________________
सुदर्शनी टीका १०२ सू० ३ सत्यस्वरूपनिरूपण
६८३ नहीं है इसलिये यह अनुत्तर है। और यह (सव्वदुक्रवपावाण विउसमण) अनेक विध दुःखां के देने वाले ज्ञानावरणीयादि अष्टप्रकार के कर्मों का सर्वथा उपशम करने वाला है। ऐसे विशेषणो से विशिष्ट इस प्रवचन को भगवान ने कहा है।
भावार्थ-सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा यह प्रकट किया है कि सत्य होने पर भी किस प्रकार के वचन नहीं घोलना चाहिये और किस प्रकार के वचन बोलना चाहिये। उन्हों ने कहाहै कि जिन सत्यवचनों से सयम में पापा आवें वे वचन कभी नहीं करना चाहिये, क्यो कि ऐसे वचन सत्य होने पर भी असत्य के जैसे होने से हेय त्याज्य हे । जिन सत्य वचनों से हिसा हो जावे, पाप में जीवो की प्रवृत्ति हो जावे, चारित्र से भ्रष्ट हो जावे, अथवा अपने चारित्र में किसीप्रकार की चाधा उपस्थित हो जावे, राजकथा आदि का प्रसग जिनमें होवे, जो प्रयोजन शून्य हो, जिनसे कलह उत्पन्न हो जावे, न्यायानुकूल जो न हो, अपवाद विवाद से जो युक्त हो, पर की विडम्मनाकारक हो, जिनके योलने में अपनी आत्मप्रशसा भरी हो, अथवा किसी प्रकार का आवेश भाव अल्कता हो, मुनने वालो को जिनमे अपनी धृष्टना प्रकाशित भने ते " सव्वदुक्सपावाण विउसमण" मने प्रा२नो ना२ જ્ઞાનાવરણી આદિ આઠ પ્રકારના કર્મોને સર્વથા ઉપશમ કરનાર છે, એવા વિશેષણથી યુક્ત આ પ્રવચન ભગવાન મહાવીર દ્વારા કથિત છે
ભાવાર્થ સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા એ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે સત્ય હોય તે પણ કેવા પ્રકારના વચન બોલવા જોઈએ, તેમણે એ બતાવ્યું છે કે જે સત્યવચનથી યમમાં બાધા નડે, તેવા વચને કદી પણ ન બેલવા જોઈએ, કારણ કે તેવા વચને સત્ય હોય તે પણ અસત્ય જેવા હોવાથી હેય છે જે સત્યવચનથી હિંસા થઈ જાય , જેની પાપમાં પ્રવૃત્તિ થાય, ચારિત્રમાં ભ્રષ્ટતા આવે, અથવા પિતાના ચારિત્રમા કોઈ પ્રકારની બાધા ઉપસ્થિત થાય, જેમાં રાજકથા આદિનું વર્ણન આવે, જે પ્રયજન વિનાનું હોય, જેનાથી કલહ પેદા થાય, જે ન્યાયાનુકૂળ ન હોય, જે અપવાદ વિવાદથી યુક્ત, પારકાની વિડ બના કરનાર હય, જે બેલવામા આત્મશ્લાઘા થતી હોય, અથવા કોઈ પ્રકારને આવેશ ભાવ જણાતો હોય, જેમા સાભળનાર આગળ પિતાની
