________________
८१४
-
-
प्रश्नव्याकरणसूत्र नामकथा-यथा-इय यथा नाम्ना गुदरी, तथा-स्पगुणाभ्यामपि । नेपथ्य कथा, यथा-" घिद्धनारीरौदीच्या बहुसनान्छादिवागलतिकत्वात् । यौवन न यूनां चक्षुर्मादाय सभवति ॥" इति ।
परिजनकथा-यथा-" चेटिकापरिवारोऽपि तस्याः कानो विचक्षणः। भावज्ञाः स्नेहवान् दक्षो पिनीतः मुकुटस्तथा ॥ " इति ।
एताः कथा न कर्तव्याः । तया-' इत्थियाण' स्त्रीणाम् 'अग्गानि य 'अया __ अचि च ' एवमाझ्याभो कहाओ' एपमादिका कयाः या हि 'सिंगारकलु __णाओ' शृङ्गारकरणा:-शृङ्गाररस करुणरसयुक्ताः, तथा ' सजमरभचेरघाओव
हैं। नाम कोलेकर जिस कथा में स्त्री सवधी सौन्दर्य का वर्णन किया जाताहै वह नाम कया है,जैसे-यह स्त्री जसे नाम से सुन्दर है वैसे ही यह रूप
और गुणों से भी सुन्दर है, स्त्री सधी वेशभूपा आदी की चर्चाजिस कथा में रहती है वह नेपथ्यका है, जैसे-उत्तरदिशा की स्त्रियों को धिक्कार है-जो अनेक वस्त्रों से आच्छादित रहा करती है, क्यों कि इसतरह रहने से इनका यौवन युवापुरुपो की आखो को आनदप्रदान नहीं करता है । स्त्रियों के परिजनों को लेकर जो कथा कही जाती है वे परिजन कथाएँ हैं, जैसे-उस स्त्रि का चेटिका जन-दासी जन रूप परि वार-भी बडा सुन्दर, निपुण, भावज्ञ, स्नेहयुक्त, दक्ष-व्यवहारकुशल, विनीत एव कुलीन है। साधु को ऐसी स्त्री सवधी देशादि कथाएँ रागभाव से युक्त होकर नहीं करना चाहिये । तथा इसी तरह की और भी स्त्रियों से सबंध रखने वाली शृगार रस एव करुण रस દુર્લભ છે નામને અનુલક્ષીને જે કથામાં સ્ત્રી બધી સૌદર્યનું વર્ણન કરાયુ હોય છે તે નામ કથા કહેવાય છે કે “આ સ્ત્રીનું નામ જેટલું સુંદર છે એટલી જ તે રૂપ અને ગુણમાં પણ સુંદર છે સ્ત્રીની વેશભૂષા આદિની ચર્ચા જે કથામાં હોય છે તે નેપથ્ય કથા કહેવાય છે જેમ કે “ ઉત્તરની સ્ત્રી ઓને ધિક્કાર છે, જે અનેક વસ્ત્રોથી અછાદિત રહે છે, કારણ કે તે પ્રમાણે રહેવાથી તેમનું યૌવન યુવાનની આખેને આનદ પ્રદાન કરતુ નથી ” સ્ત્રિ
ના પરિજનને અનુલક્ષીને જે કથા કહેવાય છે તે પરિજન કથાઓ છે જેમ કે તે સ્ત્રીને દાસિજન રૂપ પરિવાર પણ ઘણો સુદર, નિપુણ, ભાવ, નેહાળ, દક્ષ-વ્યવહાર કુશળ, વિનીત અને કુલીન છે” સાધુએ એવી સ્ત્રી સબ ધી દેશાદિ કથાઓ રાગ ભાવથી યુક્ત થઈને કહેવી જોઈએ નહી તથા એ જ પ્રકારની સિઓ સાથે સંબંધ રાખનારી છૂગાર રસ અને કરુણરસ
