Book Title: Agam 25 Prakirnak 02 Atur Pratyakhyan Sutra
Author(s): Veerbhadra  Gani, Kirtiyashsuri
Publisher: Sanmarg Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002562/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.A.zrI vijayarAmacandrasUrismRti-saMskRta-prAkRtagranthamAlA kramAGka 27 Agama zrI pratyAkhyAnaprakIrNakam (siri-AurapacakkhANa-paiNNayaM) {vRtti-avacUridvaya-bAlAvabodha-bhAvAnuvAda-pariziSTasametam} * mUlAgamakartAraH . zramaNabhagavatzrImahAvIrasvAmisvahastadIkSitapUjyapAdazrIvIrabhadragaNimahArAjA: * sampAdakA: saMzodhakAca. tapAgacchAdhipatipUjyapAdAcAryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTaprabhAvakavardhamAnataponidhipUjyapAdAcAryazrImadvijayaguNayazasUrIzvarANAM caraNacaJcarIkA: pravacanaprabhAvakapUjyapAdAcAryazrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarA: Jelin Education International 2010_02 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.A.zrIvijayarAmacandrasUri-smRti-saMskRta-prAkRtagranthamAlA - kramAGka 27 Agama zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam (siri-AurapaJcakkhANa-paiNNayaM) vRtti-avacUridvaya-bAlAvabodha-bhAvAnuvAda-pariziSTasametam * mUlAgamakartAraH . zramaNabhagavatzrImahAvIrasvAmisvahastadIkSita pUjyapAdazrIvIrabhadragaNimahArAjAH * vRttikArAH . AJcalikagacchIyAcAryapUjyapAdazrImadvijayabhuvanatuGgasUrIzvarAH * avacUrikartAraH . tapAgacchapurandarapUjyapAdAcAryazrImadvijayasomasundarasUrIzvarAH tArkikaratnapUjyapAdAcAryazrImadvijayaguNaratnasUrIzvarAH * sampAdakAH saMzodhakAzca . tapAgacchAdhipatipUjyapAdAcAryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTaprabhAvakavardhamAnataponidhipUjyapAdAcAryazrImadvijayaguNayazasUrIzvarANAM caraNacaJcarIkAH pravacanaprabhAvakapUjyapAdAcAryazrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarAH ForPovale & Ret ibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanAma : zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam granthakartAraH : pU.A.zrIvIrabhadragaNimahArAjAH vivaraNanAma : zrIAturapratyAkhAnaprakIrNakam vRtti-avacUridvaya-bAlAvabodha-bhAvAnuvAda-pariziSTasametam vivaraNakartAraH 10: 1-pU.A.zrIbhuvanatuGgasUrayaH 2-pU.A.zrIsomasundarasUrayaH 3-pU.A.zrIguNaratnasUrayaH saMzodhakAH sampAdakAzca : pU.A. zrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarAH prakAzakam : sanmArgaprakAzanam, ahamadAbAda AvRttiH : prathamA- vi.saM. 2066, vi.saM. 2536, I.saM. 2010 pratayaH : 700 mUlyam : 175/ ISBN-978-81-87163-60-2 | sUcanam jJAnanidhivyayena mudrito'yaM grantho'ta: sampUrNa mUlyaM tatkSetre dattvaiva svAmitvamasya karaNIyaM gRhasthaiH suyogyaM zulkaM (nakaro) dattvA caiSa paThanIyaH / - sanmArgaprakAzanam -: sUcanA :AgamasyA'sya paThana-pAThanasyA'dhikAriNo mukhyavRttyA yogoDhA gurvAjJAprAptAH zramaNA eva / gauNavRttyA paramparayA tu caturvidho'pi saGgha AcAmlatrikakaraNena granthasyA'sya pravarasamAdhisAdhanatvAt / brary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VTVmAya - jainazAsana ziratAja tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe ATha-ATha dAyakA sudhI pravacana gaMgAnuM vaheNa vahevaDAvI bhAratabharanA bhavyone jinAjJA-marmanuM mahApradAna karyuM hatuM. tenA mULamAM teozrImade AjIvana karelI AgamAdi zrutanI apramatta upAsanA hatI. teozrImadanI kRtasiddhi ane zrutaviniyoganI hArdika anumodanAnA bIjarUpa teozrImadunI puNyasmRtine zAzvata banAvavA kAje amoe teozrImanA maMtratulya nAma sAthe saMkaLAyela 'pU. A. zrI. vijaya rAmacaMdrasUrismRti saMskRta-prAkRta graMthamALA' prakAzita karavAno zubha nirNaya karyo hato. teozrImanA paTTAlaMkAra suvizAla gacchAdhirAja pU.A.zrI. vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnA AzIrvAdathI A zreNImAM amo ThIka-ThIka AgaLa vadhI zakyA hatA. vardhamAna taponidhi pU.A.zrI vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjanI chatrachAyA ane teozrInA ziSyapravara pravacana-prabhAvaka pU.A.zrI vijaya kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjAnA zAstrIya mArgadarzanane pAmI vividha zruta- sevI munivaro Adi dvArA vividha viSayanA pratAkAra temaja pustakAkAra aneka graMtho chapAyA bAda A ja zreNInA 27mA puSpa tarIke "zrI AtupratyAkhyAna prakIrNaka' graMtharatnanuM prakAzana karatAM amane savizeSa AnaMdanI anubhUti thaI rahI che.. parama yogIzvarazrI arihaMtaprabhu ane temanA AjJAzAsanamAM vartatA pratyeka sUrivAcaka-sAdhuvaMdanA anugraha temaja zAsanadevonI zubha sahAyathI samAdhi bhAvanA prakAzaka AvA vadhune vadhu AgamAdi graMthonA prakAzanamAM ame nimittarUpa banIe evI bhAvanA bhAvavA sAthe sahu koI paramAtmA zrI arihaMta devonA yogasAmrAjyanA svAmI banI zAzvata sukharUpa mokSane pAme e ja zubhakAmanA. - subhAI aMdAjIta 2010_02 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayamArgadarzikA > 1 prakAzakIyam 2 viSayamArgadarzikA 3 zrutabhakti-anumodanA 4 granthasamarpaNam 5 pU.A.zrI.vijayaguNayazasUrIzvarANAM jIvanam 6 prAstAvikam 7 vyAkhyAkArAdInAM paricaya 8 prata-darzanam 9 khaNDaH - 1 pU.A.zrIbhuvanatuGgasUrikRtavRttinA, F R EE pU.A.zrIsomasundarasUrikRtAvacUryA, pU.A.zrIguNaratnasUrikRtAvacUryA ca saha PERSTAN zrI AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 10 khaNDaH - 2 prakIrNakoktadurdhyAnA'ntargatadRSTAntasamuccayaH 11 khaNDaH - 3 pariziSTAni-1-7 pariziSTam-1 mUlagAthA-bAlAvabodho-bhAvAnuvAdazca / 289 pariziSTam-2 zrIupadezaprAsAdAntargataM triSaSTiduvA'nam / 321 pariziSTam-3 lahu-AurapaccakkhANaM-1 / pariziSTam-4 lahu-AurapaccakkhANaM-2 / pariziSTam-5 triSaSTi(63)dhyAnakathAprakIrNakam / 332 pariziSTam-6 mUlazlokA'kArAdiH / 335 pariziSTam-7 digambarIyamUlAcAratulanAgAthAH / 326 329 336 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta bhakti-anumodanA Agama - zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam zeTha zrI kasturacaMda mUlAjI sahaparivAra sthApita zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka daherAsara, (khetavADI jaina saMgha), 9mI khetavADI, muMbaInA jJAnanidhinA sadupayoga dvArA prakAzita thayo che. e zrutabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa teonA hAthe uttarottara uttamakakSAnI zrutabhakti thatI rahe evI zubhakAmanA karIe chIe. 201002 li. sanmArga prakAzana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeonA sAdhanApUta puNya prabhAve A graMtharatnanuM sarjana-saMpAdana thayuM teonA parama pavitra karakamaLomAM zraddhAsabhara hRdaye samarpaNama -9 mArI ati nAnI vayathI ja jeozrIe mane zrI namaskAra mahAmaMtranuM zravaNa karAvyuM. >> jarAka samajaNo thayo eTale 'saMsAra kevo ? khAro-khAro' ane "mokSa kevo ? mITho-mITho' samajAvyo. * cAra varSanI uMmare AyaMbila karato karyo, pUjA, pratikramaNa, sAmAyika, pAThazALAno vyasanI banAvyo. 9 vacanasiddha pU.A.zrI vijaya siddhisUrIzvarajI (bApajI) - mahArAjAnA khoLAmAM mAruM samarpaNa karyuM. 'ApaNe dIkSA ja levAnI che' tevA saMskAra daDhamULa karyA. pU. bApajI mahArAjAno kALadharma thatAM teozrImadbhA AdarzonA sAcA vArasadAra vyAkhyAnavAcaspati pU.A.zrI vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAno mane bheTo karAvI Apyo. janmathI aMtima samaya sudhI... mA karatAM ya vadhu vAtsalya ApyuM, bApa tarIke kaDaka anuzAsana karyuM, guru tarIke gurunAM kartavyo adA karavAmAM kyAreya pAchI pAnI na karI potAnA svArthonuM visarjana karI mane parama gurudevanI sevAmAM joDyo... 86 varSanI jaipha vaye paNa TaTTAra besI, aneka rogonI sAme jhIMka jhIlI japa-yoga, svAdhyAya yoga ane parama samAdhimAM jhIlatA rahI jeoe mAruM ane mArA ziSyapraziSyAdi gaNanuM akhaMDa yogakSema karyuM che, te svanAmadhanya, AjIvanagurucaraNasevI, | niHspRhamUrti, vIzasthAnakatapaprabhAvaka, vardhamAnataponidhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjAnA pAvana karakamaLomAM Agama - zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam graMtharatnanuM samarpaNa karI dhanya banuM chuM. - vijaya kIrtiyazasUri Private & Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru AvA jagatamAM nahi jaDe re gauravavaMtA gurudeva pUjya AcAryadeva zrImad vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjA ! jaina zAsana ziratAja, dIkSAyuga pravartaka, tapAgacchAdhirAja, bhAvAcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA teozrIjI paramavinayI ziSyaratna hatA. vardhamAna taponidhi eonuM mukhya birUda hatuM, paraMtu vardhamAna biradAvalIthI navAjIe to paNa alpokita thAya evA vardhamAna guNagaNothI bharapUra eonuM jIvana hatuM, te pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjA hatA. gujarAtanA vAyavya khUNe tharAdanI pAse AveluM bhorola tIrtha emanuM vatana hatuM. vAva, tharAda, sAMcora jevI aitihAsika nagarIothI gherAyeluM A tIrtha eka jamAnAmAM pippalapura pattana agara pippalAnaka nAme mahAnagara hatuM. pAsenuM DhImA tIrtha enuM upanagara hatuM. seMkaDo koTipati zreSThio atre vasatA. aneka jinamaMdirothI nagarI bharI bharI hatI. kALanI thapATa vAgatAM badhuM vera-vikhera thayuM. aneka pratimAjI bhUmimAM birAjI devagaNathI pUjAtA rahyA. vi.saM. 1961mAM bhorola bhUminA bhAgyavidhAtA bhagavAna zrI neminAtha prabhu svayaMbhU pragaTatAM bhUminAM bhAgya palaTAyAM. kramasara unnati thavA lAgI. saMghe suMdara jinAlaya banAvI prabhune padharAvatAM bhAvonI vRddhi thatAM ghara-gharamAM prazasta dravyanI paNa vRddhi thavA lAgI. vi.saM. 1980mAM pAlItANAnA zrI AdIzvaradAdAnI pratiSThAnA zubha dine eTale ja vai.va. 6nA sejIbAInI kUkhathI nAnakaDA bALakano janma thayo. pitA svarUpacaMdane vadhAmaNA maLatAM AnaMda thayo. bALakane navakAra saMbhaLAvAyo. dAdA zrI nemanAthanA darzana-pUjana karAvAyAM. be eka varSa pitAnuM vAtsalya meLavyA bAda pitA jyAre devalokanI vATe saMcarI gayA tyAre bALaka gagaladAsa te ghaTanAne samajI paNa zakatuM na hatuM. kAkA gamAnacaMde jALavI moTA karyA. dharmanA saMskAra ApyA. e kAkA comAsI pratikramaNa karIne AvyA bAda kALotarA sarpe DaMkha mAratAM namaskAra mahAmaMtranA smaraNapUrvaka svargavAsI banyA hatA. ternational Enerne Persela Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra gagaladAsanuM prAthamika zikSaNa bhorola tIrthamAM thayuM. yuvAna thayA bAda temaNe amadAvAda AvavAnuM nakkI karyuM. bhorolanI bhUmi ane bhagavAna zrI neminAthanI bhakti choDavI na hatI. paNa vyavahArika javAbadArIone pUrI karavA mATe bIjo IlAja na dekhAtAM bhagavAnane bheTI prayANa karyuM. rAjanagaramAM AvI bhADAnI jagyA lIdhI. vyAya-nItithI dhaMdho karyo. kApaDanI pherI ane lArI karI. AgaLa jatAM potAnI dukAna paNa karI. prAmANikatA ane dilanI cophakhAIthI vepArIonA temaja grAhakonA mAnItA banyA. A gALAmAM paramAtmAnA darzana-pUjA, guruvaMdana-pUjana-pravacana zravaNa vagere AcAro jALavI rAkhyA. upAzraye-upAzraye phare. dareka sAdhu bhagavaMtonAM pravacano sAMbhaLe. ghare bolAvI vahorAve. aMgata paricaya karI bhaktino lAbha le. paNa emanI parIkSaka dRSTi sAdhu tatvane gotatI rahe. rAjanagaranA aneka upAzrayomAM pharI vaLyA bAda vidyAzALe birAjamAna pU.A.zrI vijaya siddhisUrIzvarajI mahArAjAmAM emanuM mana TharyuM. Adarza sAdhutA ahIM dekhANI. emaNe manomana samarpaNa karI dIdhuM. have pratyeka bAbatamAM teo gujJA meLavI pravartavA lAgyA. A arasAmAM rAmapurAnA hakamacaMda kevalacaMda voharAnA zIlavatI-rUpavatI kanyA jIvIbena joDe emanAM lagna levANAM. dAMpatya jIvana zarU thayuM. gagalabhAInuM mana saMsAra tarapha ochuM ane saMyama tarapha vadhu hatuM. zrAvaka jIvanane zobhAve tevA upadhAnAdi tapo karyA. rAtribhojana, abhakSyabhakSaNa jevAM pApone to kyArano dezavaTo ApI dIdhelo. ekavAra nagarazeThanA vaDe pU.A.zrI vijaya labdhisUrIzvarajI mahArAjAnI nizrAmAM pU.A.zrI vijaya rAmacaMdrasUrijI mahArAjAnuM pravacana sAMbhaLI mAMhalyo jAgI UThyo. jIvananI dizA nakkI karI lIdhI. vi.saM. 2006mAM pAlItANA cAturmAsa karyuM. rahyA hatA AgamamaMdiramAM paNa tyAMnA mahAtmAnI saMmatithI pU.A.zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnI nizrAmAM pU.A.zrI vijaya rAmacaMdrasUrijI mahArAjAnAM thatAM pravacano sAMbhaLavA roja narazInAthA dharmazALAe jatA. A pravacanoe vairAgyane valaMta banAvI dIdho. manomana ghaNA nirNayo laI lIdhA. savizeSa tapa dharmamAM joDAI gayA. | vi.saM. 2008mAM putra kAMtilAlano janma thayo. janma bAda navakAranI bheTa ApI. putra samajaNo thayo. tyArathI mA putramohathI enuM ahita na karI de enI kALajI rAkhI, sAthe ne sAthe rAkhatA, tapa karAvatA. tapa paLAya enuM dhyAna rAkhatA. pU.A.zrI siddhisUrijI (bApajI) mahArAjA sAthe putranuM paNa bhAvanAtmaka joDANa karI ApyuM. Adarza jIvana ghaDavaiyA banI putramAM uccattara vidyAonuM AdhAra karyuM. 2010_02 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra mana have saMyama mATe thanaganatuM hatuM. svajana-parivAranI rajA mAMgI. samajavA koI taiyAra na hatuM. khUba virodha UThyo. gagalabhAIe paNa virodhane khALavA ugratara tapa, tyAga ane abhigraho karavA mAMDyo. 12-12 varSa sudhI mULathI ghIno tyAga karyo. vardhamAna tapanI oLIno pAyo nAMkhyo. uparA uparI oLIo karavA lAgyA. mAtra eka-be dravyanI oLIo karI. pAraNe chaThTha ane enA pAraNe bhAta-pANI ke roTalI-pANInA AyaMbilo. varSo sudhI A krama cAlyo. cha vigaIo sadaMtara mULathI baMdha karI. ene ya 6-6 varSo vItyAM. svajanoe dAda na ApI. have aMtima taiyArI rUpe putrane skUla choDAvI. gurudeva pAse vihAramAM mUkyo. dhaMdhAnI javAbadArI potAnA pitarAI bhAI-bhatrIjAne soMpI ane vi.saM. 2023nI sAlamAM poSa mahine e amadAvAdathI bhAgI nIkaLyA. aneka kalyANa mitrono sAtha-sahakAra maLyo. muMbaI-murabADa AvyA. pU. gurudeva vihAra karIne tyAM AvI cUkyA hatA. putra kAMtine to pahelethI ja tyAM mokalI Apyo hato. pAMca divasano maMgala mahotsava thayo. kalyANa mitra parivAroe svajanono rola evo bhajavyo ke prAya: koIne khyAla na Avyo ke A gupta dIkSA che. po.su. 13nA pU. gurudevanI dIkSAtithi ujavAI ane po.su. 14nA e ja gurudeve pitAputrane dIkSAnAM dAna karyA. potAnA ziSya-praziSyarUpe pU.mu. zrI guNayazavijayajI mahArAja ane pU.mu. zrI kIrtiyazavijayajI mahArAja nAma rakhAyAM. hitazikSA ApI. ApelA nAmono paramArtha samajAvyo. baMne pitA-putra guru-ziSya munivare guruzIkhane nakhazIkha avatAravAno nirNaya karyo. have baMne pU. gurudevanI sevAmAM joDAI gayA. parivArano moTo virodha guru prabhAve vilAI gayo. rAjIkhuzIthI bhUlezvara lAlabAga, muMbaI khAte vaDI dIkSA thaI. pitAmuni savizeSa tapamAM ane putramuni adhyayanamAM lAgI gayAM. baMnee sva-sva kSetre kAThuM kADhyuM. pU.mu. zrI guNayazavijayajI mahArAje je rIte putra muninuM bALapaNathI saMskaraNa kareluM e pU. gurudevathI chAnuM na hatuM. te kaLA joI emaNe potAnI pAse jANavA-rahevA AvatA mumukSuone temane soMpavA mAMDyA. mAtra eka ja varSanA paryAyamAM A javAbadArI maLI, je temaNe sAMgopAMga nIbhAvI guruno vizvAsa sArthaka karyo. pU. gurudeva khUba saMtRpta thayA. A ja rIte prAraMbhika varSomAM pU. gurudevanI atyaMtara mAMDalImAM rahI eozrInI tamAma sevA-vaiyAvacca Adino bhAra pitAmunizrInA vRSabha skaMdho para mUkAyo. e paNa emaNe sAMgopAMga pAra pADyo. vaiyAvacca sahelI nathI. emAM ya AvA TocanI kakSAnA gurudevanI vaiyAvacca karavI hoya to tana-mananI ghaNI sajjatA joIe. pU. munizrIe e sajjatA keLavI ane pU. gurudevane temaja gacchane apAra saMtoSa Apyo. A guNanA kAraNe emano jhaDapI AtmavikAsa thayo. tapa-japamAM to agrima hatA. have AdhyAtmika pariNatio, 2010_02 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra svarUpAnusaMdhAna, saMyamarati, mokSanI tAlAvelI AdimAM teo agresara banyA. AvI guNAvalI teomAM sahaja rIte Atmastha banI. emaNe saMskRtano ya abhyAsa karyo. aneka mumukSuo ane munivarone bhaNAvatAM-bhaNAvatAM jAte ya bhaNavAno puruSArtha karatA. pariNAme saMskRta buko thayA bAda aDhaLaka graMtho temaNe vAMcI lIdhAM. pU. gurudeva jIvyA tyAM sudhI emano paDachAyo banIne jIvyA. 24 varSa sudhI akhaMDa gurukuLavAsa sevI apAra nirjarA karI. vi.saM. 2047mAM aSADha vada 14nA pU. gurudevanA paramasamAdhimaya kALadharmathI teo bhAMgI paDyA hatA. guNAnuvAda sabhAmAM raDI paDyA hatA. guruviraha khamavo emanA mATe AsAna na hatuM. emaNe tapasvI samrATa pU.A.zrI rAjatilakasUrijI mahArAja ane potAnA vaDIla gurubaMdhu gacchAdhipati pU.A.zrI vijaya mahodayasUrijI mahArAjAnuM sAMnidhya jALavI manane manAvyuM. pU. gurudevanA virahamAM pU. gurudevanA pravacana pustakonuM AlaMbana laI manane vALyuM. anekavAra ekanuM eka pustaka vAMcyuM. emane jANe potAnA khovAyelA gurudeva e pustakonA pAne maLI gayA. emano rojano krama banI gayo. prakAzanuM paheluM kiraNa Ave ke hAthamAM pravacana pustakanI sthApanA thatI ane sAMjanA aMtima kiraNe e pustaka bAju para mukAtuM. pU. gurudevane emaNe jeTalAM vAMcyA haze teTalAM zAyada koIe nahi vAMcyA hoya ! pU. gurudeve zAsananA anekAneka kAryonI javAbadArI putramuni para nAMkhelI. pU.mu. zrI kIrtiyazavijayajI mahArAja have rojidAM pravacano paNa karatA; pU. gurudevanI atyaMtara parSadAmAM birAjI zAsananA kAryomAM masalata paNa karatA, saMmelananA virodhanI sabhAomAM pU. gurudeve hukamanA pattArUpe emane pravacano karavAnI javAbadArI soMpelI. pU.mu.zrI guNayazavijayajI mahArAja putramuninuM rakhopuM hatA. emanuM jatana karatA. avasare emanA kAmo pAra pADIne paNa emane zAsana sevA mATe nizcita rAkhatA. pU. gurudevanI kRpA gaMgA banIne A beya pitA-putra munivaro para avirata vahetI hatI. emanI yogyatA joI suratamAM vi.saM. 2050nI sAlamAM samudAyanA vaDIla tapasvIsamrATu pU.A.zrI vijaya rAjatilakasUrIzvarajI mahArAjA tathA gacchAdhipati pU.A.zrI vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAe emane gaNipadathI alaMkRta karyA. pU. bApajI mahArAjAnA bhAvavArasadAra baMne sAdhako pU. bApajI mahArAjAnI jema ja suratamAM gaNipade ArUDha thayA. gurubhaktoe tyAre jinabhaktino mahAmahotsava karyo hato. baMne pitA-putranA zAstrIya mArgadarzanathI emanA sAMsArika vatana zrI bhorolatIrthanA zrIsaMghe pU. gurudevanA AziSa ane vAsakSepa meLavIne tIrthanA jinAlayano bhavyAtibhavya uddhAra karyo. covIza jinAlaya banyuM. enI pratiSThA paNa pU. gurudeve ApelA saMketAnusAra vi.saM. 20paramAM nakkI thaI. 2010 02 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra A mahotsave vaDIloe baMne gaNivarone paMnyAsapadathI alaMkRta karavAno nirNaya karelo. paraMtu emanI paramAtma bhakti, gurubhakti ane samudAya bhaktimAMthI sarjAyela puNye acAnaka vAyaro palaTAtAM paMnyAsapada uparAMta pAThaka ane sUripada lakSmIthI teone alaMkRta karavAno nirNaya karAyo. vai.su. 6nA paMnyAsa ane pAThaka padavI thaI ane zrI nemanAthadAdA gAdIe beThA tyAre vai.su. 7nA sumuhUrte hajAronI medanI ane lAkhkho rUpiyAnI uchAmaNIonA mAholamAM baMne pitA-putro sUripadathI zobhAyamAna banyA. vaDIloe hitazikSA ApI ke pU. gurudevanA samudAyanA gauravane vadhAranArA banajo ! 'tahatti' kahIne svIkRta karAyelAM e hitavacanone jIvanabhara AbAda nIbhAvyAM. sva jIvanamAM jIvI jANyAM. 11 vi.saM. 2051nI sAlathI vardhamAna taponidhi sUridevazrIjInI nizrAmAM putrasUrijInA svataMtra cAturmAso thavA lAgyAM. amadAvAda-surata-muMbaI ane pAlItANAmAM cAturmAso thayAM. zeSakALamAM cheka giranArajIthI laI rAjasthAnanA nAkoDAjI sudhI ane mahArASTramAM pUnA-nAsikanA paTTAmAM ya vicaraNa karyuM. chellI zakti pahoMcI tyAM sudhI teo cAlatA rahyA. zarIre sAtha ApavAno baMdha karatAM DolIno sahAro levo paDyo. paNa emano tapa, tyAga, svAdhyAya,japa ane AvanAra hara koIne saMsAra tyAga karI saMyamI banI javAnI ja ekamAtra hitazikSAnuM dAna AmAM koI phera na paDyo. vAtsalyanA teo mahAsAgara hatA. anuzAsanamAM teo avvala hatA. koInI ya nAnakaDI ya bhUla calAvatA nahi. nAnakaDA ya guNane biradAvyA vinA rahetA nahi. emanAmAM emanA pU. gurudevano vAraso pratiphaLa banIne avataryo hato. jayaNA emane varelI hatI. upayoga emano atyaMta tAjo hato. najara chellA divasa sudhI sateja hatI. pAMce Indriyo akabaMdha ane prazasta banelI hatI. pramAda emaNe karyo nahi ane pramAdane emaNe gAMThyo paNa nahi. emanuM dhAreluM hitakara kArya e karIne ja rahetA. mAtra 16 varSa jeTalA jAhera jIvanamAM emanA hAthe 100 jeTalA puNyAtmA dIkSita banyA. bIjA 100 jeTalA emanI preraNAthI vairAgI banI anyatra dIkSita banyA haze ! 70 jeTalA gRhamaMdironI pAvana pratiSThA emaNe karI. emanA parivAramAMthI 26 puNyAtmAonI dIkSA thaI, gAma-pathakamAMthI 33 puNyAtmAo saMsArane alavidA karI cAlI nIkaLyA. dasa jeTalA to cha-rI pAlaka saMgho nIkaLyA, jenA dvArA aDhaLaka zAsana prabhAvanA thaI hatI. 12 zikharabaddha jinAlayonI teozrInI varada haste aMjana-pratiSThAo thaI. sAte kSetramAM emanA upadezathI karoDonuM dravya vaparAyuM. moTI moTI uchAmaNIomAM emanI pradhAna nizrA rahetI. zrI bhorolatIrtha temaja smRtimaMdira aMjana pratiSThAnI uchAmaNI, sametazikharajI taleTI tIrtha, lAlabAga bhUlezvara jinAlaya aMjana pratiSThAnA caDAvA vagere emAMnAM AMkhe uDIne vaLage evA keTalAka dAkhalA che. . 2010_02 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra jIrAvalA tIrthanA navatara punaruddhArano saMketa teozrInI tapa-japathI pavitra nizrAmAM ja prApta thayelo. nAkoDA tIrthe dazakAomAM pahelI vahelI caitrI oLImAM paNa teozrIe nizrAdAna kareluM. bhUkaMpa ke relanA prasaMge anukaMpA-jIvadayAmAM paNa karoDo rUpiyA teo zrImadgI pAvana nizrAmAM vaparAyA hatA. emanA kalyANa mitrone e roja yAda karatA. emane mArge lAvavA, saMyamapaMthe caDAvavA khUba prayatnazIla rahetA. e mATe patro paNa lakhatA. saMsArIone saMsAra kIccaDamAMthI bahAra kADhavA teo satata puruSArtharata hatA. pratyakSa preraNA, patra dvArA hitopadeza karavAmAM e na thAkatA. emanI nizrAmAM ATha to upadhAna thayAM. Azare 5000 puNyAtmAoe upadhAna ArAdhyAM. karoDonI pratyeka sthaLe Avaka thaI. hastagiri tIrtha mATe teozrInA upadezathI karoDo rUpiyA apAyA hatA. tyAM bIjA gaDha covIza jina-gaNadhara pagalAMnI mahAkAya covIza derIonA nirmANa-aMjanapratiSThAmAM paNa teozrInI nizrA-mArgadarzana maLyAM hatAM. potAnA prANapyArA pU. gurudevanI 17 jeTalI pratimAonI emaNe pratiSThA karAvI hatI. emano prabhuprema, gurubhaktino umaLako, jayaNAnuM lakSya, jvalaMta vairAgya, nakhazIkha cAritrapAlana, nirmalatara zraddhA ane karaNAbhilASa, aMtima vayamAM paNa tapano pracaMDa puruSArtha, savi jIva karuM dIkSArasInI utkaTa bhAvanA ane tadanusArI prayatna vagere vagere guNonI yAdI eTalI moTI che ke e eka eka guNane varNavavA mATe ya pAnAnAM pAnAM ochAM paDe. jIvanamAM anekavAra siddhitapa, zreNitapa ane varSItapa jevA mahAtapo karyA, apramattapaNe mAsakSamaNa, vIzasthAnaka jevA tapo ArAdhyAM to soLa-daza-aneka aThThAIo, viziSTa abhigrahapUrvaka vardhamAna tapanI 100 + 23 oLIo ArAdhI ane tapAvalImAM batAvelAM nAnAmoTA aneka tapo karIne e sAcA arthamAM vardhamAna taponidhi banyA hatA. chelluM comAsuM teozrIe muMbaI-lAlabAga (bhUlezvara)mAM kareluM. ahIM bALadIkSA-siddhAMtanI surakSA ane atrenA jinAlayanI pratiSThA mATe eonuM Agamana thayuM hatuM. bALadIkSAnI surakSAnuM mahAna kArya teozrInA AlaMbane khUba ja zreSThatama rIte saMpanna thayuM hatuM. pratiSThA mATenI uchAmaNIo paNa AkAzane AMbavArI banI. have thoDo ja samaya bAkI hato tyAM emaNe jIvananI bAjI sameTavAno prAraMbha karI dIdho hato. aMtima cAturmAsa daramyAna emanuM svAthya kathaLeluM hatuM. chatAM ya emaNe emano nitya ArAdhanA krama choDyo na hato. atyaMta upayogapUrvaka badhI ja ArAdhanAmAM teo otaprota rahyA. roja devavaMdana, upakArI guru bhagavaMtanI chabI AgaLa bRhad guruvaMdana, navasmaraNAdi stotronuM vAMcana, sUrimaMtra, gaNividyAnI samArAdhanA, gurudatta aneka maMtrapadonuM pArAyaNa-dhyAna, AzritonuM satata yogakSema, darzana karavA AvatA zrAvaka-zrAvikA vargane eka mAtra dharmalAbhanA AzIrvAdanuM dAna, dIkSA levA mATe yogya 2010_02 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritrA jaNAyelA zrAvaka-zrAvikAone hitazikSA ane preraNA karatA patronuM lekhana, putra sUrideva para zAsananA kAryo aMge vidha-vidha sUcano, potAnI samatA ane samAdhi akabaMdha rahe evuM adbhuta Ayojana, samAdhi prabaLa sahAyaka evuM potAnA gurudevanAM pravacanonuM niyamita kalAko sudhInuM vAMcana, enA upayogI aMzonI noMdha karI putra sUrivarane prakAzanArthe bhalAmaNa, tapasvI munivaronI upabRhaNA ane kALajI, dUra sudUra rahelA sAdhvI saMghanA yogakSemanI bhalAmaNa jevAM aDhaLaka Atma hitakara kAryomAM teo kartavyaniSTha banyA rahyA. cikitsako AvatA to cikitsA karavA detA. paraMtu cikitsakane kahetA ke, mArI samAdhi mATe sahayoga ApuM chuM, tame mArI dravya cikitsA karo cho, huM tamArI bhAva cikitsA karavA IcchuM chuM. tame tamArI lADa kyAre mArA hAthamAM Apo cho ? ahIM kyAre Avo cho ?' A emanI karuNA hatI. karuNAnI saritA vahetI vahetI have khaLakhaLa gaMgA banI have mahAsAgaramAM bhaLavA adhIrI thaI rahI hatI. aMtima divasa paNa AvI gayo. Aje paNa sUrijIe rAtre aDhI vAgyAthI pAMca vAgyAno nitya jApa pUrNa karyo. prAbhAtika smaraNo gaNyAM. prabhujI padhAryA to UbhA thaI vinaya karyo. prabhujIne pradakSiNA ApI. UbhAM UbhAM devavaMdana karyuM. khamAsamaNAM pUMjIne pramArjIne ja ApyAM. samyagdarzana pustakano svAdhyAya karyo. vyAkhyAnamAM javAnI bhAvanA vyakta karI. putra sUrijIne vyAkhyAnamAM jatAM ane vyAkhyAna karIne AvyA bAda be hAtha mAthe mUkIne AzIrvAda ApyA. hita vacano lakhI ApyAM. bAra, sADI bAra sudhI samyagdarzana' vAMcatA rahyA. pachI acAnaka vAgye vaLAMka lIdho. prezara vadhyuM. putrasUrideva tarata AvI gayA. paristhitine jANIne upacAra karAyA. upacAra kAragata na nIvaDatAM samAdhimAM sahAyaka padonuM zravaNa karAvAyuM. potAnA pU. gurudeva je arihaMta pada sAthe anusaMdhAna sAdhI muktinI dizAmAM prayANa karI gayA hatA. te ja arihaMta pada sAthe anusaMdhAna sAdhyuM. 'arihaMte saraNe pavajjAmi' nA nAdamAM ekatAna banyA. vacce vacce zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhu ane zrI neminAtha prabhunI pratikRtinAM darzana karatAM palako namAvI darzana-vaMdana karyA. 'gurudeva ! Apa jAgRta cho ? jIvanabhara karelI ArAdhanAne sArthaka karavAno have avasara AvI gayo che vagere prazno pUchAtAM potAnA hAthanA AMgaLAthI ajapAjapa cAlu hovAnuM sUcana karyuM. pATIyAthI pavana nAkhavAno prayatna thatAM be vAra sUcanA karI virAdhanA thatI aTakAvI. khUba ja samatAbharyA citte, sahaja samAdhimAM lIna thaIne bapore 3-20nA samaye teo kALadharmane pAmyA. Aso vada 4 guruvArano e divasa hato. putra-ziSya sUrijIno eka hAtha emanA mastaka para hato ane bIjo hAtha gurudevanA hAthamAM hato. eozrInA kALadharmanA samAcAre saunA hadayano dhabakAra cukAyo. AghAtano pAra na 2010_02 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevanuM jIvana caritra rahyo. caturvidha zrIsaMgha moTI saMkhyAmAM nirdhAmaNA karAvavA hAjara hato. e saue aMtima ArAdhanA najaronajara nIhALI hatI. DaoN. zekharabhAInA kahevA mujaba emanI DaoNkTarI lAIphamAM AvuM sahaja mRtyu koInuM ya joyuM na hatuM. eonA puNyadehane vAsakSepAdi aMtima vidhi karIne putrasUrijIe saMghane soMpyo. snAnAdi saMskAra thayA. zreSTha pUjA-upacAra karAyA. saMghanA darzana-pUjanArthe vyAkhyAna haoNlamAM padharAvAyA. saMghe lAIna baMdha AvIne pUjA karI. Aso vada pa+ zukravAre agni saMskAranA caDAvA bolAvAyA. minITomAM ja traNa karoDa jeTalI Avaka thaI. jIvanabhara taddana niHspRha sUrivaranA niceSTa dehanA caraNe upakRta lokoe dhananA DhagalA karI dIdhA. dasa vAge aMtima yAtrA prAraMbhAI. nava zikharI jarIyana pAlakhImAM birAjelo deha bANagaMgA pahoMcyo. dhAnerAnA caMpAbena jayaMtilAla ajabANI temaja bhorolatIrthanA zAMtilAla harilAla mahetA parivAre agni saMskAra Apyo. pUjyapAdano puNyadeha paMcatvamAM vilIna thayo. pAchaLa devavaMdana ane guNAnuvAda thayA. bIjA divase lAlabAga saMghamAM bhavyatama guNAnuvAda sabhA thaI. e prasaMge aSTAhnikA mahotsavanA lAbho meLavavA uchAmaNIo bolAI. daseka miniTamAM ja AThe divaso apAI gayA. pUjyonI nizrAmAM kA.su. 14 thI aSTAhnikA mahotsava ujavAyo. roje roja pUjyazrI ane anya munivaroe guNAnuvAda karyA.zrAvaka saMghanA movaDIoe paNa pUjyazrIno upakAra varNavyo. kalAko sudhI guNAnuvAda thavA chatAM koI uThatuM na hatuM. sAMbhaLyA ja karIe tema saune thatuM. pUjyazrInA sadbhuta guNagaNonI anumodanArthe aneka gAmo-zaheromAM bhavyAtibhavya mahotsavo thayA; haju paNa navanavA mahotsavonA Ayojano saMghajano vicArI rahyA che. pUjyazrInA jIvanane aMjalI ApavA mATeno zubha prayatna saue karavA yogya che ane e prayatna che potAnA haiyAmAM dIkSA jIvananI prIti pragaTAvavI. pote dIkSA levA prayatnazIla banavuM ane potAnA parivArajanone paNa e prIti-prayatnanA paMthe calAvavuM." pUjyapAdanA parama preraka jIvanane bhAvabharI aMjalI, teozrImadbhA paramagurudevazrIjInA pagalepagale cAlI teozrIe jIvana ujALyuM. jatAM potAno bhavya vAraso potAnA paTTAlaMkAra pravacana prabhAvaka pU.A.zrI vijaya kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjAne soMpIne gayA. have teozrInA AlaMbane ApaNe saue ArAdhanA karavAnI che. 2010_02 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNiyala guru guNayazasUri vaMdanASTaka (harigItam) nirmama ane niHsaMga thaI je jIvanabhara jIvatA rahyA, nirprantha ne niHsvArtha thaI upakArane karatA rahyA; Adarza anuzAsaka ane nirdoSa mAta samA banyA, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 1 je sUryanA pahelA kiraNathI adhyayanamAM DUbatA, ne sUryanA chellA ki2NathI graMtharatnane mUkatA; aMdhArapaTa je rAtrino te jApa dhyAne kApatA, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 2 je deva neminAtha ne siddhisUri gururAjanA, nirdaMbha anuyAyI banyA zrI rAmacaMdra-sUritaNA; e deva ne guruvara kRpAthI deva ne guru sama thayA, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 3 2010_02 jyAreya tapa, japa, dhyAnanI siddhimahIM vighno naDe, jyAre ya dIkSA-prAptino pAvana-paMtha ja nA jaDe, tyAre tamone yAda karatAM saphaLatA tatkSaNa maLe, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 4 zrAvaka jIvana kema jIvavuM ? - jo jANavAnI Aza che, saMyama-jIvana kema jIvavuM ? - jo mANavAnI hoMza che; to dhyAnathI nirakho jIvana ne mRtyu zrI gururAjanuM, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 5 jIvanataNI ha25LamahIM jinaNanuM guMjana hatuM, vyavahAranI mUrti mahIM guru ANanuM aMjana hatuM; te ANanuM pragaTIkaraNa jasa kAryamAM nizadina hatuM, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara ca2NamAM ho vaMdanA. 6 kAryo ghaNAM zAsanataNAM thAtAM vacana-upadezathI, varSA thatI lakSmItaNI jenA subhaga-sAMnidhyathI; zubha bhAvano darIyo uchaLato saumya jasa karuNA thakI, guNiyala zrI guNayaza sUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 7 jyAre viSaya vaLage mane tyAre tame ja bacAvajo, kanaDe kaSAya vaLI mane tyAre tame ja nivArajo; guNa-kIrti-yaza-ne ratnatrayI daI bhIma-bhavathI ugArajo, guNiyala zrI guNayazasUrIzvara caraNamAM ho vaMdanA. 8 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika pajtha pariyaya : - paramatAraka zrIvIravibhunA zAsananA ArAdhaka zrI caturvidha saMgha mATe e paramAtmAe arthathI prarUpita ane zrI gaNadhara bhagavaMtoe sUtrathI gUMthita ane tyAra bAda cauda pUrvadharAdi sthavira zrutadharoe sUtrita karela jinavacanane Agama kahevAya che. A Agama graMtho saMsArasamudra taravA mATe prabaLa pravahaNa samAna che. je puNyAtmA ekavAra A pravahaNamAM savAra thaI jAya te saMsArasamudranA aMtarUpa mokSane pAmanAro bane che. aMga-upAMgAdi vibhAgomAM vibhakta prabhuvANIrUpa A Agama pravahaNamAM vartamAna samayamAM 45 Agamo mukhya gaNAyAM che. emAM agyAra aMga, bAra upAMga, cha chedasUtra, cAra mULasUtra, be cUlikA sUtra ane dasa pannA sUtrono aMtarbhAva karAyo che. A daza pannA ja "prakIrNaka' yA "paINaya' rUpe prasiddha che. payannA graMtho mATe evo vRddhavAda che ke e graMtho prabhuvIranA mukharUpI himAcalamAMthI je zrutagaMgA niHsRta thaI tenA aMzono saMgraha karIne prabhuvIranA eka-eka svahastadIkSita ziSyavare banAvelAM che. pratyeka tIrthakaronA zAsanamAM paNa te-te tIrthakaronA svahastadIkSita sarva ziSyo prakIrNaka graMthonI racanA kare che, A eka nizcita krama gaNAyelo che. ' ( 45 AgamagraMthamAM je daza payagrAno samAveza thAya che te paikI prathama hatuM zrI catuH zaraNa prakIrNaka. jenuM vividha TIkAo Adi sAthe prakAzana amArA dvArA A pUrve thaI cUkayuM che. bIjA krame Ave che, "Atura pratyAkhyAna prakIrNaka' A prakIrNakano sAmAnya paricaya Apavo asthAne na ja gaNAya. AnA kartA che prabhuvIranA svahastadIkSita ziSyaratna zrI vIrabhadra nAmanA AcArya mahArAjA ! gaNadhara bhagavaMtonA pagale pagale cAlIne emaNe bhuvanaguru bhagavAna zrI mahAvIradevanI hitavANInA prakAzanano prazasta puruSArtha karyo che. ional 2010 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika 17 paramAtmA zrI mahAvIradevanA ja ziSyavare saMracana kareluM hovAthI A AgamagraMtha racanAnI dRSTie 2500 thI vadhu varSa prAcIna che. A AgamagraMtha kevaLajJAnI, caudapUrvI, sUtrakAra paramarSio je kALamAM vidyamAna hatA te kALathI ja nizcitapaNe samAdhi sAdhanAnA sAdhanarUpe A graMtha anekAneka sAdhakone parama AlaMbanabhUta banela che. 66 prastuta AgamanuM prAkRta nAma "arpavyavasthALa paDvayaM" che, je saMskRtamAM "turapratyAghyAnaprajInm" nAme pracalita che. naMdIsUtrakAra maharSi A nAmanI vyutpatti karatAM jaNAve che ke, ** " AturaH cikitsyakriyAvyapetasya pratyAkhyAnaM yatrAdhyayane vidhipUrvakamupavarNyate tadAturapratyAkhyAnam {" mRtyunI maMgaLapaLo jyAre AMkha sAme upasthita thAya che, zArIrika cikitsA karavAno sAdhaka pAse jyAre avasara hoto nathI, mAtra samabhAve eNe jyAre mRtyune vadhAvavAnuM rahe che tyAre 'AturatA' pragaTe che. tevA Atura banelA sAdhakane 'Atura' kahevAya che. Atura kakSAno sAdhaka aMta samaye cAra zaraNano svIkAra, duSkRtanI garjA, sukRtanI anumodanA karyA bAda nirapavAdapaNe sarva sAvadhayogono tyAga karavA svarUpa je pratyAkhyAna (niyama vizeSa) kare, tene 'Atura pratyAkhyAna" kahevAya che. A AgamamAM A ja viSaya varNavAyelo hovAthI A prakIrNaka "Atura pratyAkhyAna prakIrNaka" ema sAnvarthaka nAma dharAve che. 66 graMthanI zarUAtamAM graMthakAra maharSie svataMtra navuM maMgalAcaraNa na karatAM svaracita zrI catuHzaraNa prakIrNaka AgamamAM pote karelA maMgalAcaraNane ja anvayI banAvyuM che. enAthI catuHzaraNa prakIrNaka sAthe Atura pratyAkhyAna prakIrNakano sIdho saMbaMdha hovAnuM sUcita karyuM che. bIjI apekSAe vicArIe to jinoktatattvarUpa 'bAlapaMDitamaraNa'nuM svarUpa prathama gAthAmAM batAvyuM che, te dvArA viSaya nirdezanarUpa maMgalAcaraNa karyuM paNa che. je AtmA samyagdaSTi che, jeNe dezavirati dharmano svIkAra karyo che tevo sAdhaka samAdhipUrvaka je maraNane prApta kare te maraNa 'bAlapaMDita maraNa' kahevAyuM che. pahelI gAthAmAM A vAta karI graMthakAra graMthano prAraMbha kare che. graMthanI sAtho sAtha dezaviratidhara zrAvaka sarvaviratithI rahita hovAnA kAraNe te aMze bAla che ane AMzika viratine dhAraNa karanAra hovAnA kAraNe te aMze paMDita che. A rIte bAla - paMDita be zabdonA saravALe banelA bAlapaMDitakakSAnA te zrAvakanA bAra vratonI kAMIka samaja gAthA-2thI gAthA-5 sudhImAM spaSTa karI che. gAthA-6 ane 7mAM bAlapaMDitamaraNane je vizeSa akSaradeha Apyo che. jIvavAnI AzAthI je sAdhaka haju mukta banyo nathI, te kA2Ne jeNe haju aMtima saMlekhanA karI nathI ane aNadhAryuM mRtyu jenA AMgaNe AvIne ubhuM che, tevo vratadhArI zrAvaka potAnA gharamAM ja saMthArAmAM besIne A prakAranA maraNano 2010_02 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prAstAvika svIkAra kare che. te zrAvaka traNa prakAranA zalyone dUra karI ane pUrvanA pAponI AlocanA karavApUrvaka bAlapaMDita maraNane svIkAre che. ahIM TUMkamAM bAla-paMDita maraNanI vidhi batAvI che. e ja maraNane vistArathI jANavA mATe graMthakArazrI svaracita bhaktaparIjJA prakIrNaka graMthano teozrIe nirdeza karyo che. mULagAthAmAM darzAvela A vAtathI evuM spaSTapaNe jaNAya che ke yA to graMthakArazrIe 'bhakta parIkSA prakIrNaka'nI pahelAM racanA karyA pachI Atura pratyAkhyAna prakIrNakanI racanA karela che, yA to Atura pratyAkhyAna prakIrNaka racatI vakhate temaNe bhakta pratyAkhyAna prakIrNakanA padArthanI saMkalanA karI lIdhI hoya. gAthA-8 sudhI, bAlapaMDitamaraNanI vyAkhyA, svAmI ane vidhinI vAta karyA pachI gAthA-9mAM tenuM phaLa batAvatAM jaNAve che ke, bAlapaMDitamaraNane ArAdhanAro AtmA anaMtara phaLa (tatkALa phaLa) tarIke kalpopapanna vaimAnika devalokane prApta kare che. pAraMparika phaLa tarIke utkRSTathI sAtabhavamAM mokSane hAMsala kare che. AgaLa vadhatAM gAthA-10nA uttarArdhathI paMDitapaMDitamaraNanI vAta zarU thAya che ane te gAthA-71mAM graMtha samAptinI sAthosAtha pUrI thAya che. Ama mukhyatAe A prakIrNakamAM paMDita paMDita maraNanA svarUpane ja vistArathI darzAvela che. - gAthA-11mAM anazana mATe upasthita thayelo te paMDita kakSAno sAdhu agaM nivAmi / bhUtakALanA pAponI niMdA-garhA kare che, paTTubanuM saMvaremi / - vartamAnakALanA pApapravRttimAM saMvaraNa kare che ane gaLAmAM pavyavasvAmi / - bhaviSyanA pAponuM pratyAkhyAna kare che. mananI abhAvita avasthAmAM utpanna thayelA 63 prakAranA durdhyAnanA kAraNe vratAdi guNomAM lAgelA atikrama vyatikrama - aticAra - anAcAra Adi doSonI e sAdhaka mAphI mAMgI pratikramaNa kare che. A vAtane samajAvavA graMthakArazrIe sUtrazailIno upayoga karyo che. jemAM 63 prakAranAM durghAnonI vAta Atura pratyAkhyAnanI AgavI vizeSatA che, anyatra kyAMya eno nirdeza nathI maLato. A durdhyAnonA svarUpa varNanane samajavA vyAkhyAkAroe dRSTAMtono nAmanirdeza paNa karyo che. A dRSTAMtonA nAmone pachInA graMthakAroe zlokomAM DhALyA che. to keTalAka graMthakAroe 63 durdhyAnanA saMpUrNa viSayane ahIMthI laI potAnA graMthamAM samAvyo che. mohAdhIna jIvonA manamAM aneka prakAranA azubha bhAvo utpanna thAya che. kALa, prakRti karma ke nimittanA prabhAve utpanna thatA te dareka azubhabhAvone temaNe A 73 durdhyAnanA nirUpaNamAM sAMkaLI lIdhAM che. kaluSita cittavRttine oLakhI dUra karavA mATe pratyeka sAdhakane A 63 durdhyAnanuM jJAna AlaMbanarUpa bane tevuM che. A avasare eTaluM cokkasa jaNAvavAnuM mana thAya che ke, zrI zaMkhezvarajI mahAtIrtha taraphanA vihAramAM A prakIrNaka ane 63 durdhyAna jovAnAM thayAM. tyAre graMthakAra maharSimAM rahelI ApaNI cittavRttine 2010_02 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika oLakhavAnI zaktinAM darzana thayAM. AjathI 2500 varSa pahelAM thayelA A mahApuruSe ApaNA saunA cittamAM uddbhava pAmatA azubha bhAvone saMgRhIta karyA che. jema jema vAMcavAnAM thayAM tema tema anahada AnaMda Avyo. tyAra pachI zrI zaMkhezvara mahAtIrthanA AMgaNe Ayojita zrI upadhAnatapa daramyAna upadhAnatapanA ArAdhako sAme 63 durdhyAnanA viSayane ja vyAkhyAnamAM levAno nirNaya thayo. te divasomAM karAyelAM vyAkhyAno ane tenI AgaLa-pAchaLa karAyelA ciMtano mArA AtmAne bhAvita banAvatAM gayA. e nimitte sva-paranI cittavRttine adhika-adhika nirmaLa karavAno, anekonA patita manane pAvana karavAno je avasara maLyo, temAM A graMthakAra maharSino thayelo upakAra Aje paNa smaraNapathamAM vartAI rahyo che. 19 uttamArtharUpa anazanane svIkAravA kaTibaddha banelA zramaNa bhagavaMto je mRtyuMne vare che te paMDita paMDita maraNa kahevAya che. paMDita paMDita maraNanI ArAdhanA karanAra sAdhaka 'kSapaka' tarIke oLakhAya che. AvA kSapakane aMta samaye gItArtha guru bhagavaMta pUrve thaI gayelA kSapakonI ArAdhanA saMbhaLAve che. anazana mATe samupasthita thayelo te kSapaka sau prathama yugAdinAtha zrI RSabhadevathI laI caramatIrthapati zrI mahAvIrasvAmI sudhInA tIrthaMkara paramAtmAone namaskAra kare che. tyAra bAda bIja buddhinA svAmI evA zrI puMDarIkasvAmI vagere gaNadhara bhagavaMtone namaskAra kare che. cAra zaraNano svIkAra, duSkRtagaha ane sukRta anumodanA karyA bAda sAdhaka jIvanabhara pALelAM pAMca mahAvratonuM punaH punaH smaraNa kare che. hiMsAdi pApasthAnakanuM pratyAkhyAna kare che, sarva jIvo pratye maitrIbhAva dhAraNa kare che, vaira bhAvano tyAga karIne sarva jIvonI kSamA mAge che, samAdhibhAvane vadhune vadhu susthita banAve che, cAra prakAranI AhAra vidhi, daza saMjJAo, traNa gArava, soLa kaSAya vagere aneka doSono tyAga kare che, Aja sudhInI viratidharmanI ArAdhanA ane aMtamAM pharI svIkArelI pApanivRtti bhavAMtaramAM muktinuM kAraNa bane tevuM praNidhAna kare che. je mokSamAM javuM che te mokSane pAmelA siddha bhagavaMto ane te mokSane-mokSamArgane batAvanArA arihaMta paramAtmAne bhAvapUrvaka punaH punaH namaskAra kare che, tAraka tIrthaMkaroe batAvelA tattvamArganI zraddhA kare che, nirapavAda anazanane svIkArato te kSapaka pharI ekavAra pApone vosirAvI niraticAra anazanano svIkAra kare che, 2010_02 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika - bAhya-atyaMtara upadhino tyAga kare che, - bhojana sahita dehane mana-vacana-kAyAthI vosirAve che, - dehanA mamatvano saMpUrNa tyAga kare che, - karmanA udayathI pragaTanArA rAga-dveSa-harSa-zoka-dInatA-utsukatA-rati ane aratinA pariNAmono tyAga kare che, - aprazasta kriyAo, azubha vicAro ane azuddha pariNatino tyAga karI zubha ciMtana kare che. - samyajJAna, samyagdarzana ane samyaka cAritrarUpa mokSamArgane AlaMbanabhUta banAve che. tatvaciMtana ane bhAvanAmAM AgaLa vadhato te kSapaka ekatva bhAvanA bhAvatAM vicAre che ke, "he AtmA ! parabhavathI tuM A bhavamAM ekalo ja Avyo che, ahIM ekalo ja utpanna thayo che ane ahIMthI karmasahita mRtyu pAmIza to ekalo ja paralokamAM javAno che, karmarahita thaIne jaIza to mokSamAM paNa ekalo ja javAno che. AtmasvarUpa sivAyanA sarva bhAvo saMyogathI sarjAyelA che ane viyogane pAmanArA che. A saMyogo ja duHkhanI paraMparAne sarjanAra che. tethI have huM sarva saMyogono tyAga karuM chuM." - bhUtakALanA pAponI niMdA-gaI ane bhaviSyamAM te pAponuM pratyAkhyAna karuM chuM. nAnA bALakanI jema saraLa haiye sarva pApo guru bhagavaMta samakSa pragaTa karuM chuM. AlocanA-prAyazcitta ApanAra te guru bhagavaMta samakSa Aja sudhImAM kyAreya paNa viparIta bolAyuM hoya to tenI paNa mAphI mAguM chuM. A pramANe gAthA-12thI gAthA-35mAM jaNAvyA mujaba ArAdhanA karI potAnA AtmAne suvizuddha karanAra ane samAdhi bhAvathI puSTa banAvanAra te paka jinezvara bhagavaMte batAvelA traNa prakAranA maraNanA svarUpane yAda kare che ke, tAraka tIrthakaroe traNa prakAranA maraNa kahyAM che. 1) bAla maraNa, 2) bAla paMDita, 3) paMDita maraNa (paMDita paMDita maraNa). A dareka maraNane prApta karanArA jIvo kevA kevA hoya che, te kevA kevA prakAranAM phaLane pAme che. tenuM ciMtana karatAM kSapaka 30mI gAthAthI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe che. ATha madathI unmatta banelA, sanmArgathI bhraSTa mativALA ane vakra pariNativALA jIvo bAla maraNane pAme che. mRtyune virAdhanArA te jIvo bhavAMtaramAM devadurgati-devapaNuM maLavA chatAM durgati samAna dArUNa sthitine pAme che, bodhidurlabha bane che ane aMte anaMtasaMsArI bane che. mithyAtvamAM rata banelA, Aloka ke paraloka saMbaMdhI niyANuM karanArA, azubha lezyAthI bhAvita banelA, gurunA pratyenIka ane zithilAcArI AtmAo kyAreya maraNa samaye samAdhi pAmI zakatA nathI. 2010_02 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika paMDita maraNanA phaLanI vicAraNAM, je AtmAo samyagdarzanamAM lIna che, Aloka ke paralokanA niyANAthI rahita che ane zubha lezyAthI AtmAne bhAvita kare che te paMDita maraNane pAme che ane bhavAMtaramAM sulabhabodhi bane che. - jinavacanane pALavAmAM kaTibaddha, guruvacanane hRdayapUrvaka svIkAranArA, nirmaLa-niraticAra AcArane pALanArA ane asaMkliSTa cittavRttivALA te kSepako alpasaMsArI bane che. sadgati ane muktinA bhAgI bane che. A bhAvothI bhAvita banelo te kSepaka potAne uddezIne kahe che ke, "he Atman ! Aja sudhI cauda rAjalokamAM bAlamaraNa vaDe tuM anaMtIvAra mRtyu pAmyo che. Aje rUDo avasara Avyo che to darzanajJAnathI yukta evo tuM paMDitamaraNa mATe samudyata thA !" e kSapaka AtmAne anuzAsita karatAM vicAre ke, "maraNa samaye je duHkha utpanna thayA che. temAM tuM pote ja nimittarUpa che. bIjuM koI tane dukha ApatuM nathI. A duHkho karatAM ghaNAM vadhAre duHkho teM Aja sudhI saMsAramAM anaMtIvAra bhogavyAM che, enI sAme A duHkho zuM visAtamAM ! have A bhUkhanA duHkhamAM AhAranI lAlasA karavA jevI nathI. kAraNa ke, anaMtakALamAM dareka pugalone te AhAra tarIke grahaNa karyA che. paNa tenAthI ya haju jo tuM tRpti pAmyo nathI to have alpamAtra AhArAdikathI tuM zuM tRpti prApta karIza ? agni jema ghAsa ane lAkaDAthI kyAreya dharAto nathI, lavaNa samudra hajAro nadIothI jema bharAto nathI tema dehadhArI AtmA AhArathI kyAreya tRpti pAmato nathI." AvI aneka bhAvanAothI bhAvita kSepakanuM daSTAnta ApIne guru bhagavaMta vartamAna kSepakane samAdhimaraNa mATe sajja banAve che. rAdhAvedha tulya A anazananuM phaLa mukti che. mukti janma-maraNanI paraMparAthI rahita che, Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita che, roga-zoka-bhUkha-tRSA vagere saMpUrNa duHkhothI rahita che. A rIte phaLanI suMdaratA ane mahAnatA batAvIne guru bhagavaMta kSepakanA utsAhane vadhAre che. guru bhagavaMtanA mukhe sAMbhaLela pUrva kSapakonA svarUpane ane samAdhimaraNanA phaLa varNanane vartamAna kSapaka tevI ja zraddhApUrvaka svIkAre che. gAthA 59thI aMtima vAto jaNAvatAM graMthakAra lakhe che ke maraNanI anaMta vedanAmAM caudapUrvadharanI kakSAne pAmelA, samartha cittavALA pako paNa abhyasta evI dvAdazAMgInA ciMtana-smaraNa-punarAvartana mATe pUrepUrA samartha nathI banatA. tethI aMta samaye mAtra paMca parameSThine namaskAra karavArUpa mahAmaMtranA atyaMta bhAvita evA ekAda padamAM je sAdhaka sthira thAya che. te maraNane samAdhimaya banAve che, tenA pariNAme te vadhumAM vadhu traNa bhavamAM ja muktine vare che. A vAtane supere jANanAra te kSepaka paMcaparameSThine namaskAra karavArUpa padomAM atyaMta upayogazIla banI paMDita mRtyune vare che. niSkaSAya, dAMta, zUravIra, zIlavAna, dhIra ane zAMta evo te kSepaka mokSanI dizAmAM jhaDapabhera AgaLa vadhe che. 2010_02 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika gAthA-71mAM upasaMhAra karatAM graMthakAra maharSi e aMtima maMgalAcaraNa mATe zrI vIra paramAtmA pAse sarvajIvonA sarvaduHkhonA nAzanI prArthanA karI che. saMzodhananI prAraMbhika kSaNo... paMnyAsapravara zrI bodhiratna vi.ma.nA ziSyaratna munirAja zrI dharmaratnavijayajI ma.sA.e zubha saMkalpapUrvaka zrI catuH zaraNAdi cAra prakIrNaka graMthonuM apragaTa sAhitya jahematapUrvaka alaga-alaga bhaMDAromAMthI saMgrahIta karyuM. tyAra bAda te cAra prakIrNaka graMthonI hastalikhita pratonA AdhAre livyaMtara, pAThAntaro ane tulanAtmaka sAhityano saMgraha karavAnuM kAma paNa karyuM. taiyAra thayela te meTara sarvAgINa rIte, suvyavasthita rIte ane zuddhipUrvaka saMpAdita thAya to sAruM, AvI zubha bhAvanAthI mArA upara mokalela. tyArathI A kArya mArA hastaka AgaLa vadhyuM. sau prathama zrI catuzaraNa prakIrNakane taiyAra karavAnuM thayuM. temAM anekavidha javAbadArInA kAraNe be thI aDhI varSano gALo pasAra thayo. vi.saM. 2014nA caitra suda 9nA zubha dine tenuM prakAzana thayuM. tyAra bAda zrI Atura pratyAkhyAna prakIrNakanuM kArya zarU karyuM. A prakIrNaka Agamane paNa pUrvanI jema ja sarvAgINa, suvyavasthita ane zuddhipUrvaka prakAzita karavAnI bhAvanA hatI. A Agama graMthane sarvAgINa rIte taiyAra karavAnA dhyeyapUrvaka sau prathama hastalikhita pratonuM avalokana karyuM. hastalikhita pratomAM te-te kALanA lahiyAonI bhUlathI aneka tUTIo-azuddhio jovAmAM AvI. mukhya muMjhavaNa to tyAre ubhI thaI ke vivaraNa eka hovA chatAM alaga-alaga pratiomAM kartA tarIke alaga-alaga nAma upalabdha thayAM. TAMcA sAdhano, duSkALa Adi nabaLI paristhitinA phaLarUpe AvI aneka bhUlonI paraMparA sarjAtI hatI te sarvajana vidita ja che. aneka pratomAMthI Adarza tarIke grahaNa karela tathA kartAnA nirNaya mATe upayogamAM lIdhela pratonI AghaMta pRSThonI pratikRti ahIM samAviSTa karI che. tene jovAthI vidvAnone mArI muMjhavaNano aMdAja Avaze. vyAkhyA sAhityanI taiyArI: kAryanA prAraMbhikakALamAM mukhya be avasUrio AMkha sAme hatI. 1- rUda sarveSa nIvAnAM. rU5 bRhad avacUri, 2- rezI trasaMsthi ... rUpa saMkSipta avacUri. bRhad avacUrinI hastalikhita pratonA aMte kartA tarIke be nAma maLatAM hatAM. 1-pU.A.zrI.bhuvanatuMgasUri mahArAja ane ra-pU.A.zrI. somasundarasUri mahArAja. "kRti eka ane kartAnAM nAma be' A muddo sahaja muMjhavaNa pedA kare tevo hato. jyAre saMkSipta avasUrinI upalabdha sarve pratomAM pU.A.zrI. guNaratnasUri mahArAjanuM nAma upalabdha thatuM hatuM. 2010_02 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika bRhad avacUrinA kartAnI muMjhavaNano ukela suyogya avasare prApta thaze te vizvAsa sAthe saMzodhananuM kAma prAraMvyuM. munirAja zrI dharmaratna vi.ma.e karela ane mokalela presa kopIne pharIthI mULaprato sAthe meLavavAnuM zarU karyuM. mULapratomAM azuddhio ane adhurAzanuM prAcurya hatuM. saMskRta bhASAthI aparicita ke alpaparicita lahIyAonA hAthe lakhAyelI A prato dvArA vAkyonA anvaya goThavavAmAM paNa ghaNI mahenata karavAnI thaI. je pratamAM je pATha saMpUrNa hato temAMthI te pATha ane je pratomAM je pATha zuddha hato temAMthI te pAThano svIkAra karyo. te sivAyanA azuddha ane apUrNa pATho amaryAdita jaNAtA tenA pAThAntaro, TippaNIonuM kAma mUlatvI rAkhIne zakya zuddhipUrvaka presa kopI taiyAra karI. baMne avacUrinA saMzodhana mATe mukhya cAra-cAra pratone Adarza tarIke banAvI. pUjya AcArya zrI guNaratnasUri mahArAjAnI saMkSipta avasUri paMDita hIrAlAla haMsarAja jAmanagaravALAe vi.saM. 1979mAM vividha payapannAvasUrinA nAme chapAvIne prasiddha karela che. te pachI aneka saMsthAo dvArA paNa prakAzita thayela che. te prakAzita prato sAthe paNa saMkSipta avacUri meLavavAnI thaI. saMzodhanamAMthI saMpAdananI dizAmAM AgaLa vadhatAM bRhad avacUrinA kartAno nirNaya karavA jarUrI tapAsa jArI hatI. te tapAsa aMtargata pUnA-bhAMDArakara orienTala rIsarca InsTITyUTanuM hastalikhita pratonuM lIsTa jovAnuM thayuM. temAM Atura pratyAkhyAnamAM eka pratanA Adya-aMta zabdo aparicita ane judI dizAmAM jatA jaNAyA. e zabdo jotAM prastuta be avacUrithI alaga A vivaraNa che. tenA maMgalAcaraNanA zloko ane aMte prazastinA zloko jotAM pU.A.bhuvanatuMgasUri ma.nu nAma upalabdha thayuM. AnaMdanI anubhUti sAthe pUnA tapAsa karAvI tyAM te pratanI jherokSa kopI maMgAvI. te jherokSa kopI lAMbA samaye prApta thaI. chatAM prApta thayAno AnaMda hato. te saMpUrNa vyAkhyAne jovAnI thaI. aneka dRSTikoNathI A vyAkhyA baMne avacUri karatAM alaga ja hatI. eka bAju tenuM lIpyutara karavAnuM kAma karyuM. bIjI bAju tenI bIjI pratikRti meLavavA tapAsa karI. lIkhaMtara thayuM. paNa bIjI hastalikhita prata na maLI. je Aja sudhI prApta thayela nathI. - A vyAkhyAne vRtti tarIke svIkArIne prakAzita karavAno nirNaya karyo. A vRttinA aMtamAM pU.A.zrI bhuvanatuMgasUrIzvarajI ma.sA.nI prazasti saMpUrNa spaSTa hovAthI A kRti teozrImanI ja che. tevuM spaSTa thayuM. sAtho sAtha rUTuM adhyayanaM rUpa bRhad avasUri pU.A.zrI somasundarasUrIzvarajI mahArAjAnI kRti tarIke svIkArI. A nirNaya vartamAna upalabdha sAhityanA AdhAre karyo che. sAhitya saMpAdana-saMzodhananI dizAmAM AgaLa vadhelA vidvAnone bhaviSyamAM anya koI prata prApta thAya athavA kartAnA nirNaya mATe anya koI nizcita paribaLa prApta thAya to cokkasa vicAraNA karavAnuM vicAryuM che. 2010_02 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prAstAvika eka ja AdarzanA AdhAre vRttinuM livyaMtara karyA pachI artha-nirNaya, pATha-nirNaya dvArA tenI presakopI taiyAra karI. A vRttimAM vRttikAre aneka zAstronA uddharaNa pAThono samAveza karela che. te uddharaNa pAThonA mULastrota zodhavA pUrvaka zakya zuddhi karavAmAM AvI. traNeya vyAkhyAonI tulanAtmaka vicAraNAnA aMte cokkasa ema kahI zakAya ke, "sau prathama vRttinI racanA thayela che ane tyAra bAda tene AMkha sAme rAkhIne baMne avacUrinI racanA thayela che." A vAta kartAno kALa ane kRtinI racanA zailI jotAM spaSTa thAya che. pU.A.zrI. bhuvanatuMgasUri AMcalika gacchanI paraMparAmAM lagabhaga teramA saikAmAM thayelA che. jyAre pU.A.zrI guNaratnasu.ma. tathA pU.A.zrI somasundarasUri ma. tapAgacchanI paraMparAmAM paMdaramAM saikAmAM thayelA che. racanA zailImAM zabdonI gUMthaNI-padArthanI spaSTatAmAM paNa vRttinI samAnatA baMne avacUrimAM jovA maLe che. jyAre paraspara baMne avacUrimAM to bahulatayA zabdo ane padArthanI samAnatA jovA maLe che. A samAnatAnA kAraNe vaccenA kALamAM kartAnA ullekhomAM bhUla thaI hoya tema jaNAya che. aneka prato evI paNa jovA maLI che. jemAM vRtti ane baMne avacUrinuM mizraNa thayuM hoya. eka vikalpa evo paNa ubho rahe che ke baMne avacUri alaga mAnavI ke kema ? kadAca eka kartAnI ja e avasUri hoya ane te pachI te avasUrino potAnA adhyayana-adhyApana mATe jarUrI pheraphAra sAthe bIjAe svIkAra karyo hoya. A vikalpane mahattva na ApatAM prastuta prakAzanamAM traNeya vyAkhyAone alaga-alaga kartAnI kRti tarIke grahaNa karela che. saMpAdana zailI.. zrI catuzaraNa prakIrNakamAM svIkArela saMpAdana zailI mujaba khaMDa-1, 2, 3 nA vibhAga mujaba prastuta prakIrNakanuM saMpAdana karela che. vAcakane tulanAtmaka abhyAsa ane vizeSa spaSTIkaraNa karavAnuM saraLa bane te mATe khaMDa-1mAM uparoktavRtti ane baMne avacUrino sAthosAtha samAveza karela che. khaMDa2mAM prakIrNaka aMtargata 33 durgA saMbaMdhI zatAdhika kathAone anya anya graMthomAMthI saMkalita karIne samAvela che. je kathAnako dvArA durgAnanA viSayane bahu sArI rIte samajI zakAya tevo che. khaMDa-3mAM pariziSTono samAveza karyo che. te pariziSTomAM mukhyatve ajJAtakartaka bAlAvabodha, bhAvAnuvAda, ajJAtakartaka laghu Atura pratyAkhyAna-1, 2, ajJAtakartaka 13 durbAna kathA prakIrNaka, mULa prakIrNakanI gAthAno akArAdi vagere vigato lIdhela che. te uparAMta dIgaMbarIya zrI vaTTakarAcArya racita mUlAcAragraMthamAM zrI Atura pratyAkhyAna prakIrNakanI ghaNI gAthAo TIkA sahita maLe che, tethI tene paNa aMtamAM lIdhela che. 2010_02 WWW.jainelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika upakArI kAraNa aidaMyugIna gItArthamUrdhanya, anekavAra 45 AgamonuM parizIlana karI mArgastha prarUpaNAnA svAmI banelA temaja jIvananA aMta samaye paNa 45 Agamo paikInA ja eka zrI maraNasamAdhipayajJA graMthano svAdhyAya karIne samAdhinA zikhare caDelA svanAmadhanya, dIkSAyuga pravartaka, tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAje potAnA Azrita mahAtmAone 45 AgamonuM saMzodhana ane saMpAdana karI zuddhavAcanApUrvaka prakAzanamAM sahayogI banavAno sadupadeza Apyo hato; e mahApuruSanI AMtarika bhAvanAne aMze aMze paNa sAkAra karavA mATeno prayatna A prakIrNaka-Agama graMthonA saMzodhanapUrvaka prakAzana dvArA thayo te mArA mATe atyaMta AnaMdano viSaya che. pUjyapAdazrIjInI kRpAthI A rIte badhA ja prakIrNako ane anya AgamAdi graMthonuM saMzodhana prakAzana saMpanna thAya tevI bhAvanA sevuM chuM. A saMzodhana-saMpAdana kAryamAM prAraMbhathI ja dAkSiNyamUrti paMnyAsa pravara zrI bodhiratnavijayajI gaNivaranA ziSyaratna muni zrI dharmaratnavijayajI ma. tathA prazAMtamUrti pU.A.de.zrI.vi. jinacandra sU. mahArAjAnA praziSya vidvAna AcArya zrI yogatilakasUrijInA ziSyaratna muni zrI zrutatilakavijayajI ma. Adie livyaMtarathI laIne prUpha cekIMganA kAryo khUba ja nikhAlasabhAve karela che. te uparAMta aneka sAdhako ane saMsthAoe A kAryane Aje je rIte dekhAya che te rIte prakAzita karavAmAM phALo Apyo che te sarve anumodanIya che. mArA ziSyavartuLe svAdhyAyanI mUDInA aMga rUpe AnAM prUpho anekavAra vAMcIne meLavyAM-sudhAryAM che. emAM mukhyatve muni zrI vivekayazavijayajIe zruta-sevAno prazasya lAbha lIdho che. 25 prastuta prakAzananA vAMcana-manana-ciMtana dvArA aneka sAdhaka AtmAo kramaprApta athavA Akasmika rIte upasthita thayelA mRtyune mahotsavarUpa banAve, parama samAdhinA baLe sadgatinI paraMparAne pAmI mokSanA zAzvata sukhane vahelAmAM vahelA prApta kare e zubhAbhilASA. sAtho sAtha A saMpAdana-saMzodhana dvArA pragaTa thayelA A prastuta prakAzananA mAdhyamathI upArjita thayela tAttvika zuddhi-puSTi mArI-amArI parama samAdhinuM kAraNa bane, sadgatinI paraMparA dvArA zIghra mokSa prApta karAve te ja zubha bhAvanA. vi.saM. 2077 mAgasara suda 3 guruvAra zrI motIzA lAlabAga jaina saMgha muMbaI-4 2010_02 vyAkhyAna vAcaspati, jaina zAsana ziratAja, tapAgacchAdhirAja, bhAvAcArya bhagavaMta, zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA parama samAdhisAdhaka vardhamAna taponidhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjAno caraNa caMcarIka vijaya kIrtiyazasUri, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAthAkAra maharSiono paricaya AMcalikagacchAcArya pU.A.zrI. bhuvanatuMgasUri mahArAjA aMcalagacchanI paraMparAmAM vi.saM. 1216mAM dIkSita banI vi.saM. 1234mAM sUripadane pAmelA pU.A.zrI dharmaghoSasUrijI mahArAja eka prabhAvaka AcArya hatA. teozrImade potAnA jIvanakALa daramyAna anekAneka graMtha racanAnAM kAryo karyAM hatAM. vAdavijetA Adi aneka padavI pAmelA prakAMDa vidvAna teo zrImade mahendrakumAra nAmanA nava varSanA bALakane vi.saM. 1237mAM dIkSA ApI. vi.saM. 1293mAM emane AcAryapadavI ApIne pU.A.mahendrasiMhasUrijI mahArAja nAme ghoSita karyA. te pU.A. mahendrasiMhasUrijI mahArAjanA prabhAvaka ziSya parivAramAM pU.A.zrI bhuvanatuMgasUrijI mahArAja thayA hatA. teozrInA jIvana aMge vizeSa koI mAhitI vartamAnamAM upalabdha thatI nathI. aMcalagaccha diggadarzana pustakanA AdhAre teozrInuM kArya kSetra cokkasa jANI zakAya che. teozrImade potAnA jIvanamAM vividha viSayaka sAhityanuM vipula nirmANa kareluM che. te sAhityamAM mukhyatve 1-RSimaMDala vRtti, 2-catuH zaraNa vRtti, 3-AturapratyAkhyAna vRtti, 4-sItA caritra, pa-mallinAtha caritra, 9-AtmasaMbodha kulaka, 7-RSabhadeva caritra, 8-saMsmAraka avasUri Adino samAveza thAya che. A badhA graMthono vistArathI paricaya aMcalagaccha digdarzanamAM Apelo che. sAhitya racanAnAM kArya sAtho sAtha te mahApuruSe aneka rAjavIone jaina dharmanA upAsaka banAvyA hatA. saMgha rakSAnA prasaMge te mahApuruSa maMtravAdI tarIke AgavuM sthAna dharAvatA hatA. teozrIe rAjA rAula kheMgAra cothAnI samakSa junAgaDhamAM takSanAgane pratyakSa ANIne soLa gAruDIonA vAda jItyA hatA ane temane AjIvana paryata sarpa pakaDavAno tathA khelAvavAno dhaMdho na karavo evo niyama levaDAvyo hato. Aja AcAryadeve rAjA pAsethI pharamAna meLavI savA lAkha jALa choDAvI hatI. temaja pAMcaso bhaThThIo paNa baMdha karAvI hatI. lokavAcakA mujaba evuM paNa kahevAya che ke teozrIe coryAsI jJAtinA vaNiko ane coryAsI gacchanA AcAryonA dekhatAM AdIzvara bhagavAnanI pratimAne bolAvI maMtra camatkAra paNa dekhADelo hato. aMcalagacchanA ItihAsamAM to samartha maMtravAdI, prabhAvaka AcArya tarIke temaja AgamAdi jaina zratanA aThaMga abhyAsI ane prakIrNaka graMthonA Adya TIkAkAra tarIke teozrIne biradAvavAmAM AvyA che. tapAgacchapuraMdara pU.A.zrI. somasuMdarasUri mahArAjA | zrI tapAgacchanAM Adya mahApuruSa, parama pUjya AcAryadeva zrImad jagadUcandrasUrIzvarajI mahArAjAnI ujaLI pATa paraMparAmAM pU.A.de zrI devasundarasUrijI ma. thayA. (janma vi.saM. 1396, dIkSA vi.saM. www.alinelibrary org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAkAra maharSiono paricaya 1404 tathA AcAryapada vi.saM. 1420) teozrImadunA vidvAna ziSyomAM mukhyatve pU.A.zrI. jJAnasAgarasUma., pU.A.zrI. kulamaMDanasUri ma., pU.A.zrI. guNaratnasUri ma., pU.A.zrI. sAdhuratnasUri ma., pU.A.zrI somasundarasUri ma., pU.zrI sAdhurAjagaNi ma., A zrI. kSemakarasUri ma. AdinA nAmo upalabdha thAya che. teo zrImadbhA pratyeka ziSyaratno e aneka graMthonI racanAo karela che. temAM pAMcamA ziSyaratna pU.A.zrI. somasundarasUri ma. te samayanA sarvazreSTha prabhAvaka maharSi hatA. teo zrImano janma vi.saM. 1430mAM alhAdanapura (varta. pAlanapura)mAM thayo hato. pitAnuM nAma "sajjana" tathA mAtAnuM nAma mAlDaNadevI" hatuM. vi.saM. 1437mAM mAtra sAta varSanI uMmare saMsArano tyAga karI saMyamano svIkAra karyo hato. vi.saM. 1450mAM vAcaka padanI prApti thaI hatI ane vi.saM. 1457mAM pATaNa mukAme gurudeva pU.A.zrI. devasundarasUrijI mahArAje emane AcAryapada ApI potAnI pATe sthApIne tapAgaccha nAyaka banAvyA hatA. vi.saM. 1499mAM teozrIno svargavAsa thayo hato. teozrIno AtmA zrI sImaMdhara prabhunA sAnidhyamAM pUrvamahAvideha kSetramAM sArA kuLamAM utpanna thayo che evuM atizayavALA sthavira munioe kahyuM hatuM. Avo ullekha somasaubhAgya mahAkAvyanA navamA sargamAM jovA maLe che. e mahApuruSa jevA jJAnI hatA. tevA ja aparizrAvI-gaMbhIra hatA. tethI svapakSanI jema ja parapakSanA sAdhako teozrI pAse ni:zaMkapaNe AlocanA grahaNa karI zuddhi sAdhatA hatA. A mahApuruSanA jIvana saMbaMdhI vizeSa mAhitI pU.A.zrI munisundarasUrikRta "gurvAvalI" (racanA vi.saM. 1466), pU. zrI cAritrarati gaNikRta "zrI citrakUTa mahAvIra prasAda prazasti" (racanA vi.saM. 1495), pU. muni zrI pratiSThAsomakRta "somasobhAgya kAvya" (racanA vi.saM. 1524), pU. zrI somacaritragaNikRta "guruguNaratnAkara" (2canA vi.saM. 1541) Adi graMthomAMthI prApta thAya che. teozrImade potAnA jIvanakALa daramyAna aneka graMtharatnonI racanA karela che; temAM "ArAdhanA rAsa', upadeza mALA bAlAvabodha', "yogazAstra bAlAvabodha', SaDAvazyaka bAlAvababodha, navatattvAdi bAlAvabodha ane tenA bhASyAdi "Avazyaka niryukti avacUri', "sAdhu samAcArI kulaka" uparAMta kalyANakAdi aneka stavo Adi agragaNya anekagraMthonI racanA karI hatI, jemAnAM ghaNA kharAM Aje upalabdha thAya che. prastuta zrI catudazaraNa prakIrNaka avacUri (vRtti) paNa teo zrImadbhI ja eka racanA che. jaina zAsananA mahApuruSonI paMktimAM potAnI vidvattA, puNya pratibhA Adi guNothI sthAna-mAnapratiSThAne pAmanArA A mahApuruSanA cAra ziSyo AcAryapadane pAmelA hatA. (1) pU.A.zrI. munisundara sUri ma., (2) pU.A.zrI. jayasundarasUri ma., (3) pU.A.zrI. bhuvanasundarasUri ma., (4) pU.A.zrI. jinasundarasUri ma. je prabhAvaka kakSAnA hatA ane jemaNe aneka graMthonuM sarjana karyAnA ullekho prApta thAya che. 2010_02 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vyAkhyAkAra maharSiono paricaya A mahApuruSanA jIvanano vistRta vRttAMta zrI somasaubhAgya mahAkAvya, u. dharmasAgarajI kRta paTTAvalI, guruguNa ratnAkara kAvya, tapAgaccha paTTAvalI vageremAM varNavela che, e paikI saMkSipta vRttAMta 'paTTAvalI parAga', 'tapAgaccha kA itihAsa bhAga-1' vagere pustakomAM varNavela che. temAMthI tA2vIne atre sAbhAra grahaNa karyo che. 'somayuga'nA tejasvI nakSatra pU.A.zrI guNaratnasUrijI mahArAjA tapAgacchanI ujaLI paraMparAmAM be yugo sAhityanI dRSTie khAsa noMdhapAtra thayA. eka somayuga ane bIjo hIrayuga. yugapradhAna pU.A.zrI somasuMdarasUrIzvarajI mahArAjA temaja akabaraasuratrANa pratibodhaka pU.A.zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA samaye zramaNa saMgha khUba phUlyo-phAlyo. AcAra, vicAra ane prarUpaNA viSayaka cokkasa sthiratA ane kuzaLa anuzAsana maLatAM sAhityanI sarvAMtriNa navasarjana pravRtti khUba ja jorazorathI banI. A baMne mahApuruSonA AsapAsanA kALamAM khUba ja noMdhapAtra graMthonAM navanirmANa thavAthI jaina darzananI prabhAvakatAe paNa eka ajaba UMcAI ane AbhA prApta karI hatI. causaraNa payajJAnI laghu TIkAnA racayitA pU.A.zrI guNaratnasUrijI mahArAjA 'somayuga'nA eka tejasvI nakSatra hatA. emanA aMge jo ke vyApaka pramANamAM paricaya sAmagrI maLatI nathI. chatAM yaMtra, taMtra chuTaka yA prazasti Adi rUpe thoDo ghaNo paricaya jarU2 upalabdha thAya che. 'zrI somasaubhAgya mahAkAvya' ane 'gurvAvalI' jevA graMthomAM pU.A.zrI devasuMdarasUrijI mahArAjAnI prazaMsAnA aneka pado upalabdha che, temAM emanA prabhAvaka paTTadharono ya ullekha prApta thAya che. teozrInA aneka paTTadharo paikInA ja eka pU.A.zrI guNaratnasUrijI mahArAjA che. sahasrAvadhAnI pU.A.zrI munisudaMrasUrIzvarajI mahArAjAe potAnA gurubhAI thatAM pU.A.zrI guNaratnasUrIzvarajI mahArAjAno khUba bhAvapUrNa paricaya Apyo che. teo jaNAve che ke teo vAdavidyAmAM kuzaLa hatA. temaNe aneka vAda jItyA hatA. temanI kIrti deza-videzamAM phelAyelI hatI. kaThinamAM kaThina graMthomAM temanI mati praveza pAmatI hatI. emanuM cAritra niSkalaMka hatuM. - koIne paNa bAdhaka na banavAno temano abhigraha hato. # kyAreya temaNe Teko lIdho na hato. - koI upara teo roSa na karatA. # vikathAthI teo dUra-dUra rahetA. . 2010_02 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAkAra maharSiono paricaya 29 - sarvavidyAmAM temanI kuzaLatA hatI. : eo kuzaLa adhyApaka hatA. ziSyone teo nipuNa banAvatA hatA. . vyAkaraNa, sAhitya, Agama, jyotiSa, tarka ane vAdavidyAmAM teonI adbhuta hathoTI hatI. - sarvatra temanI pratibhA prasiddha hatI. " jJAnano pracaMDa puruSArtha hato. - nitya apramatta hatA. smaraNa zakti atula hatI. : aneka vizada graMthanA teo racayitA hatA. temanA graMtho jotAM gurubhAI sUrijIe temanI karelI stuti sarvathA sArthaka che; evuM spaSTapaNe jaNAI Ave che. emanuM vihAra kSetra gujarAta, rAjasthAna hatuM. emanA hAthe jinapratimAnI aMjanavidhi thayAnA pramANo paNa maLyAM che. emanA samaya nirNaya aMge khAsa sAdhana maLatAM nathI. chatAM je tUTaka sAdhano maLyAM che. tenA AdhAre temano jIvanakALa vi.saM. 1400 thI 1475 sudhIno hovo joIe. temane sUripada vi.saM. 1442 mAM prApta thayuM hatuM. evo AdhAra maLe che. temanA gurubhAI pU.A.zrI kulamaMDanasUrijI mahArAjAnI sAthe ja temane sUripade prasthApita karAyA hatA evo ullekha paMcAzaka TIkAnI vi.saM. 1442mAM ja lakhAyela pratinI prazastimAMthI prApta thayo che. emaNe vividha graMthonI saMracanA karI hatI. temAMnA keTalAkano saMkSipta paricaya A mujaba che. 1-kalpAMtarvAcya : (racanA vi.saM. 1457) A graMthamAM paryuSaNa parvanA mahimAnuM nirUpaNa che. kalpa zravaNanI vidhi ane vividha kathAo ApavA uparAMta aneka viSayo upara carcA ane nirNaya karelA che. 2-jiyAratna samuccaya : (racanA vi.saM. 1467) kalikAla sarvajJa pU. zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjAnA zabdAnuzAsananA AdhAre dhAtuonuM vibhAgIkaraNa karIne A graMtha banAvela che. badhA kALanA dhAtuonA rUponA prayogo temaja udAharaNo ApyAM che. AmAM zrI sudharmAsvAmIjIthI laI nija gurudeva sudhIno paryakrama prazastimAM apAyo che. A graMtha mudrita che. 3-catura zaraNAdi prakIrNa-avasUri : catu zaraNa, Atura pratyAkhyAna, saMsmAraka ane bhakta parijJA A cAre prakIrNako para viSamapada TippaNa apara nAma avacUrInI racanA temaNe karI che. emAMnI ja prathama avacUrI A sAthe pragaTa thaI rahI che. Ano racanA saMvata maLato nathI. 4-karmagraMtha avacUrI : (racanA vi.saM. 1459) tapAgacchanA dvitIya paTTAlaMkAra pU.A zrI devendrasUrIzvarajI mahArAjAe navya pAMca karmagraMtho banAvyA hatA. to pU.A.zrI caMdrarSigaNi 2010_02 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyAkhyAkAra maharSiono paricaya mahattarazrIjIo chaThTho karmagraMtha banAvelo. te badhA upara viSamapada TippaNa (avacUrI)nI racanA karI hatI. A badhI avacerIo haju amudrita che. pa-kSetra samAsa avacUrNaH pU.A.zrI somatilakasUrijI mahArAje racelA navya kSetra samAsa graMtha upara teozrIe avacUrNa rUpe nAnI TIkA banAvI che. A graMtha paNa amudrita che. A graMthanI vi.saM. 1480nI lakhAyela prati upalabdha thAya che. jemAM prazasti che. -vAsotikAvitaMDA viDaMbana prakaraNa : aMcalagacchanA zAstrottIrNa keTalAka matonuM khaMDana karavA mATe A prakaraNa racAyela che. A graMthamAM raju karAyela sAkSIo, tarko, AdhAro ane nirUpaNa zailI jotAM temanuM AgamajJAna, bhASya niryukti, cUrNa ane TIkA sAthe paMcAMgI siddhAMta paranuM pracaMDa prabhutva jhaLakI Ave che. A graMthanuM bIjuM nAma aMcalamata nirAkaraNa paNa che. 7-padarzana samuccaya, tarka rahasya dIpikA TIkAH pU.sUripuraMdara zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA padarzana samuccaya mahAgraMthanI 87 kArikAo upara cha adhikAromAM vistRta ane vizada TIkA racI graMthakArazrIjIe mahad upakAra karyo che. A badhA avalokano para dRSTipAta karatAM spaSTapaNe jaNAya che ke teozrI somayuga'nA to tejasvI nakSatra hatA ja. paraMtu Aja paNa teozrInI pratibhAno prakAza jaina saMghane jANavA mANavA maLI rahyo che. teozrImadgA jJAnAdi guNa samRddha jIvanane vAraMvAra vaMdanA. 2010_02 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prata-darzana pANI prastuta saMpAdanamAM upayukta hastalikhita pratonA Adya-aMta pRSThonI pratikRtio ane Adya-aMta vAkyAMza ahIM ApavAmAM Avela che. AnA nirIkSaNathI kaI kaI prationo upayoga ame karyo che teno ya khyAla Avaze. amane mULa prato maLI nathI. paNa tenI jherokSa karAyela nakalo ja maLI hatI. prastuta saMzodhana ane saMpAdana paNa e jherokSa kopIonA AdhAre ja zakya banyuM che. A prato amane pUrI pADanAra DahelAno upAzraya amadA., ela.DI. InsTITyUTa amadA., zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA amadA.), zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira (pATaNa), orienTala rIsarca InsTITyUTa - pUnA AdinA jJAnabhaMDAro temaja graMthAlayonA vahIvaTadAro ane meLavI ApanArA pUjyo temaja suzrAvakonI zrutabhaktinI ame anumodanA karIe chIe. zrutabhaktimAM karela sahAya nimitte AbhAra darzAvIe chIe. - saMpAdaka 2010_02 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CE pradarzana tInavAvIrasivaye mudhoyisvaguromurivAnAdhAraNatyAkhyAnampaki yatpadavidhAraNazamazAstrAdausarvacaSTadevatAnamaskArovAyutAnavatadanAbAdidamudhArasyasaviSya tItimanyAtanayAsikampAzivAmAnyapakIkimivAkiyanamaskArasAmanyAmamovAkAyadAna vidhAnamaskAronazilatoyadyAcavAcikonahatamyAdhimAnasikakAdhikosatIviSyasakiMdai nadayisamAdhyAmiAnanayarijJAdhyayanakaraNAnaMtaramevacArasaNezamisikathaMjJAyatAkosatraya rinAsyatidevanaparijJAcakSavAratenAniyatamevAsnIzimamusya prathamatrA demikvadesavirasammadihImarekA joDInaMdobAlamiyama simAsaNezivyAraha yamAthivyAdikAyAnAMSaSTAcAvAmbamakAyavyaparAyalakAstamyAyisaMkalpalAraMmatvamahileda svAdezasyamakAyasyaekadevA:saMkalpanimAnirUpaHtasyAyimAparAdhaniraparAdhavenaviSakAra svAhAnadezakadevamAnaspasvayaMhananadhAtamatayAvirasoninodezoka devAcistAsammadihAtisamma kAviyarInAnacapradhAnasyASTidazanimattisyAmosamyaka TimamarikavimiyatapaMcavamupayAyAna josovoniyAzrAvakaDIvAtadobAlayamiyamaraNazAmamaragamanekadhAvaNita lathAhi AvIjaditimabalAimaraNavasahamacisoanimuomAma banA Arapasaal 1zrImajhiAyanama: pAvatyA grAnadAvizeSeNaIrayanigyayaSTakAraka vArazvaramatIrthabodhava amminya" vivaraNameapucatAyadiviparItamayAkimaputanma rayAnaniH- sakArAsidhAnamaciguvamuktamaliyato'mpAviSakArAkimyavArasakannayite satapari jAyAmantidevAkAgAvAsAvatemahaniSyannAmevAtIspanojJAyate'syAyimapavakaneniIGarg yitAnukaMpevidhiyazodhyasadAvibudhaiHzAmAjJazAsanalavamyazrIdhamaghoSamayuroyiti" ghamAda:|thisamanizakSita zividhiyakSadevAkavAdhAmanidhiradamuSyAcIDaya mikssmriguruHshaannyuuhodynishivraamaan:maadhrmghossmriikssaasmmaanmmmrihriikssaa| mamatavAdAzIsavamagamazisnamAsvampAyatAnasatecaka vivaraNamAmihAra tyA rvyaampkaalmp||3||mithyaayvnnitmykaamvimaadhnomhaayaatmyiktaanuk yaH zodhavibudhAvazeSaNA smaanaartaaryaavivshstiH|| graMthamAnaNAra samAmA3raztyAsthAnavivaraNa 27 bhAMDArakara orienTala rIsarca InsTITyUTa - pUnA na, 124 ||3maat : / / zrI sarvajJAya namaH / / aha~ / / natvA vIrajinaM vakSye mugdho'pi svagurormukhAt... maMta : zrI bhuvanatuGgasUristasmAtsvasyopakRtikRte cakre / vivaraNamAtramihAturapratyAkhyAnaprakIrNasya / / 3 / / ... / / 4 / / samAptAturapratyAkhyAnavivaraNaprazastiH ||grNthmaan-850 ||shrii|| . 2010_02 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IL pradarzana 2010_02 yAdImArikApassyiASamANakaraNaMyA nAvAbhAvanimayamaya nAvAjAMnAUMgAyakavAyuyomAyArAnAmyanamAkhAnAmAninimAbanApekSayAnAlAniyAniridhi janaprapamenizampAdhiyAnAsaMgakArAmanavenarAdhanayamAjhAdAmanavamAdhyayananamakArakampamanAnevAranadAmiyanajayAratAvakumArajanAdamayanakananimAnamArAmANinAyanAniyavAnamA manApramA amibayA vibhanidinapanirAyapraviSAvinAuna nAyakamakiyAzamAnamAvikAgAnI pAnApamAnApamAnajalasammAphiyajAnavayana nivAkara ninAnidhi vanAniyalAzanAnAmanimamanyAnI mAnAvAnizAnAmyAsAparAvinAavaravyanaspikAra vArApakalpajanama pakaraNAzinikarupanaananyamamAnAbAnAjanamadhyApanamATilonirAkaramAna-vipInAna naraniyamyAnamAra jaELAcataka.yAzimAmananakvimA samAnAnkAmA 1.saritamitarodhAtmayA memparAmadhyarahitaspAyAlAjanizmiraNajimanAmanyAmagnimaminikananinA ka ra liya evaMhArazAsanasAzayAnakA mata manAnA majAmavAlamaparijamAyalAzavAsanaviratipAlamAmalAyAtranAmanadevAnamAyatanamAna nmamAyAmaparaekmAmAyika bijatinAvazAnadAnandalacalapANAliyAnAdiviramaNAvapeTinAvAcanapauinamA jamanAmAcAramapinAkapArinapisArvajinakA samayamaraNamanekAkAruNenanAyakadevAyanivAravAlApanamA sAmAvanivikSasyamavajAgezmaznAyazitAvanAna vA mAnavikamadhyamovAya jinamaNa kenaminopaMDinapAnamasAra gAvogArerAvirata javaninAnimatAnyAhAra chameSTidharmaspadakAnipovanampavidhiyazmadhuzyesanIya nisAna mAnadhAna maMninidhayaHpanalibharAyamaparavAlA vinaMsadhvabhiraNAdinAnibAne katipamAnApaviliyanaM nayApArasapanAlayAmAdiranagama limaravAniyamApanatAninAmanagrAsAparaNayAvANadivabaLA purnaktiNA medhaaviivinaavaapraanndhbhnaa| zAhArakArAtmakAravayarthI yApAsaNAmadhI/ eyakSA samikadesavisammahimasjionAvAnizIbAlayaDiyAmaralanisAmolana kAra rAmavAcakavAlaya DinamatInAmyane'sATa " tamiracyayazvayAsAusikAudesanavamAsaNavadesaNavAneSajunahoradesA kAmAsAtha- karaNekAra mAtra kAmukkAra ajJAzyANimusAvANya paradAra nimamaNeTiMcAaparimizchAuvidhAyupatyAiMdira jarayAmAnavidArayanimayapAna rkhdirNgtthlaa| naabsraanmnbhinmsinopcineksaae| nirAsanaparevAsarAya dilAnana pANavAya raNe: bAlamiyI mahAzAjacadimAderamaNAmuNDA maMcaceramAdemAvagAmipizAyaNatayAnapAvaramAyadAnAvara adyavAdhinAnina, kina aTinAiTinAkAnAjAnogANaparisaMsthAmAmAzyaya nihisaMkniAmodyApomahAvihInasociurosi simenapAnaparimitA aparimitA yAzcApariSada, mAjAvinAkAtamyA tyA vAkameliyamaraNa kAle mAganevima mAnanIya malamanAyata kAnADApayAsakAramaraNAachinApajIviyAmAnApadivAsamukkApachimasala nivanAnizcama khUna vApaparA nivAsa vivayanmiyatenabalapa..lata maraNAhAnarAja halamakicarAdhyAlAmunissAsigharenevAruhicusaMdhArAja'marazdasAvaratAnacanabAlapampayanala taashmaanyaavinaaprdiidaa| nanikIma jAvekyamaraNakarAtinabAlapana yApajAnAtharinApAsavakkamoviThaNaniShiA sopenabAlayimaraNane jahAjAvamApA mAriyAgamana viSayana yAparimANakaraNe gataratI gamA mrnnshkmaanaaynmgaayaayaamcNdvaarmykaa| pramAniammammmansiAANETamanianAnArAvaramayantramaNAnAmamAyojana parinamaH ananayojanAnadharmavApahAreNI mApemAloktAramArgikanyAmamAsulalitA SafaqviexmakanyA kalyAvadhimasAmayasayarinizANaERARIRSAEnayaNAyakamayA mAbimAmatyAzivAzivAnirinidaMDomanapAkavyAyAmayoyariramA pratipatrikAlAI nimmaraNAlapaifielnamAmalAnanAIyAvavidhAnajinasananananasakdana ruyasaparinAmAmAlanasampanamtAyavinazyAvadAehAnamahinaniyAM banAdarambhAvasAmAnAraNapaniyasyAdi rassaramana rAnamagAganIsAniyAmaznAcAyalayanavAlaenimayavinAyava maanaaminaaniyaaNpvaavaaprtikriykrlr| dila mamamamanamakapaSacAlakatAraka mAgAsamanApavimarAvanAnambayapAnandiyaniyamAvimAmAnimAyAmApanavanAvinayavasAyAvAyA sAkamaamazmARIRanAyanA sumanAmAnavAna:mayAvaspinara vinAmmAnita: mArakapavikalyAnamAyAmAmupagamanyApagamanakarayAnAmyayamabadadhAnAnAthamAvAsAmyAvasvagamana nAmabAlapArasamaNakAvavinAvibhaya manamAnayamanasyAyacAna: RAISE nAbAbamamA rAmapAnapaninabharI karizvAmiyarAviniyamatrinayanAbhAnIlAmAsamabhamanasipamAnAnavenapratidampAyanamaya misAsA-jAnagAyAnaparikakalAvakarapAta jayanyanamAranAsibAramAnAarmedia tAkA navanimamaya dinavimalayanavajavAnaniyatamaDiyA kamAnanavaninimitatA maraznalinApajananaraMparinunibharaNammAnamaracahAnA banAnAsavANevAkAminAmAnaNya samAjayAnaMnavanimaratApalikana patracA janapratiniyamaapamAna bhamyUmimAmana mekapamAnavadamakAravacana ImapayakAmAyanemiyAmanavalapayAnadhArAmalA sumArAsakhiyanAnapAranAgApu yarUpamArakamanamAnapranipatrikAlAprina..carama naM. 4782 somasundarasUrikRtAAturapratyAkhyAnaprakIrNakAvacUriH ||ch|| saMpUrNIkRtA |ch|| DahelAno upAzraya, jJAnabhaMDAra, amadAvAda. 23mAta : athAturapratyAkhyAnAvacUrilikhyate / iha sarveSAM jIvAnAM... ta : karteti / 84 / / iti zrI dharmaghoSasUriziSyazrImahendrasUriviracitavRttyanusAreNazrIcandragacchAdhipabhaTTArakaprabhuzrIparamaguruzrI nayAzakziyasapanA ma pa hirAtehapakeguru sAmAnyaupadevaphiTanakapanavAraNagAvarayAmA pAyAyamAyanapavavizvAsimacAyamitrA pArakapanakamadhyamarUpayapavasaraNazAnaspavizaghopArapAparanirapavAmAnopayogasyA samyakapaTiyAnapavanaskAcAyasUyarAyakavAnapakamapanadArana! nAvazvakAraspatyAritrasyasamiviyuniyanarampatyammAlAkArAkariSyatyapayoganazyiyana kamAnAvaraNadizAzvyAkamelAbharotaraNakA yatasajJAnasAmAnyAaanm jJAnavazavAcavAdharUpakevalajJAnAmadhAra kinAyazvakAraspatyAricaspasaminiyamidanAra 5 vAmapadhamanivAsa zArAdimAsIvAznamAuminaHmevinaHsvAdasaMdhizayArapAloramAvinAdharAiladrakdiAsanakarmamalatAsanatAtra pAvarabinAyAnadhyamonalacAsmaraluTipati vidyAlayalpAmovirAphinayabhArAya viravamitravenayAro'ni pazyAmA mApanojAnAkagiruniyAnimiAizina dinezpardhavAnaghAlokasparardazanAmakampa inirmamatApImepakAmakasadarAvira jeminAyAtravyomavAramaluTiyalavidyAlayalpA rA-dvitamaptanayakAmanimahinAyayo. jammArikavyANakevaDyAyomenaphevalIlokanAyo paabnr'sthilishbniphinichi yonana sarvadApphadyonakarAlAkAconakara kArisamAviyavassamaricahADahapiamarisAvarakhadhAsaNemarAsIle myAna uvAsamaradhAmasAla nampanayAdInidiyaspadiyanArAyadamegasnadhAsUra nirAkarAurayAvanA zasavaDarinAnI sarvapApAnAmakaraNI milIyana agadhamApanAkAlA nAga mArAzavamariyAnimImatirasmasaniannAdRSimariatIvarakhasIha syamAhamajayanamakSA lavaNamarimANanANazadaMsasya pAganareNacAroza padya nidAvidAlata nAmamArAminA samAnarasadAra risa[sammAjAkAhAmA navanavajArotra sAmAnanagadoSadAyo gheNaIrayani ra yani nAgAsasArAAsAvimAjhAhadAyamacA sasasiprabaMzayAsAraphoDebAsasa narasarva sparvaniyobhasAmyAna kArakarmapani cAra vara bhatArtha dAkampu cI vimuddoga mahiMamilemAkA mananAna prAna nipatipathanAyA. tanazadavizeSyA pUrva mAyanikalanavana myAnapANiice: ghaNAninAnA zAmin ,pAvAsU, pANiviza sampadAsmAsUramAtavamA'NAma sAraparitAmapaJarakArasadasavAra niyApanadAnarAmA pranitinamAmmA kArAbhitrAyamanamapi nabhulado 25apacarakANajokADImaraNademakAlaM midharozanasabhAAsogaZARMERnayAkAraNAnpA pikari paniharadezakA limAnasamayedha rovidvAnA muuddaamtthinaaii| yatA sthApikA cakampakA rajapaNvaka hArojasmaraNaciUdhArAvinApamANapatrAlAgasvAgarAdisamasayasanaDarakAlAvamA mAnanIyaphalomaDamezavasyakatAnAhI zrUyatAlakapariNyA:nakranAyAyavA'paya ||yaa2tyaasvaankaakiNsmaash saMbhavavaryakA-3jimIgamaleniyamAnazsarvaHsAyamApanamAnasAsakAraH navizadezaka sAdApaDAyanAsampApimazvaM / / zrIvinAdhIzvarAsAjilanisAmIrAjarabhara kaanniyaabhnyaaymshissyvaayaa| bhyaavyaakvaanpriksyaaraajvch| mhrivircinrsnumaarnnaangaadhiH|| pndyskncutraaprpubhysyaamemsmriii| jarAcamaraNacajarAmaraNamavetAnijarAmaraNani satAvATharasAramAnaprakAnakAvatarAThI najarAmarAmyahamanadAdikAranenAma ||snniictaalaa ||shrii jadhAniya jaminamAnayAnI raataanishvaa|| in care mokA / 13.23vAra niyAnAkara jigarabA mAnisa 33 . Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 varSe vaizAkha vadi 7 bhUme likhitam ||ch|| aMta : iti zrI dharmaghoSasUriziSya zrImahendrasUriziSyabhuvanatuGgasUribhiH kRtAvacUriH samAptaH / / shriiH|| zubhaM bhavatu ||ch|| saMvat 1573 za3JjAtaH mUla-desikkadesavirao... avacUri- athAturapratyAkhyAnAvacUrirlikhyate / / iha sarveSAM jIvAnAM navahastakunta..... naM. 10085 DA. naM. 217 zrI hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa. pAda siphAri samAmA mAhAt vAlavira Diema (elagiyA sana siknAsa sAmudA 12 disAvAdina haradAra niyamANadira mAvimA va disAvara ma havAmA cATIviyA sApAdinA milamakriyA 60 lAiTa nisAra lAsa yAca doru dinu mAremAsa virA iDiyAMganA klADiyama rAmAnandAH khamAliesa karaNArA niyamAta manavAna niyamAsikAsaha mAtra me milA bADimAmasAma sidaMta sasANA dihA (lAeM DiyamacA mitra desamA (samiti tridivAsa mahADikamA mizpa DikamA miNAsyA DikamA krimami micAdapaNAlA vAparalA ramavA cittkhv| dasaNArA prA. rAgAdA saMjAlamA kaka ekA kAraNa kAma "kAma kalA kA (e) nizANagaMja se lagalaga kAraNa emAlekA varaMkAeva saMkA elaye karAvaM para niMdakA (e| eragAra he kApa i kAraNadAre kAraNa kucha vikAe kAraNa didA kA dAma eka yahaM kA parivArya kA ehasAsa kAraNa grAvAsamA digo kAmasamA dimaraNa kA za| komA dayAha kAhirakA rAga kA rhaa| sA yAgAskA ezavasmArakApaDimA jAma kAkAdava sina rA samiramA kamAkamAyA gayA mitrA miDaba (esakAra miyA meM vismaramA esaesapI maMdasyU kAya 12 sAmAna gyaa| AsAna [ka] siriyAmA dama sacvAdAravi disaMtrA sasANyAsamA misa mAmi / 24 dyA imaM misama O pitA vikRtAdhArakha villa ditoyA meditAne yA mizA tivArIvara niyA niyamanaeva virate sitra nvAryamiva dirvakArmonAvaraNa dina sthAnakemanalA tojIkala niyanimiyA ma nItigata mAmA mizivamithyAnA nikAyakA hitanAdAta damanamA mohana nAkAlA nAyatAmA rAtArAta mAnavatA dhanyAsyAnagona naha yasyAtithisyAdityAnatiniyamakAnyadhikariya noiMDiye mAzAsamA vidvAnAnaMyasya nAgavaniyami nIcakArayAmArAUne ti tIrghakArAce maganidhana UrAma svarUpatA dipakAra ityA calakAnA tetijJAnasahAnyA cakavalAnamanta rAma rAgate velI tijarAma navyAnorA vidadAti nivizeSavaSTirUpake lyAsaMyatraH yuktaH lA kasA va devA rakSAnmaspaDamA Trikala eka kAlakA vo hote sarvadA na karo ko ye kavikaTa dinAnAyAnAkarmaNAmanyApA pAnItaraH parosatyatA prAzyati yatikAra karma nivArA nii rAmadhAmako kampanI ra sArikA yA cAyanenidA karAda (yasyApisa eva kasA titA // 43 tI dharma gho pariziSya zrAmAdeSaviziSTa vanagarinacAvaTa risamAH // 313 dina // pratadarzana Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratadarzana 2010_02 emamA aii| pradhAura prsaaryaanaavriyte| sapAyAnomavahastakatanyAyapeyarakAkAyupe lAvArAzanAsyevasAramAdane nAthayanenAspAta rAdhanamvarUpamAhAdesikadesAna-vAcAyane namaskAra karamAlakatta: ucyate vArasadgAjAvarIcakiparijJAcArakAdamadhyayanaMnnanalIkA edanamaskArovA vijayagaka kakayaratA desaradhanArakSiAdikAyAnoSaTozavAnadevAsakAyavyayarodhahAlakaSatasA pisatya nArela honadinedalAdekadevA kA lAjavasavinA bAhita sarUpaH punastasmA pisAparAdhaniraparAzanebaddayenaskiAra zAniraparAdhasaMkalpanajAvadinAnimitarUpo dekhokrevaamaanshcryhnnNdhaa| samAdirasonirasodevarakadevaraviratArAbAsamyagavipItAsacyahAnarUpASTaramA nayasyAmArabhyUrAhArayavibhayo jIvayAvakAmebaMdhAmuimanesadirabharaNasinA jivaDiverabAlamaMDilevayogAnagarapAtadinAlaTitamisa zrIniraRSHeka kadhiledAnimAramA sanevAnapaMDitamaraNamisinaSiteravApAsavaralamaraNAdinApAyApakAnAdAtUmatrasavavarAtapararASamAbhAvAlAlamjazANAnipAtAbaramaraNAcadime dA nAlayakA nimAramyAmarA arraibhyAraNealamNHMsAsanamarAmadaemA phAyatakAlamaragaTaleTanisasAlekasaWS solarakanimAvazA bAlamaraNa diratasabhyaraSTelimaraNarezAvirataspadhAnaparitasaraNAvayAnoraDilamA kelinaaNddisshprnnebaitirkssyr| devAvaratonabarasAnAni mUlAniArAyaphanilamanimahAtAperUyATalAepalipAtAdAdaramaralatamANi bhUtAnyatAnivalamAsamavikAmanA / irannidhikAdiyaNatAnAmapidityanajyamanApUna yAdizakAtazetadvidhikahAtUsasAbAlAjatAnyatAniera rAta porasaMpatizama: maadhrm| nirAhArajJAnAtmakenavAzthasarahAtapAsaNaruNenayuloyukovAya tiyAnako javaniyAmA pulaattinaamlchaaryaalibrdhaapyriyl| vivAdamasadanAdirUpaH sAmpAdidamadaraisacisAninalikA jeda-dAre yacinAcAcANAva nAyava sajAvas haja manAvara vAnUrabhunAvabATAtavAlAmavAmiyAbavanayavAnAkA yanivitaraMyati puruSaspAtagabahiraMga rANA bArAzeyaradArAzuteSAM niyamAdeparaminnadhAnayAmitA pa cirimANakaraMzonataracanAgamanAviramaNayattatvamegAANTHIS ni jaanyemuplsaanaakotvykaamaanaannyvaanpjtaa| rimisAyAparigRhALyAtanA picyAniviramAninihAyacAnizuSucanA / yavyApArAtabhyoya drbhnniithitiiyegnnrte|ksiiMAME yojaneninavaniyosanalAmavAdanAAgamanariSayatayA yadAniyAcyA nirikSamAmArapanAkAbutAphAzajAyesUbarUlAbAkA tanmaktAha maMdirAdInArayogamanaviSayaM syaa|| gaNaratAztavArya yona nani:yojanadharmazvampahArekabAthasiritisatanavAlA MmataratAyaMgaNautArAbahAdevarahAtamavacana niymaanaaNdigmmniymaasyevbaaprnidinskpkrnnaankaavaastvijdegaa| JNI dama pazihAmatamanacamisyA pAcasvaitanaguNakArakAvAhuNavataJcadivirutAmAtanadAza lAcalAyAhAjIpAlamA dhAdvAramupAdAspanarupAcAtyavistaratiparijogA: anArozyAgrahAMganAdikArateSAparisaramAdhamANakaraNeyaravasa shikssaa| yAvAMgIkArAhagatane sirasAelidinetirAyapaharAdicaijavarasasanAdhizazAvatamaya diviktittamitindora tivaammsp| zAcaratizyAyolAmasabhAyAmamatyavasAyakavAyU vAradAtUna hatIyezikAbalAranapAnalatiyApAvisadAdharmaparacampAso| H IHATTIlAmotivinAma batAyAzakAyasavApovArthamasyadakSatAtiropanasyavidhi:sAyAsarvAhArazarIrAdisakArAcA zakAvateenAnivacarazikSAsunAniecamukadAsoprAvakobAnayaMdinamaraNanayuittatyAhI kArakhyAzA sarasegA stAvinAkAmAlA vinAvAnaspatiyAdAkrAmaNe maraNakAle sammAna se leSaNAyakavayanmiyanetAlaye 11 HRsAsaraznAragatasminmaraNAsitApani tyaevaM kaTicatvAsantAsAnamAraNa bAlapeDitalapara karatAnAvilAtinAtinalAla lAyasamakAjakabAsalekhanAsapAsakAmakAracyabharaNekAratAnalapaDatamarAmitvamesanarAyomehamake hathiyAta pratyAra luhAranI poLa, upAzraya - jJAnabhaMDAra, amadAvAda. 23mAta : arham / / athAturapratyAkhyAnAvacUrilikhyate / iha sarveSAM jIvAnAM... ta : iti zrIdharmaghoSasUriziSyazrImahendrasUriziSyazrIvIrabhadrasUriviracitAturapratyAkhyAnAvacUrNi:zrIsomasundarasUri viracitA / / bAtamyajavanAro:pasAramAnaMgadopadanazatihadayaMpavavidha spasAra pratyAkhyAnamanavAnapratipatirUpaMzu asAyatiphalaMjanamAnita stayetyAyyAnakoyAyopikariSyatimaraNadezakA lepAtasamayedhIrovihAnunamUTAmUrcitAmajAjJAnaMyaspAraso'mUTasaMjaHspaSTatARMER mAnavazanapatipatirUpaMgutaMyunAyatiphalaM savenasyAdiparyatarajJAnapratini tivA viunamastAnemokamityUrvaHpyAbhavanapAtazAmakAra:dhAninAzinaNanidhAronapiyArAjAtAtidhArastIratnarAvAIkamA rAbharaNetevIvazItijarAmaraNavita jarAmaraNasvarUpanaDedAdiprakAravezatitamAhiyevarisarveSAlayAtidaTAnirapadAnadhanajarAcamaracaMDa zuSaNatidanamA viziSTajJAna navizevAvabodharUpaMkevalajJAnamitiAjJAyate vijJAnasAmAjAboeMkevaladanimititAmAMsaMpannaHsayuktAlayAlokappavadezarakSAtmakaspA lyANa kepaTyodyotanakevalAnokatAvAyotenUvamarvadAphadyotakonAkodyotakarAdivAkarodayavinAsarvaduritAbAsarvapApAnIma O N yatA spApikApakasyavAranaduravasAdhukannIyatenaparijJAyAsta kaSTatAyA'cAyatimANinAmAviyAnukArA'nisanamAlA TotaravArotipadAtadAvizeNeIraya tiprerayatikArakama tivArazaramatIya tUvizeSyapadaMSASivizeSAninavAsminapAvAcA nirAzayAmararizaSyadhAvIrasahassaraviravitArAtyAkhyAnAvarSiyImaMdAraninidhisAdhAralArAnA mAhAsaditAtopacAkalapayAmAtamuvAhatAnApanAkAharaNayakSA navInopanAkAharaNasavatirivAratiyaharasmagrahaNenakAnAMtApani tyArAdhanaeSamanAra bakaraNesavatiyavA'nyatAnIpinAdisotArAmalajamAnAnAMnumA tilAjAmAdAyattavatiyayAvasanAmAropivAlIkadoSANapatI liTAne lamahatelAjAyayadhAmayAnAMpatAkAhaNamusavAyajatAtatadhAra suvi hitAnAzonanAtuSTAnAnAsamhArakausavAyalavatipatrayaghANarupamA tAdInAmabihAghurumavarasuMDarIkAmahalAnAmadhyajinamatAtaradhya sarvAsArakhyAnAmadhyasidiAsastyiprakSanAcyathA dharmApApmaye'hiMsAjanapadapavanAnomA mAdhavanananitInAMprayamANadenazAsvApAmumajinavAcajalA diyuhInAMmadhucIsamyakrazuddhipradhAnaMtavAsarUparakArapaghAtApadinamaraNayA rivAti: nirmabakhate paMDitamaraNakalyANAsaTyazcatayo vanadevAnAmadhyaparitamapejavane pichale manomajivApatakAlamattetayAkariSumatakayanasika nAnAmadhyaparamehakRSyahamzanidogAnAmumarapanAMmadhyaparinikhimodAabhayAsarcavAkamAyArApazamAyarinihannidhyAyAtakA bayaghAmorukAraNatvAdisataraNekamaNamuktiherupitemAsaMstArakaHsazimalAjAnAMvAnaepamevayamA manyatoyavAsanimaratAvakara kirva paramajAna paramamirazve tighayenatrAmapapanAzakevalajJAnamuktivAzappatatizparalokahiteratAnaliSTamipyAcAdikomo kanarormala zivamanI samparkatamAse yamAdezasaMyamAcAvAdAsampagajJAnacapaSamahAlAtaHparatavApisarvottamAlAnAnAMyAmaNyamevaviziSTelAradivekino mnyte|32seymenprm masaMyamopAyava tanAdimuktakAraNamadhyasavApradhAnamalaikAraNesatorapijJAnadarzanayo yAsAvaebamukttiAvAditinilighinitrAmapatyaprAsanyamA makarasaMstAraspatijAvatarvatIghAnAlokikAnAMmAgadhavaradAmapattAsAdAnAlokotarANomApadAdAnAMcamadhyetIbaMkaraprakAzijavAI zrIsaMghapravacana lasaNepUmanamAsikAgAmadhyadevatvakatAvamA nikoyAdhyAnAkAmaMtArakaHvihitAmAradhapliyatacAnarapranigAlAnimAmAnimAlApyehAti kSitipuSpANpayaSitapuSpANivAmAmAlAkamujayo ritpanekAvacanAtadAmAnimAlAghAMmadhyasaMstArako'pike maMganaMsaraphtavatapobharakITakadAhI ratanacakarmabaMdhanyUrAvAriviNa'maryAdinacarASpAMsamyagatAnamevArasAmarasenavizvadananAMtarAnuyAyivAsamanaM padhAdanayaghAMneyapaveMvidhAraskara mumbanI 34 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 2021b zrI kailAsasAgarasUri jJAnabhaMDAra, kobA, amadAvAda ki mAnavanImA samasAramA 2010_02 23Ata : idamadhyayanaM paramapadaprAptibIjabhUtatvAt... vRttyanusAreNa zrIgacchezabhaTTArakaprabhuparamaguruzrIsomasundarasUripAdaiH kRtA'vacUrNiH samAptA / bhadraM bhavatu zrIsaMghasya ||ch|| aMta : idamadhyayane'tidezakaraNAdapi jJAyate'syA'pi sa eva karttati / / 84 / / iti zrIdharmaghoSasUriziSyazrImahendrasUriviracita lbnnuhmghr'gaachi thaakaay' smbaay' mhaak? aashaabk! dinasammaDEntalianREAMINAuyAdhArayAmAsanamA prAmamAgatA vipani bAvAraNamubArA smagalaramamArabhAvAparAva vidhogikiyo'nikAyakI bAvakArI RTERTAluatipAyabArAtiyAgAlA mAmaya mANasAbabAdi-sadAvana yApemaviparamAra pAyomarakApanAvivakilamAcAramAbamAcAramaNa yAka mAravinitA sAmAdhika kriyA meimAnadAtA nabinamAminiyama kiyAAamayasamARESSNEL ba-yApanA ekamAyAkagaNamayaramAyAmA rakhananamabharonemiravamayamAmA yohreemaantapApaniyariTiyasa gAyaramanaviya bhaya maniyAmAvanivArA mAranAmAvalimAtArAnnAkAmayA vAdiviSNupurA kSagAMrikSamAmapitAnA bAradAnAdimidanAmamAmAmAsivayavagamanamA pani kamasakiravasAmAjIrAkara vAradAmyavikikAmakArakapAmAkosacAkayA- baliyAmAmaniyAmasonegaskiAramAmAyA banaviya narivaramzivarAtrimA virAjamAyaNaka pAne vAbhArayA mAtramA yAnena kiyA niyamAmapisama-NEKAREmitalmemangl a vimA bAsabArampa RRRRiaDAMvilImArAmAzyAIrAnimAmalAmA zikAmazazviravAniyAzivAzanivAradAta makarasvaviyAmarudaphanacAhAcArI mArAmAjiidAvara viramagAmyAkyAra animAyakela yasarayAmAsA tara mATikA mArArAnavAraNAnagA kAkAnimArakarIlAvanigara-jinA lAko bhiyA ye yogA kAyAriyApAga:mAyAmAna urvacA mejave mArgAvAni manata mAyA gAnArAlA ekA jAyajAsamorayA nayA zanivAra AvazAyaka kArega niyamalegakA yAmamA ki inemala eka sabama jogavirahitasAguNayapazvinI khaniyaniMdaNAyaNAnirIkSaNakSaraNA vArazArita mAhimoEiNTRALIT-JRnAkAralAI rAjInAmazaravAdhikAra sarapI bArisa siMgAzakadazazikA kIrazmAmAieNakilazdayAmAvaI yaranIgAsa yajJAsA sevakhanamAlasAyAravimodI unIsAya mAlikAzyAmi kAmA rAzi banine navavirayA - gAvane / madivasa malakina kayezivAyariMdA gajanAlAI bAlapatraparivatrikaraNAI baMdaNapaNa vidizA kIramAcI nazAda nayApaka ranivArivArasava pInAmnayA maravaNa kanara mAgAsa na jAnaalaaisanisamA yo siMpavililidiragAyatikamayAnaNayAkamazAvasiAyakArazmAcAramA bitaanpi| pUnivAra zAma kyUvamA MRRENam zyAIyAyo saya karmavaNa timicharuye pakimA pavika maNNA suddhA yo movInadakAma me mugakSaraNA nivAsa jAI jAna yonizAnI . 9 phAyara rasmasameTivilAraNa modIsareemAro yeksadesamora jyamavadi kriyAkA savayavaskAyo tabaravAramA vitiyaayaa| samAgasadivikArae modI yAyAvasaha sIva vanimaya NEmAnAbhi -ma- nivile samakA mitAnibhAya roDa mAninAyogaTAmasasidiya kayatakanaM paramasara sAgara vimAdhAna vorayA ayAmi divA amarada pavAyumAna-sa. 33. bAvazya sevA pratinidhI vigakhavA nAdAsa LINK karabharaNArayA nariMdamudiva diya baMdiGamahAvIra munAenadhimadurAzaya ke zarasAnimaldausaragamaNA bukagaridA viSaNyA karaNe atrakaroganiyatidi nanaramAyAmAcayatAkAra jamakarasArityartha kama namakInavanAvAra pratyakriyAnayAbha-yA bayAvirasa yAcarAmuka meNA deva esaya yAMcayAvaya kAyadosaladeubhirucaridana midamAha kayaralakadiumuhAva koSAdisya zayAkarizvatayAnAmika savAlamAni aba mAmalegamaraNampasahitakA jayatama mAniAramosA gAyanAlAsara pariyAdava are pArasamanimAvi manizkAmiNamAlAsanAmukiNavinaNe va pApI zArirIzamAvikIpI yA mIniyanijadina niko rAnA rAganI nAMpa punagirijabhAradarzanAcAra ronarAmavAriyarakSayaragaNA jANArI ciyAtipadikAne mAne pikamiyAyArikiyo pUnAniya janakarAyana bIbara navayuvAkaniriTelA zevinayoti vanAvizayAmaziyonyaki hAmAdaka pazamananayamAmaya nAravA DAmijinAmA bhagavana naMgamAdiyazamazAda gAyasadenyA mAgamA naramapavitra mAlAsanagatAmAyAvAsyayavadAnavanitika matA gAriyAnagI HamakiSamArapani eNamAkira nAba kiriyAmA vibhinna mAMsa manina mAzaMpavilAsaganabhAvAmAnAmAgAsamomIyAmAbAdamejaya mAvAraviyarani AAPNARIES mAna janAmA vividhAyi ne milane para yamaprakAsthAnamA gamaramaNi nyAyAEiARNISAREERSHESARIENTS sasthayAviSayamA nikama yatimAmAna prakAramA mohara hamAnamahAmanadArakA manamama hare emabiristhAna ARBANKHAENARAYARANIcamA emAlemA payA kA nAma vipanAle vagAmI kA mAmalA najayAnamArakamamA gaganazamana vAhAnAcAyanImA navanividakarA sAvamahAmanadArAcanamakarasAbabAra sthAnIyavadhAnamA mAna rAmabAgI vimanAce mI kAma karato mIkAbalA ziyAkaraNAyadAmaviparIta sAvitrakAramaMgAnAti Manhavasae-mayA mAmAMEDANTAAREENApAya (bAmaniyamApane kAmozIpAlikAkora mAriyama ma sAtha sAbitavAra svayavikAmUkaprakAreko manirAmyAvara me rupAnI HEET sArazivijaya mAlamitI maramA pramAnA bhaganA vikArAgAvapAsaNe bhAraARATKARINEERIKISTA mAyesa prata mimikA nizAna sAvi mayA perumpati POREsamAzikamAnadeyaka mahilA zikSikAko namala tamanyAnodanAma sAyanAmibimArIvAdikArI mAramA ziraganiyamAyojiviImaIvatirthayAmivazaramavAniyamAnya- marApamANyavAnajArAmavayamyUmyAmA jIpatiyAramAdhyamAepani madirAmamamisa esayasozamAvirIta rodhinasyArAvAvarabhavanamArAkSakArazmAmarAma- simikara-paraganA kamaviNyAyamAyamAnamaraNA 19 AamaaniriyabhAranIyamApanAmAnimAkAgAnAsanamagavAnaAMESSETIMRITIjayAnyavaramAmAmabamA pIenarama niranominAyA gayA camaka pakIyarisAvarinAmAmA samyagAmI sAuna kAmagArAgAmArthapraniApanAbAbamA Ans N IMilanAsasamamapyana60511 bAra boparkamikarmajyapIsakarmahAmAyAdisaNapajIre marAmiyA bamArAma bIyamabAga gAvAla gale mitimA minA pAda paramamamAgiyarapakanAnApanakSI koka niyama:35ko bdhaa| bhAsapUrI komArAmAra yuekhAnApiyavalakSaNemAmalAyakA nAyanoki adenAkA bamA vizaEDMROHTechhetanaMOHAMMADRATHIATRA nAnA gArayanisamAjapalasareki miyAsisa gAyanakAsagaSThayAekAnaramayamAmadhamAzAha kaganakAminasazAlananaH prathama mAne gaemApanozIkA mAmayasammamA mayasyAena yasa tamannaMgI hamI yI madanamaTiyArAkoli managA ye janemi enivAzyAvAmi ginisaminitvisiyA pUrvadhayAka bhUna mayAnakatA sibema bArAdhanAbAmunamaya kI kavitI SHARES jAnApUra-manuvAmagAvabharakAzanamadhAmaniyamale senAbhavanamaHmayamabhinavikamAnakApanakAya HMIRRENTatia nimararaveziyArapada gamanAvinaM nipAdina para miyAmpimiliriniyaminimyAro pAra ka zmananda sUnakAyamA ekamanatya paramayada nAkAmA kapAparati samyanazanasampayanokara sAsaMni kA rAyagovamocita te agadago do cArAkSo vaha saMmaMkA jAmuvi vikAsa komavitrinave gaMzaya bAgamarahAra divapAnakana nasuvAjinA vajana vipadabhamAnadhAramA mAramAmaya gazmA pinAladamachAnAmagAva-pada pavana bImadhamaMjana miti sAravI mirAmI rayaM naziyaM sAmarNaER jAminIvarizeNa padamAzyAta usamarata kAya niyama mAyAmamA yAmamA manA syuSi lilayayaNe munAsicavamyAcha maTi bhUyazmayogAdaMma resAyIde mi112 dhIreNA vimarica kAma eksa gusparika samayamA prasapAsamAyA varavadhAkA bhokamAyomiyAdha se yA nidAna mararAni dozaniti sadara jyAsthAnamA rimaNavijayasAmariyA rikAmaziyavaskadhIratra khemarijAmIle vimariyo ko nimazAnA yA vAstha samAdhI nAmanipazi sIlaNavivarasamariyamaM ucizma zyavalumIlanomAjika mANasamaNamAyamartha mAzI sunatenAle nAkArati mAnAyava rivarasamA jo kAhI upayaMsa P irremiummms runa masAnakArakA adhiganI berambAra sArAmo vimunididI jisiyanaM tayArI yathoDekA mesamA 42 kAtrajamazana zikAravAmi kamma pApudI vimujhe machamidirAka semonikamAya madanamA marammabasAiyo saMsAraparizIyama HASEER japalyA nidimAha-e kAnamA kAyAparinimaraNa sarakArI yuvAya yazarakANa hokAdImaraNadesakAlamivazicamamaya soga nAsaMsAna yamyamikhA zAkAsepAnamama yethIdAnAnangamUha paviU dhIrovinAyanArAsaMpannologasujoyagaro dimasvayaMmabarakANaMbhAvitarazatana kAdIsaradesakAminIzamadama mogasamaMtAyadhIrojaramara darayunikSaya zIranagarIya dhamiravadezaH sUrajamyaSTazAnAma pAne mAnya matabhimAnakA cInasagArAmanA samAnazya: avavikSekSiyAviSayamakAmA vigA-puruSAnamanaHninApikDapanAgareza kAni vinimaya niyonAvamAthi niminAvazzImAdika vAmanadAnAmabinadA jyAmayi sunAdavirajAlaunaviyanaharivarAmanivAramA nAyaDayAmakarAnAkAmAnakara-digakaroyavinAzamAratAnA yA mAlikarArAlA N kSayAmamitkAramacayAvAsAkamamA patrakAra nimittAjyAmapayaemasarokAravAlAbAdakatyAyojanamAtAjAtoyona katirAmabhAravena micala majiekhAmA saraka ARAmAnasumArAmArAvyAEiA sAmAgAyumatparakakalakamamadApagAvakanArA kArane tyadhanazA zyasamizanacyA mAgAvara manApAnApAnAmAmAra kAya R anAraminAjaya yamarAmArA maraNArayativarabatisamakArakamaharizaramAnadayaparaliyAnimIkAvAsmina zAsanAmAni nikamAyayAnnuparamAsAgariyo nibhAivividho pAyAmazAlA nAma zAminabodha Noza saMdaraNa riyAda manAidaliyasamarazAsanAne NINAGAUTAWAHSAANIbApayogakApasAsanatyamAyA mAyabodhakA kebalakAmA malAI mAyane itihAsamA kamAirasAra gariyasthamamitipadinovA jAgA midAnamArA vimAnasthAnIya zyAmAnAdIhariephapayogatadevaMsArabhAnumAna popamAregAvarAralAbhAniya nikamAyA SAERINNTROmAyo pratadarzana Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratadarzana 2010_02 NEWIva azA viSamayadavivaraNa mAkyamahatvavAdyanayAyanavatinimAyazaHpyuyatanityabhyAmAnAbAkAyadyAyArAramAvaLAmAtAyAmAnAvayAyAga viramaviratinicina mAmAthikanakriyAnaityavasahAryakartanamukArtinAmAcchAzakSiAvanakiraNAmadarzanArivAvidyAlayabhanayupmavaivAnavatiyaknilisiyamAvadanAkamANya vataH nisabAlanamAmanA mAticArakaraTanaspaniMdamanitAnapunariyAmAkhyagamanAsAparikamamAnakriyavikisanacikmiAbirayAnAvArupalAvabrAyavikikamAvaNmAkAtyAmalAsasakAyamA navaratvAdAyAdhayArAvayAcAhAyabAmAyaNAmAvatyAsyAnanakacanatirasuvAyavakapamamAmAyikAkyAtapaMdhamAmapimAmAthikAdAnAmAcArapacakAravAhanavANaphalakSaNa vinAzakAvahivanayAnAdhamadhyAyakamAhAtvAzidevajinazAsamanazAmayAdivazInAMtahazAvamAmAyika kliAdhAyAzyAcAvAdakiyavasAmAnyAkanavA vikAyatama aparAmAyadyAsavAyAzAvAnaravanAyakAsasthAnanamAvadhAnovarmanakaDAlAMcAsakamAnADiREAkriyatazatinAtparyAukAmAmAvikamavAnAkarakhAvazdavAmAcAra BAyAvatavayAcavaNAyadadhAdhamAna nidabAnA mastyAcArAdarzanAcAramasvayaSTavivAhAvimAzattarAtmA mAMgIvAnInakiramavavinImayamaya kiyAmayanamaccAdezayAtmamayAmamavAvadhAtyAyanavanavAtanAvaDasAcativazAyinAlA karAyAtakAyAyAyalAhAbAkIniyaniMgaDUtyatyayakArarAjAsArakhyAjinAmA pAnAmAbahAdayAnadhAmAdhavarAzatikarmadaDazyavasAmAdhAkavanamAnapAmaMjhA dazamIkAninavAddhArAvAmitva jshikyiaavndrshnaacaarvishaardaanaajaanaa| vivAdamAdAnAsAvisamAnAvAsahAnayAdibakyAvAdasvArikArasadAmAtAvibhinaricaNakaecabaMdanavapratipajivAyaamanamAnavAlAvipAchA dayAravaMdhyavAsvihitAnA tathAvAbadAkhAcAriziyA viniyAvaMdanakAyA mAninakvanAzradhAlana dirvAnAtAvAdilyAvazyAmavInAdiyA maMganAanAmayamA niyaniyatillinamA kArovamAnAnasazavinayakaramAnakanavaMdanAvAvavidhimA vidhivanadAyiAzavadAvaditatyAyavarvizatyAyakarivahanayAvakiyAnAvA viriNa sivAnAvAsahInAunara vicArAcAradInAkArAyAsAvatAmArapivizeSaNazAslAI bhanidimavadanAkananAnAdInAMyadinAmadhAmavadhiyAnA-digvAha yanapattikAmakakAsyAsyAsyAmakArakhAnAvasyAviSayanikamAdinAryA jnaavraacraamaanaavaasdiinaakpunrpictidhihkrskmaakrnnmyhaasnaavpriitssshyyaa| pahicavibhinAyacUniMdana samAvemakkana miniTaparamAdhikamamatyAzakiranazanakarithamIniAyaDararIkaraNAtasmAADAbajAnA nivartavetalanikamapanyAsakAra piaalnpkkimaahaanaatvaamvijnyaanaamaaykssaayoskytaasyvhaangvaanumukssopyttikmyaagliinaabjaayttikaayaaaakylihaaiihisaavnnmnimti| anikAmavizvAsimAbAdAyabAntavarAtimAdikAsyazALamaMkamapAlanakApAyAtanAvayAievamyastAdana himazrAstradhAraNa karakAdivasAvatraNaprativada vAyaDayAtamazyAcikimAnatAkArasavakRpeyamyacakimAchAyaNAtakhatIkArakArAsabarasAnimAdikAmokacantAmanivanAgapanAkhadamonahAnI kanyAnAkanakAtyAmArgaNamkAyAmAmadanirAkAraNabAniprAvadhAnakaramanikiMtacAInAzAkhA vivaDatAzyakatI siyaviAikAmAyaNakamamA makAumAzAjadamuDiyAAtako vidheDAvAlAsaMdariyAlavarAhavihaMkasmasaMghAyanAnisAmarImakhiyA avalaDamanamavaNAkAsyAyavANAkaNA rakyahAyakAya vAbanavAnANAmrAuyuvAztyamabamvAdayAnAvarAzyAmavaraNAcyA ninaSkAvizavachatAekatrajJAnanayamAdhIdhAma zyAmanavAna iyatphakaM trayasvakisanarAmavAvivakAsamavaezyaniyarilatAprAcArajayazuddhiodhAcAkanAdhaupacamAcArAvakagAzyavAhAya na. 17882 1. naM. 358 zrI hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa. saMta : saMstArakaprakIrNakAvacUrNiH / / kRtiriyaM zrIguNaratnasUriNAm ||ch|| granthAgrAma-950 ||ch|| 23Ata : aham / / catuHzaraNaviSamapadavivaraNam / sAvadya0 saha avadhena pApena varttanta iti... asthanmamAhAjana-sAdhAramanavAnevAsAvadhAkAratrayAyakArakakAramAvAsyAsmamArAdatanayamAnayAnakamariyaI kanIkI ImintriyamiyAsisarvamAnAsvanakAyaparAkAzanakanAyarAdhAnAthamAvasyAeyarakdApakAracamanuzAsAnAcArAvaraNyAisavArayagAnAmpasa varavaniniya vitayAramuzvinatyArAhananakkAyamA OLARciTinasanakAyAyAmAnasyAnAnanagamanAgamanamanamazAvAnamAninanaMtakAbananavAnauaetamAsA damammAmati dijArIrAna agAvaskArAsayata-kkApakadamayAmAhAkhAmadAsarumamansadopigamanisvAsayamanikSamAdamadhinatAkamayAmiyama ghAmAyaNamanasukasvasazsyavAyammanasavasAjIvaomopazyaztyAcamatipakArapAdAgitArikhamAjasujayadazvanakarmasAravAzyAjirjavalakAkArAnaTanaTe kamamAyavidhAbAtimphaTayaniyamyAkvaMyAmAdhAkdiAritAsamAtyAviSkAriNazavadanAmamaviztimsyiAvikSapanAIniyAmakA syAmmAniMdadatimAtrAtyapinasama niyArAzvAstriArAtyapriyaNAtapAdAbAyamamarAmiridhAgavAhinIvAsalAyAyAdhAlAsaratA yayanakakSAguNatyA/pradhAnavihAriNaprAyakA prAmadaivAgata azmiAsvaMphanamA presakAmalAdayAkiMganivAbAyakavaditAvananakAvacAsidvAMtakratyAksaMganejAnIroDa dinamAnyAyAtikiMmaninIyatamayamayadarakAzayA rAmapurAta yApajAdyAkdamApakatyamAyapAsAdyA-karminakarokakaleasaksunasvavanAsatAnAbasyAhammatyAkAyAkAzAnakvajAvATyavinazamamAEmkAle HiARESTavizvakarmAlapAyayaniyanayamAvabArAmInArasa karArAyasIriyaravAlayaspacivAmaNavATatIvitAmavAsihAyaHkSaNakara iPEvAsaghAumaTavamukaTAkiMtataHsayamamAyAniyamApanaskanajanakanavivivAzaktitikAsamyAvasAmAyikaicAritramityarSAnadAdisimAnA pAtvAvita parikarmiItAmadayAmAyitavAkSspayara niyAta-pAkatAvanAma jATArikAraviyAyamhArArimadhimayakIna bavAyacakanakAcabikharanasyApirajatrayA.. rusasatizrIsaMkapAkArAnavamityAbadAgAmApAdavAnA kasAbatilAkamAyAdavamAmulasanittAvakaMjUnA'satayanArimparAkamA sAgakaramAnanAkhAmahAmukaravAmanarAvacaicavamA suvapadagharasaphazasthAnAdhIkyAkaekasamayaekamariyATAmadArakAzacan sakarAtimAtArAgAdizabahAvanakamamAlayanayakAravAtaSARcAmAsAhAnAmadAmamADavAyAganaravanavamulatino miTilasanAmAmAhAna nidhArAvAhikamagalAyayamAnAnamAdhamukadAdAvAmadAnApayukampavaNIdizanAvidavAptimAmAvi Da rapadAsAyiyolmAkAstamerapazilamyAkabadhimaMDalapaskiAnayAsabasapakiratapasvayapADanAcADApAvAmogrAma vidhAryakaryaTanAsAnAyAyAgaprakAvalAsciAkamavAvAvaNasvinAmAtrAmAdanAmyanamadASasamvaikAmacanamAvaDalanalAvalamahakamalA anmamA parinIlAmamanasyAAtaparatApavaNyApatikAraNamayAtmaDanAmunAmmamArakaganamArasvAmamanAyusamananArA diyA saTAmastasyasacivasAhatasAvAsako niAsAravADAbhiHtyavAlimmada 12zmanazkarakamIkAvavakissArayAgaramAlAmA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 2010_02 ekAcavAzaraNaviSamapadavivaraNAsAdiSAmAhA bAyanapApenavaniranisAvadyApayutazatiAyAgAzamAnAvAkAyadyApArAsAvadyAzcAtalyA gAvAcyayogA SAvipanAmAyikanakiyAnazyazadAyInakIrtanamukkAnAsAvadizAtivadanakiyArANAzAnadarzanavArivAdyAnavidyAtAyAta guNavaMtAmaSApatipanitIkaraNapasAvaMda nAkanakiyAtaghAyapAdirasyAbadalanasavalitamAtmanAsAtidArakaraNAtamAniMda niMdAnamunAkariSyAmItkaegamanAsApratikamANana kiyacikisanacikimAvaNasyAMnA nArA rupasAvavaNasyavitisAdAsAkAyAmANijJipataghAyaNAviratyAdAyAdhIzaraNAtaSAkSaNAyaNakSaraNAsAptyArazAnanakitanAvatisamujhAyAtakAmAkapata sAmAyitAI. pAtAdhAghamAmapisAmAthikAdInAmAvara paMvakavihinakayAphanadarzanArthakiMcidiziSavarUpanAnAgAvASakamAkSAdAritAzedavahinAmAnanazAkyAdidarzanAnazani sAmAyikalilAmAyA apyatAvAsakavacamAmAyikamavizacikiyatazyAhAsAvadhAHsApA:nAravAniravadyAtyAmArarAnasAvadhAnavahanatAzlarANAkSAsavanAtAvizA dhiratranaliyataratinAtyayAvatArakhavatesAmAyikaMgavAriyAvArazcaghidarzanAcArahimAhAdasAzyAnazvayudhadhAtayavAdasThitatavarUpaepadAhinanetidarzanAsamaeketasA bArAdarzanAcArasamayapavikSyavizAdhicardizAtarAsmAnAjIvAnAtIIka rasaMbaMdhimAMstavanAvakiyAtayavasavarvizatyAsmasavAmanavazilyAnamazcamatvamakitanA abakumAatizAyinAlAkAdhAnakarAdAyAAyadyapASAkarminAvartana dvApaNAkArAgAdijayADinAsAja paunAmAvhAdayAtadhAmAdhavarAyAnikarmavazayanasAmAnya kidalinAsaSAmihAzvasaMDAsIIkarADinavAradAmaghAmityazAbajaktAca urdizatisAvanadarzanAcAravihiridAnIjJAnAcAradimAhAmAepapavilaza sAcArAhIsAvAdiyakSapAtAdInacArighAvArayAdAyAlAjhAnavAnapida __inicAriNayukAedavaMdanApatipaniyAgyazAyAmazAnadAtyApipAzvastrAdAyAzvadyAvAriyara ditavAnAtavAdyavahArasadAriviNAravininavAvaMdanakAyAgyADinatyanAthakSa ninAdarzanAtAvAdityacAcaravakSaraniniAdiyA:sapanAyukAsarUpanAranavopanipatati nasyAtkAraNetasmAnAtIpAvizayakaraNAnAkanacaMdanAkanAvidhinA vidhivanadAdhizAhaparahitatayApaMcavinAtyAvazyakaparivahatayAvakiyAnAzAdhiritizataSAzAnAcArAdAnI adhumaNyAcArivAcAradarzalAcArAyAtamA hitAyArapivizASaNazakSanAI yatipAdilAcaMdanAka nakAnAdInAmadirApanAsaSAmaviSyaSAtA adiMgAdhAhAyanapAlakamapakA yAciyAmadAdaravanipAcapAvataviSAyatikamAdinAsakAtAparAdhA jJAnAdArAdInAMkApumapipatiSiddakaraNakasyAkaraNAzradAnaviparItarupadizavAya nAcatAbhadADaumAyanatarutamiliApassAlikamAnmAdASAvikaraNamapunaH kariSyAmIsiAyaMdararIkaraNAttasmAdRSavAtAnnivasananatikamaNamuzatAbattAkAraNAnapratika mApanAvadhAmapijJAnAcArAdInokiyAnAvaviyadAhAnagavAnasazmIpamikkamaNNatAnakIvakiMkaNayamikamANAdhyamihArapiAhAvaraNamaligatipratikAmaniva raNAtigAtacAdAyaSAtavaraNAtigAdikapAyaghA kamekamAninapacamapAyazciAnanAvaNaNyatsAvAlAdanAGkSapAtaDadyakhaNa karakadikSatAvabaNasUnivAravAlparUpa paramaguruzrIANaMdavimalasUriziSya paM. zrI dhanavimalagaNizivavimalasiMhavimalapaThanArtham / / aMta : saMstArakaprakIrNakAvacUrNiH / / kRtiriyaM zrIguNaratnasUriNAm / ch|| zubhaM bhavatu, kalyANamastu / ch|| 13Ata : arham / / catuHzaraNaviSamapadavivaraNam / sAva0 saha avadhena pApena varttanta iti... luhAranI poLa, upAzraya-jJAnabhaMDAra, amadAvAda. aTAsyAvanyAzaMkvAhAsaviNsasaMdhyavAvisaharamArAne padamukkaTasamyAnimAnAnurAgAdirahihacAvanakarmamAlApavayakArivAnADaznahanArA visAdA pratisAdAtAmahAmAmAniApAThAnArAbavaMdyArabdhAsaMghamuUsAhANAmapiAdavAnodurlanatarasavamAdAvaniSAgavatAvivakSAkarmamanApagamAnavAtanAsaMghakAda pAmahAnapisakasavAdikAtA vivAdapavAsimAnAdibhavanakAmapivayakAzciAtApanAgacaMdada lenApiyIppAkAlamaraNavilAyokAnnilimaka kapavanikAsAryaraNavatapakiraNasahasavAmanAcADANavAsAmyAnazyAce DikAtyakSikanakaSAyAnAkaviGayanAmAnApAyAgayukacinanavinatimanAvivaraNa vivanAsvAbhiAinAnyanamaharSiNAviMdakAva rAkSAvaDanivAkavalasahAkavalakAnarUpAsamAjJikavalazAninavasamamAyuHparivIgAunamAla zyA nugnH||121evNlaaklipkaarnnmyaasissttutaa sunAyasaMsnArakaMgAUMimAruDAsaMtAsusamapAmAraMdAdiApAdAgAUMiskaMdhamArahanimuhasaMyamuravasyamunisurava spshusmyvaaskaaNti|sNsaarddaarvaahaaniaastypaaniNmdvaarrsNstaarkpkorskaavyuusikiniriyshriigunnrtnsuuriilaashaatNtvtHkaalyaannmsaalaa paramagurUtrAprAgadAvamalataharacirASpapa-sAdhanAvamalagAevAvAvamalatAhavimalapaThanAI pratadarzana Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 naM. 1374 aMta : iti prakIrNAvacUri zrIguNaratnasUrikRtA ||ch|| zubhaM bhavatu / / kalyANamastu / / za3Ata : arhaM catuHzaraNaviSamapadavivaraNam / saha avadhena.... bhAMDArakara orienTala rIsarca InsTITyUTa - pUnA mAnavakAvya dina kariSyAmImA mAnasi manadarzanA sAyaMkanakA kazA kAya dayAmAyA sAmAdikAdInAmapadama dAridra zAsanAda zAdI sAmAyika iti sAmAna kAma kama vidyA sAmAnyavimAnamA yA sAmAnAni sAnyAmA kinaki mAna nadarzanAsa navavinakitanA dyAta karA dAyAgu svayAM kArjana vana tAki chorA gAdijayA jinA zAla tAtinA vinAlA kA karAjinAmA nira mAdAyAMmrAdhAnika vakSAya sAmAnyAka dali zanivAra vizvadviridAnA jJAnA vAra zuddhimAdnAdijJAnAnAe / haatnH| zrAdiya dAtA darzanAvA ricAvA rAhA yAtA jJAna vA naridarzana vArica sukara, vadanapratijJAnadA khAdAyA yA vArivarahI nArAmA vaMdana kA rAmaM damA dAyara karanA navidhinA rAmarAmenAriyA nAyaH rAtArAta tipAdidAna pratika mAnisamA dinAnAmana karA tyA mAnavitadinAdimAyeta namitA kariSyAmItiraka nitimA kA dinA dana dana kimI kinArA matititikrAmativAditAnamAdikAH karma kramaprAyazi nAzanAdanAdinA tAsikesA ka yatA kA mArA rAnAcyA samajAvAda senAnI svAyatanaM samAja kA lAna timmedava kameSTi svAmIrAta vAtAvAtAvAnAmA karma samAdhA saMyamatApani samAvayavanakAnana kRtaiti sAmyAcA tisarA patyAdi parimitAsAranighAnaH prAradArAdimAkaraNa ra kanakatA jati zrAghATAta dAkhamadinamA dAma nAspatisA ki malAyanayanAmA kA dAvinodAmamaMdi mAmalA liyA madA munAdijayakArA dAtA dAyAkhyA saMghamukuTAsAlA divAnA karaka TaHsvapadikRta vizva evA simAnA dizAba na kAmayvayakA nikAH kiraNa sonanaMbAso gora kAlamaraNa zilAyAka va trinimaDakya sAdAvati vA navikA shivaatH| 10DA galAga // dadadAtA maMtritvakAlAviyAM kA gAjinAdinamA daviMdra kA kalamAtA jJAna va sAmAH parikSa utnamAlA gtH| 1215 zava kA mayA niSTutAH khanAH nistAraka gAje mADAsamA nArA dipro dAgA kaM mArA daMti hama sukha spA mukti sAtArakararikatA 100 kalyA pratadarzana 3G Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 maMDapAcaladurge kAyasthazrIvAstavya0 mahesalikhitaM... / 232||t : aham / / catuHzaraNaviSamapadavivaraNam / zrI hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra, pATaNa. ta : iti saMstAraka prakIrNakAvacUrizrIguNaratnasUrikRtA / / saMvat 1559 varSe pauSa vada 9 budhe sulitAna nAsIra sAhirAjye padaNAvahIvana zaraNaviSamayAdAvivaraNAMsAcA sazvAyanapAyayavAnanimAvadyAAAjhaMtarzatAyAgAmAnAvAkAyavyApArA-sAvadyAdhAtAyAgAthA sAMvadyAyAgA:viramANaviratiSAMdhisAmAyiAkamA kriyAnazyAMdAyI kIrtanasakInA sAvavizatinnAvanaviNyupajJAnadadhanacAkhiAdyAstravi chatayeSatayaNaghAnapAMpatipaniktiINa sAvaMdanAkanakivAnavAsakalana malinamAnmanAsAtivArako rANamanasyanirdananidAnadhanAkariSyAmIphapagamana sApratikamANana krivikisanevitmiAvANasyAtIcArarupattAvatraNamyacikitmAmAkANyAsANakiNAnaghAraNaviratpAdAyAdharaNabharaNAnaghAMdhAraNAsAztyA sthAnanakriyAvAvazisahAya/maktasAkSapanAsAmAyikAmApAtaprAdhAmayisAmAyikAdAnAmAcArapaMvakavihilakSaNa phalapradAnAcakivizirAparupattAnA gAdhApaTakamAkSAcAritradevaninAmAnAnavAkyA didnaanishiinaamaamaadhykshnsaapaayaappsaacaanaakghNvNmaamaayiknvijnyaadhikriytitpaadmaa| yA:pApA tArakhadyAyacAmAyanamAvadyAnAvanA narANAMcA nAtAvAzAdhAnnanAkiyanazananAtyayAkAunAsAmAMyAkanavAritrAcArayarimA nAvArahimAdA dasaraspatizcaDabyAnayaghAvichimavajJApAMparya dAdhIrAnAmatidaMiniMsampankAratasyatrAcArAdarzanAcAratasyacaSTavidhaspatizAdhi -dizAtarAmanAjIvAnAnAyakarasaMbadhinAMnavanavAkriya tayatrasa vizatpAtmaptavAsamavanavijJatyA mAnAvanAkizananatyadunAmA aniyayiAnAlAkAdyAnakarAdAyAAyaguNASAMkAvarNanataDU keyAMzagAdinayAjinAupAzAnAmAhAdayatAmAdhyavarAdhAnikarma yattApaNasAmAnyAkavalinAnapAmidAzvaiMdrAsArthaka rAjinavAraya sissaaminych| kArvidyA nimtAvanadarzanAcAravizvahiridAmIjJAnAcAra himAnAvidhaprajAnAcArAradAnAAdizahAnAdhAdiyaNAta miAcAritrAcAramAdAyAnAjJAnavAnapidarzanayAriyANayuktapavavaMdanapratiyA nayAmpAyanajAmavAnA pipADAdAyAbaMdyAcAritradinAtatikSAvyavahAratAcAstriyApinijhavAcaMdanakAyAgpAninavavanAamAnanada maasaavaadi| spardha-varavadhAraNAAtejAnAdiyANe:saMpancAyuknAnasaMpannAsaSAMpanipatitatilaspAyakAraNetaspAnamanmAninayakaraNAnAkanavaMdanAkana vidhinavidhivana hAdhizAdoSaraditatayApaMcavizatyAvazpakaparisuitayAvadhiyAnAjAdhiritizatadhAjJAnAcArAdAnApunarArdhAcAritrAcAradarzamAcArAyAzAdhinAyArathi vizapaNAzAdhanAdhApratipAdinAvaMdanAkamajJAnAdAnAMvahi:punAnaghAmavavimAnAsahigAdhAdAyamapratiRmANakAyAnsagaspiAmAda calimvaraNa viSAyaatikramAdinAmajAnAparAdhaspanAnAcArAdInAMkapunarapipatimirakaraNAtyAkaraNakanyAkaraNAzradhAnaviparInaparUpAgAdiparidhinAya ' niSmAyanakaminipamAttikamAnyAdAdhAvikaraNAnapunaHkariSyAmItiyadhararIkaraNanammAdApajAtAnivananananyanikamaNamucyAnacanakA 11 sAyAsasvA sammapatpAnanazAniyakAraNazamitA vicAraNA jaMbaNyAvartakarmasaMkhyayAti valakSakorInirvahAnAdakasamayavidhAnAnimphATaya zyApekyAyAktavAvihAriNAsamAdhavaprakArivadanAmamuniSTatitamyAvidhApanAMdhIniyamikA rAyAnuzAsiMdadaninjArApitaAtmanivArAdhanAdira nArAyaapa satapAdaNyApAmA:giriprAmAhitIyAlAyAnesosaMpretyebarakAprayugNAlayAanApradhAnavihAriNA ghAyuktA prApadadAganAapimA yatpunnamAdhamAkAsalAdayA0kiMpuNavizopApamargaravitAvanatajJAvivAsihAnazcatpAvasaMganaMbAnIroirahitamAnAmighoniH kiMbhaninAyIna apibaninIyanapa3 tpAdahaekA surAtAnpArAganarAghAvedanA prasutpannAjatpipAmAdikA kAmavakalAMgratavanaspavallAmanAna-dhAnyAhavyAyajhATAlevAne vavalamrATayanijatrA ukcAmamASaNakAlAnatigampAtAaSTavidhakarmannatapAyadarjitazpapazcAdhIrA-saMsArakeyAropaNegariyaravodhArAUtpampaviziSaNaMcAratAyatAvana jAnevanavanavAsiyayuHkSANakarmadanasamA5guNAmAMghAjamAdhAsukA khAkiMta-maMyamatApAniyamA yavayavanakAnanarutazativiziSaptavinAtikamAmyA sAmAyikaMcAritramityAndAditidhisaraprAtyAyinaH parikarmi nirmacAnyApinazAisyaparamipAna ghAlatanAmumAhivAraviSApahArAdimANisae. kAramANAdhakAnakarunaHdhigvaravAyapirannatrayAlaMkanazcalavanizrIsaM chakayAM mukAsAsavatItyAhAsivANAmapidivAnAMkamAvaniAlAkamAthyAvamajhujA samakSapAtitA kiMvRtamalamatapanapavizvakarmamalApanayanAninu saMghasyasakaTamAtranAsamAdAmukaTaninara vizvayaMvarAna suvarNAdighaTinamuUyasye vapArzAhAsuiviNmasaMghapaksavidhAhamahAmukATAnaughuvarNadipakanna syAnimAnAvarAgAdidinavinakarmamAlApatyakArivAlahatArA vimAhAavisAhA tAmajhAmanAjatipAThAMtArAbavaNavyAkhyAsighAsaTAsaMghaSaNAmapidevAnAMDarsattakassAdevaniprAyavivahAkarmamAlAlaganAvanAtanaHmaMghamukAdAnyAmahAnapisakara savarNAdihAnA'viddhapacA simAnAdihavanakArmApacyakAricAzauzaMNalAgaNvaMdaNdaenApiyAnAkAlamaraNAzilAdhAkavahinimakapabanikAsUrye gaNavanaphaki raNAmahampAuNavAmAmpAlAcADakAvya vikenAkaghAyAlayakavinayaMkarvanAdhyamAnAyAyAgamuktaktinavinati mnaacitraannvitrmaatraapsihmaanyemmhrssinnaa| kadhyarAmadhanaMpurlasanabakevalamahAkavalatAnasyAmamAvanikavalajJAnanavayamamAyu-pakliANaMDalamalezpAnuganA2pavanmiyakAraNamayAganitAsutA se mAyAdevamAdA mata sumamAnAradipoTagajeMdadhAmAArAdaMtisvadasaMpavamyAmuktimusvasyamunaspavAsakAMnimADavADAnimRtyatrAptimamadada / nirmasArakapakImpavitaritrIyuraparamUstitAmaMvayavavepoSavadiedhesutitAnanAmIramAhirAjyamApAcamadhyektiyazrIvAstavyamahemalidhita kAyaratra / causaralatA aAnarapaccaravAgatAtatapayanItA saMghArAeyAI nAedhanibharakharabe pratadarzana Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam khaNDaH -1 * AcAryazrIbhuvanatuGgasUrikRtA vRttiH * AcAryazrIsomasundarasUrikRtA avacUriH * AcAryazrIguNaratnasUrikRtA avacUriH 2010_02 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / AdyamaGgalam / / namo arihaMtANaM / namo siddhANaM / namo AyariyANaM / namo uvajjhAyANaM / namo loe savvasAhUNaM / eso paMca namukkAro / savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM / paDhamaM havai maMgalaM / / 1 / / kalyANapAdapArAma, zrutagaGgAhimAcalam / vizvAmbhojaraviM devaM, vande zrIjJAtanandanam / / 2 / / sarvavAJchitadAtAraM, mokSaphalapradAyakam / zaddhezvarapurAdhIzaM, pArzvanAthaM jinaM stuve / / 3 / / ajJAnatimirAndhAnAM, jJAnAJjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena, tasmai zrIgurave namaH / / 4 / / mukAraM bindusaMyuktaM, nityaM dhyAyanti yoginaH / kAmadaM mokSadaM caiva, muMkArAya namo namaH / / 5 / / 2010_02 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sarvavAJchita-mokSaphalapradAyaka-zrIzaGkezvara-cintAmaNipArzvanAthAya namo namaH / / ||maayaa-rsaa-daarnn-saarsiirN, namAmi vIraM girisAradhIram / / / / trailokyabIjaM parameSThibIjaM, sajjJAnabIjaM jinarAjabIjam / yatrAma coktaM vidadhAti siddhiM, sa gautamo yacchatu vAJchitaM me / / ||shriiviirvibhuhstdiikssitviirbhdrgnnine namaH / / ||nmaami nityaM gururAmacandram / / / / aiM namaH / / AJcalikagacchIyAcAryazrIbhuvanatuGgasUrikRtavRttiyutaM, tapAgacchapUrandarAcAryazrIsomasundarasUrikRtAvacUrisahitaM, tArkikaratnAcAryazrIguNaratnasUrikRtAvacUrisamanvitaM, zramaNabhagavatzrImatmahAvIraprabhuziSyasaudharatnarUpazrIvIrabhadrAcAryapraNItaM zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakasUtram desikkadesavirao sammaddiTThI marijja jo jIvo / taM hoi bAlapaMDiyamaraNaM jiNasAsaNe bhaNiyaM / / 1 / / dezaikadezavirataH samyagdRSTimriyate yo jIvaH / tad bhavati bAlapaNDitamaraNaM jinazAsane bhaNitam / / 1 / / bhuva0 natvA vIrajinaM vakSye mugdho'pi svagurormukhAt / AturapratyAkhyAnasya kiyatpadavicAraNam / / 1 / / nanu zAstrAdau sarvazreSTadevatAnamaskAro dRzyate / tadatra tadabhAvAdidamuddhArarUpaM bhaviSyatIti mnye| tanna, pAkSike'syAbhidhAnAt pRthak prakIrNakamidam / tarhi kathaM [na] namaskAraH ? satyaM, manovAkkAyabhedAt tridhA namaskAro bhavati / tato yadyapyatra vAciko na kRtastathApi mAnasikakAyikau kRtau bhvissytH| kiJcaitadapi sambhAvayAmi - bhaktaparijJAdhyayanakaraNAnantarameva vIrabhadreNedaM kRtamiti cetkathaM jJAyate ? "jo bhattaparinnAe" ityatidezAt bhaktaparijJAcatuHzaraNe tu tena kRte iti vyaktamevAstIti sarvaM sustham / SaNNAM pRthivyAdikAyAnAM SaSTAMzatvAddezastrasakAyavyaparopaNalakSaNastasyApi saGkalpajArambhajatvena dvibhedatvAt / dezasya trasakAyasya ekadeza: saMkalpajanitAvRttirUpa: tasyA'pi sAparAdhaniraparAdhatvena dviprakAratvAt / tatra dezaikadezamAtrasya svayaM hananaghAtanatayA virato 2010_02 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 1 nivRtto dezaikadezavirataH / sammadiTThItti - samyagaviparItA tattvazraddhAnarUpA dRSTidarzanaM matiryasyA'sau samyagdRSTiH / marijjatti - mriyeta paJcatvamupayAyAt / jo jIvotti - yaH zrAvakajIvaH / taM hoi bAlapaMDiyamaraNaM ti - iha zAsane maraNamanekadhA varNitam / tathAhi - AvIi ohi aMtiya valAimaraNaM vasaTTamaraNaM ca / aMtosallaM tabbhava bAlaM taha paMDiyaM mIsaM / / 1 / / [uttarA. niryu212] chaumatthamaraNa kevali-vehANasa-giddhapaTTha-maraNaM ca / maraNaM bhattapariNNA iMgiNI-pAovagamaNaM ca / / 2 / / [uttarA. niyu, 213] taccAnekavidhamapIha paJcadhA parikalpitam / tadyathA - bAlabAlamaraNaM, bAlamaraNaM, bAlapaNDitamaraNaM, paNDitamaraNaM, paNDitapaNDitamaraNaM ceti / tatra mithyAdRSTebalabAlamaraNam, aviratasamyagdRSTebalamaraNaM, dezayaterbAlapaNDitamaraNaM, chadmasthayate: paNDitamaraNaM, kevalinaH paNDitapaNDitamaraNam / tadatra granthe tulAdaNDanyAyAnmadhyagrahaNe Adyantayorapi grahaNaM kRtaM bhavatIti jJeyam / tadiha yaddezayatimaraNaM tajjinazAsane bAlapaNDitamaraNamiti ddaSTaM, zeSazAsaneSu bAlAdibhASAyA evAbhAvAt / tatra sarvaviratiniyamapariNAmAbhAvAdvAlaM sthUlaprANAtipAtAdiviramaNAcca paNDitaM bAlaM ca tatpaNDitaM ca bAlapaNDitaM tadyogAnmaraNamapi bAlapaNDitamityarthaH / / 1 // soma. athAturapratyAkhyAnAvacUrilikhyate / iha sarveSAM jIvAnAM navahastakuntasyAgrasyeva sakalAyuSo'ntyAvasthA''rAdhanasyaiva sAratvAdanenAdhyayanenAntyA'vasthA''rAdhanasvarUpamAhadesikka'tti - nanvatrAdhyayane namaskAraH kasmAnna kRtaH ? ucyate - vIrabhadragaNinaiva pUrvaM bhaktaparijJAcatuHzaraNe kRtvedamadhyayanaM kRtaM, tena tatrokta eva namaskAro'trApi jJeya ekakartukatvAt / desi.tti - SaNNAM pRthivyAdikAyAnAM SaSThAMzatvAd dezastrasakAyavyaparopaNalakSaNastasyApi saGkalpajArambhajatvena dvibhedatvAdekadezaH saGkalpajastrasavinAzanivRttirUpaH punastasyA'pi sAparAdhaniraparAdhabhedadvayena dviprakAratvAdatra niraparAdhasaGkalpajatrasajIvavinAzanivRttirUpo dezaikadezastena svayaM hananaghAtanAd virato nivRtto dezaikadezavirataH / tathA samyagaviparItA tattvazraddhAnarUpA dRSTidarzanaM yasyA'sau samyagdRSTiH, evaMvidho yo jIvaH zrAvakasambandhI mriyate tadiha maraNaM jinazAsane bAlapaNDitamaraNamiti bhaNitaM dRSTaM, zeSazAsaneSu bAlamaraNAdibhASAyA evAbhAvAt / tatra sarvaviratipariNAmAbhAvAt bAlaM, sthUlaprANAtipAtAdiviramaNAcca paNDitaM, bAlaM ca tat paNDitaM ca bAlapaNDitaM, tadyogAnmaraNamapi bAlapaNDitamityarthaH / zrIjinazAsane ca maraNamanekadhA kathitamAvIcimaraNAdibhedAt, taccAnekavidhamapIha paJcadhA parikalpitaM, tadyathA 1-mithyAdRzAM 2010_02 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA.2 bAlabAlamaraNaM, 2-aviratasamyagdRSTebalamaraNaM, 3-dezaviratasya bAlapaNDitamaraNaM, 4-chadmasthayatInAM paNDitamaraNaM, 5-kevalinAM paNDitapaNDitamaraNaM ceti / / 1 / / gaNa. dezasya trasakAyasyaikadezaH / saGkalpajanivRttirUpastasyApi sAparAdhaniraparAdhatvena dviprakAratvAt / tasya dezaikadezamAtrasya svayaM hananaghAtanatayA virato nivRtto samyagdRSTiH mriyate paJcatvamupayAti / yaH zrAddhajIvaH / tajjinazAsane bAlapaNDitamaraNamiti dRSTaM, zeSazAsaneSu bAlAdibhASAyA evAbhAvAt / tatra sarvaviratipariNAmAbhAvAd bAlaM sthUlaprANAtipAtA-diviramaNAcca paNDitaM, bAlaM ca tat paNDitaM ca bAla0 / / 1 / / paMca ya aNuvvayAiM satta u sikkhA u desa-jaidhammo / savveNa va deseNa va teNa juo hoi desajaI / / 2 / / paJca cANuvratAni saptaiva zikSA tu dezayatidharmaH / sarveNa vA dezena vA tena yuto bhavati dezayatiH / / 2 / / bhuva0 atha yagatayogAddezayatirbhavati tAni vratAni darzayannAha - paJceti saMkhyA aNUni laghUni mahAvratApekSayA sthUlaprANAtipAtAdiviramaNarUpANi vrtaanynnuvrtaani| tathA sapta vA zikSAvratAni, [tatkathamatra sapta zikSAvratAni ?] ucyate-guNavratAnAmapi nirantaramabhyasanatayA zikSAvratatvena vivakSaNAt sapta zikSAvratAnyuktAnItyadoSaH / eSa dvAdazavratAtmaka: zrAvakadharmo dezayatidharmaH / tena sarveNa dvAdazavratAtmakena dezena vA'nyataravratapratipattilakSaNena yukto dezayatirbhavatIti gAthArthaH / / 2 / / soma0 atha yadtayogAddezavirato bhavati tAni vratAnyAha - aNUni laghUni mahAvratApekSayA sthUlaprANAtipAtAdiviramaNarUpANi vratAnyaNuvratAni paJca / tathA sapta ca zikSApradhAnAni vratAni zikSAvratAni / guNavratAnAmapi nityamabhyasanIyatayA zikSAvratatvena vivakSaNAt sapta zikSAvratAnyuktAni, evaM dvAdazavratarUpo dezayatidharmaH zrAvakadharma ucyate / tena sarveNa dvAdazavratAtmakena dezena vA'nyataravratapratipattilakSaNena yuto yukto dezayatiH zrAvako bhavatIti / / 2 / / guNa. atha yadyogAddezayatirbhavati tAni vratAni darzayannAha - paJca0 aNUni laghUni mahAvratApekSayA tathA sapta ca zikSApradhAnAni vratAni zikSAvratAni / tatkathamatra sapta zikSAvratAni ? ucyateguNavatAnAmapi nirantaramabhyasanatayA zikSAvratatvena vivakSaNAt sapta zikSAvratAnyuktAnItyadoSaH / tena sarveNa vA dvAdazavratAtmakena dezena vA anyatara vratapratipattilakSaNena yukto dezayatirbhavatIti / / 2 / / 2010_02 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 3 pANavaha-musAvAe-adatta-paradAraniyamaNehiM ca / aparimiicchAo vi ya aNuvvayAiM viramaNAI / / 3 / / prANavagha-mRSAvAdA-datta-paradAraniyamanaizca / aparimitecchAto'pi ca viramaNAnyaNuvratAni / / 3 / / bhuva0 tatra tAvatprathamamaNuvratAni nAmata Aha - prANA indriyabalazvAsAyurlakSaNAsteSAM vadho vinAza: prANavadhaH / na tu prANivadho jIvavadha: tasya hantumazakyatvAt / yata Aha davaTThayAi nicco uppAyaviNAsavajjio jeNa / puvakayANusaraNau pajjAyA tassa o aNiccA / / 1 / / [samya. sapta. 