Book Title: Dharma Sangraha Part 2
Author(s): Chandanbalashreeji
Publisher: Bhadrankar Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009692/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayasaMzodhita: zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH [bhAga-2] * granthakAraH paramapU NDatazrIzAntivijayagaNivaraziSyaratnaparamapUjyamahopAdhyAyazrImAnavijayajIgaNivaraH * saMzodhakaH . paramapUjyanyAyavizArada-nyAyAcAryamahopAdhyAya zrIyazovijayajIgaNivaraH * pUrvasampAdakaH . prathamAvRttiH - paMnyAsazrIAnandasAgarajImahArAjaH dvitIyAvRttiH - munizrImunicandravijayajImahArAjaH * navInasaMskaraNasampAdikA * paramapUjyavyAkhyAnavAcaspatiAcAryabhagavantazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarANAM sAmrAjyavartI paramapUjyapravartinI zrIrohitAzrIjImahArAjasya ziSyaratnA ca sAdhvI candanabAlAzrI * pUrvaprakAzakaH . prathamAvRttiH-devacandra lAlabhAI pustakoddhArasaMsthAna-muMbaI vi.saM. 1971, 1974, i.sa. 1915, 1918 dvitIyAvRttiH-jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI vi.saM. 2040, 2043, i.sa. 1984, 1987 * navInasaMskaraNaprakAzakaH bhadraMkara prakAzana-ahamadAbAda vi.saM. 2067, i.sa. 2011 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanAma granthakAranAma : dharmasaMgrahaH [bhAga-2] : paramapUjyamahopAdhyAyazrImAnavijayajIgaNivaraH : paramapUjyamahopAdhyAyazrIyazovijayajIgaNivaraH granthasaMzodhaka navInasaMskaraNasampAdikA : sAdhvI candanabAlAzrI navInasaMskaraNaprakAzaka : bhadraMkara prakAzana - ahamadAbAda navInasaMskaraNa : vi.saM. 2067, i.sa. 2011 mUlya : ru. 750/- (bhAga 1+2) : 32+461-876 : BHADRANKAR PRAKASHAN, 2011 ra prAptisthAna ahamadAbAda : bhadraMkara prakAzana 49/1, mahAlakSmI sosAyaTI, zAhIbAga, ahamadAbAda-380004 phona : 079-22860785 ahamadAbAda : sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001 phona : 079-25356692 akSarAMkana : virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032 mudraka : tejasa prinTarsa, ahamadAbAda phona : 079-22172271 (mo.) 98253 47620 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayasaMzodhita: zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH [bhAga-2] divyAzIrvAdadAtA paramapUjya-paramArAdhyapAda-vyAkhyAnavAcaspatizrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajImahArAjasAheba tathA paramapUjya-adhyAtmayogI-namaskAramahAmantrArAdhakapaMnyAsapravarazrIbhadraMkaravijayajImahArAjasAheba preraNAdAtA paramapUjya-parArtharasika-paMnyAsapravarazrIvajrasenavijayajIma.sA. paramapUjya-varddhamAnataponidhi-gaNivaryazrInayabhadravijayajIma.sA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASAWASAWAWAKASAWASAWASAWAWAKASRSRSRSRSRSRSAVASARAWAWRWRC samarpaNa AURRERERURURURBRORXAGRERERURSACRORURSACRORURSACRORURORURA jeozrInA varada haste vi.saM. 2017mAM ajArI tIrthamAM rajoharaNanI prApti thaI te dIkSAdAtA paramapUjya, paramopakArI, paramArAdhdhapAda, sanmArgadarzaka, bALadIkSAsaMrakSaka, suvihitaziromaNi, vyAkhyAnavAcaspati, suvizAlagacchAdhipati, zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajImahArAjasAhebanI puNyasmRtine A dharmasaMgrahagraMthanuM navasaMskaraNarUpa sumana sAdara samarpaNa !! A pa.pU. pravartinI sA. rohitAzrIjImahArAjanI ziSyANa sA. caMdanabAlAzrI SAVASAVALAVACAURLAUAXACACACACACARAVAASASALALAYALALASALAMA SARANASASALASANAVADARAUAWAVASAVALAVALAVALAVALAVARASALANACA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrutabhakti-anumodanA lAbhArthI paramapUjaya, paramopakArI, suvizAlagacchAdhipati, vyAkhyAnavAcaspati pUjyapAda AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajImahArAjasAhebanA adhyAtmayogI pUjyapAda paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna hAlAradeza saddharmarakSaka pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100+7ra oLInA ArAdhaka pUjyapAda gaNivarya zrInayabhadravijayamahArAjasAhebanA sadupadezathI zrIzaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhaka TrasTa pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavananA jJAnakhAtAnI upajamAMthI A dharmasaMgrahagraMtha bhA-2nA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. Ape karelI zrutabhaktinI hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttama kakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. bhadraMkara prakAzana Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthaparicaya dharmasaMgraha nAmano A graMtha apekSAe syAdvAdano darIyo che. syAdvAdI evA paramapUjya mahopAdhyAya zrImAnavijayajImahArAjasAheba enA kartA che ane mahAsyAdvAdI evA mahopAdhyAya zrIyazovijayajImahArAjasAheba enA saMzodhanakartA tathA TippaNakAra che. e kAraNe emAM dharmanA pratyeka aMgono saMgraha thavA uparAMta pratyeka aMganA aucitya - anaucityano pUrNatayA viveka karavAmAM Avyo che. kaI bhUmikAvALA jIva mATe kayo ane keTalo dharma kevI rIte mokSano hetu bane che, tathA potapotAnA sthAne dharmanA pratyeka aMgo keTaluM mahatva dharAve che, tenuM spaSTa vivecana A graMthamAM maLI rahe che. graMthakArazrIe graMthamAM navuM kaMI ja kahyuM nathI. pUrva maharSioe je vAto kahI che, tenI te ja kahI che. to paNa tenI saMkalanA evI suMdara rIte karI ApI che ke A eka ja graMthane bhaNavAthI ke vAMcavAthI cAre anuyogano sAra samajAI jAya che. dharmanA cAre aMgo dAna, zIla, tapa ane bhAva athavA darzana, jJAna, cAritra ane tapa saMbaMdhI Avazyaka saghaLIya mAhitI A graMthamAM maLI rahe che. vadhAre mahatvanI vAta to te che ke AgamazailI ane yogazailInuM milAna kevI rIte thAya tene samajavA mATe A graMtha eka anya bhomiyAnI garaja sAre che. paM. zrI bhadraMkaravijayagaNI [ dharmasaMgraha bhASAMtara bhA.2nI 'bhUmikA'mAMthI sAbhAra ] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya anAdikALathI saMsAramAM du:khathI pIDAto prANIgaNa duHkhamukti ane sukhaprApti mATe satata udyama kare che. Ama chatAM ghaNo moTo varga sukha meLavI zakyo nathI. "zAstra dareka viSayamAM eka divya cakSu samAna che ane sarvakAryonI siddhi mATe zAstra sAdhanarUpa che, AthI ja karuNAsamudra tAraka zrItIrthaMkaradevo dvArA tripadI pAmIne kRtanidhi zrIgaNadharadevoe sukhArthI jagatane zAstranI amUlya bheTa ApI che. e ja amUlya zAstrasaMpattine te te kALe mAnavIne upakAraka bane te rItie purvamaharSioe temAMnA tattvone akhaMDa sAcavIne eka yA bIjArUpe vikasAvI che. A dharmasaMgraha' nAmano graMtha paNa evA ja udezathI racAyelI eka apUrva kRti che. pa.pu.upAdhyAya zrImAnavijayajI gaNivara A graMtharatnanA racayitA che. A graMtharatna teozrIe vi.saM. 1731nA vaizAkha suda-3 akSayatRtIyAnA dine racyo che. A graMthanuM prakAzana sau prathama jainadharmavidyAprasArakavarga' nAmanI saMsthA dvArA vi.saM. 1960mAM thayela, dharmasaMgraha bhAga-1 tarIke prasiddha thayelA A saMskaraNamAM prastuta graMthanI 29 gAthAo TIkA ane tenuM bhASAMtara prakAzita thayela. tyArapachI A graMthanuM saMpUrNa prakAzana suratanA zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhArasaMsthAna taraphathI be vibhAgamAM karavAmAM AveluM che. temAMno pahelo vibhAga vi.saM. 1971mAM ane bIjo vibhAga vi.saM. 1974mAM prakAzita thayo che. tenuM saMzodhana te samayanA paMnyAsa zrIAnaMdasAgarajI mahArAja ke jeo pachI AcArya zrIsAgarAnaMdasUrimahArAja thayA hatA teoe kareluM che. tyArapachI aneka prAcIna hastalikhita prato ane bIjA aneka graMthonA AdhAre A graMthanuM saMzodhana-saMpAdana kArya paramapUjyamunicaMdravijayamahArAja ke jeo pachI AcAryazrI municaMdrasUrimahArAja thayA temanA dvArA thayuM ane vi.saM. 2040mAM pahelo bhAga ane trIjo bhAga tathA vi.saM. 2043mAM bIjo bhAga zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA prakAzita karavAmAM Avela che. tathA prastuta dharmasaMgraha graMthanuM bhASAMtara bhA.1 ane bhA.ramAM paramapUjya munizrI bhadraMkaravijayamahArAja ke jeo pachI pa.pU. AcAryabhagavaMta zrIbhadrakarasUrimahArAja thayA temanA dvArA saMpAdita thaIne enI aneka AvRttio adyAvadhi prakAzita thayela che, te ja A graMthanI atyaMta upayogitAne pUravAra kare che. prastuta graMthanuM prAkRta-saMskRtamAM adyAvadhi pustakAkAre prakAzana prakAzita thayela na hovAthI A graMthanuM navInasaMskaraNanuM saMpAdana kArya paramapUjaya, paramArAthyapAda zrImadvijaya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna, paramapUjaya, adhyAtmayogI, paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjanA ziSyaratna hAlAranA hIralA, paramapUjaya, AcAryabhagavaMta zrIkuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna paramapUjaya, paMnyAsapravara zrIvajasenavijayajImahArAja tathA teozrInA gurubaMdhuvaryazrInayabhadravijayajI mahArAjanI zubhapreraNAthI paramapUjya, vyAkhyAnavAcaspati, AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya, saraLasvabhAvI, pravartinI sAdhvI zrIrohitAzrIjImahArAjanA ziSyaratnA viduSI sAdhvI zrIcaMdanabAlAzrIjImahArAje potAnI asvastha rahetI tabIyatamAM paNa atyaMta zramasAdhya kArya karIne amArI saMsthAne pustakAkAre bhAga 1-2mAM daza pariziSTothI samRddha evo A graMtha prakAzita karavAno je lAbha Apyo te badala amArI saMsthA temanI RNI che. temanA dvArA bhaviSyamAM paNa AvA uttama graMtho saMpAdita thaIne prakAzita thatAM rahe ane amArI saMsthAne prakAzita karavAno lAbha maLato rahe evI ame abhilASA rAkhIe chIe. A dharmasaMgraha graMtha bhAga-2 nA navInasaMskaraNanA prakAzana mATe paramapUjaya suvizAlagacchAdhipati, AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA sAmrAjyavartI paramapUjya, hAlAradeze saddharmarakSaka, AcAryabhagavaMta zrImadvijayakuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna, vaddhamAnataponidhi 100+72mI varlDamAnatapanI oLInA ArAdhaka, paramapUjya, gaNivaryazrInayabhadravijayajI mahArAjanI zubhapreraNAthI zrIzaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhaka TrasTapukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavananA jJAnakhAtAnI upajamAMthI A dharmasaMgrahagraMtha bhAga-ranA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. te badala amArI saMsthA temano AbhAra mAne che. A navInasaMskaraNa prakAzananA suavasare ame pUrvanA prakAzaka zrIdevacaMda lAlacaMda pustakoddhArasaMsthAno tathA zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTano tathA kobA kailAsasAgara jJAnabhaMDAramAMthI mudrita prato amane prApta thaI temano, navInasaMskaraNanA pustakAkAre prakAzana mATe ane Arthika sahayoga mATe preraNA karanAra zrIgaNivaryazrIno, A kAryanA akSaramudrAMkana kArya mATe virati grAphiksavALA akhileza mizrAe kALajIpUrvaka suMdara kArya karI Apela che ane prInTIMganA kAma mATe tejasa prInTarsavALA tejasabhAIe khaMtapUrvaka suMdara kArya karI Apela che te badala temano khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. AvA uttama dharmasaMgrahagraMthanuM vAcana karIne sau koI bhavyAtmAo samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa saddharmanuM ArAdhana karIne kevaLajJAna prApta karI aSTakarmano kSaya karIne muktisukhanA bhAgI banIe e ja zubhabhAvanA !! - bhadraMkara prakAzana D2-t.pm5 3rd proof Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA dharmanAM cAra aMgo-- zraddhA vinA eTale koI paNa eka sArA viSayanI jijJAsA thayA vinA sAcuM jJAna thatuM nathI, sAcuM jJAna thayA vinA vartana sudharatuM nathI ane vartana sudharyA vinA zubha dhyAna saMbhavatuM nathI. zubha dhyAna mATe zuddha vartananI jarUra che, zuddha vartana mATe jJAnanI jarUra che ane jJAnane mATe zuddha zraddhAnI jarUra che. zraddhA vinAnuM jJAna niSphaLa che, jJAna vinAnuM cAritra kAyakaSTa che ane cAritra vinAnuM dhyAna durdhyAna che, durdhyAnanuM pariNAma durgati che. durgatithI bhIru ane sadgatinA kAmI AtmAone jeTalI jarUra zubha dhyAnanI che, teTalI ja jarUra dhyAnane sudhAranAra sartananI, vartanane sudhAranAra sajJAnanI ane sadnAnane pedA karanAra sazraddhAnI che. zrI jainazAsananI ArAdhanA eTale sazraddhA, sajJAna, sartana ane sadyAna tathA e cArane dhAraNa karanArA satpuruSonI ArAdhanA che. e cAreyamAMthI koInI ke e cAreyane dhAraNa karanAra koI ekanI paNa avaganA, e zrI jainazAsananI avagaNanA che. e cAreyanI ane e cAreyane dhAraNa karanAra satpuruSonI ArAdhanA, e zrI jainazAsananI sAcI ArAdhanA che. ekaluM jJAna ke ekaluM dhyAna, ekalI zraddhA ke ekaluM cAritra muktine ApI zakatuM nathI. muktino mArga eTale zraddhA ane jJAna, kriyA ane dhyAna, e cAreyano sumeLa ane e cAreyanI saMpUrNa zuddhi che. ahIM zraddhA zabda zraddheya, zraddhAvAna ane zraddhAdinAM hetu, e traNeyano sUcaka che. e rIte jJAna zabda zeya, jJAtA ane jJAnanAM sAdhana, e tripuTIne jaNAvanAro che. kriyA zabda kriyA, kriyAvAna ane kriyAnAM sAdhanone tathA dhyAna zabda dhyeya, dhyAtA ane dhyAnanAM sAdhanone jaNAvanAro che. e cAreyanI zuddhi eTale anukrame zraddheya, zraddhAvAna ane zraddhAnAM hetuo, zeya, jJAtA ane jJAnanAM sAdhano, kriyA, kriyAvAna ane kriyAnAM hetuo tathA dhyeya, dhyAtA ane dhyAnanAM sAdhanonI zuddhi. zrI jainazAsanamAM zraddheya tarIke vItarAga, teonA mArge cAlanArA nirprantha ane teoe batAvelo anupama zruta ane cAritradharma che. temAM-- 1. 'bhUmikA'nuM A lakhANa dharmasaMgraha bhASAMtara bhAga-2mAMthI sAbhAra uddhRta karIne lIdhela che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vItarAga - vItarAga te che, ke jeoe rAgAdi doSo upara saMpUrNa vijaya meLavyo hoya. je rAgAdi doSoe traNeya jagata upara vijaya meLavyo che, tenA upara paNa jeoe vijaya prApta karyo che, teo traNeya jagatanA Victors' vijetA gaNAya che. doSo uparanA e vijayanuM nAma ja vItarAgatA che. vItarAgatA uparanI zraddhA eTale doSonA vijaya uparanI zraddhA, arthAt 'jagatamAM jema doSo che, tema te doSo upara vijaya meLavanArAo paNa che' evI akhaMDa khAtrI. e zraddhA doSonA vijetAo upara bhaktirAga utpanna kare che. doSonA vijetAo uparano A bhaktirAga eka prakArano vedhaka rasa che, vedhaka jema trAMbAne paNa suvarNa banAvavAnI tAkAta dharAve che, tema doSonA vijetAo uparano bhaktirAga jIvarUpI tAmrane zuddha kAMcanasamAna-sarvadoSarahita ane sarvaguNasahita-zivasvarUpa banAvavAnI zakti dharAve che. doSarahitatA ane guNasahitatA samavyApta che. jema aMdhakArano nAza ane prakAzano udgama ekIsAthe ja thAya che, tema doSono vijaya ane guNono prakarSa samakALe ja udaya pAme che. vItarAga e doSonA vijetA che, mATe ja guNonA prakarSavALA che. e rIte vItarAga uparanI zraddhAmAM jema doSonA vijaya uparanI zraddhA vyakta thAya che, tema guNonA prakarSanI zraddhA paNa abhivyakta thAya che. e ubhaya uparanI zraddhAthI jAgelo bhaktirAga jyAre tenA prakarSapaNAne pAme che, tyAre AtmA eka kSaNavAramAM vItarAgasama banI jAya che. nirprantha zrI jainazAsanamAM zraddheya tarIke prathama naMbare jema vItarAga che, tema bIje naMbare nigrantha che. nirprantha eTale vItarAga nahi, chatAM vItarAga banavAne satata prayatnazIla. grantha eTale gAMTha athavA parigraha. parigraha zabda mUrchAnA paryAya tarIke oLakhAya che. AtmA ane tenA guNo sivAya jagatanA koIpaNa padArtha upara-mUrchAnA atyaMta kAraNabhUta svazarIra upara paNa mamatva ke rAgabhAva dhAraNa karavo nahi, e nirpranthatAnI Toca che. AtmA ane tenA guNo uparano rAga e mUrchA ke mamatvasvarUpa nathI, kintu svabhAvonmukhatArUpa che, tethI te doSarUpa nahi paNa guNarUpa che. nirgandhatA uparanI zraddhA, e vItarAgabhAva uparanI zraddhAno ja eka phaNago che. vItarAga doSarahita che, to nirprantha doSasahita hovA chatAM doSarahita thavAne prayatnazIla che. doSanA abhAvamAM doSarahita banI rahevuM, e sahaja che. doSanI hayAtImAM doSane AdhIna na thavuM e sahaja nathI, kintu parAkramasAdhya che. doSonA hallAnI sAme aDaga rahevuM ane doSone mULamAMthI ukheDI nAkhavA mATe satata macyA rahevuM, e jenuM sAdhya che, te nirpranthatA vItarAgatAnI sagI bahena che-bahenapaNI che. evI nirpranthatAne varelA mahApuruSo pratye zraddhA 'Respect for the Spiritual Heroes' vItarAgatAnI bhaktinuM ja eka D2-t.pm5 3rd proof Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIka che. vItarAga uparano bhaktibhAva e jema doSono dAhaka ane guNono uttejaka che, tema nircantha uparano bhaktibhAva paNa doSadAhaka ane guNottejaka che. zruta-cAritradharma zrI jainazAsanamAM zraddheya tarIke pahelo naMbara vItarAgano ane bIjo naMbara nircanthano che, tema trIjo naMbara vItarAge kahelA ane nirgaLe pALelA zratadharma ane cAritradharmano Ave che. zratadharmanI zraddhA eTale vItarAganA vacanasvarUpa zAstra batAvelA padArtho ane tattvo uparano vizvAsa. "jIvAdi dravyo ane mokSAdika tattvonuM nirUpaNa zAstromAM je rIte karyuM che, te tema ja che" evI akhaMDa pratIti. e pratItinA yoge jagatano svabhAva ane mokSanuM svarUpa jevuM che, tevuM jANavAnI ane samajavAnI taka maLe che ane tenA phaLasvarUpa cAritradharmanI prApti thAya che. cAritradharma tene kahevAya che, ke jemAM bIjAnI pIDAno parihAra hoya. jyAM sudhI jIva bIjAne pIDA karanArI pravRttiothI pratijJApUrvaka sarvAze ke amuka aMze paNa mukta thato nathI, tyAM sudhI te nimitte thato karmabaMdha aTakI zakato nathI ane jyAM sudhI karmabaMdha aTakato nathI, tyAM sudhI tenA phaLasvarUpa janma-maraNa ane tajjanita pIDAo aTakI zakatI nathI. svapIDAnuM utpattisthAna jANe ke ajANe parapIDAmAM nimitta thavAnuM che. e nimitta jyAM sudhI manathI, vacanathI ke kAyAthI leza paNa thavAtuM hoya, tyAM sudhI tagnimittaka karmabaMdha cAlu rahe che. enAthI chUTavAno upAya eka ja che ane te hiMsAdi pApasthAnothI nivRtta thavuM te che. para-pIDA e pApa che ane para-upakAra e puNya che, e nirvivAda che. potAne jo koI pIDA Ape, to te pApI che-ema mAnanAro bIjAne pIDA ApatI vakhate pote pApa karanAro nathI, ema kaI rIte kahI zake? potAnA upara jo koI upakAra kare, to te puNyanuM kAma kare che-ema ja lAge che, to te niyama potAne mATe sAco che ane bIjAne mATe sAco nathI, ema koNa kahI zake ? vizvanA avicala niyamo akATya hoya che. kAMTAmAMthI kAMTA uge che ane anAjamAMthI anAja uge che. e niyamanA anusAre ja pIDAmAMthI pIDA ane upakAramAMthI upakAra phalita thAya che. cAritradharma e parapIDAnA parihArasvarUpa ane paropakAranA pradhAna aMgarUpa che. te cAritradharma uparanI zraddhA ane tenA pAlananA zubha ane kalyANakArI phaLo uparano akhaMDa vizvAsa, e sadbhakti ane sadAcaraNanI preraNAnuM anupama bIja che. parane leza mAtra pIDA na thAya ane saMsargamAM AvanAra yogya jIvone zuddha dharmanI prAptirUpa bhAvopakAra thAya, evA cAritradharmanuM pAlana karavA mATe zrI jainazAstromAM sUkSmamAM sUkSma agaNita niyamo batAvyA che. te badhAno saMgraha caraNasittarI ane karaNasittarInA D2-t.pm5 3rd proof Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 70-70 bhedomAM, agara saMyama ane zIlanA 18000 prakAromAM thaI jAya che. sadAcAranAM sarvazreSTha aMgo temAM samAI jAya che ane eka paNa aMga bAkI rahetuM nathI. prastuta dharmasaMgraha grantha eTalA mATe mahAgrantha che ke-sadAcAranA e sarvazreSTha aMgonuM varNana ka2vA sAthe enA pAlana mATe ati Avazyaka evI cakravAla sAmAcArI ane pratidina (ogha)sAmAcArI vagere sAmAcArIonuM emAM yuktiyukta vistRta vivecana che, icchA-micchAdika daza prakAranI cakravAla sAmAcArI kahevAya che ane AvazyakapratilekhanAdi pratidina (odha)sAmAcArI kahevAya che. enA pAlanamAM satata upayogavaMta jIvane jIvanamAM sadAcArano bhaMga ke tenA phaLasvarUpa karmano baMdha thavAno avakAza raheto nathI. zraddhAnI zuddhi mATe vItarAga, nirprantha ane zruta-cAritradharmarUpa zraddheya vastuonI zuddhi joIe. evI zuddha vastuo uparanI zraddhA koIpaNa AtmAne pavitra banAvI zake che, emAM koIpaNa jAtanI zaMkA nathI. zraddhAvAna AtmAdinI zuddhi-- zraddhA eka guNa che. guNa guNI vinA rahI zakato nathI. zraddhArUpI guNane dhAraNa karanAro guNI 'AtmA' che. e AtmAnI zuddhi eTale tenA svarUpanI zuddhi. AtmAnuM svarUpa tevuM mAnavuM joIe, ke jethI tenAmAM baMdha-mokSa, puNya-pApa, sukha-duHkha vagere (bhAvo) ghaTe. jo AtmAne ekAnta nitya mAnavAmAM Ave, ke ekAnta kSaNika mAnavAmAM Ave, ekAnta zuddha ke ekAnta azuddha mAnavAmAM Ave, zarIrAdithI ekAnta bhinna ke ekAnta abhinna mAnavAmAM Ave, to kevaLa zraddhA ja nahi, kintu bIjA koI paNa guNanI, puNya-pApanI, sukha-duHkhanI ke baMdha-mokSanI vAta ghaTI zakatI nathI. zraddhA, jJAna Adi guNo ke sukha-duHkha Adi avasthAo AtmAmAM to ja ghaTI zake che, ke jo te kathaMcit nityAnitya, kathaMcit zuddhAzuddha ke kathaMcit zarIrAdithI bhinnAbhinna svarUpavALo hoya. dravyathI nitya chatAM paryAyathI anitya, mokSamAM zuddha chatAM saMsAramAM azuddha, nizcayathI bhinna chatAM vyavahArathI abhinna, ityAdi prakArano jo AtmAne mAnavAmAM na Ave, to zraddhAdi guNonI ke baMdha-mokSa Adi avasthAonI prApti-aprAptino vicAra nirarthaka bane ane e vicArone darzAvanArAM zAstro paNa kalpita Thare. zrI jainazAsanamAM AtmAdi dravyonuM svarUpa je rIte nityAnityAtmaka Adi rUpe batAveluM che, te rIte jo mAnavAmAM Ave, to ja mokSamArganuM nirUpaNa zraddheya Thare. zraddheya padArthonI ane zraddhAvAna AtmAnI zuddhinI sAthe zrI jainazAsanamAM zraddhA Adi guNone pragaTa karanArAM sAdhanonI paNa zuddhi batAvelI che. zraddhA utpanna thavAnAM sAdhano zrI jainazAsanamAM be prakAranAM kahyAM che. 'tannivafdhAmAjJA' arthAt samyagdarzananI utpatti nisargathI ane adhigamathI kahI che. nisarga D2-t.pm5 3rd proof Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale jemAM AtmA sivAya bIjA koIpaNa sAdhananI jarUra na rahe. adhigama eTale AtmA uparAnta guruupadezAdi bIjAM sAdhanonI AvazyakatA rahe. ekalA nisargathI ke ekalA adhigamathI samyagdarzananI prApti mAnavAmAM pratyakSa bAdha che. viziSTa saMskArI AtmAne pUrvajanmonA zubha abhyAsathI A janmamAM bAhya nimitta vinA paNa zraddhAdi guNonI prApti thAya che ane koI jIvane upadezAdi maLyA pachI ja thaI zake che, mATe e baMne prakArone mAnavA e zraddhAnAM sAdhanonI zuddhi che. jema zraddhAnI, tema jJAnanI zuddhi mATe zeya, jJAtA ane jJAnanAM sAdhanonI, kriyAnI zuddhi mATe kriyA, kriyAvAna ane kriyAnAM sAdhanonI tathA dhyAnanI zuddhi mATe dhyeya, dhyAtA ane dhyAnanAM sAdhanonI zuddhi paNa teTalI ja jarUranI che. zrI jainazAsanamAM zeya tarIke anaMta vizva, temAM rahelA sacetana jIvo, acetana pudgalo, paramANu, pradezo, skaMdho, uparAnta jIva ane pugalonI gati ane sthiti tathA tenAM sahAyaka dravyo, e badhAne avakAza ApanAra AkAza, parivartana karanAra kALa vagere pratyeka padArtha tenA yathArtha svarUpamAM darzAvela che. jJAtA AtmA paNa kathaMcita niyAnitya, zuddhAzuddha ane zarIrAdithI bhinnabhinna batAvelo che tathA jJAnanAM bahiraMga sAdhano upadezAdi ane aMtaraMga sAdhano kSayopazamAdi yathAsthita varNavelAM che. jJAnanAM mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa, e pAMca mULabhedo, ekAvana peTAbhedo ane avAntara sUkSma asaMkhyabhedo saMgata rItie nirUpaNa karelA che. kriyAnI zuddhi mATe saMyamanA sattara ane kriyAnA sIttera vagere bhedo, prabhedo ane tenA pariNAme prApta thatAM asaMkhya saMyamasthAno batAvelAM che. kriyAvAna AtmAnI lezyA, tenI zuddhi-azuddhi, prakarSa-apakarSathI prApta thatAM guNasthAnako ane tenA avAntara saMkhya-asaMkhya bhedo-prabhedo prarUpelAM che. kriyAnAM bAhya sAdhano gurukulavAsAdinuM ane atyaMtara sAdhano varyAntarAyanA kSayopazamAdinuM paNa zuddha varNana kareluM che. dhyAnanI zuddhi mATe dhyeya tarIke mukti, muktisthAna ane muktajIvonuM sukha, dhyAtA tarIke kathaMcit nityAnityatAdi svarUpavALo AtmA ane dhyAnanAM sAdhano tarIke bAhya abhyatarAdi tapanA aneka prakAronuM suvistRta, susaMgata ane sUkSmAtisUkSma vivecana kareluM che. ApaNe joyuM ke - ahiMsAdharmanA zreSTha pAlana vinA mokSaprApti zakya nathI. kevaLa zarIrathI ja nahi, kintu vacana ane manathI paNa pUrNa ahiMsAnuM pAlana thavuM joIe. zrI jainazAsanamAM ahiMsAnA paripUrNa kAyika pAlana mATe vividha prakAranA jema uttama AcAro batAvyA che, tema vAcika ane mAnasika ahiMsAnA zikhare pahoMcavA mATe syAdvAda siddhAntanuM nirUpaNa kareluM che. syAdvAda eka evA prakAranI nyAyabuddhi che, ke jemAM satyanA koIpaNa aMzano asvIkAra ke asatyanA koIpaNa aMzano svIkAra saMbhavI zakato nathI. D2-t.pm5 3rd proof Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 A graMthanA prathama vibhAganA prAraMbhamAM ja ApelA mArgAnusAritAnA "nyAyasaMpanna vibhava'thI mAMDIne prakatisaumyatA parvatanA saghaLA (pAMtrIzeya) niyamonuM pAlana, e syAdvAda siddhAntane pAmavAnI ane pacAvavAnI pUrvabhUmikA che. mArgAnusArInA guNothI AraMbhIne chelle nirapekSa yatidharmanA pAlana sudhInA sarva sadAcAro saMbaMdhI sarvazreSTha niyamone A graMthamAM evI rIte varNavI batAvyA che ke - tene vAMcanAra-bhaNanAra kevaLa dharmazAstramAM nipuNa thAya eTaluM ja nahi paNa syAdvAdanyAya ane tenA AcaraNamAM paNa nipuNa bane. pratyeka vicAra ke uccAra koI eka apekSAne AgaLa karIne ja thayela hoya che. te pUrNa satya tyAre ja bane, ke jyAre anya apekSAo temAM AvIne bhaLe ane vastu ke viSayanA samagra rUpane svIkAravA tatpara thAya. e rIte pratyeka pravRtti paNa mokSagAmI tyAre bane, ke jyAre tenI pAchaLa pUrNatAnI prAptino hetu hoya. arthAt pUrNatAnA sAdhanarUpa mAnIne tene apanAvavAmAM Ave. pravRtti pote kadI pUrNarUpa hoI zakatI nathI, kintu pUrNatA tarapha laI janArI apUrNa pravRttio paNa pUrNatAno hetu hovAthI pUrNa manAya che. syAdvAdInA aMtaHkaraNamAM A jAtano vicAra sadA jAgrata hoya che. vRtti ane pravRttine ahiMsaka banAvanAra tathA satyano ghAta ke virodha nahi karAvanAra ekanuM eka sAdhana jIvanamAM sAdvAdane pariNAvavo te che. koI kahe che ke - jIva anAdithI jJAnanA abhAve saMsAramAM bhaTake che, koI kahe che ke - kriyAnA abhAve bhaTake che, tyAre syAdvAdI kahe che ke - jIvanamAM syAdvAdapariNatinA abhAve jIva saMsAramAM bhaTake che. muktimArgamAM AgaLa vadhavA mATe sauthI vadhAre jarUrI vastu satyamAM mamatva ane asatyanuM amamatva che evI samajaNa jyAre pragaTe che, tyAre jIvamAM syAdvAdaruci jAge che, pachI tene syAdvAdI puruSonAM vacano ane nirUpaNo amRta samAna mIThAM lAge che. dharmasaMgraha nAmano A graMtha apekSAe syAdvAdano darIo che. syAdvAdI evA mahopAdhyAya zrImAnavijayajI enA kartA che ane mahAsyAddhavAdI evA mahopAdhyAya zrI yazovijayajI enA saMzodhanakartA tathA TippaNakAra che. e kAraNe emAM dharmanAM pratyeka aMgano saMgraha thavA uparAnta pratyeka aMganA aucitya-anaucityano pUrNatayA viveka karavAmAM Avyo che. kaI bhUmikAvALA jIva mATe kayo ane keTalo dharma kevI rIte mokSano hetu bane che tathA potapotAnA sthAne dharmanA pratyeka aMga keTaluM mahattva dharAve che, tenuM suspaSTa vivecana A graMthamAM maLI rahe che. ekAnta ruci jIvane A graMthamAM varNavelI vistRta vigato kadAca rucikara na nivaDe, e banavA yogya che. kintu anekAnta raci jIvane to A graMthamAM varNavelo eka eka viSaya D2-t.pm5 3rd proof Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 atyanta upayogI, punaH punaH vAMcavAlAyaka, vicAravAlAyaka ane jIvanamAM utAravAlAyaka che, enI khAtrI thAya che. granthakAre granthamAM navuM kAMI ja kahyuM nathI. pUrvamaharSioe je vAto kahI che tenI te ja vAto kahI che. to paNa saMkalanA evI suMdara rIte karI ApI che ke A eka ja graMthane bhaNavAthI ke vAMcavAthI cAreya anuyogano sAra samajAI jAya che. dharmanAM cAreya aMgo dAna-zIla-tapa-bhAva athavA darzana-jJAna-cAritra-tapa saMbaMdhI Avazyaka saghaLIya mAhitI A graMthamAM maLI rahe che. vadhAre mahattvanI vAta to e che ke-AgamazailInI ane yogazailInuM milAna kevI rIte thAya che, tene samajavA mATe A graMtha eka ananya bhomiyAnI garaja sAre che. yoga saMbaMdhI pUjyapAda suvihitaziromaNi zrI haribhadrasUrIzvarajInA graMtho ane Agama saMbaMdhI pUrvAcArya maharSionA graMthonuM dohana karIne graMthakAramaharSie ApaNane ubhayanI upayogitA ane ekatAnuM sacoTa mArgadarzana karAvyuM che. A graMthanuM sarjana jaina saMghane mATe Aja sudhI apUrva AzIrvAdarUpa nIvaDyuM che, bhaviSyamAM paNa AdhArarUpa nIvaDaze. prathama zrAvaNa vada 8, vi.saM. 2014 pU.A.bha.zrIvijayarAmacaMdrasUriziSya jaina upAzraya paM. bhadraMkaravijaya gaNI navADIsA D2-t.pm5 3rd proof Page #16 -------------------------------------------------------------------------- Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya dharmasaMgraha graMthanA bhAga-1mAM gRhasthanA sAmAnyadharma ane vizeSa dharma upara vistArathI prakAza pAtharavAmAM Avyo che. bAkI rahela sApekSa yatidharma-sAdhudharma ane nirapekSayatidharmasAdhudharma upara A bhAga-2mAM khUba ja UMDo abhyAsa pUrNa prakAza pAtharavAmAM Avyo che. taka na gumAvo dehAdhyAsamAM paDelA ghaNA manuSyo AtmA-paramAtmA, Aloka-paraloka, puNya-pApa, saMsAra-mokSa, kazAnI ciMtA nahi karatAM kevaLa khAvuM-pIvuM-kamAvuM ane moja-majhA karavAmAM ja hAlI rahelA jovAya che, evA paNa koI manuSyone jyAre temanA dhArelA pAsA UMdhA paDe che, sagAM snehI viparIta bane che, zarIramAM asahya roga thAya che, priyA ke putranuM aNadhAryuM mota thAya che, kiMvA potAnA upara maraNa trATakI paDe che, tyAre AtmA vagere kaMIka che ema lAge che, jJAnInA vacanonI satyatA bhAse che ane aMtaramAM dharmanI bhUkha jAge che. paraMtu aphasosa ! tyAre kadAca ghaNuM moDuM thayuM hoya che. yogya sAmagrIno viraha paNa hoya che, mATe ja manuSya hAthamAM AvelI AtmasiddhinI aNamola taka kSaNika-mAyAvI bhautika vAsanAonI parAdhInatAmAM gumAvI devI joIe nahi. e yAda rAkhavuM joIe ke cAritra vinA AtmAnI mukti nathI ane mukti vinA sAcuM sukha nathI. Adarza saMskArajIvana nirapekSayatidharma sApekSayatidharmanI sAdhanA vinA siddha thaI zakatI nathI, e satyane najaramAM rAkhIne granthakAra maharSie A graMthano ghaNo moTo bhAga sApekSayatidharmanA varNana karavAmAM rokyo che ane tene prAmANika aneka prAcIna zAstrapATho ApIne ghaNo ja saddhara banAvyo che. ene vAMcatAM ja samajAya che ke jaina sAdhudharma eTale tathAvidha yogyatAne pAmelA AtmAno karmajanya janma-maraNAdi kaSTono nAza karavAno saphaLa prayatna. temAM bhoga nathI tyAga che, rAga nathI virAga che, ArAma nathI AkarA kaSTonuM samabhAve vedana che. ityAdi aneka vizeSatAothI anya tyAgI-vairAgInI apekSAe jainazramaNonI sAdhutA viziSTa cIja che. A graMthamAM jaina sAdhujIvananA sidhArava samA tyAga-vairAgyathI bharapUra 1. saMpAdakIya A lakhANamAM dharmasaMgraha bhASAMtara bhAga-2nA "prAkkathana' ane 'uddhodhanamAMthI keTaluMka lakhANa sAbhAra uddhata karIne lIdhela che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 AhAra-vihAra, svAdhyAya, sAmAcArI, kaSAyanigraha, indriyajaya, ahiMsAdi saMyamavyApAra, lokAnugraha, gurupAratanya vagerenuM pAlana karavAnA niyamono tema ja te mATenI jarUrI mAnelI guru-ziSyanI yogyatA vagereno jema jema AbhAsa karIe tema tema sAkSAt dekhAI Ave che ke jaina sAdhujIvana eTale kevaLa karmamukti kiMvA duHkhamuktine khAtara jIvAtuM Adarza saMskAra jIvana che, emAM adbhuta AtmasamarpaNa che, anokhuM Atmavigopana che, alaukika parAkrama che, emAM pUrva janmanA saMskAronuM divya darzana che ane sarva upAdhi rahita Atmika sukha che. dharmasaMgraha graMtha zrIsaMghano sAco mArgadarzaka graMthamAM kaheluM gRhasthadharmanuM svarUpa gRhasthanAM ane sAdhudharmanuM svarUpa sAdhunAM kartavyonuM sacoTa jJAna karAve che. uparAMta saMghanA cAre aMgonI rakSAnA ane vikAsanA kAraNone ane patananA pratikArone (upAyone) paNa samajAve che. koIpaNa vyakti, samAja, rASTra ke dharmasaMpradAya jo te potAnA rakSaNa ane vikAsane icchato hoya to teNe AcArabaLa keLavavuM joIe ane te mATenuM kAyadAzAstra paNa hovuM joIe. A graMthanA baMne bhAgo zrIsaMghanA vikAsa mATe vidhi-niSedharUpe saMpUrNa mArgadarzana Ape che. enuM yathAzakya pAlana karavAmAM ja vyaktinuM, saMghanuM, zAsananuM ke jIvamAtranuM kalyANa che. rogIne roganuM nidAna, auSadha ane parejI vagerenI jema sarva Avazyaka bAbatone pUrI pADato A graMtha zrIsaMghano sAco mArgadarzaka che. dIkSA mATe yogya-ayogyavicAraNA yogyatA vinA lIdhelI, ayogya gurue ApelI, ke avidhithI svIkArelI dIkSA svaparanuM hita na karI zake e vAtano inkAra dharmano arthI koIpaNa karI zake nahi. dIkSA mATe jaghanya-utkRSTa vayanuM pramANa, mAtA-pitAdinI saMmati mATe niSpakSanyAya, vagere saghaLA praznono A graMthamAM saraLa ukela che. madhyastha ane sUkSmabuddhivALo satyano arthI koIpaNa mAnya kare ane yogya AtmA AtmavikAsanA ananya sAdhanabhUta sAdhudharmathI vaMcita na rahe tevuM tathA anadhikArI AtmA uccapade AvI na jAya tevuM AmAM spaSTIkaraNa che. vayanuM pramANa, vAlInI saMmati vagere vividha bAbatono utsarga-apavAdapade vicAra karIne sAdhudharmane pALavA mATenI zAstrokta bhUmikAne pAmelo yogya AtmA dIkSA mATe adhikArI che' ema spaSTa karyuM che. yogyatA vinAno abAla hoya ke vAlInI saMmativALo hoya to paNa tene anadhikArI gaNyo che ema syAdvAdadaSTie vicAratAM A graMthamAMthI aneka bAbatono hitakara ukela maLI rahe che. nimittAnuM baLa yogyatAnA vicAra pachI dIkSAno vidhi batAvyo che. temAM prazasta dravya, kSetra, kALa, D2-t.pm5 3rd proof Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bhAva vagere nimittAdi sAmagrIno yoga meLavavAnuM vidhAna karyuM che. jyAM sudhI AtmA sarAgI ane bhAvuka che tyAM sudhI tenA upara nimitto cokkasa asaro upajAve che. zubha nimitto zubhabhAvanAM ane azubhinimatto azubhabhAvanAM janaka che. e hakIkata AbAlagopAla eTalI anubhavasiddha che ke ghaNI bAbatomAM nimittonI sAme manuSya potAnI jAtane paNa sAva bhUlI jAya che. jANe tenA karmo, puruSArtha, kALa ke AtmA jevuM kAMI che ja nahi. eka mAtra te te nimitto ja tenA sukha, du:khanA sarjaka hoya tema teno anubhava tene bolavato hoya che. game tevI ekAMta AtmAnI vAto karanAro paNa prasaMge AtmAne bhUlI nimittonI prabaLatAne svIkAre evI nimittonI sacoTa asara anubhavAya che. A hetuthI ja zubhAzubha dravyonA viveka mATe padArthonuM vijJAna jaNAvanArA vividha zAstro, kSetranA zubhAzubhapaNAne jaNAvanArAM zilpAdinAM zAstro, kALanI zubhAzubhatAne jaNAvanArAM jyotiSAdinAM graMtho ane bhAvanI zuddhi-azuddhino viveka jaNAvanArAM mAnasavijJAna AdinAM vividha zAstro sadAne mATe jIvanamAM upayogI nIvaDyAM che. enI upekSA jeTalA aMze thAya teTalA aMze te cokkasa hAni kare che A uddezathI ja dIkSA jevI pavitra vastune AtmopakAraka banAvavA mATe zubha dravya, kSetra, kALa, bhAvAdi nimittonA yoga meLavavAnA viSayamAM graMthakArazrIe bhAra mUkyo che. zakya hoya tyAM sudhI sau anumodanA kare ane prasannatA anubhave e rIte dIkSA karavI joIe. e prasannatAthI zubha kAryomAM AvatAM vighno TaLe che ane karanArane Atmika preraNA maLe che. ityAdi nimittonuM baLa ghaNuM ja che. ahIM to eTaluM ja kahevuM paryApta thaze ke niSkAraNabaMdhu jagatavatsala zrIvItarAgadeve je je vidhi-niSedho upadezyA che, te khUba rahasyapUrNa che. ene samajavA mATe sUkSma ane zodhaka dRSTi jarUrI che. bhale e satya saune na samajAya paNa tenuM pAlana karavAmAM ja sva-para sarvanuM kalyANa che. yatidharmanA be prakAro- enI pachI 'sApekSa' eTale gurvAdi vagerenI sahAyatAnI apekSAvALo ane 'nirapekSa' eTale saMpUrNa svAzrayI-sahAyatAnI apekSA vinAno, ema yatidharmanA be prakAro batAvyA che. mAtApitAdi gRhasthaguruvarganA vinayAdi karavAthI dharmagurunI AjJAne AdhIna rahI jinAjJA pramANe jIvavAnuM sAmarthya pragaTe che ane jinAjJAnA pAlanathI kAma-krodhAdi aMtaraMga zatruo upara vijaya meLavI zakAya che. dharmagurumAM e vijaya karavA-karAvavAnI zakti hoya che tethI teonA AzrayathI e vijaya karI zakAya che. ityAdi sApekSayatidharmanA pAlanathI AtmAne aciMtya lAbho thAya che te pachI te nirapekSayatidharmane yogya banI tene svIkArIne potAnI jIvanakaLAne vikasAvI pariNAme sarvakarmothI mukta thaI zake che. D2-t.pm5 3rd proof Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhujIvananI be maryAdAo gurunI nizrAmAM rahevA nirbaLa nIvaDe che te AtmA ekalo rahevA mATe to avazya nirbaLa siddha thAya che. eTaluM ja nahi, rakSaka vinA kAma, krodhAdi aMtaraMga zatruo teno parAjaya kare che ane dIkSAne niSphaLa banAvI teno durupayoga karAvI de che, AthI ja sAdhujIvananI be maryAdAo kahI che. eka kAma, krodhAdino vijaya karavAnI zakti prApta karIne svayaM gItArtha banavuM ane bIjI e zakti na pragaTe tyAM sudhI gItArthanI nizrAmAM rahevuM, e sivAya trIjo mArga nathI. evA yogya gurunA abhAvamAM ziSya zuM karavuM, teno paNa suMdara mArga graMthakArazrIe batAvyo che. te graMthanA vAcanathI prasaMge prasaMge svayaM samajI zakAze nathI to jainadarzanamAM guruno pakSa ke nathI to ziSyano pakSa, baMnene sva-para kalyANa thAya tevo niSpakSa ane ekAMte hitakara nyAyamArga batAvyo che. gurukuLavAsanuM mahattva te pachI dIkSAnA niraticAra pAlana dvArA Atmavizuddhi karavA mATe jarUrI gurukuLavAsanuM mahattva, tenuM svarUpa, tenAthI thatAM lAbho, vagere vividha vAtone jaNAvI che. temAM prasaMgAnusAra kaheluM bhAvAcAryAnuM svarUpa, temAM utsarga-apavAda, ziSyanuM kartavya, samarpitabhAvanA lAbho, tethI thatI kliSTa karmonI nirjarA ane viziSTa puNyano baMdha ityAdi ati upakAraka aneka bAbato kahI che. ene samajyA pachI gurukuLavAsa kaSTane badale AnaMdarUpa banI jAya che. kAraNa ke cokkasa lAbho jANyA pachI game tevuM kaSTa veThavA paNa jIva sadA tatpara hoya che. saMsAramAM jIvo vividha kaSTone saharSa veThe che temAM khoTA chatAM tene ajJAna ane mUDhatAthI paNa sAcA samajAyelA lAbho ja kAraNabhUta hoya che. tema ahIM paNa janma-maraNAdinAM du:khothI trAsI gayelA jIvane dIkSAnA pAlana mATe "gurunI parAdhInanA janma-maraNAdinA kAraNabhUta kAma-krodhAdino parAjaya karavA mATe ati Avazyaka ane upakAraka che" ema samajAyA pachI te kaSTane badale agamya AnaMda Ape che. te AnaMdamAM saMtuSTa banelo AtmA indranI ke cakravartInI saMpattine paNa tuccha mAnI zake che. yogya gurunI nizrA pAmIne paNa je AtmA temAM AnaMdano anubhava karI zakato nathI te saMsAranAM kaSTothI kaMTALelo che e siddha thatuM nathI. zAstrAdhyayanano vidhi tenI pachI zAstrAdhyayanano vidhi ane te mATe upadhAna yoga (tapasahita viziSTa anuSThAna) karavAnuM vidhAna karyuM che. sAdhujIvanamAM zAstrAdhyayananI mukhyatA che. kAraNa ke zAstro sivAya AtmAnA anAdi aMdhArapaTane dUra karavAno anya koI upAya nathI. uparAMta viziSTa kSayopazamavALA sAdhunuM zAstronI rakSA karavAnuM, tene pracAravAnuM ane te te kALe jIvonI buddhine anusAre upayogI bane tevI navI racanA karavAnuM vagere kartavya che. kahyuM che ke D2-t.pm5 3rd proof Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 "carmacakSubhRtaH sarve, devAzcAvadhicakSuSaH / sarvatazcakSuSaH siddhAH, sAdhavaH zAstracakSuSaH ' '' || [jJAnasAra] 'jagatanA sarvajIvono vyavahAra carmacakSuthI cAle che, devo avadhijJAnarUpa cakSuvALA, siddho kevaLajJAnarUpa cakSuvALA ane sAdhuo to zAsrarUpa cakSuvALA hoya che arthAt sAdhuone zAstrAjJA pramANe jIvavAnuM hoya che. jJAna meLavavuM ke tapa vagere kriyAo karavI jeTalI duSkara nathI, tethI adhika duSkara tenAthI sva-para hita karavuM te che. mATe ja aNuma varSonA dIkSApAlana pachI zAstrokta yogoahanAdi anuSThAnapUrvaka te te zAstrone bhaNavAnuM vidhAna karyuM che. dIkSAparyAya vadhe tema tema paMcAcAranA pAlanathI yogyatA vadhe ane yogoddhahanAdithI Atmazuddhi kare tene guruAjJAthI te te zAstrone bhaNavAno adhikArI kahyo che. yogya banyA pachI paNa guru AdinA vinayapUrvaka bhaNavAthI zAstro upakAraka bane che. sAmAcArInuM pAlana-- te pachI sAmAcArInA traNa prakAro jaNAvIne prathama oghasAmAcArInuM vistRta varNana karyuM che. temAM oniryukti graMthokta sAta dvArothI sAdhunAM prAtaHkALathI mAMDIne bIjA divasanA prAtaHkALa sudhInAM kartavyonuM kramika varNana che. pratyeka kAryo niyata samaye mAMDalIbaddha kevI rIte karavAM, teno Atmazuddhi sAthe kevo saMbaMdha che, vagere zAstrIyadRSTithI vicAravAmAM ...AvyuM che. pratilekhanAdi dravyakriyAothI AtmAne kevI asara thAya che, sAdhanadharmamAM jJAnAdiguNorUpa nizcaya dharmane pragaTa karavAnI kevI zakti che, vagere sArabhUta ciMtana kareluM che. te te kriyAone vidhipUrvaka karavAthI thatA lAbho ane tenA avidhijanya doSo paNa jaNAvyA che. sUryodayathI be porisI (praharo) sudhI zAstrAdhyayana karavA dvArA divasanA prAraMbhamAM ja jinavacanAmRtanA pAnapUrvaka yogonI zuddhi karavAnuM vidhAna che, ke jenA baLe te pachInAM paNa dareka kAryomAM jinAjJAnuM prAdhAnya rahe. zAstrAdhyayananI A vidhimAM utsargaapavAdano AdhAra laIne vividha vAtonuM spaSTIkaraNa karyuM che. AhAra, vastra, pAtra ane vasatinI zuddhi-azuddhino vicAra- te pachI AhAra, vastra pAtra ane vasatinI zuddhi, azuddhino vistRta vicAra karyo che. Arya AcAromAM AhAra, paheraveza, pAtro ke raheThANa mATe vividha maryAdAo ghaNA prAcIna kALathI cAlI Ave che ane tenA varNano paNa sAhityamAM sthaLe sthaLe maLe che. te darekanuM mahattva samajI zakAya te rIte zubhAzubha AhAra, vastra, pAtra ane vasati(makAna)nA lakSaNo, tenuM pramANa tathA tethI thatAM guNa-doSanuM yuktisaMgata varNana kareluM che. yatidharmanI siddhimAM AhArazuddhinuM ati mahattva che te yuktipUrvaka siddha karyuM che. e satya che ke vartamAnamAM nirdoSa D2-t.pm5 3rd proof Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 AhAranI prApti durlabha che, graMthakAre paNa vartamAnamAM gRhasthane vyavahArazuddhinI ane sAdhune AhArazuddhinI du:zakyatA svIkArI che, to paNa graMthokta vidhAnono AdAra keLavI zuddha AhArAdi mATe zakya prayatna karanArane vartamAnamAM paNa ghaNAM lAbho thAya che. bhojana pachI pAtra dhovAno, aMDilabhUmie javA-AvavAno vagere vidhi jaNAvyo che. temAM paNa ekendriyAdi koI jIvane pIDA na thAya, dharmanI halakAI na thAya, lokaviruddha na sevAya, ityAdi aneka vAto kahI che. te pachI trIjA praharanA prAraMbhamAM vastra-pAtrAdinA pratilekhananuM, te pachI svAdhyAya karavAnuM ane sAMje pratikramaNa karavAnuM vidhAna che. temAM prasaMgAnusAra pratikramaNamAM sUtro artha sahita ApyAM che. TUMkuM chatAM saMkalanAbaddha pUrNa ane vivecana sahita AvuM arthanuM varNana anya graMthomAM ochuM jovA maLe che. pratikramaNanuM mahattva jainadarzanamAM ArAdhanAnI sAthe virAdhanAthI bacavAnuM lakSya paNa mukhya che, mATe nAnI paNa bhUla thatAM tenA pApane TALavA mATe turata " micchA mi dukkaDa' devAnuM ane savAra-sAMja pratikramaNa karavAnuM avazya vidhAna che. Arogya bhale moDuM thAya, roga thavo joIe nahi. te nyAye nAnI moTI koI paNa bAbatamAM bhUla thavA devI nahi ane thAya to turta zuddhi karI levI.' e hetuthI karAtA pratikramaNanuM mahattva anya sarva anuSThAnothI adhika che. ema kahI zakAya ke zeSa sarva anuSThAno pratikramaNa mATe che, pratikramaNa vinA te niSphaLa che, mATe ja yAvasajIva ubhayakALa karatAM pratikramaNane Avazyaka kahevAya che. te pachI rAtrikartavya tarIke svAdhyAya, zayanano vidhi, rAtre jAgyA pachI bahAra nIkaLatAM corAdinA upadravothI bacavAnA upAyo, koNe keTalI nidrA karavI, kyAre jAgavuM, jAgavAno vidhi, jAgatAM turata parameSThinamaskAranuM vidhAna, uparAMta kAmavAsanAne rokavA mATenuM dhyAna, viziSTa manorathothI AtmAne utsAhita kema karavo? vagere aneka bAbato mAtA putrane zIkhavADe tema hatupUrvaka guNa-doSanA varNana sAthe kahI e rIte oghasAmAcArImAM ahorAtranAM saMpUrNa kartavyonuM varNana vistArathI karyuM che. dazadhA sAmAcArInuM pAlana te pachI dazA sAmAcArImAM gurathI mAMDIne nAnAmAM nAnA sAdhu sAthe yathAyogya pUjayabhAva ane vAtsalya vadhe te rIte bhojana, parasparanAM kAryo, bhUlanI zuddhi, AjJA, teno svIkAra, javuM-AvavuM vagere sarva vyavahAro karatAM koInI icchA upara AkramaNa na thAya tevo vidhi jaNAvyo che. enA pAlanathI icchAno rodha, vinaya, vaiyAvacca, paraspara prIti, pUjyabhAva, kRtajJatA, vAtsalya vagere guNo vadhatAM jAya ane saMyukta dharmakuTuMba tarIke joDAyelA dareka AtmAo e saMskArathI anya janmomAM paNa eka sAthe upaje D2-t.pm5 3rd proof Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 joDAya, tyAM paNa niSkAma prIti ane bhaktithI paraspara ArAdhanAmAM sahAyaka banI aMte e joDAyelA saMbaMdhane mokSamAM zAzvato banAvI zake evo suMdara jIvanavyavahAra, batAvyo che. jJAnAdi guNonI viziSTa sAdhanA mATe paNa anya gacchano Azraya levArUpa upasaMpadA, tenA prakAro, vidhi ane temAM vyavahArazuddhi sacavAya tevuM parasparanuM kartavya vagere aneka bAbato jaNAvI che. upasthApanAvidhi te pachI upasthApanA (mahAvratonuM ane tene pAlana karavAnuM jJAna vagere meLavIne yogya banelA ziSyane vaDI dIkSA) karavAno vidhi jaNAvyo che, temAM sahadIkSita mAtA-pitAdi vaDIla vargane aprIti na thAya te rIte nAnA-moTA sthApavAnI suMdara vyavasthA che. yogyatA vinAnA ziSyanI upasthApanA karavAthI virAdhaka thavAya che, yogyanI upasthApanA karavAmAM vilaMba na karavo joIe, vagere bAbato jaNAvI che. je mahAvrato uccarAvavAnAM che tenuM varNana karatAM pahelAM vratamAM pRthvIkAyAdi pAMce sthAvaromAM karelI jIvatvanI siddhi, bIjA vratamAM bhASAnA 42 prakAro, trIjA vratamAM cauryanA prakAro, cothA vratamAM brahmacaryanI sarvazreSThatA ane jIvanavikAsamAM enI AvazyakatA, pAMcamA vratamAM aparigrahanuM mahattva vagere sarva vAto yuktipUrvaka samajAvI che. A rIte pAMca mahAvratonuM AtmavikAsa mATe kevuM mahattva che te jaNAvIne tenA vizuddha pAlana mATe upayogI pratyeka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo jaNAvI che ane chelle chaTTA vratamAM rAtribhojananA tyAganuM vidhAna karyuM che. caraNasittarI ane karaNasittarInuM varNana te pachI caraNasittarI ane karaNasittarInuM varNana che, temAM cAritranA sAdhya-sAdhana bhAvArUpa dazavidha yatidharma, sattaravidha saMyama, veyAvaccanA prakAro, brahmacaryanI nava vADo, jJAnAdiguNonI sAdhanA, kaSAyono jaya, samiti-guptirUpa aSTapravacana mAtAo, indriyono nirodha, bhAvanAo, sAdhunI bAra paDimAo vagere viSayo ane tenA prakAro, svarUpa ane guNa-doSo sAthe varNavyA che. te darekano mahAvratAdinA pAlanamAM kevo sahakAra che, parasparano saMbaMdha kevo che, ekanA abhAve bIjAnI niSphaLatA kevI rIte thAya che, vagere vistArathI samajAvyuM che. temAM paNa brahmacaryanI nava vADonuM ane bhAvadharmanI siddhi mATe jarUrI bAra bhAvanAonuM varNana vistArathI karyuM che. nAnA paNa aticAranI bhayAnakatA te pachI mahAvratomAM aticAro lAgavAnAM kAraNo ane temAMthI bacavAnI AvazyakatA jaNAvI che. nAno paNa aticAra pariNAme kevuM aniSTa sarje che, tenI bhayAnakatA paNa batAvI che. D2-t.pm5 3rd proof Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mahAvrato, caraNasittarI, karaNasittarI AdinA pAlana mATe jarUrI kartavyo te pachI mahAvrato ane caraNasittarI, karaNasittarI AdinA pAlana mATe gacchavAsa, kusaMsargayAga, arthapadaciMtana, prAmAnugrAma vihAra ane gItArtha nizrA vagerenI AvazyakatA sAthe pratyekanuM svarUpa jaNAvyuM che. temAM prasaMgAnusAra pAMca nirjhantho, dazavidha prAyazcita, parISaho, upasargo vagere bAbato tenA svarUpa sAthe kahI che ane tenA utsargaapavAda sAthe guNa-doSanuM paNa varNana karyuM che. temAM paNa gacchavAsanA lAbho ane vihArano vidhi varNavatAM karelI sarva sAdhuonI saMyamarakSAnI ciMtA, pAsatkAdi sAthe paNa kAraNe kevI rIte vyavahAra karavo, vagere varNana ghaNuM mananIya che. padapradAnavidhi te pachI e rIte saMyamanA nirmaLa pAlanathI gItArtha banelA sAdhune gaNIpada, upAdhyAyapada, pravartakapada AcAryapada Adi pado ApavAno vidhi jaNAvyo che. temAM padastha thayA pachI teonuM gacchanI rakSA mATenuM kartavya, mULa AcArye gacchathI nivRtta thaIne savizeSa ArAdhanA karavAno vidhi vagere varNavyuM che. rAjayanA adhikArIonI jema pratyeka padasthonAM bhinna bhinna vividha kartavyo jaNAvyAM che. ayogyane padastha banAvavAthI gacchane hAni, zAsananI apabhrAjanA vagerenuM varNana karyuM che. ayogya padastha pratye vironuM kartavya, gacchamAM vironuM prAdhAnya, padasthane ane sAdhu-sAdhvIne hitazikSA, padastha thavAmAM gItArthapaNAnuM mahattva, AcAryanA pAMca atizayo, ATha prakAranI gaNIsaMpatti, lakSaNopeta pUrNa alaMga zarIra, AbhAvyavyavahAranI vyavasthA vagere aneka Avazyaka bAbato varNavI che. A badhuM varNana jotAM laukika rAjyazAsana karatAM zrI jinezvare sthApelA dharmazAsananI vyavasthA ghaNI ja zreSTha che, ema koI paNa sujJane svIkAravuM paDe tema che. eTaluM ja nahi rAjA vinAnI nirnAtha prajAne rAjAnI jeTalI AvazyakatA che tethI kaMI guNI gurunI ane gurukuLavAsanI AvazyakatA siddha thAya che. sAdhvagaNanA saMyamanI rakSA mATe pravartinIpadanI vyavasthA che, teonA saMcAlana nIce rahIne sAdhvIvarga sva-para utkarSa sAdhI zake tevuM zAsananuM baMdhAraNa jaNAvyuM che. e uparAMta yogyatA ane adhikArane anusaratAM pratyekanAM vividha kartavyonuM gacchamAM pAlana na thAya to kevA upAyo karavA ? guru paNa ziSyonI sAraNA vageremAM pramAda kare, ayogyane dIkSA Ape ke uttejana Ape, to tene kevuM prAyazcitta lAge? koI guru ziSyane ArAdhanA mATe svayaM sahAya kare nahi ke mahattva yA mamatvane kAraNe anya gurunI nizrAmAM javAnI saMmati Ape nahi to zuM karavuM ? kevA guNavALo svalabdhika (guru AjJAthI bhinna vicaravAmAM adhikArI) gaNAya ? vagere aneka bAbatonuM varNana karyuM che. D2-t.pm5 3rd proof Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 saMlekhanA anazanAdividhAna pachI chellI avasthAmAM dravya-bhAva saMlekhanA karavAno vidhi, aMte anazana karavAnA prakAro, teno vidhi tathA kAndapikI Adi aniSTa bhAvanAo nahi sevavAno vidhi, tathA chelle mahApAriThApanikAno vidhi ane tenA guNa-doSa, vagere vistArathI varNavyuM che. ema graMthano lagabhaga badho bhAga sApekSayatidharmanA varNanathI pUrNa karyo che. trIjI padavibhAgasAmAcArInI mAtra vyAkhyA karIne tene samajavA mATe chedagraMthonI bhalAmaNa karI che. nirapekSayatidharma cothA vibhAgamAM cAra zloko vaDe jinakalpI Adi zramaNono nirapekSa yatidharma varNavyo che. tenA prakAro ane vidhi vagere saMkSepamAM jaNAvyuM che. temAM jinakalpI paNa ekAnta nagna ja nathI hotA ane rajoharaNAdi to teone paNa rAkhavAnuM vidhAna che ja. Ama ahIM dizAmAtra graMthano paricaya Apyo che tene pUrNatayA jANavA mATe to graMthanuM AdarapUrvaka sAdyata vAcana karavuM te ja Avazyaka che. te sivAya te te viSayono pUrNa khyAla AvI zake tema nathI. paramAtmapadanI cAvI samyaga darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA karato sAdhaka bhavasthiti paripAka thatAM bhAvacAritrane sparzI apramatta bhAvane pAme che, pachI apUrvakaraNa vagere karIne anAdi mohanI upazamanA vA kSapaNA kare che. kSapaNA karanAro mahAtmA zeSa paNa ghAtakarmo vagereno kSaya karIne anaMta kevaLajJAna-darzanane pAme che, te pAmIne pachI mokSamAM jAya che, siddhabuddha-mukta thaI rahe che. A che AtmAne paramAtmA banAvavAnI vikAsa zreNI. tenI siddhi cAritra vinA koIne kadApi zakya ja nathI. mATe ja dIkSA e vizvoddhArano mahAmUlo maMtra che, Arya saMskRtino prANa che, jainazAsanano mUladhAra che. zramaNono upakAra A vizvavaMdya zramaNa-zramaNIvarga sarva koIne ghaNo upayogI che. manuSyamAM mAnavatA, nIti, vyavahArazuddhi, sajJAna, dayA, dAna, sadAcAra, sevA, vagere ucca saMskArone utpanna karanAra-siMcana karanAra-poSaNa karanAra-vRddhi karanAra A ja varga che. sAdhupuruSanA eka vacana mAtrathI aneka bhavya manuSyonAM jIvana dhoraNo sudharI jaIne je hRdaya parivartana thAya che te rAjakIya hajAro kAyadAothI seMkaDo varSe paNa zakya nathI. janatA upara zramaNono zuM A jevo tevo upakAra che ? AnA jevuM kAragata utpAdana jagatamAM bIjuM kayuM che? ane enuM D2-t.pm5 3rd proof Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 mArgadarzana karAvanArA juga juganA dIvA jevA gaMbhIra zAstra-sAhityagraMthonuM sarjana karI teno amara vAraso ApanAra varga paNa kayo che ? kahevuM ja paDaze ke te jainazramaNa varga che. sva. sAkSara mohanalAla dalIcaMda desAI jaina sAhityanA saMkSipta itihAsamAM potAnuM nivedana karatAM navI AvRtti prastAvanAmAM pR. 21 perA 38mAM sAcuM ja lakhe che ke sAhitya sarjako pradhAnapaNe zvetAmbara sAdhuo-AcAryo-munio che. zrImahAvIranA pravacana-Agama sAhityanI "paMcAMgI' che, temAM mUla Agama para niryukti, bhASya, cUrNi, avacUrNi, TIkA, vRtti, vagere utpanna karavA uparAMta te Agamane anulakSIne dhArmika grantho tathA sAhitya pradezomAM viharI te te viSayanI kAvya, mahAkAvya, nATaka, kathA kAdaMbarI, vyAkaraNa, chaMda, koSa, jyotiSa, nyAya, tarka, Adi vividha viSayonI kRtio racanAra tarIke saMsAratyAga karI zramaNa dIkSA laI dharmopadezaka tarIke sthAne sthAne viharanAra AcAryono ane tenI ziSyaparaMparAno upakAra mukhyapaNe che, ke je kadI bhUlI zakAya tevo nathI." AvI mahAupakArI ane samAjanA utthAna-utkarSa tathA abhyadaya temaja niHzreyasa mATe atyaMta jarUrI jainazramaNa saMsthAne ApaNe jeTalI abhivandanA sAthe aMjalI ApIe teTalI ochI che. e nirAbAdha rIte ciraMjIva rahe te mATe A graMthanuM vidhAna ati upakAraka che. pUrvaprakAzana aMge A graMthanuM prakAzana sau prathama jainadharmavidyAprasArakavarga nAmanI saMsthA dvArA vi.saM. 1960mAM thayela. te prakAzanamAM prastugraMthanI 29 gAthAo TIkA ane tenuM bhASAMtara prakAzita thayela. tyArapachI A mUlagraMthanuM svopajJavRtti sahita prakAzana suratanA zeTha devacaMda lAlabhAI jainapustakoddhAra saMsthA taraphathI pratAkAre be vibhAgomAM karavAmAM AveluM che. temAMno pahelo vibhAga vi.saM. 1971mAM graMthAMka-26 tarIke prasiddha thayo che ane bIjo vibhAga vi.saM. 1974mAM graMthAMka-45 tarIke prasiddha thayo che. tenuM saMzodhana te samayanA paMnyAsa zrIAnaMdasAgarajI mahArAjasAheba, ke jeo pachIthI AcArya zrIsAgarAnaMdasUrimahArAjasAheba thayA hatA teoe kareluM che. te saMpAdanamAM teonA taraphathI prastAvanA saMskRtamAM ApavAmAM Avela che te prastuta navInasaMskaraNamAM Apela che. tyArapachI aneka prAcIna hastalikhita prato ane bIjA aneka graMthonA AdhAre prastuta dharmasaMgraha graMthanuM punaH saMzodhana-saMpAdana kArya paramapUjya vidvAna munirAja zrImunicaMdravijayajI mahArAjasAheba ke jeo pachIthI AcArya zrImunicaMdrasUrimahArAjasAheba thayA teoe pratAkAre traNa vibhAgamAM karela che. temAMno pahelo bhAga ane trIjo bhAga vi.saM. 2040mAM ane bIjo bhAga vi.saM. 2043mAM zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA prakAzita thayela che. prastuta graMthanuM D2-t.pm5 3rd proof Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 bhASAMtara paNa pa.pU. vidvAna munirAjazrIbhadraMkaravijayajImahArAjasAheba ke jeo pAchaLathI paramapUjya AcAryabhadraMkarasUrimahArAja thayA temanA dvArA thayeluM che ane zeTha subAjI ravacaMda jecaMda jainavidyAzALA TrasTa taraphathI te bhASAMtaranI aneka AvRttio prakAzita thayelI che. tathA dharmasaMgrahasArodvArarUpe zrAvakajIvana ane zramaNajIvana ema be bhAgamAM pa.pU. AcAryakIrtiyazasUrimahArAja dvArA saMpAdita thaIne sanmArga prakAzana taraphathI prakAzita thayela che. te ja A graMthanI paramopayogitA sUcane che. navInasaMskaraNa aMgena prastuta svopajJavRtti sahita dharmasaMgrahagraMthanI adyAvadhi pustakAkAre koI paNa AvRtti prakAzita thayela na hovAthI paramapUjya paramArAdhyapAda rAmacaMdra-bhadraMkara-kuMdakuMdasUrIzvarajImahArAjasAhebanA ziSyaratna paramapUjya vardhamAnataponidhi 100+72mI oLInA ArAdhaka gaNivarya zrInayabhadravijayajImahArAjasAhebanI zubha preraNAthI bhAga 1-2mAM A navInasaMskaraNa taiyAra karIne bhadraMkaraprakAzanathI prakAzita karavAmAM Ave che. bhAga-1mAM prathama adhikAramAM gRhasthano sAmAnyadharma ane dvitIya adhikAramAM gRhasthano vizeSadharma baMne maLIne kula 70 zlokonuM vivaraNa karavAmAM Avela che ane bhAga-2mAM tRtIya adhikAramAM sApekSayatidharma ane caturtha adhikAramAM nirapekSayatidharma baMne maLIne kula 71thI 159 zlokonuM vivaraNa karavAmAM Avela che ane aMte 1thI 21 zlokomAM graMthakArazrInI prazasti ApavAmAM Avela che. prastuta navInasaMskaraNamAM 10 pariziSTo taiyAra karela hovAthI graMtha vizeSa samRddha banela che. mULazloka, zlokono akArAdikrama, saMpUrNa graMthamAM AvelA aneka graMthonA uddharaNarUpa sAkSIpAThono vistRta akArAdikrama, graMthamAM AvatAM graMtha ane graMthakAronA nAmono akArAdikrama, vyAkaraNa, nyAyavimarza Adi pariziSTo taiyAra karela che. tathA amuka uddharaNasthAno zAstrasaMdezamAlA akArAdikramagraMthamAMthI prApta thayA te navA umeryA che jyAM jyAM azuddhapATho jaNAyA tyAM tyAM mULa graMthomAMthI te te sthAno meLavI zuddhikaraNa paNa yathazakya karela che. ame A navInasaMskaraNanuM saMpAdana jinazAsana ArAdhanA TrasTathI prakAzita pratonA AdhAre karela hovAthI TippaNIo te prato mujaba ja A navInasaMskaraNamAM Apela che. hastapratono paricaya vagere 'kRti ane kRtikAra' zIrSaka heThaLa lakhANamAM Apela hovAthI jijJAsuoe temAM joI levo. prastuta prakAzanamAM yathAzakya zuddhikaraNa mATe ghaNI kALajI rAkhela che Ama chatAM mudraNAdidoSathI ke dRSTidoSathI ke anAbhogathI je koI kSatio rahI gayela hoya tenuM micchA mi dukkaDaM ApavA pUrvaka vAcakavarga tenuM parimArjana karIne vAMce evI khAsa bhAlamaNa karuM chuM. upakArasmaraNa- A dharmasaMgraha graMtha pustakAkAre bhAga-1/2nA navInasaMskaraNanA prakAzanamAM huM to mAtra D2-t.pm5 3rd proof Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 nimittarUpa chuM, A navInasaMskaraNanA prakAzananuM saghaLuM zreyaH pUrvanA prakAzakonA ane saMpAdakonA phALe jAya che. paramapUjaya sAgarAnaMdasUrimahArAjasAheba tathA paramapUjaya municaMdrasUrimahArAjasAhebe athAka parizrama karIne krame prathamavRtti ane dvitIyAvRttinuM saMpAdana taiyAra karela che te saMpAdananA AdhAre ja A navInasaMskaraNa taiyAra karavAmAM Avela che. uddharaNanA aneka sthAno dharmasaMgraha bhASAMtara bhAga 1-2mAM Apela hovAthI te sthAno meLavavA mATe paramapUjya bhadrakarasUrimahArAjasAhebano paNa te aMge mahattvano phALo che. A sivAya prastuta navInasaMskaraNanA prUphavAMcana mATe paramapUjya gaNivaryazrI nayabhadravijayajImahArAjasAheba ane teozrInA ziSyaratnoe jhINavaTabharI dRSTie joIne zuddhikaraNa karI Apela che. prUphavAcana karatAM jyAM jyAM azuddha pATho jaNAyAM tyAM tyAM mULagraMtho sAthe meLavI temaNe zuddhikaraNa karela che. A sarvanA upakAronuM kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM. A sivAya mArI saMyama sAdhanAmAM je koI paNa pratyakSa yA parokSa sahAyaka banI rahyA che te saunA upakArothI upakRta hovAthI tenuM smaraNa karI kRtajJatA dAkhavuM chuM. sauthI vizeSa to e che ke, vardhamAnataponidhi paramapUjya gaNivarya zrInayabhadravijayajI mahArAjasAhebe A graMtha caturvidhasaMghane sAdhanA mATe atyaMta upayogI hovAthI A graMthanuM pustakAkAre navIsaMskaraNa taiyAra karavA mATe mane je zubhapreraNA karI ane sAdhanAmArga mATe upayogI AvA uttama graMthanA svAdhyAyano mane je uttama lAbha maLyo te badala huM temanI atyaMta RNI chuM. prAMta aMtaranI e ja zubhecchA che ke dharmamAM ke vyavahAramAM manuSyo je aneka prakAranA vicAravacana ke pravRttidoSo sevatAM jaNAya che te kevala ApaNAM saunI ajJAnatA Adine AbhArI che. ApaNe sau samyajJAna pAmIe e mATe ja mahApuruSo AvA uttama prakAranAM sAhityanuM sarjana kare che. temAMthI eka A graMthano vAcako Adara kare, Adara karIne mAnavatAnA maMdiramAM adhyAtmabhAvanAnAM dIpa saLagAve, tenA prakAzamAM potAnuM jIvana Adarza jainapaNAnA raMgathI raMge, raMgIne sva-paranA abhyadaya temaja niHzreyasanI sAdhanAmAM kadama kadama AgaLa vadhe ane AgaLa vadhIne ApaNe sau koI maityAdi bhAvayukta vizvazAMtikara zrIsarvajJadharmanA nirdoSa anuSThAnono jagatamAM jayajayakAra bolAvI ApaNA saunuM aMtima lakSya aSTakarmavinirmukta banI zAzvatasiddhisukhanA bhoktA banIe e ja zubhakAmanA !! __ zivamastu sarvajagataH epha-2, jeThAbhAI pArka, - sAdhvI caMdanabAlAzrI nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. mAgasara vada-10, vi.saM. 2067, guruvAra, tA. 30-12-2010. D2-t.pm5 3rd proof Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA. 71-153 tRtIyAdhikAraH 71 gRhastha-yatidharmayo 72-77 78 79-83 84-85 prakAzakIya bhUmikA saMpAdakIya viSayAnukramaNikA viSayaH 87 88 92 kAraNa-kAryabhAvaH 463 16 pravrajyAyogyaguNA: 464 - 467 pravrajyAyA ayogyAH 467-471 yatisvarUpam 86- 153 sApekSayatidharmasvarUpam viSayAnukramaNikA 7-8 93 472 prabrAjakaguNAH 473- 476 pravrajyAgrahituH kartavyam 476-478 pravrajyAdAtuH kartavyam 478-480 pravrajyApradAnavidhiH 480-482 yatisvarUpam 482-484 484 gurukulavAsasvarUpam 485 - 486 bhAvayatiliGgAni 486-487 487-489 489 - 492 492-493 sAmAcArIbhedAH 3 89-103 oghasAmAcArI gurukulavAsamahattvam zAstrAdhyayanavidhiH 8-15 17-28 29-31 pRSTha 463-779 svarUpam 494-645 89 oghasAmAcArIbhedAH 7 494-495 90 103 yatidinacaryA 495-645 90 prabhAte jAgaraNavidhiH 495-496 prAbhAtikakartavyam 91 496-497 pratilekhanAvidhiH 497-508 507 vasatipramArjanavidhiH 508-511 511-517 94 svAdhyAyavidhiH pAtrapratilekhanavidhiH vyAkhyApanaphalam caityavandanakaraNam 517 517 95 bhikSAbhramaNavidhiH upayogakaraNavidhiH 518-519 519-521 eSaNAprakArA: 3 521 gaveSaNaiSaNAsvarUpam 521-523 ekAkitvabhavanakAraNAni 523 samIpasthagrAme hiNDane vidhi: dravyAdayaH abhigrahAH aSTau gocarabhUmayaH gocarabhUmiyantram bhikSAdoSAH 42 udgamadoSAH 16 utpAdanAdoSAH 16 grahaNaiSaNAsvarUpam eSaNAdoSAH 10 grahaNISaNAyAM dvArANi 11 piNDaiSaNA-pANaiSaNAdvArANi, zayyAtarasvarUpama rAjapiNDasvarUpam piNDavizuddhiH yasatizuddhiH vastrazuddhiH pAtravizuddhiH lepavidhiH 523 524 525 526 528 528-532 532-533 533 533-535 536-539 539-540 540-541 542 542 543-544 545-546 546-547 547-549 549 bhagnapAtrabandhanayantram piNDAdivizuddhimahattvam 549 bhaktapAnazuddhividhiH 550 550-551 vasatipravezavidhiH bhikSAcA AlocanA vidhi: bhojanavidhiH 551-554 555-559 pAtradhAvanavidhiH 559-561 bhojanA'nantarakartavyam 561-562 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 | 117 119 120 sthaNDilagamanavidhiH 562-567 | 109 upasthApanAvidhiH 663-665 sthaNDilabhUmibhaGgAH 1004 565 | 110 mahAvratasvarUpam 665 upadhipratilekhanavidhiH 567-569 | 111 prathamamahAvratasvarUpam 665-666 upadhisvarUpam 569 | 112 dvitIyamahAvratasvarUpam 666-670 audhikopadhisvarUpam 569-580 | 113 tRtIyamahAvratasvarUpam 670 svayambuddha-pratyekabuddha | 114 caturthamahAvratasvarUpam 670-671 svarUpam 579-580 | 115 paJcamamahAvratasvarUpam 671 aupagrahikopadhi 116 25 mahAvratabhAvanAH 671-675 svarUpam 580-586 SaSThavratasvarUpam 675 vastraprakSAlanavidhiH 586-588 caraNasaptatisvarUpam 675-679 caturthapraharakartavyam 588-589 118 karaNasaptatisvarUpam 679-695 24 sthaNDilabhUmi 12 bhAvanAsvarUpam 683-691 pratilekhanam 588-589 12 bhikSupratimApratikramaNamANDalIsvarUpam 590 svarUpam 691-693 pratikramaNam 590-592 prathamamahAvratAticArAH 695 'pagAmasijjA' sUtram dvitIyamahAvratAticArAH 695-696 arthasahitam 592-612 |121 tRtIyamahAvratAticArAH 696 'aDDAijjesu sUtram 122 caturthamahAvratAticArAH 696-697 arthasahitam 611-612 paJcamamahAvratAticArAH 697-698 pAkSikasUtram 124 SaSThavratAticArAH 698-699 arthasahitam 613-633 jJAnAdipaJcAcArAH 699 pAkSikakSamANasUtraM tapaAcArasvarUpam 699-703 sAvacUrikam 634-636 gacchavAsasvarUpam 703-704 rAtriprathamapraharakartavyam 636-637 kusaMsargatyAgasvarUpam 704-710 99 zayanavidhiH 637-642 arthapadacintanam 710-711 dvitIya tRtIyapraharayoH | 126 vihArasvarUpam 711-719 sthavirakartavyam 642-643 paJcanirgranthasvarUpam 719-722 tRtIyapraharakartavyam 643-644 10 prAyazcittabhedAH 722-724 102 caturthapraharakartavyam upasargasvarUpam 724 103 zeSacaturthapraharakartavyam 645 pariSahajayasvarUpam 724-727 104-105 dazadhAsAmAcArI gacchavAsamahattvam 727-728 svarUpam 645-656 | 128 AcAryAdeH yogyAtAdipadavibhAgasAmAcArI svarUpam 728 svarUpam 656-657 | 129 gaNipadayogyakAlaH 728 106-107 upasthApanAyogyasya svarUpam 657 | 130-131 AcAryapada yogyatA108 upasthApanA'yogyasya svarUpam 728-730 svarUpam 658-663 | 132 AcAryapadapradAnavidhiH 731-733 | 123 | 125 100 644 D2-t.pm5 3rd proof Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 137 pravA AcAryasya vyAkhyAnam 733-734 | 148 saMlekhanA'ticArAH 753-754 134 gaNAnujJAsvarUpam 734 pAdapopagamanAdisvarUpam 754 135-136 AcAryasya guNAH 734-736 | 150-151 pAdapopagamanasvarUpam 754-755 pravartinIguNAH 736-737 iGginImaraNasvarUpam 755-756 138 ayogye padasthApana bhaktaparijJAsvarUpam 756-757 doSAya 737 AcAryAdInAM padayogyasya guNA paricaryAkAlaH 757-758 mahAnizIthoktAH 738-741 | 152 saMkliSTabhAvanAsvarUpam 758-761 kAlagate AcArya pada bhaktaparijJAsAmAcArI 761-763 pradAnavidhiH 741-743 mahApariSThApanAvidhiH 763-764 ayogye padapradAnaniSedhaH 743 | 153 / / sApekSayatidharmopasaMhAraH 764 sAraNA akaraNe gacchavAsinAM sAmAcArI 764-765 prAyazcittam 744 gacchavAsinAM sthitiH 766-767 kugurutyAgavidhiH 744-745 | 154-158 adhikAraH 4 768-778 139 svalabdhiyogyatA 745-746 154 nirapekSayatidharmapaddhatiH 768-777 vihAravidhiH 746-748 jinakalpasAmAcArI 768-771 upAdhyAyapadapradAnavidhiH 748-749 jinakalpasvarUpam 771-772 142 upAdhyAyaguNAH 749 parihAravizuddhisvarUpam 772-775 143 pravartakaguNAH yathAlandikasvarUpam 775-777 144 sthaviraguNAH 750 155-157 nirapekSayatidharmasvarUpam 777-778 145 gaNAvacchedakAdisvarUpam 750 158 nirapekSayatidharmopasaMhAraH 778 146 gaNyAdipadapAlanakAlaH 751 granthopasaMhAraH 779 147 saMlekhanAsvarUpam 751-753 | granthakRtaprazastiH 780-782 pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // 785-795 pariziSTam [2] dharmasaMgrahamUlazlokAnAmakArAdyanukramaH // 796-798 pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // 799-852 pariziSTam [4] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAroddhRtagranthanAmnAmakArAdyanukramaH // 853-857 pariziSTam [5] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAranAmnAmakArAdyanukramaH // 858 pariziSTam [6] dharmasaMgrahavRttigatavizeSanAmnAmakArAdyanukramaH // 859-861 pariziSTam [7] dharmasaMgrahavRttigatavyAkaraNAdivimarzaH // 862-865 pariziSTam [8] dharmasaMgrahavRttigatanyAyAdInAmakArAdyanukramaH // 866 pariziSTam [9] dharmasaMgrahagranthasampAdakopayuktagranthasUciH // 867-871 pariziSTam [10] kosstthkaantrgtpaatthsthlsuuciH|| 872-876 ororror or orror or orm 749 D2-t.pm5 3rd proof Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:\new/d-3.pm5\3rd proof dharmasaMgrahaH // [ bhAga-2 ] Page #33 -------------------------------------------------------------------------- Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayapraNItAntargataTippaNIsameta: zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH // [ tRtIyo'dhikAraH] aiM namaH // atha yatidharmavyAkhyAnAvasarastato vizeSato gRhidharmaphalopavarNanamukhena tameva prastauti - enaM dharmaM ca nikhilaM, pAlayan bhAvazuddhitaH / yogyaH syAd yatidharmasya, mocanAt pApakarmaNaH // 71 // 'enam' anantaroditaM 'dharma' vizeSato gRhidharmam , 'caH' samuccaye, kIdRzaM tam?'nikhilaM' samastaM samyaktvaprabhRtyekAdazapratimAparyantamityarthaH, pAlayan' anucaran , pAlanaM ca dravyato'pi syAdityata Aha -'bhAvazuddhitaH' iti bhAvaH-tadAvaraNakSayopazamasamuttha AtmapariNAmavizeSastasya vizuddhiH-svacchatA prakarSarUpA tasyAH skaashaadityrthH| sakIdRg bhavati? ityAha-'yatidharmasya yogya' iti, yatiH-arho'rhasamIpe vidhipravrajita iti vakSyamANalakSaNastasya dharma:-mUlottaraguNAcArastasya yogyaH-tadabhyupagamaparipAlanasamarthaH syAd' bhavet kasmAddheto: ?-'pApakarmaNaH' cAritrapratibandhakamohanIyaprakRtirUpasya 'mocanAt' pRthagbhAvAt , kSAyopazamikAdipariNAmenoditAvasthatvaparityAgAdityarthaH / ata eva zreyodAnAzivakSapaNAbhyAM dIkSAyogyatA'sya ghaTate, taduktaM SoDazake - "zreyodAnAdazivakSapaNAcca satAM mateha dIkSeti / sA jJAnino niyogAdyathoditasyaiva sAdhvIti" // 1 // [ SoDa./12-2] jJAnitvaM ca gurucaraNasevAratAnAM dRDhasamyagdarzanAnAM paripAlitanikhilazrAddhasAmAcArIsamullasitasaMvegapariNAmAnAM suvyaktameva // 71 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH yatidharmayogyatA ca katipayaguNasamUharUpA, atastAneva guNAnnAmagrAhaM guNimukhena SaDbhiH zlokaiH pradarzayati / tathAhi - AryadezasamutpannaH 1, zuddhajAtikulAnvitaH 2 / kSINaprAyAzubhakarmA 3, tata eva vizuddhadhIH 4 // 72 // durlabhaM mAnuSaM janma, nimittaM maraNasya ca / sampadazcapalA duHkhahetavo viSayAstathA // 73 // saMyoge viprayogazca, maraNaM ca pratikSaNam / dAruNazca vipAko'sya, sarvaceSTAnivarttanAt // 74 // iti vijJAtasaMsAranairguNyaH svata eva hi 5 / tadviraktastata eva 6, tathA mandakaSAyabhAk 7 // 75 // alpahAsyAdivikRtiH 8 kRtajJo 9 vinayAnvitaH 10 / sammatazca nRpAdInAmadrohI 11-12 sundarAGgabhRt 13 // 76 // zrAddhaH 14 sthirazca 15 samupasaMpannazceti 16 sadguNaH / bhaved yogyaH pravrajyAyA, bhavyasattvo'tra zAsane // 77 // SaDbhiH kulakam // tathAhIti uktasyopadarzane nipAtasamudAyaH, 'iti' amunA prakAreNa santovidyamAnA guNA yasyAsau sadguNo 'bhavyasattvo' bhavyaprANI pravrajyA-pravrajanaM pApebhyaH prakarSeNa zuddhacaraNayogeSu gamanamityarthaH, tasyAH pravrajyAyAH, 'yogyaH' arho 'bhavet' jAyatetyantena sambandhaH / sA ca dravyataH carakAdInAmapi bhavatItyata uktam -'atra' iti asmin 'zAsane' pravacane jinazAsana ityarthaH / yataH - "nAmAicaubbheA, esA davvaMmi crgmaaiinnN| bhAveNa jiNamayaMmi u, AraMbhapariggahaccAo" ||1||[p.v./6 ] iti / sa ca yathA 'AryadezasamutpannaH' ityAdi tatra AryadezA:-jinacakrayAdyuttamapuruSajanmabhUmayaste ca saGkhyAyA magadhAdyAH sArddhapaJcaviMzatayaH yathA - "rAyagiha magaha 1 caMpA aMgA 2 taha tAmalitti vaMgA ya 3 / kaMcaNapuraM kaliMgA 4 vArANasi ceva kAsI a5 ||1||[pr.suu.p.1,suu.102/gaa.112] 1. L.P.C. I jAyatetyante(ne)na-mu0 // 2. P. / ityAdi tatra-mu0 C. nAsti // 3. "paJcaviMzatyo (ti) mu0|| D:\netaidphold pat gufoof Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajyAyogyaguNAH -zlo0 72-77 // ] [465 sAkea kosalA 6 gayapuraM ca kuru 7 soriaMkusattA ya 8 / kaMpillaM paMcAlA 9 ahichattA jaMgalA ceva 10 // 2 // [pra.sU.pa.1, sU.102/gA.113] bArAvaI suraTThA 11 mihilA videhA ya 12 vaccha kosaMbI 13 / naMdipuraM saMDillA 14 bhaddilapurameva malayA ya 15 ||3||[pr.suu.p.1, sU.102/gA.114] vairADa vaccha 16 varaNA acchA 17 taha mattiAvai dasaNNA 18 / sottiavaI acedI 19 vIabhayaM siMdhusovIrA 20 ||4||[pr.suu.p.1, sU.102/gA.115] mahurA ya sUraseNo 21 pAvA bhaGgI a 22 mAsapuri vaTTA 23 / sAvatthI akuNAlA 24 koDIvarisaMcalADA ya 25||5||[pr.suu.p.1,suu.102/gaa.116] seaMbiA ya nagarI keaiaddhaM ca 253 AriaM bhnniaN| etthuppatti jiNANaM cakkINaM rAmakaNhANaM" // 6 // [pra.sU.pa.1, sU.102/gA.117] teSu samutpanno -labdhajanmA, anAryadezeSu marau kalpataroriva dharmasya prApterdurlabhatvAt 1 / tathA 'zuddhajAtikulAnvitaH' zuddhA -vizuddhavaivAhyacaturvarNAntargatA jAti:mAtRpakSaH kulaM-pitRpakSastAbhyAM samanvitaH -sampannaH, [jAtikulasampannasya duSkarmavazAt kadAcid vizrotasikAsambhave'pi jAtikulamAhAtmyopabRMhaNena rathanemyAderiva sunivarttanIyatvAt] 2 / tathA 'kSINaprAyAzubhakarmA' kSINaprAyANi-bAhulyena kSINAni azubhakarmANicAritrapratibandhakAni kliSTakarmANi yasya sa tathA / akSINakarmamalasya kenaciddhetunA pravrajyAgrahe'pi sahasramallAderiva pratyutAnarthasyaiva sambhavAt 3 / __yata eva kSINaprAyAzubhakarmA tata eva hetovizuddhA-nirmalA dhI:-buddhiryasya sa vizuddhadhIH, "buddhiH karmAnusAriNI" [ ] ti vacanAt 4 // 72 // ___tathA 'durlabhaM mAnuSam' ityAdiriti, vijJAtasaMsAranairguNya ityatra sambandhaH / tatra 'mAnuSaM' manuSyatvaM 'durlabhaM' duSprApaM 'caH' punaH 'janma' jananaM 'maraNasya' mRtyoH 'nimittaM' kAraNaM janmino'vazyaM maraNasambhavAt / tathA 'sampadaH' pratItA: 'capalAH' caJcalAH, tathA 'viSayAH' zabdarUparasagandhasparzAH 'duHkhahetavaH' saGklezotpAdakAH, 'caH' punaH 'saMyoge viprayogaH' niyamAt saMyuktasya vicaTanAt , 'ca:' punaH 'pratikSaNaM' pratisamayaM 'maraNaM mRtyuridaM ca samayaprasiddhAvIcimaraNApekSayeti paThyate ca - "yAmeva rAtriM prathamAmupaiti, garbhe vasatyai naravIra ! lokaH / tataHprabhRtyaskhalitaprayANaH, sa pratyahaM mRtyusamIpameti" // 1 // [ ] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH __naravIra iti vyAsena yudhiSThirasaMbodhanamiti / 'ca:' punaH asya' maraNasya 'dAruNo vipAkaH' atiraudraH paribhavaH, kasmAddheto: ?-'sarvaceSTAnivarttanAt' sarvAsAM ceSTAnAM - hitAhitaprAptiparihArArthAnAM kriyANAM nivarttanAt -uparamAt / 'iti' 'amunA durlabhaM mAnuSaM janma'ityAdi 'dAruNazca vipAko'sya' iti paryantaprakAreNa 'svata eva' svabhAvenaiva 'hiH' nizcaye 'vijJAtasaMsAranairguNyaH' vijJAtam -avabuddhaM saMsArasya-prasiddhasya nairguNyaM-ni:sAratA yena sa tathA [saMsArasAratAbhAvitacittasya viSayatRSNA'nuparamAt] 5 / / ____ 'tata eva' saMsAranairguNyajJAnAdeva 'tadviraktaH' saMsAranirviNNaH, aniviNNasya madhubindukAsvAdakAderiva dustyajatvAt saMsArasya 6 / tathA 'mandakaSAyabhAk' alpakaSAyavAn , tathAvidho hi svasya parasya ca krodhAnubandhamapanayannAsAdayatyeva yogyatAm 7 / // 73-75 / / tathA 'alpaH' pratanuH 'hAsyAdivikRtiH' hAsyAdinokaSAyavikAro yasya sa tathA / bahuhAsyAderanarthadaNDarUpatvAt / tasya ca gRhiNAmapi niSiddhatvAt 8 / tathA kRtaM jAnAtIti kRtajJaH, [akRtajJasya loke'pyatigarhaNIyatvAt] 9 / tathA 'vinayAnvito' vinayavAn dharmasya vinayamUlatvAt 10 / 'ca:' punaH 'nRpAdInAM' rAjAmAtyaprabhRtInAM 'sammato' bahumataH, rAjAdivirodhino hi pravrAjane pratyutAnarthasambhavAt 11 / / tathA 'adrohI' kasyApyavaJcaka: 'drohiNo'pyavizvasanIyatvAt 12 / tathA 'sundarAGgabhRt' rucirazarIradhArakaH, avinaSTadehAvayava ityarthaH / vinaSTAvayavasya dIkSAnarhatvAt / yataH - "hatthe pAe kanne, nAsA uDhe vivajjiA ceva / vAmaNavaDaMbhakhujjA, paMgulaTuMTA ya kANA ya" ||1||[pr.saa./795] vAmanA hInahastapAdAdyavayavAH, vaDambhAH pRSThato'grato nirgatazarIrAH ekapArzvahInAzca kubjAH 13 / // 76 // ___ tathA 'zrAddhaH' zraddhAvAn , dIkSitasyApi zraddhArahitasya aGgAramardakAderiva tyAjyatvAt 14 / ____ 'ca:' punaH 'sthira:' prArabdhakAryasyApAntarAla eva na parityAgakArI, [asthirasya pratijJAtatapo'bhigrahAdidharmakRtyAnirvahaNAt] 15 / 1. L.P. | drohiNo'pyavizvasanIyatvAt-mu0 nAsti / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajyAyA ayogyA:-zlo0 72-77 // ] [467 tathA 'samupasaMpanna' samiti -samyagvRttyA sarvathA''tmasamarpaNarUpayA upasaMpanna: - sAmIpyamAgataH pUrvoktasakalaguNagaNabhAve'pi asamupasaMpannasya pravrajyA'siddheriti 16 / atra ca pravrajyAhaguNapratipAdanena tatpratipakSabhUtAH tadayogyatArUpA doSA api paramArthata uktA eva / te cAmI saGkhyayA'STacatvAriMzat - "bAle vuDDhe napuMse a, kIve jaDDe a vaahie| teNe rAyAvagArI a, ummatte a adaMsaNe ||1||[pr.saa./790] dAse duDhe a mUDhe a, RNatte juMgie ia / obaddhae a bhayae, sehanippheDiA ia ||2||[pr.saa./791] ia aTThArasabheA, purisassa tahitthiAie ceva / guvviNi sabAlavacchA dunni ime hu~ti anne vi" // 3 // [pra.sA./792] vyAkhyA -janmata ArabhyASTau varSANi yAvadvAlo'trAbhidhIyate sa ca na dIkSAM pratipadyate varSASTakAdadho vartamAnasya sarvasyApi tathAsvAbhAvyAd dezataH sarvato vA viratipratipatterabhAvAt / uktaM ca - "eesi vayapamANaM, aTThasamAu tti vIarAgehiM / bhaNiaM jahannayaM khalu, ukkosa aNavagallo tti" // 1 // [ pa.va./50] utkRSTaM vaya:pramANam anavakalpa ityanatyantavRddha iti / anye tu garbhASTamavarSasyApi dIkSAM manyante / yaduktaM nizIthacUrNI - "AdeseNa vA gabbhaTThamassa dikkhatti"[ni0cU0gA0 3543] nanu bhagavadvajrasvAminA vyabhicAraH? "chammAsiaMchasu jayaM, mAUe samannivaMde''[Ava0ni0/764] iti sUtraprAmANyAd , iti cet , satyam , tasya kAdAcitkatayA'doSatvAt / uktaM ca paJcavastuke - "tadadho paribhavakhettaM, na caraNabhAvo'vi pAyameesiM / AhaccabhAvakahagaM, suttaM puNa hoi nAyavvaM" // 1 // [ pa.va./51] iti / vyAkhyA -teSAmaSTavarSANAmadho varttamAnA manuSyA: paribhavakSetraM bhavanti yena tena vA zizutvAt paribhUyante tathA caraNabhAvo'pi prAya eteSAM na bhavati yat punaH "chammAsiam"ityAdisUtraM tatkAdAcitkabhAvakathakam , tato varSASTakAdadhaH paribhavakSetratvAt caraNapariNAmAbhAvAcca na dIkSyanta iti / anyacca -bAladIkSaNe saMyamavirAdhanAdayo doSAH, 1. tulA-dharmabinduH 5,33 pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 2 pa0 35 // 2. saM-iti pnycvstuke|| D:\new/d-3.pm53rd proof Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: sa hyayogolakasamAno yato yataH spandate tatastato'jJAnitvAt SaTkAyavadho bhavati tathA 'niranukampAH zramaNA yadevaM bAlAnapi balAd dIkSAkArAgAre prakSipya svacchandatAmucchindanti' iti jananindA / tatpariceSTAyAM ca mAtRjanocitAyAM kriyamANAyAM svAdhyAyapalimanthaH syAditi 1 / tathA saptativarSebhyaH parato vRddho bhaNyate, anye tvAhuH-arvAgapIndriyahAnidarzanAt SaSTivarSebhya upari vRddho'bhidhIyate, tasyApi ca samAdhAnAdikaM duHzakyam / yaduktam - "uccAsaNaM samIhai, viNayaM na karei gavvamuvvahai / vuDDo na dikkhiavvo, jai jAo vAsudeveNaM" // 1 // [ ] ityAdi / idaM ca varSazatAyuSvaM prati draSTavyam / anyathA yad yasmin kAle utkRSTamAyustad dazadhA vibhajyASTamanavamadazamabhAgeSu vartamAnasya vRddhatvamavaseyam 2 / __ tathA strIpuMsobhayAbhilASI puruSAkRtiH puruSo napuMsakaH / so'pi bahudoSakAritvAt dIkSAna), "bAle vuDDhe a there a" [ ] iti pAThastu nizIthAdAvadarzanAdupekSitaH 3 / tathA strIbhirbhogairnimantrito'saMvRtAyA vA striyA aGgopAGgAni dRSTvA zabdaM vA manmanollApAdikaM tAsAM zrutvA samudbhUtakAmAbhilASo'dhisoDhuM na zaknoti, puruSAkRtiH puruSaH klIbaH so'pi utkaTavedatayA puruSavedodayAt balAtkAreNAGganAliGganAdi kuryAt tata uDDAhAdikAritvAd dIkSA'yogya eva 4 / tathA jaDDastridhA-bhASayA zarIreNa karaNena ca / bhASAjaDDaH punastridhA-jalamUko manmanamUka elakamUkazca tatra jalamagna iva buDabuDAyamAno yo vakti sa jalamUkaH, yasya tu vadataH khaJcayamAnamiva vacanaM skhalati sa manmanamUkaH, yazcailaka ivAvyaktaM mUkatayA zabdamAtrameva karoti sa elakamUkaH / tathA yaH pathi bhikSATane vandanAdiSu cAtIva sthUlatayA'zakto bhavati sa zarIrajaDDaH, karaNaM kriyA tasyAM jaDDaH karaNajaDDaH, samitiguptipratyupekSaNAdikriyAM punaH punarupadizyamAnAmapyatIva jaDDatayA yo grahituM na zaknoti sa karaNajaDDa ityarthaH / tatra bhASAjaDDastrividho'pi jJAnagrahaNe'samarthatvAnna dIkSyaH, 1. puruSanapuMsakaH-iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 pa0 37 // 2. (tAdRzo yaH) puruSA0 mu0 / sa puruSA0 pravacanasAro0 TIkA / puruSA0 L.P.C. || 3. tulA AvazyakahAribhadrIya vRttiH pa0 628 taH, nizIthabhASyam gA0 3625-45 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajyAyA ayogyAH -zlo0 72-77 // ] [469 zarIrajaDDastu mArgagamanabhaktapAnAnayanAdiSvazakto bhavati / tathA'tijaDDasya prasvedena kakSAdiSu kuthitatvaM bhavati / teSAM jalena kSAlaneSu kriyamANeSu kITikAdiplAvanA sambhavati / tataH saMyamavirAdhanA tathA loko'tinindAM karoti bahubhakSIti, tathordhvazvAso bhavati, tato'sau na dIkSaNIyaH 5 / tathA 'vAhitti mahArogaiAdhitaH, so'pi dIkSA'narhaH, taccikitsane SaTkAyavirAdhanA svAdhyAyahAnizca 6 / tathA stena: -cauraH, so'pi gacchasya nAnAvidhAnarthanibandhanatayA dIkSAnarha eva 7/ tathA rAjApakArI -rAjasambandhidravyaparivArAdidrohI, taddIkSaNe ruSTarAjakRtA mAraNadezaniHsAraNAdayo doSAH sphaTA eva 8 / tathA yakSAdibhiH prabalamohodayena vA paravaza unmattaH, so'pi dIkSA'yogyAH / yakSAdibhyaH pratyavAyasambhavAt , svAdhyAyadhyAnAdihAniprasaGgAcca 9 / tathA na vidyate darzanaM -dRSTirasyetyadarzana:-andhaH, styAnaddhinidrodayavAnapyatra draSTavyaH, na vidyate darzanaM -samyaktvamasyeti vyutpatteH, etayorapyanartha eva 10 / tathA gRhadAsyAH saMjAto durbhikSAdiSvarthAdinA vA krIto dAsastaddIkSaNe tatsvAmikRtopadravaH sphuTa eva 11 / tathA duSTo dvidhA-kaSAyaduSTo viSayaduSTazca, tatrAdya utkaTakopAn , dvitIyo'tIva parayoSidAdiSu gRddhaH / so'pyayogyo'tisaMkliSTAdhyavasAyatvAt 12 / tathA snehAjJAnAdiparatantratayA yathAvasthitavastvadhigamazUnyamAnaso mUDhaH, so'pi jJAnavivekamUlAyAmarhaddIkSAyAM nAdhikriyate 13 / tathA RNAtaH prasiddhaH, taddIkSaNe'pyuttamarNakRtaH parAbhavo vyakta eva 14 / tathA jAtikarmazarIrAdibhirdUSito juGgitaH / tatra mAtaGga-kolika-garuDa-sUcakacchimpikAdayo'spRzyA jAtijuGgitAH / spRzyA api saukarikatva-vAgurikatvAdininditakarmakAriNaH karmajuGgitAH, paGga-kubja-vAmanA-'karNAdayaH zarIrajuGgitAH / te'pyanarhAH, loke'varNavAdasambhavAt 15 / __ tathA'rthagrahaNapUrvakaM vidyAdigrahaNanimittaM vA vivakSitakAlaM yaH parAyattaH so'vabaddhaH, so'pyanarhaH, kalahAdisambhavAt 16 / 1. "cchimpa" iti pravacanasA0 TIkA bhA0 2 pa0 40 / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH bhRtaka: rUpakAdivRttyA dhaninAM gRhe sthitaH, so'pi dIkSyamANo dhaninAmaprItikara ityanarha eva 17 / tathA zaikSakasya dIkSitumiSTasya niHspheTikA -apaharaNaM zaikSaniHspheTikA, tadyogAnmAtApitrAdibhiramutkalito'pahRtya dIkSitumiSyate so'pi zaikSani:spheTikA / so'pyadIkSyaH, svajanAdInAM karmabandhasambhavAt , adattAdAnAdidoSaprasaGgAcca 18 // ityete'STAdaza puruSasya-puruSAkAravato dIkSAnarhabhedA iti / tathA tena -puruSeSUktaprakAreNa strISvapi aSTAdazabhedA bhavanti / ayaM bhAvaH -ye'STAdaza vratAyogyA bAlAdayo bhedAH puMssUktAste strISvapi jJeyAH / anyAvapi dvAvimau bhavataH / yathA gurviNI -sagarbhA 1, saha bAlena -stana(nya)pAyinA vatsena varttate sabAlavatsA 2 / ete sarve'pi viMzatiH strIbhedA vratAyogyAH / doSA apyatra pUrvavadvAcyAH / napuMsakeSu daza dIkSA'yogyAH, yathA - "paMDae 1 vAie 2 kIbe 3, kuMbhI 4 IsAlue 5 tti a| sauNI 6 takkammasevI a7, pkkhiaapkkhieia8||1||[ni.bhaa./3561,prv.793 ] sogaMdhie a 9 Asatte 10, dasa ee npuNsgaa| saMkiliTThitti kAUNaM, pavvAveuM akappiA" // 2 // [ prava.794 ] paNDakAdayo daza napuMsakAH, saMkliSTacittA iti sAdhUnAM pravrAjayitumakalpyAH / saMkliSTatvaM caiSAM sarveSAmapyavizeSato nagaradAhasamAnakAmAdhyavasAyasampannatvena strIpuruSasevAmAzritya vijJeyam / ubhayAsevino hyete / tatra paNDakasya lakSaNam - "mahilAsahAvo saravaNNabheo, miDhaM mahantaM mauA ya vaannii| sasaddayaM muttamakeNayaM ca, eANi chappaMDagalakkhaNANi" ||1||[ni.bhaa./3567] puruSAkAradhAriNo'pi mahilAsvabhAvatvaM paNDakasyaikaM lakSaNam / tathAhi-gatistrastapadAkulA mandA ca bhavati, sazaGkaM ca pRSThato vilokamAno gacchati, zarIraM ca zItalaM mRdu ca bhavati, yoSidivAnavarataM hattholakAn prayacchati, udaropari tiryag-vyavasthApitavAmakaratalasyopariSTAd dakSiNakarakUparaM vinyasya dakSiNakaratale ca mukhaM kRtvA bAhuM ca 1. tulA-dharmabinduTIkA bhA0 2 pa05 pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 2 / pa0 41 taH / / 2. stanapA0 L.P.C. / stanyapA iti prava0sAro0TI0 // 3. L.P.C. prava0sAro0TIkA / sNkilitttthi(?)tti-mu0|| 4. gatistasya' iti pravacanasAro0 TI0 / gatI se maMdA padAkulA-iti nizIthacUrNau gA0 3568 / / 5. hatthollakAn-iti pravacanasAro0 TI0 / tulA-nizIthacUrNiH gA0 3569taH // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajyAyA ayogyAH - zlo0 72-77 // ] [ 471 vikSipan bhASate, abhIkSNaM ca kaTyAM hastakaM dadAti, prAvaraNAbhAve strIvadbAhubhyAM hRdayamAcchAdayati, bhASamANazca punaH punaH sAcibhrUyugmamutkSipati, kezabandhaprAvaraNAdikaM strIvat karoti, yoSidbhUSaNAdiparidhAnaM ca bahu manyate, snAnAdikaM pracchanne samAcarati, puruSasamAjamadhye ca sabhayaH zaGkitastiSThati, strIsabhAyAM tu niHzaGkaH randhanapeSaNAdi ca strIkarma karoti, ityAdimahilAsvabhAvatvam / tathA svaraH - zabdo varNazca - zarIrasambandhI, upalakSaNatvAd gandhAdayazca, strIpuruSApekSayA vilakSaNAstasya bhavantItyarthaH / menDhUM-liGgaM mahad bhavati / mRdvI ca vANI / striyA iva sazabdaM mUtraM phenarahitaM ca / etAni SaT paNDakalakSaNAni 1 / I tathA vAto'syAstIti vAtikaH, yaH svanimittato'nyathA vA stabdhe mehane sati strIsevanAyAmakRtAyAM vedaM dhArayitumasamarthaH 2 / klIbo'samarthaH, sa ca dRSTi - zabdA''zliSTa - nimantraNaklIbabhedAccaturddhA -tatra vivastrAM strIM dRSTvA kSubhyati sa AdyaH / strIzabdaM zrutvA kSubhyan dvitIyaH / striyA''liGgito nimantritazca kSubhyan krameNa tRtIyasturyazca 3 / yasya tu mohodayAt sAgArikaM vRSaNau vA kuMmbhavat stabdhau bhavataH sa kumbhI 4 / yasya pratisevyamAnAM vanitAM vIkSyAtIva IrSyA jAyate sa IrSyAluH 5 / tathA caTakavadutkaTavedatayA'bhIkSNaM pratisevanAprasaktaH zakuniH 6 / tathA maithunamAsevya bIjanisarge sati yaH zvAna iva vedotkaTatayA jihvAlehanAdinindyakarmaNA sukhamAtmano manyate sa tatkarmasevI 7 / tathA yasya pakSe - zuklapakSe'tIva mohodayaH syAt apakSe ca- kRSNapakSe svalpaH sa pAkSikApAkSikaH 8 tathA yaH zubhagandhaM manvAnaH svakIyaM liGgaM jighrati sa saugandhikaH 9 / tathA yo vIryapAte'pi kAminImAliGgya tadaGgeSu kakSopasthAdiSu pravizya tiSThati sa AsaktaH 10 / paNDakAdInAM ca parijJAnaM tebhyastanmitrAdeva kathanAditi / nanu puruSamadhye napuMsakA uktA ihApi ceti ko vizeSaH ?, ucyate, tatpu (tra puruSAkRtInAM grahaNam, iha tu napuMsakAkRtInAmiti / uktaM ca nizIthacUrNau - 1. tulA- nizIthacUrNi: gA0 3567, gA0 3589 taH // 2. kumbhavadutsUnau - iti pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 2 / pa0 44 // 3. (sa) tatkarmadeg mu0 C. // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ___eANi napuMsayA dasa, te purisesu ceva vuttA napuMsadAre jai je purisesu vuttA te ceva ihaM pi kiMkao bhedo ?, bhannai, tahiM purisAgiigahaNaM, sesayA Na bhavaMti" [gA0 3736 ] evaM strISvapi vAcyam , na caivamapi napuMsakAH zrute SoDazavidhAH zrUyante tatkathamatra dazaivoktAH ?, satyam , dazaiva bhedAH pravrajyAnastitasta evoktAH, zeSAH SaT tu dIkSAyogyAH / tathA coktam - "vaDie cippie ceva, mNtoshiuvhe| isisatte devasatte a, pavvAvejja napuMsae" // 1 // [ ] asyArthaH-yasya bAlatve'pi chedaM dattvA vRSaNau gAlitau sa vaddhitakaH 1 // yasya tu jAtamAtrasyAGgaSThAGgulIbhirmardayitvA tau drAvyete sa cippitaH / etayozcaivaMkRte napuMsakavedodayaH sampadyate 2 / mantrauSadhisAmarthyAt puMvede strIvede vA samupahate napuMsakavedaH samudeti 4 / RSidevayoH zApAt tadudayo jAyate / 6 etAn SaT napuMsakAn pravrAjayediti pravrajyArha uktaH / atrAha-nanu pUrvaM yatidharmAhatvaM prastUya atra pravrajyAhatvasya samApane kathaM na pUrvAparavirodhaH ? iti cet , maivam , paramArthAnabhijJAnAt , yatidharmo patrAcArarUpaH prakAntaH, tasya pravrajyAyAzcaikArthatvAt / yata uktaM paJcavastuke - "pavvajjA nikkhamaNaM, samayA cAo taheva veraggaM / dhammacaraNaM ahiMsA dikkhAegaTThiAI tu" // 1 // [ pa.va./9] iti // 77 // athAtra yatidharmaprastAvanAyAM avayavArthabodhaM vinA samudAyArthasya durbodhAt prathama yatipadavAcyamAha - yatirevaMvidho bhavyo, guroryogyasya sannidhau / vidhipravrajitaH zuddhavyavahArAjjinairmataH // 78 // 'evaMvidha' uktasvarUpaH pravrajyArha ityarthaH, yo 'bhavyo' muktigamanArhaH prANI sa 'yogyasya guroH' vakSyamANalakSaNasya 'sannidhau' samIpe 'vidhinA' vakSyamANenaiva 'pravrajito' gRhItadIkSaH 'zuddhavyavahArataH( rAt )' zuddhavyavahAranayApekSayA 'jinaiH' arhadbhiH yatirmataH -prajJaptaH / itthaM ca arho'haMsamIpe vidhipravajito yatiriti paryavasannam // 78 // 1. tulA-nizIthacUNiH gA0 3600 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrAjakaguNAH - zlo0 79-83 // ] tatra pravrajyArhastUkta eva / atha paJcabhiH zlokairyogyagurumAha - yogyo gurustu pUrvoktaguNaiH saGgata eva hi / vidhiprapannapravrajya 1 AsevitagurukramaH 2 // 79 // akhaNDitavrato nityaM 3, vidhinA paThitAgamaH 4 / tata evAtivimalabodhayogAcca tattvavit 5 // 80 // upazAntazca 6 vAtsalyayuktaH pravacane'khile 7 / sarvasattvahitAnveSI 8, Adeya 9 zcAnuvarttakaH 10 // 81 // gambhIra 11 zcAviSAdI copasargAdiparAbhave 12 / tathopazamalabdhyAdiyuktaH 13 sUtrArthabhASakaH 14 // 82 // svagurvanujJAtagurupada 15 zceti jinairmataH / pAdArddhaguNahInau ca, yaugyau tau madhyamAvarau // 83 // paJcabhiH kulakam // 'yogyo 'guruH ' pravrAjakapadayogyaH, tuzabdaH pUrvasmAd vizeSaNArthaH, 'iti' amunA darzyamAnaprakAreNa, jinairmataH / sa ca yathA 'pUrvoktaguNaiH ' pravrajyArhaguNaiH 'saGgataH ' saMyukta eva san, na punaranyAdRzo'pi, tasya svayaM nirguNatvena pravrAjyabIjanikSepakaraNAyogAt / kim ? ityAha -'vidhiprapannapravrajya : ' vidhinA vakSyamANakrameNAdhigatadIkSaH 1 / tathA' AsevitagurukramaH' samupAsitagurucaraNaH, gurukulavAsasevItyarthaH 2 / tathA 'nityaM' pravrajyApratipattiprabhRtyevAkhaNDitavrataH ' - avirAdhitacAritraH 3 / tathA 'vidhinA' yathoktayogavidhAnena 'paThitAgamaH' adhItasUtraH, sUtrArthobhayajJAnakriyAguNabhAjo gurorAsevanenAdhigatapAragatagaditAgamarahasyaH / yataH paThyate - "titthe suttatthANaM gahaNaM vihiNA u tattha titthamidaM / ubhayannU ceva gurU vihI u viNayAio citto // 1 // [ upa./pa.gA.851] [ 473 ubhayannU vi a kiriAparo daDhaM pavayaNANurAgI a / sasamayapannavao pariNao a panno a accatthaM " // 2 // [ upa./pa.gA.852 ] iti / 4 / 'tata eva' vidhipaThitAgamatvAdeva heto: 'ativimalaH ' zeSAn samyagadhItAgamAnapekSya sphuTataro yo 'bodhaH' prajJonmIlastasya yaH sambandhastasmAt tattvaM vettIti tattvavid - jIvAjIvAdivastuvijJAtA 5 / tathA 'upazAnto - manovAkkAyavikAravikalaH 6 / tathA 'akhile' samaste 'pravacane' sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikArUpacaturvarNazramaNasaGgha ('vAtsalyayuktaH ') yathAnurUpavatsalaH vAtsalyavidhAyI 7 D:\new/d-3.pm5\3rd proof - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH tathA 'sarvasattveSu' sarvaprANiSu hitamanveSata ityevaMzIlo hitAnveSI, tattaccintopAyopAdAnena sAmAnyena sarvasattvapriyakaraNaparAyaNaH 8 / tathA 'AdeyaH pareSAM grAhyavacanaceSTa: 9 / 'caH' punaH anuvarttakaH' citrasvabhAvAnAM prANinAM guNAntarAdhAnadhiyA'nuvRttikaraNazIla: anupAlaka ityarthaH / ziSyANAmanuvarttanayaiva gurUNAM gurutvam , ziSyANAmananupAlanena zAsanapratyanIkatvAdidoSA eva / yataH paJcavastuprakaraNe - "itthaM pamAyakhaliA, puvvabbhAseNa kassa va Na hoMti ? / jo te'vaNeDa sammaM, garuttaNaM tassa saphalaM ti ||2||[p.v./gaa. 18] ko NAma sArahINaM, sa hojja jo bhaddavAiNo damae ? / duDhe vi a je Ase, damei taM AsiaMbiMti ||2||[p.v./gaa. 19] jo AyareNa paDhama, pavvAveUNa nANupAlei / sehe suttavihIe, so pavayaNapaccaNIo tti // 3 // [pa.va./gA. 20] avikoviaparamatthA, viruddhamiha parabhave a sevaMtA / jaMpAviti aNatthaM, so khalu tappaccao svvo"||4||[p.v./gaa. 21 ] iti 10 / tathA 'gambhIro' roSatoSAdyavasthAyAmapyalabdhamadhyaH 11 / tathA 'aviSAdI' na viSAdavAn , kutra ?-'upasargAdiparAbhave' 'upasargapariSahAdyabhidrutaH kAyasaMrakSaNAdau na dainyamupayAtItyarthaH 12 / tathA 'upazamalabdhyAdiyuktaH' upazamalabdhiH -paramupazamayituM sAmarthyalakSaNA, AdizabdAdupakaraNalabdhiH sthirahastalabdhizca gRhyate / tatastAbhiH [saM] yuktaH -sampannaH 13 / tathA sUtrArthaM -pravacanArthaM bhASate -vaktIti sUtrArthabhASakaH, yathAvasthitAgamArthaprajJApaka: 14 / tathA svagurvanujJAtagurupadaH' "svaguruNA-gacchanAyakenAnujJAtagurupadaH -samAropitAcAryapadavIka' iti dharmabinduvRttau [ ] vyAkhyAtam / paJcavastuvivaraNe tu-"svagurvanujJAtagurupadazcaiva, asati tasmin digAcAryAdinA sthApitagurupada ityarthaH'' [ gA0 13 pa0 5 A] cakAro vizeSaNasamuccaye, itizabdo guruguNeyattAsUcakaH / IdRzena guruNA vineyAnugrahArthaM pravrajyA dAtavyeti bhAvArthaH / yataH paJcavastuke - "eAriseNa guruNA, sammaM parisAikajjarahieNaM / pavvajjA dAyavvA, tayaNuggahaNijjarAheU" ||1||[p.v./gaa.14] iti 15 / atra SoDaza pravrajyArhaguNAH paJcadazaH punargurUNAM guNA nirUpitA iti / utsarga1. jo-iti paJcavastuke // 2. saMyuktaH-P.L.C. / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrAjakaguNAH - zlo0 79-83 // ] [ 475 pakSazcAyam / athAtraivApavAdamAha - ' pAdArddha' ityAdi pAdena - caturthabhAgena arddhena - pratItarUpeNa prastutaguNAnAM hInau - nyUnau tau - pravrAjyapravrAjakau madhyamAvarau - madhyamajaghanyau krameNa yogyau syAtAmiti / paJcavastuke tvevam "kAlaparihANidosA, etto ekkAiguNavihINo vi / je bahuguNasaMpannA, te joggA huMti NAyavvA" // 1 // [ pa.va./gA.37 ] iti dvitIyapade pravrajyArhatvamuktam / ata eva dezaviratAnAmiva yathAbhadrakAnAmapi katipayaguNavatAM saMyamanirvAhayogyatAM parijJAya pravrajyAdAnaM kurvate gItArthAH / tacca tattadguNavatAmuttarottaraguNahetutayA pariNamati avyutpannadazAyAM ca sadanuSThAnarAgamAtreNa dharmamAtrahetutayA paryavasyati / taduktaM pUjAmadhikRtya viMzikAyAm - "paDhamakaraNabheeNaM, gaMthAsannassa dhammamittaphalA / sA hujjugAr3abhAvAo, jAyai taha nANubaMdha tti" // 1 // [pa.va./8] 'sA hujjugAibhAvo'tti sadyogAvaJcakAdibhAvaH / 'nAnubandha' iti samyagdRSTyAditaduttarottarabhAvAvicchedaH / tapovizeSamAzritya paJcAzake proktam - " evaM paDivattIe, itto maggANusAribhAvAo / caraNaM vihiaM bahave, pattA jIvA mahAbhAgA // [ paJcA.gA. 19 / 27] pravrajyAmAzritya tatraivoktam - " dikkhAvihANameyaM, bhAvijjaMtaM tu taMtaNIIe / athavA saiapuNabaMdhagANaM, kuggahavirahaM lahuM kuNai " // 1 // [ paJcA. 2 / 44 ] iti / vRttiryathA - dIkSAvidhAnam etad - anantaroktam, 'bhAvijjaMtaM tu'tti bhAvyamAnamapi paryAlocyamAnamapi, AstAmAsevyamAnam, sakRdbandhakApunarbandhakAbhyAmiti gamyam, bhAvyamAnameva nAbhAvyamAnamapi, tuzabdo'pizabdArthaH evakArArtho vA, tantranItyA - Agamanayena, kayoH? ityAha -sakRd- ekadA na punarapi ca bandho - mohakarmotkRSTasthitibandhanaM yayostau sakRdapunarbandhakau tayoH, sakRdbandhakasyApunarbandhakasya cetyarthaH / tathA (hi) - yo yathApravRttakaraNena granthipradezamAgato bhinnagranthiH sakRdevotkRSTAM sAgaropamakoTAkoTisaptatilakSaNAM sthitiM bhantsyatyasau sakRdbandhaka ucyate / yastu tAM tathaiva kSapayan granthipradezamAgataH punarna tAM bhantsyati bhetsyati ca granthi so'punarbandhaka ucyate / "pAvaM Na tivvabhAvA kuNai " [ yogazatake 13, paJcAzaka pra0 3 / 4 ] iti vacanAt / etayozcAbhinnagranthitvena kugrahaH 1. NAvi - iti paJcavastuke // 2. P. C. | punarapi (punaH) bandho - mu0 // 3. [sa] sadeg mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH sambhavati, na punaraviratasamyagdRSTyAdInAm, mArgAbhimukha mArgapatitayostu kugrahasambhave' tattyAga eva tadbhAvanAmAtrasAdhya ityata uktaM - sakRdbandhakApunarbandhakayoriti / etayo'zca bhAvasamyaktvAbhAvAd dIkSAyAM dravyasamyaktvamevAropyata iti / kugrahaviraham - asadabhinivezaviyogam, laghu - zIghram karotItyalaM vistareNa / tathA- "kAlaparihANidosA, itto ikkAiguNavihINeNaM / anneNa vi pavvajjA, dAyavvA sIlavaMteNaM // 1 // [pa.va./gA. 30] gIattho kaDajogI, cAritI taha ya gAhaNAkusalo / aNuvattago'visAI, bIo pavvAyaNAyario" // 2 // [ pa.va./gA.31 ] iti / pravrAjakArhatvamuktam, atra ca dharmabindau dazaparatIrthikamatAnyupanyastAni, tAni (ca) vizeSajJAnArthinA tata evAvagantavyAni // 79-83 / / ityuktau pravrAjyapravrAjakau / atha pUrvamuktaM ' vidhipravrajita' iti ataH zlokadvayena pravrajyAdAnavidhyabhidhitsayA prathamazlokena pravrAjyagataM dvitIyazlokena ca pravrAjakagataM tamAha - gurvanujJopadhAyogo, vRttyupAyasamarthanam / glAnauSadhAdidRSTAntAt , tyAgo guranivedanam // 84 // praznaH sAdhukriyAkhyAnaM parIkSAkaNThato'rpaNam / sAmAyikAdisUtrasya, caityanutyAdi tadvidhiH // 85 // yugmam // gurvanujJAnAdistadvidhiH- tasyAH pravrajyAyA (vidhiH) itikarttavyArthopadezo bhavatItyantena sambandhaH / tatra guravo - mAtApitrAdayastasyA (steSAma) nujJA - 'pravraja tvam' ityanumatirUpA gurvanujJA, yadA punarasau tattadupAyato'nujJApito'pi na muJcati tadA yadvidheyam, tadAha-'upadhAyoga' iti upadhA - mAyA tasyA yogaH - prayojanam, sA ca tat tatprakAraiH sarvathA parairanupalakSyamANaiH prayojyA / teca prakArA itthaM dharmabindau proktAH, tadyathA - " duHsvapnAdikathanam " [ 4 / 27 ] iti duHsvapnasya -kharoSTramahiSAdyArohaNAdidarzanarUpasya AdizabdAt mAtRmaNDalAdiviparItAlokanAdigrahaH, tasya kathanaM - gurvAdinivedanamiti / tathA "viparyayaliGgaseveti" [ 4-28 ] viparyayaH - prakRtiviparItabhAvaH sa eva maraNasUcakatvAlliGgaM tasya sevA - niSevaNaM kAryam, yena gurvAdirjanaH sannihitamRtyurayamityavabudhya pravrajyA - D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajanopAyAH, pravrajyAvidhizca -zlo0 84-85 // ] [477 manujAnIte iti / viparyayaliGgAni teSu svayamevA'budhyamAneSu kiM kRtyam ? ityAha - "daivajJaistathA tathA nivedanamiti" [4 / 29] daivajJaiH -nimittazAstrapAThakaistathA tathA - tena tena nimittazAstrapAThAdirUpeNopAyena nivedanaM -gurvAdijJApanaM viparyayaliGgAnAmeva kAryamiti / nanvevaM pravrajyApratipattAvapi ko guNaH syAd ? ityAzaGkyAha - "na dharme mAyeti" [ 4 / 30] na -naiva dharme sAdhye mAyA kriyamANA mAyA -vaJcanA bhavati, paramArthato'mAyAtvAt tasyAH / etadapi kutaH ? ityAha - "ubhayahitametaditi" [4 / 31] ubhayasya -svasya gurujanasya ca hitaM-zreyorUpam etat-evaM pravrajyAvidhau mAyAkaraNam , etatphalabhUtAyAH pravrajyAyAH svaparopakArakatvAt / paThyate ca - "amAyo'pi hi bhAvena, mAyyeva tu bhavet kvacit / pazyet svaparayoryatra, sAnubandhaM hitodayam" // 1 // [dharma.bi.vR.4/31vR.] prakRtamanusarAmaH / athetthamapi kRte taM vinA gurvAdijano nirvAhamalabhamAno na taM pravrajyArthamanujAnIte tadA kiM vidheyam ? ityAha -'vRttyupajIvanam' iti vRttiH -tasya jIvikA nirvAha itiyAvat , tasyA upAyaH -zatasahasrAdidravyAdisamarpaNaM tasya samarthanaM - vidhAnam , yena pravrajite'pi tasminnasau na sIdati, evaM ca kRte kRtajJatA (karuNA) bhavati, karuNA ca mArgaprabhAvanAbIjam , tatastenAnujJAtaH pravrajediti / ___athaivamapi na taM moktumasAvutsahate tadA yat karttavyaM tadAha - "glaanau0"[4|33] ityAdi, "glAnasya-tathAvidhavyAdhibAdhAvazena glAnimAgatasya gurvAderlokasya oSadhAdedRSTAntAdauSadhasya, AdizabdAt svanirvAhasya ca grahastasya gaveSaNamapi oSadhAdItyucyate, tato glAnauSadhAdyeva dRSTAntastasmAt tyAgaH kAryo gurvAderiti / idamuktaM bhavati -yathA kazcit kulaputraka: kaJcidapAraM kAntAraM gato mAtApitrAdisametastatpratibaddhazca tatra vrajet / tasya ca gurvAdestatra vrajato niyamaghAtI vaidyauSadhAdirahitapuruSamAtrAsAdhyastathAvidhauSadhAdiprAyogyazca mahAnAtaGkaH syaat| tatra cAsau tatpratibandhAdevamAlocayati-yathA na bhavati niyamAdeSa gurujano nIrug auSadhAdimantareNa / auSadhAdibhAve ca saMzayaH -kadAcit syAt kadAcinneti / kAlasahazcAyam / tataH saMsthApya tathAvidhacitravacanopanyAsena taMtadauSadhAdinimittaM svavRttihetozca tyajan sannasau sAdhureva bhavati / eSa hi tyAgo'tyAga eva / yaH punaratyAgaH sa paramArthatastyAga eva / yataH phalamatra pradhAnam , vIrAzcaitaddarzina eva bhavanti / tata auSadhasampAdanena taM jIvayedapItisambhavAt , satpuruSocitametat / 1. L. I svaparopakAra(ri)tvAt-mu0 P.C. // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH evaM zuklapAkSiko mahApuruSaH saMsArakAntArapatito mAtApitrAdisaGgato dharmapratibaddho viharet / teSAM ca tatrA(tra)niyamavinAzako'prAptasamyaktvabIjAdinA puruSamAtreNa sAdhayitumazakyaH sambhavatsamyaktvAdyauSadho darzanamohAdyudayalakSaNaH karmAtaGka: syAt / tatra ca zuklapAkSikaH puruSo dharmabandhAdevaM samAlocayati, yaduta-vinazyanti(ntye)tAnyavazyaM samyaktvAdyauSadhaviraheNa / tatsampAdane vibhASA / kAlasahAni cemAni vyavahAratastato yathAvadgRhavAsanirvAhacintayA tathA saMsthApya teSAM samyaktvAdyauSadhanimittaM svacAritralAbhanimittaM ca svakIyaucityakaraNena tyajan sannabhISTasaMyamasiddhau sAdhureva eSa tyAgaH, tattvabhAvanAto'tyAga eva tyAgo mithyAbhAvanAtaH tatra / phalamatra pradhAnaM budhAnAm / yato dhIrA etaddarzina AsannabhavyAH evaM ca tAni samyaktvAdyauSadhasampAdanena jIvayedAtyantikama apunarmaraNe / maraNAvandhyabIjayogena sambhavAt , supuruSocitametat / yato duSpratikArau niyamAt mAtApitarau / zeSazca yathocitaM svajanalokaH / eSa dharmaH sajjanAnAm , bhagavAnatra jJAtam , pariharannakuzalAnubandhimAtApitrAdizokamiti" / [dharmabinduvRttiH 4 / 33] tataH kiM karttavyam ? ityAha -'gurviti' 'gurunivedanaM' sarvAtmanA guroH -pravrAjakasyAtmasamarpaNaM kAryamiti // 84 // itthaM pravrAjyagataM vidhimabhidhAya pravrAjakagataM tamAha -'prazna' ityAdi, 'praznaH' pRcchA prakramAduktarItyopasthitasya, 'sAdhukriyAkhyAnaM' yatyAcArakathanaM 'parIkSA' parIkSaNaM'kaNThataH' pAThataH 'sAmAyikAdisUtrasyArpaNaM' dAnaM 'caityanutyAdi' caityavandanAdyanuSThAnam , cakAro gamyastadvidhirbhavatIti prAgvadyojyam / idamuktaM bhavati-saddharmakathAkSiptatayA pravrajyA''dAnAbhimukhyamAgato bhavyajantuH pracchanIyo yathA -ko vatsa ! tvam ?, kiMnimittaM vA pravrajasi ?, tato yadyasau kulaputrakastagarAnagarAdisundarakSetrotpannaH sarvAzubhodbhavabhavavyAdhikSayanimittamevAhaM bhagavan ! pravrajitumudyata ityuttaraM kurute tadA'sau praznazuddhaH / sa ca dIkSyo'nyastu bhajanIya iti prasaGgato jJeyam / yataH paJcavastuke - "kulaputto tagarAe, asuhabhavakkhayaNimittameveha / pavvAmi ahaMbhaMte !, Ii gijjho bhayaNa sesesu"||1||[p.v./gaa.117 ] tti| tato'sya pravrajyA duranucarA kApuruSANAm , ArambhanivRttAnAM punariha parabhave ca paramakalyANalAbhaH, tathA yathaiva jinAnAmAjJA samyagArAdhitA mokSaphalA tathaiva virAdhitA saMsAraphaladuHkhadAyinI / tathA (yathA) kuSThAdivyAdhimAn kriyAM -cikitsAM pratipadyA 1. iha gi" mu0 / ii ga L.P.C. / ii ge' iti paJcavastuke / / 2. tato(deyA)sya mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajanopAyAH, pravrajyAvidhizca -zlo0 84-85 // ] [479 'pathyamAsevamAno'prapannAdadhikaM zIghram ca vinAzamApnoti, evameva bhAvakriyAM saMyamarUpAM karmavyAdhikSayanimittaM prapadya pazcAdasaMyamApathyasevI adhikaM karma samupArjayatIti / evaM tasya sAdhvAcAra: kathanIya iti / evaM kathite'pi sAdhvAcAre nipuNamasau parIkSaNIyaH / yataH - "asatyAH satyasaGkAzAH, satyAzcAsatyasannibhAH / dRzyante vividhA bhAvAstasmAdyuktam parIkSaNam // 1 // [ ] atathyAnyapi tathyAni, darzayantyatikauzalAH / citre nimnonnatAnIva, citrakarmavido janAH" // 2 // [ ] parIkSA ca samyaktvajJAnacAritrapariNativiSayA taistairupAyaividheyA / parIkSAkAlazca prAyataH SaNmAsAH, tathAvidhapAtrApekSayA tu alpo bahuzca syAt / yataH - "abbhuvagayaM pi saMtaM, puNo parikkhejja pvvynnvihiie| chammAsaM jA''sajja va, pattaM addhAe appabahuM" ||1||[p.v./gaa.122] iti / tathA sAmAyikasUtram akRtopadhAnasyApi kaNThato na tu prathamameva paTTikAlikhitena vitaraNIyam , anyadapi sUtramIryApathikyAdi pAtraM jJAtvA adhyApayitavyam / tathA caityanutirdevavandanam , AdizabdAdvAsakSeparajoharaNasamarpaNakAyotsargakaraNAdisakalAnaSThAnagrahaH / taccAnaSThAnaM sAmAcArIto jJeyama, tatpAThazcAnapadameva vakSyate / atra ca pUrvaM samupasthitasya ziSyasyAnugrahabuddhyA guruNA'bhyupagamaH kAryaH / tataH zubhazakunAdInAM nizcayanaM kAryam , nimittazuddhaH pradhAnavidhitvAt , tato'pi kSetrakAladizAM zuddhirAzrayaNIyA, tatra kSetrazuddhirikSuvanAdirUpA / yathoktam - "ucchuvaNe sAlivaNe, paumasare kusumie va vnnsNdde| gaMbhIrasANuNAe, payAhiNajale jiNahare vA" ||1||[vi.bhaa./3404] kAlazuddhizca viziSTatithinakSatrAdiyogarUpA gaNividyAnAmaprakIrNakanirUpitA / yatastatra paThyate - "cAuddasiM pannarasiM, vajjejjA aTTamiM ca navamiM ca / chaTTiM ca cautthi bArasiM ca doNhaM pi pakkhANaM ||1||[g.vi./7] tihi~ uttarAhi~ taha rohiNIhi~ kujjA u sehanikkhamaNaM / gaNivAyae aNuNNA , mahavvayANaM ca Ahara( roha)NA" ||2||[g.vi./26] ityAdi / 1. paJcavastuke 111/112 gAthA // 2. sesAsu dijjAhi pa0va0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH dikzuddhizca prazastadigAdirUpA / yathA - "puvvAbhimuho uttaramuho va, dejjA'havA pddicchejjaa| jAe jiNAdaovA, disAi jiNaceiAiMvA" ||1||[vi.bhaa./3405 ]iti| dadyAt guruH athavA pratIcchet ziSyaH, yasyAM jinAdayo vA dizi, jinA-mana:paryAyajJAnyAdikA jinacaityAni vA yasyAM dizItyasyA arthalezaH / kSetrAdizuddhyA ca sAmAyikAdyAropaNe prAgasannapi jAyate tatpariNAmaH, saMzca sthirIbhavati, anyathA tu AjJAbhaGgAdayo doSA eva / yataH paJcavastuprakaraNe - "esA jiNANamANA, khettAIA ya kaMmuNo huMti / udayAikAraNaM jaM, tamhA eesu jaiavvaM" // 1 // [ pa.va./gA.114] iti / tataH pravivrajiSurjinAnAM pUjAM sAdhUnAmapi vastrAdinA karoti / tato gururanuSThAnavidhi karoti / yatastatraivoktam - "tatto a jahAvihavaM, pUaM sa karejja vIarAgANaM / sAhUNa ya uvautto, eaMca vihiM gurU kuNai" ||1||[p.v./gaa.124] iti / sacavidhi: sAmAcArIpAThena pradarzyate, tathAhi-prazastadivasekRtaviziSTanepathyaH samRddhyA gRhAdAgatya jinabhavanapravezasamaye'kSatabhRtAJjaliH pradakSiNAtrikaMjinabhavanasyasamavasaraNasya ca ddaati|tto guruH ziromukhahannAbhiadhogAtrANi ArohAvarohArohakrameNa kSipaoM svAhA hAsvAoM pakSikSipaoM svAhA' ityetairakSarairdakSiNakarAnAmikayAspRzan prathamaM svasyAtmarakSA kRtvA tataH ziSyasyApi kroti|tt AcAryopAdhyAyau svamantreNa, tadanyastuvarddhamAnavidyayA kRtottarAsaGgamukhakozajAnusthabhavyazrAddhakarayugavidhRtagandhabhAjanasthAngandhAnabhimantrayate / tathA'nAmikAGgalyA prathamaMmadhye nyasan dakSiNAvartaM taduparisvastikaMtanmadhye praNavaMtata ainchA vAruNyantam ,kauberyA yAmyantam ,aizAnyA nairRtyantam ,AgneyyA vAyavyantaMca yAvadrekhAcatuSTayenASTAraMcakraMkRtvAmadhye mUlebIjaMtriveSTitaMbIjaMkraukArAntaMlikhet ,ainchAMdizimUlAt bIjAkSarAbhimukhaM mantrAkSarANi cintayet ,auM hI namo arihaMtANamiti prathamaparameSThipadaMtatra sthaapyet|evNyaavtpshcimaayaaNauNhiinmoloesvvsaahuunnmiti,vaayvyaaNauNhii namonANassa, kauberyAM auM hI namo daMsaNassa, aizAnyAMauM namo cArittassa, evaMmanasaivasthApayet |ttH svamantraM smaran saptabhirmudrAbhirvAsAn spRzet / yathA - "paMcaparameTThimuddA 1 surahiya 2 sohagga 3 garuDa 4 paumA ya 5 / muggara 6 karAyasittA 7 kAyavvA gaMdhadANaMmi" // 1 // iti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajyAsAmAcArI - zlo0 84-85 // ] vAsAnabhimantrya kSamAzramaNadApanapUrvakaM 'samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikasarvaviratisAmAyikaArovAvaNiaM naMdikarAvaNiyaM vAsanikkhevaM karehitti bhANayan ziSyasya zirasi vAsAn kSipati / yastu pUrvapratipannasamyaktvAdistaM sarvaviratisAmAyikaArovAvaNiyamityAdyeva bhANayati / tao puvvaM va deve vaMdei, jAva jayavIyarAyetyAdi / tao niyamiyateNa vAse abhimaMtiya dattakhamAsamaNaM sIsaM bhaNAvei 'mamaM pavvAveha' 'mamaM vesaM samappeha' tao sUrI uTThAya namukkArapuvvaM 'sugRhItaM karehitti bhaNato sIsadakkhiNabAhAsaMmuhaM raoharaNadasiAo kareMto puvvAbhimuho ( uttaramuho) vA sIsassa vesaM samappei, sIso icchaMti bhaNiya IsANadisiM gaMtuM AbharaNAialaMkAraM omuyai, vesaM parihai, puNo sUrisamIvamAgamma vaMdittA bhaNai -' icchakAri bhagavan ! mama muMDAveha' 'savvaviraisAmAiyaM mama Aroveha' tao sIso bArasAvattaM vaMdaNaM dei, tao do vi savvaviraisAmAiyArovaNatthaM sattAvIsussAsaM kAussaggaM karinti, pArittA cauvIsatyaM bhAMti, tao pattAe laggavelAe abbhitarapavisamANasAsaM namukkAratigamuccarittu sUrI uddhaTThiya(ssa ) tassa tinni aTTaoliAo giNhai, giNhittA sanamukkAraM tinni vAraM sAmAiyaM bhaNai, seho vi udghaTThio ceva bhAviappA appANaM kayatthaM mannamANo aNukaDDhaDDa, tao jai puvvaM saMkheveNaM vAsA abhimaMtiA tao ittha vitthAreNa vAsAbhimaMtaNaM, saMghavAsadANaM, tao khamAsamaNapuvvaM icchakAri tumhe amha samyaktvasAmAyikasarvaviratisAmAyika Arovau, iccAikhamAsamaNAi dADaM puvvaM va samavasaraNaM guruM ca payakkhiNei, saMgho vi tassovari vAse khivai, evaM jAva tinni vArA, tao khamAsamaNaM dAuM bhaNai 'tumhANaM paveiaM, sAhUNaM paveiaM saMdisaha kAussaggaM karemi puNo vaMdittA bhAi - 'sarvaviratisAmAyikathirIkaraNArthaM karemi kAussaggaM' sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM ca, tao khamAsamaNapuvvaM sIso bhaNai -' icchakArI bhagavan ! mama nAmava kareha' tao sUrI niyanAmavaggAidosarahiaM gaMdhe khivaMto nAmaM Thavei, tao sasa jahArAyaNiAe sAhuNo vaMdai, sAvayA sAhuNIo a taM vaMdaMti, tao gurU "mANussakhittajAi0" [ A0ni0/831 ] " cattAri paramaMgANi0 " [ uttarAdhyayane 3 | 1 ] [ 481 " devo yatra jino guruH zamanidhirdharmaH kRpAvAridhiH, zuddhairvarttanamannapAnavasanairvidyA manaH prIyate / rakSAyai vapuSaH kSamA guNamaNizreNI paraM bhUSaNaM zrAmaNyaM tadavApya mAdyati na kaH ? kalpadrumAptau yathA" // 1 // [ ] D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof -- Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ityAdikAM dezanAM vidhatte / AyaMbilAi jahAsattIe tavo kAyavvo / evaM ca gRhItapravrajyo yatirucyata iti paryavasannam / tathA ca dharmabinduH - "evaM yaH zuddhayogena, parityajya gRhAzramam / saMyame ramate nityaM, sa yatiH parikIrtitaH" ||1||[dh.bi.4|22] iti / nanu viratipariNAmo bhAvataH pravrajyeti jinopadezastatraiva nirbharaH (prayatnaH) kartavyaH / kimanena caityavandanAdikriyAkalApena ?, zrUyate tamantareNApi bharatAdInAM viratipariNAmaH, anyathA kevalAnutpattiprasaGgAt / na ca sampAdite'pi tasmin tatpariNAmo bhavati, abhavyAnAmapyanena vidhinA pravrajyAgrahaNazravaNAt / ityanvayavyatirekavyabhicArAbhyAM na yuktaM caityavandanAdi iti cet , maivam , prAyo viratipariNAmahetutvena tadupAdAnAt , na hyetAvadvidhisampattimAnakArya prAyaH sevamAno dRzyate, tena kAryeNa kAraNamanumIyate iti, na coktavyabhicAro doSAya, tasya kAdAcitkatvAt , tathA ca kadAcid daNDaM vinApi hastAdinaiva cakrabhramaNAd ghaTotpAde'pi ghaTaM prati daNDasyeva vyavahAraM vinApi pUrvAbhyastakaraNAnAM tathAbhavyatvaparipAkavatAM bharatAdInAM kadAcidviratipariNAmotpAde'pi taM prati vyavahArasya na hetutAkSatiH, dvArasyAnyata eva siddheH, svaprayojyadvArasambandhenaiva ca hetutvAd , abhavyAnAM ca bAhyavyavahArasattve'pi viratipariNAmAnutpAdo na doSAya, antakaraNAsattvAt , sAmagrayA eva kAryajanakatvAd , avivekamUlavyabhicAradarzanasya vivekinAmavizvAsajanakatvAt / tAdRzAvizvAsasya mahAnarthanimittatvAditi bhAvaH / yata uktamAvazyake "patteabuddhakara( ha)Ne, caraNaM NAsaMti jiNavariMdANaM / AhaccabhAvakahaNe, paMcahi ThANehiM pAsatthA" // 1 // [A.ni./1151] 'paJcahiM'ti prANAtipAtAdibhiriti / tasmAd vyavahAranayAdezAccaityavandanAdi(vidhi)rupavarNyamAno yukta eva / vyavahAranizcayayordvayoreva tulyatAyA eva sUtre bhaNanAt / taduktam - "jai jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAraNicchae muah| vavahAraNaucchee, titthuccheo jao'vassaM" // 1 // [ pa.va./gA.172 ] vyavahArapravRttyA hi caityavandanAdividhinA pravrajito'hamityAdilakSaNayA zubhapariNAmo bhavati, tataH karmakSayopazamAdiH, tatazca nizcayanayasammato viratipariNAma iti dvayorapitulyatvam / 1. e (NayamayaM) muyaha-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatisvarUpam -zlo0 84-85 // ] [483 na ca nizcayavyavahArakAryayormuktilakSaNaM kAryaM prati sAkSAtparamparAkAraNatayA'bhyarhitatvAnabhyarhitatvAbhyAM vizeSaH / nizcayakAryasya vyApAratayA vyavahArakAryasya sAkSAddhetutAyA avirodhaadbhyrhittvaakssi(kss)teH| vadanti hitAntrikA: -"na hivyApAreNa vyApAriNo'nyathAsiddhiH"[ ] iti| na cAsati viratipariNAme caityavandAdividhisampAdane mRSAvAdo'pi guroH / bhagavadAjJAsampAdanena tvaM pravrajito'sItyAdivyavahArasatyavacanasyAkSatatvAt / etadakaraNe tIrthocchedAdayo doSAH / pariNAmasya siddhyasiddhibhyAM vyaaghaataat| AhatyabharatAdibhAvakathanaM cAzAstrArtham , anye tvagAravAsaM pApAt parityajantIti vadanti / yataH - "zItodakAdibhogamadattadAnA iti na kurvate / bahuHduHkhaprApto'pyartho'bhavyAnAmiva puNyaprApto'pi gRhavAsaH pApAnAM nazyatIti tyaktagRhavAsAH / avakAzavivarjitAH, kSuttRTparivarjitAH, kathaM na pApAkrAntAste ?, kathaM ca tAdRzAnAM sarvavihInAnAM zubhadhyAnam ?, tadvinA ca kathaM dharma ? iti, tasmAdgRhAzramarata eva santuSTamanAH parahitakaraNaikaratirddharmaM sAdhayati madhyasthaH" [ ] iti / te praSTavyAH, kiM 'pApasya svalakSaNam' ? saGkliSTavedanamiti ced ? arthopArjanAdau gRhiNAmeva tat prAptam / vadanti ca - "arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rkssnne| Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigartho'narthabhAjanam" // 1 // [ ] iti / ___ muninAM tu gRhAdihInAnAmapi sarvathA nirabhiSvaGgANAmArtadhyAnavikalpAbhAvAt kutra duHkham ?, kutra ca sakliSTavedanaM nAma ?, na ca duHkhahetoH kriyAkaSTasya sadbhAvAdduHkhotpattidhrauvyam , gurutaraprApakatvena zubhAdhyavasAyenAratilezasyApyayogAt , tasya duHkhahetUnAM sukhahetutayA pariNamanAt , gRhiNAmeva hi 'kadA viSamamidaM kAryaM setsyati? ko vA'yaM samayaH ? kathaM vA rAjAdibhyo gopayAmi ?' ityAdi-cintAbhAragrastAnAM duHkham , na tu viSayaviraktAnAM munInAm , anubhavasiddhasukhasyaiva taiH saMvedanAt / mana:paritoSe bAhyasampatterakiJcitkaratvAd / Aha ca - "vayamiha parituSTA valkalaistvaM dukUlaiH, sama iha paritoSe nirvizeSo vizeSaH / sahibhavati daridro yasya tRSNA vizAlA,manasi caparituSTeko'rthavAn ? ko dridrH?"