so phalarAzi / bahuri kRSNalezyA kA kAla kA jo pramANa soI icchArAzi, tahAM phala kari icchA ko guNai, pramANa kA bhAga dIe, labdharAzi kicit Una tIna kA bhAga azubha lezyAvAle jIvani kA pramAraNa kau dIe, jo pramANa bhayA, titane kRSNalezyAvAle jIva jAnane / aseM hI pramANarAzi, phalarAzi, pUrvokta icchArAzi apanA apanA kAla kari nIla vA kapota lezyA viSe bhI jIvani kA pramANa jAnanA / sa kAla apekSA dravya kari azubhalezyAvAle jIvani kA pramANa kayA hai / - khettA asuhatiyA, aNaMtalogA kameNa parihINA / kAlAdotIdAdo, praNataguNidA kamA hINA // 138 // kSetrataH azubhatrikA, anaMtalokAH krameNa parihInAH / kAlAtItAdanaMtaguNitAH kramAddhInAH || 538|| TokA kSetra pramANa kari azubha tIna lezyAvAle jIva anata loka mAtra jAnane / lokAkAza ke pradezani te anaMta guNa hai, tahA kramate hInakrama jAnane / kRSNalezyAvAloM teM kichU ghATi nIla lezyAvAlo kA pramANa hai / nIla lezyAvAlI kichU ghATi kapota lezyAvAlo kA pramANa hai / bahuri ihA pramANarAzi loka, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi apane - apane jIvani kA pramANa kIe, lavdhirAzimAtra anaMta zalAkA bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala eka loka, icchA anaMta zalAkA 'kIeM, labdharAzi anata loka mAtra kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 536-540 pramANa ho hai / bahuri kAla pramANa kari azubha tIna lezyAvAle jIva, atIta kAla ke samayanikA pramANa taiM anaMta guNe hai / ihAM bhI pUrvokta hIna krama jAnanA / vahuri ihAM pramANarAzi atIta kAla, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi apane - apane jIvani kA pramANa kIe, labdharAzimAtra anaMta zalAkA bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala eka atIta kAla, icchA anaMta zalAkA kari, labdha rAzi anaMta atIta kAlamAtra kRSNAdi lezyAvAlo jIvani kA pramANa ho hai / kevalaNANANaMtimabhAgA bhAvAdu kiNha-tiya-jIvA / teutiyA-saMkhejjA, saMkhAsaMkhejjabhAgakamA // 53 // kevalajJAnAnaMtimabhAgA bhAvAttu kRSNatrikajIvAH / tejastrikA asaMkhyeyAH saMkhyAsaMkhyeyabhAgakramAH // 539 // TIkA- bahuri bhAva mAna kari azubha tIna lezyAvAle jIva, kevalajJAna ke avibhAga praticchedani kA pramANa ke anaMta bhAga pramANa hai| ihAM bhI pUrvavat hIna krama jAnanA / bahuri ihAM pramANa rAzi apane - apane lezyAvAle jIvani kA pramANa, phala eka zalAkA, icchA kevalajJAna kIe, labdha rAzimAtra ananta pramANa bhayA, isakauM pramANarAzi kari phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi kevalajJAna kIe kevalajJAna ke anantave bhAga mAtra kRSNAdi lezyAvAle jIvani kA pramANa ho hai / bahuri tejolezyA Adi tIna zubhalezyAvAloM kA pramANa asaMkhyAta hai, tathApi tejolezyAvAloM ke sakhyAtave bhAga padmalezyA vAle hai, padmalezyA vAloM ke asaMkhyAtaveM bhAga zukla lezyAvAle hai / jaise dravya kari zuklalezyAvAloM kA pramANa khyaa| joisiyAdo ahiyA, tirakkhasaNNissa saMkhabhAgodu / sUissa aMgulassa ya, asaMkhabhAgaM tu teutiyaM // 540 // jyotiSkato'dhikAH, tiryaksajJinaH saMkhyabhAgastu / sUceraMgulasya ca, asaMkhyabhAgaM tu tejastrikam // 540 // TokA - tejo lezyAvAle jIva jyotiSka rAzi teM kichu adhika hai / kaise ? to kahie hai - paisaThi hajAra pAMcasai chattIsa pratarAMgula kA bhAga, jagatpratara kauM dIe, jo pramANa hoi, titane tau jyotiSI deva / bahuri ghanAMgula kA prathama vargamUla kari Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [113 jagacchaNI. kauM guNa, jo-pramANa hoi, titane bhvnvaaso| bahuri tIna se yojana ke varga kA bhAga jagatpratarU ko dIe, jo-pramANa hoi, titane vyatara / bahuri ghanAgula- kA tRtIyaH vargamUla kari jagaccheNI, kau guNai, jo pramAraNa hoi, titane saudharma - IzAna svarga ke vAsI devaH / bahuri pAMca bAra saMkhyAta kari guNita paNaTThI pramANa pratarAgula kA bhAga jagatpratara kauM dIe; jo pramANa hoi, titane tejo lezyAvAle tiyaMca / bahuri saMkhyAta tejolezyAvAlo manuSya, ini sabani kA jor3a. dIe, jo pramANa hoi, titane jIva tejolezyAvAle jAnaneM ||bhuriH padmalezyAvAle jIva, tejolezyAvAle jIvani te saMkhyAta guNe ghATi haiM / tathApi tejolezyAvAle saMjJI, tiyaMcani te bhI saMkhyAta guNe ghATi hai; jAtaM padmalezyAvAle paMceMdrI sainI tiryacani kA pramANa viSa padmalezyAvAle kalpavAsI deva ara manuSya, tinikA pramANa milAe, jo jagatpratara kA asaMkhyAtave bhAgamAtra pramANa bhayA titane padmalezyAvAle jIva hai / bahuri zuklalezyAvAle jIva sUcyaMgula ke asaMkhyAtave bhAga:pramANa hai| jaise kSetra pramANa kari tIna zubha lezyAvAle jIvani kA pramANa khyaa| besadachappaNNaMgula-kavi-hida-padaraM tu joisiyamAraNaM / tassa ya saMkhejjadimaM tirikkhasaNNINa parimANaM // 541 // dvizataSaTpaMcAzadaMgulakRtihitaprataraM tu jyotiSkamAnam / tasya ca saMkhyeyatamaM tiryaksaMjinAM parimANaM // 541 // TIkA - pUrva jo tejolezyAvAloM kA pramANa jyotiSI devarAzi te sAdhika kahyA, ara padmalezyA kA pramANa saMjJI tiyaMcani ke sakhyAtave bhAgamAtra kahyA, so doya se chappana kA varga paNaTThI, tIhi pramANa pratarAgula kA bhAga jagatpratara ko dIe, jo pramANa hoi, titane jyotiSI jAnane / bahuri inike sakhyAtave, bhAga pramANa sainI tiryacani kA pramANa jaannaa| teudu asaMkhakappA, pallAsaMkhejjabhAgayA sukkA / ohi asaMkhejjadimA, teutiyA bhAvado hoti // 542 // tejoyA asaMkhyakalpAH palyAsaMkhyeyabhAgakAH shuklaaH| avadhyasaMkhyeyAH tejastrikA bhAvato bhavaMti // 54215 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 543 ___kRSNa lezyAvAle paryApta trasa jIvani kA jo pramANa, paryApta basa rAzi ke kicina tribhAga mAtra hai / tAqau sakhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa svasthAnasvasthAna viSa hai| avazeSa eka bhAga-rahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa, vihAravatsvasthAna viSai jIva jAtane / avazeSa eka bhAga rahyA, so avazeSa yathAyogya sthAna viSa jAnanA / aba ihA trasa paryApta jIvani kI jaghanya, madhyama avagAhanA aneka prakAra hai; so hInAdhika barobari kari saMkhyAta dhanAMgula pramANa madhyama avagAhanA mAtra eka jIva kI.avagAhanA kA grahaNa kIyA, so isa avagAhanA kA pramANa ko phalarAzi karie, pUrva jo vihAravatsvasthAna jIvani kA pramANa kahyA, tAqau icchArAzi karie, eka jIva.kauM pramANarAzi karie, tahAM phalakari icchA ko guNi, pramANa kA bhAga dIe, jo saMkhyAta sUcyaMgulakari guNyA hUvA, jagatpratara pramANa bhayA, so vihAravat svasthAna viSa kSetra jAnanA / bahuri vaikriyika samudghAta viSa kSetra dhanAMgula kA varga kari asakhyAta jagaccha raNI ko guNai, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / kasai ? so kahie hai - . kRSNa lezyAvAle vaikriyika zakti kari yukta jIvani kA jo pramANa vaikniyika yogI jIvani kA kicina tribhAga mAtra hai / tAko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa svasthAnasvasthAna. viSa jIva hai| avazeSa eka bhAga rahyA, tAkI sakhyAta kA bhAga dIjiye, tahAM bahubhAga pramANa vihAravat svasthAna viSa jIva haiN| avazeSa eka bhAga rahayA, tAko sakhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa vedanA samudghAta viSa jIva hai / avazeSa eka bhAga-rahyA, tAkau sakhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa kaSAya samudghAta viSa jIva, hai / avazeSa eka bhAga pramANe vaikriyika samudghAta viSa jIva pravarte hai.| jaise jo vaikriyika samudghAtavAle jIvani kA pramANa kahA, tAkau hInAdhika barobari kari eka jIva sabaMdhI vaikriyika samudghAta kA kSetra saMkhyAta dhanAgula pramANa hai; tisakari guNai, jo ghanAMgula kA varga kari guNyA havA asaMkhyAta zreNImAtra pramANa bhayA, so vaikriyika samudghAta kA kSetra jAnanA / vahuri ina hI kA sAmAnyaloka, adholoka, Urdhvaloka, tiryakloka, manuSyaloka ini paMca lokani kI apekSA vyAkhyAna kIjie hai - ___ samasta jo loka, so sAmAnyaloka hai / madhyaloka te nIceM, so adholoka hai.| madhyaloka ke Upari Urvaloka hai| madhyaloka viSai eka rAjU cauDA, lAkha yojana UMcA tiryakloka hai / paitAlIsa lAkha yojanaH cauDA, lAkha yojana UMcA manuSyaloka hai / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA | | 617 prazna-tahAM kRSNa lezyAvAle svasthAnasvasthAna, vedanAsamudghAta, kaSAyasamudghAta, mAraNAMtikasamudghAta, upapAda ini viSe pravartate jIva kitane kSetraviSe tiSThe hai ? tahAM uttara - jo sAmAnyAdrika pAMca prakAra sarvaloka viSai tiSThe hai / bahuri vihAravat svasthAna viSai pravartate jIva, sAmAnyaloka - adholoka - Urdhvaloka kA tau saMkhyAtavAM bhAga pramANa kSetra viSai tiSThe haiM / ara tiryakloka UMcA lAkha yojana pramANa hai / ara eka jIva kI uMcAI, vAke saMkhyAtave bhAga pramANa hai / tAtaM tiryak loka ke sakhyAtaveM bhAga pramANa kSetra viSaM tiSThe haiM / ara mAnuSottara parvata ke madhyavartI jo manuSya loka tAtai asaMkhyAta guNA kSetra viSe tiSThe haiM / bahuri vaikriyika samudghAta viSa pravartate jIva, sAmAnyAdika cyAri loka, tinake asaMkhyAtavAM bhAga pramANa kSetra viSai tiSThe hai / ara manuSya loka te asaMkhyAta guNA kSetra viSe tiSThaM hai; jAtaM vaikriyika samudghAtavAloM kA kSetra asaMkhyAta guNA ghanAMgula kA varga kari guNita jagacchregImAtra haiM / jaise sAta sthAnani viSai vyAkhyAna kIyA / bahuri taijasa samudghAta, AhAraka samudghAta, kevalI samudghAta ina lezyAvAla jIvati kaiM hotA nAhIM, tAteM, inikA kathana na kIyA / isaprakAra jaise kRSNalezyA kA vyAkhyAna kIyA; taise hI nIlalezyA, kapotalezyA kA vyAkhyAna jAnanA / vizeSa itanAM jahAM kRSNalezyA kA nAma kahyA hai; tahAM nIlalezyA vA kapotalezyA kA nAma lenA / aba tejo lezyA kA kSetra kahie hai tahAM prathama hI jIvana kA pramANa kahie hai - tejolezyAvAle jIvani kA saMkhyA adhikAra viSai jo pramANa kuhyA, tAkoM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga svasthAnasvasthAna viSai jAnanA / eka bhAga rahyA, tAkau sakhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga vihAravat svasthAna viSai jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga vedanA samudghAta viSai jAnanA / bahuri jo eka bhAga rahyA, tAka saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga vedanA samuddhAta viSa jAnanA | bahuri jo eka bhAga rahyA, tAkoM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga kaSAya samudghAta viSai jAnanA / bahuri eka bhAga vaikriyika samudghAta viSai jAnanA / ase jIvani kA parimANa kahyA / aba tejo lezyA mukhyapanaM bhavanatrika yAdi devana ke pAie hai; tiniviSe eka deva kA zarIra kA avagAhanA kA pramANa mulyatA Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 543 618 ] kari sAta dhanuSa UcA para sAta dhanuSa ke dazave bhAga mukha kI caur3AI hai, pramANa jAkA jaisA hai, soyAkA kSetraphala kIjie hai / vAsotti guNo parihI, vAsa cautthAhado du khettaphalaM / khettaphalaM vehiguNaM, khAdaphalaM hodi savvattha || isa karaNasUtra kari kSetraphala karanA / gola kSetra viSe cauDAI ke pramANa ta tiguNA to paridhi hoi / isa paridhi ko cauDAI kA cauthA bhAga te gurauM, kSetraphala hoi / isa kSetraphala kau U~cAI rUpa jo bedha, tAke pramANa kari guNe, ghanarUpa kSetraphala ho hai / so ihA sAta dhanuSa kA dazavA bhAgamAtra cauDAI, tAkauM tiguNI koe, paridhi ho / yAko cauDAI kA cauthA bhAga kari guNai, kSetraphala ho hai / yAkau vedha sAta dhanuSa kari guNai, ghanarUpa kSetraphala ho hai / bahuri jo ghanarAzi hoi, tAke guNakAra bhAgahAra ghanarUpa hI hoi / tAtai ihA aMgula karane ke nimitta eka dhanupa kA fara agula hoi, so jo dhanuSarUpa kSetraphala bhayA, tAkau chinave kA ghana kari gurie / bahuri ihAM to kathana pramANAMgula te hai / ara devani ke zarIra kA pramANa utsedhAgula hai / tAta pAca se kA ghana kA bhAga dIjie, ase karate pramANarUpa - ghanAgula ke saMkhyAtave bhAga pramANa eka deva kA zarIra kI avagAhanA bhaI / isakari pUrve jo svasthAnasvasthAna viSe jIvani kA pramANa kahyA thA, tAkau guNai, jo pramANa hoi, titanA kSetra svasthAnasvasthAna viSai jAnanA / 1 " bahuri vedanAsamudghAta viSai vA kaSAyasamudghAta viSai pradeza mUla zarIra te bAhya niksa, so eka pradeza kSetrako rokai vA doya pradeza mAtra kSetra ko roke, aurauM eka-eka pradeza baghatA jo utkRSTa kSetra rokeM, to mUla zarIra te cauDAI viSe tiguNA kSetra roke ara ucAI mUla zarIra pramANa hI hai / so yAkA ghanarUpa kSetraphala kIeM, mUla zarIra ke kSetraphala tai nava guNA kSetra bhayA, so jaghanya eka pradeza ara utkRSTa mUla zarIra tai nava guNA kSetra bhayA; so hInAdhika ko barobari kIe eka jIva ke mUla zarIra tai sADhA cyAri guNA kSetra bhayA; so zarIra kA pramANa pUrve ghanAgula ke sakhyAtave bhAga pramANa kA thA, tAkau sADhA cAri guNA kIjie, taba eka jIva saMbaMdhI kSetra bhayA / isakari vedanA samudghAtavAle jIvani kA pramANa ko guNie, taba vedanA samudghAta vipai kSetra hoi / bahuri kaSAyasamudghAtavAle jIvani kA pramANa kauM guNie taba kaSAya samudghAta viSai kSetra hoi / bahuri vihAra karate devani ke mUla zarIra tai Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [616 bAhya AtmA ke pradeza phaileM, te pradeza eka jIva kI apekSA saMkhyAta yojana pramANa tau laMbA, ara sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDA vA UMcA kSetra ko roke, so isakA kSetraphala sakhyAta dhanAMgula pramANa bhayA / isakari jo pUrva vihAravatsvasthAna viSa jIvani kA pramANa kahA thA, tAkauM gurigae, taba sarva jIva sabaMdhI vihAravat svasthAna virSe kSetra kA parimAraNa hoi / ihAM asA artha jAnanA-jo devani ke mUla zarIra tau anya kSetra vi tiSTha hai ara vihAra kari vikriyArUpa zarIra anya kSetra virSe tiSThe hai / tahA doUnike bIci AtmA ke pradeza sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga mAtra pradeza UMce, cauDe, phaile hai / para ihAM mukhyatA kI apekSA saMkhyAta yojana laMbe kahe hai / bahuri deva apanI - apanI icchA te hastI, ghoTaka ityAdika rUpa vikriyA kare, tAkI avagAhanA eka jIva kI apekSA saMkhyAta dhanAMgula pramANa hai| isakari pUrva jo vaikriyika samudghAta viSa jIvani kA pramANa kahyA, tAkauM guNie, taba sarva jIva saMbaMdhI vaikriyika samudghAta viSa kSetra kA parimANa hoi / bahuri pItalezyAvAleni virSe vyaMtaradeva ghane marai hai, tAtai ihA vyatarani kI mukhyatA kari mAraNAtika samudghAta kahie hai / jitanA vyaMtara devani kA pramANa hai, tAko vyatarani kI mukhyapanai daza hajAra varSa Adi saMkhyAta varSa pramANa sthiti ke jete samaya hoi, tinikA bhAga dIeM, jetA pramANa Avai, titanA jIva eka samaya vipa maraNa ko prApta ho hai| bahuri ini maranevAle jIvani ke palya kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjiye, tahA eka bhAga pramANa jIvani ke Rju gati kahiye, samarUpa sUdhI gati ho hai / bahuri bahubhAga pramANa jIvani ke vigraha gati kahiye, vakratA lIe paraloka ko gati ho hai / bahuri vigrahagati jIvani ke pramANa ko palya ke asakhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahA eka bhAga pramANa jIvani ke mAraNAtika samudghAta na ho hai| bahuri bahubhAga pramANa jIvani ke mAraNAMtika samudghAta ho hai / bahuri isa mAraNAtika samudghAtavAle jIvani ke pramANa kauM palya kA asakhyAtavA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa samIpa thorese kSetravartI mAraNAtika samudghAtavAle jIva hai / eka bhAga pramANa dUra bahuta kSetravartI mAraNAtika samudghAtavAle jIva hai / so eka samaya viSa dUra mAraNAMtika samudghAta karanevAle jIvani kA yaha pramANa kahyA, para mAraNAtika samudghAta kA kAla aMtarmuhUrtamAtra hai / tAta aMtarmuhUrta ke jete samaya hohi, tinakari tisa pramANa ko guNe, jo pramANa hoi, titane ekaThe bhae, dUra mAraNAtika samudghAtavAle jIva jAnane / tahAM eka jIva ke dUri mAraNAMtika samudghAta vipa Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 544 zarIra se bAhya pradeza phaile te mukhyaparne eka rAjU ke saMkhyAtave bhAga pramANa laMve ara sUcyaMgula ke saMkhyAtavai bhAga pramANa cauDe vA UMce kSetra ko roke / yAkA ghanarUpa kSetraphala kIjie, taba pratarAMgula kA saMkhyAtavAM bhAga kari jagacche raNI kA saMkhyAtavA bhAga kau guNa, jo pramANa hoi, titanA kSetra bhayA / isakari dUri mAraNAMtika jIvani kA pramANa ko guNiye, taba sarva jIva saMbaMdhI dUra mAraNAMtika samudghAta kA kSetra ho hai / anya mAraNAtika samudghAta kA kSetra stoka hai, tAtai mukhya grahaNa tisa hI kA kiiyaa| bahuri taijasa samudghAta viSa zarIra se bAhyapradeza nikasa, te bArA yojana laMvA, nava yojana cauDA, sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa UMcA kSetra ko rokai, so yAkA ghanarUpa kSetraphala saMkhyAta ghanAMgula pramANa bhayA / isakari taijasa samudghAta karanevAloM kA pramANa saMkhyAta hai / tisako guNa jo pramANa hoi, titanA taijasa samudghAta viSa kSetra jAnanA / bahuri pAhAraka samudghAta viSe eka jAva ke zarIra se bAhya nikase pradeza, te saMkhyAta yojana pramANa laMbA, ara sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDA UcA kSetra ko rokai, yAkA ghanarUpa kSetraphala saMkhyAta dhanAMgula pramANa bhayA / isakari AhAraka samudghAtavAle jIvani kA saMkhyAta pramANa hai; tAko guNa jo pramANa hoi, titanA AhAraka samudghAta viSa kSetra jAnanA / mUla zarIra se nikasi AhAraka zarIra jahAM jAi, tahA paryaMta laMbI AtmA ke pradezani kI zreNI sacyagula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa cauDI ara UcI AkAza viSai ho hai; asA bhAvArtha jAnanA / jaise hI mAraNAMtika samudghAtAdika virSa bhI bhAvArtha jAni lenA / maradi asaMkhejjavimaM, tassAsaMkhA ya vigahe hoMti / tassAsaMkhaM dUre, uvavAde tassa khu asaMkhaM // 544 // mriyate asaMkhyeyaM, tasyAsaMkhyAzca vigrahe bhavaMti / tasyAsaMkhyaM dUre, upapAde tasya khalu asaMkhyam // 544 // TIkA - isa sUtra kA abhiprAya upapAda kSetra lyAvane kA hai, so pIta lezyAvAle saudharma - IzAnavI jIva madhyaloka te dUra kSetravartI hai; so tinake kathana meM kSetra kA parimANa bahuta Avai / bahuta pramANa meM stoka pramANa garbhita karie hai| tAtai tinakI mukhyatA kari upapAda kSetra kA kathana kIjie hai / saudharma - IzAna svarga ke vAsI deva dhanAMgula kA tRtIya vargamUla kari jagacchaNI ko guriNae, titane pramANa hai / isa pramANa ko palya kA asaMkhyAtavA bhAga Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASA TIkA [ 621 kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa eka eka samaya viSa maraNevAle jIvani kA pramANa ho hai / isa pramANa kauM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa vigraharAti karanevAloM kA pramANa ho hai / yAtauM palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa mAraNAMtika samudghAtavAle jIvani kA pramANa ho hai / yAkau palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa dUra mAraNAtika samudghAtavAle jIvani kA pramANa ho hai / yAko dvitIya dIrgha daMDa viSa sthita mAraNAMtika samudghAta, tAke pUrva bhayA asA upapAdatA kari yukta jIvani ke pramANa lyAvane ko palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA eka bhAga pramANa upapAda jIvani kA pramANa hai| tahAM tiyaMca upajane kI mukhyatA kari eka jIva saMbaMdhI pradeza phailane kI apekSA DeDha rAjU laMbA, saMkhyAta sUcyaMgula pramANa cauDA vA UMcA kSetra hai / yAkA dhana kSetraphala saMkhyAta pratarAMgula kari DeDha rAjU ko guraNe, jo pramANa bhayA, titanA jAnanA / isakari upapAda jIvani ke pramANa kauM guraNa, jo pramANa hoi, titanA upapAda viSa kSetra jAnanA / bahuri kevali samudghAta isa lezyA viSa hai nAhIM; tAtai kathanAna kiiyaa| jaise pIta lezyA viSa kSetra hai| Age padmalezyA viSa kSetra kahie hai - __saMkhyAdhikAra viSa padmalezyA vAle jIvani kA jo pramANa kahyA, tAkau sakhyAta kA bhAga dojiye, tahA bahubhAga svasthAna svasthAna viSa jAnanA / avazepa eka bhAga rahyA, tAko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga vihAravat svasthAna virSa jAnanA / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkauM sakhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga vedanA samudghAta viSa jAnanA / avazeSa eka bhAga rahyA, so kaSAya samuddhAta viSa jAnanA / ase jIvani kA pramANa kahyA / aba yahAM padmalezyAvAle tiryaca jIvani kA avagAhanA pramANa bahuta hai; tAtai tinakI mukhyatA kari kathana kIjie hai / tahA svasthAnasvasthAna viSa bhara vihAravatsvasthAna viSa eka tiyaMca jIva kI avagAhatA mukhyapanai kosa laMbI para tAke nava meM bhAga mukha kA vistAra, so yAkA kSetraphala vAso tti gurago parihI' ityAdi sUtra kari karie, taba sakhyAta dhanAMgula pramANa hoi| isakari svasthAna svasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM guNe, svasthAna svasthAna vipa kSetra hoi / bhara vihAravatsvasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM guNa, vihAravatsvasthAna virSe kSetra ho hai / bahuri pUrvokta tithaMca zarIra kI avagAhanA te pUrvokta prakAra sAdA / cyAri guNA vedanA ara kaSAya samuddhAta virSe eka jIva kI apekSA kSetra hai / isakari Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 ! [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 544 pUrvokta vedanA samudghAtavAle jIvani kA pramANa kI gurigae, taba vedanA samudghAta viSai kSetra hoi, kaSAya samudghAMtavAle jIvani ke pramANa kau guNeM, kaSAya samudghAta viSai kSetra kA parimANa hoi / bahuri vaikriyika samudghAta viSai padmalezyAvAle jIva sanakumAra - mAheMdra viSai bahuta haiM / tAte tinakI apekSA kathana kareM hai - sanatkumAra - mAheMdraviSai deva jagaccheNI kA gyArahavAM vargamUla bhAga jagacchre gI kau dIeM, jo pramANa hoi, titane haiM / isa rAzi kauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, taba bahubhAga svasthAnasvasthAna viSai jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkauM saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa vihAravat svasthAna viSai jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkau saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa vedanA samudghAta vipai jIva jAnane / avazeSa eka bhAg2a rahyA, tAko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa kaSAya samudghAta viSai jIva jAnane / avazeSa eka bhAga rahyA, tIhi pramANa vaikriyika samudghAta viSai jIva jAnane / isa vaikriyika samudghAtavAle jIvani kA pramANa kauM eka jIva saMbaMdhI vikriyArUpa hastighoTakAdikani kI saMkhyAta ghanAMgula pramANa avagAhanA, tisakari guNai, jo pramANa hoi, soI vaikriyika samudghAta viSai kSetra jAnanA / bahuri mAraNAMtika samudghAta vA upapAda viSe bhI kSetra sanatkumAra mAhedra grapekSA bahuta hai / tAtai sanatkumAra - mAhedra kI apekSA kathana kIjie hai ---- maradi zrasaMkhejjadimaM, tassAsaMkhA ya viggahe hoMti / tassAsaMkhaM dUre, uvavAde tassa khu prasaMkhaM // - jo sanatkumAra mAhedravAsI jIvani kA pramANa kahyA, tAko asaMkhya kahie palya kA asaMkhyAtavAM bhAga, tAkA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa samaya samaya jIva maraNa ko prApta ho hai / bahuri isa rAzi kau palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramAraNa vigraha gativAlo kA pramANa hai / bahuri isa rAzi kau palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa mAraNAMtika samudghAtavAle jIva hai / bahuri isako palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA eka bhAga pramANa dUra mAraNAMtika samudghAta vAle jIva hai / bahuri isakau palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga pramANa upapAda kA daMDa viSai sthita jIva haiM / tahAM eka jIva apekSA mAraNAMtika samuddhAta viSai kSetra tIna rAjU laMbA sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAgamAtra cauDA vA UMcA kSetra hai / ina sanatkumAra mAheM Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] [ 623 dravAsI devani kari kIyA mAraNAMtika daMDa kA ghanarUpa kSetraphala pratarAMgula kA sakhyAaai bhAga kari tIna rAjU ko guNe jo pramANa hoi, titanA hai| isakari dUra mAraraNAMtika samudghAtavAle jIvani kA pramANa kayA thA, tAkau guNie, taba mAraNAtika samudghAta viSai kSatra kA pramANa hoi, bahuri upapAda viSai tiryaMca jIvani kari kIyA sanatkumAra maheMdra prati upapAda rUpa daMDa, so tIna rAjU laMbA, saMkhyAta sUcyagula pramANa cauDA vA UMcA hai / tAkA kSetra phala saMkhyAta pratarAMgula kari guNyA hUvA tIna rAjU pramANa eka jIva apekSA kSetra ho hai / isakari upapAda vAlo ke pramANa kau guNe, upapAda viSe kSetra kA pramANa ho hai / bahuri taijasa aru AhAraka samudghAta viSa kSetra jaise tejolezyA ke kathana viSai kayA hai, taise ihAM bhI sakhyAta ghanAgula kari sakhyAta jIvani ko guNai, jo pramANa hoi, titanA jAnanA / bahuri kevala samudghAta isa lezyA viSa hotA hI nAhIM; ase padmalezyA kA kSetra kahyA / Age zuklalezyA viSe kSetra kahie hai / saMkhyA adhikAra viSai jo zuklalezyAvAloM kA pramANa kahyA, tAkau palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahAM bahubhAga pramANa svasthAna svasthAna viSa jIva hai / avazeSa eka bhAga rahyA, tAka palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie hAM bahubhAga pramANa vihAravatsvasthAna viSe jIva haiM / zravazeSa eka bhAga rahyA, tAkau palya kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa vedanAsamudghAta viSe jIva hai / avazeSa eka bhAga rahyA, tAkau palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIjie, tahA bahubhAga pramANa kaSAya samuddhAta viSai jIva hai / avazeSa eka bhAga rahyA, tisa pramANa vaikriyika samuddhAta viSai jIva hai / tahA zuklalezyAvAle devani kI mukhyatA kara eka jIva kA zarIra kI avagAhanA tIna hAtha UcI isake dazave bhAga mukha kI cauDAI yAkA vAsotti guNo parihI ityAdi sUtra kari kSetraphala kIjie, taba saMkhyAta ghanAgula pramANa hoi, isakari svasthAna svasthAnavAle jIvani kA pramANa kI gurie, taba svasthAna svasthAna viSe kSetra kA parimANa hoi / bahuri mUla zarIra kI avagAhanA te sADhA cyAri guNA eka jIva ke vedanA ara kaSAya samudghAta viSaM kSetra hai / isa sADhA cyAri guNA ghanAgula kA sakhyAtavA bhAga kari vedanA samudghAtavAle traft kA pramANa ko guNiye, taba vedanA samudghAta viSai kSetra ho hai / para kapAya samudghAtavAle jIvani kA pramANa ko guNai kapAyasamudghA viSe kSetra ho hai / bahuri eka deva ke vihAra karate apane mUla zarIra te vAhya nikasi uttara vikriyA kari Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 544 nipajAyA zarIra paryaMta AtmA ke pradeza saMkhyAta yojana laMbA ara sUcyagula ke saMkhyAtave bhAga cauDA vA UMcA kSetra ko roke, yAkA ghanarUpa kSetraphala saMkhyAta dhanAgula pramANa bhayA / isakari pUrvokta vihAravatsvasthAnavAle jIvani kA pramANa kauM guNe, vihAravatsvasthAna viSa kSetra ho hai / bahuri apane apane yogya vikriyArUpa banAyA gajAdika zarIrani kI avagAhanA saMkhyA ghanAMgula pramANa, tisakari vaikriyika samudghAtavAle jIvani kA pramANa ko guNe, vaikriyika samuddhAta virSe kSetra ho hai / bahuri zuklalezyA AnatAdika devalokani viSa pAie, so tahAM se mukhyapane pAraNa - acyuta apekSA madhyaloka chaha rAjU hai / tAtai mAraNAMtika samudghAta viSai eka jIva ke pradeza chaha rAjU laMbe ara sUcyaMgula ke saMkhyAtave bhAga cauDe, UMce hoi, so yAkA jo kSetraphala eka jIva saMbaMdhI bhayA, tAko saMkhyAta kari guriNae, jAteM pAnatAdika tai marikari manuSya hI hoi / tAtai mAraNAtika samudghAtavAle saMkhyAtaveM hI jIva haiM, tAtai saMkhyAta kari guNie, ase guNa, jo hoi, so mAraNAMtika samudghAta viSai kSetra jaannaa| bahuri taijasa AhAraka samudghAta virSe jaise padmalezyA viSa kSetra kahA thA, taise ihAM bhI jAnanA / aba kevalasamudghAta virSe kSetra kahie hai| kevala samudghAta cyAri prakAra daMDa, kapATa, pratara, loka pUraNa / tahAM daMDa doya prakAra - eka sthiti daMDa, eka upaviSTa daMDa / bahuri kapATa cyAri prakAra pUrvAbhimukha sthita kapATa, uttarAbhimukhasthita kapATa, pUrvAbhimukha upaviSTa kapATa, uttarAbhimukha upaviSTa kapATa / bahuri pratara para loka pUraNa eka eka hI prakAra hai| tahAM sthiti - daMDa samudghAta viSa eka jIva ke pradeza vAtavalaya binA loka kI UMcAI, kicit Una caudaha rAjU pramANa hai| so isa pramANa se labe, bahuri bAraha agula pramANa cauDe, gola AkAra pradeza ho hai / so - 'vAso tti guNo parihI' ityAdi sUtra kari yAkA kSetraphala doya sai solA pratarAMgulani kari jagacche NI kau guNe, jo pramANa hoi, titanA ho hai; jAte bAraha aMgula gola kSetra kA kSetraphala eka sau ATha pratarAMgula hoi, tAko ucAI doya zreNI kari guNana karai itanA hI ho hai| bahuri eka samaya viSa isa samudghAtavAle jIva cAlIsa hoi, tAtai tisakau cAlIsa kari gurigae, taba ATha hajAra cha sai cAlIsa pratarAMgulani kari jagacchaNI ko guNe, jo pramANa hoi, titanA sthiti daMDa viSa kSetra ho hai / bahuri isa sthiti daMDa ke kSetra ko nava guNA kIjie, taba upaviSTa daMDa viSa kSetra ho hai, jAtai sthitidaMDa viSai bAraha aMgula pramANa caur3AI kahI, ihAM tisatai ti guNI chattIsa aMgula cauDAI hai| so kSetraphala viSa nava Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamyAjJAnacandrikA bhAvATIkA ] [ 625 guNA kSetra bhayA, tAtai nava guNA kiiyaa| jaise karate satahattara hajAra sAta sai sAThi pratarAgulani kari jagacche NI kauM guNe, jo pramANa bhayA, titanA upaviSTa daDa viSa kSetra jaannaa| bahuri pUrvAbhimukha sthita kapATa samudghAta virSa eka jIva ke pradeza vAtavalaya vinA loka pramANa to laMbe ho hai; so kicit Una caudaha rAjU pramANa tau labe ho hai bahuri uttara dakSiNa dizA virSe loka kI cauDAI pramANa cauDe ho hai / so uttaradakSiNa dizA viSa loka sarvatra sAta rAjU cauDA hai / tAtai sAta rAjU pramANa cauDe ho haiM / bahuri bAraha aMgula pramANa pUrva pazcima viSa Uce ho hai; so yAkA kSetraphala bhuja koTi vedha kA paraspara guNana kari cauIsa aMgula guNA jagatpratara pramANa bhayA; tAkauM eka samaya viSa isa samudghAtavAle jIvani kA pramANa cAlIsa hai / tAtai cAlIsa kari guNie, taba nava maiM sAThi sUcyaMgulani kari jagatpratara ko guNa, jo pramANa hoi, titanA pUrvAbhimukha sthita kapATa virSe kSetra ho hai / bahuri sthita kapATa viSa bAraha agula kI UMcAI kahI, upaviSTa kapATa virSe ti guNA chattIsa agula kI UMcAI ho hai / tAtai pUrvAbhimukha sthita kapATa ke kSetra te ti guNA aThAisa se asI sUcyagulani kari jagatpratara ko guNa, jo pramANa hoi, titanA pUrvAbhimukha upaviSTa kapATa viSa kSetra jaannaa| bahuri uttarAbhimukha sthita kapATa viSa eka jIva ke pradeza vAtavalaya vinA loka pramANa laMbe ho haiM; so kiMcit Una caudaha rAjU pramANa to laMbe ho hai / vahuri pUrva pazcima dizA viSe loka kI cauDAI ke pramANa cauDe ho hai / so loka adholoka ke to nIce sAta rAjU cauDA hai| para anukrama te ghaTatA ghaTatA madhya loka virSa eka rAjU cauDA hai / yAkA kSetraphala nimitta sUtra kahie hai - muhabhUmI joga dale pada guNide padadhaNaM hodi / mukha kahie ata, ara bhUmi kahie Adi, inikA joga kahie joDa, tisakA dala kahiye AdhA, tisakA pada kahie gaccha kA pramANa tisako guNe padadhana kahiye, sarva gaccha kA joDyA huA pramANa; so ho hai| so ihA mukha tau eka rAjU ara bhUmi sAta rAja joDie, taba ATha bhaye, itikA AdhA cyAri bhayA, isakA adho loka kI UMcAI sAta rAjU, so gaccha kA pramANa sAta rAjUni kari guNa, jo aThAIsa rAjU pramANa bhayA, titanA adho loka saMvadhI pratararUpa kSetraphala jaannaa| Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 544 uu bahuri madhya viSai loka eka rAjU cauDA, so baghatA baghatA brahmasvarga ke nikaTa pAca rAjU bhayA / so ihAM mukha eka rAjU, bhUmi pAMca rAjU milAe chaha huvA, tAkA AdhA tIna, bahuri brahmasvargaM sADhA tIna rAjU UMcA, so gaccha kA pramANa sADhA tIna kari guNiye, taba AdhA Urdhva loka kA kSetraphala sADhA daza rAjU huA / bahuri brahmasvarga ke nikaTa pAMca rAjU so ghaTatA ghaTatA Upari eka rAjU kA rahyA, so ihAM bhI mukha eka rAjU, bhUmi pAca rAjU, milAe chaha huA, AdhA tIna, so brahmasvarga ke Upari loka sADhA tIna rAjU hai, so gaccha bhayA, tAkari guNai, AdhA urdhvaM loka kA kSetraphala sADhA daza rAja ho hai / jaise urdhvaloka ara adholoka kA sarva kSetraphala joDai, jagatpratara bhayA, so aseM laMbAI cauDAI kari to jagatpratara pramANa pradeza ho hai / bahuri bAraha aMgula pramANa uttara dakSiNa dizA viSe UMce ho hai, so jagatpratara kau bAraha sUcyaMgulani kari guNai, eka jIva saMbaMdhI kSetra bAraha aMgula guNA jagatpratara pramANa ho haiM / bahuri isa samudghAtavAle jIva cAlIsa ho hai / tAtai cAlIsa kari tisa kSetra ko guNa, cyAri se assI sUcyaMgulani kari guNyA huA jagatpratara pramANa uttarAbhimukha sthita kapATa viSaM kSetra ho hai / bahuri sthiti viSai bAraha aMgula kI UMcAI kahI / upaviSTa viSe tAteM tiguNI chattIsa aMgula kI UMcAI hai / tAteM pUrvokta pramANa te tiguNA caudA se cAlIsa sUcyaMgulani kari guNyA hUvA jagatpratara pramANa uttarAbhimukha upaviSTa kapATa viSe kSetra jAnanA / bahuri pratara samudghAtaviSe tIna vAtavalaya binA sarva loka viSai pradeza vyApta ho hai / tAteM tIna vAtavalaya kA kSetraphala loka ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / so yaha pramANa loka kA pramANa viSai ghaTAe, avazeSa rahe, titanA eka jIva saMbaMdhI pratara samudghAta viSai kSetra jAnanA / bahuri loka pUraNa viSe sarva lokAkAza viSai pradeza vyApta ho hai / tAte loka pramANa eka jIva sabaMdhI loka pUraNa viSai kSetra jAnanA / so pratara para loka pUraNa ke bIsa jIva to karanevAle ara bosa jIva sameTanevAle se eka samaya viSe cAlIsa pAie / parantu pUrvokta kSetra hI viSai eka kSetrAvagAharUpa sarva pAie; tAte kSetra titanA hI jAnanA | bahuri daMDa ara kapATa viSe bhI bIsa jIva karanevAle bIsa sameTanevAleni kI apekSA cAlIsa jIva hai; so e jIva jude jude kSetra ko bhI rokai; tAtai daNDa ara kapATa viSai cAlIsa kA guNakAra kA / yaha jIvani kA pramANa utkRSTatA kI apekSA hai / Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] ! 627 sukkasa samugdhAde, asaMkhabhAgA ya savvalogo ya / zuklAyAH samudghAte, asaMkhyabhAgAzca sarvalokazca 1 TIkA isa AdhA sUtra kari zukla lezyA kA kSetra loka ke asaMkhyAta bhAgani viSai eka bhAga vinA avazeSa bahubhAga pramANa vA sarvaloka pramANa kayA hai, so kevala samudghAta apekSA jAnanA / bahuri upapAda viSai mukhyapane acyuta svarga apekSA eka jIva ke pradeza chaha rAja labe ara saMkhyAta sUcyagula pramANa cauDe vA U ce pradeza ho haiM / so isa kSetraphala ko acyuta svarga viSai eka samaya viSai sakhyAta hI mareM, tAte tahAM saMkhyAta hI upaje, tAtai saMkhyAta kari guNai, jo pramANa bhayA, titanA upapAda viSe kSetra jAnanA / ihAM bhI pUrvokta prakAra pAMca prakAra loka kI apekSA jaisA bhAgahAra guNakAra sabhava taise jAna lenA; ause zuklalezyA viSaM kSetra kahyA / ihA chaha lezyAni kA kSetra kA varNana daza sthAna viSai kIyA; tahA asA jAnanA / jo jisa apekSA kSetra kA pramANa bahuta Ave, tisa apekSA mukhyapane kSetra varNana kIyA hai / tahA saMbhavatA anya stoka kSetra adhika jAni lenA, ase hI Age sparzana viSai bhI artha samabhanA / iti kSetrAdhikAra | sparzanAdhikAra sADhA chaha gAthAni kari kahai hai phAsaM savvaM loyaM, tiTThAra asuhale ssANaM // 545 // sparzaH sarvo lokastristhAne prazubhalezyAnAm ||545 // TIkA * kSetra viSai tau vartamAnakAla viSai jetA kSetra roka, tisa hI kA grahaNa kIyA / bahuri ihA vartamAna kAla viSai jetA kSetra rokai, tIhi sahita jo pratIta kAla viSai svasthAnAdika vizeSaNa ko ghare jIva jetA kSetra roki prAyA hoi, tima hI kA nAma sparza jAnanA / so kRSNAdika tIna grazubha lezyA kA sparza svasthAna vA samudghAta viSai vA upapAda viSai sAmAnyapanai sarva loka jAnanA / vizeSa padA sthAni viSai kahie hai / tahA kRSNalezyA vAle jIvani ke svasthAna svasthAna vedanA ara kaSAya ara maraNAtika samuddhAta viSai vA upapAda ni narva loka prabhAga sparza jAnanA / bahuri vihAravatsvasthAna vipe eka rAjU lavA vA cAMTA rAta sUcyagula pramANa UMcA tiryag loka kSetra he / yAkA kSetraphala sAna sU Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 546-547 guNyA huvA jagatpratara pramANa bhayA, soI vihAravatsvasthAna viSai sparza jAnanA / jAteM kRSNalezyAvAle gamana kriyA yukta trasa jIva tiryag loka hI viSai pAie hai / bahuri vaikriyika samudghAta viSai merugiri ke mUla teM lagAi, sahasrAra nAmA svargaM paryaMta UMcA trasanAlI pramANaM laMbA, cauDA kSetra viSai pavana kAyarUpa pudgala sarvatra prAcchAdita rUpa bhari rahe haiM / bahuri pavana kAyika jIvaki kai vikriyA pAie hai, so atIta kAla apekSA tahAM sarvatra vikriyA kA sadbhAva hai / asA koU kSetra tisa viSai rahyA nAhIM, jahAM vikriyA rUpa na pravarte; tAtai eka rAjU laMbA vA cauDA ra pAca rAjU UMcA kSetra bhayA tAkA kSetraphala loka ke saMkhyAtave bhAga pramANa bhayA, soI vaikriyaka samudghAta viSai sparza jAnanA / bahuri taijasa ara AhAraka para kevala samudghAta isa lezyA viSai hotA hI nAhI / ihAM bhI paca prakAra loka kA sthApana kari, yathAsaMbhava guNakAra bhAgahAra jAnanA / bahuri jaise kRSNalezyAni viSai kathana kIyA, taise hI nIlalezyA kapotalezyA viSe bhI kathaba jAnanA / Age tejolezyA viSai kahai haiM tejassa ya saTThANe, logassa prasaMkhabhAgamettaM tu / aDaco sabhAgA vA, desUNA hoMti niyameNa // 546 // taijasazca svasthAne, lokasya asaMkhyabhAgamAtraM tu / aSTa caturdazabhAgA vA, dezonA bhavaMti niyamena // 546 || TIkA - tejolezyA kA svasthAna viSai sparza svasthAna svasthAna apekSA tau loka kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra jAnanA / bahuri vihAravatsvasthAna apekSA trasanAlI ke caudaha bhAgani viSe ATha bhAga kichu ghATi pramANa sparza jAnanA / evaM tu samugdhAde, raNava cohasabhAgayaM ca kiMcUNa | uvavAde paDhamapadaM, divaDDhacohasa ya kiMcUrNa // 547 // evaM tu samudghAte, navacaturdazabhAgazca kicidUnaH / upapAde prathamapadaM vyardhacaturdaza ca kicidUnam // 547 // Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 626 TokA - bahuri samudghAta viSa ase svasthAnavat kicha ghATi trasanAlI ke caudaha bhAgani virSa ATha bhAga pramANa sparza jAnanA vA mAraNAMtika samudghAta apekSA kicha ghATi trasanAlI ke caudaha bhAgani viSa nava bhAga pramANa sparza jAnanA / bahuri upapAda viSa trasanAlI ke caudaha bhAgani viSa kicha ghATi DyoDha bhAga pramANa sparza jAnanA / ase sAmAnyapana tejolezyA kA tInoM sthAnakani virSe sparza kahyA / bahuri vizeSa kari daza sthAnakani viSa sparza kahie hai / tiryagloka eka rAjU kA lambA, cauDA hai; tisavirSa lavaNoda, kAlodaka, svayaMbhUramaNa ini tIni samudrani virSe jalacara jIva pAie hai / anya samudrani virSa jalacara jIva nAhI, so jini viSa jalacara jIva nAhI, tini sarva samudrani kA jetA kSetraphala hoi, so tisa tiryaglokarUpa kSetra viSa ghaTAe, avazeSa jetA kSetra rahe, titanA pIta, padma, zuklalezyAni kA svasthAna svasthAna virSe sparza jAnanA / jAte ekeMdriyAdika ke zubhalezyAni kA abhAva hai / so kahie haiM jaMbUdvIpa te lagAi svayaMbhUramaNa samudra paryaMta sarva dvIpa - samudra dUNA dUNA vistAra ko dharai hai / tahAM jaMbUdvIpa lAkha yojana vistAra ko dharai hai; yAkA sUkSma tAratamya rUpa kSetraphala kahie hai satta eva suNNa paMca ya, chaNNava caureka paMca suNNaM ca / yAkA artha - sAta, nava, bidI, paMca, chaha, nava, cyAri, eka, pAca, vidI itane akani kari jo pramANa bhayA, titanA jaMvUdvIpa kA sUkSma kSetraphala hai (7905664150) so etAvanmAtra eka khaNDa kalpanA kIyA / vahuri ase ase lavaNa samudra viSa khaNDa kalpie, taba cauIsa (24) hoi / dhAtakIkhaDa vipa eka sau cavAlIsa (144) hoi / kAloda samudra viSai cha se bahattari (672) hoi / pukara dvIpa viSa aThAisa sai asI (2880) hoi / puSkara samudra vipa gyAraha hajAra nava gaM cyAri (11904) hoi / vAruNI dvIpa vipa ar3atAlIsa hajAra tIna se caurAsI (48384) hoi / vAruNI samudra viSa eka lAkha picAgaNave hamAra bahattara (165072) hoi| kSIravara dvIpa viSa sAta lAkha tiyAsI hajAra tIna se sAThi (753360) hoi / kSIravara samudra viSa ikatIsa lAkha guNatAlIsa hajAra pAca naM caurAsI (3136584) hoi / asa svayaMbhUramaNa samudra paryaMta vipai sadanAthana karanA ini khaMDani ke pramANa kA jJAna hone ke nimitta sUtra kahie haiM Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 ] [ gommaTasAra jIvakA gAyA 147 bAhira sUIvaggaM, abhaMtara sUivagga parihINaM / jaMbUbAsavihatte, tettiyamettAriNa khaMDANi / / bAhya sUcI kA varga virSa abhyaMtara sUcI kA pramANa ghaTAe, jo pramANa rahai, tAko jaMbUdvIpa kA vyAsa ke varga kA bhAga dIe, jo pramANa grAve, titane jaMbUdvIpa samAna khaDa jAnane / aMta teM lagAi, vAke sanmukha aMta paryaMta jetA sUdhA kSetra hoi, tAko bAhya sUcI kahie / bahuri Adi teM lagAi, vAke sanmukha mAdi paryata jetA sUdhA kSetra hoi, tAkauM abhyaMtara sUcI kahiye / so yahAM lavaNa samudra vipai udAharaNa kari kahiye hai lavaNa samudra kI bAhya sUcI pAMca lAkha yojana, tAkA varga kIjiye taba lAkha guNA pacIsa lAkha bhayA / bahuri tisa hI kI abhyaMtara sUcI eka lAkha yojana, tAkA varga lAkha guNA lAkha yojana, so ghaTAye avazeSa lAkha guNA cauIsa lAkha, tAkA javUdvIpa kA vyAsa lAkha yojana, tAkA varga lAkha guNA lAkha yojana, tAkA bhAga dIjie tava cauIsa rahe, so jaMbUdvIpa samAna caubIsa khaMDa lavaNa samudra vipa jAnane / jaise hI sarva dvIpa samudrani viSa sAdhane / isa sAdhana ke arthi aura bhI prakAra kahai hai rUUNa salA bArasa, salAgaguriNade da valayakhaMDANi / bAhirasUi salAgA, kadI tadaMtAkhilA khaMDA / / ihAM vyAsa virSe jitanA lAkha kahyA hoi, titane pramANa zalAkA jaannaa| so eka ghATi zalAkA ko bAraha zalAkA kari guNai, jabUdvIpa pramANa valayakhaMDa ho haiN| jaise lavaNa samudrani viSa vyAsa doya lAkha yojana hai, tAtai zalAkA kA pramANa doya, tAmai eka ghaTAe eka, tAkA bAraha zalAkA kA pramANa cauIsa kari guNe, cauIsa khaMDa ho hai / vahuri bAhya sUcI saMbaMdhI zalAkA kA varga pramANa tIhi paryaMta khaMDa ho hai / jaise lavaNa samudra viSa bAhya sUcI pAMca lAkha yojana hai / tAtai, zalAkA kA pramANa pAMca tAkA varga pacIsa, soI lavaNa samudra paryaMta sarva khaMDani kA pramANa ho hai / jabUdvIpa vipa eka khaMDa ara lavaNa samudra viSa cauvIsa khaMDa, mili kari pacIsa khaDa ho hai / bahuri aura bhI vidhAna kahai hai bAhirasUIvalayavAsUNA cauguriNaTThAvAsahavA / ikalakkhavaggabhajidA, jaMbUsamavalayakhaMDANi // 1 // Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 631 bAhya sUcI viSaM valaya kA vyAsa ghaTAeM, jo rahe, tAkA cauguNA vyAsa te guNaye, eka lAkha ke varga kA bhAga dIjie, taba jabUdvIpa ke samAna golAkAra khaDani kA pramANa ho hai / udAharaNa - jaise lavaNasamudra kI bAhya sUcI pAMca lAkha yojana, tisame vyAsa do lAkha yojana ghaTAie, taba tIna lAkha yojana bhaye, yAkauM cauguNA vyAsa mATha lAkha yojana kari guriNaye, taba lAkha guNA cauIsa lAkha bhaye / yAkau eka lAkha kA vargakA bhAga dIjie, taba cauIsa pAye, titane hI jaMbUdvIpa samAna lavaNa samudra viSai khaDa hai, ase sUtrani te sAdhana kari khaMDa jJAna karanA / bahuri ihA dvIpa sabadhI khaMDana kI choDi, sarva samudra sabaMdhI khaDani kA hI grahaNa kIjiye, taba jaMbUdvIpa samAna cauIsa khaMDana kA bhAga samudrakhaMDani ko dIe, jo pramANa Avai; titanA sarva samudrani vipe lavaNa samudra samAna khaDa jAnane / so lavaNa samudra khaDani ko cauIsa bhAga dIe, eka pAyA, so lavaNa samudra samAna eka khaDa bhayA / kAloda samudra ke cha se bahattara khaDani kau cauvIsa kA bhAga dIye, aTThAIsa pAye, so kAloda samudra viSai lavaNa samudra samAna aThAIsa khaDa ho hai / jaise hI puSkara samudra ke khaDani ko bhAga dIye cyAri se china khaDa ho hai / vAruNI samudra ke khaDani ko bhAga dIye, ATha hajAra eka se aThAisa qhaDa ho hai / kSIrasamudra ke khaDani ko bhAga dIye, eka lAkha tIsa hajAra ATha se solaha khaDa ho hai | a~se hI svayaMbhUramaNa samudra paryata jAnanA / so jAnane kA upAya kahai hai ke yahu lavaNasamudrasamAna khaDani kA pramANa lyAvane kI racanA hai / dhanarAzi RNarAzi 2 16 16 2 2 2 16 16 16 16 16 16 16 16 1 1 1 1 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 samudra kSIravara vANIvara puSkara kAlona lavanoda Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 ] | gommaTasAra jIvakAnDa gAthA 4.87 doya Adi solaha solaha guNA to vana jAnanA / yara eka yAdi coguggA cauguNA RNa jAnanA | so dhana viSai RNa ghaTAeM, jo pramANa rahe, titane lavara samudra samAna khaMDa jAnane / udAharaNa kahiye hai - prathamasthAna vipaM vana doya, ghara RNa eka, so doya meM eka ghaTAe eka rahyA, so lavaNa samudra viSai eka khaDa bhayA / bahuri dUsare sthAna ke air at solaha guNA kIjie, taba battIsa to dhana hoi, grara eka kI cyAri guNA kIjie, taba cyAri RraNa bhayA, so battIsa meM cyAri ghaTAeM, aThAisa rahyA, so dUsarA kAlodaka samudra viSai lavaNa samudra samAna praThAIsa khaMDa hai / bahuri tIsare sthAnaka battIsa ko solA guNA kIeM, pAca se vArA to dhana hoi, ra cyAri kI cauguNA kIeM solA RNa hoi, so pAca se bArA mai syoM solA ghaTAe, cyAri se cinave rahyA; so itanA hI tIsarA puSkara samudra viSai lavaNa samudra samAna khaMDa jAnane / aseM svayabhUramaNa samudra paryaMta jAnanA / so aba ihAM jalacara rahita samudrani kA kSetraphala kahie hai tahA jo dvIpa samudrani kA pramANa hai, tAkI ihA samudrani hI kA grahaNa hai, tAteM TET kIjiye, tAmai jalacara sahita tIna samudra ghaTAe, jalacara rahita samudrani kA pramANa ho hai, so ihAM gaccha jAnanA / so doya Adi solA - solA guraNA dhana kahyA thA, so dhana kA jalacara rahita samudrani kA dhana vipa kitanA kSetraphala bhayA ? so kahiye haiM - padamette guraNAre, aNNoSNaM guriNayarUvaparihINe / rUUraguNarahiye, suheNaguriNayammi guraNagariNaya | isa sUtra kari guNakAra rUparAzi kA joDa ho hai / yAkA artha - gacchapramANa jo guNakAra, tAkau paraspara guNi kari eka ghaTAiye, bahuri eka ghATi guNakAra ke pramANa kA bhAga dIjie, bahuri mukha jo zrAdisthAna, tAkari guNiye, taba guNakArarUpa rAzi viSe sarva joDa hoi / so prathama anya udAharaNa dikhAie hai - jaise AdisthAna viSai daza ara pIche cauguNA - coguNA badhatA ase paMca sthAnakani viSe jo jo pramANa bhayA, tisa sarva kA joDa dIe kitanA bhayA ? Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnacandrikA bhASATIkA ] [ 633 so kahiye hai - ihA gaccha kA pramANa pAMca, ara guNakAra kA pramANa cyAri so pAMca jAyagA cyAri cyAri mADi, paraspara guNie, taba eka hajAra cauIsa havA, yAmai eka ghaTAe, eka hajAra teIsa hUvA / bahuri yAkau eka ghATi guNakAra kA pramANa tIna kA bhAga dIjiye, taba tIna se ikatAlIsa havA / bahuri AdisthAna kA pramANa daza, tisakari yAko guNe, cautIsa sai daza (3410) bhayA, soI sarva kA joDa jAnanA kaisai? paMcasthAnakani virSe asA pramANa hai-10||40||160|640|2560 / so inikA joDa cautIsa sai daza hI ho hai / jaise anyatra bhI jAnanA / so isa hI sUtra kari ihA gaccha kA pramANa tIna ghATi dvIpasAgara ke pramANa te AdhA pramANa lIye hai / so sarva dvIpa - samudrani kA pramANa kitanA hai ? so kahie hai - eka rAjU ke jete ardhaccheda hai, tini meM lAkha yojana ke ardhaccheda para eka yojana ke sAta lAkha aDasaThi hajAra agula tinike ardhaccheda para sUcyaMgula ke ardhaccheda ara meru ke mastaka prApta bhayA eka ardhaccheda, itane ardhaccheda ghaTAeM, jetA avazeSa pramANa rahyA, titane sarva dvIpa - samudra hai| aba ihAM guNottara kA pramANa solaha so gacchapramANa guNottarani ko paraspara guNanA / tahAM prathama eka rAjU kA ardhaccheda rAzi tai AdhA pramANa mAtra jAyagA solaha -solaha mAMDi, paraspara guNana kIe, rAjU kA varga ho hai / so kaisai ? so kahiye hai vivakSita gaccha kA AdhA pramANa mAtra vivakSita guNakAra(kA vargamUla) 1 mADi paraspara guNana kIe, jo pramANa hoi, soI sapUrNa vivakSita gaccha pramANa mAtra vivakSita guNakAra kA vargamUla mAMDi, paraspara guNana kIe, pramANa ho hai| jaise vivakSita gaccha ATha, tAkA AdhA pramANa cyAri, so cyAri jAyagA vivakSita guNakAra nava, nava mAMDi paraspara guNa, paisaThi se ikasaThi hoi, soI vivakSita gaccha mAtra ATha jAyagA vivakSita guNakAra nava kA vargamUla tIna - tIna mAMDi paraspara guNana kIeM, paisaThi se ikasaThi ho hai| jaise hI ihA vivakSita gaccha eka rAjU ke ardhaccheda, tAkA ardhaccheda pramANa mAtra jAyagA solaha - solaha mADi paraspara guNai, jo pramANa hoi, soI rAjU ke arghaccheda mAtra solaha kA vargamUla cyAri cyAri mADi paraspara guNe, pramANa hoi, so rAjU ke ardhaccheda mAtra jAyagA dUvA mAMDi, guNe, tau rAjU hoDa / para titanI hI jAyagA doya - doya vAra dUvA mAMDi, paraspara guNa, rAjU kA varga ho hai / so jagatpratara ko doya vAra sAta kA bhAga dIjie itanA ho he / bahuri yAme eka 1. 'kA vargamUla' yaha chapI prati meM milatA hai / chaho hastalikhita pratiyoM meM nahIM miltaa| Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 ] | gommaTasAra jaunakANDa gAyA 547 ghaTAiye, jo pramANa hoi, tAkI eka ghATi guNakAra kau pramAraNa paMdraha, tAkA bhAga dIjie / bahuri ihAM Adi viSai puSkara samudra hai / tisa viSai lavaNa samudra samAna khaMDani kA pramANa doya kau doya bAra solaha kari guNie, itanA pramAraNa hai, soI mukha bhayA, tAkari guNie, jaise karateM eka ghATi jagatpratara kauM doya solaha solaha kA guNakAra ara sAta - sAta paMdraha kA bhAgahAra bhayA / bahuri isa rAzi kA eka lavaNa samudra viSai jaMbUdvIpa samAna cauIsa khaMDa ho hai / tAtai cauIsakA guNakAra karanA / bahuri jambUdvIpa viSai sUkSma kSetraphala sAta nava Adi aMkamAtra hai / tAtai tAkA guNakAra karanA bahuri eka yojana ke sAta lAkha aDasaTha hajAra aMgula ho hai / so ihAM vargarAzi kA graharaNa hai, ara vargarAzi kA guNakAra bhAgahAra vargarUpa hI ho hai / tAte doya bAra sAta lAkha aDasaTha hajAra kA guNakAra jAnanA / bahuri eka sUcyaMgula kA varga pratarAgula ho hai / tAte itane pratarAMgulani kA guNakAra jAnanA / bahuri - viralidarAsodo puraNa, jettiyamettAriNa hoNarUvANi / sohavI, hAro uppaNNarAsissa || isa kararaNasUtra ke abhiprAya kari dvIpa samudrani ke pramANa viSai rAjU ke ardhacchedani te jete ardhaccheda ghaTAe hai, tinikA AdhA pramANa mAtra guNakAra solaha kau paraspara guNa, jo pramANa hoi, titane kA pUrvokta rAzi viSe bhAgahAra jAnanA / so ihA jAkA AdhA grahaNa kIyA, tisa sapUrNa rAzi mAtra solaha kA vargamUla cyAri, tinako paraspara guNai, soI rAzi ho hai / so apane ardhaccheda mAtra vAni ko paraspara guNai tau vivakSita rAzi hoi, ara ihA cyAri kahai hai, tAte titane hI mAtra doya bAra, dUvAni ko paraspara guNe, vivakSita rAzi kA varga ho hai / tAte ihA lAkha yojana kA ardhaccheda pramANa doya dUvAni kA paraspara guNai, tau lAkha kA varga bhayA / eka yojana kA agulani ke pramANa kA ardhacchedamAtra doya dUvAni kau paraspara guNe, eka yojana ke agula sAta lAkha aDasaTha hajAra ( tIna kA ) varga bhayA / bahuri merumadhya sabaMdhI eka ardhacchedamAtra doya dUvAni ko paraspara guNai, cyAri bhayA, bahuri sUcyaMgula kA ardhacchedamAtra doya dUvAni ko paraspara guNe, cyAri bhayA / bahuri sUcyagula kA ardhaccheda mAtra doya duvAni ko paraspara guNai pratarAgula bhayA / jaise e bhAgahAra jAnane / bahuri jalacara sahita tIna samudra gaccha viSai ghaTAe hai / tAtai tIna bAra guNottara jo solaha, tAkA bhI bhAgahAra jAnanA / jaise jagatpratara kau pratarAgula ara doya ara solaha ara solaha ara cauvIsa ara sAta se nive koDi chappana lAkha caurANavai hajAra Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnantrikA bhASATIkA ] eka sau pacAsa ara sAta lAkha aDasaThi hajAra, ara sAta lAkha aDasaThi hajAra kA to guNakAra bhayA / bahuri pratarAgula para sAta ara sAta ara padraha para eka lAsa para epha lAkha ara sAta lAkha aDasaThi hajAra ara sAta lAkha aDasaThi hajAra ara cyAri para solaha ara solaha ara solaha kA bhAgahAra bhayA / ihA pratarAgula para doya vAra solaha ara doya vAra sAta lAkha aDasaThi hajAra guNakAra bhAgahAra vipaM samAna dekhi apavartana kIeM ara guNakAra virSa doya cauIsa ko paraspara guNe, aDatAlIsa para bhAgahAra viSa paMdraha solaha, inikoM paraspara guNe, doya se cAlIsa, tahA aDatAlIsa kari apavartana kIeM, bhAgahAra virSe pAca rahe, aseM apavartana kIe, jo avazepa pramANa rahyA 7605664150 tahA sarva bhAgahArani ko paraspara guNi, tAko guNakArani ke 7 / 7 / 1 la / 1 la / 4 / 5 / aMkani kA bhAga dIeM kicha adhika bAraha sai guNatAlIsa bhe| asa dhanarAzi viNe sarva kSetraphala sAdhika 'dhagaraya' jo bAraha saM guNatAlIsa, tAkari bhAjita jagatpatara pramANa kSetraphala bhayA / ihAM kaTapayapurasthavarNaiH ityAdi sUtra ke anusAri akSara tanA kari dhagaraya zabda te nava tIna, doya, eka janita pramANa grahaNa karanA / ava hA eka prAdi cauguNA - cauguNA RNa kahA thA, so jalacara rahita samudrani vipaM RNarUpa aMgraphara lyAie hai / 'padamate guNyAre' ityAdi karaNasUtra kari prathama gacchamAtra gumagAra cyAri kA paraspara guNana karanA / tahA rAja ke ardhaccheda pramANa kA ardhapramANa mAtra cyAri ko paraspara guNe, eka rAjU ho hai / kaise ? so kahiye hai ___ sarva dvIpa samudra kA pramANa mAtra gaccha kalpe, ihA prAdhA pramANa hai. tAnaM gunakAra cyAri kA vargamUla doya grahaNa karanA / so saMpUrNa gaccha viSa eka rAja - ccheda kahai hai, tAtai eka rAjU ke ardhaccheda pramANa dUvAni ko parasara guge, pArA, pramANa bhayA, so jagacchaNI kA sAtavAM bhAga pramANa hai / yAme eka ghaTAekomA hoi, tAko eka ghATi guNakAra tIna kA bhAga diijie| vahari puSkara mamu: mal Adi sthAna virSe pramANa solaha, tAkari guriNaye, ase eka pATi ko solaha kA guNa kAra bahuri sAta para tIna kA bhAgahAra bhayA / nAma : cauvIsa khaMDa ara jambUdvIpa kA kSetraphala rUpa yojanani kA pramA] para para aMgulani kA vargamAtra bahuri sUcyaMgula kA ihAM varga hai; tAtaM tanoM : guNana karanA / bahuri viralidarAsIdo puNa, jettiyametANi hiipmaali| teti pragogNahadI, hAro uppaNyarAnisma // 1 // Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 ] / gommaTasAra jIvakANDa gAyA 547 . isa sUtra anusAri jitane gaccha virSe rAjU kA ardhaccheda pramANa ghaTAie hai, tAkA jo AdhA pramANa hai, titane cyAri ke akani kau paraspara guNe, jo pramANa hoi, titane kA bhAgahAra jAnanA / so jisa rAzi kA AdhA pramANa liyA, tisa rAzimAtra cyAri kA vargamUla doya kau paraspara guriNaye, tahA lakSa yojana ke ardhaccheda pramANa dUvAni ko paraspara guNe, eka lAkha bhae / eka yojana ke agulani kA ardhaccheda pramANa dUvAni ko paraspara guNe, sAta lAkha aDasaThi hajAra aMgula bhaye / bahuri merumadhya ke ardhaccheda mAtra dUvA kA doya bhe| bahuri sUcyaMgula kA ardhacchedamAtra vAni kauM paraspara guNe, sacyagula bhayA, asai bhAgahAra bhae / bahuri tIna samudra ghaTAeM, tAteM tIna vAra guNottara jo cyAri, tAkA bhI bhAgahAra jAnanA / jaise eka ghATi jagatche NI kauM solaha ara cyAri ara cauIsa ara sAta se nivai koDi chappana lAkha caurANavai hajAra eka sai pacAsa ara sAta lAkha aDasaThi hajAra ara sAta lAkha aDasaThi hajAra kA tau guNakAra bhayA / bahuri sAta ara tIna ara sUcyaMgula ara eka lAkha ara sAta lAkha aDasaThi hajAra ara doya ara cyAri ara cyAri ara cyAri kA bhAgahAra bhayA / tahAM yathAyogya apavartana kIeM, sakhyAta sUcyaMgula kari guNyA huvA jagacche NI mAtra kSetraphala bhayA / so itane pUrvokta dhana rAzirUpa kSetraphala viSa ghaTAvanA, so tisa mahat rAziviSa kiMcit mAtra ghaTayA so ghaTAeM, kicit Una sAdhika bAraha sai guNatAlIsa kari bhAjita jagatpratara pramANa sarva jalacara rahita samudrani kA kSetraphala RNarUpa siddha bhayA / yAko eka rAjU laMbA, cauDA asA jo jagatpratara kA guNacAsavAM bhAga mAtra rajjU pratara kSetra, tAme samaccheda kari ghaTAie, taba jagatpratara ko gyAraha se nive kA guNakAra ara guNacAsa guNA bAraha se guNatAlIsa kA bhAgahAra bhayA / tahA apavartana karane ke aNi bhAjya ke guNakAra kA bhAgahAra ko bhAga dIe kicha adhika ikyAvana pAe / aseM sAdhika kAma jo akSara sajJA kari ikyAvana, tAkari bhAjita jagatpratara pramANa vivakSita kSetra kA pratararUpa tana kA sparza bhayA / yAko UcAI kA sparza grahaNa ke arthi jIvani kI UcAI kA pramANa saMkhyAta sUcyaMgula, tina kari guNe, sAdhika ikyAvana kari bhAjita sakhyAta sUcyagula guNA jagatpratara mAtra zubhalezyAni kA svasthAna svasthAna viSa sparza ho haiM / yAkau dekhi tejo lezyA kA svasthAna svasthAna kI apekSA sparza loka kA asakhyAtavA bhAga mAtra kahyA, jAte yaha kSetra loka ke asaMkhyAtave bhAga mAtra hai / bahuri tejolezyA kA vihAravatsvasthAna ara vedanA samudghAta ara kapAya samudghAta ara vaikriyika samudghAta viSai sparza kicha ghATi caudaha bhAga meM pATha bhAga pramANa hai / kAhe te ? so kahiye hai Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA | [637 loka caudaha rAjU UcA hai| basanAlI apekSA eka rAjU lavA - cauDA hai / so tahA caudaha rAjU virSa sanatkumAra-mAhedra ke vAsI utkRSTa tejolezyAvAle deva, Upari acyuta solahavA svarga paryata gamana kara hai / ara nIce tIsarI naraka pRthvI paryaMta gamana kare hai / so macyuta svarga te tIsarA naraka ATha rAjU hai / tAtai caudaha bhAga me ATha bhAga kahe ara tisameM tisa tIsarA naraka kI pRthvI kI moTAI vipaM jahA paTala na pAie asA hajAra yojana ghaTAvane, tAtai kicit Una kahe hai / ihA jo caudaha dhanarUpa rAjUni kI eka zalAkA hoi, tau ATha ghanarUpa rAjUni kI ketI zalAkA hoi ? ausai trairAzika kIeM ATha caudahavA bhAga Avai hai / athavA bhavanatrika deva Upari vA nIce svayameva tau saudharma - IzAna svarga paryata vA tIsarA naraka paryata gamana kara hai| ara anya deva ke le gaye solahavA svarga paryaMta vihAra karai hai / tAtai bhI pUrvokta pramANa sparza sabhavai hai / bahuri tejolezyA kA mAraNAtika samudghAta viSa sparza caudaha bhAga meM nava bhAga kicha ghATi sabhava hai / kAhe taiM ? bhavanatrika deva vA saudharmAdika cyAri svargani ke vAsI deva tIsare naraka gaeM, ara tahAM hI maraNa samudghAta kIyA, bahuri te jIva AThavI mukti pRthvI viSa bAdara pRthvI kAya ke jIva upajate hai / tAtai tahAM paryaMta maraNa samudghAtarUpa pradezani kA vistAra kari daMDa kIyA / tina AThavI pRthvI te tIsarA naraka nava rAjU hai / ara tahAM paTala rahita pRthvI kI moTAI ghaTAvanI, tAte kicit Una nava caudahavA bhAga sabhava hai| bahuri taijasa samudghAta ara AhAraka samudghAta viSa sakhyAta ghanAgula pramANa sparza jAnanA, jAtai e manuSya loka viSa hI ho hai / bahuri kevala samuddhAta isa lezyA vAlo ke hotA hI nAhI / bahuri upapAda viSai sparza caudaha bhAgani vipai kicha ghATi DeDha rAjU bhAga mAtra jAnanA / so madhyaloka te tejolezyA te marikari saudharma IzAna kA ata paTala viSa upaje, tIhi apekSA saMbhava hai| ihAM koU kahai ki tejolezyA ke upapAda virSa sanatkumAra mAhedra paryaMta kSetra deva kA sparza pAie hai, so tIna rAjU UMcA hai, tAtai caudaha bhAgani virSa kicit Una tIna bhAga kyo na kahiye ? tAkA samAdhAna - saudharma - IzAna te Upari sakhyAta yojana jADa, sanatkumAra mAhedra kA prArabha ho hai / tahAM prathama paTala hai, ara DeDha rAjU jAi; atima paTala hai, no aMta paTala viSa tejolezyA nAhI hai, asA keI AcAryani kA upadeza hai / nAtaM sapanA Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 ] | gommaTasAra jIvakANDa gAthA 548-546 citrA bhUmi vipai tiSThatA tiryaca manuSyani kA upapAda IzAna paryaMta hI sabhava hai, tAta kicit Una DeDha bhAgamAtra hI sparza kahyA hai / bahuri gAthA virSa cakAra kahyA hai, tAte tejolezyA kA utkRSTa aza kari marai, tinakai sanatkumAra - mAhedra svarga kA aMta kA cakra nAmA iMdraka sabaMdhI zreNIbaddha vimAnani viSa utpatti keI prAcArya kahai hai / tini kA abhiprAya kari yathA saMbhavai tIna bhAgamAtra bhI sparza sabhava hai| kicha niyama naahii| isa hI vAste sUtra virSe cakAra kahyA / jaisa pItalezyA viSa sparza khyaa| pammassaya sAraNasamugdhAdadugesu hodi paDhamapadaM / aDacodasabhAgA vA, desUraNA hoti NiyameNa // 548 // padmAyAzca svasthAnasamudghAtadvikayorbhavati prathamapadam / aSTa caturdazabhAgA vA, dezonA bhavaMti niyamena // 548 // TIkA - padmalezyA ke svasthAna svasthAna viSai pUrvoktaprakAra loka ke asaMkhyAtave bhAga mAtra sparza jaannaa| vahuri vihAravatsvasthAna ara vedanA - kaSAya -vaikiyikasamudghAta iniviSai kicit Una caudaha bhAga viSa AThamAtra sparza jAnanA / vahuri mAraNAMtika samudghAta viSai bhI taise hI kicit Una ATha caudahavAM bhAgamAtra sparza jAnanA, jAtai padma lezyAvAle bhI deva pRthvI, ap, vanaspati viSa upaja hai / bahuri taijasa AhAraka samudghAta viSai saMkhyAta dhanAgula pramANasparza jAnanA / bahUri kevala samudghAta isa lezyA viSa hai naahii| uvavAde paDhamapadaM, paNacoddasabhAgayaM ca desUraNaM / upapAde prathamapadaM, paMcacaturdazabhAgakazca dezonaH / TIkA - yahu AdhA sUtra hai / upapAda viSai sparza caudaha bhAga viSa paMca bhAga kichu ghATi jAnanA, jAtai padmalezyA zatAra - sahasrAra paryata saMbhava hai / so zatArasahasrAra madhyaloka te pAMca rAjU uMcA hai| asaiM padmalezyA viSai sparza khyaa| sukkassa ya tiTThANe, paDhamo chaccodasA hoNA // 54 // zuklAyAzca tristhAne, prathamaH SaTcaturdazahInAH // 546 / / TIkA - zuklalezyAvAle jIvani ke svasthAnasvasthAna virSa tejolezyAvat loka kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa sparza hai / bahuri vihAravatsvasthAna viSai ara vedanA, Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASADhIkA ] [ 636 kaSAya, vaikriyika, maraNAtika samudghAtani viSa sparza caudaha bhAgani vipa chaha bhAga kichu eka ghATi sparza jAnanA / jAteM acyutasvarga ke Upari devani ke svasthAna choDi anyatra gamana nAhI hai / tAtai acyuta paryata hI grahaNa kIyA / bahuri taijasa, AhAraka samuddhAta virSe saMkhyAta dhanAMgula pramANa sparza jaannaa| Navari samugdhAdammi ya, saMkhAtIdA havaMti bhAgA vaa| sanbo vA khalu logo, phAso hodi tti NihiTTho // 550 // navari samudghAte ca, saMkhyAtItA bhavaMti bhAgA vaa| sarvo vA khalu lokaH, sparzo bhavatIti nirdiSTaH / / 550 / / TIkA - kevala samuddhAta virSe vizeSa hai, so kahA ? daNDa viSa tau sparza kSetra kI nAI saMkhyAta pratarAgulani kari guNyA hUvA jagacche NI pramANa, so karaNe ara sameTane kI apekSA dUNA jAnanA / vahuri pUrvAbhimukha sthita vA upaviSTa kapATa viSa saMkhyAta sUcyaMgulamAtra jagatpratara pramANa hai, so karaNe, sameTane kI apekSA dUNA sparza jaannaa| bahuri taise hI uttarAbhimukha sthita vA upaviSTa kapATa viSa sparza jAnanA / bahuri pratara samuddhAta viSa loka ko asaMkhyAta kA bhAga dIjie, tAmai eka bhAga vinA avazepa bahubhAga mAtra sparza hai / jAte vAta valaya kA kSetra loka ke asakhyAtave bhAga pramANa hai, tahAM vyApta na ho hai / bahuri lokapUraNa viSa sparza sarva loka jAnanA, asA niyama hai| bahuri upapAda viSa caudaha bhAga viSa chaha bhAga kiMcit Una sparza jAnanA / jAtai ihA AraNa - acyuta paryata hI kI vivakSA hai / iti sparzAdhikAra / Agai kAla adhikAra doya gAthAni kari kahai haikAlo challessANaM, NANAjIvaM paDuca svvddhaa| aMto huttamavaraM, egaM jIvaM paDucca have // 55 // kAlaH SaDalezyAnAM, nAnAjIvaM pratItya taddhiA / aMtarmuhUrto'varaM eka, jIvaM pratItya bhavet // 55 // Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 552-553 640 ] TIkA - kRSNa Adi chahau lezyAni kA kAla nAnA jIvani kI apekSA sarvAddhA kahiye sarva kAla hai / bahuri eka jIva apekSA chahau lezyAni kA jaghanyakAla tau atamuhUrta pramANa jaannaa| uvahINaM tettIsaM, sattarasatteva hoMti do ceva / aTThArasa tettIsA, ukkassA hoMti adireyA 552 // udadhInAM trayastriMzat, saptadaza saptaiva bhavaMti dvau caiva / aSTAdaza trayastrizat, utkRSTA bhavaMti atirekAH // 552 / / TIkA - bahari utkRSTa kAla kRSNalezyA kA tetIsa sAgara, 'nIlalezyA kA sataraha sAgara, kapotalezyA kA sAta sAgara, tejolezyA kA doya sAgara, padmalezyA kA aThAraha sAgara, zuklalezyA kA tetIsa sAgara kicha kicha adhika jAnanA / so adhika kA pramANa kitanA ? so kahaiM hai - yahu utkRSTa kAla nAraka vA devani kI apekSA kahA hai / so nArakI para deva jisa paryAya te Ani upajai, tisa paryAya kA aMta kA aMtarmuhUrta kAla bahuri deva nAraka paryAya choDi jahAM upajai, tahAM Adi viSai aMtarmuhUrta kAla mAtra soI lezyA ho hai / tAtai pUrvokta kAla se chahauM lezyAni kA kAla vi. doya doya aMtarmuhUrta adhika jAnanA / bahuri tejolezyA ara padmalezyA kA kAla virSe kiMcit Una AdhA sAgara bhI adhika jAnanA, jAte jAkai Ayu kA apavartana ghAta bhayA asA jo ghAtAyuSka samyagdRSTI, tAkai atarmuhurta ghATi AdhA sAgara Ayu badhatA ho hai jaise saudharma-IzAna viSa doya sAgara kA Ayu kahyA hai; tAhAM ghAtAyuSka samyagdRSTI ke aMtarmuhUrta ghATi aDhAI sAgara bhI Ayu ho hai; jaise Upara bhI jAnanA / bahuri jaise hI mithyAdRpTi ghAtAyuSka ke palya kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa Ayu badhatA ho hai; so yaha adhikapanA saudharma te lagAi sahasrAra svarga paryaMta jAnanA / Upara ghAtAyuSka kA upajanA nAhI, tAtai tahA jo Ayu kA pramANa kahyA hai, titanA hI ho hai; jaise adhika kAla kA pramANa jAnanA / iti kAlAdhikAra. / Age aMtara adhikAra doya gAthAni kari kahai haiaMtaramavarukkassaM, kiNhatiyANaM muhattaaMtaM tu / uvahINaM tettIsaM, ahiyaM hodi ti NidiLeM // 553 // Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] teutiyANaM evaM, Navari ya ukkassa virahakAlo du / poggalapariTTA hu, asaMkhejjA hoMti NiyameNa // 554 // aMtaramavarotkRSTaM, kRSNatrayANAM muhUrtAtastu / udadhInAM trayastriMzadadhikaM bhavatIti nirdiSTam // 553 // tejastrANAmevaM, navari ca utkRSTa virahakAlastu / pudgala parivartA hi asaMkhyeyA bhavaMti niyamena || 554 | [ 645 TIkA - aMtara nAma viraha kAla kA hai / jaise koI jIva kRSNalezyA viSai pravarteM thA, pocheM kRSNa ko choDi anya lezyAni ko prApta bhayA / so jitane kAla paryaMta phira tisa kRSNalezyA kauM prApta na hoi tIhi kAla kA nAma kRSNalezyA kA aMtara kahiye / se hI sarvatra jAnanA / so kRSNAdika tIna lezyAni viSai jaghanya aMtara atarmuhurta pramANa hai / bahuri utkRSTa kichu adhika tetIsa sAgara pramANa hai / tahAM kRSNalezyA viSai aMtara kahai hai koI jIva koDi pUrva varSamAtra Ayu kA vArI manuSya garbha te lagAya prATha varSa hone viSai chaha aMtarmuhUrta avazeSa raheM, tahA kRSNalezyA ko prApta bhayA, tahA aMtarmu tiSThi kari nIla lezyA kau prApta bhayA / taba kRSNalezyA ke aMtara kA prAraMbha kIyA / tahAM eka - eka aMtarmuhUrta mAtra anukrama teM nIla, kapota, pIta, patra, zuklezyA kI prApta hoi, ATha varSa kA aMta ke samaya dIkSA varI, tahA zuklalegyA sahita kicha pATipoTa pUrva paryaMta saMyama kauM pAli, sarvArthasiddhi ko prApta bhayA / tahAM tIna nAgara kara manuSya hoi, aMtarmuhUrta paryaMta zuklalezyA rUpa rahyA / pIche anukrama taM eka jana hUrta mAtra padma, pIta, kapota, nIla lezyA ko prApta hoi, kRSNa lekhApAla nA ase jIva ke kRSNa lezyA kA daza aMtarmuhUrta para ATha varSa ghATa adhika tetIsa sAgara pramANa utkRSTa aMtara jAnanA / na hI tIna para lezyA viSai utkRSTa aMtara jAnanA / vizeSa itanA jo tahA dasa grAma nIla viSai Tha kapota vipaM chaha aMtarmuhUrta hI vika jAnane / aba tejo lezyA kA utkRSTa aMtara kaha haiM koI jIva manuSya vA tiryaca tejolezyA vipaM tiSThe ko prApta bhayA, tava tejolezyA ke aMtara kA prAraMbha kiiyaa| e 1 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 554 paryaMta kapota, nIla, kRSNa lezyA ko prApta hoi, ekeMdrI bhayA / tahA utkRSTapanai AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa je pudgala dravya parivartana, tinikA jitanA kAla hoi, titane kAla bhramaNa kIyA; pIche vikaleMdrI bhayA / tahAM utkRSTapane saMkhyAta hajAra varSa pramANa kAla bhramaNa kIyA; pIche paMceMdrI bhayA / tahAM prathama samaya tai lagAi eka - eka aMtarmuhUrta kAla viSe anukrama taiM kRSNa, nIla, kapota kauM prApta hoi, tejo zyA kauM prApta bhayA / jaise jIva ke tejolezyA kA chaha aMtarmuhUrta sahita ara saMkhyAta sahasra varSa kari adhika AvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana mAtra utkRSTa aMtara jAnanA / aba padma lezyA kA aMtara kahaiM haiM koI jIva padmalezyA viSaM tiSThatA thA, tAkauM choDi tejolezyA kau prApta bhayA, taba padma ke aMtara kA prAraMbha kIyA / tahAM tejolezyA viSai aMtarmuhUrta tiSThi kari saudharma - IzAna viSe upajyA, tahAM palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari adhika doya sAgara paryaMta rahyA / tahA syoM caya kari ekeMdrI bhayA / tahAM AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana kAla mAtra bhramaNa kari pIche vikaledrI bhayA / tahAM saMkhyAta sahasra varpa kAlamAtra bhramaNa kari paMceMdrI bhayA / tahAM prathamasamaya tai lagAi, eka - eka aMtarmuhUrta kRSNa, nIla, kapota, tejolezyA kauM prApta hoi, padmalezyA ko prApta bhayA / ase jIva kaiM padmalezyA kA paMca atarmuhUrta zrara palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari adhika doya sAgara ra saMkhyAta hajAra varSani kari adhika AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pudgala parAvartana mAtra utkRSTa aMtara jAnanA / Age zukla lezyA kA atara kahai hai koI jIva zuklalezyA viSai tiSThe thA, tahAMsyoM padmalezyA kau prApta bhayA / tava zuklalezyA kA aMtara kA prAraMbha bhayA / tahAM krama te eka-eka aMtarmuhUrta kAla mAtra padma - tejolezyA ko prApta hoi saudharma - IzAna viSai upaji, tahA pUrvokta pramANa kAla rahi, tahAM pIche ekedrI hoi, tahA bhI pUrvokta pramANa kAla mAtra bhramaNa kari, pIche vikaledrI hoi, tahA bhI pUrvokta pramAraNa kAlamAtra bhramaNa kari, paceMdrI hoi, prathama samaya taiM eka-eka aMtarmuhUrta kAla mAtra krama te kRSNa, nIla, kapota, teja, padmalezyA kauM prApta hoi, zuklalezyA kau prApta bhayA / ause jIva ke sAta atarmuhUrta a saMkhyAta sahasra varSa ra palya kA asaMkhyAtavAM bhAga kari adhika doya sAgara kari adhika Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA / J643 AvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa puda gala parAvartana mAtra 'zuklalezyA kA utkRSTa aMtara jAnanA / iti aNtraadhikaarH| prAgai bhAva ara alpabahutva adhikArani ko kahaiM haiMbhAvAdo challe ssA, prodayiyA hoMti appabahugaM tu / danvapamANe siddha, idi lessA vaNNidA hoti // 55 // bhAvataH SaD lezyA,. audayikA bhavaMti alpabahukaM tu / dravyapramANe siddhamiti, lezyA variNatA bhavaMti // 555 / / TokA - bhAva kari chahau lezyA audayika bhAvarUpa jAnanI; jAte kaSAya saMyukta yogani kI pravRtti kA nAma lezyA hai / so te doU karmani ke udaya te ho hai| iti bhaavaadhikaarH| bahuri tini lezyAni kA alpa bahutva pUrva saMkhyA adhikAra viSa dravya pramANa kari hI siddha hai / jinakA pramANa thoDA so alpa, jinikA pramANa ghaNA so bahuta / tahAM sabateM thore zuklezyAvAle jIva hai; te pariNa asaMkhyAta hai / tini te asakhyAtaguNe padmalezyAvAle jIva hai| tini ta saMkhyAtaguNe tejolezyAvAle jIva hai / tini te anaMtAnaMta guNe kapotalezyAvAle jIva hai / tini te kicha adhika nIlalezyAvAle jIva hai / tini te kichu kRSNalezyAvAle jIva hai / iti alpabahutvAdhikAra. / : ase chahau lezyA solaha adhikArani kari varNana karI huI jAnanI / prAgai lezyA rahita jIvani ko kahaiM hai'kiNhAdilessarahiyA, saMsAraviNaggayA aNaMtasuhA / siddhipuraM saMpattA, alessiyA te muNeyanvA // 556 // / kRSNAdilezyArahitAH, saMsAravinirgatA anantasukhAH / siddhipuraM saMprAptA, alezyAste jJAtavyAH / / 556 / / TIkA - je jIva kaSAyani ke udaya sthAna lie yogani kI pravRtti ke prabhAva tai kRSNAdi lezyAni kari rahita hai, tisa hI te paca prakAra saMsAra samudra te niphasi Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 ] [ gommaTasAra jIvakA gAyA 556 pAra bhae haiM / bahuri atIMdriya - anaMta sukha kari tRpta haiN| bahuri prAtmA kI upalabdhi hai lakSaNa jAkA, asI siddhipurI kauM samyak parne prApta bhae hai, te ayogakevalI vA siddha bhagavAna lezyA rahita alezya jAnane / iti zrI AcArya nemicaMdra siddhAMta cakravartI viracita gommaTasAra vitIyanAma paMcasaMgraha graMtha kI jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna cadrikA nAmA bhApATIkA viSa jIvakANDa viSa prarUpita bIsa prarUpaNA tiniviSai lezyAmArgaNA prarUpaNA hai nAma jAkA asA padrahvAM adhikAra sapUrNa bhayA / / 15 / / jo jIva tattvajJAnI hokara isa karaNAnuyoga kA abhyAsa karate haiM, unhe yaha usake vizeSaNarUpa bhAsita hotA hai| jo jIvAdika tatvoM ko Apa jAnatA hai, unhI ke vizeSa karaNAnuyoga meM kiye haiM, vahA~ kitane hI vizeSaNa to yathAvata nizcayarUpa haiM, kitane hI upacAra sahita vyavahArarUpa hai, kitane hI dravya-kSetra-kAla bhAvAdika ke svarUpa pramANAdirUpa haiM, kitane hI nimitta AzrayAdi apekSA sahita hai, ityAdi aneka prakAra ke vizeSaNa nirUpita kiye haiM, unhe tyoM kA tyo mAnatA huA usa karaNAnuyoga kA abhyAsa karatA isa abhyAsa se tattvajJAna nirmala hotA hai / jaise-koI yaha to jAnatA thA ki yaha ratna hai, paraMtu usa ratna ke bahuta se vizeSaNa jAnane para nirmala ratna kA pArakhI hotA hai, usI prakAra tattvo ko jAnatA thA ki yaha jIvAdika hai, parantu una tattvoM ke bahuta vizeSa jAne to nirmala tattvajJAna hotA hai / tattvajJAna nirmala hone para Apa hI vizeSa dharmAtmA hotA hai / . paNDita ToDaramalaH mokSamArga prakAzaka, pR0-270 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavAM adhikAra : bhatya-mArgaNA iSTa phalata saba hota phuni, naSTa aniSTa samAja / jAsa nAmateM so bhajau, zAMti nAtha jinarAja // Age bhavya mArgaNA kA adhikAra cyAri gAthAni kari kahai haibhaviyA siddhI jesi, jIvANaM te havaMti bhvsiddhaa| tavivarIyA'bhavvA, saMsArAdo Na sijhati // 557 // bhavyA siddhiryeSAM, jIvAnAM te bhavanti bhavasiddhAH / tadviparItA abhavyAH, saMsArAnna siddhayanti // 557 / / TIkA - bhavyAH kahie honeyogya vA honahAra hai siddhi kahiye anaMta catuSTaya rUpa svarUpa kI prApti jinakai, te bhavya siddha jAnane / yAkari siddhi kI prApti para yogyatA kari bhavyani kai dvividhapanA kahyA hai| . / bhAvArtha - bhavya doya prakAra haiM / keI to bhavya ase hai je mukti hone kI kevala yogya hI haiM; pari kabahUM sAmagrI ko pAi mukta na hoi / bahuri keI bhavya aMse haiM, je kAla pAi mukta hohige / bahuri tadviparItAH kahie pUrvokta doU lakSaNa rahita je jIva mukta hone yogya bhI nahI ara mukta bhI hote nAhI, te abhavya jAnane / tAta te ve abhavya jIva saMsAra teM nikasi kadAcita mukti ko prApta na ho haiM; asA hI kaI dravyatva bhAva hai| ihA koU bhrama karegA jo abhavya mukta na hoi tau doU prakAra ke vyAni meM to mukta honAThaharcA tau je mukta hone kI yogya kahe the, tina bhavyani ke bhI kaya: / mukti prApti hosI so ase bhrama ko dUra kare haiM bhavvattaNasta joggA, je jIvA te havaMti bhavasiddhA / Na hu malavigame NiyamA, tANaM kaNovalANamiva // 558 / / bhavyatvasya yogyA, ye jIvAste bhavanti bhavasiddhAH / na hi malavigame niyamAta, teSAM kanakopalAnAmiva // 55 // Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAthA 556-560 TIkA je bhavya jIva bhavyatva jo samyagdarzanAdi sAmagrI ko pAi, anaMta catuSTaya rUpa honA, tAkI kevala yogya hI hai, tadrUpa hone ke nAhI, te bhavya siddha hai / sadA kAla saMsAra ko prApta raheM hai / kAhe teM ? so kahiye haiM - jaise keI suvarNa sahita pASANa asa hai, tinake kadAcit maila ke nAza karane kI sAmagrI na mile, taiseM keI bhavya jaise hai jinakai karma mala nAza karane kI kadAcit sAmagrI niyama kari na saMbhava hai / bhAvArtha jaise ahamiMdra devani kaiM narakAdi viSai gamana karane kI zakti hai, paratu kadAcit gamana na kareM, taiseM keI bhavya aseM hai, je mukta hone kauM yogya hai, parantu kadAcit mukta na hoMi / - Naya je bhavvAbhavvA, muttisuhAtIdaNaMtasaMsArA / te jIvA NAyavvA, rova ya bhavvA zrabhavvA ya // 556 // * na ca ye bhavyA abhavyA, muktisukhA zratItAnaMtasaMsArAH / te jIvA jJAtavyA, naiva ca bhavyA abhavyAzca / / 559 // TIkA je jIva keI navIna jJAnAdika avasthA kauM prApta hone ke nAhIM ; 'tAta bhavya bhI nAhI / ara anaMta catuSTaya rUpa bhae, tAteM abhavya bhI nAhIM, ase mukti suva ke bhoktA anaMta saMsAra rahita bhae, te jIva bhavya bhI nAhI ara abhavya bhI nAhIM; jIvatva pAriNAmika ko dharai haiM; se jAnane / ihAM jIvani kI saMkhyA kahai haiM avaro juttArato, abhavvarAsissa hodi parimAraNaM / te vihINI savvo, saMsArI bhavvarAsissa // 560 // - avaro yuktAnantaH, abhavyarAze rbhavati parimANam / tena vihInaH sarvaH, saMsArI bhavyarAzeH // 560 / / jaghanya yuktAnaMta pramANa abhavya rAzi kA pramANa hai / bahuri saMsArI avazeSa rahe, titanA bhavya TIkA jIvani ke parimANa meM bhavya rAzi kA parimANa ghaTAeM, rAzi kA pramANa hai / ihAM saMsArI jIvani ke parivartana paribhramaNa, sasAra e ekArya haiM / so dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva, bheda teM parivartana kahie hai - parivartana ara Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] { 647 paMca prakAra hai / tahAM dravya parivartana doya prakAra hai - eka karma dravya parivartana, eka nokarma dravya parivartana | tahAM nokarma dravya parivartana kahie hai - kisI jIva ne audArikAdika tIna zarIrani viSe kisI hI zarIra sabadhI chaha paryApti rUpa pariNamane kI yogya pudgala kisI eka samaya meM grahe, te snigdha, rUkSa, varNa, gaMdhAdika kari tIvra, mada, madhya bhAva lIe, yathA saMbhava grahe, bahuri te dvitIyAdi samayani viSai nirjarA rUpa kIe / bahuri anata bAra agRhItani ko grahi kari choDe, anaMta bAra mizrani kau grahi kari chor3a, bIci grahItAni ko anaMta bAra grahi kari chor3a, ase bhae pIche je pahile samaya pud gala grahe, teI pud gala taise hI snigdha, rukSa, varNa gaMdhAdika kari tisa hI jIva ke nokarma bhAva ko prApta hoMi, titanA samudAyarUpa kAla mAtra nokarma dravya parivartana hai / jIva kari pUrve grahe jaise paramANU jina samayapravaddha rUpa skaMdhani viSai hoMi, te gRhIta kahie / bahuri jIva kari pUrve na grahe ase paramANU jiniviSe hoi, te agRhIta kahiye / gRhIta zrara agRhIta doU jAti ke paramANU jini viSa hoMi, te mizra kahie / sai koU kahai agRhIta paramANU kaise hai ? tAkAM sAmAdhAna - sarva jIvarAzi ke pramANa ko samaya prabaddha ke paramANUnikA parimANa kari garie / bahuri jo pramANa Avai, tAka atIta kAla ke samayani kA parimANa kari guNie, jo pramANa hoi, tisata bhI pudgala dravya kA pramANa pranata guNA hai, jAte jIva rAzi te anaMta vargasthAna gae pudgalarAzi ho hai / tAte anAdikAla nAnA jIvana kI apekSA bhI agRhIta paramANU loka viSai bahuta pAie haiM / bahuri eka jIva kA parivartana kAla kI apekSA navIna parivartana prAraMbha bhayA, taba sarva hI graguhIta bhae / pIche grahe teI grahIta ho hai / so ihA jisa apekSA gRhIta, agRhIta, mizra kahe haiM; so yathAsaMbhava jAnanA / aba vizeSa dikhAie hai www pudgala parivartana kA kAla tIna prakAra hai / tahA agRhItake kA kAla, so agRhIta grahaNa kAla hai / gRhIta ke grahaNa kA kAla, so gRhIta bahula hai / mizra ke grahaNa kA kAla, so mizra grahaNa kAla hai / so inikA parivartano palaTanA so kaise ho hai ? so anukrama yatra kari dikhAie haiM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 560 ___ yaMtra viSa agRhIta kI sahanAnI to vidI / / 0 // jAnanI aru mizra kI sahanAnI haMsapada // +|| jAnanI / ara gRhIta kI sahanAnI eka kA aMka // 1 // jAnanI / ara doya bAra likhane te anaMta bAra jAni lenA / dravya parivartana kA yaMtra . 0 0 + + + + +1 11 + * + + + + +1 1 1 + .++ 0 0 1 0 0 + 0 0 + ++ 1 ++ ++ ++ ++ 1] ++ 1/ 1 1 0 1 1 + | 11 + 0 0 1 ++ 1 ++ . 