________________
सुदर्शिनी टीका ३०४ सू० ७ रनोकथाविरतिनामकद्वितीयभावनानिरूपणम् ८१३ कोमलवचनाः इति निपुगा या भवन्ती" त्यादि । जातिकया ब्राह्मणादिजाति सन्धिकथा, यथा-" पिगबानगीवाभारे या जीनन्तिमृता इव । धन्यामन्ये शूद्रीः पतिलक्षेऽप्यनिन्दिताः ।।
कुलकथा, यथा-अहो चोलुक्यपुत्रीणा साहस जगतोऽधिकम् । पत्या गृते दिगन्त्यग्नि याः प्रेमरहिता अपि" इति । रूपकथायथा-चन्द्रवस्त्रा सरोजाक्षी, सड़ीः पीनधनस्तनी ।
किंलाटीनो मता सा स्या, देवानामपि दुर्लभा ॥ १॥" इति । वचनवासी और निपुणता युक्त हुआ करती हे ब्राह्मण आदि जाति से सबध रखनेवाली स्त्रियो की कथा कहना इसका नाम जाति कया है । जैसे पति के अभाव में जीवन व्यतीत करने वाली ब्राह्मणियों को धिकार है-त्यों कि ये जीती हुई भी एक तरह से मरी हुई जैसी हैं।
और वे शूद्र जाति की स्त्रिया धन्य हे जो लाख पतिवाली होने पर भी निन्दित नहीं होती ह । कुल से सरध रखतेवाती स्त्री सबधी कथा कुल कथा है-जैसे-अहो ! चौलुग्यवश की स्त्रियो का साहस जगत मे सबसे अधिक होता है क्यों कि ये पति के मर जाने पर प्रेम से विहीन होती हुई जीती २ अग्नि में जल जाती हैं। स्त्रियों के रूप से मर रखने वाली कथारूप कथा है-जैसे लाटदेश की स्त्रिया चन्द्रमा के जैसी मुखवाली होती हैं कमल जैसी आँखो वाली होती हैं वाणी मे इनके मिठास रहता है, उनके दोनो कूच पुष्ट और स्थूल होते हैं ।भला ऐसी सुन्दर स्त्री किसको नहीं अच्छी लगेगी? ऐसी स्त्रीतो देवो को भी दुर्लभ हुआ करती છે ” બ્રાહ્મણ આદિ જાતિ સાથે મધ રાખનાર સ્ત્રિઓની કથા કહેવી તે જાતિ કથા કહેવાય છે જેમ કે ” પતિ વિના જીવન વ્યતીત કરનારબ્રહ્મ aણીઓને ધિક્કાર છે, કારણ કે તેઓ જીવતી હોવા છતા પણ એક રીતે તે મૃત જેવી જ છે “તે શુદ્ર જાતિની સ્ત્રિઓને ધન્ય છે કે જે લાખપતિ હોવા છતા પણ નિંદિત થતો નથી ” આ બીજી જાતિ કથાના દષ્ટાતે છે જે કુળ સાથે સંબંધ રાખનારી સ્ત્રી વિષેની કથાને કુળ કથા કહે છે જેમ કે “અહો ! ચાલુક્ય વંશની સ્ત્રીઓના સાહસ જગતમાં સૌથી વધારે હોય છે, કારણ કે પતિનું મૃત્યુ તથા તે પ્રેમભગ્ન થવાથી જીવતી અગ્નિમાં પ્રવેશ કરી બળી મરે છે ” સ્ત્રીઓના રૂપ સાથે સંબંધ રાખનારી કથાઓને રૂપકથા કહે છે. જેમ કે લાટ દેશની સ્ત્રિઓ ચન્દ્રમુખી હોય છે, કમળનયની હોય છે, તેમની વાણુંમાં મીઠાશ હોય છે, તેમના બને કુચ પુષ્ટ અને સ્થૂળ દેય છે એવી સુંદર સ્ત્રી ને ન ગમે ? એવી સ્ત્રીઓ તે દેવોને પણ