||1|| na ca kAGkSitArthasampattyabhAvAd duHkham , icchAvinivRttereva prakarSaprAptaphalatvAt , 1. vRtteri(re)va mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH yadanicchA: kevalino bhaNitAH, na caivaM pravrajyAgrahaNakAle'pi muktiviSayecchA na syAditi vAcyam , tasyAH prazastatvenApratikuSTatvAt / saiva hi sAmAyikasaMyatAnuSThAnarUpeNAbhyasyamAnA heturjAyate'nicchabhAvasya / prAthamikaM hi vairAgyaM viSayavaitRSNyarUpaM muktIcchAM na viruNaddhi / dvitIyaM tvanicchabhAva eva, adhyAtmazuddhiparipAkAditi / tadAhuryogAcAryAH- "tatparaM puruSakhyAterguNavaitRSNyam" [pAtaJjala0 1 / 16] iti praNItaM ca bhagavatA gautamapRSTena mAsAdivarSAntaparyAyakrame vyantarAdInAM tejolezyAdyatikramaH tatazca zuklazuklAbhijAtyabhAvabhajanena sarvottamasthAnalAbha: tejolezyA sukhAsikA zuklaH karmaNA zuklAbhijAtya Azayeneti / tatazca pravarddhamAnazuklalezyatvAnnirabhiSvaGgatvAt sAdhUnAmeva pAramArthikaM sukhamiti, gRhAdityAgasteSAM puNyavipAkamevAnumApayati na tu pApamiti sthitim / AlApakazcAyam - ___"je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti te NaM kassa teulesaM vIivayaMti ?, mAsapariAe samaNe niggaMthe vANamaMtarANaM devANaM teulessaM vIivayaMti / evaM dumAsapariAe asuriMdavajjiANaM bhavaNavAsidevANaM / timAsapariAe asurakumArANaM, caumAsapariAe gahaNakkhattatArANaM joisiadevANaM, paMcamAsapariAe caMdimasUriANaM joisiANaM joIsarANaM, chammAsapariAe sohammIsANadevANaM, sattamAsapariAe saNaMkumAramAhiMdANaM devANaM, aTThamAsapariAe baMbhalaMtagANaM devANaM, NavamAsapariAe mahAsukkasahassArANaM devANaM, dasamAsapariAe ANayapANayaAraNaaccuANaM devANaM, igArasamAsapariAe gevijjANaM devANaM, bArasamAsapariAe aNuttarovavAiANaM devANaM teullessaM vIivayai, teNa paraM sukke sukkAbhijAI bhavittA tao pacchA sijjhai bujjhai pariNivvA [a]i savvadukkhANamaMtaM karei" [bhagavatIsUtre 14/9/537] // 85 // ityukto yatiH, adhunA'sya dharmamanuvarNayannAha - sApekSo nirapekSazca, yatidharmo dvidhA mataH / sApekSastatra zikSAyai, gurvantevAsitA'nvaham // 86 // 'yatidharma' uktalakSaNamunisambadhyanuSThAnavizeSo 'dvidhA' dvAbhyAM prakArAbhyAm , 'mataH' prarUpito jinairitizeSaH / dvaividhyamevAha -'sApekSo nirapekSazca' iti, tatra 1. bujjhai-mu0 nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatidharmaH -zlo0 86 // ] [ 485 gurugacchAdisAhAyyamapekSamANo yaH pravrajyAM paripAlayati sa sApekSaH / itarastu nirapekSoM yatirgacchAdyapekSArahita ityarthaH / tayordharmo'pi krameNa gacchavAsalakSaNo jItakalpAdilakSaNazca sApekSo nirapekSazcocyate, dharmadharmiNorabhedopacArAt / 'tatra' tayoH sApekSanirapekSayatidharmayormadhyAt ayaM sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAsambandhaH / yojyam, sa ca yathA 'zikSAyai' ityAdi, zikSA - abhyAsaH sA dvidhA - grahaNazikSA AsevanAzikSA ca / tatra grahaNazikSA - pratidinasUtrArthagrahaNAbhyAsaH, AsevanAzikSA pratidinakriyAbhyAsaH, tasyai - tadarthaM na tUdarapUrtyAdyarthamiti bhAvaH / guroH - pravrAjakAcAryasya antevAsitA - ziSyabhAvaH, sA ca kAdAcitkI api syAd ityata Aha'anvahaM' pratidinaM yAvajjIvamityarthaH / atra ante - samIpe vasatItiyogAzrayaNena sahavAsa-sahabhojana-sahazayana - sahapratikramaNa - sahagrAmAntaragamanAdirUpA mahAbhASyoktA draSTavyA / pAramarSe'pyuktam 1 " [ taddiTThIe tammottIe tappurakkAre] tassaNNI taNNivesaNe jayaMvihArI cittaNivAI paMthaNijjhAI palibAhire pAsiya pANe gacchejjA" [ ] ityAdi / [vyAkhyA -tasya -gurordRSTistayA varttitavyaM heyopAdeyeSu, tenoktA sarvasaGgebhyo viratirmuktistayA sadA yatitavyam, tasyAcAryasya puraskAraH - sarvakAryeSvagrata: sthApanaM tadviSaye yatitavyam, tathA tasyAcAryasya saMjJA - jJAnaM tadvAn sarvakAryeSu syAt, na svamativiracitayA kAryaM kuryAt, tasya guroH nivezanaM - sthAnaM yasyAsau tannivezanaH sadA gurukulavAsI syAt, tatra ca gurukule vasan kimbhUtaH syAd ? ityAha-yatanAviharaNazIla iti / tathA cittam - AcAryAbhiprAyastena nipatituM - kriyAyAM pravarttituM zIlamasyeti cittanipAtI, panthAnaM guroH kvacidgatasya nirdhyAtuM - pralokituM zIlamasyeti panthanirdhyAyI / upalakSaNaM caitat - zizayiSoH saMstArakapralokI, bubhukSorAhArAnveSI, ityAdinA gurorArAdhakaH syAt kiJca pari:- samantAd guroravagrahAt purataH pRSThato'vasthAnaM kAryamRte bAhyaH syAt / tathA kvacit kAryAdau guruNA preSito dRSTvA prANino gacchediti / ] tathA - "osANamicche maNue samAhiM, aNosie'NaMtakare tti NaccA / obhAsae tA daviassa vittaM, Na Nikkase bahiA Asunne" // 1 // [ sUya. 14 / 41 ] 'avasAnaM' gurorantikaM sthitaH, 'samAdhi' sanmArgAnuSThAnarUpAm 'icchet' 'manujaH ' D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH sAdhuH, yAvajjIvaM gurukulavAsI syAdityarthaH / gurorantike'nuSitaH-avyavasthitaH svacchandacArI karmaNo'nantakara:-antakArI na syAt iti jJAtvA, guruM sevate, tadrahitasya vijJAnamupahAsyaM bhaveditaH 'dravyasya' muktiyogyasya sAdhoH 'vRttam' anuSThAnam 'udbhAsayan' (prakAzayan anuSThAnena) 'na niSkaset' gacchAbahirna nirgacchet , AzuprajJaHpaNDitaH" / etena bAhyavRttyA nAmnA gurukulavAsaM vadantaH samyaggurukulavAsamasevamAnAH pratyuktA draSTavyAH, yAvajjIvaM tacchiSyabhAvasyaiva mahAphalatvAt / paThyate ca - "NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte a| dhaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti" ||1||[vi.bhaa./3459] ata eva sakalAcArasya mUlabhUto gurukulavAsaH sudharmasvAminA jambUsvAminamuddizya "suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM" [AcArAGge, sU0 1] ityAdinA prajJaptaH / bhAvayatezca paramaM liGgamidameva / yata upadezapade - "eaM ca asthi lakkhaNamimassa nIsesameva dhmmss| taha guruANAsaMpADaNaM ca gamagaM ihaM liMga" ||1||[u.p./200] iti / [etadguNayogAdeva mASatuSAdInAM cAritraM paJcAzake upadiSTam / tathA ca tadgAthA"gurupArataMtanANaM saddahaNaM easaMgayaM ceva / itto u carittINaM mAsatusAINa NiddiTuM" ||1||[pnycaa.117] iti] atra prasaGgato dharmaratnaprakaraNoktAni bhAvayatiliGgAni pradarzyante / tathAhi - "eassa u liMgAI, sayalA maggANusAriNI kiriA 1 / saddhA pavarA dhamme 2, pannavaNijjatamujubhAvA 3 ||1||[dh.r./78 ] kiriAsu appamAo 4, AraMbho sakkaNijjaNuTThANe 5 / guruo guNANurAgo 6, guruANArAhaNaM paramaM 7" ||2||[dh.r./79 ] iti / mArgAnusAriNI kriyeti -AgamanItyA bahusaMvignAcaraNayA vA''caraNam / yataH - "maggo AgamaNII, ahavA saMviggabahujaNAiNNaM / ubhayANusAriNI jA, sA maggaNusAriNI kiriA" ||1||[dh.r./80] zeSaM sugamam / pravarazraddhAlakSaNAni catvAri / yathA - 1. P.C. upadezapade / eaM a (tu) atthi0 mu0 // 2. dhannassa-upadezapade / dhanyasya dharmadhanArhasya iti upadezapadavRttau // 3. eNo-mu0 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvayatiliGgAni -zlo0 86 // ] [487 "saddhA tivvabhilAso, dhamme pavarattaNaM imaM tIse / vihisevA 1 atittI 2, sudesaNA 3 khaliaparisuddhI 4" ||1||[dh.r./90] __ atRptirjJAnacAritratapovinayakarmasu , sudezanA zuddhaprarUpaNeti, gurukulavAsasya ca bhAvayatiparamaliGgatvAdeva taM vimucya duSkarakriyAkAriNAmapi paJcAzake prAyo'bhinnagranthitvamuktam / tathA ca tatpAThaH - "je u taha vivajjatthA, sammaM gurulAghavaM ayANaMtA / sAbhiggahakiriarayA, pavayaNakhisAvahA khuddA // 1 // [ paJcA.11/37] pAyaM abhinnagaMThItamA u taha dukkaraM pi kuvvNtaa| bajjha vva te u sAhU , dhaMkhAharaNeNa NeavvA" ||2||[pnycaa.11/38] ata evAnantajJAnavatApi gurukulavAso na tyajyate / tathA ca pAramArSam - "jahAhiaggI jalaNaM namase, nANAharDamaMtapayAbhisittaM / evAyariaM uvaciTThaijjA, aNaMtanANovagao vi saMto" // 1 // [ da.vai.9/1/11] guruhelAyAM ca mahAnto doSA uktAH / taduktam - "je Avi maMdi tti guruM viijjA, Dahare ime appasua tti naccA / hIlaMti micchaM paDivajjamANA, kuNaMti AsAyaNa te guruNaM // 1 // [ da.vai.9/1/2] pagaIi maMdA vi havaMti ege, DaharA vi je suabuddhovveaa| AyAramaMtA guNasuTThiappA, je hIliA sihIriva bhAsakujjA // 2 // [ da.vai.9/1/3] je Avi nAgaM DaharaMti NaccA, AsAyae se ahiAya hoi / evAyariaMpi hu hIlayaMto niacchaI jAipahaM khu maMde" // 3 // [ daza. 9 / 1 / 4] na caikAdiguNahIno'pi mUlaguNasampanno gurustyAjyaH / taduktaM paJcAzake"guruguNarahio a ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo| Na u guNamettavihINo tti caMDaruddo udAharaNaM" // 1 // [ pnycaa.11||35] _ 'mUlaguNaviyukta iti, mahAvratarahitaH samyagjJAnakriyArahito veti' tavRttiH / katipayaguNahInasyApi gurorvarjanIyatve bakuzakuzIlaireva tIrthapravRtteH kasyApyavarjanIyatvAnApatteH / taduktaM dharmaratnaprakaraNe - 1. sevaNA-muH // 2. suddhadesanA-iti dharmaratnapra0 / zuddhadezanA-iti tatraivavRttau // 3. Daharamu0 / Daharo P.C. // 4. karaMti-dazavai0 / / 5. aggiriv-mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "bakulakusIlA titthaM, dosalavA tesu niamasaMbhaviNo / jai tehiM vajjaNijjo avajjaNijjo tao Natthi" ||1||[dh.r./135 ] ata eva gADhapramAdavato'pi panthakena zailakasya paricaryA na tyaktA, taduktaM tatraiva - "mUlaguNasaMpautto, na dosalavajogao imo hoi( heo)| mahurovakkamao puNa, pavattiavvo jahuttaMmi ||1||[dh.r./131] patto susIsasaddo, eva kuNaMteNa paMthageNAvi / gADhappamAiNo vi hu , selagasUrissasIseNaM" ||2||[dh.r./132] mUlaguNavattvaM ca tasyAkSatameva / sUtre zayyAtarapiNDabhojitvAdinaiva pArzvasthatvAdivyapadezAcchithilatvaparityAge cAbhyudyatavihArasyaivopavarNanAt , chedamUlAdiprAyazcittAnupadezAt , abhyudyatavihAribhirekonapaJcazatazramaNaiH panthakasya tadvaiyAvRttyakaratvena sthApitatvAcca, kathamanyathA'sAdhuvaiyAvRttye sAdhubhirniyujyatetyAdisUkSmabuddhyA cintanIyam / itthamapi ca gurukulavAso na nAmamAtragurusevanayA satyApito bhavati, nikSepacatuSTaye bhAvanikSepasyaiva svAtantryeNa sUtre grahaNAt , anyathA svAbhiprAyAbhimatagurunAmakAriNAM sarveSAmapi gurukulavAsaprasakteH, na caitadiSTam , dharmAdharmasaGkaraprasaGgAt , atra cedaM sUtraM mahAnizIthe -"se bhayavaM ! titthayarasaMti ANaM nAikkamijjA udAhu AyariyasaMtiaM? goyamA ! cauvvihA AyariA pannattA, taMjahA-nAmAyariyA ThavaNAyariyA davvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMti ANaM nAikkamijjA, sesA nijjUhiavvA" ||[m.ni.4|12] tathA gacchAcAraprakIrNake'pi - "titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM ca aikkaMto, so kApuriso Na sappuriso" // 1 // [ga.pra./27] ayaM bhAvaH-zuddhabhAvagurUNAM nAmAdIni trINyapi pApaharANi, zuddhabhAvagurunAmAdInAM zuddhabhAvagurUpasthApanAdvArA zuddhabhAvagurusambandhitvena jJAtAnAM teSAM svAtantryeNaiva vA zuddhabhAvajanakatvAt / "mahAphalaM tahArUvANaM therANaM bhagavaMtANaM NAmagottassa vi savaNayAe" [ ] ityAdyAgamAt , azuddhabhAvagurozca nAmAdIni trINyapi pApakarANi, azuddhabhAvajanakatvAt teSAm / ata evedaM mahAnizIthe prasiddhaM 1. C.P. dharmaratnapra0 / lehi-mu0 // 2. heo-dharmaratnapra0 / 'heyaH parityAjya"-iti tatraiva vRttau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNAzikSAsvarUpam -zlo0 87 // ] [489 "tIANAgayakAle, keI hohiMti goamA ! sUrI / jesiM NAmaggahaNe, hujjA NiameNa pacchittaM" // 1 // [ma.ni.] iti / tasmAd bhAvagurukulavAsa eva mukhyo yatidharma ityalaM vistareNa // 86 // atra ca gurvantevAsitAyA: zikSA prayojanamuktam , atha tAM dvividhAmapi pratipipAdayiSuH prathamaM grahaNAzikSA sUtradAnavidhimukhena pratipAdayannAha - vizuddhamupadhAnena, prAptaM kAlakrameNa ca / yogyAya guruNA sUtraM, samyag deyaM mahAtmanA // 87 // upadhAnama-AcAmlAditapo yadyasyAdhyayanAde: satre pratipAditaM tena vizaddhaM nirdoSaM 'ca:' samuccaye 'kAlakrameNa' sUtroktaparyAyaparipATyA 'prAptam' aucityamAyAtaM na tUtkrameNa, sUtram' AvazyakAdi 'mahAtmanA' askhalitazIlenetyarthaH 'guruNA' pravrAjakena 'yogyAya' sUtradAnaM prati yogyaziSyAya 'samyag' AjJAmAzritya deyam' iti sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH / atra copadhAnavizuddhamityanena upadhAnavahanaM vinA zrAddhasya yogodvahanaM vinA ca sAdhoH svasvocitazrutAdhyayanavAcanAdikamadharma iti-sthitam / yogAkSarANi caitAni - ___"tihiM ThANehiM saMpanne aNagAre aNAiaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vitivaejjA, taM jahA-aNidANayAe, diTThisaMpannayAe, jogavAhittAe" iti sthAnAGgatRtIyasthAne [ ] / tathA "dasahiM ThANehiM jIvA AgamesibhaddagattAe kammaM pakareMti, taMjahA-aNidANayAe, diTThIsaMpannayAe, jogavAhittAe, khaMtikhamaNayAe, jiiMdiattAe, amAillayAe, apAsatthayAe, susAmannattAe, pavayaNavacchallayAe, pavayaNaubbhAvaNayAe" iti sthAnAGgadazamasthAne [ ] / / tathA-"NIyAvittI acavale, amAI akuuuhle| viNIaviNae daMte, jogavaM uvhaannvN"||1||[ gA.27] iti catustriMzottarAdhyayane tathA-"payaNukohamANe a, maayaalobhpynnue| pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM" ||1||[gaa.29] ityekAdazottarAdhyayane tathA-"aNissiovahANe"tti samavAyA) dvAtriMzadyogasaMgrahAdhikAre / tathA - "nANaM paMcavihaM pannattaM, taMjahA-AbhiNibohianANaM jAva kevalanANaM, tattha D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH cattAri nANAI ThappAiM ThavaNijjAiM No uddisaMti No samuddissaMti No aNuNNavijjaMti, suanANassa uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai" [sU0 1-2] ityAdyanuyogadvAre / uddezAdikaraNaM ca yogasyaivetikartavyatA, evaM kAlagrahaNAdividhirapyuttarAdhyayanAdigato draSTavyaH / upadhAnaM ca yadyasminnanAdau bhaNitaM tattadvidhizca yogavidhipratipAdakagranthato jJeyaH / kAlakramazca AcArAGgAdestrivarSAdiparyAyaH sUtroktastadullaGghanena dadatastu AjJAbhaGgAdayo doSA eva / sa ca kAlo yathA - "tivarisapariAgassa u, AyArapakappaNAmamajjhayaNaM / cauvarisassa u sammaM, sUagaDaM nAma aMgaM ti // 1 // [ pa.va./582] dasakappavvavahArA, saMvaccharapaNagadikkhiasseva / ThANaM samavAo tti a, aMgee aTThavAsassa ||2||[p.v./583] dasavAsassa vivAhA, ekkArasavAsayassa ya imAo / khuDDiavimANamAI, ajjhayaNA paMca NAyavvA // 3 // [ pa.va./584] bArasavAsassa tahA, aruNavavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA, uTThANasuAiA cauro ||4||[p.v./585] caudasavAsassa tahA, AsIvisabhAvaNaM jiNA biMti / paNNarasavAsagassa ya diTThIvisabhAvaNaM taha ya // 5 // [ pa.va./586] solasavAsAIsu a, ekuttaravaDDiesu jahasaMkhaM / cAraNabhAvaNamahasuviNabhAvaNAteaganisaggA // 6 // [pa.va./587] egUNavAsagassa u, diTThIvAo duvAlasamamaMgaM / saMpuNNavIsavariso, aNuvAI savvasuttassa" // 7 // [ pa.va./588] iti / AvazyakAdestu yogodvahanottarakAla eva kAla ityavaseyam / atra ca pravrajyAyogyasya sUtradAnayogyatAsiddhenirvivAdatve'pi yogyAyeti punargrahaNaM yogyatAyAH prAdhAnyadarzanArtham / oghena guNAdhikatarasya vA pravrajitasya deyamiti khyApanArtham , pravrajyAkAle chalitena guruNA pazcAdapi saMvAsena pravrajitasyAyogyatve jJAte sUtramarthazca na deya iti jJApanArthaM vA taditi sthitam / yataH paJcavastuke "suttassa huMti joggA, je pavajjAe Navaramiha gahaNaM / pAhaNNadaMsaNatthaM, guNAhigayarassa vA deyaM // 1 // [ pa.va./571] 1. ya-mu0 // 2. kAla-mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNAzikSAsvarUpam -zlo0 87 // ] [491 chalieNa vA pavajjAkAle pacchA vi jANiumajoggaM / tassa vi na hoi deyaM, suttAi imaM ca sUcei" // 2 // [ pa.va./572 ] idaM yogyatAgrahaNaM sUcayatItyarthaH / etadevAha - "pavvAviassa vi tahA, ittha muMDAvaNAi vi NisiddhaM / jiNamayapaDikuTThassa ya, puvvAyariA tahA cAhU' ||1||[p.v./573 ] ayogyasya hi pravrAjane, pravrAjitasya vA muNDane, muNtisya vA tathA zikSaNe, zikSitasya vA tathopasthAne, upasthApitasya vA tathA sambhojane, sambhojitasya vA tathA svasamIpe saMvAsane, gurozcaraNasthitasyApi svakIyacAritraghAtakatvaM sUtre prasiddhameva / tathA coktaM paJcavastuke - "jiNavayaNe paDikuTuM, jo pavvAvei lobhadoseNaM / caraNaTThio tavassI lovei tameva u carittaM ||1||[p.v./574 ] pavvAvio sia tti a, muMDAveuM annaayrnnjoggo| jo taM muMDAveI, dosA aNivAriA purimA ||2||[p.v./575 ] muMDAvio sia tti a, sikkhAveuM annaayrnnjoggo| ahavA sikkhAveMte, purimA aNivAriA dosA // 3 // [ pa.va./576 ] sikkhAvio siatti a.udAveuM annaayrnnjoggo| ahavA uvaTThaviMti, purimapaya'NivAriA dosA ||4||[p.v./577] uTThAvio sia tti a, saMbhuMjettA annaayrnnjoggo| ahavA saMbhuMjaMte, purimapaya'NivAriA dosA ||5||[p.v./578 ] saM jio sia tti a, saMvAseuM annaayrnnjoggo| ahavA saMvAsaMte, dosA anivAriA purimA ||6||[p.v./579] emAI paDisiddhaM, savvaM ciajinnvreh'jogss| pacchA vinnAyassa vi, guNaThANaM vijjaNAeNaM // 7 // [ pa.va./580] etadartho'yam -evamAdi pratiSiddhaM sarvametajjinavarairayogyasya ziSyasya, pazcAdvijJAta 1. tahA sutte-paMcava0 / "tathA'tra' iti tatraiva vRttau / / 2. kuThussa (u) mu0 / kuTThassApaMcava0 // 3. cAha-mu0 // 4. tameva cArittI-paMcava0 / "tadeva cAritram" iti tatraiva vRttau // 5. ahavA muMDAvite-paMcavastuke / "yastaM muNDayati" iti tatraiva vRttau // 6. saM jetuM-mu0 / / 7. jiNavarehi-C. // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH syApyayogyatayA guNasthAnaM -saMvAsAnuyogadAnAdi, vaidyajJAtena, sa hi yadye(dai)vAsAdhyaM doSaM jAnAti tadaiva kriyAto viramatIti siddham ayogyasya sUtraM dadato'dharma eveti / evamupadhAnAzuddhaM akAlaprAptamapi ca dadataH pratIcchatazcApyadharma eveti jJeyamiti grahaNAzikSAvidhiH // 87 // athAsevanAzikSA vidheyatayA pratipAdayannAha - aughikI dazadhAkhyA ca, tathA padavibhAgayuk / sAmAcArI vidhetyuktA, tasyAH samyak prapAlanam // 88 // 'iti' amunA vAcyamAnaprakAreNa 'sAmAcArI' 'tridhA' tribhirbhedaiH 'prajJaptA' prarUpitA, jinairiti zeSaH / tatra sAmAcArIti kaH zabdArthaH ?, ucyate, samAcaraNaM samAcAra: ziSTAcaritakriyAkalApastasya bhAvo "guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi SyaJ'' [pA0 5 / 1 / 124] sAmAcar2yA, punaH strItvavivakSAyAM "SidgaurAdibhyazca" [pA0 4 / 1 / 41] iti GIS , "yasya" [pA0 6 / 4 / 148] ityakAralopaH, "yasya halaH" [paa06|4|41] iti taddhitayalopaH, paragamane sAmAcArIti siddham / - [iyaM ca nayavibhAgena vivicyamAnA saptadhA bhidyate, tathAhi-saGgrahamate AtmA sAmAcArI, na tvanAtmA, Atmani vizeSye sakalasAmAcArIvizeSaNAt / vyavahAramate ca tAM samAcarannAtmA sAmAcArI, na tvasamAcaran , asamAcAravatyAtmanyatiprasakteH / Rjumate ca samAcarannapyupayuktaH sAmAcArI na tvanupayuktaH, vyavahArasamAcaraNazAlini drvylingginytiprskteH| upayukto nAma jJeyapratyAkhyeyaparijJApara ityarthaH / zabdamate ca upayukto'pi SaTsu saMyata:sAmAcArI na tvasusaMyataH, sAmAcArIpariNAmaprAptAnAmaviratasamyagdRSTyAdInAmapi tathAprAyatvena tatrAtiprasakteH / samabhirUDhamate ca susaMyato'pi paJcasamitastriguptaH sAmAcArI, na tu tadvilakSaNaH, pramattasaMyatAdiSvapyatiprasakteH / evambhUtamate ca prAguktasakalavizeSaNaviziSTo sAvadyayogavirata: sAmAcArI, tatra "sAvajjo kammabaMdho" [ ] tti cUrNikAravacanAt sAvadya:-karmabandhastena saha yogo-vIryaM tato virata: parijJAtatatka ityarthaH / na tvanIhak, tathAbhAvaM prAptAnAmapramattAdInAmapi tatphalAsiddhaH, asya ca kurvadrUpasyaiva kAraNasyAbhyupagamAt / naigamasya mate punaH zuddhAzuddharUpatvAt sakalavizeSaNaviziSTo 1. yadyevA P.C. / yadaivA0 paJcavastuTIkA // 2. uktA prarUpitA-mu0 // 3. yasyeti ca itya0 mu0 // 4. sAmAcArI-mu0 nAsti / 5. pratijJAtatatka:-P. // 6. vizeSaNa mu0 C. nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArIbhedA:- zlo0 88 // ] [493 dvikatrikAdisaMyogaviziSTo vA''tmA tatheti jJeyam / nizcayavyavahAravicAraNAyAM tu sAmAcArIsamAcaraNarUpaliGgenAnumeyo vicitracAritrAvaraNakarmakSayopazamAdisamutthaH pariNAmavizeSo nizcayataH sAmAcArI, evaM ca tadAcaraNaM vinApi na tadanutpattiH, liGgaM vinApi liGgino darzanAt / vyavahAratastu samAcaraNavizeSa eva tathA, tatrApi bhAvapUrvakamAcaraNaM zuddhavyavahAreNa, azuddhena tu tena AcaraNamAtramiti vizeSaH / kRtaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH] traividhyameva darzayati - 'oghikI 1 dazadhAkhyA 2 tathA padavibhAgayug' iti 3' yataH "sAmAcArI tivihA, ohe dasahA payavibhAge'[ ] tti tatra oghaH -sAmAnyam , tadviSayA sAmAcArI sAmAnyataH saGkSapAbhidhAnarUpaughaniyuktipratipAditakriyAkalApaH, kvacidvAcyavAcakayorabhedAdoghaniyuktirapyoghasAmAcArItyucyate / evamagre'pi jJeyam / dazadhetyAkhyA -abhidhAnaM yasyAH sA icchAkArAdidazaprakAralakSaNA dazadhAkhyA 2, padayorutsargApavAdayovibhAgo - yathAsthAnaM nivezastena yuk -yuktA sAmAcArI chedasUtrarUpA padavibhAgasamAcArIti / tatra kAraNApohyo vidhirutsargaH, kAraNiko vidhirapavAdaH' iti| tasyAH'trividhAyAH sAmAcAryAH samyag' vidhinA tattatsUtroktena 'prapAlanaM' prakarSeNa yogatrayotkarSeNAcaraNam , sApekSo yatidharmo bhavatIti pUrvavadanvayaH / iha ca tatkAlapravrajitAnAM tAvatzrutaparijJAnazaktivikalAnAmAyuSkahAsamapekSyaughasAmAcArI navamAt pUrvAt tRtIyavastuna AcArAbhidhAnAt tatrApi viMzatitamAt prAbhRtAt ttraapyodhpraabhRtpraabhRtaanniyuuNddhaa| iyaM ca prathamadivasa eva dIyate, pratidivasakriyopayoginItvAditi prthmmuktaa| ___dazadhA punaH SaDvizatitamAduttarAdhyayanAt svalpatarakAlapravrajitAnAM parijJAnArthaM niyUMDheti tato'syA upayoga iti tathoktA 2 / dRSTivAdagatA padavibhAgasAmAcArI tu prabhUtadivasalabhyA taduddhRtakalpavyavahArAkhyA'pi viziSTazrutAdhyayanakramalabhyeti prAnta uktA 3 // 88 // itthaM trividhAM sAmAcArI nAmato'bhidhAya vizeSatastA abhidhitsuH prathamamoghasAmAcArIsvarUpaM dvAranirdezana darzayati - 1. vinApi tadanutpa(dupapa)ttiH-mu0 // 2. "mAtrameveti L. || 3. prAguktaM traividhya P. || 4. iha ca sAmpratakAla' P. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH pratilekhanikA 1 piNDo 2 padhya 3 nAyatanAni 4 ca / pratisevA 5 ''locane 6 ca, zuddhi 7 zcetyaughikI matA // 89 // 'pratilekhane'ti pratipUrvaka (sya) likha - akSaravinyAse ityasya bhAve lyuDantasya prayoga:, 'upasargeNa dhAtvartha' iti nyAyAdAgamAnusAreNa kSetrAdernirUpaNetyarthaH / sarvakriyANAmetetpUrvakatvAdiyameva nirUpaNIyeti prathamaM dvAram / asyAzca pratilekhakapratilekhyanAntarIyakatvAt taddvayamapyatraiva nirUpaNIyam 1 / piNDaH - saGghAtaH doSavizuddhAhAra ityarthaH, pratilekhanottaraM tadgrahaNaM bhavatIti tadanantaraM sa nirUpaNIya iti dvitIyaM dvAram 2 / upa -sAmIpyena saMyamaM dadhAti - dhArayati poSayati vetyupadhiH, sa ca vastrapAtrAdirUpaH, piNDo hi na pAtrapAtrabandhAdikamantareNa grahItuM zakyata iti tannirUpaNAnantaraM gaNanApramANapramANapramANadvAreNa nirUpaNIyamiti tRtIyaM dvAram 3 / na AyatanamanAyatanaM - strIpazupaNDakAdisaMsaktam, gRhIta upadhiH piNDazca na vasatimantareNopabhoktuM zakyata iti tannirUpaNAnantaraM (anAyatana) varjanapratipakSAyatanasevanamukhena tadvAcyamiti caturthaM dvAram 4 / pratisevA - pratisevanA saMyamAnuSThAnaviruddhAcaraNamityarthaH, pratilekhanAdyanAyatanAntamAcAraM kurvataH kadAcit kvacit kazcidaticAro bhavatIti tadanantaraM sA nirUpaNIyeti paJcamaM dvAram 5 / A -aparAdhamaryAdayA locanaM - darzanam AcAryAdeH purata ityAlocanA pratisevAyAM satyAM sA'vazyaM mumukSuNA karttavyeti tadanantaraM sA nirUpaNIyeti SaSThaM dvAram 6 / zodhanaM zuddhiH- ziSyeNAlocite'parAdhe taducitaM guroH prAyazcittapradAnamityarthaH, AlocanottarakAlaM yogyaM prAyazcittaM pradIyata iti tadanantaraM tadupanyAsa iti saptamaM dvAram 7 | 'iti' amunA prakAreNa aughikI-oghaniSpannA sAmAcArI oghaniryuktipratipAditakriyAsamudAya ityarthaH, 'matA' pratipAditA dvAranirdezeneti gamyam / oghaniryuktirupaughasAmAcAryA imAni sapta dvANIti tAtparyam 1| atra ca pratilekhanA- pratilekhaka - pratilekhyavaktavyatA'tigahanA kSetrAdiviSayaughaniryuktau bahuvidhoktA / sA ca bahuvistaratvAnneha pratanyate / vistarArthinA tu tata evAvadhAryA / iha tu dinacaryAyA eva pratidinopayogitvAdupakaraNaviSayA socyate, paJcavastuke'pItthamevAbhihitA / yata: - -- "uvagaraNagoarA puNa, itthaM paDilehaNA muNeavvA / appaDilehiadosA, viNNeA pANighAyAI // 1 // [ pa.va./ 231 ] iti / D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAte jAgaraNavidhiH-zlo0 90 // ] [495 'itthaM'ti pratidinakriyAyAm , tatra granthe dazabhiddhAraiH pratidinakriyAyA eva prakrAntatvAt / tathAhi - "paDilehaNA 1 pamajjaNa 2, bhikkhA 3 ''yari 4 ''loa5 bhuMjaNA 6 ceva / pattagadhuvaNa 7 viArA 8, thaMDila 9 AvassayAIA 10" // 1 // [paJcavastuke gA. 230, pravacanasAroddhAre gA. 768 ] ityalaM prasaGgena // 89 // sAmprataM upakaraNaviSayA pratilekhanAdyoghasAmAcArI yena krameNa karttavyA taM kramamapi dinacaryAnurodhenaiva pratipAdayannAha - nizAntyayAme jAgaryA, gurozcAvazyakakSaNe / utsargo devagurvAdinatiH svAdhyAyaniSThatA // 10 // nizAyA-rAtrerantyayAme-caturthaprahare 'jAgaryA' jAgaraNaM nidrAtyAga ityarthaH / sApekSayatidharmo bhavatIti yojanA, agre'pi sarvatrAvaseyA / jAgaraNavidhizca - "jAmiNipacchimajAme, savve jaggaMti bAlavuDDAI / paramiTThiparamamaMtaM, bhaNaMti sattaTThavArA u" // 1 // [ ya.di./gA.3] ityAdivizeSagRhasthadharmAdhikAre pradarzita ev| nizAntyayAme jAgaraNaM kimavizeSeNa sarveSAmeva ? uta keSAJcideva? iti jijJAsAyAmAha -'guroH' pravrAjakasya digAcAryAdervA, cakArAt glAnAdeH 'AvazyakakSaNe' pratikramaNakaraNAvasarejAgaryA, tatra gurostRtIyaprahare'svApasya vakSyamANatvAt glAnAdestu zarIramAndyAt pratikramaNavelAyAmucitameva jAgaraNam / uktamapi - "savve vi paDhamayAme, dunni a vasahANa AimA jaamaa| taio hoi gurUNaM, cautthe savve gurU suai" ||1||[pr.saa./861] iti / pratikramaNavelA ca tatparisamAptidazopakaraNapratyupekSaNAsamanantarabhAvisUryodayaparimeyA / yataH - "Avassayassa samae, NihAmudaM cayaMti aayriaa| taha taM kuNaMti jaha dasapaDilehANaMtaraM sUro" // 1 // [ya.di./gA.13] iti / jAgaraNAnantaraM karttavyamAha -'utsargaH' iti kAyotsargaH, saceryApathikIpratikramaNapUrvaka: kusvapnaduHsvapnanivAraNanimittaH, prANivadhAdikusvapnabhAvezatocchavAsamAno maithunakusvapnabhAve tu caturudyotakaroparyekanamaskAracintanAdaSTazatocchAsamAno'vaseyaH, yato yatidinacaryAyAm - 1. bhikkhariA-iti pravacanasAroddhAre // 2. yati' mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496] _ [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "iriaM paDikkamaMto, kusumiNadusumiNanivAraNussaggaM / sammaM kuNaMti nijjiapamAyaNiddA mahAmuNiNo" // 1 // [ ya.di./gA.4] pANivahappamuhANaM, kusumiNabhAve bhavaMti ujjoaa| cattAri ciMtaNijjA, sanamukkArA cautthassa" // 2 // [ ya.di./gA.5 ] iti / tatazca devagurvAdinatiH' iti, devanatizcaityavandanam , gurvAdinati:-caturbhiH kSamAzramaNaigurvAdinamaskriyA, tato'nantaraM ca 'svAdhyAyaniSThatA' iti svAdhyAyo -vAcanAdistasmin yathAsambhavaM niSThatA -ekAgratA, upalakSaNatvAt pUrvagRhItataponiyamAbhigrahacintanadharmajAgarikAkaraNAdi / yataH - "jiNanamaNamuNiNasaMmaNapuvvaM tatto kuNaMti sajjhAyaM / ciMtiti puvvagahiraM, tavaNiyamAbhiggahappamuhaM // 1 // [ ya.di./gA.6] kiM sakkaNijjakajjaM, na karemi ? abhiggaho a ko ucio?| kiM maha khaliyaM jAyaM ? kaha diahA majjha vaccaMti ? // 2 // [ ya.di./gA.7 ] kaha na hu pamAyapaMke, khuppissaM ! kiM paro va appo vaa| maha picchai aiAraM?, ia kujjA dhammajAgariaM" // 3 // [ ya.di./gA.8] brAhaye ca muhUrte nirmalabuddhyudayAd bhavati dharmakarmopAyacintanaM saphalamiti dharmamayamanorathAn cintayediti bhAvArthaH / yatastatraiva - "jAmiNivirAmasamae, sarae salilaM va nimmalaM nANaM / ia tattha dhammakamme, AyamuvAyaM viciMtejjA" ||1||[y.di./gaa.9] // 90 // sAmprataM tata ArabhyodghATapauruSIM yAvad yat yat karttavyaM tadAha - kAle ca kAlagrahaNaM, tatazcAvazyakakriyA / drAk pratyupekSaNA samyag , svAdhyAyazcAdyapauruSIm // 11 // 'kAle' yathoktavelAyAM 'kAlasya' prastAvAt prAbhAtikalakSaNasya 'grahaNaM' nirUpaNaM sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAsamanvayaH / prAbhAtikakAlasya ca grahaNakAlo rAtricaturthaprahArAvaziSTaturyabhAgarUpaH / yataH ArSam - "porisIe caubbhAe, sese vaMdittu to guruN|| paDikkamittu kAlassa, kAlaM tu paDilehae" ||1||[utt.26|45 ] iti / 1. iti-mu0 nAsti / / 2. vigama si0 // 3. vaMdiUNa tao gurUM-iti uttarAdhyayane / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhAtikakarttavyam -zlo0 91 // ] [497 kAlagrahaNavidhizca yogavidhito jJeyaH / iyAMstu vizeSa: - "tAhe ego sAhU uvajjhAyassa aNNassa vA saMdisAvittA pAbhAiakAlaM giNhai, tao guru uThei tti" [ ] / atha ceryApathikIpAThAdisakalamanuSThAnaM zanaiH zanaiH kAryamityAdiH kAyotsargAdividhivizeSazca prAgnirUpita eva / AcAryAdibhizca pratikramaNakaraNasamaye jAgradbhireSa sarvo'pi IryApathikIpratikramaNAdividhistadaiva kAryaH / yataH - "AyariyagilANAI, je na vi jaggaMti pacchime jAme / Avassayassa samae, kajja iriAi tehiM tu" // 1 // [ ya.di./gA. 14] tatastadanantaram 'AvazyakakriyA' pratikramaNakaraNamityarthaH / etadvidhirapi prAgukta eva, kiyAn vizeSastu daivasikapratikramaNavizeSasambaddha eva darzayiSyate / atra ca pratikramaNakriyAnte bahuvelaM saMdizApya bahuvelaM kurvanti / tatra bahuvelazabdena bahuvelAbhAvIni akSibhUcAlanAdIni sUkSmakAryANi procyante, tAnyapi guruNA'nanujJAtAnAM satAM yatInAM na kalpanta iti yugapadeva kRtyasUkSmayogAnujJApanAya bahuvelakaraNamucitameva / yataH paJcavastuke "guruNANuNNAyANaM, savvaM ciya kappaI u samaNANaM / kiccaM pi jao kAuM, bahuvelaM te karaMti tao" ||1||[p.v./553] iti / tataH kiM karttavyamityAha -'drAgi'tyAdi 'drAg' samantAt na tvekapAzrvAdau 'samyak ca' zAstroktavidhinA 'pratyupekSaNA' pratilekhanAkaraNaM sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH / pratilekhanA cAtropakaraNaviSayA jJeyeti prAguktameva / tatrApIyaM vastraviSayA vAcyA, pAtraviSayAyA agre vakSyamANatvAt / itthameva coktaM yatidinacaryAyAmapi - "pehijja diNAraMbhe, dasagaM ugghADaporisisamae / pattANaM nijjogaM, savvaM puNa pacchime jAme" ||1||[y.di./287] iti / atra mukhapotikA 1 rajoharaNa 2 niSadyAdvaya 4 colapaTTa 5 kalpatrika 8 saMstAraka 9 uttarapaTTa 10 lakSaNAnAM dazAnAM sthAnAnAM pratilekhanA sUrye'nudgate eva karttavyA / yataH - "muhapattI rayaharaNaM, dunni nisajjA ya colla kappatigaM / saMthAruttarapaTTo, dasapehANuggae sUre" // 1 // [ ya.di./60] nizIthacUrNI kalpacUrNau caikAdazo daNDo'pyuktaH, tatra pratilekhanAkramazcaivam - kSamAzramaNapUrvaM paDilehaNaM karemi tti bhaNitvA pratilikhya ca mukhapotikAmutkuTukAsanastha D:\new/d-3.pm53rd proof Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH eva prakAzadezastho rajoharaNaM pratilikhati, tatrApi prabhAte prathamAntarIM sUtramayIM niSadyAmaparANhe ca bAhyAmUrNAmayIM pratilekhed / yaduktaM yatidinacaryAyAm - "dAUNa khamAsamaNaM, puvvi paDilehiUNa ukkudduo| paDilehai rayaharaNaM, payAsadesaTThio sammaM // 1 // [ ya.di./80] paDilehijjai paDhamaM, pabhAyapaDilehaNAi rayaharaNaM / abbhaMtarA nisajjA, majjhaNhe bAhirA paDhamaM" // 2 // [ ya.di./81 ] iti / tata: colapaDheM pratilekhyakSamAzramaNapUrvam 'icchakArI bhagavan pasAugari paDilehaNA paDilehAvaotti' bhaNitvA trayodazabhiH pratilekhanAbhiH sthApanAcArya pratilikhya sthApayitvA ca sthAne kSamAzramaNapUrvam 'uvahimuhaputtiM paDilehemi tti' bhaNitvA ca mukhavastrikAM pratilikhet , tatazcaikena kSamAzramaNenopachi saMdizApya dvitIyena tenopadhiM pratilikhet , tatra pUrvamaurNa kalpam , tataH sautraM kalpadvayam , tataH saMstArakam , tatazcottarapaTTamiti sUryodayAt pUrvam pratilekhanAkramaH, taduktaM yatidinacaryAyAM rajoharaNapratilekhanAnantaraprastAve - "aha lahuavaMdaNajuyaM, kAuM nimmavai aMgapaDilehaM / ThavaNAyariaM tatto, paDilehai Thavai ThANaMmi // 1 // [ ya.di./82] muhaNaMtagapaDilehA, puTviM do ceva chobhavaMdaNae / kAUNa saMdisAvai, uvahiM paDilehae tatto" // 2 // [ ya.di./83 ] iti / upadhipratilekhanAyAM ca prathamamupakaraNArgrahaNanikSepaNasaMkramaNasthAnAni nirIkSaNIyAni pramArjanIyAni ca / taduktamoghaniryuktau - "uvagaraNAIANaM, gahaNe nikkhevaNe ya sNkmnne| ThANanirikkhapamajjaNa, kAuMpaDilehae uvhiN"||1||[o.ni.bhaa./gaa.157] 'saMkamaNaM'ti sthAnAt sthAnAntarasaGkramaNamiti / atra ca samyakpadena sakalo'pi vastrapratilekhanAvidhiH sUcitaH / sa cAyaM oghaniyukti-paJcavastukAdigataH - "urdU 1 thiraM 2 aturiyaM 3, savvaM tA vattha 4 puvvapaDilehe 5 / to bIyaM papphoDe, taiaMca puNo pamajjejjA" ||1||[o.ni.264, pa.va.233] vyAkhyA-tatra vastrordhvaM kAyordhvaM cAcAryamatena bhaviSyati, nodakamatena ca vakSyamANam , tatra vastrok kAyordhvaM ca yathA bhavati tathA pratyupekSateti / 'thiraM'ti sthiraM sugRhItaM kRtvA 1. tulA-oghaniyuktiTIkA pa0 107-8 // 2. vastrordhvaM yathA-mu0 C. / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekhanAvidhi:- zlo0 91 // ] [499 pratyupekSeta, 'aturiti atvaritaM stimitaM pratyupekSeta, 'savvaM'ti sarvaM kRtsnaM vastraM tAvatpUrvaM - prathamaM pratyupekSeta -cakSuSA nirIkSeta, evaM tAvadarvAgbhAgaH, parabhAgo'pi parAvRtya evameva cakSuSA nirIkSeta, 'to bIaM papphoDe'tti tato dvitIyAyAM vArAyAM prasphoTayedvastram , SaT purimAH karttavyAH ityarthaH / 'taiaMca puNo pamajjijja'tti tRtIyAyAM vArAyAM hastagatAn prANinaH pramArjayediti / idAnImenAM gAthAM bhASyakRvyAkhyAnayannAha - "vatthe kAulumi a, paravayaNaThio gahAya dasiaMte / / taM na bhavai ukkuDuo tiriaMpehe jaha vilitto" ||2||[o.ni.bhaa.159, pa.va.234] UrdhvaM dvidhA-vastrocaM kAyordhvaM ceti, ityetasminnukte 'paravayaNaM'ti para:codakastasya vacanam tatkim ? ityAha -'Thio gahAya dasiaMte'tti sthitasya Urdhvasya gRhItvA dazAnte vastraM prasphoTayataH kAyordhvaM vastroddhaM ca bhavati / evamukte satyAcArya Aha -tanna bhavati yannodakenAbhihitam , kuto ? yasmAt 'ukkuDuo tiriaM pehe' utkuTukasthitastiryak prasArya vastraM pratyupekSeta, etadeva ca naH kAyordhvaM vastrocaM ca, nAnyat , yathA candanAdinA viliptAGgaH parasparamaGgAni na lagayati evaM so'pi pratyupekSeta, tatazcaivamutkuTukasya kAyordhvaM bhavati, tiryakprasAritavastrasya ca vastrocaM bhavati, u8 ti bhaNiaM / idAnIM sthirAdIni padAni bhASyakRdAha - "ghittuM thiraM aturiaM, tibhAgabuddhII cakkhuNA pehe| to biiaM papphoDe, taiaM ca puNo pamajjejjA" ||2||[o.ni.bhaa./160] gRhItvA sthiraM-nibiDaM dRDhaM vastraM tataH pratyupekSeta, atvaritaM-stimitaM pratyupekSeta, 'tibhAgabuddhIe' bhAgatrayabuddhayetyarthaH, cakSuSA pratyupekSeta, tato dvitIyavArAM prasphoTayet , tRtIyavArAM pramArjayediti pUrvavat / anyatra tvevaM pAThaH - "aMguTThaaMgulIhiM, ghettuM vatthaM tibhaagbuddhiie| tatto a asaMbhaMto, thiraM ti thiracakkhuNA pehe // 1 // [ pa.va./235] iti / sugamA / tathA-"parivattiauM sammaM, aturiamiti ahuaM payatteNaM / vAujayaNAnimittaM, iharA takkhobhamAIA" // 4 // [ pa.va./236 ] parAvarttayituM samyag dvitIyapAi~na, atvaritam -adrutam , prayatnena vAyusaMrakSaNArtham , itarathA vAyukSobhAdayo doSAH / tathA - 1. thiracakkhuvAvAraM paMcavastuke / sthiracakSuvyApAra-tatra TIkA // 2. parivattaiuM-mu0 / parivattiaM ca samma-iti paJcavastuke / parivartitaM ca samyak iti tatraiva vRttau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] "iya dosu vi pAsesu, daMsaNao savvagahaNabhAveNaM / savvaM ti niravasesaM, tA paDhamaM cakkhuNA pehe // 1 // [pa.va./237] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH evaM dvayorapi pArzvayorvastrasya darzanAt, sarvagrahaNabhAvena sarvamiti - niravazeSaM tAvat prathamaM cakSuSA pratyupekSeta / apratyupekSaNe doSamAha - "ahaMsaNaMmi a tahA, ' muiMgaIAiANa jIvANaM / to bIaM papphoDe, iharA saMkAmaNe vihiNA" // 6 // [ pa.va./ 238 ] adarzane sati muiMga0 pipIlikAdInAM jIvAnAm, tato dvitIyaM prasphoTayet, darzane sati teSAM vidhinA saGkrAmaNaM kuryAt / atha kathaM prasphoTayedityAha - 44 'aNaccAviaM acaliaM, aNANubaMdhi amosaliM ceva / chappurimaM navakhoDaM, pANipANa( pANi) pamajjaNaM" // 7 // [ o.ni./265 ] tatra pratyupekSaNAM kurvatA vastramAtmA vA na narttayitavyaH, tathA acalitaM ca vastraM zarIraM ca karttavyam, 'aNANubaMdhi'tti na anubandhaH so'sminnastIti ananubandhi pratyupekSaNam, na nirantaramAkhoTakAdi karttavyam, kiM tarhi ? - sAntaraM savicchedamityarthaH / 'amosali'tti na mauzalI kriyA yasmin pratyupekSaNe tadamauli pratyupekSaNam, yathA muzalaM jhaTiti UrdhvaM lagati, adhastaryak ca, na evaM pratyupekSaNA karttavyA, kintu yathA pratyupekSamANasya UrdhvaM pITheSu na lagati na ca tiryag kuDye na bhUmau tathA karttavyam / 'chappurimaM' tatra vastraM cakSuSA nirUpyArvAgbhAgaM trayaH purimAH karttavyAH, tayA parAvarttyA'parabhAgaM nirUpya punarapare trayaH purimAH karttavyAH, evamete SaT purimAH SaT vArAH prasphoTanamityarthaH / 'navakhoDaM'ti nava cAkhoTakAH karttavyAH, pANerupari 'pANIpANipamajjaNaM' ti prANinAM kunthvAdInAM pANau haste pramArjanaM navaiva vArAH karttavyam / iyaM dvAragAthA / idAnIM bhASyakRdvayAkhyAnayannAha - "vatthe appANami a, cauha aNaccAviaM acaliaM ca / baMdha niraMtara tiriuDDhahaghaTTayA musalI" // 8 // [ ogha.ni.bhA./ 161] vastre Atmani ceti padadvayena bhaGgakacatuSTayaM sUcitaM bhavati, tatazcAnena prakAreNAnarttApitaM caturddhA bhavati, itthaM vastramanarttApitaM AtmApi cetyAdyaH, vastramanarttApitamAtmA ca narttApita 1. avaliaM-uttarAdhyayane oghaniryuktau ca // 2. pANIpANivisohaNaM - uttarAdhyayane [26 / 25] "pANau prANinAM kunthvAdInAM vizodhanaM... pANiprANivizodhanam" iti nemicandrIyAyAM vRttau / / 3. avalitam-oghani0 vRttau / "avalitam yathA''tmano vastrasya ca valitaM moTanaM na bhavati' iti uttarAdhyayanasUtrasya nemicandrIyAyAM vRttau pa0 312 // 4. narttAyitaM - oghaniyuktivRttau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekhanAvidhiH- zlo0 91 // ] [501 iti dvitIyaH vastraM narttApitamAtmA cAnarttApita iti tRtIyaH, ubhayaM na pitamiti turyaH / atrAdyaH zuddhaH, evamacalite'pi catvAro bhaGgAH / anubandhazca nirantaratocyate, tatazcAnubandhena - nairantaryeNa pratyupekSaNA na karttavyA, tathA trividhA muzalI -tiryagghaTTanA urdhvaMghaTTanA adhoghaTTanA ceti, tatra pratyupekSaNAM kurvan vastreNa tiryag kuDyAdi ghaTTayati -spRzati, UrdhvaM, kuTTikAdipaTalAni ghaTTayati, adho bhuvaM ghaTTayati, evaM na muzalI kiM tvamuzalI, na kiMcitpratyupekSaNAM kurvan vastreNa ghaTTayati / 'chappurimaM'ti vyAkhyAnayati - "chappurimA tiriakae, nava akkhoDA tinni tiNNi aMtariA / te uNa viANiavvA, hatthaMmi pamajjaNatieNaM" ||9||[p.v./242] SaT pUrvA iti prathamAH / tiryakkRte vastre ubhayato nirIkSate, nava asphoTAH trayastrayo'ntaritA: vyavahitAH kva punaste vibhAvitavyAH ?-haste, kenAntaritA: ?pramArjanatrikeNeti / pramArjanaM vyAkhyAnayati - "tai pamajjaNamiNaM, tavvaNNa'hissasattarakkhaTThA / takkhaNapamajjiAe, tabbhUmIe abhogAo" ||10||[p.v./243] tRtIyaM pramArjanamiti dvAraparAmarzaH, idaM tadvarNahastavarNAdRzyasattvarakSArtham iti phalasambhavamAzritya, atra samayayuktiH, tatkSaNapramArjitAyA eva pUrvabhUmeH-pratyupekSaNapRthivyA abhogAd bhUyaH pratyupekSaNAdiviraheNeti / "vihipAhaNNeNevaM, bhaNi paDilehaNaM ao udduuN| eaMcevAha gurU, paDisehapahANao NavaraM" // 11 // [ pa.va./244] vidhiprAdhAnyena pratilekhanA bhaNitA, etAM caiva pratyupekSaNAM prakrAntAm , ata Urdhvam Aha guru:-pratiSedhaprAdhAnyena prakArAntareNa, navaraM vidhiniSedhaviSayatvAd dharmasyeti / kiM tadityAha - "ArabhaDA saMmaddA, vajjeavvA ya mosalI tiaa| papphoDaNA cautthI, vikkhittA veiAbaddhA" // 12 // [ogha.ni./266] ArabhaTA pratyupekSaNA na kAryA, saMmardA na kAryA tRtIyA muzalI, caturthI prasphoTanA, paJcamI vikSiptA, SaSThI vedikAbaddhA ceti varjanIyA / paJcavastuke tu musalIsthAne 1. tadvarNa0 hastadeg mu0 // 2. pUrva(tad) bhUmeH-mu0 / pUrvaM bhUmeH P.C. paJcavastukavRttau ca // 3. veiA chaTThA-iti uttarAdhyayane [26-26] oghaniryuktau ca / veiA chaTThI-iti paJcavastuke [245] // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH " vajjeavvA a ThANaThAvaNayA" [ pa.va./ 245 ] iti pAThastasyA'sthAnasthApanetyarthaH / dvAragAtheyaM pratipadaM bhASyakRdvyAkhyAnayati "vitahakaraNe ca turiaM, aNNaM aNNaM ca giNha ArabhaDA 1 / aMto tu hujja koNo, nisiaNa tattheva sammaddA" // 13 // [ o.ni.bhA./162 ] vitathaM -viparItaM yatkaraNaM tadArabhayRzabdenocyate / sA cArabhaTayapratyupekSaNA na kAryA, viparItapratyupekSaNA na kAryetyarthaH, vA vikalpeneyaM cArabhaTocyate, yaduta tvaritamAkulaM yadanyAnyavastragrahaNaM tadArabhaTAzabdenocyate / tathA'ntarmadhyapradeze vastrasya saMvalitAH koNA yatra bhavanti sA sammardocyate, sA ca na kAryA, athavA tatraivopadhikAyAM upavizya yat pratyupekSaNAkaraNaM sA saMmardocyate / "mosali puvvaNidiTThA, papphoDaNa reNuguMDie ceva / -- vikkhevaM tukkhevo, veiapaNagaM ca chaddosA" // 14 // [ o.ni.bhA./163 ] muzalI pUrvamevoddiSTA, paJcavastuke tu"guruvaggahAyaThANaM'' [ pa.va./247 ] ti pAThaH / gurvavagrahAdyasthAnam, pratyupekSitopadhernikSepa iti ca tasyArthaH 3 tathA prakarSeNa sphoTanaM - prasphoTanaM tadreNuguNDitavastrasyaivAyatanayA karoti, IdRzI kriyA na karttavyetyarthaH 4 / tathA vikSepaNaM vastrasyAnyatra kSepaNam / idamuktaM bhavati - pratilekhayitvA vastramanyatra javanikAdau kSipati, athavA vikSepo vastrAJcalAnAmUrdhvaMkSepaNam, sa ca na kArya ityartha: 5 / tathA vedikApaJcakaM -UrdhvaMvedikAdi 6 / ete SaT doSAH pratyupekSaNe / vedikApaJcakaM yathA - "uDDamaho egatto, duhao aMto a veiApaNagaM / jANUNamuvari heTThA, egayare duNha bIaM tu" // 15 // [ pa.va./248 ] 'uDDaveiA - uvari jANugANaM hatthe kAUNa paDilehei 1, ahoveiA - aho jANuANaM hatthe kAUNa paDilei 2, egatoveiA - egajANugaM bAhANaM aMtaraM kAUNa paDile 3, duhaoveiA bAhANaM aMtarA dovi jANuA kAUNa paDilehei, 4 aMtoveiA - aMtojANuANaM hatthe kAUNa paDilehei 5' / idaM vedikApaJcakaM pratyupekSaNAM kurvatA na kAryam / pratyupekSaNAdoSAnevAha - "pasiDhilapalaMbalolA, egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANipamAyaM, saMkiagaNaNovagaM kujjA" // 16 // [ o.ni.gA./267 ] 1. vikalpe, iyaM ArabhaTo0 iti oghaniyuktivRttau pa0 109 B // 2. egaMtara - paJcavastuke // 3. pamANa' iti oghaniryuktau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekhanAvidhiH- zlo0 91 // ] [503 prazithilaM vastraM dRDhaM na gRhItam ataDitaM vA 1, pralambaM viSamagrahaNe sati lambakoNam ekAntagrahaNena pralambana ityarthaH 2, lolanaM bhUmau haste vA'vajJayA lolayati 3, ekAmarSo vastraM madhye gRhItvA tAvadAkarSaNaM karoti yAvat tribhAgAvazeSeze grahaNaM jAtam / ekA(ka)rSaNamityarthaH, athavA tribhiraGgulIbhirgrAhyamekayA gRhNataH / athavA'nekAmarzA AkarSaNe grahaNe cAneke AmarzA:- sparzA bhavanti tadvastramanekadhA spRzatItyarthaH / anekarUpadhUnAnamitianekaprakAre trayANAM purimANAmupariSTAt dhUnanaM - kampanam, athavA'nekavastrANyekatra gRhItvA yugapad dhUnAti / tathA pamANipamAdaM- akhoTakeSu navasu vastrapramArjanAsu ca navasu pramAdaM karoti, tAn nyUnAdhikAn karotItyarthaH / tathA zaGkitA cAsau gaNanA ca zaGkitagaNanA tAmupagacchati yA pratyupekSaNA sA zaGkitagaNanopagA tAM na kuryAt / ayaM bhAvaH - purimAdayaH kiyanto jAtA iti zaGkAyAM tadgaNanAM karoti yaH pramAdI bhavati pUrvam, itthambhUtA pratyupekSaNA na karttavyeti sthitam / kiMviziSTA punaH karttavyetyata Aha - "aNuNAirittapaDilehA, avivaccAsA teheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi // 17 // [ ogha. ni.gA. / 268 ] anyUnA prasphoTanAdibhiH, anatiriktA ebhireva, pratyupekSaNA nirIkSAdikriyA, biNTikAbandhAvasAnA avidyamAnapuruSAdiviparyAsA veti / trINi padAni, eteSu cASTau bhaGgA bhavanti / teSAM sthApanA ceyam - SSS SSI ISS ISI SIS SII IIS III tatra prathamaM na nyUnA nAtiriktA nApyaviparyAsetirUpaM prazastam, muktyavirodhi / zeSANi tu sapta padAni viparyAsAdidoSavanti aprazastAni yairnyUnatvamadhikatvaM vA tAnAha - "khoDaNapamajjavelAsu, ceva UNAhiA muNeavvA / kukkuDaaruNapagAsaM, paropparaM pANipaDilehA" // 18 // [ pa.va./255 ] prasphoTanaprAmarjanavelAsveva nyUnAdhikA mantavyA, navabhyo nyUnA adhikA vA prasphoTAH 1. pamANadeg iti oghani0 vRttau // 2. u aTThabhaMgAo - iti paMcavastuke // 3. tulA - paJcavastukavRttiH pa0 42 A // 4. aruNAvAsagapuvvaM - iti oghaniryuktau gA0 269 // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH pramArjanAzca na kAryAH / velAyAM ca nyUnAyAmadhikAyAM vA pratyupekSaNA na kAryeti bhAvaH / kAlaM tvaGgIkRtya kukkuDetyAdinA gAthArddhamAha / atra vRddhasampradAya:-"kAleNa UNA jo paDilehaNAkAlo tatto UNaM paDilehei, tattha bhaNai-ko paDilehaNakAlo? tAhe ego bhaNai-jAhe kukkuDo vAsai paDikkamittA tAhe paDilehavau, to paTThavittA paDilehau, aNNo bhaNai-aruNaM sarIraM bhavai, aNNo-jAhe pagAsaMti-pahAphaTTaNavelA, avaro bhaNaiparopparaM-aNNoNNaM muhANi dIsaMti, aNNo bhaNai-jattha hattharehAo dIsaMti''tti / eteSAM vibhrame nimittamAha - "devasiA paDilehA, jaM carimAettivibbhamo eso / kukkuDagAdesissA, tahiMdhayAraMti to sesA' // 19 // [ pa.va./256] daivasikI pratyupekSaNA vastrAderyasmAccaramAyAm , tadanu eva svAdhyAya iti eSA bhrAntiH / kasya ?-kurkuTAdezinazcodakasya, tatrAndhakAramitikRtvA / tataH zeSA A(anA)dezAH / siddhAntavAdyAha - "ee u aNAesA, aMdhAre uggae vi hu Na dIse / muharayaNisajjacole, kappatia dupaTTathuisUro" // 20 // [ ogha.ni.270, pa.va./257] evaM AyariA bhaNaMti-"savve vi aNAdesA-sacchaMdA, aMdhayAre paDissae hatthe rehAo uggae vi sUre Na dIsaMti, imo paDilehaNAkAlo Avassae kae tihiM thuIhiM dinniAhiM tahA paDilehaNakAlo jahA eehiM dasahi paDilehiehiM [ jahA ] sUro uTThai,' 'muhapottIrayaharaNaM'0 [yatidinacaryA 60] / phalitamAha - "jIvadayaTThA pehA, eso kAlo imIi to nneo| AvassagAi aMte, dasapehA uTTaI sUro" // 21 // [ pa.va./258] sugamA / atha pratyupekSaNAyAM puruSopadhikramamAha - "gurupaccakkhANigilANasehamAINa pehaNaM puTvi / to appaNo a puTvi, mahAkaDA iare duve pacchA" // 22 // [ pa.va./260] 1. tulA-oghaniyuktiTIkA pa0 111, paJcavastukaTIkA pa0 42 B taH // 2. ajjhAijjauiti paJcavastukavRttau // 3. anAdezA-iti paJcavastukavRttau / / 4. mukharayaNe sajja-mu0 / "mukha iti mukhavatrikA 'raya' iti rajoharaNaM 'nisejjA' rayaharaNasyoparitanAH"....iti oghaniyuktivRttau // 5. "jahA paDilehaNAkAlo bhavati tahA AvassayaM kAyavvaM imehi ya dasahi paDileehiM jahA sUro uddei, "muhapottiya rayaharaNaM donni nisijjA u colapaTTo ya / saMthAruttarapaTTo tinni ya kappA muNeyavvA" // iti paJcavastukavRttau / / 6. iyara duvi-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekhanAvidhi:- zlo0 91 // ] [505 ayaM kila puruSAviparyAsaH, prathamaM guroH sambandhyupadhiH tadanu pratyAkhyAninaHkSapakasya, tadanu glAnasya tadanu navapravrajitasya, AdizabdAd vyApRtavaiyAvRtya(kara)parigrahaH, tata AtmanaH, pUrvaM yathAkRtAni vastrAdIni, tatra bahumAnatvAt , itare dve upakaraNealpaparikarmabahuparikarmarUpe pazcAtpratyupekSeteti utsargato'bhihitam / nizIthacUrNAvapyuktam - ___ "uvahimi paccUse puTiva muhapottI, tao rayaharaNaM, tao aMtonisijjA, tao bAhirI nisijjA, colapaTTo, kappo, uttarapaTTa, saMthArapaTTa, daMDago ya, esa kamo, aNNahA ukkamo, purisesu puTviM Ayariassa, pacchA parittI(Na), tao gilANasehAiANa, aNNahA ukkamo' [ ] tti / 'paritti'tti anazanina iti / atrApavAdamAha - "purisuvahivivajjAse, sAgArie karejja uvahivaccAsaM / ApucchittANaguruM, phuvvmaannearevith"||23||[ o.ni./271, pa.va./261] viparyAsaH puruSopadhiviSayo dvividhaH, tatropadhiviparyAsa itthaM sAgArike stenAdike satyAgate viparyAsaH kriyate pratyupekSaNAyAH / prathamaM pAtrakANi pratyupekSate pazcAd vastrANi, evamayaM pratyuSasi viparyAsaH / evaM vikAle'pi, sAgArikAnAgantukAn jJAtvA, puruSaviparyAsazcettham -ApRcchya gurumAtmIyopadhi glAnasatkaM vA pratyupekSate, kadA? ata Aha-'pahuvvamANe' yadA AbhigrahikA upadhipratyupekSakAH pahuvvaMti-paryApyante tadaivaM karoti, 'itare vitahaM'ti itare AbhigrahikA yadA na santi tadA prathamamAtmIyamupachi pratyupekSamANasya vitatham -anAcAro bhavatItyarthaH / tatra na kevalaM pratyupekSaNAkAle upadhiviSayaM kurvato vitatham -anAcAro bhavatyevaM ca vitathaM bhavati - "paDilehaNaM kareMto, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA ||1||[o.ni./272 ] puDhavIAukkAe, teuvAuvaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto, chaNhaM pi virAhao hoi" // 2 // [o.ni./273 ] sugame / kathaM SaTkAyavirAdhanA ? ata Aha - 1. vRtyakarapari iti paJcavastukavRttau // 2. "tkAM-oghaniyuktivRttau paH 112 A / / 3. upadhiviparyAsaM kurvato-iti oghaniyuktivRttau pa0 112 A / / 4. a-P.C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "ghaDagAipaloTTaNayA, maTTiaagaNI a biiakuNthaaii| udagagayA va taseara, ummuasaMghaTTajhAvaNayA" ||1||[o.ni./274] sa hi sAdhuH kumbhakArazAlAdau pratyupekSaNAM kurvannanabhiyuktaH saMstoyaghaTAdi praloThayet , sa ca mRdagnibIjakunthvAdInAmupari praluThitaH, tatazcaitAn vyApAdayet , yatrAgnistatra vAyurapyavazyambhAvI, vA'thavA yo'sau udakaghaTa: praloThitastadgatA eva trasAH pUtarakAdayo bhavanti, itare-vanaspatyAdayazca / tathA vastrAJcalena colmukaM saGghaTTayet-cAlayet , tena cAlitena satA pradIpanakaM saJjAtam , tataH saMyamAtmavirAdhanA jAteti / idaM tu sambhavamAzrityoktam , vastutastu cAritriNaH pramAdato yatkicitkAyavadhe SaTkAyavadhaH sambhavatyeva,pariNAmAvizuddheH / "je vi Na vAvajjaMti, NiamA tesiM pi hiMsago hoi"[ogha.ni. 753 ] tti 'vAvajjati'tti vyApAdyante iti / upayuktazca pratyupekSamANaH SaNNAmArAdhako bhavati / ityAha - "puDhavIAukkAe, teuvAuvaNassaitasANaM / paDilehaNamAutto, chaNhaM ArAhao hoi" ||1||[o.ni./275] iti ataH pratilekhanA samyakkAryA, akaraNe avidhikaraNe ca doSAH / yataH - "appaDilehiadosA, ANAI avihiNAvi te ceva / tamhA u sikkhiavvA, paDilehA seviavvA ya" ||1||[p.v./262] iti / evaM sUryodaye jAte zeSamapyupachi pratilikhya vasatiM pramArjayet / yaduktaM paJcavastuke - "paDilehiUNa vasahiM ( uvahiM), gosaMmi pamajjaNA u vasahIe / avaraNhe puNa paDhama, pamajjaNA paccha paDilehA" ||1||[p.v./263] yatidinacaryAyAmapi - "sijjA pamajjiavvA, pabhAyasamayaMmi savvao pcchaa| puttItaNupaDilehA, samaNaMtarameva majjhaNhe" // 1 // [ ya.di./87 ] itthaM ca jIvasaMsaktirahitAyAmapi vasatau Rtubaddhe vAradvayaM varSAsu ca vAratrayaM 1. kurvannanupayuktaH-iti oghaniyuktivRttau // 2. tesiM pahiMsao sou-iti oghaniryuktau / 'teSAmapyaso niyamAddhiMsakaH' iti tatra vRttau pa0 112 A || 3. avidhikaraNe-mu0 nAsti / 4. uvahi-iti paJcavastuke // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekhanAvidhi:- zlo0 91 // ] [507 jIvasaMsaktau ca bahuzo'pi vasatiM pramArjayedityavaseyam , tathApi bahujIvopamarde tyajedapi / taduktaM dinacaryAyAm - "dunni paDilehaNAo, uummi vAsAsu taia majjhaNhe / vasahiM bahuso pamajjai, aisaMghaTTe ta( 'nna )hiM gacche'' // 1 // [] vasatipramArjanaM ca yatanAnimittam , sA cAndhakAre na syAdityupadhipratilekhanAnantarameva prAtastacchreyaH / taduktaM tatraiva - "ko heU ? jiNaANA, esA jayaNAnimittamahavA vi / ravikarahayaMdhayAre, vasahIi pamajjaNaM seaM" // 1 // [ ya.di./88 ] iti / taccAvyAkSiptenopayuktena ca gItArthena vidheyam , na tu viparItena, avidhyAdidoSAt / yaduktaM paJcavastuke - "vasahI pamajjiavvA, vikkhevavivajjieNa gIeNaM / uvautteNa vivakkhe, NAyavvo hoi avihI u" ||1||[p.v./264] tenApi sadA pakSmalena-mRdunA pramANopetenAviddhadaNDakena ca daNDakapramArjanena pramArjanIyA vasati, na tu kacavarazodhanAdinA, yatastatraiva - "saha pamhaleNa miuNA, coppaDamAirahieNa jutteNaM / aviddhadaMDageNaM, daMDagapuccheNa Na'NNeNaM" ||1||[p.v./265 ] iti / yatanA ca vasatiM pramAjya piNDIbhUtareNupuJjamuddharet / tatra caivaM vidhiryatidinacaryAyAm - "aha uggayaMmi sUre, vasahiM supamajjiUNa jynnaae| Uddharia reNupuMjaM, chAyAe vikkhireUNaM // 1 // [ ya.di./84] saMgahia chappayAo, maANa kIDANa lahai to saMkhaM / puvvaM ca lei bhUI, vosiria navaM ca giNhaMtiM ||2||[y.di./85] jo taM puMjaM chaMDai, iriAvahiA havei niameNaM / saMsattagavasahIe, taha havai pamajjamANassa" // 3 // [ya.di./86] atra ca Abhigrahiko'nAbhigrahiko vA sAdhurdaNDAn pramArjayet , tatastaduparitanabhUmi ca / yataH 1. P.C. paJcavastukaH / A mu0 // 2. lei (khela)bhUiM-iti-dharmasaMgrahabhASAntaragranthe bhA0 2 pa078 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "abhiggahio aNabhigahio va daMDe pamajjae saahuu| pADalehijjai kamaso, daMDo kuDDovariM bhUmi" // 1 // [ ya.di./89] pratilekhanaM cakSuSA nirIkSaNam , pramArjanaM ca rajoharaNAdibhiriti vivekaH / yatastatraiva - "cakkhUhi Nirikkhijjai, jaM kira paDilehaNA bhave esA / rayaharaNamAiehiM, pamajjaNaM biMti gIatthA" // 1 // [ ya.di./90 ] iti prAtaH pratilekhanAvidhiH / atha tadanantarakarttavyamAha-'svAdhyAyaH' iti, anvayastakta eva, svAdhyAyazca kiyatkAlaM kArya ityAha-'AdyapauruSIm' iti prathamapauruSIM pAdonapraharaM yAvadityarthaH / atra vidhizcaivaM-vasaterhastazatAvadhi kSetraM zodhayitvA tatrAsthipramukhaM patitaM vidhinA pariSThApya vasatiM pravedayanti gurave sAdhavaH / yaH punaH kAlagrAhI sa mukhavastrikApratilekhanApUrvaM vandanake dattvA vasatiM zuddhaM ca kAlaM pravedayati / tatazcopayuktaH pUrvaM vAcanAcAryastadanu tadanujJAtAzcetare'pi sUtroktavidhinA svAdhyAyaM prasthApayanti / yaduktaM sarvamed yatidinacaryAyAm - "hatthasayaM sohittA, jANittA pasavamitthiAINaM / pariThavia aTThipamuhaM, vihiNA vasahiM paveiMti ||1||[y.di./91] je uNa kAlaggAhI, te puttiM pehiUNa kiikammaM / kAuM vasahiM tatto, kAlaM suddhaM paveaMti // 2 // [ ya.di./92 ] siddhaMtasiTTavihiNA, uvautto paTTavei sajjhAyaM / / paDhamaM vANAyario, tayaNuNNAyA tahA iare" // 3 // [ ya.di./93] iyaM ca maNDalI sUtraviSayeti sUtramaNDalItyucyate / sA cAdyapauruSIpramANeti AdyA pauruSyapi sUtrapauruSItyucyate / idAnI tUpayogakaraNakAle svAdhyAyaM kurvanto gItArthA enAM satyApayanti / yatastatraiva - "uvaogakaraNakAle, gIatthA jaM kareMti sjjhaayN| so suttaporasIe, AyAro daMsio tehiM" ||1||[y.di./95 ] iti / dvitIyA pauruSI tvarthaviSayeti jJeyamityutsargaH / apavAdastu agRhItasUtrANAM bAlAnAM dve api pauruSyau sUtrasyaiva, gRhItasUtrANAM tu dve apyarthasyeti / taduktaM tatraiva - 1. daMDo(De)-iti dharmasaM0 bhASAntaragranthe bhA0 2 pa0 78 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyavidhiH- zlo0 91 // ] [509 "ussaggeNa paDhamA, chagghaDiA suttaporisI bhaNiA / biiA ya atthavisayA, niddiTThA diTThasamaehi // 1 // [ ya.di./96] biiapayaM bAlANaM, agahiasuttANa do vi suttassa / je gahiasuttasArA, tesiM do ceva atthassa" // 2 // [ ya.di./97] iti / sa ca svAdhyAyo-vAcanA-pracchanA-parivartanA-'nuprekSA-dharmakathArUpaH paJcavidhaH / tatra vAcanAdAnagrahaNavidhirevam - "uvavisai uvajjhAo, sIsA viaraMti vaMdaNaM tassa / so tesi savvasamayaM, vAyai sAmAiappamuhaM // 1 // [ ya.di./100] so gAhaNAikusalo, viarai vayaru vva vAyaNaM tesiM / sIsA vi taha suNaMti a, jaha sIsA sIhagiriguruNo" // 2 // [ ya.di./101] tathA'nyatrApi "paryAstikAmavaSTambhaM, tathA pAdaprasAraNam / varjayed vikathAM hAsyamadhIyan gurusaMnidhau" // 1 // [ ] iti / pracchanAvidhistvevam - "AsaNagao na pucchijjA, Neva sijjAgao kayAi vi| AgammukkuDuo saMto, pucchijjA paMjaliuDo" // 1 // [utta. 1 / 22 ] parAvartanA caivaM zrAddhAnadhikRtyoktA sAdhUnAmapi jJeyA - "iriaM supaDikkaMto, kaDasAmaio a suTTa pihiamuho / suttaM dosavimuttaM, sapayaccheaM guNai saDDho" // 1 // [] anuprekSA cArthacintanam / sA'pyevam - "jiNavarapavayaNapAyaDaNapauNe guruvayaNao suNiapuvve / egaggamaNo dhaNiaM, citte ciMtei suviAraM" // 1 // [ ] iti / dharmakathA tvevaM svarUpataH - "sUTTa dhammavaesaM, guruppasAeNa sammamavabuddhaM / saparovayArajaNagaM, joggassa kahijja dhammatthI" // 1 // [ ] iti / evaM ca kriyamANaH svAdhyAyo bahuguNAya / yataH paJcavastuke - "AyahiaparinnA, bhAvasaMvaro NavaNavo a saMvego / nikkaMpayA tavo NijjarAya paradesiattaM ca" // 1 // [pa.va./555 ] 1. C.P. | Neva-mu0 nAsti / / 2. Na-C.P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH AtmahitaparijJA svAdhyAyAd bhavati, AtmahitamajAnAno hi muhyati, mUDhaH san jJAnAvaraNIyAdi karma samAdatte, karmaNA ca janturanantasaMsAraM paryaTati, jAnAnazcAtmahitaM prANAtipAtAdyakaraNarUpAyAM paramArthato'hitanivRttau parArthakaraNAdirUpAyAM ca hitapravRttau bhavatItyAtmahitaM jJAtavyam , tacca svAdhyAyAdeva / tathA bhAvataH-paramArthataH saMvaraH, jJAnena hi hitA ahitAzca bhAvA yathAsthAnamupayogino jJAyante, tat jJAnatazca bhAvena saMvaro bhavatyeva / navanavasaMvegazca svAdhyAyAd bhavati, yato hi yathA yathA'tizayarasapresarasasamanvitaM pratyahamapUrvaM zrutamavagAhate tathA tathA zubhabhAvazaityena munirnavanavasaMvegazraddhAvAn jAyata iti / tathA niSkampatA mArge svAdhyAyAd bhavati / ayaM cotkRSTaM tapaH / yataH - "bArasavihaMmi vi tave, sabbhintarabAhire kusaladiDhe / Na vi atthi Navi ya hohihi, sajjhAyasamaMtavokammaM" ||1||[p.v./562 ] iti| ata eva svAdhyAyAdutkRSTA nirjarApi bhavati / yataH - "jaM annANI kammaM, khavei bahuAhi vaaskoddiihiN| taM nANI tihiM gutto, khavei UsAsamitteNaM" // 1 // [ pa.va./564] iti / tathA paradezakatvaM ca AtmaparasamuttArastadapi svAdhyAyAd bhavati, tathA cAjJAyA vAtsalyaM dIpanA bhaktistIrthA'vicchittizca paradezakatve sati bhavatIti vidhinA svAdhyAyo vidheyaH, akaraNe conmAdAdayo doSAH syuH / yataH - "ummAyaM va labhejjA rogAyaMkaM ca pAuNe diihN| kevalipaNNattAo dhammAo vAvi bhaMsejjA" // 1 // [ pa.va./568] iti / ye ca sUtrArthagrahaNe nirmAtAH ziSyebhyo dattasUtrArthAzca athavA mandabuddhayaste AtApanAdi vidadhati / yato dinacaryAyAm - "je samayasAragahaNe, nimmAyA sIsadinnasuttatthA / ahavA vi maMdamaiNo, tesiM imo ujjamo bhaNio" // 1 // [ ya.di./105 ] AyAvayaMti gimhesu , hemaMtesu avAuDA / vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAhiA" // 1 // [ d.vai./3|12] tathA vAcanAkAle vyAkhyAnakAle ca dhIrAH kAyotsargamapi kurvate / yaduktaM tatraiva - 1. prasarasa mu0 nAsti / 2. hoIhiM-C. / hohI-paJcavastukaH // 3. P.C. / nirmitA-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrapratilekhanAvidhiH- zlo0 92 // ] [511 "vAyaMti jattha sIse, ujjhAyA jattha sUriNo atthaM / sAhati tattha dhIrA, kuNaMti ussaggamegaMte" // 1 // [ ya.di./107] tathA- "tamhA u nimmameNaM, muNiNA uvaladdhasuttasAreNaM / kAussaggo uggo, kammakhayaTThAya kAyavvo" ||1||[y.di.110 ] iti / / 91 // sAmprataM dvitIyapauruSyAmupasthitAyAM pUrNAyAM ca yatkarttavyaM tadAha - pratilikhya tataH pAtrANyarthasya zravaNaM guroH / evaM dvitIyApauruSyAM, pUrNAyAM caityavandanam // 12 // tatazcaramaH(prathama)pauruSIM yAvatsvAdhyAyakaraNAnantaraM pAtrANi' bhAjanAni pratilikhya' pratyupekSya pAtrapratilekhanAM kRtvetyarthaH, 'guroH' AcAryasakAzAt 'arthasya' sUtravyAkhyAnasya 'zravaNaM' AkarNanaM sApekSayatidharmo bhavatIti samudAyArthaH / avayavArthastvayaM prAptAyAM carama(prathama)pauruSyAM bhAjanAni yatinA pratilekhyAni / yaduktam paJcavastuke - "caramAe ( paDhamAe) porasIe, pattAe bhAyaNANa paDilehA / sA puNa imeNa vihiNA, paNNattA vIarAgehiM" ||1||[p.v./267] tatra ca vidhau yat prAkkaraNIyaM tad yatidinacaryAgAthAbhireva pradarzyate - "suttatthanivahasaMgahakAussaggAidhammakammehiM / ugghADaporasIe, jaINa patto imo samao" // 1 // [ pa.va./111] pauruSIpramANaM tu pUrvaM pratyAkhyAnAdhikAre uktameva / atikrAnte ca pratyupekSaNakAle ekakalyANakaM prAyazcittaM bhavati / yataH - "paDilehaNiAkAle, phiDie kallANagaM tu pacchittaM" / [oghaniyuktibhASye 174] iti / "nAUNa imaM saMmaM, tatto namiUNa bhaNai gIattho / bhayavaM ! bahupaDipunnA, saMjAyA porisI paDhamA // 2 // [ya.di./118 ] tatto uTThittu gurU, kAUNaM lahuavaMdaNaM putiM / pehaMti tao patte, sIsANa vihiM payAsaMtA // 3 // [ ya.di./120] vaMdittu tao samaNA, giNhia savvaM pi pattanijjogaM / pAuMchaNaganiviTThA, puttiM pattANi pehaMti ||4||[y.di./125] 1. dvitIyAyAM pauL. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH pAuMchaNamuubaddhe, vAsAsamayaMmi pIDhapaTTAiM / AsaNamiNaM jaINaM, bhUmiphaliANi sayaNaMmi // 1 // [ ya. di. / 126 ] pattaM 1 pattAbaMdho 2, pAyaThavaNaM ca 3 pAyakesariA 4 / paDalAi~ 5 rayattANaM 6, gucchao 7 pAyaNijjogo" // 1 // [ oghaniryukti 668, paJcavastuke 772, yatidinacaryA 127] etadvyAkhyA copakaraNAdhikAre vakSyate / pAtrapratyupekSaNAvidhistvevam - bhAjanasya pArzvopaviSTaH san prathamaM pUrvoktarItyA mukhavastrikAM pratilikhya zrotrAdibhirindriyairupayogaM ca kRtvA pAtrANi pratilikhayediti / taduktaM paJcavastuke - 44 'bhANassa pAsa beTTo, paDhamaM soAiehiM kAUNa / uvaogaM talleso, pacchA paDilehae eyaM " // 1 // [ pa.va./269 ] iti / oghaniryuktAvapi - "uvauMjiUNa puvvi, talleso jar3a karei uvaogaM / soeNa cakkhuNA ghANao a jIhAe phAseNaM" ||1||[p.v./287] vyAkhyA -upayujya--upayogaM dattvA, pUrvameva yaduta mayA'syAM velAyAM pAtrANi pratyupekSaNIyAnIti, punastallezya eva - pratyupekSaNAbhimukha eva yatiH pAtrakasamIpe upavizyopayogaM karoti - matiM vyApArayati kathaM ? - zrotrendriyeNa pAtre upayogaM karoti / kadAcit tatra bhramarAdikaM guJjantaM zRNoti tatastaM yatanayA'panIya tat pAtrakaM pratyupekSate / tathA cakSuSopayogaM datte / kadAcittatra muSikotkerAdirajo bhavati tatastadyatanayA'panayati, tathA ghrANendriyeNa copayogaM datte, kadAcittatra surabhakAdirmardito bhavati, tatazca tadyatanayA'panayati / jihvayA ca rasaM jJAtvA yadA gandhapudgalairoSTho yadA vyApto bhavati tadA jihvayA rasaM jaanaatiiti| sparzanendriyeNa copayogaM dadAti, kadAcit tatra mUSikAdiH praviSTastanniHzvAsavAyuzca zarIre lagati, tatazcaivamupayogaM dattvA pAtrakANi pratyupekSata iti / kathaM ? punastAM karotItyAha - "muhaNaMtaeNa gucchaM, gocchaM gahiaMgulihiM paDalAiM / ukkuDuo bhANavatthe, palimaMthAIsu taM na bhave // 2 // [ o.ni.288,pa.va.270 ] 'muhaNaMtaeNaM'ti rajoharaNamukhavastrikayA gocchaM vakSyamANalakSaNaM pramArjayati, punastameva gocchamaGgulIbhirgRhItvA paTalAni pramArjayati / atrAha paraH-utkuTukaH san bhAjanavastrANi -gocchakAdIni pratyupekSayet, yato vastrapratyupekSaNotkuTukenaiva kAryA, D:\new/d-3.pm5\3rd proof - " 1. pAyaM-mu0 / evaM-iti paJcavastuke // 2. guJjantaM - mu0 C. nAsti / 3. " jJAtvA yatra gandhastatra raso'pi gandhapudgalairoSTho" iti oghaniryuktivRttau pa0 116 B. // 4. pratyupekSyanta - iti oghani0vRttau // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrapratilekhanAvidhiH -zlo0 92 // ] [513 AcArya Aha -tadetanna bhavati yaccodakenoktam , yataH palimanthaH sUtrArtharyorbhavati, kathaM ? prathamamasau pAdaproJchane niSIdati, pazcAt pAtrakavastrapratyupekSaNAyAmutkuTuko bhavati, punaH pAtrapratyupekSaNAyAM pAdaproJchane niSIdati, evaM tasya sAdhozcirayataH sUtrArthayoH palimantho bhavati yataH ataH pAdaproJchane niSaNNenaiva pAtravastrapratyupekSaNA karttavyeti / tAzca pratyekaM paJcaviMzatirjeyAH / yato dinacaryAyAm - "muhavatthe taha dehe, gucche paDalAiesu ptteaN| paNavIsA paNavIsA, ThANA bhaNiA jinniNdehiN"||1||[ ya.di./138 ] iti / tataH kiM karotItyAha - "caukoNabhANakaNNaM pamajja pAesariya tiguNaM tu / bhANassa puSphayaM to, imehiM kajjehiM pddilehe"||1||[ogh.289, paJca.271] paTalAni pratyupekSya punargocchakaM vAmahastAnAmikAGgalyA gRhNAti, tataH pAtrakesarikAM - pAtramukhavastrikAM pAtrakasthAmeva gRhNAti, tayA caturaH pAtrabandhakoNAn saMvoparisthApitAn pramArjayati, tadanu pAtrakesarikayA bhAjanasya karNaM pramArjayati, tataH tiguNaM ti -tisro vArA bAhyato'bhyantaratazca pramArjayati, tato bhAjanasya puSpaM-budhnaM nAbhipradezamityarthaH, 'to' tata etAni vakSamANalakSaNAni kAryANi bhavanti tataH budhnaM pAtrakasya pratyupekSata iti / tAnyeva kAraNAnyAha "mUsagarayaukkere, ghaNasaMtANae ia / udae maTTiA ceva, emeA paDivattio" ||1||[o.ni.290, pa.va.272] kadAcit tatra mUSikotkerarajo lagnaM bhavati, tatastadyatanayA'panIyate, tathA ghanasantAnako vA -kolikatantuko lagno bhavati, tadyatanayA'panIyate, tathA kadAcidudakaM lagnaM bhavati, mRttikA vA sArdIyA bhUmerunmRdya lagnA bhavati, tatra yatanAM vakSyati / evametAH pratipattayaH - prakArA bhedA yadi na bhavanti tato budhnaM pratyupekSate / utkerAdisambhave hetUnAha - "Navaganivese dUrA, ukkero mUsaehiM ukkinnnno| niddhamahiharataNU vA, ThANaM bhettUNa pavisejjA" ||1||[o.ni.291,p.v.273] __ [graM 10000] 'navakanivese' yatra grAmAdau te sAdhava AvAsitAH sa navaH - abhinavaniveza: kadAcid bhavati, tatra ca pAtrasamIpe mUSakairutkera utkIrNaH dUrAt - 1. koNe' iti paJcavastuke // 2. "tata ebhiH kAryaiH-vakSyamANalakSaNaiH pratyupekSeta" iti paJcavastukavRttau // 3."yadi na bhavanti" iti oghaniyuktivRttau // 4. pratyupekSyate-iti oghaniyuktivRttau // 5. abhinavo niveza:-iti oghanivRttau / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH gambhIrAt tena rajasA pAtrakaM guNDyate, tathA snigdhAyAM -sArdrAyAM salilabindava unmRdya laganti tato bhuva unmRdya pAtrasthApanakaM bhittvA pravizet -sa lagno bhavet , UrdhvagAmI udakabinduharatanurucyate, tadyatanAM vakSyati, atra ca ghanasantAnadvAramulladdhyaikendriyasAmyAdudakadvAramuktam / "kotthalagAriagharagaM, ghaNasaMtANAiA va lggejjaa| ukkeraMsaTThANe, harataNu saMciTThajA sukko" ||1||[ogh.ni.292, paJca.274 ] kotthalakArikA gRhakaM mRnmayaM karoti, tatra yatanAM vakSyati, ghanasantAnAdikA vA kadAcillaganti, AdizabdAd daNDakAdiH / athaiSAM sarveSAM yatanAmAha -utkera: svasthAne mucyate, yatanayA muSikotkeramadhya eva sthApyate, haratanavazca yAvat zuSyanti tAvat pratIkSate, tataH pazcAt pAtraM pratyupekSate / "itaresu porisitigaM, saMcikkhAvittu tattiaM chiMde / savvaM vA vi vigice, porANagamaTTiaM tAhe" ||1||[ogh.ni. 293 ] itareSu-kotthalakArikAghanasantAnAdiSu pauruSItrayaM yAvat pAtrakaM 'saMcikkhAvettuM' saMsthApya yadi tAvatyA api velayA nApaiti tataH pAtrasthApanAdestAvanmAnaM chittvA parityajyate anyAbhAve sati kArye ca, athAnyapAtrasthApanAdInAM sadbhAve sarvametatpAtrakasthApanAdi vigiJcet - parityajati, 'porANagamaTTiaMti atha kotthalakArikAgRhaM na sacetanayA mRttikayA kRtaM, kintu purANayA, tatastAM purANamRttikAM 'tAhe'tti tasminneva pratilekhanAkAle'panayati yadi tatra kRmikAstayA na pravezitA iti / "pattaM pamajjiUNaM, aMto bAhiM sayaM tu ppphodde| kei puNa tinni vArA, cauraMgula bhUmi paDaNabhayA" ||1||[ogh.ni.294] tatpAtraM pAtrakesarikayA tisro vArAH pramRjya sampUrNAstato haste sthApayitvA'bhyantaratastrayo vArAH punaH samastaM pramRjya tataH 'sayaM'ti sakRt adhomukhaM kRtvA budhnaM prasphoTayet / kecit punarevamAhuH -tisro vArA: prasphoTanIyam , pratipramArjanAnte ityarthaH / tatpAtrakaM bhuva upari kiyadre pratyupekSaNIyam ? ityAha -caturaGgalairbhuva upari dhArayitvA 1. unmajjya....unmajjaya....iti oghanivRttau / / 2. tulA-paJcavastuTIkA || 3. ciTejjapaJcavastuke // 4. pratyupekSyate-oghani0vRttau // 5. nApayAti-iti oghani0vRttau // 6. tulApaJcavastuke gA0 276 / / 7. "adhomukhAM kRtvA budhne prasphoTayeta, evaM kecidAcAryA bruvate" iti oghanivRttau pa0 118 B| "amhaM puNa egavAraM papphoDijjai-iti paJcavastukavRttau 47 A || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrapratilekhanAvidhi : - zlo0 92 // ] [ 515 pratyupekSaNIyam, bhUmipatanabhayAnnAdhikamiti / atra ca pAtrapratyupekSaNA api paJcaviMzatiruktA bhavantIti hArddam / yatidinacaryAyAmapyuktam - "bArasa bAhiM ThANA, bArasa ThANA ya huMti majjhami / pattapaDilehaNAe, paNavIsaimo karapphAso" // 1 // [ ya.di./142 ] iti / evaM tAvat pratyUSasi vastrapAtrapratyupekSaNoktA, idAnImupadhi pAtrakaM ca pratyupekSya kimupadheH karttavyaM ?, kva vA pAtrakaM sthApanIyam ? ityAha"viM( veM )TiabaMdhaNadharaNe, agaNI teNe ya daMDiakkhobhe / uubaddhadharaNabaMdhaNa, vAsAsu abaMdhaNA ThavaNA" // 1 // [ ogha. ni. 295, paJca.282 ] upadherviNTikAbandhanaM karttavyam, 'dharaNe 'tti rajastrANasya pAtrakasya cAtmasamIpe dharaNaM kAryam, anikSiptamityarthaH / kimarthaM punaretadevaM kriyate ? yadupadhikA badhyate pAtrakamanikSiptam kriyata iti ?, ucyate, 'agaNI 'tti agnibhayAt stenabhayAt daNDikakSobhAccaitadevaM kriyate, daNDikAzca rAjAnaH, kasmin punaH kAle etadevaM kriyata ityAha-'Rtubaddhe' zItoSNakAlayoH, tatra pAtrakadharaNamupadhezca bandhanaM karttavyam, varSAsu punarupadherabandhanaM 'ThevaNa'tti pAtrakasthApanaM ekadeze sthApyata ityarthaH / vyAkhyAM bhASyakRdevAha - "rayattANa bhANadharaNA, uubaddhe nikkhivejja vAsAsu / agaNIteNabhaeNa va, rAyakkhobhe virAhaNayA" // 1 // [ ogha.ni. bhA. 175, paJca. 283 ] rajastrANasya bhAjanasya ca dharaNam, anikSepaNaM Rtubaddhe kAryam, varSAsu punarnikSipedekAnte, adharaNe doSAnAha - agnistenabhayena rAjakSobhe vA mA bhUdAkulasya gRhNataH palimanthena sa~yamAtmavirAdhanA / "parigalamANo hIrijja, DahaNaM bheo taheva chakkAyA / gutto (mUDho ) va sayaM Dajjhe, hIrijja va jaM ca teNa viNA " // 1 // [o.ni.bhA. 176, paJca. 284 ] agnyAdikSobhe nirgacchata Akulasya upadhirabaddho hi parigalati, parigalamAnazca kenacidapahriyate dahyeta vA'baddhaH san yAvad gRhyate, bhedo vinAzo vA Akulasya 1. '"ThavaNa tti pAtrakaM ca nikSipyate - ekadeze sthApyate" iti oghaniryuktivRttau / 'sthApanA ca pAtrasya, anye tvAhuH ThavaNA ya puNa mattayasseti" iti paJcavastukavRttau // 2. `NaM - paJcavastuke / / 3. adhAraNe-iti paJcavastukavRttau // 4. 'NA - oghaniryuktibhASye // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: nirgacchato'nAsannaM pAtraM gRhNato bhavet , tatazca SaTkAyavirAdhanA bhavati, pAtrakasyApi, 'gutto (mUDho) va sayaM Dajhe'tti mUDho vA upadhipAtragrahaNe svayaM dahyeta, stenakasaMkSobhe ca tadgrahaNavyAkSepeNa stenakairapi hriyate, yacca tena vinA -upadhipAtrakAdinA vinA bhavati saMyamAtmavirAdhanaM tattadavasthameveti / varSAsu punarupadhirna badhyate pAtrakANi nikSipyante / tatra kAraNamAha - "vAsAsu natthi aggI, Neva ya teNA u daMDiA stthaa| teNa abaMdhaNaThavaNA, evaM paDilehaNA pAe" ||1||[ogh.ni.bhaa.177, paJca.285] __ varSAsu nAstyagnirjalabAhulyena, naiva stenA api, niHsaraNopAyAbhAvAt , daNDikAH svasthAH calanasAmagryabhAvena, yena kAraNenaivaM tenAbandhanamupadheH sthApanA pAtrasyeti, 'pAtre' pAtraviSayA pratyupekSaNA pratipAditA / [bRhatkalpe ca pratilekhanA paJcabhirinirUpitA, tAni cAmUni - "paDilehaNA u kAle'paDileha dosa chas vi kaaes| paDigahanikkhevaNayA, paDilehaNiA sapaDivakkhA " ||1||[bR.k.bhaa./1660] kAle pratilekhanA karttavyA'pratilekhane prAyazcittam , 'dosa'tti AbharaDAdidoSaduSTAM ca tAM kurvataH prAyazcittam SaTsu kAyeSu svamupadhirvA pratiSThitaH, atra caturbhaGgI, pratigrahasya nikSepaNaM varSAsu vidheyam , pratilekhanA sApavAdA vaktavyeti utsargato dvArANi bhAvitAnyeva / athApavAdo -yathA'zivAdikAraNairakAle'pi kriyate / uktaM ca tatraiva - "asive omoarie, sAgArabhae a rAya gelnne| jo jaMmi jayA jujjai, paDivakkho taM jahAjoe" ||1||[bR.k.bhaa./1665] __ azivagRhItaH san na zaknoti pratyupekSitum , avamaudarye tu pratyUSe eva bhikSAM hiNDituM prArabdhavantaH ato nAsti tasyAH kAlaH / sAgariko vA prekSamANo mA taM sAramupadhi drAkSIditikRtvA, bhaye vA stenAdisambandhini sAropakaraNaharaNabhayAnna pratyupekSate, glAnatve vA vartamAna: ekAkI tiSThan na pratyupekSate, etaiH kAraNairne pratyupekSeta / anAgate atIte vA 1. "gupto vA upadhyarthaM svayaM dahyeta hiyate vA svayam" iti paJcavastukavRttau / 'saMmUDho vA...' iti oghanivRttau / / 2. tadgrahaNe cAkSepeNa-mu0 / tadgrahaNavyAkSobheNa-L. || 3. tulApaJcavastukaTIkA pa0 48 // 4. C. bRhatkalpabhASye / 'haNadosa-mu0 // 5. P.C. I navA pratyupekSeta iti bRhatkalpavRttau / na pratyupekSate-mu0 // 6. atIte-mu0 nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrapratilekhanAvidhiH - zlo0 92 // ] [517 kAle pratyupekSeta, tvaramANo vA''rabhaTAdidoSairduSTAM tAM kurvIta, asamartho vA gurvAdInAmapyupachi na pratyupekSeta, evaM yo yatra -azivAdau yadA-yasminnavasare pratipakSaH -apratyupekSaNA'kAlapratyupekSaNAdiko yujyate taM tathA taMtra yojayediti / atha SaTsu kAyeSu pratyupekSaNA na karttavyetyatrApavAdo yathA'sthirasaMhananirakSArthaM dRDhasaMhananiSu sA kAryA, na ca prAyazcittam , asthirasaMhananinaH -trasA bIjAni ca, dRDhasaMhananinaH pRthivyAdayastaduktaM -"tasabIyarakkhaNaTThA, kAesu vi hojjakAraNe pehA"[ bRhatkalpabhASya 1666 ] iti] atha pAtrapratilekhanAnantaraM dvitIyAyAM pauruSyAmAcAryAH sUtrArthaM prajJApayanti, ziSyAzca zRNvanti, ata eveyamarthamaNDalI tatpratibaddhA pauruSI cArthapauruSItyucyate / vyAkhyAnAntarA ca pratyAkhyAnamAtramapi na deyam , anuyogavicchedAt / yaduktaM yatidinacaryAyAm - "AraMbhia aNuogaM, paccakkhANaM na dijjae jtth| annassa tattha vattAmittassavi nAma kA vattA ?" ||1||[y.di./153] zItalavihAriNo'pi vyAkhyAnakartuH zuddhaprarUpaNayA mahatI nirjarA, kiM punarudyatavihAriNo ? yataH "osanno vavahAre, kammaM sohei sulahabohI a| caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhaMto parUvaMto" // 1 // [ ya.di./157 ] zrotuzca gRhasthasAdhudharmAnyadharmapratipattau dharmadezanAzravaNasAphalyaM bhavati, agRhItAnyataradharmasyApi tAvatkAlaM SaTkAyarakSaNarUpaM phalaM spaSTameva / yaduktaM dinacaryAyAm - "je agahiadhammA vi hu , jattiakAlaM suNaMti vakkhANaM / niyamA chajjIvadayA, tehi kayA tattiaM kAlaM // 1 // [ ya.di./155 ] je uNa saMmattaM vA, gihatthadhammaM va samaNadhammaM vA / giNhaMti desaNAe, paramattho tehi paDivanno" // 1 // [ ya.di./156 ] iti vyAkhyAnaphalam / sAmprataM tadanantarakRtyamAha -'evam' ityAdi 'evam' amunA sUtrArthavyAkhyAnatacchravaNaprakAreNa 'dvitIyapauruSyAm' arthapauruSyAM 'pUrNAyAM' samAptAyAM satyAM 'caityavandanaM' caityanamaskriyA tat sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / atrAyaM vivekaH -bhikSAkAle'paryApte caityavandanaM vizeSato vidheyam , yathA bhikSAkAla: paryApyate, tadanu pauruSIyugala ca lavamAtraM hApyata iti / taduktaM dinacaryAyAm - 1. tatra-mu0 nAsti / / 2. C. hoa mu0 // 3. P.C. yatidinacaryAyAM [kramAGka 2629] / vAvAre-mu0 / vi vihAre-iti yatidinacaryAyAM [kramAGka 2616] pAThaH / / 4. (anyathA) tadanu-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH "biiAe porisIe, puNNAe ceiAI vaMdijjA / khittaMmi pahuppaMte, bhikkhAyariAi kAlaMmi // 1 // [ ya. di. / 163 ] aha na pahuppar3a kAlo, bhikkhAe tayaNu porisIjualaM / hAvijjasu lavamittaM ceiajiNanAhanamaNatthaM " // 2 // [ ya.di./164] etena yasmin kSetre yo bhikSAkAlastadanusAreNa pauruSIyugalaM neyamiti paryavasannam / tathA coktam tatraiva - - " khittaMmi jattha jo khalu goaracariAi vaTTae kAlo / , taM sAhijjasu porisIjualaM puNa tayaNusAreNaM" // 3 // [ ya.di./171 ] iti / bhikSAkAlazcotsargatastRtIyapauruSI, mAsakalpaparyantadine vihArakAlo'pyutsargataH saiva / yaduktam tatraiva - - 44 'taiAi porisIe, pajjattadiNaMmi mAsakappassa / vihiNA kuNasu vihAraM, dUraMmi u bii apaDhamAsu" // 1 // [ ya. di. / 170 ] iti / caityAni cASTamIcaturdazyoH sarvANi vandanIyAni, zeSadineSu tvekameva / yatastatraiva - "aTThamicauddasIsuM, savvANi vi ceiAi vaMdijjA / savve vi tahA muNiNo, sesadiNe ceiaM ikkaM" // 1 // [ ya.di./165 ] iti / tadbhedAstadvidhizca prAgukta eveti nAtra prapaJcitaH // 92 // idAnIM tRtIyapauruSIviSayaM yat karttavyaM tadAha - kRtvopayogaM nirdoSabhikSArthamaTanaM tadA / AgatyAlocanaM caityavandanAdividhistataH // 93 // 'tadA' tasmin kAle bhikSAkAle ityarthaH 'upayogaM' kAlocitaprazastavyApAraM 'kRtvA' vidhAya nirdoSA - gaveSaNaiSaNAdidoSarahitA, sarvasampatkarItyarthaH, yA bhikSA-bhikSaNaM tadarthaM tatprayojanAya aTanaM - gamanaM sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAnvayaH / atrAyaM bhAvaH bhikSA tridhA - sarvasaMpatkarI pauruSaghnI vRttikarI ceti / tallakSaNaM cedam - "yatirdhyAnAdiyukto yo, gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadA'nArambhiNastasya sarvasampatkarI matA // 1 // [ hAri.a.5/2] vRddhAdyarthamasaGgasya, bhramaropamayA'TataH / gRhidehopakArAya, vihitetizubhAzayAt // 2 // [ hAri. a. 5/3] D:\new/d-3.pm5\3rd proof - -- Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAvidhiH -zlo0 93 // ] [519 pravrajyApratipanno yastadvirodhena varttate / asadArambhiNastasya, pauruSaghnI prakIrtitA // 3 // [hAri.a.5/4] niHsvAndhapaGgavo ye tu , na zaktA vai kriyaantre| bhikSAmaTanti vRttyarthaM, vRttibhikSeyamucyate" // 4 // [ hAri.a.5/5] iti / tato'tra nirdoSetivizeSaNAt sarvasampatkarI bhikSA grAhyA / tadarthATane kramazcaivaM - bhikSAsamaye prApte kRtakAyikAdivyApAraH sAdhuH kSamAzramaNapUrvaM mukhavastrikA pratilikhya puna kSamAzramaNapUrvaM bhagavan ! pAtrANi sthAne sthApayAmItyuktvA tAni ca pratilikhya pramAya' ca paTalayuktAnyudgrAhya ca vAmakaradhRtadaNDako gurupuratazca sthitvopayogaM karoti, sAmpratInasAmAcAryAM tu bAlAdyanugrahArthaM prabhAtasamaya evopayogaH kriyate / yaduktaM dinacaryAyAm - "patte bhikkhAsamae, paNamia paDilehIUNa muhaputtiM / namiUNa bhaNai bhayavaM !, ThANe ThAvemi pattANi // 1 // [ ya.di./172 ] paDilehia supamajjia, tatto pattANi paDalajuttANi / uggAhia gurupurao, uvaogaM kuNai uvautto // 2 // [ ya.di./173] saMpai sAmAyArI, dIsai esA pabhAyasamayaMmi / jaM kijjai uvaogo, bAlAiaNuggahaTThAe" // 3 // [ ya.di./174] paJcavastuke'pi - "kAiamAiajogaM, kAuM ghettUNa pattae taahe| daMDaM ca saMjayaM, to gurupurao Thavittu uvautto" // 1 // [ pa.va./287] upayogakaraNavidhistvevaM tatraiva - "saMdisaha bhaNati guruM, uvaoga karemu tenn'nnunnnnaayaa| uvaogakarAvaNiaM, karemu ussaggamiccAi" // 1 // [ pa.va./288 ] vyAkhyA -saMdizateti guruM bhaNati, kim? ityAha -'upayogaM karemi'tti "icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! upayoga karUM" iti bhaNatItyarthaH / tata 'upayogakarAvaNiaM karemi kAussaggaM aNNattha' ityAdi bhaNati / "aha kaDDiUNa suttaM, akkhaliAiguNasaMjuaM pcchaa| ciTThanti kAusagge, ciMtiti a tattha maMgalayaM" // 2 // [ pa.va./289] 1. Thavittu (gati) uvautto-mu0 / ThAumuvautto-iti paJcavastuke / / 2. citaMti-paJca0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH sugamA, paraM 'maGgalayaM'ti paJcamaGgalaM namaskAra kAyotsarge cintayanti / atra pakSadvayamAha "tappuvvayaM jayatthaM, anne u bhaNaMti dhammajogamiNaM / gurubAlavuDDasikkhagaesemi Na appaNo ceva" // 3 // [ pa.va./290] tatpUrvakaM -namaskArapUrvakaM yadarthaM tacca cintayanti samyaganAlocitasya grahaNapratiSedhAt yasmAd yAvannAlocitaM hRdi tAvanna kiJcid grAhyam , anye AcAryA itthaM bhaNanti -dharmayogamenaM cintayantIti / kiMviziSTam ?-gurubAlavRddhazaikSakaireSe etadarthaM na Atmana evArtham // 3 // tataH kim ? ityAha - "ciMteu tao pacchA, maMgalapuvvaM bhaNaMti vinnynnyaa| saMdisahatti gurUvia, lAbhotti bhaNai uvautto" ||4||[p.v./291] cintayitvA ca pazcAt 'maGgalapuvvaM'ti 'namo arihaMtANaM'ti bhaNanapUrvaM vinayanatA bhaNanti, kim ? ityAha -saMdizateti, yUyamanujAnItetyarthaH / gururapi bhaNati -'lAbho'tti kAlocitAnukUlAnapAyitvAt , upayukto -nimitteSvasambhrAntaH 4 / tataH kim? ityAha - "kaha ghetthamo tti pacchA, savisesaNayA bhaNaMti te samma / Aha gurUvi tahatti, jaha gahiaM puvvasAhUhi" ||5||[p.v./292] tataH kathaM gRhISyAmaH? evaM pazcAt savizeSanatAste sAdhavaH samyag bhaNanti, tato gururapyAha -yathAgRhItaM pUrvasAdhubhirityanena gurorasAdhuprAyogyabhaNanapratiSedhamAha - "AvassiAe jassa ya, jogu tti bhaNittu te u NiggaMti / NikkAraNe Na kappai, sAhUNaM vasahiNiggamaNaM" // 6 // [pa.va./293] AvazyikyA -sAdhukriyAbhidhAyinyA hetubhUtayA 'jassa yajogu tti' bhaNitvA nirgacchanti vasateH / tasyArthastvevam -yasya vastuno vastrapAtrazaikSAderyogaH -saMyamopakArakaH sambandho bhaviSyati, taMgrahiSyAmItyarthaH, kimetad? ityAha -niSkAraNena kalpate sAdhUnAM vasatinirgamanam , tatra doSasambhavAditi / tasya yoga ityasyAkaraNe ca doSaH / yaduktamoghaniryuktau - "jassa ya jogamakAUNa, niggao na labhejja saccittaM / na ya vatthapAyamAI, teNaM gahaNe kuNasu tamhA" ||1||[o.ni./428] yasya yogamityevamakRtvA -abhaNitvA nirgataH sanna labhate -nAbhAvyatayA prApnoti, 1. resiMmi-iti paJcavastuke / / 2. degkSakareSe-iti paJcavastukavRttau // 3. ciMtittu-iti paJcavastuke / / 4. tao Niti-iti paJcavastuke / / 5. yena P.C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAvidhiH - zlo0 93 // ] [ 521 sacittaM - pravrajyArthamupasthitaM gRhasthaM nApyacittaM - vastrapAtrAdi / atha yadi gRhAti tataH stainyaM bhavati, tasmAt kuru yasya yogamiti / evaM copayogakaraNe catvAri sthAnAni, taduktam - 44 'ApucchaNa tti paDhamA, biiA paDipucchaNA ya kAyavvA / AvassiA ya taiA, jassa ya jogo cauttho u" // 1 // [ o.ni./ 228 ] atra cedamavadheyam - eSaNA trividhA - gaveSaNaiSaNA 1 grahaNaiSaNA 2 grAsaiSaNA 3 bhedAt, tatra gaveSaNA - bhaktAdergrahaNArthaM vilokanA, tatkAle tadviSayA vA eSaNA - udgamAdidoSavicAraNA gaveSaNaiSaNA 1 / grahaNaM - bhaktAderAdAnam, tatkAle tadviSayA vA eSaNA grahaNaiSaNA 2 / grAso - bhojanam, tatkAle tadviSayA vA eSaNA grAsaiSaNA 3 / tatrAyaM kAyikIkaraNAdiH sakalo'pi vidhirgavaiSaNaiSaNAsambandhI jJeyaH / sA oghaniryuktA - vaSTabhirdvArairvicAritA / tAni cAmUni - "pamANe 1 kAle 2 Avassae a 3, saMghADae 4 a uvagaraNe 5 / mattaya 6 kAussaggo 7, jassa ya jogo 8 sapaDivakkho " // 1 // [ o.ni./ 411 ] 'pamANaM'ti pramANaM kativArA bhikSArthaM praveSTavyamiti kathanalakSaNam, uttaraM tu vAradvayaM praveSTavyam / ekamakAlasaMjJAyAH pAnakanimittaM dvitIyaM bhikSArthaM gamanamiti tadbhASyagato nirNayo dvAragAthAsambandha eva likhitaH / evamagre'pi neyam 1 / 'kAle 'tti kasmin kAle bhikSA gaveSaNIyA ?, tatra bhikSAkAle prathamapauruSyarddhe ceti 2 [kalpavRttau tvevamuktam -" kSapako bAlako vRddho vA paryuSitena prathamAlikAM karttukAmaH sa sUtrapauruSIM kRtvA nirgacchati, atha tAvatIM velAM na pratipAlayituM kSamastato'rddhapauruSyAM nirgacchati, yadyatiprabhAte paryaTati tadA mAsalaghu bhadrakaprAntakRtAzca doSA bhavanti " [pa0 500 ] iti] 'Avassae'tti AvazyakaH - kAyikAdivyutsargarUpastaM kRtvA bhikSArthaM yAti anyathA mArge kurvata uDDAhaH 3 / 'saMghADaga' tti - sasaMghATakena hiNDanIyam, na tvekAkinA tathA sati stryAdikRtA doSAH spaSTA eva / [ ekAkitvabhavanakAraNAni tu bRhatkalpe evamuktAni / tathAhi - - "gAravie kAhIe, mAille alasa luddha niddhamme / dullaha attAhiTThia, amaNunne yA asaMghADo " ||1||[bR.k./1703 ] 1. pamANe-iti oghaniryuktau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH vyAkhyA -gAraviko -labdhisaMpanno'hamityevaMgarvopetaH, atra ceyaM bhAvanA-saMghATake ratnAdhiko'labdhimAn avamaratnAdhikastu labdhisampannastato'sau agraNIbhUya bhikSAmutpAdayati, pratizrayamAgatayozca tayo ratnAdhiko maNDalIsthavireNa bhaNyate -jyeSThArya ! muJca pratigraham , tato'vamaratnAdhika: svalabdhigarvitazcintayati -yanmayA svalabdhisAmarthyenedaM bhaktAdikamutpAditam , idAnImasya ratnAdhikaH prabhurabhUt , yenAsya pArzve pratigraho yAcyate iti kaSAyitaH sannekAkIbhavati / kAthika:-kathAkathanaikaniSThaH, sa ca dvitIyena vAryamANa ekAkIbhavati / mAyAvAn bhadrakaM bhadrakaM bhuktvA zeSamAnayannekAkI syAt / alasazciragocaracaryAbhramaNabhagnaH / lubdhastu dadhyAdivikRtIravabhASamANaH pRthagevATati / nirdharmA punaraneSayan jighRkSuH / 'dullaha'tti durlabhabhaikSe kAle ekAkitvamupasampadyate / AtmArthikaH -AtmalabdhikaH sa svalabdhisAmarthyenaivotpAditamahaM gRhnnaamiityekaakiibhvti| amanojJa: - sarveSAmapyaniSTaH kalahakArakatvAt asAvapyekAkI paryaTatIti, eSAM ca sarveSAmekAkitvapratyayaM prAyazcittamiti] 4 / ___'uvagaraNa'tti bhikSAmaTatA kiM sarvamupakaraNaM grAhyamAhosvit svalpamiti?, tatrotsargataH sarvamupakaraNAdAya bhikSAgaveSaNaM karttavyam , tathA'zaktena tu AcArabhANDakam , tacca pAtraM paTalAni rajoharaNaM daNDaka: aurNaH kSaumikazceti kalpadvayaM mAtrakaM ceti 5 / 'mattaya'tti bhikSArthamaTatA mAtrakagrahaNaM karttavyam , na ca saMsaktAdikAryamantarA tatparibhogaH, tathAvidhe kAryajAta eva hi mAtra[ka] grahaNamanujJAtam / yataH - "Ayarizrami gilANe, pAhuNae dullahe shslaabhe|| saMsattabhattapANe, mattagagahaNaM aNuNNAyaM" ||1||[ogh.ni./426] 'dullaha'tti ghRtAdi durlabhaM kiJcillabhyate tadartham , 'sahasalAbhe'tti sahasA -akasmAt kiJcit pracuraM labhyate tato'saMstaratAM pravrajitAnAmAtmAnaM kRcchreNa yApayatAmanugraha: syAdityedartham 6 / kAussagga tti -upayogakAyotsarga: *kAryaH, kiM mamAdyapratyAkhyAnamityAdicintanArUpa:* 7 / yasya yoga ityasya ca bhikSArthaM gacchatA kathanam 8 / 'sapaDivakkho'tti sa evAyaM dvArakalApaH sapratipakSaH -sApavAdo vaktavyaH / tatrAdye'pavAda 1. yet mayA iti bRhatkalpavRttau / / 2. bhASya' iti bRhatkalpavRttau / / 3. bhabhikSe mu0 // 4. P.C. bRhatkalpavRttau / svasva mu0 // 5. "yApayatAM kutracit syAd grahaNariti" iti oghaniyuktivRttau pa0 154 A // 6. * * cihnadvayamadhyavartI pATha: mu0 nAsti C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAvidhiH -zlo0 93 // ] [523 AcAryaglAnakSapakaprAghUrNakAdInAmarthAya bahuzo'pi pravizatItirUpa: 1 / tathA glAnakSapakapAraNArthaM atipratyuSasi atikrAntAyAmapi bhikSAvelAyAM ca pravizati bahuza iti dvitIye yatanA 2 / tathA'nAbhogena kAyikAdivyutsargamakRtvA gataH Asanne jAtatacchaGkaH pratyAvarttate dUre gatastu bhAjanAnyanyasmai dattvA kAyikAdi vyutsRjati / asahiSNustu AsannAyAmekasAmAcArIkavasatau tadabhAve bhinnasAmAcArIkavasatau tadabhAve'vamagnavasatau tadabhAve ca zrAddhagRhe tasyApyabhAve zalyanirUpaNena dattAnujJAnasya vaidyasya gRhapRSThau tasyApyabhAve rAjapathe gRhadvayAntarAlarathyAyAM vA gRhisatkAvagrahe'pi vA, tatra ca kAyikAM na vyutsRjati, kintu purISaM, rAjakule vyavahAre jAyamAne tadaddharaNena samAdhAnasya kartuM zakyatvAditi tRtIye yatanA 3 / tathA'vamarAtniko labdhyA garvitaH sannekAkI bhavati tamAcAryo dharmakathayA prajJApayati yaduta tavaivAnugraho'yaM yat tvadIyalabdherupaSTambhena yatayaH svAdhyAyAdi kurvanti, ityevaM kAyikamAyAvyalasalubdhanirdharmANAM prajJApanA karttavyA / yatra ca paryaTatAM ekaiva bhikSA dvayorapi labhyate na ca kAla: paryApyate iti bhikSAdaurlabhye ekAkina eva hiNDante / atha ca sarva eva khaggUDA AtmalabdhikA bhavitumicchanti tadA''cAryastAnniSidhya priyadharmA Atmalabdhiko bhavati tasyAnujAnAti tatazcaivamekAkI bhvti| [yaH punaramanojJaH sa manojJairanyaiH sAdhubhiH samaM saMyojya preSyate / yadi sarve'pi necchanti tataH parityajanIyaH, atha sa evaika: kalahakaraNalakSaNastasya doSaH, apare nirlobhatvAdayo bahavo guNAH eSaNAzuddhau cAtIva dRDhatA tato na parityaktavyaH, iti / tatra ca striyA upadrave dharmakathayA prabodhya mAyayA vA vaJcayitvApi praNazyati, tathApi pranaMSTumazakto niyata eveti / evaM zvAdyupadraveSvapi yathAsambhavaM bhAvyamiti turye yatanA 4 / upakaraNe yatanA tUktaiva 5 / tathA glAnAdyarthaM tvaritaM gato'nAbhogena vA tadA mAtrakAgrahaNam , athavA talliptaM bhavati tadeti SaSThe yatanA 6 / evamupayogakAyotsarge'nAbhogAdinA yatanA 7 / yasya yoga iti tu karttavya evAnyathA stainyameveti 8 / athainaM prAguktavidhi satyApayitvA zrIgautamanAmasmaraNapUrvaM pravahanADipAdaM prathamamutpATya daNDAgraM bhUmAvalagayan bhikSArthaM svagrAme hiNDate / yaduktaM dinacaryAyAm - "AvassiaM bhaNittA, guruNA bhaNiaMmi bhavaha uvuttaa| sirigoamaM sarittA, saNiaM ukkhivia to daMDaM // 1 // [ ya.di./175 ] vAyavahanADipAyaM, paDhama uppADiUNa vccijjaa| dharaNialaggaM daMDaM, dharijja jA labbhae bhikkhA " // 2 // ya.di./176] D:\new/d-3.pm53rd proof Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ___ athavA samIpasthagrAme hiNDate, tatrAyaM vidhi:-grAmabahi: sthitvA bhikSAvelAM kaJcana pRcchati, tataH pUrNavelAyAM satyAM tadaiva pAdapramArjanapAtradvayapratyupekSaNapramArjanapUrvaM grAme pravizati, apUrNAyAM tu tasyAM tAM pratIkSya pravizati, pravizaMzca zramaNAdyanyatarapRcchayA tatra zramaNAn jJAtvA gatvA ca pUrvaM tadupAzraye te cedekasAmAcArIkAstadA tAn guruvandanena vandate, bhinnasAmAcArIkAMstu bahirupakaraNaM sthApayitvA madhye pravizya vandate, saMvignapAkSikAMzca bahirvyavasthita eva vanditvA'bAdhAM pRcchati, khaggUDaprAyAMstAMstu chobhavandanaM karoti, tatasteSu glAnAdyabAdhAM pRSTvA uktvA ca svIyAgamanahetuM sthApanAkulAni yatanayA pRcchati, te'pi tathA vadanti, pRcchAyAM yatanA cAGgalyA adarzanAdirUpA, tataH sthApanAkulAni pratikuSTAni ca na pravizet / yataH - "ThavaNA milakkhu niMduM , aciattagharaM taheva pddikuttuN| eaM gaNadharameraM, aikkamaMto virAhejjA" ||1||[ogh.ni./440 ] iti / pratikuSTamiti -chimpakAdikulaM, tatra pravizatazca mahAdoSaH / yataH - "chakkAyadayAvaMto'vi, saMjao kuNai dullahaM bohiN| AhAre nIhAre, duguMchie piMDagahaNe a" // 1 // [ogha.ni./441] iti / evaM ca bhikSArthamaTato mokSameva phalam , vihitAnuSThAnatvAd bhikSATanasya / yaduktaM paJcavastuke - "hiMDaMti tao pacchA, amucchiA esaNAe uvuttaa| davvAiabhiggahajuA mokkhaTThA savvabhAveNaM" ||1||[p.v./297 ] abhigraha:-sAdhvAcAravizeSaH, sa ca dravyAdiviSayabhedAccaturvidhaH, tatrAmukaM dravyamamukena vA dravyeNa dIyamAnaM grahISyAmItyAdirUpo dravyAbhigraha: 1 / aSTau gocarabhUmayo gRhAdisaGkhyAkaraNaM vA kSetrAbhigraha: 2 / atikrAntAdau bhikSAkAle'TanaM kAlAbhigraha: 3 / utkSiptacarAdayazca bhAvAbhigrahAH 4 / taduktaM paJcavastuke - "levaDamalevaDaM vA, amugaM davvaM ca ajja ghecchAmi / amugeNa va davveNaM, aha davvAbhiggaho NAma" // 1 // [ pa.va./298 ] 1. nehUM-iti oghaniryuktau // 2. dullahaM kuNai-iti oghaniryuktau / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTau gocarabhUmaya:- zlo0 93 // ] [525 lepavat jagaryAdi tanmizraM vA alepakRdvA tadviparItam , amukaM dravyaM vA maNDakAdi, amukena dravyeNa dAdineti / "aTTha ya goarabhUmI, elugavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAmaparaggAme, evaiagharA ya khettaMmI" // 2 // [ pa.va./299] gocarabhUmayo -bhikSAcaryAvIthayo bhikSAcaryAviSayA mArgavizeSA ityarthastA aSTau vakSyamANalakSaNAH / tathA elugaviSkambhamAtragrahaNaM ca, yathoktaM -"elugaM vikkhaMbhaittA" [ ] tathA svagrAmaparagrAmayoretAvanti gRhANi 'kSetre' kSetraviSayaH / gocarabhUmayazcemA: - "ujjuga gaMtuMpacchA( ccA )gaI a gomuttiA payaMgavihI / peDA ya addhapeDA, abhitarabAhisaMbukkA" ||1||[p.v./300] RjvI 1 gatvApratyAgatiH 2 gomUtrikA 3 pataGgavIthiH 4 peTA 5 arddhapeTA 6 abhyantarazambUkA 7 bahi:zambUkA 8 ceti, tatra RjvI-svavasate RjumArgeNa samazreNivyavasthitagRhapaGktau bhikSAgrahaNena paGktisamApane tato dvitIyapaGktAvaparyApte'pi bhikSA'grahaNena Rjugatyaiva nivarttane ca bhavati 1 / gatvApratyAgatistu ekapaGktau gacchato dvitIyapaGktau ca pratyAvarttamAnasya bhikSaNe 2 / gomUtrikA ca parasparAbhimukhagRhapaGktayorvAmapaGktyekagRhe gatvA dakSiNapaGktyekagRhe yAtItyevaM krameNa zreNidvayasamAptikaraNe bhavati 3 / pataGgavIthizcAniyatakramA 4 / peTA ca peTAkAraM caturasra kSetraM vibhajya madhyavartIni gRhANi muktvA catasRSvapi dikSu samazreNyA bhikSaNe bhavati 5 / arddhapeTA ca-prAgvat kSetraM vibhajya digdvayasambandhigRhazreNyobhikSaNe 6 antaHzambUkA ca-madhyabhAgAt zaGkhAvartagatyA bhikSamANasya bahini:saraNe bhavati 7 bahi:zambUkA tu bahirbhAgAt tathaiva bhikSAmaTato madhyabhAgAgamane bhavatIti / 1. lepkRt-mu0|| 2. tanmizraM vajralepavadvA (ca alepakRdvA) tadvi mu0|| 3. ito'gre P. pratau "elaka-udambarastasya viSkambha-AkramaNaM tanmAtre mayA grahaNaM kartavyamiti" ityadhikaH pAThaH dRzyate, paJcAzakavRttau C. pratau na dRzyate // 4. ito'gre-"praveSTavyAnIti' P. pratau adhikam / C. pratau paJcavastukavRttau nAsti / 5. dhi:-paJcavastukavRttau // 6. tulA-sthAnAGgasUtravRttiH sUtra 514, pa0 366 / pravacanasAroddhAravRttiH dvAra 97 / / 7. prAgvat kSetraM vibhajya-mu0 C. nAsti, P. pratau pArzvabhAge vartate // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- 526] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH [gocarabhUmicitraM granthAntarata uddhRtya pradarzyate-] skena karavU paDaze D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAvidhiH - zlo0 93 // ] kAlAbhigraho yathA - "kAle abhiggaho puNa, AI majjhe taheva avasANe / appatte saikAle, AIbitimajjhataiaMte" // 1 // [pa.va./301 ] aprApte bhikSAkAle sati aTataH AdiH, madhye bhikSAkAle'Tato dvitIyaH, anta iti bhikSAkAle(lasya) avasAne'TatastRtIyaH 3 | bhAvAbhigrahamAha -- "ukkhittamAicaragA, bhAvajuA khalu abhiggahA huMti / gAyaMto aruaMto, jaM dei nisannamAI vA" // 1 // [ pa.va./303] utkSipte bhAjanAt piNDe carati - gacchati yaH sa utkSiptacaraH, evaM nikSipte bhAjanAt ta ete bhAvayuktAH khalvabhigrahA bhavanti, bhAvAbhigrahA ityarthaH, athavA gAyan rudan niSaNNAdirvA yadA datte tadA grahISyAmItyAdirUpaH 44. [ 527 'ussakkaNa ahisakkaNa, paraMmuho'laMkiearo vAvi / bhAvannayareNa juo, aha bhAvAbhiggaho nAma" ||1||[p.v./304] avasarpan utsarpan parAGmukho'laGkRtaH kaTakAdinA itaro vA - analaGkRto vA bhAvenAbhyanta(nAnyata)reNa yuktaH athAyaM bhAvAbhigrahaH 4 / abhigrahaviSayopadarzanAyAha - "purise paDucca ee, abhigguhA Navari ettha viNNeA / sattA vicittacittA, keI sijjhati emeva" // 1 // [pa.va./305 ] puruSAn pratItya evaMvidhakriyAnvitavineyAnete abhigrahA atra - zAsane navaraM jJeyAH, kimetadAha - sattvA vicitracittAH kecana siddhyanti karmamalApekSayA evameva - abhigrahasevaneneti / anena ca vidhinA piNDaiSaNAdikuzalo yatirjJAnAditrayopaghAtabhUtaM piNDAdi parityajya (yat) saMyamopakAri tad gaveSayet / adhItapiNDaiSaNAdinaiva hyAnItAni paNDAdIni sAdhUnAM kalpante na cetarANi / yaduktam dinacaryAyAm - 'aNahIA khalu jeNaM, piMDesaNavatthasijjapAesA / teNANiANi jaiNo, kappaMti na piMDamAINi " // 1 // [ ya. di. / 183 ] piMDAdInItyatrAdizabdAt zayyAvastrapAtragrahaH, tathA cArSam - D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof 1. caranti gacchanti ye te utkSiptacarAH dAyakena pUrvameva bhAjanAduddhRtaM gaveSayantItyarthaH, AdizabdAnnikSiptacarakA saMsthAdannikA iSTalAbhikAH pRSTalAbhikA ityAdayo gRhyante, ta ete guNaguNinoH kathaJcidabhedAt bhAvayuktAH - P. // 2. 'laMkio vaya iro'vi - iti paJcavastuke // 3. bhAvanAnyatareNa iti paJcavastukavRttau // 4. sujjhaMti - iti paJcavastuke, zudhyanti - iti tatravRttau // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "piMDaM sijjaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappiaM na icchijjA, paDigAhijja kappiaM" // 1 // [ d.vai.6|48 ] iti / jJAnAdyupaghAti ca piNDAdikamudgamAdisaptacatvAriMzaddoSaduSTaM sdbhvti| te ca doSA amI"solasa uggamadosA, solasa uppAyaNAi dosA ya / dasa esaNAi dosA, gAse paNa huMti sagayAlA" // 1 // [saM.pra./778 ] vyAkhyA -udgama -utpattistadviSayA doSA gRhasthaprabhavA ityarthaH SoDaza / tathotpAdanA -sampAdanaM tadviSayA doSA mUlataH zuddhasyApi piNDasya dhAtryAdiprakAraiH sAdhubhirupArjanaM sAdhuprabhavA ityarthaste'pi SoDaza / tathaiSaNA -grahaNakAle'zanAdeH zaGkitAdiprakArairanveSaNam , tadviSayA doSA gRhisAdhUbhayaprabhavA ityarthaste daza / tathA grAso -bhojanam , tadviSayAH paJca tadvAra eva vakSyamANAH / sarve ca militAH saptacatvAriMzad bhavanti / teSu ca udgamAdidvAtriMzaddoSA gaveSaNaiSaNAyAm 1, daza doSA grahaNaiSaNAyAm 2, paJca ca grAseSaNAyAmiti vivekaH / uktaM ca - "bhaNiA gavesaNAe, gahaNe gAse a esaNA tivihA / battIsadasagapaMcagadosavimukkA imA kamaso" // 1 // [ ya.di.215 ] iti / tatrodgamadoSA evam - "Ahakammu 1 desia 2, pUikamme a3 mIsajAe a 4 / ThavaNA 5 pAhuDiAe 6, pAoara 7 kIya 8 pAmicce 9 // 1 // pariaTTie 10 abhihaDu 11 bbhinne 12 mAlohaDe a 13 acchijje 14 / aNisiDhe 15 ajjhoara 16, solasa piMDuggame dosA" // 2 // [piNDavi0 3-4, paJcavastuke 741-2, pravacanasAro0 564-5] sAdhuM cetasi AdhAya -praNidhAya sAdhunimittamityarthaH karma -sacittasyAcittIkaraNamacittasya vA pAko niruktAdAdhAkarma 1, yataH - "saccittaM jamacittaM, sAhUNa'DhAe kIrae jaM ca / accittameva paccai, AhAkammaM tayaM bhaNiaM" ||1||[pnyc. 743] tathoddezo -yAvadarthikAdipraNidhAnaM tatprayojanamasyaudezikam , tat oghavibhAgabhedAd dvividham , tatraughena -sAmAnyena svaparavibhAgakaraNAbhAvarUpeNa svArtha eva pAkAdau 1. gAtheyaM piNDavizuddhivRttau [gA0 2] dRzyate // 2. je dosA-saM0pra0 // 3. miliya-saM0pra0 // 4. pAuaraNa-iti paJcavastuke // 5. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 11 pR0 396 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAdoSA:47-zlo0 93 // ] [529 kiyadbhAgabhikSAdAnabuddhyA katipayataNDulAdhikaprakSepeNa nivRttamoghauddezikam , etacca prAyo durbhikSApagame kasyaciddhanina evaM vikalpa utpadyate -yadasmin durbhikSe kathamapi jIvitAH smaH tIdAnIM nityaM kiyanmAnaM dIyate iti puNyopArjanabuddhyA yAvadarthikAnAmarthamadhikatarapAkArambhe bhavati, tatraitAvatsvArthametAvacca dAnArthamiti vibhAgakaraNAbhAvAt , kalpitadinAdUrdhvaM caitacchuddham / ___vibhAgauddezikaM tu vIvAhAdau yaduddharitaM tatpRthakkRtvA dAnAya kalpitaM sadbhavati, tatra svasattAyA uttArya dAnArthaM pRthakkaraNAt , tacca tridhA -uddiSTa 1 kRta 2 karma 3 bhedAt , tatra svArthaniSpannaudanAdeH saMkhaNDyAdAvuddharitasya bhikSUNAM dAnAya pRthakkalpitamuddiSTauddezikam / 1, yatpunaruddharitamodanAdi bhikSAdAnAya dadhyAdinA mizrIkRtaM tat kRtaudezikam 2, yacca vivAhAdAvuddharitaM modakacUrNAdi bhikSAcarANAM dAnAya guDapAkAdinA punarmodakatayA baddhaM tat kamauddezikam 3 / ekaikaM punazcaturddhA -uddeza 1 samuddezA2''deza3samAdezabhedAt , tatra samastArthinAM kRte kalpitamuddezaH 1, carakAdipAkhaNDikAnAmarthaM samuddezaH 2, nirgranthazAkyatApasagairikA''jIvikAnAM zramaNAnAM kRte cAdezAkhyam 3, nirgranthAnAM sAdhUnAM kRte tu samAdezAkhyam 4 iti, yataH - "jAvaMtiamuddesaM, pAsaMDINaM bhave samuddesaM / samaNANaM AesaM, NiggaMthANaM samAesaM" ||1||[pi.ni./230] iti / sarvasaGkhyAyA vibhAgauddezikaM dvAdazavidhaM ekaM caughaudezikamiti trayodazavidhametadbhavati 1, atrAyaM vivekaH -yatprathamata eva sAdhvarthaM niSpAditaM tadAdhAkarma, yatpunaH prathamaM svArthaM niSpAditaM tasya sAdhvarthaM punaH saMskAra auddezikam 2 / tathA AdhArmikAvayavasammizraM zuddhamapi yat tatpUtikarma, azucidravyamivAzucidravyasammizram , tena AdhArmikAdyavayavalezenApi saMmizrAH sthAlIcaTukakaroTikAdayo'pi heyAH 3 / tathA mizreNa -svanimittasAdhvAdinimittarUpeNa jAtaM pAkAdi mizrajAtam , svArthaM sAdhvAdyarthaM cAdita eva niSpAditamityarthaH, tacca yAvadarthikamizraM 1 pAkhaNDimizraM 2 sAdhumizra ceti 3 tridhA, zramaNAnAM pAkhaNDiSvantarbhAvavivakSaNAt zramaNamizraM pRthak noktam 4 / tathA sthApyate -sAdhunimittaM kiyantaM kAlaM nidhIyate iti sthApanA, yadvA sthApanaM - sAdhubhyo deyamidamiti buddhyA deyavastunaH kiyatkAlaM vyavasthApanaM sthApanA, tadyogAddeyamapi sthApanA, sA ca svasthAne parasthAne ceti dvividhA, tatra bhaktasya svasthAnaM cullyAdi, parasthAnaM D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530] _ [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH chabbakAdi, ekaikApi dvidhA -anantarA paramparA ceti, tatrAdyA ghRtAdisambandhinI paryAyAntarAsambhavAt , iyaM cotkarSato dezonapUrvakoTiM yAvadbhavatIti cirAkhyApi, dravyasthitiM yAvadavasthAnAt , paramparA ca kSIradadhimrakSaNAdInAm , vikArasambhavAt teSAm , kSIrasya taddine tvAdyaiva, tathA gRhatrayAt parato sAdhunimittaM hastagatApi bhikSA sthApanaiva, paGktisthitagRhatrayamadhye tu ekasmin viharato dvayostu dvitIyasAdhorupayogasambhavAditvarI, iyaM kalpyA 5 / ___ tathA kAlAntarabhAvino vivAhAderidAnI saMnihitAH sAdhavaH santi teSAmapyupayogo bhavatviti buddhyA idAnImeva karaNaM samayaparibhASayA prAbhRtikA, sannikRSTasya vivAhAdeH kAlAntare sAdhusamAgamaM saMcintyotkarSaNaM vA, iyaM ca bAdarA, sUkSmA tu karttanAdivyagrA kAcit maNDakAdiprArthanayA rudantaM bAlam AzvAsayati yaduta mA raudI:, samIpagRhAgato munirasmadgRhe AyAsyati tadA tadarthamutthitA'haM tavApi dAsyAmIti, tatazca sAdhAvAgate tasya bhikSAdAnAyotthitA bAlasyApi dadAtIti utSvaSkaNam , evaM bAlasya pumbhikAdikarttanaM yAvadvilambayantyapi sAdhusamAgame taddAnAyotthitA bAlakamapi dadAtIti avaSvaSkaNamiti, tatra ca svayogapravRttikAlAvadherut -UrdhvaM purataH SvaSkaNam -ArambhakaraNam utSvaSkaNam , tathA svayogapravRttikAlAvadherava -arvAk SvaSkaNam avaSvaSkaNamiti zabdArthaH 6 / yadandhakAravyavasthitasya cakSaraviSayatayA sAdhanAmakalpyatAM paribhAvya vahnipradIpamaNyAdinA bhittyapanayanena vA bahirniSkAzya dravyadhAraNena vA prakaTakaraNaM tatprAduSkaraNam , idaM ca dvidhA -deyavastunaH prakAzanena, gRhAntarvattinyAzcalyA bahiSkaraNena ca 7 / ____ yatsAdhvarthaM mUlyena krIyate tat krItam , taccaturddhA-svadravya 1 svabhAva 2 paradravya 3 parabhAvakrIta4bhedAt , tatra gRhiNo'rpitena cUrNaguTikAdinA sAdhuryallabhate tat svadravyakrItam 1, bhaktAdyarthaM dharmakathAkhyAnaM tena yadavAptaM tat svabhAvakrItam 2, gRhastha: sacittAcittamizrabhedadravyeNa sAdhvarthaM krItvA datte tat paradravyakrItam 3, sAdhubhakto maGkhagAyanAdiH svavijJAnena raJjitAjjanAdyAcitvA yad datte tat parabhAvakrItam 4, 8) yatsAdhvarthamannAdi vastu ucchinnamAnIyate tat prAmityakam , tacca laukikalokottarabhedAd dvividham , tatra gRhasthenocchinnamAnIya sAdhubhyo dattaM laukikam , sAdhubhirmitha evAnyArpaNabuddhyA vastrAdikamuddhAre gRhyamANaM lokottaram 9 / svadravyaM ghRtAdi durgandhaM dattvA paradravyaM sugandhighRtAdyeva gRhItvA yad dIyate tatparivartitam , idamapi prAgvad dvividham 10 / 1. C.P. | nyAstu yA (vastUnAM) bahi0 mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udgamadoSA:- zlo0 93 // ] [531 ___ gRhagrAmAdeH sAdhvarthaM yatsammukhamAnItaM tadabhyAhRtam , tacca pragaTaM paraiqhatam , channaM ca parairalakSyam , tathA''cIrNAnAcIrNAdi bahuvidham , AcIrNaM punarutkRSTaM kSetrato hastazatAbhyantarAdAnItam , gRhatastu gRhatrayAt , taukasmin bhikSAgrAhiNa itarayoIyostu dvitIyasAdhordAyakAzritazuddhayavalokane upayogasambhavAt , itvarasthApanAyAM kAlasya vivakSA atra tu kSetrasyeti bhedaH 11 // kutapAdisthasya ghRtAderdAnArthaM yanmRttikAdyapanayanaM tadudbhinnam 12 / yanmAlAtaH zikkakAderapahRtaM sAdhvarthamAnItaM tanmAlApahRtam , taccodhiubhayatiryagmAlApahRtabhedAccaturddhA -tatroparisthitaM candrazAlAsikkakAdistham 1 adhaHsthitaM bhUmigRhAdistham 2 ubhayasthitaM kumbhIkoSThikAdisthaM pANryutpATanAbAhuprasAraNAcca 3 tiryasthitaM pRthivIgatakaSTaprApyAdhArastham 4, 13 / yadAcchidya parakIyaM haThAd gRhItvA datte tadAchedyam , tatsvAmiprabhucauralakSaNAcchedakabhedaistrividhaM, tatra svAmI rAjA, prabhurgRhapatiH 14 / yadgoSThIbhaktAdi sarvairadattamananumataM vA ekaH kazcit sAdhubhyo datte tadanisRSTam , tacca sAdhAraNacollagajaDAnisRSTabhedAt trividham , tatra sAdhAraNaM bahusvAmikam 1, collaka: svAmyAdinA sevakAdInAmekatra kSetrAdau prasAdIkRtaM bhaktAdi tadviSayam dAnaM collakam 2, jaDDo hastI tatpiNDamadhyAd dattaM jaDDam 3, 15 / svArthamadhizrayaNe datte sati sAdhvAdisamAgamazravaNAt tadarthaM punaryo dhAnyAvApaH so'dhyavapUrakaH, sa ca yAvadarthika 1 pAkhaNDi-2 sAdhu 3 nimittabhedAt vidheti 16 / ____SoDazApyudgamadoSA uktAH, eteSu ca AdhAkarma 1 auddezike caramatrikaM pAkhaNDazramaNanirgranthaviSayaM samudezAdezasamAdezalakSaNaM karmabhedatrayam 4, tathA mizrajAtAdhyavapUrakayorantimadvikaM pAkhaNDiyativiSayalakSaNaM 8 AhArapUti: 9 bAdaraprAbhRtikA ceti 10 doSadazakamavizodhikoTi, na vizuddhyati zeSaM zuddhaM bhaktaM yasminnuGkte sati sA'vizodhiH, sA cAsau koTi: -bhedazceti samAsaH / uktaM ca - "ia kammaM uddesiatiamIsajjhoyaraMtimadugaM ca / AhArapUr3a bAyarapAhuDi avisohikoDi tti" ||1||[pi.vi./53] asyAzcAvayavena-zuSkasikthAdinA tathA takrAdinA lepena vallAdinA'lepena ca 1. dAnaM collakam-mu0 C. nAsti / / 2. tatpiNDamadhyAhRtaM jaDam C. nAsti / / 3. madvikaM dvayorapi pAkhaNDiyativiSayau dvau dvau 8-C.P. mUla / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH saMsRSTaM yacchuddhaM bhaktaM tasminnujjhite'pi akRtakalpatraye pAtre zuddhamapi bhaktaM parigRhyamANaM na zuddhaM bhavati / yataH - "tIi juaM pattaM pi hu, karIsanicchoDiaM kayatikappaM / kappai jaM tadavayavo, sahassaghAI visalavu vva" // 1 // [ pi.vi./54 ] iti / zeSAstu vizodhikoTirUpAH / uktaM ca '"uddesiaMmi navagaM, uvagaraNe jaM ca pUiaM hoi / jAvaMtiamIsagayaM, ajjhoarae a paDhamapayaM // 1 // [ pi.ni./395vR.] pariaTTie abhihaDe, ubbhinne mAlohaDe ia / acchijje aNisiTTe, pAoarakI apAmicce // 2 // [pi.ni./395vR.] suhumA pAhuDiAvi a, ThaviagapiMDo a jo bhave duviho / savvo vi esa rAsI visohikoDI muNeavvo" // 3 // [ pi.ni./395vR.] eSAmavizuddhakoTyaMze uddhRte zeSabhaktasya zuddhatA bhavati / yataH - "sesA visohikoDI, tadavayavaM jaM jahiM jahApaDiaM / asaDho pAsa taM citra, tao tayA uddhare sammaM // 1 // [ pi.vi. / 55 ] iti avizodhikoTyaMzatyajanaM cAsaMstaraNe, saMstaraNe tu zuddhamazuddhaM ca sarvamapi tyajanti, ghRtAdau durlabhadravye tu avizuddhamAtrameva tyajanti na tu sarvamiti vivekaH / yaduktaM piNDaniryuktau - "taM ceva asaMtharaNe, saMtharaNe savvamavi vigiMciti / dullahadavve asaDhA, tattiamittaM cia cayaMti" // 1 // [ pi.vi./56 ] iti / utpAdanAdoSA api SoDaza / yathA - "dhAI 1 dUI 2 nimitte 3, AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / ko 7 mA 8 mAyA 9, lohe 10 a havaMti dasa ee // 1 // [ pi.ni. 408, pra.sA.566 ] puvviMpacchA saMthava 11 vijjA 12 maMte a 13 cunna 14 joge a 15 / uppAyaNAi dosA, solasame mUlakamme a 16" // 2 // [ pi.ni. 409, pra. sA. 567 ] bAlasya kSIra-majjana-maNDana- krIDanA -'GkAropaNakarmakAriNyaH paJca dhAtryaH, etAsAM karma bhikSArthaM kurvato munerdhAtrIpiNDaH 1 / mithaH saMdezakathanaM dUtItvam, tatkurvato bhikSArthaM dUtIpiNDaH 2 atItAnAgatavarttamAnakAleSu lAbhAdikathanaM nimittam, tadbhikSArthaM kurvato nimitta piNDaH 3 | D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udgamadoSA:- zlo0 93 // ] [533 jAti-kula-gaNa-karma-zilpAdipradhAnebhya Atmanastat tadguNatvAropaNaM bhikSArthamAjIvapiNDa: 4 / ___ zramaNa-brAhmaNa-kSapaNA-'tithi-zvAnAdibhaktAnAM purataH piNDArthamAtmAnaM tat tadbhaktaM darzayato vanIpakapiNDa: 5 / vamana-virecana-bastikarmAdi kArayato vaidyabhaiSajyAdi sUcayato vA piNDArthaM cikitsApiNDa: 6 / vidyAtapaHprabhAvajJApanaM rAjapUjAdikhyApanaM krodhaphaladarzanaM vA bhikSArthaM kurvataH krodhapiNDa: 7 / labdhiprazaMsottAnasya pareNotsAhitasyAvamatasya vA gRhasthAbhimAnamutpAdayato mAnapiNDa: 8 / nAnAveSabhASAparivarttanaM bhikSArthaM kurvato mAyApiNDa: 9 / atilobhAt bhikSArthaM bahu paryaTato lobhapiNDa: 10 / pUrvasaMstavaM jananIjanakAdidvAreNa, pazcAtsaMstavaM zvazrUzvazurAdidvAreNAtmaparicayAnurUpaM sambandhaM bhikSArthaM ghaTayataH pUrvapazcAtsaMstavapiNDa: 11 // vidyAM mantraM cUrNaM yogaM ca bhikSArthaM prayuJjAnasya catvAro'pi vidyAdipiNDAH, mantrajApahomAdisAdhyA strIdevatAdhiSThAnA vA vidyA 12 / pAThamAtrasiddhaH puruSAdhiSThAno vA mantraH 13 / cUrNAni nayanAJjanAdIni antardhAnAdiphalAni 14 / pAdapralepAdayaH saubhAgyadaurbhAgyakarAH yogAH 15 / garbhastambhana-garbhAdhAna-prasava-snapanaka-mUlarakSAbandhanAdi bhikSArthaM kurvato mUlakarmapiNDa: 16 / ityuktA utpAdanAdoSAH SoDaza / etaizcodgamotpAdanAdoSairadUSitaM piNDaM gaveSayatIti gvessnnaissnnaa| atha grahaNaiSaNA, tadoSAzca daza / taduktaM piNDavizuddhau - "ia vuttA suttAo, battIsa gavesaNesaNAdosA / gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te a ime // 1 // saMkia 1 makkhia 2 nikkhitta 3, pihia 4 sAharia5 dAyagu 6 mmisse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDia 10, esaNadosA dasa havaMti" // 2 // [piM.vi. 76-77, piNDaniyukti 520, pravacanasAro. 568 ] AdhAkarmAdizaGkAkaluSito yadannAdyAdatte tacchaGkitam , atra zaGkito grahaNe bhojane cetyAdikA caturbhaGgI, tatrAdyo grahaNakAle lajjAvazAdapRcchAyAm , bhojanakAle'pi zaGkAnapagame D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH bhavati 1 / grahaNe zaGkitaH kathaJcittadavagamAnniHzaGkitazca bhojane iti dvitIyaH 2 / ni:zaGkito grahaNe kuto'pi hetordoSAzaGkAyAM zaGkito bhojane ceti tRtIyaH 3 / ni:zaGkito grahaNe bhojane ceti turyaH 4 / teSu dvitIyaturyau zuddhau niHzaGkitabhojanAt, tatra codgamadoSaSoDazakaM mrakSaNAdyeSaNAnavakaM ceti paJcaviMzatInAM madhye yena doSeNa zaGkitaM bhavati taM doSamApnoti 1 / pRthivyudakavanaspatibhiH sacittairacittairapi madhvAdibhirgarhitairAzliSTaM yadannAdi tanmrakSitam, atra ca garhitadravyairgrakSitaM sarvathA'kalpyam, ghRtAdinA mrakSitaM tu lagnakITikAdiyatanAyAM kalpyamapi, atra hastapAtrakharaNTanaviSayA caturbhaGgI, turyo bhaGgaH zuddhaH, zeSeSu puraHkarmAdidoSasambhavAdazuddhatA, tatra puraHkarma bhaktadAnAt prAk yatinimittaM hastAdidhAvanam pazcAd dhAvanaM ca pazcAtkarmeti 2 " pRthavyudakatejovAyuvanaspatitraseSu yadannAdyacittamapi sthApitaM tannikSiptam, taccAnantaram [ vyavadhAnena paramparaM vastvantara] vyavadhAneneti SaTsvapi svayamabhyUhyam, tatra parampara nikSiptam sacittasaGghaTTaparihAreNa yatanayA grAhyam, tejaskA paramparanikSiptasya grahaNe'yaM vizeSa: pravacanasAroddhAravRttAvuktaH - cullyupari vizAlamukhe sarvato mRttikayA liptAvakAze ca kaTAhe'ciraprakSipta ikSuraso'natyuSNo dIyamAnaH kalpyaH, mRdA liptatvAd dIyamAne kSurarasasya bindurna cullIsthavahnau patati, vizAlamukhatvAccodaJcanapiTharasya tatkarNe'laganAnna bhaGgaH, acirakSiptatvAcca nAtyuSNa iti dAturgrahItuzcAdahanamiti 3 / saccittena phalAdinA sthagitaM - pihitam, idamapyanantaraM paramparaM ca tatra paramparaM yatanayA grAhyam 4 / dAnAnucitaM sacitteSu pRthivyAdiSu acitteSu vA keSucit pAtreSu nikSipya tena riktIkRtapAtrakeNaiva bhaktaM dadataH saMhRtam, atra sacitte sacittaM saMhRtamityAdi caturbhaGgyAM turyaH zuddhaH 5 / 'dAyaga' tti bAla-vRddha - paNDaka - vepamAna- jvaritA - 'ndha - mattonmatta - karacaraNanigaDitapAdukArUDha-kaNDaka-peSaka - bharjaka - karttaka- loDhaka- vIGkhaka-piJjaka-halaka- vyAloDakabhojaka-SaTkAyavirAdhakA dAtRtvena pratiSiddhA, yA ca strI velAmAsavatI gRhItabAlA bAlavatsA vA ebhyo'nnAdi grahItuM sAdhorna kalpate, atrotsargApavAdAvanupadameva sphuTIbhaviSyataH 6 / deyadravyaM khaNDAdi sacittena dhAnyakaNAdinA mizraM dadata unmizram 7 deyadravyaM mizramacittatvenApariNamanAdapariNatam, tatsAmAnyato dravyabhAvAbhyAM dvidhA, ekaikaM punardvidhA, dAtRviSayaM gRhItRviSayaM ceti, tatra dravyarUpamapariNatam aprAsukameva, tacca dAtuH 1. P. I yA:- mu0 C. // 2. kalpam - P. C. II 3. koSTakAntargataH pAThaH C. pratau pArzvabhAge vartate // 4. pravacanasAroddhAre prathamakhaNDe 435 tamapatre draSTavyam // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNaiSaNAdoSAH-zlo0 93 // ] [535 sattAyAM vartamAnaM dAtRviSayaM grahItuH sattAyAM ca grahItRviSayam , bhAvApariNataM tu dvayordeyasvAminormadhyAdekasya dAnAdhyavasAyAbhAvAt yatervA sAdhusaGghATakamadhyAdekasya manasi zuddhaM pariNataM nAnyasyeti grahItRviSayaM bhAvato'pariNatam , etacca sAdhUnAmakalpyaMzaGkitatvAtkalahAdidoSasambhavAcca / iha dAtRbhAvApariNatasya sAdhAraNAnisRSTasya ca dAtRsamakSAsamakSakRto vizeSaH 8 / dadhi-kSIra-takra-tImanAdiliptam hastapAtrAdilepakAritvAdutsargata: sAdhubhirna grAhyam , alepakRdvallacanakAdyeva grAhyam , puSTakAraNe tulepakRdapi kalpate, yogazAstravRttau tuvasAdinA liptamityuktam / atra ca saMsRSTAsaMsRSTahastasaMsRSTAsaMsRSTamAtrakasAvazeSaniravazeSadeyadravyaizca tribhiH padairaSTau bhaGgAH / sthApanA yathA -tatra viSamabhaGgeSu gRhyate bhaktAdi, na sameSu , ayaM bhAvaH -saMsRSTayorasaMsRSTayorvApi hastamAtrayorna pazcAtkarmasambhavaH, kiM tarhi? dravyaniravazeSatApratiniyataH, sAvazeSe dravye tu punaH pariveSaNasambhavAnna pazcAtkarmasabhavaH, iti viSameSu kalpate 9 / saM0 ha0 saM0 mA0 sA0 dra 1 saM0 ha0 saM0 mA0 ni0 dra 2 saM0 ha0 saM0 mA0 sA0 dra 3 saM0 ha0 'saM mA0 ni0 dra 4 ' saM0 ha0 saM0 mA0 sA0 dra ' saM0 0 saM0 mA0 ni0 ' saM0 ha0 saM0 mA0 sA0 dra 7 ' saM0 ha0 saM0 mA0 ni0 dra 8 ghRtAdi chardayan yad dadAti tacchatim , chadyamAne ca ghRtAdau tatrasthasyAgantukasya vA jantormadhubindUdAharaNena virAdhanAsambhavAt 10 / ityuktA daza grahaNaiSaNAdoSAH / saMmilitAzca dvicatvAriMzad bhavanti iti / piNDavizuddhizca sapeNa bhaNyamAnA navasu koTISu antarbhavati, tAzcettham - na svayaM hanti na ca krINAti na ca pacati iti trayam evaM kAraNAnumatibhyAmapIti navabhivibhAgaiH sarvApi piNDavizuddhiH saMgRhyate / yaduktam - "piMDesaNA ya savvA, saMkhittA avataraD navasu koDIsuM / na haNai na kiNai na peyai karAvaNaaNumaIhiM vA" // 1 // [ da.vai./ni.240] evaM ca sakaladoSarahitaM piNDaM gRhNAtIti grahaNaiSaNA, iyaM caikAdazabhirdArairanugantavyA / tathA coktamoghaniryuktau - 1. P. / na-mu0 C. nAsti / / 2. P. / payaI-mu0 C. || or or mosw9. D:\new/d-3.pm53rd proof Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 ] "ThANe a 1 dAyae ceva 2, gamaNe 3 gahaNA 4 ''game 5 / patte 6 pariatta 7 paDie a 8 guruaM 9 tihA 10 bhAve 11" // 1 // [ o.ni./462] vyAkhyA-piNDagrahaNaM kurvatA sthAnatrayaM pariharaNIyam, tadyathA--AtmopaghAti 1 saMyamopaghAti 2 pravacanopaghAti ceti 3, tatrAdyaM gavAdisthAnam, tatra sthitena bhikSA na grAhyA, gavAdikRtopadravasambhavAdevamagre'pi doSA UhyAH, saMyamopaghAti ca sacittapRthivyAdi, athavA bhikSAdAtrI yatra sthitA'dha upari ca phalAdi saGghaTTayati tAdRg sthAnam, pravacanopaghAti ca nirddhamanAdyazucisthAnamiti 1 / tathA piNDagrahaNaM kurvatA dAtA parIkSaNIyaH yo'vyaktAdirUpo na bhavati / avyaktAdayastvime 'avvatta 1 apahu 2 there 3, paMDe 4 matte a 5 khittacitte a 6 / ditte 7 jakkhAiTThe 8, kara 9 caraNachinnaM 10 dha 11 Niale a 12 // 1 // [ o.ni./467] taddosa 13 guvviNI 14, bAlavaccha 15 kaMDaMti 16 pIsayajjaMtI 17 / kantaMtI 18 piMjaMtI 19, bhaiA dagamAiNo dosA" // 2 // [ o.ni./ 468 ] avyakto'STAnAM varSANAmadho bAlaH, sa yadyapi bhikSAM dadAti tathApi na gRhyate, taddhastAd grahaNe mAtrAdeH sarvaM muSitamityAdipradveSApatteH, evamagre'pi bhAvyam 1 / aprabhurbhRtakAdiH, tasmAdapi grahaNe pUrvokto doSa: 2 / sthaviraH saptativarSANAM matAntare ca SaSTivarSANAmuparivarttI tasya dadataH kampanena patanaM syAdityAdidoSaH 3 / paNDako napusaMkaH, tasmAd bhikSAgrahaNe kAmitvAt kSobhaNAdidoSaH 4 / mattaH surAdipAnI tasmAd grahaNe tadAliGganapAtrAdibhaJjanAdidoSAH 5 / kSiptacittaH cittavibhramI 6 / dipto mahAkAryakaraNenotkarSavAn 7| yakSAviSTaH pratItaH 8 / etebhyo'pi AliGganAdayo doSAH / chinnakarAd grahaNe'zucitvadeyapatanAdayo doSAH 9 / chinnacaraNAdapi patanAdiH 10 / andhAt SaTkAyavadhaH 11 / nigaDitAt tatpatanAdiH 12 / tathA taddosa'tti tvagdoSI kuSThI tasmAdazucitvaM kuSThasaGkramazca 13 / gurviNyA grahaNe tadutthAnopavezanAbhyAM garbhabAdhA 14 bAlavatsAyA bhUmau bAlasya mocane mAJjA (rjA) ryAdikRtopadravAdidoSAH 15 / kaNDayantyA grahaNe bIjasaGghaTTAdidoSAH 16 / peSayantI ca zilAyAM godhUmAdIn tasyAzcottiSThantyA hastadhAvanAdayo doSAH 17 | karttayantyA niSThIvanaliptau hastau tatprakSAlane ca puraH 44 [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH 1. kaMDaMta pIsabhajjaMtI- iti oghaniryuktau / " tathA piSantI godhUmAdi, tathA bharjayantI yavadhAnyAdi, tathA keSAJcitpATho bhuJjantI" iti oghaniyuktivRttau pa0 163 A // 2. piMSantI-iti oghaniryuktivRttau // 3. kRntantyAM - iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 1 pa0 443 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNaiSaNAyAM dvArANi -zlo0 93 // ] [537 karmAdidoSAH 18 / evaM piJjayantyAH 19 / etebhyo'vyaktAdipiJjayantIparyantebhyo bhikSA na grAhyA / atrApavAdamAha-'bhaia'tti etebhyo grahaNe vikalpanA karttavyA, natvekAntena niSedhaH, 'dagamAiNo dosa'tti eteSu dAtRSu AcamanodakaprojjhanAdidoSAH syuste ca bhAvitA eva, atha bhajanA yathA bAlena bhikSAmAtraM dIyamAnaM gRhapatisaMdiSTena vA tatpratyakSaM prabhUtamapi gRhyate ityavyakte yatanA 1, aprabhAvapyevam 2, sthavireNa ca pareNa dhRtena dIyamAnaM gRhyate 3, apratisevinazca paNDakAd gRhyate 4, mattazca yadi zrAddho bhavati alpasAgarikazca tadA taddhastAd gRhyate 5, kSiptacittadIptayakSAviSTA api yadi sAdhuvAsanAvantastadA tebhyo'pi grAhyam 6-8, karacchinnAdalpasAgArikAd gRhyate 9, caraNacchinnAttUpaviSTAdalpasAgArikAcca gRhyate 10, anyenAkRSTAccAndhAd gRhyate 11, pariSvaSkituM zakyAnnigaDitAd gRhyate 12, agalatkAyAcca kuSThino'pi gRhyate 13, gurviNyAzca mAsASTakaM yAvatsthavirakalpikA: gRhNanti, na tu velAmAsAdUrdhvam , jinakalpikAdayastu nirapavAdA garbhotpatterevArabhya na gRhNanti 14, tathA sthavirakalpikAH stanopajIvibAlayuktabAlavatsAyA hastAnna gRhNanti, jinakalpikAdayastu yAvadbAlastAvadvAlavatsAM pariharanti 15, kaNDayantyAzca haste muzalamutkSiptam bhavati, atrAntare sAdhurAgato'pratyapAye sthAne muzalaM sthApayitvA dadatyA gRhyate 16, acetanaM peSayantyAzcApi gRhyate, yadi sacittaM pUrvaM prakSiptam tat piSTam , anyadadyApi na prakSipyate, sAdhuzca tatrAvasare prAptastatastasyA gRhyate ityarthaH evaM bharjayantyAmapi yatanA bhuJjAnAyA api hastAd gRhyate yadyadyApi na viTTAlayati bhAjanagRhItaM bhaktamiti 17, sthUlaM karttayantyAzca hastAd gRhyate tatkarttane niSThIvanalepAbhAvAt 18, loTayantyAzcApi peSayantIva yatanA 19, piJjayantyA api hastAd gRhyate, yadyasau azaucavAdinI bhavati, tasyA hastaprakSAlanAbhAvAt 20 / ityukto dAtRviSayo'pavAdaH 2 / atha mUladvAragAthoktaM gamanadvAram , tatra gamanaM bhikSAgrahaNArthaM dAturabhyantarapravezaH, tacca sAdhunA nirIkSaNIyam , yato'yatanayA gamanaM kurvan dAtA bhuvi SaDapi kAyAn upari vRkSazAkhAdIn tiryag bAlAdIn saMghaTTayatIti sAdhoH saMyamavirAdhanA, dAtuzca sarpAdidazanenAtmavirAdhanA bhavatIti tasmAd bhikSA nA grAhyA 3 / tathA grahaNaM-grahaNasthAnaM yasmAt sthAnAt bhikSA dAtrA dAnArthaM gRhyate tat sAdhunA nirIkSaNIyam , yadi ca nIcairiNa vA pihitakapATena vA dAtRzarIrAdiruddhadvAreNa vA D:\new/d-3.pm53rd proof Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH bhikSAgrahaNasthAnaM na draSTuM zakyaM tadotsargato bhikSA na grAhyA, apavAdatastu grahaNasthAne'dRSTe sthavirakalpikaH zrotrAdIndriyairupayuGkte, tatra ca hastasya pAtrasya vA dhAvane jalasya phalaphalitizabdaM zRNoti, gandhena ca kuliGgasya trIndriyAdermardanaM jAnAti, yatra gandhastatra raso'pIti rasena jAnAti, sparzanenodakabindulaganAjjAnAti, cakSuSA tu gamanAgamane prAptasya ca dravyasya bhAjanasya hastasya vA mA bhUdudakasaMspRSTaM iti jAnAti, tatazca puraH karmAdizaGkA'bhAve gRhNAti 4 / tathA AgamanaM bhikSA gRhItvA sAdhvabhimukhaM dAturgRhAbhyantarAnnirgamastadapi nirIkSaNIyam, atrApi gamanavat jJeyam 5 / tathA prApta iti--prAptasya gRhiNo hasta udakArdo na veti nirIkSyam athavA pAtraMgRhisambandhibhAjanam UrdhvamadhaH pArzvatazca nirIkSyam, athavA pAtraM - bhikSAdravyaM tannirIkSyaM saMsaktam na veti / atra ca vatsasnuSAdRSTAntaH 6 / tathA 'pariatte'tti parAvRttamadhomukhaM kRtaM gRhasthabhAjanaM nirIkSyam, yadi udakAryaM trasayuktaM vA syAt tadA tena na grAhyam 7| tathA 'paDia'tti patitaH pAtre piNDo nirUpaNIyaH kiM kUrakhATTa iva svAbhAvika: ? kiM vA saktumudgapiNDa iva kRtrimaH ?, yadi kRtrimaM piNDaM modakAdi sphoTayitvA na nirUpayati tadA saMyamAtmavirAdhanA bhavati, madhye bhUSaNAdisambhavAt 8| tathA 'gurua'nti gRhasthabhAjanaM tatpidhAnaM vA gurutaraM bhavati tadA tadutkSepaNe nikSepaNe ca dAtuH kaTibhaGgaH patane ca pAdabhaGgo bhavatIti gurubhAjanena na grAhyam 9 / tathA 'tiha'tti tridhA ---grISma- hemanta - varSAbhedAt kAla:, dAtApi strIpuMnapuMsakabhedAt tridhA, tatra soSmA strI, madhyamaH puruSaH, zItalatanuzca napuMsakaH / tathA puraHkarma udakAryaM sasnigdhaM ceti pura:karmApi trividham, tatra pura:karma bhikSAdAnAt prAk prakSAlanAdi, udakAryaM galadvindubhAjanAdi, sasnigdhaM bindurahitamArdraM ceti, ekaikamapi sacittAcittamizrabhedAt trividham, tatra pura:karmodakArdrayostu na grahaNam, acittasasnigdhe ca grahaNameveti na prarUpaNA kAryA, prarUpaNA tu sacittamizrasasnigdhe haste kAryA, sA cettham - haste sasnigdhaM kiJcinmlAnaM kiJcidudvAnaM kiJcidanudvAnamiti prAyeNa trividham, tata ekaikazuSka bhAgavRddhyA pUrvAnupUrvyA ekaikazuSkabhAgahAnyA vA pazcAnupUrvyA grahaNaM karttavyam, ekaikabhAgavRddhistu nimnamunnataM nimnonnataM cetyaGgIkRtya saptadhA stryAdInAM karaM vibhajya karttavyA, tatra nimnamaGguliparvarekhA, unnatamaGguliparvANi, karatalaM ca nimnonnatam, yadA ca haste unnatasthAnAni udvAnAni tadA D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grahaNaiSaNAyAM dvArANi - zlo0 93 // ] [ 539 hastatalaM pramlAnaM bhavati, rekhAstvanudvAnAH, tatra zuSkahastasthAnAnAmekaikavRddhyA yathA yasmin kAle grahaNaM bhavati tathocyate / taruNyAH striya unnatasaptamaikabhAge pramlAne sati uSNakAle bhikSA gRhyate, yataH hastasya soSmatayA kAlasya coSNatayA yAvatonnatapradezaH zuSyati tAvatA nimnapradezAH sArdrA api acittA jAyante'taH kalpate bhikSAgrahaNam, hemante ca tasyA eva dvayoH saptamabhAgayoH zuSkayobhikSAgrahaNaM bhavati, varSAsu punastriSu bhAgeSu, madhyamAyAH striyo dvayorbhAgayorArabdhaM caturSu bhAgeSu saMnitiSThate, sthaviryAzca triSu bhAgeSu prArabdhaM paJcasu saMnitiSThate / evaM sAmAnyena trividhapuruSasya dvayorbhAgayorArabdhaM SaTsu bhAgeSu saMnitiSThate / tatra taruNasya grISmAdiSu krameNa dvitricaturSu bhAgeSu zuSkeSu grahaNam, madhyamasya tricatuSpaJcasu sthavirasya ca catuSpaJcaSaTsu iti / napuMsakasya punastribhAgeSu prArabdhaM saptabhAgeSu saMnitiSThate, tatra taruNasya grISmAdiSu kramAt tricatuSpaJcasu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM bhavati, madhyamasya catuSpaJcaSaTsu sthavirasya tu paJcaSaTsaptasu sarvasmin haste zuSke grahaNamityarthaH 10 / atha bhAvadvAraM--bhAvazcAdhyavasAyaH, sa cAhAragrahe'prazasto na kAryaH, prazastazca kaaryH| tatrAprazasto bhAvastasya bhavati yo varNabalAdinimittamAhAraM gRhNAti, natvAcAryabAlavRddhaglAnAdyartham, yastu AcAryAdyarthaM gRhNAti sa jJAnAdibhAgI mahAbhAga ucyate 11 / iti vicAritaikAdazabhidvArairgrahaNaiSaNA / sA ca piNDaviSayA pAnaviSayA ca pratyekaM saptavidhA bhavati, tadyathA - asaMsRSTA saMsRSTA uddhRtA alpalepA avagRhItA pragRhItA ujjhitadharmA ceti / yataH - 44 "saMsaTTa 1 masaMsaTTA 2, uddhaDa 3 taha appaleviyA 4 ceva / uggahiA 5 paggahiA 6, ujjhiadhammA 7 u sattamiA " // 1 // [ pra.sA./739] etAH sapta piNDaiSaNAH, piNDasya - bhaktasyaiSaNAH - grahaNaprakArAH, tatrAsaMsRSTo hasto'saMsRSTaM ca mAtraM dravyaM punaH sAvazeSaM niravazeSaM vetyasaMsRSTA bhikSA, tatra niravazeSe pazcAtkarmasaMbhave'pi gacchasya bAlAdyAkulatvAt tanniSedho nAsti, ata eva sUtre taccintA na kRtA 1 / tathA saMsRSTo hasto mAtramapi saMsRSTamiti saMsRSTA bhikSA, atra ca saMsRSTA - saMsRSTasAvazeSairdravyairaSTau bhaGgAsteSu cASTamo bhaGgaH saMsRSTo hastaH pAtraM ca sAvazeSaM dravyamityeSa gacchanirgatAnAmapi kalpate, zeSAstu gacchAntargatAnAM sUtrArthahAnyAdikaM kAraNamAzritya kalpanta iti 2 / tathA svavyApAreNa mUlabhAjanAdbhAjanAntare bhaktamuddhRtam, tacca sAdhorgRhNata uddhRtA bhikSA bhavati 3 | tathA'lpalepA -vallacanakAdi alpazabdasyAbhAvaparatvAdalepA nIrasetyarthaH, yadvA stoko lepaH pazcAtkarmAdijanitaH karmabandho yasyAM sA alpalepA, tathA cAcArAGgam - D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "assiM khalu paDiggahiaMsi appe pacchAkamme appe pajjavajAe'' [ 2 / 1 / 62 ] tti atra ca pRthukAdirgRhItaH, tathA cAlpaM paryAyajAtam alpaM tuSAdi tyajanIyamityarthaH / / tathA bhojanasamaye zarAvAdiSu nikSiptaM bhoktukAmasya DhaukitaM tadgRhNato yaterava gRhItA bhikSA 5 / tathA bhojanasamaye bhoktumupaviSTAya pariveSituM pariveSakeNa sthAlyAderuddhRtya caTTakAdinA utkSiptaM pareNa ca na gRhItaM pravrajitAya ca dApitaM yadvA bhoktrA svayaM bhoktuM svakareNa yad gRhItamazanAdi tad gRhNataH pragRhItA bhikSA 6 / tathA tyAgAha~ bhaktaM gRhNato yaterujjhitadharmA saptamI 7 / Asu ca saptasvapi saMsRSTAdyaSTabhaGgI bhaNanIyA, paraM caturthyAM nAnAtvam , tasyA alepatvAtsaMsRSTAdyabhAva iti sapta piNDaiSaNAH, piNDazabdenAtra bhaktamucyate / pAnaiSaNAnAM pRthakkathanAt tA apItthameva, navaraM caturthyAM bhedaH, sauvIrAvazrAvaNoSNodakatandulodakAdi alepakRt , zeSamikSurasadrAkSApAnAmlikAdi tu lepakRditi / yaduktam - "pANesaNA vi evaM, navari cautthIi hoi nANattaM / sovIrAyAmAI, jala'levADaMti samao tti" ||1||[pr.saa./744] uktajalAbhAve ca varNAntarAdiprAptam prAsukajalamapi grAhyam / taduktaM dinacaryAyAm - "giNhijja AranAlaM, ahavA dhovaNa tidNddukkaaliaN| vannaMtarADapattaM. phAsaasalilaM pitybhaave"||2||y.di./224] iti pAnaiSaNAH / evaMvidhazca zuddho'pi piNDa: zayyAtarasambandhI na grAhyaH, tatra zayyA -vasatistayA sAdhusamarpitayA taratIti zayyAtaro -vasatisvAmI, sa ca dvidhA -prabhuH prabhusaMdiSTazca, ekaiko'pi ekAnekabhedAd dvidhA, tathA caika: prabhurekaH prabhusaMdiSTaH 1, ekaH prabhuraneka: saMdiSTaH 2, aneka: prabhureka: saMdiSTaH 3, anekaH prabhuraneka: saMdiSTazca 4 iti caturbhaGgI bhavati, tatrotsargataH sarve'pi zayyAtarA dvAdazavidhapiNDagrahaNe vAH, apavAdatastu asaMstaraNe pratidinamekaiko varvyaH / yataH - "sAgAria saMdivo egamaNege caukkabhayaNA u| egamaNege vajjA Negesu a ThAvae egaM" // 1 // [nizIthabhASye 1145, bRhatkalpabhASye 3526, pravacanasAroddhAre 801] iti / dvAdazavidhastu azana 1 pAna 2 khAdima 3 svAdima 4 pAdaproJchana 5 vastra 6 pAtra 7 kambala 8 sUcI 9 churikA 10 karNazodhana 11 nakharadanikA 12 lakSaNaH / yataH 1. samayu tti- iti pravacanasAroddhAre // 2. Dhe-iti pravacanasAroddhAre // 3. "gA-iti prvcnsaaroddhaare|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piNDavizuddhiH, zayyAtarasvarUpam - zlo0 93 // ] tRNaDagalAdizca zayyAtarasyApi kalpate / taduktam - - "asaNAIA cauro, pAuMchaNavatthapattakaMbalayaM / sUI churi kannasohaNa naharaNiA sAgariapiMDo" // 1 // [ ya.di./186 ] iti / [ 541 "taNaDagalachAramallagasijjAsaMthArapIDhalevAI | sijjAyarapiMDo so, na hoi seho vi sovahio " // 1 // [ bRhatkalpabhA0 3535, nizIthabhA0 1154, yatidinacaryA 187] iti / sArthAdivazAccaikatra suptvA'nyatra pratikrAmanti tadA dvayorapi svAminau zayyAtarau staH, yadA ca sakalAM rAtri jAgaritvA sArthavazAccaurAdibhayAdvA'nyatra gatvA pratikrAmanti tadA mUlavasatisvAmI zayyAtaro bhavatIti vivekaH / yadyapi ca vasatisvAmI sAdhUnAM vasatiM dattvA dUradezAntaraM gatastathApi zayyAtaraH sa eva bhavati nAnyaH / taduktam'"dAUNa gehaM tu saMbhajja(putta ) dAro, vANijjamAIhi u kAraNehiM / taM ceva annaM ca vaijja desa, sijjAyaro tattha sa eva hoi" // 1 // [ nizIthabhASye 1193, pravacanasAroddhAre 804] iti / kiJca -liGgamAtrasthaH zayyAtarapiNDaM tyajatu mA vA, paraM cAritriNa iva tasyApi zayyAtaraM sAdhustu varjayatyeva / taduktam - "liMgatthassa vi vajjo, taM pariharatu va bhuMjao vA vi / - attavirasAvaNo tattha diTTaMto" // 1 // [ pra.sA./805 ] iti / kAlamAnaM ca -asyA ahorAtraM paratastvazayyAtaro bhavati, yaduktam -"pucche vajjejja'horattaM'' [ ] ti, glAnatvAdigADhakAraNe tu zayyAtarapiNDo'pi gRhyate / tathA coktaM pravacanasAroddhAravRttau - 44 'anAgADhe glAnatve vAratrayaM hiNDane'pi glAnayogyadravyAprAptau tatpiNDo gRhyate, AgADhe tu zIghramapi, tathA zayyAtareNAtyAgraheNa nimantrite sakRd gRhItvA punaH prasaGgAnnivAryate, tathA AcAryAdiprAyogye kSIrAdidravye'nyatra durlabhe tathA'zive'vamaudarye rAjacaurAdibhaye vA tatpiNDo gRhyate " [ pra.sA./808vR.] iti / 1. saputta' iti pravacanasAroddhAre / 2. o - iti pravacanasAroddhAre || 3. vutthe - iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 0 55 // 4 dvitIyakhaNDe 56 tamapatre draSTavyam // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ] tathA rAjapiNDastvaSTavidho varjyaH / yataH - 44 'asaNAIA cauro, pAuMchaNavatthapattakaMbalayaM / puracchimANa vajjo, aTThaviho rAyapiMDo u" // 1 // [ ya.di. / 190 ] iti / evaM cAhArazuddhau sAdhUnAM nityamupavAsa eva / yaduktam - '"niravajajjAhAreNaM, sAhUNaM niccameva uvavAso / desUNapuvvakoDiM, pAlayaMtANa sAmannaM" // 1 // [ ya.di./182 ] iti / zramaNadharme cAhArazuddhiratIva durlabheti tatra yatanIyam / yataH - 44 'AhAre khalu suddhI, dulahA samaNANa samaNadhammaMmI / vavahAre puNa suddhI, gihidhamme dukkarA bhaNiA" // 1 // [ ya.di./180 ] iti / athaivaM vizuddhaM piNDaM gRhItvA tribhiH kAraNaistatra bahirapi prathamAlikAM karotItyAjJA, kAraNAni coSNakAlaH saGghATako'sahiSNuH kSapakazceti / yataH -"saGghATako sahiSNuH kSapakazca" [ ] iti, yataH - "purise kAle khavage, paDhamAlia tIsu ThANesu" [ oghani. 