Agam 25 Prakirnak 02 Atur Pratyakhyan Sutra

SR No.: 002562
Original Sutra Author: Veerbhadra Gani
Author: Kirtiyashsuri
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2010
Total Pages: 400
Language: Prakrit, Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, F000, & F020
File Size: 11 MB

Page 45

आतुरप्रत्याख्यानप्रकीर्णकम् गा. १
निवृत्तो देशैकदेशविरतः । सम्मदिट्ठीत्ति - सम्यगविपरीता तत्त्वश्रद्धानरूपा दृष्टिदर्शनं मतिर्यस्याऽसौ सम्यग्दृष्टिः । मरिज्जत्ति - म्रियेत पञ्चत्वमुपयायात् । जो जीवोत्ति - यः श्रावकजीवः । तं होइ बालपंडियमरणं ति - इह शासने मरणमनेकधा वर्णितम् । तथाहि -
आवीइ ओहि अंतिय वलाइमरणं वसट्टमरणं च । अंतोसल्लं तब्भव बालं तह पंडियं मीसं ।।१।। [उत्तरा. निर्यु२१२] छउमत्थमरण केवलि-वेहाणस-गिद्धपट्ठ-मरणं च ।
मरणं भत्तपरिण्णा इंगिणी-पाओवगमणं च ।।२।। [उत्तरा. नियु, २१३] तच्चानेकविधमपीह पञ्चधा परिकल्पितम् । तद्यथा - बालबालमरणं, बालमरणं, बालपण्डितमरणं, पण्डितमरणं, पण्डितपण्डितमरणं चेति । तत्र मिथ्यादृष्टेबलबालमरणम्, अविरतसम्यग्दृष्टेबलमरणं, देशयतेर्बालपण्डितमरणं, छद्मस्थयते: पण्डितमरणं, केवलिनः पण्डितपण्डितमरणम् । तदत्र ग्रन्थे तुलादण्डन्यायान्मध्यग्रहणे आद्यन्तयोरपि ग्रहणं कृतं भवतीति ज्ञेयम् । तदिह यद्देशयतिमरणं तज्जिनशासने बालपण्डितमरणमिति द्दष्टं, शेषशासनेषु बालादिभाषाया एवाभावात् । तत्र सर्वविरतिनियमपरिणामाभावाद्वालं स्थूलप्राणातिपातादिविरमणाच्च पण्डितं बालं च तत्पण्डितं च बालपण्डितं तद्योगान्मरणमपि बालपण्डितमित्यर्थः ।।१॥
सोम. अथातुरप्रत्याख्यानावचूरिलिख्यते । इह सर्वेषां जीवानां नवहस्तकुन्तस्याग्रस्येव सकलायुषोऽन्त्यावस्थाऽऽराधनस्यैव सारत्वादनेनाध्ययनेनान्त्याऽवस्थाऽऽराधनस्वरूपमाहदेसिक्क'त्ति - नन्वत्राध्ययने नमस्कारः कस्मान्न कृतः ? उच्यते - वीरभद्रगणिनैव पूर्वं भक्तपरिज्ञाचतुःशरणे कृत्वेदमध्ययनं कृतं, तेन तत्रोक्त एव नमस्कारोऽत्रापि ज्ञेय एककर्तुकत्वात् । देसि.त्ति - षण्णां पृथिव्यादिकायानां षष्ठांशत्वाद् देशस्त्रसकायव्यपरोपणलक्षणस्तस्यापि सङ्कल्पजारम्भजत्वेन द्विभेदत्वादेकदेशः सङ्कल्पजस्त्रसविनाशनिवृत्तिरूपः पुनस्तस्याऽपि सापराधनिरपराधभेदद्वयेन द्विप्रकारत्वादत्र निरपराधसङ्कल्पजत्रसजीवविनाशनिवृत्तिरूपो देशैकदेशस्तेन स्वयं हननघातनाद् विरतो निवृत्तो देशैकदेशविरतः । तथा सम्यगविपरीता तत्त्वश्रद्धानरूपा दृष्टिदर्शनं यस्याऽसौ सम्यग्दृष्टिः, एवंविधो यो जीवः श्रावकसम्बन्धी म्रियते तदिह मरणं जिनशासने बालपण्डितमरणमिति भणितं दृष्टं, शेषशासनेषु बालमरणादिभाषाया एवाभावात् । तत्र सर्वविरतिपरिणामाभावात् बालं, स्थूलप्राणातिपातादिविरमणाच्च पण्डितं, बालं च तत् पण्डितं च बालपण्डितं, तद्योगान्मरणमपि बालपण्डितमित्यर्थः । श्रीजिनशासने च मरणमनेकधा कथितमावीचिमरणादिभेदात्, तच्चानेकविधमपीह पञ्चधा परिकल्पितं, तद्यथा १-मिथ्यादृशां

Translation AI Generated

## Aaturpratyakhyanaprakirnakam, Chapter 1

**He who has renounced the world and is free from the desire to harm even a single being.**

**Sammādiṭṭhi** - The vision of truth, which is the opposite of wrong views, and is characterized by faith in the principles. One who possesses this vision is called **Samyagdṛṣṭi**.

**Marījatti** - To die, to attain the fivefold state of death.

**Jo jīvoti** - The Śrāvaka Jīva (lay follower).

**Tam hoi bālapandīyamaraṇam ti** - In this doctrine, death is described in many ways. For example:

**1.** **Āvīci, Ohi, Antīya, Valāimaraṇam, Vasatṭamaraṇam, and Cha.**

**2.** **Antosalla, Tabbhava, Bāla, Tah, Paṇḍiya, Mīsa.** [Uttara. Niryu 212]

**3.** **Chaumattvamaraṇam, Kevali, Vehāṇasa, Giddhapaṭṭha, and Maraṇam.**

**4.** **Maraṇam, Bhattapariṇṇā, Iṅgiṇī, Pāova, and Gamaṇam.** [Uttara. Niyu, 213]

This is further classified into five types:

**1.** **Bālabālamaraṇam** (death of a very young child)

**2.** **Bālamaraṇam** (death of a child)

**3.** **Bālapandītamaraṇam** (death of a child who is wise)

**4.** **Paṇḍītamaraṇam** (death of a wise person)

**5.** **Paṇḍītapaṇḍītamaraṇam** (death of a very wise person)

**Explanation:**

* **Mithyādrṣṭi** (wrong view) leads to **Bālabālamaraṇam**.
* **Avirata Samyagdṛṣṭi** (unwavering right view) leads to **Bālamaraṇam**.
* **Deśayater** (one who teaches) leads to **Bālapandītamaraṇam**.
* **Chhadmasthāyater** (one who is deceitful) leads to **Paṇḍītamaraṇam**.
* **Kevalin** (the liberated soul) leads to **Paṇḍītapaṇḍītamaraṇam**.

In this text, the middle term is taken as inclusive of the first and last terms, as per the **Tulādandannyāya** (principle of balance).

Therefore, the death described here as **Deśayati** is considered **Bālapandītamaraṇam** in the Jina doctrine, as the other doctrines do not mention the terms **Bāla** etc.

Since there is no complete renunciation in the other doctrines, **Bāla** refers to one who has not renounced gross violence, and **Paṇḍita** refers to one who has renounced gross violence. **Bāla** and **Paṇḍita** together are called **Bālapandīta**, and therefore, the death resulting from their combination is also called **Bālapandītamaraṇam**.

**So.**: Now, the **Aaturpratyakhyānāvacūra** (the essence of renouncing the desire to harm) is explained.

**De.**: It is said that the final stage of life is like the tip of a nine-pronged spear,