61] tarhi vadhaH katham ucyate - tappajjAyaviNAso dukhuppAoa saMkileso ya / esa vaho jiNabhaNio vajjeyavyo ya payatteNaM / / 2 / / [zrAva. prajJa. 191] musAvAe tti ekAra: prAkRtaprabhavaH / mRSA mithyA vadanaM mRSAvAdaH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvidhA / krodhAdibhedAdabhUtodbhAvanAdibhedAcca caturdhA / tatra krodhAdibhedAH prasiddhAH / tatra 1abhUtodbhAvanaM yathA sarvagata AtmA, 2- bhUtanihnavo yathA nAsti AtmA, 3- vastvantaranyAso yathA gaurapi sannazvo'yamiti vadataH, 4- paranindAvacano yathA kuSTI tvamiti / dAnaM dattaM, na dattamadattam / tacca svAmijIvatIrthaMkaragurubhedatazcaturddhA, sacittAcittamizrabhedatastridhA bhImo bhImasena iti nyAyAdadattamadattAdAnam / paradAraniyamaNehiM ca tti dArayanti, vidArayanti, nAzayanti puruSasyA'ntaraGgabahiraGgaguNAniti dArAH, pareSAM dArA: [paradArA:] parakalatrANi / tataH prANavadhazca mRSAvAdazcAdattAdAnaM ca paradArAzca prANavadhamRSAvAdAdattAdAnaparadArAsteSAM niyamanairuparamaiH / ca: pUraNe / aNuvrataprastAvAt sthUlapadopapadAni sarvANi vAcyAni / aparimiya icchAo vi ya tti parimitA na parimitA aparimitA / eSaNamicchA aparimitA cecchA ca tasyA aparimitecchAtazca / yAni viramaNAni nivRttayastairaNuvratAni bhaveyustAnIti gAthArthaH / / 3 / / soma0 prathamamaNuvratAni nAmata Aha - prANA indriyabalocchvAsAyurlakSaNAsteSAM vadho vinAzaH prANavadhaH, na tu prANivadho, jIvasya hantumazakyatvAt / 'musAvAe' tti ekAraH prAkRtatvAt / mRSA 2010_02 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa :-1 gA. 4 mithyA vacanaM mRSAvAdaH krodhAdivazAdasadbhUtavacanAdirUpaH / svAmyAdibhirna dattam adattaM sacittAcittamizrabhedam / dArayanti vidArayanti puruSasyA'ntaraGgabahiraGgaguNAniti, dArAH pareSAM dArAH paradArAH / tataH prANavadhazca mRSAvAdazcAdattAdAnaM ca paradArAzca teSAM niyamanairuparamaistathA na parimitA aparimitA yA icchA parigrahaviSayA, tato'pi ca yAni viramaNAni nivRttayastAnyaNuvratAni bhaveyuH / sthUlazabdopapadAni vAcyAni / / 3 / / guNa. pANa0 prANavadho na tu prANivadho jIvavadhastasya hantumazakyatvAt / musAvAetti ekAraH prAkRtabhavaH / mRSA mithyAvadanaM mRSAvAdaH / sa ca dravyabhAvabhedAd dvidhA krodhAdibhedAdabhUtodbhAvanabhedAcca caturdhA / tatra krodhAdibhedAH prasiddhAH / 1-tatrAbhUtodbhAvanaM yathA sarvagata AtmA, 2-bhUtanihnavo yathA nAstyAtmA, 3-vastvantaranyAso yathA gaurapi sannazvo'yamiti vadataH 4-paranindAvacano yathA kuSTI tvamiti / naM dattamadattam / tacca svaamijiivtiirthNkrgurubhedtshcturdhaa| bhImo bhImasena iti nyAyAdadattAdAnam / pareSAM dArAH paradArAH parakalatrANi teSAM niyamanairuparamaiH / aNuvratAH[tAni] tAvat sthUlazabdopapadAni sarvANi vAcyAni / aparimitecchAtazca yAni viramaNAni nivRtayastairaNuvratAni bhaveyuriti gAthArthaH / / 3 / / jaM ca disAveramaNaM aNatthadaMDAu jaM ca veramaNaM / desAvagAsi pi ya guNavvayAiM bhave tAI / / 4 / / yacca digviramaNamanarthadaNDAt yacca viramaNam / dezAvakAzikamapi ca guNavratAni bhaveyustAni / / 4 / / bhuva0 atha yatsAmAnyena 'satta u sikkhAo desajaidhammo, ityuktam / tAnyeva vizeSatayA guNavratazikSAvrate vyapadizan prathamaM guNavratAnyAha - dizyante jIvA gamanAgamanatvenAsviti dizaH / virativiramaNaM dizAM viramaNaM dikviramaNaM, dizA vA kRtvA yadviramaNaM tatprathama guNavratam / uktaJca dasasu disAsu bahiyA laMdhijjai jattha neva bhUmIsA / taM disi viraitti vayaM paDhamaM guNavvayaM tigassa / / 1 / / jo dharai disivayamimaM so abhayaM dei sayalajIvANaM / bhuvaNaMmi pasaramANaM lobhasamudaM paDikhalei / / 2 / / 2010_02 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 4 tathA arthyate kriyate prayojanavazatayA ityarthaH / na artho'narthaH, anarthaM niSprayojanaM daNDyante nipAtyante jIvA ebhirityanarthadaNDAstebhyo yadviramaNaM tad dvitIyaM guNavrataM, mUlakrameNa tu tRtiiym| uktaJca - avajjhANapamAyAyariya pAvovaesahiMsadANehiM / cauhA aNatthadaMDo tabbiraI guNavvayaM taIyaM / / 1 / / desAvagAsiyaM piyaM ti dizAmavakAza: pratidinamAnaM tatra bhavaM dezAvakAzikaM tadapi ca viramaNarUpaM tattRtIyaM guNavratamiti / mUlakrameNa dvitIyaM zikSAvratam / uktaJca - jA (jo) jIvagahiya disiMvayapamANaM saMkhevaNaM jamaNudiyahaM / desAvagAsiyaM taM bIyaM sikkhAvayaM jANa / / 1 / / Aha - asya zikSAvratatvena prasiddhatvAtkathaM guNavratatvamucyate / anne bhaNaMti - savvavaesu je pamANA ThaviyA / te puNa divasao osarei / evaM egamuhattaM divasaM rAI paMcAhameva pakkhaM vA / vayamiha dhArei daDhaM jAvaiyaM uvvahe kAle / / 1 / / [saMbo0 1236] ityAvazyakacUrNivacanAt keSAJcinmatena - savvavayANaM karejja saMkhevamiti / tanmatamAzritya sarvavrataguNakArakatvAddezAvakAzikasyApi guNavatatvamityadoSa iti gAthArthaH / / 4 / / soma0 atha sAmAnyena zikSAvratAnyuktAni tAnyeva guNabhUtazikSAvratavyaktyA''ha . 1-pUrvAdInAM dizAM gamanaviSayatayA parimANakaraNena tadagrato gamanAdeviramaNaM yat tat prathamaM guNavratam / "jo dharai disivayamimaM so abhayaM dei savvajIvANaM / bhuvaNammi pasaramANaM lobhasamudaM paDikhalei" / / 2 - tathA'rthaH prayojanaM nArtho'narthaH, anarthaM niSprayojanaM daNDayante dharmasyApahAreNa jIvA ebhiriti daNDA manovAkkAyavyApArAstebhyo yadviramaNaM tat dvitIyaM guNavratam / 3 - yAvajjIvaM gRhItasarvavrataniyamAnAM diggamananiyamasyaiva vA pratidinaM saMkSepakaraNaM dezAvakAzastatra bhavaM dezAvakAzikaM etacca tRtIyaM guNavratam / asya zikSAktatvena prasiddhasyApyatra sarvavrataguNakArakatvAd guNavratatvaM vivakSitamiti na doSaH / / 4 / / .. guNa. dizAM viramaNaM diviramaNaM dizA vA kRtvA yadviramaNaM tat prathamaM guNavratam / jo dharai disivayamimaM so abhayaM dei savvajIvANaM / bhuvaNammi pasaramANaM lobhasamudaM paDikhalei / / 2010_02 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH -1 gA. 5 anarthaM niSprayojanaM daNDyante nipAtyante jIvA ebhirityanarthadaNDAstebhyo yadviramaNaM dvitIyaM guNavrataM mUlakrameNa tRtIyam / dizAmavakAzaH pratidinamAnaM tatra bhavaM dezAvakAzikaM tadapi ca viramaNarUpaM tattRtIyaM guNavrataM, mUlakrameNa dvitIyaM zikSAvratam / Aha - asya zikSAvratatvena prasiddhatvAt kathaM guNavrata[tva]mucyate - anne bhaNaMti - "savvavaesu je pamANA ThaviA te puNa divasao osarei" - AvazyakacUrNau / "savvavayANaM karijja saMkhevaM" tanmatamAzritya sarvavrataguNakArakatvAddezAvakAzikasyApi guNavratatvamityadoSaH / / 4 / / bhogANaM parisaMkhA sAmAiya atihisaMvibhAgo ya / posahavihI ya savvo cauro sikkhAo vuttAo / / 5 / / bhogAnAM parisaGkhyA sAmAyikamatithisaMvibhAgazca / pauSadhavidhistu sarvaH catasraH zikSA uktAH / / 5 / / bhuva0 atha zikSAvratAni vizeSayannAha - sakRdekavAraM bhujyanta iti bhogA AhArapuSpAdayaH / tathA upalakSaNatvAtparibhujyanta iti paribhogAH gRhAGganAdikAH / uktaJca - jo bhujjai igavAraM so bhogo asaNakuMkumAIo / paribhuMjai jo puNa puNa paribhogo gihaMgaNAIo / / 1 / / parItyupasargaH parisaMkhyAnaM parisaMkhyApramANakaraNamityarthaH / tatprathamaM zikSAvrataM mUlakrameNa dvitIyaM guNavratamiti / uktaJca - jaha sattIe pamANaM bhoguvabhogANa kijjaI jattha / bhogovabhoga nAmaM taM muNasu guNavvayaM bIyaM / / 1 / / tathA sAmAiyatti samasya Ayo lAbha: samAyaH, samAya eva sAmAyikaM prAkRtatvAdvibhaktilopaH / tad dvitIyaM zikSAvrataM mUlakrameNa tu prathamam / uktaJca - niravajjaM samuhattaM suhajhANagayassa jo samo bhAvo / gihiNo taM sAmAiya nAmaM sikkhAvayaM paDhamaM / / 1 / / atihisaMvibhAgoyatti - na santi tithaya: parvANyutsavAzca yasyAsAvatithiH / uktaJca - tihipavUsavaniyasayaNamAisaMbaMdhavajjaNujutto / atihI so vinneo pavittapattaM niyadhaNassa / / 1 / / 2010_02 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 5 saMvibhajanaM saMvibhAgaH / atithe: saMvibhAgo'tithisaMvibhAgaH / caH samuccaye / tattRtIyaM zikSAvratamiha granthakrameNa, mUlakrameNa tu caturtham / uktaJca - atihINaM jaM dANaM ca vasahIAhAravatthapattANaM / taM atihisaMvibhAgaM cautthaM sikkhAvayaM jANa / / 1 / / posahavihI ya savvotti - poSaM puSTiM dharmasya dadhAtIti pauSadham / uktaJca - jo posai suhadhammaM dharei jIvaM ca kugainivaDataM / taM posahaM ti bhanai eyaM dukkhakhayaM gihiNo / / 1 / / tasya vidhi: pauSadhavidhiH / ca: samuccaye / pauSadhavidhizcaturthaH sarvaH caturvidhAhArazarIrasatkArabrahmacaryavyApAralakSaNaH / iha tu krameNa caturthaM zikSAvrataM mUlakrameNa tu tRtIyam / etAni catvAri zikSAvratAnyuktAni / na tu yAvajjIvamaGgIkaraNAdogopabhogavratasya guNavatatvena prasiddhatvAtkathaM zikSAvratatvamucyate ? pratidinaM pratirAtraM pratipraharaM pratimuhUrtaM punaH puna: saMkSepakaraNAt zikSikeNeva puna: punarabhyasanAcca zikSAvratatvamapi / / 5 / / soma0 atha zikSAvratAnyAha - 1 - ekavAraM bhujyante iti bhogA AhAra-puSpAdayaH, upalakSaNatvAt paribhujyante iti paribhogAH punapunarbhogyA gRhAGganAdikAsteSAM parisaGkhyAnaM pramANakaraNaM yat tatprathamaM zikSAvratam / asyApi yAvajjIvAGgIkArAd guNavratatvena prasiddhasyApi pratidinaM pratirAtraM pratipraharAdi ca punaH punaH saMkSepakaraNatvAt zikSikeNeva punaH punarabhyasanAcca zikSAvratatvamapyatra vivakSitamityadoSaH / 2-tathA samasya rAgadveSarahitasya Ayo lAbhaH samAyaH, samAya eva sAmAyikam, vibhaktilopaH prAkRtatvAt tad dvitIyaM zikSAvratam / 3-tathA na santi tithayaH parvANi sadA dharmaparatvAd yasyAsAvatithistasya saMvibhAgo'tithisaMvibhAga: sa tRtIyaM zikSAvratama / 4-tathA poSaM puSTiM dharmasya dadhAtIti pauSadhastasya vidhiH / caH samuccaye / sarvaAhAra-zarIrasatkAra-brahmacaryavyApAralakSaNa: sa caturthaM zikSAvratam / etAni catvAri zikSAvratAni / / 5 / / guNa. sakRdekavAraM bhujyanta iti bhogA AhArapuSpAdayaH / tathA upalakSaNatvAt yat paribhujyanta iti paribhogAH gRhAGganAdikAH / parisaMkhyAnaM pramANakaraNamityarthaH / tatprathamaM zikSAvrataM mUlakrameNa 2010_02 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA.6 dvitIyaM guNavratamiti / samAya eva sAmAyikaM dvitIyaM zikSAvrataM mUlakrameNa tu prathamam / atitheH saMvibhAgo'tithisaMvibhAgaH / caH samuccaye / poSaM puSTiM dharmasya dadhAtIti pauSadham / uktaM ca - jaM posai suhadhammaM dharei jIvaM ca kugai nivaDataM / taM posahaM ti bhannai eyaM dukkhakhayaM gihiNo / / 1 / / tasya vidhiH pauSadhavidhiH / iha tu krameNa caturthaM zikSAvrataM mUlakrameNa tu tRtIyam / etAni catvAri zikSAvratAnyuktAni / / 5 / / AsukkAre maraNe acchinnAe ya jIviyAsAe / nAehi vA amukko pacchimasaMlehaNamakiccA / / 6 / / AzukAre maraNe acchinnAyAM ca jIvitAzAyAm / jJAtibhirvA'muktaH pazcimasaMlekhanAmakRtvA / / 6 / / bhuva0 atha kadA punarasau zrAvako bAlapaNDitamaraNena mriyata ityAha - Azu zIghraM karaNaM kAra AzukAro maraNAvasarastena maraNaM tasmin maraNe'cintitopasthitopakramaNe, phalapAkarajjubhasamagaullapaDapaIvamagganAeNa / cirakAlanibaddhassa vi Aussa uvakkamo khippaM // 1 // etairdRSTAntairjhaTiti pratyAsannIbhUte maraNakAle tatra bAlapaNDitamaraNaM kuryAt / acchinnAe jIviyAsAetti / athavA krameNaiva maraNakAla: samAgataH / paraM saMlekhanA nAkAri / kasmAdityAha - acchinnAetti na chinnA.truTitA yA jIvitAzA tayA hetubhUtayA saMlekhanA saMstArakadIkSA ca na vydhaayi| nAehiM vA amukkotti - jJAtairvA svajanairna mukto na mutkalitaH / pacchimasaMlehaNamakiccatti - ataH pazcimakAlakarttavyAM saMlekhanAM tapasA zarIrazoSaNarUpAmakRtvaivAvidhAya yanmaraNaM karoti tadvAlapaNDitamaraNamuktamityagretanagAthAyAM sambandha iti gAthArthaH / / 6 / / soma0 atha kadA punarasau zrAvako bAlapaNDitamaraNena mriyata ityAha- Azu zIghraM karaNaM kAra AzukAra autsukyamaraNAvasarastena maraNaM tasmin maraNe'cintitopasthita ityarthaH / evaM jhaTiti pratyAsannIbhUte maraNe bAlapaNDitamaraNaM kuryAdathavA acchinAe iti na chinnA truTitA acchinnA, kA ? yA jIvitAzA tasyAM tayA vA krameNaiva maraNakAle samAgate'pi saMlekhanAdyakRtvaiva yanmiyate tad 2010_02 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 7 bAlapaNDitamaraNam / jJAtaiH svajanairvA na mukto nAnumataH pazcimakAlakarttavyAM saMlekhanAM tapaHprabhRtikAmakRtvaiva yanmaraNaM karoti tad bAlapaNDitamaraNamuktamityagretanagAthAyAM sambandhaH / / 6 / / guNa. Azu zIghraM karaNaM kAraH / acintitopasthitopakramaNe athavA krameNaiva maraNakAla: samAgataH paraM saMlekhanA nAkAri / kasmAditi ? na chinnA na truTitA yA jIvitAzA tayA / jJAtaiH svajanairvA na mukto na mutkalita ataH pazcimakAlakartavyAM saMlekhanAM tapasA zarIrazoSaNarUpAmakRtvA'vidhAya yanmaraNaM karoti tad bAlapaNDitamaraNamuktamityagretanagAthAyAM sambandha iti gAthArthaH / / 6 / / Aloiya nissallo sa ghare cevA''ruhittu saMthAraM / jai marai desavirao taM vuttaM bAlapaMDiyayaM / / 7 / / Alocya niHzalyaH svagRha evAruhya saMstArakam / yadi mriyate dezaviratastaduktaM bAlapaNDitam / / 7 / / . bhuva sa ca gRhe kathaM mriyata ityAha - Alocya gItArthagurusamIpe AlocanAM dattvA taddattaM prAyazcittamaGgIkRtya nissallotti - zalyaM dravyabhAvebhedAd dvidhA - dravyazalyaM kaNTakatomarAdi, bhAvazalyaM mUlottaraguNavirAdhanAdi / tadAlocanAdAnena niSkAzya nirgataM zalyamasmAditi niHzalyaH / uktaJca - na hu sujjhai sasallo jaha bhaNiyaM sAsaNe dhuyarayANaM / uddhariya savvasallo gacchai siddhiM dhuyakileso / / 1 / / sa caivaM kRtvA saghare cevAruhettutti - nijasadane evAruhyAGgIkRtya saMthAraM ti - saMstArakamanazanapratipattikAle darbhaprastaraNarUpam / kRtasaMstArakavidhinA hi yatkriyate tadanazanamapi saMstArakamucyate / tasmin saMstArake kRtAnazana: samAdhimAn / jai marai desavirao tti yadi mriyate dezaviratastaduktaM bAlapaNDitamaraNamityakSarArthaH / / 7 / / soma. sa ca gRhe kathaM mriyate ityAha - Alocya gItArthasugurusamIpe AlocanAM dattvA taddattaprAyazcittamaGgIkRtya [nirgataM zalyaM yasmAt sa, zalyaM dravyabhAvabhedAd dvidhA dravyazalyaM kaNTakAdi, mUlaguNottaraguNavirAdhanArUpaM bhAvazalyaM tena rahita ityarthaH / evaMvidhaH sannijagRhe evAruhyAGgIkRtya saMstArakamanazanapratipattikAlAha~ darbhaprastaraNarUpaM saMstArakavidhisAdhyamanazana 2010_02 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 8 13 mapyupacArAt saMstArakamucyate / kRtAnazanaH san yadi mriyate dezavirataH samAdhimAn taduktaM bAlapaNDitamaraNam / / 7 / / guNa. sa ca gRhe kathaM mriyata ityAha-Alocya gurusamIpe taddataM prAyazcitamaGgIkRtya, zalyaM dravyabhAvabhedAdvidhA - dravyazalyaM kaNTakAdi, bhAvazalyaM mUlottaraguNavirAdhanAdi / tadAlocanAdAnena niHzalyaH / sa caivaM kRtvA nijasadane evAruhyAGgIkRtya saMstArakamanazanapratipattikAle darbhasaMstaraNarUpam / kRtasaMstArakavidhinA hi yat kriyate tadanazanamapi saMstArakamucyate / yadi mriyate dezaviratastaduktaM bAlapaNDitamityarthaH / / 7 / / jo "bhattaparitrAe" uvakkamo vitthareNa niddiTTho / so ceva bAlapaMDiyamaraNe neo jahAjoggaM / / 8 / / yo bhaktaparijJAyAmupakramo vistareNa nirdiSTaH / sa eva bAlapaNDitamaraNe jJeyo yathAyogyam / / 8 / / bhuva0 tarhi tatkena vidhinA vidheyamityAha - yo bhaktaparijJAdhyayane zrAvakasyA'nazanapratipattiM kurvata upakramaH pIThabandho vistareNa "aha hujja desavirao" ityAdi / aniyANo ityAdi / niyadavvamityAdi gAthAtrayoktavidhiH / gurupUjA - saGghapUjA-sAdharmikavAtsalyadInAdidAnanijadravyato'pUrvajinacaityakArApaNabimbanirmApaNA-tatpratiSThApanA-siddhAntapustakalekhanA - yathaucityena [tya] caturvidhasaGghasanmAnanapravAjanakakArApaNatIrthayAtrAvidhApanajinazAsanaprabhAvanAhetuprabhUtadravyastavakaraNasvajanamuktalApanacaityavandanagurUpajJApanAdvAdazAvarttavandanadAnAlocanAgrahaNasamyaktvANuvratoccANapurassaro yastatra niravazeSo vidhiniSTo bhaNita: / sa evAtrApyadhyayane bAlapaNDitamaraNe varNayitavye yathAyogyaM yathocitaM jJeya itykssraarthH| sa cAtra ko'pi darzAte tathAhi - aniyANo dANamaNo harisavasaTTakaMTayakarAlo / pUeya gurusaMghasAhammiyamAi bhattIe / / 1 / / niyadavvamauvvajiNaMdabhavaNajiNabiMbavarapaiTThAsu / viyaraya pasatthaputthayasu titthatitthayarajattAsu / / 2 / / aTTAhiyamahimAo kAriya jiNaceiesu savvesu / nivaimahabbalanAyA cAragasuddhiM ca kArei / / 3 / / 2010_02 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 eyaM kayadavvatthayakicco paricattasayaNadhaNabhicco | vaMdaNaguruvaMdaNapuvvaM AloiyaM savvaM / / 4 / / ANAimA jiNANaM dAyavvA''loyaNA carimasamae / saMviggagIyamAINa niyamao jaM sue bhaNiyaM // 5 // saMvigge gIyatthe tadasaya pAsatthamAisArUvI / tadasai pavayaNadevI siddhasamakkhaM tu Aloe // 6 // AloyaNaM adAuM sai annamavi tahappaNo dAuM / ciraMti kAlaM te u sasallA muNeyavvA / / 7 / / na hu sujjhai sasallo jaha bhaNiyaM sAsaNe dhuyarayANaM / uddhariyasavvasalo gacchai siddhiM dhuyakileso ||8|| mariuM sasallamaraNaM saMsArADavimahAkaDillaMmi [ ? ] | suraM bhamaMti jIvA aNorapAre samAinnA / / 9 / / uddhariyasavvasalo bhattaparinnAe dhaNiyamAutto / sattArAhaNajutto caMdagavijjhaM samANei / / 10 / / iya pavaDemi gurUNaM jahaTThiyaM niyayadukkaDaM sayalaM / sammatta-nANa-saMjama-tava- vIriyAyAravisayaMmi / / 11 / / uddhariyasavvasallo vayapavvayasiharamAruhiya sammaM / kammAribhayavimukkA jANa suhI savvahA hoi / / 12 / / aha jiNa siddha- susAhu-dhammaM saraNaMmi kAumicchaMto / jiNamAi namiyato maMgalaM ca saraNaM ca tapa karei / / 13 / / rAgAiriujiANaM arihaMtANaM namo arahayANaM / kammakalaMkavimukkANa paNamimo savvasiddhANaM / / 14 / / paMcavihAyAradhare payao paNamAmi savvaAyarie / siddhaMtavAyae tahA uvajjhAe vaMdimo sirasA / / 15 / / khaMtAguNajuANaM asesaguNarayaNarohaNagirINaM / gAravANa namimo dhammasahAyANa sAhUNaM / / 16 / / AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA-8 2010_02 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA.8 jayajaMtuvacchalA me arihaMtA maMgalaM havao paDhamaM / bhavavArayA vimukkA siddhA mama maMgalaM bIyaM / / 17 / / guNagaNanihiNo sAhU taIyaM te iMtu maMgalaM majjha / dhammo jiNapannatto cautthayaM maMgalaM hou / / 18 / / saraNaM mama arihaMtA tiyasiMda-nariMdapUyamarihaMtA / saraNaM taha me siddhA titthAtitthAi je siddhA / / 19 / / pAvamalapaDalarahiyA sAhU saraNaM karemijagamahiyA / saraNaM maha jiNadhamme.................... / / 20 / / aha dakkaDAyaM garihe micchattau nANamohiyamaNeNa / jAI mae kayAiM [?] pANivahAINi savvANi / / 21 / / jiNabhavaNabiMbaThAvaNa rahajattA titthajattA vacchallo / dANatavasIlamAI aNumoe sukayapunnAI / / 22 / / aha tivihA uccariyaM sammaM uccarai aTThavi vayAiM / pANAivAyamAI aNatthadaMDAvasANAIM / / 23 / / sAhU puNa paMcamahavvayAi uccarai tinni vArAu / pANAivAyaviramaNamAI nisibhoyaNaMtAI / / 24 / / AseviyavayabhAro rAgaddosehi vajjau [jjio] tatto / khAmemi raMgajuttA savve saMsAriNo sattA / / 25 / / je nAraya-tiriya-narA-'maresu bhamareNa kammavasageNa / dukkhe ThaviyA jIvA saMpai khAmemi te savve / / 26 / / neraiyeNa pausA paramAhammibhavaMmi patteNa / je me kayatthiyA nArayAo te haM khamAvemi / / 27 / / tiriyattaM patteNavi egidiyavigalajIvajoNI / bhuttA pIyA daDDA bUDhA taha cunniyA je u / / 28 / / paMcidieNa bahuso roseNa bhIeNa chuhatanhapIDieNavi / ..virAhiyA jevi te khaame||29|| 2010_02 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 8 jalayarathalayarakhayarA nihayA maNuyAvi mUDhahiyayeNa / vagghoragAiM bhAvaMgaeNa khAmemi te ihi / / 30 / / jalacAriNo jalaMmi giliyAmacchAiNo bhaDaphaDatA [?] / thalacAriNo thalaMmi caupaya-ura-bhUyasappAiM / / 31 / / maMsatthiNAo gasiyA chAga-miga-sasa-mahisa-saMgharAiyA / khahacAriNovi khaiyA mugalA-baga-tittirAiyA / / 32 / / gamaNAgamaNa-nisIyaNa-tuyaTTaNAIhiM pIDiyA je u / te me khamaMtu savvaM avarAhaM saMpayaM garuyaM / / 33 / / patteNa maNuyabhAvaM AraMbhapariggahehiM vivihehiM / viNivAiyA jiyA je khamaMtu te saMpaI savvo / / 34 / / chuhiyA tisiyA saMtA kasakusAIhiM niddayaM jaNiu / je vAhiyA hayAiM karemi khalu khAmaNaM tesiM / / 35 / / luddhaya-dhIvarabhAve nigghiNahiyaeNa je mayA vahiyA / kharakammiyaruveNaM je vahiyA te hu khamaMtu / / 36 / / naravaipayapatteNaM aNegasaMgAmakAraNAIhiM / saMhAro jANakavasaM paimArisAmi[?]te savve / / 37 / / avarAhiNo vi pahayA pahayA pAveNa niravarAhA vi / rAyasahAve jIvA khamaMtu te sajjhai ttAhe [?] / / 38 / / paradhaNaluddheNa hayA kevi hayA parakalattaratteNa / aTThAe aNaTThAe je nihayA te vi khAmemi / / 39 / / jassa kayaM pesunnaM abbhakhANaM pi jassa medinnaM / dhaNamANusaM va hariuM sovi khame savvahA khamau / / 40 / / jo maMtamUlaSvAcunnaM [?] jaNa duTThA jAgamAIhiM [?] / dukhaMmi mae Thaviu taM avarAhaM khamau so mo / / 41 / / kIlAkajje bAleNa jovvaNe kelidappakaMdappA / jesiM kau viNAso khamAparA majjha te iMtu / / 42 / / 2010_02 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 1 gA. 8 bhavabhoganimittaM as annevi jIviyA heu / tasathAvarA ya jIvA je nihayA te vi khAmemi / / 43 / / deveNa mahe devA abhiugaM kAriyA hayA paiyA / pattapavasAIhiM naratiriyA pIDiyA je u / / 44 // khAmi te va sammaM bhavabhIyamahopasannacitteNa / khamayaM va mae siM savvesiM dukkaDaM savvaM / / 45 / / evaM caugave bhIme bhavasAyare bhamaMteNa / pie dukhaM jassa kayaM taM pi khAmemi // 46 // | ahamavi khAmi savvaM avarAhaM sayalapANivaggassa / nAhaM kassaya sattU na ya sattU koi meyANi / / 47 / / khAmi sattumatte khAmemi ya sayaNapariyaNe savve / paricattarAgadoso savvesu ya me samo bhAvo / / 48 / / khAmi savva saMgaM usabhAyajiNe vi taha khamAvemi / siddhe taha Ayarie uvajjhAe savvasAhU ya / / 49 / / AsANA jiNANa mohatamaMdheNa jA kayA kahavi / taha siddhamAIyANaM tivihaM tiviheNa niMdAmI / / 50 / / AyariyauvajjhAe sAhujaNe taha ya samaNasaMghaMmi / AsANA kayA jaM niMdAmi tayaM mahApAvaM / / 51 / / naoNNassa daMsaNassa ya caraNassAsAyaNA kayA jAu / hAmi puNo vi puNo bhayaMkaraM pAvameyaM / / 52 // hi tithaM ummaggo vA pavattiu mohA / jANateNa vi maggo avalaviu taM pi garihAmi / / 53 / / aha saMgho ussaggaM khavagassa ya niruvasaggahe huMti / kuNa khavago vi saM raiyaMjali bhaNai sakkathayaM / / 54 / / jA saMpa tANa pajjaM tayaM tu bhaNiUNa pulaiyasarIro / vaMdit sugurupA khavago vinnattiyaM kuNai / / 55 / / 2010_02 17 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA.8 bhayavaM kayasAmaIo savvaM ciya vosarAmi tiviheNaM / savvesiM pANINaM aivAyaM taha musAvAyaM / / 56 / / savvamadattAdANaM mehUNa-pariggahaM niravasesaM / kohaM mANaM mAyaM lobhaM pi jaM ca dosaM ca / / 57 / / kalahaM abhakkhANaM paraparivAyaM tahA raiaraI / micchAdasaNasallaM mAyAmosaM ca pesunnaM / / 58 / / iya pAvaThANavirao duvAlasAvattavaMdaNaM dAU / vinnavai dehi bhayavaM vihipuvvaM aNasaNaM majjha / / 59 / / bhavacarimaM paccakkhAmi jAvajjIvAe tivihamAhAraM / aha cauvihaM pi gurusakkhiyaM tu aha siddhasakkhiM tu / / 60 / / jaM piya imaM kuDaMbaM dhaNadhannaM dupayacaupayaM apayaM / desapurakhittamAI taMpi hi vosire savvaM / / 1 / / i8 vatthAbharaNaM rahapaharaNavAhaNAi uvagaraNaM / ihabhavaparabhaviyaM vA vosiriyaM ajja me sav / / 12 / / jaM ca kayaM ahigaraNaM arahaTTaghaTTajaMtabajjhAI / sagaDukkhalasattthAI taM pi ya tiviheNa vosiriyaM / / 63 / / pAvapasattA sayaNA aNegajammesu dehagehAya / je Asi ajja te me vosariyA tiviha tiviheNa / / 64 / / jaM pi ya imaM sarIraM posiyamaccaMtajattasAreNa / caramussAse'vassaM vosariyaM savvahA taM pi / / 65 / / duddamaiMdiyagAme jAikulAI ya aTThamayaThANe / pariharasu sahasu dussahabAvIsaparIsahe vaccha / / 66 / / suranaratiriyA ya samubbhave ya cauhA caubvihe ceva / ugguvasagge sahasu ya nisaggaveraggaraMgillo / / 67 / / jamhA duggaimUlaM saMsArapavaTTaNAriupamAo / tamhA annANAI aTThaviho so na kAyavyo / / 68 / / 2010_02 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA.8 rAugAya[?]niyANe nava mA kAhisi kahiMpi dhIra tumaM / taha kaMdappAe kubhAvaNAu bhAvesu mA kaiyA / / 69 / / ihaparalogAsaMsAvivajjiu jiymrnnnirvekho| logasuhanippivAso chinnamamatto ya viharAhi / / 70 / / bArasaaNiccamAI bhAvasu taM bhAvaNAu pavarAu / paNavIsabhAvaNAu mahabbayANaM ca bhAvesu / / 71 / / khaNasuhaduHkhaMmi sayogaviugamaraNadhammami / mA iMdajAlasuviNe ya same bhave dhIra kuNasu raI / / 72 / / jaha sAmivayaNacoiyajohA bhajjaMti parabalANIyaM / taha jiNiyamohamallaM pAvasu ArAhaNapaDAgaM / / 73 / / mA appakAlabhAviyachuhAiviyaNAparAiu saMto / hAresu niruvamasuhaM tidiva-sivasaMbhavamaNaMtaM / / 74 / / tA niyamaNaMmi kAuM sivasuhamasarIrayaM aNAbAhaM / aruyamaNaMtamapajjavasANaM jjhANaMjjhAyasa namokkAraM / / 75 / mottUNa bArasaMgaM saMpatte maraNadezakAlammi / / paMcaparameTThimaMtaM jaM puvvadharojjhAyaM ti / / 76 / / eso paramo maMto surataruciMtAmaNINa abbhahiu / AgamaNaM taM jjhauduHkhakhayakAraNaM paramaM / / 77 / / evaM pariyato maNavayasA paMcanamokkAraM / ullasiyasuddhabhAvo muMcai taNupaMjaraM dhanno / / 78 / / soma0 tatkena vidhinA vidheyamityAha - yo bhaktaparijJAprakIrNake zrAvakasyAnazanapratipattiM kurvata upakramaH prathamataH sarvakRtyavidhirUpo vistareNa "aha 1 - hujjadesavirao 2-aniANo 3niadavvaM" ityAdigAthAtrayeNokto gurusaGghapUjA-sAdharmikasvajanavAtsalya- dInAdidAna-jinacaityakArApaNabimbanirmApaNa-tatpratiSThApana-siddhAntalekhana-tIrthayAtrAvidhAnajinazAsanaprabhAvanAdipuNyAni kRtapUrvI zrAddho'ntyasamaye svajanamuktalApana-caityavandana-gurudvAdazAvarttavandanadAnA''locanAgrahaNapunaHsamyaktvavratoccAra-sarvajIvakSAmaNa-catuHzaraNapratipattyAdipurassaramanazanamaGgIkarotItyAdirUpaH sa evAtrApyadhyayane bAlapaNDitamaraNe varNayitavye yathAyogyaM jJeyaH / / 8 / / 2010_02 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 9 guNa tatkena vidhinA kriyata ityAha- yo bhaktaparijJAdhyayane zrAvakasyAnazanapratipattiM kurvata upakramaH pIThabandho vistareNa nirdiSTo bhaNitaH sa evAtrApyadhyayane bAlapaNDitamaraNe yathAyogyaM yathocitaM jJeya ityarthaH / / 8 / / 20 vemANi kappovasu niyameNa tassa uvavAo / niyamA sijjhai ukkosaeNa so sattamaMmi bhave / / 9 / / vaimAnikeSu kalpopageSu niyamena tasyopapAtaH / niyamAt siddhyatyutkRSTataH sa saptame bhave / / 9 / / vimAne bhavA bhuva0 atha tasyaivaMvidhArAdhanAyuktasya kvopapAta iti darzayannAha vaimAnikAste ca jyotiSkA api bhavantIti tadvyavacchedArthaM vizinaSTi - kappovagesu ti 'kalpAn saudharmmAdInupagacchantIti kalpopagAsteSu na tu kalpAtIteSu / niyameNa tassa vAo tasya zrAvakasya niyamena nizcayena saudharmAdiSUpapAtaH / yatastasyAbaddhAyuSo vaimAnikavarjadevAyuSo bandhAbhAvAt / tathA cArSamupapAtamaGgIkRtya " sAvagassa jahanneNaM sohamme uvavAo, ukkoseNaM accue" / atha kiyatsu bhaveSu sa setsyatItyAha - niyamA sijjhai ukkosaNaM ti nizcayenotkRSTato bhavAnaGgIkRtya saptame bhave setsyatItyarthaH / / 1 / / soma0 atha tasyaivaMvighArAghanAyuktasya kvopapAta iti darzayati vimAne bhavA vaimAnikAH, te ca jyotiSkAM api bhavantIti tadvyavacchedAya vizeSaNamAha- kappo0 kalpAn saudharmAdInupagacchantIti kalpopagAsteSu na tu kalpAtIteSu zrAvakasya pUrvamabaddhAyuSo jaghanyataH saudharmAdArabhyotkRSTato 'cyutaM yAvadeva gamanasambhavAt niyamena tasyopapAtaH / atha sa zrAddhadharmArAdhako'pratipatitadharmA katipayairbhavaiH sidhyatItyAha- niya0 niyamAnnizcayenotkRSTato bhavAnaGkIkRtya saptame bhave sidhyati jaghanyatazcatvArato'pi / / 9 / / 2010_02 - guNa vaimAnikA jyotiSkA api bhavantIti tadvyavacchedArthaM kalpopagateSu na tu kalpAtIteSu zrAvakasya niyamena saudharmmAdiSUpapAtaH / nizcayenotkRSTato bhavAnaGgIkRtya saptame bhave setsyatItyarthaH / / 9 / / - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 10 [paNDitamaraNam gA. 10 taH gA. 44 yAvat] iya bAlapaMDiyaM hoi maraNamarihaMtasAsaNe diTuM (bhaNiyaM) / itto paMDiyapaMDiyamaraNaM vucchaM samAseNaM / / 10 / / iti bAlapaNDitaM bhavati maraNamarhacchAsane dRSTam (bhaNitam) / itaH paNDitapaNDitamaraNaM vakSye samAsena / / 10 / / bhuva0 athavA bAlapaNDitamaraNaM / paryantasamaye'pi sarvavirateranaGgIkaraNAdvAlam anazanapratipattezca paNDitaM bhavati / [bAlaM ca tat] paNDitaM ca bAlapaNDitaM bhavati maraNam / arhatzAsane jinapravacane dRSTaM bhaNitam / ito'nantaraM paNDitapaNDitamaraNaM susAdhumaraNaM vakSye'bhidhAsye samAsena saMkSepeNetyartha etadgranthakAravacanam / / 10 / / soma0 ityamunA pUrvoktaprakAreNa paryantasamaye'pi sarvavirateranaGgIkaraNAdvAlam, anazanapratipattezca paNDitam, bAlaM ca tat paNDitaM ca bAlapaNDitaM bhavati maraNam / arhacchAsane jinapravacane dRSTaM bhaNitam / ito'nantaraM paNDitapaNDitamaraNaM susAdhumaraNaM vakSye'bhidhAsye samAsena saMkSepeNa etad granthakAravacanam / / 10 / / guNa. ito'nantaraM paNDitapaNDitamaraNaM susAdhumaraNaM vakSye'bhidhAsye / samAsena saMkSepeNetyartha etad granthakAravacanam / / 10 / / __ [kAlatrika-karaNatrika-yogacatuSkatriSaSThidhyAnAdikam pratikramaNa-nindA-gardA gA. 11] icchAmi bhaMte ! uttamaTuM paDikkamAmi aIyaM paDikkamAmi aNAgayaM paDikkamAmi, paccuppatraM paDikkamAmi, kayaM paDikkamAmi, kAriyaM paDikkamAmi, aNumoiyaM paDikkamAmi, micchattaM paDikkamAmi, asaMjamaM paDikkamAmi, kasAyaM paDikkamAmi, pAvappaogaM paDikkamAmi, micchAdasaNapariNAmesu vA, ihalogesu vA, paralogesu vA, sacittesu vA, acittesu vA, paMcasu iMdiyatthesu vA; icchAmi bhadanta ! uttamArthaM pratikramAmi, atItaM pratikramAmi, anAgataM pratikramAmi, pratyutpanna pratikramAmi, kRtaM pratikramAmi, kAritaM pratikramAmi, anumoditaM pratikramAmi, mithyAtvaM pratikramAmi, asaMyama pratikramAmi, kaSAyaM pratikramAmi, pApaprayogaM pratikramAmi 2010_02 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 11 mithyAdarzanapariNAmeSu vA, ihalokeSu vA, paralokeSu vA, sacitteSu vA, acitteSu vA, paJcasvindriyArtheSu vA [tasya mithyAduSkRtam] 22 bhuva0 yadeva cAnena bhaNitumiSTaM tadeva guruvijJaptidvAreNAha icchAmi bhaMte uttamaTTha paDikkamAmi / icchAmyabhilaSAmi pratipadye bhadanta | iti ] guruM prati vijJapayati / kiM kiM vijJapayati ? uttamArthamanazanapratipattiM karttumabhilaSAmi / tamicchannahaM kiM karomi [ ityAha ] - sAmAnyena pApebhyo nivRttiH sarvasmAdasanmArgAt / "puvviM annANayAe, asavaNayAe, abohIyAe, aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadoSapaDibaddhayAe, bAlayAe, mohayAe, maMdayAe, kiDDayAe, tigAravagaruAe, cauksAuvagaeNaM, paMcidiyavasaTTeNaM, paDipunnabhAriyAe sAyAsukkhamaNupAlayaMteNaM" ityetaiH paJcadazabhirhetubhiH pratipannAd / [sAmAnyataH ] pratikramaNe bhaNite'pi vizeSatastrikAlaviSayamapyAha - aIyaM paDikkamAmi atItaM pApavyApAraM " nindA garihA- sohI " ityAdi prakAreNa pratikramAmi / aNAgayaM paDikkamAmi anAgataM sAvadyArambhaM " pariharaNA - vAraNA - niyattI" ityAdi bhedena pratikramAmi / paccuppannaM paDikkamAmi pratyutpannaM vartamAnakAlabhAvikarmabandhaM praticaraNAvidhAnena pratikramAmi / tatra - masAmicchAdukkaDakaraNaM bhAveNa iha paDikkamaNaM / sa carittapacchayAvo niMdAgarihA gurusamakkhaM // 1 // tatrApi kiMsvarUpaM pratikramAmi kayaM paDikkamAmi kRtaM niSpAditaM pApamAtmanA pratikramAmi, kAriyaM paDikkamAmi kAritamanyeSAM hastena tadeva pratikramAmi, aNumoiyaM paDikkama mi anumoditaM yattvayA zatruhananAdi bhavyaM kRtamiti vadanaM tatpratikramAmi / tadenamatItAdibhedaM kRtAdibhedaM vA'zubhamanovAkkAyavyApAraM hetucatuSTayAdeva badhnAti jIvaH / atastadeva pratikramaNadvAreNa vyanakti / micchattaM paDikkamAmi tatra mithyAtvamAbhigrahikAdipaJcaprakAraM pratikramAmi 1 asaMyamaM paDikkamAmi manovAkkAyAzubhavyApAram asaMyamamekavidhasvarUpaM, kasAyaM paDikkamAmi, kaSAyaM catuSprakAraM pratikramAma pAvappaogaM paDikkamAmi pApaprayogaM trividhamanovAkkAyayogaM pratikramAmi / tadevaM - - - micchattapaDikkamaNaM taheva asaMjame paDikkamaNaM / kasAyANa paDikkamaNaM jogANa appasatthANamiti / / [ Ava. ni. 1250 ] caturdhA pratikramaNamuktam / ataH paraM "micchAdaMsaNapariNAmesu vA" ityAdiSu " paDibuddhassa vA " paryanteSu sarvapadeSu " jo me koI devasio rAio uttamaTTe aikkamo ikkamo 2010_02 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 11 aiyAro aNAyAro tassa micchAmi dukkaDaM"iti yojyam / tatra mithyAdarzanapariNAme sati tadvAJchAyAM yo mama daivasiko rAtriko vA'tikramavyatikramAticArAnAcArAdijAtastasya mithyAduSkRtaM karomi / ihalogeSu vA ihalokA manuSyalokAsteSu manuSyalokeSu yadaparAddhaM tasya mithyAduSkRtam / vAzabdA: sarvapadeSu samuccayArthAH / paralogesu vA paralokeSu manuSyajAtivyatirikteSu tiryagAdiSu yadaparAddhaM tasya mithyAduSkRtam / sacittesu vA sacitteSu pRthivyAdiSu yatsaGghaTTanAdikRtaM tasya / acittesu vA acitteSu zuSiratRNaduSpratyupekSitakambalAdiSu ycchynopveshnaadikRtm| hiraNyAdiSu vA mArgapatitadRSTeSu yanmamattvaM vA kRtaM tasya / paMcasu iMdiyatthesu paJcasvindriyArtheSu zabdarUparasagandhasparzarUpeSu manojJAmanojJeSu yadanurAgavirAgAdi kRtaM tasya / tathA annANaMjhANe ityAdi mithyAdarzanAdiSu ajJAnAdidhyAneSu ca satsu mama yo jJAnAdInAmatikramAdiH jAtastasya pratikramAmi iti saMTaMkaH / soma0 atha kSapako guruvijJaptipUrvakaM yathaitat pratipadyate tathA''ha- icchAmyabhilaSAmi pratipadye ityarthaH / bhaMtetti bhadanta iti guroH sambodhanam / kim ? uttamArthamanazanaM kartumiti zeSaH / tadicchan pUrva kiM kurve ityAha - pratikramAmi sAmAnyena pApebhyo nivarte "puTviM annANayAe asavaNayAe abohI." ityAdibhiH paJcadazahetubhiH pratipannAdasanmArgannivarte ityarthaH / atha vizeSatastrikAlaviSayaM pratikramaNamAha - aiyaM-atItaM prAkkRtaM pApavyApAraM "nindA-garihA-sohi" ityAdiprakAreNa pratikramAmi / anAgataM-bhaviSyaM sAvadyArambhaM "pariharaNA-vAraNA-niyattI ya" ityAdibhedena pratikramAmi / pratyutpatraM-vartamAnakAlabhAvisAvadyasaMvaraNavidhAnena pratikramAmi, nivarte pazcAttApAdikaraNenetyarthaH / tadapi kiMsvarUpaM pratikramAmItyAha - kRtaM niSpAditaM pApaM svayaM tathA kAritamanyaistathA'numodita-"yat tvayA zatruhananAdikAryaM bhavyaM kRtam" ityAdivacanaM tat pratikramAmi / etacca pApaM mithyAtvA-'virati-kaSAya-yogarUpahetucatuSTayAdeva badhnAti jIvo'tastadeva prtikrmti| micchattaM-mithyAtvamAbhigrahikAdipaJcaprakAraM tathA'saMyamamekavidhaM tathA kaSAyaM krodhAdibhedAccatuSprakAraM tathA pApaprayogaM trividhaM mano-vAk-kAyavyApArajaM tadeva pratikramAmIti pUrvavat / ataH paraM "micchAdasaNapariNAmesu vA" ityAdiSu "paDibuddhassa vA" iti paryanteSu 'jo me koI devasio rAio uttamaDhe aikkamo vaikkamo aiAro aNAyAro tassa micchAmi dukkaDaM' iti yojyam / tato'yamartho mithyAdarzanapariNAme mithyAtvAdhyavasAye tadvAJchAyAM sati yo mama daivasiko rAtriko vA'tikramo vyatikramo'ticAro'nAcAro vA jAtastasya mithyA duSkRtaM karomi / 2010_02 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam dudhyAna-1 atikramAdisvarUpaM cAha-"kammAmaMtaNa" ityAdigAthoktA''dhAkarmaviSayA'tikramAdisvarUpavat sarvapApeSu jJeyam / ihalogesu vA-iha lokA manuSyalokAsteSu manuSyeSu viSayabhUteSu yad hiMsAdyabhiprAyeNA'tikramAdirUpo'parAdhaH kRtastasya mithyA duSkRtam / vAzabdAH sarvatra samuccayArthAH / paralokeSu manuSyavyatirikteSu tiryagAdiSu yadaparAddhaM tasya mithyA duSkRtamiti sarvatra yojyam / tathA sacitteSu pRthivyAdiSu yatsaGghaTTanAdi kRtaM, tasya mithyA duSkRtam / tathA acitteSu zuSiratRNaduSpratyupekSitakambalAdiSu zayanopavezanAdi kRtaM tasya / hiraNyAdiSu vA mArgapatitadRSTeSu grahaNA'bhiprAyeNAtikramAdi kRtaM tasya / tathA paJcasvindriyArtheSu zabda-rUpa-gandha-rasa-sparzarUpeSu manojJA'manojJeSu yadanurAga-virAgAdi kRtaM tathA annANaM0 tathA pUrvokteSu mithyAdarzanAdiSu vakSyamANeSu ajJAnAdiSu dhyAneSu ca satsu mama yo jJAnAdInAmatikramAdidoSo jAtastaM pratikramAmIti sambandhaH / guNa yadeva cAnena bhaNitumiSTaM tadeva kSapaka eva guruvijJaptidvAreNAha - icchAmi abhilaSAmi / bhadanta iti guruM prati vijJapayati / uttamArthamanazanapratipatiM kartumabhilaSAmi / pratikramAmi sAmAnyapApebhyo nivarte sarvasmAdasanmArgAt sanmArga prapadye / sAmAnyataH pratikramaNe bhaNite'pi vizeSatasrikAlaviSayamapyAha - 'aIyaM' atItapApavyApAram, anAgataM sAvadyArambhaM, pratyutpatraM vartamAnakAlabhAvikarmabandhaM, kRtaM niSpAditaM pApamAtmanA, kAritamanyeSAM hastena, anumoditaM yanmayA zatruhananAdi bhavyaM kRtam / mithyAtvamAbhigrahikAdi paJcaprakAram / asaMyamamekavidhasvarUpaM, kaSAyaM catuSprakAra, pApaprayogaM trividhaM manovAkkAyayogam aprazastayogaM, micchAdasaNapariNAmesu vA ityAdyeSu paDibuddhassa vA ityanteSu sarvapadeSu iti yojyam / tatra mithyAdarzanapariNAme sati tadvAMchAyAM yo mama devasiko rAtriko vA'tikramAdirjAtastasya mithyA duSkRtaM karomi / iha0 manuSyalokAsteSu yadaparAddhaM, tasya mithyAduSkRtam / paralokeSu manuSyajAtivyatirikteSu tiryagAdiSu yadaparAddha, sacitteSu pRthivyAdiSu yatsaGghaTTanAdi kRtam, acitteSu zuSiratRNAdiSu, paJcasvindriyArtheSu manojJAmanojJeSvanurAgavirAgAdi kRtaM tasya mithyAduSkRtam / tevaTThijhANaM triSaSTidhyAnam] 1-annANaMjhANe [ajJAnadhyAne] bhuva na jJAnamajJAnaM tasya yad dhyAnaM tadajJAnadhyAnam / anusvAraH sarvatra prAkRtaprabhavaH / tatrAjJAnameva zreyo vyAkhyAnakaraNAdyAyAsAbhAvAt / yadevaM svacetasi cintanam / yathA'zakaTApituH pUrvabhava AcAryasya vAcanAkhintrasya / tasminnajJAnadhyAne yo'tikramAdirjAtastasya / / 1 / / 2010_02 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 dudhyAna-2, 3, 4 ___25 soma0 annANaM jhANe - na jJAnamajJAnaM tasya yad dhyAnam, ajJAnameva zreyo vyAkhyAnakaraNAdyAyAsAbhAvAt / yadevaM svamanasi cintanamazakaTApituH pUrvabhave AcAryasya vAcanAdikhinnasyeva / tasminnajJAnadhyAne yo'tikramAdirjAtastasya mithyA duSkRtamiti sambandhaH / anusvAraH sarvatra prAkRtatvAt / / 1 / / guNa. ajJAnAdidhyAneSu satsu yo me jJAnAdInAmatikramAdirjAtastasya pratikramAmIti saMTaGkaH, sarvadhyAnapadeSvanusvAro'lAkSaNikaH / / 1 / / 2-aNAyAraMjhANe [anAcAradhyAne] bhuva0 na AcAro'nAcAraH, naJ kutsArthatvAdduSTAcArasya dhyAnamanAcAradhyAnam / yathA vallaradAghaM dhyAyata: kokaNIyasya, devAnAmanAgamanAdutpravajitukAmasyA''SADhasUreriva vA / tasmin yo'ticArastasya / / 2 / / soma0 aNAyAraM jhANe - na AcAro'nAcAraH, naJaH kutsArthatvAd duSTAcArasya dhyAnamanAcAradhyAnam / vallaradAghaM dhyAyataH kokaNasAdhoriva, devAnAmanAgamanAdutpravrajitukAmasyA''SADhasUreriva vA / tasmin yo'ticArastasya / / 2 / / guNa. anAcArasya duSTAcArasya dhyAnamanAcAradhyAnam / / 2 / / 3-kudaMsaNaMjhANe [kudarzanadhyAne] bhuva0 kutsitaM darzanaM kudarzanaM tasya dhyAnam / devatvaM prAptasya mithyAbhAvapariNatasya samyagdRSTerapi surASTrazrAvakasyeva / tasmin kudarzanadhyAne / / 3 / / soma0 kudaMsaNaMjhANe - kutsitaM darzanaM kudarzanaM bauddhAdirUpaM tasya dhyAnam, devatvaM prAptasya mithyAbhAvaM parigatasya prAk samyagdRSTerapi surASTrazrAvakasyeva / tasmin yo'ticArastasya / / 3 / / guNa. kutsitaM darzanaM tat kudarzanaM tasya dhyAnam / / 3 / / 4-kohaMjhANe [krodhadhyAne bhuva0 krodhanaM krodhastasya dhyAnaM tasmin / kUlavAlaka-gozAlaka-pAlaka-namucizivabhUtiprabhRtInAmiva / / 4 / / soma0 kohaMjhANe - krodhadhyAnaM kUlavAlaka-gozAlaka-pAlaka-namuci-zivabhUtiprabhRtInAmiva tasmin yo'ticArastasya / / 4 / / guNa. krodhanaM krodhastasya dhyAnam / / 4 / / 2010_02 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-5, 6, 7 5-mANaMjhANe [mAnadhyAne] bhuva mAnanaM mAnaH svotkarSastasya dhyAnaM tasmin / yathA bAhubali-vizvabhUti-subhUmaparazurAmAbhinivezAgatasaGgamadevAnAmiva / / 5 / / soma. mANaMjhANe - mAnadhyAnaM bAhubali-vizvabhUti-subhUma-parazurAmA'bhinivezAgatasaGgamakAdInAmiva tasmin / / 5 / / guNa. mAnanaM mAnaH svotkarSastasya dhyAnam / / 5 / / 6-mAyaMjhANe [mAyAdhyAne bhuva paravipratAraNasvarUpA mAyA / tathAhi - sUrA mo mannatA kaiyaviyAhiuvahiuvahippahANAhiM / / gahiyA ubhayapajjoya kUlavAlAiNo bahuve / / 1 / / [sUya0 ni0 50] mAyAyA dhyAnaM tasmin / svabhrAtRcittaparIkSAM kurvantyA dhanazriyA iva zukrasyeva vA / / 6 / / soma0 mAyaMjhANe - mAyA paravipratAraNarUpA, tasyA dhyAnaM mAyAdhyAnam, bhrAtRdvayacittaparIkSAM kurvantyA dhanazriyA iva tasmin / / 6 / / guNaH paravipratAraNasvarUpA mAyA, tasyA dhyAnam / / 6 / / 7-lobhaMjhANe [lobhadhyAne bhuka lobhanaM lobhastasya dhyAnaM tasmin / "ceDaganihANa" ityAkhyAnake vaNimitrasyeva siMhakesarasAdhoriva vA / / 7 / / soma0 lobhaM jhANe - lobhadhyAnam, "ceDaganihANa" ityAkhyAnakoktavaNigmitrasyeva siMhakesarisAdhoriva vA tasmin / / 7 / / guNa. lobhanaM lobhastasya dhyAnaM tasmin / / 7 / / 2010_02 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 1 durdhyAna- 8, 9, 10 8 - rAgaMjhANe | rAgadhyAne | bhuva0 raJjanaM rAgaH / anabhivyaktamAyAlobhasvabhAvo'bhiSvaGgamAtraM rAgastasya dhyAnaM tasmin / sa ca tridhA kAmarAgo neharAgo dRSTirAgazca / tatra kAmarAgo viSNuzriyAM vikramayazorAjasyeva / sneharAgo dAmannagasvasurazreSThina iva svaputramaraNazravaNato hRdayasphoTanam / ddaSTirAgo brahmalokAdAgatya svadarzanAnurAgata 'Asure ramase' ityevaM bhaNataH kapilasyeva ||8| soma0 rAgaM jhANe - rAgo'bhiSvaGgamAtram, sa ca kAmarAga-sneharAga - dRSTirAgabhedAt tridhA / tatra kAmarAgo viSNuzriyAM vikramayazorAjasyeva, sneharAgo dAmannakazvasurazreSThina iva svaputramaraNazravaNato hRdayasphoTAt, dRSTirAgo brahmalokAdAgatya svadarzanAnurAgataH svaziSyaM prati " Asure ramase" ityAdi bhaNataH kapilasyeva tasya dhyAnaM tasmin // 8 / / " guNa, raJjanaM rAgaH, anabhivyaktamAyAlobhasvabhAvastasya dhyAnaM tasmin / 9- dosaMjhANe | dveSadhyAne] bhuva dosaM ti prAkRtatvAddUSaNaM doSaH / sa cAnabhivyaktadoSa | krodha ] mAnalakSaNabhedasvabhAvo'prItimAtraM dveSaH doSo vA tasya dhyAnaM tasmin / athavA dveSaH paradrohAdhyavasAyaH / madhudevapippalAdayoriva / dharmarucinAvikanandayoriva vA / harivaMzotpattau vIrakadevasyeva 27 vA / / 9 / / soma0 dosaM jhANe aprItimAtraM paradrohAdhyavasAyo vA dveSastasya dhyAnam, madhudevapippalAdayoriva, dharmaruci-nAvikanandayoriva, harivaMzotpattau vIrakadevasyeva vA tasmin / / 9 / / - guNadveSaNaM dveSaH, sa cAnabhivyaktakrodhamAnalakSaNastasya dhyAnaM tasmin / athavA dveSaH paradrohAdhyavasAyaH / 2010_02 10- mohaMjhANe [ mohadhyAne] bhuva0 mohanaM moha Atmano vaicittyatAkaraNamajJAnatvamityarthaH / tasya dhyAnaM tasmin / mohAdviSNutanuM vahato balabhadrasyeva / / 10 / / soma0 mohaM jhANe - mohanaM moha Atmano vaicittyatAkaraNamajJAnatvamityarthastasya dhyAnam, mohAd viSNutanuM vahato balabhadrasyeva tasmin / / 10 / / guNa mohanaM mohastasya dhyAnaM tasmin / / 10 / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-11, 12, 13 11-icchaMjhANe [icchAdhyAne bhuva0 icchanamicchA saMbhAvyamAnasyAbhilASA'tirekaH / icchAyA dhyAnamicchAdhyAnaM tasmin / dvimASArthina: koTisvarNalAbhe'pi pravardhamAnalobhasya kpilsyev| tathAhi - kosaMbI kAsavajasA kavilo sAvatthi iMdadatto ya / ibbhe ya sAlibhadde dhaNaseTThi paseNaI rAyA / / 1 / / 11 / / [uttarA0 niyu0 253] soma0 icchaM jhANe - icchA saMbhAvyamAnalAbhasyA'rthasyAbhilASAtirekastasyA dhyAnamicchAdhyAnam / dvimASArthinaH koTisuvarNalAbhe'pi pravardhamAnalobhasya kapilasyeva tasmin / / 11 / / guNa. arthasyAbhilASAtirekaH, icchAyA dhyAnamicchAdhyAnaM tasmin / / 11 / / 12-micchaMjhANe [mithyAdhyAne] bhuva0 mithyA viparyastadRSTitvam / mithyAyA dhyAnaM mithyAdhyAnaM tasmin / jamAligovindavAcakaprabhRtInAmiva / / 12 / / soma0 micchaM jhANe - mithyA viparyastadRSTitvaM taddhyAnaM mithyAdhyAnam / jamAligovindaprabhRtInAmiva tasmin / / 12 / / guNa. mithyA viparyastadRSTitvaM, mithyAyA dhyAnaM tasmin / / 12 / / 13-mucchaMjhANe [mUrchAdhyAne] bhuva mUrcchanaM mUrchA atyarthaM rAjyAdyabhiSvaGgaH / svaputrAn vyaGgayata: kanakadhvajasyeva / / 13 / / soma0 mucchaM jhANe - mUrchA'tyarthaM pUrvaprAptasya rAjyAderabhiSvaGgaH svaputrAn vyaGgayataH kanakadhvajasyeva / / 13 / / guNa mUrchanaM mUrchA'tyarthaM rAjyAdyabhiSvaGgaH / / 13 / / 2010_02 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 14, 15, 16, 17 . 29 14-saMkaMjhANe [zaGkAdhyAne] bhuva0 zaGkanaM zaGkA saMzayakaraNaM zaGkA iti vacanAt zaGkAyA dhyAnaM zaGkAdhyAnaM tasmin / avyaktavAdinAmASADhAcAryaziSyANAmiva / / 14 / / soma0 saMkaM jhANe - zaGkanaM zaGkA saMzayakaraNamityarthaH, tasyA dhyAnaM zaGkAdhyAnam / avyaktavAdinAmASADhAcAryaziSyANAmiva tasmin / / 14 / / guNa. saMzayakaraNaM zaGkA / / 14 / / 15-kaMkhaMjhANe [kAGkSAdhyAne] bhuva0 kAGkSaNaM [kAGkSA] "kAMkhA anannadaMsaNaggAho" iti bhaNanAt / kAGkSAyA dhyAnaM kAGkSAdhyAnaM tasmin / kavilA itthaMpi ihayaMpIti vadato mariceriva / / 15 / / somao kaMkhaM jhANe - anyAnyadarzanAgrahaH kAGkSA tad dhyAnam, "kavilA itthaM pi ihayaM pi" iti vadato mariceriva tasmin / / 15 / / guNa. kAGkSaNaM kAGkSA anyAnyadarzanAgrahaH / / 15 / / 16-gehiMjhANe [gRddhidhyAne] bhuva0 garddhanaM gRddhiH, AhArAdiSvatyantamAkAGkSA / gRddhAnaM gRddhidhyAnaM tasmin / mathurAmaGgoriva, kaNDarIkarAjasyeva vA / / 16 / / soma. gehiM jhANe - gRddhirAhArAdiSvatyantamAkAGkSA tasyA dhyAnaM mathurAmaGgoriva kaNDarIkarAjasya muktavratasyeva vA tasmin / / 16 / / guNa. gRddhirAhArAdiSvatyantamAkAGkSA / / 16 / / 17-AsaMjhANe [AzAdhyAne] bhava. niSpAtheyasya parazambalalAbhaprArthanamAzA / AzAyA dhyAnamAzAdhyAnaM tasmin / alabdhavye'pi tasminnAhArAbhilASa: nighRNazarmabrAhmaNapAtheyaM prati mUladevasyeva / / 17 / / 2010_02 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAn-18, 19, 20 soma AsaM jhANe - AzA parasatkavastuprAptyabhilASarUpA tasyA dhyAnaM AzAdhyAnam / nighRNazarmabrAhmaNapAtheyaM prati niSpAtheyasya mUladevasyeva tasmin / / 17 / / guNa. AzAyA dhyAnam / / 17 / / 18-taNhaMjhANe [tRSNAdhyAne] bhuva tIvrakAmAbhilASastRSNA / tRTaparISahodayajanyaH pIDAvizeSo vA tRSNA / tasyA dhyAnaM tRSArtasya kSAntisahitasya kSullakasyeva mArgagacchataH, aGgAradAhakasyeva vA / / 18 / / soma0 taNhaM jhANe - tRSNA tRSAparISahodayastasyA dhyAnam, tRSArttasya mArge gacchato janakasAdhusahitasya kSullakasyeva tasmin / / 18 / / guNa. tRTparISahodayajanyaH pIDAvizeSaH / / 18 / / 19-chuhaMjhANe [kSuddhyAne bhuva0 kSudhA kSutpariSahodayajanya: kaSTavizeSaH / kSudhAyA dhyAnaM tasmin / rAjagRhe yAtrAgatadramakasyeva / / 19 / / soma0 chuhaM jhANe - kSudhA kSutparISahodayajanyaH pIDAvizeSaH, tayA yad dhyAnaM kSudhAdhyAnam, rAjagRhayAtrAgatalokasahagatadramakasyeva tasmin / / 19 / / guNa. kSutparISahodayajanyaH kaSTavizeSaH / / 19 / / 20-paMthaMjhANe [pathidhyAne] bhuva0 alpakAlagamyo'dhvA panthAH / payodhyAnaM pathi vA dhyAnaM tasmin potanapuramArga gaveSayato valkalacIriNa iva / / 20 / / soma0 paMthaM jhANe - alpakAlagamyo'dhvA panthA tasya tasmin vA dhyAnaM pathidhyAnam, potanapuramArgaM gaveSayato valkalacIriNa iva tasmin / / 20 / / gaNa. alpakAlagamyo'dhvA panthA tasya pathi vA dhyAnaM tasmin / / 20 / / _ 2010_02 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 durdhyAna-21, 22, 23 21-paMthANaMjhANe [prasthAnadhyAne bhuva0 anusvArau dvAvaSyalAkSaNiko / tata: prasthAnamazubhamanasA gamanam / athavA mahAn viSamazca panthAnaH / sanatkumAraM gaveSayato mahendrasiMhasyeva brahmadattaM vA varadhanasyeva / / 21 / / soma. paMthANaM jhANe - mahAn viSamazcAdhvA panthAnaH, tasya dhyAnam, sanatkumAraM gaveSayato mahendrasiMhasyeva, brahmadattaM vA varadhanasyeva tasmin / athavA prasthAnaM manasA gamanaM tasmin vA / anusvArau dvAvapyalAkSaNikau / / 21 / / / gaNa. anusvArau dvAvapyalAkSaNikau / tataH prasthAnamazubhamanasA gamanam athavA mahAn panthA tasya dhyAnam / / 21 / / 22-nirdejhANe [nidrAdhyAne bhuva nitarAM drANaM kutsitatvagamanaM nidrA / tatparatantrasya dhyAnaM tasmin / yathA puggala-moyaga-vaMte-phasaga-vaDasAlabhaMjaNe ceva / nidA pamAe ee uyAharaNA huMti nAyavvA / / 1 / / 22 / / soma0 nidaM jhANe - nidrAparatantrasya dhyAnaM nidrAdhyAnam, styAnardhinidrayA 1-mahiSamAMsabhakSi, 2-modakAbhilASi, 3-hastidantotpATakAri, 4-prAk kumbhakAratvAbhyastamRtpiNDatroTanavat sAdhumastakatroTi, 5-vaTazAkhAbhaJjisAdhUnAmiva tasmin / / 22 / / guNa. nitarAM drANaM kutsitatvagamanaM nidrA / / 22 / / 23-niyANaMjhANe [nidAnadhyAne] bhuva0 - svargAdiRddhiprArthanaM nidAnaM tasya dhyAnaM tasmin / rAuggIthIpuriso bahurayasarayArayAsurAtinni / saDDAdariddagehe vajjejjA navaniyANAI / / bhavAntare RddhyAdiprArthanam / nandiSeNagaGgadattasambhUtadraupadyAdInAmiva / / 23 / / soma0 niANaM jhANe - nidAnaM svarga-mAdiRddhiprArthanaM, bhavAntare navanidAnarUpam / nandiSeNagaGgadatta-sambhUta-draupadyAdInAmiva tasmin / / 23 / / guNa. svargAdiRddhiprArthanaM nidAnam / / 23 / / 2010_02 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-24, 25, 26 24-nehaMjhANe [snehadhyAne] bhuva sneho mohodayajanya: prItivizeSaH / putrAdiSvatyantAnurAgastasya dhyAnaM tasmin / marudevIsunandAarahannakamAtRNAmiva // 24 / / soma0 nehaM jhANe - sneho mohodayajaH prItivizeSaH putrAdiSvatyantAnurAgaH, marudevI-sunandA'hannakamAtrAdInAmiva tasya dhyAnaM tasmin / / 24 / / guNa. sneho mohodayajanyaH prItivizeSaH / / 24 / / 25-kAmaMjhANe [kAmadhyAne] bhuva0 kAmazcaturviMzatidhA catuHzaraNavyAkhyAto [vijJeyaH] / viSayAbhilASastasya dhyAnaM tasmin hAsaprahAsapralobhitasya kumAranandina iva, sItAM gRhNato rAvaNasyeva vA / / 25 / / soma0 kAmaM jhANe - kAmo viSayAbhilASastasya dhyAnaM kAmadhyAnam, hAsA-prahAsApralobhitasya kumAranandisuvarNakArasyeva, sItAmapaharato rAvaNasyeva vA tasmin / / 25 / / guNa. kAmo viSayAbhilASaH / / 25 / / 26-kalusaMjhANe [kaluSadhyAne bhuva0 apamAnataH paraguNotkarSe prazaMsAbhisUyAtazca mAyAvalepAdvA yazcittasya kaluSabhAvaH / kAluSyaM gaDulatA taddheturbhAvo'pi kaluSastasya dhyAnaM tasmin / kezirAjyadAne udAyanaM prati abhIcikumArasyeva bAhusubAhuprazaMsAmasahamAnayoH pIThamahApIThayoriva vA, sthUlabhadrAbhisUyAtazca siMhaguphAkSapakasyeva vA / / 26 / / soma0 kalusaM jhANe - kAluSyadhyAnam, apamAnato paraguNaprazaMsAyAmIAto vA cittasya kaluSabhAvaH kAluSyaM malinatA tasya dhyAnam, bAhu-subAhuprazaMsAmasahamAnayoH pITha-mahApIThayoriva, sthUlabhadreyA'taH siMhaguhAsthitakSapakasyeva vA tasmin / / 26 / / guNa. apamAnataH paraguNotkarSaprazaMsAbhisUyAtazca cittasya kaluSabhAvaH / / 26 / / 2010_02 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 27, 28, 29, 30 27-kalahaMjhANe [kalahadhyAne] soma0 kalahaM jhANe - kalaho vAcikArATiH, tasya dhyAnaM kalahadhyAnaM rukmiNIsatyabhAmayorvyatikare kalahapriyaduryodhananRpasyeva kamalAmelAdivyatikare nAradasyeva vA tasmin / / 27 / / guNa. kalaho vAcikArATI tasya dhyAnam / / 27 / / 28-jujhaMjhANe [yuddhadhyAne] bhuva0 yuddhaM parasparaprANavyaparopaNAdhyavasAyo vairiNAM bhAtRNAM vinAze ceTakena saha kUNikanRpasyeva / aGgAravatyAdigrahaNe caNDapradyotasyeva vA / 28 / / soma0 jujhaM jhANe - yuddhaM vairiNAM parasparaM prANavyaparopaNAdhyavasAyastasya dhyAnaM yuddhadhyAnam, bhAtRNAM vinAze ceTakena saha koNikanRpasyeva, aGgAravatyAdigrahaNe caNDapradyotasyeva vA tasmin / / 28 / / guNa. yuddhaM parasparaM prANavyaparopaNAdhyavasAyo vairiNaM prati / / 28 / / 29-nijujhaMjhANe [niyuddhadhyAne bhuva0 nirgatamadhamayuddhaM prANaprahANarUpaM yatra tanniyuddham / dRSTimuSTyAdibhireva jayahArikArakaM bAhubalibharatayoriva niyuddhasya dhyAnaM tasmin / mAtsyikamallajitasyATTanakasyeva vA / / 29 / / soma0 nijujhaM jhANe - nirgataM yuddhaM niyuddhaM prANavyaparopaNarUpaM yasmin tanniyuddham, yaSTimuSTyAdibhireva jayA'jayakArakaM tasya dhyAnaM niyuddhadhyAnam, bAhubalibharatayoriva mAtsyikamallayutasyATTanasyeva vA tasmin / / 29 / / guNa nirgatamadhamayuddhaM niyuddhaM dRSTimuSTayAdibhireva jayahArakArakaM bAhubalibharatayoriva / / 29 / / 30-saMgaMjhANe [saGgadhyAne] bhuva0 saGgaH parityakteSvapi punaH saMyogA'bhiSvaGgaH / rAjImatyAM rathanemeriva, nAgilAM prati bhavadevasyeva vA / / 30 / / bhuva0 saMgaM jhANe - saGgaH parityakteSvapi punaHsaMyogAbhilASastasya dhyAnam, rAjImatyAM rathanemeriva, nAgilAM prati bhavadevasyeva vA tasmin / / 30 / / guNa. parityakteSvapi punaH saMyogA'bhiSvaGgaH / / 30 / / 2010_02 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 31 - saMgahaMjhANe [ saMgrahadhyAne] bhuva0 saMgraho 'tyarthamatRptyA dhanamIlanam / mammaNakasyeva saMgrahasya dhyAnaM tasmin / / 31 / / soma0 saMgrahaM jhANe saMgraho'tyarthamatRptyA dhanamIlanaM tasya dhyAnam, mammaNasyeva tasmin / / 31 / / guNa saMgraho'tyarthamatRptyA dhanamIlanam / / 31 / / AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna- 31, 32, 33, 34 - 32- vavahAraMjhANe [ vyavahAradhyAne] bhuva vyavaharaNaM vyavahAraH kAryaparicchedArthaM rAjakulAdau putradhanArthaM, dezAntarAyAtasArthavAhapatyoriva / / 32 / / soma0 vavahAraM jhANe putradhanArthaM dezAntarAyAtasArthavAhasapatnyoriva tasmin / / 32 / / guNa vyavaharaNaM vyavahAraH kAryaparicchedArthaM rAjakulAdau tasya putradhanArthaM dezAntarAyAtasArthavAhapatyoriva / / 32 / / 2010_02 vyavahAraH svakAryanirNayArthaM rAjakulAdau nyAyakaraNaM tasya dhyAnam, 33- kayavikkayaMjhANe [krayavikrayadhyAne bhuva0 krayaNaM krayaH, vikrayaNaM vikrayaH / lAbhArthamalpamUlyena bahumUlyavastugrahaNaM krayazca vikrayazca krayavikrayau tayordhyAnaM tasmin / lubdhakanandasyeva / / 33 / / soma0 kayaM jhANe - krayaNaM krayo lAbhArthamalpamUlyena bahumUlyavastugrahaNam, vikrayaNaM vikrayo bahunA mUlyenAlpamUlyavastudAnam, krayazca vikrayazca krayavikrayau tayordhyAnam, lohamUlyena suvarNakuzagrAhilobhanandasyeva tasmin / / 33 / / guNa krayavikrayo lAbhArthamalpamUlyena bahumUlyavastugrahaNam / / 33 / / 34 - aNatthadaMDaMjhANe [ anarthadaNDadhyAne] bhuva0 AtmanaH pareSAM vA'rthAya daNDaH arthadaNDaH nArthadaNDo'narthadaNDaH / niSprayojanaM prANighAtanaM tasya dhyAnaM tasmin / durdAntamattatayA dvaipAyanaM khalIkurvatAM zAmbAdInAmiva, cakramaNDalIghnato gaGgadattasyeva vA viSNu zrIdevIsvargasandezakathananipuNasya vAcAlasyeva vA / / 34 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 35, 36, 37 soma0 aNaTThadaMDaM jhANe - anarthadaNDo niSprayojaNaM hiMsAdikaraNam, tasya dhyAnam, durdAntamattatayA dvaipAyanaM khalIkurvatAM zAmbAdInAmiva, cakramaNDalIsarpavizeSarUpAM nato gaGgadattasyeva, viSNu-zrIdevIsvargasandezakathananipuNasya vAcAlasyeva vA tasmin / / 34 / / guNa. anarthadaNDo niSprayojanaprANighAtanam / / 34 / / 35-AbhogaMjhANe [AbhogadhyAne] bhuva0 Abhogo jJAnapUrvako vyApArastasya dhyAnaM tasmin / brAhmaNanayanAbhoge phalAnyapi mRdgato brahmadattasyeva / / 35 / / soma. AbhogaM jhANe - Abhogo jJAnapUrvako vyApArastasya dhyAnam, brAhmaNanayanAbhiprAyeNa phalAnyapi mRgato brahmadattasyeva tasmin / / 35 / / guNa. Abhogo jJAnapUrvako vyApAraH / / 35 / / 36-aNAbhogaMjhANe [anAbhogadhyAne] bhuva0 - anAbhogo'tyantavismRtistasya dhyAnaM tasmin / vismRtavratasya prasannacandrasyeva / Aha ca - spRSTaH sutamamatvena prasanno vratavismRtaH / / manasA yoddhamArebhe, taiH samaM krUramantribhiH / / iti / / 36 / / soma0 aNAbhogaM jhANe - anAbhogo'tyantavismRtistasya dhyAnam, vismRtavratasya prasannacandrasyeva tasmin / / 36 / / guNa anAbhogo'tyantavismRtiH / / 36 / / 37-aNAvilaMjhANe [RNAviladhyAne] bhuva0 aNam RNaM tena AvilaH kaluSastasya dhyAnaM tasmin RNAvilasya RNAtasya tailakarSanimittaM dAsatvaM prAptAyAH zramaNabhaginyA iva / athavA paraM pratArya gRhNAtyarthaM pazcAdRNaM bhaGkatvApalAyiSya iti cintayata: RNAviladhyAnaM tasmin // 37 / / 2010_02 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna- 38, 39, 40 soma0 aNAvilaM jhANe - aNam RNaM tenAvilaH kaluSa RNAvilastasya dhyAnam, tailakarSastryA yatibhaginyA iva tasmin / / 37 / / guNa0 aNam RNaM tena AvilaH kaluSa RNArttastasya yad dhyAnam / / 37 / / 36 38 - veraMjhANe [vairadhyAne] bhuva0 vairaM pitRmAtRvadhAdisamutthaM, rAjyApahArAdisamudbhavaM vA vaMzAnuyAyi bhavAntarAnuyAyi vA parazurAmasubhUmAdInAmiva sudADhadevasya vA bhagavantaM prati, tripRSThanihatasiMhajIvasya kapilabaTovaraM prati / tripRSThabhave yA'ntapurikA'pamAnitA saiva zAlizIrSagrAmodyAnavyantarI satI tApasIrUpeNa mAghamAse bhagavati smRtavairA jaTAbhirArdrAbhirjalopasargaM kurvatI tasyA iva / sudarzanaM prati vA abhayAdevyA vyantarIbhUtAyAH / / 38 / / soma0 veraM jhANe - vairaM mAtRpitrAdivadhotthaM rAjyApahAradibhavaM vA tasya dhyAnam, parazurAmasubhUmAdInAmiva bhavAntarAnuyAyi vA vairaM tripRSTanihatasiMhajIvasya kapilabaTorvIraM pratIva, sudarzanaM prati vA'bhayAdevyA vyantarIbhUtAyAstasmin / / 38 / / guNa vairaM pitRmAtRvadhAdisamutthaM rAjyApahAradisamudbhavaM vA / / 38 / / 39 - viyakkaMjhANe [vitarkadhyAne bhuva0 vitarkaNaM vitarka UhaH / kathaM rAjyAdi grahISya iti cintA / vitarkasya dhyAnaM tasmin / nandarAjyaM jighRkSocANakyasyeva / udayanamapajihIrSostadamAtyasya yaugandharAyaNasyeva vA / / 39 // soma0 viyakkaM jhANe - vitarka UhaH, kathaM rAjyAdi grahISye ? iti cintA tasya dhyAnam, nandarAjyaM jighRkSozcANakyasyeva tasmin / / 39 / / guNa0 vitarkaH UhaH, kathaM rAjyAdi grahISya iti cintA / / 39 / / 2010_02 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 durdhyAna-40, 41, 42, 43 40-hiMsaMjhANe [hiMsAdhyAne bhuka hiMsanaM hiMsA mahiSAdijIvamAraNaM tasya dhyAnaM hiMsAdhyAnaM tasmin / kUpakSiptasya kAlazaukarikasyeva / duHkhavipAkoktANDakavaNinirdhanakamahezvaradattApurohitAnAmiva vA / / 40 / / soma. hiMsaM jhANe - hiMsA mahiSAdijIvamAraNaM tasyA dhyAnam, kUpakSiptakAlazaukarikasyeva tasmin / / 4 / / gaNa. hiMsA mahiSAdijIvamAraNam / / 40 / / 41-hAsaMjhANe [hAsadhyAne] bhuva0 hasanaM hAsaH paravipratAraNaM tasya dhyAnaM tasmin / caNDarudrAcAryaziSyasya mitrasahitasyeva, vajrabAhukumAraM prati vA sundaranRpasyeva vA / / 4 / / soma0 hAsaM jhANe - hasanaM hAso hAsyaM tasya dhyAnam, caNDarudrAcAryaziSyasyeva mitrasahitasya, vajrabAhukumAraM prati sundaranRpasyeva vA tasmin / / 4 / / guNa. hasanaM hAsaH paravipratAraNam / / 41 / / 42-pahAsaMjhANe [prahAsadhyAne] bhuva0 prahasanaM prahAsaH upahAsaH nindAstutiH tasya dhyAnaM - "vaMdAmi te naimittiya khavagA" iti vArttakamuniM prati vadatazcaNDapradyotasyeva / / 4 / / soma pahAsaM jhANe - prahAsa upahAsaH paravipratAraNanindAstutirUpaH, tasya dhyAnam, "vandAmi te nemittiya, khavagA..." iti vArtakamuniM prati vadatazcaNDapradyotasyeva tasmin / / 42 / / guNa. prahasanaM prahAsa upahAsaH nindAstutiH / / 42 / / 43-paosaMjhANe [pradveSadhyAne] bhuva0 prakRSTo dveSa: pradveSastasya dhyAnaM tasmin / marubhUtiM prati kamaThasyeva, tripRSThasyeva vA / 2010_02 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-44, 45, 46 kannesu taUya tattaM govassa kayaM tiviNiTThArannA / kannesu vaddhamANassa teNa vUDhA kaDasalAgA / / iti / / 43 / / soma paosaM jhANe - pradveSaH prakRSTo dveSastasya dhyAnam, marubhUtiM prati kamaThasyeva, zrIvIraM prati karNayoH kaTazalAkAM kSipato gopasyeva vA tasmin / / 43 / / guNa. prakRSTo dveSaH pradveSastasya dhyAnaM tasmin / / 43 / / 44-pharusaMjhANe [paruSadhyAne] bhuva paruSamatiniSThuraM karma tasya dhyAnaM tasmin / brahmadattaM prati culaNyA iva, yugabAhuM prati maNirathasyeva vA puSpAnayanavyAjena sarpaghaTaM prati zrAvikAM preSayatastatpateriva vA / / 44 / / soma0 pharusaM jhANe - paruSamatiniSThuraM karma tasya dhyAnam, brahmadattaM prati culanyA iva, yugabAhuM prati maNirathasyeva, puSpAnayanavyAjena sarpaghaTaM prati zrAvikAM preSayatasyatpateriva vA tasmin / / 44 / / guNa. pharusamiti niSThuraM karma tasya dhyAnaM tasmin / / 44 / / 45-bhayaMjhANe [bhayadhyAne bhuva0 bhayaM mohAntargatA nokaSAyarUpA prakRtistasya dhyAnaM tasmin / vihitagajasukumAlopasargasya somilasyeva vA / / 45 / / soma0 bhayaM jhANe - bhayaM mohAntargatA nokaSAyarUpA prakRtistasya dhyAnam, kRtagajasukumAlopasargasya somilasyeva tasmin / / 45 / / guNa. bhayaM mohAntargatA nokaSAyarUpA prakRtistasya dhyAnaM tasmin / / 45 / / 46-rUvaMjhANe [rUpadhyAne soma0 ruvaM jhANe - rUpam, kvacit pAThe'nnarUvaM jhANe ityadhikaM padamapi dRzyate / tatra rUpyate nirIkSyate AdarzAdAviti rUpaM tasya dhyAnam, tacca dvidhA svarUpadhyAnaM pararUpadhyAnaM ca, madIyaM rUpaM zobhanamiti svarUpadhyAnam, devAbhyAM prazaMsitasya sanatkumArasyeva, pararUpadhyAnaM tu aGgAravatyAdirUpANi citraphalakalikhitAni vIkSamANasya caNDapradyotasyeva tasmin / / 46 / / 2010_02 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 durdhyAna-47, 48, 49, 50 47-appasaMsaMjhANe [AtmaprazaMsAdhyAne] bhava0 AtmanaH prazaMsA guNotkarSa AtmaprazaMsanaM tasya dhyAnaM tasmina / zakaDAlenAkRtaprazaMsAmabhilaSato vararuceriva, svavijJAnaM vA kozAyA darzayato rthiksyev||47|| soma. appasaMsaM jhANe - AtmaprazaMsA dhyAnam, zakaTAlamantrito nijakRtakAvyaprazaMsAmabhilaSato vararuceriva, svavijJAnaM kozAyA darzayato rathikasyeva vA tasmin / / 47 / / guNa. AtmaprazaMsA / / 47 / / 48-paraniMdaMjhANe [paranindAdhyAne] bhuka nindanaM nindA parasya nindA paranindA tasyA dhyAnaM tasmin / kUragaDukaM prati caturNAM kSapakANAmiva / / 48 / / soma0 paraniMdaM jhANe - parasya nindA paranindA tasyA dhyAnam, kUragaDukaM prati caturNA kSapakAnAmiva tasmin / / 48 / / guNa. parasya nindA paranindA tasyA dhyAnam / / 48 / / 49-paragarihaMjhANe [paragarhAdhyAne] bhuva0 garhaNaM gardA parasya gardA paradoSodghATanaM tasya dhyAnaM tasmin / saGghasamakSaM durbalikApuSyamitraM garhamANasya goSTAmAhilasyeva / / 49 / / soma0 paragarihaM jhANe - paragarhA parasya gardA parasamakSaM doSodghaTTanaM tasyA dhyAnam, zrIsaGghasamakSaM durbalikApuSpamitraM garhamANasya goSThAmAhilasyeva tasmin / / 49 / / guNaH parasya gardA paradoSoghaTTanam / / 49 / / 50-pariggahaMjhANe [parigrahadhyAne bhuvaH parigRhyate svIkriyate iti parigrahaH / sabAhyAbhyantarakSetrAdiH / krodhAdiH cturviNshtidhaa| tasya dhyAnaM tasmin / gatavibhavasya vibhavArthe cArudattasyeva, munipatimuni rundhantaH kuJcikasyeva / / 50 / / 2010_02 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-51, 52, 53, 54 somaH pariggaraM jhANe - parigraho dhana-dhAnyAdirUpastasya dhyAnam, gatavibhavasya vibhavArthe cArudattasyeva, munipatimuni rundhataH kuJcikasyeva vA tasmin / / 50 / / guNaH parigRhyate svIkriyata iti parigrahaH / sa bAhyAbhyantaraH kSetrAdiH krodhAdizca / / 50 / / 51-paraparivAyaMjhANe [paraparivAdadhyAne) bhuvaH pareSAM parivAdaH paraparivAdaH paravikatthanam / paraM pratyasadbhUtadoSasyAviSkaraNaM tasya dhyAnaM paraparivAdadhyAnaM tasmin / subhadrAM prati tatsvazUnanAndRNAmiva / / 51 / / soma0 paraparivAyaM jhANe - paraM pratyasadbhUtadoSAviSkaraNaM paraparivAdastasya dhyAnam, subhadrAM prati tat zvazrU-nanAndRNAmiva tasmin / / 51 / / guNa. pareSAM parivAdaH paraparivAdaH paravikatthanam / / 51 / / 52-paradUsaNaMjhANe [paradUSaNadhyAne] bhuvaH pareSAM dUSaNaM paradUSaNaM pareNAkRtamapi taM pratyAtmadoSacaTApanam / / 52 / / soma0 paradUsaNaM jhANe - parasyA'naparAdhino'pyAtmakRtadoSacaTApanaM paradUSaNam, aDgaRSi prati "jyotiryazA'nena hatA" iti svadoSaM caTApayato rudrakasyeva tasmin / / 52 / / guNaH pareSAM dUSaNaM pareNAkRtamapi taM pratyAtmadoSacaTApanam / / 52 / / 53-AraMbhaMjhANe [ArambhadhyAne] soma0 AraMbhaM jhANe - ArambhaH paropadravastasya dhyAnam, kuruDotkuruDayoriva, dvIpAyanasyeva vA tasmin / / 53 / / guNa0 ArambhaH paropadravastasya dhyAnam / / 53 / / 54-saMraMbhaMjhANe [saMrambhadhyAne] soma0 saMraMbha jhANe - saMrambho viSayAdiSu tIvrAbhilASastasya dhyAnam, jananyuparodhato vrataM pAlayato'pi viSayAbhilASataH kSullakakumArasyeva tasmin / / 54 / / guNa saMrambhaH saMkalpaH, viSayAdiSu tIvrAbhilASaH / / 54 / / _ 2010_02 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 durdhyAna-55, 56, 57, 58 55-pAvANumoyaNaMjhANe [pApAnumodanadhyAne] bhuva0 eteSAM caturNAm udAharaNAni uparitanapustake na santi / / 5 / / soma0 pAvANumoyaNaM jhANe - pApaM parastrIsevAdi tasyAnumodanaM pApAnumodanam, bhavyamanenakRtamiti vadanaM tasya dhyAnam, rAjA'ntaHpurA'parAdhinaH sanepathyahatasya "dhanya eSa" ityanumodakajanAnAmiva tasmin / / 55 / / guNa. pApAnumodanaM bhavyamanenakRtamiti vadanam / / 55 / / 56-ahigaraNaMjhANe [adhikaraNadhyAne] bhuva0 adhikriyate durgatI kSipyate AtmAnenetyadhikaraNam / karmopAdAnahetuH kUpArAmArahaTTagharaTTayantrAdiH tasya dhyAnam / vApIdhyAnaratasya nandamaNikArasyeva / / 56 / / soma0 ahigaraNaM jhANe - adhikriyate durgatau kSipyate AtmA'neneti adhikaraNaM pApotpattihetuH sthAnaM tasya dhyAnamadhikaraNadhyAnam, vApIdhyAnatatparasya nandamaNikArasyeva tasmin / / 56 / / guNa. adhikriyate durgatau kSipyate AtmAnenetyadhikaraNaM karmopAdAnahetuH / / 56 / / 57-asamAhimaraNaMjhANe [asamAdhimaraNadhyAne] bhuva0 samAdhAnaM samAdhirna samAdhirasamAdhinA eva mriyatAmiti cintanamasamAdhidhyAnaM tasmin / skandakAcArya prati kSullakaM prathamaM yantrapIlayata: pAlakasyeva / / 57 / / / soma0 asamAhimaraNaM jhANe - asamAdhinA eSa mriyatAmiti cintanamasamAdhimaraNadhyAnam, skandakAcArya prati kSullaM prathamaM yantre pIlayato'bhavyapAlakasyeva tasmin / / 57 / / 58-kammodayapaccayaMjhANe [karmodayapratyayadhyAne bhuva0 karmaNAM udayaH pratyayo heturyasya dhyAnasya tat karmodayapratyayena dhyAnaM karmodayapratyayaM dhyAnaM tasmin / prathamaM zubhapariNAmavato'pi kutazcit kAraNAt karmodayato'zubhapariNAmatvaM paryantakAle viSNoriva / / 58 / / soma0 kammodayapaccayaM jhANe - karmaNAmudayaH pratyayo heturyasya dhyAnasya tat, karmodayapratyayaM 2010_02 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna- 59, 60 karmodayapratyayena vA dhyAnaM karmodayapratyayadhyAnam prathamaM zubhapariNAmavato'pi pazcAt kutazcit karmodayato'zubhapariNAmatvaM paryantakAle viSNoriva tasmin / / 58 / / 42 guNa karmodayapratyayaM karmodayapratyayena dhyAnam / prathamaM zubhapariNAmavato'pi pazcAt kutazcit kAraNAt karmodayato'zubhapariNAmatvaM paryantakAle viSNoriva / / 58 / / 59 - iDigAravaMjhANe RddhigauravadhyAne bhuva0 Rddhau ca vRddho arghanam RddhiH / rAjyaizvaryAdiprAptiH / gurorbhAvaH karma vA gauravaM tacca dvidhA dravyato bhAvatazca dravyato vajrAderbhAvato'bhimAnalobhalakSaNAzubhabhAvavata Atmana: / tatrA'pi bhAvagauravam RddhyA AcAryatvAdiprAptilakSaNayA vA gauravam Rddhigauravam / AcAryatvAdiprAptalakSaNayA [ RddhyA ] abhimAnadvAreNa gauravam / tadaprApta vA tatprArthanAdvAreNa Atmano'zubhabhAvagauravam RddhigauravaM tasya dhyAnaM tasmin dazArNabhadrasyeva / gatto himavaMto annatto sAivAhaNo rAyA / samabhArabharuktA teNa na pallaTTae puhavI / / 1 / / ityevaM vadato vA / / pratiSThAnapurAdhipateriva / / 59 / / soma0 iDDigAravaM jhANe - rAjyaizvaryAdirUpA RddhistayA gauravam AtmotkarSarUpaM tasya dhyAnam, dazArNabhadrasyeva tasmin / / 59 / / guNa RddhiH rAjyaizvaryAdiprAptiH / gurorbhAvo gauravaM tacca dvidhA dravyabhAvato dravyato vajrAderbhAvato'bhimAnataH / / 59 / / 60 - rasagAravaMjhANe [ rasagauravadhyAne] paJcadhA bhuva raste AsvAdyate puSTyarthamiti rasaH / rasanendriyApyAyikastiktAdiH / sa ca tatra zleSmanAzakRttiktaH / viSAdyucchedanakRtkaTukaH / annarucistambhanakRtkaSAyaH / AzravaNakledanakRdAmlaH / AhlAdanagRhaNakRnmadhuraH / tathA varNapaJcakotkarSakArilAkSAsAraNamiva sarvarasotkarSakRtsaMsargajaH SaSTho lavaNarasaH / rasasya gauravaM tasya dhyAnaM tasmin / rasagarvo yathA mama rasavatIrasAstathA kimanyasyA'pi santItyabhimAnaH, udakajJAtoktajitazatrurAjasyeva subuddhiM prati rasAn prazaMsataH / / 60 / / - 2010_02 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 durdhyAna-61, 62 soma0 rasagAravaM jhANe - rasyate AsvAdyate puSTyarthamiti rasaH rasanendriyApyAyaka rasastena gauravam, "yathA mama rasavatIrasAstathA kimanyasyApi santItyabhimAnarUpaM" tasya dhyAnam, udakajJAtoktajitazatrurAjasyeva subuddhimantriNo'gre rasavatIrasAn prazaMsataH, tasmin / / 60 / / / guNa. rasyate AsvAdyate puSTayarthamiti rasaH rasanendriyA''pyAyikastiktAdiH / / 60 / / 61-sAyAgAravaMjhANe [sAtAgauravadhyAne] bhuva0 sAtaM sukhaM tena gauravaM tasya dhyAnaM tasmin / sAtago yathA ahameva sukhItyabhimAnaH, zazirAjasyeva 'narayattho sasirAyA' ityasmin prabandhe / / 61 / / soma0 sAtAgauravaM jhANe - sAtaM sukhaM tena gauravaM garvo yathA'hameva sukhItyabhimAnastasya dhyAnam, "narayattho sasirAya" iti gAthoktazazirAjasyeva tasmin / / 61 / / guNa sAtaM sukhaM tena gauravaM tasya dhyAnaM tasmin sAtagaryo yathA-ahameva sukhItyabhimAnaH / / 61 / / 62-averamaNaMjhANe [aviramaNadhyAne] bhuva0 virativiramaNaM na viramaNamaviramaNam / tasya dhyAnaM tasmin / yathA - mA bhUt putrayoviratibuddhirityaGgIkRtAmapi dezaviratiM parityajya prAntagrAmasamAzritayoH / ee pavvaiyAgAdikkaruvANi ghettuM mAraMti / pacchA tesiM maMsaM khAiMti taM mA tubbhe eesiM alliyaha / / ityevaM punaH punastanayavihitavipratAraNayo/guyazayoriva / mUkajIvadevena pratibodhyamAnasyA'pi muhurmuhuviratiM parityajatastadbhAturiva vA, metAryasyeva vA / / 62 / / soma0 averamaNaM jhANe - na viramaNamaviramaNaM tasya dhyAnam, mA bhUt putrayoviratibuddhirityaGgIkRtAmapi dezaviratiM parityajya prAntagrAmamAzritayoH, "ete sAghavo mAMsAzino ! rAkSasA! ityetatpAdyaM na gantavyam", iti tanayavihitavipratAraNayo guyazayoriva, mUkajIvasyApi devena pratibodhyamAnasyApi muhurmuhuviratiM parityajatastadbhAturiva metAryasyeva vA tasmin / / 6 / / guNa virativiramaNaM na viramaNam [aviramaNaM] tasya dhyAnaM tasmin / / 62 / / JainEducation International 2010_02 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam durdhyAna-63 gA. 11 63-amuttimaraNaMjhANe [amuktimaraNadhyAne] bhuva0 mocanaM muktiH saMsArAcchivagatirUpA na muktiramuktistasya maraNamamuktimaraNaM tasya dhyAnaM tsmin| yathA muktivighnakarametannidAnaM mA kuru / puna: punazcitreNa nivAryamANasyApi etAM vibhUtimananubhUya muktimapi na spRhayeyamityAdyazubhabhAvena nidAnaM kurvataH saMbhUtasyeva yathA vA loke vaMzArjunasyoktiH / vaMzalakSmImanuddhRtya samucchedena vidviSAm / nirvANamapi manyehamantarAyaM jayazriyaH / / iti [kirAta-11-69] / / 63 / / kvacitpAThe rUvaMjhANe ityadhikamapi padaM dRzyate / tatra rupyate nirIkSyate AdarzAdiSviti rUpaM tasya dhyAnaM tasmin tacca dvidhA svarUpadhyAnaM pararUpadhyAnaM vA / tatra madIyarUpaM zobhanamiti devAbhyAM prazaMsitasya sanatkumArasyeva / pararUpadhyAnaM tu gopadArakANAmivAbhIrakanyArUpAtizayAtkSiptacetasAM tacchakaTanikaTautpathena zakaTakheTanena bhagnanijazakaTAnAm / caNDapradyotasya vA aGgAravatyAdirUpANi citraphalakalikhitAni vIkSamANasya pararUpadhyAnaM bhavati / tadetAni triSaSThAnyapi dhyAnAnyAtaraudrasvabhAvAnIti mithyAduSkRtaviSayANi / soma0 amuttimaraNaM jhANe - muktirmokSagatirna muktiramuktiH saMsArasukhAbhilASa ityarthaH, tena maraNaM tasya dhyAnam, "muktivighnakaram etannidAnaM mA kuru" iti punaH punazcitreNa bhrAtRsAdhunA nivAryamANasyApi "etAM cakrivibhUtimananubhUya muktimapi na spRhayeyam," ityAdyazubhabhAvena nidAnaM kurvataH saMbhUtasyeva tasmin / / 63 / / ___ etAni triSaSTirapi dhyAnAni ArttaraudrasvabhAvAni mithyAduSkRtaviSayANi / anusvArAzca sarvadhyAnapadeSu alAkSaNikA jJeyAstallopazca kAryaH / guNa. muktiH saMsArAcchivagatirUpA / na muktiramuktistasyA maraNamamuktimaraNaM tasya dhyAnaM yathA muktivighnakarametannidAnaM mA kuru [iti] punaH punarnivAryamANasyApi etAM vibhUtima[na]nubhUya muktimapi na spRhayeyamityAdyazubhabhAvena nidAnaM kurvataH sambhUtasyeva / / 63 / / pasuttassa vA paDibuddhassa vA jo me koI devasio rAio uttamaDhe aikkamo vaikkamo aiyAro aNAyAro tassa micchA mi dukkaDaM / / 11 / / prasuptasya vA pratibuddhasya vA yo mayA kazcidaivasiko rAtrika uttamArthe'tikramo vyatikramo'ticAro'nAcArastasya mithyA me duSkRtam / / 11 / / 2010_02 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 12 bhuva0 atha kasyAmavasthAyAM jAtAnItyAha - pasuttassa vA tti prasuptasya nidrAM gatasya paDibuddhassa vA pratibuddhasya jAgrataH / jo me kao devasio rAio yo me mayA ko'pi bahurvAlpo vA divase jAto daivasiko rAtrau bhavo rAtrikaH / uttamaDhe tti uttamArthe jJAnAdau aikkamo tti atikramaNamatikrama AdhAkarmAdyAmantraNAdau pratizravaNarUpaH / vaikkamo tti vizeSeNAtikramaNaM vyatikrama: tasyaiva grahaNAya padabhedarUpaH / aiyAro tti atIcaraNamatIcAra AdhAkarmAdigrahaNarUpaH / aNAyAro tti AcaraNamAcArastatpariharaNapariSThApanarUpo na AcAro'nAcArastadbhakSaNamityarthaH / jAta iti padAdhyAhAraH / tassa micchAmi dukkaDaM ti tasya sarvasyA'nAcArasya mithyA duSkRtaM bhavatu yanmayA duSkRtaM tanmithyA bhavatu / ayaM ca mithyAduSkRtavidhirbAlapaNDitamaraNe, paNDitamaraNe, paNDitapaNDitamaraNe ca sAdhAraNa ev| soma0 atha kasyAmavasthAyAmetAni dhyAnAni jAtAnItyAha- prasuptasya nidrAM gatasya, 'paDibuddhassa vA' pratibuddhasya jAgrato vA yo me mama ko'pi 'baharvA'lpo vA' divase jAto daivasiko, rAtrau bhavo rAtrikaH 'uttamaTTe 'tti uttamArthe jJAnAdau / 'aikkamo' atikramaNamatikrama AdhAkarmAdyAmantraNAdau pratizravaNarUpaH, 'vaikkamo' vizeSeNAtikramaNaM vyatikrama AdhAkarmAdargrahaNAya padabhedarUpaH, 'aiyAro' aticAra AdhAkarmAdyAhAragrahaNarUpaH, AcArastatpariharaNa-pariSThApanarUpaH, 'aNAyAro' anAcArastadbhakSaNamityarthaH, jAta iti padAdhyAhArastasya sarvasya prAguktasyAtikramAdemithyA duSkRtaM bhavatu / yanmayA duSkRtaM kRtaM tanmithyA bhavatvityarthaH / ayaM ca mithyAduSkRtavidhirbAlapaNDitamaraNe, paNDitamaraNe, paNDitapaNDitamaraNe ca sAdhAraNa eva / / 11 / / guNa. kasyAmavasthAyAM jAtAnItyAha - prasuptasya nidrAM gatasya, pratibuddhasya jAgrato yo me mayA ko'pi bahurvAlpo vA daivasiko rAtrikaH / uttamArthe jJAnAdau atikrama AdhAkarmAdyAmantraNAdau pratizravaNarUpaH, vyatikramastasyaiva grahaNAya padabhedarUpaH, aticAra AdhAkarmAdigrahaNarUpaH, anAcArastadbhakSaNamityarthaH / jAta iti padAdhyAhAraH tasya sarvasyAnAcArasya mithyAduSkRtaM bhavatu / / 11 / / esa karemi paNAmaM jiNavaravasahassa vaddhamANassa / sesANaM ca jiNANaM sagaNaharANaM ca savvesi / / 12 / / eSa karomi praNAmaM jinavaravRSabhasya varddhamAnasya / zeSebhyazca jinebhyaH sagaNadharebhyazca sarvebhyaH / / 12 / / bhuva0 atha sAdhorudyatavihAreNa viharataH kadAciddevAdikRtA''patsyAt / nadyAdau rogAdau vA 2010_02 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 13 tasyAM jIvitasApekSasya sAkArapratyAkhyAnamAha - eSo'haM sarvasaGghapratyakSaM karomi vidadhAmi praNAmaM namaskAram / kasya ? vartamAnatIrthAdhipaterAsannopakAriNa: jinavaravRSabhasya sAmAnyakevalizreSThasya vardhamAnAbhidhasya devasya / na kevalamasya, zeSANAmapi vRSabhAdijinAnAM cazabdAdatItAnAgatAdijinAnAM ca / kathambhUtAnAM jinAnAM saha gaNadharairvarttanta iti sagaNadharAsteSAM sagaNadharANAM sarveSAm / atrA'pi cazabdAnnija[nija]saGghasametAnAm / / 12 / / soma0 atha sAdhorudyatavihAriNaH kadAcit devAdikRtApat syAt, nadyAdau rogAdau vA''pad bhavet, tasyAM jIvitasApekSaH san yathA sAkArapratyAkhyAnaM kurute tathA vidhimAha- 'esa karemi' eSo'haM sarvasaGghapratyakSaM karomi / kam ? praNAmaM namaskArama, kasya ? vartamAnatIrthAdhipaterjinavaravRSabhasya sAmAnyakevalizreSThasya zrIvardhamAnasya, tathA zeSANAmapi RSabhAdijinAnAM cazabdAdatItAnAgatajinAnAM ca kathambhUtAnAm ? saha gaNadharairvarttanta iti sagaNadharAsteSAM sarveSAM punazcazabdAnnijanijasaGghayutAnAm / / 12 / / gaNa0 eSo'haM sarvasaGghapratyakSaM karomi namaskAraM jinavaravRSabhasya sAmAnyakevalizreSThasya vardhamAnAbhighasya zeSANAmapi vRSabhAdijinAnAM cazabdAdatItAnAgatAdijinAnAM, saha gaNadharairvartanta iti sarveSAmatrApi cazabdAnnijanijasaGghasametAnAm / / 12 / / savvaM pANAraMbhaM paccakkhAmi tti aliyavayaNaM ca / savvamadinAdANaM mehunna pariggahaM ceva / / 13 / / sarvaM prANArambhaM pratyAkhyAmyalIkavacanaM ca / sarvamadattAdAnaM maithunaM parigrahaM caiva / / 13 / / bhuvaH atha tIrthakRtgaNadharakRtanamaskAro vratoccAraM kurvannidamAha- prANAnAmArambhaM sarvaM niravazeSaM paccakkhAmitti pratyAcakSe "paDhame bhaMte mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte pANAivAyaM paccakkhAmItyAdi" vratadaNDakamuccaratItyarthaH / alIkavacanaM pratyAkhyAmi mRSAvAdamityarthaH / sarvamadattAdAnaM svAmi-jIva-tIrthakara-gurubhiravitIrNaM tRtIyavratamityarthaH / sarvaM mithunasya strIpuMsalakSaNasya bhAvaM karma vA maithunamabrahma tanmanovAkkAyakRtakAritAnumatibhiraudArikavaikriyazarIraviSayairaSTAdazadhA / sarvaM parigrahaM caturviMzatidhA / caiva zabdAt zeSANi sthAnAnyapi pratyAkhyAmItyarthaH / / 13 / / soma0 atha kRtanamaskAro vratoccAraM karoti / prANAnAm ArambhaM vinAzAdirUpaM prANArambhaM sarvaM niravazeSaM pratyAcakSe "paDhame bhaMte mahavvae..." ityAdivratadaNDakamuccaratItyarthaH / eva 2010_02 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 1 gA. 14, 15 malIkavacanaM ca sarvaM mRSAvAdaM pratyAkhyAmi sarvaM svAmyadattajIvAdattAdibhedabhinnamadattAdAnaM, sarvazabdo'gre'pi yojyate, mithunasya strI-puMsalakSaNasya karma maithunamabrahma tat sarvamaudArikavaikriyaviSayaM, manovAkkAyakRtakAritAnumatibhedabhinnaM sarvaM parigrahaM caivazabdAccheSapApasthAnAnyapi pratyAkhyAmIti sambandhaH / / 13 / / sammaM me savvabhUesa, veraM majjha na keI / AsAo vosirittANaM samAhimaNupAlae / / 14 / / sAmyaM me sarvabhUteSu vairaM mama na kenacit / AzA vyutsUjya samAdhimanupAlaye / / 14 / / bhuva0 punaH kiM bhaNati ? samasya bhAvaH sAmyaM samatA me mama sarvabhUteSu sarvajIveSu / vairaM virodho mama na kenApi sAkam / AzAH sarvAbhilASarUpA AhAropakaraNagaNasvajanazarIrAdikAH vyutsRjya tyaktvA samAdhiM manaHsvAsthyaM caturvidhAM vA vinaya - zruta-tapaAcArarUpaM vA'nupAlaye'hamityarthaH / / 14 / / soma0 punaH kiM bhaNati ? samasya bhAvaH sAmyaM samatA me mama sarvabhUteSu sakalajIveSu astIti zeSaH, vairaM virodho mama na kenApi sAkam / AzA icchA AhAropakaraNa- gaNa - svajanazarIrAdyabhiSvaGgarUpAH sarvA vyutsRjya tyaktvA samAdhiM manaHsvAsthyaM vinaya- zruta-tapaAcArasamAdhirUpaM vA samAdhimanupAlaye'hamiti sambandhaH / / 14 / / guNa samasya bhAvaH sAmyaM samatA me mama sarvajIveSu vairaM virodho mama na kenApi saakm| AzAH sarvAbhilASarUpA vyutsRjya tyaktvA samAdhiM manaHsvAsthyamanupAlaye'haM manovAkkAyaiH / / 14 / / savvaM cA''hAravihiM sannAo gArave kasAe ya / savvaM ceva mamattaM caemi savvaM khamAvemi / / 15 / / 47 sarvamAhAravidhiM ca saMjJA gauravANi kaSAyAzca / sarvamapi mamatvaM tyajAmi sarvaM kSamayAmi / / 15 / / bhuva0 yacca vyutsRjati tadevAha - sarvaM caturvidhamAhAravidhiM tyajAmi / saMjJAzcatastra AhArabhaya-maithuna - parigraharUpA:, daza vAhAra-bhaya-maithuna - parigraha- krodha- mAna-mAyA-lobha-loka ogharUpAH / SoDaza vA 2010_02 - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 AhArabhayapariggahamehUNasuhadukkhamohavitigicchA / kohamaNamAyalobhe soge loge ya dhammodhe / / 1 / / [ pravacanasAro0925 ] tAssarvAstyajAmi / gauravaM triprakAramapi pUrvaM varNitam / kaSAyAzca SoDazA'pi / savvaM ceti / caivazabdo'pizabdArthe / sarvamapi ca mamatvaM pratibandhaM mUrcchA tyajAmi / sarvamapi ca dRSTAbhASitasAdhu zrAvakajanaM ca kSamayAmItyarthaH / / 15 / / soma0 yat tyajati tadAha sarvaM caturvidhamAhAravidhiM tyajAmi, saMjJAzcatasra AhAra-bhayamaithuna-parigraharUpAH krodhamAnAdibhedena bahuvidhA vA tyajAmIti sarvatra sambandhaH, gauravaM triprakAraM RddhyAdirUpaM ca kaSAyAzca SoDazA'pi cevazabdo'pizabdArthaH sarvamapi ca mamatvaM pratibandhaM mUrchAmityarthaH, tyajAmi / tathA sarvamapi dRSTamAbhASitaM sAdhuzrAvakajanaM kSamayAmi / / 15 / / - AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 16 guNa sarvaM caturvidhamAhAravidhiM tyajAmi / saMjJAzcatasra AhArabhayamaithunaparigraharUpAH, daza vA''hArabhayamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobhalokaogharUpAstAssarvAstyajAmi / gauravaM tripakrAm / kaSAyAzca SoDazApi / caivazabdo'pizabdArthe sarvamapi ca mamatvaM mUrcchA tyajAmi / sarvaM jIvajAtaM kSayAmi / / 15 / / hujjA imaMmi samae uvakkamo jIviyassa jai majjha / eyaM paccakkhANaM viulA ArAhaNA heu ( hou ) / / 16 / / bhUyAdasmin samaye upakramo jIvitasya yadi mama / etatpratyAkhyAnaM vipulA''rAdhanAhetuH (bhavatu ) / / 16 / / bhuva0 kSAmaNAnantaraM ca kiM bhaNatItyAha bhUyAdasminnavasare / upakramaNaM upakramo jIvitasya prANadhAraNasya yadi mama tadetadeva pratyAkhyAnaM vipulArAdhanAheturbhavatvityarthaH / / 16 / / bhUyAdasminnavasare'syAmApadItyartha upakramo vyayo 2010_02 - soma0 kSAmaNAnantaraM kiM bhaNatItyAha jIvitasya prANadhAraNasya yadi mama tadetadeva pUrvakRtaM pratyAkhyAnaM vipulArAdhanAheturbhavatIti zeSaH / sandhyabhAvaH prAkRtatvAdathavA 'viulA ArAhaNA hou' iti pAThetadeva pratyAkhyAnaM vipulArAdhanA. hetutvAd vipulArAdhanA bhavatvityarthaH / / 16 / / guNa0 bhUyAdasminnavasare upakramo vyayo jIvitasya yadi mamaitadeva pratyAkhyAnaM vipulA - rAghanAheturbhavatvityarthaH / / 16 / / 1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 1 gA. 17, 18 savvadukkhappahINANaM siddhANaM arahao namo / sahe jirpannattaM paccakkhAmi ya pAvagaM / / 17 / / prakSINasarvaduHkhebhyaH siddhebhyo'rhadbhyo namaH / zraddadhe janaprajJaptaM pratyAkhyAmi ca pApakam / / 17 / / bhuva0 kRtasAkArapratyAkhyAnazca kiM bhaNati ? kiJca zraddhatta ityAha / / 17 / / soma0 kRtasAkArapratyAkhyAnaH kiM bhaNatItyAha - prakSINAni sarvaduHkhAni yeSAM te tathA tebhyaH, krAntasya paranipAtaH prAkRtatvAt / siddhebhyo namo namaskAro'stu / na kevalaM siddhebhyaH kintvarhadbhyazca tIrthakarebhyazca namaskAro bhavatu / tathA zraddadhAmi jinaprajJaptaM sarvaM tattvamiti zeSaH, tathA pratyAkhyAmi ca pApakaM nindyaM karma sarvamityarthaH / / 17 / / guNa0 prakSINAni sarvaduHkhAni yeSAM tebhyaH siddhebhyo namo'stu, arhadbhyazca namo'stu / zraddadhAmi jinaprajJaptaM tattvamiti zeSaH / pratyAkhyAmi ca pApakaM nindyaM karma sarvamityarthaH / uktaM sAkArapratyAkhyAnam / / 17 / / namutthu dhuyapAvANaM siddhANaM ca mahesiNaM / saMthAraM paDivajjAmi jahA kevalidesiyaM / / 18 / / 49 namo'stu dhUtapApebhyaH siddhebhyazca maharSibhyaH / saMstAraM pratipadye yathA kevalidezitam / / 18 / / bhuva namo namaskAro'stu / dhutaM gataM pApamaSTaprakAraM karma yeSAM te tathA tebhyaH siddhebhyaH / cazabdAttIrthakarebhyazca maharSINAM gaNadharAdInAM maharSibhyaH chaTThI vibhattI bhannai utthI iti jJeyam / saMstArakaM racitadarbhasaMstArakAdividhiratrAnazanaM [ vidhinAtrAnazanaM kriyate tadupacArAtsaMstArakamanazanaM taM prapadye'haM yathA kevalinidarzitamiti / / 18 / / soma0 uktaM sAkArapratyAkhyAnamatha paNDitaH kSapako muktajIvitAzo bhaktapratyAkhyAnaM kurvan yad bhaNati tadAha - namo namaskAro'stu / dhutaM gataM pApamaSTaprakAraM karma yeSAM te tathA tebhyaH siddhebhyaH / cazabdAt tIrthakarebhyazca tathA maharSayo gaNadharAdayastebhyazca caturthIsthAne SaSThI prAkRtavazAt / saMstArakaM darbhasaMstArakaM darbhasaMstArakAdividhinA vidhIyamAnamupacArAdanazanamucyate / tadanazanaM pratipadye'haM tathA kevalibhirdarzitaM prakAzitaM taM tatheti zeSaH / / 18 / / guNa0 atha paNDitakSapako bhaktapratyAkhyAnaM kurvan yad bhaNati tadAha - namo'stu dhutaM gataM pApamaSTaprakAraM karma yeSAM tebhyaH siddhebhyaH / ca zabdAttIrthakarebhyazca maharSINAM ca gaNadharAdInAM maharSibhyaH, chaTThavibhattI bhannai cautthI iti jJeyam / saMstArakaM racitadarbhasaMstArakAdividhinA yadanazanaM kriyate tadapyupacArataH saMstArakamanazanaM taM prapadye'haM yathA kevalibhirdarzitamiti / / 18 / / 2010_02 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 19, 20 jaM kiMci vi duccariyaM taM savvaM vosirAmi tiviheNaM / sAmAiyaM ca tivihaM karemi savvaM nirAgAraM / / 19 / / yat kiJcidapi duzcaritaM tatsarvaM vyutsRjAmi trividhena / sAmAyikaM ca trividhaM karomi sarvaM nirAkAram / / 19 / / bhuka tamaGgIkurvan kiM kimabhidhatte ityAha - yatkimapi duzcaritaM vitatamatibhiranAsevyaM tatsarvaM vyutsRjAmi trividhena manasA vAcA kAyena sAmAiyaM ca tivihaM ti samAni saMyamAni teSAmAyo lAbhaH / samAya eva sAmAyikaM saMyamavizeSaM trividhaM rUpaM samyaktvazrutacAritramityarthaH / athavA trividhaM manovAkkAyakaraNakArApaNAnumatibhiH karomi sarvamapi nirAkAramAkArarahitaM maraNaM caturviMzatyAkAraiH [rahitam ityarthaH / / 19 / / soma0 atha tadanazanamaGgIkurvan kimabhidhatte ityAha - yat kimapi duzcaritamakRtyaM sAdhunAmanAsevyaM tat sarvaM vyutsRjAmi tyajAmi trividhena manasA vAcA kAyena ca tathA sAmAyikaM cAritravizeSaM trividhaM jJAnazraddhAnakriyArUpaM samyaktvazrutasarvaviratisAmAyikarUpamityarthaH / athavA trividhaM manovAkkAyakaraNakAraNA'numatibhiH karomi sarvamapi nirAkAramAkArarahitaM maraNasamayasya pratyAsannatvAnnirapavAdamityarthaH, pUrvaM tu darzanajJAnAdibhiH kalpikAsevAviSayaizcaturviMzatyAkAraiH sApavAdamapyAsIditi bhAvaH / / 19 / / guNa tamaGgIkurvan kiM kimabhidhatta ityAha - yat kimapi duzcaritamakRtyaM sAdhubhiranAsevyaM tat sarvaM vyutsRjAmi / samAni jJAnAdIni teSAmAyo lAbhaH samAyaH trividhaM jJAnazraddhAnakriyArUpaM sarvamapi nirAkAramAkArarahitaM maraNasyAsannatvAnnirapavAMdam / / 19 / / bajhaM abhiMtaraM uvahiM sarIrAi sabhoyaNaM / maNasA vaya-kAehiM savvaM bhAveNa vosire / / 20 / / bAhyamabhyantaramupadhiM zarIrAdi sabhojanam / manovAkkAyaiH sarvaM bhAvena vyutsRjAmi / / 20 / / bhuvaH anyacca yatkaroti tadAha - bahirbhavaM bAhyaM pAtrAdyupakaraNam / abhirantarbhavamabhyantaraM kaSAyAdilakSaNam / upadhiM parigrahaM zarIrAdi ca / saha bhojanena varttata iti sabhojanam / upadhIyate poSyate jIvo'nenetyupadhiH / athavA upadhIyate jIvo durgatau sthApyate'nenetyupadhivizeSaNAni / manovAkkAyaiH sarvamupadhiM bhAvato vyutsRjAmItyarthaH / / 20 / / 2010_02 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH- 1 gA. 21, 22 soma0 punaryat karoti tadAha - bahirbhavaM bAhyaM pAtrAdyupakaraNarUpam, abhyantaraM kaSAyAdilakSaNaM tathA zarIrAdi ca saha bhojanena varttata iti sabhojanam / athavA upadhiM kimbhUtam ? zarIrAdi, upadhIyate jIvo durgatau sthApyate'nenA'yatnavyApAritena ityupadhiH taM sarvamupadhiM manovAkkAyairbhAvena bhAvato vyutsRjAmi tyajAmi / sarvazabdAd vibhaktilopaH prAkRtatvAt / / 20 / / guNa bAhyaM pAtrAdilakSaNam, abhyantaraM kaSAyAdilakSaNam / upadhiH parigrahaM upadhIyate poSyate jIvo'nenetyupadhiH zarIrAdi ca sabhojanaM manovAkkAyaiH sarvaM bhAvato vyutsRjAmi / / 20 / / savvaM pANAraMbhaM paccakkhAmi tti aliyavayaNaM ca / savvamadinnAdANaM mehuNNa pariggahaM ceva / / 21 / / sammaM me savvabhUesa veraM majjha na keNaI / AsAo vosirittANaM samAhimaNupAlae / / 22 / / sarvaM prANArambhaM pratyAkhyAmyalIkavacanaM ca / sarvamadattAdAnaM maithunaM parigraha caiva / / 21 / / sAmyaM me sarvabhUteSu vairaM mama na kenacit / AzA vyutsRjya samAdhimanupAlaye / / 22 / / bhuva0 ito'pi kiM karotItyAha - nanvidaM gAthAdvayamagre'pyuktaM kimiti punaruktamuktam ? ucyate pUrvaM sAkArapratyAkhyAnakarttAramAzrityoktamiha tu saMstArakapratipattAramA - zrityoktamiti na paunaruktyam / tarhi " esa karemi " iti gAthA kimiti noktA ? ucyateetasyA artho namotthu dhuyapAvANamityanayokta iti noktA / gAthAdvayavyAkhyAnaM pUrvavadeva / samAdhiM prapadye / / 21-22 / / 51 - - soma0 punaH kiM karotItyAha - idaM gAthAdvayaM prAg vyAkhyAtaM tathaiva jJeyam / nanu punaretat kasmAduktam ? ucyate - pUrvaM sAkArapratyAkhyAnakarttAramAzrityoktam, iha tu saMstArakAnazanapratipattAramAzrityoktamiti na paunarUktyam / tarhi "esa karemi paNAma" iti gAthA'pi kimiti noktA ? ucyate etasyA artho "namutthu dhuapAvANaM" itigAthayA ukta eveti noktA / / 21 / / 22 / / guNa gAthAdvayavyAkhyAnaM tu pUrvavadeva / samAdhiM prapadye / / 21-22 / / 2010_02 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 23 rAgaM baMdhaM paosaM ca harisaM dINabhAvayaM / ussugattaM bhayaM sogaM raiM. araiM ca vosire / / 23 / / rAgaM bandhaM pradveSaM ca harSa dInabhAvatAm / utsukatvaM bhayaM zokaM ratimaratiM ca vyutsRjAmi / / 23 / / bhaka pratipannAnazanazcAnyadapi kimabhidhatta ityAha - rAgamabhiSvaGgaM, bandhahetutvAdvandhaM rAgalakSaNaM bandhamityarthaH / bandhazabdaH pratipadaM yojya: / pradveSaNaM pradveSastaM ca bandhaM matsaramityarthaH / harSaNaM harSaH svajanamelApakAdau saGghamelApakAdau vA mama mahatI pUjA bhaviSyatIti / dInabhAvasya bhAvo dInabhAvatA, tAM pratyanIkApamAnAdau / utsukasya bhAvaH utsukatvaM pIDotpattau jhaTityeva yadi mriye'hamityevaMrUpam / bhayaM devAdyupasarge sati, zokamiSTaviyogAdau, ratiM tathAvidhAnandarUpAM manojJazabdAdau, aratiM ca nokaSAyamohanIyodayajacittavikArodvegalakSaNaM parISahopasargAdau vyutsRjAmItyarthaH / / 23 / / soma0 atha pratipannAnazanaH kimabhidhatta ityAha - rAgaM abhiSvaGgaM kimbhUtam ? bandhahetutvAd bandhaM tathA prakarSeNa dveSaH pradveSo matsara ityarthaH taM ca kimbhUtam ? bandhaM bandhahetuM, bandhazabdaH padadvaye'pi yojyate rAga-dveSayordvayorapi bandhanatvAt, tathA praharSaNaM praharSaH svajanamelApakAdau saGghamelApakAdau vA mama mahatI pUjA bhaviSyatIti pramodaH, dIno bhAvo mAnasAdhyavasAyo yasyAsau dInabhAvo dInabhAvasya bhAvo dInabhAvatA tAM pratyanIkApamAnAdau dainyamityarthaH / utsukasya bhAva utsukatvam, pIDotpattau zIghrameva yadi mriye'haM tadA varamityevaMrUpaM, bhayaM devAdyupasarge sati, zokamiSTaviyogAdau, ratiM mano'bhimatakSetrasthAnAdiviSayAm, aratiM cAnabhimatakSetrAdiviSayAM cittodvegalakSaNAM vyutsRjAmi tyajAmItyarthaH / / 23 / / guNa rAgamabhiSvaGgaM bandhahetutvAd bandhaM, rAgalakSaNaM bandhamityarthaH / bandhazabdaH pratipadaM yojyaH / pradveSaM matsaraM, harSaH svajanamelApakAdau me mahatI pUjA bhAvinI, dInabhAvatA tAM pratyanIkApamAnAdau / utsukatvaM pIDotpattau jhaTityeva yadi mriye'hamityevaMrUpaM, bhayaM devAdhupasarge sati, zokamiSTaviyogAdau, ratiM manojJarAjyAdau, aratiM ca cittodvegalakSaNAM vyutsRjAmi / / 23 / / 2010_02 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 24, 25 mamattaM parivajjAmi nimmamattaM uvaTThio / AlaMbaNaM ca me AyA, avasesaM ca vosire / / 24 / / mamatvaM parivarjayAmi nirmamatvamupasthitaH / AlambanaM ca me AtmA avazeSaM ca vyutsRjAmi / / 24 / / bhuva tathA - mamaitadityevaMrUpo bhAvo mamattvaM pratibandhaM sarvasAravastuSviti / jJaparijJayA parijAnAmi, pratyAkhyAnaparijJayA pariharAmi / kimbhUtaH san nirmamatvamupasthita AzritaH / tahi kimAlambanatayA cintayatItyAha - AlambanaM ca Azrayo me mama AtmaivArAdhanAheturavazeSaM ca zarIropadhyAdi vyutsRjAmItyarthaH / / 24 / / soma0 tathA mamaitadityevaMrUpo bhAvo mamatvaM pratibandhaM sarvamano'bhimatavastuSviti zeSaH parijAnAmi jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pariharAmItyarthaH / ahaM kimbhUtassan ? nirmamatvaM nissaGgatvamupasthita Azrita ityarthaH / tarhi kimAlambanatayA cintayatItyAha-AlambanaM cAzrayo'vaSTambha AdhAra ityarthaH, me mamAtmaivArAghanA-heturayamavazeSamaparaM zarIropadhyAdi sarvaM vyutsRjAmi / / 24 / / gaNa. mamatvaM pratibandhaM sAravastuSviti jJaparijJayA parijAnAmi pratyAkhyAnaparijJayA pariharAmi / nirmamatvamupasthita AzritaH / AlambanaM ca Azrayo mama AtmaivArAdhanAheturavazeSa ca zarIropadhyAdi vyutsRjAmi / / 24 / / AyA hu mahaM nANe, AyA me daMsaNe caritte ya / AyA paccakkhANe, AyA me saMjame joge / / 25 / / Atmaiva mama jJAne AtmA me darzane cAritre ca / AtmA pratyAkhyAne AtmA me saMyame yoge / / 25 / / bhuvaH atha keSu viSayeSu AtmA AlambanaM vidheya ityAha - atati satataM gacchati tAsu tAsu yoniSvAtmA / sa mama jJAnaviSaye AlambanaM hu sphuTaM bhavatu / AtmA me darzane samyaktve AlambanaM cAritre'pi cAtmaiva / tathA pratyAkhyAne'pi bhaktaparijJArUpe saMyame ca sarvaviratyaGgIkArarUpe / yoge ca prazastamanovAkkAyarUpe mamAtmaivAlambanam / yata etat - sAhAyyasAdhyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni cAtmanaH kadAcidapi na bhinnAni / ata AtmopAdAne tAnyupAttAni / / 25 / / 2010_02 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 26, 27 soma0 atha keSu kAryeSvayamAtmA''lambanaM vidheya ityAha - atati satataM gacchati tAsu tAsu yoniSu iti AtmA, sa mama jJAne jJAnaviSaye AlambanaM sahAya ityarthaH, 'hu' sphuTaM bhavatu iti zeSaH, AtmA me darzane samyaktve cAritre'pi cAlambanaM tathA pratyAkhyAne bhaktaparijJArUpe saMyame ca sarvaviratyaGgIkArarUpe yoge ca prazastamanovAkkAyavyApArarUpe mama AtmaivAlambanam / yata etat sAhAyyasAdhyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni cAtmanaH kadAcidapi na bhinnAni / ataH prAga gAthAyAM 'AlaMbaNaM ca me AyA' ityatra AtmopAdAnena tAnyapyupAttAni dRSTavyAni / / 25 / / guNa AtmA mama jJAnaviSaye AlaMbanaM 'hu' sphuTaM bhavatu / darzane cAritre'pi cAtmaiva tathA pratyAkhyAne'pi bhaktaparijJArUpe saMyame sarvaviratirUpe prazastayogatrayarUpe mamAtmaivAlambanam / yata etatsAdhyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni cAtmanaH kadAcinna bhinnAni AtmopAdAne tAnyapyupAttAni / / 25 / / ego vaccai jIvo, ego cevuvavajjae / egassa ceva maraNaM, ego sijjhai nIrao / / 26 / / eko vrajati jIvaH ekazcaivotpadyate / ekasya caiva maraNam ekaH sidhyati nIrajaskaH / / 26 / / bhava evaM ca parityaktasamastabAhyAbhyantaropadhika ekatvabhAvanAM bhAvayannidamAha - ekaH svajanadhanAdivirahito vrajati jIvo bhavAntaram / eka eva ca utpadyate janmatayA / ekasyaiva maraNaM bhavati / eka eva ca niSkarmA karmarajorahita: siddhyati jIvaH / / 26 / / soma0 atha nirmamatvAya ekatvabhAvanAM bhAvayati - ekaH svajanadhanAdirahito vrajati jIvo bhavAntaramiti zeSaH, eka eva copapadyate manuSyatvAdirUpatayA; ekasyaiva maraNaM bhavati, eka eva ca karmarajorahitaH san sidhyati jIvaH / bhavAntaragamanasya maraNasya caikArthatve'pi pRthagupAdAnamekatvabhAvanotkarSapoSArthaM nAnAdezajavineyAnAM vyaktyArthapratipAdanArthaM vA / / 26 / / ego me sAsao appA nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA / / 2 / / eko me zAzvata AtmA jJAnadarzanasaMyutaH / zeSA me bAhyA bhAvAH sarve saMyogalakSaNAH / / 27 / / ___ 2010_02 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 28, 29 55 bhuva0 eka evAtmA me mama zazvadbhavanAd gamanAcca zAzvata: sahacArI [AtmA| jJAnadarzanayuktaH / zeSA ye kecana mama bAhyA bhAvAH padArthAH putrakalatrAdikAste sarve saMyogalakSaNA eva kRtrimamelApakA eva / yeSAM saMyogasteSAmavazyaMbhAvI viyoga iti paramArthaH / / 27 / / soma0 eka eva me mama AtmA zazvad bhavanAt zAzvataH sahacArI jJAnadarzanasaMyuktaH sa eva madIya ityarthaH / zeSA ye kecana me mama bAhyabhAvAH padArthAH putra-kalatra-mitra-bAndhavAdikAste sarve saMyojanaM saMyogaH sa eva lakSaNaM yeSAM te tathA kRtrimamelApakA iva na tu zAzvatAH, yeSAM saMyogasteSAmavazyaMbhAvI viyoga itihetorna madIyAste iti paramArthaH / / 27 / / saMjogamUlA jIveNaM pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM savvaM bhAveNa [tiviheNa vosire / / 28 / / saMyogamUlA jIvena prAptA duHkhaparamparA / tasmAtsaMyogasambandhaM sarvaM bhAvena [trividhena] vyutsRjAmi / / 28 / / bhuva0 atha kathaM viyogaduHkhAnItyAha - saMyoga eva mUlaM yAsAM tAH saMyogamUlA jIvena sAMsArikaprANinA prAptA anubhUtA duHkhaparaMparA aniSTakaSTazreNayaH / yasmAdevaM tasmAtkAraNAtsaMyogasambandhaM samavAyAbhilASaM sarvaM bhAvena svAbhiprAyeNa vyutsRjAmi / / 28 / / soma0 saMyogo nAnAbhaveSu putrakalatramitrazarIrAdisambandharUpaH, sa eva mUlaM yAsAM tAH saMyogamUlA jIvena sAMsArikaprANinA prAptA anubhUtA duHkhaparamparA janmamaraNeSTaviyogAniSTasaMyogAdirUpA asaGkhyakaSTazreNayaH, yasmAdevaM tasmAt kAraNAt saMyogasya sambandho'bhilASaH saMyogasambandhastaM sarvaM bhAvena manovAkkAyena svAbhiprAyeNa vyutsRjAmi tyajAmi / / 28 / / mUlaguNa uttaraguNe je me nA''rAhiyA pamAeNaM / tamahaM savvaM niMde paDikkame AgamissANaM / / 29 / / mUlaguNA uttaraguNA ye mayA nA''rAdhitAH pramAdena / tadahaM sarvaM nindAmi pratikramAmyAgamiSyANAm / / 29 / / bhuva0 evaM vyutsRSTamamatve'pi pratikrAntamUlottaraguNo'pi puna: kimAcaSTa ityAha - mUlaguNAH prANAtipAtaviramaNAdaya uttaraguNAH piNDavizuddhyAdayastato dvandvaH / ye mUlottaraguNA mayA nArAdhitA na samyak pratipAlitAH pramAdenAjJAnAdinA'STaprakAreNa 2010_02 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 30 tadahamAnArAdhanaM sarvaM niravazeSaM nindAmi AtmasAkSikaM mithyAduSkRtaM dadhi / AgamiSyANAM AgAminAM mUlottaraguNAnAM virAdhanAM pratyAkhyAmi / yato'tItasya nindA, vartamAnasya saMvaraNamanAgatasya pratyAkhyAnamabhANIti / / 29 / / / soma0 atha pramAdapratikramaNamAha - mUlaguNAH prANAtipAtaviramaNAdaya uttaraguNAH piNDavizuddhyAdayastato dvandvaH, ye mUlottaraguNA mayA nA''rAdhitA na samyak pAlitAH pramAdenA'jJAnAdyaSTavidhena tadahamanArAdhanaM sarvaM niravazeSaM nindAmyA''tmasAkSikaM mithyAduSkRtaM dadAmi AgamiSyANAmuttarakAlasambhAvinAM mUlottaraguNAnAM virAdhanAM pratyAkhyAmi niyamagocarIkurve / yato'tItasya nindA, vartamAnasya saMvaraNam, anAgatasya pratyAkhyAnaM cAgamayuktamiti bhAvArthaH / / 29 / / guNa mUlaguNAH prANAtipAtAdayaH uttaraguNAH piNDavizudhyAdayaH ye mayA nArAdhitA na samyak paripAlitAH pramAdena tadahamanArAdhanaM sarvaM niravazeSaM nindAmyAtmasAkSikaM AgamiSyANAmAgAminAM mUlottaraguNAnAM virAdhanAM pratyAkhyAmi / / 29 / / satta bhae aTTha mae. sannA cattAri gArave tinni / AsAyaNa tettIsaM rAgaM dosaM ca garihAmi / / 30 / / saptabhayAni aSTa madAn saMjJAH catasraH gauravANi trINi / AzAtanAstrayastriMzataM rAga dveSaM ca garhAmi / / 30 / / bhuva0 anyadapi yatpratikrAmati tadAha - ihaparalokAdAnAkasmAdAjIvikAmaraNAzlokabhayAni sapta / aSTau jAtikulabalarUpatapaaizvaryalAbhazrutarUpAn madAn / saMjJA AhAra-bhaya-parigraha-maithunarUpAzcatasraH / garvAn trIn Rddhi-rasa-sAtarUpAn / AzAtanA arhadAdyA gurusatkA vA trayastriMzat / rAga dveSaM ca garhAmi jugupsa ityarthaH / / 30 / / soma0 anyadapi yat pratikrAmati tadAha - ihaparalokA''dAnA'kasmAdAjIvikAmaraNAzlokA iti saptabhayAni / aSTau madAn jAtikulabalarUpatapaHzrutalAbhaizvaryarUpAn, saMjJAzcatastra AhArabhayamaithunaparigraharUpAH, garvAn trIn RddhirasasAtarUpAn, AzAtanA ahaMdAdyAH pratikramaNasUtroktA gurusatkA vA trayastriMzat, rAga dveSaM ca garhAmi / / 30 / / gaNa bhayAni saptAni / aSTau jAtyAdIn madAn saMjJA AhArAdyAH catasraH / garvAn trIn RdhyAdIn / AzAtanAH trayastriMzat rAgaM dveSaM ca garhAmi jugupseM / / 30 / / / 2010_02 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 31, 32 assaMjamamannANaM micchattaM savvameva ya mamattaM / jIvesu ajIvesu ya taM niMde taM ca garihAmi / / 31 / / asaMyamamajJAnaM mithyAtvaM sarvameva ca mamatvam / jIveSvajIveSu ca tannindAmi tacca garhAmi / / 31 / / bhuva0 asaMyama virAdhanAsvabhAvamekavidham, ajJAnaM mUDhatArUpamekabhedameva, mithyAtvaM viparyayarUpaM tadapyekavidham / tathA sarvAmeva ca mamatAM keSu viSayeSu ? jIveSu putrakalatragoazvAdiSu, ajIveSu hiraNyavastrAdiSu / tatsarvaM nindAmyAtmasAkSikaM garhAmi gurusAkSikaM yadanAbhogAdinA na pratikrAntamityarthaH / / 31 / / soma0 tathA asaMyamaM virAghanAsvabhAvamekavidham, ajJAnaM mUDhatArUpamekavidhameva, mithyAtvaM viparyayarUpamekavidhameva sAmAnyena tathA sarvAmeva mamatAM keSu ? jIveSu putrakalatragoazvAdiSu, ajIveSu ca hiraNyavastrAdiSu tat sarvaM nindAmyAtmasAkSikam, garhAmi gurusAkSikam, yadanAbhogAdinA na pratikrAntamityarthaH / / 31 / / guNa. asaMyamaM virAdhanAsvabhAvamekavidham, ajJAnaM mUDhatArUpamekabhedameva / mithyAtvaM viparyayarUpaM tadapyekavidham / sarvAmeva mamatAM keSu ? jIveSu goazvAdiSu ajIveSu hiraNyAdiSu / / 31 / / niMdAmi niMdaNijjaM garihAmi ya jaM ca me garahaNijja / Aloemi ya savvaM abhiMtara bAhiraM uvahiM / / 32 / / nindAmi nindanIyaM garhAmi ca yacca me garhaNIyam / AlocayAmi ca sarvamabhyantaraM bAhyamupadhim / / 32 / / bhuva. na kevalametadanyadapyAha nindAmi nindanIyamasaMyamakaraNAdi, garhAmi yacca me mama garhaNIyaM jugupsitaM piNDagrahaNAdi / tathA AlocayAmi ca guronivedayAmi / sarvaM nindanIyaM garhaNIyaM tathA saha abhyantareNa varttata iti sAbhyantarA tAM / bahirbhavA bAhyA, tAm upadhiM, mAyAM manoduSpraNidhAnarUpAM bAhyAM prANAtipAtaviSayAmityarthaH / / 3 / / soma0 atha sAmAnyataH sarvamapyAlocayatItyAha - yat kiJcinindanIyaM nindArhamasaMyamakaraNAdi tanindAmi, yacca me mama garhaNIyaM garhAha~ sadoSapiNDagrahaNAdi tatsarvaM garhAmi ca 2010_02 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 33 tathA''locayAmi gurornivedayAmi sarvaM pUrvoktaM nindyaM garhya ca tathA upadhiM mAyAM cAlocayAmi sAbhyantarabAhyAm, abhyantarAM manoduSpraNidhAnarUpAM bAhyAM prANAtipAtaviSayAM cetyarthaH / / 32 / / 58 guNa0 nindAmi nindanIyamasaMyamakaraNAdi / garhAmi garhaNIyaM piNDagrahAdi / tathA AlocayAmi ca gurornivedayAmi sarvaM nindanIyaM garhaNIyam / tathA sahAbhyantareNa varttata iti sAbhyantarA tAM, bahirbhavA bAhyA tAm / upadhi mAyAmabhyantarAM manoduSpraNidhAnarUpAM bAhyAM prANAtipAta-viSayAmityarthaH / / 32 / / [gA. 33-36 AlocanAdAyaka grAhakAH] jaha bAlo jaMpato kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhaNai / taM taha AloijjA mAyAmosaM pamuttUNaM ||33 // yathA bAlo jalpan kAryamakAryaM ca RjukaM bhaNati / tathA tadAlocayet mAyAmRSAM pramucya / / 33 / / bhuva0 kena vidhinA''locanIyamityAha yathA bAlo'vyaktacetanastanaMdhayo jalpan kAryamakAryaM ca bhaNitavyamabhaNitavyaM ca / RjukaM nirmAyatayA prAJjalatayA bhaNati svamAtuH kathayati / na punarevaM cintayati lajjanIyametadatra na vAcyaM etacca vAcyamiti / pracchannaM vA etatkathyaM ca prakaTametaditi bAlabhAvatvAdevamanavagacchan sarvameva vadati / tattathaiva tannyAyenAlocayet guroH prakaTayet mAyAM pracchAdanarUpAM mRSAM cAnyathAkathanarUpAM prakarSeNa muktvA pramucya parityajyetyarthaH ||33|| soma 0 kathamAlocanIyamityAha yathA bAlo jalpan kAryamakAryaM ca bhaNitavyamabhaNitavyaM ca vadan RjukaM prAJjalatayA nirmAyatayA bhaNati svamAtuH kathayati, na punarevaM cintayati "lajjanIyametadatra na vAcyam, etad vAcyamiti", kintu pracchannaM prakaTaM vA sarvameva bhaNati, tat pApaM tathaiva tanyAyenaivA''locayet guroH prakaTayet mAyAM pApAcchAdanarUpAM mRSAM cAnyathAkathanarUpAM prakarSeNa muktvA pramucya parityajyetyarthaH / / 33 / / guNa0 kena vidhinAlocanIyamityAha yathA bAlaH zAvo jalpan lapan kAryamakAryaM bhaNitavyamabhaNitavyaM ca / RjukaM nirmAyatayA bhaNati svamAtuH kathayati, na punarevaM cintayati " lajjanIyametadatra na vAcyam, etacca vAcyamiti" tattathaivAlocayet guroH prakaTayet / mAyAM pracchAdanarUpAM mRSAM cAnyathAkathanarUpAM parityajet [prityjy]||33|| 2010_02 = Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 34 nANammi daMsaNammi ya tave caritte ya causu vi akaMpo / dhIro Agamakusalo aparissAvI rahassANaM / / 34 / / jJAne darzane ca tapasi cAritre ca caturbhupyakampaH / dhIra Agamakuzalo'parizrAvI rahasyAnAm / / 34 / / bhuva0 atha yasya guroH sakAza Alocyate tasya guNAnyAha- jJAne paJcaprakAre, akSobhyaH san samyak tadveditvAt / AgamavavahArIchajjaNAo paccakkhanANiNo ee / kevalamaNohidaMsI cudsdspubbinvpuvii||1|| bahu AgamavinnANA samAhiuppAyagA ya guNagAhI / eeNa kAraNeNaM arahA AloyaNaM souM / / iti / / 2 / / [uttarA0 36-260] tathA darzane vAkSobhyaH / kSAyikaupazamikakSAyikaupazamikarUpe, kAraka-rocaka-dIpakavedakarupe vA nisargAdhigamarUpe vA ityAdi tadbhedaprabhedavettA / tapasi dvAdazaprakAre svayaM karaNasamartho'nye kArApaNavidhijJazca / cAritre ca sAmAyikachedopasthApanavizuddhikasUkSmasaMparAyayathAkhyAtarUpe / caturdhvapi na punarekaikasmin / akSobhyo devairapyacAlyaH / dhiyA rAjata iti dhIro dhairymaapaadyti| AgamakuzalaH / AdipadagrahaNAdAgama-zruta-jJAna-dhAraNAjIta-vyavahAranipuNaH / pratizravatItyevaMzIla: pratizrAvI na pratizrAvI apratizrAvI samudravadgambhIra ityarthaH / keSAmapratizrAvI ? rahasyAnAmAlocakenAlocitAnAm / evaMvidhasya guroH pArzve AlocanIyamityuktam / / 34 // soma0 atha yasya guroH sakAza Alocyate tasya guNAnAha - jJAne paJcaprakAre tathA darzane kSAyopazamikakSAyikaupazamikarUpe kArakarocakadIpakarUpe vA, 'akaMpo' akSobhyo devairapyacAlya ityarthaH jJAnAnAM darzanAnAM ca samyag bhedaprabhedAdisvarUpavettRtvAt, tathA tapasi dvAdazaprakAre svayaM karaNasamartho'nye kArApaNavidhijJazca, cAritre ca sAmAyikAdipaJcabhede svayaM pAlanaparastadArAdhanasamarthaH pUrvokteSu caturdhvapi na punarekaikasmin, athavA piNDa-zayyA-vastra-pAtreSu caturbhukampo'cAlyaH / yathA dhiyA rAjate iti dhIro vizuddhabuddhimAn subhaTo vA parISahAdizatrUn prati, tathA''gamakuzalo'trA''dipadAdhyAhArAd Agama-zrutA-''jJA-dhAraNA-jItavyavahAranipuNa ityarthaH, athavA''game siddhAnte, samyag tadarthavettRtvAt nipuNaH, tathA na pratizravatItyevaMzIlo'pratizrAvI, 2010_02 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 35 keSAm ? rahasyAnAm, AlocakenAlocitAnAm, sAgaravadgambhIra ityarthaH, evaMvidhasya guroH pArzva AlocanIyamityuktam / / 34 / / gaNa yasyAgra Alocyate tadguNAnAha- jJAne paJcaprakAre'kampo'kSobhyaH / tathA darzane kSAyopazamikAdau cAkSobhyaH, tapasi dvAdazaprakAre, cAritre ca sAmAyikAdau caturbapi akSobhyaH / dhIro dhairyamApAdayati / AgamakuzalaH, apratizrAvI, keSAm ? rahasyAnAm, AlocakenAlocitAnAm / / 34 / / rAgeNa va doseNa va jaM bhe akayatruyA pamAeNaM / jo me kiMci vi bhaNio tamahaM tiviheNa khAmemi / / 35 / / rAgeNa vA dveSeNa vA yA bhavatAmakRtajJatayA pramAdena / yanmayA kiJcidapi bhaNitaM tadahaM trividhena kSamayAmi / / 35 / / bhuka. atha kathamapyAlocayatA purA vA gurovirUpamAcaritaM syAttadAha - rAgeNa vA atipremavazAt dveSeNa vA pramAdaskhalitAdau zikSitena dviSTenA'kRtajJatayA vA gurukRtopakAraguNAnabhijJena vA pramAdena vA'nAbhogena vA yatkimapi bhe bhavatAM virUpamAcaritaM pUjyAnAM satAM tatsarvaM kSamayAmi / tathAnyo'pi mayA yaH kazcit virUpo'lIkoTTanAdirbhavatAM bhaNitastamapyahaM trividhena manovAkkAyena kSamayAmi marSayAmItyarthaH / / 35 / / soma0 atha kathamapyAlocakena pUrvaM tadA vA guroH kimapi virUpamAcaritaM syAt tat kSamayati - rAgeNa vA'tipremavazAt dveSeNa vA pramAdaskhalitAdizikSAyAM dviSTenA'kRtajJatayA vA gurukRtopakAravismaraNena pramAdena vA'nAbhogena vA yat kimapi 'bhe' bhavatAM pUjyAnAM virUpamAcaritamiti zeSaH, tathA'nyo'pi yaH kazcid virUpo'lIkodghaTTanAdidoSa iti zeSaH, bhaNita uktastat sarvamahaM trividhena manovAkkAyena kSamayAmi / / 35 / / guNA rAgeNa atipremavazAt / dveSeNa pramAdaskhalitAdau zikSitena dviSTena yatkimapi bhe bhavatAm akRtajJatayA pramAdena vA virUpamAcaritaM tatsarvaM kSamayAmi yo mayA kazcidvirUpo'lokodghaTTanAdirbhavatAM bhaNitastamahaM trividhena marSayAmi / / 35 / / JainEducation International 2010_02 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 36 tivihaM bhaNaMti maraNaM, bAlANaM bAlapaMDiyANaM ca / taiyaM paMDiyamaraNaM jaM kevaliNo aNumaraMti / / 36 / / trividhaM bhaNanti maraNaM bAlAnAM bAlapaNDitAnAM ca / tRtIyaM paNDitamaraNaM yatkevalino'numriyante / / 36 / / bhuva0 athAlocitakSamitaguruH kSapako'nityabhAvanAM bhAvayan maraNasvarUpaM cintayaMzcAhatrividhaM triprakAraM bhaNanti maraNam / bAlA iva bAlA ajJA viratisAdhakavivekavikalatvAt / asaMyamA aviratasamyagdRSTiparyantAsteSAM bAlAnAm / tathA'viratatvena bAlA dezaviratatvena paNDitAsteSAM bAlapaNDitAnAM ca / taiyaM pi tRtIyaM piDidhAtorgatyarthatvena jJAnArthatvAdviratiphalena phalavadvijJAnamuktatvAt paNDitA buddhatattvAH saMyatA ityarthaH / teSAM maraNaM paNDitamaraNam / yadyasmAtkevalamanantaM saMpUrNaM vA jJAnAdi yeSAM te kevalinaH / anumriyante yataste'pi pAdapopagamanaM kurvantIti / aNusaraMtIti pAThe anusarantyanugacchantItyarthaH / / 36 / / soma0 atha kSapako maraNasvarUpaM cintayannAha - trividhaM triprakAraM bhaNanti jinA iti gamyate / kim ? maraNam, bAlA iva bAlA ajJAnA viratirUpavivekavikalA asaMyatA aviratasamyagdRSTiparyantAsteSAmekaM maraNam, tathA'viratatvena bAlA dezaviratatvena paNDitAsteSAM bAlapaNDitAnAM maraNaM dvitIyam, tRtIyaM sarvaviratiphalavijJAnayuktatvAt paNDitA buddhatattvAH saMyatA ityarthaH, teSAM yat maraNaM paNDitamaraNaM pAdapopagamanAdirUpam, kevalamanantaM sampUrNa vijJAnAdi yeSAM te kevalinaste'pyanumriyante kurvantIti, 'aNusaraMti' iti pAThe'nusarantyanugacchantItyarthaH / / 36 / / guNa triprakAraM bAlA iva bAlA ajJAnA vivekavikalatvAt asaMyatA avaritasamyag - dRSTiparyantAsteSAM bAlAnAM bAlamaraNam / tathA'viratatvena bAlA dezaviratatvena ca paNDitAsteSAM bAlapaNDitamaraNam / tRtIyaM vijJAnayuktatvAt paNDitAH buddhatattvAsteSAM maraNaM paNDitamaraNam / yadyasmAtkevalino'numriyante yataste'pi pAdapopagamanaM kurvantIti / / 36 / / 2010_02 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 [gA. 37-45 asamAdhimaraNaM tatphalaM ca ] je puNa aTThamaIyA payaliyasannA ya vakkabhAvA ya / asamAhiNA maraMti u na hu te ArAhagA bhaNiyA / / 37 / / AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 37 ye punaraSTamadikAH pracalitasaMjJAzca vakrabhAvAzca / asamAdhinA mriyante naiva te ArAdhakA bhaNitAH / / 37 / / bhuva iti maraNasvarUpaM vijJAya samAdhimaraNena marttavyam / asamAdhimaraNe doSAn darzayannAha - ye punarjIvAH aSTau madasthAnAni yeSAM te aSTamadikAH / 'aTTamaiyA' iti pAThe RtaM duHkhaM tasya nimittamArttaM Rte duHkhe bhave vA Arttam Rte pIDite vA bhavamArttam Arte matiryeSAM te ArttamatikAH svArthe ikapratyayo bhavati / payaliyasannAya iti pracalitA viSayakaSAyAdibhiH sanmArgAtparibhraSTA saMjJA buddhiryeSAM te pracalitasaMjJA: pragalitasaMjJA vA / caH samuccaye / vakkabhAvatti vaJcayate saMcAlyate AtmA paro vA aihikapAratrikalAbhasya yena sa vakraH / athavA vakraH kuTilaH / vakro vaMko vA bhAvo yeSAM te vakrabhAvAH / yata evaMvidhA ata evAsamAdhinA cittAsvAsthyarUpayA mriyante / na hu naiva ArAdhakA uttamArthasAdhakA bhavanti jAyanta ityarthaH / / 37 / / soma0 iti maraNasvarUpaM jJAtvA samAdhimaraNena marttavyam / asamAdhimaraNe doSAnAha ye punarjIvA aSTau madasthAnAni yeSAM te'STamadikAH, 'aTTamaiA' pAThe Ate dhyAne matiryeSAM te ArttamatikAH, svArthe ika - kapratyayau / pracalitA viSayakaSAyAdibhiH sanmArgAt paribhraSTA saMjJA buddhiryeSAM te pracalitasaMjJAH pragalitasaMjJA vA, caH samuccaye / vaJcyate skhalyate zalyate cAlyate AtmA paro vA aihikapAratrikalAbhAd yena sa vakraH, athavA vaMko vA kuTilo bhAvo yeSAM te tathA, yata evaMvidhA ata evAsamAdhinA cittAsvAsthyarUpeNa mriyante 'na hu' naiva 'hu'revArthe te ArAdhakA uttamArthasAdhakA bhavantItyarthaH / / 37 / / guNaH samAdhimaraNena marttavyamasamAdhimaraNe doSA iti darzayannAha - ye jIvA aSTau madasthAnAni yeSAM te'STamadikAH, pracalitA viSayakaSAyAdibhiH sanmArgAtparibhraSTA saMjJA buddhiryeSAM te, athavA pragalitasaMjJAH / caH samuccaye / vaJcyate AtmA paro vA aihikapAratrikalAbhAt yena sa vakraH athavA vakaH kuTilaH, asamAdhinA cittA'svAsthyarUpayA mriyante ||37 / / 2010_02 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 1 gA. 38, 39 maraNe virAhie devaduggaI dullahA ya kira bohI / saMsAro ya aNaMto hoi puNo AgamissANaM / / 38 / / maraNe virAdhite devadurgatiH durlabhazca kila bodhiH / saMsArazcAnanto bhavati punarAgamiSyatAm / / 38 / / bhuva0 yadi nArAdhakAstataH kimityAha maraNe virAdhite nidAnakaraNAdinA devadurgatirbhavati / durlabhazca duSprApazca kileti | nizcaye ] Aptoktau bodhiH samyaktvabIjaM bhavati / saMsAro ya aNaMto tti ananto'nantapudgalaparAvarttaparibhramaNarUpaH saMsAro bhavati / zabdAmaraNamapyanantaM bhavati / athAnuktaM maraNaM kathaM bhaNyate ? ucyate anantasaMsArabhramaNena maraNamapi bhaNitaM dRSTavyam, anantasaMsAraparibhramaNasya maraNapUrvakatvAt / saMsAro ya ato bhai iti pAThe prAkRtatvAlliGgavyatyayaH / anantasaMsAraM bhramati / AgamissANaM ti atra prAkRtatvAdAgamiSyatkAle / / 38 / / soma0 yadi ca nArAdhakAstataH kimityAha maraNe nidAnakaraNAdinA virAdhite devadurgatirbhavati, durlabhazca duSprApazca kileti nizcaye bodhiH samyaktvaprAptirbhavati / prAkRtatvAt strItvam, saMsArazcAnanto'nantapudgalaparAvarttabhramaNarUpo cazabdAnmaraNamapyanantaM bhavati, anantasaMsArabhramaNasya maraNapUrvakatvAt / 'bhamai' iti pAThe prAkRtatvAd vibhaktivyatyayo'nantaM saMsAraM bhramati / kva ? ' AgamissANaM' ti eSyatkAle ityarthaH, prAkRtatvAdatrApi vibhaktivyatyayaH / / 38 / / - - guNa maraNe virAdhite nidAnAdinA devadurgatirbhavati, durlabho duSprApazca kila Apto bodhiH / anantapudgalaparAvartaparibhramaNarUpaH saMsAro bhavati / prAkRtatvAt vacanavyatyayaH / anantasaMsAraparibhramaNamiti prAkRtatvAdAgamiSyatkAle / / 38 / / kA devaduggaI ? kA abohi ? keNeva vujjhaI maraNaM ? | keNa anaMtamapAraM saMsAre hiMDaI jIvo ? / / 39 / / kA devadurgatiH ? kAbodhi : ? kenaivohyate maraNam ? kenAnantamapAraM saMsAraM hiNDati jIvaH ? / / 39 / / bhuva0 kiJca 2010_02 63 etad gAthArthamanavabudhyan ziSyazcatvAri padAni praznayiSyati, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 40 granthakAro'pi saptabhirgAthAbhizcaturNA padAnAmuttarANi dAsyatItyarthaH / atha ziSyastAni praznayannAha - kA deveSu durgatirdevadurgati: ? ko vA'bodhirbodhidurlabhatA ? keNeva vujjhaI maraNaM ti kena ca prakAreNa hetunA vizeSeNoDate puna: punarbhAvena madhyasamAgatabhAravadakAmenA'pi svIkriyate maraNamiti, keNa aNaMtaMpAraM ti anantapAra: paryanto yasya kAlasya tamanantapAraM kAlam / anusvAralopAt / athavA aNaMtaMpAraMti akAralopAdapAraMkAlam, kena hetunA saMsAre hiNDate jIva ityarthaH / / 39 / / soma0 atha ziSyazcatvAri praznAnyAha - 1 - kA deveSu durgati ? 