Book Title: Dharmsangraha
Author(s): Manvijayji, Yashovijay Upadhyay, 
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600096/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma..ma.1 vijayante sadA vizve gaNezAH sUtrakArakAH // samAdadatu bhavyA bhAvibhavyA pUrvamunIzvaragumphitasetaM gumphamanUnadharmasaMgrahaNakriyayA yathArthAbhidhAnaM dharmasaMgrahaM saMsthAkAryavAhakadvArA zreSTha| deva candralAla bhAinAmakabhANDAgArAdhipenopadIkriyamANaM karakamale'tyalpatamena paNyena, samAdAnAccArvAgU avazyameva vicAraNIyametat yaduta sAnvarthAbhidhAno'pyayaM prantho nikhilAnAmAstikadarzanAnAM dharmArthitvAt katamena dharmeNa saMgraho'tra ?, jainena cet tatrApi anagAretarAdibhedairanekathA bhedabhAji tasmin kena prakAreNAtra saMgrahaH ke ca kArakAH kadA ca bhUmaNDalaM maNDayAmAsuH pavitrapatkamalairiti, pravRttAyAM caivaM vicArazreNau yAvannonmUlamiyUyAttadviSayA zaGkAtatirna tAvat niHzaGkAM pravRttimAtanyAt kRtIti vicAryaiva zrImadbhirmAnavijayopAdhyAyaiH prathamataH | sarveSAmagAyanagArANAM dharmAvirbhAvanAya sAmAnyenaivAbhidhA cakre dharmasaMgraha iti, tathAca vAcakapAThakazrotRRNAM sukhenAvayamo bhaviSyati nirbAdhaM yadutAdyAvadhimudritAye pranthA etadbhANDAgAra kAryavAha kairanyAbhizca saMsthAbhiH paraM teSu sarveSu prantho'yameva mUrdhAbhiSikto yato'gArAnagArobhayadharmapratipAdanaparatA'sya, anyacca vidhAtAro'sya yato'rvAkAlInAstataH paraHzatAnAM pranthAnAM pranthakArANAM ca hArdamavatArayitumatrAlambhUSNava iti nAyaM kadAcanApi arvAkAlInajAtatayA'vajJAspadaM yAyAt, pranthAnAM granthakArANAM ca yeSAM hArdamavAtAri tatteSAmabhidhAnAvalinirIkSaNataH svayameva sameSyati dRSTipathe paTuprajJAnAM, anyacca prastutapranthasaudhasUtraNasUtradhArasannibhA mahopAdhyAyA na kevalaM svamanISojjRmbhitamAvirbhAvayAmAsuH kintu kAzIvibudhavijayAvAptayathArthAbhidhAnAn zrIyazovijayamahopAdhyAyAn prati zodhanAyApi samarpayAmAsuryathA prAkU jainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharma zrImadabhayadevapAdAH zrImato droNAcAryAnami, etadeva bhavabhIratAdisadguNADhyatAcihnaM yad mA bhUd svagranthapAThapInaprajJAnAM bhavabhramaH sUtra- saMgrahaH virodhaviSamizritatayA bodhAbhAseneti, sUtrasiddhaM caitat , yato na niHzaGkamiva brUyAt zaGkA'rha, tathAca ye kecana sUtraviruddhaM svIyamajJAnameva mUrtimad pranthadvArA vistArayaMti anyairazodhayitvA te gatiM kAmadhigantArastannarte sarvajJAdikamavasAtuM zakyamitaraiH, alamaprastutena, mahopA-18 prastAvanA dhyAyAstu granthamenaM pUrvarSigranthAnusAriNamapyatiyatnena zodhayitvA anyAnyagranthAna yojayitvA cAvirbhAvayAmAsuH, tadetat prastutagrantharatnaprazastau 'tarkapramANanayamukhyavivecanena, prodrodhitAdimamunizrutakevalitvAH / cakruryazovijayavAcakarAjimukhyA, anthe'tra mayyupakRtiM parizodhanAyaiH [kila yojanAdye ] // 2 // darzanAt spaSTamevonnIyate, taccAsmAbhiH [] cihnayutaM kRtaM, anyacca zrImadvijayadevasUrINAM zrImadvijayAnandasUrINAM cAbhUdvaimanasyaM pAramparyagamiti kiMvadantyapi pranthasyAsya samIkSaNAt avabhAsiSyate nirmUlA, yataH mAnavijayopAdhyAyAH | zrImadAnandasUripAramparyAnusAriNaH zrImanyAyAcAAstu zrImadvijayadevAnusAriNaH, tato vibhAvyametat prazastigatamavirodhenAsitavyaM | sukaramevobhayAnugAnAmapi / kiMca saMgrahazabdAGkitatA sAnvarthA kurvatAM prastutasadbhanthasya mahAzayAnAM yadyapi na kiJcit svakIyamativaibhavavispanditaM tathApi yojakastatra durlabha' iti nyAyasamarthanaM yathAvaccakruH pUjyAH, etadnthagatAbhidheyaparyAlocanayedaM spaSTamevAvagamapathamAyAsyati zAstrAyAsavatAM sahasetyanumimImahe / vizeSeNa vIkSaNIyAzcame padArthAH paTUnAM pATavasmRtidAyakAH 1 dharmalakSaNe tAvat vacanAdyanuSThAnamityAdizlokaM vivecayadbhiH sArvatrika saMskRtaM lakSaNaM yato na syAt prItyanuSThAnAdiSvavyAtyAdi ( pRSThe 3) // 1 // 2 nyAyasaMpannavibhavatAprabhRtInAM zAstreSu sAkSAdanavalokanAt kathaM vidheyatA ? tadabhAve ca kathaM mArgAnusAriguNatvamityAzaya doSatA-8 navalabdhaziSTatvAnAM ziSTAnAmAcAraviSayatayA teSAmunnayanena pAramarSAnusAritA dhvaniteSAM ( pRSThe 12-12) Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee nusAriNaH zrImanyAyAcadAtyapi pranthasyAsya samIkSaNAt avata, anyacca zrImadvijayadevamaNA zodha Jain Education inte For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 aidayugInAH sAdhvAbhAsAH zrAvakAmAsAzca nizcayaM vyavahAraM ca vyAhRtya yathAruci kriyAlopaM jJAnalopaM ca svapramAdAdyapahavAya vyaGgayena dhvaninA vyAkhyAnti vimugdhAnAM puratasteSAM dvayeSAmapyavalokanIyaM nizcayavyavahAradharmasvarUpaM yathAyathaM zrIdharmasaMgrahaNIzrIupadezapadAdizAgatairabhiprAyaiH niveditaM pravacanavedimiH ( pRSThe 14-15) 4 zrImajinabhadrakSamAzramaNazrImatsiddhasenadivAkarayoH parasparaM visaMvadatoH kathamiva nAbhinivezaH kathamiva cAnyeSAM sa ityupapA|ditamupapattinipuNaiH (pRSThe 40) 5 nAnumanvate turye guNasthAne ye viratikriyAM teSAmapi manaH samAhitaM yuktipurassaraM tatra tasyAH karaNIyatvena, kriyAyA guNasthAnake guNAhatvAt (pRSThe 49) 6 ye kecit zrAvakAbhAsAH bhUtvopadezakAH AcArazUnyAH anantakAyAdyabhakSyamAhRtya zraddhAlUMzcApi cyAvayanti dharmAt teSAM hitAyaivAkhyAtaM khyAtakIrtibhiryaduta prAtivezmikagRharAddhamacittamapi varNyamevAnantakAyikamiti pUjyapakSaH ___ 7 sAmAyikasya vidhAnaM pratipAdayadbhirAvazyakapaJcAzakaprabhRtyanekagranthAnugatamevAnUditaM, dRSTvA ca tat kecit pUrvAparAlocanAhInAH | mithyApoSaM puSNanti svamataM taiH paraM vicAraNIyametat yadutAlocanAdyanugame tat sAmAyikavidhAnaM tena pazcAnnirdizyamAneryApathikI na sAmAyikapratibaddhA kintu vandanAdipratibaddhA, sAmAyikaM tu vidhAyaiveryA vidhe, yataH zrImaduttarAdhyayaneSu ekonatriMzattame'dhyayane "sAmAyika ca pratipattukAmena tatpraNetAraH stotavyAste ca tattvatastIrthakRta eve"yAdi, atra spaSTamevAvirbhAvitaM zrIzAntisUribhiH sAmAyika pratipadya-| Jain Education Intel For Private & Personel Use Only N ainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharma // 2 // mAnasyAdau caturviMzatistavakathanamAkhyAtRbhiH prAgIryApathikIpravikramaNaM, sAmAyikacaturvizatistavavandanapratikramaNakAyotsargapratyAkhyAnavarNa saMgrahaH nAJca na zrAvakANAM vidhirnavA na tatrAvadhAritA, kiM ca paraHzatAnAmapi hastAnAM dUrataH samAgatAnAM zrAddhAnAmapi yA neriryApratikrAntirAvazyakAdau tat jJApayati yaduta na saMbaddheryoditiratra, ata eva ca pratikramaNakAlagrahNavidhyAdau cAvazyake neryAbhaNitiH, ata eva pazcAzaka- prastAvanA cUrNo saMghAcArabhASyavRttyAdau ca sAmAyikAdAgeveryAyAH karaNaM kathitaM karuNAparItaiH, kathaM ca sAdhukriyAmanukRtya triH sAmAyikoccAraM kArayitRbhirna sAdhuvat prAga IyA pratikrAmyate sAmAyikAt ! e tadapi IryApratikrAntimantarA nikhilakriyAniSedhakazrImahAnizIthadazavaikAlikabRhadvRttivAkyaparyAlocanena vicArya, yataH sameSyati pratibhAgocaraM pratikriyamAdAvIryAyAH karaNaM, ata evAtraiva spaSTamuditaM pRSThe || 141 tame yadanyA api pratikramaNAdikAH kriyA IryApratikramaNapUrvikAH zudhyanti, tathAca zraddheyametadeva ( pRSThe 84 ) S9092529298 8 yat sAvadhapratyAkhyAnapravaNAnapi aparvaNi niSedhayanti ye zrAvakAn bhavanti ca svakIyAM trividhaM trividhena sarva sAvA pratyAkhyAmIti. pratijJA taiH pauSadhopavAsena sahagatamevAtithisaMvibhAgaH kimiti nAparvaNi niSidhyate, kiM ca prakaraNajJAnahInatvaM teSAM spaSTameva, yatA 18 AvazyakAdau maryAdAdarzakatA pAThasyAnAlocya prakaraNAnugatAM kutastyeyaM vidhikAlatorarIkRtA ?, ata evAtra pUjyairupAdhyAyaiH pauSadhasya sarvatithividheyatA spaSTaM niSTaGkitA, vizeSastvanAnyatra ca granthArthayoravekSaNAt paryAlocanIyaH ( pRSThe 94) | 9 bhatra zrIjinezvarANAM sImiraSThabhedAdikAM pUjAM biddhAnAmiravazyaM vakhatrayaM rakSyamiti pratipAdayitubhiH arthalumpakAnAM sIpUjAmapalapatnaM || 1 nirastraM mataM, na ca samyagdarzanakriyArUpAyAH pUjAyA viSedhaM strIyAM vihAya jinadattIyAn ko'pyaparo gacchAnugo'pyurarIkuryAta , zatazaH || Jain Education intreal For Private & Personel Use Only Mjainelibrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In zAstroktisiddhatvAt, AzAtanAkaraNaM tu puruSairapi varjanIyameva, paramAzAvanAvirahakAle na kArya dharmakArya dharmArthanirityUcAnasmaH kaivAnUcAnAteti samIkSyaM samIkSakaiH ityAdayo'veke'tra prekSaNIyAH yavatAM viSayAH, yato jJAnadarzanacAritrANAmanavicAratA prakarSaprakarSatarazuddhyavigamazca syAtAM granthe cAtrAdhikAracatuSTayamAtene, tatrAdyo'dhikAraH sAmAnyagRhasthadharmavarNanacaNaH dvitIyaH samyaktvamUlakadvAdazatratA divarNanena vizeSazrAvakadharmavarNakaH tRtIyaH sApekSanirapekSayatidharmasvarUpanivedaka : turyastu nirapekSayatidharmavivecanacaturaH, atra cAdyayorAvirbhAvamAdhAyoparataM yat tatra kAraNaM zrImadAgamAnAM tatsamitidvArA yanmudraNaM prArebhe tatsabhAsadbhistatra yAvadvAcanaM mudraNasyAzakyatve'pi kizvit sAhAyyaM vidhAtumetatsaMsthAdhikAribhiH anyanmudraNaM gauNIkRtyAgamAnAmeonmudraNamiva mudraNaM vyadhAyi, vAcakebhyaH samarpaNamapyAgamAnAM samitAvupaviSTabhyaH kRtamata eva ubhayato'pi kAryamANe mudraNe yadA yAvadvAcanaM mudrayituM nApAri tadA sArddhavarSadvayaM vAcayitvA sAdhusamityA sArdhavarSadvayasya gRhIto virAma AgamavAcanAyAM bhaviSyati codayaH SaTsaptatyadhikaikAnnaviMzatI zateSu zrIsiddhAdyadhityakAyAM vaizAkhazukuSaSThayAM adhinivezaneneti ca nirNItaM sAdhusamityA, tata eva zeSAdhikAradvayamayamuttarArddhamidamAvirbhAvitaM cirakAlena tat kSantavyametatpUrvabhAgagrAhakaiH, atra coddhAre zrImatAM siddhivijayAbhidhAnAM prajJAMzavaryANAM pustakaM zuddhaprAyaM zrImadbhiryazovijayopAdhyAyaiH svayaM Tippita TippaNayutaM prApyAnAyAsenaiva mudraNametat jAtaM, dvitIyaM tu jainAnandakozagaM prAyaH zuddhaM nUtanaM ca labdhAbhyAmAbhyAM kRte'pi svamatyanusAreNa zodhanakarmaNi skhalanApracuratvAt chadmasthatAyA vizeSato'smAdRzAM pramAdamagnAnAmiti jJApanIyA asmabhyaM skhalanA yato dvitIyAvRttAvunmArjayiSyAmastAH / zrImahopAdhyAyAH zrImaddhIrasurita: v.jainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharma zrIhIrasUrayaH saMgrahaH // 3 // vijayasenaH prastAvanA vijayatilakaH vijayAnandaH vijayarAjaH | evaM paTTAnukrameNa jAteSu zrIvijayarAjasUriSuteSAM rAjye cakrurmanthamenaM, zrImantazca zrIvijayAnandasUryantevAsinAM zrImatAM zAntivijayAmi||dhAnAM paNDitottamAnAmantiSada upAdhyAyapadAlakariSNavaH, sattA ca zrImatAM prazastinirdiSTayA 'varSe pRthvIguNamunicandra [1731 ] pramite ca mAdhave maase| zuddhatRtIyAdivase, yatnaH saphalo'yamajaniSTa // 2 // ityAryayA spaSTatama evASTAdazazatakasyAdyA bhAge, zrImatAM ca vihAraH prAcuryeNa gauratrAyAmeva jAto'vasIyate, granthazcAyamahammadAvAdAmijanazrIzAMtidAsazreSThiprArthanayA vyadhAyItyapi prazastitaH spaSTatamameva, granthasyAsya mAnaM tu dvayadhikaSaTzatyA yutAni caturdaza sahasrANItyapi 'pratyakSaraM gaNanayA, pranthe'tra syuranuSTubhAm / caturdaza sahasrANi, SaTzatI |ca dvikottarA // 2 // iti zlokena spaSTameva, zeSa granthAvalokanavicAraNAvedyamityarthayante udanvadantAnandAHzramaNasamanagharaGgam / zrIsuratadge phAlgunazukRpaMcamyAM vedamunyakendumite vaikrame'bde eeseseeseseseseeeeeeeea Jan Education For Private Personel Use Only Delibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education dharmasaMgrahe sAkSitayA dhRtA granthAH 1 dharmabinduH 2-8 - 17 vRttiH 107-119-259 ( 2 ) // (uttarabhAge ) 8-9-12-140 2 upadezapadaM 2-11-13-14-39-41 / 15-141-144 3 SoDazakaM 3-16-128-129-252 (3) 253-254-256 // 4 dvAtriMzikA 3 5 yogadRSTisamuccayaH 12-16 // 6 yogabinduH 13 7 lalitavistarA 13 8 AcArAGgasUtraM 19-36-39- ( cUrNi: 153 ) 146 9 yogazAstraM [vRttiH] 32-37-41-72-73-74 (2) 75-76 77-82 (2) 85-88-110-113-119-122-123 (3) 126-183-203-208 / 121-125-131-135155 10 kalpabhASyaM - 33-77-194 209 vR0 190 11 zatakabRhacUrNiH 33 - cUrNiH 97 12 paMcasaMgrahaH 35 // 13 saMmatitarkaH 36 // 158 14 pazvavastukaM 36-190 // 3-6-7-8 (3) 10-11-18 (2)2223-24-27 (2) 28-29-30-37 (2) 52 (3) 57-5862-73 - 113-117-119-138-142-143-147151-156-158(2) 163-169 (2) 172 15 uttarAdhyayananiryuktiH 36-40 jainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha sAkSi. // 4 // zrIdharma-18 16 kiMzikA 37 // 8 15 sUtrakRmaGgaM 35-94 // 18 paJcAzakaM 38-41-52-109-113-119-125-126 (2) 127-128-132-141-205-245-246-247 251 (2), 254-259. cUrNiH 84 // 8-16(2)111 112-158 19 upadezamAlA 38 // 144 (2) 20 sthAnAMgavRttiH 38 (2) 47-200317 (2) 139 21 uttarAdhyayanavRttiH 35-251 // 17(2) 22 adhyAtmamataparIkSA 39 23. darzanazuddhiprakaraNaM 39-166 24 vyavahArabhASyaM 41-124-195-209-245 // 160-161 164-165 (2) 162 25 Avazyakaniyukti: 41-54-131-246 // 13-14 2.6 Avazyaka [vRttiH]47-60-71-83-84-87-109-183|| 27 zrAvidhikRttiH49-76-79-124-125(1) 130-257 // 28 upadezaratnAkaraH 51 // 29 sAmAcArI 52 // 13 30 AvazyakacUrNiH 59-60-68-71-84-86.8449-14 99-142-171-209-234-259 31 vyAzrayavRttiH 68 32 yogazAstravRttigatAntarazlokAH 70-198 // 33 paJcamAjhaM 73-78-83.95-206-222 // 34 nizIthacUrNiH 73-91-131(2) 133-251-16-22-26 35 nizIthabhASyam 74-91-131 // 4 36 skandapurANam 74 // 37 AyurvedaH 74 // 3.8 dazavakAlikavRtti; (hA0) 76 // Jain Education For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In 39 saMsaktaniryuktiH 76 // 4-0 kalpavRhadvASyam 79-132-140 / / 32-35-51-57-71113-139 mA 145-148 (2) 168-175 41. piMDaniryuktiH 49 // 42 pravacanasAroddhAraH 19-125-185-213 // 115 43 oghaniryuktivRttiH 80 23 ( 2 ) 29-34-42-49-53-525.3-52-55-57-58-6061-62 (2) 71-72 (2) 105307 (2) 108 (2) 109 - 142-148 44 pratikramaNasUtracUrNiH 91 - [ vRtti: ] 111 45 dinakRtyam 87-123-124-126-128-124-137 141-166-167-143 (2) 149-195-203-204 206-207 (2) 236. (2) 237 46 samavAyAMgavRttiH 87 // 45 zrAvakaprajJaptivRttiH 88-169 / / 48 vipAkazrutam 94ma 49 umAsvAtivAcakaviracitazrAvakaprajJaptiH 95 / / 50 upAsakadRzAH 96 // 51 anekArthasaMgrahaH 116-117 // 52 yatidinacaryA 123-184-212-216 / 21-22- (3) 27 (3) 29-30-31-33 (3) 38-46-49-52- (2) 54-56(2) 57-60-61-62-72-73 (2) 104 (2) 105 53 pratiSThApaddhati: 123 // 54 dhyAnazatakam 123 // 55 mahAnizItham 124-141 (2) 238 // 16-163-166 56 vyavahArazAstram 126 // 57 vivekavilAsaH 126 // 58 nItizAstram 127-207 // 59 aSTakam 127 // v.jainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaH sAkSigraM. zrIdharma- 60 bRhadbhASyam 129-130-131-134-145-165-254 // |74 samarAdityacaritram 140 // 61 mahAnizItham 131-166-209 // 17 (2) 75 samyaktvaprakaraNam 140 // // 5 // 18 62 vasudevahiNDI 131 // 76 vivAhacUlikA 142 // 63 (caityavaMdana) bhASyaM 131-133-134-211 // 54 77 vItarAgastavaH 157 // 18 64 vandanakacUrNiH 132 // 78 tattvArthaH 158 // | 65 jIvAmigamaH 133 // 79 siddhaprAbhRtaM 161 // 66 lalitavistarA 134 // 80 yApanIyatanaM 162 // |67 vicArAmRtasaMgrahaH 134 // 81 samyaktvavRttiH 167 // 68 umAsvAtivAcakakRtaM prakaraNaM 135 // 82 zrAddhajItakalpaH 168-246 (2) 25 // 69 saMghAcAravRttiH 136-146-153-196 // 83 guruvaMdanabhASyam 169 // 70 haimivIracaritram 139 // 84 pratyAkhyAnabhASyaM 185 / / 71 padmacaritram 139-140-192 // 85 hitopadezamAlA 199-200 // 72 bRhacchAMtistavaH 139 // 86 pAkSikacUrNiH 209 // 73 triSaSTIyAdicaritaM 139 / / 87 pratikramaNagarbhaH 209 // eeeeeeeeeeeeeeeese / // 5 // TROHainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1988 vyavahArasUtraM 209 (cUrNiH 209) 248 // 96 gaNividyA 11 89 vyavahAracUlikA 209 // 97 dharmaratnaM 16 (2) 90 vizeSAvazyakaM 209 // 98 gacchAcAraprakIrNake 16 91 catuHzaraNaprakIrNakaM 210 // 99 yogavidhiH 17 92 anuyogadvArANi 222 // 17 100 kalpacUrNiH 22 93 haimapariziSTaparva 243 // 101 piNDaniyuktiH 41 94 vAstuzAstram 254 // 101 piNDavizuddhiH 42 95 pratiSThAkalpaH 254-255 // 103 paJcakalpabRhadbhASyaM 49-144 dharmasaMgrahe dhRtA AcAryAbhidhAnAvalIH 1 dharmadAsakSamAzramaNAH 2 5 pataJjaliH 15 2 mahopAdhyAyayazovijayAH 3-39 6 bhadantabhAskaraH 15 3 vAcakacakravartI 7-95-199-38-40-50-253 7 sAMkhyaH 24 4 zrIharibhadrasUriH (2) 15-36-37-140 8 saugataH 24 // 158 Jain Education inta INI For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaH viSayAnu. zrIdharma- 9 zrIsimonadivAkaraH 36-40 18 zrIpAdaliptasUriH 123 10 zrImadrayAH 36-156 / / 19 vAdivaitAlazAntisUriH 139 11: goSyamAhilA 40 20 jinaprabhaH 140 4|12: jinabhadrakSamAjhamaNaH 40.43 21. avazyakacUrNikat 160-175 18 13 namirAjarSiH 69 22 AvazyakavRttikAraH 175 14 zrIhemasUriH 75-81-95-116-120-157 23 manuH 201 15 mamonigrahabhAvanAkRt 83 24 kAlikAcAryaH 209 . 16 bhASyakAraH 85 25 cUrNikAraH 19 15. abhayadevasUriH 87 26 bhASyakRt 23 (2) 24 (2) 31 dharmasaMgrahe viSayAnukramaH // 1 adhikAre 3. sAmAnyato gRhidharmaH 5-11 1 maGgalaM 1 5.nizcayavyavahArAbhyAM dharmasvarUpaM 18 2 dharmalakSaNaM.2 5 bIjArohaH 12 Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 AdidhArmikalakSaNAni 13 7 yogadRSTayaH 14-16 8 dezanAvidhiH 16-28 9 grahaNayogyatAyAM 21 guNAH 28 2 adhikAre 1 samyaktvalakSaNaM 31 2 samyaktvabhedAH 32-38 3 mithyAtvabhedAH 39-41 4 samyaktvalakSaNAni 41-42 567 bhedAH samyaktvasya 43-47 6 bhAvazrAvakalakSaNAni 47-49 7 samyagdRSTikAryANi 50 8 abhyAsArtha viratiH 51 9 aNuvratagrahaNavidhiH 52-53 10 aNuvratasvarUpaM sAmAnyena 54 11 zrAvakavatabhaGgAH 55-57 12 prathamAdyaNuvratasvarUpaM 58-59 13 vratabhaGgakoSThakAni 60-66 14 guNavratasvarUpaM 70-83 15 dvAviMzatirabhakSyANi 72 16 dvAtriMzadanantakAyAH 75-77 17 sacittAcittavyaktiH 77-79 18 caturdaza niyamAH 80-81 19 zikSAvratAni 84-95 20 samyaktvavratAdyaticArAH 96-117 21 363 pAkhaNDinaH 98 22 karmAdAnAni 108-112 23 saptakSetrI 118-122 J dha.saM.sa.2 For Private Personel Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharma // 7 // Jain Education Inte 24 zrAvaka dinacaryA 123-238 namaskAraparAvRttiH pratyAkhyAnaM snAnaM tritIrthyAdikriyA pUjAvidhiH snAtravidhiH caityavaMdanaM [savivaraNaM] 163 25 devAzAtanAH devadravyarakSA pratyAkhyAnaM vandanake 198 sthAnAni 33 AzAtanAH AlocanAsUtraM pratyAkhyAnAni vikRtigatAni 164-192 26 vyavahArazuddhiH dezAdiviruddhatyAgaH ucitAcaraNaM navadhA 196-206 27 bhojanaM dAnaM ca 204-207 28 sAnthyo vidhi H 207 29 caturdazyAM pAkSikasiddhiH 209 30 sthApanAcAryasiddhiH 210 31 devavaMdanaM pratikramaNaM paJcadhA AvazyakaSaTUsiddhiH 211 32 zrAvakapratikramaNasUtravyAkhyA 223-236 33 rAtrikRtyaM nidrAchede bhAvanA 236 34 parvakRtyAni cAturmAsikakRtyAni vArSikakRtyAni yAtrAtrikaM AlocanAsvarUpaM 238 35 janmakRtyAni caityavidhiH bimbavidhiH pratiSThAvidhiH 251 36 dIkSAdApanaM padapratiSThApanaM pustakalekhanaM 257 37 pratimAH 257 13 adhikAre 1 pravrajyArhaguNAH (16) 1 2 pravrajyAyA anarhAH 3 3 pravAjakaguNAH (15) 7 4 pravrajyAvidhiH 11 5 vyavahArapravrajyAyA guNAH 12 6 yatidharmaH ( liGgAni 7 ) 14 7 grahaNazikSA 17 saMgrahaH viSayAnu. // 7 // Jainelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 AsevanAyAmoghasAmAcArI 20 pratilekhanAH svAdhyAyaH pAtra- / 21 svayaMbuddhapratyekabuddhasvarUpaM 68 pratilekhanA arthavyAkhyA bhikSATanaM 22 aupagahika upadhiH 68 9 gaveSaNAyAM mAnAdIni (8) 34 23 sthaNDilapratilekhanA 72 10 abhigrahAH 37 24 AvazyakakriyAsUtra vyAkhyA yutA 73 11 bhikSAdoSAH 42 25 kAlagrahaNaM 104 | 12 grahaNaiSaNAyAM sthAnAdIni ( 11) 42 26 saMstArakavidhiH 13 pAnapiNDaiSaNAsaptakaM 46 27 dazadhA sAmAcArI 110 14 zayyAtarakharUpaM 47 28 upasthApanAdhikAraH 115 |15 zayyAvastrapAtravizuddhilepaparikarmAlocanAH 47 vratAdhikAraH 16 AlocanAvidhiH 52 vratAticArA |17 bhojanavidhiH maNDalyAdIni 7 29 satyAdibhASAbhedAH 121 |18 sthaNDilavidhiH 58 30 mahAvatabhAvanAH 125 4|19 sAndhyapratilekhanA 60 31 caraNasaptatiH 127 20 gaNanApramANasvarUpaprayojanAnyupadheH 62 32 karaNasaptatiH 130 Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharma // 8 // Jain Education 33 dvAdaza bhAvanAH 131 | 34 bhikSupratimAH 136 35 vratAticArAH 138 36 tapovIryAcArAH 140 37 gacchavAsaH 142 38 kusaMsargatyAgaH 144 39 vihArasAmAcArI 147 40 paJca nirmanthAH 152 41 prAyazcittAni 153 42 upasargAH 155 43 anuyogAnujJA 157 44 gaNAnujJA 161 45 jAtakalpAdi 168 46 saMlekhanA 171 47 azuddhA bhAvanAH 178 4 adhikAre 48 nirapekSayatidharmaH 183 saMgrahaH viSayAnu. 112 11 w.jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThidevacandra- lAlabhAI-jainapustakoddhAra grnthaangkeshriimnmaanvijymhopaadhyaayprnniitH| ||dhrmsnggrhH|| nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayapraNItAntargataTippaNIsametaH // (atha dvitIye vibhAge tRtIyo'dhikAraH) aiM nmH| Cac atha yatidharmavyAkhyAnAvasarastato vizeSato gRhidharmaphalopavarNanamukhena tameva prastauti enaM dharmaM ca nikhilaM, pAlayan bhAvazuddhitaH / yogyaH syAdyatidharmasya, mocanAtpApakarmaNaH // 72 // / 'enaM' anantaroditaM 'dharma vizeSato gRhidharma, 'caH' samuccaye, kIdRzaM tam ?-'nikhilaM' samastaM samyaktvaprabhRkAdazapratimAparyantamityarthaH, 'pAlayan' anucaran , pAlanaM ca dravyato'pi syAdityata Aha-'bhAvazuddhitaH iti toi Jain Education Inter __ww.jainelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha adhikAraH 16 bhAvaH tadAvaraNakSayopazamasamutya AtmapariNAmavizeSastasya vizuddhiH-khacchatA prakarSarUpA tasyAH sakAzAdi- pravrajyAtyarthaH, sa kIiMga bhavatItyAha-'yatidharmasya yogya' iti, yatiH-ao'haMsamIpe vidhipravajita iti vakSyamANa- hIDaNAH lakSaNastasya dharma:-mUlottaraguNAcArastasya yogyaH-tadabhyupagamaparipAlanasamarthaH 'syAd bhavet, kasmAddhetoH?'pApakarmaNaH' cAritrapratibandhakamohanIyaprakRtirUpasya 'mocanAt' pRthagbhAvAt, kSAyopazamikAdipariNAmenoditAvasthatvaparityAgAdityarthaH, ata eva zreyodAnAzivakSapaNAbhyAM dIkSAyogyatA'sya ghaTate, taduktaM SoDazake"zreyodAnAdazivakSapaNAca satAM mateha dIkSeti / sA jJAnino niyogAdyathoditasyaiva sAdhvIti // 1 // " jJAnitvaM ca gurucaraNasevAratAnAM dRDhasamyagdarzanAnAM paripAlitanikhilazrAddhasAmAcArIsamullasitasaMvegapariNAmAnAM suvyaktameva // 72 // yatidharmayogyatA ca katipayaguNasamUharUpA atastAneva guNAnAmagrAhaM guNimukhena SaDiH zlokaH pradarzayati, tathAhiAryadezasamutpannaH 1, zuddhajAtikulAnvitaHzakSINaprAyAzubhakarmA 3, tata eva vizuddhadhIH 4 // 73 // 6 // durlabhaM mAnuSaM janma, nimittaM maraNasya ca / sampadazcapalA duHkhahetavo viSayAstathA // 74 // saMyoge viprayogazca, maraNaM ca pratikSaNam / dAruNazca vipAko'sya, sarvaceSTAnivarttanAt // 75 // Doeseeeeeeeeeeeeeeeeeee in Eduent an intem For Private & Personel Use Only IANdjainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti vijJAtasaMsAranaiNyaH khata eva hi 5 / tadviraktastata eva 6, tathA mandakaSAyabhAk 7 // 76 // alpahAsyAdivikRtiH8, kRtajJo9 vinayAnvitaH 10|smmtshc nRpAdInAmadrohI11-12 sundarAGgabhRt 13 / / zrAddhaH 14 sthirazca 15samupasaMpannazceti 16 sdgunnH| bhavedyogyaH pravajyAyA, bhavyasattvo'tra zAsane // 7 // SadbhiH kulakamtathAhIti uktasyopadarzane nipAtasamudAya:, 'iti' amunA prakAreNa santo-vidyamAnA guNA yasyAsau sadguNo 'bhavyasattvo' bhavyaprANI pravrajyA-pravrajanaM pApebhyaH prakarSeNa zuddhacaraNayogeSu gamanamityarthaH tasyAH pravrajyAyAH, 'yogyaH' a) "bhavet jAyatetyante(ne)na sambandhaH, sA ca dravyataH carakAdInAmapi bhavatItyata uktm-'atr| iti asmin 'zAsane pravacane jinazAsana ityarthaH, yataH-"nAmAicaunbheA esA davvami caragamAINaM / bhAveNa jiNamayaMmi u aarNbhprigghcaao||1||" iti|sc yathA 'AryadezasamutpannaH' AryadezA-jinacayarddhacatryAdyuttamapuruSajanmabhUmayaste ca saGkhyayA magadhAdyAH sA paJcaviMzatyo(tiH) yathA-rAyagiha magaha 1 caMpA aMgA 2th| tAmalitti vaMgA ya3 / kaMcaNapuraM kaliMgA 4 vArANasi ceva kAsI a5||1|| sAkea kosalA 6 gayapuraM ca kula 7 soriaMkusattA ya 8 // kaMpillaM paMcAlA 9 ahichattA jaMgalA ceva 10 // 2 // bArAvaI surahA 11 mihila videhA ya 12 vaccha kosaMbI 13 / naMdipuraM saMDillA 14 bhaddilapurameva malayA ya 15 // 3 // baharADa vaccha 16 varaNAlA Jain Education Inte and.jainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 2 // Jain Education Intel | 18 taha mattiAvai dasaNNA 18 / sottiavaI a cedI 19 vIabhayaM siMdhusovIrA 20 // 4 // mahurA ya sUraseNo 21 pAvA bhaGgI a 22 mAsapuri vaTTA 23 / sAvatthI a kuNAlA 24 koDIvarisaM ca lADA ya 25 // 5 // | seaMbiA ya nagarI ke aiaddhaM ca 253 AriaM bhaNiaM / etyuppatti jiNANaM cakkINaM rAmakaNhANaM // 6 // teSu samutpanno- labdhajanmA, anAryadezeSu marau kalpataroriva dharmasya prApterdurlabhatvAt 1 | tathA 'zuddhajAtikulAnvitaH zuddhA-vizuddhavaivAhyacaturvarNAntargatA jAtiH - mAtRpakSaH kulaM pitRpakSastAbhyAM samanvitaH sampannaH, |[ jAtikulasampannasya duSkarmavazAt kadAcidvizrotasikAsambhave'pi jAtikulamAhAtmyopabRMhaNena rathanemyAderiva sunivarttanIyatvAt ] 2, tathA 'kSINaprAyAzubhakarmA' kSINaprAyANi bAhulyena kSINAni azubhakarmANi cAritrapratibandhakAni kliSTakarmANi yasya sa tathA, akSINakarmamalasya kenaciddhetunA pravrajyAgrahe'pi sahasramallAderiva pratyutAnarthasyaiva sambhavAt 3, yata eva kSINaprAyAzubhakarmA tata eva hetorvizuddhA-nirmalA dhIH- buddhiryasya sa vizuddhadhIH, 'buddhiH karmAnusAriNI ti vacanAt 4 // 73 // tathA 'durlabhaM mAnuSa' mityAdiriti, vijJAtasaMsAranairguNya ityatra saMbandhaH, tatra 'mAnuSaM' manuSyatvaM 'durlabha' duSprApaM 'caH' punaH 'janma' jananaM 'maraNasya' mRtyoH 'nimittaM' kAraNaM janmino'vazyaM maraNasambhavAt tathA 'sampadaH' pratItAH 'capalAH caJcalAH, tathA 'viSayAH' zabdarUparasagandhasparzAH 'duHkhahetavaH' saGklezotpAdakAH, 'ca' punaH 'saMyoge viprayogaH' niyamAt saMyuktasya vighaTanAt 'ca' punaH 'pratikSaNaM' pratisamayaM 'maraNaM' mRtyuridaM ca samayaprasiddhAvIcimaraNApekSayeti, paThyate ca - "yAmeva rAtriM prathamA- pravrajyAsur 16 // 2 // w.jainelibrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mupaiti, garbhe vasatyai naravIra ! lokaH / tataHprabhRtyaskhalitaprayANaH, sa pratyahaM mRtyusamIpameti ||1||".nrviir iti vyAsena yudhiSThirasaMbodhanamiti / 'caH' punaH 'asya' maraNasya 'dAruNo vipAkaH' atiraudraH paribhavaH, kasmAkhetoH ?-'sarvaceSTAnivartanAt sarvAsAM ceSTAnAM-hitAhitaprAptiparihArArthAnAM kriyANAM nivarttanAt-uparamAt, 'iti' 'amunA durlabhaM mAnuSaM janmetyAdi 'dAruNazca vipAko'syeti paryantaprakAreNa 'khata evaM' svabhAvenaiva 'hi' nizcaye 'vijJAtasaMsAranairguNyaH' vijJAta-avabuddhaM saMsArasya-prasiddhasya nairguNyaM-niHsAratA yena sa tathA [saMsArasAratAbhAvitacittasya viSayatRSNA'nuparamAt ] 5 / 'tata eva' saMsAranaiguNyajJAnAdeva 'tadviraktaH' saMsAraniviSNaH, anirviNNasya madhubindukAkhAdakAderiva dustyajatvAt saMsArasya 6 / tathA 'mandakaSAyabhAka alpakaSAyavAn, tathAvidho hi khasya parasya ca krodhAnubandhamapanayannAsAdayatyeva yogyatAM 7 / 76 / tathA 'alpaH' pratanuH 'hAsyAdivikRtiH' hAsyAdinokaSAyavikAro yasya sa tathA, bahuhAsyAderanarthadaNDarUpatvAt, tasya ca gRhiNAmapi niSiddhatvAt 8 // tathA kRtaM jAnAtIti kRtajJaH, [akRtajJasya loke'pyatigahaNIyatvAt ]9 / tathA 'vinayAnvito' vinayavAn dharmasya vinayamUlatvAt 10 / 'ca' punaH 'nRpAdInAM rAjAmAtyaprabhRtInAM 'sammato' bahumataH, rAjAdivirodhino hi pravAjane pratyutAnarthasambhavAt 11 / tathA 'adrohI' kasyApyavaJcakaH 12 / tathA 'sundarAGgabhRt' rucirazarIradhArakaH, avinaSTadehAvayava ityarthaH, vinaSTAvayavasya dIkSAnahatvAdyataH-hatthe pAe kanne nAsA uDhe vivajiA ceva / vAmaNa vaDaMbha khujjA paGgula kuMTA ya kANA ya // 1 // " vAmanA hInahastapAdAdyavayavA Jan Education inte For Private Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 3 // vaDambhAH pRSThato'grato nirgatazarIrAH, ekapArzvahInAzca kubjaaH| 13 tathA 'zrAddhaH' zraddhAvAn, dIkSitasyApi pravrajyAzraddhArahitasya aGgAramardakAderiva tyAjyatvAt 14 / 'caH' punaH 'sthiraH' prArabdhakAryasthApAntarAla eva na pari- yA anaH tyAgakArI, [asthirasya pratijJAtatapo'bhigrahAdidharmakRtyAnirvahaNAt] 15 / tathA 'samupasaMpannaH' samiti-samya 48 gvRttyA sarvathA''tmasamarpaNarUpayA upasaMpannaH-sAmIpyamAgataH pUrvoktasakalaguNagaNabhAve'pi asamupasaMpannasya || pravrajyA'siddheriti 16 / atra ca pravrajyAIguNapratipAdanena tatpratipakSabhUtAH tadayogyatArUpA doSA api paramArthata uktA eva, te cAmI samayayA'STacatvAriMzat-"vAle vuDDhe napuMse a, kIve jaDDe a vaahie| teNe rAyAvagArI a. ummatte a adaMsaNe // 1 // dAse duDhe a mUDhe a, RNatte jaMgie ia / obaddhae a bhayae, sehanippheDiAi a||2|| ia aTThArasabheA, purisassa tahitthiAi eceva / guvviNi sabAlavacchA dunni ime huMti annevi // // " vyAkhyA-janmata ArabhyASTau varSANi yAvadvAlo'trAbhidhIyate, sa ca na dIkSAM pratipadyate, varSASTakAdadho varta-12 mAnasya sarvasyApi tathAsvAbhAvyAdezataH sarvato vA viratipratipatterabhAvAt, uktaM ca-"eesi vayapamANaM aTThasamAutti vIarAgehiM / bhaNi jahannayaM khalu ukkoso aNavagallotti // 1 // " utkRSTaM vayApramANaM anavakalpa ityanatyantavRddha iti / anye tu garbhASTamavarSasyApi dIkSAM manyante, yaduktaM nizIthacUrNI-"AdeseNa vA ganbhaTTha-18 massa dikkhatti" nanu bhagavadvajravAminA vyabhicAraH ?, 'chammAsi chasu jayaM, mAUeN samaniaM vaMde' iti sUtraprAmANyAd, iti cetsatyaM, tasya kAdAcitkatayA'doSatvAt, uktaM ca paJcavastuke-"tadadho paribhavakhettaM na JainEducation inteal For Private Personal use only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | caraNabhAvo'vi pAyameesiM / AhaccabhAvakahagaM sutaM puNa hoi nAyavvaM // 1 // " iti vyAkhyA - teSAmaSTavarSANAmadho varttamAnA manuSyAH paribhavakSetraM bhavanti, yena tena vA zizutvAtparibhUyante tathA caraNabhAvo'pi prAya eteSAM na bhavati, yatpunaH 'chammAsia ' mityAdisUtraM tatkAdAcitkabhAvakathakaM, tato varSASTakAdadhaH paribhavakSetratvAt caraNapariNAmAbhAvAcca na dIkSyanta iti // anyacca - bAladIkSaNe saMyamavirAdhanAdayo doSAH, sa hyayogolakasamAno yato yataH spandate tatastato'jJAnitvAt SaTkAyavadho bhavati, tathA niranukampAH zramaNA yadevaM bAlAnapi balAddIkSAkArAgAre prakSipya svacchandatAmucchindantIti jananindA / tatpariceSTAyAM ca mAtRjanocitAyAM | kriyamANAyAM svAdhyAyapalimanthaH syAditi 1 / tathA saptativarSebhyaH parato vRddho bhaNyate, anye tvAhuH - arvA - gapIndriyahAnidarzanAtSaSTivarSebhya upari vRddho'bhidhIyate, tasyApi ca samAdhAnAdikaM duHzakyaM, yaduktam"uccAsaNaM samIhai viNayaM na karei gavvamuvvahai / vuDDo na dikkhiavvo jaha jAo vAsudeveNaM // 1 // " ityAdi, idaM ca varSazatAyuSkaM prati draSTavyam, anyathA yad yasmin kAle utkRSTamAyuH taddazadhA vibhajyASTama| navamadazamabhAgeSu varttamAnasya vRddhatvamavaseyam 2 / tathA strIpuMso bhayAbhilASI puruSAkRtiH puruSo napuMsakaH, so'pi bahudoSakAritvAt dIkSAnaho, 'bAle buDDhe a there a' iti pAThastu nizIthAdAvadarzanAdupekSitaH 3 / tathA strIbhirbhogairnimantrito'saMvRtAyA vA striyA aGgopAGgAni dRSTvA zabda vA manmanollApAdikaM tAsAM zrutvA samudbhUtakAmAbhilASo'dhisoDhuM na zaknoti, (tAdRzo yaH) puruSAkRtiH puruSaH klIyaH so'pi utkaTavedatayA puruSavedodayAt balA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 4 // Jain Education Inter sesesed tkAreNAGganAliGganAdi kuryAt tata uDDAhAdikAritvAddIkSA'yogya eva 4 / tathA jaDastridhA - bhASayA zarIreNa karaNena ca, bhASAjaDDuH punastridhA - jalamUko manmanamUka elakamUkazca tatra jalamagna iva buDabuDAyamAno yo | vakti sa jalamUkaH, yasya tu vadataH khayamAnamiva vacanaM skhalati sa manmanamUkaH, yazcailaka ivAvyaktaM mUkatayA zabdamAtrameva karoti sa elakamUkaH, tathA yaH pathi bhikSATane vandanAdiSu cAtIva sthUlatayA'zakto bhavati sa zarIrajaDaH, karaNaM kriyA tasyAM jaDuH karaNajaDuH samitiguptipratyupekSaNAdikriyAM punaH punarupadizyamAnAmapyatIva jaDatayA yo gRhItuM na zaknoti sa karaNajaDDa ityarthaH, tatra bhASAjastrividho'pi jJAnagrahaNe'samarthatvAnna dIkSyaH, zarIrajastu mArgagamana bhaktapAnAnayanAdiSvazakto bhavati, tathA'tijasya prakhedena kakSAdiSu kuthitatvaM bhavati, teSAM jalena kSAlaneSu kriyamANeSu kITikAdiplAvanA sambhavati, tataH saMyamavirAdhanA, tathA loko tinindAM karoti bahubhakSIti, tathordhvazvAso bhavati, tato'sau na dIkSaNIyaH 5 / tathA 'vAhia ' tti mahArogairvyAdhitaH, so'pi dIkSA'nahaH, taccikitsane SaTkAyavirAdhanA svAdhyAyahAnizca 6 / tathA stenaH - cauraH, so'pi gacchasya nAnAvidhAnarthanibandhanatayA dIkSAnarha eva 7 / tathA rAjApakArI - rAjasambandhidravyaparivArAdidrohI, taddIkSaNe ruSTarAjakRtA mAraNadezaniHsAraNAdayo doSAH sphuTA eva 8 / tathA yakSAdibhiH prabalamohodayena vA paravaza unmattaH so'pi dIkSA'yogyaH, yakSAdibhyaH pratyavAyasambhavAt, svAdhyAyadhyAnAdihAniprasaGgAcca 9 / tathA na vidyate darzanaM-dRSTirasyetyadarzanaH - andhaH, styAnarddhinidrodayavAnapyatra draSTavyo, na vidyate darzanaM-samaktva pravrajyAyAH anarzaH 48 // 4 // w.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masyeti vyutpatteH, etayorapyanartha eva 10 / tathA gRhadAsyAH saMjAto durbhikSAdiSvarthAdinA vA krIto dAsasta-181 dIkSaNe tatvAmikRtopadravaH sphuTa eva 11 / tathA duSTo dvidhA-kaSAyaduSTo viSayaduSTazca, tatrAdya utkaTakopavAn,81 dvitIyo'tIva parayoSidAdiSu gRddhaH, so'pyayogyo'tisaMkliSTAdhyavasAyatvAt 12 // tathA lehAjJAnAdiparatatratayA yathAvasthitavastvadhigamazUnyamAnaso mUDhaH, so'pi jJAnavivekamUlAyAmahadIkSAyAM nAdhikriyate 13 / tathA RNAtaH prasiddhaH, taddIkSaNe'pyuttamarNakRtaH parAbhavo vyakta eva 14 / tathA jAtikarmazarIrAdibhidUSito juGgitaH, tatra mAtaGgakolikagaruDasUcakacchimpikAdayo'spRzyA jAtijagitAH, spRzyA api saukarikatvavAgurikatvAdininditakarmakAriNaH karmajuGgitA, paGgukubjavAmanA'karNAdayaH zarIrajuGgitAH, te'pyanaharhAH, loke'varNavAdasambhavAt 15 / tathA'rthagrahaNapUrvakaM vidyAdigrahaNanimittaM vA vivakSitakAlaM yaH parAyattaH so'vabaddhaH, so'pyanahaH, kalahAdisambhavAt 16 / bhRtakA rUpakAdivRttyA dhaninAM gRhe sthitaH, so'pi dIkSyamANo dhaninAmaprItikara ityanaha eva 17 // tathA zaikSakasya dIkSitumiSTasya niHspheTikA-apaharaNaM zaikSaniHspheTikA tadyogAnmAtApitrAdibhiramutkalito'pahRtya dIkSitumiSyate so'pi zaikSaniHspheTikA, so'pyadIkSyaH, khajanAdInAM karmabandhasambha-10 vAt , adattAdAnAdidoSaprasaGgAca 18 / ityete'STAdaza puruSasya-puruSAkAravato dIkSAnahabhedA iti / tathA tena-10 puruSeSUktaprakAreNa strISvapi aSTAdazabhedA bhavanti, ayaM bhAvaH-ye'STAdaza batAyogyA bAlAdayo bhedAH pussU. tAste strISvapi jJeyAH, anyAvapidAvimau bhavato, yathA gurviNI-sagarbhA 1, saha bAlena-stana(nya)pAyinA vatsana18 Jain Education int041 w.jainelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Seeeeee sya lakSaNam gANi // 1 // dharmasaMgrahe| varttate sabAlavatsA 2, ete sarve'pi viMzatiH strIbhedA vrtaayogyaaH| doSA apyatra puurvvdvaacyaaH| napuMsakeSu daza pravrajyAadhikAraHdIkSA'yogyAH, yathA-"paMDae 1 vAie 2 kIbe 3, kuMbhI 4 IsAlue 5 tti a| sauNI 6 takkammasevI a7, yAHanarzaH pakkhiApakkhie ia 8||1||sogNdhie a9 Asatte 10, dasa ee napuMsagA / saMkiliTThi(ha)tti kAUNaM, pavAveuM akppiaa||2||" paNDakAdayo daza napuMsakAH, saMkliSTacittA iti sAdhUnAM pravrAjayitumakalpyAH / / 4 saMkliSTatvaM caiSAM sarveSAmapyavizeSato nagaradAhasamAnakAmAdhyavasAyasampannatvena strIpuruSasevAmAzritya vijJeyam, ubhayAsevino hyete, tatra paNDakasya lakSaNam-"mahilAsahAvo saravaNNabheo, miMda mahantaM mauA ya vaannii| sasaddayaM muttamapheNayaM ca, eANi chappaMDagalakkhaNANi // 1 // " puruSAkAradhAriNo'pi mahilAkhabhAvatvaM paNDakasyaikaM lakSaNaM, tathAhi-gatistrastapadAkulA mandA ca bhavati sazakaM ca pRSThato vilokamAno gacchati zarIraM ca zItalaM mRdu ca bhavati yoSidivAnavarataM hattholakAn prayacchati udaropari tiryagvyavasthApitavAmakaratalasyopariSTAddakSiNakarakUparaM vinyasya dakSiNakaratale ca mukhaM kRtvA bAhaM ca vikSipan bhASate abhIkSNaM ca kavyAM hastakaM |dadAti prAvaraNAbhAve strIvavAhubhyAM hRdayamAcchAdayati bhASamANazca punaH punaH sAcibhUyugmamutkSipati kezabandhaprAvaraNAdikaM strIvatkaroti yoSibhUSaNAdiparidhAnaM ca bahu manyate snAnAdikaM pracchanne samAcarati puruSasamAjamadhye ca sabhayaH zaGkitastiSThati strIsabhAyAM tu niHzaGkaH randhanapeSaNAdi ca strIkarma karoti ityAdimahilAkhabhAvatvaM, tathA kharaH-zabdo varNazca-zarIrasambandhI, upalakSaNatvAdgandhAdayazca, strIpuruSApekSayA vilakSaNAstasya ca pRSTatA For Private & Personel Use Only M w .jainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvya vIjanisarge sati zuklapakSe'tIva mohAnA sa saugandhikA bhavantItyarthaH, mendraM-liGgaM mahadbhavati, mRdvI ca vANI, striyA iva sazabdaM mUtraM phenarahitaM ca, etAni SaT paNDaka-18 lakSaNAni 1 / tathA vAto'syAstIti vAtiko, yaH svanimittato'nyathA vAstabdhe mehane sati strIsevanAyAmakRtAyAM 8 vedaM dhArayitumasamarthaH 2 / klIbo'samarthaH, sa ca dRSTizabdAzliSTanimantraNaklIbabhedAcaturdA-tatra vivastrAM strIM || dRSTvA kSubhyati sa AdhaH, strIzabdaM zrutvA kSubhyan dvitIyaH, striyA'liGgito nimantritazca kSubhyan krameNa tRtI-18 yasturyazca 3 / yasya tu mohodayAtsAgArikaM vRSaNau vA kumbhavatstabdhau bhavataHsa kumbhI 4 / yasya pratisevyamAnAM | vanitAM vIkSyAtIva IrSyA jAyate sa IrSyAlu: 5 / tathA caTakavadutkaTavedatayA'bhIkSNaM pratisevanAprasaktaH zakuniH / tathA maithunamAsevya bIjanisarge sati yaH zvAna iva vedotkaTatayA jihvAlehanAdinindyakarmaNA sukhamAtmano Smanyate (sa)tatkarmasevI 7 / tathA yasya pakSe-zuklapakSe'tIva mohodayaH syAt apakSe ca-kRSNapakSe khalpaH sa pA-19 |kSikApAkSikaH 8 / tathA yaH zubhagandhaM manvAnaH svakIyaM liGga jighrati sa saugandhikaH 9 tathA yo vIryapAte'pi kAminImAliGgaya tadaGgeSu kakSopasthAdiSu pravizya tiSThati sa AsaktaH 10 / paNDakAdInAM ca parijJAnaM tebhyastanmitrAdevA kathanAditi / nanu puruSamadhye napuMsakA uktA ihApi ceti ko vizeSaH ?, ucyate, tatpuratra puruSA-10 kRtInAM grahaNaM, iha tu napuMsakAkRtInAmiti, uktaM ca nizIthacUrNI-"eANi napuMsayA dasa, te purisesu ceva8 vuttA napuMsadAre jai je purisesu vuttA te ceva ihapi kiMkao bhedo ?, bhannai, tahiM purisAgiigahaNaM, sesayA Na bhavaMti" evaM strISvapi vAcyaM,na caivamapi napuMsakAH zrute SoDazavidhAH zrUyante tatkathamatra dazaivoktAH, satyaM, H Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Wilw.jainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 6 // dazaiva bhedAH pravrajyAnarhAstatasta evoktAH, zeSAH SaT tu dIkSAyogyAH, tathA coktam- "vaDDie cippie ceva, maMtaosahiuvahae / isisatte devasatte a, pavvAvejja napuMsae // 1 // " asyArthaH - yasya bAlatve'pi chedaM dattvA vRSaNau gAlitau sa varddhitakaH 1 / yasya tu jAtamAtrasyAGguSThAGgulIbhirmarddayitvA tau drAvyete sa cippitaH / etayo svakRte napuMsakavedodayaH sampadyate 2 / manauSadhisAmarthyAt puMvede strIvede vA samupahate napuMsakavedaH samudeti 4 / RSidevayoH zApAt tadudayo jAyate / 6 / etAn SaT napuMsakAn prabrAjayediti pravrajyAI uktaH / atrAhananu pUrva yatidharmArhatvaM prastUya atra pravrajyArhatvasya samApane kathaM na pUrvAparavirodhaH ? iti cet, maivaM, paramArthAnabhijJAnAt, yatidharmo hyatrAcArarUpaH prakrAntaH, tasya pravrajyAyAzcaikArthatvAt, yata uktaM paJcavastuke- "pavvajjA nikkhamaNaM, samayA cAo taheva veraggaM / dhammacaraNaM ahiMsA dikkhAegaTTiAI tu // 1 // " iti / 78 / athAtra yatidharmaprastAvanAyAM avayavArthabodhaM vinA samudAyArthasya durbodhAt prathamaM yatipadavAcyamAhavyatirevaMvidho bhavyo, guroryogyasya sannidhau / vidhipravrajitaH zuddhavyavahArAjinairmataH // 79 // 'evaMvidha' uktakharUpaH pravrajyArha ityarthaH yo 'bhavyo' muktigamanArhaHprANI sa ' yogyasya guroH' vakSyamANalakSaNasya 'sannidhau' samIpe 'vidhinA' vakSyamANenaiva 'pravrajito' gRhItadIkSaH 'zuddhavyavahArataH (rAt)' zuddhavyavahAranayApekSayA 'jinaiH' arhadbhiH yatirmataH - prajJasaH / itthaM ca arho'rhasamIpe vidhiprabrajito yatiriti paryavasannam, avAThapravrajyatvaM // 6 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra pravrajyAhastUkta eva / atha paJcabhiH zlokairyogyagurumAhayogyo gurustu pUrvoktaguNaiH saGgata eva hi / vidhiprapannapravrajya 1 AsevitagurukramaH 2 // 8 // akhaNDitavrato nityaM 3, vidhinA paThitAgamaH 4 / tata evAtivimalabodhayogAcca tattvavit 5 // 81|| upazAntazca 6 vAtsalyayuktaH prvcne'khile7| sarvasattvahitAnveSI 8, Adeya 9 zcAnuvartakaH 10 // 8 // gambhIra 11 zvAviSAdI copasargAdiparAbhave 12 / tathopazamalabdhyAdiyuktaH 13 sUtrArthabhASakaH 14 // 3 // khagurvanujJAtagurupada 15 zceti jinairmataH / pAdArddhaguNahInau ca, yogyau tau madhyamAvarau // 84 // paJcabhiH kulakam 'yogyo' 'guru' pravrAjakapadayogyaH, tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, 'iti' amunA daryamAnaprakAreNa, jina-19 mataH / sa ca yathA 'pUrvoktaguNaiH' pravrajyAhaguNaiH 'saGgataH' saMyukta eva san, na punaranyAdRzo'pi, tasya svayaM niguNatvena pravrAjyabIjanikSepakaraNAyogAt, kimityAha-vidhiprapannapravrajyaH' vidhinA vakSyamANakrameNAdhigatadIkSaH 1 / tathA AsevitagurukramaH' samupAsitagurucaraNaH, gurukulavAsasevItyarthaH / tathA 'nityaM pravrajyApratipatti-18 prbhRtyevaakhnndditvrtH-aviraadhitcaaritrH3| tathA vidhinA' yathoktayogavidhAnena 'paThitAgamaH' adhItasUtraH, Jan Education Interne For Private Personal Use Only sainelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha | sUtrArthobhayajJAnakriyAguNabhAjo gurorAsevanenAdhigatapAragatagaditAgamarahasyaH, yataH paThyate-"titthe suttatthANaM| pravrAjakaadhikAraH15 gahaNaM vihiNA u tattha titthamidaM / ubhayannU ceva gurU vihI u viNayAio citto||1|| ubhayanavi akiri guNA:15 Aparo daDhaM pavayaNANurAgI a| sasamayapannavao pariNao a panno a accatthaM // 2 // " iti|4| 'tata evaM' vidhipaThitAgamatvAdeva hetoH 'ativimala' zeSAn samyagadhItAgamAnapekSya sphuTataro yo 'bodhaH' prajJonmIlastasya 7 // yaH sambandhastasmAt tattvaM vettIti tttvvid-jiivaajiivaadivstuvijnyaataa|5| tathopazAnto-manovAkAyavikAravikalaH 6 tathA 'akhile' samaste 'pravacane' sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpacaturvaNezramaNasaGgha (vAtsalyayuktaH) yathAnurUpavatsalaH vAtsalyavidhAyI 7 / tathA 'sarvasattveSu' sarvaprANiSu hitamanveSata ityevaMzIlo hitAnveSI, tattacintopAyopAdAnena sAmAnyena sarvasattvapriyakaraNaparAyaNaH 8 tathA 'AdeyaH pareSAM grAhyavacanaceSTaH 9|'c' || punaH 'anuvartakaH' citrakhabhAvAnAM prANinAM guNAntarAdhAnadhiyA'nuvRttikaraNazIlaH anupAlaka ityarthaH, ziSyA-16 NAmanuvarttanayaiva gurUNAM gurutvaM, ziSyANAmananupAlanena zAsanapratyanIkatvAdidoSA eva, yataH paJcavastuprakaraNe-10 "itthaM pamAyakhaliA pubvanbhAseNa kassa va Na hoti / jo te'vaNei sammaM guruttaNaM tassa saphalaMti ||1||ko NAma sArahINaM sa hoja jo bhaddavAiNo damae ? / duhevi aje Ase damei taM Asi biMti // 2 // jo Aya- // 7 // reNa paDhama pavvAveUNa nANupAlei / sehe suttavihIe so pavayaNapaJcaNIotti // 3 // avikoviaparamatthA viruddhamiha parabhave a sevaMtAjaM pAviti aNatthaM sokhalu tappacao svvo||4||" iti 10 tathA 'gambhIro' Jain Education Interne For Private & Personel Use Only new.jainelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roSatoSAdyavasthAyAmapyalabdhamadhyaH 11 / tathA 'aviSAdI' na viSAdavAn , kutra ?-'upasargAdiparAbhave' upasargapariSahAdyabhidrutaH kAyasaMrakSaNAdauna dainyamupayAtItyarthaH 12 / tathA 'upazamalabdhyAdiyuktaH' upazamalabdhiHparamupazamayituM sAmarthyalakSaNA, AdizabdAdupakaraNalabdhiH sthirahastalabdhizca gRhyate / tatastAbhiH [saMyuktaHsaMpannaH 13 / tathA sUtrArtha-pravacanArthaM bhASate-vaktIti sUtrArthabhASakaH, yathAvasthitAgamArthaprajJApakaH 14 / tathA| 'khagurvanujJAtagurupadaH' khaguruNA-gacchanAyakenAnujJAtagurupadaH-samAropitAcAryapadavIka iti dharmabinduvRttI vyA| khyAtaM / paJcavastuvivaraNe tu-"khagurvanujJAtagurupadazcaiva, asati tasmin digAcAryAdinA sthApitagurupada ityrthH"| cakAro vizeSaNasamuccaye, itizabdo gurugunneyttaasuuckH| IdRzena guruNA ghineyAnugrahArthaM pravrajyA dAtavyeti bhAvArthaH, yataH pazcavastuke-"eAriseNa guruNA sammaM parisAikajarahieNaM / pavvajA dAyavvA tayaNuggahaNi-18 jarAheU // 1 // " iti 15 / atra SoDaza pravrajyAIguNAH paJcadaza punargurUNAM guNA nirUpitA iti, utsargapakSazcAyaM, athAtraivApavAdamAha-pAdA'tyAdi pAdena-caturthabhAgena arddhana-pratItarUpeNa prastutaguNAnAM hInau-nyUnau taupravrAjyapravrAjako madhyamAvarau-madhyamajaghanyau krameNa yogyau syAtAmiti / paJcavastuke tvevam-kAlaparihANidosA etto ekkAiguNavihINovi / je bahuguNasaMpannA te joggA huMti NAyavvA // 1 // " iti dvitIyapade prava-IS jyAhatvamuktam , ata eva dezaviratAnAmiva yathAbhadrakAnAmapi katipayaguNavatAM saMyamanirvAhayogyatAM parijJAya pravrajyAdAnaM kurvate gItArthAH, tacca tattadguNavatAmuttarottaraguNahetutayA pariNamati avyutpannadazAyAM ca Jain Education Intel For Private Personel Use Only How.jainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrAjakaguNA:15 samyagdRSTyAditaduttarAtaha nANubaMdhatti // // sAkAyAm-'paDhamakaraNa dharmasaMgrahe sadanuSThAnarAgamAtreNa dharmamAtrahetutayA paryavasthati, taduktaM pUjAmadhikRtya vizikAyAm-'paDhamakaraNabheeNaM gaMthAadhikAraH sannassa dhammamittaphalA / sA hujagAibhAvo jAyai taha nANubaMdhatti ||1||'saahujugaaibhaavotti sadyogAvaJcakA dibhaavH| 'nAnubandha' iti smygdRssttyaaditduttrottrbhaavaavicchedH|tpovishessmaashrity pazcAzake proktam-"evaM |paDivattIe itto mggaannusaaribhaavaao| caraNaM vihiaM bahave pattA jIvA mahAbhAgA // 1 // " iti, pravrajyAmAzritya tatraivoktam-"dikkhAvihANameyaM bhAvijaMtaM tu taMtaNIIe / saiapuNabaMdhagANaM kuggahavirahaM lahuM kuNai // 1 // " iti, vRttiryathA-dIkSAvidhAnaM, etad-anantaroktaM, 'bhAvijaMtaM tu'tti bhAvyamAnamapi paryAlocyamAKAnamapi, AstAmAsevyamAnaM, sakRdvandhakApunarbandhakAbhyAmiti gamyaM, athavA bhAvyamAnameva nAbhAvyamAnamapi, tuzabdo'pizabdArthaH evakArArtho vA, taMtranItyA-Agamanayena, kayorityAha-sakRd-ekadA na punarapi (rapunaH) bandho -mohakarmotkRSTasthitibandhanaM yayostau sakRdapunarbandhako tayoH, sakRdvandhakasyApunarbandhakasya cetyrthH| tathA (hi)-yo yathApravRttakaraNena granthipradezamAgatobhinnagranthiHsakRdevotkRSTAMsAgaropamakoTAkoTisaptatilakSaNAM sthitibhaMtsyatyasau [sa] sakRdvandhaka ucyate / yastu tAM tathaiva kSapayan granthipradezamAgataH punarna tAM bhanstyati bhetsyati ca granthi so'punarbandhaka ucyate / "pAvaM Na tivvabhAvA kuNaI' iti vacanAt / etayozcAbhinnagrandhitvena kugrahaH sambhazivati, na punaraviratasamyagdRSTyAdInAM, mArgAbhimukhamArgapatitayostu kugrahasambhave'pi tatyAga eva tadbhAvanAmAtra sAdhya ityata uktaM-sakRdvandhakApunarbandhakayoriti / etayozca bhAvasamyaktvAbhAvAdIkSAyAM dravyasamyaktvamevA-1 Jain Education interdi For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ropyata iti / kugrahaviraha-asadabhinivezaviyoga, laghu-zIghra, karotItyalaM vistareNa / tathA "kAlaparihANidosA itto ikkAiguNavihINeNaM / anneNavi pavvajA dAyabvA siilvNtennN||1|| gIattho kaDajogI cArittI taya gAhaNAkusalo / aNuvattagovisAI bIo pvvaaynnaayrio||2||" iti / pravrAjakAItvamuktam, atra ca dharmabindau dazaparatIrthikamatAnyupanyastAni, tAni (ca) vizeSajJAnArthinA tata evAvagantavyAni // 84 // ityuktI pravrAjyapravrAjako / atha pUrvamuktaM 'vidhipravajita' iti ataH zlokadvayana pravrajyAdAnavidhyabhidhitsayA prathamazlo18 kena pravrAjyagataM dvitIyazlokena ca pravrAjakagataM tamAha gurvanujJopadhAyogo, vRttyupAyasamarthanam / glAnauSadhAdidRSTAntAt , tyAgo gurunivedanam // 85 // praznaH sAdhukriyAkhyAnaM, parIkSA knntthto'rpnnm|saamaayikaadisuutrsy, caityanutyAdi tdvidhiH|haayugmm|| all gurvanujJAdistadvidhiH-tasyAH pravrajyAyA (vidhiH) itikartavyArthopadezo bhavatItyantena sambandhaH, tatra guravo-18 mAtApitrAdayastasyA(steSAma)nujJA-pravraja tvamityanumatirUpA gurvanujJA, yadA punarasau tattadupAyato'nujJApito'pi namuzcati tadA yadvidheyaM, tadAha-'upadhAyoga' iti upadhA-mAyA tasyA yoga:-prayojanaM, sA ca tattatprakAraiH sarvathA parairanupalakSyamANaiH prayojyA, te ca prakArA itthaM dharmabindau proktAH, tadyathA-'duHkhamAdikathana miti duHsvapnasyakharoSTramahiSAdyArohaNAdidarzanarUpasya, AdizabdAt mAtRmaNDalAdiviparItAlokanAdigrahaH, tasya kathanaM-guvA Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 9 // excseseo Jain Education Interna I dinivedanamiti / tathA 'viparyayaliGgaseve' ti viparyayaH - prakRtiviparIta bhAvaH sa eva maraNasUcakatvAlliGgaM tasya sevA-niSevaNaM kAryaM, yena gurvAdirjanaH sannihitamRtyurayamityavabudhya pravrajyAmanujAnIte iti / viparyayaliGgAni teSu svayamevA'budhyamAneSu kiM kRtyamityAha -"daivajJaistathA tathA nivedanamiti" devajJaiH - nimittazAstrapAThakaistathA tathA| tena tena nimittazAstrapAThAdirUpeNopAyena nivedanaM - gurvAdijJApanaM viparyayaliGgAnAmeva kAryamiti / nanvevaM pravrajyApratipattAvapi ko guNaH syAdityAzaGkayAha-'na dharme mAye'ti na-naiva dharme sAdhye mAyA kriyamANA mAyA - vaJcanA bhavati, paramArthato'mAyAtvAt tasyAH / etadapi kuta ityAha-'ubhayahitametaditi ubhayasya - khasya gurujanasya ca hitaM zreyorUpaM etat-evaM pravrajyAvidhau mAyAkaraNaM, etatphalabhUtAyAH pravrajyAyAH khaparopakAra (ri) tvAt, paThyate ca "amAyo'pi hi bhAvena, mAyyeva tu bhvetkvcit| pazyet khaparayoryatra, sAnubandhaM hitodayam | 1|" ityalaM prasaGgena / prakRtamanusarAmaH / athetthamapi kRte taM vinA gurvAdijano nirvAhamalabhamAno na taM pravrajyArthamanujAnIte tadA kiM vidheyamityAha- 'vRttyupajIvana' miti vRttiH tasya jIvikA nirvAha itiyAvat tasyA upAyaH - zatasahasrAdidravyA disamarpaNaM tasya samarthanaM vidhAnaM yena pratrajite'pi tasminnasau na sIdati, evaM ca kRte kRtajJatA (karuNA) bhavati, karuNA ca mArgaprabhAvanAvIjaM, tatastenAnujJAtaH pravrajediti / athaivamapi na taM momasAvutsahate tadA yatkarttavyaM | tadAha-'glAnAvi' tyAdi glAnasya - tathAvidhavyAdhibAdhAvazena glAnimAgatasya gurvAderlokasya oSadhAderdRSTAntAdauSadhasya, AdizabdAtkhanirvAhasya ca grahastasya gaveSaNamapi oSadhAdItyucyate, tato glAnauSadhAdyeva dRSTAntasta pratrajano pAyA:pravrajyAvi dhizca // 9 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smAttyAgaH kAryo gurvAderiti, idamuktaM bhavati-yathA kazcitkulaputrakaH kazcidapAraM kAntAraM gato mAtApitrAdisametastatpratibaddhazca tatra vrajet, tasya ca gurvAdestatra vrajato niyamaghAtI vaidyauSadhAdirahitapuruSamAtrAsAdhyastathAvidhauSadhAdiprayogyazca mahAnAtaGkaH syAt, tatra cAsau tatpratibandhAdevamAlocayati-yathA na bhavati niyamAdeSa gurujano nIrug auSadhAdimantareNa, auSadhAdibhAve ca saMzayaH-kadAcit syAt kadAcinneti, kAlasahacAyaM, tataH saMsthApya tathAvidhacitravacanopanyAsena taM tadoSadhAdinimittaM khavRttihetozca tyajan sannasau sAdhureva bhavati, eSa hi tyAgo'tyAga eva, yaH punaratyAgaH sa paramArthatastyAga eva, yataH phalamatra pradhAna, vIrAzcaitaddarzina eva bhavaMti, tata auSadhasampAdanena taM jIvayedapItisambhavAt, satpuruSocitametat / evaM zuklapAkSiko mahApuruSaH saMsArakAntArapatito mAtApitrAdisaGgato dharmapratibaddho viharet , teSAM ca tatrA(tra)niyamavinAzako'prAptasamyaktvabIjAdinA puruSamAtreNa sAdhayitumazakyaH sambhavatsamyaktvAdyauSadho darzanamohAdyudayalakSaNaH karmAtaGkaHsyAt , tatra ca zuklapAkSikaH puruSo dharmapratibandhAdevaMsamAlocayati, yaduta-vinazyanti(ntye) tAnyavazyaM samyaktvAdyauSadhaviraheNa, tatsampAdane vibhASA, kAlasahAni cemAni vyavahAratastato yathAvadhavAsanirvAhacintayA tathA saMsthApya teSAM samyaktvAdyauSadhanimittaM svacAritralAbhanimittaM ca khakIyaucityakaraNena tyajan sannabhISTasaMyamasiddhau sAdhureva eSa tyAgaH tattvabhAvanAto'tyAga eva tyAgo mithyAbhAvanAtaH tatra, phalamatra pradhAnaM budhAnAM, yato dhIrA etaddarzina AsannabhavyAH, evaM ca tAni samyaktvAdyauSadhasampAdanena jIvayedAtyantikaM Jain Education in For Private & Personel Use Only IONaw.jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe || apunarmaraNe, maraNAvandhyabIjayogena sambhavAt , supuruSocitametat , yato duSpatikArau niyamAt mAtApitarau,81 pravrajanoadhikAraH zeSazca yathocitaM vajanalokaH, eSa dharmaH sajjanAnAM, bhagavAnatra jJAtaM, pariharannakuzalAnubandhimAtApitrAdizoka- pAyAHpra3 miti / tataH kiM karttavyamityAha-gurviti' 'gurunivedanaM' sarvAtmanA guroH-pravrAjakasyAtmasamarpaNaM kAryamiti | vrajyAvi // 8 // itthaM pravrAjyagataM vidhimabhidhAya pravrAjakagataM tamAha-prazna' ityAdi, 'praznaH' pRcchA prakramAduktarItyopasthi- dhizca tasya, 'sAdhukriyAkhyAnaM' yatyAcArakathanaM 'parIkSA' parIkSaNaM 'kaNThataH' pAThataH 'sAmAyikAdisUtrasyArpaNaM dAnaM 'caityanutyAdi' caityavandanAdyanuSThAnaM, cakAro gamyastadvidhirbhavatIti prAgvadyojyaM / idamuktaM bhavati-saddharmakathAkSisatayA pravrajyA''dAnAbhimukhyamAgato bhavyajantuHpracchanIyo yathA-ko vatsa ! tvaM ? kiMnimittaM vA pravrajasi ?, tato yadyasau kulaputrakastagarAnagarAdisundarakSetrotpannaH sarvAzubhodbhavabhavavyAdhikSayanimittamevAhaM bhagavan ! pravrajitumudyata ityuttaraM kurute tadA'sau praznazuddhaH, sa ca dIkSyo'nyastu bhajanIya iti prasaGgato jJeyaM, yataH paJcavastuke-"kulaputto tagarAe asuhabhavakkhayaNimittameveha / pabvAmi ahaM bhaMte ! iha gijho bhayaNa sesesu ||1||"tti tato(deyA)'sya pravrajyA duranucarA kApuruSANAM, ArambhanivRttAnAM punariha parabhave ca paramakalyANalA-18 bhaH, tathA yathaiva jinAnAmAjJA samyagArAdhitA mokSaphalA tathaiva virAdhitA saMsAraphaladuHkhadAyinI, tathA (yathA) // 10 // kuSThAdivyAdhimAn kriyAM-cikitsA pratipadyA'pathyamAsevamAno'prapannAdadhikaM zIghraM ca vinAzamAnoti evameva bhAvakriyAM saMyamarUpAM karmavyAdhikSayanimittaM prapadya pazcAdasaMyamApathyasevI adhikaM karma samupArjayatIti, evaM Jain Education Inter For Private Personal use only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasya sAdhvAcAraH kathanIya iti / evaM kathite'pi sAdhvAcAre nipuNamasau parIkSaNIyaH, yataH-"asatyAH satyasaGkAzAH, styaashcaastysnnibhaaH| dRzyante vividhA bhAvAstasmAdyuktaM parIkSaNam // 1 // atathyAnyapi tathyAni, darzayantyatikauzalAH / citre nimnonnatAnIva, citrakarmavido janAH // 2 // " parIkSA ca samyaktvajJAnacAritrapariNativiSayA taistairupAyairvidheyA / parIkSAkAlazca prAyataH SaNmAsAH, tathAvidhapAtrApekSayA tu alpo bahuzca sthAt, yataH-abbhuvagaryapi saMtaM puNo parikkheja pvvynnvihiie| chammAsaM jA sajja va pattaM addhAe appabahuM // 1 // iti, tathA sAmAyikasUtraM akRtopadhAnasyApi kaNThato, natu prathamameva paTTikAlikhitena vitaraNIyam , anya-11 dapi sUtramIryApathikyAdi pAtraM jJAtvA adhyApayitavyaM, tathA caityanutirdevavandanaM, AdizabdAdvAsakSeparajohara-14 NasamarpaNakAyotsargakaraNAdisakalAnuSThAnagrahaH, tacAnuSThAnaM sAmAcArIto jJeyaM, tatpAThazcAnupadameva vakSyate, atra ca pUrva samupasthitasya ziSyasyAnugrahabuddhyA guruNA'bhyupagamaH kAryaH, tataH zubhazakunAdInAM nizcayanaM kArya, nimidattazuddheH pradhAnavidhitvAt , tato'pi kSetrakAladizAM zuddhirAzrayaNIyA, tatra kSetrazuddhirikSuvanAdirUpA, yatho-16 ktam-"ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIrasANuNAe payAhiNajale jiNahare vA // 1 // "| kAlazuddhizca viziSTatithinakSatrAdiyogarUpA gaNividyAnAmaprakIrNakanirUpitA, yatastatra paThyate-"cAuddarsi pannarasiM vajejA ahami ca navamiM ca / chaddhiM ca cautthiM bArasiM ca dohaMpi pakkhANaM // 1 // tihiM uttarAhiM% taha rohiNIhi kujA u sehanikkhamaNaM / gaNivAyae aNuNNA mahabbayANaM ca AharaNA // 2 // " ityaadi| dika Jan Education in For Private 3 Personal Use Only aw.jainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrajanopAyA:pravrajyAvidhizca dharmasaMgraha zuddhizca prazastadigAdirUpA, yathA-"puvvAbhimuho uttaramuho va dejA'havA pddicchejaa| jAe jiNAdao vA adhikAraH |disAi jiNaceiAI vA // 1 // " iti, dadyAt guruH athavA pratIcchet ziSyaH, yasyAM jinAdayo vA dizi, | jinA-manaHparyAyajJAnyAdikA jinacaityAni vA yasyAM dizItyasyA arthleshH| kSetrAdizuddhyA ca sAmAyikA dyAropaNe prAgasannapi jAyate tatpariNAmaH, saMzca sthirIbhavati, anyathA tu AjJAbhaGgAdayo doSA eva, yataH // 11 // paJcavastuprakaraNe-"esA jiNANamANA khettAIA ya kaMmuNo huMti / udayAikAraNaM jaM tamhA eesu jaiavvaM // 1 // " iti / tataH pravivrajiSurjinAnAM pUjAM sAdhUnAmapi vastrAdinA karoti, tato gururanuSThAnavidhiM karoti, yatastatraivoktam-"tatto a jahAvihavaM pUaM sa kareja vIarAgANaM / sAhUNa ya uvautto eraM ca vihiM gurU kuNai // 1 // " iti / sa ca vidhiH sAmAcArIpAThena pradaryate, tathAhi-prazastadivase kRtaviziSTanepathyaH samRjhyA gRhAdAgatya jinabhavanapravezasamaye'kSatabhRtAJjaliH pradakSiNAtrikaM jinabhavanasya samavasaraNasya ca dadAti, tato guruH ziromukhahannAbhiadhogAtrANi ArohAvarohArohakrameNa 'kSipa okhAhA hAvAoM pakSikSipaoM khAhA' ityetairakSaraidakSiNakarAnAmikayA spRzan prathamaM khasyAtmarakSAM kRtvA tataH ziSyasyApi karoti, tata AcAryopA dhyAyau vamantreNa tadanyastu varddhamAnavidyayA kRtottarAsaGgamukhakozajAnusthabhavyazrAddhakarayugavidhRtagandhabhAjanasthA18n gandhAnabhimanyate, tathA'nAmikAGgulyA prathama madhye nyasana dakSiNAvarta tadupari svastikaM tanmadhye praNavaM tata aindyA vAruNyantam kauberyA yAmyantaM aizAnyA nairRtyantaM AgneyyA vAyavyantaM ca yAvadrekhAcatuSTayenASTAraM // 11 // Jan Educh an international For Private & Personal use only Homww.jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakraM kRtvA madhye mUle bIjaM triveSTitaM krauMkArAntaM likhet, aindyAM dizi mUlAt bIjAkSarAbhimukhaM mantrAkSarANi cintayet , A~ hrIM namo arihaMtANamiti prathamaparameSTipadaM tatra sthApayet , evaM yAvat pazcimAyAM hA~ namo loe-181 savvasAhaNamiti, vAyavyAM au~ hrI~ namo nANassa, kauberyA oN hI namo daMsaNassa, aizAnyAM au~ hrIM namo cArittassa evaM manasaiva sthApayet, tataH khamatraM smaran saptabhirmudrAbhirvAsAn spRzet yathA-"paMcaparameTThimuddA 1 surahi|ya 2 sohagga 3 garuDa 4 paumA ya 5 / muggara 6 karAyasittA 7 kAyavvA gaMdhadANami // 1 // " iti, vAsAnabhi| madhya kSamAzramaNadApanapUrvakaM samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikasarvaviratisAmAyikaAropAvaNi naMdikarAvaNiyaM vAsanikkhevaM karehittibhANayan ziSyasya zirasi vAsAn kSipati, yastu pUrvapratipannasamyaktvAdistaM sarvaviratisAmAyikaAropAvaNiyamityAdyeva bhaannyti|to puvvaM va deve vaMdei, jAva jayavIrAyetyAdi / tao niyaniyamaMteNa vAse abhimaMtiya dattakhamAsamaNaM sIsaM bhaNAvei 'mamaM pavvAveha' 'mamaM vesaM samappeha' tao sUrI uTThAya namukkArapuvvaM 'sugRhItaM karehitti bhaNaMto sIsadakkhiNabAhAsaMmuhaM raoharaNadasiAo kareMto puvvAbhimuho (uttaramuho) vA sIsassa vesaM samappei, sIso icchaMti bhaNiya IsANadisiM gaMtuM AbharaNAialaMkAraM omuyai, vesaM parihai, puNo sUrisamIvamAgamma vaMdittA bhaNai-'icchakAri bhagavan ! mama muMDAveha' 'savvaviraisAmAiyaM mama Aroveha' tao sIso bArasAvattaM vaMdaNaM dei, tao dovi savvaviraisAmAiyArovaNatthaM sattAvIsussAsaM kAussaggaM karinti, pArittA cauvIsatthayaM bhaNaMti, tao pattAe laggavelAe anbhitarapavisamANasAsaM namukkArati Jain Education into For Private Personal use only Law.jainelibrary.org 01 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgrahe adhikAraH 3 // 12 // Jain Education Intera gamuccarittu sUrI udghaTThiya (ssa) tassa tinni ahaoliAo giNhai, giNhittA sanamukkAraM tinni vAraM sAmAiyaM bhAi, sehovi udghaTThio ceva bhAviappA appANaM kayatthaM mannamANo aNukaDDai, tao jai puvvaM saMkheveNaM vAsA abhimaMtiA tao ittha vitthAreNa vAsAbhimaMtaNaM, saMghavAsadANaM, tao khamAsamaNapurva icchakAri tumhe | amha samyaktva sAmAyikazrutasAmAyikasarvaviratisAmAyika AropaDa, iccAikhamAsamaNAi dAu~ puvvaM va samava| saraNaM guruM ca payakkhiNei, saMghovi tassovari vAse khivai, evaM jAva tinni vArA, tao khamAsamaNaM dAuM bhaNai - 'tumhANaM paveiaM, sAhUNaM paveiaM, saMdisaha kAussaggaM karemi puNo vaMdittA bhaNai - 'sarvaviratisAmAyikathirIkaraNArthaM karemi kAussagaM' sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM ca, tao khamAsamaNapuvvaM sIso bhaNai - 'icchakAri bhagavan ! mama nAmaTTavaNaM kareha' tao sUrI niyanAmavaggAidosarahiaM gaMdhe khivaMto nAmaM Thavei, tao sIso jahArAyaNiAe sAhuNo vaMdai, sAvayA sAhuNIo a taM vaMdaMti, tao gurU 'mANussakhittajAi* 'cattAri paramaMgANi 0 ' 'devo yatra jino guruH zamanidhirdharmaH kRpAvAridhiH, zuddhairvarttanamannapAnavasanairvidyAmanaH| prItaye / rakSAyai vapuSaH kSamAguNamaNizreNI paraM bhUSaNaM, zrAmaNyaM tadavApya mAdyati na kaH ? kalpadrumAptau yathA | // 1 // " ityAdikAM dezanAM vidhatte, AyaMbilAi jahAsattIe tavo kAyavvo / evaM ca gRhItapravrajyo yatirucyata iti paryavasannaM, tathA ca dharmabinduH- "evaM yaH zuddhayogena, parityajya gRhAzramam / saMyame ramate nityaM sa yatiH parikIrttitaH // 1 // " iti / nanu viratipariNAmo bhAvataH pravrajyeti jinopadezastatraiva nirbhara : ( prayatnaH) karttavyaH, pravrajyAsAmAcArI // 12 // jainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter kimanena caityavandanAdikriyAkalApena ?, zrUyate tamantareNApi bharatAdInAM viratipariNAmaH, anyathA kevalAnutpattiprasaGgAt, na ca sampAdite'pi tasmin tatpariNAmo bhavati, abhavyAnAmapyanena vidhinA pravrajyAgrahaNazravaNAt, ityanvayavyatirekavyabhicArAbhyAM na yuktaM caityavandanAdi iti cenmaivaM, prAyo viratipariNAmahetutvena tadupAdAnAt, na hyetAvadvidhisampattimAnakArya prAyaH sevamAno dRzyate tena kAryeNa kAraNamanumIyate iti / na coktavyabhicAro doSAya, tasya kAdAcitkatvAt, tathA ca kadAciddaNDaM vinApi hastAdinaiva cakrabhramaNAd ghaTotpAde'pi ghaTaM prati daNDasyeva vyavahAraM vinApi pUrvAbhyastakaraNAnAM tathA bhavyatvaparipAkavatAM bharatAdInAM kadAcidviratipariNAmotpAde'pi taM prati vyavahArasya na hetutAkSatiH, dvArasyAnyata eva siddheH khaprayojyadvArasaMvandhenaiva ca hetutvAd, abhavyAnAM ca bAhyavyavahArasattve'pi viratipariNAmAnutpAdo na doSAya, antarakaraNAsatvAt, sAmagryA eva kAryajanakatvAd, avivekamUlavyabhicAradarzanasya vivekinAmavizvAsAjanakatvAt, tAdRzAvizvAsasya mahAnarthanimittatvAditi bhAvaH, yata uktamAvazyake - " patte abuddhakara (ha)Ne caraNaM NAsaMti jiNavariMdANaM / AhaccabhAvakahaNe paMcahiM ThANehiM pAsatthA // 1 // " 'paJcahiM'ti prANAtipAtAdibhiriti / tasmAd vyavahAranayA| dezAcaityavaMdanAdi (vidhi) rUpavarNyamAno yukta eva, vyavahAranizcayayordvayoreva tulyatAyA eva sUtre bhaNanAt, tadukta| m - "jaha jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAraNicchae (NayamayaM) muaha / vavahAraNaucchee titthuccheo jao'vassaM // 1 // " vyavahArapravRttyA hi caityavandanAdividhinA prabrajito'hamityAdilakSaNayA zubhapariNAmo bhavati, tataH karmakSayo ainelibrary.org Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe || pazamAdiH, tatazca nizcayanayasammato viratipariNAma iti dvayorapi tulyatvaM / na ca nizcayavyavahArakAryayomu-yatisvarUpaM adhikAraH ktilakSaNaM kArya prati sAkSAtparamparAkAraNatayA'bhyarhitatvAnabhyarhitatvAbhyAM vizeSaH, nizcayakAryasya vyApA ratayA vyavahArakAryasya sAkSAddhetutAyA avirodhAbhyarhitatvAkSiteH, vadanti hi tAtrikA:-'nahi vyApAreNa vyaapaarinno'nythaasiddhiriti| na cAsati viratipariNAme caityavandanAdividhisampAdane mRSAvAdo'pi guroH, bhagavadAjJAsampAdanena tvaM pravrajito'sItyAdivyavahArasatyavacanasyAkSatatvAt, etadakaraNe tIrthocchedAdayo doSAH, pariNAmasya siddhyasiddhibhyAM vyAghAtAt, AhatyabharatAdibhAvakathanaM cAzAstrArtha, anye tvagAravAsaM pApAtparityajantIti vadanti, yataH 'zItodakAdibhogamadattadAnA iti na kurvate, bahuduHkhaprApto'pyartho'bhavyAnAmiva puNyaprApto'pi gRhavAsa: pApAnAM nazyatIti tyaktagRhavAsAH, avakAzavivarjitAH, kSuttRTparivarjitAH, kathaM na pApAkrAntAste?, kathaM ca tAdRzAnAM sarvavihInAnAM zubhadhyAnaM?, tadvinA ca kathaM dharma iti? tasmAgRhAzramarata eva santuSTamanAH parahitakaraNaikaratiddharma sAdhayati madhyasthaH' iti, te praSTavyAH, kiM 'pApasya skhalakSaNaM' ? sakliSTavedanamiti cedarthopArjanAdau gRhiNAmeva tatprApta, vadanti ca-'arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkha vyaye duHkhaM, dhigartho'narthabhAjanam // 1 // ' iti / munInAM tu gRhAdihInAnAmapi sarvathA nirabhiSvaGgANAmAtadhyAnavikalpAbhAvAtkutra duHkhaM ?, kutra ca saMkliSTavedanaM nAma?, na ca duHkhahetoH kriyAkaSTasya sadbhAvAdduHkhotpatti| dhauvyaM, gurutaraprApakatvena zubhAdhyavasAyenAratilezasyApyayogAt, tasya duHkhahetUnAM sukhahetutayA pariNamanAt, Jan Education Intematonal For Private Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern gRhiNAmeva hi kadA viSamamidaM kAryaM setsyati ? ko vA'yaM samayaH 1 kathaM vA rAjAdibhyo gopayAmi ? ityAdicintAbhAragrastAnAM duHkhaM, na tu viSayaviraktAnAM munInAm, anubhavasiddhamukhasyaiva taiH saMvedanAt, manaH paritoSe | bAhyasampatterakizcitkaratvAd, Aha ca - "vayamiha parituSTA valkalaistvaM dukUlaiH sama iha paritoSe nirvizeSo vizeSaH / sa hi bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA, manasi ca parituSTe ko'rthavAn ? ko daridraH 1 // 1 // " na ca kAGkSitArthasampattyabhAvAduHkhaM, icchAvinivRtteri (re) va prakarSaprAptaphalatvAt, yadanicchAH kevalino bhaNitAH, na caivaM pravrajyAgrahaNakAle'pi muktiviSayecchA na syAditi vAcyaM tasyAH prazastatvenApratikuSTatvAt saiva hi sAmAyikasaMyatAnuSThAnarUpeNAbhyasyamAnA heturjAyate'nicchabhAvasya, prAthamikaM hi vairAgyaM viSayavaitRSNyarUpaM muktIcchAM na viruNaddhi, dvitIyaM tvanicchabhAva eva, adhyAtmazuddhiparipAkAditi, tadAhuryogAcAryA :- "tatparaM puruSakhyAteguNavaitRSNyamiti ( pA0 1-20 ) praNItaM ca bhagavatA gautamapRSTena mAsAdivarSAntaparyAyakrame vyantarAdInAM tejolezyAyatikramaH tatazca zuklazuklAbhijAtyabhAvabhajanena sarvottamasthAnalAbhaH tejolezyA sukhAsikA zuklaH karmaNA zuklAbhijAtya Azayeneti / tatazca pravarddhamAnazuklalezyatvAnnirabhiSvaGgatvAtsAdhUnAmeva pAramArthikaM sukhamiti, gRhAdityAgasteSAM puNyavipAkamevAnumApayati natu pApamiti sthitam / AlApakazcAyam- 'je | ime attAe samaNA niggaMthA viharaMti te NaM kassa teulesaM vIivayaMti ?, mAsapariAe samaNe niggaMthe vANa|maMtarANaM devANaM teulessaM vIivayaMti, evaM dumAsapariApa asuriMdavajjiANaM bhavaNavAsidevANaM, timAsa pari jainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe 18 Ae asurakumArANaM, caumAsapariAe gahaNakkhattatArANaM joisiadevANaM, paMcamAsapariAe caMdimasUri yatidharmaH adhikAraH ANaM joisiANaM joIsarANaM, chammAsapariAe sohammIsANadevANaM, sattamAsapariAe saNaMkumAramAhiMdANaM devANaM, aTThamAsapariAe baMbhalaMtagANaM devANaM, NavamAsapariAe mahAmukkasahassArANaM devANaM, dasamAsapari Ae ANayapANayaAraNaacuANaM devANaM, igArasamAsapariAe gevijANaM devANaM, bArasamAsapariAe aNu-IS // 14 // 3ttarovavAiANaM devANaM teullessaM vIivayai, teNa paraM sukke sukkAbhijAI bhavittA tao pacchA sijjhai pariNi vvA[i savvadukkhANamaMtaM karei" // 86 // ityukto yatiH, adhunA'sya dharmamanuvarNayannAhasApekSo nirapekSazca, yatidharmo dvidhA mataH / sApekSastatra zikSAyai, gurvantevAsitA'nvaham // 87 // / 'yatidharma' uktalakSaNamunisambadhyanuSThAnavizeSo 'dvidhA' dvAbhyAM prakArAbhyAM, 'mataH' prarUpito, jinairiti-18 |shessH| dvaividhyamevAha-sApakSo nirapekSazca' iti, tatra gurugacchAdisAhAyyamapekSamANo yaH pravrajyAM paripAlayati sa sApekSaH, itarastu nirapekSo yatirgacchAdyapekSArahita ityarthaH, tayordharmo'pi krameNa gacchavAsalakSaNo jItakalpAdilakSaNazca sApekSo nirapekSazcocyate, dharmadharmiNorabhedopacArAt 'tatra tayoH sApekSanirapekSayatidharmayormadhyAt ayaM sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAsambandhaH, evamagre'pi yojyaM, sa ca yathA 'zikSAyai' ityAdi, zikSA-abhyAsaH sA dvidhA-grahaNAzikSA AsevanAzikSA ca, tatra grahaNAzikSA-pratidinasUtrArthagrahaNAbhyAsaH, AsevanA Jain Education in a ICHw.jainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA pratidinakriyAbhyAsaH tasyai tadarthaM natUdarapUrvAdyarthamiti bhAvaH / guroH - pravrAjakAcAryasya antevAsitA - ziSyabhAvaH, sA ca kAdAcitkI api syAdityata Aha- 'anvahaM' pratidinaM yAvajjIvamityarthaH / atra (antevAsitA) jante samIpe vasatItiyogAzrayaNena sahavAsasaha bhojana sahazayanasahapratikramaNasahagrAmAntaragamanAdirUpA mahAbhASyoktA draSTavyA, pAramarSe'pyuktam- " [taddiTThIe tammottIe tappurakkAre] tassaNNI taNNivesaNe jayaMvihArI cittaNivAI paMthaNijjhAI palibAhire pAsiya pANe gacchejjA" ityAdi / [ vyAkhyA - tasya - gurordRSTistayA varttitavyaM heyopAdeyeSu, tenoktA sarvasaGgebhyo viratirmuktistayA sadA yatitavyaM, tasyAcAryasya puraskAraH - sarvakAryeSvagrataH sthApanaM tadviSaye yatitavyaM, tathA tasyAcAryasya saMjJA-jJAnaM tadvAn sarvakAryeSu syAt, na svamativiracitayA kArya kuryAt, tasya guroH nivezanaM sthAnaM yasyAsau tannivezanaH sadA gurukulavAsI syAt, tatra ca gurukule vasan kiMbhUtaH syAdityAha - yatanAviharaNazIla iti / tathA cittam - AcAryAbhiprAyastena nipatituM kriyAyAM pravarttituM zIlamasyeti cittanipAtI, panthAnaM guroH kvacidgatasya nirdhyAtuM pralokituM zIlamasyeti panthanirdhyAyI, upalakSaNaM caitat - zizayiSoH saMstArakapralokI, bubhukSorAhArAnveSI, ityAdinA gurorArAdhakaH syAt, kiMca pari:- samantAdguroravagrahAt purataH pRSThato'vasthAnaM kAryamRte bAhyaH syAt, tathA kacitkAryAdau guruNA preSito dRSTvA prANino gacchediti] tathA "osANamicche maNue samAhiM, aNosie'NaMtakareti NacA / obhAsae tA daviassa vittaM, Na Nikase bahiA Asupane // 1 // " 'avasAnaM' gurorantikaM sthitaH, 'samAdhiM' sanmArgAnuSThAnarUpAm 'icchet' Jain Education Internal Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe IS'manujaH' sAdhuH, yAvajjIvaM gurukulavAsI syAdityarthaH / gurorantike'nuSitaH-avyavasthitaH khacchandacArI karmaNo-18 bhAvayatigaraH|'nantakaraH-antakArI na syAt iti jJAtvA, guruM sevate, tadrahitasya vijJAnamupahAsyaM bhaveditaH 'dravyasya' muktiyo- liGgAni gyasya sAdhoH 'vRttaM anuSThAnam 'udbhAsayan' (prakAzayan anuSThAnena) na niSkaset gacchAhahirna nirgacchet ,Azu-18 prjnyH-pnndditH|" etena vAdyavRttyA nAmnA gurukulavAsaM vadantaH samyaggurukulavAsamasevamAnAH pratyuktA draSTavyAH, yAvajIvaM tacchiSyabhAvasyaiva mahAphalatvAt, paThyate ca-"NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte a|dhnnnnaa AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // " ata eva sakalAcArasya mUlabhUto gurukulavAsaH sudharmakhAminA jambUkhAminamuddizya "suaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya" ityAdinA prajJaptaH / bhAvayatezca paramaM liGgamidameva, yata upadezapade-"e a (tu) asthi lakkhaNamisissa nIsesameva dhammassa / taha guruANAsaMpADaNaM ca gamagaM ihaM liMgaM // 1 // " iti / [ etadguNayogAdeva mASatuSAdInAM cAritraM paJcAzake upadiSTaM, tathA ca tadgAthA"gurupArataMtanANaM saddahaNaM easaMgayaM ceva / itto u carittINaM mAsatusAINa NiddiDheM // 1 // " iti ] atra prasaGgato dharmaratnaprakaraNoktAni bhAvayatiliGgAni pradaryante, tathAhi-"eassa u ligAI sayalA maggANusAriNI kiriA 1 / saddhA pavarA dhamme 2 pannavaNijjattamujubhAvA 3 // 1 // kiriAsu appamAo 4 AraMbho sa-15 kaNijaNuThANe 5 / guruo guNANurAgo 6 guruANArAhaNaM paramaM 7 // 2 // " iti mArgAnusAriNI kriyeti-AgamanItyA bahusaMvignAcaraNayA vA''caraNaM, yataH-"maggo AgamaNII ahavA saMviggabahujaNAiNNo / ubhayANu ersesercedeseekeesesesercededesese 15 Jain Education in For Private Personel Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAriNI jA sA maggaNusAriNI kiriaa||1||" zeSaM sugamaM / pravarazraddhAlakSaNAni catvAri, yathA-"saddhA tivvabhilAso dhamme pavarataNaM imaM tIse / vihisevaNA 1 atittI 2 sudesaNA 3 khliaprisuddhii4||1||" atRptiAnacAritratapovinayakarmasu, sudezanA zuddhaprarUpaNeti, gurukulavAsasya ca bhAvayatiparamaliGgatvAdeva taM vimucya duSkarakriyAkAriNAmapi paJcAzake prAyo'bhinnagranthitvamuktaM, tathA ca tatpATha:-"je u tahavivajjatthA sammaM gurulAghavaM ayANaMtA / sAbhiggahakiriarayA pavayaNakhiMsAvahA khuddA // 1 // pAyaM abhinnagaMThItamA u8 taha dukkaraMpi kuvvaMtA / bajjhavva te u sAhU dhaMkhAharaNeNa NeabvA // 2 // " ata evAnantajJAnavatApi gurukula-18 vAso na tyajyate, tathA ca pAramArSam-"jahAhiaggI jalaNaM namase, nANAhuImaMtapayAbhisittaM / evAyariaM uvaciThThaijjA, aNaMtanANovagaovi sNto||1||"guruhelaayaaN ca mahAnto doSA uktAH, taduktam-"je Avi maMditti guruM viijjA, (ttA)Dahara ime appsuattincaa| hIlaMti micchaM paDivajamANA, kuNaMti AsAyaNa te guruunnN|| // 1 // pagaIi maMdAvi havaMti ege, DaharAvi je suabuddhovveaa| AyAramaMtA guNasuTTiappA, je hIliA aggiriva bhAsakujjA ||2||je Avi nAgaM DaharaMti NacA, AsAyae se ahiAya hoi / evAyariaMpi hu hIlayaMto,IS| niacchaI jAipahaM khu maMde // 3 // " na caikAdiguNahIno'pi mUlaguNasampanno gurustyAjyaH, taduktaM paJcAzake "guruguNarahio a ihaM, dahabbo mUlaguNaviutto jo / Nau guNamettavihINotti caMDaruddo udAharaNaM // 1 // " thi[ mUlaguNaviyukta iti, mahAvratarahitaH samyagjJAnakriyArahito veti tadvRttiH ] katipayaguNahInasyApi gurorvarja-18 sto||1||"maagii jalaNaM namase 2||"ataa pAyaM abhinnA Jain Education in Hor For Private Personal use only ( O w .jainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | nIyatvevakuzakuzIlaireva tIrthapravRtteH kasyApyavarjanIyatvAnApatteH, taduktaM dharmaratnaprakaraNe-"bakulakusIlehiM titthaM, bhAvayatiadhikAraH dosalavA tesu niamasaMbhaviNo / jai tehiM vajaNijo avajaNijo tao Natthi ||1||"at eva gADhapramA- liGgAni davato'pi panthakena zailakasya paricaryA na tyaktA, taduktaM tatraiva-mUlaguNasaMpautto, na dosalavajogao imo hoi / mahurovakkamao puNa, pavattiavbo jahuttaMmi // 1 // patto susIsasaddo, eva kuNaMteNa paMthageNAvi / gADhappamAiNovi hu, selagasUrissa sIseNaM // 2 // " mUlaguNavattvaM ca tasyAkSatameva, sUtre zayyAtarapiNDabhojitvAdinaiva pArzvasthatvAdivyapadezAcchithilatvaparityAge cAbhyudyatavihArasyaivopavarNanAt, chedamUlAdiprAyazcittAnupadezAt, abhyudyatavihAribhirakonapazcazatazramaNaiH panthakasya tadvaiyAvRttyakaratvena sthApitatvAca, kathamanyathA'sAdhuvaiyAvRtye sAdhubhirniyujyatetyAdisUkSmavuddhyA cintanIyam / itthamapi ca gurukulavAso na nAmamAtragurusevanayA satyApito bhavati, nikSepacatuSTaye bhAvanikSepasyaiva svAtantryeNa sUtre grahaNAt, anyathA khAbhiprAyAbhimatagurunAmakAriNAM sarveSAmapi gurukulavAsaprasakteH, na caitadiSTaM, dharmAdharmasaGkaraprasaGgAt, atra cedaM sUtraM mahAnizIthe| "se bhayavaM! titthayarasaMti ANaM nAikkamijjA udAhu AyariyasaMtiaM? goyamA?, caubvihA AyariyA pannattA, taMjahA-nAmAyariyA ThavaNAyariyA vvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva // dahavvA, tesiM saMti ANaM nAikamijjA, sesA nibrUhiavvA" // tathA gacchAcAraprakIrNake'pi-"titthayarasamo sUrI sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM ca aikaMto so kApurisoNa sppuriso||1||" ayaM bhAvaH-zu Jain Education in For Private Personel Use Only N w.jainelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvagurUNAM nAmAdIni trINyapi pApaharANi, zuddhabhAvagurunAmAdInAM zuddhabhAvagurUpasthApanAdvArA zuddhabhAvagurusambandhitvena jJAtAnAM teSAM svAtantryeNaiva vA zuddhabhAvajanakatvAt , "mahAphalaM khalu tahArUvANaM therANaM bhagavaM-12 tANaM NAmagottassavi savaNayAe" ityAdyAgamAt, azuddhabhAvagurozca nAmAdIni trINyapi pApakarANi, azuddhabhAvajanakatvAt teSAM, ata evedaM mahAnizIthe prasiddhaM "tIANAgayakAle keI hohiMti goamA! sUrI / jesiM NAmaggahaNe hujjA NiameNa pacchittaM // 1 // " iti, tasmAdbhAvagurukulavAsa eva mukhyo yatidharma ityalaM vistareNa // 1 // 87 // atra ca gurvantevAsitAyAH zikSA prayojanamuktam, atha tAM dvividhAmapi pratipipAdayiSuH prathamaMgrahaNA1 zikSA sUtradAnavidhimukhena pratipAdayannAha vizuddhamupadhAnena, prApta kAlakrameNa ca / yogyAya guruNA sUtraM, samyagdeyaM mahAtmanA // 88 // apaMdhAnam-AcAmlAditapo yadyasyAdhyayanAdeH sUtre pratipAditaM tena, 'vizuddhaM nirdoSa 'caH'samuccaye 'kAlakrameNa' sUtroktaparyAyaparipATyA 'prApta' aucityamAyAtaM na tukrameNa, 'sUtraM' AvazyakAdi 'mahAtmanA' askhalitazIlenetyarthaH 'guruNA' pravrAjakena 'yogyAya' sUtradAnaM prati yogyaziSyAya 'samyam' AjJAmAzritya 'deyaM' iti sA-18 pekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH / atra copadhAnavizuddhamityanena upadhAnavahanaM vinA zrAddhasya yogodbahanaM vinA ci sAdhoH khaskhocitazrutAdhyayanavAcanAdikamadharma itisthitaM / yogAkSarANi caitAni-"tihiM ThANehiM saMpanne aNa Jain Education inte na For Private & Personel Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA dharmasaMgrahe NAre aNAiaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vitivaejjA, taMjahA-"aNidANayAe, didvisaMpannayAe, grahaNAadhikAraHjogavAhittAe" iti sthAnAGgatRtIyasthAne / tathA "dasahiM ThANehiM jIvA Agamesibha6gattAe kammaM pakareMti, taMjahA-aNidANayAe, diTThIsaMpannayAe, jogavAhittAe, khaMtikhamaNayAe, jiiMdiattAe, amAillayAe, a-10 pAsatthayAe, susAmannattAe, pavayaNavacchallayAe, pavayaNaumbhAvaNayAeM" iti sthAnAGgadazamasthAne / tthaa-nnii17|| yAvittI acavale, amAI akuUhale / viNIaviNae daMte, jogavaM uvahANavaM // 1 // " iti catustriMzottarAdhya-18 yane, tathA "payaNukohamANe a, maayaalobhpynnue| pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM // 1 // " ityekAdazottarAdhyayane tathA 'aNissiovahANe'tti samavAyAne dvAtriMzadyogasaMgrahAdhikAre tathA 'nANaM paMcavihaM pannattaM, taMjahA-AbhiNiyohianANaM jAva kevalanANaM, tattha cattAri nANAI ThappAI ThavaNijjAI No uddissaMti No samuhissaMti No aNuNNavijaMti, suanANassa uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo4 pavattaI" ityAdyanuyogadvAre / uddezAdikaraNaM ca yogasyaivetikartavyatA, evaM kAlagrahaNAdividhirapyuttarAdhyayanAdigato draSTavyaH / upadhAnaM ca yadyasminnanAdau bhaNitaM tattadvidhizca yogavidhipratipAdakagranthato jnyeyH| kAlakramazca AcArAGgAdestrivarSAdiparyAyaH sUtroktastadullaGghanena dadatastu AjJAbhaGgAdayo doSA eva / sa ca kAlo yathA-"tivarisapariAgassa u AyArapakappaNAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya sammaM, sUagaDaM nAma aMgaMti // 1 // dasakappavvavahArA, saMvaccharapa|Nagadikkhiasseva / ThANaM samavAotti a, aMgee aTThavAsassa // 2 // dasavAsassa vivAhA, ekkArasavAsayassa Jan Education inte For Private Personel Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajhayaNA paMca NAyacA // bauThasavAsasssa a ekuttaravatiSaNa / saMpuNNa ya imAo / khuDDiavimANamAI, ajjhayaNA paMca NAyavvA // 3 // bArasavAsassa tahA, aruNuvavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA, uTThANasuAiA curo||4|| caudasavAsassa tahA AsIvisabhAvaNaM jiNA | biMti / paNNarasavAsagassa ya diTThIvisabhAvaNaM taha ya // 5 // solasavAsAIsu a ekuttaravaDiesu jahasaMkhaM / |2||cAraNabhAvaNamahasuviNabhAvaNAteaganisaggA // 6 // egUNavAsagassa u, diTThIvAo duvAlasamamaMgaM / saMpuNNa-18| vIsavariso, aNuvAI savvasuttassa // 7 // " iti / AvazyakAdestu yogodbahanottarakAla eva ityavaseyam / atra ca pravrajyAyogyasya sUtradAnayogyatAsiddhanirvivAdatve'pi yogyAyeti punagrahaNaM yogyatAyAH prAdhAnyadarzaISnArtham, odhena guNAdhikatarasya vA pravrajitasya deyamiti khyApanArtha, pravrajyAkAle chalitena guruNA pazcAdapi saM-12 |vAsena prabajitasyAyogyatve jJAte sUtramarthazca na deya iti jJApanArtha vA taditi sthitam / yataH paJcavastuke-"su-15 ttassa huMti joggA, je pavajAe Navaramiha gahaNaM / pAhaNNadaMsaNatthaM, guNAhigayarassa vA deyaM ||1||chlienn vA pavanAkAle pacchAvi jANiumajoggaM / tassavi na hoi deyaM, suttAi imaM ca sUceha // 2 // " idaM yogyatAgrahaNaM suucytiityrthH| etadevAha-"pavvAviassavi tahA, ittha muMDAvaNAivi NisiddhaM / jiNamayapaDikuvassa, (u)puvAyariA tahA cAha // 1 // " ayogyasya hi pravrAjane pravAjitasya vA muNDane muNDitasya vA tathA zikSaNe zikSitasya vA tathopasthAne upasthApitasya vA tathA sambhojane sambhojitasya vA tathA khasamIpe saMvAsane gurozcaraNasthitasyApi svakIyacAritraghAtakatvaM sUtre prasiddhameva / tathA coktaM paJcavastuke-"jiNavayaNe paDikuTuM, jo Jain Education Inte For Private Personel Use Only W w.jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | pavAvei lobhadoseNaM / caraNaDhio tavassI lovei tameva u carittaM // 1 // pavvAvio sitti a, muMDAve mahaNA adhikAraH aNAyaraNajoggo / jo taM muMDAveI, dosA aNivAriA purimA // 2 // muMDAvio siatti a, sikkhAveDaM zikSA annaayrnnjoggo| ahavA sikkhAveMte, purimA aNivAriA dosA // 3 // sikkhAvio siatti a, uTThAve annaayrnnjoggo| ahavA uvaTThaviMti, purimapayaNivAriA dosA // 4 // uTThAvio siatti a. saMbhujetuM // 18 // annaayrnnjoggo| ahavA saMbhuMjate, purimapayaNivAriA dosA // 5 // saMma~jio siatti a, saMvAseuM aNAyaraNajoggo / ahavA saMvAsaMte, dosA anivAriA purimaa||6|| emAI paDisiddhaM, savvaM cia jiNavarehajogassa / pacchA vinAyassavi, guNaThANaM vijaNAeNaM // 8 // " etadartho'yam-evamAdi pratiSiddhaM sarvametajinavarairayogyasya ziSyasya, pazcAdvijJAtasyApyayogyatayA guNasthAnaM-saMvAsAnuyogadAnAdi, vaidyajJAtena, sa hi yo(da)-15 vAsAdhyaM doSaM jAnAti tadaiva kriyAto viramatIti siddhaM ayogyasya sUtraM dadato'dharma eveti / evamupadhAnAzuddha akAlapAsamapi ca dadataH pratIcchatazcApyadharma eveti jJeyamiti grahaNAzikSAvidhiH // 88 // athAsevanAzikSA vidheyatayA pratipAdayannAhaaudhikI dazadhAkhyA ca, tathA pdvibhaagyuk| sAmAcArI vidhetyuktA, tasyAH samyak prapAlanam // 89 // 'iti' amunA vAcyamAnaprakAreNa 'sAmAcArI' 'tridhA' tribhirbhedaiH 'prajJaptA' uktA prarUpitA, jinairiti / HainEducation ints For Private Personel Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zeSaH / tatra sAmAcArIti kaH zabdArthaH ?, ucyate, samAcaraNaM samAcAraH ziSTAcaritakriyAkalApastasya bhAvo 'guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi SyaJ' (pA-5 - 1 - 124 ) sAmAcaryyaM punaH strItvavivakSAyAM 'SiGgaurAdibhyazca (pA-4-1-41) iti GISU 'yasye' ti ca (pA0 6-4-148) ityakAralopaH yasya halaH (pA 6-4-41) iti taddhi| tayalopaH paragamane sAmAcArIti siddhaM / [ iyaM ca nayavibhAgena vivicyamAnA saptadhA bhidyate, tathAhi -saGgrahamate | AtmA sAmAcArI, na tvanAtmA, Atmani vizeSye sakalasAmAcArIvizeSaNAt / vyavahAramate ca tAM samAcara| nnAtmA sAmAcArI, natvasamAcaran, asamAcAravatyAtmanyatiprasakteH / Rjumate ca samAcarannapyupayuktaH sAmAcArI na tvanupayuktaH, vyavahArasamAcaraNazAlini dravyaliGginyatiprasakteH, upayukto nAma jJeyapratyAkhyeyaparijJApara itya| rthaH / zabdamate ca upayukto'pi SaTsusaMyataH na tvasusaMyataH, sAmAcArIpariNAmaprAptAnAmavirata samyagdRSTyAdInAmapi tathAprAyatvena tatrAtiprasakteH / samabhirUDhamate ca susaMyato'pi paJcasamitastriguptaH sAmAcArI, na tu tadvi| lakSaNaH, pramattasaMyatAdiSvapyatiprasakteH / evaMbhUtamate ca prAguktasakala vizeSaNaviziSTo sAvadyayogavirataH sAmAcArI, tatra 'sAvajjo kammabaMdhotti cUrNikAravacanAt sAvadyaH - karmabandhastena saha yogo - vIryaM tato virataH | parijJAtatatka ityarthaH, natvanIdRk, tathAbhAvaM prAptAnAmapramattAdInAmapi tatphalAsiddheH asya ca kurvadrUpasyaiva kAraNasyAbhyupagamAt / naigamasya mate punaH zuddhAzuddharUpatvAtsakalaviziSTo dvikatrikAdisaMyogaviziSTo vA''tmA / tatheti jJeyaM / nizcayavyavahAravicAraNAyAM tu sAmAcArIsamAcaraNarUpaliGgenAnumeyo vicitracAritrAvaraNakarmakSa Jain Education Interbatio ww.jainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha adhikAraH // 19 // yopazamAdisamutthaH pariNAmavizeSo nizcayataH sAmAcArI, evaM ca tadAcaraNaM vimApi tadanutpa(dupapa)ttiH, liGgaM sAmAcArI vinApi liGgino drshnaat| vyavahAratastu samAcaraNavizeSa eva tathA, tatrApi bhAvapUrvakamAcaraNaM zuddhavyavahAreNa, bhedaH azuddhena tu tena AcaraNamAtramiti vizeSaH / kRtaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH] traividhyameva darzayati-'oghikI 1 dazadhAkhyA 2 tathA padavibhAgayugiti 3' yataH "sAmAcArI tivihA, ohe dasahA payavibhAge"tti tatra ogha:sAmAnyaM, tadviSayA sAmAcArI sAmAnyataH saGkepAbhidhAnarUpaughaniyuktipratipAditakriyAkalApaH, kacidvAcyavA-1 ckyorbhedaadoghniyuktirpyoghsaamaacaariityucyte|evmgre'pi jJeyaM / dazadhetyAkhyA-abhidhAnaM yasyAHsA icchAkArAdidazaprakAralakSaNA dazadhAkhyA 2, padayorutsargApavAdayorvibhAgo-yathAsthAnaM nivezastena yuk-yuktA sAmAcArI chedasUtrarUpA padavibhAgasAmAcArIti / tatra 'kAraNApohyo vidhirutsargaH' 'kAraNiko vidhirapavAdaH' iti| 'tasyAH' trividhAyAH sAmAcAryAH 'samyag vidhinA tattatsUtroktena 'prapAlanaM' prakarSeNa yogatrayotkarSeNAcaraNaM, || sApekSo yatidharmo bhavatIti pUrvavadanvayaH / iha ca tatkAlapravrajitAnAM tAvatzrutaparijJAnazaktivikalAnAmAyuSkahAsamapekSyaughasAmAcArI navamAtpUrvAt tRtIyavastuna AcArAbhidhAnAt tatrApi viMzatitamAt prAbhRtAt // 19 // tatrApyoghaprAbhRtamAbhRtAnnivyUDhA / iyaM ca prathamadivasa eva dIyate, pratidivasakriyopayoginItvAditi prathamamuktA? / dazadhA punaH SaDviMzatitamAduttarAdhyayanAtsvalpatarakAlapravrajitAnAM parijJAnArthaM niyUDheti tato'syA upayoga iti tathoktA 2 / dRSTivAdagatA pavibhAgasAmAcArI tu prabhUtadivasalabhyA taduddhRtakalpavyavahArAkhyA Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte 'pi viziSTazrutAdhyayanakramalabhyeti prAnta uktA 3 // 89 // itthaM trividhAM sAmAcArIM nAmato'bhidhAya vizeSatastA abhidhitsuH prathamamoghasAmAcArIsvarUpaM dvAranirdezena darzayati pratilekhanikA 1 piNDo 2 padhya 3 nAyatanAni 4 ca / pratisevA 5 ''locane 6 ca, zuddhi 7tyadhika matA // 90 // 'pratilekhane'ti pratipUrvaka (sya) likha-akSaravinyAse ityasya bhAve lyuDantasya prayogaH, 'upasargeNa dhAtvartha' iti nyAyAdAgamAnusAreNa kSetrAdernirUpaNetyarthaH / sarvakriyANAmetatpUrvakatvAdiyameva nirUpaNIyeti prathamaM dvAram / asyAzca pratilekhakapratilekhyanAntarIyakatvAttadvayamapyatraiva nirUpaNIyaM 1 / piNDaH - saGghAtaH doSavizuddhAhAra ityarthaH, pratilekhanottaraM