250 ] tti, tatra cAyaM vidhiH - aprAptAyAM bhikSAvelAyAM paryuSitAnnaM gRhItvA jaghanyatastribhirutkarSatazca paJcabhiH kavalaibhikSAbhirvA'nyapAtre ekakare vA kRtvaikAnte prathamAlayati, gurvarthaM tu ekasmin mAtrake bhaktaM dvitIye ca saMsaktapAnakaM pUrvameva pRthak kuryAditi / tatrApi kSetrAdyatikrAntAdidUSaNarahitameva bhoktavyam, na punastaddoSarahitam, tasya yatInAmakalpyatvAt / yaduktam - [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH "jamaNuggae raviMmi, atAvakkhittaMmi gahia asaNAi / kappai na tamuvabhuttuM khittAIaM ti samao tti // 1 // [ pra.sA./811 ] asaNAI kappar3a, kosadugabdhaMtarAu ANeuM / parao ANijjaMtaM, maggAIaM ti tamakappaM // 2 // [ pra.sA./812] paDhamappaharANIaM, asaNAi jaINa kappaI bhuttuM / jAva tijA uDUM, tamakappaM kAlaikkaMtaM" // 3 // [ pra.sA./813] iti pratipAditA piNDavizuddhiH, dravarUpaM ca jalamapi samayabhASayA piNDa eva / yaduktam - " piMDo deho bhannai, tassa ya'vaTTaMbhakAraNaM davvaM / egamaNegaM piMDaM, samayapasiddhaM viANAhi" // 1 // [ ya.di./185 ] tti iti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof 1. P. C. yati0 / hi mu0 // 2. khamaNe - iti oghaniryuktau / 'khavaNatti kadAcitkSapako bhavati kadAcidakSapako vA' iti tatraiva vRttau // 3. me mA) mu0 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayyAvizuddhiH-zlo0 93 // ] [543 __ atha zayyAvizuddhiH pradarzyate-sA ca vizuddhirdvidhA-mUlaguNairuttaraguNaizceti, tatra pRSThavaMzo gRhasaMbandhI madhyavalakaH dvau mUladhAraNau tiryaksthApitapRSThavaMzasyAdhArAvityarthaH catasro mUlavelayaH caturpu pArzveSu ubhayordhAraNayorubhayato dvidvivelisambhavAt , ete ca vasateH sapta mUlaguNAstairgRhasthena svArthakRtaiH sadbhirvasatirmUlaguNairvizuddhA bhavati / yaduktam - "piTThIvaMso do dhAraNAo, cattAri muulveliio| mUlaguNehi visuddhA, sAhUNa ahAgaDA vasahI" // 1 // [pa.va. 707, pra.sA. 871, tulA-bRha.ka.bhA. 582, ya.di. 191] iti / uttaraguNAzca-mUlottaraguNA uttarottaraguNAzceti dvividhAH, tatropari tiryaggatA vaMzAstaduparitanaM kaTAdibhiH samantataH pArvANAmAcchAdanaM kambikAbandhanaM darbhAdicchAdanaM limpanaM dvArakaraNaM bhUmIsamIkaraNaM ceti sapta mUlottaraguNAstaizca svArthaM kRtairmUlottaraguNavizuddhA bhavati / taduktam - "vaMsagakaDaNukkaMbaNa, chAyaNalevaNaduvArabhUmI a| parikammavippamukkA, esA malattaragaNesa" // 1 // _[pa.va. 708, pra.sA. 872, ya.di. 192, tulA bR.ka.bhA. 583] ete caturdazApyavizodhikoTi:, uttarottaraguNAstu vizodhikoTiste ca dhUmitadhUpitavAsitoDyotitabalikRtAvattasiktasaMsRSTarUpAH, tatra dhUmitA khaTyAdinA dhavalIkRtA, dhUpitA'gurvAdibhiH, vAsitA puSpAdibhiH, uddyotitA pradIpajAlikAdibhiH, balikRtA kUrAdimocanaiH, avattA chagaNalepanAdinA, siktA kevalodakena, saMsRSTA saMmArjanyA pramArjitA, etairuttarottaraguNaiH saMyatanimittaM kRtairvizodhikoTiM gatA vasatiH / yataH "dUmiadhUmiavAsia, ujjoia balikaDA avattA ya / sittA saMsaTThA vi a visohikoDiM gayA vasahI" // 1 // __[pa.va. 709, pra.sA.873, ya.di. 193] iti / evaM coktadoSarahitAM strIpazupaNDakavarjitAM ca vasati seveteti tAtparyam , uktaM ca 1. degdhAriNyau-iti pravacanasAroddhAraTIkAyAm bhA0 2 pa0 107 // 2. paTThI0 iti paJcavastukapravacanasAroddhArayoH // 3. esA u-iti pnycvstuke| esA hu-iti pravacanasAroddhAre // 4. 'dUmiyA nAma sukumAralepanena komalIkRtakuDyA khaTikayA dhavalIkRtakuDyA ca' iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 pa0 108 // 5. sammRSTA-iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 pa0 108 / / 6. degdhUviadeg iti pravacanasAroddhAre / / 7. saMmaTTA-iti pravacanasAroddhAre / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: "mUluttaraguNasuddhaM, thIpasupaNDagavivajjiaM vasahiM / sevijja savvakAlaM, vivajjae huMti dosA u" // 1 // __ [pa.va. 706, pra.sA. 874, ya.di. 194] iti / etadanusAreNa ca catuHzAlAdiSvapi mUlottaraguNavibhAgo vijJeyaH, tadapekSayA'tra mUlottaraguNavibhAgA'bhaNanaM tu svAdhyAyavyAkSepaparihArArtham , sAdhUnAM prAyo grAmAdiSveva vAsasya sambhavAt , tatra ca vasateH pRSThavaMzAdiyuktAyA eva sattvAt tAdRzavasatInAM sAkSAda bhaNanamiti / uktaM ca - "cAussAlAIe, viNNeo evameva u vibhaago| iha mUlAiguNANaM, sakkhA puNa suNa na jaM bhaNio ||1||[p.v./710] viharaMtANa ya pAyaM, samattakajjANa jeNa gAmesu / vAso tesu a vasahI, piTThAijuA ao tAsiM" // 2 // [ pa.va./711] iti / IdRzI ca nirdoSApi vasatirnagaragrAmAdikSetraM vAmapAzvopaviSTaM pUrvAbhimukhaM dIrghAkRtAgrimaikapAdaM vRSabharUpaM buddhyA parikalpya tatprazastapradezeSu grAhyA / yataH - "nagarAgaesu ghippai, vasahI puvvAmuhaM Thavia vasahaM / vAmakaDIi niviTuM, dIhIkayaM aggimikkapayaM" ||1||[y.di.195, pra.sA.878 ] iti / aprazastapradezeSu tu du:khaM sampadyata iti te vAH / taduktam - "siMgakkhoDe kalaho, ThANaM puNa hoi neva calaNesuM / ahiThANi puTTharogo, pucchaMmi a pheDaNaM jANa // 1 // muhamUlaMmi a cArI, sire a kakue a pUasakkAro / khaMdhe piTThIi bharo, peTuMmi u dhAyao vsho''| [ogha.ni.bhA.76-77, bRha. 1494-1495, prava.879-880] "siMgakkhoDa'tti zRGgapradeze, 'cAritti bhojanasampattiH, 'bhara'tti bahusAdhusammardaH, 'vasaha'tti-vRSabhakalpanA, gRhItavasatinivAsiyatijana iti / vasatizca sAdhUnAM paramopakAriNIti taddAturapi mahAphalam / yataH"jo dei uvassayaM muNivarANa tavanANajogadhArINaM / teNaM diNNA vicchiNNapAyasayaNAsaNavikappA // 1 // [dA.mA.50, zrA.di./198] jaM tattha ThiANa bhave, savvesiM teNa tesimuvogo| rakkhaparipAlaNA vi a odinnA eva te savve // 2 // [ ] 1. tANaM-iti paJcavastuke pravacanasAroddhAravRttau [bhA0 25, 109] ca / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastravizuddhiH -zlo0 93 // ] [545 sIAyavacorANaM, daMsANaM taha ya vAlamasagANaM / rakkhaMto muNivasahe, suralogasuhaM smjjinni"||3||[ ]iti zayyAvizuddhiH / atha vastravizuddhirucyate, tatra vastramekendriyavikalendriyapaJcendriyAvayavaniSpannabhedAt tridhA, tatrAdyaM kArpAsAdikam , dvitIyaM kauzeyAdi, tRtIyaM tuurnnkaadi| ekaikaM punaryathAkRtAlpaparikarmabahuparikarmabhedAt tridhaa| tatra yathAkRtaM ekapaTTaM sIvanAdiparikarmarahitam , dvitIyamekavAraM khaNDayitvA sIvitam , tRtIyaM bahudhA khaNDayitvA sIvitam / eSUttarottarApekSayA pUrvaM pUrvaM zuddhamiti pUrvapUrvAbhAve'paramaparaM grAhyam / tadapi sAdhunimittaM krItAdi na bhavati tadA grAhyam / yaduktam - "jaM na tayaTThA kI, nea vuaM jaM na gahiamannesiM / AhaDapAmiccaM cia, kappae sAhuNA vatthaM" ||1||[pr.saa./849] tatra 'vuaMti antarbhUtaNyarthatvAt vAyitam , AhRtaM ca paragrAmAdibhyastanna grAhyam , haTTAdibhyo'pyAnItaM yatibhiradRSTaM yat tanna kalpaM(lpyaM), dRSTaM tu kalpate / tathA vastre'pi koTidvayaM jJeyam / tatra -mUlato yatyarthaM vAyanAdikaM vastrasyAvizodhikoTiH yatyarthaM prakSAlanAdi vizodhikoTiH, evaM ca vastraM kalpanIyaM jJAtaM tadA dvayorantayorgRhItvA sarvato nirIkSaNIyaM prAntabaddhagRhisatkamaNyAdisambhavAt , gRhasthasyApi darzanIyam , tatazca dRSTe vastre'JjanakhaJjanaliptAdivibhAgena zubhAzubhavipAko vicAryaH / tathA coktam - "aMjaNakhaMjaNakaddamalitto, mUsagabhakkhia aggidaDDo a| tunnia kuTTia pajjava, lIDho hoi vivAga suho'suho vA // 1 // navabhAgakae vatthe, cauro koNA ya dunni aMtA ya / do kannAvaTTIo, majjhe vatthassa egaM tu // 2 // cattAri devayA bhAgA, duve bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, ego puNa jANa rakkhaso // 3 // devasu uttamo lAbho, mANusesu a majjhimo / Asuresu a gelannaM, maraNaM jANa rakkhase" // 4 // [ bRha.2832,2831,2833,2834,ni.bhA.5087,6086,5088,5089 prava.850-3] 1. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 2 pa0 90 // 2. P. saMzo / khaNDitvA-mu0 C.P. mUla / / 3. / dvayostayo0 mu0 C. // 4. [kaddama]litto-mu0 / kaddamalitte-iti pravacanasAroddhAre / / 5. aggividaDDe-iti pravacanasArodvAre // 6. [lIDho]-mu0 / lIDhe iti pravacanasAroddhAre / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH evaM zubhAzubhavipAkaM vicArya zubhavipAkaM vastraM grAhyam, tacca mUlyato'STAdazarUpakalakSaNAnyUnaM graahym| uktaM ca paJcakalpabRhadbhASye - "UNagaaTThArasagaM, vatthaM puNa sAhuNo aNuNNAyaM / itto vairittaM puNa, nANuNNAyaM bhave vatthaM // 1 // [ pa.ka.bR./ 2066 ] iti / deva asura deva manuSya rAkSasa deva asura manuSya deva 2 rUpakapramANaM ca granthAntarAdavaseyamiti vastravizuddhiH / sthApanA - atha pAtravizuddhiH pradarzyate - tatra pAtramapi tumbaka - dArumaya-mRnmayabhedAt tridhA kalpyam, tadapyAdhAkarmAdidoSarahitaM cet / taduktaM dinacaryAyAm - "tuMbayadAruamaTTia-pattaM kammAidosaparisuddhaM / uttamamajjhajahannaM, jaINa bhaNiyaM jiNidehiM // 1 // [ ya.di./204] dArumayaM lAumayaM, ahavA gihijja maTTiAmaiaM / kaMsamayaM taMbamayaM, pattaM vajje akappaMti" // 2 // [ ya. di. / 205 ] tadapi lakSaNasaMyuktaM gRhyate, na tvalakSaNam / tathA coktamoghaniryuktau - [ pAyassa lakkhaNamalakkhaNaM ca bhujjo imaM viANittA / lakkhaNajuttassa guNA, dosA ya alakkhaNassa ime // 1 // ] [ o.ni./685 ] vaTTaM samacauraMsaM, hoi thiraM thAvaraM ca vaNNaM ca / huMDaM vAyAiddhaM, bhinnaM ca adhAraNijjAI" // 2 // [ o.ni./686 ] atra pUrvArddhena sulakSaNamaparArddhena cAlakSaNamuktam, tatra vRttaM vartulaM tadapi samaM sarvataH sadRk, tathA sthiraM supratiSThAnaM sthAvaraM ca na parakIyopaskaravad yAvatikam, varNyaM snigdham, evaMvidhaM grAhyam, huNDaM kvacinnimnaM kvacicconnatam, 'vAyAiddhaM' ceti akAlenaiva zuSkaM saGkucitaM valIbhRtam, tathA bhinnaM rAjIyutaM sacchidraM vA, etAni na dhAryante tyajyanta ityarthaH / sulakSaNasya phalamAha - " saMThiaMmi bhave lAbho, paTThA supaiTThie / nivvaNe kittimAroggaM, vaNNaDDe NANasaMpayA" // 1 // [ o.ni./687] 1. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH bhA02 pa0 48 // 2. L.P. C. / sthApanA mu0 nAsti // 3. itaH pUrvaM P. pratau taccedam-ityadhikam // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtravizuddhiH, lepavidhiH -zlo0 93 // ] [547 saMsthite -vRttacaturastre, nivraNe -nakhakSatAdirahite / athAlakSaNaphalamAha - "huMDe carittabhedo, sabalaMmi acittavibbhamaM jANa / duppae khIlasaMThANe, gaNe caraNe ca no ThANaM" ||1||[o.ni./688] 'sabale'tti kabura 'duppae'tti adhobhAge pratiSThAnarahite 'kIlasaMThANe'tti kIlakavaducce, evaMvidhe ca sati gacche cAritre ca nAvasthAnaM bhavati / "paumuppale akusalaM, savvaNe vaNamAdise / aMto bahiM ca daDemi, maraNaM tattha niddise" ||1||[o.ni./689] pAtrasyAdhaH padmotpalAkAre'kuzalaM bhavati, zeSaM sugamam / iti pAtravizuddhiH / lepaiSaNA ca pAtraiSaNayaiva gatArtheti na pRthagupadiSTA / yaduktamoghaniryuktau - "pAyaggahaNaMmi a desiaMmi, levesaNA vi khalu vuttA / tamhA u ANaNa liMpaNA ya pAyassa jayaNAe" ||1||[o.ni./375 ] tadvidhizcaivam - "duvihA ya huMti pAyA, junnA ya NavA ya je u lippaMti / junne dAeUNaM, liMpai pucchA ya iaresiM" ||1||[o.ni./377] navAni jIrNAnyapi ca pAtrANi gurum itarAnapi ca sAdhUn pRSTvA limpati, lepadAnaM ca pUrvAhNa kArya zIghram yathA zuSyate / lepagrahaNaM ca cIvaraguptazarAvasampuTaM kRtvA kAryam / yataH "puvvaNhe levadANaM, levaggahaNaM susaMvaraM kaauN| levassa ANaNA liMpaNA ya jayaNAvihiM vocchaM" ||1||[o.ni./379] sa cAyam-lepitumanA sAdhustasmin dine upavAsaM tadazaktastu vAsikabhaktaM karoti, tato lepArthaM vrajan pUrvaM guruvandanena guruM vandate, tato guruNA'nujJAtaH san bhaNati, lepaM grahISyAmi, bhavatAmapyastyarthaH ?, evaM zeSAnapi sAdhUn pRcchati, taizca sarvairyathA kArye ukte upayogakAryotsargaM kRtvA lepagrahaNAya zarAvaM lepAcchAdanAya ca rUtaM gRhNAti, yadA'sau vastrapAtraiSaNAyAM gItArtho bhavati, yadi ca na kalpikastadA gItArthasvIkRte te gRhItvA tasmiMzchAraM prakSipya yAti, yato lepe gRhIte sati cIramupari dattvA lepasya tato rUtaM upari bhUtiM trasaprANarakSArthaM dadAti / tato gantrIsamIpe gatvA tatprabhumanujJApya kaTukagandhajJAnArthaM ghrANopayogaM dattvA khaJjanaM gRhNAti, kaTukatailaniSpannazca lepo'sthiro 1. lepo sthiro-mu0 / 'jai kaDuteleNa makkhio tAhe na gheppai so athiro hoi' iti oghaniyuktivRttau pa0 140 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH bhavatIti na grAhyaH, gantrI ca haritabIjAdiSu yadyapratiSThatA bhavati, sampAtimasattvaizca sa pradezo vyApto na bhavati, yadi ca mahAvAto na vAti na patati ca dhUmikA tadA grAhyaH / so'pi mitaH na tvaparimitaH, gRhItvA ca vastreNAcchAdya chAreNa vA''kramya tatazcIvareNa zarAvaM baddhvA gurumUlamAgatya IryApathikIM pratikramya gurorAlocayati / tato darzayitvA nimantrya ca guruM svapAtraM lepayati / tadvidhizcaivam--adhomukhIkRtasya bhAjanasya kRtvopari cIraM tadupari ca rUtapaTalaM karoti, rUtopari ca lepaM prakSipyAGguSThapradezinImadhyamAbhiraGgulIbhirgRhNAti, gRhItvA ca ghanacIrapoTTalikAnirgatena leparasena pAtrakamAlimpati, ekaM dve trINi vA Alimpya ca aGgulyA masRNAni karoti, tAni caivaM limpati anyatpAtramutsaGge sthApayitvA'nyatpAtramaGgulyA masRNayati, evaM vArayA 2 ekaM dve vA sthApayet, anyaccAGke masRNayati, yadA punarekamevotkRSTalepena liptaM bhavet tadA rUDhe sati tasminneva dine raGgayitvA pAtrakamupoSitaH pAnakamAnayati athAsau glAnAdInAM vaiyAvRttyakaraH syAt tacca na rUDhaM glAnAdayazca sIdanti svayaM copoSitumazaktastato'bhaktArthikasAdhUnAM bhaktArthikAnAM vA'hiNDamAnAnAM liptaM pAtraM dattvA gRhItvA cAnyasatkamaliptapAtraM hiNDeta / yadyanyaH sAdhurevaMvidho nAsti svayamapi ca liptamAtraM bhaktapatadgraho mAtrakaM ceti pAtratrayaM na voDhuM zaktastadA kITakAdyupaghAtarakSArthaM pAtraM lepaliptAni ca ghaTTakacIvarazarAvANyanyacchAreNa guNDayitvA vijane ca muktvA hiNDate / anye ca sAdhavastadarthaM pAnakamAnayantIti lepagrahaNa - lepAnayana - pAtralepanayatanA / atha parikarmavidhirevam - liptapAtraM gomayacchAreNa guNDayitvA pAtrabandharajastrANAbhyAM ca pariveSTya mArjArAdyAkarSaNabhayAdadattvA ca pAtrabandhagranthim uSNe sthApayati, rAtrau cAtmasamIpe pratyupekSitaghaTakaNThAdau, teSAM ca ghaTagrIvAdInAM vyutsargaH kAryaH parigrahadoSAprasaktaye, anyadine cAnyAni bhaviSyanti, zeSazca lepaH sarUtaH chAreNa guNDayitvA pariSThApyaH / evaM lepo jaghanyata eka eva, utkRSTatazca paJca bhavanti / Atape ca mucyamAnasya tasya zizira Adyantau yAmau grISme cAdyantayAmArddhA tyAjyau / tatra kAlasya snigdhatvena lepavinAzabhayAt, varSAsu ca punaH punarupayogaH karttavyaH ityayaM khaJjanalepanavidhiH / 1. gurave Alo' iti oghaniyuktivRttau pa0 143 A // 2. ghanaM cIraM - P. C. // 3. cAGke - mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lepavidhiH, bhagnapAtravidhiH - zlo0 93 // ] [ 549 dvitIyazca tajjAtalepaH, tatra tajjAto malIti prasiddhA / tatraiva gRhibhAjane jAtastajjAta iti vyutpatteH, tallepaliptaM ca sasnehapAtraM ghaTTakena ghaTayitvA kAJjikena kSAla tadvidhiH / tRtiyastu yuktilepaH, pASANAdikhaNDanirmitaH, yojanaM yuktiriti vyutpatteH, sa ca niSiddhaH, sannidhitvAt iti tridhA lepaH / bhagnapAtrasya bandho'pi tridhaiva, mudrikAnaustenabandhabhedAt, tatra mudrikAbandho granthibandhaH, naubandhaH gomutrikAbandhaH, stenabandhastu kASThAntargopyadavarakaH, sa ca niSiddhaH / pAtrajarjaraNAt taduktam - " tajjAyajuttilevo, khaMjaNalevo a hoi boddhavvo / muddianAvAbaMdho, teNayabaMdheNa paDikuTTo " // 1 // [ o.ni./402 ] iti / AAA uttamamadhyamajaghanyabhedAdapi lepastrividhaH, tetra tilatailaniSpanna utkRSTaH, atasitailaniSpanno madhyamaH, sarSapatailaniSpannazca jaghanya iti / ghRtaguDAdiniSpannastu niSiddhaH / [lepazca kuTTimatalavat sarvatra samaH karttavyaH / taduktaM kalpavRttau - "kuTTimatalasaMkAso, bhisiNIpukkharapalAsasariso vA / sAmAsadhuvaNasukkAvaNA ya suhamerise hoi " // 1 // [ tulA- o.ni./ 406, pa.ka.bhA.gA.1] , sAmAsaH-samyak pravacanoktavidhinA''Giti maryAdayA pAtrakalepamavadhIkRtya yadasanaM--sikthAdyavayavAnAmapanayanaM saMlekhanakalpa ityarthaH / dhAvanaM kalpatrayadAnam zoSaNamudvAnam ete sukhameva karttuM zakyante iti bhAvaH ] ityuktA lepaiSaNA / sA ca pAtraiSaNA'vinAbhAvinIti tasyAmantarbhavatItyuktA piNDAdicatuSTayavizuddhiH, anayaiva ca sAdhurgRhItAM dIkSAM nirvahati nAnyathA / yataH "piNDaM asohayaMto, acarittI ittha saMsao natthi / cArittaMmi asaMte, savvA dikkhA NiratthayA // 1 // [ ya. di. / 210 ] 1. mudrikAbandho granthibhedaH stenabandhastu - mu0 / 'mudrikAbandhena granthibandhena sIvayati yAddazo nAvi bandho bhavati tatsaddazena gomUtrikAbandhenetyarthaH, anyaH stenakabandho' iti oghaniyuktivRttau gA0 402 / / 2. tulA-oghaniryuktivRttiH gA0 406 // 3. iti-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "sijjaM asohayaMto0 2 / vatthaM asohayaMto0 3 / pattaM asohayaMto0" 4 // ___[ya.di./211-212-213] idaM cotsargataH sati saMstaraNe jJeyam , asaMstaraNe tu azuddhagrahaNe'pyadoSaH / yaduktam - "saMtharaNami asuddham" [yatidinacaryA 225] ityAdi pUrvamuktameva / athaivaM sAdhurudgagamotpAdanaiSaNAviSayairdvicatvAriMzaddoSai rahitAM sakalavidhisahitAM ca paryAptAM bhikSAM gRhItvA zodhayitvA ca vasatimAgacchati, AgacchataH zodhanavidhizcAyam - vasatimabhigacchan zUnyagRhe devakule vA tadabhAve ca vasatidvAre'pi sAdhurbhaktaM pAnakaM ca zodhayati, zodhayitvA ca yat tatra bhikSAgrahaNakAladRSTaM dRSTaM cApi grahaNakAle sAgarikabhayAnnojjhitaM makSikAkaNTakAdi tat parityajati / yadi bhaktaM pAnakaM vA saMsaktaM bhavet tarhi tat pariSThApya punarapyanyat gRhNAti / evamasau parizuddhe sati bhakte upAzrayaM pravizati / yaduktamoghaniryuktau - "sunnagharadeule vA, asaI a uvassayassa vA daare| macchigakaMTakamAI, sohettumuvassayaM pavise" ||1||[o.ni./503 ] iti / anyabhaktapAnagrahaNaM ca grAme bhAjane kAle ca paryApyamANe sati karoti / atra ca padatrayaniSpannA aSTau bhaGgA bhavanti, teSu ca kAle paryApyamANe eva grahaNam nAnyathA, tena zeSabhaGgacatuSTaye bhajanA, kAlazca jaghanyataH saMjJAM vyutsRjya zaucajalamAtrake zoSite pratyupekSitAsu ca saptaviMzatimaNDalabhUmISu sUryo'stameti, astamite ca sUrye zeSopadhipratyupekSaNamityetallakSaNaH, utkarSatastu saMjJAM vyutsRjyAgatasya caramapauruSI prApyate ityevaMsvarUpaH / pravizaMzca vasatau pAdapramArjanaM naiSedhikitrayamaJjaliM ca, praviSTazca daNDakopadhyonikSepe sthAnavizuddhiM karoti / yaduktamoghaniryuktau - "pAyapamajjaNanisIhiA ya tinni u kare pavesaMmI / aMjaliThAmavisohI, daMDagaUvahissa nikkheve" // 1 // [ o.ni./509] tatra naiSedhikItrayam -agradvAre madhye mUladvArapraveze ceti, pAdapramArjanaM ca vasatebahireva sAgArikAbhAve karoti, sati tu tasmin varaNDakamadhye pravizya, tatrApi sati madhyanaiSedhikIsthAne, tatrApi ca sati madhye pravizya karoti, ata eva naiSedhikIvyAkhyAnAdanantarametadvAraM bhASye vyAkhyAtam / tathA ca tadagAthA - 1. saMsattakaMTagAi-iti oghaniryuktau / macchigakaMTagamAI-iti paJcavastuke gA0 310 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktapAnazuddhividhiH, bhikSAyA AlocanAvidhiH -zlo0 93 // ] [551 "evaM paDupanne pavisao u, tiNNi uNisIhiA hu~ti / aggaddAre majjhe, pavesaNe pAyasAgarie" // 1 // [oghani.bhA.262, paJca.312] iti / tathA'JjaliM guroH purastAddhastocchrayaM zIrSanAmanam , vAcA ca namo khamAsamaNANamiti karoti, gurau bhAjane tu hastagate zirasA praNAmaM 'namaH' iti vAcikanamaskAraM karoti, na tu hastocchrayam , gurubhAjanasya patanabhayAditi / yataH - "hatthusseho sIsappaNAmaNaM vAio nmukkaaro|| gurubhAyaNe paNAmo, vAyAe namo na usseho" ||1||[oghni.bhaa.263, paJca.313] iti / praviSTazca sati upari kuDyasthAne'dhazca bhuvi pramRjya daNDakaM sthApayet , colapaDheM copadherupari paTalAni ca pAtrakopari / yataH - "uvari heTThA ya pamajjiUNa laDhei Thavejja saTThANe / paDheM uvahissuvari, bhAyaNavatthANi bhaannesu"||1||[oghni.bhaa.264, paJca. 314] iti / yadi ca kAyikI vyutsisRkSustadA sapaTalakaM pAtramanyasya sAdhordattvA tAM vyutsRsRjet / yataH - "jai puNa pAsavaNaM se, havejja to uggahaM sapacchAgaM / dAuM annassa sacolapaTTao kAiaM nisire" ||1||[ogh.ni.bhaa.265] ityuktaH saprapaJco bhikSAbhramaNavidhiH / idAnIM vasatipravezAnantaraM yatkarttavyaM tadAha - 'Agatye 'tyAdi, 'Agatya' uktavidhinA vasatimadhye pravizya 'AlocanaM' -guroH puraH samudAnikAticAraprakaTanam , sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH, tatrAyaM kramaH - vasatipravezAnantaraM kAyikI vyutsRjyAgato maNDalIsthAnaM pramRjya tatraiva sthAne IryApathikI pratikrAmati / * yaduktam dinacaryAyAm - "sijjAmajjhe pavisai, paDilehar3a maMDalIi jaM ThANaM / vaccai gurussa pAse, iriyAvahiyaM paDikkamai" // 1 // [ ya.di./227 ]* kAyotsarge cAdho jAnunI upari ca nAbhiM caturbhiraGgalairaprAptaM ubhayozca pArzvayoH kUrparAbhyAM dhRtaM colapaDheM kuryAt , yadA ca colapaTTaH sacchidro bhavati tadA paTalaM gRhNAti, tatra sthitazca vasatinirgamAdArabhya tatpravezaM yAvatsaJjAtAticArAn guronivedanArthaM manasi karoti / yaduktamoghaniyukti-paJcavastukayo: 1. uvari-iti oghaniyuktibhASya-paJcavastukayoH / / 2. * * cihvadvayamadhyavartIpATha: C. pratau nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "kAussaggaMmi Thio, ciMte samuANie aiiaare| jANiggamappavese, tattha udose maNe kunni"||1||[o.ni./512, paJca.320 ] iti / __ cintanaM ca pratisevanAlomyena vikaTanAnulomyena vA, atra padadvayena caturbhaGgI jnyeyaa| evaM sakaladoSAMzcintayitvA pArayitvA ca namaskAreNa kAyotsargaM paThitvA ca caturviMzatistavaM guroH pura Alocayet / taduktam paJcavastuke - "ciMtittu jogamakhilaM, navakAreNaM tao a pArettA / paDhiUNa thayaM tAhe, sAhU Aloae vihiNA" // 1 // [ paJca./326] AlocanAyAM cAyaM vidhi:-gururyadyavyAkSiptAdirbhavati tadA''locitagamanAgamanaH kSamAzramaNapUrvakam 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! bhAtapANI AlouM' ? ityuktvA cintitagRhAdyAlocayet / yataH paJcavastuke - "kahaNAiavvakkhittaM, kohAduvasatuvaTThiuvautte / saMdisahatti aNuNNaM, kAUNa vidinnaAloe" // 1 // [ paJca./330] na tu vyAkSiptAdau gurau / taduktam - "vakkhittaparAhutte, pamatte mA kayA u aaloe| AhAraM ca kareMte, NIhAraM vA jai karei" ||1||[o.ni./514, paJca./327] AhAraM kurvata Alocane tacchravaNenAntarAyanimittaM syAt , zeSaM tu suyojam / AlocayaMzca nRtyaM calanaM cAlanaM gRhasthabhASAM maukyaM DhaDDharaM ca varjayet / kathayati ca dAtrIhastaM mAtraM codakArdAdi tacceSTAM ca yatastatraiva"naTTaM calaM calaM bhAsaM, mUaM taha DhaDvaraM ca vajjejjA / Aloejja suvihio, hatthaM mattaM ca vAvAraM" ||1||[o.ni./516 ] tatra nRtyaM karapAdabhrUziro'kSyoSThAdInAM savikAram , calanaM hastazarIrayoH, cAlanaM kAyena bhAvena ca, tatra kAyena moTanAdi, bhAvena ca cArubhikSAgRhanam , bhASAM gRhasthasambandhinIm , saMyatabhASayA''locayitavyamityarthaH, maukyam avyaktabhASaNam , DhaDDarasvaraM mahAnirghoSamiti / etaddoSarahitaM gRhItAnukrameNaiva sarvaM gurorAlocayedityeSa utsargata AlocanAvidhiH / apavAdatastu kAle'paryApyamANe svayaM gurau vA krameNa 1. naTTaM calaM ca bhAsaM iti paJcavastuke / naDheM valaM calaM bhAsaM-iti oghaniryuktau / / 2. 'valanaM hastasya zarIrasya kurvannAlocayati, calanaM kAyasya karoti moTanaM tatkurvannAlocayati, tathA bhAvatazcalanamanyathA gRhItamanyathA''locayati aDaviyarlDa' / iti oghaniyuktivRttau pa0 177A || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktapAnasya AlocanAvidhiH-zlo0 93 // ] [553 bhikSATanacintakAdibhyAM zrAnte glAnasya velAyAmatikrAmantyAM vA oghenAlocayediti / uktaM ca tatraiva"kAle apahuppaMte, uccAe vAvi ohmaaloe| velA gilANagassa vi, aicchai gurU va uvvAo" ||1||[o.ni.518, paJca.335] 'uvvAo'tti udvAtaH zrAnta ityarthaH, oghA''locanA ca pura:karmapazcAtkarmAdi nAsti AdhAkarmAdi ca nAstItyevaMnivedanarUpA, tvarita kArye jAte sati yanna zuddhayati tAvanmAtrakathanarUpA vA bhavati / yataH - "purakammapacchakamme, appa asuddhe a ohmaaloe| turiakaraNaMmi jaM se, na sujjaI tattiaM kahae" ||1||[o.ni.519, paJca.336] iti / alpazabdo'trAbhAvapara iti / evameSA mAnasI vAcikI cAlocanoktA, kAyikI tu gurobhikSAdarzane bhavati, tasmAt sarvamevaM manasA vacasA cAlocya mukhavasrikA ziraH sapaTalaM ca patadgrahaM pramRjya udyAnAdau nivasanAdUrdhvaM puSpaphalAdi gRhakokilAdi vA adho nimnonnatAdi bhUpradezaM tiryak ca mArjArAdIn pratyupekSya patadgrahaM ca haste kRtvA' vanatakAyo gurordarzayati / taduktam tayoreva - "AloittA savvaM, sIsaM sapaDiggahaM pamajjittA / uDDamaho tiriaM pi a, paDilehe savvao savvaM" // 1 // kAuM paDiggahaM karayalaMmi addhaM ca oNamittANaM / bhattaM vA pANaM vA, paDidaMsejjA gurusagAse" // 2 // [oghaniryuktau 520, oghani.bhASye 273, paJcavastuke 337, 340] zIrSapramArjanaM ca hastasthe patadgrahe'vanamataH zirasaH praNipAtasambhavAt , sapaTalapatadgrahapramArjanaM ca udghATyamAnapAtrabandhapaTalAnAM saGkoce trasAdivinAzabhavanAditi / tato'nantaraM nRtyacalanAdiprakAreNa durAlocitabhaktapAnanimittam eSaNAneSaNayoranAbhoganimittaM vA 'bhAtapANI durAloiaduppaDikkaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! goaracarI paDikkamauM? icchaM icchAmi paDikkamiuM gooracarIAe' ityevamAdisUtraM paThitvA kAyotsargakaroti / tatra ca "aho jiNehiM asAvajjA" [ dazavai0 5 / 92] ityevamAdigAthAM dhyAyet / 1. aigacchai-iti paJcavastuke // 2. uccAo-iti oghaniyuktivRttau / uccAto-ita tatraiva vRttau // 3. appe'suddhe o.ni.mu. // 4. UrdhvaM pIThI:-iti oghani0 // 5. pratipAta mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554] yato dinacaryAyAm [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH "jaM kiMci durAloiamaNesaNijjaM bhavijja bhattAI / tappaDikamaNanimittaM, ussaggaM kuNai ia vihiNA // 1 // [ ya. di. / 231] icchAmi paDikkamiuM, goaracariAi evamAiaM / uccariUNaM suttaM kAussagge viciMtei // 2 // [ ya. di. / 232] aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA / mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNa" // 3 // [ ya.di./233 ] odhaniryuktau - "paMcamaMgalaM / 'jai me aNuggahaM kujjA sAhU hujjAmi tArio' [ dazavaikAlike 5 / 1 / 92] - ityevamAdigAthAdvayaM vA dhyAyed [ oghaniryuktiTIkA pa0 178 A ] ityuktaM / tathA ca tatpATha: - "tAhe durAloiabhattapANaesaNamaNesaNAe va / aTTussAse ahavA, aNuggahAdI u jhAejjA" // 1 // [ oghani.274, paJca.341 ] tato namaskAreNa taM pArayitvA caturviMzatistavaM ca paThitvA bhUmiM pramRjya bhaktaM pAnaM ca muJcati / oghaniryuktau tu svAdhyAyaM prasthApyAntarmuhUrttaM svAdhyAyaM kuryAdityuktam, ityAlocanAvidhiH / tataH kiM karttavyam ? ityAha - 'tata0' ityAdi, tataH - AlocanAnantaraM caityavandanaM prasiddham, tadAdirvidhirvidhAnam anvayaH prAgvat / atrAdizabdAt pUrvakRtapratyAkhyAnapAraNAvidhirgRhItaH, sa ca prasiddha eva / yacca dinacaryAyAM kAyotsargAnantaram eva pratyAkhyAnapAraNamuktaM tatrApi taccaityavandanapUrvakameva jJeyam, etaccaityavandanasambaddhatvAt pratyAkhyAnapAraNakriyAyAH / yato bhASye saptasu teSu madhye idaM jemanAkhyamityuktam / tathA ca tadgAthA - - "paDikkamaNe ceia jimaNa, carimapaDikamaNa suaNa paDibohe | ciivaMdaNa ia jaiNo, satta u velA ahoratte" // 1 // [ caitya. bhA. / 59 ] caityavandanAnantaraM ca jaghanyato'pi SoDazazlokapramANaM svAdhyAyaM kuryAdityuktaM dinacaryAyAm - "maMcai bhattaM pANaM, sammaM jiNanAhavaMdaNaM kuNai / solasasilogamANaM, jahannao kuNai sajjhAyaM" // 1 // [ ya. di. / 236 ] iti / paJcavastuketvevam - " dhammaM kahaM Nu kujjA, saMjamagAhaM ca Niamao savve / ettamettaM cannaM siddhaM jaM jaMmi titthaMmi " // 1 // [pa.va./352 ] D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojanavidhiH - zlo0 94 // ] saMyamagAhaM'ti "saMjame suTThiappANaM " [ dazavai0 3 / 1 ] ityAdi // 93 // atha tadanantaraM yat karttavyaM tadAha gurvAdicchandanApUrvaM, vidhinA bhojanakriyA / yatanApAtrazuddhau ca punazcaityanamaskriyA // 94 // gururAcArya AdizabdAt prAghUrNakAdayasteSAM chandanA - AnItAhAreNa nimantraNA tatpUrvaM tAM kRtvetyarthaH, 'vidhinA' vakSyamANena 'bhojanakriyA' bhojanavidhAnaM prastutadharmo bhavatItyanvayaH / atrAdau nimantraNAvidhiryathA - dvividhaH sAdhureko maNDalyupajIvaka itarazca kAraNe kevalabhoktA / kevalabhojinazcAmI [ 555 -- "AgADhajogavAhI, nijUDhattaTThiA va pAhuNagA / sehA sapAyachittA, bAlA vuDDhevamAIA" // 1 // [ o.ni./548 ] AgADhayogavAhino gaNiyogavAhinaH niryUDhA amanojJAH tathA''tmArthikA ete pRthak bhuJjate, prAghUrNakAnAM tu prAgeva paryAptyA dIyate, tataste'pyekAkino bhuJjate / zaikSA anupasthApitatvena sAgArikAH, saprAyazcittAH zabalacAritrAH, bAlavRddhAstvasahiSNutvAt prAgeva bhuJjate, AdizabdAt kuSThyAdayaH, ete maNDalyAmasamuddezakA bhavanti / yAvat sarve'pi maNDalIbhoktAraH piNDIbhavanti tAvat pratIkSante, militaizca taiH saha bhuGkte idaM sahiSNumAzritya jJeyam, asahiSNostu prAguktakAraNatrayeNa mAtrake prakSipya prathamAlikA dIyate, bahuSvasahiSNuSu tu tebhyo bhakSaNArthaM patadgraho mucyate iti / maNDalyanupajIvakastu gurusamIpe gatvA 'saMdisaha bhaMte ! pAhuNagakhavagaataraMtabAlavuDDhasehANa deha imaM'ti bhaNati maNDalIbhoktA'pItthameva bhaNati / yaduktam tayoH - "duviho a so vi sAhU, maMDaliuvajIvao a iaro a / maMDali uvajIvaMto, acchai jA piMDiA savve // 1 // [ o.ni./522 ] iaro a gurusagAse, gaMtUNaM bhaNar3a saMdisaha bhaMte ! / - 11 D:\new/d-3.pm5\3rd proof pAhuNakhavaNagaataraMtabAlavuDDhANANa sehANaM" // 2 // [ o.ni./523] saMdisaha tti dadata, 'ataraMta'tti asamarthaH, evamukto gurustadAjJayA svayaM vA tebhyo datte / anicchato'pi nimantraNe vizuddhapariNAmena nirjaraiva, vaiyAvRttyasya mahAphalatvAditi pratipAditA grahaNaiSaNA / 1. bhaNati yaduktaM - duviho - L. P . // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH adhunA grAsaiSaNAdhikAraH, tatra tAvadrakSApAlena pAtrANyudgrAhya stheyam, AgateSu ca hiNDakeSu AcAryAdyarthaM nandIpAtre jalaM svacchIkAryaM galanIyaM ca, galitvA ca tasya gacchAnusAreNaikaM dvau trINi vA pAtrANi bhriyante, yatastadAcAryAdibahUpayogi bhavati / uktam ca - 'AyariaabhAvia - pANagaTTayA pAyaposadhuvaNaTThA / 44 hoi a suhaM vivego suhaAyamaNaM ca sAgarie" // 1 // [ o.ni./556 ] vyAkhyA-AcAryapAnArthaM abhAvitazaikSAdipAnArthaM ca, tathA pAdazcaraNa: posazcAdhiSThAnaM tayoH kSAlanArtham, tathA bhavati ca sukhena vivekastyAgo'tiriktasya tasya pAnakasya, sukhena vA''camanaM sAgArikasyAgrataH kriyate, evamarthaM galanaM kriyata iti / tato bAlAdInAM cittamAvarjya pRSTvA ca guruM gItArtho ratnAdhiko'lubdhazcetyevaMvidho maNDalIsthaviraH pravizati maNDalIm, tatazca vakSyamANavidhinA'nye'pi sAdhavaH, maNDalI ca glAnAdinimittaM kriyate, yatasteSAmekakena vaiyAvRttyaM karttumazakyam, kriyamANe'pi vA vaiyAvRttye tasya sUtrArthahAniH syAt, maNDalyAM tu bahavaH pratijAgarakA bhavantIti noktadoSalezaH / taduktamoghaniryuktau - "ataraMtabAlavuDDhA, sehAeso guru asahuvaggo / sAdhAraNoggahA'laddhikAraNA maNDalI hoi" // 1 // [ o.ni./ 553 ] ataranto glAnaH, zaikSaH prAthamakalpikaH, 'Aeso' prAghUrNakaH, 'asahuvaggo' asamartho rAjaputrAdiH, eSAM sAdhAraNopagrahAt kAraNAt maNDalI karttavyA, tathA'labdhikasAdhunimittA ceti, bhoktumupaviSTazca sAdhuH pUrvaM svajIvasyAnuzAsti datte / sA cettham - "bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi, gahaNaMmi jIva ! Na hu chalio / iNNi jaha Na chalijjasi, bhuMjaMto rAgadosehiM" // 1 // [ o.ni./545 ] iti / tataH paJcanamaskAraM bhaNitvA 'saMdizata pArayAma' iti cAbhidhAya guruNA'nujJAtaH san rAgadveSarahito vraNalepAdyupamayA bhuGkte / atra ca 'vidhinA bhojanakriye' tyuktatvAdoghaniryuktigataH sakalo'pi bhojanavidhiH saptabhirdvAraiH pradarzyate, tadyathA - ' maNDali 1 bhAyaNa 2 bhoyaNa 3, gahaNaM 4 sohI 5 u kAraNuvarie 6-7 / vaha uso bhaNio telukkadaMsIhiM' // 1 // [ o.ni./566 ] tatra maNDalI yathAratnAdhikatayA prakAzadeze kAryA, tathAhi - nirgamapravezau muktvA 1. C. oghani0 / muha mu0 // 2. C. P. oghani0 TIkA / mukhena cAcamanaM mu0 // 3. C. P. oghani0 / jai - mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojanavidhiH - zlo0 94 // ] [ 557 ratnAdhikaH pUrvAbhimukha upavizati, ekazca maNDalIsthavirArpitadAnArthaM atiriktagrahaNArthaM ca gurorabhimukhamupavizati, anye ca gurorAgneyyAmaizAnyAM vA dizi, na tu gurorabhimukhaM pRSThataH pArzvatazcopavizaMti, bhuJjate ca gurozcakSuH pathenApathyAdibhakSaNe tena nivArayituM zakyatvAt, bhAjane ca vizAlamukhe na tu saGkaTamukhe, tasmin makSikAderadarzanAt, ekaikasya ca sAdhoH pArzve ekaM zleSmaNo'paraM ca kaNTakAsthyAdeH kSepaNArthamiti mallakadvayaM bhavati / maNDalyA bahizca sAgArikarakSaNArthaM kSapaNAdistiSThati, sAdhUnAM pracchannameva bhojnsyaanumttvaat| taduktam - "pacchanne bhottavvaM, jaiNA dANAu paDiNiatteNaM / tucchgajAiadANe, baMdho iharA paosAI" // 1 // [ [pa.va./391 ] 'baMdho tti' anukampayA puNyabandhaH, so'pi neSyate, svarNanigaDakalpatvAditi 1 / bhAjanAni ca pUrvaM parikarmarahitAni bhrAmyante, tato'lpaparikarmabahuparikarmANIti 2 / bhojanamapi snigdhamadhuradravyANAM pittAdiprazamanArthaM buddhibalavRddhyarthaM ca pUrvaM kAryam, pazcAtkaraNe tu ghRtAdipariSThApanenAsaMyamo'pi, atha bhaveyuH snigdhamadhurANi alpabahuparikarmasu pAtreSu tadA tAni pUrvaM bhuktvA karau ca proJchayitvA'parikarmANi pAtrANi samuddezanArthaM mucyante 3 / grahaNaM cAvikRtavadanaH san kukkuTyaNDamAtrANAM kSullakalambanAzitulyAnAM vA kavalAnAM karoti, tatra kSullakena lambakenAzituM zIlamasya sa kSullakalambanAzI tat tulyAH laghukavalAzinastulyA ityarthaH / atra ca grahaNaM pAtrAdutkSepaNaM vadane prakSepaNaM ceti dvividham, tatra pAtrAtkaTakacchedena prataracchedena siMhabhakSitena vA grahItavyam, atrAyaM vRddhasampradAya : - " kaDagaccheo NAma jo egAo pAsao samuddisai tAva jAva uvvaTTo" yathA kaliMjasya khaNDaM chittvA'panIyata evaM bhuGkta ityarthaH / tathA 'egayareNaM payareNaM' ekaikaprataracchedanenetyarthaH / tathA 'siho jatto Ara tatto ceva niTTavei'tti / kavalaprakSepaNaM tvevaM / yataH - "asurasuraM acavacavaM, aduamavilaMbiaM aparisADi / maNavayaNakAyagutto, bhuMje aha pakkhivaNasohI " // 1 // [ o.ni. 289, paJca. 361 ] iti / evaM ca bhuJjAnAnAM yadi patadgraho bhramannevArddhapathe niSThito bhavati tadA tasminnaparaM bhaktaM 1. tulA- oghaniryuktibhASya gA0 286, paJcavastuka gA0 358 // 2. P. C. / 'lAzi[nara]tulyA-mu0 // 3. tulA - paJcavastuTIkA pa0 260 // 4. P. C. oghaniryuktiTIkA / kAliGgasyamu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH prakSipyAgre bhrAmyate / bAlAdiprAyogyaM yaduddharitaM tadasaMsRSTaM sat patadgrahe kSiptvAgre bhrAmyate, gurusaMbandhi tu saMsRSTamapi maNDalIpatadgrahe prakSipya bAlAdInAM dIyate, anyoddharitaM saMsRSTaM tu na maNDalIpatadgrahe prakSipyate ityAdi 4 / zodhizca bhojanaviSayA saMyamayAtrAdharmasAdhanazarIradhAraNAdyarthaM SaTcatvAriMzaddoSarahitAhAragrahaNe bhavati / yadyapi ca doSA dvicatvAriMzat prAguktA grAsaiSaNAyAzca paJceti saptacatvAriMzad bhavanti, tathApya kAraNarUpasaptamadvAre tatpratipakSatvAt kAraNAbhAvalakSaNasya grAsaiSaNApaJcamadoSasya svAtantryeNa vakSyamANatvAduktasaMkhyA na virodhAyeti / grAsaiSaNAyAzca doSA amI saMyojanA 1 pramANAtiriktatA 2 aGgAro 3 dhUmaH 4 kAraNAbhAvazceti / yataH " saMjoaNA 1 pamANe 2, iMgAle 3 dhUma 4 kAraNe 5 ceva / uvagaraNa bhattapANe, sabAhirabdhaMtarA paDhamA" // 1 // [ paJcA. 13 / 48, prava. 734 ] iti / tatra lobhAd dravyasya maNDakAderdravyAntareNa khaNDaghRtAdinA vasaterbahirantarvA yojanaM saMyojanA 1 / dhRtibalasaMyamayogA yAvatA na sIdanti tAvAdAhArapramANam, adhikAhArastu vamanAya mRtyave vyAdhaye veti pramANAtiriktatAdoSaH 2 / svAdvannaM taddAtAraM vA prazaMsayan yad bhuGkte sa rAgAgninA cAritrendhanasyAGgArIkaraNAdaGgAradoSaH 3 / nindan punazcAritrendhanaM dahan dhUmakaraNAd dhUmadoSaH 4 / vakSyamANaSaDbhojanakAraNAbhAve bhuJjAnasya kAraNAbhAvo doSa: 5 / kAraNAni ca bhojane kSudvedanAyA asahanam 1, kSAmasya ca vaiyAvRttyAkaraNam 2, IryAsamiteravizuddhiH 3, pretyupekSApramArjanAdilakSaNasya saMyamasya cApAlanam 4, kSudhA - turasya prabalAgnyudayAt prANaprahArazaGkA 5, ArttaraudraparihAreNa dharmadhyAnasthirIkaraNaM 6 ceti SaT, yata: - - "veaNa 1 veyAvacce 2, iriaTThAe a 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiAe 5, chaTTaM puNa dhammaciMtAe" // 1 // [ oghani.580, paJca. 365 ] iti / ebhirapi kAraNairbhuJjAnaH sAdhurazanAdeH SaDbhAgAn kalpayati / yato dinacaryAyAm - 'addhamasaNassa savvaMjaNassa, kujjA davassa do bhAe I vAyapaviAraNaTThA, chabbhAyaM UNayaM kuNai " // 1 // [ ya. di. / 244 ] iti / AhArapramANaM ca puMsAM dvAtriMzatkavalAH, strINAM cASTAviMzatiH / yadAha - 44 1. prekSyoprekSAdeH saMyamasya- L. P. / pehopehapamajjaNa ityAdikaM saMyamam-iti oghaniyuktivRttau gA0 580 / pratyupekSaNAdikaM vA saMyamam-iti paJcavastukavRttau gA0 367 / / 2. P.C. / prabalAratyudayAt-mu0 // 3. kujjA - iti yatidinacaryAyAm // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojanavidhiH, pAtradhAvanavidhiH -zlo0 94 // ] [559 "battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa ya mahilANaM, aTThAvIsaM have kavalA" ||1||[piN.ni./642] gorasabhojane tvayaM vidhistatraiva - "vidalaM jimia pacchA, muhaM ca pattaM ca do vi dhoejjaa| ahavA vi annapatte, bhuMjijjA gorasaM NiamA" // 1 // [ ya.di./246] tatazcAhAre kavalatrayapramANAvazeSe bhaktaviliptapAtrANAM saMlihanaM kuryAt , kRtvA ca tatpAtreSu kaluSodakena prathamakalpaM dattvA pibati, tato mukhaM pramAW dvitIyakalpArthaM cAcchadravaM grahItvA maNDalyA bahi: pAtraprakSAlanArthaM gacchati / uktaM ca dinacaryAyAm - "pattANaM pakkhAlaNasalilaM paDhamaM pibaMti niameNaM / sohaMti muhaM tatto, bAhiM pattANi dhovaMti" ||1||[y.di./250] uddharite tu bhakta AcAmlAditapA gurvAjJayA tAvanmAnaM tad bhuGkte pariSThApayati vA niravadyabhUmyAm , atra ca vidhigRhItavidhipariSThApitAdicaturbhaGgI jJeyeti grAsaiSaNAvidhiH / idAnIM bhojanAnantaraM yat karttavyaM tadAha -'yatane'tyAdi caH punaH pAtrazuddhau' pAtraprakSAlane 'yatanA' yatnazuddhiH sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAnvayaH, tatra prathamakalpaH pUrvamukta eva / dvitIyaM ca prAggRhItAcchodakena bahirdadAti, tatra ca prakSAlanabhUmau sarve'pi maNDalyAkAreNopavizanti, madhye ca sthito'cchadravadhArI sarveSAM pAtraprakSAlanArthaM dravaM dadAti dadati ca tataste sAdhavastRtIyaM kalpam , gurozca pAtraM prathamameva pRthak prakSAlyate, zeSasAdhUnAM tu prathamaM yathAkRtaM pAtram , tato yathAvizuddhamiti / taduktaM dinacaryAyAm - "guruNo pattaM bhinna, kappijja ahAgaDaM tu sesesu / paDhamaM pakkhAlijjA, jahAvisuddhaM tu sesANaM" ||1||[y.di./252] iti / pAtraprakSAlanAnantaraM ca dvayoH dvayoH sAdhvoH pAtrakeSu nirlepanArthamudakaM datte / taduktamoghaniryuktau "dAUNa bitiakappaM, bahiA majjhaTThio u davahArI / tA diti taiakappaM, doNhaM doNhaM tu oyamaNaM" ||1||[o.ni./586] iti / idaM ca sAgArikAbhAve jJeyam , sati tu tasmin maNDalyantare'pi prakSAlayantItyuktam / paJcavastuke - 1. va tadyathA- // 2. P.C. | jamia-mu0 / [jimiuM-yatidina0 [2616] / jimmiayatidina0 2629 // 3. yatnaH-P. saMzodhita // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "aha bhuMjiUNa joggA, pacchA hoUNa pattae taahe| joggA dhuvaMti bAhiM, sAgarie NavaramaMto vA" // 1 // [ pa.va./388] AdhAkarmAdijJAne tu kalpAn pravarddhayate / yaduktam tatraiva - "acchadaveNuvauttA, Niravayave deMti tesu kpptiaN| NAUNa va paribhogaM, kappaM tAhe pavaTuMti" ||1||[p.v./389] 'paribhogaM'ti AdhAkarmAdi / tathA datte'pi dvitIyatRtIyakalpe bahiryadi prekSeta kathaJcidavayavaM tataH prAggRhItenaivAntarjalena kalpAn bahiH kuryAnna punastadbhaGgabhayAdanyad gRhNIyAd / uktam ca tatraiva - "aMto NiravayavaM cia, biatiakappe vi bAhi jai pehe| avayavamaMtalajelaNaM, teNeva karejjate kappaM" // 1 // [ pa.va./390] atra cAyaM vivekaH-yatrAlepakRtaM dravyaM prakSiptaM tasya pAtrasya kalpo na vidheyaH, lepakRtapAtrasya tvavazyaM kalpo dAtavyaH, [taduktam bRhatkalpe "bhANassa kappakaraNe, alevaDe natthi kiMci kAyavvaM / tamhA levakaDassa u, kAyavvA maggaNA hoi" ||1||[bR.k.bhaa./1705 ] sugamA, atrAlepakRtAni tAvadAha - "kuMjusiNacAulodaka, sNstttthaa-''yaam-ktttthmuulrse| kaMjiyakaDhie loNe, kuTTA 'pijjA ya nittuppA // 2 // [ bR.ka.bhA./1706] kaMjiyaudagavilevI, odaNakummAsasattue piTTho / maMDaga samiusinne kiMjiyapatte alevakaDe" // 3 // [bR.ka.bhA./1707] kAJjikamAranAlam , saMsRSTaM nAma gorasasaMsRSTe bhAjane prakSiptaM yadudakaM gorasena pariNAmitam , 'kaTThamUlarase' tti kASThamUlaM-dvidalaM tadIyarasena pariNAmitaM pAnakam , tathA kaJjikaM kvathitam , 'loNe'tti salavaNam , kuTTA-ciJcinikA, peyA pratItA, 1. pacchA joggA-iti paJcavastuke / 'bhuktvA pazcAt-tadanantaraM yogyA bhUtvA' iti paJcavastukavRttau // 2. vi-iti paJcavastuke / abhyantare'pi-iti tatra vRttau // 3. P.C. / karijja tomu0 / karijjate-iti paJcavastuke / kuryate-iti tatra vRttau // 4. P. / na-mu0 C. nAsti // 5. P. bRhatkalpabhASye / peyA ya titthuppA-mu0 C. || 6. P. bRhatkalpabhASye / sasatthue-mu0 C. / / 7. P bRhatkalpabhASye / degosanne-mu0 C. // 8. nAma-mu0 C. nAsti, P. bRhatkalpavRttAvasti [pa0 504] // 9. kaJjikakvathitam iti bRhatkalpavRttau / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojanA'nantarakarttavyam -zlo0 95 // ] [561 nistuppA -acoppaDA avagghAritA vA / tathA vilepikA dvividhA -ekA kAJjikavilepikA dvitIyA udakavilepikA, piSTaM-mudgAdicUrNam , samitam -aTTakaH utsvinnaMuNDerakAdi kAJjikapatraM kAJjikena bASpitam araNikAdizAkam , etadAdInyalepakRtAni / atha lepakRtyAnyAha - "vigaI vigaI'vayavA, avigaipiMDarasaehiM jaM mIsaM / gula-dahi-tippA(llA )vayave, vigaDaMmi asesaesuMca" // 1 // [ bR.ka.bhA./1708] vikRtyavayavA -manthuprabhRtayaH taistathA'vikRtirUpaiH piNDarasaizca (yat) mizraM tat sarvamapi lepakRtamiti prakramaH / atha piNDarasapadaM vyAkhyAnayati - "aMbaMbADakaviTe, muddiyA mAuliMga kayale y| khajjUranAlikere, kole ciMcA ya bodhavvA" // 1 // [bR.ka.bhA./1712] 'kolo' badaracUrNaM ciJcA-amlikA, anyAnyapi evaMvidhAni piNDarasadravyANi jJeyAni] / iti pAtradhAvanavidhiH, tato'pi kiM karttavyam ? ityAha -'puna'rityAdi, punarbhojanAnantaram , 'caityanamaskriyA' caityavandanam , tacceryApathikIpratikramaNapUrvakazakrastavabhaNanarUpaM jJeyam // 94 // idAnIM tadanantaraM yat karaNIyaM tadAha - guruvandanapUrvaM ca, pratyAkhyAnasya kAritA / AvazyikyA bahirgatvA, sthaNDile viDvisarjanam // 15 // gurorvandanaM dvAdazAvarttalakSaNaM tatpUrvaM tatkRtvetyarthaH, 'caH' samuccaye, 'pratyAkhyAnasya' divasacaramalakSaNasya 'kAritA' karaNaM pUrvavadanvayaH / yadyapi prAgevaikAzanakaM pratyAkhyAtaM tathApyapramAdArthaM bhuktvA pratyAkhyAnaM kAryam , vandanakaM ca mukhavastrikApratilekhanapUrvaM jJeyam / yato dinacaryAyAm - "vihiNA jemia uTThia, iriaM paDikkamia bhaNia sakkathayaM / puttiM pehia vaMdaNamiha dAuM kuNai saMvaraNaM" // 1 // [ ya.di./256] iti / atra cAyaM vizeSastadukto jJeyaH - "sohia pattAbaMdha, sammaM nimmajjiANi pattANi / baMdhittu teNa vihiNA, Thavijja jA paDilehaNAsamao // 1 // [ ya.di./257 ] 1. P. bRhatkalpavRttau / tistupyA-cokhaDA avadhAritA ca-mu0 C. // 2. P. bRhatkalpavRttau / mudgera mu0 C. // 3. P. bRhatkalpavRttau / piNDarasaM vyA0 mu0 C. // 4. [paDi]lehaNA mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH kaha vi hu pamAyavasao, pattAbaMdho kharaMTio hujjA / paDalAiM ahava kappo, kappijasu tANi jaNayAe ||2||[y.di./258 ] paDhamaM lUhijjaMte, cIvarakhaMDeNa jeNa pattANi / taM NiccaM dhovijjai, annaha kucchAiA dosA // 3 // [ ya.di./259] tataH kiM karttavyam ? ityAha -'AvazyikyA' pUrvoktalakSaNayA hetubhUtayA, niSkAraNe sAdhUnAM vasaterbahirgamanasyAkalpyatvAt , 'bahirbhUmau' 'gatvA' vajitvA 'sthaNDile' vicArabhUmau 'viDvisarjanaM' purISotsargaH / atra sthaNDile gacchatAmiyaM merA, tathAhi -saMjJA, dvidhA-kAle akAle ca, tatra yA sUtrapauruSImarthapauruSI ca kRtvA kAlaM ca pratikramya jAtAyAM velAyAM bhavati sA kAle saMjJA, athavA yA jemanAnantaraM sA kAle, zeSA'kAle saMjJA, tatrAkAlasaMjJA prathamapauruSyAM yadi bhavati tadA'sau sAdhUnAM pRcchati, yaduta -bhavatAM kiM kazciccaGkramaNabhUmi yAsyati na veti, tathA tarikArahitamagandhaM caturtharasavacca jalaM caGkramaNadizo'nyayA dizA gRhNAti yena sAgArikazaGkA na bhavati yadutaite kAJjikena zaucaM kurvantIti / yata oghaniryuktau - "kAlamakAle saNNA, kAlo taiAi sesymkaalo| paDhamA porisI ApucchamA(pA)Nagamapupphamannadisi" ||1||[o.ni./309] 'apuppha'tti tarikArahitaM yena svacchatayodakabhrAntirbhavatIti, upalakSaNatvAdagandhAdi ca / tathA "aregagahaNauggAhieNa, Aloa pucchiuM gacche / esA u akAlaMmI, aNahiMDiahiMDiAkAlo" ||2||[o.ni./310] atirekapAnakaM gRhyate, kadAcidanyasAdhoH kAryaM bhavet , sAgArikapurastadvA uccholanAdi kriyate, tathA udgrAhitena -pAtrabandhabaddhena pAtrakeNAnIya guptaM sat AcAryasyAlocyate, tameva ca pRSTvA caGkramaNikayA gacchanti, iyamakAle saMjJA ahiNDakAnAM satAM bhavati, kAlasaMjJA punahiNDakAnAM bhikSATanottarakAlaM jemanAnantaraM vA yA bhavatIti / tatra ca gamanavidhirevam - "kappeUNaM pAe, ekkekkassa u duve pddigghe| dAuM do do gacche, tiNNaTTha davaM tu ghettUNaM" ||1||[o.ni./311] 1. pANaga' iti oghaniryuktau / pANaga tti tadanurupaM pAnakamAnayati iti tatravRttau // 2. "NDitAnAMiti oghaniyuktivRttau pa0 310 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaNDilagamanavidhi: - zlo0 95 // ] [ 563 pAtrakANi kalpayitvA punarekaikasya sAdhoH patadgrahadvayaM dattvA etaduktaM bhavati yo'sau tiSThati sAdhustasyAtmIya evaikaH patadgraho dvitIyaM tu taM yo'sau caGkramaNabhUmiM prayAti sa dattvA yAti, tathA dvau dvau gacchataH, naikakaH / tatra ca trayANAM sAdhUnAmarthe yAvadudakaM bhavati tAvanmAtraM tau gRhItvA vrajataH / paJcavastuke'pi - "kappeUNaM pAe, saMghADailo u ega dohaM pi / pAe dhere vi bIo, vaccai evaM tu annasamaM' // 1 // [ pa.va./396 ] saMghATakavAneko'nyataraH dvayorapi pAtre dhArayati, dvitIyastu saMghATakavAn vrajati, evamanyasaMghATakasAdhusamamiti / te ca kathaM gacchantItyAha -- "ajugaliA aturaMtA, vigahArahiA vayaMti paDhamaM tu / nisiittu DagalagahaNaM, AvaDaNaM vaccamAsajja" // 1 // [ oghani. 312, paJca.398 ] -- D:\new/d-3.pm5\3rd proof ayugalitA iti asama zreNisthA vrajanti, tatra caGkramaNabhuvaM prApya prathamaM niSadyaupavizya DagalakAnAm - adhiSThAnaproJchanArtham iSTakAkhaNDAnAM laghupASANakhaNDAnAM vA grahaNaM karoti, 'AvaDaNaM 'ti prasphoTanaM teSAM karoti, jantusambhavAt, kiM pramANamata Aha -varcaM - purISamaGgIkRtya zlathaM kaThinaM vA tat jJAtvA tadanurUpANi DagalAni gRhNAtItyarthaH / tatastAni gRhItvotthAya ca sthaNDile upavizati / kIdRza ityAha" aNAvAyamasaMloe 1, parassaNuvaghAie 2 / same 3 ajjhasire 4 Avi, acirakAlakayaMmi ya 5" // 1 // [ oghani. 313, paJca. 399, prava. 709 ] anApAto'nabhyAgamaH asaMloko'darzanaM channatvAt tadubhayaM parasya yasmin tadanApAtAsaMlokaM sthaNDilam, lokasya tasmin ApAtazca tiryagmanuSyasvapakSaparapakSasaMyatasaMyatIsaMvignAsaMvignasamanojJAmanojJasaMvignapAkSikAsaMvignapAkSikapuMstrInapuMsakadaNDikakauTumbikazaucAzaucavAdyAdiviSayo bahuvidhaH, tatra svapakSasaMyatasaMvignamanojJApAtavata gantavyam, amanojJApAtavati ca sAmAcArIviparyAsadarzanena zaikSANAM vipariNamanabhayAnna gantavyam, saMyatyApAtavati tu sarvathA na gantavyam, parapakSazaucavAdinAmApAte ca pracuradraveNa pAdakSAlanA''camane kArye, pratyekaM ca sapAnakAni pAtrakANi bhavantIti yatanA kAryA / saMlokazca tirazcAM na doSAyAnyeSAM tu prAgvat / atra padadvayena caturbhaGgI bhavati, tatrAdyaH zuddhaH / tathA'nupaghAte uDDAhAdirahite, tathA same - aluThane, luThane hi AtmapatanabhayaM purISaM ca muktaM 1. dharei biio-iti paJcavastuke // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH kITikAdIMzcUrNayati, tathA'jhuSire -tRNAdyanavacchinne, (jhuSire) vRzcikakITakAdisaMbhavAdAtmasaMyamavirAdhanA, tathA'cirakAlakRte tasminneva dvimAsike RtAvagnyAdinA prAsukIkRte, anantaraRtukRtAni hi mizrIbhavantItya-yogyAni / "vicchiNNe dUramogADhe, nAsanne bilvjjie| tasapANabIarahie, uccArAINi vosire" ||1||[o.ni.314, paJca.400, prava.710] vistIrNe jaghanyena hastapramANe caturasre utkRSTena dvAdazayojane, tathA dUramadho'vagAhya agnyAditApena prAsukIkRte, jaghanyena catvAryaGgalAni, tathA'nAsanne -anikaTe, AsannaM ca dravyabhAvAbhyAM dvividham , tatra dravyAsannaM gRhArAmAdisamIpam , bhAvAsannaM nAma tAvat tiSThati yAvadAgADhaM jAtam , tathA bilavajite, agre sugamam / evamApAtAdidazadoSarahite sthaNDile uccArAdIni vyutsRjediti tAtparyam / ebhizca dazabhirekAdisaMyogAH karttavyAH, tatra bhaGgasahasraM caturviMzatyuttaraM bhavati / taduktam - "ekkadugatigacaupaMcagachakkagasattaTTaNavagadasagehiM / / saMjogA kAyavvA, bhaMgasahassaM cauvvIsaM" ||1||[pnyc./401] __ tatra dvikasaMyoge catvArastriSvaSTau catuSprabhRtiSu dviguNA vRddhirbhavatI caturthya: SoDazabhaGgikA niSpattirityAdi, evamekaikavRddhyA dazabhirvastubhirbhaGgasaGkhyA yathoktaiva / bhaGgasaGkhyAnayanopAyastvevam - "ubhayamuhaM rAsidurga, hiDillAnaMtareNa bhaya paDhamaM / laddhaharAsivibhatte, tassuvariguNaM tu saMjoyA" ||1||[pnyc./403] ubhayamukhaM rAzidvayam ekAdisthApanAsaMghAtadvayam , tatra cAdhastyAnantareNa - adhastanarAziparyantavartyanantareNa prathamuparitanarAzau pazcAnupUrvyA''dimaM bhajet-bhAgaM haret , tato labdhAdhorAzivibhakte -adhorAzinA vibhakte satyuparitanarAzau yallabdhaM tena tasyopari yat tadguNitaM tatsaMyogA iti / bhAvArthastu darzyate / sthApanA - iha cAdhastyarAziparyante'dho ekastasyAnantaro dvikastenoparitana rAzisatkaH prathamo dazako bhajyate, tatra paJca labhyante, yato daza dvidhA vibhaktAH paJcaiva bhavanti, tena ca paJcakena 1. jhuSire P.C. nAsti / zuSire hi saMjJAdi vyutsRjato vRzcika....iti pravacanasAroddhAraTIkAyAm bhA0 1 pa0 599 // 2. P.C. / ekkadu mu0 / ekkaM du' iti paJcavastuke / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaNDilagamanavidhiH zlo0 95 // ] tasyopari yo navakaH sa guNyate, jAtA paJcacatvAriMzat, punaradhastyAnantarastrikastena paJcacatvAriMzad bhajyante, tatra paJcadaza labhyante, yataH 45 tridhA bhaktA 15 bhavanti, tena paJcadazakena tasyopari yo'STakaH sa guNitaH viMzatyuttaraM zataM bhavati, punazcAdhastyAnantarazcatuSkastena viMzatyuttarazataM bhajyate, tatra triMzallabhyante, taistriMzadbhistasyopari yaH saptakaH sa guNito dve zate dazottare bhavataH, punazcAdhastyAnantaraH paJcakastena dazottare dve zate vibhajyete tatra, dvicatvAriMzallabhyante, taizca tasyopari yaH SaTkaH sa guNito dvipaJcAzaduttare dve zate bhavataH, ityevaM sarvatra bhAvanA kAryA / saGkhyA ceyaM - "dasa paNayAla visuttarasayaM ca dosaya dasuttarA do ya / bAvanna dodasuttara visuttaraM paMcacattA ya // 1 // [ pa.va./404 ] dasa ikko a kameNaM, bhaMgA egAicAraNAe u / suddheNa samaM miliA, bhaMgasahassaM cauvvIsaM" [ pa.va./ 405 ] 8 1 2 3 4 5 6 7 10 45 120 210 252 210 120 45 10 1 sthApanA - trayoviMzatyuttaram sahasramazuddhabhaGgAnAM bhavati, caturviMzastu zuddhaH, tatpakSe ca yathoktasaGkhyaiveti bhAvArtha: / evaMvidhe ca zuddhe sthaNDile prAptasyAyaM vidhiH - '"disipavaNagAmasUriachAyAe pamajjiUNa tikkhutto / jagaho ti kAUNa vosire AyamejjA vA" // 1 // [ o.ni./316 ] - 9 10 "saMsattaggahaNI puNa, chAyAe NiggayAe vosirai / chAyAvirahe uNhe, vosiria muhattagaM ciTThe" // 1 // [ 565 saMjJAM vyutsRjatA sAdhunA dizi pUrvAyAmuttarAyAM ca pRSThaM na deyaM, lokavirodhAt, rAtrau dakSiNasyAM pRSThaM na deyam, rAtrau dakSiNasyA diza uttarasyAM dizi devAH prayAntIti lokazruteH, grAma-sUryayorapi pRSThaM na deyam, lokaviroghAdeva, pavanasyA'pi pRSThaM na deyam, tasya pRSThidAne ghrANArzasAM bhavanAt, tathA chAyAyAM tisro vArA: pramRjya yasyAyamavagrahastenAnujJAtavya ityevaM kRtvA vyutsRjati, vRkSAdicchAyA'bhAve tu vyutsRjya muhUrtamAtraM tiSThet, yena kRmayaH svayameva pariNamanti / uktaM ca - 4 [ paJcavastuke 427, pravacanasAroddhAre 788, tulA - oghaniryuktibhASye 185 ] iti / 'saMsattaggahaNI'ti saMsaktA - jIvasaMsaktiva (ma) tI grahaNI - maladvAraM yasyAsau / 1. chAyAsai uNhaMmi vi- iti oghaniryuktibhASya-paJcavastuka-pravacanasAroddhArAdiSu // 2. grahaNa :- kukSi :- iti pravacanasAro0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH upavizaMzca rajoharaNadaNDakAdyupakaraNaM vAmorau sthApayati, mAtrakaM ca dakSiNahaste karoti, proJchanaM cApAnasya tatrA'nyatra vA karoti, yadi kaThinaM purISaM tatastatraiva, yadi ca zlathaM tato'nyatreti / tribhizca cullukairAcamanaM karoti, sthaNDilAsannapradeza eveti jJeyam , yaduktamoghaniryuktau - "uvagaraNaM vAme urugaMmi, mattaM ca dAhiNe htthe| tattha'nnattha va puMche, tihi AyamaNaM adUraMmi" ||1||[o.ni.bhaa./317] gRhasthAdyAloke tu yatanoktaiva / tathoktaM dinacaryAyAmapi - "jai picchaMti gihatthA, patteaM mattagANi ginnhittaa| to kujjA AyamaNaM, kuru kuage bhUrisalileNaM" // 1 // [ ya.di./275 ] sthaNDilAbhAve tu dharmAdidravyAdhAraM cintayati / yaduktam tatraiva - "jai thaMDilaM Na labbhai, tatto dhammAidavvasaMghAyaM / AdhAraM citaMto, caijja uccAramAINi" ||1||[y.di./274 ] iti / tatazca tisro vArA 'vosirai'tti bhaNitvottiSThate / uktaM ca - "kAiasaMnADagalaM, tikkhutto vosirittu maggaMmI / samaNINa pariharaMtA, uvauttA to niaTuMti" // 1 // [ ya.di./276 ] iti viDvisarjanavidhiH / tatazca pratinivRttaH san sAdhuH grAmaM pravizan Rtubaddhe rajoharaNena varSAsu ca pAdalekhanikayA pAdau pramArjayati, sthaNDilAdasthaNDilam asthaNDilAcca sthaNDilaM saGkrAmatAM sAdhUnAmetadvidheruktatvAt / tathA caughaniyuktiH "uubaddhe rayaharaNaM, vAsAvAsAsu paaylehnniaa| vaDauMbarepilakkhU tassa alaMbhaMmi ciMciNiyA" ||1||[o.ni./26 ] vaTodumbaraplakSAnyataramayI tadabhAve AmlikAmayI kAryetyarthaH / tanmAnAdi tvevam - "bArasaaMguladIhA, aGgalamegaM tu hoi vicchinnnnaa| ghaNamasiNanivvaNAvi a, purise purise a patteyaM" // 1 // [ o.ni./27] 'nirbaNe'ti nirgranthiH / "ubhaoNahasaMThANA, saccittAcittakAraNA msinnaa"| [o.ni./28 ] iti pUrvArddham , ubhayoH pArzvayornakhasaMsthAnA nakhavat tIkSNA, tatprayojanamAha -sacittAcittakAraNAdekena pAi~na sacittaH pRthvIkAyo'pareNAcittaH saMlikhyate, kIdRzI sA?-'masiNa'tti masRNA kriyate, nAtitIkSNA, yato likhata AtmavirAdhanA na syAt / evaM ca yatanayA vasatidvAramAgata D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhipratilekhanavidhiH - zlo0 96 // ] [ 567 udArasvareNa naiSedhikIM kRtvA pAdapramArjanAdividhinA pravizati vasatimiti tRtIyapauruSIkRtyAni // 94 // sAmprataM tatrAgatA(manA) nantaraM yat karttavyaM tadAha - Agatya vasatau gatyAgatyorAlocanaM sphuTam / zeSe'tha pazcime yAma, upadhipratilekhanA // 96 // 'vasatau'upAzraye 'Agatya' uktavidhinA pravizya 'gatyAgatyoH ' gamanAgamanayoH 'AlocanaM -gurupurato nivedanam anvayaH prAgvat, kathaM 'sphuTaM' - prakaTaM bhavati (yathA) tathA na tu yathAkathaJcit, ayaM bhAvaH - upAzraye pravizyeryApathikIM pratikramya gamanAgamanasambhavavirAdhanAmAlocayatIti / taduktaM dinacaryAyAm - "gaMtUNa vasahidAre, udArasadde nisIhiaM kAuM / iriApaDikamaNeNaM, gamaNAgamaNAi viaDaMti" // 1 // [ ya.di./277 ] iti / tatazca tRtIyapauruSyA yadi bhAgo'vaziSTo bhavati tadA svAdhyAyaM karoti, yAvaccaramapauruSI prAptA bhavati / yata oghaniryuktau - -- "sannAe Agao caramaporisiM jANiUNa ogADhaM / paDilehae apattaM, nAUNa karei sajjhAyaM" // 1 // [ o.ni./626 ] 'ogADhaM'ti avagADhAmAgatAM jJAtvA pratyupekSaNaM karoti, aprAptAM tu caramAM jJAtvA svAdhyAyaM ceti, samaye samaye kriyamANAnAM kAryANAM svasamayAvazeSe svAdhyAyasyaivaucityAd / yaduktaM dinacaryAyAm - "kajjassa ya kajjassa ya, samae samae a kajjamANassa / jai hujja samayasesaM, tattha karijjA ya sajjhAyaM" // 1 // [ ya.di./279 ] iti / prAptAyAM ca tasyAM kiM karttavyam ? ityAha - 'zeSa' ityAdi / 'atha' iti tRtIyapauruSIsamAptyanantaraM 'pazcime yAme' caramaprahare 'zeSe' avaziSTe sati 'upadheH' aughikaupagrahikabhedabhinnopakaraNasya 'pratilekhanA' pratyupekSaNA, anvayaH prAgvat / aparAhNapratilekhanAyAM sarvasyApyupakaraNajAtasya pratilekhyatvAt "savvaM puNa pacchime jAme'' [ ] ityAdyAgamAt, tatra vidhizca pUrvamukta eva, yazca vizeSaH sa pradarzyate, tadyathA - caramapauruSyAM prAptAyAmekaH sAdhuH kSamAzramaNapUrvaM 'bhagavan ! bahupaDipunnA porisI'ti tatsamayaM gurave nivedayati, tataH sarve'pi sambhUyeryApathikIpratikramaNapUrvam D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ekena kSamAzramaNena 'bhagavan ! paDilehaNaM karemo'tti, dvitIyena ca tena 'bhagavan ! vasati pamajjemo'tti bhaNitvA mukhavastrikAM kAyaM ca pratilekhayanti / taduktaM dinacaryAyAm - "pacchimajAmaM sesaM, sammaM jANittu samayatattannU / vAgaraD khamAsamaNI, patto paDilehaNAsamao // 1 // [ ya.di./280 ] pabhaNaMti khamAsamaNaM, guruM tao sAhuNo vi pddhmNmii| paDilehaNaM karemo, biie vasahiM pamajjemo" // 2 // [ ya.di./281] atra pratyupekSakA dvividhAH -bhaktAthino'bhaktArthinazca, tatra dvayorapyuktavidhi yAvatpratyupekSaNA tulyaiva / yata oghaniryuktau - "paDilehaNA u duvihA, bhattaTThia earA u NAyavvA / doNha vi a paDilehaNAo muhaNaMtagasakAyaM" ||1||[o.ni./628 ] iti / tato ye'bhaktArthinaste 'paDilehaNA paDilehAvau' iti bhaNitvA pUrvoktagurvanazaniglAnAdipuruSakrameNa teSAmupadhi pratilekhayanti, tato guruM saMdizApya 'saMdisaha icchAkAreNa ohiaM paDile hema' evaM bhaNitvA pAtrakaM mAtrakaM cAtmIyaM tatazca sakalamupadhiM pratyupekSate, prAnte ca colapaTTam / taduktaM tatraiva - "tatto gurU pariNNA, gilANasehAi je abhattaTThI / saMdisaha pAyamatte, appaNo paTTagaM carimaM" ||1||[o.ni./629] ityaupavAsikapratilekhanAvidhiH / bhaktArthinastu -mukhavastrikApratilekhanAnantaraM colapaTTam , tato mAtrakam , kSullabhAjanaM yadi riktaM bhavati tadA, ariktaM tu pazcAdapIti jJeyam , tataH saparikaraM svapatadgraham , tatrApyayaM kramaH -prathamaM gocchakaM, tataH pAtrapratilekhanikAM, tataH pAtrabandhanaM, tataH paTalAni, tato rajastrANaM, tataH pAtrasthApanaM, tataH patadgraha, tato'riktatvAt pUrvaM mAtraM na pratyupekSitaM syAt tadA pratyupekSipatadgrahe tatsthaM nikSipya mAtrakam , tato gurvAdInAM satkAnupadhIMzca pratyupekSate, tato gurumanujJApayati yaduta -'saMdisaha ohiaM paDilehemo'tti tataH zeSANi gacchasAdhAraNAni pAtrANi vastrANi ca aparibhogyAni yAni yAni tAni pratyupekSate, tataH svakIyaM kalpatrikam aupagrahikamupadhiM cApi yAvat pAdaproJchanaM rajoharaNaM ceti bhaktArthinAM pratyupekSaNAvidhiH / taduktamoghaniryuktau - "paTTagamattayasagamoggaho a gurumAiA aNuNNavaNA / to sesabhANavatthe, pAuMchaNagaM ca bhattaTThI // 1 // [o.ni./630] D:\new/d-3.pm53rd proof Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhipratilekhanavidhiH -zlo0 96 // ] [569 jassa jahA paDilehA, hoi kayA so tahA paDhai saahuu| pariaTTeI payao, karei vA annavAvAraM" // 2 // [o.ni./631] iti / dinacaryAyAM tvevam - "puttiM pehia to lahuvaMdaNajualeNa aMga pddilehe| ikkeNa saMdisAvai, jaMpai biie karemi tti ||1||[y.di./282] uvavAsI savvovahipajjate colapaTTagaM pehe| iyaro paDhamaM paTTe, rayaharaNaM savvao pacchA // 2 // [ ya.di./283] vasahiM pamajjiUNaM, ThavaNAyariaM taheva pehittA / kAUNa khamAsamaNaM, puttiM pehaMti uvauttA // 3 // [ ya.di./284] aha lahuavaMdaNeNaM, samma kuvvaMti tayaNu sajjhAyaM / suttatthagAhiNo je, tesiM so ceva sajjhAo // 4 // [ ya.di./285 ] cattArikhamAsamaNA, do uvahIthaMDilANa pehAe / dunni a goaracariApaDikamaNe kAusagge a||5||[y.di./286] taha pakkhiAidiahe, tayAi( mahayA )saddehiM lahuavaMdaNae / kAUNa dunni puttiM, pehia pehijja uvahiM ca // 6 // [ ya.di./288 ] aha pattANuvagaraNaM, paDilehia nikkhivaMti to uvhiN| pehaMti gurUNa puro, gilANasehAi appassa" // 7 // [ ya.di./289] tatazca pIThaphalakAdIn pratyupekSate ityaparAhne sarvopadhipratilekhanAvidhiH / atha pratilekhanAviSayatvAdupadheH svarUpaM darzyate / tadyathA -aughikaupagrahikabhedAdupadhidvividhaH, ekaiko'pi dvividho-gaNanApramANena pramANapramANena ca, yataH - "ohe uvaggahami a, duviho uvahI u hoi NAyavyo / ekkekko vi a duviho, gaNaNAe pamANao ceva" ||[o.ni./667] iti / tatraughopadhinityameva yo gRhyate bhujyate punaH kAraNena saH, aupagrahikastu sa yasya grahaNaM bhogazcetyubhayamapi kAraNena bhavati / taduktam paJcavastuke - "oheNa jassa gahaNaM, bhogo puNa kAraNA sa ohohI / jassa ubhayaM pi NiyamA, kAraNao so uvaggahio" ||1||[p.v./838] iti / gaNanApramANaM ca ekadvayAdisaGkhyArUpam , pramANapramANaM ca dIrghapRthulaghvAdilakSaNam , 1. sa ucyate audeg P // 2. yasya [kAraNena] grahaNaM-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH tatra jinakalpikAnAM gaNanApramANata oghopadhi'dazavidhaH, sthavirakalpikAnAM caturdazavidhaH, AryANAM ca paJcaviMzatividhaH, ata UrdhvaM yathAsambhavamaupagrahika upadhirbhavati / uktaM ca - "jiNA bArasarUvANi, therA cudsruuvinno| ajjANaM paNNavIsaM tu , ao u8 uvaggaho" ||1||[oghni.671, paJca.771] iti / tatra jinakalpikAnAM dvAdazavidha upadhiryathA - "pattaM pattAbaMdho, pAyaTThavaNaM ca pAyakesariA / paDalAi rayattANaM, gucchao pAyanijjogo" ||1||[oghni.668, paJca.772, prava.491] pAtraM patadgrahaH, pAtrabandhazcaturasraM tadvandhanakam , pAtrasthApanaM kambalamayaM yatra pAtrakANi sthApyante, pAtrakesarikA pAtrapratyupekSaNikA cilimiliketi prasiddhA, paTalAni bhikSATanakAle pAtropari mocyavastrANi, rajastrANAni pAtraveSTanakAni prAkRtatvAdekatvam , gocchaka: kambalakhaNDamayaH pAtropari deyaH, evaM saptavidhaH pAtraniryogaH, pAtraparikara ityarthaH / "tinneva ya pacchAgA, rahayaraNaM ceva hoi muhpttii| eso duvAlasaviho, uvahI jiNakappiANaM tu"||1||[ogh.669, paJca.773, prava.592] pracchAdakAH kalpA ityarthaH, tatraika urNAmayo dvau sUtramayau, (rajoharaNaM tathA mukhavastrikA) eSAM dvAdazavidha upadhirutkRSTApekSayA, jaghanyatastu dvividho'pi bhavati / tathA caiSAmupadherdvikaM trikaM catuSkaM paJcakaM navakaM dazamamekAdazakaM dvAdazakaM cetyaSTau vikalpAH, tatra ye pANipAtrA aprAvaraNakAzca teSAM mukhavastrikArajoharaNaM ceti dvividha upadhiH, saprAvaraNakAnAM tu teSAmekakalpayuktastrividhaH, dvikalpayuktazcaturvidhaH, kalpatrayayuktazca paJcavidhaH, pAtradhAriNAM punaraprAvaraNakAnAM saptavidhaH pAtropadhirmukhavastrikArajoharaNaM ceti navavidhaH, ekAdikalpayuktazca dazaikAdazadvAdazavidho bhavatIti / sthavirakalpinAM ca sa eva dvAdazavidhaH colapaTTamAtrakayukta iti caturdazavidhaH, taduktam - "ee ceva duvAlasa, mattagairegacolapaTTo a| eso caudasarUvo, uvahI puNa therakappaMmi" ||1||[o.ni.670, prava.499] atropadhiSu pradhAnamadhyajaghanyatAvicAraNAyAM jinakalpikAnAM kalpatrayaM patadgrahazceti caturvidha upadhirutkRSTaH, amUni pradhAnAnyaGgAnItyarthaH, gocchakaH pAtrasthApanakaM mukhavastrikA pAtrakesarikA ceti caturvidho madhyamaH, pAtrabandhaH paTalAni rajastrANaM ceti caturvidho jaghanyaH / sthavirANAmapi utkRSTaH prAgvat , paTalAni rajastrANaM pAtrabandhaH colapaTTo rajoharaNaM mAtrakaM ceti SaDvidho madhyamaH, pAtrasthApanaM pAtrake sarikA D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM gaNanApramANena -zlo0 96 // ] [571 gocchako mukhavastrikA ceti caturvidho jaghanyaH / idAnImAryANAM paJcaviMzatividha upadhirittham - "uvagaraNAi~ cauddasa, acolapaTTAI kmddhyjuaaii| ajjANa vi bhaNiAI, ahiANi ahaMti tANevaM" ||1||[pr.saa./528] AryANAM ca patadgraho na bhramati tucchasvabhAvatvAt , kamaThaka eva bhojanakriyA bhavati, kamaThakaM ca lepitatumbakabhAjanarUpam , kAMsyamayabRhattarakaroTikAkAramekameva nijodarapramANena ceti jJeyam , atiriktAni ca avagrahAnantakaH 1 paTTaH 2 ardorukaM 3 calanikA 4 abhyantaranivasanI 5 bahirnivasanI 6 kaJcuka: 7 upakakSikA 8 vaikakSikA 9 saMghATI 10 skandhakaraNI 11 cetyekAdaza / uktaM ca - "uggahaNaMtaga 1 paTTo 2, addhorua 3 calaNiA ya 4 boddhavvA / abbhitara5 bAhiniaMsaNIa6 tahakaMcue cev7||1||[pr.saa./529, tulA-ogha.676 ] "ukkacchia8 vekacchI 9, saMghADI ceva 10 khaMdhakaraNI a 11 / ohovahimi ee, ajjANaM paNavIsaM tu" ||2||[pr.saa./530, tulA-ogha.677] vyAkhyA -avagraha: samayabhASayA yonidvAraM tasyAnantakaM vastram avagrahAnantakam , tacca nAvAkAram , madhye pRthulamantayozca tanukam , kaupInarUpaM guhyadezarakSaNArtham , gaNanayA caikam , pramANatazca dehAnusAreNa bhavati, karttavyaM cArttavabIjapAtasaMrakSaNArtham , ghanavastreNa puMsparzasamAnakarkazasparzapariharaNArthaM ca masRNavastreNa, yonisparzasadRzo hi masRNavastrasparzaH, sa ca sajAtIyatvAnna prabhavatIti / uktaM ca - "aha uggahaNaMtagaM NAvasaMThiaM gujjhadesarakkhaTThA / taM tu pamANeNikkaM, ghaNamasiNaM dehamAsajja" // 1 // [pra.sA./531, tulA-ogha.313, paJca.825 ] iti / paTTo'pi saGkhyayaikaH, pRthutvena ca caturaGgalaH samatirikto vA, dairyeNa tu strIkaTImAno yathA avagrahAnantakasya dvApyantabhAgAvAcchAdayan kaTyAM badhyate / taduktam - "paTTo vi hoi ego, dehapamANeNa so ya bhiavvo| chAyaMtoggahaNaMtaM, kaDibaddho mallakaccho vva" ||1||[pr.saa./532] iti / 1. kacchA va-iti oghani0 bhASya[314]-paJcavastuka[826]-pravacanasAroddhArAdiSu / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH tathA'rdham UrukAdvibhajatIti niruktAdarddhAruko'vagrahAnantakapaTTamavaSTabhya sarvaM kaTIbhAgamAcchAdayati, Urvorantare urudvaye ca kasAbaddhaH, calanikA'pIdRzI, param adhojAnupramANA syUtA kasAnibaddhA ca / yataH - " addhoruo vi te do vi, gihiuM chAyae kaDIbhAgaM / jANupamANA calaNI, asIviA laMkhiAi vva" // 1 // [paJca.827, prava.533, tulA - ogha. 315 ] iti / laGghikA vaMzoparinarttakI 4, tathAntarnivasanI upari kaTIbhAgAdArabhyAdho'rddhajaGghe yAvad bhavati sA ca lInataraM paridhIyate, AkulatayA janahAso mA bhUditi 5, bahirnivasanI ca upari kaTIta AgulphaM vistRtA kaTyAM ca davarakeNa baddhA bhavati / yataH aMtonivasaNI puNa, lINayari jAva addhajaMghAo / bAhiragA jA khalugA, kaMDIadoreNa paDibaddhA" // 1 // 44 - [ ogha. 316, paJca.828, prava. 534 ] 'jA khaluga'tti yAvad gulpham 6, idamadhaH zarIrasya SaDvidhamupakaraNam / athordhvasyocyate, kaJcuko'rddhatRtIyahastadIrgha ekahastapRthulazca, kApAlikakanthAvatkRto'sIvitazca, zithilabandhena pArzvadvaye kasAbaddha urojAvAcchAdayati 7, tathA kakSAsamIpamupakakSam, tathA''cchAdikopakakSikotkakSikA vA, sA'pyevaMvidhA syUtA samacaturasrA sArddhahastamAnA corobhAgadakSiNapArzvaM pRSThaM cA''cchAdayati, vAmaskandhe vAmapArzve ca bITakapratibaddhA paridhIyate / yaduktam - 44 'chAyai aNukuIe, uroruhe kaMcuo asIviao / emeva ya ukkacchia, sA navaraM dAhiNe pAse " // 1 // [ ogha. 317, prava. 535, tulA - paJca.829] iti / vaikakSikA cotkakSikAviparItaH paTTo bhavati vAmapArzvaparidhAnavizeSaH, sa ca kaJcukamutkakSikAM cAcchAdayan vAmapArzve paridhIyate / yataH pUrvArddham -"vekacchiA u paTTo kaMcuamukkacchiaM ca chAei " [ oghani0 bhASye 318, paJcavastuke 830, pravacanasAroddhAre 536pU. ] iti / 8-9 / saGghATyazcopari bhogAya catasro bhavanti, ekA dvihastA pRthutvena, dve trihaste, ekA caturhastA ceti, dairghyeNa catasro'pi sArddhahastatrayapramANA caturhastA vA, tatra dvihastavistRtopAzraye bhavati, na tAM vihAya prakaTadehayA kadAcidAsitavyamiti bhAvaH / ye ca dve trihastavistRte staH, tayorekA bhikSArtham, ekA 1. kaDIi doreNa - iti paJcavastuka-pravacanasAroddhArayoH || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM pramANapramANena -zlo0 96 // ] [573 coccAre bhavati, caturhastavistRtA ca vyAkhyAnAvasare bhavati, tatra hi saMyatIbhirUvA'bhireva sthAtavyam , tatastAvatyaivAniSaNNAyAH pracchAdanaM bhavatIti bhAvaH, catasro'pi gaNanayaikameva rUpaM, yugapad paribhogAbhAvAt / yataH aparArddham - "saMghADIo cauro, tattha duhatthA [ya] uvasayaMmi // 1 // doNNi tihatthAyAmA, bhikkhaTThA ega ega uccaare| osaraNe cauhatthA, NisannapacchAyaNA masiNA" // 2 // [oghani.bhA.318-9, prava.536utta.-537, paJca.830-1] iti / skandhakaraNI ca caturhastA vistaradairdhyAbhyAM samacaturasrA prAvaraNasya vAtavidhUtasya rakSaNArthaM catuSpuTIkRtya skandhe dhriyate, saiva ca rUpavatyAH kuDabhanimittaM kubjakaraNyapi kriyate, pRSThapradeze skandhAdadhaH saMvartitayA masRNavastrapaTTakenotkakSikAvaikakSikAnibaddhayA virUpatApAdanAya kuDabhaM vidhiyata itibhAvaH / taduktam - "khaMdhakaraNI ucauhatthavitthaDA vAyavihuarakkhaTThA / khujjakaraNI u kIrai rUvavaINaM kuDahaheU 5" // [o.ni.bhA.320, paJca.832, prava.538] iti 11 / ayaM cAryikANAmapyupadhiH prAgvat triprakAro bhavati, tatra pAtrakaM kalpatrayaM saGghATI skandhakaraNI nivasanIdvayaM cetyaSTavidha upadhirutkaSTaH / pAtrabandhaH paTalAni rajastrANaM rajoharaNaM mAtrakam avagrahAnantakaM paTTako'oruka calanI kaJcuka utkakSikA vaikakSikA kamaThakazceti trayodazavidho madhyamaH / pAtrasthApanaM pAtrakesarikA gocchako mukhavastrikA ceti caturvidho jaghanyaH / utkRSTAdivivekazca prAyazcittAdikArye upayujyate / ityuktaM gaNanApramANam / atha pramANapramANaM sarveSAmucyate -tatra pAtrapramANaM ca tisro vitastayazcaturaGgalaM ca paridhinA bhavati, tacca madhyamaM jJeyam / ato hInaM jaghanyamadhikaM cotkRSTaM pramANaM jJeyam / uktaM ca - "tinni vihatthI cauraMgulaM ca bhANassa majjhimapamANaM / etto hINa jahaNNaM, airegayaraMtu ukkosaM" ||1||[o.ni.680, prava.500 ] nijAhArAnusAreNApi prakArAntareNa zAstrAntare pramANamuktam / evaM ca sarveSAM sAdhUnAM pramANopetameva pAtraM bhavati / vaiyAvattyakarasya tu guruNA dattaM svIyaM vA mahatpramANatvAnnandIpAtraM bhavati, taccaupagrahikaM na tvaudhikam / yataH - 1. P.C. | cArya mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "veyAvaccakaro vA, NaMdIbhANaM dhare uvgghiaN| so khalu tassa viseso, pamANajuttaM tu sesANaM" ||1||[o.ni.bhaa./321] iti / etatprayojanaM caivam - "dejjA hi bhANapUraM tu , riddhimaM koi rohmaaiisuN| tahiaM tassuvaogo, sesaM kAlaM tu paDikuTTo" ||1||[o.ni./684] ___ yasmAt bhAjanapUrameva dadyAt RddhimAn kazcit rodhakAdiSu ApadvizeSeSu tatra - rodhakAdau tasya -nandIpAtrasyopayogaH, zeSakAlaM tu pratikuSTastasyopayoga iti / bhAjanamukhapramANam tvevam - "akaraMDagammi bhANe, hattho oTuM jahA na ghaTTei / eaM jahannayamuhaM, vatthu pappA visAlaM tu" ||1||[o.ni./690] 'akaraMDagammi'tti vRttasamacaturasre ityarthaH, 'oTuMti karNam / atha pAtraprayojanaM yathA - "chakkAyarakkhaNaTThA, pAyaggahaNaM jiNehi~ paNNattaM / je a guNA saMbhoe, havaMti te pAyagahaNe vi" ||1||[o.ni./691] ke ca te guNAH ? ityAha - "ataraMtabAlavuDDA, sehAesA guru ashuvggo| sAhAraNuggahAladdhikAraNA pAyagahaNaM tu" ||1||[o.ni./692] pAtrabandhazca yathA granthau datte sati koNau caturaGgalau bhavataH tAdRkpramANo bhavati / yataH"pattAbaMdhapamANaM, bhANapamANeNa hoi kAyavvaM / jaha gaMThimi kayaMmI, koNA cauraMgulA huMti" ||1||[o.ni.693, prava.501 paJca.798 ] trikAlaviSayatvAt sUtrasyApavAdikaM cedam , sadA granthyabhAvAt , pAtrasthApanagocchakapAtrapratilekhanInAM ca pramANaM vitasti: caturaGgalaM ca, SoDazAGgalAnItyarthaH / taduktam - "pattaTThavaNaM taha gucchao a pAyapaDilehaNIA y|| tiNhaM pi a ppamANaM, vihatthi cauraMgulaM ceva" // 1 // [o.ni.694, paJca.799, prava.502] atra dve UrNAmaye, pAtramukhavastrikA ca kSaumikI / eteSAM prayojanAni cemAni - "rayamAirakkhaNaTThA, pattAbaMdho a pAyaThavaNaM ca / / hoi pamajjaNaheDaM, gocchao pAyavatthANaM" ||1||[o.ni./695] 1. tattha vi-iti oghniryuktau||2. bhANavatthANaM-iti oghaniyukti-paJcavastukayoH [gA0800] / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM pramANapramANena - zlo0 96 // ] 'pAyavatthANaM'ti paTalAdInAm / "pAyapamajjaNaheDaM, kesariA pAe pAe ekkekkA / gocchgapattaTThavaNaM, ekkekkaM gaNaNamANeNaM" // 1 // [ o.ni./696 ] kesarikA ca pratipAtramekaikA gaNanayA, tathA gocchaka: pAtrasthApanaM ca pAtraniryoga ekaikameva / atha paTalAnAM svarUpaM saGkhyApramANaM cocyate - [ 575 "jehiM saviA na dIsai, aMtario tArisA bhave paDalA / tinni va paMca va satta va, kayalIgabbhovamA masiNA // 1 // [ o.ni./697, paJca.802] gimhAsu tinni paDalA, cauro hemaMti paMca vAsAsuM / ukkosagA u ee, etto puNa majjhime vocchaM" // 2 // [ o.ni./698, paJca.803 ] grISmasyAtyantarUkSatvAt acireNa sacittarajaHprabhRtipariNateH paTalabhedAyogAt, hemantasya snigdhatvAdvimardena pRthivIraja: pariNatestena paTalabhedasambhavAt, varSAyAm atisnigdhatvAdaticireNa pRthivIraja: pariNatestena paTalabhedayogAt, teSu tryAdInyuktAni, paramutkRSTAnyatizobhanAni syustadA yathoktasaGkhyAni ghaTante / yadi ca madhyamAnyarddhajIrNAni tadA evaM - "gimhAsu huMti cauro, paMca ya hemaMti chacca vAsAsu / ee khalu majjhimayA, etto u jahaNNao vocchaM" // 3 // [ o.ni./699, paJca.804] madhyamAnAM prabhUtAnAmeva svakAryasAdhakatvAt / yadi ca jaghanyAni jIrNAni / tadA tvevam - " gimhAsu paMca paDalA, chappuNa hemaMti satta vAsAsu / tivihaMmi kAlachee, pAyAvaraNA bhave paDalA " // 4 // [ o.ni./700, paJca.805] 'kAlacchee'tti kAlacchede kAlavibhAga ityarthaH / eSAM pramANapramANaM ca yathA - 'aDDAijjA hatthA, dIhA chattIsaaMgule ruMdA / biiaM paDiggahAo, sasarIrAo a NipphaNNaM" // 5 // [ o.ni./701, paJca.806, prava. 503 ] 'ruMdA' iti vistIrNAni / dvitIyaM pramANaM pratigrahAt svazarIrAcca niSpannametadubhayocitamityarthaH / eSAM prayojanamAha - "pupphaphalodagarayareNusauNaparihArapAyarakkhaTTA / liMgassa ya saMvaraNe, veodayarakkhaNe paDalA // 6 // [ o.ni./ 702, paJca.807 ] 11 1. battIsa mu0 // / 2. eyarakkhaTTA - iti paJcavastuke etadrakSArtham iti tatra vRttau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof 44 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: ___ puSpaphalodakarajoreNuzakunaparihArapAtarakSaNArthaM / tatra zakunaparihAraH kAkAdipurISaM tasya pAta AkAzAdeH etadrakSArtham , liGgasya saMvaraNe -sthagane vedodayarakSaNe ca paTalAnyupayogIni / rajastrANamAnaM tvevam - "mANaM tu rayattANe, bhANapamANeNa hoi NipphaNNaM / pAyAhiNaM kareMtaM, majjhe cauraMgulaM kamai" ||1||[o.ni./703, paJca.808, prava.506] pradakSiNAM kurvan puSpakAdArabhya pAtramadhye caturaGgalaM krAmati, adhikaM tiSThatIti / tatprayojanaM cedam - "mUsagarayaukkere, vAse siNhA rae a rakkhaTThA / pAe pAe a ikkikkaM" ||1||[o.ni./704, paJca.809] ___ mUSakarajautkerasya grISmAdiSu varSAyAM ca siNhAyAH-avazyAyasya rajasazca rakSaNArthaM, tacca pratipAtramekaikaM bhavati / kalpapramANamAha - "kappA AyapamANA, aDDAijjA u AyayA hatthA / docevsuttiaau,unnnniutiomunneavvo"||1||[o.ni./705, paJca.812, prava.507] AtmapramANA yAvanmAtrAH prAvRtAH skandhasyopari prakSiptAstiSThanti etAvadAtmapramANam , sAtirekA manAgatirekA sthavirANAm , 'arddhatRtIyAMstu AyatA -dIrghA hastAn jinakalpikAnAm' iti paJcavastuvRttau [pa0 126] / tatprayojanaM cettham - "taNagahaNAnalasevANivAraNA sukkadhammajhANaTThA / diTuM kappaggahaNaM, gilANamaraNaTThayA ceva" ||1||[o.ni./706] tRNagrahaNAnalasevAvAraNArtham , tathA tathAvidhasaMhananinAM dharmazukladhyAnArtham , kalpagrahaNam , jinaiH, glAnamRtapracchAdanArthaM ceti, kambalasya ca varSAsu bahinirgatAnAM tAtkAlikavRSTAvapkAyarakSaNamupayogaH, yato bAlavRddhaglAnanimittaM varSatyapi jaladhare bhikSAyai asahyoccAraprazravaNapariSThApanArthaM ca ni:saratAM kambalAvRtadehAnAM na tathAvidhA'pkAyavirAdhaneti / atha rajoharaNasvarUpamAha - "ghaNaM mUle thiraM majhe, agge mddvjutyaa| egaMgiaM ajhusiraM, porAyAmaM tipAsiaM" ||1||[o.ni./707, bR.ka.bhA.3977] 1. vitthaDA-iti oghaniyukti-pravacanasAroddhArayoH // 2. dhammasukka' iti oghaniyuktipaJcavastukayoH [813] // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM pramANapramANena -zlo0 96 // ] [577 _ 'mUle' daNDaparyante 'ghana' nibiDaM bhavati, 'madhye' 'sthiram' 'agre' dazikAnte 'mArdavayuktam' 'ekAGgikaM' tadgatadazikaM kambalIkhaNDaniSpAditamityarthaH 'azuSiram' agranthilA dazikA niSadyA ca yasya tat 'porAyAma'ti aGguSThaparvaNi pratiSThitAyA pradezinyA yAvanmAtraM zuSiraM bhavati tAvattena sadaNDakena niSadyAdvayasahitena ca pUryate tathA karttavyam , 'tripAzitaM' triveSTanadavarakeNa pAzitam / kiJca - "appolaM miu pamhaM ca, paDipunnaM hatthapUrimaM / / rayaNIpamANamittaM, kujjA porapariggahaM" // 1 // [o.ni./322, bR.ka.bhA.3979 ] 'appolaM' dRDhaveSTanAt pratipUrNa sadbAhyena niSadyAdvayena yuktaM saddhastaM pUrayati tathA tathA karttavyam , tathA ratnipramANamAtraM yathA hastapramANadaNDakaM bhavati tathA kAryam / tathA 'porapariggaha'ti aGguSThapradezinIkuNDalikApUraNaM karttavyam / atha samudAyasyaiva pramANamAha - "battIsaMguladIhaM, cauvIsaM aMgulAi daMDo se| aTuMgulA dasIo, egayaraMhINamahiaMvA" ||1||[o.ni./708, paJca.814, prava.508 ] ubhayaM militvA dvAtriMzadGgalaM bhavatItyarthaH / tacca kimmayaM bhavati ? ityAha - "uNNiaM aTTi vA vi, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / / tiparIallamaNisiTuM, rayaharaNaM dhArae egaM" ||1||[o.ni./709] pAdaproJchanazabdenAtra rajoharaNameva gRhyate 'tipariallaM'ti davarakasya triHparivartaM 'aNisiTuM'ti mRdu karttavyam / atha prayojanamAha - "AyANe nikkhivaNe, ThANe nisIaNe tuaTTe a| puTvi pamajjaNaTThA, liMgaTThA ceva rayaharaNaM" ||1||[o.ni./710 ] atha mukhavastrikApramANamAha - "cauraMgulaM vihatthI, eaM muhaNaMtagassa u pamANaM / bitiaM muhappamANaM, gaNaNapamANeNa ekkekkaM" // 1 // [o.ni./711, paJca.816, bR.ka.bhA. 3982, prava.509] 'bitiaMti dvitIyam , mukhapramANaM-mukhAnusAreNa karttavyam , vasati pramArjayato 1. mUladaNDa" iti oghaniyuktivRttau / / 2. tajjAta' iti oghaniyuktivRttau // 3. yathA tathAiti oghaniyuktivRttau / / 4. tuaTTasaMkoe-iti oghaniyukti-paJcavastuka[815]-pravacanasAroddhAreSu [514] // 5. vasati-mu0 C nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: nAsikAmukhayo rajaHpravezarakSaNArthaM yAvatA mukhamAcchAdyate, tryasAyAzca koNadvayaM gRhItvA pRSThataH kRkATikAyAM granthiAtuM zakyate tAvatpramANA kAryetyarthaH / tatprayojanaM cettham - "saMpAtimarayareNUpamajjaNaTThA vayaMti muhapattiM / nAsaM muhaM ca baMdhai, tIe vasahiM pamajjaMto" ||1||[o.ni./712] saMpAtimasattvarakSaNArthaM jalpadbhirmukhe dIyate, tathA rajaH-sacittapRthivIkAyastatpramArjanArtham , tathA reNupramArjanArthaM mukhavastrikAgrahaNam , tathA tayA nAsikAM mukhaM ca banIta vasatiM pramArjayan yena na mukhAdau rajaH pravizati / atha mAtrakapramANaM yathA - "jo mAgaho a pattho, savisesayaraM tu mattagapamANaM / dosu vi davvaggahaNaM, vAsAvAse ahIgAro" ||1||[o.ni./713 ] mAgadhazca prastha: "do asaIu pasaI, do pasaIo seiA, causeiArhi mAgaho pattho" [ ]itisvarUpastataH savizeSataraM mAtrakaM bhavati / tena kiM prayojanam ? ityAha -'dosu vipatti dvayorvarSAkAlaRtubaddhayorgurvAdiprAyogyadravyagrahaNaM kriyate, idaM mAtrakasya prayojanam / tathA - "Ayarie agilANe, pAhuNae dullahe sahasadANe / saMsattabhattapANe, mattagaparibhogaNunnAo" // 1 // [o.ni./716] tatrAyaM vidhi:-"ekkaMmi u pAuggaM, guruNa, bitiuggahe a pddikuttuN| giNhai saMghADego, dhuvalaMbhe sesa ubhayaM pi ||1||[o.ni./717] asaI lAbhe puNa mattae a savve gurUNa geNhaMti / eseva kamo niamA, gilANasehAiesuM pi" // 2 // [o.ni./718 ] yatra kSetre guruglAnaprAghUrNakAdiyogyadravyasyAvazyaMlAbhastatraika eva saGghATakastatprAyogya dravyaM gRhNAti, na tu sarve, so'pi kathaM gRhNAti ? ityAha -ekasmin pratigrahe prAyogyaM gurorgRhNAti, dvitIye ca pratikuSTaM-pratiSiddhaM saMsaktAdi, athavA pratikRSTaM -viruddhaM kAJjikAdi gRhNAti, zeSAH saGghATakA AtmArthamubhayamapi bhaktaM pAnaM ca gRhNanti, ekasya patadgrahe pAnam , dvitIyasya patadgrahe bhaktamiti / asati ca prAyogyadravyasya dhruvalAbhe sarva eva saGghATakA mAtrakeSu gurvAdiprAyogyaM gRhNanti, yato na jJAyate anukUlaM syAt Ahozvinneti / tathA 1. tA L.P.C. I to-oghaniyukti-paJcavastuka[817]-pravacanasAroddhAreSu [514] / / 2. mAgahao-iti oghaniyukti-paJcavastuka[818]-pravacanasAroddhAreSu [810] / / 3. C. paJcavastukaH 818 / oghaniryuktau-vAsAvAsAsu-iti / vAsavAse a a-P. | vAsAvAse ya-iti pravacanasAroddhAre gA0 510 // 4. P. / sarva eva-mu0 C. nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM pramANapramANena - zlo0 96 // ] [579 durlabhadravyaM ghRtAdi (tasya) grahaNam , tathA sahasA gRhasthena pracuradravyaM dattaM tad grahaNaM ca tena kriyate, tathA yatra kSetre kAle vA svabhAvenaiva saMsaktaM bhaktapAnaM bhavati, tatra prathamaM mAtrakeNa tadgRhyate, tataH zodhayitvA bhaktapAnamitareSu patadgraheSu prakSipyate, ityAdi prayojanam , anyatpramANaM ca mAtrakasyedam - "sUvodaNassa bhario, dugAuadhdhANamAgao saahuu| bhuMjai egaTThANe, eaMkira mattagapamANaM" ||1||[o.ni./714, paJca.519, prava.511] sugamA / atha colapaTTapramANamAha - "duguNo caugguNo vA, hattho cauraMsa colapaTTo a| therajuvANANaTThA, saNhethUlaMmi avibhAsA" ||1||[o.ni./721, paJca.821, prava.512] dviguNazcaturguNo vA kRtaH san hastazcaturastro bhavati, sthavirayUnorAya, sthavirANAM dvihastapramANo yUnAM ca caturhasta ityarthaH, zlakSNe sthUle ca vibhASA, sthavirasya zlakSNaH yUnazca sthUla iti / tatprayojanamAha - "veuvva'vAuDe. vADae akhadapajaNaNe ceva / tesiM aNuggahaTThA, liMgudayaTThA ya paTTo u" // 1 // [o.ni./722] yasya sAdhoH prajananaM -liGgaM vaikriyaM -vikRtaM beNTavindhanAdinA bhavati tatpracchAdanArthaM colapaTTo'nujajJe, 'avAuDe'tti kazcidaprAvRtasAdhano'grabhAge carmaNA'nAcchAditaliGgo bhavati, tathA kazcidvAtiko -vAtenocchUnaliGgo bhavati, kazcid hrImAn bhavati, tathA 'khaddha'tti kasyacit bRhatsAdhanaM bhavati, eSAmanugrahArthaM, liGgodayadarzananivAraNArthaM ca colasya - puMcihnasya paTTazcolapaTTa iti / ___atra prasaGgata upadhivibhAgapradarzanAya svayaMbuddhapratyekabuddhAnAM svarUpamucyate / "avare vi sayaMbuddhA, havaMti patteabuddhamuNiNo'vi / paDhamA duvihA ege, titthayarA tadiarA avare ||1||[pr.saa./519] titthayaravajjiANaM, bohI uvahI suaMca liMgaM ca / NeyAI tesi bohI, jAissaraNAiNA hoi ||2||[pr.saa./520] muhapattI rayaharaNaM, kappatigaM satta pAyaNijjogo / ia bArasahA uvahI, hoi sayaMbuddhasAhUNaM ||3||[pr.saa./521] 1. vAie hie-iti oghaniryuktau / hrIka-iti tatra vRttau / vAie ya hI-iti pravacanasAroddhAre [518] / hrImAn-tatra vRttau / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH havai imesi muNINaM, puvvAhIaM suaM ahava neva / jai hoi devayA se, liMgaM appar3a ahava guruNo" ||4||[pr.saa./522 ] yadi pUrvAdhItaM zrutaM syAt tadA tasya devatA liGgaM datte gururvA, pUrvazrutAbhAve tu gurureva liGgaM datte iti / " jai egAgI vihu viharaNakkhamo tArisI vi se icchA / tA kuNai tamannaha gacchavAsamaNusarai niyameNaM // 5 // [ pra.sA./523 ] patteabuddhasAhUNa, hoi vasahAidaMsaNe bohI / puttiarayaharaNehiM, etesi jahannao uvahI // 6 // [ pra.sA./524] muhapattI rayaharaNaM, taha satta ya pattayAiNijjogo / ukkoso vi navaviho, suaM puNo puvvabhavabhaNiaM // 7 // [ pra. sA. / 525 ] ekkArasa aMgAI, jahannao hoi tao a ukkosaM / deseNa asaM punnAI huMti puvvAi dasa tassa // 8 // [ pra.sA./526 ] liMgaM taM devayA dei, hoi kaiA vi liMgarahio vi / gAgi cia viharar3a, nAgaccha gacchavAse so" // 9 // [ pra.sA./ 527 ] tathA pratimAdharasyApi dvAdazavidhopadhirjJeyaH / ityaughikaupadhivicAraH / athaupagrahikopadhirucyate - sa ca saMstArakottarapaTTadaNDakAdiranekavidhaH / taduktam - "laTThi vilaTThI daMDo, vidaMDao nAliA ya paMcamiyA / saMthAruttarapaTTo, iccAi uvaggaho uvahI " // 1 // [ yati. 305 ] tatra saMstArakottarapaTTayoH pramANamidam - - "saMthAruttarapaTTo, aDDAijjA ya AyayA hatthA / dohaM pi a vitthAro, hattho cauraMgulaM ceva" // 1 // [ pra.sA./513] anayoH prayojanaM ca yathA - "pANAireNusArakkhaNaTTayA huMti paTTayA cauro / chappaiarakkhaNaTThA, tatthuvari khomiaM kujjA" // 1 // [ oghani./ 724] prANinaH pRthivyAdayaH, reNuH svapataH zarIre lagati tadrakSaNArthaM catuSpaTTakagrahaNam, tatra dvau prastutau, tRtIyo rajoharaNabAhyaniSadyApaTTaH prAgukta eva caturthaH kSaumi 1. vi hu-mu0 C. nAsti, P. pravacanasAroddhAre asti / 2. darzyate - P. II 3. P. C. I pANI mu0 / pANAdireNu' iti oghaniryuktau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaM pramANapramANena -zlo0 96 // ] [581 evAbhyantaraniSadyApaTTako vakSyamANa ityete catvAraH, tatrApi SaTpadIrakSaNArthaM kambalIsaMstArakasyopari kSaumikaM kuryAt , zarIrakambalasaGgharSaNe hi SaTpadyo virAdhyanta iti / atha kSaumaniSadyApramANamAha - "rayaharaNapaTTamettA, adasAgA kiMci vA samairegA / ekaguNA u nisajjA, hatthapamANA sapacchAgA" ||1||[oghni./725 ] dazArahitarajoharaNapaTTamAtrAt kiJcidadhikA vA kSaumaniSadyA 'ekaguNa'tti ekaiva sA bhavati hastapramANA ca pRthutvena, 'sapacchAga'tti saha bAhyayA niSadyayA hastapramANayA bhavatIti tasyA api pramANamuktam / "vAsovaggahio puNa, duguNo uvahI u vaaskppaaii| AyAsaMyamaheuM, ekkaguNo sesao hoi" ||1||[oghni./726 ] varSAsu aupagrahika upadhirdviguNo bhavati, kazcAsau, varSAkalpAdirAdizabdAt paTalAdiH "jo bAhiM hiMDaMtassa timmai se so duguNo hoi, eko timmo puNo anno gheppai"[ ] sa ca varSAkalpAdirdviguNo bhavati, AtmasaMyamarakSArthaM ca / tatrAtmasaMrakSaNArthaM yadyekaguNA eva kalpAdayo bhavanti tatazca -"tehiM hiMDatehiM poTTasUleNaM marati, saMjamarakkhaNatthaM jai ekkaM ceva kappaM aimailaM uddeUNa nIharai, so( to )tassa kappassa jaM pANi paDai timmaMtassa teNaM AukkAo viNassai"[ ] zeSastUpadhirekaguNa eva bhavati, na dviguNa iti / kiJca - "jaM puNa sapamANAo, IsiM hINAhiaM va lNbhejjaa| ubhayaM pi ahAkaDayaM, na saMdhaNA tassa chedo vA" ||1||[oghni./727] yatpunaH kalpAdirupakaraNaM svapramANAdISaddhInamadhikaM vA labhyeta tadubhayamiti "ohiassa ovaggahiassa vA' [ ] yadi vA ubhayaM tadeva hInamadhikaM vA labdhaM sat 'ahAkaDaM'ti yathAkRtaM alpaparikarma yallabhyate tasya na sandhanA kriyate hInasyApi, chedo vA kriyate'dhikasyeti / [tathA- "daMDae laTThiA ceva, cammae cmmkose| cammachedaNa paTTe a, cilimilI dhArae gurU" ||1||[oghni./728 ] 1. avahI iti oghaniryuktau // 2. avadhi iti oghaniyuktivRttau // 3. so so-iti oghaniyuktivRttau / / 4. tehiM tinnehiM poTTa' iti oghaniyuktivRttau / / 5. to tasya-iti oghaniryuktau / / 6. P.C. oghaniyuktivRttau / kappasaMgataM pA mu0 // 7. hInasya tathA na chedaH kriyate'dhikasya-iti oghaniyuktivRttau / / 8. vi-iti oghaniryuktau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ayamapara aupagrahikopadhirbhavati, daNDako yaSTizceti dvayaM sarveSAmeva pRthak pRthagaupagrahikaH, ayamaparo guroreva / kazcAsau ? (carma)carmakRttiH carmacchedaH vardhapaTTikA yadi vA pippalakAdi, tathA paTTo yogapaTTaH, cilimilI yavanikA, etAni carmAdIni guroreva / "jaM caNNa evamAI. tavasaMjamasAhagaM jddjnnss| ohAiregagahiaM, ovaggahiaM viANAhi" ||1||[oghni./729] yaccAnyadvastUpAnahAdi tapa:saMyamayoH sAdhakaM yatijanasya oghopadheratiriktaM gRhItam aupagrahikaM vijAnIhi / itthaM cA] paro'pyaupagrahiko bhavatIti jJeyam / athaitasminapyaughikavadutkRSTAdibhedAH santi, ityucyante - "pIThaga Nisajja daMDaga, pamajjaNI ghaTTae ddglmaaii| pippalagasUINaharayaNi sohaNagadugaM jahanno u" // 1 // [paJca./834] pIThakaM kASThachagaNAtmakam , trehavatyAM vasatau varSAkAle vA dhriyata ityaupagrahikam , saMyatInAM tvAgatasAdhunimittamiti, niSadyA -pAdaproJchanam , jinakalpikAnAM tu na bhavati, niSIdanAbhAvAt , daNDako'pyevam , navaraM nivAraNAbhAvAt , pramArjanI -vasateH zuddhikaraNI daNDakaproJchanAbhidhAnA, ghaTTakaH pAtrakANAM tathAvidhaH pASANaH, DagalAdayo nirlepanaloSThAH, evaM pippalakaH pAtramukhAdikaraNAya lohamayaH, sUcI sIvanAdinimittam , nakharadanI prasiddhA, zodhanakadvayaM ca karNadantazodhanakabhedAditi jaghanyata aupagrahika upadhiH / madhyamamAha - "vAsattANe paNagaM, cilimilipaNagaM dugaM ca sNthaare| daMDAIpaNagaM puNa, matagatigapAyalehaNiA" // 1 // [ paJca./835 ] varSAtrANe paJcakam , tadyathA -kambalamayaM 1 sUtramayaM 2 tAlapatrasUcI 3 palAzapatrakuTazirSakaM 4 chatrakaM 5 ceti, imAni ca lokaprasiddhapramANAni / tathA cilimilipaJcakaM sUtramayI tRNamayI vAkamayI daNDamayI kaTakamayIti, pramANaM cAsyA gacchApekSayA sAgArikapracchAdanAya tadAvaraNAtmikaiveyamiti / saMstArakadvayaM zuSirAzuSirabhedAt , tatra tRNAdikRtaH zuSiraH, tRNAni ca paJcopayogIni / taduktam - 1. oghaniyuktivRttiH / vardhApaTTikA mu0 // 2. pIDha' iti oghaniryuktau // 3. C.P. pnycvstuke| ghaTTaga mu0 // 4. kuTa 4 zIrSakaM cha" iti paJcavastukavRttau / / 5. cilimilI iti paJcavastukavRttau // 6. kaNTaka' iti paJcavastukavRttau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupagrahikopadhisvarUpam -zlo0 96 // ] [583 "taNagapaNagaM puNa bhaNiaM, jiNehiM jiarAgadosamohehiM / sAlI vIhI koddava, rAlaya rannetaNAI ca" ||1||[prv./675] zAlaya: kalamAdyA, vrIhayaH SASTikAdayo'raNyatRNAni zyAmAdyAnIti / tRNAnyakRtastu saMstArako'zuSiraH / daNDAdipaJcakaM punardaNDa: 1 vidaNDa: 2 yaSTi: 3 viyaSTiH 4 nAlikA 5 ceti / yataH - "laTThI tahA vilaTThI, daMDo a vidaMDao a naaliio| bhaNiaM daMDagapaNagaM, vakkhANamiNaM bhave tassa ||1||[pr.saa./669] laTThI AyapamANA, vilaTThi cauraMguleNa parihiNA / daMDo bAhupamANo, vidaMDao kakkhamitto a||2||[pr.saa.670, oghani.730] laTThIe cauraMgula, samUsio daMDapaMcage nAlI / naipamuhajaluttAre, tIe thaggijjae salilaM ||3||[pr.saa./671] baddhai laTThIe javaNiA, vilaTThIi a katthai duvaarN| ghaTTijjae uvassaya-taNayaM teNAirakkhaTThA" ||4||[pr.saa./672 ] bhojanavelAyAM javanikAbandhane yaSTyAH prayojanam , viyaSTyA tu kutrApi pratyantagrAmAdau upAzrayasatkaM dvAraM ghaTyate, yena tadAhanane SATkArazravaNAt taskarazunakAdayo nazyanti / "uubaddhami a daMDo, vidaMDao dhippae varisayAle / jaM so lahuo nijjai, kappaMtario jalabhaeNaM" ||1||[pr.saa./673] Rtubaddha bhikSAbhramaNAdivelAyAM daNDako gRhyate, tena pradviSTAnAM dvipadacatuSpAdAnAM cauragavAdInAM nivAraNaM kriyate, vRddhasya cAvaSTambhanaheturbhavatItyAdirarthaH / tathA varSAkAle vidaNDo gRhyate, yataH sa laghuka: kalpAbhyantare kRtaH sukhenaiva nIyate jalasparzabhayeneti / yaSTizca parvanavakaM yAvat viSamasaGkhyaparvikA dazaparvikA ca zubhA samasaGkhyaparvikA tvazubheti "egapavvaM pasaMsaMti'' [oghani. 731] ityAdinA jJeyam / tathA mAtrakatrayam , saMjJAkAyikIzleSmamAtrakabhedAt , pAdalekhanikA ca kardamApanayanI kASThamayIti / tathA "cammatiaM paTTadugaM, NAyavvo majjhimo uvahiM eso| ajjANa vArae puNa, majjhimo hoi airitto" // 1 // [ paJcava./836 ] 1. tulA-sthAnAGgasUtravRttiH sU0 310, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 652, nizIthabhASyaM gA0 4000, bRhatkalpabhASyaM gA0 3822 // 2. khATakAra' iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 1/pa0 554 // 3. vArao-iti paJcavastuke // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584] _ [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH carmatrikaM vardhatalikAkRttirUpam , zAstrAntare tu carmapaJcakamuktam / yataH - "aya ela gAvi mahisI, migANamajiNaM ca paMcamaM hoi| taligA khallaga baddhe, kosaga kittI a bIaM tu" ||1||[ni.bhaa.4003, prava.676 ] 'bI'ti dvitIyAdezenedaM carmapaJcakam , tatra talikAH prasiddhAH, tAzca rAtrau sArthavazAcca divApi unmArge gamanAdikAryajAte pAdayoH kriyate / 'khallaga'tti pAdatrANAni vicarcikA vA, tAni sphuTitapadairdhAryANi, vardhAstruTitatalikAdibandhanArthaM gRhyante, tathA kozakazcarmamayakotthalIprAyaH, sa ca pASANAdiskhalanayA bhajyamAna nakhairaGgaSThAdau kSipyate, athavA - nakharadanagRham , tathA kRttirmArge davAnalabhaye dhriyate'sthaNDilabhuvi vA''stIrya sthIyate, taskaramuSitairvA'nyavastrAbhAve paridhIyate iti dvitIyaM yatijanayogyaM carmapaJcakamityalam / tathA 'paTTadvayaM' saMstArakapaTTa uttarapaTTazceti, madhyama upadhireSa aupagrahikaH / AryakANAM punarvAraka: sAgArikodakanimittaM madhyamopadhAvatirikto bhavati, nityaM janamadhye tAsAM vAsAt / utkRSTamAha - "akkhA saMthAro vA, egamaNegaMgio a ukkoso| potthagapaNagaM phalagaM, ukkosovaggaho savvo" ||1||[pnyc./837] akSAzcandanakAdayaH, saMstArakazca, kiMviziSTa: ?-ekAGgikaH phalakamanekAGgikazca kambImayAdiH, tathA pustakapaJcakaM gaNDikA chivADI kacchavirmuSTiH sampuTakazceti / yataH - "gaMDI 1 kacchavi 2 muTThI 3, saMpuDaphalae 4 tahA chivADI 5 a / evaM potthayapaNagaM, vakkhANamiNaM bhave tassa ||1||[pr.saa./664] bAhallapuhuttehiM, gaMDIputtho u tullao diihe| kacchavi aMte taNuo, majjhe pihulo muNeavvo ||2||[pr.saa./665 ] cauraMguladIho vA, vaTTAgii muTThiputthao ahavA / cauraMguladIho ccia, cauraMso hoi viNNeo // 3 // [pra.sA./666 ] saMpuDago dugamAI, phalayA vucchaM chivaaddimittaahe| taNupattussiarUvo, hoi chivADI buhA biMti" // 4 // [pra.sA./667] dvayAdiphalakasamudAyarUpo vaNigjanasyoddhAranikSepAdyAdhArasampuTAkAra upakaraNavizeSa 1. P. pravacanasAroddhAravRttiH / kauzika mu0 // 2. tulA-sthAnAGgasUtra[310] vRttiH, bRhatkalpabhASya[3822] TIkA, dazavaikAlikahAribhadrIyavRttiH pa0 25, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 652 / vizeSArthaM draSTavyaM 'jainacitrakalpadrume' pa0 22taH // 3. dIho-iti pravacanasAroddhAre // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupagrahikopadhisvarUpam - zlo0 96 // ] [ 585 ityarthaH, vakSye chedapATI pustakam, yathA - tanubhiH stokaiH patrairucchritarUpo bhavati / lakSaNAntaramAha - "dIho vA hasso vA, jo pihulo hoi appabAhallo / taM muNiasamayasArA, chivADiputthaM bhaNaMtIha" // 1 // [pra.sA./668 ] tathA phalakaM paTTikA yasyAM likhitvA paThyate samavasaraNaphalakaM vA, tacca kAraNe'vaSTambhArthaM bhavati utsargatazca sAdhUnAmavaSTambho na yuktaH, pratyupekSite'pi stambhAdau kunthupipIlikAdijantusaJcArasya durvAratvAt / [yataH- "avvocchinnA tasA pANA, paDilehA na sujjhaI / tamhA haTTahaTTassa, avadvaMbho na kappaI" // 1 // [ oghani./ 322 ] iti ] glAnyAdikAraNe tu ghanamasRNAdiguNopete phalake pASANamaye stambhe sudhAmRSTe kuDye kuDyasaMlagnopadhiviNTalikAyAM vA avaSTabhnIteti / "ataraMtassa u pAsaMgA, jeNaM dukkhaM ti teNa'vaTTaMbhe / saMjayapaTTI thaMbhe, sele chuhAkuDDuviTTalie " // 1 // [ oghani./324] ityutkRSTa aupagrahika upadhiH sarvo'kSAdiH / daNDakAdInAM copakaraNatvamittham - "duTTapasusANasAvayavijjalavisamesu udagamAisu / laTThI sarIrarakkhA, tavasaMjamasAhiA bhaNiA // 1 // [ oghani./739 ] mokkhaTTA nANAI, taNU tayaTThA tayaTThiA laTThI diTThA jahovayAre, kAraNatakkAraNesu tahA" // 1 // [ oghani./740 ] na ca kevalaM yaSTirupakaraNaM varttate, kintvanyadapi yajjJAnAdInAmupakArakaM tadupa karaNamucyate / tathA cAha - "jaM jujjai uvayAre, uvagaraNaM taM si hoi uvagaraNaM / airegaM ahigaraNaM, ajao ajayaM pariharato" // 1 // [ oghani./741 ] 1. yasyAM likhitvA paThyate - C. nAsti // 2. pAsaM jeNaM P. / pAsA gADhaM - iti oghaniryuktau // 3. C. oghaniryuktau / saMjama mu0 P. II 4. C.P. I bu (ta) hakuDDa mu0 / chuhAkuDDaviTTIe-iti oghaniryuktau / sudhAmArSNeye kuDye....viNTikA vA... iti tatra vRttau // 5. yacikkhala' iti oghaniryuktau / 'cikkhalaH sakardamaH pradeza' iti tatra vRttau / / 6. P. C. / udagamAIsu-mu0 / udagamajjhesu-iti oghaniryuktau / udakamadhyeSu iti tatravRttau / / 7. uvakaraNe - iti oghaniryuktau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH pariharanniti sevamAnaH / tathA - "mucchArahiANeso, sammaM caraNassa sAhago bhnnio| juttIe iharA puNa, dosA itthaM pi ANAI" ||1||[pnycv./839] ityaupgrhikopdhivicaarH| [atredamavadheyam-sthavirakalpikAnAM pracchAdakatrikAdi upakaraNaM yatpUrvamuktaM tatsAmAnyApekSayA, vizeSApekSayA tvadhikadhAraNe'pyadoSaH / tathA coktaM bRhatkalpavRttau-kIdRzaM punarupadhi bhikSurupadhArayatIti Aha - "bhinnaM gaNaNAjuttaM, pamANaiMgAladhUmaparisuddhaM / uvahiM dhArai bhikkhU , jo gaNaciMtaM na ciMtei" ||1||[bR.k.bhaa./3987 ] bhinnaM nAma sadazaM sakalaM vA yanna bhavati, gaNanAyuktaM -gaNanApramANopetam , pramANena ca yathoktadairghyavistAraviSayamAnena yuktamityanuvarttate, tathA'GgAradhUmAbhyAM pari-samantAt zuddhaM virahitam , evaMvidham upadhi bhikSurdhArayet yo gaNacintAM na cintayati sAmAnyasAdhuritibhAvaH / yastu gaNacintakastasya na pratiniyataM upadhipramANaM tathA cAha - "gaNaciMtagassa sattA, ukkoso majjhimo jahaNNo ya / savvo vi hoi uvahI, uvaggahakaro mahANassa" ||1||[bR.k.bhaa./3988 ] 'gaNacintako' gaNAvacchedakAdistatsattAyAmata UrdhvaM utkRSTo madhyamo jaghanyazca sarvo'pyaughika aupagrahikazcopadhirmahAjanasyopagrahaM karoti / idameva bhAvayati - "AlaMbaNe visuddhe, uvahi duguNo caugguNo vA vi| savvo vi hoi uvahI, uvaggahakaro mahAjaNassa" // 1 // [ bR.ka.bhA./3989] AlambanaM dvidhA, dravyato gartAdau nimajjato rajjvAdiH, bhAvataH saMsAragarttAyAM nipatatAM jJAnAdi, iha punaryatra kSetre kAle vA durlabhaM vastraM tadAdikamAlambanaM gRhyate, tatra vizuddhe prazaste sati dviguNo vA caturguNo vA audhika aupagrahikazcopadhiH sarvo'pi mahAjanasya -gacchasyopagrahakaro bhaviSyatItikRtvA cintakasya parigrahe bhavatIti] vastrAdizca sarvo'pyupadhirarddhamAsenAprApte varSAkAle yatanayA prakSAlyaH, pracurajalAbhAve tu pAtraniryoga eva prakSAlyaH / taduktamoghaniryuktau - 1. P. bRhatkalpavRttau / gaNanayA tUktaM pra mu0 C. i // 2. sato-P. | etto-iti bRhatkalpabhASye // 3. dvo-mu0 // 4. duguNo tiguNo ca" iti bRhatkalpabhASye // 5. triguNo vA ca0 iti bRhatkalpavRttau // 6. P. bRhatkalpavRttau / ho-mu0 C. // 7. vastrAdarupadhirardha' P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhisvarUpaH -zlo0 96 // ] [587 "appatte cia vAse, savvaM uvahiM dhuvaMti jayaNAe / asaie devssu,jhnnnnopaaynnijjogo"||1||[o.ni./350,pi.ni.26] iti / AcAryAdInAM tu punaH punarapi prakSAlyate / yataH - "AyariagilANANaM, mailA mailA puNo vi dhoaNti| mA hu gurUNa avaNNA , logaMmi ajIraNaM iyare" // 1 // [oghani.351, piNDaniyuktau 27, pravacanasAroddhAre 865] tatra pAtraniryogo dve niSadye saMstArottaracolapaTTA mukhavastrikA rajoharaNaM cetyupakaraNAnyupadhiprakSAlanAkAle na vizrAmayet , yato nAnyAnyupabhogyAni bhavanti / tatra ca SaTpadIsaGkramaNaM vastrAntaritahastenAnyasmin vastre kRtvA tato dhApanaM kriyate / yataH - "pAyassa paDoAraM, dunisejja tipaTTapottirayaharaNaM / ete Na visAmijjai, jayaNA saMkAmaNA dhuvaNA" ||1||[oghni./352] zeSopadhestu vizrAmaNaM bhavati / taccaivam - "abhitaraparibhogaM, uvari pAuNai NAidUre a| tinni atinni aekkaM, nisAukAuMpaDicchejjA" ||1||[oghni./353] antaHparibhogakalpaM trIn rAtrIn kalpadvayopari prAvRNoti, tatastrIn rAtrInAtmAsanne sthApayati, ekAM ca rAtriM Atmopari kIlikAdau sthApayati, tato'pi svayaM prAvRtya parIkSate, yadi SaTpadyo na laganti tadA prakSAlanIyaH / prakSAlanArthaM ca gRhibhAjaneSu nIvrodakasyApi grahaNamanumatam / yataH - "nivvodagassa gahaNaM, keI bhANesu asuipaDiseho / gihibhAyaNesu gahaNaM, ThiavAse mIsayaM chAro" ||1||[oghni./355 ] "ThiavAse'tti sthite varSaNe grAhyam , varSati tu antarikSataH pAtAnmizramiti na grAhyam / bahuvelArakSaNArthaM tu tatra kSAraH kSepya iti / upadhikSAlanakramazcaivam - "gurupaccakkhANigilANasehamAINa dhoaNaM puTvi / to appaNo puvvamahAgaDe a iare duve pacchA" ||1||[oghni./356 ] 1. C.P. | u davassa u(ya)-mu0 / va davvassa u-iti oghaniryuktau / udagassa u-iti pravacanasAroddhAre gA0 864 // 2. avanno-iti oghaniyuktau / avaNNa-iti pravacanasAroddhAre / avarNa:-azlAghA-iti tatra vRttau // 3. ete Na u vissAmo jayaNA-iti oghaniryuktau / / 4. jayaNAmu0 P.C. || 5. a na ekkaM nisiuM-iti oghaniryuktau // 6. appaNA-iti oghaniryuktau / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ___pUrvArddhaM sugamam , svopadhau ca pUrvaM yathAkRtAnyekakhaNDAnyatUrNitAni ca kSAlyAni, itarau dvau vastrabhedau alpabahuparikarmarUpau tau pazcAt , tatrAlpaparikarmANi manAk kvacit sIvitAni bahuparikarmANi ca dvidhA sIvitAni tUrNitAni ca / prakSAlane yatanA cettham - "acchoDapiTTaNAsu a, Na dhuve dhoe payAvaNaM na kre| paribhogAparibhoge, chAyAtava peha kallANaM" ||1||[oghni./357 ] sAdhuH prakSAlayan vastrANi nAcchoTayati, nApi piTTayati, kintu hastena manAg yatanayA dhAvayanti, dhautAni cAtape na datte, SaTapadavirAdhanAta / kAni panarAtape kAryANi ? ityAha -paribhogyAni chAyAyAmaparibhogyAni cAtape deyAnItyarthaH 'peha'tti tAni ca zuSyanti santi prekSayet , apaharaNabhayAt 'kallANaM'ti pazcAt tasya prakSAlanapratyayam ekakalyANakaM prAyazcittaM dIyate ityalaM prasaGgena // 96 / / sAmprataM sarvopakaraNapratilekhanAnantaraM yat karttavyaM tadAha - tataH svAdhyAyakaraNaM, muhUrtaM yAvadantimam / tatroccAraprazravaNakAlabhUmipramArjanam // 97 // 'tataH' sarvopadhipratilekhanAntaraM 'svAdhyAyakaraNaM' sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH, tacca kiyacciraM bhavati ityAha -'antimaM' caramaM 'muhUrta' dinaSoDazAMzarUpaM yAvat / yAvadantyamuhUrtaM na prAptaM tAvatsvAdhyAyaH karttavya ityarthaH / yato dinacaryAyAm - "aha puNaravi sa( ujjhAo, suttaM vAei suttagAhINaM / atthatthINaM guruNo, kahaMti taha ceva atthaM pi" // 1 // [ ya.di./320 ] iti / carame ca muhUrte prApte kiM karttavyam ? ityAha -'tatra' antyamuhUrte uccAro - vivisarjanam , prazravaNaM-kAyikAvyutsarjanam , kAlabhUmayaH kAlagrahaNasthAnAni, tAsAM pramArjanaM pratyupekSA / ayaM bhAvaH -zeSamuhUrte svAdhyAyAdutthAya sAdhuAdazoccArabhUmIAdaza [ca] prazravaNabhUmIzca pratyupekSate / yaduktamoghaniryuktau - "caubhAgavasesAe, carimAe paDikkamittu kAlassa / uccAre pAsavaNe, ThANe cauvIsaI pehe" ||1||[o.ni./632 ] 1. dhAve-iti oghaniryuktau // 2. ujjhAo-iti yatidinacaryAyAm [kramAGka 2616, 2629] / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapraharakarttavyam - zlo0 97 // ] dvAdaza bhUmayazcaivam - "ahiyAsiA u aMto, Asanne majjhi taha ya dUre ya / tinni va aNahiAse, aMto cha chacca bAhirao" // 1 // [ oghani./ 633] vyAkhyA -adhikAsikA bhUmayo yAH saMjJAvegenApIDitaH sukhenaiva gantuM zaknoti, evaMvidhA antarmadhye'GgaNasya tisraH pratyupekSaNIyAH / katham ? - ekA vasaterAsanne'nyA madhye'nyA dUre evametAstisraH sthaNDilabhUmayo bhavanti / tathA anadhikAsikAH saMjJAvegAtpIDitaH san yAti, tA api tisraH, ekA vasaterAsannatarapradeze'nyA madhye'nyA dUre, evametA antaraGgaNasya SaD, tathA SaD bAhyato'GgaNasya bhavanti / "emeva ya pAsavaNe, bArasa caDavIsaiM tu pehittA / kAlassa vi tinni bhave, aha sUro atthamuvayAi" // 1 // [ oghani./634 ] sugamA / navaraM kAlasyApi grahaNe tisra eva bhUmayaH pratyupekSaNIyAH, tAzca jaghanyena hastAntaritAH pratyupekSyante / dinacaryAyAmapi "caubhAgavasesAe, carimAe porisIi kAlassa / paDikamiUNa kuNato, thaMDilapaDilehaNe tatto // 1 // [ ya. di. / 321 ] -- ahiAsiaNahiAsia, bahiraMto dUra majjha Asanne / muttuccAre bArasa, bArasa kAlaMmi bhUmitiaM" // 2 // [ ya. di. / 322 ] iti // 97 // idAnIM tataH paraM yat karttavyaM tadAha AvazyakakRtiH kAlagrahastAratrayekSaNe / -- [ 589 tataH kAlikasUtrAdyadhyayanAdi yathAvidhi // 98 // 'AvazyakakRtiH' pratikramaNakaraNamanvayaH prAgvadeva, pratikramaNaM ca maNDalyAM bhavatIti tadavasare prathamaM gItArthena svAdhyAyAdyupayuktAnAM sAdhUnAM jJApanArthamudghoSaNA kAryA / taduktaM paJcavastuke - " ittheva patthavaMmI, gIo gacchaMmi ghosaNaM kuNai / sajjhAyAduvauttANa, jANaNaTThA susAhUNaM" // 1 // [pa.va./ 443 ] tataH sarve'pyAvazyakapradeze milanti / tatraivaM vyavasthA dinacaryoktA D:\new/d-3.pm5\3rd proof -- 1. adhikA(dhya)sikA-mu0 // 2. antaH madhye - iti oghaniryuktivRttau / 3. pratikramaNamanvayaHmu0 // 4. tacca madeg mu0 // 5. P. / tadviSayo'yaM kramaH paJcavastukokta : - mu0 C. / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH "puvvabhimuhA uttaramuhA ya, AvassayaM pakuvvaMti / sthApanA - sirivacchAkArAe, AgamavihiAi ThavaNAe // 1 // [ ya.di./329] AyariA iha purao, do pacchA tiNNi tayaNu do tatto / tehiM pitaNu ikko, navagaNamANA imAyaraNA" // 2 // [ ya.di./330 ] atra ca pratikramaNArambhe prathamaM daivasikaprAyazcittavizodhanArthaM zatocchvAsamAnaM kAyotsargaM kurvanti taduktam - 000 Coo O "devasiaM pacchittaM, visohayaMtA kuNaMti ussaggaM / UsAsasayapamANaM, vihiNA diNapaDikkamAraMbhe" // 1 // [ ya.di./331 ] sAmprataM tu paramparayA pratikramaNaprAnte kriyamANo dRzyate, atrAntare yadi nirvyAghAto gurustadA sarva eva saha guruNA pratikramaNaM kurvanti, zrAddhAnAM dharmakathanAdinA vyAghAte tu guravaH pazcAdAvazyakabhUmau tiSThanti / yataH - "jai puNa nivvAghAo, AvassaM to kareMti savve vi / saDDhAikahaNavAghAyayAe pacchA gurU ThaMti" // 1 // [ paJcava. / 445 ] zeSAstu sAdhavo gurumApRcchya svasthAne yathAratnAdhikatayA sUtrAnusmaraNArthamAvazyakabhUmau kAyotsargeNa tiSThanti yAvad gurostatrAgamanam Agatya gurau sthi kAyotsarge daivasikAticArAMzcintayanti iti / uktaM ca "sesA u jahAsattI, ApucchittANa ThaMti saTTANe | suttatthasaraNaheDaM, Ayarie ThiaMmi devasiaM" // 1 // [ paJcava./446 ] atrApavAdAmAha - " jo hujjau asamattho, bAlo vuDDo vivAhio vA vi / so Avasyajutto, acchijjA NijjarApehI" // 1 // [ paJcava./447 ] yo bAlAdirazaktaH sa AvazyakayuktastasyAmeva pratikramaNabhUmau upaviSTaH kAyotsargaM karotyevaM nirjarApekSI tiSThediti / atra kecid evaM bhaNanti yaduta - te sAdhavaH sAmAyikasUtraM paThitvA tiSThanti kAyotsarge, sthitAzca granthArthAn cintayanti tAvadyAvad gururAgataH, tato guruH sAmAyikasUtramAkRSya daivasikAticArAMzcintayati, te'pi gurau tathA sthite tUSNImbhAvena kAyotsargasthA eva daivasikAticArAMzcintayanti, anye tvevaM bruvate, yaduta - te sAdhavaH sUtrArthaM smarantastAvat tiSThanti, yAvadgururAgataH tato guruH sAmAyikasUtraM paThati tadA te'pi 1. rogio-iti paJcavastuke // 2. draSTavyA AvazyakacUrNi bhA0 2 0 229 // 3. tadA- mu0 C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNavidhiH - zlo0 98 // ] [ 591 kAyotsargasthA eva sAmAyikasUtraM samakaM manasA paThanti, paThitvA'ticArAMzcintayantIti / pratikramaNavidhizca pUrvamukta eva / yazca kazcit sAdhuviSayo vizeSa:, sa [ca] yathAsthAnaM darzyate, tadyathA -AcAryo daivasikAticAraM dviguNaM cintayati, yato'nye hiNDitA bahuvyApArAstAvatA kAlenaikaguNaM cintayantIti / uktaM ca - "jA devasiaM duguNaM, ciMtei gurU ahiMDao ceTTaM / bahuvAvArA iare, egaguNaM tAva ciMteMti" // 1 // [ paJcava./450 ] tatra cintanIyeyaM gAthA - "sayaNAsaNannapANe, ceia jar3a sijja kAya uccAre / samiI bhAvaNa guttI, vitahAyaraNaMmi aiAro" // 1 // [ Ava.ni./1498 ] vyAkhyA - zayanIyasya vitathAcaraNe satyaticAraH, ayaM bhAvaH - saMstArakAderavidhinA grahaNAdAvaticAra iti, evaM Asanasya pIThakAderavidhinA grahaNAdAvaticAraH, annapAnasyAvidhinA grahaNAdAvaticAraH, caityaviSayaM ca vitathAcaraNamavidhivandanAdi, yativiSayaM ca yathArhavinayAdyakaraNam, zayyAviSayaM ca avidhinA pramArjanaM stryAdisaMsaktAyAM vA vasanam, kAyikAviSayaM ca tasyA asthaNDile vyutsarjanam, sthaNDile vA'pratyupekSitAdau, uccAraviSayamapi tathaiva, samitiviSayaM cA''sAmavidhinA'' sevanamanAsevanaM vA, evaM bhAvanAviSayaM guptiviSayaM ca jJeyamiti / doSAnmanasikRtya guruNA pArite kAyotsarge sAdhavastaM pArayanti tataH prAguktakrameNa devasikAticArAnAlocya 'ThANe gamaNe' ityAdi gurukathanAnantaramanye vadanti / tatpAThazcAyam - "ThANe kamaNe caMkamaNe Autte aNAutte hariakAya saMghaTTia bIyakAya saMghaTTia tasakAya saMghaTTia thAvarakAya saMghaTTia chappaI saMghaTTia ThANAo ThANaM saMkAmiA, dehare goaracarI bAhirabhUmiM mAragi jAtAM AvatAM hariakAya bIakAya nIla phUla trasa thAvarajIvataNA saMghaTTa paritApa upadrava huA, mATItaNo khero cAMpyo, kAcApANItaNA chAMTA lAgA, strItiryaJcataNA saMghaTTa huA, oghao muhapattI usaMghaTTayAM, aNapUjai hIMDyA UghADe mukhe bolyA, aneruM ji kAI pApa lAguM hui te savi huM manavacanakAyAI karai micchAmi dukkaDaM " vyAkhyA -sthAne UrdhvAdisthAne, gamane gatirUpe, 'caGkramaNe' paribhramaNe, etatsarvasthAnAdipadavAcye'rtha Ayukte upayukte anAyukte - anupayukte kRtavatItyarthaH / atrobhayatrApi 1. gaNe - mu0 C. // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "klIbe vA" iti [napuMsake bhAva ktaH pA0 3-3-115] ktastenopayoge ityAdyartho jJeyaH / haritkAya: saMghaTTita ityAdi, atra kAyaH prANaH zarIrasamUho vA, SaTpadikAH saMghaTTitAH, sthAnAt sthAnAnantaraMsaGkrAmitAH, ityuktvA guroraticAramAlocya vizuddhyarthamidaM paThanti - "savvassa vi devasia0" ityAdi sUtramiti daivasikapratikramaNe, rAtripratikramaNe ca - ___ "saMthArAuTTaNa kia, pariaTTaNa kia, AuMTaNa kia, pasAraNa kia, chappaisaMghaTTaNa kia, acakkhuvisaya hUo, saMthArAporisItaNo vidhi bhaNavo vIsAryo, kaDUthaluM aNapUjaI halAvyuM calAvyu , sauNai svapnAMtari dRSTiviparyAsa manoviparyAsa saMkalpakuvikalpaskhalanAdika aticAra lAgA, mAtrauM avidhi pariThaviuM aneruM ji kAMi pApa lAguM hui te savi huM manavacanakAyAiM karai micchA mi dukkddN"| vyAkhyA -saMstArake udvarttanA ekavAramekapAzrvAt pAzrvAntare bhavanaM sA kRtA 1 parivartanA punaH mUlapArve bhavanam 2, AkuJcanA pAdAdInAM saMkocanam 3, prasAraNaM teSAmeva 4, SaTpadikAnAM saMghaTTanA kRtA 5, acakSurviSaye prazravaNam 6, eSu SaTsvapi padeSu kriyA kRtA, iti daNDakasUtramuktvA "savvassa vi rAia0" ityAdidaNDakaM paThati, tatazca 'paDikkamaha'tti gurudattaprAyazcittA eva pUrvoktarItyA sAdhupratikramaNasUtraM bhaNanti / uktaM ca paJcavastuke - "AloiUNa dose, guruo paDivannapAyachittA ya / sAmAiapuvvayaM te, kaDaMti tao paDikkamaNaM" ||1||[p.v./466 ] iti / upavizanamudrA cettham - "kAUNa vAmajANuM , hiTThA u8 ca dAhiNaM jANuM / suttaM bhaNaMti sammaM, karajuakayaputtirayaharaNA" // 1 // [ ya.di./21 ] iti / atha sAdhupratikramaNasUtravivaraNaM likhyate, tatra pratikramaNamiti zabdArthaH pUrvamukta eva / sa ca zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM krAntasya zubheSveva pratikUlaM kramaNaM nivarttanamitisvarUpaH. tacca dvidhA -yAvajjIvaM itvaraM ca tatrAdyaM vratAdilakSaNama. itvaraM daivasikAdi, tadviSayAstu 'paDisiddhANaM karaNe' ityAdayaH / atra cAdau paJcamaGgalAdayo vAcyAste ca vyAkhyAtapUrvAH / atha vighnavighAtAya maGgalapUrvakaM pratikrAntavyamataH sUtrakAra eva tadAha - 1. (vvaM) te-mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA 'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [ 593 cattAri maMgalaM - arahaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM, sAhU maMgalaM, kevalipaNNatto dhammo maMgalaM " mAM bhavAd gAlayatIti maGgyate - gamyate hitamaneneti vA maGgaM -dharmaM lAtIti vA maGgalam, tatra catvAraH padArthA maGgalamiti, ke te ? ityAha- ' arahaMtA0' ityAdi sugamam, atra sAghugrahaNAdAcAryopAdhyAyA gRhItA eva teSAM sAdhutvAnapAyAt, kevaliprajJaptazca dharmaH zrutacAritrarUpaH / eSAM ca maGgalatA ebhya eva hitamaGganAd, ata eva ca lokottamatvamityAha, athavA maGgalatA caiSAM lokottamatvAt tathA cAha - "cattAri loguttamA- arihaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU loguttamA, kevalipaNNatto dhammo loguttamo " catvAraH pUrvoktAH lokasya - bhAvalokAderuttamA lokottamAH, tAnAha - ' arahaMtA0 ' ityAdi, arhanto lokasya - bhAvalokasyottamAH - pradhAnAH, sarvAsAM zubhaprakRtInAmudaye varttamAnatvAt, siddhAstu kSetralokasyottamAstrailokyamastakasthatvAt, sAdhavastu samyagjJAnadarzanacAritrANi pratItya bhAvalokottamAH, zrutadharmaH kSAyopazamikabhAvalokApekSayA, cAritradharmastu kSAyikamizrabhAvalokApekSayottamaH / lokottamatvAdeva zaraNyAstathA cAha, athavA lokottamatvaM zaraNyatvAt tadevAha "cattAri saraNaM pavajjAmi - arihaMte saraNaM pavajjAmi, siddhe saraNaM pavajjAmi, sAhU saraNaM pavajjAmi, kevalipaNNattaM dhammaM saraNaM pavajjAmi " catuHzaraNaM prapadye sAMsArikaduHkhatrANAyAzrayaM gacchAmi, bhakti karomItyarthaH, agre sugamam, itthaM kRtamaGgalopacAraH pratikramaNasUtramAha -" icchAmi paDikkamiDaM0 " ityAdi yAvat tassa micchA mi dukkaDaM'' ti prAg zrAddhAnAM pratyAkhyAnadvAre vyAkhyAtameva sAdhUnAM ca yo bhinnaH pAThaH sa vyAkhyAyate - 'asAvagapAuggo' itisthAne ' asamaNapAuggo' itipaThyam, azramaNaprAyogyaH sAdhUnAmanAcaraNIyaH, tathA 'carittAcaritte, itisthAne 'caritte' iti paThyam, 'cauNhaM kasAyANam' ityatazcAgre evaM "paMcaNhaM mahavvayANaM, chaNhaM jIvaNikAyANaM, t piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM, navaNhaM baMbhaceraguttINaM, dasavihe samaNadhamme, samA jogANaM jaM khaMDiaM" ityAdi agre prAgvat / tatra paJcAnAM mahavratAnAM - prANAtipAtanivRttilakSaNAnAm, SaNNAM jIvanikAyAnAM - pRthivIkAyikAdInAm, saptAnAM piNDaiSaNAnAm - asaMsRSTAdInAM prAgvyAkhyAtAnAm, saptAnAM pAnaiSaNAnAM kecit paThanti, aSTAnAM 1. vA maGgalaM, (maGga-) dharmaM - mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH pravacanamAtRRNAM - guptitrayasamitipaJcakarUpANAm, navAnAM brahmacaryaguptInAM - vasatyAdInAM vakSyamANasvarUpANAm, dazavidhe - dazaprakAre zramaNadharme vakSyamANasvarUpe, tato guptyAdiSu ye 'zrAmaNAH' zramaNasambandhino 'yogA' vyApArAH samyak sevana zraddhAnaprarUpaNalakSaNAsteSAM madhyAdyat kiJcit 'khaNDitaM' dezato bhagnaM, yadvirAdhitaM sutarAM bhagnam, , na punarekAntato'bhAvamApAditam, tasya daivasikAticArasyetyetAvatA kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu tasyaiva niSThAkAlamAha, mithyeti pratikramAmi duSkRtametat - akarttavyametat, etaccAticArasUtraM sAmAyikasUtrAnantaramaticArasmaraNArtham uccAritam, punarvandanakAnantaraM guroH svAticArajJApanArthamadhItam, iha tu pratikramaNAya, puratastu punaraticArAzuddhervimalIkaraNArthamuccArayiSyata iti na punaruktam / evamoghAticArasya samAsena pratikramaNamuktam, sAmprataM vibhAgenocyate, tatrApi gamanAgamanAticAramAha - " icchAmi paDikkamiuM iriAvahiyAe" ityAdi, vyAkhyAtamidaM prAk / iti gamanAgamanAticArapratikramaNamuktam, adhunA zeSAzeSAticArapratikramaNAya maulaM pratikramaNasUtramucyate, tatra cAdau tvagvarttanasthAnAticArapratikramaNapratipAdanAyAha - "icchAmi paDikkamiuM pagAmasijjAe NigAmasijjAe saMthArA uvvaTTaNAe pariaTTaNAe AuMTaNAe pasAraNAe chappaIsaMghaTTaNAe kuie kakkarAie chie jaMbhAie Amose sasarakkhAmose AulamAulAe suaNavattiAe itthIvippariAsiAe diTThIvippariAsiAe maNavippariAsiAe pANabhoaNavippariAsiAe jo me devasio aiAro kao tassa micchA mi dukkaDaM" vyAkhyA - icchAmi pratikramitumiti prAgvat, kasya ? ityAha - 'prakAmazayyayA' hetubhUtayA, yo mayA daivasiko'ticAraH kRtastasyeti yoga:, anena kriyAkAlamAha, 'micchA mi dukkaDaM'ti niSThAkAlameveti bhAvanA, evaM sarvatra yojanA kAryA / zayanaM zayyA, prakAmaM cAturyAmaM zayanaM prakAmazayyA, zerate'syAM vA zayyA - saMstArakAdilakSaNA, prakAmA utkaTA zayyA saMstArakottarapaTTAdatiriktA prAvaraNamadhikRtya kalpatrayAtiriktA vA tayA hetubhUtayA, svAdhyAyAdyakaraNatazcehAticAraH / pratidivasa prakAmazayyaiva nikAmazayyocyate, tayA hetubhUtayA, atrApyaticAraH praagvt| 'udvarttanaM' tatprathamatayA'nyapArzvena varttanaM tadevodvarttanA tayA, 'parivartanaM' punastatpArzvenaiva varttanaM tadeva parivarttanA tayA, evamagre'pi svArthikaSTAp bodhyaH, atrApramRjya 1. saMthArA - L.P.C. nAsti / / 2. tulA - AvazyakahAribhadrIyA vRttiH bhA0 2 0 56 // 3. degnA (natA) - mu0 // / 4. 'nA ( natA) - mu0 // 5. P. C. / svArthikastApratyayo bodhyaH - mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA ' sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [ 595 kurvato'ticAraH / 'AkuJcanaM' gAtrasaMkocanaM tadevAkuJcanA tayA, 'prasAraNA' aGgAnAM vikSepaH tadeva prasAraNA tayA, atra ca kurkuTIdRSTAntenAkAze pAdaprasAraNAkuJcane pramRjya kArye, tadakaraNe'ticAra iti / SaTpadikAnAM - yUkAnAmavidhinA saMghaTTanA - sparzanA tayA 'kUjite ' kAsite tacca mukhavastrikAM karaM vA mukhe'nAdhAya kurvato'ticAraH, viSamA gharmavatItyAdizayyAdoSoccAraNaM karkarAyitam, tasmin satyArttadhyAnajo'ticAraH, tathA kSute jRmbhi vA'vidhinA kRte AmarSaNamAmarSo'pramRjya kareNa sparzanaM tasmin sarajaskAmarSe saha pRthivyAdirajasA yadvastu spRSTam, tatsaMsparze satItyarthaH / evaM jAgrato'ticArasambhavamadhikRtyoktam, adhunA suptasyocyate--'AulamAulAe'tti AkulAkulayA -stryAdiparibhogavivAhayuddhAdisaMsparzanarUpanAnAprakArasvapnapratyayayA svapnanimittayA yo'ticAra iti gamyate, sA punarmUlaguNottaraguNaviSayA bhavati, ato bhedena darzayannAha --strIviparyAso'brahmAsevanam tasmin bhavA strIvaiparyAsikI tayA, strIdarzanAnurAgatastadavalokanaM dRSTiviparyAsastasmin bhavA dRSTivaiparyAsikI tayA, evaM manasAdhyupapAto manoviparyAsaH tasmin bhavA manovaiparyAsikI tayA, evaM pAnabhojanavaiparyAsikI rAtrau pAnabhojanaparibhojanaparibhoga eva tadviparyAsaH anayA hetubhUtayA ya ityaticAramAha, mayetyAtmanirdeze, daivasiko'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti pUrvavat / Aha - divA zayanasya niSiddhatvAt kathaM tadaticAraH ?, satyam, idameva vacanaM jJApayatiapavAdato'dhvakhedAdau supyata iti / evaM tvagvarttanasthAnAticArapratikramaNamabhidhAyedAnIM gocarAticArapratikramaNaprati " D:\new/d-3.pm5\3rd proof -- pAdanAyAha - " paDikkamAmi goaracariAe bhikkhAyariAe ugghADakavADugghADaNayAe sANAvacchAdArAsaMghaTTaNayAe maMDIpAhuDiAe balipAhuDiAe ThavaNApAhuDiAe saMkie sahasAgArie aNesaNAe pANesaNAe pANabhoaNAe bIabhoaNAe hariabhoaNAe pacchekammiAe, purekammiAe adITThahaDAe dagasaMsaTTahaDAe rayasaMsaTTahaDAe pArisADaNiAe pAriThAvaNiAe ohAsaNabhikkhAe jaM uggameNaM uppAyanesaNAe aparisuddhaM parighAiaM (ggahiyaM) paribhuttaM vA jaM na pariTThaviaM tassa micchAmi dukkaDaM " vyAkhyA - pratikramAmi, gocaracaryAyAM yo'ticAra iti gamyate tasyeti yoga:, gozcaraNaM 1. nA (natA) - mu0 // 2. degNA (NatA) - mu0 // 3. zaH - iti AvazyakahAribhadrayAM pAThaH 50 57 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH gocaraH, gocare iva caryA-bhramaNaM gocaracaryA tasyAm , kva viSaye?-bhikSArthaM caryA bhikSAcaryA tasyAM bhikSAcaryAhetubhUtAyAM gocaracaryAyAmityarthaH, tathAhi -lAbhAlAbhanirapekSaH khalvadInacitto muniruttamAdhamamadhyameSviSTAniSTeSu vastuSu rAgadveSAvagacchan bhikSAmaTatIti / kathaM punastasyAmaticAra ityAha -udghATaM -dattArgalamISatsthagitaM vA yat kapATaM tasyodghATanaM - sutarAM preraNaM tadevodghATakapATodghATanA tayA, iha cApramAjitakapATodghATanAdaticAraH, tathA zvAnavat sadArakasaMghaTTanayeti prakaTArtham , tathA 'maNDIprAbhRtikayA' prAbhRtikA samayaparibhASayaudanam , taMtra maNDyAM-DhakkanikAyAM-bhAjanAntare vA'grakUraM kRtvA bhikSAM dadAti sA maNDIprAbhRtikA tayA, taMtra pravarttanAdoSo'ticAraH / 'baliprAbhRtikayA' prathamaM sthAlyAzcaturdizaM vahnau vA baliM kSiptvA bhikSAM dadAti sA baliprAbhRtikA tayA, jIvavirAdhanA'trAticAraH / 'sthApanAprAbhRtikayA' bhikSAcarArthaM sthApitA yA prAbhRtikA tanmadhyAd yAM bhikSAM dadAti sA sthApanAprAbhRtikA tayA, atrAntarAyadoSo'ticAraH, tathA''dhAkarmAdidoSANAmanyatame zaGkite yo'ticAraH, sahasAkAre-jhagiti akalpanIye gRhIta iti, atra cAparityajato'vidhinA vA parityajato'ticAraH anena prakAreNa yA'neSaNA-naJo'treSadarthatvAt pramAdAdeSaNA kRtA tayA, prANaiSaNayA ca-sarvathA'pyavimarzakatvAta prakaSTAneSaNayA, tathA prANA-rasajAdayo bhojanedadhyodanAdau calitasphuTakakadalIphalAmrAdau cirakAlInakhArikAdau vA virAdhyante yasyAM sA prANabhojanA tayA, evaM 'bIjabhojanayA' 'haritabhojanayA' tatra bIjavirAdhanA tilavanyAdibhojane sambhavati, haritavirAdhanA ca klinnadAlyAdau rUDhAGkurasambhavAt sambhavati, tathA pazcAt -dAnAnantaraM karma -jalojjhanAdi yasyAM sA pazcAtkarmikA tayA, pura:-prathamaM karma yasyAM sA para:kamikA tayA, 'adRSTAhatayA' adRSTotkSepanikSepapadamAnItayetyarthaH, tatra ca dAvyA sattvasaMghaTanAdisambhavAdaticAraH, 'udakasaMsRSTAhRtayA' udakasaMsRSTAt sthAnAdAhRtayA, evaM rajaHsaMsRSTAhRtayA ca, parizATanaM -dAnAya deyavastuno bhUmau chardanaM tena nirvRttA pArizATanikA tayA, 'pariSThApana' pradAnabhAjanagatadravyAntarojjhanalakSaNaM tena nirvRttA pAriSThApanikI tayA, 'ohAsaNabhikkhAe'tti viziSTadravyayAcanaM samayaparibhASayA ohAsaNa tti bhaNNai, tatpradhAnA bhikSA tayA avabhASaNabhikSayA, kiyadatra bhaNiSyAmo bhedAnAmevaM bahatvAt , te ca sarve'pi yasmAdudgamotpAdanaiSaNAsvavatarantItyata Aha -'jaM uggameNaM' ityAdi, yatkiJcadazanAdi udgamena -AdhAkarmAdinA utpAdanayA -dhAtryAdilakSaNayA eSaNayA -zaGkitAdilakSaNayA 1. P.C. / yatra-mu0 // 2. tatra-L.P.C. nAsti / tattha pavattaNadoSo iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau pa0 57 // 3. sahasAkAreNavA-jhagiti-P. || 4. "NayA hetubhUtayA tathA-P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [597 'parizuddhaM parigRhItaM paribhuktaM vA yanna pariSThApitaM kathaJcit pratigRhItamapi, evamanena prakAreNa yo jAto'ticArastasya mithyA duSkRtaM pUrvavat / evaM gocarAticArapratikramaNamabhidhAya svAdhyAyAdyaticArapratikramaNamAha - "paDikkamAmi cAukkAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhayokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNayAe duppaDilehaNayAe appamajjaNayAe duppamajjaNayAe aikkame vaikkame aiAre aNAyAre jo me devasio aiAro kao tassa micchA mi dukkaDaM" __vyAkhyA pratikramAmIti pUrvavat , kasya ?