Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ VISRO AR m. FEEETara PARANROERMA 4UERIE DORE RECEREMODOORailer SIA dararaLLAMALA NOTECTE 14 ajAyama B ARTA ROYALColya HAGARATE IMROIRAana OSIS THESESELESED T N SSETOPARDAN No. vAdIbhasiMhazrIcandraprabhasUriviracitaM zrIcakrezvarasUriprArabdhatatpraziSya zrItilakasUrinirvAhitavRttiyutaM zrIdevabhadrasUrisaMdRbdhAnyavRttisametaJca O dunizuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam aparanAma saMzodhakAH sampAdakAzca pravacanaprabhAvakapUjyapAdAcAryazrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarAH
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. A. zrIvijayarAmacandrasUri-smRti - saMskRta - prAkRtagranthamAlA - kramAGka 26 darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktvaprakaraNam vRttidvaya pUrvAcAryaviracitAnekagranthavRttisamanvitam granthakarttAraH * vAdIbhasiMhapUjyAcArya zrIcandraprabhasUrIzvarAH * vRttikArAH * vRttiprArambhakartAraH pUjyAcArya zrIcakrezvarasUrIzvarAH vRttisamAptikartAraH tatpraziSyapUjyAcArya zrItilakasUrIzvarAH anyavRttikartAraH pUjyAcArya zrIdevabhadrasUrIzvarAH * sampAdakAH saMzodhakAzca tapAgacchAdhipatipUjyapAdAcArya zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTaprabhAvakavardhamAnataponidhipUjyapAdAcArya zrImadvijayaguNayazasUrIzvarANAM caraNacaJcarIkAH pravacanaprabhAvakapUjyapAdAcAryazrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarAH
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma granthakartAraH vRttikArA: saMzodhakAH sampAdakAzca prakAzakam AvRttiH pratayaH sAhityasevA -: darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktvaprakaraNam vAdIbhasiMhapUjyAcArya zrIcandraprabhasUrIzvarAH : : 1 - vRttiprArambhakartAraH pUjyAcArya zrIcakrezvarasUrIzvarAH vRttisamAptikartAraH tatpraziSyapUjyAcAryazrItilakasUrIzvarAH 2 - pUjyAcArya zrIdevabhadrasUrIzvarAH : pU. A. zrImadvijayakIrtiyazasUrIzvarAH : sanmArgaprakAzanam, ahamadAbAda tathA zAsana ziratAjasUrirAmacandradIkSAzatAbdI graMthamAlA : prathamA- vi.saM. 2069, vi.saM. 2039, I.saM. 2013 zAsanaziratAjasUrirAmacandradIkSAzatAbdIvarSam : 500 : rUpyakANi 400 ISBN-978-81-87163-60-2 (foo mudrAsahayoga - prAptisthAna * sanmArga prakAzana jaina ArAdhanA bhavana, pAchIyAnI poLa, rIlipha roDa, amadAvAda-380001. phona H 25392789 E-mail: sanmargprakashan@gmail.com sUcanam jJAnanidhivyayena mudrito'yaM grantho'taH sampUrNaM mUlyaM tatkSetre dattvaiva svAmitvamasya karaNIyaM gRhasthaiH suyogyaM vA zulkaM (nakaro) dattvaiSa paThanIyazca / * sanmArgaprakAzanam
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakiAzatAbdI prakAzakIya zAsana ziratAja, dIkSAyugapravartakazrIjInA zrIcaraNe bhAvabharI aMjalI nyAyAbhAnidhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAjAnA svargavAsanA varSe janmI cUkelA pAdarAnA mA samaratha ane pitA choTAlAla rAyacaMdanA ekameva suputraratna tribhuvanakumAre dIkSA mATenI sArvatrika viparIta avasthAonA vAdaLAMone svapuruSArthathI vikherI bharUca pAsenA gaMdhAra tIrthanA AMgaNe pU.mu.zrI maMgalavijayajI mahArAjAnA varadahaste rajoharaNa prApta karI pUmuzrI premavijayajI mahArAja (tyAra bAda sUrIzvarajI)nA prathama paTTaziSya rUpe pU.mu.zrI rAmavijayajI mahArAjanuM nAma dhAraNa karyuM. e vakhate dIkSito ane dIkSArthIone dIkSAnuM pradAna-AdAna karavA mATe je bhISaNa rIte jhajhUmavuM paDatuM hatuM te paristhitimAM pUrva-pazcima jevo pracaMDa palaTo lAvavAno daDha saMkalpa karI enAM mULa kAraNo zodhI ene dharamULathI ukheDavAno bhISma puruSArtha teozrImade Adaryo. e puruSArthanI pAyAnI zilA "pravacana dhArA" banI. anaMta tIrthakarone hRdayamAM vasAvI, jinAjJAgurvAjJAne bhAlapradeze sthApI, karakamaLamAM AgamAdi dharmazAstro dharI, caraNayamAM caMcalA lakSmIne cAMpI, jISThAnA agrabhAve mA zAradAne saMsthApita karI A mahApuruSe dIkSA virodhanI sAme bhISaNa jehAda jagavI dIdhI. aneka bALa, yuvA, prauDha ane vRddhone dIkSA ApI. eka sAmaTA parivAro dIkSita thavA lAgyA. hIrA bajAranA vepArIo, mIlamAliko, DaoNkTaro, ejInIyaro ane cArTarDa ekAunTanTo paNa teozrInI vairAgya jharatI vANIne jhIlI vIra zAsananA bhikSuka banyA. A kArya kALa daramyAna teozrImane kaI jhaMjhAvAto, apamAno, tiraskAro, kAcanI vRSTio ane keTakonI pagathAra, kALA vAvaTAo, sthAna ane gAmamAM praveza paNa na maLe tevA kArastAnono sAmano karavo paDyo. pAMtrIsathI vadhu vAra to teozrIne sIvIla ke krimInala gUnAnA AropI banAvI jaina veSadhArIoe ja nyAyanI korTa batAvI. mA samarathanA jAyA, ratanabAnA ghaDatarapAyA, sUridAnanI AMkhanI kIkI ane samakAlIna sarva vaDIla guruvaryonA hRdayahAra rUpe sthAna pAmelA pUjyazrIe jinAjJA ane satyavAditAnA jore e badhAM ja AkramaNone khALI vijayazrI prApta karI. pU.mu.zrI rAmavijayajI mahArAjAmAMthI pU.A.zrI vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA rUpe vikhyAta banelA teozrImad vyAkhyAna vAcaspati, parama zAsana
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya prabhAvaka, mahArASTrAdi dezoddhAraka, dIkSAyuga pravartaka, jaina zAsana ziratAja, tapAgacchAdhirAja jevA 108thI ya vadhu sArthaka birUdone pAmI jaina zAsanane ArAdhanA, prabhAvanA ane surakSAnA triveNI saMgamathI parisnAta karatA rahyA, kaTTaramAM kaTTara virodhI vargane paNa vAtsalyathI nihALatA ane potAnA pratye gaMbhIra guno AcaranArane paNa jhaTa kSamAnuM dAna karatA teozrIe potAnA 77-78 varSanA sudIrgha saMyamaparyAyamAM mukhyatve dIkSAdharmanI sarvAgINa surakSA-saMvardhana karI enAM bIja evAM sunakSatramAM vAvyAM ke teozrInA nAma sAthe puNya saMbaMdha dharAvatA eka ja samudAyamAM Aje Azare 1400 jeTalA saMyamIo sAdhanArata che. anya anya samudAyo, gaccho ane saMpradAyomAM dIkSA-pravRttinA vegamAM paNa teozrImad asAmAnya kAraNarUpa che ema koIpaNa niSpakSapAtIne kahyA vinA cAle tema nathI. pUjyapAda zrIjInA dIkSA svIkAranI kSaNa vi.saM. 2018nA poSa suda 13nA dine "zatAbdI'mAM maMgala praveza karI hatI ane pUrA varSabhara e nimitte dIkSA dharmanI prabhAvanAnAM vidhavidha anuSThAnonI hAramALA sarjAI rahI che. zAzvata girirAja zrI siddhagiri pAlItANA khAte "sUrirAmacaMdra' sAmrAjyanA movaDI pUjyo gacchasthavira pUjya AcAryadeva zrImad vijaya lalitazekharasUrIzvarajI mahArAjA, vAtsalyanidhi pUjya AcAryadeva zrImad vijaya mahAbalasUrIzvarajI mahArAjA, gacchAdhipati pUjya AcAryadeva zrImad vijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA, pravacana prabhAvaka pUjya AcAryadeva zrImad vijaya kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjA Adi dazAdhika sUrivaro, padastho, zatAdhika munivaro ane paMcazatAdhika zramaNIgaronI nizrA-upasthitimAM paMca divasIya mahAmahotsavanA Ayojana sAthe prAraMbhAyela "dIkSA-zatAbdI'nI bhAratabharamAM aneka sthaLe bhAvasabhara ujavaNI thaI che ane thaI rahI che. pUjyazrI sAthe saMkaLAyelAM smRti sthAno-tIrthomAM paNa vidhavidha ujavaNIo AyojAyela che. samudAyanA anya anya sUrivaro AdinI nizrA-upasthitimAM ya rAjanagara, surata, muMbaI vagere sthaLomAM prabhAvaka ujavaNIonAM Ayojano thayA ane thaI rahyAM che. A sarve ujavaNIonA ziramora ane samApana rUpe pUjyapAdazrIjInAM dIkSA sthaLa zrI gaMdhAratIrthanA AMgaNe vadhumAM vadhu saMkhyAmAM caturvidha zrIsaMghane AmaMtrI digadigaMtamAM gAje evo dIkSAduMdubhino puNyaghoSa karavAno ya manasUbo gurubhakto ane samiti sevI rahyA che. dIkSA zatAbdI varSamAM jinabhakti, gurubhakti, saMgha-zAsana bhaktinAM vividha anuSThAno jema yojavAnAM che tema vadhumAM vadhu saMkhyAmAM mumukSuo mahAtmAo bane evA dIkSA-mahotsavo paNa yojavAnA che. sAthosAtha jJAna surakSAvRddhi, anukaMpA ane jIvadayAdinAM saMgIna kAryo karI pujyapAdazrIjInI AjJA sAmrAjyane AdarabharI aMjalI samarpavAnI che. A mahad yojanAnA ja eka bhAgarUpe prAcIna-arvAcIna gruta-prakAzananuM suMdara ane sudaDha kArya hAtha upara levAyuM che. sUrirAmacandra sAmrAjyanA vartamAna gacchAdhipati pravacana pradIpa pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAzIrvAdane jhIlI pravacana prabhAvaka pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjAnA zAstrIya mArgadarzana anusAra vividha zrataratnonuM prakAzana zAsana ziratAja sUrirAmacaMdra dIkSA zatAbdI graMthamALAnA' upakrame nirdhAryuM che, tenA satyAvIzamA puSparUpe
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pU.A.zrI cakrezvarasUrijI ma. prAraMbhita ane pU. zrI tilakasUrijI ma. samAptita temaja pU.AzrI.devabhadrasUrijI ma. racita vRttio temaja vividha graMtho sAthe tulanA vagerethI sahita evA pU.A.zrI. caMdraprabhasUrijI ma. racita-saMkalita zrI darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktaprakaraNam prakAzana karatAM atIva AnaMda anubhavIe chIe. mULa paurNamayaka gaccha-sthApaka AcAryazrIe saMkalita karelI A kRti che ane temanA saMtAnaya vividha AcAryoe ja racelI vRttio che, jemAM kyAMka kyAMka emanA nUtana gacchanI mAnyatAonA samarthano paNa jovA maLe che, jenAM zAstrAdhAre khaMDano tapAgacchIya pUrva pUjya puruSoe vividha graMthomAM karela jovA maLe che mATe vivekabuddhithI teTalAM sthaLo avagAhavA bhalAmaNa che. A pustakanA punarmudraNa kAryanuM mArgadarzana ApIne pravacana prabhAvaka pU.A.zrI vijaya kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjAe mahad upakAra karyo che to sanmArga prakAzana, amadAvAde paNa khUba ja jahematathI mudraNa-prakAzana vyavasthAmAM pUrepUro sahayoga Apyo che te badala amo teo sahunA upakRta chIe. sau koI A pustakanA paThana-pAThanAdi dvArA jJAnAvaraNIyAdi karmono kSayopazama pAmI mukti mArgamAM AgaLa vadhI Atma-zreya sAdhe e ja aMtara-bhAvanA. vi.saM. 2069, kArtaka suda 5 zAsanaziratAja sUrirAmacaMdra ravivAra tA. 18-11-2012 dikSAzatAbdI samiti
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayamArgadarzikA > 1 dIkSAzatAbdIsamiterbhAvAJjaliH 2 viSayamArgadarzikA 3 zrutabhakti-anumodanA 4 granthasamarpaNam 5 prAstAvikam 6 vAkyaM kiJcid vivakSitam - saMskRta prAstAvikam 7 hastapratadarzanam 8 granthArambhaH - bhUmikA gA. 1-5 1. devatattvam - gA. 6-60 2. dharmatattvam - gA. 61-68 3. mArgatattvam - gA. 69-114 4. sAdhutatvam - gA. 115-206 5. tattvatattvam - gA. 207-271 9 pariziSTAni 1-8 pariziSTam-1 bhAvAnuvAdasahitaM darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam pariziSTam-2 vibhinnagranthasamupalabdhamUlagAthAsUciH pariziSTam-3 prastutaprakAzane gRhItAnyagranthagAthAvRttInAM sUciH pariziSTam-4 pUrvaprakAzanasya kAzcid viziSTA'zuddhayaH pariziSTam-5 samupayuktAni grantharatnAni pariziSTam-6 sadRzaprAyaH vRttInAM sUciH pariziSTam-7 prastutaprakAzane'gRhItAnAM vyAkhyAntargatakathAnAM sUciH pariziSTam-8 gAthA - akArAdikramaH 104 147 265 429 446 454 457 459 460 461
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainazAsanaziratAja, vyAkhyAna vAcaspati, dakSAyuga pravartaka suvizuddha siddhAMta dezanAdAtA, tapAgacchAdhirAja, pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA dIkSAzatAbdI varSamAM teozrImA dIkSA-yuga-pravartanAdi guNonI anumodanArthe zAsanaziratAja sUrirAmacaMdra dIkSAzatAbdI graMthamALAnA puSpa-27 rUpe vAdIbhasiMha pU.A.zrI caMdraprabhasUrijI racita darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyakatvaprakaraNam (vividha vRttio-tulanAdi sameta) pustakanA prakAzanano puNyalAbha saMprApta karanAra zAsanaziratAja sUrirAmacaMdra dIkSAzatAbdI varSe vi.saM. 2069 jainazAsanaziratAja, dIkSAyuga pravartaka tapAgacchAdhirAja pUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyavartI vardhamAna taponidhi pa.pU.sAdhvI zrI hemaprabhAzrIjI ma.nA ziSyaratnA pa.pU.viduSI sAdhvI zrI sUryamAlAzrIjI ma. tathA temanA vineyI ziSyA pU.sA.zrI smitaprajJAzrIjI ma.nI nizrA-mArgadarzanamAM thayela zrI zrAvikAsaMghanI ArAdhanA nimitte sakhya sAdhanA ratnatrayI ArAdhanA TrasTa navakAra DuplekSanA upakrame thayelI jJAnakhAtAnI upajamAMthI A graMthano lAbha zAsanaziratAja sUrirAmacaMdra dIkSAzatAbdI graMthamALAnA anvaye levAmAM Avyo che. amo e sukRtanI bhAvapUrvaka anumodanA karIe chIe. lI. zAsanaziratAja sUrirAmacaMdra dIkSAzatAbdI samiti
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNam siMhasattanA svAmI jinazAsanaziratAja pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA eka sadI jeTalA virATa samayakhaMDamAM patharAyeluM, seMkaDo ghaTanAone samAvI letuM, hajAro paricito sAthe saMkaLAyeluM ane lAkho vyaktione sparzatuM teozrInuM jinazAsana samarpita samagra jIvana eka vihaMgAvalokanathI nihALIe to temanA mukhya be guNa najara sAme tarI Ave - bhIma ane kAMta ! vIrarasathI dhagadhagato bhImaguNa ane zAMtarasathI chalochala thato kAMtaguNa ! potAne dajhADanArAone emaNe nirmaLa vAtsalyathI navaDAvI daIne sadA zAMtarasano anubhava karAvyo che ane jinazAsanane dajhADanArAone emaNe sadA dhagadhagatA aMgArA jevA vIrasano paricaya karAvyo che... potAnA aparAdhIone emaNe sadA mitra ja mAnyA che. paNa jinazAsananA aparAdhIone emaNe kyAreya mitra nathI mAnyA - varSothI nikaTatama hatA to paNa. devaguru pratye bhaktibhInAM ane bhakto-virodhIo sau pratye karuNAbhInAM emanAM nirvikAra nayana zAsanarakSA ane caNApaDicoyaNAM Adi prasaMgomAM lAlaghuma paNa thaI zakatAM hatAM.. jotAM veMta AkarSI le evuM mohaka mita sarjatA be hoThane teo satyarakSA prasaMge sAmevALAne dhrujAvI de e rIte bhIDI paNa zakatA hatA... amRtamirjharavahAvatA teonA komala karakamala dharma uparanA AkramaNone mArI haThAvatI karAla karavAla paNa banI zakatA hatA. sAthe koNa koNa che, keTalA che... sAme koNa koNa che, keTalA che ? - AvuM badhuM jovA besavAnuM emanA svabhAvamAM ja nahotuM. emanI nIti spaSTa hatI. jinamatanA AgrahI sau mArI sAthe ja che ane nijamata ke janamatanA AgrahIo sau mArI sAme che - pachI bhale e pAse hoya ke dUra hoya ! temanI AvI chApa virodhIomAM paNa hatI. zrIsaMghamAM utpanna thayelA prAya: tamAma vivAdomAM pracaMDa lokamata ane prabala lokahita sAma sAme TakarAyAM hatAM - AvI sthitimAM lokamata tarapha jhUkI jaIne lokapriya banavAno vicAra paNa emane nahoto Avyo, balake tamAma AkramaNo ane AkarSaNone avagaNIne teo lokahitane vaLagI rahyA hatA. kAraNa ke teo sAcA saMdahitaciMtaka hatA. saMghane sanmArge doravAnI bhAvanA svarUpa saMghavAtsalyathI teonuM hRdaya chalochala hatuM. temanA vyaktittvanuM eka tejadAra pAsuM hatuM - spaSTa nirNaya zakti. tulA rAzi ane tulA lagna laIne janmelA pUjyazrImAM trAjavAnA baMne pallAne nyAya ApavAnI kaLAkuzaLatA janmajAta hatI. vivAdAspada muddAonI carcAomAM dara vakhate pakSanuM sukAna tamAma vaDIlo teone ja soMpatA. temanuM nivedana caturvidha saMghanA agraNIo khUba gaMbhIratApUrvaka sAMbhaLatA. bolAyelo zabda emaNe kyAreya pAcho levo paDyo nathI ke pheravI toLavo paDyo nathI ! AkSepo ane Avezo, Aropo ane Akrozo, apayazo ane apamAnone jhera ghUMTaDA gaLe utArIne jagatane to emaNe mitabharyA cahere amRtabharyuM satya ja ApyuM che. are ! jhera reDanArAo upara paNa emaNe to karuNA amRta ja varasAvyuM che. emane nahi samajanArAoe emane viSe phelAvelI gerasamajanI totiMga imArata emanA phakta ekAda pravacanathI ke emanI phakta ekAda mulAkAtathI kaDakabhUsa thaIne tUTI paDyAnAM dRSTAMto saMkhyAbaMdha che. bhakto ane ziSyonA hRdayamAM Asana jamAvavuM AsAna che. gurudevanA hRdayamAM sthA, meLavavuM kaThina che. jyAre virodhIonA hRdayamAM birAjamAna thavuM azakya prAyaH che... teozrIe ziSyo, bhakto ane gurudevanI sAthosAtha virodhIonA hRdayane paNa vaza karyuM hatuM. emanA vazIkaraNa maMtro hatA - nyAyaniSThA, vinayazIlatA ane karuNA ! darzana mohanIya karmanA kSayopazamathI pAvana banelA jJAnAvaraNIya karmanA adbhuta kSayopazame emane sarvottama gItArtha banAvyA. jJAna evuM pAmyA ke emaNe karelA zAstrArthane saphaLatApUrvaka koI paDakArI zakyuM nahi. ane darzana temaja cAritra mohanIyakarmanA abhuta kSayopazame emane anupama saMvigna banAvyA. zraddhA evI pAmyA ke game tevI dhAkadhamakI ane zehazarama, svIkArelA satyane emanI pAsethI choDAvI zakI nahi. jJAna zraddhAnA A moMdherA ghareNAMmAM maghamadhATa veryo amogha pravacana labdhie ! pUjyapAdazrIjIno pUrNa paricaya eka ja paMktithI pAmavo hoya to gAtAM raho pUjyapAda mahopAdhyAya racita samakita sajhAyanI. A kaDI "saMvegaraMgataraMga jhIle mArga zuddha kahe badhA !! atyaMta viparIta vAtAvaraNa vacce zAstrIya satyo, saMyamadharma, zuddha dharma vidhi ane saddhavyavyavasthAnA saMrakSaNa-saMvardhananAM lagabhaga ekala paDe emaNe karelAM agaNita kAryo buddhinI pahoMcanI bahAra che... jyAM buddhi ja * pahoMcI zake, tyAM zabdonuM to zuM gajuM ? jIvananA prathama-upadezathI laI aMtima mArgadarzana sudhI pratyeka sva-para-upakAraka vicAra-vacana-vartanamAM "samyagdarzana'nI dharIne akabaMdha jALavanArA; mATe ja bhAvAcArya bhagavaMtanuM sArthaka birUda dharAvArA suvizuddha prarUpaka, darzanazuddhidhAraka gurudevazrInA vizuddha karakamaLomAM teozrInA dIkSA-zatAbdI varSe sAdara samarpaNam li. kIrtiyazasUri
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika darzanazuddhiprakaraNa graMthano paricaya samyagdarzananA viSayane spaSTa karatA aneka graMthomAM pU.A.zrI caMdraprabhasUrijI mahArAje racela 'darzanazuddhi prakaraNa" graMtha che, je "samyakatvaprakaraNa'nA nAme paNa prasiddha thayela che te - eka AgavI vizeSatA dharAve che. sAmAnya rIte anya graMthomAM deva-guru-dharma ema tattvatrayInI zraddhAne samyagdarzana tarIke varNavela che, jyAre prastuta granthamAM deva-dharma-mArga-sAdhu ane jIvAdi navatattvarUpa tattvapaMcakanI zraddhAne samyagdarzana tarIke varNavela che. potAnA mRtavaibhavathI zrutakevalInuM smaraNa karAvanAra pU. mahopAdhyAya vAcakavara zrI yazovijayajI gaNivare kAtrizaddhAtrizikAnI trIjI mArgadvatrizikAnA 12 mA zlokanI vRttimAM yogya zrAvako samakSa zAstronA sUkSma artho-padArthonuM nirUpaNa karavuM vihita hovA chatAM keTalAko dvArA " zrAvako samakSa sUkSmArthanuM kathana na karavuM joIe - evuM je kahevAya che te khoTuM che' e vAtane puSTa karavA mATe prastuta graMthanI " mati maUUI' thI zarU thatI 89mI gAthAne lakSyamAM rAkhIne "sakhyatverie prasiddhoDayamartha:' samyakatvaprakaraNamAM A artha prasiddha che, evo ullekha karIne prastuta graMthanA mahattvane prakAzita karyuM che. vijjanomAM A graMtha aneka nAmanI prasiddhine pAmyo che. jevAM ke 1-samyakta prakaraNa, 2-samyaktasvarUpa prakaraNa, 3-darzanazuddhiprakaraNa, 4-upadezAtmakoza, pasaMdehaviSaSadhi, 6-paMcaratna prakaraNam, 7-'mithyAtvamahArNavatAraNatarI, 8-AgamasamudrabiMdu, 9-kugrAhagrahamaMtra, 10-samyaktaratnamahodadhi. Ama chatAM graMthakArane potAne 'darzanazuddhi prakaraNa' ane "samyakta prakaraNa' - A be nAmo vadhu ISTa hovAthI A graMthane A be nAme vizeSa prasiddhi maLI che." pUrvAcAryakRta graMthomAMthI gAthAono uddhAra karIne A graMtharatnanI racanA karavAmAM AvI che, jeno ullekha graMthakAre pote ja graMthano upasaMhAra karatAM 217 mI gAthAmAM kare che. A graMthamAM samyagdarzananA svarUpane vizada chaNAvaTapUrvaka spaSTa karavAmAM AvyuM che. graMthakArazrIe prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karIne saMkSepathI samyagdarzananA svarUpane raju karavAnI pratijJA karIne saMpeza kathanano hetu darzAvyo che. graMtha padArtha varNana : samyaktanA svarUpane jaNAvatAM eka vAta e karI che ke deva, dharma, mArga, sAdhu ane jIvAdinavatattvarUpa pAMca tattvonI yathArtha zraddhAne dhAraNa karavI tene samyakta kahevAya che. A pAMca tattvo pratye viparIta zraddhA karavI tene mithyAtva kahevAya. sAmAnya rIte anyatra deva, guru ane dharma ema traNa tattvonI vAta Ave che. jyAre ahIM mArga ane jIvAditattva A beyane paNa tattva tarIke judAM jaNAvyAM che ane e pAMceya tattvo upara zraddhA karavI 1 sanmArgadarzana bhAga-2 DhALa-4, gAthA-10nuM vivecana 2. hemacandrasUri jJAnamaMdira pATaNanuM lIsTa, 3-9 juo prastutagraMthanI gAthA-209, 270 10-tilakAcAryaracitaTIkAnI vi.saM. 1504mAM lakhAyela hasta pratamAM tathA hemacandrasUrijJAnamaMdira pATaNanuM lIsTa ! 11-juo prastuta graMthanI gAthA 2 tathA 271
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 prAstAvika tene samyaktva kahyuM che, e ahIM vizeSatA che. anyatra to traNa tattvamAM kahela trIjA dharmatattvamAM aMtima be tattvono samAveza thaI jAya che. ahIM A pAMceya tattvonuM nirUpaNa vistArathI ka2vAmAM AvyuM che. (gAthA-1 thI 5) devatattva : pahelA deva-tattvanuM nirUpaNa karatAM, zrI tIrthaMkaranA ATha mahAprAtihArya tathA cotrIza atizayothI zobhatA ane aDhAra doSathI varjita evA zrI arihaMta paramAtmA hoya che. temanA arihaMta, aruhaMta ane arahaMta e traNeya nAmanI yathArtha vyAkhyA karIne teone namaskAra, vaMdana, stava, pUjana ane dhyAna ka2vAno upadeza Apyo che. AvA devane suvarNa tulya ane anya devone pittala jevA jaNAvI suvarNa-pittalane samAna mAnavAthI bacavAno upadeza Apyo che. (gAthA-5 thI 15) zrI arihaMta paramAtmAnI bhakti mATe jinamaMdiranuM nirmANa ane tenI vidhi darzAvIne tenA adhikArI zrAvakanA sAta guNo darzAvyA che. (gAthA-16 thI 21) tyAra bAda jinabiMbanI pratiSThAvidhi, aSTaprakArI pUjA, vidhinuM mahattva, vaMdana-vidhi, pAMca abhigama, dazatrika, AzAtanAnuM varjana, Adi jaNAvIne devadravyanA rakSaNa ane bhakSaNa karanArane thatA lAbha-hAninuM varNana karyuM che. devadravyanI rakSA mATe sAdhunI tathA zrAvakanI javAbadArI upara bhAra mUkatAM je koI sAdhu ke zrAvaka zakti hovA chatAM devadravyano vinAza thAya tyAre upekSA kare, teno anaMta saMsAra vadhe che ane je koI rakSA kare teno saMsAra alpa thAya che, yAvat tIrthaMka25NuM prApta thAya che ema jaNAvyuM che. (gAthA-22 thI 61) dharmatattva H bIjA dharmatattvanuM varNana karatAM sAmAnya rIte dharmanI vyAkhyA karI zrAvakanAM vratono nAmollekha karI daza prakAranA yatidharmanAM nAma darzAvyAM che. AvA dharmane pAmanArA AtmAo sadAya alpa hoya che. kA2Na ke, tene mATe viziSTa koTinI yogyatAadhikAra anivArya che. je AtmA ekavIza guNothI yukta hoya te ja A dezavirati ane sarvaviratirUpa dharmano adhikArI che, mATe ekavIza guNo paNa nAmapUrvaka jaNAvyA che. (gAthA-61 thI 68) mArgatattva : trIjA mArgatattvanuM nirUpaNa karatAM mArga-prAptinI durlabhatA varNavIne zAstra nirapekSa banelA sAdhujananI unmArgapravRtti ane unmArgopadeza tarapha aMgulI-nirdeza karyo che. temAMthI keTalIka vigata nIce mujaba che. 1-sAdhune paNa jinamaMdira karavAno adhikAra che, 2-sAdhune doSita paNa vastra, pAtra, AhAra, pANI Adi ApavA, 3-suvihita munio pAse vratAdi lenArane rokavA, 4-jinamaMdira tathA jinabiMba banAvavAno ane jinapUjA karavAno sAdhuno adhikAra che, 5-jinamaMdiramAM nivAsa karavo, ItyAdi. unmArga-pravRtti keTalI ahitakara ane ayogya che, te vAtane yukti ane ukti dvArA samajAvIne dravyastava ane bhAvastavanI vAta karatAM jaNAvyuM che ke dravyastavano adhikArI zrAvaka ja che, paNa sAdhu nahi. sAdhu to bhAvastavano ja adhikArI che. sarva sAvadhayoganI pratijJA karIne koIpaNa bahAnAthI dravyastava karanAro sAdhu kharekhara mUDha che. bhAvastavamAM ja dravyastavano samAveza thaI jAya che, te chatAM jene dravyastava 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika karavAnuM mana thAya che, tevA sAdhune paramArthathI muktimArganuM jJAna ja nathI, ema kahI zakAya. (gAthA-69 thI 8) A viSayanuM nirUpaNa karatAM prastutagraMthanI prastutavRttimAM potAnA parNamayaka gacchanI svarasavAhI mAnyatAne anusarIne jinapUjArUpa dravyastavane sAvadyarUpe ullekhyo che. jenuM pravacanaparIkSAnA trIjA vizrAmamAM vigatavAra khaMDana karIne jinapUjA e sAvadya nathI paNa niravadya che. temaja jinapUjA nirava hovA chatAM paNa sAdhu mATe zA mATe akaraNIya che ane sAdhu mATe svayaM akaraNIya hovA chatAM paNa anyo pAse upadeza pradAnAdi dvArA kArApaNIya (karAvavA yogya) che. temaja enI anumodanA avazya karavA yogya che vagere spaSTatA karavAmAM AvI che. A saMdarbhamAM pratimAzatakamAM paNa vistArathI varNana prApta thAya che. ahIM eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. mahAnizIthAdi Agama graMtho temaja pratimAzataka, pravacana parIkSA, prazna paddhati ane darzanazuddhiprakaraNa vagere graMthomAM sAdhu bhagavaMto dvArA paramAtma-pratimAnI dravya pUjAno niSedha jaNAvanArA pAThono upayoga potAnI mAnelI kapola kalpita mAnyatAne puSTa karavA keTalAka sthaLethI thato jaNAyo che. A pATho sAdhu bhagavaMtonI navAMgI ke ekAMgI gurupUjAnA jarA paNa bAdhaka nathI. zrAvako dvArA sAdhubhagavaMtonI dravyapUjA vividha dravyothI jarUra thaI zake che. A pAThomAM to sAdhu bhagavaMtoe pote paramAtmAnI pratimAnI dravyapUjA nahi karavAnI ja vAta che. zAstromAM AvatAM apavAdika vidhAnone AgaLa karIne dravyastavanI puSTi karavA IcchatA sAdhuone paNa sArI rIte samajAvIne dravyastava tathA bhAvastavanA viSayano upasaMhAra karatAM jaNAvyuM che ke, "je AtmA tapa ane saMyamamAM udyamazIla hoya te AtmA ja caitya, kula, gaNa , saMgha, AcArya, pravacana ane zrutanA viSayamAM je samaye je kArya ucita hoya te samaye te kArya karavAno adhikArI che, paNa bIjo nahi." ema jaNAvIne je koI zithila hoya te potAnI zithilatAne dharmanA oThA nIce chupAvavA Icchato hoya to tene A pramANe sanmArga darzAvavAno prayatna karyo che. (gAthA-85 thI 88) keTalAka bhavAbhinaMdI AtmAo "zrAvako samakSa sUkSma padArthonuM kathana na thAya" tema je jaNAve che, te vAta keTalI nirbaLa ane anucita che, tene zrI bhagavatI sUtrano pATha ApIne spaSTa karyuM che. (gAthA-89 thI 92) sanmArgane samajavA Avela bhadrika pariNAmI AtmAone zithilAcAramAM Asakta thaIne unmArga samajAvanArA sAdhuone durgatimAM paDatA bacAvavA sAcI hitazikSA ApI che. (gAthA-93 thI 99). gAthA-97mAM kahyuM che ke, dharmopadezaka, dharmanI dezanA ane dharmazrotA be be prakAranA hoya che. dvividha dharmopadeza : 1 - prAraMbhamAM madhura ane pariNAme dArUNa tathA 2 - prAraMbhamAM kaDavo ane pariNAme hitakArI hoya che. dvividha dharmadezaka - dharma dezanA karanArA paNa be prakAranA hoya che : 1 - prAraMbhamAM madhura ane pariNAme dArUNa upadeza ApanArA ane 2 - prAraMbhamAM kaDavo tathA pariNAme hitakArI upadeza ApanArA. zrotA paNa A pramANe be prakAranA hoya che : 1- prAraMbhamAM madhura ane pariNAme bhayaMkara upadeza sAMbhaLanArA 2 - prAraMbhamAM kaDavo ane pariNAme hitakArI upadeza sAMbhaLanArA. pahelA prakAranA upadeza-upadezaka ane zrotAo ghaNA hoya che, jyAre bIjA prakAranA upadeza-upadezaka ane zrotAo haMmezA virala hoya che. A viSama paristhitino citAra Aje paNa vizvamAM spaSTa dekhAya che. (gAthA-97) A pachI sadupadezaka guruonI upakArakatA varNavIne vizeSajJa dharmAtmA kadI paNa gADariyA pravAhanI jema
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prAstAvika gatAnugatika dharma karato nathI tathA tevA AtmAnI sthiti ane vicAradhArAne raju karIne mokSamArgarUpa dharmanA viSayamAM AgamanuM pramANa ja mAnya rAkhI zakAya ema jaNAvyuM che. (gAthA-98 thI 105) gRhasthaliMga, carakAdi kuliMga ane pAsatthA Adi dravyaliMgane saMsArano mArga tathA susAdhu, suzrAvaka ane saMvijJapAkSikane mokSamArga kahyo che. samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritrane mokSamArga kahyo che tathA mithyAdarzana-jJAna-cAritrane unmArga jaNAvIne samyagdarzanAdinI vyAkhyA karI che tathA sAdhu ane zrAvakanA dharmanuM nirUpaNa karyuM che. (gAthA-106 thI 110) tyAra bAda AMtarazatruonI viSamatA jaNAvIne tenAthI bacavA mATe zrAvake kevI kevI bhAvanAo karavI joIe te jaNAvIne mArgatattvanuM nirUpaNa pUruM karyuM che. (gAthA-111 thI 114) sAdhutatva : cothA sAdhutattvane samajAvatAM vayacha gAthAnA AdhAre sAdhupaNAmAM lAgatA aticAro rU5 aDhAra doSo varNavI sAdhu te doSonA tyAgI hoya tema jaNAvyuM che. sAdhunA jIvananirvAha mATe Avazyaka AhAra, pANI, vastra, pAtra, vasati Adi kevAM hovAM joIe te jaNAvavA beMtALIza doSonuM paNa varNana karyuM che. te bhikSAne grahaNa karavA mATenA utsarga tathA apavAda mArgane jaNAvIne kyAre ane kaI rIte kayA AtmAe utsargano ke apavAdano Azraya karavo ItyAdi vAtone sArI rIte carcavAmAM AvI che. sAdhu koNa tathA asAdhu koNa ? vaMdanIka koNa ane avaMdanIka koNa ? vagere vAto upara paNa pUro prakAza pADyo che. (gAthA-115 thI 140) tyAra bAda AcAryanI yogyatAne jaNAvanArA AcAryanA chatrIza guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. ahIM eka vastu jANavI jarUrI che ke kevA guNothI yukta guru zAstronA rahasyone samajAvavAno adhikArI che ? AcAryapada kone ApI zakAya ? apAtramAM AcAryapada pradAna karanAra tathA parIkSA karyA vinA ja apAtrane dharma ApanArA guru kaI koTImAM gaNAya ? ItyAdi vAto jaNAvIne sugarunA upakAronuM varNana karyuM che. tyAra pachI pAMca prakAranA cAritrI, temanAM bhakti-bahumAna kevI rIte karavAM ?, vartamAnamAM paNa cAritra dharmanuM astitva che', je koI teno niSedha kare tene zramaNasaMgha bahAra karavAnI bhagavAnanI AjJA che, amuka guNo na hoya eTalA mAtrathI gurupaNuM nathI ema mAnavuM anucita che, vartamAnakALamAM paNa uttama cAritrI sAdhuo vidyamAna che." ItyAdi jaNAvIne pAMca prakAranA pAsatyAdi avaMdanIka sAdhunuM varNana karyuM che, tathA paraMparAnuM svarUpa batAvIne paraMparAne nAme AMdhaLI doTa na mUkatAM teno viveka karavAno upadeza Apyo che. AjJAbhraSTa sAdhuo sAthe koNe kyA saMyogomAM kevo vyavahAra karavo, te darzAvIne utsarga ane apavAdanuM suMdara vivecana karyuM che, aMte upasaMhAramAM hitazikSA ApatAM jaNAvyuM ke, "vartamAnamAM anucita pravRtti karanArA jIvone joIne temanI karma parataMtratAne vicAravI ane zubha AcaraNa karanArA jIvone joIne tenA pratye bahumAna bhAva dhAraNa karavo" eTaluM kahIne sAdhutattva nAmanuM caturtha tattva samApta karyuM che. tattvatatva : pAMcamA navatattvarUpa tattvanuM nirUpaNa karatAM jIvAdinavatattvo upara suMdara prakAza pADyo che. jIvatattvanA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika varNanamAM jIvanA nava, cauda ane batrIza prakAro, jIvonI AkRti, IndriyonI zakti, daza prANa, che paryApti, jIvono AhAra, jIvonI saMkhyA, cha vezyA, cAritra, yoni, yoga, upayoga, cauda guNasthAnaka, mArgaNA Adi viSayone spaSTa karyA che. bAkInA ATha tattvone saMkSepamAM varNavIne samyakatva, mithyAtva, mithyAtvanI hAjarImAM jIvanI avasthA, samyagdarzanano mahimA, samyagdarzanane pAmavAnI yogyatA ane samyaktvanAM pAMca lakSaNa jaNAvIne kahyuM che ke samyagdaSTi AtmA paNa caraNa ane karaNathI vikaLa hoya to mukti pAmI zakato nathI. (gAthA 207 thI 212) A pachI caraNasittarI ane karaNasittarI darzAvIne, jJAnaguNa, tapaguNa ane saMyama guNanuM mahattva darzAvIne tenI mokSa-kAraNatA darzAvI che. (gAthA 203 thI 265) chelle graMthakArazrIe potAno nAmollekha karIne graMtharacanAno hetu darzAvIne A graMthamAM meM lagabhaga pUrvAcAryoe racelI gAthAono saMgraha karyo che, tema jaNAvIne graMthanAM sAta nAmo jaNAvyAM che ane graMthano mahimA gAyo che. prAnta bhavyAtmAone A darzanazuddhiprakaraNa graMthane bhaNavAno, sAMbhaLavAno, jANavAno ane tadanusAra dharmAnuSThAna karavAno upadeza ApIne temane zAzvata sukhanA bhoktA banavAnA AzIrvAda ApyA che ane vRttikAra pU.A. zrI tilakasUri mahArAje aMtimagAthAnA "daMtu sivasuda sAyaM ti' padanI vyAkhyA karatAM "mantAM zivasuvuM zAzvataM ti, tarthatvItsarvAnuSThAnAnApati " jhaTa zAzvata zivasukhane pAmo kAraNa ke saghaLAya anuSThAno mokSane mATe che. ema jaNAvI mokSa mATe ja vihita karelAM dharmAnuSThAnone saMsAranI vAsanAne puSTa karavA prayojavAno upadeza ApanArA dharmopadezakone cImakI ApI che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthakAra - TIkAkAra mahApuruSono paricaya A graMthanI racanA pUjya AcArya zrI caMdraprabhasUrijI mahArAje karI che. jeo vaDagacchanA pU.A.zrI sarvadevasUrijI mahArAjanA ATha AcAryomAM mukhya AcArya zrI jayasiMhasUrijI mahArAjanA ziSya hatA. teozrI samartha vidvAna ane vAdI hatA. tarkazAstramAM askhalita buddhino pracAra dharAvatA hatA. e teozrI dvArA nirmita 1prameyaratnakoSa graMthanA nirIkSaNa vaDe jANI zakAya che. pU.A.zrI caMdraprabhasUrijI mahArAjanuM vyaktitva keTaluM viziSTa hatuM te mATe temanA praziSyanA praziSya pU.A.zrI. ajitaprabhasUri mahArAje vi.saM. 1307nI sAlamAM racela zAMtinAtha caritranI prazastinA ullekha dvArA jaNAya che. '2caMdrAvatInagarInA navagRha caityamAM zrI upadezamAlA TIkAnuM paThana karatAM pU.A.zrI jayasiMhasUrijI ma.ne caityavAsathI vairAgya thayo ane potAnA vairAgyanA upadaMbhana mATe samartha evA potAnA ziSya pU.A.zrI caMdraprabhasUrijI mahArAjano Azraya karyo' A ghaTanAne emanA jIvananI sauthI mahattvapUrNa ghaTanA tarIke AlekhI zakAya. ApaNA A graMthakAra zrI vaDagacchamAM sauthI moTA hatA ane pU.AcArya zrI municaMdrasUri mahArAja teonA laghugurubhrAtA hatA. jemanA dvArA racita upadezapada vRtti, dharmabiMdu vivaraNa, anekAMtajayapatAkA TIkA vagere 25 jeTalI kRtio vijjanarUpI cakorone mATe caMdranI ga2ja sAre tevI che. OMteo parama zAMta, tyAgI ane lokapriya hatA. emanI lokapriyatAe navA gacchane janma devAnuM kAraNa ApyuM. vi.saM. 1149nuM e varSa hatuM. eka zrAvake moTA AcAryazrIne vinaMtI karI ke, 'mAre pratiSThA karAvavI che mATe Apa pU.AcArya zrI municaMdrasUri mahArAjane AjJA Apo. jethI teo tyAM AvIne mAruM A kArya siddha karI Ape.' pU.AcArya zrI caMdraprabhasUrine A vinaMtI potAnA apamAna svarUpa bhAsI temane ema lAgyuM ke, A zrAvaka AcArya zrI municaMdrasUrijIne laI javA rAjI che paNa amane laI javAnI tenI IcchA nathI. AthI ja amAre AcAryazrIne paNa tyAM mokalavA na joIe ane zrAvakane javAba Apyo ke, 'mahAnubhAva ! pratiSThA e sAvaghakriyA che, te zrAvakanI kriyA che. sAdhunI e vidhi nathI mATe AcArya municaMdrasUrijI tyAM nahi Ave.' pU.AcArya caMdraprabhasUrijIe A rIte 'sAdhuo pratiSThA na karAve, pakSmI pUname karavI, chamAsI na hoya, cha mahinA pahelAM upasthApanA na karavI' AvI navI prarUpaNA karI. bIjA suvihita AcAryoe temanI A navI prarUpaNA sAme virodha UThAvyo, AthI pU.A. caMdraprabhasUrijI vi. saM. 1149mAM potAnA paraMparAgata gacchathI judA paDyA ane vi.saM. 1159mAM navA 'pUnamiyA gaccha'nI sthApanA karI ane temanI ziSyasaMtati 1- jaina zvetAMmbara gacchoM kA saMkSipta itihAsa bhAga - 2 pAnA naM. 932 2- candrAvatInagaryAM navagRhacaitye zrImadupadezamAlATIkAM saMdRbhyatazcandragacchIya-zrIjayasiMhasUrezcaityavAsato vairAgyaM samujjAgaritam, udbhUtA'dbhutavairAgyazca sa svavairAgyopaSTambhanakSamaM zrIcandraprabhasUriM saMzizriyivAn / 3- jaina paraMparAno itihAsa bhAga-2 pAnA naM. 495 14
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkAkAra mahApuruSono paricaya pUnamiyA gacchanA nAme oLakhAI. 4 pU.AcArya municaMdrasUri mahArAje 'Avasaya sittarI' graMtha banAvI temanI unmArga prarUpaNAnuM khaMDana karI saMghane sanmArganI prarUpaNA ka2I bacAvyo. graMthakAra - A pUnamiyA gacchamAM pU.A.zrI dharmaghoSasUri, pU.A.zrI devasUri, pU.A.zrI cakrezvarasUri, pU.A.zrI samudraghoSasUri, pU.zrI vimalagaNI, pU.A.zrI devabhadrasUri, pU.A.zrI tilakAcAryasUri, pU.A.zrI muniratnasUri, pU.A.zrI kamalaprabhasUri Adi tejasvI, vidvAna ane prabhAvaka AcAryo thayA che. jethI A paurNamika gaccha vidvAnonI Akara hoya evuM paNa anumAna karAya che. pAchaLathI A gaccha 'rAkApakSa'nA nAmathI paNa pracalita thayo. saMskRtamAM 'rAkA' zabda pUnama mATe vaparAya che. graMthakAra pU. A. zrI caMdraprabhasUrijI mahArAjano paricaya ApatAM vRttikAra pU. A.zrI devabhadrasUrijI mahArAja jaNAve che ke - 6uccakoTino, dRDha vistA2vALo, pRthvItalamAM prakhyAta ane sAdhuonA samudAyanAM sthAnabhUta vizAla vRkSa jevo zrI koTikagaNa che. 'koTika gaNarUpa vRkSamAM lAMbI, gADha chAyAvALI, sajjana puruSonA samUhathI stavanA karAyelI, sadAkALa phalothI zobhatI ane vizvamAM vikhyAta evI vaira (va) nAmanI zAkhA che. 15 8te vaira(vajrI)zAkhAmAM amRta samAna vANIthI sarva pRthvItalane saMtuSTa karanAruM zubha AcArathI samyak rIte zobhatuM evuM cAMdra nAmanuM kula vijayane pAme che." OMte cAMdrakuLamAM Arhat zAsanarUpa vanamAM advitIya sthAnabhUta ane vyAkhyAnanA guMjA2vathI zrotAjanonA aMtaHkaraNa rUpa jhADImAM rahelA pApo rUpI pazuone cAre bAjuthI trAsa pamADatAM, vizeSa unmAdavALA prativAdIo rUpa hAthIonI hAramALAne kSobha pamADavAmAM nipuNa tathA jaya karavAmAM siMha jevA yathArtha khyAtine dhAraNa karanArA pU. A. zrI jayasiMhasUrijI nAmanA AcArya thayA. 10teonA ziSyaratna pU. A. zrI caMdraprabhasUrijI mahArAja thayA, jeo adbhuta guNonA nidhi hatA, cAritrathI zobhatA AtmAomAM agraNI hatA, saghaLA zAstromAM ane mArgamAM kuzala buddhivALA hatA, A kalikAlamAM lAMbA samayathI nAza pAmelA purAtana vidhimArgano uddhAra karanArA hatA ane pRthvItalamAM 4- jaina paraMparAno itihAsa bhAga-2 pAnA naM. 424 jaina zvetAmbara gacchoM kA saMkSipta itihAsa bhAga - 2 naM. 931 5 6- Aste turkIne panAmoH, supratiSTo muvastare ! prAsthAna dinasAryAnAM, zrI joTiALavuma: rA 7. tatrAyatA dhanachAyA:, sumana: stomasaMstutA| verazAvA'sti vidyAtA, saddeva zAhinI (rU|| 8- mi: sudhAvavasthAmistavitAroSapUtam| tasyAM suvRttasaMzomi, pAnuM vinayate m / |4|| 9- arhacchAsanakAnanaikavasatirvyAkhyAnaguJjAravaiH, zrotRsvAntanikuJjakalmaSamRgAnuttrAsayan sarvataH / pronmAditaprativAdivAraNaghaTAvikSobhadakSo'bhavat tatra zrIjayasiMha ityavitathakhyAtiM dadhAnaH prabhuH // 5 // 10- tacchiSyaH samajAyatA'dbhUtanidhizcAritriNAmagraNIH, zAstrasyAsya vidhAyakaH kuzaladhIrnizeSazAstrAdhvani / luptasyeha cirAccirantanavidheruddhArakartA kalau zrIcandraprabhasUrirityabhidhayA khyAtaH kSitau sadguruH / / 6 / / // A temanA nUtana gacchanI mAnyatA anusAre lakhANa che. - saMpA. 15 A. zrI. devabhadrasUrikRtA darzanazuddhiprakaraNavRttiprazastiH /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthakAra - TIkAkAra mahApuraSono paricaya jeonI khyAti vistArane pAmelI hatI. te pU. A. zrI caMdraprabhasUrijI mahArAje A darzanazuddhiprakaraNa graMthanI racanA karI hatI. pU.AcArya zrI caMdraprabhasUri mahArAjanA ziSyomAM agresara pU. zrI dharmaghoSasUrijI mahArAjanuM mAhAbhya paNa ghaNuM prasarela hatuM. evuM vividha padyo ane prazastio dvArA anumAna karAya che. jemAM samyaktva prakaraNavRttimAM pU.A.zrI tilakasUrijI ma. aparanAma zrI tilakAcAryajI jaNAvI rahyA che ke, 11jemanA pAdapadmamAM siddharAja jayasiMha kalahaMsanI lIlAne karato hato.' pU.A.zrI hemaprabhasUri mahArAja praznottararatnamALAnI vRttinI prazastimAM jaNAvI rahyA che ke, "12zrI caMdraprabhasUrinA paTTatilakarUpa zrI jayasiMha rAjAe stuti karela zrI dharmaghoSa prabhu nigraMthomAM mugaTa samAna jANavA' amama caritramAM pU.A.zrI muniratnasUrijI jaNAvI rahyA che ke, "1 zrI dharmaghoSasUri mahArAja devatA samAna AkRtivALA hatA, siddharAjathI stavAyelA hatA ane potAnI mUrti samAna vIsa AcAryonA kartA hatA.' 14jemaNe 50 varSa sudhI ekAMtarA upavAsa karyA hatA ane pAraNAmAM mAtra kAMjI ane khIca letA hatA. teo vidvAna ane tyAgI hatA. temane rAjA siddharAja bahu mAnato hato. temaNe "zabdasiddhi' tathA "maharisIkulaya' (RSimaMDala)nI racanA karI che. A ja sUrivaranI paraMparAmAM thayelA ziSya-praziSyomAMthI A graMtha upara kula traNa vRtti upalabdha thAya che. jemAM pU.A.zrI dharmaghoSasUrijInA laghu sahodara pU. zrI vimalagaNie 12100 zloka pramANa vi.saM. 1184mAM eka vRtti racI che. je hajI apragaTa che ane ela.DI. InsTITyuTa vagere jJAna bhaMDAromAM jenI hasta pratio vidyamAna che. bIjI vRtti pU zrI vimalagaNInA ziSya pU.A.zrI devabhadrasUrie vi.saM. 1224mAM 3800 zloka pramANa racI che. je racanAmAM potAnA ziSya zAMtibhadrasUrijI sahAyaka thayA che ane jeno prathamAdarza munikhabhe lakhela che. jene vividha hastapratonA AdhAre zuddha karIne "darzanazuddhiprakaraNa'nA nAme atre saMpAdita karela che. A TIkAkArazrIe pauSadhavidhi prakaraNa graMthanI paNa racanA karela che. prastuta TIkAne jAmanagaranA suzrAvaka hIrAlAla haMsarAje I.sa. 1913mAM prakAzita karI che ane te pachI pU.paM.zrI caMdraguptavijayajI gaNivare (vartamAnamAM AcArya) mozaikalakSI prakAzana dvArA prakAzita karAvI hatI. A vRttimAM padArthonuM vizada varNana karavAmAM AvyuM che. dRSTAMto prAyaH nathI. 11- "pApa che jhasITsa to nR: zrInasiMdava:' 12- 'zrIcandraprabhasUripaTTatilako nirgranthacUDAmaNirjajJe zrIjayasiMhabhUpatinataH zrIdharmaghoSaprabhu...' 13- 'sUriH zrIdharmaghoSo'bhUt tatpaTTe devatAkRtiH siddharAjastutaH kartA svamUrteH sUriviMzateH' 14- jaina paraMparAno itihAsa bhAga-2 pAnA naM. 499 15. sUra: zrIzaktipadAtharyAzI mahAmaH sadAyamAro niSThADyoTimaTId: T3aaaa ___ muniprabhAbhidhAnena viduSaiSa sphuTAkSarA / alekhi prathamAdarza vizvavijJAnazAlinA / / 14 / / 16- jaina sAhityano bRhad ItihAsa bhAga-4 pAnA naM. 301 16
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthakAra - TIkAkAra mahApuraSono paricaya trIjI vRttino prAraMbha pU.A.zrI cakrezvarasUrijI mahArAje karyo ane tenI pUrNAhUti vi.saM. 1277mAM temanA ziSya pU. AcArya zrI zivaprabhasUrinA ziSya zrI tilakAcAryae karI. jeno ullekha prazastimAM karavAmAM Avyo che. "1'pragurue A graMtha para AraMbha mAtra karelI vRtti temanA pAdapabanA smaraNa teja vaDe mugdhadhIvALA evA meM pUrNa karI.' A vRttinA prAraMbhakartA pU.A.zrI cakrezvarasUrijI mahArAje siddhAMtoddhAra nAmanA graMtharatnanI racanA paNa karelI che, to pUrNAhUtine karanAra pU.zrI tilakAcAryajIe to 19dazavaikAlika sUtravRtti, jitakalpavRtti, AvazyakavRtti, sAmAcArI, zrAddhapratikramaNa-sUtravRtti, sAdhupratikramaNa-sUtravRtti, pAkSika-sUtrAvacUri, pAkSikakSAmaNakAvacUri, zrAvakaprAyazcita sAmAcArI, pauSadhika prAyazcita sAmAcArI, caityavaMdanA laghuvRtti, patteyabuddhacariyuM vagere aneka graMtharatnonI racanA karI che. zrI tilakAcAryajInI pratyeka kRtio prAsAdika che ane vidvad mUrdhanyonA mastakone paNa dhUNAve tevI che. paraMtu emanA nUtana parNimayaka gacchanI mAnyatAonA maMDananI eka paNa taka emaNe jatI karI nathI, je emanA graMthonI prAmANikatA upara amuka aMze praznacihno mUkanAra banI che. A vRttimAM padArthonA vizada nirUpaNa uparAMta prasaMgAnurUpa suvistRta dRSTAMto ApavAmAM AvyAM che. jenuM saMzadhana varSo pUrve parama pUjya paMnyAsa zrI puNyakIrtivijayajI mahArAje (tyAre pU. munirAja) karyuM hatuM ane sanmArga prakAzananA anvaye tenuM pratAkAre prakAzana thayuM hatuM. atre A vRttimAM graMtha vistAranA bhayathI te dRSTAMtono samAveza karyo nathI. jemane paNa daSTAMto jovA-vAcavA hoya teo e pratAkAra prakAzanamAMthI joIvAcI zake che. pU.A.zrI cakrezvarasUrijI kRta TIkA samyakatvaprakaraNanA nAme khyAtine pAmI che. jeno ullekha pU.zrI tilakAcAryajI TIkAnA aMta bhAgamAM karI rahyA che. "samyakatvaprakaraNa e prasiddha nAme bolAvAtI TIkAne sarve bhavyo paThana karo." jyAre pU.zrI vimalagaNI ane pU.A.zrI devabhadrasUrijIe potAnI vRttine 'darzanazuddhi prakaraNa' nAme TIkAnA Adi ane aMtya bhAgamAM ullekhita karela che. atre prAcInatAnI apekSAe pU. AcArya zrI devabhadrasUrijI kRta darzanazuddhiprakaraNa vRtti vadhAre prAcIna che tema chatAM kadanI apekSAe nAnI hovAthI pU. AcArya zrI cakrezvarasUrijIe prAraMbha karelI ane pU.zrI tilakAcAryajIe pUrNa karelI samyakatvaprakaraNa vRttine va. nA nAme pahelAM mUkelI che. pachI pU.A.zrI devabhadrasUrijI kRta vRttine revanA nAme grahaNa karelI che. 20A graMtha upara ajJAtakartRka eka vRtti ane bIjI eka TIkA paNa maLe che. temAMthI eka vRtti 12000 zloka pramANa che ane jaina mahArASTrImAM racAyelI kathAothI vibhUSita che. 17. 'so'haM vRttiM pragurubhirimAM kartumArabdhamAtrAM tatpAdAbjasmaraNamahasA mugdhadhIrapyakArSam' / 18- jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-4 pAnA naM. 188 19- jaina paraMparAno itihAsa bhAga-2 pAnA naM. 500 20- jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-4 pAnA naM. 210
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastapratono paricaya saMzodhananuM A kArya hAtha dharyuM. jemAM tapAsa karatAM alaga-alaga jJAna bhaMDAromAMthI amane pU. AcArya zrI cakrezvarasUrijI kRta samyaktvaprakaraNa ane pU. AcArya zrI devabhadrasUrijI kRta darzanazuddhi prakaraNa e baMne TIkAonI kula 9 hastaprato prApta thaI. jemAM samyaktva prakaraNa graMtha upara pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAna maMdiramAMthI prata naM. 1021 prApta thaI. jene ame P saMjJA ApI che ane pU.AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobAmAMthI 12256 naMbaranI prata prApta thaI. jene K saMjJA ApI che. A baMne hastapratonA AdhAre AcArya pU.A.zrI cakrezvarasUrijI mahArAja kRta vRttinuM saMzodhana - saMpAdana karavAmAM AvyuM che. pU. AcArya zrI devabhadrasUrijI mahArAja kRta darzanazuddhi prakaraNa vRttinI pUrva saMpAdita prata saMpAdana sAmagrInA abhAve ghaNI badhI azuddhio vALI hatI. enA punaH saMpAdana mATe kula 7 prata prApta thaI. jemAM eka vi.saM. 1244nI sAlanI atiprAcIna tADapatrIya prata prApta thaI che. je hemacaMdrAcArya jaina bhaMDAra pATaNa, saMghavI pADAnA bhaMDAranI che. jeno prata naM. 148 che ene ame T saMjJA ApI che. e ja rIte pATaNa bhaMDAranI bIjI traNa hastaprato prApta thaI. jenA naMbara 1418, 2594...... che. jene kramazaH A, C, B saMjJA ApavAmAM AvI che. jemAMnI C prata tADapatrIya prata uparathI taiyAra thayelI che ane eno ullekha paNa C pratanA aMtya bhAgamAM karavAmAM Avyo che. mukhyataH A cha pratono saMzodhanamAM vizeSataH upayoga karavAmAM Avyo che. e ja rIte pU.A.zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira-kobAthI 9017 naMbaranI prata prApta thaI che. jene D saMjJA ApI che. chellI be prato zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyA maMdiramAMthI prApta thaI che. jeno prata naM. 10051 ane 28694 che. A baMne prato prAya A pratane ja anusaratI che. ekaMdare A saMzodhanamAM PK,T,A,C,B A cha prato sauthI vadhu upayogI banI che ane A ja pratonA AdhAre pAThAMtaro nakkI karyA che. jeno graMthamAM te-te sthAne TippaNamAM samAveza karyo che. A graMthanA mULa zlokonI eka tADapatrIya prata paNa pATaNanA bhaMDAramAMthI maLI AvI che. paNa e pUrNa na hovAthI eno ahIM ullekha karyo nathI. jene Z saMjJA ApI che ane koI-koIka sthAnomAM pAThAMtara tarIke paNa upayogamAM levAmAM AvI che. pUrva saMpAdita graMthanA pATho paNa koI-koIka sthAnomAM TippaNamAM ame rahevA dIdhA che. jene mudrita M saMjJA ApavAmAM AvI che. prata naM. saMjJA bhaMDAra 1021 12256 P K T A c B 9017 D 10051 A mujaba 28694 A mujaba 148 1418 2594 zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa zrI kailAsasAgarasUri jJAna maMdira - kobA granthavRtti nAma samyaktvapraka2NavRtti samyaktvapraka2NavRtti darzanazuddhipraka2NavRtti darzanazuddhiprakaraNavRtti darzanazuddhipraka2NavRtti zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira pATaNa pATaNa zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira pATaNa kobA darzanazuddhiprakaraNavRtti darzanazuddhipraka2NavRtti zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyA maMdira darzanazuddhipraka2NavRtti lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyA maMdira darzanazuddhiprakaraNavRtti 18 - -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhananI dRSTie avalokana pUrva prakAzita graMthanuM punaH saMpAdana zA mATe karavAnuM thayuM e sahaja rIte prazna UThe tevI bAbata che. jAmanagaranA suzrAvaka hIrAlAla haMsarAje pU.A.zrI devabhadrasUrijI kRta darzanazuddhiprakaraNa vRtti I.saM. 1913mAM saMpAdana karI chapAvI hatI. jenuM mokSakalakSI prakAzana dvArA ophaseTa karI punaH saMpAdana karAyuM hatuM. tyAranAM TAMcAM sAdhanothI saMpAdita te graMtha atyaMta azuddhiothI bharapUra hato. sAthe sanmArga prakAzana dvArA prakAzita pU.A.zrI cakrezvarasUri mahArAja kRta samyaktvaprakaraNa graMthamAM kyAMka thayelI skhalanAo (presa misTeka)ne dUra karIne baMne TIkAo eka sAthe abhyAsuone maLI rahe.jethI padArthanuM dareka dRSTithI mUlyAMkana karI zakAya ane samajavAmAM ghaNI sugamatA UbhI thAya. A Azayane lakSamAM laIne mULagAthAne eka ja vAra goThavI baMne TIkAonI gUMthaNI atre karavAmAM AvI che. pU.A.zrI cakrezvarasUrijI mahArAje racela samyaktvapraka2Na vRttino mahad aMza kathAonI bharapUra che. graMthanA kadane lakSamAM laIne te kathAono samAveza prastuta saMpAdanamAM ka2vAmAM Avyo nathI. mAtra te-te kathAnuM nAma ane tenA viSayano samAveza pariziSTa 7mAM karavAmAM Avyo che. kathArasika abhyAsuoe pratAkAre saMpAdita samyaktvaprakaraNa vRttimAMthI e kathAo joI levI. pAMca tattvamAM vaheMcAyelA A graMthamAM 1 thI 5 gAthAmAM bhUmikA, 6 thI 60 gAthAmAM devatattva, 61 thI 68 gAthAmAM dharmatattva, 69 thI 114 gAthAmAM mArgatattva, 115 thI 206 gAthAmAM sAdhutattva ane 207thI 265 gAthAmAM tattvatattva varNavavAmAM AvyuM che. chelle 266 thI 271 gAthAmAM upasaMhAra karavAmAM Avyo che. saMzodhananI dRSTie jeTalI vizeSa bAbato amane sUcavavA jevI lAgI che. te gAthAkrame ahIM batAvavAmAM AvI che. gAthA-21 gAthA-49 gAthA-54, 55, 56, 57 gAthA-101 gAthA-103 jinabhavananuM nirmANa koNa karI zake enA adhikArInAM lakSaNo batAvyAM che. e lakSaNAvalI ahiM pUrI batAvI nathI, je ame paMcAzaka ane dravyasaptatikAnI TIkAnA AdhAre pUrNa karIne mUkI che. A pratamAM jinAlaya saMbaMdhI 84 AzAtanAo batAvavAmAM AvI che, paNa T,B,C pratamAM te varNavAyelI jovA maLI nathI. jinadravyanA bhakSaNathI thanArA apAyo AdinuM varNana karatAM pa TIkAmAM gAthA catuSTaya batAvI che. jyAre veva TIkAmAM 54,55,56 traNa gAthAne sAthe batAvI caityadravyanI upekSA karatAM sAdhune anaMta saMsArIpaNuM thAya che, te 57mI gAthAmAM alaga avataraNikA karIne batAvyuM che T,C pratanA AdhAre TIkAmAM umero karavAmAM Avyo che. 7 se asthiLo vaDDayA AjJAnA arthI jIvo ghaNA nathI. te ja padArthane upadezapadanI TIkAmAM na zreyo'rthino vahava: ( seyasthiLo vahuvA) nirvANanA abhilASI jIvo bahu nathI. A rIte spaSTa karelo che. 19
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 gAthA-112 gAthA-118 gAthA-133 gAthA-139 gAthA-142 gAthA-143 gAthA-144 gAthA-145 gAthA-147 gAthA-198 gAthA-201 saMzodhananI dRSTie avalokana T,B,C pratanI TIkA pa nI TIkAne prAyaH maLatI Ave che. A prata ane T,B,C pratanI TIkAmAM ghaNo pheraphAra che. jeno TippaNamAM samAveza karela che. jUnA prakAzanamAM 'paThThIvaMto to dhAraLADa' A gAthA 134 naMbara rUpe chapAyelI che. hakIktamAM koIpaNa hastalikhita pratamAM A mULagAthA rUpe nathI. e gAthA naM. 133nI TIkAnI avAMtara gAthA che. je TIkAmAM AgaLa rajU karAyelA padArtha uparathI paNa spaSTa jANI zakAya che. pUrva prakAzanamAM va. TIkAmAM yoT ne sthAne raLa zabda ane rLa sthAne yoga zabda vaparAyelo hato. jethI Akho apadArtha thayo hato. jene PK pratanA AdhAre zuddha karela che. je samajavA mATe juo pariziSTa naM. 4mAM gAthA naM. 139 dharmaratna prakaraNanI TIkAne ja anusaratI ca ane reva. TIkA prAyaH samAna ja che. ra ne Teva nI TIkA prAyaH samAna che. vizeSamAM deva. TIkAmAM dasa prakAranA prAyazcitanuM varNana atyAra sudhInI mudrita pratamAM na hatuM. je hastalikhita pratomAMthI mUkavAmAM AvyuM che. 'AvArArpha aTTha 3' A gAthAnI TIkAnA sthAne va0 mAM pUrva saMpAdita pratamAM 145mI gAthAnI eka lAInanI TIkA mUkelI hatI. je sthAne saMzodhana karI ahiMyA hastapratomAMthI dasa prakAranA kalpa Adine vistArathI varNavatI TIkA mUkavAmAM AvI che. 'AyAra suya sarIre' A gAthA ane tenI TIkA reva mAM che; jyAre ca mAM nathI. A gAthAmAM paMcidiya sUtramAM varNavAtA gurutattvanA 36 guNo paikI 18 guNa ja batAvyA che. veva. TIkAmAM 18 guNone sparzana ane pAlana rUpa daividhyathI 36 guNo rUpe karI batAvyA che. eTalI vizeSatA che. . TIkAmAM tevI spaSTatA nathI. veva. TIkAmAM 'duHSamakALanA prabhAvathI prAyaH jIvo suMdara hotA nathI' jemAM 'suMdara' zabdane TIkAmAM kholatAM lakhyuM che ke, 'vartamAnamAM dravyathI jaina zAsanane pAmelA jIvo paNa bAhulyathI abhavya ane durvyavya kahelA che' ahIM TIkAkAre 'no suMvara' zabdano 'abhavya-dUrabhavya jIvo' evo je artha karyo che te AgamAdi zAstrane anusarato jaNAto nathI. upadezapadamAM karela artha vAstavika jaNAya che. 0 ane reva baMne TIkA samAna ja che. 20
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhananI daSTie avalokana 229, gAthA-208 eka prakAre, be prakAre, cha prakAre ema jIvanA bhedo varNavatAM T.B,8 pratamAM navya nyAyanI zailImAM tarkabaddha rIte AtmAnI siddhi karI ApI che. je pUrva prakAzanamAM na hatI. jene kevuM TIkAmAM pahelI ja vAra mUkavAmAM AvI che. gAthA-211 208mI gAthAnI TIkAmAM varNavela jIvatattvanI siddhinA padArthano amuka aMza A prata mujabanI TIkAmAM varNavavAmAM Avyo che. jene TippaNamAM mUkavAmAM Avyo che. gAthA-214 A dvAra gAthAmAM pa0 TIkAmAM saMyamanI yoni tarIke satya-manoyogAdi varNavyA che. kAraNa ke tenA dvArA saMyama pragaTe che. jyAre veva mAM "saMyama-sAvaghathI virati' ane "yoni-utpatti sthAna' baMne dvArane judAM judAM varNavavAmAM AvyAM che. gAthA-227, vanI hastaprato PK mAM A cAra gAthA ane tenI TIkA ja varNavI nathI. 228, jyAre revanI hastapratomAM A pratamAM cAra gAthA ane tenI TIkA varNavI che. T.C pratamAM A cAra gAthA batAvI nathI ane sUtrakArane paNa A cAra gAthA mULa gAthA 23) rUpe ISTa nathI evuM TIkA uparathI jaNAya che. je TippaNamAM mUkelA pAThAMtara UparathI jANI zakAya che. tema chatAM A pratamAM mUkelI hovAthI ame teno mULagAthA rUpe samAveza karela che. gAthA-231 214 gAthAnI va.nI TIkAmAM saMyamanI yoni tarIke satya-manoyogAdine varNavyA che. te padArthane puSTa karatI TurvanI A TIkAmAM T.C pratamAM avataraNikA karavAmAM AvI che, jene TippaNamAM mUkelI che. gAthA-237 nyAyazailIthI sabhara dharmAstikAyanI siddhi T,B,C pratamAM karavAmAM AvI che, je mATe TippaNa jovuM. gAthA-238 nyAyasabhara carcA T,C pratamAM karI che. je mATe TippaNa jovuM. gAthA-245 aMdha rAjaputranI kathA TLC pratamAM judI rIte varNavI che, je TippaNamAM Apela che. gAthA-249 Teva TIkAmAM AvatI saMprati rAjAnI kathAnAM ghaNA zloko T,C pratamAM judA che. je TippaNamAM samAvyA che. hastalikhita pratonA AdhAre teva, TIkAmAM 1,100thI adhika sthAnomAM zuddhikaraNa tathA vRddhikaraNo karavAmAM AvyA che. 50 jeTalAM sthAnomAM pUrva prakAzita pratamAM jyAM-jyAM moTAM gAbaDAo hatAM, tenI pUrti karavAmAM AvI che. - pUrva saMpAdanamAM azuddhine kAraNe je apadArtho thatA hatA, jenuM hastapratonA AdhAre zuddhi-vRddhikaraNa karavAmAM AvyuM che ane cothA pariziSTamAM 'pUrvapravAsanastha thavuM viziSTADazuddhaya:' rUpe azuddhi ane zuddhine sAmasAme mUkavAmAM Avela che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhananI daSTie avalokana - atre grahaNa karelA 37 graMtho-graMthakAra-TIkAkAranI sUci pAMcamA pariziSTamAM 'samuyuktana prattharatnAni' - rUpe mUkavAmAM AvI che. - pU.AcArya zrI devabhadrasUrijI mahArAje potAnI vRttimAM keTalAka sthAne Avazyakaniryukti, AcArAMga niryukti, paMcAzaka jevA keTalAka graMthonI ja TIkA grahaNa karelI che. jenI sUci chaThThA pariziSTamAM sadazaprAyaH vRttInAM sUci: rUpe ApI che. pU.AcArya zrI cakrezvarasUrijI mahArAje potAnI vRttimAM je kathAone samAviSTa karI che, jene ame prastuta saMpAdanamAM samAvI zakyA nathI. te te kathA ane tenA viSayanI sUci sAtamA pariziSTamAM prastuta prazane pRhItAnAM vyAdhyantitAnAM sUci: rUpe mUkavAmAM AvI che. - AThamA pariziSTamAM mULa gAthAono akArAdikrama mUkavAmAM Avyo che. pU. AcArya zrI cakrezvarasUrijI mahArAje potAnI TIkAnI AdimAM A graMthane samyakatvaprakaraNanA nAme oLakhAvyo che. to pU.AcArya zrI devabhadrasUrijI mahArAje potAnI TIkAnI AdimAM graMthane darzanazuddhi prakaraNanA nAme oLakhAvyo che. jyAre mULa graMthakAra pU. zrI caMdraprabhasUrijI mahArAja graMthanI chellI gAthAmAM 'yuM haMsasohaM be matrI paDaMtu niyuvi,' e rIte graMthane darzanazuddhiprakaraNanA nAme ja paricaya karAvI rahyA che. A rIte graMthakAranA Azayane lakSamAM laIne ApaNA A graMthane 'sarjanazuddhikaram' nA mukhya nAme temaja sarvaprazaraNam nA gauNa nAme prakAzita karavAmAM Avyo che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya graMtho ane tenI vRttionI sAthe tulanA pUjya AcArya zrI caMdraprabhasUrijI mahArAje A graMthanI 267mI gAthAmAM jaNAvyuM che ke, "phA parva putrAyariyara dAna saMpado so vidago' AnA uparathI jaNAya che ke, A graMthanI racanA moTe bhAge pUrvAcAryoe racela gAthAono saMgraha karIne karavAmAM AvI che mATe ja A graMthanA racanAkALa pUrve racAyelA ane pachI paNa racAyelA aneka graMthomAM A graMthanI gAthAo prApta thAya che. jenI sUci mArA dvArA saMzodhita-saMpAdita thayela ane visaM. 2039mAM nagInabhAI pauSadhazALA-pATaNa dvArA prakAzita karAyela zrI hitopadezamAnA darzanazuddhiprakaraNa A baMne graMthone samAviSTa karatAM saMyukta pustakamAM ApavAmAM AvI hatI. te sUci uparAMta zAstrasaMdezamALA akArAdikrama, Agama akArAdikrama, niryuktisaMgraha AdinA AdhAre eka navI sUci banAvavAmAM AvI che. jene pariziSTa-2 vipasandasamudhdhamU thAsUH rUpe graMthanA prAMta bhAgamAM mUkavAmAM AvI che. jemAM saTIka ane TIkAthI rahita graMthonA aMdAjita 580 sthAnono samAveza karavAmAM Avyo che. mULa graMthokta 81 jeTalI gAthAo amane koIpaNa graMthamAM prApta thaI nathI. A graMthanI ra71 gAthAo paikI 155 gAthAnI TIkAo AcArAMganiryukti, Avazyakaniyukti, dazavaikAlikaniyukti, piMDaniryukti, nizIthasUtra, bRhatkalpasUtra, upadezapada, upadezamAlA, puSpamAlA, dharmasaMgrahaNi, paMcasaMgraha, paMcavastu, paMcAzaka, pravacanasAroddhAra jevA aMdAjita 37 graMthomAM prApta thAya che. jenI TIkAo te te gAthAnI baMne TIkAonI nIce mUkavAmAM AvI che. pracalita gAthAonI to aneka graMthomAM aneka TIkAo paNa prApta thaI che. paraMtu vistAra bhayathI ame mAtra mukhya TIkAo ja lIdhI che. to amuka TIkAonA mAtra padArtha vizeSane ja grahaNa karyo che. A graMthamAM anya graMthonI kula 242 TIkAono samAveza karavAmAM Avyo che. je jovA mATe pariziSTa-3 prastutaprakAzane pRdatA caLAvRttInAM sUvaH upakAraka nIvaDaze. eka ja padArthane anya-anya TIkAkAra bhagavaMtoe kevI bhinna-bhinna rIte kholyo che - eno bodha thavAnI sAthe tulanAtmaka adhyayana karavAmAM paNa upayogI banaze. aMte AtmalakSI banIne zAMtacitte A graMtharatnanuM adhyayana manana karavAmAM Ave ane emAM darzAvelA sarvajJakathita mArge zakti mujaba cAlavAmAM Ave ke jethI jarUra mithyAtvanI maMdatA, samyakatva, dezavirati, sarvavirati ane apramattadazA vagere guNasthAnakonI prApti sulabha bane ane sarvakarmano kSaya karI ApaNe sau siddhipadanA bhoktA banIe evI zubhAbhilASA. sUri rAmacaMdra dIkSA zatAbdI varSa vyAkhyAna vAcaspati, jainazAsanaziratAja, tapAgacchAdhirAja, vi.saM. 2069 kArataka suda-5 bhAvAcArya bhagavaMta pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya ravivAra tA. 18-11-2012 rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna parama samAdhi dharmanagarI, amadAvAda sAdhaka vardhamAna taponidhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya guNayazasUrIzvarajI mahArAjAno caraNa caMcarIka vijaya kIrtiyazasUri 23
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zIlaguNasU mAnatuMgasUri [ jayantI praznottara dharmaghoSasUri samudraghoSasUri muniratnasUri [vi.saM. 1225 meM amamasvAmi saMgraha ke kartA] T malayaprabhasUra [vi.saM. 1260 meM jayantIprazrottara saMgrahavRtti ke kartA] caritamahAkAvya ke kartA] pUrNimApakSa ke AcAryoM kI guru-paramparA sarvadevasUri I saM T candraprabhasUri (pUrNimApakSa ke pravartaka vi.saM. 1159 / i. san 1102) devasUri yazoghoSasUri cakrezvarasUri hemaprabhasUra zivaprabhasUri [praznottararala mAlAvRtti vi.saM. 1243] tilakAcArya [vi.saM. 1277 meM samyaktvaprakaraNavRtti Adi aneka graMthoM ke racanAkAra ] T dharmaprabhasUra I zAMtibhadrasUri ratnaprabhasUra kamalaprabha samantabhadra 24 vimalagaNi [vi.saM. 1981 darzanazuddhivRtti) bhadrezvarasUri tilakaprabhasUri tridazaprabhasUri devabhadrasUri muniprabhasUri vIraprabhasUri [vi.saM. ajitaprabhasUri [ darzanazuddhi bRhadvRtti 1981 meM [vi.saM. darzanazuddhi vi.saM. vRtti ke racanAkAra ] 1224] T jinadattasUri sarvadevasUri zAMtibhadrasUri somaprabhasUri bhuvanatilakasUri ratnaprabhasUri ratnaprabhasUri candrasiMhasUri jaina zvetAmbara gacchoM kA saMkSipta itihAsa bhAga - 2.... mAMthI sAbhAra 1307 zAMtinAtha caritra]
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAkyaM kiJcid vivakSitam ArAdhakAH khalviha jAtakAbhA: kriyAdarastAtasamaH kharatvAt / adhItirambA mRdusarvadatvAc zAstrANi tasyAH pitRsadmajAni / / 1 / / bharaNa 1 poSaNa 2 rakSaNa 3 saMvardhana 4 zArIrarogApahAra 5 mAnasaduHkhApanayana 6 kutazcidAgacchatsaMklezapratikaraNa 7 samAzvAsana 8 prasannatA sthApaneSviva 9 vidvajjanaspRhaNIyatA 1 saubhAgyazAlitA 2 svAzrayitA 3 saMtrastajanA''lambanadAtRtA 4 nidhAnA''ptikAlInatucchadhanA'nAptyasaMtoSAbhAvasamAnajJAnAkarA''ptikAlInamahattvAkAGkSAdyapUrtijA'saMtoSAbhAvavattA 5 sandehanirAkartRtA 6 nidAnazodhakatA 7 sAvahitatAmAtrA'vakAzakA' hitanivAraNakSamatA 8 prajJApanavicakSaNatAsu 9 mAtranugraheSu (= mAtrA kriyamANeSu putraviSayakeSu mAtRviSayakeSu vopakAreSu, adhItipakSe tu mAtAputrasthAnIyajJAna-pariNatajJAninordvayorapi vidvajjanaspRhyatvAdayaH saMghaTante) tAtAdhInAH khalu dhanopArjana 1 jJAtipratiSThA 2 mitravartulavizvasanIyatA 3 'nurAgiparijanatA 4 yazo'kalaGka 5 mahAjanasaMparkA 6 iva kAlikazArIrikamAnasikasAMpattikazoSaNarUpA''patitaviSamaparisthitisaprAsannyasahiSNutA 1 jJAtA'jJAtavyakti-didRkSitayathAsthitacittacitradarzanArUpanirmAyatA 2 pUrvakarmavazasaMjAtabhISmazAtravaguNavadvahumAnaprazaMsArUpanirabhimAnatA 3 gatyantarAbhAvA''pAtitahiMsAgatasarvato'lpA'pAyahetuyatanAzIlatA 4 brahmAbdhistimitatAlezasaMkSobhanimittasudUraparihAritA 5 varcasvitAsattAsaundaryaparivArasaMpadanAkarSaNarUpanaispRhyasvabhAvA dRDhataramupayoginaH, dhanopArjanAdyabhAve bharaNapoSaNAderazakyatvAd, coryazAThyAdinA kathaJcicchakyatve tu bharaNAdenizcitaM pratyapAyakAritvAJca / pitRcchatranirmuktajAtaka-tanmAtRhitasAdhanA'saMbhavavat kriyA'nuSThAnasya nAmazeSIbhavanakAle na khalvArAdhakatvAdhItI kramazo'stitvaM vyaktitvaM ca dhArayituM sthApayituM vA'laM bhavataH / jAtakajanmAdAveva piturakasmAnmaraNe pitRsambandhiSu kasyacidAzrayaNa iva prAkkRtakarmavazataH kriyA'nuSThiteya'paramaNe'nuSThitirUpatAtanikaTasaMbandhikriyApakSapAta (=saMvignapAkSikatA) saMzrayaNe'pi pitRcchatrasanAthatA nirvahatyeva / tathApi, jAtakAnAM nahi sAnnidhyaM yAvanmAtustAvat piturapi saMbhavati, tadvaJca sAdhUnAM svAbhAvikadinacaryAyAM kriyAprAdhAnyavatkAlato jJAnopasanArUpasvAdhyAyakAlo bhUyAneva bhavati / nUnaM mAtA'niSTamAtrasarjanA'vasare'bhilaSitavastUnAmapUrikeSatpAruSyA ca bhavati, svAbhAvyena tu mRduH sarvadA ca mAtulamAtAmahaparivArastu balavadaniSTasarjanA'vasaraM muktvA sarvecchApUrakatvena mRdutvena vatsalatvena ca zizUnAM bahurocako bhavati, tathaivA'skhalitagAthAkaNThasthIkaraNa-paThitaparAvarttanadurbodhapadArthA'nutsAhA'pAsana-vismRtasUtrArthapunarujjIvana-pragalbhatArUpA'dhItinidrAvikathAdipramAdodayA'vasare'nicchayA kriyamANA dRzyamAnakAThinyA ca pratibhAti sAmAnyatastu mRdusarvadaiva, mAtAmahaparivArasthAnIyAni ca zAstrANi dUrato ramaNIyatayA pratibhAsamAnagiraya iva bahurocakAni bhavanti, AruhyamANo giristvadhItikalpaH kadAcideva (=nidrAdAveva) naisargikasaundaryadvArakazramavighaTana-manaHpraphullitatA''dIcchitA'heturdurArohazca prtibhaayaat| prastUyamAnasya cA'sya prAyaH pUrvAcAryaracitagAthAnAM saMgrahAtmakasya granthasya mAtAmahaparivAre gaNanApAtrasabhyatayA''rAdhakarocakatAyA udghoSaNaM siddhasAdhanakakSatvAdaprastutameva bhavati, prastutA tu... granthanAmavicAraNA : upadezaratnakozaH, sandehaviSauSadhiH, paJcaratnam, darzanazuddhiH, mithyAtvamahArNavatAraNatarI, AgamasamudrabinduH, kugrAhagrahamantraH, iti sapta nAmAni svayameva granthaprAnte nirdekssynte| param, dve nAmanI vishrutimupgtvntii| tatrA''dyaM zrIvimalagaNi-zrIdevabhadrasUriviracitAbhyAM TIkAbhyAM khyAti gamitam 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vAkyaM kiJcid vivakSitam 'darzanazuddhi riti| aparaJca prastutaTIkAkRtsamAnazrIcakrezvarasUrisantAnIyaiH samudghoSitam 'samyaktvaprakaraNam' iti, tanmUlaM cA'nusaMdhatte zrImAstilakAcArya: prastutaTIkAntabhAge "etAM darzanazuddhiM - samyaktvamiti prasiddhollApananAmikAM sarve bhavyAH paThantu" iti / tilakAcAryaTIkAsametasya cA'sya samyaktvaratvamahodadhirityabhidhAnamasyASTIkAyA: sarjanAnantaraM kiyatA kAlena pracAramitam ? tatra jJAyate vaikrama 1504 tame varSe likhitAdarza tu tannAmapracAramitamivaiva vilokyte| samyaktvaprakaraNe yAni ratnAni devasAdhumArgadharmatattvAni paJca tadupalakSitAni cA'saGkhyeyAni, teSAmekatra cirakAlaparyantasaMcayanAyA'sya mahodadhitulyatvAt / saTIkasyA'sya prAmANyam : paurNamikagacchArambhakaH sannapi mUlakRt - "pUrNimAyAmeva pAkSikapratikrAntiH", "zrAvakA eva caityapratiSThAkArakAH", "..." ityAdibhyo mAnyatAbhyo'tra na zabdAkAraM dattavAn, nA'pi ca ttiikaakRdpi| ito'gre prAmANikatAyAzcihna kimanveSTavyam ? yadyapyekaM sthalaM vidyate TIkAyAH sadarthAnanukUlaM tadyathA - "ayaM ca dravyastavaH sAvadyarUpatvAnna yateyogya iti pratipAdanAyAhuHchaNhaM jIvanikAyANa saMjamo jeNa pAvae bhaMgaM / to jaiNo jagaguruNo pupphAiyaM na icchati / / 11 / / (mArgatattve) SaNNAM jIvanikAyAnAM saMyamo yena prApnoti bhaGgaM tato yaterjagadguravastIrthakarA: puSpAdikaM upalakSaNatvAt sarvaM dravyastavaM necchanti = nAnujAnanti" iti / tathA'pyetatsaMmArjanIyam, pravacanaparIkSAtRtIyavizrAmAdyanusAreNa yathA hi - "vastugatyA vicAre kusumAdijinapUjAyAM sAvadyatayA nirvacanam, tanniSThuraM vacanam / 'pUjA kusumAdinA tarhi sAdhUnAM svayamapi yuktA kartum' iti parAzaGkAvacanam, etadapi durvacanam / yadyaniravadyaM tattatsAdhubhiH svayamapi karaNIyamityevaM niyamo nAsti, yasmAd, nirArambhatayopavarNito'pi dvAdazavratasAmAyikapauSadhazrAddhapratimAdhuJcAraH sAdhUnAM nAsti, athavA jinakalpikAnAM parasparamapi vaiyAvRttyam = azanAdidAnasaMvAhanAdirUpaM kena hetunA jinairniSiddham ? tatra sAvadyasaMbhAvanAyA apyasaMbhavAt / pUjAyAH sAvadyatvasvIkAre zrAvakaiH puSpAdinA vihitA sA pUjA sAdhUnAmupadezA'numodanAviSayo na syAd, yataH sAdhUnAM sAvadyaM = sapApamanuSThAnaM manovAkkAyakRtakAritA'numatibhirheyaM vartate, nahi sAdhavaH sAvadyamupadizanti na vA'numodante, abrahmasevAderapyupadezAdiviSayatvApatteH / yathA mahAvrateSu aNuvratAdigRhidharmaH saMkrAntastathA (jinAjJayA sarvadravyatyAgarUpe) paJcamamahAvrate (jinAjJAnusAreNa dezato dravyAtyAgarUpA jinasya kusumAdinA) pUjA kiM na saMkrAntA ? api tu saMkrAntA (eva) / jinapratimAnAM pratiSThA jatatsamakSaM munigurubhiH kartavyA trailokyapUjAhetutvAd gaNadharapratiSThAvad, vyAptigrahastvevam - yadyat trailokyapUjAkAraNaM tat tat muniguruNaiva vidheyam, yathA gaNadharapadapratiSThA, na punargRhikRtyaM trailokyapUjyatvaheturbhavati / " na caitAvadaMzavidyamAnatAmAtreNa zrImattilakAcAryakRteraprAmANyaM ghoSayitumucitam guruniyogAdanAbhogAdvA mithyA zraddadhAne'pi samyaktvasaMbhavasya krmprkRtyaadiprsiddhtvaat| asmAkaM pragurUNAmapi pragurubhirvijayadAnasUrIzvarai "vividhapraznottare" svagranthe'svAdhyAyipAThyA'pAThya sUtravibhAgaspaSTIkaraNaprasaGge kharataragacchamAnyatAprarUpakasyApi sandehadolAvaligranthasya sAkSitayA sbhumaanmullikhittvaanyc| 26
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAkyaM kiJcid vivakSitam kavisArvabhaumastilakAcArya : TIkA khalvatratyA kaJcidArambhabhAgaM vinA samastA tilakAcAryasyaivAsti iti jJAyate, "so'haM vRttiM pragurubhirimAM kartumArabdhamAtrAM tatpAdAbjasmaraNamahasA mugdhadhIrapyakArSam" iti prshstigtttpdyenaiv| yadA hyasau kathAM prArabhate tadA samAptiparyantaM tAdRzaM rasamAsiktavAn yena zrotAjano'ntarotthAtumanyacitto vA bhavituM naiva zaknoti, alaGkArANAM yAthAtmyena ghaTakatA, prakANDavaiyAkaraNaraJjakatA, askhalitapratibhA, iSyavanatabhUjA jalapravAhavanirantarAyArthAdhigamakatA / yathAsthAnaprayujyamAnazabdaparyAyatA, apunaruktatAdIrghAnusaMdhAnA'truTitatAdiSu naikamapi guNaM zrItilakAcAryaracanAzailyAH varNayituM me'sti buddhizaktiH, tattu kavipuNDarIkA mAdRkSu kRpAmAdhAya vidhAsyanti, ahaM tvetAvadeva jAnAmi zrItilakAcAryakRtayo vidvanmUrdhanyamUrdhAno'pi dhuunyntiiti| dRSTacarA vRttayaH- ito'nye dve TIkA madRSTipathamAyAte staH / tRtIyA ceyam / tatra prAcInA zrIvimalagaNinAmadyAvadhyamudritA ela.DI. bhANDAgArAdau ca vidyamAnA'sti / madhyakAlInA zrIdevabhadrasUrINAM mudritaa'sti| tRtIyA tu prastutaiSA shriitilkaacaaryaannaam| trayo'pi TIkAkArAH zrIcandraprabhasUrIzvarasantAnIyA eva, ___ paurNamikamatavihaGgAvalokanam :- zrImadvIraprabhupaJcamagaNadhara zrImatsudharmasvAmipaTTaparamparAyAM catvAriMzattamo gacchanAyako'smAkaM sarveSAM gurutvaGgato'gAdhaguNagarimAnvitaH zrImAn municandrasUrivaikramamadaRSizazividhu (=1178) zaradi gaurjaranagararAje pattane svarga jagAma / asya paramatArakagurorupadezapadavRtti-dharmabinduvivaraNA-'nekAntajayapatAkATIkAdyA vidvaJcittacakoracandrAyamANA AsannapaJcaviMzatayaH kRtayaH sAmprataM smuplbhynte| amuM guruvaraM prati naikairgranthakArairvAstavaM bahumAnaM prakaTitamasti, tebhyaH kasyacidekasyollekhastapAgacchapaTTAvalIto lezenA'trA'valokyatesauvIrapAyIti tadekavAripAnAd vidhijJo birudaM babhAra, jinAgamAmbhonidhidhautabuddhiryaH zuddhacAritriSu lbdhrekhH| saMvijJamaulivikRtIzca sarvAstatyAja dehe'pyamamaH sadA yaH, vidvadvineyA'bhivRtaH prabhAvaprabhAguNaudhaiH kila gautamAbhaH / / etasya khalu gItArthamUrdhanyazrIguroradUSyavaiduSyadigantakIrtayo bhUraya: ziSyA Asan, tebhyo naiyAyikAdidarzanaSaTkatArkikadhurandharANAM mastakAni dhUnayAmAsuSaH, pattane siddharAjajayasiMhasabhAyAM digambaravAdimaNikumudacandrAya ghoraparAjayaM pradaduSaH, caturazItizlokapramitasyAdvAdaratnAkaravivaraNavizadIkRtapramANanayatattvAlokAlaGkAragranthasarjanena kasmaicanA'pyadhyetre'dyApi niyamato lakSyavedhiyuktikalApA'moghadhanurdhAritAM lIlayA vitarata: paramapUjyasya vAdidevasUrIzvarasya na nAma jainazAsane praviSTapUrvarevA'nAkarNitapUrvamityeva na, api tu sattarkamanviSyanmAtraijainetarairapi saromAJcodgamaM zrutacaram / prastutagranthakRtAM zrIcandraprabhasUrINAmayaM zrImunicandrasUrirlaghugurubhrAtA "yatayazcaityapratiSThAyA anadhikAriNa eva, pAkSika pratikAntizca pUrNimAyAmeva (=paJcadazyAmeva)" ityAgrahadvayena kAlavaicitryAc zrIcandraprabhasUrivarato nidhiyamarudra (1159) mitavaikramAbde prAdurbhUtaM paurNamikamataM zamayituM bhRzaM prayetAnaH, tatprayatnAMzarUpA ca pAkSikasaptatiratra granthasamAptyanantaraM pariziSTe saMdrakSyate vaackgnnaiH| __ prastutagranthasya nirmAtA zrIcandraprabhasUrirAT tarkazAstreSvapi svairavihArI = askhalitabuddhipracAraH AsIditi nizcinvanti kecana vidvAMsaH sAmpratopalabhyamAnatanirmitaprameyaratnakoSA''khyagranthanirIkSaNena / asya 27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vAkyaM kiJcid vivakSitam ziSyapraziSyA api vidvanmatallikAbhirapi spRhaNIyapratibhAvilAsA babhUvustadapi kinycidvlokissyaamhe| ziSyapraziSyAdi santAnahadaye'sya sabahumAnaM sagauravaM, samahimaM ca pratiSThA''sIditi niSTaGkanAya bahuSu pramANeSu satsvapyekamamamacaritrakRtA zrI muniratnasUriNA vi. 1225 varSe stutaM padyamatrodhriyate - gobhirdarzanazuddhi yo'kaSAyasvAdubhirvyadhAt / so'pUrvA'bhyudayaH zrImAn nandyAc candraprabhaH prabhuH / / aho keyaM kAvyabandhacAturI gurubhaktipariplAvitA !!! candrastu padArthavilokane'varundhanti tamAMsi kaSAyarasAbhiH svaprabhAbhirvizodhayati - dUramapAsyati, pUrvasyA eva dizazca tasyodayaH, tadudayazca kRSNapakSeSu kramazaH kSIyamANatAyA janakaH san nA'bhyudayatvena khyApayituM zakyate'smAbhiH / asmAkaM paramagurustu candraprabhAcAryaH kaSAyarasetarasvAdu - madhurarasAbhiH gobhiH-vANIbhiH darzanazuddhiM vyadhAt, asmAdRzAM vAkSu mAdhuryaM kAmahAsyaratyAdimohanIyajanitam, asmadgurustvakaSAyasvAduvAga, ananyasAdhAraNasamantata-unnIyamAnodayazca, atazcandrastiSThatu, prathamaM tu candaprabhaprabhureva nandyAt / mahimA khalu candraprabhasUrivareNyasya kiyAn prasRtvara AsIttadavabuddhaye tveka evollekha: paryAptastathAhi - candraprabhasU.zi. devaprabhasU.zi.tilakaprabhasU.zi.vIraprabhasU.zi. ajitaprabhasUriNA vi. 1307 varSe viracitazrIzAntinAthacaritaprazastyA jJAyate yacandrAvatInagaryAM navagRhacaitye zrImadupadezamAlATIkA saMdRbhyatazcandragacchIyazrIjayasiMhasUrezcaityavAsato vairAgyaM samujAgaritam, udbhUtA'dbhUtavairAgyazca sa svavairAgyopaSTambhanakSamaM zrIcandraprabhasUriM saMzizriyivAn' iti| 'putrAdicchet parAjayam' iti nItivAkyaM khalu zrIcandraprabhajIvane caritArthIbhUtamupalabhyate, yatastacchiSyAgresarasya zrIdharmaghoSasUrizAnasya mAhAtmyaM tato'pyadhikaM prAsArSIdityanumAnayanti bhUyAMsi stutipadyAni, tebhyaH kAnicit - dharmaghoSasUryanujavimalagaNiziSyo devabhadrasUriH darzanazuddhivRttiprazastau - etatpaTTadhurandharaH zamanidhiH zreSThastapaH zAlinAM prahaH zrIjayasiMhabhUpatiziroratnAMzudhautakramaH / arhacchAsanavArdhivardhanavidhau tArAdhinAtho'bhava-dravyAmbhojavanaprabodhanaraviH zrI dharmaghoSaprabhuH / / zrImAstilakAcArya AvazyakalaghuvRttI... yatpAdapadme kalahaMsalIlAM dadhau nRpaH zrIjayasiMha devaH / hemaprabhasUriH vi. 1243 varSanirmitapraznottararatnamAlAvRttiprazastau zrIcandraprabhasUripaTTatilako nirgranthacUDAmaNirjajJe zrIjayasiMhabhUpatinutaH shriidhrmghossprbhuH...| muniratnasUriramamacaritre sUriH zrIdharmaghoSo'bhUt tatpaTTe devatAkRtiH siddharAjastutaH kartA svamUrteH sUriviMzataH, niSThAmatItaviSayAmapi vartamAne, vyutpAdayan viracayan guNavatsu vRddhim| sUtrArthayuktikalanAsu vizuddhabuddhiryaH zabdasiddhimakarodaparaprakAzaH / / atra yadupAntyapadyollikhitam 'svasamAnA viMzatissUrayo'nena niSpAditAH' iti, tad udAratAniSkampasAttvikatayoH prakarSapratikameva, tato'dhikaM kiM didRkSiSyate mahAtmanAM mahimA''dhikyapratItyai ? tebhya: viMzateH kecana sAmpratamapItihAsagrantheSvalaGkArarUpe nAma dhArayanti tathAhi - (1) samudraghoSasUriH, etasya viSaye'tizayoktizUnyAM stutimAhA'mamacaritrakRt - 28
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAkyaM kiJcid vivakSitam yo mAlavopAttaviziSTatarkavidyA'navadyaH prazamapradhAnaH / vidvajjanAlizritapAdapadmaH keSAM na vidyAgurutAmadhatta ? / / (2) samastabhadrasUriH etadviSaye darzanazuddhivRttikRddevabhadrasUrirAha - ziSyastasya samantabhadragaNabhRtso' bhUjjagadIpakaH / / (3) cakrezvarasUriH prastutaTIkAyA ArambhakartA, etasya SaTsUriziSyamaNDalI nAmamAtreNa tu prastutavRttiprazastI sudarzanaiva, teSu SaTsu sUriSu prathamaM (A) sumatisiMhAcAryaM tameva saMbhAvayAmi hi yasmAd vi. 1236 varSe pattanapure sArdhapaurNamikagaccha: prAdurbhUtastadvyatikaralezastvevam "paurNamikAnAmAgrahadvayI zAstrA'mAnyeti paramArhatazrIkumArapAlena bhUbhujA jJAte paurNamikaprasAraH svapattane tena niruddhaH, vi. 1229 varSe divaM gatAH zrIkalikAlasarvajJapAdAstadanu ca prAyaH SaNmAsyA paramArhatasya svarlokaprayANam, tata AsannapaJcasu varSeSviteSu pattane ko vRttAntaH ? ityavagama zrIsumatisiMhasUrirAyAtaH kenacit pRSTazca bhavAn paurNamikaH ?' uttaritaJcA'nenA'damyotsAhavazena sahasA 'sArdhapaurNamiko'ham' arthAt na kevalaM paurNamika evA'ham, kintu kenApyapradhRSyatvenA'rdhAdhiko'smIti " idameva sArdhapaurNamikamatotpattikAraNaM pravacanaparIkSA'nusAreNa / tRtIya (C) tridazaprabhasU. zi. tilakaprabhazi. dharmaprabha zi. abhayaprabhazi.ratnaprabhasU.zi. kamalaprabheNa vi. 1372 varSe zrIpuNDarIkacaritraM saMdadRbhe / " zrImatA municandrasUriNA vi. 1168 varSe devendranarakendraprakaraNasya nandisUtrollikhitavimAnaprajJaptinarakavibhaktiprabhRtiprakIrNoddhArarUpasya vRttirnirmitA, sA ca cakrezvarasUryAdibhiH saMmilya vizodhya prAmANikakakSAM gamitA" ityulekheSu zrUyamANastathA cakrezvarasUriparamAnandasUryorupadezena vi. 1221 varSe lipIkRtaH zrInemicandrasUrikRtaratnacUDakathAyA ya Adarzo'dhunopalabhyate tatrApyullikhitazcakrezvarasUrirayameva iti saMbhAvayAmyaham / 29 (4) devabhadrasUriH, zrIdharmaghoSasUriNAM laghusahodara zrIvimalagaNirAjasya ziSyaH, prastutagranthopari cA'STAtriMzacchata zlokamAnaTIkAyA nirmAtA ca / (5) yazoghoSasUriH, etasya ziSyaratnena zrIhemaprabhasUriNA haripAlamantrivijJaptyA vimalasUrikRtapraznottararatnamAlATIkA vi. 1243 varSe viracitA / (6) sumatibhadrasUriH, etacchiSyajayandrazi. bhAvacandrazi. cAritracandrazi. municandrazi. vidyAratnena vi. 1577 varSe kUrmAputracaritraM saMdRbdham, harSakulagaNinA ca tacchodhitam / ityevamAdayo dharmaghoSasUribhiH sUripade pratiSThApitA ito'pi bahavaH sUridhurandharA upalabhyeran itihAsaparizramiNAm, kA zaktirme tatparizramAya ? atha savinayaM sAnandaM sabahumAnaM sAdaraM saMdRzyatAM tilakAcArya:, asya khalu jJAnalavadurvidagdhAnAM jJAnitvamadaM vigAlayantya:, viduSAM vaiduSyamalaGkArayantyaH, kavInAM kAvyaprauDhiM vikAsayantyaH, tArkikANAmaskhalitadhIpracAraM janayantyaH, AgamikAnAM tattvasandehamapasArayantyaH, aitihyavidAM vRttAntajijJAsAM saMtoSayantyaH paraH sahasraprayogavaividhye'pi vaiyAkaraNAnAmapaprayogazodhanakaNDUM vandhyAmeva vidadhatyaH yeSAM keSAJcanA'jJAninAmapi cetAMsyAhlAdayantyaH kRtayaH paGktimAtreNA'pi jJAtA amandamAnandaM janayanti, anubhavantu tallezaM bhavanto'pi vande vIraM tapovIraM tapasA dustapena yaH / zuddhaM svaM vidadhe svarNaM svarNakAra ivA'gninA / / 1 / / janapravacanaM naumi navaM tejasvimaNDalam / yato jyotIMSi dhAvanti hantumantargataM tamaH / / 2 / / 29