2 - kA cAbodhiH ? bodhidurlabhatA 3-kena ca prakAreNeti gamyate, vyUhyate vizeSeNohyate punaH punarbhAvena madhyasamAgatabhAravadakAmenApi svIkriyate, kim ? maraNam, 4-kena hetunetyatrApi gamyate, anantaH pAraH paryanto yasya kAlasya kena hetunA saMsAre hiNDate jIva ityarthaH / / 39 / / guNa atha ziSyastAni praznayannAha - 'kAdeva0' / / 39 / / kaMdappadeva-kibbisa-abhiogA AsurI ya sammohA / tA devaduggaIo maraNammi virAhie huMti / / 40 / / kandarpadevakilbiSAbhiyogA Asurizca saMmohAH / tA devadurgatayo maraNe virAdhite bhavanti / / 40 / / bhava. atha prathamapraznasya nirvacanamAha - kandarpo'TTahAsahasanaM kandarpakaraNazIlA: kandarpAH kandapazcidevAzca kandarpadevAH / ye purA yadvidhA bhavanti te tadvidheSu gacchanti 'jallese marai tallese uvavajai' iti vacanAt / tatsvarUpaM cedam - kahakahakahassa hasaNaM kaMdappo aNihUA ya sallAvA / kaMdappakahAkahaNaM kaMdappuvaesa saMsA yA / / 1 / / [paMca.va. 1631] kaMdappakukkuyAiM taha sIla-sahAva-hasaNavigahAhiM / vimhAvaMto ya paraM kaMdappaM bhAvaNaM kuNai / / 2 / / [uttarA0 36-261] bhUnayaNavayaNadasaNatthaehiM karacaraNakannamAI hiM / taM taM karei jaha jaha hasai parA attaNo ahasamiti / / 3 / / 2010_02 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-9 gA. 40 iti kandarparUpA durgatiH / kibbisatti kilbiSaM jJAnAdyAzAtanAdikam / tadyogAddevA api kilbiSikAH / tathAhi nANassa kevalINaM dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avannavAI kivvisiyaM bhAvaNaM kuNaha / / 1 / / tadrUpA devadurgatiH / abhiogitti abhiyojanamabhiyogaH zatrUccATanAdimantraprayojanam / tadyogAddevA api abhiyogAH / uktaJca - maMtAjogaM kAUM bhUikammaM ca je pauMjaMti / sAyarasaiDDiheDa abhiogaM bhAvaNaM kuNai / / 1 / / [ uttarA0 36-262] 65 ityabhiyogadevarUpA durgatirityarthaH / / Asuriyatti asurANAM bhAvaH karma vA AsuraM, asureNa caNDakopena carantyAsurikAdevA api / uktaJca aNubaddharosapasaro tahAnimittaMmi hoi paDisevI / ehiM kAraNehiM AsuriyaM bhAvaNaM kuNai / / 1 / / [uttarA0 36-264] ityAsurikadevarUpA durgatiH / saMmohatti saMmohayatyunmArgadarzanAdinA mArgAnmokSamArgAd bhraMsayanti ye te saMmohAH / uktaJca umaggadesao tu magganAsau maggavipaDivattIya / moheNa mohayaMto saMmohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // iti saMmoharUpA devadurgatiH / tAdevatti tA etA devadurgatayo maraNe virAdhite'padhyAnAdinA bhavanti / uktaJca eyAo bhAvaNAo [bhAvittA ] devaduggaiM jaMti / tatto cuAo saMtA paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM / / [ ArA0 paDA0 721] iti gAthArthaH / / 40 / / 2010_02 - soma 0 prathamapraznasya uttaramAha 1 - kandarpo'TTaTTahAsahasanaM, kandarpakaraNazIlAH kandarpAzca te devAzca kandarpadevAH, ye prAgbhave sAdhavo yadvidhA bhavanti te tadvidheSu gacchanti, "jaM lese marai taM lese uvavajjai" iti vacanAt / tat svarUpaM tu " kahakahakahassa hasaNaM" ityAdigAthAbhyo jJeyamiti kandarparUpA devadurgatiH 2 - kibbisa tti kilbiSaM pApaM jJAna - kevalyAdyAzAtanAdikam, tadyogAd devA api kilbiSikAH, prAk saMyatabhavakRtajJAnAdyAzAtanAdeva mAtaGgatvenotpannA ityartha evaMrUpA devadurgatiH / 3-abhioga tti abhiyojanam abhiyogaH zatrUccATanAdimantraprayuJjanam, prAk Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 41 saMyatabhave tad yogAd-devA apyabhiyogA mahardhikasurANAM preSyakarmakAriNa evaMvidhA devadurgatiH / 4Asuriyatti asurANAM karmaNA caNDakopena carantIti AsurikAH saMyatabhave kRtacaNDakopA asuratvenotpannAstathAvidhA devA api AsurikA evaMrUpA devadurgatiH / 5-saMmoha tti sammohayantyunmArgadarzanAdinA mokSamArgAd bhraMzayanti jIvAn ye te sammohAH saMyatA apyevaMvidhA devatvenotpannAH sammohA evaMrUpA devadurgatiH / tA etA devadurgatayo maraNe'padhyAnAdinA virAdhite sati bhavanti, tatazcyutAzcAnantaM saMsAraM paribhramanti / / 40 / / / guNaH atha praznasya nirvacanamAha - kandarpo'TTahAsahasanaM kandarpakaraNazIlAH kandarpAzca te devAzca kandarpadevAH / kilbiSaM pApaM jJAnAdyA''zAtanAdikaM, tadyogAddevA api kilbiSikAH / abhiyojanamabhiyogaH, tadyogAddevA api abhiyogAH / abhiyogarUpA durgatirityarthaH / asurANAM bhAvaH karma vA'sureNa caNDakopena carantyAsurikA devA api / sammohayantyunmArgadarzanAdinA mArgAnmokSamArgAd vidhvaMsayanti ye te sammohAH tA etA devadurgatayo maraNe virAdhite'padhyAnAdinA bhavanti / / 40 / / micchAdasaNarattA saniyANA kiNhalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM dulahA bhave bohI / / 41 / / mithyAdarzanaraktAH sanidAnAH kRSNalezyAvagADhAH / iha ye mriyante jIvAsteSAM durlabho bhavedbodhiH / / 41 / / bhuva0 kA devaduggai ityasya praznasya nirvacanamuktamatha kA abohItyasya savipakSasya nirvacanamAha-mithyAdarzanaM viparyastadarzanaM mithyAtvaM tatra ratAH / yata ArSam - "kahannaM bhaMte samaNA niggaMthA mohaNijjA kammaM veyaMti ? goyamA ! tehiM tehiM nANaMtarehiM daMsaNaMtarehiM carittaMtarehiM kappaMtarehiM maggaMtarehiM nayaMtarehiM bhaMgaMtarehiM pAvayaNaMtarehiM samaNA niggaMthA kaMSA mohaNijjaM kammaM veyaMti / " tathA saha nidAnena devatvAdiprArthanArUpeNa varttanta iti sanidAnAH / tathA kRSNAM sarvanikRSTAM lezyAM jIvapariNAmarUpAmavagADhAH prAptAH ihAsmin [jagati] ye mriyante jIvAsteSAM durlabhA bodhirityarthaH / / kiJca - 2010_02 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 42 67 jiNasAsaNaM pi pAviya saMpAviya sAdhusAvagattevi / kugurukuvaeseNa hao aNaMtakhutto duhaM patto / / 1 / / 41 / / soma0 atha kA abodhiriti dvitIyapraznasyottaramAha - mithyAdarzanaM viparyastadarzanaM mithyAtvaM mithyAkriyAdyabhilASarUpaM, tatra ratAH, tathA saha nidAnena devatvAdiprArthanArUpeNa vartanta iti sanidAnAH tathA kRSNAM sarvAdhamAM lezyAM jIvapariNAmarUpAmavagADhAH prAptAH / ihAsmin jagati evaMvidhA ye jIvA mriyante, teSAM durlabhA bodhirbhavet / / 41 / / guNa0 [kA] devadurgatiH iti asya praznasya nirvacanamuktamatha kA abohI ? tasya nirvacanamAhaviparyastadarzanaM mithyAtvaM tatra ratAH / tathA saha nidAnena devatvAdiprArthanArUpeNa varttanta iti sanidAnAH / tathA kRSNAM sarvanikRSTAM lezyAM jIvapariNAmarUpAmavagADhAH prAptAH / / 41 / sammaiMsaNarattA aniyANA sukkalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM sulahA bhave bohI / / 42 / / samyagdarzanaraktA anidAnAH zukkalezyAmavagADhAH / iha ye mriyante jIvAsteSAM sulabho bhavedvodhiH / / 42 / bhuva0 kA abohItyasyottaramuktamatha tadvipakSabhUtaM prastAvAdvodhisulabhatvamAha - samyagdarzane raktA bhAvitAntaHkaraNAstadvAsanayA saptAnAmapi dhAtUnAM raJjanAt / anidAnA nidAnavarjitAH / tathA zodhayatyaSTaprakAraM karmamalamiti zuklA / zucaM vA klamayatIti zuklA / sA cAsau lezyA ca zuklalezyA, tAmavagADhAH prAptAH / iha pravacane ye mriyante jIvAsteSAM sulabhabodhirityarthaH / / 42 / / soma0 atha prastAvAd bodhidurlabhatvavipakSabhUtaM bodhisulabhatvamapyAha - samyagdarzanena raktA bhAvitAntaHkaraNAH samyaktvavAsitasaptadhAtava ityarthaH / anidAnA nidAnavarjitAH, tathA zodhayatyaSTaprakAraM karmamalamiti zuklA zucaM klamayatIti vA, zuklA cAsau lezyA ca zuklalezyA tAmavagADhAH prAptAH, evaMvidhA iha pravacane ye jIvA mriyante teSAM sulabho bhaved bodhiH / / 42 / / guNa kA abohItyasyottaramuktamatha tadvipakSabhUtaM bodhisulabhatvamAha - sammamityAdi / / 42 / / 2010_02 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 43 je puNa gurupaDiNIyA bahumohA sasabalA kusIlA ya / asamAhiNA maraMti u te haMti aNaMtasaMsArI / / 43 / / ye punargurupratyanIkA bahumohAH sazabalAH kuzIlAzca / asamAdhinA niyante te bhavantyanantasaMsAriNaH / / 43 / / bhuvaH atha keNa aNaMtaM pAramiti praznasya nirvacanamAha - gRNAtyabhidhatte tattvamiti gurustaM pratItyAzritya pratyanIkA gurupratyanIkA gurvAzAtakA goshaalkvt| tathAhi - jaccAIhiM avannaM bhAsai vaTTai nayA vi uvavAe / ahio chiddappehI pagAsavAI aNaNukUlA khisakA / / [paMca va0 1639] ityrthH|| tathA bahumohA tti triMzanmohanIyasthAnavartinaH bahumohAH, tathA saha sabalairekaviMzatyA zabalasthAnairvartanta iti sazabalAH kutsitaM zIlaM samAcAraM yeSAM te kuzIlAH / caH samuccaye / asamAdhinA ArttaraudratayA ye mriyante te'nantasaMsAriNo bhavantIti / keNa aNaMtaMpAramityasya nirvacanamuktam / nanu kimiti tRtIyapraznaM vimucya caturthasya prathamaM nirNaya uktaH ? ucyate'maraNavirAhie' iti gAthAyAmayameva kramastasyaiva nirvacanamabhANi / tarhi praznasaMgrahagAthAyAM kimiti vyatikramagrahaNam ? ucyate-zikSAbhyUhya zaktivarddhanArthaM vicitrA sUtraracaneti nyAyapradarzanArthaM vA iti paramArthaH / / 43 / / soma0 atha kenAnantaM pAramiti caturthasya praznasya nirvacanamAha - ye punarjIvA gRNAti abhidhatte tattvamiti gurustaM prati jAtyAdyavarNavAdabhASaNAdinA pratyanIkAH pratikUlA: tathA bahumohAstriMzanmohanIyasthAnavartinaH, saha zabalairekaviMzatyA zabalasthAnairvartante ye te sazabalAH, kutsitaM zIlamAcAro yeSAM te kuzIlAH, caH samuccaye / evaMvidhA ye'samAdhinA''taraudrabhAve vartamAnA niyante te'nantasaMsAriNo bhavantIti / nanu 'keNeva vujjhaI maraNaM' ? iti tRtIyaM praznaM vimucya caturthapraznasya prathamaM nirNayaH kasmAduktaH ? ucyate-vicitrA siddhAntasUtraracanA bhavatIti nyAyadarzanArthaM ziSyANAm / / 43 / / / guNa atha keNa aNaMtaM pAramiti praznasya nirvacanamAha - gRNAti tattvamiti gurustaM pratItyAzritya pratyanIkA gurvAzAtanAH tathA bahu0 triMzanmohanIyasthAnavartinaH bahumohAH, saha zabalairekaviMzatyA zabalasthAnairvartanta iti sazabalAH / kuzIlAH / caH samuccaye / / 43 / / 2010_02 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 44, 45 jiNavayaNe aNurattA guruvayaNaM je karaMti bhAveNaM / asabala asaMkilaTThA te haMti parittasaMsArI / / 44 / / jinavacane'nuraktA guruvacanaM ye kurvanti bhAvena / azabalA asaMkliSTAste bhavanti parIttasaMsAriNaH / / 44 / / bhuva0 athAnantasaMsArivipakSabhUtAH parIttasaMsAriNaH tatsvarUpamityAha - jinavacanasyAnuraktAstadvAsitamanasaH guruvacanaM dharmAcAryopadezaM bhAvato hitamiti kRtvA ye kurvanti / azabalAH zabalasthAnadUravartinaH / asaMkliSTA vizuddhAdhyavasAyAste parIttasaMsAriNaH stokasaMsAriNo bhavantItyarthaH / / 44 / / soma0 atha anantasaMsArivipakSabhUtatvAt parIttasaMsArisvarUpamAha - jinavacane zrIjinendravacane zrIjinapravacane'nuraktAstadvAsitamanaso guruvacanaM dharmAcAryopadezaM bhAvato hitamiti kRtvA ye kurvanti, azabalAH zabalasthAnadUravartinaH, asaMkliSTA vizuddhAdhyavasAyA evaMvidhA ye mriyanta iti gamyaM te parIttasaMsAriNaH stokasaMsAriNo bhavantItyarthaH / / 44 / / guNa jinavacane anuraktAstadvAsitamanaso guruvacanaM dharmAcAryopadezam / azabalAH zabalasthAnadUravartinaH, asaMkliSTAste parIttasaMsAriNaH stokasaMsAriNo bhavantItyarthaH / / 44 / / bAlamaraNANi bahuso bahuyANi akAmagANi maraNANi / marihaMti te varAyA je jiNavayaNaM na yANaMti / / 45 / / bAlamaraNAni bahuzo bahukAni ca akAmAni maraNAni / niyante te varAkA ye jinavacanaM na jAnanti / / 45 / / bhuva. atha keNeva vujhaI maraNamityasya nirvacanaM sArddhagAthAdvayenAha - ye varAkA jinavacanaM na jAnanti te bAlamaraNAni zastragrahaNAdIni bahuzo'nekazo marihaMti mariSyanti / tathA bahUni bahukAni ca akAmukAni nirabhilASANi maraNAni kecidvarAkA mahArogAdiduHkhapIDitA anicchanto'pi mariSyanti / jinavacanabAhyAH santaH / / 45 / / soma0 atha keNeva vujjhai maraNaM ? iti tRtIyapraznasya pUrvamuktasya nirvacanaM sArdhagAthAdvayenAha - ___ 2010_02 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 46 ye varAkA jinavacanaM na jAnanti te bAlamaraNAni zastragrahaNa-viSabhakSaNAdIni bahuzo'nekazo 'marihaMti' mariSyantIti sambandhastathA bahukAni bahUnyevAkAmukAni nirabhilASANi maraNAni darzayati kecid varAkA mahArogAdigrastA mohAnmartumanicchanto mariSyanti jinavacanabAhyAH santa ityarthaH / / 45 / / gaNa ye varAkA jinavacanaM na jAnanti te bAlamaraNAni zastragrahaNAdIni bahazo mariSyanti tathA bahUni bahukAni ca akAmukAni nirabhilASAni maraNAni kecit varAkA mahArogAdiduHkhapIDitA anicchanto'pi mariSyanti jinavacanabAhyAH santaH / / 45 / / [gA. 46-47 bAlamaraNam] satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca jalaNaM ca jalapaveso ya / aNayArabhaMDasevI jaMmaNa-maraNANubaMdhINi // 46 / / zastragrahaNaM viSabhakSaNaM ca jvalanaM ca jalapravezazca / anAcArabhANDasevI janmamaraNAnubandhIni / / 46 / / bhuva0 atha bAlamaraNAnyeva vyaktIkriyante- tatra zastragrahaNaM tIrthAdau mastake krakacadApanaM ziraHzAraNAdi visabhakkhaNaMceti viSabhakSaNaM tAlupuTAdi vairAgyAt, jvalanapravezaH kASThabhakSaNaM paJcAgnitapazca jalapravezazca tIrthe payasi nimajjanaM kaNThasnAnaM vA mAghamAse / cazabdAdanyadapyevaMvidhamudbandhanAdi bAlamaraNaM jJAtavyam / etAni bAlamaraNAni ke mariSyantItyAha - aNayArabhaMDasevitti - AcAraH zAstravihito vyavahArastena bhANDamupakaraNamAcArabhANDopakaraNaM, na AcArabhANDopakaraNamanAcArabhANDopakaraNam / tatsevituM zIlaM yeSAM te anAcArabhANDasevinaste ca parivrAjakAdayo mithyAdRSTayaH svayUthyA vA ye hAsamohAdibhistatsevanti / tAni ca parivrAjAm / pAuya 1 tidaMDa 2 kuMDiya 3 kaMcaNi 4 kesariya 5 chatta 6 channAla 7 misiya 8 karoDi 9 pavittI 10 vatthaM 11 kusa 12 pANaha 13 gaNittI 14 / / 1 / / - kuNDikA - kamaNDalu, kaMcaNI - rudrAkSamAlA, kesarI - pramArjanI, channAlaM - trikASTikA, pustakopakaraNam, vratinAmAsanaM, mRsI karoTikA naivedyAdau kanakabhAjanavizeSaH, vastrANi-dhAturaktasATikA, aMkuzo - daNDAgrato lohamayo, gaNatrikA - 2010_02 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-1 gA. 47 kalAcikAbharaNavizeSaH / pavitrI - aGgulyAbharaNavizeSaH / tApasAnAM katchoTakapuTikAtAmrabhAjanAdi, brAhmaNAnAM yajJopavItAdi / evamanyeSAmapi / te caivamanAcArabhANDasevina: santo bAlamaraNAni mariSyanti / kathaM janmAni ca maraNAni tAnyanubadhnantItyevaMzIlAni janmamaraNAnubandhIni bahUni mariSyantItyarthaH / / 46 / / soma0 bAlamaraNAni darzayati - zastragrahaNaM tIrthAdau mastake krakacadApanaM - ziraHzAraNAdi, viSabhakSaNaM tAlupuTAdi, duHkhagarbhavairAgyatvAt jvalanamagnau kASThabhakSaNapaJcAgnitapaHkaraNAdirUpama, jalapravezazca tIrthajale nimajjanaM snAnaM vA mAghamAsAdau cazabdAdanyadapyevaMvidhamudbandhanAdi bAlamaraNaM jJAtavyam / etAni bAlamaraNAni ke kurvantItyAha - aNAyAra0 AcAraH zAstravihito vyApArastena bhANDamupakaraNam AcArabhANDam, na AcArabhANDam anAcArabhANDam, svabuddhikalpitanAnAvidhaveSAdi-rUpam, tat sevituM zIlaM yeSAM te'nAcArabhANDasevinaste ca tridaNDakuNDakAdidharAzcakraparivrAjakAdayo mithyAdRSTayo hAsa-mohAdinA saMyatavezadhAriNo'pyanAcArabhANDasevinaH, te caivaMvidhAssanto bAlamaraNAni mariSyanti bahUni / kathambhUtAni ? janmAni ca maraNAni ca paramparAbhAvInyanekAni tAnyanubadhnanti ityevaMzIlAni janmamaraNAnubandhIni ityarthaH / / 46 / / guNa0 tIrthAdau mastake kakracadApana, visa0 tAlupuTAdi[bhakSaNaM], vairAgyAt jvalanapravezaH, paJcAgnitapazca jalapravezaH payasi nimajjanaM mAghamAse / cazabdAdanyadapi udvandhanAdi bAlamaraNaM jJAtavyam / AcAraH zAstravihito vyavahArastena bhANDamupakaraNamityAcArabhANDaM, na AcArabhANDamityanAcArabhANDaM tatsavituM zIlaM yeSAM te'nAcArabhANDasevina:, te ca parivrAjakAdayo mithyAdRSTayaH janmamaraNAni tAnyanubandhIni bahUni mariSyantItyarthaH / / 46 / / uDDamahe tiriyammi vi mayANi jIveNa bAlamaraNANi / daMsaNa-nANasahagao paMDiyamaraNaM aNumarissaM // 47 / / Urdhvamadhastirazcayapi mRtAni jIvena bAlamaraNAni / darzanajJAnasahagataH paNDitamaraNamanumariSye / / 47 / / bhuva0 UrdhvaM bhUtalAnnavayojanazatAduparisamagrordhvaloke / adhaH aghogrAmAdau sarvapRthivISu tiryagloke'pi cASTAdazayojanazatamAne mRtAnyanubhUtAni jIvena bAlamaraNAni pUrvoktAni yadivAnubhUtAni tat kiMvidheyamityAha - sa caivaM kSapako vijJAtabAlamaraNavipAkazcintayAmAsa / darzanajJAnasamanvitaH sannahaM paNDitamaraNaM vivekimaraNamanumariSye / / 47 / / _ 2010_02 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 48 soma0 tAni ka mariSyantItyAha - UrdhvaM bhUtalAnnavayojanazatoparisamagrordhvaloke tathA'dholaukikagrAmAdau bhavanapatiSu saptapRthvISu ca tiryagloke cASTAdazayojanazatamAne mRtAnyanubhUtAni jIvena bAlamaraNAnyanicchAmaraNAni zastrAdimaraNAni vA pUrvoktAni yadivA'nubhUtAni tataH kiM vidheyamityAha - daMsaNagAthA/0 sa kSapaka evaM vijJAtabAlamaraNavipAkazcintayati - darzanajJAnAbhyAM sahagataH samanvitaH sannahaM paNDitamaraNaM vivekimaraNamanumariSye'nurathazabdArthe / / 47 / / guNa UrdU UrdhvalokaH, adholokaH adhogrAmAdau, tiryagloke'pi cASTAdazayojanazatamAne mRtAnyanubhUtAni / darzanajJAnasamanvitaH sananumariSye [paNDitamaraNam / / 47 / / [gA. 48 taH 71 paNDitamaraNe bhAvanAH tadArAdhanavidhizca] uvveyaNayaM jAI maraNaM naraesu veyaNAo ya / eyANi saMbharaMto paMDiyamaraNaM marasu iNhiM / / 48 / / udvegajanakaM jAtimaraNaM narakeSa vedanAzca / etAni smaran paNDitamaraNaM mriyasvedAnIm / / 48 / / bhuva0 he vatsa ! virAdhitavratasya udvegajanakaM bhayAnakamudvegakAri / kiM ? jananaM jAtiH, mriyate maraNaM, tatsaMsAre paribhramataste bhaviSyatItyadhyAhAraH / tathA pApakArinarAn kAyantyAhvAyantIti nrkaastessu| vedanAzca chedana-bhedana-krakaca-karapatravidAraNa-zAlmalIvRkSazikharAropaNa-taptAyaHputtalikAsamAliGgana-vaitaraNInadIplAvana-vajravAlukA-pulinabhAravahana-taptAyastrapupAnAdikA dazaprakArA vA duradhisahyA bhaviSyantItyata etAni saMsmaran cintayan paNDitamaraNamabhyudyatamaraNaM mara idAnImityarthaH / / 48 / / soma0 atha guruH kSapakasya durgatibhayaM darzayannupadezamAha - he vatsa ! virAdhitavratasyodvegajanakaM bhayAnakaM udvegakAri, kim ? jAtirjanma, mriyate iti maraNam, jAtizca maraNaM ca jAtimaraNam, tat saMsAre paribhramataste bhaviSyatItyadhyAhAraH, kvaciduvveyaNAi' iti pAThastatrApi prAkRtatvAd vacanavyatyayaM kRtvA janma-maraNavizeSaNaM kAryam / tathA pApakArinarAn kAyanti AhvAyantIti narakAsteSu vedanAzca chedana-bhedana-karapatravidAraNa-zAlmalIvRkSazikharAropaNataptAyaHputrikAsamAli GganAdirUpAH kSetrajAdibhedA vA duradhisahyA virAddhavratasyaiva te bhaviSyantItyata etAni saMsmaran cintayan paNDitamaraNamabhyudyatamaraNaM mriyasvedAnImityarthaH / / 48 / / guNa udvegajanakaM bhayAnakamudvegakAri kiM jAtirmaraNaM tatsaMsAre bhramataste bhaviSyatItyadhyAhAraH / narakeSu vedanAH chedanAdyAH / etAni saMsmaran cintayan / / 48 / / 2010_02 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 49 73 jai uppajjai dukkhaM to daTThavvo sahAvao navaraM / kiM kiM me [mae] na pattaM saMsAraM saMsaraMteNaM ? / / 49 / / yadi utpadyate duHkhaM tarhi dRSTavyaH svabhAvaH navaram / kiM kiM mayA [made] na prAptaM saMsAraM saMsaratA / / 49 / / bhuva0 iti guruNA zrAvitavratavirAdhanAvipAkaH kSapakazcintayannAha - yadi utpadyate jAyate duHkhaM kaSTam / to tato draSTavyo jJeyaH svabhAvatastatprAdurbhAvaH / na ko'pyAtmavyatirikto'nyo hetustadutpattau samastItyAtmaiva taddheturiti cintayati / athavA navaraM puna: kiyad duHkhametatyurApi kAH kA duHkhaparamparA me mayA maetti - made jAti-kula-bala-rUpa-tapa-aizvaryazrutalAbharUpe / AsaktacetasA saMsAre saMsaratA na prAptA nAnubhUtAH / paraM tA akAmanirjarayA soDhA alpastatsahane phalavizeSaH / idAnIM tvanantaguNanirjarAlAbhahetutvAtsamyak soDhavyA ityarthaH / athavA yadi utpadyate duHkhaM tatkiM karttavyamityAha - to tadAsau dRSTavyaH sakhA mitraM, rogAdiH purussaadirvaa| kathaMbhUtaH sakhA ? ApadaM dadAtIti ApadaH sasakhA dRSTavyaH / navaramayaM vizeSaH / tathA kA ApatkI me iti mAM karmatApannaM na prAptA iti kA me padasyArthaH / tathA kA ApatkarmatApannA mayA ka; na prAptA na labdhA / kiM viziSTena ? saMsAraM saMsaratA paribhramatA / saMsAre saMsAraM vA cAturgatikamiti mayeti padasyArthaH / / 49 / / soma0 atha kSapakaH zrutagurupadezaH kadAcidutpannavedanAduHkho'pyevaM cintayatItyAha - yadi utpadyate duHkhaM jAyate kaSTaM tato draSTavyo jJeyaH svabhAvatastatprAdurbhAvo na ko'pyAtmavyatirikto'nyo hetustadutpatau samastItyAtmaiva tad heturiti cintayati athavA navaraM punararthe kiyad duHkhametat, purA kiM kiM duHkhaM duHkhaparamparA mayA na prAptA saMsAre saMsaratA paribhramatA satA, kAH kA duHkhaparamparA mayA nAnubhUtAH, paraM tA akAmanirjarayA soDhA ato'lpastatsahane phalavizeSaH, idAnIM tvanantaguNanirjarAlAbhahetutvAt samyaksoDhavyA iti bhAvaH / kA me mae na patteti pAThAntaramtatrApi kA duHkhaparamparA made jAtyAdau AsaktacetasA mayA na prAptAH / kiMviziSTena ? made jAtikula-bala-rUpa-zruta-tapo-lAbhaizcaryarUpe Asaktacetaseti gamyam, athavA yadi utpadyate duHkhaM tataH kiM kartavyamityAha-to tadA ApadaM dadAtIti Apaddo rogAdiH puruSAdirvA, asau sakhA mitramiti draSTavyaH / navaraM kevalaM kA iti ApatkI me iti mAM karmatApannaM na prApteti sambandhaH, evaM kA me padasyAoM gataH / tathA kA ApatkarmatApannA mayeti mayA kA na prAptA labdhA saMsAre saMsAraM paribhramatA iti mayeti padasyArthaH / kA: kA Apado mama svayaM nAgatAH / mayA vA prasahya kA nA''nItA ityarthaH / / 49 / / 2010_02 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 50 guNa atha guruNA zrAvitavratavirAdhane kSapakacintA - yadi utpadyate jAyate duHkhaM kaSTaM tato draSTavyo jJeyaH svabhAvatastat prAdurbhAvaH na ko'pyAtmavyatirikto'nyo hetuH, Atmaiva heturiti vicintayati / athavA navaraM punaH kiyaduHkhametat / purApi kA duHkhaparaMparA me mayA / mae tti made jAtyAdau AsaktacetasA saMsAre saMsaratA bhramatA satA na prAptA nAnubhUtAH ? paraM tA akAmanirjarayA soDhA alpastatsahane phalavizeSaH / idAnIM tvanantaguNanirjarAlAbhahetutvAt samyak soDhavyA ityrthH| athavA yadi utpadyate duHkhaM tataH kiM kartavyamityAha- to tadA draSTavyo'sau sakhA mitraM rogAdiH puruSAdirvA / kathaMbhUtaH sakhA ? ApadaM dadAtIti ApaddaH / sa sakhA draSTavyaH navaramayaM vizeSaH / kA ca ApatkI me iti mAM karmatApannaM na prAptA / atha kA Apat karmatApannA mayA ka; na prAptA'nupalabdhA, kiM viziSTena ? saMsaratA paribhramatA saMsAre / / 49 / / saMsAracakkavAlammi savve vi ya puggalA mae bahuso / AhAriyA ya pariNAmiyA ya nAhaM gao tattiM / / 50 / / saMsAracakravAle sarve'pi ca pudgalA mayA bahuzaH / AhAritAzca pariNAmitAzca na cAhaM gatastRptim / / 5 / / bhuva na kevalaM mayA saMsaratA vedanA eva soDhAH / api tvAhArA api sukhahetukA: srvepyaahaaritaaH| paraM tathA'pyatRpta evAyaM mamAtmeti bhAvayannAha - saMsAracakravAle bhavacakre bhramatA mayA sarve'pi pudgalAH samagro'pi pudgalAstikAya: / bahuzo'nekaza: / AhAritA AhAre gRhitAH, pariNAmitAzca tdrsvednen| athavA pariNAmitAzca tanumanovAkprANatvena / anantAn pudgalaparAvartAn paribhramatA mayA / tathApi taiH sarvairAhArairapi nA'haM tRptiM gato na saMtoSamApanna ityarthaH / / 5 / / soma0 atha na kevalaM mayA vedanA eva soDhAH, kintvAhArA api sukhahetukAH sarvepyAhAritAH, tathApi atRpta evAyaM mamAtmeti bhAvayati - cakravAlazabdaH samUhArthe saMsAracakravAle bhavasamUhe bhramatA mayA sarve'pi pudgalAH sarvo'pi pudgalAstikAyo bahuzo'nekaza AhAritA AhAratvena gRhItAH pariNAmitAzca tadrasavedanena tanumanovAkprANatvena vA'nantapudgalaparAvartAn bhramatA mayeti yogastathApi tairnAhaM tRptiM gato na santoSamApannaH / / 50 / / guNa bhavacakre bhramatA mayA sarve'pi pudgalAH samagro'pi pudgalAstikAyo bahuzo anekaza AhAratvena gRhItAH pariNAmitAzca tad rasavedanena nAhaM tRptiM gato na santoSamApanna ityarthaH / / 50 / / 2010_02 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH- 1 gA. 51, 52 -kaTThehi va aggI lavaNajalo vA naIsahassehiM / - bhogehiM / / 51 / / taNa na imo jIvo sakko tippeuM kAma tRNakASThairivAgni lavaNajala iva nadIsahastraiH / nAyaM jIvaH zakyastarpayituM kAma- 1 - bhogaiH / / 51 / / bhuva0 kena dRSTAntena na tRpta ityAha tRNakASThairivAgniH, lavaNaM kSAraM jalaM yatra sa lavaNajalo lavaNasamudraH / vA ivArthe / nadIsahasraiH sahasrazabdo bahutvasaMkhyAvacanaH / yathA samudrazcaturdazabhirnadInAM lakSaiH SaTpaJcAzatsahastrairnavatyadhikairna tRpto na pUrNa: / evamamunA dRSTAntena / na imotti nAyaM jIva: zakyastarpayituM tRptIkartuM kAmabhogaiH / kAmA: zabdarUpagandhAH / bhogA rasasparzAstairityarthaH / / 51 / / - soma0 kena draSTAntena na tRpta ityAha- tRNakASThairivAgniH lavaNaM kSAraM jalaM yasya sa lavaNajalo lavaNasamudra ityarthaH / vA ivArthe / nadIsahastraiH sahasrazabdo bahutvasUcakaH, yathA nadInAM caturdazalakSaiH SaTpaJcAzatsahasrairnavatyadhikaiH samudro na tRpto na pUrNastathA nAyaM jIvastarpayituM zakyaH tRptIkartuM kAmabhogaiH kAmAH zabdarUpagandhAH, bhogA rasasparzAstairityarthaH / / 51 / / - guNa0 kena draSTAntena spaSTAH / navaraM na 'imo' na cAyaM jIvaH zakyastarpayituM tRptIkartuM kAmAH zabdarUpagandhAH / bhogA rasasparzAstairityarthaH / / 51 / / AhAranimitteNaM macchA gacchaMti sattamaM puDhaviM / saccitto AhAro na khamo [ khamai] maNasA vi pattheu / / 52 / / AhAranimittena matsyA gacchanti saptamIM pRthivIm / sacitta AhAro na kSamo [ kSamate] manasA'pi prArthayitum / / 52 / / 2010_02 75 bhuva0 atha teSu gRddhasya doSAn darzayannAha AhAranimittenAhAreNa hetunA matsyAstandulamatsyA gacchanti yAnti saptamIM pRthivIM tamastamAbhidhAm / rasasya doSaM bhaNatA zeSANAmapi zabda-rUpa- gandha- - sparzAnAM doSo darzita eva / taddhetutvAccheSaviSayANAm / teSAmapi doSa uktairdarzyate / tathAhi - so iMdiya dutaNassa ahaittiu imo doso / dIvikhamasahaMto vahabaMdhatittiro patto / / 1 / / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 53 cakhidiyadudaMtaNassa ahaittiu imo doso / jaM jalaghUmi jalaM te paDai payaMgo abuddhIu / / 2 / / ghANiMdiyadudaMtaNassa ahaittiu imo doso / jaM usahigaMdheNa bilAo niddhAyaIo ego / / 3 / / jibhiMdiyadudaMtaNassa ahaittiu imo doso / jaMgalalaggukhitto phurai thalathirallio maccho / / 4 / / phAsiMdiyadudaMtaNassa ahaittiu imo doso / jaM khaNai matthayaM kuMjarassa lohaM kusotikho / / 5 / / yata evaitAvAn doSaH ata eva tIrthakarasAdhUnAM sarvadoSamUlaM prAkRtatvAt liGgavyatyayaH sacittamAhAraM manasApi prArthayituM na kSamate / / 52 / / soma0 atha kSapaka AhAre gRddhasya doSAn cintayati - AhAra eva nimittam AhAranimittam, tena matsyAstandulamatsyA mahAmatsyamukhamadhye pravizato nisaratazcAnekAn matsyAn dRSTvA'hamevaMvidhavapuzced bhavAmi tadaitAn sarvAn bhakSayAmIti raudradhyAnaparA gacchanti yAnti saptamIM pRthivIM tamastamA'bhidhAm, evaM rasasya doSaM bhaNatA zeSANAmapi zabda-rUpa-gandha-sparzANAM doSo mRga-pataGgabhRGga-mAtaGgadRSTAntairbhaNita eva draSTavyo rasamUlatvAccheSaviSayecchAnAm, yata evaitAvAn doSa ata eva sAdhUnAM sarvadoSamUlatvAt sacittAhAro manasA'pi prArthayituM na kSamo na sAdhurna yauktika ityarthaH / 'na khamai' iti pAThe tu prAkRtatvAlliGgavyatyayaM kRtvA sacittamAhAraM jinasAdhUnAM manasA prArthayituM na kSamate na sahate ityarthaH / / 52 / / guNa atha teSu gRddhasya doSAnAha-AhAreNa hetunA matsyA yAnti saptamI pRthvI, sacittamAhAraM manasApi prArthayituM na kSamate na sahate / / 52 / / pubbiM kayaparikammo aniyANo IhiUNa [UhiUNa mai-buddhI / pacchA maliyakasAo sajjo maraNaM paDicchAmi / / 53 / / pUrvaM kRtaparikarmA anidAna UhitvA matibuddhI / pazcAt malitakaSAyaH sadyo maraNaM pratIcchAmi / / 53 / / bhava. iti vijJAtaviSayavipAko bhAvitagurUpadezazca kSapako yadbhaNati tadAha - pUrve prathama "cattAri vicittAI" ityAdikrameNa kRtaparikarmA kRtotkRSTamadhyamajaghanyadvAdazavarSa 2010_02 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 54 dvAdazamAsadvAdazapakSasaMlekhanaH / anidAno nidAnarahitaH / IhiUNa vitaLa vicArya mati tatkAlotpannAM, buddhimuttarakAlabhAvinIM sUkSmArthaparyAlocikA pazcAdvicAraNAnantaram / malitakaSAyo marditasamparAya: san sadyo jhaTiti maraNaM paNDitamaraNaM pratIcchAmyajhIkaromItyarthaH / / 53 / / soma0 atha bhAvitagurUpadezo vijJAtaviSayavipAkazca kSapakazcintayati pUrva prathamaM "cattAri vicittAI" ityAdikrameNa kRtaparikarmA kRtadvAdazavarSa-dvAdazamAsa-dvAdazapakSarUpotkRSTa-madhyamajaghanyasaMlekhano'nidAno nidAnarahita 'UhiUNa' vicArya svayogyatAviSayAM matiM tatkAlotpannAM buddhiM ca tadviSayAmevottarakAlabhAvinIM sUkSmArthapalocananipuNAm, pazcAt tadvicAraNAnantaraM malita-kaSAyo marditasaMparAyaH san sadyaH zIghraM maraNaM tadhetutvenopacArAdanazanaM pratIcchAmyaGgIkaromItyarthaH / / 53 / / guNa iti vijJAtaviSayavipAko bhAvitagurUpadezazca kSapako yadbhaNati tadAha - pUrva prathama "cattAri vicittA" ityAdikrameNa kRtaparikarmA tti kRtokRSTamadhyamajaghanyadvAdazavarSadvAdazamAsadvAdazapakSasaMlekhanaH / anidAno nidAnarahitaH / IhiUNa vitaLa vicArya matiM tatkAlotpannAM buddhimuttarakAlabhAvinI pazcAdvicAraNAnantaraM malitakaSAyo marditasamparAyaH san sadyo jhaTiti pratIcchAmyaGgIkaromi / / 53 / / akkaMDe'cirabhAviya te purisA maraNadesakAlammi / puvakayakammaparibhAvaNAe pacchA parivaDaMti / / 54 / / akANDe'cirabhAvitAste puruSAH maraNadezakAle / pUrvakRtakarmaparibhAvanAtaH pazcAt pratipatanti / / 54 / / bhuvaH atha ye'prastAve'parikarmitA vA'nazanaM pratipadyante teSAmapAyamAha - akANDe'prastAve'navasare ye ArAdhanAM kurvanti / tathA na ciraM prabhUtaM kAlaM paribhAvitaH parikarmita AtmA yaiste acirabhAvitAH / vibhaktilopaH prAkRtatvAt / te'kRtA'navasarArAdhanAH akRtArAdhanAH puruSA maraNadezakAle maraNasamaye pUrvakRtakarmaparibhAvanAtazca prAktanakarmavipAkodayata: pratipatanti [pazcAt] nidAnAdi kurvantIti / nandiSeNavat mithyAtvamapi durgatiM ca yAnti / kuruDotkuruDavadityarthaH / / 54 / / _ 2010_02 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 55 soma0 atha ye'prastAve'parikarmitA vA saMlekhanayA'nazanaM pratipadyante teSAmapAyamAha - akANDe'prastAve'navasare ye ArAdhanAmanazagrahaNarUpAM kurvanti, tathA ciraM prabhUtaM kAlaM bhAvitaH saMlekhanayA parikarmita AtmA yaiste cirabhAvitAH, tathA ye na evaMvidhAste [acirabhAvitAH] puruSA maraNadezakAle maraNasamaye ityarthaH, dezakAlazabdena prastAva ucyate / pUrvaM kRtamarjitaM yat karma tasya parisamantAd bhAvanA tataH, svaprAkRtakarmavipAkodayata ityarthaH / pazcAt pratipatanti nidAnAdikaraNena nandiSeNavat mithyAtvaM durgatiM ca yAnti kuruDotkuruDavat / / 54 / / gaNa0 atha ye'prastAve'parikarmitA vA'nazanaM pratipadyante teSAmapAyamAha-aprastAve'navasare ArAdhanAM kurvanti. / ciraM prabhUtaM kAlaM bhAvitaH parikarmita AtmA yaiste [cirabhAvitAH, tathA ye na evaMvidhAste acirabhAvitA: / ] acirabhAviyA iti atra vibhaktilopaH prAkRtatvAt te kRtAnavasarArAdhanAH puruSA maraNadezakAle maraNasamaye pUrvakRtakarmaparibhAvanAtazca prAktanakarmavipAkodayataH / pratipatanti nidAnAni kurvanti nandiSeNavat / durgatiM ca yAnti kuruDotkuruDavat / / 54 / / tamhA caMdagavijjhaM sakAraNaM ujjueNa puriseNaM / jIvo avirahiyaguNo kAyavvo mukkhamaggammi / / 55 / / tasmAccandrakavedhyaM sakAraNam udyuktena puruSeNa / jIvo'virahitaguNaH karttavyo mokSamArge / / 55 / / bhuka yadi vA'prastAvakAriNAmakRtAbhyAsAnAM doSastasmAtkiM karttavyamiti gururupadezamAha - tasmAccaMdrakavedhyaM vAmadakSiNAvarttabhramadaSTacakrArakamadhyanirgacchadarddhamukhazaraprayogato bhUsthatailakuNDikAtailAnta:pratibimbitagaganasthAdhomukhaputtalikAvAmalocanacandrakavedhyaM rAdhAvedhamityarthaH / sakAraNaM sahetukamudyuktena puruSeNa sAdhyamityadhyAhAraH / yathA candrakavedhyaM rAdhAvedhaM sakAraNaM rAjyAdilAbhakRte kenA'pi surendradattakalpena rAjaputreNa sAdhyate evaM tvayA'pi candrakavedhyamiva candrakavedhyamanazanaM sakAraNaM svargApavargakamalAlAbhakRte udyuktena sAvadhAnena sAdhyamityarthaH / tarhi kathaM sAdhyata ityAha - "bAhira jogavirahio abhiMtara" jIvo jIva AtmA avirahitaguNo'muktajJAnadarzanacAritraguNaH karttavyaH / kva ? mokSamArge jJAnadarzanacAritrataporupe tadvyavasthito hi candrakavedhyamArAdhanAM sAdhayatItyarthaH / / 55 / / _ 2010_02 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 56 soma0 yata evaM tataH kiM karttavyamiti gururupadezamAha - tasmAt kAraNAccandrakavedhyaM vAmadakSiNAvartabhramadaSTacakrArakamadhyanirgacchadUrdhvamukhazaraprayogato bhUsthakuNDakAgatatailAntaH . pratibimbitagaganasthAdhomukhaputtalikAvAmalocanarUpazcandrakastadrUpaM Urdhvamukhazaraprayogato vedhyaM rAdhAvedhamityarthaH sAdhyamityadhyAhAraH, kena ? puruSeNa, kimbhUtena ? udyuktena udyamavatA sAvadhAnenatyarthaH / katham ? sakAraNaM svargApavargAdizrIlAbhahetorityarthaH yathA rAdhAvedhaH sakAraNaM rAjyAdilAbhakRte kenApi sAdhyate evaM candrakavedhyamivAnazanaM sakAraNaM mokSAdilAbhakRte sAvadhAnena sAdhayitavyamiti bhAvaH, tatsAdhanopAyazcAyamityAha- jIvo0 jIvAtmA'virahitaguNo'muktajJAnadarzana-cAritraguNaH karttavyaH / kka ? mokSamArge jJAnadarzanacAritrataporUpe tadvyavasthito hi candravedhyasamAM prAntArAdhanAM sAdhayatItyarthaH / / 55 / / guNa yadi aprastAvakAriNAmakRtAbhyAsAnAM ca doSastasmAt kiM kartavyamiti gurupadezamAha - candrakavedhyaM vAmadakSiNAvartabhramadaSTacakrArakamadhyanirgacchadUrdhvamukhazaraprayogato bhUsthatailakuNDikAtailAntaHpratibimbitagaganasthAdhomukhaputtalikAvAmalocanacandrakavedhyaM rAdhAvedhamityarthaH / sakAraNaM sahetukamudyuktena puruSeNa sAdhyamityadhyAhAraH / yathA candrakavedhyaM rAdhAvedhyaM sakAraNaM rAjyAdilAbhakRte kenApi surendradattakalpena rAjaputreNa sAdhyate evaM tvayA'pi candrakavedhyamiva candrakavedhyamanazanaM sakAraNaM svargApavargakamalAlAbhakRte udyuktena sAvadhAnena sAdhyamityarthaH / tarhi kathaM sAdhyata ityAha-jIvo0 AtmArUpo'virahitaguNo'muktajJAnadarzanacAritraguNaH kartavyaH / kva ? mokSa0 mokSamArge jJAnadarzanacAritrataporUpe tadvyavasthito hi candrakavedhyamArAdhanAM sAdhayatItyarthaH / / 55 / / bAhirajogavirahio abhiMtarajhANajogamallINo / jaha tammi desakAle amUDhasanno cayai dehaM / / 56 / / bAhyayogavirahito'bhyantaradhyAnayogamAzritaH / yathA tasmin dezakAle'mUDhasaMjJastyajati deham / / 56 / / bhuvaH kathaM mokSamArge jIvo gAmayitavya ityAha - bAhyayogairbAhyasambandhairgacchopakaraNAdibhirvirahito viyuktaH / abhyantaradhyAnayogaM 'jiNasAhuguNakittaNa' ityAdirUpaM allINotti AzritastathA karttavya ityadhyAhAraH / yathA tasmin dezakAle'mUDhasaMjJaH san / 2010_02 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 57 avigatacetanastyajati dehaM zarIramityarthaH / yadA na hu taMmIti pAThastadAyamarthaH, yadi pUrva bAhyayogavirato na syAdabhyantaradhyAnayogayuktazca na syAttadA na hu naiva tasmin dezakAle maraNAvasare'mUDhasaMjJa: san dehaM zarIraM tyajedityarthaH / / 56 / / soma0 kathaM mokSamArge evaMvidho jIvaH karttavya ityAha - bAhyayogairbAhyasambandhagacchopakaraNAdipratibandharUpaivirahito viyukto'bhyantaradhyAnayogaM "jiNasAhuguNakittaNa" ityAdirUpama, allINotti AzritaH svAtmA tathA karttavya ityadhyAhAraH / yathA tasmin dezakAle tasminnavasare'mUDhasaMjJo'vigatacetanaH sAvadhAnamanA ityarthaH, tyajati dehaM zarIramityarthaH / 'na hu taMmi dezakAle' iti kvacitpAThastatrAyamarthaH yadi pUrvameva bAhyayogavirato'bhyantaradhyAnayogayuktazca syAt, tadA 'na hu' naiva tasmin dezakAle'mUDhasaMjJassan dehaM tyajedityarthaH / / 56 / / guNa kathaM mokSamArge jIvaH kartavya ityAha - bAhyayogairbAhyasambandhairgacchopakaraNAdibhirvirahito viyukto'bhyantaradhyAnayogaM 'jiNasAdhuguNakittaNa' ityAdirUpam, allINo AzritastathA kartavya ityadhyAhAraH / yathA tasmin dezakAle tasminnavasare'mUDhasaMjJa avigatacetanastyajati dehm||56|| haMtUNa rAga-dosaM bhittUNa ya aTThakammasaMghAyaM [sNkli| jammaNa-maraNa rahamu chettUNa bhavA vimuccihisi / / 57 / / hatvA rAgadveSau bhittvA cASTakarmasaGghAtam [sNklikaam|| janmamaraNArahaTTaM chittvA bhavAd vimokSyase / / 57 / / bhuka evaM ca vatsa ! tava dehatyAginaH kiM na bhaviSyatItyAha - hatvA rAgadveSau ekavacanaM prAkRtatvAt bhittvA'STakarmasaMkalikAM zRGkhalAM jammaNamaraNarahaTTaMti janmamaraNAnyevAraghaTTo janmajarAmaraNAraghaTTastatra janmamaraNAraghaTTe saMsAriNo jIvAH karmarAzipratibaddhA balIvardavatsatataM paribhramanti / tatrApi ye kecanApi pramattA: santaH paryaTanti te guNamAlAM bhaGktvA narakakUpe nipatanti iti tIvraduHkhAni ca sahante ye punarapramattA bhramanti te gurudezanAvRSTimocitA: santo bandharahitAH sarvAGgamokSakarAM sugatiM prApnuvanti / tamevaMbhUtaM janmamaraNAraghaTTa chittvA bhavAtsaMsArAdvatsa ! mokSyase tvamityarthaH / / 57 / / soma0 evaM vatsa ! tava dehatyAginaH kiM bhaviSyatItyAha - hatvA rAgadveSau ekavacanaM prAkRtatvAt samAhAradvandvavazAd vA bhittvA cASTakarmasaGghAtam, 'saMkaliaM' iti pAThe'STakarmarUpA 2010_02 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 58 yA saGkalikA zRGkhalA tAM bhittvetyarthaH' janmamaraNAnyevAraghaTTo janmamaraNAraghaTTastaM chittvA bhavAt saMsArAd vatsa ! mokSyase tvam / ayaM bhAvaH- janmamaraNAraghaTTe saMsAriNo jIvAH karmarAzibaddhA balIvardavat satataM bhramanti, tatrApi ye pramattAssantaH paryaTanti guNarUpAM mAlAM bhaktvA narakarUpe kUpe nipatanti tIvraduHkhAni ca sahante / ye punarapramattA bhramanti te gurudezanAvRSTizodhitAH santo bandharahitAH sarvAGgamokSakarAM sugatiM prApnuvanti evaM tvamapi mokSyase ityarthaH / / 57 / / guNa evaM ca vatsa ! tava dehatyAginaH kiM bhAvItyAha - bhittvA'STakarmasaMkalikAzRkhalAm / janmamaraNAraghaTTe bhavino jIvAH karmarAzipratibaddhA balIvardavat satataM paribhramanti / tatrApi ye kecanApi pramattAH santaH paryaTanti te guNamAlAM bhaktvA narakakUpe patanti, tIvraduHkhAni sahanti / ye punarapramatA bhramanti te gurudezanAmocitA santo bandharahitA sarvAMgamokSakarAM sugatiM prApnuvanti / tamevaMbhUtaM janmamaraNArahaTTaM chittvA saMsArAt vatsa ! mokSyase tvam / / 57 / / eyaM (evaM) savvuvaesaM jiNadiTuM saddahAmi tiviheNaM / tasa-thAvarakhemakaraM pAraM nivvANamaggassa / / 58 / / etaM (evaM) sarvopadezaM jinadRSTaM zraddadhe trividhena / trasasthAvarakSemakaraM pAraM nirvANamArgasya / / 58 / / bhuvaH ityevaM gurubhirupadiSTe sa kSapakaH kiM brUte ityAha - evaM etaM vA sarvamupadezaM jinadRSTaM zraddadhe / trividhena manovAkkAyena / kathaMbhUtamupadezam ? trasasthAvarakSemakaraM sarvajIvakalyANakAri / punaH kathaMbhUtam ? pAraM paratIram, kasya ? nirvANamArgasya mokSapathasyetyarthaH / / 58 / / soma0 evaM gurubhirUpadiSTe kSapakaH prAha - evaM etaM vA yuSmadupadiSTaM sarvamupadezaM jinadRSTaM zraddadhe trividhena manovAkkAyena / kathambhUtamupadezam ? trasasthAvarakSemaGkaraM sarvajIvakalyANakAri, punaH kathambhUtam ? pAraM paratIram / kasya ? nirvANamArgasya mokSapathasya mokSamArgapAraprApakaM mokSadAyakamityarthaH / / 58 / / guNa evaM gurUpakRte kSapako vadati - evaM etaM vA sarvamupadezaM jinadRSTaM zraddadhe trividhena manovAkkAyena / kathaMbhUtamupadezam ? trasasthAvarakSemakaraM sarvajIvakalyANakAri, punaH kathaMbhUtam ? pAraM paratIram kasya ? nirvANamArgasya mokSapathasyetyarthaH / / 58 / / JainEducation International 2010_02 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 59, 60 na hu tammi desakAle sakko bArasaviho suyakkhaMdho / savvo aNuciMteuM dhaNiyaM pi samatthacitteNaM / / 59 / / naiva tasmin dezakAle zakyo dvAdazavidhaH zrutaskandhaH / sarvo'nucintayituM bADhamapi samarthacittena / / 59 / / bhuvaH atha gurubhirjIvo'virahitaguNaH karttavya ityuktam / sa ca zrutacintanAdbhavatIti / tacca kiyaccintanIyamityAha - na hu naiva tasmin dezakAle paryantasamaye zithilIbhavatsu bandhaneSu skhalati jihvAbale apayAntyAM zrutizaktau / zakya: zakanIyo dvAdazavidho dvAdazaprakAraH zrutaskandhaH zrutapiNDo dvAdazAGgarUpaH sarvo niravazeSaH / anucintayituM smA dhaNiyamatyarthamapi samarthacittena dRDhazrutizaktinApi / / 59 / / soma0 atha jIvo gurubhiravirahitaguNaH karttavya ityuktam, sa ca zrutacintanAdeva bhavati, tacca zrutaM kiyaccintanIyamityAha - 'na hu' naiva tasmin dezakAle paryantasamaye zithilIbhavatsu bandhaneSu skhalati jihvAbale'payAntyAM zrutazaktau zakyaH zakanIyo dvAdazavidho dvAdazAGgarUpaH zrutaskandhaH zrutapiNDaH sarvo niravazeSo'nucintayituM smartuM 'dhaNiyaM' atyarthaM samarthacittena dRDhamanaHzaktivatA'pi / / 59 / / __ gaNa avirahitaguNaH zrutacintanAt bhavati tadAha - naiva tasmin dezakAle paryantasamaye zithilIbhavatsu bandhaneSu skhalati jihvAbale'payAntyAM zrutazaktau zakyaH zakanIyo dvAdazavidho dvAdazaprakAraH zrutaskandhaH sarvo niravazeSo'nucintayituM 'dhaNiyama'tyarthamapi samarthacittena dRDhazrutazaktinApi / / 59 / / egammi vi jammi pae saMvegaM vIyarAgamaggammi / gacchai naro abhikkhaM taM maraNaM teNa mariyavvaM / / 60 / / ekasminnapi yasmin pade saMvegaM vItarAgamArge / gacchati naro'bhIkSNaM tanmaraNaM tena marttavyam / / 60 / / bhuva0 ata ekasminnapi yasminpade yadevasthAne ekAGgaikAdhyayanaikoddezakaikAdhikAraika * zravaNazaktI ityarthaH / svAdhyAyadRDhamUlazrutajJAnabalavatA'pi / _ 2010_02 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 1 gA. 61, 62 gAthaikapadarUpe adhIte sati vItarAgamArge saMvegaM mokSAbhilASarUpaM gacchati prApnoti naro manuSyo'bhIkSNaM nirantaraM tanmaraNaM saMvegaprAptirUpaM tena padena hetunA marttavyamityarthaH / / 60 / / soma0 ata ekasminnapi yasmin pade'GgAdhyayanoddezagAthApadAdirUpe'dhIte sa vItarAgamArge saMvegaM mokSAbhilASarUpaM gacchati naro'bhIkSNaM nirantaraM tanmaraNaM saMvegaprAptisubhagam, tenaiva padenAvismRtena satA marttavyamityarthaH / / 60 / / guNa0 ata ekasminnapi yasminpade sthAne ekagAthA - ekapadarUpe'dhIte sati vItarAgamArge saMvegaM mokSAbhilASarUpaM gacchati prApnoti naro manuSyo'bhIkSNaM tanmaraNaM te saMvegaprAptirUpaM tena padena hetunA marttavyamityarthaH / / 60 / / tA egaM pi silogaM jo puriso maraNadesakAlammi / ArAhaNovautto ciMtaMto''rAhago hoi / / 61 / / tadekamapi zlokaM yaH puruSo maraNadezakAle / ArAdhanopayuktazcintayannArAdhako bhavati / / 61 / / 83 bhuva0 tataH kimityAha tasmAttato tAvat / ekamapi zlokaM paJcaparameSThinamaskArasmaraNarUpaM yaH pumAn maraNakAle ArAdhanopayuktaH san cintayati / sa taM cintayan smarannArAdhako bhavati / / 61 / / soma0 tataH kimityAha - tA tasmAdekamapi zlokaM paJcaparameSThinamaskArAdirUpaM yaH pumAn maraNadezakAle ArAdhanopayuktaH san cintayati sa taM cintayan smaranArAdhako bhavati / / 61 / / guNa0 tataH kimityAha - tasmAt tata ekamapi zlokaM paJcaparameSThinamaskArasmaraNarUpaM yaH pumAn maraNakAle ArAdhanopayuktaH san cintayati sa taM cintayan smarannArAdhako bhavati / / 61 / / ArAhaNovautto kAlaM kAUNa suvihio sammaM / ukkosaM tini bhave gaMtUNaM lahai nivvANaM / / 62 / / ArAdhanopayuktaH kAlaM kRtvA suvihitaH samyak / utkRSTatastrIn bhavAn gatvA labhate nirvANam / / 62 / / bhuva0 athArAdhakasya kiM phalamityAha 2010_02 ArAdhanayA uttamArthapratipattyA upayukta udyataH Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 63 kAlaM kRtvA suvihitaH susAdhuH samyak utkRSTato'tizayena samyagArAdhanAM kRtvA trIn bhavAn gatvA labhate nirvANaM mokSamityarthaH / etaduktaM bhavati - yadi paramasamAdhAnena kAlaM karoti samyak tatastRtIye bhave'vazyaM siddhyati / atrAha paraH utkRSTato'STabhavAbhyantare sAmAyikaM prApya siddhyati ityetannApyutkRSTaM nA'pi jaghanyaM tatazca kathaM na virodha: ? iti ucyate - anavagAhitasiddhAntasadbhAvasyaitadvacaH / yatpunarekainaiva bhavena jaghanyataH siddhyatItyuktaM tadvaRSabhanArAcasaMhananamAzritya etaccacchedapRSTasaMhananamaGgIkRtyocyate / chedapRSTasaMhanano hi yadyutkRSTArAdhanAM karoti tatastRtIye bhave mokSaM prApnoti / utkRSTazabdazcAtrAtizayArthe dRssttH| na tu bhavAnaGgIkRtya, bhavAGgIkaraNe punaraSTabhirevotkRSTato bhavaizchedapRSTasaMhananaH siddhyatIti na virodha iti / / 2 / / soma0 athArAdhakasya kiM phalamityAha - ArAhaNA0 uttamArthapratipattyA''rAdhanAyAM vopayukta udyataH sAvadhAna ityarthaH kAlaM maraNaM kRtvA suvihitaH susAdhuH samyak zuddhabhAvanotkRSTata utkRSTArAdhanAbalAt trIn bhavAn gatvA labhate nirvANaM mokSamityarthaH, yadi paramasamAdhinA kAlaM maraNaM nirantaramaSTabhavArAdhanayA jaghanyatastvekabhavArAdhanayA'pi sidhyatItyuktam / atra tu tRtIyabhave sidhyatIti tadetannApyutkRSTaM nApi jaghanyaM tatazca kathaM na virodhaH ? ucyate - yAvadekaineva bhavena sidhyatItyuktaM tad vajraRSabhanArAcasaMhananamAzritya etacca sevArttasaMhananamaGgIkRtyocyate sevArttasaMhanano hi yadyutkRSTArAdhanAM karoti tatastRtIye bhave sidhyatIti utkRSTazabdazcAtizayArthaH, ArAdhanAvizeSaNaM ca dRSTavyaH na tu bhavAnaGgIkRtya, bhavAGgIkAre punarukRSTato'STabhireva bhavaiH sevArttasaMhananaH sidhyatIti na virodhaH / / 62 / / / guNa ArAdhakasya kiM phalaM - ArAdhanayA uttamArthapratipattyA upayukta udyataH kAlaM kRtvA suvihitaH susAdhuH samyak utkRSTato'tizayena samyagArAdhanAM kRtvA trIn bhavAn gatvA labhate nirvANaM mokSamityarthaH / etaduktaM bhavati - yadi paramasamAdhAnena kAlaM karoti samyak tatastRtIye bhave'vazyaM sidhyati / / 62 / / samaNo tti ahaM paDhama, bIyaM savvattha saMjao mi tti / savvaM ca vosirAmi, eyaM bhaNiyaM samAseNaM / / 3 / / zramaNa iti ahaM prathamaM dvitIyaM sarvatra saMyato'smIti / sarvaM ca vyutsRjAmi etadbhaNitaM samAsena / / 3 / / bhuva0 evaM vijJAtArAdhanAphalaH kayA vAsanayA sarvaM vyutsRjatItyAha - prathamaM tAvadahaM zramaNo 2010_02 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 64 mahAvratAGgIkArAt kRtatapa:khedaH / dvitIyaM sarvatra samitaguptatvAtsaMyato'smi pratinigRhItendriyaH, ata: mamaivaMvidhasya sataH kiM pratibandhenAhArAbhilASeNa vA kiM tatsarvamapi vyutsRjAmi / etatsamAsena saMkSepeNa bhaNitamityarthaH / / 3 / / soma0 atha sa kSapako vijJAtArAdhanAphalaH kiM cintayan sarvaM vyutsRjatItyAha - prathamaM tAvadahaM zramaNaH kRtamahAvratAGgIkAro tapaH-saMsArakhedarUpeNa zram ca khedatapasoriti dhAtvanvarthena yuktaH, dvitIyaM sarvatra samitaguptatvAt saMyato'smi nigRhItendriya ityarthaH, ato mamaivaMvidhasya sataH kiM pratibandhenAhArAbhilASeNa vA kiM tataH sarvamapyetad vyutsRjAmi tyajAmi / saMkSepeNaitat kSapakabhAvanAsvarUpaM bhaNitaM proktamityarthaH / / 63 / / guNa evaM vijJAtArAdhanAphala: kayA vAsanayA sarvaM vyutsRjatItyAha - prathamaM tAvadahaM zramaNo mahAvratAGgIkArAt kRtatapaHkhedaH / dvitIyaM sarvatra samitaguptatvAt saMyato'smi nigRhItendriyaH / tataH mamaivaMvidhasya sataH kiM pratibandhenAhArAbhilASeNa vA kiM tatsarvamapi vyutsRjAmi, etatsamAsena bhaNitamityarthaH / / 63 / / laddhaM aladdhapuvvaM jiNavayaNaM subhAsiyaM amayabhUyaM / gahio suggaimaggo nAhaM maraNassa bIhemi / / 64 / / labdhamalabdhapUrvaM jinavacanaM subhASitamamRtabhUtam / gRhItaH sugatimArgo nAhaM maraNAdvibhemi / / 64 / / bhuvaH atha kSapako bhAvanAM bhAvayannidamAha - labdhaM prAptamalabdhapUrvamaprAptapUrvaM purA'smin bhave paribhramatA mayA na kadAcidArAdhanAvastu anubhUtamityarthaH / kiM viziSTamityAha - jinavacane siddhAnte suSTu atizayena bhASitaM pratipAditaM jinavacanasubhASitam / punaH kathaMbhUtam ? amRtatulyam devabhojyatulyam / athavA jinavacanasubhASitameva vizeSyapadaM tadapi alabdhapUrvam / uktaJca - sulahA surAlayasirI rayaNAyaramehalAmahI sulahA / nivvuisuhajaNiyaruI jiNavayaNasuI jae dulahA / / 1 / / tathA amRtabhUtam amRtatulyaM paramasukhahetutvAdvalipalitajarAvighAtakatvAcca / ata eva ca gRhIto labdhaH sugatimArgo mokSamArgo nAhamidAnIM maraNAdvibhemItyarthaH / / 64 / / 2010_02 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 65, 66 soma punaH kSapako yathA bhAvanAM bhAvayati tathA''ha - labdhaM prAptamalabdhapUrvaM mayA'prAptapUrvaM purA'smin bhave paribhramatA mayA na kadAcidevetadArAdhanAvastvanubhUtamityarthaH / kiMviziSTam ? jinavacane siddhAnte suSThu atizayena bhASitaM pratipAditam / punaH kathaMbhUtam ? amRtabhUtaM bhUtazabda upamArthe amRtatulyaM paramapadahetutvAjjarAmaraNAdivighAtakatvena / athavA jinavacanasubhASitaM vizeSapadam / tadapi alabdhapUrvaM labdhaM amRtabhUtaM ceti yata etallabdhaM ata eva gRhIto labdhaH sugatimArgo mokSamArgo mayA ato nA'hamidAnIM maraNAdvibhemi / prAkRtatvAt paJcamya'rthe SaSThI / / 64 / / guNa atha kSapako bhAvanAM bhAvayannidamAha - labdhaM prAptamalabdhapUrvaM parasmin bhave paribhramatA mayA na kadAcidArAdhanAvastu anubhUtamityarthaH / jinavacanaM subhASitam / amRtabhUtaM devabhojyatulyaM gRhIto labdhaH sugatimArgo mokSamArgaH / nAhamidAnIM maraNasya bibhemItyarthaH / / 64 / / dhIreNa vi mariyadhvaM, kAuriseNa vi avassa mariyav / duNDaM pi hu mariyavvaM varaM khu dhIrattaNe mariuM / / 65 / / dhIreNApi marttavyaM kApuruSeNApyavazyaM marttavyam / dvayorapi marttavyaM varameva dhIratvena martum / / 65 / / bhuka tathA dhIreNA'pi subhaTena satA marttavyam / nirdhIreNA'pi vigatadhairyeNa kAtareNA'pi satA mrttvym| dvAbhyAmapi prakArAbhyAM hu sphuTaM marttavyameva / tasmAdvaraM khu nizcaye dhIratvena martuM yuktamityarthaH / / 65 / / soma0 tathA dhIreNA'pi subhaTenA'pi satA marttavyaM, kApurUSeNA'pi vigatadhairyeNa kAtareNA'pi avazyaM nizcitaM marttavyam / evaM dvAbhyAmapi prakArAbhyAM hu sphuTaM marttavyameva tasmAdvaraM khu nizcaye dhIratvena mA~ yuktamityarthaH / mariyavve iti pAThe marttavye satIti gamyam / / 65 / / guNa tathA dhIreNApi subhaTenApi marttavyaM, kAtareNApi marttavyam / dvAbhyAmapi prakArAbhyAM hu sphuTaM marttavyameva tasmAdvaraM khu nizcaye dhIratvena martuM yuktamityarthaH / / 5 / / sIleNa vi mariyavvaM, nissIleNa vi avassa mariyavvaM / doNhaM pi hu mariyavvaM varaM khu sIlattaNe mariMu / / 66 / / zIlavatA'pi marttavyaM niHzIlenApyavazyaM marttavyam / dvayorapi marttavyaM varameva zIlavatA martum / / 66 / / 2010_02 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH- 1 gA. 67 bhuva tathA zIlayogAtpuruSo'pi zIlaH / zIlenA'pyaluptasamAcAreNa pAlitanijapratijJenA'pi marttavyam / niHzIlenA'pi bhraSTapratijJenA'pi marttavyam / dvAbhyAmapi bhedAbhyAM marttavyam / khu tasmAdarthe varaM zIlatvena marttumityarthaH / / 66 / / soma0 tathA zIlaM sadAcArastadyogAt puruSo'pi zIlaH, tataH zIlenApyaluptasadAcAreNa pAlitanijapratijJenApi marttavyam, niHzIlenApi bhraSTapratijJenApyavazyaM marttavyam / dvAbhyAmapi bhedAbhyAM marttavyaM 'khu' tasmAdarthe varaM zIlatvena pAlitasadAcAratvena marttumityarthaH / / 66 / / guNa0 zIlenApi aluptasadAcAreNa pAlitanijapratijJenApi marttavyam / niHzIlenApi bhraSTapratijJenApi marttavyam / dvAbhyAmapi bhedAbhyAM marttavyam 'kha' tasmAdarthe varaM zIlatvena marttumityarthaH / / 66 / / nANassa daMsaNassa ya sammattassa ya carittajuttassa / jo kAhI uvaogaM saMsArA so vimuccihisi / / 67 / / jJAnasya darzanasya ca samyaktvasya ca cAritrayuktasya / yaH kariSyatyupayogaM saMsArAtsa vimokSyate / / 67 / / 87 bhuva iti sthirIbhUte kSapake guruH sAmAnyopadezaM phaladvAreNa gAthApaJcakenAha vizeSopayogarUpasya, darzanasya sAmAnyopayogasya samyaktvasya niHzaGkitAdyaSTaprakArasya, cAritrasya samitiguptibhedato'STabhedasya yaH sAdhuH kAhI kariSyati / upayogaM sAvadhAnatvaM sa muniH saMsArAdbhavAdvimokSyate chuTiSyatItyarthaH / / 67 / / soma0 itthaM sthirIbhUte kSapake guruH sAmAnyata upadezaM phalakathanadvAreNa gAthAcatuSkeNAha - jJAnasya vizeSopayogarUpasya darzanasya sAmAnyopayogarUpasya, samyaktvasya niHzaGkitAdyaSTaprakArasya, cAritrasya samitiguptibhedato'STavidhasya ca yaH sAdhuH 'kAhI' kariSyati upayogaM tadviSaya-sAvadhAnatvamityarthaH sa muniH saMsArAd bhavAt vimokSyate chuTiSyatItyarthaH / / 67 / / guNa0 iti sthirIbhUte kSapake guruH sAmAnyopadezaM phaladvAreNa gAthApaJcakenAha jJAnasya vizeSopayogasya darzanasya sAmAnyopayogasya samyaktvasya nizaGkitAdyaSTaprakArasya cAritrasya samitiguptibhedato'STabhedasya yaH sAdhuH kariSyati upayogaM sAvadhAnatvaM sa muniH saMsArAd bhavAd vimokSyate chuTiSyatItyarthaH / / 67 / / 2010_02 - jJAnasya Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 68, 69 cirausiyabaMbhayArI papphoDeUNa sesayaM kammaM / aNupubbIi visuddho gacchai siddhiM dhuyakileso / / 68 / / ciroSitabrahmacArI prasphoTya zeSakaM karma / AnupUrvyA vizuddho gacchati siddhiM dhUtaklezaH / / 68 / / bhuka cirausiyatti prAkRtatvAdvisaMdhiH / ciramuSito brahmaNaH caraNaM brahmacAraH / ciroSito brahmacAro yena sa ciroSitabrahmacAraH / ciroSitaH brahmacAro vidyate yasyA'sau ciroSitabrahmacArI tvam / prasphoTya vidhUya zeSakaM karma kSiptoddhAritaM karma jJAnAvaraNAdi / athavA cirao si baMbhayArI iti vA paatthH| tadAyamarthaH - yata eva virato'si brahmacAryasi ata eva prasphoTya zeSakaM karmeti sambandhaH / AnupUrvyA krameNottarottaraguNasthAnAdhirohaNata: vizuddhaH karmamalamuktaH san / / 68 / / soma0 tathA ciram uSitaH sevitaH prAkRtatvAdvisandhirasvAralopazca ciroSito yo brahmaNazcaraNaM brahmacAraH sa vidyate yasyA'sau ciroSitabrahmacArI / 'cira usibaMbhayArI' itipAThe tvayamoM yata eva virato'si brahmacAryasi tvam, ata eva prasphoTya vidhUya zeSakaM pUrvakSiptakarmabhya uddharitaM karma jJAnAvaraNAdi AnupUrvyA krameNottarottaraguNasthAnAdhirohalakSaNena vizuddhaH san karmamalakSAlanataH prathamapAThe sAmAnyato jIvaH kartA gacchati yAti siddhiM zivaM dhUtaklezaH kSiptasaptabhayaklezaH sannityarthaH / dvitIyapAThe prAkRtatvAd vibhaktivyatyayaM kRtvA gacchasi yAsyasi siddhiM zivamiti vyAkhyeyam / / 68 / / / guNa ciramuSito brahmacAro yena sa ciroSitabrahmacArI prasphoTya vidhUya zeSakaM pUrvakSiptoddharitaM karma jJAnAvaraNAdi AnupUrvyA krameNa vizuddho karmamalakSAlanAt kSiptabhayaklezaH / / 68 / / nikkasAyassa daMtassa sarassa vavasAiNo / saMsAraparibhIyassa paccakkhANaM suhaM bhave / / 69 / / niSkaSAyasya dAntasya zUrasya vyavasAyinaH / saMsAraparibhItasya pratyAkhyAnaM zubhaM bhavet / / 69 / / bhuvaH kaSAyarahitasya dAntasya indriyanoindriyadamena zUrasya vyavasAyina ArAdhanApatAkAlAbhAya, saMsAraparibhItasya, bhavabhIroH pratyAkhyAnabhaGgadoSadarzinaH / pratyAkhyAnamanazanapratipattirUpaM zubhaM bhavet / / 69 / / 2010_02 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-1 gA. 70, 71 soma0 tathA niSkaSAyasya kaSAyarahitasya tathA, dAntasyendriya-noindriyadamena, tathA zUrasya mohamallajaye, vyavasAyina udyamavata ArAdhanApatAkAlAbhAya, tathA saMsArAt paribhItasya bhavabhIroH pratyAkhyAnabhaGgadoSadarzina iti hRdayam, evaMvidhasya sAdhoH pratyAkhyAnamanazanapratipatirUpaM zubhaM zubhAyatiphalaM bhavet syAdityarthaH / / 69 / / guNa niSkaSAyasya kaSAyarahitasya dAntasya indriyanoindriyadamena zUrasya mohamallajaye, vyavasAyina ArAdhanApatAkAlAbhAya saMsAraparibhItasya bhavabhIroH, pratyAkhyAnamanazanapratipattirUpaM zubhaM bhavatu / / 69 / / eyaM paccakkhANaM jo kAhI maraNadesakAlammi / dhIro amUDhasano so gacchai uttamaM ThANaM / / 70 / / etatpratyAkhyAnaM yaH kariSyati maraNadezakAle / dhIro'mUDhasaMjJaH sa gacchatyuttamaM sthAnam / / 70 / / bhuva0 eyaM paccakkhANaM ti etadanazanapratipattirUpaM pratyAkhyAnaM yaH ko'pyanyo'pi kariSyati / maraNadezakAle dhIro vidvAn na mUDhA mUrchitA saMjJA jJAnaM yasya so'mUDhasaMjJaH saMpUrNajJAna ityarthaH / sa gacchati yAtyuttamaM sthAnaM mokSasthAnamityarthaH / / 70 / / soma0 tathA etadanazanapratipattirUpaM pratyAkhyAnaM yaH ko'pyanyo'trApi kariSyati maraNadezakAle prAntasamaye, dhIro vidvAn na mUDhA mUrchitA saMjJA jJAnaM yasya so'mUDhasaMjJaH spaSTajJAnaH sampUrNajJAna ityarthaH sa evaMvidho gacchati yAtyuttamaM sthAnaM mokSasthAnamityarthaH / / 70 / / guNaH etat pratyAkhyAnamanazanapratipattirUpaM yaH ko'pyanyo'pi kariSyati maraNadezakAle dhIro vidvAn na mUDhA saMjJA jJAnaM yasya sa amUDhasaMjJaH saMpUrNajJAna ityarthaH / sa gacchati yAtyuttamaM sthAnaM mokSasthAnamityarthaH / / 7 / / dhIro jaramaraNaviU dhIro [vIro] vinANa-nANasaMpanno / logassujjoyagaro disau khayaM savvadukkhANaM / / 71 / / dhIro jarAmaraNavit dhIro [vIro] vijJAnajJAnasaMpanaH / lokasyodyotakaro dizatu kSayaM sarvaduHkhAnAm / / 71 / / bhuva0 atha zAstrakAra AziSaM bibhaNiSurAha - dhiyA rAjata iti dhIrastIrthakRt jarAmaraNe ___ 2010_02 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gA. 71 vRddhatvanidhane vettIti jarAmaraNavit / tathA dhiyaM buddhiM sarveSAM bhavyAnAmAsAmastyena rA dadAtIti dhIraH / viziSTaM jJAnaM kevalajJAnaM vizeSAvabodharUpaM jJAyata iti jJAnam / tadeva sAmAnyAyabodharUpam [kevaladarzanam ] / tAbhyAM sampannaH saMyuktaH / lokasya caturdazarajjvAtmakasyodyotakaraH / dizatu karotu kSayaM vinAzaM sarvapApAnAM sarvakarmaNAmityarthaH / yadA tu pAThAntareNa vIro iti paThyate tadA vizeSeNa Irayati prerayatyaSTaprakArakaM karmeti vIrazcaramatIrthakRt / zeSaM tathaiva / asminpAThe zAstrakArAbhidhAnamapi guptamuktaM bhavati / yato'syApi prakIrNakasya vIrabhadraH karttA zrUyate / bhaktaparijJAyAmatidezakaraNAt sA tu tena kRteti vyaktamevAstItyato jJAyate'syA'pi sa eva kartteti / / 71 / / samAptamAturapratyAkhyAnavivaraNam ||ch|| 90 - vivaraNametadbravatA yadi viparItaM mayA kimapyuktam / tanmayi kRtAnukampairvicintya zodhyaM sadA vibudhaiH / / 1 / / sArvajJazAsanalavasya zrIdharmaghoSasugurorjayati prasAdaH ||ch|| prathitamatirAryarakSitasUrirvidhipakSadezakaH pUrvam / zamanidhirabhUdamuSmAd zrIjayasiMhasUriguruH / / 1 / / tatpaTTodayagirivarabhAnuH zrIdharmaghoSasUrIzaH / tasmAnmahendrasUrirdUrIkRtakumatamativAdaH / / 2 / / zrIbhuvanatuGgasUristasmAtsvasyopakRti kRte cakre / vivaraNamAtramihAturapratyAkhyAnaprakIrNakasya || 3 || mithyA yadatra bhaNitaM mayakA matimAndyato mahArtheSu / tanmaya kRtAnukampaiH zodhyaM vibudhairvizeSeNa // 4 // / / samAptAturapratyAkhyAnavivaraNaprazastiH / / granthamAnaM 850 / / zrIH / / / / vaikramIye 2066 tame varSe vijayakIrtiyazasUriNA saMzodhitaM sampAditaJcedaM AJcalikagacchIyazrIbhuvanatuGgasUrikRtavRttisahitaM zrIvIrabhadragaNipraNItaM zrI AturapratyAkhyAnaprakIrNakaM samAptam / / soma0 athAdhyayanaprAnte zAstrakAraH zrIjinAziSaM bhaNati dhiyA rAjate iti dhIrastIrthakRt, jarA vRddhatvaM maraNaM ca nidhanaM jarA ca maraNaM ca jarAmaraNe te vettIti jarAmaraNavit jarAmaraNa 2010_02 - Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 1 gA. 71 svarUpataducchedAdiprakAravettA ityarthaH / tathA dhiyaM buddhiM sarveSAM bhavyAnAM rAti dadAtIti dhIra iti vizeSaNapadam, tathA viziSTaM jJAnaM vijJAnaM vizeSAvabodharUpaM kevalajJAnamityarthaH, jJAyate iti jJAnaM sAmAnmAvabodharUpaM kevaladarzanamityarthastAbhyAM sampannaH saMyuktaH / tathA lokasya caturdazarajjvAtmakasya janmAdikalyANakeSu dravyodyotena kevalAlokabhAvodyotena tu sarvadApyudyotaka lokodyokaraH / dizatu karotu kSayaM vinAzaM sarvaduritAnAM sarvapApAnAM karmaNAmityarthaH / yadA tu pAThAntareNa 'vIro' iti paThyate tadA vizeSeNa Irayati prerayati aSTaprakAraM karmeti vIrazcaramatIrthakRt / idaM vizeSyapadaM zeSANi vizeSaNANi tathaiva / asmin pAThe zAstrakArAbhidhAnamapi guptamuktaM jJAtavyam / yato'syApi prakIrNakasya vIrabhadra eva sAdhuH karttA zrUyate bhaktaparijJAyAM tatkRtAyAmatrAdhyayane'tidezakaraNAdapi jJAyate'syApi sa eva kartteti bhAvaH / / 71 / / iti zrIdharmaghoSasUriziSyazrImahendrasUriviracitavRttyanusAreNazrIgacchezabhaTTArakaprabhuparamaguruzrIsomasundarasUripAdaiH kRtA'vacUrNiH samAptA / bhadraM bhavatu zrIsaGghasya / / cha / / / / vaikramIye 2066 tame varSe vijayakIrtiyazasUriNA saMzodhitaM sampAditaJcedaM tapAgaccheza zrIsomasundarasUrikRtAvacUriyutaM zrIvIrabhadragaNipraNItaM zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakaM samAptam / / guNa0 dhiyA rAjata iti dhIrastIrthakRt jarAmaraNe vRddhatvanidhane vettIti jarAmaraNavit tathA dhiyaM buddhiM sarveSAM bhavyAnAM rAti dadAtIti dhIraH / viziSTaM jJAnaM [vijJAnaM ] kevalajJAnam, jJAyata iti jJAnaM tadeva sAmAnyAvabodharUpaM tAbhyAM saMpannaH saMyuktaH / lokasya caturdazarajjvAtmakasyodyotakaro dizatu karotu kSayaM vinAzaM sarvaduritAnAM sarvapApAnAM sarvakarmaNAmityarthaH / / 71 / / iti prakIrNAvacUriH zrIguNaratnasUrikRtA / / / / vaikramIye 2066 tame varSe vijayakIrtiyazasUriNA saMzodhitaM sampAditaJcedaM zrIguNaratnasUrikRtAvacUrisahitaM zrIvIrabhadragaNipraNItaM zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakaM samAptam / / 91 2010_02 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tii madhyamakuma Tii egammi vi jammi pae saMvegaM vIyarAyamaggammi / gacchai naro abhikkhaM taM maraNaM teNa mariyavvaM / / 60 / / arthaH zAstranA eka mAtra je padanA abhyAsa-ciMtana-parAvartanathI AtmA vItarAga mArgamAM AgaLa vadhIne saMvegane prApta kare te pada - te gAthAnA ciMtana-parAvartana karatA karatA mRtyune svIkAravuM joIe. (10) tA egaM pi silogaM jo puriso maraNadesakAlammi / ArAhaNovautto ciMtaMto''rAhago hoi / / 61 / / artha H tethI paMcaparameSThIne namaskArarUpa eka zlokanA smaraNamAM lIna banIne je ArAdhaka mRtyune prApta kare che te ArAdhaka bane che. (91) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam khaNDaH -2 * prakIrNakoktadurdhyAnA'ntargataddaSTAntasamuccayaH 2010_02 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. paMDita zrIrUpavijayajI kRta pIstAlIsa AgamanI moTI pUjA zrIAturapratyAkhyAna prakIrNaka sUtra pUjA || duho || rAga dveSane chedare, bhedaje AThe karma | snAtaka padane anusarI, bhaje zAzvata zarma III rAgaH IDara AMbA AMbalI re. dezI dezavirati guNaThANameM re, varate zrAvaka jeha | ANaMdAdikanI pare re, taje mithyAtvane teha IIII saguNanara, pUjA zrI jinadeva... e AMkaNI bAre vratanA parihare re, pratyeke atiyAra | karamAdAna panara tajI re, samakitanA paMya chAra |rA su. || jJAna darzana cAritranA re, tapa vIrajanA jeha | aticAra alagA karI re, bhaja jinavara gaNageha II3II su. || pAraMgata pada pUjIye re, tajI tresaTha durgAna | Indriya kaSAyane jhIpIne re, pAme samakita jJAna llll su. || Aura paccakakhANa sUtranI re, kare ArAdhanA jee I trIje bhave ziva saMpadA re, nizcaya pAme teha pAsu. | teNe e sUtranI pUjanA re, karajo dharI suha jhANa rUpavijaya kahe pAmajo re, zAzvata sukha nirvANa III su. || 2010_02 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 163 112 117 117 124 khaNDa:-2 prakIrNakoktadurdhyAnA'ntargatadRSTAntasamuccayA'nukramaH 1 ajJAnadhyAnam : azakaTApitA 97 / 12 mithyAdhyAnam : govindaH 153 2 anAcAradhyAnam : koGkaNasAdhuH 98 | 13 mUrchAdhyAnam : kanakadhvajaH 154 2 anAcAradhyAnam : ASADhAcAryaH 98 14 zaMkAdhyAnam : ASADhAcAryaziSyAH 98 3 kudarzanadhyAnam : surASTrazrAvakaH | 15 kAGkSAdhyAnam : mariciH 4 krodhadhyAnam : kUlavAlakamuniH 107 | 16 gRddhidhyAnam : maGgusUriH 164 4 krodhadhyAnam : gozAlakaH 16 gRddhidhyAnam : kaNDarIkaH 165 4 krodhadhyAnam : pAlakaH | 17 AzAdhyAnam : mUladevaH 166 4 krodhadhyAnam : namucimaMtrI 18 tRSNAdhyAnam : kSukkalamuniH 174 4 krodhadhyAnam : zivabhUtiH 121 | 19 kSudradhyAnam : rAjagRhadramakaH 176 5 mAnadhyAnam : bAhubalI 20 pathidhyAnam : valkalacIrI 176 5 mAnadhyAnam : vizvabhUtiH 125 21 prasthAnadhyAnam : sanatkumAraH 180 5 mAnadhyAnam : subhUmacakrI | 21 prasthAnadhyAnam : brahmadattaH 5 mAnadhyAnam : parazurAmaH 126 | 22 nidrAdhyAnam : mahiSamAMsabhakSiH 184 5 mAnadhyAnam : saGgamaH 22 nidrAdhyAnam : modakAbhilASI 184 6 mAyA dhyAnam : dhanazrI 136 22 nidrAdhyAnam : hastidantotpATakArI 185 7 lobhadhyAnam : vaNimitra 138 | 22 nidrAdhyAnam : sAdhumastakatroTI 185 7 lobhadhyAnam : siMhakesarisAdhuH 138 | 22 nidrAdhyAnam : vaTazAkhAbhaJjI 185 8 rAgadhyAnam : vikramayazorAjaH 141 | 23 nidAnadhyAnam : nandiSeNa: 8 rAgadhyAnam : dAmannakazvasuraH 142 | 23 nidAnadhyAnam : gaGgadattaH 187 8 rAgadhyAnam : kapila: | 23 nidAnadhyAnam : sambhUtimuniH 191 9 dveSadhyAnam : madhudeva-pippalAdau 145 | 23 nidAnadhyAnam : draupadI 194 9 dveSadhyAnam : dharmaruci-nAviko | 24 snehadhyAnam : marudevImAtA 9 dveSadhyAnam : vIrakadevaH 147 24 snehadhyAnam : sunandA 199 10 mohadhyAnam : balabhadraH 147 | 24 snehadhyAnam : arhannakamAtA 200 11 icchAdhyAnam : kapilaH 150 | 25 kAmadhyAnam : kumAranandisuvarNakAra:201 12 mithyAdhyAnam : jamAliH 151 / 25 kAmadhyAnam : rAvaNaH 202 126 130 185 143 145 _ 2010_02 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 205 246 210 213 216 t. 266 26 kaluSadhyAnam : bAhu-subAhu-pITha-mahApIThAH 203 | 44 paruSadhyAnam : brahmadattaH 242 26 kaluSadhyAnam : siMhaguhAsthitakSapakaH 203 44 paruSadhyAnam : yugabAhuH 242 27 kalahadhyAnam : duryodhanaH 204 44 paruSadhyAnam : ekAzrAvikA 27 kalahadhyAnam : nAradaH 45 bhayadhyAnam : gajasukumAlamuniH 246 28 yuddhadhyAnam : koNikanRpaH 205 46 rUpadhyAnam : sanatkumAraH 28 yuddhadhyAnam : caNDapradyotaH 46 rUpadhyAnam : caNDapradyotaH 246 29 niyuddhadhyAnam : bAhubalI-bharatau 47 AtmaprazaMsAdhyAnam : vararuciH 247 29 niyuddhadhyAnam : aTTanamallaH 47 AtmaprazaMsAdhyAnam : rathikaH kozA ca 251 30 saGgadhyAnam : rAjImatI 214 | 48 paranindAdhyAnam : kUragaDukamuniH 252 30 saGgadhyAnam : bhavadevamuniH 49 paragarhAdhyAnam : goSThAmAhilaH 255 31 saGgrahadhyAnam : mammaNaH 50 parigrahadhyAnam : cArudattaH 260 32 vyavahAradhyAnam : sArthavAhapatnI 50 parigrahadhyAnam : munipatimuniH 33 krayavikrayadhyAnam : nandaH 51 paraparivAdadhyAnam : subhadrAsatI 261 34 anarthadaNDadhyAnam : zAmbaH | 52 paradUSaNadhyAnam : aGgaRSiH 266 34 anarthadaNDadhyAnam : gaGgadattaH 222 53 ArambhadhyAnam : kuruDotkuruDau 266 34 anarthadaNDadhyAnam : vAcAla: 266 |53 ArambhadhyAnam : dvIpAyanaH 266 35 AbhogadhyAnam : brahmadatta: 223 36 anAbhogadhyAnam : prasannacandraH | 54 saMrambhadhyAnam : kSullakamuniH 270 224 37 RNAviladhyAnam : yatibhaginI | 55 pApAnumodanadhyAnam : -rAjA 38 vairadhyAnam : parazurAmaH | 56 adhikaraNadhyAnam : nandamaNikAra: 271 38 vairadhyAnam : kapilaH (kRSivala:?) 228 | 57 asamAdhimaraNadhyAnam : skandakAcAryaH 273 38 vairadhyAnam : sudarzanaH | 58 karmodayapratyayadhyAnam : viSNuH(kRSNaH)276 39 vitarkadhyAnam : cANakyaH 59 RddhigauravadhyAnam dazArNabhadraH 278 40 hiMsAdhyAnam : kAlasaukarikaH 233 60 rasagauravadhyAnam : jitazatrurAjA 281 41 hAsadhyAnam : caNDarudrAcAryaH 61 sAtAgauravadhyAnam : zazirAja 41 hAsadhyAnam : vajrabAhuH 237 | 62 aviramaNadhyAnam : bhRguyazasau 282 42 prahAsadhyAnam : caNDapradyotaH 246 62 aviramaNadhyAnam : mUkajIvaH 43 pradveSadhyAnama : marubhUti-kamaThau 238 | 62 aviramaNadhyAnam : metAryamuniH 283 43 pradveSadhyAnam : vIravibhuH gopazca 238 / 63 amuktimaraNadhyAnam : sambhUtimuniH 191 226 227 229 230 235 ' 2010_02 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH -2 prakIrNakoktaduAnA'ntargatadRSTAntasamuccayaH 1. ajJAnadhyAne'zakaTApituH sampradAyaH saGghAcAravidhigranthAt / pramAdyan sUrireko'tra, pretyAbhUd vigatazrutaH / tatrodyacchan sa evAbhUt, pAraddazvA zrutAmbudheH / / 1 / / tathAhi-ekasmin bhrAtarau gacche, gaGgAkUlanivAsinau / vrataM jagRhatuH zAntau tatraiko'bhUd bahuzrutaH / / 2 / / sUrirjajJe krameNAsau, ziSyaiH sUtrArthamicchabhiH / sevyamAno dinaM sarvaM, vizrAmaM nAznute kvacit / / 3 / / nizAyAmapi sUtrArthacintanapRcchanAdibhiH / nAsasAda sukhAnidrAmanvahaM vyagramAnasaH / / 4 / / bhrAtA tasya dvitIyastu, nityamAste yathAsukham / taM ca pazyannasau sUrirdadhyau durbuddhibAdhitaH / / 5 / / aho me bAndhavo dhanyo, yo'yamAste sadA sukhI / jJAnavijJAnahInatvAt, kenApyAyAsyate nahi / / 6 / / ajAkRpANakalpena, jJAnenAhaM tvavApnuyAm / duHkhaM tato'tra kenApi, viduSA sUditaM hyadaH / / 7 / / mUrkhatvaM hi sakhe ! mamApi rucitaM tasyApi cASTau guNA, 1-nizcinto 2-bahubhojano 3-'trapamanA 4-naktaMdivAzAyakaH / 5-kAryAkAryavicAraNAndhabadhiro 6-mAnApamAne samaH; 7-prAyeNAbhayavarjito 8-dRDhavapurmUrkhaH sukhaM jIvati / / 8 / / na punarbhAvayati yathAnAnAzAstrasubhASitAmRtarasaiH zrototsavaM kurvatAM, yeSAM yAnti dinAni paNDitajanavyAyAmakhinnAtmanAm / teSAM janma ca jIvitaM ca saphalaM taireva bhUrbhUSitA, zeSaiH kiM pazuvad vivekarahitai bhArabhUtairnaraiH ? / / 9 / / jJAnapradveSatazcaivaM, jJAnamAzAtayannasau / duSTabuddhiH pramAdena, jJAnaghnaM karma baddhavAn / / 10 / / jJAnAcArAticAraM tamanAlocya vipadya ca / devo'bhUd devaloke'sau, saJcAritraprabhAvataH / / 11 / / cyutvA''bhIrakule kasmin, bharate'tra suto'jani / pitRbhyAmAtmarUpAM sa, kanyAmudvAhito yuvA / / 12 / / tasyaikadA sutA jajJe, surUpA bhadrakanyakA / yauvanaM prApa sA yUnAM, manonayanahArakam / / 13 / / anodhuri nidhAyainAM, tatpitA nagaraM prati / pratasthe samamAbhIraighRtaM vikretumanyadA / / 14 / / tAmeva pazyatAM tepAmanAMsi ca manAMsi ca / utpathasthAnyabhajyanta, sadyaH praskhalya kutracit / / 15 / / vilakSIbhUya saMbhUya, tairityaucyata tAvatA / nAmnA'zakaTA'zakaTApiteti ca muhurmuhaH / / 16 / / 2010_02 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam zRNvatastasya vairAgyaM, babhUva laghukarmaNaH / sutAmudvAhya kenApi, dattvA tasmai dhanAdikam / / 17 / / gacche kasmin sa niSkramya, yogodvahanamAhRtaH / kurvannadhyaiSTa suspaSTamuttarAdhyayanatrayam / / 18 / / paThato'saMskRtAkhyaM ca, turyAdhyayanamaJjasA / tad jJAnAvaraNIyAkhyamAgAtkarmodayaM tataH / / 19 / / adhIyAnasya tattasyAcAmAmlAbhyAM dinadvayam / naiko'pyAlApako'syAgAtkRcchreNANyabhiyogataH / / 20 / / tato'sau gurubhiH proce, kiM te'nujJApyatAmidam ? / sa prAha bhagavannasya, yogaH kIdRg ? tato guruH / / 21 / / Uce yAvadidaM naiti, tAvadAcAmlamasya tu / sa smAha kRtamanyena, zrutena tapasA ca me / / 22 / / AcAmlAnyatha so'kArSId, dvAdazAbdI samAhitaH / kSayamApaitakat karma, sukhenAdhyaiSTha tacchrutam / / 23 / / zeSaM cApi zrutaM kSipramadhIte sma mahAmatiH / zrutabhakterihAmutra, sarvatra sukhabhAgabhUt / / 24 / / 2. anAcAradhyAne koGkaNasAdhoH dRSTAntaH zrIkalpasUtrasubodhikATIkA'ntargataH / yathA ko'pi kuGkaNadezIyo vaNig vRddhatve pravrajitaH, sa caikadA airyApathikIkAyotsarge ciraM sthito gurubhiH pRSTaH- 'etAvaddIghe kAyotsarge kiM cintitam ?' sa pratyuvAca-svAmin ! jIvadayA cintitA', kathamiti punargurubhiH pRSTa Aha- 'pUrvaM gRhasthAvasthAyAM kSetreSu vRkSaniSUdanapUrvakamuptAni dhAnyAni bahUnyabhUvan, idAnIM mama putrAstu nizcintA yadi vRkSaniSUdanaM na kariSyanti tadA dhAnyA'bhAvena varAkAH kathaM bhaviSyanti ?' iti RjutvAt svAbhiprAye yathAsthite nivedite gurubhiH kathitaM- 'mahAbhAga ! durdhyAtaM bhavatA, aho ! ayuktametadyatInAm,' ityukte ca mithyAduSkRtaM dadau / / 2-14. anAcAradhyAne zaGkAdhyAne ca devAnAmanAgamanAdutpravrajitukAmasyA''SADhasUreH zrImadbhAvavijayakRtazrIuttarAdhyayana-sUtravRtyuktakathA / vatsAbhUmau bhUriziSyaparivArA bahuzrutAH / AryASADhAbhidhAcAryA, babhUvurvizvavatsalAH / / 1 / / yo yasteSAM gaNe bhaktaM, pratyAkhyAya vyapadyata / taM taM niryAmya nirgrantha-mitthaM te sUrayo'vadan / / 2 / / devabhAvaMgatenA''zu, deyaM me darzanaM tvayA / ityukte'pi bahUnAM tairnAgAtko'pi divaM gataH / / 3 / / athA'nyadA svaziSyaM te, niryAmyAtIva vallabham / evamucuH sanirbandhaM, guravo gadgadAkSaram / / 4 / / svargagatena bhavatA, vatsa ! vatsalacetasA / avazyaM darzanaM deyaM tvAmiti prArthaye bhRzam / / 5 / / mayA hi bahusAdhunAmevamuktamabhUtparam / nA''gAtko'pi tvaM tu vatsA''gaccheH snehamamuM smaran / / 6 / / tatprapadya vipadyAzu, devIbhUto'pi sa drutam / nAyayau prathamotpanna-surakAyairvilambitaH / / 7 / / tasminnanAgate sadyo, viparyastamanA guruH / evaM vyacintayannUnaM, paraloko na vidyate ! / / 8 / / 2010_02 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH jJAnadarzanacAritrArAdhakAH zAntacetasaH / vihitAnazanAH samyagmayA niryAmitAH svayam / / 9 / / madvAcaM pratipatrAzca, vineyo mama ye mRtAH / snehaleSvapi teSveko-'pyA''gAno kathamanyathA ? [yugmam / / 10 / / tadadya yAvaccakre'sau, kriyA kaSTapradA mudhA / bhogAn hitvA manojJAMzca, mayAtmA vaJcito vRthA ! / / 11 / / bhuktvA bhogAMstadadyApi, kariSye saphalaM januH / paraloke hyasati kaH, klizyate kuzalo mudhA ! / / 12 / / vimRzyeti svaliGgastha, eva mithyAtvamAzritaH / utpravrajitukAmo'sau, muktvA gacchaM viniryayau / / 13 / / atrAntare'vadhijJAnAtsvarUpaM svaguroridam / jJAtvA divaM gataH ziSyo, viSaNNo dhyAtavAniti ! / / 14 / / aho ! madguravo jainAgamanetrAnvitA api / vimuktimArga muJcanti, mohAndhatamasAkulAH ! / / 15 / / aho ! mohasya mahimA, jagajjaitro vijRmbhate / jAtyandhA iva ceSTante, pazyanto'pyakhilA janAH ! / / 16 / / kulavAnapi dhIro'pi, gabhIro'pi sudhIrapi / mohAjjahAti maryAdAM, kalpAntAdiva vAridhiH / / 17 / / tanmohapreritA yAvannAmI duSkarma kurvate / tAvadetAnvibodhyAhaM, kurve sanmArgamAzritAn ! / / 18 / / dhyAtvetyAgatya sa suraH, svagurorgamanAdhvani / grAmamekaM vicakre tat-pArve divyaM ca nATakam / / 19 / / tataH sa sUristannATyaM, prekSyamANo manoharam / UrdhvaM eva hi SaNmAsImAsItprAjyapramodabhAk / / 20 / / zItAtapakSudhAtRSNASaNmAsatikramazramAn / divyAnubhAvAnnAjAsIttannATyaM sa vilokayan / / 21 / / tasminnRtye'tha devena, saMhate so'calatpuraH / kSaNamekaM zubhaM nATyaM, dRSTaM diSTyeti bhAvayan / / 22 / / sa devo'tha tadAkUtaM, parIkSitumalaDkRtAn / SaT jIvakAyasaMjJAn SaT, vidadhe bAlakAn vane / / 23 / / dRSTvAtha sUristeSvAdyaM, bhUribhUSaNabhUSitam / iti dadhyau zizorasyA'laGkArAnAcchinamyaham / / 24 / / eSAM dravyeNa bhogecchA, ciraM me pUrayiSyate / mRgatRSNAmbupAnecchAdezyA dravyaM vinA hi sA / / 25 / / vimRzyeti sa taM kSIrakaNThaM sotkaNThamabravIt / re ! muJca muJcAlaGkArAn, bAlakaH sa tu nA'mucat / / 26 / / tato ruSTaH sa taM zAvaM, jagrAha galakandale / so'rbhako'pi bhayodbhrAntastamityUce sagadgadam / / 27 / / asyAmaTavyAM bhImAyAM, bibhyaccaurAdyupadravAt / pRthvIkAyikasaMjJo'hamasmi tvAM zaraNaM zritaH / / 28 / / azAzvatA hyamI prANA, vizvakIrtizca zAzvatI / yazorthI prANanAze'pi, tadrakSeccharaNAgatam ! / / 29 / / bAlaM mAM dInatAM prAptaM, pAhi pAhi prabho ! tataH / taireva bhUSitA bhUrye, rakSeyuH zaraNAgatam / / 30 / / yataH-"vihalaM jo avalaMbai, AvaipaDiaM ca jo samuddharai / saraNAgayaM ca rakkhai, tisu tesu alaMkiA puhavI / / 31 / / " 2010_02 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam ityAdyukto'pi lubdhAtmA, sa sUristasya kandharAm / yAvanmoTayituM lagnastAvacchAvaH punarjagau / / 32 / / bhagavannekamAkhyAnaM, zrutvA kuryA yathocitam / sUrijagAda tabrUhi, sopyAkhyat zrUyatAmiti / / 33 / / grAme kvApi kulAlo'bhUtsa cAnyedhurmudaM khanan / AkrAntaH patatA khAnitaTeneti vaco'vadat / / 34 / / yatprasAdAbaliM bhikSAM, dade jJAtIMzca poSaye / sA'pyA''krAmati bhUmirmI, tajjAtaM zaraNAdbhayam ! / / 35 / / yathA hyAjIvikAmukhyasaukhyArthI pRthivIM zritaH / varAkaH kumbhakAro'yaM, tayaivopahato drutam ! / / 36 / / bhagavannahamapyevaM, bhItastvAM zaraNaM zritaH / tvaM ca muSNAsi mAM tadbhIrmamApi zaraNAdabhUt ! / / 37 / / tadAkAtidakSo'si, re ! bAleti vadan guruH / tadrUSaNAni jagrAha, nijagrAha ca tAM zizum ! / / 38 / tAnazeSAnalaGkArAnakSipatsvapratigrahe / vratAddhRSTo hi dakSo'pi, nizzUko jAyate bhRzam ! / / 39 / / tataH puro vrajan kAJcidatikrAnto vanIM guruH / bAlakaM prAgvadadrAkSIdapkAyAkhyaM dvitIyakam / / 40 / / tasmiMstasyA'pya'laGkArAMstathaivA''dAtumudyate / so'pyA''khyAya nijAmAkhyAmAkhyAnaM khyAtavAniti / / 41 / / "ekastAlAcarazcArukathAkathanakovidaH / pATalAhvo'bhavadbharisubhASitarasahadaH / / 42 / / so'nyadA prottaran gaGgAM, nIrapUraiH pravAhitaH / tIrasthairdadRze lokairityUce ca savismayaiH / / 43 / / bahuzrutaM citrakathaM, gaMgA vahati pATalam / vAhyamAnA'stu bhadraM te, brUhi kiJcitsubhASitam / / 44 / / samAkobhayAkarNisakarNastajjanoditam / zlokamekamanazlIlaM, pATalo'pyevamabravIt / / 45 / / yena rohanti bIjAni, yena jIvanti karSakAH / tasya madhye vipadyeta, jAtaM me zaraNAdbhayam ! / / 46 / / " kathAM procyeti tadbhAvaM, cAviSkRtya sthite zizau / kRpAM hitvA''dade sUristasyApyAbharaNavrajam / / 47 / / tato'pyagre vrajastejaskAyikAkhyaM tRtIyakam / vIkSyArbhakamabhUtsUristadbhUSAgrahaNodyataH / / 48 / / tataH so'pi zizuH prAgvatprAduSkRtya nijAbhidhAm / itthaM kathAM kathayituM, paTuvAkyaiH pracakrame / / 49 / / "kvApyAzrame tApaso'bhUtsarvadA vahnipUjakaH / tasyoTaje'nale naivA'nyadA dagdhe sa ityavak / / 50 / / yamahaM madhusarpibh', tarpayAmi divAnizam / dagdhastenaivoTajo me, jAtaM taccharaNAdbhayam ! / / 51 / / yadvAraNyaM gataH kazcidvahniM vyAghrabhiyA nizi / ajvAlayat pramattazca, dagdhastenA'bravIditi / / 52 / / mayA hi vyAghrabhItena, pAvakaH zaraNIkRtaH / / dagdhaM tena ca gAtraM me, jAtaM zaraNato bhayam / / 53 / / " ityuktvAkhyAnakaM tasyopanayaM ca prakAzya saH / tasthau zizustatastasya, bhUSaNAnyAdade guruH / / 54 / / tato'pya'gre'rbhakaM vAyukAyAkhyaM vIkSya pUrvavat / lAtuM tasyApyalaGkArAn, sUrirudyamavAna'bhUt / / 55 / / so'pi zAvo nijaM nAma, prAgvattasmai prakAzayan / AkhyAnaM vaktumArebhe, vAgmitvaM nATayanijam / / 56 / / 2010_02 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 101 "ekaH ko'pi yuvA bhuuriblo'bhuutpiinbhuughnH| vAtarogagRhItaM taM, prekSya ko'pIti pRSTavAn / / 57 / / laGghanaplavanodyogI, prAgbhUtvApyadhunA bhavAn / yAti yaSTimavaSTabhya, kasya vyAdherupadravAt ? / / 58 / / so'vAdIdyo marujjyeSThA''SADhayoH saukhyado bhavet / sa eva bAdhate'Gga me, jAtaM hi zaraNAdbhayam ! / / 59 / / AkhyAnamityuditvA tadbhAvayitvA ca pUrvavat / zizoH sthitasya tasyApi, bhUSaNAnyagrahIdguruH / / 60 / / bhUyopi purato bAlaM, prAgvadAbharaNairbhUtam / sa vanaspatikAyAkhyaM, paJcamaM sUriraikSata / / 61 / / tasyApi bhUSaNagaNaM, grahItuM sodyame gurau / so'pItyAkhyAnamAcakhyau, svAbhikhyAkhyAnapUrvakam / / 62 / / "drume puSpaphalAkINe, kvApi ke'pya'vasan khagAH / vRkSo hyayaM naH zaraNamiti vizrabdhacetasaH / / 63 / / teSAM ca vasatAM tatra, nirAbAdhamathAnyadA / apatyAni bahUnyantIMDaM krIDanti jajJire / / 64 / / itazca tasya vRkSasya, pArvAtkA'pyudgatA ltaa| taM taruM pariveSTyoccairAruroha drumopari / / 65 / / tayA ca latayA'nyedhurvilagya bhujago mahAn / Aruhya taM drumaM tAni, khagApatyAnyabhakSayat / / 66 / / tataste vihagAH svIyApatyavidhvaMsaduHkhitAH / kurvantastumulaM proccairitthamAhurmuhurmithaH / / 67 / / adya yAvatsukhaM vRkSe, sthitamatrAnupadrave / asmAdeva latAyuktAdadyAbhUccharaNAdbhayam / / 68 / / " ityudIrya kathAM tasyA, bhAvaM prAgvat prakAzya ca / tasthuSastasya zAvasyA'pyAdade bhUSaNAni saH / / 69 / / tato'gre prasthitaH SaSThaM, trasakAyAkhyamarbhakam / vIkSya tasyApyalaGkArAn, so'bhUdAcchettumutsuka: / / 70 / / nijAmAkhyAM samAkhyAya, so'pyA''khyAnacatuSTyam / avAdIdvIndriyAdInAM, caturNAM tatra sambhavAt / / 71 / / "tathA hi nagare kvApi, parIte parito'ribhiH / bhItA bahisthA mAtaGgA, purAntaH prAvizan drutam / / 72 / / tAMzca madhyasthitaiokerannAdikSayabhIrubhiH / niSkAzyamAnAnnagarAdvidviSo'pIDayan bhRzam / / 73 / / puraM naH zaraNaM bhAvItyAzayA vizato'pi tAn / nirIkSya durdazAM prAptAstadA ko'pItya'bhASata / / 74 / / bhItAH paurAH karSayanti, yuSmAnnijanti ca dviSaH / tatkvApi yAta mAtaGgA !, jAtaM zaraNato bhayam / / 75 / / " prAgvat sopanaye tena, prokte'pyevaM kathAnake / amuJcati gurau bAlau, dvitIyAmabravItkathAm / / 76 / / "nagare kvApyabhUdbhUpaH, sa ca duSTo nijairnaraiH / svIya eva pure caurya, sarvadA'cIkaradRzam / / 77 / / rAjJastasya purodhAstu, sarvaM janamabhaNDayat / khinnAstato'khilA lokAH, parasparamado'vadan / / 78 / / yatra rAjA svayaM cauro, bhaNDakazca purohitaH / yAta paurAH ! purAttasmAjjAtaM hi zaraNAdrayam / / 79 / / " kathAM sopanayAM prAgvadimAmUcAnamapyamum / nA'nUcAno'mucadgrastaM, janaM duSTa iva grahaH ! / / 8 / / tatastRtIyamAkhyAnaM, vaktuM prAqasta so'rbhakaH / "tathA hi kvApyabhUdgrAme, dvijanmA ko'pi kAmukaH / / 81 / / _ 2010_02 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama tasya cAsItsutA madhyavayobhUSitabhUghanA / udagrarUpalAvaNyA, jagannetrasudhAJjanam / / 82 / / anyadA tAM sutAM vIkSya, riraMsuH sa dvijo'bhavat / na hi prabalabhogecchaH, sthAnAsthAne vicArayet / / 83 / / tAM ca kAmayamAno'pi, na siSeve sa ljjyaa| tatkAmasyAnivRttezca, jajJe kSINatanubhRzam / / 84 / / taM cAtidurbalaM prekSya, sanirbandhaM tadaGganA / aprAkSItkSAmatAhetuM, so'pyAcakhyau yathAtatham / / 85 / / tataH sA vyamRzaddakSA, yadyenAM nApnuyAdayam / tadAvazyaM vipadyeta, drAg dazAM dazamIM gataH / / 86 / / vidhAyAkAryamapyetattadenaM jIvayAmyaham / nijo bhartA hi patnIbhirjIvanIyo yathAtathA / / 87 / / / sA vicintyeti taM proce, mA kArSIradhRtiM priya ! / ahaM kenA'pyupAyena, kariSyAmi tavehitam / / 88 / / tamityAzvAsya sA putrImiti provAca dambhinI / pUrvaM hi naH sutAM yakSo, bhuGkte pazcAdvivAhyate / / 89 / / kRSNabhUteSTAnizAyAM, tattvaM yakSAlayaM vrajeH / tvAM bhoktumudyataM tatrA''gataM yakSaM ca mAnayeH / / 10 / / he putri ! tatrodyotaM ca, mA kArSIryakSamIkSitum / udyote hi kRte yakSaH, saroSamupayAsyati / / 91 / / tacchrutvA mAtRvisrambhA, svIcakre sA'pi tadvacaH / vistrabdho hi jano'kAryamapi sadyaH prapadyate ! / / 12 / / rAtrau ca mAtRproktAyAM, sA yakSekSaNakautukAt / zarAvasthagitaM dIpaM, lAtvA yakSAlayaM yayau / / 13 / / tanmAtrA prahito bhaTTo'pyA''gAttadyakSamandiram / tAM copabhujyaM ni:zaMkaM, ratazrAnto'svapItsukham / / 94 / / zarAvasampuTAddIpamAviSkRtyA'tha kautukAt / pazyantI tatsutA tatra, tAtaM dRSTvetyacintayat / / 95 / / aho mayA samaM mAyA, mAtrA'pi mahatI kRtA / bhartA tadayamevAstu, mama kiM lajjayA'dhunA ? / / 96 / / kiJca svatAtamapyenamapazaMkaM bhajAmyatha / narttanodyuktanatakyA, vadanAvaraNena kim ? / / 97 / / sA vimRzyeti pitrA'pi, samaM reme yathAruci / ratazrAntau ca tau suptau, prAbudhyetAM prage'pi na / / 98 / / mAtA tasyAstataH kAntaviyogodagraduHkhataH / alabdhanidrA yAminyAM, prAtastAvityabhASata / / 99 / / udgate'pi ravau vizvaM, vizvaM spRzati cA''tape / prabuddhe'pya'khile loke, hale ! jAgarti no sukhI / / 100 / / tatsavitrIvacaH pUrvaprabuddhA sA tadaGgajA / zrutvA tadIyabhAvaM cA'vagamyetyuttaraM dadau / / 101 / / mAtastvayaiva proktaM me, yadyakSaM bahu mAnayeH / yakSeNa cAhatastAtastadanyaM tAtameSayaH / / 102 / / imAmAkarNya tadvAcaM, brAhmaNItyabravItpunaH / nava mAsAn svIyakukSau, kaSTenA'dhAri yA mayA / / 103 / / viNmUtre ca ciraM yasyA, mardite sA'pi nandanA / matkAntamaharattanme, jAtaM zaraNato bhayam / / 104 / / " pUrvavadbhAvanApUrvamityuktepi kathAnake / tenA'muktaH zizusturyamAkhyAnamidamuktavAn / / 105 / / "tathA hi kvapyabhUdgrAme, vipraH ko'pi mahAdhanaH / sa ca dharmadhiyA mUDhaH, sarovaramacIkhanat / / 106 / / 2010_02 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 103 tasya pAlyAM devakulamArAmaM ca vidhApya saH / pravartya chAgayajJaM ca, muhustatra cakAra saH / / 107 / / ayaM hi dharmastrANaM me, paralokaM bhaviSyati / dhyAyanniti sa yajJeSu, chagalAnavadhIbahUn / / 108 / / bhUdevaH so'nyadA mRtvA, chAgeSvevodapadyata / so'pi chAgaH kramAvRddhi, prApto'bhUtpInabhUghanaH / / 109 / / yajJe hantuM nIyamAnaH, svaputraireva so'nyadA / svopajJaM tattaTAkAdi, dRSTvA svAM jAtimasmarat / / 110 / / mayaiva kAritamidaM, mamaivAbhUdvipattaye / nindannevaM svakRtyaM sa, 'bubu' zabdaM vyadhAnmuhuH / / 111 / / tathAbhUtaM ca taM vIkSya, jJAnI ko'pi mahAmuniH / tatpUrvabhavavRttAntaM, vijJAyaivamavocata / / 112 / / khAnitaM hi tvayaivedaM, saro vRkSAzca ropitAH / pravartitA makhAzcA'tha, kiM 'bubU' kuruSe pazo ! / / 113 / / iti sAdhuvacaH zrutvA, sa chAgo maunamAzrayat / svakarmaNyudite kiM hi, pUtkArairiti cintayan / / 114 / / tUSNIkaH sAdhuvAcA'yamajo'bhUdityavetya te / athA'pRcchan dvijAH sAdhumityAzcaryabharAkulAH / / 115 / / kimeSa meSo bhagavannAkarNya bhavatAM vacaH / tUSNIkatvaM dadhau nAga, iva mantravazIkRtaH ? / / 116 / / muni gau bhavattAtau, mRtvA'sau chagalo'bhavat / dRSTvA caitattaTAkAdi, jAtismaraNamAsadat / / 117 / / tato duHkhAbubudhvAnamuccaiH kurvanmayoditam / svakarmaNAM doSamamuM, jJAtvA maunaM dadhau drutam / / 118 / / tatastadaGgajAH procuH, kaH pratyaya iha prabho ! / vinA pratyayamuktaM hi, parokSaM zraddadhIta kaH ? / / 119 / / sAdhurUce samakSaM vaH, prAgbhave nihitaM svayam / nidhiM ceddarzayatyeSa, tadA hyetadyathAtatham / / 120 / / tadAkarNya nidhisthAnaM, darzayetyuditaH sutaiH / chAgo gatvA nidhisthAne, pAdAgreNA'khanadbhuvam / / 121 / / tatastattanayairjAtapratyayairyatisannidhau / sa chAgo mumuce jainadharmazca pratyapadyata / / 122 / / dharmaM zrutvA munestasmAnmeSo'pi pratipadya saH / vihitAnazanaH sadyo, devabhUyamavindata / / 123 / / pretya me zaraNaM bhAvItyAzayA sa dvijo yathA / taTAkAdi vyadhAttacca, tasyAzaraNatAmagAt / / 124 / / evaM mayA'pi bhItena, bhavantaH zaraNIkRtAH / cenmuSNanti tadA me'pi, trANamatrANatAM gatam / / 125 / / " itthaM caturbhirAkhyAnairgurostenoditairapi / na durbhAvo nyavarttiSTA'sAdhyo roga ivauSadhaiH / / 126 / / tatastasyA'pyalaGkArAn, sUrirjagrAha pUrvavat / lubdho jano hi no dravyaistRpyatyabdhirivAmbubhiH / / 127 / / evaM SaNNAM kumArANAmAttairAbharaNavrajaiH / pratigrahaM durvikalpairAtmAnaM ca babhAra saH / / 128 / / tato drutaM drutaM sUriH, puro gantuM pracakrame / sambandhyeSAM zizUnAM mAM, mAdrAkSIditi cintayan / / 129 / / devo'pyevaM parIkSAbhistaM praNaSTavratAzayam / jJAtvaikAM vyakarotsAdhvIM, tatsamyaktvaM parIkSitum / / 130 / / tAM ca gurvImalaGkAranikaraiH parimaNDitAm / vIkSya sUriH sasaMrambhArambhamevamuvAca saH / / 131 / / 2010_02 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam aJjitAkSI bhUribhUSAbhUSitA tilakAGkitA / zAsanoDDAhakRduSTasAdhvi ! tvaM kuta AgatA ? / / 132 / / sUrestasyeti vacanaM zrutvA roSabharAkulA / sA vratinyapi niHzaGkaM pratyuvAceti taM drutam / / 133 / / re sUre ! sarSapAbhAni, paricchidrANi pazyasi ? / Atmano bilvamAtrANi pazyannapi na pazyasi ? / / 134 / / kiJcaivaM zikSayannanyaM, nirdoSaH khalu zobhate / svayaM sadoSastu paraM, na zikSayitumarhati ! / / 135 / / yadi ca tvaM manyase svaM, zramaNaM brahmacAriNam / samaleSTusuvarNaM satkriyamugravihAriNam / / 136 / / tadabhyehi mamAbhyarNamutkarNaH kiM praNazyasi | vilokayAmi jyeSThArya !, yathAhaM te pratigraham / / 137 / / tayetyuDDAhitaH sAdhvyA, tUSNIkaH sa vrajan puraH / dadarza sainyamAgacchat, kRtaM tenaiva nAkinA / / 138 / / bhayodbhrAntastataH suriH, sainyAdhvAnaM vihAya saH / nazyannapi nRpasyaiva, purogAddaivayogataH / / 139 / / nRpo'pi prekSya taM hastiskandhAduttIrya cA'namat / Aha sma cA'ho ! bhAgyaM me, yUyaM yadiha vIkSitAH ! / / 140 / / tatkRtvA'nugrahaM svAminmayIdaM modakAdikam / eSaNIyaM prAsukaM ca gRhyatAM gRhyatAM drutam / / 141 / / nA'dya bhokSye'hamityuccairvadan sUristu nA''dade / pAtrastho bhUSaNaugho mA, dRzyatAmiti cintayan ! / / 142 / / taM muJca muJcetyUcAnaM, bhiyA bhUpastu nA'mucat / hriyA na neti jalpantIM navoDhAM ramaNo yathA ! / / 143 / / bhUbhujA muhurAkRSTamapi sUriH patadgraham / na mumoca navoDhA. strI, bharnAkRSTamivAMzukam ! / / 144 / / tataH prasahya tatpANestamAcchidya patadgraham / tatra yAvannRpaH kSeptumArebhe modakAdikam / / 145 / / tAvatsa tAnalaGkArAnnirIkSya kupito bhRzam ! / tamAcAryamuvAcaivaM, bhrukuTIvikaTAnanaH / / 146 / / are pApa tvayA nUnaM, putrA vyApAditA mama / no cetkathamamI teSAmalaGkArAstavAntike / / 147 / / re duSTa ! dviSTha ! pApiSTha !, sAdhuveSaviDambaka ! / yAsyasi tvaM kathaM jIvana, vyApAdya mama nandanAn ? / / 148 / / zrutveti bhUbhRto bhASAM, sAdhvasAkulamAnasaH / aghomukhaH so'nUcAno'nUcAno dhyAtavAniti / / 149 / / aho ! vimUDhacittenA'kAryametatkRtaM mayA / yadetadIyaputrANAmAdade bhUSaNavrajaH ! / / 150 / / matpAtakaM ca sakalaM, jJAtaM bhUsvAminA'munA / tadasau mAM kumAreNa, mArayiSyati kenacit ! / / 151 / / pApmano nikhilasyApi, phalametadupasthitam / idAnImeva tatko'tra, zaraNaM me bhaviSyati ? / / 152 / / athavA pUrvamevedamavimRzya vyadhAmaham / tatsaMyamasukhaM tyaktaM yanmayA bhogakAmyayA / / 153 / / tatraivaM cintayatyeva, mAyAM saMhRtya tAM suraH / AvirbabhUva svatanudyutidyotitadiGmukhaH / / 154 / / tamityUce ca bhavagan !, so'haM ziSyo'smi vaH priyaH / svayaM niryAmya yaH pUjyairAgantuM prArthito'bhavat / / 155 / / ahaM hi vratamAhAtmyAtsuro'bhUvaM maharddhikaH / smRtvA vAkyaM ca pUjyAnAM, svavAgbaddha ihA''gamam / / 156 / / 104 2010_02 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH __ 105 madanAgamane kazcitkAlakSepo babhUva yaH / sa tu jJeyo navotpannadevakAryAkulatvataH / / 157 / / saMyamabhraSTacittAMzca, yuSmAn bodhayituM mayA / tannATyaM vidadhe pUjyairyadRSTamadhunA'dhvani ! / / 158 / / mayaiva yuSmadAkUtaparIkSArthaM pariSkRtAH / SaTkAyAhvA dArakAH SaT, sasAdhvIkA vikurvitAH / / 159 / / tato'vabudhya vaH prAjyaM, mohonmAdamuditvaram / mayodapAdi sainyAdibhayaM taddhvaMsanauSadham / / 160 / / zaGkAtaGkAmamuM tasmAttyaktvA mohasamanvitam / unmArgagaM mano'vAptasanmArgaM kurutA''tmanaH / / 161 / / kiJca-"saMkaMtadivcapemA, visayapasattAsamattakattavvA / aNahINamaNuakajjA, narabhavamasuiM na iMti surA / / 162 / / cattAri paMca joaNasayAI gaMdho u maNualogassa / u8 vaccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti / / 163 / / " ityAdyAgamavAkyAni, jAnadbhirapi sUribhiH / madanAgamanepyetatkarmArabdhaM kimIdRzam ? / / 164 / / anyacca divyanATyAdivilokanakutUhalAt / kAlaM yAntaM bahumapi, naiva jAnanti nirjarAH ! / / 165 / / yuSmAbhirapi taddivyanATakAkSiptamAnasaiH / Urddhasthaireva SaNmAsI, ninye'zrAntairmuhUrttavat ! / / 166 / / tadbhadantAH / vimoho'yaM, kartuM vo naiva yujyate / kalpAnte'pi kimu kSIrAmbhodhirullaGghate'vadhim ? / / 167 / / bhavAdRzA api yadA, kurvantyevamanIdRzam / dRDhadharmA jagati kastadAhyanyo bhaviSyati ? / / 168 / / taddurAcaritaM sarvamAlocyedaM mahAdhiyaH ! / samAcarata cAritraM, karmakakSahutAzanam / / 169 / / gIrvANavANIM zrutveti, pratibuddho mahAzayaH / sa sUriH svadurAcAraM, bhUyo bhUyo nininda tam ! / / 170 / / vAraM vAraM ca taM devamAryASADho'bravIditi / sAdhu sAdhu tvayA vatsa !, bodhito'haM mahAmate ! / / 171 / / ahaM hi narakAdhvAnaM, prapanno'pi svakarmabhiH / mokSamArgaM tvayaivA'tha, prApito bhAvabandhunA / / 172 / / dharmAddhRSTasya me bhUyo, dharmadAnavidhAyinaH / tavA'nRNo'haM naiva syAM, bravImi kimataH param ? / / 173 / / taM devamabhinandyeti, svasthAnamagamadguruH / AlocitapratikrAntastapotyugraM cakAra ca / / 174 / / suro'pi sUriM natvA taM, pramodabharameduraH / kSamayitvA svAparAdhaM, suralokamagAtpunaH / / 175 / / nASADhasUririti darzanagocaraM prAk, sehe parISahamamuM na tathA vidheyam / sUriH sa eva sahate sma yathA ca pazcAtsarvaistathA vrativaraiH satataM sa sahyaH / / 176 / / 3. kudarzanadhyAne zrIsamyaktvasaptatiTIkAyAH surASTrazrAvakasya dRSTAntaH / deze zrImatsurASTrAyAM, sarvvarASTravibhUSaNe / ko'pi suzrAvako jajJe, samyagjJAnAditattvavit / / 1 / / duSprApabhikSe durbhikSe, pravRtte tatra devataH / so'nyadA bauddhasArthena, pratasthe'vantimaNDalam / / 2 / / sa zAkyairIcyatAnyedhurasmAkamupadhiM yadi / mArge vahasi tat tubhyaM, dadmahe bhojanAdikam / / 3 / / _ 2010_02 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tadvacaH kSudhitaH so'GgIkRtya tadbhANDabhRtpathi / vrajannaznaMzca tadbhAvabhAvitAtmA'bhavadbhUzam / / 4 / / saugate zAsane prItimatIva dadhato'sya tu / mArge yAtaH samutpede, rogo'sAdhyatamastanau / / 5 / / akSamaH saha sArthena, gantuM pathi sa tasthivAn / gairikAraktavastreNAcchAdya taM saugatA gatAH / / 6 / / so'pi dUSitasamyaktvo, rogataH paJcatAM gataH / yakSIbhUyAvadhijJAnaM prAyuGkAvyaktacetanaH ||7|| yA pUrvabhave kiM kiM kRtaM sukRtamadbhutam ? / yena prAptedRzI yakSapadavI sampadojjvalA / / 8 / / raktena vAsasAcchannaM, tadA sa svakalevaram / mArge dRSTvA bahirdRSTirhadyevaM paryabhAvayat / / 9 / / anubhAvena bhikSUNAM labdhA devazriyo mayA / tanve'hamapi mAhAtmyamato'mISAM hi zAsane / / 10 / / vaTavAsI sa yatrAmI, bhikSavo bhuJjate maThe / tatra kaGkaNakeyUra - mudrAbhirmaNDitaM karam / / 11 / / prakaTIkRtya zAkyebhyo, dadAno modakAdikam / samastaM kRtavAMllokaM, sAdaraM bauddhazAsane / / 12 / / yugmam / tatprabhAvamadonmAdaprollaNThAH zaThacetasaH / apanindyaM tu nindanti, bhikSavo jinazAsanam / / 13 / / kimanyairdarzanairlokAH !, sevadhvaM zAkyazAsanam / yatra devA api sadA, sevAhevAkazAlinaH / / 14 / / ekadA ke'pi sUrIndrA, vidyAsiddhA vasundharAm / viharantaH samAjagmurujjayinyAM mahaujasaH / / 15 / / zrAddhaiste bauddhavRttAntaM jJApitA jJAnabhAnavaH / praiSiSan zikSayitveti, gItArthau dvau mahAmunI / / 16 / / saugatAnAM maThe hasto, yadA niryAti daivataH / taM vidhRtya sa vaktavyo, yuvAbhyAmuJccakairidam / / 17 / / aho budhyasva budhyasva, mA muhya guhyakottama ! / smara paJcanamaskAraM, pAtheyaM zivavartmanaH / / 18 / / maThAyAtau yatI bauddhairnimantryetAM madoddhuraiH / antaH praviSTau tau hastamadASTa ca vinirgatam / / 19 / / nirudhya hastaM tau vyaktamavaktAM guruvAcikam / tadA''karNanato yakSaH, pratyabudhyata tatkSaNAt / / 20 / / acintayacca hA dhigmAM, yasya me jinazAsane / vijJasyApi kathaM moho' bhUmidhyAdRSTisaGgataH ? / / 21 / / AvirbhUya tato yakSaH, saugatAMstadupAsakAn / aparAnapyuvAcoccaiH, zrUyatAM bho ! vaco mama / / 22 / / anye darzaninaH sarve mithyArUpAH prakIrttitAH / tathyamekaM tu vijJeyaM, zrIjinezvarazAsanam / / 23 / / tadbho mithyAdRzastyaktvA, zrayadhvaM jinazAsanam / yathA karatalakroDIsyAt zrIH khargApavargayoH / / 24 / / ityudIrya tato gatvA, sUrInnatvA'ticArajam / pApamAlocya jainaM sa mArgamudbhAvya jagmivAn / / 25 / / nipIya ke'pi tadvAkyamarandaM maghupA iva / zrImajjinamatodyAne, jagurarhadguNAvalim / / 26 / / 106 zrutvA surASTrAvaNijazcaritraM, kuliGgisaGgaM tyajatAzu bhavyAH / yena dhruvaM darzanazuddhimApya, khargAdisaukhyaiH suhitA bhaveyuH / / 27 / / 2010_02 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 107 4. krodhadhyAne zrImadbhAvavijayakRtazrIuttarAdhyayanavRtyuktaM kUlavAlakamunicaritram / sUrerekasya ziSyo'bhUdavinIto'tiroSaNaH / cukopa kopasadanaM, zikSyamANaH sa sUriNA / / 1 / / dakSayA zikSayA sUristathApi tamazikSayat / sa tu tAmapi mene'ntarviSAktavizikhopamAm / / 2 / / hitazikSA hi duSTAnAM, nopakArAya jAyate / payaHpAnamivAhInAM, kintu syAdviSavRddhaye / / 3 / / natvA'nyadA siddhazaile, jinAnuttarato gurUn / peSTuM duSTaH sa pRSThastho, gaMDazailamaloThayat / / 4 / / zabdAyamAnamAyAntaM, taM ca prekSya gururdutam / pAdau prAsArayat prAjJastataH so'gAttadantare / / 5 / / akSatAMgastataH sUriH, kruddhastena kukarmaNA / bhAvI pAto'GganAyAste, re ! pApeti zazApa tam / / 6 / / gurogiraM mRSAkartuM, kSullaH kSudramatiH sa tu / gatvA nirmAnuSAraNye, tasthau girinadItaTe / / 7 / / sa tatrAtApanAsevI, tapastepe sudustapam / pAraNAM cAdhvagAdibhyo, mAsapakSAdinA vyadhAt / / 8 / / athAyAtAsu varSAsu, taruNAMbudakAmukaiH / apUryatArNavAnItairnadIvezyAH payodhanaiH / / 9 / / enaM kUlaMkaSAkUlaM, nikaSAsaMsthitaM munim / mAnaiSIdaMbupuro'bdhi, duSTo vAha ivATavIm / / 10 / / iti dhyAtvA nadIdevyA, sA'nyato'vAhi vAhinI / kUlavAlaka ityUcustatastaM saMyataM-janAH / / 11 / / (yugmam) itazca zreNiko rAjA pure rAjagRhe'bhavat / nandA ca cillaNA cAstAM, mahiSyau tasya maJjule / / 12 / / tatrAdyAyAH suto jajJe'bhayo'nyasyAH sunandanAH / kUNikahallAvihallAsrayo'bhUvanmanoharAH / / 13 / / kAlAdyA bhrAtarasteSAM, dazA''san bhinnamAtRkAH / mAtrA satrA'bhayastatrA''dade dIkSAM jinAntike / / 14 / / pravrajatI tadA nandA, dadau hallavihallayoH / kuMDaladvitayaM devadattaM kSaumayugaM tathA / / 15 / / rAjyaM jyeSThasya bhAvIti, dhyAtvA rAjApyadAttayoH / gaMdhadvIpaM secanakaM, hAraM ca tridazArpitam / / 16 / / kUNikaste ca kAlAdyAH, duSTA baddhvA'nyadA nRpam / vibhajyAdadire rAjyaM, rAjA tvajani kUNikaH / / 17 / / rAjyAdikaM dadau hArAdikaM tAto'nayoH svayam / iti rAjyavibhAgaM te, nAduIllAvihallayoH / / 18 / / kArAstha eva pitari, viSaM bhuktvAnyadA mRte / sAnutApo ratiM prAya, pure tatra na kUNikaH / / 19 / / vAsayitvA tato'nyatra, navyAM caMpAbhidhAM purIm / uvAsa vAsava iva, mahaddhiH kUNiko nRpaH / / 20 / / hArakuMDalavAsobhirdivyairbhUSitabhUdhanau / gaMdhadvIpaM tamArUDhau, sAntaHpuraparicchadau / / 21 / / krIDAyai pratyahaM hallavihallau jagmaturnadIm / tadeti krIDayAmAsa, tadvadhUrgandhasindhuraH / / 22 / / (yugmam) skandhe'dhyAropayatkAzcicchuNDayA''dAya sundarIH / kAzcinnyavezayanmaulau, kAzciddantAntareSvadhAt / / 23 / / _ 2010_02 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam urdhvIkRtya kara kAzcidbAlikAvadviyatyadhAt / kAzcidAndolayabolAmiva zuNDAM vilolayan / / 24 / / "kiM bahunA" ? yathA yathA procire tAstasmai zastAya hastine / vibhaGgajJAnavAn so'pi, prAvarttata tathA tathA / / 25 / / tacca prekSyAdbhUtaM sarvo'pyevaM paurajano jagau / rAjyazrIphalabhoktArAvimAveva na kUNikaH / / 26 / / tacca padmAvatI rAjJI, zrutvA kUNikabhUbhujaH / jAtAmarSaprakarSeti, ciMtayAmAsa cetasi / / 27 / / divyahArAdinA gaMdhahastinA cAmunA vinA / rAjyaM na rAjate prAjyamapyanAjyamivAzanam / / 28 / / tat patyA sarvamapyetadgrAhayiSye balAdapi / dhyAtveti sA svamAkUtaM, raho rAjJe nyavedayat / / 29 / / bhUpo'vAdIdAdadAno, bhrAtrorapi ramAmaham / kAkAdapi nikRSTaH syAM, tadalaM vArttayAnayA / / 30 / / niSiddhApi nRpeNaivaM, nAgrahaM taM mumoca sA / bAlAnAmiva bAlAnAmAgraho hi bhavedbalI / / 31 / / prapede tadvizAmIzastatpremavivazo'tha saH / akAryamapi kiM prAyo, na kurvanti ? vazAvazAH ! / / 32 / / yaduktam "suvaMzajo'pyakRtyAni, kurute preritaH sriyA / snehalaM dadhi majAti, pazya maMthAnako na kim ?" / / 33 / / hArAdikaM nRpo'nyedhurbhrAtarau tAvayAcata / vihAya dUrataH snehamunmatta iva cIvaram / / 34 / / tAvUcatustAtadattaM, taddAtuM nArhamAvayoH / tathApi dadvahe rAjan ! rAjyAMzaM ceddadAsi nau / / 35 / / ityuktaH pArthivastAbhyAM, kaSAyakaluSo'vadat / vAtsalyAdavimRzyaiva, tAtenAdAyi kiM tataH ? / / 36 / / kiM cArhati mamaivedaM sAraM ratnacatuSTyam / ratnAni rAjagAminItyucyate hi jaDairapi / / 37 / / tatastaddIyatAM nocedagrahISyAmi balAdapi / omityuktvA tato hallavihallo jagmaturgraham / / 38 / / dadhyatuzceti rAjJo'sya, zobhano nAyamAzayaH / vAsaH sasarpadhAmnIva, neha zreyAMstadAvayoH / / 39 / / dhyAtvetyAdAya hArAdi, sarvaM tau saparicchadau / caMpAyAM nizi nirgatya, vaizAlI jagmatuH pUrIm / / 40 / / mAtAmahAya tau tatra, ceTakAya mahIbhuje / sarvaM svodaMtamAvedyAsthAtAM tatkRtagauravau / / 4 / / kUNikastUbhayabhraSTatayA cintAJcitastataH / vaizAlyAM tau gatau jJAtvA, preSIdUtaM vacasvinam / / 42 / / gatvA dUto'pi vaizAlI, natvA ceTakamityavak / rAjan ! kUNikarAjastvAM, mayA vijJapayatyadaH / / 43 / / gajAdiratnAnyAdAyAgatAviha kumArako / preSaNIyau drutaM pUjyastulyairmayi tayostathA / / 44 / / tau cennAgacchatastarhi, preSyaM sadyo dvipAdikam / no cedvo bhavitA bhUyAnAyAso'nuzayAvahaH / / 45 / / atheti ceTako'vocaDhUta ! tvaM brUhi kUNikam / tAtadattA bhrAtRlakSmIrgrahItuM yujyate na te / / 46 / / rakSyante zaraNAyAtAH, kiM cAnye'pi manasvibhiH / taddauhitrau kathaMkAraM, preSaNIyAvimau mayA ? / / 47 / / 2010_02 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 109 dauhitratvAtsamAnA me, bhavanto yadyapi trayaH / nyAyitvAdAzritatvAcca, viziSyete tathA'pyamU / / 48 / / satyapyevaM dApayAmi, dvipAdi tava tuSTaye / dadAsi yadi rAjyAMzaM, nyAyopetaM tvametayoH / / 49 / / tacceTakavaco gatvA, dUtaH svasvAmine'vadat / krodhAmAtastataH so'pi, yAtrAbhaMbhAmavIvadat / / 50 / / kAlAdyairdazabhiryukto, bhrAtRbhirnijasannibhaiH / trayastriMzatsahasrAzvarathasindhurasaMyutaH / / 51 / / trayatriMzatkoTipattikalitazcalitastataH / kUNiko'cchAdayatsainyairbhuvaM dyAM ca rajobharaiH / / 52 / / (yugmam) tato yuto'STAdazabhirbhUpairmukuTadhAribhiH / saptapaJcAzatsahasra-rathahastihayAnvitaH / / 53 / / ceTako'pyabhyagAtsaptapaJcAzatkoTipattiyuk / svadezasImni sainyai ca, vArdhivyUhamacIkarat / / 54 / / (yugmam) kUNiko'pyAgatastatra, tAyavyUhaM vyadhAbale / nyadhAccamUpatitve ca, kAlaM kAlamivotkaTam / / 55 / / vyaktavIragaNonmuktapRSaktAcchAditAmbare / ArebhAte raNaM bhImamubhe api tato bale / / 56 / / niSAdinA vyadhAyuddhaM, niSAdI rathinA rathI / sAdinA ca samaM sAdI, padAtistu padAtinA / / 57 / / kAlI jayArthamuttAlaH, samaM ceTakasenayA / yudhyamAnastadA rAjJazceTakasyAntike yayau / / 58 / / dinaM pratyekavizikhamuktisandhAdharastataH / ceTako divyabANena taM kRtAntAtithiM vyadhAt / / 59 / / caMpApaterbalaM zokAkulaM draSTumivAkSamaH / tadA bhAnurjagAmAstaM, vizazrAma tato raNaH / / 60 / / dvitIye'pyahni sainyAbhyAmArabdhe saMgare punaH / mahAkAlaM kUNikasya, senAnyaM ceTako'vadhIt / / 61 / / anyeSvapi hateSvevaM, tenASTasvaSTabhirdinaiH / zokAkrAnto'zokacandraH, iti cetasyacintayat / / 62 / / rAjJo'syA'jAnatA divyAM, zaktimetAM hahA mayA / mudhaiva prApitAH kAlaM, kAlAdyA bhrAtaro daza / / 63 / / tadadyApi suraM kaJcidArAdhyAmuM jayAmyarim / no cedbhaviSyAmyanugasteSAmahamapi drutam / / 64 / / dhyAtveti devatAdhyAne, sthitaM taM vihitASTamam / prAgjanmasaMgatau zakracamarendrAvupeyatuH / / 65 / / kimicchasIti jalpantau, tAvityUce'tha kuunnikH| yadi tuSTau yuvAM sadyazceTako mAryatAM tadA / / 66 / / Uce zakraH sadharmANaM, ceTakaM na hi hanmyaham / kariSyAmyaGgarakSAM tu, tava bhaktivazaMvadaH / / 67 / / mahAzilAkaMTakAhvarathAdimuzale raNe / camarendrastvadAttasmai, vairinirjayakAraNe / / 68 / / tatrAdye vairiSu kSiptAvapi karkarakaNTako / mahAzilAmahAzastre, iva syAtAM mRtipradau / / 69 / / yuddhe dvitIye tu rathamuzale bhramakaM vinA / bhrAmyataH parito vairipakSapeSaNatatpare / / 70 / / tatastuSTo yayau duSTaH, kUNikaH samarAjiram / mamaMtha vArcivyUhaM ca, maMthAcala ivodadhim / / 71 / / JainEducation International 2010_02 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama tamApatantaM saMhartuM, sAmarSazceTako nRpaH / mumocAkarNamAkRSya, sadyo divyaM zilImukham / / 72 / / kUNikasya puro vajra-kavaca vajrabhRddadhau / pRSThe tu lauhaM sannAhaM, tadA tasyAsurezvaraH / / 73 / / tasmin divye zare vajravarmaNA skhalite'ntarA / bhaTAzceTakarAjasya, menire sukRtakSayam / / 74 / / satyasandho dvitIyaM tu, ceTako nAmucaccharam / dvitIye'pyahni tadbANaM, tathaivA'jani niSphalam / / 75 / / Adye raNe SaNNavatirlakSA nRNAM yayuH kSayam / lakSAzcaturazItizca, dvitIye tu mahAhave / / 76 / / teSveko varuNaH zrAddho, nAganaptA yayau divam / tatsuhRdbhadrako nRtvaM, tiryaktvaM narakaM pare / / 77 / / ityanvahaM jAyamAne, samare sainyayostayoH / yAtsu svasvapuraM naMSTvA'STAdazasvapi rAjasu / / 78 / / praNazya ceTakoIMzo, vaizAlImavizatpurIm / rurodha sarvatastAM ca, kUNikaH prabalairbalaiH / / 79 / / (yugmam) atha secanakArUDhau, kUNikasyAkhilaM balam / upadudruvaturhallavihallau tau pratikSapam / / 80 / / avaskandapradAnAyA''gataM taM gandhahastinam / na haMtumanugantuM vA, tatsainye ko'pyabhUt prabhuH / / 81 / / tanmArge mantriNAM buddhyA, kUNiko'cIkarattataH / khAtikAM jvaladaMgAra-pUrNAM parNAdyavastRtAm / / 82 / / rAtrau tatrAgataH so'tha, gajo jJAtvA vibhaMgataH / jvaladaMgAragartI tAM, nunno'pi na puro'calat / / 83 / / tAvUcatustataH khinnau, kumArAviti taM dvipam / parebhyaH kiM bibheSi ? tvaM, yatpuro na calasyare ! / / 84 / / varaM zvA poSitaH zazvatsvAminaM yo'nuvarttate / kRtaghno'hiriva svAmikRtyanAzI bhavAnnatu / / 85 / / ityuktaH sindhurastAbhyAM, svAmibhaktadhurandharaH / gRhItvA zuMDayA skandhAttau balenodatArayat / / 86 / / svayaM tu tasyAM ga yAM, datvA jhaMpAM vipadya ca / Adye'gAnnarake dhairyamaho tasya pazorapi ! / / 87 / / tadvIkSya sAnutApau tau, kumArAviti dadhyatuH / krodhAndhAbhyAM dhigAvAbhyAM, kimakAryamidaM kRtam ! / / 88 / / kRte yasya kRto dezatyAgo bhrAtA ripUkRtaH / asmiMzca vyasanAMbhodhau, kSipto mAtAmaho'pyaho ! / / 89 / / nihatya taM gajaM yuktaM, naiva jIvitumAvayoH / jIvAvazcedvIradevaziSyIbhUyaiva nAnyathA / / 90 / / (yugmam) tadA zAsanadevyA tau, nItau vIrajinAntike / pravrajyaikAdazAGgAni, sudhiyau peThatuH kramAt / / 11 / / . guNaratnaM tapastaptvA, saMlikhya ca samAdhinA / hallaH suro jayante'bhUdvihallastvaparAjite / / 12 / / gRhIte'pi vrate tAbhyAM, purImAdAtumakSamaH / vyadhAtsandhAmityazokacandro nistandravikramaH / / 13 / / kharayuktahalairenAM, nagarI na khanAmi cet / tadA tyajAmyahamasUn, bhRgupAtAdinA dhruvam / / 94 / / tathApi tAM purIM bhaMktu-manIze zreNikatmaje / kramAt khedaM gate devI, kApItyUce nabhaHsthitA / / 95 / / "samaNe jadi kUlavAlae, mAgadhiaM gaNiaMgamissae / rAyA ya asogacandae, vesAliM nagaliM gahissae" / / 96 / / _ 2010_02 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH tannizamya nRpastuSTastAM vezyAmevamAdizet / ihAnaya patIkRtya, bhadre ! tvaM kUlavAlakam / / 97 / / tatprapadyAbhavanmAyAzrAvikA sA paNAGganA / muneH kuto'pi tatrasthamajJAsIttaM ca saMyatam / / 98 / / tatrAraNye tato gatvA, taM ca natvA yathAvidhi / iti sA dambhinI proce, vacanairamRtopamaiH / / 99 / / nantuM tIrthAni caMpAtaH, prabho ! prasthitayA mayA / sarvatIrthAdhikAH pUjyapAdA diSTyA'tra vanditAH / / 100 / / matpAtheyAttadAdAya, bhikSAmanugRhANa mAm / tayeti sAdaraM proktastatsArthe sAdhurapyagAt / / 101 / / tasyAdAnmizritadravyAn, sAmodA sApi modakAn / tadbhakSaNAdatIsArastasyAsIdatidussaha: / / 102 / / tataH sA tatra tadvaiyAvRtyadambhena tasthuSI / muhurmunimupAsarpatsarpavatkuTilAzayA / / 103 / / udvarttanAdinA svAGgasparza cAcIkaranmuhuH / bheSajAntaradAnAcca, tamullAghaM vyadhAcchanaiH / / 104 / / tatkaTAkSasarAgoktizarIrasparzavibhramaiH / munermano'calattasya, strIsaGge kvanu ? tatsthiram / / 105 / / tyaktavratastatastasyAmAsaktaH so'bhavattathA / yathA tayA vinA sthAtuM, nAbhUtkSaNamapi prabhuH / / 106 / / tadvazaH kUNikopAntaM, tato'gAtkUlavAlakaH / satkRtya kUNiko'pyevamabravIttaM munibruvam / / 107 / / mahAtman ! gRhyate neyamupAyairbahubhiH purI / tatastadgrahaNopAyaM, vidhehi dhiSaNAnidhe ! / / 108 / / tato daivajJaveSeNa, vaizAlI praviveza saH / zrIsuvratArhataH stupaM, bhramaMstatra dadarza ca / / 109 / / dadhyau ca nUnamasyAsti, pratiSThAlagnamuttamam / abhaMgA tanmahimnAsau, nagarI nanu varttate / / 110 / / kathaM mayA pAtanIyastadasAviti cintayan / apRcchayata purIrodhAkuleneti janena saH / / 111 / / vada daivajJa ! vaizAlyA, rodho yAsyatyasau kadA ? / khinnAH smo yadvayaM kArAvAsenevAmunA bhRzam / / 112 / / muditaH sa tato'vAdIt, pApapaGkekazUkaraH / stUpo'sau yAvadatra syAttAvadudveSTanaM kva ? vaH / / 113 / / tallokAH ! yadyayaM stUpo, yuSmAbhiH pAtyate drutam / tadA'payAti niyataM purIrodho'dhunaiva hi / / 114 / / prokto dhUrtena teneti, bAlavabAlizo janaH taM stUpaM bhaktumArebhe, dhUtaiH ko na hi vaJcyate / / 115 / / stUpe ca bhaktumArabdhe, gatvA mAgadhikAdhipaH / sadyo'pAsArayaccaMpAdhIzaM krozadvayaM tataH / / 116 / / tataH sa pratyayairlokaH, stUpe mUlAtprapAtite / vyAdhuTya kUNiko'vikSat, purIM sabalavAhanaH / / 117 / / tadA cAnazanaM kRtvA, smRtvA paJcanamaskriyAH / ceTako nyapatat kUpe, baddhA'yaHputrikAM gale / / 118 / / tadA tatrAsanAsthairyAdAgatya dharaNAdhipaH / sAdharmikaM tamAdAya, ninAya bhavane nije / / 119 / / vidhAyArAdhanAM samyak, prapAlyAnazanaM ca tat / tatrasthaH prApya paJcatvaM, ceTakastridivaM yayau / / 120 / / itazca sujyeSThAsUnudauhitrazceTakaprabhoH / vaizAlyAmAyayau daivAttadA satyakikhecaraH / / 121 / / ___ 2010_02 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam mAtAmahaprajAM sarvAM, lUMTyamAnAM sa rakSitum / ninAya nIlavatyadrau, drutamutpATya vidyayA / / 122 / / kopAviSTaH kUNiko'tha, tAM purIM yuktarAsabhaiH / kheTayitvA halaistIrNapratijJaH svapurIM yayau / / 123 / / kUlavAlakanAmA tu, mRtvAgAnnarakaM kudhIH / uddhRtastu tato'nante, saMsAre paryaTiSyati / / 124 / / kUlavAlakamuneriva duHkhAvAptirevamavinItamuneH syAt / dhRSTatAM tadapahAya suziSyaiH, sadgurovinaya eva vidheyaH / / 125 / / 4. krodhadhyAne triSaSTizalAkApuruSacarite gozAlakAkhyAnakaH / ityAkhyAya tato nAthaH zrAvastI viharan yayau / tasyAM ca samavAsArSIdudyAne koSThakAbhidhe / / 1 / / tasyAM prAgAgatastejolezyAhatavirodhakaH / aSTAMganimittajJAnajJAtalokamanogataH / / 2 / / ajino'pi jinazabdamAtmanA saMprakAzayan / hAlAhalAkuMbhakAryA gozAlo'vasadApaNe / / 3 / / (yugmam) tasya cAhanniti khyAtiM loka AkarNya mugdhadhIH / upetyopetya vidadhe nirantaramupAsanam / / 4 / / itazca samaye prApte gautamaH svAmyanujJayA / prAvizat puri bhikSArthaM cikIrSuH SaSThapAraNam / / 5 / / gozAlo'trAsti sarvajJo'rhannityAkarNya tatra ca / gautamaH saviSAdo'gAdAttabhikSo'ntike prabhoH / / 6 / / yathAvat pAraNaM kRtvA gautamaH samaye prabhum / pazyatAM pauralokAnAmapRcchat svacchadhIriti / / 7 / / svAminnagaryAmatasyAM vyAharantyakhilA janAH / sarvajJa iti gozAlaM kimetad ghaTate na vA ? / / 8 / / athAkhyadbhagavAneSa sUnurmakhasya maMkhaleH / ajino'pi jinamanyo gozAlaH kapaTAlayaH / / 9 / / mayaiva dIkSitazcAyaM zikSAM ca grAhito mayA / mithyAtvaM pratipanno me sarvajJo naiSa gautama ! / / 10 / / tattu svAmivacaH zrutvA paurAH puryAmitastataH / evaM babhASire'nyo'nyaM catvareSu trikeSu ca / / 11 / / haM ho arhanihAyAto vIrasvAmI vadatyadaH / gozAlo maMkhalisuto mithyA sarvajJamAnyasau / / 12 / / januzrutyA tataH zrutvA gozAla: kAlasarpavat / ApUryamANaH kopena tasthAvAjIvakAvRtaH / / 13 / / itazca svAminaH ziSya AnandaH sthavirAgraNIH / SaSThapAraNakaM kartuM bhikSArthaM prAvizat puri / / 14 / / hAlAhalAgRhAsIno gozAlastatpradezagam / AnandamunimAhUya sAdhikSepamado'vadat / / 15 / / bho Ananda ! tavAcAryo lokAt satkAramAtmanaH / icchan vIraH sabhAnvakSaM mAM tiraskurutetarAm / / 16 / / maMkhaputramanarhantamasarvajJaM ca vakti mAm / tejolezyAM na me vetti vipakSadahanakSamAm / / 17 / / bhasmarAzIkariSyAmi tamahaM saparicchadam / tvAmevaikaM vimokSyAmi dRSTAnto'tra nizamyatAm / / 18 / / 2010_02 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 113 avasaraH prasarazca saMvAdaH kaarkstthaa| bhalano vaNijo'bhUvan kSemilAyAM purA puri / / 19 / / bhANDerApUrya zakaTAnniryayuste vaNijyayA / yAntazca nirjalAraNyaM vivizuH kiJcidadhvani / / 20 / / te paJcApi tRSAkrAntA marumArgagatA iva / jalaM gaveSayAmAsuH paryanTato mahATavIm / / 21 / / bhrAmyannavasaraH paJcazikharaM vAmalUrakam / dadarzAdarzayatteSAM caturNAM suhRdAmapi / / 22 / / te tasya pUrvazikharaM saMbhUyA'sphoTayan drutam / tasmAJca lebhire vAri tatpItvA susthatAM yayuH / / 23 / / athoce prasaro'pAcyazRMgamapyasya dIryatAm / lapsyAmahe nUnamito vastvanyadapi kiMcana / / 24 / / athAbravIdavasaraH khananaM nAsya yujyate / utthAsyatyahiretasmAnnAkuroko hi bhoginAm / / 25 / / avAdIdatha saMvAdo visaMvAdo'pyabhUdiha / yatparisphoTitAtpUrvazikharAnnAhirutthitaH / / 26 / / bhUyo'pyavasaro'vocadaivAdiha payo'bhavat / athoce kArako daivAd drammA iha nu bhAvinaH / / 27 / / ityuditvA tat khanituM samArabhata kArakaH / mataM mamedaM netyuktvA gantrImavasaro yayau / / 28 / / babhASe bhalano yAto'vasaro yadi yAtu tat / vinA'pyamuM khaniSyAma iti sarve'pi te'khanan / / 29 / / khAtAttasmAnnAkuzRMgAt sadyo drammA viniryayuH / vibhajyAvasaravarNaM catvAro jagRhuzca tAn / / 30 / / cakhnuzcaturthamapi te zRMgaM svarNaM ca lebhire / tato rajatamapyaujjhan suvarNAdAnalobhataH / / 31 / / ratnAni paJcame zRMge bhaviSyantIti buddhitaH / cakhnustadapi lobhAndhA lAbhAllobho hi vardhate / / 32 / / atyantamathitAdabdheH kAlakUTa ivotkaTaH / tasmAcchaMgAt khanyamAnAduttasthau dRgviSoragaH / / 33 / / valmIkAgrasthita; so'hiH prAk sUryaM prekSya tAndRzA / bhasmIcakAra caturaH sagantrIvRSabhAnapi / / 34 / / nirlobha ityavasaraM sagantrIvRSamapyatha / tasyAherdevyadhiSThAtrI prApayat sthAnamIpsitam / / 35 / / dhakSyAmi tvadguruM sarpo'dhAkSIttAMzcaturo yathA / mokSyAmi tvAmahaM so'hirmumocAvasaraM yathA / / 36 / / tato'samAptabhikSArtha evA''nando yayau prabhum / gozAloktaM tadAcakhyAvapRcchecceti zaMkitaH / / 37 / / bhasmarAzIkariSyAmItyuktaM gozAlakena yat / unmattabhASitaM tat kiM tatkartumathavA kSamaH ? / / 38 / / athAcacakSe bhagavAnarhadbhyaH so'nyataH kSamaH / arhatAmapi santApamAtraM kuryAdanAryadhIH / / 39 / / tadgatvA gautamAdInAM zaMsedaM te yathA hi tam / ihAgataM nodanayA dharmyayApi nudanti na / / 40 / / teSAM gatvA''khyadAnandastadA gozAlako'pi hi / tatrA''gAt svAmino'gre cAvasthAya vybrviiditi||41|| bhoH kAzyapa ! vadasyevaM gozAlo maMkhale: sutaH / antevAsI mametyAdi tanmRSA bhASitaM tava / / 42 / / 2010_02 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gozAlastava yaH ziSyaH sa hi zuklAbhijAtikaH / dharmadhyAnasthito mRtvA tridazeSUdapadyata / / 43 / / taddehe'sminnupasargaparISahasahe'vizam / udAyanAmA'hamRSiH parityajya nijaM vapuH / / 44 / / tato mAmaparijJAya gozAlaM maMkhaleH sutam / svaziSyaM kathamAkhyAsi na khalvasi gururmama / / 45 / / svAmyathoce yathA''rakSaiH kramyamANo malimlucaH / gartaM durgaM vanaM vA'pi svAntardhAnamavApnuvan / / 46 / / UrNAlomnA zaNalomnA tUlAMzena tRNena vA / manyate'ntaradattenAtmAnamAvRtamalpadhIH / / 47 / / evaM tvamapi gozAlo'nanyo'pyAkhyAn svamanyathA / kimarthaM bhASase'lIkaM sa evAsyaparo na hi / / 48 / / evaM svAmigirA kruddho gozAlo'pyabravIt prabhum / adya bhraSTo'si naSTo'si na bhavasyeSa kAzyapa ! / / 49 / / sarvajJaziSyaH sarvAnubhUtiNurvanurAgataH / akSamastadvacaH soDhuM gozAlakamabhASata / / 50 / / guruNA dIkSito'nena zikSito'syamunaiva hi / ninuSe hetunA kena gozAla ! tvaM sa eva hi / / 51 / / atha gozAlakaH kopAttejolezyAmanAhatAm / sarvAnubhUtaye'muJcad dRgjvAlAmiva dRgviSaH / / 52 / / nirdahyamAnaH sarvAnubhUtigozAlalezyayA / zubhadhyAnaparo mRtvA sahasrAre suro'bhavat / / 53 / / gozAlo'pi hi tatkAlaM svalezyAzaktigarvitaH / nirbhartsayitumArebhe bhagavantaM punaH punaH / / 54 / / svAmiziSyaH sunakSatrastamatha svAminindakam / gurubhaktyA'nuzAsti sma bhRzaM sarvAnubhUtivat / / 55 / / gozAlamuktayA tejolezyayA prajvalattanuH / prabhuM pradakSiNIkRtyA''dAya bhUyo vratAni ca / / 56 / / AlocyAtha pratikramya kSamayitvA'khilAnmunIn / sunakSatramunirmRtvA'cyutakalpe suro'bhavat / / 57 / / (yugmam) jitakAzI ca gozAlastato'tiparuSAkSaram / samAkrozanijagade svAminA karuNAjuSA / / 58 / / dIkSitaH zikSitazcAsi zrutabhAk ca mayA kRtaH / mamaivAvarNavAdI tvaM ko'yaM te dhIviparyayaH ? / / 59 / / svAminA svayamityukto gozAlaH kupito bhRzam / upetya kiJcidamucattejolezyAM prabhuM prati / / 60 / / svAminyaprabhaviSNuH sA mahAvAtyeva parvate / prabhuM pradakSiNIcakre bhaktibhAganuhAriNI / / 61 / / saMtApamAnaM svAmyaMge'bhUttejolezyayA tayA / tIrakakSodbhaveneva dAvena saridambhasaH / / 62 / / akAryAya prayuktA dhiganeneti krudheva sA / tejolezyA nivRtyAMge gozAlasyAvizadvalAt / / 63 / / tayA'ntardahyamAno'pi gozAlo dhAya'mAzritaH / bhagavantaM mahAvIramabhyadhattaivamuddhataH / / 64 / / mattejolezyayA dhvastaH SaNmAsAnte hi kAzyapa ! / pittajvaraparAbhUtazchadmastho'pi vipatsyase / / 65 / / svAmyathovAca gozAla ! mRSA te vAgahaM yataH / anyAni SoDazAbdAni vihariSyAmi kevalI / / 66 / / _ 2010_02 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH svatejolezyayaiva tvaM punaH pittajvarArditaH / vipatsyase saptadinaparyante nAtra saMzayaH / / 67 / / tejolezyAklizyamAnavapuSko vilapannatha / bhUmau papAta gozAlaH zAlaDuriva vAyunA / / 68 / / gurvavajJAprakupitA munayo gautamAdayaH / evaM marmAvidhA vAcoccakairgozAlamUcire / / 69 / / dharmAcAryaprAtikUlyabhAjAM bho ! bhavatIdRzam / tejolezyA kva tava sA dharmAcArye niyojitA ? / / 70 / / suciraM vibruvANo'pi nighnannapi mahAmunI / kRpayopekSito bhartrA svayameva vipatsyase / / 71 / / vyapatsyathAH purA'pi tvaM vaizikAyanalezyayA / svalezyayA zItayA tvAM nArakSiSyadyadi prabhuH / / 72 / / zArdUla iva gartA'ntaH patitasteSu sAdhuSu / niHkartuM so'kSamastasthAvudvellanaparaH krudhA / / 73 / / niHzvasan dIrghamuSNaM ca daMSTrAlomAni cotkhanan / pAdAbhyAM tADyannurvI hato'smIti muhurbuvan / / 74 / / niSkramya svAmisadaso dasyuvadvIkSito janaiH / hAlAhalAkumbhakAryA gozAlo'gamadApaNam / / 75 / / (yugmam) atha svAmI munInUce tejo gozAlakena yat / asmadvadhAya prakSiptaM tasyeyaM zaktirUrjitA / / 76 / / vatsAcchakutsamagadhavaMgamAlavakozalAn / pATalATavajrimAlimalayAvAdhakAMgakAn / / 77 / / kAzIn suhmottarAn dezAn nirdagdhuM SoDazezvarA / tejolezyA gozAlasya tapasogreNa sAdhitA / / 78 / / te visimi sarve munayo gautamAdayaH / santaH zaktau parasyApi mAtsaryaM na hi bibhrati / / 79 / / gozAlako'pi svenaiva dahyamAno'tha tejasA / tApazAntyai papau madyaM dadhAno madyabhAjanam ||80|| madonmatto gAyati sma gozAlo nRtyati sma ca / hAlAhalAyAH praNatiM prAJjalizcAkaronmuhuH / / 81 / / aMgarAgIcakArAMge bhANDArthaM mRditAM