-catuSkAlaM -divasarajaniprathama-caramaprahareSvityarthaH, svAdhyAyasya -sUtrapauruSIlakSaNasyAkaraNatayA -anAsevanayA yo'ticAra: kRtastasyeti yogaH, tathA 'ubhayakAlaM' prathamapazcimapauruSIlakSaNaM 'bhANDopakaraNasya' bhANDaMpAtrAdi, upakaraNaM -vastrAdi, samAhAradvandve bhANDopakaraNam , tasya pAtravastrAdeH 'apratyupekSaNayA' mUlata eva cakSuSA'nirIkSaNena, 'duSpratyupekSaNayA' durnirIkSaNena, tathA 'apramArjanayA' mUlata eva rajoharaNAdinA'sparzanayA, 'duSpramArjanayA' avidhinA pramArjaneneti, tathA 'atikrame vyatikrame'ticAre'nAcAre yo mayA daivasiko'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti, etat prAgvat / navaramatikramAdInAM svarUpamidam -yathA''dhAkarmanimantraNe kRte sati tatpratizravaNe prathamaH 1, tadarthaM gacchato dvitIyaH 2, tatra gRhIte tRtIyaH 3, bhojanArthaM kavalagrahaNe sati caturthaH 4, evaM pratisevAntareSvapyUhyam / sAmpratamekavidhAdibhedena pratikramaNaM pratipAdayannAha - "paDikkamAmi egavihe asaMjame / paDi dohiM baMdhaNehiM-rAgabaMdheNeNaM dosabaMdhaNeNaM / pa0 tihiM daMDehiM-maNadaMDeNaM vayadaMDeNaM kAyadaMDeNaM / pa0 tihiM guttIhiMmaNaguttIe vayaguttIe kAyaguttIe / pa0 tihiM sallehi-mAyAsalleNaM niANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM / pa0 tihiM gAravehiM-iDDhIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / pa0 tihiM virAhaNAhi-nANavirAhaNAe daMsaNavirAhaNAe carittavirAhaNAe / pa0 cauhiM kasAehiM-kohakasAeNaM mANakasAeNaM mAyAkasAeNaM lobhakasAeNaM / pa0 cauhiM sannAhi-AhArasannAe bhayasaNNAe mehuNasaNNAe pariggahasaNNAe / pa0 cauhiM vigahAhi-itthIkahAe bhattakahAe desakahAe rAyakahAe / pa0 cauhiM jhANehiM-aTTeNaM jhANeNaM ruddeNaM jhANeNaM dhammeNaM jhANeNaM sukkeNaM jhANeNaM / paDi0 paMcahiM kiriAhiMkAiAe ahigaraNiAe pAusiAe pAriAvaNiAe pANAivAyakiriAe / pa0 paMcahiM kAmaguNehiM-saddeNaM rUveNaM gaMdheNaM raseNaM phAseNaM / paDi0 paMcahiM mahavvaehiM D:\new/d-3.pm53rd proof Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM, adiNNAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM / paDi0 paMcahiM samiIhiM-IriAsamiIe bhAsAsamiIe esaNAsamiIe AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiIe uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNA( NiyA )samiIe / paDi0 chahiM jIvanikAehiM-puDhavIkAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAeNaM tasakAeNaM / paDi0 chahiM lesAhi-kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe pamhalesAe sukkalesAe / paDi0 sattahiM bhytthaannehiN| aTThahiM mayaThANehiM / navahiM baMbhaceraguttIhiM / dasavihe samaNadhamme / igArasahiM uvAsagapaDimAhiM / bArasahiM bhikkhupaDimAhiM / terasahiM kiriyAThANehiM / caudasahiM bhuuagaamehiN| panarasahiM paramAhammiehiM / solasahiM gAhAsolasaehiM / sattarasavihe asaMjame / aTThArasavihe abaMbhe / eguNavIsAe nAyajjhayaNehiM / vIsAe asamAhiThANehiM / ekavIsAe sblehiN| bAvIsAe parisahehiM / tevIsAe suagaDajjhayaNehiM / cauvIsAe devehiM / paMcavIsAe bhAvaNAhi / chavvIsAe dasAkappavvavahArANaM uddesaNakAle hiM / sattAvIsAe aNagAraguNehiM / aTThAvIsAe AyArapakappehiM / egUNatIsAe pAvasuappasaMgehiM / tIsAe mohaNIaThANehiM / egatIsAe siddhAiguNehiM / battIsAe jogasaMgahehiM / tetIsAe AsAyaNAhiM / arihaMtANaM AsAyaNAe, siddhANaM AsAyaNAe, AyariANaM AsAyaNAe, uvajjhAyANaM A0, sAhUNaM A0, sAhUNINaM A0, sAvayANaM A0, sAviyANaM A0, devANaM A0, devINaM A0, ihalogassa A0, paralogassa A0, kevalipannattassa dhammassa AsA0, sadevamaNuAsurassa logassa A0, savvapANabhUajIvasattANaM A0, kAlassa A0, suassa A0, suadevayAe A0, vAyaNAriyassa A0, jaM vAiddhaM vaccAmeliaM hINakkharaM accakkharaM payahINaM viNayahINaM jogahINaM ghosahINaM suTTa dinnaM duTTha paDicchiaM akAle kao sajjhAo kAle na kao sajjhAo, asajjhAe sajjhAiaM, sajjhAe na sajjhAiaM tassa micchA mi dukkddN"| vyAkhyA -pratikramAmIti prAgvat , "ekavidhe' ekaprakAre 'asaMyame' aviratilakSaNe yo'ticAraH kRta iti gamyate, tasya mithyAduSkRtamityante vakSyamANena sambandhaH, evamanyatrApi 'vAyaNAriassa AsAyaNAe' iti yAvad yojyam , rAgo'bhiSvaGgaH, dveSo'prItilakSaNaH, bandhanatvaM cAnayoH spaSTam , tAbhyAM hetubhUtAbhyAM yo'ticArastam iti pratikramAmIti kriyA, hetvarthAdau tRtIyA [ca] kvacit saptamI ca sarvatra svayaM vyaakhyeyaa| D:\new/d-3.pm53rd proof Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA'sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [599 zabdArthastu vyAkhyAsyate / daNDyate -cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmA iti daNDAstai: duSprayuktamanovAkkAyaistribhiriti / gopanaM guptI -rakSA manaso guptirvAco guptiH kAyasya guptiH, tAbhiH pravIcArApravIcArarUpAbhiH, etAsAM cAticAraH pratiSiddhakaraNakRtyAkaraNA-'zraddhAna-viparItaprarUpaNAdinA prakAreNa / zalyate'neneti zalyam , mAyAnikRtiH saiva zalyaM yo yadA'ticAramAsAdya mAyayA nAlocayatyanyathA vA'bhinivedayati, abhyAkhyAnaM vA yacchati, tadA saiva zalyamazubhakarmanibandhanenAtmazalyanAt tena, nidAnaM - divyamAnuSaddhidarzanazravaNAbhyAM tadabhilaSato'nuSThAnam tadeva zalyamadhikaraNAnumodanenAtmazalyanAt tena, mithyA -viparItaM darzanam 2 tadeva zalyaM tatpratyayakarmAdAnenAtmazalyanAt tena ceti tribhiH zalyaiH / gurorbhAvo gauravam -abhimAnalobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagurutvam , tacca narendrapUjAcAryatvAdirUpayA RddhyA tatheSTarasaiH sAtena ca -sukhena tattatprAptyabhimAnAt prAptiprArthanadvAreNa trividham , tatazca RddhirasasAtagauravaistribhirityarthaH / virAdhanA -khaNDanA jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA sA ca jJAnanindayA 1 gurvAdinihnavena 2 / "kAyA vayA ya te ccia, te ceva pamAya appamAyA y| mokkhAhigAragANaM, joisajoNIhiM kiM kajjaM?" // 1 // [] ityAdyatyAzAtanayA 3 svAdhyAyikAdyantarAyakaraNena 4 akAlasvAdhyAyAdivisaMvAdayogena 5 ca paJcadhA, evaM darzanaM -samyaktvaM tatprabhAvakazAstrANi saMmatyAdInyapekSya tadvirAdhanApi paJcadhA bhAvanIyA, cAritravirAdhanA vratAdikhaNDanalakSaNA tayA / kaSyate prANI vividhaduHkhairasminniti kaSaH -saMsArastasyAyo lAbho yebhyaste kaSAyAH, tatra krodho'prItyAtmakaH, mAna: -stabdhatA, mAyA -kauTilyam , lobho -mUrchA, teSAM caanudiirnnaanaamudynirodhsyodiirnnaanaamudyviphliikrnnsyaakrnnto'ticaarH| saMjJanaM saMjJA, tatrAhArasaMjJA - kSudvedanIyodayAdAhArAbhilASaH, bhayasaMjJA -mohanIyodayAd bhayotpAda:, maithunasaMjJA -vedodayAnmaithunAbhilASaH, parigrahasaMjJA -tIvralobhodayAt prigrhaabhilaassH| tathA viruddhAH kathA: vikathAstAzcatasraH prAgvyAkhyAtAH, yAstu sthAnAr3e saptavidhA uktA"itthikahA bhattakahA desakahA rAyakahA miukAruNiA daMsaNabheaNI cArittabheaNI"[ ]tti tatra putrAdiviyogaduHkhitamAtrAdikRtakaruNArasagarbhapralApapradhAnA mRdukAruNikI, darzanabhedinI-kutIrthikajJAnAdiprazaMsArUpA, cAritrabhedinI -na sambhavantIdAnI mahAvratAni sAdhUnAM pramAdabahulatvAdaticArazodhakAcAryatatkArakazuddhInAmabhAvAdityAdirUpA, tatra cAntyAnAM tisRNAM upalakSaNatvAt saMgraho jJeyaH / 1. gArigANaM-iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau pa060 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH dhyAtirdhyAnaM - sthirAdhyavasAnam, manasa ekAgrAvalambanamityarthaH, kAlato'ntarmuhUrttamAnam, taccaturddhA - tatrArttaM -viSayAnuraJjitam, raudraM - hiMsAdyanuraJjitam dharmAt - kSAntyAdidazavidhAdanapetaM dharmyam, jinavacanArthanirNayAtmakamityarthaH / zokaM klamayatIti niruktAt zuklaM - nIraJjanam / 600] tatrArttaM caturddhA -amanojJAnAM zabdAdiviSayANAM tadAdhAravastUnAM ca rAsabhAdInAM saMprayoge tadviprayogacintanamasaMprayoge prArthanA ca prathamam 1, zUlAdirogasambhave tadviprayogapraNidhAnam, tadviprayogasaMbhave ca tadasaMprayogacintA ca dvitIyam 2, iSTAnAM zabdAdInAM viSayANAM sAtavedanAyAzcAviyogAdhyavasAnaM saMyogAbhilASazca tRtIyam 3, cakravatrtyAdivibhavaprArthanArUpaM nidAnaM caturtham 4 / Arttasya vilApa 1 sAzrutva 2 dainyabhASaNa 3 zIrSAdikuTTanarUpANi 4 liGgAni 1 / raudraM ca sattveSu vadha-vedha - bandhana - dahanA - 'Gkana - mAraNAdipraNidhAnaM hiMsAnubandhi 1, pizunAsabhyAsadbhUtaghAtAdivacanapraNidhAnaM mRSAnubandhi 2, krodhalobhAdeH paradravyaharaNacittaM steyAnubandhi 3, sarvAbhizaGkanaparopaghAtaparAyaNaM zabdAdiviSayasAdhakadravyasaMrakSaNapraNidhAnaM viSayasaMrakSaNaM 4 ceti caturvidham asya cotsannadoSa 1 bahuladoSa 2 nAnAvidhadoSa 3 maraNadoSA 4 liGgAni 2 / - dharmyamapi jJAnadarzanacAritravairAgyabhAvanAbhiH kRtAbhyAsasya nayAdibhiratigahanaM na budhyate tucchamatinA paraM sarvajJamataM satyameveti cintanam AjJAvicayaH 1 / rAgadveSakaSAyAzravAdikriyAsu pravarttamAnAnAmihaparalokayorapAyAn dhyAyediti apAyavicayaH 2 prakRtyAdi 4 bhedabhinnakarmaNaH svarUpaM dhyAyediti vipAkavicayaH 3 / jinoktaSaDdravyANAM lakSaNa-saMsthAnA -''sanavidhAna-mAnAdInAM dhyAnaM saMsthAnavicayazca 4 iti caturvidham, tatra dravyANAM lakSaNaM - gatyAdi, saMsthAnaM-lokAkAzasyeva dharmAdharmayoH, jIvAnAM samacaturasrAdi, ajIvAnAM parimaNDalAdi, kAlasya manuSyakSetrAkRti tathA AsanamAdhAraH, sarveSAM lokAkAzam, vidhAnAni - bhedAH, mAnAni - AtmIyapramANAnIti, vicayazca - cintanena paricayaH, asya cAgama1 upadezA2 ''jJA3 nisargato4 yajjinoktabhAva zraddhAnaM talliGgam 3 / zuklaM ca - pRthaktvavitarkasavicAram 1, ekatvavitarkamavicAram 2, sUkSmakriyA'nivartti 3, vyucchinnakriyA'pratipAti 4 ceti caturvidham, tatra pRthaktvena - ekadravyAzritotpAdAdiparyAyANAM bhedena vitarko yatra tat tathA, vicAraH saMkramastena sahitaM sasaMkramamityarthaH, tataH karmadhArayaH, saMkramazcArthavyaJjanayogAntarataH, tatrArtho dravyaM tasmAdvyaJjane zabde tatazcArthe iti, evaM yogeSvapi D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA 'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [ 601 triSu saMkramaH / evamekatvavitarkamavicAraM - paryAyANAmabhedena vitarko vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tattathA avicAraM cAnyatarasminnekayoge varttamAnam, saMkramAbhAvAt, imau bhedau pUrvavidaH, tRtIyaM tu manovAgyogadvaye niruddhe satyarddhaniruddhakAyayogasya bhavati sUkSmakriyamanivartti ca, caturthaM ca zailezyAM yogAbhAvAd vyucchinnakriyamapratipAti cAnuparatasvabhAvam, tatra tRtIye chadmasthasya nizcalamana iva kevalino nizcalakAya eva dhyAnam, caturthe ca tadabhAve'pi kulAlacakrabhramaNavat pUrvaprayogato jIvopayogasadbhAvena bhAvamanaso bhAvAd bhavasthasya dhyAnam, dhyaizabdo'pi cintAyAM kAyanirodhe'yogitve cetyanekArthAt sarvatrAviruddhaH, asya cAvadhA1 'saMmohara viveka3 vyutsargA4 liGgAni 4 / paJcabhiH kriyAbhiH-vyApArarUpAbhistatra kAyena nirvRttA kAyikI, sA ca tridhA - mithyAdRSTeraviratasamyagdRSTezcAviratakAyikI aviratasya kAyikI utkSepaNAdilakSaNA kriyA karmabandhanibandhaneti samAsaH / evamanyatrApi SaSThIsamAso yojyaH / dvitIyA pramattasaMyatasyendriyanoindriyaviSayA duSpraNihitakAyikI, tRtIyA apramattasaMyatasya prAyaH sAvadyayogopa tasyoparatakAyikIti 1 / adhikriyate AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNam, tena nirvRttA AdhikaraNikI tayA, sA ca dvidhA -cakra-ratha- pazu - bandha-mantra-tantrAdipravarttinI khaDgAdinivarttanI ceti 2 / pradveSo - matsarastena nirvRttA prAdveSikI tayA, sApi jIvAjIvaviSayeti dvedhA 3 / paritApanaM - tADanAdiduHkhaM tena nirvRttA pAritApanikI tayA, sApi svadehaparadehaviSayatayA dvidhA / prANAtipAtakriyApi svaparaviSayatayA dvedhA, tatrAdyA nirvedAt svargAdyarthaM vA giripatanAdinA svaM ghnataH, dvitIyA mohakrodhAdivazAt paraM ghnata iti, tayA / kAmyante iti kAmAH - zabdAdayo viSayAste ca te guNAzca 2, guNatvaM caiSAM dravyAzrayatvAt taiH / mahAvrataiH -prANAtipAtaviramaNAdibhisteSu pratiSiddhakaraNAdinA'ticArasambhavo'thavA saMghaTTana paritApanAdibhiH prANAtipAtAdiviSayA aticArA bhAvanIyAH / paJcabhiH samitibhirvyAkhyAsyamAnAbhiH, tatrAdAnaM - grahaNaM, nikSepaNA - vimocanaM, bhANDamAtraM - sarvopakaraNam, madhyasthitazca bhANDamAtrazabda ubhayatra sambadhyate, tena bhANDamAtrasyAdAne nikSepaNAyAM ca samitistayA, tathoccAraH - purISam, prazravaNaM - mUtram, khelo - niSThIvanam jallo - malam, siMghANo - nAsikAmalam eteSAM pariSThApanA - apunargrahaNatayA'bhyAsastatra bhavA pAriSThApanikI, sA cAsau samitizca tayA, zeSaM sugamam / 'SaDbhirjIvanikAyaiH' ' SaDbhirlezyAbhiH ' tatra sakalaprakRtiniSyandabhUtakRSNAdidravyasAcivyAt sphaTikasyevAtmanastathApariNAmo lezyA, tAzca kRSNAdyAH SaT, tatsvarUpaM D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH ca grAmavadhArthanirgatacaura-jambUkhAdakaSaTpuruSadRSTAntAbhyAM jJeyam, atra ca tisRSvAdyAsu varttanenAntyAsu tisRSvavarttanena cAticAra iti / 'pratikramAmi saptabhirbhayasthAnaiH ' bhayasthAnAni - bhayasyAzrayA iha-para-lokA''dAnA-'kasmAdA- ''jIva - maraNA'zlokarUpAH, tatrehalokabhayaM - sajAtIyAnmanuSyAderbhayam, paralokabhayaM - parasmAt tiryagAdeH, AdAnaM - dhanagrahaNaM tadbhayam, mA caurAdirgrahIditi, akasmAdeva - bAhyanimittAnapekSaM gRhAdisthitasya tamasi vA yadbhayaM tadakasmAdbhayam, AjIvikAbhayaM nirddhanasya kathaM durbhikSAdau me nirvAha : ? iti maraNabhayA - 'pakIrttibhaye pratIte / ataH paraM pratikramAmIti kriyApadaM sthAnaparigaNanaM ca bhagavatA sUtrakRtA nokte iti svayamavaseye / 'aSTabhirmadasthAnaiH' jAti-kula-bala-rUpa-tapa-aizvarya-zruta-lAbhotthaiH, 'navabhirbrahmacaryaguptibhi:' brahmarakSopAyabhUtAbhirvasatyAdibhiH caraNasaptatau vyAkhyAsyamAnAbhiH, 'dazavidhe zramaNadharme' kSAntyAdike tatraiva vakSyamANe yo'ticAraH kRtaH, 'ekAdazabhirupAsakapratimAbhiH ' zrAvakAbhigrahavizeSaiH zrAddhadharmAdhikAre uktAbhiH, etAsu ca vitathaprarUpaNA'zraddhAnAdinA'ticAra iti / 'dvAdazabhibhikSupratimAbhiH ' sAdhvabhigraharUpAbhizcaraNasaptatau vyAkhyAsyamAnAbhiH / 'trayodazabhiH kriyAsthAnaiH ' kriyA - karmabandhahetuzceSTA, tasyAH, sthAnAni - bhedAstaiH, tAni cemAni - arthAya kriyA 1, anarthAya kriyA 2, hiMsAyai kriyA 3, akasmAtkriyA 4, dRSTiviparyAsakriyA 5, mRSAkriyA 6, adattAdAnakriyA 7, adhyAtmakriyA 8, mAnakriyA 9, amitrakriyA 10, mAyAkriyA 11, lobhakriyA 12, IryApathikIkriyA 13 / atrAnirvAhe glAnAdau vA'neSaNIyagrahaNamarthAya kriyA 1, tadarthAbhAve tadgrahaNamanarthAya kriyA 2, devagurusaGghapratyanIkAnAM athavA sarpAdau ayamahiMsaddhinasti hiMsiSyatIti vA hiMsA hiMsAyai kriyA hiMsAkriyA 3, anyasmai nisRSTe zarAdAvanyaghAto'kasmAtkriyA 4, mitramapya-mitramityacauramapi cauramitikRtvA hantIti dRSTiviparyAsakriyA 5, mRSAvAdarUpA mRSAkriyA 6, svAmi-jIva-guru-tIrthaGkarA - 'dattagrahaNarUpA'dattAdAnakriyA 7, koGkaNasAdhoriva yadi sutAH samprati kSetravallarANi jvalayanti tadA bhavyamityAdicintanamadhyAtmakriyA 8, jAtyAdimadaiH parahIlanaM mAnakriyA 9, amitrakriyA pitrAdiSu svalpe'pyaparAdhe tIvrataradaNDakaraNam 10, kauTilyenAnyadvicintya vAcA'nyadabhidhAyAnyadAcaryate yat sA mAyAkriyA 11, azuddhAnnAdi gRhNato lobhakriyA 12, IryApathikI kriyA trisAmayikI 13 / 1. P. / mitrakriyA - mu0 C. / mitradoSakriyA - iti AvazyakahAribhadryAM vRttau pa0 106 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA'sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [603 'caturdazabhirbhUtagrAmaiH' bhUtAnAM -jIvAnAM grAmAH-samUhAstaiH, te cettham -sUkSmA bAdarAzcetyekendriyA dvidhA, dvitricaturindriyA iti vikalAstridhA, saMjJino'saMjJinazceti dvidhA paJcendriyAH, saptApi paryAptAparyAptabhedAccaturdaza / paJcadazabhiH paramAdhArmikaiH' saMkliSTAsuravizeSaiste ca ambA 1 'mbarISa 2 zyAma 3 zabala 4 raudra 5 uparaudra 6 kAla 7 mahAkAla 8 asipatra 9 dhanuH 10 kumbha 11 vAlukA 12 vaitaraNI 13 kharasvara 14 mahAghoSAkhyAH 15 / 'SoDazabhirgAthASoDazakaiH' gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yeSu tAni tathA taiH, sUtrakRtAGgAdyazrutaskandhAdhyayanairityarthaH / tathA cAmUni - "samao 1 veyAlIyaM 2 avasaggapariNa 3 thIpariNNA ya 4 / nirayavibhattI 5 vIratthao 6 kasIla( lANa)paribhAsA 7 // 1 // [ ] viriaM 8 dhammo 9 samAhI 10 maggo 11 samosaraNaM 12 / avitahaM 13 gaMtho 14 jamaIaM 15 gAhA 16" // [] saptadazavidhe'saMyame' caraNasaptatau vakSyamANasaptadazavidhasaMyamapratipakSarUpe, 'aSTAdazavidhe'brahmaNi' vratAdhikAre vakSyamANASTAdazavidhabrahmacaryavirUpe, 'ekonaviMzatyA jJAtAdhyayanaiH' jJAtAdharmakathAGgaprathamazrutaskandhAdhyayanaiH / tAni cAmUni - "ukkhittanAyaM 1 saMghADanAyaM 2 aMDanAyaM 3 kummanAyaM 4 selayanAyaM 5 tuMbayanAyaM 6 rohiNInAyaM 7 mallInAyaM 8 mAyaMdInAyaM 9 caMdimAnAyaM 10 dAvaddavanAyaM 11 udaganAyaM 12 maMDukkanAyaM 13 tetalInAyaM 14 naMdiphalanAyaM 15 avarakaMkAnAyaM 16 AiNNanAyaM 17 suMsumAnAyaM 18 puMDarIanAyaM 19" [ ] ___viMzatyA'samAdhisthAnaiH' samAdhiH -cetasaH svAsthyam , mokSamArge'vasthitirityarthaH na samAdhirasamAdhistasya sthAnAni -AzrayAstaiH, tAni cAmUni -drutacAritvam 1, apramArjite'vasthAnam 2, duSpramArjite'vasthAnam 3, atiriktazayyAsevanam 4, atiriktAsanasevA 5, ratnAdhikaparibhavanam 6, sthaviropaghAtaH 7, bhUtopaghAtaH 8, tatkSaNasaMjvalanakopakaraNam 9, sudIrghakopaH 10, parAvarNavadanam 11, abhIkSNaM caurastvamityAdibhASaNam 12, upazAntAdhikaraNodIraNam 13, akAle svAdhyAyakaraNam 14, sarajaskapANipAdatvam 15, rAtryAdAvuccaiH zabdakaraNam 16, kalahakaraNam 17, jhaMjhAkaraNam , jhaMjhA -gaNabheda: 18, sUrapramANabhojitvam 19, aneSaNAsamitatvam 20 / 1. kusIlANa-iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau pa0 108 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH 'ekaviMzatyA zabalaiH' cAritrasya zabalatA -kalmaSatA tannimittAni kriyAvizeSAH zabalAstaiH, te cAmI-karakarmakaraNam 1, atikramavyatikramAticArairdivyAditrividhamaithunasevam 2, divAgRhItaM divAbhuktamityAdicaturbhaGgyamatikramAdinA rAtrau bhojanam , sAlambane punaryatanA, sannidhyAdiSvapratisevA 3, evamAdhAkarma 4 rAjapiNDa 5 krIta 6 prAmityA 7 'bhyAhRtA 8 ''cchedya 9 pratyAkhyAtadravyabhojanam 10 SaNmAsAntargaNAd gaNAntarasaMkramo'nyatra jJAnAdyarthAt 11, mAsAntastrirdakalepakaraNam , "jaGghaddhA saMghaTTo, nAbhI levo pareNa levuvari" [ ] 12, mAsAntastriAtRsthAnakaraNam , mAtRsthAnaM cAnAcaraNIyasyA''cAryatrapAvazAt pracchAdanam 13, AkuTTyA sakRdvistrirvA haritAGkurAditroTanAdiprANAtipAta 14 mRSAvAdA 15'dattAdAnAsevanam 16 AkuTTyA'nantaritAyAM sasnigdhAyAM sANDAyAM saprANAyAM sabIjAyAM ca bhUmau sacittazilAghuNakSatakASThAdau ca sthAnam 17, AkuTTyA mUlakandapuSpabIjaharitabhojanam 18, varSAntardazadakalepakaraNam 19, varSAntardazamAtRsthAnakaraNam 20, sacittodakArdragaladvinduhastamAtrakasya dAtuH pArvAd bhaktAdyAdAya bhojanam 21 / ___ 'dvAviMzatyA parISahai:' vakSyamANasvarUpaiH, 'trayoviMzatyA sUtrakRtAdhyayanaiH' dvitIyAGgAdhyayanaiH tAni ca SoDaza prathamazrutaskandhe dvitIyazrutaskandhe tu -puNDarIkaM 1 kriyAsthAnam 2 AhAraparijJA 3 pratyAkhyAnakriyA 4 'nagAram 5 ArdrakIyaM 6 nAlaMdIyaM 7 ceti sapta / 'caturvizatyA devaiH' RSabhAdijinaiH, athavA daza bhavanapatayo'STadhA vyantarAH paJcadhA jyotiSkA ekavidhA vaimAnikAH sarvamIlane caturviMzatiH / 'paJcaviMzatyA bhAvanAbhiH' mahAvratasaMrakSaNAya bhAvyanta iti bhAvanAH, tAzca vratAdhikAre vakSyante, tAbhiH / 'SaDviMzatyA dazAkalpavyavahArANAmuddezanakAlaiH' uddezasamuddezAnujJAnArthaM SaDvandanakadAnakAyotsargatrayamayasamayaprasiddhakriyAvizeSaiH, te caivaM dazAzrutaskandhasya dazasvadhyayaneSu , dazasu ca kalpasya, SaTsu vyavahArasyoddezakeSviti, tairavidhinA gRhItaiH / 'saptaviMzatyA'nagAraguNaiH, sAdhuguNaiH, te cAmI -vrataSaTkam 6 paJcendriyajaya: 11 bhAvazuddhiH 12 pratyupekSAdikaraNazuddhiH 13 kSamA 14 vairAgyam 15 akuzalamanovAkkAyanirodhaH 18 SaTkAyarakSA 24 saMyamayogayuktatA 25 zItAdivedanAsahanam 26 mAraNAntikopasargAdisahanam 27 / 'aSTAviMzatyA AcAraprakalpaiH' AcAra: -AcArAGgam , prakalpo nizIthAdhyayanaM tasyaiva paJcamacUlA, AcAreNa sahitaH prakalpa AcAraprakalpastaiH 1. 'bIja' mu0 C. nAsti // 2. P / 'stasmin-mu0 . D:\new/d-3.pm53rd proof Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA'sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [605 paJcaviMzatyadhyayanAtmakatvAt paJcaviMzatividha AcAraH, udghAtimamanudghAtimamAropaNeti tridhA prakalpamIlane'STAviMzatividhaH / tatra paJcaviMzatiradhyayanAnyamUni - "satthapariNNA 1 logavijao 2 sIosaNijja 3 saMmattaM 4 |aavNtii logasAraM 5 dhuya 6 vimoho 7 vahANasuaM 8 mahApariNNA 9 piMDesaNA 10 sijjA 11 IriA 12 bhAsAjAyaM 13 vatthesaNA 14 pAesaNA 15 uggahapaDimA 16 ThANasattikkayaM 17 nisIhiyAsattikkayaM 18 uccArapAsavaNasattikkayaM 19 saddasattikkayaM 20 rUvasattikkayaM 21 parakiriAsattikkayaM 22 annonnakiriAsattikkayaM 23 bhAvaNA 24 vimuttI 25"[ ] iti| 'ekonastriMzatA pApazrutaprasaGgaiH' pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM prasaGgAH - tadAsevanarUpAH, tAni cAmUni -aSTau nimittAGgAni, tatra divyaM vyantarATTahAsAdiviSayam 1, utpAtaM rudhiravRSTyAdiviSayam 2, AntarikSaM grahabhedAdiviSayam 3, bhaumaM bhUmivikAradarzanAdevAsyedaM bhaviSyatItyAdiviSayam 4, aGgamaGgaceSTAviSayam 5, svaraM SaDjAdisvaraviSayam 6, vyaJjanaM -maSAdi tadviSayam 7, lakSaNaM-lAJchanaM rekhAdi tadviSayam 8 punardivyAdyekaikaM trividham sUtraM vRttirvAttikaM cetyevamaSTau triguNAzcaturviMzatibhedAH, tathA gAndharvaM nATyaM vAstuvidyA vaidyakaM dhanurvedazcetyekonatriMzat , aGgavidyAyAM tu nimittAGgASTakamaGgaM svapnaH svaro vyaJjanaM bhaumaM lakSaNamutpAtamAntarikSamityuktam / triMzatA mohanIyasthAnaiH' caturthakarmabandhanibandhanaiH, tAni cAmUni -jalamavagAhya trasAnAM vihiMsanam 1, hastAdinA mukhaM pidhAya hiMsanam 2, vardhAdinA ziro veSTayitvA mAraNam 3 mudgarAdinA ziraso'bhighAtena mAraNam 4 bhavodadhipatitajantUnAM dvIpakalpasya dehino hananam 5, sAmarthya satyapi ghorapariNAmAt-lAnasyauSadhAdibhirapraticaraNam 6, tapasvino balAtkAreNa dharmAd bhrazanam 7, samyagdarzanAdimokSamArgasya pareSAM vipariNAmakaraNena svasya pareSAM cApakArakaraNam 8, jinAnAM nindAkaraNam 9, AcAryAdikhisanam 10, AcAryAdInAM jJAnadAnAdibhirupakAriNAmapraticaraNam 11, punaH punarnimittakathanAdyadhikaraNotpAdanam 12, tIrthabhedanam 13, vazIkaraNAdikaraNam 14, pratyAkhyAtabhogaprArthanam 15, abhIkSNamabahuzrutatve'pyAtmano buhuzruta(tva)prakAzanam , tathA'tapasvino'pi tapasvitAprakAzanam 16, bahujanasyAntadhUmenAgninA hiMsanam 17 svaMya kRtapApasyAnyakRtatvAvirbhAvanam 18, nijopadhibhANDaM mAyayA nidbhute 19, azubhapariNAmAt satyabhASakasyApi mRSAbhASIti sabhAyAM prakAzanam 20, akSINakalahatvam 21, vizrambhotpAdanena paradhanApaharaNam 22, D:\new/d-3.pm53rd proof Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH evaM paradAralobhanam 23, akumAratve'pyAtmanaH kumAratvabhaNanam 24, evamabrahmacAritve'pi brahmacAritAprakAzanam 25, yenaizvaryaM prApitastasyaiva satke dravye lobhakaraNam 26, yatprabhAveNa khyAtiM gatastasya kathaJcidantarAyakaraNam 27, rAjasenAdhiparASTracintakAderbahujananAyakasya hananam 28, apazyato'pi devAn pazyAmIti mAyayA bhaNanam 29, avajJayA deveSvahameva deva iti pratyAkhyApanamiti 30, etairmahAmohajanakairyatijanasambhavatpakSaiH kaizcit kRtaiH kaizciccikIrSitairanyaiH punarmanasyapi cintitaiH / 'ekatriMzatA siddhAdiguNaiH' Adau guNA AdiguNAH, yugapadbhAvino na kramabhAvinaH, siddhAnAmAdiguNAH siddhAdiguNAstaiH, te cAmI - paJcapaJcadvipaJcASTatribhedAnAM saMsthAnavarNagandharasasparzavedAnAmabhAvo'zarIratvamasaGgatvam ajanmitvaM cetyekatriMzat, athavA jJAnAvaraNIyAdikarmaNAM paJcanavadvidvicaturdvidvipaJcavidhAnAM kSayAdekatriMzat siddhAdiguNAH, tatra mohasya darzanamohacAritramohabhedAnnAmnastu zubhAzubhabhedAd dvaividhyam / 'dvAtriMzatA yogasaMgrahaiH' prazastamanovAkkAyavyApArasaMgrahanimittairAlocanAdiprakAraiH, te cAmI-ziSyeNAcAryAya samyagAlocanAdAnam 1, AcAryasyApi ziSyadattAyA AlocanAyA anyasyAkathanatA 2, Apatsu dRDhadharmatA 3, aihikAdiphalAnapekSopadhAnakAritA 4, grahaNAsevanArUpadvividhAzikSAsevitA 5, niSpratikarmazarIratA 6, tapasi parajanAtApitA 7, alobhatA 8, parISahAdijaya: 9, ArjavaM 10, saMyamavrataviSaye zucitA 11, samyaktvazuddhiH, 12, ceta:samAdhiH 13, AcAropagatatA 14, vinayaparatA 15, dhRtipradhAnatA 16, saMvegaparatA 17, nirmAyatA 18, suvidhikAritA 19, saMvarakAritA 20, AtmadoSopasaMhAritA 21, sarvakAmaviraktatvabhAvanA 22, mUlaguNaviSayapratyAkhyAnakAritA 23, uttaraguNaviSayapratyAkhyAnakAritA 24, dravyabhAvaviSayo vyutsargaH 25, apramattatA 26, kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAnam 27, dhyAnasaMvRtatA 28, mAraNAntikavedanodaye'pyakSobhitA 29, saGgAnAM jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca 30, prAyazcittakAritA 31, ArAdhanA maraNAntA 32 cetyetairananuzIlitaiH / 'trayastriMzatA''zAtanAbhiH ' gurugocarAbhirvandanAdhikAre vyAkhyAtAbhiH, athavA sUtre sAkSAdeva trayastriMzadAzAtanA uktAH, tathAhi - arhadAdiSu ekonaviMzatiH, vyAviddhAdipadairAzAtanAcaturdazakaM ca zrutaviSayamiti trayastriMzat, tatra na santyarhanto jAnanto vA kimiti bhuJjate bhogAnityAdi jalpannarhatAmAzAtanAM kurute, tathA na santi siddhA ityAdi jalpan 1. maraNAntA ArAdhanA ca ce' - P. C. I ArAhaNA ya maraNaMte iti Avazyakaniryuktau gA0 1278 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA'sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [607 siddhAnAm , tathA''cArye laghurakulIno durmedhA alpalabdhika ityAdi, evamupAdhyAye'pi vadan , tathA sAdhusAdhvIviSaye'pyasamayajJo maNDalIbhogAdau kiJcidapavadan , zrAvakazrAvikAviSaye tu jJAtajinadharmA api na viratiM pratipannAH kathamete dhanyA ucyante iti vadan , devadevIviSaye tvaviratA ete kAmaprasaktAH sAmarthya satyapi tIrthonnatyakarttAra ityAdi, ihalokaparalokayostu vitathaprarUpaNayA AzAtanA, tatra sadRzo mAnuSyAdirihaloko visadRzastu devatvAdi: paralokaH, kevaliprajJaptadharmasya zrutacAritrarUpasya prAkRtabhASAsambaddhaM ko veda kenApi kalpitaM zrutamidaM kiM vA cAritreNa dAnaM vinA ityAdivacanAtmikA(kayA) vitathaprarUpaNayA, sadevamanujAsuralokasyAzAtanayA saptadvIpodadhyAtmako lokaH prajApatikRtaH prakRtipuruSayoryoge veti, atra devagrahaNAddevopalakSita Urdhvaloko gamyate evaM manujagrahaNAt martyaloko'suragrahaNAccAdholoka iti, sarvaprANibhUtajIvasattvAnAmAzAtanayeti, tatra prANA - dvIndriyAdayo vyaktocchAsanizvAsAH, abhUvan bhavanti bhaviSyantIti ceti bhUtAni-pRthivyAdayo jIvantIti jIvA: -AyuHkarmAnubhavayuktAH sarva evetyarthaH sattvAH sAMsArikasaMsArAtItabhedAH, ekArthikA vA dhvanayo nAnAdezajavineyAnugrahArthamupAttA iti, AzAtanA tu vitathaprarUpaNAdinaiva / tathAhi -aGgaSThaparvamAtro dvIndriyAdyAtmeti, pRthivyAdayastu ajIvA eva, spandanAcaitanyakAryAnupalabdheH, jIvAH kSaNikA iti / sattvAH saMsAriNo'GgaSThaparvamAtrA eva, saMsArAtItA na santyeva, api tu -pradhmAtadIpakalpo mokSaH, ityAdikeSAJcinmatAni, kAlasyAzAtanA tu nAstyeva kAla iti / kAlapariNatirvA vizvamityAdikA / zrutAzAtanA tu - "ko Aurassa kAlo ? mailaMbaradhoyaNe ya ko kAlo ? / jai mukkhaheu nANaM ko kAlo ? tassa'kAlo vA ?" // 1 // [ ] "kAyA vayA ya te ccia" [ ] ityAdinA prAgdharmadvAreNa zrutAzAtanoktA, iha tu svatantrazrutaviSayeti na punaruktam / zrutadevatA''zAtanA tu zrutadevatA na vidyate'kiJcitkarI cetyAdikA, vAcanAcAryAzAtanA tu nirduHkhasukhAH prabhUtAn vArAn vandanaM daapyntiityaadikaa| tathA 'jaM vAiddhama' ityAdi etAni caturdaza sUtrANi zrutakriyAkAlagocaratvAnna paunaruktabhAJjIti / tathA doSaduSTaM zrutaM yadadhItam , tadyathA-vyAviddhaM viparyastaM kRtam , viparyastasUtraprotaratnamAlAvadanena prakAreNa yA AzAtanA tayA hetubhUtayA yo'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti kriyA, evamanyatrApi yojyA, 'vyatyAneDitam' anyAnyazAstrapallavamIlanena kolikapAyasavat kRtam , 'hInAkSaram' akSaranyUnam 'atyakSaram' adhikAkSaram , 1. P.L. | vyaktocchavAsA-mu0 C. // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH 'padahInaM' tyaktapadam, 'vinayahInam' akRtocitavinayam, 'ghoSahInam' udAttAdighoSahInam, 'yogarahitaM' samyagakRtayogodvahanam 'suSThu dattaM' guruNA suSThuzabdasya prAcyabhASayA'dhikArthatvAdalpa zrutArhapAtrasya bahutaraM dattamityarthaH, 'duSThu pratIcchitaM' ziSyeNa kaluSAntarAtmaneti, 'akAle' anAdhyAyakAle kRtaH svAdhyAyaH, kAle - svAdhyAyakAle na kRtaH svAdhyAyaH, asvAdhyAyike svAdhyAyitamiti, taMtra adhyayanam adhyAyaH, zobhana A -maryAdayA dhyAyaH svAdhyAyaH sa eva svAdhyAyikam, na svAdhyAyayikamasvAdhyAyikaM tatkAraNamapi ca rudhirAdi kAraNe kAryopacArAt asvAdhyAyikamucyate tacca asvAdhyAyikaniryukteravaseyamiti, tatra anAdhyAye svAdhyAyitaM - svAdhyAyaH kRtaH, svAdhyAyike - asvAdhyAyikaviparyayalakSaNe na svAdhyAyitam itthamAzAtanayA yo'titicAra kRtastasya mithyA duSkRtamiti / evamekAdibhistrayastriMzatparyantaiH sthAnairaticArapratikramaNaM sUtre bhaNitam, evamanyadapi jJeyam, yathA catustriMzatA'rhadatizayaiH, paJcatriMzatA buddhavacanAtizayaiH, SaTtriMzatottarAdhyayanairevaM yAvacchatatAreNa zatabhiSajeti samavAyAGgAnusAreNa jJeyam / evamaticAravizuddhiM kRtvA namaskAramAha - athavA prAktanAzubhasevanAyAH pratikrAnto'punaHkaraNAya pratikrAmannamaskArapUrvakamAha" namo cauvIsAe titthayarANaM usa bhAimahAvIrapajjavasANANaM" namazcaturviMzataye tIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH / itthaM namaskRtya prastutasya pravacanasya guNavyAvarNanAyAha - " iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaliaM paDipuNNaM NeAuaM saMsuddhaM sallagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivvANamaggaM avitahamavisaMdhiM savvadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiA jIvA sijjhati bujjhati muccaMti parinivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMti, taM dhammaM saddahAmi pattiAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhammaM saddahaMto pattiaMto aMto phAsaMto aNupAlaMto" , vyAkhyA -'idameveti' sAmAyikAdipratyAkhyAnaparyantaM dvAdazAGgaM vA gaNipiTakaM nirganthAbAhyAbhyantaragranthanirgatAH sAdhavo nirgranthAnAmidaM nairgranthaM 'prAvacanam' iti prakarSeNAbhividhinocyante jIvAdayo yasmiMstat prAvacanam, tat kiMsvarUpam ? ityatrAha - sadbhyo 1. C. / `kAle kRtaH svAdhyAyaH (kAle na kRtaH) asvA' - mu0 / 'kAle na kRtaH svAdhyAya asvAdeg P.L. // 2. P.L. / tatra svAdhyAya eva svAdhyAyikam - mu0 C. // 3. C. I anAdhyAye - P. C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pagAmasijjA'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [609 hitaM satyam , nayadarzanamapi svaviSaye satyaM bhavatyevetyata Aha -'aNuttaraMti nAstyuramasyeti tat , yathAvasthitasamastavastupratipAdakatvAduttamamityarthaH, anyadapyevaM bhaviSyatItyata Aha -'kevaliaM' kevalamadvitIyaM nAparamitthambhUtamityarthaH kevalameva kaivalikam , tathA 'pratipUrNam' apavargaprApakairguNairbhUtamityarthaH, sarvanayamayatvAt sarvaviSayaM vA, 'neyAuaMti nayanazIlaM naiyAyikam , mokSagamakamityarthaH, nyAyopapannaM vA, tadapyasaMzuddhaM bhaviSyatItyata Aha -'saMsuddhaM ti' sAmastyena zuddhaM saMzuddham , kaSacchedatApakoTizuddhatvAt ekAntAkalaGkamityarthaH, evambhUtamapi kathaJcit tatsvAbhAvyAnnAlaM bhavanibandhanamAyAdizalyanikarttanAya bhaviSyatItyata Aha -'sallagattaNaM'ti kRntatIti karttanaM zalyAni -mAyAdIni teSAM karttanaM zalyakarttanama . paramataniSedhArthaM tvAha -'siddhimaggaM muttimaggaM'ti sedhanaM siddhiH - hitArthaprAptistasyA mArgaH siddhimArgastat , mocanaM muktiH -ahitArthakarmavicyutistasyA mArgo muktimArgaH, taddhitArthaprAptidvAreNAhitakarmavicyutidvAreNa ca mokSasAdhanamiti bhAvanA, ArSatvAnnapuMsakatvam , anena kevalajJAnAdivikalA: sakarmakAzca muktA iti durnayanirAsamAha, 'nijjANamaggaM'ti yAnti taditi yAnam , bAhulakatvAt karmaNi lyuTa , nirupama yAnaM niryANam , ISatprAgbhArAkhyaM mokSapadamityarthaH, tasya mArgo niryANamArgastad , anenAniyatasiddhikSetrapratipAdakadurnayanirAsamAha, 'nivvANamaggaM'ti nirvRtinirvANam , sakalakarmakSayajamAtyantikaM sukhamityarthaH, tasya mArga iti nirvANamArgastad , anena ca niHsukhaduHkhA muktAtmAna itipratipAdanaparadurnayanirAsamAha, nigamayannAha -'avitahamavisaMdhi savvadukkhapahINamaggaM'ti 'avitathaM' satyam , yadi ca paunaruktyazaGkA tadA pUrvatra 'sacca'nti sArca - sapUjaM jagatpUjAspadatvAditi vyAkhyeyam , 'avisandhi' avyavacchinnaM sarvadA avaravidehAdiSu bhAvAt , 'sarvaduHkhaprahINamArga' sarvaduHkhaprahINo mokSastatkAraNamityartha' sAmprataM parArthakaraNadvAreNAsya cintAmaNitvamapadarzayannAha -'itthaM ThiA jIvA sijjhaMti' iti / atra -nairgranthe pravacane sthitA jIvAH siddhyantItyaNimAdyatizayaphalaM prApnuvanti, 'bujjhaMti' iti budhyante, kevalino bhavanti 'muccanti'tti mucyante bhavopagrAhikarmabhyaH, 'parinivvuDanti'tti 'parinivvAyaMti'tti vA pari-samantAnnirvAnti, kimuktaM bhavati ?-'savvadukkhANamaMtaM kareMti'tti sarvaduHkhAnAM zArIramAnasabhedabhinnAnAmantaM -vinAzaM kurvanti / ___ itthamabhidhAyAdhunA tu cintAmaNikalpe karmamalaprakSAlanasamarthasalilaughaM zraddhAnamAvi 1. nivvANamaggaM ti-L.P.C. nAsti / nivvANagagaM-mu0 // 2. L.P.C. AvazyakahAribhadrIvRttiH pa0 181 / hAdi(he)Su-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH SkurvannAha -'taM dhammaM saddahAmi' tti ya eSa nairgranthaprAvacanalakSaNo dharma uktastaM dharmaM zraddadhe' tatheti pratyemi, sAmAnyenApyevaM syAdityata Aha -'pattiyAmi'tti pratyemi pratipadye vA prItikaraNadvAreNa, 'roemi'tti rocayAmi abhilaSAmi, atirekeNAsevanAbhimukhatayA, tathA prItiH rucizca bhinne eva, yathA kvacid dadhyAdau prItisadbhAve'pi na sarvadA ruciH, 'phAsemi'tti spRzAmi, AsevanAdvAreNeti, 'pAlemi'tti pATho'tirikta iva lakSyate'tirUDhazcet tadA pAlayAmi aticArebhyo rakSAmi iti vyAkhyA, evaM pAlito ityapi, 'anupAlemi'tti anupAlayAmi paunaHpunyakaraNena, 'taM dhammaM saddahaMto' ityAdi, taM dharmaM zraddadhAnaH pratIyan pratipadyamAno vA rocayan spRzan anupAlayan / "tassa dhammassa abbhuTTiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe" tasya dharmasya pUrvoktasyAbhyutthito'smi, ArAdhanAyAmArAdhanAviSaye, virato'smi nivRtto'smi, tasyaiva virAdhanAyAm / etadeva bhedenAha -"asaMjamaM pariANAmi saMjamaM uvasaMpajjAmi, abaMbhaM pa0 baMbhaM u0, akappaM pa0 kappaM u0, annANaM pari0 nANaM u0, akiriaMpa0 kiriaM u0, micchattaM pa0 sammattaM u0, abohiMpa0 bohiM u0, amaggaM pa0 maggaM u0, jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi jaM paDikkamAmi jaM ca na paDikkamAmi tassa savvassa devasiassa aiArassa paDikkamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme aNiANo diTThisaMpanno mAyAmosavivajjio" vyAkhyA - 'asaMyama' prANAtipAtAdirUpaM parijAnAmIti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAmItyarthaH, tathA -'saMyama' prAguktasvarUpam 'upasaMpadye' aGgIkurve ityarthaH, saMyamazcA-saMyamAneparihate syaat| pradhAnamasaMyamAjhaMcAbrahma, atastatparihArArthamAha - 'abaMbha'ityAdiabrahma -bastyaniyamalakSaNaMtadviparItaM brahma, zeSaM pUrvavat , asaMyamAGgatvAdevAha - akalpo-'kRtyam , kalpastu kRtyamiti, akalpazcAjJAnAdeva bhavati, atastatparihArArthamAha - 'annANaM' ityAdi, ajJAnaM samyagjJAnAdanyat , jJAnaMtu bhagavadvacanam , ajJAnabhedapariharaNAyaivAha - 'akiriaM' ityAdi akriyA nAstikavAdaH, kriyA samyagvAdaH, ajJAnaMca mithyAtvamUlakam , atastatpariharaNAyAha -'micchattaM' ityAdi, mithyAtvam -atattvaruciH, samyaktvaMtattvaprItiH, etadaGgatvAdevAha -'abodhim' ityAdi, abodhi:-jinadharmAnavAptirmithyAtvasya kAryam , bodhistusamyaktvasyeti, mithyAtvaMcAmArgo mokSasyetyanyasyApyamArgasya parihArAya sAmAnyenAha - 'amaggaM' ityAdi, amArgo -mithyAtvakaSAyAdi, maargstusmygdrshnprshmaadiriti| uktapadAnAM pAThakramajJAnAya punariyaM saMgrahagAthA - 1. vyAkhyA-mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'aDDAijjesusUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [611 "saMjama baMbhe kappe nANe kiriAi samma bohiisu| magge savipakkhesuM parinna uvasaMpayA kamaso" // 1 // [] idAnIM chadmasthatvAdazeSadoSazuddhyarthamAha -"jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi''tti yat kiJcit smarAmi, yacca chadmasthatvAdanAbhogAnneti, tathA yatpratikramAmi AbhogAdviditam , yacca na pratikramAmi, sUkSmamaviditam , anena prakAreNa yaH kazcidaticAra: "tassa savvassa devasiassa aiyArassa paDikkamAmi''tti kaNThyam / itthaM pratikramya punarapyakuzalapravRttiparihArAyAtmAnamAlocayannAha -'samaNo'haM'ityAdi zramaNo'ham , tatrApi na carakAdiH, kiM tarhi ?-'saMyataH' sAmastyena yataH, idAnIM 'virato' nivRtto'tItasyaiSyasya ca nindanasaMvaraNadvAreNAta evAha -'pratihatam' idAnImakaraNatayA, 'pratyAkhyAtam' atItaM nindayA eSyamakaraNatayA pApakarma yeneti / nidAnasya bhavamUlatvena pradhAnadoSatvAttadrahitatvamAtmano bhedenAha -'anidAno' nidAnarahitaH, sakalaguNamUlabhUtaguNayuktatAM darzayannAha -'dRSTisaMpannaH' samyagdarzanayukta ityarthaH, dravyavandanaparihArAyAha -'mAyAmRSAvivarjito' mAyAgarbhamRSAvAdaparihAravAn / ____ evambhUtaH san kim ? ityAha - "aDDAijjesu dIvasamuddesu panarasasu kammabhUmIsu jAvaMta ke vi sAhU rayaharaNagucchapaDiggahadhArA paMcamahavvayadhArA aTThArasasahassasIlaMgadhArA akkhuAyAracarittA te savve sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi" arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarAddheSu , samudragrahaNaM kadAciccAraNAdayaH samudre'pi prApyanta iti jJApanArtham , tatrApi paJcadazasu bharatairAvatamahAvidehapaJcakarUpAsu karmabhUmiSu , yAvantaH kecit sAdhavo -munayaH, upakaraNamAzritya 'rajoharaNagocchakapatadgrahadhArakA:' tatra rajoharaNaM -dharmadhvajo gocchakapatadgrahazabdAbhyAM ca - "pattaM pattAbaMdho, pAyaThavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAi rayattANaMca, gocchao pAyanijjogo" ||1||[pnyc.780, prava.491] iti krameNa 'AdyantagrahaNe madhyagrahaNam' itinyAyAt saptavidhapAtraniryogaparigrahastasya dhArakAH, tathA paJcamahAvrateSu dhArA -prakarSo yeSAM te paJcamahAvratadhArAH, tadekAGgavikalapratyekabuddhAdisaMgrahAyAha -'aSTAdazazIlAGgasahasradhArakAH' tathAhi -kecid bhagavanto rajoharaNAdidhAriNo na bhavantyapi / aSTAdazazIlAGgasahasrANi caivam - "joe 3 karaNe 3 saNNA 4, iMdiya 5 puDhavAi 10 samaNadhammo 10 a| sIlaMgasahassANaM, aTThArasagassa nipphattI" ||1||[pnycaa. 14 // 3] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH bhAvanA tvevam - maNasA na karei AhArasaNNAmukko soiMdiyasaMvuDo khaMtisaMpanno puDhavikAyAraMbhaM, evaM maddavasaMpanno evaM samaNadhammeNa dasa laddhA, evaM AuteuvAuvaNassaibiticaupaNidiya'jIvehiM sayaM, evaM paMcahiM iMdiehiM paMcasayA, cauhiM saNNAhiM do sahassA, maNavayakAehiM cha sahassA laddhA, kArAvaNeNa vi cha, aNumaie vi cha, evaM aTThArasahassA / tathA 'akSatAkAracaritrA' AkAraH - svarUpam, akSatAkAram --aticArairapratihatasvarUpaM caritraM - cAritraM yeSAM te tathA akkhua tti ArSatvAdukAraH, 'tAn sarvAn' gacchagatagacchanirgatabhedAn 'zirasA' uttamAGgena 'manasA' antaHkaraNena 'mastakena vande' iti vAcA, vande iti kriyApadamAvRtya yojyam / itthaM sAdhUnabhivandya punaroghataH sarvasattvakSAmaNamaitrI pradarzanAyAha - "khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUesu, veraM majjha na keNai" // 1 // iti spaSTA | navaraM 'savve jIvA khamaMtu me'tti mA teSAmapyakSAntipratyayaH karmabandho bhavatviti karuNayedamAha / samAptau svarUpapradarzanapUrvaM maGgalamAha "evamahaM Aloia niMdia garahia durgAchiuM sammaM / tiviheNa paDikkato, vaMdAmi jiNe cauvvIsaM" // 1 // - iti 'evaM' pratikramaNasUtroktaprakAreNa 'Alocya' guroragre prakAzya 'ninditvA' AtmasAkSikaM svasya pApakAriNo nindAM kRtvA 'garhitvA' gurusAkSikaM svaM ninditvA 'jugupsitvA' ca athavA 'dugaMchia'tti paJcamIlope jugupsitAt sAvadyayogAt 'trividhena' manovAkkAyaiH 'pratikrAnto' nivRttaH sannahaM vande - namaskaromi, jinAMzcaturviMzatimiti / eteSAM cAlocanAnindAgarhApratikramaNAnAM phalaM zalyoddharaNapazcAttApApuraskAravratacchidrapidhAnAdyuttarAdhyayanebhyo jJeyam / evaM daivasikaM pratikramaNamuktam, rAtrikamapyevambhUtameva, navaraM rAtrikAbhilApenAticAro vAcyaH / nanu rAtrau 'icchAmi paDikkamiuM goyaracariAe' ityAdi sUtramapArthakamasambhavAd iti cet, na svapnAdau tatsaMbhavAdadoSaH, akhaNDaM vA sUtramuccAraNIyam, kathamanyathA yogavAhino'pi pAriSThApanikAdyAkArAnuccArayantIti sarvamanavadyam / samAptA ceyaM yatipratikramaNavRttiH / 1. akSatAcAracAritriNaH-iti AvazyakahAribhadryAM vRttau bhA0 2 pa0 182 // 2. svarUpaM yasya akSa L. P. II D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [613 atha pAkSikasUtravyAkhyA / yathA - "titthaMkare a titthe, atitthasiddhe ya titthasiddhe ya / siddhe jiNe ya risi maharisI a NANaM ca vaMdAmi" // 1 // pAkSikasUtrasyAdau maGgalasiddhyarthaM arhatsiddhabhedAnAM praNatimAha-ahaM vande iti kriyApadaM sarvatra, kAn ?-'tIrthakarAn' vItarAgAn 'tIrthAn' prathamagaNadharasaGghAdIn , 'atIrthasiddhAn' 'tIrthasiddhAn' 'siddhAMzca' siddhaprakAradvayavyAkhyA siddhastavAdavaseyA 'jinAn' sAmAnyake valinaH, 'RSIn' mUlaguNottaraguNayutAn yatIn 'maharSIn' tAdRgvidhAnevA'NimAdilabdhiyutAn munIn , 'jJAnaM' paMcavidhaM vande sarvatra yojyam / "je ya imaM guNarayaNasAgaramavirAhiUNa tiNNasaMsArA / te maMgalaM karittA, ahamavi ArAhaNAbhimuho" // 2 // 'ye' munayaH 'imaM' 'guNaratnasAgaram' 'avirAdhya' samyak pAlayitvA 'tIrNasaMsArA' nistIrNabhavAH, te maGgalaM kriyAsuH, ahamapi ArAdhanAbhimukhaH guNaratnasAgarasya, munInAM cArAdhanAyAmekacitta ityarthaH / punarapi svasya maGgalArtham arhaddharmayorAziSamAha - "mama maMgalamarihaMtA, siddhA sAhU suyaM ca dhammo a| khaMtI guttI muttI ajjavayA maddavaM ceva" // 1 // 'arhanto' jinAH, 'siddhAH' paJcadazabhedAH, 'sAdhavo' munayaH, 'zrutam' AgamaH, 'dharmo' yatizrAddhAcAralakSaNaH, 'kSAntiH' titikSA, 'guptiH' manovAkkAyarakSaNam , 'muktiH' nirlobhatA, 'ArjavaM' nirmAyitA, 'mAIvaM' nirmadatA, mama maGgalaM kriyAsuH, kriyAsurityanuvarttate / mahAvratoccArasamUcanamAha - "logammi saMjayA jaM kareMti prmrisidesiymuaarN| ahamavi uvaTThio taM mahavvayauccAraNaM kAuM" // 1 // 'loke' karmabhUmirUpe 'saMyatA:' munayo 'yAM kurvanti' vidadhati, kiM viziSTAM ?'paramarSidezitAM' tIrthakarAdikathitAm , 'udArAM' balavattarAM, 'mahAvratoccAraNAM' paJcamahAvratakathanam , 'ahamapi' tanmahAvratoccAraNAM kartumupasthitaH-prahvIbhUtaH / / "se kiM taM mahavvayauccAraNaM ?, mahavvayauccAraNA paMcavihA paNNattA rAIbhoyaNa 1. P. saMzo0 pAkSikasUtravRttau / yatkurvanti vidadhati kiM tat ? 'paramarSidezitaM' tIrthakarAdikathitam udAraM balavattaraM 'mahAvratoccAraNaM' mahAvratakathanam ahamapi tanmahAvratoccAraNaM-mu0 C. // 2. kiM vi0 P. / kiM viziSTAm-iti pakkhIsUtravRttau p06|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH veramaNachaTThA, taMjahA -savvAo pANAivAyAo veramaNaM 1 savvAo musAvAyAo veramaNaM 2 savvAo adiNNAdANAo veramaNaM 3 savvAo mehuNAo veramaNaM 4 savvAo pariggahAo veramaNaM 5 savvAo rAIbhoyaNAo veramaNaM 6 ' "1 [praznasUtraM chaTTheti yAvat, sezabdazcAthArthe, kimiti pariprazne, tatazcAyaM vAkyArthaHatha kiM tadvastu mahAvratoccAraNA ? athavA prAkRtazailyA'bhidheyavalliGgavacanAnIti nyAyAdathaH] kA sA mahAvratoccAraNA ?, gururAha - 'mahAvratoccAraNA paJcavidhA prajJaptA rAtribhojanaviramaNaSaSThA, tadyathA iti upadarzanArthaH 'sarvasmAt ' trasasthAvarasUkSmabAdarabhedabhinnAt kRtakAritAnumatibhedAccetyarthaH 'prANAtipAtAt' jIvahiMsanAt viramaNam, 'sarvasmAt' hAsyalobhAdibhavAt 'mRSAvAdAt' asatyavacanAdviramaNaM 'sarvasmAt' svAmyadattAdicaturvidhAt adattAdAnAt -steyAdviramaNam, 'sarvasmAt ' 'divyAdisambandhino 'maithunAt' kAmasaGgAdviramaNam, 'sarvasmAt' mUrcchAmAtrarUpAt parigrahAdviramaNam, 'sarvasmAt ' divAgRhItadivAbhuktAdibhedabhinnAt rAtribhojanAdviramaNam, ityuktvA prathamavratasyoccAramAha "tattha khalu paDhame bhaMte ! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pANAivAyaM paccakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, Neva sayaM pANe aivAejjA NevaNNehiM pANe aivAyAvijjA pANe aivAyaMte vi aNNe Na samaNujjANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM, Na karemi Na kAravema karataM pa aNNaM na samaNujjANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" 'tatra' mahAvratoccAraNe 'khalu' nizcayena 'bhante' bhadanta iti, gurvagre pratikramaNArthaM pUjyasambodhanam, 'prathame mahAvrate prANAtipAtAdviramaNaM' viramaNaM sarvathA nivRttiriti sarvatra vyAkhyeyam,kaizcidatra saptamIsthAne prathamA kathyate, prathamaM mahAvratamiti sarvatrApi prathamAM kathayanti, sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM 'pratyAkhyAmi' parityajAmi, atra yaduktaM sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmi tadeva vizeSato'bhidhitsurAha - ' se suhumaM vA' ityAdi sezabdaH `tadvratavAcakaH (tadyathArthe) 'sukSmaM vA' paJcendriyAgocaraM jJAnAlokyam, 'bAdaraM vA' 1. P.L. saMzo0 pAkSikasUtravRttiH pa0 8 / iti upadarzanArtha : - mu0 C. nAsti // 2. L. P. saMzo0 / dantavizodhanamAtragrahaNarUpAt - mu0 C.P. mUla // 3. L. P. saMzo0 / strIkathAdimAtrAt-mu0 C. // 4. L.P. saMzo0 / pacana (AhAra) mAtragrahaNAt - mu0 / pavanamAtragrahaNAt - C. // 5. parityajAmi keSAM prANinAmatipAtamityAdi sezabdaH P. mUla C. mUla // 6. tadyathArthe sUkSmaM - P. I D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [615 indriyaviSayam , 'trasaM vA' tejovAyudvIndriyAdipaJcendriyAntarUpam , 'sthAvaraM vA' pRthivyambuvanaspatirUpam , vAzabdAH parasparApekSayA samuccaye, amI prANA -jIvAH, tAn kim ? ityAha -naiva svayaM prANAn 'atipAtayAmi' hanmi, naivAnyaiH prANAn 'atipAtayAmi' vighAtayAmi, prANAn atipAtayato'nyAn na samanujAnAmi katham ? ityAha -'jAvajjIvAe' ityAdi -[yAvajjIvaM -yAvat prANadhAraNam , kim ? ityAha -trividhaM -triprakAraM prANAtipAtamiti gamyam , 'trividhena' karaNena, etadeva darzayati -manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamanyaM 'na samanujAnAmi' nAnumanye'ham , tasya trikAlabhAvino prANAtipAtasya sambandhinamatItamavayavaM bhadanta ! 'pratikramAmi' mithyAduSkRtaM yacchAmi 'nindAmi' AtmasAkSikaM jugupse 'garhAmi' parasAkSikaM tadeva, kiM jugupse ? ityAha - 'AtmAnaM' prANAtipAtakAriNamazlAghyaM tathA 'vyutsRjAmi' bhRzaM tyajAmItyarthaH] / punarapi dravyAdibhedaiH prANAtipAtavyAkhyAnamAha - ___se pANAivAe cauvihe pannatte, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, davvao NaM pANAivAe chasu jIvanikAesu , khittao NaM pANAivAe savvaloe, kAlao NaM pANAivAe diyA vA rAo vA bhAvao NaM pANAivAe rAgeNa vA doseNa vA, jaM mae imassa dhammassa kevalipannattassa ahiMsAlakkhaNassa saccAhiTThiyassa viNayamUlassa khaMtipahANassa ahiraNNasuvaNNiyassa uvasamappabhavassa NavabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhisaMbalassa NiraggisaraNassa saMpakkhAliyassa cattadosassa guNaggAhiyassa nivviyArassa nivvattilakkhaNassa paMcamahavvayajuttassa asaMNihisaMcayassa avisaMvAiyassa saMsArapAragAmiyassa nivvANagamaNapajjavasANaphalassa puTvi aNNANayAe asavaNayAe abohiyAe aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAlayAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiyavasaTTeNaM paDipunnabhAriyAe sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave aNNesu vA bhavaggahaNesu pANAivAo kao vA kArAvio vA kIraMto vA parehiM samaNuNNAo taM niMdAmi garihAmi tivihaMtiviheNaM maNeNaM vAyAe kANaM aIaMniMdAmi paDappaNNaM saMvaremi aNAgayaM pacchakkhAmi savvaM pANAivAyaM jAvajjIvAe aNissio'haM neva sayaM pANe aivAejjA nevennehiM pANe aivAyAvijjA pANe aivAyaMte vi anne na samaNujANAmi, taMjahA -arahaMtasakkhiyaM siddhasakkhiaMsAhusakkhiaM devasakkhiaM appasakkhiaM, evaM 1. vAzabdau-P. // 2. prANAn prANino vibhaktivyatyayAdatipAtayAmi- L.P. // 3-4-5. yetC. mUla / / 6. P.L. | kathamityAha-mu0 C. nAsti / / 7. adhikRtaprANA' P.L. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, esa khalu pANAivAyassa veramaNe hie sue khame nissesie ANugAmie pAragAmie savvesiM pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesi jIvANaM savvesiM sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUraNayAe atippaNayAe apIDaNayAe apariyAvaNayAe aNuddavvaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANuccinne paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAe ttikaTTa uvasaMpajjittA NaM viharAmi / paDhame bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo pANAivAyAo veramaNaM" // 1 // sa prANAtipAtazcaturvidhaH 'prajJapta:' kathitaH, 'tadyathA' sa ca yathA dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvataH / tatra dravyato dravyamAzritya, NaM iti vAkyAlaGkAre, prANAtipAtaH SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasarUpaprANigaNeSu , kSetrataH prANAtipAtaH sarvaloke caturdazarajjvAtmake, kAlataH prANAtipAto divA vA rAtrau vA, bhAvataH prANAtipAto rAgeNa vA dveSeNa vA, evaM prANAtipAtaM bhedato'bhidhAya tasyAtItakAlavihitasya savizeSa nindAmAha - 'jaM mae' ityAdi, yo mayA'sya dharmasya kevaliprajJaptAdidvAviMzativizeSaNavizeSitasya pUrvamajJAnatAdibhizcatubhiH pramAdAdibhizcaikAdazabhiH kAraNaiH prANAtipAtaH kRtaH, taM nindAmItyAdisambandhaH / 'jaM'ti vibhaktivyatyayAdyaH prANAtipAta iti yogastatra mayeti pratikrAmakasAdhurAtmAnaM nirdizati, asya dharmasya yatyAcArasya, kiMviziSTasya ? kevaliprajJaptasya 1 ahiMsAlakSaNasya -ahiMsAcihnasya 2 satyAdhiSThitasya 3 vinayamUlasya 4 kSAntipradhAnasya kSamAzreSThasya 5 ahiraNyasuvarNasya rajatasuvarNamayakalazAdirahitasya 6 upazamaprabhavasya indriyamanojayotpannasya 7 navavidhabrahmacaryaguptasya-navabrahmaguptiyuktasya 8 apacamAnasya -na vidyante pacamAnA:-pAcakA: yatrAsau, pAkakriyAnivRttasattvAsevitasya, athavA apramANasya mAnarahitasya 9 bhikSAvRttikasya, bhikSayA varttanaM yatra sa tasya 10 kukSizambalasya -bhuktimAtrapAtheyasya 11 niragnismaraNasya -agnismaraNarahitasya niragnizaraNasya vA 12 saMprakSAlitasya-kSAlitasarvamalasya 13, tyaktadoSasya parihRtarAgAdeH 14, 1. L.P.C. / aNuvaddavaNayAe-mu0 // 2. P.C. I kSamAzreSThasya-mu0 nAsti // 3. L.P. saMzo0 / rajatasuvarNamayakalazAdirahitasya-mu0 nAsti / dravyakAJcanarahitasya-C.P. mUla // 4. L.P. saMzo0 pAkSikasUtravRttiH pa0 14 / kaSAyachedotpannasya-C.P. mUla // 5. P.C. navabrahma mu0 // 6. navabrahmacaryagupti0 P. / / 7. C.P. mUla / mAnarahitasya-mu0 nAsti / / 8. P. / tasya-mu0 C. nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSikaM sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [617 guNagrAhikasya guNAnuraktasya 15, nirvikArasya indriyamanovikArariktasya 16, nivRttilakSaNasya -sarvavyApAranivRtticihnasya 17, paJcamahAvratayuktasya 18, asannidhisaJcayasya 19, avisaMvAdinaH 20, saMsArapAragAminaH, bhavatArakasyetyarthaH 21, nirvANagamanaparyavasAnaphalasya, nirvANagamanaM -mokSamagamanameva paryavasAnaM paramArtharUpaM phalaM yasya sa tasya 22, tAdRzasya dharmasya pUrvamajJAnatayA 1 azravaNatayA -anAkarNanena 2 abodhyA - abodhena 3 anabhigamena -samyagapratipattyA 4 abhigamena vA-vibhaktivyatyayAdabhigame vA -samyagdharmapratipattau vA pramAdena 1 rAgadveSapratibaddhatayA 2 bAlatayA -mUDhatvena zizutvena vA 3, mohatayA -mithyAtvAdimohodayena 4, mandatayA -alasatayA 5, krIDanayA - kelikilatayA 6, trigauravagurutayA -RddhirasasAtagauravabhArikatayA 7, catuSkaSAyopagatena - krodhAdyudayavazagamanenetyarthaH 8, paJcendriyopavazArtena paJcendriyavazena yadArtaM vihvalatA tena 9, pratyutpannabhAritayA -pratyutpanno -vartamAno yo bhAraH -karmasamUhaH sa vidyate yasyAsau pratyutpannabhArika tasya bhAvastattA tayA 10, sAtAt -sAtakarmodayAt saukhyaM sAtasaukhyaM tadanupAlayatA, sukhAsaktamanasetyarthaH 11 'ihaM ve'ti asmin vA bhave -vartamAnajanmani 'anyeSu vA bhavagrahaNeSu' atItAnAgateSu prANAtipAtaH kRto vA kArito vA kriyamANo vA paraiH samanujJAtaH taM nindAmi garihAmi trividhaM kRtAdibhedaistriprakAraM trividhena -manasA vAcA kAyena / sAmprataM traikAlikaprANAtipAtaviratiM pratipAdayannAha -atItaM nindAmi 'pratyutpannaM' vartamAnaM saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi, kiM tad ? ityAha -'sarvaM prANAtipAtaM' [idamevAnAgatapratyAkhyAnaM vizeSayannAha-] yAvajjIvamanizrito'haM nizrArahita AzaMsAmukta ityarthaH, naiva svayaM prANAn atipAtayAmi, naivAnyaiH prANAn atipAtayAmi, prANAnatipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmIti / katisAkSikamidaM pratyAkhyAnam ? ityAha - 'tadyathA-arhatsAkSikam , siddhasAkSikam , sAdhusAkSikam , devasAkSikam , AtmasAkSikam ,' atra arhantaH sAkSiNaH samakSabhAvavattino yatra tadarhatsAkSikam , yathA syAttathetyAdirarthaH / evamiti pratyAkhyAne kRte sati bhavati-jAyate bhikSurvA -sAdhubhikSukI vA -sAdhvI vA, 'saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA' tatra sAmastyena yataH saMyataH 1. gamanena paJce P. mUla / / 2. L.P. saMzo0 pAkSikasUtravRtti pa0 15 / krodhAdyudayavazagamanenetyarthaH-mu0 C. nAsti // 3. paJcendriyavazena yadArtaM vihvalatA tena-mu0 nAsti // 4. P. saMzo0 / degbhArika(ta)yA-mu0 C.P. mUla / / 5. P.C. / savizeSamAha-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH saptadazaprakArasaMyamopetaH vividhamanekadhA dvAdazavidhe tapasi rato virataH, saMyatazcAsau viratazca, tathA 'pratihataM' sthitihrAsato granthibhedena vinAzitam, 'pratyAkhyAtaM' hetvabhAvataH punarvRddhyabhAvena nirAkRtam, 'pApakarma' jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathA, punaH karmadhArayaH *divA vA rAtrau vA kIdRzo bhikSubhikSukI ? ekako vA parSadgato vA supto vA jAgrad vA, sAmprataM prANAtipAtaviratimeva stuvannAha - 'esa' tti liGgavyatyayAdeH * tat khalu prANAtipAtasya viramaNaM 'hitaM' 'sukhaM' ca tattatkAritvAt 'kSamaM' tAraNasamartham, niHzreyaso mokSastaddhetutvAnniHzreyasaM tadeva nai: zreyasikam, AnugAmikam - anugamanazIlam, pAragAmikaM -pAragamakam, kathamidamevambhUtam ? ityAha - 'sarveSAM ' 'prANAnAM' dvitricaturindriyANAM 'bhUtAnAM' tarUNAM 'jIvAnAM' paJcendriyANAM 'sattvAnAM' pRthivyAdInAM 'aduHkhanatayA' aduHkhakaraNatayA 'azocanatayA' azokotpAdanena 'ajUraNatayA' jIrNatvAvidhAnena 'atepanatayA' svedAdyanutpAdanena 'apIDanatayA' pAdAdyanavagAhanena aparitApanatayA - paritApAnutpAdanena 'anupadravaNatayA' mAraNapariharaNena, kiJcedaM prANAtipAtaviramaNapadaM mahArthaM mahAguNaM mahAnubhAvaM mahApuruSAnucIrNaM paramarSidezitaM prazastaM tatprANAtipAtaviramaNaM duHkhakSayAya karmakSayAya mokSAya bodhilAbhAya saMsArottAraNAya me bhaviSyatIti gamyate, 'itikRtvA ' itihetoH upasaMpadya tat sAmastyenAGgIkRtya 'NaM' iti vAkyAlaGkAre 'viharAmi' mAsakalpAdinA sAdhuvihAreNa, anyathA vratapratipattervaiyarthyaprasaGgAditi / atha vratapratipattiM nigamayannAha - prathame bhadanta ! mahAvrate' 'upasthito'smi' sAmIpyenAvasthito'smi, tatazceta Arabhya mama sarvasmAt prANAtipAtAdviramaNam 1 / - - 618] 'ahAvare ducce bhaMte ! mahavvae musAvAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! musAvAyaM paccakkhAmi, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, neva sayaM musaM vaijjA nevannehiM musaM vAyAvijjA musaM vayaMte vi anne na samaNujjANAmi, jAva0 " zeSaM pUrvavat / "4 "" "se musAvAe cauvvihe pannate, taM jahA davvao khittao kAlao bhAvao, davvao NaM musAvAe savvadavvesu khittao NaM musAvAe loe vA aloe vA, kAlao NaM musAvAe diyA vA rAo vA, bhAvao NaM musAvAe rAgeNa vA doseNa vA, jaM ma0 zeSaM pUrvavat / "musAvAo bhAsio vA bhAsAvio vA bhAsijjaMto vA parehiM samaNunnAo, taM niM0" zeSaM prAgvat "savvaM musAvAyaM jAva0 " zeSaM0 "neva sayaM musaM " 1. * * cihnadvayamadhyavartI pATha: - mu0 C. nAsti / / 2. L. P. / (aparitApanayAsaMtApakAritvAbhAvena)- C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSikaMsUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [ 619 vaijjA nevannehiM musaM vAyAvijjA musaM vayaMte vi anne na samaNujANijjA, taM ja0 " zeSaM0 "esa khalu musAvAyassa vermnne...| ducce bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM" // 2 // athAparasmin dvitIye bhadanta ! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNam, sarvaM bhadanta ! mRSAvAdaM pratyAkhyAmi, se iti tadyathA - krodhAdvA lobhAdvA bhayAdvA hAsAdvA, AdyantagrahaNAt mAnamAyAgrahaNam, naiva svayaM mRSAM vadAmi, naivAnyairmRSAM vAdayAmi, mRSAM vadato'pyanyAnna samanujAnAmi, zeSaM pUrvavat / sa ca mRSAvAdazcaturvidhaH prajJaptaH, sa yathA - dravyata: kSetrataH kAlataH bhAvataH, dravyataH sarvadravyeSu jIvAjIvAtmakeSu dharmAdharmAdiviparItaprarUpaNAt, kSetrata: loke vA caturdazarajjvAtmake'loke vA tadbAhye, zeSaM0, mRSAvAdo bhASito vA bhASApito vA bhASamANo vA paraiH samanujJAtaH evaM sakalamapi mRSAvAdAbhilApena prAgvat vyAkhyeyam 2 / 'ahAvare tacce bhaMte ! mahavvae adinnAdANAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! adinnAdANaM paccakkhAmi se gAme vA nagare vA raNNe vA appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA Neva sayaM adiNNaM gihijjA nevannehiM adiNNaM giNhAvijjA adiNNaM giNhaMte vi anne na samaNujjANAmi " zeSaM0 " " se adinnAdANe cauvvihe paNNatte" zeSaM0, "davvao NaM adinnAdANe gahaNadhAraNijjesu davvesu khittao NaM adinnAdANe gAme vA nagare vA raNNe vA " zeSaM0, 'adinnAdANaM gahiaM vA gAhAviaM vA ghippaMtaM vA parehiM samaNunnAyaM" zeSaM0, "savvaM adinnAdANaM" zeSaM0, "neva sayaM adiNNaM gihijjA nevannehiM adiNNaM giNhAvijjA adiNNaM giNhaMte vi anne na samaNujjANAmi " zeSaM0 "esa khalu adinnAdANassa veramaNe" zeSaM0 "tacce bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo adinnAdANAo veramaNaM" // 3 // 44 44 athApare tRtIye bhadanta ! mahAvrate adattAdAnAdviramaNam, sarvaM bhadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmi, tadyathA grAme vA nagare vA'raNye vA alpaM vA bahu vA aNu vA sthUlaM vA cittamadvA acittamadvA naiva svayaM adattaM gRhNAmi naivAnyairadattaM grAhayAmi adattaM gRhNato'pyanyAnna samanujAnAmi zeSaM0 / tadadattAdAnaM caturvidhaM prajJaptam, dravyato grahaNIyadhAraNIyeSu, anena ca dharmAdharmAstikAyAdiSvadattAdAnapratiSedhamAha, grahaNadhAraNA 1. L.P. / mRSAvAdAbhilApena prAgvat vyAkhyeyam mu0 C. nAsti / tulA - pAkSikavRttiH pa0 21A // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH narhatvAt teSAm , kSetrato grAme vA nagare vA araNye vA, zeSaM0 / adattAdAnaM gRhItaM vA grAhitaM vA gRhyamANaM vA paraiH samanujJAtam 3 / ___ "ahAvare cautthe bhaMte ! mahavvae mehuNAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! mehuNaM paccakkhAmi, se divvaM vA mANussaM vA tirikkhajoNiyaM vA, Neva sayaM mehuNaM sevijjA NevaNNehiM mehuNaM sevAvijjA, mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujjANAmi' zeSaM0 se mehuNe cau0" zeSaM0 "davvao NaM mehuNe rUvesu vA rUvasahagaesu vA, khittao NaM mehuNe uDDaloe vA aholoe vA tiriyaloe vA" zeSaM0 'neva sayaM mehuNaM sevijjA nevannehiM mehuNaM sevAvijjA mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANijjA' zeSaM0 "esa khalu mehuNassa veramaNe" zeSaM0 'cautthe bhaMte ! mahavvae u0' zeSaM0 mehuNAo veramaNaM" // 4 // __ atha apare caturthe bhadanta ! (mahAvrate) maithunaM pratyAkhyAmi, 'se'tti, tadyathA-daivaM vA devadevIsatkam , mAnuSaM vA strIpuruSasatkam , tiryagyaunaM vA vaDavAzvAdisatkam , naiva svayaM maithuna seve, naivAnyaimaithunaM sevaye, maithunaM sevamAnAnanyAnna samanujAnAmi, zeSaM0 / dravyato rUpeSu vA nirjIvapratimArUpeSu vibhUSaNavikalarUpeSu vA rUpasahagateSu vA sajIvapuruSAGganAzarIreSu bhUSaNasahitarUpeSu vA, kSetrataH Urdhvaloke vA adholoke vA tiryagloke vA, zeSaM0 4 / "ahAvare paMcame bhaMte ! mahavvae pariggahAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pariggahaM paccakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNu vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA Neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA, nevannehiM pariggahaM parigihAvijjA pariggahaM parigiNhaMte vi anne na samaNujANAmi" zeSaM0 'se pariggahe ca0' zeSaM0 'davvao NaM pariggahe sacittA cittamIsesu davvesu , khittao NaM pariggahe savvaloe, kAlao NaM pariggahe diA vA rAo vA bhAvao NaM pariggahe appagghe vA mahagghe vA rAgeNa vA doseNa vA" zeSa0, pariggaho gahio vA gAhAvio vA dhippaMto vA parehi samaNunnAo' zeSaM0, savvaM pariggahaM0' zeSaM0 'neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA nevannehiM pariggahaM parigiNhAvijjA pariggahaM parigiNhaMte vi anne na samaNujANAmi' zeSaM0 'esa khalu pariggahassa veramaNe' zeSaM0 'paMcame bhaMte !' zeSaM0 pariggahAo veramaNaM" // 5 // 1. L.P. / tat naiva mu0 / taM naiva-C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika 'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] [ 621 athApare paJcame bhadanta ! mahAvrate parigrahAdviramaNam, naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi, naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi, parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmi, dravyataH sacittA-'citta-mizreSu dravyeSu, AkAzAdisarvapadArtheSu mamatvakaraNAt, 'bhAvatazcAlpamUlyaM bahumUlyaM vA' zeSaM0 'parigraho gRhIto vA grAhito vA gRhyamANo vA paraiH samanujJAtaH' zeSaM0 5 / 'ahAvare chaTTe bhaMte ! vae rAIbhoyaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte / rAI bhoyaNaM paccakkhAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA, Neva sayaM rAI bhuMjijjA NevaNNehiM rAiM bhuMjAvijjA rAI bhuMjaMte vi anne na samaNujANAmi' zeSaM0 ' se rAI - bhoyaNe0 ' zeSaM0, davvao NaM rAIyabhoNe asaNe vA pANe vA khAime vA sAime vA, khittao NaM rAibhoyaNe samayakhitte, kAlao NaM rAIbhoyaNe diA vA rAo vA, bhAvao NaM rAIbhoyaNe titte vA kaDue vA kasAile vA aMbile vA mahure vA lavaNe vArANa doseNa vA' zeSaM0 'rAIbhoyaNaM bhuttaM vA bhuMjAviyaM vA bhuMjaMtaM vA parehiM samaNunnAyaM' zeSaM0 'savvaM rAIbhoyaNaM' zeSaM0 'neva sayaM rAI bhuMjijjA nevannehiM rAI bhuMjAvijjA rAI bhuMjaMte vi anne na samaNujANijjA' zeSaM0 'esa khalu rAIbhoyaNassa veramaNe' zeSaM0 'chaTTe bhaMte / zeSaM rAI bhoyaNAo veramaNaM" // 6 // 44 athApare SaSThe bhadanta ! vrate rAtribhojanAdviramaNaM sarvaM rAtrigRhItarAtribhuktAdibhedabhinnaM bhadanta ! rAtribhojanaM pratyAkhyAmi, tadyathA - azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA, svAdimaM vA nai svayaM rAtrau bhuJje, naivAnyai rAtrau bhojaye, rAtrau bhuJjAnAnanyAnapi na samanujAnAmi, zeSam, tadrAtribhojanaM caturvidhaM prajJaptam, zeSam0, dravyataH azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA, svAdimaM vA, kSetrataH samayakSetre - manuSyaloke, tatraiva rAtribhAvAt, kAlataH rAtrau bhAvataH tiktaM vA kaTukaM vA kaSAyaM vA amlaM vA lavaNaM vA madhuraM vA, zeSam0, rAtribhojanaM bhuktaM vA bhojitaM vA bhujyamAnaM vA paraiH samanujJAtam, zeSaM0 6 / atha sarveSAM vratAnAM samakAloccAramAha -" icceiyAiM paMca mahavvayAI rAI bhoyaNaveramaNachaTTAiM attahiaTThAe (TTayAe) uvasaMpajjittA NaM viharAmi " ityetAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni AtmahitArtham 'upasaMpadya' samyak pratipadya vicarAmi iti kRtA mahAvratoccAraNA / 1. L.P. / rAtribhojananAdrAtrigRhItarAtribhuktAdibhedabhinnAdviramaNaM, sarvaM bhadanta - mu0 C. I 2. P.L. / iti mahAvratoccAraNA-mu0 C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 ] atha mahAvratAnAM yathAkramamaticArAnAha 44 - 'appasatthA ya jo jogA, pariNAmA ya dAruNA / pANAivAyassa veramaNe, esa vutte aikkame // 1 // tivvarAgA ya jA bhAsA, tivvadosA taheva ya / musAvAyassa veramaNe, esa vutte aikkame // 2 // uggahaM ca ajAittA, avidinne a uggahe / adinnAdANassa veramaNe0 // 3 // saddAruvArasAgaMdhAphAsANaM paviyAraNA / 0 // 4 // [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH icchA mucchA ya gehI ya, kaMkhAlobhe a dAruNe / pariggahassa veramaNe0 // 5 // aimatte a AhAre, sUrakhittaMmi sakie / rAibhoaNa0'' // 6 // 'aprazastA' asundarAH 'caH' samuccaye 'ye' 'yogA' ayatacaGkramaNabhASaNAdayo vyApArAH 'pariNAmAzca' bhUtaghAtAdyadhyavasAyAH 'dAruNA' raudrAH prANAtipAtasya viramaNe eSo yaH atikramo'ticAra ukta iti matvA tAn pariharediti sarvatra yojanA kAryA 1 | 'tIvrarAgA' utkaTaviSayAnubandhA yA bhASA tathaiva ca tIvradveSA - ugramatsarA bhASA mRSAvAdasya viramaNe eSo'tikramo'ticAra uktaH 2 / avagraham - Azrayam ayAcitvA svAminaH svAmisandiSTadvA sakAzAdananujJApya, tatraiva yadavasthAnamiti gamyam, avidatte vA - avitIrNe pratiniyatAvagrahamaryAdAyA bahirityarthaH, yacceSTanamiti zeSaH / adattAdAnasya viramaNe 3 / zabdarUparasagandhasparzAnAm [AkArasyehAgamikatvAt, prakramAnmanojJAnAM ] 'pravicAraNA' rAgAt pratisevanA / maithunasya viramaNe 4 / icchA anAgatAnyatarArthaM prArthanA, mUrchA ca hRtanaSTapadArthazocanA, gRddhizca vidyamAnaparigrahapratibandhaH, kAGkSA - aprAptavividhArthaprArthanA tadrUpo lobhaH kAGkSAlobhaH 'ca:' samuccaye 'dAruNo' raudraH parigrahasya vi0 5 / ' atimAtra AhAraH ' nizi kSudbhayena divaiva bahubhojanaM sUrakSetramudayAstarUpaM nabhaH khaNDaM tasmin 'zaGkite' udayakSetramastakSetraM vA prApto na vetirUpe AhAro bhukta iti varttate rAtribhojanasya0 6 / D:\new/d-3.pm5\3rd proof 1. L. P. / pravicAraNA - rAgArthaM prArthanA, mUrchA ca- mu0 C. // 2. L.P. saMzo0 / [kAGkSA ] tadrUpa C. P. mu0 mUla // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] atha mahAvratarakSaNaM yathA bhavati tathAha - 4 'daMsaNanANacaritte, avirAhittA Thio samaNadhamme / paDhamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pANAivAyAo // 1 // daMsaNa0 / bIyaM vayamaNurakkhe, virayAmo musAvAyAo // 2 // daMsaNa0 / taiyaM vayamaNurakkhe, virayAmo adinnAdANAo // 3 // daMsaNa0 / cautthaM vayamaNurakkhe, virayAmo mehuNAo // 4 // daMsaNa0 / paMcamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pariggahAo // 5 // daMsaNa0 chTuM vayamaNurakkhe, virayAmo rAIbhoyaNAo" // 6 // darzanajJAnacAritrANyavirAdhya 'upasthitaH ' sthirIbhUtaH zramaNadharme prathamaM vratamanurakSAmi, kiMviziSTo ? - vacanavyatyayAdvirato'smyahaM prANAtipAtAt evamanyatrApi bhAvanIyam sAmprataM prakArAntareNApi mahAvratarakSaNAmabhidhAtumAha "AlayavihArasamio, jutto gutto Thio samaNadhamme / paDhamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pANAivAyAo // 1 // Alaya0 / bIyaM0, musAvAyAo // 2 // Alaya0 / taiyaM vaya0, adinnAdANAo // 3 // Alaya0 / cautthaM vaya0, mehuNAo // 4 // Alaya0 / paMcamaM vaya0, pariggahAo // 5 // Alaya0 / chTuM vayamaNurakkhe, virayAmo rAibhoyaNAo // 6 // Alaya0 / tiviheNa appamatto, rakkhAmi mahavvae paMca" // 1 // [ 623 'AlayaH' sUcakatvAdAlayavarttI sakalakalaGkavikala(vasati) niSevItyarthaH / evaM yathoktavihAreNa viharan tathA IryAdipaJcasamitibhiH samitaH, yuktaH parISahasahanagurukulavAsAdisAdhuguNaiH samanvitaH, gupto guptitrayeNa, sthitaH zramaNadharme kSAntyAdike'gre prAgvad vyAkhyeyam, navaraM saptamasUtrasyottarArddhe vizeSo yathA - trividhena manovAkkAyalakSaNenAgre spaSTam / athaikAdidazAntaheyopAdeyatyAgagrahaNadvAreNa punarmahAvratarakSaNamAha - "sAvajjajogamegaM, micchattaM egameva annANaM / parivajjaMto gutto, rakkhAmi mahavvae paMca // 1 // 1. L.P. | sAmprataM prakArAntareNApi mahAvratarakSaNAmabhidhAtumAha- mu0 C. nAsti / tulA - pAkSikasUtravRttiH pa0 32 A // 2. paunaH punyena - L.P. mUla // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH 'aNavajjajogamegaM, sammattaM egameva nANaM tu / uvasaMpaNNo jutto, rakkhAmi mahavvae paMca // 2 // 1 // do ceva rAgadose, doNNi ya jhANAiM aTTaruddAI | pari0 // 3 // duvihaM carittadhammaM, doNi ya jhANAI dhammasukkAI / u0 // 4 // 2 // kiNhA nIlA kAU, tiNNi ya lesAo appasatthAo | pari0 // 5 // 44 teU pamhA sukkA, tiNi ya lesAo suppasatthAo | uva0 // 6 // maNasA mANasaccaviU, vAyAsacceNa karaNasacceNa / tiviheNavi saccaviU, rukkhA0 // 7 // 3 // cattAri ya duhasijjA, cauro sannA tahA kasAyA ya / pari0 // 8 // cattAri ya suhasijjA, cauvvihaM saMvaraM samAhiM ca / uva0 // 9 // 4 // paMceva ya kAmaguNe, paMceva ya aNhave mahAdose | pari0 // 10 // paMcidiyasaMvaraNaM, taheva paMcavihameva sajjhAyaM / uva0 // 11 // 5 / chajjIvaNikAyavahaM, chavvihabhAsAu appasatthAu | pari0 // 12 // chavvihaabbhitarayaM, bajjhaM pi ya chavvihaM tavokammaM / uva0 // 13 // 6 // satta ya bhayaThANAI, sattavihaM ceva nANavibhaMgaM / pari0 // 14 // piMDesaNapANesaNa, uggahasattikkayA mahajjhayaNA / uva0 // 15 // 7 aTTha maTTANA, aTThaya kammAI tesi baMdhaM ca / pari0 // 16 // aTTha ya pavayaNamAyA, diTThA aTThaviha NiTThiaTThehiM / uva0 // 17 // 8 / nava pAvaniANAI, saMsAratthA ya navavihA jIvA / pari0 // 18 // navabaMbhaceragutto, dunavavihaM baMbhaceraparisuddhaM / uva0 // 19 // 9 // uvaghAyaM ca dasavihaM, asaMvaraM tahaya saMkilesaM ca / pari0 // 20 // saccasamAhiTThANA, dasa ceva dasAo samaNadhammaM ca / uva0 // 21 // 10 // AsAyaNaM ca savvaM, tiguNaM ikkArasaM vivajjaMto | pari0 // 22 // evaM tidaMDavirao, tigaraNasuddhA tisallanissallo / tiviheNa paDikkaMto, rakkhAmi0" // 23 // vyAkhyA -ekaM sAvadyayogam ekaM mithyAtvam ekam ajJAnaM parivarjayan guptaH-triguptiguptaH paJca mahAvratAni rakSAmi / ekam anavadyayogaM kuzalAnuSThAnam, ekaM samyaktvam, ekaM jJAnam, turapyarthe upasampannaH samprAptaH yuktaH saMyamayogayuktaH paJca mahAvratAni rakSAmi 1 / dvau caiva rAga-dveSau, dve dhyAne Arttaraudre ca parivarjjayan zeSaM0 pUrvavat / dvividhaM cAritradharmaM deza- sarvacAritrabhedAt, dve dharma - zukle dhyAne upasampannaH0 D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 625 'pAkSika'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] zeSaM0 2 / vibhaktivyatyayAt kRSNAM nIlAM kApotAM cetyetAH tisro lezyA aprazastAH pari0, zeSaM0 taijasIM padmAM zuklAM cetyetAstisro lezyAH suprazastA upa0 3 / manasA zubhabhAvarUpeNa cetasA karaNabhUtena rakSAmi mahAvratAnItiyogaH / kiMvi0 ahaM ?, mana:satyaM mana:saMyama ityarthaH, sa cAkuzalamanonirodhaH kuzalamanaudIraNApravarttanarUpastaM vedmi mana:satyavidvAn, evaM vAksatyena kuzalAkuzalo (lavacau) dIraNanirodharUpeNa vAgsaMyamena karaNabhUtena, tathA karaNasatyena kriyAtathyena kAyasaMyamenetyarthaH, sa ca kArye yatanayA gamanAgamanAdividhAnaM tadabhAve tu saMlInakarapAdAderavasthAnaM yaditi / anena ca bhaGgatrayAbhidhAnenAnyadapi dvikasaMyogabhaGgatrayaM sUcitam, tadyathA - manovAksatyena 1 manaH kAyasatyena 2 vAkkAyasatyena 3 ceti trividhenApi manovAkkAyarUpeNa satyavidvAn zuddhasaMyamapAlaka ityarthaH anena ca trikasaMyogabhaGgo darzitaH, kevalamana 1 kevalavacana 2 kevalakAya 3 manovAk 4 manaHkAya 5 vAkkAya 6 manovAkkAyena 7 ityevaM saptavikalpena saMyamena rakSAmi 3 / catasro duHkhazayyA dravyato duSTakhaTvArUpA bhAvatastu du:zramaNatAsvabhAvAH pravacanAzraddhAna 1 paralAbhArthana 2 kAmAzaMsana 3 snAnAdiprArthanavizeSitAH, caturaH kaSAyAn krodha-mAnamAyA-lobharUpAn , catasraH saMjJA AhAra-bhaya-maithuna - parigraharUpAH pari0 / catasraH sukhazayyA duHkhazayyAviparItAH, caturvidhaM saMvaraM manovAkkAyopakaraNasaMvarabhedAt, samAdhiM ca prazastabhAvaM jJAna - darzana - cAritra - taporUpam, upa0 4 / paJcaiva kAmaguNAn zabdarUparasagandhasparzarUpAn, paJcaiva Aznauti - Adatte karma yaistAn AznavAn AzravAnityarthaH prANAtipAtAdIn mahAdoSAn pari0, zeSaM0 / paJcendriyasaMvaraNaMsparzanAdIndriyanigrahaNaM tataH paJcavidhameva svAdhyAyaM - vAcanAdirUpam, upa0 zeSaM0 5 / SaDjIvanikAyavadhaM pRthivyAdivadham, SaDvidhabhASA aprazastA: hIlitA 1 khisitA 2 paruSA 3 alIkA 4 gArhasthI 5 upazAmitAdhikaraNodIraNa 6 bhASArUpAH, tatra hIlitA avajJAgarbhA 1, khiMsitA - sanindA 2 paruSA -gAlyAdisahitA 3, alIkA - asatyA 4, gArhasthI - pitRputrAdisambandhayuktA 5, upa0 - upazamitakalahapravarttanI 6, pari0 zeSaM0 / SaDvidham abhyantaraM tapaH karma - prAyazcittAdirUpam, bAhyamapi SaDvidhaM tapaH karmaanazanAdirUpam, upa0 zeSaM0 6 / - D:\new/d-3.pm5\3rd proof - -- 1. C. mUla P. pAkSikasUtravRttiH pa0 35B | satyavit- mu0 C. saMzo0 // 2. prAyazcitta 1 vinaya 2 vaiyAvRttya 3 svAdhyAya 4 dhyAna 5 vyurtsargAdirUpaM C. mUla // 3. anazana 1 aunodarya 2 vRttisaMkSepa 3 rasatyAga 4 kAyakleza 5 saMlInatA 6 rUpaM C. mUla // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH sapta bhayasthAnAni pUrvoktAni prasiddhAni, saptavidhaM pUrvAparanipAtanAdvibhaGgajJAnam , "iga 1 paNadisilogagamo 2 kiriyAvaraNo 3 mudaggao jio 4 Na mudaggao 5 / rUvI 6 savvaM jIvo 7 sagavibhaMgA"[ ] ityevaMrUpam / pari0 zeSaM0 / piNDaiSaNAH pAnaiSaNAzca sapta vyAkhyAtapUrvAH, avagrahapratimA vasatyabhigrahA ityarthaH, ta(ya)thA -"jahAciMtiya 1 sapariggaha 2 sauggaha 3 paruggahe saiguvaggahe sAgAria 5 saMthAruggahA 6 ahasaMthaDi 7 uggaho satta"[ ] tatra pUrvameva vicintyaivambhUta upAzrayo grAhyo nAnyathA, tameva yAcitvA gRhNataH prathamA 1, ahamanyeSAM kRte'vagraham grahISyAmi anyeSAM vA'vagrahe gRhIte vatsyAmIti dvitIyA, prathamA sAmAnyena, iyaM tu gacchAntargatAnAM sAMbhogikAnAmasAMbhogikAnAM vodyuktavihAriNAm , yataste'nyo'nyArthaM yAcanta iti 2, anyArthamavagrahaM yAciSye, anyAvagRhIte tu na sthAsyAmIti tRtIyA, 3, eSA tvahAlandakAnAm , yataste sUtrAvazeSamAcAryAdabhikAGkSanta AcAryArthaM taM yAcanta iti 3, ahamanyeSAM kRte'vagrahaM na yAciSye, anyagRhIte tu vatsyAmIti, iyaM tu gaccha evAbhyudyatavihAriNAM jinakalpikArthaM parikarma kurvatAM syAt / / ahamAtmakRte'vagrahaM yAciSye nAnyeSAm , iyaM tu jinakalpikasyeti 5 / yadIyamavagrahaM grahISye tadIyameva cet kaTAdisaMstArakaM grahISyAmi itarathotkaTuko vopaviSTo vA rajanI gamayiSyAmi, eSApi jinakalpikAderiti 6, saptamyapi pUrvoktA, navaraM yathA'vastRtameva zilAdikaM grahISyAmi, netaraditi 7/ ___ tathA 'sattikkaya'tti saptasaptaikakAH anuddezatayaikasaratvenaikakAH adhyayanavizeSA AcArAGgadvitIyazrutaskandhe dvitIyacUDArUpAH, te ca samudAyataH saptetikRtvA saptaikakA abhidhIyante, teSAmeko'pi saptaikaka iti vyapadizyate tathAnAmatvAt nAmAni ca prAguktAni / 'mahajjhayaNa'tti sUtrakRtAGgasya dvitIyazrutaskandhe mahAnti prathamazrutaskandhAdhyayanApekSayA adhyayanAni mahAdhyayanAni 7 tAnyapi nAmataH pUrvamuktAni / u0 7 / aSTau jAtyAdIni madasthAnAni aSTau karmANi prasiddhAni, teSAM bandhaM caabhinavagrahaNam , aSTa ca pravacanamAtaro dRSTA -upalabdhAH , kaiH ? ityAha -aSTavidhA - aSTaprakArA niSThitAH -kSaya gatA arthAH prakramAjjJAnAvaraNAdipadArthA yeSAM te tathA taijinairityarthaH, u0 8 / 1. kiriAvaraNo 3 jio taNU 4 'Numao 5 ruvI 6-mu0 C.P. mUla / kiriAvaraNo mudaggao jIo maNuduggao ruvI-P. saMzo0 / tulA-sthAnAGgasUtre-'mudagge jIve 4 amudagge jIva 5 [7 / 542] / / 2. P.C. / saiguvaggahe-mu0 nAsti // 3. dvitIya-mu0 nAsti // 4. evaM saptati nAmAni L.P. // 5. L.P. I nAmataH-mu0 C. nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika 'sUtraM savivaraNam - zlo0 98 // ] nava pApanidAnAni bhogAdiprArthanArUpANi / tAni yathA - "niva 1 siTThi 2 itthi 3 purise 4, parapaviAre 5 sapaviAre a 6 / apparayasura 7 daridde 8, saDDhe 9 hujjA nava niANe" // 1 // [ saM.pra./793 ] pa0 / navabrahmacaryaguptiguptaH ahamitizeSaH, dvinavavidhaM brahmacaryaM parizuddhaM nirdoSam aSTAdazabhedamityarthaH u0 9 / upaghAtanamupaghAtastaM dazavidham / yathA - 'uggama 9 uppA 2 esaNa 3 pariharaNa 4 parisADaNA ya 5 nANatige 6-7-8 / saMrakkhaNA 9 citte 10 uvaghAyA dasa ime huMti" // 1 // [ saM.pra. / 794] udgamena AdhAkarmAdinA 16 upaghAto - virAdhanaM cAritrasya 1, evamutpAdanayA dhAtryAdi 16 rUpayA 2, eSaNayA zaGkitAdi 10 bhedayA 3, pariharaNA - alAkSaNikasyAkalpyasya copakaraNasya paribhogastayA 4, parizAtanA - vastrapAtrAdeH samAracanaM tayA 5, jJAnopaghAto'kAlasvAdhyAyAdibhiH 6, darzanopaghAtaH zaGkitAdibhiH 7, cAritropaghAtaH samitibhaGgAdibhiH 8, saMrakSaNena zarIrAdiviSayamUrcchayA 9, aciattam - aprItikam 10 / tathA dazavidhamasaMvaraM saMklezaM ca - asamAdhim / tadyathA 6 - - " jogiMdiovahi 9 suI 10, asaMvaro dasa ya saMkileso a / 11 nANAi 3 joga 6 uvahI 7, vasahi 8 kasAya 9 annapANehiM 10 // 1 // [ ] yogatrayendriyapaJcakAsaMvara spaSTaH 8 upadhiraniyatA'kalpyavastrAdergrahaNaM vA upa0 9, sUcyA upalakSaNatvAt kuzAgrANAM ca zarIropaghAtakAriNAM yadasaMgopanaM sUcyasaMvaraH 10 | jJAnAdInAM saMklezo'vizuddhyamAnatA 3, manaH prabhRtInAM saM0 6, upadhi: - vastrAdistadviSayaH saM0 7, vasatermanojJadvAreNa saM0 8, kaSAyA eva tairvA saM0 9, annapAnAzritazca saM0 10, pa0 / satyaM dazavidhaM " jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3, nAme 4 rUve 5 paDucca sacce a 6 / vavahAra 7 bhAva 8 joge 9, dasame ovammasacce a 10 // 1 // 11 [ 627 [ prajJA. 11 / 862, prava. 891 ] itirUpam / samAdhisthAnAnyapi daza yathA - " itthikahA 1 ''saNa 2 iMdianirikkha 3 saMsattavasahivajjaNayA 4 / aimAyAhAra 5 paNIa 6, puvvarayasaraNaparihAro 7 // 1 // [ ] na ya sAe a 8 siloge 9, majjijja na saddarUvagaMdhe ya 10 / ia dasa samAhiThANA, saparesi samAhikAraNao" // 2 // [ ] 1. C. P. / 'to' mu0 // 2. L.P. C. / upa0 mu0 nAsti / 3. saddadeg C. saMzo0 P. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH strIkathAdivarjanAt samAdhiH 7, na ca sAte - sukhe rasasparzalakSaNaviSayasaMpAdye 8, zloke ca -kIrtto [na] mAdyet 9, zabdAdiSu na saGgaM kuryAt 10, dazAdhikArAbhidhAyakatvAd dazA iti bahuvacanAntaM strIliGgaM zAstrasyAbhidhAnamiti / tAzcemAH 628 ] - "kammavivAgANa dasA 1, uvAsagaM 2 tagaDa 3 NuttaradasA ya 4 / paNhAvAgaraNadasA 5, dasAsuakkhaMdhadasA ya 6 // 1 // [ ] baMdhAi dasA cauro 10, sesA vakkhANiA na cunnIe / mahavvayakasAyacaujuatavehiM dasahA samaNadhammo " // 2 // [ ] sugame / navaraM bandhadazA 7 dvigRddhidazA 8 dIrghadazA 9 saMkSepakadazA 10 apratItA zramaNadharmaM pratItam u0 ||10|| AzAtanAM sarvAM sAmAnyena, athavA 'triguNaM triguNitam ekAdazAGkaM trayastriMzata ityarthaH / etA:, sAmpratamanuktasthAnAtidezataH mahAvratarakSAM kartumAha - ' evaM' prAguktalezyAdisthAnavat 'tridaNDavirataH' manovAkkAyabhedAt trisaGkhyakaraNAni manaH prabhRtIni taiH zuddho nirdoSaH sAvadyayoganivRttastridaNDavirataH niravadyayogapravRttastu trikaraNazuddha iti vishessH| trizalyaniH zalyaH trividhena - triprakAreNa manovAkkAyarUpeNa pratikrAntaH pratinivRttaH, paJca mahAvratAni rakSAmi // atha mahAvratoccArastutimAha - " icceiaM mahavvayauccAraNaM thirattaM salluddharaNaM dhiibalaM vavasAo sAhaTTo pAvanivAraNaM nikAyaNA bhAvavisohI paDAgAharaNaM NijjUhaNArAhaNA guNANaM saMvarajogo pasatthajANovauttayA juttayA ya nANe paramaTTho uttamaTTho esa (khalu ) titthaMkarehiM rairAgadosamahaNehiM desio pavayaNassa sAro chajIvanikAyasaMjamaM uvaesiuM(aM) telukkasakkayaM ThANaM abbhuvagayA Namu( Namo ) tthu te siddha buddha mutta nIraya nissaMga mANamUraNa guNarayaNasAyaramaNaMtamappameya mahaimahAvIra vaddhamANa sAmissa namu tthu te arahao, namo tthu bhagavao, tikaTTu esA khalu mahavvayauccAraNA kayA icchAmo suttakittaNaM kAuM" - vyAkhyA -ityetadanantaroditam, 'mahAvratoccAraNaM' kRtamitizeSa, atra ca ko guNo'thavA tatkathambhUtam ? ityAha - 'sthiratvaM' mahAvrateSveva dharme vA sthairyahetutvAnnizcalaM bhavati 'zalyoddharaNaM' tatkAraNatvAt, dhRtezcittasamAdherbalamavaSTambhaH, 'vyavasAyo' duSkara D:\new/d-3.pm5\3rd proof 1. P. saMzo. L. / `tastAM kartu mu0 C. P. mUla // 2. L.P. saMzo / 'ntaroditamitizeSaH - mu0 C. P. mUla // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [629 karaNAdhyavasAyaH, 'sAdhanaM' karaNaM tallakSaNo'rthaH sAdhanArthaH, mokSopAya ityarthaH, nikAcaneva nikAcanA, svavratapratipattidRDhataranibandhanamityarthaH, zubhakarmaNAM nikAcanAhetutvAnnikAcanedamucyate, bhAvasya -AtmapariNAmasya vizodhikAraNatvAd bhAvavizodhi:, patAkAyA:cAritrArAdhanAvaijayantyA haraNaM -grahaNam , patAkAharaNam , ni!hanA -niSkAzanA karmazatrUNAmAtmanagarAnnirvAsanetyarthaH, ArAdhanA -akhaNDaniSpAdanA guNAnAM muktisAdhakajIvavyApArANAm , saMvarayogaH -nUtanakarmanirodhaH saMvarastadrUpo yogo : vyApAra: saMvareNa yogaH sambandho vA, prazastadhyAnenopayuktatA -sampannatA, yuktatA ca -samanvitatA vibhaktivyatyayAjjJAnena paramArthaH sadbhUtArthaH, uttamArthaH -prakRSTapadArtha: mokSaphalasAdhakatvena, mahAvratAnAM sarvavastupradhAnatvAt / 'esa0' liGgavyatyayAdetanmahAvratoccAraNaM tIrthaMkaraiH pravacanasya sAro dezita itisambandhaH, kiMviziSTaiH tIrthakaraiH ?-'rai0' ratirAgadveSamathanaiH, ratizca mohanIyakarmodayajanyastathAvidhAnandarUpazcittavikAraH, te ca bhagavantastIrthakarA: SaDjIvanikAyasya saMyamaM -rakSAmupalakSaNatvAnmRSAvAdAdiparihAraM copadizya upalakSaNatvAt svayaM kRtvA ca trailokyasatkRtaM sthAnaM -siddhikSetram abhyupagatAH -samprAptAH / maGgalArthaM vIrastutimAha -namo'stu tubhyaM he varddhamAnasvAminnitiprakramaH, kiMvi0?siddhaH kRtArthaH, buddhaH jJAtatattvaH, muktaH pUrvakarmabandhanaiH, nIrajo badhyamAnakarmarahitaH, ni:saGgaH saGgarahitaH, mAnamUraNa: garvoddalanaH, guNaratnasAgaraH anantajJAnAtmakatvAdananta: mo'lAkSaNikaH, aprameyaH prAkRtajanAparicchedyaH, mahati garIyasi, prakramAnmokSe kRtamate iti gamyate, mahAvIra! karmavidAraka he varddhamAna !, kutaste namo'stu ? ityAha -'sAmissa'tti vibhaktivyatyayAditikRtveti pratyekaM sambandhAcca svAmItikRtvA -prabhuriti hetoH, tathA namo'stu te, kutaH? ityAha -arhato'rhannitikRtvA, tathA namo'stu bhagavAnitihetoH, athavA 'mahaimaha'tti rUDhivazAdatimahAn sa cAsau vIrazca tasmai arhate bhagavate itikRtvA, yatastvamuktavizeSaNopeto'taste namo'stvitibhAvaH / athavA 'tikaTTa'tti trikRtvastrIn vArAniti / prativAkyaM ca namaskriyAbhidhAnaM stutiprastAvAdaduSTam , yathA mahAvratoccAraNaM karmakSayAya tathA zrutakIrtanamapIti tadAha-eSA khalu mahAvratoccAraNA 'kRtA' vihitA, sAmpratam icchAmaH zrutotkIrtanaM kartumiti / tat zrutaM dvidhA -aGgapraviSTamaGgabAhyaM ca / yathA - "gaNaharakayamaMgagayaM, jaM kaya therehiM bAhiraM taM tu / aMgapaviTuM niyayaM aniaasuaMbAhiraM bhaNiaM" // 1 // [ ] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH aMgabAhyamapi dvidhA - Avazyakam AvazyakavyatiriktaM ca tatra tAvadalpavaktavyatvAdAvazyakazrutotkIrttanaM namaskArapUrvakamAha - " namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM chavvihamAvassayaM bhagavaMtaM, taMjahA sAmAiyaM cauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAussaggo paccakkhANaM, savvesiM pi eyaMmi chavvihamAvassae bhagavaMte sasutte saatthe sagaMthe saNijjuttIe sasaMgahaNIe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM paNNattA vA parUviyA vA te bhAve saddahAmo pattiyAmo romo phAsemo pAlemo aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiyaMtehiM royaMtehiM phAsaMtehiM pAlaMtehiM aNupAlaMtehiM aMto pakkhassa jaM vAiyaM paDhiyaM pariyaTTiyaM pucchiyaM aNupehiyaM aNupAliyaM taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAe ttikaTTu uvasaMpajjittA NaM viharAmi / aMto pakkhassa jaM na vAiyaM na paDhiyaM na pariyaTTiyaM na pucchiyaM nANupehiyaM nANupAliyaM saMte bale saMte vIrie saMte purisakkAraparakkame tassa Aloemo paDikkamAmo niMdAmo garihAmo viuTTemo visohemo akaraNayAe abbhuTTemo ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjAmo tassa micchA mi dukkaDaM " // -- "namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM aMgabAhiraM ukkAliyaM bhagavaMtaM, taMjahA - dasaveyAliyaM kappiyAkappiyaM cullakappasuyaM mahAkappasuyaM uvavAiyaM rAyapaseNiyaM jIvAbhigamo paNNavaNA mahApannavaNA naMdI aNuogadArAI devidatthao taMdulaveAliyaM caMdAvijjhayaM pamAyappamAyaM porisimaMDalaM maMDalappaveso gaNivijjA vijjAcaraNaviNicchao jhANavibhattI maraNavibhattI AyavisohI saMlehaNAsuyaM vIyarAyasuyaM vihArakappo caraNavihI AurapaccakkhANaM mahApaccakkhANaM savvesiMpa eyaMmi aMgabAhire ukkAlie bhagavaMte0 zeSaM0 " // 44 'namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM aMgabAhiraM kAliyaM bhagavantaM taMjahAuttarajjhayaNAI dasAo kappo vavahAro isibhAsiyAI nisIhaM mahAnisIhaM jaMbUddIvapaNNattI caMdapaNNattI sUrapaNNattI dIvasagArapaNNattI khuDDiyA vimANapavibhattI mahalliyA vimANapavibhattI aMgacUliyAe vaggacUliyAe vivAhacUliyAe aruNovavAe dharaNovavAe varuNovavAe garulovavAe velaMdharovavAe vesamaNovavAe deviMdovavAe uTThA su samuTThANasue nAgapariyAvaliyANaM nirayAvaliyANaM kappiyANaM kappavarDisayANaM puphiyANaM pupphacUliyANaM vaNhiyANaM vaNhIdasANaM AsIvisabhAvaNANaM diTThIvisabhAvaNANaM I 1. P. saMzo0 / vijjAcaraNaviNicchio AyavisohI maraNavisohI jhANavibhattI maraNavibhattI saMlehaNAsuyaM - mu0 C. P. mUla / 2. vIyarAga mu0 C. II D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika sUtra savivaraNam -zlo0 98 // ] [631 cAraNabhAvaNANaM mahAsumiNabhAvaNANaM teyagginisaggANaM savvesi pi eaMmi aMgabAhire kAlie bhagavaMte0 zeSaM0" // __ "namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taMjahA -AyAro sUyagaDo ThANaM samavAo vivAhapaNNattI NAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAiyadasAo paNhAvAgaraNaM vivAgasuyaM diTThivAo, savvesi pi eyaMmi duvAlasaMge gaNipiDage bhagavaMte0 zeSaM0" // "namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM taMjahA sammaM kAeNa phAsaMti pAlaMti pUraMti sohaMti tIraMti kiTTaMti sammaM ANAe ArAhaMti ahaM ca nArAhemi tassa micchA mi dukkaDaM" // namastebhya kSamAzramaNebhyaH svagurubhyastIrthakaragaNadharAdibhyo vA yairidaM vakSyamANaM vAcitam -asmabhyaM dattam , sUtrArthatayA viracitaM vA / SaDvidhamavazyakaraNAdAvazyakaM SaDadhyayanAtmakam , bhagavat sAtizayAbhidheyasamRddhyAdi guNayuktam , tadyathA -sAmAyikaM 1 caturviMzatistavo 2 vandanaM 3 pratikramaNaM 4 kAyotsargaH 5 pratyAkhyAnam 6 , sarvasminnapyetasmin SaDvidhe Avazyake bhagavati sasUtre sArthe sagranthe saniyuktike sasaMgrahaNIke, vastunaH sUcanAmAtrakRtabIjasvarUpam sUtram , vRttiTIkAbhyAM vyAkhyAto'rthaH, akhaNDitasUtrArthobhayapATho granthaH, vividhAnukramaNikApATho vistarasahito niyuktiH, bahvarthasaGgrAhikA saGgrahaNI, ebhiH padaiH saha bahuvrIhisamAsa: tasmin , ye guNA viratijinaguNotkIrtanAdayo dharmA [vAzabda uttarapadApekSayA samuccaye] bhAvAH kSAyopazamikAdayo jIvAjIvAdayo vA, arhadbhirbhagavadbhiH prajJaptAH -sAmAnyena kathitAH, prarUpitA -vistareNa nirdiSTAH, vAzabdau pUrvavat , tAn bhAvAn zraddadhmahe -sAmAnyenaivametaditi, pratipadyAmahe -prItikaraNadvAreNa, rocayAmaH -teSu vAllabhyaM vahAma ityarthaH, spRzAmaH -kriyAmAtreNa kurmaH, pAlayAmaH - rakSayAmaH, anupAlayAmaH -pauna:punyena rakSayAmaH, ebhirbahuvacanAntapadairvayamiti kartRpadaM yojyaM tAn bhAvAn zraddadhAnaH pratipadyamAnai rocayadbhiH spRzadbhiH pAlayadbhiH anupAlayadbhiH, antaH - madhye pakSasya yadvAcitaM -parebhyo dattam , paThitam -adhItam , parivartitaM -sUtrato guNitam , pRSTaM -pUrvAdhItasya sUtrAdeH zaGkitAdau praznaH kRtaH, anuprekSitam -arthavismaraNabhayAdinA cintitam , anupAlitam -ebhiH prakArairanaghamanuSThitam , tad duHkhakSayAya karmakSayAya mokSAya bodhilAbhAya saMsArottAraNAya, asmAkaM bhaviSyatIti gamyate itikRtvA -itihetoH upasampadya -aGgIkRtya NaM iti vAkyAlaGkAre viharAmi, vacanavyatyayAd viharAmaH / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH antaH pakSasya yanna vAcitaM na paThitaM na parivartitaM na pRSTaM nAnupAlitaM nAnuprekSitaM sati bale sati vIrye sati puruSakAraparAkrame, balaM dehasambhavam , vIryamutsAhasambhavam , puruSakAraH puruSAbhimAnaH, sa eva niSpAditaphalaH parAkramaH, vibhaktivyatyayAt tadavAcitAdikam AlocayAmaH -gurave nivedayAmaH, pratikramAmaH nindAmo garhAmaH pUrvavat , vyativarttayAmaH vitroTayAmaH vizodhayAmaH tacchuddhiM kurmaH, akaraNatayA - panarakaraNena abhyattiSThAmaH -abhyapagacchAmaH, yathArhama -aparAdhApekSayA yathocitaM tapa:karma -nirvikRtyAdi pApacchedakatvAdvA prAyazcittaM pratipadyAmahe -abhyupagacchAmaH, tasya mithyA me duSkRtaM pUrvavat / ___ AvazyakavyatiriktamAha -tadapi dvividhaM-kAlikamutkAlikaM ca, yadiha dinanizAdyantapauruSIdvaya evAsvAdhyAyAbhAve paThyate tat kAlena nirvRttaM kAlikam , yat punaH kAlavelApaJcavidhAsvAdhyAyikavarjaM paThyate tadutkAlikam , asvAdhyAyikapaJcakaM ca saMyamaghAti 1 autpAtikam - ulkAdi 2 sAdivyaM-candraravigrahaNAdi 3 vyugraha 4 zarIra 5 rUpam / athotkAlikotkIrtanAyAha-namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitama aGabAhyama utkAlikaM bhagavat 'aGgabAhyaM' dvAdazAGgyA atiriktam , utkAlikam utkAlena nirvRttam , bhagavat iti pUrvavat , tadyathA -dazavaikAlikam 1 kalpAkalpikam 2 kSullakalpazrutam 3 mahAkalpazrutam 4 aupapAtikam 5 rAjapraznIyam 6 jIvAbhigama: 7 prajJApanA 8 mahAprajJApanA 9 nandI 10 anuyogadvArANi 11 devendrastavaH 12 tandulavaicArikam 13 candravedhyakam 14 pramAdApramAdam 15 pauruSImaNDalam 16 maNDalapravezaH 17 gaNividyA 18 vidyAcaraNavinizcayaH 19 dhyAnavibhaktiH 20 maraNavibhaktiH 21 AtmavizuddhiH 22 saMlekhanAzrutam 23 vItarAgazrutam 24 vihArakalpaH 25 caraNavidhiH 26 AturapratyAkhyAnam 27 mahApratyAkhyAnam 28 sarvasminnapyetasmin aGgabAhye utkAlike zeSaM0 // samutkIrttitamutkAlikam , atha kAlikotkIrtanAyAha -uttarAdhyayanAni 1 dazAzrutaskandhaH 2 kalpa: 3 vyavahAra 4 RSibhASitAni 5 nizItho 6 mahAnizIthaH 7 jambUdvIpaprajJaptiH 8 candraprajJaptiH 9 sUryaprajJaptiH 10 dvIpasAgaraprajJaptiH 11 kSullikA 12 vimAnapravibhaktiH 13 mahatIvimAnapravibhaktiH 14 aGgacUlikA 15 vargacUlikA 16 vivAhacUlikA 17 aruNopapAta: 18 varuNopapAta: 19 garuDopapAta: 20 dharaNopapAta: 21 velandharopapAta: 1. P. saMzo0 / vidyAcaraNavinizcayaH AtmavizuddhiH maraNavizuddhiH dhyAnavibhaktiH maraNavibhaktiH saMlekhanA mu0 C.P. mUla / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSika'sUtraM savivaraNam -zlo0 98 // ] [633 22 devendropapAta: 23 vaizramaNopapAta: 24 utthAnazrutaM 25 samutthAnazrutaM 26 nAgaparyAvalikAH 27 nirayAvalikAH 28 kalpikAH 29 kalpAvataMsikAH 30 puSpikAH 31 puSpacUlikAH 32 (vRSNikAH 33) vRSNidazA: 34 AzIviSabhAvanAH 35, dRSTiviSabhAvanAH 36 cAraNabhAvanAH 37 mahAsvapnabhAvanAH 38 taijasAgninisargaH 39 zeSaM0 // uktaM kAlikazrutam , tadabhidhAnAccAvazyakavyatiriktam , tadbhaNanAccAGgabAhyamuktam , sAmpratamaGgapraviSTazrutotkIrtanAyAha -namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitam , kAlikamityanuvartate / dvAdazAGgaM gaNipiTakaM bhagavat , tadyathA-AcAraH 1 sUtrakRtaM 2 sthAnAGgaM 3 samavAyaH 4 vivAhaprajJapti: 5 jJAtAdharmakathA 6 upAsakadazA: 7 antakRddazAH 8 anuttaropapAtikadazA: 9 praznavyAkaraNaM 10 vipAkazrutaM 11 dRSTivAdaH 12, sarvasminnapyetasmin dvAdazAGge gaNipiTake bhagavati / zeSaM0 // eteSAM sarveSAM siddhAntAnAM nAmagrahaNameva kathitam , eteSAM bhedAH zAstrAdhyayanoddezapramANAni ca granthavistarabhayAnnoditAni, mahAzAstrebhyo'vaseyAni, ityutkIrtitaM sAmAnyato'GgapraviSTaM zrutam / sAmprataM zrutadAtRpAlakebhyo namaskAram AtmIyapramAdaviSaye mithyAduSkRtaM cAha - namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitaM dvAdazAnAmaGgAnAM samAhAro dvAdazAGgam , kiMvi0? gaNi0 gaNI -AcAryastasya piTakamiva -ratnakaraNDaka iva piTakaM gaNipiTakam , sarvArthasArakozabhUtamityarthaH, bhagavat , ye cedaM samyag -avaiparItyena kAyena kAyapravRttyA na manomAtreNetyarthaH -punaH spRzanti -grahaNakAle vidhinA gRhNanti, pAlayanti -punarabhyAsena rakSayanti, pUrayanti -mAtrAbindvakSarAdibhiradhyetRdoSAdaparipUrNaM pUrNa kurvanti, tIrayanti - avismRtam janmapAraM nayanti, kIrttayanti -svanAmabhiH svAdhyAyakaraNato vA saMzabdayanti, samyag -yathAvat AjJayA -taduktArtharUpayA guruniyogAtmikayA vA ArAdhayanti - taduktakriyAkaraNataH phaladaM kurvantItyarthaH, tebhyo'pi nama iti prakramaH / yaccAhaM nArAdhayAmi - pramAdato nAnupAlayAmi, tasya mithyA me duSkRtamastviti / atha maGgalArthaM zrutadevatAstutimAha -"suadevayA0" // 1 // iti paakssiksuutraarthleshH| atha yathA rAjAnaM puSyamANavakA atikrAnte maGgalakArye bahu manyante yaduta'akhaNDitabalasya tava suSTu kAlo gato'nyo'pyevamupasthitaH' evaM pAkSikaM vinayopacAraM dvitIyakSAmaNakasUtreNa sAdhava AcAryasya kurvanti / taccedam - 1. vRSNikAH-L.P.C. pAkSikasUtravRttau ca nAsti / 2. tulA pAkSikasUtravRttiH pa0 73 taH // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH __"icchAmi khamAsamaNo ! piaM ca me jaM bhe ! haTThANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM suvvayANaM sAyariauvajjhAyANaM nANeNaM daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvemANANaM bahusubheNa bhe divaso posaho pakkho vaikkaMto anno ya bhe ! kallANeNaM pajjuvaTThio sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi // 'tubbhehiM samam', iti guruvacanam / 'icchAmi' abhilaSAmi, vakSyamANaM kSamayitumitiyogaH, athavA icchAmi he kSamAzramaNAH ! vakSyamANam , kuto'pi kAraNAdapriyamapi kiJcidiSyata ityata Aha -'priyaM ca' abhimataM mama yadbhavatAM 'hRSTAnAM' nIrogANAM 'tuSTAnAM' toSavatAm alpAtaGkAnAm alpazabdasyAbhAvaparatvAdrogamuktAnAm abhagnasaMyamayogAnAM suzIlAnAm -aSTAdazasahasrazIlAGgopetAnAm [suvratAnAM]-zobhanapaJcamahAvratAnAm AcAryopAdhyAyAnAM jJAnAdinA''tmAnaM bhAvayatAM bahuzubhena-atyarthaM zreyasA ISadUnazreyasA vA sarvathA zubhasyAsambhavAt 'bhe' ityAmantraNe bho bhavantaH ! divaso -dinaM kiMvidhaH?-poSadhaH-parvarUpaH anyazca pakSa iti varttate, bhavatAM kalyANena zubhena yukta iti gamyam , paryupasthita:-prakrAnta Arabdha ityarthaH / puSyamANavA iva maGgalamabhidhAya praNAmamAhuH-zirasA manasA upalakSaNAdvAceti jJeyam , matthaeNa vaMdAmIti namaskAravacanam avyutpannaM samayaprasiddhaM jJeyam , ataH zirasetyabhidhAya mastakenetyuktaM na duSTam / atrAcAryaH prAha -'tubbhehiM' yuSmAbhiH sArdhaM sarvamevaitat sampannamityarthaH 1 // atha caityasAdhuvandApanaM nivedayitukAmA bhaNanti - "icchAmi khamAsamaNo ! puci ceiAI vaMdittA namaMsittA tubbhaNhaM pAyamUle viharamANeNaM je kei bahudevasiA sAhuNo diTThA sAmANA vA vasamANA vA gANANugAmaM dUijjamANA vA rAyaNiA saMpucchaMti omarAyaNiA vaMdaMti ajjayA vaMdaMti ajjiAo vaMdaMti sAvayA vadaMti sAviAo vaMdaMti ahaM pi nissallo nikkasAo ttikaTTa sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi" 'ahamavi vaMdAmi ceiAI' iti guruvacanam / icchAmi he kSamAzramaNAH ! caityavandApanaM sAdhuvandApanaM ca bhavatAM nivedayitumiti vAkyazeSaH / pUrvakAle-vihArakAlAt caityAni-jinapratimAH vanditvA stutibhirnatvA namaskRtya praNAmataH saGghasatvacaityavandanAdyetadahaM karomItipraNidhAnayogAt , kva 1. suvratAnAM-mu0 P.C. nAsti / 2. P.C. pAkSikasUtravRttiH / sAhuNe-mu0 // 3. samANA-iti pAkSikasUtravRttau / / 4. P.C. pAkSikasUtravRttiH / saGghasamyaktva caitya0 mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAkSikazramaNaka'sUtraM sAvacUrikam -zlo0 98 // ] [635 vanditvA ityAha -yuSmAkaM pAdamUle, viharatA mayA ye kecana bahudivasaparyAyAH sAdhavaH dRSTAH, 'sAmA0' javAbalakSayAdekatravAsinaH, 'vasa0' navakalpavihAravantaH, ata eva grAmAdanantaro grAmaH anugrAmaH taM 'dUi0'-gacchantaH, vAzabdAH samuccaye, eteSu madhye iti gamyam , rAtnikA AcAryAH, 'saMpu0'-saMpraznayanti, mayA vanditAH santo bhavatAM kuzalavArtAmiti, avamarAtnikAH bhavataH pratItya laghutaraparyAyA AcAryA eva vandante, bhavataH kuzalAdi tu praznayantyeva, AryakAH sAmAnyasAdhavo vandante, evaM AryikAH sAdhvyaH, zrAvakAH zrAvikAca, tathA'hamapi niHzalyo niSkaSAyaH tAn vande, yUyamapi vandadhvam , evaM ziSyeNoktaH guruH prAha-ahamapi tAni yuSmadvanditAni caityAni vande, anye bhaNanti-'ahamavi vandAvemi ceiAI' iti pAThaH. ahamapi vandApayAmi caityAni yathA -amukanagare yuSmatkRte caityAni natAni tAni yUyamapi vandadhvamiti 2 // __ tata AtmAnaM nivedayitukAmA bhaNanti - "icchAmi khamAsamaNo ! uvaTThio'haM tubbhaNhaM saMtiaM ahAkappaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA akkharaM vA payaM vA gAhaM vA silogaM vA (silogaddhaM vA) aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA tubbhehiM ciattehiM dinnaM mae aviNaeNa paDicchiaMtassa micchA mi dukkaDaM" // 'AyariasaMtiaM' iti guruvanacam / icchAmi vakSyamANam upasthito'ham , AtmanivedanAya iti gamyam , yuSmAkaM satkaM - yuSmadIyamidaM sarvaM yadasmatparibhogyaM yathAkalpaM -kalpAnatikrAntaM sthavirakalpocitaM kalpanIyamityarthaH, vastrAdi pratItaM navaraM pAdaproJchanaM rajoharaNam , 'aTuM veti' arthaH sUtrasyAbhidheyaH prAkRtatvAnnapuMsakanirdezaH, praznaH -paNDitAbhimAnI paro mAnanigrahAya yat praznayati, vyAkaraNaM taduttaram , vAzabdAH samuccayArthAH, evaM vastrAdinivedanadvAreNAtmAnaM nivedya yuSmAbhirevedaM me dattaM ityAvedayan tadgrahaNe cAvinayaM kSamayannAha -yuSmAbhiH prItyA dattaM mayA'vinayena pratIpsitam , zeSaM spaSTam / gururAha-pUrvAcAryasatkametat kiM mamAtreti, garvavarjanArthaM gurubhaktikhyApanArthaM cedam 3 // atha yacchikSAM grAhitAstamanugrahaM bahumanyamAnAH ziSyAH prAhuH - 1. saMzo0 pAkSikasUtravRttiH pa0 74 B caityAdi-mu0 C. || 2. P.C. | ciatte(Na)-mu0 / ciatteNaM-iti pAkSikasUtravRttigranthe // 3. L.P. pAkSikasUtravRttiH / prazna:-mu0 C. nAsti / 4. pratIkSitam-iti pAkSikasUtravRttau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: "icchAmi khamAsamaNo ! ahamavi'puvvAiM kayAiM ca me kiikammAI AyAramaMtare viNayamaMtare sehio sehAvio saMgahio uvaggahio sArio vArio coio paDicoio ciattA me paDicoaNA uvaDhio, tubbhaNhaM tavateasirIe imAo cAuraMtasaMsArakaMtArAo sAhaTTa nittharissAmi ttikaTTa sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi" 'nitthAra pAragA hoha' iti guruvAkyam // icchAmi kSamAzramaNA: ! aham apUrvANi-anAgatAni kRtikarmANItiyogaH kartumiti gamyam , kRtAni ca mayA kRtikarmANi bhavatAmiti gamyam , teSu ca AcArAntare - jJAnAdyAcAravyavacchede, viNa0 vinayavyavacchede jJAnAdikriyAyA akaraNa ityarthaH, 'se0' zikSitaH svayameva gurubhiH zikSAM grAhita ityarthaH, sedhito vA''cAravizeSavinayavizeSeSu kuzalIkRta ityartha, zikSApitaH sedhApito vA upAdhyAyAdipAzrvAt , 'saM0' saMgRhItaH ziSyatvenAzritaH, upagRhIto jJAnAdibhirvastrAdibhizcopaSTambhitaH, sArito hite pravattitaH, vArito'hitAt , coditaH saMyamaskhalanAdau na yuktaM bhavAdRzAmidamiti vAritaH, praticoditaH tathaiva punaH punaH preritaH 'ciattA' prItiviSayA na tvahaGkArAdaprIteti, preraNA bhavadbhiH kriyamANeti, upalakSaNaM caitacchikSAderiti, tatazca upasthito'hamasmi preritArthasampAdane kRtodyama ityarthaH, yuSmAkaM tapasteja:zriyA hetubhUtayA tatprabhAvAdityarthaH itazcAturantAccaturgatikAt saMhRtya kaSAyendriyayogAdibhivistIrNamAtmAnaM saMkSipyetyarthaH nistariSyAmi -laGghayiSyAmi, itikRtvA itihetoH, zirasetyAdi prAgvat / guruH prAha -nistArakAH saMsArasamudrAt prANinAM pratijJAyA vA pAragAH saMsArasAgaratIragAmino bhavata yUyamityAzIrvacanamiti 4|| paakssikkssaamnnaavcuuriH|| __ atha pratikramaNakaraNAnantarakarttavyamAha -'kAlagraha' iti, kAlasya -prastAvAt prAdoSikasya graho -grahaNaM prAgvadanvayaH, ayaM ca kAlo vyAghAtiko'pyucyate, gurUNAM zrAddhAgre dharmakathanena saMkIrNazAlAyAM vA vaidezikanirgamapravezAbhyAM vyAghAtasambhavAt , na tatra kAlagrahaNaM bhavatIti bhAvaH, tasya kAlamAnamAha -'tArAtrayekSaNe', iti AkAze tArakatritayadarzane jAyamAne satItyarthaH, tArAtrikadarzanaM ca tadupalakSitasamayasyopalakSaNam , tena varSAkAle tadadarzane'pi tadvelAyAM prAdoSikakAlo gRhyate / taduktaM dinacaryAyAm - 1. P.C. | ahama[vi]puvvAiM-mu0 // 2. uvaTThio sAmaNa(NNa L.P.)ssa tubbhaNhaM-L.P.C.|| 3. darzanavacanaM ca-L.P. I darzanaM ca tArakatritayadarzanopalakSitadeg C. mUla / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayanavidhiH -zlo0 99 // ] [637 "devasiapaDikkamaNe, kayaMmi giNhaMti tayaNu kykrnnaa| tArAtiasaMpikkhaNasamae pAosiaM kAlaM" ||1||[y.di./349 ] iti / kAlagrahaNavidhizca yogavidhito jJeyaH / tataH' kAlagrahaNAnantaraM prAdoSikakAle zuddha ityarthaH 'kAlikasUtrANAM' ekAdazAGgAdInAm AdizabdAdupAGgAdyutkAlikAdInAmapi 'adhyayanAdi' paThanapAThanAdi sApekSayatidharmo bhavatIti prAgvadanvayaH / taccAvidhinApi bhavatItyata Aha -'yathAvidhi' vidhimanatikramya yathA bhavati tathA, sa ca prAgdarzita eva / azuddhe tu kAle utkAlikaM niryuktyAdi vA gaNayanti zRNvanti dhyAyanti vA / taduktaM dinacaryAyAm - "aha vAghAiakAle, suddhami paDhaMti kAliaM suttaM / puvvagahiaMgaNaMti, annaha annaM pi atthaM vA // 1 // [ ya.di./350] kAliasuassa kAlo, bhaNio ajjhynngnnnnsmyNmii| divasassa paDhamapacchima-jAmAe vA tijAmAe" ||2||[y.di./351] // 98 // idAnI karttavyAntareNApi prathamapauruSInirgamanam , tannirgamane ca yatkarttavyaM tadAha - sAdhuvizrAmaNAdyaizca, nizAdyaprahare gate / gurvAdezAdividhinA, saMstAre zayanaM tathA // 99 // sAdhavaH-AcArya-glAna-prAghurNakAdayasteSAM vizrAmaNaM-zramApayanayanakaraNam , AdizabdAt sambAdhanAdigrahastaiH karttavyaiH, cakArAt prAguktasvAdhyAyAdinA nizAyA - rAtrerAdyayAme -prathamaprahare 'gate' niSThAM prApte sati saMstAre' vakSyamANalakSaNe zayanaM' svApaH, sApekSayatidharmo bhvtiitynvyH| taccAvidhinApi bhavatItyata Aha -'gurvAdezAdividhinA' iti gurvAdezo -guroH sandizApanaM tadAdividhinA -tadAdividhipUrvakam / taduktaM dinacaryAyAm - "sajjhAyajhANagurujaNa-gilANavissAmaNAikajjehiM / jAmaMmi vaikvaMte, vaMdia pehati muhapottiM // 1 // [ ya.di./354] paDhamaMmi khamAsamaNe, rAiasaMthArasaMdisAvaNayaM / pabhaNaMti puNo biIe, rAiasaMthArae ThAmo" ||2||[y.di./355 ] saMstArakazcaikaikasya sAdhorbAhalyatastrihastapramANa: karttavyaH, idaM ca pramANayuktavistIrNavasatyapekSaM vacaH, yato vasatirvistIrNA, kSullikA, pramANayuktA ceti trividhA, 1. anvayaH P // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH tatrAcAryANAM nivAtA pravAtA mizrA ceti saMstArakabhUmitrayam , zeSANAM tvekaikA, tatra vistIrNAyAM caurAdipravezavAraNAya puSpAvakIrNAH svapanti, kSullikAyAM madhye pAtrANi muktvA maNDalyAH pArzve svapanti, pramANayuktAyAM tu paGktyA svapanti / taduktamoghaniryuktau - "saMthAragabhUmitiaM, AyariANaM tu sesagANegA / ruMdAe pupphaiNNA, maMDaliAAvalI iare" ||1||[o.ni./202] atra kSullikApramANayuktayorayaM vidhiH - "saMthAragagahaNAe, veMTiaukkhevaNaM tu kAyavvaM / saMthAro ghettavvo, mAyAmayavippamukkeNaM" ||1||[o.ni./203] | sA0 aM0 pA0 aM0 aM0 pA0 aM0 sA0 28 20 24 24 24 24 20 28 0 - 0 - - 0 - 0 sthavirAdidattasaMstArakabhUmau yathAratnAdhikatayA krameNa sarvairapi svasvopadhiviNTalikotkSepaNaM kAryaM yena bhUmibhAgo jJAyate, sukhena ca vibhajituM zakyate iti bhAvArthaH / tatra ca vibhaktAyAM bhuvi pratyekaM sAdho saMstArakastrihastabAhalyo bhavati, tathAhi - UrNAmayaH saMstArako'STAviMzatyaGgalapramANa, saMstArakapAtrayorantare ca viMzatiraGgalAni bhavanti, tatazca bhAjanAni hastapramANe pAdaproJchane sthApyante iti hastatrayam ekaikasya sAdhoH saMstArakabAhalyam / sAdhUnAM mithazcAntaraM dvau dvau hastau bhavataH sAdhuzcAtra trihastasaMstArakapramANo grAhyaH / sthApanA taduktam - "tamhA pamANajuttA, ekkekkassa u tihatthasaMthAro / bhAyaNasaMthAraMtara taha vIsaM aMgulA huMti ||1||[o.ni./226 ] majjAramUsagAi a, vArae na vi a jANughaTTaNayA / dohatthe a abAhA, niamA sAhussa sAhussa" ||2||[o.ni./227 ] iti / 1. sthApanA ca hastalikhitapratyanusAraM (P.C.) saMzodhitA / mu0 madhye-anyathA dRzyate // 2. tulA-oghaniyuktiTIkA gA0 226-7 // 3. L.P. / ekaikasya sAdhoH saMstArakabAhalyaM-mu0 C. nAsti / / 4. L.P. / sthApanA mu0 C. nAsti / / 5. jaha-oghaniryuktau[gA0 226] tavRttau ca [gA0 227] // 6. sAhUo-iti oghaniryuktau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayanavidhiH- zlo0 99 // ] [639 sA0 aM0 pA0 aM0 sA0 24 20 8 20 24 0 - 0 - 0 atroktavyAkhyAne sAdhUnAM mitho dvidvihastapramANAyAmabAdhAyAmantare bahuzUnyatvAd balAt sAgArikazayanaM bhavatItyanyathA vyAkhyAyate, sAdhuzarIreNa hasto ruddhyate, sAdhuzarIrapramANasaMstArakasya pAtrANAM cAntaraM viMzatiraGgulAni, atra corNAmayaH saMstArako'STAviMzatyaGgalapramANa eva draSTavyaH, kiM tu sAdhunA zarIreNa caturviMzatyaGglAni ruddhAni, anyAni urNAmayasaMstArakasambandhIni yAni catvAryaGglAni taiH saha yAni viMzatyaGgalAni tatparataH pAtrakANi bhavanti, tAni cASTAGgalAni ruNaddhi, tataH pAtrakasya dvitIyasAdhozcAntaraM viMzatyaGgalAni, evaM sarve'pi te trihastAH / sthApanA ceyam -atra ca hastadvayamabAdhA sAdhuzarIrAd yAvadanyasAdhuzarIraM tAvad draSTavyamiti, tatra ca zira:pradeze kuDyato hastamAtraM pAdAnte cApi hastamAtraM gamanamArga muktvA svapantIti pradIrghAyAM vasatau svApavidhiH / caturasrAyAM tu kuDyAddhastatrayaM muktvA svapanti, tatra kuDyato hastamAtreNa bhAjanAni sthApyante, tAni ca hastamAtre pAdaproJchane kriyante, tato hastamAtraM vyApnuvanti, bhAjanasAdhozcAntarAlaM hastamAtrameva mucyate, tataH sAdhuH svapiti, evamanayA bhaGgyA svapatAM tiryak sAdhoH sAdhozcAntarAlaM hastadvayaM draSTavyam , idaM ca pramANopetavasatyapekSaM jJeyam , kSullikAyAM tu upazIrSakANAM madhye bhAjanAni kriyante, yadi ca bhuurgtopetaa tatastasyAM pAtrakANi puJjIkriyante, tatra prAsukAni alpakarmANi ca upari puJjIkriyante, mAGgalikatvAt teSAm , athAtisaGkaTatvAd vasatebhUmau nAsti sthAnaM pAtrakANAm , tatazca aupagrahiko devarako yavanikArthaM gacchasAdhAraNo gRhItastena kIlikAdAvavalambyante / taduktam - "ussIsabhAyaNAI, majjhe visame ahAkaDA uvriN| uvagahio jo doro, teNa u vehAsi laMbaNayA" ||1||[o.ni./232] 1. tulA-oghaniyuktiTIkA gA0 227 // 2. L.P. oghaniyuktivRttiH gA0 227 / sAdhuzarIraM tAvad draSTavyamiti, tatra ca ziraHpradeze kuDya -mu0 C. nAsti // 3. yo da iti oghaniryuktervRttau avacUryAM ca / / 4. ovaggahio do oghani0 / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ___'vehAsi'tti AkAze, kSullikAbhAve tu vistIrNAyAM vasatau sthAtavyam , tatra cAyaM vizeSaH -puSpaprakarasadRzaiH svapadbhiH sarvA bhUmirvyApyate, tatrAvalagakAdyAgamane tu ekadeze upakaraNAni saMhRtya stheyam , antarakAle ca sati sambhave kaTAdirdIyate, tathA rAtrau samudAyena sautrapauruSIkaraNaM karttavyaM, mA kazcit padaM vAkyaM vA''karNya hasatu , Asajjazabdo naiSedhikI bhUmipramArjanaM haste purastAt parAmarzanaM ca na kAryaM kAzanaM ca karttavyam / yataH - "piMDeNa suttakaraNaM, Asajja nisIhiaM ca na kareMti / kAsaNamapajjaNayaM, na ya hattho jayaNa verattiM" ||1||[o.ni./235 ] iti 'jayaNa vetti'ti yatanayA vairAtrikaM kAlaM kurvantItyarthaH, iti saMstArakavidhiH / IdRze ca saMstArake -sIsA gurusagAse gaMtUNa bhaNaMti - ___ "icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe matthaeNa vaMdAmi, khamAsamaNA ! bahupaDipunnA porisI aNujANaha rAiasaMthArayaM' tAhe paDhamaM kAiAbhUmi vaccaMti, tAhe jattha saMthAraMgabhUmI tattha vaccaMti, tAhe uvahimi uvaogaM karitA pamajjaMtA uvahIe dorayao choDeMti, tAhe saMthAragapaTTagaM uttarapaTTayaM ca paDilehittA do vi egattha lAettA ruMmi ThaveMti, tAhe saMthArabhUmi paDileheti, tAhe saMthArayaM attharaMti sauttarapaTTe, tattha ya laggo muhapottiAe uvarillaM kAyaM pamajjai, hiTThillaM rayaharaNeNaM, kappe a vAme pAse Thaveti, puNo saMthAraM caDhaMto bhaNai jiTThajjAINaM purao ciTuMtANaM aNujANijjaha, puNo sAmAiaM tinni vAre kaDDiUNaM sovai, esa tAva kmo|"[] ___saMstArakaM cArohan sAmAyikaM vAratrayamAkRSya aNujANahetyAdi bhaNati, anujAnIta saMstArakam , punazca bAhUpadhAnena vAmapArzvena ca svapiti, kurkuTivadAkAze pAdau prasAraNIyau 'ataraMta'tti AkAze pAdaprasAraNAzaktastu bhuvaM pramRjya pAdau sthApayati / 'saMkoia' ityAdi, yadA punaH saGkocayati pAdau tadA sandezamurusandhi pramRjya saGkocayati, udvarttayazca kAyaM pramArjayati, ayaM svapato vidhiH / atha kAyikArthamuttiSThan kiM karoti? ityAha -dravyAderupayogaM datte, itthamapi nidrAbhibhUtaH niHzvAsaM ruNaddhi, tathApyagatanidra AlokadvAraM pazyati, tataH saMstArake upaviSTa eva vAratrayamAsajja iti paThati, tataH pAdAnAkuJcayati, tato'yamutthAyAvazyikImAsajjaM ca puna punaH kurvan pramArjayaMzca dvAraM yAvad yAti, bAhyatastu sAgArikANAM stenakAdizaGkotpattisambhavAnna 1. kAsaNa na pamajjaNayA o0ni0ma0 // 2. tulA-oghaniyuktiTIkA pa0 83 A // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayanavidhiH - zlo0 99 // ] [ 641 pramArjanAdi kuryAdityevaM pramANayuktAyAM vasatau vasatAM vidhiruktaH / yadA punaH kSullikA vasati: tadA purato hastena parAmRzati pazcAt pAdau pramRjya nyasyati, tatazcaivaM yatanayA bAhyato nirgacchati, yadi ca tatra stenabhayaM tarhi dvau niryAtaH, eko dvAre tiSThatyanyaH kAyikAM vyutsRjtiiti| zvApadabhaye tu trayastatraiko dvAre tiSThati, dvitIyastaM kAyikAM vyutsRjantaM pratijAgartti, evaM kAyikIM vyutsRjya saMstArakam Agata IryApathikAM pratikrAntaH san jaghanyato'pi gAthAtrayaM gaNayati, tathA'zaktastvanyathApi svapityeva / tatra cotsargataH sAdhuraprAvaraNaH svapiti, tathA'zaktastu krameNaikaM dvau trIn vA kalpAn prAvRNoti, tathApi zItata bAhyataH kAyotsargaM kRtvA'tizItavyApto madhye praviSTo nivAtamiti manyate tataH krameNaikAdikalpAn gardabhadRSTAntena prAvRNoti, sa cAyaM - samAropitamanurUpaM bhAraM voDhumanicchato gardabhasya zirasyanyo bhAra Aropyate svayaM cAruhyate tataH stokaM gate svayamuttarati tato gardabho jAnAti uttIrNo mama bhAraiti zIghraM yAti tato'pyanyabhArApanayane zIghrataraM yAti evaM sAdhurapIti / apavAdena tu yathA samAdhirbhavati tathA karttavyam / yaduktamoghaniryuktau - "ataraMto va nivajje, asaMtharaMto va pAuNe ikkaM / gaddahadiTTaMteNaM, do tinni bahU jaha samAhI" // 1 // [ o.ni./209] 'ataraMto va nivajje'tti azaknuvan gAthAtrayagaNanaM vinA zete iti pUrvagAthArthazeSaH / [tathA bRhatkalpe'pi - 44 'appA asaMtharaMto, nivArio hoi tIhiM vatthehiM / gives guruvidiNe, payAsapaDilehaNe satta // 1 // [ bR.ka.bhA./3985 ] vyAkhyA -AtmA -zarIraM sa zItAdinA na saMstarati tadA tribhirvastrairnivArito bhvti| atha tAni parijIrNAni (taito) na tribhiH zItaM nivArayituM pAryate tatazcAha - 1. L.P. saMzo0 / kAryamityevaM - mu0 C. P. mUla // 2. P. C. / dvitIyastadA kAyikAM vyutsRjati (tRtIyastu) pratijAgartti--mu0 / " zvApadabhaye sati trayaH sAdhava uttiSThanti tatraiko dvAre tiSThati anyaH kAyikaM vyutsRjati anyastatsamIpe rakSapAlastiSThati / 'jati ya ciraM'ti yadi ca ciraM tasya vyutsRjato jAtaM tato yo'sau dvAre vyavasthitaH sAdhuH so'nyaM dvAre sthApayitvA sAdhuM punazcAsau vyutsRjantaM 'paDiarati'tti pratijAgati" iti oghaniyuktivRttau gA0 207 / 3. C. / giNhei - mu0 P. I giNhati-iti bR.ka.bhASye // 4. L.P. / vyAkhyA - mu0 C. nAsti // 5. P. bRhatkalpavRttau / athavAmu0 C. // 6. tato - P. C. nAsti, bRhatkalpavRttAvasti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH gurubhiH-AcAryairvitIrNAni prakAzapratyupekSaNAni jIrNatvAdacauraharaNIyAni sapta vastrANi utkarSato gRhNAti / idameva spaSTayati 642 ] -- 44 'tiNNi kasiNe jahaNNe, paMca ya daDhadubbalAI gihijjA / satta ya parijunnAI, eyaM ukkosagaM gahaNaM" // 1 // [ bR.ka.bhA./3986 ] kRtsnAni nAma ghanamasRNAni yairantaritaH savitA na dRzyate zeSaM sugamam] ityuktaH zayanavidhiH / dinacaryAyAmapyevam - "sakkatthayaM bhaNittA, saMthAruttarapaTTagaM ca pehittA / joDittA jANuvIraM, ThAvia bhUmiM pamajjati // 1 // [ ya.di./357 ] taM tattha attharittA, karajualaM ittha nisia pabhaNaMti / aNujANaha nissIhi, namo khamAsamaNapujjANaM // 2 // [ ya.di./358 ] ThAUNaM saMthAre, puttiM pehiMti tinni vArAo / navakAraM sAmAiamuccAria vAmapAseNaM // 3 // [ ya.di./359 ] uvahANIkayabAhU, AkuMcia kukkuDi vva do pAe / ataraMtA supamajjia, bhUmiM vihiNA pasAraMti // 4 // [ ya.di./360 ] jame hujja pAo, imassa dehassa imAi rayaNIe / AhAramuvahidehaM, savvaM tiviheNa vosiriaM // 5 // [ ya. di./365 ] iccAi ciMtayaMtA, niddAsukkhaM kareMti khaNamettaM / tattha vi nibbharaniddaM, pamAyabhIrU vivajjaMti" // 6 // [ ya. di. / 366 ] iti // 99 // atha dvitIyaprahare sarve'pi svapanti utAho kecijjAgarantyapIti jijJAsAyAM puruSavizeSAzrayaM dvitIyatRtIyapraharagataM vidhyantaramAha - sthavirANAM dvitIye'pi, yAme sUtrArthabhAvanam / arddharAtrikakAlasya, tRtIye grahaNaM ca taiH // 100 // 'sthavirANAM' vRSabhagItArthAnAM 'dvitIye'pi' na kevalaM prathama evetyapizabdArthaH 'yAme' prahare 'sUtrArthasya' sUtraprameyasya 'bhAvanaM' cintanam, anvayaH prAgvadeva / 'tRtIye ca' tRtIyaprahare prApte 'caH' samuccaye 'tai: ' sthaviraireva 'arddharAtrikakAlasya' dvitIyakAlasya 1. P. bRhatkalpavRttau / `ntarhitaH - mu0 C. // 2. tivihaM - iti yatidinacaryAyAM [2616, 2629 kramAGkayoH] // / 3. yatidinacaryAyAm [2616, 2629 kramAGkayoH ] | mukkhaM - mu0 P.C. // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya-tRtIyapraharayoH sthavirakartavyam -zlo0 100/101 // ] [643 'grahaNaM' zuddhatayopAdAnam , anvayastUkta eva, ayaM bhAvaH -sUtrArthacintanayA dvitIyAM pauruSI nirvAhya tRtIyapraharaprArambhe ca vRSabhA evopAdhyAyAdInAM saMdizApya arddharAtrikakAlaM gRhNanti, zeSaistadAnIM suptatvAt / yaduktaM dinacaryAyAm - "therA biiaMjAma, suttatthaM bhAvaNAi nIsesaM / aivAhia thirahiayA, patte taiaMmi jAmaMmi // 1 // [ ya.di./367] giNhaMti addharattia-kAlaM guruNo tao viujjhaMti / puvvutteNaM vihiNA, therA nidaM pakuvvaMti" // 2 // [ ya.di./368 ] iti // 100 / / idAnIM tRtIyapraharaviSayaM yat karttavyaM tatpratipAdayannAha - tato'vabodhazca gurosteSAM ca zayanaM tathA / udvarttanAdiyatanA, sanmanorathacintanam // 101 // 'tataH' arddharAtrikakAlagrahaNAnantaraM 'guroH' AcAryasya 'avabodho' jAgaraNaM 'tathA' 'teSAM ca' sthavirANAM 'zayanaM' svApaH, ubhayatrApyanvayaH prAgvadeva, gurorjAgaraNaM sthavirANAM ca zayanaM rAtritRtIyapraharakRtyamitibhAvaH / tatrApyayaM vidhiH kAlaM gRhItvA AcAryamutthApayanti, tato vandanakaM dattvA zuddhaH kAla iti paThanti, guravazca tahatti tti, tataste svapanti, AcAryazca dvitIyamutthApya kAlaM praticArayati, tataH sUtrArthaM cintayati, yAvadvairAtrikakAlasamayaH, azuddha tvarddharAtrike prAkzuddhaM prAdoSikameva pravedya svAdhyAyaM kurvanti, evamagre vairAtrike'pyazuddhe pUrvazuddhamarddharAtrikaM pravedya svAdhyAyaM kurvanti, prAbhAtike cAzuddhe tameva nivedya svAdhyAyaM kurvantItyapavAdaH / ___idAnIM nidrAmocane vidhimAha -'udvarttanAdI'tyAdi, udvarttanam -ekapAdyadanyapArve bhavanam , AdizabdAt parivartanAkuJcanAdigrahaH, tatra yatanA shriirsNstaarkprmaarjnaa-ruupaa| uktaM ca dinacaryAyAm - "uvvattaNapariattaNapamuhaM jaiNo kuNaMti jai ttto| paDilehayaMti paDhama, sarIrayaM tayaNu saMthAraM" // 1 // [ ya.di./369] iti / tathA 'sanmanorathAnAm , udyatavihAravizeSasUtrAdhyayanAdyabhilASANAM cintanaM - manasi karaNam / uktaM ca tatraiva - 1. suttatthavibhA' iti yatidinacaryAyAm [2616, 2629 kramAGkayoH] || 2. ytidincryaayaam| aivAia-mu0 / ahavAhia-P.C. // 3. P. / tathA-mu0 C. nAsti // 4-5. L.P. saMzo0 / pravedayitvA-mu0 C.P. mUla / / 6. L.P. saMzo0 / nivedayitvA mu0 C.P. mUla // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH "abbhujjaaM vihAraM, bhuvaNuddhAraM ca taiajAmaMmi / ciMtiMti jAgaraMtA, jhAyaMti gurU tahA tattaM // 1 // [ya.di./371] gurutherabAlapamuhA, nianiasamayaMmi thovakayaniddA / bhAveNa vi jaggaMtA, ThavaMti hiae imaM sammaM // 2 // [ ya.di./372] nivvANapurarahehiM, emAimaNorahehiM dhannANaM / / jaggaMtANaM jAmiNipacchimajAmo samaNupatto" // 3 // [ ya.di./384] iti // 101 / idAnIM turyayAmaviSayaM yat karttavyaM tadarzayannAha - prApte caturthayAme tu , vizrAmaNakRtirguroH / sthavirAdyairjAgaritvA, tatra vairAtrikagrahaH // 102 // 'caturthayAme' turyaprahare 'prApte' upasthite tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, 'sthavirAdyaiH' sthavirapramukhairbAlavRddhAdibhirapi 'jAgaritvA' nidrAM tyaktvA 'guroH' AcAryasya 'vizrAmaNakRtiH' vizrAmaNAkaraNam , tathA 'tatra' caturthayAme vairAtrikasya' kAlavizeSasya 'graho' grahaNam , anvayastUbhayatrApi prAgvat , guravazca tadA svapantItyanuktamapi jJeyam / taduktamoghaniyuktivRttau - "tAhe taiapahare aikvaMte so kAlapaDilehago AyariaM paDisaMdisAvettA verattiaM kAlaM geNhai, Ayario'vi kAlassa paDikkamittA sovai, tAhe je soiallayA sAhU Asi te uTheUNa verattiaM sajjhAyaM kareMti jAva pAbhAiakAlaggahaNavelA jAyA / tato ego sAhU uvajjhAyassa vA aNNassa vA saMdisAvettA pAbhAikAlaM geNhati" [gA0 660vR.] iti / dinacaryAyAmapyuktam - "vIsAmaNaM saguruNo, kuNaMti jaggaMti tayaNu therAI / verattiaMpi kAlaM, gijjhia kuvvaMti sajjhAyaM" // 1 // [ ya.di./385] iti // 102 // 1. P. saMzo0 yatidinacaryAyAm [kramAGka 2629] / abbhujjuaM-mu0 C.P. mUla yatidinacaryAyAm [2616 kramAGke] // 2. bhavaNuddhAraM-yatidinacaryAyAm 2629 kramAGke / bhavaNaddhAraMyatidinacaryAyAm 2616 kramAGke / / 3. Ayariassa-iti oghaniyuktivRttau / / 4. P.C. oghaniyuktiTIkAyAm / vA-mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapraharakartavyam , dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 103/104/105 // ] [645 idAnIM zeSacaturthapraharakarttavyamAha - tataH svAdhyAyakaraNaM, yAvat prAbhAtikakSaNam / ityevaM dinacaryAyAzcaraNaM zubhayogataH // 103 // 'tato' vairAtrikakAlagrahaNAnantaraM 'svAdhyAyakaraNaM' prAgvadanvayaH, tasyAvadhimAha - 'prAbhAtikakSaNaM' prAbhAtikakAlagrahaNavelAM yAvat , tadavadhirityarthaH, ayaM ca svAdhyAyasturyaprahare jAgaraNAnantaraM kAyotsargakaraNAdividhipUrvakaH pUrvaM dinacaryAprArambhe ukta eva, iha tu AdyantakriyAnusandhAnArthaM smArita iti na paunaruktyaM na vA navo vidhirityavaseyam / prAbhAtikakAlazcopAdhyAyAdeH saMdizApya grAhyastato guravo jAgratItyapyuktameva / idAnIM pratidinakriyAmupasaMharannAha -'ityeva'mityAdi 'itiH' samAptau 'evam' uktaprakAreNa 'dinacaryAyAH' ahorAtrikAcaraNAyAH 'caraNaM' sApekSayatidharmo bhavatIti prakRte yojanA, taccAzubhayogato'pi syAdityata Aha -'zubhayogata' iti zubhAH - prazastA: yogA manovAkkAyAstasmAddhetubhUtAt zubhayogairhetubhUtairdinacaryAcaraNaM yatidharma iti bhAvaH / itthaM ca yatidinacaryApratipAdanena tadaGgabhUtAni pratilekhanApiNDopadhyanAyatanalakSaNAni catvAryoghasAmAcArIdvArANi vyAkhyAtAni zeSANi cAticArAlocanazuddhirUpANi trINi taddvArANi yathAsthAnaM darzayiSyanta ityaughikasAmAcArIkramaH // 103 / / sAmprataM dazadhApadavibhAgasAmAcArIsvarUpadarzanAyAha - icchAmicchAtathAkArA, gatA'vazyaniSedhayoH / ApRcchA pratipRcchA ca, chandanA ca nimantraNA // 104 // upasaMpacceti jinaiH, prajJaptA dazadhAbhidhA / bhedaH padavibhAgastu , syAdutsargApavAdayoH // 105 // yugmam / amunA prakAreNa 'jinaiH"dazadhAbhidhA' dazadhAkhyA sAmAcArI prajJaptA' prarUpitA, sA ca yathA icche'tyAdi kArazabdo'tra prayogAbhidhAyI sacecchAdizabdeSu triSu pratyekamabhisambadhyate tata icchAmicchAtathetyeSAM zraddhArthavyalIkArthAvaitathyArthAnAMzabdAnAM kAraH -karaNaM yathAsvaviSayaM prayoga icchAmithyAtathAkAra iti samAsArthaH, avayavArthastvayam -eSaNamicchA karaNaM kAraH icchayA balAbhiyogamantareNa karaNaM icchAkAraH, icchAkriyetyarthaH / 1. C. saMzo0 / tadAvadheriti-P.C. mUla // 2. "saMharaMstasyA eva samuditAyA AcaraNe sApekSayatidharmaM dRDhayannAha-C. mUla // 3. L.P. | zubhayogata iti-mu0 C. nAsti // 4. tulAAvazyakahAribhadrIyA vRttiH pa0 172 taH // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH tathA cecchAkAreNa rmamedaM kuru tava vA'haM karomItinirdezo'bhyupagamo vA icchAkAra iti phalitam 1 / tathA mithyA vitathamanRtamiti paryAyAH, mithyAkaraNaM mithyAkAraH mithyAkriyetyarthaH, tathA ca saMyamayogavitathAcaraNe viditajinavacanasArAH sAdhavastatkriyAyA vaitathyapradarzanAya mithyAkAraM kurvate, mithyAkriyeyamiti hRdayam 2 / tathAkaraNaM tathAkAraH, sa ca sUtrapraznagocaro yathA bhavadbhiruktaM tathedamityevaMsvarUpaH 3 / tathA 'avazyaniSedhayoH ' kRtyayoH 'gatA' prAptA AvazyikI naiSedhikI cetyarthaH, tatrAvazyaGkarttavyairjJAnAdyarthaprayojanainirvRttA tatprayojanA vA yopAzrayAdinirgamakriyA sA''vazyakI tatsaMsUcikA vAgapi tathA 4 / niSedhena - asaMvRtagAtraceSTAnivAraNena nirvRttA tatprayojanA vA kriyA - zayyAdipravezanakriyA naiSedhikI, tatsaMsUcikA vAgapi tathA 5 / A - maryAdayA - tathAvidhavilakSaNayA'bhividhinA vA - sarvaprayojanAbhivyAptilakSaNena pracchanaM - guroH praznakaraNamApRcchA* ayaM bhAvaH yatkAryaM sAkSAdApraSTuM zakyate vizeSaprayojanaM ca tatra sAkSAdApRcchA, yat tumuhuH 2 sambhavitayA praSTumazakyaM tatrA'pi bahuvelasandezanena ApRcchA AvazyakIti * / 6 / tathA punaH pRcchA pratipRcchA, sA ca bhavatedaM kAryamiti prAgniyuktenApi karaNakAle kAryA ahaM tatkaromIti, tatra hi kadAcidasau kAryAntaramAdizati samAptaM vA tena prayojanamiti, niSiddhena vA puna: prayojanataH karttukAmeneti xathavA cikIrSati kAryapravRttau trivAraskhalanAyAM kAyotsargAvazyakAdhikAroktA aSTocchvAsamAnakAyotsargAdividhiprayoge'pyeSA kAryAx |7| caH samuccaye, tathA chandanA ca prAggRhItena azanAdinAzeSasAdhubhyo mayedamazanAdyAnItaM yadi kasyacidupayujyate tato'sAvicchAkAreNa grahaNaM karotviti dAnArthamabhyutthAnam aiSA cAtmalabdhikavikRSTatapasviprabhRtInAM yogyeti vizeSaviSayA yataste pAraNe maNDalyA bahirbhojanakAriNaiti teSAmetadaucityam itareSAM tu yatInAM maNDalIbhoga ekabhaktaM ca niyamenaiveti prAggRhItabhaktAdyabhAvAnnirviSayA chandanA / uktaM ca - "jo appaladdhigo khalu, visiTThakhavago va pAraNe itto / iharAmaMDalI bhogo, jaINa taha egabhattaM ca // [ ]tti / 1. na tu balAbhiyogena mamedaM - mUla // 2. * * cihnadvayamadhyavartI pATha: - mu0 nAsti, asti // 3. punaH L. nAsti // 4 x x cihnadvayamadhyavartI pATha: mu0 C. nAsti, L.P. asti // 5. L. AvazyakahAribhadrIyA vRttiH // prAggRhItAzanAderazeSa' mu0 C. // 6. AM cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti, L. P. asti // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 104/105 // ] [647 ___ na cAtmalabdhikAderapyAtmodarapUrtimAtropayogye ca bhaktAdikaM gRhNato'dhikabhaktAdyabhAvAt kathaM chandanA sambhava iti vAcyam / teSAmapi bAlAdyanugrahArthamadhikagrahaNasyAnujJAtatvAt taduktam - "nANAduvaggahe sai ahigagahaNaM imassaNuNNAyaMti" [ ] ttiA8| tathA 'nimantraNA' agRhItenaivAzanAdinA'haM bhavadarthamazanAdyAnayAmItyevambhUtA 9 / upasaMpadanam upasaMpat -jJAnAdyarthaM gurvantarAzrayaNam 10 / iti dazadhAsAmAcArIsamAsArthaH / vistarArthastu pratyekaM svasvaviSayAdipradarzanena jJeyaH, sa ca yathA -utsargataH sAdhunA sati sAmarthya kAryArthaM paro nAbhyarthayitavyaH, anigUhitabalavIryeNa bhAvyam , tatkAryasya asAmarthya aprAvINye vA ratnAdhikaM vihAyAnyeSAmabhyarthanAviSayamicchAkAraM karoti, yadi vA'nabhyarthito'pi ko'pyanyastatprayojanakaraNazakto nirjarArthI sAdhuH kaJcana sAdhu cikIrSitakAryaM vinAzayantaM gurutarakAryakaraNasamarthamavinAzayantamapi abhyarthayantaM vA'bhilaSitakAryakaraNAyAnyantaraM sAdhuM dRSTvA tatkAryaM kartukAmastatrApi icchAkAraM prayuJjIta -'icchAkAreNa yuSmadIyamidaM kAryaM karomi' iti ? yuSmAkamicchAkriyayA karomi, na balAdityarthaH / yataH - "jai abbhatthijja paraM, kAraNajAe karejja se koii| tattha vi icchAkAro, na kappai balAbhiogo a||1||[ Ava.ni./668 ] jai hojja tassa aNalo, kajjassa vijANaI NavA vANaM / gelaNNAIhiM va hojja vAvaDo kAraNehiM so // 2 // [ Ava.ni./670] 'tassa aNalo'tti kAryasyA'samarthaH 'vANaM'ti pAdapUraNe, glAnAdibhirvA bhaved vyApta iti / rAyaNi vajjittA, icchAkAraM karei sAmaNNaM / eaM majjhaM kajja, tubbhe a kareha icchAe // 3 // [ Ava.ni./671 ] ahavA vi viNAsaMtaM, abbhatthetaM ca aNNa daTTaNaM / aNNo koI bhaNejjA, taM sAhU NijjaraTThIo // 4 // [ Ava.ni./672 ] ahayaM tubbhe eaM, karemi kajjaMtu icchakAreNa / tattha vi so icchaM se, karei majjAyamUlava(li)yaM" ||5||[aav.ni./673 ] iti / 1. sesANaM-iti Avazyakaniyuktau // 2. AvazyakaniyuktiH / abbherthataM-mu0 / abbhattheaM P.C. || 3. majjAyamUlava(lA)ya-mu0 / majjAyamUlavayaM-C.P. | majjAyamUliyaM-iti Avazyaka niryuktau / maryAdAmUlam -iti tatraiva hAribhadrayAM vRttau pa0 173 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH __ abhyarthitazca sAdhugurvAdikAryakarttavyAbhAve satyanugrahArtham icchAkAraM karoti, icchAmyahaM tava karomIti, gurvAdikAryAntare karttavye tu tatkAraNaM dIpayatIti abhyarthitasAdhugocaravidhiH / yataH - "tattha vi so icchaM se, karei dIvei kAraNaM vA vi| iharA aNuggahatthaM, kAyavvaM sAhuNo kiccaM" ||1||[aav.ni./675 ] iti / tathA jJAnAdyarthamAcAryANAM vaiyAvRtyaM vizrAmaNAdi vA kazcit sAdhuH kuryAt tatrApyAcAryANAM taM sAdhuM vaiyAvRttye niyojayatAm icchAkAra: karttavyo bhavati, icchAkArapUrvaM yojanIya ityarthaH / yataH - "ahavA NANAINaM, aTThAe jo karei kiccANaM / veyAvaccaM kiMcivi tattha vi tesiM bhave icchA ||1||[aav.ni./676 ] kimityata Aha -yasmAt - "ANAbalAbhiogo, NiggaMthANaM Na kappaI kaauN| icchA pauMjiavvA, seho rAiNie ya tahA" ||1||[aav.ni./677] eSa cotsarga uktaH, apavAdastvAjJAbalAbhiyogAvatidurvinIte prayoktavyau, tena sahotsargata: saMvAsa eva na kalpate, bahusvajananAlapratibaddhe tvaparityAjye'yaM vidhiH - prathamamicchAkAreNa yojyate, akurvannAjJayA punarbalAbhiyogenetyAha - "jaha jaccabAhalANaM, AsANaM jaNavaesu jaayaannN| sayameva khalia(Na )gahaNaM,ahavA viblaabhiogennN||1||[ Ava.ni./678 ] parisajjAe vi tahA. viNIyaviNayaMmi nasthi abhiogo| sesaMmi u abhiogo, jaNavayajAe jahA Ase" ||2||[aav.ni./679 ] jAtazabdaH prakAravacanaH, "viNIyaviNayaMmi'tti vividhamanekaprakAraM -nItaH prApito vinayo yena sa tathAvidha iti / atha mithyAkAraviSayo yathA -samitiguptirUpasaMyamayoge'bhyutthitasya yatkiJcidvitathAcaraNe mithyAduSkRtaM dAtavyam , saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttau vitathAsevane mithyAduSkRtaM doSApanodAya samarthaM na tUpetyakaraNagocarAyAM nApyasakRtkaraNagocarAyAmiti hArdam / yataH - "jaM dukkaDaM ti micchA, taM bhujjo kAraNaM apuurito| tiviheNa paDikkato, tassa khalu dukkaDaM micchA" // 1 // [ Ava.ni./685] 1. khaliNa-iti Avazyakaniyuktau / khAlinagrahaNAm iti tatra vRttau pa0 174 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 104/105 // ] [649 vyatireke ca doSo yathA - "jaM dukkaDaM ti micchA, taM ceva nisevaI puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyAniaDIpasaMgo a" ||1||[aav.ni./686 ] iti / mAyaiva nikRtirmAyAnikRtistasyAH prasaGgaH sa duSTAntarAtmA nizcayatazcetasA'nivRtta eva gurvAdiraJjaka ityarthaH 2 // atha tathAkAraviSayaprarUpaNAyAM prathamaM tthaakaardaanaaho yathA gItArtho mUlottaraguNayuktazca / yata: "kappAkappe pariniTThiassa, ThANesu paMcasu Thiassa / saMjamatavaDDhagassa ya, avigappeNaM tahAkAro" ||1||[aav.ni./688] kalpo vidhirAcAra iti paryAyAstadviparIto'kalpaH, jinasthavirakalpAdirvA kalpa: carakAdidIkSA punarakalpastayoH samAhAradvandve ekatvam , tasmin pariniSThito jJAnaniSThAM prApta ityarthaH, tasya, tathA paJcasu sthAneSu -mahAvrateSu sthitasya / tathA saMyamatapobhyAmADhyasya etAdRzasyAvikalpena -nizcayena tathAkAra: kAryaH, tasya ca viSayA vAcanApratizravaNAdayaH / yataH - "vAyaNapaDisuNaNAe, uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameaMti tahA, paDisuNaNAe tahAkAro" // 1 // [ Ava.ni./689] vAcanA sUtrapradAnalakSaNA tasyAH pratizravaNA tasyAM gurau vAcanAM prayacchati sati sUtraM gRhNAnena tathAkAra: kAryaH ityarthaH / tathA sAmAnyenopadeze cakravAla-samAcArIpratibaddha guroranyasya vA sambandhini sa kAryaH, tathA sUtrArthakathanAyAM vyAkhyAne ityarthaH, avitathametata yadAharyayamiti, na kevalamakteSvevArtheSa tathAkArapravattistathA pratipacchottarakAlamAcArye kathayati sati pratizravaNAyAM ca [tathAkArastatheti zabdaprayogaH kAryo bhavatItizeSaH / ayaM cotsargaH, apavAdatastu kalpAkalpapariniSThitAdivizeSaNaviziSTavaktabhAve - "suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai aniayamAyAraM / sutavassiANa purao, havai a savvomarAyaNio" // 1 // [u.mA./555] ityAdilakSaNalakSitasaMvignapAkSikena gItArthena prajJApite yuktikSame tadakSame vocyamAne 1. prasaGgaH mu0 C. nAsti, L.P. Asti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH tathAkAraH, kAryaH, tadanyasminnasaMvijJagItArthe saMvignAgItArthe'saMvignAgItArthe ca vaktari sati yuktikSame vastuni tathAzabda: prayojyaH na tvayuktikSame / taduktaM paJcAzake - "iarammi vigappeNaM, jaM juttikhamaM tarhi Na sesNmii| saMviggapakkhie vA, gIe savvattha iareNa" // 1 // [ pnycaa./12|16] pUrvArddhaM sugamam , parArddha ca veti pakSAntare 'itareNe'ti apavAdenetyarthaH, tathA ca susAdhoH saMvignapAkSikasya ca saMvegena zuddhabhASiNastathAkArAprayoge mithyAtvam / taduktaM tatraiva "saMviggo'Nuvaesa, Na dei dubbhAsiaM kdduvivaagN| jANato taMmi tahA, atahakkAro hu micchattaM" // 1 // [ pnycaa./12|17 ] 'atahakkAra'tti tathAkArA'prayogaH] 2 athAvazyikInaiSedhikyorviSayau yathAsaMkhyena nirgamapravezau, yataH-"AvassaiM ca Nito, jaM ca aiMto nisIhiaM kuNai"[Ava.ni./692pU.] tti 'Nito'tti nirgacchan 'aiMto'tti Agacchan pravizannityarthaH / nirgamazca saMyatasya kAraNika eva, tathA ca kAraNe gacchata AvazyikI bhavatItyApannam / yataH - "egaggassa pasaMtassa, na huMti iriAdao guNA hoti / gaMtavvamavassaM kAraNammi AvassiA hoi" ||1||[aav.ni./693] tti / ekamagramAlambanamasyeti ekAgrastasya, sa cAprazastAlambano'pi bhavatItyata Aha -'prazAMtasya' krodharahitasya tiSThataH iryAdayo na bhavanti, atreryAzabdena tatkAryaM karma gRhyate, kAraNe kAryopacArAt , AdizabdAdAtmasaMyamavirAdhanAdidoSAzca, tathA 'guNAzca' svAdhyAyadhyAnAdayo bhavanti, prAptaM tarhi saMyatasyAgamanameva zreya iti tadapavAdamAha-na cAvasthAne khalUktaguNasambhavAnna gantavyameva, kintu 'gantavyamavazyaM' niyogataH 'kAraNe' guruglAnAdisambandhini, yatastatrAgacchato doSA iti / anena ca niSkAraNagamananiSedha uktaH, kAraNe ca gacchata AvazyikI avazyaMgantavye jJAnAditrayahetubhUte bhikSATanAdau kAraNe sati vidheyA''vazyikIti vyutpatteriti gAthArthaH / [paJcAzake'pyuktam - "kajjeNaM gacchaMtassa u, guruNiogeNa suttnniiiie| Avassia tti NeA, suddhA aNNatthajogAo" ||1||[pnycaa./12|18 ] 1. veti mu0 nAsti, L.P.C asti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 104/105 // ] [651 ____ kAryeNa' prayojanena, anena niSkAraNagamananiSedha uktaH, 'guruniyogena' gurvanujJayA'nena ca svacchandagamananiSedha uktaH, 'sUtranItyA' IryAsamityAdilakSaNenAnena cAnupayuktatayA gamananiSedha uktaH, 'aNNatthajogAo'tti anvarthayogAt anugatazabdArthasambandhAt anvarthazcokta eva, atra ca kAryaM jJAnAdi jJeyam , tena yatkiJcitkAryamavalambya gacchato nAvazyikI zuddhA bhavatItyuktaM bhavati / tathAcoktaM tatraiva - "kajja pi NANadaMsaNacarittajogANa sAhagaM jaM tu / jaiNo sesamakajjaM, Na tassa AvassiA suddhA" ||1||[pnycaa./12|19] iti] na ca kAraNena gacchataH sarvasyaivAvazyikI bhavati, kiM tu AvazyakaiH pratikramaNAdibhiH sarvairyuktayogino guptayogatrayendriyasya tiSThataH kAraNe pravarttamAnasyApi bhavati / yataH - "AvassiA u AvassaehiM savvehi juttajogissa / maNavayaNakAyagutiMdiassa AvassiA hoi" ||1||[aav.ni./694 ] iti / AvazyakaiH sarvairyuktayogino bhavati zeSakAlamapi niraticArasya kriyAsthasyeti bhAvArthaH, tasya ca guruniyogAdinA pravRttikAle'pi, zeSaM sugamam , ityAvazyikIviSayaH / naiSedhikIviSayazcAvagrahapravezaH, sa ca zayyAsthAnAdirUpo jJeyaH / yataH - "sejjaM ThANaM ca jahiM, ceei tahiM nisIhiA hoi| jamhA tattha nisiddho teNaM tu nisIhiA hoi" ||1||[aav.ni./695] iti / zayyA-zayanIyasthAnaM tAm , sthAnamUrdhvasthAnaM kAyotsarga ityarthaH, taM ca yatra cetayate iti jAnAti karoti vA zayanakriyAM ca kurvatA nizcayataH zayyA kRtA bhavatIti, yatra svapitItyarthaH, cazabdo vIrAsanAdyanuktasamuccayArtho'thavA tuzabdArtho jJeyaH sa ca vizeSaNArthaH, kathaM ?, pratikramaNAdyazeSakRtAvazyakaH sannanujJAto guruNA zayyAsthAnaM ca yatra cetayate tatraivaMvidhasthitikriyAviziSTa eva sthAne naiSedhikI bhavati nAnyatra, yasmAt tatra niSiddho'sau, tenaiva kAraNena naiSedhikI bhavati, niSedhAtmakatvAt tasyA iti, [tathA devagurvavagrahabhUpraveze'pi naiSedhikIprayogo bhavatIti jJeyameva] arthazcAnayorekagocaratvAdeka: yato'vazyakarttavyagocarAvazyikI pApakarmaniSedhakriyAgocarA ca naiSedhikI avazyakarmapApaniSedhakriyayozcaikyAdanayorekArthatvam , bhedopanyAsastu abhidhAnabhedAt , kvacit sthitigamanakriyAbhedAcca / 1. iti anva' L.P. || 2. L.P. paJcAzakapra0 / kajjaM ca-mu0 C. // 3. tattha-iti paJcAzake / 'tatra' iti paJcAzakavRttau // 4. 