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 vAkyaM kiJcid vivakSitam praNamAmyAtmagurUMstAn ghanasArazalAkayeva ydvaacaa| ajJAnatimirapUritamudghaTitamAntaraM cakSuH / / 3 / / jItakalpavRttau jinabhadragaNiM staumi kSamAzramaNamuttamam / yaH zrutAjjItamuddadhe zauriH sandhoH sudhAmiva / / 4 / / AvazyakavRttau / / zayyaMbhavasya zrutaratnasindhoH sarvasvabhUtaM dazakAlikaM yat / udghATya bahvarthasuvarNakozaM tad bhavyasugrAhyamahaM karomi / / 5 / / dazavaikAlikavRttau / / atrA''ha kazcid "dazavaikAlikato mahArghANi zrutaratnAni zayyaMbhavA''tmake'rNave nA''sannityeko'narthastathA dvitIyazcA'rthagrAhaNAzaktyabhimAnarUpazca satkavidoSaH kathaM nA'tra padye ?" iti / sa khalu praSTavyaH "manakamuniH SaNmAsyaiva caturdazapUrvasAramApnuyAditIcchayA niSpanne sUtre kimu zayyaMbhavAtmakazrutasAgarasArabhUtA'tizayoktiH ? naiva, yathetare'pi kavayaH kAvyeSu nATakaM ramyaM tatra ramyA zakuntalA / tatrApi yazcaturtho'Gkastatra zlokacatuSTayam / / iti, athavA mukhamardhaM zarIrasya sarvaM vA mukhamucyate / tato'pi nAsikA zreSThA nAsikAyAzca locane / / iti zloke kimu sarvakAvyasArabhUtatA kAlIdAsIyA'bhijJAnazAkuntalaturyAGkagatacatuHzlokyAm, tathA sarvatanusArabhUtatA'kSiyugale sA'tizayoktiH ? naiva, kiM tarhi ? yathAsthitArthanirdezaH, tathA dazavaikAlike'pi zrutasAgarasya sarvasvabhUtatAM kiM nA'bhyupaiSi ? tathA bahuSvartheSUpayujyamAnaM suvarNaM bahvarthasuvarNam, tasya (= tena nirvRtaH) koza: = bahvarthasuvarNakozaH anantArthadyotakasadakSaravinyAsarUpo dazavaikAlikagranthaH tasmin hi zrutasAgarasarvasvabhUtAnyartharatnAni nibiDabhRtAni, taM kozasamaM dazavaikAlikamahamudghATayAmi udghATya ca yathA bhavyabAlairapi tadarthAH sukhena gRhyeraMstathA saralapaddhatyA tadgrAhaNAyai prayasiSyAmItyabhidheyanirdezanaM ziSTAcArarUpamapi bhavataH kiM kukSizUlAyate ? = nUnamitthamapradhRSya vidyAmahAnadInAM zaraNabhUtasya vAdiparvatasaMnipatanairapyasaMkSubdhasya tilakAcAryapayonidherbindusamAH sarvA api kRtayaH sotsAhamIkSitavyAssanti / tAsAM ca prApyamANAnAM nAmAni yathA - vi. 1262 varSe patteyabuddhacariyaM / vi. 1274 varSe jItakalpavRttiH / vi. 1277 varSe prastutA smyktvprkrnnvRttiH| vi. 1296 varSe AvazyakavRttiH / vi. 1304 varSe sAmAcArI / shraaddhprtikrmnnsuutrvRttiH| sAdhupratikramaNasUtravRttiH / pAkSikasUtrAvacUriH / pAkSikakSAmaNakAvacUriH / shraavkpraayshcittsaamaacaarii| pauSadhikaprAyazcittasAmAcArI / caityavandanAlaghuvRttiH / dazavaikAlikasUtravRttiH / itthaM 'khalu paurNamikagacchaH samacchaviduSAmAkara AsIdityanumIyate / 30 - munitaporatnavijayaH / (vartamAne pU. A. zrI. vijaya taporatnasUrIzvarAH) vaikrama-2041 tamavarSe vaizAkhazuklapUrNimAyAM guruvAsare dhorAjI nagare (prAk prakAzitapratitaruddhatA)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prata-darzana prastuta saMpAdanamAM upayukta hastalikhita pratonA Adya-aMta pRSThonI pratikRtio ane Adya-aMta vAkyAMza ahIM ApavAmAM Avela che. AnA nirIkSaNathI kaI kaI prationo upayoga ame karyo che teno khyAla Avaze. amane mULa prato maLI nathI, paNa tenI jherokSa karAyela nakalo ja maLI hatI. prastuta saMzodhana ane saMpAdana paNa e jherokSa kopIonA AdhAre ja zakya banyuM che. A prato amane pUrI pADanAra zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira (pATaNa), ela.DI. InsTITyUTa amadAvAda, zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA gAMdhInagara), AdinA jJAnabhaMDAro temaja graMthAlayonA sadupadezaka sarve pUjyo, vahIvaTadAro ane meLavI ApanArA suzrAvakonI zrutabhaktinI ame anumodanA karIe chIe. zrutabhaktimAM karela sahAya nimitte AbhAra darzAvIe chIe. - saMpAdaka - prakAzaka 31.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 pratadarzana bhASaNAnamaHzrIpavaparameSTityAyahakkAttAlayAthAskuTavanapaTAyadhArANatiryamUrAiNipUNAnAmA yiguru isaNAyAlabAkararoNAtavAsAradyAeisiksaphulayatitamAzAsamoyAnaramatattatAlominamavijagadadhipatizAlinadahamA |niskatasAraspasampavayavasyA'garIyasAsabodhAnimAmAsyamukkAmAkSapavitArokiMga pratijJApataSThanadhiyaHsAvA dhanaMvidhAyachAtaMtavapukAzattipatiyAvatiyAtariyAyamApatavAspAsAnurAmA hirvyitrmimaamimti:sNshtaakaashjopkaa| rAyadiparamaparAsAsAvatsuepasidizAvaTohitAmupakA rizInAlayAmpAthitpabudAdhikAbhAviparalokSasamamUnAnudizA lIpikAyamAnApijanAvijJAnamatayAkitimA najhaspiAstAMtiiNavIdhunAravavisIdadhitAnmamanaHvidizA yasari uphitIrAmAkSAtatparavitIkiMca vanadadhasarAnAmRtAtmAsaMpazyAnAlAyasasyakSilarAjamatavitA vyaapaarsaarttHsihaamprmaarthtHphlmidNsvaammlaanaatmnHmaaytvsaavtchtaavnvmhaakssidhaaylnnaashcmsaa| vAnAmamavasaratAkSasakalakhilAhyapazisvIkara yAdapiyAmidhAdiyakArakazyaMbuHravamAnAmArakAsaMhAvijJAnakA tsmrnnsmntvaaysmkyaahaamaasNddaatiivsmsNytptddaaghaarydishaamaashvyaakvidyugaanaaHmaasaavdhaahtaa| mhaavtaapmpaatsyaamrtaa.paarNpaayyaavaavkaapinsmpkaadiyaagraatmsaavkaaraamtprtimptyvdivilisaakthtiyaa| tAsagAvatAthAvahamAmavAminAsamavasaraNAsAtanaduHprasattAcAryaparyavasAnAsiIsammAnaHpUraMgaroyAMsa vAtAvarahisaMpAdyAbA saMbaMkSazvasiddhAnavAghavadhAnAtUlabadhinAzvasaMzatitamAnAnAtAyAItAlAkinivahichAmiyAvayatisampazitipadyAtAdeza bhAbhigArahasiMcaAgAmadihazAtanidhyArakararApasonagarahilihApApayArispaTakhAdhAsyapakaraNasyamAhAta aanpanAyatAsAtyAyaesarayANAkAsAdavirasAsahiM dinasaNAahavAdhieharayAlI desaNasuddhimattAnapAdazA makAjJAmodahavidhAvAdhavAgAnisasakharamAlAvaramahAdu gaNAnAtavAnI divasamAsAcatavanakaraemavAra mAnA samAhAra-aivanodanirapavahiraharahAdhuddhimAzmohachihatAnagAtsarva AyA:AzaMpatarUpanirUpaNapurassarasavAtrA unAdAtarAzAsAnAmiDamahanavatArAtariya Agamasae visankRyAgasametasAdAsosahiyarasaNyadamanuhasaca . lahAeTarahanuNacAlAsarUgaphalamghamidhyahI sAsaryAtidizamikSAsamahAsvatAragatarAmAgamasumimI / pAjAhayAmavasAdahAvAdhASadhiparamapitaSTrAsaha dahariyoSadhAmitivApAnAmAMvAlAlaMdhitAMdhaNAti nAmarupatAvanizvasampatamimisihAjJA panAtikAsarvenagA pahAyataHrapatibAdhItAlivakaMvAsana mInAkaptAkaratabutarasannaviSTavAnadanadyAyalasenAzi sadAsatamAdatiAnadaghavAtsvAnuSTAnAnAmibitinI cakradharamUriyAvAyAMtatyazipAyAvAsilakAcAryanihitAyAMsamyakazAlAsamavitapamanavanacAtasamAptiAvasamAptiAmA kapAzA tiritibhaatsyaa|| ... ..... . samyaktaprakaraNa vRtti sahita zrI hemacandrAcArya jene jJAnamaMdira - pATaNa baDA naM. 51, naM. 1021, patra-228 saMza-P za3mAta : namaH shriipNcprmesstthibhyH| yadvaktrAMbhojavApyAH sphuTavacanaghaTIyaMtracAreNa niryat... saMta : iti pUjyazrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSyazrItilakAcAryanirvAhitAyAM samyaktvavRtau samarthitaM paMcamaM tttvtttvm| tatsamAptau ca samAptA smyktvprkrnnvRttiriti|| zrI zubhaM bhavatu / /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratadarzana mAramA sampa kayaM ghaspArdhagarIyama bonimA namaH zrIsarvajJAyAyaikAMnojavA pAsphuTavacana gharI yaMtra cAraniyesari Ni prANAlI praNayirugaNobala cIkAre / na hona dyApi saMvasa phalya titamo zAsAnAyAnAmAnamanatra jagadadhipatizrIjinasa vAmaka vidyAro H2 kiMvA vijJAnaviya mAvadhAnaM vizrAMta prakAzanavatiyuga va tiSThAvyamA tAnyA sArogA dviradayiDamimA mamatiH saMprajJA kaJcidravya ekA rAya diparama0 siddhi hinA supakA siMgAna kala yAmyA zritya hA dhikA sarvotama mataddizya jalyo pi kAyi mAnAvijanAvidInama tayaH kiMniH punastatAnA sumAra jise dacinAnmamAzritagirA mAghe kApatatya sAMvatAH kiva vaya pradarzana manAta sabhyAtA kI yA viraha nanasavitA vyApArasArasataH siddhAma paramAdezaH phalamidaMsa kamalInAmAjJa nAvAne mahAvida vAnAmamabenaraztAka ne sakalaba dilA yuSAM ibIka rakSaNAya mada skilo| midhyAlaya kA raka mArako saruhAva vijJAna jAtismaraNa saMgamaH paravAna skyAhA damaH / saMjAta damamaMthana pUjAmA kinidA suna mA mAyA yAcI kalamaMdA batA api nazyanisaMyAmara nA! pAraMpa sampakA diyorAtmanAcA vividhinApyaniyAtA lagava cAmitA samasamAnAnAvAya taraMga zAsaka zAMDi saMpAdyabodhasaMbaMdha siddhAMtAprabaMba didhanAthasaMpratitanA miSyAtisampa ke prati prayo tAdava) viratisI kaI [tsrvviti| tathAvidhA yAnA paDadyAMnA ityavabha gAraparI nAnaH karaNatayA siddhAMtA DahatyakA vidyamAvatAevaM gAdhAH kAzisunadI tAdikAmaNa saMkalaya navina vAlAyanAMtahI kakalikAla balA hAlata mhAmAhapaTalA prabhAra siMha pratinisa malabA vidhammerAja navA vaSTe manAnA mAno miSyAJca makkA Dara una veDamA DalAyama mopalaya saphA samudi isamA yA dagrahamaMtra mAdadoSaparamAM madada zipoSa piramA laTamAdaziyoSadha) mitidhApAmA mArcano ko i NAcAnavinAyo narukA etadarzanasamAkamiti sihAvA pananAmikAMmAnayAH parvataH 10 vidyArthI nAniSTa paMjAbAda DA. jAvA kaI una kamaniSTa jJAnadeva ghAyala saMtazikharAcataM sa diti / tadaryaM vAsa va uSTAnAnA miti||baaitipuu zrI vAkararA tatprazidhazrI zrI tilakAcArya nirvAhitAyAM samyakca honA samamita matimAno vasamA vIra zilAH sudhagaNa saMtAna lonanivArivAla gajaladhiSolAsaM zItatiH sampakA siMdha itamativAdI namihArata naztatpala zrI zravaNa visAzrIghoSanAvAvara! ajayasiMhAvatatyAhA day gAlI gamAva "DAmaNi zrI vAkazvarasUrirityani jAkAramAvikA zazriye vyAkhyAdhamivinayaba gharasAda vyApAra yAmAsi dA kitAH payetisma ta tyaha sAmrAdyamivaSa iyrgaaH| dhAtA dima samati siMhagurubecavAna hai vadhUvadanA ke reva ca / DAila dharAvA // 3 // zrI hisAgara ipizitAdvitIyaH zrI mAM TatIyagadiza nArA nItiviradharvaH prajJAtirikakuliza kRtivAdizilaH // 6zrImAn zivaprema ra mama jAyatamaH // OM mahalamade prAdhi sUramA niHsamAsAH ||mnvmtdyaamaadaavidhaavdin moraavaalikhit|||||||| karaNaniti la satra: saMvA pajhe kala hama lIlA dAbho vazvipAmI zvaryAHghaDavina haTa audi samyaktvaprakaraNa saha vRtti zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA, gAMdhInagara naM. 12257, patra- 999 saMjJA-K zAta namaH zrIsarvajJAya / 33 snh yadvaktrAMbhojavApyAH sphuTavacanaghaTIyaMtracAreNa niyaMt... saMta zrImAn zivaprabhasUriH samajAyata paJcamaH paraM kutUhalamidaM ya virAgAdhibhUrabhUt / / 7 / / zrIsamyaktvavRttiH samAptA zubhaM bhavatu... saMvat 1571 varSa ASADhavadinavamI ravo likhitam / / Ker
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 pratadarzana zAsamAgatATAvAtrAvaImAnAzAnimAmA EnAvAsiyAyasaha yAmAhapanAmamanAtyAnilivAnahAdhiyayamamahAtmanaH SHESo mAdhimadhArAmAsAna mAninavadananAlagana dIpadAsavAMgasuMdaratanuvAditAvasthAmahada mAzriImaprasagatiHsAraMgasAravAsAyaphrakAdayAnAASTER Mohan REEmnaapaahaakivitsminijguruprivaayaa| samiramAdamAlAsarakhasamAANyaSavAcAyacAramAhadAnasatsavasAdharuTamA sidhaavaatmiraanaamnaanaa| mAlAvatAtagnaprAvitiviSadharoniyamavimAdamAvahatA svaaydggaasaavitraadhmt| pAlamapamAdamavirAmadAbhAmudanTiAsasa kaDavatAramAmAlA sapanapatmakA mAparasataraMgagitAta kasA lagAnakolAvilAsamAmAzulasilAmAlA manAsayAtanAmAvayAbhATapAramitahA miyApArAmArAvayAcAkha mhaadaanraajmnaayaamaanaa| niyA nasatvANayantamadirA devanAhIvAnAdavidakalAmatyatA kI paramAtmasvahArA zInuvananAbAlAdemaMgalapAtapAdaENAMENTRA manivetramarapAyAtatAtidhyayanamA lAsarAranAmakAlanirNamAlA nagnaha sama sammAsismatamAsasyamIkSAjasA kAmavasAyivAna samayamAdiyAdi . kAmasakAratAlanirAnaMda mdaamaasaandhaasolgaataashivti| - pAcavAgArasasarAtAAkAvana spezarAmaTara romAminitAzavAnapadAtizayAnamnavayatipatrAmaNampAU UNaratijiyetigarAyAMtarorAtAtini dhyAkAlamAsamAzcamahApAtidAya mAghamAyAgAdAcArAdhAnacArAta zAmimINa ramamAvAratitiAzASaNaviniyAI ratikipatyA 7 lAhAvipaTiyasapaTulaNyAna: siniAvazaHmayavA sAbasAyanakAvanayAdAnanA tikApAdAmapramAvanAvetanamisvarUpatirAsadaziniyaMdudhamAdautikiAyasirimAyatanaMka SvalahaMsivasudaMsAmannAnAnidhyAtrA mahAsyavasthAtArAgaganAvaMzAgamasamuDaviisamayAhAkana hamavazamancAlanamaMcAsAdaviyopadipAvana paramAAmakAlikAtya zAhArANatinAgrAmamatAdhizamANazvAmAti:vimiyAjAna karavAnanyavAmanAyAgamanamuvidamamAhAsAgarAta samAnAmAvaEiR: ....: -- catiditietAdarzanathuddhimAsAhapaThaMumA zivAkarSaratamanatijAmadadhAnA ..: nivarvatamatavamAnabADamapitAtApicAtAnaspaphalavizati syAzavasuravasAcanapatyavikalakArAgavAla satAzivamukhezAmA jabatiSThayAdavaladAdAviracinadarzanazuddhiprakarAgavivara AAdhayAradhAmamAmAjavananavAlA ......---- 2017 mAniADasAsyavidhizizIcAkhakAmadAvanAcajavalApAtmadivAsAtanA itAlavAvarAvaratavAvAvarudhArakatAvAdhAvar3A SHABAdhAraNalAvA samatAmA pAhatAnasyasametamANazAsAvakAhIpaka mAtAnijAtapaMjJApAmArapazcAtaviyaru. vikSitAcAvinAdhAnamasAmiAjavanamukAmatimAvA dhyavAtimAgitasaparamazAhinAyAminogAve lAdhalIvApAsimasAlA naapurtaasaanvaadhiyaa|ysyprkcinnaasvaamyaa.. vinAsArasAgyamApAsunAnAvimalagaNirininApyanAmAvannavAdhmiramA darzanazuddhiprakaraNa vivaraNa zrI hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra - pATaNa saMghavI pADAno bhaMDAra naM. 148, patra-282, saMza-T 13mAta : namaH sarvajJAya / natvA zrI varddhamAnAya nissImajJAnacakSuSe... saMta : prajJAprAgbhArapazcAtkRtavibudhagururvAcanAsUriruccaiH, agre gaNyo munInAM vimalagaNiriti zlAghyanAmA babhUva / / srsaa||
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratadarzana gaNadItumasarvajJAyAnamAvIcaI nAnAdrissImajJAnacakAmAnitAnapAyaribargAcyasampatacApIranidarzanAzivAya panAsamaMtAjIgaNAnaMdamatiAra! jAjaraNAcAtmanaHsanane minabadananalinasadanAvikamaramahadadyapadAsAgarodaracodavIbasavAmahadAyAvAlyAta niyamAgamAnicinAgAsAtha ghocitAcAraDyanAiritirviracinayuSajadhAkAsampadA kiMdhAvimalAlimAnagapAlikAmAyamacArikaoNcAnAminivimADAmapipadayAsAkevAnAma idaanaadi| tAdAmpasamApiAhagADamiyAvatimirAtarita vivakalocanaviranapaTanAviranivizvaviyama vidhAvigavidamAcatasacaMkaTekTaMkamAyodayUpadayAsAvaza vihatama pratipamATamadirAmadame'khadAraharavipazArIramAnamAnikaDApaDAnapaDarapapAtanazacanUnamanapavanakalikAlacadAvinamAnArvanavRhivinavanayavANita garAnavalokyasampamapaMramakAkAparasataraMgaraMgitAtAzaraNaparasamayapiArayArAdArapArasthAcAribUmahArAjarAjamanIyamAnapUjicadAnanAmadhiyAcanamA khyhaayaantyaanNdsrvaapaaynmdiipcnaasniyNdshkilptrNdaandiekrnnmydidilaaynvhaamyaadaaghaavaattsmyaanvsnaavrtaacmglghaanaa| pAdadAgrAhapAlanidhanAtityapAjAyAGanasaMbaMmattiA... yUkaMghama macagApAsugmamAhAbAyanalapavatArakhadadacanArAsavadatta sakAravAcAra paargaarsrnnminnjhinnsvaagmnpchimaamilnvaannaasmmrmmaavesrvaavnnepismidyaasyaasaasdaayaatdtaatyuuynaa| :kSapsAnabatAvatyAtanavAsavatAramityAdividoSaNavidhikiAnaya raMbAranavAr3achamatIdAsamamalayAnAmanvayadAmampakasyabasayamakSAyAmamAnimA rspaassndaaryaadmuunaanyyengaavaatghrbsvnnvsaaHiATRdhndaadnaamsaagaajaadhinraaynsnpaanaaddaavnaatidukhmyaavaadbvaa| pAllAsalAyasAdhampAspAnagoMgotIramitAninavadhanipurinAraravAsaDAnajaladahayAvatozAmayudamAsAdA khasatAnasantrAsAnAnagavAjJAnayAsanAnadamucanAjAnavanAnigpUghATIsidatarakAra mizivamayavagaicAdavAmanarubhUnanasanakArazcanA tinAbamUbAyapArahaatmahakAratArAni rAnadAsadAramAnanavAsmAttagAdica'nikiMcAgorasaritikAca svacadaDAreyInavasavArarayaspasalakAmA dhyAnanApAnagyavArasAnAvAdAcaninidASaNamyAniANasanikAya nirAgAyarAnAniniUinAsAmAnyakadAlana zucakAmApAzmAdAcAtApa 'gATApArAjinadharacAvAtivijJiyapavividhadhAIratikiMpanyakArakarmativAravidArayaliyakatapasAra virADAnAmApAcAyalAyatamAnAta nasAvaTamazNaramanyAdAkhalAravAyasanazAyabApAdyakSamAmatibAhAyapAnipAtiSAmantrayadadhmayakanAyAsamachattabANA nimtayApuruigamanagarapAvApAnAnaMditArabApakAbAnacAnanAsanasAdhAnaladyADasamanacAharayAsamayadarasajadhajayadevavivASAyAdabAsamatA naga ra dhayAyasporakaMDavUinazvAkhAsinaziSyanasyasamajatagAjatsAhAgahA nAdavilApAvacA sanmAnAyA tiyAneyAdhamghAyAMtidhasanilayanasyADanAtAnijAtaHSajJASAgArapaMcAnaviyaphabIvanA muriko rAyamApAcanAnAvimalagola ritibAdhyatAmAbara vApasamAvicArakolAmakhakAnadAhAlasalApArzinalikamAulAninadIvayanamuriyAdavasahArayanaspatiSyAmi mAnisamA madIghAragarittiyA paMdhAnabadanacalirulikaticilavAnikahAlimayegAsavAnAdinakAmyApamA zrIzanidAkhavidhApamahAmAna sAvhAyAyamAratAnizaMka TimaTIkatArasaniSatAlimamAnanaviSayAemaTAkArAyaleviSadhamAdA vizvavijJAnazAlinANyaghAyalAkamAna namunnAvasyApadAritavadhAmANimahayApasavatAnyaSTatizani sthAyAMvomavAtanirAyanaMkAranAmyAvalIvidyAnadhAravadhAtAdanattAdhAnma hAmAlikAyaghasAyabarsa nidhivanAnAsahiSadazAvavAti narazinI kRtAdhayAcitamiraMcanavAyAlAca kA.525.1 ... Kinr. darzanazuddhiprakaraNa saTIka zrI hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa AbA naM. 58, naM. 1418, saMsa-A, patra-125 za3mAta : arha namaH sarvajJAya / namaH zrIvarddhamAnAya nissImajJAnacakSuSe... saMta : yAvadvyomavane nirAyatakarairnakSatrapuSpAvalIM, cinvAno varivarttate pratidinaM bhAsvAnmahAmAlikaH / granthastAvadayaM suvarNanidhivannAnArthasiddhipradaH, tattvaprItitarasvinAM kRtadhiyAM cetazciraM cumbatu / / 14 / /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradarzana nAnamA sAyAnavApIdamAnAyA nissImAnavatADitAMtarAsviyisampatavArthadezine darzana saMkeyata:sa| mayanAtyAnamavivasvasmaraNArthamayAtmanaH satataravinavadananalinasadanAviramakuraMdavaMyapadAsagasaMdaratanuvandi! siivshdyo|shriishnltaa sAragaMjAravAca muMphAkAeM niviDajaDita snigdhaHkavAdaMga kiMvatasiligurupati mApuirastAdastakAMksamApavAnAMpacArAsadAnAdetadAtupasaraMsavisTagAdamithyAtimirAMritavivekalocanAvi rataztanAvirativiSvavivAvidastavatasamukarakekAyendayAsAvedikalamatimAdamadirAmadameDaradAra zArIramAnasAvikakArakhAtamujarAtanacetanamattalakasikAlamA vimaanaayuvidiknikaashnikle| kAsmunnaramakAsaeessataraMgaranitAMta:karaNaH parasaryapArApArA vArapArasvAcAsvimadArAjarAjanIyamAnajUti surahItana mathyA zrIraMvazvasarisadanuyadAyanityAnaMdasurokAyanUtAIskvanAsaMniyaMdavikalyAtalyataradarzanavizkaraladidituH sUhavyUhAyodArthasamayAvarzanArthaklAgasatirAdakaMmmonasiniyarsavayojanAyikaMrathamamevagAthAyAmama / danananalavatAraM dadanIraMsirvAtasakArAkaMcalagorasarInamiNajilesaraMvIgaaanInudavasAsa massasaruvasanisAmedovyAkhyA sAsamudAyajedatAtparyaledAkhiiiatAvatyA lavAsaMktIramityAdivizeSalavizijhinembara nazamatInAMsamastanavyAnAmanupadArthasampakasyasvarUpasaMkalazyAmItisamudAyAnedavyAravyAnaM staaerymucyte|tshpnn | nirntrtaanishktiirNsNsaartoriyenstaat|vnii rNti||rmsaatNt devadevo vanavAdi sNtaapsaadhle| ilapahananI zivatIraMyathA didazravasaMdhAdhuritAstara saulakataSTrAvidhisaMrakSamAsAdayatitathAzAlinIvarojarAmara mAdita: ratsaMtatisaMtamAH saMtonagaradezAnayAsatatAnaMdasuslAjonnatAtitAtyArthasivatasakAraMtizivamayavargastadezamaMtasa / vyA / niHAe zetamadatanisAkSikazinissahazirurelasanAnAdikAmpayA esareHzrIvatinasyasaziSyasyamahAmatezadavAda yamAloniTIkatAsunizkAlina vAskuTAdAzlekhizyamAda vishvvikaanshaalinaa||13 paMthAsokamAnenastAda sthAsudIritArai sIlisadasvAlisaMkatApanijAtasayAsamavane niyatakarainakapuSAvalIvivAna riktatatidinArAhAra mAlikA yastAkdayaMsuravanirasnAnArthasididastazItitarasmiAMtadhiyAMcetasbuiAyAbAyAnAgAradAtairatarutamAkTaka lidAyahaHprIheniHzruTitamIpattanapattane tavarasupA hAraviditasAbalika: baTaka:zrImAtAndayanapala: samasvatatasmi stlidHnasuvii.saanndaasHevistsyaapyaasiinmuulcjnymjnmaayaasaagsvjnypitsytsuvonliigulaabaarvaa2||tr ekanAmadhyavasavo3vamAnacAtadArakonahitAdInadonAkazmirasvAnyadetideganAjanisutAzva yAsaMnatayorAya:zrIjayasiMdakaHzupati:NeageevAna zrIsUryAdimoguNayataHzrImIdavAmAdakattevamAdimasanAtana nAziepATayAsAzrIsaMghavIpAskAmAninisaMjJAnakozetivizItAgatAta mAtAikvAliupustakanavamahenadezAmatasavasAra elisvavikSazyanenatenevAlAnimazrIsaMghavatanAtakomoraktamidaMdAdI samAptIyaMgyA naMdekAmagAkArajyA mAsasitala navampAnevArayarimavinA zrIrastuta kalyANamastA man Han darzanazuddhiprakaraNa laghuvRtti sahita apanAma upadezAtmakozavRtti sahita zrI hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa paDA naM. 104, naM. 2584, patra-74, saMzA-C za3mAta : namaH sarvajJAya / natvA zrIvarddhamAnAya nissImajJAnacakSuSe... maMta : zrIsaMghavIpATakamadhyavattini saMjJAnakozeti vizIrNatAM gatAta zrItADapatrAtkila pustakaM navamaSTeSunaMdedumite 1958 suvtsre||5|| lekhayitvA prayatnena tenaiva gaNazAlinA zrIsaMghanatanajJAnakoze muktamidaM mudA / / 6 / / samApto'yaM graMthaH / naMdeSvaMkamRgAMkAbde [1959] jyeSThamAse sitedale navamyAM ca zanIvAre vyalekhi rAmavibhunA zrIrastu / / kalyANamastu / /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratadarzana ImAnasAsarvajAya navAzrIvatAnAyonimnImajJAnatapekSita tarivAya sampanadiziIna:23 zanizuTanivakSye satparatAsampanayanAsAmidamatAvAvadhaismaraNAImaghAtmanAsatatam 2 jinda dinalinasadanAvibakSaramajadanezvaraloDeratanuvAgAvAvamAmadAya 3 zrAma nAnAmAgaranArvAyo guphAkAyaMniviDajahimazigdhasAkSavAda vivetasivinayamaparikSara samApuranAdAnalezepasarakhamamAppiSavAcAya vAsa 4 zvAnAditAdAtyasabedhAdhirUdagATama 'mAtimirArimavizavakAlocanAmaviramA trAvirativiSamavidhAvagavivaktimapakara 'malaSAAyAzAsAdizAtalamapratima patAmaharAmaudasaradArAdhaSahaza garamAnasAtikakAradAsaravAna viSThAvAnamatyatamabalakAlikAlavazakti palAnApurbalabuddhivinAvApANigaNavale kAsamutpannaeramakAsAparatataramitAtA karaNAcaparasamayadhArAvArapArazyAcAritramahArAnakSanAdamAnasuirakSItanAbhIyAnI lahinadahAniyA nedasAradApAyavatamadadanAvaramavinidhyadevikalachalAvaradanididha karatadhadidilApapada vAdAvAdAvaziSvAgatanAcanAdamAgalayAnamAdakazojanamantriI jilAbharabaMdyAdhAmAdhavapakSamAmamA jasamA stanavanavatAra chahaMdavanAramiva! mAetatpadhuraMdhArAriyAyA zrIcaurakAmadAsamAnujayanomAritArAniyA dilAsanavAvivani vimetArAdhinAgho'tavanavyAghAtavanAyakAzana vinAdharmayopapatrAvAraNaU lAnanAmulagatArUpeNagopAtapasvAminayAjanAvistAzI lenadAdAzriyA zyayarakAbuna vAthUpurANAnunAzidhyatrasyasabhetalAzmonajagadIpaka ziNadhAnyapipalaparamagugara hitAyohitAyAbAzrIdhIdhAvAsidhamuniSa nemyAsujAtAtinAtavijJApAmArapaMcAinadidha: guruvAvanArikAdhe zyemAepAmunAnAvimalA gaNiritizlAmanAmAbadAsaramA vidyArakha UlAsacakAnaMdAdarastrAdhA gogavayata dniyaavrjniti| mizrAdevana ghAyastraspaziAyAsmimadhIpratiSTitAvadAnazrIdhamAdhAparintiA guphAganahada hatyakativilavA nivazAstrAstrApAna bAnAditakAmpayA 11 samizrAzAtinAvya ziSyasyamahAmatA sAhAyyodayamAraloniSTAkATimIkA 12saniyatAlimanevimAsphaTA, saMgamAlavizvamAdAkimavizvakamA 3 anuzanAsadasrANivANisavASTranivAnetrAvasyA sarvAgregamAtAzerUdA 3 ghAyeM saMgha16zvayaphAyaNadivauliSatIyoM cha / laghakapAkAyA zuvadha kAlapAragama aaaaa zrI darzanazuddhiprakaraNa zrI hemacandrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa patra : 125, saMza : B za3mAta : namaH sarvajJAya / natvA zrIvardhamAnAya nissImajJAnacakSuSe... saMta : anuSTubhAM sahasrANi trINi sahASTabhiH zataiH / vRttAvasyAM tu sarvAgraM gaNitajairudAhatam / / 14 / / saMvat 1671 varSe phAgaNasadi 1 ravau likhito'yaM graMtha: lekhakapAThakayoH zubhaM bhavatu / kalyANamastu / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 pratadarzana erdana // namaH sarvajJAya namaH zrIvaI mAnArya vissIma jJAna va vai tina sampektaJcArtha darzanAra darzana ko hai yAra pataH samaya nI tyAnaM mativazeSa race samaralAI vAtmanaH satataM niyamana lina sadanA vibudharamacaMda vaMdya dAsayAgadrata uvA ged vAksanumeya mAramA dimAgamAdyanivitaMgAtI yaSThAM ditaM zrIcaMda tanUrinirviracitamadhAH kA samyahaM kiMtu zrI milAnamA niHkuleyamadhAdhikaM veto sminnitimAha 11pAsArdhamukaM gatA 3 dAnAditAdAtmya saMbaMdhirudamA mighyA timirAMta taviveka locanamaviztaSkRtAditivizvAvizmadiSAvegavistare tasa Taka bAtha dayayadayAsAdeza vilabhatama mAdemadirA mameradAra26 garI ramAnasAnekagatana vetana ma tyaMta bala kalikAla vaza vilapyamAnA sarva buddijivaMta vyA ligala madajo kAma samna paramakAru epara sataraMgara gitAMtaH karaNaH samayApArapArAvArapAra hazyAdhAritamhArA jarA dhAMnIyamAnamUrti-sadI samAdhiyaH zrIkhaMDanasUrasahAya nityAnaMdaka khopA adbhUtamavadanAvinidyadavikalpataraMdA na zuddizkara ephapa didinamUda pro dApohA va ziSTa samayAvacanAM nAgaghatipAdakaM soDa |vRtri nibaMdha nAnivezya saMnidhAya kaMcanamevagAdyAyugmamAd // laghnAra hadavanI raMsivaMkArukAraM kaMghAgarastarAmikaNDa lesaraM vAraM maya samayamA sammatassasa zrI jayasiMha tyatiziroratrAtakamaH marda cAsana vArdhivaddanavidhau tArAdhinAthana va mAnoUna doSa niraviH zrIdharmaghoSaH ktH||6|| AvAryelakulInatA satagatArUpe kraMga sAtayaH svAmicena gaNazatAvira tAdi'ratA jI lenA zriyA // icayasya eMUTuMdina vA bulAH sa stritAH ziSyasta sasamaMtanaGgala nRuugddiiykH||8||shissyst spArthaM znayaramaU ro ra dvitIyA dvitIye badhu zrIdharmaghoSAnidhUma nighaSanapA jAtI nijAtaH prajJA prAgnAra zvAkRtadi' dhruvadi nAmUrika ra gregA epojhanInAM milaga liritizlA! adhyanAmA vAsarasA vicAra bakulA sakAnaMda dekha rastA dyAdenitiH kumAna toUni nadIva taH sUriH zrIdevanAramasta spaziSmI stimaMdadhAH pratiSTitaH svayaM zrIma6 gho bArama sUribhiH // 10 // rostena vRdttavRttiruvRttiH kativizvavAnivRttirUpeNa saccAnAM hitakAmpa yA // 11 // strre| zrI tina zarama svaziSNaspamadAmateH sAdAdaymAraM jo niSTA ko ttikt||12|| ninAninena vimeSAsphuTAMkararA cmale vizmAda vishvvijnyaanshaalinaa||13||N thAM zloka mAne nAva spAjha dI ritA bude strIlasahasra siMka tAnpaSTeniH // jnyaataiH||14|| yA vhaya madane nirAyata karairna mAladivAnaH gharivarttate pratidinaM svAnAsvAnmadA mAlikaH graMthaM tAvadayaMsada nidhanAnArtha sidvipadastIti tarakhinaM kRtadhiyAM ceta 3 // 15 // sNvt||156|| mA so jabdI 2 // zrIrastu // smjhuul||3|| zrI zrI!! darzanazuddhiprakaraNa saTIka zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA, gAMdhInagara naM. 8017, patra - 117, saMjJA-D za3khAta : arhaM / namaH sarvajJAya / namaH zrIvarddhamAnAya nissImajJAnacakSuSe... aMta : graMthastAvadayaM suvarNanidhivannAnArthasiddhipradaH, tattvaprItitarasvinAM kRtadhiyAM cetazciraM cumbatu / / 15 / / saMvat 1956 / AsovadI 2 / / zrIrastu / / saMpUrNam / /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratadarzana 36 mAda meM s. 28689 zanizuddhi prakArakA lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda ma hAnamaHsarvajJAyapanamAnAbaImAnAyavismAmajJAnavaduSojitAMtarAyazviyasamyaktAbAIzinAzadarzana zraddhacazikTo pata-samayayanAspAmativoparIsmaralA vAmanaHsatataM3jinakdananalinasadanAvidhAsamAraMdavayapadAsagisuMdaratA gdevArasamehadayezyAvyAzmiAgamAchInavitaMgAMnAyemudAcivaMgAvaMdhaznavarimaviracitaMyaMpAkosampahavizrAvi malAzikSanaganiniyamAdikaMtosmimitimAhAmavipadavyAsArthakaMrate'hAnAditAdAtmpasavaMkSAdhirUhagAdamithyAcA stivivekalovanamaviratapaslAdiviaunamavidhAdegavikSastvegavisastacetasamakaTakaTukAyodayahayagrAsAveza vijhalapatimazmAdemadirAmadamepuravAra'radhiSahazArAramAnasAnekaDavajAtamaUrazvAsanazvetanamattazvalakalikAlavazavi juppamAnAmurvajahikniknayAligaNamalopasamutpacaparamakAruNparasataraMgaraMgitAMtaHkaraNAsvaparasamayApArapArAvAraparazvA cAzcimahArAjarAjakSanAvyamAnamajhimagRhAtanAmayAmAdhanastaristavyahAyamityAnaMdasaradokAyanatamahatvakvanAlavini paMdavikalpataraMdAnadipakaraNapadidiku-pamahamUhApodAdhIzasamayAnuvaniArthaznAvamaMgalatipAdakaMpoDaMraja razinivadhanAzisyazjoyAGanasaMvaidhAnidhAyakvazvamAnegAthAyugmamAhAbApattanavalavatAraMhadavanAraMsirvaknasakAraMva lagorasarIraMNamilanisaraMvAraM paJcamaIlamaprahasamanadAeM sAmasamsasarUsaMrakvelamAmeha yAravyA sAksamudA knedatAtpayanadAcikSa tatratAvatyAkanavAktiImityAdivizeSalaviziraMDinezvaravAnAulamatAnAMsamastananyAnAzayahAIsAda vasvarUpamajhepaNAmAtisasamudAyAdhneidavArayAnasatAtparyasayatetavayatanavanavatArasikSamaplavaMtavAlavitIyasaM sArAMnoTiMyenasathAta DahadadhamAraMtivamasAnadevavoknavakisatAyasAdhampatispanivayikadainanIranivanAraMyathAhivadaha nasaMbaMdhavidhuritAstava sajalaUladaSyAzizizasaMpadamAsAdayati tathAAlinovirogaUrAmarAkhisaMtatisaMtaptAsaM lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda lA. dabhas - 10051 darzanazuddhi prakaraNa -vRtti saha patra - 125 ziroratrAMvRddhatakamAahalAsanakAdivaI navitArAdhinAthonavanavyAnoUvanazvodhanarasi zrIdharmaghoSaH5IAcAlakalAnatAsunagatAyeNatyAtapa:svAlivenagulajhatAvi uratAviratAnAlenadAdAbhiyAikhyasparavinazvAzapaNAsusvitA:ziSestassasa maMganRtsoUgaddIpaka viSNastasyAyavanaparamayaroravitAovitAyAvaM dharmazevAnnidhamaniSanaspAnujAtoniDA:yApAripazcAkRvidhaguruvacanArirubairayA gAepamutInAMvijagaliritiznAdhyatAmAravANsarasAdivArabajalAsabakAnaMdahebarasA zrAdenivadehIlAkamAnRtoUninadIvyavasmRrizrAMdevanabharabyastaspaniyostimaMda tiSTitAsvayaMAnavamghoSayamazinnAyuzestenahannivRtti:kavicitrakA) niranirUpeNasabhAnAMhitakAmyabArImAninazaravyavasiSyamahAmatelAhAchudA yamAraMjInizakiTIkatAniplAninediSAskuTAkAalerithAvidhi jhAninocAlinAraprayaMthAyanokamAnarAvaspamudAritAMbudhAsvAlisavAlisaMsutAnyati taHthAyAvadyoaaarAyatakaraidapuSpadalAvijJAna gharivalanazidinaMnAsvAnAhAmA kAyaMmasAvadayaMsudhinArthasivizvavatitaravitAMtadhiyAM detazivAaan darzanazuddhiprakaraNa vRtti saha lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira naM. 10051, patra-125, A prata mujaba za3mAta : aha~ / namaH sarvajJAya / nama: zrIvarddhamAnAya nissImajJAnacakSuSe.... aMta : graMthastAvadayaM suvarNanidhivannAnArthasiddhipradaH tattvaprItitarasvinAM kRtadhiyAM cetazciraM cumbatu / / 15 / /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratadarzana pada meM s. 28689 nizuddhi prakArakA lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda kAuAhanamasarvajJAyamAnAbaImAnAyavismAnajJAnacakuponitAMtarAyazviyamampatavAIdezinAdiyAnadevazikho! ptaasmyynaatyaamvoyrosmraavaatmnHst||3jinkdnnlinsynaavikssnrmhaardvNypdaasvNgiuNdrtaa gravAvasamejhadayezyAvyAjavikSamAgamAchIna vitaMganAyedAcivaMgAvaMdhaznapariziviraktiyaMkAkosampahazinAti AwanaganilakuleyamakSaritosmiditimAyAmavipadavyAsArtha kaMmhAnAditAdAmpasaMvakSadhihaNAhamithyAvadhi mirAMtaritavivekalovanamadirAvitirasunamAigavihastavegavihastacetasamakaTakaTukavAyodayahayagrAsAdevA vihalapatinazmAdemadirAmazmedAra raviSahazArAramAnasAnekaDakhajAtaUravAtanazvetanamapaMtazvalakalikAnavazaviNa upamAnAmulAdizvinavazAlagaNamaklopasamutyacaparamahAruNparasaraMgaraMnitAMta:karaNAsvaparasamayApArapArAvArapharahAna vAzcimahArAjarAjakSanAmamAnajhisugRhItanAmasya:zrAvanastAritadadhyAyanityAnaMdasaravopAyanatamahatvakvanAvita padavikalpataraMdavanirikSakaraNapadidikuzmUhamUhApohAIkorasamayAnuvanAzvanAvagalatipAdakaMporaDaMjaya razinivanAvizyazjIyADanasaMvanimayak010mAnegAthAyugmamAhAsajavalavatAraMhadavanAraMsiknasakArakva gorasazaraMNamikalajisaraMvAraMuchamalamaprahasamanavAsamazamsasavaMsaMkhevelisAmeha vyAravyA sAsadA snedatAtpayanadAkSitatAvatyAkSanavAktiIzamityAdidikoyalakSizieMjinecavAraMnAumatAnAMsamastananyAnAmauyahAsandA 'chaspasvarUpaMsapeNakmAtisasamudAyAdhleivyAravyAnaMsatAtparya yatetavayatanavanavatArasimaklanavAlavitasaM sArAMnosTiyenasatathA uhakSanAraMzivamasAnadevavoknasitAyasAdhampatrispanivayikadainanArazivanAraMyathAhityadaha namavaMdhavidhuritAstava sajalakaladarayAvizayasaMpadamAsAdayati tathApAlinovirogarAmaraNAdivasaMtatisaMtaptAsaM iNdincaapuuscivaa-pistmpsmNtaallokgaaykgaarshisspttmpaavdhnprmyrhitaayodi| vayovekAnAtharmokAniyakaliSanaspAjAtInijhAvAjhamAyArapavAvaMtabiSayasavacinAriruvarayampapInAmA vimalagalizApanAmAvatavAsazmAvicAravanAsakAnadahavarastAdhA devanidezali kamAtoUnimAkyA! anAdevalAsyAstaspAhAyostivavasareavayaMdhAnandhIvAstharimirIstenarahanasihatikatAva javAnivadArakSirUpeNamavAnAMhitakAmyArastarezAktinadArapasvazirapamahAmasAhAcAdayamAnInikoTina katAninAvisanavikAphaTAkAalevicamAdIvavijJAnavAlimapaMcAyajhokamAnenastAvaspA kadAritAvAkhajisahasrANisaMkatAnpazizatAzAyAMvabomoniyatakAviSpAvanAvivAna gharivatisaar ninAsvAnmahAmAjikamAyayastAvadayaMkavaNInadhivanAnAdIvahiMvadantavavAtitarabinodAMcavacijanyy mmm.gurwanemapment hunirAja zrI bhANekavijyajI, ziSya-munizrI nareMDavijyajI Samarwroceswwwmarare. darzanazaddhiprakaraNa lAlabhAI dalapatabhAI saMskRti vidyAmaMdira naM. 28094, pATaNanI A prata mujaba za3mAta : arha / namaH sarvajJAya / namaH zrIvarddhamAnAya nissImajJAnacakSaSe... saMta : graMthastAvadayaM savarNanidhivannAnArthasiddhipradaH tattvaprItitarasvinAM kRtadhiyAM cetazciraM cumbat / / 15 / /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdIbhasiMha pU. AcArya zrIcandraprabhasUriviracitaM darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktvaprakaraNam AcArya zrI cakrezvarasUri prArambhakRtAvRttiH * AcArya zrI tilakasUrisamAptikRtAvRttiH - AcArya zrI devabhadrasUrikRtA'nyavRttiH pUrvAcAryaviracitA'nekagranthavRttayaH - - 41
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsanasiddhiyANaM vihipariNAmo u hoi sayakAlaM / vihicAu avihibhattI abhavvajiyadUrabhavvANaM / / vidhinuM mahatva : Asana siddhika=najIkanA kALamAM mokSe janArA AtmAne ja sadAne mATe sarva dharma kriyAomAM vidhinuM pAlana karavAno pariNAma hoya che ane vidhino tyAga tathA avidhinuM sevana karavAnuM mana abhavya ane durbhavya jIvone hoya che. 27 dhannANaM vihijogo vihipakkhArAhagA sayA dhannA / vihibahumANI dhanA vihipakkhaadUsagA dhanA / / dhanya puruSone ja vidhino yoga prApta thAya che, sadAkALa vidhimArganuM pAlana karanArAo paNa dhanya che, vidhinuM bahumAna karanArAone paNa dhanya che ane vidhimArgane dUSita nahi karanArAone paNa dhanya che. 28 42
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvavAJchita-mokSaphalapradAyakazrIzavezvarapArzvanAthAya namaH Namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa namo namaH zrIgururAmacandrasUraye aiM namaH vAdIbhasiMhapUjyAcAryazrIcandraprabhasUriviracitaM pUjyAcAryazrIcakrezvarasUriprArabdhatatpraziSyapUjyAcAryazrItilakasUrinirvAhitavRttiyutaM pUjyAcAryazrIdevabhadrasUrisaMdRbdhAnyavRttisametaJca darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktvaprakaraNama cakre. : yadvaktrAmbhojavApyAH sphuTavacanaghaTIyantracAreNa niryata, sUrizreNipraNAlIpraNayiguruguNaprocchalacchIkaraugham / tattvAmbho'dyApi siJcatsaphalayatitamAM zAsanodyAnametat; taM bhaktyA naumi namrastrijagadadhipatiM zrIjinaM vardhamAnam / / zrutasArasya samyaktvagranthasyArthagarIyasaH / subodhAM vRttimAdhAsye muktvA sakSepavistarau / / kintu grantheSvabhijJAH zRNuta zubhadhiyaH sAvadhAnaM vidhAya, svAntaM tattvaprakAzo bhavati guNavati zrotari zrAvyamANe / tattvAbhyAsAnurAgAdviracayitumimAM me matiH sampravRttA; kazcid bhavyopakAro yadi paramaparA sA bhavet puNyasiddhiH / / yadvaitAmupakAriNIM na kalayAmyAzritya buddhayA'dhikAn, spardhAbandhabhRto budhAn samamatInuddizya jalpo'pi kaH / ye matto'pi janA vihInamatayaH kiM taiH punarjJAsyate; tAM vRttiM guNino'dhunA racayituM sandegdhi tanme manaH / /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNam - samyaktvaprakaraNam kintu - zrIcandraprabhasUrigumphitagirAmarthekSaNe tatparaM, cetaH kiJca vacastadarthabhaNanAtpUtAtma sampasyate / kAyastasya vilekhanena bhavitA vyApArasArastataH; siddhaM me paramArthataH phalamidaM satkarmalInAtmanaH / / tatra tAvatsvabhAvenaiva mahAvidehApekSayA na zubhabhAvAnAmamatraM bharatakSetram, sakalabuddhi-balAyuSAM hrasvIkaraNadarpiNI ceyamavasarpiNI, mithyAtvodayakArakazcAyaM duHSamAnAmArakaH, saMruddhAvadhijJAnajAtismaraNasaGgamaH, pravRttazcAyaM bhasmakagrahodgamaH, saJjAtaM cedamasaMyatapUjAprAcuryaM dazamAzcaryam / kiJcaidaMyugInAH pumAMsaH prAyeNa svIkRtamahAvratA api na dRzyante saMyame ratAH, pAramparyeNa zrAvakA api na samyaktvAdiguNairAtmabhAvakAH, na ca dharmaH sampratyeva vicchittimupeSyati, yato bhagavatA zrIvardhamAnasvAminA samavasaraNAsInena duSprasabhAcAryaparyavasAno'sau samagIryata / / paraM garIyAMsaH kuzAgrIyabuddhisampAdyabodhasambandhAzca siddhAntazAstraprabandhAH, sthUlabuddhidhanAzca saMpratitanA janAstato yathaite stokenaiva hitvA mithyAtvam, gRhNanti samyaktvam, pratipadyante dezaviratim, svIkurvate sarvaviratim, tathAvidhAtuM yatno yujyata ityavadhArya karuNArasaparItAntaHkaraNatayA siddhAntAduddhRtya kAzcidyathAvasthitA eva gAthAH, kAzcid punastadarthAn devatattvAdikrameNa saMkalayya bhavikajanabuddhilocanAntardhAyakakalikAlabalocchalitamahAmohapaTalApasAraNapravaraNasiddhAJjanasamAnam, calaccAritradharmarAjabhavanAvaSTambhanastambhopamAnam, mithyAtvatamaskANDakhaNDanapracaNDamArtaNDamaNDalAyamAnam, mahAdurlabhamanuSyajanmopalambhasaphalIkaraNahetum, bhavAmbhodhisetum, rAgAdyarAtibhItajantuzaraNam, samyaktvaprakaraNamidamalpataraM cikIrSavazcAritramahArAjarAjadhAnIyamAnamUrtayaH, suvizuddhasiddhAntopaniSadvicAraNAdbhutasphUrtayaH, sakalazvetAmbaradarzanapradIpopamAnAH pronmAdiprativAdivAraNaghaTAvighaTTanasiMhAyamAnAH, pacelimApratimapratibhAprAgbhAraparAbhUtapuruhUtasUrayaH, pUjyazrIcandraprabhasUrayaH pratyUhavyUhApohA) ziSTasamayA'nuvartanArthaM ca maGgalA'bhidheyaprayojanAbhidhAyakaM prathamameva gAthAyugmamAhuH -
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA gA - 1, 2 deva. : namaH srvjnyaay| natvA zrIvardhamAnAya nissImajJAnacakSuSe / jitAntarArivargAya samyaktattvArthadezine / darzanazuddhervRttiM vakSye saMkSepataH samayanItyA / mandamatibodhavRddhyai smaraNArthaM cAtmanaH satatam / / jinavadananalinasadanA vibudhAsuramanujavRndavandyapadA / sarvAGgasundaratanurvAgdevI vasatu me hRdaye / / zrImaccandraprabhagaNabhRtaH sAragambhIravAcAM, gumphaH kvAyaM nibiDajaDimasnigdhabandhuH kva cA'ham / kintvetasminnijaguruparikSuNNamArge purastAd; astaklezaM prasaratu mamApyeSa vAcAM pracAraH / / 5. 3 ihAnAditAdAtmyasambandhAdhirUDhagADhamithyAtvatimirAntaritavivekalocanamaviratapravRttAvirativiSadharI viSamaviSAvegavihastacetasamutkaTakaTukaSAyodagragrahagrAsAvezavihvalamapratimapramAdamadirAmadame duramudAraduradhiSahazArIramAnasAtikaTukaduHkhavrAtamudgaraprapAtanaSTacetanamatyantaprabalakalikAlavazavilupyamAnAyurbalabuddhivibhavaM bhavyaprANigaNamavalokya samutpannaparamakAruNyarasataraGgaraGgitAntaHkaraNaH svaparasamayApArapArAvArapAradRzvA cAritramahArAjarAjadhAnIyamAnamUrtiH sugRhItanAmadheyaH zrIcandraprabhasUristadanugrahAya nityAnandasukhopAyabhUtamarhatpravacanArNavaniSyandabindukalpamalpataraM darzanazuddhiprakaraNamupadidikSuH pratyUhavyUhApohArthaM ziSTasamayAnuvartanArthaM ca bhAvamaGgalapratipAdakaM zrotRjanapravRttinibandhanAbhidheyaprayojanasambandhAbhidhAyakaM ca prathamameva gAthAyugmamAha - pattabhavantravatIraM duhadavanIraM sivaMbatarukIraM / kaMcaNagorasarIraM namiUNa jiNesaraM vIraM / / 1 / / vucchaM tucchamaINaM aNuggahatthaM samatthabhavvANaM / sammattassa sarUvaM saMkheveNaM nisAmeha ||2|| 1. arhaM namaH sarvajJAya namaH zrI A 2. yataH A 3. smaraNArthamathAtmana: TC 4. vyAkhyAtuM viSamAgamArthanicitaM gAmbhIrya mudrAJcitam zrIcandraprabhasUribhirviracitaM granthaM kudhIH ko'smyahaM / kiMtu zrIvimalAbhidhAnagaNibhiH kSuNNo'yamadhvAdhikaM; ceto'sminniti mAdRzAmapi padavyAsArthamutkaNThate / / A mAnasAneka A 6. kalpataraM A 7. nibandhanasambandhaprayojanAbhidhAyakaM T,B,C
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNama cake0 : ihAnvayaH sugamaH / padArthastu satAtparyo'bhidhIyate / tatra 'pattabhavannavatIraM 'ti prAptaM labdhaM bhavaH saMsAraH sa eva dustaratvAdarNavaH samudrastasya tIraM taTaM yena sa tathA tam, ihopacArAttIrAsannamapi tIram, yathA gaGgAsamIpo'pi dezo gaGgeti, tadanena chadmasthA'vasthoktA / asyAmapi svAmino'tyantAsannasiddhikatvena bhavAmbhodhitaTavarttitvAt / 'duhadavanIraM 'ti duHkhameva davo vanavahniH santApakatvAttasya vidhyApakatvena nIramiva nIram, yathAhi dAvapAvakopadrutAH pAdapAH payodapayasA zADvalIbhavanti tathA'Ggino'pi daurgatyAdiduHkhopataptAH svAmidezanayA nirvAntIti bhAvaH, anena kevalyavasthA sUcitA / asyAmeva svAmino dharmopadezakatvAt / 'sivaMbatarukIraM 'ti zivaM nirvANaM tadevAmrataruzcatadrumastatra kIra iva kIraH zukastamityanena kIrasyeva sahakAre nirvANapada eva bhagavataH paramanirvRttiriti vyaJjayatA'munA siddhA'vasthA'bhyadhAyi / 'kaMcaNagorasarIraM 'ti kAJcanaM svarNaM tadvad gauraM gauravarNaM zarIraM yasya tamityanena svAmino rUpAtizayasampaduktA / 'namiUNe 'ti natvA | 'jiNesaraM 'ti jayanti rAgAdya'rAtIniti jinA:, sAmAnyakevalinasteSu vakSyamANA'STamahAprAtihAryacatustriMzadatizayAdyaizvaryayogAdIzvaro jinezvarastam, 'vIrami'ti parISahopasargasahanaraJjitasurezvararacitavIranAmAnaM caturviMzatIrthAdhipatim / 'vucchaM tucchamaINaM'ti vakSye tucchA'lpA gurutarazAstrabodhAdyakSamA matiryeSAM te tathA, teSAmanugrahArthamupakArAya / 'samatthabhavvANaM 'ti bhavyAH siddhisaudhA'dhirohayogyAH prANinastadanyeSAmupakArA'narhatvAt, tatazca samastAzca te bhavyAzca samastabhavyAsteSAm, samastagrahaNaM ca bhavyajantuSvanugrahaM pratyavizeSArthaM, yadvA samarthabhavyAnAM teSAmeva dharmopadezAnugrahAdhikAritvAd yadAhahoi samattho dhammaM kuNamANo, jo na bIhai paresiM / mAipiusAmigurumAiyANa, dhammA'NabhiNNANaM / / [ zrAvakadharmavidhipra0 5 ] 'sammattassa sarUvaM 'ti samyaktvasya devatattvAdizraddhAnarUpasya svarUpaM yAthAtmyaM saGkSepeNa nizAmayata zRNuteti gAthAdvayArthaH / / 1, 2 / / deva0 : sA ca samudAyabhedatAtparyabhedAt tridhA, tatra tAvat prAptabhavArNavatIramityAdivizeSaNaviziSTaM jinezvaraM vIraM natvA tucchamatInAM samastabhavyAnAmanugrahArthaM samyaktvasya svarUpaM saGkSepeNa vakSyAmIti samudAyArthaH / atha bhedavyAkhyAnaM satAtparyamucyate tatra 'pattabhavaNNavatIraM 'ti prAptamupalabdhaM bhavArNavatIraM saMsArAmbhodhitaTaM yena sa tathA tam, 'duhadavanIraM 'ti duHkhamasAtaM tadeva davo vanavahniH santApasAdharmyAt tasya nirvApakatvena nIramiva nIram, yathAhi davadahanasambandha 4
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA gA - 1, 2 vidhuritAstaravaH sajalajaladavRSTyA viziSTAM sampadamAsAdayanti tathA prANino'pi rogajarAmaraNAdiduHkhasantatisantaptAH santo bhagavaddezanayA satatAnandasukhabhAjo bhavantIti tAtparyArthaH / 'sivaMbatarukIraM 'ti zivamapavargastadevAmrataruzcatadrumaH paramanivRttihetutvena tatra kIra iva kIraH zukaH sadAvasthAyitvAttatrAyamartho yathAhi zukaH sahakAratarau nirbharAnandaH sadA modate, tathAsau bhagavAn ziva iti / 'kaMcaNagorasarIraM' ti kAJcanaM svarNa tadvad gauraM zarIramaGgaM yasya sa tathA tam, anena zeSAnapi zarIrAtizayAn sUcayati / natvA praNamya 'jiNesaraM ti jayanti rAgAdyAntararAtIniti jinA: sAmAnyakevalinasteSu vakSyamANASTamahAprAtihAryacatustriMzadatizayAdyaizvaryayogAdIzvaro jinezvaro vItarAgaziromaNirityarthastaM 'vIraM 'ti vizeSeNa vividhaM vA Irayati kSipatyaSTaprakAraM karmeti vIraH, vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH / / [ ] iti niruktAdvA vIro'pazcimatIrthAdhipatistam / 'vucchaM tucchamaINaM' ityAdi, tucchAlpA gurutarazAstrabodhAdyakSamA matirbuddhiryeSAM te tathA teSAmanugrahArthamupakRtaye 'samatthabhavvANaM 'ti bhavyA muktigamanayogyAH prANinastaditareSAmupakArAnarhatvAt, tatazca samastAzca te bhavyAzca samastabhavyAsteSAm, samastagrahaNaM ca bhavyajantuSvanugrahaM pratyavizeSArtham / yadivA samarthabhavyAnAm, teSAmeva dharmopadezAnugrahe'dhikAritvAt, yadAha - arthI samarthaH zAstreNAparyudastazca dharme'dhikriyate, samarthAzca ye zuddhaM dharmamanutiSThantaH pitrAdibhyo na bibhyati ta iha grAhyAH / yadAha hoi samattho dhammaM kuNamANo jo na bIhai paresiM / mAipiusAmigurumAiyANa dhammA'bhiNNANaM / / [ zrAvakadharmavidhipra0 5 ] 'sammattassa sarUvaM 'ti samyagityetasya bhAvaH samyaktvaM vakSyamANalakSaNam, tasya svarUpaM yAthAtmyam, saGkSepeNa samAsena 'nisAmeha' tti nizAmayatAkarNayata, zravaNaM pratyavahitA bhavata / ziSyAbhimukhIkaraNametad, anena parAGmukhamapi pratibodhayato vyAkhyAturdharma eveti khyAtiM bhavati / tathA ca vAcakaH 1. gAthArtha : A 2. ramate A 3. pItavarNaM zarIraM A 4 nizAmyata A
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhayA vaktustvekAntato bhavati / / [tatvArthakA0 1-29] iha ca prathamagAthAsUtreNeSTadevatAnamaskArarUpaM bhAvamaGgalamuktam, dvitIyagAthayA tu 'sammattassa sarUvaMti padenAbhidheyaM tucchamaINaM aNuggahatthaM samatthabhavvANaM'ti avayavena guroranantaraprayojanaM ca sAkSAdabhihitam, tathA ziSyAnantaraprayojanaM samyaktvasvarUpAvagamaH, paramparantu dvayorapi niHzreyasAvAptiriti vijJeyam / sambandhastu sAmarthyagamyaH, sa ca zAstrAbhidheyayorvAcyavAcakabhAvaH, zAstraprayojanayostUpAyopeyalakSaNa iti / atha zivAmratarukIramityasmin sati prAptabhavArNavatIramiti kathaM nAnarthakamekArthatvAt, kAJcanagaurazarIramityetadapi zivapadaprAptasya mUrterasatvena duravagamam, duHkhadavanIramityetadapyazarIrasya vAgyogAbhAvena durghaTam, jinezvaramiti vizeSyapadamapi durupapAdam, tatra sarveSAM samAnatvAd / eteSu vA satsu zivAmratarukIramiti viruddhamiti sarvamasamaJjasamiti / tadayuktamabhiprAyAparijJAnAdiha hi bhagavatazchadmasthAdyavasthAtraye'pi granthakartunamaskAraH kartumabhimatastatazca prAptabhavArNavatIramiti tIrAsannamapi tIramupacArAd yathA gaGgAsamIpo'pi dezo gaGgeti, tadanena chadmasthAvasthaiva vivakSitA / yataH pratipannAnuttaraviratirmatizrutAvadhimanaHparyavajJAnasampannaH sutIvrataratapaHsaMyamAnuSThAnaratistasyAmapyavasthAyAM saMsArAmbhodhitaTavatyeva vartate bhagavAn / duHkhadavanIraM jinezvaramityAbhyAM ca kevalyavasthA sUcitA / tatra hi nirjitadurjayAntarArivAraH pratihataghanaghAtikarmA dharmamupadizati / prAtihAryAdyaizvaryaM ca zeSajinebhyo'dhikamadhitiSThati / kAJcanagaurazarIramityavasthAdvaye'pi tulyamubhayatrApi sazarIratvAd / zivAmratarukIramityanena na tu siddhAvastheti sarvaM sustham / anye tvanyathA samAdadhati prAptamupalabdhaM pUrvamasajjJAnakriyAbhyAsAdbhavArNavatIraM yenetyanenAnAdisiddhamatavyudAsaH / tathA duHkhadavanIramityanena saMhArAdikartRparaparikalpitAptapratikSepaH / zivAmratarukIramiti pratiniyatasiddhasthAnopadarzanena yatkaizciduktam - guNasatvAntarajJAnAnivRttaprakRtikriyAH / muktAH sarvatra tiSThanti vyomavattApavarjitAH / / [ ] ityAdi, tannirasyati, kAJcanagaurazarIramityanena tvazarIramupadeSTAraM pratyAcaSTe, taduktaM kaizcit 1. namaskAra uktaH T,B,C 2. dvitIyagAthayA tvabhidheyaprayojane sAkSAdabhihite / sambandhastu sAmarthyagamyaH, tatra samyaktvasvarUpamabhidheyam, prayojanaM ca dvedhA, anantaraparampara bhedAt, tatrAcAryasyAnantara prayojanaM tucchamatisatvAnugrahaH / zrotRNAM tu samyaktvasvarupAvagamaH, paramparaM tubhayeSAmapi niHshreysaavaaptiH| sambandhastu zAstra OT,B,C
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA gA-3 apANipAdo hyamanograhItA pazyatyacakSuH sa zrRNotyakarNaH / sa vetti vizvaM na ca tasya vettA tamAhuragyaM puruSaM purAvidaH / / [ ] iti / jinezvaramityamunA tu sarAgasiddhasya pratibandhaH, yadAhuH kecana - jJAnino dharmatIrthasya kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH / / [ ] iti / stutilakSaNaM cedam, tatkila stotavyasya svArthaparArthasampattI sopAye vaktavye, tatra sivaMbatarukIramityanena svArthasampattiH, duhadavanIramityanena parArthasampattiH, jiNesaramityamunA tu dvayorapyupAyaH pratipAdita ityalaM vistareNeti gAthAdvayArthaH / / 1, 2 / / cakre0 : samprati sakSepeNeti yaduktaM tatropapattimAhuH - deva0 : idAnIM sakSepeNeti yaduktaM tatropapattimAha - suyasAyaro apAro AuM thovaM jiyA ya dummehA / taM kiMpi sikkhiyavvaM jaM kajjakaraM ca thovaM ca / / 3 / / cakre0 : zrutasAgaraH siddhAntodadhirmahatvasAdhAdapAro'dRzyaparyantaH, AyurjIvitaM stokam, jIvAzca durmedhasaH svalpabuddhayaH, mahAmatayo hi jIvAH stokAyuSo'pya'pAramapi siddhAntamadhIyeranna caitadasti, tasmAttatkimapi zikSaNIyamabhyasanIyaM yatkAryakAri caihikAmuSmikArthaprasAdhakam, stokaM ca svalpaM ca, iha cakArau tulyayogArthI, dvayorapyanayorvizeSaNayoH samakakSatAM dyotayataH / / 3 / / deva0 : zrutasAgaro'pAra ityAdikAraNasadbhAvAtsamastapravacanAdhyayanAdyasamarthena tatkimapi zikSaNIyaM yatkAryakAri ca stokaM ceti gAthAsamAsArthaH / akSarArthaH punarevaM-zrutameva sAgaraH samayamahodadhirgAmbhIryasAdhAdapAro'dRzyaparakUla: / tathAyurjIvitaM stokamalpaM duHSamAnubhAvAd, tadapi kSaNabhaGguramupakramaNasadbhAvAt / taduktam - zastraM vyAdhirviSaM ca jvalanajalabhayavyAlavaitAlazokAH, zItoSNakSutpipAsAgalavivaramarutmUtraviSTAnirodhAH / nAnAkSudropaghAtApracurabhujiraruH zrAntigAtrAbhighAtAH; vighnAnyetAni sadyazciramapi ghaTitaM jIvitaM saMharanti / / 1. thouM T.C thoaMP
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jIvAH prANinaH punardurmedhasaH svalpabuddhayo duHSamAnubhAvAdeva tathA ca duHSamAsvarUpam - vijjANa ya parihANI pupphaphalANaM ca osahINaM ca / AuyasuyariddhINaM saMThANuccattadhammANaM / / [tittho. pa. 917] tatazca tatkimapi zikSaNIyamabhyasanIyaM yatkim ? kAryakAri ca, aihikaamussmikaarthprsaadhkm| tathA stokamalpaM ca / cakArau vizeSaNadvayasya tulyakakSatAM lakSayataH / tadanena vizeSAvazyakAdigrantheSu vistarataH prokte'pi samyaktvasvarUpe saMkSiptamidaM sutarAM prakaraNamupAdeyamiti sUcayatIti gAthArthaH / / 3 / / cakre0 : iha stokaM ca kAryakAri cedaM samyaktvaprakaraNam, tatastadevAbhyasanIyam, tasya ca samyaktvasya lAbhaprakAramAhuH deva0 : iha ca labdhAtmalAbhasya vastunaH svarUpanirUpaNamupapattimaditi prathamaM tAvatsamyaktvalAbhaprakAramAha - micchattamahAmohaMdhayAramUDhANa ittha jIvANaM / punnehiM kaha vi jAyai dulaho sammattapariNAmo / / 4 / / cakre0 : mithyAtvameva mahAn durucchedatvena gururmoho mithyAtvamohanIyam, sa evAndhakAraH saddarzanatirodhAyakatvena, tena mUDhAnAM nirvivekIbhUtAnAmatra saMsAre jIvAnAM puNyaiH puNyahetubhiH zubhAdhyavasAyavizeSaiH kathamapi granthibhedAdinA mahatA kaSTena durlabhaH samyaktvapariNAmo jAyata udAyananRpasyeva sampadyata ityarthaH / / 4 / / deva0 : mahAMzcAsau durucchedatvena gurusthitikatvena ca mohazca mahAmohaH, mithyAtvaM viparyAsahetustaccAsau mahAmohazca mithyAtvamahAmoho mithyAtvamohanIyamiti hRdayam sa evAndhakAraH saddarzananirodhakatvena, tena mUDhA vivekavikalAsteSAM jIvAnAmiti sambandhaH | 'itha ihAsmin saMsAre puNyaiH puNyaprakRtibhiH paJcendriyajAtitrasabAdaraparyAptaprabhRtibhirhetubhUtAbhistadabhAve samyaktvalAbhAyogAt / kathamapItyanena kaSTaprApyatvaprakAramAha, tathAhi - saptAnAM jJAnAvaraNAdikarmaprakRtInAM sthitau yathApravRttikaraNena palyakAdidRSTAntataH koTIkoTerabhyantarIbhUtAyAM tallAbhasambhavAd, yadAha 1. prathamazcakAro'vadhAraNe sa ca bhinnakrame yojita eva, dvitIyastu samuccaya iti gAthArthaH / T,B,C 1
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA gA-5 sattaNhaM payaDINaM abbhiMtarao ya koDAkoDINaM / kAUNa sAgarANaM jai lahai cauNhamannayaraM / / [ ] jAyata utpadyate durlabho duSprApo'nena kRtagranthibhedasyApyanantAnubandhinAmudayanirodhenaiva tadavAptiM sUcayati / yadabhihitam - paDhamillayANa udae niyamAsaMjoyaNAkasAyANaM / sammadaMsaNalaMbhaM bhavasiddhIyAvi na lahaMti / / [ ] tti / samyaktvaM cAsau pariNAmazca samyaktvapariNAmastattvazraddhAnAdhyavasAyo'nenAtmapariNAma samyaktvamityuktaM bhavati, etaccoparitanagAthAyAM nyakSeNa vakSyatIti gAthArthaH / / 4 / / cakre0 : atha samyaktvasvarUpamAhuH 2 deva0 : atha samyaktvasvarUpamevAha 9 devo dhammo maggo sAhU tattANi ceva sammattaM / tavvivarIyaM micchattadaMsaNaM desiyaM samae / / 5 / / cakre0 : devo dharmo mArga : sAdhavastattvAnyeva samyagbhAvaH zuddhatamAtmapariNAmarUpaH samyaktvam / ihopacArAddevAditattvaviSayaM zraddhAnameva samyagbhAve [ bhAvasya ] janakatvAt samyaktvamiti lakSyate, AyuH zabdeneva ghRtam / tadviparItaM devAditattvazraddhAnaviparItaM mithyAtvadarzanaM dezitaM kathitam, samaye siddhAnta iti dvAragAthArthaH / / 5 / / deva0 : devo dharmo mArga: sAdhavastattvAni caiva viSayaviSayiNoH kathaJcidabhedAdetadviSayaM zraddhAnaM samyaktvaM samaJcati samyagavaiparItyenAvagacchati devAditattvamiti samyagjJAnamAtmA tasya bhAvaH samyaktvam, samyaktvamohanIyakarmANukSayakSayopazamopazamasamutthAtmapariNAmarUpam / uktaM hi - 'se ya sammatte pasatthasammattamohaNIyakammANuveyaNovasamakhayakhaovasamasamutthepasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme paNNatti tti / caH samuccaye, evo'vadhAraNe / tasyaiva phalaM darzayatitavvivarIyamityAdi teSu devAdiSu viSaye viparItam, bhAvapradhAnatvAnnirdezasya viparyAso'tadrUpeSu tadrUpatAbuddhistadrUpeSvatadrUpatAbuddhizca yadivA tadviparItaM devAdizraddhAnaviparItamarthastu sa eva / mithyAtvadarzanaM vitathAvabodho dezitaM kathitaM samaye siddhAnte / nanu ca tattvArthazraddhAnaM 1. vakSyAma iti T, B, C 2. tadevAha A
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNama - samyaktvaprakaraNam samyaktvamityetadeva vAcyam, devasAdhvorjIvatattve, dharmamArgayozca zubhAzrave saMvare cAntarabhAvAdidameva ca granthAntareSvapi samyaktvasvarUpamupalabhyata iti / satyam, tathApi devAdInAM dharmasarvasvabhUtatvAt tadviparyAse ca sarvAnuSThAnavaiphalyAt pratidinapUjyatvAnuSTheyatvAzrayaNIyatvopAsyatvalakSaNopayogAJca pRthagupAdAnamiti dvAragAthAsamAsArthaH / / 5 / / * navapadaprakaraNe-3 * vyAkhyAtAni nAmato nava dvArANi, sAmprataM 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAnmithyAtvamevAdyadvAreNa vyAcikhyAsurAha - devo dhammo maggo sAhU tattANi ceva sammattaM / tavivarIyaM micchattadarisaNaM desiyaM sme|| devo dharmo mArgaH sAdhavastattvAni caiva samyaktvaM, jinAgamAbhihitarUpANi sarvANIti vizeSaNapadaM cakAreNAnuktasamuccayArthena sUcitam, evakAro'vadhAraNArthaH, sa ca cakArasUcitavizeSaNapadena saMbadhyate, tato'yamarthaH-yathA'vasthitasvarUpANyeva devAdIni samyaktvaM na viparItarUpANIti, nanu caitadviSayo yo rucipariNAmaH sa samyaktvamucyate, kathametAnyeva samyaktvamityuktam ? satyam, viSayaviSayavatorabhedopacAravRttyA devAdiviSayo rucipariNAmo devAdizabdaivivakSito'to devAdIni samyaktvamityuktam, eSAM ca svarUpamidam - 'yasyASTAdaza doSAH krudhAdayaH kSayamupAgatAH sarve / muktipradaH sa devo vijJeyaH kevalajJAnI / / yatra prANidayA satyamadattaparivarjanam / brahmacaryaM ca santoSo, dharmo'sAvabhidhIyate / / jJAnadarzanacAritraparipAlanalakSaNaH / akSepamokSanagaraprApako mArga iSyate / / dazavidhayatidharmaratAH samavigaNitazatrumitratRNamaNayaH / jIvAditattvavijJAstIrthakaraiH sAdhavaH kathitAH / / tApacchedakaSaiH zuddhaH suvarNamiva yadbhavet / yuktisiddhAntasiddhatvAttattattvamabhidhIyate / / athavA 'sUcanAtsUtra mitivacanAddevadharmamArgasAdhutattveSu devAdyadhyavasAyasyaiva devAdizabdavivakSitatvAddevo dharmo mArgaH sAdhustattvAni caiva samyaktvamityuktam, nanu ca mithyAdarzanasvarUpamabhidhitsitaM tatkimarthamaprastutaM samyaktvasvarUpamuktam ?, satyam, samyaktvamithyAtvayoH zItoSNasparzayoriva parasparavirodhitvAt samyaktvasvarUpe jJAte tadvirodhimithyAtvasvarUpaM sujJAnaM bhavatIti jJApanArtham, ata evAha-'tabivarIyaM micchattadarisaNaM desiyaM samaye' tti tasmAt samyaktvasvarUpe jJAte devadharmamArgasAdhutattveSu yathA'vasthitarucipariNAmarUpAdviparItam-anyathA, yathArAgAdiyukto'pi devo nAsti vA devastathA coktam - 1. anyatrApi T,B.C
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA gA-5 pattI pattI pANiu pANio, DUMgaru hUMtA kakkaru ANio / kakkaru aggai vajjai tUrA, dekkhu na mAi vigoyA pUrA / / iti prANivyaparopaNAdinA'pi dharmo, nAsti vA dharmaH, taduktam - keNa diTTha paraloo jeNa dhammiNa dhaNu dijjai, kAI devadANavihiM atthasaMcao parikijjai / piyamUDhao jaNu savvu pahu jo navi dhaNu rakkhai, dhammaTThANakayataNao sAo ajjavi navi cakkhai / / iti, mokSasyAjJAnAdikaH, nAsti vA kazciditi, ArambhaparigrahAdipravRttA mutkalacAriNo munayo, yaduktaM khaMtapiyaMtavi surao ramaMtavi, alio muhulu cakku pUyaMtavi / imaM vayaMti siddhaM suraloyaha, matthai pAo divi pasu loyaha / / t / na santi vA kecana, yata uktam - strImudrAjhaSaketanasya mahatIM sarvArthasampatkarIm, ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyAphalAkAGkSiNaH / te tenaiva nihatya nirddayataraM nagrIkRtA muNDitAH; kecitpaJcazikhIkRtAzca jaTinaH kApAlikAzcApare / / iti, 11 vaizeSikasAGkhyAdipraNItAnyapi tattvAni na vA kAnicid ityAdirUpaM midhyAtvadarzanaM dezitaM kathitam, kva ? samaye siddhAnte, ata eva kenacitsamyagdRSTinA mUDhamithyAdRSTiceSTitAnyavalokya khedaH kRto, yathA rAgI devo dosI devo mAmisuttaMpi devo, majje dhammo maMse dhammo jIvahiMsA dhammo / sattA mattA kaMtAsattA je gurU tevi pujjA, hA hA kaTTaM naTTho loo aTTamaTTaM kuNaMto / / iti gAthArthaH / / 3 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - devatattvam cakre0 : samprati yathoddezaM nirdeza iti devatattvaM vivRNvanti deva0 : vyAsArthaM tu samastagranthena svayameva vakSyati, tatra yathoddezaM nirdeza iti nyAyAtprathamaM tAvaddevatattvaM vivRNoti - cautIsa aisayajuo aTThamahApADiherakayasoho / aTThadasadosarahio so devo natthi saMdeho || 6 || cakre0 : iyaM sUtreNaiva vakSyamANArtheti na pratanyate / / 6 / / , deva0 : caturbhiradhikAstriMzacatustriMzat, te ca ta atizayyate vizeSyata ebhiritarazAstRbhyo bhagavAnityatizayAzcotkarSAstairyutaH sahitastathASTamahAprAtihAryakRtazobha iti pratihAro rAjadauvArikastasya karma prAtihAryaM, tacca satatasannidhAnavartinA tanmAhAtmyavRddhisampAdanam, tadiva yAni devairvidhIyante tAni tathA mahAnti ca tAni prAtihAryANi ceti sAmAnyavyutpattAvapi mahAtizayAH parigRhyanta aSTa ca tAni mahAprAtihAryANi ca vakSyamANAni taiH kRtazobhaH prAptatrilokAbhyadhikazrIH, tathASTAdazabhirdoSairdUSaNairvakSyamANai rahito vipramukto yaH sa eva deva Apto bhavatIti zeSaH, nAstyatra sandeho'syaiva dRSTeSTAviruddhAvisaMvAdivacanatvavizvasanIyatvalakSaNAptalakSaNayogAditi gAthArthaH || 6 || * abhidhAnarAjendrakoSe- 'deva' zabde - 6 ** cautIsa aisayajuo aTTamahApADiherakasoho / aTThadasadosarahio so devo natthi saMdeho / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-7 kAnanyajana tatra sakalatribhuvanAtizAyisarvA''zcaryanidhAnabhUtasarvaizvaryanivedanaparabhuvanajananayanA''nandavidhAyajanasAdhAraNacatustriMzadatizayairyutaH samanvito yaH sa deva iti prakRtam / aSTamahAprAtihAryairazokA''dibhiH kRtA vihitA zobhA yasya so'pi devaH / aSTAdazadoSairajJAnAdibhI rahito vivarjito yaH sa devaH / ayamatra bhAvArtha: yo hi devo vA khecaro vA vaikriyA''dilabdhimannaro vetthambhUtasphItimAnapi yadyaSTAdazadoSarahito na bhavati na sa deva iti nAtra saMzayaH saMdeha iti gAthArthaH / / 6 / / cakre0 : tatra savibhAgamatizayAneva stavadvAreNAhuH deva0 : atha savibhAgamatizayAneva stavadvAreNAha cauro jammappabhiI ekkArasakammasaMkhae jAe / navadasa ya devajaNie cautIsaM aisae vaMde / / 7 / / cakre0 : gatArthA, kevalaM karmasaGkSayo ghAtikarmakSayo jJeyaH, te cAmyatizayAHnirAmayamalasvedaM sugandhi vapurarhatAm / zvAso'bjagandho nirvitre pANDure rudhirAmiSe / / dRzyau nAhAranIhArau janmato'tizayA ime / kSetre yojanamAtre'pi mAntyasaGkhyAH surAdayaH / / vANI yojanagA zrotRsvasvabhASA'nuvAdinI / bhAmaNDalaM pRSThabhAge jitamArtaNDamaNDalam / / na yojanazate sAgre mAridurbhikSavigrahAH / vairA'tivRSTya'vRSTIti rujo'mI karmaghAtajAH / / dundubhizcamarAzchatratrayaM ratnamayadhvajaH / siMhAsanaM sAMhripIThaM dharmacakraM puro divi / / svarNAbjAni padanyAse kaNTakAH syuradhomukhAH / vapratrayamazokadruzcAturUpyaM drumAnatiH / / kacazmazrunakhA'vRddhiH pakSiNo'pi pradakSiNAH / RtuSaTkendriyArthA''nukUlyaM gandhAmbuvarSaNam / / 13 1. atisae T, C
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam nizIthe'pyantike devakoTirvAtA'nukUlatA / puSpavRSTizceti daivyAzcatustriMzadime'khilAH / / [ ] / / 7 / / deva0 : pAThasiddhA, navaraM samyak kSayaH saGkSayaH sarvaghAta ityarthaH, karmaNAM saGkSayaH karmasaGkSayaH, sa ca ghAtikarmaNAmeveti jJeyam, te cAmI atha caturviMzatijinAnAmatizayAnAha -- teSAM ca dehodbhUtarUpagandho nirAmayaH svedamalojjhitazca / zvAso'bjagandho rudhirAmiSe tu gokSIradhArAdhavale hyavi / / AhAranIhAravidhistvadRzyazcatvAra ete'tizayAH sahotthAH / kSetre sthitiryojanamAtrake'pi nRdevatiryagjanakoTikoTeH / / vANI nRtiryaksuralokabhASAsaMvAdinI yojanagAminI ca / bhAmaNDalaM cAru ca maulipRSTe viDambitAharpatimaNDalazrIH / / sAgre ca gavyUtizatadvaye rujo vairetayo mAryativRSTyavRSTayaH / durbhikSamanyasvakacakrato bhayaM syAnnaita ekAdaza karmaghAtajAH / / khe dharmacakraM camarAH sapAdapIThaM mRgendrAsanamujjvalaM ca / chatratrayaM ratnamayadhvajoM'hrinyAse ca cAmIkarapaGkajAni / / vapratrayaM cAru caturmukhAGgatA caityadrumo'dhovadanAzca kaNTakAH / drumAnatirdundubhinAda uccakairvAto'nukUlaH zakunAH pradakSiNAH / / gandhAmbuvarSaM bahuvarNapuSpavRSTiH kacazmazrunakhApravRddhiH / caturvidhAmartyanikAyakoTirjaghanyabhAvAdapi pArzvadeze / / RtunAmindriyArthAnAmanukUlatvamityamI / ekonaviMzatirdaivyAzcatustriMzacca mIlitAH / / [ * saptatizatasthAnaprakaraNe-93 * ] iti / / 7 / / jammappabhiI cauro jiNANa ikkAra ghAikammakhao / suravihiaiguNavIsaM cautIsaM aisayA u ime / /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-8 'jammappabhiI cauro' tti janmaprabhRti catvAraH / 'jiNANa ikkAra ghAikammakhao' tti jinAnAmekAdazAtizayA ghnghaatikrmkssyaadbhvnti| 'suravihiaiguNavIsaM' ti suraiH kRtA atizayA ekonaviMzatirbhavanti / 'cautIsaM aisayA u ime' tti sarve'pyekIkRtAzcatustriMzadatizayA bhavanti ime vakSyamANA iti gAthArthaH / / 93 / / cakre0 : samprati prAtihAryANyAhuH - deva0 : samprati prAtihAryANyAha - kaMkilli kusumavuTThI divvajjhuNi cAmarAsaNAiM ca / bhAvalaya bherichattaM jayaMti jiNapADiherAI / / 8 / / cakre0 : spaSTArthA, navaraM divyadhvanidevatiryagbhASAsaMvAdI yojanagAmI svAmino dezanAninAdaH / 'pADiherAiMti pratIhArasya karma prAtihAryaM yathA pratIhAraH sadA saMnihito bhavati tathA samavasaraNAbhAve'pi prAtihAryANi sadA saMnihitAni bhavantItyatizayamadhyoktAnyapi pRthaguktAni / vibhaktilopAdikaM cAtra sarvatra prAkRtatvAt / / 8 / / deva0 : 'jayaMti' zeSAptamahimAnamadhaHkurvate, kAni ? kaGkelliprabhRtIni jinaprAtihAryANIti sambandhaH / tatra kaGkellirdinakarakaraprasarAvArako'zokavRkSaH, etanmAnaM ca - battIsaM dhaNuhAiM ceiyarUkkho u vaddhamANassa / sesANaM tu jiNANaM sasarIrA bArasaguNAo / / [vicArasAra-163] kusumavRSTiH surakaravimuktAdhaHsthitavRntajAnudadhnapaJcavarNasugandhipuSpavarSaH, divyadhvaniH suranarazabaratiryagjantujAtasvasvabhASApariNAmaramaNIyaH, saGkhyAtItapariSatprANiyugapadanekasaMzayApahAracaturaH, kSIrekSudrAkSAdyadhikataramAdhuryavAnAyojanagAmI dezanAninAdaH / cAmare tribhuvanaizvaryasaMsUcake zaraccandramarIcinicayagaure prakIrNake / AsanamameyamahimAvirbhAvakam, samucchalatpaJcavarNamaNikiraNakadambakarburitadigantaraM siMhAsanam / bhAvalayaM nirjitamArtaNDamaNDalaM maulipRSThapratiSThitaM pRSThataH saMvartitazarIraprabhAjAlam / bherI purato vyomni zabdAyamAnaH pratiravabharitabhuvanodaro dundubhiH / chatramekadeze samudAyopacArAjjagattrayaikaprabhutvAvirbhAvanacaturA 1. kaMkelli A,C 2. sauhityakRdAyojanagAmI T,B,C 3. nirmuktasaGgeSu sAmrAjyasaMsUcake T,B.C 4. maNiratnaprabhApaTasamucchaladanekAkhaNDalakodaNDakhaNDaM siMhAsanam T,B,C
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam pArvaNacandramaNDalanibhA uttarAdharyasthitAtapatratrayI / iha kaGkellirityatra prAkRtavazAdvibhaktilopo, bhAvalayabherIchatramityatra samAhAradvandvaH, zeSaM sugamam / samastAsamastanirdezazca bandhAnulomyAdevamanyatrApi yathAsambhavamUhyamiti Aha- kimarthamatizayAntargatatve'pi prAtihAryANAM pRthagupAdAnamiti, satyam, itarAtizayebhyo vaiziSTyakhyApanArthaM tacca samastatribhuvanAdbhutavaibhavasUcakatvaM prAkRtalokenApyatizayarUpatayA pratipadyamAnatvaM vA'ta eva pratikRtAvapyamISAM sahavidhAnamiti gAthArthaH / / 8 / / * pravacanasAroddhAre-440 * sAmprataM 'aTTha mahApADiherAiMti ekonacatvAriMzattamaM dvAramAha - kaMkilli kusumavuTThI devajjhuNi cAmarA''saNAI ca / bhAvalaya bherichattaM jayaMti jiNapADiherAI / / tatra pratihArA iva pratihArAH surapatiniyuktA devAsteSAM karmANi kRtyAni prAtihAryANi, 'varNadRDhAdibhyaH SyaJceti karmaNi SyaJ tAnyaSTau, tadyathA- 1-ullasadbahalapATalapallavajAlasarvakAlavikasadasamAnakusumasamUhaviniHsaradaviralaparamaparimalodgArabharasamAkRSyamANabhramabhramaranikurambaraNaraNArAvazizirIkRtapraNamadbhavyajananikarazravaNavivaro'timanoramAkArazAlivizAlazAla: kaGkellitaru: azokatarjinasyopari devaividhIyate / tathA 2-jalajasthalajavikurvaNAviracitAnAM paJcavarNAnAM vikasvarANAmadhaHkRtavRntAnAmuparimukhANAM kusumAnAM puruSajAnudvayasaMvRSTiH kriyate / tathA 3-sarasatarasudhArasasahodaraH sarabhasavividhadezApahatamuktAparavyApAraprasAritavadanaiH kuraGgakulairAkulAkulairutkarNairAkarNyamAnaH sakalajanAnandapramodadAyI divyo dhvanirvitanyate / tathA 4-kamanIyakadalIkANDaprakANDatantumaNDalIruciramarIcicikuranikurambaDambaritAtijAtyavicitrapavitraniHsapatnaratnavisaraviniHsaratkiraNAnikurambajAlena dizi dizi saMsUtryamANendracApakAntakAJcanamayoddaNDadaNDaramaNIyA cArucAmarazrIvistAryate / tathA 5-atibhAsvarasaTApATalabandhuraskandhabandhavikaTaprakaTadaMSTrAkarAlasajIvAyamAnasiMharUpAlaGkatamanekaprakANDaratnakhaNDaviniryadvaryakiraNAvalivilupyamAnavilasattamaskANDaDambaraM siMhAsanaM cArutaraM viracyate / tathA 6-zaratkAlavilasadakhaNDamayUkhamaNDalapracaNDacaNDamarIcimaNDalamiva durAlokaM tIrthakarakAyataH prakRtibhAsvarAttadIyanirupamarUpAcchAdakamatucchaM prabhApaTalaM sampiNDya jinazirasaH pazcAdbhAge maNDalAyamAnaM bhAmaNDalamAtanyate / tathA 7-tArataravisphArabhAGkArabharitabhuvanodaravivarA bherayo mahADhakkAH kriyante / tathA 8-bhUrbhuvaHsvastrayaikasAmrAjyasaMsUcakaM zaradindukundakumudAvadAtaM pralambamAnamuktAphalapaTalAvacUlamAlAmanoramaM chatratrayamatipavitramAsUtryate, ityaSTau prAtihAryANi jinezvarANAM jayantIti / / 440 / / 1. yathA sambhavamUhyam, atizayAntargatatve'pi cAmISAM pRthagupAdAnaM prAtihArye'pi vyapadezAntareNAgame rUDhatvAditi gAthArthaH A
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-9, 10 cakre0: adhunA sArddhagAthayA'STAdazadoSAnuktvA tadujjhitasvAminaM gAthAdalena praNamanti - deva0 : adhunA sArddhagAthayA doSAnabhidhAya tadapagamena bhagavantaM gAthAdalena namaskurute - annANakohamayamANalohamAyAraI ya araI ya / niddAsoyaaliyavayaNacoriyAmaccharabhayAiM / / 9 / / pANivahapemakIDApasaMgahAsA ya jassa ii dosA / aTThArasa vi paNaTThA namAmi devAhidevaM taM / / 10 / / cakre0 : 1-ajJAnamayathAvasthitabodhaH, 2-krodhaH kopaH, 3-mado jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzrutairaSTadhA, 4-mAno durabhinivezArohaH, 5-lobho gAyam, iha prANAtipAtAdyAzcatvAro mukhyatayaivoktAH parigrahastu noktastato'sau gRddhisvabhAvatvAdatraivAntarbhAvyaH, 6-mAyA zAThyama, 7-ratiriSTazabdAdiviSayaprAptau manaHprahlattiH, 8-tadviparItA tva'ratiH, 9,10,11,12-nidrAzokA'lIkavacanacauryANi pratItAni 13-matsaraH paraguNA'sahiSNutA dveSa ityarthaH, 14-bhayamihaparalokA''dAnAkasmAdA''jIvamaraNAzlokabhayarUpaM saptavidham, 15-prANivadhaH prANinAM manovAkkAyairatipAtanam, 16-prema sneho rAga ityarthaH, 17-krIDAprasaGgo'brahmAsevanam, 18-hAso vismayAdiSu vaktravikAsAtmakaH, caH samuccaye zeSaM spaSTam / / 10 / / deva0 : 1-yathAsthitavastugrAhi jJAnam, tato'nyadajJAnaM saMzayaviparyayAdikam, tatra kimayaM sthANuH puruSo veti saMzayaH, zuktizakale rajatabuddhirviparyayaH, 2-krodhaH pratItaH, 3-madaH kulabalaizvaryAdhupAdhirahaGkAraH, 4-mAno durabhinivezArohaH, 5-lobho gArddhayam, parigrahazca gRddhisvabhAvatvAdatraivAntarbhavati, 6-mAyA zAThyam, 7-ratiriSTazabdAdiviSayaprAptau manaHprahlattiH, 8-tadviparItA tvaratiH, 9-nidrA svApaH, 10-zoka iSTavastuvirahasamudbhavazcittasantApaH, 11-alIkavacanaM bhUtanivAsadbhUtodbhAvanaviparItabhASaNanindAbhedAccaturddhA, tatra bhUtanihnavo nAstyAtmetyAdi, asadbhUtodbhAvanaM sarvavyApI zyAmAkataNDulamAtro veti, viparItabhASaNaM gAmazvaM vadataH, nindAvacanaM caurastvamityAdi, 12-cauryaM parasvApahAraH, 13-matsaraH paraguNAsahiSNutA dveSa iti yAvat, 14-bhayaM saptavidham, tadyathA-ihalokabhayaM yanmanuSyo manuSyAd bibheti 1, paralokabhayaM yanmanuSyaH siMhAdeH 2, AdAnabhayamAdIyate svIkriyata ityAdAnaM dravyam, tato mA mamaitaccauradAyAdAdayo'pahareyurityevaMrUpam 3, akasmAdbhayaM bAhyanimittamantareNa yadandhakArAdAvutpadyate 4
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama AjIvikAbhayamAjIvikA vRttistato bhayam, kathamahaM durbhikSAdau vartiSya iti 5, maraNabhayaM pratItam 6, azlokabhayaM yadyahamidamakAryamAcariSyAmi tadA mamAprasiddhirbhaviSyatItyevaMrUpam 7, tathA 15-prANivadhaH prANino jIvAsteSAM manovAkkAyairatipAtanam, 16-prema sneho rAga iti yAvat, 17-krIDAprasaGgo maithunam, 18-hAso vismayAdiSu vaktravikAsAtmakaH, caH samuccaye / iha ca yadyapi matsaraH krodhamAnAtmakaH, prema ca mAyAlobharUpaM, tathApi tayoH pRthagupAdAnaM kathaJcitsAmAnyasya vizeSebhyo'nyatvakhyApanArtham / tathehAjJAnena jJAnAvaraNadarzanamohanIyayorapagamaH sUcitaH / nidrayA tu darzanAvaraNasya, krodhAdibhiH kaSAyamohasya, ratyAdibhirnokaSAyamohasya, prANivadhAlIkacauryakrIDAprasaGgalobhaizcAritramohasya, amISAM cApagame'ntarAyasyApyavazyamapagamo'vagantavyaH, tasya jJAnadarzanAvaraNAbhyAmekasamayena saha kSapaNIyatvAt, tadiyatA ghAtikarmaNAmabhAva iti tAtparyam / tathA cAnyairapItthamevocyate yathA - antarAyadAnalAbhavIryabhogopabhogagAH / hAso ratyaratI bhItirjugupsA zoka eva ca / / kAmo mithyAtvamajJAnaM nidrA cAviratistathA / rAgo dveSazca no doSAsteSAmaSTAdazApyamI / / [abhi.cintA0 72, 73] iti / ityullekhena yasyASTAdazApi doSAH praNaSTAH pralayaM gatAH, namAmi namaskaromi devAdhidevaM tam, dIvyanti vacanagocarAtikrAntavaibhavAtizayena krIDantIti devA bhavanapatyAdayasteSvAdhikyena paramAnandavIryajJAnAvAptyA dIvyati dyotate zobhata iti devAdhidevastamiti / iha ca guNotkarSa doSAbhAvaM ca pratipAdayan ye prAkRtapuruSanirvizeSAH prabalAjJAnatimirAntaritatattvadRSTayaH kopaprasAdaviDambitajagajjanA aniruddhAzravadvArA iSTAniSTaviSayaprAptinibandhanaharSaviSAdAkulitacetasazcakracApazUlagadAdizastravihastahastaniSkAraNajagajjanmasthemavigamavihitabAlakelayaH zazvadaGganAGgapariSvaGgaraGgabhAjo hAsyalAsyagItAdivyasanAveditanIcavRttayaH pazupakSimeSAdivAhanAdhyAsInavapuSaH sanmArgaskhalanopajAtajagadvizrutA'vAcyatAvizeSAste devA na bhavantItyAvedayatIti gAthAdvayArthaH / / 9, 10 / / 1. tathehAjJAnanidrAbhyAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNadarzanamohanIyAnAmapagamaH sUcitaH T,B,C
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-11 * pravacanasAroddhAre - 451, 452 saMbodhasittaryAm - 4, 5 * ekacatvAriMzattamaM dvAramAha annANakohamayamANalohamAyAraI ya araI ya / niddAsoya aliyavayaNacoriyAmaccharabhayA ya / / pANivahapemakIlApasaMgahAsA ya jassa iya dosA / aTThArassavi paNaTThA namAmi devAhidevaM taM / / 'annANe 'tyAdigAthAdvayam, ajJAnaM saMzayAnadhyavasAyaviparyayAtmakaM mauDhyaM krodhaH kopaH, madaH kulabalaizvaryarUpavidyAdibhirahaGkArakaraNaM parapradharSaNAnibandhanaM vA, mAno durabhinivezAmocanaM yuktoktAgrahaNaM vA, lobho gRddhiH, mAyA dambhaH, ratirabhISTapadArthAnAmupari manaH prItiH, aratiraniSTasamprayogasambhavaM manoduHkham, nidrA svApaH, zokazcittavaidhuryam, alIkavacanaM vitathabhASaNam, 'corikA' paradravyApahAraH, matsaraH parasampadasahiSNutA, bhayaM pratibhayaH, prANivadha: prANyupamardaH, prema snehavizeSaH, krIDAprasaGgaH krIDAyAmAsaktiH, hAso hAsyam, iti yasya doSA aSTAdazApi praNaSTA devAdhidevaM tamiti / / 451, 452 / / * saMbodhasaptatikAyAm - 4, 5 * 7-ratiH padArthAnAmupari prItiH ca punararatiraprItiH / 1 16- krIDA strIvilAso dyUtAdizca 17 - prasaGgaH stryAdInAM saMyogaH / / 19 cakre : IdRksvarUpo devastadviparItastvadeva iti nizcitamateraGgino devAdhidevanAmAnyAhuH deva0 : evamavadhAritasvarUpo devaH punaH kimabhidhAna iti jijJAsAyAM tannAmadheyAnyAha - tassa puNo nAmAI tini jahatthAiM samayabhaNiyAI / arihaMto arahaMto aruhaMto bhAvaNIyAiM / / 11 / / cakre0 : spaSTA / / 11 / / deva0 : tasya punarvarNitasvarUpasya bhagavato yathArthAni na punarmaNDapAdivanniranvayAni, samayabhaNitAni sUtroktAni trINi nAmAni bhAvanIyAni / kenollekhena ? arihaMtA arhan aruhanniti, iti zabdasyAdhyAhAraH, iti gAthArthaH / / 11 / / 1. arohanniti TC
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 cakre0 : nAmnA yathArthatvamevAhuH deva0 : yathArthatvameva vyAcaSTe - aTThavihaM piya kammaM aribhUyaM hoi savvajIvANaM / taM kammamariM haMtA arihaMtA teNa vucca'ti / / 12 / / cakre0 : eSA'pi spaSTaiva / / 12 / / deva0 : aSTavidhamapi jJAnAvaraNAdibhedato'STaprakAramapi, apizabdAduttaraprakRtyapekSayA'nekaprakAramapi cazabdo'vadhAraNe bhinnakramastatazcASTavidhaM karmevAribhUtaM zatrubhUtaM bhavati, sarvajIvAnAM sarvAnarthahetutvAditi bhAvaH / tatkarma ariM hantAro, yato ghnantItyevaM sAdhavo hantArastu nikRte pazcAd dvitIyAsamAso'rihaMtArastenocyanta iti / / 12 / / * Avazyakaniryuktau - 920 * sAmprataM prakArAntarato'raya AkhyAyante, te cASTau jJAnAvaraNAdisaMjJAH sarvasattvAnAmeveti, Aha ca aTThavihaM piya kammaM aribhUyaM hoi savvajIvANaM / taM kammamariM haMtA arihaMtA teNa vuccati / aSTavidhamapyaSTaprakAramapi, apizabdAduttaraprakRtyapekSayA'nekaprakAramapi cazabdo bhinnakramaH, sa cAvadhAraNe, jJAnAvaraNAdi, tatazcASTavidhaM karmaivA'ribhUtaM zatrubhUtaM bhavati sarvajIvAnAM sarvasattvAnAmanavabodhAdiduHkhahetutvAditi bhAvaH, pazcArddhaM pUrvavat, evaMvidhA arihantAra iti gAthArthaH / / 920 / / cakre0 tathA deva0 : tathA - darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam - 1. arihaMti TC 2. arihaMtA T, C, K , - arahaMti vaMdanamaMsaNAI arahaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA arahaMtA teNa vucaMti / / 13 / / cakre0 : arhanti vandananamaskaraNe tatra vandanaM stavanam, namaskaraNaM praNAmastathA'rhanti pUjAsatkAram, tatra pUjA vastramAlyAdijanyA satkAro'bhyutthAnAdisambhramaH / siddhigamanaM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvamM gA-14 cA'rhArityatra pratItyadhyAhArAt siddhigamanaM prati yogyAstenArhanta ucyante / asakRt kriyopAdAnaM cAtizayakhyApanArtham / / 13 / / deva0 : arhanti vandananamaskaraNe, tatra vandanaM zirasA, namaskaraNaM vAcA, tathA'rhanti pUjAsatkAramatra dvandvaikavadbhAvaH / tatra pUjA vastramAlyAdijanyA, satkAro'bhyutthAnAdisambhramaH, siddhyanti niSThitArthA bhavantyasyAM prANina iti siddhirlokAntakSetralakSaNA / tathA ca bhagavadbhadrabAhusvAmipAdAH-'iha boMdiM caittA NaM tattha gaMtUNa sijjhai / ' tadgamanaM ca pratIti zeSaH, arhA yogyAH, prAkRtazailyA arhantItyarhAH, yadvA'rhantItyarhantastenocyanta asakRtkriyopAdAnaM cAtizayakhyApanArtham / dRzyate cAyaM nyAyo yathA athavA jayai suyANaM bhavo titthayarANaM apacchimo jayai / ** jaya gurU logANaM jayai mahappA mahAvIro / / [ nandIsUtra - 2] iti / / 13 / / * Avazyakaniryukto - 921 * arihaMta vaMdaNanamaMsaNAI arihaMti pUasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA arahaMtA teNa vucaMti / / - cakre0 : tathA deva0 : tathA 'arha pUjAyAm' arhantIti 'pacAdyac' kartaryarhAH, kimarhanti ? - vandananamaskaraNe, tatra vandanaM zirasA namaskaraNaM vAcA, tathA'rhanti pUjAsatkAram, tatra vastramAlyAdijanyA pUjA, abhyutthAnAdisambhramaH satkAra:, tathA siddhigamanaM cArhanti siddhyanti niSThitArthA bhavantyasyAM prANina iti siddhirlokAntakSetralakSaNA, vakSyati ca - 'iha boMdiM caittA NaM tattha gaMtUNa sijjhai' tadgamanaM ca pratyarhA iti, 'arahaMtA teNa vuti' prAkRtazailyA arhAstenocyante, athavA'rhantItyarhanta iti gAthArthaH / / 921 / / - -- 21 acaMtaM demi bIyaMmi na aMkuro jahA hoi / daDuMmi kammabIe na ruhai bhavaaMkuro vi tahA / / 14 / / cakre0 : pAThasiddhaiva, kevalaM dagdhakarmabIjatvAt punarbhave na rohantItyarohanta iti tAtparyam / / 14 / / 1. daDDhamI T,C,P,K* tatra prathamA gAthAtviyam - jayai jagajIvajoNIviyANao jagagurU jagANaMdo / jagaNAho jagabaMdhU jayai jagappiyAmaho bhayavaM / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNam deva0 : atyantaM sarvAtmanA dagdhe bIje nAGkuro yathA bhavati, zukladhyAnAnalena tathA dagdhe karmabIje na rohati bhavAGkaraH / ayamabhiprAyaH - dagdhakarmabIjatvAnna rohantItyarohanta iti gAthAtrayArthaH / / 14 / / * zrAvakaprajJaptau-396 * daDaMmi jahA bIe na hoi puNa aMkurassa uppattI / taha ceva kammabIe bhavaMkurassAvi paDikuTThA / / dagdhe yathA bIje zAlyAdau na bhavati punaraGkarasyotpattiH zAlyAdirUpasya tathaiva karmabIje dagdhe sati bhavAGkurasyApyutpattiH pratikuSTA nimittAbhAvAditi / / 396 / / cakre0 : sampratyasyaiva bhagavataH sarvathA''rAdhyatvopadezamAhuH - deva0 : sampratyasyaiva bhagavataH sarvathA''rAdhyatvopadezamAha - taM namaha taM pasaMsaha taM jhAyaha tassa saraNamalliyaha / mA kiNaha kaNayamulleNa pittalaM ittiyaM bhaNimo / / 15 / / cakre0 : tamarihantAramarhantamarohantaM vA namata zirasA, taM prazaMsata stuta vacasA, taM dhyAyata piNDasthapadastharUpAtItatayA manasA / tasyeti dvitIyAsthAne SaSThI, tatazca rAgAdibhIravastaM zaraNaM trAtAramAlIyadhvamAzrayata / muhastacchabdopAdAnaM tatraiva devabuddhiH kAryetyAdarakhyApanArtham / kimityevamityAhuH - mA krINIta kanakamUlyena pittlaametaavdbhnnaamH| ayamabhiprAya: - vastUnAM nAmavarNAdisAmye'pi mahadantaramiti na tatra bhrAntitaH kanakamUlyatulyaM namanaprazaMsanadhyAnAdibhiH pittalAtulyasarAgadevAnArAdhayatetyupadezasarvasvam / tathA ca - akkasurahINa chIraM kakkararayaNAI pattharA do vi / eraMDakapparukkhataruNo puNa aMtaraM garuyaM / / [ ] paMthasarisA kupaMthA suvannasarisANi pittalAINi / dhammasariso ahammo kAyavvo nittha maimoho / / [ ] iti gAthArthaH / / 15 / / deva0 : taM devaM namata zirasA, taM prazaMsata stuta vacasA, taM dhyAyata piNDasthapadastharUpAtItarUpatayA manasA, tasyeti supAM supo bhavantIti nyAyAt SaSThyAH sthAne dvitIyA, tatazca 1. bhavati T,B,C 2. arihantAramarhantamarohantaM vA namata T,B,C