mRdam / luloTha ca gRhasrotojale taccApibanmuhuH / / 82 / / asaMbaddhaviruddhAni prajajalpa vacAMsi ca / ziSyaiH sazokaiH sa upacaryamANo'tyagAddinam / / 83 / / gozAlopAsakastatrAyaMpulo dharmajAgaram / pUrvarAtrApararAtre kurvannevaM vyacintayat / / 84 / / tRNagopAlikA kiMsaMsthAneti na hi vedmyaham / gatvA pRcchAmi gozAlaM sarvajJaM gurumAtmanaH / / 85 / / evaM nizcitya gosarge'nardhyabhUSaNabhRdyayau / hAlAhalAgRhe'pazyadgozAlaM ca tathA sthitam / / 86 / / lajjayA'thApacakrAma drutadrutamayaMpulaH / gozAlaziSyaiH sthavirairdRSTazca jagade ca saH / / 87 / / ayaMpula ! nizAyAM te pazcimAyAmajAyata / tRNagopAlikAsaMsthAviSayaH saMzayaH khalu / / 88 / / vismitaH so'pyuvAcaivamevametanmaharSayaH / gozAlaceSTitaM goptuM te bhUyastaM babhASire / / 89 / / gAyannRtyan pAtrapANiraJjaliM ca karoti yat / nirvANaprAptiliMgAni tadAkhyAti gurustava / / 90 / / 2010_02 115 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam yadetat pazcimaM geyaM nRtyamaJjalikarma ca / pAnaM mRdaMgarAgAdi yadanyadapi kiMcana / / 11 / / gozAlasya caturviMzasyArhato mokSalakSma tat / gatvA'muM pRcchA sandehaM sarvajJo hyeSa te guruH / / 92 / / ityuktastairabhigantuM sa prAvartiSTa te'pi hi / tasyA''gamaM saMzayaM ca gozAlasya puro'vadan / / 93 / / te'nyato madyapAtrAdi gozAlena vyamocayan / Asane cAsayAJcakrustadA cA''gAdayaMpulaH / / 94 / / tato niSaNNamagre tamUce gozAlako'pi hi / tRNagopAlikA kiMsaMsthAneti tava saMzayaH / / 95 / / tRNagopAlikAM viddhi vaMzImUlasamAkRtim / zrutveti muditaH sadyo'yaMpulaH svAzrayaM yayau / / 96 / / anyedyuzcetanAM labdhvA jJAtvA'ntasamayaM nijam / ziSyAnAhUya gozAlo vyAjahAreti sAdaraH / / 97 / / mRtasya me vapuH snapyaM gandhAmbhobhirvilepanaiH / sugandhibhirvilepyaM cA''mocyaM cotkRSTavAsasA / / 98 / / bhUSyaM ca bhUSaNairdivyairAropyaM tadanantaram / sahasravAhyAM zibikAM tato niHsAryamutvAt / / 99 / / ayamatrAvasarpiNyAM caturviMzo jinezvaraH / gozAlaH prayayau mokSamityudghoSyaM pure'khile / / 100 / / te tathA pratyapadyanta gozAlo'pyahni saptame / jAtazuddhAzayaH pazcAttApAdevamacintayat / / 101 / / aho! pApo'hamarhantaM vIraM dharmaguruM nijam / nitAntamAzAtitavAMstridhA'pyatyantardurmatiH / / 102 / / abhANayaM ca sarvajJamAtmAnaM sarvato'pi hi / mRSopadezaiH satyAbhaiH sarvaM lokaM pratArayan / / 103 / / dhiGmaharSI mayA dagdhau gurugRhyAvubhau ca tau / tejolezyA svadAhAyAmucyata svAmine ca dhik / / 104 / / kRte dinAnAM stokAnAM kimakAryaM mayA kRtam / bhUyiSThanarakAvAsavinivAsanibandhanam / / 105 / / na kevalamayaM svAtmA narakAyAtithIkRtaH / kiM tvayaM sakalo loko'pyasanmArgopadezataH / / 106 / / bhavatviyatyapi gate loko yAtu pathaiva hi / vimRzyaivaM samAhUya ziSyAnevamathAvadat / / 107 / / bho ! bhoH ! zRNuta sarve'pi nAhamarhanna kevalI / kiM tvasmi maMkhalisuto gozAlo vIraziSyakaH / / 108 / / AzrayAzo vahniriva pratyanIko guroraham / mayA daMbhAdiyatkAlamAtmA lokazca vaMcitaH / / 109 / / chadmastho'haM mariSyAmi dahyamAnaH svatejasA / vAmAMghrau rajjubhirbaddhvA karSaNIyaH purIha bhoH / / 110 / / niSThIvadbhirmama mukhe mAM karSadbhirmRtazvavat / ghoSaNIyamidaM puryAM trikazRMgATakAdiSu / / 111 / / sa eSa maMkhalisuto gozAlo daMbhitaprajaH / munighAtyajino doSanidhAnaM gurutalpagaH / / 112 / / * jinastu bhagavAn vIraH sarvajJaH karuNAnidhiH / hitopadeSTA nyahnoSTa gozAlastaM mudhaiva hi / / 113 / / ityarthe zapathaM dattvA vyathayA sa vyapadyata / tacchiSyAzca kulAlaukodvArANi pidadhurkriyA / / 114 / / 116 2010_02 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 117 zrAvastImAlikhastatra ziSyAH zapathamuktaye / tathA gozAlamAkarSan kurvanto ghoSaNAdikam / / 115 / / tato niSkramayAmAsustadgozAlakalevaram / RddhyA mahatyA tacchiSyAzcakruzca jvalanAtithim / / 116 / / triSaSThi0 parva-10 zloka-354 taH 469] 4. krodhadhyAne zrIuttarAdhyayanabRhadvRttikathitaH zrIskandakAcAryahantRpAlakasampradAyaH / sAvatthIe nayarIe jiyasattUrAyA, dhAriNI devI, tIse putto khaMdao NAma kumAro, tassa bhagiNI puraMdarajasA, sA kuMbhakArakaDe nayare daMDagI nAma rAyA tassa dinnA, tassa ya daMDakissa raNNo pAlago NAma maruto purohito / annayA sAvatthIe muNisuvvayasAmI titthayaro samosario, parisA niggayA, khaMdato'vi niggato, dhamma soccA sAvago jAo / annayAM so pAlakamaruto dUyattAe Agato sAvatthiM nayariM, atthANimajhe sAhUNaM avaNNaM vayamANo khaMdaeNaM nippiTThapasiNavAgaraNo kato, patosamAvaNNo, tappabhiI ceva khaMdagassa chiddANi cArapurisehiM maggAviMto viharai, jjAva khaMdago paMcajaNasaehiM kumArolagaehiM saddhiM muNisuvvaya sAmisagAse pavvatito, bahusuto jAto, tANi ceva se paMca sayANi sIsattAe aNuNNAyANi / annayA khaMdao sAmimApucchai-vaJcAmi bhagiNIsagAsaM, sAmiNA bhaNiyaM-uvasaggo mAraNaMtito, bhaNai-ArAhagA virAhagA vA ? sAmiNA bhaNiyaM-savve ArAhagA tumaM mottuM, so bhaNai-laTuM, jadi ettiyA ArAhagA, gao kuMbhakArakaDaM, marueNa jahiM ujjANe Thio tahiM AuhANi NUmiyANi, rAyA buggAhio-jahA esa kumAro parIsahaparAito eeNa uvAeNa tumaM mArittA rajjaM gihihitti, jadi te vipaJcato ujjANaM paloehi, AuhANi olaiyANi diTThANi, te baMdhiUNa tassa ceva purohiyassa samappiyA, teNa savve purisajaMteNa pIliyA, tehiM samma ahiyAsiyaM, tesiM kevalaNANaM uppaNNaM siddhA ya / khaMdato'vi pAse dhario, lohiyacirikkAhiM bharijjaMto savvato pacchA jaMte pIlito NidANaM kAUNa aggikumAresu uvavaNNo / taMpi se rayaharaNaM ruhiralittaM purisahatthotti kAuM giddhehiM puraMdarajasAte purato pADiyaM, sAvi taddivasaM adhitiM karei jahA sAdhU Na dIsaMti, taM ca NAe diTuM, paJcabhinnAo ya kaMbalo, NisijjAto chiNNAto, tAe ceva diNNo, tAe nAyaM-jahA te mAriyA, tAe khisito rAyA-pAva ! viNaTTho'si, tAe ciMtiyaM-pavvayAmi, devehiM muNisuvvayasagAsaM nIyA, teNavi deveNa NagaraM daTuM sajaNavvayaM, ajjavi daMDagAraNNaMti bhaNNai / 4. krodhadhyAne puSpamAlAyAM namucimantrI / kurujaNavayamajjhagayaM asthi puraM hatthiNAuraM nAma / ThANaTThANanivesiyasuvannarAsIhiM jattha sayA / / 1 / / avagayaparamatthANavi bahukaNayagirINa jAyae saMkA / puNaravi sA viNiyattai dANAvasarammi tvvigme||2|| JainEducation International 2010_02 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bahugayaghaDacchaleNaM sAisayamahIharattavijayaMtaM / sevaMti jaM athaddhaM kulagiriNo vihiyabahurUvA / / 3 / / so paumottararAyA taM pAlai jassa sayalaguNakaliyA / sAvayadhammammi daDhA jAlA nAmeNa varabhajjA / / 4 / / sIhasumiNaparikAhio viNhukumArotti tANa paDhamasuo / caudasasumiNapisuNio bIo putto mahApaumo / / 5 / / viNhU tattha nirIho iyaro u samIhae tao ranA / juvarAyatte Thavio lahuo'vi hu so mahApaumo / / 6 / / etto ujjeNIe sirimuNisuvvayajiNassa varasIso / suvvayanAmAyario samAgao kahavi viharaMto / / 7 / / siridhammo nAma nivo vaMdaNaheuM samAgao tassa / namuI ya nAma maMtI teNa samaM Agao duTTho / / 8 / / teNa vitaMDAvAo ADhatto uvasamappahANIe / paDiNIotti ya kaliuM moNeNa Thio khaNaM sUri / / 9 / / teNa bhaNi kimeso Ayario jANae balIho ? / guruparibhavamasahaMto bhaNai tao khuDao ekko / / 10 / / niya'guruyayAe suyaNaM khalo mahaMtaMpi gaNai asamatthaM / niyayasahAvasaricchaM jeNa jaNo pecchaD paraMpi / / 11 / / ciTuMtu tAva nIsesasatyapAraMgayA ime sUrI / jai tuccha ! kAi sattI tA bhaNasu maevi saha tAva / / 12 / / aha ADhatto bhaNiuM niruttaro khuDDaeNa so vihio / tA sAhUsu pauTTho vilakkhavayaNo gao sagihaM / / 13 / / asamaMjasAiM subahuM ciMtaMto uTThiUNa rayaNIe / sAhUNa haNaNaheuM satthaM gahiuM gao tattha / / 14 / / sammadiTThIe devayAe to thaMmio tahiM ceva / diTTho pabhAyasamae sapauraloeNa naravaeNA / / 15 / / to AuTTho loo bhattiM sAhUNa kuNai savisesaM / mukko namuIvi ya devayAe lajjAe nIhariuM / / 16 / / avayAratthaM sAhUNa ciMtayaMto uvAyalakkhAiM / gaMtUNa hatthiNaure olaggai so mahApaumaM / / 17 / / eso rAyA jAo kAhI maha vaMchiyaMti buddhIe / maMtittaM paDivanno ciTThai tasseva pAsammi / / 18 / / etto ya mahApaumassa saMtiyaM bhaMjae sayaladesaM / siMhabalo nAma nivo baleNa duggassa koTTassa / / 19 / / so baMdhiUNa gahio buddhIeN namuiNA tao tuTTho / dei varaM kumaro se dejjasu samayammi so bhaNai / / 20 / / aha annayA karAvai jAlAdevI rahaM jiNAyayaNe / tIe savakkI lacchI u kArae baMbharahametto / / 21 / / baMbharaho nIharihI paDhamaM lacchIeN pabhaNio rAyA / taM souM jAlA'viya kuNai paiNNaM imaM tatto / / 22 / / giNhAmi aNasaNamahaM jai paDhamaM jiNaraho na nIharai / paumuttareNa rannA tao niruddhA rahA do'vi / / 23 / / mAUNaM avamANaM taM mannato tao mahApaumo / nIhario rayaNIe egAgI aDavimaNupatto / / 24 / / tattha ya hiMDaMteNaM patteNaM siMdhunaMdaNe nayare / pariNIyaM kaNNAyaM mahaseNanivassa sayamegaM / / 25 / / vegavaIe vijjAharIe tatto ya avahareUNaM / veyaDDammi nagavare sUrodayapuravare neuM / / 26 / / 2010_02 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH __ 119 khayariMdaiMdadhaNuNo sirikaMtAe suyA ya jayacaMdA / pariNAvio tahiM ciya tIse mAulayaputtehiM / / 27 / / vijjAharehiM saddhiM gaMgAharamahiharehiM saMgAmo / tavvatiyarammi jAo to jiNai tahiM mahApaumo / / 28 / / to caMpAuripahuNo jaNamejayarAiNo suyA pavarA / mayaNAvalitti nAmaM pariNIyA itthirayaNaM sA / / 29 / / iya kamaso saMjAo navamo cakkI imo mahApaumo / puvvuttacakkiriddhIe parigao gayauraM patto / / 30 / / to ThAviUNa rajje rAyA paumuttaro mahApaumaM / paDivajjai pavvajjaM sirisuvvayasUriNo pAse / / 31 / / piuNA ya baMdhaveNa ya ThAvijjaMto'vi rAyalacchIe / saMsArammi viratto viNhukumAro'vi saha piuNA / / 32 / / paDivajjai pavvajjaM sirisuvvayasUriNo cciya sayAse / aha cakkavaTTibhoe bhuMjae suiraM mahApaumo / / 33 / / taha jaNaNikAriya raho mahAvibhUIe bhAmiuM nayare / kArAviyAo bharahe jiNabhavaNANaM ca koDIo / / 34 / / sesAvi nariMdAI jiNiMdadhamme payaTTiyA bahave / jiNasAsaNammi vihiyA samuNNaI bahupayArehiM / / 35 / / paumuttaro'vi sAhU paramapayaM pAviuM vigayakammo / bhuMjai aNaMtasokkhaM ajaro amaro nihayadukkho / / 36 / / viNhukumArassa puNo nahagamaNaviuvviyAiladdhIo / uppaNNA bahuyAo tavappabhAveNa to eso / / 37 / / meruvva tuMgadeho vaccai gayaNammi pakkhinAho vva / hoi suhumo gurU vA pagAmarUvI suriMdo vva / / 38 / / etto vAsAratte te suvvayasUriNo ThiyA kahavi / hatthiNaurammi nayare to katthai namuiNA diTTA / / 39 / / sariUNa tao veraM puvvavaraM patthio mahApaumo / deha namuI'vi pabhaNai veyavihIe jaissAmi / / 4 / / jaNNamahaM tA dijjau kaivaya diyahAiM deva ! maha rajjaM / taha ceva dei cakkI sayamarohaM Thio gamai / / 41 / / namuIvi jaNNavADe bAhiM kavaDeNa dikkhio jAo / tassa ya vaddhAvaNae saha pAsaMDIhiM pagaIo / / 42 / / mottUNa seyabhikkhU sesAo samAgayAo to namuI / hakkAriUNa sUriM taM ciya ubbhAviuM dosaM / / 43 / / pabhaNai khuDDA tubbhe logavyavahArabAhirA thaddhA / chaDDeuM maha rajjaM tA sigdhaM vayaha annattha / / 44 / / to bhaNiyaM sUrIhiM loyaThiI vijjae bahupayArA / sAvajjAe tIse to naravara ! muNiyabhAvANaM / / 45 / / vajjiyasAvajjANaM vimukkanIsesaloyatattINaM / kiM ciMtAe kajjaM sAhUNaM samiyapAvANaM ? / / 46 / / to nAgayA vayamihaM na uNo amhANa ko'vi hu paoso / to kuvio so jaMpai kiM bahuNa bho palatteNaM? / / 47 / / sattadiNANaM uvariM kaMpi hu pavvaiyagaM jai niyemi / to mAremi avassaM iya soUNaM tao sUrI / / 48 / / ujjANe gaMtUNaM kiM kAyavvaMti pucchae sAhU / tatthekko bhaNai muNI bhAyA siricakkavaTTissa / / 49 / / bahuvAsasahassAI vihiyatavo pattavivihaladdhIo / aMgAmaMdarasele viNhukumAro muNI atthI / / 50 / / JainEducation International 2010_02 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tassa vayaNa namuI manne uvasamai to bhaNai sUrI / sAhu bhaNiyaM paraM taM ko ANehI muNI ettha / / 51|| to bhai egasAhU heNa gamaNaMmi atthi maha sattI / AgamaNaMmi na vijjai to bhaNio sUriNA so'vi / / 52 / / ANessai ettha tao iya bhaNie jhatti so muNI gayaNe / uppaio daTThUNa ya khaNeNa taM ciMtae viNhU / / 53 / / garuyaM pavayaNakajjaM vAsAratte'vi teNimo sAhU / iha Agacchai teNavi to savvaM sAhiyaM tassa / / 54 / / tatto viNhU taM giNhiUNa patto khaNeNa namai guruM / sese'vi muNI sammANiUNa patto namuipAse / / 55 / / taM mottUNaM seseNa paNamio sayalarAyaloeNa / uvaviTTho kahiUNaM dhammaM to maharavaNehiM / / 56 / / bhaNio namuI ciTTaMtu sAhuNo jAva vayai ghaNasamaNo / teNa bhaNiyaM kimevaM puNarattaM AlabhaNiehiM ? / / 57 / / bhaNiyadiNANaM uvariM jai tubbhaM kaMpi ettha picchAmi / tA taha karemi jaha se nApi hu niTThae loe / / 58 / / iya jaha jaha so mahuraM bhaNei taha taha caDei ahiayaraM / tatto kuvio viNhU pabhaNai re duTTha ! saccamiNaM / / 59 / / kaDuehiM ciya siMbho vva dujjaNo uvasamaM pavajjei / pagaIe yi kuppai so dijjaMtehiM mahurehiM / / 60 / / nimmalavaNehivi sajjaNANa pagaiM na dujjaNo muyai / na hi dhoio'vi duddheNa nimmalo hoi iMgAlo / / 61 / / jaM ca muNINaM uvasamadhaNANa aikakkasaM samAyarasi / tatthavi tuha paDikUlo divvo jaM khIrajalahimmi / / 62 / / aimaMthaNAu mahurevi uTThiyaM kiM na kAlakUDavisaM ? / tA kiM bahuNA ? sAhUNa desu ThANaM kamatigapi / / 63 / / taNAva bhaNi hou ime kiMtu kamatigassa bahiM / jai tubbhANaM pAvemi kaMpi tA nUNa mAremi / 64 / / to vihU koveNaM mahughasitto vva pAvao jalio / kayaveuvviyarUvo ADhatto vaDDhi gayaNe / / 65 / / joyaNalakkhasarIro khaNeNa palayAnalu vva duppiccho / saMjAo kasiNataNU bhayaMkaro sayalabhuvaNassa / / 66 / / kamadaddaraM kuNaMto gAmAgaranagarasAgarAiNNaM / kaMpAvai mahivIDhaM DhAlei girINa siharAI / / 67 / / ucchAlai jalanihiNo AyaMkaM jaNai maNuyatiriyANaM / bhavaNavaNajoivemANiyANa saMjaNai saMkhobhaM / / 68 / / namuIsirammi pAyaM dAUNa rasAyalammi pakkhitto / to puvvAvarajalahIsu ciTThae jA kame ThaviuM / / 69 / / bhuvatyakhobhAo nAuM sakkeNa taM muNiM kuviyaM / paTThaviyAo kalakaMThiyAo to accharAu tahiM / / 70 / / uvasamaheuM savaNesu tassa hoUNa mahurakaMTheNaM / gAyaMtIo evaM bhAMti jaha bho mahAbhAga ! / / 71 / / saparobhayasaMtavao kovo taha sucariyassa niTThavao / duggaigamamahapaMtho palimaMtho sayalasokkhANaM / / 72 / / titthayarA annevi hu maharisiNo atulavikkamajuAvi / visahaMti vihINANavi savvaM paraloyabhIrumaNA / / 73 / / 120 2010_02 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 122 jaha neraiyatericchAiesu iyaresu vipphurai kovo / taha jaha guNaguruesuvi tA kiMnu viveyasAmatthaM ? / / 74 / / tA uvasamasu muNIsara ! sumarasu jiNabhAsiyAiM vayaNAI / karuNAe desu cittaM kuNasu pasAyaM tihuyaNassa / / 75 / / iya evamAibhaNiehiM tANa taha sayalasaMghavayaNehiM / sasurAsuraloeNa ya pAraddhe saMtikammami / / 76 / / cakkiMmi mahApaume ya nAyatavvaiyare saparivAre / saMbhamakaMpiragatte namiuM calaNesu khAmaMte / / 77 / / to kahavi hu uvasaMto tappabhiI tivikamotti sa pasiddho / AloiyapaDikkaMto viharai suddho jao bhaNiyaM / / 78 / / Ayarie gacchammi ya kulagaNasaMghe ya ceiyaviNAse / AloiyapaDikkaMto suddho jaM nijjarA viulA / / 79 / / pAviyakevalanANo viNhukumAro kameNa to siddho / cakkIvi mahApaumo gahiUNa vayaM gao siddhiM / / 80 / / 4. krodhadhyAne zrIuttarAdhyayanAgamoktanihnavAdhikArAt zivabhUtinAmanihnavakathA / rathavIrapurAbhikhye, pure'bhUddIpakAbhidham / vanaM tatrAryakRSNAkhyAH, sUrayaH samavAsaran / / 1 / / itazca zivabhUtyAkhyaH, kSatriyaH sAttvikAgraNIH / sahasrayodhItatratyaM, nRpaM sevitumAzrayat / / 2 / / nRpo dadhyau parIkSe'hamasya dhairyAdikAn guNAn / nirguNo hyanujIvI syAtsvAmino no sukhAkaraH / / 3 / / parIkSApUrvamevAsmai, pradAsye vRttimapyaham / nirguNe hi jane dattaM , syAdbhasmani hutopamam / / 4 / / dhyAtveti bhUpatiH zyAmacaturdazyAM nizAmukhe / pazumekaM vAruNIM ca, tasya datvaivamabravIt / / 5 / / zmazAnasthe mAtRdevIgRhe gatvA tvamekakaH / pazumadya baliM dehi, kRtyametadvidhehi naH / / 6 / / zivabhUtistadAdAya, dhIraH pretavane yayau / nihatya chagalaM mAtRdevInAM ca baliM dadau / / 7 / / kSudhito'smIti tatraivA''rebhe tanmAMsabhakSaNam / zmazAnamAtRdevIbhyo, bibhayAmAsa na tvasau / / 8 / / tadA ca tadbhApanAya, bhUpena prahitA narAH / tatrAgatya zivAzabdAn, bhairavAn parito vyadhuH / / 9 / / babhAja tairapi kSobhaM, tanmano na manAgapi / na cAGge'pyabhavattasya, romodbhedo bhayodbhavaH / / 10 / / tatsvarUpaM tato rAjJe, procuste rAjapUruSAH / so'pi svasthatayA bhuktvA, jagAma kSmApasannidhau / / 11 / / tato'vabudhya taM zUraM, bahvIM vRttiM dadau nRpaH / zivabhUtistato bhUpaM, siSeve tamaharnizam / / 12 / / anyadA sa nRpaH senApatyAdInakhilAn bhaTAn / ityAdideza mathurAnagarI gRhyatAM drutam / / 13 / / tataH sarvAbhisAreNa, celuste mathurAM prati / purAbahizca gatveti, parasparamacintayan / / 14 / / vayaM hi mathurAM jetuM, prasthitAH pArthivAjJayA / dve cAtra mathurApuryo, vidyete dakSiNottare / / 15 / / 2010_02 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tadgocaro vizeSazca, noktaH ko'pi mahIbhRtA / caNDasvabhAvo bhUpazca, na praSTuM zakyate punaH / / 16 / / tadasmAbhiH kva gantavyaM, dhyAyanta iti te'khilAH / sthAtuM gantuM cAsamarthA, yAvanmArge'vatasthire / / 17 / / zivabhUtistAvadAgAttatra tAMzcaivamabrIvat / kiM sthitA yUyamazubhanimittaskhalitA iva / / 18 / / yathAsthite'tha tairukte, so'vAdIJcintayA kRtam / samameva grahISyAmo, vayaM tannagarIdvayam / / 19 / / te procurasyAH senAyAH, vibhAgayugale kRte / nA''dAtuM zakyate'smAbhirekApi nagarI sakhe ! / / 20 / / bhAvI bhUyastaraH kAla, ekasyA api nirjaye / ekAM jitvA tadanyasyA, nirjayo'pya'tiduSkaraH / / 21 / / zivabhUtistato'vAdIdyadyevaM tarhi bho bhaTAH ! / tayormadhye durjayA yA, sA sadyo mama dIyatAm / / 22 / / dvayormadhye daviSThA yA, tAM vrajetyudite'tha taiH / so'pAcyamathurAdezaM, yayau buddhibalorjitaH / / 23 / / tasya dezasya ca prAntyAn, grAmAdIn sAdhayan svayam / durgAn jagrAha nikhilAn, kramAcca nagarImapi / / 24 / / vazIkRtyAtha tadrAjyaM, zivabhUtirmahAmatiH / gatvA ca bhUbhujo'bhyarNe, sarvaM vyatikaraM jagau / / 25 / / tataH prIto'vadadbhUpaH, kAmitaM te dadAmi kim ? kiJcidvimRzya so'pyUce, svAtantryaM dehi me prabho ! / / 26 / / yathA hi mAM manobhISTAM, krIDAM kurvantamuccakaiH / yattadvA vastu gRhNantaM, na ko'pi pratiSedhayet / 27 / / evamastviti bhUpo'pi, satyasandho'bhyadhAttataH / so'pi nAnAvidhAH krIDAH, kurvaMstatrA'bhramatpure / / 28 / / dyUtakAraiH samaM reme, sa kadAciddivAnizam / kadAcittu surAM pItvA, kSIbaH kSIbaiH sahAramat / / 29 / / kadAcittu siSeve'sau, sundaraM gaNikAgaNam / kadAcittu jalakrIDAM, cakAra jalahastivat / / 30 / / vijahAra kadAcittu, kAnane nandanopame / kurvan puSpoccayakrIDAM, vRto viTajanairghanaiH / / 31 / / bhramannevaM sa svasaudhe, nizIthe'pyA''yayau navA / ullaGghate hi maryAdAM, prAyo vItabhayo janaH / / 32 / / yAvaJca sa gRhe nAgAttAvattasya vazAsvayam / nAznAti sma na cAzeta, pAlayantI satIvratam / / 33 / / nityaM kSudhAjAgarAbhyAM, sA'tha khinnA manasvinI / anyadA tasya jananImiti smAha sagadgadam / / 34 / / putro yuSmAkamAyAti, nizIthe pratyahaM gRhe / yAvadAgamanaM cAhaM, na bhule na zaye'nvaham / / 35 / / nityaM kSujAgarAbhyAM tatpIDA me jAyate bhRzam / tatkiGkaromyahaM mAtastvadAdezavazaMvadA / / 36 / / zvazrUH zazaMsa subhage !, svapihi tvaM yathAsukham / adyAhameva jAgarmi, tayetyuktA'svapIdvadhUH / / 37 / / gRhadvAraM pidhAyAsthAttasya mAtA tu jAgratI / so'thA''gato'vadatsadyo, dvAramudghATyatAmiti / / 38 / / mAtA proce'ghunA yatra, dvAramudghATitaM bhavet / tatra prayAhi na hyatra, dvAramudghATyate'dhunA / / 39 / / _ 2010_02 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 123 tadAkA'kharvagarvaH, zivabhUtiracintayat / mAtrA'pamAnito'dyA'haM, tadyAmyanyatra kutracit / / 40 / / yataH-"sthAnasthAdapamAne'pi, dehinastadvaraM rajaH / pAdAhataM yadutthAya, mUrddhAnamadhirohati / / 41 / / " vimRzyeti nijAdnehAdvyAghuTya nagare bhraman / daivAdudghATitadvAraM, sAdhUpAzrayamaikSata / / 42 / / tatastatra pravizyAryakRSNAcAryAn praNamya tAn / mAM pravrAjayatetyUce, te tu prAvrAjayanna tam / / 43 / / svayameva tatastena, luJcite, svIyamastake / guravo dadire tasmai, liGgaM dharmadhvajAdikam / / 44 / / tamupAttavrataM jJAtvA, prAtastatrA''yayau nRpaH / mAmanApRcchaya kimidaM, tvayA kRtamiti bruvan ? / / 45 / / sa proce pRSTamevaitatsvAtantryaprArthinA mayA / tato nRpastaM natvA'gAdvimanAstadviyogataH / / 46 / / bahirvihRtya tatrA''guH, sUrayo'pya'nyadA punaH / tadA zivaM nRpaH snehAdAhUya svagRhe'nayat / / 47 / / anIcchato'pi tasyA'dAdbhUdhavo ratnakambalam / tamAdAyAgataM sUriH, zivabhUtiM tadetyavak / / 48 / / kimayaM bhavatA vatsa !, jagRhe ratnakambalaH / na hi no bahumUlyasya, vastrAdergrahaNaM matam / / 49 / / ityukto'pi sa sUrIndraistaM na tatyAja mUrcchayA / kintUpadhau gopayitvA, rarakSa channamanvaham / / 50 / / asya mUrchAnidAnena, kimaneneti sUrayaH / tasmin kvApi gate ratnakambalaM tamakarSayan / / 51 / / vidhAya tasya zakalAnniSadyAyai tapasvinAm / ArpayaMstaJca vijJAya, zivabhUtiradUyata / / 52 / / kRtAvahitthastasthau ca, gurozchidrANi mArgayan / anyadA varNayaMzcaivaM, sUrayo jinakalpikAn / / 53 / / bhavanti dvividhAstAvajjinakalpikasAdhavaH / tatrai ke bhuJjate pANAvanye tvaznanti pAtrake / / 54 / / te'pi pratyekamuditA, dvividhA jinapuGgavaiH / tatra vastradharA eke'nye tu cIvaravarjitAH / / 55 / / zrutvetyAdi zivo'vocajjinakalpo'dhunA kutaH / vidhIyate na nirgranthairniSparigrahatArthibhiH ? / / 56 / / sUrirjagAda vyuchinno, jinakalpo hi bhArate / zrIvIrasvAmipautreNa, zrIjambUsvAminA samam / / 57 / / so'vAdIdalpasattvAnAM, vyuchinno'sau na mAddazAm / mAddazo hi mahAsattvaH, kartumISTe'dhunApyamum / / 58 / / mokSArthinA hi sakalastyAjya eva parigrahaH / vastrapAtrAdikamapi, tattyakSyAmi parigraham / / 59 / / sUrayaH procire vatsa !, vastrapAtrAdikaM hyadaH / dharmopakaraNaM tena, na parigraha ucyate / / 60 / / tadrakSaNe ca no kazciddoSo mokSArthinA bhavet / lobhAdeva hi mokSasya, vighnaH syAnna tu cIvarAt / / 61 / / prayogazcAtra vastrAdi, na doSAya tapasvinAm / dharmopaSTambhadAyitvAt, zuddhAhArAdivatsphuTam / / 62 / / na ca heturasiddho'yamiti vAcyaM tvayA yataH / dharmopaSTambhadAyitvaM, tasyA'dhyakSeNa dazyate / / 63 / / tathA hi-sthAnopavezanasvApanikSepagrahaNAdiSu / jantupramArjanArthaM hi, rajoharaNamiSyate / / 64 / / 2010_02 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam sampAtimAdisattvAnAM, rakSAyai mukhavastrikAm / bhaktapAnasthajantUnAM parIkSAyai ca pAtrakam / / 65 / / samyaktvajJAnacAritratapAsAdhanahetave / cIvarANi ca kalpAdInyaGgIkurvanti sAdhavaH / / 66 / / (yugmam) vastrairvinA tu zItoSNadaMzAdibhirupadrutaH / apadhyAnAnmunirjAtu, samyaktvAdeH skhaledapi / / 67 / / dharmopakaraNasyaivaM, dharmopaSTambhadAyitA / sunizciteti vratinAM tadAdAnaM na duSyati / / 68 / / vinopakaraNaM yastu, jIvAdIMstrAtumizvaraH / jinendravattasya doSaH syAttadagrahaNe'pi na sa cAdyasaMhananavAneva syAnnA'paraH punaH / tacca saMhananaM kasyA'pyadhunA nAsti bhArate / / 70 / / yuktayetyAdikayokto'pi zivo'tyaktakadAgrahaH / hitvA vastrAdikaM nagno, niragAnnagarAdbahiH / / 71 / / [uttarA0 nihnavadhikAra0 zloka-3 taH 73] / / 69 / / , 5. mAnadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAvRttivyAvarNitabAhubalIkathAnakaH / 124 bharate cakravartini nijAjJAgrAhaNodyate tatkaniSThabhrAtaro vihAya rAjyAni RSabhadevAntike prAvrAjiSuH / samutpannAni ca sarveSAM kevalajJAnAni / bAhubalI punastadbhrAtaiva kathamahametadbhayAdAjJAM pravrajyAM vA kariSyAmItyamarSAdabhyutthitaH saMlagnaM dvayorapi yuddhaM dRSTivAgbAhumuSTidaNDaprahArayuddheSu nirjito bharataH, cintitamanena kimayaM cakravartIti ? atrAntare'rpitaM devatayA cakram / gRhItacakro dRSTo bAhubalinA cintitamanena cUrNayAmi sacakramenan athavA kimasya gatamaryAdAjIvitasya mAraNena ! aho durantA viSayAH / yadAsaktA na kurvanti yogyAyogyavicAram / yaduktam , ) na mAtaraM na pitaraM, na svasAraM na sodaraM / guNaiH sampazyati tathA, viSayAn viSayI yathA / / 1 / / iti saJjAtavairAgyeNa tena niHsRSTo bhuvi daNDaH kRtaH paJcamuSTiko locaH, arpitaM devatayA rajoharaNAdi, prapannaH pravrajyAM, iti tadavalokya lajjitaH svakarmaNA bharataH prasAdyAnekavidhaM vanditvA gataH svasthAnam / bAhubalI punaH kathamahaM chadmasthatayA kevalino laghubhrAtRn vandiSye ? ityabhiprAyAtsthitastatraiva kAyotsargeNa tiSThato gataM varSaM, zItavAtAtapairdavadagdhasthANukalpaM kRtaM zarIrakaM, prasaritAH samantato vallaryaH, prarUDhA darbhazUcyaH samudgatAzcaraNayorvAlmIkAH, prasUtAH kUrcAdau zakunaya iti / bhagavatA tadbhaginyau brAhmIsundaryo 'bhrAtara ! avatara hastina' iti vaktavyaM gatvA yuvAbhyAmityupadizya tatpArzvaM prahite / gatvAbhihitaM tattAbhyAM cintitamanena / kuto muktasaGgasya hastI ! A! jJAtaM ! mAna iti / dhig mA duSTacittakaM ! vandyAste bhagavanto, vrajAmi vandituM, ityutpAditaM caraNena saha kevalajJAnamiti / yadi garvaM nAkariSyatt tadAdita evotpATayiSyat / ato na madena dharmo bhavatIti sthitam / 2010_02 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccaya: 125 5. mAnadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrAntargatazrIvizvabhUtikathAzlokAni / brahmalokAtparicyutya sa babhrAma bahUn bhavAn / bhavo hyanantIbhavati svakarmapariNAmataH / / 1 / / itazcAbhUdrAjagRhe vizvanandI mahIpatiH / patnyAM priyaMgau vizAkhanandI tasyAbhavatsutaH / / 2 / / vizAkhabhUtiyuvarAD rAjJastasyAnujo'bhavat / yuvarAjasya tasyAbhUddhAriNI nAmataH priyA / / 3 / / marIcijIvaH prAgjanmopArjitaiH zubhakarmabhiH / vizAkhabhUterdhAriNyAM vizvabhUtiH suto'bhavat / / 4 / / udyauvano vizvabhUtirvane puSpakaraNDake / reme sAntaH puro devakumAra iva nandane / / 5 / / vizAkhanandI krIDecchU rATputro'sthAttu tadbahiH / puSpAdyarthaM gatA dAsyo dadRzustau tathAsthitau / / 6 / / tAbhyo jJAtvA priyaMgustat kopaukaH kupitA yayau / tadIpsitArthaM rAjApi yAtrAbherImavAdayat / / 7 / / udvRttaH puruSasiMhaH sAmantastajjayAya tat / yAsyAmIti sabhAmadhye mAyayA cAvadannupaH / / 8 / / tacca zrutvA vizvabhUtijuretya vanAttataH / bhaktyA nivArya rAjAnaM prayANamakarot svayam / / 9 / / gatazca puruSasiMhaM dRSTvA''jAvartinaM punaH / vavale tatra ca yayau vane puSpakaraNDake / / 10 / / vizAkhanandI madhye'stItyukto dvAHsthena tatra saH / acintayanmAyayA'haM kRSTaH puSpakaraNDakAt / / 11 / / kruddhaH kapitthaM muSTyAhaMstatphalaiH patitairbhuvam / chAditAM darzayan so'tha jagAda dvArapAlakam / / 12 / / pAtayAmi zirAMsyevaM sarveSAM bhavatAM punaH / jyAyasI jyAyasi tAte na cedbhaktirbhavenmama / / 13 / / bhogairIdRgvaJcanAdyairmamAlamiti sa bruvan / saMbhUtimunipAdAnte gatvA vratamupAdade / / 14 / / taM ca pravrajitaM zrutvA rAjA sAvarajo'pyagAt / natvA ca kSamayitvA ca rAjyAyArthayate sma ca / / 15 / / vizvabhUtimanicchantaM jJAtvA bhUpo'gamad gRham / tato vyahArSIdanyatra sa punarguruNA saha / / 16 / / sa gurvanujJayaikAkivihAreNa tapaH kRzaH / viharatnekadAgacchannagarI mathurAbhidhAm / / 17 / / tadA vizAkhanandyAgAdudvo tanRpAtmajAm / vizvabhUtizca mAsAnte pAraNAyAvizatpurIm / / 18 / / vizAkhanandinaH so'tha zibirAbhyarNamAgataH / vizvabhUtiH kumAro'sAvityadarzyata pUruSaiH / / 19 / / vizAkhanandI taM sadyaH prekSya dviSamivAkupat / gavaikayA vizvabhUtiH paryastazca tadA'patat / / 20 / / kapitthapAtanaM sthAma kva te cetyahasacca saH / dhRtvA gAM zRGgayorvizvabhUtizcAbhramayatkrudhA / / 21 / / bhUyiSThavIryo bhUyAsaM mRtyave'sya bhavAntare / anena tapasogreNa nidAnamiti so'karot / / 22 / / saMpUrya koTivarSAyuranAlocya ca tanmRtaH / vizvabhUtirmahAzukre prakRSTAyuH suro'bhavat / / 23 / / triSaSTi0 10 parva0 zloka0 85 ta : 107] 2010_02 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 5. mAnadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrAntargatasubhUmacakravartiparazurAmAkhyAnakaH / aratIrthakRtastIrthe subhUmasyAtha cakriNaH / aSTamasya kramAyAtaM caritaM kIrtayiSyate / / 1 / / ihaiva bharatakSetre vizAlanagare'bhavat / bhUpAlo nAma bhUpAlaH pAlayan kSatriyavratam / / 2 / / so'nyadaikatra saMgrAme bahubhiH paripanthibhiH / ekIbhUya parAjigye vRndaM hi balavattaram / / 3 / / sa vairibhiH parAbhUto'pamAnamalinAnanaH / saMbhUtamunipAdAnte parivrajyAmupAdade / / 4 / / prabhutvabhogaviSayaM nidAnaM tapaso'tha saH / kRtvAvasAnaM cAsAdya mahAzukre suro'bhavat / / 5 / / itazcarSabhanAthasya kururityabhavat sutaH / yasya nAmnA kurudezo hastinAmnA ca tatsutaH / / 6 / / yannAmnA hAstinapuraM tIrthakRccakrijanmabhUH / tadvaMzyo'naMtavIryo'bhUttatra rAjA mahAbhujaH / / 7 / / itazca bharatakSetre vasaMtapurapattane / ucchinnavaMza eko'bhUdagniko nAma dArakaH / / 8 / / so'nyadA calitastasmAt sthAnAddezAntaraM prati / sArthAddhInaH paribhrAmyannagamattApasAzramam / / 9 / / tamagniM tanayatvenAgrahIt kulapatirjanaH / jamadagniriti khyAtiM sa lokeSu tato'gamat / / 10 / / tapyamAnastapastIvra pratyakSa iva pAvakaH / tejasA duHsahenAsau paprathe pRthivItale / / 11 / / tadA ca zrAddhaH prAgjanmanAmnA vaizvAnaraH suraH / dhanvaMtarizca tApasabhakto vyavadatAmiti / / 12 / / eka AhArhatAM dharmaH pramANamitaraH punaH / tApasAnAM vivAde'smin vyadhAtAmiti nirNayam / / 13 / / ArhateSu jaghanyo yaH prakRSTastApaseSu yaH / parIkSaNIyAvAvAbhyAM ko guNairatiricyate / / 14 / / tadAnI mithilApuryA navadharmapariSkRtaH / zrImAn padmaratho nAma prasthitaH pRthivItale / / 15 / / dIkSAM sa vAsupUjyAnte grahItuM bhAvato yatiH / gacchaMzcaMpApurI tAbhyAM devAbhyAM dadRze pathi / / 16 / / parIkSAkAMkSayA tAbhyAM pAnAnne Dhaukite nRpaH / tRSitaH kSudhito'pyaujjhaddhIrAH sattvAccalanti na / / 17 / / krakacairiva cakrAte krUraiH karkarakaMTakaiH / pIDAM devau nRdevasya mRdunoH pAdapadmayoH / / 18 / / pAdAbhyAM prakSaradraktadhArAbhyAM tAdRze'dhvani / tUlikAtalavaccAru saMcacAra tathApi saH / / 19 / / nirmame gItanRttAdi tAbhyAM kSobhAya bhUpateH / tanmoghamabhavattatra divyAstramiva gotraje / / 20 / / tau siddhaputrarUpeNa purobhUyedamUcatuH / tavAdyApi mahAbhAga mahadAyuyuvAsi ca / / 21 / / svacchandaM bhuMkSva tadbhogAn kA dhIryadyauvane tapaH / nizIthakRtyaM kaH prAtaH kuryAdudyogavAnapi / / 22 / / yauvane tadatikrAnte dehadaurbalyakAraNam / gRhNIyAstvaM tapastAta dvitIyamiva vArdhakam / / 23 / / rAjoce yadi bahvAyurbahupuNyaM bhaviSyati / jalamAnena nalinInAlaM hi parivardhate / / 24 / / 2010_02 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 127 lolendriye yauvane hi yattapastattapo nanu / dAruNAstre raNe yo hi zUraH zUraH sa ucyate / / 25 / / tasminnacalite sattvAt sAdhu sAdhviti vAdinau / tau gatau tApasotkRSTaM jamadagniM parIkSitum / / 26 / / nyagrodhamiva vistArijaTAsaMspRSTabhUtalam / valmIkAkIrNapAdAntaM dAntaM tau tamapazyatAm / / 27 / / tasya zmazrulatAjAle nIDaM nirmAya mAyayA / tadaiva devau caTakamithunIbhUya tasthatuH / / 28 / / caTakazcaTakAmUce yAsyAmi himavadgirau / anyAsakto neSyasi tvamiti taM nApyamasta sA / / 29 / / goghAtapAtakenAhaM gRhye nAyAmi cetpriye / ityuktazapathaM bhUyazcaTakaM caTakAbravIt / / 30 / / RSerasyainasA gRhye zapethA iti cet priya / visRjAmi tadaiva tvAM paMthAnaH santu te zivAH / / 31 / / ityAkarNya vacaH kruddho jamadagnimunistataH / ubhAbhyAmapi hastAbhyAmubhau jagrAha pakSiNau / / 32 / / AcacakSe tataH so'pi kurvANe duSkaraM tapaH / uSNarazmAviva dhvAMtamAH pApaM mayi kIdRzam / / 33 / / atharSi caTakovAca mA kupaste mudhA tapaH / aputrasya gatirnAstItyazrauSIstvaM na kiM zrutim / / 34 / / tatheti manyamAnastu munirevamacintayat / mamAkalatraputrasya pravAhe sUtritaM tapaH / / 35 / / / taM dRSTvA kSubhitaM dhyAyan bhramitastApasairiti / jajJe dhanvantariH zrAddhaH pratyeti pratyayAnna kaH / / 36 / / babhUvaturadRzyau ca tAvapi tridazau tadA / jamadagnizca saMprApa puraM nemikakoSTakam / / 37 / / - jitazatru mahIpAlaM tatra bhUyiSThakanyakam / sa prepsuH kanyakAmekAM gaurI hara ivAgamat / / 38 / / kRtvAbhyutthAnamurvIzaH prAMjalistamabhASata / kimarthamAgatA yUyaM brUta kiM karavANyaham / / 39 / / kanyArthamAgato'smIti muninokte'bravInRpaH / madhye zatasya kanyAnAM tvAM yecchati gRhANa tAm / / 40 / / sa kanyAntaH pure gatvA jagAda nRpakanyakAH / dharmapatnI mama kAcidbhavatIbhyo bhavatviti / / 41 / / jaTilaH palitaH kSAmo bhikSAjIvI vadannidam / na lajjase tvamiti tAH kRtakRtkAramUcire / / 42 / / samIraNa iva kruddho jamadagnirmunistataH / adhijyeSvAsayaSTyAbhAH kanyAH kubjIcakAra tAH / / 43 / / athAMgaNe reNupuMjai ramamANAM nRpAtmajAm / ekAmAlokayAmAsa reNuketyabravIcca tAm / / 44 / / sa tasyA icchasItyuktvA mAtuliMgamadarzayat / tayA prasAritaH pANiH pANigrahaNasUcakaH / / 45 / / tAM muniH parijagrAha roro dhanamivorasA / sArdhaM gavAdibhistasya dadau ca vidhivannRpaH / / 46 / / sa zyAlIH snehasaMbaMdhAdekonaM kanyakAzatam / sajjIcakre tapaHzaktyA dhiGmUDhAnAM tapovyayaH / / 47 / / nItvAzramapadaM tAM ca sumugdhamadhurAkRtim / hariNImiva lolAkSI premNA muniravardhayat / / 48 / / aMgulIbhirgaNayato dinAnyasya tapasvinaH / yauvanaM cArukaMdarpalIlAvanamavApa sA / / 49 / / ___ 2010_02 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam sAkSIkRtya jvaladagniM jamadagnimunistataH / yathAvadupayeme tAM bhUteza iva pArvatIm / / 50 / / RtukAle sa Uce tAM caruM te sAdhayAmyaham / yathA brAhmaNamUrdhanyo dhanya utpadyate sutaH / / 51 / / sovAca hAstinapure'naMtavIryasya bhUpateH / patnyasti matsvasA tasyai caruH kSAtro'pi sAdhyatAm / / 52 / / brAhmaM sadharmacAriNyai kSAtraM tajjAmaye'param / sa caruM sAdhayAmAsa putrIyamupajIvitum / / 53 / / sAcintayadahaM tAvadabhUvamaTavI mRgI / mAbhUnmAdRk suto'pIti kSAtraM carumabhakSayat / / 54 / / sAdAdbrAhmaM caruM svasra jAtau ca tanayau tayoH / tatra rAmo reNukAyAH kRtavIryazca tatsvasuH / / 55 / / vidyAdharo'nyadA tatra ko'pyAgAdatisArakI / vidyA tasyAtisArAA vismRtAkAzagAminI / / 56 / / rAmeNa praticarito bheSajAdyaiH svabandhuvat / rAmAya sevamAnAya vidyAM pArazavIM dadau / / 57 / / madhyezaravaNaM gatvA tAM ca vidyAmasAdhayat / rAmaH parazurAmo'bhUttataH prabhRti vizrutaH / / 58 / / anyedyuH patimApRcchaya reNukotkaMThitA svasuH / jagAma hAstinapure premNo dUre na kiMcana / / 59 / / zyAlIti lAlayan lolalocanAM tatra reNukAm / anaMtavIryo ramayat kAmaH kAmaM niraMkuzaH / / 60 / / RSipatnyA tayA rAjAhalyayeva puraMdaraH / anvabhUcca yathAkAmaM saMbhogasukhasaMpadam / / 61 / / anaMtavIryAttanayo reNukAyAmajAyata / mamatAyAmivotathyaH sadharmiNyAM bRhaspateH / / 62 / / tenApi saha putreNa reNukAmAnayanmuniH / strINAM lubdho janaH prAyo doSaM na khalu vIkSate / / 63 / / tAM putrasahitAM vallImakAlaphalitAmiva / saMjAtakopaH parazurAmaH parazunAcchidat / / 64 / / tadbhaginyA sa vRttAMto'naMtavIryasya zaMsitaH / kopamuddIpayAmAsa kRzAnumiva mArutaH / / 65 / / tatazcAvAryadovIryo'naMtavIryo mahIpatiH / jamadagnyAzramaM gatvAbhAMkSInmatta iva dvipaH / / 66 / / tApasAnAM kRtatrAsaH samAdAya gavAdi saH / maMdaM maMdaM parikrAman kesarIva nyavartata / / 67 / / trasyattapasvitumulaM zrutvA jJAtvA ca tAM kathAm / kruddhaH parazurAmo'thAdhAvat sAkSAdivAntakaH / / 68 / / subhaTagrAmasaMgrAmakautukI jamadagnijaH / pazunA khaMDazazcakre dAruvaddAruNena tam / / 69 / / rAjye nivezayAMcakre tasya prakRtipUruSaiH / kRtavIryo mahAvIryaH sa eva tu vayolaghuH / / 70 / / tasyAbhavacca mahiSI tArA tAravilocanA / bubhujAte ca tau bhogAnavighnamamarAviva / / 71 / / bhUpAlarAjajIvo'pi svamAyuH paripUrya saH / mahAzukrAt paricyutya tArAkukSAvavAtarat / / 72 / / kRtavIryo'nyadA mAturmukhAcchrutvA pituH kathAm / AdiSTAhirivAgatya jamadagnimamArayat / / 73 / / rAmaH pitRvadhakruddho drAggatvA hastinApure / amArayatkRtavIryaM kiM yamasya davIyasi / / 74 / / 2010_02 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 129 jAmadagnyastatastasya rAjye nyavizata svayam / rAjyaM hi vikramAdhInaM na pramANaM kramAkramau / / 75 / / rAmAkrAMtapurAdrAjJI kRtavIryasya gurviNI / vyAghrAghrAtavanAdeNIvAgamattApasAzramam / / 76 / / kRpAdhanairbhUgRhAntaH sA nidhAya nidhAnavat / tapasviMbhirgopyate sma krUrAt parazurAmataH / / 77 / / caturdazamahAsvapnasUcito'syAH suto'jani / gRhNan bhUmiM sukhenAbhUt subhUmo nAmatastataH / / 78 / / kSatriyo yatra yatrAsIttatra tatrApyadIpyata / pazuH parazurAmasya kopAgniriva mUrtimAn / / 79 / / rAmo'gAdanyadA tatrAzrame pazuzca so'jvalat / kSatraM cAsUcayaddhUma iva dhUtadhvajaM tadA / / 8 / / kimatra kSatriyo'stIti pRSTAstena tapasvinaH / ityUcustApasIbhUtAH kSatriyA vayamAsmahe / / 81 / / rAmo'pyamarSAniHkSatrAM saptakRtvo vasuMdharAm / nirmame nistRNAM zailataTImiva davAnalaH / / 82 / / kSuNNakSatriyadaMSTrAbhI rAmaH sthAlamapUrayat / yamasya pUrNakAmasya pUrNapAtrazriyaM dadhat / / 83 / / rAmaH papraccha naimittAnayedhurme kuto vadhaH / sadA vairAyamANA hi zaMkaMte parato mRtim / / 84 / / yo daMSTrAH pAyasIbhUtAH siMhAsana iha sthitaH / bhokSyate'mUstatastyaste vadho bhAvIti te'bruvan / / 85 / / rAmo'tha kArayAmAsa satrAgAramavAritam / dhuri siMhAsanaM tatrAsthApayat sthAlamagrataH / / 86 / / athAzrame svarNavarNo'STAviMzatidhanUnatiH / gato'GgaNadruma iva subhUmo vRddhimadbhutAm / / 87 / / vidyAdharo meghanAdo'nyevUnaimittikAniti / paripapraccha padmazrIH kanyA me kasya dIyatAm / / 88 / / tasyA varaM varIyAMsaM subhUmaM te'pyupAdizan / datvA kanyAM tatastasmai tasyaivAbhUt sa sevakaH / / 89 / / kUpabheka ivAnanyagopaH papraccha mAtaram / subhUmaH kimiyAneva loko'yamadhiko'pi kim / / 90 / / mAtApyacIkathadatho loko'nanto hi vatsaka / makSikApadamAtraM hi lokamadhye'yamAzramaH / / 91 / / asmi~lloke'sti vikhyAtaM nagaraM hastinApuram / pitA te kRtavIryo'bhUttatra rAjA mahAbhujaH / / 92 / / hatvA te pitaraM rAmo rAjyaM svayamazizriyat / kSitiM niHkSatriyAM cakre tiSThAmastadbhayAdiha / / 13 / / tatkAlaM hAstinapure subhUmo bhaumavajjvalan / jagAma vairiNo kruddhaH kSAtraM tejo hi durdharam / / 94 / / tatra satre yayau siMha iva siMhAsane'vizat / daMSTrAstAH pAyasIbhUtAH subhujo bubhuje ca saH / / 15 / / uttiSThamAnA yuddhAya brAhmaNAstatra rakSakAH / janire meghanAdena vyAgheNa hariNA iva / / 96 / / prasphuradaMSTrikAkezo dazanairadharaM dazan / tato rAmaH krudhA kAlapAzAkRSTa ivAyayau / / 97 / / rAmeNa mumuce roSAt subhUmAya parazvadhaH / vidhyAtastatkSaNaM tasmin sphuliMga iva vAriNi / / 98 / / zastrAbhAvAt subhUmo'pi daMSTrAsthAlamudakSipat / cakrIbabhUva tatsadyaH kiM na syAt puNyasampadaH / / 99 / / ___ 2010_02 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama cakravartyaSTamaH so'tha tena cakreNa bhAsvatA / ziraH parazurAmasya paMkajacchedamacchidat / / 100 / / kSitiM niHkSatriyAM rAmaH saptakRtvo yathA vyadhAt / ekaviMzatikRtvastAM tathA nirbrAhmaNAmasau / / 101 / / kSuNNakSitipahastyazvapadAtivyUhalohitaiH / vAhayan vAhinInavyAH sa prAk prAcImasAdhayat / / 102 / / sa cchinnAnekasubhaTamuMDamaMDitabhUtala: / AkrAmaddakSiNAM dakSiNAzApatirivAparaH / / 103 / / bhaTAsthibhidaMturayan zuktizaMkhairivAbhitaH / rogho nIranidheH so'tha pratIcImajayaddizam / / 104 / / helodghATitavaitADhyakaMdaraM sthAmamaMdaraH / mlecchAn vijetuM bharatottarakhaMDaM viveza saH / / 105 / / ucchalacchoNitarasacchaTAcchuritabhUtala: / mlecchAMstatrAtha so'bhAMkSIdikSUniva mahAkarI / / 106 / / meghanAdAya vaitADhyagirizreNyordvayorapi / vidyAdharendrapadavIM subhUmazcakrabhRddadau / / 107 / / SaSTivarSasahasrAyuzcaturdizamiti bhraman / nihatya subhaTAnuvarvI sa SaTkhaMDAmasAdhayat / / 108 / / ujjAsayannasumatAmiti nityaraudradhyAnAnalena satataM jvaladantarAtmA / AsAdya kAlapariNAmavazena mRtyuM tAM saptamI narakabhUmimagAt subhUmaH / / 109 / / kumArabhAve'bdasahasrapaMcakaM tanmaMDalitve'tha zatAni paMca / jaye'rdhalakSaM punarabdapaMcazatyUnamasyAjani cakrabhRttve / / 110 / / 5. mAnadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSA'ntargatA saGgamakathA / tadA zakraH sudharmAyAM sabhAyAM parivAritaH / sahasrezcaturazItyA sAmAnikadivaukasAm / / 1 / / trayastriMzattrAyastriMzaiH parSadbhistisRbhistathA / caturbhirlokapAlaizca saMkhyAtItaiH prakIrNakaiH / / 2 / / pratyekaM caturazItyA sahasrairaMgarakSakaiH / dRDhAbaddhaparikaraiH kakupsu catasRSvapi / / 3 / / senAdhipatibhiH senAparivItaizca saptabhiH / devadevIgaNairAbhiyogyaiH kilbiSikAdibhiH / / 4 / / tUryatrayAdibhiH kAlaM vinodairativAhayan / goptA dakSiNalokArdhaM zakrasiMhAsane sthitaH / / 5 / / avadhijJAnato jJAtvA bhagavantaM tathA sthitam / utthAya pAduke tyaktvottarAsaMgaM vidhAya ca / / 6 / / jAnvasavyaM bhuvi nyasya savyaM ca nyaMcya kiMcana / zakrastavenAvandiSTa bhUtalanyastamastakaH / / 7 / / samutthAya ca sarvAMgodaJcadromAJcakaJcakaH / zacIpatiruvAcedamuddizya sakalAM sabhAm / / 8 / / bho bhoH sarve'pi saudharmavAsinastridazottamAH ! / zRNuta zrImahAvIrasvAmino mahimAdbhutam / / 9 / / dadhAnaH paJcasamitIrguptitrayapavitritaH / krodhamAnamAyAlobhAnabhibhUto nirAzravaH / / 10 / / dravye kSetre ca kAle ca bhAve cA'pratibaddhadhIH / rUkSakapudgalanyastanayano dhyAnamAsthitaH / / 11 / / 2010_02 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 2 dRSTAntasamuccayaH 131 amarairasurairyakSai rakSobhirugairnaraiH / trailokyenApi zakyeta dhyAnAccAlayituM na hi / / 12 / / ityAkarNya vacaH zAkraM zakrasAmAnikaH suraH / lalATapaTTaghaTitabhrukuTIbhaMgabhISaNaH / / 13 / / kaMpamAnAdharaH kopAllohitAyatalocanaH / abhavyo gADhamithyAtvasaMgaH saMgamako'vadat / / 14 / / martyaH zramaNamAtro'yaM yadevaM deva varNyate / svacchandaM sadasadvAde prabhutvaM tatra kAraNam / / 15 / / devairapi na cAlyo'yaM dhyAnAdityudbhaTaM prabho ! / kathaM dhAryeta hRdaye dhRtaM vA procyate katham ? / / 16 / / ruddhAntarikSaH zikharairmUlai ruddharasAtalaH / yaiH kilodasyate doSNA sumerurloSTulIlayA / / 17 / / sakulAcalamedinyAH plAvanavyaktavaibhavaH / yeSAmeSa sugaMDUSaMkarazca makarAkaraH / / 18 / / apyekabhujadaMDena pracaNDAM chatralIlayA / uddharanti sahAnekabhUdharAM ye vasundharAm / / 19 / / teSAmasamaRddhInAM surANAmamitaujasAm / icchAsaMpanna siddhInAM martyamAtraM kiyAnayam / / 20 / / eSo'haM cAlayiSyAmi taM dhyAnAdityudIrya saH / kareNa bhUmimAhatyodasthAdAsthAnamaNDapAt / / 21 / / arhantaH parasAhAyyAttapaH kurvantyakhaMDitam / mA jJAsIditi durbuddhiH zakreNa sa upekSitaH / / 22 / / tato vegAnilotpAtapatApataghanAghanaH / raudrAkRtidurAloko bhayApasaradapsarAH / / 23 / / vikaToraH sthalAghAtapuJjitagrahamaNDalaH / sa pApastatra gatavAn yatrAsItparamezvaraH / / 24 / / yugmam / / niSkAraNajagadbandhuM nirAbAdhaM tathA sthitam / zrIvIraM pazyatastasya matsaro vavRdhe'dhikam / / 25 / / gIrvANapAMsanaH pAMsuvRSTiM duSTo'taniSTa saH / akAMDaghaTitAriSTAmupariSTAjjagatprabhoH / / 26 / / vidhurvidhuntudeneva durdineneva bhAskaraH / pidadhe pAMsupUreNa sarvAMgINaM jagatprabhoH / / 27 / / samantato'pi pUrNAni tathA zrotAMsi pAMsubhiH / yathA samabhavat svAmI niHzvAsocchvAsavarjitaH / / 28 / / tilamAtramapi dhyAnAnna cacAla jagadguruH / kulAcalazcalati kiM gajaiH pariNatairapi / / 29 / / apanIya tataH pAMzuM vajratuNDAH pipIlikAH / sa samutpAdayAmAsa prabhoH sarvAMgapIlikAH / / 30 / / prAvizannekato'GgeSu svairaM niryayuranyataH / vidhyantyastIkSNatuNDAgraiH sUcyo nivasaneSviva / / 31 / / nirbhAgyasyeva vAJchAsu moghIbhUtAsu tAsvapi / sa daMzAn racayAmAsa nAkRtyAnto durAtmanAm / / 32 / / teSAmekaprahAreNa raktairgokSIrasodaraiH / kSaridbhirabhavannAthaH sanirjhara ivAdrirAT / / 33 / / tairapyakSobhyamANe'tha jagannAthe sa durmatiH / cakre pracaNDatuNDAgrA durnivArA ghRtelikAH / / 34 / / zarIre paramezasya nimagnamukhamaNDalAH / tatastAH samalakSyanta romAlIva sahotthitA / / 35 / / tato'pyavicalaccitte yogavitte jagadgurau / sa mahAvRzcikAMzcakre dhyAnavRzcananizcayI / / 36 / / I 2010_02 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam pralayAgnisphuliMgAbhaistaptatomaradAruNaiH / te'bhindan bhagavaddehaM lAMgUlAMkuTakaNTakaiH / / 37 / / tairapyanAkule nAthe kUTasaMkalpasaMkulaH / so'nalpAn kalpayAmAsa nakulAn dazanAkulAn / / 38 / / khikhIti rasamAnAste daMSTrAbhirbhagavattanum / khaNDakhaNDaisroTayanto nAMsakhaNDAnyapAtayan / / 39 / / tairapyakRtakRtyo'sau yamadordaNDadAruNAn / atyutkaTaphaTATopAn kopAtprAyuMkta pannAgAn / / 40 / / AziraH pAdamatyarthaM mahAvIraM mahoragAH / aveSTanta mahAvRkSaM kapikacchUlatA iva / / 41 / / prajahuste tathA tatra sphuTanti sma phaTA yathA / tathA dazanti sma yathA'bhajyanta dazanA api / / 42 / / udvAntagaraleSveSu lambamAneSu rajjuvat / sa vajradazanAnAzu mUSikAnudapIpadat / / 43 / / svAmyaMgaM khanakAzcakhnu khairdantairmukhaiH karaiH / momUtryamANAstatraiva kSate kSAraM nicikSipuH / / 44 / / teSvapyakiJcidbhUteSu bhUtIbhUta iva krudhA / uddaNDadantamuzalaM hastirUpaM sasarja saH / / 45 / / so'dhAvat pAdapAtena medinIM namayanniva / uDUnyudastahastena nabhastasroTayanniva / / 46 / / karAgreNa gRhItvA ca duvariNa sa vAraNaH / dUramullAlayAmAsa bhagavantaM nabhastale / / 47 / / vizIrya kaNazo gacchatvasAviti durAzayaH / dantAvudasya sa vyomnaH patantaM sma pratIcchati / / 48 / / patitaM dantaghAtena vidhyati sma muhurmuhuH / vakSaso vajrakaThinAtsamuttasthuH sphuliMgakAH / / 49 / / na zazAka varAko'sau kartuM kiMcidapi dvipaH / yAvattAvatsurazcakre kariNIM vairiNImiva / / 50 / / akhaNDatuNDadantAbhyAM bhagavantaM bibheda sA / svairaM zarIranIreNa viSeNeva siSeca ca / / 51 / / kareNo reNusAdbhUte tasyAH sAre surAdhamaH / pizAcarUpamakaronmakarotkaTadaMSTrakam / / 52 / / jvAlAjAlAkulaM vyAttavyAyataM vaktrakoTaram / abhavadbhISaNaM tasya vahnikuNDamiva jvalat / / 53 / / yamaukastoraNastambhAviva prottaMbhitau bhujo / abhUcca tasya jaMghoru tuMgaM tAladrumopamam / / 54 / / sa sATTahAsaH phetkurvan sphUrjatkilakilAravaH / kRttivAsAH katrikAbhRdbhagavantamupAdravat / / 55 / / tasminnapi hi vidhyAte kSINatailapradIpavat / vyAghrarUpaM krudhA dhmAtaH zIghraM cakre sa nighRNaH / / 56 / / atha pucchacchaTAcchoTaiH pATayanniva medinIm / bUtkArapratizabdaizca rodasI rodayanniva / / 57 / / daMSTrAbhirvajrasArAbhirnakharaiH zUlasodaraiH / avyagraM vyApiparti sma vyAghro bhuvanabhartari / / 58 / / tatra vicchAyatAM prApte davadagdha iva drume / siddhArtharAjarUpaM sa vicakre vibudhAdhamaH / / 59 / / kimetadbhavatA tAta prakrAntamatiduSkaram / pravrajyAM muJca mA'smAkaM prArthanAmavajIgaNaH / / 60 / / vArdhake mAmazaraNaM tyaktavAnnandivardhanaH / vikRtA trizalA caivaM vilalApa muhurmuhuH / / 61 / |yugmm|| 2010_02 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH tatastayovilApairapyaliptamanasi prabhau / AvAsitaM durAcAraH skandhAvAramakalpayat / / 62 / / tatrAnAsAdya dRSadaM sUdaH sAdara odane / cullIpade prabhoH pAdau kRtvA sthAlI nyavezayat / / 63 / / tatkAlaM jvAlitastena jajvAla jvalano'dhikam / pAdamUle jagadbhartugireriva davAnala: / / 64 / / taptasyApi prabhoH svarNasyeva na zrIrahIyata / tataH surAdhamazcakre pakvaNaM dAruNakvaNam / / 65 / / pakvaNo'pi prabhoH kaNThe karNayorbhujadaNDayoH / jaMghayozca kSudrapakSipaMjarANi vyalambayat / / 66 / / khagaizcaMcunakhAghAtaistathA dadre prabhostanuH / yathA chidrazatAkIrNA tatpaJjaranibhAbhavat / / 67 / / tatrApyasAratAM prApte pakvaNe pakkapatravat / utpAditamahotpAtaM kharavAtamajIjanat / / 68 / / antarikSe mahAvRkSAMstRNotkSepaM samutkSipan / vikSipan pAMzuvikSepaM dikSu ca grAvakarkarAn / / 69 / / sarvato rodasIgarbhaM bhasrApUraM ca pUrayan / utpATyotpATya vAto'sau bhagavantamapAtayat / / 70 / |yugmm|| tenApi kharavAtenA'pUrNakAmo vinirmime / ghusatkulakalaMko'sau drAk kalaMkalikA'nilam / / 71 / / bhUbhRto'pi bhramayitumalaMkarmINavikramaH / bhramayAmAsa cakrasthamRtpiMDamiva sa prabhum / / 72 / / bhramyamANo'rNavAvarteneva tena nabhasvatA / tadekatAno na dhyAnaM manAgapi jahau prabhuH / / 73 / / vajrasAramanasko'yaM bahudhApi kadarthitaH / na kSubhyati kathamahaM bhagnagaryAmi tAM sabhAm / / 74 / / tadasya prANanAzena dhyAnaM nazyati nAnyathA / cintayitveti cakre sa kAlacakraM surAdhamaH / / 75 / / ahAya tadayobhArasahasraghaTitaM tataH / uddadhAra suraH zailaM kailAsamiva rAvaNaH / / 76 / / pRthivIM saMpuTIkartuM kRtaM manye puTAntaram / utpatya kAlacakraM sa pracikSepopari prabhoH / / 77 / / jvAlAjAlairucchaladbhirdizaH sarvAH karAlayat / tatpapAta jagadbhartayorvAnala ivArNave / / 78 / / kulakSitidharakSodakSamasyAsya prahArataH / mamajjA''jAnu bhagavAnantarvasumatItalam / / 79 / / evaM bhUte'pi bhagavAnazocadidamasya yat / titArayiSavo vizvaM vayaM saMsArakAraNam / / 8 / / kAlacakrahato'pyeSa prapede paMcatAM na yat / agocarastadatrANAmupAyaH ka ihAparaH / / 81 / / anukUlairupasargaH kSubhyedyadi kathaMcana / iti buddhyA vimAnasthaH sa puro'sthAduvAca ca / / 82 / / sadyaH prakAzamAnAzaM krozatkhagakulAkulam / prAtaHkAlamakAle'pi darzayAmAsa duSTadhIH / / 83 / / tAM ca daivImasau mAyAM manyamAno mahAmanAH / na mumoca vibhurdhyAnamabhigrahakRtAgrahaH / / 84 / / tADaMkahArakeyUrakirITadyotitAmbaraH / tatsaMhRtya vimAnasthaH sa puro'sthAduvAca ca / / 85 / / 2010_02 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam maharSe ! tava tuSTo'smi sattvena tapasaujasA / prANAnapekSabhAvenArabdhanirvahaNena ca / / 86 / / paryAptaM tapasA'nena zarIraklezakAriNA / brUhi yAcasva mA kArSIH zaMkAM yacchAmi kiM tava ? / / 87 / / icchAmAtreNa pUryante yatra nityaM manorathAH / kimanenaiva dehena tvAM svargaM prApayAmi tam ? / / 88 / anAdibhavasaMrUDhakarmanirmolakSaNam / ekAntaparamAnandaM mokSaM vA tvAM nayAmi kim ? / / 89 / / azeSamaMDalAdhIzamaulilAlitazAsanam / athavA'traiva yacchAmi sAmrAjyaM prAjyamRddhibhiH ? / / 10 / / itthaM pralobhanAvAkyairakSobhyamanasi prabhau / aprAptaprativAk pApaH punarevamacintayat / / 9 / / moghIkRtamanenaitanmama zaktivijRmbhitam / tadidAnImamoghaM syAdyadyekaM kAmazAsanam / / 92 / / yataH kAmAsrabhUtAbhiH kAminIbhiH kaTAkSitAH / dRSTA mahApumAMso'pi lumpantaH puruSavratam / / 93 / / iti nizcitya cittena nirdideza surAMganAH / tadvibhramasahAyAn SaT prAyukta sa RtUnapi / / 94 / / kRtaprastAvanA mattakokilAkalakUjitaiH / kaMdarpanATakanaTI vasantazrIrazobhata / / 95 / / mukhavAsaM sajjayantI vikasannIpareNubhiH / sairandhrIva digvadhUnAM grISmalakSmIrajRmbhata / / 96 / / rAjyAbhiSekakAmasya maMgalyatilakAniva / sarvAMgaM ketakavyAjAt kurvatI prAvRDAbabhau / / 97 / / sahasranayanIbhUya navanIlotpalacchalAt / svasaMpadamivoddAmAM pazyantI zuzubhe zarad / / 98 / / jayaprazastiM kAmasya zvetAkSarasahodaraiH / hemantazrIlilekheva pratyagraiH kundarakuDmalaiH / / 99 / / gaNikevopajIvantI hemantasurabhIsamam / kundaizca sinduvAraizca zizirazrIracIyata / / 100 / / evamujjRmbhamANeSu samamevartuSu kSaNAt / mInadhvajapatAkinyaH prAdurAsan surAMganAH / / 101 / / saMgItamavigItAMgyaH puro bhagavatastataH / tAH pracakramire jaitraM maMtrAlamiva mAnmatham / / 102 / / tatrAvisUtritalayaM gAndhAragrAmabandhuram / kAbhizcidudagIyanta jAtayaH zuddhavesarAH / / 103 / / kramavyutkramagaistAnairvyaktaivyaMjanadhAtubhiH / pravINA'vAdayadvINAM kAcit sakalaniSkalAm / / 104 / / sphuTattakAradhoMkAraprakArairmaghanisvanAn / kAzcicca vAdayAmAsudRdaMgAMstrividhAnapi / / 105 / / nabhobhUgatacArIkaM vicitrakaraNodbhaTam / dUSTibhAvairnavanavaiH kAzcidapyanarInRtuH / / 106 / / dRDhAMgahArAbhinayaiH sadyasyuTitakaMcukA / badhnantI zlathadhammilaM dormUlaM kA'pyadIdRzat / / 107 / / daMDapAdAbhinayanacchalAt kA'pi muhurmuhaH / cArugorocanAgauramUrumUlamadarzayat / / 108 / / zlathacaMDAtakagranthidRDhIkaraNalIlayA / kA'pi prAkAzayadvApIsanAbhi nAbhimaMDalam / / 109 / / vyapadizyebhadantA''khyahastakAbhinayaM muhuH / gADhamaMgapariSvaMgasaMjJAM kAcicca nirmame / / 110 / / 2010_02 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 135 saMcArayantyantarIyaM nIvInibiDanacchalAt / nitambabiMbaphalakaM kAcidAvirabhAvayat / / 111 / / aMgabhaMgApadezena vakSaH pInonnatastanam / suciraM rocayAmAsa kAcidruciralocanA / / 112 / / yadi tvaM vItarAgo'si rAgaM tannastanoSi kim ? / zarIranirapekSazceddatse vakSo'pi kiM na naH ? / / 113 / / dayAluryadi vA'si tvaM tadAnIM viSamAyudhAt / akANDAkRSTakodaNDAdasmAna trAyase katham ? / / 114 / / upekSase kautukena yadi naH premalAlasAH / kiMcinmAnaM hi tadyuktaM maraNAntaM na yujyate / / 115 / / svAmin ! kaThinatAM muMca pUrayAsmanmanorathAn / prArthanAvimukho mA bhUH kAzcidityUcire ciram / / 116 / / evaM gItAtodyanRttairvikArairAMgikairapi / cATubhizca surastrINAM na cukSobha jagadguruH / / 117 / / evaM viMzatyupasagI tatra rAtrau surAdhamaH / cakre saMgamakaH kAyotsargasthasya jagadguroH / / 118 / / prAtaH saMgamakazcaivamacintayadaho ayam / neSadapyacaladdhyAnAnmaryAdAyA ivArNavaH / / 119 / / tatkiM yAmi divaM bhraSTapratijJo yAmi vA katham / kSobhayiSyAmyupasargaH sthitvA'haM ciramapyamum / / 120 / / pathi sUryakaraspRSTe yugamAtrapradattadRk / bhagavAn vAlukA'bhikhyaM grAmaM pratyacalattataH / / 121 / / surAdhamaH saMgamakaH paMcacaurazatI pathi / vicakre bAlukAM coccairvAlukArNavasannibhAm / / 122 / / mAtula ! mAtuletyuccairjalpanto dasyavaH prabhum / tathA sasvajire gADhaM yathA girirapi sphuTet / / 123 / / jagAma vAlukAgrAma prazamAmRtasAgaraH / jAnudadhyAM vAlukAyAM majjatpAdo jagadguruH / / 124 / / nisargakrUradhIritthamupasargAn surAdhamaH / pure grAme vane'nyatrApyanugacchan prabhoLadhAt / / 125 / / upasargakRto jagmurmAsAH saMgamakasya SaT / athA'gAdgokule svAmI tadA''sIttatra cotsavaH / / 126 / / SaDapyupoSito mAsAn bhagavAnatilaMghya tAn / kartukAmaH pAraNakaM bhikSArthaM gokule'vizat / / 127 / / yatra yatra gRhe svAmI prayayau tatra tatra ca / aneSaNAM pravidadhe pApadhIH sa surAdhamaH / / 128 / / dattopayogo jJAtvA tamanivRttaM surAdhamam / svAmI nivRttya bhikSAyAstasthau pratimayA bahiH / / 129 / / kiM bhagnapariNAmo'yamiti so'pyavadheH suraH / yAvadaikSiSTa tAvaccApazyadakSubhitaM prabhum / / 130 / / sa suro'cintayaccaivaM SaNmAsI santataiH kRtaiH / nopasargaH kampito'sau sahyo'rNavajalairiva / / 131 / / dIrgheNApyeSa kAlena dhyAnAnna hi caliSyati / vRthA me prakramo'trAbhUdgajasyevAdribhedane / / 132 / / svarvilAsasukhaM hitvA zApabhraSTa ivAvanim / kiyacciraM ha hA'bhrAmyaM nijadurbuddhivaJcitaH / / 133 / / evaM vicintya sa suraH praNamya ca jagadgurum / kRtAJjalirlAnamukho hINazcaivamabhASata / / 134 / / yathA sabhAyAM zakreNa kIrtito'si tathA hyasi / tadvaco'zraddadhAnena mayA'syevamupadrutaH / / 135 / / 2010_02 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam satyapratijJastvaM bhraSTapratijJo'hamasau punaH / na vyadhAyi mayA sAdhu tatkSamasva kSamAnidhe ! / / 136 / / dyAM yAsyAmyupasanno'hamupasargaparAGmukhaH / vraja tvamapi niHzaMko grAmAkarapurAdiSu / / 137 / / grAmeSu viza bhikSAyai bhuMkSvAhAramadUSitam / bhikSAdoSA api purA vihitAste mayaiva hi / / 138 / / svAmyavocata nazcintAM muJca saMgamakAmara ! / kasyApyadhInA na vayaM viharAmo nijecchayA / / 139 / / ityuktavantaM zrIvIraM praNamya sa surAdhamaH / sAnutApaH pracacAla puruhUtapurIM prati / / 140 / / itazca kAlaM tAvantaM surAH saudharmavAsinaH / nirAnandA nirutsAhA udvignAzcAvatasthire / / 141 / / zakro'pi muktanepathyAMgarAgo'tyantaduHkhitaH / saMgItakAdivimukho manasyevamacintayat / / 142 / / iyatAmupasargANAM nimittamabhavaM hyaham / mayA svAmiprazaMsAyAM kRtAyAM so'kupatsuraH / / 143 / / atrAntare saMgamakaH pApapaMkamalImasaH / praNaSTakAntiprAgbhAro'mbhaHspRSTa iva darpaNaH / / 144 / / bhraSTapratijJo mandAkSamandIbhUtAkSipaMkajaH / devarAjAdhiSThitAM tAM sudharmAmAyayau sabhAm / / 145 / / yugmam zakraH saMgamakaM dRSTvA sadyo bhUtvA parAGmukhaH / ityUce bhoH surAH ! sarve'pyAkarNayata madvacaH / / 146 / / ayaM hi karmacaNDAlaH pApaH saMgamakAmaraH / dRzyamAno'pi pApAya tad draSTuM naiSa yujyate / / 147 / / bahvanenAparAddhaM hi yatsvAmI naH kadarthitaH / nAsmabhyamapi kiM bhIto bhavAdIto na yadyayam / / 148 / / arhanto nAnyasAhAyyAttapyante tapa ityaham / tathopasargakAle'pi nAmuM pApamazikSayam / / 149 / / ataH paramiha tiSThannasmAkamapi pApmane / nirvAsanIyastadasau kalpAdasmAtsurAdhamaH / / 150 / / ityuditvA vajrapANirvajreNeva ziloccayam / jaghAna vAmapAdena surAdhamamamarSaNaH / / 151 / / paryasyamAno vividhAyadhairmAghavanarbhaTaiH / AkrazyamAnastridivastrIbhirmoTitapANibhiH / / 152 / / sAmAnikairhasyAmAno yAnakAkhyavimAnagaH / sa ziSTaikArNavAyuSko merucUlAM suro yayau / / 153 / / (yugmam) mahiSyaH saMgamakasya zakramevaM vyajijJapan / svanAthamanugacchAmastvadAdezo bhavedyadi / / 154 / / anugantuM saMgamakaM dInAsyA anvamasta tAH / avArayatparIvAramazeSamapi vAsavaH / / 155 / / triSaSTi0 10 parva0 zloka 164 taH 318] 6. mAyAdhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttau dhanazriyAH kathAnakam / . ahavA savvaMgasuMdaritti/vasaMtapuraM NayaraM, jiyasattU rAyA, dhaNavaIdhaNAvahA bhAyaro seThThI, dhaNasirI ya se bhagiNI, sA ya bAlaraMDA paralogarayA ya, pacchA mAsakappagayadhammaghosAyariyasagAse paDibuddhA, bhAyarovi sineheNaM taheva, sA pavvaiumicchai, te taM saMsAraneheNaM na deMti, sA ya dhammavvayaM khaddhaM khaddhaM 2010_02 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 137 karei, bhAujjAyAo se kurukurAyaMti, tIe vicitiyaM-pecchAmi tAva bhAugANa cittaM, kimeyAhiMti ?, pacchA niyaDIe AloiUNa sovaNayapavesakAle vIsatthaM vIsatthaM bahuM dhammagayaM jaMpiUNa tao naTThakhiDDeNaM jahA se bhattA suNei tahegA bhAujjAyA bhaNiyA-kiM bahuNA ? sADiyaM rakkhejjAsi, teNa ciMtiyaM-nUNamesA ducAriNitti, vAriyaM ca bhagavayA asaIposaNaMti, tao NaM pariThThavemitti pallaMke uvavisaMtI vAriyA, sA ciMtei-hA ! kimeyaMti, pacchA teNa bhaNiyaM-gharAo me NIhi, sA ciMtei-kiM mae dukkaDaM kayaMti, na kiMci pAsai, tao tattheva bhUmigayAe kiccheNa NIyA rayaNI, pabhAe ulluggaMgI niggayA, dhaNasirIe bhaNiyA-kIsa ulluggaMgitti, sA ruyaMtI bhaNai-na yANAmo avarAhaM, gehAo ya dhADiyA, tIe bhaNiyaM-vIsatthA acchaha, ahaM te bhalissAmi, bhAyA bhaNio-kimeyamevaMti, teNa bhaNiyaM-alaM me duTThasIlAe, tIe bhaNiyaM-kahaM jANAsi ?, teNa bhaNiyaM-tujjha ceva sagAsAo, suyA se dhammadesaNA nivAraNaM ca, tIe bhaNiyaM-aho te paMDiyattaNaM viyArakkhamattaM ca dhamme ya pariNAmo, mae sAmanneNa bahudosameyaM bhagavayA bhaNiyaM tIse uvaiTuM vAriyA ya, kimetAvataiva duJcAraNI hoi, tao so lajjio, micchAdukkaDaM se davAvio, ciMtiyaM ca NAe-esa tAva me kasiNadhavalapaDivajjago, bIovi evaM ceva viNNAsio, navaraM sA bhaNiyA-kiM bahuNA ?, hatthaM rakhijjasitti, sesavibhAsA taheva, jAva eso'vi me kasiNadhavalapaDivajjagotti ettha puNa imAe niyaDie abhakkhANadosao tivvaM kammamuvanibaddhaM, pacchA eyassa apaDikkamiya bhAvao pavvaiyA, bhAyaro'vi se saha jAyAhiM pavvaiyA, ahAuyaM pAlaittA savvANi suralogaM gayANi, tatthavi ahAuyaM pAlayittA bhAyaro se paDhamaM cuyA sAgee Nayare asogadattassa ibbhassa samuddadattasAyaradattAbhihANA puttA jAyA, iyarIvi caviUNa gayapure Nayare saMkhassa ibbhasAvassa dhUyA AyAyA, aIvasuMdaritti savvaMgasuMdarI se nAmaM kayaM, iyarIo vi bhAujjAyAo caviUNaM kosalAure NaMdaNAbhihANassa ibbhassa sirimaikaMtimaiNAmAo dhUyAo AyAo, jovvaNaM pattANi, savvaMgasuMdarI kahavi sAgeyAo gayapuramAgaeNa asogadattasiTThiNA diTThA, kassesA kannagatti, saMkhassa siTThissa sabahumANaM samuddadattassa maggiyA laddhA vivAho ya kao, kAlaMtareNa so visajjAvago Ayao, uvayAro se kao, vAsagharaM sajjiyaM / etthaMtaraMmi ya savvaMgasuMdarIe uiyaM taM niyaDinibaMdhaNaM paDhamakamma, tao bhattAreNa se vAsagharaThieNa voleMtI devigI purisacchAyA diTThA, tao'NeNa ciMtiyaM-duTThasIlA me mahilA, kovi avaloeuM gaotti, pacchA sA''gayA, Na teNa bollAviyA, tao aTTaduhaTTayAe dharaNIe ceva rayaNI gamiyA, pahAe se bhattAro aNApucchiya sayaNavAgaM egassa dhijjAiyassa kahettA gao sAgeyaM NayaraM, pariNIyA ya'NeNa kosalAure NaMdaNassa dhUyA sirimaitti, bhAuNA ya se tIse bhaiNI kaMtimaI, suyaM ca NehiM, tao gADhamaddhiI jAyA, visesao tIse, pacchA tANaM gamAgamasaMvavahAro vocchinno, sA dhammaparA jAyA, 2010_02 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam pacchA pavvaiyA, kAleNa viharaMtI pavvattiNIe samaM sAkeyaM gayA, puvvabhAujjAyAo uvasaMtAo bhattArA ya tAsiM na suTTha / etyaMtaraMmi ya se udiyaM niyaDinibaMdhaNaM bitiyakammaM, pAraNage bhikkhaTuM paviThThA, sirimaI ya vAsagharaM gayA hAraM poyati, tIe abbhuTThiyA, sA hAraM mottUNa bhikkhatthamuTThiyA, etthaMtaraMmi cittakammoiNNeNaM mayUreNaM so hAro gillio, tIe ciMtiyaM-accharIyamiNaM, pacchA sADagaddheNa ThaiyaM, bhikkhApaDiggAhiyA niggayA ya, iyarIe joiyaM-jAva natthi hArotti, tIe ciMtiyaMkimeyaM vaDakheDu ?, pariyaNo pucchio, so bhaNai-na koi ettha ajjaM mottUNa paviTTho anno, tIe aMbADio, pacchA phuTuM / iyarIevi pavattiNIe siThTha, tIe bhaNiyaM-vicitto kammapariNAmo, pacchA uggataratavarayA jAyA, tesiM cANatthabhIyANaM taM gehUM Na uggAhai, sirimaI kaMtimaio bhattArehi hasijaMti, Na ya vippariNamaMti, tIevi uggatavarayAe kammasesaM kayaM, etthaMtaraMmi sirimaI bhattArasahagayA vAsahare ciThThai, jAva moreNa cittAo oyariUNa niggilio hAro, tANi saMvegamAvaNNANi, aho se bhagavaIe mahatthatA jaM na siThThamidaMti khAmeuM payaTTANi, etthaMtaraMmi se kevalamuppaNNaMti, devehi ya mahimA kayA, tehiM pucchiyaM, tIe'vi sAhio parabhavavuttaMto, tANi pavvaiyANi, erisI duhAvahA mAyatti / 7. lobhadhyAne zrIAvazyakaniyuktihArIbhadrIyavRttau vaNimitrakathA / - ceDagaNihANe - do mittA, tehiM nihANagaM diTuM, kalle sunakkhatte NehAmo, egeNa hariUNa iMgAlA chUDhA, bIyadivase iMgAlA pecchai, so dhutto bhaNai - aho maMdapunnA amhe kiha tA iMgAlA jAyA ?, teNa NAyaM, hiyayaM Na darisei, tassa paDimaM karei, do makkaDe laei, tassa uvari bhattaM dei, te chuhAiyA taM paDimaM caDaMti / annayA bhoyaNaM sajjiya dAragA NIyA, saMgoviyA na dei, bhaNai makkaDA jAyA, Agao, tattha leppaNaTThANe ThAvio, makkaDagA mukkA, kilikiliMtA vilaggA, bhaNio ee te tava puttA, so bhaNai - kahaM dAragA makkaDA bhavaMti ?, so bhaNai - jahA dinArA iMgAlA jAyA tahA dAragAvi, evaM NAe diNNo bhAgo / 7. lobhadhyAne zrIupadezaprAsAde siMhakesarisAdhoH dRSTAntaH / campAyAM suvratanAmA sAdhuH mAsakSapaNapAraNe dravyAdyabhigrahaM caturvidhaM dravyakSetrakAlabhAvAdgRhItvA prathamapauruSyAmeva gocaryarthaM nirgataH / utkRSTatapoyuktatvAtsarvaH kAlo gocarIyogyaH / yata uktaM"niccabhattassa bhikhussa kappati egaM goyarakAlaM" ityAdi sAmAcArIsUtraM jJeyam, nityamekAzaninaH sAdhorekavAraM gocaryAH kAle gRhasthagRhe pAraNArthaM niSkramituM praveSTuM ca kalpate, na tu dvitIyavAram / yadyekavAraM bhukte sati AcAryopAdhyAyaglAnAdInAM vaiyAvRttyaM kartuM na zaktoti tadA dvirapi 2010_02 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 139 bhuGkte, tapaso hi vaiyAvRttyaM garIya iti / athavA bastikUrcakakSAdiromANi na jAtAni tAvatkSullakIkSullakayorapi dvirbhuJjAnayorna doSaH / ekAntaropavAsinaH sAdhorekagocarakAlena na nirvAhastadA dvitIyavAraM sa bhikSate / SaSThabhaktakasya dvau gocarakAlau / aSTamabhaktakasya catuHpaJcopavAsakArakasya ca sarve'pi gocarakAlAH, yadecchA bhavati tadA bhikSate, na tu prAtargRhItameva dhArayet, saMcaye jIvasaMsaktAdidoSasambhavAt, iti prasaGgAt (darzitaM) / atha sa munirAhArArthaM pure bhraman svajanAdau siMhakezaramodakasya lAhaNI (prabhAvanAM) jAyamAnAM vIkSyAcintayat-"adya mayA modakA eva grAhyA ste'pi siMhakezarakA eva" ityabhigrahaM saMpradhArya bhikSAyAM praviSTaH, lolupatayA'nyat pratiSedhati, tAMzcAlabhamAnaH saMjAtakliSTAdhyavasAyaH kezarAneva dhyAyan paribhramati sma / madhyAhno jAtaH / tato "na labdhA mayA modakA" iti praNaSTacitto babhUva / tato gRhadvAre pravizan dharmalAbhasthAne siMhakezarA iti vadati / evaM sakalamapi dinaM bhrAntvA rAtrau tathaivApaNavIthIcatvaracatuSpathAdiSu bhramati sma / pazcAtpauruSIpratilekhanapratikramaNakriyAdikAlollaGghanamapi na smRtigocarIkRtam / bhAsvadaMzubhizcumbite lokaiH prArabdhagamanAgamane mArge janturakSArthamAlokya gamanaM kAryamityapi na smRtam itthaM bhraman rajanIyAmadvayaM vyaticakrAma / tataH zrAvakagRhe praviveza / dharmalAbhasthAne siMhakezarA ityuvAca / so'pi zrAvako'bhyutthAnAdikaM vidhAya "atarkitamakAle munerAgamanaM kathaM jAtaM ?" iti vicintya dadhyo-"ayaM sAdhuH kSapako'dyaiva vAsare mayA'pramattabhAvAnvito dRSTaH, prAgapyayaM dhanadhAnyasuvarNakAminIdAsadAsyAdisaMbhRtaM gRhaM tyaktvA vairAgyeNa pravrajitaH, tatsarvamahaM vedmi, gItArtho'yamasti, paraM sahasA'trAgamanaM rAtrau jAtaM tasya ko hetuH ? yadyasya vidyamAnadoSAn pratyakSaM kathayAmi tadA zrAddhatvaM mayi kutaH ? paramanekasiddhAntaparArthajJasyAgre mama vaktuM nArham / athavA mahApuruSANAM caritramagamyamakalanIyaM cAsmAdRzAM viSayAdiratAnAm, ato jJAnina eva jAnanti paramArthamasya manogataM, svalpabAhyavyavahArAtItaceSTAvIkSaNena guNinAM guNeSu doSo nodbhAvanIyaH / tathApi guNagrahaNabuddhyA'vazyaM parIkSA kAryA / yato'sau pratipAtabhAvayukto'sti ? athavA lezamAtreNa ?" iti vicintya punardadhyau-"nAsya kAcidviSayonmukhI ceSTA dRzyate, na ca paradhanasvarNaharaNAdiceSTA vIkSyate, vastrAcchAditAsyena bhASate, krameNa padasthApanayatanAparazca dRzyate, ato nAsau mUlaguNaghAtakaH / AhArAbhilASukastu jJAyate" / iti dhyAtvA tena nAnArasavatyaH zarkarAH khaDakhajjakaghRtapUramotIcUrakUrakarpUravAsitasukhAdyAzcopaDhaukitAH / munivarastu punaH punaH "nedaM mamAha~ nedaM mamAha~" ityavocat / tannizamya sa zrAddho dadhyau-"adyApi sAdhurayaM mArgarataH, yato'bhigrahAnucitaM nAGgIkaroti, tadanusAreNa yAJcAmapi na vidhatte, tataH kathaM jJAyata'syAbhigrahaH ? paraM pravezasamaye siMhakezarA iti proktamasti, tena parijJAyate, nUnamanenaite na kvApi labdhAH, tenAsya cittaM praNaSTaM" / tatastena lAhaNikAgatamodakabhRtabhAjanamupaDhaukitaM "bhagavan ! mamAnugrahaM kuru, gRhANa siMhakezarAn" / tena te 2010_02 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam gRhItAH, svasthIbhUtaM tasya manaH / tataH zrAddho dadhyau-"catvAro bhaGgA munInAM vidyante, tathAhi-1-rAtrau gRhItAnnaM rAtrAveva bhuGke 2-rAtrau gRhItaM divase bhuGkeH 3- divase gRhItaM rAtrau 4-divasagRhItaM divase ca / eSu bhaGgeSu antya evArhaH, zeSAstrayastu nArhAH / kadAcillolupatayA''hAraM kariSyati tadottaraguNahAnirbhaviSyati, krameNa mUlaguNaghAto'pi syAt, tena mahatI kSatiH, rAtribhojanamanantadoSadUSitaM ityasau gItArthatvAjjAnannapi adhunA cetasi tanna sphurati / athAhaM tathA kurve yadasya kAlanirNayena mahAguNaH syAt" / iti dhyAtvA yuktayA ca vinayaM vidhAyoktavAn-"svAmin ! adya mahadbhAgyaM mama yadyUyaM jaGgamakalpavRkSA gurupArzve gRhItadvayazikSAH sahasA magRhe samAgatAH, bhavadIyasAdhusvarUpAvalokanena pUrvamanuyaH puNDarIkAdyAH sarve'pyavekSitAH, evaM dhanyaH saMtoSI tvaM, pIyUSasamaM bhavadAcaraNaM caraNakaraNaM ca / ahaM mohagrastaH kRtendriyasaukhyaprazaMsaH putrakalatrAsaktazcaikamukhena yuSmadIyasadbhAvavarNanAyAmakSamaH / Idaze'pi mayi atra pAdAvadhAraNena mahatI kRpA kRtA / athaikaM praznottaraM prayaccha- pratyahaM prabhAte dvitratArakanirIkSate gagane sati namaskArAdi pratyAkhyAnaM karomi, adya mayA purimaDDhe pratyAkhyAtaM, tatkiM pUrNaM na veti ?" tato muninA zrutadattopayogena tArAmaNDalaM nirIkSitaM tenolakSitA yAmadvayAtItA madhyarAtrIti / uktaM cottarAdhyayane SaDviMzAdhyayane paDhamaM porasiM sajjhAyaM, bIaM jhANaM jhIyAyaI / taiyAe niddamokhaM tu, cautthie bhUyo'vi sajjhAyaM / / 1 / / atha rAtribhAgacatuSkajJAnopAyamAhajaM nei jayA rattiM, nakhattaM taMmi naha caujjhAe / saMpatte viramijjA, sajjhAya paosakAlammi / / 1 / / yannayati prApayati samAptiM yadA rAtriM nakSatraM yasmin dine yasmin kSetre yasminnakSatre'stamite rAtriparyanto bhavati, taJca nakSatraM ravinakSatrAt prAyazcaturdazaM bhavatIti vRddhAH, tasminnakSatre nabhazcaturthabhAge saMprApte viramet nivarteta svAdhyAyAt pradoSakAle rAtrimukhe prArabdhAditi zeSaH / itthaM jJAtvA'pi manobhramaM hA mUDhena mayA virUpamAcaritaM, dhime lobhAbhibhUtasya jIvitam / bhoH zrAvaka ! jainazAsanatattvajJa ! dhanyo'si kRtapuNyo'si tvaM, yadahaM siMhakezarapradAnAtpUrvArdhapratyAkhyAnapraznena saMsAre nimajjan rakSitaH / satyeyaM tava codanA, mArgabhraSTasya mama mArgaprApakatvAt tvaM dharmagururasi, tava cAturyaM dhairyaM ca vAgagocaraM" ityAtmanindAM tasya stutiM ca vidhAya nizAM jJAtvA gamane'nAcAraH syAt / atha gRhaM mArgayitvA tatraikAnte tasthau dhyAnaparaH / prabhAte tadAhArapariSThApanArthaM zuddhasthaNDilabhUmau gatvA vidhinA modakA~zcUrayan DhaNDhaNasAdhuriva bhAvanAM dadhyau, zukadhyAnAnalena karmendhanAni prajvAlayituM pravRtto yathA kSaNamAtreNa sakalAnyapi ghAtikarmANyucchedyotpannakevalajJAno jAtaH / devaiH svarNAmbujaM vihitaM, tatra sthitvA dezanAM dadau / tadRSTvA tacchrAvakAdInAM vismayo'bhUt / / 2010_02 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 8. rAgadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrA'ntargatA vikramayazasaH kathA / astIha kAJcanapuraM dadhAnaM kAJcanazriyam / bhogAvatyamarapurIlaMkAdibhyo'tizAyinIm / / 1 / / tatrAsIdvikramayazA nAma pravaravikramaH / ripurastraiNAsranIreddhapratAperaMmado nRpaH / / 2 / / tasya paMcazatAnyAsannaMtaHpuramRgIdRzAm / yUthabharturddhipasyeva kariNyaH premabhAjanam / / 3 / / tadA cAsIt pure tasmin sArthavAho maharddhikaH / nAgadatto'bhidhAnena nidhAnamiva saMpadAm / / 4 / / saubhAgyalAvaNyavatI rUpAtizayasAlinI / viSNoH zrIriva viSNuzrIrnAmnA tasya gRhiNyabhUt / / 5 / / anyo'nyanIlikArAgapremANau tau vijatuH / avyAhatasmarakrImAsarasau sArasAviva / / 6 / / kAkatAlIyanyAyena kathamapyekadA tu sA / dRkpathaM vikramayazovasudhAbharturAyayau / / 7 / / tAM prekSya vikramayazA dasyuneva manobhuvA / luTyamAnavivekasvazcetasyevamacintayat / / 8 / / aho vilokane asyA mRgyA iva manorame / baMdhuraH kezapAzazca kalApa iva kekinaH / / 9 / / pakkabiMbaM dvidhAbhUtamivoSThau komalAruNau / pInonnatau kucAvetau smarakrIDAcalAviva / / 10 / / pratyagre iva ca late bhuje sakalakomale / madhyaM nitAntakSamaM ca muSTigrAhyaM paveriva / / 11 / / zevalAlIva romAvalyAvarta iva nAbhyapi / nitambaH pulinamiva lAvaNyasaritastvasau / / 12 / / raMbhAstaMbhAvivorU ca pAdau ca kamale iva / kimanyat sarvamapyasyA mano harati kasya na / / 13 / / jarAviklavacittatvAdanaucityena vedhasA / nivezitA kvApyapAtre zakrastaMbhaH zmazAnavat / / 14 / / .. etAmapahariSyAmi kSepsyAmyantaHpure nije / anaucityanivezitvadoSaH sraSTuH prayAtu ca / / 15 / / evaM manasi nizcitya kaMdarpavidhuro'tha tAm / jagrAha vikramayazA yazo mlAnIcakAra ca / / 16 / / aMtaraMtaHpuraM kSiptvA ramayAmAsa tAM sadA / vicitrasmaralIlAbhirekatAnaH sa bhUpatiH / / 17 / / AviSTa iva bhUtena dhattUramiva loDhavAn / apasmAramiva prApto madirAmiva pItavAn / / 18 / / AghrAta iva sarpaNa sannipAtamivAptavAn / vidhurastadviyogena sArthavAho babhUva saH / / 19 / / yugmam / / tayA saha viyuktasya sArthavAhasya tasya ca / saMyuktasya ca nRpateH kAlo'gAdduHkhasaukhyakRt / / 20 / / viSNuzriyA ramamANe nRpe tasminniraMtaram / IjyA kArmaNaM cakruH kruddhAH zuddhAMtayoSitaH / / 21 / / kArmaNena ca sA tena kSIyamANA kSaNe kSaNe / mUlavamyeva latikA jIvitena vyamucyata / / 22 / / nRpo'pi mRtyunA tasyA jIvanmRta iva sthitaH / pralApI ca vilApI ca nAgadatta ivAbhavat / / 23 / / nAdatta cAnale kSeptuM tadviSNuzrIkalevaram / priyA mamaiSA praNayatUSNIketyanizaM vadan / / 24 / / maMtriNo maMtrayitvAtha vaJcayitvA ca bhUpatim / araeye cikSipurnItvA tadviSNuzrIkalevaram / / 25 / / 2010_02 . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tvAmAsIradhunaiveha kiM priye na nirIkSyase / tirodhAnakrIDyAlaM viyogasya vayasyayA / / 26 / / narmaNApi viyogAgnirmarmAvidyujyate na hi / madA tava kiM nAtirAvAM hyekAtmakau sadA / / 27 / / ekAkinI kimagaccha: krIDAsariti kautukAt / krIDAdrimathavArohaH krIDodyAnamathAbhyagAH / / 28 / / mAM vinA krIDasi kathamAyAmyeSa iti bruban / teSu teSu pradezeSu babhrAmonmattavannRpaH / / 29 / / rAjJazca tyaktapAnAnnavRttergatavati tryahe / maraNAzaMkino'mAtyAstasyA vapuradarzayan / / 30 / / acchabhallavadatyantavisaMsthulaziroruham / zazavacchazare vanyA kaMkairAkRSTalocanam / / 31 / / carvitorasijadvaMdvaM gRdheH pizitagRnubhiH / samAkRSTAMtrabhAraM ca zivAbhirazivAkRti / / 32 / / chAditaM makSikAvRMdairmadhumaMDakajAlavat / pipIlikAbhizcAzliSTaM pAtabhagnAMDabhANDavat / / 33 / / pUtigaMdhi tadAlokya sadyo viSNuzriyo vapuH / virakto vikramayazAzcintayAmAsivAniti / / 34 / / / / catubhiH kalApakam / / aho asAre saMsAre sAraM vastu na kiMcana / sArabuddhyA dhigetasyAM mohitAH smaH kiyaJciram / / 35 / / AhAyaireva hi guNairharidrArAgasannibhaiH / aho hviyante nArIbhirna kazcit paramArthavit / / 36 / / yakRcchakRnmalazleSmamajjAsthiparipUritAH / snAyusyUtA bahIramyAH striyazcarmaprasevikAH / / 37 / / bahirantarviparyAsaH strIzarIrasya cedbhavet / tasyaiva kAmukaH kuryAdRdhragomAyugopanam / / 38 / / strIzastreNApi cet kAmo jagadetajjigISati / tucchapicchamayaM zastraM kiM nAdatte sa mUDhadhIH / / 39 / / saMkalpayoninA yena hahA vizvaM viDambitam / tadutkhanAmi saMkalpamUlamasyaiva sarvataH / / 40 / / eMva vicintya saMsAraviraktaH sa mahAmanAH / suvratAcAryapAdAnte gatvA dIkSAmupAdade / / 41 / / caturthaSaSThamAsAditapobhidehanispRhaH / AtmAnaM zoSayAmAsa karairjalamivAryamA / / 42 / / dustapaM sa tapastaptvA kAlayogAdvipadya ca / sanatkumAre kalpe'bhUt prakRSTAyuH surottamaH / / 43 / / 8. rAgadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttau dAmanakodAharaNam / dAmaNNagodAharaNaM tu-rAyapure Nagare ego kulaputto jAtIto, tassa jiNadAso mitto, teNa so sAdhusagAsaM NIto, teNa macchayamaMsapaJcakkhANaM gahitaM, dubbhikkhe macchAhAro logo jAto, itarovi sAlehiM mahilAe khisijjamANo gato, udiNNe macche daTuM puNarAvattI jAtA, evaM tiNNi divase tiNNa vAraM gahitA mukkA ya, aNasaNaM kAtuM rAyagihe Nagare maNiyAraseTThiputto dAmaNNago NAma jAto, aTThavarisassa kulaM mArIe ucchiNNaM, tattheva sAgaravodasatthavAhassa gihe ciTThai, tattha ya gihe 2010_02 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 143 bhikkhaTuM sAdhuNo paiTThA, sAdhuNA saMghADaillassa kahitaM, etassa gihassa esa dArago adhipatI bhavissati, sutaM satthavAheNa, pacchA satthavAheNa pacchannaM caMDAlANa appito, tehiM dUraM NetuM aMguliM chettuM bhesi to Nivvisao kato, NAsaMto tasseva gosaMdhieNa gahito puttotti, jovvaNattho jAto, aNNatA sAgarapoto tattha gato taM daLUNa uvAeNa pariyaNaM pucchati-kassa esa ?, kathitaM aNAdhotti ihAgato, imo sotti, tA lehaM dAuM gharaM pAvehitti visajjito, gato rAyagihassa bAhiparisa devaule suvvati, sAgarapotadhUtA visA NAma kaNNA tIe aJcaNiyavAvaDAe diTTho, pitumuddamudditaM lehaM daTuM vAeti-etassa dAragassa asoiyamakkhitapAdassa visaM dAtavvaM, aNussAraphusaNaM, kaNNagadANaM, puNovi muddeti, NagaraM paviThTho, visA'NeNa vivAhitA, Agato sAgarapoto, mAtigharaaJcaNiyavisajjaNaM, sAgaraputtamaraNaM sotuM sAgarapoto hitayaphuTTaNeNa mato, raNNA dAmaNNago gharasAmI kato, bhogasamiddhI jAtA / 8. rAgadhyAne zrImahAvIracaritravyAvarNitaH sAMkhyamataprasthApakakapiladRSTAntaH aNNayA ya dhammadesaNaM kuNamANassa tassa kavilo nAma rAyaputto sagAsamallINo, teNAvi paMcamahavvayarakkhaNapahANo pasamAiguNAhiTThio paMciMdiyaniggahavisuddho nisseyasaphaladAyI parUvio se sussamaNadhammo, kavileNa ya vuttaM-bhayavaM ! aNNahA tumhe bajjhanevatthamuvvahaha, imaM ca aNNahA paNNaveha, kimettha tattaM ?, miriiNA bhaNiyaM-bhaddA ! eso susAhudhammo tuha niveio, imaM puNa jahuttasAhu-dhammAsamatthayAe pabalapAvakammayAe duggaigamaNasIlayAe ya sabuddhisippaparikappiyaM kuliMgaM mae abbhuvagayaM, tAta ! eyaM pAragacchiyaM, ao paDivajasu nissaMsayaM samaNadhammaM, kavileNa vuttaM-bhayavaM ! tumha saMtie ettha tahAvi asthi kiMpi NijjarAThANaM navA ?, miriiNA bhaNiyaM-bhadda ! samaNadhamme tAva atthi, ihAvi maNAgati, evaM ca teNa ajahaTThiyavatthudesaNao niviThTho sAgarovamakoDAkoDimetto saMsArotti / naNu kiM ettiyamettavivarIyakahaNe'vi evaM saMbhavai ?, kimiha cojjaM ?, jeNavivarIyajiNAgamapayametta(ssa)parUvaNe'vi micchattaM / appatthabhoyaNeNa va duhujaNagaM rogamajjiNai / / 178 / / ettocciya mUluttaraguNagaNavirahe'vi liMgadhArIvi / suvvai savvannumayaM jahaTThiyaM panavemANo / / 179 / / kiM etto'vi hu e(pA)vaM jaM saraNagae Nu bhavabhaeNa jaNe / ummaggadesaNAtikkhakhaggadhAraNa viddavai / / 180 / / garuyaMpi kayaM pAvaM na tahA jIvassa dukkhamAvahai / jaha jiNavaravayaNapasUyasamayavivarIyaparikahaNaM / / 181 / / alaM vitthareNa / patthuyaM bhaNNai - 2010_02 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam so kavilo sannivAyAbhibhUo iva paramosahaM mahAgahapariggahio iva tahAvihaM maMtakiriyaM puvvavuggAhio iva sammaparikahaNaM mahApabalamicchattaNao na paDivaNNo maNAgaMpi samaNadhamma, tao miriiNA ciMtiyaM-na tAva parigiNhai esa jaidhammaM, mamAvi chattagAipariyaruvvahaNe gAmaMtaragamaNe sarIragelaNNe aJcaMtigapaoyaNe egeNa sahAiNA kajjamatthi, tamhA pavvAvemi eyaMti ciMtiUNa kavilo gAhio niyadikkhaM, sikkhavio kiMpi bajhaM kaTThANuTThANaM, evaM ca so niyaMsiyakAsAyavatthajuyalo pANipariggahiyatidaMDo pavittigApa-muhovagaraNapariyario gAmANugAmaM piyaraM va devayaM va sAmiyaM va paramovagAriNaM va rayaNanihANadesagaM va jIviyadAyAraM va miriiM pajjuvAsaMto paribhamaitti, evaM ca kAle volaMtaMmi miriI caurAsIiM puvvasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA aNAloiyapaDikkaMtaniyaduJcario kAlaM kAUNa baMbhaloe kappe dasasAgarovamAU devo jAotti / / so'vi kavilo apaDhiyasatthaparamattho bajjhovagaraNadharaNamettarasigo jahAdiTThakaTThANuTThANapattaparamakaTTho egAgI pariyaDai / muNivilakkhaNAgAradasaNeNa puvvakameNa samalliyai ya se samIve dhammasavaNatthaM bahU jaNo, so'vi aviyakkhaNattaNao samaNasatyesu tahAvihadhammadesaNamaviyANamANo 'yuktAyuktaparijJAna-zUnyacittasya dehinaH / alabdhamadhyatAhetuaunaM sarvArthasAdhanam / / 1 / / ' iti paricitaMto gADhaparigga-hiyamoNavvao diNagamaNiyaM karei / annayA ya AsurirAyaputtapamuhaM sissagaNaM pavvAviUNa jathAdiTuM bajjhANuTThANaM daMsiUNa ya cirakAlaM kayabAlatavo mariUNa baMbhaloe kappe devo uvavajjai tahiM ca - asuyaM adiThThapuvvaM suralacchiM pecchiUNa tAricchaM / aNuciMtiuM payatto aivimhiyamANaso kavilo / / 182 / / kiM manne hojja mae dAruNarUvaM tavaM samAyariuM (ya) ? / kiM mayalaMchaNasacchahamaNucariyamaNuttamaM sIlaM ? / / 183 / / kiM vA dukkaratavaniyamanirayacittesu sAhupattesu / hojja nihittaM vittaM niyabhuyajuyalajjiyaM puv i ? / / 184 / / kiM vA sAhasamavalaMbiUNa khittaM havejja niyadehaM / pajjaliyativvajAlAsahassajaDilaMma jalaNaMmi / / 185 / / emAivivihasaMsayasaMkiyacitto khaNaM vigamiUNaM / sammaM viyANaNaTThA ohiNNANaM pauMjei / / 186 / / pArivvajjapavannaM aha dehaM niyai taM vigayajIyaM / te'vi sasisse gaMthatthabAhire muddhabuddhIe / / 187 / / tAhe niyadaMsaNapakkhavAyao cattadevakAyavvo / oyario AyAse sissANaM tattha(tta) kahaNaTThA / / 188 / / varapaMcavaNNamaMDalamajjhagao'dissamANarUvo ya / Asuripamuhe sisse bhAsai saMbohiUveNaM / / 189 / / avvattAo vattaM pabhavai iJcAi tattasaMdohaM / to sadvitaMtagaMthaM taM soccA AsurI kuNai / / 190 / / avvocchittI ya tao jAyA sIsappasIsavaggassa / evaM sati vitthariyaM savvattha tidaMDipAsaMDaM / / 191 / / 2010_02 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 145 9. dveSadhyAne zrIAvazyakahAribhadriyaTIkAdarzitA madhudevapippalAdayoH kathA / iha sulasAsubhadrAnAmakaM parivrAjikAdvayamAsIt, sulasA atIvAnekazAstrakovidA, atrAntare yAjJavalkyanAmrA parivrAjakena yo mAM vAde vijayate tasyAhaM ziSya ityudghoSaNApUrvakaM paTaho dApitaH, sulasayA ca jito'sau, tacchiSyatvaM cAnena prapannam, atiparicaye ca tayorakAryapravRttirabhUd, garbhazca sulasAyAH samabhavad, vijJAte ca subhadrayA niSThuramupAlabdhA'sau, pracchanne ca dhRtA, anyasmizca vAsare rAtrau putraM prasUtA, avijJAtA ca subhadrayA pippalavRkSasyAdhastAtputraM parityajya parivrAjakena saha rajanyAmeva nirjagAma, prAtazca padAnusAreNAnveSayantyA subhadrayA Dimbho dRSTaH, ayaM ca bubhukSito vitrasAtaH pippalaphalaM mukhe patitamAsvAditavAniti pippalAda iti nAma tasya kRtaM, vRddhiM nItaH, pAThitazcAsau subhadrayA, vAggamI cAtIva jAtaH, zrutamAtRpitRsambandhazca mAtari pitari ca pradveSamApanno'nAryAn vedA~zcakAra, teSu cedaM prarUpitavAn-yaduta rAjabhirazivAdizAntinimittaM svargAvAptaye ca pazuturagagajamAnuSAdibhiryAgaH karaNIya iti, tasya ca 'aliehi ya vasurAyA' ityAdikathAnakaprasiddhaH parvatako nAma mitramabhUt, tena coktaM-ajairyaSTavyamiti vede'pi pratipAditameveti zobhanaM tvayA prarUpitamiti / aparaM ca madhunAmA rAjaputraH kutracit svayaMvaramaNDapamilitasamastarAjavargeNApamAnitasteSu ca pradveSamApanno mRtvA vyantareSUtpannaH, sa cAcintayad-bhavyamidaM parivrAjakasutena parikalpitaM, yadyetadrAjAno'nutiSThanti tadA sarve'pi amI narakaM yAntIti mama vairasiddhirbhavatIti vicintya ca tamuvAca-prarUpaya tvamidaM loke sAhAyyamahaM kariSyAmItyabhidhAya sarvatra rogAnutpAditavAn, parivrAjakena ca rAjAno'bhihitAH-yadi pazvAdibhiryajJaM kuruta tadA sarvamidamupazAmyati, te'pi ca pazvAdayo yajJe nihatA divaM yAsyanti, nAtra kazciddoSa iti, rAjAno'pi ca tathaivAnuSThitavantaH, tridivagamanapratItinimittaM yajJanihatapazvAdInvimAne samAropya nabhasA gacchato madhudevo janasya darzayati rogA~zca sarvAnupazamayatIti lokasyAtrArthe sthiratA babhUva, tatazca pippalAdenetthaM prarUpayatA gacchatA kAlena rAjJaH sakAzAdAnIya mokSametau gamiSyata iti vyAjena mAtApitarau yajJe huto, tadarthatvAdeva sArambhasyeti, tatkAlAdArabhyAnAryavedapravRttiriti saMkSepaH / 9. dveSadhyAne zrIAkhyAnakamaNikozA'ntargatadharmarucinAvikanandayoH prasaMgapaTaH / bahujIvasaMkulAe gaMgAe hasiyasurasamUhAe / uttArai molleNaM jaNanivahaM nAvio naMdo / / 1 / / aha annayA ya sAhU dhammaruI vivihaladdhisaMpanno / uttinno gaMgAe dhario so teNa mollakae / / 2 / / aikaMte paharaduge vi jAva na hu mellae tao vihio / sahasa tti chArapuMjo muNiNA so teulesAe / / 3 / / mariUNa samuppanno sabhAe gharakoilo kiliTThamaNo / dhammaruI vi ya patto viharaMto tattha kAleNa / / 4 / / 2010_02 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama gAmAo viNikkhaMto bhikkhaM gahiUNa bhuMjae jAva / tattha gharakoilo so puvvabhavabbhAsao rosA / / 5 / / vikkhirai kayavarAI muNI vi annattha uTThiuMjAi / so kuNai taM taheva ya evaM taie vi ThANammi / / 6 / / to ciMtai dhammaruI ko eso naMdasarisago pAvo / kUraM nirikkhiUNaM so vi hu bhAsIkao teNa / / 7 / / tatto mayaMgatIre haMso mariUNa so samuppanno / kAleNa tattha patto viharaMto dhammaruisAhU / / 8 / / taM daLU so haMso pakkhauDaM bhariya sIyalajalassa / puvvabhavakovavasao AchaMTai sisirasamayammi / / 9 / / evaM puNo puNo vi hu thakkai na hu jAva tAva muNiNA vi / ko esa naMdakappotti jhAmio teulesAe / / 10 / / mariUNaM saMjAo aMjaNaselammi duddharo sIho / saha sattheNaM patto kAleNaM tattha sAhU vi / / 11 / / daLUNa tayaM sahasA satthaM mottUNa dhAvae kuvio / jA muNivarassa samuho nivArio tAva loeNa / / 12 / / jA kaha vi no niyattai ko eso naMdadesio pAvo ? / muNiNA vi vigappauM sahasA chArIkao so vi / / 13 / / mariUNaM so jAo baDuo vANArasIe nayarIe / bhikkhaTThAe paviThTho diTTho so teNa dhammaruI / / 14 / / to Dime ramamANaM mottUNaM kuNai jAva uvasaggaM / puvvabhavavairabhAvA tA tattha vi mArio teNa / / 15 / / mariUNaM saMjAo rAyA tattheva sumariuM jAiM / ciMtei teNa muNiNA davo haM ettiyabhavesu / / 16 / / inheiM pi jai DahejjA na hu hohI rajjasaMpayA majjha / pecchemi tayaM jai tA to haM khAmemi niyameNa / / 17 / / tajjANaNAnimittaM saDDhasilogeNa puvvabhavacariyaM ! niyayaM savvajaNeNaM paDhAvaI taM silogamimaM / / 18 / / "gaMgAe nAvio naMdo, sabhAe gharakoelo / haMso mayaMgatIrAe, sIho aMjaNapavvae / / 1 / / vANArasIe baDuo, rAyA tattheva Agao / " evaM bIyasilogaM, jo pUrai tassa patthivo dei / rajjassa'ddhaM ugghosiyaM ca nayarIe to logo / / 19 / / raiuM sabuddhivihavANusArao pacchima'ddhamavaNivaI / aNusarai tayaM daTuM na paJcao hoi naravaiNo / / 20 / / aha dhammaruI vihariya annattha samAgao tahiM vuttho / ujjANammiM ujjANapAlaeNaM paDhijjataM / / 21 / / gaMgAe nAvio iya payAI nisuNittu teNa so bhaNio / / vAraM vAraM paripaDhasi kIsa taM bhadda ! eyaM ? ti / / 22 / / savvo vi sAhio teNa vaiyaro tassa muNiya paramatthaM / tatto muNiNA taM pacchimaddhamApUriyaM evaM / / 23 / / eesiM ghAyago jo u so ettheva samAgao / / 2 / / tti to taM saMpunapayaM ghettUNA''rAmio nivasayAsaM / patto niveiyaM taM daTuM rAyA bhaubviggo / / 24 / / 2010_02 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 147 mucchAvaseNa mahimaMDalammi paDio tao pariyaNeNa / eso asokkhakArI pahuNo iya jAyakoveNa / / 25 / / piTTijjaMto so Aha kavvameyaM kayaM mae neya / kiMtu mahaM samaNeNaM samappiyaM dukakhamUlaM ti / / 26 / / uvaladdhaceyaNeNaM rannA ujjANapAlao puTTho / keNa kayaM kavvamimaM ? so bhaNai vaNammi muNiNa tti / / 27 / / to tattha nivo patto risiNo vaMdaNayakhAmaNanimittaM / vaMdittu khAmiUNaM paDivajjiya sAvagaM dhammaM / / 28 / / saMpatto niyabhavaNe muNI vi sariUNa puvvaduJcariyaM / Aloiya paDikaMto samma gurupAyamUlammi / / 29 / / sukkajjhANAnaladaDDaghAikammiMghaNo vimalanANo / nimmahiyasesakammo sAsayasokkhaM sivaM patto / / 30 / / 9. dveSadhyAne zrIkalpasUtrasubodhikAyAM vIrakadevasyAvasaraH / __ kutracinnagare kenacidrAjJA vIrakazAlApatibhAryA vanamAlAnAmnI surUpeti svAntaH pure kSiptA, sa ca zAlApatistasyA viyogena vikalo jAto, yaM kaJcana pazyati te 'vanamAlA' 'vanamAlA' iti jalpati, evaM ca kautukaakssiptairnekailokaiH parivRtaH pure bhraman vanamAlayA samaM krIDatA rAjJA dRSTaH, tatazcA'smAbhiranucitaM kRtamiti cintayantau tau dampatI tatkSaNAdvidyutpAtena mRtau harivarSakSetre yugalikatvena samutpannau, zAlApatizca tau mRtau zrutvA 'AH pApinoH pApaM lagnam' iti sAvadhAno'bhUt, tato'sau vairAgyAttapastaptvA vyantaro'bhUd, vibhaGgajJAnena ca tau dRSTvA cintitavAn-aho imau madvairiNau yugalasukhamanubhUya devau bhaviSyatastata imau durgatau pAtayAmIti vicintya svazaktyA saGkSiptadehI tau ihA''nItavAn, AnIya ca rAjyaM datvA sapta vyasanAni zikSitau, tatastau tathAbhUtau narakaM gatau, atha tasya vaMzo harivazaH, atra yugalikasyA'trA''nayanaM zarIrAyuH sakSepaNaM narakagamanaM ceti sarvamAzcaryam / 10. mohadhyAne zrIpANDavacaritragranthe viSNutanuM vahato balabhadrasya mohaviDambanA / athetyavyAhatajJAno, vyAjahAra munIzvaraH / bala: salilamAdAya, kezavAntikamAyayau / / 1 / / jalpati sma ca taM bhrAtaruttiSThottiSTha satvam / sphItamastIdamAnItamambhaH surabhi zItalam / / 2 / / tat prakSAlya kSaNAdAsyaM, kaNehatya nipIya ca / dUrakAntArasaMcArasUtiH zrAntirvinIyatAm / / 3 / / avyAharati kaMsArau, sIrabhRt punarabravIt / kimu ruSTo'syariSTAre !, kAlakSepAnmanAgapi ? / / 4 / / eSa te'sAMprataM roSaH, sAMprataM tu prasIda me / deze davIyasi prAptirvAriNo'trAparAdhyati / / 5 / / tathApyasminnajalpAke, sIrapANiracintayat / zayAno'sti pathi zrAntaH, zetAM nAmaiSa tanmanAk / / 6 / / ityAlecya sthitaH kRSNaM, paritaH kRSNamakSikAH / bhramantI:kSya saMbhrAntaH, so'pi(pa)ninye'vaguNThanam / / 7 / / tato'pazyadapetAsuM, kaMsavidhvaMsanaM halI / zoNitaizcolbaNaM bhalivraNaM caraNapallave / / 8 / / 2010_02 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam kopATopAttataH siMhanAdamuccaizcakAra saH / yenAraNyamRgAstresuH, kampate sma ca kAzyapI / / 9 / / jagAda ca madAdhmAtaH, pAtakI nanu ko'sti bhoH ? / nidrANamatulaprANaM, yo'vadhInmama bAndhavam / / 10 / / supta-matta-pramatteSu, bAla-strI-muni-goSvapi / krUrakarmaikacANDAlo'pyabhijJaH prahareta kaH ? / / 11 / / dordo'pyasti cet kazcit, tat svamAviHkarotu saH / bhujoSmajvariNAM bAhuH, sarveSAmeSa bheSajam / / 12 / / ityAdyanekazaH kopAdgiramudgIrya lAGgalI / tAraM pUtkAramunmucya, mUrchitaH kSmAtale'patat / / 13 / / kSaNAcaitanyamAsAdya, zItaiH kAntAramArutaiH / rodayazvApadAn kAmamAkrandaivilalApa saH / / 14 / / hA ! vizveSvekazauNDIra !, hA ! ripuSvekaroSaNa ! / hA ! guNiSvekadhaureya !, hA ! guruSvekavatsala ! / / 15 / / hA ! kaMsadhvaMsaghorAMsa !, hA ! kAlanalanIrada ! / hA ! niHsandhajarAsandha !, hA ! raNakrUravikrama / / 16 / / hA ! lakSmIkelipalyaGka !, hA ! niHzaGkaziromaNe ! / hA ! yazaHkairavArAma !, hA ! rAmanayanotsava ! / / 17 / / zastrAghAtairdviSAM taistaiH, zramo'pyAsInna te purA / saMpratyaGgrivraNAdasmAnmRtyuH zraddhIyatAM katham ? / / 18 / / taduttiSTha drutaM bhAnurArohatyantarambaram / na khalvatyAtape'lpIyo'pyagrato gantumIzvahe / / 19 / / caraNavraNapIDAbhirna ceJcalitumIziSe / tadA''roha mama skandhaM, bandho ! kimasi mohitaH ? / / 20 / / kimiti krandato'pyevaM, vitarasyuttaraM na me ? / ime hi zravasI pAtumutsuke te vaco'mRtam / / 21 / / roSaM mayi purA'kArSIH, sA''gasyapi na jAtucit / idAnIM tu vinA'pyAgaH, keyaM te dIrgharoSitA ? / / 22 / / hA ! daiva ! yadyayaM netuM, cintito'bhUdRzAmimAm / tattvayA kiM kRto vizvamaulilAlitazAsanaH ? / / 23 / / yadvA jJAtaM nitAntaM yaM, viDambayitumIhase / tasya kandalayasyevamatIva mahatIH zriyaH / / 24 / / etairvA kimupAlambhairdhAtaryAvaH puraH kvacit / daivAya prabhaviSyAvastatrAmuSmai durAtmane / / 25 / / nidrAsukhAsikAlobhAd, gantumutsahase na cet / bhrAtastadadya tiSThAvaH, sacchAye'traiva kAnane / / 26 / / ityAdi pralapannuccAvacena vacasA muhuH / sIrabhRttaM dinaM tAM ca, yAminItyavAhayat / / 27 / / prage ca vacanaistaistairanutiSThantamacyutam / jIvadruddhyA nijaskandhamadhyAropya balo'calat / / 28 / / skandhanyastaharirbandhusnehavyAmohito halI / bhrAmyati sma saricchalakAnanAni divAnizam / / 29 / / puSpairvanyadrumANAM ca, nityamAnarca zAGgiNam / evaM rAmo'ticakrAma, SaNmAsAn paryaTan vane / / 30 / / prApa prAvRDathA''zAntAnnIlayantI balAhakaiH / nUtanairaGkurodgArairmedinImaNDalaM punaH / / 31 / / atha grAvamayaM zailAduttIrNa helayA halI / syandanaM kaMcidadrAkSIt, samabhUbhAgabhaGguram / / 31 / / sajjayastaM jajalpe'tha, sArathiH sIrapANinA / rathe'smin kaNazo bhagne, kaste mUDha ! mudhA zramaH ? / / 33 / / 2010_02 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 149 sArathistamathovAca, saMgareSu sahasrazaH / niyU~Dho'pyadhunA pAdaprahAreNApi yo mRtaH / / 34 / / so'yaM cedvizvajIvAturjIvitA tava bAndhavaH / khaNDazastadgato'pyeSa, praguNIbhavitA rathaH / / 35 / / kva me bandhurmRto'stIti, kAmaM sAsUyamAnasaH / taM muhuH kuTilaM pazyannacAlIllAGgalI puraH / / 36 / / ropayantaM nirUpyAtha, zilAyAM nalinI kvacit / sArambhamabhyadhAt kaMciducaiHzabdaM hasan halI / / 37 / / vyAmUDhAtman kimetasminnatyantakaThine'zmani / sahasrairapi yatnAnAM, prarohati sarojinI ? / / 38 / / so'pyavAdIttavAyaM cet, prANiSyati sahodaraH / pASANe tat khare'pyasmin, prarokSyatyaravindinI / / 39 / / ityetasyApi bhAratyAmavajJAvivazAzayaH / vyaktotprAsasmitasmerazcacAla musalI puraH / / 40 / / tato dAvAgninirdagdhaM, siJcantamavanIruham / kaMcidArAmikaM rAmaH, pazyati sma vrajan puraH / / 41 / / taM cAbhyadhAddhigetAM te, hanta durvyavasAyatAm / muJcanti jAtuciddagdhabhUruho'pi kimaGkurAn ? / / 42 / / sa jagAda yadi skandhazavo vArtayitA tvayA / zAvalIbhavitA bhUyastadA'yamapi pAdapaH / / 4 / / tAmazrutveva tadvAcamuJcacAla halI puraH / dUrvAzca gozavAsyeSu, kSipantaM kaMcidaikSata / / 44 / / tamapyabhidadhe gAvaH, kathametAH parAsavaH / dUrvAH kavalayiSyanti, gatAH kaGkAlazeSatAm ? / / 45 / / tenApyUce bala: padbhyAM, gantA cedeSa saMsthitaH / caritArastadA gAvo'pyamUrdUrvAGkarAnimAna / / 46 / / rAmo'thAcintayat satyaM, kiM mRto'yaM mamAnujaH ? / vadanti yadamI sarve'pyekarUpamidaM vacaH / / 47 / / yAvadityAptacaitanyaH, kiMciJcalati lAgalI / tAvadudyotitA''zAntaH, kazcidasthAt puraH suraH / / 48 / / so'bravIt sIriNaM so'haM, siddhArthaH sArathistava / prabhAvAttapasastasya, devabhUyamapAgamam / / 49 / / smarasyetat parivrajyAkAle mAmarthayiSyase / yanmAmabhyuddharerjAtu, patantaM vyasanArNave / / 50 / / tattvAmidAnImAlokya, mohanidrAvisaMsthulam / prabodhayitumabhyAgAM, tAM tavAbhyarthanAM smaran / / 51 / / zrIneminA purA mRtyurmurArAterjarAsutAt / yadUce tattathaivAbhUdanyathA nArhatAM giraH / / 52 / / etAnyazmarathAdIni, vaikRtAni kiyantyapi / bhrAtarmohavyapohAya, darzitAni mayaiva te / / 53 / / vimucya tamimaM mohaM, saMdohaM duHkhasaMpadAm / AtmanInaM mahat kiMcit, karma nirmIyatAM tvayA / / 54 / / bandhavaH khalvavApyante, jIvairjanmani janmani / kiM tu te moha sainyaikaketavo bhavahetavaH / / 55 / / jIvAH sarve hahA ! bandhusaMhatisnehamohitAH / duHkhaploSakSame karmaNyutsahante na jAtucit / / 56 / / bandhusneho'tarAmbhodhireSyatInAM sukhazriyAm / duHkhazreNyAzca vizrAmadhAmatadvidhunIhi tam / / 57 / / iti siddhArthadevoktAM, giramAkarNya lAgalI / jalpati sma tvayA bandho!, sAdhu sAdhvasmi bodhitaH / / 58 / / 2010_02 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam kiM tu me kathaya bhrAtardhAturasya muradviSaH / mRtyunA'tyantaduHkhArtaH, pravarte kvAtmano hite ? / / 59 / / devo'bhyadhAnnanu bhrAtatrilokIkalpapAdapaH / astyeva bhagavAnnemi1HkhArtInAmaruMtudaH / / 60 / / zreyaHpIyUSavarSekaprAvRSaM tatpadAntike / dIkSAmAdAya zAzvatyAmudyacchasva sukhazriya(yA)m / / 61 / / tatheti pratipedAnastadgiraM sIrabhRttataH / tatsameto murArAteragnikarmAdi nirmame / / 62 / / tato'sau yAvadatyantaM, saMyamotsukamAnasaH / lAGgalI tAvadadrAkSIdvidyAdharamRSi puraH / / 63 / / . pratyudgamya praNamyAtha, rohiNItanayaH kSaNAt / papraccha svAgataM harSabaddhotkarSamanA munim / / 64 / / munirapyabhyadhAdbhadra !, vizvabhadraMkaraH prabhuH / zrImannebhidrutaM jJAtatvanmanAH prajighAya mAm / / 65 / / tat kuruSva mano'bhISTaM, puSTaye puNyasaMpadAm / kAlo'yameva duSkarmazreNimarmacchide tava / / 66 / / ityutsAhAgramAnIto, nabhazcaramunegirA / prapede sarvasAvadyaviratiM sIrabhRt kSaNAt / / 67 / / javAdyatirahasyAnAM, jajJe vijJazca tatkSaNAt / bhUyAnna khalu saMskAro, jAtyaratnairapekSyate / / 68 / / [zrIpANDavacaritra0 zloka 23 taH 90] 11. icchAdhyAne zrIuttarAdhyayanabRhadvRttisaMdarzitasya pravardhamAnalobhasya kapilasyAkhyAnakaH / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbIe NayarIe jitasattU rAyA, kAsavo baMbhaNo coddasavijjAThANapArago, rAyaNo bahumato, vittI se uvakappiyA, tassa jasA NAma bhAriyA, tesiM putto kavilo NAma, kAsavo taMmi kavile khuDDulae ceva kAlagato, tAghe taMmi mae taM payaM rAyaNA aNNassa maruyagassa diNNaM, so ya AseNa chatteNa ya dharijjamANeNa vaccai, taM daLUNa jasA paruNNA, kavileNa pucchiyA, tAe siThTha-jahA piyA te evaMvihAe iDDIe NigacchiyAio, teNa bhaNNati-kathaM ?, sA bhaNati-jeNa so vijjAsaMpaNNo, so bhaNaiahaMpi ahijjAmi, sA bhaNai-ihaM tuma macchareNa Na koi sikkhaveti, vacca sAvatthIe nayarIe piimitto iMdadatto NAma mAhaNo so te sikkhAvehitti / so gato tassa sagAsaM, teNa pucchito-kao'si tumaM ?, teNa jahAvattaM kahiyaM, so tassa sagAse ahijjiuM payatto / tattha sAlibhaddo NAma ibbho, so se teNa uvajjhAeNa NeJcatiyaM davAvito, to tattha jimito 2 ahijjai, dAsaceDI ya taM parivesei / so ya hasaNasIlo tIe saddhiM saMpalaggo, tIe bhaNNai-tume me pIto, Na ya te kiMcivi, Navari mA rusijjAsi, pottamullaNimittaM ahamaNNehiM 2 samaM acchAmi, iyarahAhaM tujjha ANAbhojjA / aNNayA dAsINa maho Dhukkai, sA teNa samaM NiviNNiyA, NidaM sA na lahai, teNa pucchiyA-kato te aratI ?, tIe bhaNNati-dAsImaho uvaTThito, mamaM pattapupphAimollaM Natthi, sahIjaNamajhe viguppissaM, tAhe so adhitiM pagato, tAe bhaNNati-mA addhiti karehi, ettha ghaNoNAma siTThI, appabhAe ceva je NaM paDhamaM vaddhAvei se do suvaNNae mAsae dei, tatthimaM gaMtUNa taM vaddhAvehi, 2010_02 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH AmaMti teNa bhaNiyaM / tIe lobheNa mA aNNo gacchihitti atipabhAe pesito, vaccaMto ya ArakkhiyapurisehiM gahito baddho ya / tato pabhAe paseNaissa raNNo uvaNIto, rAiNA pucchito, teNa sabbhAvo kahito, rAyaNA bhaNitojaM maggasi taM demi, so bhaNati - vicitiuM maggAmi, rAyaNA tahatti bhaNie asogavaNiyAe ciMteumAraddho- kiM dohiM mAsehiM sADigAbharaNe paDivAsigA jANavAhaNAujjANovabhogA mama vayassANaM pavvAgayANa gharaM bhajjAcauTThayaM jaMcaNNaM uvaujjaM ?, evaM jAva koDIevi Na ThAeti / ciMtaMto suhajjhavasANo saMvegamAvaNNo jAI sariUNa sayaMbuddho sayameva loyaM kAUNa devayAdiNNagahiyAyArabhaMDago Agato rAyasagAsaM, rAyaNA bhaNNati - kiM ciMtiyaM ?, so bhaNati - 'jahA lAbho tahA lobho' kaNThyaH, rAyA bhaNati - 'koDiMpi demi ajjotti bhaNati rAyA pahaTThamuhavaNNo / ' so'vi caiUNa koDiM jAto samaNo samipAvo || 1 || 12. mithyAdhyAne zrIupadezaprAsAde jamAleH prabandhaH / kuMDapuraM nAma nagaraM / tatra bhagavataH zrIzaleyasya bhAgineyo jamAlirnAmA rAjaputra AsIt / tasya ca bhAryA zrIvardhamAnasya duhitA priyadarzanAhvA / jamAlistayA samaM bhogAn bubhuje / anyadA vibhurviharaMstatrAgAt / jamAlistamAyAntaM matvA tatrAgatya pradakSiNApUrvaM natvA dharmadezanAmimAmazRNot "gRhaM suhRtputrakalatravargo, dhAnyaM dhanaM me vyavasAyalAbhaH / kurvANa itthaM na hi vetti mUDho, vimucya sarvaM vrajatIha jantuH / / 1 / / " 151 iti vAcaM zrutvA gRha etya mahatA''dareNa piturmAtuzcAjJAM lAtvA sa kSAtrapaJcazatIyutaH prAvrajat / tadanu sahastrastrIyutA priyadarzanApi pravrajitA / tatazcaikAdazasvaMgeSvadhIteSu tena jino vihArArthamutkalApitaH / jinena tUSNImAsthAya na kiMciduttaramadAyi / tathApi paJcazatasAdhuyuto nirgataH zrAvastyAM gataH / tatra ca tiMdukodyAne caitye sthitaH / tatrAsyAntaprAntAhAraistIvro rogAtaMkaH samutpannaH / tena ca na zaknotyupaviSTaH sthAtuM / tato babhANa zramaNAn - 'mannimittaM zIghrameva saMstArakamAstRNIt, yena tatra tiSThAmi' / tatastai; kartumArabdho'sau / bADhaM ca dAhajvarAbhibhUtena jamAlinA pRSTaM - 'saMstRtaH saMstArako na veti ?' / sAdhubhizca saMstRtaprAyatvAdardhasaMstRte'pi proktaM- 'saMstRta iti' / tato'sau vedanAvihvalitacetA utthAya tatra tiSThAsurardhasaMstRtaM taM dRSTvA kruddhaH / kriyamANaM kRtaM' ityAdi siddhAntavacanaM smRtvA mithyAtvodayato vakSyamANayuktibhirvitathamiti cintayAmAsa - " kriyamANaM kRtaM, calamAnaM calitamityAdibhagavadvacanaM vitathaM / yasmAnmama sAkSAtpratyakSamevedaM vRttaM, yaduta saMstArakaH kriyamANo na kRtaH / tasmAtsarvamapi vastu kriyamANaM kRtaM na syAt / kiM tu kRtameva kRtamucyate / yat ghaTAdikAryaM kriyAkAlasyAnta eva bhavadRzyate, zivasthAsAdyaddhAyAM na dRzyate / 2010_02 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam AbAlAdhyakSasiddhamevedaM" / ityAlocya sAdhUnAM sa svakalpitaM babhASe / tadA svagacchasthavirairidamuktaM "he AcArya ! bhagavadvAkyamidamavitathameva, nAdhyakSaviruddham / yata ekasmin ghaTAdikArye'vAntarakAraNakAryANi saMkhyAtItAni santi / mRdAnayanamardanapiMDavidhAnazivakasthAsAdikAla: sarvo'pi ghaTanivartanakriyAkAla iti tavAbhiprAyaH, ayaM cAyukta eva / yatastatra pratisamayamanyAnyakAryANyArabhyante niSpadyante ca, kAryasya karaNakAlaniSThAkAlayorekatvAt / ghaTastu paryantasamaya evArabhyate tatraiva niSpadyate ceti / atra bahu vaktavyaM, tanmahAbhASyato jJeyam / tathA coktaM bhavatA'rdhasaMstRtadarzanAttadapyayuktaM, yato yadyadA yatrAkAzapradeze ca samAstIryate, tattadA tatrAstIrNamevedam / pAzcAtyavastrAstaraNasamayena khalvasAvAstIrNa eva / viziSTa-samayApekSANi bhagavadvacanAnyato'doSaH / " ityAdiyuktibhirabudhyamAnaM taM vihAya sthavirAH zrImadvIrAntike yayuH / priyadarzanApi tadA tatraiva zrAddhaDhaMkakuMbhakRdgRhe AsIt / sA jamAlyanurAgeNa tanmatameva prapannA / DhaMkamapi vyuddhAhayituM pravRttA / tato DhaMkena mithyAtvamupagateyamiti jJAtvA proktaM-'neddazaM vayaM kimapi jAnImaH / " anyadA cApAkamadhye mRdbhAjanodvartanaparAvartanaM kurvatA tenAGgAramekaM vastraikadeze prakSipya tatraiva pradeze svAdhyAyaM kurvatyAH priyadarzanAyAH saMghATyaMcalo dagdhaH / tayA proktaM-"zrAvakaM ! tvayA madIyasaMghATikA dagdhA' / tenoktaM-"nanu dahyamAnaM dagdhamiti bhagavatAM siddhAntaH, tataH kva kena tvadIyA saMghATI dagdhA / " ityAdi taduktaM paribhAvya saMbuddhA sA samyag preritAsmItyabhidhAya mithyAduSkRtaM dattvA jamAliM gatvA prajJApayati / yadA'sau kathamapi na prabuddhastadA tamekAkinaM muktvA bhagavatsamIpamAjagAma / ekadA jamAlizcaMpAyAmetya zrIvIramabravIt-"he jina ! mAM muktvA'nye tava ziSyAzchAdmasthyenaiva viharanti / ahaM tUtpannajJAnadarzano'rhan sarvajJo jAtaH / " tataH sa gautamenoce, jamAle iti mA vada / skhalati kvApi na jJAnaM, kevalajJAnino yataH / / 1 / / yadi kevalI tvamasi, tarhi matpraznottaraM prayaccha - ayaM lokaH zAzvato'zAzvato vA ? ime jIvA nityAH kiM vA'nityAH? / iti zrutvA sa taduttaramalabhamAno maunaM dadhau niyaMtritasarpa iva / tato vibhuH prAha - "he jamAle ! ye chadmasthAH ziSyAste'pi anayoruttaraM vyAkartumIzate "nityo bhUtabhavadbhAvyapekSayA loka eSakaH / anityaH punarutsarpiNyavasarpiNyapekSayA / / 1 / / dravyarupeNa jIvo'yaM jamAle ! zAzvataH sadA / tiryagnRnArakAmatyaiH paryAyaistu na zAzvataH / / 2 / / " svAmino vAkyamazraddadhAnaH svaM ca paraM cotsUtrAropaNairmithyAbhinivezena vyudgAhayan avasAne sa pakSAzanatyAgaM vidhAyAnAlocyApratikrAnto lAntake kilbiSikastrayodazapayodhyAyuH sthityotpannaH / 2010_02 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 153 12. mithyAdhyAne zrIupadezapadavyAkhyAyAM zrIgovindavAcakavRttAntaH / govindavAcakasyAyaM vRttAnta upalabhyate / yathAsInagare kvApi suribhirduSkRtAspade / / 1 / / govindo nAma niHzeSavidvajjanamadApahaH / zAkyabhikSurmahAvAdI dAnavoddharaceSTitaH ||2||yugmm / / tatrAyayau vihAreNa kadAcinmunibhirvRtaH / siddhAntazabdasAhityacchandastarkavicakSaNaiH / / 3 / / zrIguptanAmakaH sUribhUribhavyakajAMzumAn / sAdhulokocitasthAne tasthau sthAsnuyazobharaH / / 4 / / grahatArAgaNairinduruDhyotitanabhastalaiH / yathA babhastyeSa bhRzaM tathAntevAsibhirnijaiH / / 5 / / yathA saurabhasaMbhArabharitAkhiladiGmukhe / bhaveyuralino lInAH padmasadmani mAnase / / 6 / / tathA guNajJastatratyo janaH sammadasaGgataH / tasya sUreH padAmbhojamAlilye zalyasUdinaH / / 7 / / zuzrAva ca jinairuktaM dharmaM karmakSayAvaham / tenocyamAnamAnandadhyAnavyAptavihAyasA / / 8 / / jAtaH pravAdo nagare zrutaratnamahodadhiH / na samasti jane manye sUrerasmAdgatasmayaH / / 9 / / yathA saptacchadAmodvAraNo madamaznute / tatpravAdazrutestadvad govindo vihvalo'bhavat / / 10 / / ko nAma mayi pANDityamahAsAgarapArage / vijRmbhamANe labhatAmilAyAmujjvalaM yazaH ? / / 11 / / garvodgrIvatayA samyak kiJcidagre'nibhAlayan / sUreH samIpe saMprApa saMzrito vAdasaGgaram / / 12 / / vAcoyuktibhirUJcAbhizcitrAbhiracirAdapi / reNuvad meghadhArAbhiH sUriNA nisphurIkRtaH / / 13 / / vilakSabhAvaM bhUyAMsaM sa sampanno vyacintayat / na yAvadetatsiddhAntamadhyaM labdhaM kathaJcana / / 14 / / tAvanna jIyate tasmAdapakramya pradezataH / dUradezAMntaraprAptau satyAM sUryantarAntike / / 15 / / samutpAditavizvAso didIkSe dakSabhAvataH / lagnaH siddhAntamadhyetuM paraM satvaramAnasaH / / 16 / / viparyAsAJca no samyaktaM borbu pArayatyasau / katiciddinAtyaye jAte bhUyaH sambhUya saugataH / / 17 / / upatasthe tathaivAsau sUriNA'nuttarIkRtaH / bhUyo'pyanyAM dizaM gatvA pravrajyAdhItya cAgamam / / 18 / / kiJcittathaiva samadaH prapede vAdavAJchayA / tameva sUriM tenApi, zaktyA nIto vilakSatAm / / 19 / / bhUyastRtIyavArAM sa dUradezAntarAzrayAt / gRhItadIkSa Acare AdyAdhyayanasaMzrite / 20 / / vanaspatInAmuddeze papAThAlApakAnimAn / vanaspatInAM jIvatvasAdhakAn zuddhayuktibhiH / / 21 / / yathA-"imaMpi jAidhammayaM eyaMpi jAidhammayaM / imaMpi vuvidhammayaM eyaMpi vuDdidhammayaM / imaMpi cittamaMtayaM eyaMpi cittamaMtayaM / imaMpi chinnaM milAi eyaMpi chinnaM milAi / imaMpi AhArayaM eyapi AhAragaM / imaMpi aNiyayaM eyaMpi aNiyayaM / imaMpi asAsayaM eyaMpi asAsayaM / imaMpi cauvacaiyaM eyaMpi cauvacaiyaM / imaMpi vipariNAmayaM eyapi vippariNAmayamiti / / " 2010_02 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam sa zAkyamatasaMskArAt pUrvaM jIvatayA tarUn / na zraddadhe tadAnIM tu kathaJcinmohahrAsataH / / 22 / / jAtyandha iva dRSTyAptau lagno draSTuM vanaspatIn / jIvatvena sphuTIbhUya sa Acakhyau nijAzayam / / 23 / / gurostenApi dIkSAsmai punaH prAdIyatAditaH / jAto yugapradhAno'sau vAcakatvopalabdhitaH / / 24 / / 13. mUrchAdhyAne zrIjJAtAdharmakathA''game kanakadhvajasya prabandhaH / evaM khalu jaMbU ! te NaM kAle NaM te NaM samae NaM teyalipuraM nAma nagaraM, pamayavaNe NAma ujjANe, kaNagarahe rAyA, tassa NaM kaNagarahassa paumAvatI devI, tassa NaM kaNagarahassa teyalipute NAmaM amacce sAmadaMDa0 / tattha NaM teyalipure kalAde nAmaM mUsiyAradArae hotthA aDDe jAva aparibhUte / tassa NaM bhaddA nAma bhAriyA / tassa NaM kalAyassa mUsiyAradAragassa dhUyA, bhaddAe attiyA, poTTilA nAmaM dAriyA hotthA rUveNa jovvaNeNa ya lAvaNNeNa ya ukkiTThA ukkiTThasarIrA / tate NaM poTTilA dAriyA annadA kadAi pahAtA savvAlaMkAravibhUsiyA ceDiyAcakkavAlasaMparivuDA uppiM pAsAyavaragayA AgAsatalagaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlamANI 2 viharati, imaM ca NaM teyaliputte amace pahAe AsakhaMdhavaragate mahayA bhaDacaDagara [vaMdaparikkhite] AsavAhaNiyAe NijjAyamANe kalAyassa mUsiyAradAragassa gihassa adUrasAmaMteNaM vItivayati / tate NaM se teyaliputte amaJce mUsiyAradAraga[ssa] gihassa adUrasAmaMteNaM vItivayamANe 2 poTTilaM dAriyaM uppiM pAsAyavaragayaM AgAsatalagaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlamANiM pAsati, 2 poTTilAe dAriyAe rUve ya jovvaNe ya lAvaNNe ya jAva ajjhovavanne koDuMbiyapurise saddAveti, 2 ttA evaM vadAsI-esa NaM devANuppiyA ! kassa dAriyA kiMnAmadhejjA vA ? tate NaM te koTuMbiyapurisA teyaliputtaM evaM vadAsI-esa NaM sAmI ! kalAyassa mUsiyAradArayassa dhUyA, bhaddAe attayA, poTTilA nAmaM dAriyA rUveNa ya jAva sarIrA / tate NaM se teyaliputte amaJce AsavAhaNiyAo paDiniyatte samANe abhiMtaraTThANijje purise saddAveti, 2 ttA evaM vadAsI-gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA ! kalAdassa mUsiyAradArayassa dhUyaM bhaddAe attayaM poTTilaM dAriyaM mama bhAriyattAe vareha / tate NaM te abhiMtaraTThANijjA purisA tetaliNA evaM vuttA samANA haTTa [tuTThA] karayala [pariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa evaM devo] tahatti [ANAe viNaeNa vayaNaM paDisuNeti, paDisuNettA teyaliputtassa amaccassa aMtiyAto paDiNikkhamaMti, paDiNikkhamettA teyalipurassa nagarassa majjhamajjheNaM] jeNeva kalAyassa mUsiyAradArayassa gihe teNeva uvAgayA / tate NaM se kalAe mUsiyAradArae te purise ejjamANe pAsati, 2 ttA haTThatuDhe AsaNAo abbhuDheti, 2 ttA sattaTThapadAtiM aNugacchati, 2 ttA AsaNeNaM uvaNimaMteti, 2 Asatthe vIsatthe suhAsaNavaragae 2010_02 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 raSTAntasamuccayaH 155 evaM vadAsI-saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! kimAgamaNapaoyaNaM ? tate NaM te abhiMtaraTThANijjA purisA kalAyaM mUsiyAradArayaM evaM vadAsI-amhe NaM devANuppiyA ! tava dhUyaM bhaddAe attayaM poTTilaM dAriyaM teyaliputtassa bhAriyattAe varemo / taM jati NaM jANasi devANuppiyA ! juttaM vA pattaM vA salAhaNijjaM vA, sariso vA saMjogo, dijjau NaM poTTilA dAriyA teyaliputtassa / tA bhaNa devANuppiyA ! kiM dalAmo sukaM ? tate NaM kalAe mUsiyAradArae te abhiMtaraTThANijje purise evaM vadAsI-esa ceva NaM devANuppiyA ! mama suMke jannaM tetaliputte mama dAriyAnimitteNaM aNuggahaM kareti / te abhiMtaraTThANijje purise vipuleNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM puSpha-vattha jAva mallAlaMkAreNaM sakkAreti sammANeti, 2 paDivisajjeti / tae NaM te kalAyassa mUsiyAradAragassa gihAto paDinikkhamaMti, 2 jeNeva teyaliputte amaJce teNeva uvAgacchaMti, 2 teyaliputtassa amaJcassa eyamaTuM nivetiti / tate NaM kalAe mUsiyAradArae annayA kayAi sohaNaMsi tihi-karaNa-nakkhatta-muhuttaMsi poTTilaM dAriyaM pahAyaM savvAlakArabhUsiyaM sIyaM duruhai, 2 ttA mitta-NAi-[niyagasayaNa-saMbaMdhi-parijaNa] saMparivuDe sAto gihAto paDinikkhamati, 2 ttA savviDDIe teyalipuraM majhamajheNaM jeNeva tetali [putta]ssa gihe teNeva uvAgacchati, 2 ttA poTTilaM dAriyaM tetaliputtassa sayameva bhAriyattAe dalayati / tate NaM se tetaliputte poTTilaM dAriyaM bhAriyattAe uvaNIyaM pAsati, 2 ttA haTTha[tuTTe] poTTilAe saddhiM paTTayaM duruhati, 2 ttA setApItaehiM kalasehiM appANaM majjAveti, 2 ttA aggihomaM kAreti, 2 ttA pANiggahaNaM kareti, 2 ttA poTTilAe bhAriyAe mitta-NAti jAva parijaNaM vipuleNaM asaNa-pANa-khAtima-sAtimeNaM puppha-vattha jAva paDivisajjeti, 2 tate NaM se tetaliputte poTTilAe bhAriyAe aNuratte aviratte orAlaiM jAva viharati / tate NaM se kaNagarahe rAyA rajje ya raTTe ya bale ya vAhaNe ya kose ya koTThAgAre ya aMteure ya mucchite gaDhie gijjhe ajjhovavanne jAte jAte putte viyaMgeti, appegatiyANaM hatthaMguliyAo chiMdati, appegatiyANaM hatthaMguTThae chiMdati, evaM pAyaMguliyAo pAyaMguTThae vi[yaMgeti], kaNNasakkulIo vi[yaMgeti], nAsApuDAiM phAleti, aMgamaMgAiM viyaMteti / tate NaM tIse paumAvatIe devIe annayA puvvarattAvarattakAlasamayaMsi ayameyArUve ajjhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthAevaM khalu kaNagarahe rAyA rajje ya jAva putte viyaMgeti jAva aMgamaMgAI viyaMteti, taM jati NaM ahaM dArayaM payAyAmi seyaM khalu mamaM taM dAragaM kaNagarahassa rahassiyayaM ceva sArakkhamANIe saMgovemANIe viharittae tti kaTTa evaM saMpeheti, 2 teyaliputtaM amaJcaM saddAveti, 2 evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA ! kaNagarahe rAyA rajje ya jAva viyaMgeti, taM jati NaM ahaM devANuppiyA ! dAragaM 2010_02 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam payAyAmi, tate gaM tumaM kaNagarahassa rahassiyayaM ceva aNupuvveNaM sArakkhamANe saMgovemANe saMvaDDhehi, taNaM se dAe ummuktabAlabhAve jAva jovvaNagamaNuppatte tava ya mama ya bhikkhAbhAyaNe bhavissati / taNaM se teyaliputte amace paumAvatIe eyamahaM paDisuNeti, 2 ttA paDigae / 156 tate NaM paumAvatI ya devI poTTilA ya amacI samameva gabbhaM geNhaMti, samameva parivahaMti / tate NaM sA paumAvatI navahaM mAsANaM jAva piyadaMsaNaM surUvaM dAragaM payAyA / jaM rayaNiM ca NaM paumAvatI dArayaM payAyA taM rayaNiM ca NaM poTTilA vi amacI navaNhaM viNihAyamAvannaM dAriyaM payAyA / tate NaM sA paumAvatI devI ammadhAtiM saddAneti, 2 tA evaM vadAsI - gacchaha NaM tume ammo ! teyaliputtaM rahassiyayaM ceva saddAvehi / tate NaM sA ammadhAtI tahatti paDisuNeti, 2 ttA aMteurassa avaddAreNaM niggacchati, 2 ttA jeNeva teyali [ putta]ssa gihe, jeNeva teyaliputte teNeva uvAgacchati, 2 karayala jAva evaM vadAsI - evaM khalu devANuppiyA ! paumAvatI devI sahAveti / tate NaM teyaliputte ammadhAtIe aMtie emaTThe socA NisammA haTThatuTThe ammadhAtIe saddhiM sAto gihAto Niggacchati, 2 aMteurassa avaddAreNaM rahassiyayaM ceva aNupavisati, 2 ttA jeNeva paumAvatI teNeva uvAgacchati, 2 ttA karayala [pariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu ] evaM vadAsI-saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM mae kAyavvaM / tate NaM paumAvatI tetaliputtaM evaM vadAsI evaM khalu kaNagarahe rAyA jAva viyaMgeti, ahaM ca NaM devANuppiyA ! NavaNhaM mAsANaM dAragaM payAyA, taM tumaM NaM devANuppiyA ! etaM dAragaM geNhAhi jAva tava ya mama ya bhikkhAbhAyaNe bhavissati tti kaTTu teyaliputtassa hatthe dalayati / tate NaM teyaliputte paumAvatIte hatthAto dAragaM geNhati, 2 ttA uttarijjeNaM piheti, 2 ttA aMteurassa rahastiyayaM avaddAreNaM niggacchati, 2 ttA jeNeva sae gihe, jeNeva poTTilA bhAriyA, teNeva uvAgacchati, 2 poTTilaM evaM vadAsI evaM khalu devANuppiyA ! kaNagarahe rAyA rajje ya jAva viyaMgeti, ayaM ca NaM dArae kaNagarahassa putte paumAvaIe attae, taM NaM tumaM devANuppiyA ! imaM dAragaM kaNagarahassaraNo rahassiyayaM ceva aNupuvveNaM sArakkhAhi ya saMgovehi ya saMvaDDhehi ya / tate NaM esa dArae ummukkavAlabhAve tava ya mama ya paumAvatIe ya AhAre bhavissati tti kaTTu poTTilA pA Nikkhivati, 2 ttA poTTilAe pAsAo taM viNihAyamAvanniyaM dAriyaM geNhati 2 ttA uttarijjeNaM piheti, 2 ttA aMteurassa avaddAreNaM aNupavisati, 2 ttA jeNeva paumAvatI devI teNeva uvAgacchati, 2 ttA paumAvatIe devIe pAse ThAveti, 2 jAva paDiniggate / tate NaM tIse paumAvatIe aMgapaDiyAriyAo paumAvatiM deviM viNihAyamAvanniyaM ca dAriyaM payAyaM pAsaMti, 2 ttA jeNeva kaNagarahe rAyA teNeva uvAgacchaMti 2 ttA karayala [ pariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae 2010_02 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 157 aMjaliM kaTTa] evaM vadAsI-evaM khalu sAmI ! paumAvatI devI maelliyaM dAriyaM payAyA / tate NaM kaNagarahe rAyA tIse maelliyAe dAriyAe nIharaNaM kareti, bahUNi loiyAI mayakiJcAI [kareti, 2 ttA] kAleNaM vigayasoge jAte / tate NaM se tetaliputte kallaM koDuMbiyapurise saddAveti, 2 ttA evaM vadAsI-khippAmeva cAragasohaNaM jAva ThitipaDiyaM0 jamhA NaM amhaM esa dArae kaNagarahassa rajje jAe taM hou NaM dArae nAmeNaM kaNagajjhae jAva bhogasamatthe jAte / tate NaM sA poTTilA annayA kayAi tetaliputtassa aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAmA jAyA yAvi hotthA, Necchati NaM tetaliputte poTTilAe nAmagoyamavi savaNayAe, kiM puNa daMsaNaM vA paribhogaM vA ? tate NaM tIse poTTilAe annayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi imeyArUve ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA-eva khalu aha tetaliputtassa puvviM iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA Asi, iyANiM aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAmA jAyA, necchati NaM tetaliputte amaJce mama nAmaM jAva paribhogaM vA / ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAti / tae NaM tetaliputte poTTilaM ohayamaNasaMkappaM jAva jhiyAyamaNiM pAsati, 2 ttA evaM vadAsi-mA NaM tumaM devANuppiyA ! ohayamaNa [saMkappA karayalapalhatthamuhI aTTajjhANovagayA jhiyAhi], tumaM NaM mama mahANasaMsi vipulaM asaNa-pANa-khAima-sAimaM uvakkhaDAvehi, 2 bahUNaM samaNa-mAhaNa jAva vaNImagANaM demANI ya davAvemANI ya viharAhi / tate NaM sA poTTilA teyaliputteNaM amaJceNaM evaM vuttA samANA haTThatuTThA tetaliputtassa eyamaTuM paDisuNeti, 2 ttA kallAkalliM mahANasaMsi vipulaM asaNa-pANakhAimasAimaM jAva davAvemANI ya viharati / te NaM kAle NaM te NaM samae NaM suvvayAo nAmaM ajjAo iriyAsamiyAto jAva guttabaMbhacAriNIto bahussuyAto bahuparivArAto puvvANupuTviM jeNAmeva tetalipure nagare teNeva uvAgacchaMti, 2 ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhaMti, 2 saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANIto viharaMti / / tate NaM tAsiM suvvayANaM ajjANaM ege saMghADae paDhamAe porisIe sajjhAyaM kareti, 2 ttA jAva aDamANIto tetalissa gihaM aNupaviTThAto / tate NaM sA poTTilA tAto ajjAto ejjamANIto pAsati, 2 ttA haTThatuTThA AsaNAto abbhuDheti, 2 ttA vaMdati namaMsati, 2 vipuleNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbheti, 2 evaM vadAsI-evaM khalu ahaM ajjAto ! tetiliputtassa amaJcassa puTviM iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA Asi, iyANiM aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAmA jAva daMsaNaM vA paribhogaM vA, taM tubbhe NaM ajjAto bahunAyAto bahusikkhiyAto bahupaDhiyAto, bahUNi gAmAgara jAva 2010_02 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam AhiMDaha, bahUNaM rAIsara jAva gihAtiM aNupavisaha, taM asthi yAiM me ajjAto ! kei kahiMci cuNNajoge vA kammaNajoge vA kammajoge vA hiyauDDAvaNe vA kAuDDAvaNe vA Abhiogie vA vasIkaraNe vA kouyakamme vA bhUikamme vA mUle kaMde challI vallI siliyA vA guliyA vA osahe vA bhesajje vA uvaladdhapuvve jeNAhaM tetaliputtassa puNaravi iTThA bhavejjAmi / tate NaM tAo ajjAo poTTilAe evaM vuttAo samANIo do vi kanne ThaveMti, 2 ttA poTTilaM evaM vadAsI-amhe NaM devANuppiyA ! samaNIto niggaMthIto jAva gutabaMbhacAriNIto, no khalu kappati amhaM eyappayAraM kannehi vi NisAmittae, kimaMga puNa uvadisittae vA Ayarittae vA / amhe NaM tava devANuppiyA ! vicittaM kevalipannattaM dhamma parikahejjAmo / tate NaM sA poTTilA tAo ajjAto evaM vadAsI-icchAmi NaM ajjAo ! tumhaM aMtie kevalipannattaM dhammaM nisAmittae / tate NaM tAto ajjAto poTTilAe vicittaM kevalipannattaM dhamma parikaheMti / tate NaM sA poTTilA dhammaM soJcA nisamma haTTatuTThA evaM vadAsI-saddahAmi NaM ajjAo ! niggaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmi NaM ajjAo! niggaMthaM pAvayaNaM] jAva se jaheyaM tubbhe vayaha / icchAmi NaM ajjAo ! ahaM tubbhaM aMtie paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM jAva dhamma paDivajjittae / ahAsuhaM [devANuppiyA ! mA paDibaMdha] / tae NaM sA poTTilA tAsiM ajjANaM aMtie paMcANuvvaiyaM jAva dharma paDivajjai, 2 tAto ajjAto vaMdati namaMsati, 2 paDivisajjeti / tae NaM sA poTTilA samaNovAsiyA jAyA jAva paDilAbhemANI 2 viharai / tate NaM tIse poTTilAe annayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi, kuTuMbajAgariyaM [jAgaramANIe] ayameyArUve ajjhatthite ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA-evaM khalu ahaM tetaliputtassa pubviM iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA Asi, idANiM aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAmA jAva paribhogaM vA, taM seyaM khalu mama suvvayANaM ajjANaM aMtie pavvatittae / evaM saMpeheti, 2 ttA kalaM pAu0 jeNeva tetaliputte teNeva uvAgacchai, 2 karayalapari [ggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa] evaM vadAsI-evaM khalu