1 1 . - . - . tahAM vivakSita nokarma pudgala parivartana kA pahile samaya tai lagAi, prathama bAra samayaprabaddha virSe agRhIta kA grahaNa karai, dUsarI bAra agRhIta hI kA grahaNa kare, tIsarI bAra agRhIta hI kA grahaNa karai jaise niraMtara anaMta bAra agRhIta kA grahaNa hoi nivarai taba eka bAra mizra kA grahaNa karai / yAhIteM yaMtra virSa pahile koThA virSe doya bAra bidI eka bAra haMsapada likhyA / bahuri tahAM pIche taise hI niraMtara anaMta bAra agRhIta kA grahaNa kari eka bAra mizra kA grahaNa karai, ase hI anukramate anaMta anaMta bAra agRhIta kA grahaNa kari kari eka - eka bAra mizra kA grahaNa karai; ase hI mizra kA bhI grahaNa anaMta bAra ho hai / yAhItai anata bAra kI sahanAnI ke nimitta yatra virSe jaisA pahilA koThA thA, taisAhI dUsarA koThA likhyA / ___ bahuri tahA pIche taise hI niratara anaMta bAra agRhIta kA grahaNa kari eka vAra gRhIta kA grahaNa kara, yAhItai tIsarA koThA viSai doya bidI para eka kA aka likhyA / bahuri agRhIta grahaNa Adi anukrama tai jasai yaha eka bAra gRhIta grahaNa bhayA, taise hI anukrama te eka - eka bAra gRhIta grahaNa kari anaMta bAra gRhIta grahaNa ho hai / yAhIta jasai tIna koThe pahile likhe the, taise hI anaMta kI sahanAnI ke nimitta dasarA tIna koThe likhe, so ase hote prathama parivartana bhayA / tAteM itanA prathamapaMkti vipa likhaa| ava dUsarI paMkti kA artha dikhAie hai - pUrvokta anukrama bhae pIche niraMtara anaMta bAra mizra grahaNa karai, taba eka bAra agRhIta grahaNa karai / yAta prathama koThA virSe Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 64e do haMsapada para eka biMdI likhI / bahuri niraMtara anaMta bAra mizra grahaNa kari, eka bAra gRhIta grahaNa kareM, so isa hI krama 'anaMta bAra agRhIta grahaNa kareM; yAte pahalA koThA sArikhA dUsarA koThA likhyA / bahuri tahAM pIche niraMtara anaMta bAra mizra grahaNa kari eka bAra gRhIta grahaNa kareM / yAteM tIsarA koThA viSai doya haMsapada bhara eka eka kA aMka likhyA / so mizra grahaNa Adi pUrvokta sarva anukrama lIe, eka eka bAra gRhIta grahaNa hoi, so ase gRhIta graharaNa bhI anaMta bAra ho hai / yAte jaise pahile tIna koThe likhe the, taise hI dUsarA tIna koThe likhe ; ase hota saMteM dUsarA parivartana bhayA / aba tIsarI paMkti kA artha dikhAie hai - pUrvokta krama bhae pIche niratara anaMta bAra mizra kA grahaNa kari eka bAra gRhIta kA grahaNa kareM; yAtaM prathama koThA viSa do haMsapada ara eka-eka kA aMka likhyA, so anaMta anaMta bAra mizra grahaNa kari kari eka eka bAra gRhIta grahaNa kari anaMta bAra gRhIta graharaNa ho hai / yAte pahilA koThA sArikhA dUsarA koThA likhyA / bahuri anaMta bAra mizrakA grahaNa kari eka bAra bhagahIta kA grahaNa kareM / yAte tIsarA koThA viSai doya haMsapada para eka bidI likhI; so jaMseM mizra graharaNAdi anukrama teM eka bAra agRhIta kA grahaNa bhayA, taise hI eka eka bAra kari anata bAra agRhIta kA grahaNa ho hai / tAte pahile tIna koThe the, tase hI dUsarA tIna koThe likhe ; ase hota satai tIsarA parivartana bhayA / Age cauthI paMkti kA artha dikhAie hai- pUrvokta krama bhae pIche niratara granata bAra gRhIta kA grahaNa kari eka bAra mizra kA grahaNa kareM, yAtai prathama koThA viSai doya ekA ara eka haMsapada likhyA hai / so anaMta anaMta bAra gRhIta kA grahaNa kari kari eka eka bAra mizra grahaNa kari anaMta bAra mizra kA grahaNa ho hai / yAta prathama koThA sArikhA dUsarA koThA kIyA / bahuri tahA pIcheM anaMta bAra gRhIta kA grahaNa kari eka bAra agRhIta kA grahaNa kareM; yAtai tIsarA koThA viSai doya ekA ara eka biMdI likhI / bahuri caturtha parivartana kI Adi te jaisA anukrama kari yahu eka bAra magahIta grahaNa bhayA / taiseM hI anukrama te anaMta bAra agRhIta grahaNa hoi, yAta pahile tIna koThe kIe the, taise hI mAge anaMta bAra kI sahanAnI ke athi dUsarA tIna koThe kI / ase hote saMte caturtha parivartana bhayA / bahuri tIhi caturtha parivartana kA dhanatara samaya viSai vivakSita nokarma dravya parivartana ke pahile samaya vipe je dgana gi Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 56. 650 ] snigdha, rUkSa, varNa, gadhAdi bhAva ko lIe grahaNa kIe the; teI pudgala. tisa hI snigdha, rUkSa, varNa gaMdhAdi bhAva ko lIe zuddha gRhItarUpa grahaNa kIjie hai; so yaha saba milyA huvA saMpUrNa nokarma dravya parivartana jAnanA / Age karma pudgala parivartana kahie hai-kisI jIvane eka samaya virSe ATha prakAra karmarUpa je pudgala grahe, te eka samaya adhika ovalI pramANa AbAdhA kAla ko gae pIche dvitIyAdi samayani viSa nirjarArUpa kIe, pIche jaisA anukrama Adi tai lagAi, aMta paryaMta nokarma dravya parivartana viSa kahyA, taisA hI anukrama sarva cArayo parivartana saMbaMdhI isa karma dravya parivartana viSa jAnanA / / vizeSa itanA-tahAM nokarma sabaMdhI pudgala the,ihAM karma saMbaMdhI pudgala jAnane / anukrama viSai kichU vizeSa nAhI / pIche pahile samaya jaise pudgala grahe the, teI pudgala tisa hI bhAva ko lIe, caturtha parivartana ke anatara samaya virSe grahaNa hoi; so yahu sarva milyA havA saMpUrNa karma parivartana jAnanA / isa dravya parivartana ko pudgala parivartana bhI kahie hai / so nokarma pudgala parivartana kA ara karmapudgala parivartana kA kAla samAna hai / bahuri ihAM itanAM jAnanA - pUrva jo kama kahyA, tahA jaise pahile anata vAra agRhIta kA grahaNa kahyA, tahA vIci vIci me gRhIta' grahaNa vA mizra grahaNa bhI hoi, so anukrama viSa to pahilI bAra ara dUsarI bAra Adi jo agRhIta grahaNa hoi, soI giNane me A hai / ara kAla parimANa viSe gRhIta, mizra grahaNa kA samaya sahita sarva kAla giNane me Avai hai / jini samayani virSe gRhIta kA grahaNa hai, te samaya gRhIta grahaNa ke kAla viSa giNane me Avai hai| jini samayani viSa mizra kA grahaNa ho hai, te samaya mizra grahaNa ke kAla virSa giNane meM Avai hai| jina samayani vipai agRhIta grahaNa ho hai, te samaya agRhIta grahaNa kAla viSa giNane me Avai hai; so yaha udAharaNa kahyA hai; ase hI sarvatra jAnanA / krama viSa tau jaisA anukrama kahyA hoi, taisai hoi, taba hI giNane meM Avai / ara tisa anukrama ke bIci koI anyarUpa pravata, so anukrama virSe giNane me nAhI / ara jini samayani viSai anyarUpa bhI pravateM hai, tini samayanirUpa jo kAla, so parivartana kA kAla viSa giNane me Avai hI hai / jaise hI kSetrAdi parivartana virSa bhI jAnanA / jaise kSetra parivartana viSa kisI jIvane jaghanya avagAhanA pAI, parivartana prAraMbha kIyA, pIche kete eka kAla anukrama rahita avagAhanA pAI, pIche anukramarUpa avagA Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 651 hanA kauM prApta bhayA, tahAM kSetra parivartana kA anukrama viSai tau pahile jaghanya avagAhanA pAI thI, ara pIche dUsarI bAra anukramarUpa avagAhanA pAI, so giNane me Ava hai / ara kSetra parivartana kA kAla virSa bIci meM anukrama rahita avagAhanA pAvane kA kAla sahita sarva kAla giNane meM Avai hai / jaise hI sarva viSa jAni lenaa| aba ihA dravya parivartana viSa kAla kA parimANa kahai hai / tahA agRhIta grahaNa kA kAla anaMta hai; tathApi yaha sarva te stoka hai / jAtai jini pudgalani syau dravya, kSetra, kAla, bhAvani kA saMskAra naSTa hai, te pudgala bahuta bAra grahaNa meM Avate nAhI, yAhI te vivakSita pudgala parivartana ke madhya gRhIta pudgalani kA hI bahuta bAra grahaNa saMbhava hai / soI kahyA hai - suhumaDhidisaMjuttaM, AsaNNaM kammaNijjarAmukkaM / pAeNa edi gahaNaM, davvamariNahiTThasaMThANaM // je pudgala karmarUpa pariNae the, ara jinakI sthiti thorI thI, ara nirjarA hote karma avasthA kari rahita bhae hai ara jIva ke pradazani syo eka kSetrAvagAhI tiSThe hai, ara saMsthAna AkAra jinikA kahyA na jAya ara vivakSita pudgala parivartana kA pahilA samaya viSa jisa svarUpa grahaNa meM Ae, tisakari rahita hoMi, ase pudgala, jIva kari bAhulya panai samayaprabaddhani virSa grahaNa kIjie hai / asA niyama nAhIM, jo jaise hI pudgalani kA grahaNa karai, paratu bahuta vAra ase hI pudgalani kA grahaNa ho hai, jAteM e pudgala dravya, kSetra, kAla, bhAva kA saskAra kari sayukta hai| bahuri agRhIta grahaNa ke kAla te mizra grahaNa kA kAla anata guNA hai / vahuri tisa mizra grahaNa ke kAla te gRhIta grahaNa kA jaghanyakAla anata guNA hai / bahuri tisa te sarva pudgala parivartana kA jaghanya kAla kicha adhika hai / jaghanya gRhIta grahaNa kAla ko anata kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titanA jaghanya gRhIta grahaNa kAla virSa milAie, taba jaghanya pudgala parivartana kA kAla ho hai / bahuri tisataM gRhIta grahaNa phA utkRSTa kAla anata guNA hai, bahuri tAta saMpUrNa pudgala parivartana kA utkRSTa gAna kicha adhika hai / utkRSTa gRhIta grahaNa kAla ko anata kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA utkRSTa gRhIta grahaNa kAla viSa milAie, tava utkRSTa pudgata parivartana kA kAla ho hai / ihAM agRhIta grahaNa kAla ara mizra grahaNa kAla vipa napanya 33 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 ] [ gommaTasAra jIvakADa gAthA 560 STapanA nAhI hai / jAte paraMparA siddhAMta viSa tinake jaghanya utkRSTapane kA upadeza kA abhAva hai| ... ihAM prAsaMgika (ukta ca) gAthA kahaiM haiM agahidamissaM gahida, missamagahidaM taheva gahidaM ca / missaM gahidamagahivaM, gahida missaM agahidaM ca / / pahilA - agRhIta, mizra, gRhItarUpa; dUsarA - mizra, agRhIta, gRhItarUpa; tIsarA - mizra, gRhIta, agRhItarUpa; cauthA - gRhIta, mizra, agRhItarUpa parivartana bhae dravya parivartana ho hai / so vizadarUpa pUrve karA hI hai| uktaMca (AryA chaMda) sarve'pi pudgalAH, khalvekenAttojjhitAzca jIvena / hyasakRttvanaMtakRtvaH, pudgalaparivartasaMsAre // eka jIva pudgala parivartanarUpa saMsAra viSa yathA yogya sarva pudgala vAraMvAra anaMta vAra grahi chAMDai hai| Age kSetra parivartana kahie haiM - so kSetraparivartana doya prakAra - eka svakSetra parivartana, eka parakSetra parivartana / tahAM svakSetra parivartana kahie haiM - koI jIva sUkSma nigodiyA kI jaghanya avagAhanA ko dhAri upajyA, apanA sAMsa kA aThArahavAM bhAga pramANa Ayu kauM bhogi mUvA, bahuri tisa te eka pradeza badhatI avagAhanA kauM dharai, pIche doya pradeza badhatI avagAhanA kI dharai, ase eka - eka pradeza anukrama te badhatI - badhatI mahAmatsya kI utkRSTa avagAhanA paryaMta sakhyAta dhanAMgula pramANa avagAhanA ke bhedani kauM soI jIva prApta hoi / je avagAhanA ke bheda hai, te sarva eka jIva anukrama te yAvatkAla virSe dhArai, so yahu sarva samudAyarUpa svakSetra parivartana jaannaa| aba parakSetra parivartana kahiye haiM sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka jaghanya avagAhanArUpa zarIra kA dhAraka so lokAkAza ke madhya je ATha AkAza ke pradeza hai, tinako apane zarIra kI bhavagA hanA ke madhyavartI ATha pradeza kari avazeSa, unake nikaTavartI anya pradeza, tivakoM roka kari upajyA, sAMsa kA aThArahavAM bhAga mAtra kSudra bhava kAla jIya kari mUvA / bahuri soI jIva taise hI avagAhanA ko dhAri, tisa hI kSetra viSai dUsarA upajyA, so ase Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 } [ gommaTasAra jIvakANTha gAyA 565-566 paramANU gola kahyA hai; so yahu SaTkoNa ko lIe AkAra gola kSetra hI kA bheda hai, tAtai gola kalA hai / jaise aNU vA skaMdharUpa pudgala dravya to rUpI grajIva dravya jAnanA / bahuri dharma dravya, adharma dravya, AkAza dravya, kAla dravya e cAryA grarUpI ajIva dravya jAnane iti / nAmAdhikAra / uvajogo vaNNacaU, lakkharaNamiha jIvapoggalAkhaM tu / gadiThANoggahavattaNakiriyuvayAro du dhammacaU // 565 // upayogo varNacatuSkaM lakSaNamiha jIvapudgalAnAM tu / gatisthAnAvagAhavartana kriyopakArastu dharmacaturNAm // 565 // TIkA - dravyani ke lakSaNa kahai hai / tahAM jIva zrara pudgalani ke lakSaNa (kramazaH ) upayoga ra varNa catuSka jAnanA / tahAM darzana jJAna upayoga jIvani kA lakSaraNa hai / varNa, gaMdha, rasa, sparza pudgalani kA lakSaNa hai / bahuri gati, sthAna, avagAha, vartanArUpa kriyA kA upakAra te dharmAdika cyAri dravyani ke lakSaNa haiM / tahAM gatihetuttva dharma dravya kA lakSaNa haiM / sthitihetutva adharmaM dravya kA lakSaNa hai / avagAha hetutva AkAza dravya kA lakSaNa hai / vartanAhetutva kAla dravya kA lakSaNa hai / gAvaThANoggahakiriyA, jIvANaM puggalANameva have / dhammatiyeNa hi kiriyA, mukkhA puNa sAdhanA hoMti // 566 // gatisthAnAvagAhakriyA, jIvAnAM pudgalAnAmeva bhavet / dharmatrike na hi kriyA, mukhyAH punaH sAdhakA bhavaMti // 566 // TIkA gati, sthiti, avagAha e tIna kriyA jIva ara pudgala hI ke pAie hai / tahA~ pradeza te pradezAtara viSai prApta honA, so gati kriyA hai / gamana kari kahI tiSThanA, so sthiti kriyA hai / gati-sthiti lIe vAsa karanA, so avagAha kriyA jAnanA | bahuri dharma, adharma, AkAza viSe e kriyA nAhI hai; jAte inake sthAna calana pradezacalana kA abhAva hai / tahAM apane sthAna ko choDi anya sthAna honA, so sthAnacalana kahie / pradezani kA caMcalarUpa honA so pradezacalana kahie / bahuri dharmAdika dravya gati, sthiti, avagAha kriyA ke mukhya sAdhaka haiM / Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 663 samyagjJAnacandrikA bhASATIkA | jIva pudgalani ke jo gati, sthiti, avagAha kriyA ho hai; tAkau nimitta mAtra hI hai, so kahie hai - jattassa pahaM Thattassa, AsaNaM NivasagassaM vasadI vA / gadiThANoggahakaraNe, dhammatiyaM sAdhagaM hodi // 567 // yAtasya paMthAH tiSThataH, zrAsanaM nivasakasya vasatirvA / gatisthAnAvagAhakaraNe, dharmatrayaM sAdhakaM bhavati / / 567 / / TIka - jaise gamana karanevAloM ko paMthA jo mArga, so kAraNa hai / tiSThanevAlo kau Asana jo sthAna, so kAraNa hai / nivAsa karanevAloM ko vasatikA jo vasane kA kSetra, so kAraNa hai / taise gati, sthiti, avagAha ke kAraNa dharmAdika dravya hai / jaise te paMthAdika Apa gamanAdi nAhI kara hai; jIvani ko preraka hoi gamanAdi nAI karAve hai / svayameva je gamanAdi kareM, tinako kAraNabhUta ho hai / so kAraNa itanA hI, jo jahAM paMthAdika hoMi, tahAM hI ve gamanAdirUpa pravarte / tese dharmAdika dravya Apa gamanAdi nAhI kareM hai; pudgalani ko preraka hoi gamanAdika kriyA nAhI karAve haiM; svayameva hI gamanAdika kriyArUpa pravartate je jIva pudgala, tinako sahakArI kAraNa ho hai / so kAraNa itanA hI jo dharmAdika dravya jahAM hoi, tahAM ho gamanAdi kriyArUpa jIva pudgala pravatai hai | vattaNahetU kAlo, vattaNaguragamaviya davvaNicayesu / kAlAdhAreNeva ya, vaTTati hu savvadavvANi // 568 || vartanAhetu. kAlaH, vartanAguNamavehi dravyanicayeSu / kAlAdhAreNaiva ca vartate hi sarvadravyANi // 568 / / TIkA - ric pratya sayukta jo vRtaJ dhAtu, tAkA karma viSai vA bhAva viSa vartanA zabda nipajai hai, so yAkA artha yaha jo varteM vA vartana mAtra hoi, tAkI vartanA kahie / so dharmAdika dravya apane apane paryAyani kI niSpatti viyaM svayameva vartamAna hai / tinakai bAhya koI kAraNabhUta upakAra binA so pravRtti saMbhave nAhI, tAtaM tinake, tisa pravRtti karAvane ko kAraNa kAla dravya hai; jaise vartanA kAla kA upakAra jAnanA / ihA rica pratyaya kA artha yahu - jo dravyani kA paryAya varta hai, tAkA vartAvinevAlA kAla 1 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 ] [gommaTasAra jIvakAra gApA 168 tahAM prazna - jo jaise ziSya paDhe hai; para upAdhyAya paDhAvai hai / tahAM doUnikai paThanakriyA dekhie hai / taisai dharmAdika dravya pravarte hai para kAla pravartAva hai; tau dharmAdika dravya kI jyau kAla ke bhI tini paryAyani kA pravartanarUpa kriyA kA sadbhAva aayaa| tahAM uttara ~ jo ase nAhI hai / ihAM nimittamAtra vastu ko hetu kA kartA kahie hai / jaise zItakAla virSe zIta kari ziSya paDhane ko samarthana bhae; tahAM kArISA ke agni kA nimitta bhayA / taba ve paDhane laga gae / tahA nimitta mAtra dekhi asA kahie jo kArISA kI agni ziSyani ko paDhAvai hai; so kArIpA kI agni Apa paDhanerUpa kriyAvAna na ho hai / tinike paDhane ko nimittamAtra hai / taise kAla Apa kriyAvAna na ho hai / kAla ke nimitta te ve svayameva pariNavai haiM / tAta asA kahie hai| jo tinikau kAla pravartAva hai| bahuri tisa kAla kA nizcaya kaise hoi ? so kahie hai - samaya, ghaDI ityAdika kriyAvizeSa, tiniko loka viSa samayA'dika kahie hai / bahuri samaya, ghaDI ityAdi kari je pacanAdi kriyA hoMi, tiniko loka viSai pAkAdika kahie hai| tahA tini viSa kAla asA jo zabda AropaNa kIjie hai / samaya kAla, ghaDI kAla, pAka kAla ityAdi kahie hai, so yaha vyavahAra kAla mukhya kAla kA astitva ko kahai hai / jAtai gauNa hai, so mukhya kI sApekSA kI dharai hai| jaise kisI puruSa ko siha kahyA, tau tahAM jAnie hai, jo koI siMha nAmA padArtha jagata viSai pAie hai / jaise kAla kA nizcaya kIjie hai / pratyakSa kevalI jAna hai / ___ bahuri SaT dravya kI vartanA kauM kAraNa mukhya kAla hai / vartanA guNa dravyasamUha viSa hI pAie hai; jaise hote kAla kA AdhAra kari sarva dravya pravarte hai / apane apane paryAyarUpa pariNamaiM hai; yAtai pariNamanarUpa jo kriyA, tAkoM paratva para aparatva jo Age pIchepanA, so kAla kA upakAra hai| ihAM prazna jo kriyA kA paratva - aparatva tau jIva pudgala virSe hai, dharmAdika amUrtIka dravyani virSa kaise saMbhavai ? so kahai haiN| 1. tatvArthasatra me-vartanApariNAma kriyA paratvAparatve ca kAlasya' bha.5 sUtra 22, / Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA dhammAdhammAvINaM, agurugalahugaM tu hiM vi vaDDhohi / hANIhiM vi vaDDhaMto, hAyaMto baTTade jamhA // 56 // dharma dharmAdInAmagurukalaghukaM tu SaDbhirapi vRddhibhiH / hAnibhirapi vardhamAnaM hIyamAnaM vartate yasmAt // 569 / / TokA-jAtai dharma adharmAdika dravyani ke apane dravyatva ko kAraNabhUta zakti ke vizepa rUpa je agurulaghu nAmA guNa ke avibhAga praticcheda, te anata bhAgavRddhi prAdi padasthAna pratita vRddhi kari tau badhai hai / para anaMtabhAgahAni Adi padasthAna patita hAni kari ghaTai hai, tAtai tahA asai pariNamana viSa bhI mukhya kAla hI kI kAraNa jAnanA / Na ya pariNamadi sayaM so, ga ya pariNAmei aNNamahi / vivihapariNAmiyANaM, havadi hu kAlo sayaM hedU // 570 // na ca pariNamati svayaM sa, na ca pariNamayati anyadanyaH / vividhapariNAmikAnAM, bhavati hi kAlaH svayaM hetuH / / 570 / / TIkA - so kAlasaMkrama jo palaTanA, tAkA vidhAna kari apane guNani kari paradravyarUpa hoi nAhI pariNavai hai / vahuri paradravya ke guNani ko apane visaM nAhI pariNamAva hai / bahuri hetukartA preraka hoikari bhI anya dravya ko anya guNani kari sahita nAhI pariNamAvai hai| to nAnAprakAra pariNamani ko dharai je dravya svayameva pariNameM hai, tinako udAsIna sahaja nimitta mAtra ho hai| jaise manuSya ke prabhAta naraMbhI kriyA ko prabhAtakAla kAraNa hai| kriyArUpa tau svameva manuSya hI pravata hai. parantu tiniko nimitta mAtra prabhAta kA kAla ho hai, taise jaannaa| kAlaM assiya davvaM, sagasagapajjAyapariNadaM hodi| pajjAyAvaTThANaM, suddharaNaye hodi khaNametaM // 571 // kAlamAzritya dravyaM, svakasvakaparyAyapariNata bhavati / paryAyAvasthAnaM, zuddhanayena bhavati kSaraNamAtram // 5 // TIkA - kAla kA nimittarUpa pAyava pADa, jIvAriH .. ... . .mI kIya paryAyarUpa pariNae hai| tisa paryAya kA jo mavamAna:. RjusUtranaya kari artha paryAya apekSA eka samara nAmanAmanA / Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 572-573 vavahAro yA viyappo, bhedo taha pajjano ti eyttttho| vavahAra-bahArama-didI hu vavahArakAlo du // 572 // vyavahArazca vikalpo, bhedastathA paryAya ityekArthaH / vyavahArAvasthAnasthitihi vyavahArakAlastu // 572 // TIkA - vyavahAra para vikalpa ara bheda para paryAya e sarva ekArtha hai| ini zabdani kA eka artha hai / tahA vyajana paryAya kA avasthAna jo vartamAnapanA, tAkari sthiti jo kAla kA parimANa, soI vyavahAra kAla hai / avarA pajjAyaThidI, khaNamettaM hodi taM ca samo tti / hoNhamaNUNamadikkamakAlapamANaM have so du||573|| avarA paryAyasthitiH, kSaNamAtraM bhavati sA ca samaya iti / dvayoraNvoralikamakAlapramANaM bhavet sa tu // 573 // TIkA - dravyani ke jaghanya paryAya kI sthiti kSaNa mAtra hai / so kSaNa nAma samaya kA hai / samIpa tiSThatI doya paramANU mada gamanarUpa pariNaI, jetA kAla virSe paraspara ullaghana karai, tisa kAla pramANa kA nAma samaya hai| ihA prasaga pAi doya gAthA kahai hai gabha eya payesattho, paramANU mNdgipvttttto| vIyamaNaMtarakhettaM, jAvadiyaM jAti taM smykaalo||1|| AkAza kA eka pradeza virSe tiSThatA paramANU maMdagatirUpa pariNaI, so tisa pradeza ke anatari dUsarA pradeza, tAko jetA kAla kari prApta hoi, so samaya nAmA kAla hai| so pradeza kitanA hai ? so kahai hai jettI vi khettametaM, aNuraNA ruddhaM khu gayaraNadavvaM ca / taMja padesaM bhariNayaM, avarAvarakAraNaM jassa // 2 // Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 667 jisa paramANU ke Age pIche ko kAraNa a~sA AkAza dravya AkAza viSaM aMsA kahie hai, jo yahu AkAza isa paramANU ke Age hai, yahu poche hai, so AkAza dravya, tisa paramANU kari jitanA ruke, vyApta hoi, tisa kSetra kA nAma pradeza kahyA 1 Age vyavahAra kAla ko kahai hai -- zrAvali saMkhasamayA saMkhejjAvalisamUhamussAso / sattussAsA thovo, sattatthovA lavo bhaNiyo / / 574 // zrAvalirasaMkhyasamayA, saMkhyeyAvalisamUha ucchvAsaH / saptocchvAsAH stokaH, saptastokA lavo bharitaH // 574 || TIkA - jaghanyayuktAsaMkhyAta pramANa samaya, tinikA samUha, so zrAvalI hai / bahuri sakhyAta prAvalI kA samUha so uzvAsa hai / so uzvAsa kaisA hai ? ukta N ca--- aDDhassa aragalasassa ya Niruvahadassa ya havejja jIvassa / usAsAriNassAso, ego pANo tti AhIdo // 1 // jo koI manuSya ADhya-sukhI hoi, grAlasya rogAdi kari rahita hoi, svA dhIna hoi, tAkA sAsosvAsa nAmA eka prANa kayA hai, bahuri sAta usvAsa kA samUha, so stoka nAmA kAla hai / kA samUha, so lava nAmA kAla hai / aTThattIsaddhalavA, nAlI benAliyo muhuttaM tu / egasamayeNa hINaM, bhiNNamuhuttaM tado sesaM // 575 // dirdhalavA, nAlI dvinAliko muhUrtastu / ekasamayena hIno, bhinnamuhUrtastataH zeSaH ||575 // TIkA kA hai / bahuri do tAkA kAla jAnanA / bahuri sAta stoka kA --- sADhA aDatIsa lavani kA samUha, sonAlI hai / nAlI nAma ghaTikA ghaTikA samUha, so muhUrta hai / isa muhUrta meM eka samaya ghaTAiye taba Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 576-577 bhinna muhUrta ho hai vA yAko utkRSTa atarmuhUrta khie| yAteM Age doya samaya ghATi muhUrta Adi aMtarmuhUrta ke vizeSa jAnane / ihAM prAsAMgika gAthA kahai hai-- sasamayamAvaliavaraM, samaUraNamuhattayaM tu ukkassaM / majjhAsaMkhaviyappaM, viyAraNa aMtomuttamiNaM // eka samaya adhika AvalI mAtra jaghanya aMtarmuhUrta hai / bahuri eka samaya ghATi muhUrta mAtra utkRSTa aMtarmuhUrta hai| madhya samaya virSa doya samaya sahita AvalI tai lagAi, doya samaya ghATi muhUrta paryata asaMkhyAta bheda lIe, madhya aMtarmuhUrta hai / jaise jAnahu / divaso pakkho mAso, uDu ayaNaM vassamevamAdI hu| saMkhejjAsaMkhajjAraNaMtAo hodi vavahAro // 576 // divasaH pakSo mAsaH, RturayanaM varSamevamAdihi / saMkhyeyAsaMkhyeyAnaMtA bhavaMti vyavahArAH // 576 // TIkA - tIsa muhUrta mAtra ahorAtra hai| mukhyapanai paMcadaza ahorAtra mAtra pakSa hai / doya pakSa mAtra eka mAsa hai / doya mAsa mAtra eka Rtu ho hai / tIna Rtu mAtra eka ayana ho hai / doya ayana mAtra eka varSa ho hai / ityAdi AvalI te lagAi saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta paryaMta anukrama te zrutajJAna, avadhijJAna, kevalajJAna kA viSaya bhUta vyavahAra kAla jAnanA / vavahAro puNa kAlo, mANusakhettamhi jANidavvo du / joisiyAraNaM cAre, vavahAro khalu sasANo tti // 577 // vyavahAraH punaH kAlaH, mAnuSakSetre jJAtavyastu / jyotiSkAraNAM cAre, vyavahAraH khalu samAna iti // 577 // TIkA - bahuri vyavahAra kAla manuSya kSetra viSai pragaTarUpa jAnane yogya haiM; jAte manuSyakSetra virSe jyotiSI devani kA calane kA kAla ara vyavahAra kAla samAna hai| Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] vavahAro puNa tiviho, tIdo vaTTatago bhavisso du / todo saMkhejjAvalihadasiddhANaM pamANo du // 578 // vyavahAraH punastrividho'tIto vartamAno bhaviSyaMstu / atItaH saMkhyeyAvalihatasiddhAnAM pramANaM tu / / 578 / / ------ TIkA * bahuri vyavahAra kAla tIna prakAra hai atIta, anAgata, vartamAna / tahAM atIta kAla siddha rAzi ko saMkhyAta AvalI kari guNa, jo pramAraNa hoi, titanA jAnanA | kaise ? so kahie hai - chaha mahInA ra ATha samaya mAhI cha se ATha jIva siddha ho hai; to jIva rAzi ke anaMtave bhAga pramAraNa sarva siddha kete kAla meM bhaye ? ase trairAzika karanA / tahAM pramANa rAzi cha se ATha, phalarAzi chaha mahInA ATha samaya, icchA rAzi siddhani kA pramANa, so phala rAzi ko icchArAzi kari guNe, pramANarAzi kA bhAga dIe, labdharAzi saMkhyAta AvalI kari siddhani ko guNa jo pramANa hoi, titanA AyA / soI anAdi tai lagAi atIta kAla kA parimANa jAnanA / samayo hu vaTTamAraNo, jIvAdI savvaSuggalAdo vi / bhAvI tariNado, idi vavahAro hane kAlo // 576 // samayo hi vartamAno, jIvAt sarvapudgalAdapi / bhAvI anantaguNita, iti vyavahAro bhavetkAlaH / / 576 // TIkA - vartamAna kAla eka samaya mAtra jAnanA / bahuri bhAvI jo anAgata kAla, so sarva jovarAzi te vA sarva pudgalarAzi tai bhI anaMtaguNA jAnanA / aseM vyavahAra kAla tIna prakAra kahyA / kAlo vi ya vavaeso, sabbhArUvao havadi Nicco / uppaNNappaddhaMsI, avaro dIhaMtaraTThAI // 580 // [ e kAla iti ca vyapadezaH, sadbhAvaprarUpako bhavati nityaH / utpannapradhvaMsI aparo dIrghAntarasthAyI // 580 // TIkA kAla asA jo loka viSai kahanA hai, so mukhya kAla kA astitva kA kahanahArA hai / mukhya binA gauNa bhI na hoi / jo siMha padArtha hI na hoi to yahu puruSa siMha ausA kaise kahane meM Avai so mukhya kAla dravya kari nitya hai, tathApi paryAya - Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 581-582 kari UtpAda vyaya ko dharai hai / tAta utpanna-pradhvaMsI kahie hai / bahuri vyavahAra kAla hai, so vartamAna kAla apekSA utpAda - vyaya rUpa hai / tAtai utpanna-pradhvaMsI hai / bahuri atIta, anAgata, apekSA bahuta kAla sthiti kauM dharai hai / tAtai dItira sthAyI hai| ihAM prAsAgika zloka kahiye hai nimittamAMtaraM tatra, yogyatA vastuni sthitA / bahinizcayakAlastu, nizcitaM tatvazibhiH // tIhiM vastu viSa tiSThatI pariNamanarUpa jo yogyatA, so aMtaraMga nimitta hai / bahuri tisa pariNamana kA nizcaya kAla bAhya nimitta hai / asai tattvadarzIni kari nizcaya kIyA hai / ityupalakSaNAnuvAdAdhikAraH / chahavvAvaTThANaM, sarisaM tiykaalatthpjjaaye| veMjaNapajjAye vA, milide tANaM ThidittAdo // 581 // SaDdravyAvasthAnaM, sadRzaM trikAlArthaparyAye / vyaMjanaparyAye vA, milite teSAM sthititvAt // 581 // TIkA - avasthAna nAma sthiti kA hai; so SaT dravyani kA avasthAna samAna hai / kAhe te ? so kahie hai - sUkSma vacana agocara kSaNasthAyI ase tau arthaparyAya ara sthUla, vacana gocara cirasthAyI jaise vyaMjana paryAya, so trikAla saMbaMdhI artha paryAya vA vyaMjana paryAya mile, tini sarva hI dravyani kI sthiti ho hai / tAtai sarva dravyani kA avasthAna samAna kahyA / sarva dravya anAdinidhana hai| Age isa hI artha ko dRDha karai haieya-daviyammi je, attha-pajjayA viyaNa-pajjayA cA vi / tIdANAgada-bhUdA, tAvadiyaM taM havadi davaM // 582 // ekadravye ye, arthaparyAyA vyaMjanaparyAyAzcApi / atItAnAgatabhUtAH tAvattad bhavati dravyam // 582 // paTsaDAgama-vavalA pustaka 1, pRSTha 388 gAthA saM0 166 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATokA ] TIkA - eka dravya virSa je guNani ke pariNamanarUpa pasthAnapatita vRddhihAni lIe artha paryAya, bahuri dravya ke AkArAdi pariNamanarUpa vyaMjana paryAya, te atIta-anAgata api zabda te vartamAna saMbadhI yAvanmAtra hai; tAvanmAtra dravya jAnanA / jAteM dravya tinatai judA hai nAhI, sarva paryAyani kA samUha soI dravya hai / iti sthitydhikaarH| AgAsaM vajjittA, savve logammi ceva Natthi bahiM / vAvI dhammAdhammA, NavadvidA acalidA NiccA // 583 // AkAzaM varjayitvA, sarvANi loke caiva na saMti bhiH| vyApinI dharmAdhaptauM, avasthitAvacalitau nityau // 583 // TIkA - aba kSetra kahai hai; so AkAza binA avazeSa sarvadravya loka vipa hI haiM, bAhya aloka viSa nAhI hai| tina viSa dharma dravya, adharmadravya tila vipa tela kI jyoM sarva loka viSa vyApta hai| tAtai vyApI kahie / bahuri nijasthAna te sthAnAMtara viSai cale nAhI hai; tAteM avasthita hai| bahuri eka sthAna vipa bhI pradezani kA caMcalapanA, tinake nAhI hai; tAtai pracalita hai / bahuri trikAla viSai vinAza nAhI he; tAtai nitya hai / ase dharma, adharma dravya jAnane / ihAM prAsagika zloka-- aupazleSikavaiSayikAvabhivyApaka ityapi / AdhArastrividhaH proktaH, kaTAkAzatileSu ca // AdhAra tIna prakAra hai - aupazleSika, vaipayika, abhivyApaka / tahAM caTAI viSa kumAra sovai hai, asA kahie, tahA aupazleSika AdhAra jAnanA / bahuri AkArA viSa ghaTAdika dravya tiSThaM haiM, jaisA kahie, tahAM vaipayika AdhAra jAnanA / vahuri tila viSai tela hai, asA kahie; tahAM abhivyApaka prAdhAra jAnanA / so ihA tilani virSe tela kI jyoM lokAkAza ke sarva pradezani vipa dharma, adharma dravya apane pradezani kari vyApta hai| tAtai ihAM abhivyApaka prAdhAra hai| yAhI te prAcAryanai dharma adharma dravya ko vyApI kahyA hai| logassa asaMkhejjadibhAgappahudi tu savvalogo tti| appapadesavippaNasaMhAre vAvaDo jIvo // 584 // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 585 672 ] lokasyAsaMkhyeyabhAgaprabhRtistu sarvaloka iti / AtmapradezavisarparaNasaMhAre vyApRto jIvaH // 584 // TIkA - jIva kA kSetra kahai haiM, so zarIramAtra apekSA to sUkSma nigodiyA labdhi aparyAptaka kI jaghanya avagAhanA te lagAi, eka eka pradeza vadhatA utkRSTa mahAmatsya kI avagAhanA paryata kSetra jAnanA / bahuri tAke Upari samudghAta apekSA vedanA samudghAtavAle kA eka eka pradeza kSetra viSa badhatA badhatA mahAmatsya kI avagAhanA te tiguNA laMbA, caur3A kSetra paryaMta kSetra jAnanA / bahuri tAke Upara eka eka pradeza vadhatA badhatA mAraNAMtika samudghAtavAle kA svayaMbhU ramaNa samudra kA vAhya sthaMDila kSetra virSe tiSThatA jo mahAmatsya, so saptamanaraka viSe mahAraurava nAmA zreNIbaddha vilA prati kIyA jo mAraNAMtika samudghAta tIhi viSa pAca sai yojana cauDA, aDhAI sai yojana UMcA, prathama vakragati viSa eka rAjU, dvitIya vakra viSa AdhA rAjU, tRtIya vakra virSe chaha rAjU, laMbAI lIeM jo utkRSTa kSetra ho hai; tahAM paryaMta kSetra jAnanA / vahuri tAke Upari kevalisamudghAta viSa lokapUraNa paryaMta kSetra jAnanA / so ase sarva bhedarUpa kSetra viSa apane pradezani kA vistAra - saMkoca hote jIvadravya vyApRtaM kahie vyApaka ho hai| saMkoca hote stoka kSetra viSa AtmA ke pradeza avagAharUpa tiSTha hai / vistAra hote te phailikari ghane kSetra viSai tiSThe hai| jAtai jIva ke avagAhanA kA bheda vA upapAda vA samuddhAta bheda sarva hI saMbhava hai / tAtai pUrvokta jIva kA kSetra jaannaa| poggaladavAraNaM puNa, eyapadezAdi hoMti bhjnnijjaa| ekkekko du padeso, kAlANUNaM dhudo hodi // 585 // pudgaladravyANAM punarekapradezAdayo bhavanti bhajanIyAH / ekaikastu pradezaH, kAlANUnAM dhruvo bhavati // 585 // TokA - pudgaladravyani kA eka pradezAdika yathAsaMbhava bhajanIya kahie bheda karane yogya kSetra jAnanA, so kahie hai - doya aNU kA skava eka pradeza vipai tiSTha vA doya pradezani vipai tiSTha, bahuri tIna paramANUni kA skaMdha eka pradeza vA doya pradeza vA tIna pradeza viSai tipThe, ase jAnanA / bahuri kAlANU eka eka lokAkAza kA pradeza vipai eka eka pAie hai, so dhra varUpa hai, bhinna bhinna sattva dharai hai; tAtai tinikA kSetra eka eka pradezI hai Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] saMkhejjAsaMkhejjANatA vA hoMti poggalapadesA / logAgAseva ThidI, egapadeso aNussa have || 586 // saMkhyeyA saMkhyeyAnaMtA vA bhavaMti pudgalapradezAH / lokAkAze eva, 'sthitireka pradezo'Norbhavet // 586 // TIkA - doya aNU kA skaMdha tai lagAi, pudgala skaMdha saMkhyAta, asakhyAta, anaMta paramANUrUpa hai / tathApi te ve sarva lokAkAza hI viSai tiSThe haiM / jaise saMpUrNa jala kari bharcA hUvA pAtra viSai krama tai gere huve lavaNa, bhasmI, sUI Adi eka kSetrAvagAharUpa tiSThe haiM; taiseM jAnanA / bahuri avibhAgI paramANU kA kSetra eka hI pradezamAtra ho hai - logAgAsapadesA, chaddavahiM phuDA sadA hoMti / savvamalogAgAsaM, aNNehiM vivajjiyaM hodi // 587 // lokAkAzapradezAH, SaDdravyaiH sphuTAH sadA bhavaMti / sarva lokAkAzamanyaivivarjitaM bhavati // 587 // TIkA - lokAkAza ke pradeza sarva hI SaTdravyani kari sadAkAla pragaTa vyApta haiM / bahuri alokAkAza sarva hI anya dravyani kari rahita hai / iti kSetrAdhikAraH / jIvA praNatasaMkhANaMtaguNA puggalA hu tatto du / dhammatiyaM ekkkaM logapadesappamA kAlo // 588 // jIvA anaMta saMkhyA, anaMtaguNAH pudgalA hi tatastu / dharmatrimekaikaM, lokapradezapramaH kAlaH // 588 // TIkA - saMkhyA kahaiM haiM - tahAM dravya parimANa kari jIva dravya bahuri tini te anaMta guNe pudgala ke paramANU haiM / bahuri dharma dravya, AkAza dravya eka-eka hI hai, jAte e tIno prakhaMDa dravya hai / bahuri jete ke pradeza hai, titane kAlAgU hai 1 673 logAgAsapadese, ekkke je ThiyA hu ekkekkA / rayaNANaM rAsI iva, te kAlANU muNeyavvA' // 586 // 1 - dravyasaMgraha gAthA saM 22 anaMta hai / adharma dravya, lokAkAza Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ! gommaTasAra jIvakANDa gAyA 560-56? terrapradeze, ekaike ye sthitA hi ekaikAH / ratnAnAM rAziriva, te kAlAraNavo maMtavyAH || 589 // TIkA - lokAkAza kA eka-eka pradeza viSai je eka-eka tiSTha hai / jaise ratnani kI rAzi bhinna-bhinna tiSThe taise je bhinna-bhinna tiSThe hai, te kAlANU jAnane / vavahAro puNa kAlo, poggaladavvAdaNaMtaguNametto / tatto ataguNidA, AgAsapadesaparisaMkhA // 560 // vyavahAraH punaH kAlaH, pudgaladravyAdanaMtaguraNamAtraH / tata anaMtaguNitA, prAkAzapradezaparisaMkhyA // 590 // TIkA - bahuri vyavahAra kAla pudgala dravya tai anaMta guNA samayarUpa jAnanA / bahuri tini teM anataguNI sarva AkAza ke pradezani kI saMkhyA jAnanI / logAgAsapadesA, dhammAdhammegajIvagapadesA / sarisA hu padeso puNa, paramANu-zravaTThidaM khettaM // 561 // lokAkAzapradezA, dharmAdharmaikajIvagapradezAH / sadRzA hi pradezaH, punaH paramANvavasthitaM kSetram // 511 // TIkA - lokAkAza ke pradeza ara dharmadravya ke pradeza ra adharmadravya ke pradeza ara eka jIvadravya ke pradeza sarva sakhyAkari samAna hai, jAte sarva jagacchrerereNI kA ghanapramANa hai / bahuri pudgala paramANU jetA kSetra ko rokai, so pradeza kA pramANa hai; tAte jaghanya kSetra para jaghanya dravya avibhAgI hai / Age kSetra pramANa kari chaha dravyani kA pramANa kIjie hai / tahAM jIva dravya anaMtaloka pramANa hai / lokAkAza ke pradezani te anaMta guNA hai / kaise ? so trairAzika kari kahie hai - pramANa rAzi loka, ara phalarAzi eka zalAkA, ara icchArAzi jIvadravya kA pramANa / so phala kari icchA ko guNai, pramAraNa kA bhAga dIe, labdharAzi jIvarAzi kau loka kA bhAga dIjie, itanA AyA, so yahu zalAkA kA parimANa bhayA / vahuri pramANa rAzi eka zalAkA, phalarAzi loka, ara icchArAzi pUrvokta zalAkA kA pramANa, so pUrvokta zalAkA kA pramANa jIvarAzi kau loka kA bhAga dIe, anaMta pAe, so jAnanA / isa anaMta ko phalarAzi loka kari guNie Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ FA ara pramANa rAzi eka kA bhAga dIjie, taba labdharAzi anaMtaloka pramAraNa bhayA; tAte jIva dravya anataloka pramANa kahe / jaise hI anyatra kAla pramANAdika viSai trairAzika kari sAdhana kari lenA / bahuri jIvani vai pudgala anaMta guNe hai / bahuri dharma, adharma, lokAkAza aura kAla dravya e lokamAtra pradezani ko dhare hai / bahuri vyavahAra kAla pudgala dravya teM anaMta guNA hai / bahuri alokAkAza kA pradeza kAla anaMta guNA hai / bahuri kAla pramANa kari jIvadravya kA pramAraNa kahie hai - pramANarAzi atItakAla, phalarAzi eka zalAkA, icchArAzi jIvani kA parimANa, ihAM labdharAzipramANa zalAkA anata bhaI / bahuri pramANarAzi eka zalAkA, phalarAzi atItakAla, icchArAzi pUrvokta zalAkA pramANa, so pUrvokta prakAra phala kari icchA kau gu, pramANa kA bhAga dIeM, labdharAzi pramANa atIta kAla te anaMta guraNA jIvani kA pramANa jAnanA / iMni te pudgala dravya ara vyavahAra kAla ke samaya ara alokAkAza ke pradeza anaMta guNe anaMta guNe krama te anaMta atIta kAla mAtra jAnane / bahuri dharmAdika kA pramAraNa kahie hai - pramAraNa kalpakAla, phala eka zalAkA, icchA loka pramANa, tahAM labdhapramAraNa zalAkA asaMkhyAta bhaI / bahuri pramANa eka zalAkA, phala kalpakAla, icchA pUrvokta zalAkA pramANa, so yathokta karatA labdharAzi asaMkhyAta kalpapramANa, dharma, adharmaM, lokAkAza, kAla e cyA jAnane / bIsa koDAkoDI sAgara ke saMkhyAte palya bhae, tIhi pramAraNa kalpakAla hai / isate asakhyAta guNe dharma, dharma, lokAkAza, kAla ke pradeza haiM / bahuri bhAva pramANa kari jIvadravya kA pramANa viSaM pramANarAzi jIvadravya kA pramANa, phala eka zalAkA, icchA kevalajJAna labdhapramANa zalAkA anata, bahuri pramANa rAzi zalAkA kA pramANa phalarAzi kevalajJAna, icchArAzi eka zalAkA, so yathokta karatA labdharAzi pramANa kevalajJAna ke anatave bhAgamAtra jIvadravya jAnane / te pudgala, kAla, lokAkAza kI apekSA cyAri bAra anaMta kA bhAga kevalajJAna ke avibhAga praticchedani kA pramAraNa kau dIeM, jo pramANa Avai, titane jIvadravya hai / tini te anaMta guNe pudgala hai / tini te anaMta guNe kAla ke anaMta guNe lokAkAza ke pradeza hai / teU kevalajJAna ke anataveM bhAga hI hai / bahuri dharmAdika kA pramANa viSe pramANa loka, phala eka zalAkA, icchA avadhijJAna ke bheda, samaya hai / tini Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 ] [gommaTasAranIvakAgAnA2-19. labdhapramANa zalAkA prasaMkhyAta bhaI / vahuri pramAgarAzi zalAkA mA pramANa, tala rAzi avadhijJAna ke bheda, icchArAzi eka zalAkA, so yathokta karatA pravadhijJAna jete bheda haiM, tini ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa dharma, adharma, lokAlAza, kAla uni cyAryoM ke eka-eka pradezani kA pramANa bhayA / iti saMkhyAdhikAraH / sabbamarUvI davvaM, avaThThidaM acaliyA padesA vi| rUvI jIvA caliyA, ti-viyappA hoti hu padesA // 562 // sarvamarUpi dravyamavasthitamacalitAH pradezA api / rUpiNo jIvAzcalitAstrivikalpA bhavaMti hi pradezAH // 562 // TIkA - sarva arUpI dravya jo mukta jIva ara dharma para prathama para prAmAza ara kAla so avasthita hai, apane sthAna te calate naahii| bahuri unike pradeza bhI pracalita hI hai; eka sthAna virSa bhI calita nAhI haiN| vahari lpI jIva, je saMgArI jIva te calita hai; sthAna te sthAnAMtara vipai gamanAdi kara haiN| bahuri saMsArI jIvani / ke pradeza tIna prakAra hai| vigraha gati vipai so sarva calita hI hai| bahuri prayogakevalI guNasthAna viSa pracalita hI hai / bahuri avizeSa jIva rahe, tinike pATha pradeza tau pracalita hai / arazeSa pradeza calita haiN| (yogarUpa pariNamana te) 1 isa AtmA ke anya pradeza tau calita ho hai ara pATha pradeza akaMpa hI rahaiM hai| poggala-davvamhi aNa, saMkhejjAdI havaMti calidA hu| carima-mahakkhaMdhammi ya, calAcalA hoti padesA // 563 // pudgaladravye araNavaH, saMkhyAtAdayo bhavanti calitA hi / caramamahAskandhe ca, calAcalA bhavaMti hi pradezAH / / 593 // TIkA - pudgala dravya viSa paramANU ara dvayaNuka Adi saMkhyAta, asaMtyAta, anaMta paramANU ke skadha, te calita hai| bahuri aMta kA mahAskaMdha vipa keI paramANU pracalita hai, apane sthAna te trikAla virSa sthAnAMtara ko prApta na hoMi / bahuri keI paramANU calita hai; te yathAyogya caMcala ho hai| 1. va, gha prati me 'yogarUpa pariNamana tai' itanA jyAdA hai| Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] aNusaMkhAsaMkhejjAgaMtAya zragejjagehi aMtariyA / AhAra-teja-bhAsA maraNa-kammaiyA dhuvakkhaMdhA // 564 // sAMtaraNiraMtareNa