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-16 taM zrRNotyAzritajanasya vighnavrAtamiti zaraNaM trAtAram, bhAvasAdhano vA zaraNazabdastadA tu tasyeti kartari SaSThyeva, AlIyadhvamAzrayadhvaM duSkRtagardA sukRtAnumodanApUrvakaM prapadyadhvam, tasyaiva karmazatrusantrastajagatparitrANaikavyApRtatvAd, asakRttacchabdopAdAnaM tatraiva devatvabuddhirvidheyetyAdarakhyApanArtham / kimityevamityAha-mA krINIta mA vinimayadhvaM mA gRhNIteti yAvat, kanakamUlyena svarNapaNyena pittalAM pratItAmetAvadbhaNAmaH / ayamabhiprAya:-vastUnAM nAmavarNAdisAmye'pi mahadantaramiti na tatra bhrAntitaH kanakamUlyatulyanamanaprazaMsanadhyAnAdibhiH pittalAtulyasarAgadevAnArAdhayatetyupadezasarvasvam / tathA ca - akkasurahINa chIraM kakkararayaNAiM pattharA do vi / eraMDakapparukkhataruNo puNa aMtaraM garuyaM / / [ ] paMthasarisA kupaMthA bahuM ca kaNayasarisaM na ya suvannaM / dhammasariso ahammo kAyavvo nittha maimoho / / [nAnAcittapra0 12] iti gAthArthaH / / 15 / / cakre0 : taM namatetyAdhuktaM tacca namanAdikaM bhagavataH paramapadasthasya pratimAyAmeva sA cAyatane sthApyeti tadvidhApanopadezamAhuH - deva0 : anyadapi taM prati bhaktikRtyamAha - __ meruvva samuttuMgaM himagiridhavalaM lasaMtadhavaladhayaM / bhavaNaM kAreyavvaM vihiNA sirivIyarAyassa / / 16 / / cakre0 : sugamA / / 16 / / deva0 : sugamA, navaramidamutkarSAbhidhAnaM samRddhyapekSaM dhanarahitasya tu yAdRzaM tAdRzamapi bhaktyA kurvataH puNyameva / yaduktam - yastRNamayImapi kuTIM kuryAddadyAttathaikapuSpamapi / bhaktyA paramagurubhyaH puNyonmAnaM kutastasya / / [upadezataraGgiNI-28] himagiridhavalamiti zeSavarNopalakSaNaM ca, IkSyate ca 'savvarayaNamaehiM' ityAdi / dhavaladhvajapratipAdanaM tu varNAntarayuktapatAkAnirAsArthamiti / / 16 / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : vidhinetyuktamatha tamevAhuH - deva0 : vidhinetyuktamatha vidhimevAha - jiNabhavaNakAraNavihI suddhA bhUmIdalaM ca kaTThAI / bhiyagANa'tisaMdhANaM sAsayavuDDI ya jayaNA ya / / 17 / / cakre0 : jinabhavanakAraNavidhiH zuddhA nizalyA parA'prItikarahitA ca bhUmirdalaM ca kASTeSTikopalAdi zuddhaM svabhAvaniSpannamucitakrayeNa tatkAribhyo gRhyata iti zeSaH / tathA bhRtakAnAM sUtradhArAdInAmanatisandhAnamavaJcanaM yathoktavetanAdhikataradAnaM tathA svAzayasya zubhAdhyavasAyasya svakIyAdhyavasAyasya vA vRddhiH / yathA - picchissaM ittha ahaM vaMdaNaganimittamAgae sAhU / kayapugne bhagavaMte guNarayaNanihI mahAsatte / / tathA paDibujjhisaMti ihaM daTThaNa jiNiMdabiMbamakalaMkaM / anne vi bhavvasattA kAhiMti tao paraM dhammaM / / tA eyaM me vittaM jamitthamuvaogamei aNavarayaM / iya ciMtA'parivaDiyA sAsayavuDDI ya mokkhaphalA / / [paJca0 1126, 1127, 1128] tathA yatanA jalagAlanAdirUpA cazabdAH samuccayArthA iti gAthArthaH / / 17 / / deva0 : jinabhavanakAraNavidhirayaM bhavatIti zeSaH, tathAhi- zuddhA nirdoSA bhUmirvasudhA, sA ca dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH ziSTajanocitapradezasthA'zivakAGgArAsthyAdizalyarahitA ca / bhAvatastu sakAraNaparAprItikaraNarahitA, apradeze doSA hi duSTajanopaghAtAtpratidinaM vRddharasambhavaH, sAdhUnAM ca caityavandanArthamanAgamanam, Agamane tu vezyASiGgAdInAM ceSTAdarzanavacanazravaNAdibhizcittavipluterdharmabhraMzaH zAsananindA ca bhavati, yathaivaMvidhA evaite yanmadyApaNavezyApATakadyUtakhelakamatsyabandhapATakAdiSu jinAyatanAni vidhApayanti, kalahazca taiH saha sampadyate, tatazcAtmanasteSAM ca dAruNaH karmabandha iti / zivakAdiyuktAyAM punaranivRttyarthahAnyanA 1. bhiyagANaisaMdhANaM A.T.C
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-17 25 pattikAryAsiddhyanudayAdayo bahavo doSAH parAprItikayuktA vA'dharmahetutvena dharmArthinA dUratastyAjyAH, yadAha - dhammatthamujjaeNaM savvassApattiyaM na kAyavvaM / iya saMjamo'vi seo ittha ya bhayavaM udAharaNaM / / [paJcA0 7-14] tathA dalaM copAdAnakAraNam, kimbhUtam ? kASThAdi dArupASANeSTikAprabhRti zuddhamiti prakramaH / tacca yaddevatopavanatadbhavanAde nItam, tadAnayane hi jinabhavanasyAneturvA sA pradviSyate / tathA svayaM ceSTakApacanavRkSacchedAdibhiryanna kAritam, dvipadacatuSpadopaghAtalakSaNAvidhinA ca yannAnItam, tathAhi - dalamiSTikAdi tadapi ca zuddhaM tatkArivargataH krItam / ucitakrayeNa yatsyAdAnItaM caiva vidhinA tu / / [SoDazakapra. 87] tathA bhRtakAnAM sUtrakAraprabhRtInAM tadvetanApekSamanatisandhAnamavaJcanamapica samargalataramakAlahInaM ca tatteSAM dAtavyam / evaM hi hRSTA santaH savizeSaM karmasUdyamaM kurvanti, jinadharmabahumAnAcca bodhibIjAdi prApnuvanti, tathA svAzayasya zobhanAdhyavasAyasya svakIyAdhyavasAyasya vA vRddhirvardhanaM svAzayavRddhiH sA ca yathA -- picchissaM ittha ahaM vaMdaNaganimittamAgae sAhU / kayapunne bhagavaMte guNarayaNanihI mahAsatte / / tathA - paDibujjhissaMti ihaM daTThaNa jiNiMdabiMbamakalaMkaM / anne vi bhavvasattA kAhiti tao paraM dhammaM / / tA eyaM me vittaM jamitthamuvaogamei aNavarayaM / iya ciMtA'parivaDiyA sAsayavuDDI ya mokkhphlaa|| [paJcA0 7-26, 27, 28] tathA yatanA ca gurudoSatyAgenetaradoSAzrayaNam, sA ca zuddhadalagrahaNajalagAlanAdirUpA, tasyA eva sarvakriyAsu prAdhAnyAt, yadAha - jayaNA ya payatteNaM kAyavvA pasatthasavvajogesu / jayaNA u dhammasArA jaM bhaNiyaM vIyarAyehiM / /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jayaNA u dhammajaNaNI jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tavvuDDIkarI jayaNA egaMtasuhAvahA jayaNA / / [paJcA0 7-29, 30] ___ iti cazabdAH samuccayArthAH, iha bhUmyAdIni jinabhavanavidheraGgAnItyaGgAGginorabhedopacArAjjinabhavanavidhiH zuddhA bhUmirityAdi sAmAnAdhikaraNyenoktamiti gAthArthaH / / 17 / / * paJcavastau-1112 * tatra - jiNabhavaNakAraNavihI suddhA bhUmI dalaM ca kaTThAI / bhiagANa'tisaMdhANaM sAsayavuTTI samAseNaM / / jinabhavanakAraNavidhirayaM draSTavyaH, yaduta - zuddhA bhUmirvakSyamANayA zuddhyA, tathA dalaM ca kASThAdi zuddhameva, tathA bhRtakAnatisandhAnaM karmakarAvyaMsanam, tathA svAzayavRddhiH zubhabhAvavarddhanaM samAsenaiSa vidhiriti dvAragAthAsamAsArthaH / / 1112 / / * paJcAzake-7/9* evaM jinabhavanakAraNAdhikArI saprasaGgo'bhihito'thAdhikRtameva jinabhavanavidhimupadarzayannAha - jiNabhavaNakAraNavihI suddhA bhUmI dalaM ca kaTThAI / bhiyagANaisaMdhANaM sAsayavuDI ya jayaNA ya / / jinabhavanakAraNavidhiruktazabdArthaH / kiMvidha ityAha-zuddhA nirdoSA, kA'sau ? bhUmiH kssetrm| tathA dalaM copAdAnakAraNam / kiMbhUtam ? kASThAdi dArupASANaprabhRti zuddhamiti prakramaH / tathA bhRtakAnAM karmakarANAmanatisandhAnamavaJcanaM bhRtakAnatisandhAnam / tathA svAzayasya zobhanAdhyavasAyasya, svakIyAdhyavasAyasya vA, vRddhirvardhanaM svAzayavRddhiH / sA ca / tathA yatanA ca yathAzakti gurudoSatyAgetaradoSAzrayaNam / sA ca / cazabdAH samuccayArthAH / iha bhUmyAdIni jinabhavanavidheraGgAnItyaGgAGginorabhedopacArAjjinabhavanavidhirbhUmyAdInIti samAnAdhikaraNenoktamiti dvAragAthAsamAsArthaH / / 9 / /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-18 cakre0 : atha tatkena kArayitavyamityAhuH deva0 : ukto jinabhavanakAraNavidhiH, tathaitatkena kArayitavyamityAha ahigAriNA imaM khalu kAreyavvaM vivajjae doso / ANAbhaMgAu yi dhammo ANAe paDibaddho / / 18 / / cakre0 : iha khalurevakArArthastatazcAdhikAriNaiva vakSyamANasvarUpeNedaM jinavezma kArayitavyam, viparyaye'nadhikAriNi kArayitari doSaH / kasmAd ? AjJAbhaGgAdeva, AjJAjinAgamastadbhaGgo'nyathAkaraNaM tasmAd / atha kathamAjJAbhaGgasya doSahetutvamityAhurdharma AjJAyAH pratibaddhaH svAdhInaH / / 18 / / deva0 : adhikAriNaiva vakSyamANasvarUpeNedaM jinavezma, khalurevakArArtho yojita eva, kArayitavyam, viparyaye'nadhikAriNi kArayitari, dUSyate - azubhakarmopAdAnena vikRtiM nIyate'nenAtmeti doSo dUSaNam, kasmAdityAha - AjJAbhaGgAdeva, AGiti svasvabhAvAvasthAnAtmikayA maryAdayA'bhivyAptyA vA jJAyante'rthA anayetyAjJA bhagavadabhihitAgamastasyA bhaGga iva bhaGgo'nyathAkaraNAttasmAt / atha kathamAjJAbhaGgasya doSahetutvamityAha - dharma AjJayA, pratibaddho vyAptastadavinAbhAvitvAt, tatazca yadyadavinAbhUtaM na tattadvinA bhavati, yathAgninA vinA dhUmastathA, AjJA'vinAbhUtazca dharma iti gAthArthaH / / 18 / / * paJcAzake- 7/2 * jinabhavanakAraNavidhAnaM vakSya ityuktam, jinabhavanaM ca yena kArayitavyaM tamAdau tAvannirUpayannAha ahigAriNA imaM khalu kAreyavvaM vivajjae doso / ANAbhaMgAu yi dhammo ANAe paDibaddho / 27 adhikAriNA tatkAraNayogyatAvataiva idaM jinabhavanam khaluravadhAraNe tasya ca prayogaH prAgupadarzita eva, kArayitavyaM vidhApayitavyam / atha kimiti adhikAriNaivetyucyate ? ityAha-viparyaye viparItatve'nadhikArikAriNa ityarthaH / doSo dUSaNamazubhakarmabandhalakSaNam / nanu saMsArasarittaraNatarakANDakalpadravyastavavidhAvapi kathaM doSa ityAha- AjJAbhaGgAdevA''ptavacanollaGghanAdeva, AjJA caivaM dravyastavaM prati vyavasthitA - akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNe davvathae kUvadiTThato / / athAjJAbhaGge'pi kathaM doSa ityAha dharmo dravyastavAdirUpaH AjJAyAmAptavacane pratibaddho niyato vartate yato'tastadbhaGge doSa eva dharmAbhAvalakSaNa iti gAthArthaH / / 2 / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNam cakre0 : etadeva savizeSamAhuH - deva0 : etadeva savizeSamAha - titthagarANA mUlaM niyamA dhammassa tIe vAghAe / kiM dhammo kimahammo mUDhA neyaM viyAraMti / / 19 / / cakre0 : spaSTA / / 19 / / deva0 : tIrthakaraH zAstA tasyAjJA varNitasvarUpA mUlaM mUlakAraNaM niyamAnizcayato dharmasya yatizrAvakabhedabhinnasya, tasyA AjJAyA vyAghAte vyatikrame kiM dharmaH kimadharma iti kAkuprayogAdadharma eva bhavatItyAkUtam / mUDhAH prabalamohopahatavivekadRSTayo nedaM vicArayanti vivecayantIti gAthArthaH / / 19 / / * upadezapade-680 * titthagarANA mUlaM NiyamA dhammassa tIe vAghAe / kiM dhammo kimadhammo NevaM mUDhA viyAraMti / / tIrthakarAjJA bhagavadarhadupadezo mUlaM kAraNaM niyamAdavazyaMbhAvena dharmasya yatigRhasthasamAcArabhedabhinnasya / atIndriyo hyasau / na cAnyasyAsarvadarzinaH pramAturupadeza etatpravRttau matimatAM hetubhAvaM pratipattuM kSamate, ekAntenaiva tasya tatrAnadhikAritvAt, jAtyandhasyeva bhittyAdiSu narakarituragAdirUpAlekhana iti / tasyAstIrthakarAjJAyA vyAghAte vilope kimanuSThAnaM dharmaH, athavA kimadharmo varttate ? anyatrApyuktam ANAe Jciya caraNaM tabbhaMge jANa kiM na bhaggaMti / ANaM ca aikkaMto kassAesA kuNai sesaM ? / / iti niyAmakAbhAvAnna vivecayituM zakyate yadutaitadanuSThAnaM dharmaH, idaM cAdharma iti / na naivaivamanena prakAreNa mUDhA hitAhitavimarzavikalA vicArayanti mImAMsante / / 680 / / cakre0 : buddhimadbhiryad jJeyaM tadAhuH - deva0 : paryavasitamevArthamAha - ArAhaNAe tIe putraM pAvaM virAhaNAe u / eyaM dhammarahassaM vineyaM buddhimaMtehiM / / 20 / / __ cakre0 : eSA'pi spssttaiv||20|| 1. viyAriMti T,C viyAreti A, 2. ArAhaNAi A.T.C
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-21 deva0 : ArAdhanayA zraddhAnAnuSThAnarUpasevayA tasyA AjJAyAH kim ? puNyam, virAdhanayA''rAdhanAviparItayA punaH pApaM duSkRtaM jAyata iti zeSaH / AjJAyA eva dharmanimittatAM prati puraskaraNAyAha- etadanantaroktamAjJArAdhanAvirAdhanArUpaM vidhiniSedhadvAreNa dharmarahasyaM kuzalakarmaguhyaM vijJeyaM jJAtavyaM buddhimaddhiryataH - pAralaukikeSu vidhiSvAjJAta eva pravRttinivRttI bhavataH, pratyakSAdInAM tatrApravRtteH, anAptavacanasya ca vyabhicAritvAditi gAthArthaH / / 20 / / * paJcAzake- 7/3 * AjJApratibaddhatvameva dharmasya darzayannAha - ArAhaNAi tIe puNNaM pAvaM virAhaNAe u / eyaM dhammarahassaM viNNeyaM buddhimaMtehiM / / ArAdhanayA pAlanayA / paJcamIsaptamyorvaikavacanaM vyAkhyeyam, tasyA AjJAyAH puNyaM zubhakarma bhavati / puNyaM ca dharma eva taddhetukatvAtpuNyasya / pApamazubhaM karma bhavati virAdhanayA tu bAdhayA punaH / AjJAyA eva dharmanimittatAM prati puraskaraNAyAha-etadanantaroktamArAdhanAvirAdhanArUpaM vidhiniSedhadvAreNa dharmarahasyaM kuzalakarmaguhyaM vijJeyaM jJAtavyaM buddhimadbhiH paNDitaiH, yataH pAralaukikeSu vidhiSvAjJAta eva pravRttinivRttI bhavataH, pratyakSAdInAM tatrApravRtteH, anAptavacanasya ca vyabhicAritvAditi, Aha cayasmAtpravartakaM bhuvi nivartakaM cAntarAtmano vacanam / dharmazcaitatsaMstho maunIndraM caitadiha paramam / / iti gAthArthaH / / 3 / / cakre0 : samprati prastutamadhikAriNamevAhuH - deva : samprati prastutamadhikAriNamAha - - 29 ahigArI u gihattho suhasayaNo vittasaMjuo kula / akkhudda dhiibalio maimaM taha dhammarAgI ya / / 21 / / cakre0 : sugamA, navaramakSudro'kRpaNo'krUro vA / dhRtibaliko dhRtibalahIno hi pazcAttApena dharmaM hanyAt / / 21 / / deva0 : adhikArI tu yogyaH punarjinabhavanavidhau gRhastho'gArI, na tu sAdhuH, vizeSapratijJArUDhatvAttasya, yaduktam - -
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNama - samyaktvaprakaraNama akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNo davvathae kuuvdittuNto|| [Ava.niryu. bhA. 194] so'pi na sAmAnya ityata Aha-zubhasvajano'saMkliSTabAndhavaH, azubhasvajano hi svajanAnAM lokadharmaviruddhacAritvena na zubhabhAvavRddhimavApnoti, na ca pravacanaM prabhAvayitumalam, etaddvayArthameva hi sphuTaM jinabhavanArambho vivekinAm / so'pi vittasaMyuto dravyapatiH, anIdRzasya hi tadArabdhamapi na siddhyati, tadasiddhau ca khedabhAjanaM bhavati, parAbhyarthanAdvAreNa tatsAdhayannapi janahAsyo bhavati, 'aho jinabhavanakaraNavyAjenAyaM kuTumbaM puSNAti' iti sambhAvanAhetutvAt, so'pi kulajaH prazasyakulajAto'nindyakulajAto vA, anyathAvidhena hi vihitaM tannAtyantaM lokAdeyaM syAt / so'pyakSudro'kRpaNaH, kRpaNo hyaucityena 'dravyavyayakaraNAzaktatvAnna tatsAdhanAya zAsanaprabhAvanAya cAlam, athavA'kSudro'krUraH, krUreNa hi paropatApitvAjjanadveSyeNa kRtaM tadAyatanaM tanmatsareNa janadveSyaM syAt / so'pi dhRtibaliko dhRtirmanaHsamAdhAnaM tadeva balaM sAmarthyaM tadasyAstIti dhRtibalikaH, dhRtibalavihIno hi dravyavyaye pazcAttApAnna puNyabhAjanaM bhavati / so'pi matimAn buddhiyukto mativihIno hyanupAyapravRtterna dRSTAdRSTaphalabhAgbhavati tatheti samuccaye, so'pi dharmarAgI zrutacAritradharmAnuraktaH, dharmAnanurAgI hi uktaguNakalApopeto'pi na jinabhavanavidhAne pravarttate, pravRttAvapi nAbhipretaphalasiddhibhAgiti nAsAvadhikArI / cakAro gurupUjAkaraNaratyAdiguNasaMgrAhakastathAhi - gurupUyAkaraNaraI sussUsAiguNasaMgao ceva / nAyAhigayavihANassa dhaNiyamANApahANo y|| [paJcA07-5] iti gAthArthaH / / 21 / / ___* dravyasaptatikAyAm-5, 6* atha 'eSAM vRddhau vakSyamANaM sat phalamudeti' iti vRddhidvAranirUpaNArthaM caityakAraNA'dhikAriguNopalakSaNena paJcAzakagAthAbhyAmAdau sAmAnyatastadadhikAriNaM nirUpayati - ahigArI ya gihattho suhasayaNo vittamaM juo kulajo / akhuddo dhiibalio maimaM taha dhammarAgI ya / / 1. nAviziSTa A
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-21 gurupUAkaraNaraI sussUsAiguNasaMgao ceva / NAyA TS higayavihANassa dhaNiyamANApahANo ya / / 31 'ahigAri0' tti, 'gurupUa0 ' tti / atrotsargata IdagguNo gRhasthaH prAyo'dhikArI devAdidravyavRddhikartA jinairuktaH tad yathA kIdRg gRhasthaH ? 1 - sukhasvajano'nukUlakuTumbAdivargasahitaH 2-vittavAn nyAyArjitaRddhimAn, 3- yukto rAjasatkArAdiyogyaH, 'pratyanIkAdinA'paribhUtaH' iti yAvat, 4-kulajaH sadvaMzyaH, kRtapratijJAdinirvAhakaH 5 - akSudro dAnazauNDaH, 6 - dhRtibalikazcittasamAdhAnalakSaNasAmarthyayuk, 7-matimAn svataH prazastadhImAn, tathA 8 - dharmAsaktaH, 9- gurubhaktirataH 'pUjanIyasevAparAyaNaH' ityarthaH, 10-zuzrUSAdiguNaiH saMgato vivekI ityartha:, 11 - jJAtA vidvAn, prastutavidhAnasya caityadravyAdivRddhividha ityarthaH / 12 - AjJApradhAna AgamaparatantraH, ayaM bhAvaH - IdRzaH zraddhAvataH sAnubandhasatphalAzcaityadravyAdivRddhivyavahArAH susAdhyAH syuH, tatpratikUlA bhakSaNAdidoSA api nivAryAH syuH / visadRzastu duHsAdhyA ev| tato yasya yathA sAmarthyaM sa tatra tathA pravartata iti / / 5, 6 / / * paJcAzake-7/5 * xxx tathA guravaH pUjyA laukikA lokottarAzca, laukikAH pitrAdayo vayovRddhAzca, lokottarAstu dharmAcAryAdayasteSAM pUjAkaraNe yathocitavinayAdyarcAvidhau ratirAsaktiryasya sa tathA, gurupUjAkaraNarato vA, evaMvidho hi janapriyatvena sasahAyatayA samArabdhasAdhanasamartho bhavati / tathA zuzrUSAdiguNasaGgata eva ca, zuzrUSA zrotumicchA, tadAdayo'STau guNAH, tadyathA zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA / uhApoho'rthavijJAnaM tattvajJAnaM tu dhIguNAH || taiH samanvita eva ca caivazabdau samuccayAvadhAraNArthau niyojitAveva, evaMvidho hi zAstrasaMskRtabuddhitvenopAyajJatayepsitArthasAdhaka bhava / asyaiva vizeSamAha - jJAtA vidvAn, kasyetyAhaadhikRtavidhAnasya jinabhavanakAraNavidheH, evaMvidhena hi kriyamANaM tadvivakSitArthasAdhakaM bhavati, tathA dhanikamatyarthamAjJApradhAnazcAgamaparatantrazca / etena hi tatkAritaM lokottarakriyatvena nirvANAGgaM bhavati, cazabdaH samuccayArthaH / xxx
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNam cakre0 : adhikAriNA nirmApite jinagehe kiM kAryamityAhuH - deva0 : adhikAriNA nirmApite jinavezmani yadvidheyaM tadAha - nipphAiUNa evaM jiNabhavaNaM suMdaraM tahiM biMbaM / vihikAriyamaha vihiNA paiTThavijjA lahuM ceva / / 22 / / cakre0 : sugamaiva, navaramayaM jinabimbakAraNavidhiH - sammAnya sUtradhAraM prAgvastrAdyaiH vibhavocitam / mUlyamaya vilobhasya tasya zuddhena cetasA / / [ ] pratiSThAvidhiH saMkSepatazcAyam - caityAntaH zobhane lagne'dhivAsyocitapUjayA / / sthApyaM bimbaM jinendrasya paJcamaGgalapUrvakam / / [ ] / / 22 / / deva0 : niSpAdya nirmApyaivamuktanItyA jinabhavanam, tataH sundaraM manonayanAnandadAyi tatra jinabhavane bimbaM mRdUpalapittalarUpyasvarNaratnAdimayI pratimAM prakramAjjinasyaiva vidhikAritaM zAstranItividhApitam, vidhizca yathA - jiNabiMbakAraNavihi kAle saMpUiuNa kattAraM / vihavociyamUllappaNa-maNahassa suheNa bhAveNa / / [paJcavastu-1130] asyA lezato vyAkhyA-kAle taducitAvasare sampUjya sanmAnayitvA kartAraM sUtradhAraM vibhavocitamUlyaM svasamRddhyanurUpavetanamanaghasyAnaucityena dravyAgrAhakatvena lobhAdidoSarahitasya zubhena bhAvenodAratayA pravardhamAnaprazastAdhyavasAyeneti / / tArisayassAbhAve tasseva hiyatthamujjao navaraM / niyamei biMbamullaM jaM uciyaM kAlamAsajja / / [paJcavastu-1131] tAdRzasyetyanaghasya tasyaiva hitArthamudyato mA bimbArthakalpitadravyabhakSaNataH saMsAragarte nipatedasAviti niyamayati bimbamUlyam, yatheyatA dravyeNa yadvimbaM vidhAtavyaM bhavateti, kAlamAsAdyeti kvacitkAle kiyad bimbamUlyaM syAditi / 1. dravyeNeyada bimbaM A 2. kvacidapi kAle kiyadapi bimbamUlyaM A
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-22 athAnantaraM vidhinA sUtroktanItyA pratisthApyAnurUpatayA tiSThatyAste bimbam, tatastadadhikArI pratiSThApayellaghu zIghram, 'ciya ceva evArthe' iti vacanAccevetyavadhAraNe, tatazca jinabhavananiSpattyanantarameva bimbasthApanaM vidheyam, yaduktam - niSpannasyaivaM khalu jinabimbasyoditA pratiSThA tu / dazadivasAbhyantarata iti / pratiSThAvidhizca sajhepata Aha - nipphanassa ya sammaM tassa paiTThAvaNe vihI eso / saTThANe suhajoge ahivAsaNamuciyapUyAe / / [paJcavastu-1132] vyAkhyA-svasthAne yatra tadbhaviSyati, zubhayoge prazastacandranakSatralagnAdisambandhe, adhivAsanaM pratiSThAkalpaprasiddhamucitapUjayA vibhavAnusArata iti, tatazca - ciivaMdaNathuivuDDI ussaggo sAhu sAsaNasurAe / thayasaraNa pUyakAle ThavaNA maMgalagapuvvA u / / 1 / / [paJcavastu-1133] vyAkhyA-caityavandanA vidheyA stutivRddhiH pravardhamAnastutipATha ityarthaH, kAyotsargaH kAryaH, sAdhu asammUDhatayA, kasyAH ? zAsanasurAyAH pravacanadevatAyAH, tatra stavasmaraNaM caturviMzatistavAnucintanaM kAryam, tataH pUjA jAtipuSpAdinA jinabimbasya, tataH kAle pratiSThAlagnasyAbhimatAMze sthApanA pratiSThA maGgalakapUrvA tu paJcanamaskArapUrvaiveti / uktaM ca samudrAcAryapratiSThAkalpe - pajjattamimeNaM ciya mAyAlobhehiM vippamukkassa / paMcanamukkAreNaM asesapAvohamalaNeNaM / / [ ] savvatthabhAvamaMgala paMcanamukkArapubviyA kiriyA / kAyavvA jiNabimbANa savvabhAveNa ya paiTThA / / [ ] vistarastu granthAntarAdavaseya iti gAthArthaH / / 22 / / * paJcavastau-1129 * vyAkhyAtA'dhikRtadvAragAthA, eSa tAvatsamAsato jinabhavanakAraNavidhiH, atrAntarakaraNIyamAha - NipphAia jayaNAe jiNabhavaNaM saMdaraM tahiM biMbaM / vihikAriamaha vihiNA paiTThavijjA asaMbhaMto / / niSpAdya yatanayA pariNatodakAdigrahaNarUpayA jinabhavanaM jinAyatanaM sundaraM tatra bhavane bimbaM 1. tadanyastadadhikArI T.C2. jinabimboditA A
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam vidhikAritaM sadatha vidhinA vakSyamANena pratiSThApayedasambhrAnto'nAkulaH sanniti bhagavataH gAthArthaH / / 1129 / / * paJcAzake- 7/43 * uktaM yatanAdvAram, taduktau cokto jinabhavanakAraNavidhiH, atha taduttaravidhimAha - NiphAiUNa evaM jiNabhavaNaM suMdaraM tahiM biMbaM / vihikAriyamaha vihiNA paiTThavejjA lahuM ceva / / niSpAdya nirmApya, evamanantaroktavidhinA jinabhavanaM pratItam, tataH sundaraM zobhanaM tatra jinabhavane biMbaM pratimAM prakramAjjinasyaiva, vidhikAritaM zAstranItividhApitam / athAnantaraM vidhinA zAstranItyA pratiSThApayellaghu zIghrameva / yaduktam - niSpannasyaivaM khalu jinabimbasyoditA pratiSThA tu / dazadivasAbhyantarataH sA ca trividhA samAsena / / iti / caivetyavadhAraNArthaH, iti gAthArthaH / / 43 / / cakre0 : atha jinabhavanasyaiva nirmApaNavidhivizeSakRtau bhedAvAhuH deva0 : atha jinabhavanasyaiva nirmApaNavidhivizeSakRtau bhedAvAha ahigAriNA vihIe kAraviyaM jaM na sAhunissAe / tamanissakaDaM aTThAvaivva sesaM tu nissakaDaM / / 23 / / cakre0 : adhikAriNA vidhinA kAritaM yantra sAdhunizrayA yatyAzrayeNa yaduta mamAtra guravaH sthAsyanti vyAkhyAnAdi vA kariSyanti tadanizrAkRtaM jinabhavanam, aSTApada iva bharatacakravartikAritASTApadagirizikharavarttijinabhavanavat, zeSaM tUktaviparyayavihitaM nizrAkRtamityarthaH / / 23 / / deva0 : adhikAriNA varNitena vidhinA varNitenaiva, striyA nirdezaH prAkRtatvAt, kAritaM vidhApitaM yanna sAdhunizrayA yatyAzrayeNa yaduta vivakSitAcAryapade pratibaddhamidamiti tadanizrAkRtaM jinabhavanamiti prakRtamatra dRSTAntamAha aSTApada iva bharatacakravartikAritASTApadagirizikharavartijinabhavanavat, zeSaM tUktaviparyayavihitaM nizrAkRtamiti gAthArthaH / / 23 / / 1. mamAtra guravaH sthAsyanti vyAkhyAnAdi vA kariSyantIti T, B, C 2. punarukta0 T,B,C
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-24 cakre0 : athArhadvimbaM pratiSThAya kiM kAryamityAhuH deva0 : atha prastutabimbasthApanAnantaraM kiM vidheyamityAha - kusumakkhayadhUvehiM dIvayavAsehiM suMdaraphalehiM / pUMyA ghayasalilehiM aTThavihA tassa kavvA / / 24 / / cakre0 : sugamA, navaraM 'aTThaviha'tti aSTavidhetyupalakSaNam, vastrA''bharaNAdyairanekadhApi pUjA bhavati, sA ca tasyArhadvimbasya prAgbhave naladamayantIbhyAmiva kusumAdyairanekaprakArApi kAryetyarthaH / / 24 / deva0 : iha sundarazabdaH phalazabdena saha samasto'pi pUjAprakAreSu zeSeSvapi yojyaH, aSTau vidhAH prakArA yasyAM sASTavidhA pUjA, tasya jinabimbasya kartavyeti sambandhaH, kAbhiH punastAbhirityAha- 1- kusumAni jalasthalajAni manoharapuSpANi tairbimbAGgopAGgeSu vicitraracanAdi kAryam, 2-akSatA akhaNDojjvalAH zAlitaNDulAdayastairdarpaNAdyaSTamaGgalalikhanam, 3-dhUpAH pracuraparimalodgArA agarvAdirUpAstadutkSepaNam, 4-dIpAstamaHstomaikapratIpAstadudbodhanam, saurabhyavAsitAzAzcandanacUrNAdayastaivicchuraNam 6 - phalAni mAdhuryapezalAni 5- vAsAH nAraGgAdIni taDDhaukanam, 7- ghRtetyupalakSaNaM sarvasarasasAranaivedyopahAraH 8- salilAni madhura nirmalAni tadupana[ya]namiti, sarvatra vyaktyapekSayA bahuvacanamiha ca rAjapraznIyopAGgAdiSvadhikA kecidupalabhyante, te tu yathAsambhavameteSvevAntarbhAvayitavyA iti gAthArthaH / / 24 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde 3 * api prakArAH : jinapratimApUjAvidhimAha 35 kusuma'kkhayadhUvehiM dIvayavAsehiM suMdaraphalehiM / pUyA ghayasalilehiM aTThavihA tassa kAyavvA / / kusumAkSatadhUpaiH puSpazAlyAdyakhaNDataNDulakRSNAgurusAradhUpaiH, dIpaH pradIpo, gandhAH sugandhisAradravya 1. pUA P.K, 2. saparyA M. 3. punaraSTabhirvidhAbhirityAha T, B, C, 4. jalasthalajAni nIrakrayaparigRhitAni tairvicchittivaicitryam, A, campakazatapatrikAdIni T,B,C, 5. dhUpAzca karpUrAgarucandanAdayastaistathAdIpAzca pratItA C, B 6. vAsAzca taistathA paktrimApaktrimabhedaiH sundaraphalairnAlikerAmrabIjapUrAdibhiriha ca kRtasamAso'pi sundarazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tathA ghRtAni ca sapIMSi salilAni ca jalAni taiH sarvatra vyaktyapekSayA bahuvacanamiha ca kvacid bahutarA api prakArA upalabhyante T,B,C
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam niSpannAnekabhedabhinnAstaiH, sundaraphalaiH pavitrasugandhimanoharAtivarNADhyanAraGgAmrabIjapUrakAdibhiH, pUjA saparyA, ghRtaM sarpiH, upalakSaNaM caitat - samastanaivedyapakvAnnAdeH / salilaM jalam, tAbhyAm, aSTavidhA'STabhedA / upalakSaNaM caitat-kAJcanaratnavaprAdeH / tasya mizrAmizrAdibhedabhinnajinabhavanamadhyagatabhAvArhadguNagaNAdhyAropaNasahArhabimbasya karttavyA kAryA bhavatIti gAthArthaH / / 24 / / 36 cakre0 : iha ca kecitkasyAzcitpratimAyAH pUjAmAhuriti tanmatAnyAhuH deva0 : iha ca kecitkasyAzcitpratimAyAH pUjanamAhuriti tanmatAnyAha -- gurukAriyA keI anne sayakAriyAe taM biMti / vihikAriyAe anne paDimAe pUyaNavihANaM / / 25 / / cakre0 : guravo mAtApitRpitAmahAdayastaiH kAritAyAH kecidanye svayaMkAritAyAH, vidhikAritAyAstvanye pratimAyAstatpUjAvidhAnaM bruvanti / paraM matAnyevaitAni kAryapakSastvarhatpratimAM dRSTvA pUjayedanyathA'vajJA syAt / / 25 / / deva0 : guravo mAtRpitRpitAmahAdayastaiH kAritAyAH kecidanye svayaMkAritAyA vidhikAritAyAstvanye pratimAyAstatpUrvAbhihitaM pUjAvidhAnaM bruvanti kartavyamiti zeSaH / avasthitapakSastu gurvAdikRtatvasyAnupayogitvAnmamatvAgraharahitena sarvapratimA avizeSeNa pUjanIyAH, sarvatra tIrthakRdAkAropalambhena tadbuddherupajAyamAnatvAd, anyathA hi svAgrahavazAdarhadbimbeSvapyavajJAmAcarato durantasaMsAraparibhramaNalakSaNo balAddaNDaH samADhaukate / na caivamavidhikRtAmapi pUjayatastadanumatidvAreNAjJAbhaGgalakSaNadoSApattirAgamaprAmANyAt tathAhi iti gAthArthaH / / 25 / / - sIlehamaMkhaphalae iyare coiMti taM nu mAIsu / ] abhijoiMti savittisu aNitthakeDaMtadIsaMtA / / [ nissakaDamanissakaDe vA vi ceIe savvahiM thuI tinni / velaM va ceiyANi vi NAuM ekkekkiyA vA vi / / [ caitya. ma. bhA. 164]
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-26 37 cakre0 : atha pUjAgatameva vidhizeSamAhuH - deva0 : atha pUjAgatamevopadezazeSamAha - suttabhaNieNa vihiNA gihiNA nivvANamicchamANeNa / loguttamANa pUyA nicaM ciya hoi kAyavvA / / 26 / / cakre0 : sUtrabhaNitena vidhinA na svamatikalpitena yataH - samatipavittI savvA ANAbajjhatti bhavaphalA ceva / titthayaruddeseNa vi na tattao sA taduddesA / / [paJcA0 8-13] vidhizca - kAle sUibhUeNaM visiTThapupphAiehiM vihiNA u / sArathuithottagaruI jiNapUyA hoi vinneyA / / [paJcA0 4-3] zeSaM spaSTam / / 26 / / deva0 : ciyetyevArthe yathAsambhavaM yojyam, sUtrabhaNitenaiva vidhinA, yataH - samatipavittI savvA ANAbajjhatti bhavaphalA ceva / titthayaruddeseNa vi na tattao sA taduddesA / / [paJcA0 8-13] vidhizca - kAle sUibhUeNaM visiTThapuSphAiehiM vihiNA u / sArathuithottagaruI jiNapUyA hoi vinneyA / / [paJcA0 4-3] gRhiNaiva na tvanagAreNa, tasyAnadhikAritvAd, etenAdhikArI pratyapAdi, nirvANamevecchatA, yataH- 'naravibuhesarasokkhaM' ityAdi, kiJcArthAntarasyAnyathApi prApyatvAt, lokaH sAmAnyena bhavyasatvalokaH sajAtIyotkarSa evottamatvopapattestasya sakalakalyANaikanibandhanatayA bhavyatvabhAvenottamA arhantasteSAM pUjA nityameva bhavati kartavyeti gAthArthaH / / 26 / / ___* zrAvakaprajJaptau-350 * suttabhaNieNa vihiNA gihiNA nivvANamicchamANeNa / loguttamANa pUyA nicaM ciya hoi kAyavvA / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sUtrabhaNitenAgamoktena vidhinA yatanAlakSaNena gRhiNA zrAvakena nirvANamicchatA mokSamabhilaSatA lokottamAnAmarhadAdInAM pUjA abhyarthanAdirUpA nityameva bhavati kartavyA tatazca na yuktaH pratiSedha iti / / 350 / / 38 * paJcAzake - 4/46 * atha pUjAvidhimupasaMharaMstadviSayamupadezamAha suttabhaNiNa vihiNA gihiNA NivvANamicchamANeNaM / tamhA jiNANa pUjA kAyavvA appamatteNaM / / sUtrabhaNitenAgamoktena vidhinA vidhAnena pUjA kartavyeti sambandhaH / kenetyAha - gRhiNA gRhasthena sAdhoranadhikAritvAt / kiMvidhenetyAha-nirvANaM nirvRtimicchatA vAJchatA nirvANavyatiriktasya phalasyopAyAntareNApi sulabhatvAt / 'tamha' tti tasmAjjinAnAM kRtakRtyatvenAnupakAre'pi pUjakasyopakArI bhavati, tathA jinapUjAyAmapravartanaM mohAdeva, tasmAddhetorjinAnAmarhatAM pUjA'rcanaM kartavyA vidheyA 'pramattenApramAdavatA pramAdaparihAreNeti yAvat / iti gAthArthaH / / 46 / / cakre0 : vidhinetyuktamatha tameva puraskurvantaH prAhuH - - deva0 : vidhinetyuktamatha vidhimeva puraskurvannAha Asanna siddhiyANaM vihipariNAmo u hoi sayakAlaM / vihicAu avihibhattI abhavvajiyadUrabhavvANaM / / 27 / / cakre0 : sugamaiva, kevalaM vidhirAgamoktaH kriyAkalpaH / 'sayakAlaM' ti sadAkAlaM 'vihicAu' tti vidhityAgaH / / 27 / / deva0 : AsannA svalpakAlaprApyatayA samIpavarttinI siddhirmuktiryeSAM te yathA teSAmeva vidhiH samayabhASayA sarvakriyAsu sUtrokto nyAyastasya pariNAmo ruciH / turevArtho yojita eva bhavati / sadAkAlamiti lokarUDhyA sarvakAlArthe vidhityAgo'vidhibhaktizcAvidhisevA, jIvazabdasyAnte sambandhAdabhavyadUrabhavyajIvAnAM bhavatItyatrApi yogaH / tatrAbhavyA muktigamanAyogyAH, dUra upArdhapudgalaparAvarttAtparato bhavyatvaM yeSAM te dUrabhavyA iti gAthArthaH / / 27 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-28 cakre0 : tathA deva0 : tathA - nANaM vihijogo vihipakkhArAhagA sayA dhannA / vihibahumANI dhannA vihipakkha adUsagA dhannA / / 28 / / 39 cakre0 : gatArthA / / 28 / / deva0 : dharmadhanamarhantIti dhanyAsteSAM vidhiyogastadadhigamarUpaH sambandhaH, vidhipakSAdha vidhimArgAnuSThAyinaH sadA dhanyA eva teSAM hi zivasukhasAdhane mukhyavRttyaiva pravRttatvAt tathA vidhibahumAnino'pi dhanyAste hi yadyapyatyantaviSayAsaktatayA'jJAnitayA vA tadanuSThAne na pravartante, tathApi tadanuSThAtRnprati bahumAnato mArgAnupAtinaH, yadAha - jacciya guNapaDivattI savvannumayammi jAyai visuddhA / tacca jAyai bIyaM bohie teNa NAeNaM / / [ J tathA vidhipakSAdUSakA api dhanyAH / apratiSiddhamanumatamiti nyAyena kiJcidakliSTAdhyavasAyitvena teSAmapi manAgArAdhakatvAd, uktaM ca - vihipa oso jesiM AsannA tevi suddhipattatti / khuddamigANaMpuNa suddhadesaNA sIhanAyasamA / / [ paJcAzaka - 3 / 48 ] iti gAthArthaH / / 28 / / * hitopadezaprakaraNe - 166 * atha kimarthamayamiyAn vidhividhAne kilAdara iti cet ? tadAha nANaM vihijogo vihipakkhArAhagA narA dhannA / vihibahumaNI dhannA vihipakkha adUsagA dhannA / / vidhizabdo'tra sarvatra samayoktayuktivAcI, ato dhanyAnAM sucaritasukRtAnAmeva paripUrNo vidhiyogaH saMpadyate / tathA tasya vidhipakSasyArAdhakA yathoktakAriNazca narA dhanyAH / tathA yeSAM tathAvidhakusAmagrIsaGgamena vidhiyogavidhipakSasamArAdhanalakSaNaM dvitayaM nopapadyate, kevalaM vidhau bahumAnamanumodanaM vidadhati, te'pi vidhibahumAnino dhanyA eva / atha kathaJcit karmmagurutvAdinA vidhibahumAnavidhAnamAtrasyApyasambhavaH kevalamadUSakatvamAtrameva vidhipakSasya yeSAM te'pi dhanyA eva / vidhihInA vidhyanArAdhakA vidhyabahumAnino vidhipakSadUSakAzca narAH sarvathA'pyadhamA eveti kathaM mA'stu vizuddhadhiyAM vidhAvAdaraH ? iti / / 166 / / 1. adhyavasAyatvena T,B,C
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : atha vidhipakSamupasaMharantaH pUjAnantaraM vandanaM kAryamiti tadupadezamAhuH - deva0 : atha vidhipakSamupasaMharan 'pUyAe uvari vaMdaNaM neyaM' iti vacanamanuvartamAno vandanopadezamAha - iya AgamavihipuvvaM bhattibharullasiyabahalaromaMcA / taM bhuvaNavaMdaNijjaM vaMdaha paramAe bhattIe / / 29 / / cakre0 : iti hetorAgamavidhipUrvaM bhaktibharollasitabahalaromAJcA AntaraprItyAtizayodgatabahalapulakAstaM tIrthakaraM tadvimbaM vA bhuvanavandanIyaM vandadhvaM bho bhavyA iti zeSaH, paramayA bhaktyA prakRSTayA pradakSiNAdAnAdikayA kAyapratipattyetyarthaH / / 29 / / deva0 : iti hetorAgamavidhipUrvaM bhaktibharollasitabahalaromAJcA AntaraprItyatizayodgatabahalapulakAstaM tIrthakaraM prastutabimbaM vA bhuvanavandanIyaM vandyatve heturayaM vandadhvaM namaskuruta bho bhavyA iti zeSaH paramayA bhaktyA prakRSTayA kAyapratipattyA, anena bahumAnabhaktiviraheNa vandamAno'pi dravyavandanatvena na tathAvidhanirjarAbhAgbhavatItyAvedayatIti gAthArthaH / / 29 / / cakre0 : Agamoktameva vandanavidhimAhuH - deva0 : vandanavidhimevAha - paMcavihAbhigameNaM payAhiNatigeNa pUyapuvvaM ca / paNihANamuddasahiyA vihijuttA vaMdaNA hoi / / 30 / / cakre0 : paJcavidhA'bhigamena pradakSiNAtrikeNa vizeSito'nena dazatrikANi sUcitAni / iha vizeSaNe tRtIyA / pUjApUrvaM ca pUrvaM pUjAM kRtvetyarthaH praNidhAnamudrAbhyAM sahitA vidhiyuktA vandanA bhavati / iha dazatrikAntargatatve'pi pUjApraNidhAnamudrANAM pRthagAdAnaM sarvatrikA'sambhave'pi sambhavitrikA'vazyakartavyatAdarzanArtham / / 30 / / deva0 : paJcavidhA'bhigamena tathA pradakSiNAtrikeNa, anena ca dazatrikANi sUcitAni / pUjArcA pUrvA prathamA yasmiMstattathA'dhyAhAryavidhiyamAneti kriyAvizeSaNamidam, caH samuccaye, praNidhAnamudrAbhyAM sahitA, sahitazabdazceha kRtasamAso'pi pUrvatrApi tRtIyAntapadAbhyAM yojyaH,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1- devatattvam gA-31, 32 evaMvidhA vidhiyuktA vandanA bhavati / iha ca pradakSiNAzabdasambaddhamapi trikapadaM vyAkhyAnAtpUjApraNidhAnamudrAsvapi yojyam, etAvatA ca zeSatrikaSaTkamapi sUcitam, vakSyati ca 'tinni nisIhie' ityAdIti gAthArthaH / / 30 / / cakre0 : paJcavidhA'bhigamamevAhuH deva0 : paJcavidhA'bhigamamevAha - davvANa sacittANaM viusaraNamacittadavvamaNusaggo / maNaegattIkaraNaM aMjalibaMdho ya diTThipahe / / 31 / / taha egasADaeNaM uttarasaMgeNa jiNaharapaveso / paMcaviho'bhigamo iya ahavA vi ya annahA aisa / / 32 / / 41 cakre0 : pUjopakaraNaM muktvA sacittadravyANAM vibhUSAgatapuSpatAmbUlAdInAM vyutsarjanaM parityAgaH / tathA'cittAnAM kaTakakeyUrAdInAmanutsargaH / tathA manasa ekatvIkaraNaM dharmaikAlambanatAkaraNam, tathA'JjalibandhaH zirasi karakozanyAso dRSTipathe locanagocare sati svAminItyarthaH / / 31 / / tathaikazATakenaikaparidhAnenottarAsaGgenottarIyakRtena pratItena jinagRhapravezaH, ityuktaprakAreNa paJcavidho'bhigamo'thavA'nyathaiSa paJcavidhAbhigamaH / api ceti samuccaye / / 32 / / deva0 : dravyANAM vastUnAM sacittAnAM puSpatAmbUlAdInAM vyutsarjanaM parityAgaH, etatpunaH pUjopakaraNaM vimucyeti jJeyam, tathA'cittadravyANAM kaTakakeyUrAdInAmanutsargo'parihAro makAro'tra prAkRtaprabhavaH / tathaikasmin vastunyavasthitatatpariNAmAtmano'pyekam, tasya bhAvastattvam, tato nAnAvastusaJcAritvenAnekatvasya sata ekatvasya karaNamekatvIkaraNaM manasa ekatvIkaraNamiti samAsaH, antaHkaraNasyaikAlambanatAvidhAnamityarthaH / tathA'JjalibandhaH zirasi karakudmalanyAso dRSTipathe locanagocare'vatIrNe bhagavatIti zeSaH / caH samuccaye / 1. iha ca dazatrikAntargatatve'pi pUjApraNidhAnamudrANAM pRthagupAdAnaM kadAcitkathaJcitkasyacit trikasya asambhave'pi zeSasambhavitrikANAmavazyakarttavyatA darzanArthamiti gAthArthaH T, B, C 2. paribhogo P, K. 3. ega sADieNaM TC. 4. esA A. eso. T.C
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tathaikaH zATako yatrAsAvekazATakastena, anenAnekavastraniSedhamAha, uttarasminnuparitane kAya AsaGgo vastravinyAsavizeSalakSaNaH sambandhastena jinagRhe pravezo'rhanmandirAntargamanam, etaccArthavazAtsaptamyantaM kRtvA prAktaneSvapi caturSu yojanIyam / iha ca ' egasADaeNaM uttarAsaMgeNa 'ti padaM puruSasyaiva, striyAstu 'viNaoNayAe gAyalaTThIe' iti paJcamamabhigamapadaM dRzyam, vyaktaJcaitat paJcavidho'bhi Abhimukhyena prastAvAjjinasya gamyate'nenetyabhigama iti pUrvadarzitaprakAreNa bhavatIti zeSaH / api cetyabhyuccaye'thavA'nyathA viziSTapuruSApekSayaiSa paJcavidho'bhigama iti gaathaadvyaarthH||31, 32 / / 42 * saGghAcArabhASye- 20 * tatra caitye pravizan paJcavidhAbhigamaM karoti, ityetatsambandhAyAtaM dvitIyaM 'abhigamapaNagaM ti dvAraM vivRNvannAha - saccittadavvamujjhaNamacittamaNujjhaNaM maNegattaM / igasADiuttarAsaMga aMjalI sirasi jiNadiTThe / sacittadravyANAM svAGgAzritAnAM kusumatAmbUlAdInAmujjhanaM parityAgaH, acittAnAMkaTakakuNDalakeyUrahArAdInAM dravyANAmityatrApi yojyamanujjhanamaparityAgaH, manaaikAgryaM rAgadveSAbhAvena manaHsamAdhirananyopayogitetiyAvat, ekazATakauttarAsaMgaH, ekaH - ekasaMkhyo na dvyAdayaH zATako dezAntaraprasiddhaH pRthulapaTAdirUpo yatra sa uttarAsaMga uparitanaM vastram, prAvaraNavastramityarthaH, uktaM ca AcArAGgacUrNau-'egasADo, yaduktaM bhavati- egapAvaraNutti tena kRtvA uttarAsaMga-uttarIyakaraNaM' kalpacUrNAvapyuktaM-'uttarijjaM nAma pAvaraNaM,' kvacit uttarijjaM nAma paMguraNamiti pAThaH, evaM ca egeNa paMguraNavattheNa uttarAsaMgo kijjai iti bhaNiyaM hoi,' anena ca nivasanavastreNottarAsaGgakaraNaniSedhamAha', nivasanavasanasyAntarIyazabdavAcyatvAt, tathA ca kalpanizIthacUrNI 'aMtarijjaM nAma niyaMsaNaM ti, ekagrahaNaM punaruttarAsaGge'nekavastraniSedhArtham, na tu sarvathoparitanaprAvaraNavastrasya evaM ca parihitaikavastro dvitIyena vastreNottarAsaMgaM kuryAdityuktaM bhavati, yaduktaM paMcAzakavRttau - 'ekavastraparidhAna ekena coparitanavastreNa kRtottarAsaMga' iti, mArkaNDeyapurANe'pyuktam-naikavastreNa bhuJjIta na kuryAddevatArcanam' ityAdi, etacca puruSamAzrityoktam, strI tu vizeSaprAvRtAGgI vinayAvanatatanulateti, tathA cAgamaH- "viNaoNayAe gAyalaTThIe "tti, etAvatA zakrastavAdAvapyAsAM zirasyaJjalinyAso na yujyate, hRdAdiprasakteH, yattu karayala jAva kaTTu evaM vayAsItyuktaM draupadIprastAve tad bhaktyarthaM nyuJchAdivadaJjalimAtrabhramaNasUcanaparam, na ca puruSaiH sarvasAmyArtham, na ca tathAsthitasyaiva sUtroccArakhyApanaparam, anyatrApi nRpAdivijJApanAdAvapyAdau tathA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-33 bhaNanAdityAdhuktaprAyam, paribhAvyamatrAgamAdyavirodhi, vRddhasaMpradAyAttu saMprati strINAM vastratrayaM vinA devAcA kartuM na kalpate, tathA anyairapyuktaM-'na kaJcukaM vinA kAryA, devArcA strIjanena ca' iti 4, aJjalibandhazca kAryaH zirasi mastake jine dRSTe jinabimbadarzane satIti gAthArthaH / / 20 / / cakre0 : tamevAhuH - deva0 : tamevAha - avahaTTa rAyakakuhAiM paMca vararAyakakuharUvAiM / khaggaM chattovANaha mauDaM taha cAmarAo ya / / 33 / / cakre0 : apahatya muktvA rAjakakudAni nRpacihnAni / 'paMcavararAyakakuharUvANi' vararAgakakubhaM rUpayantIti vararAgakakubharUpANi prabalarAgAdikathakAnItyarthaH, khaDgachatropAnanmukuTAkhyAnyekatvaM prAkRtatvAt, tathA cAmare ca / / 33 / / deva0 : apahatya muktvA rAjakakudAni nRpacihnAni kati ? paJca kiM sAmAnyanRpacihnAni ? netyAha-vararAjakakudarUpANi, baddhamukuTanarendralakSaNasvarUpANi tAnyevAha-khaDgaM kRpANam, chatropAnanmukuTamiti dvandvaikavadbhAvaH / tatra chatramAtapatram, upAnahI pAduke, mukuTaM kirITaM cAmare ca pratIte / strItvamatra prAkRtavazAd, rAjAderjinagRhapraveza ityuttarakriyAprakramaH / cakAraH pUrvAbhigamaparigrahArtha iti gAthArthaH / / 33 / / * saGghAcArabhASye-21 * iya paMcavihAbhigamo ahavA mucaMti rAyacihnAiM / khaggaM chattovANaha mauDaM camare a paMcamae / / iti pUrvoktaprakAreNa paJcaprakAro'bhigamo bhavati, uktaM ca zrIpaJcamAGge-"paMcaviheNa abhigameNaM abhigacchai, taMjahA - 1-saJcittANaM davvANaM viusaraNayAe 2-acittANaM davvANaM aviusaraNayAe 3-egasADaeNaM uttarAsaMgakaraNeNaM 4-cakkhupphAse aMjalipaggaheNa 5-maNaso egattIbhAvakaraNeNa" kvacittu 'acittANaM davvANaM viusaraNayAe'tti pAThaH, tatrAcittAnAM chatrAdInAM vyavasaraNena vyutsarjanenetyarthaH, anyatrApyuktampupphataMbolamAINi, sacittANi vivajjae / chattavAhaNamAINi, acittANi taheva ya / / tti etadarthapratipAdanArthamAha-'ahavetyAdi, yadvA yo mahaddhiko rAjAdizcaityaM pravizati sa paJcavidhAbhigamasamaye rAjacihnAnyapi muJcatItyata Aha-ahavetyAdi, athavA vikalpAntarasUcakaH, na kevalaM sacittAnyeva
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam dravyANi mucyante, kiM tarhi ?, acittAnyapi dravyANi mucyante-dUrIkriyante, kAni ? rAjacihnAnirAjalakSaNAni, tAnyevAha-1-khaDga: kRpANaH, 2-chatraM AtapatraH, 3-upAnahI pAduke, 4-mukuTaM kirITa:, 5-cAmarA-bAlavyajanAni paJcamakA iti, tathA ca siddhAntaH - avahaTTa rAyakakuhAiM paMca vararAyakakuhabhUyAiM / khaggaM chattovANaha mauDaM taha cAmarAo ya / / tti cakre0 : samprati pUrvasUcitatrikANyAhuH - deva0 : samprati pUrvasUcitadazatrikANyAha - tinni nisIhi ya tinni ya payAhiNA tini ceva ya paNAmA / tivihA pUyA ya tahA avatthatiyabhAvaNaM ceva / / 34 / / tidisinirikkhaNaviraI tivihaM bhUmIpamajjaNaM ceva / vanAitiyaM muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM / / 35 / / cakre0 : 1-sAvadhavyApAraniSedhena nirvRttA naiSedhikyastAstisro dvAre madhye garbhagRhe c| 2-dakSiNAddakSiNahastAdArabhya pragataM yAsu kriyAsu tAH pradakSiNAH prsiddhaastisrshc| 3-trayazcaiva praNAmA bhUmau mU zleSaNarUpAH 4-trividhA pUjA c| tathA 5-avasthAtrikabhAvanaM caiva vakSyamANam / / 34 / / tathA 6-tisro diza UrdhvAdhastiryaglakSaNAstanirIkSaNaviratirjinabimbasanmukhamevAvalokanIyamiti hRdayam / 7-trividhaM bhUmipramArjanam, caraNayoradho'ntarAle ca / 8-varNAditrikam, 9-mudrAditrikaM ca, 10-trividhaM ca praNidhAnaM vakSyamANasvarUpam / etAni ca trikANi prAyeNoktakrameNaiva kAryANi / / 35 / / deva0 : sAvadhavyApAraniSedhena nirvRttA naiSedhikyastAstisro dvAre madhye garbhagRhe ca, dakSiNAddakSiNahastAdArabhya pragataM yAsu kriyAsu tAH pradakSiNAH pratItAstisraH, caH samuccaye, atra ca sUtre kvacidanupalambhAditi pralapantaH sthApanArhatpradakSiNAM prati vipratipadyante kecana, taccAyuktam, sAkSAdarhati pratipAditatvena tadvimbeSvapi tadbuddhijanakeSu yujyamAnatvAt, yadi cAgamAnabhihitatvena na vidhIyeraMstadA caityAzrayeNa paJcavidhAbhigamasyApyanabhihitatvAnna vidheyatA syAt, vidhIyate cAsau / kiM ca jIvAbhigamasUtre vijayadevavaktavyatAyAM pratimApradakSiNAyA api 1. dakSiNAt pradakSiNIya A.T,B,C 2. AcaraNaprasiddhAH T,B.C
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-34, 35 sAkSAdabhihitatvAt / tathAhi- 'taeNaM se vijae deve cauhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva annehiM ya bahUhiM vANamaMtarehiM devehiM devIhiM ya saddhi saMparivuDe savvaDDIe savvajuIe jAva nigghosanAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvagacchaittA siddhAyayaNaM aNuppayAhiNI karemANe karemANe purathimilleNaM dAreNaM aNupavisai'tti / etadvyAkhyA ca-tato devaparivRtaH siddhAyatanamAgacchati triHpradakSiNAM karotIti / tasmAdaviditasiddhAntayukteridaM vaca ityupekSaNIyamiti / tathA trayaH prakarSeNa bhaktyatizayena namanAni bhUmau mUzleiSalakSaNAni praNAmAstisro vidhAH prakArA yasyAM sA, tathA pUjArcA vakSyamANA avasthAtrikabhAvanamapi vakSyamANameva / tathA tisrazcordhvAdhastiryaglakSaNAstA dizazca tAsAM nirIkSaNaviratiH, jinabimbasanmukhamevAvalokanIyamiti hRdayam / tisro vidhA vArA lakSaNA yasya tattathA caraNayoradho'ntarAle cetyarthaH, bhUmipramArjanam / varNAditrikaM mudrAtrikaM trividhaM ca praNidhAnaM vakSyamANasvarUpam, avyayAni sarvANi samuccayArthAnyetAni ca trikANi prAyo bhaNitakrameNaiva karttavyAnIti gAthAdvayArthaH / / 34, 35 / / * pravacanasAroddhAre-66, 67 * tini nisIhi ya tinni ya payAhiNA tinni ceva ya paNAmA / tivihA pUyA ya tahA avatthatiyabhAvaNaM ceva / / 1-caityagRhe ca pravizan naiSedhikItrayaM karoti-jinagRhasya dvArabhAge madhyapradeze garbhagRhadeze ca, tatra prathamA gRhAdiviSaye kAyakAryANAM vyApArANAM niSedhena nirvRttA naiSedhikI, dvitIyA tadviSaya eva vacanavyApAravidheyAnAM kAryANAM niSedhena nirvRttA, tRtIyA tu gRhAdiviSaya eva manasA cintanIyAnAM kAryANAM niSedhena nirvRtteti sampradAyaH, sUtrakAreNa tu naiSedhikItritayaM vivRNvatA-'gharajiNaharajiNapUyAvAvAraJcAyao nisIhitigaM' ityuktam, tatrApyayamarthaH-prathamanaiSedhikyAM gRhAdigatasakalasAvadhavyApAraparamparApratiSedhaH pratipAditaH, dvitIyanaiSedhikyAM jinagRhaviSayapASANAdighaTApanaprabhRtisarvasAvadhavyApArapUraH pratyaSedhi, tRtIyanaiSedhikyAM tu puSpaphalapAnIyapradIpapramukhapadArthasArthasamAnayanAdirUpo jinapUjAviSayo'pi sAvadyavyApArazcaityavandanAvasare pratyaSedhyata, jinapUjAM kRtvA tRtIyA naiSedhikI vidhIyata iti bhAvaH / tathA sarvatrikANi sUtrakAreNa na vivRtAni, kintu viSamatarANi kAnicidevA'smAbhizcAvivRtAnAmapi saMkSepeNa svarUpaM nirUpyate, 2-yathA tisraH pradakSiNA jJAnAditrayArAdhanAya jinapratimAderdakSiNabhAgAdArabhya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sRSTikrameNaiva kartavyAH, sarvaM hi prAyeNotkRSTaM vastu kalyANakAmairdakSiNabhAga eva vidheyamiti, 3-tadanantaraM pratimAdisammukhaM bhaktyatizayakhyApanAya zirasA bhUmipIThasparzanarUpAstrayaH praNAmA vidheyAH, 4-'tivihA pUyatti sUtrakRdvivRNoti-'puSphakkhayatthuIhiM tivihA pUyA muNeyavvA' iti, puSpairvicitraiH sugandhibhirakSataiHzAlitaNDulAdibhiH stutibhizca lokottarasadbhUtatIrthakRdguNavarNanaparAbhiH saMvegajanikAbhitrividhA pUjA jnyaatvyeti| atra ca gAthAyAM puSpAdInyupalakSaNabhUtAnyeva zrIbhagavataH pUjAvidhau pratipAditAni, tato niHsapatnaratnasuvarNamuktAbharaNAdibhiralaGkaraNaM vicitrappavitravastrAdibhiH paridhApanaM puratazca siddhArthakazAlitaNDulAdibhiraSTamAGgalikAlekhanaM tathA pravarabalijalamaGgaladIpadadhighRtaprabhRtipadArthaDhaukanaM bhagavatazca bhAlatale gorocanAmRgamadAdibhistilakakaraNaM tata ArAtrikAdyuttAraNaM, yadAhuH pUrvagaNabhRtaH - gaMdhavaradhUyasavvosahIhiM udagAiehiM cittehiM / surahivilevaNavarakusumadAmabalidIvaNehiM ca / / siddhatthayadahiakkhayagoroyaNamAiehiM jahalAbhaM / kaMcaNamuttiyarayaNAidAmaehiM ca vivihehiM / / pavarehi sAhaNehiM pAyaM bhAvo'vi jAyae pavaro / na ya anno uvaogo eesi sayA ya laTThayaro / / iti| [gandhavaradhUpasauSadhibhirudakAdikaizcitraiH / surabhivilepanavarakusumadAmabalidIpaizca / / siddhArthakadadhyakSatagorocanAdibhiryathAlAbham / kAJcanamauktikaratnAdidAmabhizca vividhaiH / / pravaraiH sAdhanaiH prAyo bhAvo'pi jAyate pravaraH / na cAnya upayoga eteSAM sakAzAcca laSTataraH / / ] evaM bhagavantaM pUjayitvA airyApathikIpratikramaNapUrvakaM zakrastavAdidaNDakaizcaityavandanaM vidhAya stotrairuttamairuttamakaviviracitairbhagavato guNotkIrtanaM kuryAt, stotrANAM cottamatvamevamabhihitam, yathA - piNDakriyAguNagatairgambhIrairvividhavarNasaMyuktaiH / AzayavizuddhijanakaiH saMvegaparAyaNaiH puNyaiH / / pApanivedanagarbhaH praNidhAnapurassarairvicitrAthaiH / askhalitAdiguNayutaiH stotraizca mahAmatigrathitaiH / / iti / yathAnAnandodakalezalampaTapuTaM snigdhe'pi bandhau jane, na krodhAruNimAspadaM kRtabahakleze'pi zatrau kvacit / dhyAnAvezavilokitAkhilajagallakSmI kriyAdvazciram, cakSuryugmamayugmabANajayinaH zrIvardhamAnaprabhoH / / kRtvA hATakakoTibhirjagadasaddAridryamudrAkatham, hatvA garbhazayAnapi sphuttmriinmohaadivNshodbhvaan| taptvA duSkaramaspRheNa manasA kaivalyahetuM tapas; tredhA vIrayazo dadhadvijayatAM vIrastrilokIguruH / / yathA vA-saMsAramAravapathe patitena nAtha ! sImantinImarumarIcivimohitena / dRSTaH kRpArasanidhistvamataH kuruSva tRSNApanodavazato jina ! nirvRttiM me / / ityAdisvarUpaiH stotrairguNotkIrtanarUpA pUjA zrIbhagavato vidheyA, na punIDAmaGgalAtaGkadAyibhirevaMvidhairyathA -
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-34, 35 47 uttiSThantyAratAnte bharamuragapatau pANinaikena kRtvA, dhRtvA cAnyena vAso vigalitakabarIbhAramaMzaM vahantyAH / bhUyastatkAlakAntidviguNitasurataprItinA zauriNA vaH; zayyAmAliGgya nItaM vapuralasalasadvAhu lakSmyAH punAtu / / tathAzAntyai vo'stu kapAladAma jagatAM patyuryadIyAM lipim, kvApi kvApi gaNAH paThanti padazo naatiprsiddhaakssraam| vizvaM srakSyati vakSyati kSitimapAmIziSyate ziSyate; nAgai rAgiSu raMsyate'tsyati jagannirvekSyati dyAmiti / / upalakSaNatvAJca trividhapUjAyA aSTaprakArA'pi sakalajanAnandadAyinyarhatAM pUjA vijJeyeti, yaduktamvaragaMdhadhUpacokkhakkhaehiM kusumehiM pavaradIvehiM / nevejjaphalajalehi ya jiNapUA aTThahA hoi|| [varagandhadhUpacokSAkSataiH kusumaiH pravaradIpaiH / naivedyaphalajalaizca jinapUjA'STadhA bhavati / / ] iti / 5-'avatthatiyabhAvaNaM ceva'tti vyAcaSTe-'hoI'tyAdi, jine chadmasthakevalisiddhatvalakSaNamavasthAtritayaM yathAsvarUpaM bhAvanIyamiti bhAvaH, tatra chadmasthAvasthaivaM bhagavato bhAvanIyA, yathA"visphUrjanmadavArivAraNaghaTaM raGgatturaGgodbhaTa, harSollAsivilAsinIvyatikaraM niHsImasampadraram / rAjyaM prAjyasukhaM vimucya bhagavAniHsaGgatAM yo'grahIddhanyaireSa janairacintyamahimA vizvaprabhurvIkSyate / / dharmadhyAnanibaddhabuddhirasuhadbhakteSvabhinnAzayo, jAgrajjJAnacatuSTayastRNamaNisvarNopalAdau sadRk / niHsaGgaM viharannidAnarahitaM kurvan vicitraM tapaH, satpuNyairavalokyate trijagatInAthaH prshaantaakRtiH|| ityaadi| kaivalyAvasthA punarevaM bhAvanIyA, yathA'rAgAdyutkaTazatrusaMhatikaraM yadvikramakrIDitam, lokAlokavilokanaikarasikaM yajjJAnavisphUrjitam / mUlonmUlitavizvasaMzayazataM yadbhAratIvalgitam, dhanyaireva janairjagattrayaguruH so'yaM samAlokyate / / aho vihitasaMmadA tribhuvane vibhUtirvibhoraho kRtamahotsavA ! trijagatIdRzAmAkRtiH / aho vacanacAturI muSitakalmaSA dehinAmaho vazitaviSTapaM suguNaveSTitaM ceSTitam / / siddhAvasthA'pyevaM trijagatIpaterbhAvanIyA, yathA - yasya jJAnamanantamapratihataM jJeyasthitau darzanam, doSatyaktamanantamuttamatamo'nantaH sukhAnAM cayaH / vIryasyAnupamaH sa ko'pi mahimA'nantastrilokAdbhutaH; siddhatve prathitaH prabhuH sa bhagavAn dhanyaiH sadA dhyAyate / / 66 / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 tidisinirikkhaNaviraI tivihaM bhUmIpamajjaNaM ceva / vanAitiyaM muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM / / 6-tridignirIkSaNaviratiryasyAM dizi tIrthakRtpratimA tatsammukhameva nirIkSaNaM vidheyaM na punaranyadiktrayasammukham, caityavandanasyAnAdaratAdidoSaprasaGgAt, tathA 7- caityavandanaM kartukAmena sattvAdirakSaNanimittaM samyak cakSuSA nirIkSya nijacaraNanikSepabhUmeH pramArjanaM trivAraM vidheyam, tacca gRhiNA vastrAJcalena yatinA tu rajoharaNeneti / 8-'vannAitiyaM' iti vivRNoti - 'vannatthAlaMbaNao vannAitiyaM viyANejjatti varNAakArakakArAdayo'rthaH zabdAbhidheyamAlambanaM pratimAdirUpametasmiMstritaye'pyupayuktena bhavitavyam, tatrAlambanaM yathA 'aSTAbhiH prAtihAryaiH kRtasakalajagadvismayaH kAntakAntiH, siJcan pIyUSapUrairiva sadasi janaM smeradRSTiprapAtaiH / darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam niHzeSazrInidAnaM nikhilanarasuraiH sevyamAnaH pramodAt arhannAlambanIyaH sphuradurumahimA vandamAnena devaH / / ityAdi / 9- 'muddAtigaM' ceti vyAcaSTe - jinamudrA yogamudrA muktAzuktimudrA ceti mudrAtrayaM jJAtavyam / 10 - 'tivihaM ca paNihANaM' iti vivRNoti - 'kAyamaNovayaNanirohaNaM ca tivihaM ca paNihANaM' iti kAyamanovacanAnAmakuzalarUpANAM nirodhanaM niyantraNaM zubhAnAM ca teSAM karaNamiti, tatra kAyaM susaMvRtaM kRtvA vihitakarakuzezayakozo manasi tamevAcintyacintAmaNicArucaritaM vandyamAnamarhantaM nivezya nijamadhurimAdharIkRtamadhumAdhuryayA vAcaivaM praNidhAnamAdhatte, yathA - jaya trijagatIpate zaraNa ! dehinAM zrIjinaprasAdavazatastava sphuratu me vivekaH paraH / bhavedbhavavirAgitA bhavatu saMyame nirvRttiH parArthakaraNodyamaH saha guNArjanairjAyatAm / / ityAdi / / 67 / / cakre0 : vidhivandanAmupasaMharantastatphalamAhuH deva0 : vidhivandanAmupasaMharaMstatphalamAha - iya dahatiyasaMjuttaM vaMdaNayaM jo jiNANa tikkAlaM / kuNai naro uvautto so pAvai sAsayaM ThANaM / / 36 / / cakre0 : spaSTA, kevalamupayuktastadekAgro bhAvavandanayA phalaM labhate / yadAha - vaMdaMto sammaM ceiyAiM suhajjhANapagarisaM lahai / tatto ya kammanAsaM paNaTThakammo ya nivvANaM / / [ ] / / 36 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-37, 38, 39 deva0 : spaSTA, navaramupayukto'vahito varNitavidhAveva sopayogasyaiva bhAvavandanAbhyupagamena phalAvApteH / yadAha - vadaMto sammaM ceiyAiM suhajjhANapagarisaM lahai / tatto ya kammanAsaM paNaTThakammo ya nivvANaM / / [ ] iti / / 36 / / * pravacanasAroddhAre-68 * iya dahatiyasaMjuttaM vaMdaNayaM jo jiNANa tikkAlaM / kuNai naro uvautto so pAvai nijjaraM viulaM / / 'tinni nisIhI'tyAdi gAthAtrayam, atraitadgAthAdvayapratipAditAni daza ca tAni trikANi ca taiH saMyuktaM 'tiyadahasaMjutta'miti pAThe trikANAM dazakaM tena saMyuktamiti vyAkhyeyam, vandanakaM yaH kazcidravyo jinAnAMtIrthakRtAM trikAlaM trisandhyaM karotyupayuktaH sopayogaH san sa prApnoti sarvakarmakSayakarI mokSalakSmIvidhAyinI ca nirjarAM vipulAmiti, kutrApi 'so pAvai sAsayaM ThANaM' iti pAThaH, tatrApi zAzvataM sthAnaM mokSamityarthaH / / 68 / / cakre0 : atha 1-pUjA2-avasthA3-varNAdi4-mudrA5-praNidhAnatrikANi sArddhagAthAdvayenAhaH - deva0 : atha 1-pUjA 2-avasthA 3-varNAdi 4-mudrA 5-praNidhAnatrikANi sArddhana gAthAdvayena vivRNoti - pupphA''misathuibheyA tivihA pUyA avatthatiyayaM tu / hoi chaumatthakevalisiddhattaM bhuvaNanAhassa / / 37 / / vanAitiyaM tu puNo vanatthAlaMbaNassarUvaM tu / maNavayaNakAyajaNiyaM tivihaM paNihANamavi hoi / / 38 / / muddAtiyaM tu itthaM vineyaM hoi jogamuddAI / haribhaddasUriviraiyagaMthammi imaM jao bhaNiyaM / / 39 / / cakre0 : puSpAmiSastutibhedAttrividhA pUjA, tatra puSpagrahaNena gandhadhUpasnapanavilepanavastrAbharaNAdInyupalakSyante / AmiSaM naivedyamanenApyakhaNDAkSataphalajalaghRtapradIpAdIni / stutiH zlokavRtyAtmikA / avasthAtrikaM tu chadmasthakevalisiddhatvAkhyaM bhavati bhuvananAthasya chadmasthAvasthA kevalyavasthA siddhatvAvasthA cetyarthaH / / 37 / / 1. avatthatiyagaM tu P.K
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam varNAditrikaM ca punarvarNArthAlambanasvarUpam, varNA vyaktAH zuddhAzcoccAryAH, artho varNArthazcintya AlambanaM jinabimbam / manovacanakAyajanitaM praNidhAnamapi trividhaM bhavati, saMvegarasAnuviddhaM cittasthairyaM manaH praNidhAnam, AlApasampatsatyApanayuktasUtroccAraNaM vacanapraNidhAnam, nibhRtAGgopAGgatvaM kAyapraNidhAnam / / 38 / / 50 mudrAtrikaM punaratra caityavandanAyAM vijJeyaM bhavati, yogamudrAdi yogamudrA, jinamudrA muktAzuktimudrAkhyam / kva tadityAzaGkAyAM vRddhasAmmatyadarzanAyAha - haribhadrasUriviracitagranthe paJcAzakAkhya idaM yato bhaNitam / / 39 / / deva0 : puSpAmiSastutibhedAt trividhA pUjA, nenu pUrvamaSTadhA bahudhA ca pUjoktA, iyaM tu tridheti kathaM na virodhaH ? ucyate, teSu triSu bhedeSvaSTAnAmavaziSTAnAM ca bhedAnAmantarbhAvo vivakSAvazAt, tathAhi-puSpopAdAnAt snapanasamAlabhanamaNDanagandhadhUpavastrAbharaNAdyaGgapUjAsaGgrahaH, AmiSaM naivedyaM tacca taNDulaphalapakvAnnakhaNDazarkarekSujaladIpanRtyavAdyasvastikaraGgAvalItoraNAdyagrapUjopalakSaNam, stutigrahaNAdekAdisaptAntazlokASTakacaturviMzatikAdvAtriMzikApaJcAziI avasthAtrikaM tu bhavati bhuvananAthasyeti yogaH, kiM tadityAha -chadmasthazca kevalI ca siddhazca teSAM bhAvastattvam, chadmasthAvasthA kevalyavasthA siddhAvasthA cetyartha iti / / 37 / / kASTottarazatazlokabahuvidhagItAdistavanavidhiparigrahaH varNAditrikaM tu punarityavyayaM punaH zabdArthe bhavatIti yogaH, varNArthAlambanasvarUpam, turevakArArthaH, tatra varNA vyAviddhavyatyAmreDitatvAdidoSarahitAnyakSarANyarthastadabhidheyam, AlambanaM jinabimbametAni svarUpaM yasya tattathA tathA manovacanakAyajanitaM praNidhAnamapi trividhaM bhavati, tatra saMvegarasAnuviddhamantaHkaraNasthairyaM manaH praNidhAnam, pratikuJcitAdidoSarahitasUtroccAraNaM vacanapraNidhAnam, nibhRtAGgopAGgatvaM kAyapraNidhAnamiti / / 38 / / tathA mudrAtrikaM punaritthamityanusvArasya prAkRtaprabhavatvAdatra caityavandanAyAM vijJeyaM bhavati yogamudrAdi, yogamudrA jinamudrA muktAzuktimudrAlakSaNam / kutaH punaridamityAzaGkAyAM vRddhasammatamupadarzayitukAma uttarArdhamAha sugamA, navaraM haribhadrasUriviracitagranthe paJcAzakAkhya iti / / 39 / / 1. tatra puSpANi jalasthalajAni, gandhadhUpAgarusnapanavilepanavastrAbharaNAdInAM puSpaprakArANAmupalakSaNaM cedam, AmiSaM naivedyamanenApyakhaNDAkSataphalajalaghRtapradIpAdIni naivedyaprakArANyupalakSyante 1 stutirekadvitryAdizlokamAnA 1 gambhIrAtizayoktistavadaNDakakulakAdIni stutiprakArANyetadapyupalakSayatIti / T,B.C. -
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-37, 38, 39 * saGghAcArabhASye-11, 14 * pUjAM ca kurvato bhagavato'vasthAtrikaM bhAvanIyamiti paJcamaM tat trikaM paryAyAbhyAmAha - bhAvijja avatthatiyaM piMDattha-payattha-rUvarahiyattaM / chaumattha-kevalittaM siddhatthaM ceva tassattho / / bhAvitArthA, nanu capiNDasthaM ca padasthaM ca, rUpasthaM rUpavarjitam / dhyAnaM caturvidhaM jJeyaM, sNsaaraarnnvtaarkm|| iti caturdhA dhyAnavedibhirdhyAnamucyate, atra tvavasthAtrikeNa dhyAnatrayamuktam, ato'tra caturthaM dhyAnaM kathaM syAd ? ucyate, rUpasthadhyAnaM hi jinabimbAdidarzanataH prathamameva saJjAyate, yata uktam - pazyati prathamaM rUpaM stauti dhyeyaM tataH padaiH / tanmayaH syAttata: piNDe, rUpAtItaH kramAdbhavet / / iti syAdeva yathoktadhyAnasiddhiH / atha bhavyajanAnugrahAya kiJcid dhyAnacatuSTayabhAvanocyate - pUjAdiSu dehasthaM yathAsthamUrti jinAdikaM manasA / tadrUpaM cAtmAnaM yad dhyAyet tadiha piNDastham / / mantrAdiSu gurudevastutau tathA paavnaaprpdessu| hRtpadmAdipadeSu ca yad dhyAnaM tatpadasthamiha / / tatravighnavipakSayazivazAntipuSTikavitvacaritAdiSu sitAni / kSobhe vidrumavarNAnyAkRSTAvaruNavarNAni / / vazye raktAnyasitAni mAraNe mohane tu nIlAni / stambhe pItAni dveSaNe'rddhanIlArdharaktAni / / dhUmrANyuJcATanake rAjAvatakanibhAni paravijaye / marakatabhAni bhayahatau dhyAyen mantrAkSarANi sadA / / svarNAdipratimAsthitamarhadrUpaM yathAsthitaM pazyeta / saprAtihAryazobhaM yat tad dhyAnamiha rUpastham / / siddhamamUrttamalepaM sadA cidAnandamayamanAdhAram / paramAtmAnaM dhyAyed yadrUpAtItamiha tadidam / / svarNAdibimbaniSpattau kRte nirmadane'ntarA / jyotiSpUrNe ca saMsthAne rUpAtItasya kalpanA / / vibhavazca zarIraM ca bahirAtmA nigadyate / tadadhiSThAyako jIvastvantarAtmA sakarmakaH / / nirAtaGko nirAkAMkSo nirvikalpo niraJjanaH / paramAtmA'kSayo'tyakSo jJeyo'nantaguNo'vyayaH / / yathA lohaM suvarNatvaM prApnotyauSadhiyogataH / AtmadhyAnAttathaivAtmA paramAtmatvamazrute / / liGgatrayavinirmuktaM siddhamekaM niraJjanam / nirAzrayaM nirAhAramAtmAnaM cintayed budhaH / / 11 / / atha varNAditrayamityaSTamaM trikaM gAthApUrvArddhana bhASyakRd vivRNvannAha - vanatiyaM vanatthAlaMbaNamAlaMbaNaM tu paDimAI / varNatrikamucyate, kimityAha-varNAAlambanAni, tatra varNAH stutidaNDAdigatAnyakSarANi, te ca sphuTaM saMpadacchedasuvizuddhAnyUnAtiriktA uJcAryAH, yadavAci bhASye - thuidaMDAI vannA uccariyavvA phuDA suprisuddhaa| saravaMjaNAibhinnA sapayaccheyA uciyghosaa||
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam arthazca teSAmevAbhidheyaH, sa yathAparijJAnaM cintyaH, nyagAdi ca - ___ ciMteyavvo sammaM tesiM attho jahAparinnANaM / sunnahiyattamiharahA uttamaphalasAhagaM na bhave / / AlambanaM tu svayameva bhASyakRd vyAkhyAnayati-AlaMbanaM tu paDimAditti, AlambanaM punardevAn vandamAnasya candranarendrasyevAzrayaNIyam, kiM tat ? pratimAdi, AdizabdAd bhAvArhadAdiparigrahaH, yadabhANi bhAvArihaMtapamuhaM sarijja AlaMbaNaMpi daMDesu / ahavA jiNabiMbAI jassa puro vaMdaNArakhaM / / iti pratipAditaM varNAditrikamityaSTamaM trikam, atha navamaM mudrAtrikaM nAmato gAthottarArdhenAha - jogajiNamuttasuttI muddAbheeNa muddatiyaM / / mudrAzabdaH pRthag yojyate, tatazca yogamudrAjinamudrAmuktAzuktimudrAbhedAnmudrAtrikaM bhavatItyarthaH / / 14 / / cakre0 : tadbhaNitameva gAthApaJcakamAhuH - deva0 : atha tadbhaNitameva gAthApaJcakenAha - paMcaMgo paNivAo thayapATho hoi jogamuddAe / vaMdaNa jiNamuddAe paNihANaM muttasuttIe / / 40 / / do jANU donni karA paMcamagaM hoi uttamaMgaM tu / sammaM saMpaNivAo neo paMcaMgapaNivAo / / 41 / / annonnatariyaMgulikosAgArehiM dohiM hatthehiM / piTTovarikupparasaMThiehiM taha jogamuddatti / / 42 / / cattAri aMgulAI purao UNAI jattha pacchimao / pAyANaM ussaggo esA puNa hoi jiNamuddA / / 43 / / muttAsuttImuddA samA jahiM do vi gabbhiyA hatthA / te puNa nilADadese laggA anne alaggatti / / 44 / / cakre0 : paJcAGgAni bhUsparzAni yatra sa paJcAGgaH, praNipAtaH praNAmaH, zakrastavasyAdAvante ca 1. dunni P.K. 2. annunnaMtariyaMguli P.K. 3. piTTavarikoppara PK peTTovarikuppara A
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-40, 41, 42, 43, 44 bhavati stavapAThaH zakrastavAdipaThanaM yogamudrayA / vandanaM ' arihaMtaceiyANaM' ityAdi daNDakapATho jinamudrayA, iyaM ca pAdAzritA yogamudrA ca hastAzritetyubhayorapyatra prayogo jJeyaH, praNidhAnaM zubhArthaprArthanArUpaM 'jaya vIyarAya' ityAdi pAThAtmakaM muktAzuktimudrayA / / 40 / / paJcAGgapraNipAtavyAkhyAtrI 'do jANU dunnikare' ti gAthA sugamA / / 41 / / 53 yogamudrAmAhuH - anyonyasyAntavicAlamitAH prAptA aGgulyo yayostAvanyonyAntaritAGgulI, tau ca tau kozAkArau ca kamalakorakAkRtI tAbhyAM dvAbhyAM hastAbhyAm / 'piTTavari koppara saMThiehiM' ti prAkRtatvAcchabdavyatyaye peTTopari saMsthitakUrparAbhyAm, tatheti praNipAtApekSayA samuccaye / yogo hastayoryojanavizeSaH samAdhirvA tatpradhAnA mudrA'GganyAsavizeSo vighnavighAtanakSamo yogamudrA, ityevaMprakAretyarthaH / / 42 / / atha jinamudrAmAhuH - catvAryaGgulAni purata UnAni kiJcinyUnAni pazcimataH pazcAdbhAge yatra mudrAyAM pAdayorutsargaH parasparaparityAgaH saMsargAbhAvo'ntaramityarthaH / eSA punarbhavi jinamudrA jinAnAmarhatAM kRtakAyotsargANAM svayaM vA jinA vighnanetrI mudrA jinamudreti / / 43 / / muktAzuktimudrA gAthA spaSTA, navaraM samau nAnyonyAntaritAGgulitayA viSamau / 'gabbhiya'tti garbhitAvunnatamadhyAviti gAthApaJcakArthaH / / 44 / / deva0 : tatra paJcAGgAnyeva yathAvivakSitavyApAravanti yatra sa paJcAGgapraNipAtaH, praNipAtadaNDakapAThasyAdAvavasAne ca praNAmo bhavati kartavya iti zeSaH / yadyapIha paJcAGgapraNipAta ityuktaM tathApi paJcAGgamudrayA praNipAta iti draSTavyam, mudrANAmevAdhikRtatvAt / taduktaM ca'paJcAGgyA api mudrAtvamaGgavinyAsavizeSarUpatvAdyogamudrAvaditi / ' tathA stavapAThaH zakrastavAdistapaThanaM bhavati kartavya iti zeSaH / kayetyAha - yogamudrayA vakSyamANalakSaNayA / nanu caturviMzatistavAdereva pATho yogamudrayA vidheyaH, na tu zakrastavasya taM hi 'samAkuJcitavAmajAnurbhUvinyastadakSiNajAnurlalATapaTTaghaTitakarakudmalaH paThatI 'ti jIvAbhigamAdiSvabhidhIyata iti / satyam, kevalaM nAnantaroktavizeSaNayukta eva taM paThatIti niyamo'sti, paryaGkAsanasthaH zirovinivezitakarakorakastaM paThatItyasyApi jJAtAdharmakathAdiSu darzanAt tathA haribhadrAcAryeNApi caityavandanavRttau 'kSitinihitajAnukaratalo bhuvanagurau vinivezitanayanamAnasaH praNipAtadaNDakaM paThati' ityasya vidhyantarasyAbhidhAnAt tato'sya pAThe vividhavidhidarzanAtsarveSAM 1. kartavyamiti A
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama ca teSAM pramANagranthoktatvena vinayavizeSabhUtatvena ca niSeddhumazakyatvAdyogamudrayApi zakrastavapATho na viruddhayate vicitratvAnmunimatAnAm, na caitAni parasparamativiruddhAni, sarvairapi vinayasya darzitatvAditi / tathA 'vaMdaNa'tti ihAnusvAralopo draSTavyastena vandanaM 'arihaMtaceiyANaM' ityAdi daNDakapAThena jinabimbAdistavanaM jinamudrayopadekSyamANalakSaNayA, iyaM ca pAdAzritA yogamudrA ca hastAzritetyubhayorvandane prayogaH / tathA praNidhAnaM zubhArthaprArthanArUpam, viziSTacittaikAgratAgarbha 'jaya vIyarAya' ityAdipATharUpaM muktAzuktyA nirdekSyamANamudrayA kartavyamiti gAthArthaH / / 40 / / atha paJcAGgapraNipAtAdInAM vyAkhyAnAyAha - dve jAnunyaSThIvantau dvau karau hastau, paJcamameva paJcamakaM bhavati vartata uttamAGgaM tu zira evetyanena paJcAGga iti vyAkhyAtam, atha praNipAtavyAkhyAnAya Aha - etaireva paJcabhiraGgaH samyagbhaktito bhUnyAsato yaH saMpraNipAtaH praNAmo'sau jJeyo jJAtavyaH paJcAGgapraNipAtaH pUrvoktanirvacana iti / / 41 / / / yogamudrAsvarUpamAha-anyo'nyena paraspareNAntaritA vyavahitA aGgalyaH karazAkhA yayostau, tathA tau ca tau kozAkArau ca kamalakorakAkRtI ubhayajoDanenAnyonyAntaritAGgalikozAkArau tAbhyAM, dvAbhyAM hastAbhyAm, kiMbhUtAbhyAm ? peTTasyodarasyoparyulabhAge kUrparAbhyAM kuhaNikAbhyAM saMsthitau vyavasthitau yau tau tathA tAbhyAm, peTToparikUrparasaMsthitAbhyAm, tathA tena prakAreNAcaraNagamyenAthavA paJcAGgapraNipAtApekSayA samuccayArthastathAzabdaH / yogo hastayoyojanavizeSaH samAdhirvA, tatpradhAnA mudrA aGganyAsavizeSA vighnavizeSavyapohanasamarthA yogamudrA bhavatIti gamyate / itizabdo yogamudrAlakSaNasamAptisaMsUcaka upapradarzanArtho vA, ityevaMprakArA yogamudretyarthaH / / 42 / / ___ atha jinamudrAmAha - catvArItisaGkhyA aGgalAni pratItAni, tAni ca svakIyAnyeva purato'gratastathonAni kiJcidUnAni catvAryevAGgalAni yatra yasyAM mudrAyAM pazcimataH pazcimabhAge'tha pAdayozcaraNayorutsargaH parasparaparityAgaH saMsargAbhAvo'ntaramityarthaH, eSAsau, punaHzabdo yogamudrApekSayA jinamudrAyA vailakSaNyapratipAdanArthaH, bhavati saMpadyate jinAnAmarhatAM kRtakAyotsargANAM satkA, jinA vA vighnajetrI mudrA aGganyAsavizeSo jinamudreti / / 43 / / atha muktAzuktimudrAmAha-muktAzuktiriva muktAzuktirmudrA pratItA sA bhavatIti vAkyazeSaH, samau nAnyo'nyAntaritA1litayA viSamau yasyAM mudrAyAM bhavataH, tataH garbhitAviva garbhitAvunatamadhyau, na tu nIrandhrau hastau pANI, ihaiva lakSaNazeSamAha - tau muktAzuktividhAyakau hastau, punaH1. piTTatti A 2. kaphaNikAbhyAM A 3. udaropari A
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-40, 41, 42, 43, 44 zabdo lakSaNAntaratvadyotanArthaH / lalATadeze bhAlalakSaNe zarIrabhAge lagnau sambaddhau kAryo, anye tvapare punarAcAryA alagnAvasambaddhau lalATadeza evetyetadAhuriti zeSa iti / nanu praNidhAnaM muktAzuktyetyuktam, tacca kila vandanAnte kriyate, ataH zeSA vandanA praNidhAnavirahitaiva karaNIyeti prAptamityatrocyate yadetadvandanAnte praNidhAnaM tatprArthanAgarbhopayogarUpam, yatpunarvandanAyAM tattadekAgratArUpamatastatsarvatra vandanAyAM vidheyamiti gAthApaJcakArthaH / / 44 / / * pravacanasAroddhAre-72, 73 * tatra mudrAtrayamadhye yasyA yatra vyApArastAM tatra darzayati - paMcaMgo paNivAo thayapADho hoi jogamuddAe / __vaMdaNa jiNamuddAe paNihANaM muttasuttIe / / 'paMcaMge'tyAdi paJcAGgAni-avayavA vivakSitavyApAravanti yatra sa paJcAGgaH praNipAta:praNipAtadaNDakapAThasyAdAvavasAne ca praNAmo bhavati kartavya iti zeSaH, yadyapIha paJcAGgaH praNipAta ityuktaM tathApi paJcAGgamudrayA praNipAta iti draSTavyam, mudrANAmevAdhikRtatvAt, yuktaM ca paJcAGgyA api mudrAtvamaGgavinyAsavizeSarUpatvAdyogamudrAvaditi / tathA stavapAThaH zakrastavAdirUpo bhavati yogamudrayA, vandanaM caityavandanaM 'arahaMtaceiyANaM' ityAdikaM jinamudrayA, anusvArazcAtra lupto draSTavyaH, iyaM ca pAdAzritA yogamudrA hastAzritetyubhayorapi caityavandane vyApAraH, praNidhAnaM 'jaya vIyarAye'tyAdikaM muktaashuktimudryeti||72|| atha paJcAGgapraNipAtalakSaNanirUpaNApUrvakametAsAmeva mudrANAM lakSaNaM darzayati - do jANU duni karA paMcamagaM hoi uttamaMgaM tu / saMmaM saMpaNivAo neo paMcaMgapaNivAo / / 'do jANU' ityAdi, tatra paJcabhiraGgaiH samyak samIcInatayA prakarSeNa nipatanaM saMpraNipAto jJeyaH paJcAGgapraNipAtaH, tatra kAni paJcAGgAnIti darzayati-dve jAnunI dvau karau paJcamakaM bhavatyuttamAGgaM ca, tuzabdaHsamuccayArthacazabdArthaH / / 73 / / * saGghAcArabhASye-15, 16, 17 * AsAM svarUpamAha - anunatari aMgulI kosAgArehiM dohiM hatthehiM / piTTovarikupparisaMThiehiM taha jogamuddati / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cattAri aMgulAI purao UNAI jattha pacchimao / pAyANaM ussago esA puNa hoi jiNamuddA / / muttAsuttI muddA jattha samA do'vi gabbhiyA hatthA / te puNa nilADadese laggA anne alaggatti / / ubhayakarajoDanena parasparamadhyapraviSTAGgulibhiH kRtvA padmakuDmalAkArAbhyAM tathodarasyopari kuhaNikayA vyavasthitAbhyAM yogo-hastayoryojanavizeSastatpradhAnA mudrA, yogamudrA ityevaMsvarUpA bhavatIti gamyam / / 15 / / catvAryaGgulAni svakIyAnyeva purato'gratastathonAni kiJciJcatvAryavAGgulAni yatra mudrAyAM pazcimataH pazcAdbhAga evaM pAdayorutsargaH parasparasaMsargatyAgo'ntaramityartha eSA punarbhavati jinAnAM kRtakAyotsargANAM satkA jinA vA vighrajetrI mudrA jinamudreti / / 16 / / muktAzuktiriva mudrA hastavinyAsavizeSo muktAzuktimudrA, sA caivam-samau nAnyo'nyAntaritAGgulitayA viSamau, dvAvapi, na tveko, garbhitAviva garbhitAvunatamadhyau, na tu nIrandhrau, cippiTAvityarthaH, hastau punarubhayato'pi sollAsau karau bhAlamadhyabhAge lagnau sambaddhau kAryAvityeke sUrayaH prAhuH, anye punastatrAlagnAvityeva vadanti, tatra madhyamabhAgamadhyavartyAkAzagatAvityarthaH / / 17 / / cakre0 : atha vyAkhyAtazeSatrikasvarUpaM nirUpya tadAcaraNaphalamAhuH - deva0 : atha vyAkhyAtazeSatrikAthasvarUpaM nirUpya tadAcaraNaphalamAha - payaDo sesatiyattho tatto nAUNa eya tiyadasagaM / sammaM samAyaraMto vihiceiyavaMdago hoi / / 45 / / cakre0 : prakaTArthA / / 45 / / deva0 : prakaTaH spaSTa: zeSatrikANAM naiSedhikItrikAdInAmarthaH / 'tatto' iti dvitvaM prAkRtatvAt, tataH pUrveSAM vivaraNAdamISAM ca prAkaTyAjjJAtvAdhigamyaitat trikadazakaM samyagyathAvatsamAcaran vidadhAno vidhinA sUtrakrameNa caityAnAmarhatpratimAnAM vandako vidhicaityavandako bhavati, tadanyastu yathAkathaJcillokapravAhato vandamAno'pyavidhicaityavandaka ityAveditaM bhavatIti gAthArthaH / / 45 / / 1. zrutatvAtrikadazakameva' ityadhikaM padaM sarvAdazeSu dRzyante 2. sUtroktena M
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-46, 47 cakre0 : samAptazcaityavandanAvidhiradhunA sa eva kasya kativArA bhavatItyAhuH - deva0 : avasitazcaityavandanAvidhiradhunA sa eva kasya kativArA bhavatItyAha sAhUNa sattavArA hoi ahorattamajjhayArammi / gihiNo puNa ciivaMdaNa tiya paMca va satta vA vArA / / 46 / / cakre0 : sugamA / / 46 / / deva0 : sugamA / / 46 / / * pravacanasAroddhAre-89 * nanu jJAtastAvaJcArucaityavandanavidhiH, paramevaMvidhavidhivizuddhaM caityavandanamahorAtramadhye sAdhubhiH zrAvakaizca kiyatIrvArA vidhIyata iti ?, tatrAha - sAhUNa sattavArA hoi ahorattamajjhayAraMmi / gihiNo puNa ciivaMdaNa tiya paMca ya satta vA vArA / / "sAhUNa satta vAre 'tyAdi, sAdhUnAM saptavArA ahorAtramadhye bhavati caityavandanam, gRhiNaH zrAvakasya punazcaityavandanaM prAkRtatvAlluptaprathamaikavacanAntametat tisraH paJca sapta vA vArA iti / / 89 / / cakre0 : atha kathaM yateH saptavArAzcaityavandanetyAhuH - deva0 : atha kathaM yateH saptavArAzcaityavandanetyAha - paDikamaNe ceiyahare bhoyaNasamayaMmi taha ya saMvaraNe / paDikamaNa-suyaNa-paDibohakAliyaM sattahA jaiNo / / 47 / / cakre0 : eSA'pi prakaTaiva, navaraM 'paDiboha'tti pratibodhaH prAtarutthAnam, gRhiNaH punastrayaH paJca sapta vA vArA etadgAthAnusArataH jJeyAstathAhi - paDikkamao gihiNo vi hu sattavihaM paMcahA u iyarassa / hoi jahaneNa puNo tIsu vi saMjhAsu iya tivihaM / / [prava.sAro0 91] / / 47 / / deva0 : pratikramaNa ityukte'pi pratikramaNAnta iti dRzyam, tatazca pratikramaNAnte, prAtarAvazyakAnte, caityagRhe jinamandire, bhojanasamaye jemanakAle, tathA ceti samuccaye, saMvaraNe samayazabdasyA'trApi sambandhAdbhojanordhvaM pratyAkhyAnasamaye vidhIyamAnamiti zeSastathA pratikramaNaM 1. ciyavaMdaNa P vaMdaNagaM K
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama ca dinAntAvazyakam, svapanaM ca zayanam, pratibodhazcotthAnam, teSAM kAlastatra bhavaM pratikramaNasvapanapratibodhakAlikaM saptadhA yatezcaityavandanaM bhavatIti yogaH / gRhiNaH punastrayaH paJcasapta vA vArA etadgAthAnusArato'vaseyAH, tathAhi - paDikamao gihiNo vi hu sattavihaM paMcahA u iyarassa / hoi jahanneNa puNo tIsu vi saMjhAsu iya tivihaM / / [prava.sAro0 91] iti gAthArthaH / / 47 / / * pravacanasAroddhAre-90 * tatra sAdhUnAmahorAtramadhye kathaM tatsaptavArA bhavatItyAha - paDikkamaNe ceihare bhoyaNasamayaMmi taha ya saMvaraNe / paDikkamaNe suyaNa-paDibohakAliyaM sattahA jaiNo / / 'paDikkamaNe'tyAdi, 1-prAbhAtikapratikramaNaparyante, 2-tatazcaityagRhe, tadanu 3-bhojanasamaye, tathA ceti samuccaye 4-bhojanAnantaraM ca saMvaraNe saMvaraNanimittaM pratyAkhyAnaM hi pUrvameva caityavandane kRte vidhIyate, tathA 5-sandhyAyAM pratikramaNaprArambhe, tathA 6-svApasamaye, tathA 7-nidrAmocanarUpapratibodhakAlikaM ca saptadhA caityavandanaM bhavati, yte||tinirdeshaadekvcnN yatInAmityarthaH / / 10 / / * yatidinacaryAyAm-63 * atha caityanamaskaraNaprastAvAt sAdhoH kiyanti caityavandanAnItyAha - paDikamaNe ceihare bhoaNasamayaMmi tahaya saMvaraNe / paDikamaNa suaNa-paDibohakAliyaM (iya) sattahA jahaNo / / sAdhoH prathamA caityavaMdanA pratikramaNe rAtripratikramaNe, dvitIyA caityagRhe jinabhavane, tRtIyA bhojanasamaye cAravelAyAM, caturthI saMvaraNe kRtabhojana: sAdhuH satataM caityavaMdanaM karoti, paJcamI pratikramaNe daivasikapratikramaNe, SaSThI zayane saMstArakakaraNasamaye, saptamI pratibodhakAle nidrAparityAge, etAH sapta caityavandanA yatino jJAtavyAH, yadAhuH - sAhUNaM satta vArA hoi ahorattamajjhayAraMmi / gihiNo puNa ciyavaMdaNa tiya paMca ya satta vA vArA / / paDikamao gihiNo'vi hu sattavihaM paMcahA u iyarassa / hoi jahanneNa puNo tIsuvi saMjhAsu iya tivihaM / / 63 / / 1. paDikamaNo A
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-48, 49 cakre0 : caityavandanAsaGkhyAvidhiruktaH, sa ca prAyo jinagRhe kArya iti sambandhena tadgatameva vidhivizeSopadezamAhuH - deva0 : yAvatkRtvazcaityavandanA vidheyetyabhihitama, sA ca prAyo jinavezmani kartavyeti sambandhena tadgatameva vidhizeSopadezamAha - jiNamaMdirabhUmIe dasagaM AsAyaNANa vajjeha / jiNadavvabhakkhaNe rakkhaNe ya dose guNe muNaha / / 48 / / cakre0 : spaSTA, navaraM cakArAdupekSaNe ceti jJeyam / / 48 / / deva0 : jinamandirabhUmAvarhadgRhajagatyAmAyaM samyaktvAdilAbhaM zAtayantItyAzAtanAstAsAM dazakaM varjayata pariharata / tathA jinadravyabhakSaNe rakSaNe ca yathAsaGkhyaM doSAn guNAMzcakArAdupekSaNe doSAnmuNatAvabudhyadhvamiti gAthArthaH / / 48 / / cakre0 : kiM tadAzAtanAdazakamityAhuH - deva0 : kiM tadAzAtanAdazakamityAha - tNbol-paann-bhoynnopaannh-thiibhog-suynn-nitttthvnnN| muttuJcAraM jUyaM vajje jiNamaMdirassaMto / / 49 / / cakre0 : pratItArthA, kevalamupalakSaNametatparyastikAcasUricihuravicaraNacaraNaprasAraNAvaSTambhATTahAsakhiGgaceSTAdikamapi varjanIyam / / 49 / / deva0 : tAmbUlaM ca pratItam, pAnaM ca jalAdeH, bhojanaM cAbhyavahAra, upAnahau ca pAduke, strIbhogazca maithunam, svapanaM ca zayanam, niSThIvanaM ca khelazleSmAdhujjhanamiti samAhArastathA mUtraM ca prazravaNamucArazca varcaH, samAhAro'trApi, dyUtaM durodaramupalakSaNaM caitatparyastikAcasUricihUravicaraNacaraNaprasAraNAvaSTambhATTahAsakhiGgaceSTAdevarjayetpariharejjinamandirasyAntarmadhye / iha caturazItyAzAtanAH kecanAmananti, tathAhi - khelaM-keli-kaliM-kalA-kulalayaM-taMbola-muggAlayam, gAlI-kaMguliyA-sarIradhuvaNaM-kese-nahe-lohiyam / 1. dosaguNe T.C 2. niTThayaNaM A.P.K 3. maMdirabhUmIessaMto P.K
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam bhattosaM-taya-pitta-vaMta-dasaNe-vissAmaNaM-dAmaNam; daMta-cchI-naha-gaMDa-nAsiya-siro-soya-cchavINaM malam / / maMtaM-mIlaNa-likkhayaM-vibhajaNaM-bhaMDAra-duSThAsaNam, chANI-kappaDa-dAli-pappaDa-vaDI-vissAraNaM nAsaNam / akaMdaM-vikahaM-saracchaghaDaNaM-tericchasaMThAvaNam; aggIsevaNaM-raMdhaNaM-parikhaNaM-nissIhiyAbhaMjaNam / / chatto-vANaha-sattha-cAmara-maNo'NegaMta-mabbhaMgaNam, saJcittANamacAya-cAyamajie-diTThIi no aMjalI / sADeguttarasaMgabhaMga-mauDaM-moliM-siroseharam; huDDA-jiMDuhagiDDiyAiramaNaM-johAra-bhaMDakkiyam / / rekAraM-dharaNaM-raNaM-vivaraNaM vAlANa-palhatthiyam, pAU-pAyapasAraNaM-puDapuDI-paMkaM-rao-mehuNam / jUyA-jemaNa-jujjha-vijja-vaNija-sijja-jalaM-majjaNam; emAIyamavajjakajjamujjuo vajje jiNiMdAlaye / / [prava.sAro0 433-36] vyAkhyA-1-khelaM mukhazlezmojjhanam, 2-kelimAndolanajalAdiviSayAm, 3-kaliM mitho vAkkalaham, 4-kalatti pAThAdikalAgrahaNam, 5-kulalayaMti gaNDUSam, 6-tAmbUlaM pratItam, svAdimAhAropalakSaNaM caitat, 7-uggAlayaMti tAmbUlaniryAsarasayorujjhanam, 8-gAlitti ucchiSTavacanam, 9-kaMguliyatti mUtrapurISe, 10-sarIradhuvaNaMti kevalajalena kaMThasnAnam, 11-kesitti bhadrAkaraNam, 12-nahitti nakhaparikarmam, 13-lohiyaMti raktAkarSaNam, 14-bhaktosaMti khAdimAhAram, 15-tayatti pAmAdiSu tvagavayavojjhanam, 16-pitatti pittacchardiH, 17-vaMtatti AhArocchAlam, 18-dasaNatti dantapAtanam, 19-vizrAmaNamaGgasaMvAhanam, 20-dAmanaM kudaNDakAdinA pazusaMyamanam, 21-daMtatti dantAH, 22-acchitti akSiNI, 23-nahatti nakhAH, 24-gaMDatti kapolau vraNAni vA, 25-nAsiyatti ghrANam, 26-siratti ziraH, 27-soyatti zravaNe, 28-chavitti tvak tAsAM malatti malojjhanam, 29-mantramadharmyamAlocanam, 30-mIlanaM mallagaNAdimelApakam, 31-lekhyakaM pustakAdilikhanamAyavyayAdipratyavekSaNaM vA, 32-vibhajanaM dAyAdAdermithaH sAdhAraNa
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-48, 49 vastUnAm, 33-bhANDAgAraM kozam, 34-duSTAsanaM maJcikAgabdikAdi, 35-chANitti chagaNasthApanam, jalagAlanamityanye, 36-kappaDa, 37-dAli, 38-pappaDa, 39-vaDitti pratItAni tadvistAraNaM 40-nAzanaM bhayeSvAzrayaNam, 41-Akrandam, 42-vikathe pratIte, 43-saratthaghaDaNaMti zastropakaraNaghaTanam, caityopakaraNaghaTane tu na doSaH, 44-tiryaksaMsthApanamabaddhacatuSpadadhAraNam, 45-agnisevanam, 46-randhane pratIte, 47-parIkSaNaM rUpyakaratnAdeH, 48-naiSedhikIbhaJjanam, 49-chatram, 50-upAnat, 51-zastram, 52-cAmarANi pratItAni, navaramupAnahI carmamayyau / 53-maNoNegaMtatti cetaso'samAhitatvam, 54-abhyaJjanaM tailAdyaiH, 55-sacittAnAM puSpAdInAmatyAgam, 56-tyAgamajIvasya svarNAdeH, 57-dRSTau bhagavaddarzane'Jjalerabandhanam / 58-ekazATakottarAsaGgabhaGgaM pratItam, 59-mukuTaM svarNAdimayam, 60-mauliM zirasi vAsoveSTanam, 61-ziraHzekharaM puSpApIDam, 62-huDDAM prasiddhAm, 63-jiMDuhagiDDiyAiramaNaMti kandukAdikrIDAH, 64-johAratti lokasthityA mithaHpAdapatanAdi vandanakadAnasyaiva vihitatvAt, 65-66-bhaNDakriyA-rekArau gatArthI, 67-dharaNaM caurAdhamarNAdeH, 68-raNaM zastrAzastri, 69-vivaraNaM vAlAnAM vyaktam, kezaparikarmopalakSaNaM caitat, 70-paryastikAM khyAtAm, parikarabandhAdhupalakSaNamidam, 71-pAdukAM kASTAdimayIm, 72-pAdaprasAraNaM vyaktam, mukhaprasAraNAdyupalakSaNaM caitat, tena jRmbhATTahAsAdisaMgrahaH, 73-puDapuDitti suviditam, 74-paMkaMti paGkaliptAMhigamanamaMhilagnapaGkApanayanaM vA, 75-rajazcaraNareNupramArjanam, rajasvalAgamanamityanye, 76-maithunaM pratItam, 77-jUyaMti yUkAmatkuNAdhutsAraNam, 78-jemanamazanAhAram, 79-yuddhaM mallAdInAm, 80-vijjatti vaidyakam, 81-vANijyaM pratItam, 82-sijjaMti zayanam, 83-jalaM pAnAhAram, 84-majjanaM ziraHsnAnam, emAiyaMti abhaktyaGgAnAM bhUyastvAdevaMjAtIyAvidhayaH kati saGkhyAyante ? ujjuutti prayato varjayediti sarvatra yojyaM yathAsambhavam, vibhaktilopapariNAmAdikaM prAkRtatvAditi vRttacatuSTayArthaH / / 49 / / * saGghAcArabhASye-61 * saMprati 'dasaAsAyaNacAutti caturviMzaM dvAraM vyAcikhyAsurAha - taMbola pANa bhoyaNupANaha mehunna suaNa niTThavaNaM / muttuccAraM jUaM vajje jiNaNAhajagaIe (maMdirassaMto) / / 1-tAmbUlaM pUgapatrAdi caitye nA''svAdayed na codgIryAt, etena svAdimAhAraniSedhaH, 2-pAnaM jalAderna kAryam, hastapAdamukhAGgakSAlanAbhyaGgodvarttanAdervA pAnaM rakSaNaM kAryam, kurukucAdInAM ca, 3-bhojanam