'yayozcaikyameva-P.L. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ___ [ayaM bhAvaH -naiSedhikIprayogaH khalu svaprAgbhAvyanAbhogAdinimittakapratyavAyaparihArArthaM eveSyate, na ca gamanAt prAk saMvRtagAtratayA sthitasya sAdhoH pratyavAyo bhavati yatparihArArthaM naiSedhikIM prayuJjIta, evaM naiSedhikIprayogakAle AvazyikIprayogo'pi nApAdanIyaH, tadAnImAvazyikIkriyAvyApArasyottarakAlavyApAraparityAgAbhiprAyeNaiva tatprayogAdanyatastadanirvAhAditi] 5, ApRcchAdiviSayA uktA eva 9, upasaMpacca dvidhA, gRhasthasAdhUpasampadbhedAt , tatrAstAM tAvad gRhasthopasampat sAdhUpasaMpatpratipAdyate, sA ca trividhA jJAnAdibhedAd Aha ca "uvasaMpayA ya tivihA, NANe taha daMsaNe caritte a| daMsaNaNANe tivihA, duvihA ya carittaaTThAe" // 1 // [ Ava.ni./698] jJAne jJAnaviSayA ityAdirarthaH, tatra -darzanajJAnayostrividhA / yathA - "vattaNA saMdhaNA ceva, gahaNA suttatthatadubhayA / veyAvacce khamaNe, kAle AvakahAi a" ||2||[aav.ni./699] varttanA sandhanA caiva grahaNamityetat tritayam , 'suttatthatadubhaya'tti sUtrArthobhayaviSayamavagantavyamityetadarthamupasaMpadyate / tatra 'varttanA' prAggRhItasyaivAsthirasya sUtrAderguNanamiti, 'sandhanA' tu tasyaiva pradezAntaravismRtasya melanA yojanA ityarthaH, 'grahaNaM' punastasyaiva tatprathamatayA AdAnamiti / etat tritayaM sUtrArthobhayaviSayaM draSTavyam , evaM jJAne nava bhedAH, darzane -darzanaprabhAvanIyazAstraviSayA eta eva draSTavyAH, atra saMdiSTo guruNAamukaM zAstraM paTheti dattAjJaH saMdiSTasyAcAryasya yathA'mukasyopasaMpadaM prayacchetyevamAdicaturbhaGgI, tatrAdya uktaH, saMdiSTo'saMdiSTasyAnyasyAcAryasyeti dvitIyaH, asaMdiSTaH saMdiSTasya na tAvadidAnI gantavyam amukasyeti tRtIyaH, asaMdiSTo'saMdiSTasya na tAvadidAnIM ca cAmukasyeti caturthaH, atra punarAdyaH zuddhaH, zeSAstvazuddhA iti / yataH svagurusakAze gRhItasUtrArthastatprathamatayA tadadhikagrahaNasamarthaH prAjJo'nujJAto guruNopasampadyate'bhipretasamIpa ityupasampadaH kalpaH / taduktam paJcavastuke "uvasaMpayAya(e) kappo, sugurusagAse gahIasuttattho / tadahigagahaNasamattho'NunnAo teNa saMpajje" // 1 // [ paJca./986 ] iti / *idaM cotsargamAzrityoktam , apavAdatastu pravacanA'vicchedahetodvitIyAdayo'pyanujJAtA: tathA coktamAvazyakavRttau -"punaHzabdasya vizeSaNArthatvAd dvitIyapadenA'vyavacchittinimittamanye'pi draSTavyA iti"* [AvazyakAhAribhadrIyavRttiH pa0 179] tatrApya 1. tulA-AvazyakahAribhadrIyA vRttiH pa0 178 taH // 2. amukaM zAstraM paTheti dattAjJaH-mu0 C. nAsti, L.P. asti / 3. * * cihnadvayamadhyavartI pATha: mu0 C. nAsti, L.P. asti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 104/105 // ] [653 pariNataparivAramaparivAraM ca nAnujJApayed guruM ziSyaH, na cAnyo'pi taM dhArayet , saMdiSTaH saMdiSTasya samIpa upasampadyate, tatra mithaH parIkSA bhavati -sAdhUnAmamArgapravRttau nodanaM karotyAgantuka: mithyAduSkRtadAne trayANAM vArANAmupari ca gurukathane tatsaMmatau zItalatayA tyAgaH, asaMmatau nivAsaH, gurorapi taM prati paruSAdhikakathanaM jItam , upayogataH pratipanne zuddhau, [atha nivedanaM guroH zrutasambandhAderetAvantaM kAlamartha iti / AbhAvyAnupAlanA ca kAryA ziSyeNa, nAlabaddhavallIvyatiriktaM deyam , guruNApi paripAlanIyam , evaM hi svasyAsvAmitvaM ni:saMgatetyarthaH / gurozca pUjA itarApekSayA'nAlabaddhanivedanena / anena kalpena zubhAzayopapatteH pariNamati zrute vyarthamityAbhAvyadAnaM ziSyeNa karttavyam , guruNApi tadanugrahadhiyA grahaNam , na lobhAditi] dvividhA cAritrArthAya, yathA - "veyAvacce khamaNe kAle AvakahAi a"[Ava.ni. 699utta.] cAritropasaMpat vaiyAvRttyaviSayA kSapaNaviSayA ca / iyaM kAlato yAvatkathikA cakArAditvarA ca bhavati, ayamarthaH -cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAvatkathikazca, kSapako'pyupasampadyate dvidhA ca bhavatIti / atha jJAnopasaMpadvidhiryathA - "majjaNa nisijja akkhe, kiikammussagga vaMdaNaM jette| bhAsaMto hoi jiTTho, na u pariyAeNa to vaMde" ||1||[aav.ni.703, paJca.1001] etadvyAcikhyAsayaivedamAha - "ThANaM pamajjiNaM, donni nisijjA ya huMti kAyavvA / egA guruNo bhaNiyA, bitiA puNa hu~ti akkhANaM" ||2||[aav.ni.704, paJca.1002] 'akkhANaM'ti samavasaraNasya, na cAkRtasamavasaraNena vyAkhyA kAryetyutsargaH / vyAkhyAtaM dvAratrayam , kRtikarmavyAcikhyAsayAha - "do ceva mattagAI, khele kAia sadosagassucie / evaMviho vi NiccaM, vakkhANijjattibhAvattho ||1||[pnyc./1003] jAvaiA ya suNaMtI, savve vi a te tao u uvuttaa| paDilehiuNa potti, jugavaM vaMdati bhAveNaM" // 2 // [ paJca./1004] 'mAtrakaM' samAdhiH kRtikarmadvAra eva ca vizeSAbhidhAnamaduSTamityarthaH / kRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM palimanthAtmavirAdhanAdayazca doSA bhAvyA iti dvAram / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: atha kAyotsargadvAramAha - "savve kAussaggaM, kareMti savve puNo vi vaMdati / NAsapaNe NAidUre, guruvayaNapaDicchayA suNaMti" ||1||[aav.ni.706, paJca.1005] sarve zrotAro vighnopazAntyarthamanuyogaprArambhanimittaM kAyotsargaM kurvanti, taM cotsArya sarve punarapi vandante, tato nAtyAsannadUrasthAH zRNvantItibhAvaH / zravaNavidhiryathA - "NiddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliMuDehiM / bhattibahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeavvaM ||1||[aav.ni.707, paJca.1006] abhikaMkhaMtehiM suhA(bhA )siAiM vayaNAI atthsaaraaii| vimhiamuhehiM harisAgaehiM harisaM jnnNtehiN||2|| [Ava.ni.708, paJca.1007] ___ 'harisAgaehiM'ti saMjAtahaSairityarthaH, anyeSAM ca saMvegakAraNAdinA harSaM janayadbhiH, evaM zRNvadbhistairguroratIva paritoSo bhavatIti / tataH kim ? ityAha - "gurupariosagaeNaM, gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiasuttatthANaM, khippaM pAraM samuvayaMti" ||1||[aav.ni.709,pnyc.1008 ] tataH"vakkhANasamattIe, jogaM kAUNa kAiANaM ca / vaMdanti tao jedvaM, anne puvvaM ciabhaNaMti" // 2 // [ Ava.ni.710 ,paJca.1009] jyeSThazcAtra laghurapi vyAkhyAtaiva / yataH - "jai vi a vayamAiehi, lahuo sutttthdhaarnnaapdduo| vakkhANaladdhimaM jo, so cia iha gheppaI jeTTo" // 1 // [ Ava.ni.713, paJca.1012] AzAtanAdoSaM parijihIrSayannAha - "AsAyaNA vi NevaM, paDucca jiNavayaNabhAsaNaM jamhA / vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaM pi sA ceva" ||1||[aav.ni.714, paJca.1013] 'tena guNena' vyAkhyAnalakSaNeneti jJAnopasaMpadvidhiruktaH / darzanopasaMpadvidhirapyanena tulyayogakSematvAdukta eva / tathA ca darzanaprabhAvanIyasaMmatyAdizAstraparijJAnArthameva darzanopasaMpaditi / adhunA cAritropasaMpadvidhiryathA - 1. gaNe-Ava0ni0 / nne-paJcavastuke // 2. P. / cchaga-mu0 C. / 'cchagA-AvazyakaniyuktI paJcavastuke ca // 3. atthamahurAI-iti paJcavastuke / / 4. P. Avazyakaniyukti-paJcavastukayoH / tamu mu0 C. // 5. paJcavastuke / laddhimaMto-mu0 C. Avazyakaniyuktau / / 6. bhAsayaM-Avazyakaniyuktau / degbhAsagaM-paJcavastuke // 7. so-Avazyakaniyukti-paJcavastukayoH // 8. tulA-AvazyakahAribhadrIyAvRttiH bhA0 1 pa0 180 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhAsAmAcArIsvarUpam -zlo0 104/105 // ] [655 "duvihA ya carittaMmI, veAvacce taheva khamaNe ya / NiagacchA aNNaMmI, sIaNadosAiNA hu~ti ||1||[aav.ni./718] ittariAi vibhAsA, veAvaccaMmi tahaya khamaNe y| avigiTThavigiTuMmi a, gaNiNA gacchassa pucchAe" // 2 // [ Ava.ni./719] iha cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyaM pratipadyate, sa ca kAlato dvidhA -itvaro yAvatkathikazca, AcAryasyApi vaiyAvRttyakaro'sti na vA, tatrAyaM vidhiH -yadi nAsti tato'sAviSyata eva / athAsti sa itvaro yAvatkathiko vA, Agantuko'pyevaM dvibheda eva, tatra yadi dvAvapi yAvatkathiko tatazca yo labdhimAn sa kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate / atha dvAvapi labdhiyuktau, tato vAstavya eva kAryate itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate iti, atha necchati tato vAstavya eva prItipUrvaM tebhyo dIyate Agantukastu kAryate iti / atha prAktano'pi tebhyo necchati, tata Agantuko visarcyate eva / ___atha vAstavyo yAvatkathika itarastvitara ityatrApyevameva bhedAH kAryAH, yAvadAgantuko visarcyate, nAnAtvaM tu vAstavya upAdhyAyAdibhyo'nicchannapi prItyA vizrANyata iti, atha vAstavyaH khalvitara Agantukastu yAvatkathikastato'sau vAstavyo'vadhikAlaM yAvattebhyo dIyate, zeSaM pUrvavat , atha dvAvapItvarau, tatrApyekastebhyaH kAryaH, zeSaM pUrvavad , anyatamo vA'vadhikAlaM yAvaddhAryate, ityevaM yathAvidhinA vibhASA kAryetyuktA vaiyAvRttyopasaMpat / kSapaNopasaMpad yathA cAritranimittaM kazcit kSapaNArthamupasampadyate, sa ca kSapako dvividhaH, itvaro yAvatkathikazca, yAvatkathika uttarakAle'nazanakartA, itvarastu dvidhA, vikRSTo'vikRSTazca, tatrASTamAdikSapako vikRSTaH, caturthaSaSThakSapakastu avikRSTa iti, tatrAyaM vidhiH -avikRSTaH khalvAcAryeNa praSTavyaH -he AyuSyaman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhavasi?, yadyasAvAha glAnopamaH tato'sau vAcyaH alaM tava kSapaNena svAdhyAyavaiyAvRttyakaraNe yatnaM kuru, itaro'pi pRSTaH sannevameva prajJApyate, anye tu vyAcakSate 'vikRSTakSapakaH pAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapISyata eva,' yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko vA sa iSyata eva, tatrApyAcAryeNa gaccha: praSTavyo, yathA'yaM kSapaka upasaMpadyata iti, anyathA sAmAcArIvirAdhanA, yataste sandiSTA apyupadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvanti / atha pRSTA bruvate yathAsmAkamekaH kSapako'styeva tatsamAptAvazyaM 1. 'cAryasya-iti AvazyakahAribhadryAM vRttau pa0 180 // 2. vizrAmyata-iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau / / 3. ptAvasya-iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH kariSyAmaH tato'sau dhriyate, atha necchanti tatastyajyate gacchasyAnumatau tu iSyata eva, tasya ca vidhinA pratIcchitasyodvarttanAdi kAryam , yat punaH pramAdato'nAbhogato vA na kurvanti ziSyAstadA''cAryeNa codanIyAH, ityalaM prasaGgena / cAritropasaMpadvidhivizeSamAha - "uvasaMpanno jaM kAraNaM, tu taM kAraNaM apuurito| ___ ahavA samANiyamI, sAraNayA vA vi ussaggo" // 1 // [ Ava.ni./720] 'yannimittam upasaMpannaH' tuzabdAdanyacca sAmAcAryantargataM kimapi gRhyate 'tatkAraNaM' vaiyAvRttyAdiH 'apUrayan' akurvan yadA varttata ityadhyAhAraH, kiM ?-tadA tasya smAraNA kriyate'vinItasya punavisargo vA kriyate, tathA nApUrayanneva yadA varttate tadaiva smAraNA visargo vA kriyate, kiM tu -'ahavA samANiyaMmI'ti, athavA parisamApti nIte'bhyupagate prayojane smAraNA vA kriyate, yathA samAptam , tadvisargo veti saMyatopasampat / atha gRhasthopasaMpad yathA -tatra sAdhUnAmiyaM sAmAcArI -sarvatraivAdhvAnAdiSu vRkSAdadho'pyanujJApya sthAtavyam / yata Aha - "ittariaM pi na kappai, avidinnaM khalu progghaaiisu| ciTThittu nisIittu va, taiavvayarakkhaNaTThAe" ||1||[aav.ni./721] 'paroggahAisutti parAvagrahAdiSu iti gRhasthosampat / ityuktA cakravatpratipadaM bhramantIti cakravAlaviSayA dazavidhA sAmAcArI / etatsevakAnAM ca mahAphalam / yataH - "eyaM sAmAyAriM, ga~jaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAhU khavaMti kammaM, aNegabhavasaMciamaNaMtaM" ||1||[aav.ni./723] pravacanasAroddhAre tu -prakArAntareNApi dazadhA cakravAlasAmAcArI proktA / tathAhi - "paDilehaNApamajjaNa-bhikkhAyariloabhuMjaNA ceva / pattagadhuvaNaviAre thaMDilaAvassayAIA" // 1 // [ prava.768, paJca.230] etadvyAkhyAnaM tu oghasAmAcAryAM gataprAyameveti, idAnIM padavibhAgasAmAcAryAH prastAvaH, sA ca kalpavyavahArarUpA bahuvistarA, svarUpamAtraM tu pradarzyate -'bheda' ityAdi 1. vA visaggA vA-iti Avazyakaniyuktau / / 2. P. AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 181 / nAnApU mu0 // 3. degdhvAdiSu vRkSAdyadho' iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau / / 4. NabhikkhiriAlo iti paJcavastuke / NabhikkhariAlo' iti pravacanasAroddhAre / / 5. rA-paJcavastuka-pravacanasAroddhArayoH // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanAyogyasya svarUpam -zlo0 106 // ] [657 zlokottarArddham , utsargApavAdayoruktalakSaNayoryo bhedaH sa padavibhAgaH syAt / padayorutsargApavAdayovibhAgo-vibhajanamiti vyutpatteH, 'tuH' vizeSaNArthaH / tadvivekazca kalpavyavahArAdau prasiddha iti tata eva jJeyaH / iha ca samyagutsargApavAdabhedaniyogarUpA padavibhAgasAmAcArItyarthaH / tannimittamAlocanAzuddhyAdikaM copasthApanAdhikArAnantaraM pradarzayiSyata iti // 105 // athaivaM trividhasAmAcArImArAdhayata upasthApanAlakSaNacAritrAntarayogyatAM darzayannAha - evamArAdhayan sAmAcArI sarvAtmanA yatiH / bhavedupasthApanArhaH, sA ca kAryA yathAvidhi // 106 // 'evam' amunA pradarzitaprakAreNa 'sAmAcArIm' uktasvarUpAM 'sarvAtmanA' sakalaprayatnena akhaNDAmityarthaH, 'ArAdhayan' pAlayan 'yatiH' uktalakSaNa upasthApyante vratAnyAropyante yasyAM sA upasthApanA-cAritravizeSastasyA arho -yogyo bhavet ityanvayaH / atha tasyA eva karttavyatAmAha -'sA ca' ityAdi, sA copasthApanA 'yathAvidhi' sUtroktavidhyanusAreNa 'kAryA' vidheyA, guruNeti zeSaH // 106 / / athopasthApanArhamevAha - jJAtazastraparijJAdistyAgAdiguNasaMyutaH / priyadharmAvadyabhIrurupasthApyo'yamucyate // 107 // 'ayaM' yatirupasthApanAyAha upasthApyo -vratAropaNayogya ucyate' pratipAdyate jinairiti zeSaH, ayaM kIdRg ? ityAha -'jJAtazastraparijJAdiH' jJAtamarthato'dhigataM sUtratastUcitasyaiva paThanAt 'zastraparijJA' AcArAGgaprathamAdhyayanaM tadAdizrutaM yena sa tathA, AdizabdAddazavaikAlikAdiparigrahaH, adhigatazastraparijJAdihi yatanAkuzalo bhavati, jJAnapUrvakatvAd dyaayaaH| yata ArSam - "paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI ? kiM vA nAhIhi ? cheapAvagaM" ||1||[d.vai.4|33] iti / tathA tyAgaH' pariharaNaM prastAvAtparigrahAdeH sa AdiryeSAM te tadAdayaste ca te guNAzca - zraddhAsaMvegAdayastaiH saMyutaH-parikalitaH, jJAtazastrasyApi tyAgazraddhAsaMvegAdiguNavikalasyAGgAramardakAdevi hiMsAdipravRtteraviramaNAt , tathA priyo' vallabha, eSa paramArthaH, zeSo'nartha ityavabuddha ityarthaH dharmaH -atraiva zAstre uktalakSaNo yenAsau tathA tathA 'avayaM pApaM hiMsAdi tasmAd bhIruH -bhayavAn pApabhIroreva pApebhyo nivarttanAt ityukta upasthApanArhaH // 107 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH atha tatpratipakSabhUtamupasthApanAnahamAha - aprApto'nuktakAyAdirajJAtArtho'parIkSitaH / anupasthApanIyo'yaM, guruNA pApabhIruNA // 108 // 'guruNA' askhalitazIlAdiguNopetena ayam' upadaya'mAnaH ziSyaH anupasthApanIyaH' nopasthApanAviSayIkAryaH, nAsya vratAnyAropaNIyAnItyarthaH / sa kIdRg? ityAha -'aprAptaH' paryAyeNopasthApanAbhUmimanadhigataH, tathA anuktA' akathitAH kAyAH' SaTkAyasvarUpANi AdizabdAd vratavratAticArAdayo yasyAsau, paryAyaprAptasyApi SaTkAyasvarUpavratavratAticArAdyakathane hiSaTkAyarakSaNAdyasiddheH, tathA ajJAtaH' anabhigataH samyaganavadhArita itiyAvat 'arthaH' sUtratAtparyaM tena sa tathA, guruNA kathite'pi kAyAdisvarUpe samyaganavabuddhatatprameyasya vratapAlanAsiddheH, pAlanasya bodhapUrvakatvAt , tathA aparIkSitaH' akRtaparIkSaH, jJAtArthasyApi parIkSAM vinA chadmasthAnAM vratapariNAmAlakSyatvAt / IdRg ziSyo guruNA nopasthApyate tasmAt prAptaH kathitakAyAdirabhigatArthaH parIkSitazcopasthApya iti paryavasyati / yataH - "appatte akahittA, aNabhigaya'picchaNe a aannaaii| dosA jiNehiM bhaNiA, tamhA pattAduvaTThAve" ||1||[pnyc./615 ] iti / guruNA kIdRzenetyAha -'pApabhIruNA' iti pApAni anupasthApanIyasyopasthApanAkaraNajanitA''jJAbhaGgAnavasthAmithyAtvasaMyamAtmavirAdhanArUpAzubhakarmANi tebhyo bhIruNAbhayavateti samudAyArthaH, bhAvArthastvayam -ziSyasya jaghanyA madhyamotkRSTA ceti tisro bhUmayaH, tatra -jaghanyA saptarAtridivA, madhyamA cAturmAsikI, utkRSTA ca pANmAsikIti / tatra ca kSetrAntarapravrajite karaNajayArthaM jaghanyA bhUmiH, buddhivikale azraddadhAne ca ziSye utkRSTA, evaM madhyamApi anadhigatArthe' zraddadhAne caiva, paraM prAktanAd viziSTatarA isvatarA cetihRdayam / bhAvitamedhAvino'pi karaNajayA) madhyamaiveti jJeyam / yataH paJcavastuke - "sehassa tinni bhUmI, jahaNNa taha majjhimA ya ukkosaa| rAiMdisattacaumAsigA ya, chammAsiA ceva // 1 // [ paJca./616 ] puvvovaThThapurANe, karaNajayaTThA jahaNNayA bhUmI / ukkosA dummehaM, paDucca assaddahANaM ca ||2||[pnyc./617] 1. ayaM kI L.P. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanA'yogyasya svarUpam - zlo0 108 // ] [ 659 emeva ya majjhimiA, aNahijjete asaddahaMte a / bhAviamehAvissa vi, karaNajayaTThAe majjhimiA " // 3 // [paJca. / 618 ] etAM bhUmimaprAptasyopasthApane prAptasya cAnupasthApane gurormahAdoSaH / yataH - " eaM bhUmimapattaM, sehaM jo aMtarA uTThAve / so ANAaNavatthaM, micchattavirAhaNaM pAve" // 1 // [paJca./619] atra prAptAprAptAnAM pitAputrAdInAM kalpabhASyokto'yaM kramaH / tathAhi - '"piiputtakhuDDathere, apAvamANaMmi khuDDae there / sikkhAvaNa pannavaNA diTTaMto daMDiAIhiM // 1 // [paJca./622 ] thereNa aNuNNA, uvaTTha Nicche va ThaMti paMcAhaM / tipaNamaNicche tuvariM, vatthusahAveNa jAhIaM" // 2 // [paJca./623 ] atha vRddhavyAkhyA ' do pitAputtAto jugavaM uvaTThAvaMti, aha 'khuDDa 'tti khuDDe sutAdIhiM apatte 'there'tti there suttAdIhiM patte therassa uvaTThAvaNA 'khuDDaga 'tti jar3a khuDDage suttAdIhiM patte there puNa apAvamANaMmi to jAva sujjhato uvaTTAvaNAdiNo ei tAva payatteNa sikkhavijjai, jai pattaM jugavaM uvaThAvijjaMti, aha tadAvi na patto thero tA imA vihI -thereNa aNunnAe khuDDuM uvaTThAviMti daMDiadiTTaMteNaM, AdisaddAo amaccAdI, jahA ego rAyA rajjaparibbhaTTho saputto annarAyANaM olaggiumADhatto, so rAyA puttassa saMtuTTho, taM se putte rajje ThaveDaM icchai, kiM so pitA nANujANai ?, evaM tava i mahavvayarajjaM pAveti kiM nAnumannasi ?, evaM pannavio jai necchai tAhe ThaMti paMcA, puNo vipannavijjai, aNicche puNo vi ThAi paMcAhaM, puNo vi ThaMti paMcAhaM, evaM tipaNakAleNa jai patto jugavaM uvaThAvaNA, ao paraM there aNicche vi khuDDo uvaTThavijjai, ahavA vatthusahAveNaM 'jA'hIyaM 'ti mANI ahaM puttassa paNAmaM karemi ?, tAhe tiNha paMcAhANaM parao vi saMThAvijjai, jAva ahIaMti" / [ ] atrAha paraH - nanvevaM aprajJApanIyatvenAsya samabhAvalakSaNasAmAyikarUpaprathama 1. khuDDaga there apAvamANammi - iti paJcavastuke // 2. maNicchi'vuvariM - iti paJcastu // 3. 'do pita-puttA pavvaiA jai te do'vi jugavaM pattA to uvaTThAvijjaMti' iti paJcavastukavRttau pa0 100 // 4. 'uvaTThAveMti aha necchai thero tAhe paNNavijjai' iti paJcavastukavRttau // 5. 'ahaM puttassa omayaro kajjAmitti uNNikkhimijjA gurussa khuDDassa vA paosaM gacchijjA tAhe'....iti paJcavastukavRttau // 6. samatAbhAva' L.P. II D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: cAritrAbhAve zAstranItyA paJcAhAdityAgena dvitIyacAritropasthApanAkaraNaM gaganakIlavadayuktaM, iticet satyam , paraM nizcayanayamAzritya sAmAyike sati aprajJApanIyo na bhavati, vyavahAratastu azuddha sAmAyike'prajJApanIyo bhavatyeva, tadbhAve'pyaticArahetukasaMjvalanodayApratiSedhAt , satsu cAticAreSu sAmAyikAzuddhisambhavAt , athavA sAmAyikaM pratipAtyapi bhavati, satyapi dravyaliGge sarvaviratisAmAyikasyaikabhave grahaNamokSalakSaNAkarSazatapRthaktvasaMbhavasya sUtre pratipAdanAt / tathA ca tadvacaH - "tiNhaM sahasapuhuttaM, sayappuhuttaM ca hoi viriie| egabhave AgarisA, evaiA huMti NAyavvA" ||1||[aav.ni./857] 'tiNhaM'ti trayANAM samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAM 'sahasrapRthaktvaM' pRthaktvaM dviprabhRtiH A navabhyaH 'virateH' sarvaviratisAmAyikasyeti 'zatapRthaktvaM' paratastu apratipAto lAbho veti / eteSAM cAkarSANAmantare sAmAyikAbhAve bhavatyevAprajJApanIya iti noktadoSa iti / niratizayaguruNA sAmAyikazUnyasyApi tasya punaH sAmAyikasambhavAt na tyAgaH kArya iti tattvam / evaM vastusvabhAvo rAjabhRtyAdInAM pravrajitAnAM yatra mahadantaraM tatrApi lokavirodhAt jJeyaH / yataH - "do thera khuDDathere khuDDaga do va'ttha maggaNA hoi / ranno amacca mAI,saMjaDadhaDa mahAdevIamaccI ||2||pnyc./633] do puttapiA pattA, egassa u puttao na uNa thero / gahio sayaM va viarai, rAyaNio hotu esa viA // 2 // [ paJca./634] rAyA rAyANo vA, doNNi vi samapatta dAsadAsesuM (maayduhiyaasu)| IsaraseTThi amacce NigamaghaDAkula duve khuDDe ||3||[pnyc./635] samayaM tu aNegesuM , pattesuM annbhiogmaavliaa| egaduhaviTThiesaM, samarAiNiA jahAsanne" // 4 // [paJca./636 ] vyAkhyA -"do therA saputtA pavvAviA, do vi therA pattA na tAva khuDDugA, therA uvaThAveavvA, do khuDDA pattA na therA, ittha vi pannavaNuvehA taheva, there khuDDaga tti' do therA khuDDage a ego ittha uvaTThAvaNA, aha do khuDDagA thero a ego patto, ege there 1. voccattha-iti paJcavastuke // 2. saMjaimajjhe mahAdevI-iti paJcavastuke / saMjaidhuimahadevIamaccI-P.C. // 3. ca-mu0 // 4. dosu pAsesu-iti paJcavastuke / / 5. egaduhao'vi ThiA-iti pnycvstuke|| D:\new/d-3.pm53rd proof Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanA'yogyasya svarUpam -zlo0 108 // ] [661 apAvamANami ittha imaM -"do putta" kaNThyaM pUrvArddha-AyarieNapannavaNaM gAhio tAhe khuDDo uvaTThAvijjai, esa tava putto paramamehAvI patto, ete do vi therA puttA rAyaNiA bhavissaMti, esa vi tA hou etesi rAyaNio tti // 2 // rAyA amacce a samagaM pavvaiA, jahA piA puttA tahA asesaM bhANiavvaM, saMjaimajhe vi duNhaM mAyAdhiINaM mahAdeviamaccINa ya evaM savvaM bhANiyavvaM // 3 // do IsarA do siTThI do amaccA do vaNiA do guTThIo do mahAkulehito pavvaiA, samapattA samarAyaNiA kAyavvA" [] // 4 // iti prAptAprAptavidhiH / ____ kathanavidhistvevam -kAyavratAdIni zrotRbuddhyanusAreNa hetUdAharaNagarbhitAnumAnavAkyena kathanIyAni, akathite tu kAyavratAdau upasthApanAkaraNe doSasya prAgnirupitatvAt , tAni ca vAkyAnIttham -ekendriyAH kAyA iti pratijJA, zeSendriyANAmabhAve'pi sparzanendriyasya sattvAditihetuH, yo yo rasanendriyAdyabhAve'pi sparzanendriyasattAvAn sa sa kAyaH, yathopahataghrANarasanAndhabaghira iti dRSTAntaH, tathA caite ekendriyA ityupanayastasmAt tatheti kAya ityarthaH, iti nigamanam , iti paJcAvayavopetAnumAnavAkyenaikendriyANAM jIvatvaM pratipAdanIyam , karmapariNatyA zrotrAdInAmAvaraNena teSAmabhAve'pi yathA badhirAdInAM nAjIvatvaM na tathaikendriyANamapIti bhAvArthaH, evaM dvIndriyAdayo'pi caturindriyAntAH kAyatvena sAdhyAH, na ca badhirAdInAM nirvRttyupakaraNarUpadravyendriyadarza t dRSTAntAsiddhi: caturindriyANAM dRSTAntapade sambhavAt , teSAM karmapariNatyA zrotrendriyaM nAstyeva, jIvatvaM ca caturindriyAdInAM dvIndriyaparyantAnAM sarvavAdisiddhameva, ekendriyeSveva vipratipattiratasteSu yuktyantareNApi jIvatvaM darzanIyam , tathAhi-pRthivIvidrumalavaNopalAdayaH pArthivAH sacittAH, chinnasadRzAGkarodgamadarzanAt , mAMsAGkaravat , prayogastu svayamabhyUhyaH, jIvavatpaJcendriyazarIrAcchidyamAnaM mAMsaM yathA punaH sampadyate tathA pRthivIvidrumAdayo'pi chidyamAnAH punarbhavantIti siddhimApannaM teSAM jIvatvamiti tAtparyam / Aha ca - "maMsaMkuro vva smaannjaairuuvNkurovlNbhaao| tarugaNavidumalavaNovalAdao sAsayAvatthA" ||1||[pnyc./645 ] iti / iha samAnajAtigrahaNaM zrRGgAGkaravyavacchedArtham , sa hi na samAnajAtIyo bhavatIti 1 // jalasya jIvatvam , yathA - bhaumaM jalaM sacittam , bhUmikhAte svAbhAvikasambhavAt , darduravat iti prayogaH / yathA dardurasya bhUmikhanane svAbhAvikaH sambhavo jAyate tathA 1. putto-iti paJcavastuke // 2. piyA-iti paJcavastuke / 3. huMti sacittA-iti paJcavastuke / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH jalasyApi bhUmikhAte svAbhAvikasambhava iti / athavA sAtmakamantarikSodakam , svabhAvato vyomasambhUtasya pAtAt , matsyavat , yathA matsyasya svabhAvena vyomnisambhUtasya pAto dRzyate tathA'ntarikSajalasyApi, iti ca siddhaM jIvatvaM jalasyeti bhAvaH / Aha ca - "bhUmikkhayasAbhAviasaMbhavao daduro vva jalamuttaM / ahavA maccho vva sahAvavomasaMbhUapAyAo" // 1 // [ paJca./646 ] iti / athavA ApaH sacetanAH, svAbhAvikadravatvavattvAt kalalavat iti / agnerjIvatvasAdhanamittham -agnirjIvaH, AhAradarzanAd vRddhivikAropalambhAdvA, puruSavaditiprayogaH, yathA puruSa AhAraM kurvan vRddhiM ca prApnuvan dRzyate tathA'gnirapIti siddhamagnerjIvatvamiti / atha vAyujIvatvasAdhanaM yathA -vAyurjIvaH, aparapreritatiryaganiyamitadiggamanAt , azvavat , iti prayogaH, yathA'zvo'parapreraNayA tiryaggatistathA vAyurapIti jIvatvaM cAsya / Aha ca - "aparapperiatiriAniamiadiggamaNao'nilo go vv| analo AhArAo, viddhiviggArovalaMbhAo" // 1 // [tulA-paJca./647] iti / pUrvArddha cAparapreritagrahaNena leSTvAdinA vyabhicAra: parihRtaH, evaM tiryaggrahaNenordhvagatinA dhUmenAniyamitagrahaNena ca niyatagatinA paramANuneti / vanaspatInAmapi jIvatvam , yathA - taravaH sacetanAH, janmajarAjIvanamaraNarohaNAhAradau<Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanAvidhiH-zlo0 109 // ] [663 "kahiUNa ya kAyavae, ia tesuM NavaramabhigaesuM ca / gIeNa paricchejjA, sammaM eesu ThANesuM" ||1||[pnyc./663 ] iti / parIkSAsthAnAni ca tadgAthAbhireva pradarzyate - "uccArAi athaMDila, vosira ThANAi vA vi puddhviie| NaimAidagasamIve, sAgaNi NikkhittateuMmI" ||1||[pnyc./664] uccArAdi asthaNDile vyutsRjati tatparIkSArthaM gItArthaH, sthAnAdicApi pRthivyAM karoti, sthAnaM kAyotsargaH, AdizabdAnniSadanAdiparigrahaH, nadyAdAvudakasamIpe uccArAdyaM ca vyutsRjati, tathA sAgnau nikSiptatejasi sthaNDilAdau uccArAdyeva karotIti 1 / tataH - "viaNabhidhAraNa vAe, harie jaha puDhavie tasesuM vA / emeva goaragae, hoi paricchA u kAehiM" // 1 // [ paJca./665 ] vyajanAbhidhAraNaM vAte karoti, harite yathA pRthivyAmuccArAdyeva vyutsRjati, traseSu ca dvIndriyAdiSu , evameva gocaragateSu ziSyeSu bhavati parIkSA kAryA raja:saMsRSTagrahaNAdineti 2 / "jai pariharaI sammaM, coeDa va pADiaMtao joggo| hoi uvaTThAvaNAe, tIe a vihI imo hoi''||1||[pnyc./666] yadi samyak pariharati svatazcodayati saMghATikaM dvitIyam 'ayuktametad' ityevaM tato yogyo bhavati upasthApanAyAH, itarathA bhajaneti // 108 / / atha prAguktaM 'sA ca kAryA yathAvidhi'ityatastadvidhimAha - devagurvorvandanaM ca, vratoccAraH pradakSiNAH / digbandhastapa AkhyAnaM, maNDalIvezanaM vidhiH // 109 // 'devagurvorvandanaM' caityavandanaM dvAdazAvarttavandanaM ca 'vratoccAraH' ahiMsAdirAtribhaktaviratiparyantaSavratAnAmuccAraNaM 'pradakSiNAH' tisraH, digabandhaH' AcAryAdibhedAd dvidhA tridhA vA, 'tapaH' AcAmlAdi, 'AkhyAnaM' paJcavadhUnAmAkhyAnikAkathanam , 'maNDalIvezanaM' maNDalIsaptake pravezanaM cakAro gamya iti vidhiH prakramAdupasthApanAyAM bhavatIti saMkSepArthaH / vistarArthastu sAmAcArIto'vaseyastatpAThazcAyam - 1. P.C. paJcavastuke / u-mu0 // 2. vA pR" iti paJcavastukavRttau // 3. uccArAdyeva vyu itipaJcavastukavRtto // 4. kAyaiH-iti paJcavastukavRttau // 5. ghaDiaM tahA(yA)-iti paJcavastuke / 6. ghATika-iti paJcavastukavRttau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "paDhiAi 1 vAsa 2 cii 3 vaya, tiatiavelA 4 khamAsamaNa satta 5 / disibaMdho duvihatihA 6, tava 7 desaNa 8 maMDalI satta 9" // 1 // [ ] paDhie a kahia ahigaa0 ityAdigAthAdvayam , evaM suparikkhiyaguNasIso tihinakkhattamuhuttaravijogAi pasatthadivase jiNabhavaNAi pahANakhitte guruM vaMdittA bhaNai - 'icchakAri bhagavan ! tumhe amha paMcamahAvratarAtribhojanaviramaNaSaSThaArovAvaNiaM naMdikarAvaNiaMvAsanikkhevaM kareha'tti bhaNiadeve vaMdiya vaMdaNaM dAuMmahavvayAiArovaNatthaM sattAvIsussAsaM kAussaggaM dovi kareMti, tao sUrI daMtidaMtunnaehiM piTTovarikupparasaMThiehiM karehiM rayaharaNaM ThAvittA vAmakarAnAmiAe muhaputtiM laMbaMtiM dharittu saMmaM uvaogaparo sIsaM addhAvaNayakAyaM ikkikkavayaM namukkArapuvvaM tiNNi vAre uccraavei| "tattha paDhame bhaMte ! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM savvaM bhaMte ! pANAivAyaM paccakkhAmi se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe aivAijjA nevannehiM pANe aivAyAvijjA pANe aivAyaMte vi anne na samaNajANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhaMte ! mahavvae uvaDhio mi savvAo pANAivAyAo vermnnN"| "ahAvare ducce bhaMte ! mahavvae musAvAyAo veramaNaM" ityAdyAlApakaSaTkaM vAcyam / tao pattAe laggavelAe "icceiyAiM paMca mahavvayAI rAIbhoaNaveramaNachaTThAI attahiyaTThayAe uvasaMpajjittA NaM viharAmi" evaM tinni vAre bhaNAvei / tao vaMdittA sIso bhaNai -'icchakAri bhagavan ! tumhe amha paMcamahAvratarAtribhojanaviramaNaSaSTha Aropau' ityAdi, kSamAzramaNAni pradakSiNAzca prAgvat / tao sIsassa AyariyauvajjhAyarUvo duviho disAbaMdho kIDa, yathA kauTiko gaNaH vairI zAkhA cAndraM kulam amukA guravaH upAdhyAyazca, sAdhvyA amukI pravarttanI ceti tRtIyaH,' AcAmlanirvikRtikAdi tapaH kAryate, dezanAyAM ca vadhUcatuSkakathA vAcyA - 'uvaTThAvio ceva sIso maMDalIpavesatthaM satta AyaMbilANi kAreavvo' / taMjahA - "sutte 1 atthe 2 bhoaNa 3, kAle 4 Avassae a5 sajjhAe 6 / saMthArae vi 7 a tahA, satteA maMDalI huMti" ||1||[prv./692] sUtre sUtraviSaye 1 evaM arthe 2 bhojane 3 kAlagrahe 4 Avazyake -pratikramaNe 5 1. satteA maMDalI jaINo pramu0 // 2. P.L. / evaM-mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvratasvarUpam, prathamamahAvratasvarUpam - zlo0 110 // ] [ 665 svAdhyAyaprasthAne 6 saMstArake caiva 7 saptaitA maNDalyo bhavanti / etAsu caikaikenAcAmlena praveSTuM kalpate nAnyatheti / tatra ca - muhapotiM pehia vaMdaNadugaM dADaM suttamaMDalI saMdisAvauM ? khamA0 suttamaMDalI ThAsiu, khamA0 icchaM tassa micchA mi dukkaDaM 1 / sesAsu tiviheNaM' iti // 109 // iti pratipAditaH saprapaJca upasthApanAvidhiH, upasthApanaM ca vratAropaNamiti vratAnyevAhaahiMsA satyamasteyaM, brahmA''kiJcanyameva ca / mahAvratAni SaSThaM ca, vrataM rAtrAvabhojanam // 110 // ahiMsA satyam asteyaM brahma AkiJcanyam iti paJca' evam' ityavadhAraNe paJcaivetyarthaH, mahAnti itaravratApekSayA bRhanti vratAni - niyamarUpANi mahAvratAni ucyante - pratipAdyante iti kriyAnvayaH, mahattvaM caiSAM sarvajIvAdiviSayatvena mahAviSayatvAd / uktaM ca - "paDhamaMmi savvajIvA, bIe carime a savvadavvAiM / sesA mahavvayA khalu, tadekkadeseNa davvANaM" // 1 // [ Ava.ni./ 791 ] iti / 'tadekkadeseNaM'ti teSAM dravyANAmekadezenetyarthaH / SaSThaM ca vrataM na tu mahAvratamityarthaH, 'rAtrau abhojanaM' rAtribhojanaviramaNamucyate // 110 // iti pratipAditAni nAmato vratAni, sAmpratameteSAM lakSaNAnyabhidhitsuH prathamamahiMsAvratalakSaNamAha pramAdayogAd yat sarvajIvAsuvyaparopaNam / sarvathA yAvajjIvaM ca proce tat prathamaM vratam // 111 // 'pramAdaH' ajJAna-saMzaya-viparyaya-rAga-dveSa-smRtibhraMza-yogaduSpraNidhAna - dharmAnAdarabhedAdaSTavidhaH, tasmAddhetoH sarveSAM sUkSmAdibhedabhinnAnAM jIvAnAM prANInAM ye'savaH prANAH paJcendriyabalatrayocchvAsAyurlakSaNA daza teSAM yathAsambhavaM 'vyaparopaNaM' vinAzanaM hiMsA tasmAt 'nivRtti:' viratiH, sA dezato'pi syAdityata Aha-' sarvathA' sarvaprakAreNa trividhaM trividhena bhaGgena, taccetvaramapi syAdityata Aha-' yAvajjIvaM ' prANadhAraNaM yAvat, tat kim ? ityAha-- 'prathamaM vratam' ahiMsAvratamuce jinairiti zeSaH / prathamatvaM cAsya zeSAdhAratvAt 1. L.P. saM0 / pramAdayogato'zeSajIvAsuvyaparopaNAt / nivRttiH sarvathA yAvajjIvaM sA prathamaM vratam-mu0 C.P. mUla / / 2. L.P. saM0 tadyogataH tatsambandhAt azeSAH samastAH sUkSmA bAdarAzca trasAH sthAvarAzca vA jIvAH prANinasteSAM asava0 mu0 C. P. mUla / 3. L. P. saM0 / sA kim ? ityAha'prathamaM vrataM' ahiMsAvratamucyate iti kriyAnvaya0 - mu0 C. P. mUla // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH sUtrakramaprAmANyAccAvaseyam, dvitIyo hetuzca dvitIyavratAdiSvapi bhAvyaH // 111 // ityuktaM prathamaM vratam, atha dvitIyavratalakSaNamAhasarvathA sarvato'lIkAdapriyAccAhitAdapi / vacanAdvinivRttiryA, tat satyavratamucyate // 112 // 'sarvataH'krodhAdisakalaprakArajanitAt 'alIkAd' asatyAt 'ca' punaH 'apriyAd' aprItikAriNaH tathA 'ahitAdapi' Ayatau ahitakAriNaH, na kevalam alIkAdevetyapizabdArthaH, evaMvidhAt 'vacanAt' 'yA' 'sarvathA' trividhatrividhena 'nivRttiH ' viramaNaM tat satyaM 'satyavratam', ucyate jinairiti zeSaH / nanu alIkAdvacanAnnivRtti rityevAstu, satyavratAdhikArAt, kimapriyA'hitayorgrahaNaM ? tayoranadhikArAt iti cet, maivam, vyavahArataH satyasyApi apriyasyAhitasya ca paramArthato'satyatvAt, yathA cauraM prati caurastvaM kuSThanaM prati kuSTha tvamiti, tadapriyatvAnna tathyaM / tathA ca sUtram - - "taheva kANaM kANa tti, paMDagaM peMDaga tti a / 666 ] vAhiaM vA vi rogi tti, teNaM cori tti no vae" // 1 // [ dshvai./7|12 ] ata eva SaD bhASA aprazastA uktAH / tathAhi "hIliakhisi apharusA, aliA taha gArahatthiA bhAsA / chaTThI puNa uvasaMtAhigaraNaullAsasaMjaNaNI" // 1 // [ pra.sA./1321 ] iti / tathA mRgayubhiH pRSTasyAraNye mRgAn dRSTavato 'mayA mRgA dRSTA' iti tajjantughAtahetutvAnna tathyam / tathA coktaM yogazAstre - " 'na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vacaH / loke'pi zrUyate yasmAt kauziko narakaM gataH " // 1 // [ yo.shaa./2|61 ]iti / atra ca vrate catasro bhASA dvicatvAriMzadbhedabhinH samyagavabodhyAH / tAzcemAH - 44 'paDhamA bhAsA saccA 1, bIA u musA 2 taiya vi a tAsiM / saccAmusA 3 asaccAmusA 4 puNo taccautthI u" // 1 // [ prajJA. sU. 11 / 862, pra. sA. 890 ] iti / bhASyata iti bhASA, sA caturvidhA, tatra saddbhyaH uttamebhyo mUlottaraguNebhyo vidyamAnebhyo vA jIvAdibhAvebhyo hitA satyA vastupratiSThAsAyAM saMvAdi vacanamityarthaH, tadviparItA mRSA vastupratiSThAsAyAM visaMvAdi vacanamityarthaH ubhayasvabhAvA satyAmRSA, 1. kANe // 2. paMDage // 3. core| dazavai0 mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyamahAvratasvarUpam - zlo0 112 // ] [ 667 tisRbhyo vilakSaNA cAsatyA'mRSeti / etacca bhASAcatuSTayaM vyavahAranayAdezAdeva vibhajyate, nizcayatastUpayogaprAmANyAt satyAsatyabhedena bhASAdvayameva vyavatiSThati / yaduktaM bhASArahasye - 44 'bhAsA cauvviha tti a, vavahAraNayA suaMmi pannattaM / saccAmusa tti bhAsA, duvihA cia haMdi Nicchayao" // 1 // [ bhA. ra. / tulA gA. 17 ] iti / yuktaM caitat, ArAdhakatvavirAdhakatvAbhyAM bhedadvayasyaiva vyavasthiteH, dezArAdhakatvavirAdhakatvayoH zuddhanaye'nabhyupagamAt, ekadA yogadvayasyopayogadvayasya cAniSTeH, anyathA zabalakarmabandhaprasaGgAdityAdyadhikaM vizeSAvazyakAdau / idamevAbhipretyoktaM bhagavatA zyAmAcAryeNa - "eAI bhaMte ! cattAri bhAsajjAyAiM bhAsamANe kiM ArAhae virAhae ?, goamA ! AuttaM bhAsamANe ArAhae, teNa paraM asaMjayaavirayaappaDihayaapaccakkhAyAm saccaM vA bhAsaM bhAsau mosaM vA saccAmosaM vA asaccAmosaM vA virAhae No ArAhae " [ prajJApanA pada 11/862 ] iti kRtaM prasaGgena / athaitAsAmuttarabhedavivakSAyAmAdyAyA bhedA daza / te cAmI - - " sacce a 11 // 1 // "jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3, nAme 4 rUve 5 paDucca 6 sacce a / vavahAra 7 bhAva 8 jogA 9, dasame ovamma 10 [ daza.ni. 273, prava. 891 ] jenapadeSu -dezeSu yadarthavAcakatayA rUDhA sA dezAntare'pi tadarthAvAcakatayA tyajyamAnApi satyA, yathA kauGkaNAdiSu payaH peccamityAdi, satyatA cAsyA vyavahArapravRttihetutvAdityanyeSvapi bhAvanA kAryA 1 / tathA sakalalokasAmAnyena satyatayA prasiddhA sammatasatyA yathA kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne'pi paGkasambhave gopAlAdInAM saMmatamaravindameva paGkajaM na zeSamityaravinde sarvasaMmatatayA paGkajazabdaH satyaH, kuvalayAdAvasatyo'saMmatattvAditi 2 / tathA sthApanAsatyA yathA ekapurato bindudvaye zatam, tattraye ca sahasram lepyAdiSu arhadvikalpo vA 3 / yathA nAmamAtreNa satyA nAmasatyA, yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ityAdi 4 / evaM rUpato rUpApekSayA satyA, yathA dambhato gRhItayatirUpo yatirayamiti 5 / tathA pratItyAzritya vastvantaraM satyA pratItyasatyA, yathA'nAmikAyAM kaniSThAmAzritya dIrghatvaM 1. pannANaM-L.P.C. // 2. tulA - pravacanasAroddhAravRttiH // 3. prayuJjamAnApi - iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 / pa0 131 // 4. yAH - iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 pa0 132 // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: madhyamAmadhikRtya hrasvatvamapi 6 / tathA vyavahArato -lokavivakSAtaH satyA vyavahArasatyA, yathAgiridahyate, galati bhAjanam , anudarA kanyA, alomikA eDaketyAdi / itthaM ca sAdhorapi vyavahArApekSayA jalpato vyavahArasatyA bhASA bhavatItibhAvaH 7 / tathA bhAvato varNAdisvarUpAt satyA bhAvasatyA, yatra yo bhAvo varNAdirutkaTastena satyetyarthaH, yathA satyapi paJcavarNasambhave zuklavarNasyotkaTatvAcchaGkhaH zukla ityAdi 8 / tathA yogaH -sambandhastasmAt satyA yogasatyA, yathA chatrayogAt kadAcicchatrAbhAve'pi chatrayogasya sambhavAcchatrItyAdi 9 / aupamyam -upamA tena satyA aupamyasatyA, yathA samudravat taTAkamiti 10 atha dvitIyAyA daza bhedAH / yathA - "kohe 1 mANe 2 mAyA 3 lobhe 4, pijje 5 taheva dose a6 / hAse 7 bhae ya 8 'kkhAia 9, uvaghAe 10 nissiA dasahA" // 1 // [prajJA. sU. 11863, daza.ni.274, prava.892] niHsRtAzabdasya pratyekaM yogAt krodhaniHsRtA krodhAnnirgatetyarthaH, krodhena visaMvAdabuddhyA jalpataH satyamapyasatyameva, yathA vA krodhAdadAsaM dAsaM brUta ityAdi, evaM mAnAnniHsRtA anIzvaro'pi Izvaro'hamiti brUte 2 / mAyAni:sRtA paravaJcanAzayena 3 / lobhAnnisRtA yathA svalpamUlyasya bahumUlyatoktiH 4 / premaniHsRtA yathA dayitAyA dAso'smIti kathanam 5 / dveSAnniHsRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi 6 / hAsyAnniHsRtA pratItaiva 7/ bhayAnniHsRtA yathA caurAdibhaye'samaJjasabhASaNam 8 / AkhyAyikAniHsRtA yathA kathAsvasambhavyabhidhAnam 9 / upaghAtAnniHsRtA caurastvamityAdyasabhyAkhyAnamiti 10 / atha tRtIyAyA dazabhedAH / yathA - "uppanna 1 vigaya 2 mIsaga 3, jIva 4 ajIve a5 jIvaajjIve 6 / taha mIsiAaNaMtA7, paritta 8 addhA ya9addhaddhA 10" // 1 // [ daza.ni.275, prava.893] atra mizritAzabdasya pratyekaM yogAdutpannamizritA ityAdi draSTavyam , tatazca utpannamizritA'nutpannaiH saha saMkhyApUraNArthaM yayA sA utpannamizritA, evamanyatrApi yathAyogaM bhAvyam , tatrotpannamizritA kva?, yathA kasmin grAme nyUneSvadhikeSu vA dArakeSu jAteSu daza dArakA atrAdya jAtA ityAdi vyavahArataH satyAsatyA eva zvaste zataM dAsyAmItyuktvA paJcAzatyapi datte loke mRSAtvAdarzanAt anutpannAMze ca mRSAtvavyavahArAt 1 / evaM maraNakathA vigatamizritA 2 akRtanizcaye jAtasya mRtasya ca kRtapariNAmasyAbhidhAne mizrakamizritA utpannavigatamizritetyarthaH, yathA'dya daza jAtA mRtAzceti 3 / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyamahAvratasvarUpam -zlo0 112 // ] [669 tathA bahUnAM jIvAnAM stokAnAM ca mRtAnAM zaGkhazaGkhanakAdInAmekatra rAzau dRSTe jIvarAzirayamiti bhASaNaM jIvamizritA 4 / evaM prabhUteSu mRteSu stokeSu ca jIvatsu ajIvarAziriti vAkyam 5 / tathA tasminneva rAzau akRtanizcaye etAvanto jIvanta etAvantazca mRtA iti avadhAraNavAkyaM ca jIvAjIvamizritA 6 / tathA mUlakAdi anantakAyaM tasyaiva satkaiH paripANDupatrairanyena vA kenacidvanaspatinA mizraM vilokya sarvo'pyeSaH anantakAya iti vadato'nantamizritA, evaM pratyekamanantena saha dRSTvA sarvo'pi pratyeka iti vadataH pratyekamizritA 8 / addhA-kAlaH, sa ceha prastAvAt divaso rAtrirvA gRhyate, sA mizritA yayA sA'ddhAmizritA, yathA kazcit kaJcana tvarayan divase'pi rAtrirjAteti vadati 9 / tathA divasasya rAtrervA ekadezo'ddhAddhA sA mizritA yayA sA'ddhAddhAmizritA, yathA prathamapauruSyAmeva tvarayamANaH kaJcana vakti -zIghro bhava, madhyAhno jAta iti 10 / atha caturthabhASAyA dvAdaza bhedAH / yathA - "AmaMtaNi 1 ANavaNI 2, jAyaNI 3 taha pucchaNI a 4 pannavaNI 5 / paccakkhANI 6 bhAsA, bhAsA icchANulomA ya 7" // 1 // [ daza.ni.276, prava.894] "aNabhiggahiA bhAsA 8, bhAsA ya abhiggahaMmi boddhavvA 9 / / saMsayakarI a10 bhAsA, voaDa11 avvoaddaacev12"||2||[ daza.ni.277, prava.895] AmantraNe he devadatta ! ityAdirUpA, eSA hi prAguktabhASAtrayavilakSaNatvAnna satyA na mRSA nApi satyAmRSA kevalaM vyavahAramAtrapravRttiheturityasatyA'mRSA, evaM bhAvanA kAryA 1 / AjJApanI kArye parasya pravarttanam , yathedaM kurviti 2 / yAcanI dehItimArgaNam 3 / pracchanI avijJAtasya saMdigdhasya vA'rthasya parijJAnAya tadvidaH kathametaditi pracchanam 4 / prajJApanI vineyajanasyopadezadAnam , yathA prANivadhanivRtterdIrghAyurityAdi 5 / pratyAkhyAnI yAcamAnasya pratiSedhavacanam 6 / icchAnulomA nAma kAryaM kartumicchatA kenacitpRSTa kazcidAha -karoti(tu) bhavAn mamApyetadabhipretamiti 7 / anabhigRhItA yataH pratiniyatArthAnavadhAraNam , yathA bahuSu kAryeSu upasthiteSu kazcit kaJcana pRcchati -kimidAnIM karomIti?, sa prAha -yatpratibhAsate tatkurviti 8 / abhigRhItA pratiniyatArthAvadhAraNarUpA yathedamidAnI karttavyamidaM neti, yadvA'nabhigRhItA yA'rthamanabhigRhyocyate DitthAdivat , abhigRhItA tvarthamabhigRhya yojyate ghaTAdivat 9 / saMzayakaraNI yA ekA vAk anekArthAbhidhAyitayA parasya saMzayamutpAdayati, yathA saindhavamAnIyatAmiti, saindhavazabdasya lavaNapuruSavAjiSu pravRtteH 10 / vyAkRtA yA D:\new/d-3.pm53rd proof Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH prakaTArthA 11 / avyAkRtA'tigambhIrazabdArthA avyaktAkSarayuktA vA avibhAvitArthatvAditi 12 / ete saMmIlitA dvicatvAriMzadbhedA bhASAyA bhavanti iti / etAzcatasro bhASAH samyagavabodhyAH, Asu ca prathamacaturthyo vaktavye / yataH sUtram - "cauNhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya paNNavaM / duhaM tu viNayaM sikkhe, do na bhAsijja savvaso // 1 // [ dazavai. 7 / 1 ] jA ya saccA avattavvA, saccAmosA ya jA musA / jA ya buddhehiM nAinnA, na taM bhAsijja pannavaM // 2 // [ dazavai. 7 / 2 ] asaccamosaM saccaM aNavajjamakakkasaM / 7 samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhAsijja pannavaM " // 3 // [ dazavai. 7 / 3 ] iti bhAvitaM dvitIyaM vratam // 112 // atha tRtIyavratamAha - sakalasyApyadattasya, grahaNAdvinivarttanam / sarvathA jIvanaM yAvat tadasteyavrataM matam // 113 // 'sakalasyApi ' caturvidhasya na tvekAdividhasyetyapizabdArthaH 'adattasya' anisRSTasya grahaNam -AdAnaM tasmAd yad vinivarttanaM - viramaNaM tad dvividhaMtrividhAdyanyatarabhaGgenApi bhavatItyata Aha - ' sarvathA' sarvaprakAreNa trividhaMtrividhenetyarthaH, taditvarakAlamapi syAdityata Aha -'jIvanaM yAvat' prANadhAraNaparyantaM ' tadasteyaM vrataM ' mataM ' prajJaptaM jinairiti zeSaH / atrAyaM bhAvaH -svAmijIvatIrthakaragurvadattabhedenAdattaM caturvidham, tatra svAmyadattaM tRNopalakASThAdikaM tatsvAminA'dattaM 1, jIvAdattaM yatsvAminA dattamapi jIvenAdattaM yathA pravrajyApariNAmavikalo mAtApitRbhyAM putrAdirgurubhyo dIyate 2, tIrthakarAdattaM yattIrthakaraiH pratiSiddhamAdhAkarmAdi gRhyate 3, gurvadattaM nAma svAminA dattamAdhAkarmAdidoSarahitaM gurUnananujJApya yad gRhyate iti 4, caturvidhasyApyatra parihAraH // 113 // ityuktaM tRtIyaM vratam / atha caturthamAha - divyamAnuSatairazcamaithunebhyo nivarttanam / trividhaMtrividhenaiva, tad brahmavratamIritam // 114 // divi bhavaM divyam, tacca vaikriyazarIrasambhavam, manuSye bhavaM mAnuSaM - mAnuSadehaprabhavam, tiryakSu bhavaM tairazcam tiryagyonidehasambhavam, divyaM ca mAnuSaM ca tairazcaM ca tAni ca tAni 'maithunAni' ca mithunakarmANi tebhyo nivarttanaM - viramaNam, tacca dezato'pi D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha-paJcamamahAvratasvarUpam - zlo0 114/115 // ] [ 671 syAdityata Aha -'trividhaMtrividheneti' manovAkkAyairakaraNAkAraNAnanumatirUpabhaGgena tad brahmavratam Iritam, dhAtUnAmanekArthatvAt pratipAditaM jinairitizeSaH / etena "divyaudArikakAmAnAM kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam // 1 // [ yo. zA. / 1 / 23 ] ityaSTAdazavidhabrahma sUcitamiti // 114 // darzitaM turyavratam / athapaJcamaM tadAha - parigrahasya sarvasya, sarvathA parivarjanam / AkiJcanyavrataM proktamarhadbhirhitakAGkSibhiH // 115 // 'sarvasya' sacittAcittAdiviSayasya dravyakSetrakAlabhAvaviSayasya vA 'parigrahasya' mUrcchAbhAvasya 'sarvathA' trividhatrividhena parivarjanaM - tyAgaH, tat 'AkiJcanyavrataM' na vidyate kiJcana-dravyaM yasyAsAvakiJcanastasya bhAva AkiJcanyaM tacca tad vrataM ceti samAsaH, aparigrahavratamityarthaH 'proktaM' prajJaptaM, kai: ? -' arhadbhiH ' jinaiH, kiMviziSTaistaiH ? - 'hitakAGkSibhiH' hitecchubhiritizabdArthaH / bhAvArthastvayam - mUcchaiva parigraho yuktiyuktaH, yataH asatyapi dhane dhanagRddhivato dramakasyeva cittasaMklezo durgatipAtanibandhanaM bhavati, satyapi vA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNe sAmagrIvizeSe tRSNAkRSNAhinirupadravamanasAM prazamasukhaprItyA cittaviplavAbhAva:, ata eva dharmopakaraNadhAriNAM yatInAM zarIre upakaraNe ca nirmamatvAnAmaparigrahatvaM / yadAha - "yadvatturagaH satsvapyAbharaNavibhUSaNeSvanabhiSaktaH / tadvadupagrahavAnapi na saGgamupayAti nirgranthaH " // 1 // [ pra.ra./114] yathA ca dharmopakaraNavatAmapi mUrcchArahitAnAM munInAM na parigrahatvadoSastathA vratinInAmapi gurUpadiSTadharmopakaraNadhAriNInAM ratnatrayavatInAm tena tAsAM dharmopakaraNaparigrahamAtreNa mokSApavAdaH pralApamAtram // 115 // " iti pratipAditaM paJcamaM vratam, tathA coktAni paJcApi mahAvratAni, athApi tadviSayameva vizeSamAha - etAni bhAvanAbhizca pratyekaM paJcabhiH sphuTam / bhavanti bhAvitAnyeva, yathoktaguNabhAJji tu // 116 // 'caH' puna: 'etAni' paJca mahAvratAni, yathoktaguNAn -sarvathA hiMsAtyAgAdilakSaNAn D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH bhajantItyevaMzIlAni yathoktasvarUpANItyarthaH tuzabdaH pUrvasmAd vizeSaNArthaH, bhAvyante vAsyante -guNavizeSamAropyante mahAvratAni yAbhistA bhAvanAstAbhiH, kiyatIbhiH ? ityAha -'pratyekam' ekaM 2 vrataM prati 'sphuTaM' pragaTaM 'paJcabhiH' paJcasaGkhyAbhiH 'bhAvitAnyeva' vAsitAnyeva bhavanti na tvabhAvitAni / tAzcettham yogazAstre - "manoguptyaiSaNAdAneryAbhiH samitibhissadA / dRSTAnnapAnagrahaNenAhiMsAM bhAvayetsudhIH" // 1 // [ yo.zA.1/26 ] vRttiryathA -manoguptirvakSyamANalakSaNA tayetyekA bhAvanA, eSaNA vizuddhapiNDagrahaNalakSaNA, tasyAM yA samitiH, AdAnagrahaNena nikSepa upalakSyate, tena pIThAdergrahaNe sthApane ca yA samitiH, IraNamIryA -gamanaM tatra yA samitiH, AbhireSaNAdAneryAsamitibhiH, dRSTayorannapAnayorgrahaNenopalakSaNatvAt tadgrAsenAhiMsAM bhAvayediti sambandhaH / iha ca manogupterbhAvanAtvaM hiMsAyAM manovyAparasya prAdhAnyAt , zrUyate hi -prasannacandrarAjarSimanoguptyA'bhAvito'hiMsAvrato hiMsAmakurvannapi saptamapRthvIyogyaM karma nirmame, eSaNAdAneryAsamitayastu ahiMsAyAM nitarAmupakAriNya iti yuktaM bhAvanAtvam , dRSTAnnapAnagrahaNaM ca saMsaktAnnapAnaparihAreNAhiMsAvratopakArAyeti paJcamI bhAvanA / dvitIyavratabhAvanA yathA - "hAsyalobhabhayakrodhapratyAkhyAnairnirantaram / AlocyabhASaNenApi, bhAvayet sUnRtavratam" ||2||[yo.shaa.1/27] hasan hi mithyA brUyAt , lobhaparavazazcArthAkAGkSayA, bhayArttaH prANAdirakSaNecchayA, kruddhaH krodhataralitamanaskatayA mithyA brUyAditi hAsyAdipratyAkhyAnAni catasro bhAvanAH, AlocyabhASaNaM -samyagjJAnapUrvakaM paryAlocya mRSA mA bhUditi mohatiraskAradvAreNa bhASaNaM paJcamI bhAvanA, mohasya mRSAvAdahetutvaM pratItameva, yadAha -"rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam'[ ] iti / atha tRtIyavratabhAvanA / yathA - "AlocyAvagrahayAJcA'bhIkSNAvagrahayAcanam / etAvanmAtramevaitadityavagrahadhAraNam ||1||[yo.shaa.1/28] samAnadhArmikebhyazca, tathA'vagrahayAcanam / / anujJApitapAnAnnAzanamasteyabhAvanAH" // 2 // [yo.zA.1/29] Alocya -manasA vicintyAvagrahaM yAceta, devendrarAjagRhapatizayyAtarasArmikabhedAddhi paJcAvagrahAH, atra ca pUrvaH pUrvo bAdhya uttara uttaro bAdhakaH, tatradevendrAvagraho yathA - saudharmAdhipaterdakSiNalokArddham IzAnAdhipateruttaralokArddham , rAjA cakravartI tasyAvagraho D:\new/d-3.pm53rd proof Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamahAvratasya 25bhAvanAH -zlo0 116 // ] [673 bharatAdivarSam , gRhapatirmaNDalAdhipatistasyAvagrahastanmaNDalAdi, zayyAtarovasatisvAmI tadavagraho vasatireva, sAdharmikAH -sAdhavasteSAmavagrahaH zayyAtarapradattaM gRhAdi / pravacanasAroddhAravRttau tvitthaM - "sArmika: sUriH upalakSaNatvAdupAdhyAyAdizca / tataH sa AcAryAdiryasmin pure vihitavarSAkAlastannagaraM gavyUtapaJcakAdarvAk tasyAcAryAdeH pratibaddhaM tadavagraha ityarthaH, ayaM ca kSetrataH, kAlatastu varSAkAlAnantaramapi dvau mAsau" / [bhA0 1 pa0 561] tathA ca tadgranthagAthottarArddha - "sAhammio u sUri, jammi pure vihiavarasAlo ||1||[prv./683u.] tappaDibaddhaM taM jAva, donnimAsehiM ao jaINa sayA' |[prv./684puu.] iti / etAnavagrahAna jJAtvA yathAyathamavagrahaM yAceta, asvAmiyAcane hi parasparavirodhena akANDadhATanAdaya aihikA doSAH, paraloke'pi adattaparibhogajanitaM pApakarma iti prathamabhAvanA, sakRd datte'pyavagrahe svAminA'bhIkSNaM bhUyo'vagrahayAcanaM kAryam , pUrvalabdhe'vagrahe glAnAdyavasthAsu mUtrapUrISotsargapAtrakaraNacaraNaprakSAlanasthAnAni dAtRcittapIDAparihArArthaM yAcanIyAni iti dvitIyA bhaavnaa| etAvanmAtrameva' etAvatparimANameva etat - kSetrAdi mamopayogi nAdhikamiti avagrahasya dhAraNaM -vyavasthApanam , evamavagrahadhAraNe hi tadabhyantaravartinImUrdhvasthAnAdikriyAmAsevamAno na dAturuparodhakArI bhavati, yAJcAkAla evAvagrahAnavadhAraNe vipariNatirapi dAtuzcetasi syAd , Atmano'pi cAdattaparibhogajanita: karmabandhaH syAditi tRtIyA bhaavnaa| dharmaM carantIti dhArmikAH samAnAH -tulyAH pratipannaikazAsanA: sAdhavastebhyaH pUrvagRhItakSetrebhyo'vagraho mAsAdikAlamAnena paJcakrozAdikSetrarUpo yAcyastadanujJAnAddhi tatrAsitavyam , tadanujJAtaM hi tatropAzrayAdi samastaM gRhNIyAd , anyathA cauryaM syAditi caturthI bhAvanA / anujJApite -anujJayA svIkRte ye annapAne tayorazanam , sUtroktena vidhinA prAsukameSaNIyaM kalpanIyaM ca pAnAnnamAnIyAlocanApUrvaM gurave nivedyAnujJAto guruNA maNDalyAmekako vA'znIyAt , upalakSaNametat yatkiJcidaughikaupagrahikabhedabhinnamupakaraNaM dharmasAdhanaM tatsarvaM guruNA'nujJAtaM paribhoktavyam , evaM vidadhAno nAtikrAmatyasteyavratamiti paJcamI bhAvanA 3 / atha caturthavratabhAvanA / yathA - "strISaNDhapazumadvezmAsanakuDyAntarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt , prAgratasmRtivarjanAt // 1 // [yo.zA.1/30] 1. L.P.C. I 'gATa(niSkAza)nAdaya-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH strIramyAGgekSaNasvAGgasaMskAraparivarjanAt / praNItAtyazanatyAgAt, brahmacaryaM tu bhAvayet" // 2 // [ yo.zA.1/31 ] striyo--devamAnuSabhedAdvividhAH, etAzca sacittAH, acittAstu prastaralepyacitra - karmAdinirmitAH, SaNDhAstRtIya vedodayavarttino mahAmohakarmANaH strIpuMsasevanAbhiratAH, pazavastiryagyonijAH, tatra go-mahiSI - vaDavA - vAleyI-ajA'vikAdayaH saMbhAvyamAnamaithunAH, ebhyaH kRtadvandvebhyo matup strISaNDhapazumatI ca te vezmAsane ca, vezma vasati:, AsanaM saMstArakAdi, kuDyAntaraM yatrAntarasthe'pi kuDyAdau dampatyormohanAdizabdaH zrUyate, brahmacaryabhaGgabhayAdeSAmujjhanaM - tyAga:, iti prathamabhAvanA / sarAgasya - mohodayavato yA strIbhiH strINAM vA kathA, sarAgAzca tAH striyazca tAbhistAsAM vA kathA tasyAstyAgaH, rAgAnubandhinI hi deza-jAti-kula-nepathya-bhASA - gati-vibhrameGgita- hAsya - lIlA-kaTAkSa-praNayakalahazRGgArarasAnuviddhA kathA vAtyeva cittodadheravazyaM vikSobhamAdadhAtIti dvitIyA bhAvanA 2 prAk -pravrajyAbrahmacaryAt pUrvaM gRhasthAvasthAyAM yadrataM - strIbhiH saha nidhuvanaM tasya smRtiHsmaraNaM tasyA varjanam, prAgratasmaraNendhanAddhi kAmAgniH sandhukSyata iti tRtIyA bhAvanA 3 / strINAmavivekijanApekSayA yAni ramyANi - spRhaNIyAni aGgAni - mukhanayanastanajaghanAdIni teSAmIkSaNam -apUrvavismayarasanirbharatayA visphAritAkSasya vilokanam, IkSaNAmAtraM tu rAgadveSarahitasyAduSTameva / yadAha - 674] 'azakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / " rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet" // 1 // [ ] ityAdi / 44 tathA svasya-Atmano'GgaM - zarIraM tasya saMskAraH -snAnavilepana dhUpananakhadantakezasammArjanAdi, strIramyAGgekSaNaM ca svAGgasaMskArazca tayoH parivarjanAt, strIramyAGgekSaNataralitavilocano hi dIpazikhAyAM zalabha iva vinAzamupayAti, azucizarIrasaMskAramUDho hi tattadutkalikAmayairvikalpairvRthA''tmAnamAyAsayatIti caturthI bhAvanA 4 / praNIto - vRSyaH snigdhamadhurAdirasaH atyazanam - apraNItasyApi rukSabhaikSyasyA''kaNThamudarapUraNam, tayostyAgo, nirantaravRSyasnigdharasaprINito hi pradhAnadhAtuparipoSeNa vedodayAdabrahmApi sevate, atyazanasya tu na kevalaM brahmakSatikAritvAd varjanam, zarIrapIDAkAritvAdapi / yadAha - 'addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAge / vAupaviAraNaTThA, chabbhAyaM UNagaM kujjA" // 1 // [ pra.sA./867 ] iti paJcamI bhAvanA / evaM navabrahmacaryaguptisaMgraheNa brahmacaryavratasya paJca bhAvanA / 44 D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [675 SaSThavratasvarUpam -zlo0 117 // ] atha paJcamavratasya bhAvanA yathA - "sparze rase ca gandhe ca, rUpe zabde ca hAriNi / paJcasvapIndriyArtheSu , gADhaM gAddhaya'sya varjanam ||1||[yo.shaa.1/32] eteSvevAmanojJeSu , sarvathA dveSavarjanam / AkiJcanyavratasyaivaM, bhAvanAH paJcakIrtitAH" // 2 // [yo.zA.1/33] sparzAdiSu manohAriSu viSayeSu yad gADhaM gAya'sya-abhiSvaGgasya varjanaM sparzAdiSvevAmanojJeSu -indriyapratikUleSu yo dveSaH-aprItilakSaNastasya varjanam , gAyavAn hi manojJeSu viSayeSvabhiSvaGgavAnamanojJAn viSayAn vidveSTi, madhyasthasya tu mUrchArahitasya na kvacit prItiraprItirvA, rAgAntarIyakatayA ca dveSasyopAdAnam , AkiJcanyavratasyaitAH paJca bhAvanAH 5 // 116 / / ityuktAni saprapaJcAni mahAvratAni / atha SaSThavratamAha - caturvidhasyAhArasya, sarvathA parivarjanam / SaSThaM vratamihaitAni, jinairmUlaguNAH smRtAH // 117 // 'caturvidhasya' azana-pAna-khAdima-svAdimabhedabhinnasya AhArasya' abhyavahArasya 'sarvathA' trividhatrividhena 'parivarjanaM' viramaNam , tat SaSThaM vrataM bhavatIti kriyAnvayaH / athaiteSAM saMjJAvizeSamAha -'etAni' sAkSAt pratipAditAni SavratAni 'iha' sAdhudharmAdhikAre 'jinaiH' arhadbhirmUlabhUtA guNAH mUlaguNAH zeSavratAdhArA ityarthaH 'smRtAH' uktAH, upalakSaNatvAccaiSAM caraNasaptaterapi mUlaguNatvam / sA ceyam - "vaya 5 samaNadhamma 10 saMjama 17, veAvaccaM 10 ca baMbhaguttIo 9 / / nANAitia 3 tava 12 koha 4 niggahAI caraNameaM" ||1||[ogh.ni.bhaa./2] iti / asyA vyAkhyA -vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni paJca, tAni tathA zramaNAnAM -sAdhUnAM dharmaH -kSAnti-mArdavA-''rjava-mukti-tapaH-saMyama-satyazaucA-''kiJcanya-brahmasvarUpo dazavidhaH / yataH - "khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a boddhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo" ||1||[pr.saa./554 ] tti / tatra kSAntiH -kSamA zaktasyAzaktasya vA sahanapariNAmaH, sarvathA krodhaviveka ityarthaH 1 / mRduH -astabdhastasya bhAvaH karma vA mArdavam , nIcairvRttiranutsekazca 2 / Rjuravakrama D:\new/d-3.pm53rd proof Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH novAkkAyakarmA tasya bhAvaH karma vA Arjavam , manovAkkAyavikriyAviraho, mAyArAhityamitiyAvat 3 / mocanaM muktirbAhyAbhyantaravastuSu tRSNAvicchedo, lobhaparityAga ityarthaH 4 / tapyante rasAdidhAtavaH karmANi vA'neneti tapaH, tacca dvAdazavidhamanazanAdi 5 / saMyama AzravaviratilakSaNaH 6 / satyaM mRSAvAdaviratiH 7 / zaucaM saMyama prati nirupalepatA niraticAratetyarthaH 8 / nAsti kiJcana -dravyamasyetyakiJcanastasya bhAva AkiJcanyam , upalakSaNatvAdasya zarIradharmopakaraNAdiSvapi nirmamatvamityarthaH 9 / navabrahmacaryaguptisanAtha upasthAsaMyamo brahma 10 / eSa dazabhedo yatidharmaH / anye tvevaM paThanti - ttI ajjava, maddava taha lAghave tave ceva / saMjama cAo'kiMcaNa, boddhavvo baMbhacere ya" ||1||[pr.saa./5543.] tatra 'lAghavaM' dravyato'lpopadhitvaM bhAvato gauravavarjanam , 'tyAgaH' sarvasaGgamocanaM yatibhyo vastrAdidAnaM vA, zeSaM prAgvat / tathA sam -ekIbhAvena yamaH saMyamaH -uparamaH, sa ca paJcAzravaviramaNa-paJcendriyanigraha-catuSkaSAyajaya-daNDatrayaviratilakSaNaH saptadazabhedaH / yataH - "pacAsavA viramaNaM, paMcidiyaniggaho kasAyajao / daMDattayassa viraI, satarasahA saMjamo hoi" ||1||[pr.saa./555] tti / tatra paJcAzravAH prANAtipAta-mRSAvAdA-'dattAdAna-maithuna-parigrahalakSaNAH abhinavakarmabandhahetavastebhyo viramaNaM nivarttanam , indriyANi sparzana-rasana-ghrANa cakSuH-zrotralakSaNAni paJca teSAM nigraho -niyantraNaM sparzAdiviSayeSu lAmpaTyaparihAreNa varttanam / kaSAyAH - krodha-mAna-mAyA-lobhalakSaNAzcatvArasteSAM jayaH -abhibhava uditAnAM viphalIkaraNena anuditAnAM cAnutpAdanena, daNDyate -cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDA - duryuktamanovAkkAyAsteSAM trayam , tasya viratirazubhapravRttinirodhaH / eSa saptadazavidhaH saMyamaH, anye tvanyathApi paThanti / yataH - "puDhavidagaagaNimAruavaNassaibiticaupaNiMdiajjIve / pehuppeha pamajjaNa pariThavaNa maNovaIkAe" // 1 // [pra.sA./556 ] pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcendriyANAM manovAkkAyakarmabhiH karaNakAraNA-'numatibhizca saMrambha-samArambhA-''rambhavarjanamiti navadhA jIvasaMyamaH / tatra - 1. muktirmocanaM-P || 2. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA gA0 554 // 3. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA gA0 555 // 4. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA gAthA 556 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNasaptatisvarUpam - zlo0 117 // ] [ 677 "saMkappo saMraMbho, paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbha uddavao, suddhanayANaM tu savvesiM" // 1 // [prava./1060] tathA ajIvarUpANyapi pustakAdIni duHSamAdidoSAttathAvidhaprajJAyuSkazraddhAsaMvegodyamabalAdihInAdyakAlInavineyajanAnugrahAya pratilekhanApramArjanApUrvaM yatanayA dhArayato'jIvasaMyamaH / tathA prekSya - cakSuSA nirIkSya bIjaharitajantusaMsaktyAdirahite sthAne zayanA''sana-caGkramaNAdIni kurvataH prekSAsaMyamaH / tathopekSAsaMyamo gRhasthasya pApavyApAraM kurvata upekSaNam, na punaridaM grAmacintanAdi sopayogaM kuru ityAdyupadezanam, athavA sAdhUnAM saMyamaM prati sIdatAM vyApAraNaM prekSAsaMyamaH, pArzvasthAdInAM ca niddhandhasAnAM vyApAraM pratyupekSaNam upekSAsaMyama iti / tathA prekSite'pi sthaNDilavastrapAtrAdau rajoharaNAdinA pramRjya zayanA''sana-nikSepA-''dAnAdi kurvataH kRSNabhUpradezAdvA pANDubhUmAdau praveze sAgArikAdyanirIkSaNe ca sacittAcittamizrarajo'vaguNThitapAdAdInAM rajoharaNena pramArjanaM sAgArikAdinirIkSaNe tvapramArjanaM kurvataH pramArjanAsaMyamaH / yaduktam - "pAyAI sAgarie, apamajittA vi saMjamo hoi / pAyAi pamajjaMte, sAgarie saMjamo hoi // 1 // [ pra.sA./556vR. ] tathoccArAdikaM bhaktapAnAdikaM vA prANisaMsaktazuddhamanupakArakaM ca janturahite sthAne vidhinA pariSThApayataH pariSThApanAsaMyamaH / tathA manaso droherSyAbhimAnAdibhyo nivRttirddharmadhyAnAdiSu ca pravRttirmana:saMyamaH / tathA vAco hiMsraparuSAdibhyo nivRttiH zubhabhASAyAM ca pravRttirvAksaMyamaH / tathA gamanAgamanAdiSvavazyakaraNIyeSu sopayogaM kAyaM vyApArayataH kAyasaMyamaH / ityevaM saptadazaprakAraH prANAtipAtanivRttirUpaH saMyamo bhavati / tathA vyApipartti sma vyApRtastasya bhAvo vaiyAvRttyam, AcAryopAdhyAya - tapasvizaikSaka-glAna-sAdhu-samanojJa-saGgha-kula- gaNarUpaviSayabhedAd dazavidham / yataH - 'AyariauvajjhAe, tavassisehe gilANasAhUsu / samaNunnasaMghakulagaNa veAvaccaM havai dasahA" ||1||[pr.saa./557] paJcavidhe AcAre sAdhuH Acaryate sevyate vA AcArya:, sa ca paJcadhA - *pravrAjakAcArya:, digAcAryaH uddezAcAryaH samuddezAnujJAcAryaH AmnAyArthavAcakAcArya: / tatra sAmAyikavratAdezaropayitA* pravrAjakAcArya: 1, sacittAcittamizrAnujJAyI digAcArya: 2, prathamata eva zrutamuddizati yaH sa uddezAcArya: 3, uddeSTRgurvabhAve tadeva zrutaM samuddizatyanujAnIte vA yaH sa 1. * * cihnadvayamadhpavartIpAThaH mu0 nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH samuddezAnujJAcAryaH 4, AmnAyam -utsargApavAdalakSaNamarthaM vakti yaH sa pravacanArthakathanenAnugrAhako'kSaniSadyAnujJAyI AmnAyArthavAcakaH 5, 1 / AcAragocaraviSayaM svAdhyAyamAcAryalabdhAnujJAH sAdhava upa-samIpe'dhIyante'smAt sa upAdhyAyaH 2 / tapo vikRSTarUpaM vidyate yasya sa tapasvI 3 / navataradIkSitaH zikSArhaH zaikSaH 4 / glAno jvarAdyAkrAntaH sAdhu: 5 / thero -sthaviraH sa ca zruta-paryAya-vayobhedAt trividhaH, zrutasthavira: samavAyAGgaM yAvadadhyetA, paryAyasthaviro yasya dIkSitasya viMzatyAdIni varSANi, vayaHsthaviraH saptatyAdivarSajIvita: 6 / samanojJa ekasAmAcArIsamAcaraNaparaH 7 / saGghaH zramaNa-zramaNI-zramaNopAsakazramaNopAsikAsamudAyaH 8 / kulaM bahUnAM gacchAnAmekajAtIyAnAM samahazcAndrAdi 9 / gacchazcaikAcAryapraNeyasAdhusamUhaH, kulasamudAyo gaNaH kauTikAdi: 10 / eSAM dazAnAmanna-pAna-vastrapAtropAzraya-pITha-phalaka-saMstArakAdibhirddharmasAdhanairupagrahaH zuzrUSA-bheSajakriyAkAntArarogopasargeSu paripAlanasevanAdi vaiyAvRttyaM tathA brahma-brahmacarya tasya guptayo nava / tAzcemAH - "vasahikahanisijjindiya kuTuMtara puvvakIlie paNie / aimAyAhAravibhUsaNAI nava baMbhaguttIo" ||1||[pr.saa./558] brahmacAriNA na strI-pazu-paNDakasaMsaktA vasatirAsevanIyA, vistAro bhAvanAdhikAre uktaH / strINAM kevalAnAmekAkinA kathA dharmadezanAlakSaNA vAkyaprabandharUpA na kathanIyA, yadi vA strINAM sambandhinI kathA na kAryA 2 / niSadyA -Asanam , ko'rthaH?-strIbhiH sahakAsane nopavizeda , utthitAsvapi tAsa muhartaM tatra nopavizet , tadpabhuktAsanasya cittavikArahetutvAt , strINAM ca puruSAsane yAmatrayaM nopaveSTavyam / yataH - "purisAsaNe tu itthI, jAmatiaM jAva no va uvavisai / itthIi AsaNaMmI, vajjeavvA nareNa do ghaDiA" // 1 // [ ] 3 / indriyANi upalakSaNatvAdaGgAni stana-jaghanAdIni visphAritalocano na pazyet , tadvilokanasya kAmodayahetutvAt 4 / kuDyAntaraM yatrAntarasthe'pi kuDyAdau dampatyoH suratAdizabdaH zrUyate tattyAgaH 5 / pUrvakrIDAM gRhasthAvasthAyAM sambhogAdilakSaNAM nAnusmaret 6 / praNItAhArasya-atisnigdhAhArasya tyAgaH 7 / atimAtrAhAraM cA''kaNThamudarapUraNaM varjayet 8 / vibhUSaNa-snAna-vilepana-nakhAdimArjanAdi na kuryAt 9 / etA navabrahmacaryasya guptayo - rkssnnopaayaaH| 1. tulA saMbodhaprakaraNe gA0590 // 2. P. I vibhUSaNasnAnaM vi mu0 C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNisaptatisvarUpam , karaNasaptatisvarUpam -zlo0 117/118 // ] [679 tathA jJAyate'neneti jJAnamAbhinibodhikAdi tadAdi yasya tat jJAnAdi tacca tat trikaM ceti samAsaH, AdizabdAt samyagdarzanacAritrayorgrahaNam / yataH - "bArasa aMgAi suaM, nANaM tattatthasadahANaM tu / daMsaNameaM caraNaM, viraI dese a savve a" ||1||[pr.saa./559] tti / tapaH -pUrvoktalakSaNaM bAhyAbhyantarabhedAd dvAdazavidhaM tapo'dhikAre vyAkhyAsyamAnam , krodhasya nigrahaH krodhanigrahaH, AdizabdAnmAnanigrahAdiparigrahaH, etadbhedakadambakaM caraNamiti - caraNasaMjJam , ete bhedAH saptatisaMkhyAzcaraNasya -cAritrasya bhavantIti caraNasaptatisaMjJA ityarthaH / atrAyaM vivekaH-caturthavratAntargatatve'pi navabrahmaguptInAM pRthagupAdAnaM turyavratasya nirapavAdatvasUcanArthaM / ya "ne ya kiMci aNuNNAyaM, paDisiddhaM vA vi jinnvriNdehiN| muttuM mehuNabhAvaM, na viNA taM rAgadosehiM" // 1 // [gA.sa./132 ] iti / tathA vratagrahaNena cAritrasya gatArthatve'pi jJAnAditrike cAritragrahaNaM zeSacaturvidhacAritrasaGgrahArtham , vratazabdena sAmAyikAdipaJcavidhacAritrasyaikAMzarUpasAmAyikAbhidheyatvena zeSacaturvidhacAritragrahaNAt , tathA zramaNadharmAntarbhUtatve'pi saMyamatapasoH pRthagupanyAsastayormokSAGgaM prati prAdhAnyakhyApanArtham , dRSTazcAyaM nyAyaH yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAta ityAdi, prAdhAnyaM ca tayoH krameNapUrvakarmAzravarodhahetutvena pUrvakarmakSayahetutvena ca spaSTameva, tathA tapo'ntarbhAve'pi vaiyAvRtyasya bhedenopAdAnaM tasya svaparopakAritvenAnazanAdibhyo'tizAyitvopadarzanArtham , tathA zramaNadharmagrahaNena gRhItAnAmapi krodhanigrahAdInAM pRthagupAdAnam udayaprAptakrodhAdInAM niSphalakaraNaM krodhAdinigraha iti vyAkhyAnAt , kSAntyAdInAM, tu udIrNakrodhAdyanudayarUpatvAt , athavA kSAntyAdayo grAhyAH, krodhAdayo heyA iti bhedAt // 117 // ityuktA mUlaguNAH / athaitebhyo'tiriktAn guNAn saMjJAntareNa darzayan sarveSAM cAcaraNAprAdhAnyamupavarNayannAha - zeSAH piNDavizuddhyAdyAH, syuruttaraguNAH sphuTam / ___ eSAM cAnaticArANAM, pAlanaM te tvamI matAH // 118 // ___ 'zeSA' uktamUlaguNebhyo'vaziSTAH, te ke ? ityAha -'piNDavizuddhyAdyAH' iti 1. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA gA0 552 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH piNDavizuddhiH -AhArAdinirdoSatA sA Adau yeSAM bhedAnAM te piNDavizuddhyAdyAH saptatibhedA ityarthaH, uttaraguNA - uttaraguNasaMjJakAH 'sphuTaM' prakaTaM ' syuH ' bhaveyuriti sambandhaH, tatrAdizabdagRhItAH saptatibhedAstvime - " piMDavisohI 4 samiI 5, bhAvaNa 12 paDimA 12 ya iMdianiroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3, abhiggahA 4 ceva karaNaM tu" // 1 // [ ogha.ni.bhA.gA./2] vyAkhyA -piNDasya -AhArAdervividhamanekairAdhAkarmAdiparihAraiH zuddhirnirdoSatA piNDavizuddhiH, sA ca piNDazabdena piNDa - zayyA - vastra - pAtralakSaNavastucatuSTayagrahaNAccaturvidhA pUrvaM dinacaryAyAM vyAvarNitaiva, samitiriti paJcAnAM ceSTAnAM tAntrikI saMjJA, athavA samyak - prazastArhatpravacanAnusAreNa iti : - ceSTA samiti:, sA ca IryAbhASaiSaNA - ''dAna - nikSepa - pAriSThApanikAbhedAt paJcadhA / yataH - "iriA bhAsA esaNa, AyANAIsu tahaya pariThavaNA / " sammaM jA u pavittI, sA samiI paMcahA evaM ' // 1 // [ prava./571 ] tatra trasa-sthAvarajantujAtA bhayadAnadIkSitasya munerAvazyake prayojane gacchato janturakSAnimittaM svazarIrarakSAnimittaM ca pAdAgrAdArabhya yugamAtrakSetraM yAvannirIkSya IraNam IryA - gatistasyAM samitirIryAsamitiH / yadAhu: - 1 "purao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajjaMto bIahariAI, pANe a dagamaTTiaM" // 1 // [ da.vai.a. 5, u.1, 3] 'ovAyaM visamaM khANuM, vijjalaM parivajjae / saMkameNa na gacchejjA, vijjamANe parakkame" // 2 // [ da.vai.a. 5, u.1, 4] evaMvidhopayogena gacchato yateH kathaJcitprANivadhe'pi prANavadhapApaM na bhavati / yadAha 44 "uccAliaMmi pAe, iriAsamiassa saMkamaTThAe / vAvajjijja kuliMgI, marijja tajjogamAsajja // 1 // [ ogha.ni./749 ] na ya tassa tannimitto, baMdho suhumo vi desio samae / aNavajjo uvaogeNa, savvabhAveNa so jamhA" // 2 // [ ogha.ni./ 750 ] tathA - "jiadu va maradu va jIvo, ajadAcArassa nicchao hiMsA / payadassa Natthi baMdho, hiMsAmitteNa samidassa" // 1 // [pra.sA./317] tathA bhASAjAtavAkyazuddhyadhyayanapratipAditAM sAvadyAM bhASAM dhUrttakAmukakravyAda1. "stasyAH- mu0 // 2. tulA - yogazAstraTIkA 136, pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 1 0 454 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam -aSTapravacanamAtRsvarUpam -zlo0 118 // ] [681 cauracArvAkAdibhASitAM nirdambhatayA varjayata: sarvajanInaM svalpamapyatiprayojanasAdhakamasaMdigdhaM ca yadbhASaNaM sA bhASAsamitiH / yadAha - "mahuraM niuNaM thovaM, kajjAvaDiaM agvviamtucchN| puTvi maisaMkaliaM, bhaNaMti jaM dhammasaMjuttaM" // 1 // [u.mA./80 ] iti / bhASAyAM samyagitirvA bhASAsamitiH / tathA gaveSaNa-grahaNa-grAsaiSaNAdoSairadUSitasyAnnapAnAde rajoharaNa-mukhavastrikAdyaughikopadheH zayyA-pITha-phalaka-carma-daNDAdyaupagrahikopadhezca vizuddhasya yad grahaNaM sA eSaNAsamitiH / yadAha - "utpAdanodgamaiSaNadhUmAGgArapramANakAraNataH / saMyojanAcca piNDaM zodhayatAmeSaNAsamitiH" // 1 // [ ] iti / tathA Asana-saMstAraka-pITha-phalaka-vastra-pAtra-daNDAdikaM cakSuSA nirIkSya pratilikhya ca samyagupayogapUrvaM rajoharaNAdinA yat gRhNIyAd yacca nirIkSitapratilekhitabhUmau nikSipet sA AdAnanikSepasamitiH / anupayuktasya pratilekhanApUrvamapyAdAne nikSepe ca na zuddhA samitiH, yadavAci-"paDilehaNaM kuNaMto" [gA.sa./372 ] ityAdigAthAdvayam / __ tathA purISa-prazravaNa'niSThIvana-zleSma-zarIramalA-nupakArivasanAnnapAnAdInAM yajjanturahitasthaNDile upayogapUrvakaM parityajanaM sA pariSThApanAsamitiH / etAzca paJca samitayaH guptayazca tisro vakSyamANA AgamaprasiddhAH sAdhUnAM mAtaro jJeyAH / yato yogazAstre "etAzcAritragAtrasya, jananAt paripAlanAt / saMzodhanAcca sAdhUnAM, mAtaro'STau prakIrtitAH" ||1||[yo.shaa.1/45 ] iti / tathA bhAvyanta iti bhAvanAH-anuprekSAH, anityatvA-'zaraNatva-saMsAraikatvA'nyatvA-zucitvA-''zrava-saMvaranirjarA-lokasvabhAva-bodhisudurlabhatva-dharmasvAkhyAtatArUpA dvAdaza / tatrAnityabhAvanaivaM - "yatprAtastanna madhyAhne, yanmadhyAhne na tannizi / nirIkSyate bhave'smin hI ! padArthAnAmanityatA // 1 // [yo.zA.4/57] zarIraM dehinAM sarvapuruSArthanibandhanam / pracaNDapavanodbhUtaghanAghanavinazvaram // 2 // [ yo.zA.4/58] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: kallolacapalA lakSmIH, saGgamAH svapnasannibhAH / vAtyAvyatikarotkSiptatUlatulyaM ca yauvanam" ||3||[yo.shaa.4/59] tathA- "dhyAyannanityatAM nityaM, mRtaM putraM na zocati / nityatAgrahamUDhastu , kuDyabhaGge'pi roditi // 4 // [ ] etaccharIradhanayauvanabAndhavAdi, tAvanna kevalamanityamihAsubhAjAm / vizvaM sacetanamacetanamapyazeSamutpattidharmakamanityamuzanti santaH // 5 // [ ] ityanityaM jagavRttaM, sthiracittaH pratikSaNam / tRSNAkRSNAhimantrAya, nirmamatvAya cintayet' // 6 // [ yo.zA.4/60] azaraNabhAvanA caivam - "indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / aho tadantakAtaGke, kaH zaraNyaM zarIriNAm ?" // [ yo.zA.4/61] zaraNe sAdhuH zaraNyaH / tathA- "piturmAtuH svasurdhAtustanayAnAM ca pazyatAm / atrANo nIyate jantuH, karmabhiryamasadmani // 2 // [ yo.zA.4/62] zocanti svajanAnantaM, nIyamAnAn svakarmabhiH / neSyamANaM na (tu) zocanti, nAtmAnaM mUDhabuddhayaH // 3 // [ yo.zA.4/63] saMsAre da:khadAvAgnijvalajjvAlAkarAlite / vane mRgArbhakasyeva, zaraNaM nAsti dehinaH" // 4 // [ yo.zA.4/64] atha saMsAro-nAnAyonisaMcaraNam / tadbhAvanA tvevam - "zrotriyaH zvapacaH svAmI, pattirbrahmA kRmizca saH / saMsAranATye naTavat , saMsArI hanta ceSTate ||1||[yo.shaa.4/65 ] na yAti katamAM yoni ?, katamAM ca na muJcati ? / saMsArI karmasambandhAdavakrayakuTImiva" // 2 // [ yo.zA.4/66] avakrayakuTImiti bhATakakuTIm / tathA - "samastalokAkAze'pi, nAnArUpaiH svakarmataH / vAlAgramapi tannAsti, yanna spRSTaM zarIribhiH" // 3 // [ yo.zA.4/67] 1. na zocanti nA(svA-mu-)tmAnaM-L.P.C. I ta zocanti-yogazAstre / / 2. vA-yogazAstre / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam , 12bhAvanAsvarUpam -zlo0 118 // ] [683 atra caturgatikabhramaNAdiduHkhaparamparAbhAvanaM yogazAstrAntarazlokebhyo'vaseyam , vistarabhiyA nAtra likhitam / tadantyazlokazcAyam - "evaM nAsti sukhaM caturgatijuSAmapyatra saMsAriNAM, duHkhaM kevalameva mAnasamatho zArIramatyAyatam / jJAtvaivaM mamatAnirAsavidhaye dhyAyanti zuddhAzayA; azrAntaM bhavabhAvanAM bhavabhayacchedonmukhatvaM ydi"||4||[ yo.zA./A.612] ekatvabhAvanA yathA - "eka utpadyate jantureka eva vipadyate / karmANyanubhavatyekaH, pracitAni bhavAntare // 1 // [ yo.zA.4/68] anyaistenArjitaM vittaM, bhUyaH saMbhUya bhujyate / sa tveko narakakroDe, klizyate nijakarmabhiH" // 2 // [ yo.zA.4/69] asyArthaH -tenaikenArjitaM mahArambhAdyaivittamanyaiH svakIyaiH saMbhUya-militvA bhUyaH - punaH punarbhujyate -viniyogaH kriyate, sa tu arjaka eka eva narakotsaGge dhanArjanakAlapracitaiH karmabhirbAdhyate 4 / anyatvabhAvanA punarevam - "yatrAnyatvaM zarIrasya, vaisadRzyAccharIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM, tatrAnyatvaM na durvacam // 1 // [ yo.zA.4/70 ] yo dehadhanabandhubhyo, bhinnamAtmAnamIkSate / kva zokazaGkunA tasya, hantAtaGka pratanyate ?" // 2 // [ yo.zA.4/71] azucitvabhAvanA hIttham - "rasA-'sRgmAMsa-medo-'sthi-majjA-zukrA-''ntra-varcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tat kutaH ? // 1 // [ yo.zA.4/72] navastrotaHstravadvistrarasanisyandapicchile / dehe'pi zaucasaMkalpo, mahanmohavijRmbhitam" // 2 // [ yo.zA.4/73] navabhyo netra 2 zrotra 2 nAsA 2 mukha 1 pAyu 1 upasthebhyaH 1, srotobhyo nirgamadvArebhyaH sravan visraH -Amagandhiryo rasastasya nisyando -niryAsastena picchile -vijjale, zeSaM sugamam / AzravabhAvanA caivam - 1. yogazAstre pa0 848 taH // 2. degntu-yogazAstre // 3. karma-L.P.C. / vittaM-yogazAstre // 4. L.P.C. yogazAstravRttau ca / zrotra 2-mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "manovAkkAyakarmANi, yogAH karma zubhAzubham / yadAsravanti jantUnAmAzravAstena kIrtitAH ||1||[yo.shaa.4/74] maitryAdivAsitaM cetaH, karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM, vitanotyazubhaM punaH" ||2||[yo.shaa.4/75 ] yato'nyatra "maitryA sarveSu sattveSu , pramodena gunnaadhike| mAdhyasthyenAvinIteSu , kRpayA duHkhiteSu vA // 1 // [ dvA.bhA./36 ] satataM vAsitaM svAntaM, kasyacit puNyazAlinaH / vitanoti zubhaM karma, dvicatvAriMzadAtmakam" // 2 // [ dvA.bhA./37] iti / tathA- "zubhArjanAya nirmithyaM, zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punarjeyamazubhArjanahetave // 3 // [ yo.zA.4/76 ] zarIreNa suguptena, zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantughAtakenAzubhaM punaH // 4 // [yo.zA.4/77] kaSAyA viSayA yogAH, pramAdAviratI tathA / mithyAtvamArttaraurdai cetyazubhaM prati hetavaH" // 5 // [ yo.zA.4/78 ] nanvate bandhaM prati hetutvenoktAH, yadAha vAcakamukhyaH-"mithyAdarzanA-'virati-pramAdakaSAya-yogA bandhahetavaH"[tattvA0 a08-sU0 1] iti tatkimAzravabhAvanAyAM bandhahetUnAmeteSAmabhidhAnam ?, satyam , AzrabhAvaneva bandhabhAvanApi na maharSibhirbhAvanAtvenoktA, AzravabhAvanayaiva gatArthatvAt , AzraveNa hyupAttAH karmapudgalA AtmanA saMbadhyamAnA bandha ityabhidhIyate, yadAha -"sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte, sa bandhaH" [ tattvA0a09-sU0 2] syAdityato'pi karmapudgalAdAnahetAvAzrave bandhahetUnAmabhidhAnamaduSTam , nanu tathApi bandhahetUnAM pATho nirarthakaH, naivam , bandhA''zravayorekatvenoktatvAdAzravahetUnAmevAyaM pATha iti, sarvamavadAtamiti / atra ca pratikarmaprakRti asAdhAraNAzravabhAvanaM yogazAstrAntarazloka-karmagranthAdibhyo jJeyam / saMvarabhAvanA yathA - "sarveSAmAzravANAM tu , nirodhaH saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA, dravyabhAvavibhedataH ||1||[yo.shaa.4/79] yaH karmapudgalAdAnacchedaH sa dravyasaMvaraH / bhavahetukriyAtyAgaH, sa punarbhAvasaMvaraH" // 2 // [ yo.zA.4/80] 1. P.C. / Trai-yogazAstre // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam, 12bhAvanAsvarUpam - zlo0 118 // ] [ 685 asyArthaH -karmapudgalAnAmAzravadvAreNAdAnaM - pravezanaM tasya yazchidyate'neneti chedaH sa dravyANAM saMvaro dravyasaMvaraH, bhAvasaMvarastu saMsArakAraNabhUtAyAH kriyAyA AtmavyApArarUpAyAstyAga iti / [ yogazAstravRttau pa0 871 ] kaSAya-viSayAdInAmazubhakarmahetUnAM pratipakSabhUtAnupAyAnAha - "yena yena hyupAyena, rudhyate yo ya AzravaH / tasya tasya nirodhAya sa sa yojyo manISibhiH " // 3 // [ yo.zA. 4/81] upAyA yathA - "kSamayA mRdubhAvena, RjutvenApyanIhayA / krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lobhaM rundhyAd yathAkramam " // 4 // [ yo.zA. 4/82] viSayANAM pratipakSataH kSayamAha - 'asaMyamakRtotsekAn, viSayAn viSasaMnibhAn / nirAkuryAdakhaNDena, saMyamena mahAmatiH " // 5 // [ yo.zA. 4/83 ] pramAdAviratInAM pratipakSAnAha 'tisRbhirguptibhiryogAn, pramAdaM cApramAdataH / sAvadyayogahAnenAviratiM cApi sAdhayet" // 6 // [ yo.zA. 4 / 84 ] atha mithyAtvArttaraudrANAM pratipakSAnAha - - " - '"saddarzanena mithyAtvaM, zubhasthairyeNa cetasA / vijayetArttaraudre ca, saMvarArthaM kRtodyamaH " // 7 // [ yo.zA. 4/85 ] atha nirjarA bhAvanA yathA - "saMsArabIjabhUtAnAM, karmaNAM jaraNAdiha / nirjarA sA smRtA dvedhA, sakAmA kAmavarjitA // 1 // [ yo.zA.4/86 ] jJeyA sakAmA yaminAmakAmA tvanyadehinAm / pAkaH svata upAyAcca, karmaNAM syAdyathA''mravat // 2 // [ ] karmaNAM naH kSayo bhUyAdityAzayavatAM satAm / vitanvatAM tapasyAdi, sakAmA zaminAM matA // 3 // [ dvA.bhA. / 55 ] ekendriyAdijantUnAM, saMjJAnarahitAtmanAm / zItoSNa - vRSTi - dahana - ccheda-bhedAdibhiH sadA // 4 // [ dvA.bhA./56 ] 1. degsaH-iti yogazAstre // 2. tulA - yogazAstre 4 / 87 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH kaSTaM vedayamAnAnAM, yaH zATaH karmaNAM bhavet / akAmanirjarAmenAmAmananti manISiNaH // 5 // [ dvA.bhA./57] tapaHprabhRtibhirvRddhi, vrajantI nirjarA yataH / mamatvaM karma saMsAra, hanyAttAM bhAvayettataH // 6 // [ dvA.bhA./58] sadoSamapi dIptena, suvarNaM vahninA yathA / tapo''gninA tapyamAnastathA jIvo vizuddhayati" // 7 // [ yo.zA.4/88] atra dvAdazavidhatapaH svarUpacintanaM jJeyam / atha lokasvabhAvabhAvanA yathA - "vaizAkhasthAnasthitakaTisthakarayuganarAkRtirlokaH / bhavati dravyaiH pUrNaH sthityutpattivyayAkrAntaiH // 1 // [ dvA.bhA./59] UrdhvatiryagadhobhedaiH, sa tredhA jagade jinaiH / rucakAdaSTapradezAnmerumadhyavyavasthitAt // 2 // [ dvA.bhA./60] navayojanazatyUrdhvamadhobhAge'pi sA tathA / etatpramANakastiryaglokazcitrapadArthabhRt // 3 // [ dvA.bhA./61] Urdhvalokastadupari, saptarajjupramANakaH / etatpramANasaMyuktazcAdholoko'pi kIrtitaH // 4 // [ dvA.bhA./62 ] ratnaprabhAprabhRtayaH, pRthivyaH sapta veSTitAH / ghanodadhighanavAtatanuvAtaistamoghanAH // 5 // [ dvA.bhA./63] tRSNAkSudhAvadhAghAtabhedanacchedanAdibhiH / duHkhAni nArakAstatra, vedayante nirantaram // 6 // [ dvA.bhA./64] prathamA pRthivI piNDe, yojanAnAM sahasrakAH / azItirlakSamekaM ca, tatropari sahasrakam // 7 // [ dvA.bhA./65 ] adhazca muktvA piNDasya, zeSasyAbhyantare punaH / bhavanAdhipadevAnAM, bhavanAni jagurjinAH // 8 // [ dvA.bhA./66 ] asurA nAgAstaDitaH, suparNA agnayo'nilAH / stanitAbdhidvIpadizaH, kumArAntA dazeti te // 9 // [ dvA.bhA./67] vyavasthitAH punaH sarve, dakSiNottarayordizoH / tatrAsurANAM camaro, dakSiNAvAsinAM vibhuH // 10 // [ dvA.bhA./68 ] 1. imAH 1/59 gAthAH pravacanasAroddhAravRttAvapi bhA0 1 pa0 461 taH dRzyante / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam, 12bhAvanAsvarUpam - zlo0 118 // ] udIcyAnAM belirnAgakumArAderyathAkramam / dharaNo bhUtAnandazca, herirharisahastathA // 11 // [ dvA.bhA./69 ] veNudevo veNudAlI, cAgnizikhAgnimANau / velambaH prabhaJjanazca, sughoSamahAghoSakau // 12 // [ dvA.bhA./70 ] jalakAnto jalaprabhastataH pU~rNo viziSTakaH / amito mitavAhana indrA jJeyA dvayordizoH // 13 // [ dvA.bhA./71 ] [ 687 asyA eva pRthivyA uparitane muktayojanasahastre / yojanazatamadha upari ca muktvA'STasu yojanazateSu // 14 // [ dvA.bhA. / 72 ] pizAcAdyaSTabhedAnAM, vyantarANAM tarasvinAm / nagarANi bhavantyatra, dakSiNottarayordizoH // 15 // [ dvA.bhA./73 ] pizAcA bhUtA yakSAzca, rAkSasAH kinnarAstathA / kimpuruSA mahoragA, gandharvA iti te'STadhA // 16 // [ dvA.bhA./74 ] dakSiNottarabhAgena, teSAmapi ca tasthuSAm / dvau dvAvindrasamAmnAta, yathAsaMkhyaM subuddhibhiH // 17 // [ dvA.bhA. / 75 ] kAlastato mahAkAlaH, surUpapratirUpakaH / pUrNabhadro mANibhadro, bhImo bhImo mahAdikaH // 18 // [ dvA.bhA./76 ] kinnarakimpuruSau satpuruSamahApuruSanAmakau tadanu / 'atikAyamahAkAyA gItaratizcaiva gItayazAH // 19 // [ dvA.bhA./77] asyA eva pRthivyA upari ca yojanazataM hi yanmuktam / tanmadhyAdadha upari ca yojanadazakaM parityajya // 20 // [ dvA.bhA. / 78 ] madhye'zItAviha yojaneSu tiSThanti vanacaranikAyAH / aprajJaptikamukhyAH aSTAvalpaddhikAH kiJcit // 21 // [ dvA.bhA./79 ] atra pratinikAyaM ca dvau dvAvindrau mahAdyutI / dakSiNottarabhAgena, vijJAtavyau manISibhiH // 22 // [ dvA.bhA. / 80 ] yojanalakSonnatinA sthitena madhye suvarNamayavapuSA / merugiriNA viziSTe jambUdvIpe bhavantyatra // 23 // [ dvA.bhA./81] varSANi bharatAdIni, sapta varSadharAstathA / parvatA himavanmukhyAH, SaT zAzvatajinAlayAH // 24 // [ dvA.bhA./82] D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH yojanalakSapramitAjjambUdvIpAt paro dviguNamAnaH / lavaNasamudraH paratastadviguNadviguNavistArAH // 25 // [ dvA.bhA./83] boddhavyA dhAtakIkhaNDakAlodAdyA asaGkhyakAH / svayambhUramaNAntAzca, dvIpavAridhayaH kramAt // 26 // [ dvA.bhA./84] pratyekarasasaMpUrNAzcatvArastoyarAzayaH / trayo jalarasA anye, sarve'pIkSurasAH smRtAH // 27 // [ dvA.bhA./85 ] sujAtaparamadravyahRdyamadyasamodakaH / vAruNIvaravAddhiH syAt , kSIrodajaladhiH punaH // 28 // [ dvA.bhA./86 ] samyakkvathitakhaNDAdimugdhadugdhasamodakaH / ghRtavaraH sutApitanavyagavyaghRtodakaH // 29 // [ dvA.bhA./87 ] lavaNAbdhista lavaNAsvAdapAnIyaparitaH / kAlodaH puSkaravaraH, svayambhUramaNastathA // 30 // [ dvA.bhA./88] meghodakarasAH kiM tu , kAlodajaladherjalam / kAlaM gurupariNAmaM, puSkarodajalaM punaH // 31 // [ dvA.bhA./89] hitaM laghupariNAma, svacchasphaTikanirmalam / svayambhUramaNasyApi, jalagharjalamIdRzam // 32 // [ dvA.bhA./90] tribhAgAvarttasucaturjAtakeArasopamam / zeSAsaGkhyasamudrANAM, nIraM nigaditaM jinaiH // 33 // [ dvA.bhA./91] samabhUmitalAdUrdhvaM, yojane zatasaptake / gate navatisaMyukte, jyotiSAM syAdadhastalaH // 34 // [ dvA.bhA./92 ] tasyopari ca dazasu , yojaneSu divAkaraH / taduparyazItisaGkhyayojaneSu nizAkaraH // 35 // [ dvA.bhA./93] tasyopari ca viMzatyAM, yojaneSu grahAdayaH / syAdevaM yojanazataM, jyotirloko dazottaram // 36 // [ dvA.bhA./94] jambUdvIpe bhramantau ca, dvau candrau dvau ca bhAskarau / catvAro lavaNAmbhodhau, candrAH sUryAzca kIrtitAH // 37 // [ dvA.bhA./95] 1. stalam-mu0 / stalaH-iti P.C. pravacanasAroddhAravRttau / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam , 12bhAvanAsvarUpam -zlo0 118 // ] [689 dhAtakIkhaNDake candrAH, sUryAzca dvAdazaiva hi / kAlode dvicatvAriMzaccandrAH sUryAzca kIrtitAH // 38 // [dvA.bhA./96 ] puSkarA. dvisaptatizcandrAH sUryAzca mAnuSe / kSetre dvAtriMzamindUnAM, sUryANAM ca zataM bhavet // 39 // [ dvA.bhA./97] mAnuSottarataH paJcAzadyojanasahasrakaiH / sUryairantaritAzcandrAzcandrairantaritAzca te // 40 // [ dvA.bhA./98] mAnuSakSetracandrArkapramANArddhapramANakAH / tatkSetraparidhervRddhayA, vRddhimantaH svasaGkhyayA // 41 // [ dvA.bhA./99] svayambhUramaNaM vyApya, ghaNTAkArA asaGkhyakaH / zubhalezyA mandalezyAstiSThanti satataM sthirAH // 42 // [dvA.bhA./100] samabhUmitalAdUrdhvaM, sArddharajjau vyavasthitau / / kalpAvanalpasaMpattI, saudharmezAnanAmakau // 43 // [ dvA.bhA./101] sArddha rajjudvaye syAtAM, samAnau dakSiNottarau / sanatkumAramAhendrau, devalokau manoharau // 44 // [ dvA.bhA./102] Urdhvalokasya madhye ca, brahmalokaH prakIrtitaH / tadUrdhvaM lAntakaH kalpo, mahAzukrastataH param // 45 // [ dvA.bhA./103] devalokaH sahasrAro'thASTamo rjjupnycke| ekendrau candravavRttAvAnataprANatau tataH // 46 // [ dvA.bhA./104] rajjuSaTke tataH khyAtAvekendrAvAraNAcyutau / candravadvartulAvevaM, kalpA dvAdaza kIrtitAH // 47 // [ dvA.bhA./105 ] graiveyakAstrayo'dhastyAstrayo madhyakAstathA / trayazcoparitanAH syuriti graiveyakA nava // 48 // [ dvA.bhA./106] anuttaravimAnAni, tadUrdhvaM paJca tatra ca / prAcyAM vijayamapAcyAM, vaijayantaM pracakSate // 49 // [ dvA.bhA./107] pratIcyAM tu jayantAkhyamudIcyAmaparAjitam / sarvArthasiddhaM tanmadhye, sarvottamamudIritam // 50 // [ dvA.bhA./108 ] 1. candrairantaritAH sUryAH sUryairantaritAzca te-iti pravacanasAroddhAravRttau // 2. vRddhimantazca saGkhyayA-iti pravacanasAroddhAravRttau // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 ] sthitiprabhAvalezyAbhirvizuddhyavadhidIptibhiH / sukhAdibhizca saudharmAdyAvatsarvArthasiddhikam // 51 // [ dvA.bhA./109] pUrvapUrvatridazebhyaste'dhikA uttarottare / [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH hInahInatarA dehagatigarvaparigrahaiH // 52 // [ dvA.bhA./110] ghanodadhipratiSThAnA, vimAnAH kalpayordvayoH / triSu vAyupratiSThAnAstriSu vAyUdadhisthitAH // 53 // [ dvA.bhA./111 ] te vyomavihitasthAnAH, sarve'pyuparivarttinaH / ityUrdhvalokavimAnapratiSThAnavidhiH smRtaH // 54 // [ dvA.bhA. / 112] sarvArthasiddhAd dvAdazayojaneSu himojjvalA / yojanapaJcacatvAriMzallakSAyAmavistarA // 55 // [ dvA.bhA./113] madhye'STayojanapiNDA, zuddhasphaTikanirmalA / siddhazileSatprAgbhArA, prasiddhA jinazAsane // 56 // [ dvA.bhA./ 114] tasyA upari gavyUtatritaye'tigate sati / turyagavyUtaSaDbhAge, sthitAH siddhA nirAmayAH // 57 // [ dvA.bhA./115 ] anantasukhavijJAnavIryasaddarzanAH sadA / lokAntasparzino'nyo'nyAvagADhA: zAzvatAzca te // 58 // [ dvA.bhA./ 116] evaM bhavyajanasya lokaviSayAmabhyasyato bhAvanAM, saMsAraikanibandhane na viSayagrAme mano dhAvati / kintvanyAnyapadArthabhAvanasamunmIlatprabodhoddhuraM; dharmadhyAnavidhAviha sthirataraM tajjAyate santatam " // 59 // [ ] atha bodhidurlabhatvabhAvanA "akAmanirjarArUpAt, puNyAjjantoH prajAyate / sthAvaratvAt trasatvaM vA, tiryaktvaM vA kathaJcana // 1 // [ yo. zA. 4 / 107 ] mAnuSyamAryadezazca, jAtiH sarvAkSapATavam / dIrghAyuH prApyate tatra, kathaJcit karmalAghavAt // 2 // [ yo.zA.4/108 ] prApteSu puNyataH zraddhA- kathaka zravaNeSvapi / tattvanizcayarUpaM tat, bodhiratnaM sudurlabham // 3 // [ yo.zA. 4 / 109 ] rAjyaM vA cakrabhRttvaM vA, zakratvaM vA na durlabham / yathA jinapravacane, bodhiratyantadurlabhA // 4 // [ ] 1. Ayuzca prA yo0 zA0mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasaptatisvarUpam , 12bhAvanAsvarUpam -zlo0 118 // ] [691 sarve bhAvAH sarvajIvaiH, prAptapUrvA anantazaH / bodhirna jAtucit prAptA, bhavabhramaNadarzanAt" // 5 // [ ] atha dharmasvAkhyAtatAbhAvanA yathA - "svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, bhagavadbhirjinottamaiH / __yaM samAlambamAno hi, na majjed bhavasAgare" // 1 // [yo.zA.4/92] svAkhyAtatAmevAha "saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brahmAkiJcanatA tapaH / kSAntirmArdavamRdutA, muktizca dazadhA sa tu" // 2 // [ yo.zA.4/93] atrAyaM bhAvaH -saMyamAdidazavidhadharmapratipAdanaprakAreNa bhagavatAmarhatAM svAkhyAtadharmatvAnuprekSaNameveti dharmANAM guNabhAvanA, tadAkhyAtRRNAM bhagavatAmanuprekSAnimittaM stutiriti, tathA ca dharmakathako'rhanniti bhAvanetyeva paryavasannam / tathA - "pUrvAparaviruddhAni, hiMsAdeH kArakANi ca / vacAMsi citrarUpANi, vyAkurvadbhirnijecchayA // 3 // [ dvA.bhA./126 ] kutIrthikaiH praNItasya, sadgatipratipanthinaH / dharmasya sakalasyApi, kathaM svAkhyAtatA bhavet ? // 4 // [ dvA.bhA./127 ] yacca tatsamaye kvApi, dayAsatyAdipoSaNam / dRzyate tadvacomAnaM, budhairjeyaM na tattvataH // 5 // [ dvA.bhA./128] yatproddAmamadAndhasindhuraghaTaM sAmrAjyamAsAdyate, yanniHzeSajanapramodajanakaM saMpadyate vaibhavam / yatpUrNendusamadyutirguNagaNaH saMprApyate yatparaM; saubhAgyaM ca vijRmbhate tadakhilaM dharmasya lIlAyitam // 6 // [ dvA.bhA./129] yanna plAvayati kSitiM jalanidhiH kallolamAlAkulo, yatpRthvImakhilAM dhinoti salilAsAreNa dhArAdharaH / yaccandroSNarucI jagatyudayataH sarvAndhakAracchide; tanniHzeSamapi dhruvaM vijayate dharmasya visphUrjitam // 7 // [ dvA.bhA./130] arhatA kathito dharmaH, satyo'yamiti bhAvayan / sarvasaMpatkaredharme, dhImAn dRDhataro bhavet" ||8||[dvaa.bhaa./132] iti bhAvanAH // pratimAH -pratijJA abhigrahaprakArA ityarthaH, tAzca mAsikI dvaimAsikI traimAsikI D:\new/d-3.pm53rd proof Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH cAturmAsikI paJcamAsikI SANmAsikI saptamAsikI, prathamasaptarAtrindivA dvitIyasaptarAvindivA tRtIyasaptarAtrindivA ahorAtrikI ekarAtrikI ceti dvAdaza / yataH - "mAsAisattaMtA, paDhamAbiitaiasattarAyadiNA / aharAi egarAI bhikkhUpaDimANa bArasagaM" ||1||[pnycaa.18||3, prava.574] iti / ayamAsAM bhAvArtha:-bhikSuH pratimAH pratipipatsuH prathamaM jinakalpikavat paJcavidhAM tulanAM karoti, tatazca yogyaH san pratipadyate / tadyathA - "paDivajjai saMpuNNo, saMghayaNadhiIjuo mahAsatto / paDimAo jiNamayaMmI, sammaM guruNA aNuNNAo ||1||[pnycaa.18/4, prava.575 ] gacche cia nimmAo, jA puvvA dasa bhave asNpunnnnaa| navamassa taiavatthu , hoi jahaNNo suAbhigamo" // 2 // [ paJcA.18/5, prava.576 ] gaccha eva tiSThan nirmAtaH -AhArAdiviSaye pratimAkalpaparikarmaNi pariniSThitaH, tatparimANaM caivam -mAsikyAdiSu saptasu yA yatparimANA tasyAstatparimANameva parikarma, tathA varSAsu naitAH pratipadyante, na vA parikarma, karoti, tatrAdyadvayamekatraiva varSe, tRtIyacaturthyAvekaikasmin varSe, anyAsAM tu tisRNAmanyatra varSe pratikarma, anyatra ca pratipattiriti navabhirvarAdyAH sapta samApyanta iti / "vosaTThacattadeho, uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIA, bhattaM ca alevayaM tassa" ||1||[pnycaa.18/6, prava.577] uddhRtAdyeSaNApaJcakamadhyAdekasmin dine eSaNAdvikagrahaNaM ekA bhakte ekA ca pAnaka iti, bhaktaM cAlepakRt / gacchA viNikkhamittA, paDivajje mAsiaM mahApaDimaM / dattegabhoaNassA, pANassa vi ega jA mAsA ||1||[pnycaa.18/7, prava.578] pacchA gacchamuvei, eva dumAsI timAsi jA satta / navaraM dattIvuDDI, jA satta u sattamAsIe // 2 // [ paJcA.18/13, prava.581] tatto a aTThamIA, havaI huM pddhmsttraaiNdii| tIe cautthaeNaM, bahiA gAmassa aha viseso" ||3||[pnycaa.18/14, prava.582] 1. tulA-dazAzrutaskandhe dazA 7 pa0 44 // 2. tulA-paJcAzakaTIkA pa0 279, pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 11 pa0 471 // 3. 'maIi-iti paJcAzake, atyeti iti tatra vRttau // 4. P.C. paJcAzakapra0 / y-mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNasittarisvarUpam, 12 bhikSupratimAsvarUpam - zlo0 118 // ] [ 693 apAnakenaikAntaropavAsenetyarthaH, iha ca pAraNake AcAmlam, dattiniyamastu nAsti "uttANagapAsallI, nesajjI vA vi ThANa ThAittA / sahauvasagge ghore, divvAI tattha avikaMpo" // 4 // [ paJcA. 18/15, prava. 583 ] uttAnazAyI pArzvazayito niSadyAvAn vA-samaputatayopaviSTaH sthAnasthito vordhvaM sthitaH / "doccA vi erisa ccia, bahiA gAmAiANa NavaraM tu / ukkaDalagaMDasAI, daMDAyatiu vva ThAittA" // 5 // [ paJcA. 18 / 16, prava. 584 ] navaram utkaTastiSThet tathA 'lakuTazAyI' mastakapASNikAbhireva pRSThapradezenaiva vA spRSTabhUbhAgastathA daNDAyato'GghriprasAraNena bhUnyastAyatazarIraH, evaM sthitvA'vasthAya - 'taccAe vi evaM, NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamaha ThANaM, ThAijja va aMbaravujjo u' // 6 // [ paJcA. 18/17, prava. 585 ] 44 - 'vIrAsanaM' ca siMhAsanAdhirUDhasya bhUnyastapAdasya siMhAsanApanayane satyacalitasya bhavati, athavA''mrakubjaH AmraphalavadvakrAkAreNAvasthita iti etAstisraH sapta(eka) viMzatyA dinairyAntIti / "emeva ahorAI, chaTuM bhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiA, vagdhAriapANie ThANaM" // 7 // [ paJcA. 18/18, prava.586 ] navaraM SaSThaM bhaktaM - bhojanaM varjanIyatayA yatra tatSaSThabhaktamupavAsadvayarUpam, tatra hyupavAsadvaye catvAri bhaktAni varjyante ekAzanena ca tadArabhyate tenaiva ca niSThAM yAtItyevaM SaDbhaktavarjanarUpaM taditi / iyaM cAhorAtrikI dinatrayeNa yAti, ahorAtrasyAnte SaSThabhaktakaraNAd / yadAha - " ahorAiA tahiM pacchA chaTuM karei tti [ ] / emeva egarAI, aTThamabhatteNa ThANa bAhirao / IsIpabbhAragae, aNamisanayaNegadiTThIe" // 8 // [ paJcA. 18/19, prava. 587 ] asyAM cAvadhyAdyanyatarajJAnalAbha:, iyaM ca pratimA rAtreranantaramaSTamakaraNena catUrAtrindivasamAnA syAdyadAha -'"egarAiA cauhiM pacchA aTTamaM karei tti" [ ] dvAdaza pratimAH // tathA, indriyANAM - sparzana - rasana - ghrANa - cakSuH - zrotrarUpANAM nirodhaH - svasva 1. pASNikAbhireva-iti paJcA0 vRttau // 2. ekaviM iti paJcAzakavRttiH 2 tulA - paJcAzakaTIkA 18 / 18 / / 3. pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 479 / / 4. karaNAccatU' iti paJcAzaka-pravacanasAroddhAravRttyoH // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH viSayebhyo nivarttanam iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAbhAva ityarthaH / tathA pratilekhanAH pratyupekSaNAstAzca vastrAdiviSayAH paJcaviMzatirvyAkhyAtapUrvAH / tathA guptirgopanamAtmasaMrakSaNaM mumukSoryoganigraha ityarthaH, tAzca manovAkkAyaviSayabhedAt tisraH, tatra manoguptistridhA, Artta-raudradhyAnAnubandhikalpanAjAlaviyoga: prathamA 1, zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatirdvitIyA 2, kuzalA - 'kuzalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinyAtmArAmatA tRtIyA 3, taduktaM vizeSaNatrayeNa yogazAstre - "vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA" // 1 // [yo.zA. 1 / 41 ] evaMvidhaM manoguptirityarthaH / vAgguptirdvidhA - mukhanayana bhrUvikArA-'GgulyAcchoTana - leSTukSepa-huGkRtAdisaMjJAvarjanena maunAvalambanam, saMjJAdinA hi prayojanAni sUcayato maunaM niSphalamevetyekA 1, vAcana - pracchana- parapRSTavyAkaraNAdiSu lokA - ''gamAvirodhena mukhavastrikAcchAditamukhasya bhASamANasyApi vAgniyantraNaM dvitIyA / taduktaM - 'saMjJAdiparihAreNa, yanmaunasyAvalambanam / 44 vAgvRtteH saMvRtirvA yA, sA vAgguptirihocyate" // 1 // [ yo.zA.1/42 ] AbhyAM bhedAbhyAM vAggupteH sarvathA vAgnirodhaH samyagbhASaNaM ca svarUpaM pratipAditaM bhavati, bhASAsamitau tu samyagvAkpravRttireveti vAgguptibhASAsamityorbhedaH / yadAha - "samio niamA gutto, gutto samiattaNaMmi bhayaNijjo / kusalavayamuIraMto, jaM vaigutto vi samio vi" // 1 // [ u.pa.605, bRha.bhA. 4451, nizIthabhA. 37 ] iti / atha kAyaguptirapi dvidhA - ceSTAnivRttilakSaNA yathAgamaM ceSTAniyamalakSaNA ca tatra parISahopasargAdisambhave'pi yatkAyotsargakaraNAdinA kAyasya nizcalatAkaraNaM sarvayoganirodhAvasthAyAM vA sarvathA yatkAyaceSTAnirodhanaM sA prathamA 1, gurumApRcchya zarIra-saMstArakabhUmyAdipratilekhanApramArjanAdisamayoktakriyAkalApapurassaraM zayanAsanAdi sAdhunA vidheyam, tataH zayanA - Sssana - nikSepA - ''dAnAdiSu svacchandaceSTAparihAreNa niyatA yA kAyaceSTA sA dvitIyeti 2 / uktaM ca "upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // [ yo.zA. 1/43 ] D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama-dvitIyavratAticArasvarUpam -zlo0 119/120 // ] [695 zayanAsananikSepAdAnacaGkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA parA" // 2 // [yo.zA.1/44] tathA'bhigrahA dravya-kSetra-kAla-bhAvaviSayAzcaturvidhA, ityetadbhedakadambakaM kriyate - mokSArthibhiH sAdhubhirniSpAdyate iti 'karaNaM' karaNasaMjJaM bhavati, ete bhedAH saptatisaGkhyA : karaNasaptatisaMjJAH syurityarthaH / karaNaM ca prayojane Apanne sati kriyate caraNaM tu nityAnuSThAnamiti caraNa-karaNayorbhedaH, atrApyayaM vivekaH -eSaNAsamitau gatArthatve'pi piNDavizuddheH pRthagupAdAnaM zeSabhedeSu tasyAH prAdhAnyajJApanArthamiti, uktA mUlaguNA uttaraguNAzca / atha taccheSamaticArarakSaNalakSaNaM prastutadharmaM prastauti -'eSAmi'tyAdi, 'eSAM' mUlaguNottaraguNAnAM, kIdRzAnAm ?