devANuppiyA ! mae suvvayANaM [ajjANaM] aMtie dhamme NisaMte jAva abbhaNuNNAyA pavvaittae / tate NaM tetaliputte poTTilaM evaM vadAsI-evaM khalu tumaM devANuppie ! muMDA bhavittA pavvaiyA samANI kAlamAse kAlaM kiccA annataresu devaloesu devattAe uvavajjihisi, taM jati NaM tumaM devANuppiyA ! mamaM tAo devalogAto Agamma kevalipannatte dhamme bohehi to haM visajjemi, ahaM NaM tumaM mamaM Na saMbohesi to te Na visajjemi / tate NaM sA poTTilA tetaliputtassa eyamaTuM paDisuNeti ! tate NaM 2010_02 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 2 dRSTAntasamuccayaH tetaliputte vipulaM asaNa- pANa- khAima - sAimaM uvakkhaDAveti, 2 mitta-NAti jAva AmaMtei, 2 jAva sammANei, 2 poTTilaM hAyaM jAva purisasahassavAhiNIyaM sIyaM duruhettA mitta-NAti jAva parivuDe savviDDIe jAva raveNaM tetalipuraM majjhamajjheNaM jeNeva suvvayANaM uvassae teNeva uvAgacchai, 2 sIyAo paJccoruhati, 2 ttA poTTilaM purato kaTTu jeNeva suvvayA ajjA teNeva uvAgacchati, 2 ttA vaMdati nama'sati, 2 evaM vadAsI- evaM khalu devANuppiyA ! mama poTTilA bhAriyA iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA, esa NaM saMsArabhauvviggA jAva pavvatittae, paDicchaMtu NaM devANuppiyA ! sissiNibhikkhaM / ahAsuhaM, mA paDibaMdhaM / 159 taNaM sA poTTilA suvvayAhiM ajjAhiM evaM vuttA samANA haTTha [tuTThA ] uttarapura [tthimaM disIbhAgaM avakkamati, avakkamittA ] sayameva AbharaNa - mallAlaMkAraM omuyati, 2 sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei, 2 jeNeva suvvayAo ajjAo teNeva uvAgacchai, 2 vaMdati nama'sati, 2 ttA evaM vadAsI - Alitte NaM bhaMte ! loe, evaM jahA devANaMdA jAva ekkArasa aMgAI [ ahijjati,] bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNai, mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosettA saTThi mattAI aNasaNAe chedettA AloiyapaDikkaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA annataresu devaloesu devattAe uvavannA / tase kaNagarahe rAyA annayA kayAi kAladhammuNA saMjutte yAvi hotthA / tate NaM te Isara jAva NIharaNaM kareMti, 2 annamannaM evaM vadAsI - evaM khalu devANuppiyA ! kaNagarahe rAyA rajje ya jAva putte viyaMgitthA, amhe NaM devANuppiyA ! rAyAhINA rAyAhiTThiyA rAyAhINakajjA, ayaM ca NaM tetalI amacce kaNagarahassa ranno savvaTThANesu savvabhUmiyAsu laddhapaccae dinnaviyAre savvakajjavaTTAvara yAvi hotthA, taM seyaM khalu amhaM tetaliputte amacaM kumAraM jAtittae tti kaTTu annamannassa eyamahaM paDisurNeti, 2 jeNeva tetaliputtaM amaJca teNeva uvAgacchaMti, 2 teyaliputtaM evaM vadAsI - evaM khalu devANuppiyA ! kaNagarahe rAyA rajje ya raTThe ya jAva viyaMgei, amhe ya NaM devANuppiyA ! rAyAhINA jAva rAyAhINakajjA, tumaM ca NaM devANuppiyA ! kaNagarahassa raNNo savvaTThANesu jAva rajjadhurAciMtae / taM jaNaM devANuppiyA ! atthi kei kumAre rAyalakkhaNasaMpanne abhiseyArihe taM NaM tumaM amhaM dalAhi, jANaM amhe mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcAmo / taNaM tetaliputte tesiM Isara- [ talavara - mADaMbiya - koDuMbiya - ibbha-seTThi - seNAvaisatthavAhapabhiINaM] etama paDisuti, 2 ttA kaNagajjhayaM kumAraM hAyaM jAva sassirIyaM karettA tesiM Isara jAva uvaNeti, 2 ttA evaM vadAsI - esa NaM devANuppiyA ! kaNagarahassa raNNo putte paumAvatIe devIe attae kaNagajjhae nAmaM kumAre abhiseyArihe rAyalakkhaNasaMpanne, mae kaNagarahassa ranno rahassiyayaM saMvaDie / 2010_02 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam evaM NaM tubbhe mahatA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcaha / savvaM ca se uTThANapAriyAvaNiyaM parikahei / tate NaM te Isara [-talavara-mADaMviya-koDuMbiya-ibbha-seTThi-seNAvai-satthavAhapabhitao] kaNagajjhayaM kumAraM mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiNcNti| tate NaM se kaNagajjhae kumAre rAyA jAe mahayAhimavaMtamalaya0 vaNNao jAva rajjaM pasAsemANe viharati / tate NaM sA paumAvatI devI kaNagajjhayaM rAyaM saddAveti, 2 evaM vadAsI-esa NaM puttA ! tava [pitA kaNagarahe rAyA] rajje ya jAva aMteure ya0, tumaM ca tetaliputtassa amaccassapahAveNaM / taM tumaM NaM puttA ! tetaliputtaM amaJcaM ADhAhi, parijANAhi, sakkArehi, sammANehi, iMtaM abbhuDhehi, ThiyaM pajjuvAsAhi, vayaMtaM paDisaMsAhehi, addhAsaNeNaM uvaNimaMtehi, bhogaM ca se aNuvaDDehi / tate NaM se kaNagajjhae paumAvatIe [vayaNaM] tahatti paDi[suNeti, 2 ttA] jAva bhogaM ca se vaDDeti / / tate NaM se poTTile deve tetaliputtaM abhikkhaNaM 2 kevalipaNNatte dhamme saMboheti, no ceva NaM se tetaliputte saMbujjhati / tate NaM tassa poTTiladevassa imeyArUve ajjhisthite ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA-evaM khalu kaNagajjhae rAyA tetaliputtaM ADhAti jAva bhogaM ca se vaDDeti, tate NaM se tetali [putte] abhikkhaNaM 2 saMbohijjamANe vi dhamme no saMbujjhati, taM seyaM khalu mama kaNagajjhayaM tetaliputtAto vippariNAmittae tti kaTu evaM saMpeheti, 2 ttA kaNagajjhayaM tetaliputtAto vippariNAmei / tate NaM tetaliputte kalaM pahAte jAva pAyacchitte AsakhaMdhavaragae bahUhiM purisehiM saddhi saMparivuDe sAto gihAto niggacchati, jeNeva kaNagajjhae rAyA teNeva pahArettha gamaNAe / tate NaM tetaliputtaM amaJcaM je jahA bahave rAIsara-talavara jAva pabhiyao pAsaMti te taheva ADhAyaMti, pariyANaMti, abbhuTuMti, aMjalipariggahaM kareMti, iTThAhiM pAsaMti te taheva ADhAyaMti, pariyANaMti, abbhuTuMti, aMjalipariggahaM kareMti, iTThAhiM kaMtAhiM jAva vaggUhiM AlavamANA ya saMlavamANA ya purato ya piTThato ya pAsato ya maggato ya samaNugacchati / / tate NaM se tetaliputte jeNeva kaNagajjhae teNeva uvAgacchati / tate NaM se kaNagajjhae tetaliputtaM ejjamANaM pAsati, 2 ttA no ADhAti, no pariyANAti, no abbhuDheti, aNADhAyamINe 3 parammuhe saMciTThati / tate NaM se tetaliputte kaNagajjhayassa raNNo aMjali karei, tato ya Na se kaNagajjhae rAyA aNADhAyamINe 2 tusiNIe parammuhe saMciTThati / tate NaM tetaliputte kaNagajjhayaM vippariNayaM jANittA bhIte jAva saMjAtabhae evaM vadAsI-ruDhe NaM mama kaNagajjhae rAyA, hINe NaM mama kaNagajjhae rAyA, avajjhAe NaM mama kaNagajjhae rAyA, taM Na najjai NaM mama keNai kumAreNa mArehiti tti kaTTa bhIte tatthe 2010_02 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH ya jAva saNiyaM 2 paJcosakkati, 2 ttA tameva AsakhaMdhaM duruhati, 2 tetalipuraM majhamajjheNaM jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gamaNAe / tate NaM te tetaliputtaM je jahA Isara jAva pAsaMti te tahA no ADhAyaMti, no pariyANaMti, no abbhuTuMti, no aMjali [pariggaraM kareMti] iTThAhiM jAva no saMlavaMti, no purao ya piTThao ya pAsao ya maggao ya samaNugacchaMti / tate NaM tetaliputte jeNeva sae gihe teNeva uvAgae / jA vi ya se tattha bAhiriyA parisA bhavati, taMjahA-dAse ti vA pese ti vA bhAillae ti vA sA vi ya NaM no ADhAti, no pariyANati, no abbhuDheti / jA vi ya se abhitariyA parisA bhavati, taMjahA-piyA i vA mAtA ti vA jAva suNhA ti vA sA vi ya NaM no ADhAti, no pariyANAti, no abbhuTeti / tate NaM se tetaliputte jeNeva vAsaghare jeNeva sayaNijje teNeva uvAgacchati, 2 ttA sayaNijjasi NisIyati, 2 ttA evaM vadAsI-evaM khalu sayAto gihAto niggacchAmi, taM ceva jAva abhitariyA parisA no ADhAti, no pariyANAti, no abbhuTTeti / taM seyaM khalu mama appANaM jIviyAto vavarovittae tti kaTTa evaM saMpeheti, 2 tAlauDaM visaM AsagaMsi pakkhivati, se ya vise no kamati / tate NaM se tetaliputte nIluppala jAva asiM khaMdhaMsi uvaharati, tattha vi ya se dhArA oeNNA [oiNNA ?] / tate NaM se tetaliputte jeNeva asogavaNiyA teNeva uvAgacchati, 2 tA pAsagaM gIvAe baMdhati, 2 rukkhaM duruhati, 2 pAsagaM rukkhe baMdhati, 2 appANaM muyati, tattha vi ya se rajjU chinnA / tate NaM se tetaliputte mahatimahAliyaM silaM gIvAe baMdhati, atthAhamatAramaporuseyaMsi udagaMsi appANaM muyati, tattha vi se thAhe jAte / tate NaM se tetaliputte sukkaMsi taNakUDaMsi agaNikAyaM pakkhivati, 2 ttA appANaM muyati, tattha vi ya se agaNikAe vijjhAe / tate NaM se tetali [putte] evaM vadAsI-saddheyaM khalu bho ! samaNA vayaMti, saddheyaM khalu bho ! mAhaNA vayaMti, saddheyaM khalu bho ! samaNA mAhaNA vayaMti, ahaM khalu ego asaddheyaM vayAmi, eva khalu ahaM saha puttehiM aputte, ko medaM saddahissati ? saha mittehiM amitte, ko medaM saddahissati ? evaM attheNaM, dAreNaM, dAsehiM, pesehiM, parijaNeNaM, evaM khalu tetaliputteNaM amaJceNaM kaNagajjhaeNaM rannA avajjhAeNaM samANeNaM tAlapuDage vise AsagaMsi pakkhitte, se vi ya No kamati, ko meyaM saddahissati ? tetaliputte [NaM amaJceNaM] nIluppala jAva khadhaMsi oharie, tattha vi ya se dhArA oillA [oiNNA ?], ko medaM saddahissati ? tetaliputte pAsagaM gIvAe baMdhei, 2 jAva rajjU chinnA, ko medaM saddahissati ? tetaliputte mahAliyaM jAva baMdhittA atthAha jAva udagaMsi appA mukke, tattha vi ya NaM thAhe jAe, ko meyaM ___ 2010_02 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saddahissati ? tetaliputte sukkaMsi taNakUDe0 aggI vijjhAe, ko medaM saddahissati ? ohatamaNasaMkappe jAva jhiyAe / tate NaM se poTTile deve poTTilArUvaM viuvvati, tetaliputtassa adUrasAmaMte ThicA evaM vadAsI-haM bho tetaliputtA ! purato pavAe, piTThao hatthibhayaM, duhao acakkhuphAse, majjhe sarA NivayaMti, gAme palitte ranne jhiyAti, ranne palitte gAme jhiyAti, Auso ! tetaliputtA ! kao vayAmo ? tate NaM se tetaliputte poTTilaM evaM vayAsI-bhIyassa khalu bho ! pavvajjA, utkaMTThiyassa sadesagamaNaM, chAyassa annaM, tisiyassa pANaM, Aurassa bhesajjaM, mAiyassa rahassaM, abhijuttassa paJcayakaraNaM, addhANaparissaMtassa vAhaNagamaNaM, tariukAmassa pavaNakiccaM, paraM abhiuMjitukAmassa sahAyakiccaM / khaMtassa daMtassa jitiMdiyassa etto egamavi Na bhavati / tate NaM se poTTile deve tetaliputtaM amaJcaM evaM vadAsI-suTTa 2 NaM tumaM tetaliputtA ! eyamaTuM AyANAhi tti kaTTa doJcaM pi taccaM pi evaM vayai, 2 jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae / tate NaM tassa teyaliputtassa subheNaM pariNAmeNaM jAtIsaraNe samuppanne / tate NaM tassa tetaliputtassa ayameyArUve ajjhatthite ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA-evaM khalu ahaM iheva jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse pokkhalAvatIvijae poMDarigiNIe rAyahANIe mahApaume nAmaM rAyA hotthA / tate NaM haM therANaM aMtie muMDe bhavittA jAva coddasa puvvAti [ahijjittA] bahUNi vAsANi sAmanna [pariyAgaM pAuNittA] mAsiyAe saMlehaNAe mahAsukke kappe deve / tate NaM haM tAo devaloyAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM iheva teyalipure tetalissa amaJcassa bhaddAe bhAriyAe dAragattAe paJcAyAte / taM seyaM khalu mama puvvuddiTThAI mahavvayAiM sayameva uvasaMpajjittANaM viharittae / evaM saMpeheti, 2 ttA sayameva mahavvayAiM Aruheti, 2 jeNeva pamayavaNe ujjANe teNeva uvAgacchati, 2 asogavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTayaMsi suhanisannasya aNuciMtemANassa puvvAdhItAI sAmAiyamAiyAiM coddasa puvvAiM sayameva abhisamannAgayAiM / tate NaM tassa tetaliputtassa aNagArassa subheNaM pariNAmeNaM jAva tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM kammarayavikaraNakaraM apuvvakaraNaM paviTThassa kevalavaraNANadasaNe samuppanne / tae NaM tetalipure nagare ahAsannihiehiM vANamaMtarehiM devehiM devIhi ya devaduMdubhIo samAhayAo, dasaddhavanne kusume nivAie, celukkheve divve gIyagaMdhavvaninAe kae yAvi hotthA / tate NaM se kaNagajjhae rAyA imIse kahAe laddhaTe evaM vadAsI-evaM khalu tetali[putte] mae avajjhAte muMDe bhavittA pavvatite, taM gacchAmi NaM tetaliputtaM aNagAraM vaMdAmi namasAmi, 2 eyamaTuM 2010_02 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 163 viNaeNaM bhajjo bhujjo khAmemi, evaM saMpeheti, 2 ttA NhAe cAuraMgiNIe seNAe jeNeva pamayavaNe ujjANe jeNeva tetaliputte aNagAre teNeva uvAgacchati, 2 tetaliputtaM aNagAraM vaMdati namaMsati, eyamaTuM ca NaM viNaeNaM bhujjo bhujjo khAmeti, naccAsanne jAva pajjuvAsati / tate NaM se teyaliputte aNagAre kaNagajjhayassa ranno tIse ya mahai [mahAliyAe parisAe] dhamma parikahei / tate NaM se kaNagajjhae rAyA tetaliputtassa kevalissa aMtie dhammaM socA Nisamma paMcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM sAvagadhamma paDivajjai, 2 samaNovAsae jAte ahigayajIvAjIve0 / tate NaM tetaliputte kevalI bahUNi vAsANi kevalipariyAgaM pAuNittA jAva siddhe / 15. kAGkSAdhyAne zrIupadezaprAsAdagrathitaM marIceH kathAnakam / zrIbharatacakriputro marIcikumAraH ekadA cakriNA sArdhaM zrIyugAdijinaM samavasRtaM vanditumagAt / tatra zrIsyAdvAdadharma zrImArudevamukhAt zrutvA pratibudhya vratamAdade / sthavirANAM puroGgAni ekAdazA'pi apaThat / svAminA sArdhaM ciraM vyaharat / anyadA grISmatApapIDitazcAritrAvaraNakarmodayAditi dadhyau, yataH zrIvIracaritre haime na zrAmANyaguNAnmerusamabhArAn durudvahAn / nirguNo'haM bhavAkAGkSI, voDhuM prabhurataH param / / 1 / / kiM tyajAmi vrataM loke, tattyAge lajjyate khalu / labdho vA'yaM mayopAyo, vrataM yena klamo na ca / / 2 / / * zramaNA bhagavanto'mI, tridaNDaviratAH sadA / astu daNDairnirjitasya, tridaNDI mama lAcchanam / / 3 / / kezalocAdamI muNDAH, kSuramuNDaH zikhI tvaham / mahAvratadharAzcAmI, syAmaNuvratabhRttvaham / / 4 / / niSkiJcanA munayo'mI, bhUyAnme mudrikAdi tu / amI vimohA mohena, channasya chatramastu me / / 5 / / upAnadrahitAzcAmI, saMcaranti maharSayaH / pAdatrANanimittaM me, bhavatAmapyupAnahau / / 6 / / sugandhayo'mI zIlena, durgandha zIlatastvaham / saugandhyahetorbhavatu, zrIkhaNDatilakAdi me / / 7 / / amI zuklajaradvastrA, niSkaSAyA maharSayaH / bhavantu me tu vAsAMsi, kASAyANi kaSAyiNaH / / 8 / / tyajantyamI jalArambhaM, bahujIvopamardakam / snAnaM pAnaM ca payasA, mitena bhavatAcca me / / 9 / / evaM vikalpya svadhiyA, liGganirvAhahetave / pArivrAjyaM pratyapAdi, marIciH klezakAtaraH / / 10 / / tAdRgveSaM ca taM dRSTvA-'pRcchaddharmaM jano'khilaH / sAdhudharmaM samAcakhyau so'pi teSAM jinoditam / / 11 / / sarveSAM janAnAM puraH sa dharmadezanAM tanoti / tadA janAstaM papracchu:-'tvaM kiM svayametaM mArga nAcarasi ?' zrutvA sa prAha-'taM merubhAraM voDhuM nAhamIzo'smi' iti sa tAn zazaMsa / punaH sa dharmAkhyAnapratibuddhAn bhavyAnupasthitAn ziSyAn svAminaH samarpayAmAsa / ityAcAro marIciH svAminA 2010_02 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saha vijahAra / svAmI punarvinItAyAM puri samavAsArSIt / tatra prabhuM praNamya bharatena pRSTo bhAvyarhaccakravAdisvarUpaM prabhurjagau / punaH papraccha-'kiM kazcidiha parSadi atra bharatakSetre tvamiva jino bhAvI ?' / svAmyAkhyat-"ayaM tava sUnurmarIcizcaramatIrthakRdvIranAmA iha bharate bhAvI, Adyo vAsudevo bhAvI videhe cakrI bhAvI ca" / tacchrutvA bharato marIciM pradakSiNIkRtya vanditvaivamavocat'tava pArivrAjyaM na vandyaM kiM tu tvaM bhAvyarhannasi, tena vandyase' ityAdi sarvaM jinoditaM kathitavAn / tataHtadAkarNya marIcistrirAsphoTya tripuTIM mudA / ityuvAcoccakairviSNurbhaviSyAmi yadAdimaH / / 1 / / mUkAnagaryAM me cakravartitvaM ca bhaviSyati / bhAvyahaM caramazcArhan, paryAptamapareNa me / / 2 / / Adyo'haM vAsudevAnAM, pitA me cakravartinAm / pitAmahastIrthakRtAmaho me kulamuttamam / / 3 / / ityAtmaprazaMsAM cakAra, tena nIcagotrakarmopArjitam / anyadA tasya zarIre vyAdhirutpannaH / sAdhubhirapAlyamAno glAna evaM dadhyau--"aho amI sAdhavo nirdAkSiNyAH, mama pAlanaM dUre'stu, paraM dRSTyA IkSante'pi na / yadvA duzcintitamidaM mayA svatanorapi paricaryAM na kurvanti tarhi bhraSTasya mama kathaM kuryuH !ato vyAdhiSu gateSu ziSyamekaM kariSyAmi" evaM dhyAyanmarIciH paTurabhavat / anyadA'sya kapila: kulaputrako militaH, tatpura ArhantaM dharmaM dharmArthI sa jJApitastena / tataH kapilo'bravIt-kiM tvanmArge dharmo na vidyate ?' / tataHjinadharmAlasaM jJAtvA, ziSyamicchan sa taM jagau / mArge jaine'pi dharmo'sti, mama mArge'pi vidyate / / 1 / / tacchiSyaH kapilo'thAbhUt, mithyAdharmopadezanAt / marIcirapyabdhikoTIkoTIsaMsAramArjayat / / 2 / / marIcistadanAlocya, vihitAnazano mRtaH / brahmaloke dazodanvatpramitAyuH suro'bhavat / / 3 / / ziSyAn vidhAyAsUryAdIn, svAcArAnupadizya ca / vipadya ca brahmaloke, kapilo'pyamaro'bhavat / / 4 / / sa prAgjanmAvadheqhatvA, mohAdabhyetya bhUtale / svayaM kRtaM sADayamatamAsUryAdInabodhayat / / 5 / / tadAmnAyAdatra sAGghanyaM, prAvartata ca darzanam / sukhasAdhye hyanuSThAne, prAyo lokaH pravartate / / 6 / / 16. gRddhidhyAne zrIupadezaprAsAde maGgunAmAcAryasya dRSTAntaH / mathurAyAM maGgunAmAcAryaH sAdhupaJcazatIparivRtta Aste / janAstadupadezaguNai raJjitAstadA taM yugprdhaanmaahuH| yataH vihAya kAryAntaramantarAya-manyAnanAdRtya munInazeSAn / bhaktyA vazIbhUta ivAtibhUriH, sUriM siSeve hi janastameva / / 1 / / / yataH 2010_02 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 2 dRSTAntasamuccayaH te janAH snigdhamadhurAdyazanAdibhirnityaM sevante / krameNa karmavazAdrasalaulyaM jAtaM, tena nityAvAsaM prApa / tataH kAlAntare sAtagauravAdvihAropadezAdikriyAlaso jAtaH, RddhigauravAnmithyAbhimAnI yathArhavinayAdyalaso'bhUt, rasagauravAttu kSetrakulAdisaMsaktIbhUya gocarIgaveSaNAlaso jAtaH / krameNa tatraiva mRtvA nagaranirgamanapratyAsannayakSAyatanAdhiSThAyakatvena vyantaro jajJe / vibhaGgenAvalokya pUrvabhavaM saMjAtapazcAttApo'dhunedaM prAptakAlamiti saMcintya sAdhUnAM bahirgacchatAM purato yakSapratimAmukhAnmahatIM jihvAM niHsArayAmAsa / pratidinamevaM karoti / ekadA sAhasikasAdhunaikena pRSTaM"kastvaM bhoH ? kathaM rasanAmAkRSya darzayasi ?" tataH saviSAdaM yakSaH prakaTIbhUyovAca-:"ahaM dharmAdhvapaGgurbhavadgururAryamaGgunAmA pramAdAnmUlakSatiM prApya mahAvratabhaGgaM vidhAyAtra puranirdhamane yakSo jAtaH / bhavadbhirapi mahArasalAmpaTyaparairna bhAvyaM, jihvAsvAdena patito'haM iti jJApanAyaivaM karomi " iti zrutvA te savismayA rasatyAgatapasyudyatadhiyo babhUvuH / sarveSAM purasta ityupadezaM vitanvanti"indriyajayo hi puMsAM paramasaMpaddhetuH / 16. gRddhidhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAyAM kaNDarIkarAjasya kathAnakam / puNDarIkakaNDarIkau pauNDarikiNyAM puri rAjAnau bhrAtarAvabhUtAm / anyadA kazcitsUrirAyayau / taddharmadezanayA pratibuddhaH puNDarIkaH pravivrajiSurlokAnAhUya sahodaramuvAca "bhavantaM rAjye'bhiSicya pravrajAmIti / so'bravIt, tatkiM mayA narake yAtavyam ? alaM me rAjyena, ahamapi pravrajAmi / prabhurAha kRtyamidaM bhavAdRzAM, kintu duHzakyamiti / tenoktaM na kiJcid duSkaraM samarthAnAM, tato vAryamANo'pi sa niSkrAntaH, anAyakaM rAjyamitItaro'dhArito laukeH / pazcAd bahukAlaM pravrajyAM vidhAyAnyadA dussahatayA pariSahopasargANAM vicitratvAtkarmapariNateH, anAdibhavAbhyastatayA viSayalolatAyAH, jAtabhagnavratapariNAmaH kaNDarIko'cintayadadhitiSThAmi tatprAkpratipannaM rAjyamityAkUtenAgacchatsvapuraM sthito bahirudyAne, niveditastatpAlena rAjJe, kimekAkI ? iti vimarzAtkaticidAptapuruSaparikaraH samAgato rAjA / dRSTo'valambitataruzAkhApAtro dUrvAvitAnoparivartI sa tena / tato lakSitatadabhiprAyo rAjAmAtyAdInuvAca mayA vAryamANenAnenAgrAhi vratam, adhunA'yaM rAjyaM gRhNAtu, vayaM punaretaditi vadatA ca dadire tasmai rAjyacihnAni, jagRhe talliGgam / jagAma gurvabhimukham, itaro'pi rAjyaviSTaramadhyAsya taddina eva bhUyo bhakSayitvotpannavisUciko rAraTyamAno bhraSTapratijJo'draSTavyo'yamiti laukernindanAdullasitatIvraraudradhyAno mRtvA gataH saptamanarakapRthivIm / puNDarIkaH punargatvA gurvantikaM karomi niSkalaGkaM saMyamamityAvirbhUtatIvrazubhapariNAmo'nucitAnupAnatkA'vanigamanena galaccaraNarudhiraH samudIrNakSutpipAsAparISahastathApyavicalitasattvastaddina eva mRtvA gataH sarvArthasiddhimiti / 2010_02 , 165 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 17. AzAdhyAne zrIAkhyAnakamaNikoze mUladevAkhyAnakam / paurapura-garuyapavvayaphaNivaikayabhAra bhArahe vAse / asthi videhAvisae kusumapuraM nAma nayaranti / / 1 / / dIsaMti jattha niJcaM naramaNisaMdohabhUsiyA''vAsA / nayanAyasaMpayapao nayaparamo naravaI tattha / / 2 / / vikkhAyasayalanaravaisiromaNI kusumaseharo nAma / duvvAravairivAraNanivAraNA jassa bhuyadaMDA / / 3 / / jammi jayalAlasammiM vasuMdharAbhAramuvvahaMtammi / uttinnabharo kamaDho raisuhalIlaM samuvvahai / / 4 / / sayalaMteurasArA visAlakulasaMbhavA visAlacchI / niyarUvovahasiyatiyasasuMdarI suMdarI bhajjA / / 5 / / ___tIe saha visayasokkhaM aNuhavamANassa tassa suhiyassa / aikamai koi kAlo rajjadhurAdharaNadhavalassa / / 6 / / kAleNa samuppanno punnajjiyasavvasuMdarAvayavo / suhasumiNasUiyAsesalakkhaNajuo suo tassa / / 7 / / kayamUladevanAmo sulaliyakarapaMcadhAidullalio / paNaiyaNamaNabhirAmo sa bAlabhAvaM aikkanto / / 8 / / nissesakalAkusalo vilasiralAyannamaNaharasarIro / taruNiyaNamamabhirAmaM saMpatto jovvaNAraMbhaM / / 9 / / aha annayA kayAI aNegabhaDakoDisaMkaDatthANe / jA ciTThai naranAho tA paDihAreNa vinnattaM / / 10 / / puha ! paurapauralogo rAyaduvArammi ciThi nisiddho / pahupAyapaumadaMsaNasamussuo ko samAeso ? / / 11 / / aha bhaNai naravariMdo dasaNAvalikiraNadhavaliyadiyanto / re ! jhatti taM pavesasu maha purao paurapuraloyaM / / 12 / / naravaiAeseNaM pavesio vihiyauciyasammANo / dharaNIyalamiliyaniDAlamaMDalo paNamiya niviTTho / / 13 / / to bhaNai naravariMdo kiM maha daMsaNasamussuo loo / paracakka-cora-caraDAiDAmaraM kiM nu maha rajje ? / / 14 / / kiM vA ko vi hu asarisapasAyasaMpattidANadullalio / kuNai parAbhavamAsaMghio jaNo rAyaulaThAI / / 15 / / evaM jAva payaMpai naranAho vihiyapaNayasammANo / tA maulimiliyakarakamalasaMpuDo pabhaNae seTThI / / 16 / / tai pAlaMte jayapahu ! aipayaDapayAvapahayapaDivakkhe / suviNe vi deva ! na'nno amhaM bhuvaNe vi bhayaheU / / 17 / / kiMtu paradArarasio nayapAliyapariyaNo mahiyamitto / paramAyAyArarao baMdIkayasayalapaurajaNo / / 18 / / khatteNa gahiyaraha-gaya-mANikko hayapahANapattiyaNo / rAyacariehiM kumaro evaM nayaraM mahai deva ! / / 19 / / iya nisuNiya paurajaNaM visajjae vihiyauciyapaDivattI / aMtagurukovahuyavahadhUmasihasAmalacchAo / / 20 / / 2010_02 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 167 etyaMtarasmi kumaro hAravirAyaMtaviyaDavacchayalo / piupAyapaNamaNakae samAgao tattha atthANe / / 21 / / paNamaMtasayalasAmaMtamaulimaNirayaNakiraNakacchurie / payakamale miliyaniDAlamaMDalo paNamai kumAro / / 22 / / jaMpei mahIvAlo kayabhiuDIbhaMgabhAsuraniDAlo / khattiyaNagottakhaMpaNa ! avasara maha diThThipasarAo / / 23 / / kumaro vi guruparAbhavamannubharuppannaasarisAmariso / piiparusavayaNaparibhavamasahaMto ciMtae hiyae / / 24 / / ujjhati dhaNaM muMcaMti pariyaNaM mahiyalaM paricayaMti / maraNe vi mahAsattA na uNo mANaM pariharaMti / / 25 / / avi maraNamasamasAhasagiribhairavapaDaNavaDDiyucchAhe / ahilasai mahAsatto na uNo mANaM pariccayai / / 26 / / iya ciMtiUNa kumaro paNamittA pAyapaMkayaM ranno / atthANAo niyatto tatto rayaNIe jAyAe / / 27 / / ahimANadhaNo nayarAo niggao asamasAhasasahAo / vairikarikumbhadAraNakarakaliyakarAlakaravAlo / / 28 / / aNavarayamakkamaMto gAmA''garanagaramaMDiyaM vasuhaM / guDiyakayavAmaNaMgo saMpatto nayarimujjeNiM / / 29 / / tattha durodaradaio niccaM kalagIyadinnamaipasaro / annAyakula-parakkamaparamattho nivasai suheNa / / 30 / / aha annayA ya diTTho kinnarakalagIyavAvaDo tattha / niyabhavaNamattavAraNaparivilasiradevadattAe / / 31 / / gIyANurAyarattA vAmaNae tammi pesae dAsiM / sANuNayaM sappaNayaM sasiNehaM sA vi taM bhaNai / / 32 / / vAmaNaya ! tumha daMsaNasamussuyA sAmiNI samAisai / maha kinnara ! maNaharaNo hosi tumaM gihapaveseNa / / 33 / / to bhaNai mUladevo kA sA tuha sAmiNI ? tao bhaNai / sohaggajayapaDAyA paNaMgaNA devadatta tti / / 34 / / aha bhaNai mUladevo vissAso maha na atthi vesAsu / khaNaratta-virattAsuM avarA-'varahariyacittAsuM / / 35 / / iyarAsu vi juvaIsuM na vIsaseyavvamettha kuDilAsu / visamavisasannibhAsU kiM puNa vesAsu vissAso ? / / 36 / / annonnanehanibbhararasANuviddho na jattha sabbhAvo / rUvAvahariyadeho na vAmaNo tattha alliyai / / 37 / / jA evaM nA''gacchai tA sAhai sAmiNIe sA gaMtuM / sA vi puNo vi bhaNAvai dAsIvayaNeNa vayaNamiNaM / / 38 / / Agaccha ekkavAraM uvaroheNAvi majjha gehammi / dakkhinnanIranihiNo havaMti jeNettha sappurisA / / 39 / / to aNumanniyagamaNo jA jAi khaNaMtaraM tamaNulaggo / tA muTThipahAreNaM jhaDa tti pauNIkayA khujjA / / 40 / / ___JainEducation International 2010_02 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama vinANa-vayaNapagarisa-kinnarakalagIya-guNavisesaM ca / kaliUNa tassa gaNiyA ahiyayaraM raMjiyA hiyae / / 41 / / tAhe vAmaNago vi hu pecchai savvaMgasuMdarAvayavaM / so devadattagaNiyaM raiguNamANikkabhaMDAraM / / 42 / / tathA hisiMgArajalahilaharI sayalajuvANekkamaNavasIkaraNaM / jayavijayavejayaMtI jayekka kAmassa kAmassa / / 43 / / sayalajaNanayaNaaMjaNaamiyasalAyA vilAsaraibhavaNaM / vihivinnANapagariso muttimaI mohavalli vva / / 44 / / evaM saMpecchaMto saMpatto tIe vAsabhavaNammi / kayasamuciyovayAro uvaviTTho tIe pAsammi / / 45 / / to kusalavattapuvvaM Aucchai savvameva vuttaMtaM / so vi samayANurUvaM payAsae kiM pi tappurao / / 46 / / etyaMtarammi sA vi hu tappaJcakkhaM payAsai pahiTThA / niyagIyaparamapagarisamaNuraMjiyaniyayaparivArA / / 47 / / aha jaMpai vAmaNao pariyaNakayacADuraMjiyaM gaNiyaM appuvvageyapagarisaparissamo tuha paraM kiMtu / / 48 / / vAlANuviddha taMtI vaMso suddho na tumha vINAe / viusANa vannaNijjo saddo na hu teNa ramaNIo / / 49 / / tavvayaNajAyakoUhaleNa sammaM nirUvae jIva / tA taMtIe pecchai vAlaM vaMse ya pAhANaM / / 50 / / tagguNaraMjiyacittA paNaMgaNA bhaNai devadattA sA / vAmaNaya ! maNo maha gIyalAlasaM kuNasu sakayatthaM / / 51 / / uddaamrnnNgnnviirpuriscriyaannusaaricrienn| sara-gAmavihiyamuccheNa teNa AsAriyA vINA / / 52 / / to kumaragIyasaMjAyaparavasA hariyamANasA sahasA / taDDaviyakannajuyalA kariNI parihariya karakavalaM / / 53 / / saMjAyavimhayA sA ciMtai hiyayammi attaNo gaNiyA / evaMvihaguNakalio sAmanno hoi na hu esa / / 54 / / tA kAraNeNa keNai hoyavvamavassa ettha rUvammi / iya ciMtiUNa hiyae vAmaNao tIe bhoyavio / / 5 / / to bhoyaNAvasANe egaMte nehanibbharaM bhaNio / kahasu niyakula-parakkamaparamatthaM najjha ettAhe / / 56 / / to teNa neharaMjiyamaNeNa savvaM payAsiyaM tIe / uggaliyaguhiyabhAvA saMjAyasahAvarUveNa / / 57 / / sabbhAvarUyaraMjiyamaNAe to tIe devadattAe / taruNiyaNajaNiyakAmo kAmo vva raIe so dihro / / 58 / / pabhaNai ya nehasAraM sA raMjiyamANasA viNayaniyarA / saha rayaNAharaNehiM jIyaM pi hu maha tuhA''yattaM / / 59 / / avahariyaparopparamANasANa annonnanehasArANa / jA jAi koi kAlo parivajjiyaavarakajjANa / / 60 / / to tIe aipasaMgaM nAUNa kuTTaNI bhaNai ivaM / pariharasu putti ! eyaM dhaNahINaM nANaduviyaDhU / / 61 / / jeNapAeNa iyararamaNI vi raccae uttame vi na daridde / vesANa puNa viseso niyadehaviDhattadaviNANa / / 62 / / 2010_02 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 169 tathA cakayakUDakavaDacADuyaraikaliyA koDhiyaM pi kAmei / pariharai raivirattA dhaNahINaM kAmaevaM pi / / 63 / / vINA-viNoya-vinnANapagarisuppannakittiramaNIyaM / jai vi hu evaM taha vi hu dhaNahINaM putti ! pariharasu / / 64 / / to bhaNai devadattA bahuveNiparaMparAgayA esA / kiM ammo ! kijjissai riddhIkAraTTae tujjha ? / / 65 / / etto ya tattha nivasai suravaiayalo vva ayalavaraseTThI / saibhaddasAlakalio vararayaNo kaNayakaDao ya / / 66 / / so anayA ya gaNiyaM vasaMtamAsammi vivihakIlAhiM / ujjANe kolaMtiM pecchai saha mUladeveNa / / 67 / / to ciMtai so hiyae kaha hohI saMgamo maha imAe ? / ahavA davvuvayAro paNaMgaNANaM vasIkaraNaM / / 68 / / iya ciMtauM payaTTo tIe uvayariumatthajAeNa / uvarohakayasiNehA sA vi hu abhiramai taM ayalaM / / 69 / / ecaM ca jaMti diyahA saddhiM ayaleNa devadattAe / paramaJcaMtasiNehA sayA vi sA mUladevammi / / 70 / / aha sA puNaravi bhaNiyA akkAe niddhaNeNa kiha vacche ! sasaeNa va khoDeNaM aNeNa vaNavADao ruddho ? / / 71 / / to bhaNai devadattA guNehiM rattA dhaNammi na hu aMba ! / aMbA vi bhaNai vacche ! ayalo vi hu guNagaNAvAso / / 72 / / to bhaNai devadattA jai evaM aMba ! kijjau parikkhA / iya bhaNie niyadAsiM cavalaM ayalammi pesei / / 73 / / bhaNai tao sA gaMtuM purao seTThissa vayaNamiNamevaM / jaha tujjha vallahAe ikkhUhiM paoyaNaM ajja / / 74 / / to ayalo ikkhUNaM sagaDaM bhariUNa pesae tIe / to bhaNai devadattA pecchAhaM amba ! kiM kariNI ? / / 75 / / jeNa saDAla-samUlayaikkhUNaM sagaDayaM bhareUNaM / maha pesiyanti vinANapagarisaM peccha ayalassa / / 76 / / saMpai puNa vinnANaM amba ! nirikkhesu mUladevassa / iya bhaNiuM taM dAsiM saMpesai mUladevammi / / 77 / / to sA sAhai gaMtuM jUyapphalayammi mUladevassa / jaha tujjha ajja daiyA icchUvaMchaM samuvvahai / / 78 / / to teNa varADagadasadugeNa egaM gahAya varalaTTi / sigghamasidheNucholliyagaMDalae kAumacireNa / / 79 / / avaravarADagadasadugasaMgahiyasarAvasaMpuDe khivai / pakkhiviya cAujAyaM sUlAsuM poiuM tatto / / 80 / / paTThavai tIe tagguNaraMjiyahiyayA pajaMpae sA vi / jUyAra-ayalavinnANaaMtaraM erisaM aMba ! / / 81 / / _ 2010_02 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam to kuTTaNI viciMtai keNa uvAeNa majjha gehAo / nIharihI ? iya ciMtiya egate bhaNai taM ayalaM / / 82 / / jaha esA accaMtaM aNurattA mUladevajUyAre / vatthAlaMkArAI bharabhogaM tIe taM vahasi / / 83 / / tA kiM eso vi tae nikkAsijjai na majjha bhavaNAo ? / ayalo vi bhaNai maha diTThigoyaraM kaha Nu so hohI ? / / 84 / / akkA vi bhaNai evaM nIsaMkaM tuha bhaeNa na hu ei / tA kavaDagAmagamaNaM karittu saMjhAe puNa ejja / / 85 / / jeNa tumaM nIsaMkaM vilasaMtaM mUladevajUyAraM / saha devadattagaNiyAe pecchase majjha gehammi / / 86 / / teNa taha cciya vihie raMjiyahiyayA paNaMgaNA pacchA / vAhariya mUladevaM nIsaMkaM jAva abhiramai / / 87 / / lallakkamiuDibhIsaNapAikkapamukkahakkaduppeccho / vijjucchaDa vva sahasA tA ayalo tattha saMpatto / / 88 / / to tIe tayaNu turiyaM tUlIe talammi taM khiveUNaM / ____ abbhuTThiya bhaNiyamiNaM kiM gamaNaM tumha na hu jAyaM ? / / 89 / / avasauNo tti bhaNaMto uvaviTTho tammi ceva pallaMke / govijjaMto diTTho jassaMte devadattAe / / 10 / / NhAeyavvaM niyamA ajja mae ettha ceva pallaMke / sA maNai paTTatUliM niratthayaM kiM viNAsesi ? / / 9 / / so bhaNai tujjha piuNo na viNassai kiMtu majjha iya bhaNie / tappariyaNeNa ayalo sigdhaM abbhaMgio tatto / / 12 / / aimailakhalikharaMTiyapalhasthiyakalasasalilasaMsitto / ciMtei mUladevo dhiratyu maha jIviyavvassa / / 93 / / dhannA hu jae jaiNo jaiNo kaMdappasappadappassa / maraNe vI jANa musiyo na mANamANikkabhaMDAro / / 94 / / parihAsaparaMparapAsaparavasA nehavAgurAyattA / hariNa vva kusumasaravAhabANanihayA na ke ettha ? / / 95 / / ahava iha parabhavammi ya paribhavatarukusumamaMjarI mahilA / kAmuyajaNassa suiraM nimmaviyA hayapayAvaiNA / / 96 / / iya ciMtiUNa sahasA niggacchai jAva tUliheTThAo / daTThoTThabhiuDibhAsuraayalo kesesu saMgahiya / / 97 / / nibbhacchiUNa pabhaNai kovaparAmusiyakUrakaravAlo / kiM re ? kIrau avayArakAriNo vairiNo tujjha ? / / 98 / / to bhaNai mUladevo adINacitto abhinnamuharAo / jaM kiM pi tujjha cittassa sammayaM kuNasutaM ceva / / 99 / / ciMtei tao ayalo sAmanno esa hoi na hu puriso / na hi hINakuluppannANa dhIrimA erisA hoi / / 100 / / 2010_02 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 171 iya ciMtiUNa pabhaNai AvaipaDiyaM mamaM pi kaiyA vi / rakkhijjatti satosaM mukko sammANiuM tatto / / 101 / / kaha Nu mae vasiyavvaM iha paribhavagurukalaMkakalieNa ? | iya citaMto citte calio binAyaDAbhimuhaM / / 102 / / saMbala-sahAyarahio savvuttamabuddhisAhasasahAo / laMghato laMgheto giri-sariyAinnamahivIDhaM / / 103 / / vAyAmettasahAyaM pi pecchAe jAva neya aDavIe / aikavilesakAo dilo tA baMbhaNo ego / / 104 / / kivaNANa cakkavaTTI Takko jAIe saddhaDo nAma / jaNakayanigghiNasammAbhihANao nigghiNattaNao / / 105 / / saMbalabalamavalaMbiya eyassa ahaM suheNa laMghissaM / iya ciMtiya saMcalio kayasaMbhAseNa saha teNa / / 106 / / to paharaduge salilappaesamAsajja saddhaDo turiyaM / avaloDiUNa salileNa sattue jimai egAgI / / 107 / / aha teNa mUladevo vayaNeNa vi na hu nimaMtio jAva / ciMtei nUNamiNDiM vissariyamimassa maha suhiNo / / 108 / / avarahe uNa niyamA na vaMcihI esa ciMtae jAva / cittammi mUladevo to bhoccA baMbhaNo patto / / 109 / / tuMdaM parAmusaMto malamANo hatthajuyalamaNavarayaM / dADhiyamavalUhaMto uDDeggAre pramuMcaMto / / 110 / / aha bahalatarutalammiM khaNamettaM tAva vissamAmo tti / kharakiraNatAviyataNU majjhattho jAva divasayaro / / 111 / / pacchA purao gamaNaM kAhAmo iya kumArabhaNiyammi / vIsamiuM khaNamekkaM puNo payaTTA pahe gaMtuM / / 112 / / etthaMtarammi kumaraM AvaikaliyaM viyANiuM rano / mitto atthanimittaM va dUramavagAhae jalahiM / / 113 / / to saddhaDeNa bhuttaM taheva egAgiNA viyAle vi / na ya vAyAmetteNa vi nimaMtio kaDhiNahiyaeNa / / 114 / / bIyadiyahe vi taha vi hu nimaMtio teNa na ya maNAgaM pi / taiyammi diNe aDaviM aikaMtA do vi te kaha vi / / 115 / / 2010_02 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saMpattavasimadeso tassA''sAdhariyaniyayapANadhaNo / ciMtei mUladevo uvayArI baMbhaNo majjha / / 116 / / pabhaNai vaJca jahicchaM bhadda ! tumaM kiMtu ejja kaiyA vi / maha rajjasaMpayaM jANiUNa jaM demi te gAmaM / / 117 / / iya bhaNiya mUladevo paharaduge gAmamAgao saMto / karakaliyapattapuDao bhikkhaM bhamiuM samADhatto / / 118 / / kevalakummAsehiM bharittu puDayaM taDAgamaNusariuM / jA niggacchai tatto saMpecchai muNivaraM egaM / / 119 / / mAsovavAsasosiyasarIrasaMpattimasamasuhalesaM / pAraNagapattadivasaM pavisaMtaM gAmamajjhammi / / 120 / / daThUNa mUladevo ciMtai maha putrapariNaI esA / maruranammi va eso jaM diTTho kapparukkho vva / / 121 / / iya ciMtiUNa pabhaNai bhattibharulAsayabahalaromaMco / giNhasu karuNaM kAuM kummAse majjha muNinAha ! / / 122 / / davvAicauhasuddhiM pauMjiuM giNhae muNivaro vi / etyaMtarammi kumaro raMjiyahiyao bhaNai evaM / / 123 / / dhannANaM khu narANaM kummAsA huMti sAhupAraNae / iya bhaNie bhaNai tao muNibhattA devayA gayaNe / / 124 / / maggasu varaM mahAyasa ! jaM royai tujjha uttaraddheNa / gaNiyaM ca devadattaM daMtisahassaM ca rajjaM ca / / 125 / / iya bhaNai jAva kumaro bhaNai tao devayA pahiTThamaNA / muNidANapunapAyavaphalamiNamacireNa tuha hohI / / 126 / / uvvariyasesakummAsabhoyaNANaMtaraM pasatthagaI / muNidANapunakalio calio binnAyaDAbhimuhaM / / 127 / / paidiyahapayANehiM vennAyaDanayaramAgao saMto / sutto desikuDIe sumiNaM pecchai nisAsese / / 128 / / amayamayakiraNanimmahiyatAvamasamANakaMti jaNasuhayaM / pavisaMtaM niyavayaNe keraviNIramaNapaDibiMbaM / / 129 / / kappaDio vi hu pAsittu tArisaM kahai sumiNamiyarANa / te vi hu bhaNaMti guDa-nehamaMDiyaM maMDayaM lahasi / / 130 / / to teNa bIyadivase chAijjatammi kammivi gharammi / bhikkhAe pavitRRNaM laddho guDamaMDao ego / / 131 / / kumaro vi maNe muNiuM maNorahANaM apAvaNijjaM ti / sumiNamiNaM maNaharaNaM pahANapurisANa kahaNIyaM / / 132 / / aha uggayammi sUre kumaro kusumANamaMjaliM bhariuM / suviNannuyassa pAse saMpatto paramaviNaeNa / / 133 / / pUittu pAyakamalaM paNAmapuvvaM payAsae sumiNaM / aha ciMtai suviNaviU rajjaphalo esa sumiNo tti / / 134 / / lAyanapunakaliyaM aha taM pariNAviUNa niyadhUyaM / sAhai jaha tui hohI sattadiNabbhaMtare rajjaM / / 135 / / 2010_02 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 173 eyaM nisAmiUNaM thakko so tammi ceva nayarammi / kougaakkhittamaNo diNe diyanto nayarasohaM / / 136 / / kahamettha niddhaNohaM vilasissaM ciMtiUNa nayarIe / Isaragihammi khattaM khaNiUNaM gahiyagihasAro / / 137 / / jA nigacchai tatto patto ArakkhiehiM sahasa tti / to baMdhiUNa nIo karaNe maMtissa pAsammi / / 138 / / coro tti kAumeso bhaNiyamamaJceNa dehacAyassa / tA niMti vajjhabhUmIe kiMkarA laddhaAesA / / 139 / / puvvuttamaliyameyaM kiM hohI jAva ciMtae kumaro / tA duggasUlaveyaNavivaso tannayaranaranAho / / 140 / / marai aputto to maMtipamuhasAmaMta-pauraloeNa / ahivAsiUNa sammaM gayapabhiI paMcadivvAiM / / 141 / / maggijjai nararayaNaM puvvabhavuppannapunnapabbhAraM / rajjanimittaM nayare tiya-caJcara-deulAIsu / / 142 / / to jaMtAI tAI divvAiM nayarabAhiruddese / pecchaMti kharArUDhaM rattaMdaNalittasavvaMgaM / / 143 / / siriuvaridhariyachittiramAroviyagalasarAvamAlaM ca / vajjaMtavajjhaDiMDimamugghosijjaMtacoravahaM / / 144 / / taM mUladevacoraM galagajjI tA gAeNa pAraddhA / guruharisaparavaseNaM haeNa hesAravo vihio / / 145 / / kalasaM ghettUNa karI ahisiMciya nei khaMdhadesammi / DhaliyaM cAmarajuyalaM uvari ThiyaM seyavarachattaM / / 146 / / ucchalio tUraravo jayajayasaddo pavaDhio jhatti / uddAmabaMdiviMdeNa parigao pauraloeNa / / 147 / / rAyasahAe patto muttAmaNimaMDie caukkammi / siMhAsaNe niviTTho paNao sAmaMtamaMtIhiM / / 148 / / aha devayAe gayaNe bhaNiyA sAmaMtamaMtiNo savve / jaha esa punakalio vikkamarAo mahArAo / / 149 / / jo ANAe vaTTai na sammameyassa tassa na khamAmi / tappabhii amaJcAI saMjAyA ANatallicchA / / 150 / / jAo mahAnariMdo paDupayaDapayAvapattamAhappo / niTThaviyavairiviMdo jahatthamaNupAlae rajjaM / / 151 / / aha annayA kayAI rAyA cittammi ciMtae evaM / saha daMtisahasseNaM laddhaM rajjaM jahuddiTuM / / 152 / / kintu kimaNeNa devadattArahieNaM suMdareNa rajjeNa ? / jeNa piyasaMpaogo rajjaM kajjaM kimaneNa ? / / 153 / / to paTThavio leho ujjeNinarAhivassa naravaiNA / bhaNio ya majjha neho eIe devadattAe / / 154 / / jai paDihAsai tIe tumhANaM savvahA abhimayaM ca / maha jIyanivvisesaM tA pesasu taM siNeheNa / / 155 / / iya vAIUNa lehaM rannA lehAriyA imaM bhaNiyA / bho bho ! kimevameyaM binnAyaDasAmiNA lihiyaM ? / / 156 / / ki amhANaM tassa ya koi viseso samatthi rajjammi ? / jeNAhaM niyarajjaM savvamiNaM tassa kappemi / / 157 / / hakkAriUNa bhaNiyA gaNiyA rannA jahA tae bhadde ! / vinattamAsi puvvaM jaha mottuM mUladevaM me / / 158 / / 2010_02 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam anno na pesiyavvo puriso tA esa so mahArAyA / saMjAo puvvajjiyapunnamahApariNaivaseNa / / 159 / / to tujjhA''NayaNatthaM niyapurisA pesiyA ehaM teNa / tA jAhi tassa pAse paDihAsai tujjha jai citte / / 160 / / to bhaNai devadattA deva ! sayA vi hu maNoraho Asi / saMpuNNo puNa iNDiM tumhANunAe amhANaM / / 161 / / vibhaveNa pUiUNaM paTTaviyA mUladevapAsammi / pattA ya tattha teNa vi pavesiyA guruvibhUIe / / 162 / / tIe saha visayasokkhaM uvabhuMjataMssa jAi jA kAlo / tA saddhaDabhaTTeNaM nisuyA rajjassa saMpattI / / 163 / / tatthA''gao paviThTho paDihAraniveio nivasamIve / dino gAmo rannA vi tassa bhaNiuM imaM vayaNaM / / 164 / / pAlejjasu niyagAmaM ajjappabhiI paraM tumaM kiMtu / maha nayaNagoyare mA havejja kaiyA vi jA jIvaM / / 165 / / aha anayA ya ayalo ujjeNIe dhaNajjaNanimittaM / binnAyaDammi nayare patto bahulogapariyario / / 166 / / maMjiTThAikayANagamajjhe govittu paramavatthUNi / maMjiTThAINa puNo sukaM pADeumAraddho / / 167 / / nAo suMkiyaloeNa kaha vi to daMsio naravaissa / jaha deva ! suMkacorIe vANio sAvarAhu tti / / 168 / / rAyA vi saMbhamabbhaMtaloyaNo jA paloyae samma / kaha ayalasatthavAho ? avvo ! acchariyameyaM ti / / 169 / / to bhaNiyaM naravaiNA pariyANasi ko ahaM ? bhaNai ayalo / niyakittibhariyabhuvaNaM deva ! tumaM ko na yANei / / 170 / / to naravaiNA sAhiyaniyavuttaMto ksijjio ayalo / sammANadANapariosapuvvayaM suMkaparimukko / / 171 / / / aha mUladevarAyA naeNa paripAliUNa niyarajjaM / sAvagadhammaM ca tahA mariuM devesu uvavanno / / 172 / / 18. tRSAdhyAne zrImadbhAvavijayakRte zrIuttarAdhyayanavRttau dhanazarmanAmakSullakakathA / abhUdujjayinIpuryyA, dhanamitrAbhidho vaNik / dhanazarmAzrayastasya, dhanazarmA suto'bhavat / / 1 / / guruvANI samAkarNya, guruvairAgyavAn dhanaH / putreNa puNyasatreNa, satrA tatrA''dade vratam / / 2 / / svasmin pare ca sahitau, sahitau tau vrativrajaiH / prasthitAvelagapurA'dhvani madhyaMndine'nyadA / / 3 / / tadA ca bhISmagrISmArkakarasampAtatApitaH / pipAsApIDito bAlaH, sa cacAla zanaiH zanaiH / / 4 / / munayo'nye'grato jagmurdhanamitramuniH punaH / pazcAccacAla sUnostatpremapAzaniyantritaH / / 5 / / mArge tatrAyayau ragattaraMgAtha taraGgiNI / tataH pitA'lapatputraM, tAM nirIkSya pramodabhAk / / 6 / / 2010_02 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 175 jAnAmi ceSTayA vatsa !, tvAM pipAsAparAjitam / madabhyaNe ca nAstyambhaH, prAsukaM tatkaromi kim ? / / 7 / / tadidAnI nadInIraM, pItvodanyAni hanyatAm / niSiddhamapi kAryaM hi, kAryamApadi dhIdhanaiH / / 8 / / yaduktaM "niSiddhamapyAcaraNIyamApadi, kriyA satI nA'vati yatra sarvathA / ghanAmbunA rAjapathe'ti picchile, kvacibudhairapyapathena gamyate" / / 9 / / mRtyudAmApadamimAM, tadullaDghya kathaJcana / paJcAdAlocayeH pApaM, samIpe sadguroridam / / 10 / / ityudIrya samuttIrya, sa nadImityacintayat / nUnaM madarzane putro, hriyA pAsyati nodakam / / 11 / / hrImAn kurvanna kAryaM hi, svacchAyAto'pi zaGkate / tadarzanapathAdasyApasarAmi zanaiH zanaiH / / 12 / / dhyAtveti sa puro'cAlIt, kSullo'tha prApa nimnagAm / tRSArto'pi na tattoya-mapibacca dRDhavrataH / / 13 / / anye tvAhurudanyAni, bAdhitaH sa zizubhRzam / zuSyattAlumukhoraskazcetasIti vyacintayat / / 14 / / pibAmya'nAdeyamapi, nA''deyaM vAri sAmpratam / prAyazcittaM grahISyAmi pazcAtsadgurusannidhau / / 15 / / vimRzyeti samutpATya, pAtumaJjalinA jalam / ninye yAvanmukhasyAgre, so'dhyAsIditi tAvatA / / 16 / / pibAmImAn kathaM jIvAnahaM vijJAtajainagIH / udabindau yadekatrA'saGghayajantUn jinA jaguH / / 17 / / trasAH pUtaramatsyAdyAH, sthAvarAH panakAdayaH / nIre syuriti taddhAtI, sarveSAM hiMsako bhavet / / 18 / / tatkiyadbhirdinairyAnti, rakSitA api ye dhruvam / tAn prANAn rakSituM dakSaH, paraprANAnihanti kaH ? / / 19 / / sajIvaM jIvanamidaM, tanna pAsyAmi sarvathA / nirNAyeti zanairnadyAM, sa mumocAJjalerjalam / / 20 / / bAlo'pyabAladhairyastAmuttIrya taTinI tataH / tattIra eva so'patattRSNayA gantumakSamaH / / 21 / / dharmasthairyaM dadhaccitte, pipAsAvivazo'pi saH / smRtapaJcanamaskAro, vipadya tridivaM yayau / / 22 / / prayujyAthAvadhijJAnaM jJAtvA pUrvabhavaM nijam / puro gatvA sthitaM tAtaM, prekSya svAGge pravizya ca / / 23 / / anvagAddhanamitrarSi, tatazcalayituM suraH / samAyAntaM sutaM dRSTvA, haSTaH so'pyacalatpuraH / / 24 / / (yugmam) athodanyA vyathA-nAM, munInAmanukampayA / dhanazarmA'maro bhUrigokulAnyadhvani vyadhAt / / 25 / / tebhyo'dhigatya takrAdi, sAdhavaH svAsthyamAsadan / sudhAkuNDebhya AsAdya, pIyUSamiva nirjarAH / / 26 / / viharantaH sukhenaivaM, tatkRtai vajikA vraje / ullaghyAraNyamApuste, kramAdantimagokulam / / 27 / / tato'gre gacchatAM teSAM, madhyAtkasyApi viNTikAm / svaM jijJApayiSuH so'tha, tatra vyasmarayatsuraH / / 28 / / dUraM gatvA viNTikAM ca, smRtvA sa valito vratI / upadherviNTikAM tatrA'pazyatsvAM na tu gokulam / / 29 / / 2010_02 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tAmAdAya pracalito, milito'nyatapodhanaiH avadadviNTikAlAbhaM, gokulAdarzanaM ca saH / / 30 / / jAtAzcaryAstadAkarNya, munayo vyamRzanniti / nUnaM divyAnubhAvena, gokulAnyabhavan vane / / 31 / / atrAntare prAdurAsIt, sa suraH kAntibhAsuraH / vihAya pitaraM sarvAn, munIna'nyAnnanAma ca / / 32 / / enaM kuto na namasItyuktaH sa vratibhistataH / svIyaM vyatikaraM sarvaM nivedyetyavadatsuraH / / 33 / / sajIvAmbho'pi pAtuM yattadAsau me matiM dadau / tatpUrvabhavavaptApi sAdhureSa na vandyate ||34|| snehAdapi riporeva, kAryaM vihitavAnasau / yaddurgatinimittaM me tadA tadupadiSTavAn / / 35 / / apAsyaM cetsacittAmbu, tadaivadvacanAdaham / vratabhaGgabhavAtpApAdabhramiSyaM tadA bhave / / 36 / / sa eva hi budhaiH pUjyo, guruzca janako'pi ca / ziSyaM sutaM ca yaH kvApi, naivonmArge pravarttayet / / 37 / / dhanazarmasuparvaivamudIryAgAttriviSTapam / sAdhavo'pi tataH sthAnAdvijahuste yathAsukham / / 38 / / kSullo yathA'yaM dhanazarmanAmA, sehe pipAsAM sudRDhapratijJaH / evaM samagrairapi saMyataiH sA, sahyA mahAnandapadAnuktaiH / / 39 / / 176 19. kSuddhyAne zrIAkhyAnakamaNikoze rAjagRhasthadramakaH / rAgagihammi puravare Ajammadariddio vasai damao / bhikkhAmettuvajIvI aha'nnayA Usave jAe / / 1 / / savvo vinayaroo ghettUNaM khajja - pejja - lejjhAI / vebhAragirisamIve savvattugacAruujjANe / / 2 / / ujjANiyAe patto etto jAesu dosu paharesu / kapparayakaro damao nayare bhikkhaM paribbhamai / / 3 / / paDibhavaNaM hiMDaMto bhaNijjae bhavaNarakkhavAlehiM / savvo vi jaNo ghettUNa bhoyaNaM ajja ujjA / / 4 / / saMpatto tAtaM pahuca tattheva tayaNu so jAva / tattha gao tA logo bhottUNa maNonnamAhAraM / / 5 / / tatto tAlaya-rAsaya-nADaya-pekkhaNaya - mahuragIehiM / akkhittamaNo na hu koi tassa bhikkhaM payacchei / / 6 / / suiraM jAyaM tassa vi uttaramavi tassa dei na hu koi / tanhA - chuhAkilaMto tatto so kovamAvanno / / 7 / / vebhAraselasiharaM samAruheUNa maharihasilAe / uvavisiyamahobhAge haNaNakae sayalaloyassa / / 8 / / roddajjhavasAeNaM khaNai tao so vi cUrio tIe / mariumasipattadAruNanarae so nArao jAo / / 9 / / nivaDaMtasilAkhaDahaDasaddaM soUNa paurapuralogo / naTTho tamhA vajjaha asuhaM bhAvaM patte || 10 || 20. pathidhyAne zrIpariziSTaparvasaMvalitaH valkalacIriNaH dRSTAntaH / athAkhyadbhagavAn rAjannagare potanAbhidhe / abhUtsaumyatayA candraH somacandro mahIpatiH / / 1 / / sadharmacAriNI tasya dhAriNI dharmadhAriNI / babhUva zIlAlaGkArA vivekajaladIrghikA / / 2 / / 2010_02 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH sA gavAkSe'nyadA patyurAsInasya kacoccayam / svayaM karasarojAbhyAM vivarItuM pracakrame ||3|| dadarza ca tadA rAjJaH palitaM mUrdhni dhAriNI / sthAnaM svIkRtyabhijJAnaM jarayeva nivezitam / / 4 / / vyAjahAra ca rAjAnaM svAmin ! dUto'yamAgataH / dizo'valokya rAjA'pi proce kiM neha dRzyate ? / / 5 / / rAjJyathAdarzayadrAjJaH palitaM mUrvyuvAca ca / prANeza ! kezarAjo'yaM prazasyo dharmadautyakRt / / 6 / / tRtIyavayasaH zastramiva yauvanaghAtakam / tanmUrdhni palitaM dRSTvA rAjA duramanAta / / 7 / / abhyadhAddhAriNI deva ! kiM vRddhatvena lajjase ? | apyekaM palitaM dRSTvA yadyevaM durmanAyase ||8|| paTahodghoSaNAM kRtvA lokaH sarvo niSetsyate / na yathA vRddhabhAvaM te vArtayA'pi prakAzayet / / 9 / / rAjA provAca jimi nAhaM palitadarzanAt / daurmanasye punaridaM kAraNaM jIvitezvari ! / / 10 / / adRSTapalitairasmatpUrvajairAdade vratam / ahaM tu viSayAsaktaH priye ! palitavAnapi / / 11 / / ahamahnAya gRhNAmi vratamevaM sthite'pi hi / kiM tu dugdhamukhe sUnau rAjyamAropyate katham ? / / 12 / / yadvA me vratamAditsoH kiM rAjyena sutena kim / dhImati ! vratamAdAsye tvaM svaM saMvardhayA''tmajam / / 13 / / dhAriNyabhidadhe nAhaM tvAM vinA sthAtumIzvarI / satyaH patyanuyAyinyaH samaye yatra tatra vA / / 15 / / tadvAle'pi sute rAjyaM nidadhIthA ahaM punaH / zuzrUSiSye vane'pi tvAM dehacchAyeva pArzvagA / / 15 / / araNyajastaruriva sutaH svaireva karmabhiH / prasannacandro bAlo'pi vardhatAM tena kiM mama / / 16 / / somacandrastato rAjyamAropya tanujanmani / dikproSitastApaso'bhUt patnyA dhAtryA ca saMyutaH / / 17 / / sa AzramapadaM kiJciccirazUnyamazizrayat / dustapaM ca tapastepe zuSkapatrAdibhojanaH / / 18 / / palAzapatrANyAdAya sa AzramakuTIM vyadhAt / mRgANAmadhvagAnAM ca zItacchAyA'mRtaprapAm / / 19 / / svAdusvAdUnyudakAni vanaspatiphalAni ca / somendurAnayatpantyai syUtastatprematantubhiH / / 20 / / tatrApi dhAriNI sA tu patyAvatyantabhaktibhAk / talyaM prakalpayAmAsa tadarthaM komalaistRNaiH / / 21 / / tadAni pakvAni peSaM peSaM ca dhAriNI / snehaM jagrAha divase cakre ca nizi dIpakAn / / 22 / / araNyagomayairAdraiH sA lilepA''zramAGgaNam / patyuH sukhAsikAhetormArjayAmAsa cAsakRt / / 23 / / tatrAzrame dampatI tau lAlayantau mRgArbhakAn / tapaH kaSTamajAnantau kaJcitkAlaM vyatIyatuH / / 24 / / santoSasukhadhAriNyAH dhAriNyAH pUrvasambhavaH / tatra krameNa vavRdhe garbho'nutpAditavyathaH / / 25 / / dhAriNyA sUnuranyUnalakSaNaH suSuve'nyadA / kAntyA dIpa ivAtailapUro'ntaH sUtikAgRham / / 26 / / Azrame valkalAnyevetyaveSTyata sa valkalaiH / pitrA valkalacIrIti tatastannAma kalpitam / / 27 / / 2010_02 177 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam vipede dhAriNI sUtirogeNa tanayaH punaH / adRSTamAtRkaH so'bhUt pumAniva nirakSaraH / / 28 / / araNyamahiSIkSIraM pAyayitvA muhurmuhuH / somendurArpayaddhAtryA dhAraNAya tamarbhakam / / 29 / / avApa sA'pi paJcatvaM kAlena kiyatA'pi hi / dhAtrI daivavazenAnuyiyAsuriva dhAriNIm / / 30 / / apIpyanmahiSIkSIraM somendustaM zizuM svayam / yAnniSaNNaH zayAno vA svayamaGke dadhAra ca / / 31 / / sa kramAdvardhamAno'bhUtpAdacaMkramaNakSamaH / cakre ca pratyahaM pAMzukrIDAM vanamRgArbhakaiH / / 32 / / edhobhiH svayamAnItairnIvAraiH svayamAhataiH / svayaM rasavatIM kRtvA somendustamabhojayat / / 33 / / vanadhAnyairvanaphalaiH poSaM poSaM tamarbhakam / somacandro vyadhAdAtmasakhaM tapasi dustape / / 34 / / yauvanAbhimukhazcAlaGkarmINaH sarvakarmasu / pitRcaryApravINo'bhUdatha valkalacIryapi / / 35 / / phalAdyAnayanainityamaGgasaMvAhanena ca / zuzrUSAM sa pituzcakre sA hi sarvavratottamA / / 36 / / AjanmabrahmacAryeva vratI valkalacIryabhUt / strINAM nAmApi nAjJAsIdastrIke nivasanvane / / 37 / / prasannacandraH zuzrAva vanasthasyAnyadA pituH / dhAriNIkukSisambhUtaM sutaM sodaramAtmanaH / / 38 / / kIdRzo'sti sa me bhrAtA ? miliSyati kathaM punaH ? / ityubhUdraNaraNako rAjJo manasi durdharaH / / 39 / / athAdizaccitrakarAMstatra yAta tapovane / yacchrImattAtapAdAnAM pAdaparilaGkRtam / / 40 / / / pitRpAdAbjahaMsasya madIyasyAnujanmanaH / vane nivasato rUpamAlikhyAnayata drutam / / 41 / / yugmam / / pramANamAdeza iti procya citrakarA api / yayustatra vane puNyIkRte valkalacIriNA / / 42 / / te vizvakarmaNo mUrtyantarANIvAtikauzalAt / tamAlikhanyathAvasthamAdarzapratibimbavat / / 43 / / AnIya darzayAmAsU rUpaM valkalacIriNaH / te citrakAriNo rAjJaH sudhAvartinibhaM dRzoH / / 44 / / dadhyau nRpatirAkRtyA matpitunaiSa hIyate / AtmA vai jAyate putraH zrutireSA hi nAnyathA / / 45 / / diSTyA sodara ! dRSTo'sItyabhidhAyAsakRnnRpaH / taM sasvaje mUrdhni jaghrau na cAGkAdudatArayat / / 46 / / valkalAcchAdanadharaM dRSTvA valkalacIriNam / udazrurdAgabhUdrAjA sanirjhara ivAcakaH / / 47 / / Uce ca pravayAstAto yuktamAcaratu vratam / madbhAtustvasya bAlasya vanavAso'pi nArhati / / 48 / / ahaM rAjyasukhahUde magnaH krIDAmi haMsavat / pulinda iva me bhrAtA vanavRttyA'nujIvati / / 49 / / araNyajo jIva iva durAneyaH sa pattane / kaSTaM tu mama rAjye'pi tasminrAjyAvibhAgini / / 50 / / vanakaSTamiti bhrAturanuzocanmahIpatiH / evamAjJApayAmAsa vezyAzcAturyazAlinIH / / 51 / / muniveSeNa gatvA'GgasparzarnavanavoktibhiH / pralobhya khANDaizca phalairihAnayata me'nujam / / 52 / / 2010_02 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 179 iti rAjA''jJayA vezyA muniveSabhRto drutam / tadAzramapadaM jagmuH somacandreNa sevitam / / 53 / / phalAnyAdAya bilvAdInyAyAntamRSiputrakam / valkalAcchAdanaM tatra dadRzustaM mRgIdRzaH / / 54 / / muniveSabhRtAM tAsAM so'kArSIdabhivAdanam / RjudhIrityapRcchacca ke yUyaM ? ko va AzramaH ? / / 55 / / tAH procurvayamRSayaH potanAzramavAsinaH / tavAgatAH smo'tithayaH kimAtithyaM kariSyasi ? / / 56 / / uvAca sa phalAnyetAnyAhRtAni mayA vanAt / yUyamaznIta pakvAni madhurANi maharSayaH ! / / 57 / / tAzcocurAzramapade'smadIye nedRzAnyaho / phalAni kazcidaznAti nIrasAnyatinIrasaH / / 58 / / asmadAzramavRkSANAmIkSasva phalavarNikAm / ityuktvA tA niSedurdvamUle taM ca nyaSAdayan / / 59 / / tAzca taM prAzayan khaNDaphalAnyaviphalAzayAH / so'pi sadyastadAsvAdAdvilvAdyudvegabhAgabhUt / / 60 / / ekasthAnasthitaM tAstaM svAGgasparzamacIkaran / tatkaraM ca nyadhuH pInakucakumbhe nijorasi / / 61 / / sa Uce komalamidaM kimaGgaM vo maharSayaH ? / kimunnate sthale ete yauSmAkINe ca vakSasi ? / / 62 / / tAH procustaM spRzantyaH svaiH komalaiH pANipallavaiH / asmadvanaphalAsvAde hIdRk syAdaGgamArdavam / / 63 / / AsvAditairvanaphalairasmadIyairmahArasaiH / atyantopacayAdete jAyete hRdi ca sthale / / 64 / / tadvimuJcAzramamimamasArANi phalAni ca / asmadAzramamAgatya tvamapyasmAdRzo bhava / / 65 / / atha khaNDaphalAsvAdalubdho valkalacIryapi / saGketamagrahInmugdhastAbhiH saha yiyAsayA / / 66 / / saMsthApya tApasabhANDamAgAdvalkalacIryapi / yathoditaM ca saGketasthAnaM tAbhiradhiSThatam / / 67 / / tadA ca daddaze vRkSAdhiruddhaizcarapUruSaiH / AgacchansomacandrarSirakathyata ca yoSitAm / / 68 / / mA zApsIdeSa iti tAstasmAdbhItA drutadrutam / nezuma'gya iva vyAdhAdamilantyaH parasparam / / 69 / / sthAnaM gate ca pitari kumArastAH paNAGganAH / naSTasvaH svamivAnveSTumupAkrastAkhile vane / / 70 / / dadarza rathinaM caikaM sa dhAvanmRgavadvane / tamapyRSi manyamAno'vadattAtAbhivAdaye / / 71 / / rathyapRcchatkumAra ! tvaM kva gamiSyasi so'vadat / gamiSyAmyAzramapadaM maharSe ! potanAbhidham / / 72 / / rathyavAdIdahamapi yiyAsuH potAnAzramam / tato'nvagAttamagregUmiva valkalacIryapi / / 73 / / sa tApasakumAro'pi pathi yArathikapriyAm / rathAdhirUDhAM tAteti bhASeta sma muhurmuhuH / / 74 / / rathinaM tatpriyA'vocat keyamasyopacAragIH / yattApasakumAro'yaM mayi tAteti jalpati / / 75 / / rathikaH smAha mugdho'yamastrIke'sminvane vasan / strIpuMsayorabhedajJo naraM tvAmapi manyate / / 76 / / pravIyamAnAndRSTvA'zvAnUce valkalacIryadaH / vAhyante kimamI tAta ! mRgA nArhatyado muneH / / 77 / / 2010_02 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam I vyAjahArAtha rathikaH smitvA valkalacIriNam / haMho karmedamevaiSAM mRgANAM nAtra duSyati / / 78 / / rathiko modakAnsvAdUndadau valkalacIriNe / so'khAdacca tadAsvAdasukhamagno jagAda ca / / 79 / / IdRzAni vanaphalAnyahamagre'pyakhAdiSam / maharSibhiH pradattAni potanAzramavAsibhiH / / 80 / / abhUcca modakAsvAdAtpotanaM gantumutsukaH / kaSAyarUkSairnaTitaH sa bilvAmalakAdibhiH / / 81 / / rathinazcAbhavadyuddhaM caureNaikena doSmatA / rathI gADhaprahAreNa taM cauraM nijaghAna ca / / 82 / / cauro'pyuvAca ghAto hi vairiNo'pi prazasyate / mAmajaiSIH prahAreNa tena tuSTo'smi mAnava ! / / 83 / / vipulaM dhanamatrAsti madIyaM tad gRhANa bhoH ! / trayo'pyAropayAmAsuratha tad draviNaM rathe / 84 / / krameNa potanaM prApto rathI valkalacIriNam / provAca prepsito yaste potanAzrama eSa saH / / 85 / / kiMcicca draviNaM tasmai rathI tApasasUnave / pradadau mArgasuhRde smayamAno jagAda ca / / 86 / / amuSminnAzramapade na vinA dravyamAzrayaH / tadAzramArthI kasmaiciddadyAd dravyamavakraye / / 87 / / kimatra yAmi yAmyatra kiM veti sakale pure / utprekSamANo harmyANi babhrAma munipuGgavaH / / 88 / / narANAmatha nArINAmRSibuddhyA sa mugdhadhIH / abhivAdanavAtUla upAhAsyata nAgaraiH / / 89 / / pure bhramannathaikasyA vezyAyAH sa niketane / viveza tvaritaM cApamuktaH zara ivAskhalan / / 90 / / [ zrI pariziSTaparva zlo. 92 taH 181 ] 21-46. prasthAnadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre sanatkumAraM gaveSayato mahendrasiMhasya kathA / ciraM zakrazriyaM bhuktvA kalpAt pUrNAyurAdimAt / sa jIvo jinadharmasya tasyAH kukSAvavAtarat / / 1 / / mukhe pravizataH svasmin sahadevyapi tatkSaNam / kuMjarAdIn mahAsvapnAMzcaturdaza dadarza sA / / 2 / / samaye'sUta sA sUnuM sarvalakSaNalakSitam / advaitarUpavibhavaM jAtyajAMbUnadadyutim / / 3 / / mahIyasAthotsavena jagadAnaMdadAyinA / sanatkumAra ityAkhyAM cakre tasya mahIpatiH || 4 || kanakacchedagaurAMgo bAlo bAla ivoDupaH / prINannetrANi lokAnAM sa krameNa vyardhata ||5|| aMkAdaMke nareMdrANAM saMcaran sa vyarAjata / araviMdAdaraviMde sitacchada ivoccakaiH / / 6 / / rUpeNApratirUpeNa sa bAlo'pi mRgIddazAm / jahAra dRSTamAtro'pi netrANi ca manAMsi ca / / 7 / / sAMgAni zabdazAstrANi samastajJAnamAtRkAH / papau gurumukhodgIrNAnyeSa gaMDUSalIlayA / / 8 / / rAjyazrIbhuvanastaMbhAn svadoHstaMbhAnivAparAn / sa Adade zastrazAstrANyarthazAstrANi cAbhitaH / / 9 / 180 anyA api kalAH sarvAH kalayAmAsa lIlayA / krameNa vardhamAnaH sa kalAnidhirivAmalaH / / 10 / / 2010_02 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH sa sArdhaikacatvAriMzaddhanurunnatavigrahaH / martyalokAdiva divaM zaizavAt prApa yauvanam / / 11 / / tasyAbhUt paramaM mitraM kAliMdIsUranaMdanaH / mahendrasUra ityAkhyAkhyAtaH prakhyAtavikramaH / / 12 / / prApte vasaMte so'nyedyuH kAliMdIsUnunA samam / makaraMdAkhyamudyAnaM kautukAt krIDituM yayau / / 13 / / krIDAbhistatra citrAbhizcikrIDa suhRdA samam / sanatkumAro gIrvANakumAra iva naMdane / / 14 / / tadA ca rAjJo'zvapateH prAhiNot prAbhRtAn hayAn / dhArApaMcakacaturAn sarvalakSaNalakSitAn / / 15 / / nAmnA jaladhikallolaM kallolamiva caMcalam / ekaM sanatkumArasyApyarpayAmAsa vAjinam / / 16 / / tyaktvA krIDAM kumArastamAruroha turaMgamam / hastyazve rAjaputrANAM kautukaM sarvato'dhikam / / 17 / / kazAmutkSipya caikena valgAM caikena pANinA / AsanAspRSTaparyANa urUbhyAM prerayacca tam / / 18 / / paryadhAviSTa vegena pAdaiH kSmAmaspRzanniva / gacchan bahutaraM vyomni so'zvAn druSTuM veriva / / 19 / / valgayA cakRSe so'zvaH kumAreNa yathA yathA / tathA tathA viparItazikSo'dhikamadhAvata / / 20 / / sAdinAM rAjaputrANAM dhAvatAmapi madhyataH / niryayau sa kSaNAdazvo'zvamUrtiriva rAkSasaH / / 21 / / pazyatAmapi bhUpAnAmuDUnAmiva candramAH / sa ArUDhakumAro'zvo'bhUdadRzyaH kSaNAdapi / / 22 / / azvena sUnumAkRSTaM nadIpUreNa potavat / pratyAnetumanvacAlIdazvaseno'zvasenayA / / 23 / / yAtyasau yAtyasAvazvaH padAnyetAni tasya hi / phenalAlAstasya cemA yAvadAkhyadidaM janaH / / 24 / / tAvadvAtyodabhUccaMDA pUrNabrahmAMDabhastrikA / akAlikA kAlarAtririvAMdhaMkaraNI zAm / / 25 / / yugmam / / apaTIbhirivaukAMsi dizo'cchAdyaMta reNubhiH / staMbhitAnIva sainyAni noddhartuM pAdamapyalam / / 26 / / padaphenAni cihnAni gacchatastasya vAjinaH / azeSANyapi bhagnAni pAMsukallomAlayA / / 27 / / na nimnaM nonnataM nApi sthapuTaM na drumAdyapi / alakSi pAtAla iva praviSTo'bhUjjAno'khilaH / / 28 / / mUDhopAyAH sainikAste paryAkulyabhavannatha / abdhAvaMbhaH pUryamANayAnAH sAMyAtrikA iva / / 29 / / natvA maheMdrasiMho'zvasenamevaM vyajijJapat / deva daivasya ghaTanA durghaTAnyasya khalvim / / 30 / / anyathA hi kumAraH kva dUradezo hayaH kva ca / tatra cAjJAtazIle kva kumArasyAdhirohaNam / / 31 / / kumArasyApaharaNaM tena durvAjinA kva ca / kva vA vAtyeyamuddaMDarajazchAditaddakpathA / / 32 / / paryantasAmaMtamiva daivaM jitvA tathApi hi / AneSyAmyahamanviSya svamitraM svAmisannibham / / 33 / / kaMdareSu girIMdrANaM tuMgeSu zikhareSu ca / niraMtaratarustomadurgamAsvaTayISu ca / / 34 / / rodhoraMdhreSu pAtAlakalpeSu saritAmapi / nirjaleSvapi dezeSu viSameSvapareSvapi / / 35 / / 2010_02 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam mamAlpaparivArasya kvacidekAkino'pi vA / ISatkaraM carasyeva kumArAnveSaNaM prabho / / 36 / / devasyAmitasainyasyAsammAto yatra kutracit / tannAha hasvaradhyAyAM praveza iva daMtinaH / / 37 / / bhUyo bhUyo'pyevamuktvA pAdalagnena tena tu / nivartito'zvasenaH svaM duHkhito nagaraM yayau / / 38 / / mitasAraparIvAro durvAra iva vAraNaH / maheMdrasiMhaH sahasA praviveza mahATavIm / / 39 / / pASANaiH khaGgiviSANotkSiptairviSamapaddhatim / ghartipravizatkroDapaMkilIkRtapalvalAm / / 40 / / prauDhabhallUkahikkAbhiH pratizabditagahvarAm / gahvarAsInazArdUlakRtabUtkAradAruNAm / / 41 / / utphAlacitrakakulavyAkulaiNakulAkulAm / galitazvApadairbADhavAhasaiveSTitadrumAm / / 4 / / camUrucakrairAkrAMtamArgacchAyAvanIruhAm / siMhIsakhIpayaHpAyisiMharuddhAdhvanimnagAm / / 43 / / mattakuMjarabhagnAdhvazAkhizAkhAtidurgamAm / sanatkumAramanveSTuM sa viSvak tAmagAhata / / 44 / / / / paMcabhiH kulakam / / vikaTAM kaMTakitaruzvApadairavaTaiH sthalaiH / mahATavIM tAmaTatastasta sainyaM vyazIryata / / 45 / / khinnakhinnairmucyamAno maMtrimitrAdikairapi / tyaktasaMgo muniriva sa ekAkI kramAdabhUt / / 46 / / bhUyo mahAnikuMjeSu girINAM kaMdareSvapi / pallIpatirivaiko'pi sa babhrAma dhanurdharaH / / 47 / / bRMhite vananAgAnAM siMhaguMjAraveSvapi / so'dhAvat sanatkumAravIradhvanitazaMkayA / / 48 / / svamitraM tatra cApazyannucchalanirjharadhvanau / tadAzaMkyanyato'dhAvat premNo hi gatirIdRzI / / 49 / / nadIkariharInUce madvaMdhordhvanireSa yat / sa vaH pArzve tato labhyaM sarvaM hyekAMzadarzanAt / / 50 / / sarvatrAprekSya suhRdamuJcairAruhya zAkhinaH / dizo nyarUpayadbhUyo mArgabhrAMta ivAdhvagaH / / 51 / / baddhazoka ivAzokeSvAkulo bakuleSvapi / asahaH sahakAradruSvamallo mallikAsvapi / / 52 / / nyakkArI karNikAreSu pATalaH pATalAsvapi / dUrasthaH siMduvAreSu sotkaMpazcaMpakeSvapi / / 53 / / parAGmukhazca malayAnileSvapi khaleSviva / sphuTatkarNaH kokilAnAM paMcamoJcAriteSvapi / / 54 / / azAMtatApaH pIyUSarazmerapi hi razmiSu / sa vasaMtamatIyAya roraputra ivaikakaH / / 55 / / / / caturbhiH kalApakam / / kukUlairiva vistIrNaiH pAdapadmanakhaMpacaiH / bhRjyamAno'rkAzutaptairbhUrajobhiH pade pade / / 16 / / sadyo nirvANadAvAgnibhasmaduHsaMcare'dhvani / pAdatApamajAnAno'gnistaMbhamiva sUtrayan / / 57 / / uSNavAtyAbhiranalajvAlAbhiriva bhUribhiH / vapustApamagaNayan karI giricaro yathA / / 58 / / _ 2010_02 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH kvAthAn rogIva saritAM paMkilAnyUSmalAni ca / piban payAMsi sa grISmaM bhrAmyanneko'tyavAhayat / / 59 / / / / caturbhiH kalApakam / / rakSobhiriva jImUtairudyadvidyunmukhAgnibhiH / akSobhyamANahRdayo vizvavikSobhaNairapi / / 60 / / akhaMDaprasarairdhArAsAraiH zitazaraivi / vidhyamAno'pi saMnaddha ivAmuhyan manAgapi / / 61 / / pade pade vananadIrvegonmUlitapAdapAH / dustarA apyanAyAsaM rAjahaMsa ivottaran / / 62 / / AkrAman paMkilaM mArgaM varAha iva lIlayA / mitrAnveSI paryaTan sa varSA apyatyavAhayat / / 63 / / / / caturbhiH kalApakam / / mUrdhni citrAtapaM ghoraM pAdayostaptavAlukAH / sahamAno'gnizarAvasaMpuTAMtarvasanniva / / 64 / / svacche toye toyajeSu haMsAdiSu ca pakSiSu / avizrAMtamanAH kvAsi kvAsi mitraivamupR'Nan / / 65 / / madagaMdhisaptaparNakuddhadhAvitadaMtinAm / madhyena gacchan daMtIva vanAMtarasamAgataH / / 66 / / sakhyeva pavamAnena preryamANe'bjagaMdhinA / atyagAccharadamapi sa bhraman zaradabhravat / / 67 / / / / caturbhiH kalApakam / / uttareNa samIreNa himAdreriva baMdhunA / himasAt kriyamANeSu sarasIsaridaMbuSu / / 68 / / davAgninApyadAhyAsu dahyamAnAsu sarvataH / jalAMtaH padmakalhArakairavotpalapaMktiSu / / 69 / / zItArtteSu kirAteSu davAnalamapIcchuSu / hemantamapyatIyAya sa bADhaM dRDhanizcayaH / / 70 / / / / tribhirvizeSakam / / zIrNeSu jIrNaparNeSu jAnudaghneSu bhUruhAm / channAhivRzcikeSvaMghrinyAsaM niHzaMkamAdadhat / / 71 / / karNamarmAvidbhiriva marmarairati duHzravaiH / prabuddhotkarNapaMcAsyabUtkAreSvapyakaMpitaH / / 72 / / pratyagrapallavAsvAdamAtreNaivodaraMbhariH / ziziraM gamayAmAsAziziro mitrapIDayA / / 73 / / / / tribhirvizeSakam / evaM santakumArasyAnveSaNAyATato'TavIm / eko mahendrasiMhasya jagAma parivatsaraH / / 74 / / tasyAmaTavyAmanyedyurgatvA kiyadavasthitaH / dizo vilokayAmAsa naimittika ivonmukhaH / / 75 / / tataH kAraMDavakrauMcahaMsasArasapakSiNAm / kSaNAdAkarNayAmAsa kolAhalamanAkulaH / / 76 / / marutA paMkajAmodavAhinAzvAsitazca saH / saraH kiMcidihAstIti nizcikAyAnumAnataH / / 77 / / AnaMdabASpatoyena nizcinvan mitrasaMgamam / sarovarasyAbhimukhaM sa yayau rAjahaMsavat / / 78 / / gacchannagre ca zuzrAva gItaM gAMdhArabaMdhuram / madhuraM veNunAdaM ca vINAkkANaM ca hAriNam / / 79 / / 2010_02 183 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam vicitravastranepathyaramaNImadhyavartinam / mitraM sanatkumAraM sa dadarza priyadarzanam / / 80 / / asau priyasuhRt kiM me mAyA kasyApi kApi vA / indrajAlamidaM kiM vA hRdayAnnirgato'tha me / / 81 / / iti so'ciMtayadyAvattAvat karNarasAyanam / vaitAlikena kenApi paThyamAnamado'zRNot / / 82 / / kuruvaMzasarohaMsAzvasenAbdhinizAkara / sanatkumAra saubhAgyamanobhava ciraM jaya / / 83 / / jaya vidyAdharavadhUdolatAliMganadruma / ADhyaMbhaviSNo vaitADhyazreNidvayajayazriyA / / 84 / / evaM samAkarNya sanatkumArasya sa ddakpatham / jagAma grISmasaMtapto jalAzayamiva dvipaH / / 85 / / [zrI triSaSTizalAkA0 parva-6 zlo-74 taH 158] 22. nidrAdhyAne zrIvizeSAvazyakabhASye paJcadRSTAntAH / poggala-moyaga-dante pharusaga-vaDasAlabhaMjaNe ceva / thINaddhiyassa ee AhAraNA hoti nAyavvA / / 235 / / styAnaddhinidrodayavartina etAni paudgalAdInyudAraNAni jJAtavyAni bhavanti / tadyathA-'poggaletyAdi' tatra samayaparibhASayA paudgalaM mAMsamucyate, tadAharaNaM yathA-ekasmin grAme kuTumbikaH ko'pyAsIt, sa ca mAMsagRddha AmAni, pakvAni, talitAni, kevalAni, tImanAdimadhyaprakSiptAni ca mAMsAni bhakSayati / anyadA ca guNAtizAyibhiH sthaviraiH kaizcit pratibodhito dIkSAM kakSIkRtavAn / tena ca grAmA'nugrAmaM viharatA kadAcit kvacit pradeze mAMsalubdhaiH kaizcid vikRtyamAno mahiSaH samIkSAJcakre / taM ca saMvIkSya tadAmiSabhakSaNe tasyA'pyabhilASaH samajAyata / sa cA'bhilASo'sya bhuJjAnasya vicArabhUmI gatasya caramAM sUtrapauruSIM, pratikramaNakriyAM, prAdoSikapauruSIM ca kurvato na nivRttaH; kiM bahunA ?, tadabhilASavatyeva prasupto'sau / tataH styAnaddhinidrodayo jAtaH / tadudaye cotthAya grAmAd bahirmahiSamaNDalamadhye gatvA'nyaM mahiSamekaM vinihatya tadAmiSaM bhkssitvaan| tadudvaritazeSaM ca samAnIyopAzrayopari kSiptvA prasuptaH / samutthitazca pratyuSasi sa 'mayetthaMbhUtaH svapno dRSTaH' ityevaM gurvantika AlocayAmAsa / sAdhubhizcopAzrayopari tadAmiSamadRzyata / tataH 'styAnaddhinidrodayo'syA'sti' iti jJAtam / tathA ca saMghena liGgamapahRtya visarjito'sau / / iti styAnaddhinidrodaye prathamamudAharaNamiti / / 1 / / atha dvitIyaM modakodAharaNamucyate, yathA-ekaH ko'pi sAdhubhikSAM paryaTana kvacid gRhe paTalakAdivyavasthApitAnAtipracurAna surabhisnigdhamadhuramanojJAn mAdakAnadrAkSIt / tena cordhvasthitena te suciramudvIkSitAH / na ca kimapi tanmadhyAllabdham / tataH so'pyavicchinnatadabhilASa eva suSvApa / styAnaddhinidrodaye ca rajanyAM tadgRhaM gatvA, sphoTayitvA kapATAni, modakAn svecchayA bhakSayitvA, _ 2010_02 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 185 udvaritAMstu patadgrahake kSiptvopAzrayamAgatya patadgrahakaM sthAne muktvA prasuptaH / utthitena ca tathaivA''locitaM gurUNAm / tataH pratyupekSaNAsamaye bhAjanAdi pratyupekSamANena sAdhunA patadgrahake dRSTAste modakAH / tato gurvAdibhiqhato'sya styAnaddhinidrodayaH / tathaiva ca saMghena liGgapArAJcikaM dattvA'yamapi visarjitaH / / 2 / / dantodAharaNaM tRtIyamucyate, yathA-ekaH sAdhurdivA dviradena kheditaH kathamapi plaayyopaashrymaagtH| taM ca dantinaM pratyavicchinnakopa eva nizi prasuptaH / styAnAddhinidrodayazca jAtaH / tadudaye ca vajraRSabhanArAcasaMhananavataH kezavArdhabalasaMpannatA samaye nigadyate / ato nagarakapATAni bhaktvA madhye gatvA taM hastinaM vyApAdya dantadvayamutpATya svopAzrayadvAre kSiptvA suptaH / prabuddhena ca 'svapno'yam' ityAlocitam / dantadarzane ca jJAtaH styAnaddhinidrodayaH / tathaiva ca liGgaM gRhItvA saMghena visarjitaH / / 3 / / pharusagazabdena samayaprasiddhyA kumbhakAro'bhidhIyate, tadudAharaNaM caturthamucyate-ekaH kumbhakAro mahati gacche pravrajitaH / anyadA ca suptasyA'sya styAnaddhinidrodayo jAtaH / tato'sau pUrvaM yathA mRttikApiNDAnatroTayat, tathA tadabhyAsAdeva sAdhUnAM zirAMsi troTayitvA kabandhaiH sahaivaikAnte ujjhAJcakAra / tataH zeSAH kecana sAdhavo'pasRtAH / prabhAte ca jJAtaM samyageva sarvaM tacceSTitam / saMghena tathaiva visarjitaH / / 4 / / / ___ atha vaTazAkhAbhaJjanodAharaNaM paJcamamucyate, yathA- ko'pi sAdhuAmAntarAd gocaracaryAM vidhAya pratinivRttaH / sa cauSNyA'bhihato bhRtabhAjanastRSito bubhukSitazchAyArthI mArgastho vaTavRkSasyA'dhastAdAgacchannatinIcairvatinyA tacchAkhayA mastake ghaTTitaH, gADhaM ca paritApitaH, avyavacchinnakopazca prasuptaH / styAnarddhinidrodaye rAtrau gatvA vaTazAkhAM bhaktvopAzrayadvAre kSiptvA punaH prasuptaH / 'svapno dRSTaH' ityAlocite, styAnaryudaye ca jJAte liGgApanayanataH saMghena visarjita iti / / 5 / / 23. nidAnadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAyAM nandiSeNakathA / nandigrAme cakracaradhigvarNadArakasya nandiSeNanAmno avyaktasyaiva mRtau mAtA-pitarau, sthito mAtulasamIpe / kimatra karma mudhikayA karoSi ? kiM vA na dArasaGgrahaM dravyopArjanadvAreNeti vipratArito'sau lokaiH / tato nirgantukAmaH svasutAM te dAsyAmIti vadatA vidhRto mAtulena / yauvanasthA copasthApitA sA tasya tena, tayA ca taM nirIkSya taddaurbhAgya-vairUpyAbhyAM jAtavaimukhyayA pitaraM pratyuktaM yadi mAmasmai dAsyasi tato'haM mariSye / tato dvitIyAM dAsyAmi, iyaM tu necchatIti sambhAvya dhRto nirgacchannasau tena / evaM saptabhistatsutAbhirmaraNAbhyupagamenAniSTasya jAtamasya vairAgyaM, 2010_02 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakama cintitamanena svapApataruphalamidaM, tat kiM dArasaGgraheNa ? karomi tadunmUlane yatnamiti saJcintyATatA tena dRSTaH kazcidAcAryaH, dharmaM zrutvA pravrajitastatsakAze / abhyastakriyAkalApo gRhItAgamazca paJcazatikagacchasya gRhItAbhigraho vaiyAvRttyaM kartumArabdhaH / kurvatazca sotsAhaM kRtakRtyamAtmAnaM bhAvayato gato bahuH kAlaH / anyadA svaHsabhAyAM dhanyaH kRtArtho nandiSeNo yo devairapi na dharmAccyAvyata iti zlAghitaH zakreNa / tadazraddhAno'vatIrNaH kazciddevaH sthitvA sAdhUpAzrayadvAre sa prAha-aTavyAM glAnatapasvI tiSThatIti / tadAkarNya SaSThapAraNake gRhItaprathamakavalastaM parityajya sahasA nirgato nandiSeNa: paripRcchya taM pradezamavasthAM ca praviSTaH pAnakauSadhAdyarthaM gocare / devavihitAneSaNAmadInamanasko lAbhAntarAyakSayopazamasyotkaTatayA nirjitya gRhItvaiSaNIyaM pAnakAdikaM gatastaM pradezam / darzito devenAzucibIbhatso dhigdurmuNDa ! svodarabharaNakSaNika ! ityAdikarkazavacanairvirAraTyamAno glAnasAdhuH / tato bata mayA'dhanyenA'sya mahAmunermanaH khedaH sampAdita;, kathaM cAyaM praguNo bhaviSyatIti cintayatA tena kSAlitastaddehaH / dhIro bhava, karomi nirujaM bhavantam, AgacchopAzrayamiti samAzvAsito madhuravacanairnandiSeNena sa prAha - 'AH pApa ! na jAnISe me'vasthAM, na zaknomyahaM padamapi gantum / tataH samAropya svapRSThadeze tamitaro gantumArabdhaH / devo'pi muJcati durgandhyazucyAdIni, 'dhig durAtman ! vegavighAtaM karoSi !' ityAdibhiH zapate ca kaTukavAkyaiH / itaro'pi pravardhamAnatIvratarazubhapariNAmaH kathamayaM mahAtmA svasthaH syAditi cintayan mithyAduSkRtamidAnIM zobhanaM nayAmIti vadan gacchati sma / tato devastaccaritAvarjitamAnasaH sthAne zakrasya pakSapAta iti saJcintya mAyAM saMhRtya prakaTitadivyarUpaH patitaH pAdayornivedya vRttAntamAha ca-kiM mayA kartavyaM ? munirAha-yathAzakti dharmodyama iti / gato'sau svasthAnam / munizca pRcchatAM sAdhUnAM kathitavAn yathAvRttam / pazcAdavasAnakAle smRtagRhasthAvasthAdaurbhAgyeNa manuSyabhave'haM subhago bhUyAsamiti kRtamiti tena nidAnam / gato divam, tatazcayutvA jAto dazamadazAro vasudevanAmA / prAptayauvanena ca tena bhramatA kRtA hRtahRdayAH surasundaryaH svagRhakarmApi tyaktavatyaH / tato nAgarikavijJaptasamudravijayoparodhAnnirgatena dezakAlikayA paryaTatA vasudhAm / rUpAtizayAkSiptamanobhiH sarvalokairaparAparasthAneSu nIyamAnena pariNItA bahusahasrasaGkhyA vidyAdharanarapativarakanyakAH, prApto vaiSayikasukhAtirekaH / pazcAmmilitena ca bandhubhiH samutpanne'rdhacakravartinI kRSNe sutottame, jAteSu pradyumnAdiSu tadvaratanayeSu labdhaM harivaMzapitAmahattvamiti / 2010_02 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH 23. nidAnadhyAne zrIsaMvegaraGgazAlAyAM gaGgadattasyAvasaraH / puranagaranigamasaMkula- kulagirigurudevabhavaNaramaNijje / vacchAvisae nayara, jayabaddhaNamA''si supasiddhaM / / 1 / / siddhaMtapasiddhavisuddhadhamma-kammekkabaddhapaDibaMdho / baMdhupio nAma tahiM, ahesi siTThI navisi / / 2 / / siTThA'Numao putto ya, gaMgadatto tti tassa suviNIto / soya kameNa'Nupatto, tAruNNaM taruNimaNaharaNaM / / 3 / / taM ca tahAvihama'valoiUNa, piuNA sayaMbhunAmassa ! vaNiNo dhUyA variyA, vIvAha'GkaM pahidveNaM / / 4 / / aha supasatthe hatthaggahassa, joggammi tihimuhuttammi / sA harisamuvagaeNaM, uvvUDhA gaMgadatteNaM / / 5 / / navaraM jabvelaM ciya, tIse so pANipallave laggo / tavvelaM ciya tIe, viyaMbhio dussaho dAho / / 6 / / kiM yavaNa AliMgiyamhi sittamhi kiM visaraseNa / iti citaMtI palhattha - vAmahatthA''NaNA vimaNA ||7|| , acchinnama'cchipuDasaM-ghaDaMtavAhacchaDA valiyagIvA / nihuyaM paridevaMtI, sayabhuNA evamullavA / / 8 / / vacche ! harisaTThANe vi, kIsa saMtAvamevamuvvahasi / pahasiravayaNA jaM sahi-jaNaM pi nA''lavasi sappaNayaM / / 9 / / kiMca na pecchasi tuha chaNae, loyaNA''NaMdanibbharamaNassa / savilAsagIyanaTTAI, sayaNaloyassa putti ! tumaM / / 10 / / tAkuNa saralaM gIvA - muNAlama'vaNehi nayaNajalakaNiyaM / sacchAyaM muhalacchiM, payaDehi vimuMca sogamimaM / / 11 / / aha asthi gADhatarasoga- kAraNaM kiMpi tA tama'visaMkaM / phuDavayaNehiM sAhehi, jeNa avaNiJjae sajjo / / 12 / / tIe payaMpiyaM tAya !, iNhiM kima'IyavatthukahaNeNa / nakkhattamaggaNA muMDie sire kaM guNaM kuNai / / 13 / bhaNiyaM sayaMbhuNA putti !, tahavi sAhehi ettha paramatthaM / to tI savvo viya, varavuttaMto samA''iTTho / / 14 / / soUNa taM ca vaJjA''hao vva avahariyagehasAro vva / masisalilohalio iva, so vicchAyattama'Nupatto / / 15 / / 2010_02 187 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama vitto ya vivAhavihI, sayaNajaNo vi ya gao sagehesu / aha avaravAsarammi, sasuragihe niJjamANIe / / 16 / / accaMtadaiyadohagga-khagganibhijjamANahiyayAe / annaM mokkhovAyaM, thevaM pi apecchamANIe / / 17 / / pAsAyasiharamA''ruhiya, tIe maraNa'TThayA lahu vimukko / appA nivaDiyamettA ya, sA gayA jhatti paMcattaM / / 18 / / miliyA ammApiuNo, sayaNajaNo vi ya samAgato turiyaM / vihio ya se samaggo, sarIrasakkArapamuhavihI / / 19 / / / tammaraNanimittaM pi ya, savvattha purammi tattha vitthariyaM / niyadohaggeNa daDhaM ca, lajjio gaMgadatto vi / / 20 / / navaraM piuNA bhaNio, mA vaccha ! visAyamettha thevaM pi / kAhisi tahA jahassaM jaha avarA hojja tuha bhajjA / / 21 / / aha kahavi dUrapuravAsi-vaNiyadhUyaM puNo vi so teNa / pariNAvio tahAviha-pabhUyataradavvaviNiogA / / 22 / / sA vi tahaJciya hattha-ggahAo uDDhaM gayA paramasogaM / taggihagamaNA'vasare, navaraM ullaMbaNeNa mayA / / 23 / / to savvattha vi dese, dussahadohaggadUsaNaM patto / sogabharavihuriyaM'go ya, gaMgadatto viciMtei / / 24 / / kiM puvvabhavesu mae, pAvaM pAveNuvajjiyaM garuyaM / jassa pabhAveNevaM, bhavAmi veso'hamitthINaM / / 25 / / dhannA bhayavaMto te, saNaMkumArA''iNo mahAsattA / daDhapaNayasAliNaM pi hu, tattiyamaM'teuraM mottuM / / 26 / / laggA saMjamamagge, ahaM tu nibbhaggavaggavaggU vi / dohaggavamitthINaM, sumiNe vi apatthaNijjo ya / / 27 / / migapoyago vva mAyaNhiyAe. nivvisayavisayataNhAe / viNaDijjAmi hayA''sAe, ahaha ! etto suhaM katto / / 28 / / iya jAva so viciMtai, tAva piyA se samA''gao bhaNai / vaccha / pariJcaya sogaM, niratthayaM kuNasu kAyavvaM / / 29 / / cirabhavaparaMparovajjiyANa, pAvANa vilasiyaM eyaM / vayaNijjamettha kassa vi, parama'ttheNaM ao natthi / / 30 / / tA ehi putta ! jAmo, bhayavaM guNasAyaro haM sUrI / suvvai samosaDho taM ca, vaMdimo nANarayaNanihiM / / 31 / / paDivannaM teNa tato, sUrisamIve gayA viNayapUvvaM / vaMdittu taM nisannA, sanihiyammi dharAvaDhe / / 32 / / _ 2010_02 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 189 sUrI vi divvanANo-vaogavinAyasavvanAyavvo / akkhevaNivikkhevaNi-sarUvama'ha kahai dhammakahaM / / 33 / / aha patthAvaM uvalabbha, gaMgadatteNa pucchio sUrI / bhayavaM ! purA mae kiM ?, dohaggakaraM kayaM kammaM / / 34 / / jeNehabhave paramaM, viddesaM pAvio mhi juvaINa / iti teNa pucchiyammi, bhaNai gurU bho ! nisAmehi / / 35 / / nayarammi sayaduvAre, ranno siriseharassa taM bhajjA / aJcaMtavallahA Asi, gADhakAmA'NubaMdhA ya / / 36 / / tassa ya ranno nimmerarUvalAyannamaNaharaM'gINa / bhajjANama'NUNAI, huntANi sayANi kira paMca / / 37 / / tANi ya tumae viddesaNA''i-bahukUDamaMtataMtehiM / haNiyANi jahicchama'viggha-mavaNivairamaNavaMchAe / / 38 / / samuvajjiuM ca vajjaM va, dAruNaM bhUripAvasaMbhAraM / tappaJcayaM ca aJcaMta-duggadohaggakammaM pi / / 39 / / pajjante ya sudussaha-sAsA''ipabhUyapabalarogehiM / mariUNa narayatiriesu, Negaso sahiya dukkhAI / / 40 / / kahakahavi kammalAghava-vaseNa etthovaladdhamaNuyatto / puvvakayapAvadoseNa, inhi dohaggama'Nuhavasi / / 41 / / evaM soccA saMjAya-dhammasaddho bhavAu uvviggo / ApucchiUNa piyaraM, so pavvajjaM pavajjittA / / 42 / / gAmA''garanagaresuM, viharai vAu vva cattapaDibaMdho / gurukulavAso'vagato, sutta'tthavibhAvaNujjutto / / 43 / / aha kettiyaM pi kAlaM, pavvajjaM nikkalaMkama'NucariuM / bhattaparinnAvihiNA, uvaTThio aNasaNaM kAuM / / 44 / / bhaNio therihaM tao, aho mahAbhAga ! aNuciyamimaM te / uvaciyasoNiyamaMsassa, aNasaNaM ettha patthAve / / 45 / / cattAri vicittAI, vigaInijUhiyAiM cattAri / iccA''iNA kameNaM, tamhA saMlehaNaM kuNasu / / 46 / / saMlihiyadavvabhAvo, pacchA'NuDhejja vaMchiya'tthaMpi / iharA visottiyA vi hu, bhavejja bahuvigghamimamA''hu / / 47 / / iya pannavio vi bahU, taggirama'vaganniUNa sacchaMdo / ghettUNa aNasaNaM giri-silAyale so nisanno tti / / 48 / / aha tassa tahA jhANa-TThiyassa paDiruddhaduTThajogassa / aNasaNagayassa jaM kira, vittaM taM saMpai suNei / / 49 / / 2010_02 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tAvicchagucchasacchaha-sukaMtakuMtalakalAvakaliyAhiM / chaNamayalaMchaNasacchaha-muhajonhAdhavaliyadisAhiM / / 50 / / nimmalamaUhamuttAkalAvarehaM tathorathaNayAhiM / susiliTThalaTThamaNikaMci-dAmasohaMtaramaNIhiM / / 51 / / vaTTA'NupuvvaraMbhA -'bhirAmadippaMtajaMghajuyalAhiM / caraNaparilaggaraNajhaNira-maMjumaMjIrarammAhiM / / 52 / / accaMtavicittamahagghamulla-dogullavaraniyatthAhiM / madArakusumaparimala-milaMtabhasalolisAmAhiM / / 53 / / suMderamaNaharAhiM, taruNIhiM parigato aNegAhiM / vijjAhararAyasuo, aNaMgakeU tti supasiddho / / 54 / / siddhA''yayaNAiM vaMdiUNa, sagihaM paDucca vacca'to / muNima'NasaNaTThiyaM jANi - UNa bhUmitalamoinno / / 55 / / to gaMgadattama'ibhUri-bhattibharanissaraMtaromaMco / suciraM thuNiUNa gato, rAmAjaNaparivuDo sapuraM / / 56 / / sAhU vi tassa sohagga- muggama'balAmaNoharaNadakkhaM / dahuM paDibhaggamaNo, ciMtiumevaM samADhato / / 57 / / esa mahappA evaM, vilAsiNIsatthaparigao lalai / ahayaM tu pAvakammo, tai taiyA tAhiM paribhUo / / 58 / / AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tAdhI ! niratthayaM majjha, jIviyaM duTTu, mANusa jammaM / niruvahayaM'go vi tahA, viDaMbaNaM jo'Nupatto mhi / / 59 / / kuviyappavasagato, to jaMpai jai imassa phalamathi / sAmannassa tayA haM, imo vva hojjAmi parajamme / / 60 / / eyaM niyANabaMdhaM, kAUNa mao mahiMdakappammi / uvavanno pavarasuro, tattha ya visae nisevittA / / 61 / / AugaMvigamammi cuo, uvavanno bhUmitilayabhUyAe / ujjeNIe purIe, ranno sirisamarasIhassa / / 62 / / bhajjAe somanAmAe puttabhAveNa pavarasumiNehiM / kayasUo nIroo, samuciyasamae pasUo ya / / 63 / / vihiyaM baddhAvaNayaM patthAve ThAviyaM ca se nAmaM / raNasUro tti kameNaM, tArunnaM panara'Nupatto / / 64 / / aha puvvajjiyaniravagga- huggasohaggasaMgato jattha / so bhai tattha juvaINa, tammi nikkhittakkhUNa / / 65 / / mayaNavasavihiyabahuhAva-bhAvavibbhamavilAsalIlANa / avahatthiyalajjANaM, avare viramaMti vAvArA / / 66 / / rAisaraseNAvai-mahibbhasAmaMtamaMtidhUyAhiM / esI'mha paI ahavA vi, huyavaho ii vayaMtIhiM / / 67 / / uvvUDho gADhaparUDha-paNayasArAhiM tAhiM samagaM ca / paMcavihavisayasokkhaM, aNurbhujai dIharaM kAlaM / / 68 / / mariuM ca bhavutthasutikkha- dukkhalakkhANa bhAyaNaM bhUo / niyaduvvilasiyavasao, cirakAlaM gaMgadatto tti / / 69 / / [ saMvegaraMgazAlA zloka 4094 taH 4162] 2010_02 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH 23, 63. nidAnadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrA'ntargatA citrasaMbhUtimuneH kathA | vArANasyAM tato'bhUtAM bhUtadattAbhidhasya tau / mahAdhanasamRddhasya mAtaMgAdhipateH sutau / / 1 / / citrasaMbhUtanAmAnau tau mithaH snehazAlinau / na kadApi vyayujyetAM saMbaddhau nakhamAMsavat / / 2 / / vArANasyAM tadA cAbhUcchaMkha ityavanIpatiH / AsIcca sacivastasya namucirnAma vizrutaH / | 3 || aparedyuH so'parAdhe mahIyasi mahIbhujA / arpito bhUtadattasya pracchannaM vadhahetave / / 4 / / tenoce namucizchannaM tvAM rakSAmi nijAtmavat / pAThayasyAtmajau me tvaM yadi bhUmigRhasthitaH / / 5 / / pratipannaM namucinA tanmAtaMgapatervacaH / jano hi jIvitavyArthI tannAsti na karoti yat / / 6 / / vicitrAzcitrasaMbhUtau sa tathAdhyApayat kalAH / reme'nuraktayA sArdhaM mAtaMgapatibhAryayA / / 7 / / jJAtvA tadbhUtadattenArebhe mArayituM tu saH / saheta kaH svadAreSu pAradArikaviplavam / / 8 / / jJAtvA mAMtagaputrAbhyAM sa dUreNApasAritaH / saivAsmai dakSiNA dattA prANarakSaNalakSaNA / / 9 / / tato niHsRtya namucirgatavAn hastinApure / cakre sanatkumAreNa sacivazcakriNA nijaH / / 10 / / itazca citrasaMbhUtau bhaturnavayauvanau / kuto'pi hetorAyAtau pRthivyAmAzvinAviva / / 11 / / tau svAdu jagaturgItaM hAhAhUhUpahAsinau / vAdayAmAsaturvINAmatituMburunAradau / / 12 / / gItaprabaMdhAnugataiH suvyaktaiH saptabhiH svaraiH / tayorvAdayatorvINAM kiMkaraMti sma kinnarAH / / 13 / / murajaM dhIraghoSaM tau vAdayantau ca cakratuH / gRhItamurakaMkAlAtodyakRSNaviDaMbanAm / / 14 / / zivaH zivorvazIraMbhAyuMjakezItilottamAH / yannATyaM na vidAMcakrustau tadapyabhininyatuH / / 15 / / sarvagAndharvasarvasvamapUrvaM vizvakArmaNam / prakAzayadbhyAM ca tAbhyAM na jahre kasya mAnasam / / 16 / / tasyAM puri pravatRte kadAcinmadanotsavaH / nirIyuH pauracarcaryastatra saMgItapezalAH / / 17 / / carcarI niryayau tatra citrasaMbhUtayorapi / jagmustatraiva tadgItAkRSTAH paurA mRgA iva / / 18 / / rAjJo vyajJapi kenApi mAtaMgAbhyAM purIjanaH / gItenAkRSya sarvo'yamAtmavanmalinaH kRtaH / / 19 / / kSmApenApi purAdhyakSaH sAkSepamidamAjJapi / na pravezaH pradAtavyo nagaryAmanayoH kvacit / / 20 / / tataH prabhRti tau vArANasyA dUreNa tasthatuH / pravRttazcaikadA tatra kaumudIparamotsavaH / / 21 / / rAjazAsanamullaMghya lolendriyatayA ca tau / praviSTau nagarIM bhRMgau gajagaMDataTImiva / / 22 / / utsavaM prekSamANau tau sarvAMgINAvaguMThanau / dasyuvannagarImadhye channaM channaM viceratuH / / 23 / / 2010_02 191 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam kroSTuvat kroSTuzabdena poragItena tau tataH / agAyatAM tAratAramalaMghyA bhavitavyatA / / 24 / / AkarNya karNamadhuraM tadgItaM yuvanAgaraiH / madhuvanmakSikAbhistau mAtaMgau parivAritau / / 25 / / kAvetAviti vijJAtuM lokaiH kRSTAvaguMThanau / are tAveva mAtaMgAvityAkSepeNa bhASitau / / 26 / / nAgaraiH kuTyamAnau tau yaSTibhirloSTubhistataH / zvAnAviva gRhAtpuryA natagrIvau nirIyatuH / / 7 / / tau sainyazazavalokairhanyamAnau pade pade / skhalatpAdau kathamapi gabhIrodyAnamIyatuH / / 28 / / tAvacintayatAmevaM dhiGnau durjAtidUSitam / kalAkauzalarUpAdi payo ghrAtamivAhinA / / 29 / / upakAro guNairAstAmapakAro'yamAvayoH / tadidaM kriyamANAyAH zAntervetAla utthitaH / / 30 / / kalAlAvaNyarUpANi syUtAni vapuSA saha / tadevAnarthasadanaM tRNavattyajyatAM kvacit / / 31 / / iti nizcitya tau prANaparihANaparAyaNau / mRtyuM sAkSAdiva draSTuM celaturdakSiNAmabhi / / 32 / / tato dUraM prayAtau tau girimekamapazyatAm / yatrArUDhairbhuvIkSyaMte kariNaH kiripotavat / / 33 / / bhRgupAtecchayA tAbhyAmArohadbhayAM mahAmuniH / dadRze parvate tasmijaMgamo guNaparvataH / / 34 / / prAvRSeNyamivAMbhodaM muniM giriziraH sthitam / dRSTvA praNaSTasaMtApaprasarau tau babhUvatuH / / 35 / / tau prAgduHkhamivojjhantAvAnandAzrujalacchalAt / tatpAdapadmayo gAviva sadyo nipetatuH / / 36 / / samApya muninA dhyAnaM kau yuvAM kimihAgatau / iti pRSTau svavRttAMtaM tAvazeSamazaMsatAm / / 37 / / sa Uce bhRgupAtena vapureva hi zIryate / zIryate nAzubhaM karma janmAntarazatArjitam / / 38 / / tyAjyaM vapuridaM vAM cedgRhNItaM vapuSaH phalam / taccApavargasvargAdikAraNaM paramaM tapaH / / 39 / / ityAdidezanAvAkyasudhAnidhautamAnasau / tasya pArzve jagRhaturyatidharmamubhAvapi / / 40 / / adhIyAnau krameNAtha tau gItArthI babhUvatuH / AderaNa gRhItaM hi kiM vA na syAnmanasvinAm / / 41 / / SaSTASTamaprabhRtibhistau tapobhiH sudustapaiH / krazayAmAsaturda prAktanaiH karmabhiH saha / / 42 / / tato viharamANau tau grAmAdgrAmaM purAt puram / kadAcitpratipedAte nagaraM hastinApuram / / 43 / / tau tatra bahirudyAne ceraturduzcaraM tapaH / saMbhogabhUmayo'pi syustapase zAntacetasAm / / 44 / / saMbhUtamuniranyedhurmAsakSapaNapAraNe / pure praviSTo bhikSArthaM yatidharmo'GgavAniva / / 45 / / gehAdnehaM paribhrAmyannIryAsamitipUrvakam / sa rAjamArgApatito dRSTo namucimaMtriNA / / 46 / / mAtaMgadArakaH so'yaM madvRttaM khyApayiSyati / maMtrIti cintayAmAsa pApAH sarvatra zaMkitAH / / 47 / / yAvanmanmarma kasyApi prakAzayati na hyasau / tAvannirvAsayAmyenamiti pattInnyayuMkta saH / / 48 / / 2010_02 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 193 sa tADayitumArebhe tena. puurvopkaarypi| kSIrapANamivAhInAmupakAro'satAM yataH / / 49 / / lakuTaiH kuTyamAnaH sa sasyabIjamivotkaTaiH / sthAnAttato'pacakrAma tvaritatvaritaM muniH / / 5 / / amucyamAnaH kuTTAkairniryannapi munistadA / zAMto'pyakupyadApo'pi tapyante vahnitApataH / / 51 / / nirjagAma mukhAttasya bASpotpIDaM samaMtataH / akAlopasthitAMbhodavibhramaM bibhradaMbare / / 52 / / tejolezyollalAsAtha jvAlApaTalamAlinI / taDinmaMDalasaMkIrNAmiva dyAmabhitanvatI / / 53 / / atiprakupitaM taM ca tejolezyAdharaM tataH / prasAdayitumAjagmuH paurAH sabhayakautukAH / / 54 / / rAjA sanatkumAro'pi jJAtvA tatra samAyayau / uttiSThati yato vahnistatra vidhyApayetsudhIH / / 55 / / natvoce taM nRpaH kiM vo yujyate bhagavannidam / cndraashmaakoshutpto'pi nAcimu~cati jAtucit / / 56 / / ebhiratyaparAddhaM yatkopo'yaM bhavatA mataH / kSIrAbdhermathyamAnasya kAlakUTamabhUnna kim / / 57 / / na syAtsyAccecciraM na syAcciraM cettatphale'nyathA / khalasneha iva krodhaH satAM tabrUmahe'tra kim / / 58 / / tathApi nAtha nAthAmi kopaM muMcetarocitam / bhavAdRzAH samadRzo hyapakAryupakAriSu / / 59 / / citro'pyatrAntare jJAtvA saMbhUtamunimabhyagAt / sAMtvayituM bhadramiva dvipaM madhurabhASitaiH / / 60 / / tasya kopa upazAmyaccitravAkyaiH zrutAnugaiH / payovAhapayaHpUraigireriva davAnalaH / / 61 / / tIvrakopatamomuktaH zazAMka iva pArvaNaH / kSaNAdAsAdayAmAsa prasAdaM sa mahAmuniH / / 62 / / vaMditvA kSamayitvA ca lokastasmAnyavartata / saMbhUtazcitramuninA tadudhAnamanIyata / / 63 / / pazcAttApaM cakratustau paryaTadbhirgRhe gRhe / AhAramAtrakakRte prApyate vyasanaM mahat / / 64 / / zarIraM gatvaramidaM hyAhAreNApi poSitam / kimanena zarIreNa kiM vAhAreNa yoginAm / / 65 / / cetaseti vinizcitya kRtasaMlekhanau purA / ubhau caturvidhAhArapratyAkhyAnaM pracakratuH / / 66 / / kaH parAbhUtavAn sAdhuM vasudhAM pAti mayyapi / iti jijJAsato rAjJo maMtrI vyajJapi kenacit / / 67 / / ardhyAnnArcati yaH so'pi pApaH kimuta haMti yaH / ityAnAyayadurvIzo dasyuvatsaMyamayya tam / / 68 / / anyo'pi sAdhuvidhvaMsaM mA vidhAditi zuddhadhIH / taM baddhaM puramadhyena so'naiSItsAdhusaMnidhau / / 69 / / namannupaziroratnabhAniraMbhomayImiva / kurvanurvI sa urvIzapuMgavastAvavandata / / 70 / / savyapANigRhItAsyavastrikApihitAnanau / uddakSiNakarau tau tamAzazaMsaturAziSA / / 71 / / yo vo'parAddhavAn so'stu svakarmaphalabhAjanam / rAjJA sanatkumAraNetyadarzi namucistayoH / / 72 / / amoci namuciH prAptaH paMcatvocitabhUmikAm / sanatkumAratastAbhyAmurago garuDAdiva / / 73 / / 2010_02 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam nirvAsya karmacaMDAlacaMDAla iva pattanAt / vadhyo'pyamoci rAjJA sa mAnyaM hI guruzAsanam / / 74 / / sapatnIbhizcatuHSaSTisahasraH parivAritA / vaMdituM tau sunaMdAgAt strIratnamatha cakriNaH / / 75 / / sA saMbhUtamuneH pAdapadmayorkhalitAlakA / papAtAsyena kurvANA bhuvamindumatImiva / / 76 / / tasyAzcAlakasaMsparza saMbhUtamuniranvabhUt / romAMcitazca sadyo'bhUcchalAnveSI hi manmathaH / / 7 / / atha sAntaHpure rAjJi tAvanujJApya jagmuSi / rAgAbhibhUtaH saMbhUto nidAnamiti nirmame / / 78 / / duSkarasya madIyasya yadyasti tapasaH phalam / tataH strIratnapatirahaM bhUyAsaM bhAvijanmani / / 79 / / citro'pyUce kAMkSasIdaM mokSadAttapasaH phalam / mauliyogyena ratnena pAdapIThaM karoSi kam / / 80 / / mohAtkRtaM tannidAnamidAnImapi mucyatAm / mithyAduSkRtamasyAstu muhyaMti na bhavAdRzAH / / 81 / / evaM nivAryamANo'pi saMbhUtazcitrasAdhunA / nidAnaM nAmucadaho viSayecchA balIyasI / / 82 / / niyU~DhAnazanau tau tu prAptAyuH karmasaMkSayau / saudharma samajAyetAM vimAne sundare surau / / 83 / / [zrI triSaSTizalAkA0 parva-6 zloka-1 taH 102] 23. nidAnadhyAne zrIpANDavacaritroktaM draupadIkathAnakam / / athAvasaramAsAdya, dezanAnte munIzvaram / kiM dhavAH paJca pAJcAlyA ?, ityapRcchajjanArdanaH / / 1 / / so'bravIdetayA pUrvajanmopAttanidAnayA / vRtAH paJca dhavAstadbhoH!, kRtaM mImAMsayA'nayA / / 2 / / purA hi puri campAyAM, bhUmidevAstrayo'bhavan / somadeva-somabhUti-somadattAH sahodarAH / / 3 / / teSAmAsan kramAttisraH, premajanmabhuvaH priyAH / nAgazrIratha bhUtazrIryakSazrIzceti nAmataH / / 4 / / mithaH snigdhatayA teSAmiyamAsIvyavasthitiH / yat paryAyeNa bhoktavyaM, sarvairekasya vezmani / / 5 / / atha kramAt samAyAte, bhuktivArakavAsare / nAgazrIrAzritAnekarasAM rasavartI vyadhAt / / 6 / / kaTutumbIphalaM tasyAmanekadravyasaMskRtam / apAkSIdiyamajJAsIt, pAkAnte ca kathaMcana / / 7 / / nAnAvastuvyayodbhUtaM, kArpaNyena na sA'tyajat / kevalaM kvacidekAnte, nidhAya tadadhArayat / / 8 / / tadanyairvividhaibhojyaiH, svAdubhiH patidevarAn / bhojayAmAsa sA prItA, kSaNAt te'pi bahiryayuH / / 9 / / tadA subhUmibhAgAkhye, purodyAne mahAmanAH / dharmaghoSAbhidha; sUriqhanavAn samavAsarat / / 10 / / tasya dharmaruciH ziSyo, mAsakSapaNapAraNe / kirAtyA iva kalpadruhaM nAgazriyo yayau / / 11 / / vRthA mA bhUdidaM tAvadbhavedeSo'pi tossitH| ityAlocya tayA tasmai, tattumbIvyaJjanaM dade / / 12 / / apUrvamiti saMcintya, tadgrahAnugrahecchayA / asau vasatimAgatya, gurUNAM tadadarzayat / / 13 / / 2010_02 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH te'pi tadgandhamAghrAya, vAtsalyAdidamUcire / yadIdaM bhokSyase vatsa !, sadyo mRtyumavApsyasi / / 14 / / vizuddhe sthaNDile maGgha, tat pariSThApaya kvacit / ityAdezAdguroH so'pi, jagAma nagarAdvahiH / / 15 / / bindau nipatite tasya, kathaMcit tatra pAtrataH / saktAH sa muniradrAkSInmiyamANAH pipIlikAH / / 16 / / dadhyau ca baddhasaMvego, bindurapyasya yadyasau / prANinAmiyatAM hantA, tatsarvaM kiM kariSyati ? / / 17 / / varamekasya me mRtyuH, koTizo na tu dehinAm / ityAlocya saromAJcastadasau bubhuje svayam / / 18 / / siddhapratyakSamAlocya, samAdhimadhuraM manaH / dadhat sarvArthasiddhe'gAnmuniH prANAn vihAya saH / / 19 / / bahirdharmaruceH kasmAdvilamba ? iti veditum / guruH zrIdharmaghoSo'tha, nidideza parAn munIn / / 20 / / taM parAsuM bahirvIkSya, tadrajoharaNAdikam / AdAya gurupAdAnAM, te'pi sarvaM nyavedayan / / 21 / / vijJAyAtIndriyajJAnopayogena yathAsthitam / sarva munInAM nAgazrIvRttAntaM te'pyacIkathan / / 22 / / jJAtvA kathaMcillokAnAM, vAkparamparayA janAH / somadevAdiviprANAM, tasyA duzceSTitaM jaguH / / 23 / / kAmamAkruzya viprAste, tAM gRhAniravAsayan / lokairdhikriyamANA ca, sA'pi babhrAma sarvataH / / 24 / / kAsa-zvAsa-jvarotkampakuSThAdyaiH krAntavigrahA / rogaiH SoDazabhilebhe, sA'traiva narakavyathAm / / 25 / / kSutpipAsArditA lokairnindyamAnA pade pade / duHkhaM bhramantI sA mRtvA, SaSThaM narakamAsadat / / 26 / / tasmAdutpadya mIneSu, saptamaM narakaM yayau / punarmInatvamAsAdya, tasminneva jagAma sA / / 27 / / dviddhirevaM siSeve'sau, narakAn sakalAnapi / pRthvIkAyAdiSUtpede, taduddhattA ca bhUrizaH / / 28 / / campAyAmatha sA karmalAghavAt sukumArikA / sutA sAgaradattasya, subhadrAkukSibhUrabhUt / / 29 / / jinadattAtmajastatra, bhadrAjazcAsti sAgaraH / vezmasthAM tatpitA'nyedhurdadarza sukumArikAm / / 30 / / tanayasya madIyasya, yogyeyamiti cintayan / saha bandhubhirabhyetya, pitaraM tAmayAcata / / 31 / / so'pyUce'tipriyA me'sau, na bhavAmyanayA vinA / mamAstu gRhajAmAtA, sAgarastat tavAtmajaH / / 32 / / sutamAlocayAmIti, jinadatto'gamad gRham / sAgarasya tadAkhyaJca, maunamAlambya sa sthitaH / / 33 / / aniSiddhaM hyanumatamiti nyAyena tatpitA / mene sAgaradattAya, gRhajAmAtaraM sutam / / 34 / / AzcaryakRttayorjajJe, pANigrahamahotsavaH / naktaM zizriyatustau ca, palyata vAsavezmani / / 35 / / pUrvakarmavazAttasyAH, sparzamaGgArasodaram / AsAdya sAgarastasthau, kSaNaM tatra kathaMcana / / 36 / / tasyAM sukhaprasuptAyAM, sa praNazya gRhaM yayau / nidrAtyaye'rudat kAntamapazyantI ca sA bhRzam / / 37 / / athAdiSTA tayordantazaucahetoH subhadrayA / prAtaraikSiSTa tAM ceTI, rudantIM vallabhojjhitAm / / 38 / / 2010_02 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam sA gatvA''khyat subhadrAyai, sA'pi svapreyase kSaNAt / pitureSo'pi jAmAtu-rupAlambhaM dadau svayam / / 39 / / so'pyAha tanayaM vatsa !, na yuktaM vidadhe tvayA / gacchAdhunA'pi tat tatra, mA'nyathA madvacaH kRthAH / / 40 / / sAgaro'pyUcivAnagnau, varaM jhampAM tanomyaham / na punastAta ! gantAsmi, vezma tasyAH kadAcana / / 41 / / idaM sAgaradatto'pi, tatkuDyAntarito'zRNot / jagAda ca gRhaM gatvA, nirAzaH sukumArikAm / / 42 / / kathaMcit sarvathA vatse !, viraktaH sAgarastvayi / tanmA khidyasva ko'pyanyaH, patistava vidhAsyate / / 43 / / kaupInAmbaramAtraikakaparaM makSikAvRtam / bhikSukaM kaMcidadrAkSIt, sa gavAkSasthito'nyadA / / 44 / / AhUya tena so'mbhobhiH, snapayitvA sugandhibhiH / vilipya candanairdivyavAsAMsi paridhApya ca / / 45 / / Uce tubhyaM mayA dattA, putrIyaM sukumArikA / ___madIyAM vilasan lakSmI, sukhamAssva sahAnayA / / 46 / / (yugmam) ityuktaH so'vizadvAsavezma sAkaM tayA nizi / mene ca tadvapuHzleSamagniploSamivAtmanaH / / 47 / / sahasotthAya veSaM svamAdAya sa palAyitaH / tathaiva rudatIM tAM ca, vilokya janako'bravIt / / 48 / / so'yaM prAkkarmaNAM vatse!, vipAko'nyanna kAraNam / tadAssva dadatI dAnaM, zAntAtmA mama vezmani / / 49 / / tathaiva kurvatI tasthau, sA dharmaMkaparAyaNA / prApustadgahamanyedyuH, sAdhvyo gopAlikA iti / / 50 / / zuddhairazanapAnAdyaiH, sA bhaktyA pratilAbhya ca / tanmukhAddharmamAkarNya, viraktA vratamagrahIt / / 51 / / tapo'tha kurvatI nityaM, turyaSaSThASTamAdikam / AryikAbhiH sahaitAbhirvihAramakarodiyam / / 52 / / AryAstAH sA kadA'pyUce, tanomyAtApanAmaham / subhUmibhAgodyAnasthA, dattadRSTi vivasvati / / 53 / / sA pratyabhidadhe tAbhiriti ha smAgamoktayaH / AtApanA na sAdhvInAM, kalpate vasaterbahiH / / 54 / / anAkarNya ca tadvAcaM, vane tasminnupetya sA / yAvadArabhate kSiptacakSurAtApanAM ravau / / 55 / / tAvadutsaGgamekasya, zrayantImaparasya tu / aGkenyastAGghimanyena, badhyamAnAvataMsakAm / / 56 / / pareNa vidhRtacchatrAM, vIjitAmitareNa ca / gaNikAmAgatAM tatra, devadattAM dadarza sA / / 57 / / tAM vIkSyApUrNabhogecchA, nidAnamiti sA'karot / (tribhirvizeSakam) bhaveyaM tapasA'nena, paJcapreyasyasAviva / / 58 / / tanvatI dehazaucAdyamabhyukSantI kSaNe kSaNe / vAryamANeyamAryAbhirmanasIdamadhArayat / / 59 / / purA bahumatA'bhUvamAryikANAmagAriNI / tiraskurvanti mAmetA, bhikSukImadhunA punaH / / 60 / / ityAlocya vinirgatya, vibhinnavasatisthitA / vrataM sA pAlayAmAsa, ciraM svacchandavartinI / / 61 / / 2010_02 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 197 mAsAn saMlekhanAmaSTau, kRtvA'nAlocya saMsthitA / navapalyopamAyuSkA, saudharme devyabhUdiyam / / 62 / / cyutA'bhavacca kRSNeyaM, prAcInAJca nidAnataH / bhartAro jajJire'muSyAH, paJcaite ko'tra vismayaH ? / / 63 / / . [zrI pANDavacaritre zloka-324 taH 386] 24. snehadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritroktaH marudevImAtRvistAraH / ito'pi ca vinItAyAM, vinIto bharatezvaraH / AjagAma namaskartuM, marudevAM divAmukhe / / 1 / / tanUjavirahodbhUtairazrAntairasravAribhiH / jAtanIlikayA luptalocanAbjAM pitAmahIm / / 2 / / jyeSThaH pautro namatyeSa, devi ! tvatpAdapaGkaje / svayaM vijJapayannevaM, bharataH praNanAma tAm / / 3 / / (yugmam) svAminI marudevA'pi, bharatAyA'ziSaM dadau / hRdyamAntIM zucamiva, giramityujjagAra ca / / 4 / / mAM tvAM mahIM prajAM lakSmI, vihAya tRNavat tadA / ekAkI gatavAn vatso, durmarA marudevyaho ! / / 5 / / sUnozcandrAtapacchAyamAtapatraM kva mUrddhani ? / sarvAGgasantApakaraH, kvedAnIM tapanAtapaH ? / / 6 / / salIlagatibhiryAnairyAnaM hastyAdibhiH kva tat ? / vatsasya pAdacAritvaM, vedAnIM pathikocitam ? / / 7 / / kva tad vAravadhUkSiptacArucAmaravIjanam ? / matsUnoH kvA'dhunA daMzamazakAdyairupadravaH ? / / 8 / / kka tad devasamAnItadivyAhAropajIvanam ? / kva bhikSAbhojanaM tasyA'bhojanaM vA'pi samprati ? / / 9 / / ratnasiMhAsanotsaGge, mahaddheH kva tadAsanam ? / matsUnoH khaDgina iva, kva nirAsanatA'dhunA ? / / 10 / / ArakSarAtmarakSaizca, rakSite va pure sthitiH ? / sUnoH kva vAsaH siMhAhiduHzvApadapade vane ? / / 11 / / kva tad divyAGganAgItaM, karNAmRtarasAyanam ? sUnoH kvonmattapheruNDaphetkArAH karNasUcayaH / / 12 / / aho ! kaSTamaho ! kaSTaM, yanme sUnustapAtyaye / padmakhaNDa iva mRduH, sahate vArividravam / / 13 / / himattau himasampAtasaMklezavivazAM dazAm / araNye mAlatIstamba, iva yAti nirantaram / / 14 / / uSNatvuSNakiraNakiraNairatidAruNaiH / santApaM cA'nubhavati, stamberama ivA'Tikam / / 15 / / tadevaM sarvakAleSu, vanevAsI nirAzrayaH / pRthagjana ivaikAkI, vatso me duHkhabhAjanam / / 16 / / tattaduHkhAkulaM vatsaM, pazyantyagre dRzoriva / vadantI nityamapyevaM, hA ! tvAmapi dunomyaham / / 17 / / iti duHkhAkulAM devIM, marudevImudaJjaliH / vAcA'vocanavasudhAsadhrIcyA vasudhAdhavaH / / 18 / / sthairyAdrervajrasArasya, mahAsattvaziromaNeH / tAtasya jananI bhUtvA, kimevaM devi ! tAmyasi ? / / 19 / / tAtastarItuM sahasA, saMsArAmbhodhimudyataH / kaNThabaddhazilAprAyAn, sthAne tatyAja naH prabhuH / / 20 / / 2010_02 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam vane viharato bhartuH, prabhAvAcchApadA api / nopadravaM kartumalaM, pASANaghaTitA iva / / 21 / / kSutpipAsAtapaprAyA, duHsahA ye parISahAH / sahAyAH khalu tAtasyaM, te karmadveSisUdane / / 22 / / na cet pratyeSi madvAcA, pratyeSyasi tathA'pi hi / tAtasya na cirAjjAtakevalotsavavArttayA / / 23 / / atrAntare mahIbhartuopitau vetrapANinA / nAmnA yamaka-zamako, puruSAvabhyupeyatuH / / 24 / / praNamya yamakastatra, bharatezaM vyajijJapat / diSTyA'dya vardhase devA'nayA kalyANavArttayA / / 25 / / pure purimatAlAkhye, kAnane zakaTAnane / yugAdinAthapAdAnAmudapadyata kevalam / / 26 / / praNamya zamako'pyuccaiHsvaramevaM vyajijJapat / idAnImAyudhAgAre, cakraratnamajAyata / / 27 / / utpannakevalastAta, itazcakramito'bhavat / Adau karomi kasyA'rcAmiti dadhyau kSaNaM nRpaH / / 28 / / kva vizvAbhayadastAtaH ?, kva cakraM prANighAtakam ? / vimRzyeti svAmipUjAhetoH svAnAdideza saH / / 29 / / yathocitamatho dattvA, puSkalaM pAritoSikam / visasarja narendrastau, marudevAmuvAca ca / / 30 / / devi ! tvaM sarvadA'pIdamAdikSaH karuNAkSaram / bhikSAhAro yadekAkI, vatso me duHkhabhAjanam / / 31 / / trailokyasvAmitAbhAjaH, svasUnossasya samprati / pazya sampadamityuktvA''rohayAmAsa tAM gaje / / 32 / / suvarNavajramANikyabhUSaNaisturagairgajaiH / pattibhiH syandanairmUrttazrImayaiH so'calat tataH / / 33 / / sainyairbhUSaNabhAHpuJjakRtajaGgamatoraNaiH / gacchan dUrAdapi nRpo'pazyad ratnadhvajaM puraH / / 34 / / marudevAmathA'vAdId, bharataH parato hRdaH / prabhoH samasaraNaM, devi ! devairvinirmitam / / 35 / / ayaM jayajayArAvatumulasridivaukasAm / zrUyate tAtapAdAbjasevotsavamupeyuSAm / / 36 / / gambhIramadhuraM mAtardivyayaM dundubhirnadan / tanoti hRdayAnandaM, vaitAlika iva prabhoH / / 37 / / svAmipAdAbjavandAruvRndArakavimAnabhUH / anaNuH kiGkiNInAdaH, zravaNAtithireSa naH / / 38 / / svAmidarzanahaSTAnAM, kSveDAnAdo divaukasAm / stanitaM stanayitnUnAmivaiSa zrUyate divi / / 39 / / gandharvANAmiyaM gItiAmarAgapavitritA / svAmivAco bhujiSyeva, puSpatyAnandamadya naH / / 40 / / zRNvatyAstat tato devyA, marudevyA vyalIyata / AnandAzrupayaHpUraiH, paGkavannIlikA dRzoH / / 41 / / sA'pazyat tIrthakRllakSmI, sUnoratizayAnvitAm / tasyAstadarzanAnandAt, tanmayatvamajAyata / / 42 / / sA''ruhya kSapakazreNimapUrvakaraNakramAt / kSINASTakarmA yugapat, kevalajJAnamAsadat / / 43 / / kariskandhAdhirUDhava, svAminI marudevyatha / antakRtkevalitvena, prapede padamavyayam / / 44 / / [zrI triSaSTi0 parva-1 zloka-488 taH 531] 2010_02 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 199 24. snehadhyAne zrIpariziSTaparvamadhye vajraM prati sunandAyAH snehavilApaH / / itazca vajrastatrasthaH krameNAbhUtrihAyanaH / tadA ca dhanagiryAdyAstatra sAdhava AyayuH / / 1 / / AyAsyati dhanagirirgrahISyAmi svamAtmajam / sunandaivaM cintayantI teSvAyAteSvamodata / / 2 / / sunandApi maharSibhyaH svanandanamayAcata / te punarnArpayAmAsuH pratyabhASanta cedRzam / / 3 / / ayAcitastvayA datto mugdhe'smabhyamayaM zizuH / vAntAnnamiva ko dattaM punarAdAtumicchati ? / / 4 / / vikrIDeSviva datteSu svAmitvamapagacchati / mA yAciSThAH sutaM dattvA tvayaiSa parasAtkRtaH / / 5 / / pakSayorubhayorevamuccairvivadamAnayoH / loko'vAdIdamuM vAdaM rAjA nirdhArayiSyati / / 6 / / tataH sunandA lokena sahitA nRpaparSadi / jagAma saGghasahitAH zramaNA api te yayuH / / 7 / / rAjJo nyaSIdadvAmena sunandA dakSiNena tu / zrImAnsaGghaH samasto'pi yathAsthAnamathApare / / 8 / / paribhAvya dvayorbhASAmuttaraM cAvadannRpaH / yenAhUtaH samAyAti bAlastasya bhavatvasau / / 9 / / taM nirNayamamaMsAtAM tau tu pakSAvubhAvapi / iti cocaturAdau kaH sUnumAhvAtumarhati / / 10 / / strIgRhyAH procire paurA vatinAmeSa bAlakaH / cirasaGghaTitapremA tadvaco nAtilaGghate / / 11 / / mAtaivAhvayatAmAdAviyaM duSkarakAriNI / nArIti cAnukampyApi bhavatyetaddhi nAnyathA / / 12 / / tataH sunandA bahuzo bAlakrIDanakAni ca / vividhAni ca bhakSyANi darzayantyevamabhyadhAt / / 13 / / hastino'mI amI azvAH pattayo'mI amI rathAH / tava krIDArthamAnItAstadgRhANaihi dAraka ! / / 14 / / modakA maNDakA drAkSAH zarkarAzcAnyadapyadaH / yadicchasi tadastyeva gRhyatAmehi dAraka ! / / 15 / / tavAyuSmankRSIyAhaM sarvAGgamavatAraNe / ciraM jIva ciraM nanda sunandAmAzu modaya / / 16 / / mama devo mama putro mamAtmA mama jIvitam / tvamevAsIti mAM dInAM pariSvaGgeNa jIvaya / / 17 / / vilakSAM mA kRthA vatsa ! mAM lokasyAsya pazyataH / hRdayaM me'nyathA bhAvi pakvavAluGkavad dvidhA / / 18 / / ehi haMsagate vatsa ! mamotsaGgaM pariSkuru / kukSivAsAvakrayo me na labhyaH kimiyAnapi / / 19 / / evaM krIDanakairbhakSyaprakAraizcATukairapi / saunandeyaH sunandAyA nAbhyagcchanmanAgapi / / 20 / / na mAturupakAraNAM ko'pi syAdanRNaH pumAn / evaM vidannapi sudhIrvajra evamacintayat / / 21 / / yadi saGghamupekSiSye kRtvA mAtuH kRpAmaham / tadA syAnmama saMsAro dIrghadIrghataraH khalu / / 22 / / iyaM ca dhanyA mAtA me'lpakarmA pravrajiSyati / upekSyamasyA hyApAtamAtrajaM duHkhamapyadaH / / 23 / / dIrghadarzI vimRzyaivaM vajro vajradRDhAzayaH / pratimAstha iva sthAnAnna cacAla manAgapi / / 24 / / _ 2010_02 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam rAjAvAdItsunande ! tvamapasarpa zizusau / nAgAdAhUyamAnastvAmajAnanniva mAtaram / / 25 / / tato rAjJA dhanagiriH prAptAvasaramIritaH / rajoharaNamutkSipya jagAdaivaM mitAkSaram / / 26 / / vrate ced vyavasAyaste tattvajJo'si yadi svayam / tadrajoharaNaM dharmadhvajamAdatsva me'nagha ! / / 27 / / vajrastadaiva kalabha ivotkSiptakaro drutam / dadhAvAbhidhanagiri prakvaNatpAdaghargharaH / 28 / / gatvA ca piturutsaGgamadhiruhya vizuddhadhIH / tadrajoharaNaM lIlAsarojavadupAdade / / 29 / / vajreNa pANipadmAbhyAM rajoharaNamuddhRtam / virarAja romaguccha iva pravacanazriyaH / / 30 / / ullasatkundakalikAkAradantadyutismitaH / sa rajoharaNAd dRSTiM nAnyatrAdAnmanAgapi / / 31 / / dinAtyaye padminIva sadyo mlAnimupeyuSI / hastavinyastacibukA sunandaivamacintayat / / 32 / / bhrAtA mama pravrajito bhartA pravrajito'tha me / pravrajiSyati putro'pi pravrajAmyahamapyataH / / 33 / / na me bhrAtA na me bhartA na me putro'pi samprati / tanmamApi parivrajyA zreyasI gRhavAsataH / / 34 / / svayameveti nirNIya sunandA sadanaM yayau / vajramAdAya vasatiM prayayurmunayo'pi te / / 35 / / vratecchurna papau stanyaM vajrastAvadvayA api / ityAcAryaH parivrAjya sAdhvInAM punarArNyata / / 36 / / udyadbhAgyavizeSeNa bhavavairAgyabhUdRzam / sunandApi pravavrAja tadgacchAcAryasannidhau / / 37 / / [zrI pariziSTaparva zloka0 100 taH 136] 24. snehadhyAne zrIuttarAdhyayanasUtre arhannakamAtRkathA / / __ tagarA nayarI, tattha arihamitto nAma Ayario, tassa samIve datto nAma vANiyao bhaddAe bhAriyAe putteNa ya ahannaeNasaddhiM pavvaio, so taM khuDugaM Na kayAi bhikkhAe hiMDAvei, paDhamAliyAIhiM kimicchaehiM poseti, so sukumAlo, sAhUNa appattiyaM, Na taraMti kiMci bhaNiuM / annayA so khaMto kAlagato, sAhUhiM do tinni vA divase dAuM bhikkhassa oyArio, so sukumAlasarIro gimhe uvariM hiTThA ya Dajjhati pAse ya, tihAbhibhUto chAyAe vIsamaMto pautthavatiyAe vaNiyamahilAe diTTho, orAlasukumAlasarIrottikAuM tIse tahiM ajjhovavAo jAo, ceDIe saddAvito, kiM maggasi ?, bhikkhaM, diNNA se moyagA, pucchito-kIsa tumaM dhammaM karesi ?, bhaNaisuhanimittaM, sA bhaNai-to mae ceva samaM bhoge bhuMjAhi, so ya uNheNa tajjio uvasaggijjaMto ya paDibhaggo bhoge jati / so sAhUhiM savvahiM maggito Na diTTho appasAgAriyaM paviTTho, pacchA se mAyA ummattiyA jAyA puttasogeNa, NayaraM paribhamaMtI arahannayaM vilavaMtI jaM jahiM pAsai taM tahiM savvaM bhaNati 2010_02 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH atthi te koi arahannao diTTho ?, evaM vilavamANI bhamai, jAva annayA teNa putteNa oloyaNagaeNa diTThA, paJcabhinnAyA, taheva oyarittA pAesu paDio, taM picchiUNa taheva satthacittA jAyA, tAhe bhaNNai - putta ! pavvayAhi, mA duggaiM jAhisi, so bhaNai-na tarAmi kAuM saMjamaM, jadi paraM asaNaM karemi, evaM karehi, mAya asaMjao bhavAhi, mA saMsAraM bhamihisi, pacchA so taheva tattAe silAe pAovagamaNaM karei, muhutteNa sukumAlasarIro uNheNa vilAo, puvviM teNa nAhiyAsio pacchA te'hiyAsito | 25. kAmadhyAne zrIaSTAhnikApravacane kumAranandisuvarNakArasambandhaH / caMpAyAmAjanma strIlaMpaTaH kumAranaMdiH svarNakRt yAM yAM surUpAM kanyAM zRNoti tAM svarNapaMcazatIM dattvA gRhNAti, evaM paMca zatAni (500) striyo jAtAH, tAbhiH sahaikastaMbhasaudhe'raMsIt, tasya nAgilazrAddhaH mitramasti, ekadA paMcazailAdhipavyaMtaradevyau zakrAjJayA naMdIzvare prAsthiSAtAM tadAnIM tatpatirvidyunmAlI cyutaH, tataste 'hAsA' 'prahAsA' nAmnyau kAmukaM taM svarNakRtaM dRSTvA tatrAvAtaratAM, dRSTvA parirabdhukAmaH svarNakAraH provAca ke yuvAm ? kimarthamAgate ?, te procatuH - bhavadartham, prAptasaMjJaH sa hemakRt prArthanAM cakre, te UcatuH tvaM paMcazaile samAgaccheH, tatrAvayoH saMgo bhAvItyuktvA te utpatite, so'pi svarNakAra, bhUbhuje svarNaM dattvA iti paTahamavAdayat, "yo mAM paMcazailadvIpe netA sa dravyakoTiM lapsyate" ekena niryAmakasthavireNa paTaho dhRtaH koTidhanaM cAdade, tena yAnapAtraM sajjIkRtaM, svarNakRtA sAkaM potastho vRddho'bdhivartmani sudUramAgatya tamityUce - bho kumAra ! dUre prekSase kiMcit ?, so'vocat dRzyate vRkSa ekaH, sa Uce - abdhikUle tacchailapAdajAto'yaM vaTo dRzyate, yadA poto'syAdho yAti tadA'sya zAkhAyAM tvaM vilageH, nizyatra bhAraMDAH sameSyaMti, teSu supteSu kasyacidraMghrau paTena svaM baddhvA dRDhamuSTinA vilageH, prAtaruDDInAste tvAM paMcazaile neSyaMti, yadi vaTe'vilagnastvaM tadA etadyAnapAtramiva mahAvartte patitvA vinaMkSyasi tathA kRte sa pakSiNA tatra ninye, sa krameNa, hAsAprahAsAbhyAM dRSTaH, tenApi bhogArthaM prArthite, tAbhyAM proce - anenAGgenAvayoH saMgo na bhavet, kiMtu agnipravezAdinA kRtanidAnena tvaM paMcazailezo bhava, sa dadhyau - ubhayato bhraSTo'hamiti, ciMtArttastAbhyAM khapure muktaH, tataH sa devAGganAGgamohito'gnisAdhanaM prArebhe tadA nAgilazrAddhenoktammitra ! bAlamaraNaM nArhaM tavetyAdi, tena vAryamANo'pi nidAnenAgnizaraNaM kRtvA sa paMcazailezo jajJe, nAgilastadvairAgyAtpravrajyAcyute devo jAtaH / anyadA naMdIzvarayAtrArthaM prasthitAnAM devAnAM puro gAtuM tadAjJayA hAsAprahAse calite svapatimUcatuH - svAmin ! tvaM paTahaM vAdaya, so'haMkAreNa no'vAdayat, tadA duSkarmaNA paTahaH kaMThe vyalagat, tadAnIM tAbhyAmuktaM - bho prANeza ! kulocitaM kuru mA tvaM 2 2010_02 201 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama lajjasva, tato vidyunmAlI devo gAyantIbhyAM tAbhyAM saha paTahaM vAdayan tridivaukasAM puratazcacAla, tadAnIM nAgilaH svargI yAtrAyAM vrajan vidyunmAlinaM nijapUrvabhavamitraM avadhinA dadarza, tataH svargiNA sa bhASitaH-bhadra ! tvaM mAM jAnAsi ?, sa jagau-tejasvinnAhaM jAne, tvaM ko'si ?, tatastena zrAddharUpaM kRtvA svasya tasya ca pUrvabhavasvarUpaM tena dharmeNa prAptaM devasvarUpaM taJcoktam, tacchrutvA sa evamavadat-bho mitra ! kimahaM karomi ?, acyutasureNoktaM-mitra ! gArhasthyena citragRhe kAyotsarge sthitasya bhAvasAdho:ravibhormUrti tvaM kAraya, tava bodhibIjamutpatsyate, taduktamurarIkRtya gRhe pratimAsthaM zrIvIramapazyat, tato devo himavati zaile gatvA gozIrSacaMdanaM chittvA yathAdRSTaM mUrti savibhUSaNAM cakre / 25. kAmadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre rAvaNaH / zokena tena vaidehIvipralambharujApi ca / phAlacyuta iva dvIpI talpe tasthau nipatya saH / / 1 / / atha mandodarI devI tamupetyAbhyadhAditi / kathaM prAkRtavat svAminnizceSTa iva tiSThasi / / 2 / / rAvaNo'pyabravIdevaM vaidehIvirahajvarAt / na ceSTituM na vaktuM ca na cAlokayituM kSamaH / / 3 / / mayA cejjIvatA te'rthastanmAnaM projjhya mAnini / gatvAnunaya vaidehIM yathA mayi riraMsate / / 4 / / nAnyanArImanicchantI bhuJje jAtucidapyaham / argalAniyamo hyatra mamAsti gurusAkSikaH / / 5 / / pIDitA pIDayA patyuH kulInA sApi tatkSaNam / jagAma devaramaNodyAne sItAmuvAca ca / / 6 / / eSA mandodarI nAma dazAnanamahiSyaham / prapatsye tvayi dAsItvaM bhajasva dazakandharam / / 7 / / sIte tvameva dhanyAsi yAM siseviSate'nizam / vizvasevyAkimalaH patirmama mahAbalaH / / 8 / / adyApi tava rAmeNa bhUcareNa tapasvinA / pattimAtreNa kiM patyA prApyate ceddazAnanaH / / 9 / / ruSA babhASe sItaivaM kva siMhaH kva ca jambukaH / kva suparNaH kva vA kAkaH kva rAmaH kva ca te patiH / / 10 / / dampatitvamaho yuktaM tava tasya ca pApmanaH / rimsureko'nyastrISu dUtIbhavati cAparA / / 11 / / druSTumapyucitA nAsi kimu sambhASituM hale / sthAnAdito gaccha gaccha tyaja dRSTipathaM mama / / 12 / / rAvaNo'pi tadA tatrAjagAma nijagAda ca / kupitAsi kutaH sIte dAsI mandodarI tava / / 13 / / dAsaste svayamapyasmi prasAdaM kuru devi me / jAnaki tvaM janamamuM prINAsi na dRzApi kim / / 14 / / sItA parAGmukhIbhUyetyabhASata mahAsatI / kRtAntadRSTyA dRSTo'si haranmAM rAmagehinIm / / 15 / / dhigAzAM te hatAzasyAprArthitaprArthakasya re / jIviSyasi kiyadrAme sAnuje dviSadantake / / 16 / / _ 2010_02 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa: - 2 dRSTAntasamuccayaH tayetyAkruzyamAno'pi bhUyo bhUyo dazAnanaH / tathaivovAca dhigaho kAmAvasthA balIyasI / / 17 / / atrAntare vipanmagnAM sItAM draSTumivAkSamaH / nimamajja nidhirdhAmnAM pazcime lavaNAmbudhau / / 18 / / prAvartata nizA ghorA ghorabuddhizca rAvaNaH / sItAyai krodhakAmAndha upasargAn pracakrame / / 19 / / ghUtkAriNo mahAghUkAH phetkurvANAzca pheravaH / vRkA vicitraM krandanta otavo'nyo'nyayodhinaH / / 20 / / pucchAcchoTakRto vyAghrAH phUtkurvANAH phaNAbhRtaH / pizAcapretavetAlabhUtAzcAkRSTakartrikAH / / 21 / / ullalanto durlalitA yamasyeva sabhAsadaH / vikRtA rAvaNeneyurupasItaM bhayaGkarAH / / 22 / / / / tribhirvizeSakam / / dhyAyantI manasA paJcaparameSThinamaskriyAm / sItA tasthAvabhItaiva na tu bheje dazAnanam / / 23 / / [zrItriSaSTizalAkA0 parva - 7 zloka - 126 taH 148 ] 26. kaluSadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAyAmuditaH pITha - mahApIThAvasaraH / mahAvidehe gRhasthaparyAyacakravartivairanAbhAcAryAntevAsinastallaghubhrAtaro bAhu- subAhu -pITha - mahApIThAekAdazAGgadharA Asan / tatra bAhuH kSayopazamavazAt paJcazatikagacchasya vaiyAvRttyamakarot / subAhurmardanAdinA khedavinodam, itarau svAdhyAyamiti / anyadA kasmiMzcitprastAve tadguNAnutkIrtya dhanyau kRtArthAvetAviti zlAghitau bAhu- subAhU guruNA / tato'dyApi rAjasvabhAvaM naite muJcanti yenAtmakRtyodyatAvetau zlAghayanti, na punaH svAdhyAyaratAvAvAmiti jAtamitarayorguruviSayaM manAk cittakAluSyam / tadavadhIraNayA vizeSato'nAlocya kAlaM kRtvA sarvArthasiddhavamAne samutpadya tatazcyutvA tanmanoduSkRtakarmapariNativazAt samutpannau strIbhAvena brAhmIsundarI ceti, vairanAbha-bAhusubAhavastu tasminnevotpadya tatazcyutvA RSabhadeva bharata - bAhubalibhAvena jAtA iti / 26. kaluSadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAvRttau siMhaguhAvAsinaH sAdhoH draSTAntaH / 203 pATalIputre AryasambhUtavijayA''cAryasya ziSyA varSAkAlA''dyadine svazaktidhRtipratyAyitaguravo'bhigrahAnevambhUtAn gRhNanti sma / ekaH siMhaguhAyAM nirazanazcAturmAsam, anyastathaiva sarpadarIsamIpe, aparastathaiva kUpaphalake, sthUlabhadrastu gRhasthAvasthopabhuktAyAH kozAgaNikAyA gRhe sabhojanaM gRhItavAn / gRhItvA gatAH svasthAneSu / upazamitau siMhabhujagau / kozA punaH prAyaH parISahaparAbhagno'yamityabhiprAyeNavividhabibbokaiH sthUlabhadramupasargayantI tanniSprakampatAM nirIkSya nirviNNA patitA taccaraNayoH / jJAtAbhiprAyeNa kathitastena dharmaH / jAtA zrAvikA rAjAbhiyogaM vihAya gRhItama 2010_02 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 204 o AturapratyAkhyAnaprakIrNakam brahmavirativratam / samApte'bhigrahe samAyAtAH sAdhavaH, sthUlabhadraM vihAyetare duSkarakArakA iti vadatopabaMhitAH zeSasAdhusamakSaM guruNA / samAgataH sthUlabhadraH, taM prati sasambhramaM duSkaraduSkarakAraka iti vadatA kRtopabRMhaNA / tataH prAktanamaizvaryamadhikRtyA'yaM sukarakArako'pi varNyate gurubhiH / aho lokAcAraparatAmISAm ! iti jAtamitareSAM cittakAluSyam / tataH punaH samAhiNDyA'nyatra anyasmin varSe tatraivAgateSvabhigrahagrahaNodyateSu sAdhuSu siMhaguhAvAsinoktamahaM kozAbhaginyupakozAsadane cAturmAsaM nirazanaH sthAsyAmIti / nocitastvamasyeti nivArito guruNA, pratikUlya tadvaco gato tadbhavanam / dRSTastayA, sthUlabhadrA'sUyayA'yamAgata iti bhAvajJatayA saMlakSyAnujJAtA tayA tasya vasatiH / tato darzayAmyasya tadguNA'sahanaphalamiti saJcintya rAtrAvaticarcitazarIrA madanotkocakAribhirgAtravacanavibhranairupasargarupasargayitumArabdhA / tatazcalacittatayA vismRtAtmAvasthena tena prArthitA sA prAha, na vayaM nirdhAnAnAM bhavAmaH / so'cintayaduttarApathe zrUyate'pUrvasAdhorlakSamUlyakambaladAtA rAjA tad gacchAmi, tatra gataH, labdhvA kambalamAgataH samarpitavAzca tasyAH / tayApi tasya pazyata eva nikSipto'sau vaqagRhe sa prAha-kimayaM tvayA vinAzitaH !' itarA''ha-'kimidaM jAnISe ?' sa prAha- 'kimatra jJAtavyaM ?' itarA''ha 'yadyevaM tarhi kimityazucipUrNena mAmakadehenA'narghyaguNaratnAvyatiriktAtmA samparkamabhilasati ?' tadAkArya punarAgatazcaraNapariNAmaH / aho ! nirantaraM bhavagarne patannahamuddhRta iti vicintyAsAvAha-'sAdhuvivekini sAdhu ! icchAmyanuzAstiM, nivRtto'hamito duradhyavasAyAt / ' sA prAha- yuktamidaM bhavAdRzAM, tato gatvA gurusamIpaM dattAlocano vihitaprAyazcitto bhAvasAraM pratikrAnta iti / 27. kalahadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre duryodhanaprasaMgaH / rukmiNyAzca gRhe'nyedhuratimuktarSirAgataH / taM dRSTvA satyabhAmApi tatraivAzu samAyayau / / 1 / / rukmiNyApracchi sa muniH kiM me syAttanayo na vA / bhAvI kRSNasamaH putrastavetyuktvA yayau ca saH / / 2 / / satyabhAmA munivaco manyamAnA tadAtmagam / uvAca rukmiNI sUnurbhAvI kRSNasamo mama / / 3 / / pratyUce rukmiNI narSivacanaM phalati cchalAt / evaM vivadamAne te kRSNAbhyarNamupeyatuH / / 4 / / tadA duryodhano rAjA tatrAyAtaH svasodaraH / bhAmayoce mama suto jAmAtA te bhaviSyati / / 5 / / rakmiNyApi tathoktaH sa smAha dAsye sutAmaham / tasmai yaM yuvayorekA tanayaM prasaviSyate / / 6 / / bhAmovAca suto yasyAH prathamaM pariNeSyati / tadvivAhe'nyayA kezA deyAstasyAH svakAH khalu / / 7 / / sAkSiNaH pratibhuvazca rAmapAdA janArdanaH / duryodhanazcetyuditvA svauko dve api jagmatuH / / 8 / / [zrItriSaSTizalAkA0 parva-8 zloka-110 taH 117] 2010_02 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 205 27. kalahadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttidarzitaM nAradodAharaNam / ___ vAravaIe baladevaputtassa nisaDhassa putto sAgaracaMdo rUveNaM ukkiTTho, savvesiM saMbAdINaM iTTho, tattha ya yAravaIe vatthavvassa ceva aNNassa raNNo kamalAmelAnAma dhUA ukkiThThasarIrA, sA ya uggaseNaputtassa NabhaseNassa vareliyA, ito ya NArado sAgaracaMdassa kumArassa sagAsaM Agato, abbhuTThio, uvaviDhe samANe