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam abhyavaharaNamodanAderbhaktauSadhaphalAdezca na vidheyam, 4-caitye caturvidho'pyAhArastyAjya ityuktaM bhavati, etena copabhogo niSiddhaH, tasya sakRd bhogyatvAdantarupayogirUpaM vA paribhogaM niSedhayati, upAnahI pannaddhe pAduke ca na paridadhyAt, 5-maithunaM mithunakarma surataM karasparzAdikAM hAsyakrIDAM nAseveta, 6-svapanaM bhUmau zayyAdiSu ca na kuryAt, 7-niSThIvanaM thUtkaraNam, dantAkSinakhanAsikAsyaziraHzrotatvagAdimalapaGkAdyupalakSaNaM caitat, 8-9 mUtroccAraM laghunItibRhannItiM nAcared, AbhyAM ca vAtapittatvagasthiraktAdyapavitravastuniSedhamAha, 10-dyUtaM caturaGgazArinAlikASTApadatripadInavatrikaduddAgandukAdikaM varjayejjinamandirasyAnto devgRhmdhye| atra caitai gAbhidhAnatRtIyAzAtanAbhedairvRhadbhASyoktA saprabhedA'vajJAdikApaJcaprakArA'pyAzAtanA prabhAvatIdevIvat tyAjyeti pradarzitam, samAnajAtitvAd madhyagrahaNa Adyantayorapi grahaNAcca, taJca bhASyam - jiNabhavaNaMmi avaNNA pUyAiaNAyAro tahA bhogo / duppaNihANaM aciyattI eyA AsAyaNA paMca / / tattha avannA''sAyaNa palhatthiyadevapaTThidANaM ca / puDupuDipAyapasAraNaduTThAsaNasevaNa jiNagge / / jArisatArisaveso jahA tahA jaMmi taMmi kAlaMmi / pUyAi kuNai punno aNAyarAsAyaNA esA / / bhogo taMbolAI kIraMto jiNagihe kuNai'vassaM / nANAiyANa Ayassa sAyaNaM to tamiha vajje / / rAgeNa va doseNa va moheNa va dUsiyA maNovittI / duppaNihANaM bhannai jiNavisae taM na kAyavvaM / / dharaNaraNaruyaNavigahAtiribaMdhaNaraMdhaNAi gihakiriyA / gAvIvijjavaNijjAi ceie cau'NuciyavittI / / cakre0 : niSkAraNamayatnazcA'vagrahaparibhoge'pyAzAtanaiva, idameva vivakSavastAvadavagrahasvarUpamAhuH - deva0 : tathA niSkAraNamayatnatazcAvagrahaparibhoge'pyAzAtanaiva, idameva vivakSustAvadavagrahasvarUpamAha - satthAvaggahu tiviho ukkosajahannamajjhimo ceva / ukkosa saTThihattho jahanna nava sesa viJcAlo / / 50 / / cakre0 : pAThasiddhA, navaraM 'satthAvaggahu' tti zAstyupadizati tattvamiti zAstA tIrthakRt tasyAvagraha AbhAvyabhUpradezaH / / 50 / / deva0 : zAstyupadizati tattvamiti zAstA tIrthakRt, tasyAvagraha AbhAvyabhUpradezastrividhastriprakAro bhavatIti zeSaH, traividhyamevAha-utkRSTo jaghanyo madhyamazcaiveti samuccaye, kaH kiyAnityAha-utkRSTaH SaSThihasto, vibhaktilopAjjaghanyo navatti hastazabdalopAnavahastaH, zeSo'nayormadhyavartI 'viccAlo'tti dezyo madhyama ityarthaH, iti gAthArthaH / / 50 / /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-51 * saGghAcArabhASye-22 * saMprati dvidisthitairapi mUlabimbasya kiyatyavagrahAd devA vandanIyA ityAzaGkAyAM caturthamavagrahadvAraM gAthottarArddhanAha - navakara jahannu saTTikara jiTTha majjhuggaho seso / / mUlabimbAd nava hastAjjaghanyo jaghanyo'vagrahaH, jaghanyato'pyucchvAsanizvAsAdinitAzAtanAparihArAya navahastabahiHsthitairdevavandanA kAryA, SaSTizca hastAn jyeSTha utkRSTo'vagrahaH, tatparata upayogAsambhavAt, madhye madhyame zeSo navakarebhya UrdhvaM SaSTezcArvAgavagraho mUlabimbavandanAsthAnAbhyantarAlabhUbhAga iti / anyaiH punAdazabhedo'yamuktaH / tathA ca paJcasthAnake'bhihitam - ukkosasaTThi- paMnA- cattA- tIsA- dasaTTha- paNadasagaM / dasa- nava- ti- du- ega-ddhaM jiNuggahaM bArasavibheyaM / / ti| etAvatA cArdhahastAdArabhya SaSTihastebhyazcArvAg gRhacaitye caityagRhe vA yathA jinabimbasyAzAtanA na bhavati tathA yathAsamayamavagrahabahi:sthitairamitateja:khecarezvaravad devavandanA kAryetyuktaM bhavati / / 22 / / cakre0 : tatazca - deva0 : tatazca - gurudevuggahabhUmIe jattao ceva hoi paribhogo / iTThaphalasAhago sai aNiTThaphalasAhago iharA / / 51 / / cakre0 : gurUNAM devasya cAvagrahabhUmau yatnata evAzAtanAbhIrutayA saMlInAGgopAGgatvalakSaNaM prayatnena bhavati paribhogo vaiyAvRttya pUjAdyarthaM niSadanotthAnacaGkramaNAdirUpa iSTaphalasAdhako nirvRtiprApakaH / 'saya'tti sadA / itarathA'niSTaphalasAdhako durgatijanakaH / atha devatattvavicAraNAyAM ko nAma guroriha prastAvaH ? satyamavagrahasAmyAttadavagrahapramANaM caivam - AyappamANamitto cauddisiM hoi avaggaho guruNo / aNaNunAyassa sayA na kappaI tattha paviseuM / / [prava.sAro0 126] / / 51 / / deva0 : guravo dharmopadezakA AcAryAdayo devazcArhasteSAmavagrahabhUmistasyA yatnata AzAtanAbhIrutayA saMlInAGgopAGgatvalakSaNaprayatnena, cevetyavadhAraNe, paribhogo vaiyAvRttyapUjAdikRte niSadanotthAnacaGkramaNAdirUpa iSTaphalaM nirvRttiprAptilakSaNam, tasya sAdhako bhavatIti yogaH 1. gurudevoggahabhUmIe T,C gurudevuggahabhUmIi P. K 2. saya P. K 3. gururdharmopadezako devazcAha~stayoH A
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 'saitti sadA sarvakAlaM yatnata eva paribhoga ityanenaitadyojyam / vyatirekamAha- aniSTaphalasAdhako durgatijanaka itarathA'yatnataH / atha devatattvavicAraNAyAM ko nAma guroriha prastAvaH ? satyam, avagrahasAmyAt, tadavagrahapramANaM cettham - AyappamANamitto cauddisi hoi avaggaho guruNo / aNaNunAyassa sayA na kappaI tattha paviseuM / / [prava.sAro0 126] iti / evamapyArAdhyataratvena devazabdasya yathA prAgupAdAnaM yujyate na vivakSayA gurUNAM pUjyataratvAt, na hi sadgurUpadezaM vinA devasyApyabhigama iti bhAva iti gAthArthaH / / 51 / / * paJcAzake-12/23 * atha kasmAdavagrahapraveze naiSedhikI vidheyetyata Aha - gurudevoggahabhUmie jattao ceva hoMti paribhogo / iTThaphalasAhago sai aNiTThaphalasAhago iharA / / gurudevAvagrahabhUmyA AcAryadevAdhidevAzrayabhuvo yatnata eva AzAtanAparihAraprayatnenaiva / caivshbdo'vdhaarnne| bhavati vartate paribhogaH, sa ca kimbhUta ityAha-iSTaphalasAdhaka IpsitArthaniSpAdakaH, karmakSayaheturityarthaH / sakRtsarvadA, uktavyatirekamAha-aniSTaphalasAdhakaH karmabandhaheturityarthaH, itarathA'nyathA'prayatnata ityarthaH, gurudevAvagrahabhUmeH paribhoga iti prakRtam, tatra gurvavagrahasvarUpamAvazyake'bhihitaM yathA-'AyappamANametto cauddisiM hoi uggaho guruNo 'tti devAvagrahastu na kvApi granthe dRSTaH kevalaM bhaNyamAnaH zrutaH, yathA - satthoggaho u tiviho ukkosajahaNNamajjhimo ceva / ukkoso saTThihattho jahanna nava sesa viccAlo / / iti gAthArthaH / / 23 / / cakre0 : uktamevArthaM kiJcitsavizeSamAhuH - deva0 : uktamevArthaM kiJcitsavizeSamAha - niTThIvaNAdakaraNaM asakkahA aNuciyAsaNAI ya / AyayaNami abhogo ittha ya devA udAharaNaM / / 52 / / cakre0 : niSThIvanAderakaraNam, AdizabdAddantadhAvanacaraNakSAlanazarIramalojjhanAderasatkathA strIkathAdikA tasyA apyakaraNamiti yojyam / anucitAsanAdizca SaSThIsthAne
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-52 prathamA / tatazcAnucitAsanAdermasUrakA''sandakAderAdizabdAJcandanakusumakuGkumakastUrikAderabhogo'nAsevanamAyatane jinagRhe / atra cArthe devA udAharaNaM dRSTAntaH / / 52 / / deva0 : niSThIvanamAdiryasya dantadhAvanavadanakSAlanazarIramalojjhanAdestanniSThIvanAdi, tasyA'karaNam, kva ? Ayatane jinavezmani, tathA'satyA'zobhanA kathA strIbhaktAdInAmasatkathA, vibhaktilopAttasyA akaraNamitIhApi smbdhyte| tathAnucitAsanaM masUrakAsandakAdi tadAdiryasya tUlIgabdikApalyaGkAdyAsanaM tasyApyakaraNamitIhApi sambadhyate caH samuccaye, abhogo'vasthAnAdiparihAraH / atra cAsmin pUrvokte'rthe devA bhavanapatyAdaya udAharaNaM nidarzanamiti gAthArthaH / / 52 / / * upadezapade-410 * abhogameva darzayati - niTThIvaNAikaraNaM asakkahA aNuciyAsaNAdI y| AyataNammi abhogo etthaM devA uyAharaNaM / / niSThIvanAdikaraNamiha niSThIvanaM mukhazleSmaparityAgaH, AdizabdAd mUtrapurISatAmbUlakarNanAsikAdimalaprojjhanagrahaH / asatkathA striibhktcorjnpdaadivRttaantnivednlkssnnaa| anucitAsanAdi cAnucitamAsanaM gurujanAsanApekSayoccaM samaM vA, AdizabdAt paryastikAdibandhagrahaH / etatsarvaM, kimityAhaAyatane jinagRhe'bhogo varttate / iha naJ kutsArthaH, yathA'tra - jaha duvvayaNamavayaNaM kucchiyasIlaM asIlamasaIe / bhaNNai taha NANaMpi hu micchaddiTThissa aNNANaM / / [vi.A.bhA. 520] iti / tataH kutsito bhogazcaityagRhopajIvanamabhogaH, caityAzAtanAphalatvena tasya durgatihetutvAt / atra bhogaparizuddhau devA bhavanapatyAdaya udAharaNam / / 410 / / * zrAddhadinakRtye-123 * xxx asatkathAnucitAsanAnAmAzAtanAntargatatve'pi pRthaggrahaNameSAM mahAvajJAspadatvenAtizayavarjanakhyApanArtham / xxx 1. abhogo'nAsevanaM kartavya iti zeSa: T, C
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : etadevAhuH - deva0 : etadevAha - devaharayammi devA visayavisamohiyA vi na kayA vi / accharasAhiM pi samaM hAsakhiDDAi vi kuNaMti / / 53 / / cakre : akSarArthaH sugamastattvArthastvayam - yadi tAvadatyantaviSayiNaH satatA'viratAzca devA apyasaJceSTAparihAreNa saMvRtAtmAno jinabhavanAdau tiSThanti tato viratAvirataiH sutarAM tatparihAreNa stheyamiti / / 53 / / deva0 : devagRhameva devagRhakaM tasmin devAH pUrvoktAH, viSIdanti dharmaM prati notsahanta eSu, viSiNvanti vAbhiSvajante jantava eSviti viSayAH, yadvA''sevanakAle madhuratvena, pariNAme cAtikaTukatvena viSasyopamAM yAntIti viSayAH zabdAdayasta eva viSam, tena vizeSeNa nitAntalolupatvalakSaNena mohitA api mUrchitA api kadAcidapi na kurvantIti sambandhaH, kim ? hAsakhiGgAdyapi, AstAM tatsambhogAdi, tatra hAso'TTahAsaH, kheDyaM krIDanam, yadvA hAsapUrvaM kheDyaM hAsakheDyaM kaukucyakaraNam, kAbhiH ? apsarobhirapi samaM devIbhirapi, idamatra hRdayam-yadi tAvadatyantaviSayiNaH satatAviratAzca devA apyasacceSTAparihAreNa saMvRtAtmAno jinabhavanAdau tiSThanti tadA viratAvirataiH sutarAM tatparihAreNa tatra sthAtuM yujyata iti gAthArthaH / / 53 / / * upadezapade-411 * etadeva bhAvayati - devaharayammi devA visayavisavimohiyA vi na kayAi / accharasAhiM pi samaM hAsakkheDAi vi kareMti / / devetyAdi / devagRhake nandIzvarAdigatacaityabhavanarUpe devA jinajanmamahimAdiSu santo viSayaviSamohitA api duSTacAritramohodayAd na naiva kadAcit kasyAmapi velAyAmapsarobhirapi svaprANAdhikapremapadaprAptAbhiH samaM sahAsakhelAdyapi, iha hAsaH pratIta eva, khelA krIDA, AdizabdAccitrasUcIvacanagrahaH, apizabdAcca saMbhogAdisthUlazeSAparAdhAvarodho dRzyaH, kurvanti vidadhati / yadatrApsarograhaNaM tat tAsAM hAsakrIDAdisthAnatvena tAbhiH saha teSAM hAsAdiparihArasya duSkaratvakhyApanArthamiti / / 411 / / 1. hAsakheDDAi2 2. devavezyAdibhirapi A
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-54, 55, 56 cakre0 : AzAtanAdazakaM varjayeteti vyAkhyAtamadhunA jinadravyabhakSaNetyAdi vyAkhyAtuM rUpakacatuSTayamAhuH* - deva0 : AzAtanAdazakaM varjayateti vyAkhyAtamadhunA jinadravyabhakSaNetyAdi vyAcikhyAsuH zlokaM gAthAdvayaM *cAha - bhakkhei jo uvekkhei jiNadavvaM tu sAvao / pannAhINo bhave jo u lippaI pAvakammaNA / / 54 / / AyANaM jo bhaMjai paDivanadhaNaM na dei devassa / nassaMtaM samuvekkhai so vi hu paribhamai saMsAre / / 55 / / ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiyamaIo / dhammaM va so na yANai ahavA baddhAuo narae / / 56 / / cakre0 : tatra jinadravyaM bhakSayati svayam, tuzabdasya samuccayArthatvAdanyairbhakSyamANamupekSate c| tathA prajJAhInaH svalpena bahunA vA'rthena kAryasiddhimajAnAno mandamatitayA yathAkathaJcidravyavyayakArI lekhyakUTazca yo bhavedyattadornityasambandhAtsa lipyate pApakarmaNA / / 54 / / tathA 'AyANaM jo bhaMjaitti gAthA sugamA, navaraM 'nassaMtaM samuvekkhai' tti sAmarthya satIti jJeyam / / 55 / / caityadravyaM pratItam, sAdhAraNaM ca saptakSetropayogi, yo mohitamatiH pApakarmA druhyati bhakSayati dogdhi vA tatkAlAntarabhogAdinA, dharmaM vA sarvajJapraNItaM sa na jAnAti, na hi jAnan jinadravyaM bhakSayati / athavA bhakSaNakAlAtprAg narake baddhAyuSkastato bhakSayati / / 56 / / deva0 : bhakSayati bhunakti yaH zrAvakaH zrAvakagrahaNaM cAsya jAnato bhakSaNe garIyAn doSa iti jJApanArtham, yAvatA'nyo'pi pApakarmaNA lipyata eva, vakSyamANa tuzabdasya samuccayArthasyeha sambandhAdupekSate vAnyairvilupyamAnam, kimetaiH svajanAdibhirmama virodhitairityudAste, kimityAhajinasya sthApanArhato dravyaM pUjArthanirmAlyAkSayanidhisvarUpam, tathA tuzabdo'pizabdArtho bhinnakramazca, tataH prajJAhIno'pyalpena bahunA vArthena kAryasiddhimajAnAno mandamatitayA * atra cakre0 vyAkhyAyAM rUpakacatuSTayamAhu ityanena padyacatuSkaM vyAkhyAtaM, deva0 vyAkhyAyAM tu zloka gAthAdvayaM cAha ityanena padyatrikaM vyAkhyAtam / 1. vyAcikhyAsU rUpakacatuSTayamAha T.C2. uvikkhei A uvakkhei PK. 3. tatra bhakSayati bhanakti vidravatItyartho / yaH kazcid zrAvaka iti saMTaGka: C.T
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 raNama - samyaktvaprakaraNama yathAkathaJcid dravyavyayakArI lekhyakUTazca yo bhavet, yattadonityasambandhAt sa lipyate zliSyate pApakarmaNA'zubhaprakRtirUpeNa lipyata ityanena ca tajjanitakarmaNo dRDhabandhatvamAheti / / 54 / / tathA 'AyANaM'ti AdAnamAyadAnam, prAkRtatvAdyalopaH, rAjA'mAtyAdivitIrNaM kSetragRhahaTTagrAmAdi yo bhanakti lumpati, tathA pratipannadhanaM mriyamANe pitrAdau svayaM vA dharmanimittametAvaddAsyAmIti kalpitadravyaM na dadAti na vitarati devAya, caturthyarthe SaSThIyam, tathA nazyadAyadAnAdikameva pralIyamAnaM taccintakabhakSaNAdinA kenacitprakAreNa, yo yatkariSyati sa tatphalamavApsyatIti buddhayA samupekSate, na pratijAgarti sAmarthya satItyadhyAhAryam, so'pi na kevalaM bhakSakAdayaH, hurevakArArthaH, paribhramatyeva saMsaratyeva saMsAre caturgatike, apratiSiddhamanumatamiti nyAyatastasyApyanumatiprasaGgAditi / / 55 / / tathA caityadravyaM pratItam, sAdhAraNaM ca jIrNacaityoddhArAdinimittamekatramIlitaM saptakSetropayogi vA, yaH pApakarmA druhyati bhakSayati, vAzabdo'pyarthe, dharmamapi sarvajJapraNItaM sa na jAnAti, na khalu tIrthapravRttyAdihetucaityAdidravyarakSApratipAdakaM tadbhakSakANAM durvipAkAbhidhAyakaM ca jinavacanaM vidannevaM pravartate, nanu viditavacanA apyevaM pravartamAnA dRzyanta evetyAha-athavA bhakSaNakAlAt prArabaddhAyuSko narake, sa hi jAnannapi phalamakRtyAnna viramatIti rUpakatrayArthaH / / 56 / / * dravyasaptatikAyAm-13 * evaM caityadravyAdivRddhiM kurvataH kasyacidanAbhogAdinA caityadravyAdivipraNAzo'pi syAd, ataH punaH kadvAreNa, mukhyavRttyA gAthAtrayeNa tadbhedAnAha - bhakkhei jo uvikkhei jiNadavvaM tu sAvao / paNNAhINo bhave jo ya lippai pAvakammaNA / / 'bhakkhei0' iti vyAkhyA- kaNThyA , navaram 1-bhakSaNam - devadravyasya tadupacArasya vA, tuzabdAt, jJAnadravyAdezca, svayamupajIvanam, 2-upekSaNam-tadeva parasya kurvataH zaktito'nivAraNam, 3-prajJAhInatvamaGgoddhArAdinA devadravyAdidAnam, yad vA mandamatitayA svalpena bahunA vA dhanena kAryasiddhyavedakatvAt / yathA kathaJcid dravyavyayakAritvaM kUTalekhyakRtatvaM ca / / 13 / / 1. nazyad zrutatvAdAyadAnAdi T,C nazyat zubhatatvAdAyadAnAdi A 2. viditajinavacanA T.C 3. 'rupakatrayArthaH' iti T.C pratiSu nAsti
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-54, 55, 56 atha bhakSaNavadupekSA'pi doSAyaiveti tAmanarthahetutvenAha * saMbodhasittaryAm - 68* bhakkhe jo uvakkhei jiNadavvaM tu susAvao / paNAhI bhave so u lippaI pAvakammuNA / / - bhaNitameva darzayati tu punararthe, sa cAgre yokSyate / kazcinniHzUko'nantabhavabhramaNahetujinadravyopabhogamajAnAno jinadravyaM bhakSayati / yaH punaH suzrAvako jinadharmavAsitacetaskatayA zobhanazrAddhastaM jinadravyabhoktAramupekSata avajAnAti, yadi jinadravyamasau bhakSayati tadA mama kiM yAtIti devadravyarakSaNAya na yatate, doSadarzanAdibhirna nivArayatItyarthaH / saH zrAddhaH svayaM taddravyopayogAbhAve'pyupekSaNAtparabhave prajJAhIno buddhirahito mUrkho bhvet| tu punaH pApakarmaNA lipyata azubhakarmaNA'' zliSTo jAyate / / 68 / / - 69 * saMbodhasaptatikAyAm-69 * xxxtu punarupekSati tatprati nirAdaraM karoti, tena dravyeNa nijakuTumbalAbhArthaM vyApAraM karoti / xxx * dravyasaptatikAyAm - 15 * AyANaM jo bhaMjai paDivaNNadhaNaM Na dei devassa / garahaMtaM covikkhai so vi hu paribhamai saMsAre / / AyANamiti0 AdAnaM tRSNAgrahagrastatvAt, devA''disatkaM bhATakaM yo bhanakti, tathA yaH paryuSaNAdiSu caityAdisthAne deyatayA pratijJAtaM dhanaM na datte, tathA garhantamIrSyAdivazAddurvAkyena dUSayantamavinItaM yo vopekSate, tathA sati, kadAcittadvAkyazravaNAd mahendrapurIyazrAddhavad glAnIbhUya, devAdidravyarakSAdau zaktimAnapyudAsIno bhavatItyarthaH / yataH 'etadeva mahatpApaM dharmasthAne'pyudAsitA / ' iti / / 15 / * upadezapade- 414* ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhati mohiyamatIo / dhammaM va sona yAti ahavA baddhAuo puvviM / / caityadravyaM caityabhavanopayogi dhanadhAnyAdi kASThapASANAdi ca, tathA sAdhAraNaM ca dravyaM, tathAvidhavyasanaprAptau zeSadravyAntarAbhAve jinabhavanajinabimbacaturvidhazramaNasaGghajinAgamalekhanAdiSu dharmakRtyeSu sIdatsu satsu yadupaSTambhakatvamAnIyate, tatra yo duhyati vinAzayati / kIdRzaH sannityAhamohitamatiko lobhAtirekeNa mohamAnItA mohitA matirasyeti samAsaH / dharmaM vA jinapraNItaM sa na jAnAti / anena ca tasya mithyAdRSTitvamuktam / athavA jAnannapi kiJcid dharmyaM baddhAyuSko narakAdidurgatau pUrvaM caityadravyAdicintAkAlAt prAgiti / / 414 / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam * zrAddhadinakRtye- -126 * devadravyavaktavyatAM sadRSTAntamabhidhAya sAmprataM tasya sAdhAraNadravyasya ca tulyadoSodbhAvayiSayAha ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiyamaIo / dhammaM ca so na yANai ahavA baddhAuo narae || 'ceiya.' caityadravyaM prasiddham / sAdhAraNaM ca caityapustakApadgatazrAvakAdisamuddharaNayogyamRddhimacchrAvakakRtasamudgakarUpam / te dve api yo druhyati vinAzayati dogdhi vA vyAjavyavahArAdinA tadupayogamupabhuGkte, mohitamatikaH kliSTakarmodayAnmUDhIkRtacetaskaH / 'dhammaM ca' iti prAgvaditi / / 126 / / deva : AstAM zrAvakaH, sAdhunA'pi tadvinAze nopekSA vidheyA, yataH ceiyadavvaviNAse taddavvaviNAsaNe duvihabhee / sAhU vikkhamANo anaMtasaMsArio bhaNio / / 57 / / cakre : tathA caityadravyasya suvarNAdervinAze / tathA tadddravyavinAzane tasya caityasya dravyamupakArakaM dArUpaleSTikAdi, tasya vinAzane jAyamAne dvividhabhede dviprakArabhede / nUtanalagnotpATitavinAzyadvaividhyAt, mUlottarabhedAdvA / tatra mUlaM stambhakumbhikAdyuttaraM tu chAdanAdi / svapakSaparapakSajanitavinAzanabhedAdvA / svapakSaH zrAvakAdiH, parapakSo mithyAdRSTyAdiH, api zabdasyAdhyAhArAdAstAM zrAvakaH sAdhurapi sarvasAvadya virato yatirapyupekSamANa audAsInyaM kurvANo'nantasaMsAriko bhaNitastIrthakRdgaNadharaiH / na caivaM yateryatitvasya hAnistasya hi navyamAdAnikamutpAdayato hAniH syAd, agretanaM tu vilupyamAnaM rakSato vizeSatastatpuSTireva / yasmAdAgamo'pyevamevAste - yadAha coei ceiyANaM khettahirane va gAmagAvAI / maggatassa u jaiNo tigaraNasohI kahaM na bhave ? / / nu bhannai ittha vibhAsA jo eyAI sayaM vimaggejjA / tassa na hoI sohI aha koi harejja eyAI / / - tattha karaMtu uvehaM jA sA bhaNiyA u tigaraNavisohI / sAya na hoi abhattI ya tassa tamhA nivArejjA / / 1. uvekkhamANo. Z -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-57 savvatthAmeNa tahiM saMgheNa ya hoi laggiyavvaM tu / sacaritta'carittINa ya savvesi hoi kajjaM tu / / / [paJcakalpabhASya-1569-1572] iti gAthAcatuSTayArthaH / / 57 / / deva0 : caityaM paJcadhA, sArmikacaityaM yathA vArattakasAdhvAdInAm, maGgalacaityaM gRhadvAradezAdinikuTTitapratimArUpam, zAzvataM nandIzvarAdivyavasthitam, bhakticaityaM bhaktyAkRtaM jinAyatanam, tacca sAdhunizrayA kRtaM nizrAkRtaM tadanizrayAkRtaM tvanizrAkRtam / iha tu sAmAnyena jinAyatanaM gRhyate, tasya dravyaM hiraNyasuvarNAdirUpam, tasya vinAze jAyamAne, tathA tadravyavinAzane tasya caityasya dravyamupakArakaM dArUpaleSTakAdivastu tasya vinAzane sampadyamAne, dvividhabhede nUtanalagnotpATitavinAzyadaividhyAd dviprakArabhede, mUlottarabhedAdvA, tatra mUlaM stambhakumbhikAdi, uttaraM tu chAdanAdi, svapakSaparapakSajanitavinAzadvaividhyAdvA dvividhabhede, yadAha juggaM aIyabhAvaM mUluttarabhAvao ahava kaTuM / jANAhi duvihabheyaM sapakkhaparapakkhamAI vA / / [ ] svapakSaH zrAvakAdiH, parapakSo mithyAdRSTyAdiH / sAdhuryatirupekSamANazcaityadravyAdivinAzamevAnantasaMsAriko bhaNitastIrthakRdgaNadharairiti / atha tridhA pratyAkhyAtasAvadyasya yatezcaityadravyAdicintAyAM ko nAmAdhikAra iti ceducyate-yadi rAjA'mAtyAdyabhyarthanapurassaragRhahaTTagrAmAdikAyadAnAdividhinA'navaratamutpAdayati tadA bhavati bhavadvivakSitArthasiddhiH, yadA tu kenacidyathAbhadrakAdinA dharmAdyarthaM prAgvitIrNamanyadvA jinadravyaM vilupyamAnaM rakSati tadA nA'bhyupetArthahAnirapi tu vizeSataH puSTireva, samyagjinAjJA''rAdhanAda, yathAhi jinabhavanaM navamakArayato'pi pUrvakRtaM tu tatpratipanthinigraheNApi rakSato na prAyazcittaM nApi pratijJAbhaGga iti / Agamo'pyevameva vyavasthitaH, yadAha coei ceiyANaM khettahirane va gAmagAvAI / maggaMtassa u jaiNo tigaraNasohI kahaM nu bhave ? / / bhannai ittha vibhAsA jo eyAI sayaM vimaggejjA / tassa na hoI sohI aha koi harejja eyAiM / / tattha karaMtu uvehaM jA sA bhaNiyAu tigaraNavisohI / sA ya na hoi abhattI ya tassa tamhA nivArejjA / / 1. mAiM vA T,C
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 tathA savvatthAmeNa tahiM saMgheNa ya hoi laggiyavvaM tu / sacarittacarittINa ya savvesiM hoi kajjaM tu / / darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam [paJcakalpabhA0 1669 - 1672] iti gAthArthaH / / 5 / / * upadezapade- 415 * - ceiyadavvaviNAse taddavvaviNAsaNe duvihabhee / sAhU uvekkhamANo anaMtasaMsArio bhaNio / / iha caityadravyaM kSetrahiraNyagrAmavanavAstvAdirUpaM tattatsamayavazena caityopayogitayA sampannaM tasya vinAze cintAniyuktaiH puruSaiH samyagapratijAgaryamANasya svata eva paribhraMze sampadyamAne, tathA taddravyavinAzane caityadravyaviluNTane paraiH kriyamANe / kIdRze ityAha- dvividhabhede vakSyamANavinAzanIyadvividhavastuviSayatvena dviprakAre / sAdhuH sarvasAvadyavyApAraparAGmukho'pi yatirupekSamANo mAdhyasthyamavalambamAno'nantasaMsAriko'parimANabhavabhramaNo bhavati, sarvajJAjJollaGghanAt / uktaM ca paJcakalpabhASye, yathA - coei ceiyANaM khettahiraNNAI gAmagAvAiM / maggaMtassa hu jaiNo tigaraNasuddhI kahaM nu bhave ? / / bhaNNai etya vibhAsA jo eyAiM sayaM vimaggejjA / na hu tassa hoi suddhI aha koi harejja eyAI / / savvatthAmeNa tahiM saMgheNaM hoi laggiyavvaM tu / sacarittAcarittINaM evaM savvesiM sAmannaM / / iti / / 415 / / xxx upekSamANo dezanAdibhiranivArayan xxx cakre0 : samprati * zrAddhadinakRtye - 127* jinadravyaprabhAvAviSkaraNapUrvakaM bhakSaNa-rakSaNa-vardhanaphalopadarzanAya gAthAtrayamAhuH deva0 : iha ca prekSAvatpravRtteH phalepsAvyAptatvAditi jinadravyaprabhAvAviSkaraNapurassaraM bhakSaNa- rakSaNa-varddhanaphalopadarzanAya gAthAtrayamAha jiNapavayaNavuDikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / bhakto jiNadavvaM aNaMtasaMsArio hoi / / 58 / / jiNapavayaNavuDikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM parittasaMsArio hoi / / 59 / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-devatattvam gA-58, 59, 60 jiNapavayaNavuDDikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / vaTuMto jiNadavvaM titthayarattaM lahai jIvo / / 60 / / cakre0 : jinapravacanavRddhikaraM jJAnadarzanaguNAnAmupalakSaNatvAccAritraguNAnAM ca prabhAvakam / na hi jinazAsanavRddhizcaityAlayaM vinA syAnna ca tadravyaM vinA pratyahaM pratijAgartuM jIrNaM vizIrNaM vA punaruddhartuM pAryate / tathA tena pUjArthadravyeNa pUjAdiSu zrAvakaiH kriyamANeSu jJAnadarzanacAritraguNA dIpyante / yasmAdajJAnino'pi 'aho tattvAnugA buddhireSAm' ityupabRMhayantaH kramAjjJAnAdiguNalAbhabhAjaH syuH / tasmAdevaMvidhaM jinadravyaM bhakSayananantasaMsAriko bhavatIti tIrthacchedakatvena sakalajJAnAdiguNaghAtakatvAt / rakSazca *parItasaMsArikaH, anekArthatvAddhAtUnAmiti dAnArtho'pi dAdhAtuH paripUrvo'tra saGkhyAvacanaH, tena parItaH parimitIkRtaH saMsAro jinadravyarakSakatvenoddhRtapravacanatvAdArAdhitajJAnAdiguNatvAJca yena sa parItasaMsArikastathA vardhayan svadhanaprakSepAdinA tIrthaMkaratvaM labhate jIvo'rhati vAtsalyAtpravacanaprabhAvakatvAcca yadAgamaH - arihaMta siddha payavaNa guru thera bahussue tavassIsuM / vacchallayA ya esiM abhikkhanANovaoge ya / / daMsaNaviNae Avassae ya sIlavvae niraiyAro / khaNalava tavaJciyAe veyAvaJce samAhI ya / / apuvvanANagahaNe suyabhattI pavayaNe pabhAvaNayA / eehiM kAraNehiM titthayarattaM lahai jIvo / / [ Ava. ni. 179-181] pUrvArddha ca gAthAtraye'pyekAlApakena bhaNanaM jinadravyasyAtizayakhyApanArtham / / 58, 59, 60 / / / / iti pUjyazrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSyazrItilakAcAryanirvAhitAyAM samyaktvavRttau samarthitaM prathamaM devatattvam / / deva0 : jinapravacanamArhatazAsanam, tasya vRddhikaraM tatsantAnAvyavacchittihetutayA tathA prabhAvakaM dIpakaM jJAnadarzanaguNAnAmupalakSaNatvAccAritraguNAnAM ca, na khalu jinapravacanavRddhijinavezmaviraheNa bhavati, na ca tad dravyavyatirekeNa pratidinaM pratijAgarayitum, jIrNaM vizIrNaM vA punaruddhartuM pAryate, tathA tena pUjAmahotsavAdiSu zrAvakaiH kriyamANeSu jJAnadarzanacAritraguNAzca dIpyante, yasmAdajJAnino'pi 'aho tattvAnugAminI buddhireteSAm' ityupabaMhayantaH krameNa jJAnadarzana * prAkRta 'paritta' ityasya saMskRta chAyA 'parIta' bhavati /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cAritraguNalAbhabhAjo bhavantIti garbhArthaH / tatazcaivaMvidhaM jinadravyaM bhakSayantranantasaMsAriko bhavati, tIrthocchedakatvena jJAnAdisakalaguNaghAtakatvAditi / zeSaM sugamam, navaraM 'parittasaMsArio'tti pari samantAditaH khaNDito jinadravyarakSaNaparatvenopagRhItapravacanatvAdArAdhitajJAnAdiguNatvAcca / sa cAsau saMsArazca, sa vidyate yasya sa parItasaMsArikaH / tathA 'vaDuMto 'tti ucitAMzaprakSepAdinA kalAntaraprayogAdinA vA vRddhimupanayaMstIrthakaratvaM labhate jIvaH / arhadvAtsalyAduktanyAyena pravacanaprabhAvakatvAcca, yadAha 74 - ceiyakulagaNasaMghe uvayAraM kuNai jo aNAsaMsI / patteyabuddhagaNahara titthayaro vA tao hoi / / [ upadezapada- 419 ] jinapravacanetyAdyAlApakasya cAsakRdbhaNanaM gamikasUtratvAditi gAthArthaH / / 58, 59, 60 / / / / iti zrIdevabhadrasUriviracite darzanazuddhiprakaraNavivaraNe prathamaM devatattvaM samAptam / / zrIrastu / / * saMbodhasaptatikAyAm-68 * atha kSepakagAthAdvayena jinadravyabhakSaNaphalamAha - jiNapavayaNavuDDikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNAM / bhakto jiNadavvaM aNaMtasaMsArio hoi / / jinapravacanasya jinoktasiddhAntasya vRddhikaraH, punarjJAnadarzanaguNAnAM prabhAvakaH pumAnapi jinadravyaM bhakSayan sannanantasaMsAriko bhavati, anantaH saMsAro vidyate yasya so'nantasaMsArikaH, athavAdyaM vizeSaNadvayaM dravyasya vyAkhyeyaM prAgvat / / 68 / / * upadezapade- 417 * atha caityadravyarakSAphalamabhidhAtumAha - jiNapavayaNavuDDikaraM pabhAvagaM NANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM parittasaMsArio hoi / / jinapravacanavRddhikaraM bhagavadarhaduktazAsanonnatisampAdakam, ata eva (prabhAvakaM ) vibhAvanaM vistArahetuH / keSAmityAha-jJAnadarzanaguNAnAm / tatra jJAnaguNA vAcanA-pracchanA-parAvarttanAanuprekSA-dharmakathAlakSaNAH, darzanaguNAzca samyaktvahetavo jinayAtrAdimahAmaharUpA rakSastrAyamANo jinadravyaM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ devatattvam gA-58, 59, 60 75 nirUpitarUpam, sAdhuH zrAvako vA parItasaMsArikaH parimitabhavabhramaNabhAg bhavatIti / tathAhi-jinadravye rakSite sati tadviniyogena caityakAryeSu prasabhamutsarpatsu bhavino bhavyAH samudgatodagraharSA nirvANAvandhyakAraNabodhibIjAdiguNabhAjo bhavantIti / tathA caityAzrayeNa saMvignagItArthasAdhubhiranavarataM siddhAntavyAkhyAnAdibhistathA tathA prapaJcayamAnaiH samyagjJAnaguNavRddhiH samyagdarzanaguNavRddhizca sampadyate / iti caityadravyarakSAkAriNo mokSamArgAnukUlasya pratikSaNaM mithyAtvAdidoSocchedasya yujyata eva parItasaMsArikatvamiti / / 417 / / * zrAddhadinakRtye-143 * xxx parittasaMsArika ityAsannamuktigamanAdalpabhavasthitika: xxx * saMbodhasittaryAm-66 * ete pUrvoktAH sUkSmabhAvAstIrthakRtA pratipAditA iti tIrthakRttvasyaiva kAraNamAha - jiNapavayaNavuDDikara, pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / vaTuMto jiNadavvaM titthayarattaM lahai jIvo / / jinadravyaM devasaMbandhidravyaM vardhayan susthAnakalAntaraprayogAdinA vRddhi nayajIvo bhavyasattvastIrthakaratvamArhantyaM labhate samAsAdayati / tIrthakaratvalAbhastu devadravyavRddhi karturarhatpravacanabhaktyatizayAtsuprasiddha eva / kimbhUtaM jinadravyam ? jinapravacanavRddhikaram, kathaM sati hi devadravye pratyahaM jinAyatane pUjAsatkArasambhavaH, tatra ca prAyo yatijanasaMpAtastadvyAkhyAnazravaNAdezca jinapravacanavRddhiH / tathA jJAnadarzanaguNAnAM prabhAvakamutsarpaNAkArakam / jinapravacanavRddhyA hi jJAnAdiguNAnAM prabhAvanA bhavatyeva / so'pi vRddhirAjJayaiva kartavyA nAnyathA / yaduktam - jiNavaraANArahiyaM vaddhAritAvi ke vi jiNadavvaM / buDaMti bhavasamudde mUDhA moheNa annANI / / jinavarAjJArahitaM jinadravyaM vardhayanto'pi mUDhA bhavasamudre bruDantIti sambandhaH / jinavarANAmAjJA''gamastayA rahitaM muktaM jinavarAjJArahitamiti kriyAvizeSaNam / tatazca jinavarAjJArahitaM yathA bhavati tathA vardhayanto'pi vRddhiM nayanto'pi ke'pi mugdhabuddhayo jinadravyam, AjJArahitaM vardhanaM caivam-yathA zrAvakeNa devasvavRddhaye kalpapAlamatsyabandhakavadhakavezyAcarmakArAdInAM kalAntarAdidAnam / tathA devavittena vA bhATakAdihetukadevadravyavRddhaye yaddevanimittaM sthAvarAdiniSpAdanam / tathA mahArghA'nehasi vikrayeNa bahudevadraviNotpAdanAya gRhiNA yaddevadhanena samarghadhAnyasaMgrahaNam / tathA devahetave kuupvaattikaakssetraadividhaanm| tathA zulkazAlAdiSu bhANDamuddizya rAjagrAhyabhAgAdhikakarotpAdanAdutpannena dravyeNa jinadraviNavRddhinayanaM jinavarAjJArahitam / tathA coktam -
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ussuttaM puNa itthaM thAvarapAuggakUvakaraNAI / ubbhUyagakarauppAyaNAi dhammAhigAraMmi / / tatra sthAvarAdinirmApaNAdInAM SaTakAyArambhAsaMyatavAsAdinA mahAsAvadyatvena nivAritatvAddevArthamudbhUtakarotpAdanasya ca lokAprItijanakatvenAbodhihetutvAt, taduktam - dhammatthamujjaeNaM savvassApattiyaM na kAyavvaM / iya saMjamo vi seo ittha ya bhagavaM udAharaNaM / / so tAvasAsamAo tesiM apattiyaM munneuunnN| paramaM abohibIyaM tao gao haMta kAle vi / / tadevaM vardhayanto'pyAstAM bhakSayantaH, tadbhakSaNasya mahAnarthahetutvAt / kim ? ityAha-bruDanti majjanti bhavasamudre saMsAravAridhau mUDhA mandAH, kiMviziSTAH ? mohena mohanIyakarmaNA'jJAnino vizuddhajJAnavikalA devadravyaM vardhayanto'pi bhavasamudre majjanti, jinAjJAbhaGgahetutvAttAdRzavardhanasya / nanu tarhi jinadravyaM vRddhimapi na neyam ? iti cenna, tadvRddhiprayogasyAgame bahuzaH zubhaphalahetutvenAbhidhAnAt - evaM nAUNa je davvaM vuddhiM niMti susAvayA / tANaM riddhI pavaDhei kittI sukkhaM balaM tahA / / puttA ya huMti se bhattA soMDIrA buddhisaMjuyA / savvalakkhaNasaMpannA susIlA jaNasammayA / / devadravyavatsAdhAraNadravyamapi vardhanIyameva, devadravyasAdhAraNadravyayorhi vardhanAdau zAstre tulyatvazruteH, tathA coktam - devassaM nANadavvaM ca sAdhAraNadhaNaM tahA / sAvaehiM tihA kAuM neyavvaM buDDimAyarA / / tathA - ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiyamaIo / dhammaM ca so na yANai ahavA baddhAuo narae / / yathA jinadravyasya vRddhiH kartavyA tathA tadrakSaNamapi vidheyam, yaduktamjiNapavayaNavuDkiraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM parittasaMsArio hoi / / 'parItasaMsArikaH' ityAsannamuktigamanAdalpasthitikaH / / 6 / / * upadezapade-418 * xxx varddhayannapUrvApUrvadravyaprakSepeNa vRddhiM nayaJjinadravyam, tIrthakaratvaM caturvarNazrIzramaNasaGghakartRtvalakSaNaM labhate jIvaH / xxx
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam cakre0 : vyAkhyAtaM devatattvam, devazca bhavyAvabodhAya dharmamupadidezetyanena sambandhenAyAtaM mUladvAragAthAkramaprAptaM ca dharmatattvamadhunA vivriyate / tatrAdau gAthA - deva0 : vyAkhyAtaM lezato devatattvamidAnI mUladvAragAthAkramaprAptaM dharmatattvaM vivriyate, sambandhazcAsya prAcyena prAgdevasvarUpaM nyakSeNa cacakSe, sa cAsau devaH svayamadhigatAzeSasamIhitavyo'pi jantUnAM hitAya yathA yathAvasthitaM dharmamupadideza tathocyate, tatrAdau gAthA - jIvadayasaJcavayaNaM paradhaNaparivajjaNaM susIlaM ca / khaMtI paMcidiyaniggaho ya dhammassa mUlAI / / 6 / / cakre0 : spaSTA, navaraM cakArAtparigrahaviratigrahaH / 'khaMtI' tti kSAntiH krodhanigrahaH / kSAntibhaNanAccheSakaSAyanigraho'pi jJeyaH / 'paMciMdiyaniggaho' tti paJcAnAM svakIyendriyANAM nigraho vijJeyaH, dharmazca dvidhA gRhidharmayatidharmabhedAt / / 6 / / deva0 : jIvitavanto jIvanti jIviSyantIti ca jIvAH, cetanAdiliGgavyaGgyAH pRthivyAdayaH prANinasteSu dayA kAruNyam, satyavacanaM bhUtahitA vAk, para AtmavyatiriktAsteSAM dhanaM hiraNyAdi tasya parivarjanaM parihAraH, suSThu zobhanaM zIlaM sadAcArazcaturthavrataM vA caH samuccaye, zAntiH krodhanigrahaH, upalakSaNaM cedaM zeSakaSAyanigrahasya, paJceti paJcasaGkhyAnIndriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotralakSaNAni karaNAni, teSAM nigraho nirodhaH svaviSayapravRttAvapi rAgadveSAkaraNaM yaduktam - na zakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra tau budhaH parivarjayet / / [ ] iti / iha paJcendriyanigrahasya manonigrahapUrvakatvAttannigraho'pi veditavyaH / caH samuccaye, dhArayati durgatau nipatato jIvAniti dharmaH, tathA ca vAcakaH -
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam prAglokabindusAre sarvAkSarasannipAtaparipaThitaH / dhRJdharaNArtho dhAtustadarthayogAd bhavati dharmaH / / [ ] durgatibhayaprapAte patantamabhayakaradurlabhatrANe / 1 samyak carito yasmAd dhArayati tataH smRto dharmaH / / [ mUlAnIva mUlAni tatpratiSThatvAd dharmamahAmahIruhasya, sarvAstikavAdinAm, tathA cAhu - tasya ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam / paJcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm / / tathA - ] iti gAthArthaH / / 61 / / -- kaSAyA yasya nocchannA yasya nAtmavazaM manaH / indriyANi na guptAni darzanaM tasya jIvikA / / [ cakre0 : abhyastagRhidharmazca prAyo yatidharmayogyaH syAdityAdau gRhidharmamAhuH - deva0 : evaM sarvasammataM dharmamupadarzya svasamayaprasiddhavidhinA gRhiyatibhedatastamabhidhitsurabhyastagRhidharma prAyeNa yatidharmayogyo bhavatItinyAyAdguNasthAnakakramamAzritya vA tAvad gRhidharmamAha sammattamUlamaNuvvayapaNagaM tinni u guNavvayA huMti / sikkhAvayAI cauro bArasahA hoi gihidhammo / / 62 / / - cakre0 : pratItArthA / / 62 / / deva0 : samyaktvaM prAgvaNitasvarUpaM tanmUlamAdiryasya tattathA, anena samyaktvalAbhavyatirekeNa vratAbhAvaM darzayati / yadAha sammatazcAyamarthaH sammattaMmi u laddhe paliyapuhutteNa sAvao hoi / caraNovasamakhayANaM sAgarasaMkhaMtarA huMti / / [ Atmaprabodha-34] cAritropazamazreNikSapakazreNInAM saGkhyAtasAgaropamANyantaraM bhavati / aNuni laghUni mahAvratApekSayA vratAni, yadivA'nu pazcAnmahAvratapratipattyasamarthasya kathanIyAni, 'jai dhammamasamatthe jujjai taddeNaMpi sAhUNaM' iti vacanAt / aNorvA yatyapekSayA gRhasthasya vratAnyanuvratAnyaNuvratAni 1. nocchinnA0 M 2. maNuvayapaNagaM tini ya guNavvayAiM ca T, B, C, P, K
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 vA teSAM paJcakamanuvratapaJcakameva uttarapadasthatuzabdasyaivakArArthasyeha sambandhAttena nAmUni madhyamatIrtheSvapi mahAvratAnIva catvAri, yataH zailakajJAte zailakarAjo neminAthaziSyasyAntike paJcANuvratikaM saptazikSAvratikaM zramaNopAsakadharmaM pratipanna ityabhihitamiti / trINi trisaGkhyAni guNAyAnuvratAnAmupakArAya vratAni niyamA guNavratAni, puMstvaM tu 'prAkRte liGgamatantram' iti vacanAt bhavanti kriyApadaM caitadvacanavyatyayena pUrvatrottaratra ca sambadhyate / zikSA abhyAsastatpradhAnAni vratAni zikSAvratAni, punaH punarAsevArhANItyarthaH / catvAri catuHsaGkhyAni, itizabdasya luptasyeha darzanAdityuktanItyA dvAdazadhA bhavati, gRhaM svAmitvena vidyate yasya sa gRhI zrAvakastasya dharma iti gAthArthaH / / 62 / / * zrAvakadharmavidhiprakaraNe-13 * tameva grAhaNIyatayoditaM zrAvakadharma saMpiNDyAha - sammattamUliyA U paMcANuvvaya guNavvayA tiNNi / causikkhAvayasahio sAvagadhammo duvAlasaha / / 'sammatta' gAhA vyAkhyA-samyaktvaM mUlaM prathamaM kAraNaM yeSAM tAni samyaktvamUlAni, 'kamalAkRtayo vA' iti puMlliGgatA / turavadhAraNe, samyaktvamUlAnyeva, na hi samyaktvamantareNA'NuvratAdisambhavaH / taduktam__ mUlaM dvAraM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dviSaTkasyA'sya dharmasya samyagdarzanamiSyate / / [zrA0 pra0 sU0 vR0 pR0 9/1] paJceti saMkhyA, aNUni laghUni mahAvratA'pekSayA vratAni pratItAnyaNuvratAni / tathA guNavratAni trINi, pu~lliGgatA prAgvat / catvArIti saMkhyA, zikSA'bhyAsastatpradhAnAni vratAni zikSAvratAni, punazcatuHzabdena samAsaH saMjJAtvAt prAkRtatvAdvA, taiH sahito yuktaH zrAvakadharmo'dhikRto dvAdazadhA dvAdazaprakAro bhavatItyadhyAhAraH / iti gAthArthaH / / 13 / / cakre0 : atha dvAdazavratanAmAnyAhuH - deva0 : dvAdazabhedaH zrAvakadharmo bhavatItyabhihitamatha tAneva nAmagrAhamAha - pANivaha musAvAe adattamehuNa pariggahe ceva / disibhoga daMDa samaiya dese taha posahavibhAge / / 3 / / cakre0 : sUcakatvAtsUtrasya prANAtipAtaviratima'SAvAdaviratiradattAdAnaviratimaithunaviratiH parigrahaviratidigvirati gopabhogaviratiranarthadaNDaviratiH sAmAyikaM dezAvakAzikaM poSadho'tithisaMvibhAgazceti / / 63 / /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : prANino jIvAsteSAM vadho hiMsA prANaviyojanamityarthaH / mRSAvAdo'satyabhASaNam, 'adatta'tti ekadeze samudAyopacArAdadattAdAnamavitIrNagrahaNam, evamuttaratrApi yathAsambhavaM dRzyam, maithunamabrahmasevanam, parigraho gArdhyamiha ca sUcanAtsUtramiti sarvatra viramaNazabdo dRzyaH, caiveti samuccaye, 'disi'tti dikparimANavratam, 'bhoga'tti bhogopabhogaparimANakaraNam, 'daMDa'tti anarthadaNDaviratiH, 'samaiya'tti sUcanAtsAmAyikam, 'dese 'tti dezAvakAzikam, tathA tena vratasvarUpalakSaNaprakAreNa, pauSadhaM pauSadhavratam, 'vibhAga'tti atithisaMvibhAgavrataM vibhaktilopa ekArazca yathAsambhavaM sarvatra prAkRtatvAdityakSaragamanikA, viSayavibhAgazcaivam, tadyathA 80 - 1-upAsakaH sthUlaniraparAdhajIvAnabhisandhAya dvividhatrividhAdinA bhaGgajAlena na hantIti prathamANuvratam, tatra sthUlA dvitricatuSpaJcendriyAstad grahaNAtpRthivyAdayo niraparAdhagrahaNAtsAparAdhAzcaurAdayaH, abhisandhAyeti bhaNanAdArambhasambhavadvadhAzca na vrataviSayAH, bhaGgajAlaM ca 1-dvividhaM trividhenetyeko bhaGgaH, dvividhaM kRtakAritabhedaM vadham, trividhena manasA vAcA kAyena, evaM ca bhAvanA, vadhaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vacasA kAyena ceti / anumatistu sarvatra na pratiSiddhA'patyAdiparigrahasadbhAvAt, tairhiMsAdikaraNe ca tasyAnumatiprApteH, 2- dvividhaM dvividheneti dvitIyaH, dvividhamiti prAgvad dvividhena manasA vacasA, yadvA manasA kAyena, yadivA vAcA kAyeneti, 3-dvividhamekavidheneti tRtIyo dvividhaM bhAvitavad, ekavidhena manasA yadvA vAcA yadivA kAyeneti, 4-ekavidhaM trividheneti caturthaH, ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNaM trividheneti pUrvavad, 5- ekavidhaM dvividheneti paJcamaH, 6- ekavidhamekavidheneti SaSTaH, yadAha vihaM tiviNa paDho duvihaM duviheNa bIyao hoi / duvihaM egaviNaM egavihaM ceva tiviheNaM / / [ prava. sAro0 1342 ] vihaM duviNaM ekkkaviheNa chaTThao hoi / xxx / / [ prava. sAro0 1343] ete ca bhaGgAH karaNatrikeNa yogatrikeNa ca vizeSyamANA ekonapaJcAzadbhavanti / tathAhi -1-hiMsAM na karoti manasA, 2- vAcA, 3- kAyena, 4- manasA vAcA, 5- manasA kAyena, 6-vAcA kAyena, 7-manasA vAcA kAyena ca, ete karaNena sapta, evaM kAraNena sapta, anumatyApi spt| tathA 1-hiMsAM na karoti na kArayati ca manasA, 2 - vAcA, 3 - kAyena, 4 - manasA vAcA, 5- manasA kAyena, 6-vAcA kAyena, 7-manasA vAcA kAyena ca, ete karaNakAraNAbhyAM sapta, evaM karaNAnumatibhyAm, 1. satvAnabhisandhAya T, B, C
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 kAraNAnumatibhyAm, karaNakAraNAnumatibhizca sapta sapta, evaM sarve mIlitA ekonapaJcAzadbhanti ete ca trikAlaviSayatvAtpratyAkhyAnasya kAlatrayeNa guNitAH saptacatvAriMzadadhikaM zataM bhavantIti / yadAha - sIyAlaM bhaMgasayaM paccakkhANammi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe kusalo sesA akusalA u / / [prava.sAro0 1328] eta ahiMsAvratamAzrityoktA vratAntareSvapi dRSTavyA iti / 2-kanyAgobhUmyalIkanyAsApahArakUTasAkSyalakSaNebhyaH sthUlAsatyebhyo viratidvitIyamaNuvratam, tatra kanyAlIkaM kanyAM sadoSAmapyadoSAM viparyayaM vA vadataH, sarvadvipadAlIkopalakSaNaM caitat / gavAlIkaM gAmalpakSIrAmapi bahukSIrAM viparyayaM vA vadataH / idamapi catuSpadAlIkopalakSaNam / bhUmyalIkaM bhuvaM parasatkAmapyAtmAdisatkAM viparyayaM vA vadata etadapi pAdapAdyapadavyalIkopalakSaNam, na ca vAcyaM dvipada-catuSpadA'padagrahaNameva kasmAnna kRtamiti ? kanyAdyalIkAnAM loke'tigarhitatvena rUDhatvAt, ata eva hi nyAsApahArakUTasAkSye'pi bhedenopAtte, nyAsApAhAro nyAsIkRtasuvarNAdyapalApaH, kUTasAkSyaM pramANIkRtasya laJcAmatsarAdinA kUTaM vadataH / etAni paJca kliSTAzayasamutthatvAt sthUlAsatyAnIti / 3-sacittAcittamizrabhedAccoravyapadezanibandhanasthUlAdattaparasvAdviratistRtIyamaNuvratam, sUkSma tRNajalendhanadantazodhanAdi nAtrAvarudhyate / 4-svadArasantoSaH paradAravarjanaM vA caturtham, paradArAH parakalatrANi nArIdevItirazcIrUpANi, teSAM varjanam, striyAstu svabhartRvyatiriktasarvapuruSavarjanamiti / 5-kSetravAsturUpyasvarNadhanadhAnyadvipadacatuSpadakupyalakSaNasya navavidhaparigrahasya parimANakaraNaM paJcamamaNuvratam / kSetraM sasyotpattibhUmiH, tat trividhaM setuketUbhayabhedAt, setu yadaraghaTTAdijalena sicyate, ketukSetramAkAzodakaniSpAdyasasyam, ubhayamubhayajalaniSpAdyasasyam / vAstu gRhAdi grAmanagarAdi ca, gRhAdi trividham, khAtaM bhUmigRhAdi, ucchritaM prAsAdAdi, khAtocchritaM bhUmigRhasyopari gRhAdisannivezaH, rUpyasvarNe spaSTe, dhanaM gaNimadharimameyaparIkSyalakSaNam, uktaM ca - gaNimaM jAIphalaphophalAi dharimaM ca kuMkumaguDAI / mejje coppaDaloNAi rayaNavatthAi paricchijjaM / / [saMbodhapra. 1169]
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam dhAnyaM vrIhyAdi, dvipadaM kalatradAsazukAdi, catuSpadaM gavAzvAdi, kupyaM kAMsya-loha-trapu-tAmrasIsakAdighaTitabhANDatUlipalyaGkAdirUpaH sarvo gRhopaskaraH, etAni paJcANuvratAni mUlaguNA ucyante, zrAvakadharmatarormUlakalpatvAd / digvratAdIni tu guNavratazikSAvratAni zAkhAprazAkhAkalpatvAduttaraguNAH / 6-tatrordhvAdhastiryagdiggamanaparimANakaraNaM digvirativratam / 7-bhogopabhogayoH zaktyA parimANakaraNaM bhogopabhogavratam, tatra sakRdrogyastAmbUlAnnasragAdirbhogaH, punaH punarbhogyo vastrAGganAbhavanAdirupabhogaH / idaM ca bhogopabhogavrataM bhoktuM yogyeSu parimANakaraNena taditareSu ca varjanena bhavati / varjanIyAni ca - madyaM mAMsaM navanItaM madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam / / AmagorasasampRkta-dvidalaM puSpitaudanam / dadhyahatiyAtItaM kuthitAnnaM ca varjayet / / [yogazAstrapra. 3-6, 7] jantumizraM phalaM puSpaM patraM cAnyadapi tyajet / sandhAnamapi saMsaktaM jinadharmaparAyaNaH / / [yogazAstrapra. 3-72] phalaM madhUka-bilvAdeH, puSpamaraNi-zigrumadhUkAdeH, patraM prAvRSi tandulIyakAdeH / iha ca bhogopabhogakAraNaM dhanopArjanamapi bhogopabhogaH, upacArAttatparimANamapi bhogopabhogavratam, yathA zrAvakasya kharakarmaparihAreNa jIvikA, etaccAticAraprakrame vkssyte| 8-arthAya zarIrAdikRte daNDo manovAkkAyaiH prANinAM pIDanamarthadaNDo na tathA'narthadaNDaH, sa caturddhA, tadyathA - ArtaM raudramapadhyAnaM pApakarmopadezitA / hiMsopakAridAnaM ca pramAdAcaraNaM tathA / / [yogazAstrapra0 3-73] tadviratistRtIyaM guNavratam / tatrApadhyAnaM vairimaraNadezaghAtanRpakhecaratvAdiprArthanArUpaM muhUrtAtparato varjanIyam / pApopadezaM ca vatsataradamanakarSaNAdikaM putrasvajanAdIn vihAyAnyatra tyajet, yantrazastrAnihalamuzalodUkhalAdIni hiMsravastUni ca dAkSiNyaviSayAdanyasmai na dadyAt / 1. sthAlakaccolapalyaGkAdi sarvo0 A
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 pranAdAcaritaM ca dyUtamadyAdivyasanam, kutUhalAdgItanRttanATakAdinirIkSaNam, dolAjalAdiliranubaddhakaSAyaH sakalAM rAtriM svApo vikathA cetyAdikaM varjayediti guNavratAni / atha zikSAvratAnAmavasaraH, 9-tatrendriyamanaHsamAhitasya dvividhatrividhaM tyaktasAvadyayogasya muhUrtaM samabhAvasthitiH sAmAyikavratam / atra ca pratipanne zrAvako'pi yatiriva bhavati / yadAha - sAmAiyaMmi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjaa|| [Ava.ni. 801] iha ca zrAvakaH sAmAyikaM kurvaMzcaturSu sthAneSu karoti, jinagRhe sAdhusamIpe pauSadhazAlAyAM svagRhe vA, yatra vA vizrAmyati nirvyApAro vA'ste tatra ca / sa ca pratipattA dvividhaH, RddhimaannRddhikshc| tatrAnRddhikaH sAdhusamIpe yadA karoti tadAyaM vidhiH - yadi kasmAdapi bhayaM nAsti, kenacidvivAdo nAsti, RNaM vA na dhArayati, tadA svagRhe'pi sAmAyikaM kRtvA paJcasamitisamitastriguptiguptaH sAdhvAzrayaM gatvA sAdhUnamaskRtya sAmAyikaM karoti 'karemi bhaMte sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi, jAva sAhU pajjuvAsAmi, duvihaMtiviheNaM' ityAdi / evaM kRta sAmAyika IryApathikAyAH pratikramya pazcAdAgamanamAlocya yathAjyeSThamAcAryAdIn vandate, punarguruM vanditvA pratyupekSya niviSTaH zrRNoti paThati pRcchati vA / evaM jinabhavanAdiSvapi, [yadA tu pauSadhazAlAyAM svagRhe vA sAmAyikaM gRhItvA tatraivA''ste] kevalaM tadA gamanaM naasti| yastu maharddhikaH so'kRtasAmAyika eva sarvavibhUtyA tIrthaM prabhAvayan jinAlayaM sAdhuvasatiM vA gacchati, AgatazcAsau sAmAyikaM karotItyAdi pUrvavat / sa ca sAmAyikaM kurvan mukuTaM kuNDale nAmamudrAM puSpaM tAmbUlaM prAvArakAdi vyutsRjatIti / / 10-digvratapratipannasya dikparimANasya divArAtrau praharAdau ca sakSepaNaM dezAvakAzikam, zeSavrataviSayasakSepaNamapyatra draSTavyam, tatsaGkSapasyApyavazyaM kartavyatvAditi / 11-aSTamIcaturdazIpUrNimA'mAvAsyAsu dezataH sarvato vA''hArazarIrasatkArAbrahmacaryakuvyApAraparihAraH pauSadhavratam, tatrA''hArapauSadho dezato vivakSitavikRteravikRterAcAmAmlasya vA sakRdeva dvireva vA bhojanamiti / sarvatastu caturvidhasyApyAhArasyAhorAtraM yAvatpratyAkhyAnam, zarIrasatkArapauSadhazca dezataH snAnAdeH zarIrasatkArasyaikatarasyAkaraNam, sarvatastu sarvasyApi, brahmacaryapauSadho'pi dezato divaiva rAtrAveva vA, sakRdeva dvirvA strIsevAM muktvA brahmacaryakaraNam, 1. tatrAgamanaM A tathA gamanaM T.C
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sarvatastvahorAtraM yAvad brahmacaryapAlanam / kuvyApArapauSadhastu dezata ekatarasya kasyApi kavyApArasyAkaraNam, sarvatastu sarveSAmapi gRhakarmAdInAmakaraNam / iha ca dezataH kuvyApAraniSedhaM yadA karoti tadA sAmAyikaM karoti vA na vA, yadA tu sarvataH karoti tadA niyamAtkarotyeva, akaraNe tu tatphalena vaJcyate / sarvataH pauSadhaM ca pauSadhazAlAdau tyaktamauktikamaNisuvarNAdyalaGkAro vyapagatamAlAvilepanavarNakaH parihatapraharaNaH pratipadyate / 12-nyAyAgatAnAM prAsukaiSaNIyAnAmazana-pAna-khAdya-svAdyAnAM vastrapAtropAzrayAdInAM cAtitheH sAdhoH saGgato deza-kAla-zraddhA-satkArAdikramayukta AtmAnugrahabuddhayA vibhAgo dAnamatithisaMvibhAgo dvAdazaM vratam, yaduktam - sAhUNa kappaNijjaM jaM navi dinnaM kahiMci kiMci tahiM / dhIrA jahuttakArI susAvagA taM na bhuMjaMti / / vasahI-sayaNA-''saNa-bhatta-pANa-bhesajja-vatthapAyAI / jaivi na pajjattadhaNo thovA vi hu thovayaM dei / / [upadezamAlA-239, 240] etAni ca sAticArANi na samyagityamISu bhogopabhogavratavarjaM paJcapaJcAticArAH parihartavyAH / bhogopabhogavrate tu viMzatiH / 1-tatra prathamavrate tAvadamI-atikrodhAdibhirbandho vadhazcchavicchedo'tibhArAropaNaM bhaktapAnanirodhazceti / 1-tatra krodhAd bandho go-manuSyAdInAM prANaprahANanirapekSaM rajjudAmanakAdinA niyamanam, na punaryatputrAdInAM vinayagrahaNArthaM catuSpadAnAM ca rakSArthaM savikramaNaM yatanayA kriyate / 2-vadho laguDakazAdinA nirdayatADanaM krodhAdeva, na punaryad vratasApekSaM zikSArthaM yatanayA putrAzvAdInAM latAdavarakAdinA sakRd dvistrirvA tADanamiti / 3-chavistvak zarIraM vA, tasyAzchedaH krodhAllobhAdvA dvipadacatuSpadAnAM hastapAdakarNanAsikAchedakarNapATanapRSTakartanAdiH, na punshcikitsaarthmrugnnddpaadvlmiikophtpaadaadicchednmiti| 4-adhikasya voDhumazakyasya bhArasyAropaNaM krodhAllobhAdvA, go-karabha-rAsabha-manuSyAdervahanAya yAvantameva saparAkramaM voDhuM kSamastAvAneva bhAro'dhyAropya ityarthaH / 5-bhaktAdinirodhazca krodhAnnirdayaM bhRtyAdhamarNAdInAm, jvaritAdInAM tu rogacikitsAhetutvAnna dUSyatIti / nanUpAsakena hiMsaiva pratyAkhyAtA tato bandhAdau ka doSaH ? satyam, hiMsAhetutvAttatvataste'pi pratyAkhyAtA eva na caivaM sati vratabhaGga eva, yato dvividhaM hi vratamantarvRttyA bahirvRttyA ca, tatra yadA kopAdyAvezAnnirdayaM bandhAdau pravarttate tadA viratyanapekSapravRterantarvRttyA vratabhaGgo hiMsAyA abhAvAcca bahirvRttyA pAlanamiti dezasya bhaJjanAdezasya
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 85 pAlanAccAticAravyapadezaH / evamuttareSvapi bhAvanA, bandhAdayazcehopalakSaNamabhicAramantratantraprayogAdayo'pyaticAratayA jJeyA ete prathamavrate / 2-mRSAvAde tu sahasAbhyAkhyAnaM raho'bhyAkhyAnaM svadAramantrabhedo mRSopadezaH kuuttlekhkrnnnyceti| 1-sahasA'nAlocyAbhyAkhyAnamasaddoSAdhyAropaNam, yathA caurastvaM pAradAriko vetyaadi| 2-rahasaikAntena hetubhUtenAbhyAkhyAnaM raho'bhyAkhyAnam, idamuktaM bhavati-rahasi mantrayamANAn vIkSyAsatsambhAvanayaiva vadati 'ete hi idaM rAjaviruddhAdikaM mantrayante' etacca hAsyakrIDAdinA brUte na tvabhinivezena, tathA sati hi vratabhaGga eva, yadAha - sahasAbbhakkhaNAI jANaMto jai karejja to bhaMgo / / jai puNa'NAbhogAIhiMto to hoi aiyAro / / [ ] 3-svadArANAM mantrI vizrambhabhASaNam, tasya bhedaH prakAzanam, dAragrahaNaM mitrAdyupalakSaNam / asya cAnuvAdarUpatvena satyatve'pi mantraprakAzane lajjAditaH kalatrAdermaraNAdisambhavena tattvato'satyatvAdaticAratA / 4-mRSopadezo vivAdAdau svayaM pareNa vAnyatarAtisandhAnopAyopadezaH, iha svayameva vadato'nyaM zikSayataH kiJcid vratasApekSatvAdaticAratA / 5-kUTamasadbhUtam, tasya lekhaH kUTalekhaH, iha cAsatyabhaNanameva pratyAkhyAtamidaM tu lekhanamiti vratasavyapekSatvenAticAra iti| 3-atha tRtIyavrate stenAhatAdAnaM taskaraprayogaH viruddharAjyagamanaM kUTamAnakaraNaM tatpratirUpavyavahArazceti, 1-stenairAhataM kuGkumavastrAdi tasyAdAnam, tadvikrANakrayeNa mudhikayA vA kurvaMzcaura iti vyapadizyate, yadAha - caurazcaurApako mantrI bhedajJaH kANakakrayI / annadaH sthAnadazcaiva cauraH saptavidhaH smRtaH / / [ ] itthaM vratabhaGgaH, vANijyameva karomi na caurikAmityAzayena vratasavyapekSatvAdabhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH / 2-taskaraprayogazcaurANAM haraNakriyAyAM preraNA, yathA 'kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSThatha ? yadi vo bhaktAdi nAsti tadAhaM taddadAmi, bhavadAnItamoSasya yadi vikrAyako nAsti, tadAhaM vikreSyAmi'ityAdi, atrApi bhaGgasApekSatAbhyAmaticAratA bhAvanIyeti / 3-viruddho nijadezasvAminaH pratipanthI, tasya rAjyaM kaTakaM dezo vA, tatra svasvAmino niSedhazAsanamullaGghya gamanamiha ca yadyapi -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sAmIjIvAdattaM titthayareNaM taheva ya guruhiM / eyassa ujA viraI adinnAdANassa sA viraI / / [ navapadapra0 39 ] ityadattAdAnalakSaNayogAt tatkAriNAM ca cauryadaNDayogena vratabhaGga eva, tathApi 'vANijyamevedaM mayA kRtam, na cauryam' iti bhAvanayA vratasApekSatvAlloke ca cauro'yamiti vyapadezAbhAvAdaticAratA / 4-mAnaM kuDavAdi palAdi hastAdi, tasya kUTatvaM hInAdhikatvam, hInamAnena dadAtyadhikena ca gRhnnaati| 5 - tasya prastutasya vrIhyAdeH pratirUpaM sadRzam, yathA vrIhINAM palaJjiH, ghRtasya vasA, tailasya mUtram, jAtyasuvarNakarpUrAdInAM yuktisuvarNakRtrimakarpUrAdistena vyavahAraH / vrIhyAdiSu palaJjyAdi prakSipya tattadvikrINIte, etau ca vaJcanAtaH paradhanagrahaNAdbhaGgAveva, kevalaM 'khAtrakhananAdikameva cauryaM prasiddhamiyaM tu vaNikkalaiva mayA kRtA' iti bhAvanAto'ticArAviti / yadivA paJcApyamI vyaktacauryarUpA eva, kevalaM sahasAnAbhogAtikramavyatikramAdibhirvidhIyamAnA aticAratayA vyapadizyante / 4 - maithune punaraparigRhItAgamanamitvaraparigRhItAgamanamanaGgakrIDAparavivAhakaraNaM kAme tIvrA - bhilASazceti / 1-aparigRhItAyAmanAthakulAGganAyAM gamanam, tasyA loke paradAratayA rUDhastatkalpanayA parasya bharturabhAvenAparadAratvAccAticAraH / 2-itvarakAlaM yA pareNa bhATyAdinA parigRhItA vezyA tasyAM gamanam, kathaJcitparadAratvAttasyA loke paradAratvArUDhezceti dvitIyo - 'ticAraH / etau ca paradAravarjina eva, na svadArasantoSiNaH, zeSAstu dvayorapi / yadAha paradAravajjiNo paMca huMti tinni u sadArasaMtuTThe / itthIe tinni paMca va bhaMgavigappehiM nAyavvA / / [ saMbodhapra0 1157 ] 3-anaGgaH kAmastatsambaddhA krIDA adharadazanAliGganakucasparzAdikA, nidhuvanameva vrataviSayo naiSeti bhAvanayA svadArasantoSiNo vezyAdau / paradAravarjinaH paradAreSvanaGgakrIDAmAcarato'ticAratA / 4-pareSAM svApatyavyatiriktAnAM vivAhakaraNam, kanyAphalalipsayA snehasambandhAdinA vA pariNayanavidhAnam, idaM ca dvividhaM trividhena pratipannasthUlamaithunavratasya paravivAhakaraNe'rthato maithunakAraNAd vratabhaGga eva / kintu tatI manyate -vivAha eva mayA vidhIyate na maithunaM kAryate' iti sApekSatvAdaticAratA / na ca vAcyaM svApatyavivAhe'pi samAnametaditi, yatastadakaraNe teSAM svacchandacAritvena zAsanopaghAtAdayo doSAH syuriti / 5 kAme tIvrAbhilASastyaktAnyakRtya 1. tattadvikrINAte T,B,C
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 syAharnizaM tadekAgratA suratAvasare ca tIvrarAgatayA vividhAH kuceSTAH, zrAvako hi vedodayopazAntyarthamAtraM maithunaM sevate / maithunamAtrAdeva copazAntau sambhavatyAM tIvrakAmAbhilASo'rthataH pratiSiddho'taH pratiSiddhAcaraNAdbhaGgaH, niyamAnAbAdhAccAbhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH / 87 striyAstu svapuruSasantoSaparapuruSavarjanayorna bhedaH, svapuruSavyatirekeNAnyeSAM parapuruSatvAd, anaGgakrIDAdayastu trayaH syuH paJca vA, katham ? tatrAdyo'tikramAdinA parapuruSamabhisarantyAH / dvitIyaH sapatnIvArake svapatiM paribhuJjAnAyAH, zeSAH prAgvaditi / 5-parigrahavrate tu yojanAt kSetravAstupramANAtikramaH pradAnAdrUpyasuvarNapramANAtikramaH, bandhanAddhanadhAnyapramANAtikramaH, kAraNAd dvipadacatuSpadapramANAtikramaH, bhAvAt kupyapramANAtikramazceti I 1-tatra kRtakSetravAstupramANasyAdhikatarAbhilASe vratabhaGgabhayAt prAktanakSetrAderAsannamaparaM gRhItvA tasyaikatvakaraNAya sImAvRttivaraNDAdyapanayanena tattatra yojayataH prthmo'ticaarH| 2-caturmAsAdyavadhikRtasvarNarUpyapramANasya kutazcidadhikasampattau 'pUrNe'vadhau punargrahISyAmi iti buddhyA vratasApekSatvAdanyasmai dadato dvitIyaH / 3 - pratipannadhanadhAnyapramANasya tadadhikalprabhasambhave vratabhaGgabhayAd 'udgRhagatadhanAdivikraye kRte grahISyAmi' iti bhAvanayA baMndhanAnmUTakAdirUpAtsatyaGkAradAnAdirUpAdvA svIkRtya parasyaiva gRhe sthApayatastRtIyaH / 4- aGgIkRtadvipadacatuSpadapramANasya gomahiSIvaDavAdervivakSitakAlAdarvAgeva prasave AdhikyAd vratabhaGgaH syAditi kiyatyapi kAle gate garbhasya kAraNAdgarbhasthagavAdibhAvena bahistadabhAvena ca kathaJcid vratAtikramAccaturthaH / 5 - kupyasya yA saGkhyA kRtA yathA kila daza kaccolakAni me mutkalAni, tasyA Adhikyasambhave vratabhaGgabhayAdbhAvena paryAyAntareNa bhaJjayitvA bahubhirapi dazaiva kArayataH saGkhyApUraNAtsvAbhAvikasaGkhyAbAdhanAcca paJcamaH / ityaNuvratAticArAH / 4 idAnIM guNavrateSu, 6 - tatra digvirativrata UrdhvAdhastiryagdik pramANAtikramAH kSetravRddhiH smRtyantardhAnaM ceti / 1- 3 AdyAstrayaH subodhA eva, navaramUrdhvAdidizAM gamanamAzritya pramANAtikramo'ticAro'nAbhogAdinAtikramAdinA vA / 4 - kSetravRddhizcaivam- kila kenacitsarvadikSu yojanazataM digvratamaGgIkRtam, kadAcicca prAcyAM vANijyAdinAsau yojanazatamagamat, tato'pi parataH prabhUtalAbho bhavitetyaparasyAM navatiM yAsyAmIti vikalpya dazayojanAni pUrvasyAM vardhayato vratasApekSasyAticAraH / 5 - smRterantardhAnaM vismRtiryathA pUrvasyAM dizi yojanazataM dikparimANaM 1. mUDhakAdi T.C ,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam kenacitkRtam, gamanakAle ca spaSTatayA na smarati, kiM zataM parimANaM kRtamuta paJcAzat, tasya caivaM paJcAzatamatikrAmato'ticAraH, zatamatikrAmato bhaGgaH, , sApekSatvAnnirapekSatvAcceti / 88 7- bhogopabhogavrate, tu bhojanatastAvadamI paJca / tadyathA - sacittAhAraH sacittapratibaddhAhAro'pakvauSadhibhakSaNaM duSpakvauSadhibhakSaNaM tucchauSadhibhakSaNaM ceti / ete ca pratyAkhyAtasacittAhArasyaiva draSTavyAH / 1-tatra sacittAhAraH kandamUlaphalAdirayaM cAnAbhogAtikramAdinA jJeyaH / 2- sacittena vRkSAdinA pratibaddho goMdAdiH pakvaphalAdirvA sacittAntarbIjastasyAhAro'nAbhogAdinA, athavA bIjaM tyakSyAmi kaTAhaM tu bhakSayiSyAmi, tasyAcetanatvAditi buddhyA pakvaM kharjUrAdiphalaM mukhe prakSipato'ticAraH / 3 apakvAyA auSadheH kaNikkAdirUpAyAH sambhavatsacittAvayavAyA api piSTatvAdacetaneyamiti sambhAvanayA bhakSaNam / 4- duSpakvAyA vahninA pakvApakvatvena sambhavatsacittAvayavAyA auSadheH pRthukAderbhakSaNam / 5-tucchAstathAvidhatRptyajanakatvenAsArA auSadhayaH komalamudgAdi phalIrUpAstAsAM bhakSaNam / Aha - yadyetAH sacittAstarhi prathamAticAra eva athAcittAstadA kiM viruddham ? satyam, tadbhakSaNe tathAvidhatRptyajanakatvena nirarthakaM jIvaghAtasyaivAvaziSyamANatvAdacetanIkRtyApyAsAM bhakSaNamarthataH pratiSiddham, tataH pratiSiddhAcaraNAnniyamAbAdhanAccAticAraH, evaM rAtribhojanamadyAdinivRttiSvapyanAbhogAtikramAdibhiraticAratA bhAvanIyA, ete paJca bhojanataH / karmatastvamI karmAdAnasaJjJAH paJcadaza zlokaiH kathyante tadyathA - aGgAra-vana-zakaTa-bhATaka- sphoTajIvikA / danta- lAkSA-rasa- keza - viSavANijyakAni ca / / yantrapIDA-nirlAJchanamasatIpoSaNaM tathA / davadAnaM saraHzoSa iti paJcadaza tyajet / / tatraaGgArabhrASTrakaraNaM kumbhAyaH svarNakAritA / ThaThAratveSTikApAkAviti hyaGgArajIvikA / / chinnAchinnavanapatraprasUnaphalavikrayaH / kaNAnAM dalanAtpeSAd vRttizca vanajIvikA / / zakaTAnAM tadaGgAnAM ghaTanaM kheTanaM tathA / vikrayazceti zakaTajIvikA parikIrtitA / / zakaTokSalulAyoSTra-kharAzvataravAjinAm / bhArasya vAhanAd vRttirbhaved bhATakajIvikA / / saraHkUpAdikhanana-zilAkuTTanakarmabhiH / pRthivyArambhasambhUtairjIvanaM sphoTajIvikA / / dantakezanakhAsthitvag-romNo grahaNamAkare / trasAGgasya vaNijyArthaM dantavANijyamucyate / / lAkSAmanaHzilAnIlI-dhAtakITaGkaNAdinaH / vikrayaH pApasadanaM lAkSAvANijyamucyate / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-63 navanItavasAkSaudra-madyaprabhRtivikrayaH / dvipAccatuSpAdvikrayo vANijyaM rasakezayoH / / viSAstrahalayantrAyo-haritAlAdivastunaH / vikrayo jIvitaghnasya viSavANijyamucyate / / tilekSusarSapairaNDa jalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRtiryantrapIDA prakIrtitA / / nAsAvedho'GkanaM muSkacchedanaM pRSThagAlanam / karNakambalavicchedo nirlAJchanamudIritam / / sArikAzukamArjAra-zvakukkuTakalApinAm / poSo dAsyAzca vittArthamasatIpoSaNaM viduH / / vyasanAtpuNyabuddhyA vA davadAnaM bhaved dvidhA / saraHzoSaH saraHsindhu-hradAderambusaMplavaH / / [yogazAstrapra0 3/99-113] digmAnaM cedam, evaMjAtIyAnAM sAvadyakarmaNAM na tu parigaNanamiti etAni cAnAbhogAdinA aticArA, AkuTyA kriyamANAni tu bhaGgA eva / / iha caivaM viMzatisaGkhyAticArAbhidhAnaM vratAntareSvapi paJcAticArasaGkhyayA tajjAtIyAnAM vidhAnAM saGgraha iti jJApanArtham / tena smRtyantardhAnAdayo yathAsambhavaM sarvavrateSu draSTavyAH / 8-anarthadaNDaviratau tu kandarpaH kautkucyaM maukharyaM saMyuktAdhikaraNatA bhogopabhogAdhikyaM ceti| 1-kandarpaH kAmaH taddhetustatpradhAno vA vAkprayogo'pi kandarpaH, iha sAmAcArI-zrAvakeNa svasya parasya vA mohoddIpakaM na vAcyam / 2-kautkucyaM bhU-nayanoSTha-nAsA-kara-caraNa-mukhavikArairanekaprakArA bhaNDAdiviDambanakriyA, etau dvAvapi pramAdAcaritasyAticArau / 3-mukharo'nAlocitabhASI vAcATastasya karma maukharyamasabhyAsambaddhabahupralApitvamayaM ca pApopadezasyAticAraH / 4-adhikaraNaM halodUkhalazakaTAdi saMyuktaM phAlAdisaMyogena praguNIkRtaM tadbhAvastattA zrAvakeNa hi saMyuktAdhikaraNaM na dhAraNIyam, tathA sati hi yaH kazcidyAcate, anyathA tu sukhena paraH pratiSedhituM zakyate, hiMsrapradAnasya cAsAvaticAraH / 5-bhogopabhogAdhikyaM snAnIyatailAmalaka-bhojana-candanakuGkamakastUrikAvastrA''bharaNAdInAmatiriktAnAmArambhaH, pramAdacaritasyAyamaticAraH / sarve'pyamI anAbhogAdinaiva kriyamANA aticArA, AkuTyA tu bhaGgA eva / iti guNavratAticArAH / __ atha zikSAvrateSu, 9-tatra tAvatsAmAyike manovAkkAyaduSpraNidhAnAni 3 smRtyakaraNamanavasthitakaraNaM ceti / 1-3 tatra manaHprabhRtInAM duSpraNidhAnamanAbhogAdinA sAvadhacintAdiSu pravartanam / 4-smRterakaraNaM prabalapramAdAnnaivaM smarati yaduta - asyAM velAyAM sAmAyikaM kartavyaM kRtaM na kRtaM 1. upetya T,B.C
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam vA' iti, smRtimUlaM ca mokSAnuSThAnam / 5-anavasthitakaraNaM yatkaraNAntarameva tyajati yathAkathaJcidvA'nAdRtaH karoti / 10-dezAvakAzike punarAnayanaprayogaH preSyaprayogaH zabdAnupAto rUpAnupAto bahiH pudgalaprakSepazceti / 1-tatra svayaM gamane vratabhaGgaH syAditi dhiyA pareNa niyamitakSetrAd bahiHsthasya padArthasyAtmasamIpe prApaNamAnayanaprayogaH / 2-svayaM gamane vratabhaGga ityAzayAdvivakSitakSetrAdvahiH prayojanAya preSyasya vyApAraNaM preSyaprayogaH / dezAvakAzikavrataM hi mA bhUd gamanAdibhiH prANighAta ityAzayena gRhyate, sa tu svayaM kRto'nyena vA kArita iti na kazcitphale vizeSaH, pratyuta svayaM gamane IryApathavizuddherguNa iti / 3-4 niyamaviSayakSetrAd bahiHsthitaM kaJcananaraM dRSTvA vratabhaGgabhayAdAhvAtumazaknuvan yadA svakIyakAzitAdizabdazrAvaNanijarUpadarzanavyAjena tamAkArayati tadA zabdAnupAtarUpAnupAtau / 5-vrataviSayakSetrAhirvivakSitajanAkAraNArthaM pudgalasya loSTvAdeH kSepaNaM bhisspudglkssepH| ihAdyau dvAvavyutpannasya, antyatrayaM tu mAyAvinaH / iha ca digvratasakSepaNavad vratAntarANAmapi sakSepakaM dezAvakAzikaM kintu prANAtipAtAdisakSepeSu vadhabandhAdaya evAticArAH / digvratasaMkSepe tu saMkSiptatvAt kSetrasyAnayanaprayogAdaya iti / 11-pauSadhavrate 1-punarapratyupekSyApramRjya ca sthnnddilbhuvmuccaar-prshrvnn-khel-singghaannkaadiinaamutsrgH| 2-apratyupekSyApramRjya pIThaphalakAdInAmAdAnanikSepau / 3-apratyupekSyApramRjya ca saMstArakanyAsaH / 4-5 smRtyakaraNamanavasthitakaraNaJceti / spaSTAzcete, navaraM pratyupekSaNaM cakSuSA nirIkSaNam, pramArjanaM rajoharaNavastraprAntAdinA vizuddhikaraNam / iha cApratyupekSaNena duSpratyupekSaNamapramArjanena duSpramArjanaM ca saMgRhyate / naJaH kutsArthasyApi darzanAditi / / 12-atithisaMvibhAgavate tu sacittanikSepaH sacittapidhAnaM kAlAtikramaH paravyapadezo mtsrshc| 1-sacitte pRthivyAdAvaditsayA sAdhudeyasya vastuno nikSepaH sthApanam / 2-sacitena kuSmANDaphalAdinA pidhAnaM sthaganam / 3-kAlasya sAdhUcitabhikSAsamayasyAtikramo'nAgatameva bhikSAkAlaM lavayitvA vA bhojnkrnnmityrthH| 4-parasyAnyasya sambandhIdaM guDakhaNDAdi, na madIyamiti vyapadezo vyaajH| 5-matsaro'sahanaM sAdhubhiryAcitasya kopanamathavA sa kazcidraGkamAtro'pi dadAti, ahaM tu kiM tato'pi hIna ityahaGkAro vA matsara iti / anAbhogAtikramAdibhizcaite'ticArA anyathA tu bhaGgAH / ityukto lezataH sAticAravrataviSayo vistarastvAvazyakAdibhyo'vaseya iti gAthArthaH / / 63 / /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-64 * hitopadezaprakaraNe-413 * tAnyeva nAmataH prAha - pANivaha-musAvAe-adatta-mehuNa-pariggahe ceva / disi-bhoga-daMDa-samaiya-dese taha posaha-vibhAge / / sAdhyAhAratvAdamISAM pAdAnAM prANivadha-mRSAvAda-adatta-maithunAkhyapadacatuSTaye viratizabdo'dhyAhAryaH / tathA parigrahadizibhogAkhye padatraye parimANazabdaH / tathA bhImo bhImasena iti nyAyAdekadeze samudAyopacArAd daNDazabdenAnarthadaNDavratamabhidhIyate / evaM 'samaiya'zabdena sAmAyikam / dezazabdena dezAvakAsikam / pauSadhaM tu svarUpata eva / vibhAgapadena cAtithisaMvibhAgavratamityetAni dvAdazApi gRhivratAni / / 413 / / cakre0 : atha yatidharmamAhuH - deva0 : atha yatidharmamAha - khaMtI ya maddavajjava muttI tava saMjame ya bodhavve / sacaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jidhmmo||64|| cakre0 : kSAntiH kSamA, mArdavamastabdhatvam, ArjavamakauTilyam, muktinirlobhatA, tapo'nazananyUnodaratAdidvAdazavidham, saMyamaH saptadazabhedastathA ca - puDhavidagaagaNimAruya vaNassai biticaupaNiMdiajIve / pehuppehapamajjaNapariThavaNamaNovaIkAe / / [dazavai. ni. 46] satyaM samyagbhASaNam, zaucamadattatyAgaH, AkiJcanyaM niSparigrahitA, brahma ca brahmacaryam, yaterayaM dharmo boddhavyaH / sa cAyaM dharmo dvividho'pi daanshiiltpobhaavbhedaanycturddhaa||64 / / deva0 : kSAntiH krodhanigrahazcakArottarapadasamuccayArthaH, 'khaMtie' tti pAThe tu sahArthe tRtIyA, mArdavamastabdhatvamArjavamakauTilyam, muktinirlobhatA, tadiyatA rAgadveSAbhAva uktaH / yadavAci vAcakena - mAyA lobhakaSAyazcetyetadrAgasaMjJitaM dvandvam / krodho mAnazca punadveSa iti samAsa nirdiSTaH / / [prazamarati-32]
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tatazcAnena sAmAyikamuktaM bhavati, rAgadveSAbhAvarUpatvAttasya / yadAha jo samosavvabhUesa tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi iI kevalibhAsiyaM / / [ saMbodhapra0 1221] tapo dvAdazavidhamanazanAdi, tadAbhyAM gAthAbhyAmavaseyam aNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi / / pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM usaggo'vi ya abbhiMtarao tavo hoi / / [dazavai.ni. 47, 48] vineyAnugrahAyAnayoH kiJcid vyAkhyAnamucyate . - rupaSTambhaH, -- tatrAnazanamAhAratyAgastaccetvaraM yAvatkathikaM ca tatretvaraM caturthAdi SaNmAsAntam / yAvatkathikaM tu bhaktaparijJeGginIpAdapopagamanabhedAt tridhA, tatrAdyaM sapratikarmatrividhacaturvidhAhAratyAganiSpannam, dvitIyaM tvapratikarmacaturvidhAhAratyAganiSpannamiGgitadeze caGkramaNAdyaparihAravat, tRtIyamapi tathaiva, navaraM sarvathA parispandavarjitam / UnodarikA iha dvAtriMzatkAvalikamAhArapramANam, tata ekenApi kavalena nyUnamUnodaratA, tathAhi battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhaNio / purisasa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA / / [ prava. sAro0 866 ] appAhAra-avaDDhA-dubhAga- pattA taheva kiMcUNA / aTTha-duvAlasa-sa - solasa-cauvIsa-tahekkatIsA ya / / [ 1 vRttisaGkSepaNaM gRhabhikSAdiparimANakaraNam, rasaparityAgo rasAnAM dugdhadadhyAdInAM sarveSAmanyatareSAM vA tyAgaH, , kAyaklezaH kezotpATanavIrAsanAdividhAnazItAdisahanAdiH, saMlInatA vizrRGkhala manovAkkAyasaMvRttiH, prAyo bAhyasyaiva zarIrasya tApanAllaukikairapi tapastayA pratIyamAnatvAcca bAhyatapo bhavatIti tathA prAyazcittamAlocanAdi dazavidham, vinayakarma vinayanaheturgurvAdiSvabhyutthAnAJjalyAsanadAnAdirUpaH pratipattivizeSaH, vaiyAvRttyamAcAryAdInAM dazAnAM bhaktAdibhi yadAha Ayariya uvajjhAe thera tavassI gilANa sehANaM / sAhammiya kula gaNa - saMgha saMgayaM tamiha kAyavvaM // [ ]
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-64 tathaiveti samuccaye, svAdhyAyaH paJcadhA vAcanAdirdhyAnamArttAdi caturdhA, tatrAdyayorbhavahetutvAditarayozca muktihetutvAddharmyazukle eva tapaH / utsargastyAgaH, sa ca dravyato gaNazarIropadhyAhAra bhedAccaturdhA, bhAvatastu krodhAdityAgarUpatvAdanekadhA, api ceti samuccaye, karmanirjaraNaMpratyantaraGgatvAdabhyantarakaM tapo bhavatIti / tathA saMyamaH saptadazabhedastathA ca - puDhavidagaagaNimAruya vaNassaibiticaupaNiMdiajIve / pehopehapamajjaNa pariThThavaNamaNovaI kAe / / [dazavai.ni. 46] asyA arthaH - pRthivyAdipaJcendriyAntAnAM jIvAnAM manovAkkAyaiH karaNakAraNAnumatitaH saMghaTTanaparitApanopadravaNaparihArarUpo navavidhaH saMyamo bhavati / ajIvasaMyamastu pustakadUSyatRNacarmapaJcakavikaTahiraNyAdInAmagrahaNarUpastatra - gaMDI kaccha vi muTThI saMpUDaphalae tahA chivADI ya / eyaM putthayapaNayaM vakkhANamiNaM bhave tassa / / bAhallapuhuttehiM gaMDIputtho u tullago dIho / kattha vi aMte taNuo majjhe pihulo muNeyavvo / / cauraMguladIho vA vaTTAgiti muTThiputthago ahavA / cauraMguladIho cciya cauraMso hoi vinneo / / saMpuDao dugamAI phalagA vocchaM chivADimittAhe / taNupattUsiyarUvo hoi chivADI buhA biMti / / dIho vA hasso vA jo pilo hoi appabAhallo / taM muNiya samayasArA chivADiputthaM bhaNaMtIha / / [prava.sAro0 664-668] appaDilehiyadUse tUlI uvadhANagaM ca nAyavvaM / gaMDuvadhANA''liMgiNi masUrae ceva puttamae / / / palhavi koyavi pAvAra Navatae taha ya dADhigAlI ya / duppaDilehiyadUse eyaM bIyaM bhave paNagaM / / palhavi hatthuttharaNaM koyavao rUtapUrio paDao / daDhagAli dhoya puttI sesa prasiddhA bhave bheyA / / [prava.sAro0 677, 78, 79] 1. 'pustakapaJcakApratyupekSyaduSpratyupekSya' iti pATho T,B,C prateSu asti 'pustakApratyupekSya duSpratyupekSya' iti pATho A prate Asti /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam atra vRddhasampradAyaH 1- hatthacchuraNaM khuraNaM khuraDaM, 2 - koyavaovUraThigA, 3-pAvArosalomapaDao, 4 - navaujINaM, 5 - daDhagAlIdholaputtI sadasavatthatti bhANiyaM hoi / taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehiM kammaTThagaMThidahaNehiM / sAlI vIhI koddava rAlaga raNNe taNAiM ca / / 94 aya ela gAvi mahisI migANamajiNaM ca paMcamaM hoi / taliyA khallaga kosaga kittI ya bitie ya / / [ prava. sAro0 675, 676] grahaNe'pi saMyama eva yadAha duppaDilehiyapaNagaM addhANAI vivittahnitti / ghippai putthayapaNayaM kaaliynijjuttikostttthaa|| [ ] apavAdatastu pustakapaJcakAdi 10 / prekSAsaMyamaH pratyupekSya pramRjya ca sthAnaniSadanAdividhAnam 11, upekSAsaMyamastu dvidhA vyApAre avyApAre ca tatra vyApAropekSAsaMyamo yatsAMbhogikasAdhUn sIdata itarAMzca prAvacanikakAryeSu prerayati, avyApAropekSAsaMyamastu yatsAvadyakarmasu sIdantaM gRhasthamupekSate 12, pramArjanAsaMyamaH punaryatsAgArikasamakSaM pathi gacchan vasatI vA pravizan pAdau na pramArSTi tadabhAve ca pramArSTi 13, pariSThApanAsaMyamastu jIvasaMsaktAdhikAneSaNIyakSetrakAlAtikrAntabhaktapAnakAderuccAraprazravaNaniSThIvanAdezca vidhinA tyAgaH 14, manaHsaMyamaH punastasyaivAkuzalasya nirodhaH, kuzalasyodIraNam 15, evaM vAksaMyamo'pi 16, kAyasaMyamastu sati kArya upayogato gamanAgamanAdividhAnaM tadabhAve saMvRttakaracaraNAdyavayavasyAvasthAnamiti 17 / atha prakRtamabhidhIyate-iha ca keSucitpadeSu prAkRtavazAd vibhaktilopo draSTavyaH / yadivA saMyamazabdAntaH samAhAradvandvaH, muktizabdasya ca dIrghatvaM prAkRtaprabhavaM bodhavyamityagre'pi sambhatsyate / satyaM samyagvAdaH, zaucaM dravyato nirlepatA, bhAvato'navadyasamAcAraH, sa ceha prastAvAdasteyalakSaNaH / kiJcanaM dravyamucyate, nAsya kiJcanamastItyakiJcanastasya bhAva AkiJcanyaM nirgranthatetyarthaH / atha muktizabdenaiva gatArthamidamiti cenna, saMyamArthaM nirlobhasya vastrapAtrakambalAdi dhArayato'pi AkiJcanyapratipAdanArthatvAdasya, yadAha jaMpi vatthaM va pAyaM vA kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajjaTThA dhAriMti pariharaMti ya (paribhuJjate / / na so pariggaho vRtto nAyaputteNa tAiNA / mucchApariggaho to I vuttaM mahesiNA / / [ dazavai0 6-20, 21]
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-64 brahma brahmacaryaM navabrahmaguptisanAthabrahmacaryaparipAlanamityarthaH / cakArAH samuccayArthAH / yateranagArasya dharmo yatidharmo boddhavyaH / iha ca saMyamAdibhiH padairmahAvratapratipAdanena sakalasAvadhavyApArapratyAkhyAnamuktaM bhavati, tataH sAmAyikapurassaramahAvratapratipAdanena sampUrNo yatidharmaH prokto bhavati, tapaHpratipAdanAttu pUjitAzubhakarmanirjaraNAcchuddhirabhihiteti kRtaM prasaGgeneti gAthArthaH / / 64 / / * Avazyakaniyuktau 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm-1 * zramaNaH prAgnirUpitazabdArthastasya dharmaH kSAntyAdilakSaNastasmin dazavidhe dazaprakAre zramaNadharma sati tadviSaye vA pratiSiddhakaraNAdinA yo mayA'ticAraH kRta iti bhaavnaa| dazavidhadharmasvarUpapratipAdanAyAha saGgrahaNikAraH - khaMtI ya maddavajjava muttI tava saMjame ya boddhabve / sacaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / / kSAntiH zramaNadharmaH krodhaviveka ityarthaH, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, mRdorbhAvo mArdavaM mAnaparityAgena vartanamityarthaH, tathA RjubhAva ArjavaM mAyAparityAgaH, mocanaM muktiH lobhaparityAga iti bhAvanA, tapo dvAdazavidhamanazanAdi, saMyamazcAzravaviratilakSaNo boddhavyo vijJeyaH zramaNadharmatayA, satyaM pratItam, zaucaM saMyamaM prati nirupalepatA, AkiJcanyaM ca kanakAdirahitatetyarthaH, brahmacaryaM ca, eSa yatidharmaH, ayaM gAthAkSarArthaH / anye tvevaM vadanti - khaMtI muttI ajjava maddava taha lAghave tave ceva / saMyama ciyAga'kiMcaNa boddhavve baMbhacere ya / / tatra lAghavam-apratibaddhatA, tyAgaH saMyatebhyo vastrAdidAnam, zeSaM prAgvat, guptyAdInAM cA''dyadaNDakoktAnAmapIhopanyAso'nyavizeSAbhidhAnAdaduSTa iti / / 1 / / * paJcAzake-11/19 * xxx saMyamaH pRthivyAdisaMrakSaNalakSaNaH xxx * pravacanasAroddhAre-554 * atha zramaNadharmamAha khaMtI ya maddavajjava muttI tava saMjame ya boddhabve / sacaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nama - samyaktvaprakaraNama 'khaMtI'tyAdi, kSAntiH - kSamA zaktasyAzaktasya vA sahanapariNAmaH, sarvathA krodhaviveka ityarthaH, mRdurastabdhastasya bhAvaH karma vA mArdavaM nIcairvRttiranutsekazca, RjuravakramanovAkkAyakarmA tasya bhAvaH karma vA ''rjavaM manovAkkAyavikriyAviraho mAyArahitatvamiti yAvat, mocanaM muktirbAhyAbhyantaravastuSu tRSNAvicchedo lobhaparityAga ityarthaH, tapyante rasAdidhAtavaH karmANi vA'neneti tapaH, taJca dvAdazavidhamanazanAdi, saMyama AzravaviratilakSaNaH, satyaM mRSAvAdaviratiH, zaucaM saMyama prati nirupalepatA niraticAratetyarthaH, nAsya kiJcanaM dravyamastItyakiJcanastasya bhAva AkiJcanyamupalakSaNaM caitat tena zarIradharmopakaraNAdiSvapi nirmamatvamAkiJcanyam, navabrahmacaryaguptisanAtha upasthasaMyamo brahma, eSa dazaprakAro yatidharmaH, anye tvevaM paThanti - khaMtI muttI ajjava maddava taha lAghave tave ceva / saMjama ciyAga'kiJcaNa boddhavve baMbhacere ya / / tatra lAghavaM dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravaparihArastyAgaH sarvasaGgAnAM vimocanaM saMyatebhyo vastrAdidAnaM vA, zeSaM prAgvat / / 554 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'dhamma' zabde-4 * xxx muktipadopAdAne'pyAkiJcanasya labdhatvAdAkiJcanapadopAdAnaM vizeSadyotanArtham / vizeSazcAtra saMyamopaSTambhanimittaM kiJcitprAzukaiSaNIyamupakaraNaM dhArayannapi muktatopeta eva bhavati / nanu punaratijaDatA'vaSTabdhamanA digambaraparikalpanayA muktimAn, tasyA asaMyamA''didoSaduSTatvenAbhimatatvAt tarhi saMyamopakArAyaiva sakiJcanatA'pi bhaviSyati muktatA, netyAha-sarvathaiva sNymopghaatktvenaatidusstttvaaditi| cazabdaH samuccayArthaH / brahma ca brahmacaryaM, strIsevAparihAra iti gAthArthaH / / xxx cakre0 : atha dharmadAyakagrAhakayoralpatvamAhuH - deva0 : gRhiyatibhedAd dvedhApyukto dharmo'dhunA taddAyakagrAhakayoralpatvamAha - rayaNatthiNo vi thovA taddAyAro vi jaha u logaMmi / iya suddhadhammarayaNatthidAyagA daDhayaraM neyA / / 65 / / cakre0 : akSarArthaH sugamaH, navaraM 'daDhayaraM' ti dRDhataramityartham / tattvArthastvayam - yathA tRNendhanakaNalavaNAdyasAradravyANAM grAhakA dAtArazca prabhUtAH prApyante tathaiva kudharmagrAhiNa: pracuratamAstathAvidhabhavAbhinandinAM bhUyastvAddharmaratnagrAhiNastvalpa iti / / 65 / / deva0 : ratnAni vaiDUryAdIni, tAnyarthayante te ratnArthinaH stokA alpAstatprayojanamUlyapuNyavatAmalpatvAtteSAM ratnAnAM dAtAro vikretAraH stokA iti yogaH / vinimayAbhAvAda apizabdau 1. ya jaha va logammi A
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-66, 67, 68 parasparasamuccaye, yathaiva loke prajAsvityanena prakAreNa zuddhaH sarvajJapraNItatvenAzraddheyatA'sadbhUtatvapUrvAparavirodhitvAdikalaGkarahitaH, sa cAsau dharmazca, sa eva sakalasamIhitArthasAdhakatvAdratnaM cintAmaNistasyArthino dAyakAzca dRDhataramatyarthaM stokA iti yogo jJeyA boddhavyAH / idamatra hRdayam-yathA tRNendhanakaNalavaNAdyasAradravyANAM grAhakA dAtArazca prabhUtAH prApyante, tatprApteranAyAsalabhyatvAt, tathaiva kudharmasya grAhiNo dAyinazca pracuratamAstathAvidhabhavAbhinandinAM bhUyastvAditareSAM ca muktigamanayogyAnAmalpIyastvAditi gAthArthaH / / 65 / / * upadezapade-911 * etadeva bhAvayati - rayaNatthiNo'tithovA taddAyArovi jaha u loyammi / iya suddhadhammarayaNatthidAyagA daDhayaraM NeyA / / ratnArthina: padmarAgapuSparAgAdiprastarakhaNDAbhilASiNo'tistokAH paJcaSAdirUpAH, taddAtAro'pi ratnavikretAro'pi yathA tu yathaivAtistokA loke ghRtatailadhanadhAnyAdivANijyakAriNi jane / ityevaM zuddhadharmaratnArthikrAyakA nirvANAvandhyakAraNasamyagdarzanAdizuddhadharmaratnArthino bhavyajIvAH, taddAyakAzca guravaH svabhAvata eva bhavodvignA labdhAgamarahasyAH, ata eva mokSamArgakaratayo dRDhataramatyarthaM jJeyA atistokA iti / / 911 / / cakre0 : atha dharmaratnayogyaM gAthAtrayeNA''ha - deva0 : atha dharmaratnayogyaM nirUpayan gAthAtrayamAha - dhammarayaNassa jogo akkhuddo rUvavaM pagaisomo / loyappio akUro bhIrU asaDho sudkkhino||66|| lajjAluo dayAlU majjhattho somadiTThi guNarAgI / sakkaha-supakkhajutto sudIhadaMsI visesannU / / 6 / / vuDDANugo viNIo kayantruo parahiyatthakArI ya / taha ceva laddhalakkho igavIsaguNehiM saMjutto / / 68 / / cakre0 : akSudro gambhIrabuddhiH, rUpavAn paJcendriyapaTuH prakRtisomyo niSkaSAyaH, 1-juggo PK 2-logappiyo PK,Z 3-sudakkhinnU A.T.C 4. dharmaratnasya yogyo'kSudro'tuccho gambhIrAzayaH, rUpavAn, prakRtisomaH svabhAvenaiva sudhAMzuvadAnandakArI, lokapriyo lokAnAM vallabhaH, akrUraH, bhIrurjanApavAdAdibhyaH, M