tagrahaNaM bhavatIti tadanantaraM sa nirUpaNIya iti dvitIyaM dvAraM 2 / upa-sAmIpyena sa~yamaM dadhAti - dhArayati poSayati vetyupadhiH, sa ca vastrapAtrAdirUpaH piNDo hi na pAtrapAtrabandhAdikamantareNa grahItuM zakyata iti tannirUpaNAnantaraM gaNanApramANapramANapramANadvAreNa nirUpaNIyamiti tRtIyaM dvAram 3 / na AyatanamanAyatanaM-strIpazupaNDakAdisaMsaktaM, gRhIta upadhiH piNDazca na vasatimantareNopabhoktuM zakyata iti tannirUpaNAnantaraM ( anAyatana) varjanapratipakSAyatanasevanamukhena tadvAcyamiti caturthaM dvAraM 4 / pratisevA - pratisevanA | saMyamAnuSThAnaviruddhAcaraNamityarthaH, pratilekhanAdyanAyatanAntamAcAraM kurvataH kadAcit kacit kazcidaticAro jainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadhaughikI dharmasaMgrahe bhavatIti tadanantaraM sA nirUpaNIyeti paJcamaM dvAraM 5|aa-apraadhmryaadyaa locanaM-darzanaM AcAryAdeH purata adhikAraH ityAlocanA pratisevAyAM satyAM sA'vazyaM mumukSuNA karttavyeti tadanantaraM sA nirUpaNIyeti SaSThaM dvAraM zodhana zuddhiH-ziSyeNAlocite'parAdhe taducitaM guroH prAyazcittapradAnamityarthaH, AlocanottarakAlaM yogyaM prAyazcittaM pradIyata iti tadanantaraM tadupanyAsa iti saptamaM dvAraM 7 // iti amunA prakAreNa audhikI-oghaniSpannA sAmAcArI // 20 // oghaniyuktipratipAditakriyAsamudAya ityarthaH, 'matA' pratipAditA dvAranirdezeneti gamyaM / oghaniyuktirupaughasAmAcAryA imAni sapta dvArANIti tAtparyam 1 / atra ca pratilekhanApratilekhakapratilekhyavaktavyatA'tigahanA kSetrAdiviSayaughaniryuktau bahuvidhoktA, sA ca bahuvistaratvAnneha pratanyate, vistarArthinA tu tata evAvadhAryA / iha tu dinacaryAyA evaM pratidinopayogitvAdupakaraNaviSayA socyate, pazcavastuke'pItthamevAbhihitA, yataH-"uvagaraNagoarA puNa, itthaM paDilehaNA muNeavvA / appaDilehiadosA, viNNeA pANighAyAI // 1 // " iti, 'itthaM |ti pratidinakriyAyAM, tatra graMthe dazabhiraiH pratidinakriyAyA eva prakrAntatvAt / tathAhi-"paDilehaNA 1 pamajaNa 2, bhikkhA 3 ''yari 4 ''loa5 bhuMjaNA 6 ceva / pattagadhuvaNa 7 viArA 8, thaMDila9 AvassayAIA 10 // 1 // " ityalaM prasaGgena / 90 / sAmprataM upakaraNaviSayA pratilekhanAdyoghasAmAcArI yena krameNa karttavyA taM kramamapi dinacaryAnurodhenaiva pratipAdayannAha // 20 // Jain Education into For Private Personel Use Only Naw.jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizAntyayAme jAgaryA, gurozcAvazyakakSaNe / utsargo devagurvAdinatiH khAdhyAyaniSThatA // 91 // nizAyA-rAtrerantyayAme-caturthaprahare 'jAgaryA' jAgaraNaM nidrAtyAga ityarthaH / sApekSayatidharmo bhavatIti yoja-18 nA, agre'pi sarvatrAvaseyA / jAgaraNavidhizca-"jAmiNipacchimajAme, savve jaggaMti bAlavuDDAI / paramiTTiparama-181 maMtaM, bhaNaMti sattaThThavArA u // 1 // " ityAdivizeSagRhasthadharmAdhikAre pradarzita eva / nizAntyayAme jAgaraNaM kimavizeSeNa sarveSAmeva ? uta keSAMcideveti jijJAsAyAmAha-'guroH' pravrAjakasya digAcAryAdervA, cakArAt glAnAdeH 'AvazyakakSaNe' pratikramaNakaraNAvasare jAgA, tatra gurostRtIyapahare'skhApasya vakSyamANatvAt glAnAdestu zarIramAndyAt pratikramaNavelAyAmucitameva jAgaraNaM, uktamapi-"sabvevi paDhamayAme, dunni a vasahANa AimA jAmA / taio hoi gurUNaM, cauthe savve gurU suai // 1 // " iti, prakramaNavelA ca tatparisamAptidazopakaraNapratyupekSaNAsamanantarabhAvisUryodayaparimeyA, yataH-"Avassayassa samae, NiddAmuI cayaMti AyariA / taha taM kuNaMti jaha dasapaDilehANaMtaraM sUro // 1 // " iti / jAgaraNAnantaraM karttavyamAha-'utsargaH' iti kAyotsargaH, sa ceryApathikIpratikramaNapUrvakaH kukhapnaduHkhamanivAraNanimittaH, prANivadhAdikukhamabhAve zatocchvAsamAno maithunakuskhamabhAve tu caturudyotakaroparyekanamaskAracintanAdaSTazatocchvAsamAno'vaseyaH, yato dinacaryAyAm"iri paDikamaMto, kusumiNadusumiNanivAraNussaggaM / sammaM kuNaMti nijiapamAyaNiddA mahAmuNiNo // 1 // For Private & Personel Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 21 // Jain Education Int pANivahappamuhANaM, kusumiNabhAve bhavaMti ujjoA / cattAri ciMtaNijjA, sanamukkArA cautthassa // 2 // " iti / tatazca 'devagurvAdinati' riti, devanatizcaityavandanaM, gurvAdinatiH - caturbhiH kSamAzramaNairgurvAdinamastriyA, tato'nantaraM ca 'svAdhyAyaniSThatA' khAdhyAyo - vAcanAdistasmin yathAsambhavaM niSThatA - ekAgratA, upalakSaNatvAt pUrvagRhItataponiyamAbhigrahacintanadharmajAgarikAkaraNAdi, yataH - "jiNanamaNamuNiNamaMsaNapuvvaM tatto kuNaMti sajjhAyaM / ciMtati puvvagahiaM, tavaNiyamAbhiggahappamuhaM // 1 // kiM sakkaNijjakajjaM, na karemi ? abhiggaho a ko uci o ? / kiM maha khaliyaM jAyaM ? kaha diahA majjha vacca'ti ? // 2 // kaha nahu pamAyapake, khuppissaM! kiM paro va appo vA / maha picchai aiAraM ?, ia kujjA dhammajAgariaM // 3 // " brAhmye ca muhUrte nirmalabuddhyudayAdbhavati dharmakarmopAyacintanaM saphalamiti dharmamayamanorathAn cintayediti bhAvArthaH / yatastatraiva "jAmiNivirAmasamae, sarae salilaM va nimmalaM nANaM / ia tattha dhammakamme, AyamuvAyaM viciMtejA // 1 // 91 // sAmprataM tata ArabhyodghATapauruSIM yAvadyadyatkarttavyaM tadAha | kAle ca kAlagrahaNaM, tatazcAvazyaka kriyA / drAk pratyupekSaNA samyag, svAdhyAyazcAdyapauruSIm // 92 // 'kAle' yathoktavelAyAM 'kAlasya' prastAvAt prAbhAtikalakSaNasya 'grahaNa' nirUpaNaM sApekSayatidharmo bhavatIti | kriyAsamanvayaH / prAbhAtikakAlasya ca grahaNakAlo rAtricaturthapraharAvaziSTaturya bhAgarUpaH, yataH ArSam - "pora prabhAtejAgaryA // 21 // w.jainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIe caubhAe, sese vaMdittu to guruuN| paDikkamittu kAlassa, kAlaM tu paDilehae // 1 // " iti / kAlagrahaNavidhizca yogavidhito jJeyaH, iyAMstu vizeSa:-"tAhe ego sAha uvajjhAyassa aNNassa vA saMdisAvittA pAbhAiakAlaM giNhai, tao guru udveitti" / atha ceryApathikIpAThAdisakalamanuSTAnaM zanaiH zanaiH kAryamityAdiH kAyotsargAdividhivizeSazca prAgnirUpita eva / AcAryAdibhizca pratikramaNakaraNasamaye jAgradbhireSa sarvo'pi iyopathikIpratikramaNAdividhistadaiva kAryaH, yataH-"AyariyagilANAI, je navi jaggaMti pacchime jAme / Avassayassa samae, kajaM iriAi tehiMtu // 1 // " tatastadanantaraM 'AvazyakakriyA' pratikramaNakaraNamityarthaH / etadvidhirapi prAgukta eva, kiyAn vizeSastu daivasikapratikramaNavizeSasambaddha eva darzayiSyate, atra ca pratikramaNakriyAnte bahuvelaM saMdizApya bahuvelaM kurvanti, tatra bahuvelazabdena bahuvelAbhAvIni akSibhUcAlanAdIni sUkSmakAryANi procyante, tAnyapi guruNA'nanujJAtAnAM satAM yatInAM na kalpanta iti yugapadeva kRtyasUkSmayogAnujJApanAya bahuvelakaraNamucitameva / yataH paJcavastuke-"guruNANuNNAyANaM, savvaM ciya kappaI u samaNANaM / ki| caMpi jao kAuM, bahuvelaM te karaMti to||1||" iti| tataH kiM karttavyamityAha-'drAgi'tyAdi 'dAga' samaMtAt | na tvekapArthAdau 'samyak ca' zAstroktavidhinA 'pratyupekSaNA' pratilekhanAkararNa sApekSayatidharmoM bhavatIti smbndhH| pratilekhanA cAtropakaraNaviSayA jJeyeti prAguktameva / tatrApIyaM vastraviSayA vAcyA, pAtraviSayAyA agre vakSyamANatvAt, itthameva coktaM yatidinacaryAyAmapi-"pahijja diNAraMbhe, dasagaM ugghADaporisIsamae / pattANaM 8 Jain Education For Private Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe nijogaM, savvaM puNa pacchime jAme // 1 // " iti / atra mukhapotikA 1 rajoharaNa 2 niSadyAdvaya 4 colapaTTa5 pratyupekSaadhikAraH kalpatrika 8 saMstArako 9ttarapaTTa 10 lakSaNAnAM dazAnAM sthAnAnAM pratilekhanA sUrye'nudgate eva karttavyA, yataH3 R"muhapattI rayaharaNaM, dunni nisajjA ya cola kappatigaM / saMthAruttarapaTTo, dasapehANuggae sUre // 1 // " nizIthacUrNoM ra // 22 // kalpacUrNI caikAdazodaNDo'pyuktaH, tatra pratilekhanAkramazcaivam-kSamAzramaNapUrva paDilehaNaM karemittibhaNitvA pratilikhya ca mukhapotikAmutkuTukAsanastha eva prakAzadezastho rajoharaNaM pratilikhati, tatrApi prabhAte prathamamAntarI|| sUtramayIM niSadyAmaparAhe ca bAhyAmUrNAmayI pratilikhed yaduktaM yatidinacaryAyAm-"dAUNa khamAsamaNaM, pubdhi |paDilehiUNa ukkudduo| paDilehai rayaharaNaM, payAsadesahio sammaM // 1 // paDilehijjai paDhama, pabhAyapaDilehaNAi rayaharaNaM / abbhaMtarA nisajjA, majjhaNhe bAhirA paDhamaM // 2 // " iti, tataH colapa pratilekhya kSamAzramaNapUrva icchakAri bhagavan pasAugari paDilehaNA paDilehAvaotti bhaNitvA trayodazabhiH pratilekhanAbhiH sthApanAcArya pratilikhya sthApayitvA ca sthAne kSamAzramaNapUrva uvahimuhaputtiM paDilehemitti bhaNitvA ca mukhavastrikAM pratilikhet, tatazcaikena kSamAzramaNenopadhiM saMdizApya dvitIyena tenopadhiM pratilikhet, tatra pUrvamaurNa kalpaM, tataH sautraM kalpadvayaM, tataH saMstArakaM, tatazcottarapaTTamiti sUryodayAt pUrva pratilekhanAkramaH, taduktaM yatidina-12 // 22 // caryAyAM rajoharaNapratilekhanAnantaraprastAve-"aha lahuavaMdaNajuyaM, kAuM nimmavai aMgapaDilehaM / ThavaNAyariaM tatto, paDilehai Thavaha ThANaMmi // 1 // muhaNaMtagapaDilehA, purvi do ceva chobhavaMdaNae / kAUNa saMdisAvai, in Education in anilw.jainelibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvahiM paDilehae ttto||2||" iti / upadhipratilekhanAyAM ca prathamamupakaraNAdegrahaNanikSepaNasaMkramaNasthAnAni nirIkSaNIyAni pramArjanIyAni ca, taduktamoghaniryuktau-"uvagaraNAIANaM, gahaNe nikkhevaNe ya saMkamaNe / ThANa|nirikkhapamajaNa, kAuM paDilehae uvhiN||1||" "saMkamaNaM ti sthAnAt sthAnAntarasaGkamaNamiti / atra ca samyakpadena sakalo'pi vastrapratilekhanAvidhiH suucitH| sa cAyaM oghaniyuktipaJcavastukAdigataH-"uDuM1thiraM 2 aturiyaM 3, savvaM tA vattha 4 puvapaDilehe 5 / to bIyaM papphoDe, taiaMca puNo pmjejaa||1||" vyAkhyA-15 tatra vastroddha kAyorddha cAcAryamatena bhaviSyati, nodakamatena ca vakSyamANaM, tatra vastroddha yathA bhavati tathA pratyupekSeteti / 'thiti sthiraM sugRhItaM kRtvA pratyupekSeta 'aturiti atvaritaM stimitaM pratyupekSeta 'savvaM ti sarvaM kRtsnaM vastraM tAvatpUrva-prathamaM pratyupekSeta-cakSuSA nirIkSeta, evaM tAvadAgabhAgaH, parabhAgo'pi parAvRtya evameva cakSuSA nirIkSeta, 'to bIaM papphoDe tti tato dvitIyAyAM vArAyAMprasphoTayedvastraM, SaT purimAH karttavyAH ityarthaH / |'taiaM ca puNo pamajija'tti tRtIyAyAM vArAyAM hastagatAna prANinaH pramArjayediti / idAnImenAM gAthAM bhASya-18 kRddhyAkhyAnayannAha-"vatthe kAu<Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 23 // utkuTukasthitastiryak prasArya vastra pratyupekSeta, etadeva ca naH kAyoddhaM vastroddha ca, nAnyat, yathA candanAdinA | pratyupekSavilipsAGgaH parasparamaGgAni na lagayati evaM so'pi pratyupakSeta, tatazcaivamutkuTukasya kAyorddha bhavati, tiryaprasA- NA ritavastrasya ca vastroddha bhavati, urduti bhnni| idAnIM sthirAdIni padAni bhASyakRdAha-"ghittuM thiraM atu|riaM, tibhAgabuddhII cakkhuNA pehe / to biiaM papphoDe, taiaMca puNo pamajejA // 2 // " gRhItvA sthiraM-18 niviDaM dRDhaM vastraM tataH pratyupekSeta, atvarita-stimitaM pratyupekSeta, 'tibhAgabuddhIe' bhAgatrayabuddhyetyarthaH, cakSuSA pratyupekSeta, tato dvitIyavArA prasphoTayet, tRtIyavArAMpramArjayediti pUrvavat / anyatra tvevaM pAThaH-aMguTThaaMgulI-12 hiM, ghettuM vatthaM tibhAgavuddhIe / tatto a asaMbhaMto, thiraMti thiracakkhuNA pehe // 1 // iti / sugamA / tathA "parivattaiuM sammaM, aturiamiti adu payatteNaM / vAujayaNAnimittaM, iharA takkhobhamAIA // 4 // " |parAvarttayituM samyaga dvitIyapArthena, atvarita-adrutaM, prayatnena vAyusaMrakSaNArtha, itarathA vAyukSobhAdayo dossaaH| tathA "iya dosuvi pAsesu, daMsaNao savvagahaNabhAveNaM / savvaMti niravasesaM, tA paDhamaM cakkhuNA pehe // 1 // " evaM dvayorapi pArzvayorvastrasya darzanAt, sarvagrahaNabhAvena sarvamiti-niravazeSa tAvatprathamaM cakSuSA pratyupekSeta, apratyupe-1 kSaNe doSamAha-"ahaMsaNaMmi a tahA, muiMgaIAiANa jIvANaM / to bIaM papphoDe, iharA saMkAmaNe vihiNA // 23 // // 6 // " adarzane sati muiMga pipIlikAdInAM jIvAnAM, tato dvitIyaM prasphoTayet, darzane sati teSAM vidhinA saGkAmaNaM kuryAt / atha kathaM prasphoTayedityAha-"aNaccAviaM acaliaM, aNANubaMdhi amosaliM ceva / chappurima Jain Education inANJ For Private & Personel Use Only % w.jainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int 23 navakhoDaM, pANipANamajaNaM // 7 // ' tatra pratyupekSaNAM kurvatA vastramAtmA vA na narttayitavyaH, tathA acalitaM ca vastraM zarIraM ca karttavyaM, 'aNANubaMdhi'tti na anubandhaH so'sminnastIti ananubandhi pratyupekSaNaM, na nirantaramAkhoTakAdi karttavyaM, kiM tarhi ? - sAntaraM savicchedamityarthaH / 'amosali tti ma mauzalI kriyA yasmin pratyupekSaNe tadamauli pratyupekSaNaM, yathA muzalaM jhaTiti UrdhvaM lagati, adhastiryakca, na evaM pratyupekSaNA karttavyA, | kintu yathA pratyupekSamANasya Urddha pITheSu na lagati na ca tiryaga kuDye na bhUmau tathA karttavyaM / 'chappurimaM' tatra vastraM cakSuSA nirUpyArvAgbhAgaM trayaH purimAH karttavyAH, tayA parAvarttyA'parabhAgaM nirUpya punarapare trayaH purimAH karttavyAH, evamete SaT purimAH SaT vArAH prasphoTanamityarthaH / 'navakhoDaM 'ti nava cAkhoTakAH karttavyAH, pANerupari | 'pANIpANipamajjaNaM' ti prANinAM kunthvAdInAM pANI haste pramArjanaM navaiva vArAH karttavyaM / iyaM dvAragAthA / | idAnIM bhASyakRyAkhyAnayannAha - "vatthe appANami a, cauha aNaccAviaM acaliaM ca / aNubaMdha niraMtarayA | tiriugRhaghaTTaNA musalI // 8 // " vastre Atmani ceti padadvayena bhaGgakacatuSTayaM sUcitaM bhavati, tatazcAnena prakAreNAnarttApitaM caturddhA bhavati itthaM vastrama tapitaM AtmApi cetyAdyaH, vastramanarttApitamAtmA ca narttApita iti dvitIyaH, vastraM narttApitamAtmA cAnarttApita iti tRtIyaH, ubhayaM natapitamiti turya:, atrAdyaH zuddhaH, evamacalite'pi catvAro bhUGgAH / anubandhazca nirantaratocyate, tatazcAnubandhena- mairantaryeNa pratyupekSaNA na karttavyA, tathA trividhA muzalI - tiryagghaTanA UrddhaghahanA aghoghanA ceti, tatra pratyupekSaNAM kurvan vastreNa tiryaga kuDyAdi w.jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyupekSa dharmasaMgrahe ghaTyati-spRzati, Urddha kuhikAdipaTalAni ghaTyati, adhobhuvaM ghaTTayati, evaM namuzalI kiM tvamuzalI, na kiMcitpa- adhikAraHtyupekSaNAM kurvan vastreNa ghttttyti| 'chappurimati vyAkhyAnayati-"chappurimA tiriakae,nava akkhoDA tini ti Ni aNtriaa| te uNa viANiabvA, hatthaMmi pamajaNatieNaM // 9 // " SaT pUrvA itiprathamAH, tiryakRte vastre ubha yato nirIkSate, nava asphoTAH trayastrayo'ntaritAH vyavahitAH, ka punaste vibhAvitavyAH?-haste, kenaantritaaH?||24|| pramArjananikeNeti / pramArjanaM vyAkhyAnayati-"tai pamajaNamiNaM, tabvaNNa'ddissasattarakkhaTThA / takkhaNapamajiAe, tabhUmIe abhogaao||10||"tRtiiyN pramArjanamiti dvAraparAmarzaH, idaM tadvarNa0 hastavarNAdRzyasatvarakSArtha iti phalasambhavamAzritya, atra samayayuktiH, tatkSaNapramArjitAyA eva pUrva(tadbhUmeH-pratyupekSaNapRthivyA abhogAd bhUyaH-pratyupekSaNAdiviraheNeti / "vihipAhaNNeNevaM, bhaNi paDilehaNaM ao uDe / eaMcevAha gurU, paDisehapahANao NavaraM // 11 // " vidhiprAdhAnyena pratilekhanA bhaNitA, etAM caiva pratyupekSaNAM prakrAntAM, ata Urddha Aha guruH pratiSedhaprAdhAnyena prakArAntareNa, navaraM vidhinissedhvissytvaaddhrmsyeti| kiMtadityAha-"ArabhaDA saMmaddA, vajeavvA ya mosalI tiaa| papphoDaNA cautthI, vikkhittA veiAbaddhA // 12 // " ArabhaTA pratyu|pekSaNA na kAryA, saMmardA na kAryA, tRtIyA muzalI, caturthI prasphoTanA, paJcamI vikSiptA, SaSThI vedikAbaddhA ceti varjanIyA / paJcavastuke tu musalIsthAne "vajeavvA a ThANaThAvaNayA' iti paatthstsyaa'sthaansthaapnetyrthH| dvAragAtheyaM pratipadaM bhASyakRyAkhyAnayati-"vitahakaraNe ca turiaM, aNNaM aNNaM ca giNha ArabhaDA 1 / aMto tu Jain Education in For Private Personel Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hunja koNo, nisiaNa tattheva sammadA // 23 // vitathaM-viparItaM yatkaraNaM tadArabhaTAzabdenocyate, sA' cArabhadvApratyupekSaNA na kAryA, viparItapratyupekSaNA na kAryetyarthaH, vA vikalpeneyaM cArabhaTTocyate, yaduta tvaritamAkulaM yadanyAnyavastragrahaNaM tadArabhaddAzabdenocyate / tathA'ntarmadhyapradeze vastrasya saMvalitAH koNA yatra bhavanti sA| sammardocyate, sA ca na kAryA, athavA tatraivopadhikAyAM upavizya yat pratyupekSaNAkaraNaM sA saMmardocyate / "mosali putvaNidiTThA, papphoDaNa reNuguMDie ceva / vikkhevaM tukkhevo, veiapaNagaM ca chaddosA // 14 // " muzalI pUrvamevoddiSTA, paJcavastuke tu 'guruvaggahAyaThANaM ti pAThaH, gurvavagrahAdyasthAnaM, pratyupekSitopadhenikSepa iti ca tasyArthaH / tathA prakarSeNa sphoTanaM-prasphoTanaM tadreNuguNDitavastrasyaivAyatanayA karoti, IdRzI kriyA na karttavyayetyarthaH 4 tathA vikSepaNaM vastrasyAnyatra kSepaNaM, idamuktaM bhavati-pratilekhayitvA vastramanyatra javanikAdau kSipati, athavA |vikSepo vastrAJcalAnAmUrddhakSepaNaM, sa ca na kArya ityarthaH 5 / tathA vedikApaJcaka-UrddhavedikAdi 6 // ete SaT doSAH pratyupekSaNe / vedikApaJcakaM yathA-"uDDamaho egatto, duhao aMto a veiApaNagaM / jANUNamuvari hehA, egayare duNha bIaMtu // 15 // " uDheveiA-uvari jANugANaM hatthe kAUNa paDilehei 1, ahoveiA-aho jANuANaM / hatthe kAUNa paDilehei 2, egatoveiA-egajANugaM bAhANaM aMtaraM kAUNa paDilehei 3, duhaoveiA bAhANaM| aMtarA dovi jANuA kAUNa paDilehei 4, aMtoveiA-aMtojANuANaM hatthe kAUNa paDilehei 5 / idaM vedi| kApaMcakaM pratyupekSaNAM kurvatA na kArya / pratyupekSaNAdoSAnevAha-"pasiDhilapalaMbalolA, egAmosA annegruuvdhunnaa|| Jain Education ingenipal For Private & Personel Use Only I Mw.jainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 25 // kuNai pamANipamAyaM, saMkiagaNaNovagaM kujA ||15||"prshithilN vastraM dRDhaM na gRhItaM ataDitaM vA 1, pralambA pratilekhaviSamagrahaNe sati lambakoNaM ekAntagrahaNena pralambana ityarthaH 2, lolanaM bhUmau haste vA'vajJayA lolayati 3, ekA- nAvidhiH marSo vastraM madhye gRhItvA tAvadAkarSaNaM karoti yAvatribhAgAvazeSe grahaNaM jAtam , ekA(karSaNamityarthaH, athavA tribhiraGgulIbhigrAhyamekayA gRhNataH, athavA'nekAmA AkarSaNe grahaNe cAneke AmAH -sparzA bhavanti tadvastramanekadhA spRshtiityrthH| anekarUpadhUnAnamiti-anekaprakAraM trayANAM purimANAmupariSTAt dhUnanaM-kampanaM, atha-| vA'nekavastrANyekatra gRhItvA yugapadbhUnAti / tathA pamANipamAdaM-akhoTakeSu navasu vastrapramArjanAsu ca navasu pramAdaM karoti, tAnyUnAdhikAn karotItyarthaH / tathA zaGkitA cAsau gaNanA ca zaGkitagaNanA tAmupagacchati yA pratyupekSaNA sA zaGkitagaNanopagA tAM na kuryAt, ayaM bhAvaH-purimAdayaH kiyanto jAtA iti zaGkAyAM tadgaNanAM karoti, yaH pramAdI bhavati pUrva, itthambhUtA pratyupekSaNA na karttavyeti sthitaM / kiMviziSTA punaH karttavyetyata Aha-"aNUNAirittapaDilehA, avivacAsA taheva ya / paDhama payaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi // 1 // anyUnA prasphoTanAdibhiH, anatiriktA ebhireva, pratyupekSaNA nirIkSAdikriyA, biNTikAbandhAvasAnA avidya G // 25 // mAnapuruSAdiviparyAsA veti / trINi padAni, eteSu cASTau bhaGgA bhavanti, teSAM sthApanA ceyam-tatra sssss prathamaM na nyUnA nAtiriktA nApyaviparyAsetirUpaM prazastaM, muttyavirodhi / zeSANi tu sapta padAni vipa SIss sAdidoSavanti aprazastAni yainyUnatvamadhikatvaM vA tAnAha-"khoDaNapamajavelAsu, ceva UNAhiA / / / / in Education in m ana For Private & Personel Use Only S w.jainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intel muNeakvA / kukuDaaruNapagAsaM, paropparaM pANipaDilehA // 18 // prasphoTanapramArjanavelAkheva nyUnAdhikA mantavyA, navabhyo nyUnA adhikA vA prasphoTA: pramArjanAzca na kAryAH / velAyAM ca nyUnAyAmadhikAryAM vA pratyupekSaNA na kAryeti bhAvaH / kAlaM tvaGgIkRtya kukkuDetyAdinA gAthArddhamAha / atra vRddhasampradAyaH - kAleNa UNA jo paDi| lehaNAkAlo tatto UNaM paDilehei, tattha bhaNai ko paDilehaNAkAlo ?, tAhe ego bhaNai - jAhe kukkuDo vAsai | paDikkamittA tAhe paDilehAvau, to paTTavittA paDilehaDa, aNNo bhaNai - aruNaM sarIraM bhavai, aNNo-jAhe | pagAsaMti- pahAphaTTaNavelA, avaro bhaNai-paropparaM-aNNoSNaM muhANi dIsaMti, aNNo bhaNai - jattha hattharehAo dIsaMtitti / eteSAM vibhrame nimittamAha - "devasiA paDilehA, jaM carimAettivibhamo eso / kukkuDagAdesissA, tadhiyAraMti to sesA // 19 // " daivasikI pratyupekSaNA vastrAderyasmAccaramAyAM tadanu eva svAdhyAya iti eSA bhrAntiH / kasya ? - kurkuTAdezinazcodakasya, tatrAndhakAramitikRtvA / tataH zeSA A ( anA) dezAH, siddhAntavA - yAha - "ee u aNAesA, aMdhAre uggaevi huNa dIse / muharayaNe sajjacole, kappatia dupaTTathuisaro // 20 // " evaM AyariA bhAMti - savevi aNAdesA sacchaMdA, aMdhayAre paDissae hatthe rehAo uggaevi sUre Na dIsaMti, imo paDilehaNAkAlo Avassae kae tihiM thuIhiM dinnihiM tahA paDilehaNAkAlo jahA eehiM dasahiM paDilehiehiM [jahA ] saro uha, muhapottIrayaharaNaM0 / phalitamAha - "jIvadayaTThA pehA, eso kAlo imIi to Neo / AvassagAi aMte, dasapehA uTThaI sUro // 21 // " sugamA / atha pratyupekSaNAyAM puruSopadhikramamAha - "gurupaccakkhA eeeeeeeeee ww.jainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 26 // Jain Education Int NigilANasehamANa pehaNaM putriM / to appaNI a putriM, mahAkaDA iara duvi pacchA // 22 // " ayaM kila puruSAviparyAsaH, prathamaM guroH sambandhyupadhiH tadanu pratyAkhyAninaH kSapakasya, tadanu glAnasya, tadanu navaprabrajitasya, | AdizabdAdvyApRtavaiyAvRtya (kara) parigrahaH, tata AtmanaH pUrvaM yathAkRtAni vastrAdIni, taMtra bahumAnatvAt, itare dve upakaraNe - alpaparikarmabahuparikarmarUpe pazcAtpratyupekSeteti utsargato'bhihitaM / nizIthacUrNAvapyuktam- "uvahiMmi paccUse pudhiM muhapottI, tao rayaharaNaM, tao aMtonisijjA, tao bAhirI nisijjA, colapaTTo, kappo, uttarapaTTa, saMthAragapaTTa, daMDago ya, esa kamo, annahA ukkamo, purisesu puchiM Ayariassa, pacchA parintI(Na), tao gilANasehAiANa, aNNahA ukkamo "tti / 'parittitti anazanina iti / atrApavAdamAha - "purisuvahivivajjAse, | sAgArie karejja uvahivaccAsaM / ApucchittANa guruM, pahucamANeare vitahUM // 23 // " viparyAsaH puruSopadhiviSayo dvividhaH, tatropadhiviparyAsa itthaM - sAgArike stenAdike satyAgate viparyAsaH kriyate pratyupekSaNAyAH, prathamaM pAtrakANi pratyupekSate paJcAdvastrANi, evamayaM pratyuSasi viparyAsaH, evaM vikAle'pi sAgArikAnAgantukAn jJAtvA, puruSaviparyAsazcetthaM- ApRcchraya gurumAtmIyopadhiM glAnasatkaM vA pratyupekSate, kadA ? ata Aha-- 'pahucamANe ' yadA AbhigrahikA upadhipratyupekSakAH pahucaMti - paryApyate tadaivaM karoti, 'itare vitaha'ti itare AbhigrAhikA yadA na saMti tadA prathamamAtmIyamupadhiM pratyupekSamANasya vitatham - anAcAro bhavatItyarthaH / tatra na kevalaM pratyupekSaNAkAle upadhiviSayaM kurvato vitatham - anAcAro bhavatyevaM ca vitathaM bhavati - " paDilehaNaM kareMto, miho kaha pratilekhanAvidhiH // 26 // ww.jainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAipaloDaNayA, mahipratyapakSaNAM kurvannanabhiyukta vAyurapyavazyaMbhAvI, vAdhyAtmaka saGghaTayet-cA kuNai jaNavayakahaM vA / dei va pacakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavIAukkAe, teuvAUvaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto, chahaMpi virAhao hoi||2||" sugame / kathaM SaTkAyavirAdhanA ? ata Aha"ghaDagAipalohaNayA, mahiaagaNI a biiakuNthaaii| udgagayA va taseara, ummuasaMghadRjhAvaNayA ||1||"s hi sAdhuH kumbhakArazAlAdau pratyupekSaNAM kurvannanabhiyuktaH saMstoyaghaTAdi praloThayet, sa ca mRdagnibIjakunthvAdInAmupari praluThitaH, tatazcaitAna vyApAdayet, yatrAgnistatra vAyurapyavazyaMbhAvI, vA'thavA yo'sau udakaghaTaH praloThitastadgatA evaM prasAH pUtarakAdayo bhavanti, itare-vanaspatyAdayazca, tathA vastrAzcalena colmukaM saGghayat-cAlayet, tena cAlitena satA pradIpanakaM saJjAtaM, tataH saMyamAtmavirAdhanA jAteti / idaM tu sambhavamAzrityoktaM, vastutastu cAritriNaH pramAdato yatkiMcitkAyavadhe SaTkAyavadhaH saMbhavatyeva, pariNAmAvizuddheH, 'jevi Na vAvajaMti, NiamA tesipi hiMsago hoi'tti 'vAvajaMti'tti vyApAdyante iti / upayuktazca pratyupekSamANaH SaNNAmArAdhako bhavatItyAha-"puDhavIAukAe, teUvAUvaNassaitasANaM / paDilehaNamAutto, chaNhaM ArAhao hoi||1||" iti / ataH pratilekhanA samyakAryA, akaraNe ca doSAH, yataH-'appaDilahiadosA, ANAI avihiNAvi te ceva / tamhA u sikkhiavA, paDilehA seviavvA y||1||" iti, evaM sUryodaye jAte zeSamapyupachi pratilikhya vasatiM pramArjayet, yaduktaM paJcavastuke-"paDilehiUNa vasahiM, gosaMmi pamajaNA u vasahIe / avaraNhe puNa paDhamaM, pamajjaNA paccha paDilehA // 1 // " yatidinacaryAyAmapi-"sijjA pamajiavA pabhAyasamayaMmi savao pacchA / / kAe, teUvAdoSAH, yata evaM sUryoda - lain Education Instit For Private Personel Use Only Shrainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha adhikAraH // 27 // puttItaNapaDilehA, samaNaMtarameva majjhaNhe // 1 // " itthaM ca jIvasaMsaktirahitAyAmapi vasatau Rtubaddha vAradvayaM || pratilekhavarSAsu ca vAratrayaM jIvasaMsaktau ca bahuzo'pi vasatiM pramArjayedityavaseyaM, tathApi bahujIvopamarde tyajedapi, nAvidhiH taduktaM dinacaryAyAma-"dunni paDilehaNAo, uummi vAsAsu taia majjhaNhe / vasahiM bahuso pamajai, aisaMghadde ta(anna)hiM gacche // 1 // " vasatipramArjanaM ca yatanAnimittaM, sA cAndhakAre na syAdityupadhipratilekhanAnantarameva prAtastacchreyaH, taduktaM tatraiva-"ko heU? jiNaANA, esA jayaNAnimittamahavAvi / ravikarahayaMdhayAre, vasahIi pamajaNaM se||1||" iti / taccAvyAkSiptenopayuktena ca gItArthena vidheyaM, natu viparItena, avidhyAdidoSAt, yaduktaM paJcavastuke-"vasahI pamajiavA, vikkhevavivajjieNa giiennN| uvautteNa vivakkhe, NAyavo hoi avihI u8 // 1 // " iti / tenApi sadA pakSmalena-mRdunA pramANopetenAviddhadaNDakena ca daNDakapramArjanena pramArjanIyA vasati, na tu kacavarazodhanAdinA, yatastatraiva-"sai pamhaleNa miuNA, coppaDamAirahieNa jutteNaM / AviddhadaMDageNaM, daMDagapuccheNa NapaNeNaM // 1 // " iti, yatanA ca vasatiM pramAya piNDIbhUtareNupuJjamuddharet, tatra caivaM vidhiryatidi-15 nacaryAyAm-"aha uggayaMmi sUre, vasahiM supamajiUNa jynnaae| Uddharia reNupuMja, chAyAe vikkhireUNaM // 1 // " saMgahi chappayAo, maANa kIDANa lahai to saMkhaM / putvaM ca lei bhUI, vosiria navaM ca giNhati // 2 // jo|| // 27 // taM pujaM chaMDai, iriAvahiA havei niameNaM / saMsattagavasahIe, taha havai pamanjamANassa // 3 // " atra c| Abhigrahiko'nAbhigrahiko vA sAdhudaNDAn pramArjayet, tatastaduparitanabhUmiM ca, yata:-"Abhiggahio aNa Jain Education Intemational For Private Personel Use Only 1100w.jainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodhayitvA tatrAsthipramukha bhigahio va daMDe pamanjae sAhU / paDilehijai kamaso, daMDo kuDDovariM bhUmi ||1||"prtilekhnN cakSuSA nirIkSaNaM, pramArjanaM ca rajoharaNAdibhiriti vivekaH, yatastatraiva-"cakkhUhi Nirikkhinai, jaM kira paDilehaNA bhave esA / rayaharaNamAiehiM, pamajaNaM biMti gIatthA // 1 // " iti prAtaH prtilekhnaavidhiH| atha tadanantarakarttavyamAha-khAdhyAyaH' iti, anvayastUkta eva, svAdhyAyazca kiyatkAlaM kArya ityAha-'AdyapauruSI miti prathamapauruSIM pAdonapraharaM yAvadityarthaH / atra vidhizcaivaM-vasatehastazatAvadhi kSetraM zodhayitvA tatrAsthipramukhaM patitaM vidhinA pariSThApya vasatiM pravedayanti gurave sAdhavaH / yaH punaH kAlagrAhI sa mukhavastrikApratilekhanApUrva vandanake dattvA vasatiM zuddhaM ca kAlaM pravedayati, tatazcopayuktaH pUrva vAcanAcAryastadanu tadanujJAtAzcetare'pi sUtroktavidhinA svAdhyAyaM prasthApayanti, yaduktaM sarvametadyatidinacaryAyAm-"hatthasayaM sohittA, jANittA pasavamithiAINaM / pariThavia ahipamuhaM, vihiNA vasahiM paveiMti // 1 // je uNa kAlaggAhI, te puttiM pahiUNa kiikammaM / kAuM vasahiM tatto, kAlaM suddhaM paveti // 2 // siddhaMtasiTTavihiNA, uvautto paTTavei sajjhAyaM / paDhama vANAyario, tayaNuNNAyA tahA iare // 3 // " iyaM ca maNDalI sUtraviSayeti sUtramaNDalItyucyate / sA cAdya-18 pauruSIpramANeti AdyA pauruSyapi sUtrapauruSItyucyate / idAnIM tUpayogakaraNakAle svAdhyAyaM kurvanto gItArthA enAM satyApayanti, yatastatraiva-"uvaogakaraNakAle, gIatthA jaM kareMti sajjhAyaM / so suttaporasIe, AyAro dasio tehiM // 1 // " iti / dvitIyA pauruSI tvarthaviSayeti jJeyamityutsargaH, apavAdastu agRhItasUtrANAM vandanake dattvA vasati zAnta gurave sAdhavaH / yaH punaH Jain Education in For Private Personel Use Only HOMw.jainelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 28 // o, sIsA vigata tasiM / sIsAvi taha gAvakathA hAsyamadhIyana gurusatA, pucchinnA paMjA viarai vayaruba vANA pAdaprasAraNam / vj'yaashaaivi| Agammuphur3ao saMtAmao a muTTha pihiamuho / bAlAnAM dve api pauruSyau sUtrasyaiva, gRhItasUtrANAM tu dve apyarthasyeti, taduktaM tatraiva-"ussaggeNaM paDhamA, chaggha-12 svAdhyADiA suttaporisI bhnniaa| biiA ya atthavisayA, niddihA divasamaehiM // 1 // biiapayaM bAlANaM, aga-1 yavidhiH hiasuttANa dovi suttassa / je gahiasuttasArA, tesiM do ceva atthassa // 2 // " iti / sa ca svAdhyAyovAcanApracchanAparivartanA'nuprekSAdharmakathArUpaH paJcavidhaH, tatra vAcanAdAnagrahaNavidhirevam-'uvavisai uvajjhA-1 o, sIsA viaraMti vaMdaNaM tassa / so tesi sabasamayaM, vAyai sAmAiappamuhaM // 1 // so gAhaNAikusulo, viarai vayaruba vAyaNaM tesiN| sIsAvi taha suNaMti a, jaha sIsA siihgirigurunno||2||' tathA'nyatrApi | "paryastikAmavaSTambhaM, tathA pAdaprasAraNam / varjayedvikathAM hAsyamadhIyan gurusaMnidhau // 1 // " iti / pracchanAvi-10 dhistvevam-"AsaNagaona pucchijjA, sijjAgao kayAivi / AgammukkaDao saMto, pucchijjA pNjliuddo||1||'| parAvarttanA caivaM zrAddhAnadhikRtyoktA sAdhUnAmapi jJeyA-'iriaM supaDikkato, kaDasAmaio a suTu pihiamuho| suttaM dosavimuttaM, sapayacche guNai sddddo||1||' anuprekSA cArthacintanaM, sA'pyevam-jiNavarapavayaNapAyaDaNapauNe guruvayaNao suNiapuve / egaggamaNo dhaNiaM, citte ciMtei suviAraM // 1 // iti, dharmakathA tvevaM kharU-18 pataH-'su dhammuvaesaM, guruppasAeNa sammamavavuddhaM / saparovayArajaNagaM, joggassa kahija dhammatthI // 1 // iti / evaM ca kriyamANaH khAdhyAyo bahuguNAya, yataH paJcavastuke-AyahiaparinnA bhAvasaMvaro NavaNavo asNvego| nikaMpayA tavo NijjarA ya paradesiattaM ca // 1 // " AtmahitaparijJA khAdhyAyAdbhavati, Atmahita Jain Education indiahal (OBw.jainelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majAnAno hi muhyati, mUDhaH san jJAnAvaraNIyAdi karma samAdatte, karmaNA ca janturanantasaMsAraM paryaTati, jAnAnazcAtmahitaM prANAtipAtAdyakaraNarUpAyAM paramArthato'hitanivRttau parArthakaraNAdirUpAyAM ca hitapravRttau bhavatItyAtmahitaM jJAtavyaM, tacca svAdhyAyAdeva / tathA bhAvataH-paramArthataH saMvaraH, jJAnena hi hitA ahitAzca bhAvA yathAsthAnamupayogino jJAyante, tatjJAnatazca bhAvena saMvaro bhavatyeva / navanavasaMvegazca svAdhyAyAdbhavati, yato hi yathA yathA'tizayarasasamanvitaM pratyahamapUrva zrutamavagAhate tathA tathA zubhabhAvazaityena munirnavanavasaMvegazraddhAvAn jAyata iti / tathA niSkampatA mArge svAdhyAyAdbhavati, ayaM cotkRSTaM tapaH, yataH-"bArasavihaMmivi tave, sanbhintarabAhire kusldiddhe| Navi asthi Naviya hohihi, sajjhAyasamaM tavokammaM // 1 // " iti / ata eva khAdhyAyAdutkRSTA nirjarApi bhavati, yata:-"jaM annANI kammaM, khavei bahuAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto, khavei UsAsamitteNaM // 1 // " iti / tathA paradezakatvaM ca AtmaparasamuttArastadapi khAdhyAyAdbhavati, tathA cAjJAyA vAtsalyaM dIpanA bhaktistIrthA'vicchittizca paradezakatve sati bhavatIti vidhinA khAdhyAyo |vidheyaH, akaraNe conmAdAyo doSAH syuH, yataH "ummAyaM ca labhejjA rogAyaMkaM ca pAuNe dIhaM / kevalipaNNattAo dhammAo vAvi bhaMsejjA // 1 // " iti / ye ca sUtrArthagrahaNe nirmitAH ziSyebhyo dattasUtrArthAzca athavA mandabuddhayaste AtApanAdi vidadhati, yato dinacaryAyAm-"je samayasAragahaNe, nimmAyA sIsadinnasuttatthA / ahavAvi maMdamaiNo, tesi imo ujamo bhnnio||1||"-"aayaavyNti gimhesuM, hemaMtesu avAuDA / vAsAsu Jain Education in arw.jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe paDilINA, saMjayA susamAhiA // 1 // " tathA vAcanAkAle vyAkhyAnakAle ca dhIrAH kAyotsargamapi kurvate, pAtrapratiadhikAraH yaduktaM tatraiva-"vAyaMti jattha sIse, ujjhAyA jattha sUriNo atthaM / sAhaMti tattha dhIrA, kuNaMti ussaggamegate lekhanA 18 // 1 // " tathA "tamhA u nimmameNaM, muNiNA uvaladdhamuttasAreNaM / kAussaggo uggo, kammakhayaTThAya kAyavo 8 vidhiH // 1 // " iti // 81 // sAmprataM dvitIyapauruSyAmupasthitAyAM pUrNAyAM ca yatkarttavyaM tdaah||29|| pratilikhya tataH pAtrANyarthasya zravaNaM guroH| evaM dvitIyapauruSyAM, pUrNAyAM caityavandanam // 92 // 2. tatazcarama(prathama)pauruSI yAvatvAdhyAyakaraNAnantaraM 'pAtrANi' bhAjanAni 'pratilikhya' pratyupekSya pAtraprati lekhanAM kRtvetyarthaH, 'guroH' AcAryasakAzAt 'arthasya' sUtravyAkhyAnasya 'zravaNaM' AkarNanaM sApekSayatidharmo bhavatIti smudaayaarthH| avayavArthastvayaM prAptAyAM carama(prathama)pauruSyAM bhAjanAni yatinA pratilekhyAni, yaduktaM paJcavastuke-"caramAe(par3hamAe) porasIe, pattAe bhAyaNANa paDilehA / sA puNa imeNa vihiNA, paNNattA vIarAgehiM // 1 // " tatra ca vidhau yat prAkaraNIyaM tadyatidinacaryAgAthAbhireva pradarzyate-"suttatthanivahasaMgahakAussaggAidha18mmakammehiM / ugghADaporasIe, jaINa patto imo smo||1||" pauruSIpramANantu pUrva pratyAkhyAnAdhikAre uktameva, hA // 29 // atikrAnte ca pratyupekSaNAkAle ekakalyANakaM prAyazcittaM bhavati, yataH-"paDilehaNiAkAle, phiDie kallANagaM tu pacchittaM" iti / nAUNa imaM saMmaM, tatto namiUNa bhaNai gIattho / bhayavaM! bahupaDipunnA, saMjAyA porisI Jain Education For Private & Personel Use Only Nww.jainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamA // 2 // tatto uhittu gurU, kAUNaM lahuavaMdaNaM puttiM / pehaMti tao patte, sIsANa vihiM payAsaMtA // 3 // vaMdittu tao samaNA, gihia sabaMpi pattanijogaM / pAuMchaNaganiviTThA, puttiM pattANi pehaMti // 4 // pAuMchaMNamuubaddha, vAsAsamayaMmi piiddhpttttaaii| AsaNamiNaM jaINaM, bhUmiphaliANi sayaNaMmI ||1||pttN 1 pattAbaMdho 2 pAyaThavaNaM ca 3 pAyakesariA 4 / paDalAi~ 5 rayattANaM 6 gucchao7 pAyaNijjogo // 1 // " etayAkhyA copakaraNAdhikAre vakSyate, pAtrapratyupekSaNAvidhistvevam-bhAjanasya pArbopaviSTaH san prathamaM pUrvoktarItyA mukhavastrikA pratilikhya zrotrAdibhirindriyarupayogaM ca kRtvA pAtrANi pratilikhayediti, taduktaM paJcavastuke-"bhANassa pAsa beTo, paDhamaM soAiehiM kAUNa / uvaogaM talleso, pacchA paDilehae pAyaM // 1 // " iti, oghaniyuktAvapi-"uvauMjiUNa pucviM, talleso jai karei uvaogaM / soeNa cakkhuNA ghANao a jIhAeN phAseNaM // 1 // " vyAkhyA-upayujya-upayogaM dattvA, pUrvameva yaduta mayA'syAM velAyAM pAtrakANi pratyupekSaNIyAnIti, punastallezya eva-pratyupekSaNAbhimukha eva yatiH pAtrakasamIpe upavizyopayogaM karoti-matiM vyApArayati, kathaM ?-zrotrendriyeNa pAtre upayogaM karoti, kadAcittatra bhramarAdikaM zRNoti tatastaM yatanayA'panIya tatpAtrakaM pratyupekSate, tathA cakSuSopayogaM datte, kadAcittatra muSikotkerAdirajo bhavati tatastadyatanayA'panayati, tathA ghrANendriyeNa copayogaM datte, kadAcittatra surabhakAdimardito bhavati, tatazca tadyatanayA'panayati, jihvayA ca rasaM jJAtvA yadA gandhapudgalairoSTho yadA vyApto bhavati tadA jihvayA rasaM jAnAtIti, sparzanendriyeNa copayogaM dadAti, kadAci Jain Education Inc a For Private & Personel Use Only w ww.jainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 30 // tatra mUSikAdiH praviSTastanniHzvAsavAyuzca zarIre lagati, tatazcaivamupayogaM dattvA pAtrakANi pratyupekSata iti / kathaM ? punastAM karotItyAha - "muhaNaMtaeNa gucchaM gocchaM gahiaGgulihiM paDalAI / ukkuhua bhANavatthe palimathAImu taM na bhave // 2 // " "muhaNaMtaraNaM'ti rajoharaNamukhavastrikayA gocchaM vakSyamANalakSaNaM pramArjayati, punastameva gocchamaGgulIbhirgRhItvA paTalAni pramArjayati, atrAha paraH - utkuTukaH san bhAjanavastrANi gocchakAdIni pratyupekSayet, yato vastrapratyupekSaNotkuTukenaiva kAryA, AcArya Aha-tadetanna bhavati yaccodakenoktaM, yataH palimanthaH sUtrArthayorbhavati, kathaM ?, prathamamasau pAdaproJchane niSIdati, pazcAt pAtrakavastrapratyupekSaNAyAmutkuTuko bhavati, punaH pAtrapratyupekSaNAyAM pAdaproJchane niSIdati, evaM tasya sAdhozcirayataH sUtrArthayoH palimandho bhavati yataH | ataH pAdaproJchane niSaNNenaiva pAtravastrapratyupekSaNA karttavyeti / tAzca pratyekaM paJcaviMzatijJeyAH, yato dinacaryA - yAm - " muhavatthe taha dehe, gucche paDalAiesa patteaM / paNavIsA paNavIsA, ThANA bhaNiA jiNidehiM // 1 // " iti / tataH kiM karotItyAha - caukoNabhANakaNNaM pamajja pAesariya tiguNaM tu / bhANassa pupphayaM to, imehiM kajjehiM paDile // 1 // paTalAni pratyupekSya punargocchakaM vAmahastAnAmikAGgulyA gRhNAti, tataH pAtrakesarikAM| pAtramukhavastrikAM pAtrakasthAmeva gRhNAti, tayA caturaH pAtrabandhakoNAn saMvatyopari sthApitAn pramArjayati, tadnu pAtrakesarikayA bhAjanasya karNa pramArjayati, tataH tiguNaMti- tisro vArA bAhyato'bhyantaratazca pramArjayati, tato bhAjanasya puSpaM-budhaM nAbhipradezamityarthaH, 'to' tata etAni vakSamANalakSaNAni kAryANi bhavanti tataH pAtraprati - lekhanAvidhiH // 30 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bughnaM pAtrakasya pranyupekSata iti / tAnyeva kAraNAnyAha-"mRsagarayaukere, ghaNasaMtANae ia / udae mahiA ceva, emeA pddivttio||1||" kadAcittatra mUSikotkerarajo lagnaM bhavati, tatastadyatanayA'panIyate, tathA ghanasantAnako vA-kolikatantuko lagno bhavati, tadyatanayA'panIyate, tathA kadAcidudakaM lagnaM bhavati, mRttikA vA sAAyA bhUmerunmRdya lagnA bhavati, tatra yatanAM vakSyati / evametAH pratipattayaH-prakArA bhedA yadi na bhavanti tato bughnaM pratyupekSate / utkerAdisambhave hetUnAha-"Navaganivese dUrA ukkero mUsaehiM ukkiNNo / niddhamahiharataNU vA, ThANaM bhettUNa pavisejjA // 1 // " [graM 10000] 'navakanivese' yatra grAmAdau te sAdhava AvAsitAH sa nava:abhinavanivezaH kadAcidbhavati, tatra ca pAtrasamIpe mUSakairutkera utkIrNaH dUrAt-gambhIrAt tena rajasA pAtrakaM guNDyate, tathA ligdhAyAM-sAAyAM salilabindava unmRdya laganti tato bhuva unmRdya pAtrasthApanakaM bhittvA pravi| zet-sa lagno bhavet, UrddhagAmI udakabinduharatanurucyate, tadyatanAM vakSyati, atra ca ghanasantAnadvAramullaGghayake|ndriyasAmyAdudakadvAramuktaM / "kotthalagAria gharagaM, ghaNasaMtANAiA va laggejjA / ukkaraM saTTANe, harataNu saMciTTha jA sukko // 1 // " kotthalakArikA gRhakaM mRnmayaM karoti, tatra yatanAM vakSyati, ghanasantAnAdikA vA kadAcillaganti, aadishbdaadnnddkaadiH| athaiSAM sarveSAM yatanAmAha-utkeraH svasthAne mucyate, yatanayA mUSikotkeramadhya eva sthApyate, haratanavazca yAvat zuSyanti tAvatpratIkSate, tataH pazcAt pAtraM pratyupekSate / "itaresu porisitigaM, saMcikkhAvitu tattiaMchiMde / sarva vAvi vigiMce, porANagamahi tAhe // 1 // " itareSu-kotthalakArikAdhana-1 yA salilabindava anyata, tadyatanAM vkssyktigjaa| ukkaraM saTANA vA kadAcilla Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 31 // | santAnAdiSu pauruSItrayaM yAvat pAtrakaM 'saMcikkhAvettu' saMsthApya yadi tAvatyA api velayA nApaiti tataH pAtra| sthApanAdestAvanmAtraM chittvA parityajyate anyAbhAve sati kArye ca, athAnyapAtrasthApanAdInAM sadbhAve sarvameta| tpAtrakasthApanAdi vigiJcet parityajati, 'porANagamahiaMti atha kotthalakArikAgRhaM na sacetanayA mRttikayA kRtaM, kiMtu purANayA, tatastAM purANamRttikAM 'tAhe ti tasminneva pratilekhanAkAle 'panayati yadi tatra kRmikAstayA na pravezitA iti / "pattaM pamajiUNaM, aMto bAhiM sayaM tu papphoDe / kei puNa tinni vArA, cauraMgala bhUmi | paDaNabhayA // 1 // " tatpAtraM pAtrakesarikayA tisro vArAH pramRjya sampUrNAstato haste sthApayitvA'bhyantaratastrayo vArAH punaH samastaM prasRjya tataH 'sayaM' ti sakRt adhomukhaM kRtvA bubhaM prasphoTayet / kecitpunarevamAhuH - tisro vArAH prasphoTanIyaM, pratipramArjanAnte ityarthaH / tatpAtrakaM bhuva upari kiyaddUre pratyupekSaNIyamityAha - caturaGgulairbhuva upari dhArayitvA pratyupekSaNIyaM, bhUmipatana bhayAnnAdhikamiti / atra ca pAtrapratyupekSaNA api paJcaviMzatiruktA bhavantIti hArda, yatidinacaryAyAmapyuktam - "bArasa bAhiM ThANA, bArasa ThANA ya huMti majjhami / pattapaDilehaNAe, | paNavIsaimo karapphAso // 1 // " iti / evaM tAvat pratyUSasi vastrapAtrapratyupekSaNoktA, idAnImupadhiM pAtrakaM ca pratyupekSya kimupadheH karttavyaM ?, ka vA pAtrakaM sthApanIyamityAha - "viMTiabaMdhaNa dharaNe, agaNI teNe ya daMDia - kkhobhe / uubaddhadharaNabaMdhaNa, vAsAsu abaMdhaNA ThavaNA // 1 // " upadherviNTikAbandhanaM karttavyaM, 'dharaNe'nti rajastrANasya pAtrakasya cAtmasamIpe dharaNaM kAryam, anikSiptamityarthaH / kimarthaM punaretadevaM kriyate ? yadupadhikA pAtrapratilekhanAvi dhiH // 31 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kartavyaM, varSAsu punarupadheba vAsAsu / agaNIteNabhaeNa padakAnta, adharaNe | secesesesedeseseseaeseseserce vadhyate pAtrakamanikSiptaM kriyata iti ?, ucyate, 'agaNI'tti agnibhayAt stenabhayAt daNDikakSobhAcaitadevaM kriya-15 te, daNDikAzca rAjAnaH, kasmin punaH kAle etadevaM kriyata ityAha-Rtubaddhe' zItoSNakAlayoH, tatra pAtrakadha-18 raNamupadhezca bandhanaM karttavyaM, varSAsu punarupadherabandhanaM 'ThavaNatti pAtrakasthApanaM ekadeze sthApyata ityarthaH / vyAkhyA bhASyakRdevAha-rayatANa bhANadharaNA, uubaddha nikkhiveja vAsAsu / agaNIteNabhaeNa va, rAyakkhobhe virAhaNayA // 1 // " rajastrANasya bhAjanasya ca dharaNaM-anikSepaNaM Rtubaddha kAryam , varSAsu punarnikSipedekAnte, adharaNe doSAnAha-agnistenabhayena rAjakSobhe vA mA bhUdAkulasya gRhNataH palimanthena sa~yamAtmavirAdhanA / "parigalamANo hIrija DahaNaM bheo taheva chkkaayaa| gutto (mUDho) va sayaM Dajjhe, hIrija va jaM ca teNa viNA // 1 // " agnyAdikSobhe nirgacchata Akulasya upadhirabaddho hi parigalati, parigalamAnazca kenacidapahiyate dahyeta vA'baddhaH san ? yAvadgRhyate, bhedo vinAzo vA Akulasya nirgacchato'nAsannaM pAtraM gRhNato bhavet , tatazca SaTkAyavirAdhanA bhavati, pAtrakasyApi, 'gutto (mUDho) vasayaM Dajhe'tti mUDhovA upadhipAtragrahaNe khayaM dahyeta, stenakasaMkSobhe ca tadgrahaNe cAkSepeNa stenakairapi hiyate, yacca tena vinA-upadhipAtrakAdinA vinA bhavati saMyamAtmavirAdhanaM tattadavasthame-1| veti / varSAsu punarupadhina badhyate, pAtrakANi nikSipyante, tatra kAraNamAha-"vAsAsu natthi aggI, Neva ya teNA u daMDiA satthA / teNa abaMdhaNaThavaNA, evaM paDilehaNA pAe // 1 // " varSAsu nAstyagnirjalabAhulyena, naiva stenA api, niHsaraNopAyAbhAvAt, daNDikAH svasthAH calanasAmagryabhAvena, yena kAraNenaivaM tenAbandhanamupadheH Jain Education inte For Private & Personel Use Only IOw.jainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 32 // sthApanA pAtrasyeti, 'pAtre' pAtraviSayA pratyupekSaNA pratipAditA [ bRhatkalpe ca pratilekhanA paJcabhiHnirUpitA, pAtrapratitAni cAmUni-"paDilehaNA u kAle'paDilehaNadosa chasuvi kAesu / paDigahanikkhevaNayA, paDilehaNiA lekhanAvisapaDivakkhA // 1 // " kAle pratilekhanA karttavyA'pratilekhane prAyazcittaM, 'dosa'tti ArabhaDAdidoSaduSTAM ca tAM | kurvataH prAyazcittaM, SaTsu kAyeSu khayamupadhirvA pratiSThitaH, atra caturbhaGgI, pratigrahasya nikSepaNaM varSAsu vidheyaM, pratilekhanA sApavAdA vaktavyeti utsargato dvArANi bhAvitAnyeva / athApavAdo-yathA'zivAdikAraNairakAle'pi kriyate, uktaM ca tatraiva-"asive omoarie, sAgArabhae arAya gelanne / jo jaMmi jayA jubai, paDivakkhe taM jahAjoe // 1 // " azivagRhItaH sanna zaknoti pratyupekSitum , avamaudarye tu pratyUSe eva bhikSAM hiNDituM prAra-17 bdhavantaH ato nAsti tasyAH kAlaH, sAgAriko vA prekSamANo mA taM sAramupadhi drAkSIditikRtvA, bhaye vA stenAdisambandhini sAropakaraNaharaNabhayAnna pratyupekSate, glAnatve vA vartamAnaH ekAkI tiSThanna pratyupekSate, etaiH kAraNairna pratyupekSate / anAgate vA kAle pratyupekSeta, tvaramANovA''rabhadAdidoSairduSTAM tAM kurvIta, asamartho vA |gurvAdInAmapyupadhiM na pratyupekSeta, evaM yo yatra-azivAdI yadA-yasminnavasare pratipakSa:-apratyupekSaNAkAlapratyupe-12 kSaNAdiko yujyate taM tathA yojayediti / atha SaTsu kAyeSu pratyupekSaNA na karttavyetyatrApavAdo yathA'sthirasaMhananirakSArtha dRDhasaMhananiSu sA kAryA, na ca prAyazcittaM, asthirasaMhananina:-trasA bIjAni ca, dRDhasaMhananinaH pRthivyAdayastaduktaM-"tasabIyarakkhaNaTThA, kAesuvi hoakAraNe pehA" iti] atha pAtrapratilekhanAnantaraM dvitIyAyAM Jain Education Intel S w.jainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In pauruSyAmAcAryAH sUtrArthaM prajJApayanti, ziSyAzca zRNvanti, ata eveyamarthamaNDalI tatpratibaddhA pauruSI cArthapauruSItyucyate / vyAkhyAnAntarA ca pratyAkhyAnamAtramapi na deyaM, anuyogavicchedAt, yaduktaM yatidinacaryAyAm"AraMbhia aNuogaM, paccakkhANaM na dijjae jattha / annassa tattha vattAmittassavi nAma kA battA ? // 1 // " | zItalavihAriNo'pi vyAkhyAnakarttuH zuddhaprarUpaNayA mahatI nirjarA, kiM punarudyatavihAriNo ?, yataH - "osanno bAvAre, kammaM sohei sulahabohI a / caraNakaraNaM visuddhaM uvahaMto parUvaMto // 1 // " zrotuzca gRhasthasAdhudharmAnyataradharmapratipattau dharmadezanAzravaNasAphalyaM bhavati, agRhItAnyataradharmasyApi tAvatkAlaM SaTkAyarakSaNarUpaM phalaM spaSTameva yaduktaM dinacaryAyAm - " je agahiadhammAvihu, jattiakAlaM suNaMti vakkhANaM / niyamA chajjIvadayA, tehi kayA tattiaM kAlaM // 1 // je uNa saMmattaM vA, gihatthadhammaM va samaNadhammaM vA / giNhaMti desaNAe, paramattho tehi paDivanno // 2 // " iti vyAkhyAnaphalaM / sAmprataM tadanantarakRtyamAha - 'eva' mityAdi ' evaM ' amunA sUtrArthavyAkhyAnatacchravaNaprakAreNa 'dvitIyapauruSyAM' arthapauruSyAM 'pUrNAyAM' samAptAyAM satyAM 'caityavandanaM' caityanamastriyA tat sApekSa yatidharmo bhavatItyanvayaH, atrAyaM vivekaH- bhikSAkAle'paryApte caityavandanaM vizeSato vidheyaM, yathA bhikSAkAla: paryApyate, (anyathA) tadanu pauruSIyugalaM ca lavamAtraM hApyata iti, taduktaM dinacaryAyAm - "biiAe porisIe, puNNAe ceiAI vaMdijjA / khittaMmi pahuppaMte, bhikkhAyariAi kAlaMmi // 1 // aha na pahuppaha 'kAlo, bhikkhAe tayaNu porisIjualaM / hAvijjasu lavamittaM, ceiajiNanAhanamaNatthaM // 2 // etena yasmin kSetre yo Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNami maaskppss| vinizeSadineSu vekameva, yatastatraiva / tadAstadvidhizca prAgukta e dharmasaMgrahe | bhikSAkAlastadanusAreNa pauruSIyugalaM neyamiti paryavasannaM, tathA coktaM tatraiva-"khittami jattha jo khalu, goara-18| arthapauruadhikAraHcariAi vaTTae kAlo / taM sAhijasu porisIjualaM puNa tayaNusAreNaM // 3 // " iti, bhikssaakaalshcotsrgt-1||ssii| kRta u stRtIyapauruSI, mAsakalpaparyantadine vihArakAlo'pyutsargataH saiva, yaduktaM tatraiva-"taiAi porisIe, pajjatta-1||payoge bhidiNami mAsakappassa / vihiNA kuNasu vihAraM, dUraMmi u biiapaDhamAsu // 1 // " iti / caityAni cASTamIcatu kSATanaM dazyoH sarvANi vandanIyAni, zeSadineSu vekameva, yatastatraiva-"ahamicauddasIsuM, savANivi ceiAi vNdijaa| savevi tahA muNiNo, sesadiNe ceiaM ikaM // 1 // " iti / tadbhedAstadvidhizca prAgukta eveti nAtra prapazcitaH // 81 // idAnIM tRtIyapauruSIviSayaM yatkarttavyaM tadAha kRtvopayogaM nirdoSabhikSArthamaTanaM tadA / AgatyAlocanaM caityavandanAdividhistataH // 22 // 'tadA' tasmin kAle bhikSAkAle ityarthaH 'upayoga kAlocitaprazastavyApAraM kRtvA' vidhAya nirdoSA-gaveSaNaiSaNAdidoSarahitA, sarvasampatkarItyarthaH yA bhikSA-bhikSaNaM tadartha-tatprayojanAya aTanaM-gamanaM sApekSayatidharmo bhavatIti kriyaanvyH| atrAyaM bhAvaH-bhikSA tridhA-sarvasaMpatkarI pauruSanI vRttikarI ceti, tallakSaNaM / cedam-"yatiAnAdiyukto yo, gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadA'nArambhiNastasya, sarvasampatkarI matA // 1 // vRddhAdyarthamasaGgasya, bhramaropamayA'TataH / gRhidehopakArAya, vihitetizubhAzayAt // 2 // pravrajyApratipanno yastadvi-18 / idAnIM tRtIyA sesadiNe ceharA , yatastatraiva-"ahamicA INHI For Private & Personel Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter rodhena varttate / asadArambhiNastasya pauruSaghnI prakIrttitA // 3 // niHkhAndhapaGgavo ye tu, na zaktA vai kriyAntare / bhikSAmanti vRttyarthaM vRttibhikSeyamucyate // 4 // " iti / tato'tra nirdoSetivizeSaNAt sarvasampatkarI bhikSA grAhyA / tadarthATane kramazcaivaM bhikSAsamaye prApte kRtakAyikAdivyApAraH sAdhuH kSamAzramaNapUrva mukhavastrikAM pratilikhya punaH kSamAzramaNapUrvaM bhagavan ! pAtrANi sthAne sthApayAmItyuktvA tAni ca pratilikhya pramArjya ca paTalayuktAnyuddhAya ca vAmakaradhRtadaNDako gurupuratazca sthitvopayogaM karoti, sAMpratInasAmAcAryAM tu bAlAdyanugrahArthaM prabhAtasamaya evopayogaH kriyate, yaduktaM dinacaryAyAm - "patte bhikkhAsamae, paNamia paDilehiUNa muhaputtiM / namiUNa bhaNai bhayavaM !, ThANe ThAvemi pattANi // 1 // paDilehia supamajjia, tatto pattANi paDalajutANi / uggAhia gurupurao, uvaogaM kuNai uvautto // 2 // saMpai sAmAyArI, dIsai esA pabhAyasamayami / jaM kijjai uvaogo, bAlAi aNuggahaTThAe // 3 // " paMcavastuke'pi - "kAi amAiajogaM, kAuM ghettUNa pattae tAhe / daMDaM ca saMjayaM to, gurupurao Thavittu (gati) uvautto // 1 // " upayogakaraNavidhistvevaM tatraiva - "saMdisaha bhaNati guruM, uvaoga karemu teNa'NuNNAyA / uvaogakarAvaNiaM, karemu ussaggamiccAi // 1 // " vyAkhyA -saMdiza| teti guruM bhaNati, kimityAha - 'upayoga karemi tti " icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! upayoga karUM" iti bhaNatItyarthaH / tata " upayogakarAvaNiaM karemi kAussaggaM aNNattha" ityAdi bhaNati, "aha kaDDiUNa suttaM, akkhali| AiguNasaMaM pacchA / ciTThanti kAusagge, ciMrtiti a latha maMgalayaM // 2 // " sugamA, paraM 'maGgalayaM'ti paJca jainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH kRta upayoge mikSATanaM maGgalaM namaskAra kAyotsarge ciMtayanti / atra pakSadvayamAha-"tappuvayaM jayatthaM, anne u bhaNaMti dhammajogamiNaM / gurubAlabuhasikkhaga esemi Na appaNo ceva // 3 // " tatpUrvakaM-namaskArapUrvakaM yadarthaM tacca cintayanti samyaganAlocitasya grahaNapratiSedhAt yasmAdyAvannAlocitaM hRdi tAvanna kiMcidvAcaM, anye AcAryA itthaM bhaNanti-dharmayogamenaM cintyntiiti| kiMviziSTam ?-gurubAlavRddhazaikSakaireSe etadarthaM na Atmana evArtha, // 3 // tataH kim ? ityAha"cinteu tao pacchA, maMgalapura bhaNaMti viNayaNayA / saMdisahatti gurUvia, lAbhotti bhaNai uvutto||4||" cintayitvA ca pazcAt 'maGgalapuvaMti 'namo arihaMtANaM'ti bhaNanapUrva vinayanatA bhaNanti, kimityAha-saMdizateti, yUyamanujAnItetyarthaH / gururapi bhaNati-'lAbho tti kAlocitAnukUlAnapAyitvAt, upayukto-nimitteSvasaMbhrAntaH / tataH kimityAha-"kaha ghetthamotti pacchA, savisesaNayA bhaNaMti te sammaM / Aha gurUvi tahatti, jaha gahi puvasAhahiM // 5 // " tataH kathaM gRhISyAmaH ? evaM pazcAt savizeSanatAste sAdhavaH samyag bhaNanti, tato gururapyAha-yathAgRhItaM pUrvasAdhubhirityanena gurorasAdhupAyogyabhaNanapratiSedhamAha / "AvassiAe~ jassa ya, jogutti bhaNittu te uNiggaMti / NikkAraNe Na kappai, sAhUNaM vasahiNiggamaNaM // 5 // " AvazyikyA-sAdhukriyAbhidhAyinyA hetubhUtayA 'jassa ya jogutti' bhaNitvA nirgacchanti vasateH, tasyArthastvevam-yasya vastuno vastrapAtrazaikSAderyogaH-saMyamopakArakaH saMbandho bhaviSyati, taM gRhiSyAmItyarthaH, kimetadityAha-niSkAraNe na kalpate sAdhUnAM vasatinirgamanaM, tatra doSasambhavAditi / yasya yoga ityasyAkaraNe ca doSaH, yaduktamoghaniyuktI // 34 // in Education For Private Personel Use Only Irww.jainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | "jassa ya jogamakAUNa niggao na labhejja saccittaM / na ya vatthapAyamAI, teNaM gahaNe kuNasu tamhA // 1 // " yasya yogamityevamakRtvA -abhaNitvA nirgataH sanna labhate - nAbhAvyatayA prApnoti, sacittaM pravrajyArthamupasthitaM gRhasthaM | nApyacittaM - vastrapAtrAdi / atha yadi gRhAti tataH stainyaM bhavati, tasmAt kuru yasya yogamiti / evaM copayogakaraNe catvAri sthAnAni, taduktam- " ApucchaNatti paDhamA, biiA paDipucchaNA ya kAyadvA / AvassiA ya taiA, jassa ya jogo cauttho u // 1 // " atra cedamavadheyam - eSaNA trividhA - gaveSaNaiSaNA 1 grahaNaiSaNA 2 grAsaiSaNA 3 bhedAt, tatra gaveSaNA - bhaktAdergrahaNArthaM vilokanA, tatkAle tadviSayA vA eSaNA- udgamAdidoSavicAraNA gaveSaNaiSaNA 1, grahaNaM - bhaktAderAdAnaM, tatkAle tadviSayA vA eSaNA grahaNaiSaNA 2, grAso-bhojanaM, tatkAle tadviSayA vA eSaNA grAsaiSaNA 3, tatrAyaM kAyikIkaraNAdiH sakalo'pi vidhirgavaiSaNaiSaNAsaMbandhI jJeyaH / sA | yoghaniryuktAvaSTabhirdvArairvicAritA, tAni cAmUni - "mANe 1 kAle 2 Avassae a 3 saMghADae 4 a uvagaraNe 5 / mattaya 6 kAussaggo 7, jassa ya jogo 8 sapaDivakkho // 1 // " 'mANaM'ti pramANaM kativArA bhikSArthaM praveSTavyamiti kathanalakSaNaM, uttaraM tu vAradvayaM praveSTavyam / ekamakAlasaMjJAyAH pAnakanimittaM dvitIyaM bhikSArthaM gamanamiti tadbhASyagato nirNayo dvAragAthAsaMbandha eva likhitaH, evamagre'pi neyaM 1 / 'kAle' tti kasmin kAle bhikSA gaveSaNIyA ?, tatra bhikSAkAle prathamapauruSyaddhe ceti 2, [ kalpavRttau tvevamuktam- kSapako bAlako vRddho vA paryuSitena prathamAlikAM karttukAmaH sa sUtrapauruSIM kRtvA nirgacchati, atha tAvatIM velAM na pratipAlayituM kSamasta ww.jainelibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe to pauruSyAM nirgacchati, yadyatiprabhAte paryaTati tadA mAsalaghu bhadrakamAntakRtAzca doSA bhavantIti ] 'Avassa-1 kRtaupaadhikAraH etti Avazyaka:-kAyikAdivyutsargarUpastaM kRtvA bhikSArtha yAti, anyathA mArge kurvata uDDAhaH 3, 'saMghADaga'- yoge bhi tti-sasaMghATakena hiNDanIyaM, na tvekAkinA, tathA sati khyAdikRtA doSAH spaSTA eva / [ ekAkittvabhavanakAra- kSATanA eNAni tu bRhatkalpe evamuktAni, tathAhi-"gAravie kAhIe, mAille alasa luddha niddhamme / dullaha attAhihia,18 kAkitve | amaNunne yA asNghaaddo||1||" vyAkhyA-gAraviko-labdhisaMpanno'hamityevaMgarvopetaH, atra ceyaM bhAvanA-saMghATake hetavaH ratnAdhiko'labdhimAn avamaratnAdhikastu labdhisampannastato'sau agraNIbhUya bhikSAmutpAdayati,pratizrayamAgatayozca tayo ratnAdhiko maNDalIsthavireNa bhaNyate-jyeSThArya ! muzca pratigraha, tato'vamaratnAdhikaH khalabdhigarvitazcintayatiyanmayA khalabdhisAmarthyenedaM bhaktAdikamutpAditam, idAnImasya ratnAdhikaH prabhurabhUt , yenAsya pArzve pratigraho yAcyate iti kaSAyitaH sannekAkIbhavati / kAthika:-kathAkathanaikaniSThaH, sa ca dvitIyena vAryamANa ekAkIbhavati / mAyAvAn bhadrakaM bhadrakaM bhuktvA zeSamAnayannekAkI syAt / alasazciragocaracaryAbhramaNabhagnaH / lubdhastu dadhyAdivikRtIravabhASamANaH pRthagevATati / nirdharmA punaraneSayan jighRkssuH| 'dullaha'tti durlabhabhikSe kAle ekAkitvamupasampadyate / AtmArthikaH-AtmalabdhikaH, khakhalabdhisAmarthyenaivotpAditamahaM gRhNAmItyekAkIbhavati / // 35 // amanojJaH-sarveSAmapyaniSTaH kalahakArakatvAt asAvapyekAkI paryaTatIti, eSAM ca sarveSAmekAkittvapratyayaM prAyazcittimiti ] 4 / 'uvagaraNa'tti0 bhikSAmaTatA kiM sarvamupakaraNaM grAhyamAhokhit khalpamiti ?, tatrotsargataH sarvamu INI in Education International For Private Personel Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaNaM kartavyaM, tathA zAmittayatti bhiAraNamanujJAtam, yatta ghRtAdi durlabha pakaraNamAdAya bhikSAgaveSaNaM karttavyaM, tathA'zaktena tu AcArabhANDakaM, tacca pAtraM paTalAni rajoharaNaM daNDakaH aurNaH kSaumikazceti kalpadvayaM mAtrakaM ceti 5 / 'mattaya'tti bhikSArthamaTatA mAtrakagrahaNaM karttavyaM, na ca saMsaktAdikAryamantarA tatparibhogaH, tathAvidhe kAryajAta eva hi mAtragrahaNamanujJAtam, yataH-"AyariaMmi gilANe, pAhuNae dullahe sahasalAme / saMsattabhattapANe, mattagagahaNaM aNuNNAyaM // 1 // " 'dullahatti ghRtAdi durlabhaM kiJcilla-12 bhyate tadartha, 'sahasalAbhe'tti sahasA-akasmAt kizcit pracuraM labhyate tato'saMstaratAMpravrajitAnAmAtmAnaM kRcchreNa yApayatAmanugrahaH syAdityetadartha 6 / kAussaggatti-upayogakAyotsargaH 7 / yasya yoga ityasya ca bhikSArtha gacchatA kathanaM 'sapaDivakkho'tti sa evAyaM dvArakalApaH sapratipakSaH-sApavAdo vktvyH| tatrAdye'pavAda AcAryaglAnakSapakamAghUrNakAdInAmarthAya bahuzo'pi pravizatItirUpaH1,tathA glAnakSapakapAraNArthaM atipratyuSasi atikrAntAyAmapi bhikSAvelAyAM ca pravizati bahuza iti dvitIye yatanA 2, tathA'nAbhogena kAyikAdivyutsargamakRtvA gataH Asanne jAtatacchaGkaH pratyAvarttate dUre gatastu bhAjanAnyanyasmai dattvA kAyikAdi vyutsRjati / asahiSNustu AsannAyAmekasAmAcArIkavasatau tadabhAve bhinnasAmAcArIkavasato tadabhAve'vamagnavasatau tada-18 bhAve ca zrAddhagRhe tasyApyabhAve zalyanirUpaNena dattAnujJAnasya vaidyasya gRhapRSThau tasyApyabhAve rAjapathe gRhadva-18 yAntarAlarathyAyAM vA gRhisakAvagrahe'pi vA, tatra ca kAyikAM na vyusRjati, kintu purISa, rAjakule vyavahAre jAyamAne taduddharaNena samAdhAnasya kartuM zakyatvAditi tRtIye yatanA 3, tathA'vamarAniko labdhyA garvitaH sanne Jain Education Inte do For Private & Personel Use Only O w .jainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O dharmasaMgraha || kAkI bhavati tamAcAryo dharmakathayA prajJApayati yaduta tavaivAnugraho'yaM yat tvadIyalabdherupaSTambhena yatayaH18|| kRtaupaadhikArapadA khAdhyAyAdi kurvanti, ityevaM kAyikamAyAvyalasalubdhanirdharmANAM prajJApanA krttvyaa| yatra ca paryaTatAM ekaiva || yoge bhi bhikSA dvayorapi labhyate na ca kAlaH payopyate iti bhikSAdaulabhye ekAkina eva hiNDante / atha ca sarva eva kSATanAekhaggUDA AtmalabdhikA bhavitumicchanti tadA''cAryastAniSidhya priyadharmA Atmalabdhiko bhavati tasyAnujA- kAkitve nAti, tatazcaivamekAkI bhavati / [yaH punaramanojJaH sa manojJairanyaiH sAdhubhiH samaM saMyojya preSyate / yadi sarve'pi hetavaH necchanti tataH parityajanIyaH, atha sa evaikaH kalahakaraNalakSaNastasya doSaH, apare nirlobhatvAdayo bahavo guNAH eSaNAzuddhau cAtIva dRDhatA tato na parityaktavyaH ] tatra ca striyA upadrave dharmakathayA prabodhya mAyayA vA| vazcayitvApi praNazyati, tathApi pranaMSTumazakto mriyata eveti / evaM zvAdyupadraveSvapi yathAsambhavaM bhAvyamiti turye yatanA 4, upakaraNe yatanA tUktaiva 5, tathA glAnAdyartha tvaritaM gato'nAbhogena vA tadA mAtrakAgrahaNam , athavA talliptaM bhavati tadeti SaSThe yatanA 6, evamupayogakAyotsarge'nAbhogAdinA yatanA 7, yasya yoga iti tu karttavya evAnyathA stanyameveti 8 / athainaM prAguktavidhiM satyApayitvA zrIgautamanAmasmaraNapUrva pravahanADipAdaM prathamamutpAvya daNDAgraM bhUmAvalagayan bhikSArtha khagrAme hiNDate, yaduktaM dinacaryAyAm-"Avassi bhaNittA, guruNA bhaNimi bhavaha uvauttA / sirigoamaM sarittA, saNi ukkhivia to daMDaM // 1 // vAyavahanADivA pAyaM, paDhama uppADiUNa vaJcijjA / dharaNialaggaM daMDaM, dharija jA labbhae bhikkhA // 2 // " athavA samIpastha-18 Jain Education inten For Private Personal use only R.jainelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiNDate, tatrAyaM vidhiH-grAmabahiH sthitvA bhikSAvelAM kaJcana pRcchati, tataH pUrNavelAyAM satyAM tadaiva pAdapramArjanapAtradvayapratyupekSaNapramArjanapUrva grAme pravizati, apUrNAyAM tu tasyAM tAM pratIkSya pravizati, pravizaMzca zramaNAdyanyatarapRcchayA tatra zramaNAn jJAtvA gatvA ca pUrva tadupAzraye te cedekasAmAcArIkAstadA tAn guruvandanena vandate, bhinnasAmAcArIkAMstu bahirupakaraNaM sthApayitvA madhye pravizya vandate, saMvignapAkSikAMzca bahirvyavasthita eva vanditvA'vAdhAM pRcchati, kharagUDaprAyAMstAMstu chobhavandanaM karoti, tatasteSu glAnAdyabAdhAM pRSTvA uktvA ca strIyAgamanahetuM sthApanAkulAni yatanayA pRcchati, te'pi tathA vadanti, pRcchAyAM yatanA cAGgulyA adarzanAdirUpA, tataH sthApanAkulAni pratikuSTAni ca na pravizet , yataH-"ThavaNA milakkhu niMdu, aciattagharaM taheva paDikuTuM / eaMgaNadharameraM, aikkamaMto virAhejA // 1 // " iti, pratikuSTamiti-chimpakAdikulaM, tatra pravi-18 zatazca mahAdoSaH, yataH-"chakkAyadayAvaMto'vi saMjao kuNai dullahaM bohiM / AhAre nIhAre, duguMchie piMDagahaNe a| // 1 // " iti / evaM ca bhikSArthamaTato mokSameva phalaM, vihitAnuSThAnatvAdbhikSATanasya, yaduktaM paJcavastuke-"hiMDaMti tao pacchA, amucchiA esaNAe~ uvuttaa| davAiabhiggahajuA mokkhaTTA savabhAveNaM // 1 // " abhigrahaH sAdhvAcAravizeSaH, sa ca dravyAdiviSayabhedAccaturvidhaH, tatrAmukaM dravyamamukena vA dravyaNa dIyamAnaM grahISyAmIIS tyAdirUpo dravyAbhigrahaH 1, aSTau gocarabhUmayo gRhAdisaGkhyAkaraNaM vA kSetrAbhigrahaH 2, atikrAntAdau bhikSA kAle'TanaM kAlAbhigrahaH 3, utkSiptacarAdayazca bhAvAbhigrahAH 4, taduktaM paJcavastuke-"levaDamalevaDaM vA, amuga For Private Personel Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA kha dharmasaMgraha padavaM ca ajja ghecchAmi / amugeNa va daveNaM, aha davAbhiggaho NAma // 1 // " lepakRt jagaryAdi tanmibhaM vajralepavadvA hI dravyakSetraadhikAI(ca alepakRdvA) tadviparItam , amukaM dravyaM vA maNDakAdi, amukena dravyaNa dAdineti / "aTTha ya goarabhUmI, kAlabhA elugavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAmaparaggAme, evaiagharA ya khettaMmI // 2 // " gocarabhUmayo-bhikSAcaryAvI- vAbhigrahAH thayo bhikSAcaryAviSayA mArgavizeSA ityarthastA aSTau vakSyamANalakSaNAH, tathA elugaviSkambhamAtragrahaNaM ca, // 37 // yathoktaM-"elugaM vikkhaMbhaittA" tathA svagrAmaparagrAmayoretAvanti gRhANi 'kSetre'kSetraviSayaH, gocarabhUmayazcemA: 'ujjuga gaMtuMpacchA(cA)gaI a gomuttiA payaMgavihI / peDA ya addhapeDA, abhitarabAhisaMbukkA // 1 // RjvI 1gatvApratyAgatiH 2 gomUtrikA 3 pataGgavIthiH 4 peTA 5 arddhapeTA 6 abhyantarazambUkA 7 bahiHzambUkA 8 ceti, tatra RjvI-khavasate RjumArgeNa samazreNivyavasthitagRhapaGkau bhikSAgrahaNena panisamApane tato dvitIyapakAva-9 paryApte'pi bhikSA'grahaNena Rjugatyaiva nivarttane ca bhavati 1, gatvApratyAgatistu ekapar3I gacchato dvitiiypko| |ca pratyAvarttamAnasya bhikSaNe 2, gomUtrikA ca parasparAbhimukhagRhapaGkayomapayekagRhe gatvA dakSiNapadhekagRhe | yAtItyevaM krameNa zreNidvayasamAptikaraNe bhavati 3, pataGgavIthizcAniyatakamA 4 peTA ca peTAkAraM caturasra kSetraM vibhajya madhyavartIni gRhANi muktvA catasRSvapi dikSu samazreNyA bhikSaNe bhavati 5 arddhapeTA ca-digadyasambandhigRhazreNyorbhikSaNe 6 antaHzambUkA ca-madhyabhAgAt zaGkhAvartagatyA bhikSamANasya bahiniHsaraNe bhavati 7 bahiHzambUkA tu bahirbhAgAttathaiva bhikSAmaTato madhyabhAgAgamane bhavatIti / kAlAbhigraho yathA-"kAle abhigga talavAmatyAgaticAgaI Jan Education Intematon For Private Personel Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter ho puNa, AI majjhe taheva avasANe / appatte saikAle, AIbitimajjhataiaMte || 1||" aprApte bhikSAkAle sti| aTataH AdiH, madhye bhikSAkAle'Tato dvitIyaH, anta iti bhikSAkAle ( lasya) avasAne'TatastRtIyaH 3 / bhAvAbhigrahamAha - "ukkhittamAicaragA, bhAvajuA khalu abhiggahA huMti / gAyaMto a ruaMto, jaM deha nisannamAI vA // 1 // utkSipte bhAjanAt piNDe carati gacchati yaH sa utkSiptacaraH, evaM nikSipte bhAjanAt, ta ete bhAvayuktAH khalvabhigrahA bhavanti, bhAvAbhigrahA ityarthaH, athavA gAyan rudan niSaNNAdirvA yadA datte tadA grahI| SyAmItyAdirUpaH / "ussakkaNa ahisakkaNa, paraMmuho'laMkiearo vAvi / bhAvannayareNa juo, aha bhAvAbhiggaho nAma ||1||" avasarpan utsarpan parAGmukho'laGkRtaH kaTakAdinA itaro vA - analaGkRto vA bhAvenAbhyanta (nAnya) reNa yuktaH athAyaM bhAvAbhigrahaH 4 / abhigrahaviSayopadarzanAyAha - " purise paDucca ee, abhiggahA Navari ettha viSNeA / sattA vicittacittA, keI sijjhati emeva // 1 // " puruSAn pratItya evaMvidhakriyAnvitavineyAnete | abhigrahA atra - zAsane navaraM jJeyAH, kimetadAha-sattvA vicitracittAH kecana siddhyanti karmamalApekSayA eva| meva-abhigrahasevaneneti / anena ca vidhinA piNDaiSaNAdikuzalo yatirjJAnAditrayopaghAtabhUtaM piNDAdi parityajya (yat) saMyamopakAri tadveSayet / adhItapiNDeSaNAdinaiva hyAnItAni piNDAdIni sAdhUnAM kalpante, na cetarANi, taduktaM dinacaryAyAm - "aNahIA khalu jeNaM, piMDesaNavatthasijjapAesA / teNANiANi jaiNo, kappaMti na piMDamAINi // 1 // " piMDAdInItyatrAdizabdAt zayyAvastrapAtragrahaH, tathAcArSam - "piMDaM sijjaM ca vatthaM ca, jainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha ciutthaM pAyameva ya / akappina icchijjA, paDigAhija kppiaN||1||" iti / jJAnAdyupaghAti ca piNDAdika gaveSaNAadhikAraH mudgamAdisaptacatvAriMzaddoSaduSTaM sadbhavati, te ca doSA amI-"solasa uggamadosA, solasa uppAyaNAi dosA grahaNaiSa rAya / dasa esaNAi dosA, gAse paNa huMti sagayAlA // 1 // " vyAkhyA-udgama-utpattistadviSayA doSA gRha-rANAyAsaiSa sthaprabhavA ityarthaH SoDaza / tathotpAdanA-sampAdanaM tadviSayA doSA mUlataH zuddhasyApi piNDasya dhAtryAdiprakAraiHNAdoSAH // 38 // sAdhubhirupArjanaM sAdhuprabhavA ityarthaste'pi SoDaza / tathaiSaNA-grahaNakAle'zanAdeH zaGkitAdiprakArairanveSaNaM, tadviSayA doSA gRhisAdhUbhayaprabhavA ityarthaste daza / tathA grAso-bhojanaM, tadviSayAH paJca taddvAra eva vkssymaannaaH| sarve ca militAH saptacatvAriMzadbhavanti / teSu ca udgamAdidvAtriMzadoSA gaveSaNaiSaNAyAM 1, daza doSA grahaNaiSa NAyAM 2, paJca ca grAsaiSaNAyAmiti vivekaH, uktaM ca-"bhaNiA gavesaNAe, gahaNe gAse a esaNA tivihaa| bittIsadasagapaMcagadosavimukkA imA kamaso // 1 // " iti / tatrodgamadoSA evaM-"AhAkammu 1 desia2 pUikamme a3 mIsajAe a4| ThavaNA 5 pAhuDiAe 6, pAoara 7kIya 8 pAmice 9 // 1 // priahie| |10 abhihaDa 11 nbhinne 12 mAlohaDe a 13 acchijje 14 / aNisiDhe 15 ajjhoara 16, solasa piMDu ggame dosA // 2 // " sAdhuM cetasi AdhAya-praNidhAya sAdhunimittamityarthaH karma-sacittasyAcittIkaraNamaci-18 ittasya vA pAko niruktAdAdhAkarma 1, yataH-"saccittaM jamacittaM sAhaNa'vAe~ kIrae jaM ca / accittameva paccai, AhAkammaM tayaM bhnniaN||1||" iti / tathoddezo-yAvadarthikAdipraNidhAnaM tatprayojanamasyauddezikaM, tat ogha Jain Education in a View.jainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAgabhedAda dvividhaM, tatraughena-sAmAnyena khaparavibhAgakaraNAbhAvarUpeNa svArtha eva pAkAdau kiyadbhAgabhikSAdAnabuddhyA katipayataNDulAdhikaprakSepeNa nivRttamoghauddezikaM, etacca prAyo durbhikSApagame kasyacinina evaM vikalpa utpadyate-yadasmin durbhikSe kathamapi jIvitAH smaH tahIdAnIM nityaM kiyanmAnaM dIyate iti puNyopArjanabuddhyA yAvadarthikAnAmarthamadhikatarapAkArambhe bhavati, tatraitAvatvArthametAvaca dAnArthamiti vibhAgakaraNAbhAvAt, kalpitadinAdUrddha caitacchuddhaM / vibhAgauddezikaM tu vIvAhAdau yaduddharitaM tatpRthakRtvA dAnAya kalpitaM sadbhavati, tatra khasattAyA uttArya dAnArtha pRthakkaraNAt, tacca vidhA-uddiSTa 1 kRta 2 karma 3 bhedAt, tatra svArthaniSpannaudanAdeH saMkhaNDyAdAvuddharitasya bhikSaNAM dAnAya pRthakkalpitamuddiSTaudezikaM 1, yatpunaruddharitamodanAdi bhikSAdAnAya dadhyAdinA mizrIkRtaM tat kRtauddezikaM 2, yacca vIvAhAdAvuddharitaM modakacUrNAdi bhikSAcarANAM dAnAya guDapA-18 kAdinA punarmodakatayA baddhaM tat kamauddezikaM 3 / ekaikaM punazcaturdA-uddeza 1 samuddezA 2 ''deza 3 samAdezabhedAt , tatra samastArthinAM kRte kalpitamuddezaH 1, carakAdipAkhaNDikAnAmarthaM samuddezaH 2, nirgranthazAkyatApasagairikA''jIvikAnAM zramaNAnAM kRte cAdezAkhyaM 3, nirgranthAnAM sAdhUnAM kRte tu samAdezAkhya 4 miti, yataH-"jAvaMtiamuddesaM, pAsaMDINaM bhave samuddesaM / samaNANaM AesaM, NiggaMthANaM samAesaM // 1 // " iti / sarva-| saGkhyayA vibhAgauddezikaM dvAdazavidhaM eka caughauddezikamiti trayodazavidhametadbhavati 1, atrAyaM vivekaH-yatprathamata eva sAdhvartha niSpAditaM tadAdhAkarma, yatpunaH prathama svArtha niSpAditaM tasya sAdhvarthaM punaH saMskAra audde-12 Jain Education In HALL For Private & Personel Use Only laww.jainelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH zikaM 2 / tathA AdhArmikAvayavasammizraM zuddhamapi yattatpUtikarma, azucidravyamivAzucidravyasammizra, tena || gaveSaNA AdhArmikAdyavayavalezenApi saMmizrAH sthAlIcajhukakaroTikAdayo'pi heyAH 3 / tathA mizreNa-khanimittasA- | grahaNaiSa| dhvAdinimittarUpeNa jAtaM pAkAdi mizrajAtaM, svArtha sAdhvAdyartha cAdita eva niSpAditamityarthaH, tacca yAvada- NAgrAsaiparthikamidaM 1 pAkhaNDiminaM 2 sAdhumizraM ceti 3 tridhA, zramaNAnAM pAkhaNDiSvantarbhAvavivakSaNAt zramaNamidaM | NAdoSAH pRthaka noktaM 4 / tathA sthApyate-sAdhunimittaM kiyantaM kAlaM nidhIyate iti sthApanA, yadvA sthApanaM-sAdhubhyo dayemidamiti buddhyA deyavastunaH kiyatkAlaM vyavasthApanaM sthApanA, tadyogAddeyamapi sthApanA, sA ca svasthAne parasthAne ceti dvividhA, tatra bhaktasya svasthAnaM culyAdi, parasthAnaM chabbakAdi, ekaikApi dvidhA-anantarA paramparA ceti, tatrAdyA ghRtAdisambandhinI paryAyAntarAsambhavAt , iyaM cotkarSato dezonapUrvakoTiM yAvadbhavatIti cirAkhyApi, dravyasthitiM yAvadavasthAnAt, paramparA ca kSIradadhimrakSaNAdInAM, vikArasambhavAtteSAM, kSIrasya taddine tvAyaiva, tathA gRhatrayAt parato sAdhunimittaM hastagatApi bhikSA sthApanaiva, paGkisthitagRhatrayamadhye tu ekasmin viharato dvayostu dvitIyasAdhorupayogasaMbhavAditvarI, iyaM kalpyA 5 tathA kAlAntarabhAvino vivAhAderidAnI saMni-IS hitAH sAdhavaH santi teSAmapyupayogo bhavatviti buddhyA idAnImeva karaNaM samayaparibhASayA prAbhRtikA, sanni-19 kRSTasya vivAhAdeH kAlAntare sAdhusamAgamaM saMcintyotkarSaNaM vA, iyaM ca bAdarA, sUkSmA tu karttanAdivyagrA kAcit maNDakAdiprArthanayA rudantaM bAlaM AzvAsayati yaduta mA raudIH, samIpagRhAgato munirasmadgRhe AyAsyati // 39 // For Private & Personel Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadA tadarthamutthitA'haM tavApi dAsyAmIti, tatazca sAdhAvAgate tasya bhikSAdAnAyotthitA bAlasyApi dadAtIti utSvaSkaNaM, evaM bAlasya pumbhikAdikarttanaM yAvadvilambayantyapi sAdhusamAgame taddAnAyotthitA bAlakamapi dadAtIti avaSvaSkaNamiti, tatra ca khayogapravRttikAlAvadherut-Urddha purataH pvaSkaNaM-ArambhakaraNaM utSvakaNaM, tathA skhayogapravRttikAlAvadherava-arvAka vaSkaNaM avaSvaSkaNamiti zabdArthaH 6 / yadandhakAravyavasthitasya cakSuraviSayatayA sAdhUnAmakalpyatAM paribhAvya vahipradIpamaNyAdinA bhittyapanayanena vA bahiniSkAzya dravyadhAraNena vA prakaTakaraNaM tatprAduSkaraNam , idaM ca dvidhA-deyavastunaH prakAzanena, gRhAntarvarttinyAstu yA (vastUnAM) bahikaraNena ca / yatsAdhvartha mUlyena krIyate takrItaM, taccaturdA-vadravya 1 khabhAva 2 paradravya 3 parabhAvakrIta 4 bhedAt, tatra gRhiNo'rpitena cUrNaguTikAdinA sAdhuryallabhate tat svadravyakrItaM 1, bhaktAdyarthaM dharmakathAkhyAnaM tena yadavAsa tatvabhAvakrItaM 2, gRhasthaH sacittAcittamizrabhedadravyeNa sAdhvartha krItvA datte tatparadravyakrItaM 3, sAdhubhakto maGkhagAyanAdiH khavijJAnena raJjitAjanAdyAcitvA yadatte tatparabhAvakrItaM 4, 8 / yatsAdhvarthamannAdi vastu ucchinamAnIyate tatprAmityakaM, tacca laukikalokottarabhedAd dvividhaM, tatra gRhasthenocchinnamAnIya sAdhubhyo dattaM laukikaM, sAdhubhirmitha evAnyArpaNabuddhyA vastrAdikamuddhAre gRhyamANaM lokottaraM / khadravyaM ghRtAdi durgandhaM dattvA paradravyaM sugandhighRtAyeva gRhItvA yaddIyate tatparivartitam , idamapi prAgvad dvividhaM 10 / gRhagrAmAdeH sAdhvarthaM yatsa|mmukhamAnItaM tadabhyAhRtaM, tacca prakaTaM pAtaM, channaM ca parairalakSyaM, tathA''cIrNAnAcIrNAdi bahuvidhaM, AcIrNa puna Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Shjainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 40 // dharmasaMgrahe rutkRSTaM kSetrato hastazatAbhyantarAdAnItaM, gRhatastu gRhatrayAt, tatraikasmin bhikSAgrAhiNa itarayoIyostu dvitI gaveSaNAadhikAraH yasAdhoyakAzritazuddhyavalokane upayogasaMbhavAt , itvarasthApanAyAM kAlasya vivakSA atra tu kSetrasyeti bhedaH18 grhnnaiss10||11 / kutapAdisthasya ghRtAderdAnArtha yanmRttikAdyapanayanaM tadudbhinnaM 12, yanmAlAtaH zikakAderapahRtaM sAdhvarthamA-1 NAgrAsaipanItaM tanmAlApahRtaM, tacordhvAdhaubhayatiryagmAlApahRtabhedAccatuddhoM tatroparisthitaM candrazAlAsikakAdisthaM rANAdoSAH adhaHsthitaM bhUmigRhAdisthaM 2 ubhayasthitaM kumbhIkoSThikAdisthaM pAryutpATanAbAhuprasAraNAca 3 tiryakasthita pRthivIgatakaSTaprApyAdhArasthaM 4, 13 / yadAcchidya parakIyaM haThAdgRhItvA datte tadAchedyaM, tatsvAmiprabhucauralakSaNA-II cchedakabhedaistrividhaM, tatra khAmI rAjA, prabhuhapatiH 14 / yadgoSThIbhaktAdi sarvairadattamananumataM vA ekaH kazcisAdhubhyo datte tadanisRSTaM, tacca sAdhAraNacollagajaDAnisRSTabhedAtrividhaM, tatra sAdhAraNaM bahukhAmikaM 1, collakA khAmyAdinA sevakAdInAmekatra kSetrAdau prasAdIkRtaM bhaktAdi tadviSayaM 2, jaDo hastI 3, 15 // svArthamadhizrayaNe datte sati sAdhvAdisamAgamazravaNAttadartha punaryo dhAnyAvApaH so'dhyavapUrakaH, sa ca yAvadarthika 1 pAkhaNDi2 sAdhu 3 nimittabhedAtridheti 16 / SoDazApyudgamadoSA uktAH, eteSu ca AdhAkarma 1 auddezike caramatrika pAkhaNDazramaNanirgranthaviSayaM samuddezAdezasamAdezalakSaNaM karmabhedatrayaM 4, tathA mizrajAtAdhyavapUrakayorantimadvikaM pAkhaNDiyativiSayalakSaNaM (dvayorapi pAkhaNDiyativiSayau dvau dvau bhedau iti pratyantare) 8 AhAra- // 40 // pUtiH 9 bAdaraprAbhRtikA ceti 10 doSadazakamavizodhikoTi, na vizuddhyati zeSaM zuddhaM bhaktaM yasminnu Jain Education Inter For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ddhate sati sA'vizodhiH sA cAsau koTi:-bhedazceti samAsaH, uktaM ca-"ia kammaM uddesiatiamIsajjhoyaraMtimadugaM c| AhArapUi bAyarapAhuDi avisohikoDitti // 1 // " asyAzcAvayavena-zuSkasikthAdinA tathA takrAdinA lepena vallAdinA'lepena ca saMsRSTaM yacchuddhaM bhaktaM tasminnujjhite'pi akRtakalpatraye pAtre zuddhamapi bhaktaM parigRhyamANaM na zuddhaM bhavati, yataH-"tIi ju pattaMpihu, karIsanicchoDiaMkayatikappaM / kappar3a jaM tadavayavo, sahassaghAI visalavuva // 1 // " iti / zeSAstu vizodhikoTirUpAH, uktaM ca-"uddesiaMmi navagaM, uvagaraNe jaM ca pUi hoi / jAvaMtiamIsagayaM, ajjhoarae a paDhamapayaM // 1 // pariahie abhihaDe, umbhi(mi)ne mAlohaDe ia / acchijje aNisiTTe, pAoarakIapAmice // 2 // suhamA pAhuDiAvi a, ThaviagapiMDo a jo bhave duviho| sabovi esa rAsI, visohikoDI munneavo||3||" eSAmavizuddhakoTyaMze uddhRte zeSabhaktasya zuddhatA bhavati, yataH-"sesA visohikoDI, tadavayavaM jaM jahiM jhaapddiaN| asaDho pAsai taM cia, tao tayA uddhare / sammaM // 1 // " iti / avizodhikoTyaMzatyajanaM cAsaMstaraNe, saMstaraNe tu zuddhamazuddhaM ca sarvamapi tyajanti, ghRtAdau durlabhadravye tu avizuddhamAtrameva tyajanti na tu sarvamiti vivekaH, taduktaM piNDaniyuktau-"taM ceva asaMtharaNe, saMtharaNe savamavi vigiMciMti / dullahadave asaDhA, tattiamittaM cia cayaMti // 1 // " iti / utpAdanA-18 |doSA api SoDaza, yathA-"dhAI 1 dUI 2 nimitte 3, AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA ya 6 / kohe 7 mANe 8 mAyA 9, lohe 10 a havaMti dasa ee // 1 // pudipacchA [va] saMthava 11 vijA 12 mate a 13 cunna 14 joge Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Ohw.jainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dRtItvaM, tatku MUS2 / jAtikulagaNakarmazilpAvatamAnakAleSu lAbhAdikathanaM nimita dharmasaMgrahe a 15 / uppAyaNAi dosA, solasame mUlakamme a16||2||" bAlasya kSIramajanamaNDanakrIDanAGkAropaNaka-15 gaveSaNAadhikAraHmakAriNyaH paJca dhAnyaH, etAsAM karma bhikSArtha kurvato munerdhAtrIpiNDaH 1 / mithaH saMdezakathanaM dUtItvaM, tatku vato bhikSArthaM dUtIpiNDaH 2 / atItAnAgatavartamAnakAleSu lAbhAdikathanaM nimittaM, tadbhikSArthaM kurvato nimitta- NAgrAsaiSapiNDaH 3 / jAtikulagaNakarmazilpAdipradhAnebhya AtmanastattadguNatvAropaNaM bhikSArthamAjIvapiNDaH 4 / zramaNa- laNAdoSAH brAhmaNakSapaNAtithizvAnAdibhaktAnAM purataH piNDArthamAtmAnaM tattadbhaktaM darzayato vanIpakapiNDaH 5 / vamanavirecanabastikarmAdi kArayato vaidyabhaiSajyAdi sUcayato vA piNDA) cikitsApiNDaH 6 / vidyAtapaHprabhAvajJApana rAjapUjAdikhyApanaM krodhaphaladarzanaM vA bhikSArtha kurvataH krodhapiNDaH 7 / labdhiprazaMsottAnasya pareNotsAhitasyAvamatasya vA gRhasthAbhimAnamutpAdayato mAnapiNDaH 8 / nAnAveSabhASAparivartanaM bhikSArtha kurvato mAyApiNDaH / atilobhAt bhikSArtha bahu paryaTato lobhapiNDaH 10 / pUrvasaMstavaM jananIjanakAdidvAreNa, pazcAtsaMstavaM zvazrUzvazurAdidvAreNAtmaparicayAnurUpaM sambandha bhikSArtha ghaTayataH pUrvapazcAtsaMstavapiNDaH 11 / vidyAM manaM cUrNa yogaM ca bhikSArthe prayuJAnasya catvAro'pi vidyAdipiNDAH, mantrajApahomAdisAdhyA strIdevatAdhiSThAnA vA vidyA 12 / pAThamAtrasiddhaH puruSAdhiSThAno vA mantraH 13 / cUrNAni nayanAJjanAdIni antardAnAdiphalAni 14 / pAdapralepA- // 41 // dayaH saubhAgyadaurbhAgyakarAH yogAH 15 / garbhastambhanagarbhAdhAnaprasavalapanakamUlarakSAbandhanAdi bhikSArthaM kurvato mUlakarmapiNDaH 16 / ityuktA utpAdanAdoSAH SoDaza / etaizcodgamotpAdanAdoSairadUSitaM piNDaM gaveSayatIti For Private & Personel Use Only aw.jainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagaveSaNaiSaNA / atha grahaNaiSaNA tadoSAzca daza, taduktaM piNDavizuddhau-"ia vuttA suttAo, battIsa gavesaNe saNAdosA / gahaNesaNadose dasa, leseNa bhaNAmi te a ime // 1 // saMkia1 makkhia 2nikkhitta 3, pi-18 hia 4 sAharia5 dAyagu 6 mmisse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDia 10, esaNadosA dasa havaMti // 2 // " AdhAkarmAdizaGkAkaluSito yadakSAyAdatte tacchaGkitaM, atra zaGkito grahaNe bhojane cetyAdikA caturbhaGgI, tatrAdyo grahaNakAle lajjAvazAdapRcchAyAM, bhojanakAle'pi zaGkAnapagame bhavati / grahaNe zaGkitaH kathaJcittadavagamAniHzaGkitazca bhojane iti dvitIyaH 2 / niHzaGkito grahaNe kuto'pi hetordoSAzaGkAyAH zaGkito bhojane ceti tRtIyaH 3 / niHzaGkito grahaNe bhojane ceti turyaH 4, teSu dvitIyatuyauM zuddhau niHzaGkitabhojanAt, tatra codgamadoSaSoDazakaM mrakSaNAdyeSaNAnavakaM ceti paJcaviMzatInAM madhye yena doSeNa zaGkitaM bhavati taM doSamAnoti 1 pRthivyudakavanaspatibhiH sacittairacittairapi madhvAdibhirgarhitairAzliSTaM yadannAdi tannakSitaM, atra ca garhitadravyairmakSitaM sarvathA'kalpyaM, ghRtAdinA mrakSitaM tu lagnakITikAdiyatanAyAM kalpyamapi, atra hastapAtrakharaNTanaviSayA caturbhaGgI, turyo bhaGgaH zuddhaH, zeSeSu puraHkarmAdidoSasaMbhavAdazuddhatA, tatra puraHkarma bhaktadAnAt prAk yati| nimittaM hastAdidhAvanaM, pazcAddhAvanaM ca pazcAtkarmeti 2 / pRthavyudakatejovAyuvanaspatitraseSu yadannAdyacittamapi sthApitaM tannikSiptaM, taccAnantarama [vyavadhAnena paramparaM vastvantara ] vyavadhAneneti SaTsvapi khayamabhyUhyaM, tatra |paramparanikSiptaM sacittasaGghaparihAreNa yatanayA grAhya, tejaskAye paramparanikSiptasya grahaNe'yaM vizeSaH pravacana For Private Jain Education INTww.jainelibrary.org Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 42 // Jain Education Inter sAroddhAravRttAyuktaH - bulyupari vizAlamukhe sarvato mRttikayA liptAvakAze ca kaTAhe'ciraprakSipta ikSuraso'natyuSNo dIyamAnaH kalpyaH, mRdA lisatvAddIyamAnekSurasasya bindurna culIsthavahA~ patati, vizAlamukhatvA codaJcanapiTharasya tatkarNe'laganAnna bhaGgaH, acirakSiptatvAcca nAtyuSNa iti dAturgrahItuzcAdahanamiti 3 / saccittena phalAdinA sthagitaM- pihitaM idamapyanantaraM paramparaM ca tatra paramparaM yatanayA grAhyaM 4 / dAnAnucitaM sacitteSu pRthivyAdiSu acitteSu vA keSucitpAtreSu nikSipya tena riktIkRtapAtrakeNaiva bhaktaM dadataH saMhRtam, atra sacitte sacittaM saMhRtamityAdi caturbhaGgayAM turyaH zuddhaH 4 / 'dAyaganti bAlavRddhapaNDakavepamAnajvaritAndhamattonmattakaracaraNa| nigaDitapAdukArUDhakaNDakapeSaka bharjakakarttakaloDhakavIGkhakapiJja kahalakacyAloDaka bhojakaSaGkAyavirAdhakA dAtRtvena pratiSiddhAH, yA ca strI velAmAsavatI gRhItabAlA bAlavatsA vA ebhyo'nnAdi grahItuM sAdhorna kalpate, atrotsargApavAdAvanupadameva sphuTI bhaviSyataH 6 / deyadravyaM khaNDAdi sacittena dhAnyakaNAdinA mizraM dadata unmizraM 7 / deyadravyaM mizramacittatvenApariNamanAda pariNataM, tatsAmAnyato dravyabhAvAbhyAM dvidhA, ekaikaM punardvidhA, dAtRviSayaM gRhItRviSayaM ceti, tatra dravyarUpamapariNataM aprAsukameva, tacca dAtuH sattAyAM varttamAnaM dAtRviSayaM grahItuH sattAyAM ca grahItRviSayaM, bhAvApariNataM tu dvayordeyasvAminormadhyAdekasya dAnAdhyavasAyAbhAvAt yatervA sAdhusaGghATakamadhyAdekasya manasi zuddhaM pariNataM nAnyasyeti grahItRviSayaM bhAvato'pariNataM etacca sAdhUnAmakalpyaM zaGkitatvAt kalahAdidoSasaMbhavAcca / iha dAtRbhAvApariNatasya sAdhAraNAnisRSTasya ca dAtRsamakSAsamakSakRto gaveSaNAgrahaNaiSaNAgrAsaiSaNAdoSAH // 42 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhyate bhaktazeSadeyadravyaizcAttau tu vasAditagataH sAdhubhirna yA vizeSaH / dadhikSIratakratImanAdiliptaM hastapAtrAdilepakAritvAdutsargataH sAdhubhirna grAhyaM, alepakRdallacanakAyeva / grAhyaM, puSTakAraNe tu lepakRdapi kalpate, yogazAstravRttau tu vasAdinA liptamityuktaM / atra ca saMsRSTAsaMsRSTahastasaMsRSTAsaMsRSTamAtrakasAvazeSaniravazeSadeyadravyaizca tribhiH padairaSTau bhaGgAH / sthApanA yathA saM0 ha0 saM0 mA0 sAdra 1 tatra viSamabhaGgeSu gRhyate bhaktAdi, na sameSu, ayaM bhAvaH-saMsRSTayorasaMsRSTayorvApi [saM0 ha0 saM0 mA0 nidra 2 |saMha0 saM0mA0 sA0dra3|| hastamAtrayona pazcAtkarmasambhavaH, kiM tarhi ? dravyaniravazeSatApratiniyataH, sAvazeSe | saM0 0 saM0 mA0 nidrA dravye tu punaH pariveSaNasaMbhavAnna pazcAtkarmasaMbhava iti viSameSu kalpate 9 / ghRtAdi saM0mA0 sA0 ha0 saM0mA0ni0dra chaIyan yaddadAti taccharditaM, charyamAne ca ghRtAdau tatrasthasyAgantukasya vA jantomedhu-saM0 saM0 mA sAdra bindUdAharaNena virAdhanAsaMbhavAt 10 / ityuktA daza grhnnssnnaadossaaH| saMmili-saM0 ha0 saM0 mA0 ni0 dra tAzca dvicatvAriMzadbhavanti iti / piNDavizuddhizca saGkepeNa bhaNyamAnA navasu koTISu antarbhavati, tAzcetthamna khayaM hanti na ca krINAti na ca pacati iti trayaM evaM kAraNAnumatibhyAmapIti navabhirvibhAgaiH savopi piNDavizuddhiH saMgRhyate, yaduktam-"piMDesaNA ya savA, saMkhittA avatarai navasu koddiisuN| na haNai na kiNai payaI kArAvaNaaNumaIhiM vA // 1 // " evaM ca sakaladoSarahitaM piNDaM gRhNAtIti grahaNaiSaNA, iyaM caikAdazabhidvArairanugantavyA, tathA coktamoghaniyuktau-"ThANe a 1 dAyae ceva 2, gamaNe 3 gahaNA 4''game 5 / patte 6 pariatta 7 paDie a8 guruaM9tihA 10 bhAve // 1 // " vyAkhyA-piNDagrahaNaM kurvatA sthAnatrayaM pariharaNIya, Jain Education in For Private & Personel Use Only Chiw.jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 43 // tadyathA-AtmopaghAti 1 saMyamopaghAti 2 pravacanopaghAti ceti 3, tatrAdyaM gavAdisthAnaM, tatra sthitena bhikSA piNDagrahana grAhyA, gavAdikRtopadravasaMbhavAdevamagre'pi doSA UhyAH, saMyamopaghAti ca sacittapRthivyAdi, athavA bhikSA- Ne sthAnAdAtrI yatra sthitA'dha upari ca phalAdi saGghaTayati tAdRg sthAnaM, pravacanopaghAti ca nirddhamanAdyazucisthAna | dInyekA|miti 1 tathA piNDagrahaNaM kurvatA dAtA parIkSaNIyaH yo'vyaktAdirUpo na bhavati, avyaktAdayastvime-avatta daza dvA1 apahu 2 there 3 paMDe 4 matte a5 khittacitte a6 ditte 7jakkhAiDhe 8 kara 9 caraNachinnaM 1. dha 11 // rANi |Niale a12||1|| taddosa 13 guviNI 14 bAlavaccha 15 kaMDaMti 16 pIsayajaMtI 17 / kantatI 18 piMjaMtI 19 // bhaiA dagamAiNo dosA // 1 // " avyakto'STAnAM varSANAmadho bAlaH, sa yadyapi bhikSAM dadAti tathApi na gRhyate, taddhastAdhaNe mAtrAdeH sarvaM muSitamityAdipradveSApatteH, evamagre'pi bhAvyam 1 / aprabhu takAdiH, tasmAdapi grahaNe pUrvokto doSaH 2 / sthaviraH saptativarSANAM matAntare ca SaSTivarSANAmupari vartI tasya dadataH kampanena patanaM syAdityAdidoSaH 3 / paNDako napuMsakaH, tasmAdbhikSAgrahaNe kAmitvAt kSobhaNAdidoSaH 4 // mattaH surAdipAnI tasmAddhahaNe tadAliGganapAtrAdibhaJjanAdidoSAH 5 / kSiptacittaH cittavibhramI 6, dipto mahAkAryakaraNenotkarSavAn 7, yakSAviSTaH pratItaH 8, etebhyo'pi AliGganAdayo dossaaH| chinnakarAhaNe'zucitvadeyapatanAdayo doSAH 9 / chinnacaraNAdapi ptnaadiH10| andhAt SaTAyavadhaH 11 / nigdditaatttptnaadiH| 12 / tathA 'taddosa'tti tvagdoSI kuSThI tasmAdazucitvaM kuSThasaGkamazca 13 / gurviNyA grahaNe tadutthAnopavezanAbhyAM For Private & Personel Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhabAdhA 14 / bAlavatsAyA bhUmau bAlasya mocane mAjA(joryAdikRtopadravAdidoSAH 15 / kaNDayantyA grahaNe bIjasaGkaTAdidoSAH 16 / peSayantI ca zilAyAM godhUmAdIn tasyAzcottiSThantyA hastadhAvanAdayo doSAH 17 // kartayantyA niSThIvanalipsau hastau tatprakSAlane ca purHkrmaadidossaaH|18| evaM piJjayantyAH 19 / etebhyo'vyaktAdipiJjayantIparyantebhyo bhikSA na grAhyA / atrApavAdamAha-'bhaitti etebhyo grahaNe vikalpanA kartavyA, natvekAntena niSedhaH, 'dagamAiNo dosa'tti eteSu dAtRSu AcamanodakaprojjhanAdidoSAH syuste ca bhAvitA eva, atha bhajanA yathA bAlena bhikSAmAnaM dIyamAnaM gRhapatisaMdiSTena vA tatpratyakSaM prabhUtamapi gRhyate ityavyakte yatanA 1 aprabhAvapyevaM 2 sthavireNa ca pareNa dhRtena dIyamAnaM gRhyate 3 apratisevinazca paNDakAdgRhyate 4 mattazca | yadi zrAddho bhavati alpasAgArikazca tadA taddhastAdgRhyate 5 kSiptacittadIptayakSAviSTA api yadi sAdhuvAsanAvantastadA tebhyo'pi grAhyaM 8 karacchinnAdalpasAgArikAdhyate 9 caraNacchinnAttUpaviSTAdalpasAgArikAca gRhyate 10 anyenAkRSTAcAndhAdgRhyate 11 pariSvaSkituM zakyAnnigaDitAdgRhyate 12 agalatkAyAca kuSThino'pi gRhyate 13 gurviNyAzca mAsASTakaM yAvatsthavirakalpikA gRhNanti, na tu velAmAsAdUrddha, jinakalpikAdayastu nirapavAdA garbhotpatterevArabhya na gRhNanti 14 tathA sthavirakalpikAH stanopajIvibA-1 layuktabAlavatsAyA hastAnna gRhNanti, jinakalpikAdayastu yAvadvAlastAvahAlavatsAM pariharanti 15 kaNDayantyAzca haste muzalamutkSiptaM bhavati, atrAntare sAdhurAgato'pratyapAye sthAne muzalaM sthApayitvA dadatyA gRhyate Jain Education inte For