ya, suNNA patteyadehadhuvasuNNA / bAdaraNigodasuNNA, suhumaNigodA Nabho mahakkhaMdhA // 565 // jummaM / aNusaMkhyAtA saMkhyAtAnantAzca zragrAhyakAbhirantaritAH / zrAhAratejobhASAmanaH kArmANa dhruvaskandhAH // 594 // [ 677 sAntaranirantarayA ca zunyA pratyekadeha - dhruvazUnyAH / bAdara nigodazUnyAH, sUkSmanigodA nabho mahAskandhAH || 565 // yugmam - TIkA - pudgala dravya ke bhedarUpa je vargaNA, te teIsa bheda lIeM hai - 1 aNuvargaraNA, 2 saMkhyAtANuvargaNA, 3 asaMkhyAtANuvargaNA, 4 anaMtANuvargaNA, 5 AhAravargaraNA, 6 agrAhyavargaraNA, 7 taijasa zarIravargaNA, 8 agrAhyavargaNA, 6 bhASAvargaraNA, 10 agrAhya vargaraNA, 11 manovargaraNA, 12 agrAhya vargaraNA, 13 kArmANa vargaraNA, 14 dhruva vargaNA, 15 sAMtaraniraMtara vargaraNA, 16 zUnya vargaraNA, 17 pratyeka zarIravargaNA, 18 dhruvazUnya vargaNA, 16 bAdaranigoda vargaraNA, 20 zUnyavargaraNA, 21 sUkSmanigoda vargaNA, 22 nabho vargaNA, 23 mahAskaMdhavargaNA e teIsa bheda jAnane / ihAM prAsaMgika zloka kahiye haiM mUrtimatsu padArtheSu, saMsAriNyapi pudgalaH / akarmakarmano karmajAtibhedeSu vargaNA // 1 // mUrtIka padArthani viSe ara saMsArI jIva viSai pudgala zabda pravarte hai / vahuri akarma jAti ke karmajAti ke nokarma jAti ke je pudgala, tini viSai vargaragA zabda pravarte I hai / so aba ihAM teIsa jAti kI vargaNAni viSai kete kete paramANU pAiye ? so pramANa kahiye hai tahAM aNuvargaNA tau eka eka paramANU rUpa hai / isa viSai jaghanya, utkRpTa, madhya bheda bhI nAhI hai / Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 1 [ gommaTasAra jIva hANDa gAyA 565 bahuri anya bAIsa vargaNAni viSaM bheda hai| tahAM jaghanya ara utkRSTa bheda, so kahiye hai - jaghanya ke Upari eka eka paramANU utkRpTa kA nIcA paryaMta vadhAvane te jete bheda hohiM, titane madhya ke bheda jAnane / bahuri saMkhyAtANuvargaNA virSe jaghanya doya aNUni kA skaMdha hai / para utkRSTa utkRSTa saMkhyAteM aNUni kA skaMdha hai| bahuri asaMkhyAtANuvargaNA virSe jaghanya parItAsaMkhyAta paramANUni kA skaMdha hai, utkRSTa utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta paramANUni kA skaMdha hai / ihAM vivakSita vargaNA lyAvane ke nimitta guNakAra kA jJAna karanA hoi tau vivakSita vargaNA ko tAke nIce kI vargaNA kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, soI guNakAra kA pramANa jAnanA / tisa guNakAra kari nIce kI vargaNA kauM guNa, vivakSita vargaNA ho hai / jaise vivakSita tIna aNU kA skaMdha para nIce doya paramANu kA skaMdha, tahAM tIna ko doya kA bhAga dIe DyoDha pAyA; soI guNakAra hai / doya ko DyoDha kari guriNae, taba tIna hoi; jaise sarvatra jAnanA / bahuri ihAM saMkhyAtANu, asaMkhyAtANu vargaNA viSa jaghanya kA bhAga utkRSTa kauM dIeM, jo pramANa Avai, soI jaghanya kA guNakAra jAnanA / isa guNakAra kari jaghanya kau guNe, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upari anaMtANuvargaNA virSe utkRSTa asaMkhyAtANu vargaNA te eka paramANU adhika bhaye jaghanya bheda ho hai / ara jaghanya ko siddha rAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra jo anata, tAkari guNa, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upari AhAra vargaNA virSa utkRSTa anaMtANuvargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai| bahuri isa jaghanya kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra jo anata, tAkA bhAga dIye, jo pramANa Avai, titane jaghanya se adhika bhaye utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari agrAhyavargaNA hai / tIhiM viSai utkRSTa AhAravargaNA te eka paramANU adhika bhae, jaghanya bheda ho hai| bahuri jaghanya bheda kauM siddharAzi kA anaMtavAM bhAgamAtra jo anaMta kari guNai utkRSTa bheda ho hai| 1gha prati me yahA 'jaghanya zabda adhika milatA hai| Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [676 bahuri tAke Upari taijasazarIravargaNA hai / tAhiM viSai utkRSTa agrAhya vargaNA tai eka paramANU adhika bhae, jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya bheda ko siddharAzi kA anaMtavAM bhAga mAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya te adhika bhae utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA hai; tIhiM viSa utkRSTa taijasa vargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anatavA bhAgamAtra anaMta kari guNai utkRSTa bheda ho hai| . bahuri tAke Upari bhASA vargaNA hai; tIhi viSa utkRSTa agrAhyavargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anaMtavA bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya te adhika bhae utkRpTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA hai / tIhi viSa utkRSTa bhASAvargaNA te eka paramANU adhika bhaye jaghanyabheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anatavA bhAgamAtra anaMta kari guNai utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upari manovargaNA hai, tIhiM viSa utkRSTa agrAhya vargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anaMtavA bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titane jaghanya te adhika bhaeM utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke Upari agrAhya vargaNA hai| tIhiM viSa utkRSTa manovargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anatavA bhAga pramANa anaMta kari guNa, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upari kArmANavargaNA hai; tIhiM viSa utkRpTa agrAhya vargaNA te eka paramANu adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko siddharAzi kA anatavAM bhAgamAtra anaMta kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titane jaghanya te adhika bhaeM utkRSTa bheda ho hai| , bahuri tAke Upari dhruvavargaNA hai, tahAM utkRSTa kArmANa vagarNA te eka paramANU adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai| isa jaghanya ko anataguNA jIva rAzimAna anata kari guNa, utkRSTa bheda ho hai| Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 | gaummaTasAra jIvakA gAyA '.65 bahuri tAke Upari sAMtara niraMtara vargaNA hai; tahAM utkRpTa dhruvavargaNA te eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko anaMtaguNA jIvarANi kA pramANa kari guNa, utkRSTa bheda ho hai / baisai jo e aNuvargaNA te lagAi paMdraha vargaNA kahI, te sadRza parimANa kI loeM, eka eka vargaNA loka virSe anaMta pudgala rAzi kA vargamUla pramANa pAie hai| pari kicha ghATi ghATi krama tai pAie hai / tahAM pratibhAgahAra siddha anaMtavAM bhAgamAtra hai / so isa kathana kauM vizeSa kari Age khiegaa| bahuri tAke Upari zUnyavargaNA hai, tahAM utkRSTa sAMtara nirantara vargaNA te eka eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko anaMtaguNA jIvarAzi kA pramANa kari guNe, utkRSTa bheda ho hai / aseM solaha vargaNA siddha bhii| bahuri tAke Upari pratyeka zarIra vargaNA hai; so eka zarIra eka jIva kA hoi, tAko pratyeka zarIra khie| tahAM jo visrasopacaya sahita karma vA nokarma, tinikA eka skaMdha tAko pratyeka zarIra vargaNA kahiye / tahAM zUnyavargaNA kA utkRSTa te eka paramANU kari adhika jaghanya bheda ho hai; so yaha jaghanya bheda kahAM pAiye hai ? so kahie hai __ jAkA karma ke aza kSayarUpa bhae hai, asA koI kSapitakarmAza jIva, so koTi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI manuSya hoi, atamuhUrta adhika ATha varSa ke Upari samyaktva para sayama doU eka kAla aMgIkAra kari sayoga kevalI bhayA, so kichu ghATi koTi pUrva paryata audArika zarIra para taijasa zarIra kI to jo prakAra kahyA hai, taise nirjarA karata satA ara kArmANa zarIra kI guNa zreNI nirjarA karata saMtA, ayogakevalI kA ata samaya ko prApta bhayA, tAkai Ayu karma, audArika, taijasa zarIra adhika nAma, gotra, vedanIya karma ke parimANUni kA samUha rUpa jo audArika,, tejasa, kArmAraNa, ini tIni zarIrani kA skaMdha, so jaghanya pratyeka zarIra vargaNA hai / bahuri isa jaghanya kauM palya kA asakhyAtavAM bhAgakari guNe, utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA ho hai / so kahAM pAie ? so kahie hai nadIzvara nAmA dvIpa virSe akRtrima caityAlaya hai| tahAM dhUpa ke ghar3e haiM / tini viSa vA svayabhUramaNa dvIpa viSa upaje dAvAnala, tini virSa je bAdara paryApta agni Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnantikA bhAvATIkA ] [681 kAya ke jIva hai, tahA asaMkhyAta pAvalI kA varga pramANa jIvani ke zarIrani kA eka skaMdha hai| tahA guNitakAMza kahie, jinake karma kA saMcaya bahuta hai, ase jIva bahuta bhI hoi tau AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra hoi, tinikA visrasopacaya sahita audArika, taijasa, kArmANa ini tIni zarIrani kA jo eka skaMdha, so utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA hai / bahuri tAke Upari dhruva zUnya vargaNA hai| tahAM utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA te eka paramANU adhika bhaeM jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko saba mithyAdRSTI jIvani kA jo pramANa, tAkI asaMkhyAta. loka kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, tIhi kari guraNe, utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke apari bAdara nigoda vargaNA hai, so bAdara nigodiyA jIvani kA visrasopacaya sahita karma nokarma parimANUni kA jo eka skaMdha, tAkauM bAdara nigoda vargaNA kahie hai / so dhruvazUnya vargaNA te eka paramANU adhika jaghanya bAdaranigodavargaNA hai / so kahAM pAie hai ? so kahai hai kSaya koeM haiM karma aMza jAne, jaisA koI kSapitakarmAMza jIva, so koDi pUrva varSa pramANa Ayu kA dhArI manuSya hoi, garbha te aMtarmuhUrta adhika ATha varSa ke Upari samyaktva ara saMyama ko yugapata aMgIkAra kari, kichU ghATi koDi pUrvavarSa paryaMta karmani kI guNazreNI nirjarAko karata saMtA jaba aMtarmuharta siddhapada pAvane kA rahyA, taba kSapaka zreNI caDhi utkRSTa karmanirjarA ko karata saMtA kSINakaSAya guNasthAnavartI bhayA, tisake zarIra viSa jaghanya vA utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pulavI eka baMdhanarUpa badhe pAie hai, jAtai sarva skaMdhani virSe pulavI asaMkhyAta loka pramANa kahe hai / bahuri eka eka pulavI viSa asaMkhyAta loka pramANa zarIra pAie hai / bahuri eka eka zarIra viSa siddhani te anaMtaguNe sasArI rAzi ke asaMkhyAtave bhAgamAtra jIva pAie hai / so AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga ko asaMkhyAta loka kari guNa, tahA zarIrani kA pramANa bhayA / tAko eka zarIra viSa nigoda jIvani kA jo pramANa, tAkari guNe, jo pramANa bhayA, titanA tahA eka skaMdha virSa bAdara nigoda jIvani kA pramANa jAnanA / tini jIvani ke kSINakaSAya guNasthAna kA pahilA samaya vipa ananta jIva svayameva apanA Ayu kA nAza tai mare hai| bahuri dUsare samaya jete pahile samaya mare, tiniko prAvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titane pahile samaya mare jIvani te adhika marai hai / isa hI anukrama te kSINakapAya kA prathama samaya tai lagAi, pRthaktva AvalI kA pramANa kAla paryaMta marai hai| pIche pUrva pUrva samaya saMvadhI mare jIvani ke pramANa ko AvalI kA saMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa hoi Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 1 gommaTasAra jIvakA gAyA 565 titane titane pahile pahile samaya se adhika samaya samaya te mare hai / so kSINakapAya gaNasthAna kA kAla AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa avazepa rahe tahA tAI isa hI anukrama tai marai hai| tAke anantara samaya vipai palya kA asaMkhyAtavA bhAga kari pahile pahile samaya saMbaMdhI jIvani ko guNa, jitane hoMhi titane titane mare hai| tahA pIche saMkhyAta palya kari pUrva pUrva samaya sambandhI mare jIvani kauM guNa, jo jo pramANa hoi, titane titane marai hai| so aseM kSINakapAya guNasthAna kA ata samaya paryaMta jaannaa| tahA aMta ke samaya viSa je jude jude asaMkhyAta loka pramANa zarIrani kari saMyukta ase AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pulavI, tinivipa je guriNatakamAMza jIva mare, tinakari hIna avazeSa je anaMtAnanta jIva guNita karmAza rahe / tinikA vinasopacayasahita audArika, taijasa, kArmANa tIna zarIrani ke paramANUni kA jo eka skaMdha,soI jaghanya bAdara nigoda vargaNA hai / bahuri isa jaghanya kauM jagaccheNI kA asaMkhyAtavAM bhAga kari guNe, utkRSTa bAdara nigoda vargaNA ho hai / so kaise pAie ? so kahie he svayabhUramaraNa nAmA dvIpa viSa je mUlAne Adi dekari sapratiSThita pratyeka vanaspatI hai, tinake zarIrani viSa eka baMdhana viSa badhe jagacchaNI kA asakhyAtavAM bhAgamAtra pulavI hai| tini virSe tiSThate je guriNatakarmAza jIva anaMtAnaMta pAiye haiN| tinikA visrasopacayasahita audArika, tejasa, kArmANa tIna zarIrani ke paramANUni kA eka skadha, soI utkRSTa bAdara nigoda vargaNA hai| bahuri tAke Upari tRtIya zunyavargaNA hai / tahA utkRSTa bAdaranigodavargaNA te eka pradeza adhika bhae, jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya ko sUcyagula kA asaMkhyAtavA bhAga kari guNeM, utkRSTa bheda ho hai| bahuri tAke apari sUkSmanigoda vargaNA hai, mo sUkSmanigodiyA jIvani kA visrasopacaya sahita karma nokarma paramANUni kA eka skadharUpa jAnanA / tahAM utkRSTa zUnyavargaNAtai eka paramANU adhika bhae jaghanya bheda ho hai| so jaghanya bheda kaise pAie hai ? so kahie hai - jala viSa vA sthala virSa vA AkAza viSa jahA tahA eka badhana viSa badhe, ase je pAvalI kA asakhyAtavAM bhAga pramANa pulavI, tiniviSa kSapitakarmAza anaMtAnanta sUkSma nigodiyA jIva hai / tinikA visrasopacaya sahita audArika, taijasa, kArmANa tIna zarIrani kA paramANUni kA jo eka skaMdha, soI jaghanya sUkSmanigoda vargaNA hai / ihAM prazna - jo bAdaranigoda utkRSTa vargaNA viSa pulavI zreNI ke asaMkhyAtave bhAga pramANa kahe ara jaghanya sUkSmanigoda vargaNA virSe pulavI pAvalI kA asaM Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 683 khyAtavAM bhAga pramANa kahe, tAte bAdaranigoda vargaNA ke pahile yAkau kahanA yukta thA / jAte pulavIni kA bahuta pramANa te paramANUni kA bhI bahuta pramANa saMbhava hai ? tAkAM samAdhAna - jo yadyapi pulavI ihAM ghATi kahe hai; tathApi bAdaranigoda vargaNA sambandhI nigoda zarIrani te sUkSmanigoda vargaNA saMbandhI zarIrani kA pramANa sUcyaMgula kA prasaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / tAtai tahAM jIva bhI bahuta hai / tini jIvani ke tIna zarIra saMbadhI paramANU bhI bahuta hai / tAtai bAdaranigoda vargaNA ke pIche sUkSma nigoda vargaNA kahI | bahuri jaghanya sUkSmanigoda vargaNA ko palya kA asakhyAtavA bhAga kari guNai, utkRSTa sUkSmanigoda vargaraNA ho hai, so kaise pAiye hai ? so kahie hai 1 yahAM mahAmatsya kA zarIra viSai eka skadharUpa AvalI kA asakhyAtavAM bhAga pramANa pulavI pAiye hai / tahAM guNitakamIza anaMtAnaMta jIvani kA visrasopacaya sahita audArika, taijasa, kArmAraNa tIna zarIrani ke paramANUni kA eka skaMdha, soI utkRSTa sUkSmanigoda vargaNA ho hai / bahuri tAke Upara nabhovargaNA hai / tahAM utkRSTa sUkSmanigodavargaNA te eka adhika bhae jaghanya bheda ho hai / isa jaghanya bheda koM jagatpratara kA asakhyAtavA bhAga kari guNe, utkRSTa bheda ho hai / bahuri tAke Upari mahAskadha hai / tahAM utkRSTa nabhovargaNA te eka paramANU adhika bhae, jaghanyabheda ho hai / bahuri isa jaghanya ko palya kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, tAkau jaghanya viSai milAye, utkRSTa mahAskaMdha ke paramANUni kA pramANa ho hai / jaise eka pakti kari teIsa vargaNA kahI / Age jo artha kahyA, tisa hI kau sakocana kari tina vargaNAni hI kA utkRpTa, jaghanya, madhya bhedani kau vA alpa - bahutva ko chaha gAthAni kari kahaiM hai paramANuvaggaNammi Na, avarukkastaM ca sesa zratthi / gejbhamahakkhaMdhAraNaM, varamahiyaM sesagaM guNiyaM // 566 // - paramANuvargaNAyAM na, avarotkRSTaM ca zeSake prasti / grAhyamahA skaMdhAnAM varamadhikaM zeSakaM guNitam // 566 // TIkA - paramANu vargaraNA viSe jaghanya utkRpTa bheda nAhI hai; jAtaM graNa abheda hai / bahuri avazeSa bAIsa vargaNAni viSai jaghanya utkRSTa bheda pAie hai| tahA grAhya Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnacandrikA bhASATokA 1 [ 685 jIvAdoNaMtaguNo, dhuvAditiNhaM asaMkhabhAgo du| pallassa tado tatto, asaMkhalogavahido miccho // 56 // jIvAdanaMtaguNo, dhruvAditisRNAmasaMkhyabhAgastu / palyasya tatastataH, asaMkhyalokAvahitA mithyA // 599 // TIkA - bahuri dhruvAdika tIna vargaNAni viSa jIvarAzi te anaMtaguNA guNakAra hai / yAkari jaghanya ko guNe, utkRSTa ho hai| bahuri pratyeka zarIra vargaNA viSai palya kA asaMkhyAtavA bhAgamAtra guNakAra hai / yAkari jaghanya ko guNa, utkRSTa ho hai| kAhe te ? so kahie hai| pratyeka zarIra vargaNA viSai jo kArmANa zarIra hai / tAte samayaprabaddha guNitakarmAza jIva saMbaMdhI hai| tAtai jaghanya samaya prabaddha ke paramANU kA pramANa te yAkA pramANa palya kA ardhacchedani kA asaMkhyAtavAM bhAga guNA hai / tAkI sahanAnI battIsa kA aka hai / tAtai ihAM palya kA asakhyAtavAM bhAga kA guNakAra kahyA hai / bahuri dhruva, zUnya vargaNA virSe asaMkhyAta loka kA bhAga mithyAdRSTI jIvani ko dIe, jo pramANa hoi, titanA guNakAra hai / yAkari jaghanya ko guNa utkRSTa ho hai| seddhii-suuii-pllaa-jgpdraasNkhbhaaggunngaaraa| appappaNapravarAdo, ukkasse hoti NiyameNa // 600 // zreNI-sUcI-palya, jagatpratarAsaMkhyabhAgaguNakArAH / AtmAtmanovarAdutkRSTeM bhavaMti niyamena // 600 // TIkA - jagacche raNI kA asaMkhyAtavAM bhAga, bahuri sUcyagula kA asakhyAtavAM bhAga, bahuri- palya kA asakhyAtavA bhAga, bahuri jagatpratara kA asakhyAtavA bhAga e anukrama tai bAdaranigodavargaNA ara zUnyavargaNA ara sUkSma nigoda vargaNA ara nabhovargaNA ini viSai guNakAra hai| inikari apane-apane jaghanya ko guNe, utkRSTa bheda ho hai| ihAM zUnyavargaraNA viSa sUcyaMgula kA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra kahyA hai, so sUkSmanigoda vargaNA kA jaghanya eka ghATi bhaye utkRSTa zUnyavargaNA ho hai; tAtai kahyA hai / bahuri sUkSma nigoda vargaNA virSa palya kA asakhyAtavA bhAga guNakAra kahyA hai| so tAke utkRSTa kA kArmANa saMbaMdhI samayaprabaddha guNitakarmAza jIva savadhI hai / tAtai kahyA hai / asai e teIsa vargaNA eka paMkti apekSA kahI / ava nAnApakti apekSA kahie Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 600 686 1 hai / nAnA paMkti kahA ? jo e vargaNA kahI, te vargaNA loka viSa vartamAna koI eka kAla meM ketI-ketI pAie hai ? jaisI apekSA kari kahai haiM - paramANu vargaNA tai lagAi, sAMtaraniraMtaravargaNA paryaMta pandraha vargaNA samAna paramANUni kA skaMdharUpa loka viSa pudgaladravya kA jo pramANa, tAkA jo vargamUla, tAkA anaMta guNA kIe, jo pramANa hoi, titanI-titanI pAie hai| tahAM itanA vizeSa hai jo Upari kichU ghATi-ghATi pAie hai| tahAM pratibhAgahAra siddharAzi kA anaMtavAM bhAga (mAtra) hai / so kahie hai - aNuvargaNa. loka viSe jetI pAie hai, tisa pramANa ko siddharAzi kA anaMtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA aNuvargaNA kA parimAraNa meM ghaTAe, jo pramANa rahai, titanI doya paramANU kA skaMdharUpa saMkhyAtANuvargaNA jagata virSe pAie hai| isako siddharAzi kA anaMtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, titanA tisa hI mai ghaTAie, jo pramANa rahai, titanI tIna paramANU kA skaMdha rUpa saMkhyAtANu vargaNA loka viSa pAie hai / isa hI anukrama te eka-eka adhika paramANU kA skaMdha kA pramANa karate jahAM utkRSTa saMkhyAtANuvargaNA bhaI, tahAM jo pramANa bhayA, tAkauM siddha rAzi kA anaMtavA bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa hoi, titanA tisa hI maiM ghaTAe, jo avazeSa rahai, titanA jaghanya asaMkhyAtANu vargaNA loka virSe pAie hai| yAko tesai hI bhAga dei ghaTAe, jo pramANa rahai, titanI madhya asaMkhyAtANu vargaNA kA prathama bheda rUpa vargaNA loka viSa pAie hai / so ase hI eka-eka adhika paramANUni kA skadha kA pramANa anukrama tai sAtaraniraMtara .vargaNA kA utkRSTa paryaMta jaannaa| sAmAnyapana sarva judI-judI vargaNAni kA pramANa anaMta pudgala rAzi kA vargamUla mAtra jAnanA / bahuri pratyeka zarIra vargaNA kA jaghanya tau pUrvokta prayoga kevalI kA anta samaya viSa pAie; so utkRSTa panai cyAri pAie hai / bahuri utkRSTa pratyeka zarIra vargaNA svayaMbhUramaNa dvIpa kA dAvAnalAdika viSai pAie; so utkRSTa panai prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pAie hai| bahuri bAdara nigoda vargaNA kA jaghanya tau pUrvokta kSINa kapAya guNasthAna kA aMta samaya viSai pAie; so utkRSTa panai cyAri pAie hai / ara bAdara nigoda vargaNA kA utkRSTa mahAmatsyAdika viSa pAie; so utkRSTa panai prAvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa pAie hai| bahuri sUkSma nigoda vargaNA jaghanya tau vartamAna kAla viSa jala meM vA sthala me vA AkAza meM AvalI kA amatyAtavA bhAga pramANa pAie hai, ara sUkSmanigoda vargaNA utkRSTa bhI AvalI kA Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [687 asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pAie hai / ihAM pratyeka zarIra, bAdaranigoda, sUkSmanigoda, ini tIna sacittavargaNAni kA madhya bheda vartamAna kAla virSe asaMkhyAta loka pramANa pAie hai| bahari mahAskadha vargaNA vartamAna kAla meM jagata viSa eka hI hai| so bhavanavAsIni ke bhavana devani ke vimAna, ATha pRthvI, meru giri, kulAcala ityAdikani kA eka skadha rUpa hai| . ihAM prazna - jo jini ke asaMkhyAta, asaMkhyAta yojanani kA, antara pAie, tinikA eka skaMdha kaise saMbhava hai ? ___ tAkA uttara - jo madhya viSa sUkSma paramANU haiM, so ve vimAnAdika ara sUkSma paramANU, tini sabani kA eka baMdhAna hai / tAtai aMtara nAhI, eka skadha hai / so asA jo eka skadha hai, tAhI kA nAma mahAskadha hai| heTThimaukkassaM puNa, rUvahiyaM uvarimaM jahaNaM khu / idi tevIsaviyappA, puggaladavA hu jiNadiTThA // 601 // adhastanotkRSTaM punaH, rUpAdhikamuparimaM jaghanyaM khalu / iti trayoviMzativikalpAni, pudgaladravyANi hi jinadiSTAni // 601 // TIkA - teIsa vargaNAni viSai aNuvargaNA binA avazeSa vargaNAni ke jo noce kA utkRSTa bheda hoi, tAmaiM eka adhika bhae, tAke Upari jo vargaNA, tAkA jaghanya bheda ho hai / ase teIsa vargaNA bheda ko lIe pudgala dravya, jinadevane kahe hai / ini viSa pratyeka vargaNA ara bAdaranigoda vargaNA ara sUkSmanigoda vargaNA e tIna sacitta hai; jIva sahita hai, so inikA vizeSa kahie hai - __ayoga kevalI kA aMtasamaya viSa pAiye asI jaghanya pratyeka vargaNA, so loka viSai hoi bhI vA na bhI hoi, jo hoi tau eka hI hoi vA doya hoi vA tIna hoi utkRSTa hoi tau cyAri hoi / bahuri jaghanya te eka paramANU adhika asI madhya pratyeka vargaNA, so loka viSa hoi vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna vA utkRSTa panai cyAri hoi, ase hI eka eka paramANU kA vadhAva te isa hI anukrama te java anata vargaNA hoi, taba tAke anaMtara jo eka paramANa adhika vargaNA, so loka viSai hoi vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna vA cyAri vA utkRSTapane pAca hoi / ase eka eka paramANU badhatai anatavargaNA paryaMta paMca hI utkRpTa hai / tAke anantari jo Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIva kA gAyA 601 688 ] vargaNA so hoi vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna vA utkRSTa chaha hoDa / aseM anaMtavargaNA paryaMta utkRSTa chaha hI hoi / bahuri isa hI anukrama te anaMta anata vargaNA paryaMta utkRSTa sAta, ATha, sAta, chaha, pAca, cyAri, tIna, doya vargaNA jagata vipaM samAna paramANUni kA pramANa lIeM ho hai / yaha yavamadhya prarUpaNA hai, jaise yava nAmA anna kA madhya moTA ho hai, taMsa ihAM madhya viSe vargaNA ATha kahIM / pahile vA pIche thor3I thor3I kahI / tAta yAkauM yavamadhya prarUpaNA kahie hai / so yahu prarUpaNA muktigAmI bhavya jIvani kI apekSA hai / ase pratyeka vargaNA samAna saMsArI jIvani ke na pAie hai| ihAM tai prAgai saMsArI jIvani ke pAie asI pratyeka vargaNA kahiye hai so pUrva kathana kIyA, tAke anaMtari pUrva pratyeka vargaNA te eka paramANU adhikatA lIeM, jo pratyeka vargaNA so jagata viSa hoi, vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna ityAdi utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / jaise hI anantavargaNA bhae, anaMtari jo pratyeka vargaNA, so loka viSai hoi vA na hoI,jo hoi tau eka vA doya vA tIna utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa pUrva pramANa te eka adhika hoi / ase anaMta anaMta vargaNA bhae, eka eka adhika pramANa utkRSTa viSa hotA jAya, jahAM yavamadhya hoi, tahAM tAIM jaise jAnanA / yavamadhya vipai jetA paramANU kA skadharUpa pratyeka vargaNA bhaI, titane titane paramANUni kA skaMdharUpa pratyeka vargaNA jagata viSa hoi vA na hoi, jo hoi, to eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga pramANa hoi / yahu pramANa isa te jo pUrvapramANa tAtai eka adhika jAnanA / jaise anaMta vargaNA bhaeM, anaMtari jo vargaNA bhaI, so jagata viSa hoi vA na hoi, jo hoi tau eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa hoi / so yahu pramANa yavamadhya saMbaMdhI pUrvapramANa tai eka ghATi jAnanA / asai eka eka paramANU ke baMdhane te eka eka vargaNA hoi / so anata anaMta vargaNA bhae utkRSTa viSa eka eka ghaTAiye jahAM tAI utkRSTa pratyeka vargaNA hoi, tahAM tAI ase karanA / utkRSTa pratyekavargaNA loka viSai hoi vA na hoi, jo hoi to eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / asa pratyeka vargaNA bhavya siddha, abhavya siddhani kI apekSA kahI / bahuri bAdaranigoda vargaNA kA bhI kathana pratyeka vargaNAvata jAnanA, kichu vizepa nAhI / jaise pratyeka vargaNA virSe ayogI kA atasamaya viSa sabhavatI jaghanya vargaNA, tAkauM Adi dekari bhavya siddha apekSA kathana kIyA hai / taise ihAM kSINakaSAyI kA aMta samaya vipai saMbhavatI tisakA zarIra ke Azrita jaghanya bAdaranigodavargaNA tAko Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyazAnacandrikA bhASATokA ] [ 689 Adi dekari bhavya siddha apekSA kathana jAnanA / bahuri sAmAnya sasArI apekSA doU jAyage samAnatA saMbhava hai / bahuri sUkSmanigoda vargaNA kA kathana kahie hai so ihAM bhavya siddha apekSA to kathana hai naahii| tAtai jaghanya sUkSmanigodavargaNA loka virSe hoi vA na hoi, jo hoi to eka vA doya vA tIna utkRSTa prAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga pramANa hoi / Age jaise saMsArIni kI apekSA pratyeka vargaNA kA kathana kIyA, taise hI yavamadhya tAI anatAnanta vargaNA bhae, utkRSTa viSa eka eka badhAvanA / pIche utkRSTa sUkSmavargaNA paryaMta eka eka ghttaavnaa| sAmAnyapana sarvatra utkRSTa kA pramANa pAvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kahiye / ihAM sarvatra saMsArI siddha kauM yogya asI jo pratyeka bAdara nigoda, sUkSmanigoda vargaNA tinikA yava AkAra prarUpaNA viSe guNahAni kA gaccha jIvarAzi teM ananta guNA jAnanA / nAnA guNa hAnizalAkA kA pramANa yavamadhya te Upari vA nIce prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga pramANa jaannaa| bhAvArtha-saMsArI apekSA pratyekavargaNA, bAdaranigodavargaNA, sUkSmanigodavargaNA viSai jo yavamadhya prarUpaNA kahI, tahAM loka virSe pAvane kI apekSA jete eka eka paramANU badhane rUpa je vargaNA bheda tini bhedani kA jo pramANa so to dravya hai / para jini vargaNAni viSa utkRSTa pAvane kI apekSA samAnatA pAiye, tinikA samUha so niSeka, tinikA jo pramANa, so sthiti hai / bahuri eka guNahAni viSa niSekani kA jo pramANa so guNahAni kA gaccha hai / tAkA pramANa jIvarAzi te ananta guNA hai / bahuri yavamadhya ke Upari vA nIce guNahAni kA pramANa, so nAnAguNahAni hai / so pratyeka AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra hai| jaise dravyAdika kA pramANa jAni, jaise niSekani viSe dravya pramANa lyAvane kA vidhAna hai / taise utkRSTa pAvane kI apekSA samAna rUpa je vargaNA, tinikA pramANa yavamadhya te Upari vA nIce caya ghaTatA krama lIe jaannaa| ihAM prazna - jo ihAM to pratyekAdika tIna sacitta vargaNAni ke anate bheda kahe, eka eka bhedarUpa vargaNA loka viSai AvalI kA asakhyAtavA bhAga pramANa sAmAnya parne kahI / bahuri pUrva madhyabhedarUpa sacittavargaNA sarva asakhyAta loka pramANa hI kahI so utkRSTa jaghanya binA sarva bheda madhyabheda viSa prAya gae, tahA asA pramANa kaise saMbhavai ? Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 602-603 arai samAdhAna - ihAM sarvabhedani vipaM jaisA kahyA hai, jo hoi bhI na bhI hoi, hoi tau eka vA doya ityAdi utkRSTa AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga pramANa hoi / so nAnAkAla apekSA yahu kathana hai / vahuri tahA eka koI vivakSita vartamAna kAla apekSA vartamAna kAla viSe sarvaM madhyabhedarUpa pratyekAdi vargaraNA asaMkhyAta loka pramANahI pAiye hai | adhika na pAie hai / tini viSai kisI bhedarUpa vargaNAni kI nAsti hI hai / kisI bhedarUpa vargaraNA eka Adi pramANa lIeM pAie haiN| kisI bhedarUpa vargaNA utkRSTapane pramANa lIeM pAiye hai / asA samajhanA / isa prakAra teIsa vargaNA kA varNana kIyA / 1 puDhavI jalaM ca chAyA, caradiyavisaya kamma- paramANU cha- viha-bheyaM bhariNayaM, poggaladavvaM jiNavarehiM // 602 // pRthvI jalaM ca chAyA, caturidriyaviSaya karmaparamANavaH / SaDvidhabhedaM bhaNitaM, pudgaladravyaM jinavaraiH ||602 // TIkA - pRthvI ara jala ara chAyA ara netra binA cyAri indriyani kA viSaya ara kArmAraNa skaMdha para paramANU aseM pudgala dravya chaha prakAra jinezvara devani kari kA hai / bAdarabAdara bAdara, bAdarasuhumaM ca suhumathUlaM ca / sumaM ca sumahumaM, dharAdiyaM hodi chanbheyaM ||603 // bAdarabAdaraM bAdaraM, bAdarasUkSmaM ca sUkSmasthUlaM ca / sUkSma ca sUkSmasUkSmaM, gharAdikaM bhavati SaDbhedam ||603 // TIkA - pRthvIrUpa pudgala dravya bAdarabAdara hai / jo pudgala skaMdha chedane ko bhedane ko aura jAyage le jAne koM samartha hujaiM, tisa skaMdha ko bAdarabAdara kahie / bahuri jala hai, so bAdara hai, jo chedane ko bhedane kau samartha na hujai ara aura jAyage le jAne kau samartha hUjai, so skaMdha, bAdara jAnane / bahuri chAyA bAdara sUkSma hai, je chedane - bhedane aura jAyage le jAne kI samartha na hujai, so bAdarasUkSma hai / bahuri netra binA cyAri indriyani kA viSaya sUkSma sthUla hai / bahuri kArmAraNa ke skadha sUkSma hai / jo dravya dezAvadhi paramAvadhi ke gocara hoi, so sUkSma hai / bahuri paramANU sUkSmasUkSma hai / jo sarvAvadhi ke gocara hoi, so sUkSma sUkSma hai / 1 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAjAnacandrikA bhAtATIkA | 961 ihA eka eka vastu kA udAharaNa kahyA hai / so pRthvI, kASTha, pASANa ityAdi bAdaravAdara hai / jala, taila, dugdha ityAdi bAdara hai / chAyA, Atapa, cAdanI ityAdi vAdarasUkSma hai / zabda gandhAdika sUkSmavAdara hai / indriyagamya nAhI; dezAvadhi paramAvadhigamya hoMhi te skaMdha sUkSma haiM / paramANU sUkSmasUkSma hai, jaise jAnane / / / khadhaM sayalasamatthaM, tassa ya addha bharaNaMti deso tti / addhaddhaM ca padeso, avibhAgI ceva paramANU // 604 // skaMdhaM sakalasamartha, tasya cAdha bhaNaMti dezamiti / ardhAddhaM ca pradezamavibhAginaM caiva paramANum // 604 // TIkA - jo sarva aMza kari saMpUrNa hoi, tAko skaMdha kahie / tAkA AdhA kauM deza kahiye / tisa prAdhA ke AdhA ko pradeza kahie / jAkA bhAga na hoi, tAkauM paramANU khiye| bhAvArtha- vivakSita skaMdha virSa saMpUrNa te eka paramANa adhika argha paryaMta tau skaMdha saMjJA hai / argha te lagAya eka paramANU adhika cauthAI paryaMta deza saMjJA hai / cauthAI te lagAya doya paramANU kA skaMdha paryaMta pradeza saMjJA hai / avibhAgI kau paramANU saMjJA hai| iti sthAnasvarUpAdhikAra / gadiThANoggahakiriyAsAdhaNabhUdaM khu hodi dhamma-tiyaM / vattaNakiriyA-sAharaNabhUdo NiyameNa kAlo du||605|| gatisthAnAvagAhakriyAsAdhanabhUtaM khalu bhavati dharmatrayam / vartanAkriyAsAdhanabhUto niyamena kAlastu // 605 // TIkA - kSetra te kSetrAtara prApta hone ko kAraNa, so gati kahiye / gati kA abhAva rUpa sthAna kahiye / avakAza viSai rahane ko avagAha kahie / tahAM taisai matsyani. ke gamana karane kA sAdhanabhUta jala dravya hai| taise gati kriyAvAna je jIva pudgala, tinakai gatikriyA kA sAdhanabhUta so dharmadravyaM hai| bahuri jaise pathI janani ke sthAna karane kA sAdhana bhUta chAyA hai / taise sthAna - kriyAvAna je jIva pudgala, tinake sthAna , kriyA kA sAdhana bhUtaM adharma dravya hai / bahuri jaise bAsa karanevAloM ke sAMdhanabhUta Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gommaTasAra jIvaphANDa gAthA 605 692 ] satikA hai| taiseM avagAha kriyAvAna je jIva - pudgalAdika dravya tinikeM avagAha kriyA kA sAdhanabhUta AkAza dravya hai| ihAM prazna - jo avagAha kiyAvAna tau jIva - pudgala hai| tiniko avakAza denA yukta kahyA hai / bahuri dharmAdika dravya tau niSkriya hai, nitya sambandha kauM dharai haiM, navIna nAhIM Ae, jinikoM avakAza denA saMbhava asaiM ihAM kaise kahiye ? so kaho _____tAkA samAdhAna - jo upacAra kari kahie hai; jaisai gamana kA abhAva hote saMtai bhI sarvatra sadbhAva kI apekSA AkAza ko sarvagata kahie haiM / taise dharmAdika dravyani ke avagAha kriyA kA abhAva hote saMta bhI loka viSa sarvatra sadbhAva kI apekSA avagAha kA upacAra kIjie hai| ihAM prazna - jo avakAza denA AkAza kA svabhAva hai, to vajrAdika kari pASANadika kA para bhIti ityAdika kari gaU ityAdikani kA rokanA kaise ho hai| so rokanA tau dekhi rahe hai / tAtai AkAza tau tahA bhI thA, pASANAdika ko avakAza na dIyA, taba AkAza kA avagAha denA svabhAva na rahyA ? - tahAM uttara - jo AkAza to avagAha dei, parantu pUrvaM tahAM avagAha kari tiSThaM hai, vajrAdika sthUla haiM, tAtai paraspara roka hai| yAmai AkAza kA avagAha dene kA svabhAva gayA nAhI; jAtai tahAM hI anaMta sUkSma pudgala hai, te paraspara avagAha deva haiM / bahuri prazna - jo jaise haiM to sUkSma pudgalAdikani ke bhI avagAhahetutva svabhAva aayaa| AkAza hI kA asAdhAraNa lakSaNa kaise kahie hai ? tahAM uttara - jo sarva padArthani kauM sAdhAraNa avagAhahetutva isa AkAza hI kA asAdhAraNa lakSaNa hai / aura dravya sarva dravyani ko avagAha dene ko samartha nAhIM / . ihAM prazna - jo alokAkAza tau sarva dravyani ko avagAha detA nAhI, tahAM asA lakSaNa kaise saMbhavai ? tAkA samAdhAna - jo svabhAva kA parityAga hoi nAhI / tahAM koI dravya hotA to bhavagAha detA, koI dravya tahAM gamanAdi na karai, to avagAha kauna kauM deva tisakA to avagAha dene kA svabhAva pAie hai / bahuri sarva dravyani ko vartanA kiyA kA sAdhana bhUta niyama kari kAla dravyaM hai / Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacanjikA bhASATokA ] [ 663 aNNoNNuvayAreNa ya, jIvA vaTaMti puggalANi punno| dehAdI-riNavattaNa-kAraNabhUdA hu NiyameNa // 606 // anyonyopakAreNa ca, jIvA vartante pudgalAH punaH / dehAdinirvartanakAraNabhUtA hi niyamenaM // 606 // TIkA - bahuri jIva dravya hai, te paraspara upakAra kari pravarte hai / jaise svAmI to cAkara ko dhanAdika deva hai, ara cAkara svAmI kA jaise hita hoi ara ahita kA niSedha hoi taise kara hai; so ase paraspara upakAra hai| bahuri AcArya to ziSya koM ihaloka paraloka viSa phala ko denehArA upadeza, kriyA kA AcaraNa karAvanA aseM upakAra karai hai| ziSya una AcAryani kI anukUlavRtti kari sevA karai hai| jaise paraspara upakAra hai; jaise hI anyatra bhI jAnanA / bahuri cakAra tai jIva paraspara anupakAra, jo burA karanA, tisarUpa bhI pravata hai vA upakAra - anupakAra doU rUpa nAhI pravarte hai| bahuri pudgala hai, so dehAdika je karma, nokarma, vacana, mana, svAsosvAsa inike nipajAvane kA niyama kari kAraNabhUta hai / so e pudgala ke upakAra haiN| ihAM prazna - jo jinikA AkAra dekhiye jaise audArikAdi zarIra, tinikauM pudgala kahau, karma to nirAkAra hai, pudgalIka naahii| tahAM uttara - jaise godhUmAdika, anna - jalAdika mUrtIka dravya ke saMbaMdha te paca hai, te godhUmAdika pudgalIka hai / taise karma bhI lagur3a, kaTakAdika mUrtIka dravya ke saMbaMdha tai udaya avasthArUpa hoi pace hai, tAtai pudgalIka hI hai| vacana doya prakAra hai - eka dravyavacana 1, eka bhAvavacana 2 / tahA bhAvavacana tau vIryAtarAya, mati, zruta AvaraNa kA kSayopazama ara aMgopAga nAmA nAmakarma kA udaya ke nimitta taiM ho hai / tAtai pudgalIka hai| pudgala ke nimitta vinA bhAvavacana hotA nAhI / bahuri bhAvavacana kI sAmarthya ko dharai, jaisA kriyAvAna jo AtmA, tAkari prerita huvA pudgala bacanarUpa pariNavai hai, so dravyavacana kahie hai / so bhI pudgalIka hI hai, jAtai so dravyavacana karNa idriya kA viSaya hai, jo indriyani kA viSaya hai, so pudgala hI hai| ihAM prazna - jo karNa vinA anya iMdriyani kA viSaya kyoM na hoi ? tahAM uttara - jo jaise gaMdha nAsikA hI kA viSaya hai, so rasanAdika kari gaMDA naM jAya / taise zabda' karNa hI kA viSaya hai, anya idriyani kari yogya naahiiN| Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTamAra jIvaka13 gAyA 600 664 ] ihAM tarka - jo vacana amUrtIka hai, tahAM kahie hai, azA kahanA bhI prayukta hai, jAte vacana mUrtIka kari grahyA jAya hai| vA mUrtIka dravya kari ruka hai vA naSTa ho hai; tAtai mUrtIka hI hai / bahuri dravya bhAva ke bheda te mana bhI doya prakAra hai / tahA bhAvamana tau labdhi upayoga rUpa hai, so kSayopazamAdika pudgalIka nimitta te ho hai / tAte pudgalIka hI hai / bahuri jJAnAvaraNa, vIryAMtarAya kA kSayopazama para agopAga nAmA nAmakarma kA udaya, inike nimitta te guNa - doSa kA vicAra, smaraNa, ityAdikalpa sanmukha bhayA, jo AtmA, tAko upakArI je pudgala, so manarUpa hoi pariNava haiN| tAte dravyamana bhI pudgalIka hai / ihAM koU kahai ki mana tau eka judA hI dravya hai, rUpAdikarUpa na pariNava haiN| aNUmAtra hai / tahA AcArya kahai hai - tIhi mana syauM aAtmA kA saMbaMdha hai ki nAhI hai? jo saMbaMdha nAhI hai to AtmA ko upakArI na hoi, indriyani virSe pradhAnatA ko na dharai aura jo saMbadha hai to, vaha to aNUmAtra hai, so ekadeza vipa upakAra karegA anya pradezani viSai kaise upakAra kara hai ? / . tahAM tArkika kahai hai - amUrtIka, niSkriya AtmA kA eka adRpTanAmA guraNa hai| so adRSTa jo karma tAkA vaza kari tisa mana kA kubhAra kA cakravata paribhramaNa karai hai, so asA kahanA bhI prayukta hai / aNUmAtra jo hoi tAke bhramaNa kI samarthatA nAhI / bahuri amUrtIka niSkriya kA adRSTa guNa kahyA, so aurani ke kriyA kA AraMbha karAvane ko samartha na hoi| jaisai pavana Apa kriyAvAna hai, so sparza kari banaspatI ko caMcala kara hai, so yaha tau aNUmAtra niSkriya kA guNa so Apa kriyAvAna nAhI, anya ko kaise kriyAvAna pravartAvai hai ? tAtai mana pudgalIka hI hai| , bahuri vIryAtarAya ara jJAnAvaraNa kA kSayopazama ara aMgopAMganAmA nAmakarma ke udaya, tIhi kari saMyukta jo AtmA, tAke nikasatau jo kaMTha savadhI usvAsarUpa pavana, so prANa khie| bahuri tohiM pavana kari bAhya pavana kau abhyaMtara karatA nisvAsarUpa pavana, so apAna kahie / te prANa-apAna jIvitavya ko kAraNa hai / tAtai upakArI hai, so mana ara prANApAna e mUrtIka hai / jAtai bhaya ke kAraNa bajrapAtAdika mUrtIka, tinitai mana kA rukanA dekhie hai| bahuri bhaya ke kAraNa durgaMdhAdika, tIhi kari vA hastAdika teM mukha ke mAcchAdana kari vA zleSmAdika kari prANa-apAna kA rukanA dekhiye hai, tAtai doU mUrtIka hI hai| amUrtIka hoi tau mUrtIka kari rukanA va Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] saMbhava hai / bahuri tAhI te AtmA kA astitva kI siddhi ho hai / jaise koI kASThAdika kari nipajyA pratibimba, so ceSTA karai tau tahAM jAnie yAmaiM tau svayaM zakti nAhI, ceSTA karAnevAlA koI puruSa hai / taisai acetana jaDa zarIra viSai jo prANApAnAdika ceSTA ho hai, tisa ceSTA kA preraka koI Atmadravya avazya haiM / jaise AtmA kA astitva kI siddhi ho hai / bahuri sukha, duHkha, jIvitaM, maraNa e bhI pudgala dravya hI ke upakAra haiM - tahAM sAtA - asAtA vedanIya kA udaya to aMtaraMga kAraNa ara bAhya iSTa aniSTa vastu kA saMyoga inike nimitta teM jo prItirUpa vA AtAparUpa honA, so sukha dukha hai| bahuri Ayukarma ke udaya te paryAya kI sthiti ko dhAratA jIva ke prANApAna kriyA vizeSa kA nAza na honA, so jIvita khie| prANApAna kriyAvizeSa kA uccheda honA, so maraNa kahie / so e sukha, dukha, jIvita, maraNa mUrtIka dravya kA nimitta nikaTa hota satai hI ho hai; tAtai pudgalIka hI hai / bahuri pudgala hai, so kevala jIva hI kauM upakArI nAhIM, pudgala ko bhI pudgala upakArI hai| jaise kAsI ityAdika kau bhasmI ityAdika ara jalAdi kauM kataka phalAdika para lohAdika kauM jalAdika upakArI dekhie hai| jaise aura bhI jAnie he| bahuri audArika, vainiyika, AhAraka nAmA nAmakarma ke udaya te taijasa AhAra vargaNA kari nipaje tIna zarIra hai, ara sAsosvAsa hai / bahuri taijasa nAmA nAmakarma ke udaya te taijasa vargaNA te nipajyA taijasa zarIra hai| bahuri kArmANa nAmA nAmakarma ke udaya te kArmANa vargaNA kari nipajyA . kArmANa zarIra hai / bahuri svara nAmA nAmakarma ke udaya te bhASAvargaNA te nipajyA vacana hai / bahuri noidriyAvaraNa kA kSayopazama kari sayukta sainI jIva ke agopAga - nAmA nAmakarma ke udaya teM mana vargaNA te nipajyA dravya mana hai, ase e pudgala ke upakAra hai| . isa hI artha ko doya sUtrani kari kahai hai - ... AhAravaggaNAdo, tiNNi sarIrANi hoti ussAso / ... NissAso vi ya tejovaggaNakhaMdhAdu tejaMgaM // 607 // AhAravargaNAt trINi zarIrANi bhavanti ucchavAsaH / nizvAso'pi ca tejovargaNAskandhAttutejo'Ggam // 607 // TIkA - teIsa jAti kI vargaNAni viSai AhAraka vargaNA te audArika, vaikriyika, AhAraka tIna zarIra ho hai| ara usvAsa nizvAsa ho hai / bahuri taijasa vargaNA kA skavani kari taijasa zarIra ho hai| Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fe6 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 608-610 bhAsa-maNa- vaggaNAdo, kameNa bhASA maNaM ca kammAdo | aTTha-viha-kammadavvaM, hodi tti jiNehi riddiTTha // 608 // bhASAmano vargaraNAtaH krameNa bhASA manazca kArmaNataH / zraSTavidhadravyaM bhavatIti jinairnidiSTam ||608 || TIkA - bhASAvargaNA kA skaMdhani kari cyAri prakAra bhASA ho hai / sutovargaNA kA skaMdhani kari dravyamana ho hai / kArmAraNa vargaraNA kA skaMdhani kari ATha prakAra karma ho hai, jaise jinadevane kA hai / ripaddhataM lukkhattaM, baMdhassa ya kAraNaM tu eyAdI / saMkhejjAsaMkhejjANaMtavihA NiddhalukkhaguNA // 606 // snigdhatvaM rUkSatvaM, bandhasya ca kAraNaMtu ekAdayaH / saMkhyeyAsaMkhyeyAnantavidhAH snigdharUkSaguNAH || 609 // TIkA bAhya abhyaMtara kAraNa ke vaza te jo snigdha paryAya kA pragaTapanA kari cikaNAsvarUpa hoi, so snigdha hai / tAkA bhAva, so snigdhatva kahiye / ' bahuri rukhArUpa hoI, so rUkSa hai; tAkA bhAva, so rUkSatva kahie / so jala vA chelI kA dUdha vA gAya kA dUdha vA bhaisi kA dUdha vA UTaraNI kA dUdha vA ghRta ini viSai snigdhaguNa kI adhikatA vA hInatA dekhie hai / ara dhUli, vAlU, reta vA tuccha pASANAdika iniviSai guNa kI adhikatA vA hInatA dekhie hai / taise hI paramANU viSai bhI snigdha rUkSaguNa kI vikatA hInatA pAie hai / te snigdha - rUkSaguNa dvayaNukAdi skaMdhaparyAya kA pari gamana kA kAraNa ho hai / bahuri cakAra tai skaMdha te bichurane ke bhI kAraNa ho hai / snigdharUpa doya parimANUni kA vA rUkSarUpa doya paramANU kA eka rUkSa vA eka snigdha paramANU kA paraspara juDanerUpa baMdha hote dvayaNuka skaMdha ho hai / jaise sakhyAta, asaMkhyAta, te parimANUni kA skadha bhI jAnanA / tahAM snigdha ga uNa vA rUkSagaNa aMzani kI apekSA sakhyAta, asakhyAta, pranata bheda kau lIe hai / eyaguragaM tu jahAM, ddhittaM viguNa-tiguNa-saMkhejjAssaMkhejjANaMtaguNaM, hodi tahA rukkhabhAvaM ca // 610 // 1. 