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam lokapriyo'viruddhakAritvAt, akrUro'niSThuraH, bhIruH pApAyazobhItaH, azaThaH saralAzayaH, sudAkSiNyaH, lajjAluH sa hi prANaprahANe'pi na pratijJAM tyajati, dayAluH, madhyastho rAgadveSarahitaH, somadRSTiH zAntadRk, na paravRddhibaddhamatsaraH, guNarAgI guNabahumAnI, satkathaH paraparivAdAtmotkarSarahitaH sa cAsau supakSayuktazca sanmArgapakSapAtI, kAryaM kurvan sudIrghakAlamarthamanarthaM vA bhAvinaM pazyatItyevaMzIlaH sudIrghadarzI, vizeSajJaH kRtyA'kRtyavedI, vRddhAnugo vRddhAnugAmI vRddhabuddhayupajIvaka ityarthaH, vinItaH, kRtajJo yaH stokopakArakamapi bahu manyate, parahitArtha - kArI ca, tathA caiva labdhalakSaH sarvakriyAkuzalaH, ityekaviMzatyA guNairyukto dharmaratnayogyaH syAt / iha caikadvitryAdiguNAbhAve'pi dharmaratnayogyatvaM mantavyam / / 66, 67, 68 / / 98 / / iti pUjya zrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSya zrItilakAcAryanirvAhitAyAM samyaktvavRttau samarthitaM dvitIyaM dharmatattvam / / deva0 : dharmaratnasya yogya ucito'kSudrAdyekaviMzatiguNairyukto bhavatIti samudAyArthaH / 1-tatra kSudrastuccho na tathA, gambhIrAzaya ityarthaH, tasya hyalabdhamadhyatvena dharmaM prati kSobhayitumazakyatvAd, 2-rUpavAnahInapaJcendriyaH supramANasarvAvayavasampanno vA tasyApi dharmaprabhAvakatvAt, tathA ca dhammodaeNa rUvaM kareMti rUvassiNovi jai dhammaM / bhavao ya sarUvo pasaMsimo teNa rUvaMti / / [ ] 5 gabbhavao grAhyavAk, 3- prakRtisomaH svabhAvenaiva sudhAMzuvadAnandakArI / 4-lokAnAM viziSTajanAnAM vinayAdiguNaiH priyo vallabhaH, , ko hi guNavataH prati prIto na bhavati ? yastu na lokapriyaH sa na kevalamAtmAnam, svasya dharmAnuSThAnamapi parairdUSayan pareSAM bodhilAbhabhraMzaheturbhavati -krUro dUrabhisandhirna tathA'drohaka ityarthaH / 6 - bhIrurjanApavAdAtpApebhyo vA bhayavAn pApAni ca dRSTAdRSTApAyakAraNAni karmANi, tatra dRSTApAyakAraNAni cauryapAradArikatvadyUtaramaNAdInIhaloke'pi sakalalokaprasiddhaviDambanAsthAnAni, adRSTApAyakAraNAni madyamAMsAsevanAdIni zAMstranirUpitanarakAdiyAtanAphalAni / 7 zaTho mAyAvI, na tathA, saralAzaya ityartho'nuSThAnaM pratyanAlasyavAn vA, 8 - suSThu dAkSiNyamasya sudAkSiNyo'tyantoparodhazIlaH, 9-lajjA vaiyAtyAbhAvaH, sA vidyate yasya sa lajjAluH, sa hi prANaprahANe'pi na pratijJAmupajahAti, yadAha 1. pratijJAta0 T, C
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-66, 67, 68 lajjAM guNaughajananIM jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi santyajanti satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm / / 10-dayA duHkhitajantuduHkhatrANAbhilASaH, sA vidyate yasya sa dayAluH, dharmasya dayA mUlamiti hyAmananti sUrayaH 11-madhyastha Ayavyayatulanena samayocitakArI, yadAha - - subahuM pAsatthajaNaM nAUNaM jo na hoi majjhattho / naya sAhei sakajjaM kAgaM ca karei appANaM / / [ upadezamAlA - 510] yadivA rAgadveSayorantare tiSThatIti madhyasthaH, rAgadveSarahita ityarthastasyaiva dharmayogyatvAd rAgAdimato dharmAyogyatvAd, yadAha 99 to duTTho mUDho puvviM kuggAhio ya cattAri / ee dhammassaNarihA ariho puNa hoi majjhattho / / [ ] - 12-some zAnte paravRddhidarzane'pyadRSTavikAre dRSTI locane yasya sa tathA, na paravRddhibaddhamatsara ityrthH| 13-guNeSu saujanyaucityAdiSu svaparayorupakArakAraNeSvAtmadharmeSu rAgI, rAgastu bahumAnaprazaMsAsAhAhyakaraNAdinAnukUlA pravRttiH, guNAnurAgiNo hi jIvA avandhyapuNyabIjaniSekehAmutra ca guNagrAmasampadamArohanti / 14 - satI zobhanA paraparivAdAtmotkarSarahitA kathA vacanapaddhatiH satkathA, zobhanaH pratyakSalokAdyaviruddhaH pakSaH pratijJA supakSaH, tAbhyAM yuktaH sameto guravastu satkathayA sadgurUpadezena supakSayukto mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamataH sanmArgapakSapAtIti vyAcakSate / 15 - sutarAmatizayena dIrghakAlabhAvitvAddIrghamarthamanarthaM ca pazyati paryAlocayatItyevaMzIlaH sudIrghadarzI / 16 - vastvavastunoH kRtyAkRtyayoH svaparayozca vizeSamantaraM jAnAtIti vizeSajJo'vizeSajJo hi puruSaH pazornAtiricyate, athavA vizeSamAtmana eva guNadoSAdhirohaNalakSaNaM jAnAtIti vizeSajJaH / yadAha pratyahaM pratyavekSeta narazcaritamAtmanaH / kiM nu me pazubhistulyaM kiM nu satpuruSairiti / / [ ] 17-vRddhAH zIlajJAnAbhyAM guravastAnanugacchati sevAJjalyAsanadAnAbhyutthAnAdibhirArAdhayatIti vRddhAnugaH, te hyevamanugamyamAnA niyamAtkalpatarava iva sadupadezAdibhiH phalanti / 18 - vinItaH 1. madhyasthastasyaiva dharmayogyatvAd A
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 darzanazuddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama pUrvoktavinayasampannaH, sa cAgarvitayA sadaiva guruSu vinayaM prayuJjAno'nuttarAM zrutAdisampadamAsAdayati, uktaM ca - viNayAo nANaM nANAo daMsaNaM daMsaNAo cArittaM / caraNAhiMto mukkho mukkhe sokkhaM aNAbAhaM / / 18 / / [guruvandanabhA0 31] 19-kRtaM jAnAtIti kRtajJaH sa eva kRtajJakaH, sa hi stokopakArakamapi bahumanyate, kRtaghnasya niSkRtireva nAsti, yadAha- 'kRtaghne nAsti niSkRtiH' iti / 20-pareSAM hitArthaM samIhitaprayojanaM tatkarotIti parahitArthakArI, paropakAraparo hi pumAn sarvasya netrAmRtAJjanam / caH samuccaye, tathA tena guNasvarUpalakSaNaprakAreNa, caiveti samuccaye, 21-labdhalakSaH pratyAsannamuktigamanatvena sakalasatkriyAsu prAptakauzalyaH / guNaguNinorabhedopacAravivakSayetthambhUtaikaviMzatiguNayukto dharmaratnayogyo bhavatIti yojitameva / iha ca dharmalokAbAdhayaikadvitryAdiguNAbhAve'pi dharmayogya tvamunneyaM sugRhItanAmadheyazrIsthUlabhadracaNDarudrAcAryAdiSu pUrvapuruSeSu kvacittathaiva darzanAditi gAthAtrayArthaH / / 66,67,68 / / / / iti zrIdevabhadrasUriviracite darzanazuddhiprakaraNavivaraNe dvitIyaM dharmatattvaM samAptam / / shriirstu|| * dharmaratnaprakaraNe-5, 6, 7 * bhaNitamevAha - dhammarayaNassa jogo akkhuddo rUvavaM payaisomo / logappio akUro bhIrU asaDho sudakkhino / / lajjAluo dayAlU majjhatthosomadiTThi guNarAgI / sakkaha-supakkhajutto sudIhadarisI visesannU / / vuDDANugo viNIo kayannuo parahiyatthakArI ya / taha ceva laddhalakkho igavIsaguNehiM saMpanno / / __ asya gAthAtritayasya pUrvasUripraNItasyArthaH-dharmANAM madhye yo ratnamiva varttate sa dharmaratnaM jinapraNIto dezaviratisarvaviratirUpaH samAcAraH, tasya yogya ucito bhavatItyadhyAhAraH / ekaviMzatibhirguNaiH saMpanna iti, ityuttareNa yogH| tAneva guNAn guNaguNinoH kathaJcidabheda iti darzanAya guNipratipAdanadvAreNAha
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-dharmatattvam gA-66,67,68 1-akSudro bhaNiSyamANasvarUpaH / tathA 2-rUpavAn prazastarUpopetaH, vatAH prazaMsAvAcitvAt, rUpamAtrAbhidhAna inneva dRzyate, yathA rUpiNaH pudgalAH proktAH' iti / tathA 3-prakRtyA svabhAvena saumyaH sundarasvabhAvaH, prazAntacittatvAt / 4-lokapriyaH sadAcAracAritvAt / 5-akrUraH paradoSekSaNAdikrUratvAbhAvAt / 6-bhIru aihikapAratrikApAyebhyastrasanazIlatvAt / 7-azaThaH sadbhAvasArAnuSThAnatvAt 8-sudAkSiNyo'bhyarthanAsAratvAt / 9-lajjAluH pApavRttau zaGkitvAt / 10-dayAluH kaarunnikcitttvaat| 11-'majjhatthosomadiTThi' ityekamevedaM padaM, prAkRtatvAdvibhakteraluk, tatazca madhyasthA rAgadveSavikalA saumyA vA'krUrA dRSTidarzanaM yasya sa madhyasthasaumyadRSTiH yathAvasthitavastutattvadarzitvAt / 12-guNarAgI guNeSu bahumAnavAn, laghukarmatvAt / 13-satkatho na duzcAricaryAkarNanakathanaruciH, sadAcAracAritvAt / 14-supakSaH zobhanaparijanastena yukto'nvito dharmAvirodhibandhuparivAraH iti bhAvaH / 15-sudIrghadarzI suparyAlocitapariNAmasundarakAryakArI, buddhisaMpannatvAt / 16-vizeSajJaH sAretarAdivastuvedI na rAgadveSamUDhatvapUrvavyudgrAhitatvavazAt pratipannakugrAhakatAnamAnasa iti / 17-vRddhAnugaH pariNatamatipuruSacchando'nuvartI 18-vinIto gurujane gaurvkRt| 19-kRtajJaH stokamapyupakAramaihikaM pAratrikaM vA na vismrti| tathA 20-pareSAmanyeSAM hitAnarthAn prayojanAni kartuM zIlaM yasya sa parahitArthakArI pratyupakArAnapekSa iti bhaavH| sudAkSiNyAdasya ko vizeSaH ? iti ceducyate, sudAkSiNyo'bhyarthita eva paropakAraM karoti, ayaM punaH svata eva parahitaratiriti / 'taha ceva' iti tathAzabdaH prakArArthaH, caH samuccaye, evo'vadhAraNe / tatazca yathaite viMzatistathaiva tenaiva prakAreNa 21-labdhalakSyazca dharmAdhikArIti padayogaH / padArthastu labdha iva prApta iva lakSyo lakSaNIyo dharmAnuSThAnavyavahAro yena sa labdhalakSyaH suzikSaNIyatvAt / ebhirekaviMzatibhirguNaiH saMpanno dharmaratnayogya iti yojitameva / iti dvAragAthAtritayAkSarArthaH / / 5,6,7 / / * pravacanasAroddhAre-1356, 1357, 1358 * idAnIM 'igavIsA sAvayaguNANaM' tyekonacatvAriMzadadhikadvizatatamaM dvAramAha - dhammarayaNassa jogo akkhuddo rUvavaM pgisomo| loyappio akUro bhIrU asaTho sadakkhino / / lajjAluo dayAlU majjhattho somadiTThi gunnraagii| sakkaha-supakkhajutto sudIhadaMsI visesnnuu|| vuDDANugo viNIo kayannuo parahiyatthakArI ya / taha ceva laddhalakkho igavIsaguNo havai saDDho / / paratIrthikapraNItAnAM sarveSAmapi dharmANAM madhye pradhAnatvena yo ratnamiva vartate sa dharmaratnaM jinodito dezaviratyAdirUpaH samAcArastasya yogya ucita IdRksvarUpa eva zrAvako bhavati, tadyathA-1-akSudra ityAdi,
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tatra yadyapi kSudraH tuccha:, kSudraH krUraH, kSudro daridraH, kSudro laghurityanekArthaH kSudrazabdastathA'pIha tucchArthoM gRhyate tasyaiva prastutopayogitvAt, tataH kSudrastuccho'gambhIra ityarthastadviparIto'kSudraH sa ca sUkSmamatitvAt sukhenaiva dhrmmvbudhyte| 2-rUpavAn saMpUrNAGgopAGgatayA manoharAkAraH, sa ca tathArUpasaMpannaH sadAcArapravRttyA bhavikalokAnAM dharme gauravamutpAdayan prabhAvako bhavati, nanu nandiSeNaharikezabalaprabhRtInAM kurUpANAmapi dharmapratipattiH zrUyate, ataH kathaM rUpavAneva dharme'dhikriyate ? satyam, iha dvividhaM rUpaM-sAmAnyamatizAyi ca, tatra sAmAnyaM saMpUrNAGgatvAdi, tacca nandiSeNAdInAmapyAsIdeveti na virodhaH, prAyikaM caitaccheSaguNasadbhAve kurUpatvasyApyaduSTatvAt, evamagre'pi, atizAyi punaryadyapi tIrthakarAdInAmeva sambhavati tathApi yena kvaciddeze kAle vayasi vA vartamAno rUpavAnayamiti janAnAM pratItimupajanayati tadevehAdhikRtaM mantavyam 3-prakRtyA svabhAvena saumyo'bhISaNAkRtivizvasanIyarUpa ityarthaH, evaMvidhazca prAyeNa na pApavyApAre vyApriyate sukhAzrayaNIyazca bhavati / 4-lokasya sarvajanasyehaparalokaviruddhavarjanena dAnazIlAdiguNaizca priyo vallabho lokapriyaH, so'pi sarveSAM dharme bahumAnaM janayati / 5-akrUro'kliSTAdhyavasAyaH, krUro hi paracchidrAnveSaNalampaTaH kaluSamanAH svAnuSThAnaM kurvanapi na phalabhAgbhavatIti / 6-bhIru aihikAmuSmikApAyebhyastrasanazIlaH, sa hi kAraNe'pi sati na niHzaGkamadharme pravartate / 7-azaTho'cchadmAnuSThAnaniSThaH, zaTho hi vaJcanaprapaJcacaturatayA sarvasyApyavizvasanIyo bhavati / 8-sadAkSiNyaH svakAryaparihAreNa parakAryakaraNakarasikAntaHkaraNaH, sa ca kasya nAma nAnuvartanIyo bhavati ? 9-'lajjAluo'tti prAkRtazailyA lajjAvAn, sa khalvakRtyAsevanavArtayA'pi vrIDate, svayamaGgIkRtamanuSThAnaM ca parityaktuM na zaknoti / 10-dayAlurdayAvAn, duHkhitajantujAtatrANAbhilASuka ityarthaH, 'dharmasya hi dayA mUla 'miti pratItameva / 11-madhyastho rAgadveSatyaktadhIH, sa hi sarvatrAraktadviSTatayA vizvasyApi vallabho bhavati / 12-saumyadRSTiH kasyApyanudvejakaH, sa hi darzanamAtreNApi prANinAM prItiM pallavayati / 13-guNeSu gAmbhIryasthairyapramukheSu rajyatItyevaMzIlo guNarAgI, sa hi guNapakSapAtitvAdeva sadguNAn bahu manyate nirguNAMzcopekSate / 14-satkathAH-sadAcAracAritvAtsucaritracaryAkathanarucayo na tu duzcAritracaryAkathanarucayo ye sapakSAH sahAyA janAstairyukto'nvito, dharmAvibandhakaparivAra iti bhAvaH, evaMvidhazca na kenacidunmArgaM netuM zakyate, anye tu satkathaH supakSayuktazceti pRthagguNadvayaM manyante, madhyasthaH somadRSTizceti dvAbhyAmapyekameveti / tathA 15-sudIrghadarzIsuparyAlocitapariNAmapezalakAryakArI, sa kila pAriNAmikyA buddhyA sundarapariNAmamaihikamapi kaarymaarbhte| 16-vizeSajJaH sAretaravastuvibhAgavedI, avizeSajJastu doSAnapi guNatvena guNAnapi doSatvenAdhyavasyati / 17-vRddhAn pariNatamatInanugacchati guNArjanabuddhyA sevata iti vRddhAnugaH, vRddhajanAnugatyA hi pravartamAnaH pumAn na jAtucidapi vipadaH padaM bhavati / 18-vinIto gurujanagauravakRt, vinayavati hi sapadi saMpadaH prAdurbhavanti / 19-svalpamapyupakAramaihikaM pAratrikaM vA pareNa kRtaM jAnAti na
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2- dharmatattvama gA 66, 67, 68 103 nihnuta iti kRtajJaH, kRtaghno hi sarvatrApyamandAM nindAM samAsAdayati / 20-pareSAmanyeSAM hitAn pathyAnarthAn prayojanAni kartuM zIlaM yasya sa parahitArthakArI, sadAkSiNyo'bhyarthita eva karotyayaM punaH svata eva parahitAya pravartata ityanayorbhedaH, yazca prakRtyaiva parahitakaraNe nitarAM nirato bhavati sa nirIhacittatayA'nyAnapi saddharme sthApayati / tathA 21-labdhamiva labdhaM lakSaM zikSaNIyAnuSThAnaM yena sa labdhalakSaH, pUrvabhavAbhyastamiva sarvamapi dharmakRtyaM jhaTityevAdhigacchatIti bhAvaH, IdRzo hi vandanapratyupekSaNAdikaM dharmakarma sukhenaiva zikSayituM zakyate, tadevamekaviMzatiguNasaMpannaH zrAddhaH zrAvako bhavatIti / / 1356, 1357, 1358 / / * saMbodhasaptatikAyAm-23, 25 * x x x 5 - akrUro bhRkuTyAdyakaraNazIlaH / 17- vRddhAnugo vRddhAnAM mAtRpitRNAM gurUNAM ca mArgamanugacchatIti vRddhAnugaH, tanmArganisevaka ityarthaH x x x * saMbodhasittaryAm-23 * x x x tatra 1-akSudro'nuttAnamatiH / 3-prakRtisomaH svbhaavto'paapkrmaa| 5-akrUro'kliSTacittaH, matsarAdidUSitapariNAmo na bhavati / 8-sudAkSiNyaH prArthanAbhaGgabhIruriti x x x
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 - mArgatattvam cakre : vyAkhyAtaM dvitIyaM dharmatattvam / atha mArgatattvasyA'vasaro'sya ca pUrveNa sahA'yaM sambandhaH- dharmaH sanmArgAnusAreNa syAdato mArgaM pratipAdayituM zRGkhalayA tatprastAvanAmAhuH - deva0 : vyAkhyAtaM dvitIyaM dharmatattvam / atha mArgatattvasyAvasaro'sya ca pUrveNa sahA'yaM sambandhaHpUrvaM gRhidharmo yatidharmazca pratyapAdi, tatra gRhidharmo dravyastavamArgAnupAtI, yatidharmazca bhAvastavamArgAnupAtIti prastAvAdubhayarUpamapi mArgaM pratipipAdayiSuH zRGkhalayA tatprastAvanAmAha - dulahA gurukammANaM jIvANaM suddhadhammabuddhI vi / tIe suguru tammi vi kumggtthiisNklaabhNgo||69|| cakre0 : durlabhA gurukarmANAM jIvAnAM zuddhadharmabuddhirapi, AstAM kAyenAnuSThAnam / atha kathaJcidbhavitavyatAniyogAjjAtAyAmapi tasyAM sugururdurlabhaH, kuto'pi karmavivarAt tasminnapi prApte kumArgaH zivapathapratipanthI panthAstasya sthitirvyavasthA saiva saGkalA tasyA bhaGgo durlabha iti||69|| deva0 : durlabhA duSpApA, guruNi kliSTAdhyavasAyajanitatvena sthityAdibhirmahAnti karmANi darzanacAritramohanIyAdIni yeSAM te, tathA teSAM jIvAnAM prANinAm, kAsau ? zuddhadharmabuddhirapi, tatra zuddhaH prabalamohAvRtaprANipravartitAgamapratikUlA'satpravRttikalaGkarahitaH, sa cAsau dharmazca, tatra buddhirabhilASaH, zuddhadharmabuddhirAstAM kAyenAnuSThAnamityaperarthaH, atha kathaJcidbhavitavyatAniyogAjjAtAyAmapi tasyAM 'dhammaNU dhammakattA ya' ityAdivakSyamANalakSaNaH sugururdurlabha iti sarvatra sambandhanIyam / tadabhAve tasyA api niSphalatvAd, atha kuto'pi karmavivarAttasminnapi gurAvapi prApta ityarthaH, kutsitaH zivapurapratipanthitvena mArgaH panthAstasya sthitirvyavasthA, saiva saMsAracArakanirgamanirodhakatvena saGkalA lohamayabandhanaM kumArgasthitisaGkalA tasyA bhaGga iva
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3- mArgatattvam gA- 70, 71 bhaGgo'tilaGghanamityarthaH / idamatra hRdayam - yadyapi kazcidviziSTakarmakSayopazamAtsadgurusamprayogAcca samullasitaviveko vizuddhadharmotsAhavAn bhavati, tathApyatyantagurukarmaprAgbhArAkrAntatayA bhavAbhinandibhirgauravatritayapratibaddhaiH pravarttitasvAbhipretAcArairAgamapratipanthibhistathAvidhamUDhajanaiH sadAcAravimukhaprabhUtajanamelanena balAdapyasau kumArge vyavasthApyata iti gAthArthaH / / 69 / / cakre0 : kumArgo'pi jJAta eva suniSedhaH syAditi taddarzanAyAhuH, tathAhi deva0 : prastAvanApUrvaM kumArgamevAha tathAhIti nipAtasamudAyo'yamupapradarzane / jiNabhavaNe ahigAro jaiNo gihiNovi gacchapaDibaddhA / jahata deyaM dANaM suvihiyapAse vayaniseho / / 70 / / jiNabhavaNabiMbapUyAkaraNaM kArAvaNaM jaINaMpi / AgamaperammuhehiM mUDhehiM parUvio maggo / / 71 / / yugmam cakre0 : apizabdasyobhayatrA'pi sambandhAdAstAM gRhiNaH, sarvasAvadyaviratasya yaterapi jinabhavane vasituM jinadravyAdikaM ca vicintayitumadhikAraH / tathA AstAM yatayaH, sAvadyArambharatA gRhiNo'pi gacchapratibaddhAH svasvAcAryavazavartinaH yathAtathA kRtakrItA''hRtAdidoSavadapi pAtrA'pAtrAvicAreNa deyaM dAnaM yativeSebhyaH / tathA suvihitapArzve vrataniSedhaH 'tvaM madgacchIya' iti vadanto mUDhAstatpArzve vratamAdAtuM na dadatItyartho mugdhajanavipratAraNArthaM ca paThanti - , etAM yativyavasthAmapi mUDhA gRhasthe'pi sambandhayanti / / 70 / / dvitIyagAthA ca pratItArthA / / 71 / / - jA jassa ThiI jA jassa saMtaI puvvapurisakayamerA / so taM aikkamaMto aNaMtasaMsArio hoi / / [ sumiNasittarI- 51] 105 deva0 : jinabhavane'rhanmandire, uttarapadasthasyApizabdasyeha sambandhAdyaterapi tridhA niyamitasakalasAvadyavyApArasya sAdhorapi, na kevalaM gRhiNo'dhikArastannivAsatatkarmadravyAdicintakatvalakSaNa AgamaparAGmukhairmUDhaiH prarUpito mArga iti dvitIyagAthAnte sambandhaH / evaM sarvatra, 1. tatra yAdRzaH kumArgastAdRzamupadarzayituM tathAhItyanena prastAvanAmAha, tathAhItyupadarzane nipAtasamudAyaH T,B,C 2. paraMmuhehiM A, T, C, Z
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam gRhiNo'pi sarvArambhabhAjo gRhasthA api, na kevalaM sAdhavaH, kim ? gacchapratibaddhA vivakSitAcAryasantAnavazavartinaH / yathAtathA yena tena kRtakrItAhatAdidoSavatApi prakAreNa 'dANassa natthi nAso, Ahammiya dhammiya ditassa' ityAdi pUrvAparasambandhazUnyavacanoddhoSaNAt pAtrApAtrAvicAraNena ca deyaM dAtavyaM dAnaM piNDavastrapAtrAdi yatibhya iti gamyam, suSThu lokAgamAbAdhitaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAH susAdhavasteSAM pArzve'ntike vrataniSedhazcAritrapratipattipratibandhaH, te hi caityanivAsAttadravyAdiprabhutvasAmarthyena rAjavadAkramya sahRdayamapi lokaM muktamaryAdA yathAbhirucitaM vyApArayanti, mugdhajanapratyAyanArthaM vadanti ca - jA jassa ThiI jA jassa saMtaI puvvapurisakayamerA / so taM aikkamaMto aNaMtasaMsArio hoi / / [sumiNasittarI-51] vyAkhyAsyAH - yA yasya sAdhoH sthitiH pravrajanakAla upasthApanakAle vA, AcAryopAdhyAyAdikA vyavasthA digbandha ityarthaH / tathA yA yasya santatiH santAno vairazAkhAcAndrakulAdistathA pUrvapuruSaizcirantanagItAthaiH kRtA vihitA yA, yasyetyatrApi sambandhaH / meratti maryAdA dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratiSedharUpA, saMhananadhRtyAdyapekSaH kAraNataH sUtrAtirikto jItakalpAdirvyavahAraH, sa tAM rAgAdikaluSitatayA'tikrAmananantasaMsAriko bhavatyeva, tAM ca saMyatavyavasthA sarvArambhapravRtte gRhasthe'pi mUDhAH sambandhayantIti kRtaM prapaJcena, prakRtaM prastumaH / tathA jinAnAM bhavanaM ca gRhaM bimbaM ca pratimApUjA cA'rcA jinabhavanabimbapUjAstAsAM karaNaM svayaM svadravyeNa paradravyeNa vA nirvartanaM kArApaNaM zrutatvAdetAsAmevAnyairvidhApanaM yatInAmapi, na kevalaM gRhiNAm, AgamaparAGmukhaiH siddhAntapratikUlairmUDhairviSayakaSAyAkulitamanovRttibhiH prarUpitaH pratipAdito mArgaH svabuddhayA dharmapatha iti gAthAdvayArthaH / / 70, 71 / / cakre0 : kumArgatA cAsya jinavacanAdhaHkaraNAditi darzayantaH prAhuH - deva0 : atha kathamAgamaparAGmukhaM prarUpitatvamasyetyucyate - samaNANaM ko sAro chajjIvanikAyasaMjamo eyaM / vayaNaM bhuvaNagurUNaM nihoDiyaM pyddruuvNpi||72|| cakre0 : zramaNAnAM kaH sAraH kiM pradhAnam ? SaNNAM jIvanikAyAnAM saMyamo rakSA / 1. paThanti ca T.C2. pratiSedhA A pratisevA T.C
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-73 107 etaddhavanagarUNAmarhatAM vacanaM prakaTarUpamapi spaSTasvabhAvamapi 'nihoDiyaM' 'heDa hoDa anAdare' nihoDitaM nAdRtam, yadvA dezyo'yamadhaHkRtArthe / te hi sarvaprakArairjinamandiravyApAramanatiSThanto'neSaNIyaM bhaktapAnAdi ca gRhNanto gRhasthAMzca 'madgacchIyAH' iti mamIkurvANA anyadapi jyotiSanimittamantratantrAdi prayuJjAnAH SaTjIvanikAyamupamRdnantaH kathaM bhagavadvaco nAdhaHkurvanti ? iti gAthArthaH / / 72 / / deva0 : zrAmyanti tapasyantIti zramaNAH sAdhavasteSAM kaH sAraH kiM pradhAnaM rahasyamiti yAvadityAha - SaDjIvanikAyasaMyamaH SaT ca pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasalakSaNAste jIvanikAyAzca teSAM saMyamo rakSA, etaditi pratyakSaparAmarze vacanaM samayarUpaM bhuvanagurUNAmarhatAM nihoDitamadhaHkRtam, prakaTarUpamapi spaSTasvabhAvamapyayamarthaH / te hi sarvaprakArairjinamandiravyApAramanutiSThanto'neSaNIyaM bhaktapAnAdi ca gRhNanto gRhasthAMzca 'madgacchIyA eta' iti mamIkurvANA anyadapi jyotiSanimittamantratantrAdi prayuJjAnAH SaDjIvanikAyamupamRdnantaH kathaM bhagavadvaco nAdhaHkurvanti ? iti gAthArthaH / / 72 / / cakre0 : atha sugRhItanAmadheyairAryarakSitairanujJAtatvAJcaityanivAsasya kathamAgamaparAGmukhaprarUpito'yamucyate ? ityetaddAtavyottaramAhuH - deva0 : atha sugRhItanAmadheyairAryarakSitairanujJAtatvAccaityanivAsasya kathamAgamaparAGmukhaprarUpito'yamabhidhIyate ? ityetadanUdya samAdhimAha - mannaMti ceiyaM ajjarakkhiehimaNunAyamiha keI / tANa mayaM mayabajhaM jamhA no Agame bhaNiyaM / / 73 / / cakre0 : spaSTA, navaraM 'ceiyaMti caityanivAsAyeti gamyam / 'mayabajhaMti matabAhyaMAgamabahirbhUtam / / 73 / / deva0 : manyanta abhyupagacchanti kecidAcAryAbhAsA iti sambandhaH, kiM tat ? caityamAryarakSitairanujJAtamiti vAkyaM karma, kva ? iha yatijanaviSaye nivAsAyeti prakramasteSAmeva vAdinAM matamabhyugamo matAjjinazAsanAd bAhyaM bahirbhUtam, yasmAddhetorAgame siddhAnte na bhaNitaM caityanivAsAnujJAnamiti prakRtamiti gAthArthaH / / 73 / / 1. ajjarakkhiehiM A.T.C
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 karaNam - samyaktvaprakaraNama cakre0 : tarhi kiM bhaNitamityAhuH - deva0 : tarhi kiM bhaNitamityAha - eyaM bhaNiyaM samae iMdeNaM sAhujANaNanimittaM / jakkhaguhAe dAraM annamuhaM ThAviyaM tiyaa||74|| cakre0 : eSA spaSTaiva, kevalaM 'jakkhaguhA' iti, guhA'nurUpatvAd guhA / yakSasya vyantarasya guhA nivAso yakSaguhA tasyAstadA vasatIkRtAyAH, na tu caityasya / / 74 / / deva0 : etadabhidhAsyamAnaM bhaNitamuktaM samaya AvazyakaniyukticUAdirUpe, kim ? indreNa saudharmAdhipena sAdhUnAmAryarakSitaziSyANAM jJApananimittaM yakSaguhAyA vyantaranivAsarUpAyA dvAraM mukhamanyasyAM dizi mukhaM yasya tadanyamukhaM sthApitaM vihitam, na punazcaityasya, tadA tasmin kAle yadA taistasyAM vasatiH kRteti gAthArthaH / / 74 / / cakre0 : mA bhUt teSAmanujJA, paramAdhAkAdidoSarahite tatra nivasatAM kA kSatirityAhuH - deva0 : mAbhUtteSAmanujJA, paramAdhAkarmAdidoSarahite tatra nivasatAM kA kSatirityAha - duggaMdhamaliNavatthassa khelasiMghANajallajuttassa / jiNabhavaNe no kappai jaiNo AsAyaNAheU / / 75 / / cakre0 : durgandhAnyasnAnamalasamparkAt, malinAni bAhyarajaHsaGgAd vastrANi yasya sa tathA tasya / khelasiGghANajallayuktasya yaterjinabhavane na kalpate sthAtumiti gamyam / kutaH ? AzAtanAhetorAzAtanAlakSaNAt kAraNAduktaM ca - dubbhigaMdhamalassA'vi taNurappesa NhANiyA / duhA vAuvaho vAvi teNa ThaMti na ceie / / [vyavahArasUtra-3754] snAnitA'pyeSA tanurdurabhigandhasrAviNI kimutA'snAnitA / dvidhordhvamadhazca vAyuvahazcA'pi, tena na tiSThanti na nivasanti caitye / tinni vA kaDDai jAva thuIo tisiloiyA / tAva tattha aNunAyaM kAraNeNa pareNa vA / / [vyavahArasUtra-3755] yAvat tisraH stutayastrizlokikAH 'siddhANaM buddhANaM' ityAdigAthAtrayarUpAH karSati etAvatA -
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-75 109 yAvat pUrNAM caityavandanAM karoti iti gamyate, tAvat tatra caitye'vasthAnamanujJAtam / kAraNena snAtrAdinA vyAkhyAnAdinA vA 'pareNa vA' tti parato'pi caityavandanAnantaramapyavasthAtuM kalpate / jaivi na AhAkammaM bhattikayaM taha vi vajjayaMtehiM / / bhattI khalu hoi kayA iharA AsAyaNA paramA / / [sumiNasittarI-45] yadyapi caityaM nA''dhAkarma na sAdhUnAM nimittaM kRtaM kiM tarhi ? bhaktikRtamahadbhaktyA nirmitam, tathApi tatra nivAsaM varjayadbhirarhati bhaktiH khalu nizcayena kRtA bhavati / itarathA tatra nivAsaM kurvatAmAzAtanA paramA, ato na caitye vastavyamityarthaH / / 75 / deva0 : durgandhAnyasnAnazarIramalasamparkAnmalinAni bAhyarajaHsaGgAdvastrANi yasya sa tathA tasya, khelazca niSThIvanam, siGghANaM ca nAsikAmalaH, jallazca dehamala upalakSaNatvAdanye'pi tathAvidhA vAtanisargAdayo manuSyazarIradharmA avaruddhyante tairyukto yaH sa tathA tasya yaterjinabhavane na kalpate sthAtumiti gamyam, kutaH ? AzAtanAhetorAzAtanAlakSaNAtkAraNAd, uktaM ca - dubbhiggaMdhamalassAvi taNurappesa hANiyA / duhA vAuvaho vAvi teNa ThaMti na ceie / / [prava.sAro0 438] jaivi na AhAkammaM bhattikayaM taha vi vajjayaMtehiM / bhattI khalu hoi kayA iharA AsAyaNA paramA / / [sumiNasittarI-45] AsAyaNamicchattaM AsAyaNavajjaNA ya sammattaM / AsAyaNA nimittaM kubvai dIhaM ca saMsAraM / / [upadezamAlA-409] na ca vAcyaM bhAvArhatAM samIpe sAdhUnAmavasthAnAt sthApanArhatsamIpAvasthAnamapi na viruddhyate, yasmAdanya eva bhAvArhatAM kalpo'nya eva sthApanArhatAm, tathAhi - bhAvArhatAM sarvasaMvararUpadIkSAGgIkArAt sarvameva tatkRtyaM yatibhireva kAryam, na gRhasthaiH, virativirAdhanAsambhavAd majjanamAlyAropAdi ca sAvadhaM teSAM na vidhIyate, taduddezena pAkAdi ca na kiJcitkriyate / sthApanArhatAM tu gRhasthA eva sarvamanutiSThanti, snapanAdi ca sarvaM vidhIyata iti na teSAM sarvasAmyabuddhyA caitye'vasthAtavyamiti gAthArthaH / / 75 / /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 cakre0 : evaM kumArgaM nirAkRtya sumArgamAhuH deva0 : itthamutpathamunmathya prastutamArgaM prarUpayannAha - darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam bhAvatthayadavvatthayarUvo sivapaMthasatthavAheNa / savvaNA paNIo duviho maggo sivapurassa / / 76 / / cakre0 : pAThasiddhA, kevalaM bhAvena stavaH pUjA bhAvastavo yatidharmaH, bhagavadAjJApAlanAccAritramapi bhagavata eva pUjA, yaduktam ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamasaGgatA / gurubhaktistapojJAnamaSTapuSpI pracakSate / / [ aSTakapra 0 22] aSTapuSpI samAkhyAtA svargamokSaprasAdhikA / aharnizaM tu sAdhUnAM devapUjA matA'nayA / / [ aSTakapra0 17] dravyeNa stavaH pUjA dravyastavaH zrAvakadharmaH / / 76 / / 1. zubhaM mArgamityAhu: PK 2. svayaM mokSa0 PK deva0 : bhAvaH paramArthaH zubhAdhyavasAyo vA, tena tadrUpo vA stavaH stotavyapUjanamArAdhanamiti hRdayam, bhAvastavo dravyeNa dravyarUpo vA, bhAvastavakAraNabhUtaH stavaH prAgvad dravyastavaH / anayordvandvaH, tatastau rUpaM svabhAvo yasya sa tathA, zivasya mokSasya mahApurasyeva panthA mArgastasmin sArthavAha iva sArthavAhastena zivapathasArthavAhena, tasya svarUpamAha - sarvajJena sarvavidA, tadanyapraNayane visaMvAdadarzanAt, praNItaH prarUpito dvividho dvau vidhau bhaNitasvarUpau prakArau yasya sa tathA, mRgyate paramasukhAbhilASibhiranviSyate, mRjyate vA karmamalApanayanAdvizodhyate'nenAtmeti mArga: zivapurasya mokSanagarasya, ayamAzayaH yatprayojananiSpattau bhAvasyaivAlambanaM marudevAsvAminIvat yacca viditatattvasyA'viditatattvasya vA bhAvena kriyAsu pravartanaM vairasvAmimASatuSAdivat, sa dvividho'pi bhAvastavamArgaH / tathA yad dravyata evAntaHkaraNazUnyatayA govindavAcakAdivatsadanuSThAnam, yacca dravyeNa bharatAdivajjinabhavanAdikaraNam, sadvividho'pi dravyastavamArga iti gAthArthaH / / 76 / / -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-77 * abhidhAnarAjendrakoSe 'magga' zabda-8 * bhAvatthayadavvatthayarUvo sivapaMthasatthavAheNa / savvaNNuNA paNIo duviho maggo sivapurassa / / tatra bhAvaH zubhapariNAmaH pradhAnaM yatra stave sa bhAvastavaH / yadvA bhAvenA''ntaraprItyA tathAvidhakarmakSayopazamApekSayA sarvaviratidezaviratipratipattisvabhAvena stavo bhAvastavaH, dravyeNa vA vittavyayana jinabhavanabimbapUjA''dikaraNarUpaH stavo dravyastavaH, bhAvastavazca dravyastavazca bhAvastavadravyastavau tayo rUpaM svabhAvaH stavarUpaH zivo mokSaH pAramArthikanirupadravIsthAnaM tasya panthA mArgaH zivapathastasya sArthavAha iva sArthavAhastena moksspthnaaykenetyrthH| tasyA'pi lokarUDhyA nAnAtve vizeSayitumAha-sarvajJena sarvavidA praNItaH prarUpitaH, tadanyakathane hi visaMvAdadarzanAt, dvividho dviprakAro mArgaH panthAH, kasyetyAha-ziva eva puraM zivanagaraM tasyA'yamAzayaH / yo hi prayojananiSpattau bhAvamevAvalambya bahirdravyavyatirekeNa pravartate, bhagavatI marudevI svAminI yatayazca svabhAvena bhAvazuddhAdhyavasAyena samyagviditatattvA aviditatattvo vA vairasvAmimASA''divatsadanuSThAne pravarttate sa dvividho'pi bhAvasvarUpo mokSamArga iti / / 8 / / cakre0 : atha bhAvastavadravyastavayoH svayameva svarUpamAhuH - deva0 : atha bhAvastavadravyastavayoH svayameva svarUpamAha - jAvajjIvaM AgamavihiNA cArittapAlaNaM paDhamo / nAyajjiyadavveNaM bIo jiNabhavaNakaraNAI / / 77 / / cakre0 : eSA'pi pAThasiddhaiva / / 77 / / deva0 : yAvajjIvaM yAvatprANadhAraNam, na tu paraparikalpitadvAdazavarSAdikAlAvadhinetyarthaH / Agamo gaNadharAdiracitA zAstrapaddhatistasya vidhistena sUtroktanyAyenetyarthaH / anena svaruciracitAnuSThAnasya niSphalatvamAvedayati / cAritraM mUlottaraguNarUpaM tasya pAlanaM rakSaNaM samyagvidhAnamiti yAvat / prathama Adyo bhAvastavo bhavatIti kriyA / nyAyaH svAmidrohavizvasitavaJcanacauryAdigArthopArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH svasvavarNAnurUpaH sadAcArastenArjitaM yad dravyaM tena nyAyArjitadhanena jinabhavanAdikaraNameva zreyaskaram, na cAnyAyArjitena dhanena jinabhavanAdikaraNaM mArgAnuyAyIti sUcayati / evaM jinabhavanakaraNAdirdvitIyo dravyastavaH / iha ca yadbhAvasyaivAlambanaM bhAvastavaH, dravyata eva kriyAsu pravartanaM dravyastavazca, tayo bhidhAnaM tucchatvAditi gAthArthaH / / 77 / / 1. karaNAI A 2. viThapitaM tacca tad dravyaM ca tena anena cAnyAyArjitadhanena jinabhavanAdikaraNamapi na mArgAnayAyoti TA,B.C
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : atha jinabhavanakaraNAdiriti padaM vivRNvanti - deva0 : atha jinabhavanakaraNAdiriti padaM vivRNoti - jiNabhavaNabiMbaThAvaNajattApUyAi suttao vihiNA / davvatthaya tti neyaM bhaavtthykaarnnttenn||78|| cakre0 : jinabhavanabimbasthApanayAtrApUjAdi / yAtrA rathanirgamA'STAhnikAdikA, sUtrata AgamamAzritya, vidhinA vidhIyamAna iti zeSaH, dravyastava iti jJeyaM bhAvastavakAraNatvena bhAvastavajanakatvena / / 78 / / deva0 : jinasyArhato bhavanaM ca gRhama, bimbaM ca pratimA, sthApanaM ca pratiSThA, bimbasyaiva zobhanadine prathamapUjA yAtrA ca rathanirgamAdirUpA aSTAhnikAdikA ca, pUjA ca puSpAdyarcanamAdiryasya jinaguNagAnanarttanavAdyavAdanAdestajjinabhavanabimbasthApanAyAtrApUjAdi dravyastava iti jJeyamiti yogaH / tacca na yathAkathaJcidityAha-sUtrata AgamamAzritya, tadapi vidhinA 'jaha rehai taha samma' ityAdinA vidhAnena dravyastavo bhAvastavakAraNabhUtapUjA iti jJeyam / kena hetunetyAhabhAvastavakAraNatvena caraNapratipattirUpabhAvastavahetutvAd, dravyazabdo hyatra kAraNaparyAyaH, iti gAthArthaH / / 78 / / cakre0 : ayaM ca dravyastavaH sAvadyarUpatvAnna yogya iti pratipAdanAyAhuH - deva0 : iha bhAvastavastAvat sarvasaMvararUpaH sAdhorevAvasIyate tatkiM dravyastavo'pi tasyaivetyAha, yadi caidaMyugInasAdhvAbhAsAn dravyastave'pi pravartamAnAnupalabhya kasyacidadhikArizaGkA mA bhUditi dravyastavasya sAvadyatvamAvirbhAvayan yateranadhikAritAmAha - chaNhaM jIvanikAyANaM saMjamo jeNa pAvae bhaMgaM / to jaiNo jagaguruNo puSphAIyaM na icchNti||79|| cakre0 : SaNNAM jIvanikAyAnAM saMyamo yena prApnoti bhaGgama, tato yaterjagadvaravastIrthakarAH puSpAdikaM puSpAdyarcanamupalakSaNatvAt sarvaM dravyastavaM necchanti nAnujAnanti / / 79 / / deva0 : SaNNAM jIvanikAyAnAM saMyamastridhA vadhaviratiryena kAraNena prApnoti labhate bhaGgaM 1. jattApUyAya suttau T.C jattApUAya suttao PK 2. davvatthau T.C,P.K.Z. 3. rathanirgamA'STAhnikAdi T.C 4. jIvanikAyANa T.C.z
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-80 bhraMzam, 'to'tti tato hetoryateranagArasya jagadguravastIrthakRto necchanti nAnujAnanti puSpANyAdiryasmiMstatpuSpAdikamarcanam, yadivA puSpAdikaM pUjArthaM hastena grahItumiti zeSaH, stavopalakSaNaM cedam, uktaM ca sakaladravya chajjIvakAyasaMjamo davvatthae so virujjhaI kasiNo / to kasiNasaMjamaviU pupphAIyaM na icchaMti / / [ upadezamAlA- 234] iti gaathaarthH||79|| cakre0 : atha viziSTabhAvastavahetuH pUjA, sA kathaM yaterniSidhyate ? ata AhuH deva0 : nanu sarvasaMvararUpasaMyamavatApi darzanazuddhirvidheyA, sA ca tIrthakRtpUjAto vizeSataH sambhavati, tatkathamasau niSiddhayate ? ata Aha - taM natthi bhuvaNamajjhe pUyAkammaM na jaM kayaM tassa / jeNeha paramaANA na khaMDiyA paramadevassa / / 80 / / 193 cakre0 : spaSTA, navaramiheti pravacane / / 80 / / deva0 : pUrvArdhaM sugamam, navaramagre yeneti prayogAtteneti sambadhyate, yena kim ? yeneha bhAvastavavicAraNAyAM paramA cAsAvAjJA ca manovAkkAyazuddhyA sakalasattvasaMrakSaNaparA paramA''jJA nirdezaH, paramatvaM cAsyA nirupamazivasukhasAdhakatvAt, na khaNDitA nollaGghitA paramadevasya devAdhidevasya tIrthakRta iti yAvat / idamaidaMparyam - yadyapi sAdhuH puSpapUjAdau na pravartate tathApi sarvapratipattimUlasarvajJA''jJApAlanAt pUjAdiviSaye ca dezanAdvAreNocitopadezAdanumodanAccAsau darzanazuddhimAn bhavatyeveti gAthArthaH / / 80 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde - 12 * taM bhuvaNamajjhe pUyAkammaM na jaM kayaM tassa / jeNeha paramaANA na khaMDiyA paramadevassa / / - tatkimapi nAsti na vidyate, bhuvanamadhye tribhuvane'pi, pUjAkarmma pUjAvidhAnam, yanna kRtaM yanna niSpAditam, yena kenacidanirdiSTanAmnA, iheti pUjAvidhAnavicAre, paramotkRSTAjJA paramA''jJA, paramatvaM cA'syAH sakalakalmaSanirmUlanatvena sakalasukhavidhAyitvAt kim ? na khaNDitA nollaGghitA kasyetyAhaparamadevasya vItarAgasyetyarthaH / ayamatrAbhiprAyaH yadyapi sAdhuH puSpapUjAdau na pravarttate tathA'pi
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam samastapratipattimUlasarvajJA''jJAyAH paripAlanAtpUjAdiviSaye cocitadezanAdau pravartanAdanumodanAcca drshnshuddhirbhvtyeveti| prayogazcAtra puSpapUjAdivyatirekeNApi sarvasaMvaravatsAdhusamAjAnAM darzanazuddhirupajAyate, bhAvastavahetukatvAtpuSpAdipUjAyAH, ghaTotpattau mRtpiNDavat / na cAsya heto vastavotpattihetutve'pi darzanazuddhAvasiddhatodbhAvanIyeti, bhAvastavasya darzanazuddhivyatirekeNAtyantAsadbhAvAt / atha cettaM prayujyate tasya hi bhagavataH samastajagatItalavikhyAtakIrtisakalAtizayasaMpannasya tribhuvanodaravivarabhAsurasakalasurAsurakinnaranarakhecarazekharaparamapUjanIyasya sarvamapi yAtrAsnAtravilepAbharaNagItanRtyapuSpAdyArohaNAdikaM pUjAkarma kRtameva, tadavikalAjJAkaraNataH sarvasaMvarArUDhaH sAdhubhirapi sakalakalaGkavikalakevalajJAnotpattidarzanAt prasannacandramahAmunibharatezvaracakravartivaditi gAthArthaH / / 12 / / cakre0 : tadiyatA dravyastavAdbhAvastavo garIyAniti nizcitam, paramanayoH kiyadantaramityAhuH - deva0 : tadiyatA dravyastavAdbhAvastavo garIyAniti nizcitam, paramanayoH kiyadantaramityAha merussa sarisavassa ya jattiyamittaM tu aMtaraM hoI / bhAvatthayadavvatthayANa aMtaraM tattiyaM neyaM / / 81 / / cakre0 : nigadasiddhA / / 81 / / deva0 : nigadasiddhA, navaraM 'bhAvatthayadavvatthayANa'tti bahuvacanaM praakRtprbhvmiti||81|| * saMbodhasaptatikAyAm-36 * atha gAthAdvayena dravyapUjAbhAvapUjAntaramAha - merussa sarisavassa ya jattiyamittaMpi aMtaraM garuyaM / davvatthayabhAvatthaya aMtaraM tatti neyaM / / 36 / / merugireH sarSapasya ca yAvanmAtramantaraM gurukaM gariSTaM bahutaraM bhavati, dravyastavabhAvastavayoH dravyastavo bAhyAkAreNaiva vilepanapuSpopahArAdikaH, bhAvastavaH zubhadhyAnena zakrastavAdistutirUpaH, tato dvandvaH, tathA tayoH, arthAd dravyapUjA bhAvapUjA ca ityetayostAvanmAtramantaraM jJeyam, bhAvapUjAyA AdhikyaM sUcitamityarthaH / atra zAmbapAlakayodRSTAntaH, sa cAyam-ekadA zrInemijinA dvArikAyAM samavasRtAH, pariSanirgatA, kRSNena bahubhaktyA vanditAH, tato gRha Agatya svaputrayoH zAmbapAlakayoragra uktam - bhavatordvayormadhye yaH prage prathama svAmina neminAthaM vandati, tasmai ahamimaM paTTasatkamazvaM dadAmIti zrutvA zAmbapAlako svagRhe gatau, zAmbena prage prathamamutthAya caityavandanApUrvakaM dvAdazAvarttavandanayA svAmino vanditAH, lobhAbhibhUtena pAlakena ca drutamutthAya samavasaraNe gatvA nemijinA bhAvaM vinaiva vanditAH, uktaM ca - kRSNaM pratyevaM vaktavyaM pUrvaM vayaM 1. davvatthayANaMtaraM P.K .
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-82 pAlakena vanditAH smaH, Agacchatastasya mArge kRSNavAsudevo militaH, pAlakenoktam - bho tAta! mahyamazvaM datta ? yataH pUrvaM mayA svAmino vanditAH santi / atha kRSNena svAmino vanditvA pRSTAH - yUyaM pUrva kena vanditAH ? svAminoktam - kayA vandanayA pRcchasi ? bhAvavandanayA dravyavandanayA vA ? kRSNanoktambhagavan / yA bahuphalA tayA pRcchAmi, prabhuNoktam - bhAvavandanA bahuphalA, tayA ca zAmbakumAreNa vanditAH smaH, dravyavandanayA ca pAlakena vanditAH smastadA saMtuSTena kRSNena zAmbasyAzvo dattaH, pAlako bhartsito niSkAsitazca, ataH saptamo'bhavyaH pAlako jAtaH / / 36 / / ___ * saMbodhasittaryAm-37 * nanu dravyastavabhAvastavayoH kimayaM phale vizeSaH ? ityata Aha - merussa sarissava ya jattiyamittaM tu aMtaraM hoI / davvatthayabhAvathayANa aMtaraM tattiyaM neyaM / / meroH suvarNAcalasya lakSayojanapramANasya sarSapasya kadambakasya ca yAvanmAnaM yAvatpramANamantaraM vibhedo bhavati, mahattve meroH parA koTiraNIyastve sarSapasyeti bhAvaH / tAvatpramANamantaraM dravyastavabhAvastavayo ym| bhAvastave hi SaDjIvanikAyavadhAsaMbhavAnmerusamAnatvam, kAlAdisAmagryAM samagrAyAM tadbhava eva tadArAdhakAH siddhisaudhamadhirohantIti / dravyastave ca SaDjIvanikAyavadhAvinAbhUtatvAtsarSapasamatvam, tadArAdhakAzcAcyutakalpameva yAvadutkarSato yAnti na parata iti / / 37 / / cakre0 : atha kuta etadityAhuH - deva0 : atha kuta etadityAha - ukkosaM davvatthayaM ArAhiya jAi ajhuyaM jAva / bhAvatthaeNa pAvai aMtamutteNa nivvANaM / / 82 / / cakre0 : pratItArthA, navaram 'ukkosaM'ti, apergamyamAnatvAdutkRSTamapItyarthaH / / 82 / / deva0 : pratItArthA, navaramapergamyamAnatvAdutkarSamapi tatrotkRSyata ityutkarSastaM paryantasaMlekhanAsampannaniraticAradvAdazavrataparipAlanalakSaNamuktaM cAtra-'uvavAo sAvagANaM ukkoseNa accuyaM jAva'tti tathA 'aMtamuhutteNa'tti marudevAsvAminIvadacintyazaktitvAdbhAvastavasyeti gAthArthaH / 82 / / 1. bhAvatthayeNa TC
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 * saMbodhasittaryAm 36 * dravyastavabhAvastavau hi krameNa zrAddhasAdhudharmAviti tAveva vidhikRtau yatphalaM janayatastadAha darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ukkosaM davvatthaya ArAhiya jAi anuyaM jAva / bhAvatthaeNa pAvai aMtamuhutteNa nivvANaM / / 'ukkosaM' iti, prAkRtatvAdvibhaktipariNAma utkarSeNa bhAvazrAvako dravyastavaM puSpAdibhiH samabhyarcanamArAdhya vidhivadAsevyA'cyutaM dvAdazaM devalokaM yAvad yAti gacchati, prAkRtatvAdvibhaktilopaH, yaduktaM zrImahAnizIthe tRtIyAdhya kaMcaNamaNisovANe thaMbhasahassUsie suvannatale / jo kAravejja jiNahare tao vi tavasaMjamo aNaMtaguNo / / iti / tavasaMjameNa bahubhavasamajjiyaM pAvakammamalalevaM / niTThAviUNa airA aNaMtasokkhaM vae mokkhaM / / kAuMpi jiNAyayaNehiM maMDiyaM savameiNIvIDhaM / dANAicaukkeNaM saDDho gacchijja accayaM Na parao / / iti tathA bhAvastavenogravihArAdirUpasarvaviratisaMyamena ka (kA) raNabhUtenA'ntarmuhUrtena dIkSAsvIkaraNAnantaraM ghaTikAdvayAbhyantarameva nirvANaM mokSaM prApnoti tAvatA maraNAt / 'ukkosaM' itipadamatrApi yojyam, snAtakasya jaghanyato'ntarmuhUrtenaiva nirvANazravaNAt / / 36 / / cakre0 : evaM ca sati - deva : evaM ca sati - mottRNaM bhAvathayaM davvathae jo payaTTae mUDho / so sAhU vattavvo goyama ! ajao avirao ya / / 83 / / cakre0 : sugamaiva, kevalaM gautama iti bhagavAn mahAvIro gautamagotramindrabhUtimAmantrayate / anena caitanmahAnizIthasUtraM sUcayati, tathAhi - 'bhayavaM ! je bhAvatthayaM gahAya davvatthayaM kujjA se kimAlavejjA ? goyamA ! asaMjaei vA, aviraei vA, appaDihayapaJccakkhAyapAvakkamei vA, niddhamei vA, bhaTThapainnei vA, devaccaei vA, devabhoiei vA' ityAdi / ayataH SaTkAryAvirAdhanena saMyamabhraMzAdavirataH, zrAvako'pi na liGgadhAritvAd, mArgadvayacyuta iti bhAvaH / / 83 / / 1. muttUNaM T,CP,K, 2. bhAvathayaM jo davvathae payaTTae A, Z bhAvatthayaM jo davvathae payaTTaiP, K
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-84 117 deva0 : sugamaiva, kevalaM mUDhaH kRtyAkRtyavivekavikalaH / gautama iti bhagavAn vardhamAnasvAmI gautamagotramindrabhUtimAmantrayate, anena caitanmahAnizIthasUtraM sUcayati, tathAhi - 'bhayavaM ! je bhAvatthayaM gahAya davvatthayaM kujjA se kimAlavejjA ? goyamA ! asaMjaei vA aviraei vA, appaDihayapaJcakkhAyapAvakammei vA, niddhamei vA, bhaTThapainnei vA, devaccaei vA, devabhoiei vA, ityAdi / ayataH SaTkAyavirAdhanena saMyamabhraMzAdavirataH, zrAvako'pi na liGgadhAritvAd, mArgadvayAccyuta iti hRdayamiti gAthArthaH / / 83 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-15 * ataH kim - mottUNaM bhAvathayaM jo davvatthae pavaTTae mUDho / so sAhU vattavyo goyama ! ajao avirao ya / / yo mauDhyAdviSayalAmpaTyAdvA mahAmohagrastabahujanapravRttidarzanAdvA, muktvA parityajya, bhAvastavaM sarvasAvadhanivRttilakSaNam, dravyastave sarvasAvadhanibandhanarUpe, pravartate mUDhaH paramArthamajAnAnaH, sa sAdhurvaktavyo bhaNanIyaH, gautama ! indrabhUte ! ayato'viratazca / cazabdAdetadapi draSTavyam-asaMyatAviratA'pratihatapApakarmA devArcaka iti vA devabhojaka iti / ayamAzayaH - yo hi bhavaparamparAbhiranekAbhirdurApamakSepeNa mokSasukhasAdhakaM sarvasaMvarasvabhAvaM saMyamaM prApyApi mohAttasya parityAgena puSpapUjAdau pravartate, sa ubhayatra bhraSTatayA'kiJcitkara eveti gAthArthaH / / 15 / / cakre0 : mUDha iti yaduktaM tad dRSTAntena draDhayati - deva0 : mUDha iti yaduktaM tad dRSTAntena draDhayannAha - maMsanivittiM kAuM sevai 'daMtikkayaMti dhaNibheyA / iya caiUNAraMbhaM paravavaesA kuNai bAlo / / 84 / / cakre0 : prakaTArthA, navaraM paravyapadezAd devAdivyapadezena / / 84 / / deva0 : mAMsaM pizitaM tasya nivRttiM kRtvA kazcidavivekAtsevate tadeva, katham ? 'daMtikkayayaMti dhvanibhedAcchabdabhedena, 'iya' evaM tyaktvA''rambhamekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAtparigrahaM ca paravyapadezAddevAdivyapadezena karoti yato bAlo'jJastaduktam - caiUNa ya gharavAsaM AraMbhapariggahesu vati / jaM sannAbheeNaM eyaM avivegasAmatthaM / / [paJcavastu-98 ] yataH -
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNam - samyaktvaprakaraNama payaIe sAvajjaM saMtaM jaM savvahA viruddhaM tu / dhaNibheyammivi mahuragasIyaligAivva loyammi / / [paJcavastu-100] iti gAthArthaH / / 84 / / * dharmasaMgrahaNyAm-991 * atrAha - maMsanivattiM kAuM sevai 'daMtikkagaM'ti dhaNibhedA / iya caiUNAraMbhaM paravavaesA kuNai bAlo / / yathA kazcitpuruSo mAMsanivRttiM kRtvA tato vivekavikalatayA 'daMtikkagaM'ti dhvanibhedAcchabdabhedAttadeva mAMsaM sevate, iti evamamunA dRSTAntenArambhaM tyaktvA paravyapadezAdratnatrikavyapadezena karotyArambhaM bAlo'jJaH, mAMsanivRttiM kRtvA zabdabhedena tadeva mAMsaM khAdayata ivAsyApi paravyapadezenArambhaM kurvato dhruvaM niyamabhaGga iti yAvat / / 991 / / cakre0 : nanu dharmArthitayA caityAdicintAyAM pravarttamAnaH kathamasau bAla: ? iti yo manyate, tamanuzAsitumAhuH - deva0 : nanu kathamasau bAla: ? sa hi dharmArthitayA caityAdicintAyAM pravarttata iti yo manyate, tamanuzAsitumAha - titthayaruddeseNa vi siDhilijja na saMjamaM sugaimUlaM / titthayareNa vi jamhA samayaMmi imaM viNiddiTuM / / 5 / / cakre0 : spaSTA / / 85 / / deva0 : tIrthakaroddezenApyAstAmanyathA, na zithilayenna hAsayetsaMyama cAritraM sugatimUlaM pradhAnamapavargakAraNam, kimiti yasmAttIrthakareNApi samaye siddhAnta idaM vakSyamANamarthato vinirdiSTaM kathitamiti gAthArthaH / / 85 / / * upadezamAlA puSpamAlAyAm-230 * tato vyavasthitamidam-nizcayavyavahArazuddhyA saMyama eva mano nizcalaM vidheyam, na tu parISahAditarjitairapi gRhavAsAdyabhilASaH kAryaH, syAdetat-tarhi gRhasthatvamapratipadyamAnA eva gRhItenaiva yativeSeNa saMyama zithilIkRtya jinapUjAdikaM kurmaH, anenApi prakAreNa tAvat sugatiM sAdhayiSyAmaH, na ca tIrthakaroddezenaivaM kriyamANe saMyamazithilIkaraNamapi doSAya sampatsyata ityAzaGkyAha - 1. anAdarayet T,B,C
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-86 titthayaruddeseNa'vi siDhilijja na saMjamaM sugaimUlaM / titthayareNavi jamhA samayammi imaM viNiddiTuM / / tIrthakaramapyuddizya pUjAdyArambhapravRttyA sugateH paramanibandhanaM saMyama sAdhuna zithilIkuryAt, yasmAt kAraNAd yadarthaM puSpasaMghaTTAdyArambhaM cikIrSasi tvaM tenApi tIrthakareNa siddhAnta idaM vakSyamANaM nirdiSTamiti gAthArthaH / / 230 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-17 * nanu kathamasau bAla: ? sa hi dhArthitayA tIrthakarAnuddizya pravarttate'to yuktameveti yo manyate, taM pratyAha - titthayaruddeseNa vi siDhilijja na saMjamaM sugaimUlaM / titthagareNa vi jamhA samayammi imaM viNiddiSTuM / / tIrthaGkaroddezenApi na kevalamanyoddezenetya'pizabdArthaH / zithilayecchithilaM vidadhyAt, na naiva, kamityAha-saMyamaM sarvaviratiM sugatimUlaM mokSasyaikAntaprApakam, tIrthakareNApi yaduddezena sAvadyAnuSThAne pravRttirvidhIyate tenApItyapizabdArthaH / yasmAtsamaye siddhAnte, idaM vinirdiSTaM pratipAditamiti gAthArthaH / / 17 / / cakre0 : etadevAhuH - deva0 : tadevAha - savvarayaNAmaehiM vibhUsiyaM jiNaharehiM mahivalayaM / jo kArijja samaggaM tao vi caraNaM mahiDDiyaM / / 86 / / cakre0 : sugamA, navaraM 'savvarayaNAmaehiti dIrghatvaM prAkRtatvAt / maharTikam merusarSapopamayA garIyaH / / 86 / / / deva0 : ratnairvaiDUryAdibhirnirvRttAni ratnamayAni, sarvANi ca sakalAni tAni ratnamayAni ca sarvaratnamayAni, yadivA sarvaratnanirvRttAni sarvaratnamayAni, dIrghatvaM prAkRtatvAd, etairjinagRhaivibhUSitaM maNDitaM mahivalayaM pratigrAma pratinagaraM ca bharatAdipRthvIpIThaM yaH kazcidatizAyisampadbhaktipuNyaprAgbhAropetazcakravartyAdiH kArayetsamagraM paripUrNam, tato'pi tasmAdapi sarvottamadravyastavAccaraNaM sarvaviratisvabhAvaM mahaddhikaM merusarSapopamayA garIyaH / Aha ca - 1. kArejja T.C.z
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 raNam - samyaktvaprakaraNama kaMcaNamaNisovANaM thaMbhasahassUsiyaM suvannatalaM / jo kArijja jiNagharaM tao vi tavasaMjamo ahio / / [upadezamAlA-494] atastAdRzadravyastavArAdhakA api sarvasaMvararUpaM bhAvastavamArAdhyaivAbhilaSitArthasAdhakA bhavanti / nanu jinayAtrAmahotsavAmArighoSaNamahAdAnAdipravRttihetukatvena pravacanaprabhAvanApradhAnatvAd dravyastava eva mahaddhikaH, yataH pravacanaprabhAvanaiva darzanasarvasvam / taduktam - idaM darzanasarvasvamidaM darzanajIvitam / sAmarthyena yadarthena kriyate zAsanonnatiH / / [ ] iti / atrocyate-pravacanaprabhAvanAGgAnyapi jinayAtrAdIni, SaTkAyopamardapurassaraM vidhIyamAnAni na tathAvidhaphalasAdhanAya prabhavanti, SaTkAyahitameva cArhantaH pratipAdayanti / utkRSTatapaH zrutacAritradhAriNazca paramArthataH pravacanaprabhAvakAstadupadezAdeva ca jinazAsanonnatayaH sarvAH pravartante, tasmAdanipuNamaterayamabhiprAya ityupekSaNIyaH / uktaM ca - davatthao ya bhAvatthao yA davatthao bahuguNo tti buddhisiyA / aniuNamaivayaNamiNaM chajjIvahiyaM jiNA biMti / / [puSpamAlA-233] tasmAt - akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNo davatthae kUvadiTuMto / / [paJcavastu-1224] iti gAthArthaH / / 86 / / * upadezamAlA puSpamAlAyAm-232 * atha cAritraparipAlanAccaityavidhApanAdikaM bahuguNam, atrAha - savvarayaNAmaehiM vihUsiyaM jiNaharehiM mahivalayaM / jo kArijja samaggaM tao'vi caraNaM mahiDDIyaM / / pratigrAmaM pratinagaraM ca sakalamapi pRthvItalaM sarvaratnamayaizcaityaivibhUSitaM yaH kArayet tato'pi 'vyAkhyAnato vizeSapratipatteH' yathoktacaityavidhAyakakRtyAdapi, AstAmekacaityamAvidhAyakAdikRtyAt, kimityAhacaraNaM maharddhikaM cAritrapratipAlanaM bahuguNamityarthaH, yataH sarvotkRSTaguNAdapi zrAvakAdanantaguNavizuddhaguNazcAritryAgame paThyate, ata eva kAritasarvaratnamayacaityabhavanAdayo'pi bharatacakravartyAdayastaddinadIkSamapi cAritriNaM bhaktitaH paJcAGgaM praNipatantIti gAthArthaH / / 232 / /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-87 cakre0 : yadyevaM tatkathaM kvacillUtAtantujAlAdyapanayanaM sAdhoruktamityAhuH - deva0 : yadyevaM kathamAgame kvacillUtAdyapanayanaM sAdhorabhihitamityAha - annAbhAve jayaNAe magganAso havijja mA teNa / puvakayAyayaNAisu IsiM guNasaMbhave ihraa||87|| cakre0 : anyasya zrAvakayathAbhadrakAderabhAve mArganAzastIrthanAzo mA bhUttena kAraNena pUrvakRtA''yatanAdiSu cirantanajinabhavaneSu, AdizabdAd bimbeSvISadguNasambhave ca kasyacijjinadharmapratipattyAdikastokaguNasambhave ca yatanayA''gamoktakriyayA lUtAdyapanayanaM kAryamiti zeSaH / / 87 / / deva0 : anyasya zrAvakasya vA bhadrakAderabhAve mArganAzastIrthocchedo mA bhUttena kAraNena pUrvakRtAyatanAdiSu cirantanajinabhavaneSu, AdizabdAd bimbeSvISadguNasambhave ca kasyacijjinadharmapratipattyAdistokaguNasambhave ca yatanayA SaTkAyopamardavirahAtmikayA parairadRzyamAnatvarUpayA ca lUtAdyapanayanAdikaM vidheyamiti zeSaH yaduktam - sIleha maMkhaphalae iyare coyaMti taMtumAIsu / abhijoyaMti savittisu aNicchapheDaMtadIsaMtA / / [ vyAkhyA-itare caityavAsinastAn sAdhavaH prerayanti tantvAdiSu lUtApanayanAdiSu viSaye, katham ? zIlayata sajjayata maGkhaphalakAnyAjIvikAhetutvasAmyAjjinabimbAni, ityevaM svavRttiSu svAjIvikAsvabhiyojayanti, yadA tu te necchanti tadA parairadRzyamAnA svayamapyapanayanti lUtAdIni / / 87 / / * paJcavastau-102 * tathA cAha - aNNAbhAve jayaNAe~ maggaNAso havijja mA teNaM / puvakayAyaNAisu IsiM guNasaMbhave iharA / / anyAbhAve zrAvakAdyabhAve yatanayA''gamoktayA kriyayA, mArganAzastIrthanAzo mA bhUdityarthaH, tena kAraNena pUrvakRtAyatanAdiSu mahati sanniveze saccaritalokAkula ardhapatitAyatanAdiSvISadguNasambhave ca kasyacitpratipattyAdistokaguNasambhave ca satyetaduktam, itarathA'nyathA / / 102 / / 1. jayaNAi PK
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 cakre0 : itarathA pUrvoktaviparyaye punaH kimityAhuH deva0 : itarathA pUrvoktaviparyaye punaH kimityAha darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ceiakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNa // 88 / / ca cakre0 : sugamA, navaraM kulamekAcAryasantatiH, gaNaH kulatrayasamudAyaH, 'teNa kayaM' ti tena sAdhunA kRtaM kRtyamiti gamyam / 'tavasaMjamamujjamaMteNaM' ti tapaH sNymyorudycchtaa||88 / / deva0 : caityakulagaNasaGkheSu tathA''cAryANAM ca tathA pravacanazrutayozca, kim ? sarveSvapi tena kRtaM kRtyamiti gamyate kenetyAha-tapaHsaMyamayorudyacchatA sAdhuneti, tatra caityAnyarhatpratimAH, kulaM cAndrAdi, gaNaH kulasamudAyaH, saGghaH samasta eva sAdhvAdisaGghAtaH, AcAryAH pratItAH, zabdAdupAdhyAyaparigrahaH, bhedAbhidhAnaM ca prAdhAnyakhyApanArtham, pravacanamarthaH, zrutaM sUtrameva, cazabdaH svagatAnekabhedasUcaka eteSu sarveSvapi sthAneSu tena kRtaM kRtyaM yastapaHsaMyamodyamavAn vartate / iyamatra bhAvanA-ayaM hi niyamAjjJAnadarzanasampanno bhavati, ayameva ca gurulAghavamAlocya caityAdikRtyeSvapi samyak pravartate, yathaihikAmuSmikaguNavRddhirbhavati, viparItastu kRtye'pi pravartamAno'vivekAdakRtyameva sampAdayatIti gAthArthaH / / 88 / / * paJcavastau - 103 * ceiakulagaNasaMghe AyariANaM ca pavayaNasue a / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNa / / 1 caityakulagaNasaGgeSu caityAnyarhatpratimAH, kulaM cAndrAdi, parasparasApekSAnekakulasamudAyo gaNaH, bAlikA(zrAvikA) paryantaH saGghaH, tathA''cAryANAM prasiddhatattvAnAM pravacanazrutayozca pravacanamarthaH zrutaM tu sUtrameva, eteSu sarveSvapi tena sAdhunA kRtaM yatkarttavyam, kena ? ityAha- tapaH saMyamayorudyacchatA tapasi saMyame codyamaM kurvateti gAthArthaH / / 103 / / 1. tavasaMjamaujjamaMteNa A, T, C
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-89 tadevAha * upadezamAlA puSpamAlAyAm-231 * 123 ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNa / / caitye jinapratimA''yatanarUpe kule vidyAdharakulAdau, gaNe tatsamudAyarUpe saGgha sAdhvAdAvAcAryANAM ca pratItAnAM pravacane sUtrArthobhayarUpe sakaladvAdazAGge zrute ca kevalasUtrarUpe, eteSu sarveSvapi yat kimapi nirvartanapUjanAdikaM kRtyaM tattena sAdhunA kRtameva draSTavyam, kiM kurvatetyAha- tapaH saMyamayorviSaya udyamaM kurvatA, gRhiNo'pi hi cAritrAvaraNIyakarmakSayopazamAbhAvAt saMyamaM kartumazaktAzcaityanirvarttanAdikaM kRtvA kuzalAnubandhaparamparayA saMyamaM prApnuvanti, tato mokSaM sAdhayanti, yena ca sAdhunA so'pi muktinibandharUpaH saMyamaH prAptastena caityanirvarttanapUjAdikaM kRtameva draSTavyam, tatphalasya siddhatvAt, aparaJca-saMyamavAn upAdeyavAkyatayA guNadoSajJatAdinA ca pratyuta bahUni zobhanAni ca dezanAdidvAreNa caityakulagaNAdikAryANi karoti, tasmAt samastavastuprasAdhakatvAt saMyama eva yatno vidheyaH, nAnyatreti gAthArthaH / / 231 / / cakre0 0 : atha kalikAlavazasamullasitazithilajanAbhiprAyamudgIrya nirAkurvate deva0 : atha nirmUlazaThajanaprarUpaNAmudgIrya nirAkurute keI bhAMti bhanna suhumaviyAro na sAvagANa puro / taM na jao aMgAisu suvvai tavvannaNA evaM / / 89 / / cakre0 : kecid bhavAbhinandino bhaNanti na bhaNyate na kathyate sUkSmavicAro dravyabhAvastavAdhikArivicAraNAdirUpaH zrAvakANAM puraH, yataste jJAtA'zeSasamAcArAH zithilayatijanamAlokya kadAcitsandigdhadharmANaH syuriti tanna, yato'GgAdiSvaGgopAGgAdiSu zrUyate tadvarNanA evaMprakAreNa / / 89 / / deva0 : kecid bhavAbhinandino bhaNanti pratipAdayanti, kimityAha-na bhaNyate na kathyate sUkSmavicAro dravyastavabhAvastavAdhikArivicAraNAdirUpaH, puro'grataH, keSAm ? zrAvakANAm, katham ? te hi viditasakalasamAcArAH kalikAlabalAvaluptazaktikaM pramAdaparavazaM yatijanamavalokya mandadharmANo mA bhUvanniti, tadetanna, yato'GgAdiSvaGgopAGgAdiSu zrUyate teSAM zrAvakANAM varNanA guNotkIrtanaM svarUpakathanamiti yAvadevaM vakSyamANaprakAreNeti gAthArthaH / / 89 / /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 raNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : tathAhi - deva0 : tathAhi - laddhaTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA ya / ahigayajIvAIyA acAlaNijjA pavayaNAo / / 10 / / taha aTThiaTThimajjANurAyarattA jiNiMdapannatto / eso dhammo aTTho paramaTTho sesagamaNaTTho / / 91 / / sutte atthe kusalA ussaggavavAie tahA kusalA / vavahArabhAvakusalA pavayaNakusalA ya chaTThANA / / 12 / / cakre0 : tatra labdhArthA nirantarazravaNataH, gRhItArthAH samyagavadhAraNataH, pRSTArthAH kvacit saMzaye sati, vinizcitArthAstattvArthopalambhAt, adhigatajIvAdikAH jJAtajIvAjIvapuNyapApAzravasaMvarabandhanirjarAmokSatattvA acAlanIyAH pravacanAt / / 10 / / tathA'sthIni cAsthimajjAzca tadgarbharUpAH, anurAgeNa prastAvAjjinamatapremNA raktA iva raktA vAsanAsAdharmyAt, asthyasthimajjA anurAgaraktA yeSAM te tathA / kathamityAhuH, eSa sAkSAdAsevyamAno jinendraprajJapto dharmo'rtho vasturUpatayopAdeyaH paramArthastattvabhUtaH paramagatihetutvAt, zeSakaH zivazAkyAdipraNIto'nartho vasturUpa iti||91|| sUtre svAdhyayanayogyasuvyaktasUtroccAraNe kuzalAH, nirantarasiddhAntArthazravaNAdarthe kuzalAH, utsargApavAdike kArye kuzalAH, vyavahArazcaturddhA dharmArthakAmalokabhedAt, tatra kuzalAH, bhAvakuzalA bAhyAntaraceSTAbhirabhiprAyaparijJAnapUrvamabhinavadharmANAM sthirIkaraNavidhAyinaH / iti zabdAdhyAhArAdityevaM SaTsthAnAt, lyablope paJcamIti SaTsthAnamAzrityaitAni SaTsthAnAnyadhikRtya kuzalAH pravacanakuzalA bhavantIti gAthAtrayArthaH / / 12 / / deva0 : tatra labdhArthA nirantarazravaNataH, gRhItArthAH samyagavadhAraNataH, prazritArthAH kvacitsaMzaye sati, vinizcitArthA aidampayarthopalambhAt, cakAro vizeSaNasamuccaye / adhigatAH svasvarUpeNa viditA jIvAdayaH, AdizabdAdajIvapuNyapApAzravasaMvarAdayo daNDakoktAH padArthA yaiste tathA, ata evA'cAlanIyAH kSobhayitumazakyA: pravacanAjjainendrazAsanAt / / 10 / /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-90, 91, 92 125 tathAsthIni cAsthimajjAzca ca tadgarbharUpAH, anurAgeNa prastAvAjjinamatapremNA raktA iva raktA vAsanAsAdhAd, asthyasthimajjAnurAgaraktA yeSAM te tathA, ktAntasyeha paranipAte'bhidhAnAt, kathamityAha-eSa sAkSAnniSevyamANo jinaprajJapto dharmo'rtho vasturUpatayopAdeyaH, paramArthastattvabhUtaH paramagatihetutvAt, zeSakaH zivazAkyakapilAdipraNItaH, vibhaktilopo makArazceha prAkRtatvAt, anartho'vasturUpastadiyatA bhagavatyaGgAdhuktadaNDako'rthataH saMsUcitaH, sa cAyam'ahigayajIvAjIvA uvaladdhapunapAvAsavasaMvaranijjarakiriyA ahigaraNabaMdhappamukhakusalA asahijjA devAsuranAgasuvanajakkharakkhasakinnarakiMpurisagarulagaMdhavvamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA niggaMthe pAvayaNe nissaMkiyA nikkaMkhiyA nivvittigicchA laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA ahigayaTThA viNicchiyaTThA aTThimiMjapemANurAgarattA ayamAuso niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTTe sese aNaTe UsiyapalihaavaMguyaduvArAviyataMteuragharappavesA bahuhiM sIlavayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM cAuddasaTThamuddiTThapunnamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlemANA samaNe niggaMthe phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM pIDhaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA ahApaDiggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti'tti / / 91 / / tathA kuzalazabdasyobhayatrApi sambandhAt padavAkyAdivicchedapradhAnodAttAdighoSavizuddhAskhalitatvAdiguNopetasUtroccAraNaparijJAnAt sUtre kuzalAH, sugurusampradAyataH svasamayaparasamayanizcayavyavahAranayAdivibhAgena sUtrAbhidheyasthApanAdarthe kuzalAH, sAmAnyokto vidhirutsargo yathA 'savvaM bhaMte pANAivAyaM paccakkhAmi'ityAdi vizeSokto vidhirapavAdo yathA 'puDhavAisu AsevA'ityAdi vakSyamANam, tatazca tayorbhavamautsargApavAdikaM kAryamiti zeSastatra tathAparijJAnaprakAreNa kushlaaH| vyavahArazcaturdhA dharmArthakAmalokabhedAt, tatra dharme yaddevatAbimbavikrayeNa na jIvati, devadravyaM ca svarNAdigrahaNakamantareNa na vardhayati, nAtmanApyaGgoddhArakeNa gRhNAti, na ca devadravyAdhInatvenAdhamarNAn zarIreNa zakaTabalIvardAdinA vA veSTyAdi kArayati, arthe'vandhyaphaladAyakaniravadyakrayANakasaGgrahaH, kAme gRhamedhinyA mArdavenAnuvarttanam, sadA hRdayAnarpaNaM ca, loke rAjakulagamanatadviruddhavarjanapradhAnajanasaMsargajanmazrutajAtyAdi vRddhasevanAdi, evaMvidhe vyavahAre kuzalA dakSAH, bhAvakuzalA bAhyAntaraceSTAbhirabhiprAyaparijJAnapUrvamabhinavadharmANAM sthirIkaraNavidhAyino loke'pi parAbhiprAyakauzalyAdAtmaparAnAbAdhayA sarvatra pravRttikAriNaH, itizabdAdhyAhArAdityevaM 1. ajjAniggaMthe A
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam SaTsthAnAt, SaNNAM sthAnAnAM samAhAraH SaTsthAnam, tadAzritya lyablope paJcamI, pravacanakuzalA bhavanti / caH prAgvarNanApekSayA samuccaye, anena ca pravacanakauzalyena kRtavrataparikarmatAdInyaparANyapi paJcapadAnyupalakSyante, tathA cAha - kayavayakammayabhAvo sIlattaM ceva taha ya guNavattaM / riumaivavaharaNaM ciya gurusussUsA ya boddhavvA / / pavayaNakosallaM puNa chaTuM ThANaM tu hoi NAyavvaM / chaTThANaguNehiM juo ukkoso sAvago hoi / / [SaTsthAnakapra0 1, 2] etadvyAkhyA tu SaTsthAnakAdavaseyA, tadevamupAsakAnAM sUkSmArthavicAranipuNatAyAH sUtre'bhidhAnAt sUkSmavicArasteSAM na kathyata iti yaduktaM tadapAstamiti gAthAtrayArthaH / / 12 / / * dharmaratnaprakaraNe-92 * samprati tadeva pravacanakuzala iti SaSThamAha - sutte atthe ya tahA ussaggavavAyabhAvavavahAre / jo kusalattaM patto pavayaNakusalo tao chaddhA / / iha prakRSTaM vacanaM pravacanamAgamaH, sa ca sUtrAdibhedAt SoDhA, atastadupAdhikaM kauzalamapi SoDhA, tatsambandhAt kuzalo'pi SodvaivetyAha-sUtre sUtraviSaye yaH kuzalatvaM prApta iti pratyekaM yojanIyam / tathA 'rthe sUtrAbhidheye, caH samuccaye, tathA tenaiva prakAreNotsarge sAmAnyoktau, apavAde vizeSabhaNite, bhAve vidhisAradharmAnuSThAnakaraNasvarUpe, vyavahAre gItArthAcaritarUpe, sUtre samAhArasyaikatve'pi saptamyA pRthag vyAkhyAnaM bAlAvabodhanArtham / eteSu yaH kuzalatvaM prAptaH sadgurUpadezAdeva pravacanakuzalaH 'tau' tti sa bhavati SoDhA SaT prakAra iti gAthA'kSarArthaH / / 12 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'pavayaNakusala' zabde-52 * atha pravacanakuzala iti SaSTaM bhAvazrAvakalakSaNaM cettham - sutte atthe a tahA ussagga'vavAe bhAve vvhaare| jo kusalattaM patto pavayaNakusalo tao chaddhA / / 1-sUtre sUtraviSaye yaH kuzalatvaM prApta iti pratyekaM yojanIyam / zrAvakaparyAyocitasUtrAdhyetetyarthaH / 2-tathA'rthe sUtrAbhidheye saMvignagItArthasamIpe sUtrArthazravaNena kuzalatvaM prApta ityrthH| 3-utsarge saamaanyoktau| 4-apavAde vizeSabhaNite kuzalaH / ayaM bhAvaH - kevalaM notsargamevAvalambate, nApi kevala
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-93, 94 127 mapavAdam, kintUbhayamapi yathAyogamAlambata ityarthaH / 5-bhAve vidhisAre dharmAnuSThAne karaNasvarUpe kuzalaH / idamuktaM bhavati-vidhikAriNamanyaM bahu manyate, svayamapi sAmagrIsadbhAve yathAzakti vidhipUrvakaM dharmAnuSThAne pravarttate / sAmagryA abhAve punarvidhyArAdhanamanorathAnna muJcatyeveti / 6-vyavahAre gItArthAcaritarUpe kuzala: dezakAlAdyapekSayotsargApavAdavedigurulAghavaparijJAnanipuNagItArthAcaritaM vyavahAraM na dUSayatIti bhAvaH / eso pavayaNakusalo chanbheo muNivarehiM niddiTTho / kiriyAgayAi~ chavvihaliMgAI bhAvasaddassa / / etAni bhAvazrAvakasya kriyopalakSaNAni SaDeva liGgAni / / 52 / / cakre0 : atha ye siddhAntamapahRtyonmArgamupadizanti sAdhunindAM ca kurvanti teSAM vizvastaghAtitvamAhuH - deva0 : evaM ca sati ye siddhAntatattvamapahRtyonmArgamupadizanti susAdhunindAM ca kurvanti teSAM vizvastaghAtitvamAha - pucchaMtANaM dhammaM taMpi ya na parikkhiuM samatthANaM / AhAramittaluddhA je ummaggaM uvaisaMti / / 13 / / sugaI haNaMti tesiM dhammiyajaNaniMdaNaM karemANA / AhArapasaMsAsu ya niti jaNaM duggaI bahuyaM / / 94 / / cakre0 : pRcchatAM praznayatAM bhavyAnAm, dharmaM gRhiyatibhedabhinnam, tamapi ca kathyamAnaM parIkSitumasamarthAnAM mugdhabuddhitvAt, anena teSAmatyantA'nukampyatvamuktam / AhAro'zanAdiH, upalakSaNaM caitad vastrapAtrapUjAdeH, tanmAtre siddhisukhavaimukhyAllubdhA ye yathAcchandAdaya unmArgamazuddhadAnAdirUpamupadizanti 'mA mamaite vivekinaH santaH, AdhAkarmAdidoSadUSitamAhArAdi na dAsyanti' anena ca teSAmatikliSTatAmAhuH, yaduktam - jaha saraNamuvagayANaM jIvANaM nikiMtai sire jo u / evaM Ayario vi hu ussuttaM pannavaMto u / / [upadezamAlA-517] yattadornityasambandhAtte kimityAhuH, sugatiM ghnanti teSAM pRcchakAnAmunmArgasthApitAnAm / dhArmikajanaH zuddhAhAravastrapAtropAzrayagrAhI yatijanastasya nindanaM 'mAyAvina ete' ityAdikaM kurvANAH saptamyAstRtIyArthatvAdAhAraprazaMsAbhiH, AhArArthaM kalpadrumA yUyamityAdizrAvakaprazaMsAbhiH, AhAradAnamevottamamityAdikAbhirvA nayanti janaM durgatiM bahukamiti gAthAdvayArthaH / / 93, 94 / / 1. neti T.CNaMti A2. dogaI AT.C
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama deva0 : pRcchatAM dharmaM gRhiyatibhedabhinnam, tamapi ca kathyamAnaM dharmaM parIkSituM vivektumasamarthAnAM mugdhabuddhitvAd, anena teSAmatyantAnukampanIyatAmAha, bhavyaprANinAmiti gamyate, AhAro'zanAdirUpalakSaNaM caitadvastrapAtrapUjAdInAm, tanmAtre siddhisukhavimukhatayA lubdhA gRddhA ye yathAchandAdaya unmArgamutpathamazuddhadAnAdirUpamupadizanti kathayanti 'mA mamaite vivekinaH santa AdhAkarmAdidoSadUSitamAhArAdi na dAsyanti' ityanena ca teSAmatikliSTatAmAha, yaducyate jaha saraNamuvagayANaM jIvANaM nikiMtai sire jo u / evaM Ayario vi hu ussuttaM pannavaMto u / / [upadezamAlA-417] yattadornityasambandhAtte kimityAha-sugatiM svargApavargAdikAM teSAM pRcchakAnAM nanti bAdhanta unmArgasthApitAnAM teSAM sugatihAnestanmUlatvAttathA te dhArmikajanasya kalikAle'pi yathAzakti yatamAnasya vizuddhAhAravastrapAtropAzrayagrAhiNo nindanaM hIlanaM kurvANA yathaite bakavRttayo vipratArakA deyagrAhakAdizuddhivyAjena sAdhUnAM dAnaM ca nivArayantyato naitadvacaH zrotavyamiti / AhArAya prazaMsA AhAraprazaMsAH kalikAlakalpadrumAH, saGghapuruSA bhavantaH, bhavadIyadAnenaiva tIrthaM pravartate, eSaNIyAneSaNIyavicAraNaM ca kArpaNyalakSaNamityevaMlakSaNA AhAradAnamevottamamityAdirUpA vA, tAbhiH, saptamI ceyaM tRtIyArthe, caH pUrvoktasamuccaye nayanti prApayanti durgatiM nairayikyAdikAM janaM lokaM bahukaM prabhUtamiti gAthAdvayArthaH / / 93,94 / / cakre0 : adhunA yaH zarIrasAmarthyAdivirahAtkriyAzithilo manAkzuddhacittatayA paralokAbhimukhazca tasyopadezamAhuH - deva0 : adhunA yaH zarIrasAmarthyAdivirahAtkriyAzithilo manAkzuddhacittatayA paralokAbhimukhazca tasyopadezamAha - hujja hu vasaNappatto sarIradobballayAe asamattho / caraNakaraNe asuddhe suddhaM maggaM paMrUvijjA / / 95 / / cakre0 : hurvAkyAlaGkAre, bhaved vyasanaprApta ApadgataH, indriyArthAzakto vA, vAzabdasyAdhyAhArAdvArddhakyarogAdikRtena zarIradaurbalyenA'samartho vA kriyAM kartum / tatazcaraNaM vratAdi, karaNaM piNDavizuddhyAdi tasmintrazuddha sAticAramale zuddhaM mArga jJAnAdirUpaM prarUpayet zreNikasutanandISaNavat / / 95 / / 1. bhavadIyamAnena A. 2. vasaNuppatto T,C.Z 3. parUvejjA A.Z
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-96 129 deva0 : hurvAkyAlaGkAre, bhavet syAd vyasanaprApta Apadgata indriyArthAzakto vA, vAzabdAdhyAhArAdvArdhakyarogAdikRtayA zarIradurbalatayA, lakArasya dvitvaM prAkRtatvAd, asamartho vA svAdhyAyapratilekhanAdikriyAM kartumazaktaH, tataH kiM kuryAdityAha-caraNaM ca vratAdi, karaNaM ca piNDavizuddhayAdi tasminnazuddhe'bhihitanItyA'ticAramalakaluSita AtmAnaM nindan zuddhaM yathAsthitaM mArga jJAnAdirUpaM prarUpayedupadizet, sa hi siddhAntAnurAgAdAtmAnaM nindanmArgAnupAtI bhavatyuktaM ca - __ osanno vi vihAre kammaM siDhilei sulahabohI ya / caraNakaraNaM visuddhaM uvavUhaMto parUveMto / / [nizIthasUtra-5436] iti gAthArthaH / / 95 / / cakre0 : etadviparyaye doSamAhuH - deva0 : etadviparyaye doSamAha - parivArapUyaheuM pAsatthANaM ca ANuvittIe / jo na kahei visuddhaM taM dullahabohiyaM jANa / / 96 / / cakre0 : sugamA, navaraM 'parivArapUyaheuMti parivArazca pUjA ca parivArapUje, tayornimittam / yadi vizuddhaM kharataram, atitADitaM mAgaM kathayiSyAmi tadA na ko'pyasmAn parivArayiSyati, na naH ko'pi pUjAM kariSyati komlmaargrucitvaalloksyeti||96||| deva0 : parivArazca paricchadaH sAdhvAdiH, pUjA ca vastrapAtrAdibhiH satkArastayorhetuM nimittam, hrasvatvaM prAkRtatvAt / pArzve jJAnAdInAM samIpe tiSThantIti pArzvasthAsteSAmupalakSaNaM caitadavasannAdInAmanuvRttyA taccittAvarjanArtham, cakArAllokayAtrAdyarthaM ca, yaH kazcillubdho na kathayati na prarUpayati vizuddhaM mArgamiti gamyam / idamatra hRdayam-manAk zuddhAtmApi yaH zithilaparivArabhayAdvijJAtaiSaNIyAnaiSaNIyAH zrAvakA vA vastrapAtrAdibhirme pUjAM na vidhAsyanti, pArzvasthAdayo vA kupitAH santo grAmAderniSkAsayiSyantIti kRtvA vizuddhaM na kathayati, taM durlabhabodhikaM bodhiH pretyajinadharmAvAptiH sA durlabhA yasya samyagmArgalopAt sa tathA, tamanantasaMsArikamityartho jAnIhi budhyasva he ziSya ! iti gAthArthaH / / 96 / / 1. ANuvattIe P.K. ANupuvvIe 2 2. sAdhvAbhAso T. C
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : nanu yadyevaM garIyAn doSastatkathamanyathA kathayantItyAhuH - deva0 : nanu yadyevaM garIyAn doSastatkathamanyathA kathayantItyAha - muhamaharaM pariNai-maMgulaM ca giti diMti uvaesaM / muhakaDuyaM pariNaisuMdaraM ca viralaciya bhAMti / / 97 / / cakre0 : sugamaiva, navaraM maGgulamasundaram / / 97 / / deva0 : mukhe prArambha uccArakAle madhuraM priyaH zrotRyAdRcchikasamAcArAnukUla ityarthastam / pariNatau paripAke maGgulo'sundaro vipAkadAruNatvAt, cazabdasyApizabdArthatvAttamapyupadezaM gRhNanti zrotAro dadati cA''cAryAdayo bahavaH / mukhakaTukaM zravaNApriyaM pariNati sundaramapyupadezamitIhApi yogaH, viralA eva bhaNanti prastutatvAd gRhNanti ca, yadAha sulabhAH puruSA rAjan ! apathyapriyavAdinaH / apriyasya tu pathyasya vaktA zrotA ca durlabhaH / / [ ] iti gAthArthaH / / 97 / / cakre0 : atha yathAvasthitahitavAdino vaktuH paramopakAritAmAhuH - deva0 : atha mukhakaTukapariNAmasundaravAdino vaktuH paramopakAritAmAha - bhavagihamajjhammi pamAyajalaNajaliyaMmi mohaniddAe / uTThavai jo suyaMtaM so tassa jaNo paramabandhU / / 98 / / cakre0 : bhavagRhamadhye pramAdajvalanajvalite, moho'jJAnasArUpyAnnidrA tayA svapantaM ya utthApayati prabodhayati sa jano gurvAdistasya paramabandhuH / abhayakumAra ivArdrakakumArasya / / 98 / / - - deva0 : bhava eva gRhaM jIvAvasthitisAdharmyAdbhavagRham, tasya madhyamantastatra kiM viziSTe ? pramAdo'STadhA, tadyathA ajJAnaM saMzayazcaiva mithyAjJAnaM tathaiva ca / rAgo dveSo'navasthA ca smRterdharmeSvanAdaraH / / [ yogaduSpraNidhAnaM ca pramAdo'STavidhaH smRtaH / 1. geNhaMti deMti A 2. pramAdo madyAdirajJAnasaMzayaviparyayarAgadveSasmRtibhraMzadharmAnAdarayogaduH praNidhAnarUpo vA T,B,C ]
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-99, 100 131 sa eva jvalanaH parisantApakatvena, tena jvalite pradIpte, iha ca bhavastheSu prANiSvapi sthitaH pramAdo bhava upacaryate / moha eva caitanyatirodhAyakatvAnnidrA tayA svapantaM zayAnaM mAnuSamiti gamyam, utthApayati prabodhayati yaH sa jano gurvAdistasya svaptuH paramabandhurAtyantikaikAntikasvajana iti gAthArthaH / / 98 / / / cakre0 : adhunA prAkprarUpitaM zuddhaprarUpakamevopabRMhayanti - deva0 : adhunA prAkprarUpitaM zuddhaprarUpakamevopabRMhayati - jaivi hu sakammadosA maNayaM sIyaMti caraNakaraNesu / suddhapparUvagA teNa bhAvao pUyaNijjatti / / 19 / / cakre0 : hurevakArArthaH, sa ca tenetyatra yo lakSyate / yadyapi svakarmadoSAnmanAka sIdanti caraNakaraNayoH, tathApItyadhyAhArastathApi zuddhaprarUpakAstenaiva zuddhaprarUpakatvaguNena bhAvato nirupacAraM pUjanIyAH, iti prstutprkrmsmaaptau||99|| deva0 : yadyapi hurevakArArthaH, sa cAnte yokSyate / svakarmadoSAnibiDacAritrAvaraNIyakarmodayalakSaNAnmanAkkiJcitsIdanti mandAyante caraNakaraNayorvakSyamANasvarUpayoH, tathApItyadhyAhAraH, zuddhaprarUpakA yathAsthitamArgapradezakAstenaiva zuddhaprarUpakatvalakSaNena guNena bhAvato nirupacAraM pUjanIyAH satkArArhAH, itiH prastutaprakramasamAptAviti gAthArthaH / / 99 / / cakre0 : itthaM mArgazuddhau prarUpitAyAM vivekino yatkurvanti tadAhuH - deva0 : itthaM mArgazuddhau pratipAditAyAM vivekino yatkurvanti tadAha - evaM jiyA AgamadiTThidiTTa sunnAyamaggA suhamaggalaggA / gayANugAmINa, jaNANa magge laggati no gaDDariyApavAhe / / 100 / / cakre0 : evamuktanyAyAjjIvA bhavyaprANina AgamadRSTyA dRSTaH sAmAnyena, sujJAto vizeSeNotsargApavAdato mArgoM yaiste tathA zubhamArgalagnAH, gatAnugAminAM janAnAM mArge gaDDarikApravAha iva gaDarikApravAhe gaDarikApravAhakalpe na lagantyAgamoktamArgamevAnusarantItyarthaH / 100 / / deva0 : evamuktanyAyAjjIvA bhavyaprANina Agama eva sanmArgadarzakatvena dRSTilocanaM tayA 1. ajJAnasArUpyAnnidrA T,B,C 2. jIvamiti A 3. pUyaNijjaMti T.C.Z
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tatra dRSTo vilokitaH sAmAnyarUpeNa, sujJAto vizeSeNotsargApavAdato mArgo yaiste tathA zubhamArgalagnAH, samyaganuSThAnAnna laganti na sajanti, vava ? gatAnugAminAM janAnAM mArge, gatamevAnugacchantIti gatAnugAminaH / na tattvAvalokinasteSAm, kiMviziSTe mArge ? gaDDarikAstAsAM pravAho nairantaryazreNigamanaM sa iva tasmin yathA hi gaDDarikAyAmekasyAM kvApi prasthitAyAM vicArazUnyamanyAstAmevAnuvrajanti, evaM kecidaparIkSitatattvAH pravRttipradhAnalokapravRttameva mArgamanuyAnti, vivekinastu samayatattvamevAnusarantIti vRttArthaH / / 100 / / cakre0 : atha 'mahAjano yena gataH sa panthAH' iti jJAtAllokapravRttireva zreyasIti ye manyante tAn pratyAhuH deva0 : atha 'mahAjano yena gataH sa panthAH' iti nyAyAllokapravRttireva zreyasIti ye manyante tAn zikSayitumAha 132 negaMteNaM ciya loganAyasAreNa ittha hoyavvaM / bahumuMDAivayaNao ANA itto iha pamANaM / / 101 / / cakre0 : ekAntenaiva sarvAtmanaiva lokasyAvivekijanasya jJAtaM dRSTAntaH, sa sAraH pradhAno yasya sa tathA, tadvidhena na bhAvyamatra mokSamArgavicAre, kasmAd bahumuNDAdivacanato yadi lokapravRttireva balIyasyabhaviSyat tadA nedamAgamavacanamabhaviSyat, tathAhi - - - ita etasmAddhetorAjJaiva tIrthakRduktameva iha prAmANyavicAre pramANam / / 101 / / deva0 : ekAntenaiva sarvAtmanaiva kvacillokavyavahArasyApi puraskaraNIyatvAdekAntenetyuktaM yadAha kalahakarA DamarakarA asamAhikarA anivvuikarA ya / hohiMti bharahavAse bahumuNDe appasamaNe ya / / [ vicArasAra- 502] lokajJAtAni / 1. ho avvaM P. K , lokaH khalvAdhAraH sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam / / [ prazamarati - 131] iti / / lokasyA'vivekino janasya nyAyo vyavahAraH pravAha iti yAvat saMsAraH pradhAno yasya yadivA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-101 133 kalau kAle kilaitasmin sammohavazavartini / etadeva mahaccitraM narAyalliMgadhAriNaH / / [ ] ityAdyAH kuyuktayaH sArANi yasya sa tathA tadvidhena na bhAvyamatra mokSamArge vicAre, kutaH ? bahumuNDAdivacanato yadi hi lokapravRttireva balIyasyabhaviSyattadA nedamAgamavacanamabhaviSyat, tathAhi kalahakarA DamarakarA asamAhikarA anivvuikarA ya / hohiMti bharahavAse bahumuNDe appasamaNe ya / / [vicArasAra-502] ita etasmAddhetoH sAvadhAraNatvAdAjaiva tIrthakRduktameveha prAmANyavicAre pramANaM tattvamiti gAthArthaH / / 101 / / * upadezapade-812 * ata evAha - NegaMteNaM ciya loyaNAyasAreNa ettha hoyavvaM / bahumuMDAdivayaNao ANAvitto iha pamANaM / / na naivaikAntena sarvathaiva loka eva pArzvasthAdirUpo yadRcchApravRtto jJAtaM dRSTAntaM tat sAramavalambanIyatayA yasya sa tathA tenAtra cAritrArAdhane bhavitavyam / kuta ityAha-bahumuNDAdivacanataH / kalahakarA DamarakarA asamAhikarA anivvuikarA ya / hohiMti bharahavAse bahumuNDe appasamaNe ya / / iti vacanAt, etadvacanaparibhAvanena pArzvasthAdIn dRSTAntIkRtya nAsamaJjase pravartanIyamityarthaH / tathAvidhApavAdaprAptau tu gurulAghavAlocanapareNa gItArthena sAdhunA kadAcit pravRttisAreNApi bhavitavyamiti sUcanArthamekAntenetyupAttam / bahuvittharamussaggaM bahuvihamavavAya mo viyANittA / laMgheUNannavihaM bahuguNajuttaM karejjAsu / / ata evAha-AjJAvittaka AjJaiva vittaM dhanaM sarvasvarUpaM yasya sa tathA pumAniha lokottarAcAracintAyAM pramANIkarttavya iti / / 812 / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : api ca - deva0 : atha gatAnugatikebhyo'stayannivAha - bahujaNapavittimittaM icchaMtehiM ihaloio ceva / dhammo na ujjhiyavvo jeNa tahiM bhujnnpvittii||102|| cakre0 : spaSTA, navaramiheti dharmavicAre laukika eva zaivajaiminyAdisatkaH / / 102 / / deva0 : bahavazca te janAzca teSAM pravRttiH svarUciviracitamanuSThAnam, tadeva bahujanapravRttimAtramArAdhanavirAdhanavimarzarahitamityarthaH, icchadbhirabhilaSadbhiriha dharmavicAre, lokAH zaivajaiminiprabhRtayasteSAmayaM laukikaH, sa eva dharmo nojjhitavyo na moktavyaH, yatastasmin bahujanasya rAjAmAtyAdeH pravRttiH / na cAsau mucyata iti tasmAdasaGgata evAyaM pakSa iti gAthArthaH / / 102 / / * upadezapade-910 * Aha-yadyevamalpa eva lokaH pramANIkartavyaH syAt, tathA cAlpalokaparigRhItatvena dharmo nAtyarthamAdeyatAM nIto bhavediti manasi paribhAvayato bhavyAn zikSayannAha - bahujaNapavittimettaM icchaMtehiM ihaloio ceva / dhammo Na ujjhiyaco jeNa tahiM bahujanapavittI / / bahujanapravRttimAtraM gatAnugatikarUpaM lokarUDhimevecchadbhiriha dharmacintAyAM laukikazcaiva lokarUDha eva dharmo himapathajvalanapravezabhRgupAtAdilakSaNo nojjhitavyaH, yena tatra dharme bahujanapravRttirlakSakoTyAdisaMkhyalokasamAcArarUpA dRzyate / / 910 / / cakre0 : evaM sthite kRtyamAhuH - deva0 : evaM sthite kRtyamAha - tA ANANugayaM jaM taM ceva buhehiM seviyavvaM tu| kimiha bahuNA jaNeNaM haMdi na se atthiNo bahuyA / / 103 / / cakre0 : yasmAt kAraNAnna bahujanapravRttirAlambanAya tasmAdAjJA'nugatamAgamAnupAti yadanuSThAnam, tadeva budhaiH sevitavyam / kimiha dharmavicAre bahunA janena ? handItyupapradarzane, na se 1. api ca T,C 2. buheNa A,Z 3. seyasthiNo T.C,Z