Private & Personel Use Only wi .jainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe 16 acetanaM peSayantyAzcApi gRhyate, yadi sacittaM pUrva prakSiptaM tapiSTam , anyadadyApi na prakSipyate, sAdhuzca | piNDagrahaadhikAraH tatrAvasare prAptastatastasyA gRhyate ityarthaH evaM bharjayantyAmapi yatanA bhuJjAnAyA api hastAdgRhyate yadyadyApi Ne sthAnA na vidyAlayati bhAjanagRhItaM bhaktamiti 17 sthUlaM karttayantyAzca hastAdgRhyate tatkarttane niSThIvanalepAbhA- dInyekA vAt 18 loTayantyAzcApi peSayantIva yatanA 19 piJjayantyA api hastAdgRhyate, yadyasau ashaucvaadinii| daza dvaa||44|| bhavati, tasyA hastaprakSAlanAbhAvAt 20 / ityukto daatRvissyo'pvaadH| atha mUladvAragAthoktaM gamanadvAra, tatra rANi gamanaM bhikSAgrahaNArtha dAturabhyantarapravezaH, tacca sAdhunA nirIkSaNIyaM, yato'yatanayA gamanaM kurvan dAtA bhuvi SaDapi kAyAn upari vRkSazAkhAdIna tiryaga bAlAdIna saMghaTyatIti sAdhoH saMyamavirAdhanA, dAtuzca srpaadid|| zanenAtmavirAdhanA bhavatIti tasmAdbhikSA na grAhyA 3 tathA grahaNaM-grahaNasthAnaM yasmAt sthAnAt bhikSA dAtrA dAnArthaM gRhyate tatsAdhunA nirIkSaNIyaM, yadi ca nIcAreNa vA pihitakapATena vA dAtRzarIrAdiruddhadvAreNa vA bhikSAgrahaNasthAnaM na draSTuM zakyaM tadotsargato bhikSA na grAhyA, apavAdatastu grahaNasthAne'dRSTe sthavirakalpika:16 zrotrAdIndriyairupayukre, tatra ca hastasya pAtrasya vA dhAvane jalasya phalaphalitizabdaM zRNoti, gandhena ca kuli sya trIndriyAdemardanaM jAnAti, yatra gandhastatra raso'pIti rasena jAnAti, sparzanenodakabindulaganAjAnAti, cakSuSA tu gamanAgamane prAptasya ca dravyasya bhAjanasya hastasya vA mA bhUdudakasaMspRSTaM iti jAnAti, tatazca pura:-12 karmAdizaGkA'bhAve gRhNAti / 4 / tathA AgamanaM bhikSAM gRhItvA sAdhvabhimukhaM dAturgrahAbhyantarAnnirgamastadapi Jain Education Indalata For Private Personel Use Only |Suw.jainelibrary.org Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter nirIkSaNIyam, atrApi gamanavat jJeyam 5 / tathA prApta iti prAptasya gRhiNo hasta udakArdrA na veti nirIkSyaM athavA pAtraM - gRhisambandhibhAjanaM UrddhamadhaH pArzvatazca nirIkSyam, athavA pAtraM - bhikSAdravyaM tannirIkSyaM saMsaktaM na veti / atra ca vatsasnuSAdRSTAntaH 6 / tathA 'pariatte'tti parAvRttamadhomukhaM kRtaM gRhasthabhAjanaM nirIkSyaM, yadi udakArdra trasayuktaM vA syAttadA tena na grAhyaM 7 / tathA 'paDia ' tti patitaH pAtre piNDo nirUpaNIyaH kiM | kUrakhoha iva svAbhAvikaH ? kiMvA saktumudgapiNDa iva kRtrimaH ?, yadi kRtrimaM piNDaM modakAdi sphoTayitvA na nirUpayati tadA saMyatAtmavirAdhanA bhavati, madhye bhUSaNAdisambhavAt 8 / tathA 'gurua'nti gRhasthabhAjanaM tatpidhAnaM vA gurutaraM bhavati, tadA tadutkSepaNe nikSepaNe ca dvAtuH kaTibhaGgaH patane ca pAdabhaGgo bhavatIti gurubhAjanena na grAhyam 9 / tathA 'tiha' tridhA - grISmahemantavarSAbhedAt kAlaH, dAtApi strIpuMnapuMsaka bhedAtridhA, tatra soSmA strI, madhyamaH puruSaH, zItalatanuzca napuMsakaH / tathA puraHkarma udakArdra sasnigdhaM ceti puraH karmApi trividhaM tatra puraH karma bhikSAdAnAt prAk pAtrakSAlanAdi, udakArDa galaDindubhAjanAdi, sasnigdhaM bindurahitamArdra ceti, ekaikamapi sacittAcittamizrabhedAtrividham, tatra puraH karmodakAdvayostu na grahaNam, acittasanigdhe ca grahaNameveti na prarUpaNA kAryA, prarUpaNA tu sacittamizrasasnigdhe haste kAryA, sA cettham - haste sasnigdhaM kiJcinmlAnaM kiJcidudvAnaM kiJcidanudvAnamiti prAyeNa trividhaM, tata ekaikazuSka bhAgavRddhyA pUrvAnupUrvyA ekaikazuSkabhAgahAnyA vA pazcAnupUrvyA grahaNaM karttavyaM, ekaikabhAgavRddhistu nimnamunnataM nimnonnataM cetyaGgIkRtya saptadhA w.jainelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 45 // Jain Education Inte khyAdInAM karaM vibhajya karttavyA, tatra nimnamaGguliparvarekhA, unnatamaGguliparvANi, karatalaM ca nimnonnataM, yadA ca | haste unnatasthAnAni udvAnAni tadA hastatalaM pramlAnaM bhavati, rekhAstvanudvAnAH, tatra zuSkahastasthAnAnAmekaikavRddhyA yathA yasmin kAle grahaNaM bhavati tathocyate / taruNyAH striya unnatasaptamaikabhAge pramlAne sati uSNakAle bhikSA gRhyate, yataH hastasya soSmatayA kAlasya coSNatayA yAvatonnatapradezaH zuSyati tAvatA nimnapradezAH sArdrA api acittA jAyante'taH kalpate bhikSAgrahaNam, hemante ca tasyA eva dvayoH saptamabhAgayoH zuSkayobhikSAgrahaNaM bhavati, varSAsu punastriSu bhAgeSu, madhyamAyAH striyo dvayorbhAgayorArabdhaM caturSu bhAgeSu saMnitiSThate, sthaviryAzca triSu bhAgeSu prArabdhaM paJcasu saMnitiSThate / evaM sAmAnyena trividhapuruSasya dvayorbhAgayorArabdhaM SaTsu bhAgeSu saMnitiSThate / tatra taruNasya grISmAdiSu krameNa dvitricaturSu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, madhyamasya trica tuSpaJcasu sthavirasya ca catuSpaJcaSaTsu iti / napuMsakasya punastribhAgeSu prArabdhaM saptabhAgeSu saMnitiSThate, tatra taruNasya grISmAdiSu kramAtricatuSpaJcasu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM bhavati, madhyamasya catuSpaJcaSaTsu, sthavirasya tu paJcaSaTsaptasu sarvasmin haste zuSke grahaNamityarthaH // 10 // atha bhAvadvAraM- bhAvazcAdhyavasAyaH, sa cAhAragrahe'prazasto na kAryaH, praza| stazca kAryaH, tatrAprazasto bhAvastasya bhavati yo varNabalAdinimittamAhAraM gRhNAti, natvAcAryabAlavRddhaglAnAdyarthaM, yastu AcAryAdyarthaM gRhNAti sa jJAnAdibhAgI mahAbhAga ucyate 11, iti vicAritaikAdazabhirdvArairgrahaNaiSaNA / sAca piNDaviSayA pAnaviSayA ca pratyekaM saptavidhA bhavati, tadyathA - asaMsRSTA saMsRSTA uddhRtA alpalepA avagR AhArAnveSaNe sthAnAdI nyekAdazadvArANi 1184 11 w.jainelibrary.org Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter hItA pragRhItA ujjhitadharmA ceti, yataH - "saMsaTTa 1 masaMsaTTA 2 uddhaDa 3 taha appaleviyA 4 ceva / uggahiA 5 paggahiA 6, ujjhiadhammA 7 u sattamiA // 1 // " etAH sapta piNDeSaNAH, piNDasya-bhaktasyaiSaNAHgrahaNaprakArAH, tatrAsaMsRSTo hasto'saMsRSTaM ca mAtraM dravyaM punaH sAvazeSaM niravazeSaM vetyasaMsRSTA bhikSA, tatra niravazeSe pazcAtkarmasaMbhave'pi gacchasya bAlAdyAkulatvAttanniSedho nAsti ata eva sUtre taccintA na kRtA 1 / tathA saMsRSTo hasto mAtramapi saMsRSTamiti saMsRSTA bhikSA, atra ca saMsRSTAsaMsRSTasAvazeSairdravyairaSTau bhaGgAsteSu | cASTamo bhaGgaH saMsRSTo hastaH pAtraM ca sAvazeSaM dravyamityeSa gacchanirgatAnAmapi kalpate, zeSAstu gacchAntargatAnAM sUtrArthahAnyAdikaM kAraNamAzritya kalpanta iti 2 / tathA svavyApAreNa mUlabhAjanAdbhAjanAntare bhaktamuddhRtaM, tacca sAdhorgRhNata uddhRtA bhikSA bhavati 3, tathA'lpalepA - vallacanakAdi alpazabdasyAbhAvaparatvAdalepA nIrasetyarthaH, yadvA stoko lepaH pazcAtkarmAdijanitaH karmabandho yasyAM sA alpalepA, tathA cAcArAGgam - " assi khalu | paDiggahiaMsi appe pacchAkamme appe pajjavajAe "tti atra ca pRthukAdirgRhItaH, tathA cAlpaM paryAyajAtaM alpaM tuSAdi tyajanIyamityarthaH 4 / tathA bhojanasamaye zarAvAdiSu nikSiptaM bhoktukAmasya DhaukitaM tadgRhNato yateravagRhItA bhikSA 5 / tathA bhojanasamaye bhoktumupaviSTAya pariveSituM pariveSakeNa sthAlyAderuddhRtya caDakAdinA utkSiptaM pareNa ca na gRhItaM pravrajitAya ca dApitaM yadvA bhoktrA svayaM bhoktuM svakareNa yadgRhItamazanAdi tadgu| hRtaH pragRhItA bhikSA 6 / tathA tyAgArha bhaktaM gRhNato yaterujjhitadharmA saptamI 7 / Asu ca saptakhapi saMsRSTAdyaSTa w.jainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 46 // bhaGgI bhaNanIyA, paraM caturthyAM nAnAtvaM, tasyA alepatvAtsaMsRSTAdyabhAva iti sapsa piNDaiSaNAH, piNDazabdenAtra paNDiSaNAH bhaktamucyate / pAnaiSaNAnAM pRthakkathanAt tA apItthameva, navaraM caturthyAM bhedaH, sauvIrAvazrAvaNoSNodakatandulo zayyAtaradakAdi alepakRt, zeSamikSurasadrAkSApAnAmlikAdi tu lepakRditi, yaduktam-"pANesaNAvi evaM, navari cau- vidhiH sthIi hoi nANattaM / sovIrAyAmAI, jala'levADaMti samaotti // 1 // " uktajalAbhAve ca varNAntarAdiprApta prAsukajalamapi grAhyam , taduktaM dinacaryAyAm-"giNhija AranAlaM, ahavA dhovaNa tidaMDaukkalivanaMtarahapataMpAsaasalilaMpi tayabhAve // 1 // " iti paanaissnnaaH| evaMvidhazca zuddho'pi piNDaH zayyAtarasambandhI na grAhyaH, tatra zayyA-vasatistayA sAdhusamarpitayA taratIti zayyAtaro-vasatisvAmI, sa ca dvidhA-prabhuH prabhusaMdiSTazca, ekaiko'pi ekAnekabhedAd dvidhA, tathA caikaH prabhurekaH prabhusaMdiSTaH 1 ekaH prabhuranekaH saMdiSTaH 2 anekaH prabhurekaH saMdiSTo 3 anekaH prabhuranekaH saMdiSTazce 4 ti caturbhaGgI bhavati, tatrotsargataH sarve'pi zayyAtarA dvAdazavidhapiNDagrahaNe vAH, apavAdatastu asaMstaraNe pratidinamekaiko vayaH, yata:-"sAgAria saMdiho. egamaNege caukkabhayaNA u| egamaNege vajA Negesu a ThAvae egaM // 1 // " iti / dvAdazavidhastu azana1 pAna 2 khAdima 3 khAdima 4 pAdaproJchana 5 vastra 6 pAtra 7 kambala 8 sUcI 9churikA 10 karNazodhana 11nakharadanikA 12 lakSaNaH, yataH-"asaNAIA cauro, pAuMchaNavatthapattakaMbalayaM / sUI churi kannasohaNa naharaNiA saagriapiNddo||1||" iti / tRNaDagalAdizca zayyAtarasyApi kalpate, taduktam-"taNaDagalachArama Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 llgsijaasNthaarpiiddhlevaaii| sijjAyarapiMDo so, na hoi sehovi sovhio||1||" iti / sArthAdivazAccaikA susvA'nyatra pratikrAmanti tadA dvayorapi svAminI zayyAtarau staH, yadA ca sakalAM rAtri jAgaritvA sArthavaza || caurAdibhayAdvA'nyatra gatvA pratikrAmanti tadA mUlavasatisvAmI zayyAtaro bhavatIti vivekaH / yadyapi ca vasa tikhAmI sAdhUnAM vasatiM dattvA dUradezAntaraM gatastathApi zayyAtaraH sa eva bhavati, nAnyaH, taduktam-"dAUNa gehaM tu samajadAro, vANijamAIhi u kAraNehiM / taM ceva annaM ca vaija desaM, sinjAyaro tattha sa eva hoi // 1 // " iti / kiMca-liGgamAtrasthaH zayyAtarapiNDaM tyajatu mA vA, paraM cAritriNa iva tasyApi zayyAtaraM sAdhustu varjayatyeva, yaduktam-"liMgatthassavi vajo, taM pariharatu va bhuMjao vAvi / juttassa ajuttassavi rasAvaNo | tattha dittuNto||1||" iti / kAlamAnaM ca-asyA ahorAtraM paratastvazayyAtaro bhavati, yaduktam-"pucche vajejahoratta"ti, glAnatvAdigADhakAraNe tu zayyAtarapiNDo'pi gRhyate / tathAcoktaM pravacanasAroddhAravRttau-"anAgADhe glAnatve vAratrayaM hiNDane'pi glAnayogyadravyAprAptau tatpiNDo gRhyate, AgADhe tu zIghramapi, tathA zayyAtareNAtyAgraheNa nimatrite sakRhItvA punaH prasaGgAnnivAryate, tathA AcAryAdiprAyogye kSIrAdidravye'nyatra durlabhe tathA'zive'vamaudarye rAjacaurAdibhaye vA tatpiNDo gRhyate" iti / tathA rAjapiNDastvaSTavidho vayaH, yataH"asaNAIA cauro, pAuMchaNavatthapattakaMbalayaM / purapacchimANa vajjo, aTTaviho rAyapiMDo u||1||" iti / evaM cAhArazuddhau sAdhUnAM nityamupavAsa eva, "niravajAhAreNaM, sAhUNaM nicameva uvavAso / desUNapuccakorDi, Jain Education Interie For Private Personel Use Only IN w.jainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 47 // pAlayaMtANa sAmannaM // 1 // " iti / zramaNadharme cAhArazuddhiratIva durlabheti tatra yatanIyam , yataH-"AhAre kSetrAtIkhalu suddhI, dulahA samaNANa samaNadhammaMmI / vavahAre puNa suddhI, gihadhamme dukkarA bhnniaa||1||" iti / / tAdisvaathaivaM vizuddhaM piNDaM gRhItvA tribhiH kAraNaistatra bahirapi prathamAlikAM karotItyAjJA, kAraNAni coSNakAla: saGghATako'sahiSNuH kSapakazceti, yataH-"purise kAle khavage, paDhamAlia tIsu ThANesu"tti, tatra cAyaM vidhiHaprAptAyAM bhikSAvelAyAM paryuSitAnnaM gRhItvA jaghanyatastribhirutkarSatazca paJcabhiH kavalairbhikSAbhirvA'nyapAtre eka-18 kare vA kRtvaikAnte prathamAlayati, gurvartha tu ekasmin mAtrake bhaktaM dvitIye ca saMsaktapAnakaM pUrvameva pRthak kuryA-| diti / tatrApi kSetrAdyatikrAntAdidUSaNarahitameva bhoktavyam, na punastaddoSasahitaM, tasya yatInAmakalpyatvAt , taduktam-"jamaNuggae ravimi a, tAvakkhittaMmi gahia asaNAi / kappai na tamuvabhuttuM, khittAIaMti samaotti // 1 // asaNAIaM kappar3a, kosaduganbhaMtarAu ANeuM / parao ANijaMtaM, maggAIaMti tamakappaM 2 // paDhamappaharANIaM, asaNAi jaINa kappaI bhuttuM / jAva tijAme(mA) uDDUM, tamakappaM kAlaikaMtaM // 3 // " iti / pratipAditA piNDavizuddhiH, dravarUpaM ca jalamapi samayabhASayA piMDa eva, taduktam-"piMDo deho bhannai, tassa ya'vaTuMbhakAraNaM datvaM / egamaNegaM piMDaM, samayapasiddhaM viANAhi ||1||tti" iti / atha zayyAvizuddhiH pradazyate- // 47 // sA ca vizuddhirdvidhA-mUlaguNairuttaraguNaizceti, tatra pRSThavaMzo gRhasaMbandhI madhyavalakaH dvau mUladhAraNau tiryak-18 sthApitapRSThavaMzasyAdhArAvityarthaH catasro mUlavelayaH catuSu pArtheSu ubhayordhAraNayorubhayato dvidvivelisaMbhavAt, R Jan Education Intem For Private Personal use only www.ainelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ete ca vasateH sapta mUlaguNAstairgRhasthena khArthakRtaiH sadbhivasatirmUlaguNairvizuddhA bhavati, yaduktam-"piTTIvaMso do dhAraNAo cattAri muulveliio| mUlaguNahi~ visuddhA, sAhaNa ahAgaDA vasahI // 1 // " iti / uttaragu-10 NAzca-mUlottaraguNA uttarottaraguNAzceti dvividhAH, tatropari tiryaggatA vaMzAstaduparitanaM kaTAdibhiH samantataH pArdhANAmAcchAdanaM kambikAbandhanaM darbhAdicchAdanaM limpanaM dvArakaraNaM bhUmIsamIkaraNaM ceti sapta mUlottaraguNAstaizca svArtha kRtairmUlottaraguNavizuddhA bhavati, taduktam-"vaMsagakaDaNukaMbaNa, chAyaNalevaNaduvArabhUmI a| parikammavippamukkA, esA mUluttaraguNesu // 1 // " iti / ete caturdazApyavizodhikoTiH, uttarottaraguNAstu vizodhikoTiste ca dhUmitadhUpitavAsitoyotitabalikRtAvattasiktasaMsRSTarUpAH, tatra-dhUmitA khaTyAdinA dhavalIkRtA, dhUpitA'gurvAdibhiH, vAsitA puSpAdibhiH, uyotitA pradIpajAlikAdibhiH, balikRtA kUrAdimocanaiH, avattA chagaNalepanAdinA, siktA kevalodakena, saMsRSTA saMmArjanyA pramArjitA, etairuttarottaraguNaiH saMyatanimittaM kRtairvizodhikoTiM gatA vasatiH, yataH-"dUmiadhUmiavAsia ujjoia balikaDA avattA ya / sittA saMsaTThAvi a visohikoDiM gayA vshii||1||" iti / evaM coktadoSarahitAM strIpazupaNDakavarjitAM ca vasati seveteti tAtparya uktaM ca-"mUluttaraguNasuddhaM, thIpasupaNDagavivajiaM vasahiM / sevija sabakAlaM, viva-16 jae huti dosA u // 1 // " iti / etadanusAreNa ca catuHzAlAdiSvapi mUlottaraguNavibhAgo vijJeyaH, tadapekSayA'tra mUlottaraguNavibhAgA'bhaNanaM tu khAdhyAyavyAkSepaparihArArtha, sAdhUnAM prAyo grAmAdiSveva vAsasya sambha Jain Education Inte For Private Personel Use Only Kuw.jainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe mUlottaraguNazuddhAvasatiH vAt, tatra ca vasateH pRSThavaMzAdiyuktAyA eva sattvAt tAdRzavasatInAM sAkSAdbhaNanamiti, uktaM ca-"cAussA- adhikAraH lAIe, viNNeo evameva u vibhAgo / iha mUlAiguNANaM, sakkhA puNa suNa na jaM bhnnio||1|| viharaM-1 tANa ya pArya, samattakajANa jeNa gAmesu / vAso tesu avasahI, piTThAijuA ao tAsi // 2 // " iti / IdRzI ca nirdoSApi vasatinagaragrAmAdikSetraM vAmapAzrthopaviSTaM pUrvAbhimukhaM dIrghAkRtAgrimaikapAdaM vRSabharUpaM // 48 // buddhyA parikalpya tatpazastapradezeSu grAhyA, yataH-"nagarAgaesu ghippar3a, vasahI puvAmuhaM Thavia vasahaM / / vAmakaDIha niviTaM, dIhIkayaM aggimitapayaM // 1 // " iti / aprazastapradezeSu tu duHkhaM sampadyata iti te vA-1 staduktam-"siMgakkhoDe kalaho, ThANaM puNa hoimeva calaNesuM / ahiThANi puTTharogo, pucchaMmi a pheDaNaM jANa // 1 // muhamUlaMmi a cArI, sire a kakue a puuaskkaaro| khaMdhe piTThIi bharo, peTTami u dhAyao vasaho // 2 // siMgakkhoDe'tti zRGgapradeze, 'cAritti bhojanasampattiH, 'bhara'tti bahusAdhusammardaH, 'vasaha'tti-vRSabhakalpanA, IS| gRhItavasatinivAsiyatijana iti / vasatizca sAdhUnAM paramopakAriNIti taddAturapi mahAphalam, yataH-"jo dei uvassayaM muNivarANa tavanANajogadhArINaM / teNaM diNNA vicchiNNapAyasayaNAsaNavikappA // 1 // tattha ThiANa bhave, savesiM teNa tesimuvaogo / rakkhaparipAlaNAvi a odinnA eva te save // 2 // sIAyavacorANaM, daMsANaM tahaya vAlamasagANaM / rakkhaMto muNivasahe, suralogasuhaM samajiNai // 3 // " iti shyyaavishuddhiH| atha vastravizuddhirucyate, tatra-vastramekendriyavikalendriyapaJcendriyAvayavaniSpannabhedAtridhA, tatrAdyaM kApasA // 48 // Jain Education IntA For Private & Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inti dikam, dvitIyaM kauzeyAdi, tRtIyaM tUrNakAdi / ekaikaM punaryathAkRtAtpaparikarmabahuparikarmabhedAtridhA / tatra | yathAkRtaM ekapadaM sIvanAdiparikarmarahitaM, dvitIyamekavAraM khaNDitvA sIvitaM, tRtIyaM bahudhA khaNDayitvA sIvi - taM / eSUttarottarApekSayA pUrvaM pUrvaM zuddhamiti pUrvapUrvAbhAve'paramaparaM grAhyam / tadapi sAdhunimittaM krItAdi na | bhavati tadA grAhyaM, yaduktam - "jaM na tayaTThA kIaM, nea vuaM jaM na gahiamannesiM / AhaDapAmicaM citra, kappae sAhuNo vatthaM // 1 // " tatra 'aM' ti antarbhUtaNyarthatvAt vAyitaM AhRtaM ca paragrAmAdibhyastanna grAhyaM, haTTAdibhyo'pyAnItaM yatibhiradRSTaM yattanna kalpaM (pyaM), dRSTaM tu kalpate / tathA vastre'pi koTidvayaM jJeyaM / tatra - mUlato yatyarthaM vAyanAdikaM vastrasyAvizodhikoTiH, yatyarthaM prakSAlanAdi vizodhikoTiH, evaM ca vastraM kalpanIyaM jJAtaM tadA | dvayosta(ranta) yorgRhItvA sarvato nirIkSaNIyaM prAntabaddha gRhisatkamaNyAdisambhavAt, gRhasthasyApi darzanIyaM, tatazca dRSTe vastre'JjanakhaJjana lipsAdivibhAgena zubhAzubhavipAko vicArya:, tathA coktam - "aMjaNakhaMjaNa [kaddama ]lito | mUsagabhakhia aggido a tunni kuddia pajjava, [lIDho] hoi vivAga suho'suho vA // 1 // navabhAgakae vatthe, cauro koNA ya dunni aMtA ya / do kannAvaTTIo, majjhe vatthassa egaM tu // 2 // cattAri devayA bhAgA, duve bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, ego puNa jANa rakkhaso ||3|| devesu uttamo lAbho, mANusesu a majjhimo / Asuresu a gelannaM, maraNaM jANa rakkhase // 4 // " evaM zubhAzubhavipAkaM vicArya zubhavipAkaM vastraM grAhyaM tacca | mUlyato'STAdazarUpakalakSaNAnyUnaM grAhyaM, uktaM ca paMcakalpavRhadbhASye- "UNagaaTThArasagaM vatthaM puNa sAhuNo aNu ww.jainelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 49 // NNAyaM / itto vairittaM puNa, nANuNNAyaM bhave vatthaM // 1 // " iti / rUpakapramANaM ca granthAntarAdavaseyamiti vastra- vastraiSaNA. vishuddhiH| atha pAtravizuddhiH pradaryate-tatra pAtramapi tumbakadArumayamRnmayabhedAtridhA kalpyaM, tadapyAdhAkarmAdidoSarahitaM cet, taduktaM dinacaryAyAm-"tuMbayadAruamahia pattaM kammAidosaparisuddhaM / uttamamajjhajahannaM, jaINa bhaNiyaM jiNiMdehiM // 1 // dArumayaM lAumayaM, ahavA giNhija mhiaami| kaMsamayaM taMbamayaM, pattaM vaje akappaMti // 2 // " tadapi lakSaNasaMyuktaM gRhyate, na tvalakSaNam , tathA coktamoghaniyuktI-[ pAyassa lakkhaNamalakkhaNaM ca bhujjo imaM viANittA / lakkhaNajuttassa guNA, dosA ya alakkhaNassa ime // 1 // ] vaha samacauraMsaM hoi thiraM thAvaraM ca vaNNaM ca / huMDaM vAyAiddhaM, bhinnaM ca adhAraNijAI // 2 // " atra pUrvArddhana sulakSaNamaparArddhana |cAlakSaNamuktaM, tatra vRttaM vartulaM, tadapi samaM sarvataH sahakU, tathA sthiraM supratiSThAnaM sthAvaraM ca na parakIyopaskaravadyAvatikaM, vayaM snigdhaM, evaMvidhaM grAhya, huNDaM kacinnimnaM kacicconnataM, 'vAyAiddhaM' ceti akAlenaiva zuSkaM saGka-16 citaM valIbhRtaM, tathA bhinnaM rAjIyutaM sacchidraM vA, etAni na dhAryante tyajyanta ityarthaH / sulakSaNasya phalamAha-18 | "saMThiaMmi bhave lAbho, paiTTA supittttie| nivaNe kittimAroggaM, vaNNaDDhe NANasaMpayA // 1 // " saMsthite vRttacaturasra, nivraNe nakhakSatAdirahite / athAlakSaNaphalamAha-"huNDe carittabhedo, sabalaMmia cittavinbhamaM jANa // 49 // duppae khIlasaMThANe, gaNe caraNe ca no ThANaM ||1||"'sble tti kabure 'duppae'tti adhobhAge pratiSThAnarahite kIlasaMThANe'tti kIlakavaducce, evaMvidhe ca sati gacche cAritre ca nAvasthAnaM bhavati / "paumuppale akusalaM, sabaNe Jain Education Intem For Private & Personel Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNamAdise / aMto bahiM ca daDemi, maraNaM tattha nidise // 1 // " pAtrasyAdhaH padmotpalAkAre'kuzalaM bhavati, zeSaM sugamaM / iti pAtravizuddhiH / lepaiSaNA ca pAtraiSaNayaiva gatArtheti na pRthagupadiSTA, yaduktamoghaniryukto-"pAyaggahaNaMmi a desiaMmi levesaNAvi khalu vuttaa| tamhA u ANaNa liMpaNA ya pAyassa jynnaae||1||" tadvidhi-IN zcaivam-"duvihA ya huMti pAyA, junnA ya NavA ya je u lippaMti / junne dAeUNaM, liMpai pucchAya iaresiM // 1 // " 4AnavAni jIrNAnyapi ca pAtrANi guruM itarAnapi ca sAdhUna pRSTA limpati, lepadAnaM ca pUrvAhe kArya zIghraM yathA|| zuSyate / lepagrahaNaM ca cIvaraguptazarAvasampuTaM kRtvA kAryam , yataH-"putvaNhe levadANaM, levaggahaNaM susaMvaraM kaauN| levassa ANaNA liMpaNA ya jayaNAvihiM vocchaM ||1||"s cAyam-lepitumanA sAdhustasmin dine upavAsaM tadaza-| ktastu vAsikabhaktaM karoti, tato lepArtha vajan pUrva guruvandanena guruM vandate, tato guruNA'nujJAtaH san bhaNati, | lepaM grahISyAmi, bhavatAmapyastyarthaH ?, evaM zeSAnapi sAdhana pRcchati, taizca sarvairyathA kArye ukte upayogakAyotsarga kRtvA lepagrahaNAya zarAvaM lepAcchAdanAya ca rutaM grahAti. yadA'sau vastrapAtraiSaNAyAM gItArtho bhavati, yadi ca na kalpikastadA gItArthakhIkRte te gRhItvA tasmiMzchAraM prakSipya yAti, yato lepe gRhIte sati cIramupari dattvA lepasya tato rUtaM tata upari bhUtiM trasaprANarakSArtha dadAti, tato gatrIsamIpe gatvA tatprabhumanujJApya kaTukagandhajJAnArtha ghrANopayogaM dattvA khaJjanaM gRhNAti, kaTakatailaniSpannazca lepo sthiro bhavatIti na grAhyaH, gantrI ca haritabIjAdiSu yadyapratiSThitA bhavati, saMpAtimasattvaizca sa pradezo vyApto na bhavati, yadi ca mahAvAto Jain Education Interior For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgra adhikAraH 3 // 50 // na vAti na patati ca dhUmikA tadA grAhyaH / so'pi mitaH na tvaparimitaH, gRhItvA ca vastreNAcchAya chAreNa vA''kramya tatazcIvareNa zarAvaM baddhA gurumUlamAgatya IryApathikIM pratikramya gurorAlocayati / tato darzayitvA nimanya ca guruM khapAtraM lepayati, tadvidhizcaivam - adhomukhIkRtasya bhAjanasya kRtvopari cIraM tadupari ca rUtapaTalaM karoti, rUtopari ca lepaM prakSipyAGguSThapradezinImadhyamAbhiraGgulIbhirgRhNAti, gRhItvA ca dhanacIrapohalikAnirgatena leparasena pAtrakamAlimpati, ekaM dve trINi vA Alimpya ca aGgulyA masRNAni karoti, tAni | caivaM limpati anyatpAtramutsaGge sthApayitvA'nyatpAtramaGgulyA masRNayati, evaM vArayA 2 ekaM dve cAGke sthApayet, anyaccAGke masRNayati, yadA punarekamevotkRSTalepena liptaM bhavettadA rUDhe sati tasminneva dine raGgayitvA pAtrakamupoSitaH pAnakamAnayati athAsau glAnAdInAM vaiyAvRttyakaraH syAt tacca na rUDhaM glAnAdayazca sIdanti svayaM | copoSitumazaktastato'bhaktArthikasAdhUnAM bhaktArthikAnAM vA'hiNDamAnAnAM lisaM pAtraM dattvA gRhItvA cAnyasatka| malisapAtraM hiNDeta / yadyanyaH sAdhurevaMvidho nAsti khayamapi ca liptapAtraM bhaktapatadbraho mAtrakaM ceti pAtratrayaM na voDhuM zaktastadA kITakAdyupaghAtarakSArthaM pAtraM lepaliptAni ca ghaTTakacIvarazarAvANyanyacchAreNa guNDayitvA vijane ca muktvA hiNDate / anye ca sAdhavastadarthaM pAnakamAnayantIti lepagrahaNalepAnayanapAtralepanayatanA / atha | parikarmavidhirevam-liptapAtraM gomayacchAreNa guNDayitvA pAtrabandharajastrANAbhyAM ca pariveSTya mArjArAdyAkarSaNabhayAdadattvA ca pAtrabandhagranthi uSNe sthApayati, rAtrau cAtmasamIpe pratyupekSitaghaTakaNThAdau, teSAM ca ghaTagrIvA lepagrahaNavidhiH // 50 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInAM vyutsargaH kAryaH parigrahadoSAprasaktaye, anyadine cAnyAni bhaviSyanti, zeSazca lepaH sarUtaH chAreNa guNDa|yitvA pariSThApyaH / evaM lepo jaghanyata eka eva, utkRSTatazca pazca bhavanti / Atape ca mucyamAnasya tasya zizira Adyantau yAmau grISme cAdyantayAmAddhauM tyAjyau / tatra kAlasya ligdhatvena lepavinAzabhayAt, varSAsu ca punaH punarupayogaH karttavyaH ityayaM khaJjanalepanavidhiH / dvitIyazca tajjAtalepaH, tatra tajjAto malIti prasiddhA / tatraiva gRhibhAjane jAtastajAta iti vyutpatteH, tallepaliptaM ca salehapAtraM ghaTTakena ghaTayitvA kAJjikena kSAlayediti tdvidhiH| tRtIyastu yuktilepaH, pASANAdikhaNDanirmitaH, yojanaM yuktiriti vyutpatteH, sa ca |niSiddhaH, sannidhitvAt, iti tridhA lepH| bhagnapAtrasya bandho'pi tridhaiva, mudrikAnaustenabandhabhedAt, tatra mudrikAbandho granthibhedaH, senabandhastu kASTAntargopyadavarakaH, sa ca niSiddhaH, pAtrajarjaraNAttaduktam-tajjAyajuttilevo, khaMjaNalevo a hoi boddhayo / muddianAvAbaMdho, teNayabaMdheNa paDikuTho // 1 // " iti / uttamamadhyamajaghanyabhedAdapi lepastrividhaH, tatra tilatailaniSpanna utkRSTaH, atasitailaniSpanno madhyamaH, sarSapatailaniSpannazca jaghanyaH iti / ghRtaguDAdiniSpannastu nissiddhH| [ lepazca kuTTimatalavat sarvatra samaH karttavyaH, taduktaM kalpavRttI-"ku|himatalasaMkAso, bhisiNIpukkharapalAsasariso vA / sAmAsadhuvaNasukkAvaNA ya suhamerise hoi // 1 // " sAmA-12 saH-samyak pravacanoktavidhinA''Giti maryAdayA pAtrakalepamavadhIkRtya yadasanaM-sikthAdyavayavAnAmapanayanaM saMlekhanakalpa ityarthaH / dhAvanaM kalpatrayadAnaM, zoSaNamudbAnam iti sukhameva kartuM zakyante iti bhAvaH ] ityuktaa| Jain Education Inte a For Private & Personel Use Only Nirow.jainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 51 // lepaiSaNA / sA ca pAtraiSaNA'vinAbhAvinIti tasyAmantarbhavatItyuktA piNDAdicatuSTayavizuddhiH, anayaiva ca lepavidhiH sAdhugRhItAM dIkSAM nirvahati, nAnyathA, yataH-"piNDaM asohayaMto, acarittI ittha saMsao natthi / cArittaMmi bhaktapAnaasaMte, savA dikkhA NiratyayA // 1 // " sijaM asohyNto02| vatthaM asohayaMto0 3 / pattaM asohyNto04|| zuddhiviidaM cotsargataHsati saMstaraNe jJeyam , asaMstaraNe tu azuddhagrahaNe'pyadoSaH, yaduktaM-"saMtharaNaMmi asuddham" ityAdi pUrvamuktameva / athaivaM sAdhurudgamotpAdanaiSaNAviSayairdvicatvAriMzaddoSai rahitAM sakalavidhisahitAM ca paryAptAM bhikSA gRhItvA zodhayitvA ca vasatimAgacchati, AgacchataH zodhanavidhizcAyam-vasatimabhigacchan zUnyagRhe devakule vA tadabhAve ca vasatidvAre'pi sAdhurbhaktaM pAnakaM ca zodhayati, zodhayitvA ca yattatra bhikSAgrahaNakAlAdRSTaM dRSTaM cApi grahaNakAle sAgArikabhayAnnojjhitaM makSikAkaNTakAdi tatparityajati / yadi bhaktaM pAnakaM vA saMsaktaM bhavet tarhi tatpariSThApya punarapyanyat gRhNAti / evamasau parizuddha sati bhakte upAzrayaM pravizati, yaduktamoghaniryuktau-"sunnaghara deule vA asaI a uvassayassa vA dAre / macchigakaMTakamAI sohettumuvassayaM pavise // 1 // " iti| anyabhaktapAnagrahaNaM ca grAme bhAjane kAle ca paryApyamANe sati karoti / atra ca padatrayani-15 pannA aSTau bhaGgA bhavanti, teSu ca kAle paryApyamANe eva grahaNaM, nAnyathA, tena zeSabhaGgacatuSTaye bhajanA, kAlazca jaghanyataH saMjJAM vyutsRjya zaucajalamAtrake zoSite pratyupekSitAsu ca saptaviMzatimaNDalabhUmISu sUryo'stameti, astamite ca sUrye zeSopadhipratyupekSaNamityetallakSaNaH, utkarSatastu saMjJAM vyutsRjyAgatasya caramapauruSI prApyate Jain Education Intern For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intel | ityevaMkharUpaH / pravizaMzca vasatau pAdapramArjanaM naiSedhikItrayamaJjaliM ca, praviSTazca daNDakopadhyornikSepe sthAnavizuddhiM karoti, yaduktamoghaniryuktau - "pAyapamajjaNanisIhiA ya tinni u kare pavesaMmI / aMjaliThANavisohI daMDagauvahissa nikkheve // 1 // tatra naiSedhikItrayaM - agradvAre madhye mUladvArapraveze ceti, pAdapramArjanaM ca vasaterbahireva sAgArikAbhAve karoti, sati tu tasmin varaNDakamadhye pravizya tatrApi sati madhyanaiSedhikIsthAne, tatrApi ca sati madhye pravizya karoti, ata eva naiSedhikIvyAkhyAnAdanantarametadvAraM bhASye vyAkhyAtam, tathA | ca tadgAthA - "evaM paDupanne pavisao u tiNNi u NisIhiA huMti / aggaddAre majjhe, pavesaNe pAyasAgarie // 1 // " iti / tathA'JjaliM guroH purastAddhastocchrayaM zIrSanAmanaM, vAcA ca namo khamAsamaNANamiti karoti, gurau bhAjane tu hastagate zirasA praNAmaM 'namaH' iti vAcikanamaskAraM karoti, na tu hastocchrayaM gurubhAjanasya patanabhayAditi, yataH - " hatthusseho sIsappaNAmaNaM vAio namukkAro / gurubhAyaNe paNAmo, vAyAe namo na usseho // 1 // " iti / praviSTazca sati upari kujyasthAne'dhazca bhuvi prasRjya daNDakaM sthApayet, colapaTaM copadherupari paTalAni ca pAtrakopari, yataH - "uvari heTThA ya pamajjiUNa laTThi Thaveja saTTANe / pahaM uvahissuvari, bhAya|NavatthANi bhANesu // 1 // " iti / yadi ca kAyikIM vyutsisRkSustadA sapaTalakaM pAtramanyasya sAdhordattvA tAM vyutsRjet, yataH - " jai puNa pAsavaNaM se, haveja to uggahaM sapacchAgaM / dADaM annassa sacolapahao kAiaM nisire // 1 // ityuktaH saprapaJca bhikSAbhramaNavidhiH / idAnIM vasatipravezAnantaraM yatkarttavyaM tadAha- 'Agatye 'tyA w.jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eesese dharmasaMgrahe |di, Agatya-uktavidhinA vasatimadhye pravizya AlocanaM-guroH puraH samudAnikAticAraprakaTanaM, sApekSayatidharmoM | AlocaadhikAraH bhavatIti saMbandhaH, tatrAyaM kramaH-vasatipravezAnantaraM kAyikI vyutsRjyAgato maNDalIsthAnaM pramRjya tatraiva sthAne IryApathikI pratikrAmati, yaduktaM dinacaryAyAm-"sijjAmajjhe pavisai, paDilehai maMDalIi jaM ThANaM / vaccai gurussa pAse, iriyAvahiyaM paDikkamai // 1 // " iti pratyantare / kAyotsarge cAdho jAnunI upari ca nAbhiM ctu||52||shrbhirnggulrpraaptN ubhayozca pArzvayoH kUparAbhyAM dhRtaM colapaDheM kuryAt, yadA ca colapaTTaH sacchidro bhavati tadA paTalaM gRhNAti, tatra sthitazca vasatinirgamAdArabhya tatpravezaM yAvatsaMjAtAtIcArAn guronivedanArtha manasi karo ti, yaduktamoghaniyuktipaJcavastukayoH-"kAussaggaMmi Thio ciMte samuANie aIAre / jANiggamappavese tattha u dose maNe kuNai // 1 // " iti / cintanaM ca pratisevAnulomyena vikaTanAnulomyena vA, atra padadvayena caturbhajI jJeyA / evaM sakaladoSAMzcintayitvA pArayitvA ca namaskAreNa kAyotsarga paThitvA ca caturvizati-10 stavaM guroH pura Alocayet , taduktaM paJcavastuke-"ciMtittu jogamakhilaM, navakAraNaM tao a pArettA / paDhiUNa 8 thayaM tAhe, sAha Aloae vihiNA // 1 // " AlocanAyAM cAyaM vidhi:-guruyadyavyAkSiptAdirbhavati tadA''loci-18 tagamanAgamanaH kSamAzramaNapUrvakam 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! bhAtapANI AlouM?' ityuktvA cintitagR-11 | // 52 // hAdyAlocayet, yataH paJcavastuke-"kahaNAiabakkhittaM, kohAduvasaMtuvahiuvautte / saMdisahatti aNuNNaM, kAUNa vidinnaAloe // 1 // " na tu vyAkSiptAdau gurau, taduktam-"vakkhitta parAhutte, pamatte mA kayA u A Jain Education inte For Private & Personel Use Only N ow.jainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | loe / AhAraM ca kareMte, NIhAraM vA jai karei // 1 // " AhAraM kurvata Alocane tacchravaNenAntarAyanimittaM syAt, zeSaM tu suyojN| AlocayaMzca nRtyaM calanaM cAlanaM gRhasthabhASAM maukyaM DhaharaM ca varjayet / kathayati ca dAtrIhastaM mAtraM codakArdrAdi tacceSTAM ca, yatastatraiva - "nahaM calaM calaM bhAsaM, mUaM taha DhaDDharaM ca vajjejjA / Aloeja suvihio, hatthaM mattaM ca vAvAraM // 1 // " tatra nRtyaM karapAdabhrUziro'kSyoSThAdInAM savikAraM, calanaM hastazarIrayoH, cAlanaM kAyena bhAvena ca tatra kAyena moTanAdi, bhAvena ca cArubhikSAgUhanaM, bhASAM gRhasthasaMbaMdhinIM, saMyatabhASayA''locayitavyamityarthaH, maukyaM avyaktabhASaNaM, DhaDDharakharaM mahAnirghoSamiti / etaddoSarahitaM gRhItAnukrameNaiva sarva gurorAlocayedityeSa utsargata AlocanAvidhiH / apavAdatastu kAle'paryApyamANe svayaM gurau vA krameNa bhikSATanacintanakAdibhyAM zrAnte glAnasya velAyAmatikrAmantyAM vA oghenAlocayediti, uktaM ca tatraiva - "kAle apahRppaMte, uccAe vAvi ohamAloe / velA gilANagassavi, aicchai gurU va uddAo // 1 // " 'uccA o' tti udvAtaH zrAnta ityarthaH, oghA''locanA ca puraHkarmapazcAtkarmAdi nAsti AdhAkarmAdi ca nAstItyevaMnivedanarUpA, tvarite kArye jAte sati yanna zuddhyati tAvanmAtrakathanarUpA vA bhavati, yataH- "purakammapacchakamme, appa asuddhe a ohamAloe / turiakaraNaMmi jaM se, na sujjhaI tattiaM kahae // 1 // " iti, alpazabdo'trAbhAvapara iti / evameSA mAnasI vAcikI cAlocanoktA, kAyikI tu gurorbhikSAdarzane bhavati, tasmAtsarva| mevaM manasA vacasA cAlocya mukhavastrikayA ziraH sapaTalaM ca patadvahaM pramRjya udyAnAdau nivasanAdUrddhaM puSpaphalA w.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 53 // Jain Education Inte di gRhakokilAdi vA adho nimnonnatAdi bhUpradezaM tiryak ca mAjarAdIn pratyupekSya patadvahaM ca haste kRtvA'rddhAvanatakAyo gurordarzayati, taduktaM tayoreva - "AlointA savaM, sIsaM sapaDiggahaM pamajjittA / uDumaho tiriaMpi a, paDile saGghao savaM // 1 // kAuM paDiggahaM karayalaMmi addhaM ca oNamittANaM / bhattaM vA pANaM vA, paDidaMsejjA gurusagAse // 2 // " iti / zIrSapramArjanaM ca hastasthe patadrahe'vanamataH zirasaH pratipAtasambhavAt, sapaTalapatapramArjanaM ca udghATyamAnapAtrabandhapaTalAnAM saGkoce trasAdivinAzabhavanAditi / tato'nantaraM nRtyacalanA| diprakAreNa durAlocita bhaktapAnanimittaM eSaNAneSaNayoranAbhoganimittaM vA 'bhAtapANI durAloia duppaDikkaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! goaracarI paDikkamauM ? icchaM icchAmi paDikkamiDaM goaracarIAe' ityevamAdisUtraM paThitvA kAyotsargaM karoti / tatra ca 'aho jiNehiM asAvajjA' ityevamAdigAthAM dhyAyet, yato dinaca| yayAm - "jaM kiMci durAloiamaNesaNijjaM bhavija bhattAI / tappaDikamaNanimittaM, ussaggaM kuNai ia vihiNA // 1 // icchAmi paDikkamiDaM, goaracariAi evamAIaM / uccariUNaM suttaM kAussagge viciMtei // 2 // "aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA / mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // 3 // " oghaniyuktI - "paMcamaMgalaM / 'jaha me aNuggahaM kujjA sAhU hujjAmi tArio' ityevamAdigAthAdvayaM vA dhyAyedityuktaM, tathA ca tatpATha:- "tAhe durAloiabhattapANaesaNamaNesaNAe va / aGkussAse ahavA, aNuggahAdI u jhApajjA // 1 // " iti / tato namaskAreNa taM pArayitvA caturviMzatistavaM ca paThitvA bhUmiM prasRjya bhaktaM pAnaM ca muJcati / AlocanAvidhiH // 53 // w.jainelibrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ odhaniyuktau tu svAdhyAyaM prasthApyAntarmuhUrta svAdhyAyaM kuryAdityuktaM ityAlocanAvidhiH / tataH kiM karttavyami-18 tyAha-tataH' ityAdi, tataH-AlocanAnantaraM caityavandanaM prasiddhaM, tadAdirvidhividhAnaM anvayaH prAgvat / atrAdi-18 zabdAt pUrvakRtapratyAkhyAnapAraNAvidhirgRhItaH, sa ca prasiddha eva / yacca dinacaryAyAM kAyotsargAnantaraM eva pratyA-18 khyAnapAraNamuktaM tatrApi tacaityavandanapUrvakameva jJeyaM, etaccaityavandanasaMbaddhatvAt prtyaakhyaanpaarnnkriyaayaaH|| yato bhASye saptasu teSu madhye idaM jemanAkhyamityuktam , tathA ca tadgAthA-"paDikamaNe ceia jimaNa, carimapaDikamaNa suaNa paDibohe / ciivaMdaNa ia jaiNo, satta u velA ahoratte // 1 // " caityavandanAnantaraM ca jaghanyato'pi SoDazazlokapramANaM khAdhyAyaM kuryAdityuktaM dinacaryAyAm-"muMcai bhattaM pANaM, sammaM jiNanAhavaMdaNaM | kuNai / solasasilogamANaM, jahannao kuNai sajjhAyaM // 1 // " iti, paJcavastuke tvevam-"dhammaM kahaM Nu kujA, saMjamagAhaM ca Niamao save / ettahamettaM cannaM, siddhaM jaM jaMmi titthaMmi // 1 // " 'saMyamagAhaMti 'saMyame suhiappAdANamityAdi 83 // atha tadanantaraM yatkarttavyaM tadAha gurvAdicchandanApUrva, vidhinA bhojanakriyA / yatanApAtrazuddhau ca, punazcaityanamaskriyA // 23 // gururAcArya AdizabdAt mAghUrNakAdayasteSAM chandanA-AnItAhAreNa nimantraNA tatpUrva tAM kRtvetyarthaH, 'vidhiMS nA' vakSyamANena 'bhojanakriyA' bhojanavidhAnaM prastutadharmo bhvtiitynvyH| atrAdau nimantraNAvidhiryathA-dvi Jain Education For Private Personel Use Only R w.jainelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 54 // Jain Education In | vidhaH sAdhureko maNDalyupajIvaka itarazca kAraNe kevala bhoktA, kevala bhojinazvAmI - AgADhajogavAhI, nijUDhattadviA va pAhuNagA / sehA sapAyachittA, bAlA buDDhevamAIA // 1 // " AgADhayogavAhino gaNiyogavAhinaH niryUDhA amanojJAH tathA''tmArthikA ete pRthak bhuJjate, prAghUrNakANAM tu prAgeva paryAyA dIyate, tataste'pyekAkino bhuJjate / zaikSA anupasthApitatvena sAgArikAH, saprAyazcittAH zabalacAritrAH, bAlavRddhAstvasahiSNutvAt prAgeva bhuJjate, AdizabdAt kuSThyAdayaH, ete maNDalyAmasamuddezakA bhavanti / tatrAdyo yAvat sarve'pi maNDalIbhoktAraH piNDIbhavanti tAvatpratIkSante, militaizca taiH saha bhuGkte idaM sahiSNumAzritya jJeyaM, asahiSNostu | prAguktakAraNatrayeNa mAtrake prakSipya prathamAlikA dIyate, bahuSvasahiSNuSu tu tebhyo bhakSaNArthaM patadbraho mucyate iti / maNDalyanupajIvakastu gurusamIpe gatvA 'saMdisaha bhaMte! pAhuNagakhavagaataraMtabAlavuDasehANa deha imaM ti bhaNati, maNDalIbhoktA'pItthameva bhaNati, yaduktaM tayoH - "duviho a sovi sAhU, maMDaliuvajIvao a iaro a / maMDali uvajIvaMto, acchai jA piMDiA save // 1 // iaro a gurusagAse, gaMtUNaM bhaNai saMdisaha bhaMte / / | pAhuNakhavaNagaataraMtabAlavuDDANa sehANaM // 2 // " saMdisahatti dadata (dhvaM), 'ataraMta' ti asamarthaH, evamukto gurustadA| jJayA svayaM vA tebhyo datte / anicchato'pi nimantraNe vizuddhapariNAmena nirjaraiva vaiyAvRttyasya mahAphalatvAditi | pratipAditA grahaNaiSaNA / adhunA grAsaiSaNAdhikAraH, tatra tAvadrakSApAlena pAtrANyudvAhya stheyam, AgateSu ca hiNDakeSu AcAryAdyarthaM nandIpAtre jalaM khacchIkAryaM galanIyaM ca, galitvA ca tasya gacchAnusAreNaikaM dvau trINi vA bhojanavidhiH // 54 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrANi bhriyante, yatastadAcAryAdivahapayogi bhavati, uktaM ca-"AyariaabhAviapANagaTTayA pAyaposa-11 dhavaNadAhoi a suhaM vivego muhaAyamaNaM ca saagrie||1||" vyAkhyA-AcAryapAnArtha abhAvitazaikSA-1 dipAnArtha ca, tathA pAdazcaraNaH posazcAdhiSThAnaM tayoHkSAlanArtha, tathA bhavati ca sukhena vivekastyAgo'tiri-10 ktasya tasya pAnakasya, tathA mukhena cAcamanaM sAgArikasyAgrataH kriyate, evamarthaM galanaM kriyata iti / tato bAlAdInAM cittamAvajye pRSvA ca guruM gItArtho ratnAdhiko'lubdhazcetyevaMvidho maNDalIsthaviraH pravizati maNDalI. tataza vakSyamANavidhinA'nye'pi sAdhavaH, maNDalI ca glAnAdinimittaM kriyate, yatasteSAmekakena vaiyAvRttyaM kartumazakyaM, kriyamANe'pi vA vaiyAvRtye tasya sUtrArthahAniH syAt , maNDalyAM tu bahavaH pratijAgarakA bhavantIti || noktadoSalezaH, taduktamoghaniyuktI-"ataraMtabAlavuDDA, sehAeso gurU asahavaggo / sAdhAraNoggahA'laddhikAraNA maNDalI hoI // 1 // ataranto glAna:, zaikSaH prAthamakalpikaH 'Aeso' prAghUrNakaH 'asahavaggo' asamartho rAjaputrAdiH eSAM sAdhAraNopagrahAt kAraNAt maNDalI karttavyA, tathA'labdhikasAdhunimittA ceti, bhoktamupaviSTazca sAdhuH pUrva khajIvasyAnuzAstiM datte, sA cettham-"bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNaMmi jIva ! Naha chalio / ihi jai Na chalijjasi, bhuMjato rAgadosehiM // 1 // " iti / tataH paJcanamaskAraM bhaNitvA 'saMdizata| pArayAma' iti cAbhidhAya guruNA'nujJAtaH san rAgadveSarahito vraNalepAdyupamayA bhudd'e| atra ca vidhinA bhojanakriye'tyuktavAdoghaniyuktigataH sakalo'pi bhojanavidhiH saptabhiAraiH pradaryate, tadyathA-"maNDali 1 bhAyaNa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Besesee dharmasaMgrahe ||2 bhoyaNa 3, gahaNaM 4 sohIu kAraNucarie 6-7 / bhoaNavihI u eso, bhaNio telukkadaMsIhiM // 1 // " tatra bhojanaadhikAraH maNDalI yathAratnAdhikatayA prakAzadeze kAryA, tathAhi-nirgamapravezau muktvA ratnAdhikaH pUrvAbhimukha upavizati, vidhiH ekazca maNDalIsthavirArpitadAnArtha atiriktagrahaNArthaM ca gurorabhimukhamupavizati, anye ca gurorAgneyyAmaizAnyAM vA dizi, na tu gurorabhimukhaM pRSThataH pArzvatazcopavizati, bhuJjate ca gurozcakSuHpathenApathyAdibhakSaNe tena nivaa||55|| rayituM zakyatvAt, bhAjane ca vizAlamukhe natu saGkaTamukhe, tasmin makSikAderadarzanAt, ekaikasya ca sAdhoH pAce ekaM zleSmaNo'paraM ca kaNTakAsthyAdeH kSepaNArthamiti mallakadvayaM bhavati / maNDalyA bahizca sAgArikarakSaNArthaM kSapaNAdistiSThati, sAdhUnAM pracchannameva bhojanasyAnumatatvAt , taduktam-"pacchanne bhottavaM, jaiNA dANAu paDiNiatteNaM / tucchagajAiadANe, baMdho iharA posaaii||1||" 'baMdhotti' anukampayA puNyabandhaH, so'pi | neSyate, svarNanigaDakalpatvAditi 1|bhaajnaani ca pUrva parikarmarahitAni bhrAmyante, tato'lpaparikamabahupari| karmANIti 2 / bhojanamapi snigdhamadhuradravyANAM pittAdiprazamanArtha buddhibalavRddhyarthaM ca pUrva kArya, pazcAtkaraNe tu ghRtAdipariSThApanenAsaMyamo'pi, atha bhaveyuH snigdhamadhurANi alpabahuparikarmasu pAtreSu tadA tAni pUrva bhuktvA karau ca proJchayitvA'parikarmANi pAtrANi samuddezanAtha mucyante 3 / grahaNaM cAvikRtavadanaH san kuch-18||55|| vyaNDamAtrANAM kSullakalambanAzitulyAnAM vA kavalAnAM karoti, tatra kSullakana lambakenAzituM zIlamasya sa / kSullakalambanAzI tattulyAH laghukavalAzi[nara]tulyA ityarthaH, atra ca grahaNaM pAtrAdutkSepaNaM vadane prakSepaNaM ceti || Dececeaeeeeeeeeeeeeeeeeeee rakamoNi pAtrANi samadhurANi alpavAha pAyathaM ca pUrva kArya, kamabahupari mAM vA kavalAnA zanAtha mucyante 3 / grahaNaM cApAtraSu tadA tAni pUrva Jain Education intains For Private Personal use only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvividhaM, tatra pAtrAtkaTakacchedena prataracchedena siMhabhakSitena vA grahItavyam , atrAyaM vRddha sampradAya:-"kaDagaccheo NAma jo egAo pAsAosamuddisai tAva jAva uccaho"yathA kaliGgasya khaNDaM chittvA'panIyata evaM bhuMkta ityrthH|| tathA 'egayareNaM payareNaM' ekaikprtrcchednenetyrthH| tathA 'sIho jatto Arabhei tatto ceva niTTavei'tti / kava-11 laprakSepaNaM tvevaM, yataH-"asurasuraM acavacavaM, ahuamavilaMbiaM aparisADi / maNavayaNakAyagutto, bhuMje aha p-15| kkhivaNasohI // 1 // " iti / evaM ca bhuJjAnAnAM yadi patadvaho bhramannevA pathe niSThito bhavati tadA tasminnaparaM bhaktaM prakSipyAgre bhrAmyate / bAlAdiprAyogyaM yadaddharitaM tadasaMsRSTaM sat patagRhe kSiptvA'gre bhrAmyate, gurusaMbandhi pAtu saMsRSTamapi maNDalIpatagRhe prakSipya bAlAdInAM dIyate, anyoddharitaM saMsRSTaM tu na maNDalIpatagRhe prakSipyate || &| ityAdi 4 / zodhizca bhojanaviSayA saMyamayAtrAdharmasAdhanazarIradhAraNAdyartha SaTcatvAriMzaddoSarahitAhAragrahaNe || bhavati / yadyapi ca doSA dvicatvAriMzat prAguktA grAsaiSaNAyAzca paJceti saptacatvAriMzadbhavanti, tathApyatra kAraNarUpasaptamadvAre tatpratipakSatvAt kAraNAbhAvalakSaNasya grAsaiSaNApazcamadoSasya khAtavyeNa vakSyamANatvAduktasaMkhyA na virodhAyeti / grAsaiSaNAyAzca doSA amI-saMyojanA1pramANAtiriktatA 2 aGgAro 3 dhUmaH 4 kAraNAbhAvazceti, yataH-"saMjoaNA 1 pamANe 2 iMgAle 3 dhUma 4 kAraNe 5 ceva / uvagaraNa bhattapANe, sabAhiranbhaMtarA paDhamA // 1 // " iti / tatra lobhAvyasya maNDakAdevyAntareNa khaNDaghRtAdinA vasatebahirantarvA yojanaM saMyojanA 1 / dhRtibalasaMyamayogA yAvatA na sIdanti tAvadAhArapramANam, adhikAhArastu vamanAya mRtyave Jain Education Inter For Private & Personel Use Only N w.jainelibrary.org Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 56 // Jain Education Inte | vyAdhaye veti pramANAtiriktatAdoSaH 2 / khAdvannaM taddAtAraM vA prazaMsayan yadbhuGkte sa rAgAgninA cAritrendhana| syAGgArIkaraNAdaGgAradoSaH 3 / nindan punazcAritrendhanaM dahan dhUmakaraNAddhamadoSaH 4 / vakSyamANaSaD bhojanakAra| NAbhAve bhuJjAnasya kAraNAbhAvo doSaH 5 / kAraNAni ca bhojane kSudvedanAyA asahanaM 1, kSAmasya ca vaiyAvRtyAkaraNa 2 mIryAsamiteravizuddhiH 3, pratyupekSApramArjanAdilakSaNasya saMyamasya cApAlanaM 4, kSudhAturasya prabalAratyudayAt prANaprahArazaGkA 5 ArttaraudraparihAreNa dharmadhyAnasthirIkaraNaM 6 ceti SaT, yata:- "veaNa 1 veyAbacce 2, iriaTThAe a 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiAe 5, chaTuM puNa dhammaciMtAe // 1 // " iti / ebhirapi | kAraNairbhuJjAnaH sAdhurazanAdeH SaGgAgAn kalpayati, yato dinacaryAyAm - "addhamasaNassa sarvajaNassa kujjA davassa do bhAe / vAyapaviAraNaTThA, chanbhAyaM UNayaM kuNai // 1 // " iti / AhArapramANaM ca puMsAM dvAtriMzatkavalAH, strINAM cASTAviMzatiH, yadAha - " battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa ya mahilANaM, aTThAvIsaM have kavalA // 1 // " gorasabhojane tvayaM vidhistatraiva - "vidalaM jamia pacchA, muhaM ca pattaM ca dovi dhoejjA | ahavAvi annapatte, bhuMjijjA gorasaM NiamA // 1 // " tatazcAhAre kavalatrayapramANAvazeSe bhaktavilitapAtrANAM saMlihanaM kuryAt, kRtvA ca tatpAtreSu kaluSodakena prathamakalpaM dattvA pivati, tato mukhaM pramAye dvitIyakalpArthaM cAcchadravaM grahItvA maNDalyA bahiH pAtraprakSAlanArthaM gacchati, uktaM ca dinacaryAyAm - "pattANaM pakkhAlaNasalilaM paDhamaM pibaMti niameNaM / sohaMti muhaM tatto, bAhiM pattANi dhovaMti // 1 // " uddharite tu bhakte bhojanavidhiH // 56 // w.jainelibrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAmlAditapA gurvAjJayA tAvanmAtraM tadbhale pariSThApayati vA niravadyabhUmyAM, atra ca vidhigRhItavidhipariSThA-12 pitAdicaturbhaGgI jJeyeti graasaissnnaavidhiH| idAnIM bhojanAnantaraM yatkarttavyaM tadAha-'yatane'tyAdi caH punaH 'pAtra| zuddhau' pAtraprakSAlane 'yatanA' yatnazuddhiH sApekSayatidharmo bhavatIti kriyAnvayaH, tatra prathamakalpaH pUrvamukta eva / / dvitIyaM ca prAggRhItAcchodakena bahirdadAti, tatra ca prakSAlanabhUmau sarve'pi maNDalyAkAreNopavizanti, madhye | |ca sthito'cchadravadhArI sarveSAM pAtraprakSAlanArtha dravaM dadAti, dadati ca tataste sAdhavastRtIyaM kalpaM, gurozca pAtraM prathamameva pRthak prakSAlyate, zeSasAdhUnAM tu prathamaM yathAkRtaM pAtraM, tato yathAvizuddhamiti, taduktaM dinacaryAyAm"guruNo pattaM bhinnaM, kappija ahAgaDaM tu sesesu / paDhamaM pakkhAlijjA, jahAvisuddhaM tu sesANaM // 1 // " iti / / 4 pAtraprakSAlanAnantaraM ca dvayoH dvayoH sAdhvoH pAtrakeSu nirlepanArthamudakaM datte, taduktamoghaniyuktau-"dAUNa bitiakappaM, bahiA majjhaDhio u davahArI / to diti taiakappaM, doNhaM doNhaM tu AyamaNaM // 1 // " iti / idaM ca sAgArikAbhAve jJeyaM, sati tu tasmin maNDalyantare'pi prakSAlayantItyuktaM paJcavastuke-"aha bhuMjiUNa joggA, pacchA hoUNa pattae tAhe / joggA dhuvaMti bAhiM, sAgarie NavaramaMto vA // 1 // " AdhAkarmAdijJAne tu kalpAn pravarddhayate, yaduktaM tatraiva-"acchadaveNuvauttA, hiravayave deMti tesu kppti| NAUNa va paribhogaM, kappaM tAhe pavaTuMti // 1 // " 'paribhoga'ti AdhAkarmAdi / tathA datte'pi dvitIyatRtIyakalpe bahiryadi prekSeta IS| kathaJcidavayavaM tataH prAggRhItenaivAntarjalena kalpAn bahiH kuryAnna punastadbhaGgabhayAdanyadgRhIyAd, uktaM ca tatraiva-18 Jan Education inte For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgra adhikAraH 3 // 57 // Jain Education Inte "aMto NiravayavaM cia biatiakappevi bAhi jai pehe / avayavamaMtajaleNaM, teNeva karijja to kappaM // 1 // " atra cArya viveka:- yatrAlepakRtaM dravyaM prakSiptaM, tasya pAtrasya kalpo vidheyaH, lepakRtapAtrasya tvavazyaM kalpo dAtavyaH, [taduktaM bRhatkalpe - "bhANassa kappakaraNe, alevaDe natthi kiMci kAyavaM / tamhA levakaDassa u, kAyavA maggaNA hoi // 1 // " sugamA, atrAlepakRtAni tAvadAha - "kaMjusiNacAulodaka, sNsttttaayaamktttthmuulrse| kaMjiyakaDhie loNe, kuTTA peyA ya titthuppA // 2 // kaMjiyaudagavilevI, odaNakummAsasatthue piTTho / maMDagasamiosanne, kiMjiyapatte alevakaDe // 3 // " kAJjikamAranAlaM, saMsRSTaM gorasasaMsRSTe bhAjane prakSitaM yadudakaM gorasena pariNAmitaM, 'kaTThamUlarase' tti kASThamUlaM-dvidalaM tadIyarasena pariNAmitaM pAnakaM, tathA kaJjikaM kathitaM, 'loNe'tti salavaNaM, kuTTA - cizcinikA, peyA pratItA, tistupyA - cokhaDA avadhAritA ca / tathA vilepikA dvividhA - ekA kAJjikavilepikA dvitIyA udakavilepikA, piSTaM mudgAdicUrNaM, samitaM- adRkaH utsvinnaM-mugerakAdi kAJjikapatraM | kAJjikena vASpitaM araNikAdizAkaM, etadAdInyalepakRtAni / atha lepakRtAnyAha - " vigaI vigaI'vayavA, avigaipiMDarasaehiM jaM mI / guladahi tippAvayave, vigaDaMmi (ya) sesaesuM ca // 1 // " vikRtyavayavA - mandhuprabhRtayaH taistathA'vikRtirUpaiH piNDarasaizca (yat) mizraM tatsarvamapi lepakRtamiti prakramaH / atha piNDarasaM vyAkhyAnayati"aMbADakaviTThe, muddiyA mAuliMga kayale ya / khajUra nAlikere, kole ciMcA ya boddhavA // 1 // " 'kolo' badarIcUrNa cizcA-amlikA, anyAnyapi evaMvidhAni piNDarasadravyANi jJeyAni ] / iti pAtradhAvanavidhiH, tato'pi pAtradhAvanavidhiH // 57 // w.jainelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM karttavyaM ? ityAha-'punarityAdi, punarbhojanAnantaraM, 'caityanamaskriyA' caityavandanaM, tacceryApathikIpratikramaNapUrvakazakrastavabhaNanarUpaM jJeyaM // 84 // idAnIM tadanantaraM yatkaraNIyaM tadAhaguruvandanapUrva ca, pratyAkhyAnasya kAritA / AvazyikyA bahirgatvA, sthaNDile vivisarjanam // 24 // gurorvandanaM bAdazAvarttalakSaNaM tatpUrva tatkRtvetyarthaH, 'caH' samuccaye, pratyAkhyAnasya' divasacaramalakSaNasya 'kAritA' karaNaM pUrvavadanvayaH / yadyapi prAgevaikAzanakaM pratyAkhyAtaM tathApyapramAdArtha bhuktvA pratyAkhyAnaM kArya, vandanakaM ca mukhavastrikApratilekhanapUrva jJeyam , yato dinacaryAyAm-"vihiNA jemia uhia, iriaM paDikkamia bhaNia sakkathayaM / puttiM pehia vaMdaNamiha dAuM kuNai saMvaraNaM // 1 // " iti / atra cAyaM vizeSastadukto jJeyaH"sohia pattAbaMdha, sammaM nimmajiANi pattANi / baMdhittu teNa vihiNA, Thavija jA [paDilehaNAsamao // 1 // kahavihu pamAyavasao, pattAbaMdho kharaMTio hujjA / paDalAI ahava kappo, kappijasu tANi jayaNAe // 2 // paDhamaM lUhijaMte, cIvarakhaMDeNa jeNa pattANi / taM NicaM dhovijai, annaha kucchAiA dosA // 3 // " tataH kiM kartavyamityAha-'AvazyikyA' pUrvoktalakSaNayA hetubhUtayA, niSkAraNe sAdhUnAM vasatebahirgamanasyAkalpyatvAt , 'bahibhUmau 'gatvA' vrajitvA 'sthaNDile' vicArabhUmau 'viDisarjana' purISotsargaH / atra sthaNDile gacchatAmiyaM merA, tathAhi-saMjJA dvidhA-kAle akAle ca, tatra yA sUtrapauruSImarthapauruSI ca kRtvA kAlaM ca pratikramya jAtAyAM Jain Education inte For Private & Personel Use Only (Glow.jainelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 58 // Jain Education Int velAyAM bhavati sA kAle saMjJA, athavA yA jemanAnantaraM sA kAle, zeSA'kAle saMjJA, tatrAkAlasaMjJA prathamapauruSyAM yadi bhavati tadA'sau sAdhUnAM pRcchati, yaduta bhavatAM kiM kazcicaGkamaNabhUmiM yAsyati na veti, tathA tarikArahitamagandhaM caturtharasavacca jalaM caGkramaNadizo'nyayA dizA gRhNAti yena sAgArikazaGkA na bhavati yadutaite kAJjikena zaucaM kurvantIti, yata oghaniryuktau - "kAlamakAle saNNA, kAlo taiAi sesayamakAlo / paDhamA porisI ApucchamANagamapupphamannadisi // 1 // " 'apuppha'tti tarikArahitaM yena khacchatayodaka bhrAntirbhavatIti, upalakSaNatvAdagandhAdi ca / tathA - " airegagahaNauggAhieNa Aloa pucchiuM gacche / esA u akA|laMmI, aNahiMDiahiMDiAkAlo // 2 // " atirekapAnakaM gRhyate, kadAcidanyasAdhoH kAryaM bhavet, sAgArikapurastAdvA uccholanAdi kriyate, tathA udbhAhitena - pAtrabandhabaddhena pAtrakeNAnIya guptaM sat AcAryasyAlocyate, tameva ca pRSTvA caGkramaNikayA gacchanti, iyamakAle saMjJA ahiNDakAnAM satAM bhavati, kAlasaMjJA punarhiNDakAnAM bhikSATanottarakAlaM jemanAnantaraM vA yA bhavatIti / tatra ca gamanavidhirevam- "kappeUNaM pAe, ekkekssa u duve paDiggahae / dAuM do do gacche, tiNhaDa davaM tu ghettRNaM // 1 // " pAtrakANi kalpayitvA punarekaikasya sAdhoH patanahadvayaM dattvA etaduktaM bhavati-yo'sau tiSThati sAdhustasyAtmIya evaikaH patadvaho dvitIyaM tu taM yo'sau caGkramaNabhUmiM prayAti sa dattvA yAti tathA dvau dvau gacchataH, naikakaH / tatra ca tryANAM sAdhUnAmarthe yAvadudakaM bhavati | tAvanmAtraM tau gRhItvA vrajataH, paJcavastuke'pi - "kappeUNaM pAe, saMghADailo u ega dopahaMpi / pAe dharevi bIo, sthaNDila. gamanaM // 58 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4Avaccai evaM tu annasamaM // 1 // " saMghATakavAneko'nyataraH dvayorapi pAtre dhArayati, dvitIyastu saMghATakavAn brajati, evamanyasaMghATakasAdhusamamiti / te ca kathaM gacchantItyAha-"ajugaliA aturaMtA, vigahArahiA vayaMti paDhama, tu| nisiittu DagalagahaNaM, AvaDaNaM vaccamAsajja // 1 // " ayugalitA iti asamazreNisthA vrajanti, tatra caGkama-121 NabhuvaM prApya prathamaM niSadya-upavizya DagalakAnAm-adhiSThAnaproJchanArtha iSTakAkhaNDAnAM laghupASANakhaNDAnAM vA grahaNaM karoti, 'AvaDaNaM'ti prasphoTanaM teSAM karoti, jantusaMbhavAt , kiMpramANamata Aha-varca-purISamaGgIkRtya zlathaMAza kaThinaM vA tat jJAtvA tadanurUpANi DagalAni gRhNAtItyarthaH / tatastAni gRhItvotthAya ca sthaNDile upavizati, kIdRza ityAha-"aNAvAyamasaMloe 1, parassaNuvaghAie 2|sme 3 ajjhusire 4 Avi, acirakAlakayaMmi ya 5 // 1 // " anApAto'nabhyAgamaH asaMloko'darzanaM channatvAttadubhayaM parasya yasmin tadanApAtAsaMlokaM sthaNDilaM, lokasya tasmin ApAtazca tiryagmanuSyasvapakSaparapakSasaMyatasaMyatIsaMvignAsaMvignasamanojJAmanojJasaMvignapAkSikAsaMvignapAkSikapuMstrInapuMsakadaNDikakauTumbikazaucAzaucavAdyAdiviSayo bahuvidhaH, tatra khapakSasaMyatasaMvignamanojJApAtavati gantavyam, amanojJApAtavati ca sAmAcArIviparyAsadarzanena zaikSANAM vipariNamanabhayAnna gantavyaM,18 saMyatyApAtavati tu savathA na gantavyaM, parapakSazaucavAdinAmApAte ca pracuradraveNa pAdakSAlanA''camane kArye, pratyeka ca sapAnakAni pAtrakANi bhavantIti yatanA kAryA / saMlokazca tirazcAM na doSAyAnyeSAM tu prAgvat / atra padadvayena caturbhaGgI bhavati, tatrAdyaH shuddhH| tathA'nupaghAte uDDAhAdirahite, tathA same-aluThane, luThane hi Atmapa in Education For Private Personel Use Only W w.jainelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAdA sthiNDila prAsukIkRta, mApa, bhAvAsanacArAdIni vyutlaekadugatigacAhI catuSprabhAtasayA yathAvariguNaM ? dharmasaMgrahe tanabhayaM purISaM ca muktaM kITikAdIMcUrNayati, tathA'jhuSire-tRNAdyanavacchinne, (jhuSire) vRzcikakITakAdisaMbhavAdA-191 adhikAraHtmasaMyamavirAdhanA, tathA'cirakAlakRte tasminneva dvimAsike RtAvagyAdinA prAsukIkRte, anantaraRtukRtAni higamanaM mizrIbhavantItyayogyAni / "vicchiNNe daramogADhe, nAsanne bilavajie / tasapANabIarahie, uccArAINi vosire haiN| // 2 // " vistIrNe jaghanyena hastapramANe caturasra utkRSTena dvAdazayojane, tathA dUramadho'vagAhya agnyAditApena 81 // 59 // prAsukIkRte, jaghanyena catvAryaGgulAni, tathA'nAsanne-anikaTe, AsannaM ca dravyabhAvAbhyAM dvividhaM, tatra dravyAsannaM gRhArAmAdisamIpaM, bhAvAsannaM nAma tAvattiSThati yAvadAgADhaM jAtaM, tathA bilavarjite, agre sugamaM / evamApAtAdidazadoSarahite sthaNDile uccArAdIni vyutsRjediti tAtparya / ebhizca dazabhirekAdisaMyogAH karttavyAH, tatra bhaGgasahasraM caturvizatyuttaraM bhavati, taduktam-"ekkadugatigacaupaMcagachakkagasattaTTaNavagadasagehiM / saMjogA kAyavA, bhaMgasahassaM cauccIsaM // 1 // " tatra dvikasaMyoge catvArastriSvaSTau catuSprabhRtiSu dviguNA dviguNA vRddhirbhavati catu jH SoDazabhaGgikA niSpattirityAdi, evamekaikavRddhyA dazabhirvastubhirbhaGgasaGkhyA yathoktava / bhaGgasaGkhyAnayanopAyastvevam-"ubhayamuhaM rAsidugaM hiDillAnaMtareNa bhaya paDhamaM / laddhaharAsivibhatte, tassuvariguNaM tu saMjoyA // 1 // " ubhayamukhaM rAzidvayaM ekAdisthApanAsaMghAtadvayaM, tatra cAdhastyAnantareNa-adhastanarAziparyantavaya'nantaraNa prathamamuparitanarAzau pazcAnupUrvyA''dimaM bhajet-bhAgaM haret , tato labdhAdhorAzivibhakta-adhorAzinA vibhakte satyuparitanarAzau yallabdhaM tena tasyopari yat tadguNitaM tatsaMyogA iti / bhAvArthastu dazyate, sthApanA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intern | 12345678910| iha cAdhastyarAziparyante'dho ekastasyAnantaro dvikastenoparitana rAzisatkaH prathamo | 10987654321 dazako bhajyate, tatra paJca labhyante, yato daza dvidhA vibhaktAH paJcaiva bhavanti, tena ca | paJcakena tasyopari yo navakaH sa guNyate, jAtA paJcacatvAriMzat, punaradhastyAnantarastrikastena paJcacatvAriMzadbhajyante, tatra paJcadaza labhyante, yataH 45 tridhA bhaktA 15 bhavanti, tena paJcadazakena tasyopari yo'STakaH sa guNitaH viMzatyuttaraM zataM bhavati, punazcAdhastyAnantarazcatuSkastena viMzatyuttarazataM bhajyate, tatra triMzAllabhyante, taistriMzadbhistasyopari yaH saptakaH sa guNito dve zate dazottare bhavataH, punazcAdhastyAnantaraH paJcakastena dazottare dve zate vibhajyete, tatra dvicatvAriMzallabhyante, taizca tasyopari yaH SaTGkaH sa guNito dvipaJcAzaduttare dve zate bhavataH, ityevaM sarvatra bhAvanA kAryA, saGkhyA ceyaM - "dasa paNayAla visuttarasayaM ca dosaya dasuttarA do ya / bAvanna dodasuttara visuttaraM paMcacattA ya // 1 // dasa ikko a kameNaM, bhaMgA egAicAraNAe u / suddheNa samaM miliA, bhaMgasahassaM cauvIsaM // 2 // " sthApanA - 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 trayoviMzatyuttaraM sahasramazuddhabhaGgAnAM bhavati, caturviMzastu zuddhaH, ta- 10 45 120 210252210 120 45 10 1 | tpakSe ca yathoktasaGkhyaiveti bhAvArthaH / evaMvidhe ca zuddhe sthaNDile prAptasyAyaM vidhiH- "disipavaNagAma sUriachAyAeN pamajjiUNa tikkhutto / jassuggahotti kAUNa vosire AyamejjA vA // 1 // " saMjJAM vyutsRjatA sAdhunA dizi pUrvAyAmuttarAyAM ca pRSThaM na deyaM, lokavirodhAt, rAtrau ca dakSiNasyAM pRSTaM na deyaM, rAtrau dakSiNasyA diza uttarasyAM dizi devAH prayA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | adhikAraH // 6 // AMARHI ntIti lokazruteH, grAmasUryayorapi pRSThaM na deyaM, lokavirodhAdeva, pavanasyApi pRSTaM na deyaM, tasya pRSThidAne ghrANA- sthaNDilazaMsAM bhavanAt, tathA chAyAyAM tisro vArAH pramRjya yasyAyamavagrahastenAnujJAtavya ityevaM kRtvA vyutsRjati, vRkSA-18|| gamanaM dicchAyA'bhAve tu vyutsRjya muhartamAnaM tiSThet , yena kRmayaH khayameva pariNamanti, uktaM ca-"saMsattaragahaNI puNa chAyAe NiggayAe~ vosiraha / chAyAvirahe uNhe, vosiria muhuttagaM ciTTe // 1 // " iti, 'saMsattaggahaNI'- ti saMsaktA-jIvasaMsaktiva(ma)tI grahaNI-maladvAraM ysyaasau| upavizaMzca rajoharaNadaNDakAdyupakaraNaM vAmorau sthApayati, mAtrakaM ca dakSiNahaste karoti, proJchanaM cApAnasya tatrA'nyatra vA karoti, yadi kaThinaM purISaM tatastatraiva, yadi ca zlathaM tato'nyatreti / tribhizca cullukairAcamanaM karoti, sthaNDilAsannapradeza eveti jJeyaM, yaduktamoghaniyuktau-"uvagaraNaM vAme UrugaMmi mattaM ca dAhiNe hatthe / tattha'nnattha va puMche, tihi AyamaNaM adUraMmi // 1 // " gRhasthAdyAloke tu yatanoktaiva, tathoktaM dinacaryAyAmapi-"jai picchaMti gihatthA, patte mattagANi ginnhittaa| to kujjA AyamaNaM, kuru kuage bhUrisalileNaM // 1 // " sthaNDilAbhAve tu dharmAdidravyAdhAraM cintayati, yaduktaM | tatraiva-"jai thaMDilaM Na labbhai, tatto dhammAidavasaMghAyaM / AdhAraM citaMto, caijja uccAramAINi // 1 // " iti / tatazca tisro vArA 'vosiraha'tti bhaNitvottiSThate, uktaM ca-"kAiasaMnADagalaM, tikkhutto vosiritu mggNmii| samaNINa pariharaMtA, uvauttA to niati // 1 // " iti viddvisrjnvidhiH| tatazca pratinivRttaH san saadhuH| grAmaM pravizan Rtubaddhe rajoharaNena varSAsu ca pAdalekhanikayA pAdau pramArjayati, sthaNDilAdasthaNDilam astha-TI XII // 6 // Jain Education in X w.jainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NDilAca sthaNDilaM saGkAmatAM sAdhUnAmetadvidheruktatvAt , tathA caughaniyukti:-"uubaddhe rayaharaNaM, vAsAvAsAsu pAyalehaNiA / vaDauMbarepilakkhU tassa alaMbhaMmi ciMciNiyA // 1 // " vaTodumbaraplakSAnyataramayI tadabhAve AmlikAmayI kAryetyarthaH / tanmAnAdi tvevam-"bArasaaMguladIhA, aGgulamegaM tu hoi vicchiNNA / ghaNamasiKNanivvaNAvia, purise purise a patteyaM // 1 // " 'nirbaNe'ti nirgranthiH / "ubhaoNahasaMThANA saJcittAcittakA raNA masiNA" iti pUrvArddham , ubhayoH pArzvayonakhasaMsthAnA nakhavattIkSNA, tatprayojanamAha-sacittAcittakAraNAdekena pArzvena sacittaH pRthvIkAyo'pareNAcittaH saMlikhyate, kIdRzI sA?-'masiNa'tti mahaNA kriyate, nAtitIkSNA, yato likhata AtmavirAdhanA na syAt / evaM ca yatanayA vasatidvAramAgata udArakhareNa naiSedhikIM kRtvA pAdapramArjanAdividhinA pravizati vasatimiti tRtIyapauruSIkRtyAni // 85 // sAmprataM tatrAgamAnantaraM yatkarttavyaM tadAha Agatya vasatau gatyAgatyorAlocanaM sphuTam / zeSe'tha pazcime yAma, upadhipratilekhanA // 25 // 'vasatau'upAzraye 'Agatya' uktavidhinA pravizya 'gatyAgatyoH' gamanAgamanayorAlocanaM-gurupurato nivedanam anvayaH prAgvat, kathaM sphuTa-prakaTaM bhavati(yathA)tathA natu yathAkathaJcit, ayaM bhAvaH-upAzraye pravizyeryApathikIM pratikramya gamanAgamanasambhavavirAdhanAmAlocayatIti, taduktaM dinacaryAyAm-"gaMtUNa vasahidAre, udArasadde ni Jain Education Intem For Private & Personel Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH pratilekhanAvidhiH siihiaNkaauN| iriApaDikamaNeNaM, gamaNAgamaNAi viaDaMti // 1 // " iti| tatazca tRtIyapauruSyA yadi bhAgo'vaziSTo bhavati tadA khAdhyAyaM karoti, yAvaccaramapauruSI prAptA bhavati, yata oghaniyuktau-"sannAe Agao caramaporisiM jANiUNa ogaaddhN| paDilehae apattaM, nAUNa karei sajjhAyaM // 1 // " 'ogAdati avagADhAmAgatAM jJAtvA pratyupekSaNaM karoti, aprAptAM tu caramAM jJAtvA svAdhyAyaM ceti, samaye samaye kriyamANAnAM kAryANAM khasamayAvazeSe svAdhyAyasyaivaucityAd , yaduktaM dinacaryAyAm-"kajassa ya kanjassa ya, samae samae a kajamANassa / jai hunja samayasesaM, tattha karijA ya sajjhAyaM // 1 // " iti / prAptAyAM ca tasyAM kiM krttvymityaah-'shess'ityaadi| 'atheti tRtIyapauruSIsamAtyanantaraM 'pazcime yAme' caramaprahare 'zeSe avaziSTe sati 'upadheH' audhikaupagrahikabhedabhinnopakaraNasya 'pratilekhanA' pratyupekSaNA, anvayaH prAgvat / aparAhnapratilekhanAyAM sarvasyApyupakaraNajAtasya pratilekhyatvAt 'savaM puNa pacchime jAme' ityAdyAgamAt, tatra vidhizca pUrvamukta eva, yazca vizeSaH sa pradaryate, tadyathA-caramapauruSyAM prAptAyAmekaH sAdhuH kSamAzramaNapUrva 'bhagavan ! bahupaDipunnA porisIti tatsamayaM gurave nivedayati, tataH sarve'pi sambhUyApathikIpratikramaNapUrva ekena kSamAzramaNena 'bhagavan ! paDilehaNaM karemo tti, dvitIyena ca tena 'bhagavan ! vasatiM pamajjemotti bhaNitvA mukhavastrikAM kAyaM ca pratilekhayanti, taduktaM dinacaryAyAm-"pacchimajAmaM sesaM, sammaM jANitu samayatattannU / vAgarai khamAsamaNI, patto pddilehnnaasmo||1|| pabhaNaMti khamAsamaNaM, guruM tao sAhuNovi paDhamaMmI / paDilehaNaM karemo, biie vasahiM pamajemo // 2 // " atra // 61 // Jain Education Intern For Private & Personel Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyupekSakA dvividhAH-bhaktArthino'bhaktArthinazca, tatra dvayorapyuktavidhiM yAvatpratyupekSaNA tulyaiva, yata oghani-1 yukto-"paDilehagA u duvihA, bhattahia earA u NAyavA / doNhavi a paDilehaNAo muhrnntgskaayN||1||"ti, tato ye'bhaktArthinaste 'paDilehaNA paDilehAvau' iti bhaNitvA pUrvoktagurvanazaniglAnAdipuruSakrameNa teSAmupadhi pratilekhayanti, tato guruM saMdizApya 'saMdisaha icchAkAreNa ohi paDilehema' evaM bhaNitvA pAtraka mAtrakaM cAtmIyaM tatazca sakalamupachi pratyupekSate, prAnte ca colapaha, taduktaM tatraiva-"tatto gurUpariNNAgilANasehAi je abhtttttthii| saMdisaha pAyamatte, appaNo paTTagaM carimaM // 1 // " ityaupavAsikapratilekhanAvidhiH / bhaktArthinastu-mukhavastrikApratilekhanAnantaraM colapaha, tato mAtraka, kSullabhAjanaM yadi riktaM bhavati tadA, ariktaM tu pazcAdapIti jJeyaM, tataH saparikaraM svapatanahaM, tatrApyayaM kramaH-prathamaM gocchakaM tataH pAtrapratilekhanikAM tataH18 pAtrabandhaM tataH paTalAni tato rajastrANaM tataH pAtrasthApanaM tataH patadahaM tato'riktatvAt pUrva mAtraM na pratyupekSitaM syAttadA pratyupekSitapatagRhe tatsthaM nikSipya mAtraka, tato gurvAdInAM satkAnupadhIMzca pratyupekSate, tato gurumanujJApayati yaduta-saMdisaha ohi paDilehemotti tataH zeSANi gacchasAdhAraNAni pAtrANi vastrANi ca aparibhogyAni yAni yAni tAni pratyupekSate, tataH svakIyaM kalpatrikam aupagrahikamupadhiM cApi yAvatpAdaproJchanaM rajoharaNaM ceti bhaktArthinAM pratyupekSaNAvidhiH, taduktamoghaniyukto-"pagamattayasagamoggaho a gurumAiA aNuNNavaNA / to sesabhANavatthe, pAuMchaNagaM ca bhattaTThI // 1 // jassa jahA paDilehA, hoi kayA so tahA Jain Education in For Private Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 62 // paDhai sAha / pariaheI payao, karei vA annavAvAraM // 2 // " iti / dinacaryAyAM tvevam-"puttiM pehia to lahavaM-12 pratilekhadaNajualeNa aMga paDilehe / ikkeNa saMdisAvai, jaMpai biie karemitti // 1 // uvavAsI sarovahipajjate colapaTTagaM nAvidhiH pehe / iyaro paDhamaM paha, rayaharaNaM savao pacchA // 2 // vasahiM pamajiUNaM, ThavaNAyariaM taheva pehittaa| kAUNa || khamAsamaNaM, puttiM pehaMti uvauttA // 3 // aha lahuavaMdaNeNaM, samma kuvaMti tayaNu sajjhAyaM / suttatthagAhiNo je, torsa so ceva sjjhaao||4||cttaari khamAsamaNA, do uvahIthaMDilANa pehaae| dunni a goaracariApaDikamaNe kAusagge a||5|| taha pakkhiAidiahe, tayAisaddehiM lahuavaMdaNae / kAUNa dunni puttiM, pehia pehija uvahiM ca // 6 // aha pattANuvagaraNaM, paDilehianikkhivaMti to uvhiN| pehaMti gurUNa puro, gilANasehAi appss||7||" tatazca pIThaphalakAdIn pratyupekSate ityaparAhne sarvopadhipratilekhanAvidhiH / atha pratilekhanAviSayatvAdapadheH kharUpaM dayate, tadyathA-audhikaupagrahikabhedAdupadhirdvividhaH, ekaiko'pi dvividho-gaNanApramANena pramANapramANena ca, yataH-"ohe uvaggahaMmi a, duviho uvahI u hoi NAyadyo / ekekovi a duviho, gaNaNAe~ pamANao ceva // 1 // " iti| tatraughopadhinityameva yo gRhyate bhujyate punaH kAraNena saH, aupagrahikastu sa yasya [kAraNena]| grahaNaM bhogazcetyubhayamapi kAraNena bhavati, taduktaM paJcavastuke-"ohaNa jassa gahaNaM, bhogo puNa kAraNAsao hohI / jassa ubhayapi NiyamA, kAraNao so uvaggahio // 1 // " iti / gaNanApramANaM ca ekaTyAdisaGkhyArUpaM, |pramANapramANaM ca dIrghapRthulaghvAdilakSaNaM, tatra jinakalpikAnAM gaNanApramANata oghopadhiAdazavidhaH, sthavira Jain Education Intl For Private & Personel Use Only Maliw.jainelibrary.org Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpikAnAM caturdazavidhaH, AryANAM ca paJcaviMzatividhaH, ata Urddha yathAsaMbhavamaupagrahika upadhirbhavati, uktaM ca-18 "jiNA bArasarUvANi, therA caudasarUviNo / ajANaM paNNavIsaMtu,ao urdu uvaggaho // 1 // " iti / tatra jinaka-18 lpikAnAM dvAdazavidha upadhiryathA-"pattaM pattAbaMdho, pAyaTThavaNaM ca pAyakesariA / paDalAi rayattANaM, gucchao pAyanijogo // 1 // " pAtraM patagRhaH, pAtrabandhazcaturasraM tadvandhanakaM, pAtrasthApanaM kambalamayaM yatra pAtrakANi sthApyante, pAtrakesarikA pAtrapratyupekSaNikA cilimiliketi prasiddhA, paTalAni bhikSATanakAle pAtropari mocyavastrANi, rajastrANAni pAtraveSTanakAni prAkRtatvAdekatvaM, gocchakaH kambalakhaNDamayaH pAtropari deyaH, evaM saptavidhaH pAtraniryogaH, pAtraparikara ityrthH| "tinneva ya pacchAgA, rayaharaNaM ceva hoi muhapattI / eso duvAlasaviho, uvahI jiNakappiANaM tu // 1 // " pracchAdakAH kalpA ityarthaH, tatraika urNAmayo dvau sUtramayau, (rajoharaNaM tathA mukhavastrikA) eSAM dvAdazavidha upadhirutkRSTApekSayA, jaghanyatastu dvividho'pi bhavati / tathA caiSAmupadherdvikaM trikaM catuSkaM paJcakaM navakaM dazamamekAdazakaM dvAdazakaM cetyaSTau vikalpAH, tatra ye pANipAtrA aprAvaraNakAzca teSAM mukhavastrikArajoharaNaM ceti dvividha upadhiH, saprAvaraNakAnAM tu teSAmekakalpayuktastrividhaH, dvikalpayuktazcaturvidhaH, kalpatrayayuktazca paJcavidhaH, pAtradhAriNAM punaraprAvaraNAnAM saptavidhaH pAtropadhirmukhavastrikArajoharaNaM ceti navavidhA, ekAdikalpayuktazca dazaikAdazadvAdazavidho bhavatIti / sthavirakalpinAM ca sa eva dvAdazavidhaH colapaTTamAtrakayukta iti caturdazavidhaH, taduktam-"ee ceva duvAlasa mattagaairegacolapaTTo a / eso caudasarUvo, uvahI puNa thera Jain Education Intern For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahakappamI // 1 // " anopadhiSu pradhAnamadhyamajaghanyatAvicAraNAyAM jinakalpikAnAM kalpatrayaM patadvahazceti ctu-15|| upadhipraadhikArAlAvidha upadhirutkRSTaH, amUni pradhAnAnyaGgAnItyarthaH, gocchakaH pAtrasthApanakaM mukhavastrikA pAtrakesarikA ceti / mANaM gaNacaturvidho madhyamaH, pAtrabandhaH paTalAni rajastrANaM rajoharaNaM ceti caturvidho jaghanyaH / sthavirANAmapi utkRSTaH nayA prAgvat, paTalAni rajastrANaM pAtrabandhaH colapaTTo rajoharaNaM mAtrakaM ceti SaDvidho madhyamaH, pAtrasthApanaM paatrke||63|| sarikA gocchako mukhavastrikA ceti caturvidho jaghanyaH / idAnImAryANAM paJcaviMzatividha upadhirittham-uvaga-18 raNAi~ cauddasa, acolapaTAI kamaDhayajuAI / ajANavi bhaNiAI, ahiANi ahaMti tANevaM // 1 // " AryANAM ca patagRho na bhramati tucchakhabhAvatvAt, kamaThaka eva bhojanakriyA bhavati, kamaThakaM ca lepitatumbakabhAjanarUpaM, kAMsyamayabRhattarakaroTikAkAramekameva nijodarapramANena ceti jJeyaM, atiriktAni ca avagrahAnantakaH 1 paTTaH 2 ardorukaM 3 calanikA 4'bhyantaranivasanI5 bahirnivasanIkaJcakaH 7 upakakSikA 8 vaikakSikA 9saMghATI 10 skandhakaraNI 11 cetyekAdaza, uktaM ca-uggahaNaMtaga 1 paTTo 2, adhorua3 calaNiA ya 4 boddhvaa| abhitara 5 bAhiniaMsaNI a6 taha kaMcue cev7||1||ukkcchia8vekcchii, saMghADI ceva 10 khaMdhakaraNI a 11 / ohovahiMmi ee, ajANaM paNNavIsaM tu||1||" vyAkhyA-avagrahaH samayabhASayA yonidvAraM tasyAnantakaMvastraM avagrahAnantakaM, taca nAvAkAraM, madhye pRthulamantayozca tanukaM, kaupInarUpaM guhyadezarakSaNArthaM, gaNanayA caikaM, pramANatazca dehAnusAreNa bhavati, karttavyaM cAttevabIjapAtasaMrakSaNArtha, ghanavastreNa puMsparzasamAnakarkazasparzapariha // 6 // Jain Education Intem For Private Personel Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNArthaM ca mamRNavastreNa, yonisparzasadRzo hi mamRNavastrasparzaH, sa ca sajAtIyatvAnna prabhavatIti, uktaM ca-"aha uggahaNaMtagaM NAvasaMThiaM gujjhadesarakkhaTThA / taM tu pamANeNikaM, ghaNamasiNaM dehamAsaja // 1 // " iti 1, paTTo'pi saGkhyayaikaH, pRthutvena ca caturaGgulaH samatirikto vA, dairyeNa tu strIkaTImAno yathA avagrahAnantakasya dvAvapyanta|bhAgAvAcchAdayan kaTyAM badhyate 2, taduktam-"pahovi hoi ego, dehapamANeNa so ya bhaiavo / chAyaMtogga-18 haNaMtaM, kaDibaddho mallakacchova // 1 // " iti / tathA'dha UrukAdvibhajatIti niruktAdoruko'vagrahAnantakapaTTamavaSTabhya sarva kaTIbhAgamAcchAdayati, Uorantare uruddhaye ca kasAbaddhaH, calanikA'pIdRzI, param adhojAnupramANA syUtA kasAnibaddhA ca, yataH-"addhoruovi te dovi gihiuM chAyae kaDIbhAgaM / jANupamANA calaNI, asIviA laMkhiAiva // 1 // " iti, laGkhikA vaMzoparinatakI 4, tathAntarnivasanI upari kaTIbhAgAdArabhyAdho'rddha jaGgre yAvadbhavati sA ca lInataraM paridhIyate, AkulatayA janahAso mA bhUditi 5, bahirnivasanI ca upari kaTIbAta Agulpha vistRtA kaTyAM ca davarakeNa baddhA bhavati, yataH-"aMtonivasaNI puNa lINayarI jAva addhjNghaao| bAhiragA jA khalugA, kaDIadoreNa paDibaddhA // 1 // " 'jA khaluga'tti yAvaddulpham 6, idamadhaHzarIrasya SaDvidhamupakaraNaM / athorddhasyocyate, kaJcako tRtIyahastadIrgha ekahastapRthulazca, kApAlikakanthAvatkRto'sIvitazca, zithilabandhena pArzvadvaye kasAbaddha urojAvAcchAdayati, tathA kakSAsamIpamupakakSaM, tathA''cchAdikopakakSikotkakSikA vA sA'pyevaMvidhA syUtA samacaturasrA sArddhahastamAnA corobhAgadakSiNapArzva pRSThaM cA''cchAdayati, vAmaskandhe Jain Education Inte For Private & Personel Use Only lohrjainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhipra nayA dharmasaMgrahe | vAmapAzve ca bITakapratibaddhA paridhIyate, yaduktam-"chAyai aNukuIe, uroruhe kaMcuo asiiviao| emeva adhikAraH1% ya ukkacchia, sA navaraM dAhiNe pAse // 1 // " iti / vaikakSikA cotkakSikAviparItaH paho bhavati vAmapArzva-18 paridhAnavizeSaH, sa ca kaJcakamutkakSikAM cAcchAdayan vAmapArzve paridhIyate, yataH pUrvArddham-"vekacchiA u | paTTo kaMcuamukkacchiaMca chAei" iti 8-9 / saGghATyazvopari bhogAya catasro bhavanti, ekA dvihastA pRthutvena, dve // 64 // trihaste, ekA caturhastA ceti, dairyeNa catasro'pi sArddhahastatrayapramANA caturhastA vA, tatra dvihastavistRtopA-1 zraye bhavati, na tAM vihAya prakaTadehayA kadAcidAsitavyamiti bhaavH| ye ca dve trihastavistRte staH, tayorekA bhikSArtha, ekA cocAre bhavati, caturhastavistRtA ca vyAkhyAnAvasare bhavati, tatra hi saMyatIbhirUvA'bhireva sthA-1 tavyaM, tatastAvatyaivAniSaNNAyAH pracchAdanaM bhavatIti bhAvaH, catasro'pi gaNanayaikameva rUpaM, yugapad paribhogA-15 bhAvAt , yataH aparArddham-"saMghADIo cauro, tattha duhatthA [ya] uvasayaMmi ||1||donnnni tihatthAyAmA, bhikkha-1 hA ega ega uccAre / osaraNe cauhatthA, NisannapacchAyaNA masiNA // 2 // " iti 10 / skaMdhakaraNI ca caturhastA vistaradaiAbhyAM samacaturasrA prAvaraNasya vAtavidhUtasya rakSaNArthaM catuSpuTIkRtya skandhe dhriyate, saiva ca rUpavatyAH kuDabhanimittaM kubjakaraNyapi kriyate, pRSThapradeze skandhAdadhaH saMvartitayA masRNavastrapakenotkakSikAvaikakSikAnibaddhayA virUpatApAdanAya kuDabhaM vidhIyata itibhAvaH, taduktam-"khaMdhakaraNI u cauhatthavitthaDA vAyavihuarakvaTThA / khujjakaraNI u kIrai rUvavaINaM kuDahaheU 5 // " iti 11 // ayaM cAryakANAmapyupadhiH prAgvatri // 64 // Jan Education in For Private Personal use only 4)Sr.jainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & prakAro bhavati, tatra pAtrakaM kalpatrayaM saGghATI skandhakaraNI nivasanIdvayaM cetyaSTavidha upadhirutkRSTaH / pAtrabandhaH &| paTalAni rajastrANaM rajoharaNaM mAtrakam avagrahAnantakaM paTTako'orukaM calanI kaJcaka utkakSikA vaikakSikA|8 8|kamaThakazceti trayodazavidho mdhymH| pAtrasthApanaM pAtrakesarikA gocchako mukhavastrikA ceti caturvidho jghnyH| utkRSTAdivivekazca prAyazcittAdikArye upayujyate / ityuktaM gaNanApramANam , atha pramANapramANaM sarveSAmucyatetatra pAtrapramANaM ca tisro vitastayazcaturaGgulaM ca paridhinA bhavati, tacca madhyamaM jJeyam / ato hInaM jaghanyamadhikaM cotkRSTaM pramANaM jJeyam, uktaM ca-"tinni vihatthI cauraMgulaM ca bhANassa majjhimapamANaM / etto hINa jahaNNaM, | airegayaraM tu ukkosaM // 1 // " nijAhArAnusAreNApi prakArAntareNa zAstrAntare pramANamuktam / evaM ca sarveSAM | sAdhUnAM pramANopetameva pAtraM bhavati / vaiyAvRttyakarasya tu guruNA dattaM svIyaM vA mahatpramANatvAnnandIpAtraM bhavati, tacaupagrahikaM na tvaudhikam , yataH-"veyAvaccakaro vA, NaMdIbhANaM dhare uvaggahi / so khalu tassa viseso, |pamANajuttaM tu sesANaM // 1 // " iti / etatprayojanaM caivam-"dejA hi bhANapUraM tu, riddhimaM koi rohmaaiisuN| tahi tassuvaogo, sesaM kAlaM tu pddikuttttho||1||" yasmAt bhAjanapUrameva dadyAt RddhimAn kazcit rodhakAdiSu ApadvizeSeSu tatra-rodhakAdau tasya-nandIpAtrasyopayogaH, zeSakAlaM tu pratikuSTastasyopayoga iti / bhAjanamukhapramANaM tvevam-"akaraMDagammi bhANe, hattho oThaM jahA na ghaTei / eaM jahannayamuhaM, vatthu pappA visAlaM tu // 1 // " 'akaraMDagammitti vRttasamacaturasra ityarthaH, 'oDha'ti karNam / atha pAtraprayojanaM yathA-"chakkAyarakkha-18 Jan Education Intel For Private Personel Use Only M ainelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH upadheH pramANa // 65 // NaTThA, pAyaggahaNaM jiNehiM paNNattaM / je a guNA saMbhoe, havaMti te pAyagahaNevi // 1 // " ke ca te guNA ityAha| "atarantabAlavuDDA, sehAesA gurU asahuvaggo / sAhAraNuggahAladdhikAraNA pAyagahaNaM tu // 1 // " pAtrabandhazca yathA granthI datte sati koNI caturaGgulau bhavataH tAdRkpramANo bhavati, yataH-"pattAbaMdhapamANaM, bhANapamANeNa pramANaM hoi kAyakvaM / jaha gaMThiMmi kayaMmI, koNA cauraMgulA huMti // 1 // " trikAlaviSayatvAt sUtrasyApavAdikaM cedaM, sadA granthyabhAvAt, pAtrasthApanagocchakapAtrapratilekhanInAM ca pramANaM vitastiH caturaGgulaM ca, SoDazAGgalAnItyarthaH, taduktam-"pattaTThavaNaM taha gucchao a pAyapaDilehaNIA ya / tiNhapi appamANaM, vihatthi cauraMgulaM ceva // 1 // " atra dve UrNAmaye, pAtramukhavastrikA ca kSaumikI / eteSAM prayojanAni cemAni-"rayamAirakkhaNaTThA, pattAbaMdho a pAyaThavaNaM ca / hoi pamajaNahe, gocchao pAyavatthANaM // 1 // " 'pAyavatthANaM'ti paTalAdInAM / / | "pAyapamajaNaheuM, kesariA pAe~ pAe~ ekkekA / gocchagapattaTTavaNaM, ekakaM gaNaNamANeNaM // 1 // " kesarikA ca pratipAtramekaikA gaNanayA, tathA gocchakaH pAtrasthApanaM ca pAtraniryoga ekaikameva / atha paTalAnAM varUpaM saGkhyApra-19 mANaM cocyate-"jehiM saviA na dIsai, aMtario tArisA bhave paDalA / tinni va paMca va satta va, kayalIgabhovamA masiNA // 1 // gimhAsu tinni paDalA, cauro hemaMti paMca vaasaasuN| ukkosagA u ee, etto puNa 65 // majjhime vocchaM // 2 // " grISmasyAtyantarUkSatvAt acireNa sacittarajaHprabhRtipariNateH paTalabhedAyogAt hemantasya snigdhatvAdvimardena pRthivIrajaHpariNatestena paTalabhedasambhavAt varSAyAM atisnigdhatvAdaticireNa pRthi-18 Jan Education Intema For Private Personal use only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeeeeee Jain Education Inter vIrajaH pariNatestena paTala bhedyogAtteSu tryAdInyuktAni, paramutkRSTAnyatizobhanAni syustadA yathoktasaGkhyAni ghaTante / yadi ca madhyamAnyarddhajIrNAni tadA evaM - " gimhAsu huMti cauro, paMca ya hemaMti chacca vAsAsu / ee khalu majjhimayA, eto u jahaNNao vocchaM // 3 // " madhyamAnAM prabhUtAnAmeva svakAryasAdhakatvAt / yadi ca jaghanyAni jIrNAni, tadA tvevam- "gimhAsu paMca paDalA, chappuNa hemaMta satta vAsAsu / tivihami kAlachee, | pAyAvaraNA bhave paDalA // 4 // 'kAlacchee'tti kAlacchede kAlavibhAga ityarthaH / eSAM pramANapramANaM ca yathA"aDDAijjA hatthA, dIhA battIsaaMgule ruMdA / biiaM paDiggahAo, sasarIrAo a NiSphaNNaM // 5 // " 'ruMdA' iti vistIrNAni / dvitIyaM pramANaM pratigrahAt khazarIrAcca niSpannametadubhayocitamityarthaH / eSAM prayojanamAha"pupphaphalodgarayareNusauNaparihArapAyarakkhaTThA | liMgassa ya saMvaraNe, veodayarakkhaNe paDalA // 6 // " puSpaphalodakarajoreNuzakuna parihArapAtarakSaNArthaM / tatra zakunaparihAraH kAkAdipurISaM tasya pAta AkAzAdeH etadra kSArtha, liGgasya saMvaraNe - sthagane vedodayarakSaNe ca paTalAnyupayogIni / rajastrANamAnaM tvevam - " mANaM tu rayattANe, bhANapamANeNa hoi NiSphaNNaM / pAyAhiNaM kareMtaM, majjhe cauraMgulaM kamai // 1 // " pradakSiNAM kurvan puSpakAdArabhya pAtramadhye caturaGgulaM krAmati, adhikaM tiSThatIti, tatprayojanaM cedam - "mUsagarayaukkere, vAse sinhA rae a | rkkhtttthaa| huMti guNA rayatANe, pAe pAe a ikvikaM // 1 // " mUSakarajautkerasya grISmAdiSu varSAyAM ca sinhAyA:- avazyAyasya rajasazca rakSaNArthaM, tacca pratipAtramekaikaM bhavati / kalpapramANamAha-" kappA AyapamANA, aDDA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe ijjA u AyayA htthaa| do ceva suttiA u, uNNiu taio munneabo||1||" AtmapramANA yAvanmAtrAH upadheH adhikAraH prAvRtAH skandhasyopari prakSiptAstiSThanti etAvadAtmapramANaM, sAtirekA manAgatirekA sthavirANAM, arddhatRtI pramANayAMstu AyatA-dIrghA hastAn jinakalpikAnAmiti paJcavastuvRttau / tatprayojanaM cettham-"taNagahaNAnalasevANi- pramANaM vAraNA sukkadhammajhANaTThA / diheM kappaggahaNaM, gilANamaraNaTThayA ceva // 1 // " tRNagrahaNAnalasevAvAraNArthaM, tathA tathAvidhasaMhananinAM dharmazukladhyAnArtha, kalpagrahaNaM, jinaiH, glAnamRtapracchAdanArtha ceti, kambalasya ca varSAsu bahinirgatAnAM tAtkAlikavRSTAvapkAyarakSaNamupayogaH, yato bAlavRddhaglAnanimittaM varSatyapi jaladhare bhikSAyai asahyocAraprazravaNapariSThApanArthaM ca niHsaratAM kambalAvRtadehAnAM na tathAvidhA'pkAyavirAdhaneti / atha rajoharaNasvarUpamAha-"ghaNaM mUle thiraM majjhe, agge mddvjuttyaa| egaMgiaM ajhusiraM, ghorAyAmaM tipaasi||1||" 'mUle' daNDaparyante 'ghanaM' nibiDaM bhavati, 'madhye 'sthiraM' 'agre' dazikAnte 'mArdavayuktaM' 'ekAGgikaM tadgatadazikaM kambalIkhaNDaniSpAditamityarthaH 'azuSiraM' agranthilA dazikA niSadyA ca yasya tat 'porAyAma ti aGguSThaparvaNi pratiSThitAyAH pradezinyA yAvanmAnaM zuSiraM bhavati tAvattena sadaNDakena niSadyAdvayasahitena ca pUryate tathA karttavyaM, 'tripAzitaM triveSTanadavarakeNa pAzitaM, kiMca-"appolaM miu pamhaM ca, paDipunnaM hatthapUrimaM / rayaNI- // 66 // pamANamittaM, kujjA porapariggaraM ||1||"'appolN' dRDhaveSTanAt pratipUrNa sadvAhyena niSadyAdvayana yuktaM saddhastaM 18| pUrayati tathA tathA karttavyaM, tathA ranipramANamAtraM yathA hastapramANadaNDakaM bhavati tathA kArya, tathA 'poraparigga-18|| Jain Education Intex For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zati aGguSThapradezinIkuNDalikApUraNaM karttavyam / atha samudAyasyaiva pramANamAha-"battIsaMguladIhaM, caudhIsaM aMgulAi daMDo se| aTuMgulA dasIo, egayaraM hINamahiaMvA // 1 // " ubhayaM militvA dvAtriMzadaGgalaM bhvtiityrthH| taca kimmayaM bhavatItyAha-"uNi uhi vAvi, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / tiparIallamaNisiha, rayaharaNaM dhArae egaM // 1 // " pAdaproJchanazabdenAtra rajoharaNameva gRhyate "tipariallaM ti davarakasya triHparivartta 'aNisi-11 ha~ti mRdu karttavyaM / atha prayojanamAha-"AyANe nikkhivaNe, ThANe nisIaNe tua a| puSviM pamajaNaTThA, liMgaTThA ceva rayaharaNaM // 1 // " atha mukhavastrikApramANamAha-"cauraMgulaM vihatthI, eraM muhaNaMtagassa u pamANaM / | bitiaM muhappamANaM, gaNaNapamANeNa ekkakaM // 1 // " "bititi dvitIyaM, mukhapramANaM-mukhAnusAreNa karttavyaM, pramArjayato nAsikAmukhayo rajaHpravezarakSaNArtha yAvatA mukhamAcchAdyate, tryasrAyAzca koNadvayaM gRhItvA pRsstthtH| kRkATikAyAM granthirdAtuM zakyate tAvatpramANA kAryetyarthaH / tatprayojanaM cettham-"saMpAtimarayareNUpamajaNahA hai| vayaMti muhapattiM / nAsaM muhaM ca baMdhai, tIe vasahiM pmjNto||1||" saMpAtimasattvarakSaNArthaM jalpadbhirmukhe dIyate, tathA rajaH-sacittapRthivIkAyastatpramArjanArtha, tathA reNupramArjanArtha mukhavastrikAgrahaNaM, tathA tayA nAsikA mukhaM ca banIta vasatiM pramArjayan yena na mukhAdau rajaH pravizati / atha mAtrakapramANaM yathA-"jo mAgaho ara | pattho, savisesayaraM tu mattagapamANaM / dosuvi davaggahaNaM, vAsAvAse ahIgAro // 1 // " mAgadhazca prasthaH "do asaIu pasaI, do pasaIo seiA, causeiAhiM mAgaho pattho" itikharUpastataH savizeSataraM mAtrakaM bhavati, Jin Education For Private Personal Use Only Mw.jainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhivicAraH dharmasaMgrahe tena kiM prayojanamityAha-dosuvitti dvayorvarSAkAlaRtubaddhayAgurvAdiprAyogyadravyagrahaNaM kriyate, idaM mAtrakasya adhikAraH prayojanaM, tathA "Ayarie a gilANe, pAhuNae dullahe sahasadANe / saMsattabhattapANe, mattagaparibhogaNunnAo IS // 1 // " tatrAyaM vidhi:-"ekkami u pAuggaM, guruNo vitiuggahe a pddikuttuN| giNhai saMghADego, dhuvalaMbhe sesa ubhayapi // 1 // asaI lAbhe puNa mattae a satve gurUNa geNhati / eseva kamo niamA, gilANasehAiesuMpi // 67 // // 2 // " yatra kSetre guruglAnaprAghUrNakAdiyogyadravyasyAvazyaMlAbhastatraika eva saGghATakastatprAyogyaM dravyaM gRhNAti, natu sarve, so'pi kathaM gRhNAtItyAha-ekasmin pratigrahe prAyogyaM gurorgRhNAti, dvitIye ca pratikuSTaM-pratiSiddhaM saMsa tAdi, athavA pratikuSTaM-viruddhaM kAJjikAdi gRhNAti, zeSAH saGghATakA AtmArthamubhayamapi bhaktaM pAnaM ca gRhNanti, 18 ekasya patahe pAnaM, dvitIyasya patagRhe bhaktamiti / asati ca prAyogyadravyasya dhruvalAbhe saGghATakA mAtrakeSu gurvAdiprAyogyaM gRhNanti, yato na jJAyate anukUlaM syAt Ahozcinneti / tathA durlabhadravyaM ghRtAdi (tasya ) grahaNaM, tathA sahasA gRhasthena pracuradravyaM dattaM tadbrahaNaM ca tena kriyate, tathA yatra kSetre kAle vA khabhAvenaiva saMsaktaM bhaktapAnaM bhavati, tatra prathamaM mAtrakeNa tadgRhyate, tataH zodhayitvA bhaktapAnamitareSu patagRheSu prakSipyate, ityAdi prayojanam , anyatpramANaM ca mAtrakasyedam-"sUvodaNassa bhario, dugAuaddhANamAgao sAhU / bhuMjai egaTTANe, eaMkira mattagapamANaM // 1 // " sugamA / atha colapaTTapramANamAha-"duguNo caugguNo vA, hattho cauraMsa colapaTTo a / therajuvANANaTThA, saNhe thUlaMmi a vibhAsA // 1 // " dviguNazcaturguNo vA kRtaH san hastazcaturasro bhava // 67 // Jan Educat an inte Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ti, sthavirayUnorAya, sthavirANAM dvihastapramANo, yUnAM ca caturhasta ityarthaH, zlakSNe sthUle ca vibhASA, sthavirasya / zlakSNaH yUnazca sthUla iti / tatprayojanamAha-"veuvagvAuDe vAie a khappajaNaNe ceva / tesiM aNuggahaThThA, liMgudayaTThA ya paTTo u // 1 // " yasya sAdhoH prajananaM-liGgaM vaikriya-vikRtaM beNTavindhanAdinA bhavati tatpracchAda|nArthaM colapaho'nujajJe, 'avAuDe'tti kazcidaprAvRtasAdhano'grabhAge carmaNA'nAcchAditaliGgo bhavati, tathA kazcidvAtiko-vAtenocchnaliGgo bhavati, kazcida hImAn bhavati, tathA 'khaddha'tti kasyacit bRhatsAdhanaM bhavati, eSAmanugrahArtha, liGgodayadarzananivAraNArthaM ca colasya-puMcihnasya paTTaH colapaTTa iti / atra prasaGgata upadhivibhAgapradarzanAya khayaMvuddhapratyekabuddhAnAM svruupmucyte| "avarevi sayaMbuddhA, havaMti patteabuddhamuNiNo'vi / paDhamA duvihA| |ege, titthayarA tadiarA avare // 1 // titthayaravajiANaM, bohI uvahI muaMca liMgaM ca / NeyAI tesi bohI, |jAissaraNAiNA hoi // 2 // muhapattI rayaharaNaM, kappatigaM satta pAyaNijogo / ia bArasahA uvahI, hoi sayaMbuddhasAhUNaM // 3 // havai imesi muNINaM, puvAhIaM suaM ahava neva / jai hoi devayA se, liMgaM appai ahava guruNo // 4 // " yadi pUrvAdhItaM zrutaM syAttadA tasya devatA liGgaM datte gururvA, pUrvazrutAbhAve tu gurureva liGgaM datte iti / "jai egAgI viharaNakkhamo tArisIvi se icchaa| tA kuNai tamannaha gacchavAsamaNusaraha niyameNaM // 5 // patteabuddhasAhUNa, hoi vasahAidaMsaNe bohii| puttiarayaharaNehiM, etesi jahannao uvahI // 6 // muhapattI rayaharaNaM, taha satta ya pattayAiNijogo / ukkosovi navaviho, suaM puNo puvbhvmnniaN||7|| ekkArasa aMgAI, pamucyate / "avarevAlaya pahaH colapa iti / ata vRhatsAdhanaM bhavati, Jain Education Intel For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 68 // jahannao hoi tao a ukkosaM / deseNa asaMpunnAI huMti puvAi dasa tassa ||8||liNgN tu devayA dei, hoi kai-18 upadhiviAvi liMgarahiovi / egAgicia viharai, nAgacchai gacchavAse so||9||" tathA pratimAdharasyApi dvAdazavi-|| cAraH |dhopavijeyaH / ityaudhikaupdhivicaarH| athaupagrahikopadhirucyate-sa ca saMstArakottarapadaNDakAdiranekavidhaH, tada-| ktam-"lahi vilaTThI daMDo, vidaMDao nAliA ya paMcamiyA / saMthAruttarapaTTo, icAi uvaggaho uvhii||1|| tatra saMstArakottarapaTTayoH pramANamidam-"saMthAruttarapaTTo, aDDAijjA ya AyayA hatthA / doNhapi a vitthAro, hattho cauraMgulaM ceva // 1" anayoH prayojanaM ca yathA-"pANIreNusArakkhaNaTThayA huMti paTTayA curo| chappaiarakkhaNaTThA, tatthuvari khomiaM kujjA // 1 // " prANinaH pRthivyAdayaH, reNuH khapataH zarIre lagati tadrakSaNArtha catuSpaddakagrahaNaM, tatra dvau prastutI, tRtIyo rajoharaNabAhyaniSadyApahaH prAgukta eva, caturtha kSaumika evAbhyantaraniSadyApaTTako vakSyamANa ityete catvAraH, tatrApi SaTpadIrakSaNArtha kambalIsaMstArakasyopari kSaumikaM kuryAt, zarIrakambalasaGgharSaNe hi SaTpadyo virAdhyanta iti / atha kSaumaniSadyApramANamAha-"rayaharaNapaTTamettA, adasAgA kiMci vA smiregaa| ekaguNA u nisajjA, hatthapamANA sapacchAgA // 1 // " dazArahitarajoharaNapaTTamAtrAt kiMcida|dhikA vA kSaumaniSadyA 'ekaguNa'tti ekaiva sA bhavati, hastapramANA ca pRthutvena, 'sapacchAga'tti saha bAhyayAH // 68 // niSadyayA hastapramANayA bhavatIti tasyA api pramANamuktam / 'vAsovaggahio puNa duguNo ubahI u vaaskppaaii| AyAsaMyamaherDa, ekkaguNo sesao hoi||1||" varSAsu aupagrahika upadhirdviguNo bhavati, kazcAsau ?, varSAkalpA-1 prastutI, tRtIyo rajAharapadIrakSaNArtha kambalIsastAvaharaNapaTTamettA, adasA Jain Education Internatil MPjainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dirAdizabdAt paTalAdiH "jo bAhiM hiMDaMtassa timmai se so duguNo hoi, eko timmo puNo anno gheppai" sa ca 8 varSAkalpAdirdviguNo bhavati, AtmasaMyamarakSArtha ca, tatrAtmasaMrakSaNArthaM yadyekaguNA eva kalpAdayo bhavanti tata-18 zca-tehiM hiMDatehiM pohasUleNaM marati, saMjamarakkhaNatthaM jai eka ceva kappaM aimailaM uddeUNa nIharai, so(to)tassa kappasaMgataM pANi paDai timmaMtassa teNaM AukkAo viNassaI' zeSastUpadhirakaguNa eva bhavati, na dviguNa iti|| kiMca-jaM puNa sapamANAo, isiM hINAhi va laMbhejA / ubhayapi ahAkaDayaM, na saMdhaNA tassa chedo vA // 2 // yatpunaH kalpAdirupakaraNaM svapramANAdISaddhInamadhikaM vA labhyeta tadubhayamiti "ohiassa ovaggahiassa vA" yadivA ubhayaM tadeva hInamadhikaM vA labdhaM sat 'ahAkaDaM ti yathAkRtaM alpaparikarma yallabhyate tasya na sandhanA kriyate hInasthApi, chedo vA kriyate'dhikasyeti / [tathA-"daMDae laTThiA ceva, cammae cammakosae / cammachedaNa paTTe a, cilimilI dhArae gurU // 1 // " ayamapara aupagrahikopadhirbhavati, daNDako yaSTizceti dvayaM sarveSAmeva pRthak pRthagaupagrahikaH, ayamaparo gurorev| kazcAsau?