'snigpasvatvAduvacaH' tattvAyaMsUtra zradhyAya 4, sUtra -33 / Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 697 samyagjJAnacandrikA bhASATokA j ekaguNaM tu jaghanyaM, snigdhatvaM dvigunntrigunnsNkhyeyaa| saMkhyeyAnantaguNaM, bhavati tathA rUkSabhAvaM ca // 610 // TIkA - snigdha guNa jo eka guNa hai; so jaghanya hai, jAke eka aMza hoi, tAkauM eka guNa khie| tAkI Adi dekari dviguNa, triguNa, saMkhyAtaguNa, asaMkhyAtaguNa anaMtaguNarUpa snigdha guNa jAnanA / tesai hI rUkSaguNa bhI jaannaa| kevalajJAnagamya saba tai thorA jo snigdhatva rUkSatva, tAkauM eka aMza kalpi, tisa apekSA snigdha-rUkSa guNa ke aMzani kA ihAM pramANa jAnanA / evaM guNasaMjuttA, paramANU AdivaggaNammi ThiyA / joggadugAraNaM baMdhe, doNhaM baMdho have NiyamA // 611 // evaM guraNasaMyuktAH, paramAraNava AdivargaNAyAM sthitAH / yogyadvikayoH bandhe, dvayorbandho bhaveniyamAt // 11 // TIkA- aseM snigdha - rUkSa guNa kari saMyukta paramANU, te prathama aNu vargaNA viSa tiSThaM hai / so yathAyogya doya kA baMdha sthAna viSa, tinahI doya paramANUni kA baMdha ho hai| niyamakari snigdha-rUkSa guNa ke nimitta te sarvatra baMdha ho hai| kicha vizeSa naahii| jaise koU jAnegA, tAtai jahAM baMdha hone yogya nAhI asA niSedha pUrvaka jahAM baMdha hone yogya hai, tisa vidhi ko kahai hai NiddhaNiddhA Na bajjhati, rukkharukkhA ya pogglaa| giddhalukkhA ya bajhaMti rUvArUvI ya poggalA // 612 // snigdhasnigdhA na badhyante, rUkSarUkSAzca pudglaaH| snigdharakSAzca badhyante, rUpyarUpiNazca pudgalAH // 612 // TIkA - snigdha guNa yukta pudgalani kari snigdha guNa yukta pudgala baMdha nAhI / bahuri rUkSaguNayukta pudgalani kari rUkSa guNa yukta pudgala vaMdha nAhI, so yahu kathana sAmAnya hai / baMdha bho ho hai / so vizeSa Age khege| bahuri snigdha guNa yukta Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 613-615 668 pudgalani kari rUkSa guNa yukta pudgala baMdhe hai / bahuri tini pudgalani kI doya saMjJA hai - eka rUpI, eka arUpI / tini saMjJAni ko kahai haisiddhidarolImajjha, visarisajAdissa samaguNaM ekkaM / rUvi tti hodi saNNA, sesANaM tA arUvi tti // 613 // snigdhetarAvalImadhye, visadRzajAteH samaguraNa ekaH / rUpIti bhavati saMjJA, zeSANAM te arUpiNa iti // 613 // TIkA - snigdha-rUkSa guNani kI paMkati, tinake viSa visadRza jAti kahie / snigdha ke ara rUkSa ke paraspara visadRza jAti hai, tAkai jo koI eka samAna guNa hoi tAko rUpI jaisI saMjJA kari kahie hai / para samAna guNa binA avazeSa rahe, tinikoM arUpI jaisI saMjJA kari kahie hai| tAhI ko udAharaNa kari kahaiM haidoguNaNiddhANussa ya, doguNalukkhANugaM have ruvii| igi-tiguraNAdi alvI, rukkhassa vi taM va idi jANe // 614 // dviguNasnigdhANozca dviguNarUkSANuko bhavet rUpI / ekatriguNAdi. arUpI, rUkSasyApi tad va iti jAnIhi // 614 // TIkA - dUsarA hai guNa jAkai vA doya hai guNa jAkai asA jo dviguNa snigdha paramANU, tAkai dvi guNa rUkSa paramANU rUpI kahie, avazeSa eka, tIna, cyAri ityAdi guNa dhAraka paramANU arUpI khie| jaise hI dvi guNa rUkSANu ke dvi guNa snigdhANU rUpI kahie; avazeSa eka, tIna ityAdika guNadhAraka paramANU arUpI khie| Niddhassa NiddheNa durAhieNa, lukkhassa lukkheNa durAhieNa' / giddhassa lukkheNa havejja baMdho, jahaNNavajje visame same vaa|615|| - 1 'guNasAmye sadazANAm' tattvArthasUtra : adhyAya-4, sUtra-35 / 2 'dvayadhikAdiguNAnAtu' tattvArthasUtra : adhyAya-4, sUtra-36 2 na jaghanyaguNAnAm // 34 // Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA'630-632 1905) hoti khavA igisamaye, bohiyabuddhA ya purisavedA ya / ukkasseNaThuttarasayappamA saggado ya cudA // 630 // patteyabuddha-titthayara-tthi-NauMsaya-maNohiNAbajudA / dasa-chakka-vIsa-dasa-vIsaThThAvIsaM jahAkamaso // 631 // jeTThAvarabahumajhima-yogAhaNagA du cAri advaiva / jugavaM havaMti khavagA, uvasamagA addhamedesi // 632 // visesayaM / bhavanti kSapakA ekasamaye, bodhitabuddhAzca puruSavedAzca / utkRSTenASTottarazatapramAH, svargatazca cyutAH // 630 // pratyekabuddhatIrthaMkarastrInapusakamano'vadhijJAnayutAH / dazaSaTakaviMzatidaviMzatyaSTAviMzo ythaakrmshH||631|| jyeSThAvarabahumadhyAmAvagAhA dvauM catvAraH aSTava / yugapad bhavanti kSapakA, upazamakA arddhameteSAm // 632 // vizeSakam / TIkA - yugapat eka samaya viSai kSapaka zreNIvAle jIva asai utkRSTatA kari pAiye hai / vodhita-buddha tauM eka sau ATha, puruSavedI eka sau ATha, svarga te caya kari manupya hoi kSapaka bhae ase eka sau ATha, pratyeka buddhi Rddhi ke dhAraka daza, tIrthakara chaha, strI vedI vIsa, napuMsaka vedI daza, manaHparyayajJAnI bIsa, avadhijJAnI aThAIsa mukta hone yogya zarIra kI utkRSTa avagAhanA ke dhAraka doya, jaghanya avagAhanA ke dhAraka cyAri, sarva avagAhanA ke madhyavartI bhaisI avagAhanA ke dhAraka ATha asa e sarva mile huve cyAri sai battIsa bhae / bahuri upazamaka ini te Adhe sarva pAie / tAtai sarva mile hRve doya se solaha bhae pUrva guNasthAnani virSe ekaThe bhae jIvani kI sakhyA kahI thI, ihA asA kahyA hai - jo zreNI viSa yugapat utkRSTa hoMi tau pUrvokta jIva pUrvokta pramANa hoMi, adhika na hoNi| 1 gAthA saM. 630, 631 ke lie paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 5 ke pRSTha krama se 304, 311,321 aura 307, 320, 23 dekheN| Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyAjJAnacandrikA bhASATokA ] [704 prAgai sarvasayamI jIvani kI saMkhyA kahai haiMsattAdI aLaMtA chaNNavamajhA ya saMjadA savve / aMjali-mauliya-hattho tiyaraNasuddhe NamaMsAmi // 633 // saptAdaya-aSTAntAH SaNNavamadhyAMzca saMyatAH sarve / aMjalimaulikahastastrikaraNazuddhayA namasyAmi // 633 // TIkA - sAta kA aMka Adi para pATha kA. aMka aMta. ara madhya viSa chaha nava ke aMka 86666667 ase likhai bhaI tIna ghATi nava koDi sakhyA tIhi pramANa je saMyamI chaThe guNasthAna tai lagAi caudahavAM guNasthAna paryaMta hai| tinikau ajulI kari mastaka hasta lagAvatau saMtau mana, vacana, kAyarUpa trikaraNa zuddhatA kari namaskAra maiM karau hau / tahA pramattavAle 56398206, apramattavAle 26666103, cyAryo guNasthAnavartI upazama zreNIvAle 1166, cyArayoM guNasthAnavartI kSapaka zreNIvAle 2392, sayogI jina 898502, mile huve je (86666396) bhae te nava koDi tIna ghATi virSe ghaTAeM avazeSa pAca se aThyAraNavai rahe, te ayogI jina jAnane / . Agai cyAri gatini kA mithyAdRSTI, sAsAdana, mizra, avirata guNasthAnavartI tinakI saMkhyA kA sAdhaka palyaH ke bhAgahAra kA vizeSa kahai haiM - jAkA bhAga dIjie taakauN| bhAgahAra kahie so Age jo jo bhAgahAra kA pramANa kahai hai; tisa tisakA palyAko bhAga dIjie, jo jo pramANa Avai, titanA titanA tahAM jIvani kA pramANa jAnanA / jahA bhAgahAra kA pramANa thorA hoi, tahAM jIvani kA pramANa bahuta jAnanA / jahA bhAgahAra kA pramANa bahuta hoi, tahAM jIvani kA pramANa thorA jAnanA / ase eka hajAra ko pAMca kA bhAga dIe doya se pAvai, doya sai kA bhAga dIe pAca hI pAvai sai jaannaa| so aba bhAgahAra kahaiM hai oghA-saMjada-missaya-sAsaNa-sammANa bhAgahArA je / ___rUUNAvaliyAsaMkhejjeNiha bhajiya tattha Nikkhite // 634 // 1 paTakhaNDAgama-dhavalA pustaka 3, pRSTha 98, nirjarbhAjadA samaguriNadApamattarAsI pramatA / 2. SaTakhaNDAgama - dhavalA pustaka 3, pRSTha 160-184 // Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 63 devaNaM avahArA, hoMti zrasaMkheNa tANi zravahariya | tattheva ya pakkhitte, sohammIsAraNa avahArA' || 635 || jummaM / proghA asaMyatamizrakasAsanasamIcAM bhAgahArA ye / rUponAvalikA saMkhyAteneha bhaktvA tatra nikSipte ||634 || devAnAmavahArA, bhavaMti zrasaMkhyena tAnavahRtya / tatraiva ca prakSipte, saudharmezAnAvahArAH // 635 // TIkA - guNasthAna saMkhyA viSai pUrve jo asaMyata, mizra, sAsAdana kI saMkhyA viSai jo palya kau bhAgahAra kahyA hai, tinako eka ghATi prAvalI kA asakhyAtavAM bhAga kA bhAga dIe, jo pramANa Avai, titanA titanA tina bhAgahArani meM milAe devagati viSai bhAgahAra ho hai / tahAM pUrve asaMyata guragasthAna viSai bhAgahAra kA pramAraga eka vAra asaMkhyAta kA thA, tAko eka ghATi AvalI kA asaMkhyAtavA bhAga kA bhAga dIjiye, jo pramANa Avai, titane tisa bhAgahAra meM milAie, jo pramANa hoi, titanA devagati sambandhI asaMyata guNasthAna viSai bhAgahAra jAnanA / isa bhAgahAra kA bhAga palya ka dIe, jo pramANa hoi, titane devagati viSaM asaMyata guNasthAnavartI jIva hai / jaise hI Age bhI palya ke bhAgahAra jAnane / bahuri mizra viSai doya vAra asaMkhyAta rUpa ara sAsAdana viSe doya bAra asaMkhyAta ara eka vAra sakhyAta rUpa pUrve jo bhAgahAra kA pramANa kA thA, tisakA eka ghATi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo jo pramANa Avai, titanA titanA tahAM milAe, devagati saMbaMdhI mizra viSai vA sAsAdana vibhAgahAra kA pramANa ho hai / bahuri devagati saMbaMdhI asaMyata vA mizra vA sAsA - dana vipai jo jo bhAgahAra kA pramANa kahyA, tisa tisako eka ghATi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo jo pramANa Avai, titanA titanA tisa tisa bhAgahAra me milAye, jo jo pramAraNa hoi, so so saudharma - IzAna saMbaMdhI avirata vA mizra vA sAsAdana viSai bhAgahAra jAnanA / jo devagati saMbaMdhI avirata viSai bhAgahAra kahyA thA, tAkau eka ghATi AvalI kA asaMkhyAtavAM bhAga kA bhAga dIeM, jo pramANa hoi, titanA tisa bhAgahAra viSai milAe, saudharma - IzAna svarga saMbaMdhI asaMyata viSe bhAgahAra ho hai / isa hI prakAra mizra viSe vA sAsAdana viSe bhAgahAra jAnanA / 1 paTkhaNDAgama - ghavalA pustaka- 3, pRSTha 160-184 | Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA 1 [ 711 sohammesAraNahAramasaMkheraNa ya saMkharUvasaMguNide / uvari asaMjada-missaya-sAsaNasammANa avahArA' // 636 // saudharmezAnahAramasaMkhyena ca saMkhyarUpasaMguriNate / upari asaMyatamizrakasAsanasamIcAmavahArAH // 636 // TokA - bahuri tAke Upari sanatkumAra - mAheMdra svarga hai / tahAM asayata vipai saudharma - IzAna saMbaMdhI sAsAdana kA bhAgahAra te asaMkhyAta guNA bhAgahAra jAnanA / isa asaMyata kA bhAgahAra tai cakAra kari asakhyAta guNA mizra viSa bhAgahAra jaannaa| yAtai saMkhyAta guNA sAsAdana viSai bhAgahAra jaannaa| ___ Agai isa guNane kA anukrama kI vyApti dikhAvai hai sohammAdAsAraM, joisi-vaNa-bhavaNa-tiriya-puDhavIsu / avirada-misse'saMkhaM, saMkhAsaMkhaguNa sAsaNe dese // 637 // saudharmAdAsahasrAraM, jyotiSivanabhavanatiryakpRthvISu / aviratamizre'saMkhyaM saMkhyAsaMkhyaguNaM sAsane deze // 637 // TIkA- saudharma - IzAna ke Upari sAnatkumAra - mAhendra te lagAi zatArasahasrAra paryata paca yugala ara jyotiSo ara vyaMtara ara bhavanavAsI ara tiryaca para sAta naraka kI pRthvI ini solaha sthAna saMbadhI avirata viSa ara mitha vipa prasakhyAta guNA anukrama jAnanA / ara sAsAdana viSa saMkhyAta guNA anukrama jAnanA / para tiryaMca sabadhI dezasayata viSa asakhyAta guNA anukrama jAnanA, so isa kathana kA dikhAie hai ___ sAnatkumAra - mAhedra viSa jo sAsAdana kA bhAgahAra kahyA, tIhiMsyo brahmabrahmottara viSai asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra agakhyAta guNA hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| sakhyAta kI sahanAnI cyAri / 4 / kA aka hai / bahuri yAta lAMtava kApiSTha viSa asaMyata kA bhAgahAra anakhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAmAdana nA nAga 1 paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 3, pRSTha salyA 282 se 285 taka / 2. paTkhaNDAgama - dhavalA pustaka 3, pRSTha sasyA 282 se 285 tk| Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 637 hAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAtai zukra - mahAzukra viSa asayata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAteM sAsAdana kA bhAgahAra sakhyAta guNA hai / bahuri yAtai zatAra-sahasrAra viSa asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guraNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAga hAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAtai jyotiSIni virSe asaMyata kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / yAtai mizra kA asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAteM vyaMtarani virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAtai bhavanavAsIni virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAteM mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAta tiyaMcani virSe asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| yAta tithaMca virSa hI dezasaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / so jo dezasaMyata viSai jo bhAgahAra kA pramANa hai, soI prathama naraka pRthvI viSa asaMyata kA bhAgahAra hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAtai dUsarI naraka pRthvI viSe asaMyata kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAta tIsarI naraka pRthvI viSa asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAta mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai / yAta cauthI naraka pRthvI viSa asaMyata kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / yAta sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAte paMcama naraka pRthvI virSa asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAtai sAsAdana-kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| bahuri yAtai SaSThama pRthvI viSe asaMyata kA bhArAhAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai mizra kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai / bahuri yAtai saptama naraka pRthvI viSa asaMyata kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai| yAtai mizra kA bhAgahAra asaMkhyAta guNA hai / yAtai sAsAdana kA bhAgahAra saMkhyAta guNA hai| Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] Age yAnAdi viSai tIni gAthAni kari kahai hai -- carama-dharAsaNa-hArA ANadasammANa AraNappahUdi / aMtima - vejjaMtaM, sammANamasaMkhasaMkhaguNahArA // 638 // caramadharAsanahArAdAnatasamIcAmAraNaprabhRti / aMtimagraiveyakAMtaM, samIcAmasaMkhya saMkhyaguNahArAH ||638 // 1 TIkA - tIhi saptama pRthvI saMbaMdhI sAsAdana ke bhAgahAra tai prAnata-prANata saMbaMdhI avirata kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / bahuri yAtai AraNa - acyuta tai lagAi navamAM graiveyaka paryaMta daza sthAnakani viSe asaMyata kA bhAgahAra anukrama te sakhyAta guNasaMkhyAta guNA jAnanA / ihA sakhyAta kI sahanAnI pAca kA aMka hai / / . tatto tANuttAraNaM, vAmAgamaNuddisAraNa vijayAdI / sammANaM saMkhaguNo, prANadamisse asaMkhaguNo // 636 // tatasteSAmuktAnAM vAsAnAmanudizAnAM vijayAdi / samocAM saMkhyaguNa, Anatamizre asaMkhyaguNaH // 639 // TIkA - tIhi atima graiveyaka saMbaMdhI asaMyata kA bhAgahAra te prAnata prANata yugala tai lagAi, navamA graiveyaka paryaMta gyAraha sthAnakani viSai vAme je mithyAdRSTI jIva, 'tinikA sakhyAta guraNA, sakhyAta guNA bhAgahAra anukrama te jAnanA / ihA sakhyAta kI * sahanAnI chaha kA aka hai / bahuri tIhi aMtima graiveyaka sambandhI mithyAdRSTI kA bhAgahAra te navAnudiza vimAna vA vijayAdika cyAri vimAna, ini doU sthAnakani viSe asaMyata kA bhAgahAra saMkhyAta guraNA, saMkhyAta guNA kramate jAnanA / ihA saMkhyAta kI sahanAnI sAta kA aka hai / bahuri vijayAdika sambandhI asayata kA bhAgahAra * AnataprANata sambandhI mizra kA bhAgahAra asakhyAta guNA hai / [ 713 tatto saMkhejjaguraNo, sAsA sammAraNa hodi saMkhaguNo / uttATThANe kamaso, paNachassattaTThacadurasaMdiTThI // 640 // 1. SaTkhaDAgama ghavalA pustaka- 3, pRSTha sa 285 / 2. SaTkhaNDAgama, dhavalA : pustaka- 3, pRSTha sa. 285 / Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 ] tataH saMkhyeyaguNaH, sAsanasamIcAM bhavati saMkhyaguNaH / uktasthAne kramazaH paMcaSaTsaptASTacatuH saMdRSTiH ||640|| [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 641 tai TIkA - tIhi Anata prAraNata sambandhI mizra kA bhAgahAra te AraNa-acyuta lagAi navamA graiveyaka paryaMta daza sthAnakani viSai mizra guNasthAna saMbaMdhI bhAgahAra anukrama tai saMkhyAta guNA, saMkhyAta guNA jAnanA / ihAM saMkhyAta kI sahanAnI zrATha kA aMka hai / bahuri aMtima graiveyaka ke mizra kA bhAgahAra taiM Anata prAraNata tai lagAi navamAM graiveyaka paryaMta gyAraha sthAnakani viSai sAsAdana kA bhAgahAra anukrama tai saMkhyAta guNA saMkhyAta guNA jAnanA / ihAM saMkhyAta ko sahanAnI cyAri |4| kA aka hai / e kahe paca sthAnaka, tiniviSai saMkhyAta kI sahanAnI kramate pAMca, chaha, sAta, ATha, cyAri kA aMka jAnanA; so kahate hI Ae hai / - saga-saga - avahAha, palle bhajide havaMti sagarAsI / saga-saga - gurapaDiva saga-saga-rAsIsu pravaNide vAmA // 64 // svakasvakAvahAraiH, palye bhakte bhavaMti svarkarAzayaH / svakasvakaguNapratipanneSu, svakasvakarAziSu prapanIteSu vAmAH ||641 // -- TIkA pUrva kahyA jo apanA-apanA bhAgahAra, tinikA bhAga palya kau doe, jo jo pramANa Avai, titane-titane jIva tahAM jAnane / bahuri apanA-apanA sAsAdana, mizra, asayata ara dezasaMyata guraNasthAnani viSai jo-jo pramANa bhayA, tinikA joDa dIe, jo-jo pramANa hoi, titanA - titanA pramANa apanA-apanA rAzi kA pramANa me ghaTAe, jo-jo avazeSa pramANa rahe, titane-titane jIva, tahAM mithyAdRSTI jAnane / tahA sAmAnyapanai mithyAdRSTI kiMcit Una sasArI - rAzi pramANa hai / sAmAnyapane devagati viSai Una kicit devarAzi pramANa mithyAdRSTI jAnane / saudharmAdika viSe jo-jo jIvani kA pramANa kahyA hai, tahAM dvitIyAdi guNasthAna sabadhI pramANa ghaTAvane ke nimitta kicit UnatA kIeM, jo-jo pramANa rahai, titane-titane mithyAdRSTI hai / so saudharmAdika vipeM jIvani kA pramANa kitanA - kitanA hai ? so gati mArgaNA viSe kA hI hai / ihAM bhI kichu kahie hai saudharma - IzAnavAle ghanAMgula kA tRtIya vargamUla kari jagacchU NI kauM guNai, jo pramANa hoi, titane hai / sanatkumAra yugala Adika paMca yugalani viSai krama tai jaga Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhAvATIkA ] [ 715 cchreNI kA gyArahnAM, navamAM, sAtavA, pAMcavAM, cauthA vargamUla kA bhAga jagacche NI kau dIeM, jo-jo pramANa zrAvai, titane titane hai / jyotiSI paNNaTThi pramANa pratarAMgula kA bhAga jagatpratara kau dIe, jo pramANa Avai, titane hai / vyaMtara saMkhyAta pratarAgula kA bhAga jagatpratara kauM dIe, jo pramANa Avai, titane hai / bhavanavAsI ghanAMgula ke prathama vargamUla kari jagacchreNI kI guNai, jo pramANa Avai, titane hai / tiryaMca kiMcit Una saMsArIrAzi pramANa hai / prathama pRthvI viSe nArakI ghanAMgula kA dvitIya vargamUla kari sAdhika bArahnAM bhAga kari hIna jo jagacchra eNI, tAkau guNai, jo pramANa hoi, tita hai / dvitIyAdi pRthvI viSai kramate jagacchreNI kA bArahvA, dazavA, AThavAM, chaThA, tIsarA, dUsarA vargamUla kA bhAga jagacchra eNI ko dIe, jo jo pramANa hoi, titane-titane jAnane / ini sabani viSai anya guNasthAnavAlo kA pramANa ghaTAvane ke arthI kiMcit Una kIeM, mithyAdRSTI jIvani kA pramAraNa ho hai / bahuri AnatAdika viSe mithyAdRSTI jIvani kA pramANa ihAM hI pUrve kA hai / bahuri sarvArthasiddhi viSe hama sarva asayata hI hai / te dravya strI manuSyaNI tinitai tiguNe vA koI AcArya ke mata kara sAta guNe kahe hai / Age manuSya gati viSai sakhyA kahe hai terasakoDI dese, bAvaNNaM sAsaNe muraNedavvA / missA vi ya taduguNA, zrasaMjadA satta-koDi - sayaM // 642 // trayodazakoTyo deze, dvApaMcAzat sAsane maMtavyAH / mizrA api ca tadviguNA asaMyatAH saptakoTizatam // 642 // TIkA - manuSya jIva dezasayata viSai teraha koDi hai / bAvana koDi sAsAdana viSai jAnane / mizra viSai tinate duguNe eka sau cyAri koDi jAnane / prasayata viSai sAtasai koDi jAnane aura pramattAdika kI sakhyA pUrve kahI hai; soI jAnanI / asa guNasthAnani viSai jIvani kA pramANa kahyA hai / jIvidare kammacaye, puNNaM pAvo tti hodi puNNaM tu / supaDI davvaM, pAvaM asuhANa davvaM tu // 643 // 1 SaTkhaNDAgama ghavalA pustaka- 3, pRSTha- 252, gAthA sa. 68 tathA pRSTha-254, gAyA sa 70 taka Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 644-645 jIvetarasmin karmacaye, puNyaM pApamiti bhavaMti puNyaM tu / zubhaprakRtItAM dravyaM pApaM azubhaprakRtInAM dravyaM tu // 643 // TIkA jIva padArtha saMbaMdhI pratipAdana viSe sAmAnyaparne guNasthAnani viSai mithyAdRSTI ara sAsAdana e to pApajIva haiM / bahuri mizra hai te puNya-pAparUpa mizra jIva hai; jAte yugapat samyaktva para mithyAtvarUpa pariNae hai / bahuri asaMyata tau samyaktva kari saMyukta hai / ara dezasaMyata samyaktva para dezavrata kari saMyukta haiM / grara pramattAdika samyaktva ara sakalavrata kari saMyukta hai / tAte e puNyajIva hai / yasai kahi, yAke anaMtari jIva padArtha saMbaMdhI prarUpaNA kareM haiM / tahAM karmacaya kahie kArmAraNaskaMdha, tisaviSai puNyapAparUpa doya bheda hai / tAteM ajIva do prakAra hai / tahAM sAtA vedanI naraka binA tIna Ayu, zubha nAma, uccagotra e zubha prakRti hai / tinikauM dravyapuNya kahie / bahuri ghAtiyA karmani kI sarva prakRti, asAtAvedanI, naraka Ayu, azubha nAma, nIca gotra e azubha prakRti haiM / tinika dravyapApa kahie / Asava-saMvaradavvaM, samayapabaddhaM tu NijjarAdavvaM / tatto asaMkhaguNidaM, ukkassaM hodi niyameNa // 644 // prAtravasavaradravyam, samayaprabaddhaM tu nirjarAdravyam / tato'saMkhyaguNitamutkRSTaM bhavati niyamena || 644 // TIkA - bahuri prasrava dravya ra savara dravya samayaprabaddha pramANa hai; jAteM eka samaya viSai Asrava samayaprabaddha pramANa pudgala paramANUni hI kA ho hai / bahuri savara hoi tau titane hI karmani kA prasrava na hoi tAte dravya saMvara bhI titanA hI kahyA / bahuri utkRSTa nirjarA dravya samayaprabaddha te asaMkhyAta guNA niyama kari jAnanA; jAtai guNazreNI nirjarA viSai utkRSTapane eka samaya viSai asaMkhyAta samayaprabaddhani kI nirjarA kara hai / baMdho samayapabaddho, kiMcUraNadivaDDhamettaguNahANI | mokkho ya hodi evaM saddahidavvA tu taccaTThA // 645 // baMdhaH samayaprabaddhaH, kiMcidnadvayardhamAtraguraNahAniH / mokSazca bhavatyevaM zraddhAtavyAstu tattvArthAH ||645 // * Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammazAnacantrikA bhAvATokA ] / 717 TIkA - bahuri baMdha dravya bhI samayaprabaddha pramANa hai; jAte eka samaya viSa samayaprabaddha pramANa karma paramANUni hI kA baMdha ho hai| bahuri mokSa dravya kicidUna dvayardhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa hai; jAte ayogI ke carama samaya viSa dvayardhaguNahAni kari guNita samayaprabadva pramANa sattA pAie / 'tisa hI kA mokSa ho hai| isa prakAra tatvArtha hai, te zraddhAna karaNe, isa tattvArtha zraddhAna hI kA nAma samyaktva Age samyaktva ke bheda kahai haikhINe daMsaNamohe, jaM saddahaNaM suNimmalaM hoI / taM khAiya-sammattaM, NiccaM kamma-kkhavaNa-hedU // 646 // kSINe darzanamohe, yacchaddhAnaM sunirmalaM bhavati / tatkSAyikasamyaktvaM nityaM karmakSapaNahetuH // 646 // TIka - mithyAtva mohanI, samyagmithyAtva mohanI, samyak mohanI ara anaMtAnubadhI kI caukar3I ini-sAta prakRtini kA karaNalabdhirUpa pariNAmani kA bala te nAza hota saMtai jo ati nirmala zraddhAna hoi, so kSAyika samyaktva hai| so pratipakSI karma kA nAza kari AtmA kA guNa pragaTa bhayA hai; tAtai nitya hai / bahuri samaya samaya prati guNazreNI nirjarA ko kAraNa hai| tAtai karmakSaya kA hetu hai / ukta ca daMsaraNamohe khavide, sijjhadi ekkeva tadiyaturiyabhave / raNAdikkadi turiyabhavaM raNa viraNassadi sesa sammaM ca / / darzana moha kA kSaya hote, tIhiM bhava viSai vA devAyu kA badha bhae tIsarA bhava virSa vA pahilai mithyAtvadazA virSe manuSya, tiryacaAyu kA badha bhayA hoi tau cauthA bhava viSa siddha pada ko prApta hoi, - cauthA bhava ko ulaMghe naahii| bahuri anya samyaktvavat yaha kSAyika samyaktva vinazai bhI nAhI, tIhisyoM nitya kahA hai| sAdi akSayAnata hai / Adi sahita avinAzI aMta rahita hai; yaha artha jaannaa| 1. paTakhaNDAgama dhavalA. pustaka-1, pRSTha 367, gAthA sa.213 / Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718] isa hI artha ko kahai haiM vayahiM vihiM vi, iMdiyabhayaANaehi rUvehi / bIbhacchajugaMchAhiM ya, telokkeNa vi Na cAlejjo' // 647 // [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 647-649 vacanairapi hetubhirapi iMdriyabhayAnItaiH rUpaiH / bIbhatsya jugupsAbhizca trailokyenApi na cAlyaH // 647 // - TIkA zraddhAna naSTa hone kI kAraNa se kutsita vacanani kari vA kutsita hetu dRSTAMtani kari vA iMdriyani ko bhayakArI se vikArarUpa aneka bhepa prAkArani kari vA glAni kauM kAraNa ausI vastu tai nipajyA jugupsA, tina kari kSAyika samyaktva cale nAhI / bahuta kahA kahie tIna loka mili kari kSAyika samyaktva kauM calAyA cAhe to kSAyika samyaktva calAvane kI samartha na hoi / so kSAyika samyaktva kauna ke ho hai ? so kahai hai daMsaNamohakkhadaNApaTa Thavago kammabhUmijAdo hu / maNuso kevalimUle, NiTThavago hodi savvattha // 648 // darzana mohakSapaNAprasthApakaH karmabhUmijAto hi / manuSyaH kevalile, niSThApako bhavati sarvatra || 648 // TIkA - darzana moha kI kSapaNA kA prAraMbha tau karmabhUmi kA upajyA manuSya hI kA kevalI ke pAmUla viSai hI ho hai / ara niSThApaka sarvatra cyArayoM gati viSai ho hai / V bhAvArtha jo darzana moha kA kSaya hone kA vidhAna hai, tisakA prAraMbha tau kevalI vA zrutakevalI ke nikaTa karmabhUmiyA manuSya hI kareM hai / bahuri so vidhAna hoteM maraNa ho jAya tau jahAM saMpUrNa darzana moha ke nAza kA kArya hoi nivarai, tahAM tAka niSThApaka kahie, so cyAryoM gati viSai ho hai / Agai vedaka samyaktva kA svarUpa kahai haiM daMsaNamohudayAdo, uppajjaI jaM payatthasaddahaNaM / calamaliNamagADhaM taM vedayasammattamidi jANe // 646 // 1. paTkhaNDAgama dhavalA pustaka-1 pRSTha 317, gAthA sa. 214 / 2. paTkhaNDAgama ghavalA pustaka-1 pRSTha 318, gAthA sa. 215 / Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamyazAnacandrikA bhASATokA ] [ 716 darzanamohodayAdutpadyate yatpadArthazraddhAnam / calamalinamagADhaM tad vedakasamyaktvamiti jAnIhi // 649 // TIkA - darzanamoha kA bheda samyaktvamohanI, tAkA udaya kari jo tattvArtha zraddhAna cala vA mala vA agADha hoi, so vedaka samyaktva hai; asA tU jAni / cala, malina, agADha kA lakSaNa pUrva guNasthAnaprarUpaNA viSe kahyA hai| Age upazama samyaktva kA svarUpa ara tisa hI kI sAmagrI kA vizeSa tIna gAthAni kari kahai haiM dasaNamohavasamado, uppajjai jaM pytthshhnnN| - uvasamasammattamiNaM, pasaNNamalapaMkatoyasamaM // 650 // darzanamohopazamAnutpadyate yatpadArthazraddhAnam / upazamasamyaktvamidaM prasannamalapaMkatoyasamam // 650 // - TIkA - anaMtAnubaMdhI kI caukar3I ara darzanamoha kA trika, ini sAta prakRtini ke udaya kA abhAva hai lakSaNa jAkA asA prazasta upazama honete jaise kataka phalAdika te mala kardama ke nIce baiThane kari jala prasanna ho hai; taise jo tatvArtha zraddhAna upajai, so yahu upazama nAmA samyaktva hai| khayauvasamiya-visohI, desaNa-pAugga-karaNaladdhIya / cattAri vi sAmaNNA, karaNaM puraNa hodi sammatte // 651 // kSAyopazamikavizuddhI, dezanA prAyogyakaraNalabdhI ca / catasro'pi sAmAnyAH karaNaM punarbhavati samyaktve // 651 / / TIkA - samyaktva ke pUrva jaisA karma kA kSayopazama cAhie taisA honA, so kSayopazamikalabdhi / bahuri jaisI vizuddhatA cAhie taisI honI, so vizuddhilabdhi / bahuri jaisA upadeza cAhie taisA pAvanA, so dezanAlabdhi / bahuri paceMdriyAdika rUpa yogyatA jaisI cAhie taisI honI, so prAyogyalabdhi / bahuri adha , apUrva, anivRttikaraNarUpa pariNAmani kA honA, so karaNalabdhi jAnanI / tahAM cyAri labdhi to sAmAnya hai; bhavya-abhavya sarva ke ho haiM / vahuri karaNalabdhi hai, so bhavya ke hI ho hai / so bhI samyaktva ara cAritra kA grahaNa vipa hI ho hai| Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 ] ( gommaTasAra jIvakANDa gAthA 652-654 bhAvArtha cyAri labdhi tau saMsAra viSai aneka bAra ho hai / bahuri karaNa --- labdhi kI prApti bhaeM samyaktva vA cAritra avazya ho he / Age upazamasamyaktva ke grahaNe ko yogya jo jIva tAkA svarUpa kahai haiM cadurgAdibhavvo saNNI, pajjatto sujbhago ya sAgAro / jAgAro sallesso saladvigo sammamuvagamaI // 652 // caturgatibhavyaH saMjJI paryAptazca zuddhakazca sAkAraH / jAgarUka : sallezyaH, salabdhikaH samyaktvamupagacchati // 652 || TIkA - jo jIva cyAri gati meM koI eka gati viSai prApta asA bhavya hoi, sainI hoi, paryApta hoi, madakaSAyarUpa pariNAmatA vizuddha hoi, styAnagRddhayAdika tIna nidrA te rahita hone te jAgatA hoi, bhAvita zubha tIna lezyAni vipaiM koI eka lezyA kA dhAraka hoi, karaNalabdhirUpa pariNayA hoi; asA jIva yathAsaMbhava samyako prApta ho hai / cattAri vikhettAI, zrAugabaMdhega hoi sammattaM / aNuvadamahatvadAI, Na lahai devAu gaM moltaM // 653 // catvAryapi kSetrANi, AyuSkabaMdhena bhavati samyaktvam / aNuvrata mahAvratAni na labhate devAyuSkaM muktvA / / 653 / / TIkA cyAri Ayu viSai kisI hI parabhava kA Ayu baMdha kIyA hoi, tisa baddhAyu jIva ke samyaktva upajai, ihAM kichU doSa nAhI / bahuri aNuvrata ra mahAvrata jisake devAyu kA baMdha bhayA hoi, tisahIkai hoi / jo pahile nAraka, tiryaMca, manuSyAyu kA baMdha mithyAtva meM bhayA hoi, tau pIche aNuvrata, mahAvrata hoi nAhI / yaha niyama hai / - raNa yamicchattaM patto, sammattAdo ya jo ya parivaDido / so sAsaNo tti peyo, paMcamabhAveNa saMjutto // 654 // na ca mithyAtvaM prAptaH samyaktvatazca yazca paripatitaH / sa sAsana iti jJeyaH, paMcamabhAvena saMyuktaH ||654 // Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 721 samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] TIkA - jo jIva samyaktva te paDyA ara mithyAtva ko yAvat prApta na bhayA, tAvat kAla sAsAdana hai; asA jAnanA / so darzana moha hI kI apekSA pAMcavAM pAraNAmika bhAva kari saMyukta hai, jAtai cAritra moha kI apekSA anatAnubaMdhI ke udaya teM sAsAdana ho hai, tAtai ihAM audayika bhAva hai / yahu sAsAdana judI hI jAti kA zraddhAna rUpa samyaktva mArgaNA kA bheda jaannaa| saddahaNAsadahaNaM, jassa ya jIvassa hoi taccesu / virayAvirayeNa samo, sammAmiccho rita pAyavo // 65 // zraddhAnAzraddhAnaM, yasya ca jIvasya bhavati tattveSu / viratAviratena samaH, samyagmithyA iti jJAtavyaH // 655 // TIkA - jisa jIva ke jIvAdi padArthani viSe zraddhAna vA azraddhAna eka kAla viSai hoi, jaise dezasaMyata ke saMyama vA asaMyama eka kAla ho hai| taisai hoi, so jIva samyagmithyAdRSTI hai, jaisA jaannaa| yaha samyaktva mArgaNA kA mizra nAmA bheda kahyA hai| micchAiTThI jIvo, uvaiTheM pavayaNaM Na saddahadi / saddahadi asabbhAvaM, uvaiLaM vA aNuvaiTheM // 656 // mithyAdRSTirjIvaH upadiSTaM pravacanaM na zraddadhAti / zraddadhAti asadbhAvaM, upadiSTaM vA anupadiSTam // 656 // TIkA - mithyAdRSTI jIva jina kari upadezita ase prApta, Agama, padArtha, tinikA zraddhAna karai nAhIM / bahuri kudevAdika kari upadezyA vA anupadezyA jhUThA Apta, Agama, padArtha, tinikA zraddhAna kara hai| yaha samyaktva mArgaNA kA mithyAtva nAmA bheda kahyA / ase samyaktva mArgaNA ke chaha bheda kahe / upazama, kSAyika, samyaktva kA vizeSa vidhAna labdhisAra nAmA graMtha viSa kahyA hai / tAke anusAri ihA bhASA TIkA viSa Agai kicha likhege, tahAM jaannaa| Age samyaktva mArgaNA virSa jIvani kI saMkhyA tIna gAthAni kari kahai haiMvAsapudhatte khaiyA, saMkhejjA jai havaMti sohamme / to saMkhapallaThidiye, kevaDiyA evamaNupAde // 657 // Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 658-65 varSapRthaktve kSAyikAH, saMkhyeyA yadi bhavaMti saudharme / taha saMkhyapatyasthitike, kati evamanupAte // 657 // TIkA - kSAyika samyaktvI bahuta kalpavAsI deva ho hai / bahuri kalpavAsI deva bahuta saudharma - IzAna viSai hai, tAte kahaiM / jo pRthaktva varSa viSai kSAyika samyaktvI saudharma - IzAna viSe saMkhyAta pramAraNa upajai tau saMkhyAta palya kI sthiti viSai kitane upajai ? jaisA trairAzika karanA / ihAM pramANa rAzi pRthaktva varSa pramANa kAla, phalarAzi saMkhyAta jIva, icchA rAzi saMkhyA palya pramANa, kAlaso phalate icchA kauM gurauM, pramANa kA bhAga dIeM jo labdhi rAzi bhayA, so kahaiM haiM saMkhAvalihidapallA, khaiyA tatto ya vedamuvasamayA / AvaliasaMkhaguNidA, asaMkhaguNahINayA kamaso // 658 // saMkhyAvalihitapatyAH, kSAyikAstatazca vedamupazamakAH / AvalyasaMkhyaguNitA, asaMkhyaguNahInakAH kramazaH ||658 / / TIkA - so lavdha rAzi kA pramANa saMkhyAta prAvalI kA bhAga palya kauM ------ dIeM, jo pramANa hoi, titanA AyA, so titane hI kSAyika samyagdRSTI jAnane / bahuri inako AvalI kA prasaMkhyAtavAM bhAga kari guNai, jo pramANa hoi, titane vedaka samyadRSTI jAnane / vahuri kSAyika jIvA kA parimANa hI te prasaMkhyAta guNA ghATi upazama samyagdRpTI jIva jAnane / pallAsaMkhejjadimA, sAsANamicchA ya saMkhaguNidA hu / missA tahi vihINo, saMsArI vAmaparimANaM // 656 // palyA saMkhyAtAH, sAsanamithyAzca saMkhyagurigatA hi / mizrAstavihInaH, saMsArI vAmaparimANam ||656 // TIkA - palya ke asaMkhyAtave bhAga pramANa sAsAdana, teI mithyAtI sAmAnya hai, tinikA parimANa hai, tinatai saMkhyAta guNe samyagmithyAdRSTI jIva hai / bahuri ina paMca samyaktva saMyukta jIvani kA milAyA hUvA parimANa ko saMsArI rAzi meM ghaTAeM, jo pramANa avazeSa rahe, titane vAma kahie mithyAdRSTI, tinikA parimANa hai / Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 723 aba ihAM nava padArthani kA parimANa kahie hai jIva dravya tau dvirUpavargadhArA virSe kahe apane pramANa loe hai / vahuri ajIvaviSa pudgala dravya jIvarAzi teM anaMta guNe hai / dharmadravya eka hai / adharmadravya eka hai| AkAza dravya eka hai| kAladravya jagacche NI kA ghana, jo loka, tIhi pramANa hai / so pudgala kA parimANa viSai dharma, adharma, AkAza, kAla kA parimANa milAeM, ajIva padArtha kA parimANa ho hai| ___ bahuri asaMyata ara dezasaMyata kA parimANa milAe, tina vipa pramattAdikani kA pramANa saMkhyAta milAeM, jo pramANa hoi, titane puNya jIva hai / bahuri kiMcidUna dvayarddhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa karma paramANUni kI sattA hai tAke saMkhyAtave bhAgamAtra zubha prakRtirUpa ajIva puNya hai / bahuri mizra apekSA kichu adhika jo puNya jIvani kA pramANa, tAko saMsArI rAzi meM ghaTAeM, jo pramANa rahe, titane pApa jIva hai / bahuri dvayardhaguNahAni kari guNita samayapravaddha ko saMkhyAta kA bhAga dIjie, tahAM eka bhAga binA avazeSa bhAga pramANa azubha prakRtirUpa ajIva pApa haiM / bahuri Asrava padArtha samayaprabaddha pramANa hai| saMvara padArtha samayapravaddha pramANa hai| nirjarAdravya guNazreNI nirjarA virSe utkRSTapanai jitanI nirjarA hoi tIhiM pramANa hai| baMdha padArtha samayaprabaddha pramANa hai / mokSadravya dvayargha guNita samayapravaddha pramANa hai| iti AcArya zrI nemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha na tha kI jIvatattvapradIpikA nAma saskRta kI TIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA nAmA bhApArIkA viSa jIvakANDa viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA tinavipa samyaktvamArgaNA prarUpaNA nAma satarahavA adhikAra sapUrNa bhayA // 17 // jo upadeza sunakara purupArtha karate hai, ve mokSa kA upAya kara sakate haiM aura jo puruSArtha nahI karate ve mokSa kA upAya nahI kara sakate / upadeza no zikSAmAtra hai, phala jaisA puruSArtha kare, vaisA lagatA hai| - mokSamArga prakAzaka - adhyAya -pRSTha-310 mammu Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavAM adhikAra : saMjJImArgaNA ari rajavighna vinAzakara, amita catuSTaya thAna / zata iMdrani kari pUjya pada, dyo zrI para bhagavAna // 18 // Agai sajJI mArgaNA kahaiM haiNoiMdiyanAvaraNakhovasamaM tajjabohaNaM snnnnaa| sA jassa so dusaNNI, idaro sesi diavaboho // 660 // noiMdriyAvaraNakSayopazamastajjabodhanaM sNjnyaa| sA yasya sa tu saMjJI, itaraH zeSedriyAvabodhaH // 660 // TIkA - no indriya jo mana, tAke AvaraNa kA jo