-'anaticArANAM' na vidyate'ticArA yeSu te (tathA) teSAmaticArarahitAnAmityarthaH pAlanaM-dhAraNaM sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / anaticArANAmeSAM pAlanoktyA'ticArajJAnasyAvazyakatvAttAnevAha -'te tvamI'ti, te' aticArAH, tuzabdaH pUrvasmAd vizeSaNArthaH, 'amI' vakSyamANA 'matA' uktA jinairiti zeSaH // 118 // sAmprataM tAneva prativrataM darzayitukAmaH prathamamahiMsAvratAticArAnAha - Adyavrate hyaticArA, ekAkSAdivapuSmatAm / saGgaTTaparitApopadrAvaNAdyAH smRtA jinaiH // 119 // ekaM sparzanalakSaNamindriyaM yeSAM te ekAkSA:-pRthivyAdayaH paJca, AdizabdAd dvi-tricatuSpaJcendriyagrahaH, tathA vapuH-zarIraM vartate yeSAM te vapuSmanto -dehinastata ekAkSAdayazca te vapuSmantazceti samAsasteSAmekendriyAdijantUnAmityarthaH 'saGghaTTaH' sparzaH 'paritApaH' paritastApotpAdanam 'upadrAvaNaM' mahatpIDAkaraNaM tadAdyA aticArAH -pUrvoktasvarUpAH Adyavrate -ahiMsAkhye 'jinaiH' arhadbhiH smRtAH' proktA ityanvayaH / taduktaM paJcavastuke "paDhamaMmI egidiavigaliMdipaNidiANa jIvANaM / saMghaTTaNapariAvaNamuddavaNAINi aiArA" ||1||[pnyc./655] // 119 / / ityuktA AdyavratAticArAH, atha dvitIyavratasya tAnAha - asau dvidhANu-sthUlAbhyAM, tatrAdyaH pracalAditaH / dvitIyaH krodha-lobhAdermithyAbhASA dvitIyake // 120 // 1. tathA-L.P.C. nAsti / / 2. L.P.C. | aticA mu0 // 3. L.P. | sAmprataM-mu0 C. nAsti / / 4. P. upadrApaNaM-mu0 C. // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ____dvitIyake' mRSAvAdaviratirUpe asau' aticAraH 'aNu-sthUlAbhyAM' sUkSma-bAdarAbhyAM prakArAbhyAM 'dvidhA' dviprakAro bhavatIti zeSaH / tatra 'AdyaH' sUkSmaH 'pracalAdito' nidrAvizeSAdemithyAbhASA -asatyabhASaNaM bhavati, yathA pracalasi kiM divA? ityAdi coditaH prAha -nA'haM pracalAmi'ityAdi / krodhAdeH -krodha-lobha-hAsya-bhayaimithyAbhASA dvitIyobAdara: pariNAmabhedAd bhavatIti / yataH paJcavastuke - "bIaM musAvAe, so suhumo bAyaro a nnaayvvo| payalAi hor3a paDhamo.kohAdabhibhAsaNaM biio"|| pnyc./156]||120|| ityuktA dvitIyavratAticArAH, atha tRtIyasya tAnAha - evaM tRtIye'dattasya, tRNAdergrahaNAdaNuH / krodhAdibhirbAdaro'nyasacittAdyapahArataH // 121 // 'evaM' pUrvoktarItyA sUkSma-bAdarabhedena dvividha ityarthaH, 'tRtIye' asteyavrate prakramAdaticAro bhavatIti zeSaH / tatra 'aNuH' sUkSmaH 'adattasya' svAmyAdinA'pradattasya 'tRNAdergrahaNAd' anAbhogenAGgIkaraNAd bhavati, tatra tRNaM prasiddham , AdizabdADDagalacchAra-mallakAderupAdAnam , anAbhogena tRNAdi gRhNato'ticAro bhavati, Abhogena tvanAcAra iti bhAvaH / tathA 'krodhAdibhiH' kaSAyaiH 'anyeSAM' sArmikANAM carakAdInAM gRhasthAnAM vA sambandhi sacittAdi' sacittA-'citta-mizravastu tasyApahArataH -apaharaNapariNAmAd bAdaro'ticAro bhavatIti sambandhaH / yataH - "taiaMmi vi emeva ya, duviho khalu esa hoi vinnnneo| taNa-Dagala-chAra-mallaga, avidinnaM giNhao paDhamaM" ||1||[pnyc./657] anAbhogeneti tavRttilezaH / / "sAhammiannasAhammiANa gihiANa kohmaaiihiN| saccittAi avaharao, parINAmo hoi bIo u" ||1||[pnyc./658 ] sAdharmikANAM -sAdhu-sAdhvInAm , anyasadharmANAM -carakAdInAmiti tavRttiriti // 121 // uktAstRtIyavratAticArAH, atra caturthasya tAnAha - brahmavrate'ticArastu , karakarmAdiko mataH / samyak tadIyaguptInAM, tathA cAnanupAlanam // 122 // 1. nA ananujJAtasya-L.P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha-paJcamavratAticArasvarUpam - zlo0 122/123 // ] [ 697 'brahmavrate' maithunavrate aticAraH tuzabdo vizeSaNArthaH, karakarmAdiH, tathA ca pariNAmavaicitryeNa 'tadIyaguptInAM' tasya -brahmavratasyemAstadIyAstAzca tA guptayazca - stryAdisaMsaktavasatityAgAdirUpAstAsAM 'samyak' bhAvazuddhayA 'ananupAlanam' anAcaraNaM bhavatIti sambandhaH / yataH - "mehuNassaiAro, karakammAI u hoi NAyavvo / guttINaM ca tahA, aNupAlaNamo Na sammaM tu" ||1||[pnyc./659 ] // 122 // ityuktAsturyavratAticArAH / atha paJcamasya tAnAha - 1 kAkAdirakSaNaM bAlamamatvaM paJcame'pyaNuH / dravyAdigrahaNaM lobhAt, sthUlazcAdhikadhAraNam // 123 // 'paJcame'pi' parigrahavrate na kevalaM pUrveSvityapizabdArthaH, kAko - dhvAGkSa AdizabdAt zva-goNAdigrahaNam, tebhyo rakSaNam - AhArAderyatnena sthApanam, tathA 'bAlamamatvaM' laghau ziSye mamatvakaraNaM manAgitigamyam, eSaH 'aNuH' aticAro bhavatIti yojyam / tathA 'lobhAt' lobhapariNAmAt 'dravyAdInAM' hiraNyAdInAM 'grahaNam' upAdAnaM 'caH' punaradhikadhAraNam -upadhergaNanaparimANAbhyAmatiriktasya dhAraNaM - saGgrahaH bAdaro bhavatIti, tatrajJAnAdyupakaraNaM muktvA iti jJeyam, tasya hyadhikatve'pi na doSaH / yataH "paMcamagaMmi a suhumo, aiAro esa hoi NAyavvo / kAgAisANarakkhaNa, kappaTThagarakkhaNamamatte" // 1 // [paJca./660 ] kalpasthako - bAla iti tadvRttiH / 44 'davvAiANa gahaNaM, lobhA puNa bAyaro muNeavvo / -- airittadhAraNaM vA, mottuM NANAi uvayAraM" // 1 // [ paJca./661 ] iti / atrAyaM bhAvaH - niSkAraNaM dravyagrahaNapariNAme'ticAraH, kAraNe tu grahaNe'pi nAticAra iti / yata uktaM sthAnAGge bRhatkalpe ca - 'aTThajAyaMmi samaNi NiggaMthiM NiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai' [ bRhatkalpa u0 6 / sU018 ]tti / artho - dravyaM tena jAtaM - prayojanaM yasyAH sA'rthajAtikA tAmiti vyAkhyAnaM [saMyamasthitAyA api hyarthajAtamutpadyate ebhiH sthAnaiH / taduktaM kalpaniryuktau - "sevagabhajjA ome, AvaNNa aNatta bohie teNe / eehiM aTThajAyaM, uppajjai saMjamaThiyAe" // 1 // [ bR.ka.ni./6287 ] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH ____ ayaM bhAvaH -ko'pi rAjasevako svabhAryAM pariSThApya dezAntare gataH, sA ca niSkrAntA, tataH so'rthajAtaM mArgayati, tadA'glAnApi glAnakaraNAdyupAyena rakSyA, evamapi tenAmucyamAnAyAmarthajAtamapi dattvA tasmAnmocyA / tathA ko'pi vaNig sakuTumbo'pi pravivrajiSuravyaktAM dArikAM mitragRhe nikSipya pravrajitaH, kAle ca mitrabhUto mRtaH, tato durbhikSe jAte tadIyaiH putrairanAdriyamANA sA kasyApi dAsatvaM prAptA, tasyAzca pituH kAlAntare tatrAgamanam , tena ca tat sarvaM jJAtvA tanmocanArthaM kathAprasaGgena prabodhaH kRtaH, tathApyamocane niSkrAmatA sthApitaM (yat) dravyaM tad gRhItvA samarmyam , tasyAbhAve nijakAnAM gaveSaNayA tadutpAdanIyam , evamagre'pi bhAvanA kAryA] sarvatrApi pariNAmamAzrityAticArabhAvanA jJeyA // 123 / / ityuktAH paJcamavratAticArAH / atha SaSThavratasya tAnAha - dinAttadinabhuktAdicaturbhaGgyAdirantime / sarveSvapyeSu vijJeyA, doSA vAtikramAdibhiH // 124 // dine-divase AttaM-gRhItaM dinAttaM tacca taddinabhuktaM ca sannidhiparibhogena tad dinAttadinabhuktaM tadAdiryasyAM sA cAsau caturbhaGgI ca -bhaGgacatuSTayaM tadAdistatprabhRtirantime - SaSThe vrate'ticAro bhavatIti prakramAd jJeyam / tatra divAgRhItaM divAbhuktaM pUrvadinagRhItasyAparadine bhojanamityarthaH ityAdyo bhaGaH / dine gahItaM rAtrau bhaktamiti dvitIyaH 2 / rAtrau gahItaM dine bhuktamiti tRtIyaH 3 / rAtrau gRhItaM rAtrau ca bhuktamiti caturthaH 4 / ete catvAro'pi bhaGgAstathAvidhapariNAmayogAdaticArAH, AdizabdAdatimAtrAhArAdiparigrahaH ityuktAH sssstthvrtaaticaaraaH| atha prakArAntareNa mUlaguNeSUttaraguNeSu ca sAdhAraNI doSabhAvanAmAha -'sarveSvapi'ityAdi sarveSu -samasteSu na kevalamekAdivrate ityapizabdArthaH / 'eSu' mUlaguNottaraguNeSu 'doSA' malA: 'atikramAdibhiH' atikrama-vyatikramA'ticArA'nAcAraiveti pakSAntare vijJeyAH, atikramAdisvarUpaM tvevamAdhAkarmAzrityoktaM vyavahArabhASye "AhAkammanimaMtaNa, paDisuNamANe aikkamo hoi| payabheAi vaikkama, gahie taiataro galie" // 1 // [ vyava.pI./gA.43] vyAkhyA -AdhAkarmAGgIkaraNAdyAvadupayogaparisamAptistAvadatikramaH, tadgrahaNAya padabhedakaraNe yAvad gRhe pravezanaM tAvad vyatikramaH, pAtraprasAraNepyayameva, AdhAkarmaNi gRhIte upalakSaNametat yAvadvasatau samAnIte gurusamakSamAlocite bhojanArthamupasthApite mukhe 1. mattvA-L.P.C. || 2. kArya-L.P. // 3. etaro-iti vyavahArabhASye / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAcArasvarUpam -zlo0 125 // ] [699 prakSipyamANe'pi ca yAvannAdyApi gilati tAvattRtIyo'ticAralakSaNo doSaH, gilite tvAdhAkarmaNyanAcAra iti / evaM ca bhAvanA mUlaguNeSu uttaraguNeSu ca kAryA / atrAyaM vivekaH - mUlaguNeSu atikramAdibhistribhizcAritrasya mAlinyam , tasya cAlocanapratikramaNAdibhiH zuddhiH, caturtheNa tu bhaGga eva, tathA ca sati punarupasthApanaiva yujyate, uttaraguNeSu tu catubhirapi cAritrasya mAlinyaM, na punarbhaGgam ityuktA mUlottaraguNAticArAH // 124 / / sAmprataM mUlaguNeSUktaprAyANAmapi jJAnAdyAcArANAM mukhyatvakhyApanArthaM tatpAlanasya svAtantryeNAbhidhitsayAha - jJAnAdipaJcAcArANAM pAlanaM ca yathAgamam / gacchavAsakusaMsargatyAgo'rthapadacintanam // 125 // jJAnAdayo -jJAna-darzana-cAritra-tapo-vIryarUpAste ca te paJcAcArAzca teSAM pAlanam' ArAdhanaM taccAnyathApi syAdityata Aha -'yathAgamam' iti AgamAnusAreNa tat sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / tatra jJAnaM samyaktattvAvabodhastaddhetutvAdatra dvAdazAGgAdikaM zrutajJAnaM gRhyate, darzanaM samyakzraddhAnam , cAritraM sarvasAvadyayogAnAM jJAnazraddhAnapUrvakaM tyAgaH, tapa icchAnirodhalakSaNam , vIryaM ca zaktisphoraNam , eSu jJAna-darzana-cAritrAcArAH pratyekamaSTa, te ca prAk dezanAdhikAre dharmabindupAThena darzitA eva tapaAcArAzca dvAdaza, tatra SaT bAhyAH SaT AbhyantarAzca, tatra bAhyAH SaT yathA - "aNasaNamUNoariA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi" // 1 // [ dazavai.ni./47] anazanamAhAratyAga ityarthastatpunadvidhA -itvaraM yAvatkathikaM ca, itvaraM namaskArasahitAdi zrIvIratIrthe SANmAsikAntam , zrInAbheyatIrthe saMvatsaraparyantam , madhyamatIrthakaratIrtheSu tvaSTau mAsAn , yAvatthakathikaM tu pAdapogapagamanamiGgitamaraNaM bhaktaparijJA ceti, eSAM ca svarUpaM mUla eva sphuTIbhaviSyati / tathA UnamavamamudaraM yasya sa Unodarastasya bhAva UnodaratA, vyutpattireveyam , asya pravRttistUnatAmAtre, sA dravyabhAvAbhyAM dvidhA, tatra - dravyata upakaraNabhaktapAnaviSayA, tatropakaraNaviSayA, jinakalpikAdInAm , bhaktapAnaviSayA cAlpAhArAdibhedataH paJcavidhA / yadAhuH - "appAhAra 1 avaDDA 2, dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 / aTTha duvAlasa solasa, cauvIsa tahekkatIsA ya " ||1||[a.s.sii./4] 1. L.P. / tadviparItAzca ta mu0 C. // 2. tulA-dazavaikAlikahAribhadrIyavRttiH niyukti gA0 47, pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 1 pa0 173 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ___ ayaM bhAvaH -alpAhAronodarikA ekakavalAdArabhyASTau yAvat atrApyekakavalamAnA jaghanyA'STakavalamAnotkRSTA, zeSA tu madhyamA, evamagre'pi bhAvyam / AhAramAnaM tu puMsAM dvAtriMzatkavalA: striyastvaSTAviMzatiriti tadanusAreNa nyUnAhArAdikaM bhAvanIyam , bhAvata UnodarikA krodhAdityAga iti / tathA varttate'nayeti vRttiH -bhaikSyaM tasyAH saMkSepaNaM - hAsaH, tacca dattiparimANakaraNarUpam eka-dvi-tryAdyagAraniyamo rathyA-grAmA-'rddhagrAmaniyamazca / atraiva dravyAdyabhigrahA antarbhavanti / tathA rasAnAM matublopAd viziSTarasavatAM vRSyANAM vikArahetUnAmata eva vikRtizabdavAcyAnAM madyAdicaturNAM dugdhAdiSaNNAM ca tyAgo - varjanaM rasatyAgaH / tathA kAyaH-zarIraM tasya saMklezaH -zAstrAvirodhena bAdhanam , atra ca tanoracetanatve'pi zarIra-zarIriNoH kathaJcidabhedAt kAyakleza Atmaklezo'pi saMbhavatyeva sa ca viziSTAsanakaraNenApratikarmazarIratvakezolluJcanAdinA vA'vaseyaH, ayaM ca svakRtaklezAnubhavarUpaH parISahAstu svaparakRtaklezarUpA iti kAyaklezasya parISahebhyo bhedaH / tathA saMlInatA-guptatA, sA cendriyakaSAyayogaviSayA viviktazayyAsanatA ceti caturddhA, indriyAdiguptatA ca vyAkhyAtaprAyA, viviktazayyAsanatAM(tA) caikAnte'nAbAdhe asaMsakte pazapaNDakAdivajite zanyAgAra-devakala-sabhA-parvatagahAdInAmanyatamasmin sthAne'vasthAnam iti SaTprakAraM bAhyaM tapaH / bAhyatvaM ca bAhyadravyAdyapekSatvAt parapratyakSatvAt bAhyazarIratApakatvAt kutIthikairgRhasthaizcApi vidheyatvAcca / AbhyantaraM tapastvevam - "pAyacchittaM viNao, veAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo vi a, abhitarao tavo hoi" // 1 // [ da.vai.ni./48] mUlottaraguNeSu svalpo'pyaticArazcittaM malinayatIti tacchuddhyarthaM prAyazcittaM "prAyaH pApaM vinirdiSTam , cittaM tasya vizodhanam" [ ] ityukteH, athavA prakarSeNa -ayate gacchatyasmAdAcAradharma iti prAyo -munilokastena cintyate -smaryate'ticAravizuddhyarthamiti niruktAt prAyazcittamanuSThAnavizeSaH, tacca dazavidhamupariSTAdvakSyate / tathA vinIyate - kSipyate'STaprakAraM karmAneneti vinayaH, sa ca jJAnAdibhedAt saptadhA / yadAhuH - "nANe daMsaNacaraNe, maNavayakAovayAraviNaA a| nANe paMcuvayAro, mainANAINa saddahaNaM // 1 // [ da.vai.ni./48vR.] bhattI taha bahumANo, taddidrutthANa sammabhAvaNayA / vihigahaNabbhAso vi a, eso viNao jiNAbhihio" // 2 // [ da.vai.ni./48vR.] D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAcArasvarUpam -zlo0 125 // ] [701 ___zuzrUSAdizca darzanavinayaH / yadAhuH - "sussUsaNA ya'NAsAyaNA ya, viNao a daMsaNe duvihA / daMsaNaguNAhiesuM , kijjai sussUsaNAviNao // 1 // [ da.vai.ni./48vR.] sakkAro'bbhuTThANaM, sammANAsaNaabhiggaho taha ya / AsaNaaNuppayANaM, kiikammaM aMjaligaho a||2|| [ da.vai.ni./48vR.] iMtassaNugacchaNayA, Thiassa taha pjuvaasnnaabhihiaa| gacchaMtANuvvayaNaM, eso sussUsaNAviNao" // 3 // [ da.vai.ni./48vR.] satkAraH stavanAdibhiH, sanmAno vastrAdibhiH, AsanAbhigrahastiSThatetinivedanam , AsanAnapradAnaM ca sthAnAta sthAnAntare Asanasya mocanama . zeSaM spaSTama / anAzAtanAvinayaH punaH paJcadazavidhaH / sa ca yathA - "titthayara 1 dhamma 2 Ayaria 3 vAyaga 4 there 5 kule 6 gaNe 7 saMghe 8 / saMbhoia 9 kiriAe 10, maiNANAINa ya taheva ya 15 // 1 // [ da.vai.ni./48vR.] [kriyA cAstivAdarUpA] kAyavvA puNa bhattI, bahumANo tahaya vannavAo ya / arahaMtamAiANaM, kevalanANAvasANANaM" // 2 // [ da.vai.ni./48vR.] bhaktirbAhyA pratipattiH, bahumAnazcAntara: prItivizeSaH, varNavAdo guNagrahaNam , cAritravinayaH punaH - "sAmAiAicaraNassa, saddahANaM taheva kAeNaM / saMphAsaNaM parUvaNamahapurao bhavvasattANaM // 1 // [ da.vai.ni./48vR.] tathA- "maNavaikAiaviNao, AyariAINa savvakAlaM pi| akasalamaNAiroho, kasalANamadIraNaM tahaya" ||2||[d.vai.ni./48v.] tathopacAreNa -sukhakArikriyAvizeSeNa nirvatta aupacArikaH, sa cAsau vinayazceti samAsaH / sa ca saptadhA - "abbhAsa'cchaNachaMdANuvattaNaMkayapaDikiI tahaya / kArianimittakaraNaM, dukkhattagavesaNaM taha ya // 1 // [ da.vai.ni./48vR.] taha desakAlajANaNa, savvatthe su] tahaya aNumaI bhnniaa| uvayArio u viNao, eso bhaNio samAseNaM" // 2 // [ da.vai.ni./48vR.] 1. L.P.C. / degna viSayaH-mu0 // 2. tulA-dazavaikAlikasUtrasya hAribhadrIyavRttiH [niyukti gA0 48], pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 1 pa0 178 // 3. L.P.C. | manovAkkAyavinayaH punaH maNa mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH _ 'abbhAsacchaNaM' zrutAdyadhyayanaM vinApi gurusamIpe'vasthAnam , 'kRtapratikRtizca' kRte - bhaktAdinopacAre prasannA guravaH pratikRti -pratyupakAraM sUtrAdidAnena me kariSyanti, no nAmaikaiva nirjareti bhaktAdidAne yatnaH kAryaH, zrutaprApaNAdikaM nimittaM kRtvA zrutaM prApito'hamaneneti hetorityarthaH, vizeSeNa vinaye tasya vartitavyam , zeSaM spaSTam / athavA dvipaJcAzadvidho vinayo yathA - "titthayara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4-saMgha 5 kiria6, dhamma 7 nANa 8 nANINaM 9 / Ayaria 10 theru 11 vajjhAya 12-gaNINaM 13 terasa payAiM // 1 // [daza.ni.325, pra.sA.549] aNasAyaNA ya 1 bhattI 2, bahumANo 3 vaNNavAyasaMjalaNA 4 / titthayarAI terasa, caugguNA huMti bAvannA" // 2 // [ daza.ni.326, pra.sA.550 ] __ *vyavahArabhASye tu jJAna-darzana-cAritra-pratirUpabhedAccaturthoktastathA ca tadgranthaH "paDirUvaggahaNeNaM viNao khalu sucio cauvigappo nANe daMsaNe caraNe paDirUvacautthao hoi"[ ] tti tatra kAle'dhyayanAdiraSTavidho jJAnavinayaH, niHzaGkitAdiraSTavidho darzanavinayaH, samitiguptibhedAdaSTavidhazcAritravinayaH, kAyiko vAciko mAnasika aupacArikazceti pratirUpavinayazcaturvidhaH / Aha ca - "paDirUvo khalu viNao, kAyavaimaNe taheva uvayAre / aTTha cauviha duviho, sattaviha parUvaNA tassa" ||1||[pu.maa./407] tti / kAyiko'STadhA yathA"abbhuTThANaM aMjalI, AsaNadANaM abhiggaha kiiia| sussUsaNA ya abhigacchaNA ya saMsAhaNA ceva" // [ pu.mA./408] ___ abhigraho guruniyogakaraNAbhisambandhaH saMsAdhanA gacchato'nuvrajanam / vAgvinayazcaturvidho yathA - "hiamiapharusabhAsI aNuvAIbhAsi vAio viNao' [ ] 'aNuvAi'tti anuvicintyabhASI / mAnasiko dvividho yathA - "akusalamaNoniroho kusalamaNaudiraNaM ceva''[ ] tti aupacArika: saptavidhastUkta eveti*| tathA vaiyAvRtyaM dazadhA caraNasaptatAvuktam , tathA suSThu A-maryAdayA kAlavelAparihAreNa pauruSyapekSayA vA'dhyAyaH -adhyayanaM svAdhyAyaH, sa ca vAcanA-pracchanA-parivartanA-'nuprekSAdharmakathAbhedAt paJcadhA, tatra vAcanA ziSyAdhyApanam , adhItasya zaGkitAdau praznaH pracchanA, 1. L.P. I * * cihnadvayamadhyavatipAThaH mu0 C. nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchavAsasvarUpam -zlo0 125 // ] [703 vidhinA'dhItasyAvismaraNArthaM ghoSAdizuddhaM guNanaM parivartanA, arthAvismaraNArthaM ca taccintanamanuprekSA, evamabhyastazrute dharmasya kathanaM dharmakatheti / tathA dhyAnaM caturvidhamapi pratikramaNasUtravivaraNe vyAkhyAtam , atra tu dhana' zuklaM ceti dvividhaM grAhyam , tathotsarjanIyasya tyAga utsargaH, sa ca bAhyo'bhyantarazceti dvividhastatrAtiriktopadherazuddhAdyAhArasya ca tyAge AdyaH, abhyantarastu kaSAyANAM, mRtyukAle zarIrasya ca tyAgaH, ayaM ca prAyazcittamadhye'ticAravizuddhyarthamuktaH, iha tu sAmAnyena nirjarArthamityapaunaruktyam / idaM ca SoDhA'bhyantaraM tapaH, lokairanabhilakSyatvAt , tantrAntarIyairbhAvato'nAsevyamAnatvAt mokSAptAvantaraGgatvAdabhyantarakarmatApakatvAcceti / ___ atha vIryAcArAstrayo manovAkkAyavyApArAH yathAsAmarthyaM dharmaviSaye pravRttAH santo bhavantIti pradarzitAH paJcAcArAH / sAmprataM sArddhazlokadvayena mahAvratapAlanopAyabhUtAn sApekSayatidharmarUpAnuSThAnavizeSAn darzayannAha -'gacchavAsa' ityAdi, gaccho -guruparivAraH tasmin vAso-vasanaM sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / gacchavAse hi keSAJcit svato'dhikAnAM vinayakaraNaM bhavati, anyeSAM ca zaikSakAdInAM vinayasya kAraNaM bhavati, tathA vidhyAdikamullaGghya pravarttamAneSu keSucitsmAraNaM kriyate, tathAvidhe ca svasmin kecit kurvanti, evaM dvirUpaM vAraNAdi draSTavyam , evaM ca parasparApekSayA vinayAdiyoge pravarttamAnasya gacchavAsino'vazyaM muktisAdhakatvamiti gacchavAso'pi mukhyo dharmaH / yataH paJcavastuke - "guruparivAro gaccho, tattha vasaMtANa NijjarA viulA / viNayAo taha sAraNamAIhiM Na dosapaDivattI ||1||[pnyc./696 ] annonnAvikkhAe, jogammi tahiM tahiM pyttttto| NiyameNa gacchavAsI, asaMgapadagasAhago Neo" ||2||[pnyc./699] iti / gacche smAraNAdiguNayogAdeva taM tyaktvA svecchayA vicaratAM jJAnAdihAniruktA / tathA caughaniyuktiH "jaha sAgaraMmi mINA, saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / Niti tao suhakAmI, NiggayamittA viNassaMti ||1||[o.ni./116 ] evaM gacchasamudde, sAraNamAIhi coiA sNtaa| Niti tao suhakAmI, mINA va jahA viNassaMti" ||2||[o.ni./117] smAraNAdiviyuktastu gacchastyAjya eva, paramArthato'gacchatvAt tasya / Aha ca - D:\new/d-3.pm53rd proof Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: "sAraNamAiviuttaM, gacchaM pi hu guNagaNeNa parihINaM / parivattaNAivaggo, caejja taM suttavihiNA u" // 1 // [ paJca./700 ] sa cApi gacchastadA tyAjyo yadA gacchAntarasaMkrAntirbhavati, anyathA tvAtmarakSAdyarthaM gItArthenApi satA pramAdabahule'pi gacche kAraNavazAdagrahilagrahilanRpeNeva stheyam / atrAyamupadezapadokto vivekaH - "aggIAdAiNNe, khette aNNattha tthiiabhaavNmii| bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiavvaM" // 1 // [ u.pa./840] vyAkhyA-agItArtherAdizabdAd gItArthairapi pArzvasthAdibhirAkIrNe kSetre'nyatrAgItArthAdyanAkIrNe kSetre durbhikSAdinA sthityabhAve sati bhAvAnupaghAtena -samyakprajJApanArUpazuddhasamAcArapAlanarUpasya bhAvasyAnupaghAtena yA'nuvarttanA 'vAyAe' NamokkAro' ityAdirUpA'nuvRttistayA teSAmeva kSetre vasitavyam , evaM te'nuvartitAH svAtmani bahumAnavantaH bahumAnavantaH kRtA bhavanti durbhikSAdiSu sahAyakAriNazceti / atra dRSTAntamAha - "etthaM puNa AharaNaM, viNNeyaM NAyasaMgayaM eaN| agahilagahilo rAyA, buddhIe aNaTTharajjo a" ||1||[u.p./843] iti / nanu gurukulavAsena gacchavAso gatArtha eva, gacchasya guruparivAratvAditi punaruktametaditi cet , satyam , ekaguruvinayAdirItyA'nyeSAmapi yathA vinayAdiparipAlanaM syAt tathA gurukulavAsa: kArya iti khyApanArthaM gacchavAsasya pRthagupAdAnam , anyo'nyopakArAbhAve tvagacchavAsaH / yataH paJcavastuke - "muttUNa mihuvayAraM, annonnaguNAibhAvasaMbaMdhaM / chattamaDhachattatullo vAso uNa'gacchavAso u" // 1 // [ paJca./704] tathA 'kusaMsargatyAga' iti kutsitaH sAdhujanairnindanIyaH-saMsargaH sahavAsAdistasya tyAgo -varjanam , anvayaH prAgvat / kusaMsargazca sAdhUnAM pArzvasthAdibhiH pApamitraiH saha sambandharUpaH, taiH sahavAse hi svasminnapi tAdRgbhAvApattiravazyambhAvinI / yataH - "jo jAriseNa saMgaM, karei so tAriso'cirA hoi| kusumeNa saha vasaMtA, tilA vi taggaMdhayA jAyA" ||1||[pnyc./731] tata eva pArzvasthAdiriva pArzvasthAdisaMsargI api zAstre garhaNIyatayoktA(ktaH) / tathA cAvazyakam - 1. C.P. paJcavastuke ca / channa mu0 // 2. L.P. / tatazca paarshvsthaadisNsrgii-mu0|| D:\new/d-3.pm53rd proof Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaMsargatyAgasvarUpam -zlo0 125 // ] [705 "asuiTThANe paDiA, caMpakamAlA Na kIrai sIse / pAsatthAIThANesuM , vaTTamANA taha apujjA ||1||[aav.ni./1111] pakkaNakule vasaMto, sauNIpAro vi garahio hoi| ia garahiA suvihiA, majjhi vasaMtA kusIlANaM" ||2||[aav.ni./1112] iti / nanu ka: pArzvasthAdisaMsargamAtrAd guNavato doSaH ? na hi kAcamaNikaiH saha prabhUtakAlamekatra tiSThannapi viDUryamaNiH kAcabhAvamupaiti, svaguNaprAdhAnyAt , na vA nalastamba ikSuvATamadhye vasannapIkSusaMsargato madhuratvamupayAti, svadoSaprAdhAnyAt / tathA cAnyatrApi - "asAdhuH sAdhurvA bhavati khalu jAtyaiva puruSaH, na saGgAd daurjanyaM na ca sujanatA kasyacidaho / prarUDhe saMsarge maNibhujagayorjanmajanite; maNirhiddoSAn spRzati na ca sarpo maNiguNAn" // 1 // [] tadevaM guNavAnapi pArzvasthAdisaMsargeNa na guNAMstyakSyati iti cet , maivam , dravyANAM vicitrapariNAmatvAt , tathAhi -dvividhAni dravyANi -bhAvyAni, abhAvyAni ca, tatra bhAvyante svapratiyoginA svaguNairAtmabhAvamApAdyanta iti bhAvyAni, athavA pratiyogini sati tadguNApekSayA tathAbhavanazIlAni bhAvyAni tadviparItAnyabhAvyAni, tatra jIvo bhAvyadravyam , anAdikAlInapArzvasthAdyAcaritapramAdabhAvanA''pAdyaviparItapariNAma itiyAvat , sa ca tathAbhUtaH san kuzIlasaMsargato vinazyet , vaiDUrya-naDAdIni tvabhAvyadravyANIti na tadRSTAntopaSTambhena jIvasyApi saMsargajasvabhAvAnanuvidhAyitvamitibhAvaH / api ca - jIvo'pi kevalI tAvadabhAvya eva, abhavyo'pi ca, sarAgAstu pArzvasthAdibhirbhAvyAH, sarAgA api paripAkaprAptayogA utkRSTajJAnapariNatizAlino yadyapyabhAvyAstathApi madhyamadazAvartino bhAvyA eva, ata stoko'pi teSAmAlApamAtrAdilakSaNaH saMsargaH suvihitAnAM pratiSiddhaH / uktaM ca - "UNagasayabhAveNaM, biMbAiM pariNamaMti tabbhAvaM / lavaNAgarAisu jahA vajjeha kusIlasaMsaggi" // 1 // [Ava.ni./1118] asyA arthaH -UnazcAsau zatabhAgazconazatabhAgo, yAvatA zatabhAgo'pi na pUryata ityarthaH tena tAvatAMzena pratiyoginA saha sambaddhAnItiprakramAd gamyate, bimbAni -rUpANi, pariNamanti tadbhAvaM lavaNIbhavantItyarthaH, lavaNAkarAdiSu yathA, AdizabdAt khaNDasvAdikArasAdigrahaH, tatra kila lohamapi tadbhAvamAsAdayati / tathA pArzvasthAdyAlApamAtrasaMsaryApi suvihitAstameva D:\new/d-3.pm53rd proof Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH bhAvaM yAnti tato varjayata kuzIlasaMsargImiti / ayaM ca saMvignabahulakAlApekSa utsargaH, saMkliSTakAlavazAttAdRzasahAyAlAbhe tu pArzvasthAdInAmanyatareNApi saha vasati / yata uktaM paJcakalpabhASye - -- "kAlaMmi saMkiliTTe, chakkAyadayAvaro vi saMviggo / kayajogINamalaMbhe, paNagannayareNa saMvasai" // 1 // [ paM.ka.bhA./ 1749] 'paNagannayareNa'ti pArzvasthAdInAM paJcAnAmekatareNa na tu dvyAdidoSasaMyogavatA, doSaguNasaMyogatAratamye virAdhakatvArAdhakatvatAratamyavyavasthiteH / taduktamupadezamAlAyAm - "egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osanno / dugamAI saMjogA, jaha bahuA taha gurU huMti 1 // [ u.mA./387 ] gacchgao aNuogI, gurusevI aNiavAsi Autto / saMjoe payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiA" // 2 // [ u.mA./388 ] upadezapade'pi pArzvasthAdisaMsargo yatanayA'numataH, tathAhi - "aggI AdAiNe" [ u.pa.840 ] ityAdi / upadezamAlAyAmapyuktam "subahuM pAsatthANaM, nAUNaM jo Na hoi majjhattho / naya sAhei sakajjaM, kAgaM ca karei appANaM" // 1 // [ u.mA. / 510 ] iti / atra prasaGgataH pArzvasthAdiviSayavandanAdiSUtsargApavAdau pradarzyate, tatra pArzvasthAdInAM vandananiSedhaH prAgguruvandanAdhikAre - "pAsatthAi vaMdamANassa" [ Avazyakani0 1108 ] ityAdinA pradarzita eva, eteSAmabhyutthAnAdau ca prAyazcittamapyuktam / tadyathA - "ahacchaMdabbhuTThANaM aMjalikaraNe ya huMti cauguruA / aNNesuM caulahuA, evaM dANAisu vi NeyaM // 1 // [ gu.vi.3/124] vyAkhyA -eteSAmabhyutthAnAdau prAyazcittamAha, yathAchandasyAbhyutthAnAJjalikaraNayorbhavaM pratyekaM catvAro gurukAH prAyazcittam / tatrAbhyutthAnaM SoDhA - abhimukhotthAnam 1, AsanopaDhaukanam 2, kiM karomItibhaNanam 3, dharmacyutasya punardharmasthApanArUpamabhyAsakaraNam 4, abhedarUpA'vibhaktiretatpaJcapadarUpaH saMyoga 5-6 zceti / tatrAbhimukhotthAnAdipaJcake kRte'bhyAsakaraNe punaH sAmarthye satyakRte prAyazcittam / aJjalikaraNamapi SoDhA, paJcaviMzatyAvazyakayuktavandanam 1, zirasA praNAmakaraNam 2, ekasya dvayorvA hastayo1. aniyao guNAutto - iti upadezamAlAyAm // 2. pAsatthajaNaM - iti upadezamAlAyam // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaMsargatyAge'pavAdAdisvarUpam -zlo0 125 // ] [707 ryojanam 3, bahumAnarasabhareNa sarabhasaM 'namo khamAsamaNANa'miti bhaNanam 4, niSadyAkaraNam 5, eteSAM padAnAM yogazca 6, eteSu sarveSvapi kRteSu prAyazcittam , anyeSu pArzvasthAdiSu navasu gRhasthasahiteSu kRtikarmA'JjalikaraNayoH pratyekaM caturlaghukA: prAyazcittam , evaM dAnAdiSvapi jJeyam , tathAhi-pArzvasthAdInAmazanAdidAne tebhyo vA'zanAdigrahaNe caturlaghu , yataH pArzvasthAdaya udgamAdidoSeSu vartante'tasteSAM dAne te'numoditA bhavanti, teSAM ca hastAd grahaNe udgamAdidoSAH pratisevitA bhavanti / uktaM ca - "pAsatthosannANaM, kusIlasaMsattanIavAsINaM / je bhikkhU asaNAI, dijja paDicchijja vA''NAI // 1 // [ ] uggamadosAIA, pAsatthAI jao na vajjaMti / tamhA u tavvisuddhI, icchaMto te vivajjijjA // 2 // [ ] sUijjai aNurAgo, dANANaM pIio a gahaNe tu / saMsaggayA ya dosA, guNa a ia te pariharejjA" // 3 // [ ] pArzvasthAdInAM vastradAne teSAM hastAt prAtihArikagrahaNe ca caturlaghukameva, pArzvasthAdInAM vAcanAdAne tebhyo vA vAcanAgrahaNe sUtre caturlaghu arthe caturguru yathAchandAnAM sUtre caturguru arthe SaTlaghu , anekadinavAcanAsu punaH 'sattarattaM tavo hoi' ityAdikrameNa prAyazcittavRddhirupaDhaukate / pArzvasthAdiSu vAcanAdAnAdAnayorvandanakaduSTasaMsargAdayo'neke doSA ityevamutsargataH pArzvasthAdInAM vandanAdyapi na kAryamiti sthitim / kAraNatastu kalpate, tatrAdau vandanaM darzyate / tathAhi - "gacchaparirakkhaNaTThA, aNAgayaM AuvAyakusaleNaM / evaM gaNAhivaiNA, suhasIlagavesaNA kujjA" ||1||[bR.k.bhaa./4542] vyAkhyA -avamarAjadviSTAdiSu glAnatve vA yadazanapAnAdyupagrahakAraNena gacchaparipAlanaM tadarthamanAgatamavamAdikAraNe'nutpanna eva, 'AyopAyakuzalena' Ayo nAma pArzvasthAdeH pAAnniHpratyUhasaMyamapAlanAdiko lAbhaH, upAyo nAma tathA kathamapi karoti yathA teSAM vandamadadAna eva zarIravArtA gaveSayati, na ca tathA kriyamANe teSAmaprItikamupajAyate svacetasi ca te cintayanti -'aho ete svayaM tapasvino'pyevamasmAsu snihyanti' tata etayorAyopAyayoH kuzalena gaNAdhipatinA evaM-vakSyamANaprakAreNa sukhazIlAnAM gaveSaNA kAryA / tatra yeSu sthAneSu karttavyA tAni darzayati - D:\new/d-3.pm53rd proof Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "bAhiM AgamaNapahe, ujjANe deule sabhAe vaa| raccha uvassaya bahiA, aMto jayaNA imA hoi" ||1||[bR.k.bhaa./4543] vyAkhyA -yatra te grAmanagarAdau tiSThanti tasya bahi:sthito yadi tAn pazyati tadA nirAbAdhavAtrtI gaveSayati / yadA te bhikSAcaryAdau gacchanti tadA teSAmapyAgamanapathe sthitvA gaveSaNAM karoti / evamudyAne dRSTAnAM caityavandananimittaM gatairdevakule vA samavasaraNe vA dRSTAnAM rathyAyAM vA bhikSAyAmaTatAmabhimukhAgamane militAnAM vArtA gaveSaNIyA / kadAcitte pArzvasthAdayo bravIran -asmAkaM pratizraye kadApi nAgacchata ?, tatastadanuvRttyA teSAM pratizrayamapi gatvA tatropAzrayasya bahi: sthitvA sarvamapi nirAbAdhatAdikaM gaveSayati / atha gADhataraM nirbandhaM kurvanti tata upAzrayAbhyantare'pi pravizya gaveSayatAM sAdhUnAmiyaM -vakSyamANA puruSavizeSavandanAyatanA bhavati / tatra puruSaM tAvadAha - "mukkadhurA saMpADagaakicce( sevI) crnnkrnnpbbhtte| liMgAvasesamitte, jaM kIrai tArisaM vucchaM // 1 // [bR.ka.bhA./4544] vAyAi namokkAraM, hatthusseho asIsanamaNaM ca / saMpucchaNaacchaNacchobhavaMdaNaM vaMdaNaM vA vi" ||2||[bR.k.bhaa./4545 ] ime vandanAdhikAre vyAkhyAte - "eAI akuvvaMto, jahArihaM arihadesie mgge| Na havai pavayaNabhattI, abhattImaMtAiA dosA" ||1||[bR.k.bhaa./4549] vandane kAraNAnyAha - ___ "pariAya parisa purisaM, khettaM kAlaM ca AgamaM jAuM / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM" // 2 // [bR.ka.bhA./4550] ime api vyAkhyAte / kAraNe ca teSAM vandanA'karaNe pratyuta prAyazcittamapi / taduktaM kalpabhASye - "uppannakAraNami, kiikammaM jo na kujja duvihaM pi / pAsatthAIANaM, ugghAyA tassa cattAri" ||1||[bR.k.bhaa./4540] 1. sthitA-mu0 P.C. I sthito-iti bRhatkalpavRttau // 2. P.C. bRhatkalpavRttau / pshyNti-mu0|| 3. P.C. bRhatkalpavRttiH / SayaMti-mu0 // 4. tatrAga iti bRhatkalpavRttau / / 5. "mAga' iti bRhatkalpavRttau / / 6. P.C. saMzo0 bRhatkalpavRttau / gati mu0 mUla C. | 7. P. I degnti-mu0C. // 8. saMpADagasevI-iti bRhatkalpabhASye, atraiva dvitIyAdhikAre ca pR0344 // 9. kAyavvaM-iti bRhatkalpabhASye // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaMsargatyAge'pavAdAdisvarUpam -zlo0 125 // ] [709 evamAhArAdidAnAdAnayorapi kAraNAni jJeyAni / yatastatraiva - "asive avamoarie, rAyaduDhe bhae va gelanne / addhANa rohae vA, dijjA ahavA paDicchejjA" ||1||[o.ni./112] tathA AcArAGge'pi -"se bhikkhU vA 2 jAva samANe se jaM puNa jANejjA samaNaM vA mAhaNaM vA gAmapiMDolagaM vA atihiM vA puvvapavilR pehAe No tesiM saMloe sapaDiduvAre ciTThajjA, settaM AyAe egaMtamavakkamejjA 2 aNAvAyamasaMloe ciTThajjA, se paro tassa asaNaM vA 4 AhaTTa dalaejjA se tamevaM vadejjA AusaMto samaNA ! ime asaNe vA 4 savvajaNAe NisiDhe taM bhuMjaha vA NaM paribhA[ya]eha vA, taM vegaito paDigAhettA tusiNIo uvehejjA, aviAI evaM mama meva siA mAiThANaM saMphAse, No evaM karejjA, settaM AyAe tattha gacchejjA, se puvvAmeva AloejjA-AusaMto NaM samaNA ! ime asaNe vA 4 savvajaNo NisaTe taM bhuMjaha va NaM paribhAeha va NaM, se NevaM vadaMtaM paro vaejjA-AusaMto samaNA ! tumaM ceva NaM paribhAehi, se tattha paribhAemANo appaNo khaddhaM 2 DAyaM 2 UsaDhaM 2 rasiaM 2 maNuNNaM 2 NiddhaM 2 lukkhaM 2 se tattha amucchie agiddhe agaDhie aNajjhovavaNNe bahusamae paribhAejjA, se NaM paribhAemANaM paro vaejjA -AusaMto samaNA ! mA Na tumaM paribhAehi savve vegaiAo khAmo vA pivAmo vA, se tattha bhuMjamANe No appaNo khaddhaM 2 jAva lukkhaM, se tattha amucchie bahusamameva bhuMjejja vA pIijja vA" [2 / 15 / 29 sU0 357] iti / ___'khaddhaM'ti pracuraM 'DAya'ti zAkaM 'ussaDhaM'ti utsRtaM varNAdiguNopetam , zeSaM sugamam / tatra paratIthikaiH sArdhaM na bhoktavyam , svayUthyaizca pArzvasthAdibhiH sahAsAmbhogikaiH sahaughAlocanAM dattvA bhuJjAnAnAmayaM vidhistadyathA -se tattha bhuJjamANe ityAdi sugamam iti vRttilezaH / vastrAdidAnAdAnayorapyevam - "imo avavAo-gihI aNNatithio vA seho pavvaiukAmo taM dijjai, jattha sulabhavatthaM tammi *visaye antarA vA asivAi hujjA, evamAi kAraNehiM taM visayamagacchaMto iha alabhaMto pAsatthAi vatthaM* giNhijjA vA dijjA vA, tesiM addhANe vA vaccaMtA masiA annao alabhaMtA pAsatthAi vatthaM giNhijjA, himadese vA sIAbhibhUA pADihAriaM giNhijjA, gilANassa vA atthuraNAi jAijjA evamAi" [ ] tathA vAcanAdAne'pi "imo pAsatthAisu avavAo tti -uvasaMpayA 1. paribhAyaeNaM vA-P.C. / paribhAeha-iti AcArAGge // 2. L.P.C. mama mesa-mu0 / mamAmevaiti AcArAne // 3. "e va-C. || 4. NamevaM-iti AcArAne // 5. bahusamameva-iti AcArAne / 6. * * cihnadvayamadhyavartipAThaH mu0 C. nAsti, L.P. asti / / 7. P. saMzo0 / pAsatthA vatthaM-mu0 C. mUla / pAsatthA u vatthaM C. saMzo0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH ujjuvihArINaM uvasaMpanno jo pAsatthAi so uvavAyavihAraTThio [ne ] vAejja vA, ahavA pAsatthAiANa vA jo saMviggavihAraM gaMtukAmo taM ca pAsatthAibhAvaThiaM ceva vAijjA jAva abbhuTei, evaM vAyaNA diTThA"[ ] | ityalaM prasaGgena prakRtaM prastumaH, tathA arthapadacintanam' iti aryamANaM vicAryamANaM - yatpadaM vAkyAdi padyate gamyate'rtho'neneti vyutpattestasya cintanaM bhAvanaM vicAraNaM svaviSaye sthApanamitiyAvat / ayaM bhAvaH -sUkSmekSikayA bhAvanApradhAnena satA'rthapadaM vicAraNIyam , vicArya ca bahuzrutasakAzAt svaviSaye sthApayitavyam , arthapadacintanaM vinA hi samyag dharmazraddhAnameva na ghaTate / tathA ca pAramarSe - "succANa dhammaM arahaMtabhAsiaM, samAhiaM aTThapaovasuddham"[ ] ityAdi, tasmAdarthapadaM vicArya svaviSaye sthApayitavyam , tadyathA - yadi sUkSmo'pyaticAro brAhmIsundaryAdInAmiva strayAdibhAvahetustadA pramattAnAM sAdhUnAM kathaM cAritraM mokSahetutvena ghaTate ? prabhUtAticAravattvAt / [atreyaM samAdhAnabhAvanA-yaH pravrajita: sUkSmamapyaticAraM karoti tasya vipAko'tiraudra eva, paraM pratipakSAdhyavasAyaH prAyastasya kSapaNahetuH, nAlocanAdimAtram , brAhayAdInAmapi tadbhAvAt , pratipakSAdhyavasAyazca krodhAdeH kSamAdiH saMvarabhAvanoktaH, evaM ca pramattAnAmapi pratyaticAraM tulyaguNAdhikaguNapratipakSAdhyavasAyavatAM dharmacaraNamaviruddham , samyakkRtapratikArasya viSasyevAticArasya svakAryA'kSamatvAt , nanvevaM pratipakSAdhyavasAyasyaivAticArapratikAratve prAyazcittAdivyavahAra ucchidyeta iti cet , na, prAyazcittAdiyatanAvyavahAre tulyatAmaprApnuvati pratipakSAdhyavasAyasya vizeSaNasya dhrauvyAt , tadutkarSakatvenaiva ca vizeSyasya sAphalyAt , vizeSyavizeSaNabhAve vinigamanAvirahastu nayabhedAyatto duSparihara eva, tathApyasakRt pramAdAcaraNaM kRtamiti kramajAtaM pratipakSAdhyavasAyena kathaM parihiyeta?, asakRt kRtasya mithyAduSkRtasyApyaviSayatvAditicet , maivam , ata eva tulyaguNAdhikaguNAdhyavasAyasyaiva grahaNAt ekenApi balavatA pratipakSeNa paribhUyate bahulamapyanarthajAtam , karmajanitAccAticArAderAtmasvabhAvasamutthasya stokasyApi pratipakSAdhyavasAyasya balavattvamupadezapadAdiprasiddhameva, syAdetat -mAnasA vikArAH pratipakSAdhyavasAyanivartyA bhavantu , kAyikapratiSevaNArUpA aticArAstu kathaM tena nivarteranniti cet , maivam , 1. "mUla chApelI pratamAM [na] ane vA che te adhika samajAya che, athavA teno 'udyatavihArathI vartavA chatAM yogyatA na jaNAya to nahi ApavI,' ema artha karavo" iti dharmasaMgraha bhASAntaragranthe bhA0 2 pR0 413 | C.P. na-asti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihArasvarUpam -zlo0 126 // ] [711 saMjvalanodayajanitatvenAticArANAmapi mAnasavikAratvAt , dravyarUpakAyikapratiSevaNAdInAM tu adUraviprakarSeNaiva nivRttiriti dik] // 125 // tathA - vihAro'pratibaddhazca, samyaggItArthanizrayA / mahAmunicaritrANAM, zravaNaM kathanaM mithaH // 126 // 'apratibandhaH' pratibandharahito vihAro' viharaNaM mAsakalpAdinA'nyAnyasthAne gamanamiti bhAvaH, sApekSayatidharmo bhavatIti prakRte yojanA, pratibandhazca dravyAdiviSayabhedAccaturddhA - tatra dravye zrAvakAdau, kSetre nivAtavasatyAdau kAle zizirAdau, bhAve zarIropacayAdAviti / atredamavadheyam -pratibandhataH sukhalipsutayA mAsakalpAdUrdhvamutsargatastAvadekatra na tiSThet , mAsakalpAdinA ca vihAro'pi dravyAdyapratibaddhasyaiva saphalaH, yadi punaramukaM nagarAdikaM gatvA tatra mahaddhikAn bahUn zrAvakAnupArjayAmi tathA ca karomi yathA mAM vihAyA'parasya te bhaktA na bhavantItyAdidravyapratibandhena, tathA nivAtavasatyAdijanitaratyutpAdakamamukakSetram , idaM tu na tathAvidhamityAdikSetrapratibandhena, tathA'sminnRtAvamukakSetraM sarasamityAdikAlapratibandhena, tathA snigdhamadhurAdyAhArAdilAbhena, tatra gatasya mama zarIrapuSTyAdisukhaM bhaviSyatyatra tu na tat sampadyate, aparaM caivamudyatavihAreNa viharantaM mAmevodyataM lokA bhaNiSyantyamukaM tu zithilamityAdibhAvapratibandhena ca mAsakalpAdinA viharati tadA'sau vihAro'pi kAryAsAdhaka eva, tasmAdavasthAnaM vihAro vA'pratibaddhasyaiva sAdhuriti / ____ kAraNatazca nyUnAdhikamapi mAsakalpaM kuryAt / kAraNAni ca dravyAdidoSAH, tatra dravyadoSo bhaktapAnAdInAM zarIrAnanukUlatA, kSetradoSaH saMyamAnanuguNatvAdiH, kAladoSo durbhikSAdiH, bhAvadoSo glAnatvajJAnAdihAniH, eSu ca satsu bahirvRttyA mAsakalpavihArAbhAve'pi bhAvato vasatipATakasaMstArabhUmiparAvarttanAdibhirapi mAsaM mAsaM sthAnavyatyayaM kurvItaikatra grAmAdau / yaduktametadeva sapUrvapakSaM paJcavastuke - "mottaNa mAsakappaM, aNNo sattaMmi Natthi u vihaaro| tA kahamAiggahaNaM?, kajje UNAibhAvAo" ||1||[pnyc.896, prava.773 ] tathA- "kAlAidosao jai, na davvao esa kII nniamaa| bhAveNa taha vi kIDa. saMthAragavaccayAIhiM" // 2 // prava.774] evaM ca bhAvena sthAnaparAvRttiM kurvatAmekatra sthitAnAmapi yatInAmaviruddhameva / yataH - 1. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 2 pa0 23 / / 2. atra cA'yaM vivekaH-pra0 L. // 3. degbhAveNaM pr0saa0mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712] _ [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "paMcasamiA tiguttA, ujjuttA saMyame tave crnne| vAsasayaM pi vasaMtA, muNiNo ArAhagA bhaNiA" // 1 // [u.mA./391] vihArazcAyatanAvatAmapi bhavatItyAha -'samyag'iti dravyAdiyatanayA tatra dravyato yatanA mArgasthajIvAnAM prekSaNam , kSetrato yugamAtrabhUmenirIkSaNam , kAlato yAvatkAlaM gamanam , bhAvatazcopayoga iti / taduktam - "davvao cakkhusA pehe, jugamittaM ca khitto| kAlao jAva rIejjA, uvautto a bhAvao" ||1||[prv./771] iti / oghaniryuktAvapi - "paMthaM tu vaccamANo, jugaMtaraM cakkhuNA va pddilehe| aidUracakkhupAe, suhumA tiriA ya no pehe" ||1||[oghni./326] sUkSmAstiryaggatAn prANino na pazyatIti turyapadArthaH / / "accAsannanirohe, dukkhaM daTuM pi paaysNhrnnN| chakkAyaviUramaNaM, sarIraM taha bhattapANe a" // 2 // [ oghani./327 ] nirodhe ityasya cakSuSaH pAte ityarthaH, 'viUramaNaM'ti ca virAdhanam / "uDDamuho kaharatto, aviakkhaMto a viyakkhamANo a| bAyarakAe vahae, taseare'saMjame dosA" // 1 // [oghani./bhA.188] UrdhvamukhaH kathArakta: avIkSamANaH -pRSThato nirUpayan vIkSamANo -vividhaM sarvAsu dikSu pazyanniti / IdRk ca vihAro yathAchandAnAmapi bhavati, sa tu neSTaH, ityata Aha - 'gItArthanizrayA' iti gIto -vijJAto'rthaH -kRtyAkRtyalakSaNo yaiste gItArthAH, athavA gItena -sUtreNa arthena ca -vyAkhyAnena yuktA gItArthAH / yataH - "gIaM bhaNNai suttaM, attho puNa hoi tassa vakkhANaM / __ gIeNa ya attheNa ya, jutto so hoi gIattho" // 1 // [ ] iti / teSAM nizrayA -upasaMpadA na tvagItArthanizrayetyarthaH / yata uktam - "gIattho a vihAro, bIo gIasthamIsio bhnnio| itto taiavihAro, NANuNNAo jiNavarehiM" ||1||[u.maa./121] *atra sAmAnyoktAvapi svAtantryeNa vihAra AcAryopAdhyAyalakSaNagItArthAnAmeva jJeyaH, zeSagItArthAnAM tu tannizrayaiva zAstre vihArasyoktatvAt / tathA ca kalpabhASyam - 1. "taha-L.P. saMzo0 // 2. L.P.C. I pAdArthaH-mu0 // 3. suhamatiricchaggaya o0ni0mu0 // 4. L.P. I ** cihnadvayamadhyavartIpATha: mu0 C. nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihArasvarUpam -zlo0 126 // ] [713 "jiNakappo u gIattho, parihAravisuddhio vi gIattho / gIatthe iDDidugaM sesA gIatthanIsAe" ||1||[bR.k.bhaa./691] uttarArddhavyAkhyA -gacche gItArthaviSayamRddhimatorAcAryopAdhyAyayordvikaM draSTavyam , sUtre matublopaH prAkRtatvAt / AcArya upAdhyAyo vA niyamAd gItArthaH, eSAM sarveSAmapi svAtantryeNa vihAro jJeyaH, zeSasAdhavo gItArthanizrayA AcAryopAdhyAyalakSaNagItArthapAratantryeNa viharanti / tathA - "AyariagaNIiDDI, sesA gIA vi huMti tnniisaa| gacchagayaniggayA vA, ThANaNiuttA'niuttA vA" ||1||[bR.k.bhaa./692] AcAryaH sUrirgaNI upAdhyAyaH gacchanirgatA azive omodarie ityAdibhiH kAraNairekAkIbhUtAH sthAnaniyuktAH -pade vyApAritAH pravartakAdyAH padasthagItArtha ityarthaH, tadviparItAH -sthAnA'niyuktAH sAmAnyasAdhava ityarthaH, ete sarve'pyAcAryopAdhyAyanizrayA viharanti iti / * ayaM bhAvaH -gItArtho hi kRtyAkRtyavettA yathAlAbhaM pravarttate / yaduktaM bRhatkalpe"suMkAIparisuddhe, sai lAbhe kuNai vANio cittuN| emeva ya gIattho, AyaM daTuM samAyarai" // 1 // [bR.ka.bhA./952 ] tti / ata eva zAstre sa kevalitulya uktaH / tathA ca kalpagranthaH - "savvaM NeaM cauhA, taM bei jiNo jahA tahA vi gIattho / cittamacittaM mIsaM, parittaNaMtaM ca lakkhaNao" // 1 // [bR.ka.bhA./962] sarvaM jJeyaM caturddhati dravyAdibhizcatuSprakAram , nanu kevalI samastavastustomavedI zrutakevalI punaH kevalajJAnAnantatamabhAgajJAnavAn tataH kathaM kevalitulyo bhavitumarhatIti cet , zRNu - "kAmaM khalu savvaNNU , nANeNa'hio duvaalsNgiio| pannattIi u tullo kevalanANa jao mUkaM" ||1||[bR.k.bhaa./963] vyAkhyA -kAmamanumataM khalvasmAkaM -sarvajJaH kevalI, dvAdazAGgina: -zrutakevalinaH sakAzAt jJAnenAdhikaH, paraM prajJaptyA -prajJApanayA zrutakevalinA kevalI tulyaH, kutaH? ityAha -yata: kevalajJAnaM mUkamanakSaram , kimuktaM bhavati ?-yAvataH padArthAn zrutakevalI bhASate tAvata eva kevalyapi, ye tu zrutajJAnasyAviSayabhUtA bhAvAH kevalinA'vagamyante, teSAmaprajJApanIyatayA kevalinApi vaktumazakyatvAdityalaM vistareNa / 1. na-iti bRhatkalpasUtravRttau pR0 304 // 2. P. saMzo0 bRhatkalpasUtravRttiH pR0 304 / 'syApyavi mu0 / syApividegC. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH atra prasaGgaprAptaM kiJcidvihArasvarUpaM kalpabhASyAnusAreNa pradarzyate, tadyathA - AcAryopAdyAyasthavirabhikSukSullakabhedAt paJcadhA sthavirAH / yataH - "niSphattiM kuNamANA, therA viharaMti tesimA merA / AyariyauvajjhAyA, bhikkhU therA ya khuDDA ya" ||1||[bR.k.bhaa./1447 ] tti / ___ ete ca ziSyANAmutpattiM kurvanto'STau mAsAn viharanti, tatra pratyupekSakAzca gItArthA bhavanti, kSetrapatyupekSaNA caivam , vyAghAte sati kArtikacaturmAsake'prApte'tikrAnte vA nirgacchanti, tadabhAve tu cAturmAsikadine prApte, mArgazIrSapratipadi bahirgatvA pArayantItyarthaH / yataH - "niggamaNami a pucchA, pattamapatte aicchie vA vi / vAghAyaMmi apatte, aicchie tassa asaIe" // 1 // [ bR.ka.bhA./1450 ] atra pUrvArddha ziSyapRcchA, uttarArddha ca guruvaca iti / vyAghAtazca prApte caturmAsakadine'prApte vA''cAryANAM nakSatramananukUlam , kArtikImahe vA'maGgalabuddhyA janakRtopadravo bhavatItyato'tikrAnte nirgantavyam , atha prApte'tikrAnte vA nakSatramananukUlam , kArtikImahe vA'maGgalabuddhyA bhAvinI vA bahulavRSTirjJAnAtizayena jJAteti tadA'prApte cAturmAsakadine nirgantavyamiti, jJAtvA ca nirgamanakAlaM kSetrapratyupekSakAn tathA preSayati yathA''yAteSu satsveSu nirgamanakAlaM upaDhaukate / uktaM ca - "pattamapatte rikkhaM, asAhagaM punnamAsiNimaho vA / paDikUla tti a logo, mA vocchii to aIaMmi ||1||[bR.k.bhaa./1451] patte aicchie vA, asAhagaM teNa Niti appatte / nAuM niggamakAlaM, paDisa( ca )rae pesae vi tahA" // 2 // [bR.ka.bhA./1452] kSetraM ca dRSTapUrvamadRSTapUrvaM cetyubhayamapi niyamena pratyupekSaNIyam , anyathA doSAH / yataH - "appaDilehiyadosA, vasahI bhikkhaM ca dullahA hojjaa| bAlAigilANANa va pAuggaM ahava sajjhAo" ||1||[bR.k.bhaa./1453] tti / tatpreSaNe cAyaM vidhiH -AvazyakasamAptau sarvasAdhUna melayitvA pRSTvA ca catasRSvapi 1. ita Arabhya 718tamapRSThe "iti saMkSepato vihAravidhisvarUpam" ityetAvatparyantaH pAThaH C. pratau nAsti, L.P. pratyorasti / / 2. P. bRhatkalpabhASye ca / niatatti-mu0 // 3. L.P. / (bhAvyaM) bhAvinImu0 // 4. paDisarae-mu0 P. / paDicarae-iti bRhatkalpabhASye / praticarakAn-iti tatra vRttau // 5. P. bRhatkalpabhASye ca / y-mu0|| D:\new/d-3.pm53rd proof Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihArasvarUpam -zlo0 126 // ] [715 dikSu anyatarasyAmazivAyupadrave tisRSu dvayorekasyAM vA dizi preSayanti, anApRcchayA preSaNe camArgestenAdibhaye tatra prAptAnAMca pratyanIkAdibhaye tairapratijAgaraNAt , ekaikasyAMcadizyutkarSataH sapta tadabhAve paJca jaghanyatazca traya AbhigrahikA niyamAd gacchanti / yataH -"caudisitiduikkaM vA,sattagapaNa tigajahannAya"[ bRhatkalpa0 bhA0 1463utt.]iti|aabhigrhikaabhaave tu gaNAvacchedakasya gamanaM bhavati, tadabhAve'paragItArthasya, tasyApyabhAve yathAkramamagItArthaM 1 yogavAhinaM 2 kSapakaM 3 vRddhaM 4 bAlaM5 vaiyAvRttyakaraM ca preSayet / uktaM ca - "veyAvaccagaraM bAla, vuDDa khavagaM vahaMta'gIatthaM / gaNavaccheiagamaNaM, tassa va asaI a paDilomaM" ||1||[bR.k.bhaa./1464] iti / yathAlandikAnAM tvekasyAmeva dizi dvau gacchataH, zeSatridikSu gacchavAsina eva tadyogyaM kSetraM pratyupekSanta ityavaseyam / ___ atha yadyagItArthastadaughasAmAcArI zikSayitvA preSyaH, tadabhAve ca yogavAhI [ca] yogaM nikSepya preSyaH, kSapakazca prathamaM pArayitavyastato mA kSapaNaM kArSIriti ca zikSaNIyaH, vaiyAvRttyakarazca vAstavyasAdhUnAM sthApanAkulAni darzayati, tato bAlavRddhayugalaM ca dRDhazarIraM vRSabhasAdhusahitaM vA preSyam / yataH - "sAmAyArimagIe, jogImaNAgADha khavaga pArAve / vecAvacce dAyaga juala samatthaM va sahiaM vA" // 1 // [ bR.ka.bhA./1471] iti / gacchantazca mArga prazravaNoccArabhUmike pAnakasthAnaM vizrAmasthAnAni bhikSAM prApyamANAmaprApyamANAM vA'ntarAle'vasthAnArthamupAzrayAn caurAderastitvaM nAstitvaM vA divA rAtrau vA pratyapAyAMzca nirUpayati / yataH - "paMthuccAre udae, ThANaM bhikkhNtraalvshiio| teNA sAvaya vAlA, paccAvAyA ya jANavihi" ||1||[bR.k.bhaa./1473 ] iti / ___ tatra mArge dravyataH kaNTakastenAdayaH pratyupekSyAH, kSetrato nimnonnatAdipradezAH, kAlato divA rAtrau vA pratyapAyAH, sugamavihAro vA, bhAvatazca svapakSeNa parapakSaNa vA''krAnto'yaM panthA ityAdi bhAvyam , te ca sUtrArthapauruSIM na kurvanti, tatkaraNe hi guronityavAsAdayo doSAH syuH, yathAlandikAstu kurvate, tato gacchavAsina AsannagrAme 1. P. bRhatkalpabhASye ca / ramaNaM-mu0 / / 2. jogImaNAgADha khamaga pArAve / veyAvacce dAyaNaiti bRhatkalpabhASye // 3. P. / bhikkhaMtabAladeg mu0 / bhikkhaMtarA ya iti bRhatkalpabhASye // 4. pratyavAyA-L.P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH bhikSAM kRtvA samuddizya cAparAhne vivakSitaM kSetraM pravizanti, tatra cAvazyakaM kRtvA kAlagrahaNAdividhi satyApayitvA prAtaH svAdhyAyaM kurvatAmarddhapauruSyAmatikrAntAyAM saGghATako bhikSAmaTati, yato bAlAdiyogyA bhikSAH trikAlaM prApyante tat kSetraM gacchasya yogyamiti / tacca tribhAgaM kRtvA trikAlaM paryaTantIti vidhiH / tato yatra prAtarbhojanavelA paryuSitAhAraprAptirvA tatra prAtaH paryaTanti, evaM madhyAhnasAyAhnayorapi bhAvyam , tAni ca kulAni bAlAdyarthaM samyagavadhArayantItyarthaH / taduktam - "bAle vuDDhe sehe, Ayariya gilANa khavaga paahunne| tinni a kAle jahiaM, bhikkhAyariyA ya pAuggA" ||1||[bR.k.bhaa./1481] iti / tatra caiSa kramaH -prAtau sAdhU saGghATakena paryaTatastRtIyo rakSapAla Aste, tadaikasyodarapUrakamAhAraM gRhItvA pratyAvartete, dvitIyasyAM velAyAM tayormadhyAdeka Aste'paraH prathamavyavasthitaM gRhItvA prayAti, tadApyekasyaiva bhikSAmAnayatastRtIyasyAM velAyAM tu dvitIyavelArakSapAla: prathamavyavasthitarakSapAlena saha paryaTati, yazca vAradvayaM paryaTati sa tiSThati, evaM trayANAM janAnAM dvau dvau vArau paryaTanaM yojanIyam / kiJca - "osaha bhesajjANi ya, kAle a kule a dANasaDDhAi / saggAme pehittA pehaMti tao paraggAme" // 1 // [bR.ka.bhA./1486 ] atra ca dAnazrAddhAdIni kulAni yathA - "dANe abhigamasaDDhe, sammatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte, kulAi~ jANaMti gIatthA" // 1 // [ bR.ka.bhA./1489] dAnazrAddhAni prakRtyaiva dAnarucIni, abhigamazrAddhAni pratipannANuvratAni, mAmakAni mA madIyaM gRhaM zramaNAH pravizantviti pratiSedhakArINIti, tathopAzrayAn sadoSAn nirdoSAn vA jAnanti, jJAtvA ca pUrvAbhimukhavAmapAzrvopaviSTavRSabhAkAraM kSetraM buddhyA parikalpya prazastasthAneSu vasatiM gRhNanti, tAzca gRhNadbhirgacchayogyaM tRNaDagalachAramallakAdi vastrapAtrayorbahirddhAvanasthAnaM svAdhyAyAdihetoH prAGgaNAdAvavasthAnamakAlasaMjJAvyutsarjanaM glAnasya prAghUrNakAdervA nivAtapravAtAdhavakAzasthApanena samAdhisampAdanaJcAnujJApanIyam / atha ca kiyacciraM bhavanto'tra sthAsyantItizayyAtareNa pRSTe yAvadyuSmAkaM gurUNAM ca pratibhAti tAvadeva sthAsyAmaH, sthitistvasmAkamekatra kSetre nirvyAghAte mAsamekaM vyAghAte tu hInamadhikaM veti vadanti, na tu nirdhAravAkyam , tathA kiyanto yUyamihAvasthAsyatheti pRSTe guravaH samudrasamAH 1. khamaga-iti bRhatkalpabhASye pAThaH / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihArasvarUpam - zlo0 126 // ] [ 717 kadAcit prasaranti kadAcidapasaranti ceti, tathA kiyatA kAlenaiSyatheti pRSTe'nyAsvapi dikSu pratyupekSakA gatAH santi tatastairnivedite gurUNAM ca vicAre prApte vyAghAtAbhAve ceyaddinaiH, vyAghAte tu hIne'dhike vA kAle eSyAma iti savikalpaM bruvate / zayyAtareNa ca nAmagrAhaM niyamitasAdhUnAM vA'vagrahe datte vasatirna grAhyA, anyAbhAve tu grAhyA, tathA''gamananizcayo'pi na vaktavyaH, taduktau vasatiparikarmadoSasambhavAt, anAgamanizcayo'pi na, taduktau hi vasaterbhATakapradAnAdinA spheTanaM syAt, tataH sarveSu pratyupekSakeSu prApteSu gururucyA gamanaM bhAvIti vaktavyam / tatau dvau janau gurusakAze gatvA kSetrasvarUpaM nivedayataH, guravazca sarvakSetrasvarUpANyavadhArya nirdhArya ca gacchasaMmatyA gantuM nirdoSaM kSetraM gamanadinAt prAgdine pratikramaNaprAnte dharmakathApUrvaM sAgArikasya svacalanavelAM kathayanti / agrato jJApana saGghaDIkaraNAdayastatsamaye ca sAgArikarodanAdayo doSAH syuH, prAptazca pauruSIdvayaM kRtvA'pavAdatastu udgate'nudgate vApi sUrye vrajanti, uktaM ca - " tadubhayasuttaM paDilehaNA ya uggayamaNuggae vA vi"[ bRhatkalpa bhA0 1543 ] tti / nidrAludharmazraddhAlvostu saGketaH kAryaH, sahAyo dvitIyo deyaH, upadhizca jIrNa: samarpyaH sAdhavazca prAtaH pratyupekSamANA eva vastrANi viNTikayA kurvanti, caramapauruSyAM ca pratyupekSaNApUrvaM pAtrANyudgrAhayanti, vRSabhasAdhavazca zubhe'hani gurUNAmakSAnAdAya purato vrajanti, gurUNAM purato gamane tu apazakunanimittakapazcAdvalanena hIlanA syAt, atha zakuneSu jAteSu zayyAtaramanuzAsya vrajanti, zeSAstu sAdhavazcilimili baddhvA tadantaritAH santa upAzrayasammArjanApUrvamupadhiM saJcayanti, bAlavRddharAjapravrajitAdayo voDhuM zakyamupadhiM gRhNanti, zeSamAbhigrahikA vibhajya gRhNanti, tadabhAve ca samarthasAdhavaH tatraikaskandhe gurUpadhiviNTikAM dvitIye ca svasya kurvanti, tataH pratyupekSakadarzitamArgakrameNa mUlagrAmaM prAptAH prathamaM kSetrapratyupekSakAzcilimilIdaNDakaproJchane gRhItvA yAnti, zayyAtarasya ca gurvAgamanaM nivedya vasatiM pramArNya dvAre ca cilimilIM baddhvA muktvaikaM dharmakathikaM vyAvRttya ca gurUNAM nivedayanti, tato vRSabhAH zakunAn parIkSamANA akSAn gRhItvA purato yAnti, gurUNAM prAggamane tu savyAghAtavasatinimittakapazcAdvalanena hIlanA syAt, tataH zeSAH sparddhakena sparddhakena pravizanti na tu sarve'pi piNDIbhUya, yazca dharmakathakaH sthitaH sa sAgArikasya dharmakathAM karoti, sa cAcAryaM muktvA jyeSThAnAmapyanyeSAM nAbhyutthAnaM karoti, tataH zubhazakunairvRSabheSu praviSTeSu sUrayaH pravizanti, pravizadbhizca taiH zayyAtaro draSTavyo'nAlapannapyAlApyaH, dharmakatha cottiSThati, svayaJca dharmakathAM kathayati, kSetrapratyupekSakAzca glAnAdyarthaM zayyAtarAnujJAtAM 1. P. / 'ci 0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH prazravaNapAtradhAvanAdibhUmiM darzayanti, arpayanti ca saMstArakabhUmIstisro gurUNAM ziSyANAM ca yathAratnAdhikatayaikaikAm , tairapi svasvaviNTikotkSepyA, tathA kSapakAn pravizatazcaityAni vandamAnAneva sthApanAkulAni darzayanti, bhaktArthinastu dvitrA udgrAhitapAtrAH zeSAzcAnudgrAhitapAtrAH sUribhiH samaM caityAni vandante, gRhacaityAni vandanArthaM tu gatA guravaH katipayaireva sAdhubhirudgrAhitapAtrakaiH samaM yAnti, nimantritAzca bhaktapAnaM gRhNanti, tatra prAguktAni dAnAdikulAni kSetrapratyupekSakA darzayanti, dRSTvA ca gurava upAzraye AgatA IryApathikIkAyotsargAnantaraM sarvAn sAdhUnAkArya tAni kulAni vyavasthApayanti, yadutAbhigrahikamithyAtvamAmakA'prItikeSu na praveSTavyam , yAni ca dAnazrAddhAdIni teSu ekenaiva gItArthasaMghATakena gurvAdivaiyAvRttyakareNa praviSTavyam , tenApi guruprAghUrNikAdyartham , na tu sarvadA niSkAraNaM ca, na ca sarvathA'pravezo'pi kAryaH, go'dohanapuSpAnavacanadRSTAntena dAnapravRttivicchedAt , tatrAsaJcayikaM sthApanAkuleSu prabhUtaM jJAtvA grAhyam , saJcayikaM punarlAnaprAghUrNakAdikArye mahati utpanne grAhyam , mahAnirbandhe tu prAguktakAryamantarApi, paraM sAntaritam , na punaH pratyaham , ityeSa saJcayikagrahaNasyApavAdaH / athApavAdasyApyapavAdo yathA zrAddhasya tIvrA dAnaruciH tadgRhe vipulaM ca dravyaM durbhikSAdikaM kAlaM glAnatvAdikaM bhAvaM bAlavRddhAdayo vA ApyAyitA bhavantviti ca jJAtvA saJcayikasyApi nirantaraM grahaNaM karttavyam , yAvacca dAyakabhAvo na vyavacchidyate iti saMkSepato vihAravidhisvarUpam / 6 ____ tathA 'mahAmunicaritrANAm' ityAdi, tatheti dharmAntarasamuccaye mahAntazca te munayazca mahAmunayaH -sthUlabhadravajrasvAmyAdayaH pUrvarSayasteSAM caritrANi -ceSTitAni teSAM 'mithaH' parasparaM zravaNam -anyasAdhubhya AkarNanam , 'kathanaM ca' svayaM vyAkhyAnaM parebhyaH, anvayaH prAgvat / ayamarthaH -sAdhunA pratyahaM dinacaryArUpANi svAdhyAyAdikRtyAnyanuSTheyAni, svAdhyAyAdizrAntena ca satA saMvegavRddhikAriNI AsanA'calanAdividhinA maharSINAM kathA kAryA / taduktaM paJcavastuke - 1. L.P. | pAtrAstu tribhiH-mu0 / 'zeSaiH punaranudagrAhitapAtraiH sahitAH sUrayazcaityAni vandante' iti bRhatkalpasUtravRttau gA0 1577 pR0 462 // 2. gRhacaityAni vandante gRha0 mu0 // 3. P. saMzo0 / 'mAmakAcitteSu-mu0 P. mUla / 'mAmakA'ciyaktAni-iti bRhatkalpavRttau gA0 1582 // 4. L.P. | ca-mu0 nAsti / / 5. tadgRhe-L.P. nAsti // 6. itaH paryantapATha: C. pratau nAsti, L.P. pratyorasti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcAnirgranthIsvarUpam -zlo0 127 // ] [719 "sajjhAyAissaMto, titthassa kulANurUvadhammANaM / kujjA kahaM jaINaM, saMvegavivaDDaNiM vihiNA" ||1||[pnyc./902 ] iti / evaM ca kriyamANe AtmanaH pareSAmapi ca sthiratAdayo guNA: spaSTA eveti||126|| tathA - aticArAlocanena, praayshcittvidheytaa| upasargatitikSA ca, parISahajayastathA // 127 // 'aticArA' mUlottaraguNaviSayAH prAguktA jJAnAdInAM ca tadAcAraviparItabhUtAsteSAm 'AlocanaM' guroH purataH prakAzanaM tena' tatpUrvakaM prAyazcittAnAm'AlocanapratikramaNAdInAm gurudattAnAM 'vidheyatA' vidhAnam , AlocanAvidhizca zrAddhadharmAdhikAre ukta eva / atra mUlaguNapratisevakAH pulAkapratisevAkuzIlA:, uttaraguNapratisevakAstu pulAkapratisevanAkuzIlabakuzAH, zeSAstvapratisevakA eva / Aha ca - "mUlottaraguNavisayA, paDisevAsevae pulAe a / uttaraguNesu bauso sesA paDisevaNArahiA" // 1 // [ paJcani.41, prava.729 ] iti / __ atra prasaGgena pulAkAdinirgranthasvarUpamucyate - "micchattaM veatigaM, hAsAIchakkagaM ca NAyavvaM / kohAINa caukkaM, caudasa abhitarA gaMthI" // 1 // [ prava.721] itisvarUpAdabhyantarAddhanAdezca bAhyAd granthAnnirgatA nirgranthAH -sAdhavaste ca paJcavidhAH / yataH - "paMca niaMThA bhaNiA, pulAya 1 bausA 2 kusIla 3 niggaMthA 4 / hoi siNAo atahA, ikkikko so bhave duviho"||1||[ prava.719, paJcani.4] iti| sarveSAM sAmAnyatazcAritrasadbhAve'pi mohanIyakarmakSayopazamAdivaicitryAd bhedo'vagantavyaH, tatra pulAko'sAraM dhAnyaM taNDulazUnyaM palaJjirUpaM tena sadRzaM cAritraM yasya sAdhoH so'pi pulAkaH, pulAka iva pulAka iti vyutpatteH / ayamarthaH -tapaH zrutahetukAyAH saGghAdiprayojane sabalavAhanasya cakravartyAderapi cUrNanasamarthAyA labdherupajIvanena jJAnAdyaticArAsevanena sakalasaMyamasAragalanAt palaJjivanniHsAro yaH sa pulAkaH, sa ca labdhyA sevayA ceti dvidhA bhavati / tatra labdhipulAko devendrasamRddhako labdhivizeSayuktaH / yadAha - 1. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 1 pa0 611 taH // 2. tulA-sthAnAGgavRttiH pa0 336, pravacanasAroddhAraTIkA gA0 723 / / 3. tulA-bhagavatIsUtravRttiH sU0 751 pa0 892 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: "saMghAiANa kajje, cuNNejjA cakkavaTTisennamavi / jIe~ laddhI' juo, laddhipulAo muNeavvo" // 1 // [ paJcani./7] anye tvAhuH-AsevanAto yo jJAnapulAkastasyeyamIdRzI labdhiH sa labdhipulAko na tadvyatiriktaH kazcidapara iti / AsevApulAkastu jJAnadarzanacAritraliGgasUkSmapulAkabhedAt paJcadhA, tatra skhalitamilitAdibhiraticArainimAzrityAtmAnamasAraM kurvan jJAnapulAkaH, evaM kudRSTisaMstavAdibhirdarzanapulAkaH, mUlottaraguNapratiSevaNayA cAritravirAdhanatazcaraNapulAkaH, yathoktaliGgAdhikagrahaNAnniSkAraNAnyAliGgakaraNAdvA liGgapulAkaH, kiJcit pramAdAt manasA'kalpagrahaNAdvA yathAsUkSmapulAkaH / anyatra punarevamuktam - "ahAsuhumo a eesuM ceva causu vi jo thovathovaM virAhe"[ ] iti / bakuzaH zabalaH karbura iti paryAyAH, sAticAratvAdevambhUtaH saMyamo'tra bakuzaH tatsaMyamayogAt sAdhurapi bakuzaH, sAticAratvAt zuddhyazuddhivyatikIrNacaraNa ityarthaH, sa ca dvividhaH -upakaraNazarIraviSayabhedAt , tatrAkAla eva prakSAlitacolapaTTakAntarakalpAdizcokSavAsa:priyaH pAtradaNDakAdyapi vibhUSArthaM tailamAtrayA ujjvalIkRtya dhArayannupakaraNabakuzaH, tathA anAguptavyatirekeNa hastapAdadhAvanamalApanayanAdi dehavibhUSArthamAcaran zarIrabakuzaH, ayaM ca dvividho'pi AbhogA'nAbhogasaMvRtA'saMvRtasUkSmabakuzabhedAt paJcavidho / yataH - "uvagaraNasarIresuM , bauso duviho duhAvi paMcaviho / AbhogaaNAbhoge, saMvuDaassaMvuDe suhume" ||1||[pnycni./13, prava.724] iti / tatrAbhoga: pUrvoktadvividhabhUSaNamakRtyamityevambhUtaM jJAnaM tatpradhAno bakuza Abhogabakuza: 1, dvividhavibhUSaNasya ca sahasAkArI anAbhogabakuzaH 2, saMvRto loke'vijJAtadoSaH saMvRtabakuzaH 3, prakaTakArI tvasaMvRtabakuzaH 4, mUlottaraguNAzritaM vA saMvRtA'saMvRtatvam , netramalApanayanAdikiJcitpramAdavAn sUkSmabakuzaH 5 / ete ca sAmAnyena RddhiyazaskAmAH mAnagauravAzritA aviviktaparivArAzchedayogyazabalacAritrA avagantavyAH, tatrA'vivikto'saMyamAdapRthagbhUtaH samudraphenAdinA nighRSTajaGghaH tailAdinA vihitazarIramRjaH katarikAkalpitakezaH sa parivAro yeSAM te'viviktaparivArA iti / tathA kazIlo malottaragaNavirAdhanAta saMjvalanakaSAyodayAdvA katsitaM zIlaM - 1. L.P. pravacanasAroddhAravRttau ca / nyAliGgakaraNA mu0 C. nAsti // 2. tulA-paJcanirgranthIpra0 gA0 12-22, sthAnAGgavRttiH pa0 336, tattvArthasiddhasenIyA vRttiH 9 / 48 // 3. guNa mu0 C. nAsti, L.P. pravacanasAroddhAravRttAvasti gA0 725 / tulA-paJcanirgranthIpra0 gA0 22-28, tattvArthasiddhasenIyA vRttiH 9 / 48, sthAnAGgavRttiH pa0 336 taH // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcanirgranthIsvarUpam -zlo0 127 // ] [721 cAritramasyeti, sa cAsevanAkaSAyakuzIlabhedAd dvidhA, tatrAsevanA saMyamasya viparItA''caraNA tayA kuzIla AsevanAkuzIla dvitIyastu spaSTArtha eva / dvividho'pi jJAnadarzanacaraNatapoyathAsUkSmabhedAt paJcavidho / yataH - "AsevaNAkasAe duviho kusIlo duhA vi paMcaviho / nANe daMsaNa caraNe, tave a ahasuhumae ceva" ||1||[pnycni./23, prava.725 ] iti / tatra jJAnadarzanacAritratapAMsyupajIvan tattatpratisevakaH / anye tu tapa:sthAne liGgaM paThanti, ayaM tapasvItyAdiprazaMsayA tuSTastu yathAsUkSmapratisevakaH / evaM kaSAyakuzIlo'pi paJcavidhaH, tatra jJAnadarzanatapAMsi saMjvalanakrodhAdhupayukto yaH svasvaviSaye vyApArayati, tattatkaSAyakuzIla ucyate, kasyApi zApaM prayacchati sa tu cAritrakuzIlaH, manasA ta dveSAdIna karvana yathAsakSmaH kaSAyakazIlaH / tathA nirgato mohanIyakarmalakSaNAt granthAditi nirgranthaH, sa ca dvidhA -upazAntamoha: kSINamohazceti, dvividho'pi paJcavidhastadyathA -prathamasamayanirgrantho'prathamasamayanirgranthazcaramasamayanirgrantho'caramasamayanirgrantho yathAsUkSmanirgranthazceti / yataH - "uvasAmago a khavago, duhA niaMTho duhAvi paMcaviho / paDhamasamao 1 apaDhamo 2 caramA 3 caramo 4 tahA sahumo 5" // 1 // ___ [paJcani./29, prava.726] iti / tatra bhedacatuSkaM prakaTArthameva, yaH punaH sAmAnyena prathamAdisamayAvivakSayA sarveSu samayeSu vartamAnaH sa yathAsUkSmanirgrantha iti vivakSayA bheda eSAmiti / kSINamohAzcaikasamaye pravezamAzrityotkarSato'STottarazatamitAH, jaghanyatazcaikAdayaH, upazAntamohAstUtkarSatazcatuSpaJcAzat , jaghanyatazcaikAdaya eva, nAnAsamayapraviSTAnAzritya cAdyAH zatapRthaktvamitA, dvitIyAstu saMkhyAtAH prApyante iti / ___ tathA kSAlitasakalaghAtikarmamalatvAt snAta iva snAtaH, sa eva snAtakaH, sa ca sayogI ayogI ceti dvividhaH / taduktam - "suhajhANajalavisuddho, kammamalAvikkhayA siNAo tti| duviho aso sajogI, tathA ajogI vinniddittttho"||1||[pnycni./32, prava.728 ] iti| eSu ca nirgranthasnAtakapulAkA vyucchinnA, bakuzakuzIlAzcAtIrthaM bhaviSyanti / 1. L.P. | yaH sa-mu0 C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH yataH- "niggaMthasiNAyANaM, pulAyasahiANa tiNha voccheo| samaNA bausakusIlA, jA titthaM tAva hoMhiti" // 1 // [ prava./730 ] iti / iti prasaGgaprAptaM paJcanirgranthIsvarUpam / / atha prAyazcittaM punardazavidham -AlocanaM 1 pratikramaNaM 2 mizraM 3 viveko 4 vyutsarga 5 stapa 6 zchedo 7 mUla 8 manavasthApyatA 9 pArAJcika 10 miti / yadAha - "AloaNapaDikkamaNe, mIsavivege tahA viussgge| tavacheamUlaaNavaTThayA ya pAraMci ceva" // 1 // [Ava.ni.1418, pnycaa.16|2, prava.750, vya.bhA.53 ] iti / tatrAlocanaM guroH purataH svAparAdhasya prakaTanam , taccAsevanAnulomyena prAyazcittAnulomyena ca, tatsvarUpaM tu prAguktameva / iyaM cAlocanA gocaracarIvihAroccArabhUmyAdiviSayeSu hastazatAdUrdhvaM gamanAgamanAdiSvavazyakarttavyeSu samyagupayuktasyAduSTabhAvatayA niraticArasya chadmasthasyApramattayateSTavyA, sAticArasya taparitanaprAyazcittasambhavAta , kevalinazca kRtakRtyatvenAlocanAyA ayogAt , nanu yathAsUtraM pravarttamAnAnAmapramattayatInAmaticArarahitAnAmAlocanA niSphaleti cet , satyam , paraM kevalaceSTAnimittAnAM sUkSmapramAdanimittAnAM vA sUkSmAzravakriyANAM sambhavAt teSAM tacchuddhinimittamAlocanA saphalaiveti 1 // tathA'ticArAbhimukhyaparihAreNa pratIpaM kramaNamapasaraNaM pratikramaNam , mithyAduSkRtasaMprayuktena pazcAttApena punarevaM na kariSyAmIti pratyAkhyAnam , etacca samitiguptyAdInAM sahasAkArato'nAbhogato vA kathamapi pramAde sati mithyAkaraNe guroH purataH AlocanAmantareNApi mithyAduSkRtalakSaNaM prAyazcittaM kriyate 2 / tathA mizramAlocanapratikramaNarUpam , prAgAlocanaM pazcAd gurusaMdiSTena pratikramaNam , idaM ca zabdAdiviSayeSu rAgAdikaraNena kriyate, tatrApi zabdAdiviSayeSu rAgadveSayorvA zaGkAyAM satyAM mizram , tannizcaye tu tapaH prAyazcittamiti 3 / tathA vivekaH saMsaktAnnapAnopakaraNazayyAdiviSayastyAgaH, ayaM ca samyagupayuktenApi gRhItaM pazcAt tu annAdyazuddhaM jJAtaM tadA kAryaH, upalakSaNatvAt kSetrAtikrAntAdAvapi kAryaH 4/ tathA vyutsargo'neSaNIyAdiSu tyakteSu gamanAgamanasAvadhasvapnadarzananausaMtaraNoccAraprazravaNeSu ca viziSTapraNidhAnapUrvakakAyavAGmanovyApAratyAgaH 5 / __ tapastu chedagranthAnusAreNa jItakalpAnusAreNa vA yena kenacit tapasA vizuddhirbhavati D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcittasvarUpam -zlo0 127 // ] [723 tat tad jJeyamAsevanIyaM ca, idaM ca sacittapRthivyAdisaMghaTTane nirvikRtikAdi SaNmAsAntaM bhavati 6 / __ chedastapasA durdamasyAhorAtrapaJcakAdinA krameNa zramaNaparyAyacchedanam , tapodurdamazca vikRSTatapaHkaraNasamarthastapasA garvito bhavati, yathA kiM mamAnena prabhUtenApi tapasA ? iti, athavA tapaHkaraNAsamarthasya glAnAdeniSkAraNato'pavAdarucervA 7/ tathA mUlaM mahAvratAnAM mUlata AropaNam , idaM cAkuTTyA paJcendriyavadhe vihite darpaNa maithune sevite mRSAvAdAdattAdAnaparigraheSu cotkRSTeSu pratiseviteSu AkuTTyA punaH punaH seviteSu vA bhavati / tathA'vasthApyata ityavasthApyaM tanniSedhAdanavasthApyam , duSTatarapariNAmasyAkRtatapovizeSasya vratAnAmanAropaNam , tapaHkarma cAsyotthAnaniSIdanAdikarmakaraNAzaktiparyantam , sa hi yadotthAnAdyapi kartumazaktastadA'nyAn prArthayate-AryA ! utthAtumicchAmItyAdi, te tu tena saha saMbhASaNamakurvANAstat kRtyaM kurvanti, etAvati tapasi kRte tasyotthApanA kriyate, idaM ca yaSTimuSTyAdibhiH svasya parasya vA nirapekSaghAtakaraNenAtisaMkliSTAdhyavasAyasya bhavati 9 / / tathA pAramantaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcittAbhAvAdaparAdhAnAM vA pAramaJcati - gacchatItvevaMzIlaM pArAJcikam , tacca svaliGginInRpabhAryAsevanaliGgirAjavadhAdimahAparAdhe kulagaNasaGgrebhyo bahiSkaraNaM jaghanyataH SaNmAsAnutkRSTato dvAdaza varSANi yAvad bhavati, tatazcAticArapAragamanAnantaraM pravrAjyate nAnyathA 10 / ___etadadhikAriNazcAvyaktaliGgadhAriNo jinakalpikapratirUpAH kSetrAdvahi:sthitAH suvipulaM tapaH kurvanti AcAryA eva, upAdhyAyAnAM tu dazamaprAyazcittApattAvapi anavasthApyameva bhavati, na tu pArAJcikam , evaM sAmAnyasAdhUnAmanavasthApyapArAJcikayogyeSvaparAdheSu satsu mUlaparyantameva prAyazcittamavagantavyam / anavasthApyaM cAzAtanAnavasthApya-pratisevanAnavasthApyabhedAd dvividham , tatrAdyaM tIrthakaratadvacanagaNadharAdyadhikSepaNakaraNe jaghanyataH SaNmAsAnutkRSTato varSaM bhavati, dvitIyaM tu hastatADanasArmikAnyadhArmikastainyAdikaraNe jaghanyato varSamutkRSTato dvAdaza varSANIti / uktaM ca -"tattha AsAyaNAaNavaThThappo jahanneNa chammAsA ukkoseNaM saMvaccharaM, paDisevaNAaNavaTuppo jahaNNeNaM bArasa mAsA, ukkoseNaM 1. NAdizadeg L.P. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH bArasa saMvaccharANi" [ ] tti / navamadazame ca prAyazcitte caturdazapUrvaprathamasaMhananinau yAvadbhavatastataH paraM vyucchinne, mUlAntAnyaSTau tu duSprasahaM yAvadanuvartante / yaduktaM - "dasa tA aNuvaTuMtI, jA cudspuvvipddhmsNghynnii| teNa paraM mUlaMtaM, duppasahA jAva cArittI" // 1 // [ prava./758 ] iti dazavidhaprAyazcittalezaH / tathA 'upasargatitikSA'iti upasAmIpyena sarjanAni upasRjyate ebhiriti vA upasRjyanta iti vA upasargA / te ca - "divyamAnuSatairazcAtmasaMvedanabhedataH / / catuSprakArAH pratyekamapi te syuzcaturvidhAH // 1 // hAsyAd dveSAdvimarzAcca, tanmizratvAcca devataH / hAsyAd dveSAdvimarzAd duHzIlasaGgAcca mAnuSAH // 2 // tairazcAstu bhayakrodhAhArApatyAdirakSaNAt / ghaTTanastambhanazleSaprapAtAdAtmavedanAH" // 3 // [yo.zA. 3|153vRttau] yadvA vAtapittakaphasannipAtodbhavA iti, teSAM titikSA -sahanam anvayaH prAgvat / tathA 'parISahajaya' iti mArgAcyavananirjarArthaM pariSahyanta iti parISahAH, kSutpipAsAzItoSNa-daMzamazaka-nAgnyA-'rati-strI-caryA-niSadyA-zayyA''kroza-vadha-yAJcA'lAbha-roga-tRNasparza-malasatkAra-prajJA-'jJAna-darzanalakSaNA dvAviMzatisteSAM jayo'bhibhavaH, prAgvadanvayaH / teSAM jayazcaivaM yogazAstravRttyuktaH - "kSudhAtaH zaktibhAg sAdhureSaNAM nAtilavayet / adIno'vihvalo vidvAn , yAtrAmAtrodyatazcaret // 1 // pipAsitaH pathistho'pi, tattvavid dainyavarjitaH / na zItamudakaM vAJchedeSayet prAsukodakam // 2 // bAdhyamAno'pi zItena, tvagvastratrANavarjitaH / vAso'kalpaM nAdadIta, jvalanaM jvAlayenna ca // 3 // uSNena tapto naivoSNaM, nindecchAyAM ca na smaret / vIjanaM vyajanaM gAtrAbhiSekAdi ca varjayet // 4 // 1. aNusajjaMtI pra0sA0mu0 // 2. ttasvarUpaleza:-L. // 3. prAgvadeva-P.L. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [725 parISahajayasvarUpam -zlo0 127 // ] daSTo'pi daMzairmazakaiH, sarvAhArapriyatvavit / trAsaM dveSaM nirAsaM na, kuryAt kuryAdupekSaNam // 5 // nAsti vAso'zubhaM vaitattannecchet sAdhvasAdhu vA / nAgnyena vipluto jAna~llAbhAlAbhavicitratAm // 6 // na kadApyaratiM kuryAddharmArAmaratiryatiH / gacchaMstiSThaMstathA''sInaH, svAsthyameva samAzrayet // 7 // durdhAvasaGgapaGkA hi, mokSadvArArgalAH striyaH / cintitA dharmanAzAya, cintayediti naiva tAH // 8 // grAmAdyaniyatasthAyI, sthAnAbandhavivarjitaH / caryAmeko'pi kurvIta, vividhAbhigrahairyutaH // 9 // zmazAnAdau niSadyAyAM, strayAdikaNTakavarjite / iSTAniSTAnupasargAnnirIho nirbhayaH sahet // 10 // zubhAzubhAyAM zayyAyAM, viSaheta sukhAsukhe / rAgadveSau na kurvIta, prAtastyAjyeti cintayet // 11 // AkruSTo'pi hi nAkrozet , kSamAzramaNatAM vidan / pratyutAkroSTari yatizcintayedupakAritAm // 12 // saheta hanyamAno'pi, pratihanyAnmunina tu / jIvAnAzAt krudho dauSThyAt , kSamayA ca guNArjanAt // 13 // nAyAcitaM yatInAM yat , paradattopajIvinAm / yAJcAduHkhaM pratIcchet tannecchetpunaragAritAm // 14 // parAt parArthaM svArthaM vA, labhetAnnAdi nApi vA / mAyennalAbhAnnAlAbhAnnindyet svamathavA param // 15 // udvijate na rogebhyo, na ca kALeccikitsitam / adInastu sahed dehAjjAnAno bhedamAtmanaH // 16 // abhUtAlpANucelatve, saMsRteSu tRNAdiSu / saheta duHkhaM tatsparzabhavamicchenna tAn mRdUn // 17 // grISmAtapapariklinnAt , sarvAGgINAnmalAnmuniH / nodvijeta na sisnAsennodvarttayet saheta tu // 18 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAra: utthAne pUjane dAne, na bhavedabhilASukaH / asatkAre na hInaH syAt satkAre syAnna harSavAn // 19 // prajJA prajJAvatAM pazyannAtmanyaprAjJatAM vidan / na viSIdanna vA mAdyet , prajJotkarSamupAgataH // 20 // jJAnacAritrayukto'smi, chadmastho'haM tathApi hi / ityajJAnaM viSaheta, jJAnasya kramalAbhavit // 21 // jinAstaduktaM jIvo vA, dharmAdharmI bhavAntaram / parokSatvAnmRSA naiva, cintayet prAptadarzanaH // 22 // zArIramAnasAnevaM, svaparapreritAnmuniH / parISahAna sahetAbhIrvAkkAyamanasAM vazI // 23 // jJAnAvaraNIye vedye, mohanIyAntarAyayoH / karmasUdayamApteSu , saMbhavanti parISahAH // 24 // vedyAt syAt kSuttRSA, zItamuSNaM daMzAdayastathA / caryA zayyA vadho rogastRNasparzamalAvapi // 25 // prajJA'jJAne tu vijJeyau, jJAnAvaraNasaMbhavau / antarAyAdalAbho'mI, chadmasthasya caturdaza // 26 // kSutpipAsA zItamuSNaM, daMzAzcaryA vadho malaH / zayyA rogastRNasparzo, jine vedyasya saMbhavAt ||27||[yo.shaa.3|153 vRttau] uktaM cAnyatrApi "parISahANAM samavatAro dvidhA, karmaprakRtiSu guNasthAneSu ca" / tatrAdyo yathA - "daMsaNamohe daMsaNaparIsaho, paNNa 1 'nANa 2 paDhamaMmi / carame'lAbhaparIsaha, satteva carittamohaMmi // 1 // [ prava./687] akkosa 1 arai 2 itthI 3, nisIhiA 4 'cela 5 jAyaNA 6 ceva / sakkAra 7 purakkAre 8, ekkArasa veyaNImajjhe // 2 // [ prava./688] paMceva ANupuvvI, cariyA sijjA taheva jalle ya / vaharogataNapphAsA, sesesuM natthi avayAro" // 3 // [prava./689] dvitIyo yathA "bAvIsaM bAyarasaMparAya, caudasa suhamarAgaMmi / chaumatthavIarAge, caudasa ekkArasa jiNaMmi" ||4||[prv./690] D:\new/d-3.pm53rd proof Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchavAsamahattvam -zlo0 127 // ] [727 ekasmin kAle cotkRSTato jaghanyatazcaikaprANini parISahasaMkhyA yathA - "vIsaM ukkosapae, vaTuMti jahannao a ekko a| sIosiNacarianisIhiA ya jugavaM na vadi'ti" ||1||[prv./691] iti / tadetad gacchavAsAdikAryajAtaM vizrotasikArahitamanuzIlayatA labdhaH pariNAmo rakSaNIyaH, alabdho'pyanenaiva prayatnena prApyate na tUpasthApanAmAtreNa, yataH sA'bhavyAnAmapi syAt , saphalA ceyam , chadmasthagurUNAmAjJA''rAdhanAt , prAyastadvidhermuktiphalatvAdayaM niyamaH, anyathA sAmAyikamAtrato'nantAH siddhAH, ityayamaphala: syAt , asadapi caitaccaraNaM vidhinA gacchavAsAdinA jAtamanekeSAM govindavAcakAdInAM pazcAt , tasmAccAritra eva yatnaH kAryaH, jJAnadarzanayorapi tattvadRSTyA phalametadeva cAritram , atastadvinA te aphale / tadAhuH - "nicchayaNayassa caraNAyavighAe NANadaMsaNavaho vi| vavahArassa u caraNe, hayaMmi bhayaNA u sesANaM" ||1||[pnycaa.11|45 ] iti / nanu "sijhaMti caraNarahiyA, daMsaNarahiA Na sijjhaMti' [ ] ityAgamAt , sUtre darzanasya prAdhAnyaM zrUyate tatkathametat ? iti cet , na, dInArasya viziSTasaMpadutpattAvivAntarAlikacAritrakAryasaMpAdanena siddhihetutayA drshnpraadhaanyvyvsthiteH| ata eva bhAvamaGgIkRtya kramabhavanamamISAmuktamAgame - "saMmattaMmi a laddhe, paliapahutteNa sAvao hujjaa| caraNovasamakhayANaM, sAgarasaMkhaMtarA haMti // 1 // [vize.bhA./1222] evaM apparivaDie, saMmatte devmnnuajmmesuN| aNNayaraseDhivajjaM, egabhaveNaM tu savvANi" // 2 // [vize.bhA./1223] tasmAccaraNAbhAve na mokSa iti bhAvacaraNaM pratItya vyavasthitamiti / dravyacaraNapratipattau tu bhajanA, somezvarAdInAmantakRtkevalinAmabhAvAt , teSAmapi bhAvacaraNamantakRtkevalitvaphalapradaM bhavAntarIyadravyacaraNapUrvameva, uttamatvAt , tAdRzacaramazarIratvasyA'nekabhavAbhyastakuzalayogasAdhyatvAt , durvijayo hi moho'nekabhavaireva jIyata iti, marudevyAdInAM tvatathAbhAva AzcaryabhUtatvAdaviruddho, dazAnAmitaropalakSaNatvAt / taduktaM paJcavastuke - "NaNu NehA ya )mihaM paDhiaM, savvaM uvalakkhaNAi eaNtu|| acchergbhuuaNti(a),bhnniaNnneaNpiannvryN"||1||[pnyc./928 ] iti| 1. NehamihaM-L.P. paJcavastuke / nanu nedaM-iti tatra vRttau / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH __ sarvaM caturasram , tasmAd gacchavAsAdividhau yatno vidheyaH // 127 / / / ___ itthaM ca kriyAkalApaM kalayan pUrNaparyAyo gaNAnujJAyogyo'pi bhavatIti tallakSaNaM sApekSayatidharmaM tatkramaprastAvanAM cAha - anuyogagaNAnujJA'pyanavadyakramAgatA / tameva sUtraviditaM, varNayAmo yathAsthitam // 128 // 'anuyogagaNAnujJA'pi' anuyogaH -arthavyAkhyAnaM gaNo -gacchastayoranujJA - anumatirna kevalaM gacchavAsAdikAryajAtamityapizabdArthaH, sA'nujJApayituranujJAgrahItuzca sApekSayatidharmo bhavatItisambandhaH / sA kIdRzI? ityAha -'anavadyA'iti, anavadyena - avadyarahitena 'krameNa' pravrajyAzikSAdiparipATIlakSaNena 'AgatA' prAptA, 'tameva' krama 'sUtraviditaM' siddhAntoktaM yathAsthitam' aviparItaM 'varNayAmo' vAgviSayaM kurmaH // 128|| pratijJAtamevAha - vratagrahe'STau sUtrArthavihAre dvAdaza kramAt / paJcacatvAriMzavarSe, yogyataivaM gaNisthiteH // 129 // 'vratagrahe' cAritrapratipattau 'aSTau' varSANi bhavanti, "tadaho paribhavakhettam"[paJcavastuke 51] ityAdinA'STabhyo varSebhyo'dhazcAritragrahaNapratipattiniSedhAt , tathA 'sUtrArthavihAre' iti samAhAradvandvastataH sUtre -sUtragrahaNe arthe -arthagrahaNe vihAre-nAnAdezadarzanArthamupadezapUrvakaviharaNe 'kramAd' anukrameNa dvAdaza dvAdaza varSANi bhavantItyevaMrItyA paJcacatvAriMze varSe prApte 'gaNisthiteH' anuyogagaNanAnujJApradAnavidheryogyatA - paryAyaucitI bhavatItyarthaH / Aha ca - "aDavarisa dikkha bArasa, satte atthe ya vAyagatte a| paNayAlIse erisaguNajutto hoi Ayario" ||1||[praaciinaa sAmAcArI-dvAra11] tti / atha tasyAM satyAM yat syAt tacchlokadvayenAha - IdRkparyAyaniSpannaH, SaTtriMzadguNasaMgataH / dRDhavrato yatiyuto, muktyarthI saGghasammataH // 130 // zrutAnuyogA'nujJAyAH, pAtraM na tu guNojjhitaH / apAtre tatpradAne yanmahatyAzAtanA smRtA // 131 // yugmam // 1. 'gacchavAsastadeg P. || 2. gacchavAsAdyeva kAryadeg P. || 3. lakSaNe gatA-P. / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryapadayogyatAsvarUpam - zlo0 130 / 131 // ] [ 729 'IdRzA' pUrvoktena 'paryAyeNa' varSaparyAyeNa 'niSpannaH ' prAptaniSThaH tathA SaTtriMzatA guNaiH 'saGgataH' sahitaH / cA "paMciMdiasaMvaraNo, taha navavihabaMbhaceraguttidharo / cavihakasAyamukko, aTThAraguNehiM saMjutto // 1 // [] paMcamahavvayajutto, paMcavihAyArapAlaNasamattho / paMcasamio tigutto, chattIsaguNo gurU hoI" // 2 // [] guruguNAzca zAstre bahubhi prakAraiH prarUpitAH, param atra tu vistarabhiyA prasiddhaprakAreNaiva pradarzitA iti tattvam / tathA dRDhAni vratAni - mahAvratAni yasya sa tathA, tathA yatibhiH parivArabhUtasAdhubhiryutaH -mizritaH, tathA mukteH - paramapadasya, arthI- abhilASI na tu sarvathA sAMsArikasukhalezaspRhayAluH, tathA saGghaH - sAdhu-sAdhvI - zrAvaka-zrAvikArUpazcaturvidhastasya sammataH - abhimataH, na tu kasyApyabahumataH, etAdRzo yatiH zrutAnuyogasya - jinapravacanavyAkhyAnasya yA'nujJA -'tvaM jinapravacanaM dravyaguNaparyAyairaGgairvyAkhyAhi' iti guroranuziSTistasyAH 'pAtraM' bhAjanaM bhavati, AcAryapade sthApanIyo bhavatItyarthaH / yaduktam - '"desakulapabhiichattIsaguNagaNAlaMkio daDhacaritto / jayaNAjutto saMghassa, saMmao mukkhakaMkhI ya" // 1 // [ sAmAcArI - dvAra11 ] iti / na tu guNojjhitaH - sarvathoktaguNarahitaH, kAlAnubhAvAdekAdiguNarahitastu yogyatAM nAtikrAmati / Aha ca - 61 - 'kAlAivasA ikkAiguNavihINo visuddhagIattho / ThAvijjai sUripae, ujjutto sAraNAIsu" // 1 // [ sAmAcArI-dvAra11 ] tti / ata eva paJcavastuke 44 'jamhA vayasaMpaNNA, kAlociagahiasayalasuttatthA / aNuogagaNANuNNAe, joggA bhaNiA jiNidehiM" // 1 // [ paJca.932 ] ityevoktam / paJcAzakepyuktam -- -- "guruguNarahio vi ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo / na u guNamittavihuNo tti caMDaruddo udAharaNaM" // 1 // [ pnycaa.11|35 ] Iti // 130 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof 1. ito'gre L.P. mUle - " mUlaguNaviyukta iti mahAvratarahita-samyagjJAnakriyArahitAviti tadvRttiH" ityadhikam // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH kutaH ? ityAha -'yad' yasmAt kAraNAt ' apAtre' ayogye 'tatpradAne' anuyogAnujJApradAne mahatI AzAtanA tIrthakarAdeH 'smRtA' pratipAditA, jinairiti zeSaH / yataH - "suguNAbhAve na puNo, guNaparihINo Thavijjae sUrI / appatte sUripayaM, diMtassa gurussa gurudoso" // 1 // [ sAmAcArI-dvAra11 ] tathA paJcavastuke'pi 'iharA u musAvAo, pavayaNakhisA ya hoi logaMmi / sA vi guNahANI, titthuccheo a bhAveNaM" // 1 // [paJca./933] - etadartho yathA- - 'anyathA' anIdRzi anuyogAnujJAyAM mRSAvAdastamanujAnata: pravacanakhisA ca loke, * zeSANAmapi ziSyAdInAM guNahAni: * tIrthocchedazca bhAvataH, taMtra mRSAvAdaH kAlocitasakalasUtrArthAnadhigame'nuyogAnujJAvacanasya nirviSayatvAt, durgatasute dadyAstvametAni ratnAnItivacanavat, na ca svalpAdhyayanamAtreNa saviSayatvam, etasya kAzakuzAlambanaprAyatvAt, svalpazrutasya zrAvakAdibhirapyadhItatvAt, ato mRSAvAda eva tamanujAnataH, anuyogI lokaiH saMzayanAzAya prAyaH kuzalAdhigamAya cAzrIyate, sa ca varAko gambhIrapadArthabhaNitimArge'kuzalaH kiM tebhyaH sUkSmapadaM prarUpayet yatkiJcidasaMbaddhapralApinaM ca dRSTvA bhavati viduSAmavajJA - kathamayaM pravacanadharaH kRtaH, aho asArametadyadayamajJo nAyaka iti pravacanakhiMsA, ziSyANAmapi kathaM so'nabhijJo jJAnAdisampattiM saMsArabhayacchedinIM kariSyati ?, na hyanyato'pi bahuzrutAdasau tAM sampAdayituM kSamaH, ahamapyAcArya eva kathaM macchiSyA anyasamIpe zRNvantIti mithyAbhimAnAt, evaM te ziSyA api mUrkhA eva bhavanti tathA tacchiSyA apIti pravAhena jJAnAdiguNahAni:, jJAnAdyabhAve hi sarvamanarthakaM zirastuNDamuNDanabhikSATanAdi carakAdInAmiva, svamativikalpena tasya rogacikitsAvidhAnavadapramANatvAt / itthaM ca dravyaliGgamAtrasya prAyo'narthahetutvAd bhAvatastIrthoccheda eveti| tasmAt kAlocitasUtrArthe sunizcitasyaivAnuyogo'nujJAtavyaH, na zravaNamAtreNa / yadabhANi saMmatau siddhasenAcAryai: - 44 'jaha jaha bahussuasaMmao a, sIsagaNasaMparivuDo a / avicchio a samae, taha taha siddhaMtapaDiNIo" // 1 // [ sammati.pra.66 ] // 131 // 1. * * cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 P. C. nAsti // 2. tatra zeSANAmapi ziSyAdInAM guNahAniH kAlo L. I 3 L.P. | 'bhava' - mu0 C. I D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryapadapradAnavidhi: - zlo0 132 // ] atha phalitamAha - [ 731 tasmAduktaguNADhyAya, deyaM sUripadaM dhruvam / vidhipUrvaM vidhizcAtra, sAmAcAryAM prapaJcitaH // 132 // 'tasmAt'kAraNAt'uktaguNADhyAya' pUrvoktaguNasampUrNAya' dhruvaM' nizcitaM ' sUripadam' AcAryapadaM 'deyaM' samarpaNIyam, guruNetizeSaH, kathaM deyam ? ityAha - ' vidhipUrvam 'iti vidhizca' atra' prakrame ' sAmAcAryAM' sAmAcArIgranthe' prapaJcitaH 'vistareNoktaH / tatpAThazcAyam - " jaiguNa 1 kAla 2 nisijjA 3, cii 4 vaMdu 5 ssagga 6 naMdi 7 sagachobhA 8 / maMta 9 kkha( ra)10 nAma 11 vaMdaNa 12, aNusaTThi 13 niruddha 14 gaNaNuNNA 15" // 1 // [ sAmAcArI dvAra11 ] tatra guNAstUktA eva, tatazca ziSyaparIkSAM kRtvA prazaste tithinakSatramuhUrttAdau gRhIte ca prAbhAtike kAle prasthApite ca guruziSyAbhyAM svAdhyAye prazaste jinabhavanAdikSetre ziSyaguruyogyaniSadyAdvaye ca kRte anuyogAnujJArthaM kRtalocasya ziSyasya zirasi gururgandhAnabhimantrya kSipati, tataH prAgvaddevAnabhivandya vandanaM ca dattvA anuyogAnujJArthaM dvAvapi saptaviMzatyucchvAsamAnaM kAyotsargaM kurutaH, tataH caturviMzatistavaM bhaNitvA namaskAratrayapUrvamUrdhva sthito gururanyo vA askhalitAdiguNopetaM bRhannandisUtramAkarSayati, ziSyastvardhAvanatakAyaH kRtakarakuDmalaH pravarddhamAnasaMvegaH sAvadhAnamanAH zRNoti, tataH saGghasya vAsadAnam / tataH ziSyo vanditvA bhaNati -' icchakAri bhagavan ! tumhe amha aNuogaM aNujANaha' tao gurU bhaNai - ahameyassa sAhussa davvaguNapajjavehiM khamAsamaNANaM hattheNaM aNuogaM aNujANemi' bIe 'saMdisaha kiM bhaNAmi' ? ' vaMdittA paveyaha', taie 'icchakAri bhagavan tumhe amha aNuogo aNunnAo, icchAmo aNusaTThiti sIse bhaNie gurU bhaNai 'saMmaM avadhAraya annesiM ca paveyaha', cautthe 'tumhANaM paveio, saMdisaha sAhUNaM paveemi', paMcame eganamukkAreNaM samavasaraNaM guruM ca paikkhiNe, evaM tiNNi vArA, chaTTe 'tumhANaM paveio sAhUNaM paveio saMdisaha kAussaggaM karemi', sattame 'aNuogANujANAvaNiyaM karemi kAussaggam 'iccAiNA ussagge kae gurusamappiyanisijjAjuo guruM tipayakkhiNIkariya vaMdittA gurudAhiNabhuyAsaNe nisijjAe a nisIyai, tao nisaNNassa laggavelAe dAhiNasavaNe gurU guruparaMparAgae maMtapae tiNNi vAre parikahei, tao va MtiyAo tiNNi akkhamuTThIo dei, karayalapuDe sIso 1. L. / bhagavan-mu0 P. C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH tAo uvautto giNhai, tao gurU tassa nAmaM karIya nisijjAo uddhei, sIso tattha nisIai, ahAsaMnihIyasaMghasahio gurU tassa vaMdaNaM dei, idaM ca tulyaguNakhyApanArthamubhayorapi na doSAya / yadAha - "AyariyanisijjAe, uvavisaNaM vaMdaNaM ca taha guruNA / tullaguNakhAvaNatthaM, na tayA duTuM duveNhaM pi" ||1||[saamaacaarii dvAra11] tao 'vakhANaM kareha'tti guruNA vutte tattha Thio ceva ahiNavasUrI naMdimAiyaM parisANurUvaM vA vakkhANaM karei, tassamattIe saMgho taM vaMdai, tao nisijjAo uDhei, guravo tattha nisIittA uvavUhati / yathA - "dhanyastvaM yena vijJAtaH, saMsAragiridArakaH / vajravad durbhidazcAyaM, mahAbhAga ! jinAgamaH // 1 // idaM cAropitaM yatte, padaM tatsaMpadAM padam / zrIgautamasudharmAdimunisiMhaniSevitam // 2 // dhanyebhyo dIyate bhadra !, dhanyA evAsya pAragAH / dhanyA gatvA'sya pAraM ca, pAraM gacchanti saMsRteH // 3 // bhItaM saMsArakAntArAt , sAdhuvRndamidaM mudA / vimocane samarthasya, bhavataH zaraNAgatama // 4 // ato vidheyaM yatnena, sAraNAvAraNAdinA / apAyaparihAreNa, saMsArAraNyapAragam" // 5 // evaM ca-"taM uvavUhiya viNeyajaNo vi aNusAsiyavvo, yathA- "yuSmAbhirapi naivaiSa, susthabohitthasannibhaH / saMsArasAgarottArI, vimoktavyaH kadAcana // 1 // pratikUlaM na karttavyamanukUlarataiH sadA / bhAvyamasya gRhatyAgo, yena vaH saphalo bhavet // 2 // anyathA jagadvandhUnAmAjJAlopaH kRto bhavet / tato viDambanA ghorA, bhavedatra paratra ca // 3 // tataH kulavadhUnyAyAt , kArye nirbhatsitairapi / yAvajjIvaM na moktavyaM, pAdamUlamamuSya bhoH ! // 4 // te jJAnabhAjanaM dhanyAste hi nirmaladarzanAH / te niSprakampacAritrA, ye sadA gurusevinaH" // 5 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryasya vyAkhyAnam -zlo0 133 // ] [733 iha aNusaDhei kAuMdo vi niruddhaM kareMti, do vi sajjhAyassa kAlassa ya paDikkamaMti // AcAryasya paJcaite'tizayA vyavahAragranthe'bhihitAH - "bhatte pANe dhovaNa, pasaMsaNA hatthapAyasoe a| Ayarie aisesA, aNAisesA aNAyarie ||1||[vy.bhaa.3.6|229] uppannanANA jaha no aDaMtI, cuttIsabuddhAisayA jiNiMdA / evaM gaNI aTThaguNovaveo, satthA va no hiMDai iddhimaM tu // 2 // [vy.bhaa.3.6|125 ] guruhiMDaNaMmi gurugA, vasabhe lahugA'nivArayaMtaMmi / gIAgIe gurulahu , AsAINA bahU dosA ||3||[vy.bhaa.3.6|126 ] paMca vi AyariAI, acchaMti jahannae vi sNthrnne| evaM pi saMtharaMte, sayameva gaNaM aDai gAme" ||4||[vy.bhaa.3.6|173 ] iti // 132 / / evamanuyoge datte sati anuyogAcAryo yathA vyAkhyAnaM karoti tathA''ha - tato'sau nityamudyuktaH, kArye pravacanasya ca / vyAkhyAnaM kurute'rhebhyaH, siddhAntavidhinA khalu // 133 // 'tataH' AcAryapadadAnAnantaram 'asau' AcAryo 'nityaM' nirantaraM 'pravacanasya' siddhAntasya saMghasya vA 'kArye' prayojane 'udyukto' vyApRtaH 'ca' evArthe 'arhebhyo' yogyaziSyebhyaH 'siddhAntavidhinA' siddhAntoktavidhinA 'khalu' nizcayena 'vyAkhyAnaM' 'kurute' vidadhAtIti saMTaGkaH, yogyAzca sarvatrAraktadviSTA buddhiyuktA paralokabhIravaH sAmAnyena siddhAntazravaNasya, yataste sarvatrAsadgrahaM na kurvate sUkSmabAdarAn doSAn prapadyante, haDavadavanatA dhanyA ajJAnasalilAduttaranti ceti, prAptAdayazca sUtravizeSaM prati yogyAH, prAptazcAtra kalpiko bhaNyate, sa punarAvazyakAdisUtrakRtAntaM sUtraM yad yenAdhItaM sa, tasyaiva, sUtrakRtAntagrahaNaM tarkaparikarmitamatizrotrapekSayA, chedazrutAdizravaNe svasamayaprApte'pi bhAvayuktaH priyadharmA'vadyabhIruH pAriNAmikazcAdhikArI, pAriNAmiko hyutsargApavAdau yathAviSayavibhAgamaucityena vyavasthApayatIti, IdRzaM prati chedAdivyAkhyAnaM samyagbodhAdihetutvena hitam , atipariNAmakApariNAmako prati tu citrakarmadoSeNAhitameva vijJeyam , tayostata evAnarthabhAvAt / yat pUjyAH"Ame ghaDe nihattaM, jahA jalaM taM ghaDaM vinnaasedd'| ia siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAseDa" ||2||[pnyc./982] tti / 1. dhovaNae saMmaNA-C.P. saMzo0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH na paramparayA'pi tAbhyAM zrotRNAM zuddhapuruSArthalAbhaH, anAdemithyAbhinivezasya sulabhatvAt , tasmAdupasaMpannAnAmuktaguNayuktAnAM sUtrArthAdikrameNa sunizcitaM vyAkhyAnaM kAryam , na zukapralApaprAyam , upasaMpadvidhistu vyAkhyAtapUrva eva, ata vyAkhyAnayitavyaM tathA yathA zroturadhigamo bhaved , AgamikamAgamena, yuktigamyaM tu yuktyA, tatra 'svarge'psarasa uttarAH kurava' ityAdyAgamikam , dehamAtraparimANa AtmetyAdi tu yauktikaM / tadAhuH - "ANAgejjho attho, ANAe ceva so kaheavvo / dilRtiu diTuMtA, kahaNavihi virAhaNA iharA // 1 // [ paJca./994] jo heuvAyapakkhaMmi, heuo Agame a aagmio| so sasamayapaNNavao, siddhaMtavirAhago aNNo" ||2||[pnyc./993 ] tti / kiMbahanA? nizcayAdyanekanayArthapradhAna tathA vyAkhyAnamatisaMvegakaraM kAryaM yathA mArgadezake bhagavati sarvajJe sampratyayo bhavati zrotRNAmiti / atropetya vitathakaraNaM viSAditulyaM vipAkadAruNatvAt , AjJAyogazca mantraH, samastadoSApanAyakatvAt , tasmAdetasminnapi kAle AjJAkaraNe'mUDhalakSyaiH zaktyA yatanIyam / atra vyAkhyAnavidhi: "majja[ Na ] nisijja" [A.ni.703 ] ityAdinopasaMpatsAmAcAryAmukta eva / evaM yogyaziSyebhyo vyAkhyAnaM nandyAdisUtrasya dRSTivAdasya taduddhRtasya stavaparijJAdervA vidheyam , yena nipuNadhIgamyArthAvabodhena prabala-saMzayacakravAlanirAsena zAsanazobhAvRddhirbhavatItiparamArthaH // 133 / / iyamanuyogAnujJA vyAkhyAtA / atha gaNAnujJArUpasApekSayatidharmaM vyAcikhyAsuridamAha - etasyaiva gaNAnujJA'nyasya vA guNayoginaH / guruNA vidhinA kAryA, guNayogI tvayaM mataH // 134 // "etasyaiva' AcAryapade sthApitasyaiva vA' athavA anyasya'aparasya guNayoginaH' - guNasambandhavata: 'guruNA' sthApakAcAryeNa 'vidhinA' vakSyamANavidhipUrvaM 'gaNAnujJA' gacchAdhipatitetyarthaH 'kAryA' vidheyA, tatra guNayogI 'tuH' vizeSaNe 'ayaM' ca vakSyamANo 'mataH' prajJapto jinairitizeSaH // 134 / / tamevAha - sUtrArthajJaH priyadRDhadharmA sarvAnuvartakaH / sajjAtikulasaMpanno, gambhIro labdhimAMstathA // 135 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAnujJAsvarUpam - zlo0 1934 / 135 / 136 // ] saMgrahopagrahaparaH, zrutarAgI kRtakriyaH / evaMvidho gaNasvAmI, bhaNito jinasattamaiH // 136 // yugmam / sUtrArthau jAnAtIti sUtrArthajJaH - sUtrArthapariniSThitaH, sUtrArthaparijJAnaniSpannacaturbhaGgyAM tRtIyabhaGgavartItyarthaH, zeSaguNAnAmanugame'pi chedArthAnAmapAragatve zAstre bhAvavyavahAritvAbhAvapratipAdanAt, tathA ca vyavahArabhASyadazamoddezakaH - [ 735 " jo suamahijjai bahuM, suttatthaM niuNaM Na yANAi / kappe vavahAraMmi a, so na pamANaM suaharANaM // 1 // [ vya. bhA. 10/604] jo suamahijja bahu, suttatthaM niuNaM viANAi / kappe vavahAraMmi a, so u pamANaM suaharANaM // 2 // [ vya.bhA.10/605 ] kappassa u Nijjutti, vavahArasseva paramaNiuNassa / jo atthao Na yANai vavahArI so Na'NuNNAo // 3 // [ vya. bhA. 10/606 ] kappassa u Nijjutti, vavahArasseva paramaNiuNassa / jo atthao viANai, vavahArI so aNuNNAo " // 4 // [ vya.bhA.10/607] avyavahAriNazca dravyabhAvAbhyAmaparicchadatvAd vyavahAratRtIyoddezake gaNAnujJAyA niSedha uktaH / tathA ca tatpAThaH - " bhikkhU icchijjA gaNaM dhArittae bhagavaM ca se apalicchanne, evaM se No kappai gaNaM dhArittae" [ vyavahArasUtre 3 / 1 ]tti / dravyaparicchadaH sacittAdistrividhaH, tatra sacittaH ziSyAdiracitta upadhirmizrazcobhayasamavAyAditi, bhAvaparicchadazca darzanaM jJAnaM cAritraM tapo vinayazceti, etadubhayaparicchadopeta eva gaNadhArI suvyavahArI bhavati, tasmAt sUtrArthavittvameva mukhyo guNa iti phalitam / gaNadhAraNecchApi nirjarArthaM paricchannasyaiva yuktA, na tvaparicchannasya, ata evAparipUrNocitAdhyayane'paripUrNatrivarSaparyAye ca ziSye zeSazrutAdhyayanamicchati sati kAraNena gaNAnujJA vyavahAratRtIyoddezake uktA / tathA ca sUtram -- D:\new/d-3.pm5\3rd proof '"NiruddhavAsapariAe samaNe niggaMthe AyariauvajjhattAe uddisittae, samuccheakappaMsi, tattha NaM AyArapakappassa dese ahijjie bhavai, dese No ahijjie, ahijjissAmi tti ahijjijjA, evaM se kappai AyariuvajjhAyattaM uddisittae" [ 3 / 10 ] tti / 1. C.P. I bhAvA (anAbhAvya) vyavahAritvaprati0 mu0 // 2. itisU0 L.P. // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH _ 'NiruddhavAsapariAe' ityasya niruddho -vinAzito varSaparyAyo yasya sa tathA'paripUrNatrivarSaparyAya ityarthaH / paryAptaM vistareNa / tathA priya -iSTo dRDhaH -akSobhyo dharmo yaH sa tathA etadubhayavizeSaNaniSpannacaturbhaGgyAM tRtIyabhaGgavartI, tathA sarvAnanuvartayatIti sarvAnuvartakaH -sarvamano'nuvRttikartA tathA 'sajjAtikulasampannaH' satI -zobhane jAtikule -mAtRpitRpakSau tAbhyAM sampannaH -saMyuktaH, tathA 'gambhIro' mahAzayaH tathA 'labdhimAn' upakaraNAdilabdhiyuktaH, tathA saMgrahopagrahaparaH' 'saMgraha' upadezAdinA ziSyAderupaSTambhadAnam upagrahazca vastrAdinA tayoH 'paraH' tatparaH, etena dravyabhAvAbhyAmupaSTambha uktaH / 'sacobhayalokahitaH' atra caturbhaGgI -yathA yaH sAdhUnAM vastrapAtrabhaktAdikaM pUrayati na punaH saMyame sIdataH sArayati sa ihaloke hito na paraloke 1 / yaH punaH saMyamayogeSu pramAdyatAM sAraNAM karoti na vastrAnnAdikaM prayacchati sa paraloke hito neha loke 2 / yo vastrapAtrabhaktapAnAdi sarvamapi sAdhUnAM pUrayati saMyamayogeSu ca sIdataH sArayati sa ihaloke paraloke ca hito 3 / yastu na vastrapAtrAdikaM pUrayati na ca saMyamayoge sIdataH sArayati sa nehaloke hito nApi paraloke / / atrAstAM caturthabhaGgavartI, AdyabhaGgavartyapi tyAjyaH / yaduktaM vyavahArabhASye "jIhAe vi lihato, Na bhaddao jassa sAraNA Natthi / daMDeNa vi tADato, sa bhaddao sAraNA jattha" ||1||[vy.bhaa.1|382] iti / tathA 'zrute' pravacane 'rAgo' bhaktiryasya sa zrutarAgI tathA 'kRtA' abhyastA kriyA' pratilekhanAdikA yena sa kRtakriyaH, 'evaMvidhaH' evaMprakAro 'gaNasvAmI' gaNanAyako 'jinasattamaiH' jinendraiH 'bhaNitaH' uktaH // 136 / / ityuktA guNimukhena gaNadharaguNAH, atha prasaGgataH pravartinIguNAnAha - gItArthA kulajA'bhyastasatkriyA pAriNAmikI / gambhIrobhayatovRddhA, smRtA''A'pi pravartinI // 137 // 'gItArthA' zrutavibhAgamadhikRtya tathA 'kulajA' viziSTakulajAtA tathA abhyastA satkriyA yayA sA tathA, tathA 'pAriNAmikI' utsargApavAdaviSayajJA tathA 'gambhIrA' alabdhamadhyA tathA 'ubhayato' dIkSAvayobhyAM 'vRddhA' sthavirA ciradIkSitA pariNatetyarthaH, 1. L.P. | sarvobha mu0 // 2. jattha-iti vyavahArabhASye / yatra nAma saMyamayogeSu-iti tatra vRttau // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravarttinIguNAH - zlo0 137 // ] [ 737 IdRzI 'AryA'pi' saMyatyapi pravarttinI ' smRtA' prokteti sambandhaH / atrApi gaNAnujJAyAM vidhiH sAmAcArIto jJeyaH / tathAhi--uktaguNayuktasya pUrvasthApitAcAryasya tatkAlasthApitasya vA gaNAnujJAM karoti '"tattha pasatthesu tihikaraNAiesa gurupurao khamAsamaNapuvvaM sIso bhai 'icchAkAri tumhe amha digAiaNujANAvaNiyaM naMdikarAvaNiyaM vAsanikkhevaM kareha' ityAdi prAgvaccaityavandanAvandanakapUrvaM kAyotsargakaraNaM nandyAkarSaNaM gandhadAnaM saptakSamAzramaNadAnaM tataH kAyotsargAnantaraM sUrisamIpe upaviSTasyAbhinavagaNadharasya sAdhvAdayo vandanakaM dadati, tato maulo gurustasyAnuzAsti datte / jahA - 'saMpAviUNa parame, nANAI duhiatAyaNasamatthe / bhavabhayabhIANa daDhaM, tANaM jo kuNai so dhanno // 1 // [paJca./1349 ] annAvaNAhigahiA, jai vi na sammaM ihAurA huMti / taha vi puNa bhAvavijjA, tesiM avaNiti taM vAhiM // 2 // [paJca./1350 ] tA'si bhAvavijjo, bhavadukkhanivIDiA tuhaM ee / haMhi saraNaM pavannA, moeavvA payatteNaM" // 3 // [paJca./ 1351] 44 gacchasya zikSA punarevam "tubbhehiM pi na eso, saMsAraDavimAkaDillaMmi / siddhipurasatthavAho, jatteNa sayA na mottavvo // 1 // [paJca./1354] nANassa hoi bhAgI, thira0 // 2 // [paJca. / 1358 ] evaM cia vayaNeNaM, aNusaTThi kuNai ittha Ayario / taha ajjacaMdaNamigAvaINa sAhei paramaguNe" // 3 // [paJca./1359 ] // 137 // iti / athoktaguNavirahe sthApanAyAM doSamAha - etadguNaviyoge tu gaNIndraM vA pravartinIm / , sthApayet sa mahApApa, ityuktaM pUrvasUribhiH // 138 // spaSTArthaH uktaM ca paJcavastuke - "eaguNavippamukke, jo dei gaNaM pavattiNipayaM vA / jo vi paDicchai navaraM, so pAvai ANamAINi // 1 // [paJca. / 1318 ] 1. 'kko-mu0 P.C. I degkke-iti paJcavastuke / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH vUDho gaNaharasaddo, goamapamuhehiM purisasIhehiM / jo taM Thavai apatte, jANaMto so mahApAvo // 2 // [ paJca./1319] evaM pavattiNisaddo, jo bUDho ajjcNdnnaaiihiN| jo taM Thavai apatte, jANaMto so mahApAvo" // 3 // [ paJca./1320] gaNanikSepayogyAzca guNA yadyapi mahAnizIthe bhUyastarA uktAstathAhi - "se bhayavaM kerisaguNajuttassa NaM guruNo gacchaNikkhevaNaM kAyavvaM ?, go0 ! je NaM suvvae je NaM susIle, je NaM daDhavvae, je NaM daDhacaritte, jeNaM aNidiaMge, je NaM arahe, je NaM gayarAge, jeNaM niTThiamohamicchattamalakalaMke, jeNaM uvasaMte, jeNaM suvinnAyajagaliie, je NaM sumahAveraggamaggamalINe, je NaM itthikahApaDiNIe, je NaM bhattakahApaDiNIe, jeNaM teNakahApaDiNIe, je NaM rAyakahApaDiNIe, je NaM jaNavayakahApaDiNIe, je NaM accaMtamaNukaMpasIle, je NaM paralogapaccavAyabhIrU, je NaM kusIlapaDiNIe, je NaM vinnAyasamayasabbhAve, je NaM gahiasamayapeyAle, je NaM ahannisANusamayaThiyakhaMtAIahiMsAlakkhaNadasavihasamaNadhamme, je NaM ujjutte ahannisANusamayaM duvAlasavihe tavokamme, je NaMsuovautte sayayaM paMcasamiisu ,je NaM sugutte sayayaM tisu guttIsu , jeNaM ArAhage sasattIe aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM, je NaM avirAhage egaMteNaM sasattIe sattarasavihassa NaM saMjamassa, je NaM ussaggaruI, je NaM tattaruI, je NaM samasattumittapakkhe, je NaM sattabhayaThANavippamukke, je NaM aTThamayaTThANavippajaDhe, je NaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM virAhaNAbhIrU, jeNaM bahusue, je NaM Ariakuluppanne jeNaM adINe, jeNaM akiviNe, je NaM aNAlasie, je NaM saMjaivaggassa paMDivakkhe, je NaM sayayaM dhammovaesadAyage, je NaM sayayaM ohasAmAyArIparUvae, jeNaM merAvaTThie, jeNaM asAmAyArIbhIrU,jeNaM AloaNArihe pAyacchittadANapayacchaNakkhame, je NaM vaMdaNamaMDalIvirAhaNajANage, je NaM paDikkamaNamaMDalivirA0 jeNaM sajjhAyamaMDa0 jeNaM vakkhANamaM0 jeNaM AloaNAmaM0 jeNaM uddesamaM0 jeNaM samuddesamaM0 jeNaM pavvajjAvirAhaNajANage, jeNaM uvaTThAvaNAvi0 jeNaM uddesasamuddesAnAvi0 je NaM kAlakhettadavvabhAvabhavaMtaraviyANage, je NaM kAlakhettadavvabhAvAlaMbaNavippamukke, jeNaM sabAlavuddhagilANasehasikkhagasAhammiaajjAvaTTAvaNakusale, jeNaM parUvage nANadaMsaNacarittatavaguNANaM, je NaM jharae dharae pabhAvage nANadaMsaNacaritta ,jeNaM daDhasaMmatte, jeNaM sayayaM aparisAI, jeNaM dhiima, jeNaM gaMbhIre, jeNaM susomalese, je NaM diNayaramiva aNabhibhavaNIe tavateeNaM, je NaM sarIrovarame vi 1. je NaM gayadose-ityadhikamito'gre zrI mahAnizIthe / / 2. P. saMzo0 / 'maggasaMlINe-mu0 C. / maggamallINe-iti mahAnizIthe // 3. P.C. / mahAnizIthe / sapaDi(va)kkhe-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayogyaguNAH - zlo0 138 // ] [ 739 chakkAyasamAraMbhavivajjI, je NaM tavasIladANabhAvaNAmayacauvvihadhammaMtarAya bhIrU, jeNaM savvAsAyaNAbhIrU, je NaM iDDirasasAyAgAravaroddaTTajjhANavimukke, je NaM vippamukke, je NaM savvAvassagujjutte, jeNaM savisesaladdhijutte, jeNaM AvaDiapilliAmaMtio NA''yarejjA avajjaM, je NaM No bahuNidde, je NaM No bahubhoI, je NaM savvAvassagasajjhAyajjhANapaDimAbhiggahe, je NaM ghoraparIsahovasaggesu jiaparIsahe, jeNaM supattasaMgahasIle, je NaM apattaparidvAvaNavihinnU, jeNaM aNadvayaboMdI, je NaM parasamayasasamayasammaviyANage, je NaM kohamANamAyalohamamakAraraihAsakheDDukaMdappaNAhiavAdavippamukke, dhammakahI saMsAravAsavisayAbhilAsAdINaM veragguppAyage paDibohage bhavvasattANaM, se NaM gacchaNikkhevaNajogge, se NaM gaNI, se NaM gaNahare, se NaM titthe, se NaM titthayare, se NaM arahA, seNaM kevalI, se NaM jiNe, se NaM titthubbhAsage, se NaM vaMde, se NaM pujje, se NaM nama'saNijje, se NaM daTThavve, se NaM paramapavitte, se NaM paramakallANe, se NaM paramamaMgalle, se NaM siddhI, seNaM muttI, seNaM sive, seNaM mokkhe, se NaM tAyA, se NaM saMmagge, se NaM gaI, seNaM sagge, seNaM siddhe buddhe mutte pAragae deve devadeve, eassa go0 gaNaNikkhevaM kujjA, eassa gaNaNikkhevaM kAravejjA, eassa NaM gaNaNikkhevaM samaNujANijjA, annahA NaM go0 ANAbhaMge tti" [ ma0ni0 adhyayana 5, sU0 15, pR0 112 ] tathAhi kAlocitA dRDhamahAvratatva-zuddhagItArthatva-sArakatvAdirUpA (guNAH) jaghanyato'pi draSTavyAH / yataH uktaM sapUrvapakSaM vyavahArabhASye - "puvvaM vaNNeUNaM, dIhapariyAyasaMghayaNasaddhaM / dasapuvvIe dhIre, majjAraruapparUvaNayA" // 1 // [ vya.bhA.u.3 gA.167 ] vyAkhyA -pUrvamAcAryapadayogyasya dIrghaH paryAyo varNitaH, saMhananaM cAtiviziSTaM, zraddhA cApyuttamA, Agamata AcAryapadayogyA dazapUrvikA dhIrA buddhicatuSTayena rAjamAnA:, evaM varNayitvA yadidAnIM prarUpayata trivarSaparyAya AcAraprakalpadharaH upAdhyAyaH sthApyate, paJcavarSaparyAyo dazAkalpavyavahAradhara ityAdi, saiSA prarUpaNA mArjArarutam, yathA mArjAraH pUrvaM mahatA zabdenA''raTati, pazcAcchanaiH zanaiH svayamapi zrotumazakyaM, evaM tvamapi pUrvamuccaiH zabditavAn pazcAcchanairiti / sUrirAha - satyametat, kevalaM pUrvamatizayitavastusthitamadhikRtyoktam, samprati tu kAlAnurUpaM prajJApyata ityadoSaH / tathA cAtra dRSTAntAH - 1. AcArya zrI mitrAnandasUrisampAditasya zrIpadmavijayajI gaNivaragranthAmAlA (puSpa-17) prakAzitasya phoTojherokSapaddhatyA mudritasya idaM pRSThAGkamiti jJeyam // 2. guNAH - L.P. C. nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH "pukkharaNI AyAre, ANayaNA teNagA ya gIatthe / AyariaMmi u ee, AharaNA huMti NAyavvA ||1||[vy.suu.u.3 bhA.gA.168] satthaparinnAchakkAyaahigame piMDauttarajjhAe / rukkhe a vasabhagAvo, johA sohI a pukkharaNI // 2 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.169] pukkharaNIo puTvi, jArisayA u Na tArisA iNhi / taha vi a pukkharaNIo, havaMti kajjAiM kIraMti // 3 // [ vya.sU.u.3 bhA.gA.170 ] AyArapakappo a navame, puvvaMmi AsI sohI a| tatto vi a nijjUDho, iANi to iha sa kiM na bhave ? ||4||[vy.suu.u.3 bhA.gA.171] tulAgghADaNiosovaNAivijjAhiM teNagA aasii| iNhi tAu na saMtI, tahA vi kiM teNagA Na khalu ? // 5 // [ vya.sU.u.3 bhA.gA.172] puvvi caudasapuvvI, iNhi jahaNNo pakappadhArI a| majjhimaga kappadhArI, kaha so u Na hoi gIattho ? // 6 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.173 ] puvvi satthapariNA, ahIapaDhiAi houvttrvnnaa| iNhi chajjIvaNiyA kiM sA u na houvaTThavaNA ? ||7||[vy.suu.u.3 bhA.gA.174] bitiaMmi baMbhacere, paMcama uddesa aamgNdhNmii| suttaMmi piMDakappI iha puNa piMDesaNAe u" // 8 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.175 ] pUrvam AcArAntargate lokavijayanAmni dvitIye'dhyayane ya: paMcama uddezakastasmin yadAmagandhisUtram - "savvAmagandhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae"[AcA0sU0 87] tti, tasmin sUtrato'rthatazcAdhIte piNDakalpI AsIt , idAnIM punardazavaikAlikAntargatAyAM piNDaiSaNAyAM sUtrato'rthatazcAdhItAyAM piNDakalpikaH kriyate, so'pi ca bhavati tAdRza iti / "AyArassa u uvariM, uttarajjhayaNAo Asi puTiva tu / dasaveAlia uvariM, iANi te kiM na hoMtI u? // 9 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.176 ] mattaMgAi taruvara, na saMti iNhi na hotI kiM rukkhA / mahajUhAhivadappiapuci vasabhA Na puNa iNhi // 10 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.177 ] puTvi koDIbaddhA, jUhAvi a naMdagovamAINaM / / iNhi na saMti tAI, kiM jUhA te na hoMtI u? // 11 // [ vya.sU.u.3 bhA.gA.178 ] sAhassI mallA khalu , mahapANA Asi puvvajohA u| tattulla natthi iNhi, kiM te johA Na hotI u? // 12 // [ vya.sU.u.3 bhA.gA.179] D:\new/d-3.pm53rd proof Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayogyasya guNAH -zlo0 138 // ] [741 puvvaM chammAsehiM, parihAreNaM ca Asi sohI u| suddhataveNaM nivviiAi iNhi visohI a||13|| [vya.sU.u.3 bhA.gA.180] 'parihAreNaM'ti parihAratapasA / "kiha puNa evaM sohI, jaha puvvillAsu paccimAsuM vaa| pukkharaNIsuM vatthAiANi sujjhaMti taha sohI // 14 // [vya.sU.u.3 bhA.gA.181] evaM AyariAI, caudasapuvvAdi Asi puTviM tu / iNhi juggaNurUvA, AyariA huMti NAyavvA" ||15||[vy.suu.u.3 bhA.gA.182] kAlocittaguNeSvapi gItArthatvaguNaH sArakatvaguNazca tAvadavazyamapekSitaH / yata uktam - "kAlAivasA ikkAiguNavihINo'vi suddhgiiattho| ThAvijjai sUripae, ujjutto sAraNAisuM ||1||[praaciinsaamaa.dvaar11] tti / yuktaM caitadyato gItArthAbhyupagamAnabhyupagamAbhyAmeva guruNA dattAyA adattAyA vApi AcAryatvAdirUpAyA dizo'vasthAnA'navasthAne sUtre vyavasthite / tathA ca vyavahArabhASyam - "AsukkArovarae, aThAvie gaNahare imA meraa| cilimilihatthANunnA, paribhavasuttatthahAvaNayA" // 1 // [ vya.sU.u. 4 / 172] asyA arthaH -AzukAreNa -zUlAdinoparata:-kAlagataH AzukAroparatastasmin satyAcArye'sthApite'nyasmin gaNadhare iyaM -vakSyamANA merA -maryAdA, tAmevAha - 'cilimili'ityAdi AzukAroparata AcAryo yavanikAntaritaH pracchannaH kAryo, vaktavyaM AcAryANAmatIvAzubhaM zarIraM vAcApi vaktuM na zaknuvantIti, tato yo gaNadharapadArhastaM yavanikAyA bahiH sthApayitvA sUrayo bhaNyante 'ko gaNadharaH sthApyatAm' ? evaM coktvA yavanikAntarasthA gItArthA AcAryahastaM uparyunmukhaM kRtvA sthApyamAnagaNadharAbhimukhaM darzayanti, vadanti ca 'gaNadharatvametasyAnujJAtam , paraM vAcA na vaktuM zaknuvanti' eSA hastAnujJA, tata etasyopari vAsA nikSipyante, sthApita eSa gaNadhara iti, pazcAt kAlagatA AcAryA iti prakAzyate / 'paribhavasuttatthahAvaNayA' iti tato ye'bhinavasthApitAcAryasya paribhavotpAdanabuddhyA''cAryocitaM vinayaM na kurvanti teSAM sUtramarthaM vA hApayati, na dadAtItyarthaH / atra hi paramArthato gurvadattApi sthaviraireva dig datteti / atha gurudattApi nAGgIkriyate gItArthaiH tadyathA -eSa AcAryapade sthApanIya ityAcAryasyaiva vacane doSaguNau jJAtvA sthavirANAM AcAryapadasthApane sUtre bhajanA zrUyate, tathA ca D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 ] sthavirAnumatireva digdAne pradhAnaM kAraNamiti siddhm| atra cedaM sUtraM vyavahAracaturthoddezake - [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH "AyariauvajjhAe gilAyamANe aNNayaraM vaijjA -ajjo ! mae NaM kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasiavve, se a samukkasaNArihe samukkasiavve, se a muksAra samukkasiavve, atthi a ittha kei aNNe samukkasaNAriha se samukkasiavve, Natthi a ittha kei samukkasaNArihe se ceva samukkasiavve, taMsi ca NaM samukkaTTaMsi paro vaijjA 'dussamukkaTThe ajjo ! NikkhivAhi' tassa NaM NikkhivamANassa aNikkhivamANassa vA Natthi kei chee vA parihArie vA, je te sAhammi ahAkappeNaM abbhuTTheti tesiM tappattie chee vA parihAre vA0" [ vy.4|13 ] asyArthaH -AcArya upAdhyAyo vA dhAtukSobhAdinA glAyannanyataramupAdhyAyapravarttigaNAvacchedakabhikSUNAmanyatamaM pUrvaM kutazciddhetorasamutkarSitavAn, sApekSaH san vaded Arya ! mayi kAlagate satyayaM 'samutkarSayitavyaH' AcAryapade sthApanIyaH sa ca parIkSya samutkarSaNArho bhavati tataH samutkarSayitavyaH, atha yadi gAravecchA'samAdhimaraNabhItyutpAdananimittakagaNadAnAnumatikatvabhinnadezIyatvaparuSabhASaNAdibhirhetubhiH prAganumato'pi gurorna samutkarSayitavya iti jJAtaH sa na samutkarSayitavyaH, yazca pUrvaM samIhitaH satyapi madhuratve'saMgrahazIlo vAcakatvaniSpAdakatvobhayaguNavikalazca so'pi na sthApyate, yadi vA''cAryANAM sarve'pi ziSyA anirmAtA iti prAtIcchikastairantasamaye sthApyate, mama ziSye nirmApite tvayA gaNadharapadaM nikSeptavyamityabhyupagamakAraNapUrvakam, yo vA nirmAtaH svaziSyo'nirmAte bahubhAge ziSyAntare tatra nirmApite uktAbhyupagamakAraNapUrvakaM sthApyate, etayordvayoH pratijJAsamAptau gaNadharapadamanikSipatazchedaH parihAraH saptarAtraM vA tapa iti prAsaMgikaM pratipattavyam, atha ya AcAryeNa samutkarSayitavyatayoktaH, sa ca kAlagate AcArye'bhyudyatavihAramabhyudyatamaraNaM vA pratipattumutsahate, tadA'sti cedatra gacche'nyaH kazcitsamutkarSaNArhaH, sa samutkarSayitavyaH, nAsti cedanyaH samutkarSaNArhastadA gItArthaiH yAvad gItArthanirmANaM gaNadharapadaM pAlayata yUyaM, tasminnirmApite ca sati bhavatAM yat pratibhAsate tat kuruta' ityabhyarthanApuraHsaraM sa eva samutkarSayitavyaH, evamukte gaNadharapadaM pratipadya kazcideko nirmApitaH pazcAt tasya cittaM jAtam 'abhyudyatavihArAd gacchaparipAlanaM vipulataranirjarAdvAram' itthaM vyavasite tatra gItArthA bruvate - ' nikSipa gaNadharapadaM' sa prAha - 'na nikSipAmi, 1. L. P. C. / pradhAnamiti - mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArye kAlagate padapradAnavidhiH -zlo0 138 // ] [743 kintvicchAmi gacchaM pAlayitum'iti evamukte kSubhyanto vadanti ye duHsamutkRSTaM tava gaNadharapadaM tava rucitametatparaM tvasmAkaM na rocata iti, teSAM catvAro gurukAH, anirmApite gaNadharatvaM nikSipatyapi ta eva, agItArthatvena gacchasAdhavo yat seviSyante tadapi cAdhikam , nirmApite ca tatra nikSipato na chedaH parihAro vA saptarAtraM vA tapaH, ye tu svagacchasAdhavastaM svagacchasAdhuM prAtIchikaM ca pUrvasthApitaM yathAkalpena kRtikarmAdinA nAbhyupatiSThante teSAmapi chedaH parihAro vA saptarAtraM vA tapa iti saMkSepaH / nanvevaM gurudattAyA dizo gItArthairapaharaNe gurvAjJAbhaGgaH iti cet , maivam , prakRte bhAvAnujJAyA eva grahaNAt , bhAvamapekSyaiva guruNA digdAnAt , tadabhAve gurvAjJAyA eva tatrAbhAvAt , kiJca -duSTasya satastyAgaH karttavyaH eSApi hanta gurvAjJaiveti durvyavahAre diganapahAra eva gurvAjJAbhaGgaH syAt , yadapi ca mahAnizIthe kuguroH saGghabAhyakaraNamuktaM tadapi kathaM digapahAraM vinA ghaTate, ato gurorbhagavatazcaikaiveyamAjJeti sthitam / kuguroH saGghabAhyakaraNAlApakastvanupadameva vyaktIbhaviSyati, zuddhagItArthazca sa jJeyaH, ya utpanne kArye na mAyI na mRSAvAdI nAzucirna pApazrutopajIvI ca, tAdRzadoSapratyayaM hi tasyAcAryatvAdidAnaM yAvajjIvameva sUtre niSiddham / tathA ca vyavahArasthaM sUtrasaptakam - "bhikkhU a bahussue bajjhAgame bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvasuojIvI jAvajjIvAe tassa tappattiaM No kappai AyariattaM vA jAva gaNAvaccheiattaM vA uddisittae / evaM gaNAvaccheie vi, AyariauvajjhAe vi / bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheDA bahave AyariauvajjhAyA bahussuA bajjhAgamA bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvasuovajIvI jAvajjIvaM etesiM tappatti No kappai AyariattaM vA ( uvajjhAyattaM vA) pavittittaM vA gaNaharattaM vA gaNAvaccheiattaM vA uddisittae" [vy.3|23-29 ] tti / atra pratyekamekatve sUtratrayaM prathamaM, bahutve dvitIyaM sUtratrayaM, saptamaM ca sUtraM bahubhikSubahugaNAvacchedakabahvAcAryaviSayaM, tatra 'zatamavadhyaM sahasramadaNDyam'ityAdilaukikavyavahAravabahUnAM prAyazcittaM na syAditivyAvRttyartha bahutvaviziSTasUtragrahaNamiti vadanti / tathA gItArthatvaguNavatsAraNAguNo'pyavazyamapekSito yato guNavAn gItArtho'pyAcAryo yadi gacchasAraNAM na karoti duSTaziSyAMzca na tyajati tadA tasya mahAprAyazcittam / 1. uvajjhAyattaM vA-L.P.C. nAsti / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH yata uktaM mahAnizIthe___se bhayavaM ! je NaM gaNI appamAI bhavittA NaM suANusAreNaM jahuttavihANehiM ceva sayayaM ahannisaM gacchaMNa sAravejjA tassa kiM pAyacchittamuvaisejjA?, go0 appauttIpAraMciaM uvaisejjA" tathA "se bhayavaM ! jassa uNa gaNiNo savvapamAyAlaMbaNavippamukkassAvi NaM suANusAreNaM jahuttavihANehiM ceva sayayaM ahannisaM gacchaM sAravemANassa u kei tahAvihe duTThasIse na sammaggaM samAyarejjA tassa kiM pacchittaM uvaisejjA ?, go0 ! uvaisejjA / se bhayavaM ! keNaM aTeNaM?, go0 ! jao NaM teNaM aparikkhiaguNadose NikkhamAvie havijjA eteNaM aTeNaM / se bhayavaM! kiM taM pacchittaM uvaisejjA ? go0 ! je NaM evaMguNakalie gaNI se NaM jayA evaMvihe pAvasIle gacche tivihaMtiviheNaM vosirittANaM AyahiaMNo samaNudvejjA tayA NaM saMghabajjhe uvaisejjA / se bhayavaM ! jayA Na gaNiNA gacche tivihaMtiviheNaM vosirie havijjA tayA NaM gacche AdarijjA? jai saMvigge bhavittANaM jahuttaM pacchittamaNucarittA annassa gacchAhivaiNo uvasaMpajjittA NaM sammaggamanusarejjA tao NaM AyarejjA, ahANaM sacchaMdattAe taheva ciDhe tao cauvvihassAvi samaNasaMghassa bajjhaM taM gaccho No AyarejjA"[mahAnizIthe prathamacUlA sU013] pramAdino gacchamasArayatastu ekatra sapiNDitAtprAyazcittAccaturguNaM prAyazcittaM / tathA ca mahAnizIthAlApakaH___ "iNamo savvamavi pacchittaM goamA ! jAvaiaM egattha saMpiMDiaM havijjA tAvaiaM ceva egastha gacchAhivaINo mahayarapavittiNIe caugguNaM uvaisejjA, jao NaM savvamavi eesiM payaMsiaM havejjA, ahA NaM ime ceva pamAyavasaM gacchejjA tae NaM Na tArisAe dhammasaddhAe kiMtu maMducchAhe samudvejjA, bhaggapariNAmassa ya Niratthagameva kAyakilese, jamhA eaM tamhA uvacitANaMtaNiranubaMdhe punnapabbhAreNaM samujjamANe vi sAhuNo Na saMjujjaMti, evaM savvamavi gacchAhivayAdINaM doseNeva pavattejjA, eema pavuccai goamA ! jahA NaM gacchAhivaINaM iNamo savvamavi pacchittaM jAvaiaM egastha saMpaMDiaM havijjA tAvaiaM ceva caugguNaM uvaisejjA" [ mahAnIzIthe prathamacUlA sU0 12] tAdRzazca kuguruH ziSyeNApi parityAjyo, guruziSyabhAvanirAsAkSaragrahaNapUrvaM tadIyazrIkAraspheTanena ca suvihitagacchAntaramupasampadya ghoratapo'nuSThAnaM karttavyam , yastu tasyaivamabhyudyatasya nAkSarANi prayacchati sa mahApApaprasaGgakArI saGghabAhyaH karttavyaH / tathA ca mahAnizIthasUtram - ___se bhayavaM ! jayA NaM sIse jahuttasaMjamakiriAe tahAvihe a kei kugurU dikkhaM parUvijjA, tayA NaM sIse kiM samaNuTejjA ?, go0 ! ghoravIratavasaMjame / se bhayavaM ! D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAraNA'karaNe prAyazcittam , svalabdhiyogyatA -zlo0 138/139 // ] [745 kahaM ?, go0 ! annattha gacche pavisittANaM tassa saMtieNaM sirigAreNa'vihie samANe aNNattha gacchesu pavesameva Na labhejjA tayA NaM kiM kuvvijjA ?, go0 ! savvapayAreNaM tassa saMtiaM sirikAraM phusAvijjA, se bhayavaM ! keNaM payAreNaM tassa saMtiaM siriAraM savvapayAreNaM phusi havijjA ?, go0 ! akkharesu , se bhayavaM kiMNAme te akkhare ?, go0 ! jahA NaM apaDiggAhI kAlaMtaresuM pi ahaM imassa sIsANaM sIsiNINaM vA, se bhayavaM ! jayA NaM evaMvihe akkhare Na payAi tayA NaM kiM karijjA ?, go0 ! jayA NaM evaMvihe akkhareNa payAi tayA NaM AsannapAvayaNINaM pakahittA NaM cautthAdIhiM samakkamittANaM akkhare dAvejjA, se bhayavaM ! jayA NaM eeNaM payAreNaM se NaM kugurU akkhare Na padejjA tayA NaM kiM kujjA ?, go0 ! jayA NaM eeNaM payAreNaM se NaM kugurU akkhare Na padejjA, tayA NaM saMghabajjhe uvaisejjA''[ma0ni0prathamacUlA sU0 14 ] ityaadi| athaivaM kugurorapi tyAgaH satyeva gaNAntarasaMkramaNe ucito na tvanyathA / yataH - "bhikkhUagaNAo avakkama icchejjA annagaNaM saMbhogavaDiAe uvasaMpajjittae, no se kappai aNApucchittA AyariaMvA jAva annaM gaNaM saMbhogavaDiAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariaMjAva viharittae, te ase viaraMti evaM se kappai jAva viharittae, te ase No vitaraMti evaM se No kappai jAva viharittae, *jatthuttariaM dhammaviNayaM labhejjA, evaM se kappai annaM gaNaM saMbhogavaDiAe uvasaMpajjittANaM viharittae* jatthuttariaM dhammaviNayaM No labhejjA, evaM se No kappai annaM gaNaM jAva viharittae" [ bRhatkalpasUtre u0 4 sU0 23 ] tti / gaNAntarasaMkramazca saMvigna: saMvignaM gaNaM saMkrAmati 1 saMvigno'saMvignam 2 asaMvignaH saMvignam 3 asaMvigno'saMvignam 4 iti caturvidhaH / tatrAdyabhaGge yAvaddivasAn saMvignebhyaH sphiTitastaddinAdArabhyAlocitaH san zuddhaH 1, dvitIye bahavo doSAH 2, tRtIye yadi gItArthastadA svayameva mahAvratAnyuccArya mArge navopadhimutpAdya pravizati, yadyagItArthastadA gurupAveM vratAni gRhNAti, pUrvopadhityAge ca zuddhaH 3, caturthe tvavidhi4rityAdivistaraH kalpAdigranthAdavaseyaH / ityalaM prasaGgena // 138 / / atha svalabdhiyogyatAmAha - dIkSAvaya:pariNato, dhRtimAnanuvartakaH / svalabdhiyogyaH pIThAdijJAtA piNDaiSaNAdivit // 139 // 1. * * | cihnadvayamadhyavartipAThaH mu0 nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH dIkSAvayobhyAM pariNataH saMprAptazcirapravrajitaH -pUrNaparyAyazcetyarthaH, 'dhRtimAn' saMyame susthaH 'anuvarttakaH' sarvamano'nuvRttikartA 'pIThAdijJAtA' kalpapIThaniryuktijJAtA 'piNDaiSaNAdivit' pratItArthaH IdRzaH, 'svalabdhiyogyaH ' svasya - svakIyA labdhi: - prAptistasyA yogyaH-arho bhavati, pUrvaM guruparIkSitA vastrAdilabdhirAsIt, idAnIM svayaM vastrAdi parIkSituM yogyo jAta iti bhAvaH // 139 // - asyaiva vihAravidhimAha - 746 ] eSo'pi guruNA sArddhaM, vihared vA pRthagguroH / taddattArhaparivAro'nyathA vA pUrNakalpabhAk // 140 // 'eSo'pi' svalabdhimAn AstAM gurulabdhiparatantra ityapizabdArthaH 'guruNA' svalabdhyanujJAcAryeNa 'sArddham' amA 'viharet' grAmAdgrAmAntaraM gacchet, atrApavAdamAha - 'guro:' pUrvoktAd vA iti pakSAntare 'pRthag' bhinnatayA viharet kIdRzaH san ? ityAha - 'taddattArhaparivAraH' tena - guruNA dattaH - appito'rho - yogyaH parivAraH - paricchado yasya sa tathA, tatrApavAdamAha - ' anyathA' iti, gurUdattayogyaparivArAbhAve 'vA' iti pakSAntare 'pUrNakalpabhAk' pUrNaM - samAptaM kalpaM - vyavasthAbhedaM bhajatIti, tathA samAptakalpena viharatItyarthaH / samAptakalpazca kalpagAthAbhyo'vaseyastAzcemAH - - " " jAo a ajAo a, duviho kappo u hoi NAyavvo / ekkko'vi yaduviho, samattakappo a asamatto" // 1 // 'S' [ vya.bhA.u. 4 / 15, paJca. 1328 ] jAto'jAtazceti dvividhaH kalpaH - samAcAro bhavati jJAtavyaH, tatra jAtA - niSpannAH zrutasampadupetatayA labdhAtmalAbhAH sAdhavaH - tadavyatirekAt kalpo'pi jAta ucyate, etadviparItaH punarajAtaH, ekaiko'pi dvividhaH - samAptakalpo'samAptakalpazca, tatra samAptakalpo nAma paripUrNasahAyaH, tadviparIto'samAptakalpaH / etAneva caturo jAtAdIn vyAkhyAnayati - " gIattha jAyakappo, agIao khalu bhave ajAo a / paNagaM samattakappo, tadUNago hoi asamatto" // 1 // [ vy.bhaa.4|16 ] "uubaddhe vAsAsu a, satta samatto tadUNago iaro / asamattAjAyANaM, oheNa Na hoi AhavvaM // 2 // [paJca.1329-30 ] 1. L.P.C. | vastrAdi-mu0 nAsti // 2. tulA - pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 2 pa0 28 / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAravidhiH -zlo0 140 // ] [747 ___ gItArthasambandhitvAd gItArtho gItArthayukto yo vihAraH sa jAtakalpo'bhidhIyate, vyaktatayA niSpatteH, agItaH khalu agItArthatAyukta punarbhavedajAto'jAtakalpaH, avyaktatvenAjAtatvAt , tathA dvitIyagAthAvartinaH 'uubaddhe' itipadasyeha sambandhAt Rtubaddhe -avarSAsu paNagaM ti -paJcakaM sAdhUnAM, sAdhupaJcakaparimANa ityarthaH, samAptakalpo nAma vihAro bhavati, tadUnakastasmAt paJcakAnyUno dvitricaturNAM sAdhUnAmityarthaH, kalpo bhavatyasamApto'paripUrNasahAyatvAt / varSAsu -varSAkAle punaH sapta sAdhavaH sAdhusaptakaparimANa ityarthaH, samAptakalpaH, tadUnakaH -tebhyaH saptabhyo hIna itara: -asamAptakalpaH / yacca varSAsa saptAnAM vihAravarNanaM tata kila varSAsa teSAM glAnatvAdisambhave sahAyasyAnyata AgamanAsambhavAdalpasahAyatA mA bhUditihetoH / tatazcAsamAptAjAtAnAm asamAptakalpAjAtakalpavatAm , oghena -utsargeNa na kiJcit kSetratadgataziSyabhaktapAnavastrapAtrAdikamAgamaprasiddhamAbhAvyaM bhavati / yathA cAbhAvyaM bhavati tathAha - "havai samatte kappe, kayammi annonnasaMgayANaM pi / gIajuANAhavvaM, jahasaMgAraM duveNhaM pi" ||4||[pnyc./1331] / bhavati samApte kalpe kRte satyAbhAvyamanyo'nyasaGgatAnAmapi vijAtIyakulAdyapekSayA gItArthayuktAnAmAbhAvyaM 'yathAsaMgAraM' yathAsaGketaM dvayorapi gItArthA'gItArthayorapIti svalabdhimato vihAravidhiH pradarzitaH / evaM sAdhvyapi zeSasAdhvIbhyo guNAdhikA dIkSAzrutAdinA pariNatA ca svalabdhiyogyA bhavati / yataH paJcavastuke - "vaiNI vi guNagaNeNaM, jA ahiyA hoi sesavaiNINaM / dikkhAsuAiNA pariNayA ya joggA slddhiie"||1||[pnyc./1332 ] tti / atra kecana vadanti -sAdhvInAM svalabdhirna bhavati, yatastAsAM prAyo vastrAdi sarvaM guruparIkSitameva syAt , tathA laghutvadoSAzca tA niyamena bhavantIti, tanna, ziSyAdau bhikSAdau ucite viSaye tAsAM svalabdheravazyaM bhAvAt , pariNate vayasi caitasyAcaraNAt , pAtre ca laghutvadoSANAmapyabhAvAt / yaduktaM saparapakSaM paJcavastuke "keI Na hoi saladdhI, vaiNINaM guruparikkhiaM tAsiM / jaM savvameva pAyaM, lahusagadosA ya NiameNaM ||1||[pnyc./1333] 1. P.C. pravacanasAroddhAravRttiH / pUrNo'sa mu0 // 2. P.C. I [gItArthA] gI mu0 // 3. P.C. I paJcavastuke ca / zeSavratavratIbhyaH sAdhvIbhya-iti paJcavastukavRttau / sesavaigINaM-mu0 // 4. P.C. I tA(sAM)-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 ] taM ca Na sissiNigAo ucie visayaMmi hoi u saladdhI / kAlA ( pariNNA )hiM tahA, pattaMmi na lahussadosA vi" // 2 // [paJca./ 1334 ] tti / [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH jAtasamAptavibhASA cAsAM bahutaradoSasambhavAt sUtrAnusAreNa dviguNAdirUpA'dhikA karttavyA / yaduktaM tatraiva - "jAyasamattavibhAsA, bahutaradosA imAsi kAyavvA / suttANusArao khalu ahigAi kayaM pasaMgeNaM" // 1 // [paJca./1335 ] iti // 140 // ityukto'nuyogagaNAnujJArUpaH saprapaJcaH sApekSayatidharmaH / sAmprataM zeSapadAnu- jJAmatidizannAha - upAdhyAyapadAdInAmapyanujJaivameva ca / Adi gItArthatvaguNastulyasteSu vyaktyA tvamI kramAt // 141 // upa - samIpe etyAdhIyate ziSyairyasmAt sa upAdhyAyastasya padaM - sthAnam, zabdAt pravarttaka-sthavira- gaNAvacchedakapadagrahaH, teSAM, na kevalamAcAryapadasyetyapizabdArthaH, 'anujJA' anumati: ' evaM ' gaNAnujJAvadeva jJeyA, sA'pyubhayoH sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH, 'caH' samuccaye ayaM bhAvaH - upAdhyAyatvAdiSu caturSvapi padeSu vidhiH sarvo gaNAnujJokta eva draSTavyaH, navaramupAdhyAyapade ziSyasya niSadyA kriyate, tathA nandibhaNanAnantaraM lagnavelAyAM dakSiNakarNe mantrazcAyaM vRddhavarddhamAnavidyAlakSaNo vAratrayaM kathyate - - 44 "auM namo arihaMtANaM oM namo siddhANaM OM namo AyariyANaM oM namo uvajjhAyANaM au~ namo loe savvasAhUNaM oM namo ohijiNANaM oM namo paramohijiNANaM au~ nama savvohijiNANaM au~ namo aNaMtohijiNANaM au~ namo arahao bhagavao mahAvIrassa sijjhau me bhagavaI mahaI mahAvijjA vIre vIre mahAvIre jayavIre seNavIre vaddhamANavIre jAe vijae jayaMte aparAjie aNihae au~ hrIM svAhA " '"uvayAro cauttheNa sAhijjai, pavvajjovadvAvaNAgaNijogapaiTTAuttamaTThapaDivattimAiesu kajjesu sattavArAe javiAe gaMdhukkheve kae nitthAragapAragA hoha pUAsakkAriho a" [ ] iti / pravarttaka-sthavira-gaNAvacchedakA apyevameva, navarameteSu niSadyA na kriyate, mantraH punarvarddhamAnavidyA / sA ceyam - 1. kAlA(pariNNA)hiM-mu0 // 2. C. P. mUla / mahai mahAvIravaddhamANasAmissa - L. P. saMzo0 // 3. P.C. / hoMti - mu0 // 4 / 'hA- mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAyapadapradAnavidhiH, upAdhyAyAdicaturNAM guNA: -zlo0 141/145 // ] [749 ___ "auM namo arihaMtANaM auM namo siddhANaM auM namo AyariANaM auM namo uvajjhAyANaM onamoloe savvasAhaNaM onamo arahao bhagavao mahaimahAvIravaddhamANasAmissa sijjhau me bhagavaI mahai mahAvijjA vIre vIre mahAvIre jayavIre seNavIre vaddhamANavIre jae vijae jayaMte aparAjie aNihae auM hI ThaH ThaH (ThaH) svAhA'" iti| ete paJcApi padasthA avamaratnAdhikA api sarvasAdhUnAM paryAyajyeSThAnAM vandanArhAH "ee omA vi vaMdijjaMti" [ ] tti / AgamavacanaprAmANyAt / kiJca - "tattha na kappai vAso, guNAgarA jattha natthi gacchaMmi / AyariauvajjhAe pavittI there a rAyaNie" // 1 // [ ] tti / gacchasyApi caitaireva prAmANyaM / yato dinacaryAyAm - "so kiM gaccho bhannai, jattha na vijjaMti paMca varapurisA ? / Ayaria uvajjhAyA, pavatti therA gaNAvacchA" // 1 // [ ya.di./102] iti / upAdhyAyAdipadAnujJA kIdRzAnAM kriyate iti tadyogyaguNAnAha -'teSu'ityAdi, teSUpAdhyAyapadAdiSu gItArthatvaguNaH 'tulyaH' sAdhAraNaH, catvAryapi padAni sAmAnyato gItArthasyaivAnujJAyante ityarthaH / 'vyaktyA' vizeSeNa guNAH, tuzabdo vizeSaNArthaH 'amI' vakSyamANAH 'kramAt' upAdhyAyAdicaturNAM padeSvAnupUrveNa bhavantIti // 141 // tAneva catubhiH zlokairguNimukhena krameNAbhidhitsustAvadupAdhyAyapadayogyaguNAnAha samyaktvajJAnacAritrayugAcAryapadocitaH / sUtrArthavidupAdhyAyo, bhavet sUtrasya vAcakaH // 142 // samyaktvajJAnacAritraiH saMyuktaH tathA AcAryasthAnayogyaH tathA sUtrArthajJAtA tathA sUtrasya vAcakaH, evaMvidha upAdhyAyo bhaved , upAdhyAyapadayogya ityarthaH // 142 / / atha pravartakaguNAnAha - tapaHsaMyamayogeSu , yogyaM yo hi pravarttayet / nivartayedayogyaM ca, gaNacintI pravartakaH // 143 // 'gaNacintI'ti gaNacintAkArakaH, zeSaM sugamam / prazastayogeSu sAdhUn pravarttayatIti pravartakaH pravartakapadayogya ityarthaH // 143 / / 1. ThaH ThaH svAhA-L.P.C. || D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 ] atha sthavirapadayogyaguNAnAha - tena vyApAriteSvartheSvanagArAMzca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha saH // 144 // 'tena' pravarttakena 'vyApAriteSu' niyojiteSu 'artheSu' tapaH saMyamAdikAryeSu 'sIdataH ' pramAdAdinA'pravarttamAnAn 'anagArAn' sAdhUn yaH 'sthirIkaroti' tattadupAyena dRDhIkaroti, kIdRzaH ?-'sacchaktiH' satsAmarthyaH, sa sAdhuH 'iha' jinamate ' sthaviro' bhavati nAnya iti bhAvaH // 144 // atha gaNAvacchedakayogyaguNAnAha - - [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH prabhAvanoddhAvanayoH, kSetropadhyeSaNAsu ca / aviSAdI gaNAvacchedakaH sUtrArthavinmataH // 145 // 'prabhAvanA' jinazAsanasyotsarpaNAkaraNam, 'udbhAvanA' utprAbalyena dhAvanA gacchopagrahArthaM dUrakSetrAdau gamanamityarthaH, teyo:, tathA kSetraM - grAmAdi yogyasthAnam, upadhiH -kalpAdistayoreSaNA mArgaNA gaveSaNeti yAvat Asu 'aviSAdI' khedarahitaH, tathA 'sUtrArthavit' ucitasUtrArthajJAtA, IdRzo 'gaNAvacchedakaH' tatsaMjJo 'mataH ' prajJapto jinairitizeSaH, na punarguNarahita iti bhAvaH / uktaguNAnusAreNaiva caiSAM paJcAnAmasAdhAraNA adhikArA yatidinacaryAyAM proktAH / tathAhi - " gacche atthaM 1 suttaM 2, tavapamuhaM 3 tattha ceva ya thirattaM 4 / khittovahigahaNAI 5, sUrippamuhA pasAhaMti" // 1 // [ ya.di./104 ] tti / atra prasaGgAd vAcanAcAryapadamapItthameva jJeyaM, sa ca gurvAdezenAnujJAtaH sUrivat sarvakRtyAni karoti, vandanake tu paryAyeNaiva jyeSThaH, gocaracaryAyAmapyasya na niSedhaH, tathA pUrvoktasvarUpA pravarttinI AgamabhASayA'bhiSekAtyucyate, tasyAH padasthApanavidhiH sarvo'pi mahattarAvad vijJeyaH, kevalaM mantro varddhamAnavidyA, vandanakaM paryAyakrameNa, mahattarApadavidhizca gandhakSepAdikaH sarvo'pyupAdhyAyapadavat vijJeyaH, iyamapi sarvavratinInAM vandanArhA / anuzAstiH punarevam"savvannudesiyamiNaM, payaM pahANaM pahANaphalajaNayaM / baMbhIsuMdaricaMdaNapabhiIhiM niseviyaM sammaM // 1 // [ ] to tuma samaNIo, tubbhaM saraNAgayA bhavabhayAo / sAraNavAraNacoyaNamAIhiM rakkhiyavvAo " // 2 // [ ] D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof 1. 'nArhaH-P. saMzo0 // 2. tathA arhaM yogyaM kSetraM grAmAdisthAnam, arha upadhiH yogyakalpAdi P. saMzo0 // 3. P. / sarvavratinInAnAM C. / sarvavrati (nI) janAnAM - mu0 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNyAdipadapAlanakAlaH, saMlekhanAsvarUpam -zlo0 146/147 // ] [751 sAdhvInAM punariyaM zikSA - "kulavahudiTuMteNaM, kajje nibbhacchiyAhi~ vi kahiM vi| eyAi pAyamUlaM, AmaraNaMtaM na mottavvaM // 1 // [ ] Na ya paDikUleyavvaM, vayaNaM guruNIe naannraasiie| evaM gihavAsacAo, jaM saphalo hoi tumhANaM" // 2 // [ ] // 145 / / vyAvarNitA saprapaJcaM gaNAdyanujJA, sAmprataM zeSasApekSayatidharmaprastAvanAya tatpAlanakAlamAha - vidhinA gurvanujJAtagaNyAdipadapAlanam / tAvad yAvacca caramakAlo na syAdupasthitaH // 146 // guruNA -anujJAcAryeNA'nujJAtAni dattAnItyarthaH, yAni gaNyAdipadAni AcAryopAdhyAyapravartaka-sthavira-gaNAvacchedaka-pravarttinyAdisthAnAni, teSAM pAlanaM -satpAlanaM 'tAvat' tatkAlAvadhi bhavatItizeSa, tamevAha -'yAvat' yatkAlAvadhinA 'caramakAlaH' prAntasamaya: 'upasthitaH' samprApto 'na syAt' na bhavet , antakAlaprApti yAvad gaNyAdipadapAlanamiti bhAvaH // 146 / / atha caramakAlopasthitau kiM karttavyamityAha - upasthite'tha tasmiMstu , samyagsaMlekhanAkRtiH / sA cotkRSTAdibhedena, trividhA gaditA jinaiH // 147 // 'atha' gaNyAdipadapAlanAntaraM 'tasmin' caramakAle 'upasthite' samprApte tuzabdo vizeSaNArtha: 'samyag' vakSyamANavidhinA saMlikhyante kRzIkriyante deha-kaSAyAdayo yayA sA saMlekhanA-tapa:kriyA tasyAH 'kRtiH' karaNaM sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH, yadyapi sarvaiva tapa:kriyA kaSAyAdisaMlekhanAtmikA bhavati tathA'pyatra caramakAle dehatyAgAya viziSTA sA gRhyate iti bhAvaH / gaNyAdipadapAlanAntaraM yatInAmabhyudyatavihArasyAbhyudyatamaraNasyaiva vocitatvAd / yaduktaM paJcavastuke - "paripAliUNa vihiNA, gaNimAipayaM jiinnmiamuciaN|| abbhujjuo vihAro, ahavA abbhujjuaM maraNaM" ||1||[pnyc./1368 ] tti / abhyudyatavihArazca svAtantryeNa nirapekSayatidharmatvenopariSTAd vakSyamANaH, abhyudyatamaraNaM 1. satpApanaM-P.C. // 2-3. P. paJcavastuke / abbhujja0 mu0 C. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH ca prAyaH saMlekhanApUrvamiti prathamaM sA vAcyA, sA ca gRhasthAnAmapi bhavati, paramubhayasAdhAraNatvAd yatidharmaprastAve upanyasteti jJeyam / atha tasyA eva bhedAnAha -' sA ca 'ityAdi, sA ca -saMlekhanA utkRSTAdibhedena utkRSTa-madhyama- jaghanyaprakAreNa 'trividhA' triprakArA 'jinaiH' kevalibhi: 'gaditA' proktA / tatrotkRSTA dvAdazavArSikI / tathAhi - prathamaM catvAri varSANi yAvat caturtha-SaSThA - 'STamAdIni vicitrANi tapAMsi kurute, pAraNakaM ca sarvakAmaguNitenodgamAdizuddhenAhAreNa vidhatte, tataH paramanyAni catvAri varSANi tathaiva vicitrANi tapAMsi kurute, paraM pAraNake nirvikRtikaM bhuGkte, tataH parato'nye dve varSe ekAntaramAcAmAmlaM karoti, ekAntaraM caturthaM kRtvA''cAmAmlena pArayatItyarthaH, evaM dazavarSAntaramekAdaze varSe AdyAn SaNmAsAn caturthaM SaSThaM vA tapaH kurute, na cASTamAdyativikRSTaM, pAraNake conodaratAsaMpannamAcAmAmlaM karoti, tataH paramaparAn SaNmAsAn vikRSTaM vikRSTaM tapaH pAraNake ca mA zIghrameva maraNaM yAsamitikRtvA paripUrNaghrANyA''cAmlaM karoti, na punarUnodaratayA, dvAdazaM tu varSaM koTIsahitaM nirantaramAcAmlaM karoti / uktaM ca nizIthacUrNau - "duvAlasamaM varisaM niraMtaraM hAyamANaM usiNodaeNaM, AyaMbilaM karei, taM koDisahiaM bhavai, jeNAyaMbilassa koDI koDIe milai tti" / [ ] 1 iha ca dvAdaze varSe bhojanaM kurvan pratidinamekaikakavalahAnyA tAvadUnodaratAM karoti yAvadekaM kavalamAhArayati tata ekaikasikthahAnyA, yAvaccAnte ekameva sikthaM bhuGkte, yathA dIpe samakAlaM tailavarttikSayo bhavati tathA zarIrAyuSorapi samakaM kSayaH syAditihetoH, aparaM ca iha dvAdazavarSasya paryantavarttinazcaturo mAsAn yAvadekAntaritaM tailagaNDUSaM cirakAlamasau mukhe dhAryate, tataH zleSmamallake bhasmamadhye prakSipya mukhamuSNodakena zodhayati, yadi punastailaganDUSavidhiH na kAryate tadA rUkSatvAd vAtena mukhayantramIlanasambhave paryantasamaye namaskAramuccArayituM na zaknotIti / tadevamanayA''nupUrvyA krameNa dvAdazavArSikI utkRSTA sNlekhnaa| madhyamA tu pUrvoktaprakAreNa dvAdazabhirmAsaiH, jaghanyA ca dvAdazabhiH pakSaiH paribhAvanIyA, varSasthAne mAsAn pakSAMzca sthApayitvA tapovidhiH prAgiva niravazeSa ubhayatrApi paribhAvanIyaH / yaduktam " cattAri vicittAiM, vigaINijjUhiANi cattAri / saMvacchareNa donni u, egaMtariaM ca AyAmaM // 1 // [paJca./1574 ] 1. 'cAmlaM - L // 2. cAmlena - L | 3. cAmlaM- LI D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMlekhanAsvarUpam , saMlekhanA'ticArAH -zlo0 147/148 // ] [753 NAivigiTTho a tavo, chammAse parimiaMca AyAmaM / anne vi a chammAsA, hoi vigiTuM tavokammaM // 2 // [ paJca./1575 ] vAsaM koDIsahiaM, AyAmaM tahaya ANupuvvIe / saMghayaNAdaNurUvaM, etto addhAi niameNaM" // 3 // [ paJca./1576 ] dehe asaMlikhite sati sahasA kSipyamANairmAMsAdibhiH dhAtubhiH zarIriNazcaramakAle ArttadhyAnaM jAyate, vidhinA tu stokaM stokaM kSipyamANairdhAtubhirtidhyAnaM bhavaviTapibIjabhUtaM bhavatIti yuktaiva saMlekhanA / atrAha para: -nanu Atmaparobhayagateti trividhAtipAtakriyA bahuzo'niSTaphaladA sUtre bhaNitetyAtmavadhanimittameSA saMlekhanA samabhAvavRtteryatijanasya kathaM yujyate? iti, atrocyate, satyaM, trividhAtipAtakriyeti, na tveSAtmavadhanimittA tallakSaNavirahAt , tallakSaNaM ca 'pramAdayogAnniyamAdrAgAdidoSasaMtaptA svarUpata AjJAto bahirbhUtA ucchAstrA ca'iti / taduktaM paJcavastuke "jA khalu pamattajogA, NiamA raagaaidossNtttaa| ANAo bahibhUA, sA hoyaivAyakiriA u" ||1||[pnyc./1586] tti / yA punaretadviyuktA kriyA zubhabhAvardhinI ca niyamenAyatyAM sA zuddhakriyA bhavati, tallakSaNayogata eveti / taduktaM tatraiva - "jA uNa eavijuttA, suhabhAvavivaDDaNI aNiameNaM / sA hoi suddhakiriA, tallakkhaNajogao ceva" ||1||[pnyc./1587 ] iti / pratipadyate ca saMlekhanAkriyAM ya iha janmani niSThitArthaH zubhamaraNamAtrakRtyaH, yadi paraM tasyaiSA saMlekhanA zuddhakriyA jAyate, maraNapratIkArabhUtA caiSA, evaM coktanyAyAnna maraNanimittA yathA gaNDacchedakriyA duHkharUpApi nAtmavirAdhanArUpeti / tasmAdiyamArAdhanA caramaNaguNasAdhakasvabhAvavRddhinimittamavazyaM karttavyeti niyUMDham // 147 // ityuktA saMlekhanA'tha tadaticArAnAha - aihikAmuSmikAzaMsA''zaMsA jIvitakAlayoH / nidAnaM cetyaticArA, matAH saMlekhanAvrate // 148 // iha bhavA aihikA ihalokasambandhino'rthAddhana-pUjA-kIrtyAdayaH, amutra bhavA AmuSmikAH -paralokasambandhinaH svargasukhAdayastata aihikAzca AmuSmikAzceti 1. "se-paJcavastuke / / 2. paJcavastuke gAthA 1574-56 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH dvandvasteSvAzaMsA -vAMchA 'aihikAmuSmikAzaMsA, aihikeSvAzaMsA prathamo'ticAraH 1 AmuSmikeSvAzaMsA ca dvitIyaH 2 iti bhAva:, tathA jIvitaM ca kAlazceti dvandvastayorAzaMsA, tatra jIvitaM -prANadhAraNaM tatra, pUjAvizeSadarzanAt prabhUtaparivArAdivilokanAt sarvalokazlAghAzravaNAcca evaM manyate 'jIvitameva zreyaH, pratyAkhyAtacaturvidhAhArasyApi yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtirvarttate' ityAzaMseti tRtIyaH 3 / kAlo - maraNaM tatra yadA na kazcit taM pratipannAnazanaM prati saparyAyai Adriyate, na ca kazcicchlAghate, tadA tasyaivaMvidhazcittapariNAma jAyate 'yadi zIghram mriye tadA zreyaH' ityAzaMseti caturthaH 4 tathA nidAnaM ca - asmAt tapaso duranucarAjjanmAntare cakravartI vAsudevo mahAmaNDalezvaraH subhago rUpavAn syAmityAdiprArthaneti paJcamaH 5 // 148 // ityuktA saMlekhanAticArAH / sAmprataM saMlekhanAntarakarttavyamAha - maraNasyAbhyudyatasya, prapattirvidhinA tataH / tadapyuktaM pAdapopagamanAditribhedakam // 149 // 'tataH' saMlekhanAkaraNAntaram 'abhyudyatasya maraNasya' paNDitamaraNasya 'prapattiH ' abhyupagamaH sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH / tacca katividhaM bhavati ? ityAha - 'tadapi ' - ityAdi tadapi abhyudyatamaraNaM, na kevalaM saMlekhanaivetyapizabdArthaH / 'pAdapopagamanAditribhedakaM' pAdapopagamanAdayastrayo bhedA yasya tat tathA, pAdapopagamanam 1, iGginI 2, bhaktaparijJA 3 ceti trividhAnazanopalakSitaM maraNamapi trividhamityarthaH 'uktaM' prarUpitaM jinairiti zeSaH / tatra pAdapo -vRkSa upazabdazcaupamye'pisAdRzye'pi dRzyate tatazca pAdapamupagacchati - sAdRzyena prApnotIti pAdapopagamanaM, pAdapavannizcalamityarthaH 1, iGgyate - pratiniyatadeza eva ceSTyate'syAmanazanakriyAyAmitIGginI zrutavihitakriyAvizeSastadviziSTamanazanamiGginI 2, bhaktasya - bhojanasya parijJA - jJaparijJayA parijJAnaM pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAnaM bhaktaparijJA 3 // 149 // athaiSAM svarUpAbhidhitsAyAM zlokadvayamAha - AdyasaMha [na] ninAmeva, tatrAdimamaceSTane / iGginImaraNaM ceSTAvatAmAhAravarjanAt // 150 // 1. saparyAya-L.P.C. // 2. ca - L.P. nAsti // 3. L. P. C. / mriye - mu0 // 4. vedyate - L.P.C. I 5. AdyasaMhaninAmeva - L. P. C. I D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdapogamanAdisvarUpam -zlo0 150/151 // ] [755 AhArasya parityAgAt , sarvasya trividhasya vA / bhaved bhaktaparijJAkhyaM, dvidhA saparikarmaNAm // 151 // yugmam / 'tatra' tasmin trividhe maraNe AdyaM'(Adima ) pAdapopagamanaM AdyasaMha[ na ]ninAmeva vajraRSabhanArAsaMhananavatAmeva, sarvadhanAditvAdin , 'aceSTane' ceSTAbhAve sati sarvathA ceSTAnirodhe satItyarthaH, 'AhAravarjanAt' sarvAhAratyAgAt caturvidhAhArapratyAkhyAnenetyarthaH, bhavatItikriyAnvayaH / atrAyaM bhAva:-pUrvoktaprakAreNAtmAnaM dravyato bhAvatazca saMlikhya pIThaphalAdi prAtihArikaM ca pratyarpya kSamayitvA ca yathArha gurvAdIn zeSAMzca sAdhUn guruniSThitAn dharme udyamitavyaM, saMyogA viyogAntA ityupabaMhya vanditvA ca devAn gurvAdIMzca gurusamIpe caturvidhAhAraM pratyAkhyAti, tataH samabhAvabhAvitAtmA nirIhaH san girikandaraM gatvA trasasthAvararahite sthaNDile daNDAyatAdi sthAnaM sthitvonmeSAdyabhAvAt pAdapavannizceSTo yAvajjIvaM tiSThatIti pAdapopagamanAkhyAnazanasvarUpaM, tadupalakSitaM maraNamapi tadevetyagre'pi jJeyam / etacca dvividhaM -nirvyAghAtaM savyAghAtaM ceti, tatrAdyaM prakrAntameva / yataH - "NivvAghAiameaM, bhaNiaM iha pkkmaannusaarennN| saMbhavai iaraM pi hu , bhaNiamiaM vIarAgehiM" ||1||[pnyc./1619] tathA- "niSphAiA ya sIsA, gaccho paripAlio mahAbhAgo / abbhujjuo vihAro, ahavA abbhujjuaM maraNaM" // 2 // [ ] iti / savyAghAtaM tu satyapyAyuSi samupajAtavyAdhividhurasya siMhAdyabhibhavAdutpannamahAvedanasya vA jJAtopakramasya gItArthasya bhavati / yataH - "sIhAIhiM'bhibhUo, pAovagamaM karei thiracitto / AuMmi pahuppaMte, viANiuM Navari gIattho" ||1||[pnyc./1620] 'viANiuM' iti vijJAyopakramamiti / etacca dvividhamapi caturdazapUrvibhiH samaM vyucchinnaM / yaduktam - "paDhamaMmi a saMghayaNe, vaTTate selkuddddsaamaannaa| tesi pi a voccheo, cauddasapuvvINa vocchee" // 1 // [vya.bhA.10537] iti pAdapogamanasvarUpam / tathA iGginImaraNam uktalakSaNaM ceSTAvatAM parimitaceSTA 1. Adima-L.P.C. nAsti // 2. saMhaninAmeva-L.P.C. || 3. 