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-104 tasyAjJA' nugatadharmasyArthinaH zreyo'rthino vA mokSakAGkSiNo bahukAH 'samprati bahavo muNDA alpAzca zramaNAH' iti vacanAt / / 103 / / deva0 : yasmAtkAraNAnna bahujanapravRttirAlambanIyA tasmAdAjJAnugatamAgamAnupAti yadanuSThAnaM bhavati, tadeva budhena vivekinA sevitavyamAcaritavyam, tuzabdAttadvisaMvAdi varjanIyamityarthaH / kiM ? na kiJcidityarthaH, iha dharmavicAraNAyAM paralokacintAyAM vA bahunA janena / handItyupapradarzane hetau vA, na naiva se tasyAjJAnugatadharmasyArthino'bhilASukAH zreyo'rthino vA mokSakAGkSiNo bahavaH prabhUtAH kintvalpA eva sampratikAle 'bahavo muNDA alpAzca zramaNAH iti vacanAditi gAthArthaH / / 103 / / * upadezapade - 911 * tA ANANugayaM jaM taM ceva buheNa seviyavvaM tu / kimiha bahuNA jaNeNaM haMdi Na seyatthiNo bahuyA / / 135 tat tasmAdAjJAnugataM sarvajJapravacanapratibaddhaM yadanuSThAnaM tadeva mokSAbhilASiNA budhenottamaprakRtinA puruSeNa sevitavyam / tuH pAdapUraNArthaH / kimiha dharmakaraNe bahunA janena svacchandacAriNA lokena pramANIkRtena ? handIti pUrvavat / na zreyo'rthino nirvANAbhilASiNo bahavo janA yataH / / 911 / / cakre0 : itthamanekadhA vidhimArgasamarthanamAkarNya mahAmohopahatabuddhayo yadvadanti tadAhuH deva0 : itthamanekadhA vidhimArgasamarthanamAkarNya mahAmohopahatabuddhayo yadvadanti tadAha dUsamakAle dulaho vihimaggo tammi ceva kIraMte / jAyai titthuccheo kesiMcI kuggaho eso / / 104 / / cakre0 : duHSamAkAle durlabho gurukarmakatayA durApo vidhimArgastasminneva kriyamANe tIrthocchedo jAyate / 'bahubhirvidhimArgAnuSThAnasya karttumazakyatvAd' eSa keSAJcit kugrahaH / / 104 / / -- deva0 : duHSamAvasarpiNyA: paJcamo'rakaH, sa cAsau kAlazca duHSamAkAlastasmin durlabho durApaH svakIyakliSTakarmapariNaterunmArgapravRttalokAdvA vidhimArgaH zAstrAnusArijJAnazraddhAnAnuSThAnarUpastasminneva kriyamANe, prAktanacevazabdasyehApi sambandhAttIrthoccheda eva jinazAsanaviluptirjAyate, zAstroktAnuSThAnasya prAyeNa kartumazakyatvAd, taditarasya cAmArgarUpatvAdeSa sAkSAnnirUpitaH keSAJcidatattvavedinAM kugrahaH kadabhiprAya iti gAthArthaH / / 104 / / 1. taMmi ceva kIraMti PK
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 raNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : kugrahazca vivekibhirna kArya ityAhuH - deva0 : kugrahatvameva teSAM prakaTayati - jamhA na mokkhamagge muttUNaM AgamaM iha pamANaM / vijjai chaumatthANaM tamhA tattheva jaiyavvaM / / 105 / / cakre0 : sugamA / / 105 / / deva0 : sugamA, kevalaM karaNAdhInajJAninAM svargApavargamArgAdau pratyakSAdipramANAviSayatvenAgamasyaiva prAmANyam, tathAhi- na tAvattatra pratyakSaM pragalbhate'kSavyApArAgocaratvAd, nApyanumAnaM sAdhyAvinAbhAvino liGgasya kasyacidanupalambhAd, AgamastvAptopajJatvAdavyAhatapracAra eva, tatastaM vimucyAnyathA samAcaratAM kugraha evAvaziSyata iti||105 / / * paJcavastau-1707 * etadevAha - jamhA na dhammamagge mottUNaM AgamaM iha pamANaM / vijjai chaumatthANaM tamhA ettheva jaiavvaM / / yasmAd na dharmamArge paralokagAmini muktvA''gamamekaM paramArthata iha pramANaM pratyAkhyAnAdi vidyate chadmasthAnAM prANinAm, tasmAdatraivA''game kugrahAn vihAya yatitavyam, jijJAsAzravaNazravaNAnuSThAneSu (jijJAsAzravaNazramaNAnuSThAneSu) yatnaH kAryaH, nAgItArthajanAcaraNapareNa bhavitavyamiti gAthArthaH / / 1707 / / * abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama' zabda-37 * mokSamArge cAgamasyaiva prAmANyam - jamhA na mokkhamagge mottUNaM AgamaM iha pamANaM / vijjai chaumatthANaM tamhA tattheva jaiyavvaM / / yasmAna naiva mokSamArge mokSe sAdhye mokSAgamazAstraM parityajyetyarthaH, iheti dharmavicAre pramANamAlambanamityarthaH, vidyate chadmasthAnAm, atizayavatAM hi kathaM cetsevAtizayavazAtpravarttamAnAnAmapi nirjarAlAbha evAvasIyate, tadrahitaiH punaH sarvathA zAstrameva pramANIkarttavyam / tasmAttatraiva yatitavyamudyamaH kArya iti gAthArthaH / / 37 / / 1. mukkhamaggA T.C,P.K
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-106 137 cakre0 : athA''gamoktAmeva saMsAramokSamArgasaGkhyAmAhuH - deva0 : bhUyo'pi kumArgasanmArgI bhaGgyantareNAha - gihiliMga-kuliMgiya-davaliMgiNo tinni huMti bhavamaggA / sujai-susAvaga-saMviggapakkhiNo tinni mokkhphaa||106|| cakre0 : gRhiliGgA gRhasthAH, kuliGginaH pASaNDinaH, dravyaliGginaH pArzvasthAdayaH, trayo bhavanti bhavamArgAH, dravyaliGginAmapyubhayabhraSTatvAdbhavamArgataiva / suyatayaH, suzrAvakAH, saMvignAH susAdhavasteSAM pakSeNa pakSapAtena carantIti saMvignapAkSikA iti trayo mokSapathAH / nanu pUrvaM mokSamArgadvaividhyamevoktamadhunA tu traividhyamiti kathaM na virodhaH ? satyam, tRtIyamArgasyA'pradhAnatvAdalpatvAtkAdAcitkatvAJca tatra na vivakSA, atra nu saMsAramArgatraividhyaprastAvAt tadbhaNanamityavirodhaH, tallakSaNaM cedamavaseyam, tathAhi - saMviggapakkhiyANaM lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osanna caraNakaraNA vi jeNa kammaM visohaMti / / suddhaM susAhudhammaM kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao hoi ya savvomarAiNio / / vaMdai na ya vaMdAvai kiikammaM kuNai kArave neya / attaTThA na vi dikkhai dei susAhUNa boheuM / / [upadezamAlA-514,515,516] iti gAthArthaH / / 106 / / deva0 : gRhameva liGgaM yeSAM te gRhaliGgA gRhasthA eva, kutsitaM ca saMsArakAraNatvAttalliGgaM ca, tadvidyate yeSAM te kuliGgikAzcarakAdayaH, dravyaliGgaM bhAvavikalAnAM sAdhunepathyadharaNam, tadvidyate yeSAM te dravyaliGginaH pArzvasthAdayaH, AdhAra AdheyopacArAttadanuSThAnAni, trayastrisaGkhyAH kiM bhavanti ? bhavamArgAH saMsArapathAH / atha gRhiliGgakuliGginau bhavatAM saMsArapathau, rajoharaNamukhavastrikAdibhagavalliGgadhAriNastu katham ? atrocyate-samyagjJAnAdivikalena liGgamAtreNa na kiJcit trANam / tathA ca - 1. mukkhapahA T.C.PK 2. bhAvavikalatvenApradhAnapravrajitAdinepathyadharaNalakSaNaM vidyate T.B.C
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 raNama - samyaktvaprakaraNama saMsArasAgaraMmiNaM paribbhamaMtehiM savvajIvehiM / gahiyANi ya mukkANi ya aNaMtaso davaliMgAI / / [upadezamAlA-521] kiJcAnyatanyaliGgakRtaM pApaM jinaliGgena zuddhyati / jinaliGgakRtaM pApaM vajralepopamaM matam / / [ ] iti / zobhanaM sarvasaMvarapratipattito yatate pratilekhanAdisAmAcAryAmudyacchatIti suyatiH susAdhuH, zobhanaM zraddhAnajJAnavattayA suyatibhyo jinavacanaM zrRNotIti suzrAvakaH / tathA coktam - saMpattadaMsaNAI paidiyahaM jaijaNA suNeI ya / sAmAyAriM paramaM jo khalu taM sAvagaM biMti / / [zrAvakaprajJapti-2] saMvignA mokSakAGkSiNaH susAdhavasteSAM pakSaH parigrahaH sa vidyate yeSAM te saMvignapakSiNaH pUrvavat trayo mokSamArgAH, nanu pUrvaM mokSamArgadvaividhyamevoktamadhunA tu traividhyamiti kathaM na virodhaH ? satyam, tRtIyamArgasyApradhAnatvAdalpatvAtkAdAcitkatvAJca tatra na vivakSA, atra tu saMsAramArgatraividhyaprastAvAttadbhaNanamityavirodhaH, tatsambhavastallakSaNaM caitAbhyo gAthAbhyo'vaseyam / tathAhi - jai na tarasi dhAreuM mUlaguNabharaM sauttaraguNaM ca / mottUNa to tibhUmI susAvagattaM varatarAgaM / / [upadezamAlA-501] accaNuratto jo puNa (liMgadhAraNe'tyanurakto manAk sazUkazca) na muyai bahusovi pannavijjato (dravyaliGgam) saMviggapakkhiyattaM karejja labbhihisi teNa pahaM / / [upadezamAlA-522] tathA - saMviggapakkhiyANaM lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi jeNa kammaM visohaMti / / suddhaM susAhudhammaM kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao hoi ya savvomarAiNio / / vaMdai na ya vaMdAvai kiikammaM kuNai kArave neya / attaTThA na vi dikkhai dei susAhUNa boheuM / / [upadezamAlA-514, 15, 16] iti gAthArthaH / / 106 / /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 3-mArgatattvam gA-107 __ 139 * upadezamAlAyAm-518, 519 * tAn AtmAnaM ca durgatau kSipatIti nigamayannAha - sAvajjajogaparivajjaNAe savvuttamo jaIdhammo / bIo sAvagadhammo taio saMviggapakkhapaho / / tasmAt sthitametat sAvadyayogaparivarjanayA sapApavyApAraparihAralakSaNayA hetubhUtayA sarvottamo yatidharmaH sAdhvAcAro mokSamArga iti zeSaH, dvitIyaH zrAvakadharmastRtIyaH saMvignapakSapathastaddhetutvAt tAvapi mokSamArgAviti / / 518 / / zeSANAM kA vArtetyata Aha - sesA micchaddiTThI gihiliMgakuliMgadavaliMgehiM / jaha tinni u mukkhapahA saMsArapahA tahA tiNNi / / zeSAH proktavyatirekiNo mithyAdRSTayo viparItAbhinivezAd bhavAnuyAyina ityarthaH / ke te ? ata AhagRhiliGga-kuliGga-dravyaliGgaiH karaNabhUtairye vartante, evaM ca sthite kiM sampannamityAha-yathA 'tina u' tti traya eva mokSapathAH susAdhu-zrAvaka-saMvignapAkSikalakSaNA nirvANamArgAH, saMsArapathA bhavamArgAstathA traya eva, gRhasthacarakAdipArzvasthAdirUpA iti / / 519 / / cakre0 : atha kathaM suyatyAdayo mokSamArgA bhavanti pare ca netyAhuH - deva0 : atha kathaM suyatyAdayo mokSamArgA bhavantyapare ca netyAha - sammattanANacaraNA maggo mokkhassa jiNavaruddiTTho / vivarIo ummaggo nAyavvo buddhimaMtehiM / / 107 / / cakre0 : samyagjJAnacaraNAni mArgo mokSasya jinavaroddiSTaH, tAni ca suyatyAdiSveva santi na gRhiliGgAdiSu, viparIta unmArgo jJAtavyo buddhimadbhiH / / 107 / / deva0 : samyaktvajJAnacaraNAni, puMstvaM prAkRtaprabhavam, mArgo mokSasya jinavaroddiSTaH sarvavidAkhyAto'nena mArgasyAvisaMvAditvamAha tAni ca sarvathAtraiva suyatyAdiSu, na gRhiliGgAdiSviti, viparIto mithyAtvAjJAnAviratisvarUpa unmArga utpatho jJAtavyo buddhimadbhiriti gAthArthaH / / 107 / / 1. mukkhassa PK
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam * dharmasaMgrahaNyAm-749 * tatra svarUpaM tAvattasyaivopadarzayannAha - sammattanANacaraNA mokkhapaho vanio jiNiMdehiM / so ceva bhAvadhammo buddhimatA hoti nAyavyo / / yataH samyaktvajJAnacaraNAni jinendramokSapatho varNitastataH sa eva buddhimatA bhAvadharmo bhavati jJAtavyaH / tasyaiva zivagatidhAraNAdilakSaNAnvarthayuktatvAt / / 749 / / cakre0 : jJAnAdInAmeva svarUpamAhuH - deva0 : jJAnAdInAmeva svarUpamAha - sannANaM vatthugao boho sadasaNaM ca tattaruI / saJcaraNamaNuTThANaM vihipaDisehANugaM ttth||108|| cakre0 : tatra sajjJAnaM vastUni jIvAjIvAditattvAni, tadgato bodhaH / saddarzanaM ca samyaktvaM tattvarucistattvA'bhilASaH / vidhirupAdeyeSu, pratiSedho heyeSu, tadanugamanuSThAnaM kriyAkalApaH saJcaraNaM snycaaritrm||108 / / deva0 : vastUni jIvAdayaH padArthAsteSu gataH sthito vastvanurUpaH saMzayaviparyayarahita ityartho bodhaH saMvitkimityAha-sat samyagjJAnaM sajjJAnamucyata iti zeSaH / tathA tattveSu jinaprajJapteSu rucirabhilASaH, kim ? saddarzanaM samyaktvamityarthaH / tathAnuSThAnaM kriyAkalApaH, kiMviziSTam ? vidhipratiSedhAnugam, tatra vidhyanugatamupAdeyeSu, pratiSedhAnugaM heyeSu, kim ? saccaraNaM zobhanacAritram, tatreti vyAkhyAkramArthaH, iti gAthArthaH / / 108 / / * yogazatake-3 * sajjJAnAdilakSaNamAha - saNNANaM vatthugao boho sadasaNaM tu tattha ruii| saccaraNamaNuTThANaM vihipaDisehANugaM tattha / / sajjJAnaM samyagjJAnaM vastugataH vastvAva(stvA)lambano bodhaH paricchedaH, nirAlambanasya bodhasyAsambhavAt, sambhave'pi sajjJAnatvAyogAt, marumarIcikAdibodhe tathAdarzanAt, anyathA'sya saditaratvAbhAva iti / tathA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-109, 110 saddarzanaM tu samyagdarzanaM punastatra vastuni ruciH zraddhA, 'tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam' [ tattvArtha-1-2] iti vacanAt, anyathA ceyaM jJAnAt, AvaraNabhedena kvacit tadbhAve'pyabhAvAditi / tathA 'saccaraNaM' samyakcAritram, anuSThAnaM kriyArUpaM vidhi- pratiSedhAnugaM vidhi pratiSedhAvanugacchati, AgamAnusArItyarthaH / tatra iti vastunyeva, asya mahAvratarUpatvAt teSAM ca bAhyaviSayatvAt, 'paDhamammi savvajIvA' [ Ava. ni. 791] iti vacanAt, anyathA asyAbhAva iti bhAvanIyam / kramazcAyameSAm, nizcayata itthameva bhAvAt / tathAhi-nAjJAte zraddhA, azrAddhasya vA'nuSThAnamiti / uktaM ca- 'yadi jAnAtyutpannarucistato doSAnnivartate / ' anyatra tu samyagdarzanopanyAsa Adau vyavahAramatena karmavaicitryAt tathAbhAvato'viruddha eva I iti gAthArthaH / / 3 / / 141 cakre0 : saccaraNamanuSThAnamityuktamadhunA suyatisuzrAvakaviSayitayA tadeva darzayanti deva0 : saccaraNamanuSThAnamityuktamadhunA suyatisuzrAvakaviSayitayA tadeva darzayannAha jIva ma vahahu ma aliyaM jaMpahu ma appaM appahu kaMdappahu / narahu ma harahu ma karahu pariggahu ehu maggu saggahu apavaggahu / / 109 / / pUyA jiNidesu raI vaesa jaitto ya sAmAiyaposahesu / dANaM supatte savaNaM sutitthe susAhusevA sivaloyamaggo / / / 110 / / cakre0 : AdyA catuSpadI sugamA, navaramanayA prANivadhaviramaNAdIni paJcamahAvratAnyuktAni vyatikramabhaNanaM tu bandhA''nulomyAt / - pUjA jinendreSu, ratirvrateSu sthUlaprANAtipAtaviramaNAdiSu yatnazca sAmAyikapauSadhayoH, anayozca pRthagAdAnaM sAvadyaparihAreNa pradhAnamokSAGgatvAt, dAnaM supAtre jJAnAdyA''dhAre sAdhvAdo, anenA'pAtre dAnamanarthaphalameveti sUcayati / yaduktaM prajJaptyAm samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM asaMjaya - aviraya - appaDihaya-paccakkhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNapANa- khAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! egaMta so pAvekamme kajjai, natthi se kAvi nijjarA kajjai' tti / 1. jIva ma vahaha ma aliyaM jaMpaha ma kaMdappaha / naraha ma haraha ma karaha pariggaha ehu maggu saggaha apavaggaha T,C jIva ma vahaha ma aliyaM jaMpaha ma appaM appaha kaMdappaha / naraha ma haraha ma karaha pariggaha ehu maggu saggAha apavaggAha P.K, 2. jutto A, T. C 3. nijjaratti P.K,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam evaM tarhi dInAdInAM dAnaM na deyamityApannam, asaGgataM caitad, arhatA'pi sAMvatsarikadAnasya pAtrA'pAtravicAraparihAreNa pravartitatvAt, satyam, mokSArthaM dAnamAzrityA'yaM vidhiruktaH, kRpAdAnaM tu na kvA'pi jinairnivAritam, Aha ca - savvehiM pi jiNehiM dujjayajiyarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNaTThA dANaM na kahiMvi paDisiddhaM / / [ zrAddhadinakRtya-222] tathA zravaNaM dharmA''karNanam, sutIrthe sukhena tIryate bhavodadhiraneneti sutIrtham, tasmin sugurupArzva ityarthaH, susAdhusevA satsaMgatiH, eSa zivalokamArga iti rUpakadvayArthaH / / 109, 110 / / deva0 : AdyaM vandanakaM nAma chandaH sugamam, navaramanena prANivadhaviramaNAdIni paJcamahAvratAnyuktAni, vyatikramabhaNanaM tu bandhAnulomyAditi / tathA pUjA pUrvoktazabdArthA jinendreSvanenAnanyasAmAnyatIrthakRdbhaktitaH samyaktvazuddhirAveditA, ratirAsaktistadviSayavibhAgavicAraNAnuSThAnasuzIlateti yAvad vrateSu sthUlaprANAtipAtaviramaNAdiSu dvAdazasu, yatnazca sAmAyikapauSadhayoranayozca vratAntargatatve'pi pRthagupAdAnaM sAvadhavyApAraparihArarUpatvena pradhAnamokSAGgatvAd, dAnaM pUjAnugrahabuddhyA vitaraNam, supAtraM jJAnadarzanacAritrAdhAraH sAdhustasmin, anenApAtre dAnamanarthaphalameveti sUcayati / yaduktaM prajJaptyAm - 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM asaMjaya - aviraya - apaDihayapaccakkhAyapAvakamma phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! egaMta so pAvekamme kajjai, natthi se kAvi nijjarA kajjaitti / evaM tarhi dInAdInAM dAnaM na deyamityApannam, asaGgataM caitad, arhatApi sAMvatsarikadAnasya pAtrA'pAtravicAraviraheNa pravartitatvAt, satyam, guNabuddhyA dAnamAzrityAyaM vidhiruktaH, kRpAdAnaM tu na kvApi jinairnivAritamityAha ca - savvehiM pi jiNehiM dujjayajiyarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNaTThA dANaM na kahiMvi paDisiddhaM / / [zrAddhadinakRtya-222] 1. mokSArthaM T.B.C
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-111 143 tathA zravaNamAkarNanaM dharmasyeti gamyate, kva ? sutIrthe suSTu sukhena vA tIryate bhavodadhiraneneti sutIrthaM samyagjJAnakriyAsampannaH sAdhuH, anena kriyAvikale dharmazravaNaniSedhamAha, yadAha - cAritreNa vihInaH zrutavAnapi nopajIvyate sadbhiH / nirmalajalasampUrNaH kulajaizcANDAlakUpa iva / / [ ] susAdhuH varNitasvarUpastasya sevA paryupAstiH, anenAsAdhusaMsarganiSedhamAha, yataH - aMbassa ya niMbassa ya duNhaMpi samAgayAiM mUlAI / saMsaggIi vinaTTho aMbo niMbattaNaM patto / / [Ava.ni. 1116] ayaM zivalokamArgo bhavatIti rUpakadvayArthaH / / 109, 110 / / / cakre0 : itthamanekadhA sanmArgaprarUpaNe'pi rAgAdyupahatacetasAM bahutarajIvAnAmunmArgagAmitvamAlokya sakhedaM rAgAdimAhAtmyamAhuH - deva0 : itthamanekadhA zAstreSu sanmArgapratipAdane'pi rAgAdyupahatacetasAM bahutarajIvAnAmunmArgagAmitvamavalokya sakhedaM rAgAdimAhAtmyamAha - rAgoragagaralabharo taralai cittaM tavei dosaggI / kuNai kumaggapavittiM mahAmaINaM pi hA moho ! / / 111 / / cakre0 : spaSTA / / 11 / / deva0 : rAga eva dAruNamaraNahetutvAduragagaralaM sarpaviSaM tasya bhara utkarSaH, kiM taralayati vidhurayati cittaM manastathA tApayati dunoti prastutatvAccittameva, dveSa eva santApakatvAdagnidveSAgnirmatsarAnalastathAkaroti vidhatte, kAm ? kumArgapravRttiM kudarzanagrahamithyAbhinivezavitathaprarUpaNAnuSThAnAdirUpAM mahAmatInAmapi, AstAM mugdhabuddhInAm, hA iti khede moho'jJAnametena rAgadveSamohopahatAnAM tattvopadezAnahatvamAheti gAthArthaH / / 111 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 karaNama - samyaktvaprakaraNam cakre0 : tathA ca sati - deva0 : tathA ca - annANaMdhA micchattamohiyA kuggahuggagahagahiyA / maggaM na niyaMti na saddahaMti ciTuMti na ya uciyaM / / 112 / / __ cakre0 : ajJAnAndhAH sanmArgA'navalokAt, andho'pi kazcinmanovijJAnena mArga nA'tikrAmatItyAhurmithyAtvena mohitA digmUDhavad bhrAntacittAH, te'pi samayA'ntare sacetanAH syurityAhuH kugraho'sadabhinivezaH, sa evograH kruro grahastena gRhItA mArga mokSapathaM na 'niyaMti' na pazyanti, na zraddadhati na bahumanyante, na ca ceSTante na pravartante, ucitaM mokSamArgA'nurUpamityartho yathAsaGkhyaM vA kartRpadAnAM kriyApadaiH / / 112 / / deva0 : andhA ivAndhA mArgAnavalokanAdajJAnenAndhA ajJAnAndhAstathA mithyAtvena mithyAtvamohanIyena mohitA bhramitAstathA kugraho'sadabhinivezaH sa evogragraho bhUtAdistena gRhItA AviSTAste, kim ? yathAsaGkhyaM na niyaMtitti nAvalokayanti mArgamAtmanA, na zraddadhati na bahumanyante paropadiSTamapi mArgameva, na ca ceSTante vyavaharantyucitamanurUpam, mArgasyaiva kriyAvizeSaNamidam, tathAhi- ajJAnopahatAtmanAmandhAnAmiva sattvAnAM tattvAvalokanavimukhI zemuSI, mithyAtvavAsanAviparyastabuddhInAM digmUDhAnAmiva tattvazraddhAnabahiHplavA manovRttiH kudevAdigrahAvezavazaMvadAnAmunmattAnAmiva sarvato hAsyaheturasamaJjasA ceSTeti gAthArthaH / / 112 / / cakre0 : itthamavagatamokSamArgaH kazcit sarvaviratiM prapadyate, tadazaktastu tadbhAvanAmevaM bhAvayati, tadyathA - deva0 : itthamavagatasamyagjJAnAdimokSamArgaH sudurjayarAgAdidoSajAlAdudvijamAnaH samullasitavIryaH kazcidbhAvamArgameva pratipadyate, tadazaktimAMzca pratipannadravyastavaH 'sarvaviratilAlasaH khalu dezaviratipariNAmaH' iti vacanAt sarvaviratilAlasatvaM yathA bhAvayati tathAha - tA kaiyA taM sudiNaM sA sutihI taM bhave sunakkhattaM / jaMmi suguruparataMto caraNabharadhuraM dhrissmhN||113|| 1. avaSTabdhAH T.B.C2. paritaMto T.C.Z parattaMto A.P.K
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-mArgatattvam gA-113 145 cakre0 : tataH kadA tatsudinamityAdi sugamA, navaraM suguruparatantrabhaNanAd gurvAyattAH sarvasampada ityAvedayanti, yadAha - nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti / / [vizeSA. bhA0 3459] chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhavaNehiM / akarito guruvayaNaM aNaMtasaMsArio hoi / / [paJcA. 46] / / 113 / / deva0 : yasmAdevaM rAgAdayo vijRmbhante tattasmAt kadA kasmin kAle tatsudinaM prasannadigAdi, sA sutithirnandAdikA, tatsunakSatraM puSyAdi bhavedityAziSi saptamI, sundaratvaM caiteSAM sakalakalyANanibandhanacaraNaprAptihetutvAd, yasmin dine tithau nakSatre vA suguruparatantraH sundaradharmAcAryAyattaH, zobhanatvaM cAsya - dharmajJo dharmakartA ca sadA dharmaparAyaNaH / sattvAnAM dharmazAstrArthadezako gururucyate / / [ ] ityAdilakSaNayogAt, tatparatantratAbhaNanena ca gurvAyattAH sarvasampada ityAvedayati, yato'bhihitam - nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti / / [bRhatkalpabhA0 5173] anyacca - chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM / akarito guruvayaNaM aNaMtasaMsArio hoi / / [paJcA. 46] caraNameva durvahatvasAmyAdbharastasya dhUdhUrA tAM dhariSyAmi pratipatsye'hamiti gAthArthaH / / 113 / / 1. yasmAdeva A
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : atha prastutArthasamarthanAyA'bhISTadevatAstutigarbhasambodhanena madhyamaGgalamAviSkurvanto mugdhajanapravAdatiraskAramAhuH - deva0 : atha prastutArthasamarthanAyA'bhISTadevatAstutigarbhasambodhanena madhyamaGgalamAviSkurvan mugdhajanapravAdatiraskAramAha - savvattha atthi dhammo jA muNiyaM jiNa ! na sAsaNaM tumha / kaNagAurANa kaNagaM va ssiypymlbhmaannaannN||114 / / cakre0 : sugamA, kevalaM kanakAturANAM dhattUrakAturANAm, 'sasiyapaya'tti sasitaM sazarkara payaH kSIram / / 114 / / // iti pUjyazrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSyazrItilakAcAryanirvAhitAyAM samyaktvavRttau samarthitaM tRtIyaM mArgatattvam / / / deva0 : sarvatra sarveSu kapilazaivazAkyAdivividhamateSu, asti vidyate dharma iti vivekavikalAnAmabhyupagamo vartate, yAvat kim ? yAvanna muNitaM nAdhigataM he jina ! vigalitAzeSarAgAdidoSa ! jAtau cAtraikavacanam, zAsanaM dvAdazAGgaM 'tumha'tti yuSmAkaM vyaktyapekSayA bahuvacanamanena jAtivyaktyoH kathaJcidabhedamAha, kimiva kutra keSAmityAha-kanakAturANAM hatpUrakaphalacUrNabhAvitAtmanAM kanakamiva suvarNamiva sarvazreSTakAkASThapASANAdiSvastItyabhyupagama itIhApi dRzyam, kiMviziSTAnAM teSAm ? saha sitayA zarkarayA vartata iti sasitam, tacca tatpayazca dugdhaM tadalabhamAnAnAmaprApnuvatAmapibatAmiti tAtparyamiti gAthArthaH / / 114 / / / / iti zrIdevabhadrasUriviracite darzanazuddhiprakaraNavivaraNe tRtIyaM mArgatattvaM samAptam ||shriirstu / /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam cakre0 : vyAkhyAtaM mArgatattvamadhunA mUladvAragAthAkramaprAptaM sAdhutattvaM vivriyate, sambandhazca pUrveNa sahAsya pUrvaM mArgatattvamuktam, taJca sAdhubhirAvedyata iti sAdhutattvamucyate, tatrAdau gAthA - deva0 : vyAkhyAtaM mArgatattvamadhunA mUladvAragAthAkramaprAptaM sAdhutattvaM vivriyate, sambandhazca pUrveNa sahAsya pUrvaM mArgatattvamabhihitam, tacca sutIrthamukhAt zrotavyam, sutIrthaM ca sAdhuriti prastAvAtsAdhutattvamatrAbhidhIyate, tatrAdau gAthA - aTThArasa je dosA AyArakahAe vanniyA sutte / te vajaMto sAhU pannatto viiyraagehi||115 / / cakre0 : sugamA, navaraM sUtre siddhAnte, AcArakathAyAM sAdhvAcAravicAraNAyAM dazavaikAlikaSaSThAdhyayanarUpAyAM vaa||115|| deva0 : sugamA, navaraM sUtre siddhAnte sAmAnyena vizeSatastvAcArakathAyAM dazavakAlikaSaSThAdhyayane / tathA sAdhayati pauruSeyIbhirviziSTakriyAbhirapavargamiti saadhurytiriti||115 / / cakre0 : atha ka ete'STAdaza doSA ityAhuH - deva0 : atha ka ete'STAdaza doSA ityAha - paDhamaM vayANa chakkaM kAyachakkaM akappa gihibhAyaNaM / paliyaMka nisijjA vi ya siNANasohAvivajjaNayaM / / 116 / / cakre : prathamaM paJca mahAvratAni rAtribhojanaviratizceti vratAnAM SaTkam, iha ca vyAkhyAnato vizeSapratipattiH' iti vratAnAM virAdhanAni doSatvena jJeyAni / evaM kAyaSaTke'pi kAyAnAM 1. AyArakahAi PK 2. vajjito T,C,PK vajjeto A,Z 3. nisejjA A,Z 4. siNANaM T,C
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam pRthvIkAyAdInAM SaTkam, athAdyavratavirAdhanabhaNanenaiva kAyaSaTkavirAdhanamuktArthamiti cet, ? satyam, pRthvyAdInAM loke jIvatattvamaprasiddhamiti vizeSeNA''khyAnam / akalpo dvividhaH zikSakasthApanAkalpo'kalpasthApanAkalpazca, tatrAdyaH 148 aNahIyA khalu jeNaM piMDesaNasijjavattha pAesA / teNA''NiyANi jaiNo kappaMti na piMDamAINi / / [ annAyauMchakulaka-3] uubaddhammi na analA vAsAvAsAsu do vi no sehA / dikkhijjatI sehavaNAkappo imo hoi / / [ ] akalpasthApanAkalpaM tu svayameva vakSyati, doSatvaM cA'sya viparyayA'' sevanAt / gRhibhAjanaM sthAlAdi, tatra bhuJjAnasya doSo yadAha kaMsesu kaMsapAesu kuMDamosu vA puNo / bhuMjato asaNapANAI AyArA paribhassai / / [ dazavai0 6-51] palyaGkaH pratItastatra zayanA''sanAdau zuSiratvAd doSa upalakSaNaM caitanmaJcakAdInAm / niSadyA samayabhASayA bhikSAgatasyopavezanakriyA, sA na kalpate / snAnaM dezataH sarvato vA, upalakSaNatvAdudvarttanaM ca, yadAhuH vAhIo vA arogI vA siNANaM jo u patthae / vukkaMto hoi AyAro jaDho havai saMjamo / / [ dazavai 0 6 - 61] zobhA vibhUSA, dazanagharSaNa-nakhaghaTana - romakalpana- kezasamAracanA'kAlavastrakSAlanAdirUpA, tasyA vivarjanamavivarjane doSa:, uktaM ca nagiNassa vA vi muMDassa dIharomanahaMsiNo / mehuNA uvasaMtassa kiM vibhUsAe kAriyaM / / vibhUsA vattiyaM bhikkhU kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAre ghore jeNaM bhamai duruttare / / 2 / / [ dazavai0 6-65, 66 ] iha cAdyaSaTkadvayena mUlaguNA uktAH, akalpAdiSaTkena tUttaraguNA iti gAthArthaH / / 116 / / deva0 : prathamamiti kramArtham, vratAnAM prANivadhaviramaNAdInAM rAtribhojanaviramaNAvasAnAnAm, SaT parimANamasya SaTkamiha ca vyAkhyAnAd vratAnAM virAdhanAni pratyekaM doSatvenAvaseyAnyevaM
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-116 kAyaSaTke'pi kAyAnAm, pRthivIkAyAditrasakAyAntAnAM SaTkaM kAyaSaTkam / athAdyavratavirAdhanAbhaNanenaiva kAyaSaTkavirAdhanamuktArthamiti cetsatyam, vizeSarUpatayA'sya bhaNanAd, vizeSANAM tu sAmAnyAtkathaJcidbhinnatvAnnoktasaGkhyAhAnirapi / akalpo dvividhaH, zikSakasthApanAkalpo'kalpasthApanAkalpazca tatra zikSakasthApanAkalpo'nadhItapiNDaniryuktyAdinA''nItamapyAhArAdi na kalpata iti uktaM ca - aNahIyA khalu jeNaM piMDesaNasejjavatthapAesA / teA''NiyANi jaiNo kappaMti na piMDamAINi / / [ annAyauMchakulaka- 3] uubarddhapi na analA vAsAvAsAsu dovi no sehA / dikkhijjatI seha ThevaNAkappo imo hoi / / [ ] akalpasthApanAkalpaM tu svayameva vakSyati, doSatvaM caitasya viparyayAsevanAd / gRhiNo bhAjanaM gRhibhAjanaM sthAlakaroTakAdi bhojanAdyarthamAsevyamAnamiti gamyam, uktaM ca kaMsesu kaMsapAe kuMDamosu vA puNo / - bhujato asaNapANAI AyArA paribhassai / / [ dazavai0 6-51] kAMsyeSu karoTakAdiSu, kAMsyapAtreSu talikAdiSu, kuNDamodeSu hastipAdAkAreSu mRnmayAdiSu / iha jakAralopaH prAkRtatvAt samAhAratvAccaikatvamevamuttaratrApi / palyaGkaH pratItaH, zayanAsanaviSayIkriyamANa iti gamyam, upalakSaNaM caitat khaTvAmaJcakAsandikAdInAm, yadAha AsaMdIpaliyaMkesu maMcamAsAlayesu vA / aNAyariyamajjANaM Asaittu saittu vA / / [ dazavai 0 6-54 ] 149 goyaraggapaviTThassa nisijjA jassa kappai / irisamaNAyAraM Avajjai abohiyaM / / [ dazavai0 6-57 ] 1 AsandaparyaGkamaJcAH pratItAH, AsAlakaH samaMgakasamanvita AsanavizeSaH, zuSiratvaM caiteSu doSaH / niSadanaM niSadyAH samayaprasiddhA bhikSAgatasyopavezanakriyA, yadavAci - ityAdi, apiceti samuccaye, snAnaM majjanaM dezataH sarvato vA, upalakSaNatvAtkalkarodhvAdibhirUdvarttanaM ca tathA ca 1. 'kaMsapAtreSu tilakAdiSu' iti dazavaikAlikaniryuktyAm 2. AsandaparyaGkau pratItau maJco'pi ruDhaH T,B,C 3. 'AzAlakastu avaSTambhasamanvita' iti dazavaikAlikaniryukttyAm /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam vAhio vA arogI vA siNANaM jo u patthae / vukkaMto hoi AyAro jaDho bhavai saMjamo / / [ dazave. 6-61] ityAdi, zobhA vibhUSA dazanagharSaNa - nakhaghaTana - romakalpana-kezasamAracanA'kAlavastraprakSAlanAdirUpA, tasyA vivarjanameva vivarjanakamananuSThIyamAnamiti gamyam, abhANi ca - - nagiNassa vAvi muMDassa dIharomanahaMsiNo / mehuNA vasaMtassa kiM vibhUsAe kAriyaM / / vibhUsAvattiyaM bhikkhU kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAgare ghore jeNaM paDai duruttare / / [ dazavai0 6-65, 66 ] ityAdi / iha cAdyaSaTkadvayena mUlaguNAH pratipAditA, akalpAdidoSaSaTkena tUttaraguNA iti gAthArthaH / / 116 / / * dazavaikAlikaniryuktau - 268 * vayachakkaM kAyachakkaM akappo gihibhAyaNaM / paliyaMkanisejjA ya siNANaM sohavajjaNaM / / tameva darzayati - vrataSaTkaM prANAtipAtanivRttyAdIni rAtribhojanaviratiSaSThAni SaD vratAni, kAyaSaTkaM pRthivyAdayaH SaDjIvanikAyAH, akalpaH zikSakasthApanAkalpAdirvakSyamANaH, gRhibhAjanaM gRhasambandhi kAMsyabhAjanAdi pratItam, paryaGkaH zayanavizeSaH pratItaH / niSadyA ca gRhe ekAnekarUpA, snAnaM dezasarvabhedabhinnam, zobhAvarjanaM vibhUSAparityAgaH, varjanamiti ca pratyekamabhisaMbadhyate, zobhAvarjanaM snAnavarjanamityAdIti gAthArthaH / / 268 / / * vyavahArasUtram - 4440* -- vayachakka kAyachakkaM akappo gihibhAyaNaM / paliyaMka nisajjA yA'siNANaM sobhavajjaNaM / / vrataSaTkaM prANAtipAtanivRttyAdirAtribhojanaviramaNaparyantam kAyaSaTkaM pRthivyAdi, akalpyaH piNDAdikaH, gRhibhAjanaM kAMsyapAtryAdi palyaGkaH pratItaH, niSadyA gocarapraviSTasya niSadanam, asnAnaM dezataH sarvato vA snAnasya varjanam, [zobhAvarjanam ] vibhUSAparityAgaH / etad vidheyatayA pratiSedhyatayA vA yad yathoktaM nA''caritaM tad Alocayati / / 4440 / /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-117, 118 151 cakre0 : akalpasthApanAkalpameva vivRNvanti - deva0 : iha zeSadoSANAM sujJAnatvAdakalpasthApanAkalpadoSe tu sati zeSadoSANAmapi sambhavAtsapratipakSatadviSayavibhAgasya ca durjJAnatvAttameva vivRNoti - piMDaM sejjaM vatthaM pattaM cArittarakkhaNaTThAe / akappaM vajjijjA giNhijjA kappiyaM saahuu||117 / / cakre0 : sugamA, navaraM zayyAM vasatim, aklpmaadhaakrmaadidossdussttm||117 / / deva0 : piNDaM samayaparibhASayA caturvidhamAhAram, zayyAM vasatim, vastramantarakalpAdi, pAtramalAbvAdi, akalpamakalpanIyaM varjayetpariharet / kasmai ? cAritrarakSaNArthAya saMyamaparipAlanaprayojanAya, tathA gRhNIyAdupAdadIta zrutatvAtpiNDAdyeva, kiMviziSTam ? kalpikamAdhAkarmAdidoSarahitaM sAdhuriti gAthArthaH / / 117 / / * dazavaikAlikaniyuktau-6/47 * etadeva spaSTayati - piMDaM sijjaM ca vatthaM ca cautthaM pAyameva ya / akappiaM na icchijjA paDigAhijja kappiuM / / "piMDaMti sUtraM, piNDaM zayyAM ca vastraM ca caturthaM pAtrameva ca, etatsvarUpaM prakaTArtham, akalpikaM necchet, pratigRhNIyAt kalpikaM yathocitamiti sUtrArthaH / / 47 / / cakre0 : iha ca piNDAdInAmAdhAkarmAdidoSairakalpikatvamiti tAn bibhaNiSavaH prastAvanAmAhuH - deva0 : iha ca piNDAdInAmAdhAkarmAdidoSairakalpikatvamiti tAn bibhaNiSuH prastAvanAmAha jIvA suhesiNo taM simi taM saMjameNa so dehe / so piMDeNa sadoso so paDikuTTho ime te y||118 / / cakre0 : jIvAH sukhaiSiNastatsukhamaikAntikaM zive, tacchivaM saMyamena, sa saMyamo dehe, sa dehaH piNDena vartate, sa piNDaH sadoSa AdhAkarmAdidoSaduSTaH pratikruSTo niSiddhaH sarvajinaiH, te ca ime vakSyamANA iti gAthArthaH / / 118 / / 1. durjeyatvAttameva T,B,C 2. sijjaM P.K, 3. vajejjA giNhejjA A.Z 4. kalpitam A
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : jIvAH prANinaH sukhaiSiNaH zarmAbhilASiNaH, yadavAci savvevi sukkhakaMkhI savvevi hu dukkhabhIruNo jIvA / savveva jIviyapiyA savve maraNAo bIhaMti / / [ atha jIvAnAM zivasukhAbAdhipiNDadoSabhaNanenaiva prastAvayannAha -- ] tatpunaH sukhaM tAttvikaM ziva eva sarvakarmAbhAvamokSa eva, tatpunaH zivaM saMyamena pUrvoktena, sa punaH saMyamo deha AhArabhUte, zarIramAdyaM khalu dharmasAdhanamiti vacanAt sa punardehaH piNDena pUrvoktena, saha doSaiH sadoSaH sa punaH piNDaH pratikruSTaH pratiSiddhaH sarvajinairiti gamyate, ime anantarameva vakSyamANatayA pratyakSAste punardoSAH / ca punararthe, sarveSvapi ca tacchabdeSu yojyate, tenocitaM caitaditi gAthArthaH / / 118 / / * piNDavizuddhiprakaraNe - 2 * jIvA susiNo taM sivammi taM saMjameNa so dehe / so piMDeNa sadoso so paDikuTTho ime te ya / / jIvAH prANinaste kimityAha - sukhaiSiNaH sAtAbhilASiNaH, uktaM ca - save vi sukkhakaMkhI savve vi hu dukkhabhIruNo jIvA / savve vi jIviyapiyA savve maraNAu bIhaMti / / tti / 'taM' ti punaHzabdArthasya gamyamAnatvAt, tatpunaH sukhaM svAbhAvikaM nirupamamanantaM ca ziva evasarvakarmAbhAvalakSaNamokSa eva yaduktam navi atthi mANusaNaM taM sokkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM / / saMsAri(ka) sukhaM tu sukhameva na bhavati, viparyAsarUpatvAt, duHkhapratIkAramAtrasya sukhabuddhyA grahaNAt / bhaNitaM ca - tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhiH, kSudhArttaH san zAlIn kavalayati mAMsAdiphaNitAn / pradIpte rAgAgnau dahati tanumAzliSyati vadhUM, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH / / iti / 'taM' ti uktanyAyAt taM punaH zivaM jIvAH prApnuvanti, kenetyAha-saMyamena paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH / / iti zAstrAntara (nandIvRtti) prasiddhena 1. taM punaH zivaM jIvAH prApnuvanti kenetyAha / saMyamena prAgabhihitasvarUpeNa punaH saMyamo dehe kAye bhavati / sa punardehaH piNDenaivAzanAdyAhAreNaiva sattAmAtramapi dhArayati / T,B,C 2. bhAvitaM caitadatra ca sarvatrAnurUpakriyAdhyAhAraH kAryaiti gAthArthaH / T,B,C
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-118 puDhavi - daga-agaNi-mAruya vaNassai-bi-ti-cau-paNidi - ajIve / pehoppeha - pamajjaNa-pariTThavaNa-maNo-vaI-kAe / / 153 ityAgamaprasiddhena vA / atra cAdyaH saMyamaH prasiddha eva dvitIyastu ziSyahitArthaM kiJciducyate-tatra pRthivyAdipaJcendriyAntajIvAnAM manovAkkAyaiH karaNakAraNAnumatibhedataH saGghaTTanaparitApanApadrAvaNaparihArarUpo navavidhaH saMyamo bhavati / ajIvasaMyamastu pustakA ( ? a) pratyupekSya duSpratyupekSya (ca pustaka) dUSya-tRNa-carmapaJcaka-vikaTahiraNyAdInAmagrahaNarUpaH / Aha- kimeSAmagrahaNa eva saMyama ? uta grahaNe'pi ? ucyate - apavAdato grahaNe'pi yata uktam - duppaDilehiya dUsaM addhANAI vivittagiNhaMti / gheppai potthayapaNayaM kAliyanijjuttikosaTThA / / ityAdi / nanu jJAnasAdhanatvAt pustakapaJcakasya kathaM notsargato'pi grahaNam ? ucyate - sattvopaghAtahetutvAt, Aha cajai tesiM jIvANaM tatthagayANaM (tu) ca soNiyaM hojjA / pIlijjate dhaNiyaM galijja taM akkhare phusiuM / / ityAdi / na 'tatra gatAnAM' pustakasthitAnAm / prekSAsaMyamastu yatra sthAnAdikaM kiJcidAcarati, tatra pratyupekSya pramArNya cAcaratIti / upekSAsaMyamastu dvidhA - vyApAre'vyApAre ca, upekSAzabdasya loke tathApravRttidarzanAt, tathA ca vaktAro bhavanti-upekSako'yamasya grAmasya cintaka ityarthaH, tathA kimidaM vastu vinazyadupekSase cintayasItyarthaH, tatra vyApAropekSAsaMyamo yatsAmbhogikasAdhUn sIdanta itarAMzca prAvacanikakArye prerayati, avyApAropekSAsaMyamastu yatsAvadyakarmmasu sIdantaM gRhiNaM na prerayati / pramArjanAsaMyamastu yatsAgArikasamakSaM pAdau na pramArjayati, tadabhAve tu pramArjayatIti / pariSThApanAsaMyamastu jIvasaMsaktasyAzuddhasyAdhikasya kSetrakAlAtikrAntasya vA bhaktAdervidhinA yastyAgaH / manaH saMyamastu tasyaivAkuzalasya nirodhaH, kuzalasyodIraNam, evaM vAksaMyamo'pi / kAyasaMyamastu sati kArya upayogato gamanAgamanAdividhAnam, tadabhAve tu susaMlInakaracaraNAdyavayavasyAvasthAnamiti / atha prakRtamucyate- 'so' tti sa punaH saMyamo dehe kAye bhavati, udghuSyate ca - ' zarIramAdyaM khalu dharmasAdhanaM' ityAdIti / 'so' tti sa punardehaH piNDenaivA'zanAdyAhAreNaiva sattAmAtramapi dhArayati, AbAlagopAlAGganAdInAM prasiddhaM caitat / saha doSaiH sadoSaH, 'so' tti sa punaH piNDaH pratikruSTaH pratiSiddhaH Agama iti gamyate, ime'nantarameva vakSyamANatayA pratyakSAste doSAH, cazabdaH punaH zabdArthaH / atra ca gAthAyAM sarvatrAnurUpakriyA'dhyAhArato'vaseyA / yazca nimbaM parazunA yazcainaM madhusarpiSA / yazcainaM gandhamAlyAbhyAM sarvasya kaTureva saH 11 ityAdAviveti gAthArthaH / / 2 / /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 karaNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : eSAmeva piNDadoSANAM vibhAgena saGkhyAmAhuH - deva0 : prastAvitapiNDadoSANAM savibhAgaM saGkhyAmAha - solasa uggamadosA solasa uppAyaNAe dosA u / dasa esaNAe dosA bAyAlIsaM iMi hvNti||119|| cakre0 : gatArthA / / 119 / / deva0 : SoDazodgamanamudgama utpattiH prabhava iti yAvat, prastAvAtpiNDasya, taM dUSayantItyudgamadoSAH / tathA SoDazotpAdanamutpAdanopArjanA nirvarttaneti yAvat, piNDasyaiva, tasyAmapi doSAsturapyarthaH / tathA daza eSaNAyAM gaveSaNAyAM doSAH, sarvamIlane yatsyAttadAhadvicatvAriMzadityevamuktanItyA bhavantIti gAthArthaH / / 119 / / * piNDaniyuktau-669 * sampratyasyA evaiSaNAyAH sakaladoSasaGkalanamAha - solasa uggamadosA solasa uppAyaNAe dosA u / dasa esaNAe dosA saMjoyaNamAi paMceva / / sugamA, sarvasaGkhyayA saptacatvAriMzadeSaNAdoSAH / etAn vizodhayan piNDaM vizodhayati, piNDavizuddhau ca cAritrazuddhiH, cAritrazuddhau muktisamprAptiH, uktaM ca - ee visohayaMto piMDaM sohei saMsao natthi / ee avisohiMte carittabheyaM viyANAhi / / samaNattaNassa sAro bhikkhAyariyA jiNehiM pannattA / ettha paritappamANaM taM jANasu maMdasaMvegaM / / nANacaraNassa mUlaM bhikkhAyariyA jiNehiM patnattA / ettha u ujjamamANaM taM jANasu tivvasaMvegaM / / piMDaM asohayaMto acarittI ettha saMsao natthi / cArittaMmi asaMte niratthiyA hoi dikkhA u / / cArittaMmi asaMtaMmi nivvANaM na u gacchai / nivvANaMmi asaMtami savvA dikkhA niratthagA / / tasmAdudgamAdidoSaparizuddhaH piNDa eSayitavya iti / / 669 / / * paJcavastau-739 * solasa uggamadosA, solasa uppAyaNAe dosA u / dasa esaNAe dosA, bAyAlIsaM ii bhavaMtI / / 1. uppAyaNAya PK 2. esaNAi PK 3. iha PK II T.C iya z
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-120, 121 155 SoDaza udgame doSA AdhAkarmaprabhRtayaH, SoDaza utpAdanAyAM doSAH dhAtryAdayaH, daza piNDaiSaNAyAM doSAH zaGkitAdayaH, dvicatvAriMzadevaM bhavanti samuditA iti gAthArthaH / / 739 / / * pravacanasAroddhAre-563 * tatra svayamevainAM gAthAM pratipadaM vyAkhyAnayan yairdoSai rahitasya piNDasya vizuddhirbhavati tAn doSAn sAmAnyena tribhedAnAha solasa uggamadosA solasa upAyaNAya dosatti / dasa esaNAya dosA bAyAlIsaM iha havanti / / SoDazodgamadoSA udgamanamudgamaH piNDasyotpattiH tadviSayA AdhAkarmikAdayo doSA udgamadoSAH, tathA SoDazotpAdanAdoSA utpAdanamutpAdanA mUlataH zuddhasyApi piNDasya dhAtrItvAdibhiH prakArairupArjanaM tadviSayA doSA utpAdanAdoSAH, tathA dazaiSaNAdoSA eSaNameSaNA azanAdergrahaNakAle zaGkitAdibhiH prakArairanveSaNaM tadviSayA doSA eSaNAdoSAH, ete ceha trayo'pi militA dvicatvAriMzadbhavanti / / 563 / / cakre0 : tatra tAvadudgamadoSAnAhuH - deva0 : tatra tAvadudgamadoSAnAha - AhAkammuddesiya pUIkamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe pAoyara kIya pAmicce / / 120 / / pariyaTTie abhihaDe ubbhinne mAlohaDe iya / acchijje aNisaTTe ajjhoyarae ya solsme||121|| cakre0 : 1-AdhAya saMkalpya yatiM yatkarma SaTkAyA''rambheNa pacanapAcanAdikaraNaM tniruktaadaadhaakrm| 2-yat pUrvakRtamodanamodakakSodAdi sAdhUnAmuddezena dadhyAdinA guDapAkena ca saMskRtaM tadaudezikam / 3-azucilavenevA''dhAkAdyaMzenA'pi vizuddhasyApyannAdeH pUterapavitrasya karaNaM puutikrm| 4-yat svArthaM sAdhvarthaM cA''dita evArabhya mizrameva jAtaM tanmizrajAtam / 5-sAdhvarthaM kaJcitkAlaM kSIrAdeH sthApanaM sthaapnaa| 1. abhihaDubbhinne A.P.K 2. aNisiTe A
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam 6-prAbhRtaM DhaukanaM tadevAlpaM prAbhRtikA, AgamiSyantyAgatA vA gurava iti gurUNAM viziSTAzanAdyupayogArthaM parataH karaNA'rvAkkaraNAdinA vivAhAdyutsava eva bAdaraH prAbhRtikA / 7-tamaHsthasyAhArasya sAdhvarthaM bahiH sthApanena gavAkSAdinA vA prakAzakaraNaM prAduSkAraH / 8- sAdhvarthaM mUlyena krIyate sma krItam / 9-'meG pratidAne' pramANaM pramitaM pramite sAdhuyogyaM pramityaM pratidAnayogyamucchinnaM gRhItamityarthaH, tataH sAdhvarthamucchinnaM gRhItvA yaddatte tat prAmityaM nAma doSaH / 10-yacchAlyAdi kodravAdinA'nyasmAt parAvRttya datte tat parAvarttitam / 11-svaparagrAmAdeH saadhvrthmaaniitmbhihRtm| 156 12-sAdhvarthaM kutupAdeH pidhAnamRttikAmudbhidya avyApArakapaTAdudghATya vA yaddatte tadudbhinnam / 13-mAlAdapahRtaM durgrAhyopalakSaNaM caitat tena zikyAderbhUmigRhAd vA sAdhvarthamAnItaM mAlApahRtam / 14-yadAcchidya parakIyaM putrakalatrAdisatkaM vA haThenAdAya svAmyAdirdatte tadAcchedyam / 15-yadanyAnanumataM bahujanArtharAddhAdeko datte tadanisRSTam / 16-svArthamadhizrayaNAdau sAdhvAgamazravaNAt tadarthaM yo'dhyavapUro'dhikadhAnyakSepaH so'dhyavapUrakaH SoDazaH / eta udgamadoSAH / udgame piNDotpattau doSAH sAdhvarthaM gRhiNA kriyamANatvAditi gAthAdvayasaGkSepArthaH / / 120, 121 / / deva0 : 1-AdhAya vikalpya yatiM manasi kRtvA sacittasyAcittIkaraNamacittasya vA pAko niruktAdAdhAkarma / 2-uddezaH sAdhvarthaM saGkalpaH, sa prayojanamasyetyauddezikam, yatpUrvakRtamodanamodakakSodAdi tatsAdhUddezena dadhyAdinA guDapAkena ca saMskurvato bhavati / 3 - pUtyavitraM tasya karma, zuddhasyApyAdhAkarmikAvayavena sanmizrIkaraNaM zucidravyasyaivAzucidravyeNa, atraikArAntazabdaH prathamaikavacanAnto dRzyaH, caH samuccaye / 4-yadAtmArthaM sAdhvarthaM cAdita eva mizraM jAtaM pAkabhAvamupagataM tanmizrajAtam / 5- sAdhudAnArthaM kiJcitkAlaM kSIrAdeH sthApanaM sthApanA /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-120, 121 157 6-kAlAntarabhAvino vivAhAdeH 'idAnIM sannihitAH sAdhavaH santi, teSAmapyupayogo bhavatu' iti buddhyA idAnImeva karaNam, samayaparibhASayA prAbhRtikA sannikRSTasya vA vivAhAdeH kAlAntare sAdhusamAgamaM saJcintyotkarSaNaM vA, ekAraH paadpuurnne| 7-andhakAravyavasthitasya dravyasya vahnipradIpamaNyAdinA bhittyapanayanena vA bahiniSkAsya dravyadhAraNena vA prakaTakaraNaM prAduSkAraH, isvatA chndovshaat| 8-sAdhvarthaM mUlyena krIyate smeti krItam / 9-sAdhvarthamudyatakaM gRhItvA yadannAdi dIyate tatprAmityakamiha ca kvacidvibhaktilopaH prAkRtatvAditi / 10-tathA svadravyamarpayitvA paradravyaM tatsadRzaM gRhItvA yaddIyate ttprivrtitm| 11-gRhagrAmAdeH saadhvrthmaaniitmbhihtm| 12-kutupAdisthasya ghRtAderdAnArthaM yanmRttikAdyapanayanaM tdudbhinnm| 13-mAlAtprasiddhAd, upalakSaNaM caitadurgrAhyatAyAstena zikyAderbhUmigRhAdvA'pahatamAnItaM sAdhudAnAya mAlApahatam, itirvAkyasamAptau / 14-yadAcchidya parakIyaM haThAd gRhItvA svAmI prabhuzcauro vA dadAti tdaacchedym| 15-yad goSThIbhaktAdi sarvairadattamananumataM vaikaH kazciddadAti tdnisRssttm| 16-svArthamadhizrayaNe sati sAdhusamAgamazravaNAttadarthaM punaryo dhAnyAvApaH so'dhyavapUrakaH, caH samuccaye / SoDazodgamadoSA iti prakRtamiha ca doSaprakrame'pi kvaciddoSavato'bhidhAnam, tayorabhedavivakSaNAdevamuttaratrApyavaseyamete ca gRhasthasambhavAH sAdhvarthaM tena vidhIyamAnatvAditigAthAdvayasamAsArthaH / / 120, 121 / / * piNDaniyuktau-92,93 * AhAkammuddesiya pUIkamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe pAoara kIya pAmicce / / 1. tasya caikAra: chando'rthaH / T.B.C
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 raNama - samyaktvaprakaraNama pariyaTThie abhihaDe ubbhinne mAlohaDe iya / acchijje aNisaTTe ajjhoyarae ya solasame / / 'AdhAkarmeti' 1-AdhAnaM-AdhA 'upasargAdAta' ityaG pratyayaH, sAdhunimittaM cetasaH praNidhAnam, yathA'mukasya sAdhoH kAraNena mayA bhaktAdi pacanIyamiti, AdhayA karma pAkAdikriyA AdhAkarma tadyogAd bhaktAdyapyAdhAkarma, iha doSAbhidhAnaprakrame'pi yaddoSavato'bhidhAnaM taddoSadoSavatorabhedavivakSayA draSTavyam, yadvA-AdhAya sAdhaM cetasi praNidhAya yatkriyate bhaktAdi tadAdhAkarma, pRSodarAditvAd yalopaH, tathA 2-uddezam uddezaH yAvadarthikAdipraNidhAnaM tena nivRttamauddezikam, tathA 3-udgamadoSarahitatayA svataH pavitrasya sato bhaktAderanyasyAvizuddhakoTikabhaktAderavayavena saha samparkataH pUteH pUtIbhUtasya karma karaNaM pUtikarma tadyogAdbhaktAdyapi pUtikarma, tathA 4-mizreNa kuTumbapraNidhAnasAdhupraNidhAnamIlanarUpeNa bhAvena jAtaM yad bhaktAdi tanmizrajAtam, tathA 5-sthApyate sAdhunimittaM kiyantaM kAlaM yAvanidhIyata iti sthApanA, yadvA sthApanaM sAdhubhyo deyamiti buddhyA deyavastunaH kiyantaM kAlaM vyavasthApanaM sthApanA, tadyogAddeyamapi sthApanA, tathA 6-kasmaicidiSTAya pUjyAya vA bahumAnapurassarIkAreNa yadabhISTaM vastu dIyate tatprAbhRtamucyate, tataH prAbhRtamiva prAbhRtaM sAdhubhyo bhikSAdikaM deyaM vastu, prAbhRtameva prAbhRtikA, 'ativarttante svArthe pratyayakAH prakRtiliGgavacanAnI ti vacanAt pUrvaM napuMsakatve'pi kapratyaye samAnIte sati strItvam, yadvA pra iti prakarSaNa A iti sAdhudAnalakSaNamaryAdayA bhRtA nirvatitA yakA bhikSA sA prAbhRtA, tataH svArthikakapratyayavidhAnAt prAbhRtikA, tathA 7-sAdhunimittaM maNyAdisthApanena bhittAdyapanayanena vA prAduH prakaTatvena deyasya vastunaH karaNaM prAduSkaraNaM tadyogAdbhaktAdyapi prAduSkaraNam, yadvA prAduH prakaTaM karaNaM yasya tat prAduSkaraNam, tathA 8-krItaM yatsAdhvarthaM mUlyena parigRhItam, tathA 9-'pAmiche' iti apamitya bhUyo'pi tava dAsyAmItyevamabhidhAya yat sAdhunimittamucchinnaM gRhyate tadapamityam, iha yadapamitya gRhyate tadapyupacArAdapamityamityuktam, tathA 10-parivartitaM yatsAdhunimittaM kRtaparAvartam, tathA 11-abhihataM yatsAdhudAnAya svagrAmAtparagrAmAdvA samAnItam, abhi sAdhvabhimukhaM hRtaM sthAnAntarAdAnItamabhihatamiti vyutpatteH, tathA 12-udbhedanamudbhinnaM sAdhubhyo ghRtAdidAnanimittaM kutupAdermukhasya gomayAdisthagitasyodghATanaM tadyogAddeyamapi ghRtAdyudbhinnam, tathA 13-mAlAd maJcAderapahataM sAdhvarthamAnItaM yadbhaktAdi tanmAlApahRtam, tathA 14-Acchidyata anicchato'pi bhRtakaputrAdeH sakAzAtsAdhudAnAya parigRhyate yat tadAcchedyam, tathA 15-na nisRSTaM sarvaiH svAmibhiH sAdhudAnArthamanujJAtaM yat tadanisRSTam, tathA 16-adhi AdhikyenAvapUraNaM svArthadattAdrahaNAdeH sAdhvAgamanamavagamya tadyogyabhaktasiddhyarthaM prAcuryeNa bharaNamadhyavapUraH, sa eva svArthikakapratyayavidhAnAdadhyavapUrakastadyogAdbhaktAdyapyadhyavapUrakaH, SoDazodgamadoSAH / / 92, 93 / /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-120, 121 * paJcAzake-13/5,6 * atha tAnevAha - AhAkammuddesiya pUtikamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyA ya pAoyara kIa pAmiche / / pariyaTTie abhihaDe ubbhiNNe mAlohaDe iya / acchejje aNisaTe ajjhoyarae ya solasame / / AdhAnamAdhA praNidhAnaM tayA sAdhupraNidhAnenetyarthaH, karma kriyA pAkAdiketyAdhAkarma ityeka udgamadoSaH, tadyogAdbhaktAdyapyAdhAkarma / tathoddezanamuddezo yAvadarthikAdipraNidhAnamityudgamadoSaH, tenoddezena nirvRttaM tatprayojanaM vA auddezikaM bhaktAdi / iha doSaprakame'pi yaddoSavato'bhidhAnaM tad doSadoSavatorabhedavivakSaNAt, evaM sarvatra / anusvArasya cAzrayaNamatra prAkRtavazAt / tathA pUtyapavitraM, tasya karma pavitrasya sato'pavitrabhaktAdimIlanena karaNaM pUtikarma, tadyogAdbhaktAdyapi puutikrm| ekArAnto'tra zabdaH prathamaikavacanAnto dRzyaH, cazabdaH samuccaye / tathA mizreNa gRhisAdhvAdipraNidhAnalakSaNabhAvena jAtamutpannaM pAkAdibhAvamupagataM mizrajAtamannAdyeva, cazabdastathaiva / tathA sthApyate sAdhudAnAya kaJcitkAlaM yAvannidhIyata iti sthApanA, sthApanAdharmayogAdvA sthApanA bhaktAdyeva / tathA 'pra' iti vivakSitakAlAtprathamataH, 'A' iti sAdhvAgamanalakSaNamaryAdayA ca 'bhRtA' dhAritA yakA bhikSA, sA svArthikapratyayopAdAnAt prAbhRtikA'thavA prAbhRtaM kauzalikam, tadevopacArasAdhAdyakA bhikSA sA praabhRtiketi| caH samuccaye, tasya ca dIrghatA chndo'rthaa| tathA prAduHzabdaH prakAzArthaH, tasya karaNaM prAduSkAraH, tadvizeSitaM bhaktAdyapi sa eva / iha hUsvatA chando'rthA / tathA krIyate sma arthadAnena gRhyate smeti krItaM bhaktAdi / tathA'pamityaM punaH dAsyAmyetattavetyabhidhAya yadgRhItaM tadapamityakamucchinnaM bhaktAdyeva / 'pAmicaM' iti canirdezaH praakRttvaat| iha ca padatraye samAhAradvandvaH, luptaprathamaikavacanaM vA AdyaM padadvayamiti / tathA parivartitaM kRtaparAvartam / tathA abhi sAdhvabhimukhaM hatamAnItaM sthAnAntarAdabhihatamabhyAhatamityarthaH / tathodbhinnamudbhedanaM kuzUlAdeH, tadyogAdbhaktAdyapyudbhinam / tathA mAlAd maJcAt, prAsAdoparitanabhAgAdvA, apahatamAnItaM sAdhave dAnAyeti maalaaphtm| itirupapradarzane, caH samuccaye, ayamapyudgamadoSa ityarthaH / tathA''cchidyate putrAdeH sakAzAd yat sAdhudAnArthaM tadAcchedyam / tathA na nisRSTaM sarvasvAmibhirnAnujJAtaM sAdhudAnAya tadanisRSTam / tathA'dhikyenAvapUraNamadhyavapUraH, sa evAdhyavapUrakastadyogAdbhaktAdyapyadhyavapUrakaH, caH samuJcaye / SoDazodgamadoSA bhavanti / iti gAthAdvayapadasaMskAraH / / 5, 6 / /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : athotpAdanAdoSAnAhuH - deva0 : athotpAdanAdoSAnAha - dhAI dUi nimitte AjIva vaNImage tigicchA ya / kohe mANe mAyA lobhe havaMti dasa ee / / 122 / / pudipacchAsaMthava vijjAmaMte ya cunajoge ya / uppAyaNAe dosA solasame mUlakamme ya / / 123 / / cakre0 : 1-bhikSArthaM dAturapatye krIDanAdikaM dhAtrIkarma kurvato yaterdhAtrIpiNDaH / 2-mithaH svaparagrAmeSu prakaTaM channaM vA saMdezA''khyAnaM dautyam, tena labdho duutiipinnddH| 3-nimittena lAbhA'lAbhAdikathanenA'vApto nimittapiNDaH / 4-AjIvanArthaM dAturjAtyAderAtmanyAropAllabdha aajiivpinnddH|| 5-'vanu yAcane' vanyate'sAviti vanI-bhikSA vanyA pAyate rakSyate vanopaH sa eva vanIpako bhikSAcarastadvat sAdhunA bhikSArthaM dAturyatra bhaktiH svasyApi tadbhaktadarzanAdApto vanIpakapiNDaH / 6-cikitsayA vaidyakena vaidyAdisUcayA vA prAptazcikitsApiNDaH / 7-10 krodhamAnamAyAlobhaiH prAptAH krodhaadipinnddaaH| 11-dAnAt pUrvaM pazcAd vA saMstavena dAtuH stutyA svAjanyasambandhaghaTanayA vA yad vA pUrvasya jananIjanakAdiviSayasya, pazcAt zvazrUzvazurAdiviSayasya nAtrakasya ghaTanena prAptaH puurvpshcaatsNstvpinnddH| 12-vidyAmantracUrNayogairAptA vidyAdipiNDAstatra homAdisAdhyA vidyaa| 13-pAThasiddho mntrH| 14-cuurnnmnyjnaadikm| 15-yogAH pAdapralepAdyAH / utpAdanAyAM piNDopArjane lubdhena sAdhunA kriyamANe doSAH / 16- SoDaza punaryato garbhastambhagarbhAdhAnAdermUlaprAyazcittamavApyate, tasya karmavyApAraH, tadvidhAnAdApto mUlakarmapiNDaH / / 122, 123 / /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA- 122, 123 kSIramajjanamaNDanakrIDanAGkAropaNakarmakAriNyaH paJcadhAtryaH, deva0 : 1- bAlasya bhikSArthaM kurvato munerdhAtrIpiNDaH / 2-mithaH sandezakathanaM dUtItvam, tatkurvato bhikSArthaM dUtIpiNDaH / 3-atItAnAgatavartamAnakAleSu lAbhAlAbhAdikathanaM nimittam, tadbhikSArthaM kurvato nimittapiNDaH / 4- -jAtikulagaNakarmazilpAdipradhAnebhya AtmanastadguNatvAropaNaM bhikSArthamAjIvapiNDaH / 5-zramaNabrAhmaNakRpaNAtithizvAnAdibhaktAnAM purataH piNDArthamAtmAnaM tattadbhaktaM darzayato 161 etAsAM karma vanIpakapiNDaH / 6-vamanavirecanabastikarmAdi kArayato vaidyabhaiSajyAdi vA sUcayataH piNDArthaM cikitsApiNDaH / 7-vidyAtapaHprabhAvajJApanaM rAjapUjAdikhyApanaM krodhaphaladarzanaM vA bhikSArthaM kurvataH krodhapiNDaH / 8-labdhiprazaMsottAnasya pareNotsAhitasyAvamatasya vA gRhasthAbhimAnamutpAdayato mAnapiNDaH / 9-nAnAveSabhASAparivarttanaM bhikSArthaM kurvato mAyApiNDaH / 10- atilobhAd bhikSArthaM bahu paryaTato lobhapiNDaH / bhavanti syurdazaite'nantaroktA utpAdanAdoSA iti yogaH / 11-tathA pUrvasaMstavaM jananIjanakAdidvAreNa, pazcAtsaMstavaM zvazrUzvazurAdidvAreNAtmaparavayo'nurUpaM sambandhaM bhikSArthaM ghaTayataH pUrvapazcAtsaMstavapiNDaH / 12 - vidyAM mantraM cUrNaM yogaM ca bhikSArthaM prayuJjAnasya catvAro vidyAdipiNDAsta japahomAdisAdhyA strIdevatAdhiSThAnA vA vidyA / 13-pAThamAtrasiddhaH puruSAdhiSThAno vA mantraH / 14- cUrNAni nayanAJjanAdInyantardhAnAdiphalAni / 15-pAdapralepAdayaH saubhAgyadaurbhAgyakarA yogAH / cazabdau samuccayArthI, utpAdanAyAH piNDopArjanasya doSA dUSaNAnyete paJcadaza / 16- SoDazaH punargarbhastambhagarbhAdhAnaprasavasnapanamUlarakSAbandhanAdi kurvato mUlakarmapiNDaH / caH punararthaH prayukta evaite ca sAdhuprabhavA AhAralubdhena tena kriyamANatvAditi gAthAdvayasamAsArthaH / / 122, 123 / / bhikSArthaM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 sA ca SoDazabhedA, tatastAneva SoDazabhedAn gAthAdvayenAha . darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam * piNDaniryukto - 408, 409* dhAI dUi nimitte AjIva vaNImage tigicchA ya / kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti dasa ee / / puvviM pacchAsaMthava vijjA maMte ya cunna joge ya / uppAyaNAi dosA solasame mUlakamme ya / / dhAtrI bAlakaparipAlikA, iha dhAtrItvasya yatkaraNaM kAraNaM vA taddhAtrIzabdenoktaM draSTavyam, tathA vivakSaNAt, evaM dUtyapi bhAvanIyA, navaraM dUtI parasandiSTArthakathikA / nimittamatItAdyarthaparijJAnahetuH zubhAzubhaceSTAdi, tathA cAmumeva nimittazabdavAcyamarthamaGgIkRtya pUrvasUrayo nimittazabdasya nairuktizabdavyutpattimevamAcakSate, niyatamindriyebhya indriyArthebhyaH samAdhAnaM cAtmanaH samAzritya yasmAdutpadyate zubhAzubhAtItAdyarthaparijJAnaM tasmAttadindriyArthAdi nimittamiti, uktaM cAGgavidyAyAm - iMdihiMdiyatthehiM samAhANaM ca appaNo / nANaM pavattae jamhA nimittaM teNa AhiyaM / / taccAGgAdibhedAdaSTadhA, taduktam aMgaM saro lakkhaNaM (ca) vaMjaNaM suviNo tahA / chinnaM bhomaMtalikkhA ya emee (ee) aTTha viyAhiyA / / ee mahAnimittA u aTTha saMparikittiyA / eehiM bhAvA najjaMtI tItAnAgayasaMpayA / / nimittahetukaM ca yad jJAnaM tadapyupacArAnnimittaM tadevehAdhikRtam, tathA cAGgAdinimittahetukaM jJAnameva prayuJjAno yatirdoSavAnagre vakSyate / AjIva AjIvikA / vanIpako bhikSAcarastasyeva yatsamAcaraNaM tadapi vanIpakaH / zabdavyutpattiM ca svayamevAgre vakSyati, cikitsA rogapratikAraH / krodhamAnamAyAlobhAH pratItAH / pUrvasaMstavo mAtrAdikalpanayA paricayakaraNam / pazcAtsaMstavaH zvazravAdikalpanayA paricayakaraNam / vidyA strIrUpadevatAdhiSThitA sasAdhanA vA'kSaravizeSapaddhatiH / saiva puruSadevatAdhiSThitA asAdhanA vA mantraH / cUrNaH saubhAgyAdijanako dravyakSodaH / yoga AkAzagamanAdiphalo dravyasaGghAtaH / ete'nantaroktA utpAdanAyA doSAH, SoDaza doSo mUlakarma vazIkaraNam / iha dhAtryA piNDaH - dhAtrIpiNDaH, kimuktaM bhavati ? dhAtrItvasya karaNena kAraNena ca ya utpAdyate piNDaH sa dhAtrIpiNDaH / yastu dUtItvasya karaNenotpAdyate sa dUtIpiNDaH / evaM nimittAdiSvapi bhAvanIyam / / 408, 409 / / - * paJcAzake-13/18, 19 piNDavizuddhiprakaraNe-58, 59* tAneva nAmato darzayannAha dhAta dUti mitte AjIva vaNImage tigicchA ya / kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti dasa ete / /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-124 163 puTviMpacchAsaMthava vijjA maMte ya cuNNa joge ya / uppAyaNayAe dosA solasame mUlakamme ya / / / dhayanti pibanti tAmiti dhAtrI, sA ca rUDhyA kSIramajjanamaNDanakrIDanAGkabhedAtpaJcadhA, iha ca doSazabdasAmAnAdhikaraNyAddhAtrIti nirdeze'pi dhAtrItvakaraNamiti draSTavyam / pade padasamudAyopacArAt, evamanyatrApi / tathA dUtI parasparasya saMdiSTArthAbhidhAyikA srI / nimittamiti nimittakaraNam, atItavartamAnAnAgatArthasaMsUcanam / tathA AjIvo jAtikulagaNakarmazilpAnAM gRhasthasamAnAnAmabhidhAnata upajIvanamAjIvaH / tathA vanIpaka iti vanIpakatvakaraNam, tatra vanIM dAyakAbhimatajanaprazaMsopAyato labdhArtharUpAM pAti pAlayatIti vanIpaH, sa eva vanIpakaH / cikitsA rogapratIkAraH / cazabdaH samuccaye / krodhaH kopaH, mAno garvaH, mAyA vaJcanA, lobhazca lubdhatA bhavanti syuH dazaite'nantaroktA utpAdanA doSA iti yogaH / tathA pUrvaM dAnAtprAk pazcAcca saMstavo dAtuH zlAghA pUrvapazcAtsaMstavaH / tathA vidyA devatAdhiSThitaH sasAdhano vA'kSarAnupUrvIvizeSaH, iha ca vidyetyupAdAne'pi vidyAprayoga iti draSTavyam / evaM mantrAdipadatraye'pi, navaraM mantro devAdhiSThito'sAdhano vA'kSararacanAvizeSaH / cUrNaH pAdalepAdiyogya AkAzagamanAdiphalo dravyacUrNaH / yogastu vazIkaraNAdiphalo dravyasaMyogaH / cazabdau samuccayArthau / utpAdanAyA doSAH piNDopArjanasya dUSaNAni ete paJcadaza / SoDazazca SoDazaH punaH mUlamaSTamaprAyazcittaM tatprAptinibandhanaM karma vyApAro garbhapAtAdi, mUlAnAM vA vanaspatyavayavavizeSANAM karma mUlakarma / cazabda: punararthaH, tatprayogazca darzita eveti gAthAdvayasamAsArthaH / / 18, 19 / / cakre0 : athaiSaNAdoSAnAhuH - deva0 : athaiSaNAdoSAnAha - saMkiya makkhiya nikkhitta pihiya sAhariya dAyagummIse / apariNaya litta chaDDiya esaNadosA dasa havaMti / / 124 / / cakre0 : 1-shngkitmaadhaakrmaadinaa| 2-pRthvyAdinA mrakSitAbhyAM karamAtrakAbhyAM dIyamAnaM mrkssitm| 3-nikSiptaM pRthviikaayaadau| 4-pihitaM scittphlaadinaa| 5-dAnabhAjanasthamayogyaM sacitte pRthvyAdau nikSipya tenaiva dadataH sNhtm| 6-andhAdirdAyako'yogyastato'nnAdyAdAtuM yatena klpte|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama 7-scittmishrmunmishrm| 8-na samyagacittIbhUtamapariNatam / 9-liptaM dadhyAdilepabhAk, kilaitadapi kAraNaM vinA na grAhyam, yadAha - ghittavvamalevakaDaM levakaDemAhu pacchakammAI / karamAtrakakSAlanAdikam, alepavato guNamAha - ___ na ya rasagehiM pasaMgo na ya bhutte baMbhapIDA ya / / [ ] 10-ghRtAdi chardayan yaddadAti tcchrditm| eSaNAdoSA gRhisAdhuprabhavA ete daza bhavanti / sarvamelane ca dvaactvaariNshditi||124 / / deva0 : 1-AdhAkarmAdizaGkAkaluSito yadanAdyAdatte tat zaGkitam, yaM ca doSaM zaGkate tmaapdyte| 2-prakSitaM pRthivyAdinA sacetanena surAzucyAdinA vA'cetanenApi garhitenArUSitaM karAdi, tena dIyamAnaM bhaktAdyapi tthocyte| 3-nikSiptaM pRthivyudakatejovAyuvanaspatiSu traseSu ca yadacittamapi sthaapitm| 4-pihitaM sthagitaM scetnphlaadinaa| 5-dAnabhAjanasthamayogyaM sacitteSu pRthivyAdiSu nikSipya tenaiva bhAjanena dadataH saMhatam / 6-bAlavRddhapaNDakavepamAnajvaritAndhAvyaktamattonmattakaracaraNanigaDitapAdukArUDhakaNDakapeSakabharjakakartakAloThakaviGkhakapiJjakadalakavyAloDakabhojakaSaTkAyavirAdhakA dAtRtvena pratiSiddhA yAvat strI velAmAsavatI gRhItabAlA bAlavatsA vA, ebhyo'nAdi grahItuM sAdhorna klpte| 7-deyadravyaM khaNDAdi sacittena kaNAdinA mizraM dadata unmizram / 8-deyadravyaM mishrmcitttvenaaprinnmdprinntm| 9-liptaM lepavaddadhyAdi kilaitadapi kAraNaM vinA na grAhyam, yadAha - ghittavvamalevakaDaM levakaDemAhu pacchakammAI / alepavato guNamAha - na ya rasagehiM pasaMgo na ya bhutte baMbhapIDA y| [ ] 1. liptaM dravyAdilepavat T,B,C
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-124 10-ghRtAdi chardayan yaddadAti taccharditam, chardamAne ghRtAdau tatrasthasyAgantukasya vA sarvasya jantormadhubindUdAharaNena viraadhnaasmbhvaat| eteSu ca prathamaikavacanAntatA sarvatra dRzyA / eSaNAdoSA ete daza bhavanti / ete gRhisAdhuprabhavAstathaiva sambhavAt, tathehAnuktA api paJca grAsaiSaNAdoSAH ziSyahitAyAbhidhIyante-saMyojanA, pramANAtiriktatA, aGgAraH, dhUmaH, kAraNAbhAvazca / 1-tatra rasalobhAd dravyasya maNDakAdevyAntareNa khaNDAdinA vasaterbahirantarvA yojanaM sNyojnaa| 2-dhRtibalasaMyamayogA yAvatA na sIdanti tAvadAhArapramANam, adhikAhArastu vamanAya mRtyave vyAdhaye veti tatparihArAt prmaannaatirikttaadossH| 3-svAdvannaM taddAtAraM vA prazaMsan yadbhuGkte sa rAgAgninA cAritrendhanasyAGgArIkaraNAdaGgAradoSaH / 4-nindan punazcAritrendhanaM dahanadhUmakaraNAdbhUmadoSaH / 5-kSudvedanAyA asahanam, kSAmasya ca vaiyAvRttyAkaraNam, IryAsamiterazuddhiH, prekSopekSAdeH saMyamasya cA'pAlanam, kSudAturasya prabalAgnyudayAt prANaprahANazaGkA, ArtaraudraparihAreNa dharmadhyAnasthirIkaraNaM ceti bhojanakAraNAni, tadabhAve bhuJjAnasya kAraNAbhAvo dossH| evaM sarvamIlane saptacatvAriMzadbhavanti / etadviSayavibhAgapratibhedAdivistarArthinA piNDaniryuktyAdyanveSaNaM vidheyam, iha tu granthagauravabhayAnna pratanyata iti gAthArthaH / / 124 / / * piNDaniyuktau-520 * tatastAneva zaGkitAdIn bhedAn pradarzayati - saMkiya makkhiya nikkhitta pihiya sAhariya dAyagummIse / apariNaya litta chaDDiya esaNadosA dasa havaMti / / zaGkitaM sambhAvitAdhAkarmAdidoSam, prakSiptaM sacittapRthivyAdinA'vaguNDitam, nikSiptaM sacittasyopari sthApitam, pihitaM sacittena sthagitam, saMhatamanyatra kSiptam, dAyakaM dAyakadoSaduSTam, unmizritaM puSpAdisammizram, apariNatamaprAsukIbhUtam, liptam, charditaM bhUmAvAveDitam, ete dazaiSaNAdoSA bhavanti / / 520 / 1. dharmadhyAnAsthirIkaraNaM TA.C
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama * paJcAzake-13/26, piNDavizuddhiprakaraNe-77 * atha tAneva nAmato darzayannAha - saMkiya makkhiya Nikkhitta pihiya sAhariya dAyagummIse / apariNaya litta chaDDiya esaNadosA dasa havaMti / / zaGkitaM sambhAvitAdhAkarmAdidoSaM bhaktAdi / iha ca prathamaikavacanAntatA sarvatra dRzyA / tathA doSavato nirdeze'pi doSadoSavatorabhedAt zaGkArUpa eSaNAdoSa ukto'vaseyaH, tasyaiva vivakSitatvAt, evaM srvtr| prakSitamArUSitam, nikSiptaM nyastam, pihitaM sthagitam, saMhatamanyatra kSiptam, dAyako dAtA, unmitraM mizrIkRtam, apariNataM sacetanam, liptaM kharaNTitam, charditaM parizATitamityevameta eSaNAdoSAH piNDagrahaNadUSaNAni daza bhavanti syuH / iti gAthAsamAsArthaH / / 26 / / cakre0 : etaddoSavizuddhasyaiva piNDasya grAhyatAm, tadvizuddhiviSaye vizeSaM cAhuH - deva0 : uktadoSavizuddhasyaiva piNDasya grAhyatAm, tadvizuddhiviSaye vizeSaM cAha - eyaddosavimukko jaINa piMDo jiNehiM 'NunAo / sesakiriyAThiyANaM eso puNa tattao neo||125 / / cakre0 : etairuktairdoSairvimukto yatInAM piNDo jinairanujJAtaH / piNDazuddharuttaraguNatvAccheSakriyAsthitAnAM mUlaguNavyApArAnuSThAyinAM punareSa tattvataH paramArthena jJeyaH, mUlA'bhAva uttarasyA'kiJcitkaratvAt / / 125 / / deva0 : etaddoSavimukta uktasvarUpadvicatvAriMzadUSaNarahito yatInAM piNDo bhaktAdirjinairanujJAto grAhyatayeti prakramaH, eSa punarvizuddhaH piNDastattvataH paramArthavRttyA zeSakriyAsthitAnAM piNDavizuddhyapekSayA yAH zeSakriyAH svAdhyAyapratyupekSaNAdikAstAsu ye sthitA AzritAste tathA teSAM jJeyaH, na tu tadvikalAnAmuktadoSaparihAramAtravatAm, mUlAbhAva uttarasyAkiJcitkaratvAditi bhAvaH, iti gAthArthaH / / 125 / / * viMzativiMzikAyAm-13/8 * anantaroktadvAcatvAriMzaddoSaparizuddhapiNDasya bhojanavidhimAha - eyaddosavimukko jaINa piMDo jiNeNa'NunAo / saMjoyaNAirahio bhogo vi imassa kAraNao / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-126, 127 167 etaddoSavimukto'nantaroktAdhAkarmAdidvicattvAriMzaddoSaparizuddhaH piNDo'zanAdiko yatInAM zramaNAnAM jinena zrIsarvajJabhagavatA'nujJAto nirdiSTaH / asya parizuddhapiNDasya bhogo'pi na kevalaM grahaNamabhyavaharaNamapi saMyojanAdidoSarahito vakSyamANasaMyojanApramANAdidoSavinirmuktaH kAraNato vakSyamANavedanAvaiyAvRttyAdiprayojanAdanujJAta iti zeSaH / / 8 / / cakre0 : nanu gRhasthena bhaktikRtamAdhAkarma gRhNatastridhA zuddhasya sAdhoH ko doSa ityAhuH - deva0 : nanu gRhasthena bhaktivihitamAdhAkarma gRhNatastridhA zuddhasya sAdhoH ko doSa ityAha - jassaTThA AhAro AraMbho tassa hoi niyameNa / AraMbhe pANivaho pANivahe hoi vybhNgo||126 / / cakre0 : akSarArthaH spaSTo bhAvArthastvayam, yadyapi sAdhoH pacanAdau na vyApArastathApi madarthamidaM niSpannamiti jAnato niHzUkatayA bhuJjAnasyA'numatisambhavAddoSaH / / 126 / / deva0 : yasya sAdhorarthAya nimittAyA''hAro'zanAdiH pacyata iti zeSaH, ArambhaH khaNDanapeSaNAdisandhukSaNAdivyApArastasya bhavati niyamena, casya gamyamAnatvAdArambhe ca prANivadhaH, prANivadhe ca bhavati vratabhaGgaH / ayamarthaH-yadyapi sAdhoH pacanAdau na vyApArastathApi mama nimittaM niSpannamidamiti jAnato niHzUkatayA bhuJjAnasya kathamiva trikaraNazuddhiH syAt ? tatparibhogatastasyAnumatatvAditi gAthArthaH / / 126 / / cakre0 : itthamupadiSTe'pyAdhAkarmabhojI yastasya mahAdoSamAhuH - deva0 : itthamupadiSTe'pi yaH kliSTakarmA AdhAkarma niHzUkatayA bhuGkte tasyAnArAdhakatvamAha - bhuMjai AhAkammaM sammaM na ya jo paDikkamai luddho / savvajiNANAvimuhassa tassa ArAhaNA ntthi||127 / / cakre0 : bhuGkta AdhAkarma, samyagbhAvazuddhyA''locanApUrvaM na ca yaH pratikrAmati na tadbhojanAnnivarttate lubdhaH, tasya sarvajinAjJAvimukhasyA''rAdhanA paralokasAdhakatvaM naasti||127 / / deva0 : bhuGkte'bhyavaharati yaH sAdhurAdhAkarma varNitasvarUpam, samyagbhAvazuddhayA na ca naiva pratikrAmati prAyazcittapratipattyA tadbhojanAt pratinivarttate, kiMviziSTaH san ? lubdho rasanAlampaTo'nena yaH kathaJcit sakRd bhuktvApi samyakpratikrAmati, yazcAlubdho glAnAdikAraNe 1. niHzaGkatayA K
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam bhuGkte tayorArAdhakatvamAha, tasya dravyayateH sarve ca bharatairavatavidehajAste jinAzca teSAmAjJA dvAdazAGgI tasyAM vimukhaH pratikUlastasyArAdhanA paralokasAdhakatvaM nAstIti gAthArthaH / / 127 / / * piNDavizuddhiprakaraNe-19 * adhunAdhAkarmaparibhogenA''jJAbhaGgasya vipAkaM darzayannAha - bhuMjai AhAkammaM sammaM jo na ya paDikkamati luddho / savajiNANAvimuhassa tassa ArAhaNA natthi / / / bhuGkte'bhyavaharatyAdhAkarma pUrvoktaM yaH sAdhuriti prakramaH, kIdRzaH sanityAha- 'luddho' gRddho'nena glAnAdikAraNena yastad gRhNAti sa AjJAM na laGghayatItyAvedayati / bhuktvA ca 'sammati samyagapunarAvRttyA bhAvazuddhayA vA yo na naiva, caH sthApyaH, pratikrAmatyAdhArmikaparibhogAt prAyazcittagrahaNapUrvakaM vyAvarttate / sthApitacakArAd gRhItvA tana karotIti gRhyate, sa AjJAbhaGgadoSakArIti prkrmH| tasya phalamAhasarvajinAnAM samastatIrthakarANAmAjJopadezastasyA vimukhaH parAGmukho bhraSTa iti bhAvastasya / tasyeti sAdhusaGkalpitAhArabhojitvAdAjJAbhaGgakAriNo yaterArAdhanA sugatinibandhanasadanuSThAnaniSpAdanA, yadvA''rAdhanA maraNakAle bhAvini paryantakriyA sA'zuddhAhArabhoktRtvena saMyamAdivighAtakAritvAt tasya narakAdikugatigamanasambhavAnAsti na vidyate / athavA'khaNDitasaMyamAnuSThAnaparipAlanasyAnte paNDitamaraNenaiva sugatiprAptikArakaM zreyaskaramupavarNyate taJca tasya na syAt, yujyate caitat phalaM prmmhaaraajtiirthkraajnyaabhnggkaarinnaam| yata ihaloke'pi rAjAderapyAjJAbhaGgakAriNo'narthaparamparAM prApnuvanto dRzyante, kiM punastIrthakarAjJAbhaGgakAriNAMstAmiti / / 19 / / cakre0 : yadyevam, kathamAgame durbhikSAdAvAdhAkarmAdyanujJAtamityAhuH - deva0 : yadyevaM tarhi kathamAgame durbhikSaglAnAdyAgADhaprayojana AdhAkarmAdigrahaNamanujJAtamityAha - saMtharaNammi asuddhaM duNha vi giNhaMtaditayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM taM ceva hiyaM asaMtharaNe / / 128 / / cakre0 : saMstaraNe prAsukaiSaNIyAdinaiva nirvAhe satyazuddhamAdhAkarmAdi, dvayorapi gRhNaddadatoH, ahitaM saMsArahetutvAt, AturadRSTAntena, yathAhi rogiNe kadAcit pathyamapyapathyam, kadAcit tvapathyamapi pathyaM syAddezakAlAdyapekSayA, evamasaMstaraNe durbhikSaglAnAdyavasthAyAM tadevAzuddhamapi hitam, yadAha - savvattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo puNo visohI na yAviraI / / [oghani. 47]
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-128 kAhaM acchittiM aduvA ahIhaM tavovahANesu ya ujjamissaM gaNaM ca nIIi va sAravissaM sAlaMbasevI samuvei mokkhaM / / [prava.sAro0 779] na vi kiMci aNunAyaM paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA kajje sacceNa hoyavvaM / / [paJcavastu-240] iti gAthArthaH / / 128 / / deva0 : saMstaraNe prAsukaiSaNIyAhArAdinaiva nirvAhe satyazuddhamaneSaNIyaM gRhyamANaM dIyamAnaM ceti gamyate, dvayorapi, naikasya kasyApi, grahItRdAtroH sAdhuzrAvakayoH ahitamanarthahetutvAdapathyaM syAdityeSa utsargaH / apavAdatastvAturo rogI tasya dRSTAnta udAharaNaM tena, yathA hi rogiNaH kasyAmapyavasthAyAM pathyamapathyam, kasyAJcittu punarapathyamapi pathyaM syAt, tathA ca bhiSakzAstram utpadyeta hi sAvasthA dezakAlAmayAn prati / / yasyAM kAryamakAryaM syAt karmakAryaM tu varjayet / / [ ] anena nyAyena 'taM ceva'tti azuddhamapi hitamavasthocitatvAt pathyam, dvayorapItyatrApi yogo'saMstaraNe'nirvAhe durbhikSaglAnAdyavasthAyAmityarthaH / ayamabhiprAyo yadyapIdamAdhAkarmAjJAbhaGgAdyanekadoSakAraNaM varNitaM tathApi - savvattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo puNo visohI na yAviraI / / [jIvAnuzAsana-208] kAhaM acchittiM aduvA ahIhaM tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM ca nIIi va sAravissaM sAlaMbasevI samuvei mokkhaM / / sAlaMbaNo paDato appANaM duggame vi dhArei / iya sAlaMbaNasevI dhArei jaI asaDhabhAvaM / / [puSpamAlA-237, 38] appeNa bahumesejjA evaM paMDiyalakkhaNaM / savvAsu paDisevAsu evaM aTThapayaM viU / / navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA kajje sacceNa hoyavvaM / / [paJcavastu-240] ityAdyAgamAbhijJairyathAvasaraM bahutaraguNalAbhAkAGkSayA gRhyamANaM dIyamAnaM ca na doSAyeti gAthArthaH / / 128 / /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama * bRhatkalpabhASye-1608 * api ca idamapi te zrAddhA jJApanIyAH - saMtharaNammi asuddhaM doNha vi giNhaMtaditayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM taM ceva hiyaM asaMtharaNe / / saMstaraNaM nAma prAsukameSaNIyaM cAzanAdi paryAptaM prApyate na ca kimapi glAnatvaM vidyate tatrAzuddhamaprAsukamaneSaNIyaM ca gRhNato dadatazca dvayorapyahitamapathyam, gRhNataH saMyamabAdhAvidhAyitvAd dadatastu bhavAntare svalpAyurnibandhanakarmopArjanAt / tadevAzuddhamasaMstaraNe'nirvAhe dIyamAnaM gRhyamANaM ca hitaM pathyaM bhavati / Aha - kathaM tadeva kalpyaM tadeva cAkalpyaM bhavitumarhati ? iti ucyate-Aturo rogI tasya dRSTAntenedaM mantavyam, yathA hi rogiNaH kAmapyavasthAmAzrityAnnauSadhAdikamapathyaM bhavati, kAJcit punaH samAzritya tadeva pathyam, evamihApi bhAvanIyam / / 1608 / / * nizIthasUtre-1650 * saMtharaNammi asuddhaM doNha vi geNhaMtadeMtayANa'hitaM / __ AuradiTuMteNaM taM ceva hitaM asaMtharaNe / / phAsuesaNijjA asaNAdiyA pajjatA jattha labbhaMti jattha haTTo ya taM saMtharaMtammi saMthare, aphAsuyaM deMtageNhaMtANa ahiyaM bhavati / taM ceva aphAsuyaM asaMthare hitaM bhavati / codaga Aha- 'tadeva kalpaM tadeva cAkalpam, kathametat ?' AcArya Aha-AturadRSTAntasAmarthyAt, nirujasya viSAdinauSadhena kiM prayojanam, sarujasya tadeva viSAdikaM pathyaM bhavati / / 1650 / / cakre0 : anirvAhe'neSaNIyaparibhogo'pi hitAyetyuktam, tatkiM yathA tathA ? netyAhuH - deva0 : anirvAhe'neSaNIyaparibhogo'pi hitAyeti pratipAditam, tatkaM yathAkathaJcideva netyAha - phAsuyaesaNiehiM phAsuyaohAsiehiM kIehiM / pUIe mIsaeNa ya AhAkammeNa jynnaae||129 / / cakre0 : prAsukaiH pragatAsubhireSaNIyaizcAdhAkAdidoSarahitaiH, tadalAbhe prAsukAvabhASitaiH, avabhASitaM samayabhASayA yAcitam, tadaprAptau krItaiH, tataH pUtibhiH pUtikarmadoSaduSTaiH, tato'pi mirmizrajAtadoSadUSitaiH, tato'pyAdhAkarmabhirannAdyaiH zarIradhAraNA kAryeti zeSaH /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-129 171 yatanayA'nAgADhaprayojane samastakSetre triHparibhramaNena pUrvapUrvasyA'lAbha uttarottaramAdeyam, AgADhe tu sahasaivAdhAkarmA'pi grAhyamiti bhAvaH / / 129 / / deva0 : pragatA asavo yebhyastAni prAsukAni, tAnyapyeSaNIyAnyAdhAkarmAdisamastadoSarahitAni, taiH prathamaM tAvaditi zeSaH, tadalAbhe prAsukA'vabhASitairavabhASitaM samayasaJjayA yAcitam, etadasampattau ca krItaiH, tadasambhave'pi 'pUie'tti vacanasyAtantratvAt pUtibhiH, evamuttaratrApi, tadaprAptAvapi mizrakaiH, tato'pyAdhAkarmabhiriha cakAro'nuktasamuccaye, tataH sUtravidhikuzalena yAcanAdoSamavadhiM kRtvA laghutamalaghutaralaghvAdidoSAzrayaNena tAvadgaveSaNIyaM yAvatpUtimizrAdhAkarmANi, tairannapAnAdibhirAturasya zarIrasandhAraNA kAryetyupaskArastatrApi yatanayA anAgADhaprayojane samastakSetre triHparibhramaNena prAcyaprAcyadoSaduSTasyAlAbhe uttarottaradoSaduSTasya grahaNarUpayA, AgADhe tu yathAkathaJcit sahasaiva grAhyamiti bhAva iti gAthArthaH / / 129 / / * hitopadezaprakaraNe-127 * nanvapavAdadAnavidhirayaM bhavadbhiH svamativikalpita eva, kiM vA'sau siddhAnte kvA'pyastItyAzakyAha - 'jaM bhaNiyaM' yad yasmAdidamAgame bhaNitam - phAsuyaesaNiehiM phAsuyaohAsiehiM kIehiM / pUIkammeNa tahA AhAkammeNa jayaNAe / / anena krameNAsaMstaraNe gItArthazramaNopAsakaH sAdhujanaM nirvAhayati, tatra prathamaM tAvat prAsukaiSaNIyairAhArairiti zuddho bhaGgaH, tadalAbhe prAsukAvabhAsitaiH siddhAntabhASayA yAcitairityarthaH / ayaM pUrvasmAt sadoSaH, yAcitakAlAbhe tu krItairmUlyakrItaiH, yAcitakadoSAt krItadoSo'pi mahAn / krItairapi nirvAhamapazyan pUtikarma karoti, pUtikarmaNApyanirvAha AdhAkarmaNA'pi yatanayA nirvAhaM karoti / kiM bahunA ? yo'lpaprAyazcitto doSastaM tamurarIkaroti, so'yamAgamapraNIto vidhiriti / uktaM ca - saMtharaNaMmi asuddhaM duNhavi giNhataditayANa hiyaM / AuradiTuMteNaM taM ceva hiyaM asaMtharaNe / / [nizIthabhA. 1650] / / 127 / / cakre0 : nanvAdhAkarmabhoge prAgAjJAbhaGgaH proktaH, samprati tu sa evAnujJAta iti viruddhamityAhuH - 1. prAsuka iva bhASitaiH A
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam deva0 : nanvAdhAkarmabhojinaH pUrvamAjJAbhaGgaH pratipAditaH, sAmprataM punaryatanAvatastadevAnujJAyata iti kathaM na vyabhicaratItyAha 172 ussaggeNa nisiddhANi jANi davvANi saMthare jaiNo / kAraNajAe jAe avavAe tANi kappaMti / / 130 / / cakre0 : spaSTA, navaraM kAraNajAte glAnatvAdikAraNasamUhe / / 130 / / deva0 : utsargaH sAmAnyokto vidhistena niSiddhAni nivAritAni yAni dravyANi sacetanAcetanAdIni saMstare dravyApadAdivirahe yateH sAdhostAni, kiM kAraNajAte dravyApadAdihetusamUhe jAte samutpanne satyapavAde dvitIyapade kalpante saMyamopakArAya prabhavanti / tadayamabhiprAyaH - pUrvasUtrANyutsargaviSayANyetatpunarapavAdaviSayamiti bhinnaviSayatvAnna virodha iti gaathaarthH||130|| * bRhatkalpabhASye-3327 * atha kiM punaranayoH svasthAnam ? ityAha - ussaggeNa nisiddhAi~ jAi~ davvAi~ saMthare muNiNo / kAraNajAte jAte savvANi vi tANi kappaMti / / avavAdaTThANe patte utsargeNa saMstaraNamAzritya yAni dravyANi pralambAdIni muneH saMyatasya pratiSiddhAni tAnyeva kAraNajAte vizuddhAlambanaprakAre jAte samutpanne sati sarvANyapi kalpante / / 3327 / / * nizIthasUtre - 5 - 5245 * ussaggeNa NisiddhANi jANi davvANi saMthare muNiNo / kAraNajAe jAte savvANi vi tANi kappaMti / / jANi saMtharamANasya ussaggeNa NisiddhANi tANi ceva davvANi avavAyakAraNajAte, 'jAya 'saddo prakAravAcI bitio 'jAya' saddo uppaNNavAcI, anyatame kAraNaprakAra utpanna ityarthaH / jANi ussagge paDisiddhANi uppaNNe kAraNe savvANi vi tANi kappaMti Na doso / / 5245 / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 4-sAdhutattvam gA-131, 132 __ 173 cakre0 : athApavAdaH kiMsvarUpaH ? ityAhuH - deva0 : athApavAdaH kiMsvarUpo bhavatItyAha - puDhavAisu AsevA upane kAraNaMmi jayaNAe / migarahiyassa ThiyassA avavAo hoi naayvyo||131|| cakre0 : pRthvyAdiSu SaSThIsthAne saptamI, tataH pRthvIkAyAdInAmutpanne kAraNe glAnatvAdau yatanayA gurudoSatyAgenA'lpadoSA''dAnarUpayA''sevA paribhogo'pavAdo bhavati jJAtavyaH / kasya ? sthitasya mUlottaraguNeSu vartamAnasya sAdhoriti gamyam, kiMviziSTasya ? mRgA iva mRgA ajJAnasAmyAdagItArthAstai rahitasya, te hi tadAsevAM dRSTvA'tiprasaGgaM dharmabhraMzaM vA kurvantIti / / 131 / / deva0 : pRthivyAdiSu SaSThIsaptamyorarthaM pratyabhedAt pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasAdInAmutpanne kAraNe bhaNitasvarUpe yatanayA gurudoSatyAgena laghudoSAzrayaNarUpayA''sevA paribhogo'pavAdo bhavatIti jJAtavya iti saNTaGkaH / kasya sA cA''sevA sthitasya mUlottaraguNeSu dazavidhakalpe vA vartamAnasya sAdhoriti gamyate, kiMviziSTasya mRgA ajJA agItArthA ityarthastai rahitasya, te hi tadAsevAmavalokyAtipariNAmakatvApariNAmakatvAbhyAmatiprasaGgaM dharmabhraMzaM vA labheraniti gAthArthaH / / 131 / / cakre0 : adhunA bahuviSayotsargApavAdaparijJAnataH kRtyopadezamAhuH - deva0 : adhunA bahuviSayotsargApavAdaparijJAnataH kRtyopadezamAha - bahuvittharamussaggaM bahuvihamavavAya vittharaM NAuM / laMgheUNuttavihiM bahuguNajuttaM krejjaahi||132|| cakre0 : spaSTA, navaraM jJAtvA nizIthAdigranthebhyaH, anayA ca gAthayA samayocitaM yadgItArthaH karoti tat pramANamityAveditam, uktaM ca - avalaMbiUNa kajjaM jaMkiMci samAyaraMti gIyatthA / thovAvarAhabahuguNa savvesiM taM pamANaM tu / / [dharmaratnapra. 85] / / 132 / / 1. pramANamityAha - 'ussaggeNa nisiddhANi jANi davvANi saMthare jaiNo' veditaM P.K
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : pUrvArddhaM sugamam, navaraM jJAtvA nizIthAdigranthebhyaH, laGghayitvA vigAhyAlpabahuguNatvena tulayitveti yAvat, uktavidhimutsArakakalpAbhihitanyAyaM bahuguNayuktaM prabhUtaguNasampannaM kuryAH kRtyamiti gamyate, anena samayocitaM yadgItArthaH karoti tatpramANamityAvedayati, yaduktam - avalaMbiUNa kajjaM jaMkiMci samAyaraMti gIyatthA / 174 thovAvarAhabahuguNa savvesiM taM pamANaM tu / / [ paJcavastu-279] iti gAthArthaH / / 132 / / cakre0 : uktaH piNDavicAraH, samprati zayyAzuddhimAhuH deva0 : uktaH saprasaGgaH piNDavicAraH, samprati zayyAzuddhimA ha mUlottaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiyaM vasahiM / sevijja savvakAlaM vivajjae huMti dosA u / / 133 / / cakre0 : sugamA, navaraM 'mUlattaraguNasuddhaM'ti yasyAM pRSThavaMzamUlastambhAdayaH sAdhvarthaM na kriyante, sA mulaguNazuddhA yasyAM chAdanalepanAdIni na sAdhvarthAni sA uttaraguNazuddhA / / 133 / / deva0 : guNazabdasya pratyekamabhisambadhAnmUlaguNottaraguNazuddhAM strIpazupaNDakavivarjitAM vasatiM sarvakAlaM seveta, viparyaye punarbhavanti doSA iti saGkSepArthaH / paTThIvaMso do dhAraNAu cattAri mUlavelIo / mUlaguNe huvaveyA esA u ahAgaDA vasahI / / [paJca0 707 ] tatra pRSThavaMzo mobha iti loke yaH pratItaH, dve dhAraNyau yat pratiSThitau asAveva, catasro mUlavelayo yAzcaturSu koNeSu nidhIyante, ete saptApi mUlaguNAstaizca sAdhumAdhAya kRtairupetA yuktA eSA, tuzabda evakArArthaH, AdhAya kRtA AdhAkarmikyeva vasatiriti / uttaraguNAzca dvividhA mUlottaraguNA uttarottaraguNAzca, tatra mUlottaraguNAH vaMsaga-kaDaNu-kvaMvaNa-cchAyaNa - levaNa - duvAra - bhUmIe / saparikammA vasahI esA mUlottaraguNesu / / [ paJca0 708 ] atra vRddhasampradAyaH vaMsagatti daNDakAH, kaDaNaMti kaTAdibhiH kuTyakaraNam, ukkaMvaNaMti daNDakoparyuDayaNamiti yatpratItam, cchAyaNaMti darbhAdibhirAcchAdanam, levaNaMti vikkhalleNa 1. ata evoktamAgame jAvajjIvaM guruNo suddhamasuddheNa hoi nAyavvaM / vasahe bArasavAsA aTThArasa bhikkhuNo mAsA / / A -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-133 175 kuDDANalimpanam, duvAratti gRhadvArasya vAhalyakaraNamanyasya vA vidhAnam, bhUmitti bhUmikarma, visamAe samIkaraNaMti vuttaM hoi, esA saparikammA vasahI mUlottaraguNesutti mUlabhUtottaraguNeSvityarthaH, ete ca pRSTivaMzAdayazcaturdazApyavizodhikoTiH / amI punaruttarottaraguNA vizodhikoTisthitA vasaterupaghAtakarAstadyathA - dUmiya dhUviya vAsiya ujjoviya balikaDA avattA ya / sittA sammaTThAviya visohikoDiM gayA vasahI / / [paJca0 709] atrApi vRddhavyAkhyA-dUmiyatti ullAiyA seDhikAdibhiH saMmRSTetyuktaM bhavati, dhUviyatti durgandhatvAdagaruprabhRtibhiH, vAsiyatti vAsitAH puTavAsakusumAdibhiH, udyotitA ratnapradIpAdibhiH prakAzitA, balikaDatti kRtakUrAdibalividhAnA, avattatti cchagaNamRttikAbhyAM jalena copaliptabhUmitalA, siktA kevalodakenArdIkRtA, saMmRSTA pramArjitA, sAdhvarthAyeti sarvatra prakramaH / vizodhikoTiMgayatti avizuddhakoTau na bhavatItyartha iti / etadanusAratazcatuHzAlAdiSvapi mUlottaraguNavibhAgo bhAvanIyaH, sAkSAttadabhaNanaM tu prAyeNa yatInAM grAmeSu vihArAtteSu caivaMvidhavasaterevasambhavAditi / anye cAmI vasatidoSAH - kAlAikkaMta-uvaTThANA-abhikaMta-aNabhikaMtA ya / vajjAya-mahAvajjA ya-sAvajja-maha-appakiriyA ya / / [paJca0 712] mAse caturmAse vA pUrNe tatraiva vasatAM kAlAtikrAntA, mAsakalpe varSAkalpe vA pUrNe'nyatra vihatya dvAvaSTau ca mAsAn pUrayitvA tasyAmevAgacchatAmupasthApanA bhavati, yAvadarthikArthaM niSpannAnyaizcarakAdipASaNDibhirgRhasthairvA niSevitAbhikrAntA, tadanAsevitA tvanabhikrAnteti, AtmArthaM kRtAM sAdhubhyo datvA svayamanyAM kurvato vA, yadAha - attaTThakaDaM dAuM jaINamannaM karei vajjA u / jamhA taM puvvakaDaM vajjei tao bhave vajjA / / [paJca0 715] tathA zramaNabrAhmaNAdInAM pASaNDikAnAmarthAya kRtA mahAvA, nirgranthAdInAM tu paJcAnAM zramaNAnAmarthAya kRtA sAvadyA, jainamunInAmarthAya kRtA mahAsAvadyA, Aha ca - pAsaMDakAraNA khalu AraMbho ahiNavo mahAvajjA / samaNaTThA sAvajjA mahasAvajjA ya sAhUNaM / / [paJca0 716]
