________________
प्रश्नव्याकरणले न्तहितसाधनत्वेन विशेषत्वात् । समानाद निरूप्य नियतिवादमाह-नापि 'पुरिसकारो' पुरुषकार उद्योगो नास्ति, भाग्याधीनसालार्थसिद्धे, उद्योगस्य सुखादिसाधनत्वे सति कोऽपि जगतीतले दुःखी स्यान्, दृश्यन्ते हि उद्योगिनो दुःखिनो वहा इति न पुरुपकारोऽर्थ साधनमिति मारः। ____ अस्य मृपाल तु मिद्धमेव लोके अग्रे समुपस्थितस्यापि भोज्यस्य नहि हस्तो. घोगमन्तरा भोजन सम्पद्यते अतएव कीटेप्वपि भोज्यानयनादौ प्रत्तिदृश्यते इत्याकीटप्रसिद्धस्य पुरुपकारस्यापलापेन प्रमाणातीत नियतिमतस्वीकारात् । 'पञ्चभाव समस्त पदार्थो में तुत्यरूप में है फिर भी मातृत्व पितृत्व सयध माता पिता मे अत्यन्त हित के साधकका रोने से एक विशेष समय है।
अब सूत्रकार स्त्रमावादका निरूपण कर नियतिवाद का निरूपण करते हैं-(न वि अत्वि पुरिसकारो) सफल कार्यो की सिद्धिएक भाग्य के ही आधीन होती है इसलिये उद्योग नामकी कोई वस्तु नहीं है। यदि उद्योग को सुखादि कार्य साधक माना जावे तो दुनिया मे कोई व्यक्ति दुःखी नहीं होना चाहिये परन्तु ऐसा नहीं है-अनेक उद्योगी दुःखी देखे जाते है, इसलिये पुरुषार्थ-अर्थ साधक नहीं होता है। भाग्य ही अर्थ साधक है ऐसा नियतिवाद भी मृपावादरूप इमलिये है कि हम लोक में यह प्रत्यक्ष में देखते है कि आगे रखा हुआ भी भोजन जबतक हस्तोद्योगरूप पुरुषार्थ से सबंधित नही किया जाता है तबतक वह मुंह में नहीं आता है। इसलिये कीट आदि में भी अपने भोज्य पदार्थ के पदार्थ को लाने रूप पुरुषार्थ की प्रवृत्ति देखी जाती है । इस જનક ભાવ જો કે સમસ્ત પદાર્થોમાં તૂટ્યરૂપે છે છતાં પણ માતૃત્વ પિતૃત્વ સ બ ધ માતા પિતામાં અત્યંત હિતને સાધક-કર્તા હોવાથી એક વિશિષ્ટ સ બ ધ છે स्वलावयानु नि३५९] ४शन वे सूत्रधार नियतिपातु नि३५ २ छ-"न वि अस्थि पुरिसकारो' सपणा भनी साता से मात्र सायने । साधान હોય છે, તેથી ઉદ્યોગ નામની કોઈ વસ્તુ નથી જે ઉદ્યોગને સુખાદિની પ્રાપ્તિનું સાધન માનવામા આવે તે દુનિયામાં કોઈ જીવ દુખી હૈ જોઈએ નહીં, પણ એવી પરિસ્થિતિ હતી નથી–અનેક ઉદ્યોગ જીવો પણ દુખી દેખાય છે, તેથી પુરૂષાર્થ, અર્થસાધક નથી ભાગ્યે જ અર્થસાધક છે એ મત ધરાવતી નિયતિવાદ પણ એ કારણે મૃષાવાદ છે કે આપણી નજર સમક્ષ મૂકેલું ભજન પણ જ્યા સુધી હાથ વડે ઉદ્યોગ – પુરૂષાર્થ ન કરવામા આવે ત્યાં સુધી મા જતુ નથી તે કારણે જ એમાં પણ પિતાના ભજન માટેના પદાર્થો લાવવાના પુરૂષાથની પ્રવૃત્તિ જોવા મળે છે. આ પ્રમાણે મા