'sarvadhanAderin' siddhahema0 7 / 2 / 59 iti sUtreNa // 4. P.C. | sIhAI'bhi mu0 / sIhAIabhi paJcavastuke / / 5. L.P. I uktalakSaNaM-mu0 nAsti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756] [dharmasaMgrahaH-tRtIyo'dhikAraH sahitAnAM sarvAhAratyAgAd bhavati, ayaM bhAvaH -asya pratipattA tenaiva krameNAyuSaH parihANimavabudhya tAdRzasaMhananAbhAvAt pAdapopagamanaM kartumazaktaH stokakAlaM jIvitAnusAreNa saMlekhanAM kRtvA pravrajyAkAlAdArabhya ca vikaTanAM dattvA catuvidhAhAraM niyamAt pratyAkhyAti, tathAvidha eva ca sthaNDile ekAkI chAyAta uSNaM uSNatazca chAyAM saMkrAmanniGgitadeze saceSTaH samyag dhyAnaparAyaNaH prANAn jahAti, ayaM ca parakRtaparikarmarahitaH, svayaM tu tat karoti uktaM ca - "uvvattai pariattai, kAiamAIsu hoi u vibhaasaa| kiccaM piappaNu ccia, jujjai NiameNa dhiibalio" ||1||[pnyc./1625] iti iGginIsvarUpaM // 150 // ___ tathA sarvasya caturvidhasya vA-athavA trividhasya pAnakarahitasya 'AhArasya parityAgAd'-varjanAddhetobhaktaparijJAkhyaM-bhaktaparijJAnAmakamuktalakSaNaM maraNaM bhavet - syAditi kriyA'nvayaH / tacca keSAM bhavati? ityAha -'saparikarmaNAM' vaiyAvRttyasahitAnAM, parikarma ca svakRtamiGginImaraNe'pyastItyata Aha -'dvidhA' iti dvAbhyAM prakArAbhyAM svayaM parebhyo'pi ca parikarmakAriNAmityarthaH / atrAyaM bhAvaH -[yaH] pravrajyAkAlAdArabhya vikaTanAM dattvA pUrvaM zItalo'pi paralokaM prati pazcAtkAle saMjAtasaMvego yathocitAM ca saMlekhanAM kRtvA gacchamadhyavartI samAzritamRdusaMstArakaH samutsRSTazarIropakaraNamamatvastrividhaM caturvidhaM vA''hAraM pratyAkhyAya svayamevodgrAhitanamaskAra: samIpavartisAdhudattanamaskAro vodvarttanA-parivartanAdi kurvANaH samAdhinA kAlaM karoti tasya bhaktapratyAkhyAnam , ayaM ca parebhya parikarmaNAM kArayati, yata utkarSato'syASTacatvAriMzanniryAmakA bhavanti / tathA coktam - "uvvatta 4 dAra 4 saMthAra 4 kahaga 4 vAI a 4 aggadAraMmI 4 / bhatte 4 pANa 4 viAre 4 kahaga 4 disA 4 je samatthA ya 4 ||1||[pr.saa./629] eesiM tu pamANaM, caukkageNaM guNijjamANANa / nijjAmayANa saMkhA, hoi jahA samayaniddivA" ||2||[pr.saa./630] vyAkhyA-svasmin bhaktyabhAve udvarttanAdizarIrapariceSTakAriNaH 1, janasaMmardarakSaNArthaM abhyantaradvAramUlasthAyinaH 2, sukhasparzAdiguNopetasaMstArakakartAraH 3, anazanipurataH saMvegavRddhyarthaM dharmakathakAH 4, kumativAraNArthaM vAdinaH 5, pratyanIkAdipravezarakSArtham 1. L.P. I tat-mu0 C. nAsti / / 2. appaNa pa0va0mu0 // 3. juMjai pa0va0mu0 // 4. yaH-L.P.C. nAsti / / 5. L.P.C. / hAra-mu0 // 6. ito'gre mu0 madhye iyAn-pATha: dRzyate, L.P.C. na dRzyate // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktaparijJAsvarUpam -zlo0 150/151 // ] [757 agradvAramUlAvasthAyakAH 6, pratyAkhyAte'pyAhAre parISahapIDitasyAhAramabhilaSata ArttadhyAnavAraNanimittaM parIkSApUrvaM taducitabhaktA''netAraH 7, pAnAnayanArhAH 8, uccArapariSThApakAH 9, prazravaNapariSThApakAH 10, bahirddharmakathakAH 11, dizAsu catasRSvapi kSudropadravavAraNArthaM samarthAH sahasrayodhipramukhAH 12, eteSAM dvAdazAnAM padAnAM pratyekaM sAdhucatuSkasadbhAvAccatuSTayena guNyamAnAnAM niryAmakasaMkhyA sUtranirdiSTA'STacatvAriMzatsaMkhyA bhavati / etAvatAM cAbhAve ekaikahAnyA jaghanyato dvAvazyaM yujyete, tatraiko'nazaninaH pArzvasthAyI anyazca jalAdyanveSako bhaktapAnAdyarthaM paryaTatIti, na punarekena niryAmakena karttavyA'nazanapratipattiH / yaduktam - "ego jai nijjamago, appA catto paro pavayaNaM ca / sesANamabhAve vihu , tA bIo'vassa kaayvvo"||1||[aa.p./411] iti / idaM ca maraNaM sarveSAmAryikAdInAM bhavati / yaduktam - "savvA vi a ajjAo, savve vi a paDhamasaMghayaNavajjA / savve vi desavirayA, paccakkhANeNa u maraMti" // 1 // [ utta.5/23.] atra ca pratyAkhyAnazabdena bhaktaparijaivoktA, etasya trayasyApi maraNasya phalaM muktirvaimAnikatA veti / yaduktam - "eaM paccakkhANaM, aNupAleUNa suvihio samma / vemANio va devo, havijja ahavA vi sijjhijjA" ||1||[utt.5/2vR.] ityuktamabhyudyatamaraNasvarUpam / atra ca pravacanasAroddhAroktaH puruSavizeSapratikriyAviSayo'yaM vizeSaH - "jAvajjIvaM guruNo, asuddhasuddhehiM vA vi kAyavvaM / vasahe bArasa vAsA, aTThArasa bhikkhuNo mAsA" ||1||[pr.saa./863] vyAkhyA -zuddhairazuddhairapi vA'zanapAnabheSajAdibhirAcAryAdInAM sAdhuzrAvakalokena paripAlanaM karttavyaM, tatra guroryAvajjIvaM, sarvasyApi gacchasya tadadhInatvAt , yathAzakti sUtrArthanirantarapravRttezca, upAdhyAyAdInAM dvAdaza varSANi, tataH paramasAdhyatAyAM zaktau ca satyAM bhaktavivekaH, etAvatA kAlenAnyasyApi tatsthAnIyasyotthAnAt , evaM bhikSoraSTAdaza mAsAn paripAlanaM, zeSaM prAgvat / idaM ca zuddhAzuddhAzanAdibhiH paripAlanA gurvAdInAM rogAdyabhibhUtavapuSAM kSetrakAlAdiparihANivazato bhaktyAdyalAbhavatAM ca vidheyA, 1. niryAmakAnAM saGkhyA -P. saMzo0 // 2. ityarthaH bhavati-L.P.C. || D:\new/d-3.pm53rd proof Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH na punarevameva susthAvasthAyAmiti / vyavahArabhASye tu sarvasAmAnyaglAnapratikriyA vyavasthArthamiyaM gAthA likhitA 44 'chammAsA Ayario, kulaM ca saMvacchrAiM tiNi bhave / saMvaccharaM gaNo khalu, jAvajjIvaM bhave saMgho" ||1||[bR.k.bhaa./2001] vyAkhyA -prathamata AcArya: SaNmAsAn glAnasya cikitsAM kArayati, tathApyapraguNIbhUtaM kulasya samarpayati, tataH kulaM trIn saMvatsarAn tataH saMvatsaraM gaNaH, tathApyanivarttite roge saGghasya samarpayati, tataH saGgho yAvajjIvaM zuddhena tadabhAve'zuddhenApi cikitsako bhavati, etaccoktaM bhaktavivekaM karttumazaknuvato, yaH punaH kartuM zaktastena prathamato'STAdaza mAsAn cikitsA kArayitavyA viratisahitajIvitasya punaH saMsAre duSprApatvAt, tadanantaraM praguNIbhavati tadA bhavyaM, na cet tarhi bhaktavivekaH karttavya iti // 151 // sAmprataM tatra vizeSato varjanIyAH saMkliSTA bhAvanA Aha - kAndapa kailbiSikI cAbhiyogikyAsurI tathA / sAMmohI ceti paJcAnAM, bhAvanAnAM vivarjanam // 152 // kAndarpaH - kAmastatpradhAnA nirantaranarmAdiniratatayA viTaprAyA devavizeSAsteSAmiyaM kAndarpI, evaM kilbiSAH - pApA ata evAspRzyAdidharmakA devAH kilbiSAsteSAmiyaM kailbiSikI, A-samantAt yujyante - preSyakarmaNi vyApAryante ityAbhiyogAH - kiGkarasthAnIyA devavizeSAsteSAmiyam AbhiyogikI, asurA - bhavanavAsidevavizeSAsteSAmiyaM AsurI, tathA saMmuhyantIti saMmohA - mUDhAtmAno devavizeSAsteSAmiyaM sAMmohI, iti 'paJcAnAM ' paJcasaMkhyAnAM 'bhAvanAnAM ' tattatsvabhAvAbhyAsarUpANAM 'vivarjanaM' parihAraH prakramAdanazane, vizeSeNa tatra varjanIyatvAt, tat sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH / cAritravato'pi saMklezavizeSeNa tattadbhAvanAkaraNe tAdRzatAdRzadeveSu gamanAt / uktaM ca - "jo saMjao vi eAsu, appasatthAsu vaTTai karhici / so tavvihesu gacchai, suresu bhaio caraNahINo" // 1 // [paJca./1629 ] atra 'bhaio caraNahINo 'tti sarvathA cAritrasattAvikalo dravyacaraNahIno vA bhAjya:, kadAcit tAdRgdeveSu kadAcicca nArakatiryakkumAnuSeSviti / etAzca paJcApi bhAvanAH pratyekaM paJcavidhAH, tatra kAndarpI kandarpa 1 kaukucya 2 drutazIlatva 3 hAsya 4 paravismaya5karaNena paJcavidhA bhavati / yataH - D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkliSTabhAvanAsvarUpam -zlo0 152 // ] [759 "kandappe kukkuie, duasIle Avi hAsaNakare a| vimhAviMto a paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai" ||1||[pnyc./1630 ] tti / eSu cATTahAsaH svarUpeNa hAso gudinApi niSThuravakroktyAdayaH kandarpakathAkathanaM tadupadezastatprazaMsA ca kandarpazabdenocyante / kaukucyaM -bhANDaceSTA, sA ca kAyavAksambandhibhedAd dvividhA, tatrAdyA bhrUnayanAdidehAvayavavikAraiH svayamahasatA parasya hAsanam , dvitIyA tu hAsyakAravacanairiti 2, drutazIlatvaM cAparyAlocya saMbhramAvezAt drutaM drutaM bhASaNaM tathA drutaM drutaM gamanaM drutaM drutaM kAryakaraNaM, svabhAvasthitenApi tIvrodrekavazAd darpaNa sphuTanamiveti ca 3, hAsyaM ca vicitraveSavacanaiH svasya pareSAM hAsanaM bhANDavat paracchidrAnveSaNaM ceti 4, vismApanaM cendrajAlAdikutUhalaiH prahelikAkuheDakAdibhizca svayamavismayamAnena pareSAM manovibhramotpAdanam 5 iti paJcavidhA kAndI bhAvanA / kailbiSikI ca dvAdazAGgIrUpazrutajJAna 1 kevali 2 dharmAcArya 3 sarvasAdhUnAmavarNavadanaM 4 svadoSanigRhane ca mAyitvamiti 5 paJcavidhA / yaduktam - "NANassa kevalINaM, dhammAyariANa savvasAhaNaM / bhAsaM avaNNamAI, kivvisiaMbhAvaNaM kuNai" ||1||[pnyc./1636 ] iti / Abhiyogikyapi kautuka 1 bhUtikarma 2 prazna 3 praznAprazna 4 nimittaiH 5 AjIvanena paJcavidhA / uktaM ca - "koUa 1 bhUikamme 2, pasiNA 3 iare 4 Nimitta AjIvI 5 / iddhIrasasAyaguruo,abhiogaM bhAvaNaM kunni"||1||[pnyc./1642] iti| tatra kautukaM bAlAdInAM rakSArthaM snapana-karabhramaNa-thuthukkaraNa-homa-dhUpAdi 1, bhUtikarma vasatizarIrabhANDarakSArthaM bhasmanA mRdA vA sUtreNa vA pariveSTanakaraNaM 2, prazna: parasya lAbhAlAbhAdipracchanaM, svayaM vA'GgaSThadarpaNakhaDgatoyAdidarzanaM 3, praznApraznaH svayaM vidyayA kathitasyAnyasmai kathanaM 4, nimittaM ca traikAlikavastuparijJAnahetu navizeSa: 5, etAni ca gauravAdinimittaM kurvANasya sAdhorabhiyoganimittakarmakAraNAni bhavanti, apavAdatastu niHspRhavRttyA tIrthonnatikaraNanimittaM kurvANasyArAdhakatvamuccairgotrabandhazca bhavati / uktaM ca - "eANi gAravaTThA, kuNamANo AbhiogiaM bNdhe| bIaM gAravarahio, kuvvai ArAhaguccaM ca" ||1||[pnyc./1648 ] ityaabhiyogikii| 1. davasIle-iti paJcavastuke / / 2. L.P.C. I pUti-mu0 // 3.C. / niHspRhavRttyA-L.P. nAsti / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH __ Asuryapi sadA vigrahazIlatva 1 saMsaktatapo 2 nimittakathana 3 niSkRpatA 4 niranukampatva 5 bhedena paJcavidhA / uktaM ca - "saiviggahasIlattaM 1, saMsattatavo 2 nimittakahaNaM ca 3 / nikkivayA 4 via avarA, paMcamagaM niraNukaMpattaM 5" // 1 // [pra.sA./645 ] iti / tatra pazcAdananutApitayA kSAmaNAdAvapi prasattyaprAptyA ca virodhAnubandho vigrahazIlatvam , AhArAdyarthaM tapaH saMsaktatapaH, zeSaM spaSTam / sAMmohI conmArgadezanA 1 mArgadUSaNa 2 mArgavipratipatti 3 moha 4 mohajanana 5 bhedaiH paJcaprakArA / uktaM ca"ummaggadesao 1 magganAsao 2 maggavipaDivattI 3 (y)| moheNa 4 mohaittA 5 saMmohaM bhAvaNaM kuNai" // 1 // [paJca./1655] iti / tatra jJAnAdyAcAralakSaNaM svapratipannamArgamadUSayata eva tadviparItadezanamunmArgadezanA 1, bhAvamArgasya tatpratipannasAdhvAdInAM ca dUSaNaM mArgadUSaNam 2, asadUSaNairbhAvamArgaM dUSayitvA jamAlivad dezata unmArgapratipattirmArgavipratipattiH 3, sUkSmabhAveSu paratIrthikasamRddhyAlokane ca mohanaM moha: 4, svabhAvena kapaTena vA kumArgeSu parasya mohanaM mohajanana 5 miti saaNmohii| etAzca paJcaviMzatirapyazubhaphalAH / yataH - "eAo bhAvaNAo, bhAvitA devaduggaiM jaMti / tatto vicaA saMto, paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM" ||1||[pnyc./1661] iti / yadyapyetAzcAritriNAM sarvadaiva vAstathApyanazane cAritrasyAtivizuddhyApAdanAya vizeSato vA ityatraivopanyastAH / taduktam - "eAo aviseseNa, pariharaI crnnvigghbhuuaao| eaNirohAu ccia, sammaM caraNaMpi pAveti" ||1||[pnyc./1662] 'pAviti' ityatra prastuto'nazanItizeSaH 1, nanu naitAzcAritraviruddhA "jo saMjao vi eAsu'[paJca01629] ityAdinA granthena tathA bhaNanAditi ceducyate, vyavahAranayAccaraNametAsu bhavati, yadasaMkliSTo'pi kazcit kandarpAdIn sevate, natu nizcayanayamatena caraNametAsu , yato'sya niyamata eva niraticAraM guNasthAnamiSTaM sadaucityapravRttyA / yataH sUtre'pyuktam - "jo jahavAyaM na kuNai, micchaTTiI tao hu ko anno ? / vaddheDa amicchattaM parassa saMkaM jaNemANo" ||1||[pinnddni./186] iti / 1. ya-L.P.C. nAsti / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktaparijJAsAmAcArI-zlo0 152 // ] [761 ___ na ca kandarpAdikaraNasya yathAvAdatvameveti vAcyaM, cAritre kandarpAdivAdasya kvApi sUtre'zravaNAt , tasmAt kandarpAdisevanamapi caaritrvaadviraadhkmeveti| evaM nizcayanayenaitaduktaM, kintvasaMkhyeyAni saMyamasthAnAni tAratamyabhedena yena caraNe'pi bhaNitAnyAgame tajjAtibhedena tena kAraNena na kazciddoSaH, kandarpAdau tthaavidhsNymsthaanbhaavaaditi| tasmAdetAsAM bhAvanAnAM vizeSeNa tyAgo'nazaninA karttavyaH, pUrvabhAvitAnAmapi satInAM pazcAttApAdiyogena bhAvasAreNeti kRtaM prsnggen| atra bhaktaparijJAyAM ca vistarato vidhiH sAmAcArIto'vaseyaH / sa cAyam - "gaMdhA 1 saMgho 2 cii 3 saMti 4, sAsaNA 5 khitta 6 bhavaNa 7 savvasurA 8 / sakkatthaya 9 saMtithuttA 10-rAhaNadevI caujjoA 11 // 1 // sohI 12 khAmaNa 13 saMmaM 14, samaiya 15 vaya 16 tinni maMgalAlAvA 17 / causaraNa 18 namo 19 aNasaNa 20, vAsa 21 thui 22 NusaTThi 23 uvavUhA 24" // 2 // [prAcInasAmAcArI dvAra19] tatra prathamaM gururuttamArthArAdhanArthaM vAsAnabhimantrya glAnasya zirasi kSipati, tataH pratimAsadbhAve caturvidhasaGghasamanvito gurugrlAnena samam adhikRtadevastutibhirdevAn vandate, tataH zAntinAthakAyotsargaH 1 zAsanadevatA 2 kSetradevatA 3 bhavanadevatA 4 samastavaiyAvRtyakarANAM 5 zakrastavapATha: zAntistavapATha: ArAdhanAdevatArAdhanArthaM kAyotsargaH 'logassujjoyagare' catuSTayacintanam / pArayitvA - "yasyAH sAMnidhyato bhavyA, vAJchitArthaprasAdhakAH / zrImadArAdhanAdevI, vighnavrAtApahA'stu vaH" // 1 // [ prA.sA.dvA./19] iti / stutidAnaM tadanu guruniSadyAyAmupavizya bAlakAlAt glAnamAlocanAM dApayati / tao - "je me jANaMti jiNA, avarAhA jesu jesu tthaannesu| te'haM AloeuM, uvaTThio savvabhAveNaM ||1||[praa.saa.dvaa./19] chaumattho mUDhamaNo, kittiyamittaM pi saMbharai jiivo| jaM ca na samarAmi ahaM, micchA me dukkaDaM tassa // 2 // [ prA.sA.dvA./19] jaM jaM maNeNa baddhaM jaM jaM vAyAe bhAsiaMpAvaM / kAeNa ya jaM ca kayaM, micchA mi dukkaDaM tassa // 3 // [ prA.sA.dvA./19] hA daTTakayaM hA dadra kAriaM aNumayaM pi hA duttuN| aMto aMto Dajjhai, hiyayaM pacchANutAveNaM ||4||[praa.saa.dvaa./19] 1. L.P.C. | kraannaaN-mu0|| D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH jaM ca sarIraM suddhaM, kuDuMbauvagaraNarUvavinnANaM / jIvovaghAyajaNayaM, saMjAyaM taMpi niMdAmi // 5 // [ prA.sA.dvA./19] gahiUNa ya mukkAI, jammaNamaraNesu jAiM dehaaii| pAvesu pasatthAI, vosiriAI mae tAI" ||6||[praa.saa.dvaa./19] ityAdi / tataH saGghakSamaNA - "sAhUNa sAhuNINa ya, sAvayasAvINa cauviho saMgho / jaM maNavayakAehiM sAio taM pi khAmemi // 1 // Ayariya uvajjhAe, sI0 // 1 // khAmemi savvajIve0" ||2||[praa.saa.dvaa./19] tato namaskAroccArapUrvam "arihaMto mahadevo0" 1, iti vAra 2, evaM sAmAyikaM vAra 3, tataH paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni vAratrayamuccAryante, tato "icceiyAiM"gAthA - "causaraNagamaNa dukkaDagarihA sukaDANumoaNaM kuNasu / suhabhAvaNaM aNasaNaM, paMcanamukkArasaNaM ca" // 1 // [ prA.sA.dvA./19] 'cattArimaMgalam'ityAdyAlApakatrayaM ca / tato "samaNassa bhagavao mahAvIrassa uttamaDhe ThAimANo paccakkhAi savvaM pANAivAyaM 1, savvaM musAvAyaM 2, savvaM adinnAdANaM 3, savvaM mehuNaM 4, savvaM pariggahaM 5, savvaM kohaM 6, savvaM mANaM 7, savvaM mAyaM 8, lobhaM 9, pijjaM 10, dosaM 11, kalahaM 12, abhakkhANaM 13, arairaI 14, pesunnaM 15, paraparivAyaM 16, mAyAmosaM 17, micchAdasaNasallaM 18 |icceiaaiN aTThArasa pAvaThANAiM jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM jAva vosirAmi / tao sauNasayaNAisammaeNaM vaMdaNaM dAUNa namukkArapuvvaM gilANo aNasaNamaccarai"bhavacarimaM paccakkhAmi tivihaMpi AhAraM asaNaMkhAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi" anAkAre ta antyAkAradvayarahitaM yathA "bhavacarimaM nirAkaraM paccakkhAmi cauvvihaM pi AhAraM savvaM asaNaM savvaM pANaM savvaM khAimaM savvaM sAimaM annathaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM" dvayorapi "arihaMtAi 5 sakkhiaM vosirAmi" / athavA- "jai me hujja pamAo, imassa dehassa imAi velAe / ___ AhAramuvahi dehaM, savvaM tiviheNa vosiriaM" ||1||[aa.p./33 ] tao nitthAragapAragA hoha tti bhaNan vAsAn zAntyarthaM tatsaMmukhaM kSipati saGghaH "aTThAvayaMmi usaho" [ ] ityAdi stuteH "paMcAnuttarasaraNA0" [ ] ityAdi stotrasya 1. L.P.C. / savvassa0 3 tato-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApariSThApanAvidhiH -zlo0 152 // ] [763 bhaNanam , "janmajarAmaraNajale0"[ ] ityAdi dezanAM ca vidhatte ityAdi / upabRMhaNA ca kAryA / tathA saMvegajanakamuttarAdhyayanAdi pratidinaM tatsamIpe paThyate / evaM sAvayassa vi, navaraM -sAvao sammattagAhAThANe sammattadaMDayaM duvAlasavayAiM uccarai, jahAsattIe sattasu khittesu dhaNavvayaM karei, tao sAmaggIsabbhAve saMthArayadikkhaM pi paDivajjai / evaM ca maraNena mRtasya sAdhoH zarIramanyasAdhubhirvidhinA pariSThApyamiti mahApAriSThApanikAvidhirapi prasaGgato'tra jJeyaH / tathAhi - "disi 1 vattha 2 ciMdha 3 nakkhatta 4-rikkha 5 cunne ya 6 kappa 7 ussaggo 8 / cii 9 gurupAsusaggo, aTThassAsA 10 asajjhAo 11" ||1||[praa.saa.dvaa./20] "tattha kappakaraNAya khitte pavisaMtehiM vasahehi ussaggeNa avaradakkhiNadisAe tinni mahAthaMDilANi pehiyavvANi, gacche ya vatthatigaM dharijjati, diyA rAo vA pakkhIbhUo sAhU pANipAyaMguTuMgulimajjhesu IsiphAlijjai, aMguDhesu ya bajjhai, mayagakaDevaraM NhavittA kuMkumAIhiM viliMpittA ya avaMgaM colapaTTa parihAviya muhapattiM muhe baMdhiya bIaM vatthaM hiTThA patthariya taieNaM uvariM pAuNiya saMthArage kaDie doriM bajjhai, muhapattI ciravaliyA ya ciMdhaTuM pAse Thavijjai, rAo mae jAgarijjai, tattha sehAiyA na ThavijjaMti, je puNa gIatthA bhIrU jiyaniddA mahAbalaparakkamA te jAgaraMti, mayagasamIve kAiyamattao dhareyavvo, jai so uThei to vAmahattheNa kAiyaM gahAya bujjha bujjha gujjhagA ! iya bhaNaMtehiM siMciyavvo"dunni a divaDDakhette, dabbhamayA puttalAu kAyavvA / samakhittaMmi ya ikko, avaDDha abhII na kAyavvo ||1||[praa.saa.dvaa./20] tinneva uttarAI, puNavvasU rohiNI visAhA ya / do puttalagA esuM , puttIciravalijuA kujjA // 2 // [ prA.sA.dvA./20] abhijiya sayabhisa bharaNI, addA assesa sAi jiTThA ya / eesu na kAyavvo, ego sesesu kAyavvo" ||3||[praa.saa.dvaa.20] khaMdhiyagacaukkassa chagaNabhUikumArI sUttataMtutigehiM rakkhAkaraNaM, taM ca apayAhiNAvatteNa vAmabhUyAhiTeNa dAhiNakhaMdhovariMca kajjaM, paDissayAu nINaMtehiM puvvaM pAyA nINeyavvA, thaMDile vijato gAmo tatto sIsaM, daMDadharo vAyaNArio sarAvasaMpuDe kesarAiMgiNhai, duve kappatippatthaM asaMsaTThapANaM niti jo paDissai acchai so uccArapAsavaNakhelamattae 1. dhammavvayaM-L.P.C. || 2. mahApari mu0 C. saMzo0 // 3. P. | 'sattadeg mu0 C. | D:\new/d-3.pm53rd proof Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764] [dharmasaMgraha:-tRtIyo'dhikAraH vigiMcai, vasahiM pamajjaI, jeNa gayA teNeva paheNa na niyattiyavvaM, tahA pariTThavaNathaMDilaM pamajjiya tatthakesarehi avvucchinnAe dhArAe vivarIo'to' kAyavvo vAyaNAyarieNaM, eyassa aIo amugo Ayario, amugoaIo ujjhAo, saMjaIe amugA aiA pavattaNI tivihaM tiviheNa vosiriyameNaM' iti vAratigaMbhaNai, pariThaviyassa niyattaMtehiM payAhiNA na kAyavvA / svasthAnAdeva nivartitavyaM, pariThavie kappamuttArittA mahApAridvAvaNiyAvosiraNatthaM kAussaggaM kariti, namukkAraMciMtittu muheNa bhaNaMti 'tivihaMtiviheNa vosiriyaM ti|to parAhuttaM paMgurittA ahArAiNiyakkama pariharittA taTThANAo ceiyaharaM gacchaMti |omtthgryhrnnennNgmnnaagmnnaae AloiMti, tao iriyAvahiyA paDikkamijjai, tao ceiAI omatthayaM vaMdaMti, ajiyasaMtitthao paDhijjai, tao omatthagakama pariharittA iriyaM paDikkamiya deve vaMdiya saMtitthayaM bhaNiya AyariyasagAse AgaMtuM avihipAridvAvaNiyAe kAussaggo kIDa, navakAraMciMtittA muheNe bhaNaMti, mahiddhiyAINaM asajjhAokhamaNaMca kII,na savvattha, esa sive vihI, asive khamaNaM asajjhAo kAussaggo ya avihivigiMcaNatthaM na kIrai" / iti mahApAriSThApanikAvidhiH // 152 // athopasaMharannAha - sApekSayatidharmo'yaM, parArthakaraNAdinA / tIrthapravRttihetutvAd varNitaH zivasaukhyadaH // 153 // 'ayam' anantaranirUpitasvarUpa: 'sApekSayatidharmo' gacchavAsiyatidharmo gurvantevAsAdisamAdhimaraNaparyavasAno 'varNito' vyAkhyAtaH, kiMphala:? ityAha -'zivasaukhyadaH' zivaM -mokSastasya saukhyaM -nirAbAdhalakSaNaM dadAtIti tathA, mokSaphalaka ityarthaH / tatra hetumAha -'tIrthe 'ti tIrthaM-caturvidhaH zramaNasaGghaH pravacanaM vA tasya pravRttiH -avicchedena sthitistasyA hetutvAt -kAraNatvAt , tIrthapravartakatayA sApekSayatidharmo mokSaphalaka iti bhAvaH / tIrthapravRttihetutvamapi kena hetunA ? ityAha -'parArthe 'ti parArthaH -paropakAraH pareSAmupadezadAnena samyaktvAdiguNaprApaNamityarthaH tasya karaNaM -sampAdanam AdizabdAditikartavyatAgrahastena tIrthaM pravartata iti bhAvaH [bRhatkalpe tu gacchavAsinAM sAmAcArI saptaviMzatyA dvArairnirUpitA, tAni cAmUni -zrutaM 1 saMhananam 2 upasargA 3 AtaGko 4 vedanA 5 katijanAH 6 sthaNDile 7 vasati: 8 kiyacciraM 9 uccAraH 10 prazravaNam 11 1. ita Arabhya koSThaka parisamApti yAvatpAThaH C. pratau nAsti L.P. pratyoH vidyate bRhatkalpavRttau gA0 1624 taH draSTavyam / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchvAsinAM sAmAcArI - zlo 153 // ] [ 765 avakAzaH 12 tRNaphalakaM 13 saMrakSaNatA 14 saMsthApanatA 15 prAbhRtikA 16 'gniH 17 dIpo 18 'vadhAnaM 19 vatsyatha katijanAzca 20 bhikSAcaryA 21 pAnakaM 22 lepAlepaH 23 tathA'lepazca 24 AcAmlaM 25 pratimA 26 mAsakalpazceti 27 / etAni ca yathAsthAnaM bhAvitAnyeva, vizeSastu pradarzyate, tadyathA -zrutaM gacchvAsinAM jaghanyato'STau pravacanamAtara utkarSatastu caturddaza pUrvANi 1, saMhananeSu sarveSu manasA'vaSTambhalakSaNayA ca dhRtyA durbalA balino vA 2, AtaGkAnupasargAMzca sahante, puSTAlambane tu na 3-4, evaM vedanAmapi, sA cAbhyupagamikI aupakramikI ceti dvividhA, tatrAdyA locAdyA, dvitIyA ca vipAkA 5, tathA vasatisteSAmamamatvA ekAM ca pramArjanAM muktvopalepanAdikarmavarjitA, kAraNe tu samamatvA saparikarmA cApi, zaikSAdInAmabhiSvaGgavidhAnAt aparikarmAyA vasaterabhAvAcca (8) tathA jaghanyatastraya utkarSatazca dvAtriMzatsahasrANyekasmin gacche syuH (6) sthaNDile ca prathame gacchanti AgADhe tu zeSeSvapi (7) kiyacciraM asyAM vasatau vatsyatheti zayyAtareNa pRSTe nirvyAghAte mAsaM savyAghAte tu hInamadhikaM veti bruvate 9, tathoccArAdIn yatra karttumanujAnAti tatraiva kurvanti, glAnAdikAraNe tu mAtrakeSu vyutsRjya bahiH pariSThApayanti 10-11, evamavakAze'vasthAne pAtradhAvanAdyapi, kAraNe tu kamaThakAdiSu dhAvanti 12, tRNaphalakAnyapyanujJAtAni paribhuJjate 13, saMrakSaNatA nAma yatra tiSThatAM sAgAriNo bhaNanti -gavAdibhirbhajyamAnAM vasatimanyadvA samIpavatti gRhaM saMrakSata, tatrApyazivAdibhiH kAraNaistiSThanto bhaNanti 'yadi vayaM tiSThAmastato rakSAmaH' iti, 14, saMsthApanA nAma vasate: saMskArakaraNaM, tasyAmapi niyuktA bhaNanti - vayamakuzalAH saMsthApanAkarmaNi karttavye 15, saprAbhRtikAyAmapi vasatau kAraNataH sthitAH svakIyamupakaraNaM prayatnena saMrakSanti, yAvat prAbhRtikA kriyate tAvadekasmin pArzve tiSThanti, prAbhRtikA nAma baliH 16, sadIpAyAM sAgnikAyAM ca vasatau kAraNataH sthitA AvazyakaM bahiH kurvanti 17 - 18, avadhAnaM nAma yadi gRhasthAH kSetrAdi gacchanto bhaNanti - asmAkamapi gRheSUpayogo dAtavyastatrApi kAraNataH sthitAH svayamevAvadhAnaM dadati, anupasthApitazaikSairvA dApayanti 19, yatra ca kati janA vatsyatheti pRSTe sati kAraNatastiSThanti parimANaniyamazca kRto yathaitAvadbhiH sthAtavyaM nAdhikairiti tato'nyaprAghUrNakAbhyAgame teSAmavasthAnAya bhUyo'pyanujJApyaH sAgArikaH yadyanujAnAti tadA sundaraM, no cedanyavasatau sthApyaH 20, tathA bhikSAcaryA kadAcinniyatA 1. L.P. / sarveSu - mu0 nAsti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1628 // 2. L.P. I degdyA (jvarAdyA)-mu0 / bRhatkalpavRttiH gA0 1388 draSTavyA // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 766 ] [ dharmasaMgrahaH - tRtIyo'dhikAraH kadAcidaniyatA 21-22, annaM pAnaM ca lepakRtamalepakRtaM vA AcAmlamanAcAmlaM vA dvayamapi kurvanti 23-24-25-26 pratimAzca mAsikyAdyA bhedrAdyA vA sarvApyamISAmaviruddhA 27 iti sAmAcArIprarUpaNA'vaseyA / tathaiSAM sthitirapi tatraikonaviMzatyA dvArairvicAritA, tadyathA - kSetra 1 kAla 2 cAritra 3 tIrtha 4 paryAya 5 Agama 6 kalpa 7 veda 8 liGga 9 lezyA 10 dhyAna 11 gaNanAstu 12, amISAM sthitirvaktavyA abhigrahAzcAmISAM vaktavyAH 13, pravrAjanAyAM 14 muNDApanAyAM ca 15kIdRzI sthitiH ?,maeNnasA''panne'parAdhe'nudghAtAzcaturguravaH 16, kAraNaM 17, niSpratikarmatA 18, bhaktaM panthAzca tRtIyapauruSyAM bhajanayeti 19 / tatra kSetradvAre sthavirakalpikA janmataH sadbhAvatazca paJcadazasvapi karmabhUmiSu saMharaNatastu akarmabhUmiSvapi bhavanti 1, kAladvAre'vasappiNyAM dvidhApi tRtIyAdyarakatrikeSu syuH, utsappiNyAM ca janmato dvitIyAdiSu trikeSvarakeSu sadbhAvatastu tRtIyacaturthayoreva, notsappiNyutsappiNIkAle ca dvidhApi duSSamasuSamapratibhAge kAle syuH, saMharaNatastu suSamAdipratibhAgeSvapi 2, cAritradvAre pratipadyamAnakA Adyayoreva, pUrvapratipannAstu sarveSvapi cAritreSu syuH 3, tIrthadvAre amI niyamAttIrthe eva bhavanti, na tu tIrthe'nutpanne vyavacchinne vA 4, paryAyadvAre'mISAM gRhiparyAyo jaghanyato'STau varSANi utkarSatazca pUrvakoTI, pravrajyAparyAyazca jaghanyato'ntarmuhUrtaM utkarSatazca dezonA pUrvakoTI 5, AgamadvAre'mISAM bhajanA pUrvazrutAdhyayanaM syAnna vetyarthaH 6, kalpadvAre sthite sthitAsthite vA kalpe syuH 7, vedadvAre amISAM pratipattikAle vedaH syAdeva pUrvapratipannAnAM tvavedakatvamapi 8, liGgadvAre'mI dravyaliGge bhAjyA bhAvaliGge tu niyamAt sadaiva syuH *9 lezyAdvAre pratipadyamAnakA AdyAsu tisRSu zuddhAsu lezyAsu dharmadhyAnena ca pratipattavyAH, pUrvapratipannAstu SaNNAM lezyAnAm anyatarasyAM ArtAdInAM ca dhyAnAnAmanyatarasminnapi syuH 10 - 11, *gaNanAdvAre'mI pratipadyamAnakA utkarSataH sahasrapRthaktvaM kadAcideko'pi na bhavati, pUrvapratipannAstu dvidhApi koTIsahasrapRthaktvam 12, abhigrahadvAre caturvidhA apyabhigrahAH syuH 13, pravrAjanAmuNDApanAdvAre pravrAjanA 1 muNDApanaM 2 zikSApanam 3 upasthApanA 4 1. mahAbhadrAdyA-L. // 2. L. P. / amISAM sthitirvaktavyA - mu0 nAsti bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1634 // 3. L.P. / ca 15 amISAM sthitirvaktavyA kIdRzI - mu0 // 4. "manasA''pannepyaparAdhe nAsti tapa:prAyazcittaM sthavirakalpikAnAm, AlocanApratikramaNaprAyazcitte tu tatrApi bhavata iti mantavyam" iti bRhatkalpavRttau gA0 1655 // 5. L.P. I ** cihnadvayamadhyavartIpAThaH- mu0 nAsti bRhatka0 vRttirdraSTavyA gA0 1639 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchavAsinAM sthitiH -zlo 153 // ] [767 sambhuJjanA 5 saMvAsanA 6 ceti SaDvidhamapi sacittadravyakalpamAcaranti, upadezaM vA dattvA gacchAntare preSayanti 15, prAyazcittadvAre manasA''panne'pyaparAdhe Adye dve prAyazcitte bhavataH 16, kAraNadvAre amI jJAnAdyAlambane'pavAdasevino'pi syuH 17, pratikarmadvAre niSkAraNe'pratikarmazarIrAH, kAraNe tu glAnamAcAryaM vAdinaM dharmakathikaM ca pratItya pAdadhAvanamukhamArjanazarIrasambAdhanAdikaraNena sapratikarmANaH 18, bhaktapathabhajanAdvAre amI utsargatastRtIyapauruSyAM bhikSATanaM vihAraM ca kurvanti, kAraNe tu zeSAsvApi pauruSISu 19, iti sthavirakalpikasthitiH kalpabhASyAnusAreNAvaseyA] // 153 / / iti paramagurubhaTTArakazrIvijayAnandasUriziSyamukhyapaNDitazrIzAntivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAyazrImAnavijayagaNiviracitAyAM svopajJadharmasaMgraha vRttau sApekSayatidharmavyAvarNano nAma tRtIyo'dhikAraH / 1. L.P. / bRhatka0vRttau ca gA0 1654 / karmAca mu0 // 2. L.P. | bRhatkalpavRttau ca pa0 487 / vAdinaM-mu0 nAsti / / 3. L.P. bRhatkalpavRttau ca pa0 487 / saMvAhanA mu0 // 4. ito'gre mu0 madhye iyAn pATha dRzyate / hastapratiSu tu nAstyeva - ["yathAlandikasvarUpe kSetre kAlacAritre ca jinavaditi 1-2-3] tIrthadvAre niyamAttIrthe na punarvyavacchinne'nutpanne vA jAtismaraNAdinA 4, paryAyadvAre gRhasthaparyAyo jaghanyataH ekonatriMzadvarSANi yatiparyAyazca viMzatiH, dvAvapi utkarSato dezonapUrvakoTipramANo 5, AgamadvAre'pUrvazrutamasau nAdhIte gRhItocitayogArAdhanata eva kRtArthatvAt , prAgadhItaM tu vizrotasikAkSayanimittamekAgramanAH samyag smarati 6, vedadvAre pratipattikAle punapuMsakau staH, pUrvapratipannastu savedo'vedo vopazamazreNyapekSayA jJeyaH 7, kalpadvAre sthitakalpe'sthitakalpe ca bhavati 8, lezyAdvAre pratipattA zuddhAsu tisRSveva, pUrvapratipannastu SaTsvapi bhavati 10, dhyAnadvAre pratipattA pravarddhamAne dharmadhyAne eva, pUrvapratipannastu Arttaraudrayorapi bhavati, paraM prAyeNa niranubandhaH 11, [gaNanAdvAre......12] abhigrahadvAre dravyAdyabhigrahA asya na bhavanti, etatkalpasyaivAbhigraharUpatvAt 13, pravrajyAmuNDApanAdvAre ca nAsAvanyaM pravrAjayati muNDApayati ca upadezaM punaH karoti, pravrajanazIlaM vijJAya prahiNoti ca saMvignasAdhupArve 14-15, manasApanne'pi tasyAnudghAta iti dvAre manasA sUkSmamaticAramApannasya sarvajaghanyaM caturgurukaM prAyazcittaM 16, kAraNadvAre kAraNaM nAmAlambanaM, tacca jJAnAdikaM tadasau nAlambate nirapavAdatvAt tatkalpasya 17, niSpratikarmadvAre'kSimalAdyapi nApanayatyasau mahAtmA 18, bhikSApathadvAre bhikSAvihArakramazcAsya tRtIyapauruSyAmeva bhavati, zeSAsu ca prAyaH kAyotsarga0 alpA ca nidrA, jaGghAbalakSaye'pi nApavAdasevanaM, kiM tvavihArato'pi tatraiva yathAkalpaM svIyayogavidhAnamiti" 19, // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [caturtho'dhikAraH] sAmprataM nirapekSayatidharmaprastAvanAya tadyogyatAmAha - pramAdaparihArAya, mahAsAmarthyasaMbhave / kRtArthAnAM nirapekSayatidharmo'tisundaraH // 154 // 'mahAsAmarthyam' AdyasaMhananatrayayuktatayA vajrakuDyasamAnadhRtitayA ca kAyamanasoH zaktiH tasya 'saMbhave' vidyamAnatve 'pramAdaparihArAya' prAguktASTavidhapramAdatyAgAya 'kRtArthAnAM' kRtakRtyAnAm AcAryopAdhyAya-pravartaka-sthavira-gaNAvacchedakalakSaNapadapaJcakayogyatayA ziSyANAM niSpAdanena niSThitArthAnAmityarthaH 'nirapekSayatidharmo' gacchanirgatayatidharma: 'atisundaraH' atizayena zreyAn , pramAdajayArthaM kRtakRtyAnAmAcAryAdInAm ayamatizreSTha ityarthaH / ____ atredamavadheyam -nirapekSA yatayo jinakalpikAH zuddhapArihArikA yathAlandikAzca, tatra jinAnAmiva kalpo jinakalpaH -ugravihAravizeSastena carantIti jinakalpikAH 1, parihAraH -tapovizeSastena carantIti pArihArikAH zuddhAzca te pArihArikAzceti samAsaH 2, yathAlandena -prakRtakalpAnurUpakAlavizeSeNa carantIti yathAlandikAH 3, pratimAkalpo'pi nirapekSa eva, paraM prAguktatvAdiha noktaH, iha tu traya eva vivakSitAstaddharme'dhikAriNazca prAyo gaNyAdayaH paJca puruSAH / taduktaM paJcavastuke - "gaNiujjhAyapavittI, theragaNAvaccheyA ime paMca / pAyamahigAriNo iha, tesi imA hoi tulaNA u" ||1||[pnyc./1378 ] tat pratipitsunA prathamameva pUrvApararAtre tAvadidaM cintanIyam 'anupAlito dIrghaparyAyaH, vAcanA cocitebhyo dattA, niSpAditAzca ziSyAH, mama kiM sAmprataM yuktam' iti vicintya sati jJAne nijamAyuHzeSa svayameva paryAlocayati, tadabhAve punaranyamatizAyinaM pRcchati, tatra 1. theragaNaccheiA // 2. tesimimA paJca0ma0 // 3. tulA-bRhatkalpabhASye gA0 1281 taH // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirapekSayatidharmasvarUpam -zlo0 154 // ] [769 svalpe svAyuSi prAguktamanyataraM maraNamaGgIkaroti, atha dIrghAyuH paraM javAbalaM kSINaM, tadA vRddhavAsaM svIkurute, puSTAyAM tu zaktau jinakalpAdyabhyudyatavihAraM bhajate, tatrAdau gaNyAdInAM svayogyaviSayAH tulanA cettham -gaNinAM parimitakAlo gaNanikSepo bhavati, yo vA yatropAdhyAyAdisthAne sthitaH sa itvaraM tatpadamAtmasamasyAnyasya sAdhoH nikSipati parIkSArthaM, pazyAmastAvadete abhinavAcAryAdayaH kIdRzA bhavanti ?, asya sthAnasyocitA na veti, yato yogyAnAmapi prAyeNa prastutasya nirvahaNaM duSkaraM bhavati / taduktam - "gaNaNikkhevettario, gaNissa jo vA Thio jahiM tthaanne| so taM appasamassa u NikkhivaI ittaraM ceva ||1||[pnyc./1379] picchAmu tAva ee, kerisayA huMtimassa ThANassa / joggANa vi pAeNaM, nivvahaNaM dukkaraM hoi" // 2 // [ paJca./1380 ] iti / tataH paJcabhistulanAbhirAtmAnaM tolayati - "taveNa satteNa sutteNa, egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajjao" ||1||[bR.k.bhaa.1328,prv.499] iti / tatra tapasA''tmAnaM tathA bhAvayati yathA devAdyupasargAdinA'neSaNIyAdikaraNataH SaNmAsAn yAvadAhArAlAbhe'pi kSudhayA na bAdhyate, sattvabhAvanayA ca bhayaM nidrAM ca parAjayate, sA ca paJcadhA, tatrAdyA rAtrau supteSu sarveSu sAdhuSu vasatAveva kAyotsargaM kurvato bhavati, dvitIyAstUpAzrayabAhyAdipradezeSu / Aha ca - "paDhamA uvassayaMmI, bIA bAhiM tiA cukkNmi| sunnagharaMmi cautthI, aha paMcamiA masANaMmi" ||1||[pnyc.1395, bR.ka.bhA.1335 ] sUtrabhAvanayA tu nijanAmavat tathA paricitaM sUtraM karoti yathA divA rAtrau vA zarIracchAyAdyabhAve'pyucchAsa-prANa-stoka-lava-muhUrttAdikaM kAlaM sUtraparAvartAnusAreNaiva sarvaM samyagavagacchati, ekatvabhAvanayA cAtmAnaM bhAvayan gurvAdiSu darzanAlApAdi pUrvaM pariharati, tato bAdaramamatve mUlata eva vicchinne dehopadhyAdibhyo'pyAtmAnaM bhinnamavalokayan sarvathA teSu nirabhiSvaGgo bhavati, balabhAvanAyAM zArIraM mAnasaM ceti dvividhaM balam , tatra zArIraM zeSajanebhyo'tizAyikameSTavyaM, tadabhAve'pi dhRtibalena tathA''tmAnaM bhAvayati tathA mahadbhirapi parISahopasargarna bAdhyate, etAbhirbhAvanAbhirbhAvitAtmA jinakalpapratirUpo gaccha eva 1. tadyathA-taveNa-L.P. // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770] [dharmasaMgraha:-caturtho'dhikAraH prativasannupadhyAhAraviSaye dvividhe parikarmaNi pravarttate, tatra yadi pANipAtralabdhirasti tatastadanurUpameva parikarma ceSTate, yadi ca sA nAsti tadA pratigrahadhAritvaparikarmaNi yathAyogaM parivarttate, AhAraparikarmaNi tu tRtIyapauruSyAmavagADhAyAM valla-caNakAdikaM mitaM prAntaM rUkSaM coddhRtAdipaJcAnAM piNDaiSaNAnAM madhyAdanyataraiSaNAdvayAbhigraheNAhAraM gRhNAti, tatrApyekayA bhaktamaparayA pAnakamiti / evaM vidhinA''tmAnaM parikarmya sakalamapi saGkha mIlayitvA kSamayitvA ca sarvasAdhUn dattvA ca nijapade vyavasthApitasUreranuzAsti tIrthakRtaH samIpe tadabhAve gaNadharasya, tedabhAve caturdazapUrvadharasya, tasyApyabhAve dazapUrvadharasya, tadabhAve tu vaTA-'zokAditarUNAmadho mahAvibhUtyA jinakalpaM pratipadyate, sAmAcAryAzcAsya AvazyikI-naSedhikI-mithyAduSkRtagRhiviSayapRcchopasaMpallakSaNAH paJca bhavanti, anye tvAhuH -AvazyikI-naiSedhikIgRhasthopasaMpallakSaNAstistra eva, ArAmAdinivAsina oghataH pRcchAdInAmapyasambhavAt / atra prAguktaiH zrutAdibhiH saptaviMzatyA dvArairasya maryAdA pradarzyate, tadyathA-zrutasaMpaccAsya jaghanyato navamasya pUrvasya tRtIyamAcAravastu , tatra kAlajJAnaM bhavati, utkarSatastu bhinnadazapUrvANi *sampUrNadazapUrvadharaH punaramoghavacanatayA pravacanaprabhAvanAparopakArAdidvAreNa ca bahutaraM nirjarAlAbhamAsAdayatItyato nAsau jinakalpaM pratipadyate* 1, saMhananaM cAdyameva bhavati, dhRtyA ca vajrakuDyasamAnam 2, upasargAzca divyAdayo'sya bhavanti na vA, yadi punarbhavanti tadA'vyathito visahate tAn 3, evamAtaGkamapi Agatamasau niSpratikarmazarIra: sahate na tu cikitsAM kArayati 4, vedanA ca dvividhApi tasya bhavati 5, vasatyAdau caika evAsau nirapekSatayA bhAvato bhavati, dravyatastvaneko'pi bhavati, ekavasatAvutkarSata: saptAnAM sambhavAt 6, uccAraprazravaNajIrNavastrANAM ca vyutsarjayanamasAvanApAtA'saMlokAdidazaguNopeta eva sthaNDile karoti XsaMjJAM ca vyutsRjya rUkSabhojitvena alpA'bhinnavarcaskatayA tathAkalpatvAcca na nirlepayati 7, vasatiparikarma ca ekAM pramArjanAM muktvA anyanna kurute 8, tathA yasyAM vasatau yAcyamAnAyAM tatsvAmI itthaM bhaNati -kiyacciraM kAlaM yUyaM vatsyatha 9, uccArAdIni [purISa-prazravaNAdIni] atra kAryANi atra ca na 10, 11, atra avakAze Astavyam atra 1. L.P. saMzo0 / parikarmayitvA mu0 C.P. mUla // 2. ca tadabhAve ca catu0 C. // 3. draSTavyaM bRhatkalpabhASyaM gA0 1380taH // 4. * * cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti, L.P. bRhatkalpavRttau gA0 1385 asti // 5.xx cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti, L.P. asti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1389taH // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinakalpasAmAcArI -zlo0 154 // ] [771 ca na 12, imAni ca tRNa-phalakAni grAhyANi, na caitAni 13, saMrakSaNIyA vA gavAdayaH 14, na ca patantI vasatirupekSyA, saMskAryA ca ityAdiniyantraNAM necchati 15, yatra ca balirdIpo'gnizca kriyate na tatra vasati 16, 17, 18, madgRhe upayogo deya iti zayyAtareNokte na tatra tiSThati 19, X [vasatimanujJApayan yadyasau bhaNyate 'kati janA yUyaM vatsyatha' ? iti tatrApi na vasati 20,] bhikSAcaryAM grAmAntare gamanaM ca tRtIyapauruSyAmeva karoti, caturthapauruSI tu yatrAvagAhate tatra niyamAdavatiSThate 21, [evameva pAnakasyApi tRtIyapauruSyAM pragRhItayA caiSaNayA grahaNaM karoti 22,] bhaktapAnakaM ca prAguktaiSaNAdvayAbhigrahaNenAlepakRdeva gRhNAti, *na tu lepakRt 23, 24 AcAmlaM cAsau na gRhNAti, purISabhedAdidoSasambhavAt 25, pratimAzca mAsikyAdyA bhadrAdyAzca na pratipadyate, kalpasthitipratipAlanameva tasya vizeSAbhigraha iti bhAvaH 26* mAsakalpaM cAturmAsikaM vA yatra kSetre'vasthitastatra SaDbhAgAn kalpayitvA ekasmin dine yatra bhAge bhikSArthaM hiNDitastatra punarapi saptama eva divase paryaTati AanyonyavIthimapi tyajatiA 27, siMha-vyAghrAdike ca sammukhe samApatatyunmArgagamanAdinA neryAsamiti bhanakti ityAdikA jinakalpasAmAcArI kalpagranthato'vaseyA / ____ atra ca tatsthitipratipAdanArthaM kAnicid dvArANi pradarzyante tadyathA kSetra 1 kAla 2 cAritra 3 tIrtha 4 paryAya 5 ''gama 6 veda 7 kalpa 8 liMga 9 lezyA 10 dhyAna 11 gaNanA 12 bhigraha 13 pravrAjana 14 muNDana 15 niSpratikarmatA 16 bhikSA 17 patha 18 rUpANi dvArANi / tatra tIrtha 1 paryAyA 2 ''gama 3 veda 4 dhyAnA 5 'bhigraha 6 pravrajyA 7 muNDana 8 niSpratikarmatA 9 bhikSA 10 patha 11 dvArANi parihAravizuddhikadvAre yathA vakSyante tathaivAtrApi jJeyAni / kSetradvAre janmanA sadbhAvena ca paJcadazasvapi karmabhUmiSu saMharaNena tvakarmabhUmiSvapi bhavati 1, kAladvAre avasarpiNyAM janmanA tRtIya-caturthArakayoreva, vratasthastu paJcamArake'pi, utsapiNyAM tu vratasthastRtIyacaturthArakayoreva, janmanA tu dvitIyArake'pi, pratibhAgakAle tu duSSamasuSamArUpe janmataH sadbhAvatazca prApyate, videhe'pyeSAM sadbhAvAt , saMharaNena punaH sarvasminnapi kAle 2 / cAritradvAre pratipadyamAnaka AdyadvitIyayoreva cAritrayoH, videhamadhyatIrthakRtAM sAmAyike, Adyantimajinayostu chedopasthApanIye, pUrvapratipannastu sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtayorapi, sa copazamazreNyAmeva na tu kSapakazreNyAM "tajjamme 1. * * cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti L.P. asti bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1398 taH // 2. AA cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti L.P. asti bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1412 // 3. tatsthitipratipAdanArthaM ca prAguktAni dvArANi pradarzyante tadyathA kSetradvAre janmanA L.P. // 4. L.P.C. I [na] tva' mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH-caturtho'dhikAraH kevalapaDisehabhAvAo" [ ] iti vacanAt 3, kalpadvAre sthitakalpe asthitakalpe ca bhavati 8, liGgadvAre pratipadyamAnako dvividhe'pi dravyabhAvarUpe liGge bhavati, pUrvapratipannastu bhAvaliGge'vazyameva dravyaliGge tu bhAjyo, hRtajIrNatAdibhiH kadAcid dravyaliGgasyAbhAvAt, gaNanAdvAre pratipadyamAnakA jaghanyata ekAdaya utkarSataH zatapRthaktvaM pUrvapratipannAstu dvidhApi sahasrapRthaktvamevetyAdi jinakalpisvarUpam / 772] atha pArihArikasvarUpaM procyate - pArihArikA nirvizamAnakA nirviSTakAyikAzceti dvividhAH, tatrAdyA vivakSitatapovizeSasevakAH, nirviSTakAyikA AsevitavivakSitatapovizeSAH, iha ca navako gaNazcatvAro nirvizamAnakAzcatvArazcAnucAriNa ekaH kalpasthito vAcanAcAryaH, yadyapi sarve'pi zrutAtizayasampannAstathApi kalpatvAt teSAmeka kazcit kalpasthito'vasthApyate / teSAM ca pArihArikANAM nirvizamAnakAnAM tapastridhA - jaghanyaM madhyamamutkRSTaM ceti, tacca trividhamapi grISmakAle yathAkramaM caturthaM SaSThamaSTamaM ca bhavati, zizire ca SaSThamaSTamaM dazamaM ca, varSAkAle cASTamaM dazamaM dvAdazaM ceti, pAraNake ca triSvapi kAleSvAcAmlam, bhikSAgrahaNaM ca prAgvat, idaM caturNAM pArihArikANAM tapaH, tu kalpasthitAdayaH paJca te prAguktabhikSAbhigrahayuktAH santaH pratidinamAcAmlaM kurvantIti / evaM SaNmAsAn tapazcaritvA pArihArikA anucarA bhavanti, anucarakAzca pArihArikA bhavanti, yAvadapare SaNmAsAH, tato mAsadvAdazakAnantaraM vAcanAcAryo'pi SaNmAsAn pArihArikatapaH karoti, zeSANAM cASTAnAM madhye sapta vaiyAvRttyakarA bhavanti, ekastu vAcanAcArya iti / evamaSTAdazamAsapramANo'yaM kalpo bhavati / tataH kalpasamAptau tameva kalpaM jinakalpaM vA prayAnti gacchaM vA'nusaranti / parihAravizuddhikA hi dvividhAH - itvarA yAvatkathikAzca tatra ye kalpasamAptyanantaraM kalpaM gacchaM vA yAnti te itvarA, jinakalpapratipattArastu yAvatkathikAH, iha cetvarAH kalpamAhAtmyAdanupasargA anAtaGkAzca bhavanti, yAvatkathikAstu jinakalpikavat jJeyAH, 1. L.P. / asthitakalpe ca - mu0 C. nAsti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1421 // 2. atra P. pratau jinakalpika svarUpanirUpaNAvasare saptaviMzatirapi dvArANi varNitAni tataH parihAravizuddhivarNanAvasare likhitam- 'tatprarUpaNArthaM ca kSetrAdidvArANi darzyante, tatra tIrtha 4 paryAyA 5 ''gama 6 veda 7 lezyA 10 dhyAnA 11 'bhigraha 13 pravrAjanA 14 muNDApanA 15 prAyazcitta 16 niSpratikarmatA 17 kAraNa 18 bhikSApatha 19 dvArANi jinakalpikavadavaseyAni zeSANi tu bhAvyante' iti // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihAravizuddhisvarUpam - zlo0 154 // ] [ 773 parihAravizuddhipratipattizca tIrthakRtastatpArzvagRhItatattapasazca samIpe bhavati, nAnyasya pArzve / *aitadarthasaGgrAhikAzcemA gAthA: - "parihAriANa u tavo, jahanna majjho taheva ukkoso / sahavAsakAle, bhaNio dhIrehiM patteaM // 1 // tattha jahanno gimhe, cautthaM chaTTaM tu hoi majjhimao / aTThamamiha ukkoso, itto sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAi, chaTTAIdasamacaramago hoi / vAsAsu aTTamAI- bArasapajjaMtago o // 3 // pAraNage AyAmaM, paMcasu agaho dosubhiggaho bhikkhe | paTTi vi aNudiNa, kariMti emeva AyAmaM // 4 // evaM chammAsatavaM, cariu parihAriA aNucarattaM / aNucarage parihAripayaTThi jAva chammAsA // 5 // kappaTThio vi evaM, chammAsatavaM karei sesAu / aNuparihArigabhAvaM vayaMti kappaTThigattaM ca // 6 // evaM so aTThArasa-mAsapamANo u vannio kappo / saMkhevao viseso, visesasuttAo NAyavvo // 7 // kappasamattIi tayaM, jiNakappaM vA uviMti gacchaM vA / paDivajjamANagA puNa, jiNassagAse pavajjaMti // 8 // titthayarasamIve vA, sevagassa pAse va na uNa aNNassa / eesiM jaM caraNaM, parihAravizuddhagaM taM tu " // 9 // [ ] iti / * etatprarUpaNArthaM viMzatidvArANi darzyante / 3 tatra kSetradvAre janmataH sadbhAvatazca paJcasu bharateSvairavateSu ca saMharaNaM tu nAsti 1 / kAladvAre'vasarpiNyAM tRtIye turye cA'rake janma, sadbhAvazca paJcame'pi, utsarpiNyAM dvitIye tRtIye caturthe vA janma, sadbhAvastRtIye caturthe vA, turyArakapratibhAge kAle na saMbhavatyeva, 1. `pArzve gRdeg C.P. // 2. P. / * * cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti // 3. P prateH pAThabhedadarzanArthaM 310 tamapatre dvitIyaTippaNe draSTavyam // 4. P. C. / vA'rake - mu0 // 5. P.C. I degbhAgakAle- mu0 // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774] [dharmasaMgraha:-caturtho'dhikAraH mahAvidehe teSAmasambhavAt 2 / cAritradvAre cAsya cAritraM parihAravizuddhikameva, tatsaMyamasthAnAni AdyacAritradvayAsaMkhyAtasaMyamasthAnebhya UrdhvamasaMkhyAtasaMyamasthAnAnyatikramyAsaMkhyAni bhavanti 2 / tIrthadvAre niyamA tIrthe na punarvyavacchinnaM anutpanne vA jAtismaraNAdinA 4 / paryAyadvAre gRhasthaparyAyo jaghanyata ekonatriMzadvarSANi, yatiparyAyazca viMzatiH, dvAvapi cotkarSato dezonapUrvakoTipramANau 5 / AgamadvAre pUrvazrutamasau nAdhIte, gRhItocitayogArAdhanata eva kRtArthatvAt , prAgadhItaM tu vizrotasikAkSayanimittaM nityamevaikAgramanAH smarati 6 / vedadvAre pravRttikAle puM-napuMsakau vedau staH, striyAstatpratipattyasambhavAt , prAk pratipanna: savedo'vedo vA bhavet 7 / kalpadvAre sthitakalpa evAyaM nAsthitakalpe 8 / liGgadvAre niyamAt dravyabhAvarUpaliGgadvaye bhavati, na tvanyatarasmin 9 / lezyAdvAre zuddhAsu tisRSvenaM kalpaM pratipadyate, pUrvapratipannastu SaTsvapi bhavati 10 / dhyAnadvAre dharmadhyAnena pravarddhamAnenaitatpratipadyate, pUrvapratipannastu Artta-raudrayorapi bhavati, paraM prAyeNa niranubandhaH 11 / gaNanAdvAre jaghanyatastrayo gaNAH pratipadyante, utkarSataH zatazaMkhyAH, pUrvapratipannAstu dvidhApi zatazaH, puruSagaNanayA jaghanyataH saptaviMzatirutkarSataH sahasraM, pUrvapratipannakAH punarjaghanyataH zatazaH, utkarSataH sahasrazaH, yadA ca kalpamadhyAdeko nirgacchati anyazca pravizati tadA eka: pRthaktvaM vA, pUrvapratipanno'pyevaM bhajanayA prApyate 12 / abhigrahadvAre dravyAdyabhigrahA asya na bhavanti, etatkalpasyaivAbhigraharUpatvAt 13 / pravrajyAdvAre muNDanadvAre ca nAsAvanyaM pravrAjayati muNDayati ca14 *upadezaM punaH karoti, dhruvapravrajanazIlaM vijJAya prahiNoti ca saMvignasAdhupAa* 15 / manasA''panne'pi tasyAnudghAta iti dvAre manasA sUkSmamapyaticAramApannasya sarvajaghanyaM caturgurukaM prAyazcittam AasyaikAgratAprAdhAnyAt , tadbhaGge ca 1. tIrthadvAre etattapA niyamatastIrthe vartamAna eva, na tu tasya vicchede [na] (denA C.) anutpattyAM vA tadabhAve jAtismaraNAdinA 4-mu0 C. // 2. P. saM0 / yatiparyAyo-mu0 C. // 3. P. / zruta mu0 C. nAsti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1420 // 4. vA upazamazreNyapekSayA jJeyaH 7-P. / / 5. C.P. I [na] bhavati-mu0 // 6. pratipattA zuddhASveva, pUrva-P. // 7. pratipattA dharma' P. || 8. bRhatkalpe tu ittham"sattAvIsa jahannA, sahassa ukkosato u paDivattI / sayaso sahassaso vA, paDivannA jahanna ukkosA // 1436 // saptA(pta)viMzatiH puruSA jaghanyato'sya kalpasya pratipatiM kurvanti, triSu navakagaNeSu saptA(pta)vizaterjanAnAM bhAvAt / utkarSataH sahasrapRthaktvam / pUrvapratipannAstu jaghanyataH 'zatazaH' zatapRthaktvam , utkarSataH 'sahasrazaH' sahasrapRthaktvam" // 1436 // 9. P. / cihnadvayamadhyavartIpAThaH mu0 C. nAsti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1423 / / 10. P. / prAyazcittadvAre manasA'pi sUkSmamapyaticAramApannasya niyama(ma C. nAsti)tazcaturgurukaM-mu0 C. // 11. AA cihnadvayamadhyavartIpAThaH P. nAsti / / D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAlandikasvarUpam - zlo0 154 // ] [ 775 gurutaradoSAditi 16 / kAraNadvAre kAraNaM nAmAlambanaM tacca suparizuddhaM jJAnAdikaM, tadasya na vidyate, nirapavAdatvAdanAlambana evAyam 17 / niSpratikarmatAdvAre'kSimalAdyapi nApanayatyasau mahAtmA 18 / bhikSAdvAre pathadvAre ca bhikSAvihArakramazcAsya tRtIyapauruSyAM bhavati, zeSAsu prAyaH kAyotsargaH, alpA ca nidrA, jaGghAbalakSaye'pi nApavAdasevanaM, kintvaviharato'pi tatraiva yathAkalpaM svIyayogavidhAnam 19 - 20 iti parihAravizuddhikasvarUpam 2 / atha yathAlandikasvarUpamucyate - tatra landazabdena samayaparibhASayA kAla ucyate, sa ca kAlastredhA -jaghanyAdibhedAt, tatra udakArdraH karo yAvatA kAlena iha sAmAnyena loke zuSyati tAvAn kAlavizeSo bhavati jaghanyaH, jaghanyatvaM cAsya pratyAkhyAnaniyamavizeSAdiSu vizeSata upayogitvAd, anyathA'tisUkSmasyApi samayAdilakSaNasya kAlasya sambhavAt / utkRSTaH pUrvakoTipramANaH, ayamapi cAritrakAlamAzritya, anyathA palyopamAdirUpasyApi kAlasya sambhavAt, , zeSaH sarvo'pi madhyamaH / atra punaH paJcarAtraM yathAlandamutkRSTaM bhavati, tenaivAtropayogAt, yasmAt peTArddhapeTAdyanyatamAyAM vIthyAM bhaikSanimittaM paJcarAtrindivAnyaTanti tasmAd bhavanti yathAlandinaH vivakSitayathAlandabhAvAt, tathAsya paJcapuruSapramANo gaccho bhvet| taduktam - "jamhA u paMcarattaM, caraMti tamhA u huMti'hAlaMdI | paMceva hoi gaccho, tesiM ukkosaparimANaM" // 1 // [paJca. / 1540 ] iti / yathAlandimaryAdA ca sarvApi jinakalpisadRzaiva, navaraM sUtre bhikSAyAM mAsakalpe ca nAnAtvaM / yataH - "jA ceva ya jiNakappe, merA sA ceva laMdiANaM pi / nANattaM puNa sutte, bhikkhAyarimAsakappe a" // 1 // [ paJca.1541,bR.ka.bhA.1439 ]iti / yathAlandikA hi dvividhAH, gacche pratibaddhA apratibaddhAzca, ekaikA api te dvividhAH, jinAH sthavirAzceti, tatra bhUyo ye jinakalpaM pratipatsyante te jinA:, ye tu sthavirakalpameva te sthavirA iti, gacche pratibandhazcAsyArthasyaiva deze'samApte sati, anyathA jinA iMva syuriti / taduktam - 1. tacca jJAnAdikaM tadasau nA''lambate nirapavAdatvAdetatkalpasya 17 - P. // 2. P. / prAya:mu0 C. nAsti / bRhatkalpavRttirdraSTavyA gA0 1424 / 3. bRhatkalpabhASye [gA0 1438 taH ] draSTavyam // 4. eva - P. C. I D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 ] "paDibaddhA iare vi a, ikkikkA te jiNA ya therA ya / atthassa u desamI, asamatte tesi paDibaMdho" // 1 // [ dharmasaMgrahaH- caturtho'dhikAraH [paJca.1542, bR.ka.bhA. 1440, prava. 618 ] sampUrNasUtrArthagrahaNaM vinA tatkalpapratipattistu lagna- candrabalAdiSu jhagityAgateSu anyeSu ca dUravarttiSu bhavati, tatastaM kalpaM pratipadya gurvadhiSThitakSetrAdbahiH sthitA va viziSTakriyAyuktA agRhItamarthaM gRhNanti, tatra cAyaM vidhiH - yadutAcAryaH svayaM tatra gatvA tebhyo'rthazeSaM dadAtIti, arthagrahaNArthaM kSetre teSAmAgacchatAM tu doSAH syuH / tathAhivandamAnAn gacchavAsisAdhUn te na prativandante tato loke garhA bhavati, yadutaite alokajJAH, yadvA pare zIlarahitA iti teSAM punariyaM sthitiryadAcAryaM muktvA'nyasya sAdhorna namanti, gacchvAsinastu mahAnto'pi tAn vandante iti / atha kSINajaGghAbala AcAryastatra gantuM yadi na zaknuyAt tadA yathAlandiko'ntarapallImAgacchati, tatrAcArya AgatyArthaM datte, sAyaM ca mUlakSetramAyAti, antarapallI ca mUlakSetrAt sArddhadvigavyUtastho grAmaH, tatrApyAgantumazakte AcArye prativRSabhagrAmaM yathAlandika eti, prativRSabhagrAmazca mUlakSetrAd dvigavyUtasthaM kSetraM tatrApyAgantumazaknuvati AcArye mUlakSetrabahiH pradeze eti, tatrApyazakte mUlakSetra evAnyavasatau, tatrApi gamanAzaktau mUlavasatAvAyAti yathAlandika iti / tasmai AcAryaH zeSArthaM datte / evaM gRhItArthAste gacche'pratibaddhA viharantIti sUtraviSayo vizeSaH / tathA dvividhA apyete Rtubaddhe kAle yatra vistIrNagrAmAdau sthitAstaM gRhapaGktirUpAbhiH SaDbhirvIthIbhiH parikalpyaikaikasyAM vIthyAM paJca paJca dinAni bhikSAmaTanti, tatraiva ca vasanti, evaM SaDbhirvIthIbhiH ekasmin grAme mAsaH pUrNo bhavati, tathAvidhavistIrNagrAmAbhAve tu nikaTatameSu SaTsu grAmeSu paJca paJca divasAn vasanti / uktaM ca kalpabhASye - D:\new/d-3.pm5\3rd proof - "ekkekkaM paMcadiNe, paNaeNa ya niTThio mAso" [ ]tti, gacchapratibaddhAnAM ca yathAlandikAnAM sakrozayojanalakSaNaH kSetrAvagrahaH AcAryANAmAbhavati / taduktam - " gacche paDibaddhANaM, ahalaMdINaM tu aha puNa viseso / uggaha jo tesiM tu, so AyariANa Abhavai" // 1 // [ prava./616 ] iti / apratibaddhAnAM tu jinakalpikavat kSetrAvagraho nAstIti / tathA jinakalpikAzca yathAlandikA niyamAnniSpratikarmazarIrAH, sthavirakalpikAstu yathAlandikA vyAdhigrastaM 1. L.P.C. / paJcavastu-bRhatkalpabhASyayozca / Nasamatte - mu0 // 2. L. P. C. / te[na] na-mu0 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirapekSayatidharmasvarUpam -zlo0 155/156/157 // ] [ 333 sAdhuM paricAraNArthaM gacchasya samarpayanti, anyaM ca tatsthAne gRhNanti, tathA sthavirayathAlandikA ekaikapatadgrahakAH saprAvaraNAzca, dvitIyAstu jinakalpApekSayA bhAjyA iti / gaNamAnamAzrityaiSAM jaghanyaM gaNatrayarUpam , utkRSTaM tu zatapRthaktvaM, puruSapramANaM ca paJcadazakarUpamutkRSTaM tu sahasrapRthaktvam , nyUnaprakSepe tu ekAdayo'pi bhavanti jaghanyataH pratipadyamAnakAH, utkarSataH punaH zatAgraza eva, pUrvapratipannAnAM tu dvidhApi koTIpRthaktvameveti nirUpitA nirapekSayatidharmapaddhatiH // 157 / / sAmprataM sUtrasandarbheNa saMkSepatastAM didarzayiSuH zlokatrayamAha - sa cAlpopadhitA, sUtragurutogavihAritA / apavAdaparityAgaH, zarIre'pratikarmatA // 155 // dezanAyAmaprabandhaH, sarvadA cApramattatA / UrdhvasthAnaM ca bAhulyAcchubhadhyAnaikatAnatA // 156 // uddhRtAoSaNAbhikSA, kSetre SaDbhAgakalpite / gamanaM niyate kAle, turye yAme tvavasthitiH // 157 // 'sa ca' nirapekSayatidharmo'lpopadhitAdizlokatrayeNopadaya'mAno bhavatItisambandha, tatrAlpaH -sthavirakalpApekSayA nyUna upadhiH -vastrapAtrAdirUpo yasya sa tathA tadbhAvastattA, upadhipramANaM ca prAgnirUpitameva / tathA sUtram -Agama eva guruH sarvapravRttau nivRttau copadezakatvena yasya sa tathA tadbhAvastattA / tathA viharatItyevaMzIlo vihArI tasya bhAvastattA, ugrA grAmaikarAtrAdirUpeNotkRSTA vihAritA vihAraH, kimuktaM bhavati ?-yadA pratimAkalparUpo nirapekSo yatidharmaH pratipanno bhavati tadA Rtubaddhe kAle grAme'jJAtaH san sa ekarAtriM dvirAtraM vA vasati, yathoktam -'no egarAyavAsI egaM ca dugaM ca annAe"[] jinakalpikayathAlandikazuddhaparihArakAstu jJAtA ajJAtAzca mAsamiti / tathA'pavAdasya - utsargApekSayA'pakRSTavAdasya tyAgaH-parihAraH, na hi nirapekSo yatiH sApekSayatirivotsargAsiddhAvapavAdamapi samAlambyAlpaM doSaM bahuguNaM ca kAryamArabhate, kintUtsargaprAptaM kevalaguNamayameveti / ata eva zarIre -dehe'pratikarmatA, tathAvidhaglAnAdyavasthAyAmapi pratikArarAhityam / tathA dezanAyAM-dharmakathArUpAyAM dharmaM zrotumupasthiteSvapi tathAvidhaprANiSva 1. P.C. I AgamaH sa eva-mu0 // 2. sa-P. nAsti / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 ] [ dharmasaMgrahaH-caturtho'dhikAraH prabandho'bhUribhAvo, nirapekSayatirhi eSaNAdiviSayaM muktvA na kenApi sArddhaM jalpati, "egavayaNaM duvayaNam" [ ] iti vacanaprAmANyAt, tathA sarvadA - sarvakAlaM divA rAtrau cetyarthaH apramattatA -nidrAdipramAdaparihAraH / tathA bAhulyAt - prAyeNa UrdhvasthAnaMkAyotsarge'vasthAnam, kadAcidupavizati jinakalpikAdistadA niyamAdutkuTuka eva, na tu niSadyAyAmaupagrahikopakaraNasyaivAbhAvAt / tathA zubhadhyAne dharmadhyAnAdAveka eva tAnaH - cittaprasarpaNarUpo yasya sa tathA tadbhAvastattA / tathA saMsRSTA-'saMsRSTalakSaNaiSaNAdvayarahitAH zeSA uddhRtAlpalepodgRhItApragRhItojjhitadharmAlakSaNAH paJcaiSaNAstAbhirbhikSA- bhikSaNam, ayaM bhAvaH - uddhRtAdipaJcaiSaNAnAM madhyAdanyataraiSaNAdvayAbhigraheNAhAraM gRhNAti, tatrApyekayA bhaktamaparayA pAnakamiti / evaMvidhA bhikSA kutra bhavati ? ityAha --- SaDbhirbhAgaiH ' SaTsaMkhyairaMzai: 'kalpite' buddhyA pRthakkRte 'kSetre' svAzritagrAmAdau SaDbhirdinaiH kSetraSaDbhAgAn bhikSArthamaTatIti bhAvaH tathA 'niyate' tRtIyapauruSIlakSaNe 'kAle' samaye 'gamanaM' saMcaraNaM yathoktam - "bhikkhApaMtho a taiyAi " []tti tathA turye yAme - divasasya caturthe prahare tuzabdaH vizeSaNArthaH, avasthitiH - gamananirvRttiriti // 157 // athaitaddharmanirUpaNamupasaMharannAha - saMkSepAnnirapekSANAM, yatInAM dharma IritaH / atyugrakarmadahano, gahanogravihArataH // 158 // -- 'nirapekSANAM yatInAM' jinakalpikAdInAM 'dharma' alpopadhitAdirUpaH ' ' 'saMkSepAd' lezamAtreNa 'IritaH' proktaH kIdRzo dharmaH ? - ' atyugrakarmadahanaH ' atyugraM - karkaza - vedanIyaM yatkarma tasya dahanaH - apanAyakaH, kasmAddhetoH ? ityAha - 'gahanogravihArataH ' gahano - duradhigama ugra - utkRSTo vihAro - viharaNaM tasmAt // 158 // iti paramagurubhaTTArakazrIvijayAnandasUriziSyamukhyapaNDitazrIzAnti vijayagaNicaraNasevimahopAdhyAya zrImAnavijayagaNiviracitAyAM svopajJadharmasaMgrahavRttau nirapekSayativyAvarNano nAma caturtho'dhikAraH / 1. L.P.C. / `dutkaTuka-mu0 / ukkuDuyAsaNasamuI - iti bRhatkalpabhASye [gA0 1364] 'jinakalpaM pratipannaH punarniyamAdutkuTuka eva' iti tatraiva vRttau // 2. P. C. / saMkSepAditi le mu0 // D:\new/d-3.pm5\ 3rd proof Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthopasaMhAraH -zlo0 159 // ] [779 sAmprataM sakalazAstrArthaparisamAptimupadarzayannAha - ityeSa yatidharmo'tra, dvividho'pi nirUpitaH / tataH kAtsyena dharmasya, siddhimApa nirUpaNam // 159 // 'iti' pUrvoktaprakAreNa 'atra' zAstre 'eSa' pratyakSaH dvividhaH -sApekSa-nirapekSabhedavAn na punareka evetyapizabdArthaH / 'yatidharmaH' uktalakSaNo 'nirUpito' nirUpaNaviSayIkRtaH 'tato' dvividhayatidharmanirUpaNAd dvividhagRhidharmasya ca prAgeva nirUpaNAt 'kAtsnyena' sarvaprakAreNa dharmasya 'nirUpaNaM' zAstrAdau pratijJAtaM 'siddhimApa' sampUrNatAM prApa // 159 // iti zrIdharmasaMgrahaprakaraNaM sUtrato vRttitazca samAptam // "pratyakSaraM gaNanayA, granthe'tra syuranuSTubhAm / caturdaza sahasrANi, SaTzatI ca dvikottarA // 1 // 14602 // 1. paJcadaza sahasrANi SaTzatI cASTakottarA // 1 / / 15608-P. saMzo0 / / D:\new/d-3.pm53rd proof Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prazastiH // zrImadvIrajinendrapaTTapadavIsImantinImaNDanaM, prakhyAvAnajaniSTa hIravijayaH sUriH satAmagraNIH / yenAkabbararAT prabodhya vihito duSkarmakartA'pyaho; dharmoktyA tridivasya kezigaNinevArhaH pradezI nRpaH // 1 // amalamalamakArSIt sadgurostasya paDheM, vijayivijayasenaH sUrirugrapratApaH / mahati sadasi zAhervAdino niSpratApAn , raviriva nijagobhistArakAn yazcakAra // 2 // vijayatilakasUribhUrisUriprakRSTo, dinamaNirudayAdrau tasya paTTe babhUva / kumatatimiramugraM prAsya zuddhopadezaprasRmarakiraNairyo bUbudhad bhavyapadmAn // 3 // tadIye paTTe'bhUd vijayivijayAnandasugururyazasvI tejasvI madhuravacana: saumyavadanaH / kaSAyairnirmuktaH prazamaguNayuktaH suvihitastapAgacchAdhIzaH sakalavasudhAdhIzamahitaH // 4 // jayati vijayarAjaH sUriretasya paTTe, sakalaguNagariSThaH ziSTalokaiH prazasyaH / / prathitapRthujayazrIrugrapuNyaprabhAvaH, kalitasakalazAstraH prAstamithyAtvajAlaH // 5 // tadanupaTTapativihito'dhunA vijayarAjatapAgaNabhUbhujA / vijayamAna iti prathitAhvayo vijayate'tulabhAgyanidhiH sudhIH // 6 / / itazca vijayAnandasUrINAM, vineyA vinayAnvitAH / zrIzAntivijayAhvAnAH, zobhante paNDitottamAH // 7 // AjanmAdapi zIlasatyamRdutAkSAntyArjavAdyA guNA, bhUyAMso gurubhaktatA ca vipulA yeSu prakRSTA bhRzam / protsAhAya guNArthinAM svagurubhirvyaktIkRtA bhUtale; sarvatrAkhilagacchakAryaviniyogena prasannAtmabhiH // 8 // 1. L.P.C. / yadbhUva(zcakAra)-mu0 // 2. C. saMzo0 P.L. / kAri bhavyAn subodhAn C. mUla / bhavyapadmAMzcakAra-mu0 // 3. L.P. | api-mu0 // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH ] [781 teSAM vineya uditAdarato vivave, granthaM ca mAnavijayAbhidhavAcako'mum / kSuNNaM yadatra matimandatayA bhavet tanmedhAvibhirmayi kRpAM praNidhAya zodhyam // 9 // sattarkakarkazadhiyA'khiladarzaneSu , mUrdhanyatAmadhigatAstapagacchadhuryAH / kAzyAM vijitya parayUthikaparSado'gryA, vistAritapravarajainamataprabhAvAH // 10 // tarkapramANanayamukhyavivecanena prodbodhitAdimamunizrutakevalitvAH / cakruryazovijayavAcakarAjimukhyA, granthe'tramayyupakRti parizodhanAdyaiH // 11 / / bAla iva mandagatirapi sAmAcArIvicAradurgamye / atrAbhUvaM gatimAMsteSAM hastAvalambana // 12 // [siddhAntavyAkaraNacchandaHkAvyAdizAstraniSNAtaiH / lAvaNyavijayavAcakazakaiH samazodhi zAstramidam // 13 / / ] varSe pRthvIguNamunicandra 1731 pramite ca mAdhave mAse / zuddhatRtIyAdivase yatnaH saphalo'yamajaniSTa // 13 / / kiJca samagradezottamagujaraSu , ahammadAbAdapure pradhAne / zrIvaMzajanmA maniAbhidhAno, vaNigvaro'bhUcchubhakarmakartA // 14 // nityaM gehe dAnazAlA vizAlA, tIrthonnatyA tIrtharAjAdiyAtrA / saptakSetryAM vittavApazca yasya, stotuM prAyo hyasmadAdyairazakyaH // 15 // sAdhuH zrIzAntidAsaH pravaraguNanidhistatsuto'bhUdudAro, dhAtryAM vikhyAtanAmA jagaDusamadhikA'nekasatkRtyakRtyA(kartA) / raGkAnAmannavastrauSadhasuvitaraNAd yena duSkAlanAma, pradhvastaM zastabhUtA bahuvidhimahitA jJAtisAdharmikAzca / / 16 / / putranyastasamastagehakaraNIyasya sphuTaM vArddhake, siddhAntazravaNAdidharmakaraNe baddhaspRhasyAnizam / 1. C. pratau 'parizodhanAdyaiH' pAThasyopari idRzaM cihnam kRtvA pArzvabhAge 'kilayojanAdyaiH' iti likhitamasti / parizodhanAdyaiH [kilayojanAdye]-mu0 // 2. L.P. | madgatirapi (bAlaka iva mandagatiH)-mu0 // 3. gAtheyaM C. pratau pArzvabhAge asti, L.P. pratyornAsti // 4. C. saMzo0 / varSe diggajaguNamunicandra 1738 pramite-P. saMzo0 // 5. kiJca-C. pratau pArzvabhAge, P. pratau nAsti // 6. ahammadAvAdapure samagradezasphuradgurjaradezamaNDane-P. / / 7. P.C. / maniA-mu0 // 8. C. saMzo0 / khyAtu-P. || 9. kRtyA-P.C. || 10. P.C. / jAti-mu0 // D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782] [dharmasaMgrahaH-paJcamo'dhikAraH saddharmadvayasaMvidhAnaracanAzuzrUSaNotkaNThinastasya; prArthanayA'sya gumphanavidhau jAtaH prayatno mama // 17 // jJAnArAdhanamatinA, vinayAdiguNAnvitena vRttiriyam / prathamAdarza likhitA, gaNinA kAntyAdivijayena // 18 / / dhAtrI saMpadvidhAtrI bhujagapatidhRtA sArNavA yAvadAste, proccaiH sauvarNazRGgollikhitasurapatho mandarAdrizca yAvat / vizvaM vidyotayantau tamanu zaziravI bhrAmyatazceha yAvat ; grantho vyAkhyAyamAno vibudhajanavarairnandatAdeSa tAvat // 19 // ye granthArthavibhAvanAtinipuNAH samyagguNagrAhiNaH, santaH santu mayi prasannahRdayAste kiM khalaistairiha / yeSAM zuddhasubhASitAmRtarasaiH sikto'pi citte bhRzaM; grISmau marubhUmikAsviva payolezo na saMlakSyate // 20 // vilokyAnekazAstrANi, vihitAd granthatastviha / pretyApi bodhilAbho'stu , paramAnandakAraNam // 21 // iti mahopAdhyAyazrImAnavijayaprabhUpajJo dharmasaMgrahaH samAptimApattarAM zreyastatikaraH // iti upAdhyAyazrImanmAnavijayapraNItaM zrImadyazovijayamahopAdhyAyasaMskRtayojitaM zrIdharmasaMgrahasya uttarArddha sampUrNam // 1. iti prazastiH-C. | iti prazastiH / bhUyugamunIndupramite likhitA zrIrAjasaMjJike nagare / zrIdharmasaMgrahavRttiH sUtrAnvitA hastarucinaiSA // 22 // samAptazcAyaM savRttirddharmasaMgrahagranthaH // zrIrastu / zubhaM bhavatu-P. // D:\new/d-3.pm53rd proof Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni D:\new/d-3.pm5\3rd proof Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // praNamya praNatAzeSasurAsuranarezvaram / tattvajJaM tattvadeSTAraM mahAvIraM jinottamam // 1 // zrutAbdheH sampradAyAcca, jJAtvA svAnubhavAdapi / siddhAntasAraM granAmi, dharmasaGgrahamuttamam // 2 // yugmam // vacanAdaviruddhAd yadanuSThAnaM yathoditam / maitryAdibhAvasammizra, taddharma iti kIrtyate // 3 // sa dvidhA syAdanuSThAtRgRhivrativibhAgataH / sAmAnyato vizeSAcca, gRhidharmo'pyayaM dvidhA // 4 // tatra sAmAnyato gehidharmo nyAyArjitaM dhanam / vaivAhyamanyagotrIyaiH, kulazIlasamaiH zamam // 5 // ziSTAcAraprazaMsAriSaDvargatyajanaM tathA / indriyANAM jaya upaplutasthAnavivajanam // 6 // saprAtivezmike sthAne'natiprakaTaguptake / anekanirgamadvAraM gRhasya vinivezanam // 7 // pApabhIrUkatA khyAtadezAcAraprapAlanam / sarveSvanapavAditvaM napAdiSu vizeSataH // 8 // Ayocitavyayo veSo, vibhavAdyanusArataH / mAtApitrarcanaM saGgaH sadAcAraiH kRtajJatA // 9 // ajIrNe'bhojanaM kAle bhuktiH sAtmyAdalaulyataH / vRttasthajJAnavRddhArhA garhiteSvapravarttanam // 10 // bharttavyabharaNaM dIrghadRSTirdhamazrutirdayA / aSTabuddhiguNairyoga: pakSapAto guNeSu ca // 11 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 ] [ dharmasaMgrahaH sadA'nabhivezazca, vizeSajJAnamanvaham / yathArhamatithau sAdhau dIne ca pratipannatA // 12 // anyo'nyAnupaghAtena trivargasyApi sAdhanam / adezAkAlA'caraNaM balAbalavicAraNam // 13 // yathArhalokayAtrA ca paropakRtipATavam / hrI saumyatA ceti jinaiH prajJapto hitakAribhiH // 14 // dazabhiH kulakam // etadyutaM sugArhasthyaM yaH karoti naraH sudhIH / lokadvaye'pyasau bhUri, sukhamApnotyaninditam // 15 // tasmin prAyaH prarohanti, dharmabIjAni gehini / vidhinoptAni bIjAni, vizuddhAyAM yathA bhuvi // 16 // sa AdidhArmikazcitrastattattantrAnusArataH / iha tu svAgamApekSaM, lakSaNaM parigRhyate // 17 // sa dharmadezanAyogyo, madhyasthatvAjjinairmataH / yogadRSTyudayAt sArthaM, yad guNasthAnamAdimam // 18 // sA ca saMvegakRtkAryA, zuzrUSormuninA parA / bAlAdibhAvaM saMjJAya, yathAbodhaM mahAtmanA // 19 // saMvignastacchruterevaM, jJAtatattvo naro'naghaH / dRDhaM svazaktyA jAteccha:, saMgrahe'sya pravarttate // 20 // nyAyyazca sati samyaktve'NuvratapramukhagrahaH / jinoktatattveSu ruciH, zuddhA samyaktvamucyate // 21 // nisargAdvA'dhigamato, jAyate tacca paJcadhA / mithyAtvaparihANyaiva, paJcalakSaNalakSitam // 22 // yogavandananimittadigAkAravizuddhayaH / yogyopacaryeti vidhiraNuvratamukhagrahe // 23 // sthUlahiMsAdiviratiM, vratabhaGgena kenacit / aNuvratAni paJcAhurahiMsAdIni zambhavaH // 24 // nirAgodvIndriyAdInAM saMkalpAccAnapekSayA / hiMsAyA viratiryA sA, syAdaNuvratamAdimam // 25 // dvitIyaM kanyAgobhUmyalIkAni nyAsanihnavaH / kUTasAkSyaM ceti paJcAsatyebhyo viratirmatam // 26 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // ] [787 parasvagrahaNAccauryavyapadezanibandhanAt / yA nivRttistRtIyaM tatproce sArvairaNuvratam // 27 // svakIyadArasantoSo, vajanaM vA'nyayoSitAm / zramaNopAsakAnAM taccaturthANuvrataM matam // 28 // parigrahasya kRtsnasyAmitasya parivarjanAt / icchAparimANakRti, jagaduH paJcamaM vratam // 29 // UrdhvAdhastiryagAzAsu , niyamo gamanasya yaH / AdyaM guNavataM prAhustaddigviramaNAbhidham // 30 // bhogopabhogayoH saGkhyAvidhAnaM yatsvazaktitaH / bhogopabhogamAnAkhyaM, tad dvitIyaM guNavatam // 31 // caturvikRtayo nindyA, udumbarakapaJcakam / himaM viSaM ca karakA, mRjjAtI rAtribhojanam // 32 // bahubIjA'jJAtaphale, sandhAnAnantakAyike / vRntAkaM calitarasaM, tucchaM puSpaphalAdi ca // 33 // AmagorasasaMpRktadvidalaM ceti varjayet / dvAviMzatimabhakSyANi, jainadharmAdhivAsitaH // 34 // tribhirvizeSakam // zarIrAdyarthavikalo, yo daNDaH kriyate janaiH / so'narthadaNDastattyAgastArtIyIkaM guNavratam // 35 // so'padhyAnaM pApakarmopadezo hiMsakAparNam / pramAdAcaraNaM ceti, prokto'rhadbhizcaturvidhaH // 36 // sAvadyakarmamuktasya, durdhyAnarahitasya ca / samabhAvo muhUrtaM tad vrataM sAmAyikAhvayam // 37 // saMkSepaNaM gRhItasya, parimANasya digvrate / yatsvalpakAlaM tad jJeyaM, vrataM dezAvakAzikam // 38 // AhAra-tanusatkArA-'brahma-sAvadyakarmaNAm / tyAgaH parvacatuSTayyAM, tadviduH pauSadhavratam // 39 // AhAravastrapAtrAdeH, pradAnamatithecdA / udIritaM tadatithisaMvibhAgavataM jinaiH // 40 // eSAM niraticArANAM, pAlanaM zuddhabhAvataH / paJca paJcAticArAzca, samyaktve ca prativrate // 41 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788] [dharmasaMgrahaH paJcAticArAH samyaktve, heyAH zaGkana-kAGkSaNe / vicikitsA kudRSTInAM, prazaMsA taizca saMstavaH // 42 // vadho bandhazchavicchedo'tibhArAropaNaM krudhaH / bhaktapAnavyavacchedo'ticArAH prathamavrate // 43 // sahasAbhyAkhyAnaM mithyopadezo guhyabhASaNam / kUTalekhazca vizvastamantrabhedazca sUnRte // 44 // stenAhRtagraha-stenaprayogau mAnaviplavaH / dvirAjyagatirasteye, pratirUpeNa ca kriyA // 45 // paravivAhakaraNaM, gamo'nAttetvarAttayoH / anaGgakrIDanaM tIvrarAgazca brahmaNi smRtAH // 46 // dhanadhAnyaM kSetravAstu , rUpyasvarNaM ca paJcame / gomanuSyAdi kupyaM cetyeSAM saGkhyAvyatikramAH // 47 // bandhanAt yojanAt dAnAt , garbhato bhAvatastathA / kRtecchAparimANasya, nyAyyAH paJcApi na hyamI // 48 // mAnasya nizcitasyordhvAdhastiryakSu vyatikramAH / kSetravRddhiH smRtibhraMzaH, smRtA AdyaguNavrate // 49 // sacittastatpratibaddhaH, saMmizro'bhiSavastathA / duSpakvAhAra ityete, dvaitIyIke guNavrate // 50 // amI bhojanamAzritya, tyaktavyAH karmataH punaH / kharakarmatrighnapaJcakarmAdAnAni tanmalAH // 51 // vRttayo'GgAra-vipinA-'no-bhATI-sphoTakarmabhiH / vaNijyAkA danta-lAkSA-rasa-keza-viSAzritAH // 52 // yantrapIDanakaM nirlAJchanaM dAnaM davasya ca / saraHzoSo'satIpoSazceti paJcadaza tyajet // 53 // yugmam // proktAstRtIye kandarpaH, kautkucyaM bhogabhUritA / saMyuktAdhikaraNatvaM, maukharyaM ca guNavrate // 54 // yogaduSpraNidhAnAni, smRteranavatA(dhA )raNam / anAdarazceti jinaiH, proktAH sAmAyikavrate // 55 // preSaNA-''nayane zabda-rUpayoranupAtane / pudgalapreraNaM ceti, matA dezAvakAzike // 56 // D:\d-p.pm513rd proof Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [789 pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // ] saMstArAdAnahAnAnyapratyupekSyApramRjya ca / anAdaro'smRtizcetyaticArAH poSadhavrate // 57 // sacitte sthApanaM tena, sthaganaM matsarastathA / kAlalaGgho'nyApadeza, iti paJcAntime vrate // 58 // etaivinA vratAcAro, gRhidharmo vizeSataH / saptakSetryAM tathA vittavApo dInAnukampanam // 59 // namaskAreNAvabodhaH svadravyAdhupayojanam / sAmAyikAdikaraNaM, vidhinA caityapUjanam // 60 // samyak snAtvocite kAle, saMsnApya ca jinAn kramAt / puSpAhArastutibhizca, pUjayediti tadvidhiH // 61 // AzAtanAparihAraM, svazaktyocitacintanam / pratyAkhyAnakriyA'bhyarNe, gurovinayapUrvakam // 62 // dharmopadezazravaNamazanAdinimantraNam / gatvA yathocite sthAne, dharmyamarthArjanaM tathA // 13 // madhyAhne'rcA ca satpAtradAnapUrvaM tu bhojanam / saMvaraNakRtistadvijaiH, sArddha zAstrArthacintanam // 64 // sAyaM punarjinAbhyarcA, pratikramaNakAritA / gurorvizrAmaNA caiva, svAdhyAyakaraNaM tathA // 65 // gatvA gRhe'tha kAle'rhadgurusmRtipurassaram / alpanidropAsanaM ca, prAyeNAbrahmavarjanam // 66 // nidrAkSaye'GganA'GgAnAmazaucAdevicintanam / ityAhorAtrikI caryA, zrAvakANAmudIritA // 67 // evaM parvasu sarveSu , caturmAsyAM ca hAyane / janmanyapi yathAzakti, svasvasatkarmaNAM kRtiH // 68 // vidhinA darzanAdyAnAM, pratimAnAM prapAlanam / yAsu sthito gRhastho'pi, vizuddhayati vizeSataH // 69 // prarUpito jinairevaM gRhidharmo vizeSataH / satAmanuSTheyatayA, cAritragiripadyikA // 7 // enaM dharmaM ca nikhilaM, pAlayan bhAvazuddhitaH / yogyaH syAd yatidharmasya, mocanAt pApakarmaNaH // 71 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 790] [dharmasaMgrahaH AryadezasamutpannaH 1, zuddhajAtikulAnvitaH 2 / kSINaprAyAzubhakarmA 3, tata eva vizuddhadhI: 4 // 72 // durlabhaM mAnuSaM janma, nimittaM maraNasya ca / sampadazcapalA duHkhahetavo viSayAstathA // 73 // saMyoge viprayogazca, maraNaM ca pratikSaNam / dAruNazca vipAko'sya, sarvaceSTAnivarttanAt // 74 // iti vijJAtasaMsAranairguNyaH svata eva hi 5 / tadviraktastata eva 6, tathA mandakaSAyabhAk 7 // 75 // alpahAsyAdivikRtiH 8 kRtajJo 9 vinayAnvitaH 10 / sammatazca nRpAdInAmadrohI 11-12 sundarAGgabhRt 13 // 76 // zrAddhaH 14 sthirazca 15 samupasaMpannazceti 16 sadguNaH / bhaved yogyaH pravrajyAyA, bhavyasattvo'tra zAsane // 77 // SaDbhiH kulakam // yatirevaMvidho bhavyo, guroryogyasya sannidhau / vidhipravrajitaH zuddhavyavahArAjjinairmataH // 78 // yogyo gurustu pUrvoktaguNaiH saGgata eva hi / vidhiprapannapravrajya 1 AsevitagurukramaH 2 // 79 // akhaNDitavrato nityaM 3, vidhinA paThitAgamaH 4 / tata evAtivimalabodhayogAcca tattvavit 5 // 80 // upazAntazca 6 vAtsalyayuktaH pravacane'khile 7 / sarvasattvahitAnveSI 8, Adeya 9 zcAnuvartakaH 10 // 81 // gambhIra 11 zcAviSAdI copasargAdiparAbhave 12 / tathopazamalabdhyAdiyuktaH 13 sUtrArthabhASakaH 14 // 82 // svagurvanujJAtagurupada 15 zceti jinairmataH / pAdArddhaguNahInau ca, yaugyau tau madhyamAvarau // 83 // paJcabhiH kulakam // gurvanujJopadhAyogo, vRttyupAyasamarthanam / glAnauSadhAdidRSTAntAt , tyAgo guranivedanam // 84 // praznaH sAdhukriyAkhyAnaM parIkSAkaNThato'rpaNam / sAmAyikAdisUtrasya, caityanutyAdi tadvidhiH // 85 // yugmam // sApekSo nirapekSazca, yatidharmo dvidhA mataH / sApekSastatra zikSAyai, gurvantevAsitA'nvaham // 86 // D:\d-p.pm5\3rdproof Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // ] vizuddhamupadhAnena, prAptaM kAlakrameNa ca / yogyAya guruNA sUtraM, samyag deyaM mahAtmanA // 87 // aughikI dazadhAkhyA ca, tathA padavibhAgayuk / sAmAcArI tridhetyuktA, tasyAH samyak prapAlanam // 88 // pratilekhanikA 1 piNDo 2 padhya 3 nAyatanAni 4 ca / pratisevA 5 ''locane 6 ca, zuddhi 7 cetyaughikI matA // 89 // nizAntyayAme jAgaryA, gurozcAvazyakakSaNe / utsargo devagurvAdinatiH svAdhyAyaniSThatA // 90 // kAle ca kAlagrahaNaM, tatazcAvazyakakriyA / drAk pratyupekSaNA samyag svAdhyAyazcAdyapauruSIm // 91 // " pratilikhya tataH pAtrANyarthasya zravaNaM guroH / evaM dvitIyApauruSyAM, pUrNAyAM caityavandanam // 92 // kRtvopayogaM nirdoSabhikSArthamaTanaM tadA / AgatyAlocanaM caityavandanAdividhistataH // 93 // gurvAdicchandanApUrvaM, vidhinA bhojanakriyA / yatanApAtrazuddhau ca, punazcaityanamaskriyA // 94 // guruvandanapUrvaM ca, pratyAkhyAnasya kAritA / AvazyakyA bahirgatvA, sthaNDile vivisarjanam // 95 // Agatya vasatau gatyAgatyorAlocanaM sphuTam / zeSe'tha pazcime yAma, upadhipratilekhanA // 96 // tataH svAdhyAyakaraNaM, muhUrttaM yAvadantimam / tatroccAraprazravaNakAlabhUmipramArjanam // 97 // AvazyakakRtiH kAlagrahastAratrayekSaNe / tataH kAlikasUtrAdyadhyayanAdi yathAvidhi // 98 // sAdhuvizrAmaNAdyaizca nizAdyaprahare gate / gurvAdezAdividhinA, saMstAre zayanaM tathA // 99 // sthavirANAM dvitIye'pi, yAme sUtrArthabhAvanam / arddharAtrikakAlasya, tRtIye grahaNaM ca taiH // 100 // tato'vabodhazca gurosteSAM ca zayanaM tathA / udvarttanAdiyatanA, sanmanorathacintanam // 101 // " D:\d-p.pm5\3rd proof [ 791 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792] [dharmasaMgrahaH prApte caturthayAme tu , vizrAmaNakRtirguroH / sthavirAdyairjAgaritvA, tatra vairAtrikagrahaH // 102 // tataH svAdhyAyakaraNaM, yAvat prAbhAtikakSaNam / ityevaM dinacaryAyAzcaraNaM zubhayogataH // 103 // icchAmicchAtathAkArA, gatA'vazyaniSedhayoH / ApRcchA pratipRcchA ca, chandanA ca nimantraNA // 104 // upasaMpacceti jinaiH, prajJaptA dazadhAbhidhA / bhedaH padavibhAgastu , syAdutsargApavAdayoH // 105 // yugmam / evamArAdhayan sAmAcArI sarvAtmanA yatiH / bhavedupasthApanArhaH, sA ca kAryA yathAvidhi // 106 // jJAtazastraparijJAdistyAgAdiguNasaMyutaH / priyadharmAvadyabhIrurupasthApyo'yamucyate // 107 // aprApto'nuktakAyAdirajJAtArtho'parIkSitaH / anupasthApanIyo'yaM, guruNA pApabhIruNA // 108 // devagurvorvandanaM ca, vratoccAra: pradakSiNAH / digbandhastapa AkhyAnaM, maNDalIvezanaM vidhiH // 109 // ahiMsA satyamasteyaM, brahmA''kiJcanyameva ca / mahAvratAni SaSThaM ca, vrataM rAtrAvabhojanam // 110 // pramAdayogAd yat sarvajIvAsuvyaparopaNam / sarvathA yAvajjIvaM ca proce tat prathamaM vratam // 11 // sarvathA sarvato'lIkAdapriyAccAhitAdapi / vacanAdvinivRttiryA, tat satyavratamucyate // 112 // sakalasyApyadattasya, grahaNAdvinivarttanam / sarvathA jIvanaM yAvat tadasteyavrataM matam // 113 // divyamAnuSatairazcamaithunebhyo nivarttanam / trividhaMtrividhenaiva, tad brahmavratamIritam // 114 // parigrahasya sarvasya, sarvathA parivarjanam / AkiJcanyavrataM proktamarhadbhirhitakAGkSibhiH // 115 // etAni bhAvanAbhizca, pratyekaM paJcabhiH sphuTam / bhavanti bhAvitAnyeva, yathoktaguNabhAJji tu // 116 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [793 pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // ] caturvidhasyAhArasya, sarvathA parivarjanam / SaSThaM vratamihaitAni, jinairmUlaguNAH smRtAH // 117 // zeSAH piNDavizuddhyAdyAH, syuruttaraguNAH sphuTam / eSAM cAnaticArANAM, pAlanaM te tvamI matAH // 118 // Adyavrate hyaticArA, ekAkSAdivapuSmatAm / saGghaTTaparitApopadrAvaNAdyAH smRtA jinaiH // 119 // asau dvidhANu-sthUlAbhyAM, tatrAdyaH pracalAditaH / dvitIyaH krodha-lobhAdemithyAbhASA dvitIyake // 120 // evaM tRtIye'dattasya, tRNAdergrahaNAdaNuH / krodhAdibhirbAdaro'nyasacittAdyapahArataH // 121 // brahmavrate'ticArastu , karakarmAdiko mataH / samyak tadIyaguptInAM, tathA cAnanupAlanam // 122 // kAkAdirakSaNaM bAlamamatvaM paJcame'pyaNuH / dravyAdigrahaNaM lobhAt , sthUlazcAdhikadhAraNam // 123 // dinAttadinabhuktAdicaturbhaGgyAdirantime / sarveSvapyeSu vijJeyA, doSA vAtikramAdibhiH // 124 // jJAnAdipaJcAcArANAM pAlanaM ca yathAgamam / gacchavAsakusaMsargatyAgo'rthapadacintanam // 125 // vihAro'pratibaddhazca, samyaggItArthanizrayA / mahAmunicaritrANAM, zravaNaM kathanaM mithaH // 126 // aticArAlocanena, prAyazcittavidheyatA / upasargatitikSA ca, parISahajayastathA // 127 // anuyogagaNAnujJA'pyanavadyakramAgatA / tameva sUtraviditaM, varNayAmo yathAsthitam // 128 // vratagrahe'STau sUtrArthavihAre dvAdaza kramAt / paJcacatvAriMzavarSe, yogyataivaM gaNisthiteH // 129 // IdRkparyAyaniSpannaH, SaTtriMzadguNasaMgataH / dRDhavrato yatiyuto, muktyarthI saGghasammataH // 130 // zrutAnuyogA'nujJAyAH, pAtraM na tu guNojjhitaH / apAtre tatpradAne yanmahatyAzAtanA smRtA // 131 // yugmam // D:\d-p.pm513rd proof Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 794] [dharmasaMgrahaH tasmAduktaguNADhyAya, deyaM sUripadaM dhruvam / vidhipUrvaM vidhizcAtra, sAmAcAryAM prapaJcitaH // 132 // tato'sau nityamudyuktaH, kArye pravacanasya ca / vyAkhyAnaM kurute'rthebhyaH, siddhAntavidhinA khalu // 133 // etasyaiva gaNAnujJA'nyasya vA guNayoginaH / guruNA vidhinA kAryA, guNayogI tvayaM mataH // 134 // sUtrArthajJaH priyadRDhadharmA sarvAnuvarttakaH / sajjAtikulasaMpanno, gambhIro labdhimAMstathA // 135 // saMgrahopagrahaparaH, zrutarAgI kRtakriyaH / evaMvidho gaNasvAmI, bhaNito jinasattamaiH // 136 // yugmam / gItArthA kulajA'bhyastasatkriyA pAriNAmikI / gambhIrobhayatovRddhA, smRtA''ryA'pi pravartinI // 137 // etadguNaviyoge tu , gaNIndraM vA pravartinIm / sthApayet sa mahApApa, ityuktaM pUrvasUribhiH // 138 // dIkSAvaya:pariNato, dhRtimAnanuvarttakaH / svalabdhiyogyaH pIThAdijJAtA piNDaiSaNAdivit // 139 // eSo'pi guruNA sArddha, vihared vA pRthagguroH / taddattArhaparivAro'nyathA vA pUrNakalpabhAk // 140 // upAdhyAyapadAdInAmapyanujJaivameva ca / gItArthatvaguNastulyasteSu vyaktyA tvamI kramAt // 141 // samyaktvajJAnacAritrayugAcAryapadocitaH / sUtrArthavidupAdhyAyo, bhavet sUtrasya vAcakaH // 142 // tapaHsaMyamayogeSu , yogyaM yo hi pravartayet / nivartayedayogyaM ca, gaNacintI pravartakaH // 143 // tena vyApAriteSvartheSvanagArAMzca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha saH // 144 // prabhAvanoddhAvanayoH, kSetropadhyeSaNAsu ca / aviSAdI gaNAvacchedakaH sUtrArthavinmataH // 145 // vidhinA gurvanujJAtagaNyAdipadapAlanam / tAvad yAvacca caramakAlo na syAdupasthitaH // 146 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [795 pariziSTam [1] dharmasaMgrahamUlazlokAH // ] upasthite'tha tasmiMstu , samyagsaMlekhanAkRtiH / sA cotkRSTAdibhedena, trividhA gaditA jinaiH // 147 // aihikAmuSmikAzaMsA''zaMsA jIvitakAlayoH / nidAnaM cetyaticArA, matAH saMlekhanAvrate // 148 // maraNasyAbhyudyatasya, prapattirvidhinA tataH / tadapyuktaM pAdapopagamanAditribhedakam // 149 // AdyasaMha[ na ]ninAmeva, tatrAdimamaceSTane / iGginImaraNaM ceSTAvatAmAhAravarjanAt // 150 // AhArasya parityAgAt , sarvasya trividhasya vA / bhaved bhaktaparijJAkhyaM, dvidhA saparikarmaNAm // 151 // yugmam / kAndapI kailbiSikI cAbhiyogikyAsurI tathA / sAMmohI ceti paJcAnAM, bhAvanAnAM vivarjanam // 152 // sApekSayatidharmo'yaM, parArthakaraNAdinA / tIrthapravRttihetutvAd varNitaH zivasaukhyadaH // 153 // pramAdaparihArAya, mahAsAmarthyasaMbhave / kRtArthAnAM nirapekSayatidharmo'tisundaraH // 154 // sa cAlpopadhitA, sUtragurutogavihAritA / apavAdaparityAgaH, zarIre'pratikarmatA // 155 // dezanAyAmaprabandhaH, sarvadA cApramattatA / UrdhvasthAnaM ca bAhulyAcchubhadhyAnaikatAnatA // 156 // uddhRtAdyeSaNAbhikSA, kSetre SaDbhAgakalpite / gamanaM niyate kAle, turye yAme tvavasthitiH // 157 // saMkSepAnnirapekSANAM, yatInAM dharma IritaH / atyugrakarmadahano, gahanogravihArataH // 158 // ityeSa yatidharmo'tra, dvividho'pi nirUpitaH / tataH kAtsyena dharmasya, siddhimApa nirUpaNam // 159 // D:\d-p.pm5\3rd proof Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam zlo0/pR0 104/645 75/464 159/779 130/728 [2] dharmasaMgrahamUlazlokAnAmakArAdyanukramaH // zlokAMza: zlo0/pR0 | zlokAMzaH [a] [i] akhaNDitavrato nityaM 3, 80/473 | icchAmicchAtathAkArA, ajIrNo'bhojanaM kAle 10/8 | iti vijJAtasaMsAraaticArAlocanena, 127/719 | ityeSa yatidharmo'tra, anuyogagaNAnujJApyanavadya- 128/728 [I] anyo'nyAnupaghAtena 13/8 IdRkparyAyaniSpannaH, aprApto'nuktakAyAdi- 108/658 [] amI bhojanamAzritya, 51/192 uddhRtAdheSaNAbhikSA, alpahAsyAdivikRtiH 8 76/464 upazAntazca 6 vAtsalyaasau dvidhANu-sthUlAbhyAM, 120/695 | upasaMpacceti jinaiH, ahiMsA satyamasteyaM, 110/665 upasthite'tha tasmiMstu, [A] upAdhyAyapadAdInAAgatya vasatau gatyA96/567 [] AdyasaMha[ na ]ninAmeva, UrdhvAdhastiryagAzAsu, 150/754 Adyavrate hyaticArA, [e] 119/695 AmagorasasaMpRktadvidalaM etadguNaviyoge tu, 34/126 Ayocitavyayo veSo, 9/7 etadyutaM sugArhasthyaM, AryadezasamutpannaH 1, 72/464 etasyaiva gaNAnujJA etAni bhAvanAbhizca, AvazyakakRtiH kAla- 98/589 etairvinA vratAcAro, AzAtanAparihAraM, 62/289 enaM dharmaM ca nikhilaM, AhAra-tanusatkArA 39/155 AhAravastrapAtrAdeH evaM tRtIye'dattasya, 40/165 evaM parvasu sarveSu, AhArasya parityAgAt, 151/755 | evamArAdhayan sAmAcArI, 157/777 81/473 105/645 147/751 141/748 30/123 138/737 15/22 134/734 116/671 59/207 71/463 121/696 68/418 106/657 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [797 [da] 124/698 114/670 139/745 73/464 109/663 156/777 26/114 47/185 63/342 pariziSTam [2] dharmasaMgrahamUlazlokAnAmakArAdyanukramaH // ] eSAM niraticArANAM, 41/168 eSo'pi guruNA sArddha, 140/746 | dinAttadinabhuktAdi[ai] divyamAnuSatairazcaaihikAmuSmikAzaMsA- 148/753 dIkSAvaya:pariNato, [au] durlabhaM mAnuSaM janma, aughikI dazadhAkhyA ca, 88/492 devagurvorvandanaM ca, [ka] dezanAyAmaprabandhaH, kAkAdirakSaNaM bAla- 123/697 dvitIyaM kanyAgobhUmyakAnandappI kailbiSakI, 152/758 1 [dha] kAle ca kAlagrahaNaM, 91/496 dhanadhAnyaM kSetravAstu, kRtvopayogaM nirdoSa 93/518 dharmopadezazravaNam [ga] [na] gatvA gRhe'tha kAle- 66/414 namaskAreNAvabodhaH, gambhIra 11 zcAviSAdI 82/473 nidrAkSaye'GganA'GgAnAm gItArthA kulajA'bhyasta- 137/736 nirAgodvIndriyAdInAM, guruvandanapUrvaM ca, 95/561 nizAntyayAme jAgaryA, gurvanujJopadhAyogo, 84/476 nisargAdvA'dhigamato, gurvAdicchandanApUrva, 94/555 nyAyyazca sati samyaktve [ca] [pa] caturvikRtayo nindyA, 32/126 paravivAhakaraNaM, caturvidhasyAhArasya, 117/675 parasvagrahaNAccaurya[jJa] parigrahasya kRtsnasya jJAtazastraparijJAdis 107/657 parigrahasya sarvasya, jJAnAdipaJcAcArANAM 125/699 paJcAticArAH samyaktve, [ta] pApabhIrUkatA khyAtatato'vabodhazca guros praNamya praNatAzeSa 101/643 tato'sau nityamudyuktaH, pratilikhya tataH pAtrA133/733 pratilekhanikA 1 piNDo tatra sAmAnyato gehidharmo prabhAvanoddhAvanayoH, tapa:saMyamayogeSu, 143/749 pramAdaparihArAya, tasmAduktaguNADhyAya, 132/731 pramAdayogAd yat tasmin prAyaH prarohanti, 16/22 prarUpito jinairevaM, tataH svAdhyAkaraNaM, 103/645 praznaH sAdhukriyAkhyAnaM tataH svAdhyAyakaraNaM, 97/588 prApte caturthayAme tu, tena vyApAriteSvartheSva- 144/750 | preSaNA-''nayane zabda 60/215 67/416 25/112 90/495 22/56 21/54 46/182 27/116 29/119 115/671 42/170 8/7 1/3 92/511 89/494 145/750 154/768 111/665 70/456 85/476 102/644 56/202 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharmasaMgrahaH 2/3 798] proktAstRtIye kandarpaH, [ba] bandhanAt yojanAt dAnAt, bahubIjA'jJAtaphale, brahmavrate'ticArastu, [bha] bharttavyabharaNaM dIrghabhogopabhogayoH saGkhyA [ma] madhyAhne'rcA ca satpAtramaraNasyAbhyudyatasya, mAnasya nizcitasyordhvAdha [ya] yatirevaMvidho bhavyo, yathArhalokayAtrA ca yantrapIDanakaM nirlAJchanaM yogaduSpraNidhAnAni, yogavandananimittayogyo gurustu pUrvokta [va] vacanAdaviruddhAd, vadho bandhazchavicchedovidhinA gurvanujJAtavidhinA darzanAdyAnAM, vizuddhamupadhAnena, vihAro'pratibaddhazca, vRttayo'GgAra-vipinAvratagrahe'STau sUtrArtha [za] zarIrAdyarthavikalo, ziSTAcAraprazaMsArizeSAH piNDavizuddhyAdyAH, zrAddhaH 14 sthirazca 15, zrutAnuyogA'nujJAyAH, 54/198 | zrutAbdheH sampradAyAcca, 1 [sa] 48/187 | saMkSepaNaM gRhItasya, 33/126 | saMkSepAnnirapekSANAM, 122/696 saMgrahopagrahaparaH, saMyoge viprayogazca, 11/8 saMvignastacchruterevaM, 31/124 saMstArAdAnahAnAni sa AdidhArmikazcitra64/360 sa cAlpopadhitA, 149/754 | sa dvidhA syAdanuSThAtR | sa dharmadezanAyogyo, sakalasyApyadattasya, 78/472 sacittastatpratibaddhaH, 14/8 sacitte sthApanaM tena, 53/192 sadA'nabhivezazca, 55/199 samyak snAtvocite kAle, 23/90 samyaktvajJAnacAritra79/473 | sarvathA sarvato'lIkAd sahasAbhyAkhyAnaM mithyo3/4 sA ca saMvegakRtkAryA, 43/175 sAdhuvizrAmaNAdyaizca, 146/751 | sApekSayatidharmo'yaM, 69/453 sApekSo nirapekSazca, 87/489 sAyaM punarjinAbhyarcA, 126/711 sAvadyakarmamuktasya, 52/192 suprAtivezmike sthAne 129/728 | sUtrArthajJaH priyadRDhadharmA so'padhyAnaM pApakarmo35/144 stenAhRtagraha-stenaprayogau sthavirANAM dvitIye'pi, 118/679 sthUlahiMsAdivirati, 77/464 | svakIyadArasantoSo, 131/728 svagurvanujJAtagurupada 15, 38/153 158/778 136/735 74/464 20/50 57/203 17/24 155/777 4/7 18/25 113/670 50/189 58/204 12/8 61/221 142/749 112/666 44/178 19/29 99/637 153/764 86/484 65/367 37/149 7/7 135/734 36/144 45/180 100/642 24/94 28/117 83/473 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // uddharaNAMzaH [ a ] aMguTThaaMgulIhiM, [pa.va./235] aMguTThamuTThigaMThIghara- [ A.ni./ 1578 ] 325 aMjaNakhaMjaNakaddamalitto, pR0kra0 | uddharaNAMza: pR0kra0 akasiNapavattagANaM, [paJcA. 4/42] 224 499 | akahamuhakosa - [saM.pra./251] 290 akAmanirjarArUpAt [ yo.zA.4/107 ] 690 akusalamaNoniroho [] akRtsnakSaye [ ] 702 261 474 584 akoviaparamatthA, [pa.va. / 21] akkosa arai itthI, [ pra. sA. / 688 ]726 akkhA saMthAro vA, [pa.va./837] akkhe varADa vA, [ gu. bhA. / 29] akramavadasat [] agaNI uchiMdijja va, [pra.sA./850 ] 545 aMtamuhuttavasamao 1, [saM.pra.sa./22] 60 aMto NiravayavaMcia [pa.va. / 390] 560 aMtonivasaNI puNa, [pra.sA./ 534] 572 aMtomuhuttamittaM pi [ na.pra./53] [ saM . pra.sa./ 24 ] 55 aMbaMbADakaviTThe, [ bR.ka. bhA. / 1712] 561 aMsuadhoaNaliMpaNa-[ zrA.vi./12vR. ] 423 aMhnijAnukarAM'seSu [ ] 229 airegagahaNauggAhieNa, [A.ni./ 1516] 256 agIo na vi jANai, [ zrA. jI. / 20] 436 aggI AdAiNe, [ u.pa./840 ] aggI AdAiNe, [ u.pa./ 840 ] 125 | | aGgamardananIhAra- [nI.zA. ] 706 704 367 330 152 | aGgArabhASTrakaraNaM, [yo.zA.3/ 101] 193 369 | aGgulaM sattaratteNaM, [ o.ni./285 ] 99 | aGgulyagreNa yajjaptaM, [ ] 23 | acaramapariaTTesuM, [ ca.vi./19] 217 27 acittadaviavassaggaNaM [ saM.pra. / 252]290 acittAnAmapi keSAJcid [o.ni./ 75vR.] 141 [o.ni./ 310] 562 airoso aitoso, [] aIaM niMdAmi, [pA. sU. ] aaM paDikkamAmi [ pa. sUtra ] aIyaM niMdAmi, [pA.sU. ] akae bIjakkheve, [ u.pa./244] akaraMDagammi bhANe, [ o.ni./ 690] 574 akasiNapavattagANaM, [ A.ni. bhA. / 194] 270 372 262 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 800] [dharmasaMgrahaH accAsannanirohe, [o.ni./327] 712 | aNavikkhiApamajjia, acchadaveNuvauttA, [pa.va./389] 560 [zrA.pra/315] 200 acchinimIlaNamittaM, [ de.za./90] 417 aNasaNamUNoariA [ da.vai.ni./47] 699 acchoDapiTTaNAsu a, [o.ni./357] 588 aNasaNamUNoariyA, ajIrNaprabhavA rogAH [ ] 14 [daza.vai.ni./47] 375 ajugaliA aturaMtA, [o.ni./312]563 aNasAyaNA ya bhattI, ajJAtAgamajJAtaM, [nI.zA.] 366 [da.vai.ni./326] 702 ajJAnikavAdimataM, [ ] 174 | aNahIA khalu jeNaM [ ya.di./183] 527 aTTha ya goarabhUmI, [pa.va./299] 525 aNAgayamaikvaMtaM, [A.ni./1564] 324 aTThajAyaMmi samaNiM [bR.ka./u.6/18]697 / aNADhiyaM ca thaddhaM ca aTThamachaTThacautthaM [ ] 370 [A.ni./1221] 305 aTThami cauddasi puNNimA [pra.pa./497] 418 aNAvAyamasaMloe [o.ni./313] 563 aTThamicauddasIsu [A.cU.] 370 | aNigUhiyabalavirio aTThamicauddasIsuM, [ya.di./165] 518 [daza.vai.ni./187] 375 aTThamIcauddasIsu [pA.cU.] 370 aNissiovahANe [sama.] 489 aTThamIcauddasIsuM [ma.ni.] aNujANaha me [bR.vaM.bhA./8] 316 aTThamIcauddasIsuM, [zrA.vi./12va.] 424 | aNuNAirittapaDilehA, aTThamImAipavvesu, [ ] 454 [o.ni./268] 503 aTThavihaM pi hu kammaM [A.ni./929] 260 | aNudatto a jakAro [bR.vaM.bhA./21] 317 aTThArasa lakkhAI, [vi.sa./17] 254 | aNubhAsai guruvayaNaM, aTThAvayaMmi usaho [ ] 762 [Ava.bhA./249] 341 aTThAhiA ya mahimA, [paJcA.8/48] 451 | aNuvakayaparANuggahaparAyaNA aTeNa taM na baMdhai, [zrA.pra./290] 148 [saM.pra.50/dhyA.za.49] 75 aTTheva ya aTThasayA [ ra.saM./4] 218 | aNNatthAraMbhavao [paJcA.4/12] 210 aDavarisadikkha bArasa aNNahA aphalaM hoi, [zrA.di./162 ]352 [prA.sA./dvA.11] 728 aNNoNaMtariaMguli, [paJcA.3/19] 250 aDavIsapayapamANA, [ ] 278 | ata evotkAlita- [zrA.vi.vR.] 134 aDDAijjA hatthA, [o.ni.701] 575 | ataraMtabAlavuDDA, [o.ni./553] 556 aNaccAviaM acaliaM, ataraMtabAlavuDDA, [o.ni./692] 574 ataraMtassa u pAsaMgA, [o.ni./324]585 aNatthadaMDe cauvvihe [A.mU.sU./45] 144 | ataraMto va nivajje, [o.ni./209] 641 aNabhiggahiA bhAsA, atikrAmati sahasA, [yo.zA.1/17va.] 56 [pra.sA./895] 669 | atithisaMvibhAgo nAma [zrA.pra.] 168 aNavaTThiyaM maNo jassa, [u.mA./486]147 | atisandhAnaM caiSAM, [paJcA.7/25] 444 D:\d-p.pm513rd proof Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [801 ato dizanti cAritraM, [ ] 373 | anne biMti igeNaM, [cai.mU.bhA./24] 233 ato'nyathaitatsiddhiriti [dha.bi./122] 47 | anne bhaNaMti tivihaM, [ u.pa./949] 20 atathyAnyapi tathyAni, [ ] 479 annesiM sattANaM [saM.pra.sa./42] asthi a Nicco [pra.sA.941] 77 annonnavikkhAe, [paJca./699] 703 atra pratinikAyaM [ dvA.bhA./80] 687 anyathA tadayoga iti [dha.biM/112] 45 athAnivRttikaraNAd, anyathA yAcitaka- [dha.bi./101] 42 [yo.zA.1/17va.] 56 | | anyadharmasthitAH sattvAH [ ] 41 arthAdAvavidhAne'pi, [yo.bi./223] 33 | anyAyadravyaniSpannA, [ ] 447 aiMsaNaMmi a tahA, [pa.va./238] 500 | anyaistenArjitaM vittaM [yo.zA.4/69] 683 aiMsaNeNa aidaMsaNeNa [ ] 356 | apadezastu kAraNe [a.saM.4/310] 205 addAmalagappamANe, [sambo.sa.94] 142 apadhyAnAcaritavrate [dha.bi./1637.] 199 addhakao ikkhuraso, [pra.sA./232] 338 aparapperiatiriA- [paJca./646] 662 addhanibuDDe biMbe, [ya.di./324] 369 | aparigraha eva bhaved [strI.pra.13] 122 addhamasaNassa savvaM- [prava./867] 674 aparimiapariggahaM [pra.A.sU.5] 121 addhamasaNassa savvaM- [ya.di./244] 558 apAyahetutvadezaneti [dha.bi./81] 38 addhoruo vi te do vi, apunarbandhakasyAyaM [yo.bi./369] 22 [pra.sA./533] 572 apunarbandhakasyaivaM, [yo.bi./251] 24 adhazca muktvA piNDasya, apuvvaM daTTaNaM, [A.ni./1125] 344 [dvA.bhA./66] 686 apuvvanANagahaNe [A.ni./181] 281 adhIte yatkiJcit [ ] 181 | | apUrvAsannabhAvena, [yo.dR./39] 28 adhautamukhahastAGghi- [nI.zA.] 366 | appauliosahabhakkhaNayA anantasukhavijJAna- [dvA.bhA./116] 690 [pra.A.sU./upA.da.sU.7] 191 anazanamUnodaratA [pra.ra./175] 36 | appaDilehiaduppaDilehia [u.da.sU.7] 204 anAgADhe glAnatve [pra.sA./808vR.] 541 | appaDilehiadosA, [pa.va.262] 506 anAdyanantasaMsArA- [yo.zA.1/17va.] 56 appaDilehiyadosA, anAbhogato'pi [la.vi.] 29 [bR.ka.bhA./1453] 714 anitye cAparA- [dha.bi./114] 46 | | appatte akahittA, [ paJca./615] 658 aniyatavihArakalpaH, [SoDa.2/6] 30 appatte cia vAse, [o.ni./350] 587 anuttaravimAnAni, [ dvA.bhA./107] 689 | appA asaMtharaMto, anekajantusaGghAta- [yo.zA.3/36] 128 [bR.ka.bhA./3985] 642 antarmuhUrtAt parataH, [yo.zA.3/34] 128 appA uddhario [zrA.di./101] 297 annAvaNAhigahiA, [paJca./1350] 737 | appAhAra avaDDA [a.sa.sI./4] 699 anne pANe sayaNe [ ] appuvvanANagahaNe, [ upa.pa./502] 432 anne puNa bhaNaMti- [A.cU.] 302 | appeNa bahumesejjA, [ ] 362 253 D:\d-p.pm53rd proof Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH 89 201 abhyAsena kriyAH sarvAH, [] abhyAso hi karmaNAM [ ] abhyAso'pi prAya:, [ SoDa. 205 pU. ] 201 267 | abhyutthAnaM tadA''loke, 277 208 [ yo. zA. / 3 - 125 ] 361 amAyo'pi hi bhAvena, 802] appolaM miu pamhaM ca, 267 [o.ni. bhA. / 322] 577 apratyakSA hi no buddhiH [ zA. bhA. ] apratyakSopalambhasya [ pra. vi. pari. / 1 ] aprasannAt kathaM [vI. sta. 19/3] aprasannAt kathaM [vIta./19/3] abodhe'pi phalaM proktaM, 39 [ dha.biM.vR.4-31 ] 477 amitraM kurute mitraM, [] 32 | amISAmantaradarzanamiti [ dha.bi. / 96 ] 42 317 | amedhyasambhavaM [nI.zA. ] aya ela gAvi mahisI, 366 [ dha.biM./11-pa.29] 49 abodhe'pyanindeti [ dha.bi. / 63 ] abbhaMtarapariyaTTiya [ bR. vaM. bhA. / 13] abbhAsa'cchaNachaMdANu [da.vai.ni./48vR.] 701 587 644 [pra.sA./ 676 ] 584 ayasi harimaMtha tiuDaya [ da.vai.ni.253/ saM.pra. zrA. 55/pra.sA. 100] 120 ayasI laTTA kaMgU, [] 139 416 55 365 272 arairaI pesunnaM [ zrA. di. / 303 ] arihaM devo guruNo [saM.pra.sa./34] arihaM vaMdaNaM saddhA [ caitya. 26 ] 223 arihaMta siddha ceia [ pra.sA./930] 76 arihaMtANaM bhagavaMtANaM [ma.ni.a. 3 ] arihaMti vaMdaNa - [A.ni./912] arthAnAmarjane duHkham [] 431 | arthavantyupapannAni, [] 231 343 arhatA kathito dharma:, [ dvA.bhA. / 132]691 arhato dakSiNe bhAge [ pUjA. 11 ] arhatsambandhikAryArthaM, 239 abbhitaraparibhogaM, [ o.ni./ 353] abbhujjaaM vihAraM, [ ya. di. / 371 ] abbhuTThANaM aMjalI, [pu.mA. / 408 ] aTThANe vie, [ ] abbhuvagayaM pi saMtaM, [ pa.va./ 122] abhayaM supattadANaM, [ra.saM./ 177] abhAve dantakASThasya, [ vya. zA. ] abhikaMkhatehiM suhA(bhA ) siAI [A.ni./708 ] 654 abhigamaNavaMdaNa- [ u.mA. / 166 ] abhigamaNavaMdaNa - [ u.mA./ 166 ] abhiggahio aNabhigahio 702 206 479 | D:\d-p.pm5\3rd proof 259 483 39 [ ya. di. / 89] 508 abhijiya sayabhisa [ prA.sA.vA./20] 763 abhinna evAmaraNaM [ dha.bi. / 117] abhiSekajalaM tattu, 46 [vi.saM. 1 / 199] 237 arhatsamyagguNazreNi-[vi.saM.1/198 ] 237 [ tri.za./10/2/68 ] 246 aliaM na bhAsiavvaM [ saM.pra.zrA./16] 115 abhiSekatoyadhArA [ arhad. 3 / 12] 245 | avaMgu duvArA [ bha.sU. ] abhisaMbhUAsassa [A.ni./ 1094] 275 avakrA'granthisatkUrcaM [ vya.zA. ] abhihayapayAidasaguNa, [ vi.sa./ 14] 254 avaNiakusumAharaNaM [ ] abhUtAlpANucelatve, 365 223 244 avamANaM na payAsai, [ hi. mA. / 286 ] 357 avare vi sayaMbuddhA, [pra.sA./519] 579 [ yo.zA. 3 / 153vR. ] 725 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] avareNa vi AraMbhaM, [] avaloaNeNa AlAvaNeNa [ ] avahaTTu rAyakakuAI [ vi.sA.665zrA.kR.pU. ] 241 avi rAyA cae rajjaM, [] 433 aviNI aNuattai, [ hi. mA. / 280 ] 355 avidhikRtAd varamakRtam [ ] avihikayA varamakayaM, 201 [ 803 455 | asadvyayaparityAgaH, [ yo.bi. / 129] 10 356 asarasaraM acavacavaM [ zrA.pra.sU.cU. ] 160 asAdhuH sAdhurvA bhavati [ ] asiisayaM kiriyANaM 705 [ sUtra.ni. 119/pra.sA. 1188 ] 171 asiNANa viaDabhoI, [ paJcA.10/18] 454 asive avamoarie, [ o.ni./ 112] 709 asive omoarie, | [vi.sA./896 ] 201 avihIe ceiAI [ma.ni.a./7] 250 [ bR.ka. bhA. / 1665 ] 516 avihIe niaMsaNuttariaM [ma.ni. ] 293 | asuiThANe paDiA, [A.ni./ 1111 ] 304 avvatta apahu there, [ o.ni./ 467] 536 asuiThANe paDiA, [A.ni./1111 ] 705 avvicchinnaM vAmaya - [ bR. vaM. bhA. / 11] 316 asurasuraM acavacavaM, [ o.ni./ 289 ] 557 avvocchinnA tasA [ o.ni./ 322] 585 asurA nAgAstaDita: [ dvA.bhA./67 ] 686 azakyaM rUpamadraSTuM [ ] 674 asyA eva pRthivyA [ dvA.bhA. / 72] asyA eva pRthivyA [ dvA.bhA. / 78 ] assi khalu paDiggahiaMsi 687 687 azakye bhAvapratipattiriti [ dha.bi. / 71 ]36 azanamakhilaM khAdyaM [ yo.zA.vR. ] aSTapatresitAmbhoje, [ yo.zA.8/33] aSTAhikAbhidhAmekAM, [] 166 216 [ AcA. 2/1/62] 540 427 507 451 571 578 670 aSTau divasAn yAvat [ SoDa.8 / 16] aSTau sAdhubhiranizaM, [ SoDa. 2 / 8 ] asaMyamakRtotsekAn [ yo.zA. 4/83 ] asaI lAbhe puNa [ o.ni./ 718 ] asaccamosaM saccaM, [ da.vai.7/3] asaDheNa samAiNNaM [ bR.ka. / 4499 ] 370 asaNaM oaNasattu - [paJcA.5/27] 328 asaNAiamAloei, [] asaNAI vatthA [ bR.ka. ] asaNAIaM kappar3a, [ pra.sA./812] asaNAIA cauro, [ ya. di. / 186 ] aha puvicia [ ce.vaM.ma./196 ] asaNAIA cauro, [ ya. di. / 190 ] aha peyA duddhaTTI, [pra.sA./ 227] asatyapAye na durgatiriti [ dha. bi. / 129] 48 aha bhuMjiUNa pacchA, [pa.va./388 ] 560 asatyAH satyasaGkAzAH, [] asadAcAragarheti [ dha.bi. / 77] 31 | aha uvavisittu suttaM [pra.sa./ 15 ] 385 685 aha kaDDiUNa suttaM [pa.va./289] 519 ahaNaM bhaMte ? sAlINaM [ bhaga.sU.246 ] 139 aha dhammadesaNatthaM ca [ zrA. di. / 146 ] 346 aha na sakne kAuM [ zrA. di. / 227] 368 aha pakkhiaM [ [pra.sa./34] aha pattANuvagaraNaM, [ ya. di. / 289 ] aha puNaravi sajjhAo, 387 569 314 424 542 [ ya. di. / 320 ] 588 541 542 242 337 479 37 aha lahuavaMdaNajuyaM, [ ya. di. / 82 ] aha lahuavaMdaNeNaM, [ ya. di. / 285 ] 498 569 D:\d-p.pm5\3rd proof aha uggayaMmi sUre, [ ya. di. / 84 ] aha uggahaNaMtagaM, [pra.sA./531] Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 804] [dharmasaMgrahaH aha vAghAiakAle, [ya.di./350] 637 | AgADhajogavAhI [ o.ni./548] 555 aha suasamiddhiheuM, [pra.sa./21] 386 | AgneyyAM tu yadA [ pUjA.6] 238 ahacchaMdabbhuTThANaM, [gu.vi.3/124] 706 AcAryAdiSvapi hyetad, [yo.dR./26] 23 ahamavi khAmemi [bR.vaM.bhA./27] 318 ANAIsariaM vA, [saM.pra.zrA./42] 119 ahayaM tubbhe eaM, [A.ni./673] 647 ANAgejjho attho, [paJca./994] 734 ahavA aNiTThakusumAI- [saM.pra./253] 290 ANAbalAbhiogo, [A.ni./677] 648 ahavA NANAitigaM [ ] 293 AtmakRtasya deheneti [dha.bi./120] 47 ahavA NANAINaM, [A.ni./676] 648 AtmA na badhyate, [zA.sa./3-34] 44 ahavA vi bhAvabheA, [paJcA.3/3] 233 | Atmaiva darzana-jJAna-[yo.zA.4/1] 64 ahavA vi viNAsaMtaM, AdityodayavelAyAM, [ ] [A.ni./672] 647 AdeseNa vA gabbha- [ni.cU./3543] 467 ahavA savvaM cia [ ] 415 | AntarmuhUrtikaM samyag - ahasammamavaNayaMgo, [pra.sa./14] 385 [yo.zA.1/17va.] 57 ahasIsorayaharaNe, [bR.vaM.bhA./26] 318 ApadAM kathitaH panthA, [ ] 11 ahAsuhumo a eesuM [ ] 720 ApucchaNa tti paDhamA, [o.ni./228] 521 ahiAsiaNahiAsia, ApucchiuM payaTTai, [hi.mA./275] 354 [ya.di./322] 589 | AbhiggahiamaNabhiggahaM [saM.pra.sa./47] 70 ahigAriNo ya paMca ya [guru./2] 299 | AmaM vidagdhaM viSTabdhaM, [ ] 14 ahigArI a gihattho, [paJcA.7/4] 441 AmaMtaNi ANavaNI, [pra.sA./894] 669 ahiyAsiA u aMto, [o.ni./633] 589 | AmagorasasampRktaM, [yo.zA.3/7] 136 aho jiNehiM [da.vai.5/92] | AmAsu a pakkAsu a aho jiNehiM asAvajjA, [saM.pra.zrA./75] 127 [ya.di./233] 554 | Ame dhaDe nihattaM, [paJca./982] 733 ahorAiyA tahiM [ ] AyappamANamitto [pra.sA./125] 311 ahno mukhe'vasAne ca, [yo.zA./63] 131 AyappamANamitto, [va.ni.] 371 [A] AyayaNaM khu nisevai, [dha.ra./37] 84 A snAtraparisamApte- [arhad./3/4] 245 AyayaNasevaNA [ ] 206 AimakAussagge, [A.ni./1695] 377 Ayarapakappo a navame, AesaM bahumannai, [hi.mA./300] 358 1 [vya.bhA.3/171] 740 AkaMpaittA aNumANaittA Ayaria uvajjhAe, [pra.sA./102] 302 [A.vi./11] 439 Ayarizrami gilAe, [o.ni./426] 522 AkruSTo'pi hi nAkrozet, AyariaabhAvia- [o.ni./556] 556 [yo.zA./3/153vR.] 725 | AyariauvajjhAe [vya.4/13] 742 AgamatattvaM tu paraM, [SoDa.2/11u.] 31 | AyariauvajjhAe, [pra.sA./557] 677 D:\d-p.pm513rd proof Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [805 AyariagaNIiDDI, [bR.ka.bhA./692] 713 | AlU taha piMDAlU, AyariagilANAM, [o.ni./351] 587 [saM.pra.zrA.94/pra.sA.240] 132 AyariAi sagacche, [zrA.jI./12] 435 AloaNaM akicce, [paJcA./15/2]432 Ayarie a gilANe, AloaNaM adAuM, [paJcA.15/39] 439 [o.ni./716] 578 AloaNapaDikkamaNe [pra.sA./750]722 Ayariya uvajjhAe, [prA.sA.dvA./19] 762 AloaNApariNao, [ zrA.jI./39] 435 AyariyagilANAI [ya.di./14] 497 AloiUNa dose, [pa.va./466] 592 AyariyaggahaNeNaM [vya.bhA./4685] 257 | AloittA savvaM, AyariyanisijjAe [sAmA./dvA.11] 733 | [o.ni./520, pa.va./337] 553 AyariyA iha purao, [ya.di./330] 590 | AlocyAvagrahayAJcAAyahiaparinnA [pa.va./555] 509 / [yo.zA.1/28] 672 AyA khalu sAmAiaM [A.ni./790] 151 AloyaNayAe NaM bhaMte ! [utta.29a.] 440 AyANe nikkhivaNe, [o.ni./710]577 | AloyaNANulomaM, [paJcA.15/17] 437 AyAdarddha niyuJjIta, [ ] AvaMtikeAvaMti [AcA.5/1] 34 AyAdarddhaM niyuJjIta, [ ] 13 AvayahiM pi paDhijjai, [na.pha.ku./6]218 AyAravamAhArava, [ zrA.jI./9] 434 AvassaiM ca Nito, AyArassa u uvariM, [vya.bhA.3/176 ]740 [A.ni./692pU.] 650 AyArassa u mUlaM, [bR.vaM.bhA./3] 316 | AvassayasajjhAe, [saM.pra.gu./13] 303 AyAvayaMti gimhesu, [da.vai.3/12] 510 Avassayassa samae, [ya.di./13] 495 AraMbhiaaNuogaM, [ ya.di./157] 517 | Avassayassa samae, [ ] Asayasa samA | 1 369 ArabhaDA saMmaddA, [o.ni./266] 501 | AvassayAiAI, [saM.pra.gu./14] 303 AraMbhe ccia dANaM, [paJcA.9-12] 427 | AvassiaM bhaNittA, [ ya.di./175] 523 ArAtrikaM jinAcAryAH, AvassiA u AvassaehiM [pa.pa./11/76] 428 [A.ni./694] 651 AruhaNe oruhaNe, [bR.ka.bhA./975]138 AvassiyAe jassa ya, [pa.va./293] 520 AroggasAriaM mANusattaNaM Azrayan dakSiNAM zAkhAM, ___ [saM.pra.zrA.63] 122 [vi.vi.1/83] 227 ArdraH kandaH samagro'pi, AsaNagao na pucchijjA, [yo.zA.3/44] 133 [utta.1/22] 509 Ao'zuSkaH kandaH, AsaNeNa nimaMttetA, [zrA.di./173] 361 [yo.zA.vR3/44] 133 | Asanasthapado [nI.zA.] 366 AlaMbaNamalahaMtI [ka.bhA./120] 58 | | AsanAbhigraho bhaktyA, AlaMbaNe visuddhe, [yo.zA./3/126] 361 [bR.ka.bhA./3989] 586 | AsannasiddhiANaM, [saM.pra.devA.193] 202 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 806] [dharmasaMgrahaH AsADhe mAse dupayA, [o.ni./284]330 | icchA gama pANa osA, [vi.sA./709] 254 AsAyaNa tittIsaM, [guru./3] 299 | icchA ya aNunnavaNA, AsAyaNA u bhavabhamaNa [A.ni./1232] 301 [pra.sA./437] 293 | icchAmi khamAsamaNo, [ bR.vaM.bhA./7] 316 AsAyaNA vi NevaM, [A.ni/714] 654 | icchAmi paDikkamiuM, [ya.di./232] 554 AsukkArovarae, [vya.bhA.4/172] 741 | iNamaccaMtaviruddhaM, [ ] 279 AsevaNAkasAe [pra.sA./725] 721 iNamo savvamavi [ma.ni.1/12] 744 AstikamatamAtmAdyA [ ] | 173 | itaresu porisitigaM, [o.ni./293] 515 Ahakammuddesia [ pa.va./741] 528 | ittariaM pi na kappai, [A.ni./721] 656 AhAkammanimaMtaNa ittariAi vibhAsA, [A.ni./719] 655 [vya.pIThikA/43] 698 | itto ceva jiNANaM, [saM.pra./161] 243 AhAre khalu suddhI, [ya.di./180] 542 | itthaM pamAyakhaliA, [pa.va./18] 474 AhvAnotpAditaprItiH, [nI.zA.] 366 | itthi diatthasaMsAra, [dha.ra./57] 86 itthikahA bhattakahA [ sthA.sU.] iMtassaNugacchaNayA, [ da.vai.ni./48vR.] 701 | itthikahA''saNa- [ ] 627 ia aTThArasabheA, [pra.sA./792] 467 | ittheva patthavaMmI, [ pa.va./443] 589 ia apparivaDie samme, [ ] 61 | ityanityaM jagadvattaM, [yo.zA.4/60] 682 ia kammaM uddesia- [piM.vi./53] 531 | ityAdisAdhuvRttaM, [SoDa.2/11pU.] 31 ia bhAigayaM uciyaM, [hi.mA./283] 356 | ityekaviMzatividhA [ pUjA.20] 239 ia vuttA suttAo, [piM.vi./76] 533 | idAnIM tadvidhim [dha.bi./59] 31 iarammi vigappeNaM, [paJcA.12/16] 650 | indriyANyeva tatsarvaM, [ ] 11 iare puNa AyariyaM, [ ] | indropendrAdayo'pyete, [ yo.zA.4/61] 682 iaro a gurusagAse, [o.ni./523] 555 imo avavAo- [ ] 709 ia sAmAiaussagga- [pra.sa./17] 385 | imo pAsatthAisu avavAo tti- [ ] 709 ikkaM pi aha muhuttaM, [pa.ca.] 340 iya dosu vi pAsesu, [pa.va./237] 500 ikkaMgulAi paDimA, [bi.pa./19] 447 | iyaM badhyamAna- [dha.bi./104] 43 ikkAsII te karaNa-[saM.pra.zrA./9] 113 | iyarA vi haMdi eyaMmi, [u.pa./434] 26 ikkeNa kayamakajja, [pa.va./591] 134 iriaM paDikkamaMto, [ya.di./4] 496 ikSakSIraguDAdInAM [ ] 68 | iriaM supaDikkato, [ ] 509 iga paNadisilogagamo [ ] | iriA kusumiNasaggo, [gu.bhA./38] 299 igapaMcAidiNUNaM, [bhA.ya.di./14] 381 | iriA bhAsA esaNa, [pra.sA./571] 680 igavIsaM khalu bhaGgA, [zrA.va.bha.pra.11] 99 | iriAciivaMdaNa- [gu.bhA./39] 299 iguvannaM khalu bhaGgA, [zrA.va.bha.pra.13] 99 | iriyAvahiAe apaDi- [ma.ni.] 251 iccAi ciMtayaMtA, [ya.di./366] 642 | iha kuNaI abbhAsaM, [ ya.di./58] 340 D:\d-p.pm513rd proof Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] iha ceva kharArohaNa-[saM. pra.zrA./35] iha jaMmi diNe sAvao [ ] iha pauSadhazabdo [A.hA.vR. ] iha buMdi caittANaM, [A.ni./ 959] iharA u musAvAo, [paJca./933] iharA vivajjao'vi hu, [ 807 160 355 155 269 117 | ucitakAle vidhinA [ pra.sA.213vR.] 220 uciyaM eaM pi [ hi.mA./ 278 ] uciyaM muttUNa kalaM, [saM.pra./ 1445] 350 uciyaM mottUNa kalaM [ zrA.pra. / 269] 397 uccArAi athaMDila, [paJca./664 ] 663 uccAliaMmi pAe, [o.ni./ 749] 680 uccAsaNaM samIhai [] ucchuvaNe sAlivaNe, 730 468 [ paJcA. 15/5 ] 440 ihaloe ccia jIvA, [ saM . pra . zrA / 25] 116 ihalogaMmi sukittI, [ zrA. di. / 103] [I] [ paJcA.15/20vR.] 438 298 | ucchuvaNe sAlivaNe, [ vi.bhA./3404] 479 ujuvavahAro cauhA, [ dha.ra./47 ] 85 ujjuga gaMtuMpacchA ( ccA )gaI IryApatho dhyAna [ ] 259 IsAvisAyamayakoha - [ u.mA. / 287] 417 [ u] aha paDimaggapasaraM, [] uubarddhami a daMDo, [ pra.sA./ 673 ] ubaddhe rayaharaNaM, [ o.ni./ 26 ] uubaddhe vAsAsu a, [paJca./1330 ] 746 ukkosiA ya pUA, [ paJcA. 8 / 29] 450 ukkacchia vekacchI, [ pra.sA./ 530 ]571 ukkosa sattarisayaM, [ ce.vaM. ma. / 30] 229 uDDuM thiraM aturiyaM ukkosaM sAsAyaNa- [ samya. pra. / 22] ukkhaNa khaNai nihaNai, [] ukkhittanAyaM saMghADanAyaM [] ukkhittamAicaragA, [pa.va. / 303] uggama uppA esaNa, [ saM.pra./794 ] ugamadosAIA, [] uggahaNaMtaga paTTo, [ pra. sA. / 529] ugghADaporisiM jA, [pA.sa./9] [ pa.va./ 300 ] 525 uTThAvio sia tti a, 246 [pa.va. / 578 ] 491 583 | uTThia karei vihiNA, [ pra.sa./ 26 ] 386 566 | uTTheDaM parisaMThia [ bR. vaM. bhA. / 5 ] uThioDio saviNayaM, [pra.sa./9] uDDadisipamANAikkame 316 385 [ u.da.1/7/6/pra.A.sU.6 ] 188 uciattaM pUAe [ ce.ma.bhA./197] 243 uciapavatiM evaM [saM.pra./69] 244 ucie kAle vihiNA, [ pra.sA./ 213] 220 ucie kAle vihiNA, [ pra. sA. / 213] 341 ucio jaNovayAro, [ paJcA. 8/47] 451 60 [ o.ni./ 264, pa.va./ 233] 498 122 uDDUmaho egatto [pa.va./248 ] 603 | uDDamuho kaharatto, [ o. ni. bhA. / 188 ] 712 527 | uNNiaM aTTiaM vA vi, 502 627 707 571 [ o.ni./ 709] 577 uttamapattaM sAhU, [ gAthA./ 144 ] 365 uttamA sAttvikI bhakti D:\d-p.pm5\3rd proof [vi.saM.1 / 204] 237 uttANagapAsallI, [ paJcA. 18 / 15 ] 693 utthAne pUjane dAne, [ yo.zA. 3 / 153vR. ] 726 utpAdanodgamaiSaNa- [ ] udayaMmi jA tihI [ zrA.vi./ 11vR. ] 681 420 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 808] [dharmasaMgrahaH udIcyAnAM balirnAga- [dvA.bhA./69] 687 | umaggadesao magga [paJca./1661 ] 760 udumbaravaTaplakSa- [yo.zA.3/42] 128 | ummAyaM ca labhejjA, [pa.va./568] 510 uddiTThakaDaM pi so bhuMje [ni.bhA.] 159 ummukkabhUsaNo so, [vi.ha.cU.] 251 uddiTTakaDaM bhattaM, [paJcA.10/32] 455 urUsUsahalaMchaNa [A.ni./1093] 275 uddesasamuddese, [ A.ni./1534] 389 ulUkakAkamArjAra- [yo.zA.3/67] 130 uddesiaMmi navagaM, [pi.ni./395vR.] 532 | uvauMjiUNa puTvi, [pa.va./287] 512 uddhAvaNA pahAvaNa, [vya.bhA./962] 302 | uvaogakaraNakAle, [ya.di./95] 508 udvijatena rogebhyo, uvagaraNaM vAme urugaMmi, [yo.zA.3/153vR.] 725 [o.ni.bhA./317] 566 upadezaM vinApyarthakAmau [yo.bi./222]33 | uvagaraNagoarA puNa, [pa.va./231] 494 upadezaH zubho nityaM, [zA.vA./7] 16 uvagaraNasarIresuM, [pra.sA./724] 720 upannakAraNami, [bR.ka.bhA./4540] 708 uvagaraNAi~ cauddasa, [pra.sA./528] 571 upannakAraNami, [bR.ka.bhA./4540] 346 | uvagaraNAIANaM, [o.ni.bhA./157] 498 upannANA jaha no uvagArAbhAvammi vi, 1 [vya.bhA.3/6/125] 733 [zrA.pra.348/pUjA.pa.4/44] 208 upasargaprasaGge'pi [yo.zA.1/43] 694 uvaNeu maMgalaM vo, [sa.ca.] 247 upAdeyadhiyA'tyantaM, [yo.dR./25] 23 | uvaNeu maMgalaM vo, [ ] 246 upAdhyAyA dazAcAryaH, uvabhogaparibhogavae [pra.A.sU.7] 124 [ma.smR 2/145] 14 uvayAro cauttheNa [ ] 748 upAdhyAyA dazAcAryaH, uvari heTThA ya [o.ni.bhA./264] 551 [ma.smR./2-145] 355 | uvavAsI savvovahi- [ya.di./283] 569 upAnatsahitovyagra- [nI.zA.] 366 uvavisai uvajjhAo, [ya.di./100] 509 upAyato mohanindeti [dha.bi./85] 39 uvasaMpanno jaM kAraNaM, [A.ni/720]656 upAvRttasya doSebhyaH, uvasaMpayA ya tivihA, [A.ni./698 ] 652 1 [dha.bi.3/18TI.] 155 uvasaMpayAya(e) kappo [paJca./986]652 uppanna vigaya mIsaga, [pra.sA./893 ]668 uvasamasammattAo [vi.bhA./531] 60 uppalapaumAI puNa, [bR.ka.bhA./978] 138 uvasamasammaTTiI [za.bR.cU.] ubhao NahasaMThANA, [o.ni./28pU.] 566 uvasamaseDhigayassa u, [vi.bhA./2735]57 ubhayanibandhanabhAva- [dha.bi./sU.95] 4 uvasAmago a khavago, [pra.sA./726 ] 721 ubhayanibandhanabhAva- [dha.bi./95] 42 uvahANIkayabAhU, [ ya.di./360] 642 ubhayannU vi a [ upa.pa./852] 473 uvahimi paccUse [ni.cUrNi] 505 ubhayamuhaM rAsidugaM, [ pa.va./403] 564 uvvatta dAra saMthAra, [pra.sA./629] 756 ubhayahitametaditi [dha.bi./4-31] 477 uvvattai pariattai, [paJca./1625] 756 umaggadesao NiNhavo'si [ ] uvvattaNapariattaNa- [ya.di./369] 643 D:\d-p.pm513rd proof Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [809 uSNena tapto naivoSNaM, | eAI akuvvaMto, / [yo.zA.3/153vR.] 724 [bR.ka.bhA./4549] 346 usiNodagaMti daMDukkAliaM eAI pariharaMto, [hi.mA./348] 353 [pra.sA./881] 141 | eAI bhaMte ! cattAri usiNodagamaNuvatte, [pi.ni./18] 140 [prajJA.11/862] 667 ussakkaNa ahisakkaNa, eAo aviseseNa, [paJca./1662] 760 [pa.va./304] 527 eAo do vi [zrA.vi./11vR.] 420 ussaggeNa paDhamA, [ ya.di./96] 509 eAo bhAvaNAo, [paJca./1661] 760 ussaggeNaM tu saDDho u, eANi gAravaTThA, [paJca./1648] 759 [zrA.di./226] 368 | eANi napuMsayA dasa, ussIsabhAyaNAI, [o.ni./232] 639 [ni.cU./3636] 472 ussuttabhAsagANaM, [saM.sa./29] 293 eAriseNa guruNA, [pa.va./14] 474 ussuttamaNuvaiTuM, [prava.sA./122] 304 | ee u aNAesA, [o.ni./270] 504 [U] ee omA vi [ ] 749 UNagaaTThArasagaM, [ pa.ka.bR./2066] 546 | ee ceva duvAlasa, [o.ni./670] 570 UNagasayabhAveNaM, [A.ni./1118] 705 | eeNaM bIeNaM, [saM.pra.devA./198] 238 UrdhvatiryagadhobhedaiH, [dvA.bhA./60] 686 | eesi vayapamANaM, [pa.va./50] 467 Urdhvalokastadupari, [dvA.bhA./62] 686 | eesiM tu pamANaM, [pra.sA./630] 756 Urdhvalokasya madhye ca, eesi tithiANaM, [hi.mA./314] 359 [dvA.bhA./103] 689 eka utpadyate jantu- [yo.zA.4/68] 683 UsaradesaM daDDillayaM ca, [vi.bhA./2734] 57 ekatrAsatyajaM pApaM, [yo.zA.2/64vR.] 351 [R] ekabhaktAzanAnnitya- [ska.pu.] 130 RjubhAvA''sevanamiti [dha.bi./80] 37 ekamapi ca jinavacanAt RSabhAdyAnAM tu tathA, [SoDa.8/3] 229 [tattvA .saM./27] 211 [e] ekavastrAnvitazcArddha- [nI.zA.] 366 eaguNavippamukke, [paJca./1318] 737 | ekavastro na bhuJjIta, [ ] 225 eassa u liMgAI, [dha.ra./78] 486 | ekazATikottarAsaGgakaraNaM [ ] 240 eaM ca asthi lakkhaNa- [u.pa./200] 486 | ekAGgaH ziraso nAme, [ ] 232 eaM ca Na juttikhamaM, [u.pa./950] 21 | | ekArasIsu nissaMgo, [ ] 456 eaM paccakkhANaM, [ utta.5/27.] 757 | ekAzanA''cAmlAdi [ ] eaM parupparaM nAyarANa, [hi.mA./311]359 | ekAhArI darzanadhArI [ ] 429 eaM bhUmimapattaM, [paJca./619] 659 ekendriyAdijantUnAM, [dvA.bhA./56] 685 eAI akuvvaMto, ekkaMmi u pAuggaM, [o.ni./717] 578 [bR.ka.bhA./4549] 708 ekkadugatigacau- [pa.va./401] 564 325 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810] [dharmasaMgrahaH ekkArasa aMgAI, [pra.sA./526] 580 emeva ya pAsavaNe, [o.ni./634] 589 ekkakkaM paMcadiNe, [ ] 776 | emeva ya majjhimiA, [ paJca./618] 659 egaM egassuvariM, [pra.sA./233] 338 | eyaM aNaMtaruttaM, [saM.pra.sa./46] egaM pi udagabiMdU, [saM.pra.devA./197] 238 [zrA.dha./36] 69 egaMmi udagabiMdummi, [sambo.sa./95] 142 | eyaM sAmAyAriM, [A.ni./723] 656 egaggassa pasaMtassa, [ A.ni./693] 650 | elugaM vikkhaMbhaittA [ ] 525 egattha savvadhammo, [ ] 425 | evaM acalAdisu vi, [ paJcA.8/35] 451 egamuhUttaM divasaM, [saM.pra.zrA./120] 154 | evaM apparivaDie, [vi.bhA./1223] 727 egarAiA cauhiM [ ] evaM AyariAI, [vya.bhA.3/182] 741 egavae chabbhaGgA, evaM khittasurIe, [pra.sa./22] 386 [zrA.va.bha.pra.10/pra.sA.1330] 97 | evaM gacchasamudde, [o.ni./117] 703 egavae nava bhaGgA, [zrA.va.bha.pra.12] 99 evaM cia caumAse, [pra.sa./38] 387 egavayaNaM duvayaNam [ ] 778 evaM cia vayaNeNaM, [paJca./1359] 737 egaviha duviha tivihaM, [pra.sA./942] 61 evaM chammAsatavaM, [ ] 773 egaviha sammaruI, [pra.sA./943] 62 evaM jA chammAsA, [paJcA.10/22] 455 egavihaM duviheNaM, [A.ni./1559] 95 evaM jiNapaNNatte, [saM.pra.2/32] 62 egasADiaM uttarAsaMgaM [ ] 226 | evaM tA devasiaM, [pra.sa./25] 386 egassAyarasArA, [ce.ma.bhA./40] 243 | evaM na kevalajJAnI, [ ] 373 egAi iguNatIsUNayaM pi, [pra.sa./30 386 evaM nAsti sukhaM [yo.zA./A.612] 683 egAgI pAsattho [u.mA./387] 706 | evaM paDivattIe, [paJcA.19/27] 475 egUNavAsagassa u, [pa.va./588] 490 | evaM paDupanne [ o.ni.bhA./262] 551 ego jai nijjamago [A.pa./411] 757 evaM payaIe ccia, [paJcava./35] 53 etaccharIradhanayauvana- [ ] evaM pavattiNisaddo, [ paJca./1320] 738 etatsacivasya sadA, [SoDa.2/9] 31 evaM bhavyajanasya [ ] etAzcAritragAtrasya, [yo.zA.1/45] 681 evaM muhuttabuddhI, [pa.ca.] 340 ete aticArA eva, [u.da.vR.1/6] 205 evaM ya zuddhayogena, [dha.bi.4/2] 482 eteSvevAmanojJesu, [yo.zA.1/33] 675 evaM vAyA na bhaNai, [zrA.dha./32] 69 ete'higAriNo iha, [paJcA.3/7] 234 | evaM vihI imo savvo, [zrA.di./77] 249 ettha puNa AharaNaM, [u.pa./843] 704 | evaM vratasthito bhaktyA, ettha puNa esa vihI, [paJcA.15/8] 432 [yo.zA.3/119] 214 emAI paDisiddhaM, [pa.va./580] 491 evaM saMvegakRddharmaH, emAI sayaNociamaha [hi.mA./298] 358 [dha.bi./10-pa.29] 49 emeva ahorAI, [paJcA.18/18] 693 | evaM so aTThArasa- [ ] 773 emeva egarAI, [paJcA.18/19] 693 | evaM skandakasAdhu- [ ] 258 690 D:\d-p.pm513rd proof Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] evaMvidhaM ca samyaktvaM 88 [ yo.zA.vR. 2/17] 72 evamasaMto vi imo, [ paJcA. 1 / 38 ] evamahAjAegaM, [ bR.vaM.bhA./32] esA jiNANamANA, [pa.va./ 114] eso a ettha guruo, [ u.pa./ 198] eso pavayaNakusalo, [ dha.ra. / 55 ] [ ai] aizAnyAM kurvatAM pUjA, [ pUjA. 7 ] aizvaryasya samagrasya, [ a.nA. / 42 ] [ o ] [ saM . pra.zrA./18 ] 114 katti kaDaM me pAvaM, [A.ni./ 687] 253 oNayadehA avarAha - [ bR. vaM. bhA. / 28 ] 318 kattha ya maidubbaleNaM, ovAyaM visamaM khANuM, 223 759 [ saM.pra.48 / dhyA. za. 47 ] 75 kaniSThikAnAmikayo- [ vya. zA. ] kandappe kukkuie, [paJca. / 1630 ] kanyAvikrayiNazcaiva, [] kappaTThio vi evaM, [] kappasamattIi tayaM, [] kappasa u Nijjutti, 195 773 773 318 480 71 86 [da.vai.5/1/4] 680 osanno vi duviho, [saM.pra.gu. / 12] 303 osaha bhesajjANi ya, [ bR.ka.bhA./1489] 716 485 581 osANamicche [ sUya. 14/41 ] ohiassa ovaggahiassa [] ohe uvaggahaMmi a, [ o.ni./667] 569 ohe suovautto, [pi.ni./524] 211 oheNa jassa gahaNaM, [pa.va./838] 569 [ au ] aucityamekamekatra, [] 238 | kaNNAgahaNaM dupayANa, 260 18 [ka] kaMcaNamaNisovANaM, [saM. pra.zrA./ 130] 165 kaMcuihatthovagayaM, [ pa.ca.29/7] 246 kaMjiyaudagavilevI, kajjassa ya kajjassa ya, [ bR.ka.bhA./1707] 560 kaMtAre dubbhikkhe, [ Ava. bhA. / 250 ] 341 kaH kAlaH ? kAni mitrANi ? [] kaiA saMviggANaM, [cA.ma./2] kajjaM pi NANadaMsaNa 19 418 D:\d-p.pm5\3rd proof kajjeNaM gacchaMtassa u, [ ya. di. / 279 ] 567 [ 811 [ paJcA.12/18] 650 225 kaTispRSTaM tu yadvastraM, [] kaTThAI vi dalaM iha, [ paJcA.7/17] 442 kaDagaccheo NAma [ vRddha. sa. ] kaDasAmaio puvviM, [ zrA.pra./314] 200 557 [ vya.bhA. 10/606 ] 735 kappassa u Nijjuti, kappe sippe ya [ ] kappeUNaM pAe, [ o.ni./ 311 ] kappeUNaM pAe, [pa.va./396 ] kammaggaMthesu dhuvaM [] kammavivAgANa dasA, [] kayarakaramaMdayANa, [ zrA.vi. / 12vR.] kayavayakammo taha [ dha.ra. / 33] [ paJcA.12/19] 651 karaAvatte jo, [ nama.pa./ 16] [ vya. bhA. 10/607 ] 735 kappA AyapamANA, [ o.ni./ 705 ] 576 kappA gevijjaNuttara, [vi.sa./13] 254 kappAkappe pariniTThiassa [ A.ni./688 ] 649 282 562 563 58 628 423 84 216 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 812] [dharmasaMgrahaH karadhariajogamuddo, [ce.vaM.ma./191] 242 | kAUNa takkhaNaM cia, karayalaM jAva kaTTa [ ] 241 [zrA.pra.317] 200 karasannabhamuhakhevA- [zrA.dha./34] kAUNa vAmajANuM, [ya.di./21] 592 karNATI suratopacAra- [ ] 146 kAUNa vihiNA [zrA.di./24] 226 karmaNAM naH kSayo [dvA.bhA./55] 685 kAUNa sayaNavaggassa karmabhireva sa jIvo, [ ] [zrA.di./294] 414 kalAntamapojjhati khedaM, [ ] 16 kAUNaM vihiNA pahANaM, kalikArao vi [saM.pra.zrA./43] 119 [zrA.di./24pU.] 222 kalpanAmAtramanyatheti [dha.bi./105] 43 kAeNa asthi jai kiMci, kalyANaparamparA-[dha.bi./76] 37 [zrA.di.79] 249 kallANagAIkajjA, [ce.ma.bhA./53] 244 kAkArasamuccAraNa- [bR.vaM.bhA./15] 317 kallANayatavamahavA, [ce.vaM.ma./29] 229 | kAmaM khalu savvaNNU, kallolacapalA lakSmIH, [bR.ka.bhA./963] 713 [yo.zA.4/59] 682 kAyakaNDUaNaM vajje, [zrA.di./58] 228 kaSa-cchedayorayatna iti [dha.bi./97] 42 kAyapramANa AtmA [ ] 269 kaSAdiprarUpaNeti [dha.biM/92] kAyavvaM kajje [hi.mA./307] 359 kaSAyA viSayA yogAH, kAyavvA puNa bhattI, [yo.zA.4/78] 684 [da.vai.ni./48vR.] 701 kaSTaM vedayamAnAnAM, [dvA.bhA./57] 686 kAyA vayA ya te ccia, [ ] 599 kaha ghetthamo tti pacchA, [pa.va./292] 520 kAyotsarge kRte'pi [zrA.vi.gA.57.] 219 kaha na hu pamAyapaMke, [ya.di./8] 496 | kAraNAdadhikAM manye, [ ] kaha vi hu pamAya- [ya.di./258] 562 kAraNiehiM ca samaM, [hi.mA./310] 359 kahaM namaMti sIsaM ? [saGghA.vR.] 269 kAravaNe'vi a [ paJcA.7/21] kahaNAiavvakkhittaM, [paJca./330] 552 kAla eva kRtsnaM [ ] 267 kahaNNaM bhaMte ! jIvA [bha.sU./203] 362 kAla-yadRcchA-niyatIzvara- [ ] 173 kahamannaha egAe, [ ] 243 | kAlaMmi saMkiliTTe, kahiUNa ya kAyavae, [paJca./663] 663 [paM.ka.bhA./1749] 706 kAiasaMnADagalaM, [ ya.di./276] 566 | kAlatigeNa guNiA, [vi.sa./16] 254 kAiyamAiajogaM, [pa.va./287] 519 | kAlaparihANidosA [pa.va./30] 476 kAuM ujjoagaraM, [pra.sa./19] | kAlaparihANidosA, [pa.va./37] 475 kAuM paDiggahaM [pa.va./340] 553 | kAlamakAle saNNA, [o.ni./309]562 kAussaggaMmi Thio, kAlaviNayAirahio, [saM.pra.gu./15] 303 [o.ni./512, paJca./320] 552 kAlastato mahAkAlaH, [dvA.bhA./76 ] 687 kAussagge jaha [A.ni./1551] 390 | kAlAidosao jai, [pra.sA./774] 711 432 443 D:\d-p.pm513rd proof Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [813 kAlAivasA ikkAi kutIthikaiH praNItasya, [dvA.bhA./127] 691 [prA.sA./dvA.-11] 741 | kutUhalAd gItanRtte, [yo.zA.3/78] 145 kAlAivasA ikkAi- [sAmA./dvA.11] 729 | kulanissAe viharai, [saM.pra.gu./11] 303 kAliasuassa kAlo, kulaputto tagarAe, [pa.va./117] 478 [ya.di./351] 637 kulavahudiTuMteNaM, [ ] 751 kAle apahuppaMte, [o.ni./518] 553 | kusumakkhayagaMdhapaIva, [ce.vaM.ma./211] 236 kAle abhiggaho puNa, [pa.va./301] 527 kRtakatve'pyatIta- [dha.bi./109] 45 kAle viNae bahumANe, kRtakRtya ivA- [triSaSTi.1/5/98] 247 [daza.vai.ni./184] 374 kRtamonavakrAGga, [nI.zA.] 367 kAleNa UNA jo [vR.sampra.] 