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ime'STau doSAH, yA tu samastoktadoSavarjitA svArthaM jinabimbapratiSThArthaM vA kAritA sA'lpakriyA zuddhetyarthaH / ayaM tu doSapaddhatipaThito'pi guNo'lpazabdasyAbhAvavAcakatvAditi / 176 tathA strIvarjitA yatra striyo mithaH kathAdibhiH sthAnaM na vidadhati, yasyAM ca sthitaiH strINAM caGkamitAdivikRtarUpANi nAvalokyante, tA api sAdhUn vizrabdhasthAnAsanAdi kurvANAnna prekSante, gIta- hasita-bhUSaNAdiravazca strINAM na zrUyate tA api sAdhumadhurasvAdhyAyadhvaniM nAkarNayantItyatra gAthA thIvajjiyaM viyANaha itthINaM jattha ThANarUvAI | saddA ya na suvvaMtI tAvi ya tesiM na pecchaMti / / [paJca0 720] ThANaM ciTThati jahiM miho kahAIhiM navaramitthIo ThANe niyamArUvaM siya saddo jeNa to vajje / / [paJca. 721] viprakRSTe kadAcicchabdo na syAdapIti syAdityuktam - caMkammiyaM Thii moTTiyaM ca vippekkhiyaM ca savilAsaM / siMgAre ya bahuvihe daThThe bhutteyare dosA / / [ paJca0 723] moTTiyaMti kilakiJcitaM ramitamityarthaH / bhutteyaratti bhuktAbhuktabhogayordoSAH smRtikutUhalAdayaH / jallamalapaMkiyANavi lAvaNNasirI u jahasi dehANaM / sAmaNNe'vi surUvA sayaguNiyA Asi gihavAse / / gIyANi ya paDhiyANi ya hasiyANi ya maMjule ya ullAve / bhUsaNasa rAhassie ya soUNa je dosA / / gaMbhIramahuraphuDavisayagAhago sussaro saro jesiM / sajjhAyassa maNaharo gIyassa Nu keriso hojja ? / / [ paJca0 724, 25, 26] tathA pazuvarjitA gogardabhIvaDavAdipazustrItatpuruSarahitA, tathA paNDakavarjitA napuMsakarahitA viparyaye doSA dUSaNAni, te ca vyaktA eva / tatra mUlottaraguNA'zuddhAyAmAdhAkarmAdayaH, strIsahitAyAM tu brahmavratAguptyAdayaH / yadAha bhavayassa aguttI lajjANAso ya pIivuDDhI ya / sAhu tavo vaNavAso nivAraNaM titthahANI ya / / [paJca. 722] 1. dhvanirna zrUyate A
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-133 177 lajjAnAzo'sakRtparasparadarzanena, prItivRddhizca nityamAlApavizrambhakathAdisambhavAt, sAdhutapovanavAsa iti loke gardA, nivAraNaM tadrvyAnyadravyANAm, tIrthahAnirlokApravRttitaH / iti pazupaNDakasahitAyAmapi cittakSobhAbhighAtAdayaH, abhyadhAyi ca - pasupaMDagesu vi ihaM mohAnaladIviyANa jaM hoi / pAyamasuhA pavittI puvvabhava'bbhAsao taha ya / / [paJca0 728] AjJAdayazca doSAH sarvatrApi samA eva, tasmAduktadoSavarjitaiva vasatirAsevyA, yadAha - tamhA jahattadosehiM vajjiaM nimmamo nirAsaMso / vasahiM sevijja jaI vivajjae ANamAINi / / [paJca0 729] iti gAthArthaH / / 133 / / * paJcavastau-706 * idAnIM vasatividhimAha - mUluttaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiaM vasahiM / sevijja savvakAlaM vivajjae hoMti dosA u / / mUlaguNottaraguNaparizuddhAM tathA strIpazupaNDakavivajitAM vasatiM seveta sarvakAlam, viparyaye'zuddhastryAdisaMsaktAyAM vasatau bhavanti doSA iti gAthArthaH / / 706 / / * pravacanasAroddhAre-874 * tathA cAha mUluttaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiyaM vasahiM / sevijja savvakAlaM vivajjae huti dosA u / / 'mUlutte'tyAdi, mUlottaraguNaparizuddhAM tathA strIpazupaNDakavivarjitAM vasatiM seveta sarvakAlama, viparyaye-azuddhAyAM stryAdisaMsaktAyAM ca vasatau bhavanti doSA iti, etadanusAratastu catuHzAlAdiSvapi mUlottaraguNavibhAgo vijJeyaH, yatpunariha sUtre catuHzAlAdyapekSayA mUlottaraguNavibhAgaH sAkSAnnoktastatredaM kAraNaM-yathA viharatAM sAdhUnAM zrutAdhyayanAdivyAkSepaparihArArthaM prAyo grAAmAdiSveva vAsaH sambhavati, tatra ca vasatiH pRSThavaMzAdiyuktaiva bhavati, tatastAsAmeva vasatInAM sAkSAdbhaNanamiti, uktaM ca cAussAlAIe vinneo evameva u vibhAgo / iha mUlAiguNANaM sakkhA puNa suNa na jaM bhaNio / / viharaMtANaM pAyaM samattakajjANa jeNa gAmesu / vAso tesu ya vasahI paTThAijuyA ao tAsi / / 874 / /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 raNam - samyaktvaprakaraNama cakre0 : atha vastrazuddhimAhuH - deva0 : atha kramaprAptAM vastrazuddhimAha - janna tayaTThA kIyaM neya vuyaM neya gahiyamantreNaM / AhaDapAmichaM vajjiUNa taM kappae vatthaM / / 134 / / cakre0 : yanna tadarthaM prastAvAt sAdhunimittaM krItaM naiva vyUtam, naivAnyeSAM pArvAd vastrA'ntareNa parAvRtya balAdA''cchidya vA gRhItaM tadvastraM kalpate, AhataM prAmityaM varjayitvA / iha ca piNDavadudgamotpAdanaiSaNAdayo'pi doSA yathAsambhavaM jJeyAH, yattu krItAdidoSabhaNanamAtraM tadvAhulyenA'mISAmeva sambhavAt / / 134 / / deva0 : yanna tadarthaM prastAvAtsAdhunimittaM krItaM mUlyena gRhItam, naiva vyUtamAtAnavitAnAditantukriyayA nirvartitam / ekAraH prAkRtaprabhavo na ca gRhItamanyena vastvantareNa parivRtyetyarthaH, paJcamyarthe vA tRtIyA, tatazcAnyasmAd bhRtyAderAcchidyetyarthaH, sAdhvarthamitIhApi gamyaM, tadvastraM kalpata iti yogaH / prastAvAdyatInAM kiM kRtvA ? varjayitvA, kim ? AhatamapamityaM ca vizeSaNobhayapadakarmadhArayazcAtra, iha ca piNDavadudgamotpAdanaiSaNAdayo'pi doSA yathAsambhavamavaseyAH, yattu krItAdidoSabhaNanaM tadvAhulyenAmISAM sambhavAt / iha mUlottaraguNavibhAgazcaivam-taNaviNaNasaMjayaTThA mUlaguNA uttarA ya pANasayaNatti / pUrvArddham, asya vyAkhyA - tananavitananAdayo mUlaguNA avizodhikoTiH, pAnasajjAnAdayazcottaraguNA vizodhikoTiriti / atra tAnavitAnayorasAvadyatvAduttaraguNatvaM pAnasajjanayozca sAvadyatvAnmUlaguNatvaM yuktamiti paraH / AcArya Aha - attaTThiyataMtUhiM samaNa? tao apAiyatuo ya / kiM so na hoi kammaM phAsUNavi pajjio jo u / / phAsUNavitti svArthavihitenApItyarthaH / jaipajjaNaM tu kammaM iyaramakammaM sakappaU dhou / aha dhouvi na kappai taNaNaM viNaNaM ca to kammatti / / [ ] itthaM mUlottaraguNazuddhamaurNikakArpAsikAdibhedabhinnaM yadvastraM dAyakenopaDhaukitaM bhavati, tad dvayorapyantayorgRhItvA sarvato nirIkSaNIyam, mA tatra gRhiNAM maNirvA suvarNaM vAnyadvA rUpakAdidravyaM 1. gahiyamannesiM 'cakre' TIkAnusAreNa, gahiyamanneNa T.C.P.K
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-134 179 nibaddhaM syAt, tataH so'pi gRhastho bhaNyate nirIkSasvaitadvastraM sarvataH, evaM ca tena yadi maNyAdi dRSTaM tato laSTam, atha na pazyati tataH sAdhureva darzayatyenamapanayeti Aha-gRhiNaH kathite kathamadhikaraNaM na bhavati ? ucyate- kathite stokatara eva doSaH, akathite tUDDAhAdirmahAn doSa iti tathA - navabhAgakappaNAe paDhamaM vatthaM karittu joyaMti / nAUNa phalavisesaM giNhaMtI ahava vajjaMti / / cattAri devayA bhAgA duve bhAgA ya mANusA / / AsurA ya duve bhAgA majje vatthassa rakkhaso / / [bR. kalpabhA0 2833, ni.bhA0 5088] aMjaNakhaMjaNakaddamalitte mUsagabhakkhiyaM aggividaDDe / tuNNiya kuTTiya pajjavalIDhe hoi vivAgo asuho'suho vA / / [bR.kalpabhA0 2832, ni.bhA. 5087] devesu uttamo lAbho mANusesu ya majjhimo / Asuresu ya gelannaM maraNaM jANa rakkhase / / [bR. kalpabhA0 2834, ni.bhA0 5089] iti saprasaGga iti gAthArthaH / / 134 / / ___ * pravacanasAroddhAre-849 * idAnIM 'vatthaggahaNavihANaMti paJcaviMzatyuttaraM zatatamaM dvAramAha - jana tayaTThA kIyaM neva vuyaM jaM na gahiyamannesiM / AhaDapAmicaM ciya kappae sAhuNo vatthaM / / iha tAvadvastramekendriyavikalendriyapaJcendriyAvayavaniSpattibhedAt tridhA bhavati, tatraikendriyAvayavaniSpannaM kArpAsikAdi, vikalendriyAvayavaniSpannaM kauzeyakAdyetacca kAraNa eva gRhyate, paJcendriyAvayavaniSpannamaurNikAdi, punarekaikaM tridhA-yathAkRtAlpaparikarmabahuparikarmabhedAt, tatra yAni parikarmarahitAnyeva tathAsvarUpANi labhyante tAni yathAkRtAni, yAni caikavAraM khaNDitvA sIvitAni tAnyalpaparikarmANi, yAni punarbahudhA khaNDitvA sIvitAni tAni bahuparikarmANi, iha ca yAnyalpaparikarmANi vastrANi tAni bahuparikarmavastrApekSayA stokasaMyamavyAghAtakArINItyatastadapekSayA zuddhAni, tebhyo'pi yathAkRtAnyatizuddhAni, manAgapi palimanthAdidoSakAritvAbhAvAt, tato gRhNadbhiH pUrvaM yathAkRtAni grAhyANi tadalAbhe cAlpaparikarmANi teSAmapyabhAve bahuparikarmANyapi vasrANi grAhyANIti, etacca sarvamapi vastraM gacchavAsibhiH
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam kalpanIyameva grAhyam, tathaivaM - yadvastraM na tadarthaM vratinimittaM krItam, yacca naiva vratinimittaM 'vayaM 'ti antarbhUtaNyarthatvAt vAyitam, yacca naiva gRhItamanyeSAM sambandhi, anicchato'pi putrAdeH sakAzAt sAdhudAnAya balAdyanna gRhItamiti bhAvaH evaMvidhaM vastram, tathA'bhyAhRtamapamityakaM ca tyaktvA zeSaM sAdhoH kalpata iti, tatrA'bhyAhataM dvedhA - paragrAmAbhyAhataM svagrAmAbhyAhataM ca paragrAmAbhyAhataM yadanyasmAd grAmAdeH sAdhunimittamAnItam, svagrAmAbhyAhataM haTTAdibhyo yad vratibhiradRSTaM yatinimittameva gRhe samAnItam, vratidRSTaM tu haTTAdibhyo'pyAnItaM gRhAdiSu yatInAM grahItuM kalpata iti, tathA'pamityakaM - uddhArakeNAnyasmAd gRhItvA yaddadAti, doSAzcAtrApi piNDavadvAcyA iti, aparaM ca - atrApyavizodhikoTivizodhikoTidvayaM jJAtavyam, tatra mUlato yatyarthaM vAyanAdikaM vastraMsyAvizodhikoTiH prakSAlanAdikaM ca yatyarthaM kriyamANaM vizodhikoTiH, idaM ca vastraM yadA kalpanIyamityavasitaM bhavati tadA dvayorapyantayorgRhItvA sarvato nirIkSaNIyam mA tatra gRhiNAM maNirvA suvarNaM vA'nyadvA rUpakAdidravyaM nibaddhaM syAt, tataH so'pi bhaNyate - nirIkSasvaitadvastraM sarvataH, evaM ca yadi tena maNyAdi dRSTaM tato gRhItam, atha na dRSTaM tataH sAdhureva darzayatyenamapanayeti, Aha- gRhiNaH kathite kathamadhikaraNaM na bhavati ? ucyate kathite stokatara eva doSaH, akathite tu mahAnuDDAhAdiH syAditi / / 849 / / 180 cakre0 : atha pAtrazuddhimAhuH deva0 : atha pAtrazuddhimAha tuMbaya dAruya-maTTIpattaM kammAidosaparimukkaM / uttama - majjha- jahannaM jaINa bhaNiyaM jiNavarehiM / / 135 / / - cakre0 : sugamA / / 135 / / deva0 : tumbakamalAbuH, dArukaM kASTham, mRttikA pRthvIvizeSa eteSAM dvandvaH / tAsAM pAtraM bhikSAbhAjanam, kiMviziSTam ? karmAdidoSaparimuktam, sUcakatvAtsUtrasya, AdhAkarmAdidUSaNajAlavikalam, yatInAM sAdhUnAM bhaNitaM jinavaraistIrthakRdbhiH / etadaikaikaM kiMviziSTamityAhauttamamadhyamajaghanyam, tatrottamaM patadgraho madhyamaM mAtraM jaghanyamolaGkakAdyanye punastumbakamayAdInAM yathAsaGkhyamuttamAdi vibhAgaM kalpayanti punarekaikaM yathAkRtAlpaparikarmasaparikarmarUpatayA tridhA'vaseyam, iha ca pUrvapUrvasyAlAbha uttarottarasya grahaNaM vidheyam / mUlottaraguNavibhAgazca tumbakamAzrityetthaM - 'muhukaraNaM mUlaguNA pAe nikkoraNaM tu iyareu 'tti gAthAdalaM sugamameva dArumayAdiSu tu svayamabhyUhyaH, tacca gRhNannamuM vidhiM prayuGkte - - 1. maTTIyapattaM K, maTTiyapattaM A, Z 2 muhakaraNaM A, C
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA-136, 137, 138 dAhiNakareNa koNa ghettuttANeNa vAmamaNibaMdhe / - khoDejja tinni vAre tinni tale tinni bhUmIe / / [ paJcavastu- 277] tatazca - te sabIyAI daTTu na geNhaI geNhaI ya adiTThe / gahaNaMmi u parisuddhe kappai diTThehiM vivahUhiM / / [ ] uttarArdhasyAyaM bhAvArthaH - grahaNakAle parizuddhe pazcAdyadi bahUnyapi bIjAdini pazyati tathApi gRhNAtyeva, na pariSThApayati pratyarpayati vA, kintu yatanayA tAnyeva spheTayati yatra na virAdhyante tatra ca kSipatIti gAthArthaH / / 135 / / cakre0 : samprati catuSTayazuddhiM samApayannetAM ca kurvanneva sAdhurbhavatItyAhuH deva0 : catuSTayazuddhimadhunopasaMharannetAmanutiSThanneva sAdhurbhavatItyAha - 189 esA cakkasohI niddiTThA jiNavarehiM savvehiM / eyaM jahasattI kuNamANo bhannae sAhU / / 136 / / - cakre0 : sugamaiva / / 136 / / deva0 : vyaktArthA, navaraM sarvairiti samastakSetrakAlabhAvibhiranena sakalasarvavitsammatatvena vratatattvamasAvevetyAvedayati yathAzaktyetyanena tu kvacitkAraNamAzrityAzodhayannapi zuddha iti sUcayatIti / / 136 / / cakre : yadAcaran sAdhuH syAttaduktam, samprati yadAcarannasAdhuH syAt tadAhuH deva : yadanuSThAyI yatirbhavati taduktamadhunA yathA na bhavati tathA uddiTThakaDaM bhuMjai chakkAyapamaddaNo gharaM kuNai / pacakkhaM ca jalagae jo piyai kahaM nu so sAhU / / 137 / / je kiliTTacittA mAyaTThANaMmi nica tallicchA / AjIvigabhayaghatthA mUDhA no sAhuNo huMti / / 138 / / cakre0 : ubhe api spaSTe, navaraM uddiTThamuddezaH sAdhvapekSA, tena kRtaM, uddiSTakRtAdharma / tathA mAtRsthAne paravaJcane nityaM tallipsavastadekAbhilASiNaH / / 137, 138 / / 1. pannattA Z.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : uddiSTamuddezaH sAdhvapekSA, tena kRtamuddiSTakRtamAdhAkarmAdi, tad bhuGkte'bhyavaharatyAkuTTikayA, tathA SaTkAyamardano yatra kvacana pRthivyAdyupamardako gRhaM karoti, sambhavatyevaiSaNIyAlaye mUrchayA vasatiM bhATakagRhaM vA devAdivyAjato vA tathA pratyakSaM copalabhyamAna eva jalagatAMstoyAzritAnapkAyikAdIn yaH pibatyupajIvatyAkuTTikayaiva, kathaM nu sa sAdhuva bhAvayatiriti / 182 tathA ye kecana bahuzrutA api saMkliSTacittAstIvrarAgadveSopahatacetaso guNeSvapi matsariNaH kvaciddoSe'pyanurAgiNaH, mAtRsthAne bahistattatkriyAnepathyabhASaNAdike paravaJcane nityaM sarvakAlaM tasminneva paravaJcane lipsavo baddhAbhisandhayaH, AjIvikAbhayagrastA vRttivyavacchedabhIravaH, hrasvatvaM praakRttvaat| ata eva mUDhAH prabalamohavazavarttino no naiva sAdhavo bhavantIti gAthAdvayArthaH / / 137, 138 / / * dazavaikAlikaniryuktau - 357 * uddiTThakathaM bhuMjai chakkAyapamaddao gharaM kuNai / pacakkhaM ca jalagae jo piyai kaha nu so bhikkhU ? / / uddizya kRtaM bhuGkta ityoddezikamityarthaH, SaTkAyapramardako yatra kvacana pRthivyAdyupamarddakaH gRhaM karoti, sambhavatyevaiSaNIyAlaye mUrcchayA vasatiM bhATakagRhaM vA, tathA pratyakSaM copalabhyamAna eva jalagatAnapkAyAdIn yaH pibati tattvato vinA''lambanena, kathaM nvasau bhikSuH naiva bhAvabhikSuriti gAthArthaH / / 357 / / * paJcavastau- 1202, stavaparijJAyAm - 93 * uddiTThakaDaM bhuMjai chakkAyapamaddaNo gharaM kuNai / pacakkhaM ca jalagae jo piai kahaNNu so sAhU ? / / uddizya kRtaM bhuGkte AkuTTikayA, SaTkAyapramarddano nirapekSatayA gRhaM karoti devavyAjena, pratyakSaM ca jalagatAn prANino yaH pibatyAkuTTikayaiva, kathaM nvasau sAdhurbhavati ? naiveti gAthArthaH / / 1202 / / * paJcAzake-14/42* 'yaH sAdhurguNarahita' ityuktamatha tameva darzayannAha - uddiTThakaDaM bhuMjati chakkAyapamaddaNo gharaM kuNati / pacakkhaM ca jalagate jo piyai kaha Nu so sAhU / / uddiSTamuddezaH sAdhvapekSA tena kRtamuddiSTakRtamAdhAkarmAdi tadbhuGkte bhakSayatyAkuTTikayA, tathA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA - 139 SaTkAyapramardanaH pRthivyAdyArambhakaH san gRhaM gehaM karoti vidadhAti devAdivyAjena / tathA pratyakSaM ca sAkSAdevAvidhvastAnityarthaH, jalagatAMstoyAzritAn prANino'pkAyikAnityarthaH yaH pumAn pibatyupajIvatyAkuTTikayaiva / kathaM na kathaJcit nviti vitarke, sa ityasau sAdhustAttvikayatiH / gAthArthaH / / 42 / / 1 * paJcAzake 17/51* - evaM caramasAdhUnAM caraNaM vyavasthApyAtiprasaGgavAraNAyAha evaM ca saMkiliTThA mAiTThANaMmi NiccatallicchA / AjIviyabhayagatthA mUDhA No sAhuNo NeyA / / evaM coktanItyA saMjvalanavyatiriktakaSAyodaye na zramaNatvamityevaM lakSaNayA, saMkliSTAH saMkliSTacittAH kaSAyAntarodayAt, mAtRsthAne mAyAyAM nityaM tallipsAH sadaiva tatparAH, prrnyjnpraaynntvaat| AjIvanamAjIvikA nirvAhastadasaMbhAvanayA yadbhayaM bhItistadAjIvikAbhayaM tena grastA abhibhUtA ye te tathA, gRhasthairvijJAtanirguNatvA dhanAdivirahitA vA kathaM nirvakSyAma ityabhiprAyavanta ityarthaH / mUDhA mugdhAH, paralokasAdhanavaimukhyenehalokapratibaddhatvAt, no naiva sAdhavo jJeyA jJAtavyAH, iti gAthArthaH / / 51 / / cakre0 : sAdhvasAdhusvarUpamuktvA punaH sAdhutvaM vaktumupadezamAhuH deva0 : sAdhvasAdhusvarUpamabhihitamadhunA punaH sAdhutattvaM pratipAdayannupadezamAha - sIlaMgANa sahassA aTThArasa je jiNehiM patrattA | jo te dharei sammaM gurubuddhI tammi kAyavvA / / 139 / / 183 , cakre0 : akSarArthaH sugamaH, navaraM zIlyate'bhyasyate vidhiniSedharUpatayeti zIlaM cAritram, tasyA'GgAnyaMzAsteSAM sahasrANyaSTAdaza, tanniSpattizca joge karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIliMgasahassANaM aTThArasagassa nipphattI / / [stavaparijJA - 54 ] yogaH karaNakAraNAnumatirUpastridhA karaNaM manovAkkAyarUpaM tridhA, saMjJA AhArabhayamaithunaparigraharUpAzcatasraH, indriyANi zrotracakSurprANarasanasparzanarUpANi paJca, bhUmyAdiH pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcedriyA'jIvarUpo dazapadaH, zramaNadharmaH kSAntimArdavArjavamuktitapaHsaMyamasatyazaucA''kiJcanyabrahmacaryarUpo dazavidhaH, taiH zIlAGgasahasrASTAdazakasya niSpattiH,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tathAhi - na hanti manasA''hArasaMjJAsaMvRtaH zrotrendriyasaMvaraNaH pRthivIjIvAn kSAntisampanna ityekaM zIlA Ggam, ___ evaM mArdavAdipadayogenApi pRthivIkAyAbhilApena daza zIlAGgavikalpAH syuH, evamakAyAdyabhilApairapi daza daza militaM jAtaM zatam, etacca zrotrendriyeNa labdham, evaM pratyekaM cakSurAdibhirapi jAtAni paJcazatAni, etAni cA''hArasaMjJApadenAmucyamAnAni labdhAni, evaM bhayAdisaMjJAbhirapi, jAte dve sahasre, etAvacca manasA labdham, evaM vAkAyAbhyAmapi, jAtAni SaT sahasrANi, etAni ca svayaMkaraNena, evaM kAraNA'numatibhyAmapi pratyekaM SaT SaT sahasrANi, sarvamelane jAtAnyaSTAdaza sahasrANi / / 139 / / deva0 : akSarArthaH sugamaH, navaraM zIlyate'bhyasyate vidhipratiSedharUpatayeti zIlaM cAritram, tasyA'GgAnyaMzAstatsamudAyarUpatvAttasya teSAM sahasrANyaSTAdaza, kathaM punarekavidhasya zIlasyAGgAnAmaSTAdaza sahasrANi ? ucyate - joge karaNe saNNA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM aTThArasagassa nipphattI / / [stavaparijJA-54] vyAkhyA-yogaH karaNakAraNAnumatirUpastridhA, tasmin viSayabhUte karaNaM manovAkkAyarUpaM tridhA, tatra saMjJAdIni catvAri padAni dvandvaikatvavanti tatra saMjJA AhArabhayamaithunaparigrahasvarUpAzcatasraH, tAsvindriyANi zrotracakSurghANarasanasparzanalakSaNAni paJca, teSu bhUmirAdiryasya gaNasya bhUmyAdiH, pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcendriyAjIvarUpo dazapadaH, tatra zramaNadharmaH kSAntimArdavArjavamuktitapaHsaMyamasatyazaucAkiJcanyabrahmarUpo dazavidhaH / tasmiMzca zIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya niSpattistathAhi - na hanti manasA''hArasaMjJAsaMvRtaH zrotrendriyasaMvaraNaH pRthivIjIvAn kSAntisampanna ityekaM zIlAGgam, evaM mArdavAdipadayogenApi pRthivIkAyAbhilApena daza zIlAGgavikalpAH syuH / evamapkAyAdyabhilApairapi dazadazamIlitaM jAtaM zatam, etacca zrotrendriyeNa labdham, evaM pratyekaM cakSurAdibhirapi, jAtAni paJca zatAni, etAnyAhArapadenAmucyamAnena labdhAni, evaM bhayAdisaMjJAkrAntAbhirapi jAte dve sahasre, etAvacca manasA labdham, evaM vAkkAyAbhyAmapi, jAtAni SaT sahasrANi, etAni svayaM karaNena, evaM kAraNAnumatibhyAmapi, pratyekaM SaT SaT sahasrANi, sarvamIlane jAtAnyaSTAdazasahasrANi / nanu caikayoga evA'STAdazasahasrANi syuH yadA tu dvayAdisaMyogajanyA iha kSipyante bhedAstadA bahavo'pi syustathAhi -
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-140 ekadvyAdisaMyogena yogeSu sapta vikalpAH, evaM karaNeSu saMjJAsu paJcadaza, indriyeSvekatriMzat, bhUmyAdiSu trayoviMzatyadhikaM sahasram, evaM kSamAdiSvapi, ityeSAM ca parasparAbhyAse dve koTIsahasre, trINi koTIzatAni, caturazItikoTInAmekapaJcAzallakSANi, triSaSTisahasrANi, dve zate, paJcaSaSTizceti, aGkato'pi 23845163265. tataH kimaSTAdazaiva sahasrANyuktAni ? ucyate yadi zrAvakadharmavadanyatarabhaGgakena sarvaviratipratipattiH syAttadA yujyeta tadbhaNanam, na caivamekatarasyApi, zIlAGgabhaGgakasya zeSasadbhAva eva bhAvAd, anyathA sarvaviratireva na syAd, abhyadhAyi ca - ittha imaM vinneyaM aIyaM pajjaM tu buddhimaMtehiM / ekkammi vi suparisuddhaM sIlaMgaM sesasabbhAve / / tathA - ikko vAyapaeso'saMkheyapaeso saMgao jahau / eyaMpi tahA neyaM satattacAo iyarahA u / / [stavaparijJA-61, 62] iti gAthArthaH / / 139 / / cakre0 : ata eva - deva0 : ata eva ca - UNattaM na kayAi vi imANa saMkhaM imaM tu ahigiJca / jaM eyadharA sutte niddiTThA vNdnnijjaao||140|| cakre0 : UnatvamekAdibhihInatvaM na kadAcidapi duHSamAdAvapyeSAM zIlAGgAnAM saGkhyAmimAM tvaSTAdazazIlAGgasahasralakSaNAmadhikRtya, yad yasmAdetaddharA aSTAdazazIlAGgasahasradhAriNa eva sUtre pratikramaNAkhye nirdiSTA vandanIyAH 'aTThArasasIlaMgasahassadhArA' iti vacanena / / 140 / / deva0 : UnatvamekAdibhirhInatvaM naiva kadAcidapi duHSamAdAvapyeteSAM zIlAGgAnAM saGkhyAM parimANamimAmetAmaSTAdazasahasralakSaNAm, turevakArArtho yojita eva, adhikRtyAzritya, kuta etadityAha - yadyasmAdetaddharAstvaSTAdazazIlAGgasahasradhAriNa eva sUtre pratikramaNAkhye nirdiSTA uktA vandanIyA namaskArArhAH, nAnye 'aTThArasasIlaMgasahassadhArA' ityAdivacanaprAmANyAdayamapi, tuzabda evakArArthaH prAgyojitazceti gAthArthaH / / 140 / / 1. vaMdaNijjAu T.C2. praNamyAH T,B,C
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam * stavaparijJAyAm - 75 * UttaM na kayAivi imANaM saMkhaM imaM tu ahigi / jaM dharA sutddaTThA vaMdaNijjAo / / UnatvaM na kadAcidapyeteSAM zIlAGgAnAM saMkhyAmevAdhikRtya - Azritya yasmAdetaddharAaSTAdazazIlAGgasahasradhAriNaH sUtre pratikramaNAkhye nirdiSTA vandanIyA nAnye 'aTThArasasahassasIlaMgadhArA' ityAdi vacanaprAmANyAt / idaM tu bodhyam-yatkiJcidekAdyuttaraguNahInatve'pi mUlaguNasthairyeNa cAritravatAM yogyatayA zIlAGgasaGkhyA pUraNIyA, pratijJAkAlInasaMyamasthAnAnyasaMyamasthAnAnAM SaTsthAnapatitAnAM coktavadeva tulyatvopapatteH 'saMjamaThANaThiyANaM kiikammaM bAhirANaM bhaiavvaM' ityAdyuktasyopapattezcetyadhikamasmatkRtagurutatvavinizcaye / utsargaviSayo vA'yam / / 75 / / cakre0 : uktamevArthaM kiJcidviziSTamAhuH deva0 : uktamevArthaM kiJcidviziSTamAha paMcavihAyArarao aTThArasasahassaguNagaNoveo / esa gurU maha suMdara bhaNio kammaTThamahaNehiM / / 141 / / cakre0 : spaSTA, navaraM paJcavidha AcAro jJAnadarzanacAritratapovIryAcArabhedAt / / 141 / / deva0 : paJcavidhaH paJcaprakAra AcAro vyavahAraH, sa ca jJAnadarzanacAritratapovIryaviSayastatra rataH saktaH svayamAsevanato'nyopadezatazca prAgabhihitazIlAGgalakSaNASTAdazasahasraguNagaNopetaH, evaMviziSTe gurau jAtaharSaH ziSyaM pratyAha granthakAraH, he sundara ! guNAnurAgapradhAna eSa gururmama bhaNitaH karmASTamathanairjinaiH / iha vizeSaNaparanipAtaH prAkRtatvAditi gAthArthaH / / 141 / / cakre0 : evaM sAdhusvarUpamAkhyAyedAnIM SaTtriMzatikASaTkenAcAryaguNAnAkhyAtuM gAthAsamUhamAhuH deva0 : tadiyatA sAmAnyena sAdhusvarUpamupavarNya sAmprataM vicitraSaTtriMzatikAbhirAcAryaguNAbhidhitsayA gAthAkadambakamAha - aTThavihA gaNisaMpaya caugguNA navari huMti battIsaM / viNao ya ubheo chattIsaguNA ime tassa / / 142 / / cakre0 : gaNo gaccho'syA'stIti gaNyAcAryastasya sampatsamRddhiraSTavidhA - 1 - AcAra
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-142 187 2-zruta 3-zarIra 4-vacana 5-vAcanA 6-mati 7-prayogamati 8-saMgrahaparijJAbhedAt, navaraM caturguNAzcaturbhirguNitA bhavanti dvAtriMzat sUriguNAH / tatrAcAro'nuSThAnam, sa eva sampat sA caturddhA / tadyathA - 1-saMyamadhruvayogayuktatA - caraNe nityaM samAdhyupayuktatetyarthaH 2-asaMpragrahaH - Atmano jAtyAdhutsekarUpA''grahavarjanam 3-aniyatavRttiH - aniyatavihAraH 4-vRddhazIlatA - vapurmanasornirvikAratA / evaM zrutasampaJcaturdhA, 1-bahuzrutatA - yugapradhAnAgamatetyarthaH 2-paricitasUtratA - utkramakramavAcanAdibhiH sthirasUtratA 3-vicitrasUtratA - svasamayAdibhedAt 4-ghoSavizuddhikaraNatA - udAttAdivijJAnAt / zarIrasampaJcaturdhA, 1-ArohapariNAhayuktatA - ucitadairdhyAdivistaratetyarthaH 2-anavatrapyatA - alajjanIyA'GgatA 3-paripUrNendriyatA'nupahatacakSurAdikaraNatA 4-sthirasaMhananatA - tapaHprabhRtiSu zaktiyuktatA / vacanasampaJcaturdhA, 1-AdeyavacanatA 2-madhuravacanatA 3-anizritavacanatA-madhyasthavacanatetyarthaH 4-asndigdhvcntaa| vAcanAsampaJcaturdhA, 1-viditvoddezanam - pariNAmikAdikaM ziSyaM jJAtvetyarthaH 2-viditvA samuddezanam 3-parinirvApyavAcanA - pUrvadattA''lApakAn ziSyamadhigamayya punaH sUtradAnam 4-arthaniryApaNA - arthasya pUrvAparasAGgatyena gmnikaa| matisampaJcaturdhA, 1-avagraha 2-ihA 3-apAya 4-dhAraNAbhedAt / prayogamatisampaJcaturdhA iha prayogo vAdamudrA, 1-tatrAtmaparijJAnam - vAdAdisAmarthyaviSaye 2-puruSaparijJAnam - kimayaM vAdI sAGkhyo bauddho vA ? 3-kSetraparijJAnam - kimidaM mAyAbahulamanyathA vA ? sAdhubhAvitamabhAvitaM veti ? 4-vastujJAnam - kimidaM rAjA'mAtyasabhyAdi bhadrakamabhadrakaM vA ? saMgraha: svIkaraNam, tatra parijJAjJAnamaSTamI sampaJcaturdhA, 1-pIThaphalakAdidravyaviSayA 2-bAlAdiyogyakSetraviSayA 3-yathAsamayaM svAdhyAya - bhikSAviSayA 4-yathocitavinayAdiviSayA ceti|
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama tathA vinayazcaturbhedaH sa ca - __ AyAre suyaviNae vikkhivaNe ceva hoi boddhavve / dosassa ya nigghAe viNae cauhesa paDivattI / / [prava.sA. 546] etadgAthAto'vaseyaH, tatrA''cAravinayaH saMyamatapogaNaikAkivihAraviSayacaturvidhasAmAcArIsvarUpaH / 1-tatra pRthvIkAyarakSAdisaptadazapadeSu svayaM karaNA'nyakAraNasIdatsthirIkaraNayatamAnopabRMhaNAtmikA sNymsaamaacaarii| 2-pAkSikASTamIcaturdazyAdiSu dvAdazavidhatapasi svaparayorvyApAraNarUpA tapaHsAmAcArI, pratyupekSaNAdiSu, bAlAlAnAdivaiyAvRtyAdiSu ca 3-viSIdadgaNapravarttanasvayamudyamanasvabhAvA gaNasAmAcArI 4-ekAkivihArapratimAyAH svayamaGgIkaraNAnyAGgIkAraNalakSaNA ekaakivihaarsaamaacaarii| zrutavinayaH 1-sUtragrAhaNa 2-arthazrAvaNa 3-hita 4-niHzeSavAcanAtmakaH / hitaM yogyatA'nusAreNa vAcayato niHzeSamAparisamApteH / 1-vikSepaNAvinayazca mithyAtvavikSepaNAnmithyAdRSTeH svasamaye sthaapnm|2-smygdRssttestvaarmbhvikssepnnaanycaaritraadhyaasnm| 3-cyutadharmasya dharma sthaapnm| 4-pratipannacAritrasya parasyA''tmano vA'neSaNIyAdinivAraNena hitArthamabhyutthAnamiti lakSaNaH / tathA 1-doSanirghAtavinayaH kruddhasya krodhaapnynm| 2-duSTasya viSayAdidoSavato doSA'panayanam / 3-kAkSitasya parasamayAdikAGkSAvataH kaangkssaacchedH| 4-svatazcoktadoSavirahAdAtmapraNidhAnamiti svruupH| evamAtmAnaM paraM ca vinayatIti vinaya iti digmAtramidam, vizeSastu vyavahArabhASyAderavaseyaH / ime militAH SaTtriMzadguNAstasya gaNino bhavantIti gAthArthaH / / 142 / / deva0 : gaNaH samudAyo guNAnAM sAdhUnAM vA yasyAsti sa gaNI, bhUmni atizAyine vA in' atizAyI vAcAryastasya sampatsamRddhirbhAvarUpA gaNisampadaSTavidhASTaprakArA, AcArazrutazarIravacanavAcanAmatiprayogamatisaGgrahaparijJAbhedAd navaraM kevalaM caturguNAH pratibhedaM caturbhirAhatA dvAtriMzadbhavanti sUriguNA iti yogaH / 1. bhUyAnatizayavAn vA guNAnAM sAdhUnAM vA yasyAstIti sa gaNI AcAryastasya T,C
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA - 142 tatrAcaraNamAcAro'nuSThAnam, sa eva sampadvibhUtistasya vA sampatsampattirAcArasampat, sA caturdhA, tathA 1-saMyamadhruvayogayuktatA caraNe nityaM samAdhyupayuktatetyarthaH, 2-asampragraha Atmano jAtyAdyutsekarUpagrahavarjanamiti bhAvaH, 3-aniyatavRttiraniyatavihAra iti yo'rthaH, 4-vRddhazIlatA vapurmanasornirvikArateti yAvaditi / evaM zrutasampat sApi caturdhA, tadyathA - 1- bahuzrutatA yugapradhAnAgamatetyarthaH, 2-paricitasUtratotkramakramavAcanAdibhiH sthirasUtratA, 3 - vicitrasUtratA svasamayAdibhedAt, 4-ghoSavizuddhikaraNatodAttAdivijJAnAditi / 1-ArohapariNAhayuktatocitadairghyAdivistaratetyarthaH, 2- anavatra zarIrasampaccaturdhA, tadyathA pyatA'lajjanIyAGgatetyarthaH, 3 - paripUrNendriyatA'nupahatacakSurAdikaraNatA, 4- sthirasaMhananatA tapaHprabhRtiSu zaktiyuktateti / sarasavAkyatA, - vacanasampaccaturdhA, tadyathA 1-AdeyavacanatA, 2-madhuravacanatA 3-anizritavacanatA madhyasthavacanatetyarthaH, 4 asandigdhavacanatA parisphuTavacanatetyarthaH / vAcanAsampaccaturdhA, tadyathA 1 - viditvoddezanaM, pariNAmikAdikaM ziSyaM jJAtvetyarthaH, 2-viditvA samuddezanam, 3- parinirvApyavAcanA, pUrvadattAlApakAn ziSyamadhigamayya punaH sUtradAnam, 4-arthaniryApaNA'rthasya pUrvAparasAGgatyena gamaniketi / matisampaccaturdhA, tadyathA 1- avagraha 2 - IhA 3- apAya 4- dhAraNAbhedAditi / prayogamatisampaccaturdhA, iha prayogo vAdamudrA, 1 - tatrAtmaparijJAnaM vAdAdisAmarthyaviSaye, 2- puruSaparijJAnaM kiM nayo'yaM vAdyAdi, 3- kSetraparijJAnaM kimidaM mAyAbahulamanyathA vA, sAdhubhirbhAvitamabhAvitaM veti vimarzanam, 4 - vastuparijJAnaM vastu vAdakAle rAjA'mAtyAdiriti / - - 2. grAha T. C tathA vinayazcaturbhedaH, sa ca - - saMgrahaparijJA, saMgrahaH svIkaraNam, tatra parijJAjJAnamaSTamIsampaccaturdhA, tadyathA - 1- bAlAdiyogyakSetraviSayA, 2- pIThaphalakAdiviSayA, 3 - yathAsamayaM svAdhyAyabhikSAviSayA, 4 - yathocitavinayAdiviSayA ceti / 189 AyAre suviNa vikkhivaNe ceva hoi boddhavve / dosassa ya nigghA viNae cauhesa paDivatti / / [ prava. sAro0 546]
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam ityetadgathAto'vaseyaH, tatrA''cAravinayaH saMyamatapogaNaikAkivihAraviSayacaturvidhasAmAcArIsvarUpaH 1-tatra pRthvIkAyarakSAdisaptadazapadeSu svayaMkaraNAnyakAraNasIdatsthirIkaraNayatamAnopabRMhaNAtmikA saMyamasAmAcArI, 2- pAkSikASTamIcaturdazyAdiSu dvAdazavidhatapasi svaparayorvyApAraNarUpA tapaH sAmAcArI, 3 - pratyupekSaNAdiSu bAlaglAnAdivaiyAvRttyAdiSu ca viSIdadgaNapravartanasvayamudyamanasvabhAvA gaNasAmAcArI, 4 - ekAkivihArapratimAyAH svayamaGgIkaraNAnyAGgIkAraNalakSaNaikAkivihArasAmAcArIti / 1 / zrutavinayaH 1- sUtragrAhaNa 2 - arthazrAvaNa 3-hita 4- niHzeSavAcanAtmakazca hitaM yogyatAnusAreNa, vAcayato niHzeSamAparisamApteH, zeSaM spaSTamiti / 2 / vikSepaNAvinayazca- 1-mithyAtvavikSepaNAnmithyAdRSTeH svasamaye sthApanam, 2- samyagdRSTestvArambhavikSepeNa cAritrAdhyAsanam, 3- cyutadharmasya dharme sthApanam 4 - pratipannacAritrasya parasyAtmano vA'neSaNIyAdinivAraNena hitArthamabhyutthAnamiti lakSaNaH / 3 / tathA doSanirghAtavinayaH 1- kuddhasya krodhA'panayanam, 2- duSTasya viSayAdidoSavato doSA'panayanam, 3-kAGkSitasya parasamayAdikAGkSAvataH kAGkSAchedaH, 4- svatazcoktadoSavirahAdAtmapraNidhAnamiti svruupH|4| evaM hyAtmAnaM paraM ca vinayatIti vinayaH, iti digmAtramidam, vizeSastu vyavahArabhASyAdavaseya iti / ime mIlitAH SaTtriMzadguNAstasya gaNino bhavantIti gAthArthaH / / 142 / / * upadezamAlA puSpamAlAyAm-334 * atha bhaGgyantareNApi guroH SaTtriMzadguNAnAha aTThavihA gaNisaMpaya AyArAI cauvvihekvekkA / cauhA viNayapavittI chattIsaguNA ime guruNo / / tadyathA gaNo'syAstIti gaNyAcAryastasya sampat samRddhiH, sA cehAcArAdibhedAdaSTadhA, 1- AcArasampat 2- zrutasampat 3- zarIrasampat 4-vacanasampat 5-vAcanAsampat 6-matisampat 7- prayogamatisampat 8 - saMgrahaparijJAsampat tathA cAha AyAra suya sarIre vayaNe vAyaNa maI paogamaI / eesu saMpayA khalu aTThavihA saMgapariNA / / etAsu caikaikA caturvidhA, tatrAcArasampattAvaditthaM caturdhA - 1 - saMyamadhruvayogayuktatA 2- asaMpragrahaH 3-aniyatA vRttiH 4- vRddhazIlatA ceti tatra saMyamazcAritraM tasmin dhruvo nityo yogaH samAdhistadyuktatA, ko'rthaH ? tatra satatopayuktatA, tathA samantAt prakarSeNa jAtizrutataporUpAdiprakRSTatAlakSaNenAtmano
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-142 grahaNaM ahameva jAtimAnityAdirUpeNAvadhAraNaM saMpragraho na tathA'sampragrahaH, jAtyAdyanutsiktatvamityarthaH, aniyatA vRttiH-aniyatavihArasvarUpA, evaM vRddhazIlatA vapuSi manasi ca nibhRtasvabhAvatA, nirvikaartetyrthH| atha zrutasampaccaturdhA, tadyathA- 1-bahuzrutatA 2-paricitasUtratA 3-ghoSavizuddhikaraNatA 4-udaattaanudaattaadisvrvishuddhyaaraadhyitaa| zarIrasampaccaturdhA- 1-ArohapariNAhayuktatA 2-anavatrApyatA 3-paripUrNendriyatA 4-sthirasaMhananatA ca, 1-atrA''roho dairghya pariNAho vistarastAbhyAM lakSaNapramANasamanvitAbhyAM yuktatA''rohapariNAhayuktatA, 2-avidyamAnamavatrApyamavatrapaNaM lajjanaM yasya sa tathA, yadvA'vatrApayituM lajjAyitumarhaH zakyo vA'vatrApyo lajjanIyo na tathA'navatrApyaH, lakSaNasampUrNAhInasarvAGgatvena sarvasyApyalajjanIya ityarthaH, tadbhAvo'navatrApyatA 3-paripUrNAnyanupahatAni cakSurAdInIndriyANi yasya sa tathA tadbhAvaH pripuurnnendriytaa| vacanasampaccaturddhA- 1-AdeyavacanatA 2-madhuravacanatA 3-anizritavacanatA 4-asaMdigdhavacanatA, tatra prakRSTArthapratipAdakamaparuSaM saizvaryagAmbhIryAdiguNopetamata eva zrotRjanAlhAdakaM madhuraM vacanaM yasya sa tathA tadbhAvo madhuravacanatA, rAgAdyanizritaM vacanaM yasya sa tathA tadbhAvo'nizritavacanatA, parisphuTavacanatA / vAcanAsampaccaturddhA-1-viditvoddezanaM 2-viditvA samuddezanaM 3-parinirvApya vacanatA 4-arthaniryApaNA ca, tatra pAriNAmakatvAdiguNopetAn ziSyAn vijJAya yadyasya yogyaM tattasyaivoddizataH samuddizatazca viditvoddezanaviditvAsamuddezane jJAtavye, parinirvApya pUrvapradattasUtrAlApakAn jAhakadRSTAntena ziSyasya samyak pariNamayya tato'parAlApakAnAM vAcanA parinirvApyavAcanA, arthasya sUtrAbhidheyasya niryApaNApUrvAparasAGgatyena vimRzataH prarUpayato vA samyag nirvAhanA'rthaniryApaNA / samyagavagrahehApAyadhAraNAbhedAnmatisampaccaturdhA / prayogo'tra prayojanasiddhaye vyApArastatkAle matirvastuparicchittiH prayogamatiH, tatsampaccaturkI ''tmapuruSakSetravastuparijJAnabhedAt, 1-tatrAtmajJAnaM vAdyAdivyApArakAle kimamuM prativAdinaM jetuM mama zaktirasti na vetyAdyAtmIyasvarUpaparyAlocanam, 2-puruSajJAnaM kimayaM pratipAdI puruSaH sAGkhyaH saugato'nyo vA pratibhAdimAnitaro vetyAdi paribhAvanam, 3-kSetrajJAnaM kimidaM kSetraM saMyamanirvAhAnukUlaM na vA sAdhubhirbhAvitamabhAvitaM vetyAdi vimarzanam, 4-vastujJAnaM kimidamAhArAdi vastu mama hitaM na vetyAdi niruupnnm| __ saMgrahaparijJAsampadapi caturdhA, tatra bAladurbalaglAnabahuyatijananirvAhayogyakSetragrahaNalakSaNA prathamA niSadyAdimAlinyaparihArAya pIThaphalakopAdAnAtmikA dvitIyA, uktaJca jItakalpe 'pIDhagaphalagaragahaNe na u mailaMtI nisijjaaii'|
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam vAsAsu viseseNaM aNNaM kAlaM tu gammae tattha / pANA sIyalakuMthAiyA ya to gahaNa vAsAsu / / tathA svayameva svAdhyAyapratyupekSaNAbhikSATanopadhisamutpAdanAtmikA tRtIyA, pravrAjakAdhyApakaratnAdhikaprabhRtInAmupadhivahanavizrAmaNAbhyutthAnadaNDakopAdAnAdirUpA caturthI, tadevaM darzitA pratyekaM caturvidhA'STApi 192 gaNisampadaH / atha caturddhA vinayapratipattirucyate tatretthaM vinayazcaturdhA - AcAravinayaH zrutavinayo vikSepaNAvinayo doSanirghAtanAvinayazca / tatrAcAravinayaH punarapi caturdhA, tadyathA-saMyamasAmAcArI tapaH sAmAcArI gaNasAmAcArI ekAkivihArasAmAcArI ca 1 - tatra saMyamaM svayamAcarati paraM ca grAhayati tatra ca sIdantaM sthirIkaroti tadudyantaM copabRMhatIti saMyamasAmAcArI, 2- pAkSikAdiSu tapaHkarmma svayaM karoti paraM ca kArayati bhikSAcaryA svayamanutiSThati paraM ca tasyAM niyuGkta iti tapaH sAmAcArI, 3-pratyupekSaNAbAlavRddhAdivaiyAvRttyAdikAryeSu svayamabhyudyato'glAnyA gaNaM prerayatIti gaNasAmAcArI, 4- ekAkivihArapratimAM svayaM pratipadyate paraM ca grAhayatItyekAkivihArasAmAcArI / zrutavinayo'pi caturddhA - 1- sUtravAcanAM dadAti 2-arthaM vyAkhyAnayati, 3- hitaM vAcayati hitavAcanA tadaiva bhavati yadA sUtramarthastadubhayaM vA pariNAmikAdiguNopetaM ziSyaM paryAlocya yadyasya yogyaM tattasyaiva vAcayati, 4-sUtramarthaM vA niHzeSaM parisamAptiM yAvadvAcayati nAnavasthitatayA'pAntarAle'pi muJcati / vikSepaNAvinayazcaturddhA, 1 - tatra mithyAdRSTiM mithyAmArgAdvikSipya samyaktvadharmaM grAhayati, 2- samyagRSTiM tu gRhasthaM gArhasthyAdvikSipya pravrAjayati, 3 - samyaktvAccAritrAdvA cyutaM tadbhAvAdvikSipya punastatraiva sthApayati svayaM cAritradharmasya yathaivAbhivRddhistathaiva pravarttate, 4- aneSaNIyaparibhogAdityAgenaiSaNIyaparibhogAdisvIkAreNetyarthaH / doSanirghAtanAvinayo'pi caturddhA tadyathA - 1 - kRddhasya dezanAdibhiH krodhanirghAtanA, 2- kaSAyaviSayAdibhirduSTasya tadbhAvavinivarttanam, 3- bhaktapAnAdiviSayAyAH parasamayaviSayAyA vA kAGkSAyA nivarttanam, 4-svayaM krodhadoSakAGkSArahitasya supraNihitasya pravarttanam, tadevameSA karmavinayanAdvinayapravRttizcaturdhA / tadevamete'pi sarve SaTtriMzadguNA gurorbhavantIti gAthArthaH / / 334 / / * guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAyAm-37 * atha SaTtriMzattamIM SaTtriMzikAmAha - gaNisaMpayaTThacauviha battIsaM tesu nimAutto / cauvihaviNayapavitto chattIsaguNo gurU jayau / /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA - 142 gaNisaMpadastAvadaSTASTasaMkhyAkAstAH pratyekaM caturvidhA iti dvAtriMzat, teSu dvAtriMzadgaNisaMpadbhedeSu nityamAyuktaH, tathA caturvidhavinayapravRttaH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saMkSepArthaH / vistarArthastvayam1- AcArasaMpat, 2- zrutasaMpat, 3 - zarIrasaMpat, 4-vacanasaMpat, 5-vAcanAsaMpat, 6 - matisaMpat, 79- prayogamatisaMpat, 8 - saMgrahaparijJAsaMpat, ityetA aSTau gaNisaMpadaH / tatra cAcArasaMpaJccaturdhA- 1 - caraNasaptatiyuktatA, 2- nirmadatA, 3 aniyatavihAritA, 4-acaJcalendriyatvaM ceti / tathA zrutasaMpaJccaturdhA - 1- yugapradhAnAgamajJatA, 2- paricitasUtrArthatA, 3 - utsargAdiveditvam, 4- udaattaadipttuvrnnoccaaritvm| tathA zarIrasaMpaccaturdhA - 1- samacaturasrasaMsthAnatA, 2- saMpUrNAGgopAGgatA, 4- tapaH parISahAdeH sahiSNutA ceti / 193 tathA vacanasaMpaccaturdhA - 1 - anAhatapratibhAtvam, 2- madhuravAkyatA, 3- nirvikAravacanatA, 4- sphuTavacanatA ceti / 3-avikalendriyatvam, tathA vAcanAsaMpaccaturdhA - 1 - yogyAyogyapAtrajJatA, 2 - pUrvasmin sUtrArthajAte pariNate'parasUtrArthadAnam, 3-sUtraM prati niryApaNamutsAhanam 4-arthaM prati nirvAhitvaM ceti / tathA matisaMpaJcaturdhA- 1 - avagraho'vyaktagrahaNam, 2-ihA vimarzaH, 3- apAyo nizcayaH, 4-dhAraNA avismAraNaM ceti / vA 2- puruSaparijJAnam, prayogamatirvAdabuddhiH, sA'pi caturddhA- 1-svazaktiparijJAnam, 3-svaparAnukUlakSetraparijJAnam, 4- svaparAnukUlarAjAdivastuvijJAnaM ceti / saMgrahaparijJAsaMpaJccaturdhA- 1 - gaNavihArayogyakSetrAdiparIkSaNam, 2 - bhadrakAdInAmupadezato gaNacintAdau sthirIkaraNam, 3-svAdhyAyAGgAnAM pustakAdInAM saMgacchanam, 4- tapo'nuSThAnAdau zaikSakAdInAM yadyathAyogyakRtyajJatA ceti / evaM gaNisaMpadbhedA dvAtriMzaditi / tathA''cArazrutavikSepadoSapratighAtabhedabhinnatvAd vinayo'pi caturdhA / 1 - tatrAcAravinayaH svasya parasya saMyamatapogaNapratimAvihArAdisAmAcArIsAdhanalakSaNaH, 2- zrutavinayaH sUtrArthobhayabhAvarahasyAnAM dAnagrahaNapreraNopabRMhaNAdibhiH, 3 - vikSepavinayo mithyAtvato gArhasthyataH pramAdAdvA vikSipya taduttarabhAveSu sthApanamiti, 4- taddoSapratighAtavinayo viSayakaSAyAdidoSapratighAtaneneti I etadarthasUcikAH pUrvarSipraNItagAthAzcAtra 14 'AyAra- suya- sarIre, vayaNe - vAyaNa - maI-paogamaI / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahapariNNA / /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam caraNajuo-mayarahio, aniyayavittI- acaMcalo ceva / juga - paricaya - ussaggo - udattaghosAi vinnAyA / / cauraMsa-aMkuTAI- bahirattaNavajjio tave satto / vAi- mahuratta nimmiya, phuDavayaNo saMpayA vayaNe / / joge-pariNayavayaNo-nijjavayA-vAyaNAi nivvahaNe / uggaha-Iha - avAyA-dhAraNa maIsaMpayA cauro / / sattI- purisaM khittaM vatyuM nAuM pauMjae vAyaM / gaNajogaM - saMsattaM - sajjhAe - sikkhagaM jANa / / AyAre suaviNa, vikkheve ceva hoi boddhavve / dosassa parigghAe, viNae cauhesa paDivattI / / iti gAthArthaH / / 37 / / cakre0 : tathA deva0 : tathA 194 - vayachakkAI aTThAraseva AyAravAi aTTheva / pAyacchittaM dasahA sUriguNA huMti chattIsaM / / 143 / / cakre0 : vrataSaTkAdayo'STAdaza prAguktAH, eSAM cA''cAryaguNatvametadaparAdheSu samyak prAyazcittajJAnAt / bhAvapratyayasya luptatvAdA''cAravattvAdayo'STAveva, te cAmI - AyArava mavahArava vavahAruvvIlae pakuvvI ya / nijjava avAyasI aparissAvI ya bodhavve / / [ vyava. bhA0 420 ] - asyAzcArthaH - 1-AcAravAn jJAnasevAbhyAM paJcaprakArAcArayukto'yaM hi guNavattvena zraddheyavAkyo bhavati / 2- avadhAraH AlocakoktAparAdhAnAmavadhAraNam, tadvAn, sa hi sarvA'parAdheSu yathAvacchuddhidAnasamartho bhvti| 3-'vavahAra `tti matublopAd vyavahAravAnAgamazrutA''jJAdhAraNAjItalakSaNapaJcaprakAravyavahArA'nyatarayuktaH, so'pi yathAvacchuddhikaraNasamartho bhavati / 4 - lajjAdinA'ticArAn gopAyantamupadezavizeSairapavrIDayati, vigatalajjaM karotIti apavrIDakaH, sa hyAlocakasyAtyantamupakArako bhavati, padatrayasya karmadhArayaH / 5-Alocitasya prAyazcittadAnena prakarSeNa zuddhi kArayatItyevaMzIla ityetadarthasya sAmAyikasya kurvdhAtordarzanAt prakurvI / 6 - nijjava 'tti prAkRtatvAnniryApako'yaM hi yathA nirvahati tathA prAyazcittaM kArayati / 7 - apAyAn durlabhabodhikatvAdIn sAticArANAM darzayatItyapAyadarzI / 8 - na parizravatyAlocakoktamakRtyamanyasmai na nivedayatItyevaMzIlo'parizrAvI / tadanyo hyAlocakAnAM lAghavakArI boddhavyaH / -
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-143 prAyazcittaM dazadhA yadAha - AloyaNapaDikkamaNe mIsavivege tahA viussagge / tavacheyamUla aNavaTThayA ya pAraMcie ceva / / [paJcA0 16-2, oghani0 1418] ete militAH sUriguNAH SaTtriMzadbhavanti / / 143 / / deva0 : vrataSaTkAdayo'STAdazaiva varNitasvarUpA, amISAM cA''cAryaguNatvametadaparAdheSu samyakprAyazcittaparijJAnataH / bhAvapratyayasya luptatvAdA''cAravattvAdayo'STAveva, te cAmI - AyArava mavahArava vavahAruvvIlae pakuvvI ya / nijjava avAyadaMsI aparissAvI ya bodhavve / / [vyavahArabhA0 420] asyAzcArthaH - 1-AcAravAn jJAnasevAbhyAM paJcaprakArAcArayuktaH, ayaM hi guNavattvena zraddheyavAkyo bhavati, 2-avadhAra AlocakoktAparAdhAnAmavadhAraNaM tadvAn, sa hi sarvAparAdheSu yathAvacchuddhidAnasamartho bhavati, 3-'vavahAra'tti matublopAd vyavahAravAnAgamazrutA''jJAdhAraNAjItalakSaNapaJcaprakAravyavahArAnyatarayuktaH, sa hi yathAvacchuddhikaraNasamartho bhavati, 4-lajjAdinAticArAn gopAyantamupadezavizeSairapavrIDayati vigatalajjaM karotItyapavrIDakaH, sa hyAlocakasyAtyantamupakArako bhavati, padatrayasya ca karmadhArayaH, 5-Alocitasya prAyazcittadAnena zuddhi prakarSaNa kArayatItyevaMzIla ityetadarthasyAgamikasya kudhAtordarzanAtprakurvI, caH samuccaye, 6-nijjavatti prAkRtatvAd niryApakaH, ayaM hi yathA nirvahati tathA prAyazcittaM kArayati, 7-apAyAn sAticArANAM durlabhabodhikatvAdIna darzayatItyapAyadarzI, 8-na parizravatyAlocakoktamakRtyamanyasmai na nivedayatItyevaMzIlo'parizrAvI, tadanyo hyAlocakAnAM laaghvkaarii| caH samuccaye / boddhavyo jJeyaH, AcArya iti yogaH, iha ca guNaguNinoH kathaJcidabhedAditthaM nirdezo'nyathA''cAravatvamityAdi drssttvymiti| tathA prAyazcittaM dazadhA, taccaivam - AloyaNapaDikkamaNe mIsavivege tahA vi ussagge / tavacheyamUla aNavaThThayA ya pAraMcie ceva [paJcA. 16-2, oghani0 1418 ] 1-tatrAlocanaM guroratIcAraprakAzanam, 2-pratIpaM kramaNaM pratikramaNamatIcArAnnivarttanam, mithyA1. ityetadarthasya sAmAyikasya T,B,C
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama duSkRtadAnamiti hRdayam, 3-mizramAlocanAmithyAduSkRtarUpamubhayam, 4-vivecanaM viveko'neSaNIyabhaktAdityAgaH, tatheti samuccaye, 5-vyutsarjanaM vyutsargaH kAyotsarga ityarthaH, 6-tApayati karmendhanaM dahatIti tapo nirvikRtikAdi, 7-cchedaH paJcAhAdikrameNa zramaNaparyAyasya chedanam, 8-mUlaM mahAvratAnAM mUlata AropaNam, 9-nA'vasthApyata ityanavasthApyastadbhAvastattA kliSTatarapariNAmasyAkRtatapovizeSasya vratAnAmanAropaNamityarthaH, caH samuccaye, 10-pAraM prAyazcittAnAmantamaJcati gacchati pArAJci, tadeva pArAJcikaM, asmiMJca prApte SaNmAsAdinA dvAdazavarSAntena tapasA'parAdhAntaM yAti tato dIkSyate, caiveti samuccayAvadhAraNArthI, sarvatra ca prathamaikavacanAntatA kvacidekArAntatA vibhaktilopazca prAkRtatvAt / sUriguNatA caiSAM yathAvatprayojanenetyete mIlitAH sUriguNA bhavanti SaTtriMzaditi gAthArthaH / / 143 / / * dharmaratnaprakaraNe-126/1 * tRtIyA SaTtriMzikA tviyam - vayachakkAI aTThAraseva AyAramAi advaiva / pAyacchittaM dasahA sUriguNA huMti chattIsaM / / vrataSaTkaM kAyaSaTkaM ca pratItam / akalpAdiSaTkaM tvevam / akalpo dvidhA-zikSakasthApanAkalpo'kalpasthApanAkalpazca / tatrAdyaH - aNahIyA khalu jeNaM piMDesaNasijjavatthapAesA / teNANiyANi jaiNo kappaMti na piMDamAINi / / tathA uubaddhammi na aNalA vAsAvAsAsu dovi no sehA / dikkhijjaMtI pAyaM ThavaNAkappo imo hoi / / dvitIya: 1-aneSaNIyapiNDazayyAvastrapAtragocaro'kalpaH, 2-gRhibhAjanaM kAMsyakaroTikAdi, 3-paryako maJcakAdAvupavezanam, 4-niSadyA bhikSArthaM gRhe praviSTasya sAdhostatra nissdnm| 5-snAnaM dvidhAakSipakSmaprakSAlanamAtramapi dezasnAnam, sarvAGgakSAlanaM tu sarvasnAnam, 6-zobhA vibhUSAkaraNam, eSAM varjanamevamaSTAdaza / eSAM cA''cAryaguNatvametadaparAdheSu samyakprAyazcittajJAnAt / AcAravattvAdayo'STau guNAH pUrvavat / tathA prAyazcittaM dazadhA, tadyathAAloyaNapaDikamaNe mIsavivege tahA viussgge| tava-cheya-mUla-aNavaTThayA ya pAraJcie ceva / / 1-niraticArasyAsanagRhAnItabhikSAdeH prakaTanamAlocanArham, 2-anAbhogAdinA'pramArjitaniSThIvanAdAvasampannavadhasya mithyAduSkRtadAnaM pratikramaNArham, 3-saMbhramabhayAdau sarvavratAticAra AlocanApratikramaNa
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-144 rUpamubhayArham, 4-upayuktakRtayogigRhItAnnAdeH pazcAjjAtasyAzuddhasya tyAgo vivekArham, 5-gamanAgamanavihArAdiSu paJcaviMzatyucchvAsAdicintanaM vyutsargArham, 6- yasmin pratisevite nirvikRtikAdi SaNmAsAntaM tapo dIyate tattapo'rham, 7- evaM yatra paJcakAdiparyAyocchedanam, tacchedArham, 8-yatra punarvratAnyAropyante tanmUlArham, 9-yatra punaranAcIrNatayA vrateSu na sthApyate tadanavasthApyArham, 10 yatra ca tapoliGgakSetrakAlAnAM pAramaJcati tat pArAJcitamiti / ete vrataSaTkAyAdayazca sarve militAH SaTtriMzat sUriguNA bhavantIti / / 1 / / cakre0 : tathA deva0 : tathA - 197 AyArAI aTTa u taha ceva ya dasaviho ye Thikappo / bArasa tava chAvassa ya sUriguNA huMti chattIsaM / / 144 / / cakre0 : AcArAdaya AcArasampadAdyA aSTau prAguktarUpAH / dazavidhazca sthitakalpaH, caivam - sa Acelakkuddesiya sejjAyara rAyapiMDa kiikamme / vaya jeTTha paDikkamaNe mAsaM pajjosavaNakappo / / [ paJcavastu-1500 ] dvAdazavidhaM tapaH, SaDAvazyakAni sAmAyikAdIni, ete'pi melitAH SaTtriMzat sUriguNAH syuH || 144 / / deva0 : bhImAdinyAyenaikapadalopAdAcAra sampadAdayo aSTau varNita svarUpA eva / turuttarapada samuccaye / tathA caiva, ceti samuccaye, dazavidhaH, caH pAdapUraNe sthitaH purimAntimajinasAdhUnAM satatAsevanataH sa cAsau kalpazca maryAdA sthitakalpaH sa caivam - Acelukku-ddesiya-sijjAyara-rAyapiMDa-kiikamme / vaya-jeTTha-paDikkamaNe mAsaM pajjosavaNakappo / / [paJcavastu-1500] tatra na vidyate celamasyAsAvacelakastasya bhAva Acelakyam, iha ceSadarthatvAnnaJaH, zvetamalinakhaNDitajIrNAlpamUlyaiH sadbhirapi celairacelAH sAdhavaH, yathAnudarA kanyeti, bhaNitaM ca -- taha thova juNNakucchiyacelehiM vi bhaNNai acelo tti / jaha taMtusAliya huM de pottiM naggiyA motti / / [ ] 1. ya Thiikappo PK ThiIkappo T.C
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam etacca purimAntimatIrthasAdhUnAmevam, taditare tu mahAmUlyA'pramANapaJcavarNAnyapi gRhNanti / tathA ca - Acelukko dhammo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimagANa jiNANaM hoi sacelo'celo vA / / [paJcAzaka-17/12] auddezikamihAdhAkarma, tadekamuddizya nivRttaM prathamAntimatIrthayoH sarvairapi pariharttavyam, tadanyeSu yadarthaM niSpannaM tasyaivaikasya na kalpate / zayyAtaro vasatidAtA, rAjAcakravartyAdistayoH piNDaH samudAnam, tatrAdyaH - asaNAIyA cauro pAuMchaNa vattha pattakaMbalagaM / sUi chura kannasohaNa naharaNiyA sAgariyapiMDo / / [navatattvapra. 73] ayaM ca sarvatIrtheSu sarvairapi pariharttavyaH, yadAha - purapacchimavajjehiM avikammaM jiNavarehiM leseNaM / bhattaM videhaehi ya na ya sAgariyassa piMDo u / / [prava.sAro0 807] liMgatthassa u vajjo taM pariharao va bhuMjao vA vi| juttassa ajuttassa va rasAvaNo ittha diluto / / [prava.sAro0 805] eSa punaH zayyAtarapiNDo na bhavati, tadyathA - taNaDagalachAra mallaga sejjAsaMthArapIThalevAI / sijjAyara piMDo so na hoi seho ya sovahio / / [navatattvapra. 74] rAjapiNDastu - asaNAIyA cauro vatthaM pAyaM ca kaMbalaM ceva / pAuMcchaNagaM ca tahA aTThaviho rAyapiMDo u / / [paJcAzaka-17/22] ayaM tu prathamAntimAnAM varNyaH, madhyamavaidehikAstu doSA'sambhava gRhNantyeva / kRtikarma-vandanakam, tacca sarvasAdhvIbhistaddinadIkSitasyApi sAdhovidheyam, abhyadhAyi ca - savvAhiM saMjaIhiM kiikammaM saMjayANa kAyavvaM / purisuttamu tti dhammo savvajiNANaM pi titthesu / / [paJcAzaka-17/24]
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-144 sAdhubhizca svavarge yathAjyeSThameteSAM ca padAnAM samAhAratvAt saptamyekavacanam / tatazcA''celakyAdiSu bhaNitaprakAreNa yathAsvaM vidhiniSedharUpatayA sthitAH sAdhavo bhavantItyayamoghakalpaH / eteSveva ca prathamacaramajinasAdhavaH sthitA eveti sthitakalpasteSAmiti / vratAni mahAvratAni tAni ca purimAntimatIrthakRtasAdhUnAM paJca, madhyamavaidehikAnAM tu brahmavratasya parigrahe'ntarbhAvAccatvAri, tattvatastu teSAmapi paJcaiva, pratyapAdi ca - duNhavi duviho vi Thio eso Ajammameva vinneo / iya vayabheyA duviho egaviho ceva tatteNaM / / [paJcAzaka-17/28] jyeSTho ratnAdhikaH sa copasthApanAdinamAzritya prathamAntimatIrthasAdhUnAM tadanyeSAM tu pravrajyAdinamAzritya yadi niraticAraH pratipAditaM ca - uvaThAvaNAe jeTTho viNNeo purimapacchimajiNANaM / pavvajjAe u tahA majjhimagANaM niraiyAro / / [paJcAzaka-17/29] ayamapyubhayeSAmapi jyeSThatvena sthita eva / / pratikramaNamubhayasandhyaM SaDvidhAvazyakakaraNam, tadvyavasthA caivam - sapaDikkamaNo dhammo purimassa ya pacchimassa ya jinnss| majjhimagANa jiNANaM kAraNajAe u paDikkamaNaM / / [paJcAzaka-17/32] saptamyekavacanaM prAgvat, mAsamityanusvAro'lAkSaNikaH / pari sarvathA vasanamekatra nivAso niruktavidheH paryuSaNA etaddvayalakSaNaH kalpa AcAro mAsaparyuSaNakalpastasmiMzca sthitA sthitetyAdi prAgvat tatra mAsakalpaRtubaddhakAla ekakSetre triMzadahorAtrAvasthAnarUpaH, sa cettham purimeyaratitthayarANa mAsakalpo Thio viNiddihro / majjhimagANajiNANaM aTThiyao esa vinneo / / [paJcAzaka-17/35] paryuSaNAkalpo'pItthameva, tathA cA''ha - pajjosavaNAkalpo'pevaM purimeyarAibheeNaM / ukkoseyarabheo so navaraM hoi vinneo / / [paJcAzaka-17/38]
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 prathamAntimAnAmityarthaH / tatra jaghanyasambhavastvevam - cAummAsukkoso sattari rAIdiyA jahaNNo u / therANa jiNANaM puNa niyamA ukkosao ceva / / [paJcAzaka-17/39] darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam asivAi kAraNehiM ahavA vAsaM na suThu AraddhaM / abhivaTTiyammi vIsA iyaresu savIsaImAso / / [ atra caivaM vyavasthA - ittha ya aNabhiggahiyaM vIsairAyaM savIsaImAso / teNa paramabhiggahiyaM gihinAyaM kattiyaM jAva / / [ - ] ] iti paryuSaNAkalpazcaivaM nyUnodaratAkaraNam, vikRtinavakaparityAgaH, pIThaphalakAdi saMstArakAdAnam, uccArAdimAtrakasaMgrahaNam, locakaraNam, zaikSA'prAvrAjanam, prAggRhItAnAM bhasmaGagalakAdInAM parityajanamitareSAM grahaNam, dviguNavarSopagrahopakaraNadharaNam, sakrozayojanAtparato gamanavarjanamityAdiko madhyamatIrtheSu tu naivam, yato - abhinavopakaraNAgrahaNam, dosAsai majjhimagA acchaMti ya jAvapuvvakoDI vi / iharA u na mAsaM pi hu evaM khu videhajiNakappI / / [paJcAzaka-17/40] iha caitebhya eva dazabhyaH padebhyo madhyAdamISu SaTsu padeSu madhyamatIrthikAnAM satatA'nAsevanAdasthitakalpo jJeyaH, tathAhi Acelukkuddesiya paDikkamaNe rAyapiMDa mAsesu / pajjusaNAkappammiya ya aTThiyakappo muNeyavvo / / [ prava. sAro0 651] zeSeSu caturSu teSAmapi sthita eva / bhAvitaM caitaditi, kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastUyate / dvAdazatapAMsi tapobhedAH prAgabhihitasvarUpA: SaDAvazyakAni sAmAyikAdIni pratItAni, uMbhayatra vibhaktilopaH prAkRtatvAt, sUriguNAmIlitAH SaTtriMzadbhavantIti gAthArthaH / / 144 / /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-145 ___ 201 201 ___* pravacanasAroddhAre-548 * atha bhaGgyantareNApi guroH SaTtriMzadguNAnAha - AyArAI aTTha u taha ceva ya dasaviho ya Thiyakappo / bArasa tava chAvassaga sUriguNA huMti chttiisN|| 'AyArAItyAdi, AcArAH zrutAdayaH prAgvyAvarNitasvarUpA avivakSitasvasvabhedA aSTau gaNisampadaH, tathA Acelakkuddesiya sijjAyara rAyapiMDa kiikmme| vaya jeTTha paDikkamaNe mAsaM pajjosavaNakappo / / ityevaM vakSyamANasvarUpo dazavidhaH sthitakalpaH, tathA dvAdazavidhaM tapaH prAguktasvarUpam, tathA SaDAvazyakAni sAmayikacaturviMzatistavavandanakapratikramaNakAyotsargapratyAkhyAnalakSaNAni, etAni sarvANyapi militAni SaTtriMzatsUriguNA bhavanti / iha caivamanyA api SaTtriMzikAH sambhavanti, tAstu vistarabhayAnnAbhidhIyante / / 548 / / deva0 : athA''cArAdisampadaH svayamAha - AyAra suya sarIre vayaNe vAyaNa maI paogamaI / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahaparinnA / / 145 / / deva0 : etadarthazca prAgvyAkhyAta eva / / 145 / / * pravacanasAroddhAre-541 * tatrASTau sampada imAH - AyAra suya sarIre vayaNe vAyaNa maI paogamaI / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahapariNNA / / 541 / / 'AyAre 'tyAdi, AcArazca zrutaM ca zarIraM cetyekavadbhAvAdAcArazrutazarIram, tathA vacanam, prAkRtatvAdekAraH, vAcanAmatiH, prayogamatiH, eteSu viSaye sampat, tathAhi- 1-AcArampat 2-zrutasampat 3zarIrasampat 4-vacanasampat 5-vAcanAsampat 6-matisampat 7-prayogamatisampat 8-aSTamI ca saMgrahaparijJAsampat tatrA''caraNamAcAro'nuSThAnaM tadviSayA sa eva vA sampad vibhUtistasya vA sampat sampattiH prAptirAcArasampat, evamagre'pi vyutpattyartho bhAvanIyaH / / 541 / /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 cakre0 : tathA deva0 : tathA - vigahA kasAya sannA piMDo uvasaggajhANa sAmaiyaM / bhAsAdhammo ee uguNiyA huMti sUriguNA / / 146 / / cakre0 : vikathA strIbhaktadezarAjakathAkhyAH I kaSAyAH krodhAdyAH / saMjJA AhArabhayamaithunaparigrahasaMjJAkhyAH / piNDa AhAro'zanapAnakhAdimasvAdimarUpaH / upasargA devamAnuSatairazcAtmasaMvedanIyarUpAH, AtmasaMvedanIyAH ziroM'hriskhalanAdibhiH / dhyAnamA - rttaraudradharmazukladhyAnAkhyam / sAmAyikaM samyaktvazrutadezaviratisarvaviratyAkhyam / bhASA satyA'satyamizrA'satyAmRSAsvarUpA / tatra satyA'styAtmetyAdi, asatyA nAstyAtmetyAdi, mizrA punarubhayarUpA yathA'viditvA'pyasminnagare dazadArakA jAtA mRtA veti brUte, asatyAmRSA''mantraNyAdikA he devadatta ! ityAdi / dharmo dAnazIlatapobhAvanAbhedaH / ete vikathAdayo nava, uktanItyA caturguNA bhavanti sUriguNAH SaTtriMzaditi bhAvaH / iha ca sthitakalpAdInAM yathAsambhavaM samyagAsevanaparijJAnaprarUpaNaparihArAdibhiH sUriguNatvaM jJeyam / / 146 / / darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : viruddhA saMyamabAdhakatvena kathA vacanapaddhatirvikathA strIkathAdiH tatra strIkathAstrIsambandhinAM jAtikularUpanepathyAnAM prazaMsA nindA vA, tatra jAtirbrAhmaNAdikA, yathA dhigbrAhmaNIrdhavAbhAve yA jIvanti mRtA iva / dhanyA manye jane zUdrIH patilakSe'pyaninditAH / / [ kulamugrAdi, yathA - aho caulukyaputrINAM sAhasaM jagato'dhikam / `patyurmRtyau vizantyagnau yAH premarahitA api / / [ ] rUpaM zarIrasaMsthAnam, yathA candravaktrA sarojAkSI sadgIH pInaghanastanI / kiM lATI no matA sAsya devAnAmapi durlabhA / / [ 1. sUriguNA huMti chattIsaM P.K ] ] -
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-146 203 nepathyaM kaJcukaparidhAnAdinivezavizeSarUpam, yathA - dhignArIraudIcyA bahuvasanAcchAditAGgalatikatvAt / yadyauvanaM na yUnAM cakSurmodAya bhavatIsadeti / / [ ] strIkathAyAM caite doSAH - AyaparamohudIraNA uDDAho suttamAiparihANI / baMbhavae ya aguttI pasaMgadosA ya gamaNAI / / [nizIthasU. 121] unnikramaNAdayaH, bhaktakathA-AvApanirvApA''rambhaniSThAnavarNanasvabhAvA, tatra zAkaghRtAdInyetAvanti tasyAM rasavatyAmupayujyanta ityAvApakathA, etAvantastatra pakvAnnabhedA vyaJjanabhedA veti nirvApakathA, tittirAdInAmiyatAM tatropayoga ityArambhakathA, etAvaddaviNaM tatropayujyata iti niSThAnakatheti, uktaM ca - sAgaghayAdAvAvo pakkamapakkaM tu hoi nivvAo / AraMbha tittirAI niTThANaM jA sayasahassaM / / [nizIthasU. 123] iha cAmI doSAHAhAramaMtareNAvi gahio jAyaI sa iMgAlaM / ajiiMdiya odariA vAo ya aNunna dosA ya / / [nizIthasU. 124] dezakathA chandavidhivikalpanepathyavikatthanasvarUpA, tatra chando gamyA'gamyavibhAgaH, yathA lATadeze mAtulabhaginI gamyA, anyatrA'gamyeti / vidhiryA yatra deze bhojanAdiviracanA / vikalpo yo yatra nadIkUpasAraNyAdibhiH sasyaniSpattiprakAraH, gRhadevakulanivezagrAmanagarAdi vikalpazca / nepathyaM strIpuruSANAM veSaH svAbhAviko vibhUSApratyayazca, iha doSAH - rAgaddosuppattI sapakkhaparapakkhao ya ahigaraNaM / bahuguNa imo tti doso souM gamaNaM ca aNNesiM / / [nizIthasU. 127] rAjakathA nagarAdipravezanirgamabalakozaprazaMsanarUpA, yathA - siyasiMdhurakhaMdhagao siyacamaro siyachattachannanabho / / jaNanayaNakiraNaseo eso pavisai pure rAyA / / ityAdi, doSAzcAtra - 1. pakvA'pakvAnnabhedA A
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cAri corAbhimare hiyamAriya saMka- kAu-kAmA vA / bhuttAttohANe (bhuktabhogo'bhuktabhogo vA'vadhAvanaM kuryAt) karijja vA AsaMsapaogaM / / [ nizIthasU0 130 ] kaSyante klizyante prANino'sminniti kaSaH saMsArastamayante gacchantyebhirasumanta iti kaSAyAH / yadi vA kaSAyA iva kaSAyAH, yathAhi tuvarikAdikaSAyakaluSite vAsasi maJjiSThAdirAgaH zliSyati ciraM vA'vatiSThate, tathaitat kaluSitA''tmani karma sambadhyate cirasthitikaM ca jAyate tadAyattatvAt tat sthiteH, 'Thii aNubhAgaM kasAyao kuNai' iti vacanAt / te ca krodhamAnamAyAlobhAbhidhAnAstatra krodho mohanIyodayasampAdyo jIvasya pariNativizeSaH krodhaH, evamitareSvapi / saMjJAnaM saMjJA caitanyaM taccAsAtavedanIyamohanIyakarmodayajanyavikArayuktamAhArasaJjJAditvena vyapadizyate / tatrA''hArasaMjJA'sAtavedanIyasamuttha AhArAbhilASaH, bhayasaMjJA bhayamohanIyasampAdyo jIvapariNAmaH, maithunasaMjJA vedodayajanito maithunA'bhilASaH parigrahasaMjJA cAritramohodayakRtaH parigrahAbhilASaH / piNDaH samayaparibhASayA''hAraH, sa cA'zanapAnakhAdimasvAdimarUpastadvibhAgazcaivam - asaNaM oyaNasatthugamuggajagArAi khajjagavihI ya / khIrAi sUraNAI maMDagapabhiI ya vinneyaM / / pANaM sovIrajavodagAi cittaM surAiyaM ceva / AukkAo savvo kakkaDagajalAiyaM ca tahA / / bhattosaM daMtAI khajjUraM nAlikeradakhAI / cibbhaDiaMbagaphaNasAi bahuvihaM khAimaM neyaM / / daMtavaNaM taMbolaM cittaM tulasIkuheDagAI ya / mahupippalisuMThAI aNegahA sAimaM hoi / / [ paJcAzaka-5/27-30] ' upasRjanti pratipannArthatyAgato'pradhAnIbhavantyebhirasumanta ityupasargAste ca daivyamAnuSatairazcAtmasaMvedanIyarUpAH / 1-tatra daivyA hAsyapradveSavimarzapRthagvimAtrAprabhavAH, pRthagbhinnA vividhA mAtrA hAsAdivasturUpAH pRthagvimAtrAH, tathA hi hAsena kRtvA pradveSeNa karotItyevaM saMyogAH kAryAH,
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-147 205 hAsAdayastu sujJAnA eva / 2-mAnuSA api hAsapradveSavimarzakazIlapratiSevaNAsamatthAH, kuzIlamabrahma tasya pratiSevaNA / 3-tairazcA AhArahetubhayadveSApatyalayanasaMrakSaNodbhavAH / 4-AtmasaMvedyAstu ghaTTanaprapatanastambhanazleSaNanimittAH, tatra ghaTTanena kvaciJcakSuSi rajaHprapAte sati tanmalanena, prapatanena gartakIlAdau skhalanAd bhUmau nipatanena, stambhanena hastapAdAdeH svApAtstabdhatvena, zleSaNena karacaraNAderAkuJcitasya vAtadoSAttathaiva laganena / dhyAnamantarmuhUrtamekavastuni cittAvasthAnam, tadAtaraudradharmyazuklabhedabhinnam, 1-tatra RtaM duHkham, tatra bhavamArttamaniSTetaraviSayaviyogAzaMsanAdi cintArUpam, 2-rodayatyaparAniti rudraH, prANivadhAdipariNata AtmA, tasyedaM karma raudraM hiMsAdyatinistriMzatAdhyavasAnam, 3-dharmaH kSAntyAdilakSaNastasmAdanapetaM dharmya sUtrArthAdyanucintanam, 4-zuklaM zuci nirmalaM sakalamithyAtvAdimalApagamAd, yadvA zugiti duHkhamaSTaprakAraM vA karma, tataH zucaM klamayati nirasyatIti zuklamarthAd vyaJjane vyaJjanAdarthe yogAyogAntare ca saGkrAmataH pUrvagatazrutAlambanamekadravyagatotpAdAdiparyAyeSu naanaanyaanucintnmityaadikm| etadbhedasvarUpaM ca savistaraM dhyAnazatakAdavaseyamiha tu nocyate granthavistarabhayAt / sAmAyikamiti samo rAgadveSarahita AtmapariNAmastasyA''yo lAbhaH samAyastatra bhavaM sAmAyikaM tacca samyaktvazrutadezaviratisarvaviratibhedabhinnam / __ bhASyata iti bhASA vacanam, satyA'satyamizrA'satyAmRSAsvarUpA, 1-tatra satyA'styAtmetyAdi, 2-asatyA nAstyAtmetyAdi, 3-mizrA punarubhayarUpA, yathA'viditvA'pyasminnagare daza dArakA jAtA mRtA vetyAha, 4-asatyA'mRSAmantraNAdikA, yathA he devadatta ! ityaadi| dharmaH prAgvarNitazabdArtho daanshiiltpobhaavnaamyH| ete vikathAdayo nava padArthAzcaturguNA bhAvitanItyA caturAhatA bhavanti sUriguNAH SaTtriMzaditi bhAvaH, iti gAthArthaH / / 146 / / cakre0 : tathA - deva0 : evaM SaTtriMzikAbhiH sUriguNAnabhidhAya sAmprataM sAmAnyenaiva tAnA''ha - paMcamahavvayajutto paMcavihAyArapAlaNujjutto / paMcasamio tigutto chattIsa guNo gurU hoi / / 147 / / 1. iha ca sthitakalpAdInAM yathAsambhavaM samyagAsevanaparijJAnaprarUpaNaparihArAdibhiH sUriguNatvamavaseyamiti gAthArthaH T.C
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : spaSTA, navaraM paJcamahAvratAdInAmaSTAdazAnAmapi svayaMkaraNA'nyakAraNato dvaiguNyena SaTtriMzadguNo gururbhavatItyarthaH / / 147 / / deva0 : sugamA, navaraM paJcamahAvratAni, paJcA''cArAH, paJca samitayastisro guptaya ityaSTAdazapadAni / amISAM sparzanapAlanabhedadvaividhyAt SaTtriMzadetAvadguNo gururbhavatIti / tatra sparzanaM vidhinA guroH puraH pratipattiH, pAlanamupayogataH pratijAgaraNamiha ca sthitakalpAdInAM yathAsambhavaM samyagAsevanaparijJAnaprarUpaNaparihArAdibhiH sUriguNatvamavaseyamiti gAthArthaH / / 147 / / cakre0 : sampratyanuyogapravarttanamAzritya gurorguNaSaTtriMzikAM gAthAcatuSTayenAhuH - deva0 : sampratyanuyogapravartanamAzritya tasyaiva gurorguNaSaTtriMzikAM vivakSurgAthAcatuSTayamAha - desa-kula-jAi-rUvI saMghayaNI dhiIjuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAyI thiraparivADI gahiyavakko / / 148 / / jiyapariso jiyaniddo majjhattho desa-kAla-bhAvannU / Asanaladdhapaibho nANAvihadesabhAsanU / / 149 / / paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihinU / AhAraNa-heu-kAraNa-nayaniuNo gAhaNAkusalo / / 150 / / sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM / / 151 / / cakre0 : dezakulajAtirUpANyatizAyIni vidyante yasya sa tathA / tatra 1-dezo madhyadezo janmabhUmiH, 2-kulamikSvAkvAdi paitRkam, 3-jAtirmAtRsamutthA, 4-rUpamaGgopAGgasampUrNatA, 5-saMhananI viziSTasaMhananaH, sa hi vAcanAdau na zrAmyati, 6-dhRtiyuktaH, 7-anAzaMsI zrotRbhyo na vastrAdyA''kAGkSI, 8-avikatthano'bahubhASI, anAtmazlAghAparo vA 9-amAyI, 10-sthirA nizcalA paripATiH sUtrArthavAcanA yasya sa tathA, 11-gRhItaM vAkyaM yena sa tathA'vadhAraNAvAn, yadvA gRhItaM vAkyaM yasya sa AdeyavacanaH / 1. paJcamahAvratayuktaH, paJcavidhAcArapAlanodyuktaH, paJcabhirIryAdiceSTAbhiH samitaH paJcasamitaH, tribhirmanaHprabhRtibhirguptaH SaTtriMzadguNaiH uktanItyA gururbhavatIti gAthArthaH T,B,C 2. dhIjuo P, K, 3. amAI P.K,Z
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-148-151 207 12-jitapariSat, 13-jitanidraH, 14-madhyasthaH ziSyeSu samacittaH, 15-dezaH sAdhubhAvitAdiH, 16-kAlaH subhikSAdiH, 17-bhAvaH kSAyopazamikAdistAn jAnAtIti tajjJaH, sa hi yathaucityena viharati dharmakathAM ca kurute, 18-AsanA praznAnantarameva labdhA pratibhA uttaradAne buddhiyena sa tathA, 19-naanaavidhdeshbhaassaajnyH| 20-24 paJcavidha AcAre jJAnAdau yuktaH, 25-sUtrArthatadubhayavidhijJa iha tadubhayapadenaiva gatArthatvAt sUtrArthapadopAdAnaM caturbhaGgyartham / tadubhayapadena ca tRtIyabhaGgasya grAhyatoktA, 26-udAharaNaM dRSTAntaH, 27-heturanvayavyatirekavAn, 28-kAraNaM dRSTAntAdirahitamupapattimAtram, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnA'nAbAdhaprakarSAt, anyatra nirupamasukhAbhAvAnnAstyatra dRSTAntaH, uktaM ca - heU aNugamavairegalakkhaNo sajjhavatthupajjAo / AharaNaM diTuMto kAraNamuvavattimittaM tu / / [vizeSA. bhA. 1077] sAdhyamanityatvam, tadAdhArabhUtaM vastu zabdaH, tasya paryAyaH kramabhAvI dharmaH kRtakatvarUpaH / 29-nayA naigama-saMgraha-vyavahAra-RjUsUtra-zabda-samabhirUDha-vaMbhUtA''khyAH sapta teSu nipuNaH, anIdRzo hi vacanamAtreNa na bodhayitumalam / ata eva 30-grAhaNAkuzalaH prprtyaaynkssmH| 31-svasamayaparasamayavit, 32-gambhIro'tucchaH 33-diptimAn sapratApaH, 34-zivo viziSTatapolabdhyAdibhiH kSemakRt 35-somo'krodhanaH, 36-guNAnAM mUlaguNAdInAM zatAni bahutvopalakSaNaM caitattaiH kalito yukto'rhaH pravacanasAraM siddhAntArthaM parikathayitumiti gAthAcatuSTayArthaH, evaM rUpaguNagrAmasamanvitazcAcAryo darzanaprabhAvako bhavati, AryakhapuTAcAryavat / / 148-151 / / deva0 : dezakulajAtirUpANyatizAyIni vidyante yasya sa tathA tatra 1-dezo madhyadezaH sArddhapaJcaviMzatijanapadarUpo vA tadutpannasya hi vacanaM ziSyAH sukhenaivA'vagacchanti, 2-kulamikSvAkuprabhRti, 3-jAtirmAtRsamutthA, etadupeto hi pratipannArthanirvAhako bhavati yaducyate abhijAtaH pratipannaM tyajati na kRcchre'pi mahati samprAptaH / paGkopalAdiviSamepyujjhati pathi kiM dhuraM dhavala: / / [ ] 1. jJAnA'vabodhaprakarSAt ra
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 4-rUpamaGgopAGgasampUrNatA, tadvAnA''deyavAkyo bhavati, tathAhi - dhammodaeNa rUvaM kariti rUvassiNo vi jai dhammaM / gajjhavao ya sarUvo pasaMsimo teNa rUvaMti / / [ ] ityAdi sarvaguNAzrayazca, yatrAkRtistatra guNA vasantItikRtvA, 5-saMhananI viziSTasaMhananasaMyuktaH, sa hi vAcanAdiSu na zrAmyati, 6-dhRtiyutaH sarvatrAnAkUlamanAH, 7-AzaMsata ityevaM zIla AzaMsI na tathA, zrotRbhyo na vastrAdyAkAGkSAvAn, 8-avikatthano'bahubhASI, anAtmazlAghAparo vA, 9-mAyI mAyAvAn, na tathA'mAyI, parivArAdyarthamanuyogArthinaH ziSyAna zAThyena vAhyati, 10-sthirA nizcalA pramAdarahitatvena paripATiH sUtrArthaparAvarttanA yasya sa tathA, 11-gRhItaM vAkyaM yena yasya vA sa tathA, avadhAraNAvAnA''deyavAkyo veti / tathA 12-jiteva jitA niHkSobhatvena parSatsabhA yena sa tathA, sa hi sadasi na muhyati, 13-jitanidrastasya hi jAgarUkatvena sUtrArtho na nazyataH, laghu ca ziSyAn samayodadheH pAraM prApayati, 14-madhyastho rAgadveSarahitatvena ziSyeSu samacittaH, 15-dezaH sAdhubhAvitAdiH, 16-kAlaH subhikSAdiH, 17-bhAvaH kSAyopazamikAdistAJjAnAtIti tajjJaH, sa hi yathaucityena viharati dharmakathAM ca kurute, 18-AsannAH praznAnantarameva labdhA pratibhottaradAne buddhiryena sa tathA pratyutpannamatirityarthaH, sa hi kvacidvAdinA pRSTastatkAlanirNayadAyitvena pravacanaprabhAvako bhavati, 19-nAnAvidhadezabhASAjJo'yaM hi nAnAdezajavineyAvabodhako bhavatIti / tathA 20-24 paJcavidha AcAre jJAnAdau yukta udyuktaH, sa hi svayamudyataH ziSyAnudyamayati, 25-'suttatthatadubhayavihiNNU' sUtrArthatadubhayAnAM vividhAn bhedAn jAnAtIti jJAtA, tatazca sUtrajJo hInA'tyakSarAdidoSavid, arthajJo'vismRtazuddhasampradAyastadubhayajJaH sUtrArthakuzala iha ca tadubhayapadenaiva gatArthatve sUtrArthapadopAdAnena caturbhaGgI sUcayati, tadubhayapadena ca tRtIyabhaGgasya grAhyatAmAha, evaMvidha eva hyanuyogayogyo bhavati, 26-udAhriyate prastutahetvAzrayadarzanAya prayujyata ityudAharaNaM dRSTAntaH, 27-hinoti gamayati vivakSitamarthamiti heturanvayavyatirekalakSaNaH, 28-kAraNaM dRSTAntAdirahitamupapattimAtraM, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnA'nAbAdhaprakarSAt, anyatra hi nirupamasukhAsambhavAnnodAharaNamasti, uktaM ca - heU aNugamavairega-lakkhaNo sajjhavatthupajjAo / / AharaNaM diluto kAraNamuvavattimettaM tu / / [vizeSA. bhA. 1077]
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-148-151 29-nayA naigama 1 saGgraha 2 vyavahAra 3 RjusUtra 4 zabda 5 samabhirUDhaivambhUtAbhidhAnAH 6-7 sapta teSu nipuNaH kuzalo'nIdRzo hi vacanamAtreNa na bodhayitumalam, ata eva 30-grAhaNAkuzalaH prprtyaaynshH| tathA 31- svasamayo jainamatam, parasamayaH zAkyAdisiddhAntastau vettIti tadvid, sa hi paravAdibhirajayyo bhavati, 32-gambhIro'tucchAzayaH. 33- dIptimAn sapratApastAdRzo hi duSpradhRSyaH syAt 34 - zivo viziSTatapolabdhyAdibhiH kSemakRt, 35 - somo 'krodhanaH punaH kiMviziSTaH ? 36 - guNAnAM mUlaguNAdInAM zatAni, bahutvopalakSaNaM caitat taiH kalita upeto yukto'rhaH parikathayituM pravacanaM dvAdazAGgaM tasya sAro'rthastamiti gAthAcatuSTayArthaH / / 148-151 / / * bRhatkalpabhASye- 241-44, pravacanasAroddhAre - 548 * kena veti dvAram - desa-kula-jAi-rUvI saMghaiNI dhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI gahiyavakko / / jayaparaso jiyaniddo majjhattho desa-kAla-bhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsannU / / paMcavi AyAre jutto sutta'tthatadubhaya vihannU / AharaNa-heu-: u-uvaNaya - nayaniuNo gAhaNAkusalo / / sasamaya-parasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM / / 209 yutazabdaH pratyekamabhisambadhyate - dezayutaH kulayuta ityAdi / tatra yo madhyadeze jAto yo vA'rddhaSaDviMzatiSu janapadeSu sa dezayutaH, sa hyAryadezabhaNitiM jAnAti, tataH sukhena tasya samIpe ziSyA adhIyata iti tadupAdAnam, kulaM paitRkam, tathA ca loke vyavahAra ikSvAkukulajo'yaM nAgakulajo'yamityAdiH, tena yutaH pratipannArthanirvAhako bhavati, jAtirmAtRkI, tayA yuto vinayAdiguNavAn bhavati, rUpayuto lokAnAM guNaviSayabahumAnabhAg jAyate, 'yatrAkRtistatra guNA vasanti' iti pravAdAt, saMhananayuto vyAkhyAyAM na zrAmyati dhRtiyuto nAtigahaneSvartheSu bhramamupayAti, anAzaMsI zrotRbhyo vastrAdyanAkAGkSI, avikatthano nAtibahubhASI, amAyI na zAThyena ziSyAn vAhayati, sthirA atizayena nirantarAbhyAsataH sthairyamApannA anuyogaparipATyo yasya sa sthiraparipATiH, tasya hi sUtramartho vA na manAgapi galati, gRhItavAkya upAdeyavacanaH, tasya hyalpamapi vacanaM mahArthamiva pratibhAti / / 241 / /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 karaNam - samyaktvaprakaraNama jitapariSanna mahatyAmapi parSadi kSobhamupayAti, jitanidro rAtrau sUtramarthaM vA paribhAvayan na nidrayA bAdhyate, madhyasthaH sarveSu ziSyeSu samacittaH, dezaM kAlaM bhAvaM jAnAtIti deza-kAla-bhAvajJaH, sa hi dezaM kAlaM bhAvaM ca lokAnAM jJAtvA sukhena viharati, ziSyANAM cAbhiprAyAn jJAtvA tAn sukhenAnuvarttayati, AsanalabdhapratibhaH paravAdinA samAkSiptaH zIghramuttaradAyI, nAnAvidhAnAM dezAnAM bhASA jAnAtIti nAnAvidhadezabhASAjJaH, sa hi nAnAdezIyAn ziSyAn sukhena zAstrANi grAhayati / / 242 / / paJcavidha AcAro jJAnAcArAdirUpastasmin yukta udyuktaH, svayamAcAreSvasthitasyAnyAnAcAreSu pravarttayitumazakyatvAt, sUtrA-'rthagrahaNena caturbhaGgI sUcitA-ekasya sUtraM nArthaH, dvitIyasyArtho na sUtram, tRtIyasya sUtramapyartho'pi, caturthasya na sUtraM nApyarthaH, tatra tRtIyabhaGgagrahaNArthaM tadubhayagrahaNam, sUtrA-'rthatadubhayavidhIJjAnAtIti sUtrArthatadubhayavidhijJaH, AharaNaM dRSTAntaH, hetuzcaturvidho yApakAdiryathA dazavaikAlikaniyuktau, yadi vA dvividho hetuH kArako jJApakazca, tatra kArako ghaTasya kartA kumbhakAraH, jJApako yathA tamasi ghaTAdInAmabhivyaJjakaH pradIpaH, upanaya upasaMhAra nayA naigamAdayaH, eteSu nipuNa AharaNa-hetUpanaya-nayanipuNaH, sa hi zrotAramapekSya tatpratipattyanurodhataH kvacid dRSTAntopanyAsaM kvacid hetUpanyAsaM karoti, upasaMhAranipuNatayA samyagadhikRtamarthamupasaMharati, nayanipuNatayA nayavaktavyatAvasare samyakprapaJcaM vaiviktyena nayAnabhidhatte, grAhaNAkuzalaH pratipAdanazaktyupetaH / / 243 / / svasamayaM parasamayaM vettIti svasamayaparasamayavit, sa ca pareNAkSiptaH sukhena svapakSaM parapakSaM ca nirvahati, gambhIro'tucchasvabhAvaH, dIptimAn paravAdinAmanuddharSaNIyaH, zivo'kopanaH, yadi vA yatra tatra vA viharan kalyANakaraH, somaH zAntadRSTiH, guNA mUlaguNA uttaraguNAzca teSAM zatAni taiH kalito guNazatakalitaH, yuktaH samIcInaH pravacanasya dvAdazAGgasya sAramarthaM kathayitum / / 244 / / * dazavaikAlikaniyuktau-5 * 'keNa'tti kenAnuyogaH karttavya iti vaktavyam, tatra ya itthambhUta AcAryastena karttavyaH, tadyathA desa-kula-jAi-rUvI saMghayaNadhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI ghiyvkko|| jiyapariso jiyaniddo majjhattho desa-kAla-bhAvannU / Asatraladdhapaibho NANAvihadesabhAsanU / / paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNa-heu-kAraNa-NayaniuNo gAhaNAkusalo / / sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio juggo pavayaNasAraM parikaheuM / /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA- 148-151 AsAmarthaH kalpAdavaseyaH, prAthamikadazakAlikavyAkhyAne tu lezata ucyate - AryadezotpannaH sukhAvabAMdhavAkyo bhavatIti dezagrahaNam, paitRkaM kulaM viziSTakulodbhavo yathotkSiptabhAravahane na zrAmyati, mAtRkI jAtiH tatsampanno vinayAnvito bhavati, rUpavAnAdeyavacano bhavati, AkRtau ca guNA vasanti, saMhananadhRtiyukto vyAkhyAnatapo'nuSThAnAdiSu na khedaM yAti, anAzaMsI na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSata, avikatthano bahubhASI na bhavati, amAyI na zAThyena ziSyAn vAharyAta, sthiraparipATI sthiraparicitagranthasya sUtraM na galati, gRhItavAkyo'pratighAtavacano bhavati, jitapariSat parapravAdikSobhyo na bhavati, jitanidro'pramattatvAd vyAkhyAnaratirbhavati prakAmanikAmazAyinazca ziSyAMzcodayati, madhyasthaH saMvAdako bhavati, dezakAlabhAvajJo dezAdiguNAnavabuddhyApratibaddho viharati dezanAM ca karoti, Asannalabdhapratibho jAtyuttarAdinA nigRhItaH pratyuttaradAnasamartho bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJo nAnAdezajavineyapratyAyanasamartho bhavati, jJAnAdipaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthobhayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako bhavati, udAharaNahetukAraNanayanipuNastadgamyAn bhAvAn samyak prarUpayati nA''gamamAtrameva, grAhaNAkuzalaH ziSyAnanekadhA grAhayati, svasamayaparasamayavit sukhaM paramatAkSepamukhena svasamayaM prarUpayati, gambhIro mahatyapyakArye na ruSyati, dIptimAn parapravAdikSobhamutpAdayati, zivo mArirogAdyupadravavighAtakRd bhavati, saumyaH prazAntadRSTitayA sakalajanaprItyutpAdako bhavati, itthambhUta va guNazatakalito yogyaH pravacanamAgamastasya sArastaM kathayitumiti, yato'sAvanekabhavyasattvaprabodhaheturbhavati, uktaM ca guNassa vaNaM ghayamahusittovva pAvao bhAi / guNahINassa na sohai NehavihINo jaha paIvA / / tathA cAnyenApyuktam kSIraM bhAjanasaMsthaM na tathA vatsasya puSTimAvahati / AvalgamAnaziraso yathA hi mAtRstanAtpibataH / / tadvatsubhASitamayaM kSIraM duHzIlabhAjanagataM tu / na tathA puSTiM janayati yathA hi guNavanmukhAtpItam / / zIte'pi yatnalabdho na sevyate'gniryathA zmazAnasthaH / zIlavipannasya vacaH pathyamapi na gRhyate tadvat / / cAritreNa vihInaH zrutavAnapi nopajIvyate sadbhiH / zItalajalaparipUrNaH kulajaizcANDAlakUpa iva / / * upadezamAlA puSpamAlAyAm 330-33 * prakArAntareNa guruguNAnevA desa-kula-jAi-rUvI saMghayaNadhiIjuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAyI thiraparivADI gahiyavakko / / jayaparaso jiyanido majjhattho desa-kAla-bhAva / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsaNNU / / 211