-(carma)carmakRttiH carmacchedaH vardhApaTTikA yadivA pippalakAdi, tathA paTTo yogapaTTaH, cilimilI yavanikA, etAni carmAdIni guroreva / "jaM caNNa evamAI, tavasaMjamasAhagaM18 jaijaNassa / ohAiregagahiraM, ovaggahiraM viANAhi // 1 // " yaccAnyadvastUpAnahAdi tapaHsaMyamayoH sAdhakaM% yatijanasya oghopadheratiriktaM gRhItaM aupagrahikaM vijAnIhi / itthaM cA] paro'pyaupagrahiko bhavatIti jJeyam / athaitasminnapyaudhikavadutkRSTAdibhedAH santItyucyante-"pIThagaNisajjadaMDagapamajaNIghagaDagalamAI / pippalaga Jain Education IntAL For Private & Personel Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | sUINaharayaNi sohaNagadurga jahanno u // 1 // " pIThakaM kASTachagaNAtmaka, behavatyAM vasatau varSAkAle vA dhriyata audhikauadhikAraH ityaupagrahika, saMyatInAM tvAgatasAdhunimittamiti, niSadyA-pAdaproJchanaM, jinakalpikAnAM tu na bhavati, niSIda pagrahikonAbhAvAt , daNDako'pyevaM, navaraM nivAraNAbhAvAt, pramArjanI-vasateH zuddhikaraNI daNDakaproJchanAbhidhAnA, ghaTTakaH padhiH pAtrakANAM tathAvidhaH pASANaH, DagalAdayo nirlepanaloSThAH, evaM pippalakaH pAtramukhAdikaraNAya lohamayaH, sUcI // 19 // sIvanAdinimittaM, nakharadanI prasiddhA, zodhanakadvayaM ca karNadantazodhanakabhedAditi jaghanyata aupagrahika up|dhiH| madhyamamAha-"vAsattANe paNagaM, cilimilipaNagaM dagaM ca saMthAre / daMDAIpaNagaM puNa, mattagatigapAyalehaNiA4] R // 1 // " varSAMtrANe paJcakaM, tadyathA-kambalamayaM 1 sUtramayaM 2 tAlapatrasUcI 3 palAzapatrakuTazIrSakaM 4 chatrakaM 5 // ceti, imAni ca lokaprasiddhapramANAni / tathA cilimilipaJcakaM sUtramayI tRNamayI vAkamayI daNDamayI kaTakamayIti, pramANaM cAsyA gacchApekSayA sAgArikapracchAdanAya tadAvaraNAtmikaiveyamiti / saMstArakadvayaM zuSirAzuSirabhedAt , tatra tRNAdikRtaH zuSiraH, tRNAni ca paJcopayogIni, taduktam-"taNapaNagaM puNa bhaNiaM, jiNe|hiM jiarAgadosamohehiM / sAlI vIhI koddava, rAlaya rannetaNAI ca // 1 // " zAlayaH kalamAdyA, bIhayaH SASTi-18 kAdayo'raNyatRNAni zyAmAdyAnIti / tRNAnyakRtastu sNstaarko'shussirH| daNDAdipaJcakaM punardaNDaH 1 vidaNDaH | 2 yaSTi 3 rviyaSTi 4 rnAlikA 5 ceti, yataH-"laTThI tahA vilaTThI, daMDo a vidaMDao a naaliio| bhaNiaM daMDagapaNagaM, vakkhANamiNaM bhave tassa // 1 // laTThI AyapamANA, vilaTTi cauraMguleNa parihINA / daMDo bAhupa Jan Education For Private Personel Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte excxcxcxcxcxcxcxco eseser mANo, vidaMDao kakkhamitto a // 2 // laTThIe cauraMgula, samUsiA daMDapaMcage nAlI / naipamuhajaluttAre, tIe | thaggijjae salilaM // 3 // baddhai laTThIe javaNiA vilaTThIi a katthai duvAraM / ghaTTijjae uvassaya, tayaNaM teNAirakkhaTThA // 4 // " bhojanavelAyAM javanikAbandhane yaSTyAH prayojanaM, viyaSTyA tu kutrApi pratyantagrAmAdau upAzra yasatkaM dvAraM ghaTTadyate, yena tadAhanane SAGkArazravaNAttaskarazunakAdayo nazyanti, "uubaddhami a daMDo, vidaMDao cippae varisayAle / jaM so lahuo nijjai, kappaMtario jalabharaNaM // 5 // " Rtubaddhe bhikSAbhramaNAdivelAyAM daNDako gRhyate, tena pradviSTAnAM dvipadacatuSpadAnAM cauragavAdInAM nivAraNaM kriyate, vRddhasya cAvaSTambhanaheturbhavatItyAdirarthaH / tathA varSAkAle vidaNDo gRhyate, yataH sa laghukaH kalpAbhyantare kRtaH sukhenaiva nIyate jalasparzabhayeneti / yaSTizca parvanavakaM yAvat viSamasaGkhyaparvikA dazaparvikA ca zubhA samasaGkhyaparvikA tvazubheti 'egapavaM pasaMsaMti' ityAdinA jJeyaM / tathA mAtrakatrayaM, saMjJAkAyikI zleSmamAtraka bhedAt, pAdalekhanikA ca kardamApanayanI | kASThamayIti / tathA "cammatiaM paTTadugaM NAyaco majjhimo uvahi eso / ajANa vArae puNa, majjhimo hoi airitto // 1 // " carmatrikaM vardhatalikAkRttirUpaM, zAstrAntare tu carmapaJcakamuktaM yataH - " aya ela gAvi mahisI, migANamajiNaM ca paMcamaM hoi / taligA khallaga vaddhe, kosaga kittI a bIaM tu // 1 // 'bIaM' ti dvitIyAdeze| nedaM carmapaJcakaM, tatra talikAH prasiddhAH, tAzca rAtrau sArthavazAcca divApi unmArge gamanAdikAryajAte pAdayoH | kriyate / 'khallaga'ti pAdatrANAni vicarcikA vA, tAni sphuTitapadairdhAryANi, vardhAstruTitatalikAdibandhanArthaM gRhya jainelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe nte, tathA kauzikazcarmamayakotthalIprAyaH, saca pASANAdiskhalanayA bhajyamAnanakhairaGguSThAdau kSipyate, athavA- audhikoadhikAraH nakharadanagRhaM, tathA kRttirmArge davAnalabhaye dhriyate'sthaNDilabhuvi vA''stIrya sthIyate, taskaramuSitairvA'nyavasthA-18 pagrahiko bhAve paridhIyate iti dvitIyaM yatijanayogyaM carmapaJcakamityalaM / tathA 'padvayaM saMstArakapaTTa uttarapazceti, madhyama padhiH upadhireSa aupgrhikH| AryakANAM punArakaH sAgArikodakanimittaM madhyamopadhAvatirikto bhavati, nityaM janamadhye tAsAM vAsAt / utkRSTamAha-"akkhA saMthAro vA, egamaNegaMgio a ukkoso| potthagapaNagaM phalagaM, ukkosovaggaho savo // 1 // " akSAzcandanakAdayaH, saMstArakazca, kiMviziSTaH ?-ekAGgikaH phalakamanekAnikazca kambImayAdiH, tathA pustakapaJcakaM gaNDikAchivADIkacchavimuSTiH saMpuTakazceti, yataH-"gaMDI 1 kacchavi 2 muTThI K3, saMpuDaphalae 4 tahA chivADI5 a / evaM potthayapaNagaM, vakkhANamiNaM bhave tassa // 1 // bAhallaputtehi, gaMDI puttho u tullao dIhe / kacchavi aMte taNuo, majjhe pihulo munneabo||2|| cauraMguladIho vA, vAgii muhiputthao ahavA / cauraMguladIho cia, cauraMso hoi viNNeo // 3 // saMpuDago dugamAI, phalayA vucchaM chivADimittAhe / taNupattussiarUvo, hoi chivADI buhA biMti // 4 // " DyAdiphalakasamudAyarUpo vaNigajanasyoddhAranikSepAdyAdhArasaMpuTAkAra upakaraNavizeSa ityarthaH, vakSye chedapATIpustakaM, yathA-tanubhiH stokaH patrairucchritarUpo // 7 // bhavati / lakSaNAntaramAha-"dIho vA hasso vA, jo pihulo hoi appavAhallo / taM muNiasamayasArA, chicADiputthaM bhaNaMtIha // 1 // " tathA phalakaM paTTikA yasyAM likhitvA paThyate samavasaraNaphalakaM vA, tacca kAraNe'vaSTa jA evaM polamA pihalo 3 // saMpuDago ho cija, cauraMsa viti // 4 // saka, yathA-tamiliasamaprasArA Jain Education in For Private & Personel Use Only T IMjainelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter mbhArthaM bhavati, utsargatazca sAdhUnAmavaSTambho na yuktaH, pratyupekSite'pi stambhAdau kunthupipIlikAdijantusaMcArasya durvAratvAt, [ yataH - "avocchinnA tasA pANA, paDilehA na sujjhaI / tamhA haTTahassa, avabho na kappaI // 1 // " iti ] glAnyAdikAraNe tu ghanamasRNAdiguNopete phalake pASANamaye sthambhe sudhAmRSTe kuDye kuDyasaMlanopadhiviNTalikAyAM vA avaSTanIteti / "ataraMtassa u pAsaMgA jeNaM dukkhaMti teNa'vabhe / saMjamapaTTIthaMbhe, sele. bu(ta) ha kuDavilie // 1 // " ityutkRSTa aupagrahika upadhiH sarvo'kSAdiH / daNDakAdInAM copakaraNatvamittham"duTTapasusANasAvayavijjalavisamesu udgamAIsu / laTTI sarIrarakkhA, tavasaMjamasAhiA bhaNiA // 1 // mokkhaTThA nANAI, taNU tayaTThA tayaTTiA laThThI / diTThA jahovayAre, kAraNatakkAraNesu tahA // 2 // " na ca kevalaM yaSTirUpakaraNaM varttate, kiMtvanyadapi yajjJAnAdInAmupakArakaM tadupakaraNamucyate, tathA cAha - "jaM jujjai uvayAre, ubaga| raNaM taM si hoi uvagaraNaM / airegaM ahigaraNaM, ajao ajayaM pariharaMto // 1 // " pariharanniti sevamAnaH / tathA"mucchArahiANeso, sammaM caraNassa sAhago bhaNio / juttIe iharA purNa, dosA itthaMpi ANAI // 1 // " | ityaupagrahikopadhivicAraH / [ atredamavadheyam - sthavirakalpikAnAM pracchAdakatrikAdi upakaraNaM yatpUrvamuktaM tatsAmA| nyApekSayA, vizeSApekSayA tvadhikadhAraNe'pyadoSaH, tathA coktaM bRhatkalpavRttau kIdRzaM punarupadhiM bhikSurUpadhArayatIti Aha - " bhinnaM gaNaNAjuttaM, pamANaiMgAladhUmaparisuddhaM / uvahiM dhArai bhikkhU, jo gaNaciMtaM na ciMteha // 1 // " bhinnaM nAma sadazaM sakalaM vA yanna bhavati, gaNanayA tUktaM, pramANena ca yathoktadairghyavistAraviSayamAnena w.jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 71 // Jain Education Intel yuktamityanuvarttate, tathA'GgAradhUmAbhyAM pari-samaMtAt zuddhaM virahitaM, evaMvidhaM upadhiM bhikSurdhArayet yo gaNacintAM na cintayati sAmAnyasAdhuritibhAvaH / yastu gaNacintakastasya na pratiniyataM upadhipramANaM, tathA cAha - " gaNaciMtagassa sattA, ukkoso majjhimo jahaNNo ya / saghovi hoi uvahI, uvaggahakaro mahANassa // 1 // " 'gaNacintako' gaNAvacchedakAdistatsattAyAmata Urddha utkRSTo madhyamo jaghanyazca sarvo'pyadhika aupagrahikazcopadhirmahAjanasyopagrahaM karoti, idameva bhAvayati - "AlaMbaNe visuddho, uvahi duguNo caugguNo vAvi / saGghovi hoi uvahI, uvaggahakaro mahANassa // 1 // " AlambanaM dvidhA, dravyato garttAdau nimajjato rajjvAdiH, bhAvataH saMsAragarttAyAM nipatatAM jJAnAdi, iha punaryatra kSetre kAle vA durlabhaM vastraM tadAdikamAlambanaM gRhyate, tatra vizuddhe prazaste sati dviguNo vA caturguNo vA audhika aupagrahika zcopadhiH sarvo'pi mahAjanasya gacchasyopagrahakaro bhaviSyatItikRtvA gaNa| cintakasya parigraho bhavatIti ] vastrAdizca sarvo'pyupadhirarddhamAsenAprApte varSAkAle yatanayA prakSAlyaH, pracuraja| lAbhAve tu pAtraniryoga eva prakSAlyaH, taduktamoghaniryuktau - "appatte cia vAse, savaM uvahiM dhuvaMti jayaNAe / asaie udavassa u, (ya) jahaNNao pAyaNijjogo // 1 // " iti / AcAryAdInAM tu punaH punarapi prakSAlyate, yataH"AyariagilANANaM, mailA mahalA puNovi dhoaMti / mA hu gurUNa avaNNA, logaMmi ajIraNaM iyare // 1 // " tatra pAtraniryogo dve niSadye saMstArottaracolapaTTA mukhavastrikA rajoharaNaM cetyupakaraNAnyupadhiprakSAlanAkAle na vizrAmayet, yato nAnyAnyupabhogyAni bhavanti / tatra ca SaTpadIsaGkramaNaM vastrAntaritahastenAnyasmin vastre audhikaupagrahiko padhiH // 71 // jainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtvA tato dhApanaM kriyate, yata:-"pAyassa paDoAraM, duniseja tipaTTa potti rayaharaNaM / ete Na visAmijai, jaiNA saMkAmaNA dhuvnnaa||1||" zeSopadhestu vizrAmaNaM bhavati, tacaivam-"abhitaraparibhogaM, uvari pAuNai NAi-10 dUre a / tinni a tinni a ekaM, nisAu kAuM paDicchejjA // 1 // " antaHparibhogakalpaM trIn rAtrIn kalpadvayo-181 |pari prAvRNoti, tatastrIn rAtrInAtmAsanne sthApayati, ekAM ca rAtriM Atmopari kIlikAdau sthApayati, tato'pi khayaM prAvRtya parIkSate, yadi SaTpadyo na laganti tadA prakSAlanIyaH / prakSAlanArtha ca gRhibhAjaneSu nIvodakasyApi grahaNamanumataM, yataH-"nivodagassa gahaNaM, keI bhANesu asuipaDiseho / gihibhAyaNesu gahaNaM, ThiavAse mIsayaM chaaro||1||" "ThiavAse'tti sthite varSaNe grAhya, varSati tu antarikSataH pAtAnmizramiti na grAhyaM / / bahuvelArakSaNArtha tu tatra kSAraH kSepya iti / upadhikSAlanakramazcaivam-"gurupaccakkhANigilANasehamAINa dhoaNaM puSviM / to appaNo puvamahAgaDe a iare duve pacchA // 1 // " pUrvArddha sugama, khopadhau ca pUrva yathAkRtAnyekakhapaNDAnyatUrNitAni ca kSAlyAni, itarau dvau vastrabhedau alpabahuparikarmarUpau tau pazcAt , tatrAlpaparikarmANi manAk | kacitsIvitAni bahuparikarmANi ca dvidhA sIvitAni tUrNitAni ca / prakSAlane yatanA cettham-"acchoDapiTTavANAsu a, Na dhuve dhoe payAvaNaM na kare / paribhogAparibhoge, chAyAtava peha kallANaM // 1 // " sAdhuH prakSAlayan | vastrANi nAcchoTayati, nApi piyati, kiMtu hastena manAga yatanayA dhAvayanti, dhautAni cAtape na datte, SaTpadavirAdhanAt / kAni punarAtape kAryANItyAha-paribhogyAni chAyAyAmaparibhogyAni cAtape deyAnItyarthaH / 'pehatti Jain Education in For Private & Personel Use Only W w.jainelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH ti0 // 72 // tAni ca zuSyanti santi prekSayet, apaharaNabhayAt 'kallANaM'ti pazcAttasya prakSAlanapratyayaM ekakalyANakA uccArapra. prAyazcittaM dIyata ityalaM prasaGgena // 86 // sAmprataM sarvopakaraNapratilekhanAnantaraM yatkarttavyaM tadAha zravaNakA labhUmipratataH khAdhyAyakaraNaM, muhUrta yAvadaMtimam / tatroccAraprazravaNakAlabhUmipramArjanam // 87 // 'tataH' sarvopadhipratilekhanAnantaraM 'khAdhyAyakaraNaM sApekSayatidharmoM bhavatItyanvayaH,tacca kiyaciraM bhavatItyAha'aMtima caramaM 'muhUrta' dinaSoDazAMzarUpaM yAvat, yAvadantyamuhUrta na prAptaM tAvatsvAdhyAyaH karttavya ityarthaH, yato dinacaryAyAm-"aha puNaravi sajjhAo, suttaM vAei suttagAhINaM / atthatthINaM guruNo, kahaMti taha ceva atthaMpi // 1 // " iti / carame ca muhUrteprApte kiM karttavyamityAha-tatra' antyamuhUrte uccAro-viDvisarjana, prazravaNaM-151 kAyikAvyutsarjanaM, kAlabhUmayaH kAlagrahaNasthAnAni, tAsAM pramArjanaM pratyupekSA / ayaM bhAvA-zeSamuharne khAdhyAyAdutthAya sAdhuAdazocArabhUmIrvAdaza [ca] prazravaNabhUmIzca pratyupekSate, yaduktamoghaniyuktI-"caubhAgavasesAe, carimAe paDikkamittu kAlassa / uccAre pAsavaNe, ThANe cauvIsaI pehe // 1 // " dvAdaza bhUmayazcaivam-"ahiyAsiA u aMto, Asanne majjhi tahaya dUre ya / tinni va aNahiAse, aMto cha chacca bAhirao // 1 // " vyaakhyaa-adhi-16||72|| kA(dhyA)sikA bhUmayo yAH saMjJAvegenApIDitaH sukhenaiva gantuM zaknoti, evaMvidhA antarmadhye'GgaNasya tisraH pratyu-1 pekssnniiyaaH| katham ?-ekA vasaterAsanne'nyA madhye'nyA dUre evametAstistraH sthaNDilabhUmayo bhavanti / tathA ana-18 Jain Education Intel Www.jainelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhikAsikAH saMjJAvegAtpIDitaH san yAti, tA api tisraH, ekA vasaterAsannatarapradeze'nyA madhye'nyA dUre, evametA antaraGgaNasya SaT, tathA SaT bAhyato'GgaNasya bhavanti / "emeva ya pAsavaNe, bArasa cauvIsaiM tu pehittA / kAlassavi tinni bhave, aha sUro asthamuvayAi // 1 // " sugamA / navaraM kAlasyApi grahaNe titra eva bhUmayaH pratyupekSaNIyAH, tAzca jaghanyena hastAntaritAH pratyupekSyante, dinacaryAyAmapi-"caubhAgavasesAe, carimAe porisIha kAlassa / paDikamiUNa kuNaMto, thaMDilapaDilehaNe tatto // 1 // ahiAsiaNahiAsia, bahiraMto dUra majjha Asanne / muttucAre bArasa, bArasa kAlaMmi bhuumitiaN||2||" iti / 87 / idAnIM tataH paraM yatkarttavyaM / tadAha AvazyakakRtiH kAlagrahastArAtrayekSaNe / tataH kAlikasUtrAdyadhyayanAdi yathAvidhi // 27 // 'AvazyakakRtiH' pratikramaNamanvayaH prAgvadeva, tacca maNDalyAM bhavatIti tadviSayo'yaM kramaH paJcavastukoktaH-1 'ittheva patthavaMmI gIo gacchaMmi ghosaNaM kuNai / sajjhAyAduvauttANa, jANaNahA susAhUNaM // 1 // tataH sarve'pyA-ASI IS vazyakapradeze milaMti, tatraivaM vyavasthA dinacaryoktA-"puvAbhimuhA uttaramuhA ya AvassayaM pakuvaMti / siriva-19 cchAkArAe, AgamavihiAi ThavaNAe // 1 // AyariA iha purao, do pacchA tiNNi tayaNu do ttto| tehiMpi tayaNu ikko, navagaNamANA imAyaraNA // 2 // " sthApanA-atra ca pratikramaNArambhe prathamaM daivasika-1 Jain Education Inter ! For Private & Personel Use Only NMaw.jainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNa dharmasaMgrahe prAyazcittavizodhanArtha zatocchvAsamAnaM kAyotsarga kurvanti, taduktam-"devasi pacchittaM, visohayaMtA kuNaMti adhikAraHusta ussaggaM / UsAsasayapamANaM, vihiNA diNapaDikkamAraMbhe // 1 // " sAmprataM tu paramparayA pratikramaNaprAnte kriya|mANo dRzyate, atrAntare yadi nirvyAghAto gurustadA sarva eva saha guruNA pratikramaNaM kurvanti, zrAddhAnAM dharmakatha nAdinA vyAghAte tu guravaH pazcAdAvazyakabhUmau tiSThanti, yataH-"jai puNa nivAghAo, AvassaM to kareMti sve||73|| |vi / saDDAikahaNavAghAyayAe pacchA gurU Thati // 1 // " zeSAstu sAdhavo gurumApRcchaya khasthAne yathAratnAdhikatayA sUtrAnusmaraNArthamAvazyakabhUmau kAyotsargeNa tiSThanti yAvadrostatrAgamanaM, Agatya gurau sthite tu kAyotsarge daivasikAticArAMzcintayanti iti, uktaM ca-"sesA u jahAsattI, ApucchittANa ThaMti sahANe / suttatthasaraNahe, AyarieN ThiaMmi devsi||1||" atrApavAdamAha-"jo huja u asamattho, bAlo vuDDo vi vAhio vAvi / so Avassayajutto, acchijjA NijarApehI // 1 // " yo bAlAdirazaktaH sa AvazyakayuktastasyAmeva zapratikramaNabhUmau upaviSTaH kAyotsarga karotyevaM nirjarApekSI tiSThediti / atra kecidevaM bhaNanti yaduta-te sAdhavaH sAmAyikasUtraM paThitvA tiSThanti kAyotsarge, sthitAzca granthArthAn cintayanti tAvadyAvaddururAgataH, tato guruH sAmAyikasUtramAkRSya daivasikAticArAMzcintayati, te'pi gurau tathA sthite tUSNIMbhAvena kAyotsargasthA eva daivasikAticArAMzcintayanti, anye tvevaM bruvate, yaduta-te sAdhavaH sUtrArthaM smarantastAvattiSThanti, yAvadgururAgataH // tato guruH sAmAyikasUtraM paThati, te'pi kAyotsargasthA eva sAmAyikasUtraM samakaM manasA paThanti, paThitvAti ThitvA tiSTAyotsarga karolpakArApehI pAha-jo haja sacchittANa tirA sthite tu kAyA tsarge, sthitapakSI tiSTediti AdizaktaH sa // 73 // Jain Education introl For Private & Personel Use Only Ollww.jainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter cArAMzcintayantIti / pratikramaNavidhizca pUrvamukta eva / yazca kazcit sAdhuviSayo vizeSaH, sa [ca] yathAsthAnaM darzyate, tadyathA - AcAryoM daivasikAticAraM dviguNaM ciMtayati, yato'nye hiNDitA bahuvyApArAstAvatA kAlenaikaguNaM cintayantIti, uktaM ca- "jA devasiaM duguNaM, ciMtei gurU ahiMDao ceTTaM / bahuvAvArA iare, egaguNaM tAva ciMteMti // 1 // " tatra cintanIyeyaM gAthA-sayaNAsaNannapANe, ceia jai sijja kAya uccAre / samiI bhAvaNa guttI, vitahAyaraNami aiAro // 1 // " vyAkhyA-zayanIyasya vitathAcaraNe satyaticAraH, ayaM bhAvaH - saMstArakAderavidhinA grahaNAdAvaticAra iti, evaM Asanasya pIThakAderavidhinA grahaNAdAvaticAraH, annapAnasyAvidhinA grahaNAdAvaticAraH, caityaviSayaM ca vitathAcaraNamavidhivandanAdi, yativiSayaM ca yathArhavinayAdyakaraNaM, zayyAviSayaM |ca avidhinA pramArjanaM khyAdisaMsaktAyAM vA vasanaM, kAyikAviSayaM ca tasyA asthaNDile vyutsarjanaM, sthaNDile vA'pratyupekSitAdau, uccAraviSayamapi tathaiva, samitiviSayaM cA''sAmavidhinA''sevanamanAsevanaM vA, evaM bhAvanAviSayaM guptiviSayaM ca jJeyamiti / doSAnmanasikRtya guruNA pArite kAyotsarge sAdhavastaM pArayanti, tataH prAgukta| krameNa devasikAticArAnAlocya 'ThANe gamaNe' ityAdi gurukathanAnantaramanye vadanti tatpAThazcAyam - "ThANe gamaNe caMkamaNe Autte aNAutte hariakAya saMghaTTiya bIyakAya saMghahia tasakAya saMghahia thAvarakAya saMghaTTia chappaI saMghaTTia ThANAo ThANaM saMkAmiA, dehare goaracarI bAhirabhUmiM mAragi jAtAM AvatAM hariakAya | bIakAya nIla phUla trasa thAvarajIvataNA saMghaTTa paritApa upadrava huA, mATItaNo khero cAMpyo, kAcApANItaNA esesese Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgrahe adhikAraH 3 // 74 // Jain Education Interna chAMTA lAgA, strItiryaJcataNA saMghaha huA, oghao muhaputtI usaMghaTTyAM, aNapUjai hIMDyA UghADe mukhe bolyA, aneruM ji kAI pApa lAguM hui te savi huM manavacanakAyAI karai micchAmi dukkaDaM" vyAkhyA -sthAne UrddhAdisthAne, gamane gatirUpe, 'caGkramaNe' paribhramaNe, etatsarvasthAnAdipadavAcye'rtha Ayukte upayukte anAyukte - anupayute kRtavatItyarthaH / atrobhayatrApi 'klIve ve 'ti (napuMsake bhAve ktaH pA0 3-3 - 115 ) tastenopayoge ityAdyartho | jJeyaH / haritkAyaH saMghaTTita ityAdi, atra kAyaH prANaH zarIrasamUho vA, SaTpadikAH saMghaTTitAH, sthAnAt sthAnAnantaraM saGkrAmitAH, ityuktvA guroraticAramAlocya vizuddhyarthamidaM paThanti - " savassavi devasia 0" ityAdi | sUtramiti daivasikapratikramaNe, rAtripratikramaNe ca - "saMthArAuTTaNa kia, pariaTTaNa kia, AuMTaNa kia, pasAraNa kia, chappaisaMghaTTaNa kia, acakkhuvisaya huo, saMthArAporisItaNo vidhi bhaNavo vIsAryo, kaDUthalaM aNapUjaI halAyuM calAcyuM, sauNai khamAMtari dRSTiviparyAsa manoviparyAsa saMkalpakuvikalpasvalanAdika aticAra | lAgA, mAtrauM avidhi pariThaviDaM aneruM ji kAMi pApa lAguM hui te savi huM manavacanakAyAI karai micchAmi dukaDaM" / vyAkhyA - saMstArake udvarttanA ekavAramekapArzvAt pArzvAntare bhavanaM sA kRtA 1 parivarttanA punaH mUlapArzve bhavanaM 2, AkuJcanA pAdAdInAM saMkocanaM 3, prasAraNaM teSAmeva 4, SaTpadikAnAM saMghaTTanA kRtA 5, acakSurviSaye prazra - vaNaM 6, eSu SaTsvapi padeSu kriyA kRtA, iti daNDakasUtramuktvA "saGghassavi rAia0" ityAdidaNDakaM paThati, tatazca 'paDikkamaha' tti gurudattaprAyazcittA eva pUrvoktarItyA sAdhupratikramaNasUtraM bhaNanti, uktaM ca paJcavastuke pratikramaNaM // 74 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & "AloiUNa dose, guruo paDivannapAyachittA ya / sAmAiapuvayaM (cha)te, kaDeti tao paDikkamaNaM // 1 // " iti| upavizanamudrA cettham-"kAUNa vAmajANu, hiTThA uhuM ca dAhiNaM jANuM / suttaM bhaNaMti sammaM, karajuakayaputtirayaharaNA // 1 // " iti / atha sAdhupratikramaNasUtra vivaraNaM likhyate, tatra pratikramaNamiti zabdArthaH pUrvamukta | eva, sa ca zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM krAntasya zubheSveva pratikUlaM kramaNaM nivarttanamitisvarUpaH, tacca dvidhA-19 yAvajjIvaM itvaraM ca, tatrAdyaM vratAdilakSaNaM, itvaraM daivasikAdi, tadviSayAstu 'paDisiddhANaM karaNe ityaadyH| atra cAdau paJcamaGgalAdayo vAcyAste ca vyaakhyaatpuurvaaH| atha vighnavighAtAya maGgalapUrvakaM pratikrAntavyamataH sUtra-9 IS kAra eva tadAha-"cattAri maMgalaM-arahaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM, sAhU maMgalaM, kevalipaNNatto dhammo mNglN"| mAM bhavAdgAlayatIti maGgayate-gamyate hitamaneneti vA maGgalaM, (maGgaM-) dharma lAtIti vA maGgalaM, tatra catvAraH padArthA maGgalamiti, ke te? ityAha-'arahaMtA0' ityAdi sugamaM, atra sAdhugrahaNAdAcAryopAdhyAyA gRhItA eva, teSAM sAdhutvAnapAyAt, kevaliprajJaptazca dharmaH zrutacAritrarUpaH / eSAM ca maGgalatA ebhya eva hitamaGganAd, ata eva ca lokottamatvamityAha, athavA maGgalatA caiSAM lokottamatvAttathA cAha-"cattAri loguttamA-arihaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU loguttamA, kevalipaNNatto dhammo loguttamo" catvAraH pUrvoktAH lokasya-bhAvalokAderuttamA lokottamAH, tAnAha-'arahaMtA0'ityAdi, arhanto lokasya-bhAvalokasyottamAH-pradhAnAH, sarvAsAM zubhaprakRtInAmudaye vartamAnatvAt, siddhAstu kSetralokasyottamAstrailokyamastakasthatvAt , sAdhavastu samyagajJAnadarzana arahaMtA maMtipUrvAH / atha vibhAvaSayAstu 'paDisinAtavarUpaH, taba vidhAta Jain Education in For Private Personal Use Only A ww.jainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgra adhikAraH 3 11 104 11 Jain Education exoge cAritrANi pratItya bhAvalokottamAH, zrutadharmaH kSAyopazamikabhAvalokApekSayA, cAritradharmastu kSAyikamizrabhA| valokApekSayottamaH / lokottamatvAdeva zaraNyAstathA cAha, athavA lokottamatvaM zaraNyatvAttadevAha - " cattAri | saraNaM pavajjAmi-arihaMte saraNaM pavajjAmi, siddhe saraNaM pavajjAmi, sAhU saraNaM pavajjAmi, kevalipaNNattaM dhammaM sa| raNaM pavajjAmi" catuHzaraNaM prapadye sAMsArikaduHkhatrANAyAzrayaM gacchAmi, bhaktiM karomItyarthaH, agre sugamaM, itthaM kRtamaGgalopacAraH pratikramaNasUtramAha - " icchAmi paDikkamiDaM0" ityAdi yAvat tassa micchAmi dukaDe" ti prAg | zrAddhAnAM pratyAkhyAnadvAre vyAkhyAtameva, sAdhUnAM ca yo bhinnaH pAThaH sa vyAkhyAyate - 'asAvagapAuggo' itisthAne 'asamaNapAuggo' itipaThyaM, azramaNaprAyogyaH sAdhUnAmanAcaraNIyaH, tathA 'carittAcaritte' itisthAne 'caritte' iti paThyaM, 'cauNhaM kasAyANa' mityatazcAgre evaM "paMcanhaM mahavayANaM, chaNhaM jIvaNikAyANaM, sattaNhaM piMDesaNANaM, aTThaNhaM pavayaNamAUNaM, navaNhaM baMbhaceraguttINaM, dasavihe samaNadhamme, sAmaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM" ityAdi agre prAgvat, tatra paJcAnAM mahAvratAnAM - prANAtipAtanivRttilakSaNAnAM SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthivIkAyikA| dInAM, saptAnAM piNDeSaNAnAM - asaMsRSTAdInAM prAgvyAkhyAtAnAM, saptAnAM pAnaiSaNAnAM kecitpaThanti, aSTAnAM pravacanamAtRRNAM - gusitrayasamitipaJcakarUpANAM, navAnAM brahmacaryaguptInAM - vasatyAdInAM vakSyamANakharUpANAM dazavidhedazaprakAre zramaNadharme vakSyamANakharUpe, tato guruyAdiSu ye 'zrAmaNAH' zramaNasaMbaMdhino 'yogA' vyApArAH samyak sevanazraddhAnaprarUpaNalakSaNAsteSAM madhyAdyatkiJcit 'khaNDitaM' dezato bhagnaM, yadvirAdhitaM sutarAM bhagnaM, na punare pratikramaNaM / / 75 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Resecevedeoedesesedeseseseseenera kAntato'bhAvamApAditaM, tasya daivasikAticArasyetyetAvatA kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM' ityanena tu tasyaiva niSThAkAlamAha, mithyeti pratikramAmi duSkRtametat-akarttavyametat, etaccAticArasUtraM sAmAyikasUtrAnantaramaticArasmaraNArthaM uccAritaM, punarvandanakAnantaraM guroH khAticArajJApanArthamadhItaM, iha tu pratikramaNAya, puratastu punaraticArAzuddhervimalIkaraNArthamuccArayiSyata iti na punaruktaM / evamoghAticArasya samAsena pratikramaNamuktaM, sAmprataM vibhAgenocyate, tatrApi gamanAgamanAticAramAha-"icchAmi paDikamiuM iriAvahiyAe" ityAdi, vyA-12|| khyAtamidaM prAka / iti gamanAgamanAticArapratikramaNamuktaM, adhunA zeSAzeSAticArapratikramaNAya maulaM pratikramaNasUtramucyate, tatra cAdau tvaravartanasthAnAticArapratikramaNapratipAdanAyAha-"icchAmi paDikkami pagAmasijjAe NigAmasijAe saMthArA ubaddaNAe pariaTTaNAe AuMTaNAe pasAraNAe chappaIsaMghaTTaNAe kuie kakkarAie chie jaMbhAie Amose sasarakkhAmose AulamAulAe suaNavattiAe itthIvippariAsiAe dihIvippariAsi-1 Ae maNavippariAsiAe pANabhoaNavippariAsiAe jo me devasio aiAro kao tassa micchAmi dukkaDaM" vyAkhyA-icchAmi pratikramitumiti prAgvat, kasyetyAha-'prakAmazayyayA' hetubhUtayA, yo mayA daivasi-16 ko'ticAraH kRtastasyeti yogaH, anena kriyAkAlamAha, 'micchAmi dukkaDaM ti niSThAkAlameveti bhAvanA, evaM sarvatra yojanA kAryA / zayanaM zayyA, prakAmaM cAturyAmaM zayanaM prakAmazayyA, zerate'syAM vA zayyA-saMstArakAdi|lakSaNA, prakAmA utkaTA zayyA saMstArakottarapaTTAdatiriktA prAvaraNamadhikRtya kalpatrayAtiriktA vA tayA hetu Jain Education in For Private & Personel Use Only (@Tww.jainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 76 // bhUtayA, svAdhyAyAdyakaraNatazcehAticAraH / pratidivasaM prakAmazayyaiva nikAmazayyocyate, tayA hetubhUtayA, atrA-18 pratikramaNaM pyaticAraH prAgvat / 'udvarttanaM tatprathamatayA'nyapArzvana varttanaM tadevodvarttanA (natA)tayA, "parivartanaM punasta-12 tpArcenaiva varttanaM tadeva parivartanA(natA)tayA, evamagre'pi svArthikastApratyayo bodhyA, atrApramRjya kurvto'ticaarH| |'AkuJcanaM' gAtrasaMkocanaM tadevAkucanA( natA)tayA, 'prasAraNA' aGgAnAM vikSepaH tadeva prasAraNA(NatA)tayA, atra ca kurkuTIdRSTAntenAkAze pAdaprasAraNAkuJcane pramRjya kArye, tadakaraNe'ticAra iti / ssttpdikaanaaN-yuukaanaa-18| mavidhinA saMghahanA-sparzanA tayA, tathA 'kUjite' kAsite, tacca mukhavastrikAM karaM vA mukhe'nAdhAya kurvato|'ticAraH, viSamA dharmavatItyAdizayyAdoSocAraNaM karkarAyitaM tasmin satyArttadhyAnajo'ticAraH, tathA kSute jRmbhite vA'vidhinA kRte AmarSaNamAmarSo'pramRjya kareNa sparzanaM tasmin sarajaskAmarSe saha pRthivyAdirajasA yadvastu spRSTaM, tatsaMsparze stiityrthH| evaM jAgrato'ticArasaMbhavamadhikRtyoktaM, adhunA suptasyocyate-'AulamAulAe'tti AkulAkulayA-khyAdiparibhogavivAhayuddhAdisaMsparzanarUpanAnAprakArakhamapratyayayA khamanimittayA yo'ticAra iti gamyate, sA punarmUlaguNottaraguNaviSayA bhavati ato bhedena darzayannAha-strIviparyAso'brahmAsevanaM, tasmin bhavA strIvaiparyAsikI tayA, strIdarzanAnurAgatastadavalokanaM dRSTiviparyAsastasmin bhavA dRssttivaipryaasikii| tayA, evaM manasAdhyupapAto manoviparyAsaH tasmin bhavA manovaiparyAsikI tayA, evaM pAnabhojanavaipayosikI rAtrI pAnabhojanaparibhoga eva tadviparyAsaH anayA hetubhUtayA ya ityaticAramAha, mayetyAtmanirdeze, daivasikoDa Jain Education Intel For Private & Personel Use Only INTww.jainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti pUrvavat / Aha-divA zayanasya niSiddhatvAt kathaM tadaticAraH 1, satyaM, idameva vacanaM jJApayati-apavAdato'dhvakhedAdau supyata iti / evaM tvagvarttanasthAnAticArapratikramaNamabhidhAyedAnIM gocarAticArapratikramaNapratipAdanAyAha-"paDikkamAmi goaracariAe bhikkhAyariAe ugghADakavADagghADaNayAe sANAvacchAdArAsaMghaTTaNayAe maMDIpAhuDiAe balipAhuDiAe ThavaNApAhuDiAe saMkie sahasAgArie aNesaNAe pANesaNAe pANabhoaNAe bIabhoaNAe hariabhoaNAe pacchekammiAe purekammiAe adiTThahaDAe dagasaMsahahaDAe rayasaMsaTThahaDAe pArisADaNiAe pAriThAvaNiAe ohAsaNabhikkhAe jaM uggameNaM uppAyaNesaNAe aparisuddhaM parighAi aM(ggahiya) paribhuttaM vA jaM na pariTThaviaMtassa micchAmi dukkaDaM" vyAkhyApratikramAmi, gocaracaryAyAM yo'ticAra iti gamyate tasyeti yogaH, gozcaraNaM gocaraH, gocare iva caryA-bhramaNaM | gocaracaryA tasyAM, ka viSaye ?-bhikSArtha caryA bhikSAcaryA tasyAM bhikSAcaryA hetubhUtAyAM gocaracaryAyAmityarthaH, tathAhi-lAbhAlAbhanirapekSaH khalvadInacitto muniruttamAdhamamadhyameSviSTAniSTeSu vastuSu rAgadveSAvagacchan bhikSAmaTatIti / kathaM punastasyAmaticAra ityAha-udghATa-dattArgalamISatsthagitaM vA yatkapATaM tasyodghATanaM-sutarAM preraNaM tadevodghATakapATodghATanA tayA, iha cApramArjitakapAToghATanAdaticAraH, tathA zvAnavatsadArakasaMghaTanayeti praka-18 dArtha, tathA 'maNDIprAbhRtikayA' prAbhRtikA samayaparibhASayaudana, yatra maNDyAM-DhakkanikAyAM-bhAjanAntare vA'grakUraM kRtvA bhikSAM dadAti sA maNDImAbhRtikA tayA, tatra prvrtnaadosso'ticaarH| 'baliprAbhRtikayA' prathama sthAlyA Jain Education Intel For Private & Personel Use Only allww.jainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe 1zcaturdizaM vahnau vA baliM kSiptvA bhikSAM dadAti sA balipAbhRtikA tayA, jiivviraadhnaa'traaticaarH| 'sthApa-16/pratikramaNaM adhikAraH nAprAbhRtikayA' bhikSAcarArthaM sthApitA yA prAbhRtikA tanmadhyAdyAM bhikSAM dadAti sA sthApanAmAbhRtikA tayA,18 atrAntarAyadoSo'ticAraH, tathA''dhAkarmAdidoSANAmanyatame zaGkite yo'ticAraH, sahasAkAre-jhagiti akalpanIye gRhIta iti, atra cAparityajato'vidhinA vA parityajato'ticAraH anena prakAreNa yA'neSaNA-naJo'treSadarthatvAt pramAdAdeSaNA kRtA tayA, prANaiSaNayA ca-sarvathA'pyavimarzakatvAtprakRSTAneSaNayA, tathA prANA-rasajAdayo |bhojane-dadhyodanAdau calitasphuTakakadalIphalAmrAdau cirakAlInakhArikAdau vA virAdhyante yasyAM sA prANabhojanA tayA, evaM 'bIjabhojanayA' 'haritabhojanayA' tatra bIjavirAdhanA tilavanyAdibhojane saMbhavati, haritavirAdhanA ca klinnadAlyAdau rUDhAkurasaMbhavAt saMbhavati, tathA pazcAt-dAnAnantaraM karma-jalojjhanAdi yasyAM sA pazcAkarmikA tayA, pura:-prathamaM karma yasyAM sA puraHkarmikA tayA, 'adRSTAhRtayA' adRSTotkSepanikSepapadamAnItayetyarthaH tatra ca dAnyA sattvasaMghaTanAdisaMbhavAdaticAraH, 'udakasaMsRSTAhRtayA' udakasaMsRSTAtsthAnAdAhRtayA, evaM rajaHsaMsRSTAhRtayA ca, parizATanaM-dAnAya deyavastuno bhUmau chardanaM tena nivRttA pArizATanikA tayA, 'pariSThApana pradAnabhAjanagatadravyAntarojjhanalakSaNaM tena nivRttA pAriSThApanikI tayA 'ohAsaNabhikkhAe'tti vishissttdr-18||77 // vyayAcanaM samayaparibhASayA ohAsaNatti bhaNNai, tatpradhAnA bhikSA tayA avabhASaNabhikSayA, kiyadatra bhaNivyAmo bhedAnAmevaM bahutvAt, te ca sarve'pi yasmAdudgamotpAdanaiSaNAkhavatarantItyata Aha-jaM uggameNaM' ityAdi, For Private & Personel Use Only O ww.jainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatkiJcidazanAdi udgamena-AdhAkarmAdinotpAdanayA-dhAnyAdilakSaNayA eSaNayA-zaGkitAdilakSaNayA'parizuddhaM parigRhItaM paribhuktaM vA yanna pariSThApitaM kathaJcit pratigRhItamapi, evamanena prakAreNa yo jAto'ticArastasya | mithyA duSkRtaM pUrvavat / evaM gocarAticArapratikramaNamabhidhAya svAdhyAyAcaticArapratikramaNamAha-"paDikkamAmi cAukkAlaM sajjhAyassa akaraNayAe ubhaokAlaM bhaMDovagaraNassa appaDilehaNayAe duppaDilehaNayAe appamajaNayAe duppamajjaNayAe aikkame vaikkame aiAre aNAyAre jo me devasio aiAro kao tassa micchAmi dukkaDaM" vyAkhyA-atikramAmIti pUrvavat, kasya ?-catuSkAlaM-divasarajaniprathamacaramaprahareSvityarthaH, svAdhyAyasyasUtrapauruSIlakSaNasyAkaraNatayA-anAsevanayA yo'ticAraH kRtastasyeti yogaH, tathA 'ubhayakAlaM' prathamapazcimapaurupIlakSaNaM 'bhANDopakaraNasya' bhANDaM-pAtrAdi upakaraNaM-vastrAdi samAhAradvandve bhANDopakaraNaM tasya pAtravastrAdeH 'apratyupekSaNayA' mUlata eva cakSuSA'nirIkSaNena, 'duSpatyupekSaNayA' durnirIkSaNena, tathA 'apramArjanayA' mUlata 4aa eva rajoharaNAdinA'sparzanayA 'duSpramArjanayA' avidhinA pramArjaneneti, tathA 'atikrame vyatikrame'ticAre' nAcAre yo mayA daivasiko'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti, etatprAgvat , navaramatikramAdInAM kharUpa-18 |midam-yathA''dhAkarmanimantraNe kRte sati tatpratizravaNe prathamaH1, tadartha gacchato dvitIyaH 2, tatra gRhIte tRtIyaH 3, bhojanArtha kavalagrahaNe sati caturthaH 4, evaM pratisevAntareSvapyUhyaM / sAmpratamekavidhAdibhedena pratikramaNaM pratipAdayannAha-"paDikamAmi egavihe asaMjame / paDi0 dohiM baMdhaNehiM-rAgabaMdhaNeNaM dosabaMdhaNeNaM / pa0tihiM daMDe bAta, navarAtantra gRhIte tatAma Jain Education Intel rel For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe ||| hiM-maNadaMDeNaM vayadaMDeNaM kAyadaMDeNaM / pa0 tihiM guttIhi-maNaguttIe vayaguttIe kAyaguttIe / pa0tihiM sallehi-1 pratikramaNa adhikAraH mAyAsalleNaM niANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM / pa0 tihiM gAravehi-iDIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / pa0 tihiM virAhaNAhi-nANavirAhaNAe dasaNavirAhaNAe carittavirAhaNAe / pa0 cauhiM kasAehiM-kohakasA-18 eNaM mANakasAeNaM mAyAkasAeNaM lobhakasAeNaM / pa0 cauhiM sannAhi-AhArasannAe bhayasaNNAe mehunn||78|| saNNAe pariggahasaNNAe / pa0 cauhiM vigahAhi-itthIkahAe bhattakahAe desakahAe rAyakahAe / pa0 cauhiM| jhANehi-aTTeNaM jhANeNaM ruddeNaM jhANeNaM dhammeNaM jhANaNaM sukkeNaM jhANeNaM / paDi. paMcahi kiriAhi-kAiAe ahigaraNiAe pAusiAe pAriAvaNiAe paannaaivaaykiriaae|p0 paMcahiM kAmaguNehi-saddeNaM rUvaNaM gaMdheNaM raseNaM phAseNaM / paDi0 paMcahi mahatvaehi-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM, adiNNAdANAo veramaSNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM / paDi0 paMcahiM samiI hiM-IriAsamiIe bhAsAsamiIe esaNA samiIe AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiIe uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNAsamiIe / paDi chahiM jIvanikAehiM-puDhavIkAeNaM AukAeNaM teukAeNaM vAukAeNaM vaNassaikAeNaM tasakAeNaM / paDi0 chahiM lesAhiM-kiNhalesAe nIlalesAe kAulesAe teulesAe pamhalesAe sukklesaae| paDi0 sattahiM bhayaThANehiM / aTThahiM mayaThANehiM / navahiM baMbhaceraguttIhiM / dasavihe samaNadhamme / igArasahiM uvaasgpddimaahiN| vArasahiM bhikkhu4paDimAhiM / terasahi kiriyAThANehiM / caudasahiM bhUagAmehiM / panarasahiM paramAhammiehiM / solasahiM gAhAso // Jain Education Inter PAw.jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte lasaehiM / sattarasavihe asaMjame / aTThArasavihe aba / eguNavIsAe nAyajjhayaNehiM / vIsAe asamAhiThANehiM - | ekavIsAe sabalehiM / bAvIsAe parisahehiM / tevIsAeM suagaDajjhayaNehiM / cavIsAe devehiM / paMcavIsAe bhAvaNAhi / chavIsAe dasAkappavavahArANaM uddesaNakAlehiM / sattAvIsAe aNagAraguNehiM / aTThAvIsAe AyA| rapakappehiM / egUNatIsAe pAvasu appasaMgehiM / tIsAe mohappIaThANehiM / egatIsAe siddhAiguNehiM / battIsAe | jogasaMgahehiM / tetIsAe AsAyaNAhiM / arihaMtANaM AsAyaNAe, siddhANaM AsAyaNAe, AyariANaM AsAyaNAe, uvajjhAyANaM A0, sAhUNaM A0, sAhUNINaM A0, sAvayANaM A0, sAviyANaM A0, devANaM A0, devINaM A0, ihalogassa A, paralogassa A0, kevalipannattassa dhammassa AsA0, sadevamaNuAsurassa logassa A0, saGghapANabhUajIvasantANaM A0, kolassa A0, suassa A, suadevayAe A0, vAyaNAriyassa A0, jaM vAiddhaM baccAmeliaM hINakkharaM accakkharaM payahINaM viNayahINaM jogahINaM ghosahINaM suThu dinnaM du paricchiaM akAle kao sajjhAo kAle na kao sajjhAo, asajjhAe sajjhAiaM sajjhAe na sajjhAiaM tassa micchAmi dukkaDaM / " vyAkhyA-pratikramAmIti prAgvat, 'ekavidhe' ekaprakAre 'asaMyame' aviratilakSaNe yo'ticAraH kRta iti gamyate, tasya mithyAduSkRtamityante vakSyamANena saMbandhaH, evamanyajJApi 'vAyaNAri assa AsAyaNAe' iti yAvadyojyaM, rAgo'bhiSvaGgaH, -dveSo'prItilakSaNaH, bandhanatvaM cAnayoH spaSTaM, tAbhyAM hetubhUtAbhyAM yo'ticArastaM iti pratikramAmIti kriyA, hetvarthAdau tRtIyA [ca] kacit saptamI ca sarvatra svayaM vyAkhyeyA / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe // 79 // sAdhupratizabdArthastu vyAkhyAsyate / daNDyate-cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmA iti daNDAstaiH duSpayuktamano-sAdhu DAsta dumayukta | vAkkAyaistribhiriti / gopanaM guptI-rakSA manaso guptirvAco guptiH kAyasya guptiH tAbhiH pravIcArApravIcArarUpAbhiH, kramaNaM vyAkhyA etAsAM cAticAraH pratiSiddhakaraNakRtyAkaraNAzraddhAnaviparItaprarUpaNAdinA prakAreNa / zalyate'neneti zalyaM, || mAyA-nikRtiH saiva zalyaM yo yadA'ticAramAsAdya mAyayA nAlocayatyanyathA vA'bhinivedayati, abhyAkhyAnaM vA yacchati, tadA saiva zalyamazubhakarmanibandhanenAtmazalyanAttena, nidAnaM-divyamAnuparddhidarzanazravaNAbhyAM tadabhilaSato'nuSThAnaM tadeva zalyamadhikaraNAnumodanenAtmazalyanAttena, mithyA-viparItaM darzanaM 2tadeva zalyaM tatpratya| yakarmAdAnenAtmazalyanAttena ceti tribhiH zalyaiH / gurorbhAvo gauravaM-abhimAnalobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagurutvaM, taca narendrapUjAcAryatvAdirUpayA RddhyA tatheSTarasaiH sAtena ca-sukhena tattatprAtyabhimAnAtprAptiprArthanadvAreNa trividhaM, tatazca RddhirasasAtagauravaistribhiH ityarthaH / virAdhanA-khaNDanA, jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA sA |ca jJAnanindayA 1 gurvAdinihavena 2 'kAyA vayA ya tecia, te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigAragANaM, joisajoNIhiM kiM kjN?||1|| ityAdyatyAzAtanayA 3 khAdhyAyikAdyantarAyakaraNena 4 akAlakhAdhyAyAdivisaMvAdayogena 5 ca paJcadhA, evaM darzanaM-samyaktvaM tatprabhAvakazAstrANi saMmatyAdInyapekSya tadvirAdhanApi paJcadhA bhAvanIyA, cAritravirAdhanA vratAdikhaNDanalakSaNA tayA / kaSyate prANI vividhaduHkhairasminniti kaSaH-saMsArastasyAyo lAbho yebhyaste kaSAyAH, tatra krodho'prItyAtmakaH mAnaH-stabdhatA mAyA-kauTilyaM lobho-mUcho teSAM Jain Education Intern For Private & Personel Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caanudiirnnaanaamudynirodhsyodiirnnaanaamudyviphliikrnnsyaakrnnto'ticaarH| saMjJAnaM saMjJA, tatrAhArasaMjJA-kSudve-1 danIyodayAdAhArAbhilASaH, bhayasaMjJA-mohanIyodayAyotpAdaH, maithunasaMjJA-vedodayAnmaithunAbhilASaH, parigra-12 hsNjnyaa-tiivrlobhodyaatprigrhaabhilaassH| tathA viruddhAH kathAH vikathAstAzcatasraH prAgvyAkhyAtAH,yAstu sthAnAGge saptavidhA uktA 'ithikahA bhattakahA desakahA rAyakahA miukAruNiA dasaNabheaNI cArittabheaNI'tti tatra putrAdiviyogaduHkhitamAtrAdikRtakaruNArasagarbhapralApapradhAnA mRdukAruNikI, darzanabhedinI-kutIrthikajJAnAdiprazaMsArUpA, cAritrabhedinI-na sambhavantIdAnI mahAvratAni sAdhUnAM pramAdabahulatvAdaticArazodhakAcAryatatkArakazuddhInAmabhAvAdityAdirUpA, tatra cAntyAnAM tisRNAM upalakSaNatvAt saMgraho jJeyaH / dhyAtiyAnaM-sthirAdhyavasAnaM, manasa ekAgrAvalambanamityarthaH, kAlato'ntarmuhUrtamAnaM, taccaturkI-tatrArtta-viSayAnuraJjitaM, raudraM-hiMsAdyanuraJjitaM dharmAt-kSAntyAdidazavidhAdanapetaM dharmya, jinavacanArthanirNayAtmakamityarthaH, zokaM lamayatIti niruktAt zuklaM-nIraJjanaM, tatrAta caturddhA-amanojJAnAM zabdAdiviSayANAM tadAdhAravastUnAM ca rAsabhAdInAM saMprayoge tadviprayogacintanamasaMprayoge prArthanA ca prathamaM 1, zUlAdirogasaMbhave tadvipayogapraNidhAnaM, tadviprayogasaMbhave ca tadasaMprayogacintA ca dvitIyaM 2, iSTAnAM zabdAdInAM viSayANAM sAtavedanAyAzcAviyogAdhyavasAnaM saMyogAbhilASazca tRtIyaM 3, cakravAdivibhavaprArthanArUpaM nidAnaM caturtha4,Artasya vilApa 1sAzrutva 2 dainyabhASaNa 3 zIrSAdikuTTanarUpANi 4 liGgAni raudraM ca sattveSu vadhavedhabandhanadahanAGkanamAraNAdipraNidhAnaM hiMsAnubandhi1, pizunAsabhyA Jain Education inte Nirjainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhupratikramaNaM vyAkhyA dharmasaMgrahe sadbhUtaghAtAdivacanapraNidhAnaM mRSAnubandhi 2, krodhalobhAdeH paradravyaharaNacittaM steyAnubandhi 3, sarvAbhizaGkaadhikAraH naparopaghAtaparAyaNaM zabdAdiviSayasAdhakadravyasaMrakSaNapraNidhAnaM viSayasaMrakSaNaM 4 ceti caturvidhaM, asya cotsa-1 nadoSa 1 bahuladoSa 2 nAnAvidhadoSa 3 maraNadoSA 4 liGgAni 2|dhrmympi jJAnadarzanacAritravairAgyabhAvanAbhiH kRtAbhyAsasya nayAdibhiratigahanaM na budhyate tucchamatinA paraM sarvajJamataM satyameveti cintanaM AjJAvicayaH 1, // 8 // rAgadveSakaSAyAzravAdikriyAsu pravarttamAnAnAmihaparalokayorapAyAn dhyAyediti apAyavicayaH 2, prakRtyAdi4 bhedabhinnakarmaNaH kharUpaM dhyAyediti vipAkavicayaH 3, jinoktaSadravyANAM lakSaNasaMsthAnAsanavidhAnamAnAdInAM dhyAnaM saMsthAnavicayazca 4 iti caturvidhaM, tatra dravyANAM lakSaNaM-gatyAdi saMsthAnaM lokAkAzasyeva dharmAdharmayoH jIvAnAM samacaturasrAdi ajIvAnAM parimaNDalAdi kAlasya manuSyakSetrAkRti, tathA AsanamAdhAraH,1 sarveSAM lokAkAzaM, vidhAnAni-bhedAH, mAnAni-AtmIyapramANAnIti, vicayazca-cintanena paricayaH, asya cAgamo 1 padezA 2 ''jJA 3 nisargato 4 yajinoktabhAvazraddhAnaM talliGgaM / zuklaM ca-pRthaktvavitarkasavicAraM 1 ekatvavitarkamavicAraM 2 sUkSmakriyA'nivarti 3 vyucchinnakriyA'pratipAti 4 ceti caturvidhaM, tatra pRthaktvenaekadravyAzritotpAdAdiparyAyANAM bhedena vitarko yatra tat tathA, vicAraH saMkramastena sahita sasaMkramamityarthaH, tataH karmadhArayaH, saMkramazcArthavyaJjanayogAntarataH, tatrArtho dravyaM tasmAdyaJjane zabde tatazcArthe iti, evaM yogevipi triSu saMkramaH, evamekatvavitarkamavicAra-paryAyANAmabhedena vitarko vyaJjanarUpo'rtharUpo vA yasya tattathA Jan Education ForPrivate sPersonal use Only daw.jainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA avicAraM cAnyatarasminnekayoge vartamAnaM, saMkramAbhAvAt, imau bhedo, pUrvavidaH, tRtIyaM tu manovAgyogadvaye / niruddhe satya niruddhakAyayogasya bhavati sUkSmakriyamanivarti ca, caturthaM ca zailezyAM yogAbhAvAjhucchinnakriya apratipAti cAnuparatakhabhAvaM, tatra tRtIye chadmasthasya nizcalamana iva kevalino nizcalakAya eva dhyAnaM, ca ca tadabhAve'pi kulAlacakrabhramaNavat pUrvaprayogato jIvopayogasadbhAvena bhAvamanaso bhAvAvasthasya dhyAnaM, zabdo'pi cintAyAM kAyanirodhe'yogitve cetyanekArthAtsarvatrAviruddhaH, asya cAvadhA 1'saMmoha 2 viveka 3vyutsargA 4 liGgAni 4 / paJcabhiH kriyAbhiH-vyApArarUpAbhistatra kAyena nivRttA kAyikI, sA ca tridhA-midhyAdRSTeraviratasamyagdRSTazcAviratakAyikI, aviratasya kAyikI utkSepaNAdilakSaNA kriyA karmabandhanibandhaneti samAsaH, evamanyatrApi SaSThIsamAso yojyaH, dvitIyA pramattasaMyatasyendriyanoindriyaviSayA duSpaNihitakA|yikI, tRtIyA apramattasaMyatasya prAyaH sAvadyayogoparatasyoparatakAyikIti 1 / adhikriyate AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNaM, tena nivRttA AdhikaraNikI tayA, sA ca dvidhA-cakrarathapazubandhamatratatrAdipravartinI khaDgAdinivarttanI ceti 2 / pradveSo-matsarastena nivRttA prAdveSikI tayA, sApi jIvAjIvaviSayeti dvedhA3 / paritApanaMtADanAdiduHkhaM tena nivRttA pAritApanikI tayA, sApi khadehaparadehaviSayatayA dvidhA 4 / prANAtipAtakriyApi |svaparaviSayatayA dvedhA, tatrAdyA nirvedAtsvargAdyarthaM vA giripatanAdinA khaM nato, dvitIyA mohakrodhAdivazAt paraM nata iti, tayA / kAmyante iti kAmAH-zabdAdayo viSayAste ca te guNAzca 2, guNatvaM caiSAM dravyAzrayatvAt Join Education inte For Private & Personel Use Only Ish.jainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahA |mhaavrtaiH-praannaatipaatvirmnnaadibhistessu pratiSiddhakaraNAdinA'ticArasaMbhavo'thavA saMghaTanaparitApanAdibhiH sAdhupratiadhikAraH prANAtipAtAdiviSayA aticArA bhaavniiyaaH| paJcabhiH samitibhirvyAkhyAsyamAnAbhiH, tatrAdAnaM-grahaNaM nikSe-15 kramaNaM paNA-vimocanaM bhANDamAtraM-sarvopakaraNaM, madhyasthitazca bhANDamAtrazabda ubhayatra sambadhyate, tena bhANDamAtra- vyAkhyA sthAdAne nikSepaNAyAM ca samitistayA, tathocAra:-purISaM,prazravaNaM-mUtraM, khelo-niSThIvanaM, jallo-malaM, siNghaanno||81|| nAsikAmalaM, eteSAM pariSThApanA-apunargrahaNatayA'bhyAsastatra bhavA pAriSThApanikI, sA cAsau samitizca tayA, zeSa sugama / SaDbhirjIvanikAyaiH' 'SabhirlezyAbhiH' tatra sakalaprakRtiniSyandabhUtakRSNAdidravyasAcivyAt sphaTikasyevAtmanastathApariNAmo lezyA, tAzca kRSNAdyAH SaT, tatvarUpaM ca grAmavadhArthanirgatacaurajambUkhAdakaSaTpuruSadRSTAntAbhyAM jJeyam , atra ca tisRSvAdyAsu varttanenAntyAsu tisRSvavarttanena cAticAra iti / 'pratikramAmi saptabhirbhayasthAnaH' bhayasthAnAni-bhayasyAzrayA ihaparalokAdAnAkasmAdAjIvamaraNAzlokarUpAH, tatrehalokabhayaMsajAtIyAnmanuSyAderbhayaM, paralokabhayaM-parasmAttiryagAdeH, AdAna-dhanagrahaNaM tadbhaya, mA caurAdirgrahIditi, akasmAdeva-bAhyanimittAnapekSaM gRhAdisthitasya tamasi vA yadbhayaM tadakasmAdbhayam, AjIvikAbhayaM nirddhanasya kathaM durbhikSAdau me nirvAhaH? iti maraNabhayApakIrtibhaye pratIte / ataH paraM pratikramAmIti kriyApadaM sthaanp-IS||1|| rigaNanaM ca bhagavatA sUtrakRtA nokte iti svayamavaseye / 'aSTabhirmadasthAnaH' jAtikulabalarUpatapaaizvaryazrutalAbhotthaiH 'navabhibrahmacaryaguptibhiH' brahmarakSopAyabhUtAbhirvasatyAdibhiH caraNasaptatau vyAkhyAsyamAnAbhiH 'daza-1 Jain Education in For Private 3 Personal Use Only tellwjainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhe zramaNadharma' kSAntyAdike tatraiva vakSyamANe yo'ticAraH kRtaH 'ekAdazabhirupAsakapratimAbhiH' zrAvakAbhigrahavizeSaiH zrAddhadharmAdhikAre uktAbhiH, etAsu ca vitathaprarUpaNA'zraddhAnAdinA'ticAra iti, 'dvAdazabhirbhikSupratimAbhiH' sAdhvabhigraharUpAbhizcaraNasaptatau vyAkhyAsyamAnAbhiH 'trayodazabhiH kriyAsthAnaH' kriyA-karmabandhahetuzceSTA tasyAH sthAnAni-bhedAstaiH, tAni cemAni-arthAya kriyA 1, anarthAya kriyA 2, hiMsAyai kriyA 3, akasmAkriyA 4, dRSTiviparyAsakriyA 5, mRSAkriyA 6, adattAdAnakriyA 7, adhyAtmakriyA 8, mAnakriyA 9, |mitrakriyA 10, mAyAkriyA 11, lobhakriyA 12, IryApathikIkriyA 13 / atrAnirvAhe glAnAdau vA'neSaNIyagrahaNamarthAya kriyA 1,tadarthAbhAve tadbrahaNamanarthAya kriyA 2, devagurusaGghapratyanIkAnAM athavA sarpAdau ayamahiMsaddhinasti hisiSyatIti vA hiMsA hiMsAyai kriyA hiMsAkriyA 3, anyasmai nisRSTe zarAdAvanyaghAto'kasmAkriyA 4, | mitramapyamitramityacauramapi cauramitikRtvA hantIti dRSTiviparyAsakriyA 5, mRSAvAdarUpA mRSAkriyA 6, khAmijIvagurutIrthaGkarAdattagrahaNarUpA'dattAdAnakriyA 7, koGkaNasAdhoriva yadi sutAH saMprati kSetravallarANi jvalayanti tadA bhavyamityAdicintanamadhyAtmakriyA 8, jAtyAdimadaiH parahIlanaM mAnakriyA 9, amitrakriyA pitrAdiSu svalpe'pyaparAdhe tIvrataradaNDakaraNaM 10, kauTilyanAnyadvicintya vAcA'nyadabhidhAyAnyadAcaryate yatsA mAyAkriyA 11, azuddhAnnAdi gRhNato lobhakriyA 12, IryApathikI kriyA trisAmayikI 13 / 'caturdazabhibhUtagrAmaiH' bhUtAnAM-jIvAnAM grAmAH-samUhAstaiH, te cettham-sUkSmA bAdarAzcetyekendriyA dvidhA, dvitricaturindriyA Jan Education in For Private Personel Use Only ROrainelorary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 82 // iti vikalAstridhA, saMjJino'saMjJinazceti dvidhA paJcendriyAH, saptApi paryAptAparyAptabhedAcaturdaza. 'paJcadazamisAdhana paramAdhArmikaiH' saMkliSTAsuravizeSaiste ca ambA 1'mbarISa 2 zyAma 3 zabala 4 raudra 5 uparaudra 6 kAla - kramaNa mahAkAla 8 asipatra 9 dhanuH 10 kumbha 11 vAlukA 12 vaitaraNI 13 kharakhara 14 mahAghoSAkhyAH 15 / SoDa vyAkhyA zabhirgAthASoDazakaiH' gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yeSu tAni tathA taiH, sUtrakRtAGgAdyazrutaskandhAdhyayanai rityarthaH, tAni cAmUni-"samao1 veyAlIyaM 2 uvasaggapariNNa 3 thIpariNNA ya 4 / nirayavibhattI 5 vIratthao6 kusIla(lANa)paribhAsA 8 // 1 // vIriaM 8 dhammo 9 samAhI 10 maggo 11 samosaraNaM 12 avitahaM 13 gaMtho 14 jamaIaM15 gAhA 16" 'saptadazavidhe'saMyameM caraNasaptatau vakSyamANasaptadazavidhasaMyamapratipakSarUpe 'aSTAdezavidhe'brahmaNi' vratAdhikAre vakSyamANASTAdazavidhabrahmacaryavirUpe 'ekonaviMzatyA.jJAtAdhyayanaiH' jJAtAdharmakathAprathamazrutaskandhAdhyayanaiH, tAni cAmUni-"ukkhittanAyaM 1 saMghADanAyaM 2 aMDanAyaM 3 kummanAyaM 4 selayanAthaM 5 tuMbayanAyaM 6 rohiNInAyaM 7 mallInAyaM 8 mAyaMdInAyaM 9 caMdimAnAyaM 10 dAvaddavanAyaM 11 udaganAyaM 12 maMDakanAyaM 13 tetalInAyaM 14 naMdiphalanAyaM 15 avarakaMkAnAyaM 16 AiNNanAyaM 17 suMsumAnAyaM 18 puMDarIanAyaM 19" 'viMzatyA'samAdhisthAnaH samAdhiH-cetasaH svAsthyaM, mokSamArge'vasthitirityarthaHna samAdhirasamAdhi paavrsmaacaa||82|| stasya sthAnAni-AzrayAstaiH, tAni cAmUni drutacAritvaM 1, apramArjite'vasthAnaM 2, duSpamArjite'vasthAnaM 3, atiriktazayyAsevanaM 4, atiriktAsanasevA 5, ratnAdhikaparibhavanaM 6, sthaviropaghAtaH 7, bhUtopaghAtaH 8, tatkSa-12 in Edutan inte witw.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NasaMjvalanakopakaraNaM 9, sudIrghakopaH 10, parAvarNavadanaM 11, abhIkSNaM caurastvamityAdibhASaNaM 12, upazAntA18|dhikaraNodIraNaM 13, akAle khAdhyAyakaraNaM 14, sarajaskapANipAdatvaM 15, rAtryAdAvuccaiH zabdakaraNaM 16, kala hakaraNaM 17, jhaMjhAkaraNaM, jhaMjhA gaNabhedaH 18, sUrapramANabhojitvaM 19, aneSaNAsamitatvaM 20 / 'ekaviMzatyA zabalaiH' cAritrasya zabalatA-kalmaSatA tannimittAni kriyAvizeSAH zabalAstaiH, te cAmI-karakarmakaraNaM 1, atikramavyatikramAticArairdivyAditrividhamaithunasevanaM 2, divAgRhItaM divAbhuktamityAdicaturbhaGgayAmatikramAdinA rAtrI bhojanaM, sAlambane punaryatanA, sannidhyAdiSvapratisevA 3, evamAdhAkarma 4 rAjapiNDa 5 krIta 6 prAmityA 7'bhyAhRtA 8 ''cchedya 9 pratyAkhyAtadravyabhojanaM 10 SaNmAsAntargaNAdgaNAntarasaMkramo'nyatra jJAnAdyarthAt 11, mAsAnta-19 strirdakalepakaraNaM, "jaGghaddhA saMghaho, nAbhI levo pareNa levuvari" 12, mAsAntastriAtRsthAnakaraNaM, mAtRsthAnaM cAnAcaraNIyasyA''cAryatrapAvazAt pracchAdanaM 13, AkuTyA sakRtistriA haritAGkarAditroTanAdiprANAtipAta14 mRSAvAdA 15'dattAdAnAsevanaM 16 AkuTyA'nantaritAyAM sasnigdhAyAM sANDAyAM saprANAyAM sabIjAyAM ca bhUmau sacittazilAghuNakSatakASThAdau ca sthAnaM 17, AkuTyA mUlakandapuSpaphalaharitabhojanaM 18, varSAntardazadakalepakaraNaM 19, varSAntardazamAtRsthAnakaraNaM 20, sacittodakAgaladvinduhastamAtrakasya dAtuH pArthAdbhaktAdyAMdAya bhojanaM 21 / 'dvAviMzatyA parISahai' vakSyamANakharUpaiH 'trayoviMzatyA sUtrakRtAdhyayanaiH dvitIyAGgAdhyayana tAni ca SoDaza prathamazrutaskandhe dvitIyazrutaskandhe tu puNDarIkaM 1 kriyAsthAna 2 mAhAraparijJA 3 pratyAkhyAna Jain Education in For Private Personal use only 4 jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha kriyA 4'nagAra 5 mAdrakIyaM 6 nAlaMdIyaM 7 ceti sapta / 'caturvizatyA devaiH' RSabhAdijinaiH, athavA daza bhava-IS sAdhupratiadhikAraH napatayo'STadhA vyantarAH paJcadhA jyotiSkA ekavidhA vaimAnikAH sarvamIlane caturvizatiH / 'paJcaviMzatyA bhAva- kramaNaM nAbhiH' mahAvratasaMrakSaNAya bhAvyanta iti bhAvanAH, tAzca vratAdhikAre vakSyante, tAbhiH, SaDviMzatyA dazAkalpa-18/ vyAkhyA vyavahArANAmuddezanakAlaiH' uddezasamuddezAnujJAnArthaM SaDvandanakadAnakAyotsargatrayamayasamayaprasiddhakriyAvizeSaiH, te caivaM dazAzrutaskandhasya dazavadhyayaneSu dazasu ca kalpasya SaTsu ca vyavahArasyoddezakeSviti, tairavidhinA 81 gRhiitH| 'saptaviMzatyA'nagAraguNaiH' sAdhuguNaiH, te cAmI-vrataSaTuM 6 pazcendriyajayaH 11 bhAvazuddhiH 12 pratyupekSAdikaraNazuddhiH 13 kSamA 14 vairAgyaM 15 akuzalamanovAkAyanirodhaH 18 SaTkAyarakSA 24 saMyamayogayuktatA |25 zItAdivedanAsahanaM 26 mAraNAntikopasargAdisahanaM 27 / 'aSTAviMzatyA AcAraprakalpaiH' AcAraH-AcA-II rAGga, prakalpo nizIthAdhyayanaM tasyaiva paJcamacUlA, AcAreNa sahitaH prakalpa AcAraprakalpastasmin , paJcaviMzatyadhyayanAtmakatvAt paJcaviMzatividha AcAraH, udghAtimamanughAtimamAropaNeti tridhA prakalpamIlane'STAviMzati-19 vidhaH, tatra paJcaviMzatiradhyayanAnyamUni-"satthapariNNA 1 logavijao2sIosaNija 3 saMmattaM 4 / AvaMtI logasAraM 5 dhuya 6 vimoho 7 vahANasuaM 8 mahApariNNA 9 piMDesaNA 10 sijA 11 IriA 12 bhAsA- 83 // jAyaM 13 vatthesaNA 14 pAesaNA 15 uggahapaDimA 16 ThANasattikkayaM 17 nisIhiyAsattikayaM 18 uccArapAsavaNasattikkayaM 19 saddasattikkayaM 20 ruvasattikkayaM 21 parakiriAsattikkayaM 22 annonnakiriAsattikkayaM 23%81 kopasagApAcAreNa sAtimamA sIo nin Education in For Private & Personel Use Only Maliw.jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte bhAvaNA 24 vimukttI 25" iti / 'ekonatriMzatA pApazrutaprasaGgaiH' pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM | prasaGgAH - tadAsevanarUpAH, tAni cAmUni-aSTau nimittAGgAni tatra divyaM vyantarATTahAsAdiviSayaM 1, utpAtaM | rudhiravRSTyAdiviSayaM 2, AntarikSaM grahabhedAdiviSayaM 3, bhaumaM bhUmivikAradarzanAdevAsyedaM bhaviSyatItyAdiviSayaM 4, aGgamaGgaceSTAviSayaM 5, svaraM SaDjAdikharaviSayaM 6, vyaJjanaM-maSAdi tadviSayaM 7, lakSaNaM- lAJchanaM rekhAdi tadviSayaM 8 punarditryAdyekaikaM trividhaM, sUtraM vRttirvArttikaM cetyevamaSTau triguNAzcaturviMzatibhedAH, tathA gAndharva nATyaM vAstuvidyA vaidyakaM dhanurvedazcetyekonatriMzat, aGgavidyAyAM tu nimittAGgASTakama svamaH svaro vyaJjanaM | bhaumaM lakSaNamutpAtamAntarikSamityuktaM / 'triMzatA mohanIyasthAnaiH' caturthakarmabandhanibandhanaiH, tAni cAsUni - jalamavagAhya trasAnAM vihiMsanaM 1, hastAdinA mukhaM pidhAya hiMsanaM 2, barddhAdinA ziro veSTayitvA mAraNaM 3 mudgarA| dinA ziraso'bhighAtena mAraNaM 4 bhavodadhipatitajantUnAM dvIpakalpasya dehino hananaM 5, sAmarthye satyapi ghorapariNAmAt-glAnasyauSadhAdibhirapraticaraNaM 6, tapakhino balAtkAreNa dharmAzanaM 7, samyagdarzanAdimokSamArgasya pareSAM vipariNAmakaraNena khasya pareSAM cApakArakaraNaM 8, jinAnAM nindAkaraNaM 9, AcAryAdikhiMsanaM 10, AcAryAdInAM jJAnadAnAdibhirupakAriNAmapraticaraNaM 11, punaH punarnimittakathanAdyadhikaraNotpAdanaM 12, tIrthabhedanaM 13, vazIkaraNAdikaraNaM 14, pratyAkhyAta bhogaprArthanaM 15, abhIkSNamabahuzrutatve'pyAtmano bahuzruta (tva) prakAzanaM tathA'tapasvino'pi tapasvitAprakAzanaM 16, bahujanasyAntardhUmenAgninA hiMsanaM 17 svayaM kRtapApasyA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 84 // nyakRtatvAvirbhAvanaM 18, nijopadhibhANDaM mAyayA nikute 19, azubhapariNAmAt satyabhASakasyApi mRSA- sAdhupratibhASIti sabhAyAM prakAzanaM 20, akSINakalahatvaM 21, vizrambhotpAdanena paradhanApaharaNaM 22, evaM paradAra- kramaNa lobhanaM 23, akumAratve'pyAtmanaH kumAratvabhaNanaM 24, evamabrahmacAritve'pi brahmacAritAprakAzanaM 25, yena-18 vyAkhyA zvarya prApitastasyaiva satke dravye lobhakaraNaM 26, yatprabhAveNa khyAtiM gatastasya kathaJcidantarAyakaraNaM 27, rAjasenAdhiparASTracintakAderbahujananAyakasya hananaM 28, apazyato'pi devAn pazyAmIti mAyayA bhaNanaM 29, ava-18 jJayA deveSvahameva deva iti pratyAkhyApanamiti 30 / etairmahAmohajanakaiyatijanasaMbhavatpaH kazcit kRtaiH kaizci|cikIrSitairanyaiH punarmanasyapi cintitH| 'ekatriMzatA siddhAdiguNaiH' Adau guNA AdiguNAH, yugapadbhAvinona kramabhAvinaH, siddhAnAmAdiguNAH siddhAdiguNAstaiH, te cAmI-paJcapaJcadvipazcASTatribhedAnAM saMsthAnavarNagandharasasparzavedAnAmabhAvo'zarIratvamasaGgatvaM ajanmitvaM cetyekatriMzat, athavA jJAnAvaraNIyAdikarmaNAM paJcanavadvidvicaturdvidvipaJcavidhAnAM kSayAdekatriMzat siddhAdiguNAH, tatra mohasya darzanamohacAritramohabhedAnnAnnastu zubhAzubhabhedAdvaividhyaM / 'dvAtriMzatA yogasaMgrahaiH' prazastamanovAkkAyavyApArasaMgrahanimittairAlocanAdiprakAraiH, te cAmIziSyeNAcAryAya samyagAlocanAdAnaM 1, AcAryasyApi ziSyadattAyA AlocanAyA anyasyAkathanatA 2, Apatsu dRDhadharmatA 3, aihikAdiphalAnapekSopadhAnakAritA 4, grahaNAsevanArUpadvividhazikSAsevitA 5, niSpatikarmazarIratA 6, tapasi parajanAtApitA 7, alobhatA 8, parISahAdijaya 9, ArjavaM 10, saMyamavrataviSaye zucitA // 84 // Jain Education Interne Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11, samyaktvazuddhiH, 12, cetaHsamAdhiH 13, AcAropagatatA 14, vinayaparatA 15, dhRtipradhAnatA 16, saMvegaparatA 17, nirmAyatA 18, suvidhikAritA 19, saMvarakAritA 20, AtmadoSopasaMhAritA 21, sarvakAmaviraktatvabhAvanA 22, mUlaguNaviSayapratyAkhyAnakAritA 23, uttaraguNaviSayapratyAkhyAnakAritA 24, dravyabhAvaviSayo vyutsargaH 25, apramattatA 26, kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAnaM 27, dhyAnasaMvRtatA 28, mAraNAntikavedanodaye'pyapakSobhitA 29, saGgAnAM jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca 30, prAyazcittakAritA 31, ArAdhanA maraNAntA 32 cetye-18 tairnnushiilitaiH| 'trayastriMzatA''zAtanAbhiH' gurugocarAbhirvandanAdhikAre vyAkhyAtAbhiH, athavA sUtre sAkSAdeva trayastriMzadAzAtanA uktAH, tathAhi-ahaMdAdiSu ekonaviMzatiH, vyAviddhAdipadairAzAtanAcaturdazakaM ca zrutaviSa-12 yamiti trayastriMzat, tatra na santyahanto jAnanto vA kimiti bhuJjate bhogAnityAdi jalpannahatAmAzAtanAM HAN kurute, tathA na santi siddhA ityAdi jalpana siddhAnAM, tathA''cArye laghurakulIno durmedhA alpalabdhika ityAdi, mata evamupAdhyAye'pi vadan , tathA sAdhusAdhvIviSaye'pyasamayajJo maNDalIbhogAdau kizcidapavadana, zrAvakAvi-15 kAviSaye tu jJAtajinadharmA api na viratiM pratipannAH kathamete dhanyA ucyante iti vadan, devadevIviSaye tvavi-11 paratA ete kAmaprasaktAH sAmarthya satyapi tIrthonnatyakarttAra ityAdi, ihalokaparalokayostu vitathaprarUpaNayA | AzAtanA tatra sadRzo mAnuSyAdirihaloko visadRzastu devatvAdiH paralokaH, kevaliprajJaptadharmasya zrutacAritrarUpasya prAkRtabhASAsambaddhaM ko veda kenApi kalpitaM zrutamidaM kiM vA cAritreNa dAnaM vinA ityAdivacanA Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Dhaw.jainelibrary.org Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tikramaNa vyAkhyA dharmasaMgrahetmikA vitathaprarUpaNayA, sadevamanujAsuralokasyAzAtanayA saptadvIpodadhyAtmako lokaH prajApatikRtaH prakR- adhikAraH tipuruSayooMge veti, atra devagrahaNAddevopalakSita Urduloko gamyate, evaM manujagrahaNAt martyaloko'suragraha NAcAdholoka iti, sarvaprANibhUtajIvasattvAnAmAzAtanayeti, tatra prANA-dvIndriyAdayo vyaktocchvAsA abhUvana bhavanti bhaviSyantIti ceti bhUtAni-pRthivyAdayo jIvantIti jIvA:-AyuHkarmAnubhavayuktAH sarva evetyarthaH // 85 // sattvAH sAMsArikasaMsArAtItabhedAH, ekArthikA vA dhvanayo nAnAdezajavineyAnugrahArthamupAttA iti, AzAtanA tu vitathaprarUpaNAdinaiva, tathAhi-aGguSThaparvamAtro dvIndriyAdyAtmeti, pRthivyAdayastu ajIvA eva, spandanAcaitanyakAryAnupalabdheH, jIvAHkSaNikA iti, sattvAH saMsAriNo'GguSThaparvamAtrA eva, saMsArAtItA na santyeva, api tu-pradhmAtadIpakalpo mokSaH, ityAdikeSAzcinmatAni, kAlasyAzAtanA tu nAstyeva kAla iti, kAlapariNatirvA vizvamityAdikA, zrutAzAtanA tu-'ko Aurassa kAlo! mailaMbaradhoyaNe ya ko kaalo| jai mukkhaheu nANaM ko kAlo ? sassa'kAlo vaa||1||" 'kAyA vayA ya te cia' ityAdinA prAradharmadvAreNa zrutAzAtanoktA, iha tu khatanazrutaviSayeti na punaruktaM / zrutadevatA''zAtanA tu zrutadevatA na vidyate'kizcitkarI cetyAdikA, | vAcanAcAryAzAtanA tu nirduHkhasukhAH prabhUtAn vArAn vandanaM dApayantItyAdikA / tathA 'jaM vAiddha'mityAdi etAni caturdaza sUtrANi zrutakriyAkAlagocaratvAnna paunaruktabhAJjIti / tathA doSaduSTaM zrutaM yadadhItaM, tadyathAvyAviddhaM viparyastaM kRtaM, viparyastasUtraprotaratnamAlAvadanena prakAreNa yA AzAtanA tayA hetubhUtayA yo'ticAraH // 45 // Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte kRtastasya mithyA duSkRtamiti kriyA, evamanyatrApi yojyA, 'vyatyAmreDitaM' anyAnyazAstrapallavamIlanena kolikapAyasavat kRtaM, 'hInAkSaraM' akSaranyUnaM ' atyakSaraM' adhikAkSaraM 'padahInaM' tyaktapadaM 'vinayahInaM' akRtocitavinayaM 'ghoSahInaM 'udAttAdighoSahInaM, 'yogarahitaM' samyagakRtayogodvahanaM, 'suSThu dattaM' guruNA suSThuzabdasya prAcyabhASayA'dhikArthatvAdalpazrutArhapAtrasya bahutaraM dattamityarthaH 'duSThu pratIcchitaM' ziSyeNa kaluSAntarAtmaneti 'akAle' anAdhyAyakAle kRtaH svAdhyAyaH (kAle na kRtaH) asvAdhyAyike svAdhyAyitamiti, tatra svAdhyAya eva khAdhyAyikaM, na khAdhyAyikamakhAdhyAyikaM tatkAraNamapi ca rudhirAdi kAraNe kAryopacArAt akhAdhyAyikamucyate, tacca asvAdhyAyikaniryukteravaseyamiti, tatra anAdhyAye khAdhyAyitaM - svAdhyAyaH kRtaH, tathA khAdhyAyike - asvAdhyAyikaviparyayalakSaNe na khAdhyAyitaM, itthamAzAtanayA yo'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti / evamekAdibhistrayastriMzatparyantaiH sthAnairaticArapratikramaNaM sUtre bhaNitaM, evamanyadapi jJeyam, yathA catustriMzatA'rhadatizayaiH, paJcatriMzatA buddhavacanAtizayaiH, SaTtriMzatottarAdhyayanairevaM yAvacchatatAreNa zatabhiSajeti samavAyAGgAnusAreNa jJeyaM / evamaticAravizuddhiM kRtvA namaskAramAha-athavA prAktanAzubhasevanAyAH pratikrAnto'punaHkaraNAya pratikrAmannamaskArapUrvakamAha"namo caDavIsAe titthayarANaM usa bhAimahAvIrapajjavasANANaM" namazcaturviMzataye tIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparya| vasAnebhyaH / itthaM namaskRtya prastutasya pravacanasya guNavyAvarNanAyAha - "iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM keva| liaM paDipuNNaM NeAuaM saMsuddhaM salagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivANamaggaM avitahamavisaMdhiM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 86 // Jain Education saGghadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiA jIvA sijyaMti vujjhaMti muccaMti parinivvAyaMti saGghadukkhANamaMtaM kareMti, taM dhammaM | saddahAmi pattiAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhammaM saddahaMto pattiaMto roaMto phAsato aNupAlato tassa dhammassa anbhuTTiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe" vyAkhyA- 'idameveti' sAmAyikAdipratyAkhyAnaparyantaM | dvAdazAGgaM vA gaNipiTakaM nirgranthA - bAhyAbhyantaragranthanirgatAH sAdhavo nigranthAnAmidaM nairgranthaM 'prAvacana' miti prakarSe | NAbhividhinocyante jIvAdayo yasmiMstatprAvacanam, tat kiMkharUpamityatrAha sayo hitaM satyaM, nayadarzanamapi svaviSa| ye satyaM bhavatyevetyata Aha- 'aNuttaraM 'ti nAstyuttaramasyeti tat, yathAvasthitasamastavastupratipAdakatvAduttamamityarthaH, anyadapyevaM bhaviSyatItyata Aha-'kevaliaM' kevalamadvitIyaM nAparamitthaMbhUtamityarthaH kevalameva kaivalikaM, tathA 'pratipUrNa' apavargaprApakairguNairbhRtamityarthaH, sarvanayamayatvAt sarvaviSayaM vA, 'neyAuaM'ti nayanazIlaM naiyAyikaM, mokSagamakamityarthaH, nyAyopapannaM vA, tadapyasaMzuddhaM bhaviSyatItyata Aha-'saMsuddhaMti' sAmastyena zuddhaM saMsuddhaM, kaSacchedatApakoTizuddhatvAt ekAntAkalaGkamityarthaH evaMbhUtamapi kathaJcittatvAbhAvyAnnAlaM bhavanibandhanamAyAdizalyanikarttanAya bhaviSyatItyata Aha- 'sallagattaNaM'ti kRntatIti karttanaM zalyAni - mAyAdIni teSAM karttanaM zalyakarttanaM, paramataniSedhArthaM tvAha- 'siddhimaggaM muttimaggaM' ti sedhanaM siddhiH - hitArthaprAptistasyA mArgaH siddhimArgastat, mocanaM mukti:- ahitArthakarmavicyutistasyA mArgo muktimArgaH, taddhitArthaprApsidvAreNAhitakarmavicyutidvAreNa ca mokSasAdhanamiti bhAvanA, ArSatvAnnapuMsakatvam, anena kevalajJAnAdivikalAH sakarmakAzca muktA iti durnayanirAsamAha, pratikramaNa vyAkhyA // 86 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijANamaggati yAnti taditi yAnaM, bAhulakatvAtkarmaNi lyuT, nirupama yAnaM niryANaM, ISatprArabhArAkhyaM mokSapadamityarthaH, tasya mArgoM niryANamArgastad , anenAniyatasiddhikSetrapratipAdakadunayanirAsamAha, 'nivvANamagagaM'ti / nivRtinirvANaM, sakalakarmakSayajamAtyantikaM sukhamityarthaH tasya mArga iti nirvANamArgastadu, anena ca niHsukhaduHkhA muktAtmAna itipratipAdanaparadurnayanirAsamAha,nigamayannAha-'avitahamavisaMdhiMsavvadukkhapahINamaggaM ti avitathaM satyaM, yadi ca paunaruttyazaGkA tadA pUrvatra 'saca'nti sArca-sapUjaM jagatpUjAspadatvAditi vyAkhyeyaM, 'avisandhi' avyavacchinnaM sarvadA avaravidehAdi(he)Su bhAvAt ,'sarvaduHkhaprahINamArga'sarvaduHkhapahINo mokSastatkAraNamityarthaH, || sAmprataM parArthakaraNadvAreNAsya cintAmaNitvamupadarzayannAha-'itthaM ThiAjIvA sijhaMti' iti, atra-nairgranthe pravacane sthitA jIvAH siddhayantItyaNimAdyatizayaphalaM prApnuvanti "bujhaMti' iti budhyante, kevalino bhavanti 'muccanti'tti mucyante bhavopagrAhikarmabhyaH, 'parinivvuDantitti 'parinivAyaMti'tti vA pari-samaMtAnnirvAnti, kimuktaM bhavati ?-'sabadukkhANamaMtaM kareMti'tti sarvaduHkhAnAM zArIramAnasabhedabhinnAnAmantaM-vinAzaM kurvanti / itthamabhidhAyAdhunA tu cintAmaNikalpe karmamalaprakSAlanasamarthasalilaughaM zraddhAnamAviSkurvannAha-taMdhammaM saddahAmi'tti ya eSa nairgranthaprAvacanalakSaNo dharma uktastaM dharma 'zraddadhe tatheti pratyemi, sAmAnyenApyevaM sthAdityata Aha-'pattiyAmitti pratyemi pratipadye vA prItikaraNadvAreNa, 'roemitti rocayAmi abhilaSAmi, atirekeNAsevanAbhimukhatayA, tathA prItiH rucizca bhinne eva, yathA kacid dhyAdau prItisadbhAve'pi na sarvadA ruciH, 'phAsemi'tti spRzAmi, Ase Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Onjainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | vanAdvAreNeti, 'pAlemi'tti pATho'tirikta iva lakSyate'tirUDhazcettadA pAlayAmi aticArebhyo rakSAmi iti pratikramaNa adhikAraH vyAkhyA, evaM pAlito ityapi, 'anupAlemi'tti anupAlayAmi paunaHpunyakaraNena, 'taM dhammaM saddahaMto' ityAdi, vyAkhyA taM dharma zraddadhAnaH pratIyan pratipadyamAno vA rocayan spRzana anupAlayan / 'tassa dhammassa abbhuTTiomi ArA haNAe viraomi virAhaNAe' tasya dharmasya pUrvoktasyAbhyutthito'smi, ArAdhanAyAmArAdhanAviSaye, virato'smi-19 // 87 // nivRtto'smi, tasyaiva virAdhanAyAM / etadeva bhedenAha-"asaMjamaM pariANAmi saMjamaM uvasaMpajjAmi, abhaM pa0 baMbhaM u0, akappaM pa0 kappaM u0, annANaM pari0 nANaM u0, akiriaMpa0 kiriaM u0, micchattaM 50 sammattaM u0, abohiM pa0 bohiM u0, amaggaM pa0 maggaM u0, jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi jaM paDikamAmi jaM cana paDikamAmi tassa savassa devasiassa aiArassa paDikamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapA vakamme aNiANo didvisaMpanno mAyAmosavivajio" 'asaMyama' prANAtipAtAdirUpaM parijAnAmIti jJapariIS jJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAmItyarthaH, tathA-'saMyama' prAguktakharUpaM 'upasaMpaye' aGgIkurve ityarthaH, saMyamazcAsaMyamAne parihRte syAt, pradhAnamasaMyamAGgaM cAbrahma, atastatparihArArthamAha-'abaMbha'mityAdi abrahma-15 bastyaniyamalakSaNaM tadviparItaM brahma, zeSaM pUrvavat, asaMyamAGgatvAdevAha-akalpo'kRtyaM, kalpastu kRtyamiti, aka-15 // 87 // lpazcAjJAnAdeva bhavati, atastatparihArArthamAha-'annANaM' ityAdi, ajJAnaM samyagajJAnAdanyat , jJAnaM tu bhagavadvacanaM, ajJAnabhedapariharaNAryavAha-'akiriaM' ityAdi, akriyA nAstikavAdaH, kriyA samyagvAdaH, ajJAnaM ca Jain Education Intey For Private & Personel Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvamUlakaM atastatpariharaNAyAha-micchattaM' ityAdi, mithyAtvam-atattvaruciH, samyaktvaM tattvaprItiH, etadaGgatvAdevAha-'abodhi' ityAdi, abodhiH-jinadharmAnavAptirmithyAtvasya kArya, bodhistu samyaktvasyeti, mithyAtvaM cAmArgo mokSasyetyanyasyApyamArgasya parihArAya sAmAnyenAha-'amaggaM' ityAdi, amArgo-mithyAtva-18 kaSAyAdi, mArgastu samyagdarzanaprazamAdiriti / uktapadAnAM pAThakramajJAnAya punariyaM saMgrahagAthA-"saMjama baMbhe kappe nANe kiriAi samma bohIsu / magge savipakkhesuM parinna uvasaMpayA kmso||1||" idAnIM chadmasthatvA-18 dazeSadoSazuddhyarthamAha-jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi'tti yatkiJcitsmarAmi, yacca chadmasthatvAdanAbhogAnneti, tathA yatpratikramAmi AbhogAdviditaM, yacca na pratikramAmi, sUkSmamaviditaM, anena prakAreNa yaH kazcidaticAraH 'tassa sabassa devasiassa aiyArassa paDikamAmi'tti kaNThyaM / itthaM pratikramya punarapyakuzalapravRttiparihArAyAtmAnamAlocayannAha-samaNo'hamityAdi zramaNo'haM, tatrApi na carakAdiH, kiM tarhi ?-'saMyataH' sAmastyena yataH, idAnIM 'virato' nivRtto'tItasyaiSyasya ca nindanasaMvaraNadvAreNAta evAha-pratihataM' idAnImakaraNatayA,15 'pratyAkhyAtaM' atItaM nindayA eSyamakaraNatayA pApakarma yeneti, nidAnasya bhavamUlatvena pradhAnadoSatvAttadrAhi-18 tatvamAtmano bhedenAha-'anidAno' nidAnarahitaH, sakalaguNamUlabhUtaguNayuktatAM darzayannAha-'dRSTisaMpannaH' samyagdarzanayukta ityarthaH, dravyavandanaparihArAyAha-mAyAmRSAvivarjito' mAyAgarbhamRSAvAdaparihAravAn, evaMbhUtaH san kimityAha-"aDDAijesu dIvasamuddesu panarasasu kammabhUmIsu jAvaMta kevi sAhU rayaharaNagucchapaDiggaha Jain Education ITOMw.jainelibrary.org a For Private Personal Use Only l Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 88 // Jain Education In dhArA paMcamahavayadhArA aTThArasasahassasIlaMgadhArA akkhuAyAracarittA te save sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi" arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarArddhaSu, samudragrahaNaM kadAciccAraNarthyAdayaH samudrespi prApyanta iti jJApanArthaM, tatrApi paJcadazasu bharatairAvatamahAvidehapaJcakarUpAsu karmabhUmiSu, yAvantaH kecitsAdhavo - munayaH, upakaraNamAzritya 'rajoharaNagocchakapatadbrahadhArakAH' tatra rajoharaNaM- dharmadhvajo gocchakapatadrahazabdAbhyAM ca "pattaM pattAbaMdho pAyaThavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAi rayattANaM ca gocchao pAyanijjogo // 1 // iti krameNa 'AdyantagrahaNe madhyagrahaNa' mitinyAyAt saptavidhapAtraniryogaparigrahastasya dhArakAH, tathA paJcamahAtrateSu dhArA-prakarSo yeSAM te paJcamahAvratadhArAH, tadekAGgavikalapratyekabuddhAdisaMgrahAyAha-'aSTAdazazIlAGgasahasradhA| rakA:' tathAhi - kecidbhagavanto rajoharaNAdidhAriNo na bhavantyapi / aSTAdazazIlAGgasahasrANi caivam - "joe 3 karaNe 3 saNNA 4 iMdiya 5 puDhavAi 10 samaNadhammo 10 a / sIlaMgasahassANaM, aTThArasagassa niSpattI // 1 // " bhA| vanA tvevam-maNasA na karei AhArasaNNAmuko soiMdriyasaMvuDo khaMtisaMpanno puDhavikAyAraMbhaM, evaM maddavasaMpanno evaM | samaNadhammeNa dasa laddhA, evaM AuteuvAuvaNassaibiticaupaniMdiya'jIvehiM sayaM, evaM paMcahiM iMdiehiM paMcasayA, cauhiM saNNAhiM do sahassA, maNavayakAehiM cha sahassA ladvA, kArAvaNeNavi cha, aNumaievi cha, evaM aTThArasahassA / tathA 'akSatAkAracaritrA' AkAraH - kharUpaM, akSatAkAram - atIcArairapratihatasvarUpaM caritraM - cAritraM yeSAM te tathA akkhuatti ArSatvAdukAraH, 'tAn sarvAn' gacchagatagacchanirgata bhedAn 'zirasA' uttamAGgena 'manasA' antaH pratikramaNa vyAkhyA // 88 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNena 'mastakena vande' iti vAcA, vande iti kriyApadamAvRtya yojyaM / itthaM sAdhUnabhivandya punaroghataH sarvasa-18 tvakSAmaNamaitrIpradarzanAyAha-"khAmemi savajIve, save jIvA khamaMtu me / mittI me sababhUesu, vera majjha na keNai81 // 1 // " iti spaSTA, navaraM 'save jIvA khamaMtu metti mA teSAmapyakSAntipratyayaH karmabandho bhavatviti karuNa-18 yedamAha |smaaptau svasvarUpapradarzanapUrva maGgalamAha-"evamahaM Aloianidia garahia dugaMchiuM sammaM / tiviheNa paDikkato, vaMdAmi jiNe cauccIsaM // 2 // " iti evaM pratikramaNasUtroktaprakAreNa 'Alocya guroragre prakAzya IS| ninditvA' AtmasAkSikaM svasya pApakAriNo nindAM kRtvA 'gahivA' gurusAkSikaM khaM ninditvA 'jugupsitvaa'| I||ca athavA 'dugaMchitti paJcamIlope jugupsitAtsAvadyayogAt 'trividhena' manovAkAyaiH 'pratikrAnto' nivRttH|| sannahaM vande-namaskaromi, jinAMzcaturviMzatimiti / eteSAM cAlocanAnindAgardApratikramaNAnAM phalaM zalyoddharaNa pazcAttApApuraskAravratacchidrapidhAnAdyuttarAdhyayanebhyo jJeyaM / evaM devasikaM pratikramaNamuktaM , rAtrikamapyevaMbhUta18 meva, navaraM rAtrikAbhilApenAticAro vAcyo / nanu rAtrau 'icchAmi paDikkamiuM goyaracariAe' ityAdi sUtrama pArthakamasaMbhavAd iti cenna khanAdau tatsaMbhavAdadoSaH, akhaNDaM vA sUtramuccAraNIyaM, kathamanyathA yogavAhinI-1 18pi pAriSThApanikAdyAkArAnucArayantIti sarvamanavayaM / samAptA ceyaM ytiprtikrmnnvRttiH| atha pAkSikasUtra-18 vyAkhyA, yathA-"titthaMkare a titthe, atitthasiddhe ya titthasiddhe yA siddhe jiNe ya risimaharisI [a] NANaM ca | vaMdAmi // 1 // " pAkSikasUtrasyAdau maGgalasiddhyartha ahatsiddhabhedAnAM praNatimAha-ahaM vande iti kriyApadaM sarvatra, For Private Personal Use Only A Jain Education in Mw.jainelibrary.org Q Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH pratikramaNa vyAkhyA // 89 // kAn ?-'tIrthakarAn' vItarAgAn 'tIrthAn' prathamagaNadharasaGghAdIn 'atIrthasiddhAn' 'tIrthasiddhAn' "siddhAMzca' siddha-1 prakAradvayavyAkhyA siddhastavAdavaseyA 'jinAn' sAmAnyakevalinaH 'RSIn' mUlaguNottaraguNayutAn yatIn 'mahapIn' tAdRgvidhAnevANimAdilabdhiyutAn munIn 'jJAnaM paMcavidhaM vande, sarvatra yojyaM / "je ya imaM guNarayaNasA-1 garamavirAhiUNa tiNNasaMsArA / te maMgalaM karittA, ahamavi ArAhaNAbhimuho // 2 // " 'ye' munayaH 'imaM 'guNaratnasAgaraM' 'avirAdhya' samyak pAlayitvA 'tIrNasaMsArA' nistIrNabhavAH te maGgalaM kriyAsuH ahamapi ArAdhanAbhimukhaH guNaratnasAgarasya, munInAM cArAdhanAyAmekacitta ityarthaH / punarapi svasya maGgalArtha ahaddharmayorA|ziSamAha-"mama maMgalamarihaMtA, siddhA sAhU suyaM ca dhammo a / khaMtI guttI muttI ajavayA maddavaM ceva // 3 // " 'arhanto' jinAH 'siddhAH' paJcadazabhedAH 'sAdhavo' munayaH 'zrutaM' AgamaH 'dharmoM' yatizrAddhAcAralakSaNaH, 'kSAMtiH' titikSA 'guptiH' manovAkkAyarakSaNaM 'muktiH' nirlobhatA 'ArjavaM niAyitA 'mAIvaM' nirmadatA, mama maGgalaM kriyAsuH, kriyAsurityanuvartate / mahAvratoccArasUcanamAha-"logammi saMjayA jaM kareMti paramarisidesiyamuAraM / ahamavi uvahio taM mahatvayauccAraNaM kaauN||4||"'loke' karmabhUmirUpe 'saMyatAH' munayo 'yatkurvanti' vidadhati, kiM tat ?-'paramarSidezitaM' tIrthakarAdikathitaM 'udAraM' balavattaraM 'mahAvratocAraNaM' paJcamahAvratakathanaM 'ahamapi' tanmahAvratocAraNaM krtumupsthitH-prhiibhuutH| "se kiM taM mahatvayauccAraNaM?, mahatvayauccAraNA paMcavihA |paNNattA rAIbhoyaNaveramaNachaTThA, taMjahA-sabAo pANAivAyAo veramaNaM1 savAo musAvAyAo veramaNaM | ST // 89 // Jain Education intamanna For Private & Personel Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 savAo adiNNAdANAo veramaNaM 3 savAo mehuNAo veramaNaM 4 savAo pariggahAo veramaNaM 5 sabAo rAIbhoyaNAo veramaNaM 6" [praznasUtraM chaTheti yAvat, sezabdazcAthArthe, kimiti pariprazne, tatazcAyaM vAkyArthaHatha kiM tadvastu mahAvratoccAraNA? athavA prAkRtazailyA'bhidheyavalliGgavacanAnIti nyAyAdatha ] kA sA mahAvratocAraNA ?, gururAha-'mahAvratoccAraNA paJcavidhA prajJaptA rAtribhojanaviramaNaSaSThA, tadyathA' 'sarvasmAt trasasthAvarasUkSmabAdarabhedabhinnAt kRtakAritAnumatibhedAcetyarthaH 'prANAtipAtAt' jIvahiMsanAt viramaNaM 'sarvasmAt' hAsyalobhAdibhavAt 'mRSAvAdAt asatyavacanAdviramaNaM 'sarvasmAt dantavizodhanamAtragrahaNarUpAt adattAdAnAt-steyAdviramaNaM sarvasmAt strIkathAdimAtrAt 'maithunAt'kAmasaGgAdviramaNaM 'sarvasmAt'mUrchAmAtrarUpAt parigrahAdviramaNaM 'sarvasmAt pacana (AhAra) mAtragrahaNAt (divAgRhItadivAbhuktAdibhedabhinnAt iti pratyantaraM) rAtribhojanAdviramaNaM, ityuktvA prathamavratasyocAramAha-"tattha khalu paDhame bhaMte ! mahabae pANAivAyAo veramaNaM, savaM / bhaMte ! pANAivAyaM paccakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, Neva sayaM pANe aivAejA NevaNNehiM pANe aivAyAvijA pANe aivAyaMtevi aNNe Na samaNujjANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM, Na karemi Na kAravemi karataMpi aNNaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" 'tatra' mahAvratocAraNe 'khalu nizcayena 'bhante' bhadanta iti, gurvagre pratikramaNArthaM pUjyasaMbodhanaM, 'prathame mahAvrate prANAtipAtAdviramaNaM' viramaNaM sarvathA nivRttiriti sarvatra vyAkhyeyaM, kaizcidatra sapta Jain Education in For Priumtar Yojww.jainelibrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 90 // Jain Education Inter mIsthAne prathamA kathyate, prathamaM mahAvratamiti sarvatrApi prathamAM kathayanti sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM 'pratyA| khyAmi' parityajAmi, atra yaduktaM sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmi tadeva vizeSato'bhidhitsurAha - 'se suhumaM vetyAdi sezabdaH tadvatavAcakaH (tadyathArthe) 'sUkSmaM vA' paJcendriyAgocaraM jJAnAlokyaM 'bAdaraM vA' indriyaviSayaM 'saM vA' tejovAyudvIndriyAdipaJcendriyAntarUpaM 'sthAvaraM vA' pRthivyambuvanaspatirUpaM, vAzabdAH parasparApekSayA | samuccaye, amI prANA-jIvAH, tAn kimityAha - naiva svayaM prANAn 'atipAtayAmi' hanmi naivAnyaiH prANAn 'atipAtayAmi' vighAtayAmi, prANAn atipAtayato'nyAn na samanujAnAmi 'jAvajjIvAe' ityAdi - [ yAvajjIvaM yAvat prANadhAraNaM, kimityAha-trividhaM - triprakAraM prANAtipAtamiti gamyaM 'trividhena' karaNena, etadeva darzayati manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamanyaM 'na samanujAnAmi' nAnumanye'haM tasya trikAla - bhAvino prANAtipAtasya saMbandhinamatItamavayavaM bhadanta ! 'pratikramAmi' mithyAduSkRtaM yacchAmi 'nindAmi' AtmasAkSikaM jugupse 'garhAmi' parasAkSikaM tadeva, kiM jugupse ? ityAha- 'AtmAnaM' prANAtipAtakAriNamazlAghyaM tathA 'vyutsRjAmi' bhRzaM tyajAmItyarthaH ] / punarapi dravyAdibhedaiH prANAtipAtavyAkhyAnamAha - "se pANAivAe cauvihe pannate, taMjahA - davao khittao kAlao bhAvao, davao NaM pANAivAe chasu jIvanikAe, khittao NaM pANAivAe sabaloe, kAlao NaM pANAivAe diyA vA rAo vA, bhAvao NaM pANAivAe rAgeNa vA doseNa vA, jaM mae imassa dhammassa kevalipannattassa ahiMsAlakkhaNassa saccAhiTTiyassa viNayamUlassa khaMtipahA pratikramaNa vyAkhyA 1180 11 jainelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nassa ahiraNNasuvaNiyassa uvasamappabhavassa NavabaMbhaceraguttassa apayamANassa bhikkhAvittiyassa kukkhi-19 saMbalassa NiraggisaraNassa saMpakkhAliyassa cattadosassa guNaggAhiyassa niciyArassa nivattilakkhaNassa |paMcamahatvayajuttassa asaMNihisaMcayassa avisaMvAiyassa saMsArapAragAmiyassa nivANagamaNapajjavasANaphalassa puciM aNNANayAe asavaNayAe abohie aNabhigameNaM abhigameNa vA pamAeNaM rAgadosapaDibaddhayAe bAla-10 KalyAe mohayAe maMdayAe kiDDayAe tigAravaguruyAe caukkasAovagaeNaM paMciMdiyavasaTTeNaM paDipunnabhAriyAe| sAyAsokkhamaNupAlayaMteNaM ihaM vA bhave aNNesu vA bhavaggahaNesu pANAivAo kao vA kArAvio vA kIraMto vA parehi samaNuNNAo taM niMdAmi garihAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM aIaMniMdAmi paDuppaNNaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi savaM pANAivAyaM jAvajIvAe aNissio'haM neva sayaM pANe aivAejjA nevannehi pANe aivAyAvijA pANe aivAyaMtevi anne na samaNujANAmi, taMjahA-arahaMtasakkhiyaM siddhasakkhi sAhusakkhiraM devasakkhi appasakkhi, evaM bhavai bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapacakkhAyapAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA, esa khalu pANAivAyassa veramaNe |hie muhe khame nissesie ANugAmie pAragAmie sabasi pANANaM savesiM bhUyANaM sacesi jIvANaM sorsi sattANaM adukkhaNayAe asoyaNAe ajUraNayAe atippaNayAe apIDaNayAe apariyAvaNayAe aNuvaddavaNayAe mahatthe mahAguNe mahANubhAve mahApurisANucinne paramarisidesie pasatthe taM dukkhakkhayAe kammakkhayAe| eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Jain Education Intel For Private & Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 91 // Jain Education | mokkhayAe bohilA bhAe saMsAruttAraNAettikaDDa uvasaMpajittA NaM viharAmi / paDhame bhaMte! maha uvaoma | saghAo pANAivAyAo veramaNaM // 1 // " sa prANAtipAtazcaturvidhaH 'prajJaptaH' kathitaH, 'tadyathA' sa ca yathA dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvataH / tatra dravyato dravyamAzritya NaM iti vAkyAlaGkAre, prANAtipAtaH SaTsu | jIvanikAyeSu pRthivyaptejovAyuvanaspatintrasarUpaprANigaNeSu, kSetrataH prANAtipAtaH sarvaloke caturdazarajjvAtmake, | kAlataH prANAtipAto divA vA rAtrau vA, bhAvataH prANAtipAto rAgeNa vA dveSeNa vA, evaM prANAtipAtaM bhedato'bhidhAya tasyAtItakAlavihitasya savizeSaM nindAmAha-'jaM mae' ityAdi, yo mayA'sya dharmasya kevaliprajJa| sAdidvAviMzativizeSaNavizeSitasya pUrvamajJAnatAdibhizcaturbhiH pramAdAdibhizcaikAdazabhiH kAraNaiH prANAtipAtaH kRtaH, taM nindAmItyAdisaMbandhaH / 'jaM' tivibhaktivyatyayAdyaH prANAtipAta iti yogastatra mayeti pratikrAmakasAdhurAtmAnaM nirdizati, asya dharmasya yatyAcArasya, kiMviziSTasya ? - kevaliprajJaptasya 1 ahiMsAlakSaNasya-ahiMsAcihnasya 2 satyAdhiSThitasya 3 vinayamUlasya 4 kSAntipradhAnasya 5 ahiraNyasuvarNasya 6 upazamaprabhavasya 7 navatrahmacaryaguptasya- navabrahmaguptiyuktasya 8 apacamAnasya na vidyante pacamAnAH - pAcakAH yatrAsau, pAkakriyAnivRttasattvAsevitasya, athavA apramANasya 9 bhikSAvRttikasya, bhikSayA varttanaM yatra 10 kukSizambalasya bhuktimAtrapAtheyasya 11 niragnismaraNasya-agnismaraNarahitasya niragnizaraNasya vA 12 saMprakSAlitasya - kSAlitasarvamalasya 13, tyaktadoSasya parihRtarAgAdeH 14, guNagrAhikasya guNAnuraktasya 15, nirvikArasya iMdriyamanovikArariktasya 16, yatiprati krama0 pA kSikasUtra 0 // 91 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttilakSaNasya-sarvavyApAranivRtticihnasya 17, paJcamahAvratayuktasya 18, asannidhisaJcayasya 19, avisNvaadinH| 1/20, saMsArapAragAminaH, bhavatArakasyetyarthaH 21, nirvANagamanaparyavasAnaphalasya, nirvANagamana-mokSagamanameva parya-13| vasAnaM paramArtharUpaM phalaM yasya sa tasya 22, tAdRzasya dharmasya pUrvamajJAnatayA 1 azravaNatayA-anAkarNanena 2abodhyA-abodhena 3 anabhigamena-samyagapratipattyA 4 abhigamena vA-vibhaktivyatyayAdabhigame vA-samyagadharmapratipattau vA pramAdena 1 rAgadveSapratibaddhatayA 2 bAlatayA-mUDhatvena zizutvena vA 3, mohatayA-mithyAtvAdimohodayena4, mandatayA-alasatayA 5, krIDanayA-kelikilatayA 6, trigauravagurutayA-RddhirasasAtagauravabhArikatayA 7, catuSkaSAyopagatena 8, paJcendriyopavazAhUna 9, pratyutpannabhArika(ta)yA-pratyutpanno-vartamAnoyo bhAra:-karmasamUhaH sa vidyate yasyAsau pratyutpannabhArikaH tasya bhAvastattA tayA 10, sAtAta-sAtakodayAt saukhyaM sAtasaukhyaM tadanupAlayatA, sukhAsaktamanasetyarthaH 11 'ihaM veti asmin vA bhave-vartamAnajanmani 'anyeSu vA bhavagrahaNeSu' atItAnAgateSu prANAtipAtaH kRto vA kAritovA kriyamANo vA paraiH samanujJAtaHtaM nindAmi garihAmi trividha kRtAdibhedastriprakAraM trividhena-manasA vAcA kAyena, sAmprataM traikAlikaprANAtipAtaviratiM pratipAdayannAha-atItaM nindAmi 'pratyutpannaM vartamAnaM saMvRNomi anAgataM pratyAkhyAmi, kiM tadityAha-'sarva prANAtipAtaM' [idamevAnAgatapratyAkhyAnaM savizeSamAha-] yAvajjIvamanizrito'haM nizrArahita AzaMsAmukta ityarthaH, naiva svayaM prANAn atipAtayAmi, naivAnyaiH prANAn atipAtayAmi,prANAnatipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmIti katisAkSikamidaM pratyA Jain Education Intel For Private & Personel Use Only N w.jainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahAkhyAnamityAha-tadyathA-arhatsAkSikaM, siddhasAkSikaM, sAdhusAkSikaM, devasAkSikaM, AtmasAkSikaM,' atra arhantaHzayatitiadhikAraH sAkSiNaH samakSabhAvavartino yatra tadahetsAkSikaM, yathA syaattthetyaadirthaiH| evamiti pratyAkhyAne kRte sati bhava-15 krama0 pA18|ti-jAyate bhikSurvA-sAdhurbhikSukI vA-sAdhvI vA, 'saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA' tatra sAmastyena yataHkSikasUtra. saMyataH saptadazaprakArasaMyamopetaH, vividhamanekadhA dvAdazavidhe tapasi rato virataH, saMyatazcAsau viratazca, tathA 'pratihataM' sthitihAsato granthibhedena vinAzitaM 'pratyAkhyAtaM hetvabhAvataH punarvRddhyabhAvena nirAkRtaM pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathA, punaH karmadhArayaH, tat khalu prANAtipAtasya viramaNaM hitaM 'sukhaM ca tattatkAritvAt 'kSama' tAraNasamartha, niHzreyaso-mokSastaddhetutvAnniHzreyasaM tadeva naiHzreyasikam , AnugAmikaM-anugamanazIlaM, pAragAmika-pAragamaka, kathamidamevaMbhUtamityAha-'sarveSAM' 'prANAnAM' dvitricaturindriyANAM bhUtAnAM' tarUNAM 'jIvAnAM' paJcendriyANAM 'sattvAnAM' pRthivyAdInAM 'aduHkhanatayA' aduHkhakaraNatayA 'azocanatayA' azokotpAdanena 'ajaraNatayA' jIrNatvAvidhAnena 'atepanatayA' khedAdyanutpAdanena 'apIDanatayA' pAdAdyanavagAhanena (aparitApanatayA-saMtApakAritvAbhAvena) 'anupadravaNatayA' mAraNapariharaNena, kiMcedaM prANAtipAtaviramaNapadaM mahArtha | mahAguNaM mahAnubhAvaM mahApuruSAnucIrNa paramarSidezitaM prazastaM tatprANAtipAtaviramaNaM duHkhakSayAya karmakSayAya mokSAya bodhilAbhAya saMsArottAraNAya me bhaviSyatIti gamyate, 'itikRtvA' itihetoH upasaMpadya tat sAmastyenAGgIkRtya 'NaM' iti vAkyAlaGkAre 'viharAmi' mAsakalpAdinA sAdhuvihAreNa, anyathA vratapratipattervaiyarthya Jain Education in For Private Personel Use Only wi .jainelibrary.org Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prsnggaaditi| atha vratapratipattiM nigamayannAha-prathame bhadanta! mahAvrate"upasthito'smi' sAmIpyenAvasthito'smi, tatazceta Arabhya mama sarvasmAt prANAtipAtAdviramaNaM 1 / "ahAvare ducce bhaMte ! mahatvae musAvAyAo veramaNaM, savaM bhaMte ! musAvAyaM paccakkhAmi, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, neva sayaM musaM vaijjA nevannehiM musaM vAyAvijA musaM vayaMtevi anne na samaNujANAmi, jAva0"zeSaM pUrvavat / "se musAvAe caubihe pannate, taMjahA-19 dabao khittao kAlao bhAvao, davao NaM musAvAe sabadavesu, khittao NaM musAvAe loe vA aloe vA, kAlao NaM musAvAe diyA vA rAo vA, bhAvao NaM musAvAe rAgeNa vA doseNa vA, jaM ma." zeSaM pUrvavat / "musAvAo bhAsio vA bhAsAvio vA bhAsijaMto vA parehiM samaNunAo, taM niM0" zeSaM prAgvat "savaM musAvAyaM jAva." zeSaM0 "neva sayaM musaM vaijjA nevannehiM musaM vAyAvijA musaM vayaMtevi anne na samaNujA|NijjA, taMja." zeSaM0 "esa khalu musAvAyassa veramaNe / ducce bhaMte ! mahatvae uvaDiomi savAo musAvAyAo | veramaNaM 2 / " athAparasmin dvitIye bhadanta ! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNaM, sarva bhadanta ! mRSAvAdaM pratyAkhyAmi, se iti tadyathA-krodhAdvA lobhAdvA bhayAvA hAsAdvA, AdyantagrahaNAt mAnamAyAgrahaNaM, naiva svayaM mRSA vadA-15 mi, naivAnyairmaSA vAdayAmi, mRSAM vadato'pyanyAnna samanujAnAmi, zeSaM pUrvavat / sa ca mRssaavaadshcturvidhH| prajJaptaH, sa yathA-dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvataH, dravyataH sarvadravyeSu jIvAjIvAtmakeSu dhamAdhamodivipa-18 rItaprarUpaNAt , kSetrataH loke vA caturdazarajjvAtmake'loke vA tahATe, zeSa0, mRSAvAdo bhASito vA bhASA Jan Education For Private Personel Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 // dharmasaMgrahepito vA bhASamANo vA paraiH samanujJAtaH evaM sakalamapi / "ahAvare tacce bhaMte ! mahatvae adinAdANAo vera- yatipratiadhikAraH maNaM, savaM bhaMte ! adinnAdANaM paccakkhAmi se gAme vA nagare vA raNe vA appaM vA bahuM vA aNuMvA thUlaM vA citta- krama0pAmaMtaM vA acittamaMtaM vA Neva sayaM adiNNaM giNhijjA nevannehiM adiNNaM gihAvijA adiNNaM giNhatevi anne nakSikasUtra0 samaNujjANAmi" zeSaM0 "se adinnAdANe caubihe paNNatte" zeSa0, "davao NaM adinnAdANe gahaNadhAraNijjesu davesu, khittao NaM adinnAdANe gAme vA nagare vA raNe vA" zeSa0, "adinnAdANaM gahi vA gAhAviraM vA ghippaMtaM vA parehiM samaNunnAyaM" zeSaM0, "savaM adinnAdANaM" zeSaM. "neva sayaM adiNNaM giNhijjA nevannehiM adiNNaM giNhAvijA adiNNaM giNhatevi anne na samaNujjANAmi" zeSaM0 "esa khalu adinnAdANassa veramaNe" zeSaM0 | "tacce bhaMte ! mahatvae uvaDiomi sabAo adinnAdANAo veramaNaM 3" / athApare tRtIye bhadanta ! mahAvrate adattAdAnAdviramaNaM, sarva bhadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmi, tadyathA grAme vA nagare vA'raNye vA alpaM vA bahu vA| aNu vA sthUlaM vA cittamadvA acittamadvA naiva sayaM adattaM gRhNAmi naivAnyairadattaM grAhayAmi adattaM gRhNato'pyanyAnna samanujAnAmi zeSaM / tadadattAdAnaM caturvidhaM prajJapta, dravyato grahaNIyadhAraNIyeSu, anena ca dharmAdharmAstikAyAdiSvadattAdAnapratiSedhamAha, grahaNadhAraNAnahatvAt teSAM, kSetrato grAme vA nagare vA araNye vA, zeSa / adattAdAnaM gRhItaM vA grAhitaM vA gRhyamANaM vA paraiH samanujJAtaM " / "ahAvare cautthe bhaMte ! mahavvae mehuNAo veramaNaM, savaM bhaMte! mehuNaM paJcakkhAmi, se divaM vA mANussaM vA tirikkhajoNiyaM vA, Neva sayaM mehuNaM Jain Education Interno Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDavAzvAdisatkaM, tat navasArUpeSu vibhUSaNavikalarUpIka vAzeSa0 4 / "ahAvara cittamaMta vA acittamata sevijA NevaNNehiM mehuNaM sevAvijA, mehuNaM sevaMtevi anne na samaNujANAmi' zeSaM0 se mehuNe cau0" zeSaM011 "davaoNaM mehuNe rUvesu vA svasahagaesu vA, khittao NaM mehuNe uDDaloe vA aholoe vA tiriyaloe vA" zeSa 'neva sarya mehuNaM sevijA nevannehiM mehuNaM sevAvijjA mehuNaM sevaMtevi agne na samaNujANijjA' zeSaM 'esa | khalu mehuNassa veramaNe' zeSaM0 'cautthe bhaMte ! mahatvae u0' zeSaM0 mehuNAo veramaNaM" // 4 // atha apare caturthe bhadanta ! (mahAvrate) maithunaM pratyAkhyAmi, setti, tadyathA-daivaM vA devadevIsatkaM, mAnuSaM vA strIpuruSasatkaM, tiryagyonaM vA vaDavAzvAdisatkaM, tat naiva khayaM maithuna seve, naivAnyamathunaM sevaye, maithunaM sevamAnAnanyAnna samanujAnAmi, shessN| dravyato rUpeSu vA nirjIvapratimArUpeSu vibhUSaNavikalarUpeSu vA, rUpasahagateSu vA sajIvapuruSAGganAzarIreSu bhUSaNasahitarUpeSu vA, kSetrataH Urddhaloke vA adholoke vA tiryagloke vA, shessN04| "ahAvare paMcame bhaMte ! mahatvae pariggahAo beramaNaM, savaM bhaMte ! pariggahaM paccakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA va sayaM pariggahaM parigiNhijjA, nevannehiM pariggahaM parigiNhAvijA, pariggahaM parigiNhaMtevi anne na samaNujANAmi" zeSaM0 'se pariggahe ca0' zeSaM. 'davaoNaM pariggahe sacittAcittamIsesu davesu, khittaoNaM pariggahe savvaloe, kAlao NaM pariggahe diA vA rAo vA bhAvao NaM pariggahe appagghe vA mahagdhe vA rAgeNa vA doseNa vA" zeSaM0, pariggaho gahio vA gAhAvio vA dhippaMto vA parehiM samaNunnAo' zeSaM0, savaM pariggahaM' zeSaM0 'neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA nevannehiM pariggahaM parigiNhAvijA pariggahaM parigiNhaMtevi anne na samaNujA Jain Education into For Private Personel Use Only @ jainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nni samanujA vA zeSAo beramaNa rAI bhuMjAvitra dharmasaMgraha 18|NAmi' zeSaM0 'esa khalu pariggahassa veramaNe' zeSaM 'paMcame bhaMte !' zeSaM0 pariggahAo veramaNaM 5" athApare pazcame yatipratiadhikAraHbhadanta ! mahAvrate parigrahAdviramaNaM, naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi, naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi, parigrahaM pari-12 krama0pA gRhNato'pyanyAnna samanujAnAmi, dravyataH sacittAcittamizreSu dravyeSu, AkAzAdisarvapadArtheSu mamatvakaraNAt, kSikasUtra0 'bhAvatazcAlpamUlyaM bahumUlyaM vA' zeSaM0, 'parigraho gRhIto vA grAhito vA gRhyamANo vA paraiH samanujJAtaH // 94 // zeSaM / "ahAvare chaThe bhaMte ! vae rAIbhoyaNAo veramaNaM, savaM bhaMte ! rAIbhoyaNaM paJcakkhAmi, se asaNaM vA pANaM / vA khAimaM vA sAimaM vA, va sayaM rAI bhujijjA NevaNNehiM rAI bhuMjAvijA rAI bhujaMtevi anne na samaNujANAmi' zeSaM0 'se rAIbhoyaNe' zeSaM0 'davao NaM rAIbhoyaNe asaNe vA pANe vA khAime vA sAime vA, khittao NaM rAibhoyaNe samayakhitte, kAlao NaM rAIbhoyaNe diA vA rAo vA, bhAvao NaM rAIbhoaNe titte vA kaDue, vA kasAile vA aMbile vA mahure vA lavaNe vA rAgeNa vA doseNa vA zeSaM0 'rAIbhoyaNaM bhuttaM vA bhuMjAviyaM vA bhuMjaMtaM vA parehiM samaNunnAyaM zeSaM0 'savaM rAIbhoyaNaM zeSaM 'neva sayaM rAI bhuMjijA nevannehiM rAI bhuMjAvijjA ! rAiM bhujaMtevi anne na samaNujANijjA' zeSaM0 'esa khalu rAIbhoyaNassa veramaNe' zeSaM0 'chaDhe bhaMte !' zeSaM0, rAIbhoyaNAo veramaNaM 6 / " athApare SaSThe bhadanta ! vrate rAtribhojanAdrAtrigRhItarAtribhuktAdibhedabhinnAdviramaNaM, sarva bhadanta ! rAtribhojanaM pratyAkhyAmi, tadyathA-azanaM vA pAnaM vA khAdima vA khAdimaM vA, naiva svayaM rAtrau bhuJja, naivAnyai rAtrI bhojaye, rAtrau bhuJAnAnanyAnapi na samanujAnAmi, zeSaM, tadrAtribhojanaM caturvidhaM prajJaptaM, zeSaM0, "athApare SaSThe bhadanta vA pAnaM vA khAdima vA khAbhojanaM caturvidhaM prajJaptaM, zeSa Jain Education in For Private Personel Use Only Vilww.jainelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyataH azanaM vA pAna vA khAdimaM vA khAdima vA, kSetrataH samayakSetre-manuSyaloke, tatraiva rAtribhAvAt , kAlataH rAtrI, bhAvataH tiktaM vA kaTukaM vA kaSAyaM vA amlaM vA lavaNaM vA madhuraM vA, zeSaM0, rAtribhojanaM bhuktaM vA bhojitaM vA bhujyamAnaM vA paraiH samanujJAtaM, shessN06| atha sarveSAM vratAnAM samakAlocAramAha-"icceiyAiM paMca mahatvayAI rAIbhoyaNaveramaNachaTThAI attahiaTTayAe uvasaMpajittA NaM viharAmi" ityetAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni AtmahitArtha 'upasaMpadya' samyak pratipadya vicarAmi / atha mahAvratAnAM yathAkramamamatIcArAnAha-"appasatthA ya je jogA, pariNAmA ya dAruNA / pANAivAyassa veramaNe, esa vutte aikkame // 1 // tivarAgA ya jA bhAsA, tivadosA taheva ya / musAbAyassa veramaNe, esa vutte aikkame // 2 // uggahaM ca ajAittA, avidinne a uggahe / adinnAdANassa vermnne0||3|| saddAruvArasAgaMdhAphAsANaM paviyAraNe / mehuNassa ve0||4|| icchA mucchA ya gehI ya, kaMkhAlobhe a dAruNe / pariggahassa veramaNe // 5 // aimatte a AhAre, sUrakhittaMmi sNkie|raaibhoann||6||" 'aprazastAH ' asundarAH 'caH' samuccaye 'ye' 'yogA' ayatacamaNabhASaNAdayo vyApArAH 'pariNAmAzca bhUtaghAtAdyadhyavasAyAH 'dAruNA' raudrAH prANAtipAtasya viramaNe|8 eSo yaH atikramo'ticAra ukta iti matvA tAn pariharediti sarvatra yojanA kAryA 1 / 'tIvrarAgA' utkaTaviSa-12 yAnubandhA yA bhASA tathaiva ca tIbradveSA-ugramatsarA bhASA mRSAvAdasya viramaNe eSo'tikramo'ticAra uktaH 2 / avagrahaM-AzrayaM ayAcitvA svAminaH khAmisandiSTAdvA sakAzAdananujJApya, tatraiva yadavasthAnamiti gamyaM, Main Education For Private Personal use only W ww.jainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 // dharmasaMgrahe avidatte vA-avitINe pratiniyatAvagrahamaryAdAyA bahirityarthaH, yacceSTanamiti shessH| adattAdAnasya viramaNe 3 // yatipratiadhikAraH zabdarUparasagandhasparzAnAM [ AkArasyehAgamikatvAt , prakramAnmanojJAnAM] 'praticAraNA' rAgArtha prArthanA, mUrchA ca krama0pAhRtanaSTapadArthazocanA, gRddhizca vidyamAnaparigrahapratibandhaH, kAnA-aprAptavividhArthaprArthanA [kAGkA] tadrUpo lobhH| kSikasUtra. 18kAMkSAlobhaH 'caH' samuccaye 'dAruNo' raudraH parigrahasya vi0 5 / 'atimAtra AhAraH' nizi kSudbhayena divaiva bahu-18 bhojanaM sUrakSetramudayAstarUpaM nabhaHkhaNDaM tasmin 'zaGkite' udayakSetramastakSetra vA prAso na vetirUpe AhAro bhukta iti vartate rAtribhojanasya0 6 / atha mahAvratarakSaNaM yathA bhavati tathAha-"daMsaNanANacaritte, avirAhittA Thio samaNadhamme / paDhamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pANAivAyAo // 1 // daMsaNa / bIyaM vayamaNurakkhe, virayAmo musAvAyAo // 2 // daMsaNa / taiyaM vayamaNurakkhe, virayAmo adinnaadaannaao|| 3 // daMsaNa / / |cautthaM vayamaNurakkhe, virayAmo mehuNAo // 4 // dNsnn| paMcamaM vayamaNurakkhe, virayAmo pariggahAo // 5 // dasaNa / cha8 vayamaNurakkhe, virayAmo rAIbhoyaNAo // 6 // " darzanajJAnacAritrANyavirAdhya 'upasthitaH | sthirIbhUtaH zramaNadharme prathamaM vratamanurakSAmi, kiMviziSTo ?-vacanavyatyayAdvirato'smyahaM prANAtipAtAt, evamanyatrApi bhAvanIyaM / "AlayavihArasamio, jutto gutto Thio samaNadhamme / paDhamaM vayamaNurakkhe, virayAmo // 95 // paannaaivaayaao||1|| A0 / bIyaM, musaavaayaao||2|| aal| taiyaM vaya0, adinaadaannaao||3|| Ala18| ya0 / cautthaM vaya0, mehuNAo // 4 // Alaya0 / paMcamaM vaya0, prigghaao||5|| Alaya0 / chaTuM vayamaNurakkhe, Jan Education inte For Private Personel Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |virayAmo raaibhoynnaao||6|| Alaya / tiviheNa appamatto, rakkhAmi mahatvae paMca // 1 // " 'AlayaH sUcakatvAdAlayavartI sakalakalaGkavikala(vasati)niSevItyarthaH / evaM yathoktavihAraNa viharana tathA IryAdipaJcasa|mitibhiH samitaH, yuktaH parISahasahanagurukulavAsAdisAdhuguNaiH samanvitaH, gupto guptitrayeNa, sthitaH zramaNa dharme kSAntyAdike'gre prAgvad vyAkhyeyaM, navaraM saptamasUtrasyottarArddha vizeSo yathA-trividhena manovAkAyalakSaNenAgre | spaSTaM / arthakAdidazAntaheyopAdeyatyAgagrahaNadvAreNa punarmahAvratarakSaNamAha-"sAvajajogamegaM, micchattaM egameva | | annANaM / parivajaMto gutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 1 // aNavajajogamegaM, sammattaM egameva nANaM tu / uvasaMpaNNo jutto, rakkhAmi mahatvae paMca // 2 // 1 / do ceva rAgadose, doNNi ya jhANAI ajhruddaaiN| pri0||3|| duvihaM carittadhamma, doNNi ya jhANAI dhmmsukkaaiN| u0||4||2| kiNhA nIlA kAU, tiNNi ya lesAo appasatthAo / pri0||4|| teU pamhA sukkA, tiNi ya lesAo suppstthaao| uv0||5|| maNasA maNasaccaviU, vAyAsacceNa karaNasacceNa |tivihennvi saccaviU, rkkhaa0||7||3|| cattAri ya duhasijjA, cauro sannA tahA kasAyA ya / pri0||8|| cattAri ya suhasijjA, cauvihaM saMvaraM samAhiM ca uv0||9||4| paMceva ya kAmaguNe, paMceva ya aNhave mahAdose / pari0 // 10 // paMciMdiyasaMvaraNaM, taheva paMcavihameva sajjhAyaM / uv0||11||5|| chajjIvaNikAyavahaM, chaviha bhAsAu appasatyAu / pari0 // 12 // chabihaabhitara,yaM, bajjhapi ya chavihaM tavokammaM / uv0||13|| 6 satta ya bhayaThANAI, sattavihaM ceva nANavinbhaMgaM / pri0||14|| piMDesaNapANesaNa, Jain Education in For Private & Personel Use Only Whiww.jainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha uggahasattikayA mahajjhayaNA / uv0||15||7|| aTTa mayahANAI, aTTa ya kammAiM tesi baMdhaM ca / pri0||16|| yatipratiadhikAraH aTTa ya pavayaNamAyA, dihA ahaviha NihiaDehiM / uv0||17|| 8 / nava pAvaniANAI, saMsAratthA ya navavihA krama0pA18jIvA / pari0 / 18 // navabaMbhaceragutto, dunavavihaM baMbhaceraparisuddhaM / uv0|| 19 // 9 / uvAyaM ca dasavihaM, kSikasUtra0 asaMvaraM tahaya saMkilesaM ca / pari0 // 20 // saccasamAhiTThANA, dasa ceva dasAoM samaNadhammaM ca / uva0 // 2 // // 96 // 10 / AsAyaNaM ca savaM, tiguNaM ikkArasaM vivjNto| pari0 // 22 // evaM tidaMDavirao, tigaraNasuddho tisllnissllo| tiviheNa paDikato, rakkhAmi // 23 // " vyAkhyA-ekaM sAvadyayogaM ekaM mithyAtvaM eka ajJAnaM parivarjazAyana gupta:-triguptiguptaH paJca mahAvratAni rkssaami| ekaM anavadyayogaM kuzalAnuSThAnaM ekaM samyaktvaM ekaM jJAnaM turapyarthe upasaMpannaH saMprAptaH yuktaH saMyamayogayuktaH paJca mahAvratAni rakSAmi 1dvau caiva rAgadveSau dve dhyAne Ataraudre ca parivarjayana zeSaM puurvvt| dvividhaM cAritradharma dezasarvacAritrabhedAt, dve dharmazukle dhyAne upasaMpannaH zeSaM0 2 / vibhaktivyatyayAt kRSNAM nIlAM kApotAM cetyetAH tisro lezyA aprazastAH pari0, zeSaM, taijasI padmAM zuklAM cetyetAstisro lezyAH suprazastAH up03| manasA zubhabhAvarUpeNa cetasA karaNabhUtena rakSAmi mhaavrtaaniitiyogH| kiMvi0 ahaM ?, manaHsatyaM manaHsaMyama ityarthaH sa cAkuzalamanovirodhaH kuzalamanaudIraNA-18 pravartanarUpastaM vedmi manaHsatyavidvAn , evaM vAksatyena kuzalAkuzalo(lavacau) dIraNanirodharUpeNa vAgasaMyamena 8 karaNabhUtena, tathA karaNasatyena kriyAtathyena kAyasaMyamenetyarthaH, saca kArye yatanayA gamanAgamanAdividhAnaM tadabhAve ! Jain Education in For Private & Personel Use Only Tww.jainelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tu saMlInakarapAdAderavasthAnaM yaditi / anena ca bhaGgatrayAbhidhAnenAnyadapi dvikasaMyogabhaMgatrayaM sUcitaM, tadyathAmanovAksatyena 1 manaHkAyasatyena 2 vAkAyasatyena 3 ceti trividhenApi manovAkkAyarUpeNa satyavit zuddhasaMyamapAlaka ityarthaH anena ca trikasaMyogabhaGgo darzitaH, kevalamanaH 1 kevalavacana 2 kevalakAya 3 manovAk 4 mana:kAya 5 vAkAya manovAkAyene 7 tyevaM saptavikalpena saMyamena rkssaami3|| catasro duHkhazayyA dravyato duSTakhaTvArUpA bhAvatastu duHzramaNatAkhabhAvAH pravacanAzraddhAna 1 paralAbhaprArthana 2 kAmAzaMsana 3 lAnAdiprArthanavizeSitAH, caturaH kaSAyAn krodhamAnamAyAlobharUpAn, catasraH saMjJA AhArabhayamaithunaparigraharUpAH pri0| catasraH sukhazayyA duHkhazayyAviparItAH, caturvidhaM saMvaraM manovAkkAyopakaraNasaMvarabhedAt, samAdhi ca prazastabhAvaM jJAnadarzanacAritrataporUpaM, up04| paJcaiva kAmaguNAn zabdarUparasagaMdhasparzarUpAn, paJcaiva Anauti-Adatte karma yaistAna AznavAn AzravAnityarthaH prANAtipAtAdIn mahAdoSAn pari0, shess| paJcendriyasaMvaraNaM-sparzanAdIndriyanigrahaNaM tataH paJcavidhameva svAdhyAyaM-vAcanAdirUpaM, upa0 shessN05| SaDjIvanikAyavadhaM pRthivyAdivadhaM, SaDvidhabhASA aprazastAH hIlitA 1 khisitA 2 paruSA 3 alIkA 4 gArhasthI 5 upazAmitAdhikaraNodIraNa 6 bhASArUpAH, tatra hIlitA-avajJAgarbhA 1 khiMsitA-sanindA 2 paruSA-gAlyAdisahitA 3 alIkA-asatyA 4 gArhasthI-18 |pitRputrAdisaMbandhayuktA 5 upa0 upazamitakalahapravartanI 6, pari0 shessN| paniabhyantaraM tapaHkarma-prAyazcisattAdirUpaM, bAhyamapi SaDvidhaM tapaHkarma-anazanAdirUpaM, upa. shessN06| sapta bhayasthAnAni pUrvoktAni prasiddhAni, For Private Personal Use Only H@ Jain Education in AN Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH 3 // 97 // | saptavidhaM pUrvAparanipAtanAdvibhaGgajJAnaM, "iga 1 paNadisilogagamo 2, kiriAvaraNo 3 jio taNU 4 'Numao 5 / rUvI 6 savaM jIvo 7 sagavibhaMgA" ityevaMrUpaM / pari0 zeSaM0 / piNDeSaNAH pAnaiSaNAzca sapta vyAkhyAtapUrvAH, avagrahapratimA vasatyabhigrahA ityarthaH, ta(ya) thA - "jahAciMtiya 1 sapariggaha 2 sauggaha 3 paruggahe 4 sAgAria 5 saMthAruggahA 6 ahasaMthaDi 7 uggahA satta, tatra pUrvameva vicintyaivaMbhUta upAzrayo grAhyo nAnyathA, tameva yAcitvA gRhNataH prathamA 1, ahamanyeSAM kRte'vagrahaM grahISyAmi anyeSAM vA'vagrahe gRhIte vatsyAmIti prathamA sAmAnyena, iyaM tu gacchAntargatAnAM sAMbhogikAnAmasAMbhogikAnAM vodyuktavihAriNAM yataste'nyo'nyArthaM yAcanta iti 2, anyArthamavagrahUM yAciSye, anyAvagRhIte tu na sthAsyAmIti tRtIyA, 3, eSA vahAlandakAnAM yataste sUtrAvazeSamAcAryAdabhikAGkSanta AcAryArtha taM yAcanta iti 3, ahamanyeSAM kRte'vagrahaM na yAciSye, anyagRhIte tu vatsyAmIti iyaM tu gaccha evAbhyudyatavihAriNAM jinakalpikArthaM parikarma kurvatAM syAt 4, ahamAtmakRte'vagrahaM | yAciSye nAnyeSAM, iyaM tu jinakalpikasyeti 5, yadIyamavagrahaM grahISye tadIyameva cetkaTAdisaMstArakaM grahI| SyAmi itarathotkaTuko vopaviSTo vA rajanIM gamayiSyAmi, eSApi jinakalpikAderiti 6, saptamyapi pUrvoktA, | navaraM yathA'vastRtameva zilAdikaM grahISyAmi, netaraditi 7 / tathA 'sattikkaya'tti saptasaptaikakAH anuddezatayai| kasaratvenaikakAH adhyayanavizeSA AcArAGgadvitIyazrutaskandhe dvitIyacUDArUpAH, te ca samudAyataH saptetikRtvA sasaikakA abhidhIyante teSAmeko'pi sasaikaka iti vyapadizyate tathAnAmatvAt, nAmAni ca prAguktAni / 'maha yatipratikramaNe pA kSikasU trArthaH // 97 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jjhayaNa'tti sUtrakRtAGgasya dvitIyazrutaskandhe mahAnti prathamazrutaskandhAdhyayanApekSayA adhyayanAni mahAdhyayanAni tAnyapi pUrvamuktAni, u07| aSTau jAtyAdIni madasthAnAni aSTau karmANi prasiddhAni, teSAM bandhaM ca-abhinava-15 grahaNaM,aSTa ca pravacanamAtaro dRSTA-upalabdhAH, kairityAha-aSTavidhA-aSTaprakArA niSThitA:-kSayaM gatAH arthAH prakramAjjJAnAvaraNAdipadArthA yeSAM te tathA tairjinairityarthaH, u08| nava pApanidAnAni bhogAdiprArthanArUpANi, tAni yathA-'niva 1 siTTi 2 itthi purise 4, parapaviAre 5 sapaviAre a6|apprysur 7 daridde 8, saDDhe 9 hujjA nava niANe // 1 // ' pa0 / navabrahmacaryaguptiguptaH ahamitizeSaH, dvinavavidhaM brahmacaryaM parizuddhaM nirdoSaM aSTAdazabhedamityarthaH u09| upaghAtanamupaghAtastaM dazavidha, yathA-"uggama 1 uppA 2 esaNa 3 pariharaNa 4 parisADaNA ya 5 nANatige 6-7-8 / saMrakkhaNA 9'ciatte 10 uvaghAyA dasa ime huMti // 1 // " udgamena AdhAkarmAdinA 16 upaghAto-virAdhanaM cAritrasya 1, evamutpAdanayA dhAnyAdi 16 rUpayA 2, eSaNayA zaGkitAdi 10 bhedayA 3, pariharaNA-alAkSaNikasyAkalpyasya copakaraNasya paribhogastayA 4, parizAtanA-vastrapAtrAdeH samAracanaM tayA 5 jJAnopaghAto'kAlasvAdhyAyAdibhiH 6, darzanopaghAtaH zaGkitAdibhiH 7, cAritropaghAtaH samitibhaGgAdibhiH 8, saMrakSaNena zarIrAdiviSayamUrchayA 9, aciattam-aprItikaM 10 / tathA dazavidhamasaMvaraM saMklezaM ca-asamAdhi, tadA--"jogidiovahi 9 suI 10 asaMvaro dasa ya saMkileso a / nANAi 3 joga 6 uvahI 7, vasahi 8 kasAya 9'nnapANehiM 10 // 1 // " yogatrayendriyapanakAsaMvaraH spaSTaH 8 upadhiraniyato'kalpyavastrAdegrahaNaM vA 9, -8 / saMrakkhaNA 9pAdanayA dhAnyAdi 16 rUpayAtanA-vastrapAtrAdeH samAracandamA , Jain Education in For Private & Personel Use Only Mw.jainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati dharmasaMgrahe adhikAraH kramaNe pA // 98 // sUcyA upalakSaNatvAt kuzAgrANAM ca zarIropaghAtakAriNAM yadasaMgopanaM sUcIasaMvaraH10 / jJAnAdInAM saMklezovizuddhyamAnatA 3, manaHprabhRtInAM saM06, upadhiH-vastrAdistadviSayaH saM07, vasatemanojJadvAreNa saM08, kaSAyA eva tairvA saM09, annapAnAzritazca saM0 10, pa0 / satyaM dazavidhaM "jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3, nAme 4 sve kSikasU5 paDucca sacce a6|vvhaar 7 bhAva 8 joge 9, dasame ovammasacce a 10 // 1 // " itirUpaM / samAdhisthAnAnyapi daza yathA-"itthikahA 1''saNa 2 iMdianirikkha 3 saMsattavasahivajaNayA 4 / aimAyAhAra 5 paNIa 6, | puvarayasaraNaparihAro 7 // 1 // na ya sAe a8 siloge 9, majija na saharUvagaMdhe ya 10 / ia dasa samAhiThANA, saparesi smaahikaarnno||2||" strIkathAdivarjanAt samAdhiH 7, na ca sAte-sukhe rasasparzalakSaNaviSayasaMpAdye 8, zloke ca-kIttau [na] mAdyet 9, zabdAdiSu na saGgaM kuryAt 10, dazAdhikArAbhidhAyakatvAddazA iti bahuvacanAntaM strIliGgaM zAstrasyAbhidhAnamiti, tAzcemAH-"kammavivAgANa dasA 1, uvAsagaM 2 tagaDa 3-18 NuttaradasA ya 4 / paNhAvAgaraNadasA 5, dasAsuakkhaMdhadasA ya 6 / 1 / baMdhAi dasA cauro 10, sesA vakkhANiA na cunnIe / mahatvayakasAyacaujuatavehiM dasahA samaNadhammo 2 / " sugame / navaraM bandhadazA 7 dvigRddhidazA 8 dIrghadazA 9 saMkSepakadazA 10 apratItA etAH, zravaNadharma pratItaM u0||10|| AzAtanAM sarvAM sAmAnyena, athavA 'triguNaM triguNitaM ekAdazAkaM trayastriMzata ityrthH| sAmpratamanuktasthAnAtidezatastAM kartumAha 'evaM prAguktalezyAdisthAnavat 'tridaNDavirataH' manovAkAyabhedAt trisaGkhyakaraNAni manaHprabhRtIni taiH zuddho For Private & Personel Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte nirdoSaH sAvadyayoganivRttastridaNDa virataH, niravadyayogapravRttastu trikaraNazuddha iti vizeSaH / trizalyaniH zalyaH trividhena - triprakAreNa manovAkkAyarUpeNa pratikrAntaH - pratinivRttaH, paJca mahAvratAni rakSAmi // atha mahAvratoccArastutimAha - " icceiaM mahavayauccAraNaM thirattaM salluddharaNaM ghiibalaM vavasAo sAhaNaTTho pAvanivAraNaM nikAyaNA | bhAvavisohI paDAgAharaNaM NijUhaNArAhaNA guNANaM saMvarajogo pasatthajhANovauttayA jattayA ya nANe paramaTTho uttamaTTho esa (khalu ) titthaMkarehiM rairAgadosamahaNehiM desio pavayaNassa sAro chajIvanikAyasaMjamaM uvaesiDaM | telukkasakkayaM ThANaM abbhuvagayA Namutthu te siddha buddha mukta nIraya nissaMga mANamUraNa guNarayaNasAyaramaNaMtamappameya | mahaimahAvIra vaddhamANa sAmissa namutthu te arahao, namotthu te bhagavao, tikaDa esA khalu mahavayauccAraNA kayA icchAmo suttakittaNaM kAuM" vyAkhyA - ityetadanantaroditamitizeSaH, 'mahAvratocAraNaM' kRtamitizeSaH, atra ca ko guNo'thavA tatkathaMbhUtamityAha- 'sthiratvaM' mahAvrateSveva dharme vA sthairyahetutvAnnizcalaM bhavati 'zalyoddharaNaM' tatkAraNatvAt dhRtezcittasamAdherbalamavaSTambhaH, 'vyavasAyo' duSkarakaraNAdhyavasAyaH, 'sAdhanaM' karaNaM tallakSaNo'rthaH sAdhanArthaH mokSopAya ityarthaH, nikAcaneva nikAcanA, khavratapratipattidRDhataranibandhanamityarthaH, zubhakarmaNAM nikAcanAhetutvAnnikAcanedamucyate, bhAvasya- AtmapariNAmasya vizodhikAraNatvAdbhAvavizodhiH, patAkAyAHcAritrArAdhanAvaijayantyA haraNaM-grahaNaM, patAkAharaNaM, niryUhanA- niSkAzanA karmazatrUNAmAtmanagarAnnirvAsanetyaartha:, ArAdhanA-akhaNDaniSpAdanA, guNAnAM muktisAdhakajIvavyApArANAM, saMvarayogaH - nUtanakarmanirodhaH saMvara Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe stadrUpo yogo-vyApAraH, saMvareNa yogaH saMvandho vA, prazastadhyAnenopayuktatA-saMpannatA, yuktatA ca-samanvitatA yatipratiadhikAraH vibhaktivyatyayAjjJAnena, paramArthaH sadbhUtArthaH, uttamArthaH-prakRSTapadArthaH mokSaphalasAdhakatvena, mahAvratAnAM sarva- kramaNe pA vastupradhAnatvAt / esa0 liGgavyatyayAdetanmahAvratocAraNaM tIrthakaraiH pravacanasya sAro dezita itisaMbaMdhaH, kiMvi-1||kSikasU ziSTaiH tIrthakaraiH?-'rai.' ratirAgadveSamathanaiH, ratizca mohanIyakarmodayajanyastathAvidhAnandarUpazcittavikAraH, te ca trArthaH // 99 // bhagavantastIrthakarAH SaDjIvanikAyasya saMyama-rakSAmupalakSaNatvAnmRSAvAdAdiparihAraM copadizya upalakSaNatvAtvayaM kRtvA ca trailokyasatkRtaM sthAnaM-siddhikSetra abhyupgtaaH-sNpraaptaaH|mngglaarth vIrastutimAha-namo'stu tubhyaM he varddhamAnakhAminnitiprakramaH, kiMvi0?-siddhaH kRtArthaH, vuddhaH jJAtatattvaH, muktaH pUrvakarmabandhanaiH, nIrajo badhyamAnakarmarahitaH, niHsaGgaH saGgarahitaH, mAnamUraNaH garvoddalanaH, guNaratnasAgaraH anantajJAnAtmakatvAdanantaH mo'lAkSaNikaH, aprameyaH prAkRtajanAparicchedyaH, mahati garIyasi, prakramAnmokSe kRtamate iti gamyate, mahAvIra! karmavidAraka he varddhamAna!, kutaste namo'stvityAha-sAmissa'tti vibhaktivyatyayAditikRtveti pratyekaM saMbandhAcca svAmItikRtvA-prabhuriti hetoH, tathA namo'stu te, kutaH? ityAha-ahato'rhannitikRtvA, tathA namo'stu bhagavAnitihetoH, athavA mahaimaha'tti rUDhivazAdatimahAn sacAsau vIrazca tasmai arhate bhagavate itikRtvA, yatastvamukta // 99 // vizeSaNopeto'taste namo'stvitibhAvaH / athavA tikaTTha'tti trikRtvastrIn vArAniti / prativAkyaM ca namaskriyAbhidhAnaM stutiprastAvAdaduSTaM, yathA mahAvratocAraNaM karmakSayAya tathA zrutakIrtanamapIti tadAha-eSA khalu mahAba Jain Education in ITA For Private & Personel Use Only ||orlww.jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seeeeeeeeeeeeeeeeeee tocAraNA 'kRtA' vihitA, sAmprataM icchAmaH zrutotkIrtanaM kAmiti / tat zrutaM dvidhA-aGgapraviSTamaGgabAhyaM ca, yathA-"gaNaharakayamaMgagayaM, jaM kaya therehiM vAhiraM taM tu / aMgapaviDhaM niyayaM, aniaasuaM bAhiraM bhnni||1||" aMgavAhyamapi dvidhA-AvazyakaM AvazyakavyatiriktaMca, tatra tAvadalpavaktavyatvAdAvazyakazrutotkIrtanaM namaskArapUrvakamAha-"namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM chabihamAvassayaM bhagavaMtaM, taMjahA-sAmAiyaM cauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAussaggo paccakkhANaM, sabesipi eyaMmi chavihamAvassae bhagavaMte sasutte saatthe | sagaMthe saNijjuttIe sasaMgahaNIe je guNA vA bhAvA vA arihaMtehiM bhagavaMtehiM paNNattA vA parUviyA vA te bhAve saddahAmo pattiyAmo roemo phAsemo pAlemo aNupAlemo, te bhAve saddahaMtehiM pattiyaMtehiM royaMtehiM phAsaM-1 tehiM pAlaMtehiM aNupAlaMtehiM aMto pakkhassa jaM vAiyaM paDhiyaM pariyaTTiyaM pucchiyaM aNupehiyaM aNupAliyaM taM dukkha-15 kkhayAe kammakkhayAe mokkhayAe bohilAbhAe saMsAruttAraNAe ttikaTTha uvasaMpajjittA NaM viharAmi / aNto| pakkhassa jaM na vAiyaM na paDhiyaM na pariyaTTiyaM na pucchiyaM nANupehiyaM nANupAliyaM saMte bale saMte vIrie saMte puri-ISI sakkAraparakame tassa Aloemo paDikamAmo niMdAmo garihAmo viuddemo visohemo akaraNayAe anbhuTTemo ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAmo tassa micchAmi dukkaDaM // namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM aMgathA bAhiraM ukkAliyaM bhagavaMtaM, taMjahA-dasaveyAliyaM kappiyAkappiyaM cullakappasuyaM mahAkappasuyaM uvavAiyaM rAyapase-16 |NiyaM jIvAbhigamo paNNavaNA mahApannavaNA naMdI aNuogadArAiM deviMdatyao taMdulaveAliyaM caMdAvijjhayaM S Jain Education Intel ce For Private & Personel Use Only 1(Prew.jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha ||pamAyappamAyaM porisimaMDalaM maMDalappaveso gaNivijA vijAcaraNaviNicchao AyavisohI maraNavisohI jhANa-18| yatipratiadhikAraH vibhattI maraNavibhattI saMlehaNAsuyaM vIyarAgasuyaM vihArakappo caraNavihI AurapaJcakkhANaM mahApaccakkhANaM save-1 kramaNe pA sipi eyaMmi aMgabAhire ukkAlie bhagavaMte. zeSaM0 // namo tesiM khamAsamaNANaM jehi imaM vAiyaM aMgabAhiraMzakSikasU kAliyaM bhagavantaM, taMjahA-uttarajjhayaNAI dasAo kappo vavahAro isibhAsiyAI nisIhaM mahAnisIhaM jaMbuddIva- trArthaH // 10 // paNNattI caMdapaNNattI sUrapaNNattI dIvasAgarapaNNattI khuDDiyA vimANapavibhattI mahalliyA vimANapavibhattI aMga-15 cUliyAe vaggacUliyAe vivAhacUliyAe aruNovavAe dharaNovavAe varuNovavAe garulovavAe velaMdharovavAe vesamaNovavAe deviMdovavAe uTThANasue samuTThANasue nAgapariyAvaliyANaM nirayAvaliyANaM kappiyANaM kappavaDiMsayANaM puphiyANaM pupphacUliyANaM vaNhiyANaM vahIdasANaM AsIvisabhAvaNANaM diTThIvisabhAvaNANaM cAraNabhAvaNANaM mahAsumiNabhAvaNANaM teyagginisaggANaM sanvesipi eaMmi aMgabAhire kAlie bhagavaMte shessN0|| namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taMjahA-AyAro sUyagaDo ThANaM samavAo vivAhapaNNattI NAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAiyadasAo paNhAvAgaraNaM | vivAgasuyaM dihivAo, sabesipi eyaMmi duvAlasaMge gaNipiDage bhagavaMte. zeSaM // namo tesiM khamAsamaNANaM // 10 // jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaMtaM jahA sammaM kAeNa phAsaMti pAlaMti pUraMti sohaMti tIraMti kiti samma ANAe ArAhaMti ahaM ca nArAhemi tassa micchAmi dukkaDaM" namastebhyaH kSamAzramaNebhyaH khaguru Jain Education in For Private & Personel Use Only Tww.jainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyastIrthakaragaNadharAdibhyo vA yairidaM vakSyamANaM vAcitaM-asmabhyaM dattaM, sUtrArthatayA viracitaM vA / SaDvidhamavazya karaNAdAvazyakaM SaDadhyayanAtmakaM, bhagavat sAtizayAbhidheyasamRddhyAdiguNayuktaM, tadyathA-sAmAyikaM caturvizatistavo vandanaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnaM, sarvasminnapyetasmin paDvidhe Avazyake bhagavati sasUtre sArthe sagranthe saniyuktike sasaMgrahaNIke, vastunaH sUcanAmAtrakRtabIjavarUpaM sUtraM, vRttiTIkAbhyAM vyAkhyAto'rthaH, akhaNDitasUtrArthobhayapATho granthaH, vividhAnukramaNikApATho vistarasahito niyuktiH, bahvarthasaMgrAhikA saMgrahaNI, ebhiH padaiH saha bahuvrIhisamAsaH tasmin , ye guNA viratijinaguNotkIrtanAdayo dharmA [vAzabda uttarapadApekSayA samuccaye] bhAvAH kSAyopazamikAdayo jIvAjIvAdayo vA, arhadbhirbhagavadbhiH prajJaptAH-sAmAnyena kathitAH, prarUpitA-vistareNa nirdiSTAH,vAzabdau pUrvavat, tAn bhAvAn zraddadhmahe-sAmAnyenaivametaditi, pratipadyAmahe-prIti karaNadvAreNa, rocayAmaH-teSu vAllabhyaM vahAma ityarthaH, spRzAmaH-kriyAmAtreNa kurmaH, pAlayAmaH-rakSayAmaH, anu-18 18/pAlayAmaH-paunaHpunyena rakSayAmaH, ebhirbahuvacanAntapadairvayamiti kartRpadaM yojyaM tAn bhAvAn zraddadhAnaH pratipadya-18 mAnai rocayadbhiH spRzadbhiH pAlayadbhiH anupAlayaGgiH, antaH-madhye pakSasya yadvAcitaM-parebhyo dattaM, paThitaM-adhItaM, parivartitaM-sUtrato guNitaM, pRSTaM-pUrvAdhItasya sUtrAdeH zaGkitAdau praznaH kRtaH, anuprekSitam-arthavismaraNabhayAdinA cintitaM, anupAlitam-ebhiH prakArairanaghamanuSThitaM, tahuHkhakSayAya karmakSayAya mokSAya bodhilAbhAya saMsArottArabhaNAya, asmAkaM bhaviSyatIti gamyate itikRtvA-itihetoH upasaMpadya-aGgIkRtya NaM iti vAkyAlaMkAre viharAmi, N ww.jainelibrary.org Join Education Integ ral Pol Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatipratikramaNe pAkSikasUtrArthaH dharmasaMgraha vacanavyatyayAdviharAmaH / antaH pakSasya yanna vAcitaM na paThitaM na parivartitaM na pRSTaM nAnupAlitaM nAnuprekSitaM sati adhikAraHbale sati vIrye sati puruSakAraparAkrame, balaM dehasaMbhavaM, vIryamutsAhasaMbhavaM, puruSakAraH puruSAbhimAnaH, sa eva niSpA 18|ditaphalaH parAkramaH, vibhaktivyatyayAt tadavAcitAdikaM AlocayAmaH-gurave nivedayAmaH, pratikramAmaH niMdAmo garhAmaH pUrvavat , vyativarttayAmaH vitroTayAmaH vizodhayAmaH-tacchuddhiM kurmaH, akaraNatayA-punarakaraNena abhyu||10|| ttiSThAma:-abhyupagacchAmaH, yathArham-aparAdhApekSayA yathocitaM tapaHkarma-nirvikRtyAdi pApacchedakatvAdvA prAyazcittaM pratipadyAmahe-abhyupagacchAmaH, tasya mithyA me duSkRtaM puurvvt| AvazyakavyatiriktamAha-tadapi dvividhaM-kAlikamutkAlikaM ca, yadiha dinanizAdyantapauruSIdvaya evAkhAdhyAyAbhAve paThyate tatkAlena nivRttaM kAlikaM, yatpunaH | kAlabelApazcavidhAkhAdhyApikavarja paThyate tadutkAlikam, akhAdhyAyikapazcakaM ca saMyamaghAti 1 autpAtikamulkAdi 1 sAdivya-candraravigrahaNAdi 3 vyugraha 4 zarIra 5 rUpaM / athotkAlikotkIrtanAyAha-namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitaM aGgabAcaM utkAlikaM bhagavat 'aGgabAhyaM dvAdazyAgayA atiriktaM, utkAlikaM utkAlena nirvRttaM, bhagavat iti pUrvavat, tadyathA-dazavakAlikaM 1 kalpAkalpikaM 2 kSullakalpazrutaM 3 mahAkalpa zrutaM 4 aupapAtikaM 5 rAjapraznIyaM 6 jIvAbhigamaH 7 prajJApanA 8 mahAprajJApanA 9 nandI 10 anuyogadvArANi 18|11 devendrastavaH 12 tandulavaicArikaM 13 candravedhyakaM 14 pramAdApramAdaM 15 pauruSImaNDalaM 16 maNDalapravezaH 17 gaNividyA 18 vidyAcaraNavinizcayaH 19 AtmavizuddhiH 20 maraNavizuddhiH 21 dhyAnavibhaktiH 22 maraNavi // 10 // Jain Education IN For Private Personel Use Only ww.ainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktiH 23 saMlekhanAzrutaM 23 vItarAgazrutaM 24 vihArakalpa 25 zcaraNavidhiH 26 AturapratyAkhyAnaM 27 mahApratyAkhyAnaM 28 sarvasminnapyetasmin aGgabAhye utkAlike shessN0|| samutkIrtitamutkAlikam , atha kAlikotkIrtanAyAha-uttarAdhyayanAni dazAzrutaskandhaH kalpaH vyavahAra RSibhASitAni nizItho mahAnizIthaH jambUdvIpaprajJaptiH candraprajJaptiH sUryaprajJaptiHdvIpasAgaraprajJaptiH kSullikA vimAnapravibhaktiH mahatI vimAnapravibhaktiH aGgalikA vargacUlikA vivAhacUlikA aruNopapAtaH varuNopapAtaH garuDopapAtaH dharaNopapAtaH velaMdharopapAtaH devendropapAtaH vaizramaNopapAtaH utthAnazrutaM samutthAnazrutaM nAgaparyAvalikAH nirayAvalikAH kalpikAH kalpAvataMsikAH puSpikAH puSpacUlikAH (vRSNikAH) vRSNidazAH AzIviSabhAvanAH dRSTiviSabhAvanAH cAraNabhAvanAH mahAkhamabhAvanAH taijasAgninisargaH shessN0|| uktaM kAlikazrutaM, tadabhidhAnAcAvazyakavyatiriktaM, tagaNanAcAnayAdhamuktaM, sAMpratamaGgapraviSTazrutotkIrtanAyAha-namastebhyaH kSamAzramaNebhyo yairidaM vAcitaM, kAlikamityanuvartate / dvAdazAGgaM gaNipiTakaM bhagavat, tadyathA-AcAraH sUtrakRtaM sthAnAGgaM samavAyaH vivAhaprajJaptiH jJAtAdharmakathA upAsakadazAH antakRddazAH anuttaropapAtikadazAH praznavyAkaraNaM vipAkazrutaM dRSTivAdaH, sarvasminnapyetasmin dvAdazAGge gaNipiTake bhagavati / shessN0|| eteSAM sarveSAM siddhAntAnAM nAmagrahaNameva kathitaM, eteSAM bhedAH zAstrAdhyayanoddezapramANAni ca granthavistarabhayAnnoditAni, mahAzAstrebhyo'vaseyAni, ityutkIrtitaM sAmAnyato'GgapraviSTaM zrutaM / sAMprataM zrutadAtRpAlakebhyo namaskAraM AtmIyapramAdaviSaye mithyAduSkRtaM cAha-namastebhyaHkSamAzramaNebhyo yairida rAjasAgninisargaH zeSa namastebhyaH kSamAzramaNebhyAyAH vivAhaprajJaptiH zApyatasmin dvAdazAjhe gANavaNavata, tadyathA-AcAraH sUtrakRta raNavipAkazrutaM dRSTivAdaH, sAmAbhadAH zAstrAdhyayanodezAH OROSES Jan Education inte de For Private Personal use only Kuw.jainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Recene dharmasaMgrahe vAcitaM dvAdazAnAmaGgAnAM samAhAro dvAdazAGgaM, kiMvi0?-gaNigaNI-AcAryastasya piTakamiva-ratnakaraNDaka iva yatipratiadhikAraH piTakaM gaNipiTakaM, sarvArthasArakozabhUtamityarthaH, bhagavat, ye cedaM samyaga-avaiparItyena kAyena-kAyapravRttyA na kramaNe pA manomAtreNetyarthaH-punaHspRzanti-grahaNakAle vidhinA gRhNanti, pAlayanti-punarabhyAsena rakSayanti, pUrayanti-mA-18 kSikasUtrAbindvakSarAdibhiradhyatRdoSAdaparipUrNa pUrNa kurvanti, tIrayanti-avismRtaM janmapAraM nayanti, kIrtayanti-khanA trArthaH // 102 // mabhiH svAdhyAyakaraNato vA saMzabdayanti, samyaga-yathAvat AjJayA-taduktArtharUpayA guruniyogAtmikayA vA ArAdhayanti-taduktakriyAkaraNataH phaladaM kurvantItyarthaH, tebhyo'pi nama iti prkrmH|ycaahN nArAdhayAmi-pramAdato nAnupAlayAmi, tasya mithyA me duSkRtamastviti / atha maGgalArtha shrutdevtaastutimaah-"suadevyaa."||1|| S|| iti pAkSikasUtrArthalezaH / atha yathA rAjAnaM puSpamANavakA atikrAnte maMgalakArye bahu manyante yaduta-'akhaNDi-18 tabalasya tava suSTu kAlo gato'nyo'pyevamupasthitaH' evaM pAkSikaM vinayopacAraM dvitIyakSAmaNakasUtreNa sAdhava AcAryasya kurvanti, taccedam-"icchAmi khamAsamaNo! piaM ca me jaM bhe! hahANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM suvvayANaM sAyariauvajjhAyANaM nANeNaM daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvamANANaM bahusubheNa bhe divaso posaho pakkho vaikato anno bhe! kallANeNaM pajjuvaDio sirasA maNasA matthaeNavaMdAmi // 16 // 12 // 'tumbhehi samaM' iti guruvacanaM-'icchAmi abhilaSAmi, vakSyamANaM kSamayitumitiyogaH, athavA icchAmi he kSamAzramaNAH! vakSyamANaM, kuto'pi kAraNAdapriyamapi kizcidiSyata ityata Aha-'priyaM ca' abhimataM mama yada Jain Education Intamina For Private & Personel Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vatAM 'hRSTAnAM ' nIrogANAM 'tuSTAnAM' toSavatAM alpAtaGkAnAM alpazabdasyAbhAvaparatvAdrogamuktAnAM abhagnasaMyamayogAnAM suzIlAnAM - aSTAdazasahasrazIlAGgopetAnAM zobhanapaJcamahAvratAnAM AcAryopAdhyAyAnAM jJAnAdinA'' - | tmAnaM bhAvayatAM bahuzubhena - atyarthaM zreyasA ISadUnazreyasA vA sarvathA zubhasyAsaMbhavAt 'bhe' ityAmantraNe bho bhavantaH ! divaso-dinaM kiMvidhaH ? - poSadhaH - parvarUpaH anyazca pakSa iti varttate, bhavatAM kalyANena zubhena yukta iti gamyaM, paryupasthitaH - prakrAnta Arabdha ityarthaH / puSpamANavA iva maGgalamabhidhAya praNAmamAhuH- zirasA manasA upalakSaNAdvAceti jJeyaM, matthaeNavaMdAmIti namaskAravacanaM avyutpannaM samayaprasiddhaM jJeyaM, ataH zirasetyabhidhAya mastakenetyuktaM na duSTaM / atrAcAryaH prAha- 'tunbhehiM' yuSmAbhiH sArddhaM sarvamevaitat saMpannamityarthaH 1 // atha caityasAdhuvandApanaM nivedayitukAmA bhaNanti - "icchAmi khamAsamaNo ! pudhiM ceiAI vaMdittA narmasittA tumbhaNhaM pAyamUle viharamANeNaM je kei bahudevasiA sAhuNe diTThA sAmANA vA vasamANA vA gAmANugAmaM dUijmANA vA rAyaNiA saMpucchaMti omarAyaNiA vaMdati ajjayA vaMdaMti ajjiAo vaMdati sAvayA vadaMti sAviAo vaMdaMti ahaMpi nissallo nikkasAottikaTTu sirasA maNasA matthaeNavaMdAmi ' ahamavi vaMdAmi cehaAI' iti guruvacanaM / icchAmi he kSamAzramaNAH ! caityavandApanaM sAdhuvandApanaM ca bhavatAM nivedayitumiti vAkyazeSaH / pUrvakAle - vihArakAlAt caityAni - jinapratimAH vanditvA stutibhirnatvA namaskRtya praNAmataH saGghasamyaktvacaityava - ndanAdyetadahaM karomItipraNidhAnayogAt, ka vanditvA ityAha- yuSmAkaM pAdamUle, viharatA mayA ye kecana bahudiva ww.jainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ All dharmasaMgraha saparyAyAH sAdhavaH dRSTAH, sAmA0 javAbalakSayAdekatravAsinaH, vasa0 navakalpavihAravantaH, ata eva grAmAda-10 yatipratiadhikAraH nantaro grAmaH anugrAmaH taM dUi0-gacchantaH, vAzabdAH samuccaye, eteSu madhye iti gamyaM, rAtnikA AcAryAH, kramaNe pA saMpu0-saMpraznayanti, mayA vanditAH santo bhavatAM kuzalavArtA iti, avamarAtnikAH bhavataHpratItya laghutaraparyAyA kSikakSA AcAryA eva vandante, bhavataH kuzalAdi tu praznayantyeva, AryakAH sAmAnyasAdhavo vandante, evaM AryikAH sA- maNaM // 103 // dhvyaH, zrAvakAH zrAvikAca, tathA'hamapi niHzalyo niSkaSAyaH tAn vande, yUyamapi vandadhvaM, evaM ziSyeNoktaH guruH prAha-ahamapi tAni yuSmadvanditAni caityAni vande, anye bhaNanti-'ahamavi vandAvemi ceiAI' iti pAThaH, ahamapi vandApayAmi caityAdi(ni) yathA-amukanagare yuSmatkRte caityAni natAni tAni yUyamapi vaMdadhvamiti 2 // tata AtmAnaM nivedayitukAmA bhaNanti-"icchAmikhamAsamaNo! uvaDio'haM tubbhaNhaM saMtiaM ahAkappaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA akkharaM vA payaM vAgAhaM vA silogaM vA (salogaddha vA) ahUM vA he vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA tumbhehiM ciatte(Na) dinnaM mae aviNaeNa paDicchiaMtassa micchAmidukkaDaM // 'AyariasaMti' iti guruvacanaM / icchAmi vakSyamANaM upasthito'haM, AtmanivedanAya iti gamyaM, yuSmAkaM satkaMyuSmadIyamidaM sarvaM yadasmatparibhogyaM yathAkalpaM-kalpAnatikrAntaM sthavirakalpocitaM kalpanIyamityarthaH, vastrAdi // 10 // pratItaM navaraM pAdaproJchanaM-rajoharaNaM, 'aTuM veti' arthaH sUtrasyAbhidheyaH prAkRtatvAnnapuMsakanirdezaH, paNDitAbhimAnI paromAnanigrahAya yatpraznayati vyAkaraNaM taduttaraM, vAzabdAH samuccayArthAH, evaM vastrAdinivedanadvAreNAtmAnaM nivedya Join Education Intel For Private Personal Use Only Brainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuSmAbhirevedaM me dattaM ityAvedayan tadhaNe cAvinayaM kSamayannAha-yuSmAbhiH prItyA dattaM mayA'vinayena pratIpsitaM, zeSaM spssttN| gururAha-pUrvAcAryasatkametat kiMmamAtreti, garvavarjanArtha gurubhaktikhyApanArtha cedaM 3 // atha yacchikSA grAhitAstamanugrahaM bahumanyamAnAH ziSyAH prAhu:-"icchAmi khamAsamaNo! ahama[vi] puvAI kayAiM ca me kiikammAiM AyAramaMtare viNayamaMtare sehio sehAvio saMgahio uvaggahio sArio vArio coio paDicoio ciattA me paDicoaNA uvaDio, tunbhaNhaM tavateasirIe imAo cAuraMtasaMsArakaMtArAo sAhaTTa nittharissAmittikaTTha sirasA maNasA matthaeNavaMdAmi" 'nitthAra pAragA hoha' iti guruvAkyaM // icchAmi kSamAzramaNAH! ahaM apUrvANi-anAgatAni kRtikarmANItiyogaH kartumiti gamyaM, kRtAni ca mayA kRtikarmANi bhavatAmiti gamyaM, teSu ca AcArAntare-jJAnAdyAcAravyavacchede, viNa vinayavyavacchede jJAnAdikriyAyA akaraNa ityarthaH, se0zikSitaH svayameva gurubhiH zikSA grAhita ityarthaH, sedhito vA''cAravizeSavinayavizeSeSu kuzalIkRta ityarthaH, zikSApitaH sedhApito vA upAdhyAyAdipArthAt, saM0 saMgRhItaH ziSyatvenAzritaH, upagRhIto jJAnAdibhirvastrAdibhizcopaSTambhitaH, sAritohite pravartitaH, vArito'hitAt, coditaH saMyamaskhalanAdau na yuktaM bhavAdRzAmidamiti vAritaH, praticoditaH tathaiva punaH punaH preritaH, 'ciattA' prItiviSayA na tvahaGkArAdaprIteti, preraNA bhavadbhiH kriyamANeti, upalakSaNaM caitacchikSAderiti, tatazca upasthito'hamasmi preritArthasaMpAdane kRtodyama ityarthaH, yuSmAkaM tapasteja:zriyA hetubhUtayA tatprabhAvAdityarthaH, itazcAturantAccaturgatikAt O w.jainelibrary.org Jain Education in Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe| adhikAraH rAtriprathamapraharaka // 10 // saMhRtya kaSAyendriyayogAdibhirvistIrNamAtmAnaM saMkSipyetyarthaH nistariSyAmi-laGkayiSyAmi, itikavA iti-IS hetoH, zirasetyAdi prAgvat / guruH prAha-nistArakAH saMsArasamudrAt prANinAM pratijJAyA vA pAragAH saMsArasA- garatIragAmino bhavata yUyamityAzIrvacanamiti 4 // pAkSikakSAmaNAvacUriH // atha pratikramakaraNAnantarakarttavya- mAha-kAlagraha' iti, kAlasya-prastAvAt prAdoSikasya graho-grahaNaM prAgvadanvayaH, ayaM ca kAlo vyAghAtiko'pyucyate, gurUNAM zrAddhAne dharmakathanena saMkIrNazAlAyAM vA vaidezikanigamapravezAbhyAM vyAghAtasambhavAt, na tatra kAlagrahaNaM bhavatIti bhAvaH, tasya kAlamAnamAha-'tArAtrayekSaNe' iti, AkAze tArakatritayadarzane jAyamAne satItyarthaH, tArAtrikadarzanaM ca tadupalakSitasamayasyopalakSaNaM, tena varSAkAle tadadarzane'pi tadvelAyAM prAdoSikakAlo gRhyate, taduktaM dinacaryAyAm-"devasia paDikkamaNe, kayaMmi giNhaMti tayaNu kykrnnaa| tArAtiasaMpikkhaNasamae paaosiaNkaalN||1||" iti / kAlagrahaNavidhizca yogavidhito jnyeyH| tataH kAlagrahaNAnantaraM prAdoSikakAle zuddha ityarthaH 'kAlikasUtrANAM' ekAdazAGgAdInAM AdizabdAdupAGgAdyutkAlikAdInAmapi 'adhyayanAdi' paThanapAThanAdi sApekSayatidharmo bhavatIti praagvdnvyH| taccAvidhinApi bhavatItyata Aha-'yathAvidhi' vidhimanatikramya yathA bhavati tathA, sa ca prAgdarzita eva / azuddhe tu kAle utkAlikaM niyuktyAdi vA gaNayanti zRNvanti dhyAyanti vA, taduktaM dinacaryAyAm-"aha vAghAiakAle, suddhami paDhaMti kAliaM suttN| puvagahiaMgaNaMti, annaha annaMpi atthaM vA // 1 // kAliasuassa kAlo, bhaNio ajjhynngnnnnsmyNmii| pAdoSikakAle zuddha ityarthaM kAlaM // 1 // " iti / kAlakramaNe, kayaMmi giNhati // 104 // 9 Jain Education in ! For Private Personal use only Quvw.jainelibrary.org Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma divasassa paDhamapacchimajAmAe vA tijAmAe // 2 // " // 88 // idAnIM karttavyAntareNApi prathamapauruSInirgamanaM, tannirgamane ca yatkarttavyaM tadAha| sAdhuvizrAmaNAdyaizca, nizAdyaprahare gate / gurvAdezAdividhinA, saMstAre zayanaM tathA // 28 // sAdhavaH-AcAryaglAnaprAghurNakAdayasteSAM vizrAmaNaM-amApanayanakaraNaM, AdizabdAtsaMbAdhanAdigrahastaiH karttavyaiH, cakArAt prAguktasvAdhyAyAdinA nizAyA-rArAdyayAme-prathamaprahare 'gate' niSThAM prApte sati 'saMstAre' vakSyamANalakSaNe 'zayanaM' vApaH, sApekSayatidharmo bhvtiitynvyH| taccAvidhinApi bhavatItyata Aha-gurvAdezAdi| vidhinA' iti gurvAdezo-guroH saMdizApanaM tadAdividhinA-tadAdividhipUrvaka, taduktaM dinacaryAyAm-"sajjhAyajhANagurujaNagilANavissAmaNAikajjehiM / jAmaMmi vaikaMte, vaMdia pehaMti muhapottiM // 1 // paDhamaMmi khamAsamaNe rAiasaMthArasaMdisAvaNayaM / pabhaNaMti puNo biIe, rAiasaMthArae tthaamo||2||" saMstArakazcaikaikasya sAdhorvAhalyatastrihastapramANaH karttavyaH, idaM ca pramANayuktavistIrNavasatyapekSaM vacaH, yato vasatirvistIrNA kSullikA pramANayuktA ceti trividhA, tatrAcAryANAM nivAtA pravAtA mizrA ceti saMstArakabhUmitrayaM, zeSANAM vekaikA, tatra vistIrNAyAM caurAdipravezavAraNAya puSpAvakIrNAH khapanti, kSullikAyAM madhye pAtrANi muktvA maNDalyAH pArthe // svapanti, pramANayuktAyAM tu patathA khapanti, taduktamoghaniryuktau-"saMthAragabhUmitiaM, AyariANaM tu sesagA-1 For Private 8 Personal Use Only in Education Intern al Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 105 // Jain Education Inter NegA / ruMdAe puSphaiNNA, maMDaliAAvalI iare // 1 // " atra kSullikApramANayuktayorayaM vidhiH- 'saMthAragagahaNAe, veMTiaukkhevaNaM tu kAyavaM / saMthAro ghettavo, mAyAmayavippamukkeNaM // 1 // " sthavirAdidattasaMstArakabhUmau yathAratnAdhikatayA krameNa sarvairapi khakhopadhiviNTalikotkSepaNaM kAryaM yena bhUmibhAgo jJAyate, sukhena ca vibhajituM zakyate iti bhAvArthaH / tatra ca vibhaktAyAM bhuvi pratyekaM sAdhoH saMstArakastrihastabAhulyo bhavati, tathAhi - UrNA mayaH saMstArako'STAviMzatyaGgulapramANaH, saMstArakapAtrayorantare ca viMzatiraGgulAni bhavanti, tatazca bhAjanAni hastapramANe pAdaproJchane sthApyante iti hastatrayaM / sA0 aM0 pA0 aM0 sA0 aM0 pA0 aM0 sA0 sAdhUnAM mithazcAntaraM dvau dvau hastau bhavataH, sAdhuzcAtra trihastasaMstArakapramA 28 20 24 28 20 48 24 20 28 No grAhyaH, taduktam"tamhA pamANajuttA, ekkekssa u tihatthasaMthAro / 0 - bhAyaNasaMthAraMtara taha vIsaM aMgulA huMti // 1 // majjAramUsagAia vArae navia jANughaTTaNayA / dohatthe a avAhA, niamA sAhussa sAhussa // 2 // " iti, atroktavyAkhyAne sAdhUnAM mitho dvidvihastapramANAyAmabAdhAyAmantare bahuzUnyatvAilAtsAgArikazayanaM bhavatItyanyathA vyAkhyAyate, sAdhuzarIreNa hasto ruddhyate, sAdhuzarIrapramANasaMstArakasya pAtrANAM cAntaraM viMzatiraGgulAni, atra corNAmayaH saMstArako'STAviMzatyaGgulapramANa eva draSTavyaH, kiM tu sAdhunA zarIreNa caturviMzatyaGgulAni ruddhAni, anyAni urNAmayasaMstArakasaMbandhIni yAni catvAryaGgulAni taiH saha yAni | viMzatyaGgulAni tatparataH pAtrakANi bhavanti, tAni cASTAGgulAni ruNaddhi, tataH pAtrakasya dvitIyasAdhozcAntaraM 0 - 0 - 0 - 0 saMstArakakaraNaM // 105 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatyaGgulAni, evaM sarve'pi te trihastAH / sthApanA ceyaM- sA0 aM0 pA0 aM0 sA0 / atra ca hastadvayamabAdhA sA-13 24 20 8 20 24 dhuzarIrAdyAvadanyato hastamAtraM pAdAnte cApi hastamAtraM .-.-. gamanamArga muktvA svapantIpati pradIrghAyAM vasatau khaapvidhiH| caturasrAyAM tu kuDyAddhastatrayaM muktvA khapanti, tatra kuDyato hastamAtreNa bhAja nAni sthApyante, tAni ca hastamAtre pAdapoJchane kriyante, tato hastamAtraM vyApnuvanti, bhAjanasAdhozcAntarAlaM hastamAtrameva mucyate, tataH sAdhuH svapiti, evamanayA bhaGgayA khapatAM tiryaka sAdhoH sAdhozcAntarAlaM hastadvayaM 1 draSTavyaM, idaM ca pramANopetavasatyapekSaM jJeyaM, kSullikAyAM tu upazIrSakANAM madhye bhAjanAni kriyante, yadi c| bhUgoMpetA tatastasyAM pAtrakANi puJjIkriyante, tatra prAsukAni alpakarmANi ca upari puJjIkriyante, mAGgalika-| tvAt teSAM, athAtisaGkaTatvAdasatebhUmau nAsti sthAnaM pAtrakANAM, tatazca aupagrahiko davarako yavanikArthaM gacchasAdhAraNo gRhItastena kIlikAdAvavalambyante, taduktam-"ussIsa bhAyaNAI, majjhe visame ahAkaDA uvari / uvagahio jo doro, teNa u vehAsi laMbaNayA // 1 // " 'vehAsitti AkAze, kSullikAbhAve tu vistIrNAyAM vasatau sthAtavyaM, tatra cAyaM vizeSaH-puSpaprakarasadRzaiH khapadbhiH sarvA bhUmiApyate, tatrAvalagakAdyAgamane tu ekadeze upakaraNAni saMhRtya stheyaM, antarAle ca sati sambhave kaTAdiIyate, tathA rAtrau samudAyena sautrapauru-| pIkaraNaM karttavyaM, sA kazcitpadaM vAkyaM vA''karNya hasatu, Asajjazabdo naiSedhikI bhUmipramArjanaM haste purastAt parAmarzanaM ca na kArya kAzanaM ca karttavyaM, yataH-"piMDeNa suttakaraNaM, AsanjanisIhiaMca na kareMti / kAsa Jain Education For Private Personel Use Only Hw.jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraheNamapamajaNayaM, na ya hattho jayaNa verattiM // 1 // " iti "jayaNa verati"ti yatanayA vairAtrikaM kAlaM kurvantI- zayanavi tyarthaH, iti sNstaarkvidhiH| IdRze ca saMstArake-sIsA gurusagAse gaMtUNa bhaNaMti 'icchAmi khamAsamaNo! vaMdira jAvaNijjAe nisIhiAe matthaeNavaMdAmi, khamAsamaNA ! bahupaDipunnA porisI aNujANaha raaiasNthaaryN'| tAhe paDhama kAiAbhUmi vacaMti, tAhe jattha saMthAragabhUmI tattha vaccaMti, tAhe uvahimi uvaogaM karitA pamajjaMtA // 106 // IS uvahIe dorayao choDeMti, tAhe saMthAragapaTTagaM uttarapaTTayaM ca paDilehittA dovi egattha lAettA urumi ThaveMti, tAhe saMthArabhUmi paDileheti, tAhe saMthArayaM attharaMti sauttarapadaM, tattha ya laggo muhapottiAe uvarillaM kAyaM pamajjai, hiDillaM rayaharaNeNaM, kappe a vAme pAse Thaveti, puNo saMthAraM caDhaMto bhaNai jiTThanAINaM purao ciTThatANaM aNujANijaha, puNo sAmAiaMtinni vAre kaDDiUNaM sovai, esa tAva kamo," saMstArakaM cArohana sAmAyika vAratrayamAkRSya aNujANahetyAdi bhaNati, anujAnIta saMstArakaM, punazca bAhUpadhAnena vAmapArzvena ca skhapiti, kukkuTivadAkAze pAdau prasAraNIyau 'atarantatti AkAze pAdaprasAraNAzaktastu bhuvaM pramRjya pAdau sthApayati, 'saMkoi' ityAdi, yadA punaH saGkocayati pAdau tadA saMdaMzamurusandhi pramRjya saGkocayati, udvatayaMzca kAyaM pramArjayati, ayaM khapato vidhiH| atha kAyikArthamuttiSThan kiM karotItyAha-dravyAderupayogaM datte, itthamapi nidrA // 106 // bhibhUtaH niHzvAsaM ruNaddhi, tathApyagatanidra AlokadvAraM pazyati, tataH saMstArake upaviSTa eva vAratrayamAsajja iti paThati, tataH pAdAnAkuzcayati, tato'yamutthAyAvazyikImAsajjaM ca punaH punaH kurvan pramArjayaMzca dvAraM yAva Jain Education inte For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seoeceedeseseseneceseseeeeese. dyAti, bAhyatastu sAgArikANAM stenakAdizaGkotpattisaMbhavAnna pramArjanAdi kAryamityevaM pramANayuktAyAM vasatau vasatAM vidhiruktH| yadA punaH kSullikA vasatiH tadA purato hastena parAmRzati pazcAtpAdau pramRjya nyasyati, tatazcaivaM yatanayA bAhyato nirgacchati, yadi ca tatra stenabhayaM tarhi dvau niryAtaH, eko dvAre tiSThatyanyaH kAyikA vyutsRjatIti / zvApadabhaye tu trayastatraiko dvAre tiSThati, dvitIyastadA kAyikAM vyutsRjati, (tRtIyastu) pratijAgarti, evaM kAyikI vyutsRjya saMstArakaM Agata IryApathiko pratikrAntaH san jaghanyato'pi gAthAtrayaM gaNayati, tathA'zaktastvanyathApi khapityeva / tatra cotsargataH sAdhuraprAvaraNaH svapiti, tathA'zaktastu krameNaikaM dvau bIn vA kalpAn prAvRNoti, tathApi zItattau bAhyataH kAyotsarga kRtvA'tizItavyApto madhye praviSTo nivAtamiti manyate tataH krameNaikAdikalpAn gardabhadRSTAntena prAvRNoti, sa cAyaM-samAropitamAnurUpaM bhAraM vodumanicchato gardabhasya zirasyanyo bhAra Aropyate svayaM cAruhyate tataH stokaM gate svayamuttarati tato gardabho jAnAti uttIrNo mama bhAra iti zIghraM yAti, tato'pyanyabhArApanayane zIghrataraM yAti, evaM sAdhurapIti / apavAdena tu yathA samAdhibhavati tathA karttavyaM, yaduktamoghaniyuktau-"ataraMto va nivajje, asaMtharaMto va pAuNe ikkaM / gaddahadiTuMteNaM, do tinni bahU jaha smaahii||1||" "ataraMto va nivajetti azaknuvan gAthAtrayagaNanaM vinA zete iti puurvgaathaarthshessH| [tathA bRhatkalpe'pi-"appA asaMtharaMto, nivArio hoi tIhiM vatthehiM / giNhei guruvidiNNe, payAsapaDilehaNe stt||1||" AtmA-zarIraM sa zItAdinA na saMstarati tadA tribhirvastrarnivArito bhavati / athavA in Eduent an inte For Private Personal Use Only IMw.jainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH 3 // 107 // tAni parijIrNAni (tato) na tribhiH zItaM nivArayituM pAryate tatazcAha-gurubhiH - AcAryairvitIrNAni prakAzapratyupe| kSaNAni jIrNatvAdacauraharaNIyAni sapta vastrANi utkarSato gRhNAti / idameva spaSTayati- " tiNNi kasiNe jahaNe, paMca ya daDhadubbalAI gihijjA / satta ya parijunnAI, eyaM ukkosagaM gahaNaM // 1 // " kRtsnAni nAma ghanamasRNAni yairantarhitaH savitA na dRzyate zeSaM sugamam ] ityuktaH zayanavidhiH / dinacaryAyAmapyevam - "sakkatthayaM bhaNittA, | saMthAruttarapaTTagaM ca pehittA / joDittA jANuvIraM, ThAvia bhUmiM pamajjaMti // 1 // taM tattha attharittA, karajualaM ittha nisia pabhaNaMti / aNujANaha nissIhI, namo khamAsamaNapujjANaM // 2 // ThAUNaM saMthAre, puttiM pehiMti tinni vArAo / navakAraM sAmAiamucAria vAmapAseNaM // 3 // uvahANIkayabAhU, AkuMcia kukkuDiva do pAe / ataraMtA supamajjia, bhUmiM vihiNA pasAriMti // 4 // jai me hujja pamAo, imassa dehassa imAi rayaNIe / AhAramuvahidehaM sarvvaM tiviheNa vosiriaM // 5 // iccAi ciMtayaMtA, niddAmukkhaM kareMti khaNametaM / tatthavi nibharanidda, pamAya bhIrU vivajjati // 6 // " iti / // 99 // atha dvitIyaprahare sarve'pi khapanti utAho kecijjAgarantyapIti jijJAsAyAM puruSavizeSAzrayaM dvitIyatRtIyapraharagataM vidhyantaramAha sthavirANAM dvitIye'pi, yAme sUtrArtha bhAvanam / arddharAtrikakAlasya, tRtIye grahaNaM ca taiH // 29 // 'sthavirANAM' vRSabhagItArthAnAM 'dvitIye'pi' na kevalaM prathama evetyapizabdArthaH 'yAme' prahare 'sUtrArthasya' sUtra zItanivAraNaM // 107 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyasya "bhAvanaM' cintanaM, anvayaH prAgvadeva / 'tRtIye ca' tRtIyaprahare prApte 'caH' samuccaye 'taiH' sthaviraireva 'aIrAtrikakAlasya' dvitIyakAlasya 'grahaNaM' zuddhatayopAdAnaM, anvayastUkta eva, ayaM bhAvaH-sUtrArthacintanayA dvitIyAM pauruSI nirvAhya tRtIyapraharaprArambhe ca vRSabhA evopAdhyAyAdInAM saMdizApya arddharAtrikakAlaM gRhNanti, zeSaistadAnIM suptatvAt , yaduktaM dinacaryAyAm-"therA biiaMjAma, suttatthaM bhAvaNAi nIsesaM / aivAia thirahiayA, patte taimi jaamNmi||1|| giNhaMti aDarattia, kAlaM guruNo tao viujhaMti / puvvutteNaM vihiNA, therA niI pakuvaMti // 2 // " iti // 100 // idAnIM tRtIyapraharaviSayaM yatkarttavyaM tatpratipAdayannAha tato'vabodhazca garosteSAM ca zayanaM tathA / udvartanAdiyatanA, sanmanorathacintanam // 30 // 'tataH' arddharAtrikakAlagrahaNAnantaraM 'guroH' AcAryasya 'avabodho' jAgaraNaM teSAM ca' sthavirANAM 'zayana khApaH, ubhayatrApyanvayaH prAgvadeva, gurorjAgaraNaM sthavirANAM ca zayanaM rAtritRtIyapaharakRtyamitibhAvaH tatrApyayaM| vidhiH-kAlaM gRhItvA AcAryamutthApayanti, tato vandanakaM dattvA zuddhaH kAla iti paThanti, guravazca tahattitti, tataste khapanti, AcAryazca dvitIyamutthApya kAlaM praticArayati, tataH sUtrArtha cintayati, yAvadvairAtrikakAlasamayaH, azuddha tvarddharAtrike prAkazuddhaM prAdoSikameva pravedayitvA svAdhyAyaM kurvanti, evamagre vairAtrike'pyazuddha pUrvazuddhamarddharAtrikaM pravedayitvA svAdhyAyaM kurvanti, prAbhAtike cAzuddhe tameva nivedayitvA svAdhyAyaM kurvantItya For Private Personal Use Only a w Jnin Education India .jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 108 // dharmasaMgrahe || pavAdaH / idAnIM nidrAmocane vidhimAha-'udvarttanAdI'tyAdi, udvarttanamekapAdinyapArzve bhavanaM, AdizabdAt dvitIyatRadhikAraH parivartanAkuzcanAdigrahaH, tatra yatanA zarIrasaMstArakapramArjanArUpA, uktaM ca dinacaryAyAm-"uccattaNapariattaNa- tIyaturya 18 pamuhaM jaiNo kuNaMti jai tatto / paDilehayaMti paDhama, sarIrayaM tayaNu saMthAraM // 1 // " iti / tathA 'sanmanorathAnAM graharavidhiH udyatavihAravizeSasUtrAdhyayanAdyabhilASANAM cintana-manasi karaNaM, uktaM ca tatraiva-"abbhujuaM bihAraM, bhuvaNuddhAraM ca taiajAmaMmi / ciMtiti jAgaraMtA, jhAyaMti gurU tahA tattaM // 1 // gurutherabAlapamuhA, nianiasamayaMmi thovakayaniddA / bhAveNavi jaggaMtA, ThavaMti hiae imaM sammaM // 2 // nivANapurarahehiM, emAimaNorahehiM dhnnaannN| jaggaMtANaM jAmiNipacchimajAmo smnnuptto||3||" iti // 101 // idAnIM turyayAmaviSayaM yatkarttavyaM taddarzayannAha prApte caturthayAme tu, vishraamnnkRtimuroH| sthavirAvairjAgaritvA, tatra vairAtrikagrahaH // 31 // & 'caturthayAme' turyaprahare 'prApse' upasthite tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, 'sthavirAdyaiH' sthavirapramukhaiAlavRddhAdi bhirapi 'jAgaritvA' nidrAM tyaktvA 'guroH' AcAryasya 'vizrAmaNakRtiH' vizrAmaNAkaraNaM, tathA 'tatra' caturthayAme 'vairAtrikasya kAlavizeSasya 'graho' grahaNaM, anvayastUbhayatrApi prAgvat, guravazca tadA khapantItyanuktamapi jJeyaM, taduktamoghaniyuktivRttI-"tAhe taiapahare aikkaMte so kAlapaDilehago AyariaM paDisaMdisAvettA vera // 108 // Jan Education Intemani For Private Personel Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tti kAlaM geNhai, Ayario'vi kAlassa paDikkamittA sovai, tAhe je soiallayA sAhU AsI te uTheUNaza rittiaM sajjhAyaM kareMti jAva pAbhAiakAlaggahaNavelA jaayaa| tato ego sAhU uvajjhAyassa aNNassa vA saMdisAvettA pAbhAiakAlaM geNhati" iti // dinacaryAyAmapyuktam-"vIsAmaNaM saguruNo kuNaMti jaggaMti tayaNu therAI / verattiaMpi kAlaM, gijjhia kuvaMti sajjhAyaM // 1 // " iti // 102 // idAnIM zeSacaturthapraharakarttavyamAha| tataH khAdhyAyakaraNaM, yAvatprAbhAtikakSaNam / ityevaM dinacaryAyAzcaraNaM shubhyogtH|| 32 // & tato' vairAtrikakAlagrahaNAnantaraM 'khAdhyAyakaraNaM' prAgvadanyaH (nvayaH), tasyAvadhimAha-prAbhAtikakSaNaM' prA bhAtikakAlagrahaNavelAM yAvat, tadavadhirityarthaH, ayaM ca svAdhyAyasturyaprahare jAgaraNAnantaraM kAyotsargakaraNAdividhipUrvakaH pUrva dinacaryAprArambhe ukta eva, iha tu AdyantakriyAnusandhAnArthaM smArita iti na paunarutyaM na vA navo vidhirityavaseyaM / prAbhAtikakAlazcopAdhyAyAdeHsaMdizApya grAhyastato guravo jAgratItyapyuktameva / idAnIM pratidinakriyAmupasaMharannAha-'ityeva'mityAdi 'itiH' samAptau evaM' uktaprakAreNa 'dinacaryAyAH' ahorAtrikAcaraNAyAH caraNaM sApekSayatidharmo bhavatIti prakRte yojanA, taccAzubhayogato'pi syAdityata Aha-zubhAH-prazastAH yogA manovAkAyAstasmAddhetubhUtAt zubhayogaihetubhUtairdinacaryAcaraNaM yatidharma iti bhAvaH / itthaM ca yatidinacayopratipAdanena tadaGgabhUtAni pratilekhanApiNDopadhyanAyatanalakSaNAni catvAryoghasAmAcArIdvArANi vyAkhyA prArambhe ukta eva, 39zApya grAhyastato guravAyA ' ahorAtrikAcara Jain Education in For Private & Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe / tAni, zeSANi cAticArAlocanazuddhirUpANi trINi taTArANi yathAsthAnaM darzayiSyanta ityaudhikasAmAcArIkramaH dazadhA adhikAraH // 103 // sAmprataM dazadhApadavibhAgasAmAcArIkharUpadarzanAyAha sAmAcArI 8|icchAmicchAtathAkArA, gtaa'vshynissedhyoH| ApRcchA pratipRcchA ca, chandanA ca nimantraNA // 33 // // 10 // 18 upasaMpaJceti jinaiH, prajJaptA dazadhAbhidhA / bhedaH padavibhAgastu, syAdutsargApavAdayoH // 34 // yugmam / / ___ amunA prakAreNa 'jinaiH 'dazadhAbhidhA' dazadhAkhyA sAmAcArI 'prajJaptA' prarUpitA, sA ca yathA icche'tyAdi kArazabdo'tra prayogAbhidhAyI sa cecchAdizabdeSu triSu pratyekamabhisambadhyate tata icchAmicchAtathetyeSAM zraddhArthavyalI-|| kArthAvatadhyArthAnAM zabdAnAM kAra:-karaNaM yathAsvaviSayaM prayoga icchAmithyAtathAkAra iti samAsArthaH, avayavArthastvayam-eSaNamicchA karaNaM kAraH icchayA balAbhiyogamantareNa karaNaM icchAkAraH, icchAkriyetyarthaH, tathA cecchAkAreNa mamedaM kuru tava vA'haM karomItinirdezo'bhyupagamo vA icchAkAra itiphalitaM 1, tathA mithyA vitathamanRtamiti paryAyAH, mithyAkaraNaM mithyAkAraH mithyAkriyetyarthaH, tathA ca saMyamayogavitathAcaraNe viditajinavacanasArAH sAdhavastakriyAyA vaitathyapradarzanAya mithyAkAraM kurvate, mithyAkriyeyamiti hRdayam 2, tathAkaraNaM tathAkAraH, // 10 // saca sUtrapraznagocaro yathA bhavadbhiruktaM tathedamityevaMkharUpaH 3, tathA 'avazyaniSedhayoH' kRtyayoH 'gatA' prAptA SAvazyikI naiSedhikI cetyarthaH, tatrAvazyakarttavyairjJAnAdyarthaprayojanairnivRttA tatprayojanA vA yopAzrayAdinirgama sAdhavastatA gocaro yathA tanAvazyaka Jain Education inte Miw.jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakriyA sA''vazyikI tatsaMsUcikA vAgapi tathA 4, niSedhena-asaMvRtagAvaceSTAnivAraNena nivRttA tatprayojanA vA kriyA-zayyAdipravezanakriyA naiSedhikI, tatsaMsUcikA vAgapi tathA 5, A-maryAdayA-tathAvidhavinayalakSa-12 NayA'bhividhinA vA-sarvaprayojanAbhivyAptilakSaNena pracchanaM-guroH praznakaraNamApRcchA 6, tathA punaH pRcchA pratipRcchA, sA ca bhavatedaM kAryamiti prAgniyuktenApi karaNakAle kAryA ahaM tatkaromIti, tatra hi kdaacidsau|| kAryAntaramAdizati samAptaM vA tena prayojanamiti, niSiddhena vA punaHprayojanataH kartukAmeneti 7, caH samuccaye, tathA chandanA ca prAggRhItAzanAderazeSasAdhubhyo mayedamazanAdyAnItaM yadi kasyacidupayujyate tato'sAvicchAkAraNa grahaNaM karotviti dAnArthamabhyutthAnaM 8,tathA 'nimantraNA' agRhItenaivAzanAdinA'haM bhavadarthamazanAdyAnayAmItyevaMbhUtA9, upasaMpadanamupasaMpat-jJAnAdyartha gurvantarAzrayaNaM, 10 iti dazadhAsAmAcArIsamAsArthaH, vistarArthastu pratyekaM svakhaviSayAdipradarzanena jJeyaH, sa ca yathA-utsargataH sAdhunA sati sAmarthya kAryArtha paronAbhyarthayitavyaH, anigRhitabalavIryeNa bhAvyaM, tatkAryasya asAmarthya aprAvINye vA ratnAdhikaM vihAyAnyeSAmabhyarthanAviSayamicchAkAraM karoti, yadivA'nabhyarthito'pi ko'pyanyastatprayojanakaraNazakto nirjarArthI sAdhuH kaJcana sAdhuM cikIrSitakArya vinAzayantaM gurutarakAryakaraNasamarthamavinAzayantamapi abhyarthayantaM vA'bhilaSitakAryakaraNAyAnyataraM sAdhu dRSTvA tatkArya kartukAmastatrApi icchAkAraM prayuJjIta-'icchAkAreNa yuSmadIyamidaM kArya karomI ti ? yuSmAkami-3 cchAkriyayA karomi, na balAdityarthaH, yata:-"jai anbhatthija paraM, kAraNajAe kareja se koI / tatthavi icchA Jain Education N w .jainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha 18|kAro, na kappai balAbhiogo a||1|| jai hoja tassa aNalo, kajjassa vi jANaI NavA vA NaM / gelaNNAIhi| dazadhA adhikAraHva hoja vAvaDo kAraNehiM so||2||'tss aNalo'tti kAryasyA'samarthaH 'vANaM ti pAdapUraNe, glAnAdibhirvA sAmAcArI bhaveDyApRta iti / rAyaNiaM vajjittA, icchAkAraM karei sAmaNNaM // eaMmajjhaM kajaM, tunbhe akareha icchAe // 3 // ahavAvi viNAsaMtaM, abbhatthaMtaM ca aNNa daNaM / aNNo koI bhaNejjA, taM sAhU nnijjrtttthiio||4|| ahayaM tun | // 11 // eaM, karemi kajaM tu icchkaarnn|ttthvi so icchaM se, karei majjAyamUlava(lA)ya ||5||"nti / abhyarthitazca sAdhugurvAdikAryakarttavyAbhAve satyanugrahArthaM icchAkAraM karoti, icchAmyahaM tava karomIti, gurvAdikAryAntare kartavye tu tatkAraNaM dIpayatIti abhyarthitasAdhugocaravidhiH, yataH-"tatthavi so icchaM se, karei dIvei kAraNaM vAvi / iharA aNuggahatthaM, kAyacaM sAhuNo kicaM // 1 // " iti / tathA jJAnAdyartha AcAryANAM vaiyAvRtyaM vizrAmaNAdi vA kazcitsAdhuH kuryAttatrApyAcAryANAM taM sAdhu vaiyAvRttye niyojayatAM icchAkAraH karttavyo bhavati, icchAkArapUrva yojanIya ityarthaH, yataH-"ahavA NANAINaM, aTThAe jo karei kiccANaM / veyAvacaM kiMcivi tatthavi tesiM bhave icchA // 1 // " kimityata Aha-yasmAt-"ANAbalAbhiogo, NiggaMthANaM Na kappaI kaauN| icchA pauMjiabA, seho rAiNie ya tahA // 1 // " eSa cotsarga uktaH, apavAdastvAjJAbalAbhiyogAvatidurvinIte prayoktavyau, tena // 110 // sahotsargataH saMvAsa eva na kalpate, bahukhajananAlapratibaddha tvaparityAjye'yaM vidhiH-prathamamicchAkAraNa yojyate, akurvannAjJayA punarbalAbhiyogenetyAha-"jaha jaccabAhalANaM, AsANaM jaNavaesu jAyANaM / sayamevakhalia(Na)gahaNaM, For Private & Personel Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahavAvi blaabhiogennN||1|| purisajjAevi tahA, viNIyaviNayaMmi natthi abhiogo| sesaMmi u abhiogo, jaNavayajAe jahA Ase // 2 // " jAtazabdaH prakAravacanaH, 'viNIyaviNayaMmitti vividhamanekaprakAraM-nItaH prApito vinayo yena sa tathAvidha iti / atha mithyAkAraviSayo yathA-samitiguptirUpasaMyamayoge'bhyutthitasya yatkizcidvitathAcaraNe mithyAduSkRtaM dAtavyaM, saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttau vitathAsevane mithyAduSkRtaM doSApanodAya samarthana tupetyakaraNagocarAyAM nApyasakRtkaraNagocarAyAmiti hAI, yata:-"jaM dukkaDaMti micchA, taM bhujjo kAraNaM apuurito| tiviheNa paDikkato, tassa khalu dukkaDaM micchA // 1 // " vyatireke ca doSo yathA-"jaM dukkaDaM|ti micchA, taM ceva nisevaI puNo pAvaM / paJcakkhamusAvAI, mAyAniaDIpasaMgo a||1||" iti, mAyaiva nikRtisAyAnikRtistasyAH sa duSTAntarAtmA nizcayatazcetasAnivRtta eva gurvAdiraJjaka ityarthaH 2 // atha tathAkAraviSayaprarUpaNAyAM prathamaM tathAkAradAnA) yathA gItArtho mUlottaraguNayuktazca, yataH-"kappAkappe parinihiassa ThANesu paMcasu Thiassa / saMjamatavaDagassa ya, avigappeNaM thaakaaro||1||" kalpo vidhirAcAra iti paryAyAstaviparIto'kalpaH; jinasthavirakalpAdiLa kalpaH carakAdidIkSA punarakalpastayoH samAhAradvandve ekatvaM, tasmin pariniSThito jJAnaniSThAM prApta ityarthaH tasya, tathA paJcasu sthAneSu-mahAvrateSu sthitasya / tathA saMyamatapobhyAmAdayasya etAdRzasyAvikalpena-nizcayena tathAkAraH kAryaH, tasya ca viSayA vAcanApratizravaNAdayaH, yataH| "vAyaNa paDimuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameaMti tahA, paDisuNaNAe tahAkAro // 1 // " vAcanA| Jain Education Internet For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazadhA dharmasaMgrahe sUtrapradAnalakSaNA tasyAH pratizravaNA tasyAM gurau vAcanAM prayacchati sati sUtraM gRhNAnena tathAkAraH kArya adhikAraH ityarthaH, tathA sAmAnyenopadeze cakravAlasAmAcArIpratibaddhe guroranyasya vA saMbandhini sa kAryaH, tathA sUtrA-sAmAcArI rthikathanAyAM vyAkhyAne ityarthaH, avitathametat yadAhuyUyamiti, na kevalamukteSvevArtheSu tathAkArapravRttistathA pratipRcchottarakAlamAcArye kathayati sati pratizravaNAyAM ca [tathAkArastatheti zabdaprayogaH kAryoM bhvtiitishessH| // 111 // ayaM cotsargaH, apavAdatastu kalpAkalpapariniSThitAdivizeSaNaviziSTavakrabhAve "suddhaM susAhudhammaM kahei niMdA aniayamAyAraM / sutavassiANa purao, havai a sabomarAyaNio // 1 // " ityAdilakSaNalakSitasaMvignapAkSikena gItArthena prajJApite yuktikSame tadakSame vocyamAne tathAkAraH kAryaH, tadanyasminnasaMvijJagItArthe saMvignAgItArthe'saMvignAgItArthe ca vaktari sati yuktikSame vastuni tathAzabdaH prayojyaH na tvayuktikSama, taduktaM paJcAzake|"iarammi vigappeNaM, jaM juttikhamaM tahiM Na sesaMmI / saMviggapakkhie vA, gIe savattha iareNa // 1 // " pUrvArddha | sugama, parArddha ca pakSAntare 'itareNe ti apavAdenetyarthaH, tathA ca susAdhoH saMvignapAkSikasya ca saMvegena zuddhabhASiNastathAkArAprayoge mithyAtvaM, taduktaM tatraiva-"saMviggo'NuvaesaM, Na dei dubbhAsiaM kaDuvivAgaM / jANaMto taMmi tahA, atahakkAro hu micchattaM // 1 // " 'atahakAra'tti tathAkArA'prayogaH ] 2 athAvazyikInaSedhikyoviSayau yathAsaMkhyena nirgamapravezo, yataH-"AvassaI ca Nito, jaM ca aiMto nisIhi kuNai"tti 'Nito'tti nirgacchan 'aiMtotti Agacchan pravizannityarthaH / nirgamazca saMyatasya kAraNika eva, tathA ca kAraNe gacchata // 11 zA For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In AvazyakI bhavatItyApannaM, yataH - "egaggassa pasaMtassa, na huMti iriAdao guNA hoMti / gaMtavvamavassaM kAraNammi AvassiA hoi // 1 // ti / ekamagramAlambanamasyeti ekAgrastasya sa cAprazastAlambano'pi bhavatItyata Aha'prazAMtasya' krodharahitasya tiSThataH iryAdayo na bhavanti, atreryAzabdena tatkAryaM karma gRhyate, kAraNe kAryopacArAt, AdizabdAdAtmasaMyamavirAdhanAdidoSAJca tathA 'guNAzca' svAdhyAyadhyAnAdayo bhavanti, prAptaM tarhi saMyatasyAgamanameva zreya iti tadapavAdamAha-na cAvasthAne khalUktaguNasaMbhavAnna gantavyameva, kintu 'gntvymvshyN''| | niyogata: 'kAraNe' guruglAnAdisaMbandhini, yatastatrAgacchato doSA iti / anena ca niSkAraNagamananiSedha uktaH, kAraNe ca gacchata AvazyakI avazyaMgantavye jJAnAditrayahetubhUte bhikSATanAdau kAraNe sati vidheyA''vazyakIti vyutpatteriti gAthArthaH [paJcAzake'pyuktam- "kajje [NaM] gacchantassa u, guruNioeNa suttaNIIe / Avassiatti NeA, suddhA aNNatthajogAo // 1 // " 'kAryeNa' prayojanena anena niSkAraNagamananiSedha uktaH, 'guruniyogena' gurvanujJayA'nena ca svacchandagamananiSedha uktaH, 'sUtranItyA' IryAsamityAdilakSaNenAnena cAnupayuktatayA gamananiSedha uktaH, 'aNNatthajogAo'tti anvarthayogAt anugatazabdArthasaMbaMdhAt anvarthazvokta eva, atra ca kAryaM jJAnAdi jJeyaM, tena yatkiJcitkAryamavalambya gacchato nAvazyikI zuddhA bhavatItyuktaM bhavati, tathAcoktaM tatraiva' - "kajjaM ca | NANadaMsaNacarittajogANa sAhagaM jaM tu / jaiNo sesamakajjaM, Na tassa AvassiA suddhA // 1 // " iti ] na ca kAraNena gacchataH sarvasyaivAvazyikI bhavati, kiM tu AvazyakaiH pratikramaNAdibhiH sarvairyukta yogino guptayoga - Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 112 // Jain Education In | trayendriyasya tiSThataH kAraNe pravarttamAnasyApi bhavati, yataH - " AvassiA u AvassaehiM savehiM juttajogissa / maNavayaNakAyaguttiMdiassa AvassiA hoi // 1 // " iti AvazyakaiH sarvairyukta yogino bhavati zeSakAlamapi niraticArasya kriyAsthasyeti bhAvArthaH, tasya ca guruniyogAdinA pravRttikAle'pi zeSaM sugamaM, ityAvazyakIviSayaH / naiSedhikIviSayazcAvagrahapravezaH, sa ca zayyAsthAnAdirUpo jJeyaH, yataH - "sejjaM ThANaM ca jahiM, ceei tahiM nisIhiA hoi / jamhA tattha nisiddho teNaM tu nisIhiA hoi // 1 // " iti / zayyA - zayanIyasthAnaM tAM, | sthAnamUrddhasthAnaM kAyotsarga ityarthaH taM ca yatra cetayate iti jAnAti karoti vA, zayanakriyAM ca kurvatA nizcayataH zayyA kRtA bhavatIti, yatra khapitItyarthaH cazabdo vIrAsanAdyanuktasamuccayArtho'thavA tuzabdArtho | jJeyaH sa ca vizeSaNArthaH, kathaM ?, pratikramaNAdyazeSakRtAvazyakaH sannanujJAto guruNA zayyAsthAnaM ca yatra cetayate | tatraivaMvidhasthitikriyAviziSTa eva sthAne naiSedhikI bhavati nAnyatra, yasmAttatra niSiddho'sau, tenaiva kAraNena naiSedhikI bhavati, niSedhAtmakatvAttasyA iti, arthazcAnayorekagocaratvAdekaH [ tathA devagurvavagrahabhUpraveze'pi / naiSedhi| kIprayogo bhavatIti jJeyameva ] yato'vazyakarttavyagocarAvazyakI naiSedhikI ca pApakarmaniSedhakriyAgocarA, avazyakarmapApaniSedhakriyayozcaikyAdanayorekArthatvaM, bhedopanyAsastu abhidhAnabhedAt, kvacit sthitigamanakriyAbhedAcca / [ ayaM bhAvaH - naiSedhikIprayogaH khalu svaprAgbhAvyanAbhogAdinimittakapratyavAyaparihArArthaM eveSyate, na ca | gamanAt prAk saMvRtagAtratayA sthitasya sAdhoH pratyavAyo bhavati yatparihArArthaM naiSedhikIM prayuJjIta, evaM naiSedhi dazadhA sAmAcArI // 112 // w.jainelibrary.org Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eceneceseesesesesesesecene kIprayogakAle AvazyikIprayogo'pi nApAdanIyaH, tadAnImAvazyikIkriyAvyApArasyottarakAlavyApAraparityAgAbhiprAyeNaiva tatprayogAdanyatastadanirvAhAditi 5, ApRcchAdiviSayA uktA eva 9, upasaMpaca dvidhA, gRhasthasAdhUpasaMpadbhedAt, tatrAstAM tAvadgRhasthopasaMpat sAdhUpasaMpatpratipAdyate, sA ca trividhA, jJAnAdibhedAdAha ca-"uvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte a / dasaNaNANe tivihA, duvihA ya carittaaTThAe // 1 // " jJAne jJAnaviSayA ityAdirarthaH, tatra-darzanajJAnayostrividhA, yathA-"vattaNA saMdhaNA ceva, gahaNA suttatthatadubhayA / veyAvacce khamaNe, kAle AvakahAi a||2|| varttanA sandhanA caiva grahaNamityetatritayaM, 'suttatthatadubhaya'tti sUtrArthobhayaviSayamavagantavyamityetadarthamupasaMpadyate / tatra 'varttanA' prAggRhItasyaivAsthirasya sUtrAderguNanamiti, 'sandhanA' tu tasyaiva pradezAntaravismRtasya melanA yojanA ityarthaH 'grahaNaM' punastasyaiva tatprathamatayA AdAnamiti / etatritayaM sUtrArthIbhayaviSayaM draSTavyaM, evaM jJAne nava bhedAH, darzane-darzanaprabhAvanIyazAstraviSayA eta eva draSTavyAH, atra saMdiSTo guruNA saMdiSTasyAcAryasya yathA'mukasyopasaMpadaM prayacchetyevamAdicaturbhaGgI, tatrAdya uktaH, saMdiSTo'saMdiSTasyAnyasyAcAryasyeti dvitIyaH, asaMdiSTaH saMdiSTasya na tAvadidAnI gantavyaM amukasyeti tRtIyaH, asaMdiSTo'saMdiSTasya na tAvadidAnIM na cAmukasyeti caturthaH, atra punarAdyaH zuddhaH, zeSAstvazuddhA iti / yataH khagurusakAze gRhItasUtrArthastatprathamatayA tadadhikagrahaNasamarthaH prAjJo'nujJAto guruNopasampadyate'bhipretasamIpa ityupasampadaH kalpaH, taduktaM paJcavastuke-"uvasaMpayAya kappo, sugurusagAse gahIasuttattho / tadahigagahaNasamattho To'saMdiSTakhAcAryasyeti dvitIya yathA'mukasyopasa ISRO Jain Education Interol For Private Personel Use Only Orw.ainelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 113 // 'NunnAo teNa saMpajje // 2 // " iti, tatrApyapariNataparivAramaparivAraM ca nAnujJApayedguruM ziSyaH, na cAnyo'pi taM dhArayet, saMdiSTaH saMdiSTasya samIpa upasampadyate, tatra mithaH parIkSA bhavati - sAdhUnAmamArgapravRttau nodanaM | karotyAgantukaH mithyAduSkRtadAne trayANAM vArANAmupari ca gurukathane tatsaMmatau zItalatayA tyAgaH, asaMmatau nivAsaH, gurorapi taM prati paruSAdhikakathanaM jItaM, upayogataH pratipanne zuddhau, [atha nivedanaM guroH zrutasambandhAde| retAvantaM kAlamartha iti / AbhAvyAnupAlanA ca kAryA ziSyeNa, nAlabaddhavallIvyatiriktaM deyaM, guruNApi paripAlanIyaM, evaM hi svasyAsvAmitvaM niHsaMgatetyarthaH / gurozca pUjA itarApekSayA'nAlabaddhanivedanena / anena kalpena | zubhAzayopapatteH pariNamati zrute vyarthamityAbhAvyadAnaM ziSyeNa karttavyaM, guruNApi tadanugrahadhiyA grahaNaM, na lobhAditi] dvividhA cAritrArthAya, yathA- "veyAvacce khamaNe kAle AvakahAi a" cAritropasaMt vaiyAvRttyaviSayA kSapaNaviSayA ca / iyaM kAlato yAvatkathikA cakArAditvarA ca bhavati, ayamarthaH - cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAvatkathikazca kSapako'pyupasampadyate dvidhA ca bhavatIti / atha jJAnopasaMpadvidhiryathA- "majjaNa nisijjaakkhe, kiikammussagga vaMdaNaM jeTTe / bhAsato hoi jiTTho, nau pariyAeNa to vaMde // 1 // etadvyAcikhyAsayaivedamAha-"ThANaM pamajjikaNaM, donni nisijjA ya huMti kAyadvA / egA guruNo bhaNiyA, vitiA puNa huMti akkhANaM // 2 // " "akkhANaM'ti samavasaraNasya, na cAkRtasamavasaraNena vyAkhyA | kAryetyutsargaH / vyAkhyAtaM dvAratrayaM, kRtikarmavyAcikhyAsayAha - "do ceva mattagAI, khele kAia sadosagasmucie / dazadhA sAmAcArI // 113 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 evaM vihovi NicaM, vakkhANijattibhAvattho // 1 // jAvaiA ya suNaMtI, savevi a te tao u uvauttA / paDilehi-1|| UNa potti, jugavaM vaMdaMti bhAveNaM // 2 // " 'mAtraka' samAdhiH kRtikarmadvAra eva ca vizeSAbhidhAnaM adussttmityrthH| kRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM palimanthAtmavirAdhanAdayazca doSA bhAvyA iti dvaarN| atha kAyotsargadvAramAha"save kAussaggaM, kareMti save puNovi vaMdaMti / NAsaNNa NAidUre, guruvayaNapaDicchaga suNaMti // 1 // " sarve zrotAro vighnopazAntyarthamanuyogaprArambhanimittaM kAyotsarga kurvanti, taM cotsArya sarve punarapi vandante, tato nAtyAsannadUra-18 / sthAH zRNvantItibhAvaH / zravaNavidhiryathA-"NihAvigahAparivajiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvaM,IKI uvauttehiM suNeavaM // 1 // abhikaMkhaMtehiM suhAsiAI vayaNAI atthasArAI / vimhiamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM ||2||"'hrisaagehiti saMjAtaharityarthaH, anyeSAM ca saMvegakAraNAdinA harSa janayadbhiH, evaM zRNvadbhistairguroratIva paritoSo bhvtiiti| tataH kimityAha-"gurupariosagaeNaM, gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchi asuttatthANaM, khippaM pAraM tamuvayaMti // 1 // " tataH "vakkhANasamattIe, jogaM kAUNa kAiANaM ca / vandanti tao jeTheM, anne putvaM ciabhnnNti||2||" jyeSThazcAtra laghurapivyAkhyAtaiva / yataH-"jaivia vayamAiehi lahuosuttatthadhAraNApaDuovikkhANaladdhimaMto, so ciaiha gheppaI jeho||1||" AzAtanAdoSaM parijihIrSayannAha-"AsAyaNAvi NevaM, paDucca jiNavayaNabhAsaNaM jmhaa| vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaMpisA ceva // 1 // tena guNena' vyAkhyAnalakSaNeneti jnyaanopsNpdvidhiruktH| darzanopasaMpadvidhirapyanena tulyayogakSematvAdukta eva / tathA ca darzanaprabhAvanIyasaMmatyA For Private Personal Use Only W an Education ww.