kSayopazama tIhiMkari utpanna bhayA jo bodhana, jJAna, tAkauM saMjJA kahie / so saMjJA jAke pAie tAko saMjJI kahie hai / mana-jJAna kari rahita avazeSa yathAsaMbhava indriyani kA jJAna kari saMyukta jo jIva, so asaMjJI hai| sikkhAkiriyuvadesAlAvaggAhI mnnovlNbernn| jo jIvo so saNNI, tanvivarImo asaNNI du||661|| zikSAkriyopadezAlApanAhI manovalaMbena / yo jIvaH sa saMjJI, tadviparIto'saMjJI tu // 661 // TIkA - hita-ahita kA karane - tyajanerUpa zikSA, hAtha-paga kA icchA kari calAvane AdirUpa kriyA, cAmaThI (beta) ityAdi kari upadezyA vadhavidhAnAdika so upadeza, zlokAdika kA pATha so AlApa, inikA grahaNa karaNahArA jo mana tAkA avalaMbana kari krama te manuSya vA baladha vA hAthI vA sUvA ityAdi jIva, so saMjJI nAma hai / bahuri isa lakSaNa te ulaTA lakSaNa kA jo jIva, so asaMjJI nAma jAnanA / mImaMsadi jo puvvaM, kajjamakajjaM ca taccamidaraM ca / sikkhadi NAmeNedi ya, samaNo amaNo ya vivarIdo // 662 // Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantikA gApATIkA 1 [ 725 mImAMsati yaH pUrva, kAryamakAryaM ca tattvamitaracca / zikSate nAmnA eti ca, samanAH amanAzca viparItaH / / 662 // TIkA - jo pahilai kArya - akArya ko vicAra, tattva - atattva ko sIkhe, nAma kari bulAyA huvA Avai, so jIva mana sahita samanaska, sajJI jAnanA / isa lakSaNa te ulaTA lakSaNa ko jo dharai hoi, so jIva mana rahita amanaska asaMjJI jaannaa| ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM - devehi sAdirego, rAsI saNNINa hodi parimANaM / teNaNo saMsArI, savvesimasaNNijIvANaM // 663 // devaiH sAtireko, rAziH saMjinAM bhavati parimAraNam / ' , tenonaH saMsArI sarveSAmasaMjJijIvAnAm // 663 // TIkA - cyAri prakAra ke devani kA jo pramANa, tinita kichu adhika sajJI jIvani kA pramANa hai / saMjJI jIvani viSa deva bahuta hai / tiniviSa nAraka, manuSya, paMceMdrI sainI tiryaMca milAe sajJI jIvani kA pramANa ho hai / isa pramANa ko saMsArI jIvani kA pramANa meM ghaTAeM, avazeSa sarva asaMjI jIvani kA pramANa ho hai| iti AcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma paMcasagraha graMtha kI jIvatattvapradIpikA nAma saMskRta TIkA ke anusAri samyagjJAna candrikA nAma bhASA TIkA viSa jIvakANDa viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA, tiniviSa sajJI-mArgaNA prarUpaNA nAmA aThArahavA adhikAra sapUrNa bhayA // 18 // tattvanirNaya karane meM upayoga na lagAve vaha to isI kA doSa hai / tathA purupArtha se tattvanirNaya meM upayoga lagAve taba svayameva hI moha kA abhAva hone para samyatvAdi rUpa mokSa ke upAya kA puruSArtha banatA hai| , - mokSamArga praphAzaka adhyAya 6, pRSTha-311 Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavAM adhikAra : AhAra-mArgaNA mallikusuma samagaMdhajuta moha zatruhara malla | bahiraMtara zrIsahita jina, malli harahu mama zalla // 19 // o prahAra- mArgaNA kaheM haiM udayAvaNasarIrodayeNa taddehavayaNacittANaM / NokasvaggaNANaM, gahaNaM zrAhArayaM NAma || 664 // udayApannazarIrodayena taddehavacanacittAnAm / nokavargaNAnAM, graharaNamAhArakaM nAma ||664 // TIkA - zradArika, vaikriyika, AhAraka ina tIna zarIra nAmA nAmakarma viSai kisI ho kA udaya kari jo tisa zarIrarUpa vA vacanarUpa vA dravya manarUpa hone yogya jo nokarma vargaNA, tinikA jo graharaNa karanA, so AhAra aMsA nAma hai / haradi sarIrANaM, tinhaM eyadaravaggaNAo ya / bhAsAmaNANa niyada, tamhA zrAhArayo bhaNiyo ||665 // zrAhArati zarIrANAM trayANAmekataravargaraNAzca / bhAsAmanasonityaM tasmAdAhArako bhariNataH ||665 // TIkA - zradArikAdika zarIrani viSai jo udaya prAyA koI zarIra, tIhi rUpa grahAravargaraNA, bahuri bhASAvargaraNA, bahuri manovargaraNA ina vargaraNAni ko yathAyogya jIvasamAsa viSe yathAyogya kAla viSai yathAyogyaparne niyamarUpa Aharati kahie grahaNa kareM, so prahAra kA hai / viggahagadimAvaNNA, kevaliNo samugdhado ayogI ya / siddhA ya araNAhArA, sesA zrAhArayA jIvA // 666 // vigrahagatimApannAH, kevalinaH samudghAtA prayoginazca / siddhAzca anAhArAH, zeSA AhArakA jIvAH ||666 // Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 727 TIkA - vigrahagati kau je prApta bhae, jaise cyAracoM gativAle jIva, bahuri pratara ara lokapUraNarUpa kevala samudghAta ko prApta bhae ase sayogI - jina, bahuri sarva ayogI- jina, bahuri sarva siddha bhagavAna e sarva anAhAraka hai / avazeSa sarva jIva AhAraka hI hai / so samudghAta ke prakAra hai ? so kahai hai drussAyaveviyo ya maraNaMtiyo samugdhAdo / tejAhAro chaTTho, sattamazra kevalIragaM tu // 667 // vedanAkaSAyavairvikAraca, mAraNAMtikaH samudghAtaH / tejaAhAraH SaSThaH, saptamaH kevalinAM tu // 667 || TIkA - vedanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAMtika taijasa, chaThA AhAraka, sAtavAM kevala e sAta samudghAta jAnane / inikA svarUpa lezyA mArgaNA viSai kSetrAdhikAra meM kahA thA, so jAnanA / samudghAta kA svarUpa kahA, so ka hai hai - mUlasarIramachaMDiya, uttaradehasta jIvapiMDassa / NiggamaNaM dehAdo, hodi samugdhAdaNAmaM tu // 668 // mUlazarIramatyaktvA uttaradehasya jIvapiMDasya / nirgamanaM dehAdbhavati samudghAtanAma tu / / 668 / / 1 TIkA - mUla zarIra ko to chor3e nAhI, bahuri kArmAraNa, taijasarUpa uttara zarIra sahita jIva ke pradeza samUha kA mUla zarIra te bAhya nikasanA, so samudghAta jaisA nAma jAnanA / zrAhAramAratiya dugaM pi NiyameNa egadisigaM tu / dasa - disi gadA hu sesA, paMca samugdhAdayA hoMti // 666 // AhAramAraNAMtika dvikamapi niyamena ekadizikaM tu / dazadizi gatAhi zeSAH paMca samudghAtakA bhavati // 669 // Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 ] [ gommaTasAra mauvakANDa gAthA 670-671 TokA - AhAraka ara mAraNAMtika e doU samudghAta tau niyama kari eka dizA ko hI prApta ho hai; jAte ina viSa sUcyaMgula kA saMkhyAtavAM bhAga pramANa hI uMcAI, caur3AI hoi / ara laMbAI bahuta hoi / tAteM eka dizA ko prApta khie| bahuri avazeSa paMca samudghAta rahe, te dazoM dizA kauM prApta haiM, jAtai ini viSe yathAyogya laMbAI, caur3AI, uMcAI sarva hI pAie hai / Age AhAra anAhAra kA kAla kahaiM haiMaMgulaasaMkhabhAgo, kAlo AhArayassa ukksso| kammammi praNAhAro, ukkassaM tiNNi samayA hu||670|| aMgulAsaMkhyabhAgaH, kAlaH aahaarksyotkRssttH| kArmaNe anAhAraH, utkRSTaH trayaH samayA hi // 670 // TIkA - AhAra kA utkRSTa kAla sacyaMgula ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| sUcyaMgula kA asaMkhyAtavA bhAga ke jete pradeza hoMhi, titane samaya pramANa AhAraka kA kAla hai| ___ihAM prazna - jo maraNa to Ayu pUrI bhaeM pIche hoi hI hoi, tahAM anAhAra hoi ihAM AhAra kA kAla itanA kaise kahyA ? tAkA samAdhAna - jo maraNa bhae bhI jisa jIva ke vakrarUpa vigraha gati na hoi, sUdhI eka samaya rUpa gati hoi, tAkai anAhArakapaNA na ho hai / AhArakapaNA hI rahai hai, tAtai prAhAraka kA pUrvoktakAla utkRSTapane kari kahyA hai / bahuri AhAraka kA jaghanya kAla tIna samaya ghATi sAMsa kA aThArahavAM bhAga jAnanA; jAte kSudrabhava vipaM vigrahagati ke samaya ghaTAe itanA kAla ho hai| bahuri anAhAraka kA kAla kArmANa zarIra vipai utkRSTa tIna samaya jaghanya eka samaya jAnanA; jAte vigraha gati vipa itane kAla paryaMta hI nokarma vargaNAni kA grahaNa na ho hai| Age ihAM jIvani kI saMkhyA kahai haikammaiyakAyajogI, hodi aNAhArayANa parimANaM / tavirahidasaMsArI, sanco AhAraparimANaM // 671 // ' kArmaNakAyayogI, bhavati anAhArakANAM parimAraNam / tadvirahitasaMsArI, sarva prAhAraparimANam // 671 // Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjAnantikA bhASATokA ] [ 726 TokA- kArmANa kAyayogavAle jIvani kA jo pramANa yogamArgaNA viSa kahyA, soI anAhAraka jIvani kA pramANa jAnanA / isakau sasArI jIvani kA pramANa meM ghaTAeM, avazeSa rahai, titanA AhAraka jIvani kA pramANa jAnanA / soI kahai haiM - prathama yogani kA kAla kahie hai - kArmANa kA tau tIna samaya, audArika mizra kA aMtarmuhUrta pramANa, audArika kA tIhisyo saMkhyAta guNA kAla, tahA sarvakAla milAeM tIna samaya adhika saMkhyAta aMtarmuhUrta pramANa kAla bhayA / yAkA kicit Una saMsArI rAzi kA bhAga dIeM, jo pramANa Avai, tAko tIna kari guNa, jo pramANa Avai titane anAhAraka jIva hai; avazeSa sarva saMsArI AhAraka jIva hai / vaikriyika, AhArakavAle thore hai, tina kI mukhyatA nAhI hai / ihAM prakSepayogoddhatamizrapiMDaHprakSepakAraNAM guragako bhavediti, asA yaha karaNasUtra jaannaa| yAkA artha - prakSepa ko milAya kari mizra piMDa kA bhAga dei, jo pramANa hoi tAko prakSepaka kari guNe, apanA apanA pramANa hoi / jaise koI eka hajAra pramANa vastu hai, tAtai kisI kA paMca baTa hai, kisI kA sAta baTa hai, kisI kA ATha baTa hai| saba ko milAeM prakSepaka kA pramANa bIsa bhe| tisa bIsa kA bhAga hajAra ko dIeM pacAsa pAe, tinako paMca kari guNa, aDhAI sai bhae, so paca baTavAle ke Ae / sAta kari guNa, sADhA tIna sau bhae, so sAta baTavAle ke Ae / ATha kari guNe, cyAri se bhae, so ATha baTavAle ke Ae / ase mizraka vyavahAra viSai anyatra bhI jAnanA / iti AcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasagraha na tha kI jIvatattva pradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA nAmA bhASATIkA viSa jIvakANDa viSa prarUpita je bIsa prarUpaNA tiniviSa AhAra-mArgaNA prarUpaNA nAma uganIsavA adhikAra sapUrNa bhayA // 19 // ___ sacce upadeza se nirNaya karane para bhrama dUra hotA hai, paratu aisA purupArtha nahI karatA, isI se bhrama rahatA hai| nirNaya karane kA puruSArtha kare-to bhrama kA kAraNa jo moha-karma, usake bhI upazamAdi ho, taba bhrama dUra ho jAye, kyoki nirNaya karate hue pariNAmo kI vizuddhatA hotI hai, usase moha ke sthiti anubhAga ghaTate hai| - mokSamArga prakAzaka : adhikAra 6, pRSTha-310 Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIsavAM adhikAra : upayogAdhikAra suvata pAvana kauM bhaje, jAhi bhakta vratavaMta / nija suvrata zrI dehu mama, so suvrata arahaMta // 20 // Age upayogAdhikAra kahaiM haiMvatthuNimittaM bhAvo, jAdo jIvassa jo du uvajogo / so duviho NAyavvo, sAyAro ceva NAyAro // 672 / / vastunimittaM bhAvo, jAto jIvasya yastUpayogaH / sa dvividho jJAtavyaH sAkArazcevAnAkAraH / / 672 // TIkA - basa hai, ekIbhAva rUpa nivasa hai; guNa, paryAya jA virSe, so vastu, jJeya padArtha jAnanA / tAke grahaNa ke arthi jo jIva kA pariNAma vizeSa rUpa bhAva pravarte, so upayoga hai| bahuri so upayoga sAkAra - anAkAra bheda te doya prakAra jaannaa| Age sAkAra upayoga ATha prakAra hai, anAkAra upayoga cyAri prakAra haiM, asA kahai hai NAraNaM paMcavihaM pi ya, aNNANa-tiyaM ca sAgaravajogo / cadu-daMsaraNamaNagAro, savve tallakkharaNA jIvA // 673 // jJAnaM paMcavidhamapi ca, ajJAnatrikaM ca sAkAropayogaH / caturdazanamanAkAraH, sarve tallakSaNA jIvAH // 673 // TIkA - mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, kevala e paMca prakAra jJAna, bahuri kumati, kuzruta, vibhaMga e tIna ajJAna, e AThau sAkAra upayoga hai / bahuri cakSu, acakSu avadhi, kevala e cyArayo darzana anAkAra upayoga hai| so sarva hI jIva jJAna - darzana rUpa upayoga lakSaNa ko dharai hai| isa lakSaNa vipai ativyApti, avyApti, asaMbhavI doSa na saMbhavai haiM / jahAM lakSya vipa vA alakSya viSa lakSaNa pAie. tahAM ativyApti doSa hai| jaise jIva kA Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 731 lakSaNa amUrti kahie to amUrtikapanA jIva viSai bhI hai ara dharmAdika viSa bhI hai / bahuri jahA lakSaraNa kA ekadeza viSe lakSaNa pAie, tahAM avyApti doSa hai / jaise jIva kA lakSaNa rAgAdika kahie to rAgAdika saMsArI viSai to saMbhavai, pari siddha jIvana viSai saMbhava nAhI / bahuri jo lakSya te virodhI lakSaNa hoi, so asaMbhavI kahie / jaisai jIva kA lakSaNa jar3atva kahie. so saMbhava hI nAhI / jaise tridoSa rahita upayoga hI jIva kA lakSaNa jAnanA / madi- suda-ohi maNeha ya saga-saga-visaye visesa viSNAraNaM / aMtImahattakAlo, uvajogo so du sAyAro // 674 // matizrutAvadhimanobhizca svakasvakaviSaye vizeSavijJAnaM / aMtarmuhUrtakAla, upayogaH sa tu sAkAraH || 674 // TIkA mati, zruta, avadhi, mana:paryaya jJAnani kari apane - apane viSaya vipaiM jo vizeSa jJAna hoi, aMtarmuhUrtaM kAla pramANa padArtha kA grahaNa rUpa lakSaNa dharai, jo upa yoga hoi, so sAkAra upayoga hai / ihAM vastu kA graharaNa rUpa jo caitanya kA pariNamana, tAkA nAma upayoga hai / mukhyapane upayoga hai, so chadmastha ke eka vastu kA grahaNa rUpa caitanya kA pariNamana aMtarmuhUrta mAtra hI rahai hai / tAte aMtarmuhUrta hI kahA hai / iMdiyamaNohiNA vA pratthe avisesidUraNa jaM gahaNaM / aMtomuhuttakAlo, uvajogo so aNAyAro // 675 // iMdriyamanosvadhinA, vA zrarthe zravizeSya yadgrahaNam / aMtarmuhUrtakAlaH upayogaH sa anAkAraH // 675 // TIkA - netra indriyarUpa cakSudarzana vA avazeSa indriya ra manarUpa pracakSu darzana vA avadhi darzana, inakari jo jIvAdi padArthani kA vizeSa na karikai nirvikalpapanai grahaNa hoi, so aMtarmuhUrta kAla pramANa sAmAnya artha kA grahaNa rUpa nirAkAra upayoga hai / bhAvArtha - vastu sAmAnya vizeSAtmaka hai / tahA sAmAnya kA grahaNa kI nirAkAra upayoga kahie, vizeSa kA grahaNa ko sAkAra upayoga kahie / jAtaM sAmAnya viSe vastu kA AkAra pratibhAsa nAhI; vizepa vipa AkAra pratibhAsa hai / Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 676 AgeM ihAM jIvani kI saMkhyA kahaiM haiM - NANuvajogajudANaM, parimANaM NANamaggaNaM va have / dasaNuvajogiyANaM, saNamaggaNa va uttakamo // 676 // jJAnopayogayutAnAM parimANaM jJAnamArgaNAvadbhavet / darzanopayoginAM darzanamArgaNAvaduktakramaH // 676 // TIkA - jJAnopayogI jIvani kA parimANa jJAnamArgaNAvat hai / bahuri darzanopayogI jIvani kA parimANa darzanamArgaNAvat hai| so kumatijJAnI, kuzrutajJAnI, vibhaMgajJAnI, matijJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, manaHparyayajJAnI, kevalajJAnI, bahuri tiyaMca-vibhaMgajJAnI, manuSya-vibhaMgajJAnI, nAraka-vibhaMgajJAnI, inikA pramANa jaise jJAnamArgaNA virSe kahA hai / taise hI jJAnopayoga viSai pramANa jAnanA / kicha vizeSa nAhIM / bahuri zaktigata cakSurdarzanI, vyaktagata cakSurdarzanI, acakSurdarzanI, avadhidarzanI kevala darzanI, inikA pramANa jaisai darzana-mArgaNA virSe kahA hai; taise ihAM nirAkAra upayoga viSe pramANa jAnanA / kichU vizeSa naahii| iti zrI AcArya nemicadra viracita gommaTasAra dvitIyanAma pacasaMgraha gratha kI jIvatattva pradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAri samyagjJAnacadrikA nAmA bhASATIkA viSa jIvakANDa vipai prarUpita bIsa prarUpaNA tiniviSai upayoga-mArgaNAprarUpaNA nAmA bIsavA adhikAra sapUrNa bhayA // 20 // tattvanirNaya na karane me kisI karma kA doSa nahIM hai, terA hI dopa hai, paratu tU svaya to mahanta rahanA cAhatA hai aura apanA doSa karmAdika ko lagAtA hai, so jina AjJA mAne to aisI anIti sabhava nahI hai| tUjhe viSaya kaSAya rUpa hI rahanA hai isalie jhUTha bolatA hai| mokSa kI saccI abhilASA ho to aisI yukti kisalie banAe ? sAMsArika kAryo me apane puruSArtha se siddhi na hotI jAne tathApi puruSArtha udyama kiyA karatA hai, yahA~ puruSArtha kho baiThA hai, isalie jAnate haiM ki mokSa ko dekhA-dekhI utkRSTa kahatA hai, usakA svarUpa pahicAna kara use hitarUpa nahI jaantaa| hita jAnakara usakA udyama bane so na kare yaha asabhava hai| - mokSamArga prakAzaka / adhikAra 6, pRSTha-311 Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikkIsavAM adhikAra : aMtarabhAvAdhikAra vibhava amita jJAnAdi juta, surapati nuta naminAtha / jaya mama dhruvapada dehu jihi, hatyo ghAtiyA sAtha // 21 // Age bIsa prarUpaNA kA artha kahi; aba uttara artha ko kahai hai-- guNajIvA pajjattI, pANA saNNA ya maggaNuvajogo / joggA parUvidavvA, zroghAdesesa patteyaM // 677 // guNajIvAH paryAptayaH, prANAH saMjJAzca mArgaraNopayogau / prarUpitavyA, ghAdezayoH pratyekam || 677 TIkA - kahI je bIsa prarUpaNA, tiniviSai guNasthAna ara mArgaNAsthAna, ivi viSe guNasthAna ra jIvasamAsa ara paryApti para prAraNa ara saMjJA ara caudaha mArgaNA a upayoga e bIsa prarUpaNA jaise saMbhava, taise nirUpaNa karanI / soI kahai hai cau paraNa coTsa cauro, NirayAdisu coddasaM tu paMcakkhe | tasakAye sesiMdiyakAye micchaM guNaTThANaM // 678 // catvAri paMca caturdaza, catvAri nirayAdiSu caturdaza tu paMcAkSe / trakAye zeSedriyakAye mithyAtva guraNasthAnam ||678 / / TIkA - gati-mArgaraNA viSe krama te guNasthAna mithyAdRSTyAdi naraka vipa cyAri jAnane / bahuri indriya cyAri tiryaca viSai pAMca, manuSya viSe caudaha, deva viSai mArgaNA viSai ara kAya mArgaNA viSai pacedriya me ara sakAya me to caudaha guNasthAna hai / avazeSa iMdriya ara kAya me eka mithyAdRSTI guNasthAna hai / bahuri jIvasamAsa narakagati ra devagati viSai sainI paryApta, nirvRtti aparyApta e doya hai; ara tiyaMca viSe sarva caudaha hI hai / manuSya viSe sainI paryApta, aparyApta e doya haiM / ihA naraka devagati viSai labdhi - aparyAptaka nAhI; tAtai nirvRtti aparyApta kahyA / manuSya vipaM nirvRtti-aparyApta, labdhi aparyApta doU pAie, tAte sAmAnyaparne aparyApta hI kahyA hai / bahuri iMdriya -mArgaraNA viSe ekedriya me bAdara, sUkSma, ekeMdrI to paryApta ra aparyApta jaise cyAri jIvasamAsa hai / bedrI, teindrI me apanA apanA paryApta praparyApta rUpa doya jIvasamAsa hai / pacedriya meM sainI, asainI paryApta vA aparyApta e cyAri Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra nIvakAma gAthA 676-681 734] jIvasamAsa hai| bahuri kAyamArgaNA viSa pRthvI Adi paMca sthAvarani meM ekeMdriyavat cyAri cyAri jIvasamAsa hai / trasa viSai avazeSa daza jIvasamAsa haiN| majhima-cau-maNa-vayaraNe, saNNippadi du jAva khINo tti / sesAraNaM jogi ti ya, aNubhayavayaNaM tu viyalAdo // 676 // madhyamacaturmanavacanayoH, saMziprabhRtistu yAvat kSINa iti / zeSAraNAM yogIti ca, anubhayavacanaM tu vikalataH // 679 / / TokA - madhyama jo asatya ara ubhaya mana vA vacana ini cyAri yogani viSa sainI mithyAdRSTI te lagAi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna haiN| bahuri satya para anubhava manoyoga virSa ara satya vacana yoga viSa sainI paryApta mithyAdRSTI te lagAi sayogI paryaMta teraha guNasthAna haiN| bahuri ini sabani virSe jIvasamAsa eka sainI paryApta hai / bahuri anubhaya vacanayoga viSa vikalatraya mithyAdRSTI te lagAi teraha guNasthAna haiM / bahuri beiMdrI, teiMdrI, cauidrI, sainI paMcedrI, asainI paMceMdrI inakA paryAptarUpa pAMca jIvasamAsa hai| orAlaM pajjatte, thAvarakAyAdi jAva jogo tti / tammissamapajjatte, caduguNaThAraNesu NiyameNa // 680 // aurAlaM paryApte, sthAvarakAyAdi yAvat yogIti / tanmizramaparyApte, caturguNasthAneSu niyamena // 680 // TokA - audArika kAyayoga ekedrI sthAvara paryApta mithyAdRSTI tai lagAi, sayogI paryaMta teraha guNasthAnani viSa hai| bahuri audArika mizrakAyayoga aparyApta cyAri guNasthAnani viSai hI hai niyamakari / kinaviSai ? so kahai hai micche sAsaraNasamme, puvedayade kavADajogimmi / Nara-tiriye vi ya doNNi vi, hoti tti jiNehi nnihitttth||681|| mithyAtve sAsanasamyaktve, puvedAyate kapATayogini / naratiraznorapi ca dvAvapi bhavaMtIti jinanirdiSTam // 681 // TokA - mithyAdRSTI, sAsAdana puruSaveda kA udaya kari saMyukta asaMyata, kapATa samudghAta sahita sayogI ini aparyAptarUpa cyAri guNasthAnani vi, so audA Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhApATokA ] [ 735 rika mizrayoga pAie hai / bahuri audArika vA audArika- mizra e doU yoga manuSya ra tiryacani hI ke hai, ausA jinadevane kA hai / vahuri audArika viSai tI paryApta sAta jIvasamAsa hai, ara zradArika mizra viSe aparyApta sAta jIvasamAsa ara sayogI ke eka paryApta jIvasamAsa se ATha jIvasamAsa hai / veguvvaM pajjatte, idare khalu hodi tassa missaM tu / sura- Niraya - cauTThANe, misse Na hi missajogo hu // 682 // vaigUvaM paryApte, itare khalu bhavati tasya mizraM tu / suranirayacatuHsthAne, mizre nahi mizrayogo hi // 682 // " TIkA - vaikriyika yoga paryApta deva, nArakIni ke mithyAdRSTI te lagAi cyAri guNasthAnani viSai haiM / bahuri vaikriyika-mizra yoga mizraguNasthAna vipaM nAhI; tAtaM devanArakI saMbaMdhI mithyAdRSTI, sAsAdana, prasaMyata inahI vipe hai / bahuri jIvasamAsa vaikriyika viSai eka sainI paryApta hai / ara vaikriyika mizra vipaM eka sainI nirvRttiaparyApta hai / AhAro pajjatte, idare khalu hodi tassa misso du / aMtomuhuttakAle, chaTThaguNe hodi zrAhAro // 683 // AhAraH paryApte, itare khalu bhavati tasya mizrastu | aMtarmuhUrta kAle, SaSThaguNe bhavati zrAhAraH / / 683 || TIkA - AhAraka yoga sainI paryAptaka chaTThA guNasthAna vipaM jaghanyapane vA utkRSTaparne atarmuhUrta kAla niSai hI hai / vahuri AhAraka-mizra yoga haiM, to utara jo sajJI aparyAptarUpa chaTTA guNasthAna viSai jaghanyaparne vA utkRSTapane atarmuhUrta kAla vi hI ho hai / tAtai tina doUni ke guNasthAna eka pramatta yara jIvarAmAma soI eka eka jAnanA / zroliyamissaM vA, cauguNaThANesu hodi kammaiyaM / cadurgAdiviggahakAle, jogissa ya padaralogapUraNage // 684 // zraurAlikamizro vA, caturguNasthAneSu bhavati kArmaNam / caturgativigrahakAle, yoginazca prataralokapUraNake / / 684 / / Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 665-667 TIkA - kArmArayoga audArika mizravat cyAri guNasthAnani diye hai / so kArmAraNayoga cyAryo gati saMbaMdhI vigrahagati viSe vA sayogI ke pratara loka pUraNa kAla viSai pAie hai / tAteM guNasthAna cyAri nara jIvasamAsa ATha zradArika mizra - vat ihAM jAnane / thAvarakAyappahUdI, saMDho sesA asaNizrAdI ya / aNiyaTTissa ya paDhamo, bhAgo tti jirNoha NiddiTTha ||685 || sthAvarakAyaprabhRtiH, SaMDhaH zeSA zrasaMsyAdayazva / anivRtezca prathamo, bhAgaH iti jinairnidiSTam ||685 / / TIkA - vedamArgaNA viSai napuMsakaveda hai, so sthAvarakAya mithyAdRSTI teM lagAi nivRttikaraNa kA pahilA saveda bhAgaparyaMta ho hai; tAtai guNasthAna nava, jIvasamAsa sarva caudaha hai / bahuri zeSa strIveda ra puruSaveda sainI, asainI paMceMdriya mithyAdRSTI teM lagAi, anivRttikaraNa kA apanA-apanA saveda bhAgaparyaMta hai / tAtai guNasthAna nava, jIvasamAsa sainI, asainI, paryApta vA aparyAptarUpa cyAri jinadevani kari kahe haiM / thAvarakAyappahUdI, zraNiyaTTIbiticautthabhAgo tti / kohatiyaM loho puNa, suhumasarAgo ti viSNeyo // 686 // sthAvara kAyaprabhRti, anivRttidvitricaturthabhAga iti / krodhatrikaM lobhaH punaH, sUkSmasarAga iti vijJeyaH // 686 // TIkA - kaSAyamArgaNA viSe sthAvarakAya mithyAdRSTI te lagAi krodha, mAna, mAyA ta kramate zranivRttikaraNa kA dUsarA, tIsarA, cauthA bhAgaparyata hai / ara lobha sUkSmasAMparAya paryaMta hai; tAtai krodha, mAna, mAyA viSai guNasthAna nava, lobhaviSai daza; ra jInasamAsa sarvatra caudaha jAnane / thAvarakAyappahUdI, madisudazraNNANayaM vibhaMgo du / saNIpuNNappahUdI, sAsaraNasammo tti NAyavvo // 687 // : sthAvara kAya prabhRti, matizrutAjJAnakaM vibhaMgastu / saMjJipUrNaprabhRti, sAsanasamyagiti jJAtavyaH ||687 / / Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampamAnavandrikA bhASATokA ] [ 737 TIkA - jJAnamArgaNA viSa kumati, kuzruta ajJAna doU sthAvarakAya mithyAdRSTI te lagAi sAsAdanaparyaMta hai / tAtai tahA guNasthAna doya, ara jIvasamAsa caudaha haiN.| bahuri vibhagajJAna saMjJI paryApta mithyAdRSTI Adi sAsAdana paryata jAnanA; tAte guNasthAna doya ara jIvasamAsa eka sainI paryApta hI hai| - saNNANatigaM aviradasammAdI chaTThagAdi mrnnpjjo| khINakasAyaM jAva du, kevalaNANaM jiNe siddhe // 688 // sadjJAnatrikamaviratasamyagAdi SaSThakAdimanaHparyayaH / kSIraNakaSAyaM yAvattu, kevalajJAnaM jine siddha // 688 // TIkA - mati, zruta, avadhi e tIna samyagjJAna asaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta haiM; tAtai guNasthAna nava ara jIvasamAsa sainI paryApta aparyApta e doya jAnane / bahuri manaHparyayajJAna chaTThA te kSINakaSAya paryaMta hai; tAta guNasthAna sAta ara jIvasamAsa eka sainI paryApta hI hai / mana paryayajJAnI ke AhAraka Rddhi na hoi; tAtai prAhAraka mizra apekSA bhI aparyAptapanA na saMbhava hai| bahuri kevalajJAna sayogI, ayogI ara siddha virSa hai; tAtai guNasthAna doya, jIvasamAsa sainI paryApta ara sayogI kI apekSA aparyApta e doya jAnane / / ayado tti hu aviramaNaM, dese deso pamatta idare ya / parihAro sAmAiyachedo chaThThAdi thUlo tti // 686 // sahamo suhamakasAye, saMte khIraNe jiNe jahakkhAdaM / saMjamamaggaNabhedA, siddhe raNatthiti NiddiDheM // 660 // jumma / ayata iti aviramaNaM, deze dezaH pramattetarasmin ca / parihAraH sAmAyikazchedaH SaSThAdiH sthUla iti // 689 // sUkSmaH sUkSmakaSAye, zAMte kSINe jine yathAkhyAtam / saMyamamArgaNA bhedAH, siddhe na saMtIti nirdiSTam // 690 // TIkA - saMyamamArgaNA viSe asaMyama hai, so mithyAdRSTayAdika asaMyata paryaMta cyAri guNasthAnani viSa hai / tahAM jIvasamAsa caudaha hai / bahuri dezasaMyama ekadeza Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 691-512 saMyata guNasthAna viSe hI hai / tahAM jIvasamAsa eka sainI paryApta hai / bahuri sAmAyika chedopasthApanA saMyama pramattAdika anivRttikaraNa paryaMta cyAri guNasthAnana viSai hai / tahAM jIvasamAsa saMjJI paryApta ara AhAraka mizra apekSA aparyApta e doya haiM / bahuri parihAravizuddhi saMyama pramatta apramatta doya guNasthAnani viSai hI hai / tahAM jIvasamAsa eka sainI paryApta haiM; jAteM isa sahita AhAraka hoi nAhI / bahuri sUkSmasAMparAya saMyama sUkSmasAMparAya guNasthAna viSai hI hai / tahAM jIvasamAsa eka sainI paryApta hai / vahuri yathAkhyAta saMyama upazAMtakaSAyAdika cyAri guNasthAnani viSai hai / tahAM jIvasamAsa eka sainI paryApta ara samudghAta kevalI kI apekSA aparyApta e doya haiM / bahuri siddha viSai saMyama nAhIM hai, jAte cAritra hai, so mokSa kA mArga hai, mokSarUpa nAhIM hai, jaise paramAgama viSai kahyA hai / caurakkhathAvarAviravasammAdiTThI du khINamoho tti / cakkhu cakkhU - oho, jiNasiddhe kevalaM hodi // 661 // caturakSasthAvarAviratasamyagdRSTistu kSIraNamoha iti / cakSuracakSuravadhiH, jinasiddhe kevalaM bhavati // 691 // TIkA - darzanamArgaNA viSe cakSudarzana hai / so cauiMdrI mithyAdRSTI Adi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna viSai hai / tahAM jIvasamAsa cauidrI, sainI paMcedrI zrasaunI paMceMdrI paryApta vA aparyApta e chaha hai / bahuri pracakSu darzana sthAvarakAya mithyA dRSTI yAdi kSINakaSAya paryaMta bAraha guNasthAna viSai haiM / tahAM jIvasamAsa caudaha hai / bahuri avadhi darzana asaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta nava guNasthAna vipai hai / tahAM jIvasamAsa sainI paryApta vA aparyApta doya hai / bahuri kevaladarzana sayoga - prayoga doya guNasthAna vipai hai / tahAM jIvasamAsa kevalajJAnavat doya hai ara siddha viSe bhI kevala darzana hai | thAvara kAya pahudI, aviradasammo tti asuha-tiya-lessA | saNIdo apamatto, jAva du suhatiNNilessAo // 662 / / sthAvara kAyaprabhRti, aviratasamyagiti azubhatrikalezyAH / saMjJito'pramatto yAvattu zubhAstisro lezyAH / / 692 // Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagnAnacandrikA bhASATokA ] [736 TIkA - lezyAmArgaNA viSa kRSNAdika azubha tIna lezyAe he| te sthAvara mithyAdRSTI Adi asaMyata paryaMta hai / tahA jIvasamAsa caudaha hai| bahuri tejolezyA ara padmalezyA sainI mithyAdRSTI Adi apramatta * paryata hai| tahA jIvasamAsa sainI paryApta vA aparyApta e doya hai / * gavari ya sukkA lessA, sajogicarimo tti hodi NiyamaraNa / gayajogimmi vi siddhe, lessA 'patthi ti NiddiThaM // 66 // navari ca zuklA lezyA, sayogicarama iti bhavati niyamena / gatayoge'pi ca siddhe, lezyA nAstIti nirdiSTam // 693 // TIkA - zuklalezyA viSa vizeSa hai, so kahA ? zuklalezyA sainI mithyAdRSTI Adi sayogI paryaMta hai / tahAM jIvasamAsa sainI paryApta vA aparyApta e doya hai niyama kari; jAteM kevalasamudghAta kA aparyAptapanA ihAM aparyApta jIvasamAsa vipa gabhita hai / bahuri ayogI jina viSa vA siddha viSa lezyA nAhI, asA paramAgama vipa kahyA hai| thAvarakAyappahudI, ajogicarimo tti hoMti bhvsiddhaa| micchAiTThiTThANe, abhavvasiddhA havaMti ti // 664 // sthAvarakAyaprabhRti, ayogicarama iti bhavaMti bhvsiddhaaH| mithyASTisthAne, abhavyasiddhA bhavaMtIti // 664 // TIkA - bhavyamArgaNA viSa bhavya siddha hai, te sthAvarakAya mithyAdRSTI Adi ayogI paryata hai| ara abhavyasiddha eka mithyAdRpTI guNasthAna vipa hI hai / ini doUni viSai jIvasamAsa caudaha-caudaha hai| miccho sAsaNamisso, saga-saga-ThANammi hodi aydaado| paDhamuvasamavedagasammattadugaM appamatto ti // 66 // mithyAtvaM sAsanamizrI, svakasvakasthAne bhavati ayatAt / prathamopazamavedakasamyaktvadvikamapramatta iti // 66 // TIkA - samyaktvamArgaNA vipai mithyAdRSTI, sAsAdana, mitra e tIna to apane-apane eka-eka guNasthAna vipa haiN| bahuri jIvasamAsa mizyAdRSTI viNe no Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 696-697 caudaha haiM / sAsAdana viSeM bAdara ekeMdrI, bedrI, teMdrI, cauindrI, sainI, asainI paryApta sainI paryApta e sAta pAie / dvitIyopazama samyaktva te par3i jo sAsAdana ko prApta bhayA hoi, tAkI apekSA tahAM sainI paryApta ara deva aparyApta e doSa hI jIvasamAsa hai / mizra viSai sainI paryApta eka hI jIvasamAsa hai / bahuri prathamopazama samyaktva ara vedaka samyaktva e doU asaMyatAdi zrapramatta paryaMta hai / tahAM jIvasamAsa prathamopazama samyaktva viSai tau maraNa nAhI hai, tAtai eka saMjJI paryApta hI hai / ara vedaka samyaktva viSai sainI paryApta vA aparyApta e doya haiM; jAteM dhammAnaraka, bhavanatrika binA deva, bhogabhUmiyA manuSya vA tiryaMca, inikai aparyApta viSai bhI vedaka samyaktva saMbhava hai| dvitIyopazama samyaktva ko kahaiM haiM -- bidiyuvasamasammattaM, zraviradasammAdi saMtamoho tti / khaDgaM sammaM ca tahA, siddho tti jirNoha NiddiTTha // 666 // dvitIyopazamasamyaktvamaviratasamyagAdizAMtamoha iti / kSAyikaM samyaktvaM ca tathA, siddha iti jinainidiSTam // 696 // TIkA - dvitIyopazama samyaktva asaMyatAdi upazAMta kaSAya paryata hai; jAteM isa dvitIyopazama samyaktva ko zrapramatta viSe upajAya Upari upazAMtakaSAya paryaMta jAi, nIce par3e, tahAM asaMyata paryaMta dvitIyopazama samvatva sahita Avai, tAtai asaMyata Adi viSai bhI kahyA / tahAM jIvasamAsa saMjJI paryApta ra deva asaMyata aparyApta e doya pAie hai, jAtai dvitIyopazama samyaktva viSai maraNa hai, so mari deva hI ho hai / bahuri kSAyika samyaktva asayatAdi ayogI paryaMta hI hai / tahAM jIvasamAsa sajJI paryApta hai / arajAkai Ayu vaMdha huvA hoi, tAke dhammA naraka, bhogabhUmiyA manuSya, tiryaMca, vaimAnika deva, inikA aparyApta bhI hai, tAte doya jIvasamAsa hai / vahuri siddha viSe bhI kSAyika samyaktva hai; ausA jinadevane kahyA hai / saNNI saNNippahUdI, khINakasAo tti hodi giyameNa / thAvarakAyappahUdI, asaNNi tti have asaNNI ha // 667 // saMjJI saMjJiprabhRtiH kSIraNakaSAya iti bhavati niyamena / sthAvara kAya prabhRtiH, asaMjJIti bhavedasaMjJI hi // 667 // Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 741 TokA - saMjJI mArgaNA virSa saMjJI jIva mithyAdRpTI Adi kSINakapAya paryaMta hai| tahA jIvasamAsa saMjJI paryApta aparyApta e doya hai / bahuri asaMjJI jIva sthAvara kAyAdika asainI pacedrI paryata mithyAdRSTI guNasthAna viSa hI hai niyamakari / tahA jIvasamAsa sainI saMbaMdhI doya binA bAraha jaanne| thAvarakAyappahudI, sajogicarimo ti hodi aahaarii| kammaiya aNAhArI, ajogisiddhe vi NAyanvo // 66 // sthAvarakAyaprabhRtiH, sayogicarama iti bhavati mAhArI / kArmaraNa anAhArI, ayogisiddha'pi jJAtavyaH // 698 // TIkA - AhAramArgaNA viSa sthAvara kAya mithyAdRSTI Adi sayogI paryata AhArI hai / tahAM jIvasamAsa caudaha hai| bahuri mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata, sayogI inikai kArmANa avasthA viSa para ayogI jina ara siddha bhagavAna ini virSe anAhAra hai / tahAM jIvasamAsa aparyApta sAta, ayogI kI apekSA eka paryApta e ATha haiM / Agai guNasthAnani viSa jIvasamAsani ko kahai haimicche coddasajIvA, sAsaNa ayade pamattavirade y| saNNidugaM sesaguNe, saNNIpuNNo du khINo ti // 66 // mithyAtve caturdaza jIvAH, sAsAnAyate pramattavirate ca / saMjidvikaM zeSaguNe, saMjJipUrNastu kSINa iti // 699 // TIkA - mithyAdRSTI viSai jIvasamAsa caudaha hai| sAsAdana viSe, avirata viSa, pramata virSa cakAra te sayogI viSa sajJI paryApta, aparyApta e doya jIvasamAsa hai / ihA pramatta viSa prAhAraka mizra apekSA ara sayogI viSa kevala samudghAta apekSA aparyAptapanA jAnanA / bahuri avazeSa pATha guNasthAnani vipai api zabda te ayogI virSa bhI eka sajJIparyApta jIvasamAsa hai| Age mArgaNAsthAnani viSa jIvasamAsani ko dikhAvai hai - tiriya-gadIe coisa, havaMti sesesu jANa do do du / maggaNaThANassevaM, yAriNa samAsaThANANi // 700 // Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 701-702 tiryaggatau caturdaza, bhavaMti zeSeSu jAnIhi dvau dvau tu / mArgaNAsthAnasyaivaM, jJeyAni samAsasthAnAni // 700 // TIkA - tiyaMcagati viSai jIvasamAsa caudaha haiM / avazeSa gatini viSai saMjJI paryApta vA aparyApta e doya doya jIvasamAsa jAnane / ase mArgaNAsthAnakani viSai yathAyogya pUrvokta anukrama kari jIvasamAsa jAnane / Age guNasthAnani viSai paryApti vA prANa kahai haiM pajjattI pANA viya, sugamA bhAvidiyaM Na joginhi / tahi vAcassAsAugakAyattigadugamajogiNo AU // 701 // paryAptayaH prAraNA api ca, sugamA bhAvedriyaM na yogini / tasmin vAgucchvAsAyuSkakAyatrikadvikamayogina prAyuH // 701 // TIkA - caudaha guNasthAnani viSe paryApti para prAraNa jude na kahie hai; jAteM sugama hai / tahA kSINakaSAya paryaMta to chahau paryApti hai, dazau prANa haiM / bahuri sayogI jina viSai bhAvedriya tau hai nAhIM, dravyendriya kI apekSA chaha paryApta hai / bahuri sayogI ke prANa cyAri hai - 1 vacanabala, 2 sAsosvAsa, 3 Ayu, 4 kAyabala e cyAri hai / avazepa paMceMdriya ara mana e chaha prAraNa nAhIM hai / tahA vacanabala kA prabhAva hote tIna hI prANa rahai hai / usvAsa nizvAsa kA prabhAva hote doya hI rahai hai / bahuri prayogI viSe eka zrAyu prANa hI rahe hai / tahAM pUrve sacita bhayA thA, jo karmanokarma kA skaMdha, so samaya samaya prati eka eka niSeka galate avazeSa dvayardhaguNahAni kari guNita samayaprabaddha pramANa satva rahyA, so dravyArthika naya kari tau prayogI kA atasamaya viSai naSTa ho hai / paryAyArthika naya kari tAke atara samaya viSe naSTa ho hai - yaha tAtparya hai / guNasthAnani viSai saMjJA kahai hai chaTThotti paDhamasaNNA, sakajja sesA ya kAraNAvekkhA / puvo paDhamaNiTTo, sumo tti kameNa sesA // 702 // SaSTha iti prathamasaMjJA, sakAryA zeSAzca kAraraNApekSAH / apUrva: prathamAnivRttiH, sUkSma iti krameNa zeSAH // 702 // Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAjJAnacandrikA bhASAToko ] / 743 TokA - mithyAdRSTI Adi pramattaparyaMta apanA kAryasahita cyAryo saMjJA hai / tahAM chaThe guNasthAni AhAra sajJA kA viccheda havA, avazeSa tIna saMjJA apramattAdi viSa hai; so tinikA nimittabhUta karma pAie hai / tahAM tAkI apekSA hai, kArya rahita hai, so apUrvakaraNa paryaMta tIna saMjJA hai / tahAM bhaya saMjJA kA viccheda bhayA / anivRttikaraNa kA prathama savedabhAga paryaMta maithuna, 'parigraha doya saMjJA hai / tahAM maithuna saMjJA kA viccheda bhayA / sUkSmasAMparAya virSa eka parigraha saMjJA rhii| tAkA tahA hI viccheda bhyaa| Upari upazAta kaSAyAdika viSe kAraNa kA abhAva te kArya kA bhI abhAva hai / tAtai kArya rahita bhI sarva saMjJA nAhI hai| maggaNa uvajogA vi ya, sugamA putvaM pruuvidttaado| gadinAdisu micchAdI, parUvide rUvidA hoti // 703 // mAgarNA upayogA api ca, sugamAH pUrva prarUpitatvAt / gatyAdiSu mithyAtvAdvau, prarUpite rUpitA bhavaMti // 703 // TIkA - guNasthAnakani virSa caudaha mArgaNA ara upayoga lagAnA sugama hai, jAtai pUrva prarUpaNa kari Ae hai| mArgaNAni virSa guNasthAna vA jIvasamAsa kahe / tahAM hI kathana Aya gayA, tathApi madabuddhini ke samajhane ke nimitta bahuri kahie hai| narakAdi gatinAmA nAmakarma ke udaya teM utpanna bhaI paryAya, te gati kahie, so mithyAdRSTI virSa cyAryo nArakAdi gati, paryApta vA aparyApta hai| sAsAdana viSa nAraka aparyApta nAhI, avazeSa sarva hai| mizra virSa cyAryo gati paryApta hI hai / asayata viSa dhammAnAraka tau paryApta aparyApta doU hai / avazeSa nAraka paryApta hI hai / bahuri bhogabhUmiyAM tiryaca vA manuSya ara karmabhUmiyA manuSya ara vaimAnika deva tau paryApta vA aparyApta doU hai / ara karmabhUmiyAM tiryaMca para bhavanatrika deva e paryApta hI caturtha guNasthAna viSai pAie haiN| bahuri dezasaMyata viSa karmabhUmiyA tiyaMca vA manuSya paryApta hI hai / bahuri pramatta viSa manuSya paryApta hI hai, AhAraka sahita paryApta, aparyApta doU haiM / bahuri pramattAdi kSINakaSAya paryaMta manuSya paryApta hI hai, sayogI vipai paryApta vA samudghAta apekSA aparyApta hai / ayogI paryApta hI hai| bahuri ekedriyAdika jAtinAmA nAmakarma ke udaya te nipajyA jIva ke paryAya so indriya hai / tinakI mArgaNA ekedriyAdika paMca hai / te mithyAdRSTI vipai to pAcauM Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 1 [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 703 paryApta vA aparyApta hai / sAsAdana viSa aparyApta tau pAcau pAie ara paryApta eka paMcedriya pAie hai / mizra viSai paryApta paMcedriya hI hai| asaMyata virSe paryApta vA apa pti paMcedrI hai| dezasaMyata viSai paryApta paMcedrI hI hai| pramatta viSai AhAraka apekSA doU hai / apramattAdi kSINakaSAya paryaMta eka paceMdriya paryApta hI hai / sayogI vipai paryApta hai, samudghAta apekSA doU hai / ayogI viSa paryApta hI paMcedriya hai| pRthvIkAyAdika vizeSa ko lIe ekeMdriya jAti ara sthAvara nAmA nAmakarma kA udaya ara trasa nAmA nAmakarma kA udaya te nipaje jIva ke paryAya te kAya kahie, te chaha prakAra hai / tahAM mithyAdRSTI virSe tau chahauM paryApta vA aparyApta haiM / sAsAdana vipa bAdara pRthvI, apa, vanaspatI e sthAvara ara trasa viSa beMdrI, tedrI, caudrI, asainI paMceMdrI e tau aparyApta hI hai / para sainI trasa kAya paryApta, aparyApta doU hai / AgeM saMjJI paMcedriya trasa kAya hI hai, tahAM mizra vi paryApta hI hai| avirata virSa doU hai| dezasaMyata virSe paryApta hI hai / pramatta virSe paryApta hai| AhAraka sahita doU hai / apramattAdi kSINakaSAya paryaMta paryApta hI hai, sayogI viSai paryApta hI hai / samuddhAta sahita doU hai / ayogI viSai paryApta hI hai / pudgala vipAko zarIra ara aMgopAMga nAmA nAmakarma ke udaya te mana, vacana, kAya kari sayukta jo jIva, tAke karma nokarma Avane kau kAraNa jo zakti vA tAkari utpanna bhayA jo jIva ke pradezani kA cacalapanA, so yoga hai| so mana-vacana-kAya bheda te tIna prakAra hai| tahA vIryAtarAya ara noindriyAvaraNa karma, tinake kSayopazama kari agopAga nAmakarma ke udaya kari manaHparyApti sayukta jIva ke manovargaNArUpa je pudgala Ae, tinikA ATha pAkhar3I kA kamala ke AkAra hRdaya sthAnaka viSa jo nirmANa nAmA nAmakarma tai nipajyA, so dravya mana hai| tahA jo kamala kI pAMkhar3Ini kA agrabhAgani virSa noindriyAvaraNa kA kSayopazamayukta jIva kA pradeza samUha hai, tinivipa labdhi upayoga lakSaNa ko dharai, bhAva mana hai| tAkA jo pariNamana, so manoyoga hai / so satya, asatya, ubhaya, anubhaya rUpa viSaya ke bheda te cyAri prakAra hai| vahuri bhASAparyApti kari saMyukta jo jIva, tAkai zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari ara svaranAmA nAmakarma kA udaya kA sahakArI kAraNa kari bhASAvargaNArUpa Ae je pudgala skaMdha tinikA cyAri-prakAra bhASArUpa hoi pariNamana, so vacana yoga hai| so vacana yoga bhI satyAdika padArthani kA kahanahArA hai, tAte cyAri