pucchati-bhagavaM ! kiMci accherayaM diTuM ?, AmaM diTuM, kahiM ? kaheha, iheva vAravaIe kamalAmelANAma dAriyA, kassai diNNiA ?, AmaM, kathaM mama tAe samaM saMpaogo bhavejjA ?, Na yANAmitti bhaNittAgato / so ya sAgaracaMdo taM soUNa Navi AsaNe Navi sayaNe dhitiM labhati, taM dAriyaM phalae lihaMto NAmaM ca giNhaMto acchati, NArado'vi kamalAmelAe aMtiaM gato, tAevi pucchio-kiMci accherayaM diTThapuvvaMti, so bhaNati-duve diTThANi, rUveNa sAgaracaMdo virUvattaNeNa NabhaseNao, sAgaracaMde mucchitA NahaseNae virattA, NAraeNa samAsAsitA, teNa gaMtuM AikkhitaM-jahA icchAtitti / tAhe sAgaracaMdassa mAtA aNNe a kumArA AdaNNA maraitti, saMbo Agato jAva pecchati sAgaracaMdaM vilavamANaM, tAhe NeNa pacchato ThAiUNa acchINi dohivi hatthehi chAditANi, sAgaracaMdeNa bhaNitaM-kamalAmelatti, saMbeNa bhaNitaM-NAhaM kamalAmelaH, kamalAmelo'haM, sAgaracaMdeNa bhaNitaM-AmaM tumaM ceva mamaM vimalakamaladalaloaNiM kamalAmelaM melihisi, tAhe tehiM kumArehiM saMbo majjaM pAettA abbhuvagacchAvio, vigatamado ciMteti-aho mae Alo abbhuvagao, idANIM ki sakkamaNNahAkAuM ?, NivahiyavvaMti pajjaNNaM paNNattiM maggiUNa jaMdivasaM tassa NabhaseNassa vivAhadivaso taddivasaM te sAgaracaMdasaMbappamuhA kumArA ujjANaM gaMtuM NAradassa sarahassaM dAsyiA suraMgAe ujjANaM NettuM sAgaracaMdo pariNAvio, te tattha kiDaMtA acchaMti / itare ya taM dAriyaM Na pecchaMti, maggaMtehiM ujjANa diTThA, vijjAhararUvA viuvviyA, NArAyaNo sabalo Niggao, jAva apacchimaM saMbarUveNaM pAesu paDio, sAgaracaMdassa ceva diNNA, NabhaseNa taNayA a khamAviyA / ettha sAgaracaMdassa saMbaM kamalAmelaM maNNamANassa aNaNuogo NAhaM kamalAmeleti bhaNite aNuogo / 28 yuddhadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrA'ntargataM ceTakena saha koNikanRpasya yuddhAvasaram / atha secanakArUDhau divyakuMDalamaMDitau / divyahArAMzukadharau bhUgatau svargiNAviva / / 1 / / atyadbhutazriyau hallavihallau nijadevarau / dRSTvA padmAvatI dadhyau svasya strItvasya sannibham / / 2 / / hArakuMDalavAsobhirdivyaiH secanakena ca / vinA hi manyate rAjyaM netrahInamivA''nanam / / 3 / / tato hallavihallAbhyAM tAnyAhartuM kRtAgrahA / babhANa kUNikaM rAjJI kUNiko'pyevamabhyadhAt / / 4 / / pitRdattaM vastvanayo hartuM yujyate mama / vizeSeNa prasAdArhAvimau tAte divaM gate / / 5 / / 2010_02 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tasyAzcAtyAgrahAdrAjA mene hArAdiyAcanam / strIgrahaH khalu matkoTagrahAdapi viziSyate / / 6 / / anyasmiMzca dine hallavihallau pRthivIpatiH / yayAce tyaktasaubhrAtrastaddhArAdicatuSTayam / / 7 / / pramANamAdeza iti pratipadya gRhaM gatau / A(a)maMtrayetAM tAvitthaM buddhimantAvubhAvarapi / / 8 / / na zobhano'syAbhiprAyaH kimenana prayojanam / prayAvo'nyatra kutrApi zriyaH sarvatra doSmatAm / / 9 / / iti nizcitya tau sAntaH purau secanakadvipam / hArAdInyapyupAdAya vaizAlyAM nizi jagmatuH / / 10 / / mAtAmahazceTakastau parirabhya samAgatau / snehena pratipattyA ca dadarza yuvarAjavat / / 11 / / vaizAlyAM ca gatau jJAtvA tau pratAritadhUrtavat / hastavinyastacibukazcintayAmAsa kUNikaH / / 12 / / na me hastyAdiratnAni na ca tau bhrAtarAvapi / jAto'hamubhayabhraSTaH strIpradhAnatayA khalu / / 13 / / bhavatu vyasane prApte'muSmiMstau nA''nayAmi cet / parAbhavasahiSNorme vaNijazca kimantaram / / 14 / / anuziSya tato dUtaM vaizAlyAmupaceTakam / preSId bhrAtrormArgaNAya ratnAnyAdAya jagmuSoH / / 15 / / dUto'pi puryAM vaizAlyAM gatvA ceTakaparSadi / praNamya ceTakaM sthAne cA''sitvoce sasauSThavaH / / 16 / / iha naMSTvA samAyAtau ratnaiH saha gajAdibhiH / kumArau hallavihallau kUNikasya samarpaya / / 17 / / anarpayannimau rAjyabhraMzamAsAdayiSyasi / kIlikArthe devakulaM na bhraMzayitumarhasi / / 18 / / ceTako'vocadanyo'pi nApyeta zaraNAgataH / dauhitrau kiM punarimau vizvastau putravatpriyau / / 19 / / dUto'bravIccharaNyastvaM na hyarpayasi cedimau / tadratnAnyanayorhatvA rAjanmatsvAmine'rpaya / / 20 / / ceTakaH smAha dharmo'yaM samAno rAjaraMkayoH / anyasya vittaM na hyanyo dAtumIzIta jAtucit / / 21 / / na prasahya na vA sAmnA'nayorgRhNami kiMcana / dharmapAtraM hi dauhitrau dAnAhoM me vizeSataH / / 22 / / dUto'pyAgatya caMpAyAM tAM giraM ceTakoditAm / Akhyat svasvAminaH krodhavahnivAtyAmanAkula: / / 23 / / kUNiko'pi hi tatkAlaM jayabhaMbhAmavIvadat / siMhA iva parAkSepaM na sahante mahaujasaH / / 24 / / sainyAnyananyasAmAnyatejasastasya bhUpateH / sadyaH sarvAbhisAreNa sajjIbhUyAvatasthire / / 25 / / kAlAdayaH kumArAzca dazApi hi mahAbalAH / puro babhUvuH saMnA sarvasannahanena te / / 26 / / sahasrANi trINi gajAstAvanto vAjino'pi hi / tAvantazca rathAH koTyastisro'pi ca padAtayaH / / 27 / / teSAM dazAnAM pratyekaM kumArANAmidaM balam / etAvatkUNikasyApi prabhutvaM tvatiricyate / / 28 / / (yugmam) sainyenaitAvatA gacchaMzcaMpezazceTakaM prati / tirayAmAsa dharaNiM taraNiM ca rajobharaiH / / 29 / / 2010_02 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH ceTako'pyamitaiH sainyeH kUNikAyAbhyaSeNayat / rAjabhirbaddhamukuTairaSTAdazabhirAvRtaH / / 30 / / dvipAtrINi sahasrANi tAvantazca turaMgamAH / tAvantazca sthAstisraH koTayazca padAtayaH / / 31 / / aSTAdazAnAM pratyekaM rAjJAM balamado'bhavat / tattulyasaMkhyaM nRpatezceTakasyA'pyabhUdbalam / / 32 / / svadezasImni gatvA'sthAcceTakaH senayA tayA / durbhedaM sAgaravyUhaM racayAmAsa coccakaiH / / 33 / / caMpAdhipo'pi tatrAgAccamvA prAguktasaMkhyayA / cakre ca garuDavyUhamabhedyaM parasenayA / / 34 / / raNatUrANi ghorANi sainyayorubhayorapi / rodaH kukSibharidhvAnAnyatADyanta sahasrazaH / / 35 / / kIrtistaMbhairivottabdhaiH kheTIdhavalitaiH kharaiH / saMzaptakAzca saMcerurdvayorapi hi sainyayoH / / 36 / / kUrNikasya bale kAlaH kumAro balanAyakaH / AdAvapi pravavRte yoddhuM ceTakasenayA / / 37 / / yuyudhe sAdinA sAdI niSAdI ca niSAdinA / rathI ca rathinA pattiH pattinA ca baladvaye / / 38 / / staMberamaisturaMgaizca kuntaghAtanipAtitaiH / ajAyata tadA zailagaMDazailavatIva bhUH / / 39 / / sthairbhagnairhatairvIraiH samare rudhirA''pagAH / sAntarIpA iva sA''mbhomAnuSA iva cA''babhuH / / 40 / / sphuradbhirasibhirvIrakuJjarANAM raNAjire / asipatravanamiva prAdurbhUtamadRzyata / / 41 / / asicchinnairucchaladbhirvIrANAM pANipaMkajaiH / kauNapAH pUrayAmAsuravataMsakutUhalam / / 42 / / svAn ruMDAnapi yuddhAyA''dizanta iva huMkRtaiH / peturbhaTAnAM mUrdhAnaH khaDgadhArAbhirAhatAH / / 43 / / itthaM ca sAgaravyUhaM kAlaH pota ivAMbudhim / avagAhya yayau pAramiva ceTakasannidhim / / 44 / / kAlaM kAlamivAkAle'pyAyAntaM prekSya ceTakaH / cintayAmAsa kenApi naiSa vajramivA'skhali / / 45 / / abhyApatantaM tadimaM raNasAgaramandaram / kSaNAdapi nigRhNAmi daivatena patatriNA / / 46 / / iti divyeSuNA vairiprANasarvasvadasyunA / prahRtya ceTakaH kAlaM prApayAmAsa paMcatAm / / 47 / / tadA cAstamupeyAya bhAsvAn kAlakumAravat / zuceva caMpezabalaM tamasA jagrase jagat / / 48 / / yuddhaM visRjya caMpezabalaM jAgradavAsthita / nidrA hyabhaktabhAryANAmiva vairavatAM kutaH / / 49 / / ceTakasya punaH sainye vIrA vIrajayantikAm / kurvanto jayavAditravAdanenAtyagurnizAm / / 50 / / caMpAnAthenAbhiSiktaM senAnItve'pare'hani / mahAkAlaM kAlamiva mArayAmAsa ceTakaH / / 51 / / aSTau senApatInanyAnapi zreNikanandanAn / ekaikamahanyekaikasmin pUrvavacceTako'vadhIt / / 52 / / bhrAtRSvAtmasamAneSu kAlAdiSu dazasvapi / ceTakena hateSvevaM caMpApatiracintayat / / 53 / / devatAyAH prasAdena jetaikenApi pattriNA / na hyAyaceTako jayyo martyaiH koTimitairapi / / 54 / / 2010_02 207 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam prabhAvaM ceTakasyA'muM mayA hA dhigajAnatA / mayaiva nidhanaM nItA devAbhA bhrAtaro daza / / 55 / / babhUva yA gatisteSAM bhaviSyati mamApi sA / yujyate nApasartuM ca dRSTabhrAtRvadhasya me / / 56 / / taddevatAM samArAdhya tatprabhAvAjjayAmyarim / divyaprabhAvo divyena prabhAveNa hi bAdhyate / / 57 / / upAyamiti nizcitya kRtvA ca hRdi devatAm / tasthAvaSTamabhaktena rAjA zreNikanandanaH / / 58 / / pUrvajanmasaMgatena nunnau tattapasApi ca / zakrazca camarendrazca tatkAlaM tamupeyatuH / / 59 / / UcAte tau ca devendrAsurendrau bhoH kimicchasi ? / so'pyUce yadi tuSTau sthazceTakastanihanyatAm / / 60 / / zakro bhUyo'pyabhASiSTA'paraM kimapi yAcyatAm / sAdharmikazceTako me taM nihanmi na jAtucit / / 61 / / tathApi deharakSAM te kariSyAmi mahIpate ! / yathA na jIyase tena so'bravIdevamastviti / / 62 / / camarendro'pyatha mahAzilAkaMTakamAhavam / anyaM ca rathamuzalaM jaitraM kartumamanyata / / 63 / / / Adye zilAsannibhaH syAt patitaH karkaro'pi hi / kaMTako'pi ca jAyeta mahAzastrAdhikaH khalu / / 64 / / dvitIye rathamuzale bhrAmyatI bhramikaM vinA / paritaH piSyate tAbhyAM vairisainyaM raNotthitam / / 65 / / surendrazcAsurendrazca narendrazcApi kUNikaH / tatastrayo yuyudhire saha ceTakasenayA / / 66 / / pautro'tha nAgarathino dvAdazavratapAlakaH / samyagdRSTiH SaSTabhojI sadA bhavaviraktadhIH / / 67 / / rAjAbhiyogataH SaSTabhaktAnte'pi kRtASTamaH / zrIceTakakSitIzena svayamatyarthamarthitaH / / 68 / / saMgrAme rathamuzale duHsahe tAdRze'pi hi / prAvizadvaruNo nAma senAnIH satyasaMgaraH / / 69 / / (tribhirvizeSakam) sa caMpApatisenAnyaM raNahetoH samAkSipan / prasasAra mahAsAro rathenA'sahyaraMhasA / / 70 / / tau saMmukhIbhUtasthau DuDhaukAte raNecchayA / vairAyamANau bhUmiSThabhAnusvarbhAnubhISaNau / / 71 / / caMpApatezcamUnAtho varuNaM raNamArgaNam / prahara praharetyuccaiAjahAra puraH sthitam / / 72 / / varuNaH smAha he doSman ! zrAvakasyAsti me vratam / anighnate na prahAraM karavai vairiNe'pi hi / / 73 / / sAdhu sAdhu mahAsattvetyuktvA caMpezasainyapaH / mumoca bANaM varuNo vividhe tena marmaNi / / 74 / / tataH kUNikasenAnyaM varuNo'ruNalocanaH / ekenaiva prahAreNa ninAya yamasadmani / / 75 / / gADhaprahAravidhuro niHsRtya varuNo raNAt / tRNasaMstaramAsUtrya niSadyedamacintayat / / 76 / / sarvAtmanA zarIreNa svAmikAryamanuSThitam / idAnImantakAlo me svArthasyAvasaraH khalu / / 77 / / arhadbhaTTArakAH sarve siddhAH sarve ca sAdhavaH / kevalyupajJo dharmazca bhUyAsuH zaraNaM mama / / 78 / / 2010_02 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH 209 kSamayAmi sarvAJjIvAn sarve kSAmyantu te mayi / maitrI me sarvabhUteSu vairaM mama na kenacit / / 79 / / mAmakInaM na kimapi na vA'hamapi kasyacit / mamakAramakArSaM yaM tamapi vyutsRjAmyaham / / 80 / / kAni kAni na mUDho'haM pApasthAnAnyaseviSi / tanmithyA duSkRtaM me'stu gatarAgasya saMprati / / 81 / / devatvanRtvatiryaktvanArakatveSu yanmayA / kRtaM duSkarma tadgaheM zrIvIro'rhan gatirmama / / 82 / / evamArAdhanAM kRtvA pratyAcakhyau caturvidham / AhAramatha dadhyau ca namaskAraM samAhitaH / / 83 / / tadA ca varuNasyaikaH suhRnmithyAdRgAhavAt / bahirbhUtvopavaruNamAgatyaivamavocata / / 84 / / vayasya ! tava sauhArdakrIto'hamapi saMprati / tvadAsevitamadhyAnaM prapanno'smyavidannapi / / 85 / / namaskAraparAvartI dharmadhyAnaparAyaNaH / samAdhimaraNaM prApya saudharme varuNo yayau / / 86 / / tadvimAne'ruNAbhAkhye catuHpalyopamapramam / pUrayitvAyurutpadya videheSu sa setsyati / / 87 / / ajJAnasevitenApi varuNasya tu vartmanA / vipadya tatsuhRdbhUyo manuSyaH sukule'bhavat / / 88 / / videheSu manuSyatvaM punarAsAdya satkule / muktimArga samArAdhya sa mokSapadamApsyati / / 89 / / hate ca varuNe'bhUvaMzceTakasya camUbhaTAH / yuddhAya dviguNotsAhAH kANDaspRSTavarAhavat / / 90 / / gaNarAjasanAthaistaizceTakasya camUbhaTaiH / akuTTi kUNikacamUrdazadbhiradharaM ruSA / / 91 / / kuTyamAnaM balaM dRSTvA svakIyamatha kUNikaH / loSTAhataH siMha iva krodhoddhatamadhAvata / / 92 / / sarasIva raNe krIDan kUNiko vIrakuJjaraH / dizo dizi parabalaM padmakhaMDamivAkSipat / / 13 / / kUNikaM durjayaM jJAtvA ceTako'thAtyamarSaNaH / taM divyaM mArgaNaM zauryadhano dhanuSi sandadhe / / 94 / / itazca vajrakavacaM kUNikasya puro hariH / vyadhatta camarendrastu pRSThe sannAhamAyasam / / 95 / / cApamAkarNamAkRSya vaizAlIpatinA'pyatha / sa muktaH sAyako vajravarmaNA skhalito'ntarA / / 96 / / amoghasyApi bANasya tasya moghatvadarzanAt / camUbhaTAzceTakasya puNyakSayamamaMsata / / 97 / / dvitIyaM nA'mucadbANaM satyasandhastu ceTakaH / apasRtya dvitIyasmin dine tadvadayudhyata / / 18 / / tathaiva moghabANo'bhUd dvitIye'pyahni ceTakaH / evaM dine dine yuddhamatighoramabhUttayoH / / 99 / / lakSAzItyA'dhikA koTirbhaTAnAM pakSayordvayoH / vipede yA sodapAdi tiryakSu narakeSu ca / / 100 / / naMSTvA svasvapuraM yAtsu gaNarAjeSu ceTakaH / praNazya prAvizat puryAM kUNiko'pi rurodha tAm / / 101 / / tadA secanakArUDhau caMpezasyAkhilaM balam / vIrau hallavihallau tau rAtrAvabhibabhUvatuH / / 102 / / na prahartuM navA dhartuM sa hastI svapnahastivat / kenApyazAki caMpezAzibire sauptikAgataH / / 103 / / 2010_02 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama mArayitvA mArayitvA nizi hallavihallayoH / kSemeNa gacchatormaMtrimaMDalI smA''ha kUNikaH / / 104 / / AbhyAM vidrutamasmAkaM prAyeNa sakalaM balam / tad brUta ka ihopAyo jaye hallavihallayoH / / 105 / / maMtriNo'pyUcire tau hi jetuM zakyau na kenacit / adhirUDhau hi yAvattaM hastinaM narahastinau / / 106 / / tasmAttasyaiva kariNo vadhAya prayatAmahe / khAdirAMgArasaMpUNAM kAryatAM pathi khAtikA / / 107 / / chAdayitvA ca vArIva durlakSyA sA kariSyate / tasyAM secanako vegAdabhidhAvan patiSyati / / 108 / / caMpezA'kArayadatha khAdirAMgArapUritAm / khAtikAmuparicchannAM tadAgamanavama'ni / / 109 / / atha hallavihallAvapyavaskandakRte nizi / nirIyatuH secanakAdhirUDhau jitakAzinau / / 110 / / aMgArakhAtikopAntametya secanako'pi hi / tAM vibhaMgena vijJAya tasthau yAtamamAnayan / / 111 / / tato hallavihallAbhyAmiti nirbhartsataH karI / pazurasyakRtajJo'si kAtaro yadabhU raNAt / / 112 / / videzagamanaM bandhutyAgazca tvatkRte kRtaH / asmindurvyasane kSiptastvatkRte cAryaceTakaH / / 113 / / varaM zvA poSitaH zreyAn bhaktaH svAmini yaH sadA / na tu tvaM prANavAllabhyAdyo'smatkAryamupekSase / / 114 / / iti nirbhartsato hastI kumArau nijapRSThataH / vegAduttArayAmAsa bhaktaMmanyo balAdapi / / 115 / / svayaM tu tasminnaMgAragarte jhampAM dadau karI / sadyo vipadya cAdyAyAmutpede narakAvanau / / 116 / / kumArau dadhyatudhigdhigAvAbhyAM kimanuSThitam / pazutvamAvayoLaktaM na tu secanakaH pazuH / / 117 / / AryapAdA yasya kRte kSiptA durvyasane ciram / taM svayaM nidhanaM nItvA jIvAvo'dyApi durdhiyau / / 118 / / Aryasainyasya mahato nAzapratibhuvAviva / akRSvahi vRthA nAzaM nIto bandhurabandhutAm / / 119 / / tannA'dya jIvituM yuktaM jIvAvazcedataH param / ziSyIbhUyArhato vIrasvAminaH khalu nAnyathA / / 120 / / tadA zAsanadevyA tau bhAvazramaNatAM gatau / nItau zrIvIrapAdAnte parivavrajaturdvatam / / 121 / / [zrItriSaSTizalAkA0 parva-10 zloka-190 taH 310] 29. niyuddhadhyAne zrIupadezaprAsAde bAhubalibharatayoH prabandhaH / zrIRSabhadevaputraH SaSTivarSasahasraiH SaTkhaNDAM pRthvI sAdhayitvA bharato'yodhyAyAmAjagAma / tatra dvAdazAbdike cakrirAjyAbhiSeke vartamAne sa bhUpa AgatAnAgatAn janAnavalokayan tatra nijAnujAnanAyAtAn vijJAya svabAndhavAn prati pratyekaM dUtAn preSitavAn / te gatvA tAnevamAhuH-"bho bharatabAndhavAH ! yUyaM taM bhUpaM bhajadhvaM" / tatastairuktaM-"vayamapi nAbheyasUnavaH bharato'pi pituH sUnuH kimasmattaH sarvebhyo'dhiko yo'smAkaM sevAM vAJchati / bho dUtAH ! yUyaM svasthAne yAta, vayaM tAtaM _ 2010_02 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH pRSTvocitaM kariSyAmaH / " tataste suvarNagirI jinAntike gatvA'bhyadhuH- "bhoH tAta ! SaTkhaNDena rAjyenAtRpto bhavadbhirdattamasmAkaM rAjyaM grahItuM samIhate / bhagavadAjJayA vayaM sarve'pi saMbhUya tasya rAjyaM gRhNImaH" / svAminA tAnmugdhAn prati dharmadezanA dattA - " saMbujjhaha kiM na bujjhaha saMbohi khalu pecca dulahA / no hUvaNamaMta rAio no sulahaM puNaravi jIviyaM // 1 // | " 211 bhagavaddezanAM zrutvA'STanavatibharatAnujairvrataM bheje / teSAM rAjyAni bharatanRpo jagrAha / kA senApatirnaradevaM natvaivaM vyajijJapat - "svAmin ! bAhubalI bhUpAlastvayA na jitaH tasminnajite tvayA SaTkhaNDaM jitamapyajitaM, yatazcakraM zastrAgAre na pravizati " / iti zrutvA vAgmI dUtaH takSazilAM prati preSitaH / stokaprayANairgacchan bahuladeze grAme grAme nagare nagare bahujanamukhato bAhubalino yazaH zRNvan takSazilAyAM puri samAgataH / tataH pratihAreNa suvego dUto bAhubalina AjJayA svarNavarNAbhamantaHsabhaM pravezitaH / taM bhUpaM namaskRtya puraH sthitaH / bAhubalinA bAndhavanagarAdikuzalaM pRSTaM, taduttaraM dattvA prAha-"bho nRpa ! tavAgrajanmA tvanmilanotsukastvAmAhvayati / atastvamekavAraM taM natvA tasyAjJAM zirasi dhRtvA'tra samAgaccheH / yato bAndhavo'pi bharatAjJAM na manyate tarhyasyAkiJcitkaraH parAkrama iti lokApavAdavidhvaMsAya, anyathA tava rAjyasaMzayo bhaviSyati / yataH I karAlagaralaH sarpaH pAvakaH pavanoddhuraH / prabhuH prauDhapratApazca vizvAsyA na trayo'pyamI / / 1 / / nirjarA api yaM paryupAsate tasya sevayA hInatvaM nAsti" / / iti zrutvA bhUpo babhASe - "he dUta ! tava bhUpo mAM vIkSya lajjiSyati, yato bAlyAvasthAyAM jalakelyavasare pAdaM dhRtvA nabhasi kandukavaducchAlitastadapi vismRtaM ! bho dUta ! SaSTivarSasahasreSu pApairbhRtasya tava bhUpasyAnyaH ko'pi prAyazcittadAyako nAsti, ahamevAsmi / zIghraM samAnaya balaparIkSAyai" / tataH suvegaH sabhayaH pratyAvRttaH stokaireva dinaiH svapuramAgatya bharatAntike'nujasya sarvasvarUpaM gaditavAn / "bAhubalI zakreNApi jetuM na zakyate" iti zrutvA bharataH sapAdakoTisvaputrAnvitaH sasainyastakSazilAM prati cacAla / bAhubalyapi sammukhaM samAgAt / tasya jyeSThaputraH somayazA nRpaH sa eko'pi lakSatrayahastihayarathAnAM jetA / asya trilakSatanayAH / teSu kaniSTho'pyeko'kSauhiNImitAM senAM jetuM samarthaH / akSauhiNImAnaM tuM-21890 gajAH, 21890 rathAH, 65610 azvAH, 109350 padAtayaH iti / atha cakrisainye caturazItilakSANi nisvAnAnAM samakAlamavAdiSuH, aSTAdazalakSadundubhInAM nirghoSAH SoDazalakSANi tUryANi / tAni zrutvA sotsAhA bhaTA mitho yuyudhire pratyaham / ekadA bAhubalino bhakto'nilavego vidyAdharazcakri 2010_02 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam senApatimasranirjityAkAzagatyA cakrigajasenAM vyagAhata, kandukAniva gajAnullAlya punarbhUmau patato muSTyA jaghAna / cakrI tamajayyaM vIkSya cakraM mumoca / tadvIkSya bhIto naSTaH merukandarasAgarAdiSu yatra yatra yAti tatra tatra cakraM pUrvArjitakarmavatpRSThaM na muJcati, tadA vidyayA vajrapaJjaraM nirmAya tatra praviSTaH / __tadA cakrasurAH prAhuH-"re re raGka ! kiM paurUSaM viDambayasi ?" / tataH SaNmAsAnte jAtAmoM bahiniHsRtaH, tAvaJcakraM, tacchirazchitvA cakrihaste'tiSThat / evaM yudhyamAnayorddhAdazavarSANi vyatIyuH / ekadA cakrijyeSThAtmajaH sUryayazA bAhubalisainye dAvAgniriva prasasAra, kSaNAt pitRvyAbhyaNe AgataH / taM balI prAha-"vatsa ! tvaM laghurasi, yadevaM mama senAM vigAhase tenAhaM hRSTo'smi, tvayA putreNAsmAkaM vaMzaH samudyotitaH, paraM trailokye'pi sa kazcinnAsti yo mama krodhaM sahate, tasmAnmama dRSTiM tyaktvA dUrato yohi" / sa prAha-"tAta ! adya tvayA vinA ko mama saGgrAmAbhilASaM pUrayati ?" ityuktvA dhanuSTaGkAravaM cakAra / tadA surAH saMbhUya parasparasubhaTayuddhaM niSidhya dvayorbandhvoH zikSAmiti prAha:-"bho yugAdIzaputrau ! tAtenedaM vizvaM pAlitaM adhunA yuvAM kiM saMhartuM pravRttau ? etanna yujyate yuvayoH / balaparIkSArthamubhAbhyAmevAsmadAdiSTairdaSTi 1 vAg 2 muSTi 3 bAhu 4 daNDAstra 5 lakSaNaiH paJcabhiryuddheryoddhavyaM" / iti suravAkye dvAbhyAmapi pratipanne suranarAH sAkSIbhUya tasthuH / tadA cakrisainikA dadhyuH-"anena saha dvandvayuddhe zakrasyApi jayaprAptau saMdehastarhi asmatsvAmI kathaM jayaM prApsyati ?" iti dhyAyato bhaTAn vIkSya cakrI svabaladarzanAyaikaM mahAkUpaM kArayitvA tasyopakaNThe sthitvA svasya vAmabhujaM mahAlohazRGkhalAbhirbaddhvA sarvasainikAn prAha-"yUyaM sarve'pi saMbhUya zRGkhalAkarSaNena mAM gartAyAM kSipata" / taiH sarvaiH karSito'pi manAg na cacAla / yatazcakriNaM bharatotpannasarvanaranArIgajAzvAdayaH saMbhUyAkarSaNaM kartuM tilamAtramapi na kSamAH tarhi senAbhiH kiM bhavet ? / tatazcakrI hRdayalepakaraNamiSeNa svahastamAcakarSa, tena te sarve'pi zRGkhalAlagnA latAlagnAH pakSiNa iva lambante sma / iti parAkramaM vIkSya hRSTAH sAkSiNa iva dUre tasthuH / tatazcakribhUpau prAgdRSTiyuddhArthaM saMmukhaM sthitau animeSadRSTyA'valokayataH sma / tAmralocanau bhayaMkarAvabhUtAM / tato bAhubalimukhaM bhISaNAkSaM vilokayatazcakriNo locane bASpAkule vegAtpramilite / tatsainyaM sarvaM nyagmukhaM jAtaM / tato lajjitaM cakriNaM sa prAha- "bhrAtaH ! kimudvigno'si ? kuru vAgyuddhaM mayA saha" / iti tenoktazcakrI mahAghoraM siMhanAdaM cakAra, tena jAtaM badhiraM skandhAvAramaNDalam / tataH sAmarSo bAhubalI siMhanAdaM cakAra tena sainikAH sarve'pi mUrchitA iva babhUvuH / punarapi cakrI bhUpazca siMhanAdaM duHsahaM cakratuH / tadA cakriNo dhvaniH pUrvAhnacchAyeva durjanasauhRdamiva 2010_02 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 213 yathAkramaM hIyamAno'bhUt / tena vilakSaM cakriNaM bhUpa: smAha-"he bhrAtaH ! mA viSIda, mayA kAkatAlIyanyAyena yadi jitaM tarhi kiM jAtaM ? idAnI sajjo bhava muSTiyuddhAya" iti bhUpenotsAhitaH proccairbhujAsphoTaM kRtvotplutyAnyo'nyamAzliSya bhujAbhyAM pIDayantau jagarjatuH / tato bhUpazcakriNaM kareNa gRhItvA lIlayA kandukavaduJcairAkAze udalAlayat / kSaNAdadRzyo'bhUt / tena sainyadvaye'pi hAhAravaH prasRtaH / bhUpazcintayA dadhyau-"yAvadAryo'yaM bhUmau patitvA na vizIryate tAvadantarikSAdeva gRhNAmi" iti vicintya talpAkArau karau kRtvordhvadRSTistasthau / cireNa sa Ayayau / balinA bAhU prasArya dhRtaH / tataH krodhAdhmAtazcakrI tanmUrdhni muSTighAtena tamamUrchayat / bhUpo'pi cireNa prAptacaitanyazcakriNaM hRdi muSTighAtaM kRtvA mUrchA gamitavAn / kSaNAllabdhasaMjJazcakrI roSAruNo daNDena bhUpamUrdhyatADayat, tena mukuTaH zatakhaNDaH kRtaH / kSaNaM netre nimIlya bhUpo lohamayadaNDena cakrisannAhaM zakalIcakAra / tatazcakrI daNDaghAtena bhUpaM jAnupramANaM bhUmau magnIcakAra / tato nirgatyAyasadaNDena bhUpena nihatazcakrI AkaNThaM bhUmau magnaH / kSaNAccaitanyaM prApya nirgato dadhyo-"bhUpaizcakrI na jIyate" itIyaM zAzvatI sthitirasti, anenAhaM paJcabhiryuddhairjitaH tarhi mayi cakritvaM na hi" iti dhyAyatastasya pANau cakraratnamupAgatam / tadA cakrI bhUpaM smAha-"adyApi tava kiJcinna naSTaM, mamAjJAM manyasva, no cedanena cakreNa yamAtithirbhaviSyasi" / bhUpaH smAha-"vAkyADambaraM vRthA kiM vahasi ? sAmpratamasyApi balaM darzaya" ityAdi nirbhasiMtazcakrI kopAJcakraM mumoca, tattaM pradakSiNIkRtya punazcakrikare yayau / yataH sAmAnye'pi cakrigotre cakraM na prabhavati, tarhi tathAvidhe caramazarIriNi ko'vakAzastasya ? / atha bAhubalI muSTimutpATya "cakraM vA yakSasahasraM vA tadadhipaM vA'dya cUrNayAmi" iti vicintya cakriNaM pratyadhAvata / punardadhyau-"anenAvazyaM vadho bhAvI tato mAM vizve SaTkhaNDanAthahantAraM vadiSyanti janAH, ato dhigmyaa'hngktyaa'nekpaapaanyrjitaani| dhanyAste mamAnujA yaiH pUrvameva tAtapAdasamIpe dIkSA gRhItA, dhigmAmadyApi pAparataM" iti dhyAtvA tenaiva muSTinA svamUrdhni locaM cakAra / tataH "sAdhu sAdhu" iti vadanto devAstasyopari puSpavRSTiM cakruH / / 29. niyuddhadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttau aTTanamallakathA / ujjeNitti NayarI, tIe jiyasattUraNNo aTTaNo mallo atIva balavaM, sopArae paTTaNe puhaivaI rAyA siMhagirI nAma mallavallaho, pativarisamaTTaNajaohAmieNa aNeNa macchiyamalle kae jieNa aTTaNeNa bharugacchAharaNIe dUrullakUviyAe gAme phalihamalle kaetti / evamakSaragamanikA'nyAsAmapi svabuddhyA kAryA, kathAnakAnyeva kathayiSyAmaH, adhikRtagAthApratibaddhakathAnakamapi vineyajanahitAyocyateujjeNINayarIe jiyasattU rAyA, tassa aTTaNo mallo savvarajjesu ajeo, io ya samuddatIre sopArayaM NayaraM, tattha sIhagirI rAyA, so ya mallANaM jo jiNai tassa bahuM davvaM deha, so ya aTTaNo tattha gaMtUNa 2010_02 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam varise 2 paDAyaM giNhai, rAyA ciMtei esa annAo rajjAo AgaMtUNa paDAyaM harai, esa mama ohAvaNatti paDimalaM maggar3a, teNa ego macchio diTTho vasaM pibaMto, balaM ca se vinnAsiya, nAUNa posio, puNaravi aTTaNo Agao, so ya kira maho hohititti aNAgayaM ceva sayAo NayarAo appo patthayaNassa avallaM bhariUNa avvAbAheNaM ei, saMpatto ya sopArayaM, juddhe parAjio macchiyamalleNaM, gao ya sayaM AvAsaM ciMtei, eyassa vuDDI taruNayassa mama hANI, aNNaM mallaM maggai, suNai ya-suraTThAe atthitti, eeNa bharuyacchAharaNIe gAme dUrullakUviyAe karisago diTTho- egeNa hattheNa halaM vAhei egeNa phalahio uppADei, taM ca daTThUNa ThioM pecchAmi se AhAraMti, AvallA mukkA, bhajjA ya se bhattaM gahAya AgayA, patthiyA, kUrassa ujjhamajjIe ghaDao pecchai, jimio saNNAbhUmi gao, tatthavi pecchai savvaM vattiyaM, vegAlio vasahiM tassa ya ghare maggai dinnA, Thio, saMkahAe pucchai,kA jIviyA ?, te kahie bhai- ahaM aTTaNo tumaM IsaraM karemitti, tIse bhajjAe se kappAsamollaM dinnaM, avallA ya, sA savaladdhA ujjeNiM gayA, vamaNavireyaNANi kayANi posio nijuddhaM ca sikkhAvio, puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA Agao, paDhamadivase phalahiyamallo macchiyamallo ya juddhe egovi na parAjio, rAyA biiyadivase hohititti aigao, imevi sae sae Alae gayA, aTTaNeNa phalahiya-mallo bhaNio - kahehi puttA ! jaM te dukkhAviyaM, teNa kahiyaM, makkhittA'kkheveNaM puNaNNavIkayaM, macchiyassavi raNNA saMmaddagA pesiyA, bhaNai ahaM tassa piupi Na bibhemi ko so varAo ?, bitiyadivase samajujjhA, tatiyadivase aMbiyapahAro vaisAhaM Thio macchio, aTTaNeNa bhaNio phalihitti, teNa phalahiggAheNa gahio sIse, taM kuMDiyanAlagaMpiva egaMte paDiyaM, sakkArio gao ujjeNi, paMcalakkhaNANa bhogANa AbhAgI jAo, iyaro mao / 30. saGgadhyAne zrIupadezaprAsAde rathanemeH prabandhaH / atha rathanemirlaghubhrAtA pANigrahaNalipsayA rAjImatIM prati prAbhRtAni prasattaye preSIt / tadA rAjImatI dadhyau-"svabhrAtuH premato mayi eSa prAbhRtaM preSayati, ato gRhNAmi" / anyedyurvivAhAkAGkSayA prArthayantaM taM nRpAGgajetyabravIt - " madanaphalamAghrAya vAntvedaM bhuGkSva" / sa smAha - " kimahaM vo'smadvAtaM bhuJje ?" / sA smAha - " tarhi bhrAtRtyaktAM mAmupabhoktuM kathaM vAJchasi ? anyacca 214 ko nAma jamujjhitvA, rAsabhaM bahu manyate / ko vA ratnamanAdRtya, kAce'pi kurute matiH / / 1 / / mama janmAntare'pi nemirvaro bhUyAnnAparaH / anyadotpannapUrNajJAno jagadIzaH punA raivatake samavAsarat / tadA rAjImatI vratamAdAya mahattarA jajJe / nemeranujo'pi vratamupAdatte sma / anyadA jinAnujJAM prApya bhikSArthaM pure paribhramya pazcAnnivRtta iti dadhyau 2010_02 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 215 mA bhUdvinAzo jalakAyikAnAM, maddehasaGgena tadeti vRSTyAm / bhikSAnivRtto rathanemisAdhurviveza kasyAMcana kandarAyAm / / 1 / / vyAvartamAnA praNipatya nAthaM, rAjImatI sA'pi bhayena vRSTeH / pUrvapraviSTaM tamajAnatI drAgviveza tAmeva guhAM nagasya / / 2 / / gatA'pi madhye na tamandhakAre, dadarza koNe sthitametadIye / klinnAni kiJcidvasanAni sAdhvI, tatazca niHzoSayituM pravRttA / / 3 / / svargalokajayAyaiva, sAdhayantIM tapaHkriyAm / dRSTvA vivasanAM tanvIM, babhUvotkalikAkula: / / 4 / / etasya sodareNAhamAjanmApi tiraskRtaH / iti bhrAtRvirodhena, smaro munimapIDayat / / 5 / / piNDitaM sRSTisarvasvamivAsau hA mRgekSaNA / naikazo'pi mayA bhuktA, dhimme janma nirarthakam / / 6 / / ISatkampavapurbhRtya, ivotthAya visaMsthulaH / rathanemiH purastasyAstasthAvuttAnitekSaNaH / / 7 / / he bhadre ! svecchayA''gaccha, AvAM janma saphalaM kurvahe / punaH prAnte ubhAvapi tapovidhiM cariSyAvaH / zrutvetyavyAjacittA sA dhIratAM dhArayitvA satI spaSTamabhASiSTa / yataH prAvRtya vAsAMsi tadaiva sAdhvI, sAdhuM sudhAsodarayA girA tam / pracakrame vaktumiyaM munIndo, na yujyate'dastava savratasya / / 1 / / sAdho kva te janma kule'male'smin, kvedaM kukarmAJjanato'pi kAlam / nirvAhayasva vratametadAttaM, kSatavratAH syurna kadApi dhIrAH / / 2 / / anyaccasaMyatIpratisevAyAM dharmoDDAharSighAtayoH / devadravyavinAze ca, bodhighAto niveditaH / / 3 / / pUrvaM gRhasthayA mayA vAcA'pi yastvaM nehitaH, vratapratijJAtA sA'haM tvAmadya kathamAdriye ? agandhanakulajA bhujaGgamAste'pi varyAH ye vAntaM viSaM nAznanti, tvaM tu tato'pi nikRSTaH, khaNDitazIlasyedaM jIvitaM dhik / yataH daya~ darthyaM yoSitaM cedvidhatse, bhAvaM kAmArAdhane sAdhuvarya / tadbho vAtAliGgito vAhavastvaM, mugdho dhairyeNAsthitAtmeva bhAvI / / 1 / / 2010_02 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam varATikAkRte tasmAnmA sma koTiM vinAzaya / tasmAddhIratvamAdhAya, zuddhadharmaM samAcAra / / 2 / / ityAditaduktiM yuktiyuktAmAkaNyedaM dadhyaustrIjAtAvapi dhanyA'sau, nidhAnaM guNasaMpadAm / kukarmajaladhau magno, dhigahaM puruSo'pi hi / / 3 / / evaM tasyA rAjimatyAH sumatyAH, zrutvA zikSA dakSamukhyastadaiva / dattvA mithyAdutkRtaM zrI jinAnte, bhUyo dharmaM sAdhucIrNaM cacAra / / 4 / / 30. saGgadhyAne zrIpariziSTaparvAntargatA bhavadevavArtA / Acakhyau prabhurapyevaM jambUdvIpasya bhArate / magadhAkhye janapade grAme sugrAmanAmani / / 2 / / AryavAnrASTrakUTo'bhUttasya patnI tu revatI / bhavadatto bhavadevazcAbhUtAM tanayau tayoH / / 2 / / (yugmam) bhavadatto bhavAmbhodheruttAraNatarI dRDhAm / yauvane'pyAdade dIkSAM susthitAcAryasannidhau / / 3 / / sa vrataM pAlayankhaDgadhArograM zrutapAragaH / vyaharad guruNA sArdhaM dvaitIyakIva tattanuH / / 4 / / tasmingacche sAdhureko'nyadA''cAryAn vyajijJapat / anujAnIta mAM yAmi yatra bandhujano'sti me / / 5 / / tatrAsti me laghubhrAtA sa bhRzaM snehalo mayi / pravrajiSyati mAM dRSTvA prakRtyA'gre'pi bhadrakaH / / 6 / / tatastaM zrutabhRtsAdhusametaM gururAdizat / paranistAraNapare guruH ziSye hi modate / / 7 / / sa jagAma piturdhAma gatamAtro dadarza ca / bhrAturudvAhamArabdhaM manmathadrumadohadam / / 8 / / vivAhakautukavyagraH sa bhrAtA kanyaso muneH / vismRtAnyakaraNIyo mudvAtUlastadA'bhavat / / 9 / / vivAhasamaye prAptamajAnanniva so'grajam / nAkArSItsvAgatamapi vratAdAnakathA'pi kA / / 10 / / vilakSaH sa munirbhUyo'pyAgamatsannidhau guroH / AlocyAkathayatsarvAmanujasya kathAM tathA / / 11 / / bhavadatto'vadadaho ! kAThinyamanujanmanaH / jyAyAMsaM yadavAjJAsIdRSimabhyAgataM gRhe / / 12 / / gurubhakterapi zreyaH kiM nAmodvAhakautukam ? / tatparityajya sAnandaH sa jyeSThaM nAnviyAya yat / / 13 / / kazcidUce tadA sAdhurbhavadattAsi paNDitaH / yadi tvamanujanmAnaM nijaM pravrAjayiSyasi / / 14 / / bhavadatto'bravIddeze magadhAkhye gururyadi / vihariSyati tadadaH kautukaM darzayiSyate / / 15 / / viharanto'nyadA jagmurmagadhAneva sUrayaH / samIraNavadekatra zramaNAnAM sthitirna hi / / 16 / / AcAryapAdAn vanditvA bhavadatto vyajijJapat / svajanAnita AsannAndidRkSe yuSmadAjJayA / / 17 / / 2010_02 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH bhavadattaM tatazcaikamapi tatrA''dizad guruH / ekAkino'pyarhati hi vihAro vazino muneH / / 18 / / bhavadatto jagAmAtha sveSAM saMsAriNAM gRhe / pravrajyAgrAhaNenAnugrahItumanujaM nijam / / 19 / / nAgadattasya tanayAM vAsukIkukSisambhavAm / upayeme bhavadevo bhavadattAnujastadA / / 20 / / kRtodvAhotsavAH sarve bandhavastaM mudA'bhyayuH / manyamAnA utsavoparyutsavaM tatsamAgamam / / 21 / / sadyaH pAdyena tatpAdau prakSAlya prAsukena te / pAdodakamavandanta matvA tIrthodakAdhikam / / 22 / / bhavAbdhimajjanabhayAdavalambamivecchavaH / lagitvA pAdayoH sarve bandhavastaM vavandire / / 23 / / munirapyabhyadhAdvandhUn vivAhavyAkulAH stha bhoH ! / yAmo vihartumanyatra dharmalAbho'stu vo'naghAH ! / / 24 / / tamRSiM bandhavaH sarve bhaktapAnadibhirmudA / eSaNIyakalpanIyaprAsukaiH pratyalAbhayan / / 25 / / tadAnIM bhavadevo'pi kulAcAraM prapAlayan / sevyamAnAM vayasyAbhirnavoDhAM maNDayannabhUt / / 26 / / cakre'GgarAgaM preyasyA zrIcandanarasena saH / candrAtaparasenevAkRSTena zazimaNDalAt / / 27 / / tasyA mUrdhni ca dhammillaM sumanodAmagarbhitam / babandha grasta zazinaH svarbhANoH zrImalimlucam / / 28 / / tatkapolaphalakayoH kastaryA patravallarIm / mInaketoriva jayaprazastimalikhatsvayam / / 29 / / kucayormaNDanaM yAvannavoDhaH sa pracakrame / tAvadAgamamazrauSIdbhavadattamahAmuneH / / 30 / / sa bhrAtRdarzanottAlaH kitavo jayavAniva / drAgudasthAdvihAyArdhamaNDitAmapi vallabhAm / / 31 / / hitvA'rdhamaNDitAM kAntAM na gantumucitaM tava / tasyAH sakhInAmityuktiM sa eDa iva nAzRNot / / 32 / / sAgrahaM vArayantInAM tAsAM cetyuttaraM dadau / kRtvA gurupraNipAtaM punareSyAmi bAlikAH ! / / 33 / / bhavadattastataH sthAnAtplavamAnaH plavaGgavat / abhyetya bhavadattarSiM tatra sthitamavandata / / 34 / / vanditvotthitamAtrasyAnujasya ghRtabhAjanam / muniH zrAmaNyadAnAya satyaGkAramivArpayat / / 35 / / bhavadattastato'gArAdanagAraziromaNiH / nirjagAma dhiyAM dhAma manAgbhrAtari dattadRk / / 36 / / bhavadevo'pi tatsarpirbhAjanaM dhArayankare / anvagAdbhavadattarSiM tatpadAmbhojaSaTpadaH / / 37 / / anye'pi bahavo nAryo narAzca bhavadevavat / anvayurbhavadattarSimudUrmipramadahUdAH / / 38 / / muni kaJcisRjat munInAmucitaM hyadaH / avisRSTAzca muninA na vyAvavRtire janAH / / 39 / / dUraM gatvA ca nirviNNAstaM vanditvA mahAmunim / svayameva vyAjughuTurAdau nAryo narAstataH / / 40 / / bhavadevastu bhadrAtmA cintayAmAsivAnidam / apyavisRSTA vyAghuTantvete naite hi sodarAH / / 41 / / ahaM tu sodaro'muSya dvAvAvAM snehalau mithaH / tadanenAvisRSTasya nyAyyaM vyAghuTanaM na me / / 42 / / 2010_02 217 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bhaktapAnAdibhAreNAkrAnto'yaM nUnamagrajaH / tato mamArpayadvoDhuM prasIdanghRtabhAjanam / / 43 / / cirAdabhyAgataM zrAntaM jyAyAMsaM bhrAtaraM munim / amuktvA tadamuM sthAne na nivartitumutsahe / / 44 / / mA'sau valediti manovyAkSepArthaM kanIyasaH / gArhasthyavArtA prAkrasta bhavadatto mahAmuniH / / 45 / / ete te grAmaparyantapAdapAH pAnthamaNDapAH / bhrAtarAvAM vAnaravadyeSu svairamaraMsvahi / / 46 / / sarovarANi tAnyetAnyAvAbhyAM yatra zaizave / akAri nalinInAlaiharizrIH kaNThayomithaH / / 47 / / etAzca grAmaparyantabhUmayo bhUrivAlukAH / yatrAvAM vAlukAcaityakrIDAM prAvRSyakRSvahi / / 48 / / bhavadatto'nujanmAnamevamadhvani vArtayan / jagAma grAmamAcAryapAdapadmaH pavitritam / / 49 / / sAnujaM bhavadattarSi vasatidvAramAgatam / nirIkSya kSullakAH procuH kRtavakroSThikA mithaH / / 50 / / divyaveSadharo nUnamanujo muninA'munA / pravrAjayitumAnItaH svaM satyApayituM vacaH / / 51 / / sUrirUce bhavadatta ! taruNaH ko'yamAgataH / so'vadadbhagavandIkSAM jighRkSurme'nujo hyasau / / 52 / / sariNA bhavadevo'pi papracche kiM vratArthyasi ? / mA bhUd bhrAtA mRSAvAdItyevamityavadatsa tu / / 53 / / bhavadevastadaivAtha paryavrAjyata sUribhiH / sAdhubhyAM sahito'nyatra vihartuM ca nyayojyata / / 54 / / bhavadevaH kimadyApi nAyAta ? iti cintayA / svajanAH pRSThato'bhyetya bhavadattaM babhASire / / 55 / / bhavadevo'nvagAdhuSmAnpriyAM hitvA'rdhamaNDitAm / tanmude kiM tvanAyAte tasminjIvanmRtA vayam / / 56 / / khidyate cakravAkIva sA yuktividhavA vadhUH / vizrAmyati na tasyAzca nayanAmbu sirAmbuvat / / 57 / / ekAkyasmAnanApRcchya bhavadevaH kvacidvrajet / iti svapne'pyasambhAvyaM gatazca kvApi kiM hyadaH / / 58 / / naSTasvAniva grahilAnbhavadevamapazyataH / asmAnanugRhANarSe ! kathaya va sa te'nujaH ? / / 59 / / dharmodakecchuranujasyoce mithyA'pyatho muniH / yAta AyAtamAtro'pi na vidmaH sa yayau kvacit / / 60 / / gato'nyenAdhvanA kiM sa ? iti jalpanta Azu te / pratyAvartanta dInAsyA dasyubhirmuSitA iva / / 61 / / tAM navoDhAM hRdi dhyAyanbhrAtRbhaktyaiva kevalam / pravrajyAM bhavadevo'pi sazalyAM paryapAlayat / / 62 / / maharSirbhavadatto'pi kAlena bahuneyuSA / vipede'nazanaM kRtvA saudharme ca suro'bhavat / / 63 / / bhavadevo'pyado dadhyau nAgilA preyasI mama / preyAMstasyA ahamapi viraho hI dvayorabhUt / / 64 / / bhrAturevoparodhena vrataM ciramapAlayam / tasmiMstu svargate kiM me vratenAyAsahetunA / / 65 / / na tathA vratakaSTena duSkareNAsmi pIDitaH / yathA tadviraheNoccairbhaviSyati kathaM nu sA ? / / 66 / / gajIva cArIpatitA padminIva himAvilA / marAlIva marugatA vallIva grISmatApabhAk / / 67 / / 2010_02 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH yUthabhraSTeva hariNI pAzabaddhava zArikA / sA manye dainyabhAglokAnukampyaiva bhaviSyati / / 68 / / (yugmam) yadi prApsyAmi jIvantIM tAM priyAmAyatekSaNAm / tadadyApi hi gArhasthyAtRpto raMsye tayA saha / / 69 / / cintAtantubhirevaM svaM niyacchannUrNanAbhavat / sthavirarSInanApRcchya bhavadevo viniryayau / / 70 / / tUrNaM jagAma ca grAmaM sugrAmaM rASTrakUTabhUH / tasthau ca saMvRtadvArabAhyAyatanasannidhau / / 71 / / gandhamAlyadharA nArI brAhmaNyA samamekayA / tannAbhyAgAnmunirasAvityavandata taM ca sA / / 72 / / papraccha bhavadevastAM rASTrakUTaH sa AryavAn / patnI ca revatI tasya bhadre ! jIvati vA na vA ? / / 73 / / kathayAmAsa sApyevamAryavAnnevatI ca sA / vyapadyetAM tayozcAgAd bhUyAnkAlo vipannayoH / / 74 / / bhUyo'pyapRcchatsa munirAryavatsUnunA priyA / bhavadevena yA tyaktA navoDhA sA'sti vA na vA ? / / 75 / / sA dadhyau bhavadevo'yaM nUnamAttavrato'grajAt / yadi vA vArtayAmyetamanenasamihAgatam / / 76 / / uvAca cintayitvaivamAryavadrevatIsutaH / tvameva bhavadevo'si ? kimihAgAstapodhana ! / / 77 / / bhavadevo'vadatsAdhu tvayA'hamupalakSitaH / sa eva bhavadevo'smi nAgilAjIvitezvaraH / / 78 / / tadA'grajoparodhena tAM vimucya nirIyuSA / anicchatApi hi mayA vratamAdAyi duSkaram / / 79 / / vipanne sAmprataM bhrAtaryahamaGkuzavarjitaH / nAgilA sA kathamabhUdityAgAM taddidRkSayA / / 8 / / nAgilA cintayAmAsa cirAd dRSTAM hi mAmasau / na hi pratyabhijAnAti parAvRttavayoguNAm / / 81 / / AtmAnaM jJApayAmyenamiti provAca nAgilA / nAgilA sA'smyaMha hanta navoDhA'tyAji yA tvayA / / 82 / / etAvatA ca kAlena yauvane'pi vyatIyuSi / kiM nAma mayi lAvaNyaM puNyAzaya ! vimRzyatAm / / 83 / / muktvA ratnatrayaM svargApavargaphaladAyakam / varATikAmAtranibhAM mA grahIta~ mahAzaya ! / / 84 / / atyantaghoranarakapAtapratibhuvAmaho / viSayANAM smarAstrANAM mA gAstvaM bhedanIyatAm / / 85 / / grAhito'si vrataM bhrAtrA chadmanA'pi hitaiSiNA / tamapyanAptaM mA maMsthA mayi pApakhanau rataH / / 86 / / tadadyApi nivartasva gurupAdAnanuvraja / mayi rAgakRtaM cAghamAlocaya tadantike / / 87 / / yAvadevaM bhavadevaM nAgilA bhRzamAnvazAt / brAhmaNyA dArakastAvattatrA''gAd bhuktapAyasaH / / 88 / / Uce ca pAyasaM bhuktaM yanmayA'dya sudhopamam / tadvamiSyAmyahaM mAtaradho dhAraya bhAjanam / / 89 / / nimantrito'hamanyatra lapsye tatra ca dakSiNAm / avAntapAyaso maatbhoktuN zakSyAmi no punaH / / 10 / / AdAya dakSiNAmatrAgato bhUyo'pi pAyasam / svayaM vAntaM svayaM bhokSye kA hIH svocchiSTabhojane / / 91 / / 2010_02 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam brAhmaNyuvAca vAntAzI jugupsyastvaM bhaviSyasi / alaM jugupsanIyena karmaNA'nena dAraka ! / / 92 / / tacchrutvA bhavadevo'pi nijagAdeti he baTo ! / tvaM bhaviSyasi vAntAzI nikRSTaH kukkurAdapi / / 13 / / nAgilovAca tamRSi yadyevaM vetsi vakSi ca / tanmAmudvamya kimiti bhUyo'pyupabubhukSase / / 94 / / mAMsamRgasthiviNmUtrapUrNA'hamadhamAdhamA / vAntAdapi jugupsyA'smi mAmicchan kiM na lajjase ? / / 95 / / pazyasyadrau jvaladagniM na punaH pAdayoradhaH / yatparaM zikSayasyevaM na svaM zikSayasi svayam / / 96 / / kA hi puMgaNanA teSAM ye'nyazikSAvicakSaNAH / ye svaM zikSayituM dakSAsteSAM puMgaNanA nRNAm / / 97 / / bhavadevo'vadatsAdhu zikSito'smi tvayAnaghe ! / AnItaH pathi jAtyandha iva yAnahamutpathe / / 98 / / tadadya svajanAndRSTvA yAsyAmi gurusannidhau / vratAtIcAramAlocya tapsye'haM dustapaM tapaH / / 99 / / nAgilA'pyavadat kiM te svajanaiH svArthabhAgbhava / mUrtimanto hi te vighnA bhAvino gurudarzane / / 100 / / tad gaccha gurupAdAnte dAntAtmA vratamAcara / pravrajiSyAmyahamapi vratinIjanasannidhau / / 101 / / bhavadevo'tha vanditvA'rhadvimbAni samAhitaH / gatvA gurvantike'kArSItkRtyamAlocanAdikam / / 102 / / zrAmaNyaM niratIcAraM bhavadevaH prapAlayan / kAlaM kRtvA''dikalpe'bhUcchakrasAmAnikaH suraH / / 103 / / pariziSTaparva0 zloka-287 taH 389] 31. saMgrahadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavyAkhyAyAM mammaNasyAkhyAnakam / ___Nayare mammaNotti, teNa mahayA kileseNa aibahugaM daviNajAyaM meliyaM, so taM Na khAyai Na pivai, pAsAuvariM ca'NeNa aNegakoDinimmAyagabbhasAro kaMcaNamao divvarayaNapajjatto varavairasiMgo mahaMto ego baladdo kArAvio, bIo ya ADhatto, so'vi bahunimmAo, etthaMtaraMmi vAsAratte tassa nimmAvaNanimittaM so kacchoTTagabiijjo NaIpUrAo kaTThavirUDhago kaTThANi ya uttArei / io ya rAyA devIe saha oloyaNagao acchai, so tahAviho aIva karuNAlaMbaNabhUo devIe diTTho, tao tIe sAmarisaM bhaNiyaM-saJcaM suvvai eyaM mehanaisamA havaMti rAyANo / bhariyAiM bhareMti daDhaM rittaM jatteNa vajjei / / 1 / / raNNA bhaNiyaM-kiha vA ?, tIe bhaNiyaM-jaM esa damago kilissai, raNNA saddAvio bhaNio ya-kiM kilissasi ?, teNa bhaNiyaM-baladdasaMghADago me Na pUrijjai, raNNA bhaNiyaM-baladdasayaM geNha, teNa bhaNiyaM-Na me tehiM kajjaM, tasseva bitijjaM pUreha, keriso sotti gharaM neUNa darisio, raNNA bhaNiyaM-savvabhaMDAreNavi na pUrijjai imo, tA ettigassa vibhavassa alaM te tiNhAetti, teNaM bhaNiyaM-jAveso na pUrio tAva me na suhaM, Araddho ya uvAo pesiyANi disAsu bhaMDANi ADhattAo kisIo ADhattANi gayaturayasaMDaposaNANi, raNNA bhaNiyaM-jai evaM tA kiM thevassa kae 2010_02 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 221 kilissasi ?, teNa bhaNiyaM-kilesasahaM me sarIraM vAvAraMtaraM ceyANi natthi mahagghANi ya vAsAratte dArugANitti nivvahiyavvA ya paiNNatti ao karemitti, raNNA bhaNiyaM-pujjaMtu te maNorahA, tumaM ceva bitijjagaM pUriuM samattho na puNa ahaMti niggao, teNa kAleNa pUrio / 33. krayavikrayadhyAne zrIsaMvegaraGgazAlAmadhye nandakathA / pADaliputtaM nagare, bahusamaraviDhattavijayajasapasaro / Asi jayaseNanAmo, naranAho bhUriguNakalio / / 1 / / tattha ya purammi adhariya-kuberadhaNavittharA parivasaMti / naMdapamokkhA vaNiNo, jiNadAsA''I susaDDhA ya / / 2 / / aha egammi avasare, samuddadattA'bhihANavaNieNa / cirakAliyaM sarovaramA''raddhaM khANiuM ekkaM / / 3 / / tattha khaNijaMtammi, uDDehiM puvvapurisapakkhittA / laddhA suvannakusayA, cirakAliyakiTTacayamaliNA / / 4 / / to lohamaya tti viyANiUNa, vaNiyANa tehiM uvaNIyA / jiNadAseNaM gahiyA ya, donni nAUNa lohamayA / / 5 / / aha teNa niyaMteNaM, sammaM nAuM suvannamaiya tti / parimANA'ikkamabhayA, dinnA titthayarabhavaNammi / / 6 / / avare puNo na gahiyA, navaraM naMdeNa jANamANeNa / ADhattA te ghettuM, samahiyaatthavvaeNA'vi / / 7 / / uDDA ya imaM bhaNiyA, lohakuse mA parassa dejjAha / ahamicchiyaM dalissAmi, tumha tehiM ca paDivaNNaM / / 8 / / avarammi diNe mitteNa, so balA bhoyaNa'TThayA nIo / teNa ya putto bhaNio, jaha taha giNhejjasu kusa tti / / 9 / / paDisuyamimaM sueNaM, bhottuM mittaggihe gao tAhe / aJcaMtavAulamaNo, bhottuM ca gihaMmuho calio / / 10 / / amuNiyaparamattheNa ya, sama'hiyamolla tti no kusA gahiyA / teNa sueNaM uDDA ya, jAyakovA parattha gayA / / 11 / / jatto tatto ya khivaMtayANa, aha kahavi vavagae kiTTe / egassa u kusayassA, payaDaM cAmIyaraM jAyaM / / 12 / / rAyapurisehiM tatto, uDDA gahiuM samappiyA ranno / puTThA ya kattha anne, vikkIyA kahaha kusaga tti / / 13 / / tehiM kahiyaM narA'hiva !, dinnA jiNadAsaseTThiNo donni / avasesA nIsesA, uvaNIyA naMdavaNiyassa / / 14 / / evaM bhaNie rannA, vAhariuM pucchio hu jiNadAso / siTTho ya teNa savvo, jahaTThio niyagavuttaMto / / 15 / / _ 2010_02 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tAhe rannA sammANiUNa, so pesio niyagihammi / naMdo ya niyagahaDheM, samAgao pucchae puttaM / / 16 / / kiM re ! kusayA gahiyA, na va tti teNaM payaMpiyaM tAya ! / bahumulla tti na gahiyA, to tADito uraM naMdo / / 17 / / hA ! hA ! muTTho tti payaMpiro ya, jaMghAu bhaMjau kuseNa / eyANamesa doso, jeNa gao haM paragihe tti / / 18 / / to vajjho ANatto, so rannA avahaDaM ca savvassaM / emA''I bahU dosA, icchAviNivittirahiyANaM / / 19 / / iya khamaga ! maNAMga pi hu, pariggahe mA maNo dharijjAsi / khaNadiTThanaTTharUve, kA vaMchA tattha dhIrANa / / 20 / / evaM pariggahavisayaM, paMcamagaM pAvaThANagaM vuttaM / kovasarUvA''veyaNa-parametto bhannai chaTuM / / 21 / / [zrIsaMvegaraMgazAlA zloka 5888 taH 5909] 34. anarthadaNDadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre gaGgadattasyAvasaraH / itazca hAstinapure zreSThyabhUt ko'pi tasya ca / lalitAkhyo'bhavat putro mAturatyaMtavallabhaH / / 1 / / zreSThinyAnyadA jajJe garbhaH saMtApado bhRzam / tayA ca vividhadravyaiH pAtyamAno'pi nApatat / / 2 / / jAtazca putraH zreSThinyA dAsyai tyaktuM ca so'rpitaH / dRSTazca zreSThinA pRSTA kimetaditi dAsyatha / / 3 / / asAvaniSTaH zreSThinyAtyAjyateti tayodite / zreSThI gRhItvA taM channamanyatra samavardhayat / / 4 / / gaMgadatta iti nAmAdatta tasya zizoH pitA / mAtuzchannaM lalito'pi lAlayAmAsa taM sadA / / 5 / / pitaraM lalito'nyedhurabhyadhatta madhUtsave / bhojyate gaMgadatto'dya saha cecchobhanaM tadA / / 6 / / zreSThayUce yadi te mAtA taM pazyettanna zobhanam / lalito'pyabravIttAta yatiSye tadadarzane / / 7 / / zreSThinApi tathAdiSTo lalito gaMgadattakam / tiraskariNyAMtaritaM bhojanArthaM nyaSedayat / / 8 / / purastAt svayamAsInau tau zreSThilalitau tadA / bhuMjAnau gaMgadattAya bhojyaM channaM ca yacchataH / / 9 / / vAtoddhRte'kAMDapaTe zreSThinI taM dadarza ca / kezaiH kRSTvA kuTTayitvA gRhazrotasi cAkSipat / / 10 / / udvignau zreSThilalitau zreSThinyAzchannameva tam / snapayitvAbodhayatAM gaMgadattaM mahAmatI / / 11 / / tadA ca sAdhavastatra bhikSArthaM samupAgatAH / pRSTAzca tAbhyAM zreSThinyAstatputradveSakAraNam / / 12 / / athaikaH sAdhurityAkhyadekasmin saMnivezane / abhUtAM bhrAtarau tau tu bahiH kASThArthamIyatuH / / 13 / / kASThairbhUtvA tathA gaMtrImagrastho jyeSTha Apatat / dadarza pathi vellatI cakkaluNDA mahoragIm / / 14 / / so'pyavocat kanIyAMsaM gaMtryAH sArathimagrataH / gaMtrIto rakSaNIyeyaM cakkaluMDA varAkikA / / 15 / / 2010_02 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH 223 tacchutvA sarpiNI sApi haSTA vizvAsabhAgabhUt / tatrAyAtaH kaniSThastAM dRSTvA caivamavocata / / 16 / / jyeSThena rakSitAstIyaM tathApyasyA uparyaham / neSye gaMtrI zrotumetadasthibhaMgasvaraM mudA / / 17 / / tathA cakre sa ca krUrastacchrutvA sApi pannagI / ko'pyeSa mama vairIti cintayantI vyapadyata / / 18 / / sA jajJe tava bhAryeyaM jyeSTho bhrAtA vipadya saH / asyAH sUnurlalito'bhUt priyaH prAgjanmakarmaNA / / 19 / / so'yaM mRtvA kaniSTho'syA aniSThaH pUrvakarmaNA / gaMgadattaH samutpede prAktanaM karma nAnyathA / / 20 / / tato viraktA jagRhuH pitA putrau ca te vratam / jagmatuH zreSThilalitau mahAzukramubhau divam / / 21 / / tattu mAturaniSTatvaM gaMgadattaH punaH smaran / vizvavAllabhyanidAnI mahAzukradivaM yayau / / 22 / / 35. AbhogadhyAne zrIupadezaprAsAde brahmadattasambandhaH / kAMpIlyapurezasya brahmarAjJazcatvAri mitrANi santi-kAzIdezapaH kaTakaH, gajapurezaH kareNuH (NeruH), kozalezo dIrghaH, caMpAdhIzaH puSpacUlazca / ete nRpAH snehenaikaikaM varSaM mitho rAjyeSu samuditAstiSThanti / anyadA te sarve brahmapArzve samAgatAH / tAvatA ziroroge samutpanne brahmarAjA taJcaturNAmutsaMge sutaM muktvA 'yuSmAbhiretadvAjyasaMpradAyaH kArayitavyaH' ityuktvA mRtaH / te'pi dIrgha muktvA svarAjye gatAH / tato dIrghazculaNyAsakto jAtaH / tadbhAvaM dhanurmaMtrI jJAtvA svaputrasya varadhanurnAmno jJApitavAn-yathaitatsvarUpamekAnte cUlaneyasya brahmadattasya jJApyam / tena jJApito'sau kokilAkAkayoH saMbandhaM kArayannantaraHpure gatvA kAkaM hatvovAca-'yo'nyo'pyevaM kariSyati, tamahaM nigrhiissyaami'| tadvArtA dIrghazculanI pratyAha-'ahaM kAkastvaM kokilA' iti / sAha-'bAlo'yaM kiM vetti AvayoH svruupN'| punarekadA mahiSahastinIyugamAnIya pUrvoktavAkyamuktvA mahiSo hataH / tato dIrghaH-'matpApamanena jJAtaM, anyoktyA mAM zikSayati' iti vicArya rAjJI prati jJApito'yaM vicaarH| tataH sA prAha-"ayaM putro hanyate, AvayoH kuzalatve bahavo'pi putrA bhaviSyanti" / tenApi svIkRtam / tataH sAmantasutAM pariNAyya tacchayanArthaM jatugRhaM kArayitvA dattam / varadhanurmatriNA guptavRttyA tagRhamadhyataH purodyAnaM yAvatsuraMgA dApitA / zubhadine jatugRhe praviSTasya savadhUvaradhanuHkumArasya rAtriyAmadvaye gate gRhaM prajvAlitam / tau tu suraMgAya nirgatya pUrvadvAre muktAzvayugalamArA nirgatau / pRthvI bhramato brahmadattasya sArvabhaumasaMpadamilat / varadhanuH sainyapatipade'bhiSicya dIrghasamIpe preSitaH / tadanu brahmadatta Agatya nijacakreNa dIrghavapuH kabandhIkRtya svageha AgataH / anukrameNa SaTkhaMDabharataM sAdhitam / purA tasyaikAkino'TavyAM bhramato dvijenaikena nIraM pAyitamabhUt / sa dvijastaM cakravartipadaprAptaM jJAtvA 'bahusainye mAM kathaM jJAsyati' iti dhyAtvA jIrNasUrpaTakapAdarakSaNakAdinA visadRzaM rUpaM kRtvA 2010_02 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bhramati / tadRSTvA rAjJA svasevakAdAnAyitaH / tamupalakSya tuSTo rAjA varaM dadau / strIvacasA vipro bhojanaM dInArayuMga ca yayAce gRhe gRhe / tena tathA kRtaM / ekadA vipreNoktaM- tvadbhojyaM dApaya' / cakriNoktaM-'madbhojanaM mamaiva jarati' / vipreNoktaM-'kRpaNo'si, dAtuM na zakto'si' / tato rAjJA sakuTumbaH sa bhojitaH / madanonmatto jAtaH / rAtrau mAtrAdiSu mithaH pazuvatpravRttaH / made samuttIrNa lajjitaH / tataH sarvamanena kRtamiti rUpaikadA tenAjApAlakaM pippalakapatrANi dhanurgolikAprayogeNa sacchidrANi kurvantaM vIkSya tasmai kiMcitsamarpya cakravartinayanApanayanaM kAritam / sa nigRhIto hantumArabdhaH / re kathamitthaM samAcaritaM tvayetyukte tena vipro darzitaH / tadA sakuTumbaH sa mAritaH / tadanu viprajAtau ruSTena cakriNAdiSTaM-pratidinaM dvijAkSINi niSkAsyAnaya' / maMtrI tAnyAnIya darzayati / cakrI kareNa mardayitvA muJcati / tato maMtriNA bahujIvavadhaM matvA vaTaguMdakairnirbIjaiH sazIrSa sthAlaM bhRtvA nRpAne muktam / rAjA tu madarAtInAM caDhUMSImAnIti krodhabuddhyA hanti / evaM SoDazavarSAnte raudradhyAnena mRtvA saptamAvanau gataH / vaTaguMdakamardanaraudramatijicakSurvighAtaM dadhan hRdaye / anubandhanahiMsanabuddhibharAJcaramo naradeva ito narake / / 1 / / 36. anAbhogadhyAne zrIsaMvegaraMgazAlAyAM prasannacandrasya kathAnakam / uggavisavisaharA''ula-gharaM va poyaNapurA'hivo rajjaM / mottuM vIrajiNaM'te, pasannacaMdo viNikkhaMto / / 1 / / viharaMto jayaguruNA, samaM ca rAyaggiMhammi saMpatto / olaMbiyabhuyapariho, ussaggeNa ya Thio sammaM / / 2 / / jiNavaMdaNa'TThapaTThiya-seNiyanivaaggasennagAmIhiM / diTTho-dummuhasumuhA'-bhihANapurisehiM dohiM tao / / 3 / / sumuheNa jaMpiyaM jayai, eso sahalaM ca jIviyamimassa / jo rajjaM taha vajjiya, pavvajjaM iya pavanno tti / / 4 / / to dummuheNa bhaNiyaM, bhadda ! alaM saMkahAe eyassa / jo asamatthaM puttaM, rajje ThaviuM sayaM kIbo / / 5 / / pAsaMDaM paDivanno, veribhayA evamettha saMvasai / rajjaM suo payA vi ya, taha pIDijjaMti sattUhiM / / 6 / / 2010_02 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH 225 evaM socA takkhaNa-vissumariyadhammajhANapaDibaMdho / sAhU pasannacaMdo, kuviyo ciMteumA''Dhatto / / 7 / / ko mai jIvaMtammi vi, majjha suyaM rajjama'vi ya viddavai / manne sImAlamahI-vaINa duvvilasiyaM eyaM / / 8 / / tA te viddhaMsittA, karemi sutthaM ti puvvanAeNa / ussaggaThiyo vi raNeNa, tehiM saddhi samA''vaDio / / 9 / / dhammajjhANaThiyaM piba, aha taM daLUNa seNio rAyA / ahaha ! mahappA kaha vaTTai tti, vimhayarasA''ulio / / 10 / / bhattibharamuvvahanto, savvA''yaravihiyatappayapaNAmo / ciMtai erisasuhajhANa-saMgao jai jiyaM cayai / / 11 / / eso mahA'NubhAvo, uppajjai tA kahiM ti jiNanAhaM / pucchissaM ti vibhAviya, jayagurupAsaM samallINo / / 12 / / puTTho ya jaekkapahU, pasannacaMdo tahAvihe bhAve / varseto mariUNaM, uppajjai kattha me kahasu / / 13 / / bhaNiyaM pahuNA sattama !, narae uppajjai tti to rAyA / nUNaM mae na sammaM, suyaM ti ciMtA''uro jAo / / 14 / / etyaMtarammi maNasA, jujhaMteNaM pasannacaMdeNaM / niTThiyapaharaNanivaheNa, sIsatANeNa vi riussa / / 15 / / ghAyaM kAumaNeNaM, sIse hattho nivesio sahasA / luMciyacihuracayammi ya, tammi chikkammi uvautto / / 16 / / samaNo haM ti visAyaM, kuNamANo kiM pi taM suhaM jhANaM / paDivanno sa mahappA, jeNa lahuM kevalI jAo / / 17 / / kevalimahimA ya kayA, saMnihiyasurehiM duMduhI pahayA / puTuM ca seNieNaM, kiM tUrakho imo bhayavaM ! / / 18 / / bhaNiyaM jaekkapahuNA, kevalimahimaM pasannacaMdassa / devA kuNaMti ee, vimhaio seNio tAhe / / 19 / / [zrIsaMvegaraMgasAlA zloka 5924 taH 5942] 2010_02 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 37. RNAviladhyAne zrIpiNDaniyuktivRttau tailakarSalastryAHkathAnakam / kozalAviSaye ko'pi grAmastatra devarAjo nAma kuTumbI, sArikAbhidhA tasya bhAryA, tasyAzca sammatapramukhA bahavaH sutAH, sammatiprabhRtayazca prabhUtA dArikAH, taJca sakalamapi kuTumbaM paramazrAvakaM, tathA tasminneva grAme zivadevo nAma zreSThI, tasya bhAryA zivA / / anyadA ca samudraghoSAbhidhAH sUrayaH samAgacchan, teSAM samIpe jinapraNItaM dharmamAkarNya jAtasaMvegaH sammato dIkSAM gRhItavAn, kAlakrameNa ca gurucaraNaprasAdato'tIva gItArthaH samajani / sa cAnyadA cintayAmAsa-yadi madIyaH ko'pi pravrajyAM gRhNAti tataH zobhanaM bhavati, idameva hi, tAttvikamupakArakaraNaM yatsaMsArArNavAduttAraNamiti, tata evaM cintayitvA gurUnApRcchaya nijabandhugrAme samAgamat tatra ca bahiH pradeze kamapi pariNatavayasaM pRSTavAn puruSaM-yathA'tra devarAjAbhidhasya kuTumbinaH satkaH ko'pi vidyate ? iti, sa prAha-mRtaM sarvamapi tasya kuTumbaM kevalamekA sammatyabhidhA vidhavA putrikA jIvatIti, tataH sa tasyA gRhe jagAma, sA ca bhrAtaramAyAntaM dRSTvA manasi bahumAnamudvahantI vanditvA kaJcikatkAlaM paryupAsya ca tannimittamAhAraM paktumupatasthe, sAdhuzca tAM nivAritavAn-yathA na kalpate'smAkamasmannimittaM kimapi kRtamiti, tato bhikSAvelAyAM sA durgatatvenAnyatra kvacidapi tailamAtramapyalabhamAnA kathamapi zivadevAbhidhasya vaNijo vipaNestailapalikAdvayaM dine dine dviguNavRddhirUpeNa kAlAntareNa samAnIya bhrAtre dattavatI, bhAtrA ca taM vRttAntamajAnatA zuddhamiti jJAtvA pratijagRhe, sA ca taddinaM bhrAtuH sakAze dharmaM zrutavatI, tena na pAnIyAnayanAdinA tattailapalikAdvayaM pravezayituM prapAritavatI, dvitIye ca dine bhrAtA (yathA) vihArakrama gataH, tatastasminnapi dine tadviyogazokAkIrNamAnasatayA na tattailapalikAdvayaM dviguNIbhUtaM pravezayituM zaktavatI, tRtIye ca dine karSadvayamRNe jAtaM taccAtiprabhUtatvAnna pravezayituM zaktam, apica bhojanamapi pAnIyAnayanAdinA karttavyaM, tato bhojanAyaiva yatnavidhau sakalamapi dinaM jagAmeti na RNaM pravezayit zaknoti, tato dine dine dviguNavRddhyA pravarddhamAnamRNamaparimitaghaTapramANaM jAtaM, tataH zreSThinA sA babhaNe-yathA mama tailaM dehi yadvA me dAsI bhava, tataH sA tailaM dAtumazaknuvatI dAsatvaM pratipede, kiyatsu ca varSeSvatikrAnteSu bhUyo'pi sammatAbhidhaH sAdhustasminneva grAme yathAvihArakramamAgamat, sA ca bhaginI svagRhe na dRSTA, tata AgatA satI papracche, tayA ca prAcInaH sarvo'pi vyatikarastasmai nyavedi yAvaddAsatvaM zivadevagRhe jAtamiti, nivedya ca svaduHkhaM rodituM pravRttA, tataH sAdhuravocat-mA rodIracirAdahaM tvAM mocayiSyAmi, tatastasyA mocanopAyaM cintayan prathamataH zivadevasyaiva gRhe praviveza, zivA ca tasya bhikSAdAnArthaM jalena hastau prakSAlayituM lagnA, tAM ca sAdhurnivArayAmAsa, 2010_02 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 227 yathaivamasmAkaM na kalpate bhikSeti, tataH samIpadezavartI zreSThI provAca-ko'tra doSaH ?, tataH sAdhuH kAyavirAdhanAdIn doSAn yathAgamaM savistaramacIkathat tataH sa Ato bhaNati yathA bhagavan ! kutra yuSmAkaM vasatiryena tatrAgatA vayaM dharmaM zRNumaH tataH sAdhuravAdIt-nAsti me'dyApi pratizrayaH, tatastena nijagRhaikadeze vasatiradAyi, pratidinaM ca dharmaM zRNoti, samyaktvamaNuvratAni ca pratipannAni, sAdhuzca kadAcanApi vAsudevAdipUrvapuruSAcIrNAnanekAnabhigrahan vyAvarNayAmAsa, yathA vAsudevenAyamabhigraho jagRhe-yadi madIyaH putro'pi pravrajyAM jighRkSati tato'haM na nivArayAmItyAdi, evaM ca zrutvA zivadevo'pyabhigrahaM gRhItavAn-yadi bhagavan ! madIyo'pi ko'pi pravrajyAM pratipadyate tato'haM na nivArayAmIti, atrAntare ca zivadevasya tanayo jyeSThaH sA ca sAdhubhaginI sammatiH pravajyAM grahItumupatasthe, zreSThinA ca tau dvAvapi visarjitau, tataH pravrajyAM pratipannAviti / 38. vairadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAyAM parazurAmasubhumayoH vRttAntaH / gajapure'nantavIryarAjabhAryAyA bhaginI reNukAbhidhAnA pariNItA jamadagnitApasena / sA anyadA''yAtA gajapure bhaginIsamIpe rAjJA ca samutpAditastasyAstanayaH, nItA RSiNA / tasyAzca vidyAdharadattaparazuvidyo rAmaH jyeSTatanaya AsIt / tena kulakalaGkabhUteyamiti jAtakrodhena vyApAditA sA sasutA / tat zrutvA anantavIryeNAgatya RSerAzramo vinAzitaH, rAmeNApi tacchirazchinnaM parazunA, jAto'nantavIryasutaH kArtavIryo rAjA tenAkarNya vRttAntaM jAtamatsareNAgatya hato yamadagniH, rAmeNApyasAviti / tadbhAryA sutArA''pannagarbhA bhayAtprapalAyamAnA gatA tApasAzramam / tatra ca vihvalatvAtpatito niSpannadArako bhUmiM gRhNannAsyena / kRtaM taddvAreNa tasya nAma subhUma iti / rAmeNApi gatvAdhiSThitaM tadrAjyaM, krodhavazAt kRtA saptakRtvo niHkSatriyA vasudhA, bhRtaM pradhAnakSatriyadaMSTrANAM sthAlam / anyadA pRSTastena naimittikaH kuto me maraNamiti / sa prAha-yatsannidhAnAdetAH sthAlasthitA daMSTrAH pAyasIbhaviSyanti tata iti / tatastadupalambhArthaM kAritaM tena siMhAsanatasyAgrato nivezya sthAlamavAritasatram / itazca naimittikasUcitasutAvaratvAnmeghanAdavidyAdhareNa sevyamAno gato vRddhiM subhUmaH / sa mAtaramapRcchat kimiyAneva loka iti ? tat zrutvA vaco ruditaM tayA, so'vocad-amba kimetat ? tayA kathito vRttAntaH / tato'sAvabhimAnena gato gajapuraM, praviSTaH satramaNDapam, adhiSThitaM siMhAsanaM, pAyasIbhUtA daMSTrA bhakSayitumArabdhAH, zrutaM tadrAmeNa, samAgatastatra sa sabalaH, tataH subhUmapuNyAnubhAvAdyaH prAk kSatriyasannidhAnena jajvAla sa vidhyAtaH parazuH, praharadvalaM bhagnaM meghanAdena, parazurAmaM pratyupasthito bhuktvA gRhItasthAlaH subhUmaH, kRtaM taddevatayA taccakram tatastena taM nipAtya rAjyamadhiSThAyaikaviMzativArAnnirbrAhmaNIkRtya pRthivIM gataH saptamapRthivImiti / / 150 / / 2010_02 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 38. vairadhyAne zrIupadezaprAsAde kRSIvaladRSTAntaH / ekadA jaMgamaH kalpataruriva mArge vihAraM kurvanmahAvIrajino gautamaM pratyuvAca-"he vatsa ! yo'yaM kRSIvalaH purastAta prekSyate, tasya pratibodhAya tvaM satvaraM tatra gaccha, tvatto mahAnasya lAbho bhAvI" / tatheti pratipadya gautamastatrAgatyetyalapat-"he bhadra ! tava samAdhirvartate ? tvaM kasmAdanekadvIndriyAdijIvAnAM (virAdhanAmayena) kRSikarmaNA mudhA pApAni karoSi ? kathaM pApakuTumbArthamAtmA'narthe nipAtyate ? / yataH saMsAramAvanna parassa aTThA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM / kammassa te tassa u veyakAle, na baMdhavAbaMdhavayaM uviMti / / 1 / / tasmAttapasyApotamAdAya bhavodadheH samuttara iti sadvAkyapIyUSaiH siktastaM jagau-"svAmin ! ahaM vipraH saptakanyakAdInAM duSpUrodayapUrtyarthamanekapApakarmANi karomi / ataH paraM tvameva mama bhrAtA mAtA cAsi / yadAdizasi tatkurve, nAnyathA pUjyavacaH kariSye" / tataH so'pi tadarpitaM sAdhuveSaM svIcakre / gRhItavrataM taM sahAdAya gautamo jinAbhimukhaM cacAla / tadA so'vadat-'pUjya ! kutra gamyate ? gautamo'vak-'yatra me guravaH santi tatra' / so'vAdIt-'surAsurapUjyAnAM bhavatAmapi pUjyAste tu kIdRzA bhaviSyanti ?' / tadA tasyAgre'rhadguNAH proktAH / tacchrutvA tena samyaktvamarjitaM, punarjinasamRddhyavalokanAdvizeSeNa prAptam / tato krameNa saparicchadaM zrIvIraM yAvadadrAkSIttAvattasya manasi dveSaH samabhUt / gautamaH prAha-'bho mune ! zrIvIraM vandasva' / so'pi gaNadharaM pratyAha"bhavadIyo'yaM guruzcettadA mama pravrajyAyAH prayojanaM nAsti, tava ziSyatvabhavanenAlaM, imaM veSaM gRhANa, ahaM svamandire yAsyAmi" / ityuktvA yadA tyaktaveSo'sau muSTiM baddhvA praNaSTavAn, tadA tAddak tasya ceSTitaM vIkSya sarve'pIndrAdyA hasantaH prAhu:-'aho ! indrabhUtinA varIyAn ziSya upArjitaH / etadadbhutaM vIkSya manAg lajjitamanA gautamo vIraM tadvairakAraNaM papraccha / svAmI taM pratyAha-"he vatsa ! anenArhadguNacintanairgranthibhedaH kRtaH / tena tasya tava ca mahAn lAbho'bhUt / yanmAM vIkSyAsya dveSo jAtastatsvarUpaM zRNu___purA potanapure prajApatinRpAGgajastripRSThAkhyo vAsudevo'hamabhavam, tadA trikhaNDAdhipaH pratyardhacakrI azvagrIvAhvo'bhUt / anyadA svasaMsadi tena svanimIlanaM nimittajJaM prati pRSTam / so'pi tripRSThahastAt tvanmRtyurbhAvItyabravIt / tato'nvahaM sa tripRSThasyopari dveSaM vahan mAraNopAyAMzcakre / te tu viphalA jajJire / anyadA tatpuro vane zAlikSetramanuSyeSUpadravaM kurvantaM siMhaM hantuM na kenApi samarthyate, tadA tadupadravanivAraNAyArdhacakrinRpAjJayA svasvavArake nRpAH sthitiM kurvanti / anyeyuH 2010_02 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 229 prajApatinRpasya vArako'bhavat / tadA pitaraM niSidhya tatra tripRSThastadupadravaM rakSituM sArathiyuto rathamAruhya yayau / tenAlApitamAtro'sau siMhastaM pratyadhAvat / tadA tripRSThaH zuktisaMpuTavattasyauSThayAmalaM dvidhA kRtvA siMhamardhamRtaM cakre / tataH siMhaH svaM nininda-'hahA ! nRmAtreNAhaM hataH' / tadA madhuravAcA sArathistamasAntvayat-"he siMha ! vAsudevo'yaM bhavitA / raMkamAtramimaM mA jAnIhi / puruSendrasya hastena mRtazcet kiM viSIdasi ? / martyaloke'yameva siMho'sti, bhavAn punastiryagyonau" / iti vAkyena hRSTaH siMhaH samAdhinA nimIlanaM prAptaH / tataste trayo'pi bhavAmbhodhau bhrAmaM bhrAmaM kramAdatrAbhavan / yastripRSThajIvaH so'haM jAtaH, siMhajIvastu kRSIvalo jAtaH, sArathe - vastu bhavAnindrabhUtirjAtaH / purA madhurayA vAcA tvayAsau prINito mayA ca hataH / tadatra bhavanATake snehavairayoH kAraNaM jJeyam / paraM tvayaM zuklapAkSiko jAtaH / 38. vairadhyAne zrIupadezaprAsAde sudarzanaprabandhaH / campAyAmRSabhadAsaH zreSThI / tasyArhadAsI strI suzIlAbhavat / anyedhurmAghamAse subhagAkhyastanmahiSIpAla: zreSThImahiSIzcArayitvA gRhamAgacchan sAyamapAvRtaM pratimAsthaM zItArtaM muniM pathi dRSTvA tasya zlAghAM vidhAya gRhamAgatya nizAmativAhya savelamutthAya mahiSIH puraskRtya gacchan tathAsthaM muni vIkSya tatpArzve niSaNaH / ita udite ravau sa cAraNamuniH 'namo arihaMtANaM' ityuktvA divamutpatitaH / tatastena tatpadaM vyomagAmividyAmaMtramiva matvA citte nyastaM / tadeva so'rhatsannidhau anyedyuH paThati sma / taddhyAnaparaM taM dRSTvA zreSThI papraccha-'kuta idaM tvayA prAptaM ?' tenoktaM-'muneH' ityukte sarvavRttAnte ca tuSTaH zreSThI taM saMpUrNaM namaskAramapAThayat / itastadguNanaM kurvatastasya kramAdvarSAkAla: sametaH / tato meghenaikArNave mahImaMDale kRte sa mahiSIrlAtvA vanaM gataH / antarAle nadIpUramAgatA / atha tena vyomavidyAbuddhyA tadeva smaratA nadyAM jhaMpA dattA / antarAle sa kIlakaviddho mRtvA tasyaiva zreSThinaH sudarzanAkhyaH suto jAtaH / kramAt pitRbhyAM manoramAmibhyasutAM vivAhitaH / itastasya kapilena nRpapurodhasA samaM niviDA prItirabhUt / anyadA patyuktadguNazravaNAnuraktA tatpatnI kapilA kAmAturA sudarzanasaudhe sametya 'tavAdya suhRdo vapurapATavamastyatastvayA sukhapRcchArthaM zIghraM madgRhe sametavyaM' ityuktvA taM guptagRhAntItvA dvAraM datvA trapAM tyaktvA ratArthaM prArthayAmAsa / tataH parastrIratau SaMDhaH sa zreSThI zIlarakSArthaM 'paMDho'hamasmi mugdhe, kiM vRthA mAM prArthayasi ?' ityuktvA nirgatya gRhamAgataH / / __ anyadA nRpaH sapurodhaHsudarzanaH krIDitumudyAnaM gataH / yAnArUDhAbhayA rAjyapi kapilayA samaM vanamagAt / itaH kapilA sudarzanapriyAM sutaSaTkayutAM pathi dRSTvA 'keyaM strI ?' ityabhayAmapRcchat / 2010_02 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tayoktaM-'iyaM zreSThistrI, ete tatsutAH' / tataH kapilayA tadvRttAnto mUlataH proktaH / atha sA devyA proce-tvaM mugdhA'nena daMbhena vaJcitA' / tatastayoktaM-'devi ! tavApi vaidagdhyaM tadA vedmi, cedanena samaM ramase' / iti tadvacaH zrutvA devyAGgIkRtam / / ekadA rAjAdau vane raMtuM gate zUnyagRhe kAyotsargasthaM kAmayakSamUrtidaMbhena yAnArUDhaM kArayitvA paMDitAkhyayA svadhAtryAnAyya svabhuvanAntaH pracchannaM kSiptvA sA kAmavibhramAdidarzanapUrvamatyarthaM prArthitavatI / tathApi tanmano na manAgapi calitam / tatastayA stanopapIDaM tasya sarvAgINamAliMganaM dattam / tathApi na kSubdhaM cetaH / tataH kupitayA tayA pUJcakre / tacchrutvArakSakaiH sa dhRtvA rAjJo'ne nItaH / pRSTenApi tena tasyAM kRpayA maunamAzritam / tato doSaM saMbhAvya ruSTena rAjJA 'eSa viDambya pure bhrAmayitvA mAryatAM' iti rakSakA AdiSTAH / taistathA kRtvA nIyamAnastatpriyayA dRSTaH / tadA sA jinAgre kAyotsarga cakAra kalaMkottaraNaM yAvat / itaste taM zUlikAyAM nyadhuH / sA ca svarNasiMhAsanamabhUt / atha taistadvadhArthaM khaDgaprahArA muktAste ca kaMThe hAratvaM, maulau maulitAM, karNayoH kuMDalatvaM, karacaraNe ca kaTakatvaM bhejire / ArakSakaistaJcitraM rAjJe jJApitam / tato rAjJA tatrAgatya zreSThI satkRtya svahastinamAropya samahotsavaM svagRhe nItaH / tajjJAtaM jJAtvA tayA kAyotsargo muktaH / atha rAjA tanmukhAdrAjJIvRttaM jJAtvA zreSThivacanAdabhayAyA abhayaM datvA zreSThinaM hastiskandhamAropya svagRhe preSIt / tadvRttaM vijJAyAbhayA svamudvadhya mRtA / paMDitA pATalIpure vezyAntike'gamat / atha sudarzano bhavavirakto gRhItavrato vicaran pATalIpure gataH / tatra paMDitayA pratilAbhamiSeNa svagRhe nItvA dvAraM pidhAya kadarthito'pi nAcalat / tataH sAyaM vimukto nirgatya vane gatvA smazAnAntaH pratimayA sthitaH / tatrApi vyantarIbhUtayA tayAbhayArAjyA prAgvairAdaneke upasargAH kRtAH / tathApi tanmano na calitam / sa muniH zubhadhyAnAt kevalajJAnamAsAdya dezanAM dadau / tadA'bhayApi samyaktvaM prApa / paMDitApi pratibodhitA / evaM kevalaparyAyaM ciraM prapAlya zivaM gataH / / 39. vitarkadhyAne zrIupadezaprAsAde cANakyasya jJAtam / __ golladeze jainazcaNakanAmA vipro'bhUt / tasya bhAryA caNezvarI / tayoH sutazcANAkyaH garbhAddazanaiH saha jAtaH / anyadA tadgRhe jJAnI munirAhArArthamAgAt / dampatI muniM natvA papracchatuH-"he bhagavan ! asau sadanto jAto'sti tasya ko hetuH ?" / muniH smAha-"bAlo'yaM nRpo bhavitA" / tacchrutvA caNako viSaNo dadhyau-"matsuto rAjyArambhairadhogatiM mA yAsIt" iti dhvAtvA dantAn ghRSTvA sAdhubhyaH so'vk| sAdhuH smAha-"tarhi sacivezo bhAvI / " tatazcANAkyaH krameNa sakalakalAsamudro'bhUt / yauvane viprakanyAM paryaNaiSIt / nirdhano'pi hi saMtoSato dravyArthaM mahAprayatnaM nAkarot / anyadA tatpriyA _ 2010_02 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 231 bhrAturvivAhe pitRgRhe'gAt, paraM nirdhanatvena bhrAtRjAyAdayo'syAH pratipattiM na cakrire, bhojanAdAvapi paGiktabhedaM vyadhuH, tato'tidauHsthyAlajjitA patyurgRhe'gAt / tataH zokabharAM tAM vIkSya bharnA sanirbandhaM pRSTA muktAvyUhopamamazruvrajaM muJcantI smAha taM parAbhavam / tacchrutvA cANakyo dadhyau kalAvAn kulavAn dAtA, yazasvI rUpavAnapi / vinA zriyaM bhavenmayoM, nistejAH kSINacandravat / / 1 / / nandabhUpo viprANAM dhanaM bahulaM dadAti iti vimRzya sa pATalipuraM drAg jagAma / tatra rAjasabhAyAM gatvA nRpAsanamazizriyat / atha nandanRpa ekena siddhaputreNa nimittajJena saMyuta upAgamat / tatrasthaM cANAkyaM vIkSya siddhaputro'bravIt-"asau vipro nandavaMzasya cchAyAmAkramya tiSThati" / tatazcANAkyamurvIzadAsyuvAca-"bhagavan ! idaM dvitIyaM siMhaviSTaramadhyAssva" / so'vak-"asminnAsane matkamaNDaluH sthAsyati" / ityutvA tatra taM nyasyAdyamAsanaM na tyaktavAn / tatastRtIyaM daNDena caturthaM cAkSamAlayA paJcamaM brahmasUtreNa so'ruNat ! tato dAsI jagau-"aho asya dhASTyaM jaDatvaM ca" / sa ruSTo'hiNA tAmAhatya sarvasamakSamityuvAca kozaizca bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya nandaM parivartayAmi, mahAdrumaM vAyurivogravegaH / / 1 / / anena bhikSuNA kiM syAditi rAjJA'pyupekSitaH sa niragAt, bhramaMzca nandabhUpatermayUrapoSakagrAme'gAt / tatra parivrAjakaveSeNAbhramat / tatra grAmaNIputryAzcandrapAnadohado'jani, taM pUrayituM ko'pi nAzakat / tataH pitrAdibhizcANAkyaH proktaH, so'vak-"tatsutaM mama datta cettadAhaM pUrayAmi" / "apUrNadohadAgarbhAnvitA mA mriyatAm" iti vimRzya taistasya vacanaM svIkRtam / atha sa sacchidraM paTamaNDapamacIkarata, tasyopari pracchannaM zanaiH zanaizchidrapidhAyakaM naramamuJcat, tasya cchidrasyAdhastAt sthAlaM payobhRtaM nyadhAt, nizIthe kArtikIcandrastatra pratibimbitaH, cAndraM pratibimbamantarvantyAH pradI sa pibetyUce, tatastuSTA sA tatpAtuM pracakrame, candrapAnadhiyA sthAlapayaH sA yathA yathA'pAt tathA tathoparistho naro maNmapacchidraM pidadhe / tato dohade pUrNe sA samaye sutaM suSuve / cANAkyastu dravyArjanaM prArebhe / tasya putrasya candragupta iti nAma kRtam / tataH prAptaprauDhavayAH sa bAla: zizubhiH saha bhUpalIlayA krIDati, dezapuragokulahayagajAmAtyAdIn sthApayati / tatra bhraman cANakya etya prAha-"he bAla! mamApi kiJciddehi" / candro'vadat-"imAH surabhIrgRhANa" / sa smAha-"etA gRhNan bibhemi" / candro'vak-"mA bhaiSIH, vIrabhogyA bhUriyaM" / tato hRSTaH sa tasya kulAdikamanyebhyo jJAtvA svakIyaM bAlaM nirdhAryatyUce-"he vatsa ! ehi rAjyaM dadAmi" / tacchrutvA drutamAyAtaM taM hatvA drAk plaayisstt| tataH senAM kRtvA pATalipuraM ruddham / nandena tatsainyaM kSaNena jitam / candraguptazcANAkyena samaM ____ 2010_02 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam palAyata / tato nandAzvavArAstatpRSTha AjagmuH, teSAM madhya eko'zvavAro dUrAttAbhyAM dRSTaH / natazcANAkyazcandraM sarasi saMgopya svayaM rajakakarma prArebhe / itazca so'zvavArastaM papraccha-"candragupto vrajannatra tvayA dRSTa: ?" / so'pyUce-"atra sarasi praviSTo'sti" / tataH sa kaupInamAtrabhRjjale viveza / tadA cANAkyastasyaiva khaDgena tacchiro'cchinat / tatazcandraM tasminnazve Aropya sa purato'cAlIt / sa candraM papraccha-"he vatsa ! yadA mayA sAdI sarasi preSitastadA tvayA kiM dhyAtam ?" / "he pUjya ! uttamAH kurvanti tacchreSThameve"ti vinayavAkyAtsa hRSTaH / tatazcandraM kSudhA bAdhitaM jJAtvA svayaM bhojanagrahaNArthaM vrajan pathi anantarabhuktakarambakaM vipramekaM vIkSya cANAkyastasyodaraM vidArya tadbhojyaM hatvA candramabhojayat / so'pi kSudhitastadrasaviparyayaM nAjJAsIt / atha mauryayuktaH / sa dinAtyaye ekatra grAme bhikSAyai bhraman roragRhe yayau / tadA vRddhayaikayA svachAlAnAM bhUyasAmuSNA rabbA pariveSitA / ekaH zizuH kSudhito rabbAyAM karaM prAkSipat, tena dagdhAGgaliruccairuroda, taM vRddhA'bhASata-"re mUDha ! cANAkyavattvamapi jaDo'si" / tacchrutvA bhikSuNA pRSTam-"he mAtaH ! tvayA cANAkyanidarzanamatra kathaM cakre" / sA taM smAha-"yathA pUrvaM cANAkyo bAhyaM dezamasAdhayan pATalipuraM rundhAno mUDho vigopanAM prApa tathaiva bAlako'pi zanaiH parito'lihan madhya eva pANiM kSipannatyupahAsamAsadat" / tadvAkyaM zrutvA zikSA satyAM nirdhArya cANAkyo bhraman kramAt parvatAbhidhena rAjJA samaM gADhamaitrIM vidadhe / anyedyustaM nRpaM sa smAha-"cetsamIhase tadA nandamunmUlya tadrAjyaM vibhajyAdadvahe" / tataH sasainyaH parvatakazcandraguptAnvitazcANAkyavAkyAnandadezasya sAdhanaM prArebhe / tadaikaM puraM balAdgrahItumakSamaM matvA bhikSuveSabhRJcANAkyastatra viveza / pravizya ca vAstUni saMprekSamANaH saprabhAvAH sapta devIrindrakumArikA apazyat, tAsAM prabhavAdabhaGgaM tatpuramavabudhya 'mayaitAH kathamucchApyAH ?" iti yAvatA vimamarza tAvatA purarodhArtA nAgarAstaM papracchu:-"bhagavan ! ayaM purarodhaH kadA prayAsyati ?" / so'vak-"yAvadamUH devInAM pratimA atra bhavanti tAvatpurarodhakSatiH kutaH" ? / tato dhUrtapratAritAH paurAH tasmAt sthAnAttAH kSipramudapATayan / tataH zIghraM tatpuraM tAbhyAM gRhItam / icchaM nandadezaM prasAdhya nandapuramaveSTyatAm / tadA ca kSINapuNyatvAt cANAkyasyAntike nando dharmadvAramayAcata / sa smAha-"tvamekena rathena yannetumIzastadAdAya nirbhayaH purAniryAhi" / nando'pi bhAryAdvayaM kanyAmekAM sAradhanaM ca rathe'dhiropya nagarAnniryayau, candraguptAdayaH pure praveSTumAgatAH / tadA nandasutA'nurAgaparA candraM pazyati, tadA nando'vak-"he putri ! yadyasau svAmI tava rocate tadAGgIkuru" / tenetyuktA sA candraguptarathe yAvadAroDhumupacakrame tAvaJcakrArakA navAbhajyanta / candro'maGgalakarIM tAM jJAtvA nyavArayat / taM prati cANAkyaH smAha-"vatsa ! mA mA niSedhaya, anena nimittena nava puruSAn yAvatte vaMzo bhAvI" / tatazcandrastAM rathe'dhiropya nandagRhe yayau 2010_02 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa - 2 dRSTAntasamuccayaH 233 cANakya- parvatakasahitaH / tatraikA kanyA'bhavat, Ajanma tAM nandaH zanairviSamaM viSamabhojayat / tAM vIkSya parvatako viSayArto'GgasaGgaM cakAra / tena viSavyAptazcandraM jagau - " sadyaH kaJcitpratikAraM kuru" / sa pratikriyAkaraNodyato'bhUt, tadA cANAkyena bhrUsaMjJayA niSiddhaH zikSitazca yataH " tulyArthaM tulyasAmarthyaM, marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsa hanyate // | 1 || tataH sa parvato nAmazeSatAM prapede / tasya rAjyaM candraguptAdhInaM jAtam / atha candraguptarAjye nandanarAzcauryaM vyadhuH / tatazcANAkyo'nyaM kaJcidArakSakamamArgayat / tato bhramannaladAhvakuvindasya gRhe'gAt / taM markoTakagRheSvagniM kSipantaM dadarza / cANAkyaH kiM karoSIti tamaprAkSIt / kuvindaH smAha-" matsUnordazadAyino duSTAnetAnmarkoTakAn sAnvayAn hantuM bileSvahamanalaM prakSipAmi " / iti tasya girA taM karmaThaM sodyamaM jJAtvA tasmai purAdhyakSatAM candraguptAdadApayat / evaM mauryasya rAjyaM niSkaNTakaM jAtam / 40. hiMsAdhyAne zrIyogazAstravyAkhyAyAM kAlasaukarikasyAkhyAnakam / anyadA zrImahAvIro viharan paramezvaraH / jagatpUjyaH pure tasminnAgatya samavAsarat / / 1 / / zrutvA svAminamAyAtaM jaGgamaM kalpapAdapam / kRtArthamAnI tatrAgAnmuditaH zreNiko nRpaH || 2 || yathAsthAnaM niSaNNeSu devAdiSu jagadguruH / prArebhe duritadhvaMsadezanIM dharmmadezanAm / / 3 / / tadA kuSThagalatkAyaH kazcidetya praNamya ca / niSasAdopatIrthezamalarka iva kuTTime ||4|| tato bhagavataH pAdau nijapUyarasena saH / niHzaGkazcandaneneva carcayAmAsa bhUyasA / / 5 / / tadvIkSya zreNikaH kruddho dadhyau vadhyo'yamutthitaH / pApIyAn yajjagadbharttaryyamAzAtanAparaH / / 6 / / atrAntare jinendreNa kSute provAca kuSThikaH / mriyasvetyatha jIveti zreNikena kSute sati / / 7 / / kSute'bhayakumAreNa jIva vA tvaM mriyasva vA / kAlasaukarikeNApi kSute mA jIva mA mRthAH / / 8 / / jinaM prati mriyasveti vacasA ruSito nRpaH / itaH sthAnAdutthito'sau grAhya ityAdizad bhaTAn / / 9 / / dezanAnte mahAvIraM natvA kuSThI samutthitaH / rurudhe zreNikabhaTaiH kirAtairiva sUkaraH / / 10 / / sa teSAM pazyatAmeva divyarUpadharaH kSaNAt / utpapAtAmbare kurvannarkabimbaviDambanAm / / 11 / / [yogazAstra dvitIyaprakAza mUlazloka-30 vRttau''ntarazloka 5 taH 15] athoce zreNikaH svAbhinnamaGgalyaM prabhoH kSute / eSo'nyeSAM tu maGgalyA-'maGgalyAni jagAda kim / / 12 / / athAcacakSe bhagavAn kiM bhave'dyApi tiSThasi / zIghraM mokSaM prayAhIti mAM mriyasvetyuvAca saH / / 13 / / sa tvAM jagAda jIveti jIvataste yataH sukham / narake narazArdUla mRtasya hi gatistava / / 14 / / 2010_02 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama jIvan dharmaM vidhatte syAdvimAne'nuttare mRtaH / jIva mriyasva vetyevaM tenA'bhayamabhASata / / 15 / / jIvan pApaparo mRtvA saptamaM narakaM vrajet / kAlasaukarikastena proce mA jIva mA mRthAH / / 16 / / tacchrutvA zreNiko natvA bhagavantaM vyajijJapat / tvayi nAthe jagannAtha kathaM me narake gatiH / / 17 / / babhASe bhagavAnevaM purA tvamasi bhUpate / baddhAyurnarake tena tatrAvazyaM gamiSyasi / / 18 / / zubhAnAmazubhAnAM vA phalaM prAgbaddhakarmaNAm / bhoktavyaM tad vayamapi nAnyathA kartumIzmahe / / 19 / / Adyo bhAvijinacaturviMzatau tvaM bhaviSyasi / padmanAbhAbhidho rAjan khedaM mA sma kRthAstataH / / 20 / / zreNiko'thAvadannAtha kimupAyosti ko'pi saH / narakAd yena rakSye'hamandhakUpAdivAndhalaH / / 21 / / bhagavAn vyAjahAredaM sAdhubhyo bhaktipUrvakam / brAhmaNyA cet kapilayA bhikSAM dApayase mudA / / 22 / / kAlasaukarikAt sUnAM vimocayasi vA yadi / tadA te narakAnmokSo rAjan jAyeta nAnyathA / / 23 / / samyagityupadezaM sa hRdi hAramivodvahan / praNamya zrImahAvIraM cacAla svAzrayaM prati / / 24 / / [mUlazloka-30 vRttau''ntarazloka-83 taH 95] rAjA yayAce kapilAM sAdhubhyaH zraddhayA'nvitA / bhikSAM prayaccha nirbhikSAM tvAM kariSye dhanoJcayaiH / / 25 / / kapiloce vidhatse mAM sarvAM svarNamayIM yadi / hinassi vA tathApyetadakRtyaM na karomyaham / / 26 / / kAlasaukariko'pyUce rAjJA sUnAM vimuJca yat / dAsye'hamarthamarthasya lobhAt tvamasi saunikaH / / 27 / / sUnAyAM nanu ko doSo yayA jIvanti mAnavAH / tAM na jAtu tyajAmIti kAlasaukariko'vadat / / 28 / / sUnAvyApArameSo'tra kariSyati kathaM nviti / nRpaH kSiptvA'ndhakUpe tamahorAtramadhArayat / / 29 / / atha vijJapayAmAsa gatvA bhagavate nRpaH / so'tyAji saunikaH sUnAmahorAtramidaM vibho / / 30 / / sarvajJo'bhidadhe rAjannandhakUpe'pi so'vadhIt / zatAni paJca mahiSAn svayaM nirmAya mRNmayAn / / 31 / / tad gatvA zreNiko'pazyat svayamudvivije tataH / dhigaho me purA karma, nAnyathA bhagavagiraH / / 32 / / paJca paJca zatAnyasya mahiSAnnidhnato'nvaham / kAlasaukarikasyoccaiH pAparAziravarddhata / / 33 / / ihApi rogAstasyA''san dAruNairatidAruNAH / paryantanarakaprApterupayutkalitairaghaiH / / 34 / / hA tAta hA mAtariti vyAdhibAdhAkadarthitaH / vadhyamAnasUkaravat kAlasaukariko'raTat / / 35 / / so'GganA-tUlikA-puSpa-vINA-kvaNita-mArjitAH / dRSTi-tvag-nAsikA-karNa-jihvAzUlAnyamanyata / / 36 / / tatastasya sutastAddak svarUpaM sulaso'khilam / jagAda jagadAptAyA'bhayAyA'bhayadAyine / / 37 / / Uce'bhayastvatpitA yaccakre tasyedRzaM phalam / satyamatyugrapApAnAM phalamatraiva labhyate / / 38 / / 2010_02 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH tathA'pyasya kuru prItyai viparItendriyArthatAm / amedhyagandhavidhvaMse bhavennRjalamauSadham / / 39 / / athaitya sulasastaM tu kaTutiktAnyabhojayat / apAyayadapo'tyuSNAstaptatrapusahodarAH / / 40 / / bhUyiSThaviSThayA suSThu sarvAGgINaM vyalepayat / UrvakaNTakamayyAM ca zayyAyAM paryasUt / / 41 / / zrAvayAmAsa cakrIvat-kramelakaravAn kaTUn / rakSo-vetAla-kaGkAladhorarUpANyadarzayat / / 42 / / taiH prItaH so'bravIt putraM cirAt svAdvadya bhojanam / zItaM vAri mRduH zayyA sugandhi ca vilepanam / / 43 / / zabdaH zrutisudhA'mUni rUpANyekaM sukhaM dRzoH / bhaktenApi tvayA'smAt kiM vaJcito'smi ciraM sukhAt / / 44 / / tacchrutvA sulaso dadhyAvidamatraiva janmani / aho pApaphalaM ghoraM narake kiM bhaviSyati / / 45 / / sulase cintayatyevaM sa mRtvA prApa dAruNam / saptame narake sthAnamapratiSThAnasaMjJitam / / 46 / / [mUlazloka-30 vRttau''ntara zloka 107 taH 128] 41. hAsadhyAne zrImadbhAvavijayakRtazrIuttarAdhyayanavRttau zrIcaNDarudrAcAryaziSyakathA / ujjayinyAM puri snAtro-dyAne nandanasannibhe / caNDarudrAbhidhaH sUriH sagacchaH samavAsarat / / 1 / / UnAdhikakriyAdoSAn, svagacchIyatapasvinAm / darzaM darzaM sa cAkupyat, prakRtyApyatiroSaNaH / / 2 / / bhUyasAM vAraNaM hyeSAM mayaikenAtiduSkaram / paraM roSAtirekAnme, svahitaM na hi jAyate / / 3 / / dhyAtveti sUrirekAnte, tasthau saddhyAnahetave / taptaM vihAya ziSyANAM, svAdhyAyadhyAnatatparaH ||4|| ( yugmam ) itazcojjayinIvAsI, vyavahArisuto yuvA / AgAtkuMkumaliptAGgo, navoDhastatra mitrayuk / / 5 / / sAdhUn dRSTvA parIhAsapUrvakaM tAn praNamya ca / so'vAdIdbhagavanto me, dharmaM brUta sukhAkaram / / 6 / / vaihAsiko'yamiti te, jJAtvA no kiJcidUcire / tato bhUyaH sa nirgranthAn, sopahAsamabhASata / / 7 / / daurbhAgyAdbhAryayA tyakto, virakto'haM gRhAzramAt / tat prasadya bhavAMbhodhitArakaM datta me vratam / / 8 / / dhUrttaH pratArayatyasmAnnarmavAkyairmuhurmuhaH / tadvRSyatAmasau samyak, cintayitveti te jaguH / / 9 / / guroradhInA na vayaM, svayaM dIkSAdi dadmahe / tadAzraya vratAya tvamasmadgurumitaH sthitam / / 10 / / zrutveti savayasyo'tha, so'vrajatsUrisannidhau / abravIttaM ca vanditvA, sopahAsaM kRtAJjaliH / / 11 / / gRhavyApArato bhagno, lagno'smi tvatpadAbjayoH / tatpravrAjaya mAM svAmiMstiSThAmi sasukhaM yathA / / 12 / / sahAsyAmiti tadvAcaM, zrutvA kopAtirekataH / sUrirjagau vratecchuzcettadA bhasmAnaya drutam / / 13 / / 2010_02 235 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tatastatsuhadaikenAnIte bhasmani sAdhurAT / taM gRhItvA svabAhubhyAM, locaM kRtvA dadau vratam / / 14 / / tadvilokya viSaNNAstadvayasyAstamathAbhyadhuH / mitra ! sadyaH palAyasva, dhAma yAmo vayaM yathA / / 15 / / AsannasiddhikaH so'tha, laghukarmetyacintayat / kathaM gacchAmyahaM gehaM, svavAcA svIkRtavrataH / / 16 / / pramAdasaGgatenApi, yA vAk proktA manasvinA / sA kathaM dRSadutkIrNAkSarAlIvA'nyathA bhavet / / 17 / / narmaNApi mayA labdhaM, rakSaNIyaM tato vratam / jahAti dhumaNiM ko hi, vinAyAsamupasthitam / / 18 / / dhyAtveti bhAvasAdhutvaM, sa sudhIH pratyapadyata / yathAsthAnaM tato jagmustadvayasyA viSAdinaH / / 19 / / vineyo'thAvadatsUriM, bhagavan ! bandhavo mama / zrAmaNyaM mocayiSyanti, tadyAmo'nyatra kutracit / / 20 / / gaccho mahAnasau gacchan, pracchannamapi yajjanaiH / jJAyate tad dvayorevA''vayorgamanamarhati / / 21 / / sUriH provAca yadyevaM, tadA'dhvAnaM vilokaya / yathA rajanyAM gacchamaH, so'pyAlokya tamAyayau / / 22 / / pratasthe'tha nizIthinyAM, sUrinUtanaziSyayuk / puro yAhIti guruNA, coktaH ziSyo yayau puraH / / 23 / / apazyanizi vRddhatvAt, sthANunA skhalito guruH / vedanAvihvalo jajJe, jvaladroSabharAkulaH / / 24 / / hA duSTaziSya ! sanmArgo, na vyalokIti vibruvan / daNDena ziSyaM zirasi, kRtaloce jaghAna saH / / 25 / / tatprahArasphuTanmaulirnirgacchadrudhiro'pi saH / na vyabravInnApyakupyat, pratyutaivamacintayat / / 26 / / svagacchamadhye sasukhaM, tiSThanto'mI mahAzayAH / adhanyena mayA duHkhabhAjanaM vihitA hahA ! / / 27 / / AjanmasaukhyadAH ziSyA, guroH syuH ko'pi dhIdhanAH / Adya eva dine'haM tu, jAto'sAtakaro guroH / / 28 / / sthANvAdinA guroH pIDA, mAbhUdbhUyo'pi bhUyasI / dhyAyanniti prayatnena, sa cacAla zanaiH zanaiH / / 29 / / tasyaivaM vrajataH zuddhAzayasya samatAnidheH / mahAtmanaH samutpede, nizAyAmeva kevalam / / 30 / / atha prabhAte saMjAte'bhyudite ca divAkare / sUriNA dadRze ziSyo, rudhirAliptamastakaH / / 31 / / tataH zAntarasAcAMtasvAntaH sUriracintayat / aho ! navInaziSyasyA'pyamuSya kSAntiruttamA / / 32 / / krodhAdhmAtena mayakA, daNDenaivaM hato'pi yat / nAtanodvADmanodehai-vaiguNyaM kiJcidapyasau / / 33 / / cirapravrajitasyApi, roSadoSAMzca jAnataH / prAptAcAryapadasyApi, dhigme prabalakopatAm ! / / 34 / / iyacciraM suduSpAlaM, pAlitaM mayakA vratam / paraM tanniSphalaM jajJe, kopAttanme'munA kRtam / / 35 / / bhAvanAbhiriti bhAvitacittaH, so'pi kevalamavApa munIndraH / evamutkaTaruSo'pi guroH syurmokSadAH savinayAH suvineyAH / / 36 / / 2010_02 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 237 41. hAsadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre zrIvajrabAhukathAnakam / itazca mithilApuryAM harivaMze mahIpatiH / AsIdvAsavaketvAkhyo vipulA tasya ca priyA / / 1 / / tayoH sUnuranUnazrIrbabhUva bhuvi vizrutaH / prajAnAM janaka iva janako nAma pArthivaH / / 2 / / itazca puryayodhyAyAmRSabhasvAmirAjyataH / ikSvAkuvaMzAntarbhUtAdityavaMzeSu rAjasu / / 3 / / yAteSu keSucinmokSaM svarga yAteSu keSucit / saGkhyAtIteSu viMzasyAhatastIrthe prasarpati / / 4 / / babhUva vijayo rAjA himacUlA ca tatpriyA / tayorabhUtAM dvau putrau vajrabAhupurandarau / / 5 / / itazcAbhUnAgapure pure rAjebhavAhanaH / cUDAmaNizca tatpatnI tatputrI ca manoramA / / 6 / / gatvodyadyauvanAM vajrabAhuH pariNinAya tAm / mahena mahatA zvetamarIciriva rohiNIm / / 7 / / bhaktyA ca zyAlenodayasundareNAnugAminA / manoramAmathAdAya pratasthe svapurAya saH / / 8 / / sa gacchannantarApazyattapastejobhirIzvaram / vasantAdristhamudayAcalasthamiva bhAskaram / / 9 / / mokSAdhvamIkSakamivotpazyamAtApanAparam / guNasAgaranAmAnaM tapasyantaM mahAmunim / / 10 / / yugmm|| mayUra iva jImUtaM taM dRSTvA jAtasammadaH / kumAra idamAha sma dhRtvA sapadi vAhanam / / 11 / / aho mahAtmA ko'pyeSa vandya eva mahAmuniH / cintAmaNiriva mayA dRSTaH puNyena bhUyasA / / 12 / / uvAca caivamudayasundaro'tha kumAra kim / Aditsase parivrajyAM so'vadaccittamasti me / / 13 / / udayo narmaNA bhUyaH proce yadyasti te manaH / tadadya mA vilambasva sahAyo'hamapIha te / / 14 / / kumAro vyAjahAraivaM maryAdAmiva vAridhiH / mA tyAkSIH svAmimAM sandhAM so'pyomevetyabhASata / / 15 / / kumAro vAhanAnmohAdivottIryAruroha tam / vasantazailamudayasundarAdibhirAvRtaH / / 16 / / vajrabAhumathAvAdIdibhavAhananandanaH / svAminmA pravrAjIradya dhigme narmAbhibhASaNam / / 17 / / narmoktirAvayorAsIt ko doSastavyatikrame / narmoktirna hi satyaiva prAyo dhavalagItavat / / 18 / / bhaviSyasi sahAyastvaM vyasaneSvakhileSvapi / ityakANDe'pi mA bhAGkSIrasmatkulamanorathAn / / 19 / / idamadyApi mAGgalyaM tava haste'sti kaGkaNam / tadvivAhaphalaM bhogAn sahasA kathamujjhasi / / 20 / / sAMsArikasukhAsvAdavaJciteyaM manoramA / jIviSyati kathaM nAtha tvayA tRNavadujjhitA / / 21 / / vajrabAhukumAro'tha jagAdodayasundaram / sundaraM martyajanmadroH phalaM cAritralakSaNam / / 22 / / narmoktirapi te'smAsu babhUva paramArthasAt / zuktiSu svAtijImUtavAri mauktikasAdiva / / 23 / / tvatsvasA ca kulInA cettatpravrajyAM grahISyati / no cedasyAH zivaH panthA bhogaiH punaralaM mama / / 24 / / 2010_02 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tavratAyAnumanyasva mAM tvamapyanayAhi naH / kuladharmaH kSatriyANAM svasandhApAlanaM khalu / / 25 / / udayaM pratibodhyaivaM vajrabAhurupAyayau / sAgaraM guNaratnAnAM maharSi guNasAgaram / / 26 / / tatpAdAnte vajrabAhuH parivrajyAmupAdade / udayo manoramAtha kumArAH paJcaviMzatiH / / 27 / / vajrabAhuM pravrajitaM zrutvA vijayabhUpatiH / varaM bAlo'pyasau nAhamiti vairAgyamAsadat / / 28 / / tatazca vijayaH putraM rAjye nyasya purandaram / nirvANamohasya muneH pArzve vratamupAdade / / 29 / / purandaro'pi sve rAjye pRthivIkukSijaM sutam / nyasta kIrtidharaM kSemaGkararghyante'bhavadyatiH / / 30 / / [saptamaparve caturthasargasya 1 taH 30 zlokAH] 43. pradveSadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritre marubhUtikamaThayoH caritram / asyaiva jaMbUdvIpasya kSetre'sti bharatAbhidhe / nagaraM potanapuraM sva:khaMDamiva nUtanam / / 1 / / niSevitaM rAjahaMsaiH zrIsaMketaniketanam / ApagAyAH padmakhaMDamiva tanmaMDanaM bhuvaH / / 2 / / ibhyA babhAsire tatra zriyA zrIdAnujA iva / kalpadrumasya sodaryA ivaudAryeNa bhUyasA / / 3 / / tadabhUdamarAvatyAstasya vApyamarAvatI / praticchandatayA vAcAmagocaramahardikam / / 4 / / arhatpAdAravindAliraravindo'bhidhAnataH / tatrAbhUdbhUpatiH sthAnaM zriyaH patirivArNasAm / / 5 / / sa doSmasu yathaivaikastathaivAbhUdvivekiSu / yathA lakSmIvatAM dhuryastathaiva hi yazasvinAm / / 6 / / yathA hi draviNaM dInAnAthaduHsthitajantuSu / ahorAtraM saMvibheje pumartheSu tathaiva saH / / 7 / / rAjJastasyAnurUpo'bhUjjIvAjIvAditattvavit / paramazrAvako vizvabhUtivipraH purohitaH / / 8 / / kamaTho marubhUtizcAnuddharAkukSisaMbhavau / ubhau jyAyaH kanIyAMsAvabhUtAM tasya cAtmajau / / 9 / / babhUva varuNA nAma kamaThasya sadharmiNI / vasundharA marubhUte rUpalAvaNyazAlinI / / 10 / / dvAvadhItakalau tau ca dvAvapyarthArjanakSamau / babhUvaturmithaH snigdhau pitrorAnandakAraNam / / 11 / / smaran paJcaparameSThinamaskAraM samAhitaH / vizvabhUtirvipadyAbhUt saudharme pravaraH suraH / / 12 / / tadviyogajvarAkrAntA tasya patnyapyanuddharA / zuktapobhyAM zoSitAMgI namaskAraparA mRtA / / 13 / / pitroH paretakAryANi cakrAte bhrAtarau ca tau / kramAdabhUtAM cAzokau harizcandrarSibodhitau / / 14 / / gRhakAryeSu tatrAsthAtkamaThaH karmaThaH sadA / vipanne pitari prAyo jyAyAn putro dhurandharaH / / 15 / / marubhUtistu saMsArAsAratvaviduraH sadA / vimukho viSayobhyo'bhUt sannyasta iva bhojanAt / / 16 / / 2010_02 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccaya: 239 svAdhyAyapauSadhAdAnavidhiniSThaH samAhitaH / tasthivAn pauSadhAgAre'horAtrAnativAhayan / / 17 / / yugmm|| prapadya sarvasAvadyaviratiM gurusannidhau / vihariSyAmIti matirmarubhUteH sadAbhavat / / 18 / / pramAdamadironmAdI sadA mithyAtvamohitaH / parastrIdyUtasaMsaktaH svacchandaH kamaThastvabhUt / / 19 / / vasundharA marubhUterbhAryA sA navayauvanA / abhUjjaganmohakarI viSavallIva jaMgamA / / 20 / / sA punarbhAvayatinA svapne'pi marubhUtinA / payasA maruvallIva nAspRzyata kadAcana / / 21 / / viSayecchustataH sA cAsaMprAptapatisaMgamA / araNyamAlatIprAyaM manyate sma svayauvanam / / 22 / / strIlaMpaTaH prakRtyApi kamaTho vIkSya vIkSya tAm / AlalApAnurAgeNa nirvivekaH snuSAmapi / / 23 / / tAM rahaHsthAM ca kamaTho dRSTvAnyedhurado'vadat / kRSNapakSendulekheva kiM subhru kSIyate'nvaham / / 24 / / hriyA na cetkathayasi jJAtaM duHkhaM tathApi te / mugdho madanujo manye klIbamAno'tra kAraNam / / 25 / / zrutveti vacanaM tasyAmaryAdaM jAtavepathuH / palAyituM pravavRte bhrazyatsaMvyAnakuntalA / / 26 / / kamaTho'pi hi dhAvitvA pANinA tAmadhArayat / Uce ca mugdhe kimiyamasthAne tava bhIrutA / / 27 / / zlathaM badhAna dhammillaM srastaM saMsthApayAMzukam / ityuktvA sa tathA cakre'nicchantyA api hi svayam / / 28 / / sApyUce jyeSTha kimidaM pUjyastvaM vizvabhUtivat / kuladvayakalaMkAya na te na mama sAdhvidam / / 29 / / smitvA ca kamaThaH smAha maugdhyAnmA sma bravIridam / mA nijaM yauvanaM moghIkuru bhogavivarjitam / / 30 / / mayApi saha mugdhAkSi bhuMkSva vaiSayikaM sukham / klIbena kiM tena marubhUtinAdyApi yatsmRtiH / / 31 / / naSTe mRte pravrajite klIbe ca patite patau / paJcasvApatsu nArINAM patiranyo vidhIyate / / 32 / / bhRzaM bhogepsuragrepi tenetyuktA tu sAgrataH / svAMke nivezitAtyAkSIllajjAM maryAdayA saha / / 33 / / atha tAM ramayAmAsa kamaTho manmathAturaH / nityamevaM tayorAsIdguptagupto rahaH kSaNaH / / 34 / / taM jJAtvA varuNA tyaktakaruNAruNalocanA / IrSyAparavazA cakhyAvazeSaM marubhUtaye / / 35 / / uvAca marubhUtistAmArye nAyeM bhavatyadaH / anAryacaritaM jAtu saMtApa iva zItagau / / 36 / / evaM tena niSiddhApi sAkhyattacca dine dine / kaH parapratyayAtpratyetviti so'pi vyacintayat / / 37 / / sAkSAtkartuM svayamatha saMbhogavimukho'pi san / gatvoce kamaLaM yAsyAmyahaM grAmAya saMprati / / 38 / / ityuktvAgAnmarubhUtirnaktaM ca punarAyayau / zrAntakarpaTikIbhUya veSabhASAviparyayAt / / 39 / / yayAce kamaLaM dUrAdhvagasya mama dehi bhoH / AzrayaM svAzraya iti dadau so'pyavizaMkitaH / / 40 / / 2010_02 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 taddarzitagavAkSe'sthAdvayAjanidrAmupetya saH / duzceSTitaM tayordraSTukAmaH kAmAndhayostayoH / / 41 / / marubhUtirgato grAmamiti tAvapyazaMkitau / vasundharA kamaThazca remAte durmatI ciram / / 42 / / dadarzAdarzanIyaM tanmarubhUtistathA sthitaH / lokApavAdabhIrustu viruddhaM na samAcaram / / 43 / / gatvA tadAkhyadakhilaM so'ravindAya bhUbhuje / durnayAnasahiSNuH so'pyArakSAnevamAdizat / / 44 / / purohitasutatvenAvadhyo'yaM duzcaritrakRt / nirvAsyaH kharamAropya kamaThaH saviDaMbanam / / 45 / / te'pi rAsabhamAropya rasadvirasaDiMDimam / citritAMgaM dhAturasaiH kamaThaM niravAsayan / / 46 / / pauralokairvIkSyamANo'dhomukhaH kamaTho'pi hi / azaknuvan pratikartuM sasaMvego vanaM yayau / / 47 / / athAbhavattapasvI sa zivatApasasannidhau / Arebhe ca tapo bAlaM kamaThastatra kAnane / / 48 / / marubhUtizcAnuziSye dhiGmayA kimidaM kRtam / narendrAya yadAkhyAyi bhrAtuH skhalitaceSTitam / / 49 / / idaM madIyaM skhalitaM mahattatskhalitAdapi / tadgatvA kSamayAmyadya jyAyAMsaM bhrAtaraM nijam / / 50 / / dhyAtveti bhUbhujaM pRSTvA vAryamANo'pi tena saH / jagAma kamaThaM tasya pAdayornipapAta ca / / 51 / / smaran viDaMbanAM pUrvAM tatkAlaM kamaThaH krudhAH / zilAmutkSipya cikSepa namatastasya mUrdhani / / 52 / / prahArArtasya tasyoparyAdAya punareva tAm / zilAM cikSepa kamaTho narake svamivAbhinat / / 53 / / tatprahArarujA sArtadhyAno mRtvAbhavatkarI / sa vindhyaparvate yUthanAtho vindhya ivoccakaiH / / 54 / / [navamaparve dvitIyasargasya 3 taH 56 zlokAH ] 43. pradveSadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritramadhye zrIvIraM prati gopasya dRSTAntaH / grAmaM SaNmAninAmAnaM jagAma bhagavAnapi / bahizca kAyotsargeNa tasthau dhyAnaparAyaNaH / / 1 / / vedyaM karma tadodIrNaM prabhorviSNubhavA'rjitam / zayyApAlazravaH kSiptataptatrapunibandhanam / / 2 / / zayyApAlasya jIvo'pi gopAlastatra so'bhavat / svAmyantike vRSAnmuktvA godohAdikRte yayau / / 3 / / carantaH svecchayA te ca prAvizannaTavIM vRSAH / kSaNAtso'pyAyayau gopo'pazyannukSNo'vadatprabhum / / 4 / / devArya ! kva mamokSANaH ? kiM na brUSe munibruva ! / na zruNoSi vacaH kiM vA karNarandhre vRthaiva tat / / 5 / / avAdini prabhAvevamatyantakupito'tha saH / akSipatkAzazalAke svAminaH karNarandhrayoH / / 6 / / zalAke tADite tena tathA te milite mithaH / akhaMDaikazalAkatvaM bibharAMcakraturyathA / / 7 / / mA kRkSat kIlakAvetau ko'pIti svadhiyA kudhIH / tatkIlakabahirbhAgaM chittvA gopAlako yau / / 8 / / 2010_02 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 241 praNaSTamAyAmithyAdizalyo'pi zrutizalyabhAg / akampitaH zubhadhyAnAdapApAM madhyamAM yayau / / 9 / / pAraNArthaM prabhustatra siddhArthavaNijo gRhe / jagAma bhagavAMstena bhaktyA na pratilAbhitaH / / 10 / / pUrvAyAtastatra vaidyaH siddhArthasya suhRtpriyaH / kharakAkhyaH prabhuM prekSya sUkSmadhIrabravIdidam / / 11 / / aho bhagavato mUrtiH saMpUrNA sarvalakSaNaiH / paraM zalyavatI ceyaM mlAnatvenopalakSyate / / 12 / / siddhArthaH saMbhrAmAdUce yadyevaM tannirUpaya / samyagbhagavato dehe kva zalyaM hanta tiSThati ? / / 13 / / vaidyo'pi nipuNaM pazyannakhilaM svAmino vapuH / dadarza karNayoH kIlau siddhArthasyApyadarzayat / / 14 / / siddhArtho'thAvadat kenApyapavAdAdabhIruNA / narakAdapyabhItena cakre'daH karma dAruNam / / 15 / / kRtaM vA tasya pApasya kathayA'pyanayA sakhe ! nAthasya zalyoddhArAya prayatasva mahAmate ! / / 16 / / svAminaH karNayoH zalye pIDA tu mahatI mama / vilambaM na sahe'trArthe sarvasvamapi yAtu me / / 17 / / karNAbhyAM vizvanAthasyoddhRtayoriha zalyayoH / manye bhavamahAmbhogherAvAmeva samuddhRtau / / 18 / / vaidyo'pyuvAca nAtho'yaM vizvatrANakSayakSamaH / karmakSayAyopaikSiSTa taM nA'zaktyA'pakAriNam / / 19 / / kathaM cikitsanIyo'yaM nirapekSo vapuSyapi / yaH karmanirjarAlubdho vedanAM sAdhu manyate / / 20 / / siddhArtho'pyavadat keyaM vAcoyuktistavAdhunA / na kAlo vacasAmeSAM cikitsyo bhagavAn khalu / / 21 / / tayorbuvANayorevaM nirapekSaH prabhuryayau / tasthau ca bahirudyAne zubhadhyAnaparAyaNaH / / 22 / / siddhArthakharakau tau ca gRhItvA bheSajAdikam / tatrodyAne tvarAvantau bhagavantamupeyatuH / / 23 / / tailadroNyAM vinivezya tailenAbhyajya ca prabhum / saMvAhakairbalIyobhistAvamardayatAmatha / / 24 / / zletheSu mardanAtsaMdhiSvojasvipuruSaiH prabhoH / saMdaMzAbhyAmakRSyetAM yugapatkarNakIlakau / / 25 / / kIladvayaM sarudhiraM niryayau karNarandhrayoH / avaziSTaM vedanIyaM karma sAkSAdiva prabhoH / / 26 / / tathA'bhUdvedanA kIlakarSaNena yathA prabhuH / rarAsa bhairavArAvaM vajrAhata ivAcalaH / / 27 / / nA'sphuTat svAmimAhAtmyAttena nAdena medinI / vipadyapi hi nA'rhantaH paropadravakAriNaH / / 28 / / saMrohaNyA rohayitvA kI nAthaM praNamya ca / kSamayitvA ca siddhArthakharako gRhamIyatuH / / 29 / / vedanAmapi tau bhartuH kRtavantau zubhAzayau / babhUvatuH suralokazrIbhAjanamubhAvapi / / 30 / / duSTAzayastu gopAlo vidhAya svAmivedanAm / saptamAvaniduHkhAnAM bhAjanaM samajAyata / / 31 / / [dazame parvaNi caturthasargasya 618 taH 648 zlokAH] 2010_02 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 44. paruSadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyATIkAyAM brahmadattakathAnakam / mRte brahmarAje tatpatnI culinI dIrghanAmnA tanmitreNa saha vinaSTA / vijJAtA dhanumantriNA, vyutpAditastena tatsuto brahmadattaH kAka-kokilAdisaGgrahaNadarzanena, dattazca sahacarastasya varadhanurAtmatanayaH / tayApi kutazcid jJAtvA taM vyatikaraM cintitaM bhaviSyati me rativighnaH tato'mumeva brahmadattaM vyApAdayAmIti janApavAdakSAlanArthamudvAhitaH kAJcitkanyakAM, pravezitaH pUrvaracite jatugRhe, dApito'lakSito'gniH, mantriNA prAgracitaprayogeNa niSkAsito bhUmikhAtena gato dezakAlikayeti / / 44. paruSadhyAne zrIupadezamAlA-puSpamAlAgranthabRhadvRttau yugabAhuvRttam / atthi avaMtIjaNavayasAraM nayaraM suMdasaNaM nAma / mahimahilAe muhaMpiva suhAlayaM dIharacchaM ca / / 1 / / tattha nariMdo nAmeNa maNiraho jalanihivva vararayaNo / kayalacchIharAvAso mayarahio bahupayAhAro / / 2 / / tasseva lahU bhAyA jugabAhU nAma Asi juyarAyA / nAmeNa mayaNarehA imassa bhajjA guNagdhaviyA / / 3 / / jIsa rUvaM daThThaM daDDo mayaNaggiNA sa mayaNo'vi / jaNavAyaM ciya manne jaM daDDo so umAvaiNA / / 4 / / aha katthai vIsatthaM picchanto maNiraho tayaM hiyae / IsAi va mayaNeNaM nihao bANehiM ciMtei / / 5 / / ghettavvA tAva mae esA niyameNa tA palobhemi / AmisapAsanibaddho kajjamakajaM ca kuNai jaNo / / 6 / / to pupphaphalavilevaNataMbolAINi tIi paTThavai / sAvi hu aduTThabhAvA giNhai jeTThappasAutti / / 7 / / aha annadiNe duI paTThaviyA naraveraNa taM bhaNai / bhadde ! tuha guNanivahe ratto rAyA iI vayai / / 8 / / taM ramasu maM jahicchaM paDivajjasu sayalarajja sAmittaM / jiNavayaNabhAviyamaNA tatto jaMpai mayaNarehA / / 9 / / anaMmivi paradAre sappurisANaM na vaccai maNaMpi / jaM puNa bahUjaNammivi kAmapavittI mahApAvaM / / 10 / / sIlaM ciya paDhamaguNo nArINaM jai na so'vi maha hujjA / tA ke guNA ya anne aNurajjai jesu naranAho ? / / 11 / / juvarAyagehiNIe mahaDDiyaM ceva rajjasAmittaM / mA vA hou tayaM me jaM bhagge hoi sIlammi / / 12 / / jattha ya kAlakalAnalajAlAnivahehiM Dajjhae niccaM / jovvaNajIyalAlaM tattha akajjesu ko ramai ? / / 13 / / jai a aNAiMmi bhave tittiM na gao si'NaMtanArIhiM / ettha ya bahuyAi tao ekkAe mae na tappihisi / / 14 / / tucchANaM kAmANa ya kajje pAvihisi tihuaNe ayasaM / ghore ya paDisi narae duhADaM kiNiuM sahattheNa / / 15 / / 2010_02 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH-2 dRSTAntasamuccayaH 243 tA virama akajjesu ThaviUNa maNammi garuyasaMtosaM / iharA na bhogataNhA niyattae havai bahuyaM ca / / 16 / / iccAi tIi bhaNiyaM dUI parikahai meiNIvaiNo / tahavi imo na niyatto gahio kAmaggaheNa'hiyaM / / 17 / / vayaNAI hiyaraehiM suhAsiyAiMpi nipuNabuddhIhiM / mayaNabhuyaMgamavisabhAviyANa na kamaMti hiyaesu / / 18 / / tA ciMtai gayalajjo jIyaMte maha kaNiTThabaMdhummi / dhettuM imA na tIrai tA taM haNiuM haDheNAvi / / 19 / / giNhAmi imaM iya ciMtiUNa chiDDAiM baMdhuNo niyai / itthaMtare payaTTo vasaMtasamao paramarammo / / 20 / / tathAhiM ghaNasahayArasarasabahumaMjaripasariyabahulaparimalo, parimalamiliyabhamirabhamarAvalikalaravasavaNasuhayaro / suhayaramahurapauraparahuyaravamucchiyapahIyajaNamaNo, jaNamaNaharaNu mayaNasaMjIvaNu sahai vasaMtariu maho / / 1 / / kiMca- je kappUraparAgasaMgasuhayA elAvaNaMdoliNo, golAnIlataraMgabhaMgasisirA lIlAsarullAsiNo / kannADIkurulohanaTTaguruNo kAmAnaluddIviNo, te maMdaM malayaddimajjhapavahA vAyaMti jatthAnilA / / 2 / / vINAveNumuyaMgasaddasuhayaM geyaM jahiM gijjae, ucchaMgIkayakAmiNI iya suhaM dolAsu sevijjae / soUNaM kalakaMThakUjiyaravaM mANaM khaNeNujjhiuM, AliMgati sunibbharaM piyayamaM thoratthaNIo jahiM / / 3 / / aparaM ca-kuruvayataruNo phullaMti jattha AliMgaNeNa taruNINaM / taruNipayapaharatuTThA asoyataruNo'vi viyasaMti / / 4 / / taruNImairAgaMDUsatosiyA kesarAvi kusumaMti / caMpayataruNo phullaMti surahijaladohalehiM ca / / 5 / / vikasaMti tilayataruNo taruNikaDakkhehiM pekkhiyA jatya / pulaMti virahirukkhA soUNaM paMcamuggAraM / / 6 / / egidiyAvi evaM kamaso pharisAiehiM visaehiM / hIraMti tao tehiM kaha na chalijjaMti paMciMdI ? / / 7 / / pavaNaMdoliyamaMjIrapasaraMtarayacchaleNa sahayArA / hiTThA iva mahurajje dhUlIkIlAe kIlaMti / / 8 / / daLUNa virahiNIhiM jaliyaMpivakusumiyaM palAsavaNaM / dahaNabhaeNa va sitto deho nayaNaMsusalilehiM / / 9 / / na ramaMti kaniyAre bhamarA vaNNujjale'vi asuaMdhe / rUveNa kiM va kIrai ? guNehiM cheyA harijaMti / / 10 / / 2010_02 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 pAra / apica-jahiM sohahiM kusumiyakaMcaNArapunnAyanAyaphulli macakuMdakusumaparimalu aNaMtu, pasarai asesa vAsiya diyaM / / 11 / / bahukusumiyAo nomAliyAo, mahamahahiM suaMdhao pADalAo / elAlavaMgakakkoliyAo, rehaMti dakkhakkhajjUriyAo / / 12 / / annevi kayaliyanAliyarapamuha, jahiM sahahiM visesiNa rukkha viviha / jA sayamavi gayaNummattu nAi maMDaya tilayaNa piyarukkharAI / / 13 / / gAyai va vihaMgamakalaravehiM, naccai va viDavipallavakarehiM / hasai va phullamAlliyaviseNa, kRjaiva mattakoilaraveNa / / 14 / / hakkArai calabhuyalayAhiM, paDhai vva mahulasuyasAriyAhiM / phalabharanamatatarusiMharaehiM, paNamai va piyaha payapaMkayehiM / / 15 / / AturapratyAkhyAnaprakIrNakam mayaraMurasiNa bahupUriehiM, ruyai vva galaMtihiM subhaNussehiM / tahiM diMti loya bahu caccarIo, vajrjjati tattha AvANayAI, pariluDhiyabhattabahupANayAI, AharaNavilevaNabhUsiyAI, rainibbharukIlahiM mihuNayAI, niyakaMtihiM saha purabhAmiNIo, majjaMti surahiM suhakAmiNIo, iya harisapabaMdhihiM sayalasamiddhihiM nigra 2 piyayamajaNakalio ujjANihiM pattao, mayaNummattau kIlai savvuvi jaNu miliu / / 16 / / to gaMtUNaM ujjANapAlao cUyamaMjarIhattho / vinnavai nivaM eyaM gAhaM paDhiUNa jaha deva ! / / 17 / / caMpayagorIsayavattaloyaNA tilayarehirI pattA / ujjANe mahulacchI kayasaMkeyavva saha tumae / / 18 / / tatto vasaMtasamae nAevi nivo paura aNukkhitto / na gao bahiM gao puNa jugabAhU piyayamAsahio / / 19 / / kalaMsa ya eyassa tattha rayaNI samAgayA tatto / kayalIharae raisuhamaNuhaviraM nibbharaM sutto / / 20 / / eyaM ca avasaraM jANiUNa parivAratucchayAIyaM / khaggasaddAo rAyA tattha paviTTho samA / 21 / / tA agaNiUNa asaM majjAyaM chaDDiuM vigayadhammo / khaggeNa haNai gIvAi bhAyaraM nigviNo eso / / 22 / / tatto ya mayaNarehAikUi miliya pAhariyavagge / kavaDuttaraM ca kAuM kiMpinariMdo gao sahiM / | 23 || tatto accAvatthaM (vvAvaNNaM) jugabAhuM jANiuM mayaNarehA / hoUNa kannamUle bhaNai tayaM mahuravayaNehiM / / 24 / / bho bho ! tumaM mahAyasa ! khaNaMpi khayaM maNammi mA kuNasu / niyakammapariNaicciya jamihaM avarajjhae na paro / / 25 / / 2010_02 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 245 jaM jeNa kayaM kammaM annabhave iha bhave ya jIveNaM 1 taM teNa veiyavvaM nimittamittaM paro hoi / / 26 / / kaMThaTThie ya jIe paosamiNhiM karesi jaivi tumaM / tahavi paratta na kiMcivi taM puNa hArihisi paraloyaM / / 27 / / tA vIra ! kuru samAhiM arahaMtAI ya saraNamaNusarasu / chiMda mamattaM mettiM ca kuNasu savvesu sattesu / / 28 / / garihisu niyaduccariyaM savvaM siddhAisakkhiyaM kAuM / khAmesu sayalasatta tumaMpi taha khamasu savvesi / / 29 / / arihaM devo guruNo susAhuNo jiNamayaM ciMya pamANaM / jammaMtare'vi evaM maha hojja imaMti ciMtesu / / 30 / / pANivahAliyaparadhaNamehuNNapariggahAiveramaNaM / tivihaM tiviheNa tahA paDivajjasu jAvajIvAe / / 31 / / aTThArasaNha saMmaM pAvaTThANANa taha paDikkamasu / bhAvesu bhavasarUvaM aNusarasu maNe namokkAraM / / 32 / / jao-paMcanamokkArasamA aMte vaccaMti jassa dasa pANA / so jai na jAi mukkhaM avassa vemANio hoi / / 33 / / ammApiyaro mittaM puttakalattAI sayaNavaggo ya / vihaDai savvaMpi imaM hoi sahAo paraM dhammo / / 34 / / bhAveUNaM saMmaM ciMteUNaM ca narayadukkhAiM / savvattha apaDibaddho ahiyAsasu duhamiNaM sammaM / / 35 / / dulahA puNo mahAyasa ! jiNadhammanarattaNAisAmaggI / tA khaNamekkaM samacittayAe parigiNha tIe phalaM / / 36 / / iya tIe sisiravayaNAmaehiM vijjhAyakovajalaNeNa / paDivannaM teNa imaM savvaM sIse kayaMjaliNA / / 37 / / tatto paisamayaM vaDDamANasaMveyarasajuo mariuM / paDivanabhAvacaraNo uppanno baMbhaloyammi / / 38 / / 44. paruSadhyAne zrIAvazyakaniyuktihArIbhadrIyavRttau zrAvikAkhyAnakaH / egA sAvigA tIse bhattA micchAdiTThI annaM bhajjaM ANeuM maggai, tIse taNaeNa na lahai se savattagaMti, ciMtei kiha mAremi ?, aNNayA kaNhasappo ghaDae chubhittA ANIo, saMgovio, jimio bhaNai - ANehi puSpANi amuge ghaDae ThaviyANi, sA paviThThA, aMdhakAraMti namokkAraM karei, jaivi me koi khAejjA tovi me maraMtIe namokkAro Na nassahiti, hattho chUDho, sappo devayAe avahio, puSpamAlA kayA, sA gahiyA, dinnA ya se, so saMbhaMto ciMtai annANi, kahiyaM, gao pecchai ghaDagaM puSpagaMdhaM ca, Navi ittha koi sappo, AuTTo pAyapaDio savvaM kahei khAmei ya, pacchA sA ceva gharasAmiNI jAyA / 2010_02 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama 45. bhayadhyAne zrIupadezamAlAheyopAdeyAvRttau somilaprabandhaH / __ dvAravatyAM kRSNasya mAturdevakyA nijatanayapIyamAnastanI kAJcinnArI upalabhya saJjAtamautsukyaM, yaduta dhanyAstAH eva pramadA yAsAM dugdhalubdhamugdhasmeramukhairvalpacchirodharaistanayaiH stanau pIyate, mama punarmandabhAgyAyA naitatsampannamiti saviSAdA ca dRSTA kRSNena, sapraNipatyAha-amba ! kimetat ? tataH kathitaM tayA nijAkUtam / pUrayAmi te manorathAnityabhidhAyArAdhitastena devaH / devaH prAha- bhaviSyati tanaye divazcyutaH, kevalaM janmAntarAbhyastakuzalakarmatvAnna ciraM gRhe sthAsyatIti / tadAkarNya kathitaM kRSNena devakyAH pratipannam tayA / tato gajasvapnasUcita AvirbhUto garbhaH, jAtaH krameNa dArakaH, pratiSThitaM nAma gajasukumAra iti / prAso yauvanamudvAhitaH somilabrAhmaNasutAM mAtA-pitRbhyAM, sa punarindrajAlamiva jagadasAraM manyamAno viDambanAprAyaM vaiSayikaM sukhaM cintayan kArAgRhamiva gRhaM tadanurodhAt tAvantaM kAlamadhivasati sma / pazcAnivedya svAbhiprAyaM tayoH sambhAvya ca nAnopAyaiH vimuktastAbhyAM kRSNena ca bhagavadariSTanemipAdamUle niSkrAnto'bhyastadvividhazikSo'nyadA dvAravatyAmeva smazAne sthitaH kAyotsargeNa kathaJcittaddezamAgatena ddaSTaH somilena / madduhitaraM pariNIya tyaktavAnayaM duSTAtmeti samullasito'sya krodhaH / tataH kRtvA mRttikayA ziraso veSTanaM, prakSipya tatra jvalitAGgArAnapakrAnto'sAvitarasyApi aho ! mannimittamayaM varAkaH kazcitprapatiSyati ghore narake' iti bhAvanAsamIraNasandhukSite jvalati jvalane tatsahAya iva prabuddhaH zukladhyAnajvalanaH, dagdhaM itareNa zarIramiva ghAtikarmacatuSTayaM, samutpannaM kevalajJAnam, adhyAsitA zailezI, samAptamAyuSkaM, samprAptaH paramapadamiti / dvitIyadine samAgato viSNurbhagavadvandvanArthaM, vanditaH saha munibhirbhagavAn / pazcAt kva gajasukumAra iti tasya vadato bhagavatoktaM sAdhitaM tena svakAryam / viSNurAha- kathaM ? tataH kathito bhagavatA tavRttAntaH, viSNurAha kenedamanuSThitaM ? bhagavAn Aha- 'yasya tvAM dRSTvA ziro vidaliSyati', pravizatA dRSTo bhayena prapalAyamAnaH somilaH / kRSNadarzanAdAvirbhavadbhayotkarSasya dIrNaM tasya mastakamiti / / 28,42,46. yuddhadhyAne, prahAsadhyAne, rUpadhyAne ca zrIupadezamAlATIkAgataM caNDapradyotasya kathAnakam / / suMsumAranagare dhuMdhumArarAjasutayA aGgAravatyA vAde tiraskRtaniSkAsitayA parivAjikayA darzitatadrUpA''kSiptacittena dUtapreSaNA'dAnAkruddhenojjayinyA Agatya caNDapradyotarAjena ruddhaM tannagaraM, viSaNNena rAjA kimatra bhaviSyatIti pRSTo naimittikaH, sa prAha-nirUpya kathayAmi, gato nimittagrahaNArthaM, trAsitAni tena ramamANAni DimbharUpANi, itazca vArattakanAmA munistatraiva nAgagRhe 2010_02 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 247 sthita AsIt, tanmUlaM gatAni kathaJcittAni, tenoktaM-mA bhaiSuriti, itareNApi zrutaM tadvAkyaM, kathitaM rAjJaH, gRhItvA tadarthaM jAtAvaSTambhena datvA'vaskandaM gRhItazcaNDapradyotaH, tena AnIta svagehamuktazca kimidAnIM bhavataH kriyate ? sa prAha-yadbhavadgRhamAgatAnAM yujyate tatkuru ? tato vazIkRteSu nIceSu kRpAvantaH santa ityAlocya dattA aGgAravatI tasmai / sa tayA saha bhramannagare'lpasAmagrIkaM tadavalokya tAM pRSTavAn kathamahaM gRhIta iti, sA prAha-nimittabalena, sa prAha-kathaM ?, tataH kathitastayA munivRttAntaH / anyadA sa vArattakamunirdarzitastayA tasya, tato'sau lokasamakSaM hAsagarbhaM tamabravIt naimittakakSapakaH ! namaste / tataH kva mayA nimittaM prayuktamityukto munirjanmaprabhRti svAparAdheSu AH ! jJAtaM dAraka ! mA bhIrdAnamiti / tato jAtapazcAttApo datvAlocanAM pratikAnta iti / 47. AtmaprazaMsAdhyAne zrIpariziSTaparvoktaH zakaTAlamantridRSTAntaH / kalpakaH punarutpannAnekaputro dhiyAMnidhiH / suciraM nandarAjasya mudrAvyApAramanvazAt / / 1 / / nandasya vaMze kAlena nandAH saptAbhavannRpAH / teSAM ca mantriNo'bhUvanbhUyAMsaH kalpakAnvayAH / / 2 / / tatastrikhaNDapRthivIpatiH patiriva zriyaH / samutkhAtadviSatkando nando'bhUnavamo nRpaH / / 3 / / vizaGkaTaH zriyAM vAso'saGkaTaH zakaTo dhiyAm / zakaTAla iti tasya mantryabhUtkalpakAnvayaH / / 4 / / tasya lakSmIvatI nAma lakSmIriva vapuSmatI / sadharmacAriNyabhavacchIlAlaGkAradhAriNI / / 5 / / tayozca jyeSThatanayo vinayAlaGkRto'bhavat / asthUladhIH sthUlabhadro bhadrAkAranizAkaraH / / 6 / / bhaktiniSThaH kaniSTho'bhUcchrIyako nandanastayoH / nandarAhRdayAmandAnandagozIrSacandanaH / / 7 / / pure'bhUttatra kozeti vezyA rUpazriyorvazI / vazIkRtajagaccetA babhUva jIvanauSadhiH / / 8 / / bhuJjAno vividhAnbhogAnsthUlabhadro divAnizam / uvAsa vasathe tasyA dvAdazAbdAni tanmanAH / / 9 / / zrIyakastvaGgarakSo'bhUdbharivizrambhabhAjanam / dvitIyamiva hRdayaM nandasya pRthivIpateH / / 10 / / tatra cAsIdvararucirnAma dvijavarAgraNIH / kavInAM vAdinAM vaiyAkaraNAnAM ziromaNiH / / 11 / / svayakRtairnavanavairaSTottarazatena saH / vRttaiH pravRtto'nudinaM nRpAvalagane sudhIH / / 12 / / mithyAdRgiti taM mantrI prazazaMsa na jAtucit / luSTo'pyasmai tuSTidAnaM na dadau nRpatistataH / / 13 / / jJAtvA vararucistatra dAnAprApaNakAraNam / ArAdhayitumArebhe gRhiNIM tasya mantriNaH / / 14 / / santuSTayA tayAnyedhuH kAryaM pRSTo'bravIdidam / rAjJaH purastAnme kAvyaM tava bhartA prazaMsatu / / 15 / / tayA taduparodhena tadvijJapto'vadatpatiH / mithyAdRSTeramuSyAhaM prazaMsAmi kathaM vacaH / / 16 / / 2010_02 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tayoktaH sAgrahaM mantrI tattathA pratyapadyata / andhastrIbAlamUrkhANAmAgraho balavAnkhalu / / 17 / / rAjJaH purastAtpaThataH kAvyaM vararucestataH / aho subhASitamiti varNayAmAsa mantrirAT / / 18 / / dInArazatamaSTAgraM tato'smai nRpatirdadau / rAjamAnyasya vAcApi jIvyate hyanukUlayA / / 19 / / dInArASTottarazate dIyamAne dine dine / kimetaddIyata iti bhUpaM mantrI vyajijJapat / / 20 / / athoce nRpatirmantrin ! dadmo'smai tvatprazaMsayA / vayaM yadi svayaM dadmo dadmaH kiM na purA tataH / / 21 / / mantryapyUce mayA deva ! prazaMsA nAsya nirmitA / kAvyAni parakIyANi prAzaMsiSamahaM tadA / / 22 / / puro naH parakAvyAni svakIkRtya paThatyayam / kimetatsatyabhAvenetyabhASata nRpastataH / / 23 / / etatpaThitakAvyAni paThantIrbAlikA api / darzayiSyAmi vaH prAtarityUce sacivo'pi ca / / 24 / / yakSA yakSadattA bhUtA bhUtadattaiNikA tathA / veNA reNeti saptAsanprAjJAH putryastu mantriNaH / / 25 / / gRhNAti jyAyasI tAsAM sakRduktaM tathetarAH / dvitryAdivArakramato gRhNanti sma yathAkramam / / 26 / / rAjJaH samIpaM sacivo dvitIye'hni ninAya tAH / tiraskariNyantaritAH samupAvezayacca saH / / 27 / / aSTottarazataM zlokAnsvayaM nirmAya naityikAn / Uce vararucistAstu yathAjyeSThamanUcire / / 28 / / tato vararuce ruSTo rAjA dAnaM nyavArayat / upAyAH sacivAnAM hi nigrahAnugrahakSamAH / / 29 / / tato vararucirgatvA yantraM gaGgAjale vyadhAt / tanmadhye vastravaddhaM ca dInArazatamaSTayuk / / 30 / / prAtargaGgAmasau stutvA yantramAkrAmadaMhiNA / dInArAste ca tatpANAvutpatya nyapataMstataH / / 31 / / sa evaM vidadhe nityaM janastena visiSmiye / tacca zrutvA janazrutyA rAjAzaMsata mantriNe / / 32 / / idaM yadyasti satyaM tatprAta:kSAmahe svayam / ityukto mantriNA rAjA tattathA pratyapadyata / / 33 / / dattvA zikSAM caraH sAyaM preSitastatra mantriNA / zarastambanilIno'sthAtpakSIvAnupalakSitaH / / 34 / / tadA vararucirgatvA channaM mandAkinIjale / dInArASTottarazatagranthiM nyasya yayau gRhe / / 35 / / tajjIvitamivAdAya dInAragranthimAdarAt / caraH samarpayAmAsa pracchannaM varamantriNe / / 36 / / atha guptAttadInAragranthimantrI nizAtyaye / yayau rAjJA samaM gaGgAmAgAdvararucistadA / / 37 / / draSTukAmaM nRpaM dRSTvotkRSTamAnI savistaram / stotuM pravavRte gaGgAM mUDho vararucistataH / / 38 / / stutyante'cAlayadyantraM yadA vararuciH param / dInAragranthirutpatya nApatatpANikoTare / / 39 / / granthiM gaveSayAmAsa pANinA tajjale tataH / so'sthAdapazyaMstUSNIko dhUrto ghRSTo hi maunabhAk / / 40 / / _ 2010_02 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 249 ityUce ca mahAmAtyaH kiM te datte na jAhnavI / nyAsIkRtamapi dravyaM gaveSayasi yanmuhuH / / 41 / / upalakSya gRhANedaM nijadravyamiti bruvan / so'rpayAmAsa dInAragranthiM vararuceH kare / / 42 / / dInAragranthinA tenotsarpihRdgranthineva saH / dazAmAsAdayAmAsa maraNAdapi duHsahAm / / 43 / / vipratArayituM lokaM sAyamatra kSipatyasau / dravyaM prAtaH punargRhNAtItyUce sacivo nRpam / / 44 / / sAdhu jAtamidaM cha tyAlapanmantripuGgavam / vismayasmeranayanaH svavezmAgAnmahIpatiH / / 45 / / amarSaNo vararuciH pratIkAraM vicintayan / gRhasvarUpaM sacivasyApRcchacceTikAdikam / / 46 / / tasyAtha kathayAmAsa kAcitsacivaceTyadaH / bhUpatiH zrIyakodvAhe bhokSyate mantrivezmani / / 47 / / sajjyate cAtra zastrAdi dAtuM nandAya mantriNA / zastrapriyANAM rAjJAM hi zastramAdyamupAyanam / / 48 / / samAsAdya chalajJastacchalaM vararucistataH / caNakAdi pradAyeti DimbharUpANyapAThayat / / 49 / / na vetti rAjA yadasau zakaTAla: kariSyati / vyApAdya nandaM tadrAjye zrIyakaM sthApayiSyati / / 50 / / sthAne sthAne paThanti sma DimbhA evaM dine dine / janazrutyA tadazrauSIditi cAcintayannRpaH / / 51 / / bAlakA yacca bhASante bhASante yacca yoSitaH / utpAtikI ca yA bhASA sA bhavatyanyathA na hi / / 52 / / tatpratyayArthaM rAjJAtha preSito mantrivezmani / puruSaH sarvamAgatya yathAdRSTaM vyajijJapat / / 53 / / tatazca sevAvasare mantriNaH samupeyuSaH / praNAmaM kurvato rAjA kopAttasthau parAGmukhaH / / 54 / / tadbhAvajJo'tha vezmaityAmAtyaH zrIyakamabravIt / rAjJo'smi jJApitaH kenApyabhakto vidviSanniva / / 55 / / asAvakasmAdasmAkaM kulakSaya upasthitaH / rakSyate vatsa ! kuruSe yadyAdezamimaM mama / / 56 / / namayAmi yadA rAje zirazchindyAstadAsinA / abhaktaH svAmino vadhyaH pitApIti vadestataH / / 57 / / yiyAsau mayi jarasApyevaM yAte parAsutAm / tvaM matkulagRhastambho bhaviSyasi ciraM tataH / / 58 / / zrIyako'pi rudannevamavadad gadgadasvaram / tAta ! ghoramidaM karma zvapaco'pi karoti kim ? / / 59 / / amAtyo'pyabravIdevamevaM kurvanvicAraNAm / manorathAnpUrayasi vairiNAmeva kevalam / / 60 / / rAjA yama ivoddaNDa; sakuTumbaM na hanti mAm / yAvattAvanmamaikasya kSayAdrakSa kuTumbakam / / 61 / / makhe viSaM tAlapaTaM nyasya nasyAmi bhUpatim / ziraH parAsomeM chindyAH pitRhatyA na te tataH / / 62 / / pitraivaM bodhitastatsa pratipede cakAra ca / zubhodarkAya dhImantaH kurvantyApAtadAruNam / / 63 / / bhavatA kimidaM vatsa ! vihitaM karma duSkaram / sasambhramamiti prokto nRpeNa zrIyako'vadat / / 64 / / yadaiva svAminA jJAto drohyayaM nihatastadA / bhartRcittAnusAreNa bhRtyAnAM hi pravartanam / / 65 / / 2010_02 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bhRtyAnAM yujyate doSe svayaM jJAte vicAraNA / svAmijJAte pratIkAro yujyate na vicAraNA / / 66 / / kRtaurdhvadehikaM nandastataH zrIyakamabravIt / sarvavyApArasahitA mudreyaM gRhyatAmiti / / 67 / / atha vijJapayAmAsa praNamya zrIyako nRpam / sthUlabhadrAbhidhAno'sti pitRtulyo mamAgrajaH / / 68 / / pitRprasAdAnirbAdha kozAyAstu niketane / bhogAnupabhuJjAnasya tasyAbdA dvAdazAgaman / / 69 / / AhUyAtha sthUlabhadrastamarthaM bhUbhujoditaH / paryAlocyAmumarthaM tu kariSyAmItyabhASata / / 70 / / adyaivAlocayetyuktaH sthUlabhadro mahIbhujA / azokavanikAM gatvA vimamazeti cetasA / / 71 / / zayanaM bhojanaM snAnamanye'pi sukhahetavaH / kAle'pi nAnubhUyante rorairiva niyogibhiH / / 72 / / niyoginAM svAnyarASTracintAvyagre ca cetasi / preyasInAM nAvakAzaH pUrNakumbhe'mbhasAmiva / / 73 / / tyaktvA sarvamapi svArthaM rAjArthaM kurvatAmapi / upadravanti pizunA udvaddhAnAmiva dvikAH / / 74 / / yathA svadehadraviNavyayenApi prayatyate / rAjArthe tadvadAtmArthe yatyate kiM na dhImatA / / 75 / / vicintyaivaM vyadhAtkezotpATanaM paJcamuSTibhiH / ratnakambaladazAbhI rajoharaNamapyatha / / 76 / / tatazca sa mahAbhAgo gatvA sadasi pArthivam / AlocitamidaM dharmalAbhaH stAdityavocata / / 77 / / tataH sa rAjasadanAd guhAyA iva kesarI / niHsasAra mahAsAra; saMsArakariroSaNaH / / 78 / / kimeSa kapaTaM kRtvA yAyI vezyAgRhaM punaH / ityapratyayataH kSamApo gavAkSeNa niraikSata / / 79 / / pradeze zavadurgandhe'pyavikUNitanAsikam / yAntaM dRSTvA sthUlabhadraM narendro'dhUnayacchiraH / / 80 / / bhagavAnvItarAgo'sAvasmindhigme kucintitam / ityAtmAnaM ninindoccairnandastamabhinandayan / / 81 / / sthUlabhadro'pi gatvA zrIsambhUtivijayAntike dIkSAM sAmAyikoccArapUrvikAM pratyapadyata / / 82 / / gRhItvA zrIyakaM doSNi tato nandaH sagauravam / mudrAdhikAre niHzeSavyApAre sahite nyadhAt / / 83 / / cakAra zrIyako rAjyacintAmavahitaH sadA / sAkSAdiva zakaTAla: prakRSTanayapATavAt / / 84 / / sa nityamapi kozAyA vinItaH sadane yayau / snehAd bhrAtustatpriyApi kulInairbahumanyate / / 85 / / sthUlabhadraviyogArtA zrIyakaM prekSya sArudat / iSTe dRSTe hi duHkhArtA na duHkhaM dhartumIzate / / 86 / / tatastAM zrIyako'vocadAyeM ! kiM kurmahe vayam / asau vararuciH pApo'ghAtayajjanakaM hi naH / / 87 / / akANDotthitavajrAgnipradIpanasahodaram / sthUlabhadraviyogaM ca bhavatyA akarodayam / / 88 / / tvajjAmyAmupakozAyAM yAvadrakto'styasau khalaH / tAvatpratikriyAM kAJcidvicintaya manasvini ! / / 89 / / tadAdizopakozAM yatpratArya kathamapyasau / vidhIyatAM vararucirmadyapAnarucistvayA / / 90 / / _ 2010_02 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 251 preyoviyojanAdvairAddAkSiNyAddevarasya ca / tatpratijJAya sA sadyo'pyupakozAM samAdizat / / 91 / / kozAyAzca nidezenopakozA taM tathAbhyadhAt / yathA papau surAmeSa strIvazaiH kriyate na kim ? / / 12 / / surApAnaM vararuciH svairaM bhaTTo'dya kArita; upakozeti kozAyai zazaMsAtha nizAtyaye / / 93 / / atha kozAmukhAtsarvaM zuzrAva zrIyako'pi tat / mene ca pitRvairasya vihitaM pratiyAtanam / / 94 / / zakATAlamahAmAtyAtyayAtprabhRti so'pyabhUt / bhaTTo vararucirbhUpasevAvasaratatparaH / / 95 / / sa pratyahaM rAjakule sevAkAle samApatan / rAjJA ca rAjalokaizca sagauravamadRzyata / / 96 / / anyadA nandarADmantriguNasmaraNavihvalaH / sadasi zrIyakAmAtyaM jagAdevaM sagadgadam / / 97 / / bhaktimAzaktimAnnityaM zakaTAlo mahAmatiH / abhavanme mahAmAtyaH zakrasyeva bRhaspatiH / / 98 / / evameva vipanno'sau daivAdadya karomi kim ? / manye zUnyamivAsthAnamahaM tena vinAtmanaH / / 99 / / uvAca zrIyako'pyevaM kiM deveha vidadhmahe / idaM vararuciH sarvaM pApaM vyadhita madyapaH / / 100 / / satyameSa surAM bhaTTaH pibatIti nRpodite / zvo'muM darzayitAsmIti zrIyakaH pratyabhASata / / 101 / / zrIyakazca dvitIye'hni sarveSAmIyuSAM sadaH / svapuMsA zikSitenAgyaM padmamekaikamArpayat / / 102 / / tatkAlaM madanaphalarasabhAvanayAJcitam / durAtmano vararucerarpayAmAsa paGkajam / / 103 / / kutastyamadbhutAmodamidamityabhivarNinaH / ghAtuM rAjAdayo ninyurnAsAgre svaM svamambujam / / 104 / / so'pi bhaTTo'nayad ghrAtuM ghrANAgre paGkajaM nijam / candrahAsasurAM sadyo rAtripItAM tato'vamat / / 105 / / dhigamuM zIdhupaM brahmabandhu bandhavadhocitam / sarvairityAkruzyamAno niryayau sadaso'tha saH / / 106 / / brAhmaNA yAcitAstena prAyazcittamacIkathan / tApitatrapuNaH pAnaM surApAnAghaghAtakam / / 107 / / mUSayA tApitamatha papau vararucistrapu / prANaizca mumuce sadyastatpradAhabhayAdiva / / 108 / / 47. AtmaprazaMsAdhyAne zrIpariziSTaparvoktaM kozArathikayoH kathAnakam / rAjJA pradattA kozApi tuSTena rathine'nyadA / rAjAyatteti zizrAya vinA rAgeNa sA tu tam / / 1 / / sthUlabhadraM vinA nAnyaH pumAnko'pItyahanizam / sA tasya rathino'bhyaNe varNayAmAsa varNinI / / 2 / / rathI gatvA gRhodyAne paryaGke ca niSadya saH / tanmanoraJjanAyeti svavijJAnamadarzayat / / 3 / / mAkandalumbI bANena vivyAdha tamapISuNA / puDhe'nyena tamapyanyenetyAhastaM zarAlyabhUt / / 4 / / vRntaM chitvA kSurapreNa bANazreNimukhasthitAm / lumbI svapANinAkRSyAsInastasyai samArpayat / / 5 / / ___ 2010_02 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam idAnIM mama vijJAnaM pazyetyAlapya sApi hi / vyadhatta sArSapaM rAziM tasyopari nanarta ca / / 6 / / sUcI kSiptA tatra rAzau puSpapatraiH pidhAya tAm / sA nanarta ca no sUcyA viddhA rAzizca na kSataH / / 7 / / tataH sa Uce tuSTo'smi duSkaraNAmunA tava / yAcasva yanmamAyattaM dadAmi tadahaM dhruvam / / 8 / / sovAca kiM mayAkAri duSkaraM yena raJjitaH / idamapyadhikaM nAsmAtkimabhyAsena duSkaram / / 9 / / kiM cAmralumbIchedo'yaM nRttaM cedaM na duSkaram / azikSitaM sthUlabhadro yaccakre tattu duSkaram / / 10 / / abhukta dvAdazAbdAni bhogAnyatra samaM mayA / tatraiva citrazAlAyAmasthAtso'khaNDitavrataH / / 11 / / dugdhaM nakulasaJcArAdiva strINAM pracArataH / yoginAM duSyate cetaH sthUlabhadramuniM vinA / / 12 / / dinamekamapi sthAtuM ko'laM strIsannidhau tathA / caturmAsI yathAtiSThatsthUlabhadro'kSatavrataH / / 13 / / AhAraH SaDrasazcitrazAlAvAso'GganAntike / apyekaM vratalopAyAnyasya lauhatanorapi / / 14 / / vilIyante dhAtumayAH pArzve vaDheriva striyAH / sa tu vajramayo manye sthUlabhadramahAmuniH / / 15 / / sthUlabhadraM mahAsattvaM kRtaduSkaraduSkaram / vyAvarNya yuktA mudraiva mukhe varNayituM param / / 16 / / rathiko'pyatha papraccha ya eva varNyate tvayA / ko nAma sthUlabhadro'yaM mahAsattvaziromaNiH / / 17 / / sApyUce zakaTAlasya nandabhUpAlamantriNaH / tanayaH sthUlabhadro'yaM tavAgre varNayAmi yam / / 18 / / tacchrutvA so'pi sambhrAnta ityuvAca kRtAJcaliH / eSo'smi kiGkarastasya sthUlabhadramahAmuneH / / 19 / / saMvignaM sAtha taM jJAtvA vidadhe dharmadezanAm / pratyabudhyata sadbuddhirmohanidrAmapAsya saH / / 20 / / pratibuddhaM ca taM buddhvA sAkhyannijamabhigraham / tacchrutvA vismayotphullalocanaH so'bravIdidam / / 21 / / bodhito'haM tvayA bhadre ! sthUlabhadraguNoktibhiH / yAsyAmi tasya panthAnaM bhavatyaivAdya darzitam / / 22 / / kalyANamastu te bhadre ! pAlaya svamabhigraham / uktvaivaM sadguroH pArzve gatvA dIkSAM sa Adade / / 23 / / bhagavAnsthUlabhadro'pi tIkSNaM vratamapAlayat / dvAdazAbdapramANazca duSkAla: samabhUttadA / / 24 / / [pariziSTa parva 170 taH 193 zlokAH] 48. paranindAdhyAne zrIupadezamAlApuSpamAlAyAM kUragaDuvRttam / gacchammi saravarammi va katthai paumavva pattasirinilao / Asi khamao guNaDDho mAsaM mAseNa so khamai / / 1 / / annAmmi va pAraNae bhikkhAyariyAi khuDDageNa samaM / vaccaMto kahavi pamAyao ya maMDukkiyaM haNai / / 2 / / to khuDueNa kahiyaM maharisi ! tubbhehiM caMpiyA esA / maMDukkiyAo tattha ya vAsArattotti bahuyAo / / 3 / / gaccha _ 2010_02 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 253 saMsattAo tAo ciTThati taha (hA mayA) aNegAo / aha khamao parikuvio pabhaNai re duTTha ! esA'vi / / 4 / / kiM mUDha ! mae nihayA esA annAvi kiM mae haNiyA ? / to bhAvaM nAUNaM tusiNIo khaDDao thakko / / 5 / / aha AvassayakAle satthAvatyaMti khuDao khamayaM / pabhaNai taM maMDukkiM Aloyaya maharisi ! iyANiM / / 6 / / to ahiyayaraM pajjaliyakovajalaNo bhaNei so khamao / re re duThTha ! na muMcasi ajjavi tamalIyanibbaMdhaM / / 7 / / iya bhaNamANo bahukovaparavaso khelamallayaM dhettuM / dhAvai khuDDagasamuho AvaDio aMtarA khaMbhe / / 8 / / mammapaese nihao kiso ya pANehiM to pariccatto / to uppanno katthaI ranne diThThIvisajuyANaM / / 9 / / puvvabhavammi virAhiyasAmannaNaM kule bhuyaMgANaM / jAIsaraNaM ca imANa atthi cintaMti to evaM / / 10 / / diTThIviseNaM mA hou ghAyaNaM pANiNaM tao rattiM / hiMDaMti ime savve bhujaMti ya phAsuyAhAraM / / 11 / / etto ya vasaMtaure putto aridamaNanaravariMdassa / khaddho bhuyaMgameNaM mao ya to naravaro kuvio / / 12 / / mArai mArAvei ya bhuyage savve'vi abhiNiviThThamaNo / jo ya bhuyaMgaM haNiuM tassAvayavaM padaMsei / / 13 / / dINAraM dei nivo tassa tao annayA paribhamaMto / ekko gAruDio tANa niyai rehAo bhuyagANaM / / 14 / / tA ciMtai so nUNaM nisAe hiMDaMti ke'vi iha bhuyagA / laggo ya tayaNusAreNa pAsiuM biladuvAresu / / 15 / / pakkhivai osahIo tANa pabhAveNa tesi bhuya gANaM / niggacchaMtANa sire chiMdai so uNa khamagabhuyago / / 16 / / mA koI mae daTTho marijja iya garuyadhammabuddhIe / puccheNaM niggacchai ahomuho to sa gAruDio / / 17 / / niggayaniggayamettaM chiMdai dehaM tao ya daDhadukkhe / uppajjaMte ciMtai so bhuyago paramasaMviggo / / 18 / / re jIva ! purA vihiyaM jaM tumae dukkaraM tavokammaM / pasamAlaMkaraNeNaM jai taM samalaMkiyaM hujjA / / 19 / / to pAvijja tumaMpi hu sivasokkhaM jaM puNo imaM dukkhaM / taM kevalakovaphalaM iya muNiuM to iyANipi / / 20 / / ajjavi kareha taM ceva uvasamaM sayaladhammasAraMti / iharA bhamihisi naragAitikkhadukkhaM bhavaM bhImaM / / 21 / / kittiyamittaM ca imaM cheyaNadukkhaM aNAisaMsAre / pAviyaaNaMtadukkhassa tujjha avasassa ihayaM tu ? / / 22 / / khaNamittasahiyadukkho purao pAvihisi tumamaNaMtasuhaM / jaha patta puvvamuNIhi pasamavasao aNaMtehiM / / 23 / / 2010_02 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama iya bhAviMto so'vi hu gAruDieNaM bhuyaMgamo nihao / savve'vi daMsiyA nara vaissa laddhaM uciyadavvaM / / 24 / / etyaMtare naravaI vAreI nAgadevayA kAvi / hohI naravara ! putto viramasu sappavahapAvAo / / 25 / / mariuM ca khamagabhuyago puttattAe nivassa uppanno / ThaviyaM ca nAgadattotti tassa nAmaM guNanihissa / / 26 / / vaddhai ya tattha eso dehovacaeNa uvasameNaM tu / puvvabhavabbhAsAo ya rUvasohaggakalio'vi / / 27 / / kAmatthesu na rajjai bahu mannai dhammameva purisatthaM / sAhUNaM ca sayAse gayassa aha annayA tassa / / 28 / / jAyaM jAIsaraNaM piyarAI moiUNa to eso / saMviggo pavvaio vihiNA garuyAe riddhIe / / 29 / / pAlai ya nikkalaMkaM sAmannaM kevalaM ca bhukkhAlU / to bhuMjai do tinni'vi vora niravajjamAhAraM / / 30 / / tammi ya gacche khavagA vijjati mahAtavassiNo cauro / caumAsiyatemAsiyadomAsiyamAsabhoI ya / / 31 / / daTUNa te viciMtai khuDDuo sahalajIviyamimesiM / je kammaselakulisaM karaMti evaM tavokammaM / / 32 / / ahayaM tu maMdabhaggo jo paidiyahaMpiDaNegavArAo / paDhaNasavaNapalimaMthaM bhuMjAmi asAramAhAraM / / 33 / pattAevi hu erisa sAmaggIe sakammamalapaDalaM / tavahuyavaheNa dahiuM kaNayaM va na jIva ! jai suddho / / 34 / / tA kattha gao sujjhihisi haMta ? iya bhAvaNAe~ suddhamaNo / hoi imeNavi maha tAva nijjarA iya viciMteuM / / 35 / / veyAvacce khavagANa giNhae niyamamesa gurumUle / kuvvaMtassa ya niccaM tamannadiyahammi AgaMtuM / / 36 / / khavage aikkamittA savvevi hu devayAe paNivaio / so ceva khuDuo to niyattae jAva sA tatto / / 37 / / caumAsiyakhavageNaM dhariuM vatthaMcalammi koveNa / bhaNiyA pAve ! kaDapUyaNe tumaM kimiha pattAsi ? / / 38 / / vaMdasi tikAlabhoiM evaM jaM laMghiuM mahAkhavage / to pabhaNai devatA taM tavassi ! kiM kuppasi akajjaM ? / / 39 / / vaMdAmi bhAvakhavagaM na davvakhavagaMti sA ya bhAvakhamA / jANaha tubbhe sayameva appaNo jArisI asthi / / 40 / / davvakhavagA u loe dAriddachuhAipIDiyA sulahA / pattAiM davvakhavagattaNAI puTviM ca'NaMtAI / / 41 / / jaMpi tikAlaM bhuMjai esotti bhaNesi maccharo so'vi / uvavAso Jciya niccaM erisayANaM jao bhaNiyaM / / 42 / / niravajjAhArANaM sAhUNaM niccameva uvavAso / uttaraguNavaDDikae tahavi hu uvavAsamicchaMti / / 43 / / 2010_02 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 255 sattIe tavo ya jiNehiM bhAsio taM ca govae na imo / to kiha taveNa hINo eso'ha samahiyA tubbhe ? / / 44 / / iya evamAijuttIhiM khuDDayaM devayA pasaMseuM / hiTThA ya tagguNehiM gayA pabhAe ya dosINaM / / 45 / / dhettUNaM AhAraM samAgao khuDao nimaMtei / cAummAsiyakhavagaM kuvio ya paDiggahe tassa / / 46 / / so thukkai sesehivi nimaMtiehiM kahaMci tattheva / saMviggo uNa khuDDo micchukkaDapuvvayaM bhaNai / / 47 / / dhiddhI majjha pamAo khavagANaM khellamallao na kao / asamAhikAraNamahaM jAo emAi appANaM / / 48 / / niMdato jAva tayaM AhAraM bhujiuM payaTTo so / tA cauhi khavagehiM paDisiddho ciMtae evaM / / 49 / / AhAramettakajje talliccho'haM pasuvva sayakAlaM / ee u mahAkhavagA tahA va siNhA (tavassiNo hA') hipouvva / / 50 / / uvveyakArao'haM jAo eesi sammamiha tamhA / micchAmidukkaDaM me kAhaM na puNo ya asamAhiM / / 51 / / iya uvasameNa so bhAvaNAe taha pagarisaM gao kahavi / jaha payaDiyabhuvaNayalaM uppannaM kevalaM nANaM / / 52 / / surahipavaNo payaTTho vuTuM gaMdhodayaM kusumavuTThI / mukkA ya suravarehiM nivesio kaNayakamalammi / / 53 / / iya sasuriMdasurehiM vihiyAe vitthareNa mahimAe / dhammaM kahei nANI bhaNai ya to devayA khavage / / 54 / / picchaha bho mAhappaM tikAlabhoissa te ya to savve / niMdatA niyakovaM tassovasamaM ca salahaMtA / / 55 / / taha kahavi gayA paramaM saMveyaM pAuNaMti jaha vimalaM / kevalanANaM paMcavi siddhA ya kameNa vihuyarayA / / 56 / / iya koveNaM dukkhaM imo'vi patto puNo khamAe u / namio surehiM tamhA kuNasu khamaM haNasu kovaM ca / / 57 / / 49. paragarhAdhyAne zrImadbhAvavijayakRtazrIuttarAdhyayanavRttau goSThAmAhilakathA / "atho caturazItyADhyairvarSANAM paJcabhiH zataiH / zrIvIramukterjAtasya saptamasyocyate kathA / / 1 / / " "tathAhi"-devendravanditAH pUrvoditAH zrIAryarakSitAH / puraM dazapuraM jagmuranyadA gacchasaMyutAH / / 2 / / teSAM ziSyAstrayo'bhUvan, vizeSeNa vicakSaNAH / teSu durbalikApuSpamitranAmAdimo mataH / / 3 / / dvaitIyikastu sUrINAM, sodaraH phalgurakSitaH / tRtIyastvabhavadgoSThAmAhilaH sUrimAtulaH / / 4 / / tadA ca mathurApuryAmAyayau ko'pi nAstikaH / nAstyAtmetyAdibhirvAkyairlokAn vyudgrAhayan bahUn / / 5 / / tatra cA'bhUtsAdhusaGgho, na punaH ko'pi vAdakRt / nAstikastu sa nigrAhyaH kathaJcillokavaJcakaH / / 6 / / iti vAdinamAnetuM, saGghaH sa mathurAsthitaH / zramaNAn prAhiNot zrImadAryarakSitasannidhau / / 7 / / ___ 2010_02 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam iti vyajJapayaMste'pi, gatvA zrI AryarakSitAn / lokAn vyudgrAhayatyuccairmathurApuri nAstikaH ||8|| tattaM jetuM svayaM pUjyA, nagarIM pAvayantu tAm / preSayantvathavA kaJcidvineyaM vAdijitvaram / / 9 / / tataste sUrayastatra, vRddhatvAdgantumakSamAH / vAdalabdhidharaM goSThAmAhilaM preSayaMstadA / / 10 / / so'pi tatrAgamatsatrA''hvAtumAgatasAdhubhiH / vAde niruttarIcakre, taJca cArvAkamugradhIH / / 11 / / jitakAzI sUripArzve, yiyAsurapi sa vratI / saGghAgrahavazAttatra, caturmAsImavAsthitaH / / 12 / / itazca vizvavandyAH zrIAryarakSitasUrayaH / nijAyuH prAntamAsannaMvijJAyaivamacintayan / / 13 / / yogyasyaiva vineyasya, pradeyA gaNadhAritA / ayogyasya tu taddAne, dAturdoSo bhavenmahAn / / 14 / / yadAhuH- "vUDho gaNaharasaddo, goamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavei apatte, jANaMto so mahApAvo ! / / 15 / / " 256 tadAcAryapadaM deyaM, yogyasyaiva vivekinA / ayogyastu na tasyArhaH, pAyasasyeva vAyasaH / / 16 / / yogyastu mama ziSyeSu, guNaratnamahodadhiH / asti durbalikApuSpamitranAmA mahAzayaH / / 17 / / sarveSAmAttadIkSANAM madbandhUnAM tu sarvathA / zrIphalgurakSito goSThAmAhilo vA'sti sammataH / / 18 / / kAMkSanti gaNadhAritvaM, svajanatvAddhi te tayoH / samyagjAnanti na tveSAM trayANAM gauNamantaram / / 19 / / tatastadantaraM procya, sarvarSINAM nije pade / ziSyaM durbalikApuSpamitrAkhyaM sthApayAmyaham / / 20 / / vimRzyetyakhilAn sAdhUn, samAhUya munIzvaraH / vallatailAjyakumbhAnAM, dRSTAntAnityavocata / / 21 / / vallakumbhAdyathA riktikartuM nIcairmukhIkRtAt / niSpAvA nikhilA madhyagatA niryAnti satvaram / / 22 / / evaM durbalikApuSpamitranAmno mahAmateH / jAto'smi zrutasUtrArthadAne vallaghaTopamaH / / 23 / / adhomukhIkRtAttailaghaTAttailaM yathA drutam / niryAti bhUri kiJcittu tiSThatyapi ghaTAzritam / / 24 / / phalgurakSitasaMjJasya, zrutAmnAyArpaNe tathA / jAto'smyahaM tailakumbhasannibho bho maharSayaH / / 25 / / avAGmukhIkRtAdAjyakumbhAttu stokameva hi / ghRtaM niryAti bhUyastu, tiSThatyeva ghaTAntare / / 26 / / evaM jAto'smyahaM goSThAmAhilAbhidhasanmuneH / zrImatsiddhAntasUtrArthadAne ghRtaghaTopamaH / / 27 / / tadayaM zrutapAthodhipAradRzvA guNodadhiH / astudurbalikApuSpamitrarSirvo gaNAdhipaH / / 28 / / iyatkAlaM madAdezo, yuSmAbhirmAnito yathA / ataH paraM tathA mAnyaM vaco'muSya gaNezituH / / 29 / / akRte'pi madAdeze, jAtu kopo na me bhavet / ayaM tu stokamapyAgo, na kasyApi sahiSyate / / 30 / / ityukte sUribhiH sarve, pratyapadyanta tattathA / tato durbalikApuSpamitramitthaM jagau guruH / / 31 / / 2010_02 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 257 guNitvAdvatsa ! gaccho'yaM, tvadake sthApyate mayA / tadasau bhavatA madvatpAlanIyo mahAmate ! / / 32 / / zrIphalgurakSite goSThAmAhile ca yathA mayA / pravRttaM bhavatA'pyevaM, vartitavyaM, vizeSataH / / 33 / / ityuktvA sthApayitvA ca, taM munIndra nije pade / vihitAnazanAH svargaM, jagmuH zrIAryarakSitAH / / 34 / / zrIAryarakSitAcAryAn, samAkarNya divaGgatAn / goSThAmAhilanAmApi, yayau dazapure drutam / / 35 / / nyadhIyata nije paTTe, ziSyaH ko nAma suribhiH ? / iti cAgatamAtro'pi, so'prAkSIdakhilAn munIn / / 36 / / tato'bhyutthAya te kumbhadRSTAntAMstAnudIrya ca / zrImadurbalikApuSpamitrAkhyaM sUrimUcire / / 37 / / tannizamyodgatAmoM, mAhilaH sarvasAdhubhiH / ihaiva tiSThatetyukto'pyanicchiniryayau bahiH / / 38 / / pUrvopAzrayapArzvasthe, sthitvA sopAzraye pRthak / prAvartiSThAnyasAdhvAdIn, vyudgrAhayitumuccakaiH / / 39 / / vyudgrAhayitumaiziSTa, na punaH kaJcanApi saH / tataH so'nveSayAmAsa, sUrINAM chidramanvaham / / 40 / / itazca puSpamitrAkhyasUrayopyarthapauruSIm / sarvarSINAM purazcakruH, zrutArthakathanAtmikAm / / 41 / / sUrINAM sannidhAne'rthaM, zRNuteti maharSibhiH / tadA prokto mAhilarSirpAviSTo'bravIditi / / 42 / / niSpAvakumbhakalpasya, tasyAbhyaNe mhaadhiyH!