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe I|| dizAstraparijJAnArthameva darzanopasaMpaditi / adhunA cAritropasaMpadvidhiryathA-"duvihA ya carittaMmI, veAvacce|| dazadhA adhikAraH || taheva khamaNe ya / NiagacchA aNNaMmI, sIaNadosAiNA huMti // 1 // ittariAi vibhAsA, veAvacaMmi tahaya sAmAcArI khamaNe ya / avigiTThavigiTThami a, gaNiNA gacchassa pucchAe // 2 // " iha cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyaM / pratipadyate, sa ca kAlato dvidhA-itvaro yAvatkathikazca, AcAryasyApi vaiyAvRttyakaro'sti na vA, tatrAyaM vidhiH-18 // 11 // yadi nAsti tato'sAviSyata eva / athAsti sa itvaro yAvatkathiko vA, Agantuko'pyevaM dvibheda eva, tatra yadi dvAvapi yAvatkathiko tatazca yo labdhimAn sa kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate / atha dvAvapi labdhiyuktI, tato vAstavya eva kAryate itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate iti, atha necchati tato vAstavya eva prItipUrva tebhyo dIyate Agantukastu kAryate iti / atha prAktano'pi tebhyo necchati, tata Agantuko visaya'te eva / atha vAstavyo yAvatkathika itarastvitara ityatrApyevameva bhedAH kAryAH, yAvadAgantuko visayaMte, nAnAtvaM tu vAstavya upAdhyAyAdibhyo'nicchannapi prItyA vizrANyata iti, atha vAstavyaH khalvitara Agantukastu yAvatkathikastato'sau vAstavyo'vadhikAlaM yAvattebhyo dIyate, zeSaM pUrvavat, atha dvAvapItvarI, tatrApyekastebhyaH kAryaH, zeSaM pUrvavada, anyatamo vA'vadhikAlaM yAvaddhAryate, ityevaM yathAvidhinA vibhASA kAryetyuktA vaiyAvRttyopasaMpat / kSapaNopasaMpadyathA cAritranimittaM kazcitkSapaNArthamupasaMpadyate, sa ca kSapako dvividhaH, itvaro yAvatkathikazca, yAvatkathika uttarakAle'nazanakartA, itvarastu dvidhA, vikRSTo'vikRSTazca, tatrASTamAdikSapako vikRSTaH,18 eaeeeeeeeeeeeeeeee JainEducation int For Private Personel Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaSaSTakSapakastu avikRSTa iti, tatrAyaM vidhiH - avikRSTaH khalvAcAryeNa praSTavyaH - he AyuSman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhavasi ?, yadyasAvAha glAnopamaH tato'sau vAcyaH alaM tava kSapaNena svAdhyAyavaiyAvRttyakaraNe yatnaM kuru, itaro'pi pRSTaH sannevameva prajJApyate, anye tu vyAcakSate 'vikRSTakSapakaH pAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavanapISyata eva,' yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko vA sa iSyata eva tatrApyAcAryeNa gacchaH praSTavyo, yathA'yaM | kSapaka upasaMpadyata iti, anyathA sAmAcArIvirAdhanA, yataste saMdiSTA apyupadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvanti / atha pRSTA bruvate yathA'smAkamekaH kSapako'styeva tatsamAptAvavazyaM kariSyAmaH tato'sau dhiyate, atha necchanti | tatastyajyate, gacchasyAnumatau tu iSyata eva, tasya ca vidhinA pratIcchitasyodvarttanAdi kAryaM yatpunaH pramAdato'| nAbhogato vA na kurvanti ziSyAstadA''cAryeNa codanIyAH, ityalaM prasaGgena / cAritropasaMpadvidhivizeSamAha - "uvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUrito / ahavA samANiyaMmI, sAraNayA vAvi ussaggo // 1 // " 'yannimittaM | upasaMpannaH' tuzabdAdanyacca sAmAcAryantargataM kimapi gRhyate 'tatkAraNaM' vaiyAvRttyAdiH 'apUrayana' akurvan yadA varttata ityadhyAhAraH, ,kiM ? - tadA tasya smAraNA kriyate'vinItasya punarvisargo vA kriyate, tathA nAnApUrayanneva yadA varttate tadaiva smAraNA visargo vA kriyate, kiM tu-'ahavA samANiaMmI'ti athavA parisamAptiM nIte'bhyupagate prayojane smAraNA vA kriyate, yathA samAsaM, tadvisargo veti saMyatopasampat / atha gRhasthopasaMpadyathA-tatra sAdhUnAmiyaM sAmAcArI - sarvatraivAdhvAnAdiSu vRkSAdadho'pyanujJApya sthAtavyaM, yata Aha- "intariapi na kappara, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 115 // | avidinnaM khalu paroggahAIsu / cihittu nisIittu va, taiavayarakkhaNaTThAe // 1 // " 'paroggahAisutti parAvagra- upasaMpadahAdiSu iti gRhasthopasaMpat / ityuktA cakravatpatipadaM bhramantIti cakravAlaviSayA dazavidhA sAmAcArI / eta-18 dhikAraH tsevakAnAM ca mahAphalaM, yataH-"evaM sAmAyAriM, ga~jaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAhU khavaMti kammaM, aNegabhavasaMciamaNaMtaM // 1 // " pravacanasAroddhAre tu-prakArAntareNApi dazadhA cakravAlasAmAcArI proktA, tathAhi"paDilehaNApamajaNabhikkhAyariloabhuMjaNA ceva / pattagadhuvaNaviAre thaMDilaAvassayAIA // 1 // " etaddhyAkhyAnaM tu oghasAmAcAryA gataprAyameveti, idAnIM pavibhAgasAmAcAryAH prastAvaH, sA ca kalpavyavahArarUpA bahuvistarA, kharUpamAtraM tu pradazyate-bheda' ityAdi zlokottarArddha, utsargApavAdayoruktalakSaNayoryo bhedaH sa padavibhAgaH syAt / padayorutsargApavAdayorvibhAgo-vibhajanamiti vyutpatteH, 'tuH' vishessnnaarthH| tadvivekazca kalpavyavahArAdau prasiddha iti tata eva jJeyaH / iha ca samyagutsargApavAdabhedaniyogarUpA padavibhAgasAmAcArItyarthaH / tannimittamAlocanAzuddhyAdikaM copasthApanAdhikArAnantaraM pradarzayiSyata iti // 105 // athaivaM trividha-18 sAmAcArImArAdhayata upasthApanAlakSaNacAritrAntarayogyatAM darzayannAha // 115 // evamArAdhayan sAmAcArI sarvAtmanA yatiH / bhavedupasthApanArhaH, sA ca kAryA yathAvidhi // 35 // 'evaM' amunA pradarzitaprakAreNa 'sAmAcArI' uktakharUpAM 'sarvAtmanA' sakalaprayatnena akhaNDAmityarthaH, 'ArA Jain Education Interational For Private Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter dhayan' pAlayan 'yatiH' uktalakSaNa upasthApyante vratAnyAropyante yasyAM sA upasthApanA - cAritravizeSastasyA arho - yogyo bhavet ityanvayaH / atha tasyA eva karttavyatAmAha - ' sA cetyAdi, sA copasthApanA 'yathAvidhi' sUtro ktavidhyanusAreNa 'kAryA' vidheyA, guruNeti zeSaH // 106 // athopasthApanAhamevAha jJAtazastraparijJAdistyAgAdiguNasaMyutaH / priyadharmAvadyabhIrurupasthApyo'yamucyate // 36 // 'ayaM' yatirupasthApanAyArha upasthApyo - vratAropaNayogya 'ucyate' pratipAdyate jinairiti zeSaH, ayaM kIdRgityAha- 'jJAtazastraparijJAdiH ' jJAtamarthato'dhigataM sUtratastUcitasyaiva paThanAt 'zastraparijJA' AcArAGgaprathamAdhyayanaM tadAdizrutaM yena sa tathA, AdizabdAddazavaikAlikAdiparigrahaH, adhigatazastraparijJAdirhi yatanAkuzalo bhavati, jJAnapUrvakatvAddyAyAH, yata ArSam - "paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai saGghasaMjae / annANI kiM kAhI ? kiM vA nAhIhi ? che apAvagaM // 1 // " iti, tathA 'tyAgaH' pariharaNaM prastAvAtparigrahAdeH sa AdiryeSAM te tadAdayaste ca te guNAzca zraddhA saMvegAdayastaiH saMyutaH parikalitaH jJAtazastrasyApi tyAgazraddhAsaMvegAdiguNavikalasyAGgAramardakAderiva hiMsAdipravRtteraviramaNAt, tathA 'priyo' vallabha, eSa paramArthaH, zeSo'nartha ityavabuddha ityarthaH dharmaHatraiva zAstre uktalakSaNo yenAsau tathA, tathA 'avadyaM' pApaM hiMsAdi tasmAdbhIruH - bhayavAn, pApabhIroreva pApebhyo | nivarttanAt ityukta upasthApanAhaH // 107 // atha tatpratipakSabhUtamupasthApanAnarhamAha v.jainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH i // 116 // Jain Education Inter aprApto'nuktakAyAdirajJAtArtho'parIkSitaH / anupasthApanIyo'yaM, guruNA pApabhIruNA // 37 // 'guruNA' askhalitazIlAdiguNopetena 'ayaM' upadarzyamAnaH ziSyaH 'anupasthApanIyaH' nopasthApanAviSayIkAryaH, nAsya vratAnyAropaNIyAnItyarthaH / sa kIdRgityAha- 'aprAptaH' paryAyeNopasthApanAbhUmimanadhigataH, tathA 'anuktA' akathitAH 'kAyAH' SaTkAyakharUpANi AdizabdAdvatavratAticArAdayo yasyAsau, paryAyaprAptasyApi SaTkAyakharUpavratavratAticArAdyakathane hi SaTkAryarakSaNAdyasiddheH, tathA 'ajJAta' anabhigataH samyaganavadhArita itiyAvat 'artha:' sUtratAtparyaM yena sa tathA, guruNA kathite'pi kAyAdikharUpe samyaganavabuddhatatprameyasya vratapAlanAsiddheH, pAlanasya bodhapUrvakatvAt, tathA 'aparIkSitaH' akRtaparIkSaH, jJAtArthasyApi parIkSAM vinA chadmasthAnAM vratapariNAmAlakSyatvAt / IdRg ziSyo guruNA nopasthApyate tasmAtprAptaH kathitakAyAdibhigatArthaH parI| kSitazcopasthApya iti paryavasyati, yataH - "appatte akahittA, aNabhigaya'paricchaNe a ANAI / dosA jiNehiM bhaNiA, tamhA pattAduvadvAve // 19 // " tti, guruNA kIdRzenetyAha- 'pApabhIruNe 'ti pApAni anupasthApanIyasyopasthApanAkaraNajanitA''jJA bhaGgAnavasthAmithyAtvasaMyamAtmavirAdhanArUpAzubhakarmANi tebhyo bhIruNA-bhayavateti samudAyArthaH, bhAvArthastvayam - ziSyasya jaghanyA madhyamotkRSTA ceti tisro bhUmayaH, tatra - jaghanyA saptarAtraMdivA, madhyamA cAturmAsikI, utkRSTA ca SANmAsikIti / tatra ca kSetrAntaraprabrajite karaNajayArtha jaghanyA bhUmiH, upasthApanA0 // 116 // jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhivikale azraddadhAne ca ziSye utkRSTA, evaM madhyamApi anadhigatArthe'zraddadhAne caiva, paraM prAktanAdviziSTatarA ikhatarA cetihRdayaM / bhAvitamedhAvino'pi karaNajayArtha madhyamaiveti jJeyaM, yataH paJcavastuke-"sehassa tinni | bhUmI jahaNNa taha majjhimA ya ukkosaa| rAiMdisattacaumAsigA ya chammAsiA ceva // 1 // pucovaTThapurANe, 1 karaNajayaTThA jahaNNayA bhUmI / ukkosA dummehaM paDucca assaddahANaM ca // 2 // emeva ya majjhimiA, aNahijaMte / asaddahate a| bhAviamehAvissavi, karaNajayahAeN majjhimiA // 3 // " etAM bhUmimaprAptasyopasthAne prAptasya | cAnupasthApane gurormahAdoSaH, yataH-"eaM bhUmimapattaM, sehaM jo aMtarA uvaTThAve / so ANAaNavatthaM, micchattavirAhaNaM pAve // 1 // " atra prAptAprAptAnAM pitAputrAdInAM kalpabhASyokto'yaM kramaH, tathAhi-"piiputtakhuDa there, apAvamANaMmi khuDDue there| sikkhAvaNa pannavaNA diDhato daMDiAIhiM ||1||therenn aNuNNAe uvaTTha Nicche 18va ThaMti paMcAhaM / tipaNamaNicche tuvAra, vatthusahAveNa jAhIaM // 2 // " atha vRddhavyAkhyA-do pitAputtAto jugavaM uvaTThAvaMti, aha 'khuDDu'tti khuDDe suttAdIhiM apatte 'there'tti there suttAdIhiM patte therassa uvaTThAvaNA 'khuDuga'tti jai khuDDage suttAdIhiM patte there puNa apAvamANami to jAva sujhaMto uvaTThAvaNAdiNo ei tAva thero py-1%|| teNa sikkhavijai, jai pattaM jugavaM uvaThAvijaMti, aha tadAvi na patto thero tA imA vihI-thereNa aNunnAe khuDu uvaTThAviti daMDiadiTTateNaM, AdisahAo amaccAdI, jahA ego rAyA rajaparinbhaTTho saputto annarAyANaM olaggiumAdatto, so rAyA puttassa saMtuTTho, taM se putte rajje ThaveuM icchA, kiM so pitA nANujANai ?, evaM tava For Private Personal Use Only Jain Education intelah PAIw.jainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanA0 dharmasaMgrahe jai putto mahatvayarajaM pAveti kiM nAnumannasi ?, evaM pannavio jai necchai tAhe ThaMti paMcAhaM, puNovi pannavijai. adhikAraH aNicche puNovi ThAi paMcAhaM, puNovi ThaMti paMcAhaM, evaM tipaNakAleNa jai patto jugavaM ubaThAvaNA, ao paraM there aNicchevi khuDDo uvaTThavijai, ahavA vatthusahAveNaM 'jA'hIyaM ti mANI ahaM puttassa paNAmaM karemi ?, tAhe tiNha paMcAhANaM paraovi saMThAvijai, jAva ahIaMti / atrAha paraH-nanvevaM aprajJApanIyatvenAsya smbhaavl||117|| lakSaNasAmAyikarUpaprathamacAritrAbhAve zAstranItyA pazcAhAdityAgena dvitIyacAritropasthApanAkaraNaM gaganakIlavada yuktaM, iticetsatyaM, paraM nizcayanayamAzritya sAmAyike sati aprajJApanIyo na bhavati, vyavahAratastu azuddhe sAmAyike'prajJApanIyo bhavatyeva, tadbhAve'pyaticArahetukasaMjvalanodayApratiSedhAt, satsu cAticAreSu sAmAyikAzuddhisaMbhavAt, athavA sAmAyikaM pratipAtyapi bhavati, satyapi dravyaliGge sarvaviratisAmAyikasyaikabhave graha-18 NamokSalakSaNAkarSazatapRthaktvasaMbhavasya sUtre pratipAdanAt, tathA ca tadvacaH-"tiNhaM sahasapuhuttaM, sayappuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA, evaiA huMti NAyacA // 1 // " "tiNhaM ti trayANAM samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAM 'sahasrapRthaktvaM' pRthaktvaM dviprabhRtiH A navabhyaH 'virateH' sarvaviratisAmAyikasyeti 'zatathaktvaM' paratastu apratipAto lAbho veti / eteSAM cAkarSANAmantare sAmAyikAbhAve bhavatyevAprajJApanIya iti noktadoSa iti / niratizayaguruNA sAmAyikazUnyasyApi tasya punaH sAmAyikasaMbhavAt na tyAgaH kArya iti tattvam / evaM vastukhabhAvo rAjabhRtyAdInAM pravrajitAnAM yatra mahadantaraM tatrApi lokavirodhAt jJeyaH, yataH-"do // 117 // Jain Education For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | thera khuDDathere khuDDaga do vattha maggaNA hoi / ranno amaJca mAI, saMjaidhUi [ maha] devI amacI // 1 // do pustapiA pattA, egassa u puttaona uNa thero / gahio sayaM ca viarai, rAyaNio hotu esa viA // 2 // rAyArAyANo vA, doNNivi samapatta dAsadAsesuM ( mAyaduhiyAsu ) / IsaraseTThi amace NigamaghaDAkula duve khuDDe // 3 // samayaM tu aNegesuM pattesuM annmiogmaavliaa| egaduhaviTThiesa, samarAiNiA jahAsanne // 4 // vyAkhyA - "do therA saputtA pavAviA, dovi therA pattA na tAva khuDDagA, therA uvaThAve adhA, do khuDDA pattA na therA, itthavi pannavaNuvehA taheva, 'there khuDDaganti' do therA khuDDage a ego ittha ubaTTAvaNA, aha do khuDDagA thero a ego patto, ege there apAvamAmi ittha imaM - "do putta" kaNThyaM pUrvArddha-AyarieNa pannavaNaM gAhio tAhe khuDDo uvaTThAvijjai, esa tava putto paramamehAvI patto, ete dovi therA puttA rAyaNiA bhavissaMti, esavi tA hou etesi rAyaNiotti // 2 // rAyA amace a samagaM pavaiA, jahA piA puttA tahA asesaM bhANiavaM, saMjaimajjhevi duNhaM mAyAdhiINaM mahA| devIamacINa ya evaM savaM bhANiyavaM // 3 // do IsarA do siTTI do amacA do vaNiA do guTTIo do mahAkulehiMto pavaiA, samapattA samarAyaNiA kAyadvA // 3 // iti prAptAprAptavidhiH / kathanavidhistvevam-kAyatratAdIni zrotRbuddhyanusAreNa hetUdAharaNagarbhitAnumAnavAkyena kathanIyAni, akathite tu kAyavratAdau upasthApanAka| raNe doSasya prAgnirupitatvAt, tAni ca vAkyAnIttham - ekendriyAH kAyA iti pratijJA, zeSendriyANAmabhAve'pi | sparzanendriyasya sattvAditihetuH, yo yo rasanendriyAdyabhAve'pi sparzanendriyasattAvAn sa sa kAyaH, yathopahata ww.jainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturindriyAdInAM dvI dharmasaMgrahe ghANarasanAndhavadhira iti dRSTAntaH, tathA caite ekendriyA ityupanayastasmAttatheti kAya ityarthaH, iti nigamanaM,8 upasthAadhikAraH iti paJcAvayavopetAnumAnavAkyenaikendriyANAM jIvatvaM pratipAdanIyaM, karmapariNatyA zrotrAdInAmAvaraNena teSA-18 panA. mabhAve'pi yathA badhirAdInAM nAjIvatvaM na tathaikendriyANAmapIti bhAvArthaH, evaM dvIndriyAdayo'pi caturindri yAntAH kAyatvena sAdhyAH, na ca badhirAdInAM nivRttyupakaraNarUpadravyendriyadarzanAt dRSTAntAsiddhiH, cturindri||118|| yANAM dRSTAntapade saMbhavAt , teSAM karmapariNatyA zrotrendriyaM nAstyeva, jIvatvaM ca caturindriyAdInAM dvIndriyapa yantAnAM sarvavAdisiddhameva, ekendriyeSveva vipratipattiratasteSu yuktyantareNApi jIvatvaM darzanIyaM, tathAhi-pRthivIvidrumalavaNopalAdayaH pArthivAH sacittAH, chinnasadRzAGkurodgamadarzanAt, mAMsAGkaravat, prayogastu svayamabhyUhyaH, jIvavatpazcendriyazarIrAcchidyamAnaM mAMsaM yathA punaH saMpadyate tathA pRthivIvidrumAdayo'pi chidyamAnAH | punarbhavantIti siddhimApannaM teSAM jIvatvamiti tAtparya, Aha ca-"maMsaMkuro va saamaannjaairuuvNkurovlNbhaao| tarugaNavidrumalavaNovalAdao sAsayAvatthA // 1 // " iti / iha samAnajAtigrahaNaM zRMgAGkaravyavacchedArtha, sa hi na samAnajAtIyo bhavatIti / jalasya jIvatvaM, yathA-bhaumaM jalaM sacittaM, bhUmikhAte svAbhAvikasaMbhavAt, darduravat iti prayogaH / yathA dardurasya bhUmikhanane vAbhAvikaH saMbhavo jAyate tathA jalasyApi bhUmikhAte khA 1 // 11 // bhAvikasaMbhava iti / athavA sAtmakamantarikSodakaM, khabhAvato vyomasaMbhUtasya pAtAt, matsyavat, yathA matsyasya khabhAvena vyonisaMbhUtasya pAto dRzyate tathA'ntarikSajalasthApi, iti ca siddhaM jIvatvaM jalasyeti bhaavH| dayaH pArthivAH savitAtapAttaratasteSu yuktyanta yazarIrAvimiti tAtparya, iha samAnajAtimA Join Education IntA jainelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aha ca-"bhUmikkhayasAbhAviasaMbhavao daharoSa jalamuttaM / ahavA maccho va sahAvavomasaMbhUapAyAo // 1 // "hel iti / athavA ApaH sacetanAH, khAbhAvikadravatvavattvAt kalalavat iti / agnerjIvatvasAdhanamittham-agnirjIvaH, AhAradarzanAdRddhivikAropalambhAdA, puruSavaditiprayogaH, yathA puruSa AhAraM kurvan vRddhiM ca prApnuvan dRzyate tathA'gnirapIti siddhamagnerjIvatvamiti / atha vAyujIvatvasAdhanaM yathA-vAyu vaH, aparapreritatiryaganiyamitadiggamanAt, azvavat, iti prayogaH, yathA'zvo'parapreraNayA tiryaggatistathA vAyurapIti jIvatvaM cAsya, Aha ca-"aparapperiatiriAniamiadiggamaNo'nilo gova / analo AhArAo, viddhiviggArovalaMbhAo // 1 // " iti / pUrvArddha cAparapreritagrahaNena leSvAdinA vyabhicAraH parihRtaH, evaM tiryaggrahaNenorddhagatinA dhUmenAniyamitagrahaNena ca niyatagatinA paramANuneti / vanaspatInAmapi jIvatvaM, yathA-taravaH sacetanAH, janma|jarAjIvanamaraNarohaNAhAradauhRdAmayarogacikitsAdibhyaH, strIvat, yathA strINAM janmAdayo dhamoM upalabhyante / tathA tarUNAmapIti jIvatvaM vanaspatInAM siddhamiti bhAvaH, Aha c-"jmmjraajiivnnmrnnaarohnnaahaardohlaa18|myo| rogatigicchAIhi a, NArikha saceaNA taravo // 1 // " iti, dvIndriyAdayastu kRmipipIlikAbhramarA-1 dayaH prasiddhA eveti kAyasvarUpANyabhidhAya vratAni prANAtipAtAdIni rAtribhojanaviramaNaparyantAni sAdhUnAM|4 mUlaguNarUpANi kathanIyAni, tAni copasthApanAvidhivyAkhyAnAnantaraM mUla eva vakSyamANAnIti tato'vase| yAni, tatazca tadaticArAH kathanIyAH, te'pi tatraiva vakSyamANAH, tatazcaivaM kAyavratAni kathayitvA abhigatatada Jain Education Int h al KOM IANTww.jainelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panA0 dharmasaMgrahe rthasya ziSyasya guruNA zAstroktavidhinA parIkSA kAryA, yataH paJcavastuke-"kahiUNa ya kAyavae ia tesuMNava-I upasthAadhikAraH ramabhigaesuM ca / gIeNa paricchejjA, sammaM eesu ThANesuM // 1 // " iti / parIkSAsthAnAni ca tadgAthAbhireva prada-11 yaMte-"uccArAu athaMDila, vosira ThANAi vAvi puDhavIe / NaimAidagasamIve, sAgaNiNikkhittateuMmI // 1 // " uccArAdi asthaNDile vyutsRjati tatparIkSArtha gItArthaH, sthAnAdi cApi pRthivyAM karoti, sthAnaM kAyotsargaH, // 119 // AdizabdAnniSadanAdiparigrahaH, nadyAdAvudakasamIpe uccArAdyaM ca vyutsRjati, tathA sAgnau nikSiptatejasi sthaNDilAdI ucArAyeva karotIti / tataH-"viaNabhidhAraNavAe, harie jaha puDhavie tasesuM vA / emeva goaragae, hoi paricchA u kAehiM // 1 // " vyajanAbhidhAraNaM vAte karoti, harite yathA pRthivyAmuccArAdyeva vyutsRjati, traseSu ca dvIndriyAdiSu, evameva gocaragateSu ziSyeSu bhavati parIkSA kAryA rajaHsaMsRSTagrahaNAdineti 2 / "jai pariharaI sammaM, coei va pADiaM tao joggo / hoi uvaTThAvaNAe, tIe a vihI imo hoI // 1 // " yadi Ssamyak pariharati khatazcodayati saMghATikaM dvitIyaM 'ayuktametad' ityevaM tato yogyo bhavati upasthApanAyAH,ISI itarathA bhajaneti // 107 // atha prAguktaM 'sA ca kAryA yathAvidhI'tyatastadvidhimAha devaguruvandanaM ca, vratoccAraH pradakSiNAH / digbandhastapa AkhyAnaM, maNDalIvezanaM vidhiH // 38 // // 119 // 'devaguruvandanaM' caityavaMdanaM dvAdazAtavaMdanaM ca 'vratoccAraH' ahiMsAdirAtribhaktaviratiparyantaSabatAnAmuccAraNaM Jan Education For Private Personal use only w.jainelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pradakSiNAH' tisraH 'digbandhaH' AcAryAdibhedAd dvidhA tridhA vA tapaH' AcAmlAdi 'AkhyAnaM' paJcavadhUnAmAkhyAnikAkathanaM 'maNDalIvezanaM' maNDalIsaptake pravezanaM cakAro gamya iti vidhiH prakramAdupasthApanAyAM bhavatIti saMkSepArthaH / vistarArthastu sAmAcArIto'vaseyastatpAThazcAyam-"paDhiAi 1 vAsa 2cii 3 vaya, tiatiavelA 4 khamAsamaNa satta 5 / disibaMdho duvihatihA 6, tava 7 desaNa 8 maMDalI stt9||1|| paDhie akahia ahigaa0 ityAdigAthAdvayaM evaM suparikkhiyaguNa sIso tihinakkhattamuhuttaravijogAi pasatthadivase jiNabhavaNAi pahANakhitte gurUM vaMdittA bhaNai-'icchakAri bhagavan ! tumhe amha paMcamahAvratarAtribhojanaviramaNaSaSThaAropAvaNi naMdikarAvaNi vAsanikkhevaM kareha'tti bhaNia deve vaMdiya baMdaNaM dAuM mahatvayAiArovaNatthaM sattAvIsussAsaM kAussaggaM dovi kareMti, tao sUrI daMtidaMtunnaehiM pihovarikupparasaMThiehiM karehiM rayaharaNaM | ThAvittA vAmakarAnAmiAe muhaputtiM laMbaMtiM dharittu saMmaM uvaogaparo sIsaM addhAvaNayakAyaM ikvikvayaM namukkA-| raputvaM tiNi vAre uccarAvei, tattha paDhame bhaMte ! mahatvae pANAivAyAo veramaNaM savaM bhaMte ! pANAivAyaM paccakkhAmi se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe aivAijjA nevannehiM pANe aivAyAvijA pANe aivAyaMtevi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi| karataMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhaMte ! mahavae uvaDio mi sabAo pANAivAyAo veramaNaM / ahAvare ducce bhaMte ! mahatvae musAvAyAo veramaNaM ityAdyAlA Jain Education inte Jaw.jainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha pakaSaTuM vAcyam / tao pattAe laggavelAe 'icchehayAI paMca mahanchayAI rAIbhoaNaveramaNachaTThAI attahiyaDayA attahiyaDyAra upasthAadhikAraH uvasaMpajjittA NaM viharAmi' evaM tinni vAre bhaNAveha / tao vaMdittA sIso bhaNai-icchakAri bhagavan / tumhe amha paMcamahAvratarAtribhojanaviramaNaSaSTha Aropau ityAdi, kSamAzramaNAni pradakSiNAzca prAgvat / tao sIsassI AyariyauvajjhAyarUvo duviho disAbaMdho kIrai, yathA 'kauTiko gaNaH vairI zAkhA cAMdraM kulaM amukA guravaH // 120 // upAdhyAyAzca, sAdhvyA amukI pravartanI ceti tRtIyaH, AcAmlanirvikRtikAdi tapaH kAryate, dezanAyAM ca vadhUcatuSkakathA vAcyA-'uhAvio ceva sIso maMDalIpavesatthaM satta AyaMbilANi kAreabbo, taMjahA-sutte 1 atthe 2 bhoaNa 3 kAle 4 Avassae a5 sajjhAe 6 / saMthAraevi 7 a tahA, satteA maMDalI huMti ||1||-suutre ISI sUtraviSaye 1 arthe 2 bhojane 3 kAlagrahe 4 Avazyake-pratikramaNe 5 khAdhyAyaprasthApane 6 saMstArake caiva 7 sasaitA maNDalyo bhavanti / etAsu caikaikenAcAmlena praveSTuM kalpate nAnyatheti / tatra ca-muhapottiM pahia vaMdaNadurga dAuM suttamaMDalI saMdisAvauM ? khamA0 suttamaMDalI ThAsiu, khamA0 icchaM tassa micchAmi dukkaDaM 1 / sesAsutiviheNaM'iti // 109 // iti pratipAditaHsaprapaJca upasthApanAvidhiH, upasthApanaM ca vratAropaNamiti vratAnyevAha ahiMsA satyamasteyaM, brahmA''kizcanyameva ca / mahAvratAni SaSThaM ca, vrataM rAtrAvabhojanam // 39 // ahiMsA satyaM asteyaM brahma AkizcanyaM iti paJca 'evaM' ityavadhAraNe paJcaivetyarthaH, mahAnti itaravratApekSayA PROIN For Private & Personel Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NmbandhAt niyocyAsAyulekSA sarvathA' sAmaM vrataM' ahiMsa azeSAH' samastAH sadAza teSAM yathAsaMbhava prAvidhaM trividhe bRhanti vratAni-niyamarUpANi mahAvratAni ucyante-pratipAdyante iti kriyAnvayaH, mahattvaM caiSAM sarvajIvAdi| viSayatvena mahAviSayatvAda, uktaM ca-"paDhamaMmi sabajIcA bIe carime a sabadavAiM / sesA mahatvayA khalu tadeka deseNa davANaM // 1 // " iti / tadekadeseNaM ti teSAM drvyaannaamekdeshenetyrthH| SaSThaM ca vrataM na tu mahAvratamityarthaH, |'rAtrau abhojana' rAtribhojanaviramaNamucyate // 110 // iti pratipAditAni nAmato vratAni / sAMpratameteSAM lakSaNAnyabhidhitsuH prathamamahiMsAvatalakSaNamAha pramAdayogato'zeSajIvAsuvyaparopaNAt / nivRttiH sarvathA yAvajjIvaM sA prathamaM vratam // 40 // 'pramAdaH' ajJAnasaMzayaviparyayarAgadveSasmRtibhraMzayogaduSpaNidhAnadharmAnAdarabhedAdaSTavidhaH 'tadyogataH' tatsa|mbandhAt 'azeSAH' samastAH sUkSmA bAdarAzca vasAH sthAvarAzca vA 'jIvAH' prANinasteSAM 'asavaH' prANA: paJcendriyabalatrayocchAsAyulakSaNA daza teSAM yathAsaMbhavaM 'vyaparopaNaM' vinAzanaM hiMsA tasmAt "nivRttiH' viratiH,151 sA dezato'pi syAdityata Aha-sarvathA' sarvaprakAreNa trividhaM trividhena bhaGgena, takSetvaramapi syAdityata Aha-11 'yAvajIvaM' prANadhAraNaM yAvat, sA kimityAha-'prathamaM vrataM' ahiMsAvratamucyate iti kriyaanvyH| prathamatvaM cAsya / zeSAdhAratvAt sUtrakramaprAmANyAcAvaseyaM, dvitIyo hetuzca dvitIyatratAdiSvapi bhaavyH||111 // ityuktaM prathama, vrataM, atha dvitIyavratalakSaNamAha Jain Education Intella For Private & Personel Use Only TOvww.jainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanA0 dharmasaMgrahe sarvathA sarvato'lIkAdapriyAcAhitAdapi / vacanAdvinivRttiryA, tatsatyavratamucyate // 11 // adhikAraH 'sarvataH' krodhAdisakalaprakArajanitAt 'alIkAd' asatyAt 'ca' punaH 'apriyAd' aprItikAriNaH tathA Is'ahitAdapi Ayato ahitakAriNaH, na kevalaM alIkAdevetyapizabdArthaH, evaMvidhAt 'vacanAt 'yA' 'sarvathA' // 12 // trividhatrividhena 'nivRttiH' viramaNaM tatsatyaM 'satyavrataM' ucyate jinairiti zeSaH / nanu alIkAdvacanAnnivRttirityevAstu, satyavratAdhikArAt, kimapriyAhitayorgrahaNaM ? tayoranadhikArAt, iti cenmaivaM, vyavahArataH satyasyApi apriyasyAhitasya ca paramArthato'satyatvAt , yathA cauraM prati caurastvaM kuSThinaM prati kuSThI tvamiti, tadapriyatvAnna tathyaM, tathA ca sUtram-"taheva kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti a / vAhivAvi rogitti, teNaM coritti no vae | // 1 // " ata eva SaD bhASA aprazastA uktAH, tathAhi-hIliakhiMsiapharasA, aliA taha gArahasthiA bhAsA / chaTThI puNa uvsNtaahigrnnullaassNjnnnnii||1||' iti / tathA mRgayubhiH pRSTasyAraNye mRgAn dRSTavato mayA mRgA dRSTA iti tajjantughAtahetutvAnna tathyaM, tathA coktaM yogazAstre-"na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vcH| loke'pi zrUyate yasmAtkauziko narakaM gtH||1||" iti / atra ca vrate catasro bhASA dvicatvAriMzadbhedabhinnAH samyagavabodhyAH, tAzcemA:-"paDhamA bhAsA saccA ?, bIA u musA 2 taiyavi a taasiN| sacAmusA asaccAmusA puNo taccautthI u||1||" iti / bhASyata iti bhASA, sA caturvidhA, tatra sadbhyaH uttamebhyo mUlottaraguNebhyo aprazastA uktA, 1 // iti / tathA TA iti tajantudhAtahatallAsasaMjaNaNI // 1 // ' iti / tasaapharasA, aliA taha gAraha satyamapi bhASeta svAriMzadabhinnA // 12 // Jain Education into ww.jainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyamAnebhyo vA jIvAdibhAvebhyo hitA satyA, vastupratiSThAsayA saMvAdi vacanamityarthaH, tadviparItA mRSA vastupratiSThAsAyAM visaMvAdi vacanamityarthaH, ubhayasvabhAvA satyAmRSA, tisRbhyo vilakSaNA cAsatyA'mRSeti / etacca | bhASAcatuSTayaM vyavahAranayAdezAdeva vibhajyate, nizcayatastUpayogaprAmANyAt satyAsatyabhedena bhASAdvayameva vyavatiSThati, yaduktaM bhASArahasye-"bhAsA caucihatti a, vavahAraNayA suaMmi pannattaM / sacAmusatti bhAsA, duvihA cia haMdi Nicchayao // 1 // " iti / yuktaM caitat, ArAdhakatvavirAdhakatvAbhyAM bhedadvayasyaiva vyavasthiteH, dezArAdhakatvavirAdhakatvayoH zuddhanaye'nabhyupagamAt , ekadA yogadvayasyopayogadyasya cAniSTeH, anyathA zabalakarmabandhaprasaGgAdityAdyadhikaM vizeSAvazyakAdau, idamevAbhipretyoktaM bhagavatA zyAmAryeNa-"eAI bhaMte! cattAri bhAsajjAyAiM bhAsamANe kiM ArAhae virAhae ?, goamA! AuttaM bhAsamANe ArAhae, teNa paraM asaMjayaavirayaappaDihayaapaJcakkhAyapAvakamme sacaM vA bhAsaM bhAsau mosaM vA saccAmosaM vA asaccAmosaM vA8 virAhae No ArAhae' iti kRtaM prasaGgena / athaitAsAmuttarabhedavivakSAyAmAdyAyA bhedA daza, te cAmI|"jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3 nAme 4 rUve 5 paDucca 6 sacce a| vavahAra 7 bhAva 8 jogA 9 dasame ovamma-18 1. sacce a // 11 // 1 // " janapadeSu-dezeSu yadarthavAcakatayA rUDhA sA dezAntare'pi tadarthAvAcakatayA tyajyamAnApi satyA, yathA kauGkaNAdiSu payaH paJcamityAdi, satyatA cAsyA vyavahArapravRttihetutvAdityanyeSvapi bhAvanA kAryA 1 / tathA sakalalokasAmAnyena satyatayA prasiddhA sammatasatyA yathA kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM | Jain Education intQ For Private Personal use only Sijainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH // 122 // samAne'pi paGkasaMbhave gopAlAdInAM saMmatamaravindameva paGkajaM na zeSamityaravinde sarvasaMmatatayA paGkajazabdaH upasthA |satyaH, kuvalayAdAvasatyo'saMmatatvAditi 2 / tathA sthApanAsatyA yathA ekapurato bindudvaye zataM, tatraye ca sahasraM,IST panA0 lepyAdiSu arhadvikalpo vA 3 / tathA nAmamAtreNa satyA nAmasatyA, yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ityAdi / evaM rUpato rUpApekSayA satyA, yathA dambhato gRhItayatirUpo yatirayamiti 5 / tathA pratItyAzritya vastvantaraM satyA pratItyasatyA, yathA'nAmikAyAM kaniSThAmAzritya dIrghatvaM madhyamAmadhikRtya hakhatvamapi 6 / tathA vyavahAratolokavivakSAtaH satyA vyavahArasatyA, yathA giridahyate galati bhAjanaM anudarA kanyA alomikA eDaketyAdi / itthaM ca sAdhorapi vyavahArApekSayA jalpato vyavahArasatyA bhASA bhavatItibhAvaH 7 / tathA bhAvato varNAdisvarUpAt satyA bhAvasatyA, yatra yo bhAvo varNAdirutkaTastena satyetyarthaH, yathA satyapi paJcavarNasaMbhave zuklavarNa-18 syotkaTatvAcchaGkaH zukla ityAdi 8 / tathA yogaH-saMbandhastasmAt satyA yogasatyA, yathA chatrayogAt kadAcicchatrAbhAve'pi chatrayogasya saMbhavAcchatrItyAdi / aupamyaM-upamA tena satyA aupamyasatyA, yathA samudravattaTAkamiti 10 / atha dvitIyAyA daza bhedAH, yathA-"kohe 1 mANe 2 mAyA 3 lobhe 4 pijje 5 taheva dose a6| hAse 7 bhae ya 8'khAia 9 uvaghAe 10 nissiA dasahA // 1 // " niHsRtAzabdasya pratyekaM yogAt krodhaniHsRtA // 122 // krodhAnnirgatetyarthaH, krodhena visaMvAdabuddhyA jalpataH satyamapyasatyameva, yathA vA krodhAdadAsaM dAsaM brUta ityAdi, evaM mAnAnniHsRtA anIzvaro'pi Izvaro'hamiti brUte 2 / mAyAniHsRtA paravaJcanAzayena 3 / lobhAnnimRtA! Jain Education in For Private 3 Personal Use Only teljainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA khalpamUlyasya bahumUlyatoktiH 4 / premaniHmRtA yathA dayitAyA dAso'smIti kathanaM 5 / dveSAnniHmRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi 6 / hAsyAnniHmRtA pratItaiva 7 / bhayAnniHsRtA yathA caurAdibhaye'samaasabhASaNaM 8 / AkhyAyikAniHsRtA yathA kathAvasaMbhavyabhidhAnaM 9 upaghAtAnniHmRtA caurastvajityAdyasabhyAkhyAnamiti 10 // atha tRtIyAyA daza bhedAH, yathA-"uppanna 1 vigaya 2 mIsaga 3jIva 4 ajIve a5] jiivajjiive| taha mIsiA aNaMtA 7 paritta 8 addhA ya 9 addhaddhA 10 // 1 // " atra mizritAzabdasya pratyeka yogAdutpannamizritA ityAdi draSTavyaM, tatazca utpannamizritA'nutpannaiH saha saMkhyApUraNArthaM yayA sA utpannamizritA, evamanyatrApi yathAyogaM bhAvyaM, tatrotpannamizritA ka?, yathA kasmin grAme nyUneSvadhikeSu vA dArakeSu jAteSu daza dArakA atrAdya jAtA ityAdi vyavaharataH satyAsatyA eva zvaste zataM dAsyAmItyuktvA paJcAzatyapi datte loke mRSAtvAdarzanAt anutpannAMze ca mRSAtvavyavahArAt 1 / evaM maraNakathA vigatamizritA 2 akRtanizcaye jAtasya mRtasya ca kRtapariNAmasyAbhidhAne mizrakamizritA utpannavigatamizritetyarthaH, yathA'dya daza jAtA mRtAzceti / tathA bahUnAM jIvAnAM stokAnAM ca mRtAnAM zaGkhazaGkhanakAdInAmekatra rAzau dRSTe jIvarAzirayamiti bhASaNaM jIvamizritA 4 / evaM prabhUteSu mRteSu stokeSu ca jIvatsu ajIvarAziriti vAkyaM 5 / tathA tasminneva / rAzau akRtanizcaye etAvanto jIvanta etAvantazca mRtA iti avadhAraNavAkyaM ca jIvAjIvamizritA 6 / tathA mUlakAdi anantakAyaM tasyaiva satkaiH paripANDupatrairanyena vA kenacidvanaspatinA mizraM vilokya sarvo'pyeSaH ana-19 Jain Education inte For Private & Personel Use Only INow.jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahentakAya iti vadato'nantamizritA, evaM pratyekamanantena saha dRSTvA sarvo'pi pratyeka iti vadataH pratyekamizritA 8 / upasthAadhikAraH addhA-kAlaH, sa ceha prastAvAt divaso rAtrirvA gRhyate, sA mizritA yayA sA'ddhAmizritA, yathA kazcit kaJcana panA0 tvarayana divase'pi rAtrirjAteti vadati 9 / tathA divasasya rAtrervA ekadezo'ddhAddhA sA mizritA yayA sA dvAddhAmizritA, yathA prathamapauruSyAmeva tvarayamANaH kazcana vakti-zIghro bhava, madhyAhno jAta iti 10 / atha | // 123 // caturthabhASAyA dvAdaza bhedAH, yathA-"AmaMtaNi 1 ANavaNI 2, jAyaNI 3 taha pucchaNI a 4 pannavaNI 5 / pacakkhANI 6 bhAsA, bhAsA icchANulomA ya 7 // 1 // aNabhiggahiA bhAsA 8, bhAsA ya abhiggahaMmi boddhavvA 9 / saMsayakarI a10 bhAsA, voaDa 11 aboaDA ceva 12 // 2 // " AmantraNe he devadatta ! ityAdirUpA, eSA hi prAguktabhASAtrayavilakSaNatvAnna satyA na mRSA nApi satyAmRSA kevalaM vyavahAramAtrapravRttiheturityasatyA'mRSA, evaM bhAvanA kAryA 1 / AjJApanI kArye parasya pravarttanaM, yathedaM kurviti 2 // yAcanI dehItimArgaNaM 3|prcchnii avijJAtasya saMdigdhasya vA'rthasya parijJAnAya tadvidaH kathametaditi pracchanaM 4 prajJApanI vineyajanasyopadezadAnaM, yathA prANivadhanivRtterdIrghAyurityAdi 5|prtyaakhyaanii yAcamAnasya pratiSedhavacanaM 6 / icchAnulomA nAma kArya kartumicchatA kenacitpRSTa kazcidAha-karoti (tu) bhavAn mamApyetadabhipretamiti 7 / anabhigRhItA // 123 // yataH pratiniyatArthAnavadhAraNaM, yathA bahuSu kAryeSu upasthiteSu kazcit kaJcana pRcchati-kimidAnI karomIti ?, sa prAha-yatpratibhAsate tatkurviti 8 / abhigRhItA pratiniyatArthAvadhAraNarUpA yathedamidAnI karttavyamidaM neti, Jan Education inte For Private Personel Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvA'nabhigRhItA yA'rthamanabhigRhyocyate DisthAdivat, abhigRhItA tvarthamabhigRhya yocyate ghaTAdivat 9 / saMza-18 yakaraNI yA ekA vAk anekArthAbhidhAyitayA parasya saMzayamutpAdayati, yathA saindhavamAnIyatAmiti, saindhavazabdasya lavaNapuruSavAjiSu pravRtteH 10 / vyAkRtA yA prakaTArthA 11 / avyAkRtAtigambhIrazabdArthA avyaktAkSarayuktA vA avibhAvitArthatvAditi 12 / ete saMmIlitA dvicatvAriMzadbhedA bhASAyA bhavanti iti / etAzcatasro bhASAH samyagavabodhyAH, Asu ca prathamacaturyoM vaktavye, yataHsUtram-"cauNhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya paNNavaM / duNhaM tu viNayaM sikkhe, do na bhAsijja savvaso // 1 // jA ya saccA avattavA, saccAmosA ya jA musA / jA ya buddhehiM nAinnA, na taM bhAsijjaM pannavaM // 2 // asaccamosaM saccaM ca, aNavajamakakkasaM / samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhA-18 sijja pannavaM // 3 // " iti bhAvitaM dvitIyaM vrataM // 11 // atha tRtIyavratamAha sakalasyApyadattasya, grahaNAdvinivarttanam / sarvathA jIvanaM yAvattadasteyavrataM matam // 42 // _ 'sakalasyApi caturvidhasya natvekAdividhasyetyapizabdArthaH 'adattasya' anisRSTasya grahaNaM-AdAnaM tasmAdyadvinivarttanaM-viramaNaM tad dvividhaMtrividhAdyanyatarabhaGgenApi bhavatItyata Aha-'sarvathA'sarvaprakAreNa trividhaMtrividhenetyarthaH, taditvarakAlamapi syAdityata Aha-'jIvanaM yAvat' prANadhAraNaparyantaM tadasteyaM vrataM' 'mata' prajJaptaM jinairiti zeSaH / / atrAyaM bhAvaH-svAmijIvatIrthakaragurvadattabhedenAdattaM caturvidhaM, tatra svAmyadattaM tRNopalakASThAdikaM tatsvAminA'dattaM Jan Education in For Private Personel Use Only Orainelorary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 124 // Jain Education Int 1, jIvAdattaM yatsvAminA dattamapi jIvenAdattaM yathA pravrajyApariNAmavikalo mAtApitRbhyAM putrAdirgurubhyo dIyate 2, tIrthakarAdattaM yattIrthakaraiH pratiSiddhamAdhAkarmAdi gRhyate 3, gurvadattaM nAma khAminA dattamAdhAkarmAdi| doSarahitaM gurUnananujJApya yadgRhyate iti 4, caturvidhasyApyatra parihAraH // 113 // ityuktaM tRtIyaM vrataM / atha | caturthamAha divyamAnuSatairazca maithunebhyo nivarttanam / trividhaMtrividhenaiva tadbrahmavratamIritam // 43 // divi bhavaM divyaM taca vaikriyazarIrasaMbhavaM, manuSye bhavaM mAnuSaM mAnuSadehaprabhavaM tiryakSu bhavaM tairacaM, tiryagyonidehasaMbhavaM divyaM ca mAnuSaM ca tairacaM ca tAni ca tAni 'maithunAni' ca mithunakarmANi tebhyo nivarttanaM - viramaNaM, tacca dezato'pi syAdityata Aha- 'trividhaM trividheneti' manovAkkAyairakaraNAkAraNAnanumatirUpabhaGgena tadbrahmavrataM IritaM dhAtUnAmanekArthatvAtpratipAditaM jinairitizeSaH / etena "divyaudArikakAmAnAM kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA mataM // 1 // " ityaSTAdazavidhabrahma sUcitamiti // 11 // darzitaM turyavrataM / athapaJcamaM tadAha parigrahasya sarvasya sarvathA parivarjanam | AkiJcanyatrataM proktamarhadbhirhitakAGkSibhiH // 44 // 'sarvasya' sacittAcittAdiviSayasya dravyakSetrakAlabhAvaviSayasya vA 'parigrahasya' mUrcchAbhAvasya 'sarvathA' trivi - upasthA panA0 // 1246) w.jainelibrary.org Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In | dhatrividhena parivarjanaM- tyAgaH, tat 'AkiJcanyavrataM' na vidyate kiJcana - dravyaM yasyAsAvakizcanastasya bhAva AkiJcanyaM tacca tadvataM ceti samAsaH, aparigrahavratamityarthaH 'proktaM' prajJasaM, kaiH ? - 'arhadbhiH' jinaiH, kiMviziSTaistaiH ? - 'hitakA - vibhiH' hitecchubhiritizabdArthaH / bhAvArthastvayam - mUcchaiva parigraho yuktiyuktaH, yataH asatyapi dhane dhanagRddhivato dramakasyeva cittasaMklezo durgatipAtanibandhanaM bhavati, satyapi vA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNe sAmagrIvizeSe tRSNAkRSNAhinirupadravamanasAM prazamasukhaprItyA cittaviplavAbhAvaH, ata eva dharmopakaraNadhAriNAM yatInAM zarIre upakaraNe ca nirmamatvAnAmaparigrahatvaM, yadAha - "yadvatturagaH satkhapyAbharaNavibhUSaNeSvanabhiSaktaH / tadvadupagrahavAnapi na saGgamupayAti nirgranthaH // 1 // " yathA ca dharmopakaraNavatAmapi mUrcchArahitAnAM munInAM na parigrahatvadoSastathA vratinInAmapi gurUpadiSTadharmopakaraNadhAriNInAM ratnatrayavatInAM, tena tAsAM dharmopakaraNaparigrahamAtreNa mokSApavAdaH pralApamAtram // 115 // iti pratipAditaM paJcamaM vrataM, tathA coktAni paJcApi mahAvratAni, athApi tadviSayameva | vizeSamAha etAni bhAvanAbhizca pratyekaM paJcabhiH sphuTam / bhavanti bhAvitAnyeva, yathoktaguNabhAJji tu // 45 // 'ca' punaH 'etAni paJca mahAvratAni yathoktaguNAn sarvathA hiMsAtyAgAdilakSaNAn bhajantItyevaMzIlAni yathoktasvarUpANItyarthaH tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, bhAvyante vAsyante - guNavizeSamAropyante mahAvratAni ww.jainelibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 // 125 // yAbhistA bhAvanAstAbhiH, kiyatIbhirityAha-'pratyeka' ekaM 2 vrataM prati 'sphuTaM pragaTa 'paJcabhiH' paJcasaGkhyAbhiH mahAvrata'bhAvitAnyeva' vAsitAnyeva bhavanti na tvabhAvitAni, tAzcetthaM yogazAstre-"manogusyeSaNAdAnAbhiH samiti- bhAvanAH bhissadA / dRSTAnnapAnagrahaNenAhiMsAM bhaavyetsudhiiH||||" vRttiryathA-manoguptirvakSyamANalakSaNA tayetyekA bhAvanA, eSaNA vizuddhapiNDagrahaNalakSaNA, tasyAM yA samitiH, AdAnagrahaNena nikSepa upalakSyate, tena pIThAdegrahaNe sthApane ca yA samitiH, IraNamIryA-gamanaM tatra yA samitiH, AbhireSaNAdAneryAsamitibhiH, dRSTayorannapAnayograhaNenopalakSaNatvAttadvAsenAhiMsAM bhAvayediti saMbandhaH / iha ca manogupterbhAvanAtvaM hiMsAyAM manovyApArasya prAdhAnyAt, zrUyate hi-prasannacandrarAjarSirmanoguptyA'bhAvito'hiMsAvato hiMsAmakurvannapi saptamapRthvIyogyaM karma nirmame, eSaNAdAneryAsamitayastu ahiMsAyAM nitarAmupakAriNya iti yuktaM bhAvanAtvaM, dRSTAnnapAnagrahaNaM ca saMsa-1 ktAnapAnaparihAreNAhiMsAvatopakArAyeti paJcamI bhAvanA / dvitIyavratabhAvanA yathA-"hAsyalobhabhayakrodhapratyA-IS khyAnairnirantaram / AlocyabhASaNenApi, bhAvayetsUnRtavratam // 2 // " hasan hi mithyA brUyAt, lobhaparavazazcA-1 kAGkhyA, bhayAtaH prANAdirakSaNecchayA, kruddhaH krodhataralitamanaskatayA mithyA brUyAditi hAsyAdipratyAkhyAnAni catasro bhAvanAH, AlocyabhASaNaM-samyagajJAnapUrvakaM paryAlocya mRSA mA bhUditi mohatiraskAradvAraNa|| bhASaNaM paJcamI bhAvanA, mohasya mRSAvAdahetutvaM pratItameva, yadAha-"rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hynt"miti| atha tRtIyavratabhAvanA, yathA-"AlocyAvagrahayAcyA'bhIkSNAvagrahayAcanam / etAvanmAtramevaitaditya-181 // 12 For Private & Personel Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In resese vagrahadhAraNam // 1 // samAnadhArmikebhyazca tathA'vagrahayAcanam / anujJApitapAnAnnAzanamasteyabhAvanAH // 2 // " | Alocya manasA vicintyAvagrahaM yAceta, devendrarAjagRhapatizayyAtarasAdharmika bhedAddhi paJcAvagrahAH, atra ca pUrvaH pUrvo vAdhya uttara uttaro bAdhakaH, tatra devendrAvagraho yathA-saudharmAdhipaterdakSiNalokArddha IzAnAdhipateruttaralokArddha, rAjA cakravarttI tasyAvagraho bharatAdivarSa, gRhapatirmaNDalAdhipatistasyAvagrahastanmaNDalAdi, zayyAtarovasatikhAmI tadavagraho vasatireva, sAdharmikAH - sAdhavasteSAmavagrahaH zayyAtarapradattaM gRhAdi / pravacanasAroddhAravRttau vitthaM - sAdharmikaH sUriH upalakSaNatvAdupAdhyAyAdizca / tataH sa AcAryAdiryasmin pure vihitavarSAkAlastannagaraM gavyUtapaJcakAdarvAk tasyAcAryAdeH pratibaddhaM tadavagraha ityarthaH, ayaM ca kSetrataH, kAlatastu varSAkAlAnantaramapi dvau mAsau / tathA ca tadgandhagAthottarArddha- 'sAhammio u sUrI, jammi pure vihiavarasAlo // 1 // tappaDibaddhaM taM jAva, donnimAsehiM ao jaINa sayA / ' iti / etAnavagrahAn jJAtvA yathAyathamavagrahaM yAceta, asvAmiyAcane hi parasparavirodhena akANDagATa (niSkAza) nAdaya aihikA doSAH, paraloke'pi adattaparibhogajanitaM pApakarma iti prathamabhAvanA, sakRddatte'pyavagrahe svAminA'bhIkSNaM bhUyo'vagrahayAcanaM kArya, pUrvalabdhe'vagrahe glAnAdyavasthAsu mUtrapurISotsargapAtra karaNacaraNaprakSAlanasthAnAni dAtRcittapIDAparihArArthaM yAcanIyAni iti dvitIyA bhAvanA / 'etAvanmAtrameva' etAvatparimANameva etat kSetrAdi mamopayogi nAdhikamiti avagrahasya dhAraNaM - vyavasthApanaM, evamavagrahadhAraNe hi tadabhyantaravarttinImUrddhasthAnAdikriyAmAsevamAno na dAturuparodhakArI bhavati, yAcJAkAla ww.jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha | evAvagrahAnavadhAraNe vipariNatirapi dAtuzcetasi syAd, Atmano'pi cAdattaparibhogajanitaH karmavandhaH syAditi mahAvata adhikAraH tRtIyA bhaavnaa|dhrm carantIti dhArmikA:samAnA:-tulyAHpratipannakazAsanAHsAdhavastebhyaH pUrvagRhItakSetrebhyo'va-181 bhAvanAH graho mAsAdikAlamAnena paJcakrozAdikSetrarUpo yAcyastadanujJAnAddhi tatrAsitavyaM, tadanujJAtaM hi tatropAzrayAdi| samastaM gRhaNIyAd, anyathA caurya syAditi caturthI bhaavnaa| anujJApite-anujJayA svIkRte ye annapAne tayorazanaM, // 126 // sUtroktena vidhinA prAzukameSaNIyaM kalpanIyaM ca pAnAnnamAnIyAlocanApUrva gurave nivedyAnujJAto guruNA maNDalyAmekako vA'znIyAt, upalakSaNametat yatkiJcidaughikaupagrahikabhedabhinnamupakaraNaM dharmasAdhanaM tatsarva guruNA'nujJAtaM paribhoktavyaM, evaM vidadhAno nAtikrAmatyasteyavratamiti paJcamI bhAvanA 3 / atha caturthavatabhAvanA, yathA"strISaNDhapazumadvezmAsanakukhyAntarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt, prAgratasmRtivarjanAt // 1 // strIramyAGgakSaNasvAGgasaMskAraparivarjanAt / praNItAtyazanatyAgAt, brahmacarya tu bhAvayet // 2 // " striyo-devamAnuSabhedAvividhAH, etAzca sacittAH, acittAstu prastaralepyacitrakarmAdinirmitAH, SaNDhAstRtIyavedodayavartino mahAmohakarmANaH strIpuMsasevanAbhiratAH, pazavastiryagyonijAH, tatra gomahiSIvaDavAvAleyIajA'vikAdayaH saMbhAvyamAnamaithunAH, ebhyaH kRtadvandvebhyo matupa, strISaNDapazumatI ca te vezmAsane ca, vezma vasatiH, AsanaM saMstArakAdi, // 126 // kuDyAntaraM yatrAntarasthe'pi kuDyAdau dampatyormohanAdizabdaH zrUyate, brahmacaryabhaGgabhayAdeSAmujjhanaM-tyAgaH, iti prthmbhaavnaa| sarAgasya-mohodayavato yA strIbhiH strINAM vA kathA, sarAgAzca tAH striyazca 2 tAbhistAsAM vA Jan Education in For Private Personal use only Alwjainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter kathA tasyAstyAgaH, rAgAnubandhinI hi dezajAtikula nepathya bhASAgativibhrameGgitahAsya lIlAkaTAkSapraNayakalahazRGgArarasAnuviddhA kathA vAtyeva cittodadheravazyaM vikSobhamAddhAtIti dvitIyA bhAvanA 2 / prAk pravrajyAbrahmacaryAt pUrva gRhasthAvasthAyAM yadrataM - strIbhiH saha nidhuvanaM tasya smRtiH - smaraNaM tasyA varjanaM, prAgratasmaraNendhanAddhi kAmAgniH sandhukSyata iti tRtIyA bhAvanA 3 / strINAmavivekijanApekSayA yAni ramyANi - spRhaNIyAni aGgAni -mukhanayanastana| jaghanAdIni teSAmIkSaNam - apUrva vismayarasa nirbharatayA visphAritAkSasya vilokanaM, IkSaNamAtraM tu rAgadveSarahitasyAduSTameva, yadAha - "azakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " | ityAdi / tathA svasya - Atmano'GgaM zarIraM tasya saMskAraH - snAnavilepana dhUpananakhadantakezasammArjanAdi, strIramyAGgekSaNaM ca svAGgasaMskArazca tayoH parivarjanAt, strIramyAGgekSaNataralita vilocano hi dIpazikhAyAM zalabha iva vinAzamupayAti, azucizarIrasaMskAramUDho hi tattadutkalikA mayairvikalpairvRthA''tmAnamAyAmayatIti caturthI bhAvanA 4 / | praNIto- vRSyaH, snigdha madhurAdirasaH, atyazanam - apraNItasyApi rukSa bhaikSyasyA''kaNThamudarapUraNaM, tayostyAgo, niraantaravRSya snigdhara saprINito hi pradhAnadhAtuparipoSeNa vedodayAdabrahmApi sevate, atyazanasya tu na kevalaM brahmakSitikAritvAdvarjanaM, zarIrapIDAkAritvAdapi, yadAha - " addhamasaNassa sarvajaNassa kujjA davassa do bhAge / vAupavi AraNaTThA, chanbhAyaM kaNagaM kujjA // 1 // " iti paJcamI bhAvanA / evaM navabrahmacaryaguptisaMgraheNa brahmacaryavratasya paJca bhAvanA / atha paJcamavratasya bhAvanA yathA-sparze rase ca gandhe ca rUpe zabde ca hAriNi / paJcakhapIndriyArtheSu, gADhaM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha adhikAraH // 127 // bhAvanAH 5 ||156vaa, rAgAnantarIkabhiSvaGgavAnamanAyA gAyasya varjanam // 1 // eteSvevAmanojJeSu, sarvathA dveSavarjanam / AkiJcanyavratasyaivaM, bhAvanAH paJca kiirtitaaHcrnnkr||2||" sparzAdiSu manohAriSu viSayeSu yadgADhaM gAddhyasya-abhiSvaGgasya varjanaM sparzAdiSvevAmanojJeSu-indriyaprati- saptatI kUleSu yodveSaH-aprItilakSaNastasya varjanaM, gAddhyavAn hi manojJeSu viSayeSvabhiSvaGgavAnamanojJAna viSayAn vidveSTi, madhyasthasya tu mUrkhArahitasya na kacit prItiraprItirvA, rAgAnantarIyakatayA ca dveSasyopAdAnaM (tena bhAvanAH paJcaiva), AkiJcanyavratasyaitAH paJca bhAvanAH 5 // 116 // ityuktAni saprapaJcAni mahAvratAni / atha SaSThavratamAha caturvidhasyAhArasya, sarvathA parivarjanam / SaSThaM vratamihaitAni, jinairmUlaguNAH smRtAH // 46 // 'caturvidhasya' azanapAnakhAdimakhAdimabhedabhinnasya 'AhArasya' abhyavahArasya 'sarvathA' trividhatrividhena 'parivarjana' viramaNaM, tatSaSThaM vrataM bhavatIti kriyaanvyH| athaiteSAM saMjJAvizeSamAha-etAni' sAkSAt pratipAditAni SaT vratAni 'iha'sAdhudharmAdhikAre "jinaH' arhadbhirmUlabhUtA guNAH mUlaguNAH zeSavratAdhArA ityarthaH 'smRtAH' uktAH , upalakSaNatvAccaiSAM caraNasaptaterapimUlaguNatvaM, sA ceyam-"vaya 5 samaNadhamma 10 saMjama 17 veAvacaM 10 ca bNbhguttiio|9naannaaitia3 tava 12 koha 4 niggahAI crnnmeaN||1||" iti, asyA vyAkhyA-vratAni // 127 // prANAtipAtaviramaNAdIni paJca, tAni tu varNitAnyeva / tathA zramaNAnAM-sAdhUnAM dharma:-kSAntimArdavArjavamuktitapaHsaMyamasatyazaucA''kiJcanyabrahmasvarUpo dazavidhaH, yataH-"khaMtI maddava ajava, muttI tava saMjame a boddhavve / Jan Education Internatione For Private Personel Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jidhmmo||1||"tti tatra kSAnti:-kSamA zaktasyAzaktasya vA sahanapariNAmaH, sarvathA krodhaviveka ityrthH| mRdu:-astabdhastasya bhAvaH karma vA mArdavaM, nIcaivRttiranutsekazca 2 / Rjuravakramano-18 vAkkAyakarmA tasya bhAvaH karma vA ArjavaM, manovAkAyavikriyAviraho, mAyArAhityamitiyAvat 3 / mocanaM mukti-15 bAhyAbhyantaravastuSu tRSNAvicchedo, lobhaparityAga ityrthH4| tapyante rasAdidhAtavaH karmANi vA'neneti tapaH, taca dvAdazavidhamanazanAdiyA saMyama aashrvvirtilkssnnH6| satyaM mRSAvAdaviratiH 7||shaucN saMyama prati nirupalepatA niraticAratetyarthaH 8 / nAsti kiJcana-dravyamasyetyakiJcanastasya bhAva AkiJcanyaM, upalakSaNatvAdasya zarIradharmopakaraNAdiSvapi nirmamatvamityarthaH |nvbrhmcryguptisnaath upasthAsaMyamo brahma 10 / eSa dazabhedo yatidharmaH, anye tvevaM paThanti-"khaMtI muttI ajava, maddava taha lAghave tave ceva / saMjama cAo'kiMcaNa, boddhayo baMbhacere ya // 1 // tatra 'lAghavaM' dravyato'lpopadhitvaM bhAvato gauravavarjanaM, 'tyAga' sarvasaGgamocanaM yatibhyo vastrAdidAnaM vA, zeSa prAgvat / 2 tathA sam-ekIbhAvena yamaH saMyamaH-uparamaH, sa ca paJcAzravaviramaNapazcendriyanigrahacatuSkaSA-12 yajayadaNDatrayaviratilakSaNaH saptadazabhedaH, yataH-"paJcAsavA viramaNaM, pazciMdiyaniggaho kasAyajao / daMDattayassa viraI, satarasahA saMjamo hoi||1||"tti, tatra paJcAzravAH prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahalakSaNAH abhinavakarmabandhahetavastebhyo viramaNaM-nivartana, indriyANi sparzanarasanaghANacakSuHzrotralakSaNAni paMca teSAM nigraho-niyantraNaM sparzAdiviSayeSu lAmpaTyaparihAreNa vartanaM / kaSAyAH-krodhamAnamAyAlobhalakSaNAzca Educationa l For Private Personel Use Only How.jainelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 128 // Jain Education Inte tvArasteSAM jayaH - abhibhava uditAnAM viphalIkaraNena anuditAnAM cAnutpAdanena, daNDyate cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDA-duryuktamanovAkkAyAsteSAM tryaM tasya viratirazubhapravRttinirodhaH / eSa saptadaza| vidhaH saMyamaH anye tvanyathApi paThanti, yataH - " puDhavidagaagaNimAruavaNassaibiticaupaNidi ajjIve / pehuppehu | pamajaNa pariThavaNa maNovaIkAe // 1 // " pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcendriyANAM manovAkkAyakarmabhiH |karaNakAraNAnumatibhizca saMrambhasamArambhArambhavarjanamiti navadhA jIvasaMyamaH, tatra- "saMkappo saMraMbho, paritA| vakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao, suddhanayANaM tu savesiM // 1 // " tathA ajIvarUpANyapi pustakAdIni duHSamAdidoSAttathAvidhaprajJAyuSkazraddhAsaMvegodyamabalAdihInAdyakAlInavineyajanAnugrahAya pratilekhanApramArjanApUrvaM yatanayA dhArayato'jIvasaMyamaH / tathA prekSya-cakSuSA nirIkSya bIjaharitajantusaMsaktyAdirahite sthAne | zayanAsanacaGkamaNAdIni kurvataH prekSAsaMyamaH / tathopekSAsaMyamo gRhasthasya pApavyApAraM kurvata upekSaNaM, na punaridaM grAmacintanAdi sopayogaM kuru ityAdyupadezanam, athavA sAdhUnAM saMyamaM prati sIdatAM vyApAraNaM prekSAsaMyamaH, pArzvasthAdInAM ca nidvandhasAnAM vyApAraM pratyupekSaNaM upekSAsaMyama iti / tathA prekSite'pi sthaNDilavastrapAtrAdau | rajoharaNAdinA pramRjya zayanAsananikSepAdAnAdi kurvataH kRSNabhUpradezAdvA pANDubhUmAdau praveze sAgArikAdya| nirIkSaNe ca sacittAcittamizrarajo'vaguNThitapAdAdInAM rajoharaNena pramArjanaM sAgArikAdinirIkSaNe tvapramArjanaM kurvataH pramArjanAsaMyamaH, yaduktam - " pAyAI sAgarie, apamajittAvi saMjamo hoi / pAyAi pamajjaMte, 'sAgarie caraNakaraNasaptatI // 128 // w.jainelibrary.org Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte saMjamo hoi // 1 // tathoccArAdikaM bhaktapAnAdikaM vA prANisaMsaktamazuddhamanupakArakaM ca janturahite sthAne vidhinA pariSThApayataH pariSThApanA saMyamaH / tathA manaso droherSyAbhimAnAdibhyo nivRttirddharmadhyAnAdiSu ca pravRttirmanaH saMyamaH / tathA vAco hiMsraparuSAdibhyo nivRttiH zubhabhASAyAM ca pravRttirvAksaMyamaH / tathA gamanAgamanAdiSvavazyakaraNIyeSu | sopayogaM kAyaM vyApArayataH kAyasaMyamaH / ityevaM saptadazaprakAraH prANAtipAtanivRttirUpaH saMyamo bhavati / tathA vyApipartti sma vyApRtastasya bhAvo vaiyAvRttyaM, AcAryopAdhyAyatapakhizaikSakaglAnasAdhusamanojJasaGghakulagaNarUpaviSayabhedAdazavidhaM, yataH - "AyariaDavajjJAe, tabassisehe gilANasAhUsu / samaNunnasaMghakulagaNa veAvacaM | havai dasahA // 1 // " paJcavidhe AcAre sAdhuH Acaryate sevyate vA AcAryaH, sa ca paJcadhA-prabrAjakAcArya: 1, sacittAcittamizrAnujJAyI digAcAryaH 2, prathamata eva zrutamuddizati yaH sa uddezAcArya: 3, uddeSTagurvabhAve tadeva zrutaM samuddizatyanujAnIte vA yaH sa samuddezAnujJAcAryaH 4, AmnAyam - utsargApavAdalakSaNamarthaM vakti yaH sa pravacanArthakathanenAnugrAhako'kSaniSadyAnujJAyI AmnAyArthavAcakaH 5, 1, AcAragocaraviSayaM svAdhyAyamAcArya| labdhAnujJAH sAdhava upa-samIpe'dhIyante'smAtsa upAdhyAyaH 2, tapo vikRSTarUpaM vidyate yasya sa tapakhI 3, | navataradIkSitaH zikSAhaH zaikSaH4, glAno jvarAdyAkrAntaH sAdhuH 5, thero - sthaviraH sa ca zrutaparyAyavayo bhedAtrividhaH, zrutasthaviraH samavAyAGgaM yAvadadhyetA, paryAyasthaviro yasya dIkSitasya viMzatyAdIni varSANi, vayaHsthaviraH saptatyA - | divarSajIvitaH 6, samanojJa ekasAmAcArIsamAcaraNaparaH, 7 saGghaH zramaNazramaNIzramaNopAsakazramaNopAsikAsa w.jainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgra adhikAraH 3 // 129 // Jain Education Int besese mudAyaH 8 / kulaM bahUnAM gacchAnAmekajAtIyAnAM samUha cAndrAdi 9, gacchazcaikAcAryapraNeyasAdhusamUhaH, kulasamudAyo gaNaH kauTikAdiH 10, eSAM dazAnAmannapAnavastrapAtropAzrayapIThaphalakasaMstArakAdidbhirddharmasAdhanairupagrahaH zuzrUSAbheSajakriyAkAntArarogopasargeSu paripAlanasevanAdi vaiyAvRttyaM tathA brahma brahmacaryaM tasya guptayo nava, tAzcemAH'vasahi kahanisijjindiya kuDatara puchakIlie paNie / aimAyAhAravibhUsaNAI nava baMbhaguttIo // 1 // ' brahmacAriNA na strIpazupaNDakasaMsaktA vasatirAsevanIyA, vistAro bhAvanAdhikAre uktaH 1, strINAM kevalAnAmekAkinA kathA dharmadezanAlakSaNA vAkyaprabandharUpA na kathanIyA, yadivA strINAM saMbaMdhinI kathA na kAryA 2 / niSadyA - AsanaM, ko'rthaH ? - strIbhiH sahaikAsane nopavized, utthitAkhapi tAsu muhUrttaM tatra nopavizet, tadupabhuktAsanasya cittavikArahetutvAt, strINAM ca puruSAsane yAmatrayaM nopaveSTavyaM yataH - "purisAsaNe tu itthI, jAmatiaM jAva no va uvavisaha / itthIi AsaNaMmI, vajjeavA nareNa do ghaDiA // 1 // " 3, iMdriyANi upalakSaNatvAdaGgAni stanajaghanAdIni visphAritalocano na pazyet, tadvilokanasya kAmodayahetutvAt 4, kuDyAntaraM yantrAntarasthe'pi kukhyAdau dapantyoH suratAdizabdaH zrUyate tattyAgaH 5, pUrvakrIDAM gRhasthAvasthAyAM saMbhogAdilakSaNAM nAnusmaret 6, praNItAhArasya - atisnigdhAhArasya tyAgaH 7, atimAtrAhAraM cA''kaNThamudarapUraNaM varjayet 8, vibhUSasnAnaM vilepananakhAdimArjanAdi na kuryAt 9, etA navabrahmacaryasya guptayo-rakSaNopAyAH / tathA jJAyate'neneti jJAnamAbhinibodhikAdi tadAdi yasya tat jJAnAdi tacca tatrikaM ceti samAsaH, AdizabdAt samyagdarzanacAri caraNakara saptatI // 129 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayorgrahaNaM, yataH-"bArasa aMgAi sunANaM ttttthsddhaannNtu|dsnnmeaNcrnnN, viraI dese asace a||1||"tti, tapaH-pUrvoktalakSaNaM bAhyAbhyantarabhedAdU dvAdazavidhaM tapo'dhikAre vyAkhyAsyamAnaM, krodhasya nigrahaH krodhanigrahaH, AdizabdAnmAnanigrahAdiparigrahaH, etadbhedakadambakaM caraNamiti-caraNasaMjJaM, ete bhedAH saptatisaMkhyAzcaraNasyacAritrasya bhavantIti caraNasaptatisaMjJA ityarthaH / atrAyaM vivekaH-caturthavratAntargatatve'pi navabrahmaguptInAM pRthagupAdAnaM turyavratasya nirapavAdatvasUcanArtha, yata uktaM Agame-"na ya kiMci aNuNNAyaM, paDisiddhaM vAvi jinnvriNdehiN| muttuM mehuNabhAvaM, na viNA taM rAgadosehiM // 1 // " iti / tathA vratagrahaNena cAritrasya gatArthatve'pi jJAnAditrike cAritragrahaNaM zeSacaturvidhacAritrasaGgrahArtha, vratazabdena sAmAyikAdipaJcavidhacAritrasyaikAMzarUpasAmAyikAbhidheya-12 svena zeSacaturvidhacAritrAgrahaNAt, tathA zravaNadharmAntarbhUtatve'pi saMyamatapasoH pRthagupanyAsastayormokSAGgaM prati IS prAdhAnyakhyApanArtha, dRSTazcAyaM nyAyaH yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAta ityAdi, prAdhAnyaM ca tayoH krame-| NApUrvakarmAzravarodhahetutvena pUrvakarmakSayahetutvena ca spaSTameva, tathA tapo'ntarbhAve'pi vaiyAvRtyasya bhedenopAdAnaM tasya khaparopakAritvenAnazanAdibhyo'tizAyitvopadarzanArtha, tathA zramaNadharmagrahaNena gRhItAnAmapi krodhanigrahAdInAM pRthagupAdAnaM udayaprAptakrodhAdInAM niSphalakaraNaM krodhAdi nigraha iti vyAkhyAnAt, kSAntyAdInAM tu udIrNakrodhAdyanudayarUpatvAt, athavA kSAntyAdayo grAhyAH, krodhAdayo heyA iti bhedAt // 117 // ityuktA muulgunnaaH| athaitebhyo'tiriktAna guNAn saMjJAntareNa darzayan sarveSAM cAcaraNAprAdhAnyamupavarNayannAha Join Education in For Private & Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 130 // Jain Education Inte | zeSAH piNDavizuddhyAdyAH, syuruttaraguNAH sphuTam / eSAM cAnaticArANAM, pAlanaM te tvamI mtaaH||47|| 'zeSA'uktamUlaguNebhyo'vaziSTAH, te ke ityAha- 'piNDavizuddhyAyAH' iti piNDavizuddhiH - AhArAdinirdoSatA sA Adau yeSAM bhedAnAM te piNDavizuddhyAdyAH saptati bhedA ityarthaH, uttaraguNA - uttaraguNasaMjJakAH 'sphuTaM' prakaTaM ' syuH' bhaveyuriti sabandhaH, tatrAdizabdagRhItAH saptatibhedAstvime - "piMDavisohI 4 samiI 5 bhAvaNa 12 paDimA 12 | iMdianiroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3 abhiggahA 4 ceva karaNaM tu // 1 // " vyAkhyA-piNDasya - AhArAdervividhamane kairAdhAkarmAdiparihAraiH zuddhirnirdoSatA piNDavizuddhiH, sA ca piNDazabdena piNDazayyAvastrapAtralakSaNavastucatuSTayagrahaNAccaturvidhA pUrvaM dinacaryAyAM vyAvarNitaiva, samitiriti paJcAnAM ceSTAnAM tAntrikI saMjJA, athavA | samyak - prazastArhatpravacanAnusAreNa itiH- ceSTA samitiH, sA ca IryAbhASaiSaNAdAnanikSepapAriSThApanikAbhedAt | paJcadhA, yataH - "iriA bhAsA esaNa AyANAIsu tahaya pariThavaNA / sammaM jA u pavittI, sA samae paMcahA evaM | // 1 // tatra sasthAvarajantujAtA bhayadAnadIkSitasya munerAvazyake prayojane gacchato janturakSAnimittaM khazarIrarakSAnimittaM ca pAdAgrAdArabhya yugamAtrakSetraM yAvannirIkSya IraNaM IrSyA-gatistasyAH samitirIryAsamitiH, | yadAhu:- "purao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajjaMto bIahariAI, pANe a dagamahiaM // 1 // ovAyaM visamaM khANuM, vijjalaM parivajjae / saMkameNa na gacchejjA, vijz2amANe parakkame // 2 // evaMvidhopayogena gacchato yateH katha caraNakarasaptatI // 130 // w.jainelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int JcitprANivadhe'pi prANavadhapApaM na bhavati, yadAha - " uccAliaMmi pAe iriAsamiassa saMkamaTThAe / vAvajjijja kuliMgI marijja tajjogamAsajja // 1 // na ya tassa tannimitto baMdho suhamovi desio samae / aNavajjo uvaoge, sababhAveNa so jamhA // 2 // " tathA "jiadu va maradu va jIvo, ajadAcArassa nicchao hiMsA / payadassa | Natthi baMdho, hiMsAmitteNa samidassa // 1 // " tathA bhASAjAtavAkyazuddhyadhyayanapratipAditAM sAvadyAM bhASAM dhUrttakAmukakravyAdacauracArvAkAdibhASitAM nirdambhatayA varjayataH sarvajanInaM khalpamapyatiprayojana sAdhakamasaMdigdhaM ca yadbhASaNaM sA bhASAsamitiH, yadAha - "mahuraM niuNaM thovaM, kajjAvaDiaM agaviamatucchaM / putriM mahasaMkaliaM, bhaNaMti jaM dhammasaMjuttaM // 1 // " iti, bhASAyAM samyagitirvA bhASAsamitiH / tathA gaveSaNagrahaNagrAsaiSaNAdoSa|radUSitasyAnnapAnAde rajoharaNamukhavastrikAdyaudhikopadheH zayyApIThaphalakacarmadaNDAdyaupagrahikopadhezca vizuddhasya yahaNaM sA eSaNAsamitiH, yadAha - "utpAdanodgamaiSaNadhUmAGgArapramANakAraNataH saMyojanAcca piNDaM zodhayatAmeSaNAsamiti" riti / tathA AsanasaMstArakapIThaphalakavastrapAtradaNDAdikaM cakSuSA nirIkSya pratilikhya ca samyagupayogapUrvaM rajoharaNAdinA yat gRhNIyAdyaca nirIkSitapratilekhitabhUmau nikSipet sA AdAnanikSepasamitiH, anupayuktasya pratilekhanApUrvamapyAdAne nikSepe ca na zuddhA samitiH, yadavAci - "paDilehaNaM kuNaMto" ityAdigAthAdvayaM / tathA purISaprazravaNaniSThIvana zleSmazarIramalAnupakArivasanAnnapAnAdInAM yajjanturahitasthaNDile upayogapUrvakaM parityajanaM sA pariSThApanAsamitiH / etAzca pazca samitayaH guptayazca tisro vakSyamANA AgamaprasiddhAH sAdhUnAM w.jainelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cesCA caraNakaraNasaptatI dharmasaMyamAtaro jJeyAH, yato yogazAstre-"etAzcAritragAtrasya, jananAt paripAlanAt / saMzodhanAca sAdhUnAM, mAtaro'STau adhikAraH prkiirtitaaH||1||" iti / tathA bhAvyanta iti bhAvanA:-anuprekSAH, anityatvAzaraNatvasaMsAraikatvAnyatvAzuci18tvAzravasaMvaranirjarAlokasvabhAvabodhisudurlabhatvadharmakhAkhyAtatArUpA dvAdaza, tatrAnityabhAvanaivaM-"yatmAtastanna madhyAhe, yanmadhyAhe na tanizi / nirIkSyate bhave'smin hI, pdaarthaanaamnitytaa||1||shriirN dehinAM srvpurussaa||131|| rthanivandhanam / pracaNDapavanodbhUtaghanAghanavinazvaram // 2 // kallolacapalA lakSmIH, saGgamAH svpnsnnibhaaH| vAtyA-18 vyatikarotkSiptatUlatulyaM ca yauvanam // 3 // tathA-dhyAyannanityatAM nityaM, mRtaM putraM na zocati / nityatAmahamU-18 Dhastu, kuDyabhaGge'pi roditi // 4 // etaccharIradhanayauvanabAndhavAdi, tAvanna kevalamanityamihAsubhAjAm / vizvaM sacetanamacetanamapyazeSamutpattidharmakamanityamuzanti sntH||5|| ityanityaM jagadvRttaM, sthiracittaH pratikSaNam / tRSNAkRSNAhimazrAya, nirmamatvAya cintayet // 6 // " azaraNabhAvanA caivam-"indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoyoM|nti gocaram / aho tadantakAtaGka, kaH zaraNyaM zarIriNAm // 1 // " zaraNe sAdhuH shrnnyH| tathA "pitumotu:khasuAtustanayAnAM ca pazyatAm / atrANo nIyate jantuH, karmabhiryamasadmani ||2||shocnti khajanAnantaM, nIyamAnAn svkrmbhiH| neSyamANaM na zocanti, svAtmAnaM muuddhbuddhyH|||| saMsAre duHkhdaavaagnijvljjvaalaakraalite| vane mRgArbhakasyeva, zaraNaM nAsti dehinH||4||" atha saMsAro-nAnAyonisaMcaraNaM, tadbhAvanA tvevam-"zrotriyaH zvapacaH svAmI, pattibrahmA kRmizca sH| saMsAranATye naTavat, saMsArI hanta ceSTate // 1 // na yAti katamAM yoni ?, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katamAM ca na muMcati / saMsArI karmasaMbandhAdavakrayakuTImiva // 2 // avakrayakuTImiti bhATakakuTI, tathA-samastalokAkAze'pi, nAnArUpaiH khkrmtH|vaalaagrmpi tannAsti, yanna spRSTaM shriiribhiH||3||" atra caturgatikabhramaNA-18 diduHkhaparamparAbhAvanaM yogazAstrAntarazlokebhyo'vaseyaM, vistarabhiyA nAtra likhitaM, tadantyazlokazcAyaM-"evaM 8 nAsti sukhaM caturgatijuSAmapyatra saMsAriNAM, duHkhaM kevalameva mAnasamatho zArIramatyAyatam / jJAtvaivaM mamatAnirAsavidhaye dhyAyanti zuddhAzayA, azrAntaM bhavabhAvanAM bhavabhayacchedonmukhatvaM yadi // 5 // " ekatvabhAvanA yathA"eka utpadyate jantureka eva vipadyate / karmANyanubhavatyekaH, pracitAni bhavAntare // 1 // anyaistenArjitaM vittaM, bhUyaH saMbhUya bhujyte| sa tveko narakakoDe, klizyate nijkrmbhiH||2||" asyArthaH tenaikenArjitaM mahArambhAdyai-18 vittamanyaiH svakIyaiH saMbhUya-militvA bhUyaH-punaH punarbhujyate-viniyogaH kriyate, sa tu arjaka eka eva narakotsaGge dhanArjanakAlapracitaiH karmabhirvAdhyate 4 / anyatvabhAvanA punarevam-"yatrAnyatvaM zarIrasya, vaisadRzyAccharI|riNaH / dhanavandhusahAyAnAM, tatrAnyatvaM na durvacam // 1 // yo dehadhanabandhubhyo, bhinnmaatmaanmiiksste| ka zokazaGkunA tasya, hantAtaGkaH pratanyate ? // 2 // " azucitvabhAvanA hItham-"rasAmugmAMsamedo'sthimajjAzukrAavarcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tatkutaH? // 1 // navasrotaHsravadvisrarasanisyandapicchile / dehe'pi zauca|saMkalpo, mahanmohavijRmbhitam // 2 // " navabhyo netra 2 mAsA 2mukha 1pAyU 1 pasthebhyaH, srotobhyo nirgamadvArebhyaH sravan visraH-AmagandhiI rasastasya nisyando-niryAsastena picchile-vijale, zeSaM sugama / AzravabhAvanA caivam Jain Education in For Private & Personel Use Only X w.jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 132 // Jain Education Int "manovAkkAyakarmANi, yogAH karma zubhAzubham / yadAsravanti jantUnAmAzravAstena kIrttitAH // 1 // maitryAdivAsitaM cetaH, karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM vitanotyazubhaM punaH // 2 // " ( yato'nyatra ) "maitryA sarveSu sattveSu, pramodena guNAdhike / mAdhyasthyenAvinIteSu, kRpayA duHkhiteSu vA // 1 // satataM vAsitaM khAntaM, kasyacitpuNya| zAlinaH / vitanoti zubhaM karma, dvicatvAriMzadAtmakam // 2 // " iti / tathA-" zubhArjanAya nirmithyaM, zrutajJAnAzritaM | vacaH / viparItaM punarjJeyamazubhArjanahetave // 3 // zarIreNa suguptena, zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantughAtakenAzubhaM punaH // 4 // kaSAyA viSayA yogAH, pramAdAviratI tathA / mithyAtvamArttaraudraM cetyazubhaM prati hetavaH // 5 // " nanvete bandhaM prati hetutvenoktAH, yadAha vAcakamukhyaH - " mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH" iti (tattvA0 a08-01) tatkimAzravabhAvanAyAM bandhahetUnAmeteSAmabhidhAnaM ?, satyaM, AzravabhAvaneva bandhabhAvanApi na maharSibhirbhAvanAtvenoktA, AzravabhAvanayaiva gatArthatvAt, AzraveNa hyupAttAH karmapudgalA AtmanA saMbadhyamAnA bandha ityabhidhIyate, yadAha - "sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte, sa bandhaH" (tattvA0 9-sU02) | syAdityato'pi karmapudgalAdAnahetAvAzrave bandhahetUnAmabhidhAnamaduSTaM, nanu tathApi bandhahetUnAM pATho nirarthakaH, naivaM, bandhAzravayorekatvenoktatvAdAzravahetUnAmevAyaM pATha iti, sarvamavadAtamiti / atra ca pratikarmaprakRti asAdhAraNAzravabhAvanaM yogazAstrAntarazlokakarmagranthAdibhyo jJeyaM, saMvarabhAvanA yathA - " sarveSAmAzravANAM tu, nirodhaH saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA, dravyabhAvavibhedataH // 1 // yaH karmapudgalAdAnacchedaH sa dravyasaMvaraH / caraNakaraNasAtI // 132 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education bhavahetukriyAtyAgaH, sa punarbhAvasaMvaraH // 2 // asyArthaH - karmapudgalAnAmAzravadvAreNAdAnaM pravezanaM tasya yaricha| yate'neneti chedaH sa dravyANAM saMvaro dravyasaMvaraH, bhAvasaMvarastu saMsArakAraNabhUtAyAH kriyAyA AtmavyApAra| rUpAyAstyAga iti / kaSAyaviSayAdInAmazubhakarmahetUnAM pratipakSabhUtAnupAyAnAha - "yena yena chupAyena, rudhyate yo ya AzravaH / tasya tasya nirodhAya sa sa yojyo manISibhiH // 3 // upAyA yathA - "kSamayA mRdubhAvena, Rju| tvenApyanIhayA / krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lobhaM rundhyAdyathAkramam // 4 // " viSayANAM pratipakSataH kSayamAha - "asaMyamakRtotsekAn, viSayAn viSasaMnibhAn / nirAkuryAdakhaNDena, saMyamena mahAmatiH // 5 // " pramAdAviratInAM pratipakSAnAha - "tisRbhirguptibhiryogAn, pramAdaM cApramAdataH / sAvadyayoga hAnenAviratiM cApi sAdhayet // 6 // atha mithyAtvArttaraudrANAM pratipakSAnAha - "saddarzanena mithyAtvaM, zubhasyairyeNa cetasA / vijayetArttaraudre ca, saMvarArtha | kRtodyamaH // 7 // atha nirjarA bhAvanA yathA-"saMsArabIjabhUtAnAM, karmaNAM jaraNAdiha / nirjarA sA smRtA dvedhA, | sakAmA kAmavarjitA // 1 // jJeyA sakAmA yaminAmakAmA tvanyadehinAm / pAkaH svata upAyAcca, karmaNAM sthA| yathA''mravat // 2 // karmaNAM naH kSayo bhUyAdityAzayavatAM satAm / vitanvatAM tapasyAdi, sakAmA zaminAM matA // 3 // ekendriyAdijantUnAM saMjJAnarahitAtmanAm / zItoSNavRSTidahanacchedabhedAdibhiH sadA // 4 // kaSTaM vedayamAnAnAM yaH zATaH karmaNAM bhavet / akAmanirjarAmenAmAmananti manISiNaH // 5 // tapaHprabhRtibhirvRddhiM, | brajantI nirjarA yataH / mamatvaM karma saMsAraM hanyAttAM bhAvayettataH // 6 // sadoSamapi dIsena, suvarNa bahinA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaga yathA / tapo'gninA tapyamAnastathA jIvo vizuddhayati // 7 // " atra dvAdazavidhatapaHsvarUpacintanaM jJeyaM / atha lokakha- caraNakaraadhikArabhAvabhAvanA yathA-"vaizAkhasthAnasthitakaTisthakarayuganarAkRtirlokaH / bhavati dravyaiH pUrNaH sthityutpattivyayAkrA-rANasaptatyoH ntaiH||1|| UrddhatiryagadhobhedaiH, sa tredhA jagade jinaiH / rucakAdaSTapradezAnmerumadhyavyavasthitAt // 2 // navayo-18 bhAvanAH janazatyUrddhamadhobhAge'pi sA tathA / etatpramANakastiryagalokazcitrapadArthabhRt // 3 // Urddhalokastadupari, sptr||133|| jjupramANakaH / etatpramANasaMyuktazcAdholoko'pi kIrtitaH // 4 // ratnaprabhAprabhRtayaH, pRthivyaH sapta vessttitaaH| ghanodadhidhanavAtatanuvAtaistamoghanAH // 5 // tRSNAkSudhAvadhAghAtabhedanacchedanAdibhiH / duHkhAni nArakAstatra, vedayante nirantaram // 6 // prathamA pRthivI piNDe, yojanAnAM shsrkaaH| azItirlakSamekaM ca, tatropari sahasra kam // 7 // adhazca muktvA piNDasya, zeSasyAbhyantare punH| bhavanAdhipadevAnAM, bhavanAni jgurjinaaH||8|| 18 asurI nAgAMstaDitaH, suparNI agneyo'nirlAH / stanitAnciMdvIpaMdizaH, kumArAntA dazeti te // 9 // vyavasthi tAH punaH sarve, dakSiNottarayordizoH / tatrAsurANAM carmaro, dakSiNAvAsinAM vibhuH // 10 // udIcyAnAM balinAgakumArAderyathAkramam / dharaNo bhUtAnandaMzca, heriharisaMhastathA // 11 // veNudevo veNudaulI, cAgnizikhAgnimANavI / velambaH prabhaJjanazca, sughoSamahAghoSakau // 12 // jalakAnto jalaprabhastataH pUrNo vishissttNkH| amito // 133 // mitavAhana indrA jJeyA dvayordizoH // 13 // asyA eva pRthivyA uparitane muktayojanasahasre / yojanazatamadha upari ca muktvA'STasu yojanazateSu // 14 // pizAcAdyaSTabhedAnAM, vyantarANAM tarakhinAm / nagarANi bhavantyatra, Jain Educaton inte For Private & Personel Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadakSiNottarayordizoH // 15 // pizAMcA bhUto yakSAMzca, rAkSasAH kinnraastthaa| kiMpururSA mahoraMgA, gandharvAra iti te'STadhA // 16 // dakSiNottarabhAgena, teSAmapi ca tasthuSAm / dvau dvAvindrau samAnAtau, yathAsaMkhyaM suvudvibhiH // 17 // kAlastato mahAkAlaH, suruupprtiruuprkH| pUrNabhadro mANibhadro, bhImo bhImo mahAdikaH // 18 // kiMnarakiMpuruSo satpuruSamahApuruSanAmakau tadanu / atikAyamahAkAyau gItaratizcaiva gItayAH // 19 // asyA eva pRthivyA upari ca yojanazataM hi yanmuktam / tanmadhyAdadha upari ca yojanadazakaM parityajya // 20 // 15 // madhye'zItAviha yojaneSu tiSThanti vncrnikaayaaH| aprajJaptikamukhyAH aSTAvalparddhikAH kiJcit // 21 // 24 atra pratinikAyaM ca dvau dvAvindrau mhaadyutii| dakSiNottarabhAgena, vijJAtavyau manISibhiH // 22 // yojanalakSo natinA sthitena madhye suvarNamayavapuSA / merugiriNA viziSTe jambUdvIpe bhavantyatra // 23 // varSANi bhAratAdIni, sapta varSadharAstathA / parvatA himavanmukhyAH , SaT zAzvatajinAlayAH // 24 // yojanalakSapramitAjjambUdvIpAtparo dvigunnmaanH| lavaNasamudraH paratastaddviguNadviguNavistArAH // 25 // bovyA dhAtakIkhaNDakAlodAdyA asykaaH| khayambhUramaNAntAzca, dvIpavAridhayaH kramAt // 26 // pratyekarasasaMpUrNAzcatvArastoyarAzayaH / trayo jalarasA anye, sarve'pIkSurasAH smRtaaH|| 27 // sujAtaparamadravyahRdyamadyasamodakaH / vAruNIvaravArddhiH syAt, kSIrodajaladhiH punH||28|| samyakRthitakhaNDAdimugdhadugdhasamodakaH / ghRtavaraH sutApitanavyagavyaghRtodakaH // 29 // lavaNAdhistu lavaNAkhAdapAnIyapUritaH / kAlodaH puSkaravaraH, svayambhUramaNastathA // 30 // meghodakarasAH pAtparo dviguNamAparAstathA / pazavapuSA / mesamAkSaNottarabhAgenAtakamukhyAH aSTAjanadazakaM parityA 19 // asyA / Jain Education inte For Private Personel Use Only INTrainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharmasaMgrahe || kiM tu, kAlodajaladherjalam / kAlaM guruparINAma, puSkarodajalaM punH|| 31 // hitaM laghuparINAma, svacchasphaTikani- caraNakaraadhikAraH malam / khayambhUramaNasyApi, jaladherjalamIdRzam // 32 // tribhAgAvatasucaturjAtakeArasopamam / zeSAsaGkhyasa-1 Nasaptatyo mudrANAM, nIraM nigaditaM jinaiH // 33 // samabhUmitalAdUrddha, yojane zatasaptake / gate navatisaMyukta, jyotiSAM bhAvanAH syAdadhastalam // 34 // tasyopari ca dazasu, yojaneSu divaakrH| taduparyazItisaGkhyayojaneSu nishaakrH|| 35 // // // 134 // tasyopari ca viMzatyAM, yojaneSu grhaadyH| syAdevaM yojanazataM, jyotirloko dazottaram // 36 // jambUdvIpe || |bhramantau ca, dvau candrau dvau ca bhaaskrau| catvAro lavaNAmbhodhau, candrAH sUryAzca kiirtitaaH|| 37 // dhAtakIkha NDake candrAH, sUryAzca dvAdazaiva hi / kAlode dvicatvAriMzacandrAH sUryAzca kiirtitaaH|| 38 // puSkarA? dvisapta|tizcandrAH sUryAzca mAnuSe / kSetre dvAtriMzamindUnAM, sUryANAM ca zataM bhavet // 39 // mAnuSottarataH pnycaashdyojnshsrkaiH| sUryairantaritAzcandrAzcandrarantaritAzca te // 40 // maanusskssetrcndraarkprmaannaarddhprmaannkaaH| tatkSetraparidhavRddhayA, vRddhimantaH svasaGkhyayA // 41 // svayambhUramaNaM vyApya, ghaNTAkArA asaGkhyakAH / zubhalezyA mandalezyAstiSThanti satataM sthiraaH||42|| samabhUmitalAdUrddha, sArddharajjau vyavasthitau / kalpAvanalpasaMpattI, saudharmezAna-1 nAmakau // 43 // sADhe rajjudvaye syAtAM, samAnau dakSiNottarau / sanatkumAramAhendrau, devalokI manoharau // 44 // Urddhalokasya madhye ca, brahmalokaH prkiirtitH| tadUrddha lAntakaH kalpo, mahAzukrastataH param // 45 // devalokaH 18 // 134 // sahasrAro'thASTamo rajjupaJcake / ekendrau candravadttAvAnataprANato ttH|| 46 // rajjuSaDhe tataH khyAtAvekendrAvA Jan Education For Private Personal use only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvalezyAbhivimAnahInatarA dehgti3|| te vyomavihitahamojjvalA raNAcyutau / candravartulAvevaM, kalpA dvAdaza kiirtitaaH||47|| aveyakAstrayo'dhastyAstrayo mdhymkaastthaa| trayazcoparitanAH syuriti graiveyakA nava // 48 // anuttaravimAnAni, tadUI paJca tatra ca / prAcyAM vijayamapAcyAM, vaijayantaM pracakSate // 49 // pratIcyAM tu jayantAkhyamudIcyAmaparAjitam / sarvArthasiddhaM tanmadhye, sarvottamamudI-1 ritam // 50 // sthitiprbhaavleshyaabhirvishuddhyvdhidiiptibhiH| sukhAdibhizca saudharmAdyAvatsarvArthasiddhikam // 51 // pUrvapUrvatridazebhyaste'dhikA uttarottare / hInahInatarA dehagatigarvaparigrahaiH // 52 // ghanodadhipratiSThAnA, vimaanaaH| kalpayordvayoH / triSu vAyupratiSThAnAstriSu vAyUdadhisthitAH // 53 // te vyomavihitasthAnAH, sarve'pyuparivartinaH / | ityU lokavimAnapratiSThAna vidhiH smRtaH // 54 // sarvArthasiddhAdvAdazayojaneSu himojjvalA / yojanapazcacatvA1 riMzallakSAyAmavistarA // 55 // madhye'STayojanapiNDA, zuddhasphaTikanirmalA / siddhazileSatprArabhArA, prasiddhA jinazAsane // 56 // tasyA upari gavyUtatritaye'tigate sati / turyagavyUtaSaDbhAge, sthitAH siddhA nirAmayAH18 // 57 // anantasukhavijJAnavIryasaddarzanAH sadA / lokAntasparzino'nyo'nyAvagADhAH zAzvatAzca te // 58 // evaM 8 bhavyajanasya lokaviSayAmabhyasyato bhAvanAM, saMsArakanibandhane na viSayagrAme mano dhAvati / kinvanyAnyapadA-18 arthabhAvanasamunmIlatprabodhoDuraM, dharmadhyAnavidhAviha sthirataraM tajjAyate santatam // 59 // " atha bodhidurlabhatvabhAvanA-"akAmanirjarArUpAt, puNyAjantoH prajAyate / sthAvaratvAtrasatvaM vA, tiryaktvaM vA kathazcana // 1 // mAnuvyamAryadezazca, jAtiH sarvAkSapATavam / dIrghAyuH prApyate tatra, kathaJcitkarmalAghavAt // 2 // prApteSu puNyataH zraddhA-1 Jain Education i n For Private & Personel Use Only PASMw.jainelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe / kathakazravaNeSvapi / tattvanizcayarUpaM tat, bodhiratnaM sudurlabham // 3 // rAjyaM vA cakrabhRttvaM vA, zakratvaM vA na durla-2 caraNakaraadhikAraHbham / yathA jinapravacane, bodhiratyantadurlabhA // 4 // sarve bhAvAH sarvajIvaiH, prAptapUrvA anantazaH / bodhina jAtu- NasaptatyoH citprAptA, bhavabhramaNadarzanAt // 5 // " atha dharmakhAkhyAtatAbhAvanA yathA-"khAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, bhagavadbhirji-1 bhAvanA nottamaiH / yaM samAlambamAno hi, na majedbhavasAgare // 1 // vAkhyAtatAmevAha-"saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brhmaakinyc||135|| natA tapaH / kSAntiArdavamRdutA, muktizca dazadhA sa tu // 2 // " atrAyaM bhAvaH-saMyamAdidazavidhadharmapratipAdanapra kAreNa bhagavatAmahatAM khAkhyAtadharmatvAnuprekSaNameveti dharmANAM guNabhAvanA, tadAkhyAtRRNAM bhagavatAmanuprekSAnimittaM stutiriti, tathA ca dharmakathako'hanniti bhAvanetyeva paryavasannaM / tathA-"pUrvAparaviruddhAni, hiMsAdeH kArakANi ca / vacAMsi citrarUpANi, vyAkurvadbhirnijecchayA // 3 // kutIrthikaiH praNItasya, sadgatipratipanthinaH / dharmasya sakalasyApi, kathaM khAkhyAtatA bhavet // 4 // yacca tatsamaye kApi, dayAsatyAdipoSaNam / dRzyate tadbacomAtraM, budhairteyaM na tttvtH||5|| yatmoddAmamadAndhasindhuraghaTaM sAmrAjyamAsAdyate, yanniHzeSajanapramodajanakaM saMpadyate vaibhavam / yatpUrNendusamadyutirguNagaNaH saMprApyate yatparaM, saubhAgyaM ca viz2ambhate tadakhilaM dharmasya liilaayitm||6|| yanna plAvayati kSitiM jalanidhiH kallolamAlAkulo, yatpRthvImakhilAM dhinoti salilAsAreNa dhArAdharaH / yacca | // 135 // ndroSNarucI jagatyudayataH sarvAndhakAracchide, tanniHzeSamapi dhruvaM vijayate dharmasya visphUrjitam // 7 // ahetA kathito dharmaH, satyo'yamiti bhAvayan / sarvasaMpatkare dharme, dhImAn dRDhataro bhavet // 8 // " iti bhAvanAH // prati Jin Education ! For Private & Personel Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eseseseeeeeeeeeeeeee mAH-pratijJA abhigrahaprakArA ityarthaH, tAzca mAsikI dvaimAsikI traimAsikI cAturmAsikI paJcamAsikI pANmAsikI saptamAsikI, prathamasatarAtriMdivA dvitIyasaptarAtriMdivA tRtIyasapsarAtriMdivA ahorAtrikI ekarAtrikI ceti dvAdaza / yataH-"mAsAIsattA paDhamAbiitaiasattarAyadiNA / aharAi egarAI bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 1 // " iti / ayamAsAM bhAvArtha:-bhikSuH pratimAH pratipipatsuH prathamaM jinakalpikavat paJcavidhAM tulanAM karoti, tatazca yogyaH san pratipadyate, tadyathA-"paDivajaha saMpaNNo, saMghayaNadhiIjuo mahAsatto / paDimAoM jiNamayaMmI, sammaM guruNA annunnnnaao||1|| gacche cinimmAo, jA pucA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiavatthu, hoi jahaNNo suaabhigmo||2||" gaccha eva tiSThan nirmAtaH-AhArAdiviSaye pratimAkalpaparikamaNi pariniSThitaH, tatparimANaM caivam-mAsikyAdiSu saptasu yA yatparimANA tasyAstatparimANameva parikarma, tathA varSAsu naitAH pratipadyante, na vA parikarma karoti. tatrAdyadvayamekatraiva varSe, tRtIyacatuthyovekaikasmin varSe, anyAsAM tu timRNAmanyatra varSe pratikarma, anyatra ca pratipattiriti navabhirvarAdyAH sapta samApyanta iti / "vosaTTacattadeho, uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNa abhiggahIA, bhattaM ca alevayaM tassa // 1 // uddhRtAoSaNApaJcakamadhyAdekasmin dine eSaNAdvikagrahaNaM ekA bhakte ekA ca pAnaka iti, bhaktaM cAlepakRt / "gacchA viNikkhamittA, paDivaje mAsiaM mahApaDimaM / dattagabhoaNassA, pANassavi ega jA mAsA // 1 // pacchA gacchamuvei, eva damAsI timAsi jA satta / navaraM dattIvaDI. jA satta ya sattamAsIe // 2 // tatto a aTTha in Education inte O For Private Personel Use Only alinelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharmasaMgrahe 18 mIA, habaI huM paDhamasattarAiMdI / tIe cautthaeNaM, bahiA gAmassa aha viseso // 3 // apAnakenaikAntaropa-18 apAnakanakAntarApAcaraNakaraadhikAraH vAsenetyarthaH, iha ca pAraNake AcAmlaM, dattiniyamastu nAsti-"uttANagapAsallI, nesajjI vAvi ThANa ThAittA / saptatyoH sahauvasagge ghore, divAI tattha avikNpo||4||" uttAnazAyI pArzvazayito niSadyAvAn vA-samaputatayopa- bhAvanAH viSTaH, sthAnasthito vordhva sthitaH / "doccAvi erisa cia, bahiA gAmAiANa NavaraM tu / ukkaDalagaMDasAI, // 136 // daMDAyatiucca ThAittA // 5 // " navaraM utkaTastiSThet tathA 'lakuTazAyIM' mastakapArNikAbhireva pRSThapradezenaiva vA spRSTabhUbhAgastathA daNDAyato'bhiprasAraNena bhUnyastAyatazarIraH, evaM sthitvA'vasthAya-"taccAevi evaM, NavaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamaha ThANaM, ThAija va aMbakhujjo u // 6 // " 'vIrAsanaM' ca siMhAsamAdhirUDhasya bhUnya-19 stapAdasya siMhAsanApanayane satyacalitasya bhavati, athavA''mrakubjaH AmraphalavadvakrAkAreNAvasthita iti, etA-1 |stisraH saptaviMzatyA dinAntIti / "emeva ahorAI, cha8 bhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiA, vagyAriapANie ThANaM // 7 // " navaraM SaSThaM bhaktaM-bhojanaM varjanIyatayA yatra tatSaSThabhaktamupavAsaddhayarUpaM, tatra dhupavAsadvaye catvAri bhaktAni vaya'nte ekAzanena ca tadArabhyate tenaiva ca niSThAM yAtItyevaM SaDbhaktavarjanarUpaM taditi / iyaM cAhorAtrikI dinatrayeNa yAti, ahorAtrasyAnte SaSThabhaktakaraNAd, yadAha-"ahorAiA tahiM pacchA chaTuM| kareitti // emeva egarAI, aTThamabhatteNa ThANa baahiro| IsIpanbhAragae, aNamisanayaNegadiTThIe // 8 // asyAM cAvadhyAdyanyatarajJAnalAbhaH, iyaM ca pratimA rAtreranantaramaSTamakaraNena catUrAtrindivasamAnA syAdyadAha-"ega 6 // a w.jainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAiA cauhiM pacchA aTThamaM kareitti" dvAdaza prtimaaH|| tathA, indriyANAM-sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrarUpANAM nirodhaH-khakhaviSayebhyo nivarttanaM iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAbhAva ityarthaH / tathA pratilekhanAH-pratyupekSaNAstAzca vastrAdiviSayAH paJcaviMzatirvyAkhyAtapUrvAH / tathA gusirgopanamAtmasaMrakSaNaM mumukSoryoganigraha ityarthaH, tAzca | manovAkAyaviSayabhedAt tisraH, tatra manoguptistridhA, ArtaraudradhyAnAnubandhikalpanAjAlaviyogaH prathamA 1, zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatirdvitIyA 2, kuzalAkuzalamanovRtti| nirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinyAtmArAmatA tRtIyA 3, taduktaM vizeSaNatrayeNa yogazAstre-"vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastaduharmanoguptirudAhRtA // 1 // " evaMvidhaM mano guptirityrthH| vAgguptirdvidhA-mukhanayanabhUvikArAmulyAcchoTanaleSTukSepahuMkRtAdisaMjJAvarjanena maunAvalambanaM, saMjJAdinA hi prayojanAni sUcayato maunaM niSphalamevetyekA 1, vAcanapracchanaparapRSTavyAkaraNAdiSu lokAgamAvirodhena mukhavastrikAcchAditamukhasya bhASamANasyApi vAgniyantraNaM dvitIyA, taduktaM-"saMjJAdiparihAraNa, yanmaunasthAvalambanam / / vAgvRtteH saMvRtirvA yA, sA vAgguptirihocyate // 1 // " AbhyAM bhedAbhyAM vAggupteH sarvathA vAgnirodhaH samya-16 18gbhASaNaM ca svarUpaM pratipAditaM bhavati, bhASAsamitau tu samyagvAkpravRttireveti vAgguptibhASAsamityorbhedaH,18 yadAha-"samio niamA gutto.guttosamiattaNami bhayaNijjo kusalavayamuIraMto,jaM vaiguttovi smiovi||1||" iti / atha kAyagusirapi dvidhA-ceSTAnivRttilakSaNA yathAgamaM ceSTAniyamalakSaNA ca, tatra parISahopasagoMdisaM-12 Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ....bhive'pi yatkAyotsargakaraNAdinA kAyasya nizcalatAkaraNaM sarvayoganirodhAvasthAyAM vA sarvathA yatkAyaceSTAniro caraNakaraadhikAraH dhanaM sA prathamA 1, gurumApRcchaya zarIrasaMstArakabhUmyAdipratilekhanApramArjanAdisamayoktakriyAkalApapurassaraM NasaptatyoH zayanAsanAdi sAdhunA vidheyaM, tataH zayanAsananikSepAdAnAdiSu svacchandaceSTAparihAreNa niyatA yA kAyaceSTA bhAvanAH sA dvitIyeti 2, uktaM ca-"upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate | // 137 // 16||1||shynaasnnikssepaadaancngkmnnessu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA parA // 2 // " tathA'bhigrahA dravyakSetrakAlabhAvaviSayAzcaturvidhA, ityetadbhedakadaMbakaM kriyate-mokSArthibhiH sAdhubhirniSpAdyate iti 'karaNaM' |karaNasaMjJaM bhavati, ete bhedAH saptatisaGkhyAH karaNasaptatisaMjJAH syurityarthaH / karaNaM ca prayojane Apanne sati kriyate caraNaM tu nityAnuSThAnamiti caraNakaraNayorbhedaH, atrApyayaM vivekaH-eSaNAsamitI gatArthatve'pi piNDa| vizuddheH pRthagupAdAnaM zeSabhedeSu tasyAH prAdhAnyajJApanArthamiti, uktA mUlaguNA uttaraguNAzca / atha taccheSamatIcArarakSaNalakSaNaM prastutadharma prastauti-'eSA'mityAdi, 'eSAM mUlaguNottaraguNAnAM, kIdRzAnAm ?