prakAra hai / Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 745 bahuri audArika, vaikriyika, AhAraka zarIra nAmA nAmakarma ke udaya kari AhAra vargaNArUpa Ae je pudgala skaMdha, tinikA nirmANa nAmA nAmakarma ke udaya kari nipajyA jo zarIra, tAke pariNamana ke nimitta te jIva kA pradezani kA jo cacala honA, so audArika Adi kAya yoga hai| bahuri zarIraparyApti pUrNa na hoi tAvat eka samaya ghATi aMtarmuhUrta paryata, tinake mizra yoga hai| ihA mizrapanA kahyA hai, so audArikAdika nokarma kI vargaNAni kA AharaNa Apa hI te na ho hai, kArmANa vargaNA kA sApekSa lIe hai; tAtai kahyA hai / bahuri vigraha gati viSa audArikAdika nokarma kI vargaNAni kA tau grahaNa hai nAhI, kArmANa zarIra nAmA nAmakarma kA udaya kari. kArmANa vargaNArUpa Ae je pudgala skaMdha, tinikA jJAnAvaraNAdika karma paryAya kari jIva ke pradezani viSa badha hote bhayA jo jIva ke pradezani kA cacalapanA, so kArmANa, kAyayoga hai / asa e paMdraha yoga hai| tisu teraM dasa misse, sattasu Nava chaThThayammi egaaraa| jogimmi satta jogA, ajogiThANaM have suNNaM // 704 // triSu trayodaza daza mizre, saptasu nava SaSThe ekAdaza / yogini sapta yogA, ayogisthAnaM bhavet zUnyam // 704 // TIkA - kahe padraha yoga, tini viSa mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata ina tInoM vi teraha teraha yoga hai, jAte AhAraka, AhArakamizra, pramatta binA anyatra nAhI hai| bahuri mizra viSa audArika mizra, vaikriyikamizra, kArmANa e tIno bhI nAhI, tAte daza hI hai| bahuri Upari sAta guNasthAnakani viSai vaikriyika yoga bhI nAhI hai; tAte pramatta viSa tau AhArakadvika ke milane te gyAraha yoga hai, aurani viSa nava nava yoga hai / bahuri sayogI viSa satya-anubhaya * manoyoga, satya-anubhaya vacanayoga, audArika, audArikamizra, kArmANa e sAta yoga hai / ayogI guNasthAna viSa yoga nAhI tAtai zUnya hai / bahuri strI, puruSa, napusaka vedani kari udaya kari veda ho hai, te tInau anivRttikaraNa ke savedabhAga paryata hai; Upari nAhI / bahuri krodhAdika cyAri kaSAyani kA yathAyogya anatAnubadhI ityAdi rUpa udaya hota saMtai krodha, mAna, mAyA, lobha ho hai| tahAM mithyAdRSTI sAsAdana vipai to anaMtAnubaMdhI Adi cyAri cyAri prakAra hai / mizra asayata viSa anatAnuvadhI vinA Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 704 tInatIna prakAra haiN| dezasaMyata virSe apratyAkhyAna binA doya doya prakAra hai / pramattAdi anivRttikaraNa kA dUsarA bhAgaparyaMta saMjvalana krodha hai| tIsarA bhAga paryaMta mAna hai| cauthA bhAga paryata mAyA hai| paMcama bhAga paryaMta bAdara lobha hai / sUkSmasAMparAya virSe sUkSma lobha hai / Upara sarva kaSAya rahita hai| - mati, zruta, avadhi, manaHparyayajJAnAvaraNa ke kSayopazama te mati Adi jJAna ho hai / kevala jJAnAvaraNa ke samasta kSaya te kevalajJAna ho hai| mithyAtva kA udaya kari sahavartI ase mati, zruta, avadhi jJAnAvaraNa ke kSayopazama taiM kumati, kuzruta, vibhaMga jJAna ho hai; so sarva mili ATha jJAna bhae / tahAM mithyAdRSTI sAsAdana viSa tau tIna kujJAna haiM / mizra viSa tIna kujJAna vA sujJAna mizrarUpa hai / avirata para dezasaMyata viSa mati, zruta, avadhi e Adi ke tIna sujJAna haiN| pramattAdi kSINakaSAyaparyaMta viSa manaHparyaya sahita Adika ke cyAri sujJAna hai| sayogI, ayogI vi eka kevalajJAna hai| bahuri saMjvalana kI caukar3I ara nava nokaSAya inake maMda udaya kari vrata kA dhAranA, samiti kA pAlanA, kaSAya kA nigraha, daMDa kA tyAga, idriyani kA jaya jaise bhAvarUpa saMyama ho hai / so saMyama sAmAnyapane eka sAmAyika svarUpa hai; jAtai sarvasAvadyayogavirato'smi' mai sarva pApa sahita yoga kA tyAgI hU; ase bhAva viSai sarva gabhita bhae / vizepapanai asayama, dezasaMyama, sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi, sUkSmasAparAya, yathAkhyAta bheda te sAta prakAra hai| tahA asayata paryata cyAri guNasthAnani virSa asayama hI hai / dezasayata viSa dezasayama hai / pramattAdika anivRttikaraNa paryaMta sAmAyika, chedopasthApanA hai| pramatta-apramatta viSa parihAra vizuddhi bhI hai / sUkSmasAparAya vipe sUkSmasAMparAya hai / upazAta kaSAyAdika viSai yathAkhyAta sayama hai / vahari cakSu, acakSu, avadhi darzanAvaraNa ke kSayopazama te ara kevaladarzanAvaraNa ke samasta kSaya tai cakSu, acakSu, avadhi, kevala darzana ho hai / tahA mizraguNasthAna paryata tau cakSu, acakSu, doya darzana hai| asaMyatAdi kSINakaSAya paryaMta viSai cakSu, acakSu, avadhi tIna darzana hai / sayoga, ayoga para siddha viSai kevala darzana hai| kapAya ke udaya kari anuraMjita jaisI mana, vacana, kAyarUpa yogani kI pravRtti so lezyA hai / so zubha-azubha ke bheda te doya prakAra hai| tahAM azubhalezyA kRSNa, nIla, kapota bheda te tIna prakAra hai / zubha lezyA teja, padma, zuklabheda te tIna prakAra Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampanjAnacandrikA bhASATIkA ] . [ 747 hai / tahAM asaMyata paryata tau chahau lezyA hai| dezasaMyatAdi apramatta paryata viSa tIna zubhalezyA hI hai| apUrvakaraNAdi sayogI paryaMta viSa zuklalezyA hI hai| ayogI, yoga ke abhAva tai lezyA rahita hai| . . sAmagrIvizeSa kari ratnatraya vA anaMta catuSTayarUpa pariNamane kau yogya, so bhavyaM khie| pariNamane ko yogya nAhIM, so abhavya kahie / ihA abhavya rAzi jaghanya yuktAnanta pramANa hai / saMsArI rAzi meM itanA ghaTAe, avazeSa rahai, titane bhavya siddha hai / so bhavya tIna prakAra - 1 Asannabhavya, 2 dUrabhavya, 3 abhavyasamabhavya / je thore kAla meM mukta hone yogya hoi, te Asannabhavya hai / je bahuta kAla me mukta hone hoi, te dUra bhavya hai| je trikAla virSe mukta hone ke nAhI, kevala mukta hone kI yogyatA hI kau dharai hai, te abhavyasama bhavya hai| so ihA mithyAdRSTI viSai bhavya-abhavya doU hai / sAsAdanAdi kSINakaSAyaparyaMta viSa eka bhavya hI hai / sayoga-ayoga viSa bhavya abhavya kA upadeza nAhIM hai| .. ') bahuri anAdi mithyAdRSTI jIva kSayopazamAdika pacalabdhi kA pariNAmarUpa prinnyaa| tahAM mithyAdRSTI hI viSe karaNa kIe, tahA anivRttikaraNa kA aMta samaya viSai anatAnubadhI para mithyAtva ini pacani kA upazama kari tAke anatara samaya viSa mithyAtva kA Upari ke vA nIce ke niSeka choDi, bIci ke niSekani kA abhAva karanA; so atara kahie, so aMtarmuhUrta ke jete samaya titane niSekani kA abhAva anivRttikaraNa viSe hI kIyA thA, so tini niSekanirUpa jo atarAyAma sabadhI atarmuharta kAla, tAkA prathama samaya viSa prathamopazama samyaktva ko pAi asayata ho hai| vA prathamopazama samyaktva para dezavrata, ini doUni ko yugapat pAi kari dezasayata ho hai / athavA prathamopazama samyaktva ara mahAvrata, ini doUni ko yugapat pAi kari apramattasaMyata ho hai| tahAM tisa pAvane ke prathama samaya tai lagAi, aMtarmuhUrta tAI guNa saMkramaNa vidhAna kari mithyAtvarUpa dravyakarma ko guNasakramaraNa bhAgahAra kari ghaTAi ghaTAi tIna prakAra kara hai / guNasakramaNa vidhAna ara guNasakramaNa bhAgahAra kA kathana Age karaige, tahAM jAnanA / so mithyAtva prakRti rUpa ara samyaktvamithyAtva prakRtirUpa / vA samyaktva prakRtirUpa ase eka mithyAtva tIna prakAra tahA kIjie hai; so ini tIno kA dravya jo paramANUni kA pramANa, so asaMkhyAta guNA, asakhyAta guNA ghATi anukrama tai jaannaa| Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 ] [ gommaTasAra jovakANDa gAyA 704 ihAM prazna - jo mithyAtva kauM mithyAtva prakRtirUpa kahA kIyA ? tAkAM samAdhAna - pUrve jo usa mithyAtva kI sthiti thI, tAmai pratisthApanA - valI mAtra ghaTAva hai, so pratisthApanAvalI kA bhI svarUpa mAge kahage | jo apramatta guNasthAna kI prApta ho hai, so apramattasyoM-pramatta meM ara pramatasyoM- apramatta meM saMkhyAta hajAra bAra Avai jAya hai / tAte prathamopazama samyaktva pramatta viSe bhI kahie te e cyAryo guNasthAnavartI prathamopazamasamyaktva kA aMtarmuhUrta kAla viSai jaghanya eka samaya utkRSTa chaha AvalI avazeSa raheM, ara tahAM anaMtAMnubadhI kI kisI prakRti kA udaya hoi tau sAsAdana hoi / bahuri jo bhavyaMtA guNa kA vizeSa kari samyaktva guNa kA nAza na hoi to usa upazama samyaktva kA kAla ko pUrNa hoteM samyaktva prakRti ke udaya te vedaka samyagdRSTI ho hai / bahuri jo mizra prakRti kA udaya hoi, tau samyagmiyAdRSTI ho hai / bahuri jo mithyAtva hI kA udaya Avai to mithyAdRSTI hI hoi jAi / . bahuri dvitIyopazama samyaktva viSai vizeSa hai, so kahA ? upazama zreNI caDhane ke nimitta koI sAtizaya apramatta vedaka samyagdRSTI tahAM apramattaviSe tIna kararaNa kI sAmarthya kari anaMtAnubaMdhI kA prazastopazama binA apratopazama kari Upara ke je niSeka, jinikA kAla na AyA hai, te to hai hI; je nIce ke nipeka tAnuvadhI ke hai, tiniko utkarSaNa kari Upari ke niSekani viSai prApta kara hai vA visayojana kari anya prakRtirUpa pariNAmAvai hai, ase kSapAi darzanamoha kI tIna prakRti, tinikA bIci ke niSekani kA abhAva karane rUpa aMtarakaraNa kari atara kIyA / vahuri upazamavidhAna kari darzanamoha kI prakRtini ko upazamAi, aMtara kIeM niSeka savadhI atarmuhUrta kAla kA prathama samaya viSai dvitIyopazama samyadRSTI hoi, upazama zreNI ko caDhi, krama taiM upazAta kaSAya paryata jAi, tahAM atarmuhUrta kAla tiSThi kari, anukrama te eka eka guNasthAna utari kari, apramatta guNasthAna ko prApta hoi, tahAM apramatta syoM pramatta meM vA pramatta syoM prapramatta meM haz2AroM bAra zrAva jAi, tahAMsyoM nIce dezasayata hoi, tahAM tiSTha vA asaMyata hoi tahAM tiSThe / athavA jo gyArahnAM zrAdi guNasthAnani viSe maraNa hoi, tau tahA syoM anukrama binA deva paryAyarUpa asaMyata ho hai / vA mizra prakRti ke udaya te mizra guNasthAnavartI ho hai vA anaMtAnubaMdhI ke udaya hote dvitIyopazama samyaktva kau virAdha hai; ausI kisI AcArya kI pakSa kI apekSA sAsAdana ho hai / vA mithyAtva kA udaya kari mithyA Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 74 dRSTI ho hai / bahuri asaMyatAdika cyAri guNasthAnavartI je manuSya, bahuri asaMyata, dezasaMyata guNasthAnavartI upacAra mahAvrata jinake pAie hai, ausI AryA strI, te karmabhUmi ke upaje ase vedaka samyaktvI hoMi, tinahIke kevalI zrutakevalI donyo viSe kisI kA caraNAM ke nikaTa sAta prakRti kA sarvathA kSaya hote kSAyika samyaktva ho hai, so aseM samyaktva kA vidhAna kahyA / so samyaktva sAmAnyapane eka prakAra hai / vizeSapane 1 mithyAtva, 2 sAsAdana 3 mizra, 4 upazama, 5 vedaka, 6 kSAyika bheda te chaha prakAra hai / tahA mithyAdRSTI viSai to mithyAtva hI hai / sAsAdana viSe sAsAdana hai / mizra viSai mizra hai / asayatAdika apramatta paryaMta viSai upazama ( aupazamika), vedaka, kSAyika tIna samyaktva hai / apUrvakararaNAdi upazAta kaSAya paryaMta upazamazreNI viSai upazama, kSAyika doya samyaktva hai| kSapaka zreNIrUpa apUrvakaraNAdika siddha paryaMta eka kSAyika samyaktva hI hai / } bahuri no iMdriya, jo mana, tAke AvaraNa ke kSayopazama tai bhayA jo jJAna, tAkI saMjJA kahie / so jisake pAie, so saMjJI hai / jAkai na pAie para yathAsaMbhava anya indriyani kA jJAna pAie, so asaMjJI hai / , tahA sajJI mithyAdRSTi Adi kSINa kaSAya paryaMta hai / asaMjJI mithyAdRSTI viSe hI hai / sayoga prayoga viSai mana- indriya sambandhI jJAna nAhI hai; tAtai sajJI asajJI na kahie hai / + bahuri zarIra para agopAga nAmA nAmakarma ke udaya te utpanna bhayA jo zarIra vacana, mana rUpa nokarma vargaraNA kA graharaNa karanA, so AhAra hai / vigrahagati viSai vA pratara loka pUrNa mahita sayogI viSe vA prayogA viSai vA siddha viSai anAhAra hai, tAtai mithyAdRSTI, sAsAdana, asaMyata, sayogI ini viSai to doU hai / avazeSa nava guraNasthAna viSa AhAra hI hai / prayogI viSai vA siddha viSai anAhAra hI hai / guNasthAnani viSai upayoga kahai hai / dohaM paMca ya chacceva, dosu missammi hoMti vAmissA | sattuvajogA sattasu, do ceva jiraNe ya siddhe ya // 705 // dvayoH paMca ca SaTcaiva, dvayomizre bhavaMti vyAmizrAH / saptopayogAH saptasu dvau caiva jine ca siddhe ca // 705 // Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 ] / gommaTasAra jIvakAza gAyA 704 TIkA - guNa paryAyavAn vastu hai, tAke grahaNarUpa jo vyApAra pravartana, so upa yoga hai / jJAna hai, so jAnane yogya jo vastu, tAtai nAhIM upaja haiM / so kahyA hai -' svahetujanito'pyarthaH, paricchedyaH svato yathA / tathA jJAnaM svahetUtthaM, paricchedAtmakaM svataH // 1 // yAkA artha - jaise vastu apane hI upAdAna kAraNa teM nipajyA, ApahI teM jAnane yogya hai / taise jJAna apane hI upAdAna kAraNa te nipajyA, ApahI te jAnanehArA hai / bahuri jJeya padArtha para prakAzAdika e jJAnakA kAraNa nAhI, jAta e to jJeya hai / jaise aMdhakAra jJeya hai, taise e bhI jJeya hai - jAnane yogya hai / jAnane kauM kAraNa nAhI, asA jAnanA / bahuri so upayoga jJAna darzana ke bheda te doya prakAra hai| tahAM kumati, kuzruta, vibhaMga, mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, kevala bheda te jJAnopayoga ATha prakAra hai / cakSu, acakSu, avadhi, kevala bheda teM darzanopayoga cyAri prakAra hai| tahAM mithyAdRSTI sAsAdana viSa to kumati, kuzruta, vibhaMga jJAna, cakSu, acakSu, darzana e pAMca upayoga hai / bahuri mizraviSa mizrarUpa mati, zruta, avadhi jJAna, cakSu, acakSu, avadhi darzana, e chaha upayoga hai / asaMyata dezasaMyata viSa mati, zruta, avadhijJAna, cakSu, acakSu, avadhidarzana e chaha upayoga hai / pramattAdi kSINakaSAya paryaMta virSe teI mana:paryaya sahita sAta upayoga hai / sayogI, ayogI, siddha virSa kevalajJAna kevaladarzana e doya upayoga hai| iti prAcArya zrInemicandra viracita gommaTasAra dvitIya nAma pacasaMgraha graMtha kI jIvatattva pradIpikA nAma saskRta TIkA ke anusAra samyagjJAna candrikA nAmA bhASATIkA viSa prarUpita je vIsa prarUpaNA, tini viSai guNasthAnaniviSai bIsa prarUpaNA nirUpaNa nAmA ikavIsavAM adhikAra sampUrNa bhayA // 21 // Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAIsavAM adhikAra : AlApAdhikAra suranara gaNapati pUjyapada, bahiraMtara zrI dhAra / nemi dharmarathanemisama, bhajauM hohu zrIsAra // 22 // Age AlApa adhikAra ko apane iSTadeva ko namaskAra pUrvaka kahanekauM pratijJA goyamatheraM paNamiya, aoghAdesesa vIsabhedANaM / jojaNikANAlAvaM, vocchAmi jahAkama suNaha // 706 // gautamasthaviraM praNamya, prodhAdezayoviMzabhedAnAm / yojanikAnAmAlApaM, vakSyAmi yathAkramaM zRNuta // 706 // TokA - viziSTa jo go kahie bhUmi, AThavI pRthvI, so hai sthavira kahie sAsvatI, jAke asA siddhasamUha, athavA gautama hai sthavira kahie gaNadhara jAke asA vardhamAna svAmI athavA viziSTa hai go kahie vANI jAkI asA sthavira kahie munisamUha, so ase ju gautama sthavira tAhi praNamya namaskAra. karike ogha jo guNasthAna ara Adeza jo mArgaNAsthAna, iniviSa joDanerUpa jo guNasthAnAdika bIsa prarUpaNA, tinikA AlApa, tAhi yathAkrama kahauMgA, so sunahu / jahA bIsa prarUpaNA prarUpie, ase vivakSita sthAnani kA kahanA tAkA nAma AlApa jAnanA / so kahai hai - oghe codasaThANe, siddhe vIsadivihANamAlAvA / vedakasAyavibhiNNe, aNiyaTTIpaMcabhAge ya // 707 // aoghe caturdazasthAne, siddhe vizatividhAnAmAlApAH / vedakaSAyavibhinne, anivRttipaMcabhAge ca // 707 // TIkA - ogha jo guNasthAna para caudaha mArgaNAsthAna e paramAgama viSa prasiddha hai| so iniviSai guNajIvA pajjattI ityAdika bIsa prarUpaNAni kA sAmAnya paryApta, aparyApta e tIna AlApa ho hai| bahuri veda ara kaSAya kari hai bheda jini virSa ase anivRttikaraNa ke paMca bhAga tinivirSa AlApa jude-jude jAnane / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 714 dhArai so paryApta tiryaca / bahuri jo strIvedarUpa hai, so yonimata tiryaca / jo labdhi aparyApta avasthA ko dhArai so labdhi aparyApta tiryaca / __ tahAM sAmAnyAdika cAri prakAra tiryaMcani ke paMca guNasthAna pAie / tahAM mithyAdRSTI, sAsAdana, avirata viSa tIna tIna AlApa haiN| tahAM itanA vizepa haiyonimata tiyaMca ke avirata virSa eka paryApta AlApa hI hai; jAte jo pahile tiryaMca Ayu bAMdhyA hoi to bhI samyagdRSTI strIveda napuMsakaveda virSe na upje| bahuri mizra vA dezavirata viSai paryApta pAlApa hI hai| tericchiyaladdhiyapajjatte, ekako apuraNa aalaavo| mUloghaM maNusatie, maNusiriNaprayadamhi pajjatto // 714 // tiryaglabdhyaparyApte, eka apUrNa pAlApaH / mUloghaM manuSyatrike, mAnuSyayate paryAptaH // 714 // TIkA - labdhi aparyApta tiryaMca virSe eka aparyApta AlApa hI hai / bahuri manuSya cyAri prakAra - tahAM sarvabheda jAmeM garbhita hoMi asA sAmAnya manuSya / bahuri jo paryApta avasthA ko dhArai, so paryApta manuSya, bahuri jo strI vedarUpa so yonimata manuSya, bahuri jo labdhi aparyAptapanAM ko dhArai, so labdhi aparyApta manuSya hai| tahA sAmAnyAdika tIna prakAra manuSyani ke pratyeka caudaha guNasthAna pAie / ihA bhAva veda apekSA yonimata manuSya ke caudaha guNasthAna kahe hai| guNasthAnavat AlApa jAnane / vizeSa itanA - jo yonimata manuSya ke asaMyata viSai eka paryApta pAlApa hI hai / kAraNa pUrva kahyA hI hai| bahuri itanA vizeSa hai - jo asaMyata tiryaciNI ke prathamopazama, vedaka e doya samyaktva hai / para manuSyaNI ke prathamopazama, vedaka, kSAyika e tIna samyaktva saMbhavai hai / tathApi jahAM samyaktva ho hai, tahAM paryApta AlApa hI hai / samyaktva sahita marai, so strIvedani viSa na upaje hai| bahuri dravya apekSA yonimatI. paMcama guNasthAna teM Upari gamana kara nAhI, tAtai tinakai dvitIyopazama samyaktva nAhI hai| , Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacantrikA bhASATokA ] maNusiriga pamattavirade, AhAradugaM tu patthi khiyamerA / avagadavede maNusiriga, saNNA bhUdagadimAMsejja // 715 // ', "" mAnuSyAM pramattavirate, AhArAdvikaM tu nAsti niyamena / apagatavedAyAM mAnuSyAM, saMjJA bhUtagatimAsAdya // 715 // TIkA - dravya puruSa ra bhAva strI asA manuSya pramattavirata guNasthAna viSai hoi, tAkai AhAraka ara AhAraka aMgopAMga nAmakarma kA udaya niyama kari nAhI hai / [ 755 tu zabda te strIveda, napusakaveda kA udaya viSai mana paryayajJAna para parihAra vizuddhi saMyama e bhI na ho hai / bahuri bhAva manuSyaNI viSai caudaha guNasthAna hai / dravya manuSyaNI viSe pAca hI guNasthAna hai / thA, bahuri veda rahita anivRttikaraNa viSai manuSyaNI kai maithuna saMjJA kahI hai / so kArya rahita bhUtapUrvagati nyAya kari jAnanI / jaise koU rAjA vAkau rAjabhraSTa bhae pIche bhI rAjA hI kahie hai; taise jAnanI / so bhAva strI bhI navavA tAI hI hai| ihAM caudaha guNasthAna kahe, so bhUtapUrvaMgati nyAyakari hI kahe hai / bahuri zrAhAraka Rddhi ko jo prApta bhayA, tAkai bhI vA parihAra vizuddhi saMyama viSai dvitIyopazama samyaktva ra mana paryaya jJAna na ho hai; jAte taitIsa varSa binA so parihAra vizuddhi sayama hoi nAhI | prathamopazama samyaktva kI itanI sthiti nAhI / ara parihAra vizuddhi sayama sahita zreNI na caDhe, tAte dvitIyopazama samyaktva bhI bane nAhI, tAtai tina doUni kA saMyoga nAhI saMbhava hai / / garaladvipajjatte, ekko da grapuSNago tu AlAvo / lessAbhedavibhiNNA, sattaviyappA suraTThANA // 716 // naralabdhyaparyApte, evastu apUrNakastu zralApaH // zyAvibhinnAni sapta vikalpAni surasthAnAni // 716 // TIkA - bahuri labdhi aparyApta manuSya viSai eka aparyApta AlApa hI hai / bahuri lezyA bheda kari bhinna ase devani ke sthAnaka sAta hai; te kahai hai | Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 717-718-716 756 ] bhavanatrika deva, bahuri saudharma yugala, bahuri sanatkumAra yugala, bahuri brahmAdika chaha, bahuri zatArayugala, bahuri pAnatAdika navama graiveyaka paryaMta teraha, bahuri anudiza, anuttara vimAna caudaha, ini sAta sthAnakani viSa krama tai teja kA jaghanyAMza, bahuri teja kA madhyamAMza, bahuri teja kA utkRSTAMza, padma kA jaghanyAMza, bahuri padma kA madhyamAza, bahuri padma kA utkRSTAMza, zukla kA jaghanyAMza, bahuri zukla kA madhyamAMza, bahuri zukla kA utkRSTAMza e lezyA pAie haiM / savvasurANaM oghe, micchaduge avirade ya tiNNeva / gari ya bhavaNatikappitthINaM ca ya avirade puNNo // 717 // sarvasurANAmoghe, mithyAtvadvike avirate ca traya eva / navari ca bhavanatrikalpastrINAM ca ca avirate pUrNaH // 717 // TokA - sarva sAmAnya deva virSe mithyAdRSTI sAsAdana, asaMyata inivirSe tIna tIna AlApa hai / bahuri itanA vizeSa - jo bhavanatrika deva ara kalpavAsinI strI, inake asayata viSa eka paryApta pAlApa hI hai / jAte asaMyata tiyaMca manuSya mari kari tahA upajai naahii| misse puNNAlAo, aNuddisANuttarA hu te smmaa| avirada tiNNAlAvA, aNuddissANuttare hoti // 718 // mizre pUrNAlApaH, anudizAnuttarA hi te samyak / avirate traya AlApAH, anudizAnuttare bhavati // 718 // TokA - nava graiveyaka paryaMta sAmAnya deva, tinikai mizra guNasthAna viSai eka paryApta pAlApa hI hai / bahuri anudiza ara anuttara vimAnavAsI ahamidra sarva samyagdRpTI hI hai / tAtai tinake asaMyata viSa tIna AlApa hai| Agai idriya mArgaNA virSe kahai haiNbaadrsuhmiNdiy-bi-ti-cu-rNdiyasnnnnijiivaarnnN| oghe puNNe tiNNa ya, apuNNage puNNa apuNNo du // 716 // bAdarasUkSmaikeMdriyadvitricaturidriyAsaMjJijIvAnAm / aoghe pUrNe trayazca, apUrNake punaH apUrNastu // 716 // Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ) [ 757 TIkA bAdara sUkSma ekedriya, bahuri bedrI, tedrI, caudrI, asainI paceMdrI inakI sAmAnya racanA paryApta nAmakarma kA udaya saMyukta, tIhi viSe tIna AlApa hai / nirvRtti aparyApta avasthA viSai bhI paryApta nAmakarma hI kA udaya jAnanA / saNI zraghe micche, guNapaDivaNNeya mUlaprAlAvA / laddhiyapuNe ekkospajjatto hodi AlA // 720 // saMyoghe mithyAtve, guNapratipanne ca sulAlApAH / labdhyapUrNe ekaH, aparyApto bhavati AlApaH // 720 // TIkA - sainI paMcedrI tiyaMca kI sAmAnya racanA viSai paca gu NasthAna hai / tini viSe mithyAdRSTI meM to mUla meM kahe the, teI tIna AlApa hai / bahuri jo vizeSa guNa ko prApta bhayA, tAke sAsAdana ara saMyata viSe mUla me kahe te tIna, tIno AlApa haiM / mizra ra dezasaMyata viSai eka paryApta AlIpa hai / bahuri sainI labdhi aparyApta viSai eka labdhi aparyApta AlApa hI hai / Age kAya mArgaNA viSai doya gAthAni kari kahai hai - bhU-Au-teu - vAU - riNaccacaduggadi - rigagodage tiNNi / tAraNaM thUlidaresu vi, pattege taddubhede vi // 721 // tasajIvANaM zraghe, micchAdiguNe vi zrodha AlAyo / puNe ekkospajjatto hodi AlAo // 722|| jummaM / bhvaptejovAyu nityacaturgati nigodake trayaH / teSAM sthUlatarayorapi, pratyeke tadvibhede'pi // 721 // sajIvAnAmoghe, mithyAtvAdiguNe'pi zragha AlApaH / labdhyapUrNa ekaH, aparyApto bhavatyAlApaH // 722 // yugmam / TIkA - pRthvI, apa, teja, vAyu, nitya nigoda, caturgatinigoda inake bAdarasUkSma bheda, bahuri pratyeka vanaspatI yAke sapratiSThita - apratiSThita bheda, ini savani diye tIna-tIna AlApa hai / trasa jIvani ke sAmAnya kari caudaha guNasthAnani dipaM Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyo 723-724 gugasyAnani vipaM kahe taise hI AlApa hai; kichU vizeSa nAhI / pRthvI Adi trasa paryaMta jo labdhi aparyApta hai, tAkai eka labdhi aparyApta hI AlApa hai| Agai yogamArgaNA virSe kahai haiMekkArasajogAraNaM, puNNagadAraNaM spugnnaalaao| missacaukkassa puNo, sagaekkaapuNNa pAlAmo // 723 // ekAdazayogAnAM, pUrNagatAnAM svapUrNAlApaH / mizracatuSkasya punaH, svakaikApUrNAlApaH // 723 // TIkA - paryApta avasthA viSa hohiM asai cyAri mana, cyAri vacana, audArika, vaikiyaka, grAhAraka ina gyAraha yogani ke apanA-apanA eka paryApta AlApha hI hai| jaise satya manoyoga ke satya mana.paryApta AlApa hai / ausai sabani ke jaannaa| bahari avazeSa rahe cyAri, mizra yoga, tinikai apanA apanA eka aparyApta AlApa hI / jaise prAdArika mizra ke eka audArika mizra aparyApta AlApa hai / jaise gAvani ke jAnanA / mArga avazeSa mArgaNA vipa kahai hai - vedAdAhAro ti ya, saguNaTThANANamogha aalaao| Navari ya saMDhicchINaM, patthi hu AhAragANa dugaM // 724 // vedAdAhAra iti ca, svaguNasthAnAnAmogha paalaapH| navari ca paMDhastrINAM, nAsti hi AhArakAnAM dvikam // 724 // TokA - badamArgaNA te lagAi AhAramArgaNA paryaMta daza mArgaNAni viSa prAnA guNanyAnani kA pAlApani kA anukrama guNasthAnani vipai kahe, taise hI jAnanA / tanA vizaMga hai jo bhAvanapuMsaka vA strI veda hoi ara dravya purupa hoi ase pArA, sAhArakamizra pAlApa nAhI hai, jAte AhAraka zarIra vipa praza kA udaya hai| tahA vedani ke anivRttikaraNa kA saveda bhAga paryaMta yI : . mAna. nAyA, vAdara tobha inikai anivRttikaraNa ke veda rahita ra . : nahA na mAna ne gAsnAna hai| sUkSma lobha ke sUkSma sAparAya hI hai| . :, niAMga pani ke doya guNasthAna hai| mati, zruta, avadhi ke nava hai / Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA j . [ 759 manaHparyaya ke sAta hai| kevalajJAna ke doya hai / asaMyama ke cyAri hai| dezasayama ke eka hai| sAmAyika, chedopasthApanA ke cyAri hai / parihAra vizuddhi ke doya hai| sUkSmasAMparAya ke eka hai| yathAkhyAta cAritra kai cyAri hai / cakSu, pracakSu darzana ke bAraha hai / avadhi darzana ke nava hai| kevala darzana ke doya hai| kRSNa, nIla, kapota lezyA ke cyAri hai / pIta padma ke sAta hai / zukla ke teraha hai / bhavya ke caudaha haiN| abhavya kai eka hai / mithyAtva, sAsAdana, mizra ke eka eka hai / dvitIyozama samyaktva ke ATha hai| prathamopazama samyaktva ara vedaka ke cyAri hai / kSAyika ke gyAraha hai| saMjJI ke bAraha hai / asaMjJI kai eka hai / AhAraka ke teraha hai| anAhAraka ke pAMca hai| ase e guNasthAna kahe, tina guNasthAnani virSe AlApa mUla meM jaise sAmAnya guNasthAnani virSe anukrama kari AlApa kahe the, taise hI jAnane / guNajIvA pajjattI, pAraNA saNNA gaiMdiyA kaayaa| jogA vedakasAyA, NAragajamA daMsaraNA lessA // 72 // bhavvA sammattA vi ya, saNNI AhAragA ya uvajogA / * joggA parUvidavvA, oghAvesesu samudAyaM // 726 // jummaM / guNajIvAH paryAptayaH, prANAH saMjJAH gatIMdriyANi kaayaaH| yogA vedakaSAyAH, jJAnayamAH darzanAni lezyAH // 725 // bhavyAH samyaktvAnyapi ca, saMjinaH AhArakAcopayogAH / yogyAH prarUpitavyA, oghAdezayoH samudAyam // 726 / / yugmam / TIkA - guNasthAna caudaha, mUla jIvasamAsa caudaha, tahAM paryApta sAta, apayapti sAta, paryApti chaha, tahAM sajJI paceMdriya ke paryApti avasthA vipa paryApti ayasthA saMbadhI chaha ara aparyApti avasthA viSa aparyApta saMbaMdhI chaha, asazI vA vikalatraya ke paryApti-aparyApti sabadhI pAMca-pAMca, ekedrI ke cyAri-cyAri jAnane / prANa - sajJI pacedriya ke daza, tIhi aparyApta ke sAta, anajI pacaMdrI ke nava tIhi aparyApta ke sAta, cauindrI ke pATha, tIhiM aparyApta ke chaha, tanntrI ke nAta, tIhiM aparyApta ke pAMca, veindrI ke chaha, tIhiM aparyApta ke cyAri, enaMdina ke nyAri, tIhi aparyApta ke tIna hai| sayoga kevalo ko vacana, kAya, usvAsa, yA pari Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAmA 727-728 prANa hai / tisahI ke vacana binA tIna ho haiM / kAyabala binA doya hoya hai / prayogI eka Ayu prANa hai / bahuri saMjJA cyAri, gati cyAri, indriya pAMca, kAya chaha, yoga paMdraha tinameM paryApta avasthA saMbaMdhI gyAraha, aparyApta avasthA saMbaMdhI tIna mizra ara eka kArmANa e cyAri haiM / veda tIna, kaSAya cyAri, jJAna ATha, saMyama sAta, darzana cyAri, lezyA chaha, bhavya doya, samyaktva chaha, saMjJI doya, AhAra doya, upayoga bAraha, e sarva samuucca guNasthAna vA mArgaNA sthAnani viSai yathAyogya prarUpaNa karane / jIvasamAsa viSe vizeSa kahai hai| oghe Adese vA, saragIpajjatagA have jattha / tattha ya uNavIsaMtA, igi- bi-ti-guNidA have ThANA // 727 // zradhe deze vA, saMjJiparyantakA bhaveyuryatra / tatra caikonaviMzAMtA, ekadvitriguNitA bhaveyuH sthAnAni // 727 // TIkA - guNasthAna vA mArgaNAsthAna viSe jahAM saMjJI paMceMdrI paryaMta mUla caudaha jIvasamAsa nirUpaNa karie, tahAM uttara jIvasamAsa eka nai Adi dekara ugaNIsa paryaMta sAmAnya kari, doya paryApta aparyApta kari, tIna paryApta, aparyApta, labdhi aparyApta kari guraNe, ekane yAdi dekara ugaNIsa paryaMta vA doya ne Adi dekara aThatIsa paryaMta vA tIna ne prAdi dekari sattAvana paryaMta jIvasamAsa ke bheda hai / te sarva bheda tahA jAnane / sAmAnya jIvasamAsa eka, trasa - sthAvara bhedate doya, ityAdi sarvabheda jIvasamAsa adhikAra viSai kahe hai; so jAnane / inikoM eka, do, tIna kari guNaM kramateM eka, do, tIna yAdi ugaNIsa, aThatIsa sattAvana paryaMta bheda ho hai / ihA te grAga guNasthAnamArgaNA viSe guNasthAna, jIvasamAsa ityAdi bIsa bheda joDie hai; so kahie hai - vIra - suha-kamala-rigaggaya-sayala - suya-ggAharaNa-paya uraNa - samatthaM / miUNa goyamamahaM siddhaMtAlAvamaNuvocchaM // 728 // vIramukhakamalanirgata sakala zrutagrahaNaprakaTanasamartham / natvA gautamamahaM siddhAMtAlApamanuvakSye ||728 // Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnantikA bhASATIkA ] TIkA - vardhamAna svAmI ke mukha kamala te nikasyA jaisA sakala zAsra mahAgaMbhIra, tAke prakaTa karane ko samartha asA siddhaparyaMta pAlApa, so zrIgautama svAmI ko namaskAra kari maiM kahau hau / tahAM sAmAnya guNasthAna racanA viSai jaise caudaha guNasthAnavI jIva hai / guNasthAna rahita siddha hai| caudaha jIvasamAsa yukta jIva hai / tinakari rahita jIva hai| chaha-chaha, pAMca-pAMca, cyAri-cyAri, paryApti, aparyApti yukta jIva hai / tinakari rahita jIva hai / daza, sAta, nava, sAta, ATha, chaha, sAta, pAMca, chaha, cyAri, cyAri, tIna, cyAri, doya, eka prANa ke dhArI jIva hai / tinakari rahita jIva hai| paMdraha yoga yukta jIva hai| ayogI jIva hai| tIna veda yukta jIva hai| tinakari rahita jIva hai| cyAri kaSAya yukta jIva hai / tinakari rahita jIva hai / ATha jJAna yukta jIva haiM / jJAna rahita jIva naahii| sapta saMyama yukta jIva haiN| tinakari rahita jIva hai / cyAri darzana yukta jIva haiN| darzana rahita jIva nAhI / dravya, bhAva chaha lezyA yukta jIva hai / lezyA rahita jIva hai| bhavya vA abhavya jIva hai| doU rahita jIva hai / chaha samyaktva yukta jIva hai / samyaktva rahita naahiiN| saMjJI vA asaMjJI jIva hai| doU rahita jIva hai| AhArI jIva haiN| anAhArI jIva hai / doU rahita nAhI / sAkAropayoga vA anAkAropayoga vA yugapat doU upayoga yukta jIva hai| upayoga rahita jIva nAhI hai / jaise anyatra yathAsaMbhava jAnanA / atha guNasthAna vA mArgaNAsthAnani virSe yathAyogya bIsa prarUpaNA nirUpaNA kIjie hai| so yantrani kari vivakSita guNasthAna vA mArgaNAsthAna kA AlApa viSai jo jo prarUpaNA pAie, so so likhie haiM / tahAM yantrani viSa asI sahanAnI jAnanI / pahile to eka baDA koThA, tisa viSa tau jisa AlApa viSai bIsa prarUpaNA lagAI, tisakA nAma likhie hai / bahuri tisa koThe ke Age Age barobari vIsa koThe, tinaviSa prathamAdi koThe te lagAi, anukrama tai guNasthAna, jIvasamAsa, paryApti, prANa, saMjJI, gati, iMdriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjJI, AhAra, upayoga e bIsa prarUpaNA jo jo pAie, so so likhie hai / tinaviSa guNasthAnAdika kA nAma nAhI likhie hai| tathApi pahilA koThA vipai guNasthAna, dUsarA viSa jIvasamAsa, tIsarA viSa paryApti ityAdi bIsavAM koThA viSa upayoga paryaMta jAnane / tahA tini koTheni virSe jahAM jisa prarUpaNA kA jitanA pramANa hoi, titane Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 728 hI kA aka likhyA hoi, tahAM tau so prarUpaNA sarva jAnanI / jaise pahile koThe meM caudaha kA aMka jahAM likhyA hoi, tahA sarva guNasthAna jAnane / dUsarA koThe viSai jahA caudaha kA aMka likhyA hoi, tahAM sarva jIvasamAsa jAnane / aseM hI tRtIyAdi koTheni viSai jahAM chaha, daza, cyAri, cyAri, chaha, paMdraha, tIna, cyAri, ATha, sAta, cyAri, chaha, doya, chaha, doya-doya bAraha ke aMka likhe hoMi, tahAM apane apane koTheni vipaiM so so prarUpaNA sarva jAnanI / bahuri jahAM prarUpaNA kA prabhAva hoi, tahAM biMdI likhie hai / jaise pahile koThe viSai jahAM bidI likhI hoi, tahAM guNasthAna kA prabhAva jAnanA / dUsarA koThA viSe jahAM biMdI likhI hoi, tahAM jIvasamAsa kA prabhAva jAnanA / aseM anyatra jAnanA / bahuri jahAM prarUpaNA viSai keteka bheda pAie, tahAM apane apane koThAni viSai jitane bheda pAie, titanekA aMka likhie hai / bahuri tina bhedani ke nAma jAnane ke prathi nAma kA pahilA akSara vA pahile doya Adi grakSara vA doya vizeSaraNa jAnane ke athi doU vizeSaraNani ke Adi ke doya akSara vA tina akSarani ke Age apanI saMkhyA ke aMka likhie hai, soI kahie hai jitane guNasthAna pAie, titane kA aMka pahile koThe meM likhie hai / tisa aMka ke nIce tina guNasthAnani kA nAma jAnane ke athi tinake nAmani ke AdiakSara likhie hai / so Adi akSara kI sahanAnI te sarva nAma jAni lenA / tahAM mithyAdRSTi Adi guraNasthAnani ke nAma kI jaisI sahanAnI / mi / sA / mizra | avi / deza / pra / a / apU / ani / sU / u / kSI / sa / a / bahuri jahA prAdi ke jaisA likhyA hoi, tahA mithyAdRSTi Adi jitane likhe hoMi, titane guNasthAna jAnane / bahuri jaise hI dUsarA koThA viSe jIvasamAsa, so jIvasamAsa doya prakAra paryApta vA aparyApta, tahAM sahanAnI a~sI pa / a / bahuri tahAM sUkSma, bAdara, vedrI, tedrI, caudrI, yasaMjJI, saMjI kI sahanAnI jaisI sU / nA | beM / teM / cau / a / saM / tahA sUkSma ke paryApta, aparyApta doU hoMi, tau sahanAnI jaisI sU 2 paryApta hI hoi to sahanAnI ausI sU pa 1 / aparyApta hI hoi to asI sUna 1 saMjJI paryApta aparyApta kI ausI saM 2 paryApta kI jaisI saM pa 1 sajJI aparyApta kI asI saM a 1 sahanAnI hai / se hI caurani kI jAnanI / bahuri jahAM aparyApta hI jIvasamAsa hoi, tahAM 'aparyApta' asA likhie hai| jahAM paryApta hI hoi, tahAM, 'paryApta' asA likhie hai / bahuri pramatta viSe grAhAraka apekSA, sayogI viSe kevala Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampajJAnacandrikA bhASATIkA ] / 763 samudghAta apekSA, paryApta-aparyApta jIvasamAsa jAnane / bahuri kAyamArgaNA kI racanA virSe jahAM sattAvana, aThyAraNavai, cyAri se chaha jIvasamAsa kahe hai, te yathAsabhava paryApta, aparyApta sAmAnya AlApa viSa jAni lene / bahuri vanaspatI racanA virSe pratiSThita apratiSThita pratyeka bAdara sUkSma, citya-itara nigoda ke paryApta aparyApta kI apekSA yathAsaMbhava jIvasamAsa bAraha nai Adi dekari jAnane / bahuri tIsarA koThA virSa paryApti, so paryApti jitanI pAie, tinake aMka hI likhie hai, nAma nAhI likhie hai / tahA asA jAnanA chaha tau saMjJI paMcedrI ke paMca bhasaMjJI vA vikalatraya ke, cyAri ekedrI ke jAnane / te paryApta pAlApa viSa tau paryApta jAnane / aparyApta pAlApa viSa aparyApta jAnane / sAmAnya AlApa viSa te doya doya bAra jahAM likhe hoi, tahAM paryApta, aparyApta doU jAnane / bahuri cauthA koThA viSa prANa, te prANa jitane pAie hai tinake aMka hI likhie hai, nAma nAhI likhie hai| tahAM jaisA jAnanA / paryApta AlApa viSa tau daza sajJI ke ara nava asaMjJI ke ATha cauMdrI ke, sAta tedrI ke, chaha bedrI ke, cyAri ekedrI ke, bahuri cyAri sayogI ke, eka ayogI kA yathAsaMbhava jAnane / bahuri aparyApta pAlApa viSai sAta sajJI ke, sAta asajJI ke, chaha caudrI ke, pAMca tedrI ke, cyAri bedrI ke, tIna ekedrI ke, bahuri doya sayogI ke, yathAsaMbhava jAnane / bahuri jahAM sAmAnya AlApa viSa te pUrvokta doU likhie, tahAM paryApta aparyApta doU jAnane / bahuri pAMcavAM koThA virSe saMjJA, tahAM AhArAdika kI asI sahanAnI hai aa| bha / mai| p| . bahuri chaThA koThA virSa gati, tahAM narakAdika kI asI sahanAnI hai na / ti| ma / de| ___ bahuri sAtavAM koThA viSa indriya, tahAM ekedriyAdika kI asI sahanAnI hai e|beN / teN| cau| pN| bahuri AThavAM koThA virSe kAya, so pRthvI Adi kI asI pR / ate / vaa| v| bahuri pAMco hI sthAvarani kI asI-sthA 5 / bahuri trasa kI asI tra / sahanAnI hai| Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gommaTasAra jIvakANDa gAyA 728 764 ] bahari navamAM koThA virSe yoga, tahAM mana ke cyAri, tinakI asI ma 4 // vacana ke cyAri, tinakI asI va 4 kAya ke viSa audArikAdikani kI asI au| auM mi| vai| vai mi / prA / A mi / kA / athavA audArika, audArikamizra ini doUni kI asI au2 / vaikriyika dvika kI jaisI vai 2 / AhAraka dvika kI jaisI A 2 / bahuri sayogI ke satya, anubhaya, mana-vacana pAie / tinakI jaisI ma 2 / va 2 / bahuri bedriyAdika ke anubhaya vacana pAie, tAkI jaisI anu va 1 / sahanAnI hai| - .bahuri dazavAM koThA virSe veda, tahAM napuMsakAdika kI asI na / pu / strI sahanAnI hai| vahari gyArahavAM koThA viSa kaSAya, tahAM krodhAdika kI asI ko| maa| mAyA / lo / sahanAnI hai / bahuri bArahvAM koThA virSe jJAna, tahAM kumati, kuzruta, vibhaMga kI jaisI kuma / kuzru / vi| athavA ina tInoM kI asI kujJAna 3 / bahuri matijJAnAdika kI ma / zru / a| ma / ke| athavA mati, zruta, avadhi tInoM kI asI matyAdi 3 / mati, zruta, avadhi, mana.paryaya kI jaisI matyAdi 4 / sahanAnI hai / bahuri terahavAM koThA virSe saMyama, tahAM saMyamAdika kI asI a / de / sA / cha / pa / suu| ya / sahanAnI hai| bahuri caudahavAM koThA virSa darzana, tahAM cakSu Adi kI jaisI ca / aca / av| ke / athavA cakSu acakSu avadhi tInoM kI asI cakSu Adi 3 sahanAnI hai| bahuri padrahvAM koThA viSa lezyA, tahAM dravya lezyA kI sahanAnI asI dr| yAke prAgai jitanI dravya lezyA pAie, titane kA aMka jAnanA / bahuri bhAva lezyA kI sahanAnI asI bhaa| yAke AgeM jitanI bhAvalezyA pAie titane kA aMka jAnanA / doU hI jAgai kRSNAdika nAmani kI asI kR / nI / ka / ini tInoM kI jaisI azubha 3 / teja prAdika kI jaisI te| p| shu| ina tInoM kI asI zubha 3 / sahanAnI jAnanI / vahuri solahavAM koThAvipa bhavya, so bhavya abhavya kI asI bh|a| sahanAnI hai| satarahavAM koThA virSa samyaktva, tahAM mithyAdika kI asI mi / saa| mizra / u / ve|kssaa / sahanAnI hai / Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagjJAnacandrikA bhASATIkA ] [ 765 bahuri aThArahavAM koThA viSe saMjJI, tahAM saMjJI prasaMjJI kI asI saM / tra / sahanAnI hai / bahuri ugaNIsavA koThA viSe AhAra, tahAM AhAra - anAhAra kI asI A / ana / sahanAnI hai | bahuri bIsavA koThA viSai upayoga, tahAM jJAnopayoga - darzanopayoga kI jaisI jJA / da / sahanAnI haiM / jaise ina sahanAMnIni kari yaMtrani viSaM kahie hai artha sonIke~ jAnanA / S bahuri jahAM guNasthAnavat vA mUlaughavat bhaisA kahyA hoi, guNasthAna vA siddha racanA viSai jaise prarUpaNA hoi, tesai yathasaMbhava jAnanA / bahuri aura bhI jahAM jisavat hyA hoi, tahA tAke samAna prarUpaNA jAni lenA / tahAM jo kichU jisa koThA viSa vizeSa kA hoi, so vizeSa jAni lenA / bahuri jahAM svakIya jaisA kahyA hoi, tahAM jisakA pralApa hoi, tahAM tisa viSai saMbhavatI prarUpaNA vA jisakA AlApa kIjie, sohI prarUpaNA jAna lenA / bahuri itanA kathana jAni lenA " B savveMsa suhamANaM, kAUdA savvaviggahe sukkA / savvI misso deho, kaodavaNNo have NiyamA // 1 // isa sUtra kari sarva pRthvIkAyAdika sUkSma jIvani ke dravyalezyA kapota hai / vigrahagati saMbaMdhI kArmANa viSai zukla hai / mizra zarIra viSai kapota hai / jaise aparyApta zrAlApani viSe dravyalezyA kapota ara zukla hI jAni lenA / bahuri dvitIyAdi pRthvI kA racanA viSai lezyA apanI apanI pRthvI viSe saMbhavatI svakIya jAnanI / bahuri manuSya racanA viSai pramattAdika viSai tIna bheda bhAva apekSA haiM / dravya apekSA eka puruSaveda hI hai / bahuri saptamAdi guNasthAnani viSai AhAra sajJA kA prabhAva, sAtAasAtAvedanIya kI udIraNA kA abhAva te jAnanA / bahuri strI, napuMsaka veda kA udaya hote AhArakayoga, mana paryayajJAna, parihAravizuddhi saMyama na hoi, aMsA jAnanA / vahuri zreNI te utari dvitIyopazama samyagdRSTI caturthAdi guNasthAnakani te mari deva hoi, tohi apekSA vaimAnika devani ke aparyAptakAla viSai upazama samyaktva kA hai / Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 766 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 728 bahuri ekeMdrI jIvani ke paryApta nAmakarma ke udaya teM paryApta, nirvRttiparyApta avasthA hai / bahuri aparyApta nAmakarma ke udaya taiM labdhi aparyAptaka ho hai; sA jAnanA / bahuri kAya mArgaNA racanA viSai paryApta, bAdara, pRthvI, vanaspatI, trasa ke dravyalezyA chaho haiM / apa ke zukla, teja kaiM pIta, vAyu ke harita vA gomUtra vA avyakta varNarUpa dravya lezyA svakIya jAnanA / bahuri sAdhAraNa zarIra jAnane ke artha gAthA--- puDhavI Adi caunhaM, kevali AhAradevaNirayaMgA / padiTThidAhu savve, pariTThidaMgA have sesA // 1 // pRthvI Adi cyAri, ara kaivalI, AhAraka, deva, nAraka ke zarIra nigoda rahita apratiSThita hai / avazeSa sarva nigoda sahita sapratiSThita hai; ausA sAdhAraNa racanA viSaM svarUpa jAnanA / bahuri sAsAdana samyagdRSTI mari naraka na jAya, tAte nArakI aparyApta sAsA - dana na hoi / bahuri paMcamI Adi pRthvI ke Aye aparyApta manuSyani ke kRSNa nIla lezyA hoteM vedaka samyaktva ho hai, tAteM kRSNa - nIla lezyA kI racanA viSai aparyApta AlApa viSai manuSyagati kahie hai / bahuri paryApta viSai kRSNalezyA nAhI / aparyApta meM mizraguNasthAna nAhI, tAtai kRSNalezyA kA mizraguNasthAna viSai deva binA tIna gati haiM / ityAdika yathAsamaya artha' jAni yaMtrani kari kahie hai artha, so jAnanA / atha Rokah yantra racanA Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SH jIva AhA upayo racanAji kokagirA hai| gu mAninake nAma samA paryApti prANa saMjJA ganidro kAya joga veda kapAya, zAna saMyama darzana lezyA bhavya saMbo tthAna paryAga E_I - 1 87 ATE AhA payA nsar kA apApA 5 / / 10 sthAnavAle 81164 / / jIvaniko racanA (765 mAnavAne misAiza 7 65R ni : a apa ARR| 4 potaryAta racanA SAESEXSAXAS na 4 - 5 4o mara 6 miza Ami 1kA rimaMga asaMkA 3 / 4 / manaH sA14 kazza 2 mizra 22 / paryaya che1 vinAyazA bhAvinA yAta A 11017 AhA / mithyATi gugasthAnakI, 21 sAmAnya mithyA GI racanA / 4 17116191 mA 5/6 // - 22 jJA Ymments SSCRECENGAGR5625628GERMANASASRCISG : jJAna bhAda dvikA vinA % &! mithyA dRSTi 1 moguNasthAnako 1 / / 65 / / 10 / paryAptako mithyA paryAta 8191 mA / 6 vaTA 817) - kRjJAna asa-1 2 aahaa| zAra poptA 6 yama 3o racanA | midhyAhRSTi pA aparyAtako sadhyA apa racanA 7191 65 // mi1 | 21 2 2 4 'kupaz. apsa- cara karazu12 mA yAtA kadha' yA avaramA sAsAdana . / 3 / 1 / 4 'kumhAna arsa- - - - . . . 