| yUyameva zrutAmnAyAn, gRhNIta nikhilAnapi / / 43 / / pUrvaM karma pravAdAkhyamaSTamaM sUrayastu te / adhyApayanto vandhyAdisAdhUnAmabhavaMstadA / / 44 / / tatrAvandhyamatirvandhyo'nyadAdhItyAnucintayan / traividhyaM karmabandhasya, vyAcakhyAviti tadyathA / / 45 / / jIvairhi badhyate karma, baddhaM spRSTaM nikAcitam / tatra baddhaM yathA sUcIkalApastantuveSTitaH / / 46 / / spRSTaM yathA sUcikAstAH, kiTTenaikatvamAzritAH / nikAcitaM yathA tApakuTTanairekatAM gatAH / / 47 / / banAtyevaM pUrvamAtmA, rAgAdipariNAmataH / pradezaiH sakalaiH karma, vijJAnAvaraNAdikam / / 48 / / tadeva kurute spRSTaM, tatparINAmavRddhitaH / saMkliSTAttu parINAmAttatkaroti nikAcitam / / 49 / / tatra baddhaM yAti nAzamupAyairnindanAdibhiH / prAyazcittAdhupAyaistu, spRSTaM karma nivartate / / 50 / / nikAcitaM tu yatkarma, jIvaiH sudRDhabandhanAt / udayenaiva tatprAyo, vedyate nAnyathA punaH / / 5 / / ityanuprekSamANaM taM, goSThAmAhila ityavak / maivaM vAdIryadasmAbhirgurubhyo nedRzaM zrutam / / 52 / / yadi syAdAtmanA karma, baddhaM spRSTaM nikAcitam / tadA tadapRthagbhAvAnmokSastasya kathaM bhavet ? / / 53 / / vandhyo'bhyadhAtkathaM tarhi, sambandho jIvakarmaNoH / tata ityalapadgoSThAmAhila: kalpanApaTuH / / 54 / / vandhyo'bhyadhAtkathaM tarhi, sambandho jIvakarmaNoH / tata ityalapadgoSThAmAhila: kalpanApaTuH / / 54 / / yathA kaJcukino dehaM, bahiH spRzati kaJcukaH / vapuSA saha sambaddho, na tvasau jAtu jAyate / / 55 / / 2010_02 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam " evaM karmApi jIvena, spRSTaM baddhaM punarna tat / yastu tanmanyate baddhaM, tasya na syAdbhavakSayaH / / 56 / / etAvadeva gurubhiH proktaM naH pAThanakSaNe / eSa sUristu tattattvaM naiva jAnAti kiJcana / / 57 / / jAtAzaGkastato gatvA, vandhya; sUrIndrasannidhau / nivedya mAhilavacaH, kiM tathyamiti pRSTavAn ? / / 58 / / sUrayaH procuruktaM hi, prAgmayA tathyameva te / mAhilasya tu gIrnaiva, yuktA yuktivirodhataH / / 59 / / jIvo hi svAvagAhibhivyApta evAmbare sthitam / gRhNAti karmadalikaM, jAtu na tvanyadezagam / / 60 / / tathA ca vahnnyaHpiNDavadaikyaM jIvakarmaNoH / syAnna tu spRSTamAtratvaM, dehakaJcukavattayoH / / 61 / / athAtmAnyapradezasthaM, karmAdAyAnuveSTayet / yadyAtmAnaM tadA tasya, ghaTate kaJcukopamA / / 62 / / kintu syAdapasiddhAntastadA sUtravirodhataH / sUtre hyanyapradezasthakarmAdAnaM niSidhyate / / 63 / / kiJca kaJcukavatkarma, cedbahiH sthitamAtmani / vedanApi tadA karmanimittAntaH kathaM bhavet ? / / 64 / / atha saMcAribhAvAtsyAtkarma madhyepi saMsthitam / ityantarvedanApi syAditi cettena manyate / / 65 / / tarhi kaJcakakalpatvaM, karmaNo vyAhataM sphuTam / kaJcuko hi bahiH spRSTa, eva syAnna tu madhyagaH / / 66 / / tadA ca yugapanna syAddbahirmadhye ca vedanA / karmaNo bahirantarvA, sambandhAdvedanA kRtaH / / 67 / / saMcAritvAcca tatkarma, na gacchati bhavAntare / jIvena saha dehasthaniHzvAsAdisamIravat / / 68 / / sarvairjIvapradezaistannibaddhaM karma manyatAm / rAgAdibandhahetUnAM, sadbhAvAtsakalAtmani / / 69 / / na cAvibhAgasambandhAtpArthakyaM jIvakarmaNoH / naiva bhAvIti vijJeyaM, tadvAkyAkarNanAttvayA / / 70 / / yato'vibhAgasambandhavatorapyazmahemayoH / pRthagbhAvo jAyamAnaH, pratyakSeNa nirIkSyate / / 71 / / ityAdibhiH sUrivAkyairvandhyo niHzaGkatAM gataH / mAhilAyA'vadattAni drutaM gatvA tadantike / / 72 / / tathApi sa zaThazcittAnnAtyAkSIttaM kadAgraham / kSobhanAM punaranyatra, kariSyAmIti cintayan / / 73 / / anyadA navamaM pUrvaM, pratyAkhyAnAbhidhaM paThan / vandhyasAdhurmuneH pratyAkhyAnamevamavarNayat / / 74 / / yAvajjIvaM sarvameva, prANiprANAtipAtanam / trividhaM trividhenAGgI, pratyAkhyAti vratIbhavan / / 75 / / ityAdyAkarNya taM goSThAmAhila: procivAniti / parimANayutaM pratyAkhyAnaM sAdhorna yujyate / / 76 / / yAvajjIvamiti prokte, kAlamAnamurIkRtam / tathA cAgre haniSyAmItyAzaMsAdUSaNaM bhavet / / 77 / / tasmAdaparimANena, pratyAkhyAmyakhilaM vadham / trividhaM trividheneti vAcyaM svIkurvatA vratam / / 78 / / evaM vadantaM taM vandhyo'bhyadhAditi mahAmatiH / AzaMsA kiM kAlamAnAjjAyate vAJchyA'thavA ? / / 79 / / Adye pakSe muneraddhApratyAkhyAnaM vitanvataH / pauruSyAdipadoccAre'pyAzaMsA syAdanAhatA ! / / 80 / / 258 2010_02 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH __ 259 pauruSyAdipadenAddhApratyAkhyAne'pi nizcitam / yAmAdikaM kAlamAnameva yasmAdudIryate / / 81 / / atha tatrApi padaM tanno vAcyamiti cettadA / bhavedanazanApattiH, pravrajyAdina eva hi ! / / 82 / / na ca sAdhorbhavennAddhApratyAkhyAnamiti tvayA / vaktavyamapasiddhAntadoSApattiryato bhavet / / 83 / / siddhAnte hi jinairaddhAprakhyAkhyAnaM tapasvinAm / kartavyatvena kathitaM, dazadyA'nAgatAdikam / / 84 / / vAJchArUpo dvitIyo'pi, pakSo no yujyate kvacit / muneranyabhave'vadyasevAza yanna vidyate / / 85 / / anyaccAparimANatvaM, pratyAkhyAnasya yatpurA / tvayA proktaM tadapi no, yuktaM yuktivirodhataH / / 86 / / kriyamANe'pariNAmapratyAkhyAne hi jAyate / anAgatAddhA sarvApi, pratyAkhyAnasya gocaraH / / 87 / / tadA cAyuHkSayAddevabhavaM gatavato yateH / sAvadyasevane'vazyaM, vratabhaGga prasajyate ! / / 88 / / atha yAvacchakti yasmAt, pratyAkhyAnaM vidhIyate / tasmAdaparimANatvamiti cedabhidhIyate / / 89 / / tarhi zaktimitaM pratyAkhyAnamaGgIkRtaM svayam / tathA cAparimANatvasvIkArastasya nocitaH / / 10 / / kiJcAzaMsAvazAnnaiva, yAvajjIveti paThyate / vratabhaGgabhayAtkintu, yAvajjIveti paThyate / / 91 / / AzaMsArahitatvena, tatsAvadhikamapyaho / pratyAkhyAnaM na doSAya, kAyotsarganidarzanAt / / 12 / / ityAdivandhyavacanaM, na yadA svIcakAra saH / tadA sarve'pi munayastamevaM procire muhuH / / 13 / / mahAtmanitthamevedaM, vandhyavAkyamurIkuru / evamevaitaduktaM zrIAryarakSitasUribhiH / / 94 / / anye'pi sthavirA anyagacchIyA ye bahuzrutAH / te'pi pRSTA jaguH pratyAkhyAnaM sAvadhikaM dhruvam / / 95 / / tathA'pi mAhilo naiva, taM kadAgrahamatyajat / Agraho hyaGginAM prAyo'sAdhyaH syAtkSayarogavat / / 96 / / tAnityUce ca no yUyaM, tattvaM jAnItha kiJcana / tIrthaGkarairhi bhAvo'yaM, kathito'sti maduktavat / / 97 / / tataH sAdhvAdikaH sarvasaGghaH praSTuM jinezvaram / uddizya zAsanasurI, kAyotsargaM vinirmame / / 98 / / surI sA'pyA''yayau brUta, kiM karomIti vAdinI ? / saGgha smAheti pRccha tvaM, gatvA sImandharAdhipam / / 19 / / kiM goSThAmAhilamunirudIrayati sUnRtam / saGgho durbalikApuSpamitrAdiH sakalo'thavA ? / / 100 / / tato devyavadaddatta, kAyotsargabalaM mama / yathA'nekasurAkINe, mArge syAM gantumIzvarI / / 1 / / saGghanA'tha kRte kAyotsarge zAsanadevatA / gatvA videhe saGghoktayuktyA'prAkSIjjagatprabhum / / 2 / / zazaMsa zambhuzakro'tha, saGgho'sau vakti sUnRtam / mAhilastvanRtaM brUte, nihnavo hyeSa saptamaH / / 3 / / tadAkA''gatA devI, saGghamevamavocata / kAyotsargaM pArayitvA, bhASitaM zRNutA'rhataH / / 4 / / 2010_02 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saGghaH satyo mAhilastu, nihnavo'nRtabhASakaH / tayetyukte'vadadgoSThAmAhilo'tikadAgrahI ! / / 5 / / asau varAkI svalpardhIstatra gantuM kva zaknuyAt ? / tatkalpitamiyaM vakti, na punarjinabhASitam ! / / 6 / / tatastaM puSpamitrAkhyasUrayo'pyevamUcire / samyak zraddhehi nocettvaM, saGghabAhyaH kariSyase ! / / 7 / / tathApi tattanmatamatyajantaM, cakAra saGgho'khilasaGghabAhyam / vyudgrAhayan so'pi janAnanekAn, babhrAma bhUmau gatabodhiratnaH ! / / 108 / / 50. parigrahadhyAne zrIupadezaprAsAdakathitasya cArudattasya dRSTAntaH / campAyAM bhAnuzreSThI vasati, tasya putrazcArudattaH, sa yauvane'nurUpakanyAM pariNAyitaH, kramAdviSayaviraktaH striyaM necchati, pazcAJcArudattazcAturyaM zikSituM gaNikAgRhe muktaH, zanaiH zanaistadAsakto jAto gRhamapi tatyAja, dvAdazavarSAnte pitrA svAyuH prAnte AkArya putrasyoktaM-"Ajanma tvayA matkathitaM na kRtaM, ataH parametkuru, saGkaTe'yaM namaskAraH smarttavyaH, tato mAtApitroH svargamanAnantaraM tena sarvasvaM nirgamitaM, patnI tu svapiturgRhe gatA, tataH zvazuradhanaM lAtvA vAddhauM yAnArUDhaH zriye cacAla / yAnaM bhagnam / puNyAtphalakaM prApya niHsRtya mAtulagRhe yayau / tasmAddhanaM lAtvA mArge gacchato dhATyA dhanaM hRtam / tataH pRthivIM bhramatastasya kazcidyogI militaH / tenArddhArddhabhAgaM kRtvA maJcikArUDho rasakUpikAyAM muktaH / tena rasena kumbho bhRtaH, sa kumbho maJcikAmAkRSya yoginA gRhitaH / tato maJcikA madhye kSiptA, tadrasakumbhaM lAtvA sa yogI naSTaH, tatraikasya mriyamANasya narasya namaskAro dattaH / tatra dinatrayaM kSudhito godhApucchayogena kaSTAttato niryayau / agre gacchatastasya mAtulaputro rudradatto militaH, tena proktaM-'meSadvayaM gRhyate, svarNadvIpe ca gamyate' / tato meSadvayaM gRhItam / tataH samudrataTe gatau / rudradattaH prAha-"etaddvayaM hatvA bhastrikAmadhye gRhItakSurikAbhyAmAvAbhyAM pravizyate / tato bhAraNDA mAMsabudhdhyotpATya svarNadvIpe nayanti / tatrasthaM hemAneSyate" / cArudatta Aha-'jIvavadhaH kathaM kriyate ?' rudradattena zIghra svaurabhro hataH, yAvacca dvitIyaM hanti tAvaJcArudattena namaskAraM zrAvito meSo'nazanaM grAhitaH / tato dvAvapi tayorbhastrike praviSTau / bhAraNDAbhyAmutpATite bhastrike / mArge cArudattabhastrikA pakSimukhAtsarasi papAta / tato nirgataH sa sthAne sthAne bhramannekaM vidyAcaraNarSiM dRSTvA praNamya sthitaH / muniH prAha-'atra mAnuSyAdyaprApye sthale tvaM kutaH samAgAH ?' tena svaduHkhe prokte muninA SaSThaM vrataM varNitam / tena svIkRtam / itazcaiko devo'bhyetya cArudattaM natvA sAdhu vavande / tadA vandanAgatAbhyAM vidyAbhRdbhyAM pRSTaM-'bho deva sAdhuM muktvA pUrva gRhasthaH kathaM vanditastvayA ?' tato devo'vak-"pUrvaM piSpalAdarSirbahujanAn yajJaM kArayitvA pApazAstraM prarUpya zvabhraM gataH / ___ 2010_02 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 261 tadutpattistu dvitIyavratakathanAvasare proktAsti / zvabhrAnnirgatya paJcasu bhaveSu chAgo jAtaH / yajJeSu hutaH / SaSThe bhave cArudattenAnenAnazanaM grAhitaH namaskAraM zrAvitacchAgaH / tanmahimnA mRtvA svarga gataH / sa cAhaM devaH / jJAnena svagurudattadharmavAkyakathanAya cAtrAgAm / tenAyaM pUrvaM vanditaH pazcAJca sAdhuH" evaM zrutvA cArudatto'pi vairAgyAddIkSAM jagrAha / tapastatvA svargaM gataH / 51. paraparivAdadhyAne zrIAkhyAnakamaNikoze subhadrAsambandhaH / aMgAjaNavayacUDAmaNi vva pAyAraparigayA Asi / caMpA nAmeNa purI sirIe siMgArageha vva / / 1 / / tattha'sthi vijiyasattU jiyasattu naravaI nayanariMdo / jiNasAsaNANuratto jiNadatto nAma seTThI vi / / 2 / / tassa'tthi pavaraduhiyA duhiyANa duhANa dalaNadullaliyA / laliyakara-caraNakamalA kamalAlaMkiyataNulayA ya / / 3 / / / sacchAsayA subhaddA nAmeNa maNunasIlakulabhavaNaM / jiNacalaNakamalasevAparAyaNA rAyahaMsi vva / / 4 / / sA annayA kayAI kIlaMtI niyagihammi sacchaMdaM / diTThA taJcaniyabhattaseTThisuyabuddhadAseNa / / 5 / / taM datRRNa viciMtai taJcanniyasAvao niyayacitte / eyAe aho ! rUvaM mohai bhuvaNattayajaNaM pi / / 6 / / tA kiM esA pAyAlakanayA ? paNaiNI aha bhavassa ? / kiM vA vammahadaiyA ? uAhu amaraMgaNA kA vi ? / / 7 / / evaM viciMtayaMto viddho vammahasareNa hiyayammi / tavvaraNatthaM pesai niyapurise niyagihe gaMtuM / / 8 / / kAuM jiNadatto vi hu paDivattiM tANa pucchae kajjaM / siTuM ca tehiM savvaM bhaNiyaM to seTThiNA evaM / / 9 / / tammi kula-rUva-jovvaNa-lAvannAI samaggamavi asthi / hojja paramavaradhammattaNeNa neho na eyANa / / 10 / / avaropparaM pi kalaho hohI sayadhammasaMthaveNa sayA / tA niyadhUyaM na hu demi tehiM to buddhadAsassa / / 11 / / gaMtuM gihammi kahiyaM taM souM so vi ciMtae hiyae / mAyAe sAvayattaM sikkhemi ahaM imIe kae / / 12 / / sAhusamIve gaMtuM tayaNu imo paNamiUNimaM bhaNai / maha kahaha niyayadhammaM bhayavaM ! bhavabhamaNabhIyassa / / 13 / / to sAhUhiM samaggo kahio jiNanAhadesio dhammo / so vi tayaM paDivajjai bhavohabhIo vva kavaDeNaM / / 14 / / tassANudiNaM jiNanAhadhammasavaNeNa bhAviyamaNassa / samma ciya pariNamio maNammi jiNadesio dhammo / / 15 / / to vaMdiuM muNiMde pabhaNai bhayavaM ! suNeha maha vayaNaM / paDivanno jiNadhammo Asi mae kannayAkajje / / 16 / / _ 2010_02 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam iNhiM so Jciya dhammo pariNamio majjha suddhabhAveNa / sabbhAvo saMjAo kavaDaM ciya puvvapunnehiM / / 17 / / tA annaM pi hu bhayavaM ! kaheha to muNivarehiM savvaM pi / bArasavihe vi sAvayadhamme sammaM sa sikkhavio / / 18 / / jAo visiTThasaDDho gADhaM jiNasAsaNammi aNuratto / jiNapUyaNa-guruvaMdaNa-sajjhAya-jjhANaujjutto / / 19 / / evaMvihasAvayaguNasaMpanno jAva tA sayaM ceva / dinnA jiNadatteNaM niyadhUyA buddhadAsassa / / 20 / / mahaIe vibhUIe pariNIyA teNa hiTThahiyaeNa / to uvabhuMjai eso visayasuhaM tIe saMjutto / / 21 / / aha annayA kayAI bhaNio jAmAueNa jiNadatto / mokkalasu niyaM dhUyaM nemi jahA niyayagehammi / / 22 / / to jaMpai jiNadatto tattha gayAe imAe tuha sayaNA / dAhissaMti kalaMkaM vippaDivattIe dhammassa / / 23 / / to Aha buddhadAso imIe bhinnaM gihaM karissAmi / to jiNadatteNa suyA sammANeUNa paTTaviyA / / 24 / / nIyA ya niyayabhavamammi teNa navanehanibbharamaNeNa / dinnaM bhinnaM bhavaNaM tIe tao buddhadAseNa / / 25 / / tayaNu subhaddAbhavaNe muNiNo niJcaM pi bhatta-pANaTThA / pavisaMti vahaMti puNo paosamiyarANi tIe tao / / 26 / / akkhaMti buddhadAsassa bhAujAyA iyANi miliUNa / tuha daiyA dussIlA ciTThai jamhA jaIhiM samaM / / 27 / / nisuNittu tao niyakannakaDuyavayaNANi bhaNiumADhatto / mA erisaM payaMpaha saMbhavai na eyameIe / / 28 / / avi nahayalAo nivaDai raviraharayaNaM kahaM pi divvavasA / taha vi subhaddA sIlassa khaMDaNaM kuNai na kayA vi / / 29 / / avi uppajjai gayaNaMgaNammi viyasaMtakamalavaNasaMDaM / taha vi subhaddA sIlassa khaMDaNaM kuNai na kayA vi / / 30 / / avi kahavi jae jAyai putto baMjhAe vihiniogeNa / taha vi subhaddA sIlassa khaMDaNaM kuNai na kayA vi / / 31 / / avi kaha vi uvari vaJcai vasuhA gayaNaM pi jAi pAyAlaM / taha vi subhaddA sIlassa khaMDaNaM kuNai na kayA vi / / 32 / / tatto vilakkhavayaNANi tANi jAyANi vihiyamoNANi / aha annayA subhaddAbhavaNammi samAgao sAhU / / 33 / / nippaDikammasarIro dukkaraekallapaDimapaDivanno / diTuM tIe paviTTha tannayaNe aNuyataNakaNuyaM / / 34 / / _ 2010_02 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 263 ciMtai ya jahA eso nippaDikammo muNI mahAsatto / mA viNasau tA eyassa nayaNameeNa kaNueNa / / 35 / / iya ciMtiuM subhaddAe jhatti lahuyattayAe sAhussa / ditIe tIe bhikkhaM kaNuyaM jIhAe saMgahiyaM / / 36 / / tatto ya subhaddAbhAlaruirasiMdUraviraio tilao / saMkato sAhuniDAlamaMDale dohiM vi na nAo / / 37 / / daTTaNa sAhubhAle tilayaM uvaladdhachalapavesAo / tIe naNaMdA-sAsuya-bhAujjAyAo miliyAo / / 38 / / akkhaMti buddhadAsassa peccha niyabhAriyAsusIlataM / sevaDayaniDAlammiM pecchiyatilayassa paDibiMbaM / / 39 / / to jAva buddhadAso joyai tA taM tahaTThiyaM daTuM / saMjAyapaJcao so jhatti viratto kalattammi / / 40 / / tanAUNa subhaddAe ciMtiyaM peccha kerisaM jAyaM ? / jAyaM majjha kalaMkaM muNiNo vi mahANubhAvassa / / 4 / / visayamahAvisamohiyamaNANa gihavAsabaMdhabaddhANa / jAyaMti kalaMkAI jiyANa jaM taM kimacchariyaM ? / / 42 / / IsA-visAya-maya-moha-mANamahiyANa nihayabuddhINa / jAyaMti kalaMkAI jiyANa jaM taM kimacchariyaM ? / / 43 / / jaM majjha visayalAlasamaNAe gihavAsamahivasaMtIe / jAo esa kalaMko maNayaM pi na me imaM dukkhaM / / 44 / / jaM puNa mayaMkamaNinimmalassa jiNasAsaNassa mAllinnaM / maha kajje saMjAyaM taM dUmai mANase majjha / / 45 / / tA jai jiNiMdasAsaNamAllinaM no kahaM pi avaNemi / to majjha maNasamAhI na hojja maraNe vi niyameNa / / 46 / / iya ciMtiUNa atyamiya diNayare bhavaNajiNavariMdANa / raiuM pakiTThapUyaM pamajjiUNaM mahIvIDhaM / / 47 / / tayaNu subhaddA giNhai mahApainnaM na jAva mAlinaM / avaNemi pavayaNAo na tAva pAremi ussaggaM / / 48 / / jo jiNasAsaNabhatto so amaro hou majjha paJcakkho / aha na vi hohI to me kAussagge vi sannAso / / 49 / / iya jA kAussaggeNa saMThiyA sA khaNaMtaraM tAva / ujjoyaMto bhavaNaM samAgao suravaro ekko / / 50 / / calacavalakuMDaladharo nimmalagholaMtamuttiyakalAvo / varamauDa-kaDaya-keUra-kaMkaNAbharaNadippaMto / / 51 / / diTTho ya subhaddAe to bhaNiyA teNa sAvie ! kahasu / kiM saMbhario ahayaM ? bhaNai subhaddA tao evaM / / 52 / / jiNasAsaNamAlinnaM avaNehi tao ya harisio amaro / jaMpai suMdari ! iNDiM kheyaM maNayaM pi mA kuNasu / / 53 / / 2010_02 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saMpai purIe cauro pihiUNaM goure ahiTThissaM / taM mottuM na hu anno hohI ugdhADaNasamattho / / 54 / / gayaNaMgaNammi ThAuM pabhaNissaM jA mahAsaI kA vi / sA ugghADau cAlaNikayasalileNaM duvArAiM / / 55 / / ugghADissasi taM ceva tAI iya jaMpiuM tao tiyaso / soyAmaNipuMo iva jhaDa tti asaNIhuo / / 56 / / tayaNantaraM subhaddA ussaggaM pAriUNa hiTThamaNA / niggamai nisaM jAe pabhAyasamae purIloo / / 57 / / ugghADai jAva samugghaDanti ta kaha vi no kavADAiM / phoDaMtassa vi phuTRti na uNa vajjaM va loyassa / / 58 / / tA sahasA ucchalio rauddahAhAravo purajaNassa / Arasae ekkakAlaM cauppayANaM samUho vi / / 59 / / tArisarUvaM nAUNa naravaI tayaNu AulIhUo / ciMtai eyaM naNu divvavilasiyaM kiM pi saMbhavihI / / 60 / / tatto ya puhaipAlo parihittA ullasADayaM seyaM / dhUvakaDacchayahattho houM paurehiM pariyario / / 61 / / vinnavai viNayapuvvaM vihiyapaNAmo sukomalagirAhiM / kAuM mahApasAyaM nisuNau vinnattiyaM majjha / / 62 / / devassa dANavassa va bhUyasya va kinnarassa kassa vi ya / jassa mae avaraddhaM khamau samaggaM pi so majjha / / 63 / / tatto gayaNe ThAUNa teNa amareNa bhaNiyameyaM bho ! / jA kA vi iha purIe mahAsaittaM samuvvahai / / 64 / / sA ramaNI cAlaNiyApakkhittajaleNa tinni vArAo / acchoDiuM kavADe ugghADau nibbiyappaM ti / / 65 / / taM nisuNiUNa ahamahamigAe savvAo purapuraMdhIo / rAyA-'maJca-mahAyaNabhajjAbahuyAo vahuyAo / / 66 / / kayanhANa-maMgalAo mahAsaIgavvamuvvahaMtIo / cAlaNijalapakkhivaNe viguttAo samaggAo / / 67 / / viguttAo jA savvanayarinArIo rAyapajjantaM / tAva subhaddA sAsuyapabhiINa puro bhaNai evaM / / 68 / / aNujANasu aMba ! mamaM ahamavi evaM jahA parikkhemi / hasiUNa tao savvAo tAo evaM payaMpaMti / / 69 / / jANa kavADANa kae vigguttAo mahAsaIo vi / ugghADasi tANi tumaM nUNaM jA samaNaparibhuttA / / 70 / / tANa nivAraMtINa vi saMgahiyA tIe cAlaNI pavarA / tIe jalaM pakkhittaM parigalai na biMdumittaM pi / / 71 / / jAyANi kasiNavayaNANi tANi savvANi to subhaddA vi / niyakarayalakayacAliNisalilA caliyA nivasayAse / / 72 / / 2010_02 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 265 bhUvAlo vi subhadaM daLU karakaliyacAliNIsalilaM / abbhuTThio sapauro saMcalio sammuho tIe / / 73 / / dharaviluliyasirakamalo paNamittu mahAsaIcaraNakamalaM / pabhaNai mAi ! mahAsai ! mahApasAyaM kareUNa / / 74 / / ugghADesu kavADe purIpaolINa tA subhaddA vi / puvvaduvAraM pattA aNugammaMtI nariMdeNa / / 75 / / etyaMtare mahAsai kouyaakkhittamANasA gayaNe / saMpattA sura-kinnara-vijjAhara-asurasaMghA ya / / 76 / / tayaNaMtaraM subhaddAe tinni vArAo cAlaNijaleNa / acchoDie kavADe kAUNaM jiNanamokkAraM / / 77 / / ugghADie kavADe jhaDa tti cikkAragahiranigghose / ucchalie jayasadde siddhiM suraduMduhisareNa / / 78 / / mukkA ya kusumavuTThI surehiM parimalabhamaMtabhamaraulA / jayau subhadAsIlaM ti jaMpiuM tIe sirauvare / / 79 / / to bhaNai puhaipAlo dhannA si tumaM mahAsaItilae ! / jIe sIleNevaM amarA vi kuNaMti sannijhaM / / 80 / / taM jayau jae sIlaM jassa pabhAveNa tavai taraNI vi / varisai ya niyayasamayammi jalaharo amayadhArAhiM / / 81 / / tayaNaMtaraM subhaddA bhUvaipajjaMtapaurapariyariyA / gaMtUNa samugghADai dAhiNa-pacchimapaolIo / / 82 / / tatto uttaradAraM jaleNa abhisiMciuM bhaNai evaM / ugghADau sA eyaM jA vahai mahAsaIgavvaM / / 83 / / ajja vi caMpAnayarIe sA taha ceva ciTThai paolI / tayaNu subhaddA jiNanAhamaMdiraM pai samucciliyA / / 84 / / salahijjaMtI suravaragaNehiM vijjAharehiM thuvvaMtI / vaMdIhiM paDhijjaMtI gijjatI amararamaNIhiM / / 85 / / paNamijjaMtI nAyarajaNehiM jiNapavayaNaM pabhAvaMti / jiNamaMdirammi pattA thuNiUNa jiNesaraM tattha / / 86 / / tatto gaMtuM vasahIe sAhuNo vaMdiUNa bhattIe / saMcaliyA niyabhavaNe dharaNiyale nihiyaniyanayaNA / / 87 / / naJciravilAsiNIsuM parivajjiragahiratUraniyaresuM / gijjaMtacaJcarIsuM saMpattA niyayabhavaNammi / / 88 / / to paNamiUNa rAyA taguNaraMjiyamaNo gao sagihaM / sIleNa subhaddAe daio vi aIva aNuratto / / 89 / / iya sA sIlapahAvA salAhaNijjA sayANa loyANa / bhottUNa visayasokkhaM uvavannA tiyasalogammi / / 90 / / 2010_02 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 52. paradUSaNadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttau aGgaRSikathA / caMpA kosi ajjo nAma uvajjhAo, tassa do sIsA - aMgarisI ruddao ya, aMgao bhaddao, teNa se aMgarisI nAmaM kayaM, ruddao so gaMThichedao, te dovi teNa uvajjhAeNa dArugANaM paThThaviyA, aMgarisI aDavIo bhAraM gahAya paDieti, ruddao divase ramittA viyAle saMbhariyaM tAhe pahAvio aDaviM, taM ca pecchai dArugabhAraeNa entagaM, ciMtei ya - nicchUDhomi uyajjhAeNaMti, io ya joijasA nAma vacchavAlI puttassa paMthagassa bhattaM neUNa dArugabhAraeNa ei, ruddaeNa sA egAe khaDDAe mAriyA, taM dArugabhAraM gahAya aNNeNa maggeNa purao Agao uvajjhAyassa hatthe dhuNamANo kahei-jahA tujjha suMdarasIseNa joijasA mAriyA, ramaNavibhAsA, so Agao, dhADio vaNasaMDe ciMtei - suhajjhavasANeNa jAtI sariyA saMjamo kevalanANaM devA mahimaM kareMti, devehiM kahiyaM, jahA eeNa abbhakkhANaM dinnaM, ruddago logeNa hIlijjai, so ciMtei - saccaM mae abbhakkhANaM dinnaM, so ciMteMto saMbuddho patteyabuddho, iyaro baMbhaNo baMbhaNI ya dovi pavvaiyANi, uppaNNaNANANi siddhANi cttaarivi| 53. ArambhadhyAne zrIAvazyakahAribhadrIyavRttikathitaM kuruDotkuruDayorAkhyAnakam / cautthaM karaDaokuruDA dosaTTiyaruvajjhAyA, kuNAlANayarIe niddhamaNamUle vasahI, varisAsu devayANukaMpaNaM, nAgarehi nicchuhaNaM, karaDeNa rUsieNa vRttaM - 'varisa deva ! kuNAlae,' ukkuruDeNa bhaNiyaM - 'dasa divasANi paMca ya' puNaravi karaDeNa bhaNiyaM - 'muTThittAhiM dhArAhiM' ukkuruDeNa bhaNiyaM 'jahA ratti tahA divaM' evaM vottUNamavakkaMtA, kuNAlAevi paNNarasadivasa aNubaddhavarisaNeNaM sajANavayA (sA) jaleNa ukkaMtA tao te taiyavarise sAee Nayare do'vi kAlaM kAUNa ahe sattamAe puDhavI kAle ra bAvIsasAgarovamaTThiIA NeraiyA saMvRttA / kuNAlaNayarIviNAsakAlAo terasame varise mahAvIrassa kevalaNANasamupattI / - AturapratyAkhyAnaprakIrNakam 34, 53. anarthadaNDadhyAne ArambhadhyAne ca zrItriSaSTizalAkApuruSacaritrA'ntargatA dvIpAyana - zAmbayoH kathA | zrIneminAthamanyedyurdezanAnte janArdanaH / namaskRtya vinItAtmA papraccheti kRtAMjaliH / / 1 / / dvArakAyA yadUnAM ca mama ca syAt kSayaH katham / hetoH kuto'pyanyakRtaH svayaM kAlavazena vA / / 2 / / athAkhyadbhagavAn zauryapurasya bahirAzrame / parAzara iti nAmnA prathitastApasAgraNIH / / 3 / / kanyAM nIcakulAM kAJcidyamunAdvIpa ke gataH / sa siSeve sutazcAbhUttayordvaipAyanAhvayaH / / 4 / / parivrAD brahmacArI ca dAntazca yadusauhRdAt / nivasaMstatra zAMbAdyairmadyAMdhairnihaniSyate / / 5 / / 2010_02 1 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 267 sa kruddho dhakSyati purIM dvArakAM yadubhiH saha / jaratkumArAt svabhrAtustava cAnto bhaviSyati / / 6 / / are kulAMgArako'yamityantaH kaluSAzayaiH / jarAkumAro dadRze yadubhiH sakalairapi / / 7 / / bhUtvApi vasudevasya sUnuH kiM bhrAtRghAtyaham / tatsarvathAnyathA kartuM yate'hamiti cintayan / / 8 / / utthAya nemiM natvA ca jAreyastUNayugmabhUt / kodaMDI kRSNarakSArthaM vanavAsamazizrayat / / 9 / / dvaipAyano'pi tacchrutvA lokazrutvA prabhorvacaH / dvArakAyA yadUnAM ca rakSArthaM vanavAsyabhUt / / 10 / / kRSNo'pi svAminaM natvA viveza dvArakAM purIm / madyamUlo hyanarthaH syAditi madyaM nyavArayat / / 11 / / kRSNAjJayA samIpAdrau kadambavanamadhyataH / kAdaMbaryAM kandarAyAM zilAkuMDeSu bhUrizaH / / 12 / / purAkRtAni madyAni sarve dvAravatIjanAH / gRhazrotojalamiva nItvA nItvA pratatyajuH / / 13 / / siddhArthaH sArathirdhAtA baladevamathAvadat / puryAH kulasya cedRkSAM kathaM drakSyAmi durdazAm / / 14 / / tasmAnmAM visRja svAmipAdAnte'haM yathA vratam / adhunaiva hi gRhNAmi kAlakSepaM sahe na hi / / 15 / / udazrustaM balo'yUce bhrAtaryuktaM vadasyadaH / visraSTumakSameNApi visRSTo'si mayAnagha / / 16 / / tapastaptvA vipannastvaM devIbhUto vipadgatam / saMbodhayeH samaye mAM bhrAtRsnehamimaM smaran / / 17 / / AmetyudIrya siddhArthaH prAvrAjIt svAmino'ntike / SaNmAsIM ca tapastIvra taptvA mRtvA divaM yayau / / 18 / / itazca yA zilAkuMDeSvAsIt kSiptA surA janaiH / nAnAdrupuSpasaMpAtAttadA svAdvI babhUva sA / / 19 / / tadA ca mAse vaizAkhe ko'pi zAMbasya pUruSaH / aTan yayau tatra tRSA tAM ca dRSTvA surAM papau / / 20 / / tataH pramuditastena dRtimApUrya sIdhunA / yayau vezmani zAMbasya taccopAyanamArpayat / / 21 / / tatsIdhu dRSTvA sAmodaM sapramodo hareH sutaH / pAyaM pAyaM jagAdaivaM kutra labdhamidaM tvayA / / 22 / / so'pyAkhyatsIdhu tatrasthaM zAMbo'pyahni dvitIyake / samaM kumArairdurdAntairyayau kAMdabarIM guhAm / / 23 / / kAdaMbarIguhAyogAnnAmnA kAdaMbarI surAm / tAM prekSya zAMbo mumude tRSito nimnagAmiva / / 24 / / bhRtyairAnAyya tAM zAMbaH puSpitadruvanAntare / baddhApAnaH papau mitrabhrAtRbhrAtRvyasaMyutaH / / 25 / / cirAtprApteti jIrNeti saddavyaiH saMskRteti ca / pibantastAM surAM te tu na tRptimupalebhire / / 26 / / dvaipAyanaSi dhyAnasthamagre taM girimAzritam / dadRzurmadyapAnAndhAH krIDantaste kumArakAH / / 27 / / zAMbo babhASe svAnitthamayaM me nagarI kulam / hantA taddhanyatAmeSa haniSyati hataH katham / / 28 / / tataste kupitAH sarve leSTubhiH pAdatADanaiH capeTAbhirmuSTibhizca tamAjaghnurmuhurmuhaH / / 29 / / pAtitaM taM mahIpRSThe mRtaprAyaM vidhAya te / yayuH purIM dvAravatIM vivizuH svasvavezmasu / / 30 / / 2010_02 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam taccAjJAsIccaraiH kRSNo dadhyau caivaM viSAdabhAk / aho durdItatAmISAM kumArANAM kulAntakRt / / 31 / / tataH kRSNaH sarAmo'gAttatra dvaipAyanaM munim / apazyat koparaktAkSaM mahAhimiva dRgviSam / / 32 / / mahAmAtra iva vyAlamatimAtrabhayaMkaram / tridaMDinaM sAntvayituM tamArebhe janArdanaH / / 33 / / krodha eva mahAzatruryo duHkhaM neha kevalam / pradatte kiM tu satataM janmalakSeSu janminaH / / 34 / / ajJAnairmadyapAnAndhairaparAddhaM mamAtmajaiH / tatsahasva maharSe tvamamarSo yujyate na te / / 35 / / kRSNenetyucyamAno'pi nAzAmyat sa tridaMDikaH / ityUce ca kRtaM kRSNa bhavataH sAntvabhASitaiH / / 36 / / yatputraistADyamAnena nidAnaM vihitaM mayA / salokAM dvArakAM dagdhuM na mokSo'tra yuvAM vinA / / 37 / / kRSNaM nyaSedhadrAmo'pi mA bAndhava mudhaiva hi / parivrAjamanunayAmukaM vAritavAmakam / / 38 / / vakrAjrinAsikAhastAH sthUloSThodaranAsikAH / vilakSaNAkSA hInAGgAH zAntiM yAnti na jAtucit / / 39 / / asmin khalUktvA tadbhAtarna nAzo bhAvivastunaH / sarvajJabhASitaM cApi sarvathA nAnyathA bhavet / / 4 / / tatazca zokasantaptaH kRSNaH svasadanaM yayau / dvaipAyananidAnaM ca dvArikAyAM prakaTyabhUt / / 4 / / aghoSayadvitIye'hni nagaryAmiti zArGgabhRt / vizeSAddharmaniratAstiSThatAtaH paraM janAH / / 42 / / tathArebhe janaH sarvo'pyupetya bhagavAnapi / zrInemiH samavAsArSIttatra raivatakAcale / / 43 / / tatra gatvA ca natvA ca kRSNaH zuzrAva dezanAm / jaganmohamahAnidrAvidrAvaNaraviprabhAm / / 44 / / pradyumnazAmbau niSadha ulmukaH sAraNAdayaH / kumArAH prAvrajan ke'pi zrutva tAM dharmadezanAm / / 45 / / rukmiNIjAmbavatyAdyA bahvayazca yaduyoSitaH / svAminaH pAdapadmAnte bhavodvignAH pravavrajuH / / 46 / / Acakhyau kRSNapRSTazca sarvajJo bhagavAnidam / dvaipAyano dvAdaze'bde dhakSyati dvArikAmimAm / / 47 / / dadhyau ca kRSNo dhanyAste samudravijayAdayaH / ye'gre'pi prAvrajan dhiGmAM rAjyalubdhamadIkSitam / / 48 / / jJAtvA tadAzayaM svAmI proce kRSNa kadApi hi / na zAGgiNaH pravrajanti nidAnena kRtArgalAH / / 49 / / gacchantyavazyaM te'dhastAttvaM gAmI vAlukAprabhAm / zrutveti kRSNaH sadyo'pi nitAntavidhuro'bhavat / / 50 / / bhUyo'bhyadhatta sarvajJo mA viSIda janArdana / tata uddhRtya martyastvaM bhAvI vaimAnikastataH / / 51 / / cyutvA bhAvyatra bharate gaMgAdvArapurezituH / jitazatroH suto'haMstvaM dvAdazo nAmato'mamaH / / 52 / / brahmalokaM balo gAmI maryo bhAvI tatazcyutaH / tato'pi devazcutvA sa bhAvyatra bharate pumAn / / 53 / / utsarpiNyAM prasarpantyAM pRthivIza janArdana / tIrthanAthasya te tIrthe sa mokSamupayAsyati / / 54 / / ityuditvA jagannAtho viharannanyato yayau / taM natvA vAsudevo'pi jagAma dvArikAM purIm / / 55 / / 2010_02 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 269 tathaiva ghoSaNAM kRSNaH punaH puryAmakArayat / vizeSato dharmaniSTho lokaH sarvo babhUva ca / / 56 / / mRtvA dvaipAyano'pyagnikumAreSUdapadyata / sasmAra pUrvavairaM ca dvArakAmAjagAma ca / / 57 / / caturthaSaSThASTamAdirataM tatrAkhilaM janam / devapUjAprasaktaM cApazyadvaipAyano'suraH / / 58 / / dharmaprabhAvatastatropasarga kartumakSamaH / chidrANyanveSayan so'sthAdvarSANyekAdazogradhIH / / 59 / / prApte'bde dvAdaze loko dadhyau yattapasAmunA / bhraSTo dvaipAyano naSTo jitazceti ramAmahe / / 60 / / rantuM pravRttAste svairaM madyapA mAMsakhAdinaH / lebhe'vakAzaM chidrajJastadA dvaipAyano'pi hi / / 61 / / utpAtA vividhAzcaivaM kalpAntotpAtasannibhAH / prAdurAsan dvArakAyAmantakadvAradarzinaH / / 62 / / nipeturulkA nirghAtAzcAbhavan bhUrakampata / grahAzca mumucuNUMmaM dhUmaketuviDambakam / / 63 / / aGgAravRSTiM vidadhe sacchidraM ravimaMDalam / akasmAduparAgazca candramArtaMDayorabhUt / / 64 / / aTTahAsaM lepyamayAzcakrurvezmasu putrakAH / udbhUkA jahasuzcApi citrAlikhitadevatAH / / 65 / / puryantaH zvApadAzceruH sa ca dvaipAyanAsuraH / zAkinIbhUtavetAlAdibhiH parivRto'bhramat / / 66 / / svapneSvapazyan paurAH svaM raktAmbaravilepanam / paGkamagnaM kRSyamANaM dakSiNAbhimukhaM tathA / / 67 / / praNezuH sIracakrAdiratnAni balakRSNayoH / tato vicakre saMvartaM vAtaM dvaipAyanAsuraH / / 68 / / sa sarvato'pyAjahAra puryAM kASThatRNAdikam / janAn praNazyato digbhyo'pyAnIya nyakSipatpure / / 69 / / digbhyo'STAbhyo'pi vAtena tenonmUlitazAkhinA / apUryata samagrApi dArubhirakA purI / / 70 / / SaSTiM bAhyAH kulakoTI saptatiM tu madhyagAH / saMpiMDya dvArakApuryAM so'suro'gnimadIpayat / / 71 / / dhagagdhagiti jajvAla kSayAnala ivAnalaH / nIrandhaidhUmasantAnairvizvamapyandhakArayan / / 72 / / padamapyakSamA gantuM mitho nigaDitA iva / sabAlavRddhAste paurAH pIDIbhUyAvatasthire / / 73 / / vasudevaM devakI ca rohiNI ca rathe hariH / Aropayat sarAmo'tha tAnAkraSTuM pradIpanAt / / 74 / / na celusturagAstatra na celurvRSabhA api / sureNa staMbhitAstena vArtikeNeva pannagAH / / 75 / / tataH svayaM balopendrau tamAcakRSatU ratham / bhagnamakSayugaM sadyasta'ttaDiti kAMDavat / / 76 / / tathApi tau svasAmarthyAttaM dvAre ninyatU ratham / pAhi hA rAma hA kRSNetyAkrandairdInamAnasau / / 77 / / atha dvAraM kapATAbhyAM jhaTityevAsuraH pyadhAt / rAmaH pANiprahAreNAbhAMkSIttau mRtkapAlavat / / 78 / / bhuvA grasta iva rathastathapi niragAnna hi / so'pi devo'vadadrAmakRSNau kiM moha eSa vAm / / 79 / / aho purApi yuvayorAkhyAtaM yAvAM vinA / na mokSaH kasyacidiha vikrItaM hi tapo mayA / / 80 / / 2010_02 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tataste pitaro'vocan he vatsau gacchataM yuvAm / yuvAbhyAM nanu jIvadbhayAM jIvanti yadavo'khilAH / / 81 / / kRtena pauruSAyattaM yuvAbhyAM kRtameva hi / balIyasI punariyaM durlaghyA bhavitavyatA / / 82 / / dIkSA zrInemipAdAnte'smakAbhirbhAgyavarjitaiH / nopAttAnubhaviSyAmaH phalamadya svakarmaNAm / / 83 / / ityukte'pi yadA rAmakRSNau nAgacchatAM tadA / vasudevo devakI ca rohiNI caivamUcire // 84 // / ataH paraM naH zaraNaM zrInemistrijagadguruH / vayaM caturvidhAhArapratyAkhyAnamakRSmahi / / 85 / / arhataH siddhasAdhUMzca dharmaM cArhadudIritam / ataH paraM prapannAH smaH zaraNaM zaraNecchavaH / / 86 / / na vayaM kasyacit ko'pi nAsmadIya iti svayam / vihitArAdhanAstasthurnamaskAraparAyaNAH / / 87 / / teSu dvepAyano'thAgniM vavarSAnalameghavat / vipadya ca yayuH svargaM vasudevAdayastrayaH / / 88 / / rAmakRSNau bahiH puryA jIrNodyAne'tha jagmatuH / dahyamAnAM purIM tatra sthitau dvAvapyapazyatAm / / 89 / / mANikyabhittayo'bhUvaMzcUrNasAdazmakhaMDavat / gozIrSacandanastaMbhA bhasmasAJca palAlavat / / 90 / / prAkArakapizIrSANi taDattaDiti tutruTuH / talAnyapi niketAnAM phaDapphaDiti pusphuTuH / / 91 / / jvAlAnAM nAntaraM tatrAbhUjjalAnAmivArNave / ekAnalamabhUtsarvamekArNavamiva kSaye / / 92 / / jvAlAhastairnanarteva jagarjevAnalaH svanaiH / dhUmavyAjAtpauramatsyeSvAnAyamiva cAnayat / / 93 / / athoce sIriNaM kRSNo dhigdhik klaba ivAdhunA / ahaM taTasthaH pazyAmi dahyamAnAM nijAM purIm / / 94 / / yathA nAlaM purIM trAtuM tathA na draSTumutsahe / Arya brUhi kva gacchAvo viruddhaM sarvamAvayoH / / 95 / / babhASe balabhadro'pi suhRtsambandhibAndhavAH / asmAkaM pANDutanayAstadyAvastanniketanam / / 96 / / kRSNo'pyUce tadAnIM te mayA nirviSayIkRtAH / kathaM taddhAmni yAsyAvaH svApakAreNa lajjitau / / 97 / / Uce rAmo'pyupakAraM santo dadhati cetasi / kadApi kusvapnamiva nApakAraM smaranti tu / / 98 / / anekadhA satkRtAste kRtajJAH pAMDusUnavaH / pUjAmeva kariSyanti bhrAtarvimRza mAnyathA / / 99 / / ityuktaH sIriNA zArGga prAcalatpUrvadakSiNAm / udidazya pAMDavapurIM tAM pAMDumathurAbhidham / / 100 / / 54. saMrambhadhyAne zrI AvazyakahAribhadrIyavRttau kSullakamuneH prabandhaH / 270 sAgeyaM NayaraM, puMDario rAyA, kaMDario juvarAyA, juvaranno devI jasabhaddA, taM puMDarIo caMkamaMtI daTThUNa ajjhovavanno, necchai, taheva juvarAyA mArio, sAvi sattheNa samaM palAyA, ahuNovavannagabbhA pattA ya sAvatthiM, tattha ya sAvatthIe ajiyaseNo Ayario, kittimattI mayahariyA, sA tIe mUle teNeva kameNa pavvaiyA jahA dhAriNI tahA vibhAsiyavvA, navaraM tIe dArao na chaDDio khuDDagakumArotti 2010_02 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 271 se nAmaM kayaM, so jovvaNattho jAo, ciMtei-pavvajjaM na tarAmi kAuM, mAyaraM Apucchai-jAmi, sA aNusAsai tahavi na ThAi, sA bhaNai-to khAi mannimittaM bArasa varisANi karehi, bhaNai-karemi, punnesu Apucchai, sA bhaNai-mayahariyaM ApucchAmi, tIsevi vArasa varisANi, tAhe Ayariyassavi vayaMNeNa bArasa, uvajjhAyassa bArasa, evaM aDayAlIsaM varisANi acchA vio taha vi na ThAi, visajjio, pacchA mAyAe bhaNNai-mA jahiM vA tahiM vA vaJcAhi, mahallapiyA tujjha puMDarIo rAyA, imA te pitisaMtiyA muddiyA kaMbalarayaNaM ca mae nitIe nINIyaM eyANi gahAya vaJcAhitti, gao NayaraM, raNNo jANasAlAe AvAsio kalle rAyANaM pecchihAmitti, abbhaMtaraparisAe pecchaNayaM pecchai, sA naTTiyA savvarattiM nacciUNa pabhAyakAle niddAiyA, tAhe sA dhorigiNI ciMtei-tosiyA parisA bahugaM ca laddhaM jai ettha viyaTTai to dharisiyAmotti, tAhe imaM gItiyaM pagAiyA 'suTU gAiyaM suThU naJciyaM suTTavAiyaM sAma suMdari / aNupAliya dIharAiyao sumiNate mA pamAyae / / 1 / / __iyaM nigadasiddhava, etthaMtare khuDDaeNa kaMbalarayaNaM chUDhaM, jasabhaddeNa juvarAiNA kuMDalaM sayasahassamollaM, sirikatAe satthavAhiNIe hAro sayasahassamollo, jayasaMdhiNA amaJceNa kaDago sayasahassamollo, kaNNavAlo miTho teNa aMkuso sayasahasso, kaMbalaM kuMDala (kaDayaM) hAregAvali aMkusotti eyAi sahasahassamollAi, jo ya kira tattha tUsai vA dei vA so savvo likhijjai, jai jANai to tuTTho aha na yANai to daMDo tesiMti savve lihiyA, pabhAe savve saddAviyA, pucchiyA, khuDDago ! tubbhe kIsa dinnaM ?, so jahA piyAmArio taM savvaM parikahei jAva na samattho saMjamamaNupAleuM, tubbhaM mUlamAgao rajjaM ahilasAmitti, so bhaNai-demi, so khuDDago bhaNai-alAhi, sumiNaMtayaM vaTTai, marijjA, puvvakaovi saMjamo nAsihitti, juvarAyA bhaNai-tumaM mAreuM maggAmi thero rAyA rajjaM na deitti, sovi dijjaMtaM necchai, satthavAhabhajjA bhaNai-bArasa varisANi pautthassa, pahe vaTTai, annaM pavesemi vImaMsA vaTTai, amaJco-aNNarAyANaehiM samaM ghaDAmi, paJcaMtarAyANo hatthimeThaM bhaNaMti-hatthiM ANehi mAreha vatti, bhaNaMti te tahA karehitti bhaNiyA necchaMti, khuDDagakumArassa maggeNa laggA pavvaiyA / 56. adhikaraNadhyAne zrIAkhyAnakamaNikoze nandamaNikAravRttAntaH / ramaNIyadeulA-''rAmarAie puravarammi rAyagihe / sirivIranAhakamalamahuyaro seNio rAyA / / 1 / / maNiyAravaNiyavaggassa aggaNI guNamaNInaInAho / seTThI naMdo nAmeNa mANaNIo nivassa'tthi / / 2 / / aha annayA ya bhuvaNekkabaMdhavaM vaddhamANajiNanAhaM / samavasariyaM nisAmiya samAgao vaMdaNatthamimo / / 3 / / bhUmImilaMtabhAlo'bhivaMdiuM jiNavaraM samuvaviTTho / vihiyA tiloyaguruNA tatto saddesaNA tassa / / 4 / / 2010_02 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam taM nisuNiUNa naMdo gihatthadhamma duvAlasavihaM pi / / paDivajjiUNa taha paNamiUNa sAmiM gihaM patto / / 5 / / sammaM gihatthadhamma paripAlai vaDDamANapariNAmo / saMsAruttinnaM piva appANaM mannamANo so / / 6 / / aha annayA asaMjayajaNassa saMsaggao'NudivasaM pi / virahammi suvihiyANaM siDhilIhUyammi sammatte / / 7 / / jAyammi jehramAse posahasAlAe posahaparassa / kayaaTThamatavacaraNassa naMdamaNiyAraseTThissa / / 8 / / tanhA-chuhAkilaMtassa vAsaNA erisA samuppannA / te dhannA sappurisA te cciya jIvaMtu jiyaloe / / 9 / / kArAviyAo jehiM pukkhariNIo susIyalajalAo / jAsu jaNo vahai jalaM piyai tahA majjai jahicchaM / / 10 / / tA ahamavi naranAhaM Apucchiya kAravemi pokkhariNiM / iya ciMtiuM pabhAe pArittA posahaM seTThI / / 11 / / parihiyavalakkhavatyo pAhuDahattho nivaM samallINo / tappurao uvaNeuM uvAyaNaM teNa vinnattaM / / 12 / / deva ! tuhANunAe puraparisarameiNIe pokkhariNiM / kAumabhippAo me to'NunAo nariMdeNa / / 13 / / tatto ya teNa hiMtAla-tAla-tAlI-tamAlapamuheNa / susiNiddhabahalasacchAyavacchaniyareNa pariyariyA / / 14 / / muttAhalAvalIvimalasalilasaMbhArapUriyA paramA / kalahaMsAvalivilasaMtabahalakallolaparikaliyA / / 15 / / kalhAra-kamala-kuvalayaparAyavicchuriyanIrasaMbhArA / mayaraMdamattabhamaraularolamuhaliyadisAvalayA / / 16 / / paribhamiragaruyakarimayara-maccha-maMDukka-kacchava'cchannA / kAraviyA pokkhariNI naMdA nAmeNa naMdeNaM / / 17 / / pahiyajaNadANasAlA vi parisare tIe kAriyA rammA / appANaM kayakiccaM takkaraNe mannamANeNa / / 18 / / majjaMto bhuMjato jalaM piyaMto ya tattha kIlaMto / kuNai guNaggahaNaM se samaggalogo vi annonnaM / / 19 / / naMdamaNiyAraseTThI so cciya dhanno jayammi so jiyau / jeNesA kAraviyA pokkhariNI sisirajalabhariyA / / 20 / / iya nisuNaMto naMdo munnai appANamamayasittaM vva / ahavA saguNathuIe harisijjai ko na jiyaloe ? / / 21 / / evaM vaccaMte kettiyammi kAlammi asuhadoseNa / tassa sarIre solasa saMkaMtA dussahA rogA / / 22 / / paJcakkhAo vejjehiM tayaNu gururogaveyaNakkato / mariuM niyapokkhariNIe daduro sannio jAo / / 23 / / dhanno sa naMdaseTThI pokkhariNI jeNa kAriyA esA / iya jaNasAhukkAraM souM so sumarae jAI / / 24 / / vinnAyapuvvajammo viciMtae phuriyagaruyasaMvego / ahaha ! aNajjeNa mae kaha appA pADio pAve ? / / 25 / / 2010_02 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 273 laghRNa vi bhuvaNanamijjamANapayapaMkayaM jiNaM vIraM / dhammamavi bhuvaNaguruNo sayAsao tassa nAUNa / / 26 / / savvaM pi hAriyaM niyamaIe mUDheNa kiha mae taiyA ? / eyaM tu majjha jAyaM micchattaphalaM ahannassa / / 27 / / tA ajja vi kiMpi suhaM karemi jaha hoi sugaigamaNaM me / iya ciMtiya chaTThatavo'bhiggahameso sayA kuNai / / 28 / / pArai ya phAsueNaM AhAreNaM sajAijoggeNa / iya dhammajjhANaparassa tassa kAlo vaikkaMto / / 29 / / avarammi avasare vaddhamANasAmI samosaDho tattha / majjaMto pokkhariNIe tIe loo samullavai / / 30 / / guNasilae ujjANe calaha lahuM vIravaMdaNanimittaM / iya nisuNiUNa so daduro vi saMjAyabhattibharo / / 31 / / samavasaraNammi calio samullalaMto imaM viciMtaMto / bhUmiliyabhAlavaTTho vIrajiNiMdaM namissAmi / / 32 / / tatto ya raha-turaMgama-gayaghaDa-suhaDohaghaDiyapariveDho / namaNatthaM vIrajiNassa niggao seNio rAyA / / 33 / / tassegayaraturaMgamakhureNa pahao sa daduro magge / tamghAyapIDio so sariUNa jiNesaraM vIraM / / 34 / / vihiyANasaNo mariuM jAo daduravaDiMsayavimANe / so daduraMkadevo tao ya sijjhissai videhe / / 35 / / 57. asamAdhimaraNadhyAne zrImadbhAvavijayakRtazrIuttarAdhyayanavRttau skandakAcAryakathAnakam / abhUnnagaryAM zrAvastyAM, jitazatrurmahIpatiH / sadharmacAriNI tasya, dhAriNI saMjJikA'bhavat / / 1 / / gaurIzayoH skanda iva, skandako'bhUtsutastayoH / purandarasutAdezyA, purandarayazAH sutA / / 2 / / tadA daNDaki bhUpo'bhUtkumbhakArakRte pure / purohitastu tasyA''sIdabhavyaH pAlakAbhidhaH ! / / 3 / / tena daNDakisaMjJena, bhUbhRtA bhUribhUtinA / purandarayazAH kanyA, pitRbhyAM paryaNAyi sA. / / 4 / / anyadA suvratasvAmI, bhavyAmbhojanabhodhvagaH / zrAvastyAM samavAsArSItsurAsuranamaskRtaH / / 5 / / dhanyaMmanyaH skandako'gAttaM nantuM paramezvaram / zrutvA taddezanAM zrAddhadharmaJca pratyapadyata / / 6 / / purodhAH pAlakaH so'tha, kumbhakArakRtAtpurAt / kenacidrAjakAryeNa, zrAvastyAmanyadA''yayau / / 7 / / sa ca bhUpasabhAmadhye, kurvannirgranthagarhaNAm / drutaM niruttarIcakre, skandakena mahAdhiyA / / 8 / / pApaH prApa tato dveSaM, pAlakaH skandakopari / apakartumpunaH kiJcittasya na prAbhavattadA / / 9 / / kRtaprastutakRtyo'tha, pAlakaH svAspadaM yayau / jagAma na tu taccittAtkopaH skandakagocaraH / / 10 / / atha zrIsuvratasvAmipAdAnte dAntamAnasaH / prAvrAjItskandakaH sAkaM, martyAnAM paJcabhiH zataiH / / 11 / / kramAdbahuzrute jAte, skandake suvrataprabhuH / tasmai ziSyatayA tAni, paJca sAdhuzatAnyadAt / / 12 / / 2010_02 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam anyeyuH suvratArhantaM, skandakaH pRSTavAniti / vrajAmyahaM svasudezamAdezaH syAdyadi prabhoH / / 13 / / jagau jagatprabhustatrotpatsyate mAraNAntikaH / sarveSAmupasargo vastacchrutvA skandako'vadat / / 14 / / ArAdhanAsAdhako hi, nopasargastapasvinAm / duHkhAyate mahAnandamahAnandAbhilASiNAm ! / / 15 / / tato brUhi prabho ! tasminnapasarga upasthite / ArAdhakA bhaviSyAmo, vayaM yadvA virAdhakAH ? / / 16 / / svAmI smAha tvAM vinA'nye, sarvepyArAdhakA iti / skandakastannizamyeti, vyamRzaddhRzamutsukaH / / 17 / / ArAdhakA iyantaH syurvihAre yatra sAdhavaH / nUnaM sa zubha eveti, vicintya skandako'calat / / 18 / / kramAdgatvA kumbhakArakRte sa saparicchadaH / udyAne samavAsArSIttamazrauSIcca pAlakaH / / 19 / / tataH prAgvairazuddhyarthamudyAne tatra pAlakaH / pracchannaM gopayAmAsa, vividhAyudhadhoraNIm / / 20 / / iti daNDakirAjJe cA'SaDakSINamuvAca saH / jitaH parISahairatra, skandako'sti samAgataH / / 21 / / ayaM svayaM mahAvIryazcaNDadordaNDavikramaiH / sAdhuveSadharairyukto, bhaTAnAM paJcabhiH zataiH / / 22 / / udyAne gopitaiH zastraprakarairatidAruNaiH / tvAM vandituM gataM hatvA, rAjyametadgrahISyati ! / / 23 / / (yugmam) pratyayazcenna te svAminnasminmadvacane bhavet / tadA tadgopitAstrANi, gatvodyAnaM vilokaya ! / / 24 / / evaM vyudgrAhitastena tadudyAnaM gato nRpaH / sthAneSu pAlakokteSu, nAnAstrANi nirakSata ! / / 25 / / dRSTvA tAni nRpaH kruddho, munInsarvAnabandhayat / akAryaM vidyate kiJcinnA'vimRzya vidhAyinAm / / 26 / / pApasya pAlakasyaiva, tAnnibaddhyArpayannRpaH / yattubhyaM rocate tattvameSAM kuryA iti bruvan ! / / 27 / / mUSakAniva mArjArastAna prApya mudito'tha saH / saMyatAn saMyatAnmalpIDAyantrAntike'nayat / / 28 / / iti proce ca re ! yUyamiSTaM smarata daivatam / idAnIM pIDayiSyAmi, yantreNAnena vo'khilAn / / 29 / / tataste sAdhavo dhIrA, jJAtopasthitamRtyavaH / jIvitAzA mRtyubhItivipramuktA manasvinaH / / 30 / / gRhItAlocanA samyak, maitrIbhAvamupAgatAH / paryantArAdhanAM sarve, vidadhurvidhipUrvakam ! / / 31 / / (yugmam) marttavyaM kAtareNApi, dhIreNApi ca bhUspRzA / dvidhApi niyate mRtyau, dhIrairbhAvyaM manasvibhiH / / 32 / / ityAdi vadatotsAhyamAnAH skandakasUriNA / / abhavaMste vizeSeNa, svadehe'pi gataspRhAH ! / / 33 / / (yugmam) krUrAzayaH krUrakarmA, krUragIH pAlakastataH / ekaikaM zramaNaM yantre, kSepaM kSepamapIDayat / / 34 / / pIDyamAnAn vineyAn svAn, vIkSyAntardahyatAmayam / iti sa skandakaM yantrapArzve baddhamadhArayat / / 35 / / pIDyamAnAnagArAGgocchalacchoNitabindubhiH / samantAmriyamANo'pi, nA'kupyatskandakaH punaH ! / / 36 / / 2010_02 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 275 kintu sAmyasudhAspandabhAvitaiH samayocitaiH / vAkyairniryAmayAmAsa, tAnevaM sa mahAzayaH ! / / 37 / / "bhinnaH zarIrato jIvo, jIvAndinnazca vigrahaH / vidanniti vapu ze'pyantaH khidyeta kaH kRtI ? / / 38 / / kiJcAkhilo vipAko'yamasti svakRtakarmaNaH / duHkhAya nopasargastatsatAM karmajighAMsatAm / / 39 / / avazyaM nAzino bAhyasyAGgasyA'sya kRte tataH / kopaH kAryo nAntaraGgadhruvadharmadhanApahaH / / 40 / / " skandakeneti niryAmyamAnA nirmalamAnasAH / mahAtmano vipakSe ca, mitre ca samadRSTayaH / / 41 / / yantrapIDanapIDAM tAM, kSamamANAH kSamAdhanAH / kevalaM prApya kaivalya-sukhaM te lebhire kramAt ! / / 42 / / (yugmam) drutaM hateSu tenaivaM, hyUnapaJcazatarSiSu / ekaM kSullakamuddizya, pAlakaM skandako'dat / / 43 / / anukampyamimaM bAlaM, pIDyamAnaM nirIkSitum / nAhaM zakSyAmi niyataM, pUrvaM pIDaya mAM tataH ! / / 44 / / tacchrutvA pAlakastasya, bhUri duHkhavighitsayA / guroH pazyata eva drAk, prAk taM bAlamapIDayat ! / / 45 / / zukladhyAnasudhAsArazAntakarmahutAzanaH / bAlaH so'pi mahAsattvo, mahAnandamavindata ! / / 46 / / tadvIkSya skandakAcAryaH, kruddho'ntardhyAtavAniti / anena saparIvAraH, pApenA'smi vinAzitaH ! / / 47 / / kSullako'pi hi madvAcA, kSaNamekaM na rakSitaH / nigrAhya eva pApo'sau, tanmayA garvaparvataH / / 48 / / ayaM bhUpo'pi nigrAhyo'smadvinAzanibandhanam / upekSAkAriNo'smAkaM, vadhyA jAnapadA api ! / / 49 / / tadduSkarasya cedasya, bhavenmattapasaH phalam / tadAhaM dAhako'mISAM, bhUyAsaM bhAvijanmani ! / / 50 / / itthaM kRtanidAnaH sa, pIDitastena durdhiyA / mRtvA vahnikumAreSu, suro'bhUtparamarddhikaH / / 51 / / purandarayazAstatra, dine caivamacintayat / kuto hetoH purImadhye, na dRzyante'dya sAdhavaH ! / / 52 / / itazca skandakamune rajoharaNamuttamam / raktAbhyaktaM kara iti, jagRhe gRdhrapakSiNA / / 53 / / tadrajoharaNaM ca drAga, bhavitavyaniyogataH / puraH purandarayazodevyA gRdhro nyapAtayat / / 54 / / taccAdAyodveSTayantI, sA svayaM parikarmitam / kAmbalaM khaNDamadrAkSIbhrAtuH pravrajatorpitam / / 55 / / cihnena tena ca jJAtvA, sodarAdInmunIn hatAn / mahatImadhRti prAptA, sA'vAdIditi bhUpatim / / 56 / / re sAdhudviSTa ! pApiSTha !, vinaMkSyatyadhunA bhavAn / maharSINAM surANAM ca nahyavajJA zubhAvahA ! / / 57 / / ityudIryeti dadhyau cA'dhunA'haM vratamAdade / alaM saMsAravAsenA'munA duHkhaughadAyinA ! / / 58 / / cintayantIti sA devaiH, suvratasvAmisannidhau / nItA''dAya parivrajyAM, paralokamasAdhayat ! / / 59 / / jJAtvA'thA'vadhinA prAcyaM, svavRttaM skandakAmaraH / krodhAdhmAto dezayuktamadhAkSInmaMkSu tatpuram / / 60 / / tato'raNyamabhUdezabhUmau daNDakibhUpateH / adyApi daNDakAraNyamiti tatprocyate budhaiH / / 61 / / 2010_02 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama 58. karmodayapratyayadhyAne zrIAkhyAnakamaNikose viSNoH prabandhaH / kanhassa kAlapAsehiM kaDDio kaliyakaMDakoyaMDo / patto tammi paese jarAkumAro kayaMto vva / / 1 / / AroviUNa dhaNuharamAyannaM kaTiuM kaDhiNakaMDaM / kanho migabuddhIe viddho vAmammi pAyatale / / 2 / / tatto bhayarahieNaM sasaMbhamaM uTThiUNa bhaNiyamimaM / bho bho ! kila keNAhaM viddho bANeNa pAyatale ? / / 3 / / tA sAhau niyavaMsaM niyanAmaM niyakulaM niyaM kajjaM / jeNa mae na kayA vi hu ayANio pahayapuvvo tti / / 4 / / hA hA ! dhisi dhisi ! mama ceTThiyassa eso hu mANuso koi / hariNajuvANo na hu hoi esa iya khijjiuM bahuyaM / / 5 / / vaMsAiyaM ca pucchai tA taM uvasappiUNa sAhemi / bho bho ! ahayaM harivaMsasaMbhavo jAyavasagotto / / 6 / / nAmaM jarAkumAro puhaIekkallavIracariyassa / jAyavavitthayanahayalamayaMkavasudevataNayassa / / 7 / / ruru-hariNa-sIha-sadUlabhIsaNe kANaNammi kaNhassa / jIviyasamassa rakkhatthamettha nivasAmi aiduhio / / 8 / / iyamAyanniya kaNho jarAkumAro tti esa nAUNa / ugghADiyaduhaniyaro evaM bhaNiuM saDhAtto / / 9 / / e ! ehi ehi bhAyara ! parovayArekkarasiya ! pariraMbha / eso sohaM kaNho tuhamappANassa vi ya duhao / / 10 / / teNuttaM pariraMbhaNamuciyaM pajaliyaciyAnalassa mahaM / nillakkhaNassa na uNo pasatthalakkhaNavao bhavao / / 11 / / piyabaMdhavassa jIviyasamassa bArasamavarisamiliyassa / kaNhassa mae bhayavaM ! vihiyamaNajjeNa pAhunnaM / / 12 / / pAvassa kiM na nivaDai gayaNAo majjha matthae vajjaM ! / jai vA so vi hu saMkai phaMsabhayAo jao bhaNiyaM / / 13 / / erisakammarayANaM jaM na paDai khaDahaDaMtayaM vajjaM ! / taM nUNamimo ciMtai chiviumime kattha sujjhissaM ? / / 14 / / 2010_02 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 277 iya khijjiUNa bahuyaM kaMThammi vilaggiUNa kanhassa / ummukkamahAdhAhaM kaluNasaraM roviuM laggo / / 15 / / hA kanhaM ! hA jaNaddaNa ! hA jAyavagayaNamaMDaNamayaMka ! / hA ! kahamihamAyAo naM baMdhava-baMdhujaNarahio ? / / 16 / / kiM vA visAmi jalaNe ? kiM vA pavisAmi guvilapAyAle ? | kattha gao sujjhissaM ? kassa muhaM darisaissAmi ? / / 17 / / AsaMsAramakittI saMjAyA majjha maMdabhaggassa / jaha niyabhAyA kanho jarAkumAreNa nihao tti / / 18 / / niyavaiyaro ya eso jarAkumArassa pucchamANassa / kahio kaNheNa tahiM savvo AgamaNavuttaMto / / 19 / / iya palavaMto eso bAhajalApunadINanayaNajuo / bhaNio jaNaddaNeNaM avasara taM majjha pAsAo / / 20 / / hiyayAo kutthubhamaNiM pAyatalAo samuddhariya bANaM / pacchAhuttapaehiM payAhi taM paMDumahurAe / / 21 / / jai puNa kahamavi ehI balabhaddo to tumaM pi mArihihI / mA vayau viNAsaM jAyavANa vaMso niravaseso / / 22 / / puvvoiyavuttaMto bAravaIe viNAsapajjaMto / majjha vi maraNaM evaM kahiyavvaM paMDuputtANaM / / 23 / / evaM bahuppayAraM ruyamANo pannavittu kanheNa / kahamavi kiccheNa tayA jarAkumAro viNiggamio / / 24 / / kaNho vi bANapaharutthaveyaNAvihuraviggahAvayavo / veraggabhAviyamaNo ciMtiumevaM samADhatto / / 25 / / pecchA'ho ! mama tArisaniruvamaharivaMsasaMbhavissAvi / tArisasiNiddhabaMdhavasahassaparivAriyassAvi / / 26 / / khaNametteNa vi duddharavihANavasavattiNo mameyANiM / egANiyassa maraNaM hariNassa va jAyamuttaM ca / / 27 / / khaNadaMsiyasurasarivittharAiM khaNasunnarannasarisAiM / eyAiM tAI kammiMdayAliNo jIva ! laliyAI / / 28 / / tA alamimiNA pariciMtieNa kajjammi demi niyayamaNaM / bhAviyajiNavayaNANaM jiyANa paridevaNamajuttaM / / 29 / / saMpai nemijiNesarapamuhANaM majjha titthanAhANaM / pAyA saraNaM nijjiyajammaNa-maraNANa siddhANaM / / 30 / / sAhUNa nANa-daMsaNa-caraNajuyANaM gao saraNamihiM / kevalipannattassa vi dhammassa mahANubhAvassa / / 31 / / 2010_02 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama iya causaraNagao haM sammaM niMdAmi dukkaDaM iNDiM / sukaDaM aNumoemo savvaM ciya tANa paJcakkhaM / / 32 / / paMcappayAramaiyArajAyamasiM samakkhamAloe / vayapariNAmo puNa majjha jANamANassa vi na jAo / / 33 / / te dhannA kayaputrA saMbakumArAiyA maha kumArA / ruppiNipAmokkhAo piyAo me nibiDanehAo / / 34 / / je caiUNaM gharavAsamerisaM dukkhasaMtainihANaM / jiNapAse pavvaiyA tA tesi vayANimaNusarimo / / 35 / / saMgAmapamuhapAvaM samAyaraMteNa ke vi je jIvA / ihabhava-annabhavesu vi dukkhaviyA te khamAvemi / / 36 / / annaM ca saraNamiNDiM visesao majjha maraNasamayammi / jiNasAsaNassa sAro parameTThINaM namokkAro / / 37 / / evaM muhuttamegaM jAva'cchai suddhamaNaparINAmo / tAvAsuhakammavasA sariyaM dIvAyaNarisissa / / 38 / / peccha aho ! teNa tayA kuliMgimetteNa tuccharUveNa / bhuvaNe agaMjiyassa vi mANamaraTTo mahaM bhaggo / / 39 / / jaM maha pecchaMtassa vi daddhA nayarI suriMdapurisarisA / piya-mAi-sayaNavaggo viNAsio pAvakammeNa / / 4 / / tA jai pecchAmi tayaM saMpayamavi pAvakAriNamaNajjaM / kaDDe mi tadudarAo to haM sakalaMtaraM savvaM / / 41 / / evaM vahagayahiyao puNaravi jAo kiliTThapariNAmo / jArisiyA iha va gaI maI vi maraNammi tArisiyA / / 42 / / ruddajjhANovagao sumaraMto vairabhAvamaNavarayaM / mariUNa samuppanno'suhaleso vAluyapabhAe / / 43 / / [zrIAkhyAna0 zloka 269 taH 311] 59. RddhigauravadhyAne zrItriSaSTizalAkApuruSacaritramadhyedazArNabhadrarAjarSikathAnakam / itazca puryAzcampAyAH surAsurasamAvRtaH / krameNa viharan prAya dazArNaviSayaM prabhuH / / 1 / / dazArNapuramityasti nAmnA tatra mahApuram / dazArNabhadra ityAsIttatra rAjA maharddhikaH / / 2 / / sabhAsInaM tadA sAyaM tametyocuzcarA idam / vIro jinapatiH prAtaH sameSyati pure'tra te / / 3 / / babhAra tadgirA hRSTo rAjA romAJcakaMcukam / vidUraH staniteneva ratnAMkurakadambakam / / 4 / / sabhAsamakSamUce ca tayA RddhyA prage prabhum / vandiSye na yathA kazcidvavande trijagatyapi / / 5 / / ityuditvA ca maMtryAdIn visRjya sakalAnapi / jagAmAntaHpuragRhaM dazArNapurabhUpatiH / / 6 / / vandiSya evamevaM ca stoSye prAtarjagadgurum / iti cintAparo'naiSIt kathaMcidyAminIM sa tAm / / 7 / / ravAvanudayatyeva sa pArthivaravistataH / AhUya nagarAdhyakSaprabhRtInevamAdizat / / 8 / / 2010_02 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH maddhAmnaH svAmisamavasaraNasya tathA'ntare / madyAnayogyaM kartavyaM sarvaddharyA mArgabhUSaNam / / 9 / / itazca tatra bhagavAn purAvahirupAyayau / devaizca tatra samavasaraNaM ca vyaracyata / / 10 / / tadrAjazAsanaM te'pi rAjA''yuktAH kSaNAvyadhuH / vacasA bhUbhujAM siddhirmanaseva divaukasAm / / 11 / / azAmi kuMkumAmbhobhI rajastadrAjavartmanaH / akAri tanmArgamahI puSpaprakaradanturA / / 12 / / sthAne sthAne vyadhIyanta kAJcanastambhatoraNAH / maJcAzca saJcitAH svarNabhAjanazreNizobhitAH / / 13 / / vicitrAzcitrakatvaribhazcInavAsobhirAcitAH / uDDAmarAzcAmaraizca ratnAdazaiMH sudarzanAH / / 14 / / udgandhayo gandhapuTApuTikAbhiH sahasrazaH / stambhairvAbhito nyastairabadhyanta ca mAlikAH / / 15 / / (yugmam) udaMDaimaMDapairmeghADambarazrIviDambabhiH / muktoccUlavadullocairekacchAyaM vyadhIyata / / 16 / / pade pade mumucire dhUpaghaTyaH sapAvakAH / nikSiptAgurukarpUradhUmAMkuritamaNDapAH / / 17 / / evaM divaH khaMDamiva kRtvA mArga niyoginaH / rAjJe vyajJapayan svAmidarzanautsukyadhAriNe / / 18 / / snAtvA rAjA'pi divyAMgarAgaH sarvAMgabhUSaNaH / zucivastradharaH sragvaH gajamArohaduttamam / / 19 / / mUrdhni zvetAtapatreNa cAmarAbhyAM ca pArzvayoH / rAjamAno rAjavaryaH surarAja ivAcalat / / 20 / / mahA_bhUSaNadharaiH sAmantAdyaiH sahasrazaH / so'nvagamyata bhUpAlaH svai rUpairiva vaikriyaiH / / 21 / / sadyastamanuceluzca calazcAmararAjitAH / parAjitazacIrUpA antaHpuramRgIdRzaH / / 22 / / bandivRndaiH stUyamAno gIyamAnazca gAyanaiH / darzyamAnasvavijJAno mArgAlaMkArakAribhiH / / 23 / / nirantarairnRpacchannairbhavannUtanamaMDapaH / krameNa prApa samavasaraNaM sa mahIpatiH / / 24 / / sa triH pradakSiNIkRtya vavande paramezvaram / AsAMcakre yathAsthAnaM cA''sthAne RddhigarvitaH / / 25 / / tasyaddhigarvaM vijJAya tatprabodhanahetave / ambhomayaM vikRtavAn vimAnaM pAkazAsanaH / / 26 / / sphaTikAcchajalaprAntavikaTAmbhojasundaram / marAlasArasasvAnapratisvAnasamAkulam / / 27 / / suradrumalatAzreNipatatkusumazobhitam / nIlotpalai rAjamAnamindranIlamaNImayaiH / / 28 / / nalinISu marakatamayISu parivartibhiH / vibhrAjamAnamadhikaM svaNAmbhojaivikasvaraiH / / 29 / / lolakallolamAlAbhiH patAkAmAlabhAriNam / jalakAntavimAnaM taM zakro'dhyAsta suraiH saha / / 30 / / (caturbhiH kalApakam) 2010_02 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam cAmarairamarastrIbhirvIjyamAnaH sahasrazaH / gandharvArabdhasaMgItadattakarNo manAgmanAk / / 31 / / svAmipAdapavitrAyAM dattadRSTiradho bhuvi / martyalokamavAtArIdamAdhipatistataH / / 32 / / (yugmam) nAlena mArakatena rAjiteSvambujanmasu / sauvarNeSu nyastapAdaM sapAdimiva parvatam / / 33 / / maNImayadantakozairdantairaSTabhirUrjitam / devadUSyacchannapRSThaM praSThaM tridazadantinAm / / 34 / / pUrvArUDhasurastrIbhirdattahastAvalambanaH / martyalokAvatIrNo'thAdhyAruroha purandaraH / / 35 / / (tribhirvizeSakam) AgAdathopasamavasaraNaM bhaktibhAvitaH / jinendrapAdAn vandArurvRndArakaziromaNiH / / 36 / / jalakAntavimAnAntarlIlApuSkariNISu ca / saMgItakAni kamale kamale cAtha jajJire / / 37 / / pratisaMgItakaM cendrAnurUpavibhavaH suraH / sAmAjiko'bhavaddivyarUpanepathyasundaraH / / 38 / / ekaikasya ca devasya parivAro maharddhikaH / maghona iva saMjajJe vizvavismayakAraNam / / 39 / / vimAnA tayA zakraH svayameva visimiye / kA kathA punaranyeSAM tasmAdUnonasaMpadAm / / 40 / / tatra sthitairnarasurairvismitairvIkSito hariH / prabhuM pRthvIluladdhAraH praNanAma punaH punaH / / 41 / / dazArNabhadraH zakrasya tayA RddhayA'tha dRSTayA / nagaraddharyA grAmya iva staMbhitAMgo'bhavat kSaNam / / 42 / / dazArNabhadro dadhyau ca vismayasmeralocanaH / aho zakravimAnasya zobheyaM bhuvanottarA / / 43 / / aho ruciragAtratvaM surendrakariNo'sya ca / aho vibhavavistAraH puruhUtasya ko'pyasau / / 44 / / svasaMpado'bhimAno'yaM vyadhAyi dhigaho mayA / mama zakrasya caitaddhi goSpadAbyorivAntaram / / 45 / / amunA RddhigarveNa svAtmA tucchIkRto mayA / kUpabheka ivAbhUvaM prAgadRSTedazarddhikaH / / 46 / / evaM bhAvayatastasya vairAgyaM gacchataH zanaiH / pariNAmaH zubhataro babhUvetyalpakarmaNaH / / 47 / / RddhayA yadyappanenAhaM vijito'smi biDaujasA / pravrajyAgrahaNAdadya parAjeSye tathA'pyamum / / 48 / / na kevalaM vijeSye'muM vratAdAnena saMprati / kArInapi jeSyAmi bhavabhramaNakAriNaH / / 49 / / vivekI cintayitvaivaM dazArNapurabhUpatiH / tatrastha eva vyumucat kirITakaTakAdikam / / 50 / / dazArNabhadraH karmadrumUlAnIva samantataH / uJcakhAnAtha zirasaH paMcabhirmuSTibhiH kacAn / / 51 / / zakre saMpazyamAne'tha vismayasmeracakSuSi / sa gatvA gaNabhRtpArzve yatiliMgamupAdade / / 52 / / gatvA pradakSiNApUrvamapUrvotsAhasAhasaH / dazArNabhadrazramaNo jagannAthamavandata / / 53 / / zakro babhASe mahAtmannaho kimapi pauruSam / tavedamamunA'jaiSIrmAmapyanyasya kA kathA / / 54 / / ityuktvA taM namaskRtya zakraH svasthAnamabhyagAt / munirdazArNabhadro'pi samyagvatamapAlayat / / 55 / / 2010_02 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa:-2 dRSTAntasamuccayaH 281 60. rasagauravadhyAne zrIupadezaprAsAdadarzitaM jitazatrunRpasubuddhimantrivRtam / ___ caMpAyAM jitazatrurnRpaH / tasya subuddhirmaMtrI samyagjinamatajJaH / ekadA nRpo divyarasavatI sarasAM kArayitvA bahusAmantayuto bhuktvA rasagRcaH 'aho raso'ho gandhaH' ityAdivAkyaiH zlAghAM cakAra / subuddhiM vinA'nye'pi sarve tathaiva zlAghAM cakruH / tato rAjJA maMtrI pRSTa:-tvaM kiM na prazaMsasi ?' / so'vak-"rAjan ! zubhAzubhavastuSu mama vismayo na / yataH pudgalAH sugandhA durgandhAH surasA api virasA bhavanti vaiparItyena vA / tato nindAprazaMse na yukte" / rAjA tanna zraddhatte / anyadA rAjA rAjapATikAyAM gacchan mArge parikhodakaM bahujIvAkulaM durgandhaM sUryAtapakkathitaM dRSTvA nAsikAM vastreNa pidhAya 'aho durgandhanindyaM jalaM' ityavAdIt / maMtrI prAha-'rAjan ! mA jalaM ninda, kAlaprayogeNAbhavyamapi bhavyatayA pariNamati' / rAjJA nAMgIkRtam / tato maMtriNA rahaH parikhodakaM vastragalitaM svAptanaraiH korakaghaTe kSepitaM katakacUrNAdinA ca nirmalIkRtam / punargalitaM navyaghaTeSu kSiptaM / evamekaviMzatyA dinaistannIraM svacchasukhAduzItalaM lokottaraprAyamajAyata / tataH surabhivAsyaM kRtvA nRpajalarakSakebhyo dattam / samaye rAjJaH samIpe tairupanItam / nRpastasya jalasya lokottaraguNAnupalabhya tAn prapaccha-'kvedaM prAptaM ?' te procuH-'maMtriNA'rpitaM' / rAjJA maMtrI pRSTaH prAha-'rAjan yadyabhayaM dadAsi tadA jalotpattiM vadAmi' / rAjJA'bhaye datte maMtrI yathAvRttaM provAca / nRpo na zraddhatte / tato maMtriNA tadadhyakSaM pUrvoktavidhinA kRtam / rAjA vIkSya vismitaH prAha-kathaM tvayaitajjJAtaM ?' / so'vadat-"rAjan ! jinAgamazrutAdizraddhayA ca pudgalapariNAmo'yameveti / he nRpa ! pudgalAnAmacintanIyA zaktiH anekadhA pariNamanasvabhAvastirobhAvatvena vartate / sa ca jJAninAM jJAna Avirbhavati / paraMtu chadmasthAnAM jJAnAvaraNAdikarmAvRtAnAM samyagupalabdhirna jAyate / tathApi zrutavacobhiravazyaM zraddheyaiva / yata ihaloke dvividhA'nupalabdhirbhavati / tatraikA'sato vastuno yathA zazazRMgAdInAM dvitIyA tu satAmapyarthAnAmanupalabdhirbhavati / sAtrASTavidhA / tathAhi-atidUrAt prathamA, sA trividhA dezakAlasvabhAvaviprakarSAt anupalabdhiH / tatra kazcinnaro grAmAntaraM gato na dRzyate, tatkathaM nAsti saH ? astyeva, paraM dezaviprakarSAnnopalabdhiH / evaM samudrasya parittaM paryantaH mervAdikaM ca sadapi nopalabhyate / tathA kAlena viprakarSAt atItA nijapUrvajAdayo bhaviSyatpadmanAbhAdayo jinA nopalabhyante / tathA svabhAvaviprakarSAt nabhojIvapizAcAdayo na dRzyante, na ca te na santIti 1 / tathA'tisAmIpyAt yathA netrakajjalaM nopalabhyate, tatkathaM nAsti ? astyeva 2 / tathendriyaghAtAt / yathAndhabadhirAdayo rUpazabdAdInnopalabhante, tatkiM na santi ? santyeva 3 / tathA mano'navasthAnAt yathA'navasthitacetA gajamapi gataM na pazyati, tatkiM nAsti ? astyeva 4 / tathA saukSmyAt yathA jAlAntaragatatrasareNavaH paramANuvyaNukAdayo vA sUkSmanigodAdayo nopalabhyante, tatkiM na santi ? 2010_02 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam santyeva 5 / tathA AvaraNAt yathA kuDyAntare vyavasthitaM vastu nopalabhyate, tatkiM nAsti ? kiM tu tadastyeva / candramaMDalasya ca parabhAgo na dRzyate'rvAgbhAvena vyavahitatvAt / jJAtvApyAvaraNAdanupalabdhiH yathA matimAndyAt satAmapi zAstrasUkSmArthavizeSANAmanupalabdhiH 6 / tathA'bhibhavAt yathA sUryAditejasA'bhibhUtAni grahanakSatrANi nopalabhyante, tatkathaM teSAmabhAvaH ? / evamandhakAre'pi ghaTAdayo na dRzyante 9 / samAnAbhihArAt yathA mudgarAzau mudgamuSTiH, tilarAzau tilamuSTiyaM kSiptA satI upalakSitApi nopalabhyate, jale kSiptAni lavaNAdIni ca, tatkathaM teSAmabhAvaH / evamaSTadhApi satsvabhAvAnAmapi bhAvAnAM yathA'nupalambha ukta evaM pudgalajIvAdiSu vidyamAnatApi krameNa jAyamAnApi svabhAvaviprakarSAdibhyo nopalabhyate iti sarvatra mantavyam / / ___ atrAha paraH-ye'tra dezAntaragatadevadattAdayo darzitAste'trAsmAkamapratyakSA api dezAntaragatalokAnAM keSAJcit pratyakSA eva santi, tena teSAM sattvaM pratIyate / jIvAdayastu kaizcidapi kadApi nopalabhyante, tat kathaM teSAM sattA nizcIyate ? ityatrocyate-yathA devadattAdayaH keSAMcitpratyakSatvAt santo nizcIyante tathA jIvAdayo'pi kevalinAM pratyakSatvAt kiM na santaH iti pratIyatAm / yathA vA paramANavo nityamapratyakSA api svakAryAnumeyAH syustathA sarvatra jJeyaM" / ityAdi siddhAntavAkyayuktyA subuddhipradhAnoktyA nRpaH pratibuddho dezaviratitvaM jagrAha / krameNa dvAvapi prAptapravrajyo muktiM prApatuH / 62. aviramaNadhyAne zrIuttarAdhyayanasUtroktaH bhRguyazayoH sampradAyaH / yau tau gopadArako citrasambhUtapUrvabhavamitrau sAdhusevAkarau devalokaM gatau, tatazcyutvA kSitiprataSThite nagare ibhyakule dvAvapi bhrAtarau jAtau / tatra tayozcatvAraH suhRdo jAtAH / tatra bhogAn bhuGktvA , sthavirANAmantike ca dharmaM zrutvA sarve'pi pravrajitAH / sucirakAlaM saMyamamanupAlya bhaktaM pratyAkhyAtam / kAlaM kRtvA saudharma kalpe padmagulmavimAne SaDapi suhRdaH palpopamAyuSkA devatvenotpannAH / tatra ye te gopajIvavarjA devAzcatvArastatazcyutvA kurujanapade iSukArapure avatIrNAstatra prathama iSukArarAjA jAtaH / dvitIyastasyaiva rAjJaH paTTadevI kamalAvatI jAtA, tRtIyastasyaiva rAjJo bhRgunAmA purohitaH saMvRttaH / caturthastasyaiva purohitasya bhAryA saMvRttA / tasyA vAsiSThaM nAma gotram, yazA iti nAma jAtam / sa ca bhRgupurohitaH prakAmaM santAnalAbhamabhilaSati, anekadevopayAcanaM kurute, naimittikAn praznayati / tau dvAvapi pUrvabhavagopadevau vardhamAnAvadhinA evaM jJAtavantau, yathA AvAmetasya bhRgupurohitasya putrau bhaviSyAvaH / tataH zramaNarUpaM kRtvA dvAvapi bhRgugRhe samAyAtau, sabhAryeNa bhRguNA vanditau, sukhAsanasthau dharmaM kathayataH / tayorantike sabhAryeNa bhRguNA 2010_02 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH zrAvakavratAni gRhItAni / purohitena kathitam bhagavan ! asmAkamapatyaM bhaviSyati na vA iti ? sAdhubhyAmuktaM bhavatAM dvau dvArako bhaviSyataH, tau ca bAlAvasthAyAmeva pravrajiSyataH, tayorbhavadbhyAM vyAghAto na kAryaH / tau pravrajya ghanaM lokaM pratibodhayiSyataH / iti bhaNitvA tau devau svasthAnaM gatau / tato'cireNa cyutvA purohitabhAryAyA udare'vatIrNau / tato'sau purohitaH sabhAryo nagarAnnirgatya pratyantagrAme sthitaH, tatraiva sA brAhmaNI prasUtA, dArakau jAtau, labdhasaMjJau tau tAbhyAM munimArgaviraktatAkaraNArthamevaM zikSitau ya ete muNDitaziraskAH sAdhavo dRzyante, bAlakAn mArayitvA tanmAMsaM khAdanti, tata eteSAM samIpe zrImadbhirna kadApi stheyam / anyadA tasmAd grAmAdetau krIDantau bahirnirgatau, tatra pathazrAntAn sAdhUnAgacchataH pazyataH / tato bhayabhrAntau tau dArakAvekasmin vaTapAdape ArUDhau / sAdhavastu tasyaiva vaTapAdapasyAdhaH pUrvaMgRhItAzanAdibhojanaM kartuM pravRttAH / vArUDha kumArau svAbhAvikamannapAnaM pazyataH / tatazcintutuM pravRttau naite bAlamAMsAzinaH, kintu svAbhAvikAhArakAriNaH, kvacidetAdRzaH sAdhavo'smAbhirdRSTA iti cintayatostayorjAtismaraNamutpannam / tataH pratibuddhau tau sAdhUn vanditvA gatau mAtR-pitRsamIpam / adhyayanoktavAkyaistAbhyAM mAtApitarau pratibodhitau / taddhanalipsuM rAjAnAM ca rAjJI pratibodhitavatI / evaM SaDapi jIvA gRhItapravrajyAH kevalajJAnamAsAdya mokSaM gatAH / 62. aviramaNadhyAne zrI AvazyakahAribhadrIyaTIkA'ntargatA metAryamunikathA / sAete Nagare caMDavaDaMsao rAyA, tassa duve pattIo - sudaMsaNA piyadaMsaNA ya, tattha sudaMsaNA duve puttA - sAgaracaMdo muNicaMdo ya piyadaMsaNAevi do puttA- guNacaMdo bAlacaMdo ya, sAgaracaMdo juvarAyA, muNicaMdassa ujjeNI diNNA kumArabhuttIe / io ya caMDavaDaMsao rAyA mAhamAse paDimaM Thio vAsaghare jAva dIvago jalaitti, tassa sejjAvAlI ciMtei dukkhaM sAmI aMdhatamase acchihiti, tAe bitie jAme vijjhAyaMte dIvage tellaM chUDhaM, so tAva jalio jAva addharatto, tAhe puNovi tellaM chUDhaM tAva jalio jAva pacchimapaharo, tatthavi chUDhaM, tato rAyA sukumAro vihAyaMtIe rayaNIe veyaNAbhibhUo kAlagao, pacchA sAgaracaMdo rAyA jAo / aNNayA so mAisavattiM bhaNai - geNha rajjaM puttANa te bhavautti, ahaM pavvayAmi, sA Necchai eeNa rajjaM AyattaMti, tao sA atijjANanijjANesu rAyalacchI dippaMtaM pAsiUNa ciMtei - mae puttANa rajjaM dijjaMtaM Na icchiyaM, tevi evaM sobhantA, iyANIvi NaM mAremi, chiddANi maggai so ya chUhAlU, teNa sUtassa saMdesao diNNo, etto ceva puvvahiyaM paThThavijjAsi, jai virAvemi, sUeNa sIhakesarao modao ceDIe hattheNa visajjio, 2010_02 283 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam piyadaMsaNAe diTTho, bhaNai-pecchAmi NaM ti, tIe appito, puvvaM NAe visamavikhayA hatthA kayA, tehiM so viseNa makkhio, pacchA bhaNai-aho surabhI moyagotti paDiappio, ceDIe tAe gaMtUNa raNNo samappio, te ya dovi kumArA rAyasagAse acchaMti, teNa ciMtiyaM-kiha ahaM etehiM chuhAiehiM khAissaM ?, teNa duhA kAUNa tesiM doNhavi so diNNo, te khAiumAraddhA, jAva visavegA AgaMtuM pavvattA, rAiNA saMbhaMteNa vejjA saddAvitA, suvaNNaM pAiyA, sajjA jAyA, pacchA dAsI saddAviyA, pucchiyA bhaNai-Na keNavi diTTho, NavaraM eyANaM mAyAe parAmuThTho, sA saddAviyA bhaNiyA-pAve ! tadA Necchasi rajjaM dijjaMtaM, iyANimimi NAhaM te akayaparaloyasaMbalo saMsAre chUDhohoMtotti tesi rajjaM dAUNa pavvaio / aNNayA saMghADao sAhUNa ujjeNIo Agao, so pucchio-tattha NiruvasaggaM ?, te bhaNaMti-NavaraM rAyaputto purohiyaputto ya bAhinti pAsaMDatthe sAhUNo ya, so gao amariseNaM tattha, vissAmio sAhUhiM, te ya saMbhoiyA sAhU, bhikkhAvelAe bhaNio-ANijjau, bhaNai-attalAbhio ahaM, NavaraM ThavaNakulANi sAhaha, tehiM se cellao diNNo, so taM purohiyadharaM daMsittA paDigao, imovi tattheva paiTTho vaDuvaDDeNaM saddeNaM dhammalAbhei, aMtauriAo niggayAo hAhAkAraM kareMtIo, so vaDDavaDDeNaM saddeNaM bhaNai-kiM eyaM sAvietti, te NiggayA bAhiM bAraM baMdhaMti, pacchA bhaNaMti-bhagavaM ! paNaJcasu, so paDiggahaM ThaveUNa paNaJcio, te Na yANaMti vAeuM, bhaNaMtijujjhAmo, dovi ekkasarA te AgayA, mammehiM AhayA, jahA jaMtANi tahA khalakhalAviA, tao NisiTuM haNiUNa vArANi ugghADittA gao, ujjANe acchati, rAiNo kahiyaM, teNa maggAvio, sAhU bhaNaMti-pAhUNao Agao, Na yANAmo, gavesaMtehiM ujjANe diTTho, rAyA gao khAmio ya, Necchai mottuM, jai pavvayaMti to muyAmi, tAhe pucchiyA, paDisuyaM, egattha gahAya cAliyA jahA saTThANe ThiyA saMdhiNo, loyaM kAUNa pavvAviyA, rAyaputto sammaM kareti mama pittiyattotti, purohiyasuyo dugaMchaiamhe eeNa kavaDeNa pavvAviyA, dovi mariUNa devalogaM gayA, saMgAraM kareMti-jo paDhamaM cayai teNa so saMboheyavvo, purohiyasuo caiUNa tIe duguMchAe rAyagihe meIe poTTe Agao, tIse siTThiNI vayaMsiyA, sA kiha jAyA !, sA maMsaM vikkiNai, tAe bhaNNai-mA aNNattha hiMDAhi, ahaM savvaM kiNAmi, divase 2 ANei, evaM tAsiM pII ghaNA jAyA, tesiM ceva gharassa samosIiyANi ThiyANi, sA ya seTThiNI NiMdU, tAhe meIe rahassiyaM ceva tIse putto diNNo, seTThiNIe dhUyA maiyA jAyA, sA meIe gahiyA, pacchA sA seTThiNI taM dAragaM meIe pAesu pADeti, tubbhapabhAveNa jIvautti, teNa se nAmaM kayaM meyajjotti, saMvaDDio, kalAo gAhiyo, saMbohio deveNa, Na saMbujjhai, tAhe aTThaNhaM ibbhakaNNagANaM egadivaseNa pANI geNhAvio, sibiyAe Nagari hiMDae, devovi meyaM aNupaviTTho roiumAraddho, jai mamavi dhUyA jIvaMtiyA tIsevi ajja vivAho kao hoto, bhattaM ca metANa kayaM 2010_02 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDaH - 2 dRSTAntasamuccayaH hotaM, tAhe tAe meIe jahAvattaM siThThe, tao ruThTho devANubhAveNa ya tAo sibiyAo pADio tumaM asarisIo pariNesitti khaDDAe chUDho, tAhe devo bhAi - kiha ? so bhAi- avaNNo, bhaNai-etto moehi kiMcikAlaM, acchAmi bArasa varisANi, to bhaNai - kiM karemi ?, bhaNai - raNNo dhUyaM davAvehi, to savvAo akiriyAo ohADiyAo bhavissaMti, tAhe se chagalao diNNo, so rayaNANi vosirai, teNa rayaNANa thAlaM bhariyaM, teNa piyA bhaNio raNNo dhUyaM varehi, rayaNANaM thAlaM bharettA gao, kiM maggasi ? dhUyaM NicchUDho, evaM thAlaM divase divase gehae, Na ya dei, abhao bhAi-kao rayaNANi ? so bhaNai - chagalao hagaI, amhavi dijjau, ANIo, maDagagaMdhANi vosirai, abhao bhAi-devANubhAvo, kiM puNa ? parikkhijjau, kiha ?, bhaNai-rAyA dukkhaM vebbhArapavvataM sAmiM vaMdao jAti, rahamaggaM karehi, so kao, ajjavi dIsai, bhaNio-pAgAraM sovaNNaM karehi, kao, puNovi bhaNio-jai samuddaM ANesi tattha vhAso suddho hohisi to te dAhAmo, ANIo, velAe pahAvio, vivAho kao siviyAe hiMDateNa, tAo vi se aNNAo ANiyAo, evaM bhoge bhuMjati bArasa varisANa, pacchA bohito, mahilAhivi bArasa varisANi maggiyANi, diNNANi ya, cauvvIsAe vAsehiM savvANivi pavvaiyANi, NavapuvvI jAo, ekalla vihArapaDimaM paDivaNNI, tattheva rAyagihe hiMDai, suvaNNakAragihamAgao, so ya sejiyassa sovaNNiyANaM javANamaTThasaMta karei, ceiyaccaNiyAe parivADie seNio kArei tisaMjhaM, tassa gihaM sAhU aigao, tassa egAe vAyAe bhikkhA Na NINiyA, so ya aigao, te ya javA koMcaeNa khAiyA, so Agao Na pecchai, raNNo ya cetiyaccaNiyavelA Dhukkai, ajja aTThikhaMDANi kIrAmitti, sAdhu saMkai, pucchai, tuNhikko acchai, tA sIsAveDheNa baMdhati, bhaNio ya-sAha jeNa gahiyA, tahA AveDhio jahA acchINi bhUmIe paDiyANi, koMcao ya dAruM phoMDeteNa siliMkAe Ahao galae, teNa vantA, logo bhaNai-pAva ! ee tejavA, so vi bhagavaM kAlagao siddho ya, logo Agao, diTTho mettejjo, raNNo kahiyaM, vajjhANi ANattANi, dAraM pavvaiyANi bhaNaMti - sAvaga ! dhammeNa vaDDhAi, mukkANi, bhaNai - jai uppavvayai to bhe kavilI kaDDe / 2010_02 285 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - i i i i i o _Tii gattimAma stram | je puNa gurupaDiNIyA bahumohA sasabalA kusIlA ya / asamAhiNA maraMti u te haMti aNaMtasaMsArI / / 43 / / artha : je jIvo gurunA pratyenIka hoya, gADhamohathI mohitamativALA hoya, zabalane sevanArA, kharAba AcAravALA jIvo asamAdhipUrvaka mare che ane anaMta saMsArI thAya che. (43) jiNavayaNe aNurattA guruvayaNaM je karaMti bhAveNa / asabala asaMkiliTThA te haMti parittasaMsArI / / 44 // artha : jinavacanane anusAra jIvanArA, gurunA vacanane bhAvapUrvaka pALanArA, zabalathI rahita ane asaMkaliSTa pariNAmavALA jIvo alpa saMsArI bane che. nikaTa mokSavartI thAya che. (44) Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakam khaNDaH - 3 pariziSTAni 1 taH 7 * pariziSTam - 1 mUlagAthA - bAlAvabodho - bhAvAnuvAdazca * pariziSTam - 2 zrIupadezaprAsAdAntargataM triSaSTidurdhyAnam * pariziSTam-3 lahu-AurapaccakkhANaM-1 * pariziSTam-4 lahu-Aura paccakkhANaM-2 * pariziSTam - 5 triSaSTi (63) dhyAnakathAprakIrNakam * pariziSTam - 6 mUlazlokA'kArAdiH * pariziSTam - 7 digambarIyamUlAcAra tulanAgAthAH 2010_02 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 jyAre acAnaka Avaze yamadeva mArA AMgaNe, janamojanamanA cira pravAse laI jaze jyAre mane ! he vItarAga jinendra ! eka ja che vinaMti Apane, tyAre samAdhi-bodhinuM pAtheya dejo prabhu mane...ll1|| je choDaze te pAmaze' evuM ahIM kahevAya che, kahe che prabhu, je mRtyu bhaya tajaze sukho te pAmaze ! A jIva garbhAvAsathI pUrAya je tanapiMjare, piMjara thakI choDAvanAruM koNa che viNa maraNa re ! I // 2 // mRtyu samayanI vyAdhinI kALI akArI vedanA, ajJAnIne pIDA jagADe, jJAnIne saMvedanA ! jJAnI vicAre : vedanA to deha moha vinAzanuM, sAdhana sarasa che, te thakI che maraNa, bhavanA trAsanuM ! // 3 // varaso ane varaso sudhI je ghora tapakiriyA karI, je jIvanabhara saMyamadhurA zUrA ba banI kAMdhe dharI, ne AdaryuM dinarAta zAstronuM manana adhyayana je, te sarvanuM phala eka, aMte to, samAdhimaraNa che ! vanAra koNa che vize praza [kartA : mu. mokSarati vi.] Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 mUlagAthA-bAlAvabodho-bhAvAnuvAdazca desikkadesavirao sammaddiTThI marijja jo jIvo / taM hoi bAlapaMDiyamaraNaM jiNasAsaNe bhaNiyaM / / 1 / / zrIvarddhamAnamAnamya bAlAvabodhahetave / / AturapratyAkhyAnasya vArtayA! nigadyate / / bAlA0 iha jagamAMhi samasta jIvanai saghalA AukhAnI aMtya avasthAI ArAdhanA te sAra chai bhAlAnI agranI parai / te mArai e adhyayanai viSai aMtya avasthAnI ArAdhanAnuM svarUpa kahIsyai / atha gAthA-desikka0 / ziSyai gurupratai pUchaU~ je zAstranI AdinaI viSai namaskAra karavo joIe / anai e graMthanI Adinai viSai namaskAra nathI ko te syA bhaNI ? gurU bolyA je vIrabhadrAcAryaiM pahilU bhaktaparijJA paiNUM karInai pachai AturapratyAkhyAna karyu te bhaNI bhaktaparijJAnI prathamagAthAno namaskAra ahI paNi jANivo / bihui graMthano ekai ja karttA chai te bhaNI / desakka0 __SaTkAya nA chaThA aMza mATai trasakAya te deza, tehanI hiMsA saMkalpa thakI anai AraMbha thakI bibhedai chai / te mATai tehano eka deza saMkalpa thakI trasakAyanI hiMsAthI viramyau / te valI sAparAdha - nirAparAdha biprakAra chai / teha mAhithI eka deza nirAparAdha saMkalpa thakI nivartyau / tathA samyag kahatAM aviparIta dRSTi darzana chai jehanai te samyagdRSTi / ehavo je jIva zrAvaka marai te jinazAsanai viSai bAlamaraNa, paMDitamaraNa, bAlapaMDitamaraNa ehavA nAmapaNimAMthI bAlapaMDitaka0 sarvaviratinAM abhAva thakI bAla anai sthUlaprANAtipAtaveramaNa huMtI paMDita saMbaMdhI maraNa te mATai bAlapaMDitamaraNa kahIi / __ tathA jinamatanai viSai aneka prakArai maraNa - AvicImaraNAdika kayu chai / tathApi te maraNa pAMcai prakArai kalpa che / tadyathA - 1-mithyAtvInaiM bAlamaraNa, 2-avirata samyagdRSTInai paNi bAlamaraNa, 3-dezaviratInai bAlapaMDitamaraNa, 4-chadmasthayatInai paMDitamaraNa, 5-kevalInai paNi paMDitamaraNa iti gAthArthaH / / 1 / / artha : samyagdarzanane pAmelo ane sarvaviratinI apekSAe eka bhAgarUpe virativALo dezaviratidhara je zrAvaka samAdhipUrvaka mare, tene jinazAsanamAM bAlapaMDita maraNa kahyuM che. samyagdarzana ane dezavirati hovAthI te paMDita kahevAya che, chatAM sarvavirati na hovAthI bAla 59|43vaay che. (1) 2010_02 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam paMca ya aNuvvayAI satta u sikkhA u desa-jaidhammo / savveNa va deseNa va teNa juo hoi desajaI / / 2 / / bAlA0 havai je vrata thakI dezaviratIthAi te vrata kahIi chai / gAthA - paMcayaaNuka0 aNuka0 nAhanA, mahAvratanI apekSAi je vrata te aNuvrata pAMca / tathA zikSAka0 nityAbhyAsa te saMbaMdhI je vrata te zikSAvrata sAta jANavA / triNi guNavratanaiM paNi dina dina pratai abhyAsavA mATe zikSA ja paNai vivakSyAM / e bAravratarUpa dezayatidharmaka0 zrAvaka [dharma] kahIi / teNai saghalai bAravratanai tathA dezai bAravrata mAhali eka kahIi vrata yukta sahita huMtau dezayatIka0 zrAvaka hoi / iti gAthArtha / / 2 / / artha : pAMca aNuvrato ane sAta zikSAvrato A dezathI yatidharma che. A bAravratorUpa deza yatidharma saMpU[ 3 Hizi.3 svI12 tene dezayati (zrI) 43vAya che. (2) pANavaha - musAvAe - adatta - paradAraniyamaNehiM ca / aparimiicchAo vi ya aNuvvayAI viramaNAI / / 3 / / bAlA0 havai aNuvratanA nAma kahIyaiM chai / gAthA-pANavaha - prANa daza tehanao vadha vinAza te prANavadha kahIiM / paNi prANIvadha na kahIi / etalA bhaNIje jIva haNI na sakIiM te bhaNI / musAvAyaka0 krodhAdika vaza hutI / asahabhUta jUThau bolakaM te mRSAvAda / adattaka. sacittAdi vastu / dhaNIi nathI dIdhI te adatta kahIi / paradArAka0 dArA kahIiM vidyAri puruSanAM aMtaraMga guNa anai bAhyaguNa te dArA anerAnI dArA te paradArA / te saghalAthI niyamaNehiM ka. viramaNa etalai cyAra aNuvrata / tathA aparimita carimANarahita parigrahanai viSai je icchA te thakI je viramavU te aNuvrata paaNcmuuN| iti gAthArthaH / / 3 / / martha : DiMsA, 44, yorI, mahAna sevana (52strI saMbaMdhI) 35 55o nahi 72vAnI pratijJA temaja amaryAdita IcchAnI pratijJArUpa zrAvakanA pAMca aNuvrato che. (3) jaM ca disAveramaNaM aNatthadaMDAu jaM ca veramaNaM / desAvagAsi pi ya guNavvayAiM bhave tAI / / 4 / / bAlA0 pahilUM sAmAnyapaNi zikSAvrata kayAM / havai tehaIja guNabhUta jUdAM dekhArI kahIiM chai / gAthA- jaM ca disAka. pUrvAdikadisanaI viSai gamananU parimANa karavai karI je AgilI mamatAdikanU viramaNa, te prathama guNavrata / uktaJca - 2010 02 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau jo dharai disivayamaMmi, so abhayaM deI savvajIvANaM / bhuvaNaMmi pasaramANaM bhavasamudde paDikhaleI / / iti vacanAt / / tathA anartha niHprayojanaH daMDIi haNIiM te daMDa mana-vacana-kAyAnA yoga / teha thikI je virama bIjuM guNavrata / tathA jAvajjIva grahyA chai vrata tehanUM athavA dizavratanUM ja dinaprataI saMkSepa karavUM te dezAvagAzika / trIjUM guNavrata hivai yadyapi e vrata zikSAvrata paNaI prasiddha chai tathApi sarva vratanaiM guNakArakamAMhi guNavratapaNi vivakSUM te bhaNI [a] doSa iti gAthArtha / / 4 // artha : sarva dizAomAM javA-AvavAnI maryAdA karavArUpa digviramaNavrata, AtmAne nirarthaka pApadaMDa thAya tevI pravRttinuM niyamana te anarthadaMDaviramaNavrata, dareka vratonI maryAdAne vadhAre saMkSepamAM levI te dezAvakAzikavrata. A traNa vrato mULa pAMca aNuvratone pALavAmAM guNa ka2nA2 hovAthI guNavrata kahevAya che. (4) bhogANaM parisaMkhA sAmAiya atihisaMvibhAgo ya / posahavihI ya savvo cauro sikkhAo vuttAo / / 5 / / 291 bAlA0 havai zikSAvrata kahIiM chai - gAthA - bhogaNaka0 ekavAra bhogavIiM AhArAdika / tathA vAravAra bhogavIi vastrAdika / tehanI je saMkhyA parimANa karavUM te prathama zikSAvrata / ehanai paNi jAvajjIva aMgIkAra karavA mATe guNavrata paNi prasIgha chai / tathApi dina dina prati vAravAra saMkSepa karavA huMtI nitya pratyabhisavA mATe / zikSAvrata paNai vivakSya paNi doSa nahI / tathA sAmAIkasamacittapaNaM te bIjUM zikSAvrata / tathA atithya [ atithi ] sAdhu tehanaiM saMvibhAga AhArAdikanUM devUM jUM zikSAvrata / tathA pauSadha kahatA dharmapuSTi, tehanI je vidhi " savvau AhAraposahaM" ityAdi / te cauthauM zikSAvrata / e cyAri zikSAvrata kahI iti gAthArtha / / 5 // artha : loga-upaloganI vastunuM niyamana (saMkSepa) te bhogopabhoga virbhe| vrata, 2rAgadveSanAthIne samabhAvanI sAdhanArUpa sAmAyikavrata, 3-sAdhu ke zrAvakarUpa pAtramAM vidhipUrvaka dAna te atithisaMvibhAga vrata, 4-AhArAdinA tyAga rUpa cAra prakArano pauSadha te pauSadhavrata. A cAra vrato abhyAsarUpa hovAthI zikSAvrata kahevAya che. (5) AsukkAre maraNe acchinnAe ya jIviyAsAe / nAhi vA amuko pacchimasaMlehaNamakiccA / / 6 / / Aloiya nissallo sa ghare cevA''ruhitu saMthAraM / jai marai desavirao taM vRttaM bAlapaMDiyayaM / / 7 / / 2010_02 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bAlA0 havai ki dvAri zrAvaka bAla paMDita maraNe marai te kahIi chai - gAthA - AsukkArika. utAvalU aNacitavU maraNa AvihaMti bAlapaMDita maraNa marai / athavA achinnAeka0 aNabeTi jIvitavyanI AzAiM / etalai anukramai maraNa Avyi hu~ti saMlekhanAdika aNakAri je marai te bAlapaMDita maraNa / athavA nAehiM ka0 kuTuMbi amukko ka0 anumati nathI dIdhI jehanaiM ehavao pAchilI saMlekhanA viNakArai marai te bAlapaMDita maraNa kayuM iti gAthArthaH / / 6 / / have te zrAvaka gharanai viSai kima marai te kahIi chai - gAthA - AloI- ka. guru samipi AloI ne dI* prAyazcitta aMgIkAra karInaiM / nisalloka0 mUlottaraguNa virAdhanArUpa je bhAvazalya teNi karI rahita potAnAM gharanai viSai DAbhanA saMthArA upari baisI athavA ArUhittuka0 aMgIkAra karInaiM saMthAro aNasaNa je dezaviratI zrAvaka marai te bAlapaMDita maraNa kahaGgu iti gAthArthaH / / 7 / / artha : aNadhAryuM maraNa Ave tyAre jIvavAnI AzA haju chUTI na hoya, svajanoe saMlekhanA mATe rajA na ApI hoya ane aMtima saMkhanAnI ArAdhanA karI na hoya tevo dezaviratidhara zrAvaka traNa zalyothI rahita thaIne, AlocanApUrvaka potAnA gharamAM ja saMthArAmAM besIne jo bh29|| 5to te pArita bh29|| 43vAya che. (7-7) jo "bhattaparitrAe" uvakkamo vitthareNa niddiTTo / so ceva bAlapaMDiyamaraNe neo jahAjuggaM / / 8 / / bAlA0 havai te maraNa keNI vidhi karavU te kahIi chai - gAthA - jo bhattapari. je vidhi bhakta parijJApaInnAnai viSai anukrami vistAri kahI chai - 'ahujja desavirau' ityAdi gAthokta / tehaja vidhi ahIiM bAlapaMDitamaraNanai viSai yathAyogya jANavau iti gAthArthaH / / 8 / / artha: "bhakta paritA' nAmanA payatrAmAM vistArapUrvaka je vidhino krama batAvyo che. te vidhinuM ArAdhana A bAlapaMDitamaraNane pAmanAra dezaviratidhara zrAvake avazya karavAnuM che. tethI te vidhi A maraNamAM yathAyogya jANavI. (8) vemANiesu kappovagesu niyameNa tassa uvavAo / niyamA sijjhai ukkosaeNa so sattamaMmi bhave / / 9 / / bAlA0 havai ehavI ArAdhanA ArAdhai te kihyAM upajai te kahe chai - gAthA - vaimANisu vaimAnika kalpadevaloka bAra lagai jAi / paNi kalpAtIta nava graiviyakAdikanai viSai na jAi / havai te zrAvaka apratipatita dharma thikI ketamai bhavi sIjai te kahaichai / niyama nizcaiM utkRSTau sAtamai bhavi sIjai / jaghanyatau sAtabhavamAMhi paNi sIjai / iti gAthArthaH / / 9 / / _ 2010_02 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdI 293 artha: A vidhi mujaba bAlapaMDita maraNa pAmanAra zrAvaka kalpapapanna vaimAnika devalokamAM utpanna. thAya che. utkRSTathI sAtabhA maveta nizyiyathA mokSane pAmecha, siddha thAya che. (8) iya bAlapaMDiyaM hoi maraNamarihaMtasAsaNe diTuM / itto paMDiyapaMDiyamaraNaM vucchaM samAseNaM / / 10 / / artha : zrI arihaMta prabhunA zAsanamAM A pramANe bALapaMDitamaraNa batAvyuM che. have paMDita paMDitamaraNane saMkSepamAM batAvuM chuM. (10) icchAmi bhaMte ! uttamaTuM paDikkamAmi 1-aiyaM paDi0, 2-aNAgayaM paDi0, 3-paccuppannaM paDi0, 1-kayaM piDa0, 2-kAriyaM paDi0, 3-aNumoiyaM paDi0, 1-micchattaM paDi0, . 2-asaMjamaM paDi0, 3-kasAyaM paDi0, 4-pAvappaogaM paDi0 micchAdasaNapariNAmesu vA ihalogesu vA, paralogesu vA, sacittesu vA. acittesu vA, paMcasu iMdiyatthesu vA / annANaMjhANe, aNAyAraM jhANe, kudaMsaNaM jhANe, kohaMjhANe, mANaMjhANe, mAyaMjhANe, lobhaMjhANe, rAgaMjhANe, dosaMjhANe, mohaMjhANe, icchaMjhANe, micchaMjhANe, mucchaMjhANe, saMkaMjhANe, kaMkhaMjhANe, * gehiMjhANe, AsaMjhANe, taNhaMjhANe, chuhaMjhANe, paMthaMjhANe, paMthANaMjhANe, nijhANe, niyANaMjhANe, nehaMjhANe, kAmaMjhANe, kalusaMjhANe, kalahaMjhANe, jujhaMjhANe, nijujjhaMjhANe, saMgaMjhANe, saMgahaMjhANe, vavahAraMjhANe, kayavikkayaMjhANe, aNatthadaMDaMjhANe, AbhogaMjhANe, aNAbhogaMjhANe, aNAvilaMjhANe, veraMjhANe, viyakkaMjhANe, hiMsaMjhANe, hAsaMjhANe, pahAsaMjhANe, paosaMjhANe, pharusaMjhANe, bhayaMjhANe, ruvaMjhANe, appasaMsaMjhANe, paraniMdaMjhANe, paragarihaMjhANe, pariggahaMjhANe, paraparivAyaMjhANe, paradUSaNaMjhANe, AraMbhaMjhANe, saMraMbhaMjhANe, pAvANumoyaNaMjhANe, ahigaraNaMjhANe, asamAhimaraNaMjhANe, kammodayapaccayaMjhANe, iDDigAravaMjhANe, rasagAravaMjhANe, sAyAgAravaMjhANe, averamaNaMjhANe, amuttimaraNaMjhANe pasuttassa vA paDibuddhassa vA jo me koI devasio rAio uttamaDhe aikkamo vaikkamo aiyAro aNAyAro tassa micchA mi dukkaDaM / / 11 / / bAlA0 gAthA - iya bAle0 eNai prakAraiM AUkhAnaiM cheha jai bAlapaMDitamaraNa kahyaM / sarvavirati nathI te bhaNI bAla, anai anazana saMthAro ko te bhaNI paMDita / tehanUM maraNa te bhaNI baalpNdditmrnn| jinazAsananaI viSaI dIThau / havai ahI thakI paMDitanaI paMDitamaraNa kahIsyai / samAseNa ka. saMkSepaiM, e graMthakAranUM vacana jANavU iti gAthArthaH / / 10 / / 2010_02 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bAlA0 havai saMlekhaNA nau kartA gurunaI kahInaiM jima te paMDitamaraNa paDivajai te kahai chai / ichAmi ka. ichauM he bhagavan ! uttamaTuM ka0 anazana karavA / te anazana karavA vAMchatau prathama syuM karai te kahIi chai / paDikkamAmi ka. sAmAnyapaNaiM pApa thakI nivartauM chu / pUrvaiM ajJAnAdikaI tathA aNasAMbhalavA mATai pApa karyu chai teha thakI nivarttauM chu / havai vizeSa thakI trihUM kAlanUM paDikamaNUM kahai chai / aiyaM ka. atItapUrvaiM karayuM je pApa teha thakI niMdA gardA svarUpaiM nivartau chauM / aNAgayaM ka0 anAgata AgalihasyaiM je pApAraMbhA te pariharavA svarUpaI paDikkamU chu / paccUppanaM pratyutpannaka. vartamAna kIno je sAvadyAraMbha te saMvaraNa karavai karI paDikkamUM / te kIha upAya paDikkamUM chu te kahai chai / kayaM. ka. "kIdhauM svayameva, tathA karAvyuuM anerAthIiM tathA anumodyauM 'je e vairI bhalau marAyuM' ityAdi je pApa karayuM hoi te paDikka chu / havai e pApa mithyAtva, avirati, kaSAya anai yoga e cihuM hetai bAMdhIi te bhaNIe cihunUM paDikkamaNUM kahIi chai / michattaM ka0 mithyAtva abhigrahika mithyAtvAdi pAMca prakAra / tathA asaMyama eka prakAraiM tathA kaSAya cihuM prakAraiM / pApaprayoga ka0 pADUyA [?] yoga mana-vacana-kAyarUpa teNai karI bAMdhyau je pApa te paDikkamUM chu / havai 'michA daMsaNapariNAmesu vA' ahIMthI prAraMbhInai 'paDibudhassa vA' eha chehaDA lagai jo me devasio rAio uttamaDhe aikkamo, vaIkkamo, aIyAro, aNAyAro tassa michAmi dukkaDaM / ehavao prathama saMbaMdha joDII pachai ehavao artha kahIi michA. mithyAdarzanapariNAma kahatAM mithyAttvano adhyavasAya chatai je mananai devasika tathA rAtrika atikrama-vyatikrama atIcAra-anAcAra lAgo hui te mithyA duSkRta karUM chu / ima saghale kahiduM / atikramAdikano artha Agali kahIsyai / tathA ihaloga ka0 manuSyalokanai viSai hiMsAdi abhiprAyeM karI atikramAdika karyo hoi te mithyA duSkRta karuM chu / tathA paralokanaI viSai manuSya thakI vyatirikta tiryaMcAdikanaI viSai je atikramAdi karayo hoi te michAmi dukkaDaM / __ tathA sacittesu vA. ka. pRthivyAdikasacittavastunaiM viSai je saMghaTTAdika karyo hoi te micchAmi dukkaDaM / tathA acittesu vA ka0 duHpaDilehA kaMbalAdikanai viSai zayanAdi karyu hoi / athavA suvarNAdika acittavastu paDI dekhInai levAnUM mana thayu hoi te micchA duHkRta / tathA paMcasuka0 pAMca iMdriyanA artha viSai zabdarUpagaMdharasasparzamanojJaamanojJanaI viSai rAga-dveSa karyo hoi te michAmi duHkRta / tathA ajJAnadhyAnAdika chatai majanai je atikramAdi lAgo hoi te paDikka chu / ehavo saMbaMdha sagalai joDIi / 2010_02 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 bAlavabodha - bhAvAnuvAdau ajJAnadhyAnaka0 ajJAna ja bhalUM je mATai vyAkhyAna karavAdikano zrama na thAi te bhaNI ehavUM dhyAna cIMtavyuM hoi te micchAmi duHkRta eha upari cauthauM uttarAdhyayana bhaNatA varSa 12 AMbila kIdhA te AcAryanuM dRSTAMta / / 1 / / aNAyAraM jhANe ka0 duSTAcAranuM dhyAna karyu hoi te micchAmi duHkRta / eha upari chajIvaNIyAnuM dRSTAnta / / 2 / / kuMdasaNaMjhANe ka0 kudarzana baudhAdika tehanUM dhyAna kartuM hoi / te micchA. e upari AjIvikAnimitta bauddhasevaka zrAvakadeva dRSTAnta / / 3 / / kohaM jhANe ka0 krodhanuM dhyAna karyu hoi| kulavAlaka, gozAlakavat te micchA0 / ihai namuci dRSTAnta || 4 || mANaM jhANe ka0 mAna ahaMkAranuM dhyAna karyu hoi / bAhubali-subhUt / / 5 / / 1 mAyaMjhANe ka0 mAyA te paranahaM vipratAraNarUpa tehanuM dhyAna kayuM hoi / te micchA0 atra bihu bhAI parIkSA karaNahAri bahinanuM dRSTAnta || 6 || lobhaMjhANe ka0 lobhanUM dhyAna karyu hoi / te micchA0 atra ceDaganidhAnanuM dRSTAnta / / 7 / / rAgaMjhANe ka0 rAganUM dhyAna karyu hoi / je rAga trihu prakArai, eka kAmarAga, biju sneharAga, trIjauM dRSTirAga / te micchA0 / atra kAmarAgai drUpadI upari kudRSTi kI kIcakanau dRssttaant| sneharAga upari dAmannakasasarAnuM dRSTAnta / dRSTirAga upari mariciziSya dRSTAntaH / / 8 / / 295 dosaMjhANe ka0 dveSa aprItinuM karavuM athavA drohanuM ciMtavavuM / tehanUM dhyAna kIdhau hoi te micchA0 atra haSivarSanA yugalIyAnAM apaharaNahAra devanuM dRSTAnta / / 9 / / mohaMjhANe ka0 mohanUM dhyAna kI uM hoi / moha thakI mRta kRSNanuM zarIra vihitA baladevanI paradaM dRSTAnta jANivo / / 10 / / icchaMjhANe ka0 icchA ka0 pAme tei lAbhai ghaNA abhilASAnuM karivauM / atra bi suvarNa mAsAnuM mAgaNahAra kapila raravezvaranuM dRSTAnta, te micchA0 / / 11 / / micchaM jhANe ka0 viparItadRSTii tehanuM dhyAna karyu hoi / atra jamAlI - govindavAcakanI parai karyu hoi te micchA ||12|| mucchaMjhANe ka0 pAmI vastunai viSai atihi AsaktapUNUM tehanUM dhyAna kIdhUM hoi te micchA0 atra kanakaketu rAyanuM dRSTAMta / / 13 / / saMkaMjhANe ka0 zaMkA kahitAM zaMsayanuM karavuM tehanUM dhyAna kartuM hoi te micchA0 atra devatA gurui thaI ajANatA bhaNAvyA ziSyanuM dRSTAnta / / 14 / / kaMkhaMjhANe ka0 anerAdarzananI AkAMkSA vAMchA tehanUM dhyAna kartuM hoi / te micchAmi atra maricidRSTAnta / / 15 / / gehiMjhANe ka0 AhArAdika nai viSai atihi gRddhapaNUM kIdhauM hoi / te micchA0 atra mahurAmaMgU dRSTAnta / / 16 / / AkajhANe 0 AsA anerAnI vastu levAnI icchA, tehanUM dhyAna karyu hoi te micchA0 atra brAhmaNabhojanavAMchanA mUladevanUM dRSTAnta / / 17 / / tanhaMjhANe ka0 tRSA pariSaha upanaI huMtai sacittAdika pANInI vAMchanA tehanUM dhyAna karyu hoi te micchA0 atra mAraNajAtA capeTAmahAtmA celAnuM dRSTAnta / / 18 / / 2010_02 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam khuhaMjhANe ka0 kSudhA bhUkhano parISaha upanaI sacittAdikanU dhyAna karyu hoi te micchA. atra rAjagRhilokasAthi bhikSAnai kAMkSyu bhikSA adIdhI bhUyaute dRSTAnta / / 19 / / paMthaMjhANe paMtha ka. thoDai kAlai pohacIi je mArga tehanaiM viSai sacittAdikanUM dhyAna karyu hoi te micchA. e bola saghalai kahiduM / atra potanapura mArga jAtA valkalacIrInuM dRSTAnta / / 20 / / paMthANaM jhANe ka. moTau anai viSama je mArga hoi te paMthANaM kahIi tehanai viSai sacittAdikanUM dhyAna / atra brahmadattanuM mArga jAtA vardhananuM dRSTAnta / / 21 / / niiMjhANe ka0 nidrAnaI viSai je pADuuM [?] dhyAna syu hoi / atra styAnadhi nidrAnai balaI hastimAraka sAdhunUM dRSTAnta / / 22 / / niyANaMjhANe ka. svargAdikanai viSai indrAdikanI padavInI vAMchA tehanUM dhyAna / atra draupadInuM dRSTAntaH / / 23 / / nehaM jhANe ka0 putrAdikanaiM viSaI atihi rAga / te sneha tehanUM dhyAna, atra ahirannAnI mAnUM dRSTAnta / / 24 / / kAmaMjhANe ka0 viSayAbhilASa tehanUM dhyAna, atra hAsAprahAsAnA vAMchaNahAra sonInUM dRSTAnta / / 25 / / kalusaMjhANe ka0 abhilASa mATai tathA irSA mATai anerAnAM guNanI prazaMsA aNasahite cittanUM kaluSapaNUM tehanUM dhyAna, atra bAhu-subAhunI prazaMsA aNasahieu pIDhamahApIDhanuM dRSTAnta / / 26 / / kalahaMjhANe ka0 kalaha kahIi vacananI vaDhavaDI tehanUM dhyAna, atra nArada dRssttaant||27|| jujhaMjhANe ka0 vairInaiM mAravAnuM dhyAna atra bhAI mArivAnaiM ceTakarAjA saMghAtai koNIkanI parai / / 28 / / nijujhaMjhANe ka0 saMgrAma aNakaravai mAravAnI icchA, atra bAhubalI bharatanI parai / / 29 / / saMgaMjhANe ka0 saMgaM kahatAM chAMDI vastuno abhilASa, atra rathanemi rAjamatInUM dRSTAnta / / 30 / / saMgahaMjhANe ka0 atRptipaNaiM atihi ghananUM melabuM, atra mUsamaNa [mammaNa] zreSThInUM dRSTAnta / / 31 / / vyavahAraMjhANe ka0 sva kAryanaiM arthaI rAjakulAdinaI viSaiM nyAya karavAnUM dhyAna, atra bihUM saukimAM dhana anai beTInuM dRSTAnta / / 32 / / ___ kayavikkayaMjhANe0 kraya kahatAM mUlai vastu levI, vikraya kahatAM vastu vecavI tehanUM dhyAna, atra sonAnA kulasA letAM lobhanaMdanuM dRSTAnta / / 33 / / anatthadaMDa ka0 niHprayojanai hiMsAdikanUM karavU tehanUM dhyAna, atra dIpAyananuM dRSTAnta / / 34 / / AbhogaM ka0 sapApanai abhiprAya niHpApakarma ajJAnapaNai hiMsAdikanUM karavU tehanUM dhyAna, atra brahmadattanuM dRSTAnta / / 35 / / anAbhoga kahatAM atihiM vismatipaNaiM pIDauM dhyAna, atra prasannacandranuM dhyAna / / 36 / / aNAvilaM ka0 aNaka0 RNa teNaI karI Avilaka0 kaluSapaNUM cittanuM tehanuM dhyAna, atra udharai tela lIghai mAhAtmA bahinanuM dRSTAnta / / 37 / vairaM ka0 mAtApitAdikano vadha keNai ko hoi anai te upari vairanuM karavU tehanUM dhyAna, atra tripRSThabhAvimAriyAsIhanA jIvahAlI, dRSTAnta / / 38 / / 2010_02 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 297 viyakkaM ka0 rAjyAdika levAnI ciMtA, atra naMdarAjya levAnI vimAsaNai cANakkAnuM dRSTAnta / / 39 / / hiMsaM ka0 hiMsA jIvanUM mAravU tehanUM dhyAna, atra kAlasaukarikanUM dRSTAnta / / 40 / / hAsya ka0 anerAnai hasavU tehanUM dhyAna, atra mitra sahita caMDarudrAcAryanA ziSya, dRSTAnta / / 41 / / pahAsaM ka0 anerAnaI upahAsa, karavU, stutirUpaM niMdAyU~ karavU tehanuM dhyAna, atra josIvartIyA vAMdauM ima kahatA caMDapradyotanuM dRSTAnta / / 42 / / paosaM ka0 pradveSa atihiM rIsanUM karivU tehanUM dhyAna, atra marUbhUtikamaThanu dRSTAnta / / 43 / / pharusaM0 parUSa ka0 atihiM kararkaza marmanuM karavU tehanUM dhyAna, brahmadatta prati culanInI parai, sApa phITI phUla thaI tehanUM bhartAra dRSTAnta / / 44 / / bhayanUM dhyAna gajasukumAlanaiM upasarga karyA pUMThaI, somilanI parai / / 45 / / rUvaM jhANe rUpa bihUM prakAre svarUpanUM dhyAna anai pararUpanuM dhyAna, svarUpadhyAna te je mAhArUrUpa bhalU ityAdi / pararUpa dhyAna te je citraphalAkAdi likhita anerAnAM rUpanuM vakhANa karavU, e upari devatAI prasaMsyA pUThii sntkumaar| dRSTAnta / pararUpadhyAna upari aMgAravatI rUpa dekhI caMdapradyota taNauM dRSTAnta / / 46 / / appasaMsa ka0 AtmAnI prasaMsAnUM dhyAna kakhauM hoi, ApaNA kAvya prazaMsAvatI vararUci dRSTAnta / / 47 / / para anerAnI niMdA helAnUM dhyAna, karagaDU upari cihu tapIyAnuM dRSTAnta / / 48 / / para anerAnaiM mukhAmukhI gardA helAvU karavU, atra durbalikApuSpamitranA doSa bolatA goSThAmAhilanuM dRSTAnta / / 49 / / parigraha ka0 ghanaghAnyAdirUpa tehanUM dhyAna, atra munipati kuMcika dRSTAnta / / 50 / / paraparivAdaM ka0 para anerAprataiM achatA doSanUM kahivaM, atra subhadrAnI sAsunuM dRSTAnta / / 51 / / paradUSaNaka ka0 nirAparAdhInai mAthai ApaNA kIdhI aparAdhanUM caDAvivU tehanUM dhyAna, atra aMgaRSi-rudrano dRSTAnta / / 52 / / AraMbha kahatAM anerAnai parAbhava karavU tehanUM dhyAna, kuruDotkuruDanuM dRSTAnta / / 53 / / saMraMbha ka0 viSayAdikanaiM viSai tIvrAbhilASa tehanUM dhyAna, atra kSullakakumAra dRSTAnta / / 54 / / pAvANaMmoyaNaM jhANaM ka0 pApa kahIi parastrIsevAdika tehanUM dhyAna, anumodavU, eNai e kAma vAru karyu, ityAdi kahivaM tehanUM dhyAna, rAjabhAryA sevaka rAya nigrahItapuruSI anumodaka jana dRSTAnta / / 55 / / adhikaraNa ka0 pApa upajAivAnUM hetu / zastrAdika tehanUM dhyAna, atra naMdamANIkAranuM dRSTAnta / / 56 / / asamAdhimaraNa ka0 asamAdhiiM pIDIiM, e marai to vAru ehavaM cItaviyU~ tehanUM dhyAna, atra skaMdakAcArya, pIlaNahAra pAlakanuM dRSTAnta / / 57 / / kammodayapaccayaM ka0 karmano je udaya teNe pratyaI hetaiM karI je dhyAna Avai te kammodayaprataya dhyAna kahIi / e paramArtha-koi prathama zubhapariNAmavaMta hui anai pache koika karmanaiM udayaiM karI azubhadhyAna Avai atra kRSNanai maraNAMte kudhyAna huo te dRSTAnta / / 58 / / Rddhi ka0 rAjya aizvaryAdirUpa teNai karI gArava, AtamAnaiM ahaMkAra ko tehanUM dhyAna karyu hoi, atra vIrasvAmInai vAMdivA jAtA darzANabhadrano dRSTAnta / / 59 / / 2010_02 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam rasagArava ka0 bhalA ! je rasa rasavatI mAhArai chai tehavI koinaiM nathI ityAdi kahivU atra subuddhi pradhAna Agali jitazatrurAjai jima khAinuM pANI parikarmiu te ApaNI rasavatI vakhANI / / 60 / / sAtAgArava ka0 sukhano utkarSa karavU / Ajaloka mAMhI majjha uparAMta koI sukhI nathI ityAdi kahevU, atra sisipAlarAjAno dRSTAMta / / 61 / / averamaNa ka0 aviratinuM je dhyAna kahU~ hoi, atra jima bhRgupurohitaI jANu rakhe putra mAharA sarvavirati lyai, ehavU jANInaI putranaI kahayauM jetalA sAdhu dIsai te e mAMsa AhArI chai te mATai ehanaI pAsai ma jAsyo ityAdi aviratino pariNAma / / 62 / / amukti ka. mukti mokSanUM aNavAMchayU~ / saMsAra sukhAbhilASa ityarthaH / te saMsAra sukha vAMchato marai je te amuktimaraNa kahIi tehanUM dhyAna karyu hoi, atra jima citrasAdhuiM vArataja hUtaiM saMbhUtaiM cakravartinI padavInUM nidAna karInaiM te padavI vAMchate kAla karayuuM / / 63 / / __ e triSaSThi dhyAna ArttaraudrasvAbhAvika chai / mithyAduHkRta devA yogya chai / anusvArAzca sarvadhyAnapadeSu alAkSaNIkA jJeyAstallopazca kAryaH / havaei saghalA dhyAna kehI avasthAnaiM viSai thayA hoi te avasthA kahI chai / / pasuttassa ka0 suttA athavA jAgatA majhanai je kAMi ghaNau athavA thoDau divasanai viSai tathA rAtrinaiM vissi| uttamArtha ka0 jJAnAdikanaiM viSai atikrama, vyatikrama, atIcAra, anAcAra lAgo hui te micchAmi dukkaDaM ka0 te pApa mithyA niHphala thAo / ___ havai atikramAdinao artha kahIi chai / keNai kAMi AdhAkarmAdi asujhato AhAra AmaMtrai huMtai tehanUM vacana aMgIkAra karai levAnUM mana karai te atikrama kahIi / pache te AhAra levAnai kAjai tehanA ghara sAhamA pagalA bharavA te vyatikrama kahIi / pachai tihAM jaI te AhAra lyai te atIcAra kahIi / pachai te AhAra ANInai jamai te anAcAra kahIi / e cihuM bolanA artha khyaaN| e mithyA duSkRtano vidhi samuccai bAlapaMDitamaraNanai tathA paMDitamaraNanai kahyoo / / 11 / / artha paMDita paMDita maraNanI IcchAvALo sAdhu potAnA guru bhagavaMta pAse pratikramaNa karatA A pramANe kahe he bhagavaMta ! mokSa prAptinA ananya kAraNarUpa aNasaNa karuM chuM. te aNasaNa svIkAravA sau prathama dareka prakAranA pApavyApArothI pAcho pharuM chuM. vizeSathI niMdA dvArA bhUtakALanA pApothI pAcho pharuM chuM ane paccakhANa karavA dvArA bhaviSyanAM pApothI pAcho pharuM chuM. pApavyApArano tyAga karavA dvArA vartamAnakALanA pApathI pAcho pharuM chuM. jIvanamAM svayaM karelA, anya pAse karAvelA pApothI pAcho pharuM chuM. mArA ke anyanA pAponI anumodanA karI hoya te anumodanAnA pApathI pAcho pharuM chuM. mithyAtva, avirati, kaSAya ane pApaprayogathI pAcho pharuM 2010_02 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 299 chuM. mithyAdarzananA pariNAmane viSe, AlokamAM, paralokamAM, sacitta padArthomAM, acitta padArthomAM ke pAMce IndriyonA viSayomAM je kAMI duSkata thayuM hoya tenAthI huM pAcho pharuM chuM. te uparAMta ajJAnadhyAna, anAcAradhyAna, kudarzanadhyAna, krodhadhyAna, mAnadhyAna, mAyAdhyAna, lobhadhyAna, rAgadhyAna, doSadhyAna, mohadhyAna, IcchAdhyAna, mithyAdhyAna, muchadhyAna, zaMkAdhyAna, kAMkSAdhyAna, gRddhidhyAna, AzAdhyAna, tRSNAdhyAna, sudhAdhyAna, mArgadhyAna, prasthAnadhyAna, nidrAdhyAna, nidAnadhyAna, snehadhyAna, kAmadhyAna, kAluSyadhyAna, kalahadhyAna, yuddhadhyAna, niyuddhadhyAna, saMgadhyAna, saMgrahadhyAna, vyavahAradhyAna, vijayadhyAna, anarthadaMDadhyAna, AbhogadhyAna, anAbhogadhyAna, RNAviladhyAna, vairadhyAna, vitarkadhyAna, hiMsAdhyAna, hAsyadhyAna, prahAsa dhyAna, praddhaSadhyAna, paruSadhyAna, bhayadhyAna, rUpadhyAna, AtmaprazaMsAdhyAna, paraniMdAdhyAna, paragaAMdhyAna, parigrahadhyAna, paraparivAdadhyAna, paradUSaNadhyAna, AraMbhadhyAna, saMrabhadhyAna, pApAnumodanadhyAna, adhikaraNa dhyAna, asamAdhimaraNadhyAna, karmodayapratyayadhyAna, RddhigAravadhyAna, rasagAravadhyAna, sAtAgAravadhyAna, aviramaNa dhyAna, amuktimaraNadhyAna. A pramANenA 13 durgAnanA pariNAme jAgrata avasthAmAM rahelA athavA nidrAdhIna avasthAmAM rahelA mArA vaDe je kAMI jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM atikrama, vyatikrama, aticAra ane anAcAranuM sevana karyuM hoya te sarve pApo mArA mithyA thAo. (11) esa karemi paNAmaM jiNavaravasahassa vaddhamANassa / sesANaM ca jiNANaM sagaNaharANaM ca savvesi / / 12 / / havai koika udyatavihArI sAdhunaI kadAcitparISaha upasarga AvI Upanai huMtai sAkArapratyAkhyAna karai te vidhi kahIi esa karemi ityAdi / eSa kahitA ehuM samasta saMgha pratyakSa namaskAra karuM chuN| kehanai vardhamAnasvAmInaiM paNi kehavA chai / vardhamAnasvAmI jinavaravRSabha anerA sAmAnya kevalI thakI hi zreSTha chai / tathA sesANaM ka0 zeSathI kahatA RSabhAdika tIrthaMkara gaNadhara sahitanai namaskAra karuM chu / ca zabda huMtI atItAnAgata jina jANavA iti prathama AlApaka ghAlatA 24 jAthAnaM pUruM thayuM che [2 artha : aNasaNane IcchanAra AtmA have sAkAra pratyAkhyAna karatAM sarva prathama maMgaLa kare che. jinavaromAM vRSabha samAna evA vardhamAnasvAmIne huM praNAma karuM chuM. temaja gaNadharAdi sarvasaMghathI parivarelA AdinAtha bhagavAna vagere sarve tIrthakarone praNAma karuM chuM. (12) 2010_02 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama savvaM pANAraMbhaM paccakkhAmi tti aliyavayaNaM ca / savvamadinnAdANaM mehuNNa pariggahaM ceva / / 13 / / bAlA0 havai namaskAra karI vratoccAra karai chai / gAthA-savvapANA. ityAdi artha samasta prANAraMbha jIvahiMsA paccarkhA chu / 'paDhame bhaMte mahavvae' ityAdi AlApaka uccarai ityarthaH / ima samasta alIkavacana mRSAvAda paccakhaM chu / tathA sarva adittAdAna paccakkhaM chu. adittAdAna cihu prakAri - svAminI vastu aNadIdhI levI, bIjU jIva adatta anujJApAkhai ziSyAdinai dIkSA devai [....] sarva zabda sesANI joDIi / sarva maithuna audArika vaikriya rUpa mana-vacana-kAya karI karAvI anai anumati bhedarUpaM tathA sarva parigraha paccakhaM chu / caiva zabda thakI zeSa pApasthAnaka jANavA iti gAthA / / 13 / / artha : sarva prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraharUpa pAmasthAnakanuM paccakakhANa karuM chuM. te pApothI pAcho pharuM chuM. (13) sammaM me savvabhUesu, veraM majjha na keNaI / AsAo vosirittANaM samAhimaNupAlae / / 14 / / bAlA0 valI bhaNai chai / gAthA-samaM me0 ityAdi artha:- mAhArai sarvabhUta saMghAtai samatA chai rAga-dveSa rahitapaNUM chai / paNi koI sAthai vairabhAva nathI tathA AzA kahitAM AhAra upakaraNAdikanaI viSai icchA te paNi vosirAvIiM samAdhi pA{ chu / samAdhi ka0 mananUM svAsthyapaNUM athavA vinaya, zruta, tapa, AcAranaI viSai samAdhipaNuM huM pAlU chu iti gAthA / / 14 / / arthaH sarva jIvo pratye mane samAna eka sarakho bhAva che. koIpaNa jIva pratye vairabhAva nathI. have sarva prakAranI IcchAo, abhilASAono tyAga karI huM samAdhinuM pAlana karuM chuM. (14) savvaM cA''hAravihiM sannAo gArave kasAe ya / savvaM ceva mamattaM caemi savvaM khamAvemi / / 15 / / bAlA0 je choDai chai te havai kahi chai / gAthA - savvaM cAhAra0 ityAdi artha:- sarva caturvidha AhAravidhi chAIM chu tathA cAri saMjJA AhAra, bhaya, maithuna, parigraha rUpa chAMDu chu / tathA gArava RddhayAdika triNi prakAra / kaSAya sola bheda / tathA sarva mamattva kahatAM pratibandha mUrchA rUpa chAMDu chu / tathA samasta dIThA tathA bolAvyA je sAdhu-zrAvaka jana tehanaiM khamArbu chu iti gAthA / / 15 / / artha : cAra prakAranI AhAravidhi, daze prakAranI saMjJAo, traNa prakAranA gAravo, soLa prakAranA kaSAyo, dareka prakAranAM mamattvano tyAga karuM chuM. sarva jIvone khamAvuM chuM. (15) _ 2010_02 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdI 301 hujjA imaMmi samae uvakkamo jIviyasA jai majjha / eyaM paccakkhANaM viulA ArAhaNA heu / / 16 / / bAlA0 havai khamAvyAnaMtara je bhaNe te kahe chai / gAthA hujjA. ityAdi artha:- jau majhanai ANaI avasaraI ANI ApadAi jIvitavya AukhAno upakrama kahitA kSaya hoi tau e samasta pUrvokta pratyAkhyAna vipula ArAdhanAyU~ hetuM hujjA iti gAthA / / 16 / / artha ? jo A avasare mArA jIvanano aMta Ave to A paccakakhANa (gAthA-13mAM batAvesa.) bhArI vipula mArAdhanA // 29 // bano. (17) savvadukkhappahINANaM siddhANaM arahao namo / saddahe jiNapannattaM paccakkhAmi ya pAvagaM / / 17 / / bAlA0 havai sAgAra paccakkhANa karI je bhaNai te kahai chai / gAthA savva0 ityAdi artha:jeNai samasta duHkha kSaya karyAi chai je siddha te pratai tathA arihaMtanai namaskAra karUM chu / tathA jinapraNIta samasta tattva huM saddahuM chu / tathA samasta pApaka ka0 duSTa karttavya paccak chu iti gAthArtha / e sAgarapaccakkhANa kahyAM / / 17 / / artha : A pramANe sAgAra pratyAkhyAna karanAra te ArAdhaka have AgaLa vadhatA kahe che, "sarvaduHkhathI mukta thayelA siddha bhagavaMto, atizayothI zobhatA arihaMtone namaskAra thAo, jinezvare prarUpelA tattvonI huM zraddhA karuM chuM ane sarva pApanuM paccakhANa karuM chuM. (17) namu'tthu dhuyapAvANaM siddhANaM ca mahesiNaM / saMthAraM paDivajjAmi jahA kevalidesiyaM / / 18 / / bAlA0 hivai nirAgAra bhaktapratyAkhyAna kahIi chai / gAthA namotthu. ityAdi arthaH- ghuta ka0 TAlyA pApa aSTaprakAra karma jeNai ehavA siddha prataI namaskAra hau / tathA maharSi prataI namaskAra hau / maharSi zabdaI tIrthaMkara, AcArya, upAdhyAya, sAdhu-jANavA / saMstAraka ka0 anazana paDivaga~ chu / jima kevalIiM dekhAIM chai tima iti gAthArthaH / / 18 / / artha : AtmA para lAgelA ATha prakAranA karmone dUra karanArA siddha bhagavaMto, tIrthaMkara bhagavaMto ane gaNadhara bhagavato Adi maharSione namaskAra thAo. have huM kevalI bhagavaMtoe batAvelI vidhipUrvaka saMstAraka-aNasaNano svIkAra karuM chuM. (18) 2010_02 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam jaM kiMci vi duccariyaM taM savvaM vosirAmi tiviheNaM / sAmAiyaM ca tivihaM kerami savvaM nirAgAraM / / 19 / / bAlA0 have te anazana karatau syuM bhaNai te kahIi chai / gAthA jaMkiMci0 ityAdi artha:- je kAi duzcarita ka0 sAdhunaI karavA ayogya karyu hoi te sarva manaiM vacanaiM kAyAiM karI vosirAyU~ chu / tathA sAmAyika nAmaiM cAritra karuM chu / sAmAyika0 cAritra kehaq chaI / trividhajJAna samyaktva sarvaviratirUpa triNi bhedai sahita chai / athavA trividha kahatA mana-vacana-kAyAiM sAmAyika karUM chN| tathA sarva nirAkAra AgAra rahita karUM chu / iti gAthArthaH / / 19 / / artha : sAdhu jIvanamAM rahelA evA meM je kAMI duSkato karyA hoya tene mana-vacana-kAyAthI vosirAvuM chuM, teno tyAga karuM chuM ane jJAna-darzana ane cAritrarUpa sAmAyikane nirapavAdapaNe svA. . (18) bajhaM abhiMtaraM uvahiM sarIrAi sabhoyaNaM / maNasA vaya-kAehiM savvaM bhAveNa vosire / / 20 / / bAlA0 valI je karai te kahai chai / gAthA bajhaM0 ityAdi arthaH bAhya pAtrAdi upakaraNa upadhi / abhyaMtara kaSAyAdi lakSaNa upadhi / tathA zarIra Adi bhojana sahita samasta vastu / manovAkkAyAi karI bhAvai karI vosirAyU~ chu iti gAthArthaH / / 20 / / artha : pAtra-vastra vagere bAhya upadhi, kaSAya-viSayanA bhAvorUpa atyaMtara upadhi tathA bhojanayukta zarIra vagerene mana-vacana-kAyArUpa traNeya yogathI bhAvapUrvaka vosirAvuM chuM.