504 kRtvA hATakoTibhiH [ ] kAlo'vi succia jahiM, kRtvedaM yo vidhAne, [snanASTake/3] 223 1 [dhyA.za.38] 218 | keI Na hoi saladdhI, kAhaM acchittiM aduvA [pra.sA./779]363 [paJca./1333] 747 kiM punarupacitadRDhaghana- [ ] 209 kesasarIravibhUsaNa, [saM.pra./250] 290 kiM me kaDaM ? kiM ca me ko Aurassa kAlo? [ ] 607 [zrA.di./324] 218 ko NAma sArahINaM [pa.va./19] 474 kiM sakkaNijjakajjaM, [ya.di./7] 496 | ko heU ? jiNaANA, [ya.di./88]507 kiikammaM pi kuNato, koUabhUikamme , [ paJca./1642] 759 [A.ni./1205] 308 koUabhUikamme, [saM.pra.gu./16] 303 kiikammassa visuddhi, kotthalagAriagharagaM, [Ava.bhA./248] 340 | [o.ni./292 pa.va./274] 514 kiJcit zuddhaM kalpyam [pra.ra./146] 167 | kosaMbisaMThiassa va, [ ] 247 kinnarakimpuruSau [dvA.bhA./77] 687 | kohe mANe mAyA lobhe kiriAsu appamAo [dha.ra./79] 486 [pra.sA./892] 668 kiha puNa evaM sohI, ko'pi kvApi kuto'pi [ ] 128 [vya.bhA.3/181] 741 | kriyamANe'rhataH snAtre, [pa.pa.11/72] 428 kITakozApaviddhAni, [ ] 230 [kSa] kIrai balI [A.ni.] 231 | kSaNikAH sarvasaMskArA, [Sa.sa./141]172 kuMjusiNa-cAulodaka, kSapako bAlako vRddho vA [ka.bR.] 521 [bR.ka.bhA./1706] 560 kSamayA mRdubhAvena, [yo.zA.4/82] 685 kuTTimatalasaMkAso, [o.ni./406] 549 | kSaye pUrvA tithiH kAryA, [ ] 421 kuNai viNaovayAraM, [hi.mA./303] 358 | kSAyopazamikAd bhAvAd [ ] kuNamANo a akajjaM, kSINaklezA ete, [ ] 277 [bR.ka.bhA./4526] 345 | kSINarAgAdi- [ ] 415 D:\d-p.pm5!3rd proof Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814] [dharmasaMgrahaH kSutRhimAnyuSNa- [ ] 38 | gaMdhA saMgho cii saMti, kSutpipAsA zItamuSNaM, [prA.sA./dvA.19] 761 / [yo.zA.3/1537.] 726 | gaMdhAiDDiamahuara- [ ] 245 kSudhAtaH zaktibhAra gaMbhIrimaguNanihiNo, [ ya.di./20] 375 [yo.zA.3/153vR.] 724 gacchagao aNuogI, [u.mA./388] 706 [kha] gacchaparirakkhaNaTThA [bR.ka.bhA./4542] 707 khaMDaNapIsaNamAINa [zrA.vi./12va.] 423 | gacchA viNikkhamittA, khaMDaNapIsaNaraMdhaNa- [zrA.vi./12vR.] 423 [paJcA.18/7] 692 khaMtI maddava ajjava, [pra.sA./554] 675 | gacche atthaM suttaM, [ya.di./104] 750 khaMtI muttI ajjava, [pra.sA./554vR.] 676 | gacche cia nimmAo, [paJcA.18/5] 692 khaMdhakaraNI u cauhattha [pra.sA/538] 573 | gacche paDibaddhANaM, [pra.sA./616] 776 khaigAi sAsaNajuaM, [pra.sA./947] 62 | gaNaciMtagassa sattA, khajjUradakkhadADima [bR.ka.bhA./3988] 586 [zrA.vi./12vR.] 423 | gaNaNikkhevettario, [paJca./1379] 769 khaNDite sandhite [ pUjA.17] 239 | gaNaharakayamaMgagayaM, [ ] 629 khamaNijjo bhe [bR.vaM.bhA./17] 317 | gaNiujjhAyapavittI, [paJca./1378 ] 768 khariA tirikkhajoNI, [o.ni./767]12 | gaNimaM jAIphala- [saM.pra.zrA./53] 186 khaliaMmi coio, [hi.mA./302] 358 | ganthibhede nAtyanta- [dha.bi./127] 48 khaviaM nIAgoaM, [zrA.di./102] 298 | gandhadhUpAkSataiH [ pUjA.14] 239 khAijja piTThimaMsaM, [hi.mA./296] 358 | gandhairmAlyairviniryad- [ ] 208 khAmittA viNaeNaM, [5.vaM.bhA./29] 318 | gabbhagae jaM jaNaNI, khAmemi savvajIve, [vaM.sU./49] 416 [A.ni./1096] 276 khAmemi savvajIve, [prA.sA.dvA./19] 762 | gabbhagae jaM jaNaNI, khittaMmi jattha jo [ya.di./171] 518 [A.ni./1100] 276 khitte khale araNe, [saM.pra.zrA.33] 117 | gabbhAo nIharaMtassa, [ra.saM./301] 417 khINe daMsaNamohe, [dha.saM.NI/801] 59 gamaNAgamaNavihAre [A.ni./1533] 388 khIraM dahiNavaNIyaM [paJca./371] 336 | gamaNe dasamaM tu bhave, [pa.ca.] 249 khIradahiaviaDANaM [pra.sA./222] 338 | galamacchabhavavimoa-[ u.pa./188] 27 khelaM keli kaliM [pra.sA./433] 290 | gahaNAduvari payattA [paJcA.1/35] khoDaNapamajjavelAsu, [pa.va./255] 503 | gahiUNa ya mukkAI, [ga] [prA.sA.dvA./19] 762 gaMDI kacchavi muTThI, [pra.sA./664] 584 gAmAgaranagarANAM, [saM.pra.zrA.34] 117 gaMtUNa vasahidAre [ya.di./277] 567 | gAravatigaM ca vayaNe [pa.ku./4] 300 gaMdhavvanaTTavAia- [ce.vaM.ma./205] 231 | gAravie kAhIe, [bR.ka./1703] 521 88 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 815 pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] gAvI mahisI uTTI, 433 gurudattasesabhoaNa- [pra.sA./ 214] 341 [ da.vai.ni.257/saM.pra.zrA. 59 ] 121 | gurudevadhammasuhisayaNagiattho kaDajogI, [ zrA. jI./8 ] [hi. mA. / 290 ] 357 giNhaMti addharattia - [ ya. di. / 368 ] 643 gurupaccakkhANi - [pa.va. / 260 ] 504 giNhai0 [ paJcA. 5/5 ] 220 | gurupaccakkhANigilANagihijja AranAlaM, [ ya. di. / 224] 540 gimhAsu tinni paDalA, [ o.ni./698 ] 575 gimhAsu paMca paDalA, [ o.ni./ 700 ]575 gimhAsu huMti cauro, [ o.ni./ 699] 575 girikaNNi kisalipattA, [saM. pra.zrA. 92/pra.sA. 228] girakoila avayava [ni.cU. ] gihaceiesu na ghaDai, 654 703 65 486 31 [ o.ni./ 356 ] 588 gurupariosagaNaM [A.ni./ 709] guruparivAro gaccho, [paJca./696 ] gurupArataMtanANaM, [paJcA. 11/7] gurupArataMtanANaM, [ paJcA. 11/7] guru pAratantryameva ca [ SoDa. 2 / 10] gurupUA karaNaraI, [ paJcA. 7/5] | gurubhaNio suttattho, [] gurumUle suadhammo, [ paJcA.1/9] gurumoha - kalaha - niddA -[ saM . pra.zrA. 73] 127 221 | guruvaMdaNamaha tivihaM, [ gu.bhA./1] 447 guruvirahaMmi uThavaNA 441 132 129 83 72 298 154 [vi. bhA. / 3465 ] 371 357 | guruvirahaMmi ya ThavaNA, [saGghA.vR.] 712 gurusakkhio hu dhammo [] guruhiMDaNaMmi gurugA, 258 298 354 746 [ vya.bhA.3/6/126 ] 733 712 gurUpadezamAlambya [ yo. zA. 1 / 17vR. ] 57 476 | guroH puro niSaNNasya, [] 10 gurvI piNDavizuddhi:, [ SoDa. 2 / 5 ] 248 | gUDhasirasaMdhipavvaM, [ jI.pra./ 12] gRhe pravizatAM [pUjA./2] gRhe bahirvA mArge vA, 30 [ yo.zA. 3 / 17vR. ] 127 497 | gRhNAti pratipadyate [ paJcA. 5/5vR. ] 317 | gehagayANamuciaM, [ hi.mA./316 ] 559 | gotravRddhairnaro naiva, [] 386 granthidezaM tu saMprAptAH, 220 360 373 644 [ yo. zA. 1 / 17vR. ] 56 [ce.vaM.ma./192] 242 gihajiNapaDimA [ pra. sA. / 660 ] gihapaDimANaM purao, [ vi. sA. / 593] gihamajjhaM muttUNaM, [ zrA.kR./301 ] gihNAvei a pANi, [ hi.mA./291 ] gIaM bhaNNai suttaM [] gIattha jAyakappo, [ vya.bhA.4/16, paJca./ 1329] gIattho a vihAro, [ u.mA./ 121] gIattho kaDajogI, [pa.va./31] guNeSu yatnaH kriyatAM [] gurukAriAi keI, [ da.pra./25 ] guruguNarahio a ihaM, [ paJcA. 11 / 35 ] 487 guruguNarahio va ihaM, [ paJcA. 11 / 35 ] 729 guruNANuNNAyANaM, [pa.va. / 553 ] guruNa tahatti [ bR.vaM. bhA./18] guruNa pattaM bhinnaM [ ya. di. / 252 ] guruthuigahaNe thui [ pra.sa./24] gurutherabAlapA, [ ya.di./372 ] D:\d-p.pm5\3rd proof 134 238 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 816] [dharmasaMgrahaH granthimaveSTimapUrima [ zrA.vi./6vR.] 230 | caubheaM micchattaM, [da.pra./244] 69 grAmAdyaniyatasthAyI, caummAsi abhiggaha, [zrA.vi./12vR.]422 [yo.zA.3/153vR.] 725 | cauraMgulaM vihatthI, [o.ni./711] 577 grISmAtapapariklinnAt, cauraMguladIho vA, [pra.sA./666] 584 [yo.zA.3/153vR.] 725 cauraMgulamuhapottI, [A.ni./1545] 389 graiveyakAstrayo- [dvA.bhA./106] 689 | cauraMgo jiNadhammo, [ ] 415 glAnau0 [dha.biM/4-33] 477 | cauvvihA samaNovAsagA [gha] [sthA.4/3/321] 83 ghaDagAipaloTTaNayA, [o.ni./274] 506 causaddahaNa tiligaM, [pra.sA./926] 76 ghaNaM mUle thiraM majjhe, [o.ni./707] 576 | causaraNagamaNa [prA.sA./dvA.19] 762 ghaNamicchato kAlo, [u.pa./432] 25 / causiraM tiguttaM ca, [gu.bhA./19] 372 ghanodadhipratiSThAnA [ dvA.bhA./111] 690 cauhAhAraM tu namo, [pratyA.bhA./12pU.] 326 ghittuM thiraM aturiaM, cakkhUhi Nirikkhijjai, [ya.di./90] 508 [o.ni.bhA./160] 499 cakSuSmantasta eveha, [ ] ghusiNakappUramIsaM tu [zrA.di./59] 228 | caturNAM karayo- [ ] ghoDaga layA ya [A.ni./1546] 256 | catuSpadAnAM sarveSAM, [ ] 366 ghoDagamAiadosehi, [ ] 385 cattAri aMgulAI, [paJcA.3/20] 250 ghosADakarIraMkuru [pra.sA./241] 134 | cattAri khamAsamaNA, [ ya.di./288] 569 [ca] cattAri devayA bhAgA, [pra.sA./852] 545 caMdaNapUaNabali- [ ] 244 | cattAri do duvAlasa, caMdAiccagahANaM, [A.ni./1102] 278 [A.ni./1531] 388 caukoNabhANakaNNaM, cattAri paDikkamaNe, [o.ni./289 pa.va./271] 513 [A.ni./1201] 308 cauNArIomiNaNaM [paJcA.8/25] 449 | cattAri paramaMgANi, [utta.3/1] 481 cauNhaM khalu bhAsANaM, [da.vai.7/1] 670 cattAri puNNakalasA, [paJcA.8/22] 449 cautthaM jaleNa siddhA, [pra.sA./234]338 | cattAri vicittAI, [paJca./1574] 752 cautthachaTThaTThamakaraNe [vya.bhA./u.6] 370 | catvAri te tAta ! [ ] 16 cautthe aNuvvae [A.cU.] catvAro narakadvArAH, [ ] 134 caudasapaya aDacattA, [vi.sa./8] 253 | cammatiaM paTTadurga, [pa.va./836] 583 caudasavAsassa tahA, [pa.va./586] 490 caramAe (paDhamAe) porasIe, caudisitiduikkaM vA, [pa.va./267] 511 [bR.ka.bhA./1463utta.] 715 | caladdIpatviSA tena, caubhAgavasesAe, [o.ni./632] 588 [triSaSTi.1/5/99] 247 caubhAgavasesAe, [ya.di./321] 589 | cAudasaTThamuddiTThapuNNamA- [sU.kR.] 165 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [817 cAuddasaTThamuddiTTha- [pra.pa./247] 419 | chakkAyadayAvaMto'vi, cAuddasiM pannarasiM, [ga.vi./7] 479 [o.ni./441] 524 cAummAsiavarise, [zrA.vi./11va.] 420 chakkAyarakkhaNaTThA, [o.ni./691] 574 cAussAlAIe, [pa.va./710] 544 | chaTThIe baMbhayArI so, [ ] 455 cAraganirohavahabaMdha- [u.mA./283] 417 | chaNhaM tihINa majjhaMmi, [zrA.di./21] 219 cAraNAnAM hi gamanaM, [yo.zA.3/37.] 124 | chattIsaguNasamannAgaeNa [zrA.jI./16]439 cArittaMmi jalUA, [zrA.vi./12vR.] 422 | chattovANaha sattha [pra.sA./435] 291 cArittassa visohI, [catu.pra./72] 372 | channAI cauvvIsaM, [ da.vai.ni.252/ ciMtAsaMtAvehi a, [u.mA./284] 417 saM.pra.zrA.54/pra.sA.1004] 120 ciMtijjai kajjAI, [ ] | chappia jIvaNikAe, [saM.pra.3/28] 62 ciMtittu jogamakhilaM, [paJca./326] 552 | chappurimA tiriakae, [pa.va./242] 501 ciMteu tao pacchA, [pa.va./291] 520 / | chammAsA Ayario, cii saMti sattavIsA, [sAmA.] 91 [bR.ka.bhA./2001] 758 ciivaMdaNa thuivuDDI, [ paJcA.8/32] 450 / | chammAsiaM chasu jayaM, [A.ni./764]467 cittaM pi hu aNuattai, [hi.mA./274] 354 chalieNa vA pavajjA- [pa.va./572]491 cittabalicittagaMdhehiM, [paJcA.8/30] 450 chavvihajayaNA''gAraM, [pra.sA./927] 76 cittameva hi saMsAro [zA.sa./5-30] 44 | chAyai aNukuIe, [pra.sA./535] 572 cittassa aTThamidiNe, [zrA.vi./12vR.]428 | chiMdai kahaM tahA [ ] 315 cintAsacchrutyanuSThAna- [ ] | chinnAchinnavanapatra- [yo.zA.3/102] 193 cuNAruhANaM jiNapuMgavANa, [ ] 236 | chinnidiyA napuMsA, [saM.pra.zrA./46] 119 ceia paDima paiTThA, [zrA.vi./15] 441 [ja] ceiadavvaM gittu, [zrA.di./132] 295 | jaM aNudatto a puNo, [bR.vaM.bhA./22] 317 ceiadavvaM sAhAraNaM ca, jaM annANI kammaM, [pa.va./564] 510 [saM.pra.de./107] 294 | jaM abbhasei jIvo, [ ] ceiadavvaviNAse, [saM.pra.de./105] 294 | jaM Aruggamudagga- [saM.pra.zrA./12] 113 ceiadavvaviNAse, [saM.pra.de./106] 294 | jaM iMdiyasayaNAI, [saM.pra.zrA./98] 144 ceihareNaM kei, [ce.ma.bhA./143] 244 | jaM kiMci durAloia- [ ya.di./231] 554 coie ceiANaM, jaM kuNai bhAvasallaM, [paJcA.15/38] 439 [paM.ka.bhA./1569] 294 jaM ca uddiTTakaDaM [ni.cU.] 159 caurazcaurApako mantrI, [nI.zA.] 180 jaM ca jIalakkhaNaM taM, [a.pa./152]67 [cha] jaM ca sarIraM suddhaM, [prA.sA.dvA./19] 762 chaMdeNa'NujANAmi [A.ni./1238] 301 jaM caNNa evamAI, [o.ni./729] 582 chaumattho mUDhamaNo, [prA.sA.dvA./19] 761 | jaM jaM maNeNa baddhaM, [prA.sA.dvA./19] 761 chakkAyadayAvaMto'vi, [o.ni./441]332 | jaM jaM vaccai jAiM, [saM.pra.zrA./23] 116 D:\d-p.pm5!3rd proof Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818] [dharmasaMgrahaH jaM jujjai uvayAre, [o.ni./741] 585 | jai muggamAsamAI, [ ] 135 jaM NihiamatthajAyaM, jai me aNuggahaM [ da.vai.5/1/92] 554 [paJcA.10/33] 455 me hujja pamAo, [ya.di./365] 642 jaM tattha ThiANa bhave, [ ] 544 | jai me hujja pamAo, [A.pa./33] 762 jaM thiramajjhavasANaM, [dhyA.za./2] 319 jai me hujja pamAo, [saM.po./4] 416 jaM dukkaDaM ti micchA, jai liMgamappamANaM, [A.ni./1124] 344 [A.ni./686] 649 | jai vi a na jAi savvattha, [ ] 123 jaM dukkaDaM ti micchA, jai vi a vayamAiehi, [A.ni./685] 648 [A.ni./713] 654 jaM na tayaTThA kI, [pra.sA./849] 545 | jai vi guNA bahurUvA, [dha.ra./42] 85 jaM narae neraiA, [de.za./91] 417 | jai vi na AhAkamma, jaM pi vatthaM va pAyaM vA [vya.bhA./3772] 347 [da.vai.6/20] 122 | jai vi paDilehaNAe, [pa.ku./5] 300 jaM puNa sapamANAo [o.ni./727] 581 | jai vi maNami [hi.mA./315] 359 jaM bhaNi pajjatta- [pra.tR.saM./46] 142 | jai vi hu pivIligAI, jaM maNavayaNakAehiM, [ ] 415 [ni.bhA.3400] 130 jaM moNaMti pAsahA, [A.sU./155] 49 | jai vi hu phAsugadavvaM, jaM sakkaM taM hiae, [pra.sa./32] 387 [ni.bhA.3399] 130 jaM sakkai taM kIrai, [saM.pra.sa./36] 56 | jai savvesu diNesuM, [ ] 419 jaM sammaM ti pAsaha, jai hojja tassa aNalo, [AcA.2/5/sU.125] 63 [A.ni./670] 647 jaM sAhUNa na diNNaM, [na.pra./125] 362 | jaiguNa kAla nisijjA, jaMbIraaMbajaMbua- [zrA.vi./12vR.] 423 [sAmA./dvA.11] 731 jaMmi u polijjaMte, [saM.pra.zrA./85] 135 | jaidhammassa'samatthe, [ ] jai egAgI vi hu, [pra.sA./523] 580 | jaipajjavAsamaparo, [paJcA.10/34] 456 jai jiNamayaM pavajjaha, [pa.va./172] 482 | janAddhA saMghaTTo [ ] 604 jai thaMDilaM Na labbhai, [ya.di./274] 566 jaNaNI savvattha [A.ni./1095] 275 jar3a desao AhAra- [zrA.pra.sU.cU.] 160 jaNavaya saMmaya ThavaNA, [prava./891] 627 jai na kassai dhArei, [zrA.di./78 ] 249 jaNavaya saMmaya ThavaNA, [pra.sA./891] 667 jai pariharaI sammaM, [paJca./666] 663 | jattA mahUsavo khalu, [paJcA./9-4] 426 jai picchaMti gihatthA, [ya.di./275 ] 566 | jattha ya ego siddho [A.ni./975] 283 jai puNa nivvAdhAo, [pa.va./445] 590 jattha sayaM nivasijjai, jai puNa pAsavaNaM se, [hi.mA./305] 359 [o.ni.bhA./265] 551 | jattha sAhammiA bahave, [su.si./60] 84 D:\d-p.pm513rd proof Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [819 janakacopakartA ca, [ ] 356 | jaha sAgaraMmi mINA, [o.ni./116] 703 jantavasteSAM saMtAnaH | jaha siDhilamasuidavvaM [ ] 84 __ [yo.zA.3/33vR.] 127 | jaha siddhANa pasiddhA( paiTThA) jantumizraM phalaM puSpaM, [yo.zA.3/72]136 [paJcA.8/34] 451 jannaM samaNe vA [anu.dvA./sU.28] 391 | jahA sUriAbhe [ ] 259 janmajarAmaraNajale [ ] jahAciMtiya sapariggaha [ ] 626 janmamRtyujarAvyAdhi- [ ] jahAhiaggI jalaNaM [da.vai.9/1/11] 487 jamaNuggae ravimi, [pra.sA./811] 542 jA uNa eavijuttA, [ paJca./1587 ] 753 jambUdvIpe bhramantau ca, [dvA.bhA./95] 688 jA khalu pamattajogA, [paJca.1586] 753 jammaM dikkhA nANaM, [ ] jA jayamANassa bhave, jammajarAjIvANa- [paJca./648] 662 [pi.ni.671/o.ni.760] 210 jamhA u paMcarattaM, [paJca./1540] 775 jA taM pi terasUNaM, [pra.sa./31] 387 jamhA daMsaNanANA, [A.ni./1179] 373 | jA devasiaM duguNaM, [ pa.va./450] 591 jamhA vayasaMpaNNA , [paJca./932] 729 jA ya saccA avattavvA, [ da.vai./7/2] 670 jayaNA ya dhammajaNaNI, jAe vi jo paDhijjai, [na.pha.ku./5] 218 [upa.pa./769] 148 | jAo a ajAo a, jayaNA ya payatteNaM, [paJcA.7/29] 444 1 [vya.bhA.4/15] 746 jalakAnto jalaprabhaH [dvA.bhA./71] 687 jAtu mohodayAt [paJcA.17.] 219 jalakrIDAndolanAdi- [yo.zA.3/79] 146 jAnIte jinavacanaM, [strI.ni./4] jalena dehadezasya, [snAnASTake/2] 223 | jApastrividho- [pra.paddha.] 217 java javajava gohuma, [ ] 139 | jAmiNipacchimajAme, [ya.di./3] 216 jassa jahA paDilehA, [o.ni./631]568 | jAmiNipacchimajAme, [ya.di./3] 495 jassa no imaM uvagayaM [ ] 73 jAmiNivirAmasamae, [ya.di./9] 496 jassa ya jogamakAUNa, jAyai sacittayA se, [pra.sA./882] 141 [o.ni./428] 520 jAyasamattavibhAsA, [paJca./1335] 748 jaha abbhatthijja paraM, jArisatArisaveso, [saM.pra./82] 292 [A.ni./668] 647 jAva niyamaM pajjuvAsAmi [pra.sU.cU.] 152 jaha gamAgamAI, [ ] 372 jAva majjaNagharAo [ ] 258 jaha gehaM paidivasaM pi, [ ] 382 jAvaMtisamuddesa, [pi.ni./230] 529 jaha jaccabAhalANaM, [A.ni./678] 648 | jAvaiA ya suNaMtI, [paJca./1004]653 jaha jaha appo loho, [saM.pra.zrA./61] 122 jAvajjIvaM guruNo, [pra.sA./863] 757 jaha jaha bahussuasaMmao [ sa.pra./66] 730 jiadu va maradu va jIvo, jaha bAlo jaMpato, [paJcA.15/47] 438 [pra.sA./317] 680 jaha mimmayapaDimANaM, [ce.ma.bhA./54] 244 | jiTThAmUle AsADha- [ya.di./48] 330 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 820] [dharmasaMgrahaH jiNakappo u gIattho, jIvANa kuMthumAINa, [saM.pra.zrA.83] 130 [bR.ka.bhA./691] 713 | jIvANa bohilAbho, [gAthA./219] 249 jiNagihaNhavaNaM [zrA.vi./13] 424 | jIvAdINamadhigamo, [ ] jiNagihapamajjaNaM to, jIvAstathAnivRtti- [sau.na.16/29] 82 [ce.vaM.ma./195] 242 | jIhAe vi lihaMto, jiNanamaNamuNiNamaMsaNa- [ya.di./6] 496 [vya.bhA.1/382] 736 jiNapavayaNavuDDikara, [zrA.di./142] 295 jutto puNa esa kamo, jiNapavayaNavuDDikara, [zrA.di./143] 295 [paJcA.10/49] 457 jiNapavayaNavuddhikaraM, [zrA.di./144] 295 | je agahiadhammA [ya.di./155] 517 jiNabhavaNakAraNavihI, [paJcA.7/9] 441 | je Avi nAgaM [ da.vai.9/1/4] 487 jiNabhavaNabiMbaThAvaNa je Avi maMdi tti [da.vai.9/1/2] 487 [saM.pra.devA./195] 237 je ime ajjattAe jiNabhavaNabiMbapUA, [bha.sU.14/9/537] 484 [ce.ma.bhA./142] 244 | je u taha vivajjatthA, jiNabhavaNammi avaNNA, [saM.pra./80] 292 [paJcA.11/37] 487 jiNabhavaNAI je [ zrA.di./100] 445 | je uNa kAlaggAhI, [ya.di./92] 508 jiNariddhidasaNatthaM, [ye.vaM.ma./27] 229 | je uNa saMmattaM vA, [ya.di./156] 517 jiNavayaNameva tattaM, [paJca./1063] 62 je ke'vi gayA [saM.pra.zrA./117] 153 jiNavayaNe paDikuTuM, [pa.va./574] 491 | je NaM purise agaNi- [bha.sU.] 147 jiNavaraANArahiaM, [saM.pra.de./102] 295 | je niccamappamattA, [ya.di./56] 339 jiNavarapavayaNa- [ ] je me jANaMti jiNA, jiNasAsaNe kusalayA, [pra.sA./935 ] 76 [prA.sA.dvA./19] 761 jiNA bArasarUvANi, je samayasAragahaNe, [ya.di./105] 510 [o.ni./671] 570 | jeNa bhAsieNa [pra.A.cU.] 115 jinabimbakAraNavidhiH [SoDa.7/2] 446 | | jehiM saviA na [o.ni./697] 575 jinabhavanaM jinabimbaM, [ u.sA./27] 270 jo atthikAyadhamma, [pra.sA./960] 67 jinabhavane jinabimbaM [SoDa.7/1] 445 | jo appaladdhigo khalu , [ ] 646 jinAstaduktaM, jIvo vA, jo AyareNa paDhama, [pa.va./20] 474 [yo.zA.3/153vR.] 726 | jo kira pahaNai, [zrA.di./203] 426 jineSu kuzalaM cittaM, [yo.dR/23] 22 | jo guNai lakkhamegaM, jIrNe samuddhRte, [ ] 445 [na.pha.ku./12] 218 jIvadayaTThA pehA, [ pa.va./258] 504 | jo ceva ya jiNakappe, jIvA thUlA suhumA, [saM.pra.zrA./2] 112 [paJca./1541] 775 jIvAi nava payatthe, [ nava.pra./51] 55 | jo jaha va taha va [ o.ni./447] 362 D:\d-p.pm513rd proof Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55555 pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [821 jo jahavAyaM na kuNai, [u.mA./504] 5 | jJAnadarzanacAritra- [ ] 415 jo jahavAyaM na kuNai, jJAnAcAritrayukto'smi, [pi.ni./186] 760 [yo.zA.3/153vR.] 726 jo jAriseNa saMgaM, [paJca./731] 704 | jJAnAdyAcArakathanamiti [dha.bi./69] 34 jo jeNa suddhadhamme, [ ] 72 jJAnAvaraNIye vedye, jo taM puMjaM chaMDai, [ya.di./86] 507 [yo.zA.3/153vR.] 726 jo dei uvassayaM [ ] 453 | jJAnino dharmatIrthasya, [ ] 453 266 jo dei uvassayaM [zrA.di./198] 544 | jJeyA sakAmA yaminAm [ ] 685 jo dei kaNayakoDiM, [saM.pra.gu./69] 118 [jha] jo puNa gihatthamuMDo, [pratyA./276] 364 | jhAyai paDimAi Thio, jo mAgaho a pattho, [paJcA.10/19] 455 [o.ni./713] 578 [Tha] jo muhapottiyaM [vya.sU.]| | ThavaNA milakkhu niMdu, jo saMjao vi eAsu, [o.ni./440] 524 [paJca./1629] 758 | ThAUNaM saMthAre, [ya.di./359] 642 jo saMjao vi eAsu, ThANaM pamajjiUNaM, [A.ni./704] 653 [paJca./1629] 760 | ThANe a dAyae ceva, jo samo savvabhUesu, [o.ni./462] 536 [A.ni./798] 149 [Na] jo suamahijjai bahuM, Na ya paDikUleyavvaM, [ ] 751 1 [vya.bhA.10/604] 735 | NaNu NeyamihaM paDhiaM, [paJca./928] 727 jo suamahijjai bahuM, Navaganivese dUrA, 1 [vya.bhA.10/605] 735 [o.ni./291 pa.va.273] 513 jo hujja u asamattho, NAivigiTTho a tavo, [pa.va./447] 590 - [paJca./1575] 753 jo heuvAyapakkhaMmi, [paJca./993] 734 NANassa kevalINaM, [paJca./1636 ] 759 jo heuvAyapakkhaMmi, [paJca./993] 136 | NANassa hoi bhAgI, [vi.bhA./3459] 486 joe karaNe saNNA, [paJcA.14/3] 611 | Nikkhittabharo pAyaM, [paJcA.10/30] 455 jogiMdiovahi suI, [ ] 627 | NiccaM cia saMpuNNA joyaNasayaM tu gantA, [saM.pra.devA./196] 238 [bR.ka.bhA./973] 137 | Nicchayao puNa eso, [u.pa./433] 26 [jJa] NicchayasammattaM [saddharmaviM./17] 64 jJAnacAritrahIno'pi, NihAvigahAparivajjiehiM [yo.zA.1/17vR.] 57 [A.ni./707] 654 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 tatkA 822] [dharmasaMgrahaH NipphaNNassa ya samma, tae NaM se subAhukumAre [vi.zru.2/1] 165 [paJcA.8/16] 448 | tao pabhAvaIdevIe [ni.sU.] 231 Niyattassa ihaloe [A.cU.] taccAe vi evaM, [paJcA.18/17] 693 NiruddhavAsapariAe [vya.3/10] 735 tacchuddhau hi tatsAphalyamiti [dha.biM/99] 42 NIyAvittI acavale, [ utta.34/27] 489 | tajuvviA arahayA [A.ni./567] 279 NhavaNaccagehiM chaumattha tajjamme kevalapaDiseha- [ ] 771 [cai.bhA./12] 235 tajjAe paDihaNai, [ ] 315 NhavaNavilevaNaaMgaMmi, [ ] 236 | tajjAyajuttilevo, [o.ni./402] 549 NhavaNavilevaNaAhAraNa- [ ] 230 tajjJAnameva na bhavati [ ] 394 NhaviavilittaM, [zrA.vi./12vR.] 429 | taNagapaNagaM puNa [pra.sA./675] 583 pahANaMgarAyadhUvaNa- [zrA.vi./12vR.] 422 | taNagahaNAnalasevA- [o.ni./706] 576 NhANAi vi jayaNAe, [paJcA.4/10] 224 taNaDagalachAramalla- [ya.di./187] 541 NaMdAi suho saddo, [paJcA.7/19] 443 | taNhAvuccheeNa ya, [A.ni./1595] 341 [ta] tato girisaridgrAva-[ yo.zA.1/17vR.] 56 taM ca ceiavaMdaNaM [vanda.cU.] | tatkArI syAt [yo.bi./240] 5 taM ca Na sissiNigAo, | tattAyagolakappo, [ zrA.pra./281] 123 [paJca./1334] 748 | tatto a aTThamIA, [paJcA.18/14] 692 taM ceva asaMtharaNe, [piM.vi./56] 532 | tatto a jahAvihavaM, [pa.va./124] 480 taM NhavaNasaMti- [pa.ca.29/6] 246 | tatto a vimalabuddhI, [paJcava./33] 53 taM tattha attharittA, [ya.di./358] 642 | tatto uThThittu gurU, [ya.di./12] 511 taM na dukkaraM jaM [ni.cU.] 440 | tatto gurU pariNA, [o.ni./629] 568 taM nANaM taM ca vinnANaM, tatto carittadhammo, [A.ni./1596] 341 [zrA.di./99] 297 | tatto namo jiNANaM taM puNa pii-mAi- [hi.mA./272] 354 [ce.vaM.ma./189] 241 taM zabdamAtreNa [ ] 41 | tatto nayaraMmi raho, [zrA.vi./12vR.] 429 taM sattio karijjA, [A.cU.] 159 | tatto nisIhiAe [ce.vaM.ma./193] 242 taiaM tu chaMdaNaduge, [gu.bhA./4] 299 | | tatto paDidiNapUA, [paJcA.8/50] 452 taiaM pamajjaNamiNaM, [pa.va./243] 501 | tatto suhajoeNaM, [paJcA.8/21] 448 taiaMmi vi emeva ya, [paJca./657] 696 | tatto visesapUApuvvaM, [paJcA.8/49] 451 taiacautthe taMmi va, [paM.saM./778] 61 tattha avannAsAyaNa, [saM.pra./81] 292 taiA u bhAvapUA, [ ] 231 | tattha AsAyaNA- [ ] 723 taie nisAiAraM, [pra.sa./27] 386 | tattha kappakaraNAya [prA.sA.dvA./20] 763 taiyAe porisIe, [ya.di./170] 518 | tattha karaMtu uvehaM, tae NaM sA dovaI [ ] [paM.ka.bhA./1571] 295 258 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 420 pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [823 tattha gamiUNa rayaNiM, tantrAvatAra iti [dha.bi.67] [zrA.vi./12vR.] 429 | tannetrastribhirIkSate [ ] 39 tattha jahanno gimhe, [ ] 773 tapaHprabhRtibhirvRddhi, [dvA.bhA./58] 686 tattha DhaDDaro nAma [ A.cU./403] 251 | tapuvvayaM jayatthaM, [ pa.va./290] 520 tattha NaM bahave [ jI.sU.] tappaDibaddhaM taM jAva [pra.sA./684pU.]673 tattha na kappai vAso [ ] 749 | tappaNaiNiputtAIsuM, [hi.mA./282] 355 749 tattha pabhAe rAyA, [zrA.vi./12vR.] 429 | tameva saccaM NIsaMkaM [bha.sU.] 71 tattha ya ciMtai [pra.sa./29] 387 | tambola-pANa-bhoaNa [saM.pra./87] 289 tattha ya dharei [pra.sa./7] | tamhA u nimmameNaM, [ya.di./110] 511 tattha ya paMcuvayArA, [ce.vaM.ma./210] 236 | | tamhA pamANajuttA, [o.ni./226] 638 tattha ya paribhAsesA [5.vaM.bhA./19] 317 tamhA sai sAmatthe, [ da.zu./197] 212 tattha vi so icchaM se, tamhA savvapayatteNaM, [zrA.di./164] 352 [A.ni./675] 648 tamhA NiccasaIe, [paJcA.1/36] 88 tattha samaNovAsao [A.sU.6/36] 72 | tayaNu harisullasaMto, tatthahigArI atthI, [zrA.vi./4] 52 [ce.vaM.ma./194] 242 tatthAyaNNaNa jANaNa [dha.ra./34] 84 | tayabhAve taggehe, [hi.mA./297] 358 tatparaM puruSakhyAte- [pAta.yo.1/16] 484 | tahi uttarAhi taha [ga.vi./26] 479 tatparyAyavinAze, [ ] tallInamAnasaH svastho, [vya.zA.] 223 tatprakRtidevatAdhi- [dha.bi./60] tavasaMjamajogesuM, [A.ni./1104] 302 tatsaMbhavapAlanA- [dha.bi./94] 41 | taveNa satteNa sutteNa, tatsaMbhavapAlanA- [dha.bi./sU.94] [bR.ka.bhA./1328] 769 tatsvarUpakathanamiti [dha.biM./78] | tavvihisamUsago khalu, tathAbhavyatvAdito [dha.bi./126] [paJcA.15/13] 433 tathye dharme dhvasta- [ ] | tasabIyarakkhaNaTThA, tadadhikatarasyAnabhidhAnAdi [ ] 234 [bR.ka.bhA./1666] 517 tadadho paribhavakhettaM, [pa.va./51] 467 | tasAijIvarahie, [zrA.di./23] 222 tadubhayasuttaM paDilehaNA ya tasmAt sadaiva dharmArthI, [yo.bi./224] 33 [bR.ka.bhA./1543] 717 | tasyA upari gavyUta- [ dvA.bhA./115] 690 tadetadyAvajjIvaM vA, [yo.zA.3/3vR.] 124 | tasyopari ca dazasu, [dvA.bhA./93] 688 taiMsianIIe, [hi.mA./299] 358 tasyopari ca viMzatyAM, [dvA.bhA./94] 688 taddiTThIe tammottIe [ ] 485 | tassa vi a imo Neo, [paJcA.7/18] 442 taddosa guvviNI, [o.ni./468] 536 taha AuTTiadappa- [paJcA.15/18] 437 tadbhAve'pavarga iti [dha.bi./132] 49 / taha ussaggujjoA, [pra.sa./39] 387 tadbhAve'pi tApAbhAve- [dha.bi/98] 42 | taha kAussaggeNaM, [ ] 372 48 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824] [dharmasaMgrahaH taha caumAsiatiagaM, titthayaraM pavayaNasuaM, [u.pa./423] 61 [zrA.vi./11vR.] 420 | titthayaradhammaAyariyataha dIvabohaNe [zrA.vi./12vR.] 423 [da.vai.ni./48vR.] 701 taha desakAlajANaNa, titthayarapavayaNasuaM, [u.pa./423] 293 [da.vai.ni./48vR.] 701 | titthayaravajjiANaM, [pra.sA./520] 579 taha pakkhiAidiahe, [ya.di./288] 569 | titthayarasamIve vA, [ ] 773 taha parahiammi jutto, [ paJcA.15/15] 434 | titthayarasamo sUrI, [ga.pra./27] 488 taha savvaNatthadaMDe, [zrA.vi./12vR.] 423 | titthayarasiddhakulagaNatahA kohaM ca mANaM ca [zrA.di./302] 416 [da.vai.ni./325] 702 tahArUvaM samaNaM vA [ ] 405 | titthasiddhA, atitthasiddhA tahArUvaM samaNaM vA [bha.sU.] 224 [prajJA.sU.] 283 taheva kANaM kANa tti, titthAhivavIrathuI, [cai.vaM.bhA./45] 373 [da.vai./7-12] 666 | titthe suttatthANaM [ upa.pa./851] 473 tA eaM me vittaM, [paJcA.7/28] 444 | tithiparvotsavAH sarve [ ] 165 tA taM'si bhAvavijjo, [paJca.1351]737 | tithiparvotsavAH sarve, [ ] 18 tA najjaI no doso, [saM.pra.de./179] 229 | tidisinirikkhaNa- [cai.bhA./7] 250 tA bIapuvvakAlo, [vi.viM.5/16] 27 | tinni nisIhI [cai.bhA./6] 250 tA rahaNikkhamaNAi vi, tinni vA kaDDai jAva, [paJcA.9/42] 430 1 [vya.bhA./3775] 347 tAhe ego sAhU [ ] 497 | tinni vihatthI cauraMgulaM tAhe taiapahare [o.ni./6607.] 644 [pra.sA./500] 573 tAhe durAloia- [o.ni./274] 554 | tinneva uttarAI, [prA.sA.dvA./20] 763 tiNi kasiNe [bR.ka.bhA./3986] 642 | tinneva ya pacchA [o.ni./669] 570 tiNNi vA kaDDaI jAva, tila mugga masura, [ ] [vya.bhA./3775] 232 tilekSu sarSapairaNDa- [yo.zA.3/110] 196 tiNNi vA kaI jAva, tillamallI tilakuTTI, 1 [vya.bhA./3775] 234 [pra.sA./231] 337 tiNhaM duppaDiAraM [sthA.3/1/135] 355 | tivarisapariAgassa u, [pa.va./50] 490 tiNhaM sahasapuhuttaM, [A.ni./857] 660| tivvatavaM tavamANo, tiNhaM sahasapuhuttaM, [saM.pra.sa./31] 60 [saM.pra.zrA./116] 153 tiNhaM sahasamasaMkhA, [saM.pra.sa./32] 60 | tisRbhirguptibhiryogAn , tittIsaM ca payAI, [ ] 269 [yo.zA.4/84] 685 titthaM titthaM ? [bha.sU.20/682] 79 | tihiM ThANehiM saMpanne [sthA.sU.] 489 titthaMkarabhattIe, [paJcA.1/37] 88 | tihuaNaThavaNajiNe, [cai.vaM.bhA./44] 373 D:\d-p.pm513rd proof Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 3 ] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] 489 | thirakaraNA puNa thero, tI ANAgayakAle [ma.ni. ] tIi juaM pattaM pi hu, [piM.vi. / 54] 532 tIkSNairasibhirdIptaiH [] tIria ubbhAmaga- [ vya. bhA. / 808] tuMbayadAruamaTTia - [ ya.di. / 204 ] tucchamavalaMbamANo [ A.ni./ 1107] 302 112 115 117 thUlagapANAivAyaM, [ pra.A.sU.1 ] thUlagamusAvAyaM [ pra.A.sU.2 ] thUlagAdattAdANaM [ pra.A.sU. 3 ] thUhaM rayaNavicittaM [A.ni./ 1101] 276 therA biiaM jAmaM, [ ya. di. / 367 ] 318 | thereNa aNuNNAe, [paJca./623 ] 737 [da] 345 643 659 391 328 355 229 454 430 726 357 | daMDae laTThiA ceva, [ o.ni./ 728 ] 581 daMtavaNaM taMbolaM, [paJcA. 5/30 ] daMsai na puDhobhAvaM, [ hi.mA./279] daMsaNa vaya sAmAia [ paJcA. 10 / 3] 453 daMsaNanANacarittaM, [ bR.ka.bhA./4553 ] 345 686 | daMsaNanANacarittA- [ ce.vaM.ma./28] 452 daMsaNapaDimA neyA, [ paJcA. 10/4] daMsaNamiha mokkhaMgaM, [ paJcA. 9/2] daMsaNamohe daMsaNa- [pra.sA./ 687 ] daMsei nariMdasabhaM [ hi.mA./293] dakkhApANAIaM [ nA. pratyA. bhA. ] dakSiNottarabhAgena, [ dvA.bhA. / 75 ] dagdhendhanaH punarupaiti [ si.dvA. 2 / 18 ] 266 hUNa pANinivahaM, [ daM.pra. / 258 ] daNa pANinivahaM, [ zrA.pra.58viM. viM6/ 724 12 / dha.saM.NI. 811] 74 243 dattaM na dattamAttaM ca, [ yo.zA. 3 / 17vR.] 127 218 | dadhyahardvitayAtItam, [yo.zA. 3 / 7] 135 751 | danta-keza-nakhA- [ yo. zA. 3 / 106 ] 194 243 | darpaH zramayati nIcAn [] 329 687 365 56 [ A.ni.1223 ] 305 teNeva khettasuddhI, [ paJcA.8/17] 448 terasakoDisayAI, [ zrAvra.bha.pra.40 ] 97 teSAM madhye tu [yo.zA. 1 / 17vR.] tairazcAstu bhaya - [ yo.zA.3/153vR. ] to gaMtuM suhammasahaM, [ saMghA.vR./ 48 ] to jattha samAhANaM, [ dhyA. za. 37 ] to tuma samaNIo, [] 17 to dArapaDimapUaM [saMghA.vR./50 ] [ ] dalamiSTakAdi tadapi ca, [ SoDa.6 / 7] 442 688 | davvao cakkhusA pehe, [ pra.sA./ 771 ] 712 davvaccaNe pavittiM, [] davvathao bhAvathao, tribhAgAvarttasucatu- [ dvA.bhA./91] [ tha ] thaddho chiddappehI, [ ] 83 thirakayajogANaM puNa, [ dhyA.za./36 ] 218 372 [ A.bhA./192] 149 [ bR.ka. bhA. / 4531] tubbhaM pivaTTai [ bR.vaM. bhA. / 25 ] bhehiM pina eso, [paJca./1354] tuma NaM ANaMdA [ upA.da./1/14] tulAgghADaNiosovaNAi 38 431 546 [ vya.bhA.3/172 ] 740 tulle vi uarabharaNe, [ Sa. za. / 21] 148 tUrasvabhariabhuvaNo, [ zrA.vi. / 12vR. ] 429 tRSNAkSudhAvadhAghAta, [ dvA.bhA. / 64 ] te dhannA kayapuNNA [ ] te vyomavihitasthAnAH, [dvA.bhA./ 112] 690 teNaM cia jagaguruNo, [ hi. mA. / 318 ] 360 teNiyaM paDiNIyaM ceva [ 825 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 826] [dharmasaMgrahaH davvAiANa gahaNaM, [paJca./661] 697 | dikkhAvihANameyaM, [paJcA.2/44] 475 davvAIsu suhesuM, [paJcA.15/19] 438 | diTThamadiTuM ca tahA, [A.ni./1224] 305 davve khIradumAI, [paJcA.15/20] 438 | diTThipaDileha egA, [guru./4] 300 davve bhAve a tahA, [paJcA.7/10] 442 | divase divase lakkhaM, davve bhAve vaMdaNa [ ] 304 __ [saM.pra.zrA./113] 153 davve suvaNNagAisu , [ ] 438 divyamAnuSatairazcAdazazUnAsamaM cakram [ma.smR.4/85] 196 [yo.zA.3/153vR.] 724 daSTo'pi daMzairmazakaiH, divyaudArikakAmAnAM, [yo.zA.1/23] 118 [yo.zA.3/153va.] 725 | divyaudArikakAmAnAM, dasa ikko a kameNaM, _ [yo.zA./1/23] 671 [pa.va./405] 565 | divviDkuisumasehara, [vi.ha.cU.] 251 dasa tA aNuvaTuMtI [pra.sA./758] 724 disidevayANa pUA, [paJcA.8/18] 448 dasa paNayAla [pa.va./404] 565 | disipavaNagAmasUriadasakappavavahArA, [pa.va./583] 490 [o.ni./316] 565 dasavarisasahassAUM, [pa.ca.] 340 | disivayagahiassa [pra.A.sU.10] 154 dasavAsassa vivAhA, [pa.va./584] 490 | dIpo yathA nivRtti- [sau.na.16/28] 82 dasavihe sarAgasammatta-[sthA/751] 67 | dIvo dhuvukkhavo [ ] 237 dasahi ThANehiM jIvA [ sthA.sU.] 489 | dIho vA hasso vA [pra.sA./668] 585 dahie vigayagayAiM, [pra.sA./228] 337 duHkhaparamparAnivedanamiti [dha.bi./84] 38 dahyamAnAgarUtthAbhi- [pa.pa.11/75] 428 | duHkhanAdikathanam [dha.bi./4-27] 476 dAUNa khamAsamaNaM, [ya.di./80] 498 duHkhiteSu dayA'tyantam, [yo.dR./29] 23 dAUNa gehaM tu [pra.sA./804] 541 | duoNayaM ahAjAyaM, [A.ni./1202]300 dAUNa bitiakappaM, [o.ni./586] 559 duguNo caugguNo vA, [o.ni./721]579 dAUNa vaMdaNaM to [pra.sa./16] 385 duggaMdho pUimuho, [saM.pra.zrA./24] 116 dANaM tavovahANaM, [paJcA.9-5] 426 duTThapasusANasAvaya- [o.ni./739] 585 dANAi jahAsattI, [dha.ra./58] 86 dunni a divaDDakhette, dANAMtarAyadosA, [na.pra./127] 206 [prA.sA.dvA./20] 763 dANe abhigamasaDDe, dunni a haMti caritte [ ] 377 [bR.ka.bhA./1489] 716 dunni paDilehaNAo, [ ] 507 dANDakyo nAma [kau.a. 1/6] 11 dubbhigandhaparimalassAvI, dArumayaM lAumayaM, [ ya.di./205] 546 [vya.bhA./3774] 347 dArvapi ca zuddhamiha [ SoDa.6/8] 443 | durgA tAvadiyaM samudra- [ ] dAlidaM dohaggaM, [ ] 446 | durdhAvasaGgapaGkA hi, dAse duDhe a mUDhe a, [pra.sA./791] 467 [yo.zA.3/153vR.] 725 40 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [827 duvAlasamaM varisaM [ni.cU.] 752 | devasiA paDilehA, [pa.va./256] 504 duviha tiviheNa paDhamo, devaharayaMmi devA, [zrA.di./124] 293 [A.ni./1558] 95 | deveSu cyavanaviyoga- [ ] 38 duvihaM tiviheNa [ ] 206 | devesu uttamo lAbho, [pra.sA./853] 545 duvihaM pi dhammarayaNaM [dha.ra./140] 53 | devo yatra jino [ ] 481 duvihaM loiamicchaM, [da.pra./243] 69 dezaM kAlaM puruSa- [pra.ra./147] 167 duvihativihA ya chaccia, desaM khittaM tu jANittA, [zrA.va.bha.pra.9/pra.sA.1329] 96 [zrA.di./174] 361 duvihA aTThavihA vA, [zrA.va.bha.pra.2] 99 | desaMmi ya pAsattho, [saM.pra.gu./10] 303 duvihA jiNidapUA, desakulapabhiichattIsa [sAmA./dvA.11] 729 [saM.pra.devA./191] 236 | desassa ya kAlassa ya, duvihA ya carittaMmI, [A.ni./718] 655 [hi.mA./320] 352 duvihA ya huMti pAyA, desAvagAsiaM puNa, [o.ni./377] 547 [saM.pra.zrA./122] 154 duvihA virayAvirayA, desAvagAsiavae, [zrA.vi./12vR.] 423 [zrA.va.bha.pra.3/pra.sA.1323] 96 desia rAia [A.ni./1529] 387 duviheNaNulomeNaM, [paJcA.15/16] 437 dehakRtasyAtmanA [dha.biM/119] 47 duviho a musAvAo dehAinimittaM pi hu, [ paJcA.4/45] 210 [saM.pra.zrA./17] 115 | | do ceva namokkAre, duviho a so vi [o.ni./522] 555 [A.ni./1599] 327 duSkulajanmaprazastiriti [dha.bi./83] 38 | do ceva mattagAI, [paJca./1003] 653 dUmiadhUmiavAsia, [ya.di./193] 543 do jANU dunni [daM.pra./41] 250 dRSTeSTabAdheti [dha.bi./121] do tia caura [ ] 259 dejjA hi bhANapUraM tu, do thera khuDDathere, [paJca./633] [o.ni./684] 574 do therA saputtA [vRddhavyA.] 660 devaM guruM ca vandittA, [zrA.di./225 ]367 do pitAputtAto [vRddhavyA.] devajJaistathA nivedanamiti do puttapiA pattA, [paJca./634] 660 1 [dha.bi./4-29] 477 | do sAsayajattAo, [zrA.vi./11vR.] 420 devadANavagaMdhavvA, [uttarA.16/16] 119 | doccA vi erisa [paJcA.18/16] 693 devaddhivarNanamiti [dha.bi./74] 36 | doNNi tihatthAyAmA, [pra.sA./537] 573 devalokaH sahasrAro [dvA.bhA./104] 689 | dovAre vijayAisu, [vi.bhA./436] 60 devasiapaDikkamaNe, dvAdazavarSA strI, [lau.nI.zA.] [ya.di./349] 637 | dviSadAM yatpratIkArabhide devasiaM pacchittaM, [ya.di./331] 590 [vi.saM.1/201] 237 660 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 828] [dharmasaMgrahaH dviSadviSatamorogaiH, [ ] 37 | na kenApyAkhyAtaM [ ] 1 [dha] na grAhyANi na deyAni, [ ] 148 dhaNadhannAInavaviha- [zrA.vi./12va.] 422 | na te narA durgati- [ ] 211 dhaNNANaM vihijogo, na dharme mAyeti [dha.bi./4-30] 477 _ [saM.pra.suguru./340] 201 | na pakkha o na purao, [zrA.di./87] 342 dhannA ya mahAmuNiNo [ ] na bhinnaM nAbhinnaM [ ] dhammaM kahaM Nu kujjA , [ pa.va./352] 554 | na bhUyastadbandhanamiti [dha.bi./128] 48 dhammakhisaM kuNaMtANaM, [zrA.di./163] 352 na mArayAmItikRtavratasya, [ ] 177 dhammatthaM muhapattI, [zrA.vi./12vR.] 424 | na mithyAtvasamaH zatruH, [ ] 37 dhammarayaNassa juggo [dha.ra./5] 50 | na ya kiMci aNuNNAyaM, dhammiddhI bhogiddhI [ ] 351 [gA.sa./932] 679 dhammo maMgalamukkiTuM, [ dazavai.1/1] 34 | na ya tassa tannimitto, dharaNaraNaruaNa- [saM.pra./85] 292 [o.ni./750] 680 dharmajJo dharmakartA ca, [ ] 72 | na ya so a siloge, [ ] 627 dharmabIjaM paraM prApya [ ] | na yasya bhakti -[yo.bi./226] 33 dharmazcittaprabhavo [ SoDa.3/2] | na yAti katamAM yoni ? dharmazcennAvasIdeta [ ] [yo.zA.4/66] 682 dharmasya dayA mUlam [pra.ra./168] 17 | na zuSkaiH pUjayed [ ] 230 dharmAdInAM vRttirdravyANAM [ ] 263 | na saMsAre na nirvANe, [ ] 282 dharmArambhe RNacchede [ ] 349 na satyamapi bhASeta, [yo.zA.2/61] 666 dharmArthaM yasya vittehA, [a.pra.4/6] 210 na sarai pamAyajutto, [zrA.pra./316] 200 dhAI duI nimitte, [piM.ni./408] 532 | na so pariggaho vutto, [da.vai.6/21] 122 dhAtakIkhaNDake candrAH , [dvA.bhA./96]689 | na havai chiddappehI, [hi.mA./301] 358 dhyAnAgnidagdha- [ ] 415 | na hi bhavati nirvigopaka [ ] 73 dhyAnAmbhasA tu jIvasya [a.pra.2/6] 225 na hRSyatyAtmano mAne [ ] 40 dhyAyannanityatAM nityaM, [ ] 682 | | nagarAgaesu ghippar3a, [ya.di./195] 544 [na] nagnAtaH proSitAyAtaH, [vya.zA.] 222 na kadApyaratiM kuryAd naTTaM calaM calaM bhAsaM, [yo.zA.3/153vR.] 725 [o.ni./516] 552 na kappaI se [ yo.zA.vR.2/17] 72 | nanu tucchauSadhayo [paJcA vR.1/22] 191 na kayaM dINuddharaNaM [vi.sA./429] 425 nanvaGgArakarmAdayaH na karemi tti bhaNittA [ upa.mA./507] 131 | | [yo.zA.vR.3/113 paJcA.vR.1/22] 197 na kuryAt sandhitaM [ ] 225 | nanvapakvauSadhyo [paJcA vR.1/22] 191 na kulaM hInavRttasya, [ ] 16 | namaskArasahita- [ zrA.vi.gA.5vR.] 220 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [829 namaskAreNAvabodhaH [zrA.kR.] 406 | nAtattvavedivAdaH [dha.bi./102] 43 namu je a aIa [cai.vaM.bhA./42] 373 | nAtikSAraM na cAtyamlaM, [nI.zA.] 367 namukkAreNa jahannA, [cai.mU.bhA./23] 232 | nAdhogauravavigamA- [pra.ra./293] 283 namo vIarAyANaM [paM.sU./1] 414 nAmAiyacaubbheA, [pa.va./6] 464 naranAho uvvaTTA, [saM.pra.zrA./36] 117 | nAyagasevagabuddhI, [ce.ma.bhA./41] 243 naravibuhesarasukkhaM, [dha.saM.NI 809 nAyAgayANaM kappaNijjANaM [ ] 166 zrA.pra./56,vi.vi.6/11] 74 | nAyAcitaM yatInAM yat, nava siTThi itthi [saM.pra./793] 627 [yo.zA.3/153vR.] 725 navakAraikkaakkhara, [ra.saM./2] 218 | nArakaduHkhopavarNanamiti [dha.bi./82] 38 navakAraporasIe, [A.ni./1611] 325 | nArayatirianarAmarabhavesu, [dha.saM.NI 810 navakAreNa jahannA, [ ] 233 vi.viM6/13zrA.pa.57] 74 navaNIogAhimae, [A.ni./1602] 327 | nArpaNamitarasya tathA, [SoDa.7/3] 446 navanIta-vasA-kSaudra nAvAe uttariuM, [A.ni./1538] 389 [yo.zA.3/108] 195 nAsanne nAidUraMmi, [zrA.di./86] 342 navabhAgakae vatthe, [pra.sA./851] 545 | nAsAvedho'GkanaM [yo.zA.3/111] 196 navabhistilakaiH pUjA, [ pUjA.9] 238 | nAsei cora-sAvaya- [ma.ni.] 218 navayojanazatyUrdhva- [dvA.bhA./61] 686 | nAsti vAso'zubhaM vA, navaraM se savisesaM, [hi.mA./277] 355 [yo.zA.3/153vR.] 725 navasrotaHsravadvistra- [yo.zA.4/72] 683 | nAstIha kazcid [ ] navInajinagehasya [ ] 445 | nAsmAkaM mahatI prajJA, [yo.dR./48] 28 nAUNaM imaM saMmaM, [ya.di./118] 511 nAhaNacIvaradhoaNa- [ ] 419 nAgarIbhirupakrAnta- [pa.pa.11/78] 428 nA'prApyamabhivAJchanti [ ] nANaM ca daMsaNaM ceva, [na.pra./5] 67 | niayAlayAo gamaNaM, nANaM paMcavihaM pannattaM, [anu.sU.1/2] 489 [A.bhA.pra.234] 389 nANaMmi daMsaNaMmi ya, nikkaMpo kAussaggaM tu, [ ] 454 [daza.vai.ni./181] 373 | niggaMthasiNAyANaM [pra.sA./730] 722 nANassa hoi bhAgI, [paJca./1358] 737 | niggamaNami a pucchA, nANassa hoi bhAgI, [bR.ka.bhA./1450] 714 [vi.bhA./3459] 150 | niccaM cia juvai- [dhyA.za./35] 217 nANAitigaM taha ya [pa.ku./2] 300 nicchayao micchattI, [ ] nANAduvaggahe sai [ ] 647 nicchayao sammattaM, [samya.pra./11] 63 nANAvihovagaraNaM, nicchayaNayassa caraNAya[da.vai.ni.258/saM.pra.zrA.60] 121 [paJcA.11/45] 727 nANe daMsaNacaraNe [ da.vai.ni./48vR.] 700 | nitya evAdhikArato- [dha.biM/113] 45 261 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 830] [dharmasaMgrahaH nidarisaNamittha [vya.bhA./4686] 257 | nRbhyo nairayikAH surAzca [ ] 132 niddAmato na saDa [A.ni./1525] 380 | neraiA sattavihA [vi.sa./9] 253 nihAvigahApari- [paJca./1006] 342 neva aNAlatto [pra.sA.938] 77 nipatanta utpatanto, [ ] 38 | neva dAraM pihAvei, [zrA.di./221] 365 nipAnamiva maNDUkAH, [ ] | neva palhatthiaM kujjA, nipphattiM kuNamANA, [zrA.di./88] 342 [bR.ka.bhA./1447] 714 | naikapuSpaM dvidhA [ pUjA.13] 239 nimmallaM pi na evaM, [saM.pra./160] 243 | naivAhutirna ca snAnaM, [yo.zA.3/56] 130 niratizayaM garimANaM, [ ] 213 | no annatitthie [pra.sA.937] nirayAvalisuttAo, [ ] 447 | no egarAyavAsI [ ] ooo nirarthakazcAnugraha iti [dha.bi./116] 46 | no khalu itthI [ yA.ta.] 286 niravajjAhAreNaM, [saM.pra.zrA./70] 125 | no me kappai [ ] 207 niravajjAhAreNaM, [ya.di./182] 542 | nopakAro jagatyasmin nirIhazakyapAlaneti [dha.bi./70] 36 1 [dha.bi./12-pa.29] 49 nirjaraNalokavistara- [pra.ra./150] 49 | nyAyArjitavittezo, [SoDa.6/2] 441 nivvANapurarahehiM, [ya.di./384] 644 [pa] nivvuajiNiMdasakahA [saM.pra.de./176] 228 | paMca ahAjAyAI, [pra.sA./860] 301 nivvodagassa gahaNaM, [o.ni./355] 587 | paMca caurobhiggahi, [ A.ni./1601] 327 niSpannasyaivaM khalu, [SoDa.8/1] 447 | paMca niaMThA bhaNiA, nisagguvaesaruI, [pra.sA.950] 62 [pra.sA./719] 719 nissaMkiya nikkaMkhiya, paMca vi AyariAI, [daza.vai.ni./182] 374 1 [vya.bhA.3/6/173] 733 nissakaDaM jaM gaccha- [pra.sA.661] 221 | paMcaMgo paNivAo, [cai.bhA./18] 250 nissakaDamanissakaDe, paMcamagaMmi a suhumo, [paJca./660] 697 [bR.ka.bhA./1804] 233 paMcamahavvayajutto, [A.ni./1197] 392 nissakaDamanissakaDe, paMcamahavvayajutto, [ ] 729 [bR.ka./1804] 248 | paMcavihaM AyAraM, [A.ni./999] 302 nissakaDamanissakaDe, paMcavihAyAravisuddhi- [pra.sa./2] 384 [bR.ka.bhA./1804] 232 | paMcasamiA tiguttA, [u.mA./391] 712 niHzUkatvAdazauce'pi, [ ] paMcAnuttarasaraNA [ ] 762 niHsvAndhapaGgavo [hA.a.5-5] 519 paMcAsavA viramaNaM, [pra.sA./55] 676 nIo tattthaNudatto [bR.vaM.bhA./20] 317 paMcidiavahabhUaM, [saM.pra.zrA./74] 127 nIcairbhUmisthitaM [pUjA.3] 238 | paMcidiasaMvaraNo, [ ] 729 nIvvodagassa gahaNaM, [pi.ni./32] 140 | paMceva ANupuvvI, [pra.sA./689] 726 D:\d-p.pm513rd proof Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [831 paMcovayArajuttA, [ce.vaM.ma./209] 236 | pacchimajAmaM sesaM, [ya.di./280] 568 paMDae vAie kIbe, paJcapaJcAticArA u [upA.1/7sU.] 197 [ni.bhA./3561, prava.793] 470 | paJcAmRtaM tathA [ pUjA.16] 239 paMthuccAre udae, [bR.ka.bhA./1473] 715 | paJcaitAni pavitrANi, [a.pra.13/2] 32 paMthaM tu vaccamANo, [o.ni./326] 712 | paTTagamattayagasamoggaho [o.ni./630] 568 paivarisaM saGghaccaNa, paTTo vi hoi ego, [pra.sA./532] 571 [zrA.vi./12utta.] 424 | paTTavio kajjanimittaM [A.ni.vR.] 389 paumuppale akusalaM, [o.ni./689] 547 | paThati pAThayate paThatAmasau [ ] 211 pakkaghayaM ghayakiTTI, [pra.sA./229] 337 paDikamao gihiNo [cai.mU.bhA./60] 235 pakkaNakule vasaMto, paDikamaNe ceia [cai.mU.bhA./59] 234 [A.ni./1112] 304 | paDikUle(vi)a divase pakkaNakule vasaMto, - [paJcA.15/20vR.] 438 [A.ni./1112] 705 paDikkamaNaM paDiyaraNA pakkhassa aTThamI [ ] 370 [A.ni./1233] 375 pakkhiacAummAsia, paDikkamaNe ceia [cai.bhA./59] 554 [paJcA.14/10] 432 paDikkamaNe sajjhAe, [gu.bhA./17pU.] 376 pakSapAto na me vIre, [lo.ni./38] 70 | paDikkamaNe sajjhAe, pagaIi maMdA vi [ da.vai.9/1/3] 487 [A.ni./1200] 308 paccakkhaM na pasaMsai, [hi.mA./292] 357 paDibaddhA iare vi a, paccakkhANaM ca kAUNaM, [paJca./1542] 776 [zrA.di./84] 343 | paDibujjhisaMti ihaM, [paJcA.7/28] 444 paccakkhANaM jANai, paDirUvaggahaNeNaM [vya.bhA.] [Ava.bhA./247] 340 paDirUvo khalu viNao, paccakkhANaM tu [zrA.di./22] 220 [pu.mA./407] 702 paccakkhANaM tu jaM taMmi, paDilehaNaM kareMto, [o.ni./272] 505 [strA.di./22] 219 | paDilehaNaM kuNaMto [gA.sa./372] 681 paccakkhANaM savvaNNu paDilehaNA u kAle __ [Ava.bhA./246] 340 [bR.ka.bhA./1660] 516 paccakkhANaMmi kae, paDilehaNA u duvihA, [A.ni./1594] 341 __ [o.ni./628] 568 paccakkhAya paccakkhA paDilehaNA pamajjaNa [pa.va./230] 495 [A.ni.1613] 325 paDilehaNA pamajjaNa- [pra.sA./768]656 pacchanne bhottavvaM, [pa.va./391] 557 | paDilehaNiAkAle, pacchA gacchamuvei, [paJcA.18/13] 692 [o.ni.bhA./174] 511 702 D:\d-p.pm5!3rd proof Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832] [dharmasaMgrahaH paDilehia supamajjia, paNapahara mAhaphagguNa [ ] 140 [ya.di./173] 519 | paNayA paccaMtanivA, paDilehiUNa vasahi uvahiM, [A.ni./1103] 276 [pa.va.263] 506 | paNavIsamaddhaterasa, [ A.ni./1532] 388 paDilehijjai paDhama, [ya.di./81] 498 | paNihANaM muttasuttIe, [cai.mU.bhA./18]232 paDivajjai saMpuNNo, [paJcA.18/4] 692 | paNihANajogajutto, paDivannasaggAho [ ] [daza.vai.ni./185] 374 paDisiddhANaM karaNe [vaM.sU./48] 390 pattaM asohayaMto, [ya.di./213] 550 paDhai suNei guNei, [ ] 411 | pattaM pattAbaMdho, [pa.va./780] 611 paDhamaM AvattatigaM [ bR.vaM.bhA./23] 317 | pattaM pattAbaMdho, [o.ni./668] 570 paDhamaM jaINa dAUNa [u.mA./238] 404 | pattaM pattAbaMdho, paDhamaM nANaM tao dayA, [da.vai.4/90]281 [pa.va./772, o.ni./668] 512 paDhamaM nANaM tao dayA, pattaM pamajjiUNaM, [o.ni./294] 515 [da.vai./4/33] 658 pattaTThavaNaM taha [o.ni./694] 574 paDhamaM lUhijjaMte, [ya.di./259] 562 | pattamapatte rikkhaM, paDhamaMmi a saMghayaNe, [bR.ka.bhA./1451] 714 1 [vya.bhA./10-537] 755 | pattANaM pakkhAlaNa- [ya.di./250] 559 paDhamaMmi savvajIvA, [A.ni./791] 665 | pattANaM pupphANaM, [bR.ka.bhA./980] 139 paDhamaMmi khamAsamaNe, [ya.di./355] 637 pattAbaMdhapamANaM, [o.ni./693] 574 paDhamaMmI egidia- [paJca./655] 695 paDhamakaraNabheeNaM, [pa.va./8] 475 [bR.ka.bhA./1452] 714 paDhamapavese siranAmaNaM patte bhikkhAsamae, [ya.di./172] 519 [bR.vaM.bhA./31] 318 | patteabuddhakahaNe, [A.ni./1151] 482 paDhamappaharANIaM, [pra.sA./813] 542 | patteabuddhasAhUNa, [pra.sA./524] 580 paDhamahigAre vaMde, [cai.vaM.bhA./43] 373 | | patto susIsasaddo, [dha.ra./132] 488 paDhamA uvassiyaMmI, patthAvo puNa hou, [paJcA./9-11] 426 [bR.ka.bhA./1335] 769 | patrANAM puSpANAM [bR.ka./983.] 139 paDhamA bhAsA saccA, [pra.sA./890] 666 | padaM padena medhAvI, paDhamikko tinni tiA, 1 [dha.bi.a./3prAnte gA.17] 456 [zrA.va.bha.pra.6] 99 | | padmAsanasamAsIno, [ pUjA.18] 239 paDhame chaccAvattA [bR.vaM.bhA./30] 318 | panarasa tIsa chapannA, [vi.sa./11] 254 paDhame ThANe terasa, [ pratyA.bhA./6] 326 | pabhaNaMti khamAsamaNaM, [ ya.di./281] 568 paDhiAi vAsa ciivaya, [ ] 664 | pabhaNaMti tahA suttaM [ ya.di./33] 376 paNadiNa mIso luTTo, [ ] 140 | pabhAvaI pahANA [ ni.cU.] 235 D:\d-p.pm513rd proof Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] / [833 pamANe kAle Avassae, paripAliUNa vihiNA, [o.ni./411] 521 [paJca.1368] 751 pamhaDhe sAraNA vuttA [gA.sa./80] 426 | pariyaTTie abhihaDu- [pa.va./742] 528 payaIe kammANaM, [zrA.pra.55vi.vi.6/ parivattiauM sammaM, [pa.va./236] 499 10/dha.saM.NI.808] 73 | parivADI sajjhAo, [zrA.vi./12vR] 422 payaNukohamANe a [utta.11/29] 489 | parisuddhajalaggahaNaM, [pra.A.cU.] 112 payatteNa dhUvaM dAUNa [ ] 258 | parisuddhajalaggahaNaM, [zrA.pra./259] 207 paradAragamaNaM [pra.A.sU.4] 118 pariharai bAlakIlaM, [dha.ra./38] 84 paradAravajjiNo paMca [na.pra./54] 185 / | pariharttavyo'kalyANa-[ la.vi.] paraparibhavaparivAdA- [pra.ra./100] 353 | parihAriANa u tavo, [ ] 773 paraparibhAvaparivAdA- [pra.ra./100] 13 | paryAstikAmavaSTambhaM, [ ] 509 paramatthasaMthavo khalu, [pra.sA./928] 76 | palahatthIkaraNaM pi hu , [saM.pra./249] 290 paramarahassamisINaM, [o.ni./761] 210 pavajjAe arihA, [paJcava./32] 53 parameTThiciMtaNaM [ ] pavaNeNa paDAgA iva, [ ] 83 paraliMginiNhae vA, [pratyA./271] 364 | pavarA pabhAvaNA iha, [paJcA.9/3] 430 paraloe siMbali- [saM.pra.zrA/45] 119 | pavarehiM sAhaNehi, [saM.pra.de./167] 230 paralokavidhau zAstrAt [yo.bi./221] 33 | pavvajjA nikkhamaNaM, [pa.va./9] 472 paralogahiaM dhamma, [paJcA.1/2] pavvAviassa vi tahA, [zrA.vi./2] 52 [pa.va./573] 491 parAt parArthaM svArthaM vA, pavvAvio sia tti a, [yo.zA.3/153vR.] 725 [pa.va./575] 491 pariaTTie abhihaDe, [pi.ni./395vR.] 532 | pazcimAbhimukhaM [pUjA.5] 238 pariAya-parisa-purisaM, pasiDhilapalaMbalolA, [bR.ka.bhA./4550] 708 [o.ni./267] 502 pariAya-parisa-purisaM, pahasaMtagilANesuM , [zrA.di./273] 363 [bR.ka.bhA./4550] 346 | pAuMchaNamuubaddhe, [ya.di./126] 512 parigalamANo hIrijja pANaM sovIrajavodagAIo.ni.bhA./176 pa.va./284] 515 [paJcA.5/28] 328 pariNate gambhIra-[dha.bi./89] 40 | pANAireNusArakkhaTThayA pariNAmaparIkSeti [dha.bi./123] [o.ni./724] 580 pariNAminyAtmani [dha.biM/111] pANivaha musAvAe, [vya.bhA./119] 219 pariNAmo hyarthAntaragamanaM [ ] pANivahappamuhANaM, [ya.di./5] 496 paritaH zrAvikAloka pANivahamusAdattaM [ zrA.di./300] 416 [ pa.pa.11/79] 428 | pANivahamusAdattaM, [zrA.kR./300] 154 45 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 834] [dharmasaMgrahaH pANivahe vaTuMtA, [saM.pra.zrA./10] 114 | pAvaM Na tivvabhAvA, pANesaNA vi evaM, [pra.sA./744] 540 | [yo.zA./13,paJcA.3/4] 475 pAtre dInAdivarge ca, [yo.bi./121] 8 | pAvayaNI dhammakahI, [pra.sA./934] 76 pAdamAyAnnidhiM kuryAt [ ] 351 | pAvaraNaM mottUNaM, [vya.cUrNi] 371 pAnAhArAdayo [ ] pAsatthAi vaMdamANassa pApamayauSadhaM zAstraM, [yo.bi./225] 33 [A.ni./1188] 304 pApenaivArtharAgAndhaH- [] pAsatthAi vaMdamANassa, pAbhAiapaDikkamaNA [A.ni./1108] 706 [ya.di./330] 373 | pAsatthAIesuM [prava.sA./12] 303 pAyaM abhinnagaMThItamA pAsattho osanno, [saM.pra.gu./8] 302 _ [paJcA.11/38] 487 | pAsatthosannANaM, [ ] 707 pAyakkhiNeNa pAvai, [pa.ca.] 249 | pAsAIA paDimA, [saM.pra./322] 447 pAyaggahaNaMmi a desiaMmi, pAsAIA paDimA, [saM.pra.1/322] 208 __ [o.ni./375 ] 547 piMDaM sijjaM ya vatthaM ca, [ da.vai.6/48] 528 pAyacchittaM viNao, [da.vai.ni./48] 700 | piMDavisohI samiI, [o.nibhA./2] 680 pAyacchittaM viNao, piMDassa jA visohI, [gu.vi.1/94] 323 [daza.vai.ni./48] 375 | piMDeNa suttakaraNaM, [o.ni./235] 640 pAyaddhaguNavihINA, [dha.ra./30] | piMDesaNA ya savvA, [da.vai.ni./240]535 pAyapamajjaNanisIhiA ya, piMDo deho bhannai, [ya.di./185] 542 [o.ni./509] 550 | piiputtakhuDDathere, [paJca./622] 659 pAyapamajjaNaheDaM, [o.ni./696] 575 piimAidiTThivaMcaNa, [zrA.vi./12vR.] 422 pAyamaNakkheamiNaM, [u.pa./232] 67 | piuNo taNusussUsaM, [hi.mA./273] 354 pAyasamA ussAsA [A.ni./1539] 389 | picchAmu tAva ee, [paJca./1380] 769 pAyasamA UsAsA [ ] 256 | piTTIvaMso do dhAraNAo, pAyasamA UsAsA [A.ni.] 388 [ya.di./191] 543 pAyassa paDoAraM, [o.ni./352] 587 | piNDaM asohayaMto, [ya.di./210] 549 pAyassa lakkhaNa- [o.ni./685] 546 | pitA rakSati kaumAre, [ma.smR.9/3] 183 pAyAI sAgarie. [pra.sA./556va.] 677 | piturmAtuH zizUnAM ca, [ ] 366 pAyAhiNeNa tia tia, [ra.saM./38] 300 | piturmAtuH svasurdhAtupAraNage AyAma, [ ] 773 [yo.zA.4/62] 682 pAlanopAyopadeza iti [dha.bi./72] 36 | pipAsitaH pathistho'pi, pAvaM kAUNa sayaM, [ ] 131 [yo.zA.3/153va.] 724 pAvaM Na tivvabhAvA, [paJcA.3/4] pizAcA bhUtA yakSAzca, [ dvA.bhA./74 ] 687 [yo.za./13] 25 | pizAcAdyaSTabhedAnAM, [dvA.bhA./73] 687 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [835 pIThaga Nisajja daMDaga, [pa.va./834] 582 | puvvaM va puttipehaNa- [pra.sa./28] 387 pItaM stambhe'ruNaM [yo.zA.8/31] 217 | puvvaM vaNNeUNaM, [vya.bhA.3/167] 739 pukkharaNI AyAre, [vya.bhA.3/168] 740 puvvaNhe levadANaM, [o.ni./379] 547 pukkharaNIo puTvi, puvvadharakAlavihiA, [vya.bhA.3/170] 740 [saM.pra.de./177] 228 pucche vajjejja'horattaM [ ] 541 | puvvavihiNeva pehia, [pra.sa./23] 386 puDhavidagaagaNimArua puvvavihiNeva savvaM, [pra.sa./37] 387 [pra.sA./556] 676 | puvvAuttaM kappai, [paJcA.10/37] 456 puDhavIAukkAe, [o.ni./273] 505 puvvAbhimuhA uttaramuhA ya, puDhavIAukkAe, [o.ni./275] 506 [ya.di.329] 590 puNa paNavIsussAsaM, [pra.sa./20] 385 | puvvAbhimuho uttaramuho puNa hiTThAmuhakarayala, [bR.vaM.bhA./14] 317 [vi.bhA./3405] 480 puttaM pai puNa uciaM, [hi.mA./289] 357 | puvvi koDIbaddhA, [vya.bhA.3/178] 740 puttiM pehia to [ya.di./282] 569 | puci cauddasapuvvI, pupphaphalANaM ca rasaM, [ ] 142 [vya.bhA.3/173] 740 puSphaphalodagarayareNu- [o.ni./702] 575 | puvvi satthapariNA, puSphAmisathuibheA, [ daM.pra.37] 250 1 [vya.bhA.3/174] 740 pura: prajvAlya [ ] 247 | puTvipacchA saMthava, [piM.ni./409] 532 purao jugamAyAe, [ da.vai.5/1/3] 680 | puvvoiaguNajutto, [paJcA.10/20] 455 purao pakkhA''sanne, [ ] 314 puvvovaTThapurANe, [paJca./617] 658 purakammapacchakamme, [o.ni./519] 553 | | puSkarAr3e dvisaptati- [dvA.bhA./97] 689 purisajjAe vi tahA, [A.ni./679]648 | puSTiH puNyopacayaH, [SoDa.3/4] 6 purisAsaNasayaNIe, [zrA.vi./12vR.] 423 | pUaM pi puSphAmisa- [ ] 236 purisAsaNe tu itthI, [ ] 678 | pUaMgapANiparivAra- [ce.vaM.ma./190] 241 purisuvahivivajjAse [o.ni./271] 505 | pUA vaMdaNamussagga, [paJcA.8/33] 450 purise kAle khavage, [ ] 542 pUAe kAyavaho, [ ] 224 purise paDucca ee, [pa.va/305] 527 pUAe maNasaMtI, [saM.pra.devA./199] 238 puruSa evedaM sarvam pUApaccakkhANaM, [zrA.vi./117.] 420 [R.ve.10/90/2] 172 pUAvaMdaNamAI, [ce.ma.bhA./39] 243 puruSakArasatkatheti [dha.bi./87] 40 pUjakaH syAdyathA pUrva, [ pUjA.4] 238 puvvaM apAsiUNaM, [ ] 177 pUjAkoTisamaM stotraM, [u.ta./89] 217 puvvaM chammAsehi, [vya.bhA.3/180] 741 | pUtigandhInyagandhIni, [ ] 230 puvvaM ThaMti aguruNo, pUrvaM tAvanmithyAtvaM [zrA.vi.va.] 87 [A.ni./1544] 389 | pUrvapUrvatridazebhya- [ dvA.bhA./110] 690 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 836 ] pUrvaprayogasiddhe - [ pra.ra./295] pUrvAparaviruddhAni, [ dvA.bhA./ 126 ] pecchissaM itthamahaM [paJcA.7/27] pesehi vi AraMbha, [ paJcA. 10 / 29] pehijja diNAraMbhe, [ ya. di. / 287] porisIe caubbhAe, [utta. 26 / 45 ] posahasAlAe Thavittu [ vya. cUlikA ] posahovavAse cauvvihe [ dharmasaMgrahaH 283 | prastAve mitabhASitva - [ yo. bi. / 128 ] 10 691 | prANivadhAdicatuSke 444 [ vya.sU.gA.119/120vR.] 219 455 prApteSu puNyataH zraddhA 497 [ yo. zA. 4 / 109] 690 pose taNuchAyAe, [ ] pose vihatthichAyA, [] prajJAM prajJAvatAM pazyan, 496 371 [pra.A.sU.11] 155 330 330 369 219 432 prAyaH pApaM vinirdiSTam [] prAyaH zuddhAstrividha- [ yo.zA.vR. ] prAyazcittaM dhyAnaM, [ pra.ra./ 176 ] [ pha] phalaprarUpaNeti [ dha. bi. / 73 ] phalavantau ca vAstavAviti [ dha. biM / 100 ] 42 ] 123 [ yo.zA.3/153vR.] 726 phAraphulliMgabhAsura- [ phAsiyaM pAliyaM ceva, prajJA'jJAne tu vijJeyau, [ yo.zA. 3 / 153vR. ] 726 praNipAtadaNDaka- [vaM.paJcA.vR. 3/17] 250 phAsueNaM esaNijjeNaM [ ] prati prati varttanaM vA, [ ] [ ba ] pratikrAmakasya ca [ zrA.vi.gA. 5vR. ] baMdhAi dasA cauro, [] 628 baMdhattA kAsavao, [ vya.bhA./ 3773 ]347 baMdhittA kAsavao, [ zrA. di. / 148] 226 357 | bakusakusIlA titthaM, [ dha.ra./ 135 ] 488 18 baDizAmiSavat tucche, [ ] 39 32 33 45 216 0060 D:\d-p.pm5\3rd proof 166 36 36 pratisaMvatsaraM grAhyaM, [] pratIcyAM tu jayantA - [ dvA.bhA. / 108 ] 689 pratyakSe guravaH stutyA:, [] pratyahaM pratyavekSeta [] pratyAkhyAnaM yadAsIt, [] 298 battIsa aDayAlA, [ jI.sa./ 249] pratyAkhyAnAni tadbhaGgA, [] 323 battIsaM kira kavalA, [ piM.ni./ 642 ]559 pratyekarasasaMpUrNA - [ dvA.bhA. / 85 ] 688 | battIsaMguladIhaM, [ o.ni./708 ] prathamaM yad guNasthAnaM, [ yo. ha. / 40 ] 28 | battIsadosaparisuddhaM, [A.ni./ 1207]308 prathamavayasi pItaM [ ] 14 baddhai laTThIe javaNiA, prathamA pRthivI piNDe, [ dvA.bhA./65 ] 686 pradAnaM pracchannaM [ ] 577 prayoga AkSepaNyA iti [ dha.bi. / 68 ] pravAhato'nAdimAniti [ dha. biM / 108 ] pravRttiheturevaitadamISAM [ yo.zA. 8/40] pravrajyApratipanno [hA.a./5-4] prazastadivase [ sAmA. ] [pra.sA./ 212] 341 168 519 480 | bahujaNaviruddhasaMgo, [ paJcA.2/9] [pra.sA./ 672] 583 badhyamAna AtmA [dha. bi. / 106 ] bandhamokSopapattita- [ dha.bi. / 103 ] bali tti asivo- [ ni. pIThe ] | baliehiM dubbalajaNo, 43 43 231 [ hi. mA. / 309 ] 359 288 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Co 267 pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [837 bahutvAt parIkSAvatAra iti [dha.biM/91] 40 | biiyapayaM bAlANaM, [ya.di./97] 509 bahulaiH kuGkamAmbhobhi biiyAai porisIe, [ ya.di./163] 518 [pa.pa.11/80] 428 | bitiaMmi baMbhacere, bANavaikoDIo [saM.pra.zrA./115] 153 1 [vya.bhA.3/175] 740 bAdhyamAno'pi zItena, bIaM musAvAe, [ paJca./656] 696 [yo.zA./3/153vR.] 724 | bIaguNe sAsANaM, [samya.pra./23] 61 bAyAlIsasesaNa- [o.ni./545] 556 bIA duvihe dhamme, [ ] bArasa aMgAi suaM [pra.sA./559] 679 bIA paMcaMmi aTThami, [ ] bArasa bArasa tinni a, [u.mA./375] 162 bIo u asamio [ ] 201 bArasa bAhiM ThANA, [ya.di./142] 515 | bIyA paDimA Neya, [ ] 454 bArasaMgo jiNakkhAo, buddhadhyavasitama) [ ] __ [A.ni./1001] 302 boddhavyA dhAtakIkhaNDabArasaaMguladIhA, [o.ni./27] 566 [dvA.bhA./84] 688 bArasavAsassa tahA, [pa.va./585] 490 brahmavad brahmasaGgatAnAM [ ] 267 bArasavihaMmi vi tave, brAhmI sundaryAyA, [strI.ni./34] 212 [daza.vai.ni./186] 374 [bha] bArasavihaMmi vi tave, [pa.va./562] 510 bhaMbhA-mauMga-maddala-[ ] 443 bArasavihammi vi tave [ ] 414 | bhakkhaNe devadavvassa, [ ] 119 bArAvaI suraTThA [pra.sU.1/102/114] 465 bhaktiH zaktyanusAreNa, bAlaH pazyati liGgaM, [SoDa.1/2] 30 [vi.saM.1/200] 237 bAlattaNami sAmiya ! [ ] 228 | bhagavayAppaNIyaM [za.cU.] 170 bAlastrImandamUrkhANAM, [ ] bhaNiA gavesaNAe, [ ya.di./215] 528 bAlastrImandamUrkhANAM, [ ] 378 bhaNiUNa namukkAraM, [ya.di./57] 340 bAlikAM yuvatiM vRddhAM, bhaNNai ittha vibhAsA, [yo.zA.3/17vR.] 127 [paM.ka.bhA./1570] 294 bAle vuDDhe a there a [ ] 468 | bhattimaMgalaceia, [pra.sA./659] 221 bAle vur3e napuMse a [pra.sA./790] 467 bhattIi jiNavarANaM, [pra.he.ga./11] 373 bAle vuDDhe sehe, [bR.ka.bhA./1481] 716 | bhattIpUAvannajaNaNaM, [pra.sA./931] 76 bAlo hyasadArambho, [SoDa.1/3] 30 | bhatte pANe dhovaNa, bAvIsaM bAyarasaMparAya, [pra.sA./690] 726 1 [vya.bhA.3/6/229] 733 bAhaM AgamaNapahe, [bR.ka.bhA./4543] 708 | bhatte pANe sayaNAsaNe, bAhalamapuhuttehiM, [pra.sA./665] 584 [A.ni./234] 388 bAhyacaraNapradhAnA, [SoDa.2/2] | bhattosaM daMtAi, [paJcA.5/29] 328 biMbaparivAramajhe, [bi.pa./3] 447 | bhayabheravanikkaMpo, [cA.ma./22] 418 35 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838] [dharmasaMgrahaH bhayavaM ! je NaM gaNI [ma.ni.1/13] 744 | bhUmipehaNajalachANaNAibhayavaM ! titthaM pavattehi [paJcA.4/11] 222 _ [A.ni./215] 261 | bhUmI gharA ya tarugaNa, bhayavaM ! bIapamuhAsu [ ] 420 [da.vai.ni.256/saM.pra.zrA.58] 121 bharatairavatavidehAH [ tattvA.3/16] 279 | bhUyo bhUyo upadeza iti [dha.bi.66] 32 bhavagihamajjhaMmi [ ] 356 | bhRtakA api karttavyA, [SoDa.6/10] 443 bhavaNA paramA jaMbhaya [vi.sa./12] 254 | bho bho devANuppiA ? [ ] 235 bhavodvegazca sahajo, [yo.dR./27] 23 bhoaNao sAvago [pra.A.cU.] 125 bhANassa kappakaraNe, bhoaNakAle amugaM, [pra.sA./215] 341 [bR.ka.bhA./1705] 560 bhogaviNaTuM davvaM, [ce.vaM.ma./89] 227 bhANassa pAsa beTTho, [pa.va./269] 512 | bhogo taMbolAI, [saM.pra./83] 292 bhAmijjaMto sura- [ ] 247 bhojanAnantaraM [nI.zA.] 367 bhAvagayAiM sattarasa, [dha.ra./56] 86 | bhrAntimAtramasadavidyA [ ] 266 bhAvanAto rAgAdikSaya iti [ma] 1 [dha.bi./131] 49 | maMgaladIvA tahA, [paJcA.8/23] 449 bhAvayitavyamanityatva- [pra.ra./149] 49 | maMgalapaDisaraNAI, [paJcA. 8/24] 449 bhAvazuddhenimittatvAt [snAnASTake/4] 224 | maMjiTralakkhakosuMbhabhAvovayAramesi, [hi.mA./304] 359 __ [zrA.vi./12vR.] 422 bhAsA asaccamosA, maMsaM imaM muttapurIsa- [zrA.di./314] 417 [A.ni./1108] 277 | maMsakuro vva samANa- [paJca./645] 661 bhAsA cauvviha tti a, [bhA.ra./17] 667 | maibheeNa jamAlI, [vya.bhA./2714] 71 bhiMgAilomahatthaya- [saM.pra.de./175] 228 mauDaM na avaNei, [A.sU.cU.] 152 bhikkhu a gaNAo [bR.ka.4/23] 745 magadaMtiapupphAI, [bR.ka.bhA./979] 138 bhikkhU a bahussue [vya.3/23-29] 743 maggo AgamaNII, [dha.ra./80] 486 bhikkhU annayaraM [vya.sU.34/39] 436 macchuvvattaM maNasA vi, bhikkhU icchijjA [vya.3/1] 735 [A.ni.1222] 305 bhinna eva dehAnna [dha.biM/115] 46 | majjaM visayakasAyA, [u.ni./180] 145 bhinnaM gaNaNAjuttaM, majjaNa nisijja akkhe, [bR.ka.bhA./3987] 586 [A.ni./703] 734 bhuMjai aNaMtareNaM, [pa.ca.] 340 | majjaNa nisijja akkhe, bhuktvopavizastundaM, [nI.zA.] 367 [A.ni./703] 653 bhUjalajalaNAnila- [saM.pra.zrA./8] 113 majjAramUsagAi a [o.ni./227] 638 bhUdaggivAuNaMtA, [vi.sa./10] 253 | majje mahaMmi maMsaMmi, [saM.pra.zrA./76] 126 bhUmikkhayasAbhAvia - [paJca./646] 662 | majjhaNhe puNaravi [ ] 235 D:\d-p.pm513rd proof Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [839 maNavaikAiaviNao, mahAphalaM tahArUvANaM [ ] 488 [da.vai.ni./48vR.] 701 | mahAraMbhayAe mahApariggahAe [ ] 122 maNavayakAiyajoge, [zrA.va.bha.pra.5] 98 | mahAvratisahastreSu, [ ] 365 maNavayakAe guNiA, [vi.sa./15] 254 | mahilAsahAvo [ni.bhA./3567] 470 maNasA hoi cautthaM, [pa.ca.] 249 | mahumahaNassa ya vacche, [ ] 348 maNDapaM caityayAtrAyAM, [pa.pa.11/67] 427 mahuraM niuNaM thovaM, [u.mA./80] 681 maNDali bhAyaNa bhoyaNa, mahurA ya sUraseNo [o.ni./566] 556 [pra.sU.1/102/116] 465 maNNai tameva saccaM, [vi.vi.6/14 mahezAnugrahAd [] 261 zrA.pra.59/dha.saM.NI 812] 75 | mANaM tu rayattANe, [o.ni./703] 576 mattaMgAi taruvara, [vya.bhA.3/177] 740 | mANussakhittajAi, [A.ni./831] 481 matsaraH parasampattya- [a.saM.3/579] 205 mANo aviNayakhisA, [ ] 309 madyaM mAsaM navanItaM, [yo.zA.3/6] 136 | mAtA pitA kalAcArya, madye mAMse madhuni ca, [ ] 126 [yo.bi./110] 288 madhyamabuddhestvIryA-[ SoDa.2/7] 30 mAtA pitA kalAcArya, [yo.bi./110]81 madhyAhne kusumaiH pUjA, [ pUjA.10] 239 mAtRSvastrambikA- [nI.zA.] 367 madhye'zItAviha [dvA.bhA./79] 687 | mAnuSakSetracandrArka- [dvA.bhA./99] 689 madhye'STayojanapiNDA, [dvA.bhA./114] 690 | mAnuSottarataH paJcAzad- [dvA.bhA./98] 689 manoguptyaiSaNAdAneryAbhiH mAnuSyake'pi dAridrya- [ ] [yo.zA./1/26] 672 mAnuSyamAryadezazca, [yo.zA.4/108] 690 manovAkkAyakarmANi, mAyAidosarahio, [saM.pra.A./27] 438 [yo.zA.4/74] 684 mAlatIzatapatrAdi- [pa.pa.11/74] 428 manovAkkAyavastro- [u.ta./68] 227 mAlAdharAiANa vi, [saM.pra.de./178] 229 mantaM mIlaNa likkhayaM [pra.sA.434] 290 mAliMti mahialaM [saM.pra.zrA./82] 129 mantraH praNavapUrvo'yaM, [yo.zA.8/71] 217 mAsAisattaMtA, [paJcA.18/3] 692 mantranyAsazca tathA, [SoDa.7/11] 446 | mAse mAse sAmAiaMca, maragayamaNighaDia- [ ] 247 [zrA.vi./12vR.] 424 maraNe paralokAbhAva [dha.bi./118] 46 | mi tti miumaddavatte, [A.ni./686] 253 malavAtayorvigandho, [ ] | micchattaM jamuinnaM, [dha.saM.NI/791] 59 malinasya yathA'tyantam, micchattaM veatigaM, [pra.sA./721] 719 [yo.bi./229] 33 | micchattaMmi akhINe, [bR.ka.bhA./117] 58 maharihasijjAruhaNammi, micchattapaDikkamaNaM, [A.ni./1098] 276 [A.ni./1251] 206 mahavvayAiM jhAijjA, [vya.bhA.120] 219 | micchattapaDikkamaNaM, [A.ni./1251] 68 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 840] [dharmasaMgrahaH micchattapaDikkamaNaM, muhupuggalarasayANaM, [pra.sA./223] 338 [A.ni./1274 ] 369 | mUaM ca DhaDDara ceva, mittasamANo mANA, [ ] [A.ni./1225] 305 mithyAdarzanA'virati- [tattvA.8/1] 684 | mUttUNa jiNaM mUttUNa, [pra.sA./932] 76 mithyAdRSTisahasreSu, [ ] 365 | mUtrotsarga malotsarga, [ ] miho kahAu savvAu, [zrA.di./56] 241 | mUrchA pralApo vamathuH, [ ] muMcaMti na majjAyaM, [hi.mA./318] 360 | mUlaM dAraM paiTThANaM, [pra.sA.940] 77 muMcai bhattaM pANaM, [ya.di./236] 554 mUlaguNasaMpautto, [dha.ra./131] 488 muMDAvio sia tti a, mUlA taha bhUmiruhA, [pa.va./576] 491 [saM.pra.zrA.93/pra.sA.239] 132 mukkadhurAsaMpADaga mUluttaraguNasuddhaM, [ya.di./194] 544 [bR.ka.bhA./4544] 344 mUlottaraguNavisayA, [pra.sA./729] 719 mukkadhurAsaMpADaga mUsagarayaukkere, [o.ni./704] 576 [bR.ka.bhA./4544] 708 mUsagarayukkere, muktAH sarvatra tiSThanti, [ ] 268 [o.ni./290 pa.va.272] 513 muktAlaGkArasAra- [ ] 244 | mRte svajanamAtre'pi, [ ] 130 muccharahiANeso, [pa.va./839] 586 | mRtyorabhAvAnniyamo'sti [ ] 177 mutta-purIsaM pANaM [saM.pra./248] 290 | mRdvI zayyA prAta- [Sa.sa./148] 171 muttAsuttImuddA, [paJcA.3/21] 250 meghodakarasAH kiM tu, [ dvA.bhA./89] 688 muttUNa mihuvayAraM, [paJca./704] 704 | meruM daNDaM dharAM chatraM, [ ] 40 mullaM viNA jiNANaM, mehaM pivIliAu, [saM.pra.zrA./80] 129 [gAthA./477] 296 | mehuNasannArUDho, [saM.sa./86pU.] 119 musAvAe ke dosA ? [pra.A.sU.] 114 mehuNassaiAro, [paJca.659] 697 muhaNaMtaeNa gucchaM, [o.ni./288] 512 | | maitryA sarveSu sattveSu, [ dvA.bhA./36] 684 muhaNaMtagapaDilehA, [ ya.di./83] 498 | maitryAdivAsitaM cetaH, muhaNaMtayadehAvassaesu , [guru./1] 299 [yo.zA.4/75] 684 muhanakkanayaNanAhI- [bi.pa./16] 447 | mokkhaTThA nANAI, [o.ni./740] 585 muhapattiAsaNAisu, [zrI.jI./68] 296 | mottUNa mAsakappaM, [ paJca./896] 711 muhapattI rayaharaNaM, [pra.sA./521] 579 | mosali puvvaNidiTThA, muhapattI rayaharaNaM, [pra.sA./525] 580 [o.ni.bhA./163] 502 muhapattI rayaharaNaM, [ya.di./60] 497 | maunI vastrAvRttaH [vi.vi.1/48] 223 muhapattI vaMdaNayaM, [pra.sa./35] 387 [ya] muhamUlaMmi acArI, [o.ni.bhA./77] 544 | ya ete prativrataM [u.da.va.] 197 muhavatthe taha dehe, [ ya.di./138] 513 | yaccAtra kSetrAdi [dha.bi.vR.] 186 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [841 yacca tatsamaye kvApi, yAtrotsavAne saGghana, [pa.pa.11/69] 427 [dvA.bhA./128] 691 | yAmeva rAtriM prathamA- [ ] 465 yajjinabimbAropitaM [ saGghA..] 227 | yUno vaidagdhyavataH, [ SoDa.11/3] 78 yatirdhyAnAdiyukto yo, ye bhakSayantyanyapalaM, [yo.zA.3/33] 128 [hA.a./5-2] 518 | ye lakhayanti jinazAsana- [u.ta/40] 452 yatprAtastanna madhyAhne, [yo.zA.4/57]681 | yena yena hyupAyena, [yo.zA.4/81] 685 yatproddAmamadAndha- [dvA.bhA./129] 691 | yogakSemakRnnAthaH [ ] 263 yatra klezakSayastasya, [ ] 283 yogaprayogayozcAbhAvAt [pra.ra./294] 283 yatrAnyatvaM zarIrasya, [yo.zA.4/70] 683 | yojanalakSapramitAt [ dvA.bhA./83] 688 yadA'nAbhogAdinA yojanalakSonnatinA [dvA.bhA./81] 687 1 [dha.bi.vR./yo.zA.vR.] 206 yo hi mitaM bhuGkte [ ] yadi satsaMganirato, [ ] 14 | yo hyabhyupetasamyaktvo , yadIyasamyaktvabalAt [a.dvA./21] 211 [A.vR.1556 gA.] 83 yadaihikaphalaprApti - [vi.saM.1/201] 237 | yaH zrAddho manyate [yo.bi./227] 33 yadyapi sakalAM yogI, [ ] 12 [ra] yadyapyeSA dvAdazAGgI [na.sU./118] 261 raMdhaNakhaMDaNapIsaNa- [saM.pra.zrA./71] 125 yadyasya satkamanucita- [SoDa.7/10] 446 | raktIbhavanti toyAni, [ ] 130 yadyAhAra-zarIrasatkAra rajasAstakrAranAla- [da.vai.vR4/1] 135 [yo.zA.3/85vR.] 156 | rajastamomayI bhaktiH , yadvatturagaH satsvapyAbharaNa [vi.saM.1/203] 237 [pra.ra./114] 671 | rajjuSaTake tataH [dvA.bhA./105] 689 yantra-lAGgala-zastra- [yo.zA.3/77] 145 / | ratto 1 duTTho 2 mUDho 3, yanna prayAnti puruSAH, [ ] [gA.sa./595] 27 yanna plAvayati kSiti ratnaprabhAprabhRtayaH, [dvA.bhA./63] 686 [dvA.bhA./130] 691 rathAdhirUDhAM pratimAM, [pa.pa.11/82] 428 yamaprazamajIvAtu-[yo.zA.1/17vR.] 57 | ratho'tha rathazAlAyAH, yastu vRntAkakAliGga- [zi.pu.] 134 [pa.pa.11/70] 427 yastRNamayImapi kuTI, [ ] 209 | | rayaNAI cauvvIsaM, [saM.pra.zrA./56] 120 yastRNamayImapi kuTIm [ ] 270 | rayattANa bhANadharaNA, yasmAt pravartakaM bhuvi, [ SoDa.2/13] 31 [o.ni.bhA./175 pa.va./283] 515 yasya trivargazUnyAni, [ ] 18 | rayamAirakkhaNaTThA, [o.ni./695] 574 yasya tvanAdaraH zAstre, [yo.bi./228] 33 | rayaharaNaMmi jakAraM [bR.vaM.bhA./24] 317 yasyA sAMnidhyato bhavyA, rayaharaNapaTTamettA, [o.ni./725] 581 [prA.sA. dvA.19] 761 | rasA'sRgmAMsamedo- [yo.zA.4/71] 683 38 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 842] [dharmasaMgrahaH rasodbhavAzca bhUyAMso, lavaNAiuttAraNaM [pU.vi.] 248 _ [yo.zA.3/17vR.] 127 lavaNAbdhistu lavaNA- [dvA.bhA./88]688 rAibhattapariNA paMcamI, [A.cU.] 456 lahuA lhAIjaNaNaM, [zrA.jI./19] 440 rAo gurussa vayao, [ ] 314 | lAkSA-mana:zilA- [yo.zA.3/107] 194 rAgadveSapariNAmo, [yo.zA.1/17vR.] 56 | liMgatthassa vi vajjo, rAgAdayo malAH [SoDa.3/3] [pra.sA./805] 541 rAgAdvA dveSAdvA [ ] 672 | ligaM taM devayA [pra.sA./527] 580 rAgeNa va doseNa va, liGge licI bhavatyeva, [ pramA.sa.] 74 [Ava.bhA./251] 341 | lekhanApUjanAbhyAM ca, [yo.dR./28] 23 rAgeNa va doseNa va, [saM.pra./84] 292 levaDamalevaDaM vA [pa.va./298] 524 rAjA'pi sampratiratha, [pa.pa.11/81] 428 / loANa titthesu [yo.zA.va.2/17] 72 rAjJaH patnI guroH patnI, [ ] lokaH khalvAdhAraH, [pra.ra./131] 20 rAjyaM vA cakrabhRttvaM vA, [ ] 690 | lokaH khalvAdhAraH, [pra.ra./131] 353 rAyagiha magaha [pra.sU.1/102/112] 464 lokAcArAnuvRttizca, [yo.bi./130] 10 rAyaNi vajjittA, [A.ni./671] 647 lokApavAdabhIrutvaM, [yo.bi./126] 10 rAyappaseNaijje, [ ] logaM ayANittiha [sU.kR.2/6/717] 65 rAyA amaccasiTTI, [ ] 445 | logaM viyANittiha [sU.kR.2/6/718] 65 rAyA rahatthapaDima, [zrA.vi./12vR.] 429 | logavavahAravirao, [paJcA.10/31] 455 rAyA rAyANo vA, [paJca./635] 660 | laulyena kiJcit [ ] rAyAbhiogo a [pra.sA.939] 77 1 [va] ruMbhai rayaNipayAraM, [hi.mA./285] 356 | vaMdai namasai [ ] 347 rekkAraM dharaNaM raNaM [pra.sA./436] 291 / vaMdaeNaM bhaMte ! jIve [ ] rogamArgazramau muktvA , [ yo.zA.3/80] 146 | vaMdaeNaM bhaMte ! jIve [ utta.30/10] 323 rogAisu novikkhai, [hi.mA./288] 357 | vaMdaNa-cii-kiikammaM [prava.sA.127]304 [la] vaMdittu ceiAI, [pra.sA./3] 385 lakSmI vidhAtuM sakalAM samarthaM, [ ] 41 vaMdittu tao samaNA, [ya.di./125] 512 lajjAM guNaughanajananIM [ ] 20 vaMsagakaDaNukkaMbaNa, [ya.di./192] 543 lajjAigAraveNaM, [saM.pra.A./28] 438 vaiNI vi guNagaNeNaM, [paJca./1332] 747 lajjAluo dayAlU , [dha.ra./6] 50 vairADa vaccha [pra.sU.1/102/115] 465 laTThi vilaTThI daMDo, [ya.di./305] 580 vakkhANasamattIe, [A.ni./710] 654 laTThI AyapamANA, [pra.sA./670] 583 vakkhiktaparAhutte, [A.ni./1198] 304 laTThI tahA vilaTThI, [pra.sA./669] 583 vakkhittaparAhutte, [A.ni.1212] 307 laTThIe cauraMgula, [pra.sA./671] 583 vakkhittaparAhutte, [o.ni./514] 552 labdhvA muhUrtamapi [ ] vacanA''rAdhanayA khalu , [SoDa./2/12] 31 181 322 26 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [843 vajjai abbhakkhANaM, vavahArasuddhidesAi- [zrA.vi./7] 348 [zrA.vi./12va.] 422 | vavahArasaddhI dhammassa. [ zrA.di./159352 vajjai tivvAraMbhe, [dha.ra./65] 349 vavahArAvassayamahAnisIha- [ ] 251 vajjeavvA ya ThANa- [pa.va./245] 502 | vavahAro puNa paDhama, [ce.ma.bhA./51] 243 vajrAmayyAM zilAyAM [bha.za.19/u.3] 129 | vavahAro'bhUattho, [ ] 65 varlDa samacauraMsaM, [o.ni./686] 546 | vasahiM pamajjiUNaM, [ya.di./284] 569 vaDDie cippie ceva, [ ] vasahikahanisijjindiyavaNNAitiaM tu puNo, [daM.pra.38] 250 [pra.sA./558] 678 vattaNA saMdhaNA ceva, [A.ni./699]652 | vasahI pamajjiavvA, [ pa.va./264] 507 vattapaiTThA egA, [cai.bR.bhA./35] 447 | vasahI-sayaNA''saNavatthaM asohayaMto, [ya.di./212] 550 | [u.mA.240/saM.pra.zrA.140] 167 vatthaM pattaM ca putthaM ca, vasudevo paccUse [ vasu.hi.] 232 [zrA.di./178] 424 | vahabaMdhaNaubbaMdhaNa-[saM.pra.zrA./44] 119 vatthe appANaMmi a, vAmaMgulimuhapottI, [bR.vaM.bhA./6] 316 [o.ni.bhA./161] 500 vAmakaragahiyapottIi, [bR.vaM.bhA./10] 316 vatthe kAudghami a, vAyaMti jattha sIse, [ ya.di./107] 511 [o.ni.bhA./159] 499 | vAyaNapaDisuNaNAe, [A.ni./689] 649 vattheNa baMdhiUNaM, [paJcA.4/20] 226 vAyavahanADipAyaM, [ya.di./176] 523 vanditvA zrImadarhanta- [pa.pa.11/77] 428 | vAyAi namukkAro, vapanaM dharmabIjasya, [ ] [bR.ka.bhA./4545] 345 vaya samaNadhamma saMjama, vAyAi namokkAraM, [o.ni.bhA./2] 675 [bR.ka.bhA./4544] 708 vayakAyavirahiANa vi, [ma.bhA./4] 147 vAlo sarassa bhaMgaM [saM.pra.zrA.81] 129 vayabhane gurudoso, [paJcA.5/12] 326 vAsaM koDIsahiaM, [paJca./1576] 753 vayamiha parituSTA [ ] 483 vAsattANe paNagaM, [pa.va./835] 582 varaM jvAlA''kule kSipto, [ ] 37 vAsAsu natthi aggI, varabodhilAbhaprarUpaNeti [dha.bi./125] 48 | [o.ni.bhA./177 pa.va./285] 516 varasurahimallasuaNammi, vAsAsu panaradivasaM, [ ] 135 [A.ni./1102] 276 vAsovaggahio puNa, [o.ni./726] 581 varisasayAo uTheM, [bi.pa./15] 447 | vAhaNarohaNalikkhAivartamAnatAkalpaM [dha.bi./110] 45 [zrA.vi./12vR.] 423 varSANi bharatAdIni, [dvA.bhA./82] 687 | viMTiabaMdhaNadharaNe, vavasAyaphalaM vihavo, [pu.mA./56] 351] [o.ni./295 pa.va./282] 515 vavahArao u jujjai, [u.pa./951] 21 | viaNabhidhAraNa vAe, [paJca./665] 663 23 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dharmasaMgrahaH viSA - stra - hala - [ yo. zA. 3 / 109] 195 viSTabdhe gAtrabhaGgo'tra, [] 15 visayA ya dukkhaheU [ paJcava. / 34 ] viharaMtANa ya pAyaM, [pa.va./711 ] vihAya pauruSaM karma, [] [ A.ni./1229] 302 vihigahiaM vihibhuttaM, viNaoNayAe gAyalaTThIe [] viNaoNayAe gAyalaTThIe [] viNayAhIA vijjA, [pra. he.ga. / 10] 373 vitahakaraNe ca turiaM, [ bR.ka.bhA./1708 ] 561 vigdhovasAmagegA [ saM.pra.devA / 194] 237 vicchiNNe dUramogADhe, [ o. ni. / 314 ]564 viNaovayAra mANassa, 53 544 40 259 [ A.ni./ 1611] 333 240 | vihiNA u kIramANA [ paJcA. 4/2] 221 vihiNA jemia uTThia, 844] vigaI vigaI'vayavA 385 501 201 727 40 [ ya. di. / 256 ] 561 vihiNA pAria [ pra.sa./ 18 ] vihipAhaNNeNevaM, [pa.va./ 244 ] vihisAraM ciya sevai, [ dha. ra. / 91] vIraM ukkosapae, [pra.sA./691] vIryaddhivarNanamiti [ dha.bi. / 88 ] vIsAmaNaM saguNo [ ya. di./385 ] vuDDANugo viNIo, [ dha.ra. / 7] vuDho gaNaharasaddo, [paJca./1319] vRddhAdyarthamasaGgasya, [ hA.a./5-3] vRddhau ca mAtApitarau [] [A.ni./1099] 276 vRSabhAn damaya kSetraM, 644 51 738 518 16 [o.ni. bhA. / 162] 502 vittIviccheyammi ya, [ paJcA.4/7] vidalaM jimia pacchA, 9 [ ya.di. / 246 ] 559 4 350 4 vidArayati yatkarma, [] vidhAya mAyAM vividhai- [ sU.mu. / 54 ] vidhipratiSedhau kaSaH [ dha.bi. / sU. 93 ] vidhipratiSedhau kaSa iti [ dha.bi. / 93 ] 41 viparyayaliGgaseveti [ dha. bi. / 4 - 28 ] 476 vimalataNubuddhijaNaNI, vimuktakalpanAjAlaM, [ yo.zA.1/41 ] 694 60 viriaM dhammo samAhI [ ] viruddhopamAyoge [ ] vilAsahAsaniSThyUta - [ yo . zA. 3 / 81] 146 vivAyaM kalahaM ceva, [ yo.zA. 3 / 76 ] 145 veagamia puvvoia - [] 603 veaNa veyAvacce, [ o.ni./580] 558 262 | veuvva'vAuDe, [ o.ni./ 722] veei saMtakammaM, [ vi.bhA./1293] vekacchiA u paTTo [ pra.sA./536pU. ] 572 [ zrA.di./202] 426 veNudevo veNudAlI, [ dvA.bhA. / 70] vedyAt syAt kSuttRSA, 579 60 687 [ yo.zA. 3 / 152vR. ] 726 vivekaH saMyamo jJAnaM, [ yo.zA. 3 / 17vR. ] 127 vizuddhi vapuSaH kRtvA, [] vizuddhezcAritramiti [ dha.bi. / 130 ] vizuddhyA cintayannasya, [ yo.zA. 8 / 35 ] 216 225 veyAvaccakaro vA, 48 D:\d-p.pm5\3rd proof [ o.ni. bhA. / 321 ] 574 veyAvaccagaraM bAla, [ bR.ka.bhA./1464 ] 715 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [845 veyAvacce khamaNe zuzrUSA zravaNaM caiva [A.u./43] 17 [A.ni./699utta.] 653 | zuzrUSAbhAvakaraNamiti [dha.bi./64] 32 vesA iva gihavAsaM, [dha.ra./59] 86 | zeSAbdhikoTikoTyantaH, vainayikamataM vinaya- [ ] 174 [yo.zA.1/17va.] 56 vairighAto narendratvaM, [yo.zA.3/75] 145 | zocanti svajanAnantaM, vaizAkhasthAnasthita- [dvA.bhA./59] 686 _[yo.zA.4/63] 682 vosaTThacattadeho, [paJcA.18/6] 692 | zmazAnAdau niSadyAyAM, vyaktyAkhyA khalvekA, [SoDa.8/2] 447 [yo.zA.3/153vR.] 725 vyaktyAkhyA khalvekA, [SoDa.8/2] 229 [zra] vyavasthitAH punaH sarve, zraddhAlutAM zrAti [su.a.6/3] 214 [dvA.bhA./68] 686 zraddhAlubhiH suravaraiH, vyasanAt puNyabuddhyA vA, [triSaSTi.1/5/100] 247 [yo.zA.3/113pU.] 196 | zrAddhaiH sugandhibhirdravyaiH, vrateyattA vizIryeta [ ] 177 [pa.pa.11/73] 428 [za] zrIcandanaM vinA naiva, [pUjA.8] 238 zakaTAnAM tadaGgAnAM zrImadarhatpratimAyAH, [ pa.pa./11/71] 427 [yo.zA.3/103] 193 | zrIrmaGgalAt prabhavati, [ ] zakaTokSa-lulAyoSTra zrutadharmakathanamiti [dha.bi./90] 40 [yo.zA.3/104] 193 | zrUyate kila zAmbena, zayanAsananikSepA- [yo.zA.1/44] 695 1 [yo.zA./AM.253] 127 zarIraM dehinAM sarva-[yo.zA.4/58] 681 | zreyodAnAdazivakSapaNAzarIreNa suguptena, [yo.zA.4/77] 684 [SoDa.12/2] 463 zasyAnIvoSarakSetre [ ] zrotriyaH zvapacaH svAmI, zAntipAnIyaM mastake [bR.zA.] 246 [yo.zA.4/65] 682 zAntau zvetaM tathA pItaM, [pUjA.15] 239 | zlAghyaM hi caraNa-[yo.zA.1/17vR.] 57 zArIramAnasAnevaM, [yo.zA.3/153vR.] 726 zAstre bhaktirjagadvandyai-[ yo.bi./230] 33 | SaSThASTamAdirUpaM, [SoDa.2/4] zItodakAdibhoga [ ] 483 1 [sa] zuddhA prasiddhamAyAnti, [ ] 10 | saMkappo saMraMbho, [pra.sA./1060] 677 zuddhA'tra vAstuvidyA- [SoDa.6/4] 442 | saMkA kaMkha vigicchA, [pra.sA./933] 76 zuddhe bandhabhedakathanamiti [dha.biM/124] 47 | saMkikha-makkhia- [piM.vi./77] 533 zubhArjanAya nirmithyaM, [yo.zA.4/76 ] 684 saMkinnavarAhapade, [bR.ka.bhA./4524] 345 zubhAzubhAyAM zayyAyAM, saMkeaM ceva addhAe, [yo.zA.3/153vR.] 725 | [A.ni./1565] 324 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 846] [dharmasaMgrahaH saMkeapaccakkhANaM, [ de.ya.di./50] 326 | saMphAsaM ti bhaNaMto, [bR.vaM.bhA./16] 317 saMkho tiNisA'guru [saM.pra.zrA./57] 120 | saMbhinnatAluzirasazchinna- [ ] 38 saMgahia chappayAo, [ya.di./85] 507 saMbhujio sia tti a, saMghaTTai pAeNaM, [ ] 315 [pa.va./579] 491 saMghaTTaittA kAeNaM, [ da.vai.9/2/18] 314 | saMbhoi aNNasaMbhoiA ya [ ] 309 saMghAiANa kajje, [paJcAni./7] 720 | saMmajjaNovalevaNa, [zrA.vi./12vR.] 422 saMghADIo cauro [pra.sA./536utta.] 573 | saMmattaMmi a laddhe, [vi.bhA./1222] 727 saMjama baMbhe kappe, [ ] 611 saMmattaMmi u laddhe, [vi.bhA./1122] 61 saMjame suTTiappANaM, [da.vai.3/1] 555 saMyamaM sUnRtaM zaucaM, [yo.zA.4/94] 691 saMjoaNA pamANe, [paJcA.13/48] 558 saMyamA niyamAH sarve, [ ] saMjJAdiparihAreNa, [yo.zA./1/42] 694 | saMvaccharacAummAsiesu, [u.mA./241] 420 saMThiaMmi bhave lAbho, saMvaccharacAummAsiesu, [ce.ma./819] 430 [o.ni./687] 546 saMvaraNaM kAyavvaM, [zrA.vi./12vR.] 423 saMDAsage pamajjia, [pra.sa./8] 385 saMvAhaNA daMtapahoaNA ya, saMtaMmi vi pariNAme, [zrA.pra./111] 298 [da.vai./3/3] 414 saMte balavIria-[ma.ni./a.1] 370 | saMviggo u amAyI, [ paJcA.15/12] 432 saMtearaladdhijue, [paJcA./5-43] 363 | saMviggo'Nuvaesa, [paJcA.12/17] 650 saMtharaNaMmi asuddhaM, [ya.di./225] 550 | saMvegaparaM cittaM, [paJcA.15/35] 439 saMthAragagahaNAe, [o.ni./203] 638 | saMvego ciya uvasama, [pra.sA.936] 77 saMthAragabhUmitiaM, [o.ni./202] 638 | saMsaTThamasaMsaTThA, [pra.sA./769] saMthAraNaMmi asuddhaM, [zrA.di./175] 362 saMsattaggahaNI puNa, saMthAruttarapaTTo, [pra.sA./513] [o.ni.bhA./185] 565 saMdaMsaM rayaharaNaM, [bR.vaM.bhA./9] 316 | saMsAraduHkhasaMhartA, [ ] 415 saMdisaha bhaNati guruM, [pa.va./288] 519 | | saMsAradukkhamahaNo, [ni.sU.] 29 saMnihiaM bhAvaguruM, saMsArabIjabhUtAnAM, [yo.zA.4/86] 685 [ce.ma.bhA./365] 257 | saMsAre duHkhadAvAgnisaMpai sAmAyArI, [ ya.di./174] 519 [yo.zA.4/64] 682 saMpattadaMsaNAI, [saM.pra.5/1,zrA.pra.2] 214 | sa Atyantiko [dha.bi./133] 49 saMpattadaMsaNAI, [saM.pra./961] 52 | sa karmapudgalAdAnacchedaH / saMpatto jiNabhavaNe, [pa.ca.] 249 [yo.zA.4/80] 684 saMpaya payappamANA, [ ] | sa khalu pizAcakI [ ] 32 saMpAtimarayareNU- [o.ni./712] 578 | sa jiNo jiNAisayao, saMpAviUNa parame, [paJca./1349] 737 1 [vi.bhA./3219] 258 saMpuDago dugamAI, [pra.sA./667] 584 | sai sAmatthi uvANaha [saM.pra./254] 290 287 D:\d-p.pm513rd proof Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [847 saiviggahasIlataM, [paJca./1655] 760 | sadA sAmAyikasthAnAM, sakaSAyatvAjjIvaH [ tattvA.9/2] 684 [yo.zA.3/3vR.] 124 sakkatthayaM bhaNittA, [ ya.di./357] 642 | sadArasaMtosassa [ upA.da.1/5] 183 sakkAro'bbhuTANaM, [da.vai.ni./48vR.] 701 sadoSamapi dIptena, [yo.zA.4/88] 686 saGkalAd vijane [ ] 217 saddarzanena mithyAtvaM, [yo.zA.4/85] 685 saGgaH sarvAtmanA [ ] 14 | saddhA tivvabhilAso, [dha.ra./90] 487 saccaM jasassa mUlaM, [ ] 116 sadya:saMmUcchitAnanta- [yo.zA.3/33] 127 saccitaM jamacittaM, [pa.va./743] 528 | sandhAnamAmraphalAdInAM saccitANaM davvANaM [yo.zA.vR.3/72] 132 [bhaga.2/5/jJA.ka.1/22] 241 | sannAe Agao [o.ni./626] 567 saccitta davva vigaI [saM.pra.zrA./11] 141 | sanmRttikA-'malazilAtalasaccittaM bahubIaM, [zrA.vi./12vR.] 423 [u.ta./38] 208 sajjhAe karaNaMmi a, [dha.ra./43] 85 | sapaDikkamaNo dhammo, sajjhAe vaMdittA [ ] 308 [kalpapaJcA./32] 371 sajjhAeNa pasatthaM, [u.mA./338] 414 | sappaM sayaNe jaNaNI, sajjhAnaprazaMsanamiti [dha.bi./86] 39 [A.ni./1104] 276 sajjhAya-jhANa-tava-osahesu , samao veyAlIaM [ ] 603 [A.ni./1518] 269 samaNassa bhagavao [ prA.sA./dvA.19] 762 sajjhAyajhANagurujaNa samaNe niggaMthe phAsuya- [bha.sU.] 167 [ya.di./354] 637 | samaNeNa sAvaeNa ya, [Ava.mU./3] 390 sajjhAyajhANatava- [A.ni./1697 ] 377 | samaNovAao tattha, sajjhAyAissaMto, [paJca./902] 719 [yo.zA.vR.2/17] 72 saDDeNaM sai vihave, [ ] 363 | samaNovAsayassa NaM bhaMte ! satataM vAsitaM svAntaM, [dvA.bhA.37] 684 __ [bha.sU./263] 363 sattattari satta sayA, samabhAvaMmi ThiappA, [saM.pra.zrA./134] 165 ___ [A.ni./1693] 377 sattAvarI virAlI, samabhUmitalAdUrdhvaM, [dvA.bhA./101] 689 [saM.pra.zrA.91/pra.sA.237] 132 | samabhUmitalAdUrdhvaM, [dvA.bhA./92] 688 sattIi saMghapUA, [paJcA.8/38] 425 | samayaM tu aNegesuM , [ paJca./636] 660 sattIe saMghapUA, [paJcA.8/38] 451 | samastalokAkAze'pi, sattegaTThANassa u, [A.ni./1600] 327 [yo.zA.4/67] 682 satthapariNNA logavijao [ ] 605 samAnadhArmikebhyazca, [yo.zA.1/29] 672 satthaparinnAchakkAya samio niamA gutto, [vya.bhA.3/169] 740] [bRha.ka.bhA./4451, nizIthabhA.37] 694 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 425 848] [dharmasaMgrahaH samuciamiNamo tesiM, sarve buddhA bhaviSyanti [ ] 261 [hi.mA./306] 359 sarve bhAvAH sarvajIvaiH [ ] 691 samuvaTThie vivAe, [hi.mA./308] 359 | sarve bhAvA AtmabhAve [ ] samprAptaH paNDitaH kucchre, [ ] 39 | sarveSAmAzravANAM tu, sammaM duccariassA, [ paJcA.15/36] 439 [yo.zA.4/79] 684 sammattaM acarittassa, sarvaiH sarve mithaH [ ] [A.ni./1174] 373 | sarvottame mahAsattva- [ ] 275 sammaTTiI jIvo, [u.ni./163] 63 salluddharaNanimittaM, [paJcA.15/41] 437 sammaTThiI jIvo, [saM.pra.sa./35] savisesaM paripUrai, [hi.mA./276] 354 sammaTTiI jIvo, [u.ni./163] 70 | savvaM NeaM cauhA, samyakkvathitakhaNDAdi [bR.ka.bhA./962] 713 __ [dvA.bhA./87] 688 | savvaM ti bhANiUNaM, [A.ni./800] 391 samyaktadadhikAkhyAnamiti [dha.bi.62] 32 | savvaM paesatayA bhajjai [ ] 82 samyaktvANuvratAdi- [u.ra.] 90 | savvaM puNa pacchime jAme [ ] 567 samyaglocavidhAnaM, [SoDa.2/3] savvattha uciakaraNaM, [pu.mA./11] 360 sayaM pamajjaNe puNNaM, [pa.ca.] savvattha saMjamaM, [o.ni./47] 362 sayaNAsaNannapANe, savvatthAmeNa tahiM, [vi.sA./653] 295 [A.ni./1498] 591 savvathovA titthayarisiddhA [si.prA.] 284 sayaNesu samuciamiNaM, savvannudesiyamiNaM, [ ] ___751 [hi.mA./294] 358 savvappavAyamUlaM, [ upa.pa./694] sayamavi tesiM vasaNU savvavihIsu a kusalA, [hi.mA./295] 358 __[A.ni./1097] 276 sayamANayaNe paDhamA, savvassa ceva niMdA, [ paJcA.2/8] 288 [saM.pra.devA./189] 236 savvA u maMtajogA, [ ] 116 sayavattakuMdamAi - [ ] 245 savvA ya kaMdajAI, sara:kUpAdikhananaM, [yo.zA.3/105] 194 [saM.pra.zrA.90/pra.sA.236] 132 sara:zoSaH saraHsindhu | savvA vi a ajjAo, [yo.zA.3/113utta.] 197 [utta.5/2vR.] 757 sarasasurahicaMdaNeNaM [ji.sU./5vi.] 230 / savvAe iDDIe, [ ] 240 sarvaM pazyatu vA mA vA, savvAmagandhaM parinnAya [pra.vA.1/33] 266 [AcA./87sU.] 740 sarvatra nindAsaMtyAgo, [yo.bi./127] 10 savve kAussaggaM, [A.ni./706] 654 sarvatra zakunapUrvaM, [SoDa.6/9] 443 savve vi a aiArA sarvatra zucayo dhIrAH [ ] [A.ni.112/paJcA.17/50] 169 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [849 savve vi aNAdesA- [ya.di./60] 504 | sAmanne maNuatte, [hi.mA./271] 354 savve vi paDhamayAme, [pra.sA./861] 495 | sAmAiaM kuNaMto, [saM.pra.zrA./114] 153 savve sarA NiaTuMti sAmAiaM tu kAuM, [zrA.pra./313] 200 [AcA.5/6/170] 68 | sAmAiaM nAma sAvajjasavvesu kAlapavvesu , [Ava.cU.] 164 [pra.A.sU.9] 149 savvesu kAlapavvesu, [ ] 419 sAmAiaMmi u kae, [A.ni./801] 149 savvesu vi devesu, [saM.pra.zrA./84] 135 sAmAiacchammAsa [bhA.ya.di./13] 381 savvehiM pi jiNehiM, [gAthA./190] 80 sAmAiapaccappaNavayaNo, savvehiM pi jiNehi, [gAthA./190] 365 [vi.bhA./3571] 151 savvovayArapUA, [ce.vaM.ma./212] 236 sAmAiapuvvamicchAmi, [pra.sa./4] 385 saha pamhaleNa miuNA, [pa.va./265] 507 sAmAiAie khalu, [ ] 364 sahasaMmuiAe para sAmAiAi caraNassa, [AcA.1/1/1-4] 206 [da.vai.ni./48vR.] 701 sahasabbhakkhANAI [ ] 178 | sAmAcArI tivihA, [ ] 493 sahasA vidadhIta na, [ ] | sAmAyArimagIe, [bR.ka.bhA./1471] 715 saheta hanyamAno'pi, sAmAyika-dezAvakAzike [A.va.] 148 [yo.zA.3/153vR.] 725 | sAmI jIvAdattaM, [na.pra./38] 181 sahodaraH sahAdhyAyI, [ ] 356 | sAmI jIvAdattaM, [saM.pra.zrA./26] 116 sA iha pariNayajala- [paJcA.7/33] 444 | sAyasayaM gosaddhaM, [pra.sa./185] 387 sA kaMcuiNA kuddhA, [pa.ca.29/18] 246 | sAyasayaM gosaddham [pra.sa./185] 380 sA puNa saddahaNA [ A.ni./1586] 340 sAraNamAiviuttaM, [paJca./700] 704 sA bhogiDDI gijjhai, [ ] 351 sAraNA vAraNA ceva, [zrA.di./209] 425 sAkea kosalA sArUvI jA jIvaM, [pra.sU.1/102/113] 465 [gu.vi./2-228] 364 sAgaracaMdo kamalAmelA [ ] 370 | sADhe rajjudvaye syAtAM, sAgaropamakoTInAM, [yo.zA.1/17vR.] 56 [dvA.bhA./102] 689 sAgAria saMdiTTho, [pra.sA./801] 540 | sAlIjavavIhi [ ] sAttvikI rAjasI [vi.saM.1/197] 237 sAvagassa jahanneNaM [ ] sAdhAraNaguNaprazaMseti [dha.bi./61] 32 sAvajjavajjANaM, [ya.sa./74] 348 sAdhunA zrAvakeNApi [pra.he.ga.vR.] 371 sAvajjo kammabaMdho [A.cU.] 492 sAbhiggahA ya NirabhiggahA ya, sAvayadharaMmi vara hujja, [pa.vi.ku.] 418 [A.ni./1557] 95 | sAsayavuDDI'vi ihaM, [paJcA.7/26] 444 sAmannamaNucaraMtassa, [daza.ni./305] 376 | sAhammiannasAhammiANa, sAmannamiNaM tatto, [sAmA.] [paJca./658] 696 186 406 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 850] [dharmasaMgrahaH sAhammiANa vacchallaM, sIAlaM bhaMgasayaM, [pra.sA./1338] 325 [zrA.di./200] 365 | sIAlaM bhaMgasayaM, [zrA.va.bha.pra.8] 99 sAhammiANa vacchallaM, sIAlaM bhaMgasayaM, [zrA.va.bha.pra.14] 99 [zrA.di./208] 426 sIsA gurusagAse [ ] 640 sAhammio u sUri, sIso kaMpiya mUe, [A.ni./1547] 256 [pra.sA./683utta.] 673 | sIhAIhiM'bhibhUo, [paJca./1620] 755 sAhassI mallA khalu, suMkAiparisuddhe, [bR.ka.bhA./952] 713 [vya.bhA./3/179] 740 | suaM me AusaMteNaM [AcA./sU.1] 486 sAhuvasaNammi toso, [paJcA.2/10] 288 | suanANatthayarUvo, [ ] 281 sAhusAhuNimAINaM, [zrA.di./85] 344 | suIhiM aggivaNNAhi, [ra.saM./300] 417 sAhUNa kappaNijjaM, sukayannuA viNIA, [paJcava./36] 53 [u.mA.239/saM.pra.zrA.139] 167 sukulAgamanoktiriti [dha.bi./75] 36 sAhUNa sAvagANa ya, [ma.bhA./18] 148 | sukuluggayAhiM pariNavayAhiM sAhUNa sAhuNINa ya, [hi.mA./287] 357 [prA.sA.dvA./19] 762 | sugandhimadhurairdravyaiH, [vi.vi.1/84] 227 sAhUNaM rayaNIe, [ ]] 326 | suguNAbhAve na puNo, siMgakkhoDe kalaho, [sAmA./dvA.11] 730 [o.ni.bhA./76] 544 | succANa dhamma [ ] 710 siMgArakahAvirao, [paJcA.10/21] 455 | sujAtaparamadravya- [dvA.bhA./86] 688 sikkhAvio sia tti a, suTu dhammuvaesa, [ ] 509 [pa.va./577] 491 | | sutatthanivahasaMgaha- [pa.va./111] 511 sijjaM asohayaMto, [ya.di./211] 550 | suttaM abbhuTThANaM, [pra.sa./36] 387 sijjA pamajjiavvA, [ya.di./87] 506 suttatthatattadiTThI, [ pa.ku./1] 300 sijjAThANaM pamuttUNaM, [ zrA.di./9] 216 | suttassa hu~ti joggA, [pa.va./571] 490 sijjAmajjhe pavisai, suttAdupAyarakkhaNa- [paJcA.1/34] 206 [ya.di./227] 551 | sutte atthe a tahA, [dha.ra./52] 86 sijhaMti kei teNeva, sutte atthe bhoaNa, [pra.sA./692] 664 [zrA.di./104] 298 | suddhaM susAhudhammaM, [u.mA./555] 649 sitavastreNa ca [So.9/5vR.] 226 | suddheNaM ceva attheNaM, sitazubhavastreNa [pU.So.9/5] 226 [zrA.di./160] 352 siddhaMtasiTTavihiNA, [ya.di./93] 508 suddheNaM ceva deheNaM, [zrA.di./161] 352 siddhAdicatuSkaM ca, [yo.zA.8/34] 216 | sunnagharadeule vA, [o.ni./503] 550 sisire u jahannAi, [ ] 773 | supabhAe samaNovAsagassa [ ] 235 sIAyavacorANaM, [ ] 545 | supasAriyabAhujuo, [bR.vaM.bhA./12] 316 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] dharmasaMgrahavRttigatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH // ] [851 subahuM pAsatthANaM, [u.mA./510] 706 | sevagabhajjA ome, sumarittA bhuvaNanAhe [zrA.di./295] 415 [bR.ka.ni./6287] 697 surahijaleNigavIsaM, [saMghA.vR./49] 243 | sevAi kAraNeNa ya, [dha.ra./49] 85 suvaNNarUppassa ya [utta.9/48] 122 | | sesA u jahAsattI, [pa.va./446] 590 suvvai a vairarisiNA, sesA jahicchAe [ ] 287 [paJca./1227] 270 | sesA paccakkhANA, [ ] 326 sussUsa dhammarAo, [pra.sA./929] 76 | sesA visohikoDI, [piM.vi./55] 532 sussUsaNA ya'NAsAyaNA ya, sehassa tinni bhUmI, [paJca./616] 658 [da.vai.ni./48vR.] 701 | so aTThamicauddasIsu [ ] 370 sussUsAi payaTTai, [hi.mA./284] 356 | so u gaMdhArasAvao [ni.sU.] 232 suhajhANajalavisuddho, [pra.sA./728] 721 so ubhayakkhayaheU, [dha.saM./26] 21 suhastisvAminaH ziSyaH, so ussaggo duviho, [pa.pa./11/68] 427 [A.ni./1452] 387 suhastyAcAryapAdAnA- [pa.pa.11/66] 427 so kiM gaccho bhannai, [ya.di./102]749 suhumA pAhuDiA vi a, so gAhaNAikusalo, [ya.di./101] 509 [pi.ni./3957.] 532 so jiNadAsasAvao [ ] 411 sUijjai aNurAgo, [ ] 707 | so duviappo bhaNio, sUtroktasyaikasyApya- [ ] 75 [prava.sA./118] 303 sUvodaNassa bhario, [o.ni./714] 579 | so pAsattho duviho, [saM.pra.gu./9] 303 seMDugaM tivarisAi, [bR.ka.bhA.] 140 | so puNa iha viNNeo, [paJcA.4/5] 222 se a saMmatte pasattha- [A.sU.6/36] 54 | so hoi abhigamaruI, [pra.sA./956] 65 se bhayavaM ! jayA NaM sIse sogaMdhie a Asatte, [prava.794] 470 [ma.ni.1/14] 744 | solasa uggamadosA, [saM.pra./778] 528 se bhayavaM kerisaguNa solasavAsAIsu a, [pa.va./587] 490 [ma.ni/5/15] 738 | | sovaNNajiNavararaho, [zrA.vi./12va.] 429 se bhayavaM titthayara- [ma.ni.4/12] 488 | sohia pattAbaMdhaM, [ya.di./257] 561 se bhikkhU vA 2 jAva sohI khAmaNa saMmaM, [ prA.sA./dvA.19] 761 [AcA.dvi.1/5/29sU.357] 709 | stokAn guNAn samArAdhya, seaMbiA ya nagarI [dha.bi.a./3 prAnte gA.18] 457 [pra.sU.1/102/117] 465 | strIramyAGgekSaNasvAGga- [yo.zA.1/31] 674 seavatthaniasaNo [zrA.di./24] 226 | strISaNDhapazumadvezmA- [yo.zA.1/30] 673 sejjaM ThANaM ca jahiM, sthAne zamavatAM zaktyA, [ ] [A.ni./695] 651 | sthitaH zItAMzuvajjIva: seDUkaH karpAsaH [bR.ka.vR.] 140 [yo.dR./183] 268 nagarA D:\d-p.pm5\3rd proof Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 852] [dharmasaMgrahaH sthitiprabhAvalezyAbhi-[dvA.bhA./109] 690 | havai samatte kappe, [paJca./1331] 747 snAtraM vilepana-vibhUSaNa- [pUjA.19] 239 | hastAt praskhalitaM [pUjA.12] 239 snAnaM pUrvAmukhIbhUya, [pUjA./1] 238 hA duTThakayaM hA duTTa [ prA.sA.dvA./19] 761 sparza rase ca gandhe ca, hAso raI a araI, [pa.ku./3] 300 [yo.zA.1/32] 675 hAsyalobhabhayakrodha- [yo.zA.1/27] 672 svaguruNA-gacchanAyakena [dha.biM.vR.] 474 | hAsyAd dveSAd [yo.zA.3/153vR.] 724 svagurvanujJAtagurupadazcaiva hiMsAdayastadyoga- [dha.bi./107] 44 [pa.va./13vR.] 474 | hiMsAnRtAdayaH paJca, [zA.sa./4] 37 svayaM parihAra iti [dha.bi./79] 37 | hiMsA'nRtAdayaH paJca, [zA.vA/1-4] 44 svayambhUramaNaM vyApya, hiae sasiNeho vi hu, [dvA.bhA./100] 689 [hi.mA./281] 355 svasthanAd yat [ ] 369 | hiae sasiNeho ccia [ ] 83 svasthAnAd yat [ ] 394 | hiamiapharusasabhAsI, [ ] 702 svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, hiTThaTThANaThio vi hu, [yo.zA.4/92] 691 [bR.ka.bhA./4525] 345 svArthasiddhAd dvAdaza hiDaMti tao pacchA, [pa.va./297] 524 | hitaM laghupariNAmaM, [dvA.bhA./90] 688 [ha] hInAdhikAbhyAmupamA [ ] 262 hatthasayaM sohittA, [ ya.di./91] 508 | hIliakhisiapharusA, hatthusseho sIsa- [o.ni.bhA./263] 551 [pra.sA./1321] 666 hatthe pAe kanne, [pra.sA./795] 466 | huMDe carittabhedo, [o.ni./688] 547 hantA palasya vikretA, hUyate na tapyate na, [ ] 153 [yo.zA.3/20] 128 | hRnnAbhipadmasaGkoca- [yo.zA.3/60] 131 hariyAlamaNosila- [bR.ka.bhA./974]138 | heUdAharaNAsambhave a, harItakI bhakSayed [ ] 211 [saM.pra.49/dhyA.za.48] 75 havai imesi muNINaM, [pra.sA./522] 580 / houmahAjAovahi, [bR.vaM.bhA./4] 316 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [4] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAroddhRtagranthanAmnAmakArAdyanukramaH // 70 w 223 granthanAma pR0kra0| granthanAma pR0kra0 [a] AvazyakavRtti 82, 148, 155, 191, aGgavidyA 605 323, 652 adhyAtmamataparIkSA 67 [3] anuyogadvAra 391, 490 uttarAdhyayananiyukti 63 anekArthasaMgraha 205 uttarAdhyayananiyukti aSTakaprakaraNa uttarAdhyayanavRtti asvAdhyAyaniyukti 608 uttarAdhyayanasUtra 64, 66, 440, 489, [A] 490, 493, 613, AcAraprakalpa 739 763 AcArasUtra / 49, 63, 68, 490, 539, | upadezaprakaraNa 5, 20, 23, 25, 67, AcArAGgasUtra | 604, 626, 657, 71, 486, 704 706, 709, 740 710 AdyapaJcAzakavRtti upadezamAlA 431, 706 Ayurveda 131, 211 | upadezamAlAprakaraNa Avazyaka 72, 95, 98, 115, | upadezaratnAkara 90 AvazyakasUtra 149, 231, 392, upAsakadazAGga 169, 391 Avazyakaniyukti | 432, 482, 490, upAsakadazAGgavRtti 197, 205 704 [o] AvazyakacUrNi 114, 115, 125, 149, oghaniyukti 493, 494, 498, 152, 156, 157, 164, 512, 520, 535, 546, 175, 198, 287, 302, 550, 551, 554, 556, 370, 456 559, 562, 566, 567, D:\d-p.pm53rd proof Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 854] oghaniryukticUrNi oghaniryuktibhASya oghaniryuktivRtti karmagrantha karmaprakRtivRtti 568, 586, 588, 638, cUrNi kalpaniryukta kalpavRt kalpavyavahAra kAmazAstra 641, 702, 712 | jJAtAdharmakathAGga gacchAcAraprakIrNaka gaNividyA guruvandanabhASya 391 499, 500, 502, 511, 550 141, 380, 644 kalpa 58, 137, 139, kalpabhASya 232, 345, 370, 391, kalpabRhadbhASya 452, 493, 604, 708, 712, 715, 745, 767, 771, 776 497 697 139, 140, 329, 521, 549 364, 657 [ka] [ga] [ca] 684 59 | darzanazuddhiprakaraNa dazavaikAlika [ ja ] 488 479 299 242, 257, 292, 447, 554 234, 235, 373 tattvArthavRtti tRtIyopAGga triSaSTicaritra dvitIyopAGga 146 | dharmabinduprakaraNa 234, 420 372 catuHzaraNaprakIrNaka ceiavaMdaNamahAbhAsa 227, 229, 230, nizIthacUrNi caityavandamahAbhASya 231, 232, 236, bRhadbhASya caityavandanabhASya jIvAbhigamasUtra D:\d-p.pm5\3rd proof dazAzrutaskandha dazAzrutaskandhacUrNa dRSTivAda dvAtriMzadddvAtriMzikA dharmabinduvRtti dharmaratnaprakaraNa dharmasaMgrahaNI dhyAnazataka dazavaikAlikaniryukti dazavaikAlikavRtti dazAkalpavyavahAra nizIthabhASya nizIthAdhyayana [ jJa ] nizIthasUtra nizIthapITha [ ta ] [ tra] [da] [ dha ] [ dharmasaMgrahaH 603 [ na ] 191 258 247 69, 294 657, 740 [ upA. yazovijayajIkRtA ] 6 258 120 135 604, 739 604 259 66, 493 4, 31, 50, 456, 476, 482, 699 187, 199, 206, 474 84, 486, 487 21 217 129, 159, 235, 400, 467, 471, 497, 505, 752 130, 159 29, 226, 231, 232, 468, 604 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [4] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAroddhRtagranthanAmnAmakArAdyanukramaH // ] nItizAstra paJcavastuvivaraNa paJcasaMgraha paJcAzakacUrNi paJcAzakaprakaraNa [ pa ] paJcAzaka vRtti paJcakalpabhASya paJcakalpabRhaddhApya paJcavastukaprakaraNa 62, 327, 467, 472, 474, 475, 478 480,490491, 494 497, 498, 500, 502, 506, 511, 512, 519, 524, 551, 552 554, 559, 563, 569, 589, 592, 652, 658, 662, 695, 696, 702, 704, 710, 718, 727, 729 730, 737, 747, 751 753, 768 474 [ 855 piNDavizuddhi 533 pUjApaJcAzaka 221, 226 pUjAvidhi [ jinaprabhasUrikRta ] 230, 248 546, 706 pUjASoDazaka 226 pUjASoDazakavRtti 226 9, 13, 180, 223, 366 padmacaritra pAkSikakSAmaNAvacUri pAkSikacUrNi pArAsarasmRti piNDaniryukti piNDaniryuktivRtti pratikramaNasUtracUrNi pratikramaNasUtravRtti pratikramaNahetugarbha 140, 532 141 pratiSThAkalpa pratiSThApaddhati pratiSThaSoDazaka 61 149 65, 72, 206, 222, 233, 425, 426, 430, 432, 433, 441, 448, 455, 457, 475, bRhatkalpavRtti 486, 487, 729 25, 88, 191, 192, bhagavatI 197, 216, 224, 390, bhagavatIsUtra 426, 441 paJcamAGga 246, 249, 340 bhASArahasya 636 pratyAkhyAnabhASya pravacanasAroddhAra pravacanasAroddhAravRtti D:\d-p.pm5\3rd proof pratyAkhyAnapaJcAzaka pratyAkhyAnapaJcAzakavRtti 370 | manonigrahabhAvanA 421 mahAnizItha bandhazataka bindusAra bRhatkalpa 217 229 363 220 329 141, 656 59, 220, 300, 376, 534, 541. 673 [ba] 152 194 [bha] 371 448 47 281 337, 521, 641, 697, 713, 764 586 [ma] 95, 98, 129, 1939, 224, 365, 391, 392 667 148 218, 231, 234, 250, 251,293, 370, 488, 743, 744 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 856] [dharmasaMgrahaH [ya] vicArAmRtasaMgraha 237 yatidinacaryA | 216, 326, 375, 376, vipAkazrutAGga 165 dinacaryA 381, 495, 497, 498, vivAhacUlikA 251 506, 507, 508, 510, vivekavilAsa 223 511, 513, 517, 519, vizeSAvazyakabhASya 371, 667 523, 527, 546, 551, viMzativiMzikA 26, 64, 475 554, 558, 559, 561, | vItarAgastotra 208, 277 567, 569, 588, 589, vItarAgastava 636, 637, 642, 643, | vyavahAracUrNi 371 644, 645 vyavahAracUlikA 371 yApanIyatantra 286 vyavahArabhASya 71, 234, 257, yogadRSTisamuccaya 22, 29 295, 347, 370, yogabindu 22, 24, 28 431, 697, 702, yogazAstra 44, 118, 127, 128, 733, 735, 736, 131, 136, 145, 193, 739, 741 195, 214, 216, 360, vyavahArabhASyavRtti 347 366, 672, 681, 683, vyavahArazAstra 222 684, 694 vyavahArasUtra 371, 379, 493, yogazAstra-aSTamaprakAza 216, 217 604, 735, 742, 743 yogazAstravRtti 56, 72, 124, 127, [za] 132, 141, 156, 197, | shtkcuurnni| 206, 221, 244, 323, zatakabRhaccUrNi 58 350, 368, 535 zastraparijJA [AcA.pra.a.] 657 [rA] [ zra] rAjapraznIyopAGga 366 | zrAddhajItakalpa 296, 432, [la] 433, 441 lalitavistarA 24, 25, 29, 236 | zrAddhadinakRtya | 154, 216, 222, lokavijaya [AcA.a.2] 740 | dinakRtya 226, 228, 241, 1 [va] 249, 342, 343, vandanakacUrNi 346, 352, 361, vandanakaniyukti 365, 367, 368, vandanapaJcAzakavRtti 414, 415, 424, vasudevahiNDi 232 426 vicArasAraprakaraNa 227 | zrAddhadinakRtyavRtti 361, 415 170 mp3 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 4 ] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAroddhRtagranthanAmnAmakArAdyanukramaH // ] [857 zrAddhavidhiprakaraNa, 78, 136, | samavAyAGga 489, 608, 678 zrAddhadharmavidhiprakaraNa 342, 424, 453 samavAyAGgavRtti 156 zrAddhavidhivRtti 87, 134, 220, sammatitarka 62, 730 230, 244, 328, samyaktvavRtti 295 329, 422 | saMsaktaniyukti 135 zrAddhasamAcArIvRtti 451 | sAmAcArI 90, 167, 198, zrAvakajItakalpa 391 | vRddhasAmAcArI | 337, 479, 663, 737 zrAvakadinakRtya 220, 294, 344 sAmAyikasUtra 281 zrAvakaprajJapti 168, 298 siddhaprAbhRta 284 zrAvakaprajJaptivRtti 156 sUtrakRta 65, 165, 603, zrAvakapratikramaNasUtracUrNi 159 | sUtrakRtAGga 604, 626 [Sa] sUyagaDAMga 258 skandapurANa 130 SoDazakaprakaraNa 30 sthAnAGgavRtti SoDazakaprakaraNa 441, 442, 443, sthAnAGgasUtra 67, 355, 489, 445, 446, 447, 599, 697 451, 463 [ha] [sa] hitopadezamAlA 352, 353 saGghAcAra, 227, 240, 243, haimadvayAzrayavRtti 120 saGghAcAravRtti 258, 269, 347 | haimapariziSTaparva 427 samarAdityacaritra 247 / haimazrIvIracaritra 246 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [5] dharmasaMgrahavRttigatagranthakAranAmnAmakArAdyanukramaH // granthakAranAma pR0kra0 | granthakAranAma pR0kra0 abhayadevasUri 156 vAcakamukhya 353, 684 umAsvAtivAcaka 168, 238, 421 vAtsyAyana 146, 398 jinabhadragaNikSamAzramaNa __71, 75 vAdivaitAlazrIzAntisUri jinaprabhasUri 245 230, 248 dharmadAsakSamAzramaNa zyAmAcArya 667 nAgArjuna siddhasenadivAkarasUri 62, 71, 730 pAdaliptasUri 217 skandilAcArya 211 bhadrabAhusvAmI 63, 120, 275 | hemasUri 133, 135, 166, 14 205, 211, 260, 277 yazovijayagaNi haribhadrasUri 27, 62, 64, 66, yogAcArya [ pataJjalimaharSi ] 484 70, 88, 135, 183, vAcakacakravartI [umAsvAti] 13, 167, 247, 445 manu D:\d-p.pm5\3rd proof Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAma akSapAda aGgAramardaka ananta apraticakrA abhayakumAra ambaDaparivrAjaka Ananda AryakhapuTa Aryasamita uttarA udAyana RSabha kaNAda kapila kamaTha karakaNDu pariziSTam [6] dharmasaMgrahavRttigatavizeSanAmnAmakArAdyanukramaH // [ a ] 64, 77, 466, 657 267 287 282, 354 [A] 72, 95, [ u ] [ R ] pR0kra0 | vizeSanAma kApila 171 kAmadeva [ka] kAlikAcArya kumArapAla kRSNa 142 kokAsa 125, 141, kSullakAcArya 218, 391 282 | gomukhayakSa govindavAcaka 282 govindAcArya goSThAmAhila 394 225, 235 gautama pR00 82, 267 141, 218 370 428, 445 64, 70, 73, 183, 246, 304, 318, 391, 452 282 608 | ghANapriyakumAra candanA 171 31, 171 caraka 411 cilAtiputra 284 cillA D:\d-p.pm5\3rd proof [kSa ] [ga] 304 287 394, 727 65 70, 71, 394 258, 282, 391, 523 [gha] [ca] 394 212 464, 730 66 354 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharmasaMgrahaH 860] ceTaka ceTakarAja 44 183, 452 | bauddha brAhmI 212, 710 [ja] [bha] 209, 482 jamAli jambUsvAmI jarAsandha jinadatta 28 [ta] tuNDika [ma] 394 394 282, 394 410 282, 284, 285, 727 411 [tha] 71 / bharata 416, 417 bhAskara 246 395 | maNDUkakSapaka mathurAvaNik 282 | mammaNa marIci marudevI marubhUti 246 | mahApadmacakrI mahAvIra mASatuSa 282, 441| mImAMsaka 241, 258 mUladeva metArya thAvaccAputra [da] 428 dazaratha dAzArha durgandha dRDhaprahArI draupadI 286, 608 64, 70, 486 267 168 410 [dha] dhanazrI 394 [ya] [na] yudhiSThira 466 namirAjarSi nemi [ra] 465 [pa] 212 70 [va] pataJjali panthaka parazurAma pArzva pAlaka puSkali prabhAvatI prasannacandrarAjarSi rathanemi rAjImatI rAvaNa 488 394 246 vajrasvAmI varddhamAna 391 vastupAla 225, 235 vijayadeva 672 | vyAsa 304 467, 718 258, 286 445, 452 243, 258 466 [ba] [za] bAhubalI buddha 387 zakaTAla | zAkya 395 171, 272 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanA pariziSTam [6] dharmasaMgrahavRttigatavizeSanAmnAmakArAdyanukramaH // ] [861 zAmba 304 sAGkhya 44, 171 zAlibhadra 168, 351 | sItA 212 zItalAcArya 304 sugata 170, 265 zailaka 488 | sucAru 262 zauddhodani 408 zaGkAza 295 | sudharmasvAmI 392 zaGkha 391 sundarI 212, 710 zaGkezvara subAhukumAra 165 [zra] subhadrA 392, 394 zreNika 63,64, 73, 354 | suraguru 262 [sa] surASTrAzrAvaka 395 saMskRtAcArya 262 sulasA 214 sadAziva 261 sUryAbhadeva 258 santapana sodAsarAja 394 sampratirAja 209, 445 somezvara 727 sambhUta 394 saugata 44, 82, 261, 265 sahastramalla 465 skandaka 258 sahyagiri 282 | sthUlabhadra 416, 417, 457, 718 267 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [7] dharmasaMgrahavRttigatavyAkaraNAdivimarzaH // 'dharmasaMgraha 'mAtApitarau' 'dInaH' 'dharmakathI' 'bhaMte !' dharmasaMgraha-nAmakaM zAstram / tatra saMgRhyate'neneti saMgrahaH, "puMnAmni"[si.he. 5-3-130] iti karaNe ghaH, dharmasya vakSyamANalakSaNasya saMgraho dharmasaMgraha iti / / [pR0 3] mAtA ca pitA ca mAtApitarau "A dvandve" [ siddha he0 3-2-39] ityAttvam / mAtuzcAbhyahitatvAt pUrvanipAtaH // [pR0 14] "dIG kSaye" [divAdau dhA0 101] iti vacanAt kSINasakaladharmArthakAmArAdhanazaktiH // [pR0 18] dharmakathA prazastA'syAstIti dharmakathI, "zikhAditvAdin'[zikhAdibhya in zrIsi0 7-2-4] // [pR0 79] bhaMte ! iti gurorAmantraNam , he bhadanta ! bhadantaH sukhavAn kalyANavAMzca bhavati / "bhaduG sukhakalyANayoH" [dhA0 pA0 722] asyauNAdikAntapratyayAntasya nipAtane rUpam // [pR0 150] athavA bhavAnta bhante ityArSatvAnmadhyavyaJjanalope rUpam , bhante iti "ata etsau puMsi mAgadhyAm" [ zrIsi08-4-287 ] ityekAraH, arddhamAgadhatvAdArSasya [pR0 150] pratIti pratiSedhe, AGAbhimukhye, "khyA prakathane" [ hai0 dhA0 pA0 1071] tatazca pratIpamabhimukhaM khyApanaM sAvadyayogasya karomItyarthaH / athavA 'paccakkhAmi'tti pratyAcakSe "cakSiG vyaktAyAM vAci"[ haimadhAtupAThe 2/64] ityasya pratyApUrvasya rUpam , pratiSedhasyAdareNAbhidhAnaM kromiityrthH| [pR0 150-151] deze -digvratagRhItaparimANasya vibhAge'vakAzaH -avasthAnaM dezAvakAzaH, so'trAstIti "ato'nekasvarAd' [ zrIsi0 7-2-6] itIke dezAvakAzikam // [pR0 154] 'pratyAkhyAmi' 'dezAvakAzikaM' D:\d-p.pm5\3rd proof Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [7] dharmasaMgrahavRttigatavyAkaraNAdivimarzaH // ] [863 'dvaitIyIke' "dvitIye svArthe ikaN" [ zrIsi0 6-4-1] // [pR0 190] 'hAnaM' hAnaM cotsargastyAga itiyAvat "ohAk tyAge" [ dhAtupAThe 2 / 73 ] ityasya dhAtoH // [pR0 204] 'arhadbhyaH ' zAbdikAstu arhacchabdasyaiva prAkRte rUpatrayamicchanti, yadUcurtemasUrayaH "uccAhati"[zrIsi08-2-111] cakArAdaditAvapi, tebhyo'rhadbhyo namo'stviti, namaHzabda-yogAccaturthI, "caturthyAH SaSThI"[ zrIsi083-131] iti prAkRtasUtrAccaturthyAH sthAne SaSThI bahuvacanaM cAdvaitavyavacchedanArhadbahutvakhyApanArthaM, viSayabahutvena namaskartuH phalAtizayajJApanArthaM ca / [pR0 260] 'arihaMtaceiANaM' arhatAM-pUrvoktasvarUpANAM caityAni -pratimAlakSaNAni arhaccaityAni / cittamantaHkaraNaM tasya bhAvaH karma vA varNadRDhAditvATa TyaN [ zrIsi0 "varNadRDhAdibhyaSTyaN vA" 7-1-59] caityaM bahuviSayatvena caityAni / / [pR0 270] 'usabhaH' RSati gacchati paramapadamiti RSabhaH, "udRtvAdau" [ zrIsi08-1131] ityuttve usaho / vRSabha ityapi, varSati siJcati dezanAjalena duHkhAgninA dagdhaM jagaditi asyAnvarthaH, "vRSabhe vA vA" [ zrIsi0 8-1-132] iti vakAreNa Rta uttve asyApi usaho / [pR0 273] 'sambhavaH' sambhavanti prakarSeNa bhavanti catustriMzadatizayaguNA asminniti sambhavaH, zaM sukhaM bhavatyasmin stute iti zambhavo vA, tatra "zaSoH saH" [ zrIsi0 8-1-260] iti satve sambhavaH / [pR0 273] 'vAsupUjyaH' vasavo devavizeSAsteSAM pUjyo vasupUjyaH, "prajJAditvAdaNi" [ zrIsi0 prajJAdibhyo'N 7-2-165] vAsupUjyaH / tathA garbhasthe'smin vasu hiraNyaM tena vAsavo rAjakulaM pUjitavAniti vAsupUjyaH, vasupUjyasya rAjJo'yamiti vA "tasyedam" [zrIsi0 6-3-160] ityaNi vAsupUjyaH // [pR0 274] 'munisuvrataH' manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, "manerudetau cAsya vA" [zrIsi0 uNAdisU0 612] iti ipratyaye upAntasyottvaM, zobhanAni vratAnyasyeti suvrataH, munizcAsau suvratazca munisuvrataH // [pR0 275] 'namiH ' parISahopasargAdinAmanAd "namestu vA" iti vikalpenopAntyasyekArAbhAvapakSe namiH, tathA garbhasthe bhagavati paracakranapairapi praNatiH kRteti namiH // [pR0 275] D:\d-p.pm53rd proof Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 864] [dharmasaMgrahaH 'caMdesu nimmalayarA' 'Aiccesu ahiyaM payAsayarA' "paJcamyAstRtIyA ca" [ zrIsi08-3-136] iti paJcamyarthe saptamI, atazcandrebhyo nirmalatarAH, sakalakarmamalApagamAt / pAThAntaraM vA 'caMdehiM nimmalayarA' / evamAdityebhyaH adhikaM prakAzakarAH, kevalodyotena lokAlokaprakAzakatvAt / / [pR0 278] 'tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa' tamo'jJAnam , tadeva timiram , athavA baddha-spRSTa-nidhattaM jJAnAvaraNIyaM karma tamaH, nikAcitaM timiram tatastamastimirasya, tamastimirayorvA paTalaM vRndam , tadvidhvaMsayati vinAzayatIti "nandyAditvAdane" [ zrIsi0 51-12] tamastimirapaTalavidhvaMsanastasya, ajJAnanirAsenaivAsya pravRtteH / / [pR0 279] 'sImAdharassa vaMde sImAM maryAdAM dhArayatIti sImAdharastasya, zrutadharmasya iti vizeSyam , tataH karmaNi dvitIyA, tasyAzca "kvacid dvitIyAdeH" [zrIsi08-3 134] iti prAkRtasUtrAt SaSThI, atastaM vande / [pR0 279] 'khamAsamaNo' 'kSamAzramaNa' "kSamUSa sahane" [pANinIyadhAtupAThe 442] ityasyArSa tvAdaGi kSamA, sahanamityarthaH, zrAmyati saMsAraviSaye khinno bhavati tapasyatIti vA nandyAditvAt kartaryane zramaNaH, kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNastasya sambodhane prAkRte 'khamAsamaNo' "Do dIrgho vA" [siddhahama 8-3-38] iti Amantrye se?kAraH / [pR0 310] 'jAvaNijjAe nisIhiAe' yApanIyayA naiSedhikyA, atra naiSedhikyetivizeSyam , yApanIyayeti vizeSaNam , "Sidhu gatyAm" [ haima dhA0 pA0 1 // 320 ] ityasya nipUrvasya ghaJi niSedhaH prANAtipAtAdinivRttiH, sa prayojanamasyA naiSedhikI -tanuH, tayA prANAtipAtAdinivRttayA tanvA ityarthaH / kIdRzyA ? yApanIyayA, "yAMka prApaNe" [dhA0 pA0 2-4-1062] asya Nigantasya pvAgame yApayatIti yApanIyA, pravacanIyAditvAt karttaryanIyaH, tayA, zaktisamanvitayetyarthaH // [pR0 310] 'pratyAkhyAnaM' "khyA( khyAGk ) prakathane" ityasya pratyApUrvasya, lyuDantasya rUpam , pratIti pratikUlatayA A maryAdayA khyAnaM prakathanaM pratyAkhyAnam / kRtyalyuTo bahulamitivacanAdanyathApyadoSaH / / [pR0 323] 'azanaM pAnaM khAdimaM svAdimaM ceti' tatrAzyate iti azanam , "aza bhojane"[ ] ityasya lyuDantasya bhavati / tathA pIyata iti pAnam , pAdhAtoH / tathA khAdyata iti khAdimaM "khAdR bhakSaNe"[ ] ityasya vaktavyAdimatpratyayAntasya / evaM svAdyata iti svAdima , "svada AsvAdane" [ ] ityasya ca rUpam // [pR0 328] D:\d-p.pm5\3rd proof Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [7] dharmasaMgrahavRttigatavyAkaraNAdivimarzaH // ] [865 'avagAhimaM' avagAhena snehabolanena nirvRttaM avagAhimaM pakvAnnam , "bhAvAdimaH" [zrIsi.-6-4-21] itImaH // [pR0 336] 'pratikramaNaM pratItyupasargaH pratIpe prAtikUlye vA, "kramU pAdavikSepe' [dhA0 pA0 385] asya pratipUrvasya bhAve lyuDantasya pratIpaM kramaNaM, ayamarthaH - zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM krAntasya zubheSveva kramaNAt pratIpaM kramaNaM pratikramaNam / / [pR0 368] 'sAmAcArI' samAcaraNaM samAcAraH ziSTAcaritakriyAkalApastasya bhAvo "guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi SyaJ" [pA0 5 / 1 / 124] sAmAcar2yA, punaH strItvavivakSAyAM "SidgaurAdibhyazca" [pA0 4 / 1 / 41] iti GIS , "yasya" [ pA0 6 / 4 / 148] ityakAralopaH, "yasya halaH'' [ pA0 6 / 4 / 41] iti taddhitayalopaH, paragamane sAmAcArIti siddham // [pR0 492] D:\d-p.pm5\3rd proof Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [8] dharmasaMgrahavRttigatanyAyAdInAmakArAdyanukramaH // 192 207 nyAyAdiH pR0kra0 akhaNDasUtramuccAraNIyam // 392 aprApte hi zAstramarthavat // 348, 414 avidhikRtAd varamakRtam // 201 AdyantagrahaNe madhyagrahaNam // 611 AdyantagrahaNe madhyasyApi grahaNam // 379 upasargeNa dhAtvarthaH // 494 kAraNApohyo vidhirutsargaH, kAraNiko vidhirapavAdaH // 493 kAraNe kAryopacAraH // kArye kAraNopacAraH // 287 kumbhakAracakrabhAmakadaNDadRSTAntaH // kriyA-kriyAvatoH kathaJcidabhedaH // grAmAbhAve tatsImAvyavasthAvat // 372 tulAdaNDanyAyaH // 395 dvirbaddhaM subaddhaM bhavati // 379 na pratipatterapratipattirgarIyasI // 201 na hi vyApAreNa vyApAriNo'nyathAsiddhiH // buddhiH karmAnusAriNI // bhImo bhImasena iti nyAyaH // 274, 275, 278, 400 satsAmIpye sadvatpratyayo bhavati // 271 samudAyeSvapi pravRttAH zabdA, anekadhA'vayaveSvapi pravartante // sarve dhAtavaH karotyarthena vyAptA // 327 sAmagrI vai janikA // 410 483 465 263 D:\d-p.pm5\3rd proof Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [9] dharmasaMgrahagranthasampAdakopayuktagranthasUciH // adhyAtmamataparIkSA anuyogadvArasUtram anekArthasaGgrahaH anekArthanAmamAlA abhidhAnacintAmaNinAmamAlA ayogavyavacchedadvAtriMzikA arthazAstram arhadabhiSekavidhiH arhadabhiSekavidhipaJjikA aSTakaprakaraNam aTThArasasahassasIlaMgAirahA AurapaccakkhANaM AcArAGgasUtram AcArAGgasUtravRttiH Ayurveda AvazyakacUrNiH AvazyakaniyuktiH AvazyakabhASyam AvazyakavRttiH [ malayagirIyA ] AvazyakavRttiH [ hAribhadrIyA ] AvazyakasaMgrahaNI AvazyakasUtram ArAhaNApaDAgA uttarAdhyayanasUtram uttarAdhyayananiyuktiH uttarAdhyayanavRttiH [ nemicandrIyA ] upadezataraGgiNI upadezapadaprakaraNam upadezapadavRttiH upadezamAlAprakaraNam upadezaratnAkaraH upadezasAraH upAGgasUtram upAsakadazAGgasUtram upAsakadazAGgasUtravRttiH RgvedaH oghaniyuktiH oghaniyukticUrNiH oghaniyuktibhASyam oghaniryuktivRttiH oghaprAbhRtaprAbhRtam karmaprakRtivRttiH kalpaH kalpacUrNiH D:\d-p.pm53rd proof Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharmasaMgrahaH 868] kalpabRhadbhASyam kalpabhASyam kalpavRttiH kAmazAstram gacchAcAraprakIrNakam gaNividyA gAthAsahastrI gurutattvavinizcayaH [guru ]vandanakaniyuktiH guruvandanabhASyam catuHzaraNaprakIrNakaH cAritramanorathamAlA ceiavaMdaNamahAbhAsa caityavandanakacUrNiH [caityavandanamahAbhASyam ] bRhadbhASyam caityavandanabhASyam caityavandanabhASyam [ mUlam ] jIvavicAraprakaraNam jIvasamAsaH jIvAbhigamasUtram jJAtAdharmakathA tattvasaGgrahaH tattvArthasUtram tattvArthasUtravRttiH [siddhasenIyA ] tattvArthasUtrasambandhakArikA triSaSTizalAkApu.ca. [Adicaritam] triSaSTizalAkApu.ca. [vIracaritam ] darzanazuddhiprakaraNam dazavaikAlikacUrNiH dazavaikAlikaniyuktiH dazavaikAlikavRttiH [ hAribhadrIyA ] dazavaikAlikasUtram dazAzrutaskandhaH dAnopadezamAlA dRSTivAdaH dezanAzatakaH dvAtriMzadvAtriMzikA [upA.yazovijayajIkRtA] dvAtriMzikA [siddhasenIyA] dvAdazabhAvanA vyAzrayavRttiH dharmabinduprakaraNam dharmabindhuprakaraNavRttiH dharmaratnaprakaraNam dharmasaMgrahaH [bhASAntaraH] dharmasaMgrahaNI dhAtupAThaH [ pANinIyaH] dhAtupAThaH [ haima:] dhAtupArAyaNam dhyAnazatakam nandIsUtram nandIsUtravRttiH [ malayagirIyA ] nandIsUtravRttiH [ hAribhadrIyA ] namaskArapaJcaviMzatiH navatattvaprakaraNam navapadaprakaraNam navapadaprakaraNabRhadvRttiH nizIthacUrNiH nizIthabhASyam nizIthasUtram nItizAstram paJcakalpabhASyam paJcanirgranthIprakaraNam paJcavastukaprakaraNam D:\d-p.pm513rd proof Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [9] dharmasaMgrahagranthasampAdakopayuktagranthasUciH // ] [869 paJcavastukavRttiH pratikramaNasUtravRttiH paJcasaMgrahaH pratiSThAkalpaH paJcasUtram pratiSThApaddhatiH paJcAzakacUrNiH pratyAkhyAnabhASyam paJcAzakaprakaraNam pratyAkhyAnabhASyam [nAgapurIyam ] paJcAzakaprakaraNavRttiH pramANavinizcayaH paDilehaNAvicArakulakam pramANavArtikam padmacaritam pramANasamuccayaH pariziSTaparva pravacanaparIkSA pAkSikakSamaNAvacUriH pravacanasAraH pAkSikacUrNiH pravacanasAroddhAraH pAkSikasaptatikA pravacanasAroddhAravRttiH pAkSikasUtram pravrajyAvidhAnakulakam pAkSikasUtravRttiH [zrIyazodevapraNItaH] prazamaratiprakaraNam pANinIyavyAkaraNam bodhicaryAvatAraH pAtaJjalayogadarzanam [vyAsabhASyasametam] bandhazatakam piNDaniyuktiH bimbaparIkSAprakaraNam piNDaniyuktivRttiH bRhatkalpabhASyam piNDavizuddhiH [bRhat ]kalpavRttiH piNDavizuddhivRttiH bRhacchAntiH pUjAvidhiH [jinaprabhasUrIyA] bRhatsaGgrahaNI pUjAvidhiprakaraNam [ umAsvAtIyam ] bRhadbhASyam puSpamAlAprakaraNam bRhadvandanakabhASyam [abhayadevasUrikRtam] prakalpaH bhagavatIsUtram prajJApanAsUtram bhagavatIsUtravRttiH [abhayadevasUrIyA] prajJApanopAGgatRtIyapadasaMgrahaNI bhASArahasyam pratikramaNagarbhahetuH manusmRtiH pratikramaNagarbhahetuvRttiH manonigrahabhAvanA pratikramaNavidhiprakAzaH mahAnizIthasUtram pratikramaNavidhisaMgrahaH [sampA.paM.kalyANavi.] [saMpA.padmavijayaga.grantha.] pratikramaNasamAcArI mUlazuddhiprakaraNam pratikramaNasUtracUrNiH yatidinacaryA [bhAvadevasUrIyA ] D:\d-p.pm53rd proof Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 870] [dharmasaMgrahaH yatidinacaryA [hastaprata-saMvegIupAzrayabhaMDAra, | vyavahArabhASyam 2616, 2629] vyavahArazAstram yApanIyatantram vyavahArasUtram yogadRSTisamuccayaH vyavahArasUtravRttiH yogadRSTisamuccayasaTIkaH zatakacUrNiH yogabinduH zatakabRhaccUrNiH yogavidhiH zAbarabhASyam yogazatakam zAstravArtAsamuccayaH yogazAstram zivapurANam yogazAstravRttiH zrAddhajItakalpaH [saM.mu.jambUvijayajIma.sA.] | zrAddhajItakalpasUtravRttiH ratnasaMcayaH zrAddhadinakRtyam rAjapraznIyopAGgam zrAddhadinakRtyavRttiH [pra.RSabhadeva kesa.] lalitavistarA zrAddhadharmavidhiprakaraNam [lokatattvanirNayaH] zrAddhapratikramaNasUtracUrNiH laukikanitIzAstram [zrAddhapratikramaNa] bRhadvRttiH vandanakacUrNiH zrAddhapratikramaNavRttiH vasudevahiNDI zrAddhavidhiH vAstusAraH zrAddhavidhivRttiH vicArasaptatikA zrAddhasAmAcArIvRttiH vicArasAraH zrAvakajItakalpaH vicArAmRtasaMgrahaH zrAvakadinakRtyam vipAkazrutam zrAvakadharmavidhiH vivAhacUlikA zrAvakaprajJaptiH vivekavilAsaH zrAvakaprajJaptivRttiH vizeSAvazyakabhASyam zrAvakapratikramaNasUtracUrNiH viMzativizikA zrAvakavratabhaGgaprakaraNam vItarAgastava zrAvakavratabhaGgAvacUriH vItarAgastotra SaDdarzanasamuccayaH vandAruvRttiH SaDdarzanasamuccayavRttiH vyavahAracUrNiH SoDazakaprakaraNam vyavahAracUlikA SoDazakaprakaraNavRttiH [yazobhadrasUrIyA ] D:\d-p.pm5\3rd proof Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [ 9 ] dharmasaMgrahagranthasampAdakopayuktagranthasUciH // ] saMthArAporasIsUtram saMsaktaniryuktiH saGghAcArabhASyavRttiH sambodhaprakaraNam sambodha sammatitarkaH samarAdityacaritram samavAyAGgasUtram samavAyAGgavRttiH [ abhayadevasUrIyA ] samyaktvavRttiH samyaktvastavaprakaraNam sAmAcArI sAmAcArI [prAcInA-tilakAcAryaviracitA ] sthAnAGgasUtram sthAnAGgasUtravRttiH siddhaprAbhRtam siddhaprAbhRtaTIkA siddhahaimazabdAnuzAsanam siddhAntakaumudI subhASitASTakam sUktamuktAvalI D:\d-p.pm5\3rd proof sUtrakRtAGgasUtram sUtrakRtAGganiryuktiH saundaranandakAvyam [ 871 [ mahAkavi azvaghoSakRtam ] skandapurANam snAtrapUjA [ devapAlakavikRtA ] strInirvANakevalI bhuktiprakaraNam hitopadezamAlA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [10] koSThakAntargatapAThasthalasUciH // ji.A.mudritapatrAGkam bha.pra.mudritapatrAGkam prathamabhAge prathamabhAge [5] hastAla hastalikhitapratapatrAGkam D:\d-p.pm5\3rd proof C2 B de.lA. mudritapatrAGkam prathamabhAge 2 B A 2B-3B A6A A 11A-12A A 38 B A 40 A A 40B-41A A 41A A 41 A [15] [29-32] [112] [116] [118-119] [119] [119-120] dvitIyabhAge * 29 * [11-12] / 20-22] [67 [69] [70-71] [71] [71] 133 A * 234 * C 92 A 1. de. lA. saMskaraNe IdRze koSThake sthitAnAM pAThanA sthalasUciH atra pradarzyate / atra prathamaM de. lA. saMskaraNasya patrAGkaH tataH prastutasaMskaraNasya, tataH hastalikhitapateH / idaM tu dhyeyaM yasyAM yasyAM hastalikhitapratau pArzvabhAge pATha: varIvRtyate tasyA eva patrAddhaM dattaM nAnyasyAH ye pAThA prastusaMskaraNe'pi koSThakAntargatA vartante teSAM patraGkA api koSThake, ye ca cihnadvayamadhye teSAM patraGkA api cihnadvayamadhye // A etaccihnanirdiSTapAThAnAM zailI nyAyAcAryasya dRzyate // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C 93 B, P 120 B, L106 ? C95 ? C 95 A, P 122 A, L 107 ? C101 A C102 A, P 130 B, L 116 B C 107 A, P 137 A, L 122 ? + + pariziSTam [10] koSThakAntargatapAThasthalasUciH // ] D:\d-p.pm53rd proof + 134 B-135A 136 A + 136 B 3+ 144 B + 146 A 146 B + 153 A 166 B 168 A 172 B 180 B + 183 A + 184 B 192 B + 193 A + 195 A + 195 B (196 A) + 196 A 203 B + |34-35] 38 paMkti 8 trividha...kRte vA [39] [61] [65/66] [84] 124 Ti.1 [127-128] [142] * 164 * * 171 * [176] * 199 * 200 Ti.2 206 Ti.1 208 Ti.1 209 Ti.2 * 209-210 * 228 Ti.1 [237] / 240] [240-241] |255-256] [258-259] 269] 294 Ti.1 [296] [305] * 320 * * 324 * [327] * 341 * 342 Ti.2 345 Ti.2 346 Ti.1 347 Ti.3 * 347 * 360 Ti.1 C 118B, P 150A, L 135A C122 ? C128 A C130 A ? C131 B C 8310 B C138 A C139 ? C. 139 B ? C mUla 140 A? P mU 175 A, L mUla 159 A C140 A, P175 A, L159 A C145 ? P L 165 ? 1. + etaccihnAGkitapAThAH pazcAllekhakena saMzodhakena vA yojitA dRzyante // 2. yatra patrAGkalekhanaM vismRtaM tatra anumAne likhitvA, riktaM sthAnaM vA muktvA praznArthacihnaM yojitam // 3. + etaccihnAGkitapAThA: lekhapramAdataH patitAH pazcAtpArzvabhAge yojitA dRzyante // 602] Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 874] [370] D:\d-p.pm5\3rd proof + 205 B 208 A 209 A 212 A 212 B 213 B 216 A 219 A 233 B 235 B 236 B 256 B dvitIyabhAge * 2B 234 Ti.2 241 Ti.1 |paM 9 sAgara...245] 253 Ti.1 253 Ti.2 256 Ti.1 #262 Ti.1 263, 268 Ti. 2 * 305 * * 310 * [312] Ti.2 dRSTavyam 365 Ti.1 tRtIyabhAge [5] [6] 7 Ti.1 364 Ti.1 C 147 ? 368 Ti.1 C 149 A, P185 ra 169 A ? C 149 B 375 Ti.1 C 152 ? 376 Ti.1 C 152 A 377 Ti.2 C 153 A * 381 Ti.1 + P 192 A 385 Ti.1 C156 ? * 409 * C 8&9 B * 413 * C169 A [412] Ti.4 dRSTavyam C 170 A 451 Ti.1 dvitIyabhAge [465] C 189 B [466] C 189 B 466 Ti.1 P232 A [466] C 189 B, P 232 A [466] C 190 A [485] C 199 A [485] C 199 A ormxmm [7] * B + 15 A 15A [36] |37] [dharmasaMgrahaH * etaccihnAGkitapAThAnAM zailI nyAyAcAryatulyA, sthAnaM ca c pratau pArzvabhAge // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * + * + 15 B 16 A 19 A-19 B 32 B 35 A-35 B 35 B 36 B + + + + pariziSTam [10] koSThakAntargatapAThasthalasUciH // ] 42 A 49 B + D:\d-p.pm5\3rd proof + [38] 40 paMkti 7, mUlaguNa...tadvattiH [46-48] [81-82] [89] [89-90] [91...parityaktavyaH, [106] [124] [129] [145-146] [176-177] [181] [182-183] 225] / 227 paM. 5pUrvA. yAva...] [231] 238] [253] [268] 51 A [486] 487 paMkti 23 [492-493] [516-517] [521] [521-522] [...parityaktavyaH, [534] [546] [549] [560-561] [581-582] [585] [586 [614] [615] [617] [622] [631] [641-642] C 199 B 199 B C201 B C211 B C213 B C213 B, L 241 ? C214 A C218 A C224 A C 225 A C230 A C239 A C240 A C240 A C254 BP 307 B C 255 A?, P 307 B C 256 B, P 309 A C 258 B C263 ?, P315 B C 268 A + 57 B + 69 A 71 A + + 92 A * 95 B 101 A + 107 A hor] 1. atra koSThakavahirvartI 'vAyAiddhaM iti' pATho'pi C pratau pArzvabhAge vartate // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * + 876] 111 B 112 A 112 B 112 B-113 A 113 B 139 B C 271 A C 271 B C 271 B C 271 B + __ + [279-280] [281] [282] / 282-283] 284] Ti.1 [350-351] * 357-358 * Ti.1 [369-370] * 373 * [454-458] [479] D:\d-p.pm5\3rd proof [649-650] [650-651] 651 652 652 Ti.3 697-698 * 702 * Ti.1 [710-711] * 712-713 * [764-767] 781] C292 A A 146 B Cx, P356 A, L341 B 175 A-177 A 190 A C326 B [dharmasaMgrahaH 1. naiSa pAThaH pArzvabhAge pratiSu vartate //