-'anaticArANAM'S na vidyate'ticArA yeSu te (tathA) teSAmaticArarahitAnAmityarthaH pAlana-dhAraNaM sApekSayatidharmo bhvtiitynvyH| aticArANAmeSAM pAlanoktyA'ticArajJAnasyAvazyakatvAttAnevAha-'te tvamI ti, 'te' aticArAH, tuzabdaH pUrva-1 // 137 // smAdvizeSaNArthaH, 'amI' vakSyamANA 'matA' uktA jinairiti zeSaH // 118 // tAneva prativrataM darzayitukAmaH | prathamamahiMsAvatAticArAnAha JainEducation int For Private Personel Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adyavrate hyatIcArA, ekAkSAdivapuSmatAm / saGghaTTaparitApopadrAvaNAdyAH smRtA jinaiH // 48 // ekaM sparzanalakSaNamindriyaM yeSAM te ekAkSAH-pRthivyAdayaH paJca, AdizabdAd dvitricatuSpaJcendriyagrahaH, tathA 21 vapuH-zarIraM vartate yeSAM te vapuSmanto-dehinastata ekAkSAdayazca te vapuSmantazceti samAsasteSAmekendriyAdija-18 ntUnAmityarthaH 'saGghaH' sparzaH 'paritApaH' paritastApotpAdanaM 'upadrApaNaM mahatpIDAkaraNaM tadAdyA aticArAH-pUrvoktakharUpAH Adyavrate-ahiMsAkhye 'jinaiH' arhadbhiH smRtAH'proktA ityanvayaH taduktaM paJcavastuke-"paDha-18 maMmI egidiavigaliMdipaNidiANa jIvANaM / saMghaTTaNapariAvaNamuddavaNAINi aiArA // 1 // " // 119 // ityuktA AdyavratAticArAH, atha dvitIyavratasya tAnAhaasau dvidhANusthUlAbhyAM, tatrAdyaH prclaaditH| dvitIyaH krodhalobhAdermithyAbhASA dvitIyake // 19 // _ 'dvitIyake' mRSAvAdaviratirUpe 'asau' aticAraH 'aNusthUlAbhyAM sUkSmabAdarAbhyAM prakArAbhyAM 'dvidhA' dvipra10 kAro bhavatIti shessH| tatra 'AdyaH' sUkSmaH 'pracalAdito nidrAvizeSAdermithyAbhASA-asatyabhASaNaM bhavati,81 yathA pracalasi kiM divA ? ityAdi coditaH prAha-nA'haM pracalAmI'tyAdi / krodhAdeH-krodhalobhahAsyabhayairmithyAbhASA dvitIyo-bAdaraH pariNAmabhedAdbhavatIti, yataH paJcavastuke-"bIaMmi musAvAe, so suhumo bAyaro aza For Private Personal Use Only Jain Education Www.jainelibrary.org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH 3 // 138 // Jain Education In esesese NAyo / payalAi hoi paDhamo, kohAdabhibhAsaNaM bIo // 1 // // 150 // ityuktA dvitIyavratAticArAH, atha tRtIyasya tAnAha evaM tRtIye'dattasya, tRNAdergrahaNAdaNuH / krodhAdibhirvAdaro'nyasacittAdyapahArataH // 50 // 'evaM' pUrvoktarItyA sUkSmabAdarabhedena dvividha ityarthaH 'tRtIye' asteyavrate prakramAdaticAro bhavatIti zeSaH / tatra 'aNuH' sUkSmaH 'adattasya' khAmyAdinA'pradattasya 'tRNAdergrahaNAd' anAbhogenAGgIkaraNAdbhavati, tatra tRNaM prasiddhaM, AdizabdADugalacchAramallakAderupAdAnaM, anAbhogena tRNAdi gRhNato'ticAro bhavati, Abhogena tvanA| cAra iti bhAvaH / tathA 'krodhAdibhiH' kaSAyaiH 'anyeSAM' sAdharmikANAM carakAdInAM gRhasthAnAM vA saMbandhi 'saci ttAdi' sacittAcittamizravastu tasyApahArataH - apaharaNapariNAmAdvAdaro'ticAro bhavatIti saMbandhaH, yataH - "taiaMmivi emeva ya, duviho khalu esa hoi viNNeo / taNaDagalachAramallaga, avidinnaM giNhao paDhamaM // 1 // " anAbhogeneti tadvRttilezaH / "sAhammiannasAhammiANa gihiANa kohamAIhiM / saccittAi avaharao, pariNAmo hoi bIo u // 1 // " sAdharmikANAM - sAdhusAdhvInAM, anyasadharmANAM - carakAdInAmiti tadvRttiriti // 121 // uktAstRtIyavatAticArAH, atha caturthasya tAnAhabrahmavrate'ticArastu, karakarmAdiko mataH / samyaktadIyagutInAM tathA cAnanupAlanam // 51 // mahAvratAticArAH // 138 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'brahmavrate' maithunavrate aticAraH tuzabdo vizeSaNArthaH, karakarmAdiH, tathA ca pariNAmavaicitryeNa tdiiyguptiinaaN'| |tasya-brahmavratasyemAstadIyAstAzca tA guptayazca-syAdisaMsaktavasatityAgAdirUpAstAsAM 'samyak' bhAvazuddhyA rahA 'ananupAlanaM' anAcaraNaM bhavatIti saMbandhaH, yataH-"mehuNassaiAro, karakammAI u hoi NAyavo / tagguttINaM| ca tahA, aNupAlaNamo Na sammaM tu // 1 // " // 122 // ityuktAsturyavratAticArAH, atha paJcamasya tAnAha18| kAkAdirakSaNaM bAlamamatvaM paJcame'pyaNuH / dravyAdigrahaNaM lobhAt , sthUlazcAdhikadhAraNam // 52 // 'paJcame'pi parigrahavate na kevalaM pUrveSvityapizabdArthaH, kAko-dhvAja AdizabdAt zvagoNAdigrahaNaM, tebhyo rakSaNaM-AhArAdeyatnena sthApanaM, tathA 'bAlamamatvaM' laghau ziSye mamatvakaraNaM manAgitigamyaM, eSaH 'aNuH' ati cAro bhavatIti yojyaM / tathA 'lobhAt' lobhapariNAmAt 'dravyAdInAM hiraNyAdInAM 'grahaNaM'upAdAnaM 'caH' puna-15 ma radhikadhAraNaM-upadhergaNanaparimANAbhyAmatiriktasya dhAraNaM-saGgrahaH bAdaro bhavatIti, tatra jJAnAdyupakaraNaM muktvA iti jJeyaM, tasya hyadhikatve'pi na doSaH, yataH-"paJcamagaMmi a suhumo, aiAro esa hoi NAyavo / kAgAisAlaNarakSaNa, kppttttgrkkhnnmmtte||1||" kalpasthako-bAla iti tdvRttiH| "davAiANa gahaNaM, lobhA puNa || bAyaro munneagho| airittadhAraNaM vA, mottuM NANAi uvayAraM // 1 // " iti, atrAyaM bhAvA-niSkAraNaM dravyagrahaNa|pariNAmeticAraH, kAraNe tu grahaNe'pi nAticAra iti, yata uktaM sthAnAGge bRhatkalpe ca-"aTThajAiaM samaNi Jain Education in a For Private & Personel Use Only KOTww.jainelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 139 // NiggathiM vA giNhamANe vA laMbamANe (vA) NAikamai' tti" artho dravyaM tena jAtaM - prayojanaM yasyAH sA'rthajAtikA | tAmiti vyAkhyAnaM [saMyamasthitAyA api hyarthajAtamutpadyate ebhiH sthAnaiH, taduktaM kalpaniryuktau - "sevaga bhajjA ome, AvaNamANaMta bohie tenne| eehiM aTThajAyaM, uppajjai saMjamaThiyAe // 1 // " ayaM bhAvaH - ko'pi rAjasevako svabhAryAM pariSThApya dezAntare gataH, sA ca niSkrAntA, tataH so'rthajAtaM mArgayati, tadA'glAnApi glAnakaraNAdyupAyena rakSyA, evamapi tenAmucyamAnAyAmarthajAtamapi dattvA tasmAnmocyA / tathA ko'pi vaNig sakuTumbo'pi pravitrajipuravyaktAM dArikAM mitragRhe nikSipya pravrajitaH, kAle ca mitrabhUto mRtaH, tato durbhikSe jAte tadIyaiH putrairanAdriyamANA sA kasyApi dAsatvaM prAptA, tasyAzca pituH kAlAntare tatrAgamanaM tena ca tat sarvaM jJAtvA tanmocanArthaM | kathAprasaGgena prabodhaH kRtaH, tathApyamocane niSkrAmatA sthApitaM (yat) dravyaM tadgRhItvA samarpya, tasyAbhAve | nijakAnAM gaveSaNayA tadutpAdanIyaM, evamagre'pi bhAvanA kAryA] sarvatrApi pariNAmamAzrityAtIcAra bhAvanA jJeyA // 123 // ityuktAH paJcamavratAticArAH / atha SaSThavratasya tAnAha dinAttadina bhuktAdicaturbhadyAdirantime / sarveSvapyeSu vijJeyA, doSA vAtikramAdibhiH // 53 // dine - divase AttaM - gRhItaM dinAttaM taca taddinabhuktaM ca sannidhiparibhogena taddinAttadinabhuktaM tadAdiryasyAM sA cAsau caturbhaGgI ca bhaGgacatuSTayaM tadAdistatprabhRtirantime - SaSThe vrate'ticAro bhavatIti prakramAd jJeyaM / tatra divA Ale vratAti 'cArAH // 139 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ecemercercedeoesesenecesee gRhItaM divAbhuktaM pUrvadinagRhItasyAparadine bhojanamityarthaH ityAdyo bhaGgaH 1, dine gRhItaM rAtrau bhuktamiti dvitIyaH 2, rAtrau gRhItaM dine bhuktamiti tRtIyaH3,rAtrau gRhItaMrAtrau ca bhuktamiti caturthaH 4, ete catvAro'pi bhaGgAstathAvidhapariNAmayogAdaticArAH, AdizabdAdatimAtrAhArAdiparigrahaH ityuktAH sssstthvrtaaticaaraaH| atha || prakArAntareNa mUlaguNeSuttaraguNeSu ca sAdhAraNI doSabhAvanAmAha-'sarveSvapI'tyAdi sarveSu-samasteSu na kevalame-15 kAdivrate ityapizabdArthaH / 'eSu' mUlaguNottaraguNeSu 'doSA' malAH "atikramAdibhiH' atikramavyatikramAticArAnAcAraiveti pakSAntare vijJeyAH, atikramAdisvarUpaM tvevamAdhAkarmAzrityoktaM vyavahArabhASye-"AhAkamma-11 nimaMtaNa paDisuNamANe aikamo hoi| payabheAi vaikkama gahie taiataro galie // 1 // vyAkhyA-AdhAkAGgIkaraNAdyAvadupayogaparisamAptistAvadatikramaH, tadhaNAya padabhedakaraNe yAvadhe pravezanaM tAvayatikramaH, pAtraprasAraNe'pyayameva, AdhAkarmaNi gRhIte upalakSaNametat yAvadasatau samAnIte gurusamakSamAlocite bhojanArthamupasthA|pite mukhe prakSipyamANe'pi ca yAvannAdyApi gilati tAvattRtIyo'ticAralakSaNodoSaH, gilite tvAdhAkarmaNyanAcAra iti, evaM ca bhAvanA mUlaguNeSu uttaraguNeSu ca kaaryaa| atrAyaM vivekaH-mUlaguNeSu atikramAdibhistribhizcA-18 ritrasya mAlinyaM, tasya cAlocanapratikramaNAdibhiH zuddhiH, caturtheNa tu bhaGga eva, tathA ca sati punarupasthApanaiva yujyate, uttaraguNeSu tu caturbhirapi cAritrasya mAlinyaM, na punarbhaGga ityuktA mUlottaraguNAticArAH // 124 // sAmprataM mUlaguNeSUktaprAyANAmapi jJAnAdyAcArANAM mukhyatvakhyApanArtha tatpAlanasya khAtabyeNAbhidhitsayAha in Education inte For Private Personel Use Only S w.jainelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH 3 // 140 // | jJAnAdipaJcAcArANAM pAlanaM ca yathAgamam / gacchavAsa kusaMsargatyAgo'rthapada cintanam // 54 // jJAnAdayo - jJAnadarzanacAritratapovIryarUpAste ca te paJcAcArAzca teSAM 'pAlanaM' ArAdhanaM taccAnyathApi syAdi - tyata Aha-'yathAgamaM' iti AgamAnusAreNa tatsApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / tatra jJAnaM samyakUtattvAvabodhastaddhetutvAdatra dvAdazAGgAdikaM zrutajJAnaM gRhyate, darzanaM samyak zraddhAnaM, cAritraM sarvasAvadyayogAnAM jJAnazraddhAnapUrvakaM tyAgaH, tapa icchAnirodhalakSaNaM, vIryaM ca zaktisphoraNaM, eSu jJAnadarzanacAritrAcArAH pratyekamaSTa, te ca prAk | dezanAdhikAre dharmavindupAThena darzitA eva tadviparItAzca tapaAcArAzca dvAdaza, tatra SaT bAhyAH SaTra AbhyantarAzca tatra bAhyAH SaT yathA - " aNasaNamUNoariA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA yabajjho tavo hoi // 1 // " anazanamAhAratyAga ityarthastatpunardvidhA - itvaraM yAvatkathikaM ca, itvaraM namaskArasahitAdi zrIvIratIrthe SANmAsikAntaM, zrInAbheyatIrthe saMvatsaraparyantaM, madhyamatIrthakaratIrtheSu tvaSTau mAsAn yAvatkathikaM tu pAdapopagamanamiGgitamaraNaM bhaktaparijJA ceti, eSAM ca svarUpaM mUla evaM sphuTIbhaviSyati / tathA UnamavamamudaraM yasya sa Unodarastasya bhAva UnodaratA, vyutpattireveyaM, asya pravRttistUnatAmAtre, sA dravyabhAvAbhyAM dvidhA, tatra- dravyata upakaraNabhaktapAnaviSayA, tatropakaraNaviSayA jinakalpikAdInAM, bhaktapAnaviSayA cAlpAhArAdibhedataH paJcavidhA, yadAhuH - appAhAra 1 avaDA 2 dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5 / aTTha duvAlasa solasa vratAti cArAH // 140 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauvIsa tahekkatIsA ya // 1 // " ayaM bhAvaH-alpAhAronodarikA ekakavalAdArabhyASTau yAvat atrApyekakavalamAnA jaghanyA'STakavalamAnotkRSTA, zeSA tu madhyamA, evamagre'pi bhAvyaM / AhAramAnaM tu puMsAM dvAtriMzatkavalA: striyastvaSTAviMzatiriti tadanusAreNa nyUnAhArAdikaM bhAvanIyaM, bhAvata UnodarikA krodhAdityAga iti / tathA|| varttate'nayeti vRttiH-bhaikSyaM tasyAH saMkSepaNaM-hAsaH, tacca dattiparimANakaraNarUpaM ekadvitryAcagAraniyamo rathyAgrAmA grAmaniyamazca / atraiva dravyAdyabhigrahA antarbhavanti / tathA rasAnAM matublopAdviziSTarasavatAM vRSyANAM vikArahetUnAmata eva vikRtizabdavAcyAnAM madyAdicaturNA dugdhAdiSaNNAM ca tyAgo-varjanaM rstyaagH| tathA kAya:-zarIraM tasya saMklezaH-zAstrAvirodhena bAdhanaM, atra ca tanoracetanatve'pi zarIrazarIriNoH kathazcidabhedAt kAyakleza Atmaklezo'pi saMbhavatyeva sa ca viziSTAsanakaraNenApratikarmazarIratvakezolluzcanAdinA vA'vaseyaH, ayaM ca vakRtaklezAnubhavarUpaH parISahAstu khaparakRtaklezarUpA iti kAyaklezasya parISahebhyo bhedH|tthaa saMlInatAguptatA, sA cendriyakaSAyayogaviSayA viviktazayyAsanatA ceti caturddhA, indriyAdiguptatA ca vyAkhyAtaprAyA, viviktazayyAsanatAM caikAnte'nAbAdhe asaMsakte pazupaNDakAdivarjite zUnyAgAradevakulasabhAparvataguhAdInAmanyatamasmin sthAne'vasthAnaM iti SaTprakAraM bAhyaM tapaH / bAhyatvaM ca bAhyadravyAdyapekSatvAt parapratyakSatvAt bAhyazarIratApakatvAt kutIrthikaigRhasthaizcApi vidheyatvAca / AbhyantaraM tapastvevam-"pAyacchittaM viNao, veAvacaM taheva sajjJAo / jhANaM ussaggovi a, abhitarao tavo hoi // 1 // " mUlottaraguNeSu khalpo'pyaticArazcittaM mali-18| Jain Education int For Private Personel Use Only O w.jainelibrary.org Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratAti cArA dharmasaMgrahe nayatIti tacchuddhyarthaM prAyazcittaM 'prAyaH pApaM vinirdiSTaM, cittaM tasya vizodhana' mityukteH, athavA prakarSaNa-ayate adhikAraH gacchatyasmAdAcAradharma iti prAyo-munilokastena cintyate-smayate'ticAravizuddhyarthamiti niruktAtmAyazcittamanu chAnavizeSaH, taca dazavidhamupariSTAdvakSyate, tathA vinIyate-kSipyate'STaprakAraM karmAneneti vinayaH, sa ca jJAnA dibhedAtsaptadhA, yadAhu:-"nANe daMsaNacaraNe, maNavayakAovayAraviNao a|naanne paMcuvayAro, mainANAINa // 14 // saddahaNaM // 1 // bhattI taha bahumANo, taddidvatthANa sammabhAvaNayA / vihigahaNa-bhAsovi a, eso viNao jinnaabhihio||2||" zuzrUSAdizca darzanaviSayaH, yadAhu:-"mussUsaNA ya'NAsAyaNA ya viNao a daMsaNe, duvihA / dasaNaguNAhiemuM kijai sussUsaNAviNao // 1 // sakAro'bbhuTThANaM, sammANAsaNaabhiggaho taha ya / AsaNaaNuppayANaM, kiikammaM aMjaligaho a // 2 // iMtassaNugacchaNayA, Thiassa taha pjuvaasnnaabhihiaa| gacchaMtANuvvayaNaM, eso sussUsaNAviNao // 3 // " satkAraH stavanAdibhiH, sanmAno vastrAdibhiH, AsanAbhigrahastiSThatetinivedanaM, AsanAnupradAnaM ca sthAnAtsthAnAntare Asanasya mocanaM, zeSaM spaSTaM / anAzAtanAvinayaH punaH paJcadazavidhaH, sa ca yathA-"titthayara 1 dhamma 2 Ayaria 3 vAyaga 4 there 5 kule 6gaNe 7) saMghe 8 / saMbhoia 9 kiriAe 10, (kriyA cAstivAdarUpA) mainANAINa ya taheva ya 15 // 1 // kAyavA puNa bhattI, bahumANo tahaya vannavAo ya / arahaMtamAiANaM, kevalanANAvasANANaM // 2 // " bhaktirbAhyA pratipattiH, bahumAnazcAntaraHprItivizeSaH, varNavAdo guNagrahaNaM, cAritravinayaH punaH "sAmAiAicaraNassa saddahANaM taheva // 14 // Jain Education Inter For Private Personal use only w.jainelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||kAeNaM / saMphAsaNaM parUvaNa mahapurao bhavasattANaM // 1 // manovAkkAyavinayaH punaH maNavaikAiaviNao, aay-1|| riAINa sabakAlaMpi / akusalamaNAiroho, kusalANamudIraNaM taya // 1 // " tathopacAreNa-sukhakArikriyAvizeSeNa nivRtta aupacArika, sa cAsau vinayazceti samAsaH, sa ca saptadhA-"anbhAsa'cchaNachaMdANuvattaNaMkayapaDikiI tahaya / kArianimittakaraNaM, dukkhattagavesaNaM taha ya // 1 // taha desakAlajANaNa, savatthe[sa] tahaya aNumaI bhnniaa| uvayArio u viNao, eso bhaNio samAseNaM // 1 // 'abbhAsacchaNaM' zrutAyadhyayanaM vinApi gurusamIpe'vasthAnaM, 'kRtapratikRtizca kRte-bhaktAdinopacAre prasannA guravaH pratikRti-pratyupakAraM sUtrAdidAnena me kariSyanti, no nAmaikaiva nirjareti bhaktAdidAne yanaH kAryaH, zrutaprApaNAdikaM nimittaM kRtvA zrutaM prApito'hamaneneti hetorityarthaH, vizeSeNa vinaye tasya vartitavyaM, zeSaM spaSTaM / athavA dvipaJcAzadvidho vinayo yathA"titthayara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saMgha 5 kiria / 6 dhamma 7 nANa 8 nANINaM 9Ayaria 10 theru 11vajjhAya 12, gaNINaM 13 terasa payAI // 1 // aNasAyaNA ya 1bhattI 2, bahumANo 3 vaNNavAyasaMjalaNA 4 / titthayarAi terasa, caugguNA huMti bAvannA // 2 // " tathA vaiyAvRtyaM dazadhA caraNasaptatAvuktaM, tathA suSTu A-maryAdayA kAlavelAparihAreNa pauruSyapekSayA vA'dhyAyaH-adhyayanaM khAdhyAyaH, sa ca vAcanApracchanAparivarttanA'nuprekSA-19 dharmakathAbhedAt paJcadhA, tatra vAcanA ziSyAdhyApanaM, adhItasya zaGkitAdau praznaH pracchanA, vidhinA'dhItasyAvismaraNArtha ghoSAdizuddhaM guNanaM parivartanA, arthAvismaraNArtha ca tacintanamanuprekSA, evamabhyastazrute dharmasya kathanaM Jain Education For Private Personel Use Only Quw.jainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe dharmakatheti / tathA dhyAnaM caturvidhamapi pratikramaNasUtra vivaraNe vyAkhyAtaM , atra tu dharmya zuklaM ceti dvividhaM grAhya,181 vratAtiadhikAraH tathotsarjanIyasya tyAga utsargaH, sa ca bAhyo'bhyantarazceti dvividhastatrAtiriktopadherazuddhAdyAhArasya ca tyAge cArAH AdyaH, abhyantarastu kaSAyANAM, mRtyukAle zarIrasya ca tyAgaH, ayaM ca prAyazcittamadhye'ticAravizuddhyarthamuktaH, iha tu sAmAnyena nirjarArthamityapaunaruttyaM / idaM ca SoDhA'bhyantaraM tapaH, lokairanabhilakSyatvAt, ttraantriiyairbhaa||14|| vatonAsevyamAnatvAt mokSAptAvantaraGgatvAdabhyantarakarmatApakatvAceti / atha vIryAcArAstrayo manovAkAyavyApArAH yathAsAmarthya dharmaviSaye pravRttAH santo bhavantIti pradarzitAH pnycaacaaraaH| sAmprataM sArddhazlokadvayena mahAvratapAlanopAyabhUtAn sApekSayatidharmarUpAnuSThAna vizeSAn darzayannAha-gacchavAsa' ityAdi, gaccho-guruparivAraH tasmin vAso-vasanaM sApekSayatidharmo bhavatItyanvayaH / gacchavAse hi keSAzcitsvato'dhikAnAM vinayakaraNaM bhavati, anyeSAM ca zaikSakAdInAM vinayasya kAraNaM bhavati, tathA vidhyAdikamullaGya pravarttamAneSu keSucitsmAraNaM kriyate, tathAvidhe ca khasmin kecitkurvanti, evaM dvirUpaM vAraNAdi draSTavyaM, evaM ca parasparApekSayA vinayAdiyoge 8 pravarttamAnasya gacchavAsino'vazyaM muktisAdhakatvamiti gacchavAso'pi mukhyo dharmaH, yataH paJcavastuke-"guruparivAro gaccho, tattha vasaMtANa NijarA viulA / viNayAo taha sAraNamAIhiM Na dosapaDivattI // 1 // annonnA-TRI vikkhAe, jogaMmi tahiM tahiM pysto| NiyameNa gacchavAsI, asaMgapadasAhago o||2|| iti, gacche smAraNAdiguNayogAdeva taM tyaktvA khecchayA vicaratAM jJAnAdihAniruktA, tathA caudhaniyuktiH-"jaha sAgaraMmi mINA, Jain Education in For Private Personal Use Only e.jainelibrary.org Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte | saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / NiMti tao suhakAmI, NiggayamittA viNassaMti // 1 // evaM gacchasamudde, sAraNamAIhi coiA saMtA / NiMti tao suhakAmI, mINA va jahA viNassaMti // 2 // " smAraNAdiviyuktastu gacchastyAjya eva, paramArthato'gacchatvAt tasya, Aha ca - "sAraNamAiviuttaM, gacchaMpi hu guNagaNeNa parihINaM / pariva| taNAvaggo caeja taM suttavihiNA u // 1 // sa cApi gacchastadA tyAjyo yadA gacchAntarasaMkrAntirbhavati, | anyathA tvAtmarakSAdyarthaM gItArthenApi satA pramAdabahule'pi gacche kAraNavazAdagrahila grahilanRpeNeva stheyaM / | atrAyamupadezapadokto viveka:- "aggI AdAyaNNe, khette aNNattha ThiiabhAvamI / bhAvANuvadhAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiahaM // 1 // " vyAkhyA - agItArthairAdizabdAdgItArthairapi pAzvarthAdibhirAkIrNe kSetre'nyatrAgItArthAya - nAkIrNe kSetre durbhikSAdinA sthityabhAve sati bhAvAnupaghAtena- samyakprajJApanArUpazuddhasamAcArapAlanarUpasya bhAva| syAnupaghAtena yA'nuvarttanA 'vAyAe NamokAro' ityAdirUpA'nuvRttistayA teSAmeva kSetre vasitavyaM, evaM te'nuva| rttitAH khAtmani bahumAnavantaH kRtA bhavanti durbhikSAdiSu sahAyakAriNazceti / atra dRSTAntamAha - " etthaM puNa AharaNaM, viSNeyaM NAyasaMgayaM eaM / agahilagahilayarAyA, buddhIe giTTharajjo a // 1 // " iti, nanu gurukulavAsena gacchavAso gatArtha eva, gacchasya guruparivAratvAditi punaruktametaditi cet, satyaM, ekaguruvinayAdirItyA'nye - - SAmapi yathA vinayAdiparipAlanaM syAttathA gurukulavAsaH kArya iti khyApanArthaM gacchavAsasya pRthagupAdAnam, anyo'nyopakArAbhAve tvagacchvAsaH, yataH paJcavastuke - "muttUNa mihuvayAraM, annonnaguNAibhAvasaMbaMdhaM / channa Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratAti dharmasaMgrahe maDhachattatullo vAso uNagacchavAso u||1||" tathA 'kusaMsargatyAga' iti kutsitaH saadhujnairnindniiyH-sNsrgH| adhikAraHsahavAsAdistasya tyAgo-varjana, anvayaH prAgvat / kusaMsargazca sAdhUnAM pArzvasthAdibhiH pApamitraiH saha saMbaMdha-cArAH rUpaH, taiH sahavAse hi khasminnapi tAdRgbhAvApattiravazyaMbhAvinI, yataH-"jo jAriseNa saMgaM, karei so tAriso18'cirA hoi / kusumeNa saha vasaMtA, tilAvi taggaMdhayA jAyA // 1 // " tatazca pArzvasthAdisaMsargI api zAstre // 143 // garhaNIyatayoktA, tathA cAvazyakam-"asuiTThANe paDiA, caMpakamAlA Na kIrai sIse / pAsatthAIThANesuM, vamANA taha apujA // 1 // pakkaNakule vasaMto, sauNIpArovi garahio hoi / ia garahiA suvihiA, majjhi vasaMtA kusIlANaM // 1 // " iti / nanu kaH pArzvasthAdisaMsargamAtrAdguNavato doSaH ? na hi kAcamaNikaiH saha prabhUtakAlamekatra tiSThannapi viDUryamaNiH kAcabhAvamupaiti, khaguNaprAdhAnyAt, na vA nalastamba ikSuvATamadhye vasannapIkSusaMsargato madhuratvamupayAti, svadoSaprAdhAnyAt , tathA cAnyatrApi-"asAdhuH sAdhurvA bhavati khalu jAtyaiva puruSaH, na saGgAddaurjanyaM na ca sujanatA kasyacidaho / prarUDhe saMsarge maNibhujagayojanmajanite, maNi hedoSAn spRzati na ca so maNiguNAn // 1 // " tadevaM guNavAnapi pArzvasthAdisaMsargeNa na guNAMstyakSyati iticenmaivaM, dravyANAM vicitrapariNAmatvAt , tathAhi-dvividhAni dravyANi-bhAvyAni abhAvyAni ca, tatra bhAvyante khaprati-I // 14 // yoginA khaguNairAtmabhAvamApAdyanta iti bhAvyAni, athavA pratiyogini sati tadguNApekSayA tathAbhavanazIlAni bhAvyAni tadviparItAnyabhAvyAni,tatrajIvobhAvyagavyaM, anAdikAlInapArzvasthAdyAcaritapramAdabhAvanA''pAdyavi Jain Education Intematon For Private & Personel Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parItapariNAma itiyAvat, sa ca tathAbhUtaHsan kuzIlasaMsargato vinazyet, vaiDUryanaDAdIni tvabhAvyadravyANIti na tadRSTAntopaSTambhena jIvasyApi saMsargajakhabhAvAnanuvidhAyitvamitibhAvaH / api ca-jIvo'pi kevalI tAvadabhAvya eva, abhavyo'pi ca, sarAgAstu pArzvasthAdibhirbhAvyAH, sarAgA api paripAkaprAptayogA utkRSTajJAnapariNatizAlino yadyapyabhAvyAstathApimadhyamadazAvarttino bhAvyA eva, ataH stoko'pi teSAmAlApamAtrAdilakSaNaH saMsargaH suvihitAnAM pratiSiddhaH, uktaM ca-"UNagasayabhAveNaM, biMbAiM pariNamaMti tabbhAvaM / lavaNAgarAisu jahA bajeha kusIlasaMsariMga // 1 // " asyA artha:-UnazcAsau zatabhAgazconazatabhAgo, yAvatA zatabhAgo'pi na pUryata ityarthaH tena tAvatAMzena pratiyoginA saha saMbaddhAnItiprakramAdgamyate, bimbAni-rUpANi, pariNamanti tadbhAvaM lavaNIbhavantItyarthaH, lavaNAkarAdiSu yathA, AdizabdAt khaNDavAdikArasAdigrahaH, tatra kila lohamapi tadbhAvamAsAdayati / tathA pArzvasthAdyAlApamAtrasaMsApi suvihitAstameva bhAvaM yAnti tato varjayata kuzIlasaMsargImiti / ayaM ca saMvignabahulakAlApekSa utsargaH, saMkliSTakAlavazAttAdRzasahAyAlAbhe tu pArzvasthAdInAmanyatareNApi saha vasati, yata uktaM paJcakalpabhASye-"kAlaMmi saMkiliTTe, chakkAyadayAvarovi sNviggo| kayajogINamalaMbhe, paNagannayareNa saMvasai // 1 // " 'paNagannayareNaM ti pArzvasthAdInAM paJcAnAmekatareNa na tu vyAdidoSasaMyogavatA, doSaguNasaMyogatAratamye viraadhktvaaraadhktvtaartmyvyvsthiteH| taduktamupadezamAlAyAm-"egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osnno| dugamAI saMjogA, jaha vahuA taha gurU huti||1||gcchgo aNuogI, Jan Education in For Private Personel Use Only Paw.jainelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe gurusevI aNiavAsi Autto / saMjoeNa payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiA // 2 // " upadezapade'pi pArzvasthAdi-1 vratAtiadhikAraH saMsargo yatanayA'numataH, tathAhi-'aggIAdAyaNNe' ityAdi, upadezamAlAyAmapyuktam-"subahuM pAsatthANaM, cArAH nAUNaM jo Na hoi majjhattho / naya sAhei sakajaM, kAgaM ca karei appANaM // 1 // " iti / atra prasaGgataH pArzvasthA-1 diviSayavandanAdiSatsargApavAdau pradazyete, tatra pArzvasthAdInAM vandananiSedhaH prAgguruvandanAdhikAre-"pAsatthAi // 14 // vaMdamANassa" ityAdinA pradarzita eva, eteSAmabhyutthAnAdau ca prAyazcittamapyuktaM, tadyathA-"ahachaMdabbhuTThANaM aMja-18 |likaraNe ya huMti cuguruaa| aNNesuMcaulahuA, evaM dANAisu vi NeyaM // 1 // " vyAkhyA-eteSAmabhyutthAnAdau prAyazcittamAha, yathAchandasyAbhyutthAnAJjalikaraNayorbhavaM pratyekaM catvAro gurukAH prAyazcittaM / tatrAbhyutthAnaM So-12 DhA-abhimukhotthAnaM 1 AsanopaDhaukanaM 2, kiM karomItibhaNanaM 3, dharmacyutasya punardharmasthApanArUpamabhyAsakaraNaM |4, abhedarUpA'vibhaktiretatpazcapadarUpaH saMyoga 5-6 zceti / tatrAbhimukhotthAnAdipaJcake kRte'bhyAsakaraNe punaH sAmarthya satyakRte prAyazcittaM / aJjalikaraNamapi SoDhA, paJcaviMzatyAvazyakayuktavandanaM 1, zirasA praNAmakaraNaM 2,ekasya dvayorvA hastayoryojanaM 3, bahumAnarasabharaNa sarabhasaM'namokhamAsamaNANa'miti bhaNanaM 4, niSadyAkaraNaM, eteSAM padAnAM yogazca 6, eteSu sarveSvapi kRteSu prAyazcittaM, anyeSu pArzvasthAdiSu navasu gRhasthasahiteSu kRtikAiJjalikaraNayoH pratyekaM caturlaghukAH prAyazcittaM, evaM dAnAdiSvapi jJeyaM, tathAhi-pArzvasthAdInAmazanAdidAne tebhyo vA'zanAdigrahaNe caturlaghu, yataH pArzvasthAdaya udgamAdidoSeSu vartante'tasteSAM dAne te'numoditA bhavanti, // 144 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only ITAw.jainelibrary.org Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int teSAM ca hastAdgrahaNe udgamAdidoSAH pratisevitA bhavanti, uktaM ca- "pAsatthosannANaM, kusIlasaMsattanI avAsINaM / je bhikkhU masaNAI, dija paDicchija vA''NAI // 1 // uggamadosAIA, pAsatthAI jao na vajraMti / tamhA u tavisuddhI, icchaMto te vivajjijjA // 2 // saijjai aNurAgo, dANANaM pIio a gahaNaM tu / saMsaggayA ya dosA, | guNA a ia te pariharejjA // 3 // " pArzvasthAdInAM vastradAne teSAM hastAt prAtihArikagrahaNe ca caturlaghukameva, | pArzvasthAdInAM vAcanAdAne tebhyo vA vAcanAgrahaNe sUtre caturlaghu arthe caturguru yathAchandAnAM sUtre caturguru arthe SaTlaghu, anekadinavAcanAsu punaH 'sattarataM tavo hoi' ityAdikrameNa prAyazcittavRddhirupaDhaukate / pArzvasthAdiSu vAcanAdAnAdAnayorvandanakaduSTasaMsargAdayo'neke doSA ityevamutsargataH pArzvasthAdInAM vandanAdyapi na kAryamiti sthitaM / kAraNatastu kalpate, tatrAdau vandanaM darzyate, tathAhi - " gacchaparirakkhaNaTThA, aNAgayaM AuvAyakusaleNaM / evaM gaNAhivaiNA, suhasIlagavesaNA kujjA // 1 // " vyAkhyA - avamarAjadviSTAdiSu glAnatve vA yadazanapAnAdyupagrahakAraNena gacchaparipAlanaM tadarthamanAgatamavamAdikAraNe'nutpanna eva, 'AyopAyakuzalena' Ayo nAma pArzvasthA deH pArzvAnniSpratyUha saMyamapAlanAdiko lAbhaH, upAyo nAma tathA kathamapi karoti yathA teSAM vandanamadadAna eva zarIravArttA gaveSayati, na ca tathA kriyamANe teSAmaprItikamupajAyate svacetasi ca te cintayanti - 'aho ete svayaM tapakhino'pyevamasmAsu snihyanti' tata etayorAyopAyayoH kuzalena gaNAdhipatinA evaM vakSyamANaprakAreNa | sukhazIlAnAM gaveSaNA kAryA / tatra yeSu sthAneSu karttavyA tAni darzayati- "bAhiM AgamaNapahe, ujjANe deule Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe sabhAe vA / rattha uvassaya bahiA, aMto jayaNA imA hoi // 1 // " vyAkhyA-yatra te grAmanagarAdau tiSThanti vihArasAadhikAraH tasya bahiHsthitA yadi tAn pazyati tadA nirAbAdhavAta gaveSayaMti / yadA te bhikSAcaryAdau gacchanti tadA mAcArI zateSAmapyAgamanapathe sthitvA gaveSaNAM karoti / evamudyAne dRSTAnAM caityavandananimittaM gatirdevakule vA samavasaraNe vA dRSTAnAM rathyAyAM vA bhikSAyAmaTatAmabhimukhAgamane militAnAM vArtA gaveSaNIyA / kadAcitte pArzvasthAdayo // 145 // bravIran-asmAkaM pratizraye kadApi nAgacchata ?, tatastadanuvRttyA teSAM pratizrayamapi gatvA tatropAzrayasya bahiH sthitvA sarvamapi nirAbAdhatAdikaM gaveSayanti / atha gADhataraM nirbandhaM kurvanti tata upAzrayAbhyantare'pi pravizya gaveSayatAM sAdhUnAmiyaM-vakSyamANA puruSavizeSavandanAyatanA bhavati, tatra puruSaM tAvadAha-"mukadhurA saMpADaga akicce(sevI) crnnkrnnpnbhtte| liMgAvasesamitte, jaM kIrai tArisaM vucchN||1|| vAyAi namokAraM, hatthusseho a sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa achaNacchobhavaMdaNaM vaMdaNaM vaavi||2||" ime vandanAdhikAre vyAkhyAte "eAI akuvaMto, jahArihaM arihadesie magge / Na havai pavayaNabhattI, abhattimaMtAdao dosA // 1 // " vandane kAraNAnyAhaRAI"pariAya parisa purisaM, khettaM kAlaM ca AgamaM jAuM / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM // 2 // " ime || api vyAkhyAte / kAraNe ca teSAM vandanA'karaNe pratyuta prAyazcittamapi, taduktaM kalpabhASye-"uppannakAraNaMmI, ISI // 145 // kiikammaM jo na kuja duvihaMpi / pAsatthAIANaM, ugghAyA tassa cattAri // 1 // " evamAhArAdidAnAdAnayorapi kAraNAni jJeyAni, yatastatraiva-"asive avamoarie, rAyaduTTe bhae va gelanne / addhANa rohae vA, dijA ahavA For Private & Personel Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDicchejA // 1 // " tathA AcArAne'pi - " se bhikkhU vA 2 jAva samANe se jaM puNa jANejjA samaNaM vA mAhaNaM vA gAmapiMDolagaM vA atihiM vA putrapaviddhaM pehAe No tesiM saMloe sapaDiduvAre ciTThejA, settaM AyAe egaMtamavakkamejA 2 aNAvAyamasaMloe ciTThejA, se paro tassa asaNaM vA 4 AhaDDa dalaejjA se tamevaM vadejjA AusaMto samaNA ! ime asaNe vA 4 saGghajaNAe NisiTThe taM bhuMjaha vA NaM paribhA [ya] eha vA, taM vegaito paDigAhettA tusiNIo uvehejjA, aviAI evaM mama mesa siA mAiThANaM saMphAse, No evaM karejA, settaM AyAe tattha gacchejA, se puvAmeva AloejjA AusaMtoNaM samaNA ! ime asaNe vA 4 sarvajaNAe NisaTTe taM bhuMjaha va NaM paribhAeha va NaM, se NevaM vadaMtaM paro vaejjA AusaMto samaNA ! tumaM ceva NaM paribhAehi, se tattha paribhAemANo appaNo khaddhaM 2 DAyaM 2 UsadaM 2 rasiaM 2 maNuNNaM 2 ddhiM 2 lukkhaM 2 se tattha amucchie agiddhe agathie aNajjhovavaNNe bahusamae paribhAejjA, se NaM paribhAemANaM paro vaejjA AusaMto samaNA ! mA NaM tumaM paribhAehi sadhe vegaiAo khAmo vA pivAmo vA, se tattha bhuMjamANe No appaNo khaddhaM 2 jAva lukkhaM, se tattha amucchie bahusamameva bhuMjeja vA pIija vA " iti / 'khaddhaM' ti pracuraM 'DAyaM'ti zAkaM 'ussaDhaM 'ti utsRtaM varNAdiguNopetaM, zeSaM sugamaM / tatra paratIrthikaiH sArddhaM na bhoktavyaM, svayUthyaizca pArzvasthAdibhiH sahAsAM bhogikaiH sahaughAlocanAM dattvA bhuJjAnAnAmayaM vidhistadyathA - se tattha bhuJjamANe ityAdi sugamaM iti vRttilezaH / vastrAdidAnAdAnayorapyevam - imo avavAo-gihI aNNatisthio vA seho pavaiukAmo taM dijjai, jattha sulabhavatthaM tammi giNhijjA vA dijjA vA, tesiM addhANe vA vacaMtA Jain Education Internation seeeeeee Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COCgeA abhuTTei, evaM vAgaNyate'rtho'neneti vyutparata vicAraNI dharmasaMgrahe musiA annao alabhatA pAsatthA vatthaM givhijA, himadese vA sIAbhibhUA pADihAriaMgivhijjA, gilA-15 vihArasAadhikAraHNarasa vA atdhuraNAi jAijjA evamAI" tathA vAcanAdAne'pi imo pAsatthAisu avavAotti-uvasaMpayA ujuvihA-II mAcArI rINaM uvasaMpannojopAsatthAi so uvavAyavihAraDhio [na] vAeja vA, ahavA pAsatthAiANa vA jo saMviggavihAraM gaMtukAmo taM ca pAsasthAibhAvaThiaMceva vAijA jAva abbhuDhei, evaM vAyaNA diTThA" ityalaM prasaGgena prakRtaM prastumaH, // 146 // tathArthapadacintanamiti aryamANaM vicAryamANaM-yatpadaM vAkyAdi padyate gamyate'rtho'neneti vyutpattestasya cintanaM-16 bhAvanaM vicAraNaM khaviSaye sthApanamitiyAvat , ayaM bhAvaH-sUkSmekSikayA bhAvanApradhAnena satA'rthapadaM vicAraNIyaM, vicArya ca bahuzrutasakAzAtkhaviSaye sthApayitavyaM, arthapadacintanaM vinA hi samyag dharmazraddhAnameva na ghaTate / tathA ca pAramarSe-'succANa dhammaM arahaMtabhAsiaM, samAhiaMaTTapaovasuddhaM' ityAdi, tasmAdarthapadaM vicArya svaviSaye sthApayitavyaM, tadyathA-yadi sUkSmo'pyaticAro brAhmIsundaryAdInAmiva khyAdibhAvahetustadA pramattAnAM sAdhUnAM kathaM cAritraM mokSahetutvena ghaTate? prabhUtAticAravattvAt / [atreyaM samAdhAnabhAvanA-yaHpravajitaH sUkSmamapyaticAraM karoti tasya vipAko'tiraudra eva, paraM pratipakSAdhyavasAyaH prAyastasya kSapaNahetuH, nAlocanAdimAtraM, brAyAdInAmapi tadbhAvAt , pratipakSAdhyavasAyazca krodhAdeH kSamAdiH saMvarabhAvanoktaH, evaM ca pramattAnAmapi pratyaticAraM pravAhA tulyaguNAdhikaguNapratipakSAdhyavasAyavatAM dharmacaraNamaviruddhaM, samyakRtapratikArasya viSasyevAticArasya khakAryA'kSa-18 // 146 // matvAt , nanvevaM pratipakSAdhyavasAyasyaivAticArapratikArale prAyazcittAdivyavahAra ucchidyata iti cenna, prAyazci-1 Jain Education inal For Private Personel Use Only IOlywjainelibrary.org Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva tulyaguNAdhikaNyavasAyena kathaM parihiyata bhadAyatto duSparihara eva, tasAca vize-4] ttAdiyatanAvyavahAre tulyatAmaprApnuvati pratipakSAdhyavasAyasya vizeSaNasya dhrauvyAt, tadutkarSakatvenaiva ca vizeSyasya sAphalyAt, vizeSyavizeSaNabhAve vinigamanAvirahasta nayabhedAyatto duSparihara eva, tathApyasakRt pramAdAcaraNaM kRtamiti kramajAtaM pratipakSAdhyavasAyena kathaM parihiyeta?, asakRt kRtasya mithyAduSkRtasyApyaviSayatvAditicenmaivaM, ata eva tulyaguNAdhikaguNAdhyavasAyasyaiva grahaNAt ekenApi balavatA pratipakSeNa paribhUyate bahulamapyanarthajAtaM, karmajanitAccAticArAderAtmakhabhAvasamutthasya stokasyApi pratipakSAdhyavasAyasya balavatvamupadezapadAdiprasiddhameva, syAdetat-mAnasA vikArAH pratipakSAdhyavasAyanivAM bhavantu, kAyikapratiSevaNArUpA aticArAstu kathaM tena nivarteraniti cenmaivaM, saMjvalanodayajanitatvenAticArANAmapi mAnasavikAratvAt, dravyarUpakAyikapratiSevaNAdInAM tu adUraviprakarSeNaiva nivRttiriti dika] // 125 // tathA vihAro'pratibaddhazca, samyaggItArthanizrayA / mahAmunicaritrANAM, zravaNaM kathanaM mithaH // 55 // _ 'apratibandhaH' pratibandharahito 'vihAro' viharaNaM mAsakalpAdinA'nyAnyasthAne gamanamiti bhAvaH, sApekSayatidharmo bhavatIti prakRte yojanA, pratibandhazca dravyAdiviSayabhedAcato-tatra dravye zrAvakAdI kSetra nivAtavasatyAdI kAle zizirAdau bhAve zarIropacayAdAviti / atredamavadheyam-pratibandhataH sukhalipsutayA maasklpaaH| | dUrdhvamutsargatastAvadekatra na tiSThet , mAsakalpAdinA ca vihAro'pi dravyAdyapratibaddhasyaiva saphalaH, yadi punaramukaM Jain Education For Private & Personel Use Only IN w .jainelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 147 // Jain Education In | nagarAdikaM gatvA tatra maharddhikAn bahUn zrAvakAnupArjayAmi tathA ca karomi yathA mAM vihAyA'parasya te bhaktA na bhavantItyAdidravyapratibandhena tathA nivAtavasatyAdijanitaratyutpAdakamamukakSetraM, idaM tu na tathAvidhamityAdikSetrapratibandhena, tathA'sminnRtAvamukakSetraM sarasamityAdikAlapratibandhena, tathA snigdhamadhurAdyAhArAdilAbhena, tatra gatasya mama zarIrapuSTyAdisukhaM bhaviSyatyatra tu na tatsaMpadyate, aparaM caivamudyatavihAreNa viharantaM mAmevodyataM lokA bhaNiSyantyamukaM tu zithilamityAdibhAvapratibandhena ca mAsakalpAdinA viharati tadA'sau vihAro'pi kAryAsAdhaka eva, tasmAdavasthAnaM bihAro vA'pratibaddhasyaiva sAdhuriti / kAraNatazca nyUnAdhikamapi mAsakalpaM kuryAt / kAraNAni ca dravyAdidoSAH, tatra dravyadoSo bhaktapAnAdInAM zarIrAnanukUlatA, kSetradoSaH saMyamAnanuguNatvAdiH, kAladoSo durbhikSAdiH, bhAvadoSo glAnatvajJAnAdihAniH, eSu ca satsu bahirvRttyA mAsakalpavihArAbhAve'pi bhAvato vasatipATakasaMstAra bhUmi parAvarttanAdibhirapi mAsaM mAsaM sthAnavyatyayaM kurvItaikatra grAmAdau yaduktametadeva sapUrvapakSaM paJcavastuke- "mottUNa mAsakappaM, aNNo suttaMmi | Natthi u vihAro / tA kahamAiggahaNaM ?, kajje UNAibhAvAo // 1 // tathA 'kAlAidosao jai, na davao esa | kIraI NiamA / bhAveNa tahavi kIrai, saMdhAragavaccayAIhiM // 2 // " evaM ca bhAvena sthAnaparAvRttiM kurvatAmekatra sthitAnAmapi yatInAmaviruddhameva, yataH- "paMcasamiA tiguttA, ujjuttA saMyame tave caraNe / vAsasaMyaMpi vasaMtA, muNiNo ArAhagA bhaNiA // 1 // " vihArazcAyatanAvatAmapi bhavatItyAha - 'samyagiti dravyAdiyatanayA vihArasAmAcArI // 147 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASTHAriA ya no pehe // 1 // sarIra taha bhattapANa bAyarakAe vahae, tanu tatra dravyato yatanA mArgasthajIvAnAM prekSaNaM, kSetrato yugamAtrabhUmenirIkSaNaM, kAlato yAvatkAlaM gamanaM, bhAvatazcopayoga iti, taduktam-"davao cakkhusA pehe, jugamittaM ca khittao / kAlao jAva rIejA, uvautto a bhaavo||1||" iti, odhaniyuktAvapi-"paMthaM tu vaccamANo, jugaMtaraM cakkhuNA va paDilehe / aidUracakkhupAe, suhamA tiriA ya no pehe // 1 // " sUkSmAstiryaggatAn prANino na pazyatIti turyapAdArthaH / "acAsannanirohe, dukkhaM daTuMpi pAyasaMharaNaM / chakkAyaviUramaNaM, sarIra taha bhattapANe a||2||" nirodhe ityasya cakSuSaH pAte ityarthaH, 'viUramaNaM'ti ca virAdhanaM 'uDamuho kaharatto, aviakkhaMto avikkhamANo a| bAyarakAe vahae, taseare'saM| jamo dosA // 1 // " UrdhvamukhaH kathAraktaH avIkSamANaH-pRSThato nirUpayan vIkSamANo-vividhaM sarvAsu dikSu pshynniti| IdRk ca vihAro yathAchandAnAmapi bhavati, satu neSTaH, ityata Aha-'gItArthanizrayeti gIto-vijJAto'rthaH-kRtyAkRtyalakSaNo yaiste gItArthAH, athavA gItena-sUtreNa arthena ca-vyAkhyAnena yuktA gItArthAH, yataH| "gIaMbhaNNai suttaM, attho puNa hoi tassa vakkhANaM / gIeNa ya attheNa ya, jutto so hoi gIattho // 1 // " iti, teSAM nizrayA-upasaMpadA na tvagItArthanizrayetyarthaH, yata uktam-"gIattho avihAro, bIo gIatthamI|sio bhaNio / itto taiavihAro, NANuNNAo jiNavarehiM // 1 // " ayaM bhAvaH-gItArtho hi kRtyAkRtyavettA yathAlAbhaM pravartate, yaduktaM bRhatkalpe-"suMkAIparisuddhe, sai lAbhe kuNai vANio ciDhaM / emeva ya gIattho, AyaM da8 samAyarai ||1||"tti ata eva zAstre sa kevalitulya uktaH, tathA ca kalpagrantha:-"satvaM NeaMcauhA Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH vihArasAmAcArI // 148 // taM bei jiNo [jahA] tahAvi gIattho / cittamacittaM mIsaM, parittaNaMtaM ca lkkhnno||1||" sarva jJeyaM catuti dravyAdibhizcatuSpakAraM, nanu kevalI samastavastustomavedI zrutakevalI punaH kevalajJAnAnantatamabhAgajJAnavAn tataH kathaM kevalitulyo bhavitumarhatIticecchRNu-"kAmaM khalu savaNNU, nANeNa'hio duvAlasaMgIo / pannattIi u tullo kevalanANaM jao mUkaM // 1 // " vyAkhyA-kAmamanumataM khalvasmAkaM-sarvajJaH kevalI, dvAdazAGgina:-zrutakevalinaH sakAzAt jJAnenAdhikaH, paraM prajJaptyA-prajJApanayA zrutakevalinA kevalI tulyaH, kuta ityAha-yataH kevalajJAnaM mUkamanakSaraM, kimuktaM bhavati?-yAvataH padArthAn zrutakevalI bhASate tAvata eva kevalyapi, ye tu zrutajJAnasyApyaviSayabhUtA bhAvAH kevalinA'vagamyante, teSAmaprajJApanIyatayA kevalinApi vaktumazakyatvAdityalaM vistareNa / (pratyantaragataH pATho'yaM vihArasvarUpAvedakaH prakSiptaprAyaH-atra prasaGgaprApta kiJcidvihArakharUpaM kalpabhASyAMnusAreNa pradazyate, tadyathA-AcAryopAdhyAyasthavirabhikSukSullakabhedAt paJcadhA sthavirAH, yataH-"niatattiM kuNamANA, therA viharaMti tesimA merA / AyariyauvajjhAyA, bhikkhU therA ya khuDA y||1||tti, ete ca ziSyANAmutpatti |kurvanto'STau mAsAn viharanti, tatra pratyupekSakAca gItArthA bhavanti, kSetrapratyupekSaNA caivaM, vyAghAte sati kArtikacaturmAsake'prApte'tikrAnte vA nirgacchanti, tadabhAve tu cAturmAsikadine prApte, mArgazIrSapratipadi bahirgatvA pArayantItyarthaH, yataH "niggamaNami a pucchA, pattamapatte aicchie vAvi / vAghAyaMmi apatte, aicchie tassa asiie||1||" atra pUrvArddha ziSyapRcchA, uttarArddha ca guruvaca iti / vyAghAtazca prApte caturmAsakadine prApte // 14 // kacaturmAsakAmAsAna vihanti, tatra pratyupazAyA, bhikkhUtherA ya sudhA sthavirAH, yataH nikAlpabhASyAMnusAasaIe ||1yH, yataH "nigamAgacchanti, tadabhAvanA bhavanti, kSetramatyatti, ete ca ziSyANANamANA, 8 saIe // 1 // " nigamaNami a pucchA, padabhAve tu cAturmAsikadinanyApakSaNA caivaM, vyAghAte sAta kApAta | Education For Private Personel Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manana nirgantavyamiti, jJAtvAyatta rikvaM, asAhAta appatte / na vA''cAryANAM nakSatramananukUlaM, kArtikImahe vA'maGgalavuddhyA janakRtopadravobhavatItyato'tikrAnte nirgantavyaM, atha 8 prApte'tikrAnte vA nakSatramananukUlaM, kArtikImahe vA'maGgalabuddhyA (bhAvyaM) bhAvinI vA bahulavRSTiAnAtizayena jJA-18 teti tadA'prApte caturmAsakadine nirgantavyamiti, jJAtvA ca nirgamanakAlaM kSetrapratyupekSakAn tathA preSayati yathA''yAteSu satkheSu nirgamanakAla upaDhaukate, uktaM ca-"pattamapatte rikkhaM, asAhagaM punnamAsiNimaho vA / paDikUlatti alogo, mA vocchiha to aIaMmI" // 1 // patte aicchie vA, asAhagaM teNa Niti appatte / nAuM niggamakAlaM, paDisarae pesaevi tahA // 2 // " kSetraM ca dRSTapUrvamadRSTapUrva cetyubhayamapi niyamena pratyupekSaNIyaM, anyathA doSAH, yataH-"appaDilehiyadosA, vasahI bhikkhaM ca dullahA honA / bAlAi gilANANa ya pAuggaM ahava sajjhAo // 1 // [tti iti, tatpreSaNe cAyaM vidhiH-AvazyakasamAptau sarvasAdhUna melayitvA pRSTvA ca catasRSvapi dikSu anyatarasyAmazivAyupadrave tisRSu dvayorekasyAMvA dizi preSayanti, anApRcchayA preSaNe ca mArge stenAdibhaye tatra prAptAnAM |ca pratyanIkAdibhaye tairapratijAgaraNAt, ekaikasyAM ca dizyatkarSataH sapta tadabhAve paJca jaghanyatazca traya AbhigrahikA niyamAdgacchaMti, yataH-"caudisitiduikkaM vA, sattaga paNa tiga jahannA ya" iti / AbhigrahikAbhAve tu4 gaNAvacchedakasya gamanaM bhavati, tadabhAve'paragItArthasya, tasyApyabhAve yathAkramamagItArthaM 1 yogavAhinaM 2kSapakaM | 3 vRddhaM 4 bAlaM 5 vaiyAvRttyakaraM ca preSayet , uktaM ca-"veyAvaccagara bAla, vuDDakhavagaM vhNt'giiatthN| gaNavaccheia-12 ramaNaM, tassa va asaI apaDilomaM // 1 // " iti, yathAlandikAnAM tvekasyAmeva dizi dvau gacchataH, zeSatridikSu Jain Education Intel 21 For Private & Personel Use Only M r.jainelibrary.org Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe || gacchavAsina eva tadyogyaM kSetraM pratyupekSanta ityavaseyaM / atha yadyagItArthastadaughasAmAcArI zikSayitvA preSyaH, vihArasAadhikAraH tadabhAve ca yogavAhI [ca] yogaM nikSepya preSyaH, kSapakazca prathamaM pArayitavyastatomA kSapaNaM kArSIriti ca zikSa-18 mAcArI NIyaH, vaiyAvRttyakarazca vAstabyasAdhUnAM sthApanAkulAni darzayati, tato bAlavRddhayugalaM ca dRDhazarIraM vRSabhasAdhu-18 sahitaM vA preSyam , yataH-"sAmAyArimagIe,jogImanagADha khavaga pArAve / veyAvacce dAyaga jualasamatthaM ca sahi // 149 // vA // 1 // " iti, gacchantazca mArga prazravaNocArabhUmikepAnakasthAnaM vizrAmasthAnAni bhikSAM prApyamANAmaprApyamANAM vA'ntarAle'vasthAnArthamupAzrayAn caurAderastitvaM nAstitvaM vA divA rAtrI vA pratyapAyAMzca nirUpayati, yataH-"-1 thuccAre udae, ThANaM bhikkhNtvaalvshiio| teNA sAvaya vAlA, paJcAvAyA ya jANavihi // 1 // " iti, tatra mArge dravyataH kaNTakastenAdayaHpratyupekSyAH, kSetrato nimnonnatAdipradezAH, kAlato divA rAtrI vA pratyapAyAH, sugamavihAro vA, bhAvatazca svapakSeNa parapakSeNa vA''krAnto'yaM panthA ityAdi bhAvyam, te ca sUtrArthapauruSIM na kurvanti, tatkaraNe hi gurornityavAsAdayo doSAH syuH, yathAlandikAstu kurvate, tato gacchavAsina AsannagrAme bhikSAM kRtvA | |samuddizya cAparAhne vivakSitaM kSetraM pravizanti, tatra cAvazyakaM kRtvA kAlagrahaNAdividhi satyApayitvA prAtaH |svAdhyAyaM kurvatAmarddhapauruSyAmatikrAntAyAM saGghATakobhikSAmaTati, yato bAlAdiyogyA bhikSAH trikAlaM prApyante // 149 // tat kSetraM gacchasya yogyamiti / taca tribhAgaM kRtvA trikAlaM paryaTantIti vidhiH|tto yatra praatbhojnvelaa paryuSitAhAraprAptirvA tatra prAtaH paryaTanti, evaM madhyAhnasAyAhUyorapi bhAvyam , tAni ca kulAni bAlAdyarthaM samyagava in Education Interational For Private Personel Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte dhArayantItyarthaH, taduktam - "bAle buDDhe sehe, Ayariya gilANa khavaga pAhuNae / tinni a kAle jahiaM, bhikkhAyariyA ya pAuggA // 1 // " iti / tatra caiSa kramaH - prAtauM sAdhU saGghATakena paryaTatastRtIyo rakSapAla Aste, tadaikasyodarapUrakamAhAraM gRhItvA pratyAvartete, dvitIyasyAM velAyAM tayormadhyAdeka Aste'paraH prathamavyavasthitaM gRhItvA prayAti, tadApyekasyaiva bhikSAmAnayatastRtIyasyAM velAyAM tu dvitIyavelArakSapAlaH prathamavyavasthitarakSapAlena saha paryaTati, yazca vAradvayaM paryaTati sa tiSThati, evaM trayANAM janAnAM dvau dvau vArau paryaTanaM yojanIyam, kiMca - "osaha bhesajANi ya, kAle a kule a daannsddddaaii| saggAme pehittA pehaMti tao paraggAme // 1 // " atra ca dAnazrAddhAdIni kulAni yathA "dANe abhigamasaDDhe, sammatte khalu taheva micchante / mAmAe aciyatte, kulAi~ jANaMti gIatthA // 1 // dAnazrAddhAni prakRtyaiva dAnarucIni, abhigamazrAddhAni pratipannANuvratAni, mAmakAni mA madIyaM gRhaM zramaNAH pravizantviti pratiSedhakArINIti", tathopAzrayAn sadoSAn nirdoSAn vA jAnanti, jJAtvA ca pUrvAbhimukhavAmapArzvopaviSTavRSabhAkAraM kSetraM buddhyA parikalpya prazastasthAneSu vasatiM gRhNanti, tAzca gRhNadbhirgacchayogyaM tRNaDagalachAramallakAdi vastrapAtrayorbahirddhAvanasthAnaM svAdhyAyAdihetoH prAGgaNAdAvavasthAnamakAlasaMjJAvyutsarjanaM glAnasya prAghUrNakAdervA nivAtapravAtAdyavakAzasthApanena samAdhisampAdanaJcAnujJApanIyaM, atha ca kiyacciraM bhavanto'tra sthAsyantItizayyAtareNa pRSThe yAvadyuSmAkaM gurUNAM ca pratibhAti tAvadeva sthAsyAmaH, sthitistvasmAkamekatra kSetre nirvyAghAte mAsamekaM vyAghAte tu hInamadhikaM veti vadanti, natu nirddhAravAkyaM, tathA kiyanto yUyamihAva Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe sthAsyatheti pRSTe guravaH samudrasamAH kadAcitprasaranti kadAcidapasaranti ceti, tathA kiyatA kAlenaiSyatheti vihArasAadhikAraH pRSTe'nyAkhapi dikSu pratyupekSakA gatAH santi tatastairnivedite gurUNAM ca vicAre prApte vyAghAtAbhAve ceyaddinaH, mAcArI vyAghAte tu hIne'dhike vA kAle eSyAma iti savikalpaM bruvate / zayyAtareNa ca nAmagrAhaM niyamitasAdhUnAM vaa'-18|| vagrahe datte vasatina grAhyA, anyAbhAve tu grAhyA, tathA''gamananizcayo'pi na vaktavyaH, taduktI vstiprikrm||15|| doSasambhavAt, anAgamanizcayo'pi na, taduktau hi vasaterbhATakapradAnAdinA spheTanaM syAt , tataH sarveSu pratyupekSakeSu prApteSu gururucyA gamanaM bhAvIti vaktavyaM / tato dvau janau gurusakAze gatvA kSetrakharUpaM nivedayataH, guravazva sarvakSetrakharUpANyavadhArya nirdhArya ca gacchasaMmatyA gantuM nirdoSa kSetraM gamanadinAtprAgadine pratikramaNaprAnte dharmakathApUrva sAgArikasya svacalanavelAM kathayanti / agrato jJApane saGkhaDIkaraNAdayastatsamaye ca sAgArikarodanAdayo doSAH syuH,prAtazca pauruSIdvayaM kRtvA'pavAdatastu udgate'nudgate vApi sUrye vrajanti, uktaM ca-"tadubhayamuttaM paDilehaNA | ya uggayamaNuggae vAvi" tti, nidrAludharmazraddhAlvostu saGketaH kAryaH, sahAyo dvitIyo deyaH, upadhizca jIrNaH samalH, sAdhavazca prAtaH pratyupekSamANA eva vastrANi viNTikayA kurvanti, caramapauruSyAM ca pratyupekSaNApUrva pAtrANyudvAhayanti, vRSabhasAdhavazca zubhe'hani gurUNAmakSAnAdAya purato brajanti, gurUNAM purato gamane tu apaza-18 kunanimittakapazcAdbalanena hIlanA syAt, atha zakuneSu jAteSu zayyAtaramanuzAsya vrajanti, zeSAstu sAdhavazcilimiliM baddhA tadantaritAHsanta upAzrayasammAjanApUrvamupadhi saJcayanti, bAlavRddharAjapravrajitAdayo voDhuM zakyamu-12 dhArya nirdhAbhAvIti vaktavyako hi vasate Takanizcayo'pi na va 0000000000000000086eat Jain Education Inte111 For Private & Personal use only IVal.jainelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhiM gRhNanti, zeSamAbhigrahikA vibhajya gRhNanti, tadabhAve ca samarthasAdhavaH tatraikaskandhe gurUpadhivITikAM dvitIye / ca svasya kurvanti, tataH pratyupekSakadarzitamArgakrameNa mUlagrAmaM prAptAH prathamaMkSetrapratyupekSakAzcilImilIdaNDakayo|Jchane gRhItvA yAnti, zayyAtarasya ca gurvAgamanaM nivedya vasatiM pramAyaM dvAre ca cilimilIM baddhA muktvaikaM dharmakathikaM vyAvRttya ca gurUNAM nivedayanti, tato vRSabhAH zakunAna parIkSamANA akSAn gRhItvA purato yAnti, gurUNAMprAggamane tusavyAghAtavasatinimittakapazcAdbalanena hIlanA syAt,tataHzeSAHsparddhakena sparddhakena pravizanti natu sarve'pi piNDIbhUya, yazca dharmakathakaH sthitaH sa sAgArikasya dharmakathAM karoti, sa cAcArya muktvA jyeSThAnAmapyanyeSAM nAbhyutthAnaM karoti, tataH zubhazakunairvRSabheSu praviSTeSu sUrayaH pravizanti, pravizadbhizca taiH zayyAtaro draSTavyo'nAlapannapyAlApyaH, dharmakathI cottiSThati, khayazca dharmakathAM kathayati, kSetrapratyupekSakAzca glAnArtha zayyAtarAnujJAtAM prazravaNapAtradhAvanAdibhUmiM darzayanti, arpayanti ca saMstArakabhUmIstisro gurUNAM ziSyANAM ca yathAratnAdhikatayaikaikAM, tairapi khakhaviNTikotkSepyA, tathA kSapakAn pravizatazcaityAni vandamAnAnava sthApanAkulAni darzayanti, bhaktArthinastu dvitrA udgAhitapAtrAH zeSAzcAnudAhitapAtrAstu tribhiH samaM caityAni vandante, gRhacaityAni vandante, gRhacaityAni vandanArthaM tu gatA guravaH katipayaireva sAdhubhirudgAhitapAtrakaiH samaM yAnti, nimabritAzca bhaktapAnaM gRhNanti, tatra prAguktAni dAnAdikulAni kSetrapratyupekSakA darzayanti, dRSTrA ca gurava upAzraye AgatA IryApathikIkAyotsargAnantaraM sarvAn sAdhUnAkArya tAni kulAni vyavasthApayanti, yadutAbhigrahikamithyA Jain Education into For Private 3 Personal Use Only wjainelibrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe | tvamAmakAcitteSu na praveSTavyaM, yAni dAnazrAddhAdIni teSu ekenaiva gItArthasaMghATakena gurvA divaiyAvRttyakareNa vihArasAadhikAraH praviSTavyaM, tenApi gurupAghUrNikAdyartha, na tu sarvadA niSkAraNaM ca, naca sarvathA'pravezo'pi kAryaH, go'dohanapuSpAna-181 mAcArI vacayanadRSTAntena dAnapravRttivicchedAt , tatrAsaJcayikaM sthApanAkuleSu prabhUtaM jJAtvA grAhya, saJcayikaM punarlAna-| prAghUrNakAdikArye mahati utpanne grAhya, mahAnibandhe tu prAguktakAryamantarApi, paraM sAntaritaM, na punaH pratyahaM, ityeSa // 15 // snycyikgrhnnsthaapvaadH| athApavAdasyApyapavAdo yathA zrAddhasya tIvrA dAnaruciH tadgRhe vipulaM ca dravyaM durbhikSAdikaM kAlaM glAnatvAdikaM bhAvaM bAlavRddhAdayo vA ApyAyitA bhavanviti ca jJAtvA saJcayikasyApi nirantaraM grahaNaM kartavyaM, yAvacca dAyakabhAvo na vyavacchidyate iti saMkSepato vihAravidhikharUpam )|tthaa 'mahAmunicaritrANA'mityAdi, tatheti dharmAntarasamuccaye mahAntazca te munayazca mahAmunayaH-sthUlabhadravajrakhAmyAdayaH pUrvarSayasteSAM caritrANi-ceSTitAni teSAM 'mithaH' parasparaM zravaNaM-anyasAdhubhya AkarNanaM 'kathanaM ca svayaM vyAkhyAnaM parebhyaH anvayaH prAgvat, ayamarthaH-sAdhunA pratyahaM dinacaryArUpANi svAdhyAyAdikRtyAnyanuSTheyAni, svAdhyAyAdizrAntena ca satAsaMvegavRddhikAriNI AsanA'calanAdividhinA mahaSINAM kathA kAryA, taduktaM paJcavastuke-"sajjhAyAissaMto, // 15 // titthassa kulANurUvadhammANaM / kujA kahaM jaINaM, saMvegavivaNiM vihiNA // 1 // " iti, evaM ca kriyamANe AtmanaH pareSAmapi ca sthiratAdayo guNAH spaSTA eveti // 126 // tathA grahaNaM karttavyaM, yAnatvAdikaM bhAvaM bAlavRddhAdayAvA yathA zrAddhasya tIvA OSnapa9a8a999999999292906 Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aticArAlocanena, prAyazcittavidheyatA / upasargatitikSA ca, parISahajayastathA // 56 // 'aticArA' mUlottaraguNaviSayAH prAguktA jJAnAdInAM ca tadAcAraviparItabhUtAsteSAM 'AlocanaM' guroH purataH prakAzanaM 'tena' tatpUrvakaM 'prAyazcittAnAM AlocanapratikramaNAdInAM gurudattAnAM 'vidheyatA' vidhAnam , AlocanAvidhizca zrAddhadharmAdhikAre ukta eva / atra mUlaguNapratisevakAH pulAkapratisevAkuzIlAH, uttaraguNapratisevakAstu pulAkapratisevanAkuzIlabakuzAH, zeSAstvapratisevakA eva, Aha ca-"mUlottaraguNavisayA, paDisevAsevae pulAe a / uttaraguNesu bauso sesA pddisevnnaarhiaa||1||" iti, atra prasaGgena pulAkAdinirgranthasva-18| rUpamucyate-micchattaM veatigaM, hAsAIchakkagaM ca NAyacaM / kohAINa caukaM, caudasa abhitarA gaMthI // 1 // iti-18 kharUpAdabhyantarAddhanAdezca bAhyAdvanthAnnirgatA nirgranthAH-sAdhavaste ca paJcavidhAH, yataH-"paMca niaMThA bhaNiA, pulAya 1 bausA 2 kusIla 3 niggaMthA 4 / hoi siNAo a tahA, ikiko so bhave duviho // 1 // " iti / sarveSAM sAmAnyatazcAritrasadbhAve'pi mohanIyakarmakSayopazamAdivaicitryAGgedo'vagantavyaH, tatra pulAko'sAraM dhAnyaM taNDulazUnyaM palaJjirUpaM tena sadRzaM cAritraM yasya sAdhoH so'pi pulAkaH, pulAka iva pulAka iti vyutpatteH, ayamarthaH-tapa:zrutahetukAyAH saMghAdiprayojane savalavAhanasya cakravAderapi cUrNanasamAyA labdharupajIvanena jJAnAdyaticArAsevanena sakalasaMyamasAragalanAt palaJjivaniHsAro yaH sa pulAkaH, sa ca labdhyA sevayA ceti // iti-12 1, ikkiko vatA-"paMca Jain Education in X w.jainelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha || dvidhA bhavati / tatra labdhipulAko devendrasamRddhako labdhivizeSayuktaH, yadAha-"saMghAiANa kaje, cuNNejA cakka- nirgranthaadhikAraH vhisennmvi| jIeNladdhIeN juo, laddhipulAo muNeavo // 1 // " anye vAhuH-AsevanAto yo jJAnapulAkastasye- svarUpaM yamIdRzI labdhiH sa labdhipulAko na tadyatiriktaH kazcidapara iti / AsevApulAkastu jJAnadarzanacAritraliGga-1 sUkSmapulAkabhedAtpaJcadhA, tatra skhalitamilitAdibhiraticAraiAnamAzrityAtmAnamasAraM kurvan jJAnapulAkA, evaM // 152 // | kudRSTisaMstavAdibhirdarzanapulAkaH, mUlottaraguNapratiSevaNayA cAritravirAdhanatazcaraNapulAkaH, yathoktaliGgAdhika-19 grahaNAnniSkAraNAdvA liGgapulAkaH, kiJcit pramAdAt manasA'kalpagrahaNAdvA yathAsUkSmapulAkaH, anyatra punarevamuktam-"ahAsuhumo a eesuM ceva causu vi jo thovathovaM virAhe" iti / bakuzaH zabalaH karbura iti paryA-1 yAH, sAticAratvAdevaMbhUtaH saMyamo'tra bakuzaH tatsaMyamayogAt sAdhurapi bakuzaH, sAticAratvAt zuddhyazudivyatikIrNacaraNa ityarthaH, sa ca dvividhaH-upakaraNazarIraviSayabhedAt, tatrAkAla eva prakSAlitacolapakA-18 ntarakalpAdizcokSavAsa:priyaH pAtradaNDakAdyapi vibhUSArtha tailamAtrayA ujjvalIkRtya dhArayannupakaraNabakuzaH, tathA anAguptavyatirekeNa hastapAdadhAvanamalApanayanAdi dehavibhUSArthamAcaran zarIrabakuzaH, ayaM ca dvividho'pi AbhogA'nAbhogasaMvRtA'saMvRtasUkSmabakuzabhedAt paJcavidho, yataH-"uvagaraNasarIrasuM, bauso duviho duhAvi |paMcaviho / AbhogaaNAbhoge, saMvuDaassaMvuDe suhame // 1 // " iti, tatrAbhogaH pUrvoktadvividhabhUSaNamakRtyamityevaM-1 // 15 // bhUtaM jJAnaM tatpradhAno bakuza AbhogabakuzaH 1, dvividhavibhUSaNasya ca sahasAkArI anAbhogabakuzaH 2, saMvRto Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Suvw.jainelibrary.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte loke'vijJAtadoSaH saMvRtabakuzaH 3, prakaTakArI tvasaMvRtabakuzaH 4, mUlottaraguNAzritaM vA saMvRtA'saMvRtatvaM, netramalApanayanAdi kiJcitpramAdavAn sUkSmabakuzaH 5, ete ca sAmAnyena RddhiyazaskAmAH mAnagauravAzritA | aviviktaparivArAichedayogyazabalacAritrA avagantavyAH, tatrA'vivikto'saMyamAdapRthagbhUtaH samudraphenAdinA nighRSTajaGghaH tailAdinA vihitazarIramRjaH karttarikAkalpitakezaH sa parivAro yeSAM te'viviktaparivArA iti / tathA kuzIlo mUlottaravirAdhanAt saMjvalanakaSAyodayAdvA kutsitaM zIlaM - cAritramasyeti, sa cAsevanAkaSAyakazIlabhedAdvidhA, tatrAsevanA saMyamasya viparItA''caraNA tayA kuzIla AsevanAkuzIlaH dvitIyastu spaSTArtha eva, dvividho'pi jJAnadarzanacaraNatapoyathAsUkSmabhedAt paJcavidho, yataH - " AsevaNAkasAe duviho kusIlo duhAvi paMcaviho / nANe daMsaNa caraNe, tave a ahahumae ceva // 1 // " iti, tatra jJAnadarzanacAritratapAM| syupajIvan tattatpratisevakaH, anye tu tapaHsthAne liGgaM paThanti, ayaM tapakhItyAdiprazaMsayA tuSTastu yathAsUkSmapratisevakaH / evaM kaSAyakuzIlo'pi paJcavidhaH, tatra jJAnadarzanatapAMsi saMjvalanakrodhAdyupayukto yaH khakhaviSaye vyApArayati, tattatkaSAyakuzIla ucyate, kasyApi zApaM prayacchati yaH sa tu cAritrakuzIlaH, manasA tu dveSAdIn kurvan yathAsUkSmaH kaSAyakuzIlaH / tathA nirgato mohanIyakarmalakSaNAt granthAditi nirgranthaH, sa ca dvidhA-upazAntamohaH kSINamohazceti, dvividho'pi paJcavidhastadyathA- prathamasamayanirgrantho'prathamasamayanirgranthaJcaramasamayanirgrantho'caramasamayanirgrantho yathAsUkSmanirgranthazceti, yataH - "uvasAmago a khavago, duhA niaMTho w.jainelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH vihArasvarUpaM // 153 // dahAvi paMcaviho / paDhamasamao 1 apaDhamo 2 caramA 3 caramo 4 tahA suhamo 5 // 1 // " iti, tatra bhedacatuSka prakaTArthameva, yaH punaH sAmAnyena prathamAdisamayAvivakSayA sarveSu samayeSu vartamAnaH sa yathAsUkSmanirgrantha iti vivakSayA bheda eSAmiti, kSINamohAzcaikasamaye pravezamAzrityotkarSato'STottarazatamitAH, jaghanyatazcaikAdayaH; upazAntamohAstu catuSpazcAzat , jaghanyatazcaikAdaya eva, nAnAsamayapraviSTAnAzritya cAdyAH zatapRthakamitA, dvitIyAstu saMkhyAtAH prApyante iti / tathA kSAlitasakalaghAtikarmamalatvAt lAta iva snAtaH, sa eva snAtakaH, saca sayogI ayogI ceti dvividhaH, taduktam-"suhajhANajalavisuddho, kammamalAvikkhayA sinnaaotti|duviho aso sajogI, tathA ajogI vinnihitttto||1||" iti / eSu ca nirgranthasnAtakapulAkA vyucchinnA, bakuzakuzIlAzcAtIrtha bhaviSyanti, yataH-"niggaMthasiNAyANaM, pulAyasahiANa tiNha voccheo| samaNA bausakusIlA, jA titthaM tAva hohiMti // 1 // " iti / iti prasaGgaprAptaM paJcanindhIkharUpaM / atha prAyazcittaM punardazavidham-AlocanaM 1 pratikramaNaM 2 mizraM 3 viveko 4 vyutsarga 5 stapa 6 zchedo 7 mUla 8 manavasthApyatA 9pArAMcika 10 miti, yadAha-"AloaNa paDikkamaNe, mIsa vivege tahA viussgge| tavacheamUlaaNavaTThayA ya pAraMciaMceva // 1 // " iti / tatrAlocanaM guroH purataH svAparAdhasya prakaTanaM, taccAsevanAnulomyena prAyazcittAnulomyena ca, tatvarUpaM tu prAguktameva / iyaM cAlocanA gocaracarIvihAroccArabhUmyAdiviSayeSu hastazatAdUrdhva gamanAgamanAdiSvavazyakatavyeSu samyagupayuktasyAduSTabhAvatayA niraticArasya chadmasthasyApramattayatedraSTavyA, sAticArasya tuparitanaprAyazci // 153 // Jain Education Inter For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttasaMbhavAt, kevalinazca kRtakRtyatvenAlocanAyA ayogAt, nanu yathAsUtraM pravarttamAnAnAmapramattayatInAmaticAra-19 rahitAnAmAlocanA niSphaleti cetsatyaM, paraM kevalaceSTAnimittAnAM sUkSmapramAdanimittAnAM vA sUkSmAzravakriyANAM saMbhavAtteSAM tacchuddhinimittamAlocanA saphalaiveti 1 / tathA'tIcArAbhimukhyaparihAreNa pratIpaMkramaNamapasaraNaM pratikramaNaM, mithyAduSkRtasaMprayuktena pazcAttApena punarevaM na kariSyAmIti pratyAkhyAnaM, etaca samitiguptyAdInAM sahasAkArato'nAbhogato vA kathamapi pramAde sati mithyAkaraNe guroH purataH AlocanAmantareNApi mithyAdukRtalakSaNaM prAyazcittaM kriyate 2 tathA mizramAlocanapratikramaNarUpaM, prAgAlocanaM pazcAdgurusaMdiSTena pratikramaNaM, idaM ca zabdAdiviSayeSu rAgAdikaraNena kriyate, tatrApi zabdAdiviSayeSu rAgadveSayoryA zaGkAyAM satyAM mizra, tannizcaye tu tapaH prAyazcittamiti 3 / tathA vivekaH saMsaktAnapAnopakaraNazayyAdiviSayastyAgaH, ayaM ca samyagupayuktenApi gRhItaM pazcAttu annAdyazuddhaM jJAtaM tadA kAryaH, upalakSaNatvAtkSetrAtikrAntAdAvapi kAryaH 4 / tathA vyutsargo'neSaNIyAdiSu tyakteSu gamanAgamanasAvadyasvapnadarzananausaMtaraNoccAraprazravaNeSu ca viziSTapraNidhAnapUrvaka-18 kAyavAGmanovyApAratyAgaH 5 / tapastu chedagranthAnusAreNa jItakalpAnusAreNa vA yena kenacittapasA vizuddhirbha vati tattad jJeyamAsevanIyaM ca, idaM ca sacittapRthivyAdisaMghaTane nirvikRtikAdi SaNmAsAntaM bhavati 6|ched18|stpsaa durdamasyAhorAtrapaJcakAdinA krameNa zramaNaparyAyacchedanaM, tapodurdamazca vikRSTatapaHkaraNasamarthastapasA hA garvito bhavati, yathA kiM mamAnena prabhUtenApi tapasA? iti, athavA tapaHkaraNAsamarthasya glAnAderniSkAraNato'pa-181 Jan Education in For Private Personal use only Vilm.jainelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 154 // Jain Education Inte vAdarucervA 7 tathA mUlaM mahAvratAnAM mUlata AropaNaM, idaM cAkuyA paJcendriyavadhe vihite darpaNa maithune sevite | mRSAvAdAdattAdAna parigraheSu cotkRSTeSu pratiseviteSu AkuTTyA punaH punaH seviteSu vA bhavati 8 / tathA'vasthApyata | ityavasthApyaM tanniSedhAdanavasthApyaM, duSTatarapariNAmasyAkRtatapovizeSasya vratAnAmanAropaNaM, tapaHkarma cAsyotthAnaniSIdanAdikarmakaraNAzaktiparyantaM sa hi yadotthAnAdyapi karttumazaktastadA'nyAn prArthayate - AryA ! utthAtumicchAmItyAdi, te tu tena saha saMbhASaNamakurvANAstatkRtyaM kurvanti, etAvati tapasi kRte tasyotthApanA kriyate, idaM ca yaSTimuSTyAdibhiH khasya parasya vA nirapekSaghAtakaraNenAtisaMkliSTAdhyavasAyasya bhavati 9 / tathA pAramantaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcittAbhAvAdaparAdhAnAM vA pAramaJcati gacchatItvevaMzIlaM pArAMcikaM, tacca khaliGginInRpabhAryAsevana liGgirAjavadhAdimahAparAdhe kulagaNasaGkSebhyo bahiSkaraNaM jaghanyataH SaNmAsAnutkR|STato dvAdaza varSANi yAvadbhavati, tatazcAticArapAragamanAnantaraM pratrAjyate, nAnyathA 10 / etadadhikAriNazcAvyaktaliGgadhAriNo jinakalpikapratirUpAH kSetrAdvahiH sthitAH suvipulaM tapaH kurvanta AcAryA eva, upAdhyAyAnAM tu dazamaprAyazcittApattAvapi anavasthApyameva bhavati, na tu pArAzcikaM, evaM sAmAnya sAdhUnAmanavasthApyapArAzcikayogyeSvaparAdheSu satsu mUlaparyantameva prAyazcittamavagantavyaM / anavasthApyaM cAzAtanAnavasthApyapratisevanAnavasthApyabhedAd dvividhaM tatrAdyaM tIrthakaratadvacanagaNadharAdyadhikSepakaraNe jaghanyataH SaNmAsAnutkRSTato varSa bhavati, dvitIyaM tu hastatADanasAdharmikAnyadhArmikastainyAdikaraNe jaghanyato varSamutkRSTato dvAdaza varSANIti, uktaM ca- "tattha vihArasvarUpaM // 154 // ww.jainelibrary.org Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAbyujina para mUlatamAni upasajyakamapi te 72 // tairacAra AsAyaNAaNavaThThappo jahanneNa chammAsA ukkosaNaM saMvaccharaM, paDisevaNAaNavaThThappo jahaNNeNaM bArasa mAsA, | ukkoseNaM bArasa saMvaccharANi"tti, navamadazame ca prAyazcitte caturdazapUrviprathamasaMhananinau yAvadbhavatastataH paraM | vyucchinne, mUlAntAnyaSTau tu duSpasahaM yAvadanuvarttante, yaduktaM-"dasa tA aNuvatI, jA cudspuvipddhmsNghynnii| teNa paraM mUlaMtaM, duppasaho jAva caarittii||1||" iti dshvidhpraayshcittleshH| tathA 'upasargatitikSeti upa-sAmIpyena sarjanAni upasRjyate ebhiriti vA upasRjyanta iti vA upasargAH, te c-'divymaanusstrshcaatmsNvednbhedtH| catuSpakArAH pratyekamapi te syuzcaturvidhAH // 1 // hAsyAdvaSAdvimarzAca, tanmizratvAcca devtH| hAsyAdveSAdvimAdduHzIlasaGgAca mAnuSAH // 2 // tairazcAstu bhayakrodhAhArApatyAdirakSaNAt / ghttnstmbhnshlessprpaataadaatmvednaaH||3||' yadvA vAtapittakaphasannipAtodbhavA iti, teSAM titikSA-sahanaM anvayaH prAgvat / tathA 'parISahajaya' iti mArgAcyavananirjarArtha pariSahyanta iti parISahAH, kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAmyAratistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAjA'lAbharogatRNasparzamalasatkAraprajJA'jJAnadarzanalakSaNA dvAviMzatisteSAM jayo'bhibhavaH, prAgvadanvayaH, teSAM jayazcaivaM yogazAstravRttyuktaH-"kSudhAtaH zaktibhAra sAdhureSaNAM nAtilaGghayet / adIno'vihvalo vidvAn, yAtrAmAtrodyatazcaret // 1 // pipAsitaH pathistho'pi, tttvviddenyvrjitH| na zItamudakaM vAJchedeSayet prAsukodakam // 2 // bAdhyamAno'pi zItena, tvgvstrtraannvrjitH| vAsokalpaM nAdadIta, jvalanaM jvAlayanna ca // 3 // uSNena tapto naivoSNaM, nindecchAyAM ca na smaret / vIjanaM vyajanaM 4 cieaeesesesesesercedesesed Jain Education in For Private Personal Use Only w .jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari dharmasaMgrahe adhikAraH // 155 // gAtrAbhiSekAdi ca varjayet // 4 // duSTo'pi daMzairmazakaiH, sarvAhArapriyatvavit / trAsaM dveSaM nirAsaM na, kuryAkuryAdupekSaNam // 5 // nAsti vAso'zubhaM vaitattannecchetsAdhvasAdhu vA / nAgnyena vipluto jAna~llAbhAlAbhavici-1 tratAm // 6 // na kadApyaratiM kuryAddhArAmaratiyatiH / gacchaMstiSTastathA''sInaH, svAsthyameva samAzrayet // 7 // durdhAvasaGgapaGkA hi, mokSadvArArgalAH striyaH / cintitA dharmanAzAya, cintayediti naiva tAH // 8 // grAmAdyaniyatasthAyI, sthAnAbandhavivarjitaH / caryAmeko'pi kurvIta, vividhaabhigrhyutH||9|| zmazAnAdau niSadyAyAM, khyAdikaNTakavarjite / iSTAniSTAnupasargAnirIho nirbhayaH sahet // 10 // zubhAzubhAyAM zayyAyAM, viSaheta sukhAsukhe / rAgadveSau na kurvIta, prAtastyAjyeti cintayet // 11 // AkruSTo'pi hi nAkrozet , kSamA-1 zramaNatAM vidan / pratyutAkroSTari yatizcintayedupakAritAm // 12 // saheta hanyamAno'pi, pratihanyAnmunirna tu| jIvAnAzAt krudho dauSThyAt , kSamayA ca guNArjanAt // 13 // nAyAcitaM yatInAM yat, paradattopajIvinAm / yAjjAduHkhaM pratIcchettannecchetpunaragAritAm // 14 // parAtparArtha svArtha vA, labhetAnnAdi nApi vA / mAyenna lAbhAnAlAbhAnnindyetvamathavA param // 15 // udbijate na rogebhyo, na ca kAGkecikitsitam / adInastu sahedehAjjAnAno bhedmaatmnH||16|| abhUtAlpANucelave, saMsRteSu tRnnaadissu| sahata duHkhaM tatsparzabhavamicchenna tAnmRdUna // 17 // grISmAtapapariklinnAn , srvaanggiinnaanmlaanmuniH| nodvijeta na silAsennodvarttayetsaheta tu||18|| utthAne pUjane dAne, na bhavedabhilASukaH / asatkAre na hInaH syAtsatkAre syAnna harSavAn // 19 // prajJA prajJAvatAM pazya // 155 // Jan Education inte For Private Personal use only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtmanyaprAjJatAM vidan / na viSIdanna vA mAdyet, prjnyotkrssmupaagtH||20|| jJAnacAritrayukto'smi, chadmastho'haM tathApi hi / ityajJAnaM viSaheta, jJAnasya krmlaabhvit||21|| jinAstaduktaM jIvo vA, dharmAdharmo bhavAntaram / parokSatvAnmRSA naiva, cintyetpraaptdrshnH||22|| zArIramAnasAnevaM, svprpreritaanmuniH| parISahAnsahetAbhIrvAkkAyamanasAM vazI // 23 // jJAnAvaraNIye vedya, mohanIyAntarAyayoH / karmasUdayamApteSu, saMbhavanti parISahAH // 24 // vedyAtsyAt || kSuttRSA zItamuSNaM daMzAdayastathA / caryA zayyA vadho rogastRNasparzamalAvapi // 25 // prajJA'jJAne tu vijJeyau jnyaanaavrnnsNbhvau| antarAyAdalAbho'mI, chadmasthasya caturdaza ||26||kssutpipaasaa zItamuSNaM, daMzAzcaryA vadho mlH|| | zayyA rogastRNasparzI, jine vedyasya saMbhavAt // 27 // " uktaM cAnyatrApi "parISahANAM samavatAro dvidhA, karma-18 prakRtiSu guNasthAneSu ca, tatrAdyo yathA daMsaNamohe saNaparIsaho paNNa 1'nANa 2 pddhmmii| carame'lAbhaparIsaha, satteva carittamohaMmI // 1 // akkosa 1 arai 2 itthI 3 nisIhiA 4 cela 5 jAyaNA 6 ceva / sakkAra 7 purakAre 8 ekArasa veyaNImajjhe // 2 // paMceva ANuputvI, cariyA sijjA taheva jalle ya |vhrogtnnpphaasaa, sesesuM natthi avayAro // 3 // " dvitIyo yathA-"bAvIsaM bAyarasaMparAya caudasa suhumarAgaMmI / chaumatthavIarAge, caudasa ekkArasa jinnNmii||4||" ekasmin kAle cotkRSTato jaghanyatazcaikaprANini parISahasaMkhyA yathA "vIsaM ukkosapae vahati jahannao a ekko |siiosinncrianisiihiaa ya jugavaM na vadaMti // 1 // " iti| tadetadgacchavAsAdikAryajAtaM vizrotasikArahitamanuzIlayatA labdhaHpariNAmo rakSaNIyaH,alabdho'pyanenaiva prayatnena prApyate aosa90989300999 9 in Edutan in Mw.jainelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93e dharmasaMgrahe| na tUpasthApanAmAtreNa, yataH sA'bhavyAnAmapi syAt, saphalA ceyaM, chadmasthagurUNAmAjJA''rAdhanAt, praaystdvidhermu-19|| gacchavAadhikAraH ktiphalatvAdayaM niyamaH, anyathA sAmAyikamAtrato'nantAH siddhAH, ityayamaphalaH syAt, asadapi caitaccaraNaM saphalaM vidhinA gacchavAsAdinA jAtamanekeSAM govindavAcakAdInAM pazcAt, tasmAccAritra eva yatnaH kAryaH, jJAnadarzana yorapi tattvadRSTyA phalametadeva cAritraM, atastadvinA te aphale, tadAhu:-"nicchayaNayassa caraNAyavighAe nnaann||156|| dasaNavahovi / vavahArassa u caraNe, hayaMmi bhayaNA u sesANaM // 1 // " iti / nanu 'sijhaMti caraNarahiyA, daMsa NarahiA Na sijhaMtI' tyAgamAt, sUtre darzanasya prAdhAnyaM zrUyate tatkathametat ? iticenna, dInArasya viziSTasaM-12 padutpattAvivAntarAlikacAritrakAryasaMpAdanena siddhihetutayA darzanaprAdhAnyavyavasthiteH, ata eva bhAvamaGgIkRtya kramabhavanamamISAmuktamAgame-"saMmattaMmi a laddhe, paliapahutteNa sAvao hujjaa|crnnovsmkhyaannN, sAgarasaMkhatarA haMti // 1 // evaM apparivaDie, saMmatte devamaNuajammesuM / aNNayaraseDhivajaM, egabhaveNaM tu savANi // 2 // " tasmAcaraNAbhAve na mokSa iti bhAvacaraNaM pratItya vyvsthitmiti| dravyacaraNapratipattau tu bhajanA, somezvarAdInA-18 mantakRtkevalinAmabhAvAt, teSAmapi bhAvacaraNamantakRtkevalitvaphalapradaM bhavAntarIyadravyacaraNapUrvameva, uttamatvAt, tAdRzacaramazarIratvasyA'nekabhavAbhyastakuzalayogasAdhyatvAt, durvijayo hi moho'nekabhavaireva jIyata 6 iti, marudevyAdInAM tvatathAbhAva AzcaryabhUtatvAdaviruddho, dazAnAmitaropalakSaNatvAt , taduktaM paJcavastuke-"NaNu ha(ya)mihaM paDhiaM, satvaM uvalakkhaNAi eaNtu| accheragabhUaMti(a), bhaNi aMpi aNavarayaM // 1 // " iti Jain Education Intel For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter sarvaM caturasraM tasmAdgacchavAsAdividhau yatno vidheyaH // 127 // itthaM ca kriyAkalApaM kalayan pUrNaparyAyo gaNAnujJAyogyo'pi bhavatIti tallakSaNaM sApekSayatidharmaM tatkramaprastAvanAM cAha anuyogagaNAnujJA'pyanavadyakramAgatA / tameva sUtraviditaM varNayAmo yathAsthitam // 128 // 'anuyogagaNAnujJA'pi' anuyogaH - arthavyAkhyAnaM gaNo- gacchastayoranujJA - anumatirna kevalaM gacchavAsAdikAryajAtamityapizabdArthaH, sA'nujJApayituranujJAgrahItuzca sApekSayatidharmo bhavatItisaMbandhaH / sA kIdRzItyAha'anavadye'ti, anavadyena avadyarahitena 'krameNa' pravrajyAzikSAdiparipATIlakSaNena 'AgatA' prAptA, 'tameva' kramaM 'sUtraviditaM ' siddhAntoktaM 'yathAsthitaM' aviparItaM 'varNayAmo' vAgviSayaM kurmaH // 128 // pratijJAtamevAha vratagrahe'STau sUtrArthavihAre dvAdaza kramAt / paJcacatvAriMzavarSe, yogyataivaM gaNisthiteH // 129 // 'vratagrahe' cAritrapratipattau 'aSTau' varSANi bhavanti, 'tadaho paribhavakhetta' mityAdinA'STabhyo varSebhyo'dhacAritragrahaNapratipattiniSedhAt, tathA 'sUtrArthavihAre' iti samAhAradvandvastataH sUtre - sUtragrahaNe'rthe - arthagrahaNe vihAre - nAnA dezadarzanArthamupadezapUrvaka viharaNe 'kramAd' anukrameNa dvAdaza dvAdaza varSANi bhavantItyevaMrItyA paJca| catvAriMze varSe prApte 'gaNisthite:' anuyogagaNAnujJApradAnavidheryogyatA- paryAyaucitI bhavatItyarthaH / Aha ca w.jainelibrary.org Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 157 // Jain Education Inte "aDavarisa dikkha bArasa sutte atthe ya vAyagatte a / paNayAlIse erisaguNajutto hoi Ayario // 1 // ti / atha tasyAM satyAM yatsyAttacchlokadvayenAha-- IdRparyAyaniSpannaH, SaTtriMzadguNasaMgataH / dRDhavrato yatiyuto, muktyarthI saMghasammataH // 130 // zrutAnuyogA'nujJAyAH, pAtraM na tu guNojjhitaH / apAtre tatpradAne yanmahatyAzAtanA smRtA // 131 // yugmaM // 'IzA' pUrvoktena 'paryAyeNa' varSaparyAyeNa 'niSpannaH' prAptaniSThaH tathA SaTtriMzatA guNaiH 'saGgataH' sahitaH, te cAmI- "paMciMdiasaMvaraNo, taha navavihavaMbhaceraguttidharo / cauvihakasAyamuko, aTThAraguNehiM saMjutto // 1 // paMca| mahavayajutto paMcavihAyArapAlaNasamattho / paMcasamio tigutto chattIsaguNo gurU hoi // 2 // " guruguNAzca zAstre bahubhiH prakAraiH prarUpitAH, paraM atra tu vistarabhiyA prasiddhaprakAreNaiva pradarzitA iti tattvam / tathA dRDhAni vratA| ni- mahAvratAni yasya sa tathA, tathA yatibhiH - parivArabhUtasAdhubhiryutaH - mizritaH, tathA mukteH paramapadasyArthI| abhilASI na tu sarvathA sAMsArika sukhalezaspRhayAluH, tathA saGghaH sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpazcaturvidhastasya saMmataH- abhimataH, na tu kasyApyabahumataH, etAdRzo yatiH zrutAnuyogasya - jinapravacanavyAkhyAnasya yA'nujJA-tvaM jinapravacanaM dravyaguNaparyAyairaGgairvyAkhyAhIti guroranuziSTistasyAH 'pAtraM' bhAjanaM bhavati, AcAryapade sthApanIyo bhavatItyarthaH, yaduktam- "desakulapabhiichattIsaguNagaNAlaMkio daDhacaritto / jayaNAjutto saMghassa, saMmao mukkha gaNAnu yogAnu jJAdhi0 // 157 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakhI y||1||" iti, na tu guNojjhita:-sarvathoktaguNarahitaH, kAlAnubhAvAdekAdiguNarahitastu yogyatAM nAti-15 kAmati, Aha ca-"kAlAivasA ikkAiguNavihINo visuddhagIattho / ThAvijai sUripae, ujutto sAraNAIsu ||1||"tti, ata eva paJcavastuke-"jamhA vayasaMpaNNA, kaalociaghiasylsutttthaa| aNuogagaNANuNNAe, joggA bhaNiA jiNiMdehiM // 1 // " ityevoktaM / paJcAzakepyuktam-"guruguNarahiovi ihaM, daTTatvo mUlaguNavi utto jo / nau guNamittavihaNotti caMDaruddo udAharaNaM // 1 // " iti / kuta ityAha-'yada' yasmAt kAraNAt 4'apAtre' ayogye 'tatpadAne anuyogAnujJApradAne mahatI AzAtanA tIrthakarAdeH 'smRtA pratipAditA, jina-18 riti zeSaH, yataH-"suguNAbhAve na puNo, guNaparihINo Thavijae sUrI / appatte sUripayaM, ditassa gurussa18 gurudoso||1||" tathA paJcavastuke'pi-"iharA u musAvAo, pavayaNakhiMsA ya hoi logaMmi / sesANavi guNahANI, titthuccheo a bhAveNaM // 1 // " etadartho yathA-'anyathA' anIdRzi anuyogAnujJAyAM mRSAvAdastamanu-12 jAnataH pravacanakhiMsA ca loke tIrthocchedazca bhAvataH, tatra mRSAvAdaH kAlocitasakalasUtrArthAnadhigame'nuyogAnujJAvacanasya nirviSayatvAt , durgatasute dadyAstvametAni ratnAnItivacanavat, na ca khalpAdhyayanamAtreNa saviSayatvaM, etasya kAzakuzAlambanaprAyatvAt , svalpazrutasya zrAvakAdibhirapyadhItatvAt, ato mRSAvAda eva | tamanujAnataH, anuyogI lokaiH saMzayanAzAya prAyaH kuzalAdhigamAya cAzrIyate, sa ca varAko gambhIrapadArthabhaNitimArge'kuzalaH kiM tebhyaH sUkSmapadaM prarUpayet, yatkizcidasaMbaddhapralApinaM ca dRSTvA bhavati viduSAmavajJA Jain Education in For Private Personal Use Only Y w .jainelibrary.org TA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAnuyogAnu dharmasaMgraha kathamayaM pravacanadharaH kRtaH, aho asArametadyadayamajJo nAyaka iti pravacanakhiMsA, ziSyANAmapi kathaM so'naadhikAraHbhijJA jJAnAdisapa bhijJo jJAnAdisaMpattiM saMsArabhavacchedinI kariSyati?, nahyanyato'pi bahuzrutAdasau tAM saMpAdayituM kSamaH, aha-19 mapyAcArya evaM kathaM macchiSyA anyasamIpe zRNvantIti mithyAbhimAnAt, evaM te ziSyA api mUrkhA evI jJAdhi0 bhavanti tathA tacchiSyA apIti pravAhena jJAnAdiguNahAniH, jJAnAdyabhAve hi sarvamanarthakaM shirstunnddmunnddn||158|| bhikSATanAdi carakAdInAmiva, svamativikalpena tasya rogacikitsAvidhAnavadapramANatvAt, itthaM ca dravyaliGga mAtrasya prAyo'narthahetutvAdbhAvatastIrthoccheda eveti / tasmAt kAlocitasUtrArthe sunizcitasyaivAnuyogo'nujJAtavyaH, na zravaNamAtreNa, yadabhANi saMmatI siddhasenAcArya:-"jaha jaha bahussuasaMmao a sIsagaNasaMparivuDo a / aviNicchio a samae, taha taha siddhtpddinniio||1||" // 131 // atha phalitamAha tasmAduktaguNADhyAya, deyaM sUripadaM dhruvam / vidhipUrvaM vidhizcAtra, sAmAcAryAM prapaJcitaH // 132 // | 'tasmAt' kAraNAt 'uktaguNADhyAya' pUrvoktaguNasaMpUrNAya 'dhruvaM' nizcitaM 'sUripadaM' AcAryapadaM 'deyaM samarpaNIyaM, guruNetizeSaH, kathaM deyamityAha-vidhipUrva' miti vidhizca 'atra' prakrame 'sAmAcAryA' sAmAcArIgranthe / 'prapazcitaH' vistareNoktaH, tatpAThazcAyam-jaiguNa 1 kAla 2 nisijjA 3 cii 4 vaMdu 5 ssagga 6 naMdi 7 saga // 158 // chobhA 8 / maMta 9kkha 10 nAma 11 vaMdaNa 12 aNusahi 13 niruddha 14 gaNaNuNNA 15 // 1 // " tatra guNAstUktA Jain Education Intel For Private & Personel Use Only INNrjainelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva, tatazca ziSyaparIkSAM kRtvA prazaste tithinakSatramuhartAdau gRhIte ca prAbhAtike kAle prasthApite ca guruziSyAbhyAM svAdhyAye prazaste jinabhavanAdikSetre ziSyaguruyogyaniSadyAdvaye ca kRte anuyogAnujJArthaM kRtalocasya ziSyasya zirasi gururgandhAnabhimaMtrya kSipati, tataH prAgvaddevAnabhivandya vandanaM ca dattvA anuyogAnujJArthaM dvAvapi saptaviMzatyucchAsamAnaM kAyotsarga kurutaH, tataH caturvizatistavaM bhaNitvA namaskAratrayapUrvamUrdhvasthito gururanyo vA askhalitAdiguNopetaM bRhannandisUtramAkarSayati, ziSyastvardhAvanatakAyaH kRtakarakuDmalaH pravarddhamAnasaMvegaH sAvadhAnamanAH zRNoti, tataH saMghasya vAsadAnaM, tataH ziSyo vanditvA bhaNati-'icchakAri bhagavan ! tumhe amha aNuogaM aNujANaha, tao gurU bhaNai 'ahameyassa sAhussa davaguNapajjavehiM khamAsamaNANaM hattheNaM aNuogaM aNujANemi' bIe saMdisaha kiM bhaNAmi? 'vaMdittA paveyaha taie 'icchakAri tumhe amha aNuogo aNunnAo, icchAmo aNusahiti sIseNa bhaNie gurU bhaNai 'saMmaM avadhAraya, annasiM ca paveyaha' cautthe 'tumhANaM paveio, saMdisaha sAhaNaM paveemi' paMcame eganamukkAreNaM samavasaraNaM guruM ca paikkhiNei, evaM tiNNi vArA, chaTTe tumhANaM paveio sAhUNaM paveio saMdisaha kAussaggaM karemi' sattame 'aNuogANujANAvaNiyaM karemi kAussagga'miccAiNA ussagge kae gurusamappiyanisijjAjuo guruM tipayakkhiNIkariya vaMdittA gurudAhiNabhuyAsaNe nisijjAe a nisIyai, tao nisaNNassa laggavelAe dAhiNasavaNe gurU guruparaMparAgae maMtapae tiNi vAre parikahei, tao vahuMtiyAo tiNi akkhamuTThIo dei, karayalapuDe sIso tAo uvautto giNhai, Jain Education Intel For Private & Personel Use Only INMarjainelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 159 // tao gurU tassa nAmaM kariya nisijAo uTTheha, sIso tattha nisIai, ahAsaMnihIyasaMghasahio gurU tasa vaMdaNaM dei, idaM ca tulyaguNakhyApanArthamubhayorapi na doSAya, yadAha - "AyariyanisijjAe, uvavisaNaM vaMdaNaM ca taha guruNo / tullaguNakhAvaNatthaM, na tayA dudvaM duvehaMpi // 1 // " tao 'vakhANaM kareha'tti guruNA vRtte tattha Thio ceva ahiNavasUrI naMdimAiyaM parisANurUvaM vA vakkhANaM karei, tassamattIe saMgho taM baMdai, tao nisijAo uTThei, guravo tattha nisIittA uvavUhaMti, yathA- 'dhanyastvaM yena vijJAtaH, saMsAragiridArakaH / vajravaddurbhidazcAyaM, mahAbhAga ! jinAgamaH // 1 // idaM cAropitaM yatte, padaM tatsaMpadAM padam / zrIgautamasudharmAdimunisiMha| niSevitam // 2 // dhanyebhyo dIyate bhadra !, dhanyA evAsya pAragAH / dhanyA gatvA'sya pAraM ca, pAraM gacchanti saMsRteH // 3 // bhItaM saMsArakAntArAt, sAdhuvRndamidaM mudA / vimocane samarthasya, bhavataH zaraNAgatam // 4 // ato vidheyaM yatnena, sAraNAvAraNAdinA / apAyaparihAreNa, saMsArAraNyapAragam // 5 // ( evaM ca taM uvabUhiya viNeyajaNovi aNusAsiyo, yathA- yuSmAbhirapi naivaiSa, susthabohityasannibhaH / saMsArasAgarottArI, vimo| ktavyaH kadAcana // 1 // pratikUlaM na karttavyamanukUlarataiH sadA / bhAvyamasya gRhatyAgo, yena vaH saphalo bhavet // 2 // anyathA jagadbandhUnAmAjJAlopaH kRto bhavet / tato viDambanA ghorA, bhavedatra paratra ca // 3 // tataH kulavadhUnyAyAt kArye nirbhatsitairapi / yAvajjIvaM na moktavyaM, pAdamUlamamuSya bhoH ! // 4 // te jJAnabhAjanaM dhanyAste hi nirmaladarzanAH / te niSprakampacAritrA, ye sadA gurusevinaH // 5 // ii aNusaTThi kAuM dovi niruddhaM kareMti, " gaNAnuyogAnujJAdhi0 // 159 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dovi sajjhAyassa kAlassa ya paDikkamaMti // AcAryasya paJcaite'tizayA vyavahAragranthe'bhihitAH-"bhatte pANe dhovaNa, pasaMsaNA hatthapAyasoe a / Ayarie aisesA, aNAisesA annaayrie||1|| uppannanANA jaha no aDaMtI, cuttIsabuddhAisayA jiNiMdA / evaM gaNI aTTaguNovaveo, satthA va no hiMDai iddhimaM tu // 2 // guruhi-10 DaNami gurugA, vasabhe lahugA'nivArayaMtaMmi / gIAgIe gurulahu, ANAIA bahU dosA // 3 // paMcavi Ayari-18 AI, acchaMti jahannaevi saMtharaNe / evaMpi saMtharate, sayameva gaNaM aDai gAme // 6 // " iti // 132 // evamanu-181 yoge datte sati anuyogAcAryoM yathA vyAkhyAnaM karoti tathA''ha| tato'sau nityamudyuktaH, kArye pravacanasya ca / vyAkhyAnaM kurute'rthebhyaH, siddhAntavidhinA khalu // 133 // 'tataH' AcAryapadadAnAnantaraM 'asau' AcAryo 'nityaM' nirantaraM 'pravacanasya siddhAntasya saMghasya vA 'kArya' prayojane 'udyukto vyApRtaH 'caH' evArthe 'ahebhyo' yogyaziSyebhyaH 'siddhAntavidhinA siddhAntoktavidhinA 'khalu'nizcayena 'vyAkhyAnaM 'kurute' vidadhAtIti saMTaGkaH, yogyAzca sarvatrAraktadviSTA buddhiyuktA paralokabhIravaH sAmAnyena siddhAntazravaNasya, yataste sarvatrAsahaM na kurvate sUkSmabAdarAna doSAn prapadyante, haDavadavanatA dhanyA ajJAnasalilAduttaranti ceti, prAptAdayazca sUtravizeSa prati yogyAH, prAptazcAtra kalpiko bhaNyate, sa punarAvazyakAdisUtrakRtAntaM sUtraM yad yenAdhItaM sa, tasyaiva, sUtrakRtAntagrahaNaM tarkaparikarmitamatizrotrapekSayA, chedazrutA Join Education in For Private & Personel Use Only Now.jainelibrary.org Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagra adhikAraH 3 // 160 // Jain Education Inte dizravaNe khasamayaprApte'pi bhAvayuktaH priyadharmA'vadyabhIruH pAriNAmikazcAdhikArI, pAriNAmiko yutsargApavAdau yathAviSayavibhAgamaucityena vyavasthApayatIti, IdRzaM prati chedAdivyAkhyAnaM samyagbodhAdihetutvena hitaM, atipariNAmakApariNAmako prati tu citrakarmadoSeNAhitameva vijJeyaM, tayostata evAnartha bhAvAt, yatpUjyAH - 'Ame ghaDe nihattaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iMa siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 1 // "nti, na paramparayA'pi tAbhyAM zrotRRNAM zuddhapuruSArthalAbhaH, anAdermithyAbhinivezasya sulabhatvAt, tasmAdupasaMpannAnAmukta guNayuktAnAM sUtrArthAdikrameNa sunizcitaM vyAkhyAnaM kAryaM, na zukapralApaprAyaM, upasaMpadvidhistu vyAkhyAtapUrva eva, atha vyAkhyAnayitavyaM tathA yathA zroturadhigamo bhaved, AgamikamAgamena, yuktigamyaM tu yuktayA, tatra 'kharge'psarasa uttarAH kurava' ityAdyAgamikaM, dehamAtraparimANa AtmetyAdi tu yauktikaM, tadAhu:- "ANAgejjho attho, ANAe caiva so kahe adho / diTThatiu diTTaMtA, kahaNavihi virAhaNA iharA // 1 // jo heuvAyapakkhaMmi heuo Agame a Agamio / so sasamayapaNNavao, siddhaMtavirAhago aNNo // 1 // " ti / kiMbahunA ?, nizcayAdyanekanayArthapradhAnaM tathA vyAkhyAnamatisaMvegakaraM kAryaM yathA mArgadezake bhagavati sarvajJe saMpratyayo bhavati zrotRRNAmiti / atropetya vitathakaraNaM viSAditulyaM vipAkadAruNatvAt, AjJAyogazca maMtraH samastadoSApanAyakatvAt tasmA| detasminnapi kAle AjJAkaraNe'mUDhalakSyaiH zaktyA yatanIyaM / atra vyAkhyAnavidhiH 'majjanisijje' tyAdinopasaMpatsAmAcAryAmukta eva / evaM yogyaziSyebhyo vyAkhyAnaM nandyAdisUtrasya dRSTivAdasya taduddhRtasya stavaparijJA gaNAnuyogAnu jJAdhi0 // 160 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhipUrva gaNa anyasya' palAyo, raNayogI dervA vidheyaM, yena nipuNadhIgamyArthAvabodhena prabalasaMzayacakravAlanirAsena zAsanazobhAvRddhirbhavatItiparamArthaH 18 // 133 // iyamanuyogAnujJA vyAkhyAtA / atha gaNAnujJArUpasApekSayatidharma vyAcikhyAsuridamAha etasyaiva gaNAnujJA'nyasya vA gunnyoginH| guruNA vidhinA kAryA, guNayogI tvayaM mtH||134|| / 'etasyaiva' AcAryapade sthApitasyaiva 'vA' athavA 'anyasya' aparasya guNayoginaH-guNasambandhavataH 'guruNA'18 sthApakAcAryeNa 'vidhinA' vakSyamANavidhipUrva 'gaNAnujJA' gacchAdhipatitetyarthaH 'kAryA' vidheyA, tatra guNayogI 'tuH' vizeSaNe 'ayaM ca vakSyamANo 'mataH' prajJapto jinairitishessH||134 // tamevAha sUtrArthajJaH priyadRDhadharmA sarvAnuvartakaH / sajjAtikulasaMpanno, gambhIro labdhimAMstathA // 135 // saMgrahopagrahaparaH, zrutarAgI kRtkriyH| evaMvidho gaNavAmI, bhaNito jinasattamaiH // 136 // yugmm| 6 sUtrAI jAnAtIti sUtrArthajJaH-sUtrArthapariniSThitaH, sUtrArthaparijJAnaniSpannacaturbhaGgayAM tRtIyabhaGgavartItyarthaH zeSaguNAnAmanugame'pi chedArthAnAmapAragatve zAstre bhAvA (anAbhAvya) vyavahAritvapratipAdanAt , tathA ca vyava-18 hAra-bhASyadazamoddezaka:-"jo suamahijai bahuM, muttatthaM niuNaM NayANAi / kappe vavahAraMmi a, so na pamANaM| suaharANaM // 1 // jo suamahijjai bahuM, suttatthaM niuNaM viANAi / kappe vavahAraMmi a, so u pamANaM suaharANaM // 2 // kappassa u NijjuttiM, vavahArasseva paramaNiuNassa / jo atthao Na yANai, vavahArI so Na'NuNNAo Jain Education into-O For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 3 // kappassa u Nijjutti, vavahArasseva paramaNiuNassa / jo atthao viANai, vavahArI so aNuNNAo| gaNAnuadhikAraH // 4 // " avyavahAriNazca dravyabhAvAbhyAmaparicchadavAjhyavahAratRtIyoddezake gaNAnujJAyA niSedha uktH| tathA ca | yogAnu3 tatpAThaH-"bhikkhU icchijjA gaNaM dhArittae bhagavaM ca se apalicchanne, evaM se No kappai gaNaM dhArittae"tti // 8| jJAdhi0 dravyaparicchadaH sacittAdistrividhaH, tatra sacittaH ziSyAdiracitta upadhirmizrazcobhayasamavAyAditi, bhAvapa-18 // 16 // |ricchadazca darzanaM jJAnaM cAritraM tapo vinayazceti, etadubhayaparicchadopeta eva gaNadhArI suvyavahArI bhavati, tasmAtsUtrArthavittvameva mukhyo guNa iti phalitaM / gaNadhAraNecchApi nirjarArtha paricchannasyaiva yuktA, na tvapari cchannasya, ata evAparipUrNocitAdhyayane'paripUrNatrivarSaparyAye ca ziSye zeSazrutAdhyayanamicchati sati kAraNena || gaNAnujJA vyavahAratRtIyoddezake uktA, tathA ca sUtram-"NiruddhavAsapariAe samaNe niggaMthe Ayariauvajjha-IS tAe uddisittae, samuccheakappaMsi, tattha NaM AyArapakappassa dese ahinjie bhavai, dese No ahijie, ahi| jissAmitti ahijijjA, evaM se kappai AyariuvajjhAyattaM uddisittae"tti / 'NiruddhavAsapariAeM' ityasya niruddho-vinAzito varSaparyAyo yasya sa tathA'paripUrNatrivarSaparyAya ityarthaH / paryAptaM vistareNa / tathA priya-iSTo| dRDhaH-akSobhyo dharmo yaH sa tathA, etadubhayavizeSaNaniSpannacaturbhaGgayAM tRtIyabhaGgavatI, tathA sarvAnanuvartayatIti| // 16 // sarvAnuvartakaH-sarvamano'nuvRttikartA tathA 'sajjAtikulasaMpannaH' satI-zobhane jAtikule-mAtRpitRpakSI tAbhyAM 8 |saMpanna:-saMyuktaH, tathA 'gambhIro' mahAzayaH tathA 'labdhimAn' upakaraNAdilabdhiyuktaH, tathA 'saMgrahopagrahapara' Jain Education Interational Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'saMgraha' upadezAdinA ziSyAderupaSTambhadAnaM upagrahazca vastrAdinA tayoH 'para' tatparaH, etena dravyabhAvAbhyAmupaSTambha uktH| 'sarvobhayalokahitaH' atra caturbhaGgI-yathA yaH sAdhUnAM vastrapAtrabhaktAdikaM pUrayati na punaH |saMyame sIdataH sArayati sa ihaloke hito na paraloke 1, yaH punaH saMyamayogeSu pramAdyatAM sAraNAM karoti na vastrAnnAdikaM prayacchati sa paraloke hito neha loke 2, yo vastrapAtrabhaktapAnAdi sarvamapi sAdhUnAM pUrayati saMyamayogeSu ca sIdataH sArayati sa ihaloke paraloke ca hito 3, yastu na vastrapAtrAdikaM pUrayati na ca saMyamayoge sIdataH sArayati sa nehaloke hito nApi paraloke 4, atrAstAM caturthabhagavartI, AdyabhaMgavalaMpi tyAjyaH, yaduktaM vyavahArabhASya-"jIhAevi lihaMto, Na bhaddao jassa sAraNA Nasthi / daMDeNavi tADato, sa bhaddao sAraNA jattha // 1 // " iti, tathA 'zrute' pravacane 'rAgo' bhaktiryasya sa zrutarAgI tathA 'kRtA' abhyastA 'kriyA' pratilekhanAdikA yena sa kRtakriyaH 'evaMvidhaH' evaMprakAro 'gaNavAmI' gaNanAyako 'jinasattamaiH' jinendraiiH 'bhaNitaH' uktH||136 // ityuktA guNimukhena gaNadharaguNAH, atha prasaMgataHpravartinIguNAnAhaIs gItArthA kulajA'bhyastasaskriyA pAriNAmikI / gambhIrobhayatovRddhA, smRtA''ryA'pi pravartinI // 137 // 'gItArthI zrutavibhAgamadhikRtya tathA 'kulajA' viziSTakulajAtA tathA abhyastA satkriyA yayA sA tathA, tathA 'pAriNAmikI' utsargApavAdaviSayajJA tathA 'gambhIrA' alabdhamadhyA tathA 'ubhayato' dIkSAvayobhyAM 'vRddhA' Ope000000000000000000000/et mitilekhanAdikA yena sa kRtamAzrute' bhavacane rAgo' bhaktisAraNA Natthi / daMDeNavi tAlA Jain Education inst all For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ty dharmasaMgrahe sthavirA ciradIkSitA pariNatetyarthaH, IdRzI 'AryA'pi saMyatyapi pravartinI 'smRtA' proktati sambandhaH / atrApi gaNAnuadhikAraH gaNAnujJAyAM vidhiH sAmAcArIto jJeyaH, tathAhi-uktaguNayuktasya pUrvasthApitAcAryasya tatkAlasthApitasya yogAnu vA gaNAnujJAM karoti "tattha pasatthesu tihikaraNAiesu gurupurao khamAsamaNapuvaM sIso bhaNai 'icchAkAri jJAdhi0 tumhe amha digAiaNujANAvaNiyaM naMdikarAvaNiyaM vAsanikkhevaM kareha' ityAdi praagvccaityvndnaavndnk||16|| pUrva kAyotsargakaraNaM nandyAkarSaNaM gandhadAnaM saptakSamAzramaNadAnaM tataH kAyotsargAnantaraM sUrisamIpe upaviSTasyA-18 bhinavagaNadharasya sAdhvAdayo vandanakaM dadati, tato maulo gurustasyAnuzAstiM datte, jahA-"saMpAviUNa parame, nANAI duhitAyaNasamatthe / bhavabhayabhIANa daDhaM, tANaM jo kuNai so dhanno // 1 // annANavAhigahiA, jaivi na sammaM ihAurA hu~ti / tahavi puNa bhAvavijA, tesiM avaNiti taM vAhi // 2 // taM to'si bhAvavijo, bhavadukkhanivIDiA tuhaM ee / haMhi saraNaM pavannA, moeavA payattaNaM // 3 // " gacchasya zikSA punarevam "tunbhehiMpi na eso, saMsArADavimahAkaDillaMmi / siddhipurasatyavAho, jatteNa sayA na mottavo // 1 // nANassa hoi |bhAgI, thira0 // 2 // evaM cia vayaNeNaM, aNusahi kuNai ittha aayrio| taha ajacaMdaNamigAvaINa sAhei 1 paramaguNe // 3 // " // 137 // iti / athoktaguNavirahe sthApanAyAM doSamAha 2 // 16 // etadguNaviyoge tu, gaNIndraM vA pravartinIm / sthApayetsa mahApApa, ityuktaM pUrvasUribhiH // 138 // Jain Education in LA! W ww.jainelibrary.org Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTArthaH / uktaM ca paMcavastuke-eaguNavippamukko, jo dei gaNaM pavattiNipayaM vA / jovi paDicchaha navaraM, so |pAvai ANamAINi // 1 // bUDho gaNaharasaho, goamapamuhehiM purisasIhehiM / jo taM Thavai apatte, jANato so mahApAvo // 2 // eva pavattiNisaddo, jo bUDho ajjacaMdaNAIhiM |jo taM Thavaha apatte, jANato so mahApAvo // 3 // " gaNanikSepayogyAzca guNA yadyapi mahAnizIthe bhUyastarA uktAstathAhi-"se bhayavaM kerisaguNajuttassa |NaM guruNo gacchaNikkhevaNaM kAya?, goje NaM subbae jeNaM susIle je NaM daDhavae je NaM daDhacarite je NaM ANidiaMge je NaM arahe jeNaM gayarAge je NaM nihiamohamicchattamalakalaMke je gaM uvasaMte je NaM suvinAyajaga-18 | hiie je NaM sumahAveraggamaggasaMlINe jeNaM itthikahApaDiNIe jeNaM bhatsakahApaDiNIe jeNaM teNakahApaDiNIe je NaM rAyakahApaDiNIe jeNaM jaNavayakahApaDiNIe je NaM acaMtamaNukaMpasIle je NaM paralogapaJcavAyabhIrU jeNaM kusIlapaDiNIe jeNaM vinAyasamayasambhAve jeNaM gahiasamayapeyAle je NaM ahannisANusamayaThiyakhaMtAIahiMsAlakkhaNadasavihasamaNadhamme jeNaM ujutte ahannisANusamayaM duvAlasavihe tavokamme je NaMsuovautte sayayaM paMcasamiisu je NaM sugutte sayayaM tisu guttIsu jeNaM ArAhage sasattIe aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM je NaM avirAhage egateNaM sasattIe sattarasavihassaNaM saMjamassa jeNaM ussaggaruI je NaM tattaruI je NaM samasantumittapakkhe jeNaM sattabhayaThANavippamukke je NaM aTThamayaTThANavippajaDhe je NaM navaNhaM baMbhaceraguttINaM virAhaNAbhIrU je gaM bahusue jeNaM Ariakuluppanne jeNaM adINe jeNaM akiviNe jeNaM aNAlasie jeNaM saMjaivaggassa sapaDi(va)kkhe Jain Educati o n S ww.jainelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAnuyogAnu |jJAdhi 00000 dharmasaMgraha jeNaM sayayaM dhammovaesadAyage je NaM sayayaM ohasAmAyArIparUvae je NaM merAvaDhie je NaM asAmAyArIbhIrU adhikAraHjeNaM AloaNArihe pAyacchittadANapayacchaNakkhame je NaM vaMdaNamaMDalIvirAhaNajANage je NaM paDikkamaNamaMDali- virA jeNaM sajjhAyamaMDa0 je NaM vakkhANamaM0 je NaM AloaNAmaM0 je NaM uddesamaM0 jeNaM samuddesama je NaM pavajAvirAhaNajANage jeNaM uvaTThAvaNAvije NaMuddesasamuddesANunnAvi0 je NaM kAlakhettadavabhAvabhavaMtaraviyANage| // 163 // je NaM kAlakhettadavabhAvAlaMbaNavippamukke je NaM sabAlavuddhagilANasehasikkhagasAhammiaajAvaTTAvaNakusale jeNaM parUvage nANadaMsaNacarittatavaguNANaM je NaM jharae dharae pabhAvage nANadaMsaNacarittatavoguNANaM je NaM daDhasaMmatte jeNaM sayayaM aparisAI je NaMdhiimaM jeNaM gaMbhIre je NaM susomaleseje NaM diNayaramiva aNabhibhavaNIe tavateeNaM jeNaM sarIrovaramevi chakkAyasamAraMbhavivajI je NaM tavasIladANabhAvaNAmayacaubihadhammaMtarAyabhIrU je NaM savAsAyaNAbhIrU je NaM iDDirasasAyAgAravaroddaTTajjhANavimukke je NaM vippamukke je NaM savAvassagujutte je NaM savisesaladdhijutte jeNaM AvaDiapilliAmaMtiovi NA''yarejjA avajaM je NaM No bahuNidde je NaM No bahubhoI jeNaM savAvassagasajjhAyajjhANapaDimAbhiggahe je NaM ghoraparIsahovasaggesu jiaparIsahe je NaM supattasaMgahasIle je NaM apattapariTThAvaNavihinnU je NaM aNaTThayaboMdI je NaM parasamayasasamayasammaviyANage je NaM kohamANamAyalohamamakAraraihAsakheDukaMdappaNAhiavAdavippamukke dhammakahI saMsAravAsavisayAbhilAsAdINaM veragguppAyage paDibohage bhavvasattANaM seNaM gacchaNikkhavaNajogge seNaM gaNI se NaM gaNahare se NaM titthe se NaM titthayare seNaM 0000000 // 163 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter arahA se NaM kevalI se NaM jiNe se NaM titthuvabhAsage se NaM vaMde se NaM pujje se NaM nama'saNijje se NaM daTThave se paramapavitte se NaM paramakallANe se NaM paramamaMgalle se NaM siddhI seNaM muttI se NaM sive seNaM mokkhe se NaM tAyA se NaM saMmagge se NaM gaI se NaM sagge se NaM siddhe buddhe mutte pAragae deve devadeve, eassa go0 gaNaNikkhevaM kujjA, | eassa NaM gaNaNikkhevaM kAravejjA, eassa NaM gaNaNikkhevaM samaNujANijjA, annahA NaM go0 ANA bhaMgetti" tathApi kAlocitA dRDhamahAvratatvazuddhagItArthatvasArakatvAdirUpA ( guNAH ) jaghanyato'pi draSTavyAH, yata uktaM sapUrvapakSaM vyavahArabhASye- "pukhaM vaNNeUNaM, dIhapariyAyasaMghayaNasaddhaM / dasapuvIe dhIre, majjAraruapparUvaNayA // 1 // vyAkhyA- pUrva AcAryapadayogyasya dIrghaH paryAyo varNitaH, saMhananaM cAtiviziSTaM zraddhA cApyuttamA, Agamata AcA ryapadayogyA dazapUrvikA dhIrA buddhicatuSTayena rAjamAnAH, evaM varNayitvA yadidAnIM prarUpayata trivarSaparyAya AcAraprakalpadharaH upAdhyAyaH sthApyate paMcavarSaparyAyo dazAkalpavyavahAradhara ityAdi, saiSA prarUpaNA mArjArarutaM, yathA | mArjAraH pUrvaM mahatA zabdenA''raTati, pazcAcchanaiH zanaiH svayamapi zrotumazakyaM, evaM tvamapi pUrvamuccaiH zabditavAn pazcAcchanairiti / sUrirAha - satyametat, kevalaM pUrvaM atizayitavastusthitimadhikRtyoktaM, saMprati tu kAlAnurUpaM | prajJApyata ityadoSaH / tathA cAtra dRSTAntAH - 'pukkharaNI AyAre, ANayaNA teNagA ya gIatthe / AyariaMmi u ee, AharaNA huMti NAyavA // 1 // satthaparinnAchakkAya ahigame piMDa uttarajjhAe / rukkhe a vasabhagAvo, | johA sohI a pukkharaNI // 2 // pukkharaNIo putriM, jArisayA u Na tArisA iNhi / tahavia pukkharaNIo, Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha havaMti kajAI kIraMti // 3 // AyArapakappo a navame puvaMmi AsI sohI a / tattovia nijjUDho, iANi gaNAnaadhikAraHto iha sa kiM na bhave? // 4 // tAlugghADaNiosovaNAivijAhiM teNagA AsI / imhi tAu na saMtI, tahAviyogAna kiM teNagA Na khalu ? // 5 // puviM caudasapuccI, iNhi jahaNNo pakappadhArI a / majjhimaga kappadhArI, kaha sojJAdhika uNa hoi gIattho? // 6 // puTviM satthapariNA, ahIapaDhiAi houvtttthvnnaa| ihi chajjIvaNiyA kiM sAuna // 164 // houbtttthvnnaa?||7|| bitiaMmi baMbhacere, paMcama uddesa AmagaMdhamI // suttami piMDakappI iha puNa piMDesaNAe u| ||7||puurv AcArAntargate lokavijayanAni dvitIye'dhyayane yaH paMcama uddezakastasmin yadAmagandhisUtram"savAmagandhaM parinnAya nirAmagaMdho parivae"tti, tasmin sUtrato'rthatazcAdhIte piNDakalpI AsIt, idAnIM punardazavakAlikAntargatAyAM piNDaiSaNAyAM sUtrato'rthatazcAdhItAyAM piNDakalpikaH kriyate, so'pi ca bhavati tAdRza iti, "AyArassa u uvariM, uttarajhayaNAo Asi puviM tu / dasaveAlia uvariM, iANi te kiM na hotI u?||9|| mattaMgAi tarUvara, na saMti ihi na hoMti kiM rukkhaa| mahajUhAhivadappiapurvi vasabhA Na puNa iNhiM // 10 // puciM koDIbaddhA, jahAvia naMdagovamAINaM / iNhiM na saMti tAI, kiM jUhA te na hoMtI u? // 11 // sAhassI mallA khalu, mahapANA Asi purajohA u / tattulla natthi iNhiM, kiM te johA Na hotI u ? // 12 // puciM chammAsehi, parihAreNaM ca Asi sohI u / suddhataveNaM niviiAi ihi visohI a // 13 // 'parihAreNa'nti // 16 // parihAratapasA / kiha puNa evaM sohI, jaha pucillAsu pacchimAsuM vA / pukkharaNIsuM vatthAiANi sujhaMti taha! Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sohI // 14 // evaM AyariAI, caudasaputvAdi Asi purvi tu| ihi juggaNurUvA, AyariAhuti nnaayvaa||15||" kAlocitaguNeSvapi gItArthatvaguNaH sArakatvaguNazca tAvadavazyamapekSitaH, yata uktam-"kAlAivasA ikkAiguNavihINo'vi suddhagIattho / ThAvijai sUripae, ujjutto sAraNAisuM ||1||"ti // yuktaM caitadyato gItArthAbhyu| pagamAnabhyupagamAbhyAmeva guruNA dattAyA adattAyA vApi AcAryatvAdirUpAyA dizo'vasthAnA'navasthAne sUtre vyavasthite, tathA ca vyavahArabhASyam-AsukkArovarae, aThAvie gaNahare imA merA / cilimilihatthANunnA, pari-19 bhavasuttatyahAvaNayA // 1 // asyA artha:-AzukAreNa-zUlAdinoparata:-kAlagataH AzukAroparatastasmin satyAcArye'sthApite'nyasmin gaNadhare iyaM-vakSyamANA merA-maryAdA, tAmevAha-cilimilI'tyAdi AzukAroparata AcAryo yavanikAntaritaH pracchannaH kAryo, vaktavyaM AcAryANAmatIvAzubhaM zarIraMvAcApi vaktuM na zaknuvaMtIti, tato yo gaNadharapadArhastaM yavanikAyA bahiH sthApayitvA sUrayo bhaNyante ko gaNadharaH sthApyatAM?' evaM coktvA yavanikAntarasthA gItArthA AcAryahastaM uparyunmukhaM kRtvA sthApyamAnagaNadharAbhimukhaM darzayanti, vadanti ca 'gaNadharatvametasyAnujJAtaM, paraM vAcA na vaktuM zaknuvanti' eSA hastAnujJA, tata etasyopari vAsA nikSipyanta, sthApita eSa gaNadhara iti, pazcAt kAlagatA AcAryA iti prakAzyate / paribhavasuttatthahAvaNayA' iti tato ye'bhinavasthApitAcAryasya paribhavotpAdanabuddhyA''cAryoMcitaM vinayaM na kurvanti teSAM sUtramartha vA hApayati, na, dadAtItyarthaH / atra hi paramArthato gurvadattApi sthaviraireva diga datteti / atha gurudattApi nAGgIkriyate gItArthaH For Private Personal Use Only N w Jain Education Inter .jainelibrary.org Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH gaNAnuyogAnujJAdhi. // 165 // tadyathA-eSa AcAryapade sthApanIya ityAcAryasyaiva vacane doSaguNI jJAtvA sthavirANAM AcAryapadasthApane sUtre bhajanA zrUyate, tathA ca sthavirAnumatireva digadAne pradhAnamiti siddhaM, atra cedaM sUtraM vyavahAracaturthoddezake"AyariauvajjhAe gilAyamANe aNNayaraM vaijA-ajo! mae NaM kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasianve, se a samukkasaNArihe samukkasianve, se a No samukkasaNArihe No samukkasianve, atthi a ittha kei aNNe samukkasaNArihe se samukkasianve, Natthi a ittha kei samukkasaNArihe se ceva samukkasianve, taMsi ca NaM samukajhusi paro vaijA 'dussamukkaDe ajo! NikkhivAhi' tassa NaM NikkhivamANassa aNikkhivamANassa vA Natthi keha chee vA parihArie vA, je te sAhammiA ahAkappeNaM abbhuTTeti tesiM tappattie chee vA parihAre vA.' asyArtha: AcArya upAdhyAyo vA dhAtukSobhAdinA glAyannanyataramupAdhyAyapravartigaNAvacchedakabhikSUNAmanyatamaM pUrva kuta-| |zciddhetorasamutkarSitavAn, sApekSaH san vaded Arya! mayi kAlagate satyayaM 'samutkarSayitavyaH' AcAryapade sthApanIyaH, sa ca parIkSya samutkarSaNA) bhavati tataH samutkarSayitavyaH, atha yadi gAravecchA'samAdhimaraNabhItyutpAdananimittakagaNadAnAnumatikatvabhinnadezIyattvaparuSabhASaNAdibhirhetubhiH prAganumato'pi gurorna samutkarSayitavya iti jJAtaH sa na samutkarSayitavyaH, yazca pUrva samIhitaH satyapi madhuratve'saMgrahazIlo vAcakatvaniSpAdakatvobhayaguNavikalazca so'pi na sthApyate, yadivA''cAryANAM sarve'pi ziSyA anirmAtA iti prAtIcchikastairantasamaye sthApyate, mama ziSye nirmApite tvayA gaNadharapadaM nikSeptavyamityabhyupagamakAraNapUrvakaM, yo vA pavaijA duvA .jete sAhAnA glAyannanya mayi kAlagata atha yadi gArava sApekSaH san va tataH samutkarSayitavya hetubhiH prAganumatazIlo vAcakatva // 165 // Jain Education Intl For Private & Personel Use Only totww.jainelibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmAtaH skhaziSyo'nirmAte bahubhAge ziSyAntare tatra nirmApite uktAbhyupagamakAraNapUrvakaM sthApyate, etayordvayoH pratijJAsamAptau gaNadharapadamanikSepatazchedaH parihAraH saptarAtraM vA tapa iti prAsaMgikaM pratipattavyaM, atha ya AcAryeNa samutkarSayitavyatayoktaH, sa ca kAlagate AcArye'bhyudyatavihAramabhyudyatamaraNaM vA pratipattumutsa-1 hate, tadA'sti cedatra gacche'nyaH kazcitsamutkarSaNArhaH, sa samutkarSayitavyaH, nAsti cedanyaH samutkarSaNAha18| stadA gItAthai H yAvadgItArthanirmApaNaM gaNadharapadaM pAlayata yUyaM, tasminnirmApite ca sati bhavatAM yat pratibhAsate tat kuruta' ityabhyarthanApuraHsaraM sa eva samutkarSayitavyaH, evamukte gaNadharapadaM pratipadya kazcideko nirmApitaH pazcAttasya cittaM jAtaM 'abhyudyatavihArAdgacchaparipAlanaM vipulataranirjarAdvAraM' itthaM vyavasite tatra gItArthA bruvate-nikSipa gaNadharapadaM' sa prAha-'na nikSipAmi, kinvicchAmi gacchaM pAlayitumiti evamukta kSubhyanto vadaMti ye duHsamutkRSTaM tava gaNadharapadaM tava rucitametatparaM tvasmAkaMna rocata iti, teSAM catvAro gurukAH, anirmA|pite gaNadharatvaM nikSipatyapi ta eva, agItArthatvena gacchasAdhavo yatseviSyante tadapi cAdhikaM, nirmApite ca tatra nikSipato na chedaH parihAro vA saptarAtraM vA tapaH, ye tu khagacchasAdhavastaM svagacchasAdhuM prAtIchikaM ca pUrvasthApitaM yathAkalpena kRtikarmAdinA nAbhyupatiSThante teSAmapi chedaH parihAro vA saptarAtraM vA tapa iti sNkssepH| nanvevaM gurudattAyA dizo gItApharapaharaNe gurvAjJAbhaGgaH iti cenmaivaM, prakRte bhAvAnujJAyA eva grahaNAt, bhAvamapekSyeva guruNA digdAnAt, tadabhAve gurvAjJAyA eva tatrAbhAvAt, kiMca-duSTasya satastyAgaH karttavyaH eSApi Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Oww.jainelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH jJAdhi0 // 166 // hanta gurvAjJaiveti durvyavahAre diganapahAra eva gurvAjJAbhaGgaH syAt, yadapi ca mahAnizIthe kuguroH saGghabAhya-18 gaNAnukaraNamuktaM tadapi kathaM digapahAraM vinA ghaTate, ato gurorbhagavatazcaikaiveyamAjJeti sthitaM / kuguroH saGghabAhya- yogAnukaraNAlApakastvanupadameva vyaktIbhaviSyati, zuddhagItArthazca sa jJeyaH ya utpanne kArye na mAyI na mRSAvAdI nAzucirna pApazrutopajIvI ca, tAdRzadoSapratyayaM hi tasyAcAryatvAdidAnaM yAvajIvameva sUtre niSiddhaM, tathA ca vyavahArasthaM sUtrasaptakam-"bhikkhU abahussue bajjhAgame bahusu AgADhAgAsu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvasuovajIvI jAvajIvAe tassa tappatti No kappai AyariattaM vA jAva gaNAvacheiattaM vA uddisittae / evaM gaNAvaccheievi, AyariauvajjhAevi / bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheiA bahave AyariauvajjhAyA bahussuA bajhAgamA bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvasuovajIvI jAvajIvaM etesiM tappattiaMNo kappai AyariattaM vA (uvajjhAyattaM vA) pavittittaM vA gaNaharattaM vA gaNAvaccheiattaM vA uddisitta "tti / atra pratyekamekatve sUtratrayaM prathama, bahutve dvitIyaM sUtratrayaM, saptamaM ca sUtraM bahubhikSubahugaNAvacchedakabahAcAryaviSayaM, tatra 'zatamavadhyaM sahasramadaNDya' mityAdilaukikavyavahAravabahUnAM prAyazcittaM na syAditivyAvR-18 tyartha bahutvaviziSTasUtragrahaNamiti vadanti / tathA gItArthatvaguNavatsAraNAguNo'pyavazyamapekSito yato guNavAn ? gItArtho'pyAcAryo yadi gacchasAraNAM na karoti duSTaziSyAMzca na tyajati tadA tasya mahAprAyazcittaM, yata uktaM mahAnizIthe-"se bhayavaM! jeNaM gaNI appamAI bhavittA NaM muANusAreNaM jahuttavihANehiM ceva sayayaM ahannisaMza Jain Education Interational For Private & Personel Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchaM Na sAravejA tassa kiM pAyacchittamuvaisejjA, go. appauttIpAraMci uvaisenjA" tathA "se bhayavaM! jassa uNa gaNiNo savapamAyAlaMbaNavippamukkassAvi NaMsuANusAreNaM jahuttavihANehiM ceva sayayaM ahannisaM gacchaM sAravemANassa u keha tahAvihe duhasIse na sammaggaM samAyarejjA tassa kiM pacchittaM uvaisejjA? go! uvisejaa|se bhayavaM! keNaM aTeNaM?, go0! jao NaM teNaM aparikkhiaguNadose NikkhamAvie havijbA eteNaM aTeNaM / se bhayavaM! kiM taM pacchittaM uvaisejjA?, go! jeNaM evaMguNakalie gaNI seNaM jayA evaM vihe pAvasIle gacche tivihaMtiviheNaM vosirittANaM Ayahi No samaNuchajjA tayA NaM saMghavajjhe uvaisejjA / se bhayavaM! jayA NaM gaNiNA gacche tivihaMtiviheNaM vosirie havijA tayA NaM gacche AdarijA?, jai saMvigge bhavittANaM jahuttaM pacchittama|NucarittA annassa gacchAhivaiNo uvasaMpajjittA NaM sammaggamanusarejA tao NaM AyarejA, ahANaM sacchaMdattAe taheva ciThe tao cauvihassAvi samaNasaMghassa bajjhaM taM gacho No AyarejA" pramAdino gacchamasArayatastu ekatra sapiNDitAtprAyazcittAccaturguNaM prAyazcittaM, tathA ca mahAnizIthAlApaka:-iNamo samavi pacchittaM goamA! jAvai egastha saMpiMDiaM havijjA tAvai ceva egastha gacchAhivaINo mahayarapavittiNIe caugguNaM uvaisejA, jao NaM sabamavi eesiM payaMsi havejA, ahA NaM ime ceva pamAyavasaM gacchejjA tae NaM Na tArisAe dhammasaddhAe [kiMtu maMducchAhe samuDhejA, bhaggapariNAmassa ya Niratthagameva kAyakilese, jamhA eaM| tamhA uvacitANaMtaNiranubaMdhe punnapanbhAreNaM samujjamANevi sAhuNo Na saMjujaMti, evaM sabamavi gacchAhivayAdINaM Join Education Inte121 TO For Private Personel Use Only R w .jainelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAnuyogAnujJAdhi0 dharmasaMgrahe doseNeva pavattejjA, eeNaM pavuccai goamA! jahA NaM gacchAhivAINaM iNamo sacamavi pacchittaM jAvai egattha adhikAraH saMpaMDiaM havijA tAvaiaMceva caugguNaM uvaisenjA" / tAdRzazca kuguruH ziSyeNApi parityAjyo, guruziSya bhAvanirAsAkSaragrahaNapUrva tadIyazrIkAraspheTanena ca suvihitagacchAMtaramupasampadya ghoratapo'nuSThAnaM karttavyaM, yastu tasyaivamabhyudyatasya nAkSarANi prayacchati sa mahApApaprasaGgakArI saGghabAhyaH karttavyaH, tathA ca mhaanishiithsuutrm||167|| 18|"se bhayavaM! jayA NaM sIse jahuttasaMjamakiriAe tahAvihe a kei kugurU dikkhaM parUvijA, tayA NaM sIse kiM samaNuDhejA, go0! ghorviirtvsNjme|se bhayavaM! kahaM?, go0! annattha gacche pavisittANaM tassa saMtieNaM sirigAreNa'vihie samANe aNNattha gacchesu pavesameva Na labhejA tayA NaM kiM kuvijA?, go0! savapayAreNaM tassa saMtiaMsirikAraM phusAvijA, se bhayavaM ! keNaM payAreNaM tassa saMtiaM siriAraM savapayAreNaM phusi havijA?, go! akkharesu, se bhayavaM kiMNAme te akkhare?, go0 ! jahA NaM apaDiggAhI kAlaMtarasuMpiahaM imassa sIsANaM sIsiNINaM vA, se bhayavaM! jayANaM evaMvihe aksareNa payAi tayANaM kiM karijA,go0! jayA NaM evaMvihe akkhare Na payAi tayA NaM AsannapAvayaNINaM pakahittA NaM cautthAdIhiM samakkamittANaM akkhare dAvelA, se bhayavaM! jayA NaM eeNaM payAreNaM se NaM kugurU akkhare Na padejjA tayA NaM kiM kujjA?, go! jayA NaM eeNaM payAreNaM se gaM kugurU akkhare Na padejjA, tayA NaM saMghabajjhe uvaisenjA" ityAdi / athaivaM kugurorapi tyAgaH satyeva gaNAntarasaMkramaNe ucito na tvanyathA, yataH-"bhikkhU a gaNAo avakkama icchejjA annagaNaM saMbhogavaDiAe uvasaMpa // 167 // Jain Education Intem For Private & Personel Use Only X ww.jainelibrary.org Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jittae, no se kappai aNApucchittA AyariaM vA jAva annaM gaNaM saMbhogavaDiAe uvasaMpajittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariaMjAva viharittae, te ase viaraMti evaM se kappai jAva viharittae, te ase No vitaraMti evaM se No kappai jAva viharittae, jatthuttariaM dhammaviNayaM No labhejA, evaM se No kappai annaM gaNaM jAva viharittae"tti / gaNAntarasaMkramazca saMvignaH saMvignaM gaNaM saMkrAmati 1 saMvigno'saMvignaM 2 asaMvignaH saMvignaM 3 asaMvigno'saMvigna 4 miti cturvidhH| tatrAdyabhaGge yAvadivasAn saMvignebhyaH sphiTitastaddinAdArabhyAlocitaH san zuddhaH 1, dvitIye bahavo doSAH 2, tRtIye yadi gItArthastadA svayameva mahAvratAnyuccArya mArge navopadhimutpAdya pravizati, yadyagItArthastadA gurupAce vratAni gRhNAti, pUrvopadhityAge ca zuddhaH 3, caturthe | tvavidhidharityAdivistaraH klpaadigrnthaadvseyH| ityalaM prasaGgena // 138 // atha skhalabdhiyogyatAmAhadIkSAvayaHpariNato, dhRtimAnanuvartakaH / skhalabdhiyogyaH pIThAdijJAtA piNDaiSaNAdivit // 118 // dIkSAvayobhyAM pariNataH saMprAptazcirapravrajitaH-pUrNaparyAyazcetyarthaH, 'dhRtimAn' saMyame susthaH 'anuvartakaH' sarva-18 mano'nuvRttiko 'pIThAdijJAtA' kalpapIThaniyuktijJAtA 'piNDaiSaNAdivit' pratItArthaH IdRzaH, 'khalabdhiyogyaH' khasya-khakIyA labdhiH-prAptistasyA yogyaH-a) bhavati, pUrva guruparIkSitA vastrAdilabdhirAsIt , idAnIM svayaM parIkSituM yogyo jAta iti bhAvaH // 139 // asyaiva vihAravidhimAha Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Yi Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 16 // eSo'pi guruNA sArddha, viharedvA pRthgguroH| tadattArhaparIvAro'nyathA vA pUrNakalpabhAk // 69 // gaNAnu yogAnu& 'eSo'pi skhalabdhimAna AstAM gurulabdhiparatantra ityapizabdArthaH 'guruNA' khalabdhyanujJAcAryeNa 'sAI amA jJAdhi0 'viharet' grAmAdvAmAntaraM gacchet, atrApavAdamAha-guroH' pUrvoktAd 'vA' iti pakSAntare 'pRthak bhinnatayA viharet , kIdRzaHsannityAha-taddattAhaparIvAra'tena-guruNA datta:-arpitoho-yogyaH parivAra:-paricchado yasya sa tathA, tatrApavAdamAha-'anyatheti gurUdattayogyaparivArAbhAve 'vA' iti pakSAntare 'pUrNakalpabhAk' pUrNa-samAsaM kalpaM-vyavasthAbhedaM bhajatIti, tathA samAptakalpena viharatItyarthaH, samAptakalpazca kalpagAthAbhyo'vaseyastAzcemAH"jAo a ajAo a, duviho kappo u hoi NAyaco / ekkeko'viya duviho, samattakappo a asmtto||1||" jAto'jAtazceti dvividhaH kalpa:-samAcAro bhavati jJAtavyaH, tatra jAtA-niSpannAH zrutasaMpadupetatayA labdhAtmalAbhAH sAdhavaH-tavyatirekAt kalpo'pi jAta ucyate, etadviparItaH punarajAtaH, ekaiko'pi dvividha:samAptakalpo'samAsakalpazca, tatra samAptakalpo nAma paripUrNasahAyaH, tadviparIto'samAptakalpaH, etAneva caturo jAtAdIn vyAkhyAnayati-"gIattha jAyakappo, agIao khalu bhave ajAo a / paNagaM samattakappo, tadUNago hoi asmtto||1|| uubaddha vAsAsu a, satta samatto tadUNago iaro / asamattAjAyANaM, oheNa|4|| Na hoi AhavaM // 2 // " gItArthasaMbandhitvAdgItArtho gItArthayukto yo vihAraH sa jAtakalpo'bhidhIyate, vyakta tAmasAdhavaH tadavyatirekAt mAkalpo nAma paripUrNasahakhala bhave ajAo a jAyANaM, oheNa || Jain Education Inter For Private & Personel Use Only XMw.jainelibrary.org Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayA niSpatteH, agItaH khalu agItArthatAyuktaH punarbhavedajAto'jAtakalpaH, avyaktatvenAjAtatvAt , tathA dvitIyagAthAvartinaH 'uuvaddhe' itipadasyeha sambandhAt Rtubaddhe-avarSAsu paNagaMti-paJcakaM sAdhUnAM, sAdhupaJcakaparimANa | ityarthaH, samAptakalpo nAma vihAro bhavati, tadUnakastasmAt paJcakAnyUno dvitricaturNA sAdhUnAmityarthaH, kalpo | bhavatyasamApto'paripUrNo'sahAyatvAt , varSAsu-varSAkAle punaH sapta sAdhavaH sAdhusaptakaparimANa ityarthaH, samApta-18 kalpaH, tadUnakA-tebhyaH saptabhyo hIna itara:-asamAptakalpaH, yacca varSAsu saptAnAM vihAravarNanaM tat kila varSAsu teSAM glAnatvAdisaMbhave sahAyasyAnyata AgamanAsaMbhavAdalpasahAyatA mA bhUditihetoH, tatazcAsamAptAjAtAnAMasamAptakalpAjAtakalpavatAmoghena-utsargeNa na kiJcit kSetratadgataziSyabhaktapAnavastrapAtrAdikamAgamaprasiddha-18 mAbhAvyaM bhavati / yathA cAbhAvyaM bhavati tathAha-"havai samatte kappe, kayammi annonnasaMgayANaMpi / gIajuANAhavaM, jahasaMgAraM duveNhaMpi // 4 // " bhavati samApte kalpe kRte satyAbhAvyamanyo'nyasaGgatAnAmapi vijAtIyakulAdyapekSayA gItArthayuktAnAmAbhAvyaM 'yathAsaMgAraM' yathAsaGketaM dvayorapi [gItArthA] gItArthayorapIti khalabdhimato vihAravidhiH prdrshitH| evaM sAdhvyapi zeSasAdhvIbhyo guNAdhikA dIkSAzrutAdinA pariNatA ca khalabdhiyogyA bhavati, yataH paJcavastuke-"vaiNIvi guNagaNeNaM, jA ahiA hoi sesavaigINaM / dikkhAsuAiNA pariNayA ya joggA slddhiie||1||"tti, atra kecana vadanti-sAdhvInAM khalabdhirna bhavati, yatastAsAM prAyo vastrAdi sarva guruparIkSitameva syAt, tathA laghutvadoSAzcatA(sA)niyamena bhavantIti, tanna, ziSyAdau bhikSAdau ucite viSaye (O in Education in ww.jainelibrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH // 169 // tAsAM khalabdheravazyaM bhAvAt, pariNate vayasi caitasyAcaraNAt, pAtre ca laghutvadoSANAmapyabhAvAt, yaduktaM 8 gaNAdhanusaparapakSaM paJcavastuke-"keI Na hoi saladdhI, vaiNINaM guruparikkhiaMtAsiM / jaM sabameva pAyaM, lahusagadosAya NiameNaM ||1||tN ca Na sissiNigAo ucie visayaMmi hoi u slddhii| kAlA (pariNNA) hiM tahA, pattaMmi na lahussadosAvi ||1||"tti / jAtasamAptavibhASA cAsAM bahutaradoSasaMbhavAt sUtrAnusAreNa dviguNAdirUpAdhikA / karttavyA, yaduktaM tatraiva-"jAyasamattavibhAsA, bahutaradosA hamAsi kAyavvA / suttANusArao khalu ahigAi karya pasaMgeNa // 1 // " iti // 140 // ityukto'nuyogagaNAnujJArUpa: saprapazca: sApekSayatidhame / sAmprataM zeSapadAnujJAmatidizannAha upAdhyAyapadAdInAmapyanujJaivameva ca / gItArthatvaguNastulyasteSu vyaktyA tvamI kramAt // 141 // | upa-samIpe etyAdhIyate ziSyairyasmAtsa upAdhyAyastasya pada-sthAnaM, AdizabdAt pravartakasthaviragaNAvacchedaka-18 padagrahaH, teSAM, na kevalamAcAryapadasthetyapizabdArthaH, 'anujJA' anumatiH 'evaM' gaNAnujJAvadeva jJeyA, sA'pyu // 16 // bhayoH sApekSayatidharmo bhavatIti sambandhaH, 'caH' samuccaye, ayaM bhAvaH-upAdhyAyatvAdiSu catuSvapi padeSu vidhiH sarvo gaNAnujJokta eva draSTavyaH, navaramupAdhyAyapade ziSyasya niSadyA kriyate, tathA nandibhaNanAnaMtaraM lagnavelAyAM dakSiNakarNe maMtrazcAyaM vRddhavarddhamAnavidyAlakSaNo vAratrayaM kathyate "auM namo arihaMtANaM auM namo siddhANaM Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only POR Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auM namo AyariyANaM auM namo uvajjhAyANaM auM namo loe savasAhUrNa auM namo ohijiNANaM au~ namo paramohijiNANaM auM namo saghohijiNANaM auM namo aNaMtohijiNANaM auM namo arahao bhagavao mahAvIrassa sijjhu| me bhagavaI mahaI mahAvijA vIre dhIre mahAvIra jayavIre seNavIre vaddhamANavIre jae vijae jayaMte aparAjie aNihae auM hrIM svaahaa"| uvayAro cauttheNa sAhijai, pavajjovaTThAvaNAgaNijogapaihAuttamaTThapaDivattimAiesu | kajesu sattavArAe javiAe gaMdhukkheve kae nitthAragapAragA hoti pUAsakkArArihA a iti / prvtteksthvir-19|| gaNAvacchedakA apyevameva,navarameteSu niSadyAna kriyate, mantraH punarvarddhamAnavidyA, sAceyam-"auM namo arihaMtANaM auM namo siddhANaM auM namo AyariANaM auM namo uvajjhAyANaM auM namo loe sabasAhaNaM auM namo arahao bhagavao mahaimahAvIravaddhamANasAmissa sijjhau me bhagavaI mahai mahAvijA vIre vIre mahAvIre jayavIre seNavIre vaddhamANavIre jae vijae jayaMte aparAjie aNihae auM hrIM ThaH ThaH (8.)svAhA" iti| ete pazcApi padasthA avamaratnAdhikA api sarvasAdhUnAM paryAyajyeSThAnAM vaMdanAhAH "ee omAvi vaMdijaMtitti AgamavacanaprAmANyAt, kiJca-"tattha na kappai vAso,guNAgarA jattha natthi gcchNmii| AyariauvajjhAe pavittI there a rAyaNie // 1 // " tti / gacchasyApi caitaireva prAmANyaM, yato dinacaryAyAm-"so kiMgaccho bhannai,jattha na vijaMti paMca vrpurisaa| Ayaria uvajjhAyA, pavatti therA gaNAvacchA // 1 // " iti / upAdhyAyAdipadAnujJA kIdRzAnAM kriyate iti tadyogyaguNAnAha-'teSvi'tyAdi, teSUpAdhyAyapadAdiSu gItArthatvaguNaH 'tulyaH' sAdhAraNaH, cakhAyepi padAni Jain Education Intern For Private & Personel Use Only N w.jainelibrary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bio-kisiluefa Augaan IELDEST YEAUDIOy e ogenauer dharmasaMgrahe adhikAraH // 17 // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeo sAmAnyato gItArthasyaivAnujJAyante ityarthaH / 'vyaktyA' vizeSeNa guNAH tuzabdo vizeSaNArthaH 'amI' vakSya gaNAdhanumANAH 'kramAt' upAdhyAyAdicaturNAM padeSvAnupUryeNa bhavantIti // 141 // tAneva caturbhiH zlokaiguNimukhena jJA krameNAbhidhitsustAvadupAdhyAyapadayogyaguNAnAha- .. smyktvjnyaancaaritryugaacaarypdocitH| sUtrArthoM vetsUtrasya vAcakaH // 142 // samyaktvajJAnacAritraiH saMyuktaH tathA AcAryasthAnayogyaH tathA sUtrArthajJAtA tathA sUtrasya vAcakaH, evaMvidha upAdhyAyo bhavedupAdhyAyapadayogya ityarthaH // 142 // atha pravattekaguNAnAha tapaHsaMyamayogeSu, yogyaM yo hi pravartayet / nivartayedayogyaM ca, gaNacintI pravartakaH // 143 // / 'gaNacintIti gaNacintAkArakaH, zeSaM sugm|prshstyogessu sAdhUna pravarttayatIti pravartakaH pravartakapadayogya ityarthaH // 143 // atha sthavirapadayogyaguNAnAhatena vyApAriteSvartheSvanagArAMzca sIdataH / sthirIkaroti sacchaktiH, sthaviro bhavatIha sH||144||, 'tena' pravartakena 'vyApAriteSu' niyojiteSu 'artheSu' tapaHsaMyamAdikAryeSu 'sIdataH' pramAdAdinA'pravattemAnAn 'anagArAn' sAdhUna yaH 'sthirIkaroti tattadupAyena dRDhIkaroti, kIdRzaH?-'sacchaktiH' satsAmathyaH, sa sAdhuH // 170 // 'iha' jinamate 'sthaviro' bhavati nAnya iti bhAvaH // 144 // atha gaNAvacchedakayogyaguNAnAha ececeaeeeeeeeeesecevercel e Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvanoddhAvanayo;, kSetropadhyeSaNAsu ca / aviSAdI gaNAvacchedakaH sUtrArthavinmataH // 145 // "prabhAvanA' jinazAsanasyotsarpaNAkaraNaM 'uddhAvanA' utprAbalyena dhAvanA gacchopagrahArtha dUrakSetrAdau gamanamityarthaH, tayoH, tathA kSetraM-grAmAdi yogyasthAnaM upadhiH-kalpAdistayoreSaNA mArgaNA gaveSaNeti yAvat Asu 'aviSAdI' khedarahitaH,tathA 'sUtrArthavit' ucitasUtrArthajJAtA, IdRzo 'gaNAvacchedakaH tatsaMjJo 'mataH' prajJapto | jinairitizeSaH, na punarguNarahita iti bhAvaH / uktaguNAnusAreNaiva caiSAM paJcAnAmasAdhAraNA adhikArA yatidinacaryAyAM proktAH, tathAhi-gacche atthaM 1 suttaM 2 tavapamuhaM 3 tattha ceva ya thirattaM 4 / khittovahigahaNAI 5, sUrippamuhA pasAhati ||1||"tti|| atra prasaGgAdAcanAcAryapadamapItthameva jJeyaM, sa ca guAdezenAnujJAtaH sUrivat sarvakRtyAni karoti, vandanake tu paryAyeNaiva jyeSThaH, gocaracaryAyAmapyasya na niSedhaH, tathA pUrvoktasvarUpA pravartinI AgamabhASayAbhiSeketyucyate, tasyAH padasthApanavidhiH sarvo'pi mahattarAvadvijJeyaH, kevalaM maMtro varddhamAnavidyA, vandanakaM paryAyakrameNa, mahattarApadavidhizca gandhakSepAdikaH sarvo'pyupAdhyAyapadavat vijJeyaH, iyamapi sarvavrati(nI)janAnAM vandanAA~, anuzAstiH punarevam-"satvannudesiyamiNaM, payaM pahANaM phaannphljnnyN| baMbhIsuMdaricaMdaNapabhiI hiM niseviyaM sammaM // 1 // to tumae samaNIo tumbhaM saraNAgayA bhavabhayAo / sAraNavAraNacoyaNamAIhiM rkkhiyvaao||2||" sAdhvInAM punariyaM zikSA-"kulavahudiTuMteNaM, kajje nibhacchi Jain Education For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMlekha adhikAraH // 17 // yAhi~vi kahiMvi / eyAi pAyamUlaM, AmaraNataM na mottavaM ||1||nn ya paDikUleyatvaM, vayaNaM guruNIe nANarAsIe / eva gihavAsacAo, jaM saphalo hoi tumhANaM // 2 // " 145 // vyAvarNitA saprapaJcaM gaNAdyanujJA, sAmprataM |zeSasApekSayatidharmaprastAvanAya tatpAlanakAlamAha___ vidhinA gurvanujJAtagaNyAdipadapAlanam / tAvadyAvacca caramakAlo na syAdupasthitaH // 146 // guruNA-anujJAcAryeNA'nujJAtAni dattAnItyarthaH, yAni gaNyAdipadAni AcAryopAdhyAyapravartakasthaviragaNAva-| cchedakapravarttinyAdisthAnAni, teSAM pAlanaM-satpAlanaM 'tAvat' tatkAlAvadhi bhavatItizeSaH, tamevAha-yAvat yatkAlAvadhinA 'caramakAla' prAntasamayaH 'upasthitaH' saMprApto na syAt' na bhavet , antakAlaprAptiM yaavdgnnyaadi-1|| padapAlanamiti bhAvaH // 146 // atha caramakAlopasthitau kiM karttavyamityAhaupasthite'tha tasmiMstu, smygsNlekhnaakRtiH| sA cotkRSTAdibhedena, trividhA gaditA jinaiH // 147 // 'artha' gaNyAdipadapAlanAnantaraM 'tasmin' caramakAle 'upasthite' saMprApte tuzabdo vizeSaNArthaH 'smyg'| vakSyamANavidhinA saMlikhyante kazIkriyante dehakaSAyAdayo yayA sA saMlekhanA-tapaHkriyA tasyAH 'kRtiH karaNaM sApekSayatidharmo bhavatIti saMvandhaH, yadyapi sarvaiva tapaHkriyA kaSAyAdisaMlekhanAtmikA bhavati tathA'pyatra caramakAle dehatyAgAya viziSTA sA gRhyate iti bhAvaH / gaNyAdipadapAlanAnantaraM yatInAmabhyudyatavihA-18 // 171 // Jan Education inte For Private Personel Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter rasyAbhyudyatamaraNasyaiva vocitatvAd, yaduktaM paJcavastuke - "paripAliUNa vihiNA, gaNimAipayaM jaINamiamuciaM / abbhujjao bihAro, ahavA anbhuja maraNaM // 1 // ti / abhyudyatavihArazca svAtatryeNa nirapekSayatidharmatveno| pariSTAdvakSyamANaH, abhyudyatamaraNaM ca prAyaH saMlekhanApUrvamiti prathamaM sA vAcyA, sA ca gRhasthAnAmapi bhavati, | paramubhayasAdhAraNatvAdyatidharmaprastAve upanyasteti jJeyaM / atha tasyA eva bhedAnAha- 'sA cetyAdi, sA ca-saMlekhanA utkRSTAdibhedena - utkRSTamadhyamajaghanyaprakAreNa 'trividhA' triprakArA 'jinaiH' kevalibhiH 'gaditA' proktA / tatrotkRSTA dvAdazavArSikI, tathAhi prathamaM catvAri varSANi yAvat caturthaSaSThASTamAdIni vicitrANi tapAMsi kurute, pAraNakaM ca sarvakAmaguNitenodgamAdizuddhenAhAreNa vidhatte, tataH paramanyAni catvAri varSANi tathaiva vicitrANi tapAMsi kurute, paraM pAraNake nirvikRtikaM bhuGkte tataH parato'nye dve varSe ekAntaramAcAmAmlaM karoti, ekAntaraM caturthaM kRtvA''cAmAmlena pArayatItyarthaH, evaM dazavarSAnantaramekAdaze varSe AdhAn SaNmAsAn caturtha SaSThaM vA tapaH kurute, na cASTamAdyativikRSTaM, pAraNake conodaratAsaMpannamAcAmAmlaM karoti, tataH paramparAn SaNmAsAn vikRSTaM vikRSTaM tapaH pAraNake ca mA zIghrameva maraNaM yAsamitikRtvA paripUrNaghrANyA''cAmlaM karoti, na punarunodaratayA, dvAdazaM tu varSa koTIsahitaM nirantaramAcAmlaM karoti, uktaM ca nizIthacUrNo- "duvAlasamaM varisaM niraMtaraM hAyamANaM usiNodaeNaM AyaMbilaM karei, taM koDisahiaM bhavai, jeNAyaMbilassa koDI koDIe milaitti" / | iha ca dvAdaze varSe bhojanaM kurvan pratidinamekaikakavalahAnyA tAvadUnodaratAM karoti yAvadekaM kavalamAhArayati, ww.jainelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe || tata ekaikasikthahAnyA, yAvaccAnte ekameva sikthaM bhute, yathA dIpe samakAlaM tailavartikSayo bhavati tathA zarI-18 saMlekhanA adhikAraH18 rAyuSorapi samakaM kSayaH syAditihetoH, aparaM ca iha dvAdazavarSasya paryantavartinazcaturo mAsAn yAvadekAntarita tailagaNDUSaM cirakAlamasau mukhe dhAryate, tataH zleSmamallake bhasmamadhye prakSipya mukhamuSNodakena zodhayati, yadi punastailaganSavidhiHna kAryate tadA rUkSatvAdvAtena mukhayantramIlanasaMbhave paryantasamaye namaskAramuccArayituM na // 172 // zanotIti / tadevamanayA''nupUrvyA krameNa dvAdazavArSikI utkRSTA saMlekhanA, madhyamA tu pUrvoktaprakAreNa dvAdazabhirmAsaiH, jaghanyA ca dvAdazabhiH pakSaH paribhAvanIyA, varSasthAne mAsAn pakSAMzca sthApayitvA tapovidhiHprAgiva niravazeSa ubhayatrApi paribhAvanIyaH, yaduktam-"cattAri vicittAI vigaINijUhiANi cttaari| |saMvaccharaNa donni u, egaMtariaMca AyAmaM ||1||nnaaivigittttho a tavo, chammAse parimiaM ca AyAmaM / annevi a chammAsA, hoi vigiTuMtavokammaM // 2 // vAsaM koDIsahiaM, AyAmaM tahaya ANupubIe / saMghayaNA-18 daNurUvaM, etto addhAi niameNaM // 3 // " dehe asaMlikhite sati sahasA kSipyamANairmAsAdibhiH dhAtubhiH zarIri-1880 NazcaramakAle ArtadhyAnaM jAyate, vidhinA tu stokaM stokaM kSipyamANairddhAtubhirtidhyAnaM bhavaviTapibIjabhUtaM 8 bhavatIti yuktaiva sNlekhnaa| atrAha paraH-nanu Atmaparobhayagateti trividhAtipAtakriyA bahuzo'niSTaphaladAra // 172 // sUtre bhaNitetyAtmavadhanimittameSA saMlekhanA samabhAvavRtteryatijanasya kathaM yujyate? iti, atrocyate, satyaM, trividhAtipAtakriyeti, natveSAtmavadhanimittA, tallakSaNavirahAt, tallakSaNaM ca 'pramAdayogAniyamAdrAgAdi For Private Jan Education in wjainelibrary.org Personal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSasaMtaptA kharUpata AjJAto bahirbhUtA ucchAstrA ceti, taduktaM paJcavastuke-"jA khalu pamattajogA, NiamA 14ArAgAidosasaMtattA / ANAo bahibhUA, sA hoyaivAyakiriA u ||1||"tti / yA punaretadviyuktA kriyA 8 zubhabhAvavarddhinI ca niyamenAyatyAM sA zuddhakriyA bhavati, tallakSaNayogata eveti, taduktaM tatraiva-"jA uNa eavijuttA, suhabhAvavivaDDaNI aNiameNaM / sA hoi sukiriA, tallakkhaNajogao ceva // 1 // " iti / pratipadyate ca saMlekhanAkriyAM ya iha janmani niSThitArthaH zubhamaraNamAtrakRtyo, yadi paraM tasyaiSA saMlekhanA zuddha|kriyA jAyate, maraNapratIkArabhUtA caiSA, evaM coktanyAyAnna maraNanimittA yathA gaNDacchedakriyA duHkharUpApi nAtmavirAdhanArUpeti / tasmAdiyamArAdhanA caramaguNasAdhakakhabhAvavRddhinimittamavazyaM karttavyeti niyUMDham // 18| // 147 // ityuktA saMlekhanA'tha tadaticArAnAhaaihikAmuSmikAzaMsA''zaMsA jIvitakAlayoH / nidAnaM cetyatIcArA, matAH saMlekhanAvate // 148 // iha bhavA aihikA ihalokasaMbaMdhino'rthAddhanapUjAkIrtyAdayaH amutra bhavA AmuSmikAH-paralokasambandhinaH 8 khargasukhAdayastata aihikAzca AmuSmikAzceti dvandvasteSvAzaMsA-vAMchA 'aihikAmuSmikAzaMsA, aihikeSvAzaMsA 18 prathamo'ticAraH 1 AmuSmikeSvAzaMsA ca dvitIyaH 2 iti bhAvaH, tathA jIvitaM ca kAlazceti dvandvastayo rAzaMsA, tatra jIvitaM-prANadhAraNaM tatra, pUjAvizeSadarzanAt prabhUtaparivArAdivilokanAt sarvalokazlAghAzrava-1 Jain Education Inter For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraheNAca evaM manyate 'jIvitameva zreyaH, pratyAkhyAtacaturvidhAhArasthApi yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtivattate ||trividhaM a ityAzaMseti tRtiiyH3| kAlo-maraNaM tatra yadA na kazcittaM pratipannAnazanaM prati saparyAyai Adriyate, na ca kazci-18| nazana cyAghate, tadA tasyaivaMvidhazcittapariNAmo jAyate 'yadi zIghra mriye tadA zreyaH' ityAzaMseti caturthaH 4 / tathA // 173 // nidAnaM ca-asmAttapaso duranucarAjanmAntare cakravartI vAsudevo mahAmaNDalezvaraH subhago rUpavAn syAmityAdi prArthaneti paJcamaH 5 // 148 // ityuktAH saMlekhanAticArAH, sAmprataM saMlekhanAnantarakarttavyamAha__ maraNasyAbhyudyatasya, prapattirvidhinA tataH / tadapyuktaM pAdapopagamanAditribhedakam // 149 // 'tataH' saMlekhanAkaraNAnantaraM 'abhyudyatasya maraNasya' paNDitamaraNasya 'prapattiH' abhyupagamaH sApekSayatidharmoM bhavatIti smbndhH| tacca katividhaM bhavatItyAha-'tadapI'tyAdi tadapi abhyudyatamaraNaM, na kevalaM saMlekhanaivetyapi-18 zabdArthaH / 'pAdapopagamanAditribhedaka' pAdapopagamanAdayastrayo bhedA yasya tattathA, pAdapopagamanaM 1 iGginI 2|| bhaktaparijJA 3 ceti trividhAnazanopalakSitaM maraNamapi trividhamityarthaH 'uktaM' prarUpitaM jinairiti zeSaH / / | // 173 // tatra pAdapo-vRkSa upazabdazcaupamye'pisAdRzye'pi dRzyate, tatazca pAdapamupagacchati-sAdRzyena prAmotIti pAdapopagamanaM, pAdapavannizcalamityarthaH 1, igayate-pratiniyatadeza eva ceSTyate'syAmanazanakriyAyAmitIGginI zruta-| in Educh an inte For Private 8 Personal Use Only hw.jainelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter vihitakriyAvizeSastadviziSTamanazanamiGginI 2, bhaktasya - bhojanasya parijJA- jJaparijJayA parijJAnaM pratyAkhyAna - parijJayA ca pratyAkhyAnaM bhaktaparijJA 3 // 149 // athaiSAM kharUpAbhidhitsAyAM zlokadvayamAha AdyasaMha (na) ninAmeva, tatrAdimamaceSTane / iGginImaraNaM ceSTAvatAmAhAra varjanAt // 150 // AhArasya parityAgAt, sarvasya trividhasya vA / bhavedbhaktaparijJAkhyaM, dvidhA saparikarmaNAm // 151 // yugmam / 'tatra' tasmin trividhe maraNe 'AdyaM' (AdimaM ) pAdapopagamanaM AdyasaMhananinAmeva vajraRSabhanArAcasaMhananavatAmeva sarvadhanAditvAdin, ( sarvadhanAderin zrIsi0 7-2-59) 'aceSTane' ceSTAbhAve sati sarvathA ceSTAnirodhe | satItyarthaH, 'AhAravarjanAt ' sarvAhAratyAgAt caturvidhAhArapratyAkhyAnenetyarthaH, bhavatItikriyAnvayaH / atrAyaM bhAvaHpUrvoktaprakAreNAtmAnaM dravyato bhAvatazca saMlikhya pIThaphalakAdi prAtihArikaM ca pratyarpya kSamayitvA ca yathArha gurvA dIn zeSAMzca sAdhUna guruniSThitAn dharme udyamitavyaM, saMyogA viyogAntA ityupabRMhya vanditvA ca devAn gurvAdIMzca gurusamIpe caturvidhAhAraM pratyAkhyAti, tataH samabhAvabhAvitAtmA nirIhaH san girikandaraM gatvA sasthAvararahite sthaNDile daNDAyatAdi sthAnaM sthitvonmeSAdyabhAvAt pAdapavannizceSTo yAvajjIvaM tiSThatIti pAdapopagamanAkhyAnazanakharUpaM tadupalakSitaM maraNamapi tadevetyagre'pi jJeyam / etacca dvividhaM nirvyAghAtaM savyAghAtaM ceti, tatrAdyaM prakrAntameva, yata: - " NivAghAiameaM, bhaNiaM iha pakamANusAreNaM / saMbhavai iaraMpi hu, bhaNiamiaM ww.jainelibrary.org Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 174 // Jain Education Inter vIrAgehiM // 1 // " tathA "niSphAiA ya sIsA, gaccho paripAlio mahAbhAgo / abbhujjuo vihAro, ahavA abbhujuaM maraNaM // 2 // " iti / savyAghAtaM tu satyapyAyuSi samupajAtavyAdhividhurasya siMhAdyabhibhavAdutpanna - | mahAvedanasya vA jJAtopakramasya gItArthasya bhavati, yataH - "sIhAIha' bhibhUo, pAovagamaM karei thiracitto / AuMmi pahuppaMte, viANiuM Navari gIattho // 1 // 'viANiuM' iti vijJAyopakramamiti / etacca dvividhamapi caturdazapUrvibhiH samaM vyucchinnaM, yaduktam- "paDhamaMmi a saMghayaNe, vahaMte selakuDDusAmANA / tesiMpi a voccheo, cauddasapuddINa vocchee // 1 // " iti pAdapopagamanakharUpaM / tathA iGginImaraNaM ceSTAvatAM parimitaceSTAsahitAnAM sarvAhAratyAgAdbhavati, ayaM bhAvaH asya pratipattA tenaiva krameNAyuSaH parihANimavabudhya tAdRzasaMhananAbhAvAtpAdapopagamanaM karttumazaktaH stokakAlaM jIvitAnusAreNa saMlekhanAM kRtvA pravrajyAkAlAdArabhya ca vikaTanAM dattvA caturvidhAhAraM niyamAt pratyAkhyAti, tathAvidha eva ca sthaNDile ekAkI chAyAta uSNaM uSNatazca chAyAM saMkrAmanniMgitadeze saceSTaH samyagdhyAnaparAyaNaH prANAn jahAti, ayaM ca parakRtaparikarmarahitaH, svayaM tu karoti, uktaM ca- " uvattai pariattara, kAiamAIsu hoi u vibhAsA / kiJcapi appaNu cia, jujjaha NiameNa dhiiba - lio // 1 // " iti iGginIkharUpaM / tathA sarvasya caturvidhasya vA - athavA trividhasya pAnakarahitasyAhArasya pari| tyAgAd-varjanAddhetorbhaktaparijJAkhyaM bhaktaparijJAnAmakamuktalakSaNaM maraNaM bhavet - syAditi kriyA'nvayaH / tacca keSAM bhavatItyAha- 'saparikarmaNAM' vaiyAvRttyasahitAnAM, parikarma ca svakRtamiGginImaraNe'pyastItyata Aha-'dvidheti' dvAbhyAM trividhaM anazana // 174 // v.jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArAbhyAM khayaM parebhyo'pica prikrmkaarinnaamityrthH| atrAyaM bhAva:-(yaH)pravrajyAkAlAdArabhya vikaTanAM dattvA pUrva zItalo'pi paralokaM prati pazcAtkAle saMjAtasaMvego yathocitAM ca saMlekhanAM kRtvA gacchamadhyavartI samAzritamRdusaMstArakaH samutsRSTazarIropakaraNamamatva strividhaM caturvidhaM vA''hAraM pratyAkhyAya svayamevodghAhitanamaskAraHsamIpavartisAdhudattanamaskAro vodvartanAparivartanAdi kurvANaH samAdhinA kAlaM karoti tasya bhaktapratyAkhyAnaM, ayaM ca | parebhyaH parikarmaNAM kArayati, yata utkarSato'syASTacatvAriMzanniryAmakA bhavanti, tathA coktam-"uccatta 4 hAra18 4 saMthAra 4 kahaga 4 vAI a4 aggdaarNmii4| bhatte 4 pANa 4 viAre 4 kahaga 4 disA 4 je samatthA ya 4 // 1 // eesiM tu pamANaM caukkageNaM guNijamANANaM / nijAmayANa saMkhA, hoi jahA samayaniddiTTA // 2 // " [ bRhatkalpe tu gacchavAsinAM sAmAcArI saptaviMzatyA dvArairnirUpitA, tAni cAmUni-zrutaM 1saMhananaM 2 upa-101 JsargA 3 AtaGko 4 vedanA 5 katijanAH 6 sthaNDile 7 vasatiH 8 kiyaciraM 9 uccAraH 10 prazravaNaM 11 ava kAzaH 12 tRNaphalakaM 13 saMrakSaNatA 14 saMsthApanatA 15 prAbhRtikA 16 'gniH 17 dIpo 18 'vadhAnaM 19 vatsyatha katijanAzca 20 bhikSAcaryA 21 pAnakaM 22 lepAlepaH 23 tathA'lepazca 24 AcAmlaM 25 pratimA 26 mAsakalpazceti 27 / etAni ca yathAsthAnaM bhAvitAnyeva, vizeSastu pradazyate, tadyathA-zrutaM gacchavAsinA jaghanyato'STau pravacanamAtara utkarSatastu caturdaza pUrvANi 1, saMhananeSu manasA'vaSTambhalakSaNayA ca dhRtyA durbalA balino vA 2, AtaMkAnupasargAzca sahante, puSTAlambane tu na 3-4, evaM vedanAmapi, sA cAbhyupagamikI aupaka Jain Education a l For Private & Personel Use Only O ww.jainelibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgrahe adhikAraH 3 // 175 // Jain Education Int mikI ceti dvividhA, tatrAdyA locAdyA dvitIyA ca jarAvipAkAdyA (jvarAdyA) 5, tathA vasatisteSAmamamatvA ekAM ca pramArjanAM muktvopalepanAdikarmmavarjitA, kAraNe tu samamatvA saparikarmA cApi, zaikSAdInAmabhiSvaGgavidhAnAt aparikarmAyA vasaterabhAvAcca (8) tathA jaghanyatastraya utkarSatazca dvAtriMzatsahasrANyekasmin gacche syuH (6) sthaNDile ca prathame gacchanti AgADhe tu zeSeSvapi (7) kiyacciraM asyAM vasatau vatsyatheti zayyAtareNa pRSTe nirvyAghAte mAsaM savyAghAte tu hInamadhikaM veti bruvate 9, tathoccArAdIn yatra karttumanujAnAti tatraiva kurvanti, glAnAdikAraNe tu mAtrakeSu vyutsRjya bahiH pariSThApayanti 10-11, evamavakAze'vasthAnaM pAtradhAvanAdyapi, kAraNe tu kamaThakAdiSu dhAvanti 12, tRNaphalakAnyapyanujJAtAni paribhuJjate 13, saMrakSaNatA nAma yatra tiSThatAM sAgAriNo bhaNanti - gavAdibhirbhajyamAnAM vasatimanyadvA samIpavartti gRhaM saMrakSata, tatrApyazivAdibhiH kAraNaistiSThanto bhaNanti 'yadi vayaM tiSThAmastato rakSAmaH' iti 14, saMsthApanA nAma vasateH saMskArakaraNaM, tasyAmapi niyuktA bhaNanti - vayamakuzalAH saMsthApanAkarmaNi karttavye 15, saprAbhRtikAyAmapi vasatau kAraNataH sthitAH svakIyamupakaraNaM prayatnena saMrakSanti, yAvat prAbhRtikA kriyate tAvadekasmin pArzve tiSThanti, prAbhRtikA nAma baliH 16, sadIpAyAM sAgnikAyAM ca vasatau kAraNataH sthitA AvazyakaM bahiH kurvanti 17-18, avadhAnaM nAma yadi gRhasthAH kSetrAdi gacchanto bhaNanti - asmAkamapi gRheSUpayogo dAtavyastatrApi kAraNataH sthitAH svayamevAvadhAnaM dadati, anupasthApitazaikSairvA dApayanti 19, yatra ca kati janA vatsyatheti pRSTe sati kAraNata gacchavAsisAmAcArI // 175 // w.jainelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stiSThanti parimANaniyamazca kRto yathaitAvadbhiH sthAtavyaM nAdhikairiti tato'nyaprAghUrNakAbhyAgame teSAmava-18 sthAnAya bhUyo'pyanujJApyaH sAgArikaH yadyanujAnAti tadA suMdaraM, no cedanyavasatau sthApyaH 20, tathA bhikSAcaryA kadAciniyatA kadAcidaniyatA 21-22, annaM pAnaM ca lepakRtamalepakRtaM vA AcAmlamanAcAmlaM vA dvayamapi kurvanti 23-24-25-26, pratimAzca mAsikyAdyA bhadrAdyA vA sarvA pyamISAmaviruddhA 27 iti sAmAcArIprarUpaNA'vaseyA / tathaiSAM sthitirapi tatraikonaviMzatyA dvArairvicAritA, tadyathA-kSetra 1 kAla 2. cAritra 3 tIrtha 4 paryAya 5 Agama 6 kalpa 7 veda 8 liGga 9 lezyA 10 dhyAna 11 gaNanAstu 12, abhigrahAcAmISAM vaktavyAH 13, prajAjanAyAM 14 muMDApanAyAM ca 15 amISAM sthitirvaktavyA kIdRzI sthitiH, manasA''panne'parAdhe'nurAtAzcaturguravaH 16, kAraNaM 17, niSpatikarmatA 18, bhaktaM panthAzca tRtIyapauruSyAM bhajanayeti 19, tatra kSetradvAre sthavirakalpikA janmataH sadbhAvatazca paJcadazakhapi karmabhUmiSu saMharaNatastu akamibhUmiSvapi bhavanti 1, kAladvAre'vasarpiNyAM dvidhApi tRtIyAdyarakatrikeSu syuH, utsarpiNyAM ca janmato dvitIyAdiSu trikeSvarakeSu sadbhAvatastu tRyIyacaturthayoreva, notsarpiNyutsarpiNIkAle ca dvidhApi duSSama-18 suSamapratibhAge kAle syuH, saMharaNatastu suSamAdipratibhAgeSvapi 2, cAritradvAre pratipadyamAnakA Adyayoreva, pUrvapratipannAstu sarveSvapi cAritreSu syuH 3, tIrthadvAre amI niyamAtIrthe eva bhavanti, na tu tIrthe' vyavacchinne vA 4, paryAyadvAre'mISAM gRhiparyAyojaghanyato'STau varSANi utkarSatazca pUrvakoTI, pravrajyAparya . pApayAyaca Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 176 // Jain Education jaghanyato'ntarmuhUrtaM utkarSatazca dezonA pUrvakoTI 5, AgamadvAre'mISAM bhajanA pUrvazrutAdhyayanaM syAnna ve tyarthaH 6, kalpadvAre sthite sthitAsthite vA kalpe syuH 7, vedadvAre'mISAM pratipattikAle vedaH syAdeva pUrvapratinnAnAM tvavedakatvamapi 8, liGgadvAre'mI dravyaliGge bhAjyA bhAvaliGge tu niyamAtsadaiva syuH 11, gaNanAdvAre'mI pratipadyamAnakA utkarSataH sahasrapRthaktvaM kadAcideko'pi na bhavati, pUrvapratipannAstu dvidhApi koTIsahasrapRthaktvaM 12 | abhigrahadvAre caturvidhA apyabhigrahAH syuH 13, pratrAjanAmuNDApanAdvAre pravrAjanA 1 muNDApanaM 2 zikSApanaM 3 upasthApanA 4 sambhuJjanA 5 saMvAsanA 6 ceti SaDUvidhamapi sacittadravyakarmAcaranti, upadezaM vA dattvA gacchAntare preSayanti 15, prAyazcittadvAre manasA''panne'pyaparAdhe Adhe dve prAyazcitte bhavataH 16, kAraNadvAre amI | jJAnAdyAlambane'pavAda se vino'pi syuH 17, pratikarmadvAre niSkAraNe'pratikarmazarIrAH, kAraNe tu glAnamAcArya dharmakathikaM ca pratItya pAdadhAvanamukhamArjana zarIrasaMvAhanAdikaraNena sapratikarmANaH 18, bhaktapathabhajanAdvAre | amI utsargatastRtIyapauruSyAM bhikSATanaM vihAraM ca kurvanti, kAraNe tu zeSAkhapi pauruSISu 19, iti sthavira - |kalpikasthitiH kalpa bhASyAnusAreNAvaseyA, tIrthadvAre niyamAttIrthe na punarvyavacchinne'nutpanne vA jAtismaraNAdinA 4, paryAyadvAre gRhasthaparyAyo jaghanyataH ekonatriMzadvarSANi yatiparyAyazca viMzatiH, dvAvapi utkarSato dezonapUrvakoTipramANau 5, AgamadvAre'pUrvazrutamasau nAghIte gRhItocitayogArAdhanata eva kRtArthatvAt prAgadhItaM 1 yathAlandikakharUpe kSetra kAlacAritre ca jinavaditi / gacchavAsisAmAcArI // 176 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tu vizrotasikAkSayanimittamekAgramanAH samyag smarati 6, vedadvAre pratipattikAle puMnapuMsakau staH, pUrvapratipannastu savedo'vedo vopazamazreNyapekSayA jJeyaH 7, kalpadvAre sthitakalpe'sthitakalpe ca bhavati 8, lezyAdvAre pratipattA zuddhAmu tisRSveva, pUrvapratipannastu SaTsvapi bhavati 10, dhyAnadvAre pratipattA pravarddhamAne dharmadhyAne eva, pUrvapratipannastu Arttaraudrayorapi bhavati, paraM prAyeNa niranubandhaH 11, abhigrahadvAre dravyAdyabhigrahA asya na bhavanti, etatkalpasyaivAbhigraharUpatvAt, pravrajyAmuNDApanAdvAre ca nAsAvanyaM pravrAjayati muNDApayati ca upadezaM punaH karoti, pravrajanazIlaM vijJAya prahiNoti ca saMvignasAdhupArzve 14-15, manasApanne'pi tasyAnudghAtaiti dvAre manasA sUkSmamatIcAramApannasya sarvajaghanyaM caturgurukaM prAyazcittaM 16, kAraNadvAre kAraNaM nAmAlambanaM, tacca jJAnAdikaM tadasau nAlambate nirapavAdatvAttatkalpasya 17, niSpratikarmadvAre'kSimalAdyapi nApanayatyasau mahAsmA 18, bhikSApathadvAre bhikSAvihArakramazcAsya tRtIyapauruSyAmeva bhavati, zeSAsu ca prAyaH kAyotsargaH alpA ca nidrA, jaGghAbalakSaye'pi nApavAdasevanaM, kiM tvaviharato'pi tatraiva yathAkalpaM svIyayogavidhAnamiti 19, ]] vyAkhyA - svasmin zaktyabhAve udvarttanAdizarIrapariceSTAkAriNaH 1, janasaMmardarakSaNArtha abhyantaradvAramUla| sthAyinaH 2, sukhasparzAdiguNopetasaMstArakakarttAraH 3, anazanipurataH saMvegavRddhyarthaM dharmakathakAH 4, kumativAraNArthaM vAdinaH 5, pratyanIkAdipravezarakSArthaM agradvAramUlAvasthAyakAH 6, pratyAkhyAte'pyAhAre parISahapIDita| syAhAramabhilaSata ArttadhyAnavAraNanimittaM parIkSApUrvaM taducitabhaktA''netAraH 7, pAnAnayanArhAH 8, uccArapari Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahechApakAH 9, prazravaNapariSThApakAH 10, bahirddharmakathakAH 11, dizAsu catasRSvapi kSudropadravavAraNArtha samarthAH anazaniadhikAraH sahasrayodhipramukhAH 12, eteSAM dvAdazAnAM padAnAM pratyekaM sAdhucatuSkasadbhAvAccatuSTayena guNyamAnAnAM niryAmaka-niyomakAH saMkhyA sUtranirdiSTA'STacatvAriMzatsaMkhyA bhavati / etAvatAM cAbhAve ekaikahAnyA jaghanyato dvAvavazyaM yujyate, praticaratatraiko'nazaninaH pArzvasthAyI anyazca jalAdyanveSako bhaktapAnAdyartha paryaTatIti, na punarakena niryAmakena kartta- NAkAlaH // 177 // vyA'nazanapratipattiH, yaduktam ,-"ego jai nijamago, appA catto paro pavayaNaM ca / sesANamabhAvevi hu, tA bIo'vassa kaayvo||1|| iti // idaM ca maraNaM sarveSAmAryikAdInAM bhavati, yaduktam-"savAvi a ajA o, sovi a paDhamasaMghayaNavajA / savevi desavirayA, paccakkhANaNa u maraMti // 1 // " atra ca pratyAkhyAnazabdena bhaktaparijJaivoktA, etasya trayasyApi maraNasya phalaM muktirvaimAnikatA veti, yaduktam-"eaM paJcakkhANaM, aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANio va devo, havija ahavAvi sijjhijjA // 1 // " ityuktamabhyudyata-16 maraNakharUpaM / atra ca pravacanasAroddhAroktaH puruSavizeSapratikriyAviSayo'yaM vizeSa:-"jAvajIvaM guruNo, asuddhasuddhehiM vAvi kAyacaM / vasahe bArasa vAsA, aTThArasa bhikkhuNo mAsA // 1 // " vyAkhyA-zuddharazuddha // 177 // rapi vA'zanapAnabheSajAdibhirAcAryAdInAM sAdhuzrAvakalokena paripAlanaM karttavyaM, tatra guroryAvajjIvaM, sarvasyApi gacchasya tadadhInatvAt, yathAzakti sUtrArthanirantarapravRttezca, upAdhyAyAdInAM dvAdaza varSANi, tataH paramasAdhyatAyAM zaktau ca satyAM bhaktavivekaH, etAvatA kAlenAnyasyApi tatsthAnIyasyotthAnAt , evaM bhikSoraSTAdaza For Private & Personel Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsAn paripAlanaM, zeSaprAgvat, idaM ca zuddhAzuddhAzanAdibhiH paripAlanA gurvAdInAM rogAdyabhibhUtavapuSAM kSetrakAlAdiparihANivazato bhaktyAdyalAbhavatAM ca vidheyA, na punarevameva susthAvasthAyAmiti / vyavahArabhASye tu sarvasAmAnyaglAnapratikriyAvyavasthArthamiyaM gAthA likhitA-"chammAsA Ayario, kulaM ca saMvaccharAI tiNi bhave / saMvaccharaM gaNo khalu, jAvajIvaM bhave saMgho // 1 // " vyAkhyA-prathamata AcAryaH SaNmAsAn glA-19 nasya cikitsAM kArayati, tathApyapraguNImUtaM kulasya samarpayati, tataH kulaM trIn saMvatsarAn, tataH saMvatsaraM gaNaH, tathApyanivartite roge saGghasya samarpayati, tataH saMgho yAvajjIvaM zuddhena tadabhAve'zuddhenApi cikitsako bhavati, etacoktaM bhaktavivekaM kartumazakavato, yaH punaH kartuM zaktastena prathamato'STAdaza mAsAn cikitsA kAra yitavyA, viratisahitajIvitasya punaH saMsAre duSpApatvAt, tadanantaraM praguNIbhavati tadA bhavyaM, na cettarhi bhaktavivekaH karttavya iti // 151 // sAmprataM tatra vizeSato varjanIyAH saMkliSTA bhAvanA Aha kAndI kailbiSikI cAbhiyogikyAsurI tathA / sAMmohI ceti paJcAnAM, bhAvanAnAM vivrjnm||8|| __ kandarpaH-kAmastatpradhAnA nirantaranarmAdiniratatayA viTamAyA devavizeSAsteSAmiyaM kAndappI, evaM kilbiSAHpApA ata evAspRzyAdidharmakA devAH kilbiSAsteSAmiyaM kailbiSikI, A-samaMtAt yujyante-preSyakarmaNi | vyApAryante ityAbhiyogA:-kiMkarasthAnIyA devavizeSAsteSAmiyaM AbhiyogikI, asurA-bhavanavAsidevavi|zeSAsteSAmiyaM AsurI, tathA saMmuhyantIti saMmohA-mUDhAtmAno devavizeSAsteSAmiyaM sAmohI, iti 'paJcAnA' Jain Education Internal For Private & Personel Use Only IAMw.jainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 178 // Jain Education In paJcasaMkhyAnAM 'bhAvanAnAM tattatkhabhAvAbhyAsarUpANAM 'vivarjanaM' parihAraH, prakramAdanazane, vizeSeNa tatra varjanIyatvAt, tat sApekSayatidharmo bhavatIti saMbandhaH / cAritravato'pi saMklezavizeSeNa tattadbhAvanAkaraNe tAdRzatAdRzadeveSu gamanAt, uktaM ca- "jo saMjaovi eAsu, appasatthAsu vaha kahiMci / so tavihesu gacchaha, | suresu bhaio caraNahINo // 1 // " atra 'bhaio caraNahINoti sarvathA cAritrasattAvikalo dravyacaraNahIno vA bhAjyaH, kadAcittAdRgadeveSu kadAcicca nArakatiryakku mAnuSeSviti / etAzca paMcApi bhAvanAH pratyekaM paJcavidhAH, tatra kAndarpI kandarpa 1 kaukucya 2 drutazIlatva 3 hAsya 4 paravismaya 5 karaNena paJcavidhA bhavati, yataH - "kandappe kukkuie, duasIle Avi hAsaNakare a / vimhAviMto a paraM, kaMdaSpaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " tti 1 eSu cAdRTTahAsaH svarUpeNa hAso gurvAdinApi niSThuravakroktyAdayaH kandarpakathAkathanaM tadupadezastatprazaMsA ca kandarpazabdenocyante / kaukucyaM - bhANDaceSTA, sA ca kAyavAksambandhibhedAdvividhA, tatrAdyA bhrUnayanAdi| dehAvayavavikAraiH svayamahasatA parasya hAsanaM, dvitIyA tu hAsyakAravacanairiti 2, drutazIlatvaM cAparyAlocya saMbhramAvezAt drutaM drutaM bhASaNaM tathA drutaM drutaM gamanaM dutaM drutaM kAryakaraNaM, svabhAvasthitenApi tIvrodrekavazAddarpeNa sphuTanamiveti ca 3, hAsyaM ca vicitraveSavacanaiH svasya pareSAM hAsanaM bhANDavat paracchidrAnveSaNaM ceti 4, vismApanaM cendrajAlAdikutUhalaiH prahelikAkuheDakAdibhizca khayamavismayamAnena pareSAM manovibhramotpAdana 5miti paJcavidhA kAndarpI bhAvanA / kailbiSikI ca dvAdazAGgIrUpazrutajJAna 1 kevali 2 dharmAcArya 3 sarvasA AryAdibhAva nAH // 178 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUnAmavarNavadanaM 4 khadoSanigRhane ca mAyitvamiti 5 paMcavidhA, yaduktam-"NANassa kevalINaM, dhammAyariANa svsaahuunnN| bhAsaM avaNNamAI, kivisi bhAvaNaM kuNai // 1 // " iti| Abhiyogikyapi kautuka 1bhUtikarma 2 prazna praznAprazna 4 nimittai 5 rAjIvanena paJcavidhA, uktaM ca-"koUa 1 bhUikamme 2 pasiNA 3 iare 4 Nimitta AjIvI 5 / iddhIrasasAyaguruo, abhiogaM bhAvaNaM kunni||1||" iti| tatra kautukaM |bAlAdInAM rakSArtha lapanakarabhramaNathuthukkaraNahomadhUpAdi 1, pUtikarma vasatizarIrabhANDarakSArtha bhasmanA mRdA vA sUtreNa vA pariveSTanakaraNaM 2, praznaH parasya lAbhAlAbhAdipracchanaM, svayaM vA'GguSThadarpaNakhaDgatoyAdidarzanaM 3, praznApraznaH khayaM vidyayA kathitasyAnyasmai kathanaM 4, nimittaM ca traikAlikavastuparijJAnaheturjJAna vizeSaH 5, etAni |ca gauravAdinimittaM kurvANasya sAdhorabhiyoganimittakarmakAraNAni bhavanti, apavAdatastu niHspRhavRttyA tIrtho-18 18nnatikaraNanimittaM kurvANasyArAdhakatvamuccairgotrabandhazca bhavati, uktaM ca-"eANi gAravaTThA, kuNamANo Abhi ogiaM baMdhe / bIaM gAravarahio, kuvai ArAhaguccaM ca // 1 // " ityAbhiyogikI / Asuryapi sadA vigrahazI-1 latva 1 saMsaktatapo 2 nimittakathana 3 niSkRpatA 4 niranukampatva 5 bhedena paJcavidhA, uktaM ca-"saiviggahasI-18 lattaM 1 saMsattatavo 2 nimittakahaNaM ca 3 nikivayA 4 via avarA, paMcamagaM niraNukaMpattaM 5 // 1 // " iti / 18|tatra pazcAdananutApitayA kSAmaNAdAvapi prasatyaprAptyA ca virodhAnuSandho vigrahazIlatvaM, AhArAdyartha tapaH18 saMsaktatapaH, zeSaM spaSTaM / sAMmohI conmArgadezanA 1 mArgadUSaNa 2 mArgavipratipatti 3 moha 4 mohajanana-18 Jain Education in For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 179 // 5 bhedaiH paJcaprakArA, uktaM ca- "ummaggadesao 9 magganAsao 2 maggavipaDivattI 3 (ya) / moheNa 4 mohaintA 5 saMmohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " iti / tatra jJAnAdyAcAralakSaNaM svapratipannamArgamadUSayata eva tadviparItadezanamunmArgadezanA 1, bhAvamArgasya tatpratipannasAdhvAdInAM ca dUSaNaM mArgadUSaNaM 2, asaddRSaNairbhAvamArgaM dUSayitvA | jamAlivaddezata unmArgapratipattirmArgavipratipattiH 3, sUkSmabhAveSu paratIrthikasamRddhyAlokane ca mohanaM moha : 4, svabhAvena kapaTena vA kumArgeSu parasya mohanaM mohajanana 5 miti sAMmohI / etAzca paJcaviMzatirapyazubhaphalAH, yataH - "eAo bhAvaNAo, bhAvittA devaduggaiM jaMti / tattovi cuA saMto, paDaMti bhavasAgaramaNataM // 1 // " iti / yadyapyetAJcAritriNAM sarvadaiva varjyAstathApyanazane cAritrasyAtivizuddhyApAdanAya vizeSato varjyA ityatraivopanyastAH, taduktam - "eAo aviseseNaM, pariharaI caraNavigghabhUAo / eaNirohAu cia, samma caraNaMpi pAveti // 1 // " 'pAvitI' tyatra prastuto'nazanItizeSaH 1, nanu naitAzcAritraviruddhA 'jo saMjaovi eAsu' ityAdinA granthena tathA bhaNanAditi ceducyate, vyavahAranayAJcaraNametAsu bhavati, yadasaMkliSTo'pi kazcit kandarpAdIna sevate, natu nizcayanayamatena caraNametAsu, yato'sya niyamata evaM niraticAraM guNasthAnamiSTaM sadaucityapravRttyA, yataH sUtre'pyuktam- "jo jahavAyaM na kuNai, micchaddiTThI tao hu ko anno / / vaddhei ami cchantaM parassa saMkaM jaNemANo // 1 // " iti / na ca kandarpAdikaraNasya yathAvAdatvameveti vAcyaM, cAritre kandarpAdi| vAdasya kApi sUtre'zravaNAt, tasmAt kandarpAdisevanamapi cAritravAdavirAdhakameveti / evaM nizcayanayenaitaduktaM, AsuryA - dibhAva nAH // 179 // I Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintvasaMkhyeyAni saMyamasthAnAni tAratamyabhedena yena caraNe'pi bhaNitAnyAgame tajAtibhedena tena kAraNena na kazciddoSaH, kandarpAdau tathAvidhasaMyamasthAnabhAvAditi / tasmAdetAsAM bhAvanAnAM vizeSeNa tyAgo'nazaninA kartavyaH, pUrvabhAvitAnAmapi satInAM pazcAttApAdiyogena bhAvasAreNeti kRtaM prasaGgena / atra bhaktaparijJAyAM ca vistarato vidhiH saamaacaariito'vseyH| sa cAyam-"gaMdhA 1 saMgho 2cii 3 saMti 4 sAsaNA 5 khitta 6 bhavaNa 7 sabasurA 8 // sakkathaya 9saMtithuttA 10 rAhaNadevI caujjoA 11 // 1 // sohI 12 khAmaNa 13 saMmaM 14 samaiya 15 vaya 16 tinni maMgalAlAvA 17 / causaraNa 18 namo 19 aNasaNa 20 vAsa 21 thui 22 gusahi 23 uvavUhA 24 // 2 // " tatra prathamaM gururuttamArAdhanAtha vAsAnabhimantrya glAnasya zirasi kSi-1 pati, tataH pratimAsadbhAve caturvidhasaMghasamanvito guruglAnena samaM adhikRtadevastutibhirdevAn vandate, tataH zAntinAthakAyotsargaH 1 zAsanadevatA 2kSetradevatA 3 bhavanadevatA 4 samastavaiyAvRtyakarANAM 5 zakrasta-18 vapAThaH zAntistavapAThaH ArAdhanAdevatArAdhanArthaM kAyotsargaH 'logassujoyagare' catuSTayacintanaM, pArayitvA "yasyAH sAMnidhyato bhavyA, vAJchitArthaprasAdhakAH / zrImadArAdhanAdevI, vinavAtApahA'stu vH||1||" iti stutidAnaM tadanu gururniSadyAyAmupavizya bAlakAlAt glAnamAlocanAM dApayati, tao "je me jANaMti jiNA, avarAhA jesu jesu ThANesu / te'haM AloeuM, uvaDio savvabhAveNaM // 1 // chaumattho mUDhamaNo, kittiyamittaMpi saMbharai jIvo / jaM ca na samarAmi ahaM, micchA me dukkaDaM tassa // 2 // jaM jaM maNeNa baddhaM jaM jaM vAyAe bhAsiaM Jain Education in Khw.jainelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe pAvaM / kAeNa yajaM ca kayaM, micchAmi dukkaDaM tassa // 3 // hA dui kayaM hA dui kAriaM aNumayaMpi hA duii| ArAdhaadhikAraH aMto aMto Dajjhai, hiyayaM pacchANutAveNaM // 4 // jaM ca sarIraM suddha, kuTuMbauvagaraNarUvavinnANaM / jIvovaghAya- nAvidhiH jaNayaM, saMjAyaM taMpi niMdAmi // 5 // gahiUNa ya mukkAI, jammaNamaraNesu jAiM dehAiM / pAvesu pasatthAI, vosi-18 riAI mae taaii||6||" ityAdi / tataH saMghakSamaNA "sAhUNa sAhuNINa ya, sAvayasAvINa cauviho sNgho| ja18 // 18 // maNavayakAehiM sAiotaMpi khAmemi // 1 // Ayariya uvajjhAe, sii0||1|| khAmemi svjiive||2|| sabassa. // // " tato namaskAroccArapUrva arihaMto maha devo01, iti vAra 2, evaM sAmAyikaM vAra 3, tataH paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSTAni vAratrayamuccAryante, tato 'icceiyAI' gAthA "causaraNagamaNa dukkaDagarihA sukaDANu|moaNaM kuNasu / suhabhAvaNaM aNasaNaM, paMcanamukkArasaraNaM ca // 1 // " cattAri maMgalamityAdyAlApakatrayaM ca / tato |"samaNassa bhagavao mahAvIrassa uttamaDhe ThAimANo paJcakkhAi savaM pANAivAyaM 1, savaM musAvAyaM 2, savaM adinAdANaM 3, satvaM mehuNaM 4, savaM pariggahaM 5, savaM kohaM 6, savaM mANaM 7, satvaM mAyaM 8, lobhaM 9, pinaM 10, dosaM|| 11, kalahaM 12, abhakkhANaM 13, arairaI 14, pesunnaM 15, paraparivAyaM 16, mAyAmosaM 17, micchAdasaNasallaM 18 / icceiAiM aTThArasa pAvaThANAI jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM jAva vosirAmi / tao sauNasayaNA- // 18 // isammaeNaM vaMdaNaM dAUNa namukkArapuvaM gilANo aNasaNamuccarai 'bhavacarimaM paccakkhAmi tivihaMpi AhAraM asa-18 18NaM khAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAMgAraNaM sabasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi" anA-18 Jain Education Intel For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAre tu antyAkAradvayarahitaM yathA 'bhavacarimaM nirAkAraM paJcakkhAmi cauvihaMpi AhAraM savaM asaNaM sacaM pANaM | savaM khAimaM satvaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNa" dvayorapi 'arihaMtAi 5 sakkhiaM vosirAmi' athavA 'jai me hunja pamAo, imassa dehassa imAi velAe / AhAramuvahi dehaM, sabaM tiviheNa vosiriaN||1||" tao nitthAragapAragA hohatti bhaNan vAsAn zAntyarthaM tatsaMmukhaM kSipati saGghaH, 'aTThAvayaMmi usaho' ityAdi stuteH 'paJcAnuttarasaraNA0' ityAdi stotrasya bhaNanaM, 'janmajarAmaraNajale' ityAdi dezanAMca vidhatte ityAdi / upabRMhaNA ca kaaryaa| tathA saMvegajanakamuttarAdhyayanAdi pratidinaM tatsamIpe paThyate / evaM sAvayassavi, navaraM-sAvao sammattagAhAThANe sammattadaMDayaM duvAlasavayAI uccarai, jahAsattIe sattasu khittesu dhaNavayaM karei, tao sAmaggIsambhAve saMthArayadikkhaMpi paDivajaha / evaM ca maraNena mRtasya sAdhoH zarIramanyasAdhubhirvidhinA pariSThApyamiti mahApariSThApanikAvidhirapi prasaGgato'tra jJeyastathAhi-"disi 1 vattha 2 ciMdha 3 nakkhatta 4 rikkha 5 cunne ya 6 kappa 7 ussaggo 8 // ciha 9 gurupAsusaggo, agussAsA 10 asajjhAo 11 // 1 // " tattha kappakaraNAya khitte pavisaMtehiM vasahahiM ussaggeNa avaradakkhiNadisAe tinni mahAthaMDilANi pehiyavANi, gacche ya vatthatigaM dharinnati, diyA rAo vA pakkhIbhUo sAhU pANipAyaMguTuMgulimajjhesu IsiM phAlijjA, aMgu hesu ya bajjhai, mayagakaDevaraM pahavittA kuMkumAI hiM viliMpittA ya avaMgaM colapaTaM parihAviya muhapattiM muhe KAdhiya bIaM vatthaM hiTThA patthariya taieNaM uri pAuNiya saMthArage kaDIe dora bajjhai, muhapattI ciravaliyA Jain Education Inte For Private & Personel Use Only 10vww.jainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tidharmaH dharmasaMgraha ya ciMdharTa pAse Thavijai, rAo mae jAgarijai, tattha sehAiyA na ThavijaMti, je puNa gIatthA bhIrU jiyaniddA sApekSayaadhikAraH mahAbalaparakamA te jAgaraMti, mayagasamIve kAiyamattao dhareyabo, jai so uThei to vAmahatyeNa kAiyaM gahAya bujjha bujha gujjhagA! iya bhaNaMtehiM siMciyo "dunni a divaDDakhette dambhamayA puttalAu kAyavA / samakhitaMmi ya ikko, avaDDa abhII na kAyavo // 1 // tinneva uttarAI, puNavasU rohiNI visAhA ya / do puttalagA emuM, puttii||18|| ciravalijuA kujjA // 1 // abhijiya sayabhisa bharaNI, addA assesa sAi jiTThA ya / eesuna kAyaco, | ego sesesu kAyadyo // 3 // " khaMdhiyagacaukkassa chagaNabhUikumArIsattataMtutigehiM rakkhAkaraNaM, taM ca apayAhi-IST NAvatteNa vAmabhUyAhiTeNa dAhiNakhaMdhovari ca kajaM, paDissayAu nINaMtehiM puvaM pAyA nINeyacA, thaMDilevi jato gAmo tatto sIsaM, daMDadharo vAyaNArio sarAvasaMpuDe kesarAiM giNhai, duve kappatippatthaM asaMsaTThapANaM | 4niti jo paDissai acchai so uccArapAsavaNakhelamattae vigiMcai, vasahiM pamajaI, jeNa gayA teNeva paheNa na niyattiyacaM, tahA pariThThavaNathaMDilaM pamajjiya tattha kesarahiM abucchinnAe dhArAe vivarIo 'to' kAyadyo vAyaNA-| yarieNaM, eyassa aIo amugo Ayario, amugo aIo ujjhAo, saMjaIe amugA aiA pavattaNI tivi 18zA haMtiviheNa vosiriyameNaM' iti vAratigaM bhaNai, pariThaviyassa niyattaMtehiM payAhiNA na kAyavA / khasthAnAdeva |nivartitavyaM, pariThavie kappamuttArittA mahApAriTThAvaNiyAvosiraNatthaM kAussaggaM kariMti, namukkAraM ciMtittu muheNa bhaNaMti 'tivihaM tiviheNa vosiriyaM ti| tao parAhuttaM paMgurittA ahArAiNiyakkama pariharittA tahANAo Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceyaharaM gacchati / omatthagarayaharaNaNaM gamaNAgamaNAe AloiMti, tao iriyAvahiyA paDikamijai, tao ceiyAI omatthayaM vaMdaMti, ajiyasaMtitthao paDhijai, tao omatthagakama pariharittA iriyaM paDikamiya deve vaMdiya saMtitthayaM bhaNiya AyariyasagAse AgaMtuM avihipAriTThAvaNiyAe kAussaggo kIrai, navakAraM ciMtittA muheNa bhaNaMti, mahiddhiyAINaM asajjhAo khamaNaMca kIraI, na savattha, esa sive vihI, asive khamaNaM asajjhAo kAussaggo ya avihivirgicaNatthaM na kIrai / iti mahApAriSThApanikAvidhiH // 152 // athopasaMharannAha sApekSayatidharmo'yaM, parArthakaraNAdinA / tIrthapravRttihetutvAdvarNitaH shivsaukhydH||153|| | 'ayaM' anantaranirUpitasvarUpaH 'sApekSayatidharmo' gacchavAsiyatidharmo gurvantevAsAdisamAdhimaraNaparyavasAno 18'varNito' vyAkhyAtaH, kiMphala: ? ityAha-'zivasaukhyadaH' zivaM-mokSastasya saukhyaM-nirAvAdhalakSaNaM dadAtIti tathA, mokSaphalaka ityrthH| tatra hetumAha-tIrthe'ti tIrtha-caturvidhaH zra(ma)NasaGghaH pravacanaM vA tasya pravRtti:-avi|cchedena sthitistasyA hetutvAt-kAraNatvAt , tIrthapravartakatayA sApekSayatidharmo mokSaphalaka iti bhaavH| tIrthapravRttihetutvamapi kena hetunetyAha-parArthe ti parArtha:-paropakAraH pareSAmupadezadAnena samyaktvAdiguNaprApaNamityarthaH tasya karaNaM-saMpAdanaM AdizabdAditikartavyatAgrahastena tIrtha pravarttata iti bhAvaH // 153 // iti paramagurubhaTTArakazrIvijayAnandamUriziSyamukhyapaNDitazrIzAntivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAyazrImAnavijayagaNiviracitAyAM khopajJadharmasaMgrahavRttau sApekSayatidharmavyAvarNano nAma tRtIyo'dhikAraH / Jain Education Intential For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti zrImanmAnavijayopAdhyAyasaMgRhIte zrIkAzIvibudhavijayAvApsanyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayopAdhyAyasaMskRte zrIdharmasaMgrahe tRtiiyo'dhikaarH||3|| Jain Education in For Private Personal use only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmprataM nirapekSayatidharmaprastAvanAya tadyogyatAmAha pramAdaparihArAya, mahAsAmarthyasaMbhave / kRtArthAnAM nirapekSayatidharmo'tisundaraH // 154 // 'mahAsAmarthya' AdyasaMhananatrayayuktatayA vajrakuDyasamAnadhRtitayA ca kAyamanasoH zaktiH tasya 'saMbhave | vidyamAnatve 'pramAdaparihArAya' prAguktASTavidhapramAdatyAgAya 'kRtArthAnAM kRtakRtyAnAM AcAryopAdhyAyapravartaka-11 sthaviragaNAvacchedkalakSaNapadapazcakayogyatayA ziSyANAM niSpAdanena niSThitArthAnAmityarthaH 'nirapekSayatidharmoM gacchanirgatayatidharmaH 'atisundaraH' atizayena zreyAn , pramAdajayAthaM kRtakRtyAnAmAcAryAdInAM ayamatizreSTha 8 ityarthaH / atredamavadheyam-nirapekSA yatayo jinakalpikAH zuddhapArihArikA yathAlandikAzca, tatra jinAnAmiva 18 kalpo jinakalpaH-ugravihAravizeSastena carantIti jinakalpikAH 1, parihAraH-tapovizeSastena carantIti pAri-18 hArikAH zuddhAzca te pArihArikAzceti samAsaH 2, yathAlandena-prakRtakalpAnurUpakAlavizeSeNa carantIti yathA-2 landikA 3, pratimAkalpo'pi nirapekSa eva, paraM prAguktatvAdiha noktaH, iha tu traya eva vivakSitAstaddharme'dhikAriNazca prAyo gaNyAdayaH paJca puruSAH, taduktaM paJcavastuke-"gaNiujjhAya pavittI, theragaNAvacchayA ime paMca / pAya-12 mahigAriNo iha, tesi imA hoi tulaNA u||1||" tatpratipitsunA prathamameva pUrvApararAtre tAvadidaM cintanI-13 yaM 'anupAlito dIrghaparyAyaH, vAcanA cocitebhyo dattA, niSpAditAzca ziSyAH, mama kiM sAmprataM yukta'miti Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Y w.jainelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH SO930 // 183 // vicintya sati jJAne nijamAyuHzeSaM khayameva paryAlocayati, tadabhAve punaranyamatizAyinaM pRcchati, tatra svlpe| jinakasvAyuSi prAguktamanyataraM maraNamaGgIkaroti, atha dIrghAyuH paraM javAbalaM kSINaM, tadA vRddhavAsaM svIkurute, puSTAyAM tu| lpAdhi zaktau jinakalpAdyabhyudyatavihAraM bhajate, tatrAdau gaNyAdInAM khayogyaviSayAH tulanA cettham-gaNinAM parimitakAlo gaNanikSepo bhavati, yo vA yatropAdhyAyAdisthAne sthitaHsa itvaraM tatpadamAtmasamasyAnyasya sAdho nikSipati parIkSArtha, pazyAmastAvadete abhinavAcAryAdayaH kIdRzA bhavanti?, asya sthAnasyocitA na veti, yato yogyAnAmapi prAyeNa prastutasya nirvahaNaM duSkaraM bhavati, taduktam-"gaNaNikkhevettario, gaNissa jo vA Thio jahiM ThANe / so taM appasamassa u NikkhivaI ittaraM ceva // 1 // picchAmu tAva ee, kerisayA huMtimassa ThANassa / joggANavi pAeNaM, nivvahaNaM dukkaraM hoI // 2 // " iti / tataH paJcabhistulanAbhirAtmAnaM tolayati-"taveNa satteNa sutteNa, egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM pddivjo||1||" iti / tatra tapasA''tmAnaM tathA bhAvayati yathA devAdyupasargAdinA'neSaNIyAdikaraNataH SaNmAsAn yAvadAhArAlAbhe'pi kSudhayA na bAdhyate, sattvabhAvanayA ca bhayaM nidrAM ca parAjayate, sA ca paJcadhA, tatrAdyA rAtrI suteSu sarveSu sAdhuSu vasatAveva kAyotsarga kurvato bhavati, dvitIyAstUpAzrayabAhyAdipradezeSu, Aha ca-"paDhamA uvassayaMmI, bIA bAhiM tiA caukamI / sunnagharaMmi cautthI, aha paMcamiA masANaMmi // 1 // " sUtrabhAvanayA tu nijanAmavattathA paricitaM sUtraM karoti yathA divA rAtrau vA zarIracchAyAdyabhAve'pyucchAsaprANastokalavamuhUrttAdikaM kAlaM sUtraparAvartAnusAreNaiva Jain Education intedindia For Private & Personel Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva samyagavagacchati, ekatvabhAvanayA cAtmAnaM bhAvayan gurvAdiSu darzanAlApAdi pUrva pariharati, tato bAdarama-18 matve mUlata eva vicchinne dehopadhyAdibhyo'pyAtmAnaM bhinnamavalokayan sarvathA teSu nirabhiSvaGgo bhavati, bala-1 bhAvanAyAM zArIraM mAnasaM ceti dvividhaM balaM, tatra zArIraM zeSajanabhyo'tizAyikameSTavyaM, tadabhAve'pi dhRti-10 balena tathA''tmAnaM bhAvayati yathA mahadbhirapi parISahopasagarna bAdhyate, etAbhirbhAvanAbhirbhAvitAtmA jina-18 kalpapratirUpo gaccha eva prativasannupadhyAhAraviSaye dvividhe parikarmaNi pravartate, tatra yadi pANipAtralabdhirasti tatastadanurUpameva parikarma ceSTate, yadi ca sA nAsti tadA pratigrahadhAritvaparikarmaNi yathAyogaM parivartate, AhAraparikarmaNi tu tRtIyapauruSyAmavagADhAyAM vallacaNakAdikaM mitaM prAntaM rUkSaM coddhatAdipaJcAnAM piNDaiSa-12 NAnAM madhyAdanyataraiSaNAdvayAbhigraheNAhAraM gRhNAti, tatrApyekayA bhaktamaparayA pAnakamiti / evaM vidhinA-1 SstmAnaM parikarmayitvA sakalamapi saMghaM mIlayitvA kSamayitvA ca sarvasAdhUna dattvA ca nijapade vyavasthApitasU reranuzAsti tIrthakRtaH samIpe tadabhAve gaNadharasya tadabhAve caturdazapUrvadharasya tasyApyabhAve dazapUrvadharasya tadabhAve tu vaTAzokAditarUNAmadho mahAvibhUtyA jinakalpaM pratipadyate, sAmAcAryazcAsya AvadiyakInaSedhi-18 kImithyAduSkRtagRhiviSayapRcchopasaMpallakSaNAH paJca bhavanti, anye vAhuH-AvazyikInaSedhikIgRhasthopasaMpa&AllakSaNAstisra eva, ArAmAdinivAsina oghataH pRcchAdInAmapyasaMbhavAt, atra prAgustaiH zrutAdibhiH saptaviMzatyA dvArarasya maryAdA pradazyate, tadyathA-zrutasaMpaccAsya jaghanyato navamasya pUrvasya tRtIyamAcAravastu, tatra nin Education inte For Private & Personel Use Only X w.jainelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 184 // Jain Education In kAlajJAnaM bhavati, utkarSatastu bhinnadazapUvANi 1, saMhananaM cAdyameva bhavati, dhRtyA ca vajrakuDAsamAnaM 2, upasargAzca divyAdayo'sya bhavanti na vA, yadi punarbhavanti tadA'vyathito visahate tAn 3, evamAtaGkamapi Agatamasau niSpratikarmazarIraH sahate na tu cikitsAM kArayati 4, vedanA ca dvividhApi tasya bhavati 5, vasatyAdau caika evAsau nirapekSatayA bhAvato bhavati, dravyatastvaneko'pi bhavati, ekavasatAvutkarSataH saptAnAM saMbhavAt 6, uccAraprazravaNajIrNavastrANAM ca vyutsarjanama sAvanApAtA saMlokAdidazaguNopeta eva sthaNDile karoti 7, mAsakalpaM caturmAsakaM vA yatra kSetre'vasthitastatra SaD bhAgAn kalpayitvA ekasmin dine yatra bhAge bhikSArthaM hiNDitastatra punarapi saptama eva divase paryaTati, bhikSAcaryAM grAmAntare gamanaM ca tRtIyapauruSyAmeva karoti, caturthapauruSI tu yatrAvagAhRte tatra niyamAdavatiSThate, bhaktapAnakaM ca prAguktaiSaNAdvayAbhigraheNAlepakRdeva gRhNAti, siMhavyAghrAdike ca sammukhe samApatatyunmArgagamanAdinA neryAsamitiM bhanaktItyAdikA jinakalpasAmAcArI kalpagranthato'vaseyA / atra ca tatsthitipratipAdanArthaM kAnicid dvArANi pradarzyante, tadyathA kSetra 1 kAla 2 cAritra 3 tIrtha 4 paryAyA 4 gama 6 veda 7 kalpa 8 liMga 9 lezyA 10 dhyAna 11 gaNanA 12 bhigraha 13 pravAjana14 muNDana 15 niSpratikarmatA 16 bhikSA 17 patha 18 rUpANi dvArANi / tatra tIrtha 1 paryAyA 2''gama 3 veda 4 dhyAnA 5 bhigraha 6 pravrajyA 7 muNDana 8 niSpratikarmatA 9 bhikSA 10 patha 11 dvArANi parihAravizuddhikadvAre yathA vakSyante tathaivAtrApi jJeyAni / kSetradvAre janmanA sadbhAvena ca paJcadazaskhapi karmabhUmiSu saMharaNena [na] tvakarmabhU jinakalpAdhi. // 184 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miSvapi bhavati 1, kAladvAre avasarpiNyAMjanmanA tRtIyacaturthArakayoreva, vratasthastu paJcamArake'pi, utsarpiNyAM tu | vratasthastRtIyacaturthArakayoreva, janmanA tu dvitIyArake'pi, pratibhAgakAle tu duSSamasuSamArUpe janmataH sadbhAvatazca prApyate, videhe'pyeSAM sadbhAvAt, saMharaNena punaH sarvasminnapi kAle 2 // cAritradvAre pratipadyamAnaka AdyadvitIyayoreva cAritrayoH, videhamadhyatIrthakRtAM sAmAyike, Adyantimajinayostu chedopasthAnIye, pUrvapratipannastu sUkSmasaMparAyayathAkhyAtayorapi, sa copazamazreNyAmeva na tu kSapakazreNyAM 'tajamme kevalapaDisehabhAvAo' iti vacanAt 3, kalpadvAre sthitakalpe bhavati 4, liGgadvAre pratipadyamAnako dvividhe'pi dravyabhAvarUpe liGge bhavati, pUrvapratipannastu bhAvaliGge'vazyameva, dravyaliGge tu bhAjyo, hRtajINetAdibhiH kadAcidvyaliGgasyAbhAvAt, gaNanAdvAre pratipadyamAnakA jaghanyata ekAdaya utkarSataH zatapRthaktvaM pUrvapratipannAstu dvidhApi sahasrapRthaktvamevetyAdi jinakalpikharUpaM / atha pArihArikavarUpaM procyate-pArihArikA nirvizamAnakA nirviSTakAyikAzceti | dvividhAH, tatrAdyA vivakSitatapovizeSasevakAH, nirviSTakAyikA AsevitavivakSitatapovizaSAMH, iha ca navako gaNazcatvAro nirvizamAnakAzcatvArazcAnucAriNa ekaH kalpasthito vAcanAcAryaH, yadyapi sarve'pi zrutA-16 tizayasaMpannAstathApi kalpatvAtteSAmekaH kazcitkalpasthito'vasthApyate / teSAM ca pArihArikANAM nirvizamAna-18 kAnAM tapastridhA-jaghanyaM madhyamamutkRSTaM ceti, taca trividhamapi grISmakAle yathAkramaM caturtha SaSThamaSTamaM ca bhavati, zizire ca SaSThamaSTamaM dazamaM ca, varSAkAle cASTamaM dazamaM dvAdazaM ceti, pAraNake ca triSvapi kAleSvAcAmlaM, For Private 8 Personal Use Only W w JainEducation int: .jainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH " kASi. ..... ... mAtAdanamAcAmla kurvantIti / evaM SaNmAsAna tapazcaritvA pArihAmA // 185 // bhikSAgrahaNaM ca prAgvat, idaM caturNA pArihArikANAM tapaH, ye tu kalpasthitAdayaH paJca te prAguktabhikSAbhigraha-ISparihAri yuktAH santaH pratidinamAcAmlaM kurvantIti / evaM SaNmAsAn tapazcaritvA pArihArikA anucarA bhavanti, anu-11 cirakAzca pArihArikA bhavanti, yAvadapare SaNmAsAH, tato mAsadvAdazakAnantaraM vAcanAcAryo'pi SaNmAsAn pArihArikatapaH karoti, zeSANAM cASTAnAM madhye sapta vaiyAvRttyakarA bhavanti, ekastu vAcanAcArya iti / evamaTAdazamAsapramANo'yaM kalpo bhavati / tataH kalpasamAptau tameva kalpaM jinakalpaM vA prayAnti gacchaM vA'nusa-18 ranti / parihAravizuddhikA hi dvividhAH-itvarA yAvatkathikAca, tatra ye kalpasamAtyanantaraM kalpaM gacchaM vA yAnti te itvarA, jinakalpapratipattArastu yAvatkathikAH iha cetvarAH kalpamAhAtmyAdanupasargA anAtaGkAzca bhavanti, yAvatkathikAstu jinakalpikavat jJeyAH, parihAravizuddhipratipattizca tIrthakRtastatpArzvagRhItatatsapasazca samIpe bhavati, nAnyasya pArthe, etatprarUpaNArtha viMzatidvArANi dayante / tatra kSetradvAre janmataH sadbhAvatazca paJcasu bharateSvairavateSu ca, saMharaNaM tu nAsti 1, kAladvArezvasarpiNyAM tRtIye turye vA'rake janma, sadbhAvazca paJcame'pi, utsarpiNyAM dvitIye tRtIye caturthe vA janma, sadbhAvastRtIye caturthe vA, turyArakapratibhAgakAle na saMbhavatyeva, mahAvidehe teSAmasaMbhavAt 2, cAritradvAre cAsya cAritraM parihAravizuddhikameva, tatsaMyamasthAnAni | Intern AdyacAritradvayAsaMkhyAtasaMyamasthAnebhya UrdhvamasaMkhyAtasaMyamasthAnAnyatikramyAsaMkhyAni bhavanti 3, tIrthadvAre etattapA niyamatastIrthe vartamAna eva, na tu tasya vicchede [na] anutpattyAM vA tadabhAve jAtismaraNAdinA 4, paryA Jan Education Inter For Private Personal use only w.jainelibrary.org Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvAre gRhasthaparyAyo jaghanyata ekonatriMzadvarSANi, yatiparyAyo viMzatiH, dvAvapi cotkarSato dezonapUrvakoTipramANau 5, AgamadvAre'pUrvamasau nAdhIte, gRhItocitayogArAdhanata eva kRtArthatvAt, prAgadhItaM tu vizrotasikAkSayanimittaM nityamevaikAgramanAH smarati 6, vedadvAre pravRttikAle punapuMsako vedI staH, striyAstatpratipattyasaMbhavAt , prAk pratipannaH savedo'vedo vA bhavet 7, kalpadvAre sthitakalpa evAyaM nAsthitakalpe 8, liGgadvAre niya|mAt dravyabhAvarUpaliGgadvaye [na] bhavati, na tvanyatarasmin 9, lezyAdvAre zuddhAsu tisRSvenaM kalpaM pratipadyate, pratipannastu SaTkhapi bhavati 10, dhyAnadvAre dharmadhyAnena pravarddhamAnenaitatpatipadyate, pUrvapratipannastu Arttaraudrara rapi bhavati, paraM prAyeNa niranubandhaH 11, gaNanAdvAre jaghanyatastrayo gaNAH pratipadyante, utkarSataH zatasaMkhyA:, pUrvapratipannAstu dvighApi zatazaH, puruSagaNanayA jaghanyataH saptaviMzatirutkarSataH sahasraM, pUrvapratipannakAH punarjaghanyataH zatazaH, utkarSataH sahasrazaH, yadA ca kalpamadhyAdeko nirgacchati anyazca pravizati tadA ekaH pRthaktvaM vA, pUrvapratipanno'pyevaM bhajanayA prApyate 12, abhigrahadvAre dravyAdyabhigrahA asya na bhavanti, etatkalpasyaivAbhigraharUpatvAt 13, pravrajyAdvAre muNDanadvAre ca nAsAvanyaM pravrAjayati 14 muNDayati ca 15, prAyazcittadvAre manasA'pi sUkSmamapyaticAramApannasya niyamatazcaturgurukaM, asyaikAgratAprAdhAnyAt, tadbhaGge ca gurutaradoSAditi 16,18 kAraNadvAre kAraNaM nAmAlambanaM, tacca suparizuddhaM jJAnAdikaM, tadasya na vidyate, nirapavAdatvAdanAlambana evAyaM 17, niSpatikarmatAdvAre'kSimalAdyapi nApanayatyasau mahAtmA 18, bhikSAdvAre pathadvAreca bhikSAvihArakramazcAsya tRtI Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Yiww.jainelibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ce dharmasaMgrahe || yapauruSyAM bhavati, zeSAsu ca kAyotsargaH, alpA ca nidrA, jaMghAbalakSaye'pi nApavAdasevanaM, kintvaviharato'pi prihaariadhikaarH| tatraiva yathAkalpaMkhIyayogavidhAna 19-20 miti parihAravizuddhikavarUpam 2 // atha yathAlandikasvarUpamucyate-tatra kAvyathA landazabdena samayaparibhASayA kAla ucyate, sa ca kAlastredhA-jaghanyAdibhedAt, tatra udakAH karo yAvatA | | landAdhi. kAlena iha sAmAnyena loke zuSyati tAvAn kAlavizeSo bhavati jaghanyaH, jaghanyatvaM cAsya prtyaakhyaanniym||186|| 18|| vizeSAdiSu vizeSata upayogitvAd, anyathA'tisUkSmasyApi samayAdilakSaNasya kAlasya saMbhavAt / utkRSTaHga pUrvakoTipramANaH, ayamapicAritrakAlamAzritya, anyathA palyopamAdirUpasyApi kAlasya saMbhavAt, zeSaH sarvo'pi mdhymH| atra punaH paJcarAtraM yathAlandamutkRSTaM bhavati, tenaivAtropayogAt, yasmAtpeTAIpeTAdyanyatamAyAM vIthyAM bhaikSanimittaM paMcarAtrindivAnyaTanti tasmAdbhavanti yathAlandinaH vivakSitayathAlandabhAvAt, tathAsya paJcapuruSapramANo gaccho bhavet, taduktam-"jamhA u paMcarattaM, caraMti tamhA u huNti'haalNdii| paMceva hoi gaccho, tesiM ukkosaparimANaM // 1 // " iti / yathAlandimaryAdA ca sarvApi jinakalpisadRzaiva, navaraM sUtre bhikSAyAM mAsakalpe ca nAnAtvaM, yataH-"jA ceva ya jiNakappe, merA sA ceva landiANaMpi / nANattaM puNa sutte, bhikkhAyari mAsakappe a||1||" iti / yathAlandikA hi dvividhAH, gacche pratibaddhA apratibaddhAzca, ekaikA api te dvivi-1 // 186 // dhAH, jinAH sthavirAzceti, tatra bhUyo ye jinakalpaM pratipatsyante te jinAH, ye tu sthavirakalpameva te sthavirA|| iti, gacche pratibandhazcAsyArthasyaiva deze'samApte sati, anyathA jinA iva syuriti, taduktam-"paDibaddhA iarevi Join Education ! For Private & Personel Use Only O ww.jainelibrary.org Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a, ikkikA te jiNA ya therA ya / atthassa u desaMmI, Nasamatte tesi paDibandho // 1 // " saMpUrNasUtrArthagrahaNaM vinA tatkalpapratipattistu lagnacandrabalAdiSu jhagityAgateSu anyeSu ca dUravartiSu bhavati, tatastaM kalpaM pratipadya gurvadhiSThitakSetrAhiHsthitA eva viziSTakriyAyuktA agRhItamarthaM gRhNanti, tatra cAyaM vidhiH-yadutAcAryaH svayaM tatra gatvA tebhyo'rthazeSaM dadAtIti, arthagrahaNArtha kSetre teSAmAgacchatAM tu doSAH syustathAhi-vaMdamAnAn gacchavA-16 sisAdhUna te[na] na prativandante tato loke gardA bhavati, yadutaite alokajJAH, yadvA pare zIlarahitA iti, teSAM punariyaM sthitiyaMdAcArya muktvA'nyasya sAdhona namanti, gacchavAsinastu mahAnto'pi tAn vandante iti / atha kSINajaMghAbala AcAryastatra gantuM yadi na zaknuyAttadA yathAlandiko'ntarapallImAgacchati, tatrAcArya AgatyArthaM datte, sAyaM ca mUlakSetramAyAti, antarapallI ca mUlakSetrAtsA dvigavyUtastho grAmaH, tatrApyAgantumazakta AcArya prativRSabhagrAmaM yathAlandika eti, prativRSabhagrAmazca mUlakSetrAdvigavyUtasthaM kSetraM, tatrApyAgantumazakuvati AcArya mUlakSetrabahi:pradeze eti, tatrApyazakte mUlakSetra evAnyavasatau, tatrApi gamanAzaktau mUlavasatAvAyAti yathAlandika iti / tasmai AcAryaH zeSArtha datte / evaM gRhItArthAste gacche'pratibaddhA viharantIti sUtraviSayo vizeSaH / tathA dvividhA apyete Rtubaddhe kAle yatra vistIrNagrAmAdau sthitAstaM gRhapatirUpAbhiH SadbhirvIthIbhiH parikalpyai| kaikasyAM vIthyAM paJca paJca dinAni bhikSAmaTanti, tatraiva ca vasanti, evaM SaDbhirvIthIbhiH ekasmin grAme mAsaH pUrNo bhavati, tathAvidhavistIrNagrAmAbhAve tu nikaTatameSu SaTsu grAmeSu paJca paJca divasAn vasanti, uktaM ca kalpa JainEducation a l For Private Personel Use Only how.ainelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricAraNArtha gacchasya jinakalpApekSayA bhAjyA sahapRthaktvaM, nyUnaprakSepe tu kATI dharmasaMgrahe bhASye-"ekkakaM paMcadiNe, paNaeNa ya niDhio mAso"tti, gacchapratibaddhAnAM ca yathAlandikAnAM sakrozayojana-nirapekSaya. adhikAraH lakSaNaH kSetrAvagrahaH AcAryANAmAbhavati, taduktam-"gacche paDibaddhANaM, ahalaMdINaM tu aha puNa viseso / tidharmaH uggaha jo tesiM tu, so AyariANa Abhavai // 1 // " iti, apratibaddhAnAM tu jinakalpikavat kSetrAvagraho nAstIti / tathA jinakalpikAzca yathAlandikA niyamAnniSpatikarmazarIrAH, sthavirakalpikAstu yathAlandikA| // 187 // vyAdhigrastaM sAdhuM paricAraNArtha gacchasya samarpayanti, anyaM ca tatsthAne gRhNanti, tathA sthavirayathAlandikA ekaikapatadgrahakAH saprAvaraNAzca, dvitIyAstu jinakalpApekSayA bhAjyA iti / gaNamAnamAzrityaiSAM jaghanyaM gaNatrayarUpaM, utkRSTaM tu zatapRthaktvaM, puruSapramANaM ca paJcadazakarUpamutkRSTaM tu sahasrapRthaktvaM, nyUnaprakSepe tu ekAdayo'pi bhavanti jaghanyataHpratipadyamAnakAH, utkarSataH punaH zatAgraza eva, pUrvapratipannAnAM tu dvidhApi koTIpRthaktvameveti nirUpitA nirapekSayatidharmapaddhatiH // 157 // sAmprataM sUtrasaMdarbheNa saMkSepatastAM didarzayiSuH zlokatrayamAhasa cAlpopadhitA sUtragurutogavihAritA / apavAdaparityAgaH, zarIre'pratikarmatA // 155 // // 187 // dezanAyAmaprabandhaH, sarvadA caaprmtttaa| UrdhvasthAnaM ca bAhulyAcchubhadhyAnaikatAnatA // 156 // uddhRtAyeSaNAbhikSA, kSetre SaDbhAgakalpite / gamanaM niyate kAle, turye yAme tvavasthitiH // 157 // tA nirapekSayAnakAH, utkarSataH punaHpamutkRSTaM tu sahasrapA For Private & Personel Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrAlpA-sthavirakalpA nevRttau copadezakatvena yastattA, upadhipramANaM ca 2999090SasasASSSSSSSS 'saca' nirapekSayatidharmo'lpopadhitAdizlokatrayeNopadaya'mAno bhavatItisambandhaH, tatrAlpa:-sthavirakalpApekSayA nyUna upadhiH-vastrapAtrAdirUpo yasya sa tathA tadbhAvastattA, upadhipramANaM ca prAgnirUpitameva, tathA sUtram-AgamaH sa eva guruH sarvapravRttau nivRttau copadezakatvena yasya sa tathA tadbhAvastattA, tathA viharatItyevaMzIlo vihArI tasya bhAvastattA, ugrA grAmaikarAtrAdirUpeNotkRSTA vihAritA vihAraH, kimuktaM bhavati?-yadA pratimAkalparUpo nirapekSo yatidharmaH pratipanno bhavati tadA Rtubaddhe kAle grAme'jJAtaH san sa ekarAtriM dvirAtraM vA vasati, yathoktam-"no egarAyavAsI egaM ca dugaM ca annAe" jinakalpikayathAlandikazuddhaparihArakAstu jJAtA ajJAtAzca mAsamiti / tathA'pavAdasya-utsargApekSayA'pakRSTavAdasya tyAgaH-parihAraH, nahi nirapekSo yatiH sApekSayatirivotsargAsiddhAvapavAdamapi samAlambyAlpaM doSaM bahuguNaM ca kAryamArabhate, kintUtsargaprAptaM kevalaguNamayameveti / ata eva zarIre-dehe'pratikarmatA, tathAvidhaglAnAdyavasthAyAmapi pratIkArarAhityaM, tathA dezanAyAM-dharmakathArUpAyAM dharma zrotumupasthiteSvapi tathAvidhaprANiSvaprabandho'bhUribhAvo, nirapekSayatirhi eSaNAdiviSayaM muktvA na kenApi sAI jalpati, 'egavayaNaM duvayaNa'miti vacanaprAmANyAt, tathA sarvadA-sarvakAlaM divA rAtrI cetyarthaH apramattatA-nidrAdipramAdaparihAraH tathA bAhulyAt-prAyeNa UrdhvasthAnaM-kAyotsarge'vasthAnaM, kadAcidupavizati jinakalpikAdistadA niyamAdutkaTuka eva, natu niSadyAyAmaupagrahikopakaraNasyaivAbhAvAt , tathA zubhadhyAne dharmadhyAnAdAveka eva tAna:-cittaprasarpaNarUpo yasya sa tathA tadbhAvastattA, tathA saMsRSTA'saMsRSTalakSaNeSaNAdvaya gavayaNaM duvayaNa mizvaprabandho'bhUribhAvo, nirahityU, tathA dezanAyA Jan Education For Private Personal use only How.jainelibrary.org Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe rahitAH zeSA uddhatAlpalepohItApragRhItojjhitadharmAlakSaNAH pazcaiSaNAstAbhirbhikSA-bhikSaNaM, ayaM bhAva:-uddhaadhikAraHtAdipaJcaiSaNAnAM madhyAdanyataraiSaNAdvayAbhigrahaNAhAraM gRhNAti, tatrApyekayA bhaktamaparayA pAnakamiti, evaM | vidhA bhikSA kutra bhavatItyAha-SabhirbhAgaiH' SaTsaMkhyairaMzaiH 'kalpite' buddhyA pRthakkate 'kSetre' vAzritagrAmAdau / SadbhirdinaH kSetraSavAgAn bhikSArthamaTatIti bhAvaH, tathA 'niyate' tRtIyapauruSIlakSaNe 'kAle' samaye 'gamanaM' saMca-IS // 18 // raNaM yathoktam-"bhikkhApaMtho a taiyAi"tti tathA turye yAma-divasasya caturthe prahare tuzabda: vizeSaNArthaH, avasthitiH-gamananivRttiriti // 157 // athaitaddharmanirUpaNamupasaMharannAha saMkSepAnnirapekSANAM, yatInAM dharma IritaH / atyugrakarmadahano, gahanogravihArataH // 158 // 'nirapekSANAM yatInAM jinakalpikAdInAM 'dharmaH' alpopadhitAdirUpaH' 'saMkSepA'diti lezamAtreNa 'IritaH' proktaH, kIdRzo dharma: ?-'atyugrakarmadahanaH' atyugraM-karkazavedanIyaM yatkarma tasya dahana:-apanAyakaH, kasmAddhetorityAha-gahanogravihArataH' gahano-duradhigama ugra-utkRSTo vihAro-viharaNaM tasmAt // 158 // IS| // 18 // iti paramagurubhaTTArakazrIvijayAnandamUriziSyamukhyapaNDitazrIzAMtivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAyazrImAna vijayagaNi viracitAyAM khopajJadharmasaMgrahavRttau nirapekSayativyAvarNano nAma caturtho'dhikAraH / ciesteeeeeeeeeeeeeeees Jain Education in For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmprataM sakalazAstrArthaparisamAtimupadarzayannAhaityeSa yatidharmo'tra, dvividho'pi niruupitH| tataH kArnena dharmasya, siddhimApa nirUpaNam // 159 // 'iti' pUrvoktaprakAreNa 'atra' zAstre 'eSa' pratyakSaH dvividhaH-sApekSanirapekSabhedavAn na punareka evetyapizabdArthaH / 'yatidharmaH' uktalakSaNo 'nirUpito' nirUpaNaviSayIkRtaH 'tato' dvividhayatidharmanirUpaNAdvividhagR- hidharmasya ca prAgeva nirUpaNAt 'kAtsnyena' sarvaprakAreNa dharmasya 'nirUpaNaM' zAstrAdau pratijJAtaM 'siddhimApa saMpUrNatAM prApa // 159 // iti zrIdharmasaMgrahaprakaraNaM sUtrato vRttitazca samAptam / pratyakSaraM gaNanayA, granthe'tra syuranuSTubhAm / caturdaza sahasrANi, SaTzatI ca dvikottarA // 1 // 14602 // Jain Education For Private & Personel Use Only Now.jainelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgrahe adhikAraH 3 // 189 // atha prazastiH / zrImadvIrajinendra paTTapadavIsImantinImaNDanaM, prakhyAvAnajaniSTa hIravijayaH sUriH satAmagraNIH / yenAkabbararAT prabodhya vihito duSkarmakarttA'pyaho, dharmoktyA tridivasya kezigaNinevArhaH pradezI nRpaH // 1 // amalamalamakArSItsadgurostasya pahuM, vijayivijayasenaH sUrirugrapratApaH / mahati sadasi zAhervAdino niSpratApAn, || raviriva nijagobhistArakAn yadbabhUva (cakAra ) // 2 // vijayatilakasUrirbhUrisUriprakRSTo, dinamaNirudayAdrau tasya paTTe babhUva / kumatatimiramugraM prAsya zuddhopadezaprasRmara kiraNairyo bhavyapadmAMzcakAra // 3 // tadIye paTTe'bhUdvijayivijayAnanda sugururyazakhI tejakhI madhuravacanaH saumyavadanaH / kaSAyairnirmuktaH prazamaguNayuktaH suvihitastapAgacchAdhIzaH sakalavasudhAdhIzamahitaH // 4 // jayati vijayarAjaH sUriretasya paTTe, sakalaguNagariSThaH ziSTalokaiH prazasyaH / prathitapRthujayazrIrugrapuNyaprabhAvaH, kalitasakalazAstraH prAstamithyAtvajAlaH // 5 // tadanu paTTapativihito'dhunA, vijayarAjatapAgaNabhUbhujA / vijayamAna iti prathitAhnayo, vijayate'tulabhAgyanidhiH sudhIH // 6 // ( itazca ) vijayAnandasUrINAM vineyA vinayAnvitAH // zrIzAntivijayAhvAnAH, zobhante paNDitottamAH // 7 // AjanmAdapi zIlasatyamRdutAkSAntyarjavAdyA guNA, bhUyAMso gurubhaktatA ca vipulA yeSu prakRSTA api / protsAhAya guNArthinAM khagurubhirvyaktIkRtA bhUtale, sarvatrAkhilagacchakAryaviniyogena prasannAtmabhiH // 8 // teSAM vineya prazastiH // 189 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte uditAdarato vivatre, granthaM ca mAnavijayAbhidhavAcako mum // kSuNNaM yadatra matimandatayA bhavettanmedhAvibhirmayi | kRpAM praNidhAya zodhyam ||9|| satarkakarkazadhiyA'khiladarzaneSu, mUrdhanyatAmadhigatAstapagacchadhuryAH / kAzyAM vijitya parayUdhikaparSado'yyA, vistaaritprvrjainmtprbhaavaaH|| 17 // tarkapramANanayamukhyavivecanena, prodbodhitAdimamunizrutakevalitvAH / cakruryazovijayavAcakarAjimukhyA, granthe'tra mayyupakRtiM parizodhanAdyaiH kila yojanAye ] // 11 // bAla iva madgatirapi ( bAlaka iva mandagatiH) sAmAcArIvicAra durgamye / atrAbhUvaM gatimAMsteSAM hastAvalambena / // 12 // [ siddhAntavyAkaraNacchandaH kAvyAdizAstraniSNAtaiH / lAvaNyavijayavAcakazaraiH samazodhi zAstramidam // 13 // ] varSe pRthvIguNamunicandra [ 1731 ] pramite ca mAdhave mAse / zuddhatRtIyAdivase yatnaH saphalo'yamajaniSTa // 14 // ( kiMca) samagradezottamagurjareSu, ahammadAbAdapure pradhAne / zrIvaMzajanmA matiAbhidhAno, vaNigvaro'bhUcchubhakarmakarttA // 15 // nityaM gehe dAnazAlA vizAlA, tIrthonnatyA tIrtharAjAdiyAtrA / saptakSetryAM vittavApazca yasya, stotuM prAyo hyasmadAdyairazakyaH // 16 // sAdhuH zrIzAntidAsaH pravaraguNanidhistatsuto'bhUdudAro, dhAtryAM vikhyAtanAmA jagaDusamadhikA'nekasatkRtyakRtyA (karttA) / raGkAnAmannavastrauSadhasuvitaraNAdyena duSkAlanAma, pradhvastaM zastabhUtA bahuvidhimaMhitA jAtisAdhArmikAzca // 17 // putranyastasamasta gehakaraNIyasya sphuTaM vArddhake, siddhAntazravaNAdidharmakaraNe baddhaspRhasyAnizam / saddharmadvayasaMvidhAnaracanAzuzrUSaNotkaNThinastasya prArthanayA'sya gumphanavidhau jAtaH prayatno mama // 18 // jJAnArAdhanamatinA, vinayAdiguNAnvitena vRttiriyam // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha adhikAraH prathamAdarza likhitA, gaNinA kAntyAdivijayena // 19 // dhAtrI saMpadvidhAtrI bhujagapatidhRtA sArNavA yAvadAste, prazastiH proccaiH sauvarNazRGgollikhitasurapatho mandarAdrizca yAvat / vizvaM vidyotayantau tamanu zaziravI bhrAmyatazceha yAvat, grantho vyAkhyAyamAno vibudhajanavarainandatAdeSa tAvat // 20 // ye granthArthavibhAvanAtinipuNAH samyagguNagrAhiNaH, santaH santu mayi prasannahRdayaste kiM khalaistairiha / yeSAM zuddhasubhASitAmRtarasaiH sikto'pi citte bhRzaM, grISmatauM | marubhUmikAkhiva payolezo na saMlakSyate // 21 // vilokyAnekazAstrANi, vihitAddhandhatastviha / pretyApi bo-16 dhilAbho'stu, paramAnandakAraNam // 22 // iti mahopAdhyAyazrImAnavijayaprabhUpajJo dharmasaMgrahaH samAptimApattarAM shreysttikrH|| // 19 // ti zrImanmAnavijayopAdhyAyopajJaH savRttiko dharmasaMgrahaH yathArthAbhidhAnanyAyAcAryanyAyavizAradayazovijayodhyAyakRtazodhanayojanakaH samAptimagamat // eacheeeeeeeeeee // 19 // iti zreSThi devacandra lAlabhrAtR-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 45. Jain Education in For Private & Personel Use Only nw.jainelibrary.org Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private & Personel Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POROSAROOPOS iti upAdhyAyazrImanmAnavijayapraNItaM-zrImadyazovijayamahopAdhyAya-3 saMskRtayojitaM-zrIdharmasaGgrahasya uttarArddha sampUrNam / iti zreSThi devacandra lAlabhrAtR-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 45. JAK BAR For Private & Personel Use Only