(20) savvaM pANAraMbhaM paccakkhAmi tti aliyavayaNaM ca / savvamadinnAdANaM mehuNNa pariggahaM ceva / / 21 / / sammaM me savvabhUesu veraM majjha na keNaI / AsAo vosirittANaM samAhimaNupAlae / / 22 / / bAlA0 savvaM pANA0 sammaM me ka. iti gAthA rano arthaH pUrvokta parai jANavU / ahIiM ziSya bolyo je e gAthA biM pUrvaiM kahI hatI tau valI bIjI vAra kisyA bhaNI kahI ? guru bolyA prathama sAgAra pratyAkhyAnanai adhikArii kahI / havaDAM nirAkAra bhakta pratyAkhyAnanaiM adhikArai kahI / te mATai punarukta doSa na jANavo / valI ziSya bolyo jau e gAthA bi kahI tau saMghAtai trIjI esa karemi ka0 e gAthA syA bhaNI na kahI ? guru bolyAM e trIjI gAthAno arthaH namotthu dhuyapAvANaM0 eNI gAthAiM kahayo te bhaNI te gAthA na kahI iti gAthA / / 21-22 / / 2010_02 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 bAlavabodha - bhAvAnuvAdau artha : sarva prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraharUpa pApasthAnakonuM paccakkhANa karuM chuM. te pApothI pAcho pharuM chuM. sarva jIvo pratye mane samAna eka sarakho bhAva che. koIpaNa jIva pratye vairabhAva nathI. have dareka prakAranI IcchAo-abhilASAono tyAga urI huM samAdhinuM pAvana ruM chaM. (21-22) rAgaM baMdhaM paosaM ca harisaM dINabhAvayaM / ussugattaM bhayaM sogaM raI araiM ca vosire // 23 // bAlA0 havai anazana paDivajyA pUMThai je bhaNai te kahI cha / / gAthA rAgaM0 ityAdi artha: baMdhaka0 aSTaprakAra karmanA baMdha rUpa je rAga te chAMDuM chaM / vosire e pada saghale ThAmi joDavuM / tathA atihiM dveSa te pradveSa / tathA atihiM harSa te harSa / tathA dINabhAvayaM ka0 pratyanIkAdikaiM apamAnadIghaiM dInapaNUM dharavUM / utsugataM ka0 pIDAdika upanaI huMtaI hUM zIghra maruM to vArU ityAdi utsukapaNUM / tathA bhaya upasargAdi thapanaI bhaya upajai te zoka / iSTano viyogathI upano rati tathA arati e bihuM zabda pragaTArtha e sarva vosirAvuM chaM iti gAthArthaH / / 23 / / artha : durmabaMdhanA arAbhUta rAga, dveSa, harSa, hInatA, utsuDatA, bhaya, zoGa, rati ane atinA bhAvone huM vosirAvuM chuM. (23) mamattaM parivajjAmi nimmamattaM uvaTThio / AlaMbaNaM ca me AyA, avasesaM ca vosire / / 24 / / - bAlA0 gAthA mamattaM ityAdi artha valI mamatvapUrNa varj chaM paNi huM kehavo chauM nimamattaM ka0 nirmamatvapaNUM niHsaMgapaNUM AzrauM chauM / tau havai AlaMbana kisu te kahai chai - AlaMbana kahitAM AdhAra te mAharo AtmA jeNaI kAraNi ArAdhanAnUM hetu te AtmA ja chai / avazeSa samasta zarIra upadhyAdika vosirAvuM chu iti gAthA / / 24 / / 303 artha : nirmamatvabhAvane pAmelo huM dareka vastu uparanA mamatvabhAvano tyAga karuM chuM. have mAre AlaMbanabhUta eka mAtra AtmA che. AtmA sivAyanA za2I2 vagere sarvano tyAga karuM chuM.(24) AyA hu mahaM nANe, AyA me daMsaNe caritte ya / AyA paccakkhANe, AyA me saMjame joge / / 25 / / 2010_02 bAlA0 havai kIhI kAryanai viSai e AtmA AlaMbana karavo che kahai chai / gAthA AyA hu0 mAhAro AtmA samyaktvanaI viSai, cAritranaI viSai, pratyAkhyAna kahatAM bhaktaparijJA rUpa pratyAkhyAnanaI viSai, saMyama kahatAM sarvaviratinaI viSai yoga ka prazasta manovAkkAyanaI viSaI Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam AlaMbana hou / je mATai e jJAnAdika AtmA thakI alagAM na hoi te bhaNI ehano AtmA ja AlaMbana u / yadyapi gAthAmAMhi AlaMbana zabda nathI tathApi ahIiM pAchalI gAthAthI AlaMbana zabda jANavo iti gAthA / / 25 / / e 304 artha : jJAnane viSe, darzanane viSe, cAritrane viSe, paccakkhANane viSe, saMyamane viSe ane traNayogane viSe AtmA e ja mArA mATe AlaMbanabhUta che. (25) ego vaccai jIvo, ego cevuvavajjae / egassa ceva maraNaM, ego sijjhai nIrao / / 26 / / bAlA0 havai nirmamatvanaI arthaI ekatva bhAvanA bhAvai chai / gAthA - ego va0 ityAdi arthaH ekalo dhana dhAnyAdikaiM rahita jIva bhavAMtarii jAi / tathA ekalo ja manuSyAdika paNai upajai / tathA maraNa ekalo ejanai hoi tathA karmarajarahita ekalo ja sIjhai / yadyapi bhavAMtaragamana zabda anai maraNa zabdano ekArtha chai tathApi ekatva bhAvanAnUMtkarSapaNUM kahivAnai bizabda judA kahyAM / tathAnAnA dezanA upanA je ziSya tehanaiM samajhAvivAna koika ziSya bhavAMtara gamana zabdai samajha koika ziSya maraNa zabdaI samajhai iti gAthArthaH / / 26 / / artha : H jIva ekalo ja parabhavamAM jAya che, ekalo ja manuSyAdi gati vaDe utpanna thAya che, jIva ekalo ja mRtyu pAme che ane ekalo ja karmarahita thaI mokSe jAya che. (26) ego me sAsao appA nANa- daMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA / / 27 / / bAlA0 tathA gAthA ego me sAsao0 eka ja mAharo AtmA sadAi jJAna-darzana- cAritra karI sahita zAzvato chai / ziSya0 bAhya padArtha putra - kalatrAdika te sarvasaMyogalakSaNA ka0 kArimo melAvo malyo chai paNi zAzvato nathI / yathA yeSAM saMyogAsteSAmavazyabhAvI viyoga iti vacanAt te mATai e mAharA nahIM iti gAthArthaH / / 27 / / artha : jJAna-darzanathI yukta evo zAzvata AtmA ja mAro potAno che. bAkInA badhA ja bhAvo (padArtho) mane saMyogathI prApta thayelA che arthAt te badhA kAlAntare viyogane pAmavAnA che. (27) saMjogamUlA jIveNaM pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM savvaM bhAveNa vosire / / 28 / / bAlA0 saMyoga te duHkhamai [ya] karI dekhAi chai / gAthA saMyoga0 ityarthaH / ahIMi jIva zabdaI 2010_02 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 305 saMsArika prANI jANavo eNai jIvaI saMsAranaI viSai duHkha paraMparA janamajarAmaraNamArAdi duHkhasamUha pAmyA / kehavI duHkha paraMparA ? saMyogamUlA ka0 nAma saMbaMdhai viSaI putrakalatrAdikanI je paraMparAnaiM etalai yamavRkSanI utpatti tathA vRddhimUlathakI hoi tima eNai jIvai saMyoga thakI ja duHkhanI utpatti / tathA vRddhi anubhavI ityarthaH / teNaiM kAraNaiM sarvasaMyogano saMbaMdha abhilASa trividhaiM manovAkkAyaI karI vosirAvaM chu iti gAthA / / 28 / / artha H Aja sudhI jIve saMyogathI sarjAtI du:khanI paraMparAo ja prApta karI che. tethI saMyogathI sarjAtA padArthonA saMbaMdhone mana-vacana-kAyAthI vosirAvuM chuM. (28) mUlaguNa uttaraguNe je me nA''rAhiyA pamAeNaM / tamahaM savvaM niMde paDikkame AgamissANaM / / 29 / / bAlA0 havai pramAda, pratikramaNa kahai chai - gAthA - mUlaguNa. ityAdi arthaH mUlaguNa prANAtipAta- veramaNAdika / uttaraguNa piNDavizuddhayAdika / e mUlottara guNamai pramAdaI karI ArAdhyA na huiM samyak prakAri pAlyA na hoI tehuM samasta anArAdhanA niMdAmi ka0 AtmAsAkSika mithyAduHkRta deuM chauM / tathA AgamiSyatkAla anAgata kAlanai viSai thyAnhArI virAdhanA te huM paccakTuM chu| je mATai atItakAlanI niMdA, vartamAnakAlanUM saMvarNa [saMvaraNa] anAgatakAlanUM paccakkhANa zAstranaiM viSai bolyuM chai iti gAthA / / 29 / / artha : mUlaguNa rUpa mahAvratanI ArAdhanAmAM, uttaraguNarUpa samiti-guptinI ArAdhanAmAM pramAdane vaza thaIne meM je kAMI virAdhanA karI hoya te sarvanI huM niMdA karuM chuM ane bhaviSyamAM tevI virAdhanA na karavAnuM paccakhANa karuM chuM. (29) satta bhae aTTha mae sannA cattAri gArave tinni / AsAyaNa tettIsaM rAgaM dosaM ca garihAmi / / 30 / / bAlA0 anejhaM paNi je paDikkamaI te kahai chai - gAthA sattabhaya. ityAdi arthaH sAtabhayanA nAma 1-ihalokabhaya, 2-paralokabhaya, 3-AdAnabhaya, 4-akasmAdbhaya, 5-jIvikAbhaya, 6-maraNabhaya, 7-ashlaaghaabhy| havai ATha madanA nAma 1-jAtimada, 2-kulamada, 3-balamada, 4-rUpamada, 5-tapamada, 6-zrutamada, 7-lAbhamada, 8-aizvaryamada / tathA cyAri saMjJA, triNi gArava prgttaarth| AzAtanA - tIrthaMkarAdikanI pratikramaNa sUtrokta jANavI / athavA gurunI tetrIsa AzAtanA jANavI / tathA rAga-dveSa karyA hoi te sarva garahuM chu / iti gaathaa||30|| artha : sAta prakAranA bhaya, ATha prakAranA mada, cAra saMjJA, traNa gArava, tetrIza AzAtanA, 2 / bhane dveSa. yA sarvanI DI . (30) 2010_02 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam assaMjamamannANaM micchattaM savvameva ya mamattaM / jIvesu ajIvesu ya taM niMde taM ca garihAmi / / 31 / / bAlA0 gAthA asaMjama0 ityAdi asaMyama virAdhanA ajJAnamUDhapaNuM / mithyAtva viparyayabuddhi tathA jIva putrakalatrAdikanaI viSaI / ajIva hiraNa vastrAdikanaI viSaI / je mamatvapaNUM karyu hui / e sarva AtmasAkSika niMdU chu / guru sAkSika garihauM chu / je vismRtipaNAdikai paDikkamyuM na hoi te huM nihu~ chu, garihuM chu / / iti gAthA / / 31 / / artha : asaMyama, ajJAna, mithyAtva temaja jIva ane ajIva padArthonuM mamatva. A doSonI I niM 7, 7. (31) __niMdAmi niMdaNijjaM garihAmi ya jaM ca me garahaNijjaM / Aloemi ya savvaM abhiMtara bAhiraM uvahiM / / 32 / / bAlA0 havai sAmAnyapaNaiM sarva Aloe chai - gAthA niMdAmi0 ityAdi arthaH je kAMi mada niMdanIka asaMyamAdika kIrcha hoi te huM niMdu chu / gurunaiM nivedaM chauM / e sarva niMdanika garhaNIka pUrvokta doSa tathA upadhi kahatAM mAyA kapaTa AlouM chu / abhyaMtara mAyA kahatA manamAMhi pADuDaM cItaviq / bAhya mAyA prANAtipAtAdi rUpa iti gAthArthaH / / 32 / / artha : niMdA karavA yogya asaMyamAdi doSonI niMdA karuM chuM. gaha karavA yogya doSonI gaI karuM chuM. bAhya ane atyaMtara upadhinI guru samakSa AlocanA karuM chuM. (32) jaha bAlo jaMpaMto kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhaNai / taM taha AloijjA mAyAmosaM pamuttUNaM / / 33 / / bAlA0 keNI vidhaiM AloiM te kahai chai - gAthA jaha bAlo. ityAdi arthaH jima bAlaka kAryaakArya kahito / ukkayaM ka0 saralapaNai svamAtAnaI kahai paNii mana [na] cItavai je lajanIka vastu chai to hu~ kima kahuM / kintu pacchanna tathA pragaTa sarva kahai / tima ziSya guru samakSa Aloi / mAyA ka0 akAryanUM DhAMkavu e bihuM vAnA mUkInai samasta pAva Aloi iti gAthArthaH / / 33 / / artha je pramANe nAno bALaka pote karelA kArya akArya ne saraLatApUrvaka bole che te pramANe mAyAmRSAvAdano tyAga karIne huM paNa tenI AlocanA karuM chuM. (33) 2010_02 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 307 nANammi daMsaNammi ya tave caritte ya causa vi akaMpo / dhIro Agamakusalo aparissAvI rahassANaM / / 34 / / . bAlA0 havai jai gurunaiM samIpi AlovU te gurunA guNa kahai chi / gAthA-nANaMmi0 ityAdi arthaH pAMca prakAra jJAnanaiM viSaiM tathA darzana kSAyakaupazamikanaiM viSai akaMpa akSobhya devatAiM paNi cAlI na sakIi / tathA bAra bhedanai viSai svayameva karavA samarthaH tathA anerAnaiM karAvivAnI vidhino jANa tathA cAritranaiM viSai ArAdhavAni tatpara / causu vi kahatA e pUrvokta jJAnadarzanacAritratapa cyAra bolanaI viSai tatpara / paNi ekekAnai viSai nahI ityarthaH / tathA parISaha zatru prati dhIra subhtt| tathA Agama kusale Adi zabda adhiko kahIi Adi zabda thakI 1-Agama, 2-zruta, 3-AjJA, 4-jIta, 5-vyavahAra / pAMca bheda prAyazcitanaiM viSai nipuNa athavA Agama siddhAntanai viSai nipuNa ho| tehanA arthanA jANa mATai / tathA aparizrAvI rahassANa ka0 keNai rahasya chAnI vastuM AloiM hoi te koi Agali kahai nahI / samudravat gambhIra ityarthaH / evaMvidha guNa saMyukta gurunaiM samIpi AlovU iti gAthArthaH / / 34 / / artha : konI pAse AlocanA levAya te jaNAvatA kahe che ke je jJAna, darzana, tapa ane cAritranI ArAdhanAmAM susthita hoya, vizuddha buddhine dharanArA hoya, Agamane jANanArA gItArtha hoya ane jANelI AlocanAne sAgaranI jema pacAvanArA hoya temanI pAse sAloyanA / 42vI. (34) rAgeNa va doseNa va jaM bhe akayannuyA pamAeNaM / jo me kiMci vi bhaNio tamahaM tiviheNa khAmemi / / 35 / / bAlA0 havai AlonAharo ziSya gurunaiM khamAvai chi / gAthA - rAgeNa0 ityAdi arthaH rAgaI premaI karI tathA dveSe rIsaI karI / tathA akayannuyA eka0 pujya kRta upagAra vIsAravai karI tathA pramAdaI karI aNajANatai maI kAI / bheka0 tumha pUjyano aparAdha ko hoi etalUM pada adhikU kahIi tathA jo me kiM ci0 je maiM kAMi pUjyano akIrtirUpa doSa bhaNyeu kahayo hoi / te huM trividhaiM manovAkkAyAI karI khamArbu chu iti gAthA / / 35 / / artha : rAgathI, dveSathI, akRtajJatAthI ke pramAdathI je kAMI meM ApanAthI (guruthI) viparIta karyuM hoya ke viparIta bolyo houM te sarvenI huM trividhe-trividha mAphI mAMguM chuM. (35) 2010_02 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tivihaM bhaNaMti maraNaM, bAlANaM bAlapaMDiyANaM ca / taiyaM paMDiyamaraNaM jaM kevaliNo aNumaraMti / / 36 / / bAlA0 havai anazana kartA maraNanUM svarUpa cItavi chai te kahi chai / gAthA-tivihaM. ityAdi / trihu prakAri tIrthaMkara maraNa bhaNi eka bAla ajJAnI viratirUpa viveka rahitanaiM bAlamaraNa / bIjU dezaviratInaI bAlapaMDitamaraNa / trIjU paMDita sarvaviratInaiM paMDitamaraNa kehaq chaI paMDitamaraNa jaM kevala0 je paMDitamaraNa kevalI sarikhApaNi anusarai karai iti gAthArtha / / 36 / / artha : neizvarI meM tre| 12n| bh29|| 3 cha. 1- pornu bha25, 2-4paMDitajIvonuM maraNa, 3-paMDitakakSAnA jIvonuM maraNa. je maraNa dvArA kevaLajJAnIo mRtyune vare cha, te. paMDita bh29| vAya. (35) je puNa aTThamaIyA payaliyasannA ya vakkabhAvA ya / asamAhiNA maraMti u na hu te ArAhagA bhaNiyA / / 7 / / bAlA0 ehavU maraNa svarUpa jANInaiM DAyuM samAdhi maraNai marai / asamAdhi-maraNai marai tau tehanA doSa kahai chai / gAthA-je puNa a0 ityAdi arthaH je jIva ATha madavaMta hoi / tathA payaliya ka0 viSaya kaSAyAdikaI karI sanmArga thakI bhraSTa thayo hoi tathA asaMjJAvaMta hoi tathA vakrabhAva sahita hoi / te prANI ehavA asamAdhiiM cittanaiM asvAsthya paNai marai / anai te jIva uttamArthanA ArAdhaka na hoi iti gAthArthaH / / 37 / / artha : je vaLI ATha prakAranA madane AdhIna hoya, mokSamArgathI bhraSTa thayelI prajJAvALA hoya, vakratAne pAmelA hoya te asamAdhithI mare che ane te ArAdhaka kahevAtA nathI. 37) maraNe virAhie devaduggaI dullahA ya kira bohI / saMsAro ya aNaMto hoi puNo AgamissANaM / / 38 / / bAlA0 tidvAri [?] pachI te jIvanaiM syuM phala huMi te kahai chai / gAthA-maraNe. ityAdi arthaH maraNapUrvokta doSai virAdhai huMtaiM / te jIvanaiM devadurgati hoi / tathA durlabhabodhi hoi / kila iti nizcaye tathA anAgata kAlanaI viSaI anaMta saMsArabhramaNa hoi / ca zabda thakI anaMtA maraNa paNi hoi / iti gAthArthaH / / 38 // artha H mRtyune virAdhanArA bhaviSyamAM devalokanI durgatine pAme che, durlabhabodhI bane che ane temano saMsAra anaMtakAlIna bane che. (38) 2010_02. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 309 kA devaduggaI ? kA abohi ? keNeva vujjhaI maraNaM ? / keNa aNaMtamapAraM saMsAre hiMDaI jIvo ? / / 39 / / bAlA0 havai ziSya cyAri prazna pUchai chai / gAthA-kAdeva0 ityAdi arthaH 1 - kehI devanIdurgati ?, tathA 2 - kehI durlabhabodhI ?, tathA 3 - keNai prakArai vAraMvAra maraNe pAmai ?, tathA 4-keNai hetai anaMtapAra saMsAra jIva hIDai / iti gAthA / / 39 / / artha : devadurgati eTale zuM ? abodhi kone kahevAya ? zenA vaDe maraNane vahana karavA paDe ? jIva kayA kAraNe anaMtA saMsAramAM rakhaDe ? kaMdappadeva-kibbisa-abhiogA AsurI ya sammIhA / / tA devaduggaIo maraNaMmi virAhie huti / / 40 / / bAlA0 prathama praznano uttara kahi chi / gAthA-kaMdapya. ityAdi arthaH kaMdarpaka aTaTTAhAsanaM karanhAra devatA thAi / je sAdhu pAchili bhavi jehavA hoi te devatA mAMhi tehavA ja dhAi / jallese marai iti vcnaat| tathA kibvisiyA ka0 jJAnavaMta kevalyAdikanI AzAtanAI karI devatAmAMhi DheDhapaNai upanA / evaM rUpa devadurgati / / 2 / / abhiogAka0 pAchilA yatInA bhavanaiM viSaiM maMtra nimitta prayuJjavai karI marInaI vatAgArI (?) devapaNai upanA / evaM rUpa devadurgati / / 3 / / AsuriyA ka0 sAdhu-bhavanaiM viSaI caMDakrodha ghaNo karai / pachai marInai paNi tehavA ja devatA paramAdhArmika pramukha mAMhi upnaa| evaMvidha devadurgati / / 4 / / saMmohA ka0 saMyata bhavanaiM viSai unmArga ghaDavAdikai karI mokSamArga thakI jIvanaiM bhraMza pamADai pachai marInai tathA vidha devamAMhi upanA evaMvidhA devadurgati / / 5 / / etalI devadurgati maraNane avasare virAdhyai hutai hoi / pachai tihAMthI cyavyA huMtA anaMta saMsAra bhamai iti gAthArtha / / 40 / / artha: kAndapiMka jAtinA devo, kilbiSika devo, Abhiyogika devo, asuranIkAyanA devo, saMmohika devo. devonI A pAMca avasthA duHkharUpa hovAthI durgatitulya che. maraNanI virAdhanA karavAthI AvA devalokamAM utpanna thavuM paDe che. (40) micchAdasaNarattA saniyANA kiNhalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM dulahA bhave bohI / / 41 / / bAlA0 bIjA praznano uttara kahi chai / gAthA-miccho daM0 ityAdi - artha : mithyAtva darzananai viSai rakta hoi tathA niyANA sahite marae tathA kRSNalezyA sarvalezyA mAhi adhamalezyA _ 2010_02 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tehani viSai pohatA marai ihalokanaiM viSai eNai prakArii je jIva marai tehanaiM durlabhabodhi hoi iti gAthArthaH / / 41 / / artha : mithyAdarzanomAM rata banelA, devatvanI prApti vagerenA niyANA jeNe karelo hoya ane kRSNa lezyAne pAmelA hoya tevA jIvone jaina zAsanarUpa bodhI durlabha hoya che. (41) sammaiMsaNarattA aniyANA sukkalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM sulahA bhave bohI / / 42 / / bAlA0 havai adhikAra mATai sulabha bodhinUM lakSaNa kahIi chai / gAthA-sammaMdaka0 samyag paNUM te samyaktva tehanaI viSai rakta samyaktvaiM karI saptaghAtu vAsI huI jehnii| tathA niyANA rahita, tathA zuklalezyA sarvottama lezyA prApta chai / iha pravacananaiM viSaiM / eNai prakAraiM je jIva marai tehanaiM sulabhabodhi hoi iti gAthArthaH / / 42 / / artha: samyagdarzanane pAmelA hoya, niyANu jeNe na karyuM hoya ane zukla lazyAne pAmelA hoya tevA jIvo mRtyu pAme to temane bodhI sulabha thAya che. (42). je puNa gurupaDiNIyA bahumohA sasabalA kusIlA ya / asamAhiNA maraMti u te haMti aNaMtasaMsArI / / 43 / / bAlA0 havai keNa aNaMtapAraM saMsAraM hiMDai jIvo ? ehavA cauthA praznano uttara kahai / gAthAje puNa0 ityAdi arthaH je jIva gurunA avarNavAdAdi bolavai karI pratyanIka vairI bhUta hui / tathA bahu mohI kahatAM trIsa mahA mohanI sthAnakanA karanhArA / tathA sasabalA kahatAM ekavIsa sabalAnai viSai pravarttai / tathA kuzIla ka0 jehano kutsitarbhUDo AcAra hoi / ehavA je jIva asamAdhiI raudrabhAvai varttatA marate anaMta saMsArI hoi / ahIM ziSya bolyo je jIjU praznamUkInai pahilU cothA praznano uttara kahyo te syA mATai ? guru bolyA - prAkRtanI racanA vicitra hoi ehavo nyAya ziSyanaiM dekhADavAnaiM kAjai graMtha kara i cauthA prazno uttara prathama kahyo / athavA anaMtasaMsAra vinA anaMta maraNa na hui te mATai anaMta saMsAranUM prazna prathama kAuM iti gAthA / / 43 / / artha: je jIvo gurunA pratyenIka hoya, gADhamohathI mohitamativALA hoya, zabalane sevanArA, kharAba AcAravALA jIvo asamAdhipUrvaka mare che ane anaMta saMsArI thAya che. (43) jiNavayaNe aNurattA guruvayaNaM je karaMti bhAveNa / asabala asaMkiliTThA te haMti parittasaMsArI / / 44 / / bAlA0 havai adhikAra mATai parittasaMsArInuM svarUpa kahi chi / gAthA jinavayaNa0 ityAdi 2010_02 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 311 je jIva jinavacananaiM viSaiM rakta hoi guru kahatAM dharmAcAryano upadeza bhAva thakI e hitakArIu ehavu jANInai je ziSya karai tathA ekavIsa sabalA rahita asaMkliSTa vizuddha nirmala adhyavasAyavaMta hui ehavA je jIva marai te paritta saMsArI stoka saMsArI hui iti gAthA / / 44 / / arthaH jinavacanane anusAre jIvanArA, gurunA vacanane bhAvapUrvaka pALanArA, zabalathI rahita ane asaMkaliSTa pariNAmavALA jIvo alpa saMsArI bane che. nikaTa mokSavartI thAya che. (44) bAlamaraNANi bahuso bahuyANi akAmagANi maraNANi / marihaMti te varAyA je jiNavayaNaM na yANaMti / / 45 / / satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca jalaNaM ca jalapaveso ya / aNayArabhaMDasevI jamaNa-maraNANubaMdhINi / / 46 / / bAlA0 havai trIjA praznano uttara kahai chai aDhI gAthAI karI / gAthA0 bAla0 ityAdi, sattha0 ityAdi, uDhmahe0 ityAdi arthaH / je jIva jinavacana nathI jANatA te bApaDA varAka / ghaNA bAlamaraNa zastragrahaNa viSabhakSaNAdika anekavAra marasyai iti saMbaMdha kahevA chai / bAlamaraNa akAmukANi kahatA vaMchavA ayogya chai bAlamaraNa dekhADai chai / ketalA eka varAka zastra grahaNa ka0 tIrthAdikanai viSaya mastake karavatAdi mUMkAvaiM / viSabhakSaNa tAlapuTAdika viSa khAi tathA jvalanaka0 agnimAMhi praveza kASTabhakSaNa paJcAgnitapaH karaNAdi je karai tathA jala pANI mAMhi praveza mAghamAsAdikanai viSai / ca zabda thakI eha sarIkhA je maraNa anerAM te paNi bAlamaraNa jANavA etalA bAlamaraNa kuNa karai te kahai chi / aNAcAra0 anAcAraka0 zAstra viruddha je bhAMDa upagaraNanA sevaNahArA / etalaI svakalpita nAnAvidhaveSavaMta kutIrthika / athavA kaMdarpikAdika sAdhu veSadhArI paNi jANavA / ehavo je jIva te aneka bAlamaraNa marasyai kehavA chai bAla maraNa jammaNa0 jehanai viSai janma anaiM maraNanUM ja AnubaMdhaka0 karavU chai / / iti gAthArthaH / / 45-46 / / artha je jIvo jinavacanane yathArtha rIte jANatA nathI. te jIvo ghaNIvAra bAlamaraNathI mare che. te mahArogAdi kAraNe anekavAra akAmamaraNathI mare che. (45) artha : zastra dvArA svayaM mRtyu pAmanArA, jheranuM bhakSaNa karanArA, agnimAM praveza karanArA, jaLamAM praveza karanArA ane zAstramAM batAvelA upakaraNo sivAyanA padArthano upayoga karanArA jIvo janma-maraNanI paraMparAnA kAraNabhUta bAlamaraNathI mare che. (46) 2010_02 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama uDDamahe tiriyammi vi mayANi jIveNa bAlamaraNANi / dasaNa-nANasahagao paMDiyamaraNaM aNumarissaM / / 47 / / bAlA0 te maraNa kAhai ThAmi marai te kahai chai / urddhaloka bhUtathI navasaI yojana uparAMta lokanta lagai, adholaukika grAmanai viSai bhavanapatinaiM viSaI sAta pRthvInaiM viSaiM / tiryagloka 1800 yojana pramANa e sthAnakanaI viSai / mayANi ka0 anubhavyAM jIvai bAlamaraNa te mATai havai paMDitai sUM karavU te kahii chai / dasaNaM te anazana kartA bAlamaraNano vipAkano jANa cItavai chi havai huM jJAnadarzanaiM karI sahita chato paMDita maraNa viveka maraNa marIsa karIsa iti gAthA / / 47 / / artha : uparokta bAlamaraNa jIvoe UrdhvalokamAM, adholokamAM ane tirachAlokamAM anekavAra meLavyAM che. tethI darzanazAnathI yukta evo huM paMDita maraNane meLavIza. (47) uvveyaNayaM jAI maraNaM naraesu veyaNAo ya / eyANi saMbharaMto paMDiyamaraNaM marasu iNhiM / / 48 / / bAlA0 havai guru te kSapakanaiM dugatino bhaya dekhADavA upadeza dei chai / gAthA-uvveva0 he vatsa ! virAdhita vrata yatInaiM bhaya kAraka jAti janma anaiM maraNa hoi tathA virAdhakanaiM narakanaiM viSai vedanA chedana bhedana zAlmalIvRkSa ziSarAropaNa taptalohaputrikAsamAliMganAdi rUpa hoi / te mATai etalAM vAnAM saMbhArato paMDita maraNa marai havaDAM iti gAthArthaH / / 48 / / arthaH janma ane maraNa udvegane karAvanArA che, narakamAM mAtra vedanA ja prApta thAya che. A vAtane vicArato te paMDitamaraNathI hamaNAM mRtyune pAma. (48) jai uppajjaI dukkhaM to dabbo sahAvao navaraM / kiM kiM me na pattaM saMsAraM saMsaraMteNaM / / 49 / / bAlA0 havai kSapaka guruno upadeza sAMbhalInai kadAci vedanA upanai paNi ima cItavai te kahai chi| gAthA- jai upaje0 jau upajai duHkha kaSTa tau te kaSTa svabhAvika jANavU / paNi AtmA thakI anerau koi karanhAro nathI AtmA ja ehano kartA ehavaM cIMtavai / ahIMi navara zabda punazabdaniM arthaI jANavo e kisyuM duHkha stoka mAtra chai / AgaI maI saMsAranaI viSaiM bhamataI kisyuM kisyuM duHkha na pAmyuM ane te duHkha akAma nijarAiM sahyA havaDA anaMtaguNa nirjarAlAbhanUM hetu chai / ehavU jANI samyag pasaha iti gAthA / / 49 / / artha : jo mRtyakAle duHkha utpanna thAya che to kSapake vicAravuM ke A duHkha to svabhAvathI ja Ave che. mArA sivAya bIjuM koI A duHkhamAM kAraNa nathI. A saMsAramAM paribhramaNa karatA meM Aja sudhImAM kayA duHkho prApta nathI karyA. (49). ___ 2010_02 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 bAlavabodha - bhAvAnuvAdau saMsAracakkavAlammi savve vi ya puggalA mae bahuso / AhAriyA ya pariNAmiyA ya nAhaM gao tattiM / / 50 / / bAlA0 valI kSapaka vairAgI bhAvai chai gAthA saMsAra ka0 bhava tehanAM cakravAla kahatAM samohanai viSai bhamai maI samasta pudgala AhAryA AhArapaNai grahyA / pariNAmiyA tehanA rasa vedavai pariNAmyA tohai paNi teNaI huM tRpti na pAmyUM iti gAthArthaH / / 50 / / - artha H Aja sudhI bhavacakramAM bhamatA evA meM dareka pudgalone AhAra tarIke grahaNa karyA che, tene pariNamAvelA paNa che. chatAM te pudgalothI tRptine pAmyo nathI. to have te AhArAdinI lAlasA zA kAmanI ? (50) taNa - kaTThehi va aggI lavaNajalo vA naIsahassehiM / na imo jIvo sakko tippeuM kAma-1 - bhogehiM / / 51 / / bAlA0 keNai dRSTAntaI saMtoSa na pAmyUM te kahai chai / gAthA taNaka0 tRNakASTaI yama agni atRpt| tathA yama nadInaiM sahasraiM lavaNasamudra atRpta / ahIi sahasra zabda ghaNAno artha bolai chai / paNi sahasrazabdaI dasasaI 1000 na jANavA / tima e jIva kAmabhogaI tRpta karI na sakIi / kAmAH zabdarUpagaMdha / bhogA rasAsparzyAH iti gAthArthaH / / 51 / / 313 - artha : ghAsa ane lAkaDAothI jema agni, hajAro nadIothI jema lavaNa samudra tema kAma ane bhogothI A jIva kyAreya tRpti prApta karI zakato nathI. (51) AhAranimitteNaM macchA gacchaMti sattamaM puDhaviM / saccitto AhAro na khamo maNasA vi pattheuM / / 52 / / 2010_02 bAlA0 havai kSapaka AhAra gRddhanaI doSa cIMtavai chai / gAthA AhAra0 AhAranaI nimittaiM macchA teMdula matsAdika mahAmatsyanAM mukhamAMhi paisatA nIkalatA ghaNA matsya dekhInaI jANai jo huM ehavo zarIrI thAuM tau saghalAnaI khAuM paNi nIkalavA na dauM / eha vaha raudra pariNAmahaM sAtamI pRthivyAI jaai| ahIi adhikAra mATai zabda-rUpa-gaMdha-sparzanAM dRSTAnta mRgapataMgabhramarahastInA jAvA / je mATai ehavo doSai chai / te mATai sacitta AhAra kSaNa mAtra sAdhuna parthivA kSama yukta nahIM iti gAthA / / 52 / / - artha : eka mAtra AhAranI lAlasAnA kAraNe matsyo sAtamI narakamAM jAya che. te kAraNathI mAre to citta AhAra manathI paNa prArthanIya-IcchanIya nathI. (52) Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama pubbiM kayaparikammo aniyANo IhiUNa mai-buddhI / pacchA maliyakasAo sajjo maraNaM paDicchAmi / / 53 / / bAlA0 havai viSayavipAka jANato kSapaka cItavai chei / gAthA-pubbiM ka0 kaya parikammo ka0 prathama anukamaI kIdhI chai parikarma bAra varasanI utkRSTa, bAra mAsanI madhyama, bAra pakSanI jaghanya saMlekhanA jeNai tathA niyANA rahita uhiUNa ka0 vicArInaI mati ka0 mati te tatkAlanI uupnii| buddhi sUkSmArtha vicAraNA rUpa / pachai vicAryA pachai kaSAyaTAlInaI havaDA maraNa zabdaiM anazana aMgIkAra karu chu / iti gAthA / / 53 / / arthaH pUrvamAM karyo che kaSTa sahana karavArUpa parikarma jeNe, anidAna evo, pAchaLathI nAza karyA che kaSAyo jeNe evo huM buddhi-matinA sahAre sajja thaIne maraNane svIkAruM chuM. (3) akkaMDe'cirabhAviya te purisA maraNedasakAlammi / puvakayakammaparibhAvaNAe pacchA parivaDaMti / / 54 / / bAlA0 havai aprastAvaiM je saMlekhaNA karai, tathA anazana paDivajai tehanai apAya kahai chai / gAthA0 akkaMDa ka0 aNaprastAve je ArAdhanA kahitA anazana karai / etale zabda ahIiM athako khiii| tathA cira ghaNA kAla lagai bhAvita saMlekhanAI karI AtmA bhAvyo chai / te paNi aprastAvaI / havai ehavA je puruSa te maraNa deza kAlaMmi ka0 maraNanAM samayanaiM viSaiM puvvaka0 pUrvai kIdhA je karma tehanAM parisamaMtAt / bhAvanA ka0 vipAkodaya thakI pUrvakRta karmanAM udaya thakI ityarthaH / pachai parivaDaMti ka0 nidAnAdika karavai paDai saMyama thakI bhraSTa thAi iti gAthArthaH / / 54 / / artha AtmAne lAMbo samaya bhAvita karyA vagara je AtmAo ayogya samaye aNasaNanI ArAdhanA kare che te pAchaLathI pUrvakRta karmanA udayathI patanane pAme che. nidAna Adi karavAthI gatimAM ya che. (54) tamhA caMdagavijjhaM sakAraNaM ujjueNa puriseNaM / jIvo avirahiyaguNo kAyavvo mukkhamaggammi / / 55 / / bAlA0 je mATai ehavauM to havai kisyuM karavU te gurupadeza kahi chai gAthA-tamhA ca0 teNai kAraNai caMdagavajhaM rAdhAvedha te sAvadha na puruSai syAnai arthaI sakAraNaM ka0 svargamokSAdi sukhanaiM hetaiM yama rAdhAvedha sakAraNa rAjyAdi lAbhanai kAjai sAvadhAna paNaiM sAdhIi tima anazanarUpIuM rAdhAvedha sakAraNa mokSAdi lAbhanaiM hetaiM sAvadhAnapaNai sAdhavo iti bhAvArthaH / te sAdhavAno upAya kahIi chai / jIva avirAdhita guNaka0 jJAnadarzana cAritra guNai karI amukta sahita karavo / 2010_02 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 315 mokSamArga niviSaI jJAnadarzanacAritrataparUpa te mokSamArga kahai ehavo guNavaMta hui to anazanarUpa rAdhAvedha sAdhai iti gAthArthaH / / 55 / / artha : rAdhAvedha tulya aNasaNane mokSanA lakSathI ArAdhanAra AtmAe potAnA AtmAne mokSamArgamAM guNayukta banAvavo joIe. (55) bAhirajogavirahio abhitarajhANajogamallINo / jaha tammi desakAle amUDhasanno cayai dehaM / / 56 / / bAlA0 keNai prakAraiM te mokSamArganai viSai ehavo jIva thAi te kahai chai / gAthA - bAhira0 bAhyayogya ka0 upagaraNAdika teNaI karI rahita mamattvano aNakartA tathA abhyaMtara dhyAna yogya tIrthaMkara sAdhunA guNakIrtanarUpa tehanai allINo ka0 Azrao hoi tima karavo / yama te deza kAlanaiM viSai maraNAvasara niviSaI amUDhasanno ka0 sAvadhAna chatau deha zarIranaiM chAMDIi iti gAthA / / 56 / / artha : A pramANe maraNanA avasare bAhyayogathI rahita ane atyaMtara yogamAM lIna banelo te sAvadhAna manavALo sAdhaka dehano samAdhipUrvaka tyAga kare che. (paka) haMtUNa rAga-dosaM bhittUNa ya aTThakammasaMghAyaM / jammaNa-maraNa'rahaTTaM chettUNa bhavA vimuccihisi / / 57 / / bAlA0 have jeNai prakArai deha chAMDai tehanaiM kisyuM hoi te guru kSapakanai kahai chai / gAthA - haMtUNa0 he vatsa ! tUM rAgadveSa haNInaiM tathA aSTakarmano saMghAta samUha bhedInaiM tathA janmajarAmaraNarUpI yA arahaTTanai chedInai / bhava saMsAra thakI mUkAIsa / aI bhAva janmamaraNarUpIyA arahaTTanaiM viSai saMsArI jIva karma rUpaNI rAzi baMdhyA balIvardanI paraiM bhamai chai tihAM paNi je pramAdI chatA bhamai te guNarUpa mAlA bhAMjInaiM narakakupamAMhi paDai / tIvra duHkha sahai anai je apramattapaNaiM bhamai te guru dezanAi karI vRSTi thakI mUMkaNA baMdha rahi huMtA sugati pAma / eNI parai tUMha paNi mUkAyIsa iti bhAvArthaH / iti gAthArthaH / / 57 / / arthaH aNasaNanuM varNana karyA pachI guru paralokamAM mukitanA phaLane batAvatA kahe che ke, he vatsa ! A rIte mRtyune varelo tuM rAga-dveSane haNIne, ATha karmanA samUhane bhedIne ane janmamaraNanI paraMparAne chedIne saMsArathI mukta banIza. (57) eyaM savvuvaesaM jiNadiTuM saddahAmi tiviheNaM / tasa-thAvarakhemakaraM pAraM nibvANamaggassa / / 58 / / bAlA0 ehavaM gurui kahyA pUMThai te anazana karttA kahai chei / gAthA - evaM savvuvae0 e saghalo 2010_02 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam tumhAro kahyo upadeza trividhai manovacanakAyAI karI saddahuM chauM / upadeza kehavo chai jiNadiTTha kevalIdRSTa / valI kehavo chai - trasa sthAvara prANInaiM kSemano karanhAro / kalyANakArI valI kehavo chai- nivvANamArga mokSamArgano pAra tIra chai / mokSadAtAra gAthArtha: / / 58 / / 316 artha : gurunA hitopadezane sAMbhaLI kSapaka (zramaNa) kahe che ke, "jinezvara bhagavaMte upadezelA A sarva hitopadezanI huM zraddhA karuM chuM. mana-vacana-kAyAthI huM teno svIkAra karuM chuM. kAraNa ke, A hitopadeza trasa ane sthAvara jIvonuM kalyANa karanAro che ane mokSamArgano pAra pamADanAra che. (58) na hu tammi desakAle sakko bArasaviho suyakkhaMdho / savvo aNuciMteuM dhaNiyaM pi samatthacitteNaM / / 59 / / bAlA0 pUrvai je jIva guNa sahita karavoe ehavauM kahayauM / te tau zrutaciMtana thakI ja hui / anai te zruta ketalU eka cIMtavivauM te zruta ciMtananA kahai chei / gAthA na huM taMmi de0 emivi0 yugma te chehalai kAlai saMdhi baMdhana zrathala thItai jIhavA bala khalAzai huMtai, bAravidha zrutaskaMdha dvAdazAMgarUpa saghalau cIMtavI na sakIiM / ghaNiyaM ka0 atihiM samartha citta hui gADhau zaktivaMta hui tohi paNi iti gAthArthaH / / 59 / / artha : aNasaNano svIkAra karyA pachI maraNa upasthita thAya te samaye samartha cittavALo paNa sAdhaka saMpUrNa dvAdazAMgInuM ciMtana-smaraNa-punarAvartana karavA mATe samartha banI zakato nathI. (59) gammi vi jammi pae saMvegaM vIyarAyamaggammi / gacchai naro abhikkhaM taM maraNaM teNa mariyavvaM / / 60 / / bAlA0 te bhaNI te avasaranaI viSai jeNai ekaI padaI bhaNyaI huMtaI jIva vItarAgamArganaI viSai saMvega vairAgya abhIkSNa niraMtara pAmai / te maraNa vairAgya saMyukta teNaka0 ka0 te pada aNavIsAratai maravuM iti gAthA / / 60 / / artha : zAstranA eka mAtra je padanA abhyAsa-ciMtana-parAvartanathI AtmA vItarAga mArgamAM AgaLa vadhIne saMvegane prApta kare te pada te gAthAnA ciMtana-parAvartana karatA karatA mRtyune svIrapuM bheje. (50) - - tA egaM pi silogaM jo puriso maraNadesakAlam / ArAhaNovautto ciMtato''rAhago hoi / / 61 / / bAlA te bhI kisyuM karavuM / gAthA - tA egaMpi0 te mATai eka paNi zloka paMcaparameSThi 2010_02 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 bAlavabodha-bhAvAnuvAdau 317 namaskArAdikarUpa je puruSa maraNa-dezakAlanaiM viSai ArAdhanAiM anazana sahita hu~tau cItavai smarai te puruSaI [....] ArAdhaka hui iti gAthArthaH / / 61 / / artha tethI paMcaparameSThIne namaskArarUpa eka zlokanA smaraNamAM lIna banIne je ArAdhaka mRtyune prApta kare che te ArAdhaka bane che. (91) ArAhaNovautto kAlaM kAUNa suvihio sammaM / ukkosaM tini bhave gaMtUNaM lahai nivvANaM / / 2 / / bAlA0 havai te ArAdhakanai kisyuM phala hui te kahe chai - gAthA - ArAhaNA0 ArAdhanAI anazanaiM karI upayukta sAvadhAna je hui te kAla karInaI suvihiu ka0 susAdhu / sammaM ka0 zuddha bhAvai karI susAdhu utkRSTa ArAdhanA ArAdhyA thakI triNi bhava pAmInaI pacha nirvANa mokSa pAmaMi / e gAthAno ehavo bhAva je jo parama samAdhiI kAla karai tau anuttarai jai bhavi sIjai iti bhAvaH / __ ahIi guru prataiM ziSya bolyo - je graMtha teraha [?] utkRSTa thakI niraMtara aSTa bhavanI ArAdhanAI mokSa jAi ehavaM kartuM chai anaiM ahIiM triNiM bhava kahyAM te kasyA mATai ? guru bolyA - je eka bhava kahyo te vrajaRSabhanArAcasaMhanana Azri jANavo anai ahIiM triNi bhava kahyAM te sevArta saMhanana AzrI jANavA je bhaNI sevArtta saMhanano ghaNI utkRSTa ArAdhai te triNi bhavai sIjai / te mATai ahIiM utkRSTa zabda ArAdhanAnaiM valagADIi, paNi bhavanai valagADIi nahI, bhava AzrI to sevAta saMhananI paNi ATha bhava karai iti gAthArthaH / / 2 / / artha: suvihita ane ArAdhanAmAM upayukta cittavALo te sAdhaka samyagu prakAre mRtyu pAmIne utkRSTathI trAmamA ni bhokSane prApta 42 cha. (72) samaNo tti ahaM paDhama, bIyaM savvattha saMjao mi tti / savvaM ca vosirAmi, eyaM bhaNiyaM samAseNaM / / 3 / / bAlA0 havai te kSapaka ArAdhanAnUM phala jANI kisyuM cItavatA sarva chAMDai te kahai chai / gAthA-samaNu0 hu prathama zramaNa chu, mahAvratano aMgIkAra kartA / tA bIjUM saMyata chu / samiti gupti yukta, te mATai mAharai pratibaMdhaI tathA AhArAbhilASaI kisyUM kAma hue sarva vosirAyU~ chu e saMkSepai kSapakanI bhAvanAnUM svarUpa kAuM iti gAthA / / 3 / / artha : A pramANe ArAdhanAnA phaLane jANanAra ArAdhaka potAne uddezI vicAre che ke, "huM sau prathama zramaNa chuM, bIjA naMbare huM saMmata chuM. to have huM sarva padArtho ane tenA pratyenA mamatvane vosirAvuM chuM. A pramANe aNasaNano svIkAra karanAranuM svarUpa TUMkamAM kahevAyuM. (13) 2010_02 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakama laddhaM aladdhapuvvaM jiNavayaNaM subhAsiyaM amayabhUyaM / gahio suggaimaggo nAhaM maraNassa bIhemi / / 64 / / bAlA0 valI yama kSapaka bhAvanA bhAvaI te kahIi chei / gAthA-laddhaM0 mai saMsAramAMhi bhavatai e ArAdhanA vastu kahIi nathI pAmI te havaDA mai pAmI paNi te kehavI chai jinavacana - siddhAMtanaI viSai bhalI parI kahI chai valI kehavI chai amRtabhUta amRta sarIkhA chai janma-jarAdi dAha jvara uhalavai te mATai jeha bhaNI ehavI vastu mai pAmI te mATai sugati mArga mai grAu / e kAraNa huMtI maraNa thakI nathI bIhatau iti gAthA / / 64 / / artha Aja sudhI nahi prApta thayeluM, amRta tulya zrI jinavacana rUpa subhASita meM meLavyuM che. tenA prabhAve sadgatino mArga meM grahaNa karyo che. tethI have huM maraNathI Darato nathI. (14) dhIreNa vi mariyavvaM, kAuriseNa vi avassa mariyavvaM / duNhaM pi hu mariyavvaM, varaM khu dhIrattaNe mariuM / / 65 / / bAlA0 tathA valI bhAvanA ja kahai chai / gAthA - dhIre0 dhIra paNai subhaTapaNai paNi maravU, anai kAyarapaNai paNi avazya maravU / behu prakArai huM zabdaI pragaTa maravU to havai dhIrapaNai maravU bhaluM / khu zabdai nizcayai iti gAthA / / 65 / / artha : dhIra puruSone paNa maravAnuM che. kAyara puruSone paNa maravAnuM che. baMnene nizcayathI maravAnuM che to dhIrapaNA vaDe maravuM zreSTha che. (65) sIleNa vi mariyavvaM, nissIleNa vi avassa mariyavvaM / doNhaM pi hu mariyavvaM varaM khu sIlattaNe mariuM / / 66 / / bAlA0 sIle0 zIla ka0 sadAcArapaNai paNi maravU anai duzIla bhraSTAcAra paNai paNi maravU behu iM prakAraiM maravU to havai zIlapaNaiM jinAjJA pAlavai karI maravU yukta iti gAthArtha / / 66 / / artha zIlavAna puruSone paNa maravAnuM che. zIla rahita puruSoe paNa maravAnuM che. baMnee nizcayathI karavAnuM che. to zIlavAnapaNA vaDe maravuM zreSTha che. (13) nANassa daMsaNassa ya sammattassa ya carittajuttassa / jo kAhI uvaogaM saMsArA so vimuccihisi / / 67 / / bAlA0 havai kSapaka sthira thayi hutai guruupadeza cihuM gAthAI karI kahai chai / nANa0 cira0 2010_02 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 bAlavabodha - bhAvAnuvAdau 319 nikka0 evaM * tatra prathama gAthArthaH - vizeSopayoga lakSaNa te jJAna kahIi anai sAmAnya upayoga te darzana kahI / tathA samyaktva niHzaMkitAdi aSTa prakAra / tathA cAritra paNi samiti guptinaI bhedai karI aSTaprakAre / eTalA bhedanai viSai je sAdhu upayoga sAvadhAna paNauM karasyai te sAdhu - saMsAra thakI mUkAsyai chUTasya iti gAthArthaH / / 67 / / artha : jJAnamAM, darzanamAM ane cAritrathI yukta samyaktvamAM je sAdhaka upayogazIla bane che te saMsArathI mukta bane che. (67) cira usiya baMbhayArI papphoDeUNa sesayaM kammaM / eggars visuddha gacchai siddhiM dhuyakileso / / 68 / / bAlA0 dvitIya gAthArthaH cira ghaNA kAla lagai, uSita kahatA sevyau chai brahmacAraka0 sadAcAra jeNai ehavo je sAdhu hoi te paphoDiUNa ka0 TAlInai sesayaM kammaM pUvaI kSepavatAM je zeSa rahuM karma te karmanaI TAlInaiM anapUrvaI anukramaI pradhAna pradhAnatara guNasthAnaka paDivajaha karI vizuddha nirmala thatau siddhi mokSanaI viSaI jAi / kehavo chai te sAdhu ? dhuya kileso0 kleza sAta bhaya jeNai TAlyA chai ehavo iti gAthA / / 68 / / artha : A pramANe ci2kALa sudhI AtmaramaNatA karanAro, karma kalezano nAza karanAro ane zeSa karmane toDIne krame karIne vizuddha banelo te sAdhaka siddhigatine pAme che. (98) nikkasAyarasa daMtassa sUrassa vavasAiNo / saMsAraparibhIyassa paccakkhANaM suhaM bhave / / 69 / / bAlA0 atha tRtIya gAthArthaH kaSAyarahita tathA iMdriya noindriyanA damanhAranaI, tathA moharUpIu malla jIpavAnai zUra subhaTa chai je tehanaiM / tathA vavasAiNo ka0 dharmarUpa vyavasAya karavA udymvNtni| tathA saMsAra thakI bIhatAnaI je pratyAkhyAna bhAjai tehanaI bahula saMsAra thAi / eNai prakArai bIhatAnaiM je paccakkhANa anazanarUpa te zubhakArIu zubhaphalakarttA hui iti gAthA / / 69 / / artha : niSkaSAya avasthAne pAmelo, dAnta, zUravIra, mokSamArgamAM udyamazIla ane saMsAranA bhayane pAmelA sAdhakanuM paccakkhANa zubhaphaLane ApanAruM thAya che. (69) eyaM paccakkhANaM jo kAhI maraNadesakAlammi / dhIro amUDhasanno so gacchai uttamaM ThANaM / / 70 / / bAlA0 atha caturtha gAthArthaH e pUvokta pratyAkhyAna yako karasyai maraNanA avasAnanai viSai te 2010_02 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam dhIra buddhivaMta / amUDhasanno ka0 jehanaiM saMjJA jJAna mUDha bhrama sahita nathI / saMpUrNajJAnI ityarthaH / ehavo te sAdhu zAzvata sthAna nizcalasthAnaka pAmasye iti gAthArthaH / / 70 / / artha: AvA aNasaNanA paccakakhANane je sAdhaka maraNa samaye kare che te dhIra ane saMpUrNa zAnavANo sA5 uttama sthAna-mokSane 5 cha. (70) dhIro jaramaraNaviU vIro vinnANa-nANasaMpanno / __ logassujjoyagaro disau khayaM savvadukkhANaM / / 71 / / bAlA0 havai adhyayana pAMtai zAstrakAra tIrthaMkara nai AzIrvAda vacana kahai chai - gAthA dhIro0 ghI kahatA buddhi teNai karI zobhai te dhIra kahIi tIrthaMkara ityarthaH / te tIrthakara kehavA chai - jarA tathA maraNanA kSaya karavAnA upAyanA jANa valI kehavA chai - ghI buddhi samasta bhavyanaiM Apai te mATai dhIra kahIi / valI kehavA chai ? vizeSa jJAna kevalajJAna tathA sAmAnya paNai jANIi te mATai bIjA nANa zabdano artha kevaladarzana jANavo / teNai kevalajJAna kevaladarzanai karI shit| valI kehavA chai - lokamAhi janmAdi kalyANaiM karI dravyaudyota kevalajJAnaI karI bhAvaudyotanA karanhAra ehavA tIrthaMkara sarva duHkhano kSaya disau kahatAM karau / havai e gAthAno bIjo pATha kiMhA eka vIro jaramaraNaviu ehavau chai - tihAM vIra zabdaI carama tIrthaMkara jANavAM anai e zAstranA karttAnUM nAma paNi gupti jANavU / eTalA bhaNI je e graMthano kartA vIrabhadrasAdhu chai / te bhaNI te nAmano dezamAtra vIra zabda jANavo iti gAthArthaH / / 71 / / artha : potAnA kSAyikabhAvathI zobhanArA, janma-maraNane jANanArA, viziSTa kevalajJAnathI yukta ane cauda rAjalokarUpa lokano udyota karanArA vIra paramAtmA sarvaduHkhonA kSayane 42naa2| thAmao. (71) / / iti AturapratyAkhyAna bAlAvabodha saMpUrNa / / // mAvAnuvAi smaapt|| * bhAvAnuvAi bhUgAthA bhu45 svataMtra cha. 240 mu45 428 nathI. - saMpA. 2010_02 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 2 zrIupadezaprAsAdAntargatatriSaSTidurthyAnam triSaSTirthyAnasthAnAni, utpannAnyArttaraudrataH / tatsvarUpaM likhAmi, dvitIyaprakIrNasUtrataH // 1 // spaSTaH / AurapaccakhANapayannAsUtrapAThastu 'annANaMjhANe' ityAdijJeyaH / tathAhi ajJAnadhyAnam-ajJAnameva zreyo vyAkhyAnakaraNAdyAyAsAbhAvAt evaM manasi cintanaM, paJcamIdRSTAntoktavasudevAcAryasyeveti na dhyeyam / / 1 / / anAcAro duSTAcAraH taddhyAnaM vallaradAvaM dhyAyataH kauMkaNasAdhoriva ziSyadevAnAmanAgamanAdutpravrajitukAmasyASADhasUreriva vA / / 2 / / kudarzanaM bauddhAdirUpaM tasya dhyAnaM surASTrazrAddhasyeva // 3 // krodhadhyAnaM kUlavAlakagozAlakapAlakanamucizivabhUtiprabhRtInAmiva / / 4 / / mAnadhyAnaM bAhubalisubhUmaparazurAmAbhinivezAgatasaGgamAdInAmiva / / 5 / / paravipratAraNarUpA mAyA tasyA dhyAnaM mAyAdhyAnam ASADhabhUtisAdhoriva ||6|| lobhadhyAnaM siMhakesarisAdhoriva / / 7 / / rAgo'bhiSvaGgamAtraM sa ca kAmarAgasneharAgadRSTirAgabhedAttridhA, tatra kAmarAgo viSNuzriyAM vikramayazorAjasyeva, sneharAgo dAmannakazvazurazreSThina iva svaputramaraNazravaNato hRdayasphoTAt, dRSTirAgo brahmalokAdAgatya svadarzanAnurAgataH svaziSyaM prati 'Asure ramase' ityAdi bhaNataH kapilasyeva, tasya dhyAnaM na kAryam / / 8 / / aprItimAtraM paradrohAdhyavasAyo vA dveSastasya dhyAnaM madhupiGgapippalAdayoriva, harivaMzotpattau vIrakadevasyeva vA / / 9 / / mohanaM mohaH tasya dhyAnaM, mohAdviSNutanuM vahato balabhadrasyeva / / 10 / / icchA saMbhAvyamAnalAbhasyArthasyAbhilASAtirekaH tasyA dhyAnamicchAdhyAnaM, mASadvayArthinaH koTisuvarNalAbhe'pi pravardhamAnalobhasya kapilasyeva / / 11 / / mithyA viparyastadRSTitvaM taddhyAnaM mithyAdhyAnaM jamAligoviMdaprabhRtInAmiva / / 12 / / mUcchA'tyarthaM pUrvaprAptasya rAjyAderabhiSvaGgaH svaputrANAM jAtamAtrANAM hiMsakasya kanakadhvajasyeva / / 13 / / 2010_02 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam zaGkanaM zaGkA saMzayakaraNaM tasya dhyAnaM zaGkAdhyAnam, avyaktavAdinAmASADhAcAryaziSyANAmiva / / 14 / / anyAnyadarzanAgrahaH kAGkSA taddhyAnaM kAGkSAdhyAnam 'kapilA itthaM pi ihayaM pi' itivadato mariceriva / / 15 / / - gRddhiH AhArAdiSvatyantamAkAGkSA tasyA dhyAnaM gRddhidhyAnaM mathurAmaGgusUreriva kaNDarikarAjasya muktavratasyeva vA // 16 // AzA parasatkavastuprAptyabhilASarUpA tasyA dhyAnamAzAdhyAnaM nighRNabrAhmaNapAtheyaM prati niHpAtheyasya mUladevasyeva / / 17 / / tRSA parISahodayajanyaH pIDAvizeSaH tayA yad dhyAnaM tRSAdhyAnaM tRSArtasya mArge gacchato janakasAdhusahitasya kSullakasyeva / / 18 / / kSudhayA yaddhyAnaM kSudhAdhyAnaM rAjagRhodyAnAgatalokAn prati hananA yotthitasya dramakasyeva / / 19 / / alpakAlagamyo'dhvA panthAH tasya dhyAnaM pathidhyAnaM potanapuramArgaM gaveSayato valkalacIriNa iva / / 20 / / viSamamArgaH mahAn panthAH tasya dhyAnaM viSamamArgadhyAnaM sanatkumAraM gaveSayato mahendrasiMhasyeva, brahmadattagaveSakasya vA varadhanasyeva / / 21 / / nidrAparatantrasya dhyAnaM nidrAdhyAnaM styAnaddhinidrayA 1-mahiSamAMsabhakSakaH 2-hastidantotpATaka 3-modakAbhilASuka sAdhUnAmiva / / 22 / / nidAnaM svargamAdiRddhiprArthanaM bhavAntaraviSayaM navaprakAraM tasya dhyAnaM nidAnadhyAnaM nandiSeNasaMbhUtidraupadyAdInAmiva / / 23 / / sneho mohodayajaH prItivizeSaH putrAdiSvatyantAnurAgaH marudevIsunandA'rhanakamAtrAdInAmiva / / 24 / / kAmo viSayAbhilASastasya dhyAnaM kAmadhyAnaM hAsAprahAsApralobhitasya kumAranandisvarNakArasyeva rAvaNasyeva vA / / 25 / / apamAnataH paraguNaprazaMsAyAmI(I)Ato vA cittasya kaluSabhAvaH kAluSyaM malInatA tasya dhyAnaM kAluSyadhyAnaM bAhusubAhuprazaMsAmasahamAnayoH pIThamahApIThayoriva siMhaguhAvAsisAdhoriva vA / / 26 / / kalaho vAcikA rATiH tasya dhyAnaM rukmiNIsatyabhAmayoH vyatikare kamalAmelAjJAte nAradasyeva // 27 // yuddhaM vairiprANavyaparopaNo'dhyavasAyastasya dhyAnaM bandhuhallavihallavinAze ceTakena saha koNikasyeva / / 28 / / 2010_02 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-2 triSaSTidurdhyAnam 323 nirgataM yuddhaM prANaprahANarUpamadhamaM yasmAttat niyuddhaM yaSTimuSTAdibhireva jayakArakaM tasya dhyAnaM niyuddhadhyAnaM bAhubalibharatayoriva / / 29 / / ___ saGgaH parityakteSvapi punaH saMyogAbhilASaH tasya dhyAnaM saGgadhyAnaM rAjImatyAM rathanemeriva nAgilAyAM bhavadevasyeva vA / / 30 / saGgraho'tyantamatRptyA dhanopArjanaM tasya dhyAnaM saGgrahadhyAnaM mammaNasyeva / / 31 / / vyavahAraH svakAryanirNayArthaM rAjakulAdau nyAyakAraNaM tasya dhyAnaM vyavahAradhyAnaM svaputranirNayArthaM dvayoH sapatnyoriva / / 32 / / krayaNaM krayo lAbhArthamalpamUlyena bahumUlyavastugrahaNaM, vikrayaNaM vikrayo bahunA mUlyenAlpamUlyavastudAnaM, krayazca vikrayazca krayavikrayau tayordhyAnaM krayavikrayadhyAnaM karpAsavikrAyakavaNija iva / / 33 / / anarthadaNDo niHprayojanaM hiMsAdikaraNaM tasya dhyAnamanarthadaNDadhyAnaM durdAntamattatayA dvaipAyanaM skhalIkurvatAM zAmbAdInAmiva / / 34 / / Abhogo jJAnapUrvako vyApArastasya dhyAnamAbhogadhyAnaM vipranetrAbhiprAyeNa phalAnyapi mardayato brahmadattasyeva / / 35 / / anAbhogo'tyantavismRtistasya dhyAnamanAbhogadhyAnaM vismRtacAritrasya prasannacandrasyeva / / 36 / / aNaM RNaM tenAvilastasya dhyAnaM RNadhyAnaM tailakarSalastryAyatibhaginyA iva / / 37 / / vairaM mAtApitrAdivadhotthaM rAjyApahArAdibhavaM vA tasya dhyAnaM vairadhyAnaM parazurAmasubhUmAdInAmiva sudarzanaM prati abhayAdevyA vyantarIbhUtAyA iva / / 38 / / vitarka UhaH kathaM rAjyAdi grahISye iti cintA tasya dhyAnaM vitarkadhyAnaM nandarAjyaM jighRkSozcANAkyasyeva / / 39 // hiMsA mahiSAdijIvamAraNaM tasya dhyAnaM hiMsAdhyAnaM kUpakSiptakAlazaukarikasyeva / / 40 / / hAso hAsyaM tasya dhyAnaM hAsadhyAnaM caNDarudrAcAryaziSyasyeva mitrasahitasya / / 41 / / prahAsa upahAso nindAstutirUpastasya dhyAnaM prahAsadhyAnaM 'vaMdAmi te nemittiyakhavagA' iti vArtikamuniM prati vadatazcaNDapradyotasyeva / / 42 / / prakRSTo dveSaH pradveSastasya dhyAnaM pradveSadhyAnaM marubhUtiM prati kamaThasyeva zrIvIraM prati karNayoH kASThazalAkAdvayaM kSipato gopAlasyeva vA / / 43 / / _ 2010_02 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam paruSamatiniSThuraM karma tasya dhyAnaM paruSadhyAnaM brahmadattaM prati culanyA iva yugabAhuM prati maNirathasyeva vA / / 44 / / bhayaM mohAntargatA nokaSAyarUpA prakRtiH kRtagajasukumAlopasargasya somilazvazurasyeva / / 45 / / rUpyate nirIkSyata AdarzAdAviti rUpaM tasya dhyAnaM rUpadhyAnaM, taJca dvidhA svarUpadhyAnaM pararUpadhyAnaM ca tatra madIyaM rUpaM zobhanamiti svarUpadhyAnaM sanatkumArasyeva, pararUpadhyAnaM tu zreNikacitralikhitaphalakaM vIkSamANayoH sujyeSThAcelaNayoriva / / 46 / / AtmaprazaMsAdhyAnaM zakaTAlamantrito nijakRtakAvyaprazaMsAmabhilaSato vararuceriva svavijJAnaM kozAyA darzayato rathakArasyeva vA / / 47 / / paranindAdhyAnaM kUrakaDukaM prati caturNAM kSapakANAmiva // 48 // parasya gardA parasamakSaM doSodghaTTanaM tasyA dhyAnaM paragarhAdhyAnaM saGghasamakSaM durbalikApuSpamitraM garhamANasya goSThAmAhilasyeva / / 49 / / parigraho dhanadhAnyAdirUpastasya dhyAnaM gatavibhavasya vibhAvArthe vA cArudattasyeva munipatimunirodhakakuMcikasyeva vA / / 50 // parasyAsadbhUtadoSAviSkaraNaM paraparivAdastasya dhyAnaM paraparivAdadhyAnaM subhadrAM prati zvazrUnanAndRNAmiva / / 51 / / parasyAnaparAdhino'pi AtmakRtadoSacaTApanaM paradUSaNaM tasya dhyAnaM paradUSaNadhyAnaM bhadrakavRSabhaM prati matpatiranena hata itisvadoSamapalapantyA jinadAsabhA yA iva / / 52 / / ArambhaH paropadravaH tasya dhyAnamArambhadhyAnaM kuruDotkuruDayoriva dvaipAyanasyeva vA / / 53 / / saMrambho viSayAdiSu tIvrAbhilASastasya dhyAnaM saMrambhadhyAnaM jananyuparodhato vrataM pAlayato'pi viSayAbhilASiNaH kSullakakumArasyeva / / 54 / / pApaM parastrIsevAdi tasyAnumodanaM bhavyamanena kRtamiti vadanaM tasya dhyAnaM pApadhyAnaM dhanyo'yaM bhogI bhramarabhUpa ityAdyanumodakajanAnAmiva / / 55 / / adhikaraNaM pApotpattihetusthAnaM tasya dhyAnamadhikaraNadhyAnaM vApIdhyAnatatparasya nandamaNikArasyeva / / 56 / / asamAdhinA eSa mriyatAmiti cintanamasamAdhimaraNadhyAnaM skandakAcArya prati kSullakaM prathamaM yantre pIlayato'bhavyapAlakasyeva / / 57 / / 2010_02 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 pariziSTam-2 triSaSTidurdhyAnam / karmodayapratyayena karmodayahetunA dhyAnaM karmodayapratyayadhyAnaM prathamaM zubhapariNAmavato'pi pazcAt kutazcitkarmodayato'zubhapariNAmatvaM paryantakAle viSNoriva / / 58 / / rAjyaizvaryAdirUpA RddhistayA gauravamAtmotkarSarUpaM tasya dhyAnamRddhigauravadhyAnaM darzArNabhadrasyeva / / 59 / / rasagauravadhyAnaM rasanedriyagrAhyarasastena gauravaM yathA mama rasavatIrasAstathA kimanyasyApi santi ? ityabhimAnarUpaM tasya dhyAnamudakajJAtoktajitazatrurAjasyeva subuddhimantriNo'gre rasavatIrasAn prazaMsataH / / 60 / / sAyAgAravaMjhANe [sAtAgArava-dhyAnaM] sAtaM sukhaM tena gauravaM garvo yathA'hameva sukhItyabhimAnasya dhyAnam / / 61 / / ___ averamaNaMjhANe [aviramaNa-dhyAnaM] na viramaNamaviramaNaM tasya dhyAnaM mA bhUt putrayoviramaNa iti buddhimaGgIkRtya pitarau sutau prAhatuH-ete sAdhavo mAMsAzino rAkSasA ityatastatpAve na gantavyamiti tanayavihita-pratAraNayo gupurohitayazayoriva yadvA devena pratibodhyamAnasyApi muhurmuhuviratiM tyajato metAryasyeva / / 2 / / __ amuttimaraNaMjhANe [amuktimaraNa-dhyAnaM] muktirmokSagatiH na muktiramuktiH saMsArasukhAbhilASa ityarthaH tena maraNaM tasya dhyAnaM muktivighnakarametannidAnaM mA kuru iti punaH punazcitreNa bhrAtRsAdhunA nivAryamANasyApi etAM cakrivibhUtimanubhUya muktimapi na spRhaye'hamityAdyazubhabhAvena nidAnaM kurvataH saMbhUtamuneriva / / 3 / / dhyAnasvarUpANi nizamya mithyAduSkRtyayogyAni vivekavadbhiH / anekakarmapracayAtmakAni, heyAni sarvANi vicAramArge / / 1 / / 2010_02 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-3 lahu-AurapaJcakkhANaM (1) [gA. 1-5 paMcamaMgalasumaraNapuvvaM pAvavosiraNaM] arahaMtA maMgalaM majjha, arahaMtA majjha devayA / arahaMte kittaittANaM vosirAmi tti pAvagaM / / 1 / / siddhA ya maMgalaM majjha, siddhA ya majjha devayA / siddhe ya kittaittANaM vosirAmi tti pAvagaM / / 2 / / AyariyA maMgalaM majjha, AyariyA majjha devayA / Ayarie kittaittANaM vosirAmi tti pAvagaM / / 3 / / ujjhAyA maMgalaM majjha, ujjhAyA majjha devayA / ujjhAe kittaittANaM vosirAmi tti pAvagaM / / 4 / / sAhavo maMgalaM majjha, sAhavo majjha devayA / sAhavo kittaittANaM vosirAmi tti pAvagaM / / 5 / / [gA. 6-8 arahaMtAINaM khAmaNA] arahaMta-siddha-pavayaNa-Ayarie gaNahare mahiDDhIe / jaM AsAiyA tiviheNaM khAmemo savvabhAveNaM / / 6 / / sAhUNa sAhuNINa ya sAvaya-sAvINa cauviho saMgho / jaM maNa-vaya-kAehiM AsAiya taM pi khAmemi / / 7 / / khAmemi savve jIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUesu, veraM mamaM na keNai / / 8 / / [gA. 9 uttamaTThArAhaNA] namo samaNassa bhagavao mahai-mahAvIra-vaddhamANasAmissa / uttimaDhe gayamaNo paJcakkhAmi tti pAvagaM / / 9 / / [su. 10, aTThArasapAvaTThANavosiraNaM] savvaM pANAivAyaM 1 savvaM musAvAyaM 2 savvaM adinnAdANaM 3 savvaM mehuNaM 4 savvaM pariggahaM 5 savvaM 2010_02 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 3 lahu - AurapaccakkhANaM kohaM 6 savvaM mANaM 7 savvaM mAyaM 8 savvaM lobhaM 9 savvaM pejjaM 10 dosaM 11 kalahaM 12 abbhakkhANaM 13 arairaI 14 pesunnaM 15 paraparivAyaM 16 mAyAmosaM 17 micchAdaMsaNasallaM 18, icceiyAI aTThArasa pAvaTThANAI jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM, na karemi na kAravemi karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, aIyaM niMdAmi, paDuppannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmi taM jahAarahaMtasakkhiyaM siddhasakkhiyaM sAhusakkhiyaM devasakkhiyaM appasakkhiyaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirAmi / / 10 / / [su. 11 gA. 12 sarIrAivosiraNA] piya imaM sarIraM iTThe kaMtaM maNunnaM maNAmaM nAmadhijjaM vesAsiyaM aNumayaM bahumayaM bhaMDakaraMDagasamANaM rayaNakaraMDabhUyaM uvahi vva surakkhiyaM mA NaM sIyaM, mA NaM uNhaM, mA NaM khuhA, mA NaM pivAsA, mA NaM daMsA, mA NaM masagA, mA NaM corA, mA NaM vAlA, mA NaM vAiyapittiya-siMbhiya-sannivAiyA vivihA rogAyaMkA ya phusaMtu, imaM pi sarIraM apicchamehiM UsAsa- nIsAsehiM jAvajjIvAe vosirAmi tti kaTTu je kei uvasaggA divvA vA mANussA vA tirikkhajoNiyA vA te savve sammaM sahiyavvA khamiyavvA ahiyAsiyavvA titikkhiyavvati kaTTu / / 11 / / AhAraM uvahiM dehaM puvviM duccinnANi ya / apacchimaUsAsa- nIsAsehiM savvaM tiviheNa vosire / / 12 / / [gA. 13 - 14. apacchimasAgAra-nirAgArapaJcakkhANaM] icceiyaM nirAgAraM paccakkhANaM tu kittiyaM / kAlassa parimANeNaM sAgAraM taM viyAhiyaM / / 13 / / bhAvei bhAviyappA aNiccayAIo bhAvaNA savvA / khAmei savvasatte khamai ya so savvasattANaM / / 14 / / [gA. 15-27. savvajIvakhAmaNA / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / puDhavittamuvagaNaM je dUmiyA te vi khAmi / / 15 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / AuttamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 16 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / uttamuvagaNaM je dUmiyA te vi khAmi / / 17 / / 327 2010_02 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / vAuttamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 18 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihaz2AIsu / vaNassaittamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 19 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / vigalattamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 20 / / saMsArammi aNate paribhamamANeNa vivihajAIsu / narayattamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 21 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / tiriyattamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 22 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / / maNuyattamuvagaeNaM je damiyA te vi khAmemi / / 23 / / saMsArammi aNaMte paribhamamANeNa vivihajAIsu / / devattamuvagaeNaM je dUmiyA te vi khAmemi / / 24 / / iya ega do ya tiNNi ya cauro paMcidiyattajutteNaM / nANAvihanAraya-tiriya-maNuya-devattapatteNaM / / 25 / / mANasA vayaNA kAeNa dUmiyA je mae'ttha saMsAre / khAmemi ahaM savve, majjha vi ya khamaMtu te savve / / 26 / / volINANAgaya-vaTTamANakAlesu tisu vi sattANaM / / jaM maNa-vai-kAehiM khAme haM tamiha duJcariyaM / / 27 / / [gA. 28-30 attANusaTThI] eko haM natthi me koi, na yAhamavi kassaI / evaM adINamaNaso attANamaNusAsae / / 28 / / ego me sAsao appA nANa-daMsaNasaMjuo / sesA me bAhirAbhAvA savve saMjogalakkhaNA / / 29 / / saMjogamUlA jIveNaM pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM savva tiviheNa vosire / / 30 / / / / lahu-AurapaJcakkhANaM samattaM / / 2010_02 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-4 lahu-AurapaccakkhANaM (2) [gA. 1 uvugghAo] kusasatthare nisanno nihittanamiyakarakamalo / AurapaccakkhANaM erisayaM navari jaMpaMto / / 1 / / [gA. 2-3. aviraipaccakkhANaM] savvaM pANAraMbhaM alIyavayaNaM adattadANaM ca / rAIbhoyaNa viraI (a)bbaMbha-pariggahAo ya / / 2 / / sayaNesu parajaNesu ya putta-kalattesu parajaNe ceva / sa-parajaNammi mamattaM paccakkhAyaM mae savvaM / / 3 / / [gA. 4-5. micchAdukkaDaM] narayammi vi neraiyA, tiriyA tiriyattaNammi je kei / dukkheNa mae ThaviyA micchA miha dukkaDaM tassa / / 4 / / devattaNammi devA, maNuyA maNuyattaNammi je kei / / dukkheNa mae ThaviyA micchA miha dukkaDaM tassa / / 5 / / [gA. 6-13. mamattaccAo] devattaNammi bahuso raNaMtarasaNAo guruniyaMbAo / mukkAo accharAo, mA rajjasu asuinArIsu / / 6 / / vajjeMdanIla-maragayasamappahaM sAsayaM varaM bhavaNaM / / mukkaM saggammi tae, vosira jarakaDaNikayameyaM / / 7 / / nANAmaNi-mottiyasaMkulAo AbaddhaiMdadhaNuyAo / rayaNANaM rAsIo mottuM mA raejja vibhavesu / / 8 / / je kei devadUse me (?) divvadevasarisille / muttUNa tumaM taiyA saMpai mA sumara kaMthaiyaM / / 9 / / vararayaNanimmiyaM piva kaNayamayaM kusumareNusukumAlaM / caiUNa tattha dehaM kuNa jaradehammi mA mucchaM / / 10 / / 2010_02 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam dehaM asui dugaMdhaM bhariyaM puNa pitta-sukka-ruhirANaM / re jIva ! imassa tumaM mA uvariM kuNasu paDibaMdhaM / / 11 / / mA kuNasu taM niyANaM sagge kira erisIo riddhIo / mA ciMtehiM supurisa ! hoi sayA neva jaM jogaM (?) / / 12 / / punnaM pAvaM ca duve vaccai jIveNa Navari saha eyaM / jaM puNa imaM sarIraM katto taM calai ThANAo ? / / 13 / / gA. 14-18. dehassa uvAlaMbho] mA me chuhA bhavissai imassa dehassa saMbalaM bUDhaM / teNaM ciya deha ! tumaM khala ! gahio kiM na sukaeNaM ? / / 14 / / mA me taNhA hohI marutthalIsuM pi pANiyaM vUDhaM / teNaM ciya deha ! tumaM khala ! gahio kiM na sukaeNaM ? / / 15 / mA me uNahaM hohI imassa dehassa chattayaM dhariyaM / teNaM ciya deha ! tuma khala ! gahio kiM na sukaeNaM ? / / 16 / / mA me sIyaM hohI pAvariyaM vattha-kaMbalasaehiM / vaccaMte puNa jIve khalassa kaMthaM pi no caliyaM / / 17 / / bahulAliyassa bahupAliyassa taha surahigaMdha-mallassa / khala deha ! tujjha juttaM payaM pi no desi gaMtavve / / 18 / / [gA. 19-25. suhabhAvaNA] sArIra-mANasehiM dukkhehiM abhiduyammi saMsAre / sulahamiNaM jaM dukkhaM, dulahA saddhammapaDivattI / / 19 / / dhanno haM jeNa mae aNorapArasmi bhavasamuddammi / nahU~ (? laddhaM) jiNiMdapoyaM jaM dulabhaM bhavasaehiM pi / / 20 / / tiriyattaNammi bahuso pattAo tume aNegaviyaNAo / tA tAI saMbharaMto visahejjasu veyaNaM eyaM / / 21 / / narayammi vi jIva ! tume nANAdukkhAiM jAI sahiyAiM / iNhiM tAI sarettuM visahejjasu veyaNaM eyaM / / 22 / / 2010_02 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-4 lahu-AurapaccakkhANaM 331 eso (? evaM) suhapariNAmo cANakko payahiUNa niyadehaM / uvavanno suraloe, paccakkhAyaM mae savvaM / / 23 / / jAva na muMcAmi lahuM pANehiM ettha jAva saMdeho / tAva imaM jiNavayaNaM sarAmi somaM maNaM kAuM / / 24 / / tamhA puriseNa sayA appahiyaM ceva hoi kAyavvaM / maraNammi samAvanne saMpai sumarAmi arahaMte / / 25 / / [gA. 26-34. arahaMtAisumaraNa-pAvaTThANapaccakkhANa-micchAdukkaDAiyaM] namo arahaMtANaM, siddhANa namo ya suhasamiddhANaM / AyariuvajhAyANaM namo, namo savvasAhUNaM / / 26 / / hiMsA-'liya-corikke mehuNNa pariggahe ya nisibhatte / paccakkhAmi ya maraNe vivihaM AhAra-pANANaM / / 27 / / paramattho taM na sarimo saMthAro neya phAsuyA bhUmI / hiyayaM jassa visuddhaM tasseva ya hoi saMthAro / / 28 / / ekko jAyai jIvo, maraI uppajjae tahA ekko / saMsAre bhamai ekko, ekko cciya pAvaI siddhiM / / 29 / / nANammi daMsaNammi ya tahA carittammi sAsao appA / avasesA dubbhAvA vosiriyA te mae savve / / 30 / / je me jANaMti jiNA avarAhA tesu tesu ThANesu / te haM Aloemi uvaTThio savvabhAveNaM / / 31 / / chaumattho mUDhamaNo kettiyametaM ca saMbharai jIvo / jaM na vi sumaremi ahaM micchA miha dukkaDaM tassa / / 32 / jai me hojja pamAo imassa dehassimAe rayaNIe / AhAraM uvahiM dehaM pubviM duccinnANi ya / / 33 / / ....puTviM duccinnANi ya / apacchimammi UsAse savvaM tiviheNa vosirAmi / / 34 / / / / AurapaccakkhANaM samattaM / / 3 / / 2010_02 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-5 pUrvAcAryamaharSikRtaM triSaSTidhyAnakathAnakakulakam / namiUNa mahAvIraM, vucchaM tevaTThiasuhajhANANaM / AharaNasaMgahamiNaM, sumaraNaheuM guruvaesA / / 1 / / annANaMjhANaMmI, diluto asagaDapiyapuvvabhavo / aNAyArajhANaMmI, vallarajhANI ya kuMkaNau / / 2 / / kudaMsaNaMmi soraTha-sAvayadevo pavaNNamicchatto / kohe pAlagasAsaga-nAlIyamAI udAharaNA / / 3 / / mANaMmI u bAhubalI, vissabhUI ya saMgamo devo / mAyAe dhaNasiriyA, bhAujjAyaM parikkhaMtI / / 4 / / lohaMmi siMhakesara-sAhU ceDaganihANaviha[vaNia]mitto / rAgaMmI vikkamajaso, viNhusirIe ya devarai / / 5 / / dosaMmi pippalAdo-mahudevo ceva nAvio naMdo / mohami u baladevo, kaNhasarIraM parivahaMto / / 6 / / icchAe kavilarisI, micchaMmi jamAlipamuhaAharaNA / mucchAe kaNagajhao, niyasuyadehANuvagayaro / / 7 / / saMkAe avvattA-sADhAo evamitthudAharaNA / kaMkhAe u mirII [marII], kavilA itthaMpii bhaNaMto / / 8 / / gehimi mahuramaMgU-AyariyA puNa havaMti AharaNaM / puraniddhamaNe jakkho, je jAyA jibbhadoseNaM / / 9 / / AsAe mUladevo, baMbhaNapAheyaAsasajutto / taNhAi gAladAho, chuhAi damago silApAI / / 10 / / paMtho'ppakAlagammo, poyaNamaggaMmi vakkalaJcIrI / paMthANo ya mahaMto, mahiMdasiMho tahiMneo / / 11 / / 2010_02 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-5 triSaSTidhyAnakathAnakakulakam nidAe AharaNA, thINaddhigayA u puttalAIyA / nIyANaMmI u neyA, gaMgadattAiAharaNA / / 12 / / nehamI u marudevI, arahaNNagavairasAmimAI u / kAme kumAranaMdI, hAsapahAse sumucchIo / / 13 / / mAyAvaleva kalusa-jhANaMmI abhi mahApIDhapIDhA ya / kalahe kamalAmelA-haraNe puNa nArao neo / / 14 / / jujhaMmi koNio khalu, pajjoo ceva suhumaThANesu / nijujjhamI ya bharaho, bAhubalI ceva diTuMto / / 15 / / saMgami u bhavadevo, gahiyavao nAgilAi aNuratto / saMgahajhANaMmi tahA, davve luDuvva mammaNao / / 16 / / vavahAraMmi savattI-juyalaM puttatthaheu vivayaMtaM / / kayaMvikkayajhANaMmI[mi], kusagAhIluddhanaMdo u / / 17 / / tahaNatthadaMDajhANe, vahagA dIvAyaNassa saMbAI / / AbhogI[ge] baMbhadatto, baMbhaNaacchI vikato / / 18 / / aNAbhogajhANaMmI[mi] pasanacaMdo mahArisI neo / / riNaAvilajhANaMmI[mi] tillaggAhA samaNabhagiNI / / 19 / / veraMmi pharusarAmo, sudADha[Dho] taha sAlasIsatAvasiyA / vIyake rajjanimIttaM, UhaMto cANako neo / / 20 / / hiMsAe kAlasUyara, ninagavaNio Neo mahesaradatto / hAsaMmI caMDaruddassa, bhAvisIso samitto ya / / 21 / / pahasaMmi ya pajjoo, vArattarisiM samaM uvahasaMto / / paose kamaTho govo, kausilasakhavago ya vIrassa / / 22 / / pharuse culaNI-maNiraha sappAgariso ya sAviyAi paI / / bhayajhANaMmi vi bhaddo, gayasukumAlassa uvaghAI / / 23 / / appapasaMsAjhANe, rahakAro aMbalubi toDiMto / paraniMdAe khavago, kUragaDU pai paDiniviThTho / / 24 / / 2010_02 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama paragarihAe guTThA-mAhilago pUsamittaahikhavago / parigahajjhANe kuMcaga-siTThI taha cArudatto ya / / 25 / / paraparivAe sassU, subhadaMdosaM asaMtayaM ditI / paradUsaNaMmi rUddo, aMgaMmi sadoSamAhito / / 26 / / AraMbhe uddavae, dIvAyaNaggAyakaraDakaraDatti / saMraMbhe saMkappe, khuhagakumAro udAharaNaM / / 27 / / pAvANumoyaNaMmI, uvarohAvarohiNo uvajjhassa / dhaNNatti saMsagajaNo, nAyavvo hoi AharaNaM / / 28 / / ArAmAdahigaraNe, naMdagamaNiyArasiTThiAharaNaM / asamAhi-maraNaMmI, khaMdagaM pai pAlago neo / / 29 / / kammodayaMmi kaNho, puvvaM subhabhAvao vi pajjate / kammodayapaJcayao, asuhaMjhANaM jhiyAyaMto / / 30 / / iDDIgAravajhANe, dasanabhaddo naresaro neo / rasagAravaMmi rAyA, jiyasattU udaganAutto / / 31 / / sAyAgAravajhANe, diluto ittha hoi nAyavvo / 'narayattho sasirAyA', iva gAhutto sasIrAyA / / 32 / / avveramaNaMjhANe, puttANaM aviraI ahilasaMtA / usuyAruttabhigujasA, mUalagabhAyA yavinneu / / 33 / / jhANe amuttimaraNaMmi, muttivigghe niyANakaraNaMmi / citteNa nisiddho vi hu, taJcitto hoi sNbhuuo|| 34 / / katthavi rUvaMjhANe, ahiyapayaM dIsae a tado tammi / sagaro [sarUve] saNaMkumAro, pararUve sagaDa govAlo / / 35 / / iya tevaTThIjhANA, [yathA] sodAharaNA ya kittiyA a / kesiMci aTTajhANe, avatAro kesiM rUddammi / / 36 / / savvattha biMdulovaM, pAiyabhAvAu ittha kAUNa / aNNAjhANente yaM, thovaM pADho vikatthe va / / 37 / / [ triSaSTidhyAnakathAnakakulakaM samAptam ] 2010_02 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-6 mUlazlokA'kArAdiH akaMDe'cirabhAviya / / 54 / / / jaM ca disAveramaNaM / / 4 / / bAhirajogavirahio / / 56 / / assaMjamamannANaM micchattaM / / 31 / / / jiNavayaNe aNurattA / / 44 / / bhogaNaM parisaMkhA / / 5 / / AyA hu mahaM nANe / / 25 / / | je puNa aTThamaIyA / / 37 / / | mamattaM parivajjAmi / / 24 / / ArAhaNovautto kAlaM / / 62 / / | je puNa gurupaDiNIyA / / 43 / / maraNe virAhie devaduggaI / / 38 / / Aloiya nissallo / / 7 / / jo bhattaparinnAe / / 8 / / micchadaMsaNarattA / / 4 / / AsukkAre maraNe / / 6 / / taNakaThehi va aggI / / 5 / / mUlaguNe uttaraguNe / / 29 / / AhAranimitteNaM macchA / / 52 / / tamhA caMdagavijjhaM / / 55 / / rAgaM baMdhaM paosaM / / 23 / / icchAmi bhaMte uttamaDhe..gadya / / 11 / / tA egapi silogaM jo / / 61 / / rAgeNa va doseNa va jaMbhe / / 35 / / iya bAlapaMDiyaM / / 10 / / tivihaM bhaNaMti maraNaM / / 36 / / laddhaM aladdhapuvvaM / / 64 / / uDDamahe tiriyamivi mayANi / / 47 / / desikkadesavirao / / 1 / / vemANiesu kppovgesu||9|| ubveyaNayaM jAI maraNaM / / 48 / / dhIreNa vi mariyavvaM / / 65 / / saMjogamUlA jIveNa / / 28 / / ego me sAsao appA / / 27 / / dhIro jaramaraNaviu 71 / / saMsAracakkavAlaMmi / / 50 / / ego vaccai jIvo / / 26 / / namutthu dhuyapAvANaM / / 18 / / satta bhae aTTha mae / / 30 / / egaMmivi jammi pae / / 60 / / na hu tammi desakAle / / 59 / / satyaggahaNaM visabhakkhaNaM / / 46 / / eyaM savvuvaesaM / / 58 / / nANassa daMsaNassa ya / / 67 / / samaNotti ahaM paDhamaM / / 63 / / eyaM paccakkhANaM jo / / 70 / / / nANaMmi daMsaNaMmi ya tave / / 34 / / sammaiMsaNarattA / / 42 / / esa karemi paNAmaM / / 12 / / nikkasAyassa daMtassa / / 69 / / sammaM me savvabhUesu / / 22 / / kaMdappadevakibbisa / / 40 / / niMdAmi niMdaNijjaM / / 32 / / sammaM me savvabhUesu / / 14 / / kA devaduggaI kA abohi / / 39 / / | paMca ya aNuvvayAiM / / 2 / / savvaM pANAraMbhaM / / 13 / / cirausiyabaMbhayArI / / 68 / / pANavaha musAvAe / / 3 / / savvaM cAhAravihiM / / 15 / / jai uppajjai dukkhaM / / 49 / / pubviM kayapariNAme / / 53 / / / savvaM pANAraMbhaM pacca / / 21 / / jaha bAlo jaMpaMto / / 33 / / bajhaM abhiMtaraM uvahiM / / 20 / / / savvadukkhapahINANaM / / 17 / / jaM kiMci vi duccariyaM / / 19 / / | bAlamaraNANi bahuso / / 45 / / 2010_02 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 digambarIyamUlAcAragranthA'nrtagatAH zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakagAthAH / Atura0 gA0 17 pratyAkhyAnasaMstarastavapratipattRbhyAM sahAbhedaM kRtvAtmanaH graMthakartA pratyAkhyAnasaMstarastavanAmadheyadvitIyAdhikArArthamAha / athavA SaTakAlA yatInAM bhavanti tatrAtmasaMskArasallekhanottamArthakAlAstrayaH ArAdhanAyAM kathyate / zeSA dIkSAzikSAgaNapoSaNakAlA AcAre, tatrAdyeSu triSu kAleSu yadyupasthitaM maraNaM tatraivaMbhUtaM pariNAmaM vidadhe'hamityata Aha savvadukkhappahINANaM siddhANaM arahado Namo / saddahe jiNapaNNattaM paccakkhAmi ya pAvayaM / / 37 / / __savvadukkhappahINANaM-sarvANi ca tAni duHkhAni ca sarvaduHkhAni samastadvandvAni taiH prahINA rhitaaH| athavA sarvANi duHkhAni prahINAni yeSAM te sarvaduHkhaprahINAstebhyaH / siddhANaM-siddhebhyaH samyaktvAdyaSTaguNaizvaryebhyaH / arahado-arhadbhyazca navakevalalabdhiprAptebhyazca cazabdo'nukto'pi draSTavyaH / Namo-namo namo'sti tebhyaH / saddahe-zraddadhe ruciM kurve / jiNapaNNattaM-karmArAtIn jayantIti jinAH taiH prajJaptaM kathitaM jinaprajJaptaM jinakathitam / paccakkhAmi-pratyAkhyAmi parihare / pAvayaM-pApakaMduHkhanimittam / sarvadvaMdvarahitebhyaH siddhebhyo'rhadbhyo namostu / sarvajJapUrvaka Agamo yato'stastannamaskArAnantaramAgamazraddhAnaM zraddadhe jinaprajJaptamityuktaM samyaktvapUrvakaM ca, yataH AcaraNamataH pratyAkhyAmi sarvapApakamityuktam / athavA ktvAnto'yaM namaHzabdaH prAkRte lopabalena siddhaH / siddhAnarhatazca namaskRtvA jinoktaM zraddadhe pApaM ca pratyAkhyAmItyarthaH / athavA miGanto'yaM namaHzabdaH tenaivaM sambandhaH kartayaH-sarvaduHkhaprahINAn siddhAn arhatazca namasyAmi jinAgamaM ca shrdddhe| pApaM ca pratyAkhyAmItyekakSaNe'nekakriyA ekasya kartuH saMbhavanti ityanekAntadyotanArthamanena nyAyena sUtrakArasya kathanamiti / / Atura. gA0 18 bhaktiprakarSArthaM punarapi namaskAramAha Namotthu dhudapAvANaM siddhANaM ca mahesiNaM / saMtharaM paDivajjAmi jahA kevalidesiyaM / / 38 / / 2010_02 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthAH 337 athavA pratyAkhyAnasaMstarastavau dvAvadhikArI, dve zAstre vA gRhItvA eko'yaM adhikAraH kRtaH, kuto jJAyate namaskAradvitayakaraNAditi / Namotthu-namo'stu / dhudapAvANaM-dhutaM vihataM pApaM karma yaiste dhutapApastebhyaH / siddhANaM ca-siddhebhyazca / mahesiNaM-maharSibhyazca kevaladdhiprAptebhyaH / saMtharaM-saMstaraM samyagdarzanajJAnacAritratapomayaM bhUmipASANaphalakatRNamayaM vA / paDivajjAmi-prapadye abhyupagacchAmi / jahA-yathA / kevalidesiyaM-kevalibhirdRSTaH kevalijJAnibhiH pratipAditamityarthaH / dhutapApebhyaH siddhebhyo maharSibhyazca namo'stu / kevalidRSTaM saMstaraM pratipadye'hamiti pUrvavatsambandhaH kartavyaH / siddhAnAM namaskAro maGgalAdinimittaM maharSINAM ca tadanuSThitatvAcceti / Atura gA. 19 pratijJAnirvahaNArthamAha jaM kiMci me duccariyaM savvaM tiviheNa vosare / sAmAiyaM ca tivihaM karemi savvaM NirAyAraM / / 36 / / jaM kiMci-yatkiMcit / me-mama / duccariyaM-duzcaritaM pApakriyAH / savvaM-sarvaM niravazeSam / tiviheNa-trividhena manovacanakAyaiH / vosare-vyutsRjAmi pariharAmi / sAmAiyaM ca-sAmAyikaM samanvIbhAvaM ca / tivihaM-triprakAraM manovacanakAyagataM kRtakAritAnumataM vA / karemi-kurve'ham / savvaM-sarvaM sakalam / NirAyAraM-AkArAnnirgataM nirAkAraM nirvikalpam / samastAcaraNaM nirdoSaM yatstokamapi duzcaritaM tatsarvaM vyutsRjAmi trividhena, sAmAyikaM ca sarvaM niraticAraM nirvikalpaM ca yathA bhavati tathA karomItyarthaH, duzcaritrakAraNaM yat tatsarvaM triprakAraiH manovAkkAyaiH pariharAmIti / Atura. gA0 20 uttarasUtramAha bajjhabbhaMtaramuvahiM sarIrAiM ca sabhoyaNaM / maNasA vaci kAyeNa savvaM tiviheNa vosare / / 4 / / bajhaM-bAhyaM kSetrAdikam / abbhaMtaraM-abhyantaramantaraMgaM mithyAtvAdi / uvahiM-upadhiM parigraham / sarIrAiM ca-zarIramAdiryasya taccharIrAdikam / sabhoyaNaM-saha bhojanena vartata iti sabhojanaM AhAreNa saha / maNasA vaci kAraNa-manovAkkAyaiH / savvaM-sarvam / tiviheNa-triprakAraiH kRtkaaritaanumtaiH| vosare-vyutsRjAmi / bAhyaM zarIrAdi sabhojanaM parigraha, antaraMgaM ca mithyAtvAdikaM sarvaM triprakArairmanovAkkAyaiH pariharAmItyarthaH / 2010_02 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam Atura. gA0 21 savvaM pANAraMbhaM paccakkhAmi alIyavayaNaM ca / savvamadattAdANaM mehUNa pariggahaM ceva / / 41 / / savvaM pANAraMbhaM-sarvaM prANArambhaM jIvavadhapariNAmam / paccakkhAmi-pratyAkhyAmi dayAM kurve'ham / alIyavayaNaM ca-vyalIkavacanaM ca / savvaM-sarvam / adattAdANaM-adattasyAdAnaM grahaNamadattAdAnam / mehUNa-maithunaM strIpuruSAbhilASam / pariggahaM ceva-parigrahaM caiva bAhyAbhyantaralakSaNam / sarvaM hisA'stayasteyAbrahmamUrchAsvarUpaM parityajAmItyarthaH / Atura. gA0 22 sAmAyikaM karomItyuktaM tatkiM svarUpamityataH prAha sammaM me savvabhUdesu veraM majjhaM Na keNavi / AsA vosarittANaM samAhiM paDivajjae / / 42 / / samma-samatA sadRzatvam / me-mama / savvabhUdesu-sarvANi ca tAni bhUtAni ca sarvabhUtAni teSu zatrumitrAdiSu prANiSu / veraM-vairaM zatrubhAvaH / majhaM-mama / Na keNa vi-na kenApi / AsAAzAH tRSNAH / vosarittA-vyutsRjya parityajya / aNaM-imam / samAhi-samAdhiM samAdhAnam / paDivajjAmi (paDivajjae)-pratipadye'ham / vairaM mama na kenApi saha yataH samatA me sarvabhUteSu ataH AzA vyutsRjya samAdhi pratipadye'hamiti / Atura. gA0 23 naM kevalaM vairaM tyajAmi, vairanimittaM ca yat tatsarvaM tyajAmItyataH prAh rAyabaMdhaM padosaM ca harisaM dINabhAvayaM / ussugattaM bhayaM sogaM radimaradiM ca vosare / / 44 / / rAyabaMdha-rAgasya rAgeNa vA bandho rAgabandhaH snehAnubandhastam / padosaM ca-pradveSamaprItiM ca / harisaM-harSa lAbhAdinA Anandam / dINabhAvayaM-dInabhAvaM yAJcAdinA karuNAbhilASadainyaM ca / ussugattaM-utsukatvaM sarAgamanasAnyacintanam / bhayaM-bhItim / soyaM-zokaM iSTaviyogavazAdanazocanam / raiM-ratimabhipretaprAptim / araiM-aratiM abhipretA'prAptim / vosare-vyutsRjAmi / rAgAnubandhadveSaharSadInabhAvamutsukatvabhayazokaratyaratiM ca tyajAmItyarthaH / JainEducation International 2010_02 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthAH 339 A Atura. gA0 24 mamattiM parivajjAmi Nimmamattimuvadvido / AlaMbaNaM ca me AdA avasesAI vosare / / 45 / / mamatti-mamatvam / parivajjAmi-parivarjAmi parihare'ham / Nimmamatti-nirmamatvamasaMgatvam / uvtttthido-upsthitH| yadi sarvaM bhavatA tyajyate kimAlambanaM bhavaSyatItyata Aha-AlaMbaNaM caAlambanaM cAzrayaH / me-mama / AdA-AtmA / avasesAiM-avazeSANi adhikAni / vosarevyutsRjAmi / kiM bahunoktenAntajJAnadarzanasukhavIryaratnatrayAdikaM muktvAnyatsarvaM tyajAmItyarthaH / Atura. gA. 25 AtmA ca bhavatA kimiti kRtvA na parityajyate ityata Aha AdA hu majjha NANe AdA me daMsaNe caritte ya / AdA paccakkhANe AdA me saMvare joe / / 46 / / AdA-AtmA / hu-sphuTaM / majjha-mama / NANe-jJAne / AdA-AtmA / me-mama / daMsaNedarzane tattvArthazraddhAne Aloke vA / caritte ya-cAritre ca pApakriyAnivRttau / AdA-AtmA / paccakkhANe-pratyAkhyAne / AdA-AtmA / me-mama / saMvare-Asravanirodhe / joe-joge zubhavyApAre / / Atura. gA. 26 eo ya marai jIvo eo ya uvavajjai / eyassa jAimaraNaM eo sijjhai NIrao / / 47 / / eo ya-ekazcAsahAyazca / marai-mriyate zarIratyAgaM karoti / jIvo-jIvaH cetanAlakSaNaH / eo ya-ekazca / uvavajjai--utpadyate / eyassa-ekasya / jAi-jAtiH / maraNaM-mRtyuH / eoekaH / sijjhai-siddhayati mukto bhavati / NIrao-nIrajAH karmarahitaH / Atura. gA. 27 eo me sassao appA NANadaMsaNalakkhaNo / sesA me bAhirA bhAvA sabve saMjogalakkhaNA / / 48 / / eo-ekaH / me-mama / sassao-zAzvato nityaH / appA-AtmA / NANadaMsaNalakkhaNojJAnaM ca darzanaM ca jJAnadarzane te eva lakSaNaM yasyAsau jJAnadarzanalakSaNaH / sesA me-zeSAH zarIrAdikA 2010_02 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama mm| bAhirA-bAhyA anAtmIyAH / bhAvA-padArthAH / sabve-sarve samastAH / sNjoglkkhnnaasNyoglkssnnaaH| anAtmanInasyAtmabhAvaH saMyogaH, saMyoga eva lakSaNaM yeSAM te saMyogalakSaNA vinazvarA ityrthH| jJAnadarzanacAritrapratyAkhyAnasaMvarayogeSu mamAtmaiva, yato mriyate utpadyate ca eka eva, yataH ekasya jAtimaraNe, yataH ekazca nIrajAH san siddhiM yAti, yataH zeSAzca sarve bhAvAH saMyogalakSaNA bAhyA yataH, ata eka evAtmA jJAnadarzanalakSaNaH nityo mameti / Atura. gA0 28 atha kimiti kRtvA saMyogalakSaNo bhAvaH parihriyate iti cedata Aha saMjoyamUlaM jIveNa pattaM dukkhaparaMparaM / tamhA saMjoyasaMbaMdha savvaM tiviheNa vosare / / 49 / / saMjoyamUlaM-saMyoganimittam / jIveNa-jIvena / pattaM-prAptaM, labdham / dukkhaparaMparaM-duHkhAnAM paramparA duHkhaparamparA klezanairantaryam / tamhA-tasmAt / saMjoyasaMbaMdha-saMyogasambandham / savvaMsarvam / tiviheNa-trividhena manovacanakAyaiH / vosare-vyutsRjAmi / saMyogaheto vena yato duHkhaparamparA prAptA, tasmAt saMyogasambandhaM sarve trividhena vyutsRjAmItyarthaH / Atura gA0 29 punarapi duzcaritrasya parihArArthamAha mUlaguNauttaraguNe jo me NArAhio pamAeNa / tamahaM savvaM ziMde paDikkame AgamamissANaM / / 50 / / mUlaguNa uttaraguNe-mUlaguNAH pradhAnaguNAH, uttaraguNA abhrAvakAzAdayo mUlaguNadIpakAsteSu mdhye| jo me-yaH kazcinmayA / NArAhio-nArAdhito nAnuSThitaH / pamAeNa-pramAdena kenacitkAraNAntareNa sAlasabhAvAt / tamahaM-tacchabdaHpUrvakrAntaparAmarzI, tadahaM mUlaguNAdyanArAdhanam / savvaM-sarvam / NiMde-nindAmi AtmAnaM jugupse / paDikkame-pratikramAmi nirhare na kevalamatItavartamAnakAle AgamissANaM-AgamiSyati ca kAle / ye guNAsteSAM madhye yo nArAdhito guNastamahaM sarvaM nindayAmi pratikramAmi ceti / 2010_02 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 7 mUlAcAratulanAgAthAH Atura gA. 30 pramAdAH punaH kiM na parihriyanta iti cenna tAnapi pariharAmItyata Aha satta bhae aTTha mae saNNA cattAri gArave tiNNi / tettIsAccAsaNAo rAyaddosaM ca garihAmi / / 52 / / Atura0 gA0 31 tathA sattabhae-saptabhayAni 1 aTThamae- aSTau madAni 1 saNNA cattAri - saMjJAzcatasraH AhArabhayamaithunaparigrahAbhilASAn / gArave-gauravANi RddhirasasAtaviSayagarvAn / tiNNi-trINi / tettIsAccAsaNAo-tribhiradhikA triMzat trayastriMzat padArthaiH saha sambandhaH / trayastriMzatAM padArthAnAM, accAsaNA-AsAdanAH paribhavAstAstrayastriMzadAsAdanAH, athavA tannimittatvAt tAcchabdyante / rAyaddosaM ca-rAgadveSau ca, AtmanInAnAtmanInavastuprItyaprIti / garihAmi garha nAcarAmItyarthaH / saptabhayASTamadasaMjJAgAravANi trayastriMzatpadArthAsAdanaM ca rAgadveSau ca tyajAmItyarthaH / assaMjamamaNNANaM micchattaM savvameva ya mamattiM / jIvesu ajIvesu ya taM ziMde taM ca garihAmi / / 51 / / I assaMjamaM-asaMyamaM pApakAraNam / aNNANaM - ajJAnaM azraddhAnapUrvakavastuparicchedam / micchattaM-mithyAtvamatattvArthazraddhAnam / savvameva ya-sarvameva ca / mamattiM - mamattvamanAtmIye AtmIyabhAvam / jIvesu ajIvesu ya-jIvAjIvaviSayaM ca / taM NiMde-taM nindAmi / taM ca tacca / garihAmi garhe'haM parasya prakaTayAmi / mUlottaraguNeSu madhye yannArAdhitaM pramAdato'tItAnAgatakAle tatsarvaM nindAmi pratikramAmi ca / asaMyamAjJAnamithyAtvAdi jIvAjIvaviSayaM mamatvaM ca sarvaM ga nindAmi ceti pramAdadoSeNa doSAstyajyante / Atura0 gA0 32 AtmasaMskArakAlaM nItvA saMnyAsAlocanArthamAcAryaH prAha NidAmi NidaNijjaM garahAmi ya jaM ca me garahaNIyaM / Alocema ya savvaM sabbhaMtarabAhiraM uvahiM / / 55 / / 341 NiMdAmi - nindAmi AtmanyAviSkaromi / NiMdaNijjaM - nindanIyaM AtmAviSkaraNayogyam / garahAmi ya ga ca AcAryAdInAmAviSkaromi prakaTayAmi / jaMca - yacca / me mama / garahaNIyaM 2010_02 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam garhaNIyaM paraprakAzayogyam / Alocemi ya-AlocayAmi cApanayAmi cAritrAcArAlocanApUrvakaM garhaNaM vA karomi / savvaM-sarvaM niravazeSam / sabbhaMtaravAhiraM-sAbhyantarabAhyam / uvahi-upadhiM ca parigrahaM ca / yannidanIyaM tannindAmi, yad garhaNIyaM tad garhAmi, sarvaM bAhyAbhyataraM copadhiM AlocayAmIti / Atura. gA. 33 kathamAlocayitavyamiti cedata Aha jaha bAlo jaMppaMto kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhaNadi / taha AloceyavvaM mAyA mosaM ca mottUNa / / 56 / / jaha-yathA / bAlo-bAlaH pUrvAparavivekarahitaH / jaMppaMto-jalpan / kajjaM-kAryaM svpryojnm| akajjaM ca-akAryaM aprayojanaM akartavyaM ca / ujjuyaM-Rju akuTilam / bhnni-bhnnti| thtyaa| AloceyavvaM-Alocayitavyam / mAyAmosaM ca-mAyAM mRSAM ca apahnavAsatyaM ca / mottuunn-muktvaa| yathA kazcidbAlo jalpan kutsitAnuSThAnamakutsitAnuSThAnaM ca Rju bhaNati, tathA mAyAM mRSAM ca muktvA locayitavyamiti / Atura. gA. 34 yasyAlocanA kriyate sa kiMguNaviziSTa AcArya iti cedata Aha NANamhi daMsaNamhi ya tave caritte ya causuvi akaMpo / . dhIro Agamakusalo aparassAI rahassANaM / / 57 / / NANamhi-jJAne / daMsaNamhi ya-darzane ca / tave-tapasi / caritte ya-caritre ca / causuvicaturdhvapi / akaMpo-akaMpo'dhRSyaH / dhIro-dhIro dhairyopetaH / Agamakusalo-AgamakuzalaH svasamayaparasamayavicAradakSaH / aparissAI-aparizrAvI AlocitaM na kasyacidapi kathayati / rahassANaM-rahasi ekAnte bhavAni rahasyAni guhyAnuSThitAni / jJAnadarzanatapazcAritreSu caturdhvapi samyasthito yo rahasyAnAmaparizrAvI dhIrazcAgamakuzalazca yastasya AlocanA kartavyA nAnyasyeti / Atura. gA. 35 AlocanAnantaraM kSamaNaM kartukAmaH prAha rAgeNa ya doseNa ya jaM me akadaNhuyaM pamAdeNa / jo me kiMcivi bhaNio tamahaM savvaM khamAvemi / / 58 / / rAgeNa ya-rAgeNa ca mAyAlobhAbhyAM snehena vA / doseNa ya-dveSeNa ca krodhamAnAbhyAM aprItyA _ 2010_02 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthA: 343 vA / jaMme-yanmayA akadaNhuaM-akRtajJatvaM yuSmAkamayogyamanuSThitam / pamAdeNa-pramAdena / jo me-yo myaa| kiMcivi-kiMcidapi / bhaNio-bhaNitaH / tamahaM-taM janaM aham / savvaM-sarvam / khamAvemi-kSamayAmi saMtoSayAmi / rAgadveSAbhyAM manAgapi yanmayA kRtamakRtajJatvaM yo'pi mayA kiMcidapi bhaNitastamahaM sarvaM marSayAmIti / Atura0 gA0 36 kSamaNaM kRtvA kSapakaH saMnyAsaM kartukAmo maraNabhedAn pRcchati kati maraNAni ? AcAryaH prAha tivihaM bhaNaMti maraNaM bAlANaM bAlapaMDiyANaM ca / taiyaM paMDiyamaraNaM jaM kevaliNo aNumaraMti / / 59 / / tivihaM-trividhaM triprakAram / bhaNaMti-kathayanti / maraNaM-mRtyum / bAlANaM-bAlAnAM asaMyatasamyagdRSTInAm / bAlapaMDiyANaM ca--bAlAzca te paMDitAzca bAlapaMDitAH / saMyatAsaMyatA ekendriyAviraterbAlAH dvIndriyAdivaviratAH paMDitAH / taiyaM-tRtIyam / paMDiyamaraNaM-paMDitamaraNaM paMDitAnAM maraNaM dehaparityAgaH dehasyAnyathAbhAvo vA paMDitamaraNam / jaM-yat yena vA / kevaliNokevalaM zuddhaM jJAnaM vidyate yeSAM kevalinaH / aNumaraMti-anumriyante arhadbhaTTArakA gaNadharadevAzca triprakAraM maraNaM bhaNanti / prathamaM bAlamaraNaM bAlajIvasvAmitvAt, dvitIyaM bAlapaMDitamaraNaM bAlapaMDitasvAmitvAt, tRtIyaM paMDitamaraNaM yena kevalino'numriyante / saMyatAzca paMDitapaMDitamaraNasyAtraiva paMDitentarbhAvaH sAmAnyasaMyamasvAmitvAbhedAditi / anyatra bAlabAlamaraNamuktaM tadatra kimiti kRtvA noktaM tena prayojanAbhAvAt / ye akuTilA jJAnadarzanayuktAste etairmaraNaimriyante / Atura. gA0 37 anyathAbhUtAzca kathamityuttarasUtramAha je puNa paNaTTamadiyA pacaliyasaNNA ya vakkabhAvA ya / asamAhiNA marate Na hu te ArAhayA bhaNiyA / / 60 / / je puNa-ye punaH / paNaTThamadiyA-praNaSTA vinaSTA matiryeSAM te praNaSTamatikAH ajJAninaH / pacaliyasaNNA ya-pracalitA udgatA saMjJA AhArabhayamaithunaparigrahAbhilASA yeSAM te pracalitasaMjJakAH / vakkabhAvA ya-kuTilapariNAmAzca / asamAhiNA-asamAdhinA ArtaraudradhyAnena / marate-mriyante bhavAntaraM gacchanti / Na hu-na khalu / ArAhayA-ArAdhakAH karmakSayakAriNaH / bhaNiyA-bhaNitAH kathitAH / ye praNaSTamatikAH pracalitasaMjJA vakrabhAvAzca te asamAdhinA mriyante sphuTaM na te ArAdhakA bhaNitA iti / _ 2010_02 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam Atura. gA. 38 yadi maraNakAle vipariNAmaH syAttataH kiMsyAditi pRSTe AcAryaH prAha maraNe virAhie devaduggaI dullahA ya kira bohI / saMsAro ya aNaMto hoi puNo Agame kAle / / 61 / / maraNe-mRtyukAle / virAhie-virAdhite vinAzite maraNakAle samyaktve virAdhita ityarthaH maraNakAle samyaktvasya yadvirAdhanaM tanmaraNasyaiva sAhacaryAditi / athavArtaraudradhyAnasahitaM yanmaraNaM tattasya viraadhnmityuktm| devaduggaI-devadurgatiH bhavanavAsivAnavyantarajyotiSkAdiSUtpattiH / dullahA ya-durlabhA duHkhena labhyate iti durlabhA ca / kira-kila / ayaM kilazabdo'nekeSvartheSu vidyate, tatra parokSe draSTavyaH Agame evamuktamityarthaH / bohI-bodhiH samyaktvaM ratnatrayaM vA / saMsAro ya-saMsArazca caturgatilakSaNaH / aNaMto-anantaH arddhapudgalapramANaH kuto'syAnantatvaM ? kevalajJAnaviSayatvAt / hoi-bhavati / puNo-punaH / Agame kAle-AgamiSyati samaye / maraNakAle samyaktvavirAdhane sati, durgatirbhavati, bodhizca durlabhA, AgamiSyati kAle saMsArazcAnanto bhavatIti / Atura. gA0 39 atraivAbhisambandhe praznapUrvakaM sUtramAha kA devaduggaIo kA bohI keNa Na bujjhae maraNaM / keNa va aNaMtapAre saMsAre hiMDae jIo / / 62 / / kA devaduggaIo-kA devadurgatayaH kiMviziSTA devadurgatayaH / kA bohI-kA bodhiH / keNa vakena ca / Na bujhae-na budhyate / maraNaM-mRtyuH / keNa va-kena ca kAraNena / aNaMtapAreananto'parimANaH pAraH samAptiryasyAsau anantapArastasmin / saMsAre-saMsaraNe / hiMDae-hiNDate gacchati / jIvo-jIvaH / he bhaTTAraka ! kA devadurgatayaH kA ca bodhiH, kena ca pariNAmena na budhyate maraNaM, saMsAre ca kena kAraNena paribhramati jIvaH ? Atura. gA0 40 kSapakeNa pRSTaH AcAryaH prAha kaMdappamAbhijoggaM kibbisa sammohamAsurattaM ca / tA devaduggaIo maraNammi virAhie hoMti / / 63 / / 2010_02 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthA: 345 dravyabhAvayorabhedaM kRtvA cedamucyate / kaMdappaM-kaMdarpasya bhAvaH kAndarpamupaplavazIlaguNaH / AbhijoggaM-abhiyogasya bhAvaH AbhiyogyaM tantramantrAdibhIrasAdigAzyam / kibbisa-kilviSasya bhAvaH kailviSyaM pratikUlAcaraNam / sammohaM-svasya mohaH svamohastasya bhAvaH svamohatvaM, zuno moha iva moho vedodayo yasya sa zvamohastasya bhAvaH zvamohatvaM saha mohena vA vartate iti tasya bhAvaH samohatvaM mithyAtvabhAvanAtAtparyam / AsurattaM ca-asuratvaM ca-asurasya bhAvaH asuratvaM raudrapariNAmasahitAcaraNam / tA-etAH / devaduggaIo-devadurgatayastairguNaistAH prApyante itikRtvA tadvyapadezaH, kAraNe kAryopacArAt / maraNammi-maraNe mRtyukAle samyaktve, virAhie-virAdhite paribhUte / hoMti-bhavanti / samyaktve vinAzite maraNakAle etAH kandarpAbhiyogyakilviSasvamohAsuradevadurgatayo bhavantIti / Atura. gA. 41 vyatirekadvAreNa bodhiM pratipAdayannAha micchAdasaNarattA saNidANA kiNhalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM puNa dullahA bohI / / 69 / / micchAdasaNarattA-mithyAtvadarzanaraktAH atattvArtharucayaH / saNidANA-saha nidAnenAkAMkSayA vakta iti sanidAnAH / kiNhalesaM-kRSNalezyAM anantAnubandhikaSAyAnuraJjitayogapravRttim / ogADhA-AgADhA praviSTA raudrapariNAmAH / iha-asmin / je-ye / maraMti-mriyante prANAMstyajanti / jIvA-jIvAH prANinaH / tesiM-teSAm / puNa-punaH / dullahA-durlabhAH / bohI-bodhiH samyaktvasahitazubhapariNAmaH / iha ye jIvAH mithyAtvadarzanaraktAH, sanidAnAH, kRSNalezyAM praviSTAzca mriyante teSAM punarapi, durlabhA bodhiH / utkRSTato'rdhapudgalaparivartanamAtrAtsamyaktvAvinAbhAvitvAdbodheratastAdAtmyaM tato bodhereva lakSaNaM vyAkhyAtamiti / Atura. gA0 42 anvayenApi bodherlakSaNamAha sammaiMsaNarattA aNiyANA sukkalesamogADhA / iha je maraMti jIvA tesiM sulahA have bohI / / 70 / / sammaiMsaNarattA-samyagdarzanaraktAH tattvarucayaH / aNiyANA-anidAnA ihaparalokAnAkAMkSAH / sukkalessaM-zuklalezyAm / ogADhA-AgADhA praviSTAH / iha-asmin / je-ye / maraMti-mriyante / jIvA-jIvAH / tesiM-teSAm / sulahA-sulabhA sukhena labhyA / have-bhavet / 2010_02 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam bohI-bodhiH / iha ye jIvAH samyagdarzanaraktAH, anidAnAH, zuklalezyAM praviSTAH santo mriyante teSAM sulabhA bodhiriti| yadyapi pUrvasUtreNAsyArthasya pratItistathApi dravyArthikaparyAyArthikaziSyasaMgrahArthaH punarArambhaH ekAntamatanirAkaraNArthaM ca / Atura. gA0 43 saMsArakAraNasvarUpaM pratipAdayannAha je puNa gurupaDiNIyA bahumohA sasabalA kusIlA ya / asamAhiNA maraMte te hoMti aNaMtasaMsArA / / 71 / / je puNa-ye punaH / gurupaDiNIyA-guruNAM pratyanIkAH pratikUlAH gurupratyanIkAH / bahumohAmohapracurAH rAgadveSAbhihatAH / sasabalA-saha zabalena lepena vartante iti sazabalAH kutsitAcaraNAH / kusIlA ya-kuzIlAH kutsitaM zIlaM vrataparirakSaNaM yeSAM te kuzIlAzca / asamAhiNA-asamAdhinA mithyAtvasamanvitAtaraudrapariNAmena / marate-mriyante / te-te / hoMti-bhavanti te evaM viziSTAH / aNaMtasaMsArA-anantasaMsArA ardhapudgalapramANasaMsRtayaH / ye punaH gurupratikUlAH, bahumohAH kuzIlAste'samAdhinA mriyante tatazcAnantasaMsArA bhavantIti / Atura. gA. 44 atha parItasaMsArAH kathaM bhavantIti cedataH prAha jiNavayaNe aNurattA guruvayaNaM je karaMti bhAveNa / asabala asaMkiliTThA te hoMti parittasaMsArA / / 72 / / jiNavayaNe-jinasya vacanamAgamaH tasminnarhatpravacane / aNurattA-anuraktAH suSThu bhaktAH / guruvayaNaM-guruvacanamAdezaM, je karaMti-ye kurvati, bhAveNa-bhAvena bhaktyA mNtrtNtrshaastraanaakaaNkssyaa| asabala-azavalA mithyAtvarahitAH / asaMkiliTThA-asaMkliSTAH zuddhapariNAmAH / te hoMti-te bhavanti / parittasaMsArA-parItaH parityaktaH parimito vA saMsAraH caturgatigamanaM yeSAM kurvA te parItasaMsArAH parityaktasaMsRtayo vA / jinapravacane ye'nuraktAH guruvacanaM ca bhAvena kurvanti, azabalAH, asaMkliSTAH santaste parityaktasaMsArA bhavantIti / 2010_02 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthA: 347 Atura. gA0 45 yadi jinavacane'nurAgo na syAdataH kiM syAdataH prAha bAlamaraNANi bahuso bahuyANi akAmayANi maraNANi / marihaMti te varAyA je jiNavayaNaM Na jANaMti / / 73 / / bAlamaraNANi-bAlAnAmatattvarucInAM maraNAni zarIratyAgA bAlamaraNAni / bahuso-bahuzaH bahUni bahuprakArANi vA / bahuANi-bahukAni pracurANi / akAmayANi-akAmakRtAni anabhipretAni / maraNANi-mRtyun / marihaMti-mariSyanti mRtyu prApsyantItyarthaH / te varAyA-ta evaMbhUtA varAkA anAthAH / je jiNavayaNaM-ye jinavacanaM sarvajJAgamam / Na jANaMti-na jAnanti nAvabudhyante / ye jinavacanaM na jAnanti te varAkA bAlamaraNAni bahuprakArANi akAmakRtAni ca bahUni maraNAni prApsyantIti / Atura. gA0 46 atha kAni tAni bAlamaraNAnItyata Aha satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca jalaNaM jalappaveso ya / aNayArabhaMDasevI jammaNamaraNANubaMdhINi / / 74 / / satthaggahaNaM-zastreNAtmano grahaNaM mAraNaM zastragrahaNam / zastragrahaNAdutpannaM maraNamapi zastragrahaNaM kArye kAraNopacArAt / visabhakkhaNaM-viSasya mAraNAtmakadravyasya bhakSaNamupayuMjanaM viSabhakSaNaM tathaiva sambandhaH kartavyaH / ca-samuccayArthaH / jalaNaM-jvalanAdagnerutpannaM jvalanam / jalappaveso ya-jale pAnIye pravezo nimajjanaM nirucchvAsaM jalapravezazca tasmAjjAtaM sa eva vA maraNam / aNayArabhaNDasevI-anAcArabhANDasevI na AcAro'nAcAraH pApakriyA sa eva bhANDaM dravyaM tatsevata ityanAcArabhANDasevI maraNena sambandhaH / athavA puruSeNa sambandhaH anAcArabhANDasevI tasya / jammaNamaraNANubaMdhINi-janma utpattiH, maraNaM mRtyustayoranubandhaH santAnaH sa yeSAM vidyate tAni janmamaraNAnubandhIni saMsArakAraNAnItyarthaH / etAni maraNAni janmamaraNAnubandhIni anAcArabhANDasevIni yato'to bAlamaraNAnIti / athavA anAcArasevIni etAni maraNAni saMsArakAraNAnIti na sadAcArasya / 2010_02 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 AturapratyAkhyAnaprakIrNakama Atura. gA. 47 evaM zrutvA kSapakaH saMveganirvedaparAyaNa evaM cintayati uDDhamagho tiriyahi du kadANi bAlamaraNANi bahugANi / daMsaNaNANasahagado paMDiyamaraNaM aNumarisse / / 75 / / uDDhe-UrdhvaM Urdhvaloke / adho-adhasi adholoke narakabhavanavyantarajyotiSkakalpe / tiriyahi du-tiryakSu ca ekendriyAdipaMcendriyaparyantajAtiSu / kadANi-kRtAni prAptAni bAlamaraNAni / bahugANi-bahUni / daMsaNaNANasaha-darzanajJAnAbhyAM sArdhaM, gado-gataH prAptaH, paMDiyamaraNaMpaNDitamaraNaM zuddhapariNAmacAritrapUrvakaprANatyAgam / aNumarisse-anumariSyAmi saMnyAsaM kariSyAmi / UrdhvAdhastiryakSu ca bahUni bAlamaraNAni yato mayA prAptAni, ato darzanajJAnAbhyAM sArdhaM paNDitamaraNaM gato'haM mariSyAmIti / Atura. gA. 48 etAni cAkAmakRtAni maraNAni smaran paNDitamaraNamanumariSyAmItyata Aha ubveyamaraNaM jAdImaraNaM Niraesu vedaNAo ya / edANi saMbharaMto paMDiyamaraNaM aNumarisse / / 76 / / uvveyamaraNaM-udvegamaraNaM iSTaviyogAniSTasaMyogAbhyAM trAsena vA maraNam / jAdImaraNaM-jAtimaraNaM utpannamAtrasya mRtyurgarbhasthasya vA / Niraesu-narakeSu / vedaNAo ya-vedanAzca pIDAzca / edANi-etAni / saMbharaMto-saMsmaran / paMDidamaraNaM-paNDitamaraNam / aNumarisse-anumariSyAmi prANatyAgaM kariSyAmi / etAni udvegajAtimaraNAni narakeSu vedanAzca saMsmaran paNDitamaraNaM prAptaH san prANatyAgaM kariSyAmi / kimarthaM paMDitamaraNaM maraNeSu zubhatamaM yataH ekkaM paMDidamaraNaM chiMdadi jAdIsayANi bahugANi / taM maraNaM maridavvaM jeNa madaM summadaM hodi / / 77 / / ekkaM-ekaM / paMDidamaraNaM-paMDitamaraNam / chiMdadi-chinatti / jAdIsayANi-jAtizatAni / bahugANi-bahUni / taM-tat tena vA / maraNaM-zarIrendriyayoviyogaH / maridavvaM-martavyaM maraNaM praaptvym| jeNa-yena / madaM-mRtam / summadaM-suSThumRtam / hodi-bhavati / ekaM paNDitamaraNaM jAtizatAni bahUni chinatti yato'tastena maraNena martavyaM yena punarutpattirna bhavati tadvAnuSThAtavyaM yena na punarjanma / kimuktaM bhavati-paMDitamaraNamanuSTheyamiti / / 77 / / 2010_02 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthAH 349 Atura. gA. 49 yadi saMnyAse pIDA-kSudhAdikotpadyate tataH kiM kartavyamityAha jai uppajjai duHkhaM to daTThavvo sabhAvado Niraye / kadamaM mae Na pattaM saMsAre saMsaraMteNa / / 78 / / jai-yadi / uppajjai-utpadyate / dukkhaM-duHkhamasAtam / to-tataH / daTTabvo-draSTavyo manasAlokanIyaH / sabhAvado-svabhAvataH svarUpaM "dRzyate'nyatrApi" iti tas, prAkRtabalAdakSarAdhikyaM vA / Nirae narakasya narake vA / kadama-kiyadidaM katamat / mae-mayA / Na pattaM-na praaptm| athavA, aNaM RNa kRtaM mayA yattanmayaiva prAptam / saMsAre-jAtijarAmaraNalakSaNe / saMsaraMteNa-saMsaratA paribhramatA / saMnyAsakAle yadutpadyate kSudhAdi duHkhaM tato narakasya svabhAvo draSTavyo yataH saMsAre saMsaratA mayA kimidaM na prAptaM yAvatA hi prAptameveti cintanIyamiti / / 78 / / Atura. gA. 50 yathA prAptaM tathaiva pratipAdayati saMsAracakkavAlammi mae savvevi puggalA bahuso / AhAridA ya pariNAmidA ya Na ya me gadA tittI / / 79 / / saMsAracakkavAlammi-saMsAracakravAle caturgatijanmajarAmaraNAvarte / mae-mayA / sbvevisrve'pi| puggalA-pudgalA dadhikhaMDaguDaudananIrAdikA / bahuso-bahuzaH bahuvArAn anantavArAn / AhAridA ya-AhRtA gRhItA bhakSitAzca / pariNAmidA ya-pariNAmitAzca jIrNAzca khalarasasvarUpeNa gamitA ityarthaH / Na ya me-na ca mama / gadAtittI-gatA tRptiH santoSo na jAtaH, pratyuta AkAMkSA jAtA / saMsAracakravAle sarve'pi pudgalA bahuzaH AhRtAH pariNAmitAzca mayA na ca mama gatA tRptiriti cintanIyam / Atura. gA. 51 kathaM na gatA tRptiryathA tiNakaTTeNa va aggI lavaNasamuddo NadIsahassehiM / Na imo jIvo sakko tippeduM kAmabhogehiM / / 8 / / tiNakaTTeNa va-tRNakASThairiva / aggI-agniH / lavaNasamuddo-lavaNasamudraH / NadIsahassehiM-nadIsahasraizcaturdazabhiHsahasrairdviguNadviguNairnadInAM samanvitAbhirgaGgAsiMdhvAdi 2010_02 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam caturdazanadIbhiH sAgaro na pUrNaH / Na imo jIvo-nAyaM jIvaH / sakko-zakyaH / tippeuM-tRptuM prINayitum / kAmabhogehiM-kAmabhogaiH, IpsitasukhAgairAhArastrIvastrAdibhiH / yathA agniH tRNakASThaH, lavaNasamudrazca nadIsahasraiH prINayituM na zakyaH tathA jIvo'pi kAmabhogairiti / / 80 / / Atura. gA. 52 kimicchAmAtreNA jAnasyApi pApaM bhavatItyAha AhAraNimittaM kira macchA gacchaMti sattami puDhaviM / saccitto AhAro Na kappadi maNasAvi patthedaM / / 8 / / AhAraNimittaM-AhArakAraNAt / kira-kila Agame kathitaM nArucivacanametat nishcyvcnmev| macchA-matsyAH / gacchaMti-yAnti pravizanti / sattami-saptamIm / puDhaviMpRthivIM avadhisthAnam / saccitto-saha cittena vartata iti sacittaH sAvadyo'yogyaH prANighAtAdutpannaH / AhAro-bhojanam / Na kappadi-na kalpate na yogyo bhavati / maNasAvi-manasApi cittavyApAreNApi / patthedu-prArthayituM yAcayitum / AhAranimittaM matsyAH zAlisikthAdayo nizcayena saptamI pRthivIM gacchanti yato'to manasApi prArthayituM sAvadyAhAro na kalpate iti / / 82 / / Atura. gA. 53 yato manasApi sAvadyAhAro na yogyo'to.bhavAn zuddha-pariNAmaM kuryAdityAcAryaH prAha puvvaM kadapariyammo aNidANo IhidUNa madibuddhI / pacchA malidakasAo sajjo maraNaM paDicchAhi / / 83 / / puvvaM kadapariyammo-pUrva prathamataraM kRtamanuSThitaM parikarma tapo'nuSThAnaM yenAsau pUrvakRtaparikarmA AdAvanuSThitatapazcaraNaH / aNidANo-anidAna ihalokaparalokasukhAnAkAMkSaH / IhidUNaIhitvA ceSTitvA udyogaM kRtvA / madibuddhI-matibuddhibhyAM pratyakSAnumAnAbhyAM parokSapratyakSasampannaH / pacchA-pazcAt / maliyakasAo-mathitakaSAyaH kSamAsampannaH / sajjo-sadyaH tatparaH kRtakRtyo vA / maraNaM-samAdhimRtyuM svAdhyAyamaraNaM vA / paDicchAhi-pratIcchAnutiSTha / vipariNAmAnnarakaM gamyate yato'taH pratyakSaparokSapramANAbhyAmAgame nizcayaM kRtvA pUrvakRtaparikarmAnidanazca san mathitakaSAyazca san sadyaH maraNaM pratIccheti / / 83 / / 2010_02 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthAH 351 Atura. gA0 54 punarapi zikSAM dadAti haMdi cirabhAvidA vi ya je purusA maraNadesayAlammi / puvakadakammagaruyattaNeNa pacchA parivaDaMti / / 84 / / haMdi-jAnIhi-sAmAnyamaraNaM vA / cirabhAvidAvi ya-cirabhAvitA api dezonapUrvakoTI kRtAcaraNA api / je-yastvaM vA puruSaiH saha sambandhAbhAvAt / purisA-puruSA manuSyAH / maraNadezayAlammi-maraNakAle maraNadeze vA athavA maraNakAla evAnenAbhidhIyate / puvakadakammagaruyattaNeNa-pUrvasmin kRtaM karma pUrvakRtakarma tena gurukaM tasya bhAvaH pUrvakRtakarmagurukatvaM tenAnyasminnarjitapApakarmaNA / pacchA-pazcAt / parivaDaMti-pratipatanti ratnatrayAt pRthagbhavanti yataH / / 84 / / Atura. gA0 55 tahmA caMdayavejjhassa kAraNeNa ujjadeNa puriseNa / jIvo avirahidaguNo kAdavvo mokkhamaggami / / 85 // tamhA-tasmAt / caMdayavejjhassa-caMdrakavedhyasya / kAraNena-nimittena / ujjadeNa-udyatena upryukten| puriseNa-puruSeNa / jIvo-jIvaH aatmaa| avirahidaguNo-avirahitaguNo'virAdhitapariNAmaH / kAdavvo-kartavyaH / mokkhamaggammi-mokSamArge samyaktvajJAnacAritreSu / yatazcirabhAvitA api puruSA maraNadezakAle pUrvakRtakarmagurukatvena pazcAt pratipatanti tasmAt yathA candrakavedhyanimittaM jIvo'virahitaguNaH kriyate tathodyatena puruSeNAtmA mokSamArge kartavya ityevaM jAnIhi nizcayaM kurviti / / 85 / / Atura. gA0 56 kathaM yatnaH kriyate yAvatA hi tasmin kAle'bhrAvakAzAdikaM na kartuM zakyate ityAha bAhirajogavirahio abbhaMtarajogajhANamAlINo / jaha tamhi desayAle amUDhasaNNo jahasu dehaM / / 86 / / bAhirajogavirahido-bAhyAzca te yogAzca bAhyayogA abhrAvakAzAdayastai virahito hIno bAhyayogavirahitaH / abbhaMtarajogajhANamAlINo-abhyaMtarayogaM antaraMgapariNAmaM dhyAnaM ekAgracintAnirodhanaM AlInaH praviSTaH / jaha-yathA / tamhi-tasmin / desayAle-dezakAle 2010_02 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturapratyAkhyAnaprakIrNakam sNnyaaskaale| amUDhasaNNo- amUDhasaMjJaH AhArAdisaMjJArahitaH / jahasu - jahIhi tyaja / dehaM - shriirm| bAhyayogavirahito'pi, abhyantaradhyAnayogapraviSTaH san tasmin dezakAle amUDhasaMjJo yathA bhavati tathA zarIraM jahIhi / / 86 / / 352 Atura. gA0 57 amUDhasaMjJake zarIratyAge sati kiM syAt / ityataH prAha haMtUNa rAgadose chettUNaya aTThakammasaMkhaliyaM / jammaNamaraNarahaTTaM bhettUNa bhavAhi muccihasi / / 90 / / haMtUNa-hatvA / rAgadAse - rAgadveSau anurAgAprItI / chettUNa ya-chittvA ca / aTThakammasaMkhaliyaMaSTakarmazrRMkhalAH / jammaNamaraNahaTTaM- janmamaraNArahaTTaM jAtimRtyughaTIyaMtram / bhettU - bhittvA / bhavAhi-bhavebhyo bhavairvA / muccihisi - mokSyase muJcasi vA / rAgadveSau hatvA aSTakarma zrRMkhalAzca chitvA janmamaraNArahaTTaM ca bhitvA bhavebhyo mokSyase ityetatsyAditi / / 90 / / Atura. gA0 58 yadyevaM savvamidaM uvadesaM jiNadiTThe saddahAmi tiviheNa / tasathAvarakhemakaraM sAraM NivvANamaggassa / / 91 / / savvamidaM sarvamimam / uvadesaM upadezamAgamam / jiNadiTThe - jinadRSTaM kathitaM vA / saddahAmi- zraddadhe, tasmin, ruciM karomIti / tiviheNa - trividhena / tasathAvarakhemakaraM - santi udvijantIti trasA dvIndriyAdi paMcendriyaparyantAH / sthAnazIlAH sthAvarAH pRthivIkAyikAdivanaspatiparyantAH / athavA trasanAmakarmodayAt trasAH sthAvaranAmakarmodayAtsthAvarAH teSAM kSemaM dayAM sukhaM karotIti trasasthAvarakSemakarastaM sarvajIvadayApratipAdakam / sAraM - pradhAnabhUtaM sArasya kAraNAtsAraH I NivvANamaggassa-nirvANamArgasya mokSavartmanaH / samyagjJAnadarzanacAritrANAM tasmin sati teSAM sadbhAvAnnirvANamArgasya sAraM trasasthAvarakSemakaraM ca sarvamimamupadezaM jinadRSTaM trividhena zraddadhe'hamiti / / 99 / / 2010_02 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthA: 353 Atura. gA. 59 tasmin kAle yathA dvAdazAMgacaturdazapUrvaviSayA zraddhA kriyate tathA samastazrutaviSayA cintA pAThazca kartuM kiM zakyate ? ityAha Na hi tamhi desayAle sakko bArasaviho sudakkhaMdho / savvo aNuciMte, baliNAvi samatthacitteNa / / 12 / / na-pratiSedhavacanaM / hi-yasmAdarthe / tamhi-tasmin / desayAle-dezakAle / "diz atisarjane' dizyate atisRjyo iti dezaH zarIraM tasya kAlastasmin zarIsparityAgakAle / sakko-zakyaH / bArasaviho-dvAdazavidhaH dvAdazaprakAraH sudakkhaMdho-zrutaskaMdhaH zrutavRkSa ityarthaH / savvo-sarva smstm| aNuciMteduM-anucintayituM arthena bhAvayituM paThituM ca / baliNAvi-balinApi zarIragatabalenApi / samatthacitteNa-samarthacittena ekacittena yatinA / tasmin dezakAle balayuktena samarthacittenApi dvAdazavidhaM zrutaskandhaM na zakyamanucintayitum / / 12 / / Atura. gA0 60 yatastataH kiM kartavyam ! ekkasi bidiyahi pade saMvego vIyarAyamaggammi / vaccadi Naro abhikkhaM taM maraNaMte Na mottavyaM / / 13 / / ekkaTi-ekasmin namo'rhadbhyaH ityetasmin / vidiyahmi-dvayoH pUraNaM dvitIyaM namaH siddhebhya ityetasmin / saMveo-saMvegaH dharme harSaH / pade-arthapade granthapade pramANapade vA paMcanamaskArapade c| athavA ekamhi bIjamhipade-ekasminnapi bIjapade yasminniti pAThAntaram / vIyarAgamaggammivItarAgamArge sarvajJapravacane / vaccadi-vrajati gacchati pravartate / Naro-nareNa srvsNgprityaaginaa| abhikkhaM-abhIkSNaM nairntryenn| taM-tat / maraNaMte-maraNAnte kaNThagataprANe'tyasamaye vA / Na mottavvaM-na moktavyaM na parityajanIyam / ekapade dvitIyapade vA paMcanamaskArapade vA vItarAgamArge yasmin saMvego'bhIkSNaM gacchati tatpadaM maraNAnte'pi na moktavyaM nareNa; naro vA saMvegaM yathA bhavati tathA yasminpade gacchati pravartate tatpadaM tena na moktavyamiti sambandhaH / . 2010_02 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam Atura0 gA0 61 kimiti kRtvA tanna moktavyaM yataH edahyAdo ekkaM hi silogaM maraNadesayAlahmi / ArAhaNauvajutto ciMtaMto ArAdhao hodi / / 14 / / edahmAdo-etasmAt zrutaskandhAt paMcanamaskArAdvA / ekkaM hi - ekaM hyapi ekamapi tathyam / silogaM-zlokam / maraNadesayAlammi-maraNadezakAle / ArAhaNa uvajutto-ArAdhanayA upayuktaH samyagjJAnadarzanacAritrataponuSThAnaparaH / ciMtaMto-cintayan / ArAdhao-ArAdhakaH rtntrysvaamii| hoi-bhavati sampadyate / etasmAt zrutAt paMcanamaskArAdvA maraNadezakAle ekamapi zlokaM cintayan ArAdhanopayuktaH san ArAdhako bhavati yatastatastvayedaM na moktavyamiti sambandhaH / / 94 / / Atura. gA. 62 ArAdhanAyAH kiM phalaM ? ityata Aha ArAhaNa uvajutto kAlaM kAUNa suvihio sammaM / ukkassaM tiNNi bhave gaMtUNa ya lahai nivvANaM / / 17 / / ArAhaNauvajutto-ArAdhanopayuktaH samyagdarzanajJAnAdiSu tAtparyavRttiH / kAlaM kAUNa-kAlaM kRtvA / suvihio-suvihitaH zobhanAnuSThAnaH / samma-samyak / ukkassaM-utkRSTena / tinnnnitriin| bhave-bhavAn / gantUNa ya-gatvA ca / lahai-labhate / NivvANaM-nirvANam / suvihitaH samyagArAdhanopayuktaH kAlaM kRtvA utkarSeNa trIn bhavAn prApya tato nirvANaM labhate iti / / 97 / / Atura. gA. 63 AcAryAnuzAntiM zrutvA zAstraM jJAtvA kSapakaH kAraNapUrvaka pariNAmaM kartukAmaH prAha samaNo metti ya paDhamaM bidiyaM savvattha saMjado metti / savvaM ca vossarAmi ya evaM bhaNidaM samAseNa / / 98 / / samaNo metti ya-zramaNaH samarasIbhAvayuktaH, iti ca / paDhama-prathamaH / bidiyaM-dvitIyaH / savvatthasaMjado-sarvatrasaMyataH / metti-mama iti / athavA zramaNe mama prathamaM maitryam / dvitIyaM ca sarvasaMyateSu / savvaM ca-sarvaM ca / vossarAmi ya-vyutsRjAmi ca / edaM-aitat / bhnnidN-bhnnitm| samAseNa-samAsena saMkSepataH / prathamastAvat samAnabhAvo'haM dvitIyazca sarvatra saMyato'taH sarvamayogyaM vyutsRjAmi etadbhaNitaM saMkSepato mayeti sambandhaH saMkSepAlocanametat / / 98 / / _ 2010_02 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-7 mUlAcAratulanAgAthA: __ 355 355 Atura. gA. 64 punarapi daDhapariNAmaM darzayati laddhaM aladdhapuThe jiNavayaNasubhAsiMda amidabhUdaM / gahido suggaimaggo NAhaM maraNassa bIhemi / / 19 / / laddhaM-labdhaM prAptam / aladdhapuvvaM-alabdhapUrvam / jinnvynnN-jinvcnm| subhAsidaMsubhASitaM pramANanayAviruddham / abhidabhUdaM-amRtabhUtaM sukhahetutvAt / gahido-gRhItaH / suggdimggo-sugtimaargH| NAhaM maraNassa bIhemi-nAhaM maraNAdbibhemi / alabdhapUrvaM jinavacanaM subhASitaM amRtabhUtaM labdhaM mayA sugatimArgazca gRhIto'taH nAhaM maraNAd bibhemIti / / 99 / / Atura. gA0 65 atazca dhIreNa vi maridavvaM NiddhIreNa vi avassa maridavvaM / / jadi dohiM vi maridavvaM varaM hi dhIrattaNeNa maridavvaM / / 100 / / dhIreNa vi-dhIreNApi sattvAdhikenApi / mariyavyaM-martavyaM prANatyAgaH kartavyaH / NiddhIreNa vinidhairyeNApi dhairyarahitenApi kAtareNApi bhItenApi / avassa-avazyaM nizcayena / mridvvN-mrtvym| jaidohiM vi-yadi dvAbhyAmapi / maridavyaM-martavyaM bhavAntaraM gantavyaM vizeSAbhAvAt / varaM-zreSTham / hi-sphuTam / dhIrattaNeNaM-dhIratvena saMklezarahitatvena / maridavvaM-martavyam / yadi dvAbhyAmapi dhairyAdhairyopetAbhyAM prANatyAgaH kartavyo nizcayena tato vizeSAbhAvAt dhIratvena maraNaM zreSThamiti / / 100 / / Atura. gA0 66 kSudhAdipIDitasya yadi zIlavinAze kazcidvizeSo vidyate'jarAmaraNatvaM yAvatA hi sIleNavi maridavvaM NissIleNavi avassa maridavvaM / jaha dohiM vi mariyavvaM varaM hu sIlattaNeNa mariyavvaM / / 101 / / yadi dvAbhyAmapi zIlaniHzIlAbhyAM martavyaM avazyaM varaM zIlatvena zIlayuktena martavyamiti / vrataparirakSaNaM zIlaM yadi suzIlaniHzIlAbhyAM nizcayena martavyaM zIlenaiva martavyam / / 101 / / 2010_02 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 AturapratyAkhyAnaprakIrNakam Atura. gA0 68 atra kiM kRto niyama ? ityAha cirausidabaMbhayArI papphoDedUNa sesayaM kammaM / / aNuputvIya visuddho suddho siddhiM gadi jAdi / / 102 / / cirausida-ciraM bahukAlaM uSitaH sthitaH / baMbhayArI-brahma maithunAnabhilASaM carati sevata iti brahmacArI ciroSitazca sa brahmacArI ca ciroSitabrahmacArI / athavA ciroSitaM brahma caratIti / papphoDedUNa-prasphoTya nirAkRtya / sesayaM kamma-zeSaM ca karma jJAnAvaraNAdi / aNupuvIyaAnupUrvyA ca kramaparipATyA athavAyuHkSayAdguNasthAnakrameNa vA / visuddho-vizuddhaH karmakalaMkarahitaH / suddho-zuddhaH kevalajJAnAdiyuktaH / siddhiM gardi jAdi-siddhiM gatiM yAti mokSaM prApnotItyarthaH / abhagnabrahmacArI zeSakaM karma prasphoTya, asaMkhyAtaguNazreNikarmanirjarayA ca vizuddhaH saMjAtastataH zuddhobhUtvA siddhiM gatiM yAti / athavA apUrvApUrvapariNAmasantatyA ca vizuddhaH zuddhaH kevalopetaH kevalajJAnaM prApya paramasthAnaM gacchatIti / / 102 / / Atura. gA0 69 kuta aitadityAha NikkasAyassa daMtassa sUrassa vavasAiNo / saMsArabhayabhIdassa paccakkhANaM suhaM have / / 104 / / NikkasAyassa-niSkaSAyasya kaSAyarahitasya / daMtassa-dAntasya dAntendriyasya / sUrassazUrasyAkAtarasya / vavasAiNo-vyavasAyo vidyate'syeti vyavasAyI tasya cAritrAnuSThAnaparasya / saMsArabhayabhIdassa-saMsArabhayabhItasya saMsArAbhayaM tasmAdbhItastrastaH saMsArabhayabhItaH tasya jJAtacaturgatiduHkhasvarUpasya / paccakkhANaM-pratyAkhyAnaM ArAdhanA / suhaM-sukhaM sukhanimittam / havebhavet / yato niSkaSAyasya, dAntasya, zUrasya, vyavasAyina, saMsArabhayabhItasya, pratyAkhyAnaM sukhanimittaM bhavettataH tathAbhUto mriyamANa ArAdhako bhavatIti sambandhaH / / 104 / / 2010_02 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 7 mUlAcAratulanAgAthAH Atura. gA0 70 upasaMhAradvAreNArAdhanAphalamAha edaM paccakkhANaM jo kAhadi maraNadesayAlammi / dhIro amUDhasaNNo so gacchai uttamaM ThANaM / / 105 / / edaM - etat / paccakkhANaM- pratyAkhyAnam / jo kAhadi- yaH kuryAt / maraNadesayAlammimaraNadezakAle / dhIro-dhairyopetaH / amUDhasaNNo- amUDhasaMjJaH AhArAdisaMjJAsvalabdhaH / soH - saH / gacchadi-gacchati / uttamaM ThANaM uttamaM sthAnaM nirvANamityarthaH / maraNadezakAle etatpratyAkhyAnaM yaH kuryAt dhIro'mUDhasaMjJazca sa gacchatyuttamaM sthAnamiti / / 105 / / Atura0 gA0 79 avasAna maMgalArthaM kSapakasamAdhyarthaM cAha vIro jaramaraNariU vIro viNNANaNANasaMpaNNo / logassujjoyayaro jiNavaracaMdo disadu bodhiM / / 106 / / vIro-vardhamAnabhaTTArakaH / jaramaraNariU - jarAmaraNaripuH / viNNANaNANasaMpaNNo-vijJAnaM cAritraM, jJAnamavabodhastAbhyAM sampanno yuktaH / vIro vIraH / logassa - lokasya bhavyajanasya padArthAnAM vA / ujjoyayaro - udyotakaraH prakAzakaraH / jiNavaracaMdo - jinavaracandraH / disadudizatu dadAtu / bodhi- samAdhiM samyaktvapUrvakAcaraNaM vA / jinavaracandro jarAmaraNazatruH cAritrajJAnAdisaMyukto lokasya codyotakaro vIro mahyaM dizatu bodhimiti sambandhaH / / 106 / / / / iti zrI vaTTakerAcAryaviracitamUlAcAragranthe zrIvasunandisUriracitAcAravRttau ca bRhatpratyAkhyAnasaMstarastavAdhikArA'ntargatAH zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNakatulyagAthAH / / 357 2010_02 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.A.zrI vijaya rAmacandrasUrismRti-saMskRtaprAkRta-graMthamAlA kramAGka sa6mArga prAzana ISBN-978-81-87163-60-2 Jan Education Hormational 2010 FC Private & Personal useilly www.jal librare