1 AhAra ghasa ddhika vinA mAnyAtAsAdana 3 2 1| bhAvya sAsA 2 - Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - __ sAsAdana paryAptako racanA 10 1 mA ghavI 3 C bhA6 bha sAsA saM kupAna, asaM 11] unwar _ marr 22 2000 6 &AsAsAdana kA aparyAptakI racanA . 4 tikSmI sAsA se| ________ saMsa ] vaimi . a ma1.asa 1.ca karaza aca1 zbhAdA e phudha kAra __ " samyagmithyA dviSTi racanA 10 1 madhva! o1| gha 1bhA bhA6ma mizrA saahaa| avA "- THI mizra 10 - - aman AhA 75 cA asaMyata sAmAnya racanA 66 / 107 44] 50 NA asaM acara bhA 6 asayatasiMgha ava? vinA ____ ____ 3 asaMyata DMor 1 ma4va trao | alaM avara bhA 6 / vara _ racanA a1| kSA 1 1 / 6 7 asaMyata apa yaptiracanA 4 4 Adi karaza ____ in ghavAmanapura zrana bhAda |kssaa manduaaimuahaninanciataneaonelaonarismanandamdhanmaina - - - - - -- - - . . . _ dezasaMyata racanA sapa6 104ma deshsNyt| / 1 / ma, 34mityA deza AdimA / tra 4 / / |dik saMyata ke zubha aura MS __ - 4 sapa1.66 pramatasaMbadha in racanA pa / mdhv| sA 34 mayAra Aida bhA3 dika ke zubha (AhAra) pa1" tra kSA __ 93 - 768 - Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ENDRONNEM POS -- 2 apramatta racanA apramatta apUrakaraNa | racanA anivRtti karaga prathama bhAga racanA aniti paraNa janA 1 abU | sapa 1 f ~ kana nRnA ani nAga ca 1~ sara sI w ww 10 10 10 m m P 1 bha or htt 2 | - pa Ar pa wo 1 ma pa or B ab X pra va0Ta A1 12. T ma0Ta Hey! 604 | A04 E 6 maTa patra 54 bhAra 7 HOU/V\ yaTa Ara maTha paDha madra par3ha 2.2. 6 maTa ' caDha $712 rU m or 0 0 ng 30 4 * 20 EF ka 30 3 20 20 lA I 49 or on T Xi 22 dra 6 nAyAH matyA sA AL 4 matyanA Adi < kezu Simr vinAdika cha / ke AS sAra ahi 18. AU zuru jha ma. Ho w * m OM I 5 ho 410 meM jaba a. 1-3- k I nng-n-cu-ns-cung ng-bcu- d da 3 G 1 GOS: -- Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHASHA MERE / upasAMtaka En4 Adi bhArata AhA upa sapa 6, 10 mA dikA panya racanA Ara Mpm- namasomar sAkSINakapAya racanA . . mA kSINa / / saM AhAra da / 1 / 1 | ma4 paMtra | vaTA | aur| / sayogakeva- 1 / 2 2 |jnyaa . . -. 2 . para sayo / 1 (mnr| vacana) |tra audA 2kA bhA zuklA kI racanA ke / yathA| ke - - ayogakeva- 1 / -...- . 1. anAjJA kSA! hAraka| da1 lI racanA | sayo / pa / / Ayu / ke yathA| ke bhA0 = guNasthAnA anA totisiddha rameSThoracanA / ke / / 6 / dravya E - sAmAnya nA ajJA! - maha |v4 para 66 107 4 4 na Adi dizzurA 2) 6 . 2 || 2 |jJA 6 - ko racanA rakajAvAna Adika saMza A SSELLPEECinarMELincomucaceaetact matyA - http dika azubha - - AwazawinAmour-ma 51 - sAmAnya nAraka paryAbha maTha 6 10 / 4 | akssaa| | 4 | na3 PE - Arika gha4 cai AhA zA6 |raka | 63 na !bhABH ke azamA racanA -- 770 Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya nA 2 raka aparyApta | mi | avi racanA sAmanya nA | 'eka mithyA / dRSTi racanA | sAmAnya / naagkkiyaa| dRSTipata / mi racanA | sAmAnyanArupiyA dRSTimaparyA ma racanA sAmAnyatA / kamAmA / danaracanA | sAmAnyanAra | kamidhaguNa | sthAnaracanA | sAmAnyanAra phaasathana | ra nA 1 71 1 9 mithyA mizra asa ma a / / | saMpa | 66 / 107 / 4 | saMga | 19 1 | sapa 6 thapa * 6 6 9 da 10 7 - 4 10 4 | 10 | 4 | 2 | si / 6-6 / 107 4 khabara! 1 or a 1 na or 15 na a 1 15 paM ab T oth A. gha | paM / tra / 1 ch tra kA 1 | 11 | | 181 | 4 napu | kiza | ka'1 | 1 | E | 1 || ma4 |1| 4 / napuM ! / vai / 1 or s 2 bhUmiH gha ma 1 kAra napu m napu a napu - 1 / smeeN 24 | napu | 2 | 1 kAra / 4 ku1/ | matyA | | di 3 | 1 4 4 pA | kumaH | 4 1 | 2 | | 4 | kumaH / 4 - 3 ? jJAna ama asa T 3 | | 3 kiu 9 asa | 2 | dra | | 3 || ca / ka / (kuzAna ama / atra | 3 | 1 | azubha | 1 asa | = | Adi ke / 3 / manyA / / dika | 1 asaM | | mizra asaM 2 1 | zu0 | acara | bhAu | 1 | 2 | 1 [ azubha | ca1 | aca1 ramAu azubha | 2 | ca dra 3 |zka | | acara ! 1 2 - | ka. zu bhAu azubha draz kRSNa / bhA3 azubha | / ca bhAi | acara azubha dra1 vraNa | 63 | ka zrAha / zu0 / ke / 3 ! 1 | azubha | d 2 2 2 or bha B lithyA veda sa kSAra mithyA Co 3 ghe 1 kSA 18 19 mithyAsa | AhA 4. a 2 i. 2 8 511' | da 3 1 AhA | 2 | 2 5 zA 3 | dara zAra | 4 2 5 1 zA3 | dara dara phAi da2 m zAra da3 *%% Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyanivideza sayana racanA 30 matyA dezabhadi bhA3/ dikA ke | zubha - 4mapaza paMvadroni HTTERatnainmenomenon saMbha apa, yaca ma4 va4 as| Ara mityA, 23 / 4 dika3 1 cakSu 'kuhA- deza aadi| na3) / 26 / 22 zA6 kA pNcdraatiry||c paryAta / 10 piMpadro tiryaca aparyApta' mi saMga / sA1 'asN'| bhAvAmAnAma 1. kujJA 2 |4Ana3 asa1cakSu82 / 6 2 bAda matyA deza1.AdimA di3| 5kumA 1kuthu, 3 4 ta cakSuza1 2 shsaa| matyA a.di| bhaa3| / 1 / aizubha 4 65 1 3 mithyA racanA avi11 pavadrotirya sipA *zaSTa racanA mithyA 1asaM. 66 pa12/55 2 mithyA 2 / 2 -- -- - 'samA 2saM 1.5 pado niyaM madhya Ti pandhanA A para a65 / 1 4 / zrI asA bhAI - ca pidhyA dAri pani 15.. .... Paa racanA 65 / 77 / 4Imi 3 | 4 kuma ...kazu mithyA 22 / zA 11bhAra, asaM acarajA -- 777 SHARE Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 asaMyataapa- asaM saMga 6 G ze ya AW a 9.10 25 1100 8 of of Hovo 2 zA U 2 6 w 10 20 aaje Avo b' 10 2100 m oc AU saM AhA 1 56 jJA n 6 asaM saMpa 1 66 | 107 20 13 It'ro Momo So 20 4 matyA 4 llaa-sthoo - ho A 40 - mizra sauMpa 6 10 CC af co avt $4,00 Ma baiM 2244 22 2 N Chu ru tr'M ~ hi.vo 6 | 6 CC 20 2000 4. 3 OM r 20 4. 2 l - 59 zAra 8 zu sapa mo0 6 w 10 8 1 apro arity ath mr 3 a bai tti W 20 $10 $.10 w AhA 1 3.~ sA saMpa | 6-6 | 10/7 8 bhava1 Po 4.10 3.40 aa llh 3 l Buaa | - h Sr 5 6 bhA6 bha sAsA 1 r Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApaceMdrI niyaMca lAdeza saMyata racanA 4 matyA pa4 cakSu bhA3 Adi zubha bM sAhA OM50-16435R padroparyAta hAnicaracanA kApiMcadrI niyAdrIvat paM0 paM tapaM.paM0 500 vat vt| 50 varavat vatva dhat vaMda A8 pN0000000| vat yat vat vat vat vat yat / - 4 - yonimtii| niyaMca joni caNItAkI zsa dAda 6 va4 A (kujJA 23 na3 asaM cakSu dra bhA6 matyA | dezara Adi | di pabha sa adha racanA yonimatI hAniyava paryApta + 5. sapA Adike as| 65 %3D racanA REC kulA 23 nAya 'asaM'cakSA matyA deza aadi| dika bhA6 2 yikA 2 vinA| AhA | yonimatI niryaca apa-mithyApaka siMbha paryApta racanA saa| 57 . A. mAmi WR akha 2 / cakazzu mithyA 1bhA sAta 2 / / a1| 1sA u pravara azubha ROK saMpA saMmaza yonimatI niyaMva mi dhyAdRSTi | racanA mithyA vasaMpA66 ma4 / 4 / 1 / 1 ca A. 55 kudvAna asA 2 2 2 zAk 1 asaM a // bhA6 kAra yonimano nica mi. ||dhyaa dRSTi / mithyA kA paryApta racanA / 4ACANCE 2 asa/65! 1064 a.0 4 kuzAna asA ci.66 bharAbhAda mithyA AhA: - 779 Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 esya*, ena K+10x1 111 2012 1564 makara tet pamA 1 12 yonimano niSedha nidha 2 yonimatI vinayabhavaM yata racanA } pAMjinato nizca daza sa yataracanA 780 """ +ct mA mitra nakSa / deza JE "" ittha sapa ka b. pa 1 saMpa 1 11 05 1 1115 6 / 10 4 7 6 10 4 6 / 10 / 4 6 10 4 20 c ka 1 em fa 4A A:~" A.0 dha HA ov K ra 24 pana 11 e maSTa caTha ma 4 va 4 A fal ha 4 4 Ye kiru 211-1-1 8. 'garl' 8 pu.ma. na asa yundapura | mizra 3 4 matyA 3 di ama 1. amaM 43 1 2P deza 2 1. "" lirsi | 3 1 pya Adi 2 ca 1 ghara thara Jute | 36 bhA6 viHzu oilia 1 123 azubha bhAda 36. but 3 dra 6 cakSu bhA 3 Adi zubha '""'"'". - '' pra DVI la w to * Se ~ AchA AhA ti 1 1 AhA dara 5. SITE 12 bAtha FP pAi da3 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASI paMceMdriya niyaM vandhi ara ryAtaka racanA cyANiphAra manuSyaniSidhe sAmAnya manu-' pyaracanA sAmAnya gnu| dhya paryApta racanA sAvanyananumithyAhAra paryApta rcnaa| 2 1 saMaz mithyA asaM 65 az pApAtya - nithyA nuna aparyApta sAra racanA ai ra sAmAnya tryamidhyAdRSTi apAMta racanA 14 sAmAnya maludhyAnadhyAddha 1 diracanA vidhyA 781 4 wats att dAda sava chl--''i sama sa sa a w 6 7/7 w 1017 43 1 030 ov 10 4 AG saMpa 66 2016 sama 4 . 4 / 4 4 ka 10 4 4 or c on t act of t 2.00 1 ---- OVIES A. 'D ab AM or m a'k ove fo 5 K kavi| nA kA 13 vaiki yakadi 3 4 10 ma 4 va 1 tra Ami 1kA1 A? 3 4.2 3 | 4 | 8 amara 11 maTa vaDha bhai 2 kA1 zrI napu ra tra kA 3 3 3 3 1 4 kubha 1 kubhu ---- 4 4 kiM, p asaM 3 kujJAna 4 T miMga bha 74 A paryaya mana. 1sA1 4 ve? | vinA yathA 1 4 kuma 9 3 kujJAna a 1 asa 2 ca 1 ava1 81 1 | 1. ata 2 2 karazura bhA3 / azubha ca 1 avaz C mAda 36 bhA6 2 aca 11 i 2 kazzu 1 bhA6 '' 6 ' bhAda dra 2 ca kazzu 1 kutha 1 | aca11 bhAi "azubha vra 6 bhA6 1 2 2 2 mithyA 2 6. 2 1sA1/ badara kSA1 5 mithyA mithyA 2 se 1 | thAhA 2 1 AhA mithyA lai se 2 4 jA 2 62 12 12 10 bA6 da4 kSA 3 da2 N gAra da Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Post ta karaNa hinAya bhAga racanA sAmAnya ma 1 nuSya ani racanA sAmAnya ma nuSya ani vati karaNa gavana bhAga racanA sAmAnya ma zunya sUkSra sAparAya racanA sAmAnya manuSya upazAMta kapAya racanA tRya bhAga racanA sAmAnya ma hRtya ani vRttikaraNa ani ! saMpa 6 catutha bhAga sAmAnya manuSya kSoNa karAya racanA 784 -f 1 ani GA sapa 10 1 saMpa 1 so 1 sapa avb 6 w s 10 10 10 10 6 10 10 do ovt Ava Ax A P WD T Ty 21. 6.00 Ho DV 21 ht htt htt A. ag DD A.po vib A. mo " 34.0 14. 1 tra oth 1410 o 1 / yioe ma OMbama w e W W w m 4 praz M h h OM OM ww Shu Heng au 1 ma 0 0 20 h -1 matyA sA1, cakSu bhA 1 | bha 11. 6 3 dra6 | abha ... matyA - sAra | cakSu bhA 1 c - - hai -14 EB RES w WE ... # H $1,10 10 1 31 3 u 1 kSA6 1.. 11.0 4. DV sa with bhc na AhA no n 9 1 no 51 Com bh ***% *% Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - kA sAmAnya ma laNya sayoga agloracanA sayo sapa1 66 | 42 * meM 'pUra 0 keydhaa| miaza I . ' da sAmAnya manukSa aroga kevalo / | ke / yathA ke - maa| makSA 0 anaa-jnyaa1|| hArakA pa HI racanA - - ta manuSya -... manuSya gyAsavAna yAta racanA sA sAmAnyA sa EXIAya manuSya sA0 sA0 sAla sA0 sA0sAsA0 sA0 sA0 vat vara vara | vat vat vat vat | vat / vat sA0 sA0 sA0 sA0 vat ! vat / vat vat OMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMRS - yonimata paarhaa| 11 mur ma4 va4 draha 42 nuSI rAko rcnaa| 14 sapA dAdA sa 26. saM. 2 ma khii| / e ravizu 4 bhAda dvivi |nA | s __ - - a manaparyaH parihA na manuSyagA paryApta racA / 14 . 2 pa 6 : 0 ma / 1 / pa 1 / ma tra, / 4 / yavi tA nA __ - _ nA 3 darakaza ca, zubhA' manuSyagA.mi. --- -- mithyA 1 11.1 zyApta / 2 mA / 4 / kama 2 | kuva zrasa 1 4azu, acm| cAkara. 2 / 2 nA sArA racanA mayA / zuklA ---- .. ma - ob 1. sapa166 saapa ' asbhaa6| - -raune 1 va4 tra A mithyaa| sN| / 2 mi racanA jA3 da 2 asa 'avara 6.LAC kA Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BRETO ZING TACEAST mardar.f %4---'utt4-5 j jchn| manuSyaNo yAdRSTi pAMta racanA manuSyaNI midhyAdRSTi dhapayAMma racanA rAnuSyaNI na plAna racanA manuSyaNo / sAsAuna paryApta racanA manuSyaNo sA sAdana aparyA pta racanA manuSyaNI samyagmithyA draSTi racanA manuSyaNI saM racanA 786 orife 9. 5 fir i [ 6 6 10 w 6 10 w 7 2 napara 66 10/7 4 sabha 16 7 10 10 4 / aumi 20 20 20 a OM 10 110 vs 10 1110 Ww.y 21/0 vity "" . ab ti 30 or htt pra. oth 22 ghuSTa a2 kAra mn goeseog m ma aumi | kho OM OM ww b sk 20 strI lAI 4.0 ka 20 8 2 30 4 8 ac 1 DETA bha h 1 9. kujJAna dhasa 1. .3 mizra alaM 2 - lvn STE KERES dra 6 bhAda fer 56 Adi 6 2 mithyA' ma 10 mo mithyA | 20 AVE khA 4. 1 sa AhA - pha m 3. 3. D ho 2 31.10 r -- 4 jJA dura | 33 A 8 zA 64 D Dha 2 S 7 %%% / AS CARNI Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyaNI deza saMyata MORECEC- racanA cakSu bhA3 Adi zubha saM - manuSyaNI pamatta racanA ra 6 / 104 1 236 sA cakSu bhA3 Jcha Adi zubha manuSyaNo apramatta racanA ma vinaa| va4 tyAsAcakSu mA sa AhA 156 manuSyaNI apUrva pharaNa racanA 11. apU saMpa6 10 AhAra sAtAra vinA 000 sA1cakSu bhAra CGLEPLEARCHECCA POINEKARRASSORRY S ... manuSyaNI 2 3 46 anivRtti 4AkaraNa prathama bhAga rcnaa| ani sapa6 / 10 / mai ma4 traca 1 bhISA cha1 Adi zukla manuSyaNI. bhanigRttika raNadvitIya nAbhAgaracanA ma . . 4 mati sA1vakSu bhAra Adi cha1 Adizaka ma aura / manuppaNI. bhaninikA raNatanIya' ani - saMpa 6 / 101 0 gayA manisA cakSa mA 1 zlomayAdi che Adi zukla INM Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma mI 1 / saM| - / / 3 | 2 36 ! 0 mApA manisA carabhAra | lAbha Adi, Adi, zuE | | | 2 | 3 | |. cAdara mani mA 1, cakSu | bhAda lobha Adi, che 1 Adi zukla - - - u1 -.-. - Linent - gayaracanA sapa ..- staa l upazAna pAgaya / usapa 6 10 1 1 ma 0 [mati cakSu | bhaar| racanA aadi| zukla manuSya ||kSAgakapAya racanA kSI saMvA 6 / 10 / 0 1 / 1 yathA Adi, zukla kSAsa AhA d 3 manuSyaNoM sayogI | sayo sapa166 / 12 / 0 racanA 1 2 bhA ke nyathA bhA1. bha. kA manuSyago ayogI racanA | ayo / 6 * .1. Ayu Sm . bhaa0|| 788 Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 elabdhi upayAnaka racanA yA nagati 2 racanA Adike sapa1 sama durg mithyA ***** 1 1 hai 1 sabha . A~ 6 6-6 10-7 w 13 (a) 10 || 6|6 2017 mana: CC OM 20 CC s bha ofote att osts 1 4. soft Aiva "D ok A saumi DV atr htt Kai Ke Jiu 30 c huM r vani jora kA1pu1 d H W st . ~ 52 51 kA? mAyabha 60 20. khAra [mi | khora 20 20 4 8 a 8 * 60 M zAna ; maiM " AU BREF CO kr F 1 bhA 3 ma 2 4 majaba ghara pharagu zutra ma 4 -35 - 2 mithyA 6. H Hovo 1410 22 80 -8 P 4 5 w JY & AT Y A66* *** haen Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIlimAmA saMsA 8 ugAnAsa _camA3 avara rAma ..I windia sA ra 5 yami kAra aru -10- Mos . racyA sipa 6 / 10 2 racanA ci1 / bhaa| 4 ma mizra saM AhA traM ca 11 / 1 maha khAmiza asaM mizra ava zubha deva asayata racanA / ala va4AkhI4 matyA-1...cakSa-bhA saMpa 66.907 saMa1] tra 44 120CE Maaa 2 U2s vai2 Adi zubha - // va asaMyata / - HD 4 mati cakSu bhA3 Adila IN asaaaadi| zubha dica asaMyata aparyApta racanA mira puruSa kazzu zmiA ] 790 Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LIABE - ( bhavanatrikA khAyajJAna 1 'saM mityA yasa hrERS kSAyi kA sA cakSa azaca AhA vinA bhavanazki Teca paryApta - AdikA Mr 4 zAna 3 mityA 4844 racanA bhA1 kSAyi 1 k| sa AhA Ta - HASEELPARANO bhaghanatrika tAdeva aparyApta racanA +3549136-RSBARSAASAN vaimira khAsa .. 4 kuma kutharA |dra 2 carara 2 mithyA sA avara azubha / 2 bA2 kAra - | ImaananamaAR bhavanatrika devamithyA daSTi racanA maraDAMATIOLARSHA-BALBELATLAMILARApromsa saMpara/66 / 2017 ma4 4AkhI 4 bhA4 sidhA acA azubha 2 mithyA / 2 /kSA3 - kukAna ala.acara - ___ po bhavanatrika mAya mithyA dRSTi paryApta 4844904 CER GAUR kustAna asaM / camA ra 2 ac| pona yAsa' AhA.' - // bhavanavika sAdara miyA ei apayAMta camikhora 4 kumAra kazzu kAra racanA 1bhA mithyA saM / SAR r azubha patrima tAva maaraa| mosaMpa1 6 17 1 dAraca hai ma4 va4 2 khAra bhA4] azubha bhasA yuzAna, asaM / pu 2 |shaa 2 usummon TAI pIza Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - % 3D * * * bhavanadhika ||dir sAsA dana paryApta racanA 4 26. kukSAna asaM 1bhAra acara] pItA bha 2 dri2 bhavanAdhikA deva sAmAdana aparyApta racanA kazzu vimikhI 4 kumA kArapura sA se 2 1 kumAasavara azubha + + // bhavanatrika deva sasya / gmidhyA dRSTi racanA / 11 ma ghava 15 ca1 bhAza 4.00 mizra saM AhA - - bhavanatrika +C+CALCAL / deva asaMyata 6 104 (khI nava4 4 cakSu bhAra Adi patta SUCCCCCASSACRORANGACANCREAKI racanA 211 vi - - saudhamma IzAMna deva rakhanA ma4 ca4 / 66, 2074 Adike jJAna) / 4 mityA di / vai2 Adi bhASA | pIta +CARE saudharma IzAna deva paryAsa racanA Adika saMgha 6 / 10 / 4 pa tra / 044 CCC zAna matyA-asa di3, - - - - saudharma IzAna deva aparyApta rakhanA 6 mizra] / ma lA sNbh67|4|1|11 41 mikhora 4 avira kAra puna matyA |di hai 2 / 4 kucAca bhAra dipIta aaidi| - 792 Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - .. - - . pArampanikA kA mipAta 4 / 4 - racanA pumara - pudhAra ava azubha -in nispanikA yikAbhaNyApta racanA / 1 2 / yApta / 4 'kuma bha mi / / 2 / zA2 7 | ava bhA3 azubha . 6-6 pratyecana haratiracanA r pra0a04 nAtie 'pa0a0 4 |kuma | a aca | bhA3 | 2 | mi | azubha | 2 T pratyepAvana rapatiparyApta racanA 2 prati Thita prati Tina / payoptA arm 20 AhA zAra aca| bhAra azubha | prAta. -REAGUGRECRUE0% tyekavanaspa niaparyApta galandhiapa / yopta racanA ni apa ti / e va ma | 2 |jnyaa2|| / 2. 4 kuma kuzru1/ a | aca zmiA3 azubha ryApta I pAdhAraNavana spati racanA mi suvA 4443 2 kum|11 / 4 bhA3 2 |jhaa2 . nakuza ava azubha | sAdhAraNavana // spatiparyApta racanA sUvA mA 1 6 - | 4 HD 98*5WALCACC jJA2 a 644 payApta |bhA3) azubha aahaa| 61 802 Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WHEE parana, dAda 2015mA pArAya 56AvA prAdAdAja 12 20 4 pa1 cata cau 4 pra 15 3 4 8 G 8 bhA6 6 2 6 | 2 } 2 12 AY bl lb sA. cat / bl 4 kl laa -l waa sA cat thaa a'H thaa waa l lb l 4 zl 4 bl sb l waa zl waa zl lng llmaa llath vat cat 90 F ca Zhong Xin 20 llh 3 20 oc or b 4.0 CC bai r n A #ro 110 r 20 ma racanA pAdaraparyApta vanaspatI sAdhAraNa Do & 40 * a 4 Ava ovt ne cc la l W 25g P $,10 30 43 c ba 4 A pa CC r So ov 5 4 10 4 jha c A ggoc ASS ov OM Ja Chu ti 3 ve laumi na 1kA1 30 kuma i ov 15 J Pro 5 AN 1. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHAR zma 10E 419 para payAMna racanA verate1 / 34 * 1 / 6 caura trA va1 | Ara 4 trasakAya mizmA vezteza aparyApta racanA / api cazza prazsa | saM1 1 'miza mA / cha 2 mizra 2 / 2 vinA pa . aami| - 77/ aumi vibhaMga sArA 4 | 4 | corAtra vImaza 3 | 4 mnp| / 4 kazza yeyaci bhAha yaa1 kA 107 13 67 AhAra dAha / 4 / 4 / 11. vika! 3 / 75 kujJAna azatabhA 44444CAR 5c0 - trasakAya mivya dRSTi racanA RELIARRHO viratera caurasa 2 | mi | 2 | 2 | jJAna ara vinA - - 10 paryApta trasakAyami thyAoSTa paryAptaracanA va1 22 AhA jA bhAda u 65 / 8 / 44 bAta 161 kuzAna a cIra a, 1sa] aca 13150, 900015 MookGALORCAAAAAAAories ma --- - - apa veza trasakAyAma jyiAriapa yota racanA varatA 65 / 6 / 4 / 12 /dra 4 / mi 34 kuma 1 ca 1 karazu 2 cautra kuthu a acazbhA6, 2 ! 2 ! jJAzA cauraa. da35 1. iaaimanshot lakAyalA pAdana. yo cA guNa gu0 sthAna --CR-CORPOR-4 | gu0 vat | van vat vat gu0 gu0 | gu0 vat van van gu0 gu0 gu0 vat vat vat vat gu0 / gu0 gu0 - gu0 vat / vat van van vana vat / vat / akAya 0 0 / kSA / 0 /anA 0 / racanA anA haar| da - 804 - - Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tMr9 phy 4 OM tira berate | 20 OC * DVD Wo A~ P Br ak ma. gM BF manakA 'manakA ` 1.00 manakA M w m 30 BE &F 30 4 31 20 AU 87 kuzAna CU 23 10 coebyeong dra 2 4 66 bhA 6 drak tr ww 32 bhA6 gha 16 ? 2 andt 2. 2. Hai BE 19 | 6 saM AhA ! 12 lmb. -KkK Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAvA! ma nAgarA nAsanoyona pada dhamanyamano yogo vA u bhayamano yogI raca vacana yogI rA 30 806 rAna astyaubhaya manAyAgAraca satyama va nAmidhyAdvarA to yogI diNaphapA paryaMtamatya manoyogo : Adi 13 Adike ma0 caMdra 12 / Adike laMpa saMpa 6 10 A raeping paTTa sa0 car3a bahu paTTa paryA madhe te 66 1016ATI | | 1vau1 / 55 / 764 'saMza1 ma0 vadvad jing 4 4 20 paTTa attr sa0 ghar3a 4 4 ekadrI vinA or h coe or h 2 asa sa0 sa0 cadvaha baTu vaha tvayA ca va ubhaya 1 rAjya vAmanu jaya gha ma0 car3ha / coeyong asa tyamana 3 vAubha yamana 4 vacana kA gong m 7 3 4 kevala 7 cakSu vinA Adi dii 2 gong var3ha 4 0 gong cada yada sa0 sa0 vadu V 9 4 ceong 30 car3ha coe sae na 6 mAda 6 bhAda gong ma0 caTa caTa yadu 2 da 2. gyeong sa0 att sa0 ca ca cadra coe 2 caTTa AhA caTTa To caTTA 10 11 vaja sa0 vad 1 12 AhA Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanayogI mithyAdRSTi racanA vacanayogI sAsAdanAdi sayogIparyaMta manoyogI manoyogIva tananayoga maivizeSa kAyayogI racanA w Adike ma0 vaha pat phAyayogo 5 aparyApta racanA 75 kAyayogI 1 riyAdRSTi racanA kapayogI mi ya dRSTi paryA pta racanA kAyayogI paryApta racanA Adi | paryApta papa saca tevA mi 112 sa | mirasAe / avira apayo prasara 1 L 14 14 no 65 gong vat 6 4 5 da 20 | 10gA | 10/7/6 ddAddA |gAdAga| ? 55 5644 44 raNakArA w 87 / 4 dAda paryAta nuu vat 1026ATa khAdADa 5 77 6/5 4 3 2 raNadvArA dAda chATAchA 5/5 44 7 / 5 / 64 ding cata kAra 1016 817 dAra 4 4 30 4 4 kedroM' vinA 4 vat / da 4 pa 5 6 5 / 6 35 da 1814 vaca 4 ma0 ma0 vacana gong ma0 ma0 vat | vat / vat | kAya | vat / vat / vat / vat / yat 6 7 kAya A? | | 4 bhI miz viz Ami 1kA1 kAya ke A 3 + hAraka 3 dvika vinA 1 | o 5 6 13 cai 1 4 4 cha to 1 B kuzAna, a 8 1 6vibha gmnH| paryaya vinA 3 kujJAna ma0 T + gha 2 kuzAna | 2 caz aca? 4 S 4 ma0 1 / 5 a 1 / 2 2 vat | vata + ma0 | ma0 ma0 66 * bhAda | sAda | 32 / ka 1 zu 2 bhA6 36 ca 1 . aca zubhA 6 ra du 1/ a aca 1 mA 6 2 mi 2 7 6 6 gong 80 vat' yat vatvata mizra vinA 'mi ' s 8 mi byeon AhA 2 2 AhA F 2 1 ? 17 A6 pha jA 3 da 2 1 A 'AhA da2 Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 2/ 2 kAyayogo mithyaae| aparyAna racanA 776 54 aumi hama ma. zra 2 mi/ 2 / 2zA 2 aca1 mA 1kAra kAyayogI sAsAdana racanA 4 2 4848848484+8++ sNp066/107|| 4 / saM0 mAma / sA saM / kAra kuzAna kAyayogI sAlAdana paryApta racanA Tashatantali sA | sapa 6 / 10 / 4/ 4 au ra 2 jAna se kuzAna bhasA saM AhA avara kAyayogI sAsAdana | sAmaMga 67 4 naraka aparyApta vinA racanA 2 dra aumi 2 zvaimi 3 4 kumAra cara kazzu aca1 bhA6 zkAra LAV kAyayogI samyagmithyA dRSTi racanA mizra asaM bhAda meMmizra saM AhA | - 495998069444* kAyayogI asaMyata racanA asa saMpa1 66 / 107 | 4|4 1 an Ban saMgha 40 vowel kAyayogI asaMyata pota racanA da6 asa saMpa6 10441| cakSu 3 4matyA dika Adi bhA6 Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyayogI asaMyana apayAMta rakhanA asaM saMme6 | 7 |4|411 omina vaimi napuMza 4 matyA Adi mAdA bha SC kAyayogI mAdeza saMyata racanA / 4 matyA|1|cakSu bhAi de aadi| zubha bhAra saM AhA acracanam phAyayogI pramana sapa 66 107 | 4 34 mtyaa| dikA cha1 ckssu| marr~ nAhA aahaa| gthanA 3 E pAzyAgI 3-4 mityA cakSubhiA vAdi thAhA hA gcanA romAna kAmAnAdi para magana ya yoga gu0 gu0 / gu0 gu0 yat / vat / yat / yat / yatpa yat gu0 t / guo! gu0 pat | yat sanamA + in+ u 7 Ars YOU . i . . - / 4 / 8 1 %3D - Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D . 2gavATA 3 yogAgidhyA hAMga racanA mara zA mAnaca bhA6 Uri bhAdati cara/66 audArika kApayogI sAsAdana racanA zA / ti| kuhAna a aba jIdAgni kaayoNgii| mAyA cinA m emaAM..... aiamariceD%3ERana A / 3 / / 2 / nodazArakara yogAsa yana rAnA COMAMTADACHERSINESEARNITINEEResm * sr sfr mp| kAya |dika | Adi A " **%AMROHAR dArika phAyayogo dezarAMyata / 6 } 10 / 4 ma1/ 4matyA) auM 1 de Adi zubha bhakSA ? m o garikakA mayogIparya ta canAkIya | vatva yagAMvatayoga audArika / kAo kA vata / ki vat / kA0 ta kAkA0 kA0, kA0kAkA kA0' kA0 / t ! vat van / vat yat / vat, vat : vat / vat vatA vadva an . madha yogaa| racanA ap| 7IKI / 4 pa pravi sA1] 2 4Azara i 4 kapInA 2 bhA ryApta / vibhagA 2 mana: apa paryayA yara / ..... 'binA! aumi ghera AhA 11 / / .......... . . kSAlA MIRETATRESieter S10 E- m % 3A Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K attention dRSTi fren +----++! racanA afafawit n zh Fear airfax. Wel sAna s-- A asaM E sayA 17~ E h'uM-4 saapa FIT or 15 20 1 530 sapa w 20 LA w 31616 M 97813 no nose saMpa 6 10 d 10 10 8 30 30 8 O 3 30 8 A * ittth * bm ittthtii 141 SUAL && l-g 5 A. l 0.10 o' 2" 4.0 1 - 6 OV IT ok of IT of B 1910 ~ omi { zra -$ or 10 aumi pu of du 3. 15 3 y O llh 3 llh rU 20 20 8 8 20 O c 30 * 30 A Y EE 17 or $ R kuSThAna or 5 215 or 5 or 55 -PE $10 DV oe N ov $1,0 Y a bhaca1 MED KE E s mn A 110 $10 210 r A 10 # n ? L10 Niao Er of H $10 " 11.10 $1,00 O 11.10 110 11.00 ,Ji Hou PS^ ov 11. ICE 30 s w - EC * ayi9 S 3 llh lh my KRIST Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tin jn jn jn bhnbhn bhn bhn bhn bhn bhn bhn bhn bhnbhn o lnddne Kan De Xin EE Dang SEV r / W ov } T 3 sa Hua A La s a. Huo Zuo Fan mitra saMpa B ov } mes DV Min 238 = 1 . Si Mu no 3 2010 # A a sa Yue 10 dha Adi | bhA 6 bha 2 Yao va Ty Hao of 1 saMpa asa 2 ov Chu Xin 5 mizra vinA of d Yi Lu Li DV saM A of 8 3 a Adi Ju vaimi BUBU\ RU\ 2 EDED BEH Xin rr Aud 8 38 vaikiyika mi1sA11 avira saMbha ov ov Xin Di of C 1 1 A da 2 20 saM Hua C w paimi a. si Lan Di Li Pin Jian 30 41.10 400 Chu Chai ov ov 8 ov Yi Chu Pin Yan G C 6 Fu sA ort m of Di 0Kuang -- shtths-shttrubru m zher-mdumhet4ku Wo Chu 2 dh m mn 8 30 Ye wr ourty of of IF A& Dian . . Wei 30 Wu ~? l Mei 3 rB di che1 Adi 3 pratyA 8 Chu e a. Pro cr 1910 3 Guo Pin Shou Xiang UENG\ Guan AhArakakA yayAMgo racanA 618 RURURUHK Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- kmi| 1 .... kagA racanA kAmANa ga gyanA mANa mAyayAgI divya dRSTi racanA praNa yAga mAnana ya 442761 Listser pramatta sAdh avi 1 sa 1 n (11 nno 0 7 ? ale 4 5 w OM 20 6 7 asl no 9 20 20 20 20 Dvi ma 4 30 e1 sa v D'AV cch *" REE wa S S of of of 23 4. U 6 tr bha ov a DV Ke ca REGE 600 m' llh 1962 20 44241 51,0 2 -1 * oe wof R 2. - - paryaya mere -15 ELEGENE With att 252 : 21-221 30 61 va 1 | zukla *19 -F 2 4 1 E A sA 66 ~ ov saM 2 1 24. A w ma bhanA 1 manA hAraka | 64 bhaH mr m 6+++ 200 14 bAra anA 32 Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AhA!zAda EC caupadIpa R racanA Adi 6 / 10 / manaHpa a1 3 | 4 |yyphe| 31 / cakSu / bala | sA Adi 4 bhAda paryAsa 2 saM0 2 / / 2 vAvarI : racanA / mi 0 / 65) dhemiza 1 cazmA kAra acara azubha yaapt| 1 godiimi| vyAgASTi 1 AhA ba 107.5 4 kujJAna) a caz / bhA6 7 . marakA vinA 5/5 dvikA vinA 896- 19888888 ces 31 / 2 di6| strIvedomi 1 dhyAdaSTi pa-1. yAta racanA/ mi saM.a.65 | 10 |pyot | 4 / 1 / 1 mA nrk| 34 zrosI kujhAna a acamA 6 / hA (AhA d2|| arch // 4 2 | jJA sa. 2 / 2 / 2 62, kazu kuzva1za bhaacArabhAi/ novenImi bhAe apa yAptaracanA 1vaimi 1kAza yApta vinaa| azuma -- maahaa| 1 khagevedI sAsAdana rakhanA 1 / saMpa66 ! 107 | 4 1 orn 4 naraka vinA / jhA3 sA saMbha kuhAna a avasabhA6 62 kavi strI naa| 10 / strIvedI sAlAdana paryApta saMpa16 / 10 / 4 naraka jhiA3 sa AhA| 62 vinA kuzAna, aavabhA6) 814 Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 715 badhanA paMcaraNa maga saMpa " sApanapU / 10 Goo 200 $0 * -~ 11.A " maiM 0 A.A sI 200 1,10 m 200 M 500 2m 22m M M Am 10 cc 3000 A. 1 k Guan oc 4 gl M7 Ji 25 14.00 or th 3 diikssaa 10 4 Do Jian Hai 30 ke ofthe to 4.00 20 New NoAwADAAN Aw 44.00 bai ur. 10 c b 10 C 20 M 300 ww 30 22m Z$22*252101 AV $4.00 ASRAJAK AD - " 38 <Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -75441 puruvedI racanA purupapado paryAta | racanA puruSavedI apayAMta raca puruSavedI midhyAdRSTi racanA purupavedI midhyAdRSTi | paryApta racanA 1 816 pani Adi / Adi E 4 mi fia 6 saM 1 mi 1 Wang sA 1 avi 1 ! pra 1 sapa 102 ja02 4 yAMta puruSavedI nidhyAdRSTi 1 saba apatara Wu apa canA 4 sa a paryApta apa yasa 60 66 | 1017 5/5 819 | 2 | 3 || 65 | 10 | 4 | naraka paryApta binA 619 717 66 | 2017 | 515 kSaka 51 pa 1 ma 2 6 4 | 4 | 3 | 4 | nrk| | vinA | 615 | 106 4 3 narapha binA paM paM / 6/5 / 77 | 4 | naraka | 3 / 1 naraka / vinA paM | vinA | paM 1 / 1 paM / 1 1 | 1 1 pra 3 | 1 | 1 naraka | binA paMtra / 1 1 | 11 11 maThava paM 4mau1| paMtra vibhA puM 1 ov 1 190 zra pa thar 15 | 4 bhii| | mi1 | cimi1 / Ami rikAra | 10 | ma 4 | | 6 4 | 1 vai 1/ Ami vaimi | strI | 13 AhAra kadvika vinA pu 04. 20 1 1 | pu 1 / 04. no 1 / 64. 1 | | 4 | 4 | 4 4 4 | 4 dra 6 51 / 7 152 / 3 4 phevala sA 1 | cakSu vinA che 1 Adi bhA 6 |11| 5 a } | 7 |1de 13 | dra6 | kevala sA 1 | cakSu | cinA Adi mA 6 1 1 1 | 1 |2| 3 | mati / sA 1 / cakSu | Adi | che 1 | Adi 111 3 a 1 sA 1 kuma kunbhu 1 tyA Wo Dao | 3 | | ( kujJAna | 2 1 a | | 1 | 4 6 | | ! bhA 1 | zuru | | 2 3 cakSu | bAdi 1mA 6 | | dra 6 1 | |ava 1 | bhA 6 dra 2 | 'kara zu| 2 1 |2 dra 6 | ca 1 | (kujJAna) a aca 1 bhA 6 / 1 bha | 2 | 6 2 2 |1| 2 | dra2 | 1 1 1 | a | aca 1 bhA 6 / 2 | 6 |2 1 1 | 2 / 1 |31| | kSA 1 sa 1 2 2 / 1 / 2 2 / ma / 1 / | 2 | mi | | 1 1 1 mi 1 / 6 5 | mizra / 2 / 2 zA vinA 1 pla AdA | da 2 2 2 10 | 1 | 10 maa AdAtu da | 2 | 2 llh SEN zA 1 DA 3 AhA / da2 62. r Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For For guNa sthAna jha za zu0 cat vat 20 o hA ani 1 pta54 26 ath 17 ur 520 15.1. d mws w weolnyeong byeong 2016 87 23 bh 43. 4 3 8 4 4 R 5 15 g 6 6 ov '1 | 1054 6 cama 11 ce 1 6 13 AhAra kATaka, na vinA kA 1 bAha kavi / dzu. | kw* | nu* |. ma 4 coe wit vis 21 of 1 Ad tr of t 8 4 B 20 4 3 ma 15150 S 5 or * 66 dva2 | ka1 zu '1403) azubha ava 1 mA 6 coebyeong 4 2 C U 20 mi 1 ca S c 2 Y W X C $10 r r A m VE 5 45 Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Clock napuM saphasamya nidhyAdRSTi | racanA napuMsakavedo / asa yana racanA napusakavedI ala yatama payota KHnyvn 818 1 sA napuMsakavedI asaMyanapayAta asa racanA 1 siNgh 1 asa ~ asa 2 saMpa1 / 666 sama paryApta R D w 43 2 SA wb saMpa! 10 10/7 6 10 saMpa 2017 saara 66 ka no 10 20 4 * B 20 30 ka 3 OM vinA merola 3 mr AN avit Aopo of 1 Ty Pava WW 21 po 1 ma 1 dha att gha 4 of IT 50 na au1 na 5 22 te kAra of 15 ov 12ma4 pa4mau 1 162 na 4 DV * s cc 30 20 OMOM cc 8 m m hue 3 llh mr la 12 l V ~5 4 matthA di $1 ov 1 mizra / a (ava 1 bhA 6 a of 2 of r bha ar w GE AU hr her W dra 6 fcx w $10 la 200 50 $110 V + ov bha L10 5 ~'t ~E "'W DV krik or a't a 1. 4 bndey 4 DV C 5 4 E llsshtthH s JEN s w zra 1 mar mor S CHCH Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhuva bedI racanA warflo mapuMsakavelI pramatAdigya mabhAgaani strI0 | strI0 pratiparyata | stravidiSatve da1 pu vedarahita OM apagatavedodi nIyabhAgamani mUlogha pratiteMsiddhapa yatamUlAghavata 6 E 14 .w 1 * 1 * mR0 cat vat myeong dadhi hArA che 35 4 ws SA OMOM ng: 2 C 4 5 200 4 cc h 4 O'B 5 S S 1210 6 W haiM hai 10 strI0 1. 15 bai 0 weonssing llh 3 3 sr 20 tshtthM, B983 strI0 strI0 strI0 strI0 of olly 5 sA 1 43 mati che 1 21 Adi sU1 sujhAna pa1. 9 A 6 1 8 vat vat yeong strI0 Ag w m maiM zra ir F uy or s W Nove 60 a! r r 4 ov w au sa 3 kSA 1 5 coe gr 6 2 < W strI0, strI0 vat vat r "K N mR0 phl j Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phokasAgo mithyA dRSTi mi ! 14 / 55 756kSa 107 mAhAra 3786 44 5 6 kati kvi| 43 naa| krokujJAna EM racanA avaz - - kodhakaSAyI midhyaadsstti| praryApta racanA 4 | 4 5 6 vaTA 3 | kro kujJAna a aca bhA6 A62 G O A 5 mi s e kodhImithyA yAdaSTi aparyApta mi racanA / 200 NE | hw R 4 / 55 vAma | kuzru aayshbhaad| kA O kodhiisaasaa| danaracanA . ca . saMparA 66 107 207 / 4 / 4 / saMa1 / 2 jJA AhAra kadvika vinA a avaza CREUMATOGRASSECURELECRUCAM kodhIsAsA danaparyApta racanA sA saMpa 6 / 10 ! 4 | 4 | ko kuzAna bacara mA6 ac| Ada 3Aga kodhIsAsA danaaparyApta my racanA | sA saMbha 6 7 / 4 nAraka vinA kuma cikara shu| anabhA sA phuzru -ORRulmoshdcRARSAUGARONOMID RESHETTES krodhIsamyA gmidhyAdRSTi racanA - - IH avara mizra saM. 820 Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsaMyata 12 saMpa 1661744 asaM saMza 1 AhAyaka kadvika racanA mo Adi cakSa Adi bhA6 RECRURSAX kodhIalaya // tapAMta 104 10.930000 WER za racanA ase Haa ko Adi Adi bhA6] zAmodhonamaya KAta apayaza 321 Prish .00 ARom 14 Adi Adi bhA6 bhalA ME MED IA - dekhaa saMyata racanA PM ma4] 3 kAma 4aa 3 / / AIF SAMACHCRACOCALCARRRRERASACHI - krA Adi rAma Autt - bhA3 pati dhAdi ANDAN /am Indian zima / 20 mAra 11 ma pakSamA naya4 ca Icc Adi zubha, bhasA mani mA. ca. nAcAra di Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D kapotalezya sAsAdanapa yAptaracanA 1.3 1 1 ma4 6 | 10 | 4 | deva vinA paMdra sA saMpa kuhAna bha ghi bhAra acara kapAta a HAuranomarDHOR vAyA sAsa thA da2 a 22 kapotalezya sAsAdana paryAptaracanA gaumiza cazzu narakA sA 4 pumaza SO95-296245- 1 HomeT4 5 2 mA bhAra dinA 1kA kapota 20 bAyapota zya sirasA dRSTirinA mizra | sapa] 6 10 4 deva 1 mA tra ca4 auza 3 | 4 | mithra| a cazmA | kapAta bha / vinA 1:- - -- acancoronanama 13 va.ponma sagata nA sa pa1.66 rA akSaya AhAra kahi kavi nA 3 | 4 cakSu bhAtha thAdi kapota SHAN 3 / 34-- ma4 emAleleyA basa paryA, FOR sacinA O SCOPENSIDERESISATESssaamaarunanubaramavata e sa sa pa pa / deva vinA bhA1 yAdi Apota bha 34 saM mAhA daka anuarun - nidezya asagataapa yAMtaracanA sa saMbha7 4 Ami1 cinA | miza | kara bhAra dhera potA bhazA 1 phAra - AAP -23 Arithr 7 spr| 66 nisamA 4 namphA 7 azde33 | 34cala sAracakSamAra 2 6 sa -- Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2720 mithyAdRSTi paryApta racanA zuklezya midhyAdaSTabha mi paryApta racanA M.X. 14124 (951 mi for 4 ~ sA 1 sA ? sikh 1 saMpa T 2. "E! M ~ 6 sana 16 sabha phra 6 hupa hat it all 6 6 bha 6 P 1017 P 7 P c * L 8 -15 V deva sy 4 naraka / of da A. 11 i avat A. d 21 Shasa 12 4 44 1 Rear ax Xing Zhe 1 maTava 14.0 kAra 51 kA 4 mau1 3 vai 2 2) vaimi trakA 1 llh 3 ma 4 * 13 AhAra | binA 3 1 or 64. 3 2 ac 4 8 8 20 c PLE RA uSmAna 3 (kuhAna 4] krama 21. 4 3 zra 1 kundhu 2 a 5 5 zra 2 aca C lh m aca 1 zukla | bha sA | saM .. fa 1 2. kaza acara 1mA1ma E . ze or 4. sAM saM 11. 14/0 mizra sa 6. . of a a 5 ** l6+6A667676+ 6ubh6 99 A As Ac A Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ma4 sAyikrasabhya gdaSTidezasaM yataracanA 4 mati kSA - Adi S zakSAyika samya lASTipramattA dimiddhaparyaMta guNasthAna van gcanA gu0 tAyAyo guru e. vat | vat yada vat / vatU vat gu0 vat vatSa gu0 gu0 da cat vada vatavat vat + + ||ghedk sabhya dRSTi racanA asa' | para yatAdi bhAbha S+ / 11 + vedaka sabhya 4 gdRSTiparyApta asaM rakhanA yatAdi saMpa MUSCUSSACREATKAR 4 | pa 4 pa 4] yatAdi saMpa zA4 bhA6] + vaizyA | 0 1 pedaphasamayada da yA ei apa | asaM sadhA ya paryAptaracanA prama 4 mi 2 mizana Amipura A. Adi zbhAvAma - M 3 rimama'pata... samAda AhA - 010 rakadiA3 4 mA saMvA - 3|4mti papa bhAviA bhAda - Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / vo mA Adi upazama samyagdRSTi asaMyata racanA upazamasamya mAgdRSTimasaMpata payota racanA - 6 A - da pa / 12matra | 2074 / 411233 / 4 mityA ase kAza |10ma 14vaTa 65 1054 / 4 tra aura 3 / 4 mani| asa|cakSu bhA6 aadi| Adi / dra2 . 3 | kA saMbha 4 mati paM / zra|kA1] j |Adima dibhAza zubha H1E FOR upazama sampagdRSTi asaMyata apa yApta racanA asa" cikSAza / deva 2 jhA3 upazamasamyA gaSTi desh| rAyatarapanA 6! deza 10 / 4 tir| m| 4 mati[ cikSu bhAi aadi| deza Adi zubhA 1 shaa3|| mA [63 // sampATi 3 4 manisAra cakSa bhAi aadi| cha1 Adi zama mA - --- bha / upa / GARSHEREGREE - - Homgiv %3 - 4 / 2 / 3 dra / 3 / 4 miti sArAcA bhaa3| Adi cha aadi| zubha! aapaa4|| pinaa| 1 matha ! .1.1 IMimi pAtratA patyApana yatI pitA gita / / ........ / Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAhArakami 1 2 dhyAvaSTi racanA | mithyA apa 5 | ryaapt| 4 77 15 |4 3 / 4 2 / 1 | 5 | 6 kArmA) 3 | 4 | kusara [kuva1, ma / 2 1 / |cara | zukla / / 2 / adhara bhAda | / | 2 | 4 anAhA 2 hAraka 62 anAhArapha sArAAdana racanA HTrt 2 / 12 3 | 4 kumAvara kuzuma aca1 bhAda D jAra ghinA da2 3 1 / 1 - manAhAra asaMyata racanA asa' saMgrAma |44 / 1 kA na14 mAta shrutir| avadhi asaM zA2 ainaa| da - - - AhA ghara kapAta AhAraphAra zrakagrimatta ||zrIdArikA pijhAmanAhAra hai tAkorava raka chA3 CHECKROACCORRECRUSAGAR-SAR - ma avazama - - anAhAraka sayogakevalI ratanA 1 / 1 / 6 / 2 / / kAya1 0 / syogii| basa |aayu1| kAmo 0 0 . anA 1 1 1 anAhArakA yAMgakevalI rakhanA anA zA . bhA0 ko nAsti bha ayogI |payotA ya / - . | siddha anAhArakA kasiddhaparame pToravanA - . . Stoj 0 anAzA haard1|| 854 Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] [ gommaTasAra jIvakANDa gAthA 732-34 guNajIva ThANarahiyA, saNNApajjattipANaparihINA / sesaNavamaggaNUNA, siddhA suddhA sadA hoMti // 732 // guNajIvasthAnarahitAH, saMjJAparyAptiprAraNaparihInAH / zeSanavamArgaraNonAH, siddhAH zuddhAH sadA bhavaMti / / 732 / / TIkA - caudaha guNasthAna vA caudaha jIvasamAsani kari rahita haiN| vahari cyAri saMjJA, chaha paryApti, daza prANani kari rahita hai| bahuri siddha gati, jJAna, darzana, samyaktva, anAhAra ini binA avazeSa nava mArgaNAni kari rahita hai / ase siddha parameSThI dravyakarma bhAvakarma ke prabhAva te sadA kAla zuddha hai / Nikkheve eyatthe, NayappamAraNe nniruttianniyoge| maggai vIsaM bheyaM, so jANai appasabbhAvaM // 733 / / nikSepe ekArthe, nayapramANe niruktayanuyogayoH / mArgayati vizaM bhedaM, sa jAnAti AtmasadbhAvam // 733 // TIkA - nAma, sthApanA, dravya, bhAvarUpa cyAri nikSepa bahuri prANI, bhUta, jIva, satva ini cyArayoni kA eka artha hai, so ekArtha / bahuri dravyArthika, paryAyArthika naya; bahuri matijJAnAdirUpa pratyakSa parokSa pramANa, bahuri jIva hai, jIvaigA, jIyA asA jIva zabda kA nirukti / bahuri "kiM kassa keNa kavi kevaciraM kativihA ya bhAvA" kahA ? kisake ? kisakari ? kahAM ? kisa kAla'? ke prakAra bhAva hai| ase chaha prazna hote nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna ina chahoM teM sAdhanA, so yaha niyoga aseM nikSepa, ekArtha, naya, pramANa, nirukti, niyogani virSe jo bhavya jIva guNasthAnAdika bIsa prarUpaNA rUpa bhedani kauM jAna hai, so bhavya jIva AtmA ke sata-samIcIna bhAva ko jAne hai / ajjajjaseNa-guraNagaNasamUha-saMdhAri ajiyaseNagurU / bhuvaNagurU jassa gurU, so rAyo gommaTo jayadu // 734 // .