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNa-heu-uvaNaya-nayaniuNo gAhaNAkusalo / / sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio eso pavayaNauvaesao ya gurU / / 'desa'tti 1-iha sarvatra sUcanamAtratvAt sUtrasyAryadezotpanna eva gururbhavatItyarthaH, tathA 2-'kula'tti pitRpakSazuddhaH, 3-'jAi'tti mAtRpakSazuddhaH, tathA 4-arUpasyAnAdeyatvAdiprasaGgato rUpavAneva guruH, 5-saMhananena viziSTazArIrasAmarthyarUpeNa sampannaH, 6-saMyamAdinirvAhaNe dhRtyA mAnasAvaSTambhabalarUpayA yuktaH, 7-dharmakathAdipravRttau vastrabhojanAdyAzaMsAdivirahitaH, 8-svalpe'pi kenacidaparAddhe tucchatayA punaH punastadutkIrtanaM vikatthanaM tadrahitaH, 9-mAyAvinirmuktaH, 10-sthiraparipATiravismRtasUtrArthaH, 11-gRhItavAkya AdeyavacanaH, 12-jitaparSad mahatyAmapi parSadi kSobharahitaH, 13-jitanidraH, 14-madhyastho rAgadveSarahitaH, 15-dezaucityena yaH pravarttate sa dezajJaH, 16-evaM kAlajJaH, 17-bhAvaH parAbhiprAyastadaucityapravarttako bhAvajJaH, 18-AsannA jhagityeva labdhA karmakSayopazamenAvirbhUtA pratibhA paratIthikAdInAmuttarapradAnazaktiryasyetyAsanalabdhapratibhaH, 19-nAnAvidhadezabhASAkuzalaH, 20-24 jJAnadarzanacAritratapovIryaviSayapaJcavidhAcArayuktaH, 25-sUtrArthatadubhayavettA, 26-AharaNaM dRSTAntaH, 27-sAdhyArthagamako hetuH kRtakatvAdiH, 28-dRSTAntadarzitArthasya prakRtayojanA upanayaH, 29-nayA naigamAdaya eteSu sarveSvapyAharaNAdiSu nipuNaH, 30-grAhaNAkuzalaH pratipAdakazaktiyukta ityarthaH, 31-svasamayavettA, 32-parasamayavettA, 33-gambhIraH parairalabdhamadhyaH, 34-dIptimAn tIthikAdInAmasahyapratibhaH, 35-vidyAmantrAdisAmarthyAdazivopazamakartRtvena zivahetutvAcchivaH, 36-saumyo'raudraprakRtiriti SaTtriMzadguNopeto gururvijJeyaH, upalakSaNatvAccAmISAmaparairapi guNazataiH kalitaH, eSa pravacanopadezako gururbhavatIti gAthAcatuSTayaparamArthaH / / 330-33 / / * dharmaratnaprakaraNe-126 * prakRtaM sUtraM vyAkhyAnayannAha-guravaH SaTtriMzadguNayuktaH, tathAhi - desa-kula-jAi-rUvI saMghayaNI dhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI gahiyavakko / / jiyapariso jiyaniddo majjhattho desa-kAla-bhAvannU / Asanaladdhapaibho nANAvihadesabhAsannU / / paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihinnU / AharaNa-heu-kAraNa-nayaniuNo gAhaNAkusalo / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-152 sasamayaparasamayaviU gambhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikahei / / tatrA''ryadezodbhUtaH sukhAvabodhavacano bhavati tato dezagrahaNam, kulaM paitRkamikSvAkvAdi, tajjAtazca yathotkSiptabhAravahane na zrAmyati, jAtirmAtRkI, tatsaMpanno hi vinayAdiguNavAn syAt / 'yatrAkRtistatra guNA bhavanti' iti rUpagrahaNam, saMhananadhRtiyuto na vyAkhyAnAdiSu khedameti, anAzaMsI zrotRbhyo na vastrAdyAkAGkSati, avikatthano hitamitabhASI, amAyI vizvAsyaH, sthiraparipATiH sthiraparicitagranthasya sUtrArthagalanAbhAvAt, grAhyavAkyaH sarvatrAskhalitAjJaH, jitapariSad rAjAdisadasyapi na kSobhamupayAti, jitanidro nidrApramAdinaH ziSyAn sukhenaiva bodhayati, madhyasthaH ziSyeSu samacittaH, dezakAlabhAvajJaH sukhenaiva guNavaddezAdau viharati, Asanalabdhapratibho drAk paravAdyuttaradAnasamarthaH, nAnAvidhadezabhASAjJo nAnAdezajAn sukhenaivAvabodhayati, jJAnAdyAcArapaJcakayuktaH zraddheyavacanaH syAt, sUtrArthatadubhayavidhijJa utsargApavAdaprapaJcaM yathAvad jJApayati, AharaNaM dRSTAntaH, heturanvayavyatirekavAn, kAraNaM dRSTAntAdirahitamupapattimAtram, nayA naigamAdayaH, eSu nipuNaH sukhenaitAn prayuGkte, grAhaNAkuzalo bahvIbhiyuktibhiH ziSyAn bodhayati, svasamayaparasamayajJaH sukhenaiva tatsthApanAvyUhau vidhatte, gambhIro'labdhamadhyaH, dIptimAn parAdhRSyaH, zivahetutvAcchivaH, tadadhiSThite deze mAryAdyupazamanAt, saumyaH sarvajanamanonayanaramaNIyaH, guNazatakalitaH prazrayAdyanekaguNopeto yukto'rhatpravacanasAraM parikathayituM pravacanAnuyogayogyo bhavatItyarthaH / / 126 / / ___* upadezamAlAyAm-11 * xxx 20-jJAnAcAra 21-darzanAcAra 22-cAritrAcAra 23-tapAcAra 24-vIryAcArarUpapaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano bhavati, 25-sUtrArthobhayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako bhavati, 26-udAharaNa 27-hetu 28-kAraNa 29-nayanipuNastadgamyAn bhAvAn samyakprarUpayati nA''gamamAtrameva zaraNIkaroti, tatrodAharaNAni vayAdisiddhau mahAnasAdayo dRSTAntAH, hetavo jJApakA dhUmavattvAdayaH kAraNAnyutpAdakAni pariNAmyAdIni kumbhAdema'tpiNDAdivat, nayA naigamAdayaH / xxx cakre0 : atha kimarthaM punaH punargurorguNAnveSaNaM kriyate ? ityAhuH - deva0 : atha kimarthamitthaM punaH punargurorguNAnveSaNaM kriyate ? ityAha - vUDho gaNaharasaddo goyamamAIhiM dhIrapurusehiM / jo taM Thavai apatte jANato so mahApAvo / / 152 / / cakre0 : spaSTA / / 152 / /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama deva0 : vyUDho dhRto gaNadharazabdo gaNabhRd dhvaniH, kaiH ? dhiyA rAjanta iti dhIrAzca te puruSAzca taiH, kimAdibhirgotamAdibhirmakAro'lAkSaNika indrabhUtisudharmaprabhRtibhiryazca taM gaNadharazabdaM svajanaziSyAdivyAmohAtsthApayatyAropayatyapAtre'naheM puruSe jAnana, prastAvAdapAtratvamanena cchadmasthaparIkSayA parIkSitasya kvacidaGgAramardakAdAviva vyabhicAre'pi na doSaH, sa mahApApastatkRtatIrthamAlinyAdyanAcArasya tanmUlatvAd, iha caitadapi jJAtavyam, yathA - evaM pavattiNisaddo jo bUDho ajjacaMdaNAIhiM / jo taM Thavai apatte jANaMto so mahApAvo / / [paJcavastu-1320] pAtraM punariyam - gIyatthA kayakaraNA kulajA pariNAmiyA ya gaMbhIrA / ciradikkhiyA ya vuDDA ajjAvi pavattiNI bhaNiyA / / [paJcavastu-1317] evaM catamhA titthayarANaM ArAhaMto jahoiyaguNesu / dijja gaNaM gIyattho nAUNa pavattiNipayaM vA / / [paJcavastu-1325] iti gAthArthaH / / 152 / / * paJcavastau-1319 * tathA ca - bUDho gaNaharasaddo goamapamuhehiM purisasIhehiM / jo taM Thavei apatte jANaMto so mahApAvo / / vyUDho gaNadharazabdo gautamapramukhaiH puruSasiMhaiH mahAtmabhiryastaM sthApayatyapAtre jAnAnaH sa mahApApo mUDha iti gAthArthaH / / 1319 / / cakre0 : ayogyasthApanAmAzritya doSa uktaH, sampratyasaddezanAmAzritya tamAhuH - deva0 : ayogyasthApanAmAzritya doSa uktaH, samprati kudezanAmAzritya tamAha - tinni vi rayaNAI dei guru suparikkhiyaI na jassu, sIsahasIsu haraMtu jiha so guru vairi u tassu / 1. jassa PK2. tassa P.K
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-153, 154 215 so guru vairi u tassu itthu saMdehu na kijjai, sIsaha sIsu haraMtu je vanaru naraha bhaNijjai / suparikkhiyaI na jassu saccu saMsau maNichini vi; dei sudeu-sudhammu-suguru gururayaNAI tinni vi||153|| cakre0 : kuNDalakarUpakaM sugmm||153|| deva0 : dvibhaGgikAcchandaH sugamam, navaraM saMsAracArakanivAsasantrastastrANamayamitikRtvA janturgurumAzritaH, sa ca kudezanayA kudevAdiSu devatvAdipratipattimutpAdayatA tena sutarAM tatra nikSipta iti vizvastaghAtitvena zIrSApahAriNA vairiNA tulya iti bhAvaH, tathA ca - jaha saraNamuvagayANaM jIvANaM nikitaI sire jo u / evaM Ayario vi hu ussuttaM pannavito u / / [upadezamAlA-517] ityaadi||153|| cakre0 : atha ratnatrayasyaiva svarUpamAhuH - deva0 : atha ratnatrayasyaiva svarUpamAha - so ji dhammu sacarAcara jIvahadayasahiu, so guru jo gharagharaNisurayasaMgamarahiu / iMdiyavisayakasAihiM deujumukkamalu; ehu lehu rayaNattau ciNtiydinphlu||154 / / cakre0 : sugmm||154 / / deva0 : sugamam, navaraM sahacaraivartanta iti sahacarAste ca te'carAzca sacarAcarAH, anena yahi~sayA'pi dharmo'bhihito yathA - yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayambhuvA / yajJo'sya bhUtyai sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH / / / auSadhyaH pazavo vRkSAstiryaJcaH pakSiNastathA / yajJArthaM nidhanaM prAptAH prApnuvantyutsRtiM punaH / / [manusmRti-5/39-40] 1. tassa ittha P.K 2. jassa PK 3. kuMDalakarUpakaM T.B.C. 4. ghariNi T.C 5. bhAvapradhAnatvAt nirdezasya, sahacarAcaratvena vartanta iti T,B,C
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ityAdi tAn pratikSipati, yatastairevoktam - sarve vedA na tatkuryuH sarve yajJAzca pArvati / sarvatIrthAbhiSekazca yatkuryAt prANinAM dayA / / [ ] iti tathA suratasaGgamavarjanenaiva gRhiNIvarjane siddhe yatpunastadbhaNanaM taddharmapatnyA api parihArArtham, tathA ca kecidAhuH - kriyANAM khalu dhANAM satpatnyo muulsaadhnmiti||154 / / cakre0 : athaitadratnatrayaM kathaM jJeyamityAhuH - deva0 : athaitadratnatrayaM kathamavabudhyata ityAha - devaM guruM ca dhammaM ca bhavasAyaratArayaM / guruNA suppasaneNa jaNo jANai nicchiyaM / / 155 / / cakre0 : paatthsiddhaa||155 / / deva0 : pAThasiddhaH zlokaH / / 155 / / cakre0 : atha prakArAntareNa punarguroreva svarUpamAhuH - deva0 : atha prakArAntareNa punarguroreva svarUpamAha - dhammannU dhammakattA ya sayA dhammaparAyaNo / sattANaM dhammasatthatthadesao bhanae guru||156|| cakre0 : eSA'pi spaSTA, kevalaM sadA sarvakAlaM dharmaparAyaNo na tu draSTAramapekSya kadAcideva / / 156 / / deva0 : dharmaH zrutacAritralakSaNastaM jAnAtIti dharmajJo yugapradhAnAgama ityartho'nena jnyaanmuktm| dharmaH prAgvattasya kartA'nuSThAyI, anena kriyA pratipAditA / cakAro vizeSaNasamuccaye, tadanena yadAhu:- kiM mokSatarorbIjam ? samyagjJAnaM kriyAsahitamiti tadAvirbhAvitam / sadA sarvakAlaM dharmaparAyaNo na tu draSTAramapekSya kadAcideva, tadiyatA svArtha uktaH / atha tIrthapravRttyaGgabhUtaM dezanArUpaM parArthamAha- sattvAnAM dharmazAstrArthadezako bhaNyate gururanena kAmazabdAdizAstrAntaradezitvapratiSedhamAha, iti zlokArthaH / / 156 / / / 1. kSAntyAdistasya A.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-157, 158, 159 217 cakre0 : tadevaM gurorguNAnupavarNya tasyaiva mAhAtmyamAhuH - deva0 : tadevaM guruguNagrAmamupavarNya tasyaiva mAhAtmyamAha - taM sugurusuddhadesaNamaMtakkharakanajAvamAhappaM / ___jaM micchavisapasuttAvi kei pAvaMti suhabohaM / / 157 / / cakre0 : spaSTA, navaraM kecidAsannasiddhikAdayaH / / 157 / / deva0 : tat suguruzuddhadezanaiva mantrAkSarANi, teSAM karNajApastasya mAhAtmyaM prabhAvaH, yatkim ? yadbhAvapradhAnatvAnnirdezasya, mithyAtvameva sadbodhapratibandhitvasAdharmyaNa viSaM tena prasuptA iva prasuptAH praNaSTasaMvidaH, apiH prakarSadyotane, kecidAsannasiddhikAdayaH prApnuvanti zubhabodhamiti gAthArthaH / / 157 / / cakre0 : tathA - deva0 : tathA - saggA'pavaggamaggaM maggaMtANaM amaggalaggANaM / dugge bhavakaMtAre narANa nitthArayA guruNo / / 158 / / cakre0 : svargApavargamArga mArgayamANAnAm, athavA'mArgalagnAnAM durge bhavakAntAre narANAM nistArakA gurava ityarthaH / / 158 / / deva0 : svargApavargamArga mArgayamANAnAmamArgalagnAnAM durge bhavakAntAre narANAM nistArakA gurava iti gAthArthaH / / 158 / / cakre0 : anyaccadeva0 : anyacca annANaniraMtaratimirapUrapaDipUriyaMmi bhavabhavaNe / ko payaDei payatthe jai gurudIvA na dippNti||159|| cakre0 : atra cA'rthe kezigaNadharapradezipArthivayordRSTAntaH / / 159 / / deva0 : nigdsiddhaa||159 / / 1. suhabohiM P. K. 2. paripUriyaMmi A,T.C.Z
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 raNam - samyaktvaprakaraNama cakre0 : atha sAmAnyajanocitamanvayavyatirekeNa gurorlakSaNamAhuH - deva0 : atha mugdhajanocitamanvayavyatirekato gurorlakSaNamAha - akkharu akkhai kiMpi na Ihai anuvi bhavasaMsAraha bIhai / saMjamaniyamihiM khaNu vi na muJcai ehA dhammiya suhaguru vunyci||160|| chavihajIvanikAu virAhai paMca vi iMdiya jo na vi sAhai / kohamANamayamaccharajuttau so guru narayaha nei niruttu||161|| cakre0 : rUpakadvayaM spssttm||160, 161 / / deva0 : akSaraM dharmapratibaddhamAkhyAti, tacca kathayan vyAsAdivanna kiJcidIhate zrotRbhyastasyAtmabhAvakrItatvenAkalpyatvAd, etena dharmArthinaiva dezanA vidheyeti, anyaJca bhave caturgatike saMsAraH paryaTanaM tasmAd bibheti, mA kvacidutsUtraM bhaviSyatIti / samiti samyag yamA ahiMsAdayo mUlaguNA ityarthaH, niyamAH zaucAdaya uttaraguNA ityarthaH, yadAha - ahiMsAsunRtAsteya-brahmAkiJcanatA yamAH / niyamAH zaucaM santoSaH svAdhyAyatapasI api / / [SaDdarzanasa. 151] devatApraNidhAnaM ceti taiH kSaNamapi na mucyata IdRzo hi dhArmika zubhagururucyata iti|| yastu SaDvidhajIvanikAyaM virAdhayati hinasti, paJcApyAstAmekAdikamindriyANi karaNAni yo naiva sAdhayati jayatyaniruddhAzravo'saMvarazcetyarthaH / krodhaH kopo mAno durabhinivezo mado jAtyAdhutseko matsaraH paraguNAdyasahiSNutA, tairyukto ya ityatrApi yogaH, sa gururiva gurustadAbhAsitvena narakaM nayati zrotAramiti gamyate, 'niruttautti lokarUDhyA nizcitaH svakriyAnurUpadezitvAttasyeti vadanakadvayArthaH / / 160, 161 / / cakre0 : atra kathaM prathamadarzana eva guruguNA'vagama ityAhuH - deva0 : atha kimarthamabhIkSNamiha gurorguNodghoSaNA ? satyamaihikAmuSmikasadanuSThAnasya sarvasyApi gurumUlatvAdatastatparIkSAvyatirekeNa pravarttamAnasya vipratArakamArgadezakavacanapravRttasyeva mA bhUd duruttarasaMsArATavIvinipAtastadguNapratItizca kasyacitkathaJcijjAyata ityanekadhA guruguNavyAvarNanamaduSTamiti, nanu tathApi prathamadarzana eva kathaM tadguNAvagama ityAha - 1. matsara T,C macchari A 2. garvo T,B,C 3. rupakadvayArthaH T,B,C 4. gurorguNaparAvRttiH T,B,C
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-162 AlayavihArabhAsA caMkamaNaTThANaviNayakammehiM / savvannubhAsiehiM jANijjai suvihio sAhU / / 162 / / cakre0 : AlayaH supramArjitAdiH strIpazupaNDakarahitazcopAzrayaH, vihAro mAsakalpAdiH, bhASA sUcakatvAt sUtrasya bhASAsamitiH, caGkramaNamIryopayuktasya gamanam, atra caikagrahaNena tajjAtIyagrahaNAdakhilapravacanamAtRRNAM grahaNaM jJeyam, sthAnamUrdhvasthAnaM niSkramapravezAdipradezavarjitam, vinayakarma mitho vinayAheSUcitapratipatti eSAM dvandvaH, etaiH sarvajJabhASitairliGgairjJAyate suvihitaH sAdhuH / / 162 / / 219 deva0 : AlaMyaH supramArjitAdilakSaNaH, strIpazupaNDakAdidoSarahito vopAzrayaH, vihAro mAsakalpAdiH, bhASA dezena samudAyAvagamAdbhASAsamitiH / caGkramaNamIryopayuktasya gamanakriyA'tra caikagrahaNe tajjAtIyagrahaNAdakhilapravacanamAtRRNAM grahaNaM mantavyam / sthAnamUrdhvasthAnaM niSkramapravezAdipradezavarjitam, vinayakarma parasparaM vinayArheSUcitapratipattiramISAM dvandvaH / etaiH sarvajJabhASitaistIrthakRduktairliGgairiti gamyam, jJAyate'vagamyate suSThu zobhanaM vihitamanuSThAnaM yasya sa suvihitaH sAdhuryatiH / na caivamapyaGgAramardakodAyinRpamArakAdibhirvyabhicAraH, prAyazaH saMvAditvAdanyathA dhUmAdInAmapyagnijJAnAdau samyag hetutvaM na syAt, teSAmapi kvacidvipratArakagopAladhUmabhRtaghaTikAdau vyabhicAradarzanAd, vyavahAranayaprAdhAnyenaiva ca chadmasthAnAM pravRtteH, ata eva ca yAvattatsamyagbhAvo na jJAyate tAvatteSAmapi bAhyaliGgaparIkSayA pratipattiH karmakSayAyaiva, kiM cAtizayajJAnino'pi puraskurvantyeva vyavahAranayaM yadAha 1 vyavahArovi ha balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / jo hoi aNAbhinno jANato dhammayaM eyaM / / [paJcavastu-1016] 1. arihA A iti gAthArthaH / / 162 / / * Avazyakaniryuktau - 1148 * itthaM codakenokte sati vyavahAranayamatamadhikRtya guNAdhikatvaparijJAnakAraNAni pratipAdayannAcArya Aha AlaeNaM vihAreNaM ThANAcaMkamaNeNa ya / sakko suvihio nAuM bhAsAveNaieNa ya / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam Alayo vasatiH supramArjitAdilakSaNA'thavA strIpazupaNDakavivarjiteti, tenA''layena, nAguNavata evaMvidhaH khalvAlayo bhavati, vihAro mAsakalpAdistena vihAreNa, sthAnamUrdhvasthAnam, caGkramaNaM gamanam, sthAnaM ca caGkramaNaM cetyekavadbhAvastena ca, aviruddhadezakAyotsargakaraNena ca yugamAtrAvanipralokanapurassarAdrutagamanena cetyarthaH, zakyaH suvihito jJAtum, bhASAvainayikena ca vinaya eva vainayikaM samAlocya bhASaNenA''cAryAdivinayakaraNena ceti bhAvanA, naitAnyevambhUtAni prAyazo'suvihitAnAM bhavantIti gAthArthaH / / 1148 / / cakre0 : athetthambhUtasya sAdhorvicitracAritramohanIyakSayopazamabhedato nAmAnyAhuH - deva0 : athetthambhUtasya suvihitasya vicitracAritramohanIyakSayopazamopazamakSayabhedato nAmAnyAha 220 - palAyanAmo paDhamo carittI bIo bausso taio kusIlo / cautthao hoi niyaMThanAmo savyuttamo paMcamao siNAo / / 163 / / cakre0 : 1- pulAko nissAro dhAnyakaNastadvanmanAgasArasaMyamaH, sAdhurapi pulAkastannAmA prathamazcAritrI, sa dvidhA labdhipratiSevAbhedAt tatra labdhipulAko labdhivizeSavAn yadAha saMghAiyANa kajje cuNNijjA cakkavaTTisinnaMpi / tI laddhIe juo laddhipulAo muNeyavvo / / [ saMbodhapra0 753] -- pratiSevApulAkaH skhalitAdibhirjJAnAdyasAratAkArI / 2 - dvitIyazcAritrI bakuzasaMyamayogAdvakuzo bakuzaM karburam, so'pi dvividhastatra vastrapAtrAdyupakaraNavibhUSAkRt prathamaH, karacaraNanakhamukhAdidehAvayavavibhUSAkRd dvitIyaH / 3- tRtIyaH kuzIla eSo'pi dvidhA jJAnAdipratiSevaNAkuzIlo jJAnAdyupajIvakaH, kaSAyakuzIlaH kaSAyairjJAnAdivirAdhakaH / 4- caturthako bhavati nirgranthanAmA nirgato granthAnmohanIyAkhyAditi nirgrantha upazAntamohakSINamohaguNasthAnakastho muniH / 5 - sarvottamaH paJcamakaH snAta iva snAtako ghAtikarmamalakSAlanAt kevalajJAnItyarthaH / eta uttarottaraM zuddhacAritrAH, eSAM ca vistAravicAraH prajJaptipaJcaviMzatitamazataSaSThoddezakAd jJeya iti vRttArthaH / / 163 / / deva : tatra pulAko niHsArazAlyAdikaNastataH pulAkavatpulAkaH, saMyamasArApekSayA ca saMyamavAnapi manAk tamasAraM kurvan pulAka ityucyate tataH pulAka iti nAma yasya sa tathA prathama AdyazcAritrI sAdhurayaM ca dvividho labdhipratiSevAbhedAt, tatra labdhipulAko labdhivizeSavAn, yadAha
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA- 163 saMghAiyANa kajje cuNNijjA cakkavaTTisinnaMpi / tI laddhIe juo laddhipulAo muNeyavvo / / [ saMbodhapra0 753] anye tvAhurAsevanato yo jJAnapulAkastasyeyamIdRzI saJjJA, sa eva ca labdhipulAko na tadvayatiriktaH kazcidapara iti pratiSevApulAkazca paJcadhA, jJAnadarzanacaraNaliGgayathAsUkSmabhedAt / tatra jJAnamAzritya pulAkastasyAsAratAkArI virAdhako jJAnapulAka evaM darzanAdipulAko'pi Aha cakhaliAidUsaNehiM nANaM saMkAiehiM saMmattaM / mUlottaraguNapaDisevaNAe caraNaM virAhei / / liMgapulAo annaM nikkAraNao karei jo liMgaM / maNasA akappiyANaM nisevao hoi ahAsumo / / [ paJcanirgranthI 10, 11] dvitIyo nAmazabdasyAtrApi sambandhAd bakuzanAmA cAritrItyatrApi yogaH / evamuttaratrApi tatra bakuzaM zabalaM karburamityanarthAntaram, bakuzasaMyamayogAd bakuzaH, upakaraNazarIrabhedAdayamapi dvividhaH, tatra vastrapAtrAdyupakaraNavibhUSAnuvarttanazIlaH prathamaH, karacaraNanakhamukhAdidehAvayavavibhUSAnuvarttI dvitIyaH, sa cAyaM dvividho'pi paJcadhA, AbhogA'nAbhogasaMvRttA'saMvRttayathAsUkSmabhedastatrA''bhogaH sAdhUnAmakRtyametat zarIropakaraNavibhUSaNamityevaM jJAnam, tatpradhAno kuza Abhogabakuza evamanye'pi, ihApyuktam - Abhoge jANato karei dosaM ayANamaNAbhoge / mUlottarehiM saMvuDa vivarIya asaMvuDo hoi / / 229 acchimuhamajjamANo hoi ahAsuhumao tahA bakuso / ahavA jANijjaMto asaMvuDo saMvuDo iyaro / / [ paJcanirgranthIpra. 21,22] iti / tRtIyaH kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH, pratiSevaNAkaSAyabhedAdayamapi dvedhA, tatra sevanA samyagArAdhanA, tatpratipakSastu pratiSevaNA tayA kuzIlaH pratiSevaNAkuzIlaH, sa punaH paJcadhA jJAnAdibhedAt, tatra 1. sissaMpi A - iha nANAi kusIlo uvajIvaM hoi nANapabhiIo / ahasuhamo puNa tussaM esa tavassitti saMsAre / / [ paJcanirgranthIpra0 24 ]
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 kaSAyaiH kuzIlaH kaSAyakuzIlo'yamapItthameva paJcadhaiva, iha gAthAH nANe daMsaNaliMge jo juMjai kohamANamAIhiM / sonANAikusIlo kasAyao hoi vinneo / / cArittaMmi kusIlo kasAyao jo payacchaI sAvaM / maNasA kohAIe nisevao hoi ahAsuhumo / / ahavA vi kasAehiM nANAINi u virAhae jo u / so nANAikusIlo neo vakkhANabheeNa / / [ paJcanirgranthIpra0 25, 26, 27 ] iti / caturtha eva caturthako bhavati, nirgato granthAnmohanIyakarmAkhyAditi nirgranthanAmAyaM ca paJcadhA, 1-tatropazAntamohAddhAyAH kSINamohacchadmasthAddhAyAzcAntarmuhUrttapramANAyAH prathamasamaye vartamAnaH prathamasamayanirgranthaH, 2-zeSeSu tvaprathamasamayanirgranthaH, 3 evaM nirgranthAddhAyAzcaramasamaye caramasamayanirgranthaH, 4-zeSeSu tvitaraH, 5 - sAmAnyena tu yathAsUkSmaH, iti pAribhASikIsaMjJA uktaJcehaaMtamuhuttapamANayaniggaMthaddhAe paDhamasamayaMmiM / paDhamasamayaniggaMtho annesu apaDhamaMsamao so / / darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam emeva tayaddhAe carame samayaMmi caramasamao so / sesesu puNa acaramo sAmanneNaM ahasuhumo / / [paJcanirgranthIpra0 30, 31] iti sarveSAmuttamaH sarvottamaH paJcamakaH snAta iva snAtako ghAtikarmalakSaNamalapaTalakSAlanAd, ayamapi paJcadhA 1-tatrAkSapI ghAtikarmacatuSTayakSapaNAnantaraM tatkSapaNAbhAvAditi prathamaH, 2-azabala ekAntato vizuddhacaraNo'ticArapaGkAbhAvAditi dvitIyaH, 3- akarmAMzo vigataghAtikarmeti tRtIyaH, 4- saMzuddhajJAnadarzanadharaH kevalajJAnadarzanadhArIti caturthaH, 5-aparizrAvI parizravatyAzravati karma badhnAtItyevaM zIlo na tatheti, abandhako niruddhayoga ityartha iti paJcamaH snAtakabhedaH / amISAM ca zabdanayApekSayA bhedaH sambhAvyata iha cottarottareSAM vizuddhimatvAditthaM kramaH pulAkAdInAm, amISAM ca vedAdi 35 dvAravicAra: prajJaptipaJcaviMzatitamazataSaSThoddezakAdavaseya iti vRttArthaH / / 163 / / * pravacanasAroddhAre- 719 * idAnIM 'niggaMtha 'tti trinavataM dvAramAha - paMca niyaMThA bhaNiyA pulAya bausA kusIla niggaMthA / hoi siNAo ya tahA ekkekko so bhave duviho / /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA- 164 te paJcavidhA uktAH, granthAdAntarAnmithyAtvAderbAhyAcca dharmopakaraNavarjadhanAdernirgatA nirgranthAH sAdhavaH, yathA - pulAko bakuza: kuzIlo nirgranthaH snAtakazceti, eteSAM ca pulAkAdInAM sarveSAM sAmAnyatazcAritrasadbhAve'pi mohanIyakarmakSayopazamAdivaicitryAdbhedo'vagantavyaH, ekaiko'pi sa pulAkAdirdvividho bhavet, dvaividhyaM ca sUtrakRdevAgre prakaTayiSyati / / 719 / / cakre0 : athaite sarve samprati prApyante kiM vA katicidevetyAhuH deva0 : athaite sarve'pi samprati prApyante kiM vA katicidevetyAha niggaMthasiNAyANaM pulAyasahiyANa tiNha voccheo / kusakusIlA ni va jA titthaM tAva hohiMti / / 164 / / cakre0 : spaSTA / / 164 / / deva0 : nirgranthasnAtakayoH pulAkasahitayostrayANAM vyavacchedo nirvRttirjanma pratItya teSAM tRtIyacaturthArakayoreva bhAvAt / atha nirgranthAdiSu nAmagrAhamabhihiteSu trayANAmiti gatArthaH, satyam, gatArthAnAmapi dRzyata eva loke prayogastathA cAha jinendrabuddhiH - yadi gatArthAnAmaprayoga eva syAttadA pacati devadatta ityatra pacatItyetat tivaikatvasyAbhihitatvAddevadatta iti sa ekavacanaM na syAditi / bakuzakuzIlau dvAvapIti prAgvat / yAvattIrthaM zrImahArvIrasya tAvad bhaviSyataH, tathA ca vyavahArabhASyam- 'bausapaDisevagA khalu ittiriccheyA ya saMjayA dunni jo titthaNusajjati tti gAthArthaH / / 164 / / = * pravacanasAroddhAre - 730 * athaite pulAkAdayaH paJcApi kiyantaM kAlaM yAvatprApyante ? tatrAha - niggaMthasiNAyANaM pulAyasahiyANa tiNha voccheo / samaNA usakusIlA jA titthaM tAva hohiMti / / 223 nirgranthasmatakAnAM pulAkasahitAnAM trayANAmapi nirgranthabhedAnAM vyavacchedo' bhAvo 'maNaparamohipulAe' ityAdivacanAjjambUsvAmino'nantaramete trayo'pi na jAtA ityarthaH, bakuzakuzIlalakSaNAH punaH zramaNAHsAdhavo yAvattIrthaM tAvadbhaviSyanti, 'bakusakusIlehiM vaTTae titthaM' iti vacanAt / / 730 / / 1. vuccheo P K 2. doNi A, donni Z
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama cakre0 : atha yAvattIrthabhAvinau tau prati kiM kAryamityAhuH - deva0 : yatastau yAvattIrthamanuSajyete tataH kimityAhaH - tA tesiM asaDhANaM jahasatti jahAgamaM jayaMtANaM / kAlociyajayaNAe bahumANo hoi kaayvvo||165 / / cakre0 : tat tasmAttayorbakuzakuzIlayorazaThayoryathAzakti yathAgamam, kAlo duHSamA taducitayatanayA yatamAnayorbahumAnaH pUjA kartavyaH / / 165 / / deva0 : tattasmAttayorbakuzakuzIlayorazaThayoramAyAvinoryathAzakti yathAbalaM yathAgamamAgamAnatikrameNa yatamAnayorudyatayoH, katham ? kAlo duHSamA taducitayatanayA, bahvatizayena mAnaH pUjA bhavati karttavya iti gAthArthaH / / 165 / / cakre0 : atha pUjAmeva vyaJjayanti - deva0 : atha pUjAmeva vyanakti - bahumANo vaMdaNayaM niveyaNA pAlaNA ya jatteNa / uvagaraNadANameva ya gurupUyA hoi vineyaa||166|| cakre0 : bahumANo mAnasikI prItiH, vandanakaM dvAdazAvarttam, nivedanA dravyato dhanadhAnyAdisarvasvasamarpaNam, bhAvataH sarvAtmanA manasA samarpaNam, pAlanA tadupadezA''rAdhanam, yatnena rahasyametadityAdareNa, upakaraNasya vastrAderdAnam, eveti samuccaye, cakArAdabhyutthAnA'bhigamanA'nugamanAdikA ca gurupUjA bhavati vijJeyA / / 166 / / deva0 : bahumAno mAnasikI prItirvandanaM dvAdazAvartam, nivedanA dravyato bhAvatazca, tatra dravyato dhanadhAnyAdisarvasvasamarpaNam, bhAvataH sarvAtmanA manaHsamarpaNam, pAlanA tadupadezA''rAdhanam, cakArasyA'vadhAraNArthatvAd, yatnenaiva paramarahasyamidamityAdareNopakaroti saMyamamanutiSThataH sAdhorupakAraM karotItyupakaraNaM vastrapAtrAdi, tasya dAnaM vitaraNameveti samuccaye, cakAro'bhyutthAnA''gacchadabhigamanagacchadanuvrajanA'JjalipragrahAdibAhyapratipattisUcakaH, kim ? gurupUjA bhavati vijJeyeti gAthArthaH / / 166 / / 1. bahumANaM A 2. sarvasvArpaNA P. K 3. samarpaNA A. T. B. C
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA- 167, 168 cakre0 : atha nirgranthasnAtakApekSayA hInaguNAnAM bakuzakuzIlAnAM kathamitthaM pratipattirityAhuHdeva0 : atha snAtakAdyapekSayA hInaguNAnAmanyeSAM kathamitthaM pratipattirityAha palae mahAguNANaM havaMti sevArihA lahuguNA vi / atthamie diNanA ahilasai jaNo paIvaMpi / / 167 / / cakre0 : pAThasiddhA, navaraM pralaya abhAve / / 167 / / deva0 : spaSTArthA, navaraM pralaye'bhAve mahAguNAnAM snAtakAdInAM laghavaH zabalatvakaSAyakaluSitatvAbhyAM guNAzcAritraguNA yeSAM te tathA, yato'stamite dinanAthe savitari pradIpamapyabhilaSati janastenApi tamasi ghaTaghaTIsarAvodaJcanAdi padArthAvalokanena svArthasiddheriti / / 167 / / cakre0 : Agamo'pyevameva vyavasthitastathAhi deva0 : yasmAdAgamo'pyevameva vyavasthitastathAhi - 225 1 sammattanANacaraNANuvAimANANugaM ca jaM jattha / jiNapatrattaM bhattIe pUyae taM tahAbhAvaM / / 168 / cakre0 : samyaktvajJAnacaraNA'nupAtinaM sAkSAdAgamA'nuktamapyAjJAnugaM jinoktAnusAriNaM yaM bhAvaM guNavizeSaM yatra puruSe pazyediti zeSaH / zeSaguNA'bhAve'pi taM jinaprajJaptamiti manasi kRtvA bhaktyA bahumAnatastathA tena prakAreNa guNavizeSA'numAnena pUjayet satkArayedityarthaH / / 168 / / deva0 : samyaktvaM ca jJAnaM ca caraNaM ca tAnyanupatatyanugacchatIti tadanupAtI, taM tathA''jJAnugaM cAptopadezAnusAri, iha ca sAkSAdAgamAnuktamapi yatkiJcitsamyaktvAdyanupAti syAditi tasya pRthagupanyAso'yam, yatra puruSe pazyediti zeSaH / taM bhAvaM paryAyavizeSaM guNAbhAve'pi jinaprajJaptamitikRtvA bhaktyA bahumAnatastathA samyaktvAdyucitapratipattiprakAreNa pUjayet satkArayediti gAthArthaH / / 168 / /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 raNam - samyaktvaprakaraNama cakre0 : atra cArthe - deva0 : iha ca - kesiMci ya Aeso daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / vocchinnaM ca carittaM vayamANe hoi pacchittaM / / 169 / / cakre0 : keSAJcidAgamAnabhijJAnAmAdezo matam, yathA 'darzanajJAnAbhyAM varttate tIrthaM cAritraM ca vyavacchinnam' iti vadati bruvANe bhavati prAyazcittam / / 169 / / deva0 : keSAJcitpravacanaikadezinAmAdezo matam, kimityAha-darzanajJAnAbhyAM vartate pravahati tIrthaM caturvarNaH saGghaH, cazabdo heto, yato vyavacchinnaM nivRttaM cAritram, tathA cAgamaH - mUlaguNauttaraguNA jamhA bhaMsaMti caraNaseDhIo / tamhA jiNehiM donnivi paDisiddhA savvasAhUNaM / / [gurutattva. 1-89] aggagghAo haNe mUlaM mulagghAo ya aggayaM / iti, asya vyAkhyA - 'jahA tAladummassa aggasUIe hayAe mUlo hao ceva, mUlevi hae aggasUI hayA, evaM mUlottaraguNesuvi uvasaMhAro, evaM ca natthi koi so saMjao jo mUluttaraguNANaM annayaraM na paDisevai, annayaraguNapaDisevapo ya duNhavi mUluttarANa abhAvo, duNhavi abhAve sAmAiyasaMjamassa abhAvo / saMjamassa abhAve paMcaNhavi niyaMTThANaM abhAvo, evaM ca acarittaM titthaM bhavaitti sopaskAratvAditi vadati bruvANe bhavatyApadyate prAyazcittamAgamapratItam, anyathA prarUpaNena zrutasyA''zAtanAsambhavAd, yato'traiva vakSyati siddhAntavacanam-'jo saMjamae' ityAdi / kiJca cAritraniSedhakairapi duSprasabhAntaM tIrthAnuvRttiriSTaiva, na ca jJAnadarzanacAritravyatiriktaM tIrthamastIti svavacanavyAghAtastathA ca zrIbhadrabAhuH - 'daMsaNanANacarittaMmi niuttaM jiNavarehiM savvehiM eeNa hoi titthaM' iti, tasmAttIrthamicchatA cAritramapyakAmenaiSTavyam / kiJca yadi darzanajJAnAbhyAmeva tIrthaM varteta tadA zreNikaprabhRtInAmapi zramaNatvaM prasajyeta, teSAmapi darzanajJAnasadbhAvAd, na ca vAcyaM te'pi zramaNA eva, zrAmaNyaguNayuktasya narakeSvanupapAtAt, teSAM ca narakagamanapratipAdanAd / yadapyekaviMzativarSasahasrANi tIrthAnuvRttirucyate tadapi nopapadyeta, darzanajJAnayoH SaTsvapi samAsvavasthitatvAt, tayoreva ca mokSamArgatve sarvagatibhyo'pi muktigamanaprasaGgAcceti sthitaM sAmpratamapi cAritrasahitaM tIrthamiti gAthArthaH / / 169 / / 1. vucchinnaM PK
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-170, 171 227 cakre0 : amumevArthaM bhAvayanti - deva0 : pUrvoktameva bhAvayannAha - ___ jo bhaNai natthi dhammo na ya sAmaiyaM na ceva ya vayAiM / so samaNasaMghabajjho kAyavyo smnnsNghenn||170|| cakre0 : spssttaa||170 / / deva0 : yo bhaNati nAsti dharmaH kSAntyAdilakSaNo na ca sAmAyikaM rAgadveSAbhAvarUpam, na caiva ceti samuccaye, vratAni mahAvratAni sa zramaNasaGghabAhyaH sAdhusaGghabahirbhUtaH kartavyaH zramaNasaGghana, dvAdazavidhasambhogena pariharttavyaH, sambhogazca yathA - uvahi - suya - bhattapANe - aMjalIpaggahei ya / dAyaNAya - nikAye ya - abbhuTThANittiAvare / / kiikammassa ya karaNe - veyAvaJcakaraNeNi ya / samosaraNaM - sannisijjA ya - kahAe ya pvNdhnne|| [ asya rUpakasyA'rtho nizIthapaJcamoddezakabhASyAdavaseyaH / navaraM dAyaNatti ziSyagaNArpaNam, nikAyatti zayyopadhyAdibhirnimantraNam, yatrAnuyAnAdiSu bahavaH sAdhavo milanti tatsamavasaraNam, sannisijjAyatti niSadyAgatasya niSadyAgatena saha zrutaparAvartanam, kathAyA vAdajalpAdirUpAyAH prabandhanamiti gAthArthaH / / 170 / / cakre0 : kimiti sa bahiH kArya ityAhuH - deva0 : kimiti - duppasahaMtaM caraNaM jaM bhaNiyaM bhagavayA ihaM khette / ANAjuttANamiNaM na hoi ahuNa tti vAmoho / / 171 / / cakre0 : duSprasabhAntaM duSprasabhAcAryaparyantam, AjJAyuktAnAM sAdhunAM caraNaM cAritram, yad yasmAd bhaNitaM bhagavatA zrIvIrasvAmineha kSetre bharatAkhye tasmAdidaM na bhavatyadhuneti yasya matistasya vyAmoho mUDhateti sa bahiH kArya ityarthaH / / 171 / /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : duSprasabho duSprasabhanAmA''cAryo'nte yasya tattathA, tadguNasaMvijJAno'yaM bahuvrIhiH / caraNaM cAritraM yadyasmAd bhaNitaM bhagavatA zrImahAvIratIrthakRtehAsmin bharatanAmni kSetre, yadavAci - titthavoccheyakAle duppasabho nAma aNagAro / taMmi kAlagae carittaM titthaM ca vocchijjihi / / [ ] iti / tasmAdapergamyamAnatvAdAjJAyuktAnAmapyadhunA duHSamAyAM caraNaM na bhavatItyevaMrUpA pratipattiAmoho mUDhateti gAthArthaH / / 171 / / __ * upadezapade-809 * duppasahaMtaM caraNaM bhaNiyaM jaM bhagavayA ihaM khette / ANAjuttANamiNaM Na hoMti ahuNa tti vAmoho / / duSprasabhAntaM duSSamAparyantabhAgabhAviduSprasabhanAmakamunipuGgavaparyavasAnaM gaGgApravAhavadavyavacchinnaM caraNaM bhaNitaM yadyasmAd bhagavateha kSetre / AjJAyuktAnAM yathAsAmarthyamAjJAparipAlanaparAyaNAnAmidaM cAritraM na bhavatyadhunaiSa vyAmoho varttate, yathAzaktyAjJAparipAlanasyaiva cAritrarUpatvAt, tasya ca sAmpratamapi bhAvAditi / / 809 / / cakre0 : nanu tathAvidhabuddhibalAdyabhAvAt kathamidAnIM cAritrasambhavaH ? ityAhuH - deva0 : nanu tathAvidhabuddhibalAdyabhAvataH kathamidAnIM cAritrasambhava ityAha - kAlociyajayaNAe macchararahiyANa ujjamaMtANaM / jaNajattArahiyANaM hoi jaittaM jaINa syaa||172|| cakre0 : sugamA, navaraM janayAtrArahitAnAM kRtapratikRtisukhaduHkhacintAdilokavyavahAramuktAnAm, sadeti yAvattIrtham / / 172 / / deva0 : kAlocitayatanayA prAgvanmatsararahitAnAmupalakSaNatvAdrAgadveSavarjitAnAmudyacchatAM pratilekhanAdisAmAcArISu yatamAnAnAm, janayAtrArahitAnAM kRtapratikRtisukhaduHkhacintAdilokavyavahAramuktAnAM yatInAM yatitvaM cAritravattvaM bhavati sadeti duHSamAntaM yAvadantararahitamityartha iti gAthArthaH / / 172 / / 1. kRti T,B.C
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-173 229 cakre0 : etadeva samarthayanti - deva0 : etadeva samarthayati - na viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / ___ chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA duNhaM / / 173 / / cakre0 : na vinA nirgranthaiH sAmAnyena cAritribhistIrtham, na cA'tIrthA nirgranthAstIrthaM vinA te'pi na bhavantItyarthaH, pulAkabakuzapratiSevaNAkuzIlAnAmevAyaM niyamaH, tathA ca prajJaptiH - pulAe NaM bhaMte ! kiM titthe hujjA, atitthe hujjA ? goyamA ! titthe hujjA, no atitthe hujjaa| evaM bause vi, paDisevaNAkusIle vi / kasAyakusIle pucchA, goyamA ! titthe vA hujjA atitthe vA hujjA, jai atitthe hujjA kiM titthayare hujjA, patteyabuddhe hujjA ? goyamA ! titthayare vA hujjA, patteyabuddhe vA hujjA / evaM niyaMThe vi / evaM siNAe vi / / tasmAt SaTkAyasaMyamo yAvattAvadanuSaJjanA'nuvRttiyorbakuzapratiSevaNAkuzIlayorevetyarthaH / / 173 / / deva0 : na vinA nirgranthaizcAritribhistIrtham, na cA'tIrthA nirgranthAstI) vinA te'pi na bhavantItyarthaH, anayoranyonyAvinAbhAvitvamiti hRdayam / iha ca pulAkabakuzapratiSevaNAkuzIlAnAmevAyaM niyamaH, tathA ca prajJaptiH - pulAeNaM bhaMte ! kiM titthe hujjA, atitthe hujjA ? goyamA ! titthe hujjA no atitthe hujjA / evaM bause vi, paDisevaNAkusIle vi / kasAyakusIle pucchA, goyamA ! titthe vA hujjA atitthe vA hujjA, jai atitthe hujjA kiM titthayare hujjA, patteyabuddhe hujjA ? goyamA ! titthayare vA hujjA patteyabuddhe vA hujjaa| evaM niyaMThe vi / evaM siNAe vi / tasmAt SaTkAyasaMyamo yAvattAvadanuSaJjanA'nuvRttirdvayoriti gAthArthaH / / 173 / / * vyavahArasUtram-4197 * na viNA titthaM niyaMThehiM niyaMThA vA [na] atithigA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA doNhaM / / nirgranthaivinA tIrthaM na bhavati, nApi te nirgranthA atIthikA: tIrtharahitA bhavanti, paraspara vyavasthitatayA 1. doNhaM A.z
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ekasyAparasya [ca] bhAvAt / nirgranthagrahaNaM saMyatAnAmupalakSaNam, tata etadapi draSTavyam - saMyataivinA na tIrtham, nApi tIrthamantareNa saMyatAH / nirgranthAH saMyatAzca prathamasaMhanana - caturdazapUrvadhara - vyavacchede'pi vidyante, yato yAvat SaTkAyasaMyamastAvad dvayAnAmapi anuSaJjanA anuvarttanA samasti / SaTkAyasaMyamazca pratyakSato'dyApyupalabhyate, tataH santi nirgranthAH, santi saMyatA iti pratipattavyam / tatsattvapratipattau ca tIrtha sacAritramityapi pratyetavyam / cAritre ca sati prAyazcittamiti / / 4197 / / cakre0 : uttarArdhameva vivRNvanti - deva0 : uttarArdhameva vivRNoti - jA saMjamayA jIvesu tAva mUlA ya uttaraguNA ya / ittariyacheyasaMjama niyaMTha busaaypddisevii||174 / / cakre0 : yAvatsaMyamatA jIveSu, zeSaguNAbhAve'pi yAvat SaDjIvarakSAmapi labhyate / tAvanmUlA mUlaguNA uttaraguNAzca, yAvaccaite tAvaditvaracchedasaMyamau sAmAyikasaMyamacchedopasthApanIyasaMyamau, yAvaccaitau tAvanirgranthau bakuzAyapratiSeviNau / Ayo jJAnAdilAbhastasya pratikUlaM sevante ceSTanta AyapratiSeviNo jJAnAdyupajIvakAH pratiSevaNAkuzIlA ityarthaH / anuSajyeta iti sarvatra yojyam / / 174 / / / deva0 : yAvat svArthikatalpratyayAntatvAt saMyamatA rakSaNam, keSu viSaye ? jIveSu pRthivyAdiSu, zeSaguNAsambhave'pi yAvat SaDjIvarakSAmAtramapi labhyata ityarthaH / tAvaduttarapadasthaguNazabdasyehApi sambandhAnmUlaguNA uttaraguNAzca, yAvaccaite tAvaditvaraM ca sAmAyikaM sAmAyikasaMyamaH, bhImAdinyAyena cchedopasthApanIyasaMyamazca tau, vibhaktilopazceha, yAvaccaitatsaMyamadvayaM tAvanirgranthau, kau ? cakArasya cchandobhaGgabhayAnmadhyapAtAddIrghatvasya ca prAkRtatvAd bakuzapratiSeviNau ca bakuzapratiSevaNAkuzIlAvityarthaH / anuSajyeta iti sarvatra yoga iti gAthArthaH / / 174 / / cakre0 : eSaiva sarvatIrtheSu vyavasthetyAhuH - deva0 : etadeva samastatIrthakRttIrthavyavasthitatvena samarthayannAha - savvajiNANaM nicaM bakusakusIlehiM vaTTae titthaM / navaraM kasAyakusIlA apamattajaI vi. satteNa / / 175 / / 1. bakusA P. K 2. vi saMteNa A.T.C. vasaMteNaM P
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA - 176 cakre 0 : sarvajinAnAM bharatairavatavidehatIrthakRtAm, nityaM bakuzakuzIlAbhyAM varttate tIrtham, pulAkAdInAmalpatvAtkAdAcitkatvAcca, navaraM kevalamayaM vizeSaH sattvena kaSAyasattayA'pramattayatayo'pi saptamaguNasthAnavartino'pi kaSAyakuzIlA bhaNyante, ata evambhUtAH kaSAyakuzIlA api yAvattIrthaM bhavantIti bhAvaH / / 175 / / - 231 -= deva0 : sarvajinAnAM purimAntimamadhyamavidehajatIrthakRtAM bakuzakuzIlAbhyAM varttate tIrthaM pravacanaM nityamiti satataM pulAkAdInAmalpatvAtkAdAcitkatvAt satAmapi ca tIrthapravRttiM pratyanaGgatvAt, navaraM kevalamayaM vizeSa: kaSAyakuzIlA apramattayatayo'pi saptamaguNasthAnavarttino'pi bhaNyanta iti vizeSaH, katham ? sattvena kaSAyasattayeti gaathaarthH||175|| - cakre0 : yata eva bakuzakuzIlAbhyAM tIrthapravRttirata eva deva0 : atha siMhAvalokananyAyena yaduktaM prAg yastaM sthApayatyapAtre sa mahApApa iti tadvizinaSTi, yadi vA yata eva bakuzakuzIlAbhyAM tIrthapravRttirata guruguNarahio ya iha daTThavvo mUlaguNaviutto jo / na u guNamittavihINu tti caMDaruddo udAharaNaM / / 176 / / cakre0 : guruguNarahitazceha guruvicAre sa eva draSTavyo yo mUlaguNaviyuktaH, upalakSaNatvAdabhIkSNamuttaraguNavirAdhakazca, jo cayai uttaraguNe mUlaguNe vi acireNa so cayai [ upadezamAlA- 117] iti vacanAt / na punarguNamAtravihInaH priyavacanaviziSTopazamAdiguNavikala ityatrArthe caNDarudrAcArya udAharaNaM dRSTAntaH, ayaM hi prakRtiroSaNo'pi bahUnAM saMvignagItArthaziSyANAmamocana bahumAnaviSayazcA'bhUt / / 176 / / deva0 : cazabdo'tra punaH zabdArthaH, tato guruguNarahitaH punariha guruvicAre sa eva draSTavyo jJAtavyaH, yaH kim ? yo mUlaguNaviyukto mahAvratAdivirahitaH samyagjJAnakriyArahito vA, upalakSaNatvAdabhIkSNamuttaraguNavirAdhakazca 'jo cayai uttaraguNe mUlaguNe vi acireNa so cayai' iti vacanAt, na tu na punarguNamAtravihIno madhurabhASaNaviziSTopazamAdiguNavikala ityasminnarthe caNDarudrazcaNDarudrAcArya udAharaNaM dRSTAntaH, iha ca prayogo guNamAtravihIno'pi gurureva, 1. guNamittavihINa tti P. K, guNamettavihINo viZ
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam mUlaguNayuktatvAJcaNDarudrAcAryavat, tathA hyasau prakRtiroSaNo'pi bahUnAM saMvignagItArthaziSyANAmamocanIyo viziSTabahumAnaviSayazcAbhUt, tatkathAnakaM caivam - AsIdAmuktasuvyakta-jJAnAdiguNabhUSaNaH / caNDarudra iti zrImAn sUriH prakRtiroSaNaH / / 1 / / anAbhogAdapi kRte kriyAlope laghunyapi / AkrozAkRzakrodhAvezavaMzyo munInasau / / 2 / / manAgapi munInAM sa skhalitaM kSantumakSamaH / saGklezabhIrurgacchasyAdUradeze sthitiM vyadhAt / / 3 / / sa tathA viharan grAmAnugrAmaM naiSThikAgrimaH / ujjayinyAmathAnyedhurudhAne samavAsarat / / 4 / / kazcidAkAramAdhurya-nirjitAmaradArakaH / ibhyasUnustadAvantInagaryAM paryaNIyata / / 5 / / munivrAtapadAmbhoja-rajaHpAtapavitritam / tadudyAnaM samaM mitraiH krIDituM sa yuvA yayau / / 6 / / tatrebhyasUnoH suhRdaH krIDanto dadRzurmunIn / vavandire ca te sarve zreSThisutasamanvitAH / / 7 / / ucuzca pUjyAH pravrajyAM datta naH suhade syAt / ayaM hi bAlyAt saMvigno gRhavAsaparAGmukhaH / / 8 / / viSAya viSayAneSa vibhavaM loSTurAzaye / tRNAya straiNamAbAlyAnmene munirivAnizam / / 9 / / zaThAMstAniGgitaiqhatvA sAdhavaH sudhiyo'bhyadhuH / adhikArI gururdIkSAdAnAdau na punarvayam / / 10 / / guruH kveti tadApRSTairatha sUriradarzyata / amISAmauSadhamasAvevetyAlocya sAdhubhiH / / 11 / / sudharSaNo'yamekAkI varSIyAniti dArakaiH / sAntarhAsairgururgatvA natvA ca prAgvadaucyata / / 12 / / aho mayA sahAmISAM mUrkhANAmeSa viplavaH / dhyAtvetyamarSaNaH sUristairbhasmAnAyayad drutam / / 13 / / pazyAmaH kiM karotyeSa iti buddhyA durAzayAH / sahAsAH sahasA kecittasmai bhasmopaninyire / / 14 / / atha yUnaH ziraH sUrirUruyugmAntarasthitam / kSaNAlluluJca mitreSu muJca muJceti vAdiSu / / 15 / / navoDhazcintayAmAsa luJcito'smi yathAtathA / mamedRzasya vai tarhi garhitA gRhamedhitA / / 16 / / gRhItaM viplavenApi bhAvato bhavatu vratam / dRSadityAdRto'pyoM jJAtaH sanmaNirarhati / / 17 / / atha sAzrUNi mitrANi babhANAbhinavo muniH / bhadrAH pramodAvasare viSAdaH kriyate kimu / / 18 / / akAmasyApi me dIkSA jajJe puNyodayAdiyam / agAdalasamadhyena tadasau jAhnavI svayam / / 19 / / na viplavamamuM yUyaM saumyAzcedakariSyata / kathaM dIkSA mamedRzAbhaviSyad durmatestadA / / 20 / / prANinAM syAdapAdhyAyaH ko vA nAdharmakarmaNi / nivartayati pApAdyastaddhi mitraM pravakSyate / / 21 / / 0 ayaM kathAnaka: T,C hastapratiSu paJcAzakavRtyantargata zrI caNDarudrAcAryakathAnakasadRza eva, tasmAdatra A pratAnusAreNaiva gRhItaH / sampA0 /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-176 233 dIkSA yathAtathA vApi gRhItA mucyate katham / atha mucyeta vAcyatvaM majjanaM ca bhavArNave / / 22 / / tadyAta yUyaM mA caitat kamapi jJApayiSyatha / no cenmama kariSyanti jJAtayo vratakhaNDanam / / 23 / / uktveti dattvAlaGkArAn visRSTAH suhado'munA / agaman kecana kvApi bASpapUraplutekSaNAH / / 24 / / atha zaikSo'bhyadhAdbhItiratra me svajanAtprabho / prasadya sadyo gamanamanyatra kriyatAM tataH / / 25 / / sUrirUce divA tarhi vartmanaH pratyupekSaNAm / gatvA tvaM kuru yena syAdvihAro nizi nau sukham / / 26 / / zaikSakeNa tathA kRtvA vijJapto rajanImukhe / vihitAvazyakazcaNDarudrastena sahAcalat / / 27 / / vyaktamagrasthite mArgamekAgre kathayatyapi / tasmin gururjarAkliSTaH skhalati sma pade pade / / 28 / / panthAnaM pratyupaikSiSThAH kIdRzaM tvaM durAzaya / iti tIkSNAkSaraiH kSArairivAbhIkSNaM vapurdahan / / 29 / / daNDena gururAjaghne ziSyazIrSaM muhurmuhuH / nazyadguNAkrandaravAkAraThAtkAradAruNam / / 30 / / yugmam kSamiNAmagraNI zaikSaH sa dadhyau zuddhadhIstvidam / dhigahaM gurusantApapApabhAgabhavaM katham / / 31 / / vinItasyeGgitajJasya viduSaH kRtakarmaNaH / guruH svaparivArasya tasyAntaH san samAdhinA / / 32 / / durAtmanA mayA prApi pazya klezamayI dazAm / upaplavAya tigmAMzorbhavedrAhorhi saGgamaH / / 33 / / yugmam guruNA vikaTAdasmAdAkRSTo'smi bhavAvaTAt / durgamArgAmbudhAvasmin mayA tu nihito guruH / / 34 / / Akrozato ghnato vAtra doSaH ko'pyasti no guroH / aparAdho mamaivAyamupatApayato gurum / / 35 / / iti bhAvayatastasya kSamopacitacetasaH / ghAtikarmakSayAddivyaM kevalajyotirudyayau / / 36 / / karAmalakavallokaM tenAkalayato'khilam / sukhaM ca nayataH sUriM vibhAtAsya vibhAvarI / / 37 / / tato navoditAdityakiraNAlimivAruNAm / guruH kSarantImaikSiSTa zaikSe rudhiradhoraNIm / / 38 / / Uce cedRkSacaritazcirapravrajito'pyaham / tvamadyadIkSito'pIdRgaho nau mahadantaram / / 39 / / gurau mayyasatI kSAntistvayi ziSye kathaM gatA ? / avidyamAnaM kUpembu praNAlyAM kathamAgatam ? / / 40 / / dhigadhanyaM guNaiH zUnyaM nyUnaM cAritraparyavaiH / mAmAcAryabruvaMkoTimArUDhaM krodhapApmanaH / / 41 / / asya me sukule janma pravrajyA dIrghakAlikI / cirAdgurupadopAstiH sUtrArthAvagamo manAk / / 42 / / AcAryatvaM parivArastatkiM yanna kSamocitam / tathApi durbhagaM strIva na kSamA mAM spRzatyapi / / 43 / / yugmam 1. AcAryakheTaM mAm A
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam iti svaM tIvrasaMvegayogAnnindannavApa saH / AcAryazcaNDarudro'pi zuddhAtmA kevalazriyam / / 44 / / bhUyaH sUristayAhnAya svaparivArasampadA / darzAnta iva zItAMzurjyotsnayA samayujyata / / 45 / / vihRtya suciraM dhAtryAmuddhRtya subahuM janam / bhavAndhakUpAdApa zrIcaNDarudraH zivAspadam / / 46 / / itthaM kSAntiguNena kiJcidamunaivaikena zUnyo'pi san, pUrNo mUlaguNaistathottaraguNaiH zrIcaNDarudraH paraiH / rekhAmeSa yugapradhAnagaNabhRtpaGktau parAM prAptavAn; tatkenApi guNena kazcana gururnyUno'pi pUjyaH satAm / / 47 / / iti gAthArthaH / / 176 / / 234 * paJcAzake - 19/35 * atha 'guruguNarahitastu gururna gururiti vidhityAga eva tasyeSTa' iti yaduktaM tatra vizeSAbhidhAnAyAhaguruguNarahio vi ihaM daTThavvo mUlaguNavitto jo / uguNamettavihINo tti caMDaruddo udAharaNaM / / guruguNarahito'pyapizabdo'tra punaH zabdArthaH, tatazca 'guruguNarahito gururgururna bhavati' ityatra guruguNarahitaH punariha gurukulavAsaprakrame / sa eva draSTavyo jJAtavyo mUlaguNaviyukto mahAvratarahitaH samyagjJAnakriyAvirahito vA yaH / na tu na punarguNamAtravihIno mUlaguNavyatiriktapratirUpatAviziSTopazamAdiguNavikalaH, iti hetorguruguNarahito draSTavya iti prakramaH, upapradarzanArtho vetizabdaH / uktaM cehArthe kAlaparihANi dosA etto ikkAiguNavihINeNa / aNNeNa vi pavvajjA dAyavvA sIlavaMteNa / / atrArthe kiM jJApakamityAha- caNDarudrazcaNDarudrAbhidhAnAcArya udAharaNaM jJApakam / tatprayogazcaivamguNamAtravihIno'pi gurureva, mUlaguNayuktatvAt, caNDarudrAcAryavat, tathA hyasau prakRtiroSaNo'pi bahUnAM saMvignagItArthaziSyANAmamocanIyo viziSTabahumAnaviSayazcAbhUt, tatkathAnakaM caivaM dRzyate - caNDarudrAbhidhAno'bhUdAcAryo'tibahuzrutaH / jJAnAdipaJcadhA''cAraratnaratnAkaropamaH / / 1 / / asamAcArasaMlokasaMjvalatkopavADavaH / saMklezaparihArAya gacchapArzve sma tiSThati / / 2 / / viharaMzca samAyAta ujjayinyAM kadApyasau / viviktodyAnadeze ca tasthau gacchasya sannidhau / / 3 / / atha zrImatsutaH ko'pi surUpo navayauvanaH / pradhAnavastramAlyAdibhUSito mitraveSTitaH / / 4 / / vivAhAnantaraM krIDannAgataH sAdhusannidhau / tanmitraiH kelinA proktAstaM puraskRtya sAdhavaH / / 5 / / asmatsakhamamuM yUyaM he bhadantA virAgiNam / nirviNNaM bhavakAntArAtpravrAjayata satvaram / / 6 / / sAdhavastu takAn jJAtvA casUrIkaraNodyatAn / auSadhaM sUrirevaiSAmityAlocya babhASire / / 7 / /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-176 2: 5 bho bhadrA guravo'smAkaM kurvate kAryamIdRzam / vayaM tu no tato yAta gurUNAmantikaM laghu / / 8 / / kelinaiva tato gatvA gurumUcustathaiva te / sUriNA bhaNitaM tarhi bhasmAnayata satvaram / / 9 / / yenAsya luJcanaM kurmo vayasyaistu tato laghu / tadAnItaM tataH sUriH paJcamaGgalapUrvakam / / 10 / / luJcanaM kartumArebhe tadvayasyAstu lajjitAH / cintitaM cebhyaputreNa kathaM yAsyAmyahaM gRhe / / 11 / / svayamAzritasAdhutvaH saMluJcitaziromukhaH / tato visRjya mitrANi gurumevamuvAca saH / / 12 / / bhadanta parihAso'pi sadbhAvo'jani me'dhunA / raGkatvenApi tuSTasya saurAjyaM me samAgatam / / 13 / / tataH svajanArAjAdyA yAvannAyAnti matkRte / tAvadanyatra gacchAmo no cedbAdhA bhaviSyati / / 14 / / gururbabhASe yadyevaM tato mArga nirUpaya / tathaiva kRtavAneSa vRttau gantuM tatastakau / / 15 / / AcAryaH pRSThato yAti purato yAti zikSakaH / rAtrau vRddhatvato'pazyan mArge praskhalito guruH / / 16 / / re duSTa zaikSa ! kIdRzo mArgaH saMvIkSitastvayA / iti bruvANo daNDena zIrSe taM hatavAn krudhA / / 17 / / evaM sa caNDaroSatvAJcalita: skhalitaH pthi| zirasyAsphoTayan yAti taM zaikSaM kSamiNAM varam / / 18 / / ziSyastu bhAvayAmAsa mandabhAgyo'smyahaM yataH / mahAbhAgo mahAtmAyaM mahAkaSTe niyojitaH / / 19 / / bhagavAneSa saukhyena svagacche nivasanmayA / aho dazAM mahAkaSTAM prApita: pApinA mudhA / / 20 / / evaM bhAvayatastasya prazastadhyAnavahninA / dagdhakarmendhanatvena kevalajJAnamudgatam / / 21 / / tatastaM tadbalenAsau samyagnetuM pravRttavAn / prabhAte ca sa taM dRSTvA kSarallohitamastakam / / 22 / / AtmAnaM nindati smaivamadhanyo'hamapuNyavAn / yasya me sati roSAgnizamameghe bahuzrute / / 23 / / paropadezadakSatve bahukAle ca saMyame / na jAto guNaratnAnAM pradhAnaH kSAntisadguNaH / / 24 / / ayaM tu zaikSaH puNyAtmA dhanyo'yaM guNavAnayam / yasyAdya dIkSitasyApi ko'pyapUrvaH kSamAguNaH / / 25 / / evaM sadbhAvanAyogAdvIryollAsAdapUrvataH / AcAryazcaNDarudro'pi saMprAptaH kevalazriyam / / 26 / / iti gAthArthaH / / 35 / / * gurutattvavinizcaye-1/170 * guruguNarahio a iha daTThabbo mUlaguNaviutto jo / Na u guNamittavihUNo tti caMDaruddo udAharaNaM / / _ 'guruguNa'tti / guruguNarahitazceha sa draSTavyo yo mUlaguNavihIno na tu guNamAtravihIno gururna bhvtiiti| atra caNDarudrAcArya udAharaNam, yathA tasya kSamAdirUpottaraguNavaikalye'pi mUlaguNasAmagryAccAritramapratihatamevamanyeSAmapIti / vivecitamidamanyatra / / 170 / /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam . cakre0 : samprati duHSamAdyanubhAvamAzrityopadezamAhuH - deva0 : samprati duHSamAdyanubhAvamAzrityopadezamAha - kAlAidosao jaivi kahavi dIsaMti tArisA na jaI / savvattha tahavi natthi tti neva kujjA aNAsAsaM / / 177 / / cakre0 : spaSTA, nvrmnaashvaasmnaasthaam||177|| deva0 : kAlo duHSamA AdiryeSAM cAritrapratikUladravyakSetrabhAvAnAM te tathA, teSAM doSato yadyapi tAdRzAH samastasAdhuguNakalitA yatayo na dRzyante, tathApi sarvatra na santItyevaMrUpamanAzvAsamanAsthAM na kuryAditi gAthArthaH / / 177 / / cakre0 : yataH - deva0 : yataH - kuggahakalaMkarahiyA jahasatti jahAgamaM ca jayamANA / jeNa visuddhacaritta tti vuttamarihaMtasamayaMmi / / 178 / / cakre0 : kugraho'sadabhinivezaH, sa eva kalaGko doSastena rahitA yathAzakti yathAgamaM ca yatamAnAH, yena kAraNena vizuddhacAritrA ityuktamarhatsamaye jinmte||178 / / deva0 : kugraho'sadabhinivezaH, sa eva kalaGko doSastena rahitA yathAzakti yathAgamaM ca yatamAnAH, yena kAraNena vizuddhacAritriNa iti vizeSeNoktamarhatsamaye jinamata iti gAthArthaH / / 178 / / cakre0 : tAdRzAzca dRzyanta eva, tathAhi - deva0 : tAdRzAzca dRzyanta eva, tathAhi - ajjavi tinapainnA garuyabharuvvahaNapaJcalA loe / dIsaMti mahApurisA akhNddiysiilpbbhaaraa||179|| cakre0 : sugamA, navaraM 'tinapainnA' tIrNasAmAyikAdipratijJAH / 'gurubharuvvahaNapaJcalA' durvahasaMyamabhArodvahanasamarthAH / / 179 / / / 1. aNAsaMsaM P.K2. tinnipainnA T.C.P.K guru P.K
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-180, 181, 182 237 deva0 : adyApi sampratyapi tIrNeva tIrNA paryantagamanAnmahAnadIva pratijJA 'karemi bhaMte sAmAiyaM' ityAdyabhyupagamo yaiste tathA, guruzcAsau bhara iva bharazca durvahatvasAdharmyAtsaMyamastasyodvahanaM nirvahaNaM tatra pratyalAH samarthAH, kvacid dravyAdyApadyapyanAsevitApavAdA iti tattvam, akhaNDitazIlaprAgbhArA balAtkArAmantraNopanipAteSvapyakSubhitacetaso'ta eva mahApuruSA loke dRzyanta iti gAthArthaH / / 179 / / deva0 : tathA - ajjavi tavasusiyaMgA taNuyakasAyA jiiMdiyA dhIrA / dIsaMti jae jaiNo vammahahiyayaM viyaarNtaa||180 / / cakre0 : spaSTaiva / / 180 / / deva0 : spaSTA, navaraM dhIrAH kSudAdiparISahasahiSNavaH, tathA manmathasya pariNAmarUpatvAnmanmathahadayaM vidArayanta iti lokarUDhito'bhihitamiti / / 180 / / deva0 : tathA - ajjavi dayasaMpannA chajjIvanikAyarakkhaNujjuttA / dIsaMti tavassigaNA vigahavirattA suiijuttaa||181|| cakre0 : eSA'pi spaSTA, navaraM zrutiH svAdhyAyastena yuktaaH||181 / / deva0 : adyApi dayAsampannA, ata eva SaDjIvanikAyarakSaNodyuktA dRzyante tapasvigaNA vikathAviraktAH, zrutiH svAdhyAyastena yuktA iti gAthArthaH / / 181 / / deva0 : pUrvoktameva sagRhNan kiJcidvizeSamAha - __ ajjavi dayakhaMtipaiTThiyAiM tavaniyamasIlakaliyAI / viralAiM dUsamAe dIsaMti susaahurynnaaii||182|| cakre0 : pratItArthA / / 182 / / deva0 : bhAvitArtheyam, navaraM niyamA dravyAdyabhigrahA iti / / 182 / / 1. vedodayasya hRdayaM lakSaNayA rahasyaM vidArayanta iti A2. vayasaMpannA Z3. tavassiyajaNA T.C. vikahavirattA z 4. payaTThiyAI P.K
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 darzanazaddhiprakaraNama . samyaktvaprakaraNama cakre0 : tathA ca - deva0 : tatazca - ii jANiUNa eyaM mA dosaM dUsamAe dAUNa / dhammujjamaM pamuJcaha ajjavi dhammo jae jayai / / 183 / / cakre0 : nigadasiddhA, navaraM etaditi caaritraa'stitvm||183 / / deva0 : iti darzitaprakAreNa jJAtvaitad duHSamAyAmapi cAritrAstitvaM mA dharmodyamaM pramuJcateti yogaH, kiM kRtvA ? dattvA doSaM cAritrapratikUlatAlakSaNaM duHSamAyA avasarpiNIpaJcamArakasya, yato'dyApi dharmazcAritralakSaNo jagati jayatyatizAyitayA varttata iti gAthArthaH / / 183 / / cakre0 : evamanekadhA cAritrA'stitvaM pratiSThAya nigamanamAhuH - deva0 : evamanekadhA duHSamAyAM cAritrAstitvaM pratiSThAya nigamanamAha - tA tuliyaniyabalANaM sattIe jahAgamaM jayaMtANaM / saMpuna ciya kiriyA duppasahaMtANa sAhUNaM / / 184 / / cakre0 : sugamA, navaraM sampUrNava kriyA na pUrvayatibhyo nyUnA, svasAmarthyatulanAyAH samAnatvAt / / 184 / / deva0 : tattasmAttulitanijabalAnAM sarvAtmanA vyApArita svasAmarthyAnAm, saMyamayogeSviti zeSaH / tathA zaktyA yathAgamaM yatamAnAnAM yatanAvatAM kvacidazivAdikAraNeSvakalpyapratiSevAyAM prAptAyAmiti gamyam, sampUrNava na punaH prAktanayatibhyo nyUnA kriyA saMyamAnuSThAnam, svasAma rthyatulanAM pratyubhayeSAmapi samAnatvAd, duSprasabhAntAnAM sAdhUnAmiti, tatazca sAmprataM yatayo'pi katicit sampUrNacAritravanta eva, saMyamayogeSu tulitanijabalatvAtprAktanayativaditi gAthArthaH / / 184 / / 1. iya P.K,Z2. dUsamAi P.K3. pamuMcaha T,CZ 4. saMpuNacciya T,C
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA- 185, 186 cakre0 : evaM cAritriNaM vyavasthApya sAmyavizuddhaM tasyaiva cittaM namaskurvate - deva0 : evaM cAritriNaM vyavasthApya sAmAyikotkarSamAvirbhAvayaMstasyaiva cittaM namaskurute . lAhAlAha-suhAsuha-jIviyamaraNa- ThiIpayANesu I harisavisAya vimukkaM namAmi cittaM carittINaM / / 185 / / cakre0 : prakaTArthA / / 185 / / deva0 : uttAnArthA, navaraM harSaH pramodaH sa ca lAbhAdiSu, viSAdo dainyaM sa cAlAbhAdiSu, tAbhyAM vimuktam, tathA namaheti vivakSite kaveruktaguNagurubhaktipAravazyAd namAmItyAyAtamiti / / 185 / / cakre0 : sAmyameva ziSyAyopadizanti - deva0 : harSaviSAdavimuktatAmevopadezadvAreNa dRDhayannAha - tathA 239 vaMdijjaMto harisaM niMdijjaMto karijja na visAyaM / na hu namiyaniMdiyANaM sugaI kugaI ca biMti jiNA / / 186 / / cakre0 : spaSTA / / 186 / / deva0 : vandyamAno namasyamAno janairiti zeSaH, harSaM na kuryAditIhApi yogaH / nindyamAno hIlyamAnaH kuryAnnaM viSAdam, yadAha vaMdijjamANA na samukkasaMti hIlijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa caraMti loe muNI samugdhAiyarAgadosA / / [ Ava. ni0 866 ] kimiti ? yato hurevakArArtho naiva nataninditAnAM yathAsaGkhyaM sugatiM mokSAdikAm, kugatiM vA narakAdikAM bruvate jinAstIrthakRtastayoH svakRtasadasadanuSThAnamUlatvAditi gAthArthaH / / 186 / / * upadezamAlA puSpamAlAyAm - 208 * vaMdijjaMto harisaM niMdijjato karijja na visAyaM / na hi namiyaniMdiyANaM sugaI kugaI ca biMti jiNA / / 1. Thii T, C. Z Thiya PK 2. sAmAyikArthamevaziSyAyopadizannAha T, B, C 3. sugaI kugaI va beMti A
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sAdhurdhanADhyAdibhirvandyamAno harSaM gopAlAdibhistu nindyamAno viSAdaM na kuryAt, kuta ityAha-na hi yasmAllokairnatAnAmeva sAdhUnAM sugatiM ninditAnAM tu kugatiM bruvanti jinAH, kintvAtmagataguNadoSaireva tatprAptistairuktA, yadi punarevamuktaM syAttadA'bhyarthyApi parairvandanaM kAryeta haThAcca nindAM kurvannivAryeta, na caivaM tasmAnna tathA kAryamiti gAthArthaH / / 208 / / cakre0 : tathAvidhasya ca sAmyabhAjaH sAdhorjIvatve tulye'pi tapaHprabhRtayo guNA vandanIyA iti sthApayantastannamaskAramAhuH deva0 : bhagavan ! jIvatve tulye'pi kathaM cAritriNaM namaskaroSIti mugdhaziSyeNa prerite sUrirAha - 240 vaMdAmi tavaM taha saMjamaM ca khaMtiM ca baMbhaceraM ca / jIvANaM ca ahiMsA jaM ca niyattA gharAvAsA / / 187 / / cakre0 : vande tapastathA saMyamaM cendriyamanonigraham, kSAntiM ca brahmacaryaM ca jIvAnAM cAhiMsAm, yacca nivRttA viratA gRhAvAsAt, tacca viratatvaM sAdhunAM vanda ityrthH||187|| deva0 : vande tapastathA saMyamaM cendriyamanonigrahaM kSAntiM ca brahmacaryaM ca jIvAnAM cAhiMsAM ya nivRttA viratA gRhAvAsAttacca viratatvaM vanda ityarthaH / samadehAditvena vandyatve vizeSAbhAvAd gurugatA jJAnadarzanacAritraparyAyA eva vandanIyA ityarthaH / cakArAH svagatAnekabhedasUcakA iti gAthArthaH / / 187 / / cakre0 : atha yatidharmasya kSAntipradhAnatvAt tAmevotkarSayanti - deva0 : atha dharmasya dayA mUlam, na cAkSamAvAn dayAM samAdhatte tasmAdyaH kSAntiparaH sa sAdhayatyuttamaM dharmamiti vAcakavacanamAzritya tvayA kSamaivAvalambanIyetyupadizannAha jai khamasi to namijjasi chajjai nAmapi tuha khamAsamaNo / aha na khamasi na namijjasi nAmaMpi niratthayaM vahasi / / 188 / / cakre0 : uttAnArthA / / 188 / / deva : yadi kSamase'nimittaM nindyamAno'pi krodhaM na kariSyasi tato namyasa iha loke'pi 1. sarvajanavandyamAnasya gurorharSo mAbhUditi tarjayanniva bhUyo'pyAha T,B,C 2 sAdhUnAmitigamyate, tadgatA T. B. C 3. upadezarUpatayA punaH kSamAmutkarSayannAha T,B,C
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA - 189 janavandanIyastadA bhaviSyasItyarthaH / 'chajjai'tti zobhate nAmApi tava tata itIhApi yogaH, kiM tannAma kSamAzramaNa iti, kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNa ityanvayaghaTanAt, vyatirekamAha- atha na kSamase tadA na namasyase, nAmApi kSamAzramaNa iti nirarthakaM vahasi, anvayAghaTanAd vRddhapuruSe'jarAmarAdivyapadezavaditi gAthArthaH / / 188 / / cakre0 : atha nirarthakanAmavAhina eva bhedenAkhyAya teSu kRtyamAhuH deva0 : atha nirarthakanAmavAhina eva bhedenAkhyAya teSu kRtyavidhimAha pAsatthaosannakusIlarUvA saMsatta'hAchaMdasarUvadhArI / AlAvamAIhiM vivajjaNijjA avaMdaNijjA ya jiNAgamaMmi / / 189 / / cakre0 : pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH, avasanna ivA'vasannaH sAmAcAryAH sevane parAbhagnaH, kutsitaM zIlamasyeti kuzIlastata eSAM rUpaM svabhAvo yeSAM te tathA / saMsaktaH sadasadAcArayoH sampRktaH, yathAcchandaH svarucipradhAna utsUtraprarUpaka ityarthaH, tayoH svarUpaM dhArayanti ye te tathA / AlApAdibhirAdizabdAt saMvAsAdibhirvivarjanIyAstathA ca AlAvo saMvAso vIsaMbho saMthavo pasaMgo ya / hINAyArehiM samaM savvajiNidehiM paDikuTTho / / [ upadezamAlA-222] avandanIyAzca jinAgame, etatsvarUpasUcikAzcAgamagAthAH so pAso duviho savve dese ya hoi nAyavvo / savvaMmi nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / desaMmi upAsattho sejjAyara'bhihaDarAyapiMDaM ca / nIyaM ca aggapiMDaM bhuMjai nikkAraNe ceva / / [ saMbodhapra. 348, 349] kulanissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNai / / [ saMbodhapra. 350 ] mAtrAdisambandhaghaTanalakSaNam - osannovi yaduviho savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya nAyavvo / / [ saMbodhapra. 351] 241 1
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam Rtubaddha pIDhaphalakasevaka ekAntenAstIrNasaMstAraka eva vA / dezA'vasanastu - AvassagAiyAiM na karei ahavA vihINamahiyAI / / guruvayaNabalA ya tahA bhaNio desAvasannotti / / [saMbodhapra0 352] tiviho hoi kusIlo nANe taha daMsaNe caritte ya / / eso avaMdaNijjo pannatto vIyarAgehiM / / [prava.sAro0 109] sammattakusIlo puNa saMkAI sevago muNeyavvo / kougabhUIkammAisevago hoi caraNaMmi / / [ ] saubhAgyAdikRte stryAdInAM trikacatuSkAdiSu snAnAdikaraNaM kautukam, jvarAdyapagamArthamabhimantritarakSikAdAnaM bhUtikarma, AdizabdAnimittAdikaM jJeyam / paMcAsavappavatto jo khalu tihiM gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho saMsatto saMkiliTTho u / / [prava.sAro. 119] strIsaMkliSTaH strIjanamadhyavAsI, gRhisaMkliSTastaddhanadhAnyAditaptikArI / asaMkliSTastu - pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha saMmilai / tahi tArisao hoI piyadhammo ahava iyaro u / / ussuttamAyaraMto usttaM ceva panavemANo / eso u ahAcchaMdo icchAcchaMdotti egaTThA / / [prava.sAro0 120,121] / / 189 / / deva0 : pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH / avasanna ivAvasanaH sAmAcAryAH sevane zithilIbhUtaH parAbhagna ityarthaH, kutsitaM zIlamasyeti kuzIlastata eteSAM svarUpaM svabhAvo yeSAM te tathA, saMsaktaH sadasadAcArayoH sampRktaH, yathAchandaH svarucipradhAna utsUtraprarUpaka ityarthaH, tayoH svarUpaM dhArayanti ye te tathA, vacanavyatyayaH prAkRtatvAda, AlApAdibhirAdizabdAtsaMvAsAdibhirvivarjanIyAstathA ca - AlAvo saMvAso vIsaMbho saMthavo pasaMgo ya / hINAyArehiM samaM savajiNiMdehiM paDikuTTho / / [upadezamAlA-222] 1. guruvayaNaM ca virAhai bhaNio eso u osanno / P. K 2. tattha ya nANakusIlo akAlasajjhAyamAIhiM P.K
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-189 243 avandanIyAzca jinAgame'rhatpravacana iti / pArzvasthAdisvarUpaM ca sUtragAthAbhirucyate so pAsattho duviho savve dese ya hoi nAyavvo / savvaMmi nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / desaMmi u pAsattho sejjAyarabhihaDarAyapiMDaM ca / nIyaM ca aggapiMDaM bhuMjai nikkAraNe ceva / / [prava.sAro. 104, 105] piNDazabdo nityazabdazca sarvapadeSu sambadhyata iti / tathA - kulanissAe viharai ThavaNAkulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe (vivAhAdyavalokanAya) gacchai taha saMthavaM kuNai / / [saMbodhapra0 350] mAtrAdisambandhaghaTanalakSaNam / osannovi ya duviho savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya nAyavvo / / [saMbodhapra0 351] Rtubaddhe pIThaphalakAsevaka ekAntenAstIrNasaMstAraka eva vA, zeSaM sugamam / dezAvasannastu AvassagasajjhAe paDilehaNajjhANabhikkha bhattaDhe / AgamaNe niggamaNe ThANe ya nisIyaNatuyaTTe / / [prava.sAro0 107] eteSu viSaye dezAvasanno bhavatItyarthaH, kadA ityAha - AvassagAiyAiM na karei ahavA vi hINamahiyAiM / (yadaitAni sarvathA na karoti hInAdhikAni vA karotItyarthaH anyacca) guruvayaNabalA ya tahA / (kvacidvitathAcaraNe guruNA preritaH san saMmukhIbhUyA''lajAlAni vakti na punaH samyakpratipadyate) bhaNio eso u osanno / / [saMbodhapra. 352] tiviho hoi kusIlo nANe taha daMsaNe caritte ya / tattha ya nANakusIlo akAlasajjhAyamAIhiM / / sammattakusIlo puNa saMkAIsevago muNeyavvo / kougabhUIkammAi sevago hoi caraNaMmi / / [ ] saubhAgyAdikRte yoSidAdInAM trikacatuSkAdiSu snAnAdikaraNaM kautukam, jvarAdyapagamArthamabhimantritabhasmano dAnaM bhUtikarma, AdizabdAnimittAdikamavaseyamiti /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam saMkliSTAsaMkliSTabhedAt saMsakto'pi dvedhA, tatra - paMcAsavappavatto jo khalu tihiM gAravehiM paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho saMsatto saMkiliTTho u / / [prava.sAro0 119] strIsaMkliSTaH strIpratiSevI, gRhisaMkliSTastaddhanadhAnyAditaptikArI / asaMkliSTastu pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha saMmilai / tahi tArisao hoI piyadhammo ahava iyaro u / / dhArmikamadhye dhArmikamivAtmAnaM darzayati, itareSu tvitaramiti / ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva panavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaTThA / / [prava.sAro0 120, 121] iha copalakSaNamidam, anye'pi nityavAsikathikaprAznikamAmakasaMprasAriNaH sUtre'vandyatvenAbhihitAH, tallakSaNamidam - egakhettaMmi sayA tahAvihAlaMvaNaM viNA jo u / viharai sAyAgaruo niyAvAsaMtigaM beMti / / AhArAINaTThA jasaheuM ahava pUyaNanimittaM / takkAmo jo dhammaM kahei so kAhio hoi / / loiyavavahAresu loiyasatthAiesu kajjesu / pAsaNiyattaM (vicAraNaM) kuNai pAsaNio so u nAyavvo / / khettAIsu mamattaM kuNamANo mAmago muNeyavvo / kayavikkayAya gihiNAmaMtaMto saMpasArIo / / [ ] iti gAthArthaH / / 189 / / * Avazyakaniyuktau-1107/1, saMbodhasittaryAm-9 * sAmprataM yaduktaM 'paJcAnAM kRtikarma na kartavyam' atha ka ete paJca ?, tAn svarUpato nidarzayannAha - pAsattho osanno hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo'vi ya ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi / / ___kileyamanyakartRkI gAthA tathA'pi sopayogA ceti vyAkhyAyate / tatra pArzvastho darzanAdInAM pArzva tiSThatIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAH pAzeSu tiSThatIti pAzasthaH, 1. nIyAvAsitigaM beMti A nIyAvAsiMtagaM biMti T,B,C
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-189 so pAso duviho savve dese ya hoi NAyavvo / savvaMmi NANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / desaMmi ya pAsattho sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca / / kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI / / avasannaH sAmAcAryAsevane avasannavadavasannaH osanno'vi yaduviho savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya NAyavvo / / dezAvasannastu 245 AvassagasajjhAe paDilehaNajhANabhikkha'bhattaTThe / AgamaNe NiggamaNe ThANe ya NisIyaNatuTTe / / AvassayAi Na kare karei ahavAvi hINamahiyAiM / guruvayaNabalAi tathA bhaNio eso ya osanno / / goNo jahA valaMta bhaMjai samilaM tu so'vi emeva / guruvayaNaM akareMto balAi kuNaI va ussUNNo / / bhavati kuzIlaH kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH tiviho hoi kusIlo NANe taha daMsaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo pannatto vIrAgehiM / / NANe NANAyAraM jo u virAhei kAlamAIyaM / daMsaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi / / bhUkampasaNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa uvajIva vijjamaMtAI / / sobhaggAiNimittaM paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM bhUIkammaM viNiddivaM / / suviNayavijjAkahiyaM AiMkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesiM pasiNApasiNaM havai eyaM / / tIyAibhAvakahaNaM hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikulasippakamme tavagaNasuttAi sattavihaM / / kakkurugAya mAyANiyaDIe jaM bhAMti taM bhaNiyaM / thIlakkhaNAi lakkhaNa vijjAmaMtAiyA paDA / / tathaiva saMsakta iti yathA pArzvasthAdayo'vandyAstathA'yamapi saMsaktavat saMsaktaH, taM pArzvasthAdikaM tapasvinaM vA''sAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH, Aha ca saMsatto ya idAnIM so puNa gobhattalaMdae ceva / ucciTThamaNucciTTaM jaM kiMcI chubbhaI savvaM / / emeva ya mUlattaradosA ya guNA ya jattiyA kei / 'tammivi sannihiyA saMsatto bhaNNaI tamhA / / rAyavigamAI ahavAvi NaDo jahA u bahurUvo / ahavA vi melago jo haliddarAgAi vahuvaNNo / / emeva jAriseNaM suddhamasuddheNa vA'vi saMmilai / tArisao cciya hoti saMsatto bhaI tamhA / / so vippo bhaNio jiNehi jiyarAgadosamohehiM / ego u saMkiliTTho asaMkiliTTho tahA aNNo / /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / ityigihisaMkiliTTho saMsatto kiliTTho u / / pAsatyAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI piyadhammo ahava iyaro u / / eSo'saMkliSTaH, yathAchando'pi ca yathAchando yathecchayaivAgamanirapekSaM pravartate yaH sa yathAcchando'bhidhIyate, uktaM ca - 246 ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva pannavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaTThA // uttamaNuvadiTThe sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAi / paratatti pavattiMti Neo iNamo ahAchaMdo / / sacchaMdamaivigappiya kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihigAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMdaM / / pArzvasthAdayo'vandanIyAH, kva ? - jinamate, na tu loka iti gAthArthaH / / 1 / / * pravacanasAroddhAre - 103 * atha 'iyare paMceva' tti dvAram, tatrA''ha - - pAsattho osanno hoI kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdovi a ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi || 'pAsattho' ityAdi pArzvastho'vasanno bhavati kuzIlastathaiva saMsakto yathAchando'pi caite'vandanIyA jinamate, tatra pArzve taTe jJAnAdInAM yastiSThati sa pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzA iva pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH, sa ca dvibhedaH sarvato dezatazca tatra sarvato yaH kevalaveSadhArI samyagjJAnadarzanacAritrebhyaH pRthak tiSThati, dezataH punaH pArzvasthaH sa yaH kAraNaM tathAvidhamantareNa zayyAtarAbhyAhRtaM nRpatipiNDaM naityikamagrapiNDaM vA bhuGkte tathA mamaivaitAni kulAnyAbhAvyAni nAnyasyeti yaH kulanizrayA viharati tathA gurvAdInAM yogyAni sthApanAkulAni yaH kAraNamantareNaiva pravizati / / 103 / / cakre0 : atha tadvandane ko doSa ityAhuH deva0 : athaitadvandane ko doSa ityAha - vaMdaMtassa u pAsatthamAiNo neva nijjara na kittI / jAyai kAyakileso baMdho kammassa ANAI / / 190 / / cakre0 : vandamAnasya pArzvasthAdInnaiva nirjarA, na kIrtiH kintu jAyate kAyaklezaH zarIrAvanAmAdikaH, tathA karmabandhastadAcArAnumodanAt uktaM ca - 1. neya A
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-190 247 kiikammaM ca pasaMsA suhasIlajaNaMmi kammabaMdhA ya / je je pamAyaThANA te te uvavUhiyA huMti / / [Ava.ni. 1192] 'ANAI'tti AjJAbhaGgAdayazca jAyante, tatra bhagavaniSiddhavandanenAjJAbhaGgaH, taM dRSTvA'nye'pi vandanta ityanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvA'nyeSAM mithyAtvam, kAyaklezato devatAbhyo vA''tmavirAdhanA, tadvandanena tatkRtA'saMyamAnumodanAt saMyamavirAdhaneti gAthArthaH / / 190 / / deva0 : vandamAnasya pArzvasthAdIva nirjarA karmakSayalakSaNA, tIrthakarAjJAvirAdhanadvAreNa nirguNatvAnna kIrtiraho puNyabhAgayamityevaMlakSaNA, api tvakItireva, nUnamayamapyevaMsvarUpo yadetAn vandata iti, tathA jAyate kAyaklezo'vanAmAdilakSaNaH zarIrakhedaH, tathA bandho viziSTaracanayA''tmani sthApanam, kriyata iti karma jJAnAvaraNIyAdi tasya tadAcArAnumodanAt, tathA cAbhihitam kiikammaM ca pasaMsA suhasIlajaNammi kammabaMdhA ya / je je pamAyaThANA te te uvavUhiyA huMti / / [ Ava.ni. 1192] padaikadeze'pi padAvagamAdAjJAbhaGgAdayazca jAyanta itIhApi yogaH, tatra bhagavatpratikruSTavandanenAjJAbhaGgastaM dRSTvAnye'pi vandanta ityanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvAnyeSAM mithyAtvam, kAyaklezato devatAbhyo vA''tmavirAdhanA, tadvandanena tatkRtAsaMyamAnumodanAtsaMyamavirAdhaneti gAthArthaH / / 190 / / __* Avazyakaniyuktau-1108, gurutattvavinizcaye-3/121, saMbodhasittaryAm-10 * atha pArzvasthAdIn vandamAnasya ko doSa iti ?, ucyate - pAsatthAI vaMdamANassa neva kittI na nijjarA hoi / kAyakilesaM emeva kuNaI taha kammabaMdhaM ca / / pArzvasthAdInuktalakSaNAn vandamAnasya namaskurvato naiva kIrtirna nirjarA bhavati, tatra kIrtiH-aho ayaM puNyabhAgityevaMlakSaNA, sA na bhavatyapi tvakIrtirbhavati, nUnamayamapyevaMsvarUpo yenaiSAM vandanaM karoti, tathA nirjaraNaM nirjarA karmakSayalakSaNA sA na bhavati, tIrthakarAjJAvirAdhanAdvAreNa nirguNatvAtteSAmiti, cIyata iti kAyo dehastasya klezo'vanAmAdilakSaNaH kAyaklezastaM kAyaklezamevameva mudhaiva karoti nirvartayati, tathA kriyata iti karma jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tasya bandho viziSTaracanayA''tmani sthApanaM tena vA''tmano bandhaH svasvarUpatiraskaraNalakSaNaH karmabandhastaM karmabandhaM ca karotIti vartate, cazabdAdAjJAbhaGgAdIMzca
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama doSAnavApnute, katham ? bhagavatpratikruSTavandana AjJAbhaGgaH, taM dRSTvA'nye'pi vandanta ityanavasthA, tAn vandamAnAn dRSTvA'nyeSAM mithyAtvam, kAyaklezato devatAbhyo vA''tmavirAdhanA, tadvandanena tatkRtAsaMyamAnumodanAtsaMyamavirAdhaneti gAthArthaH / / 1108 / / * saMbodhasaptatikAyAm-10 * atha pArzvasthAdInAM vandanaphalamAha - pAsatthAI vaMdamANassa naiva kitti na nijjarA hoi / jAyai kAyakileso baMdho kammassa ANAe / / nirdiSTalakSaNAn pArzvasthAdIn vandyamAnasya janasya kIrtina bhavati, nirjarA karmakSayamapi na bhavati, punaH kAyaklezaH kAyasya zarIrasya kleza itastatazcalanAtmako jAyata utpadyate, karmabandho'pyaSTAnAM karmaNAmapi bandho bhavati, AjJAyA jinAjJAyA bhaGgo'pi bhavatIti zeSaH, ato na vandanArhAH pArzvasthAdaya iti bhAvaH / / 10 / / cakre0 : evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sampratyeSAmeva guNAdhikAn vandayatAmapAyAn darzayanti - deva0 : evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sAmprataM teSAmeva guNAdhikavandanapratiSedhamakurvatAmapAyAn darzayati - je baMbhacerassa vayassa bhaTThA uTuMti pAe guNasuTThiyANaM / jammaMtare dullahabohiyA te kuMTattamaMTattaNayaM lhNti||191|| cakre0 : spaSTA, navaraM kuNTaH pANivikalaH, maNTastu visaMsthulorUjaGghaH, tasmAdavandyAH pArzvasthAdyA iti sthitm||191 / / deva0 : SaSThyAH paJcamyarthatvAd ye brahmacaryAnmaithunavratAd, vratAt sAmAnyena prANAtipAta viramaNAderdhaSTA: saMyamabAhyA ityarthaH, vratAntargatatve'pi brahmavratasya pRthagupAdAnaM tabhraMzasyAtidauSTyakhyApanArthamata evAtrApavAdo'pi nAsti, tathA cAtra kalpabhASyam - kAmaM savvapaesu vi osaggavavAyadhammayA juttA / muttuM mehuNabhAvaM na viNA taM rAgadoseNa / / [ ] 1. lAhevi kuTattaNayaM lahaMti M2. brahmacaryad vratAd bhraSTAH, zeSavratopalakSaNamidamasyaiva ca bhaNanametabhraMzasya T,B.C 3. usaggavavAyadhammayA juttA / mottuM mehuNabhAvaM na viNa taM rAgadoseNaM T,C
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-192 249 'uDuti'tti upanayanti pAdau caraNau guNasusthitAnAM mUlottaraguNadhAriNAm, vandamAnAnAmiti zeSaH / te evamupacitapApabharA janmAntare durlabhabodhikA narakatiryakSu bhUyobhUyaH paribhramya kadAcitpunaranantakAlAttadavApteH / kiJca labdhAyAmapi bodhau kuNTatvamaNTatvamupalakSaNatvAdAndhyabAdhiryamaukyarogitvAdi ca labhante yathA na zaknuvanti dharmamanuSThAtum, kuNTaH pANivikalo maNTastu visaMsthulorujaGgha iti, tasmAdavandanIyA ete pArzvasthAdaya iti sthitamiti gAthArthaH / / 191 / / * Avazyakaniryuktau-1109, gurutattvavinizcaye-3/122 * evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sAmprataM pArzvasthAdInAmeva guNAdhikavandanapratiSedhamakurvatAmapAyAn pradarzayannAha - je baMbhacerabhaTThA pAe uDuMti baMbhayArINaM / te haMti kuMTamuMTA bohI ya sudullahA tesiM / / 'je' tti / ye pArzvasthAdayo bhraSTabrahmacaryA apagatabrahmacaryA ityarthaH, brahmacaryazabdo maithunavirativAcakastathaughataH saMyamavAcakazca, 'pAe uDuti baMbhayArINaM' pAdAvabhimAnato vyavasthApayanti brahmacAriNAM vandamAnAnAmiti, tadvandananiSedhanaM na kurvantItyarthaH, te tadupAttakarmajaM nArakatvAdilakSaNaM vipAkamAsAdya yadA kathaJcit kRcchreNa mAnuSatvamAsAdayanti tadApi bhavanti koNTamuNTA / bodhizca jinazAsanAvabodhalakSaNA sakaladuHkhavirekabhUtA sudurlabhA teSAm, sakRtprAptau satyAmapyanantasaMsAritvAditi gAthArthaH / / 1109 / / cakre0 : ata eva ca - deva0 : ata eva ca - pAsattho osano kusIlasaMsattanI ya ahAcchaMdo / eehiM AinnaM na AyarijjA na sNsijjaa||192|| cakre0 : spaSTA / / 192 / / deva0 : pArzvasthAdayo varNitasvarUpAstata etairAcIrNamAcaritaM nAcarennazaMsediti gAthArthaH / / 192 / / 1. praguNIkurvatetyarthe dezyaM T,B,C 2. ahachaMdo A.T.C.z
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam * * upadezamAlApuSpamAlAyAm-206 * tameva sukhazIlajanaM darzayati - pAsattho osano kusIla saMsattanI ahAchaMdo / eehiM samAinnaM na AyarejjA na saMsijjA / / tatra samyagjJAnadarzanacAritrebhyaH pArzve pRthak tiSThatIti pArzvasthaH, amuM ca sarvathaivAcAritriNaM kecinmanyante, tacca na saGgatam, yato nizIthacUrNirihaivaM dRzyate "sattho acchai, suttaporasiM atthaporasiM vA na karei, daMsaNAiyAresu vaTTai, cAritte na vaTTai, aiyAre ya na vajjei, evaM sattho acchai pAsattho"tti, anena ca sarvathaivAsya cAritrAbhAva eveti nAvasIyate, kintu sarvato dezatazcAyaM sUtre paThyate, tatra jJAnAdibhyaH pRthagbhUtaH sarvataH, agrapiNDanityapiNDabhojitvAdidoSaduSTastu dezataH, idaM ca dvaividhyAbhidhAnamapArthakaM syAt, cAritrAbhAvasyobhayatrApi samAnatvAt, tasmAd bhajanayA sAticAracAritrasattA'pyasyApyavabudhyate / avasIdati pramAdyati sAdhusAmAcAryAmityavasanaH so'pi dvividhaH sarvato dezatazca, atrAvabaddhapIThaphalaka: sthApanAbhojI ca sarvAvasannaH, tatraikakASThAniSpannasaMstArakAlAbhe bahubhirapi vaMzAdikASThakhaNDairdavarakAdibandhAn dattvA varSAsu saMstArakaH kriyate, sa ca pakSasandhyAdiSu bandhApagamaM kRtvA pratyupekSaNIya iti jinAjJA, yastvevaM na pratyupekSate so'vabaddhapIThaphalako'bhidhIyate, athavA punaH punaH zayanAdinimittaM nityamAstIrNasaMstArakaH, ekAntAnAstIrNasaMstAraka eva vA yastvAste sa evamabhidhIyate, yastu pratikramaNasvAdhyAyapratyupekSaNAdikAM sAdhusAmAcArI pratyekaM na karoti, hInAdhikyAdidoSaduSTAM vA karoti, skhaliteSu mithyAduSkRtaM na dadAti prerito'pi guroH sanmukhIbhUya bravItItyAdidoSaduSTaH sa dezAvasannaH / kutsitaM jJAnadarzanacAritralakSaNaM zIlaM yasya sa kuzIlaH, ayaM ca jJAnadarzanacAritrakuzIlatAbhedAt trividhaH, tatra kAlavinayAdikamaSTavidhaM jJAnAcAraM yo virAdhayati sa jJAnakuzIlaH, jyotiSavidyAmantrayogacUrNanimittAdikaM prayuJjAno jAtikulazilpatapogaNasUtrAdi vA''hArAdigRddhyA''jIvan vibhUSAdikaM ca caraNamAlinyajanakaM kurvANazcaraNakuzIlaH / guNairdoSaizca saMsajyate mizrIbhavatIti saMsaktaH, idamuktaM bhavati-yathA gavAdInAM khAnadakalandake ucchiSTamanucchiSTaM vA bhaktakhalakArpAsAdikaM sarvaM prApyata evaM mUlottaraguNaviSayA bahavo guNA doSAzca yatra labhyante, yathA vailako haridrayA raJjitaH pIto bhavati, punaH prakSAlya gulikayA'nulipto nIlo bhavati, hiMgulikAdinA tu raktAdivarNo bhavati, tathaiva naTavad yo bahurUpaH sampadyate, saMvigneSu militaH saMvignamAtmAnaM darzayati pArzvasthAdiSu tu tadrUpatAM bhajata ityarthaH, sa evaMbhUtaH saMsaktaH, ayamapi dvividhaH, saMkliSTo'saMkliSTazca, tatra paJcAzravapravRtto gauravatrayapratibaddhaH strIpratiSevI gRhakAryacintanaparazca saMkliSTaH, sNvignpaarshvsthaadibhuruupstvsNklissttH|
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-192 251 RtubaddhakAle mAsakalpaM varSAsu punaH kArtikacAturmAsikamatikramya puSTAlambanamantareNApi sukhapratilipsutayA ya ekatrApi kSetre tiSThati sa nityavAsI / chando'bhiprAyaH, sa ceha prastAvAdyathAchandasyaiva sambandhI gRhyate, tatazca tIrthakaravacanabahirbhUtaM svAbhiprAyasyaivAnurUpaM prarUpayati karoti vA yaH sa yathAchanda utsUtramAcaran prarUpayaMzca, tathA parataptipravRttaH svalpe'parAdhe punaH punarjhaSaNazIlo mithyAlambanaM ca svabuddhyA kiJcidvikalpya sukhAbhilASI vikRtipratibaddha RddhirasasAtagauravairgavitazca yathAchanda ityarthaH / ete SaDapyanantaroktasukhazIlajanasvarUpAH, etaizca SaDbhirapi yajjinAjJAmatikramya samAcIrNaM tat tAneva dRSTAntIkRtya na svayamAcaret, nApi zaMset zobhanamidamiti na prazaMsedityarthaH / atrAha-nanvAvazyakAdiSu pArzvasthAdInAM kRtikarmAdikamapi nivAritam, eteSu ca pArzvasthAdiSu madhye'grapiNDabhojitvAdikayA svalpayA'pyuttaraguNasevayA kecit paThyante, kecittu paJcAzravapravRttyAdikayA bahudoSayA mUlaguNasevayA, tatazcAtigahanamidam, na kazcittathAvidho viSayavibhAgo lakSyate, satyam, tarhi kiJcidvizeSaparijJAnArthaM kalpasambandhi bhASyaM cUrNitazca kiJcillikhyate - saMkiNNa'varAhapao aNANutAvI ya hoi avaruddho / uttaraguNapaDisevI AlaMbaNavajjio vajjo / / (bR. 3 u0 840) (jIta0 1323) / atra cUrNiH-saMkiNNo nAma bahUhiM uttaraguNAvarAhapaehiM, te ya kAuM nANutappai-duTTha kayaM, nissaMko niddao pavattai, AlaMbaNA nANAI tehiM vajjio yaH sa kiyakamme varjanIyaH, arthAdApannam-AlaMbaNasahio uttaraguNe paDisevamANo'vi pujjo iti ziSyavacanaM, Ayario bhaNai-na kevalaM uttaraguNapaDisevI eva AlaMbaNasahio pujjo, tathA ca bhASyam - heTThAThANaThio'vI pAvayaNigaNaTThiyAi ahare U / kaDajogI u nisevai AiniyaMTho vva so pujjo / / 841 (jIta 1323) / atra cUrNi:- hiTThillehiM saMjamaThANehiM Thio'vi, mUlaguNapratiSevyapIti bhAvaH, kaDajogI nAmagIyattho, pAvayaNI-Ayario gaNo-gaccho eesiM aTThayAe adhare-Atyantike jaM nisevei teNa saMjamaseDhIe ceva vaTTai, jaha AiniyaMTho-pulAgo tassa laddhI cakkavaTTikhaMdhAvAraMpi thaMbheuM viNAseuM ca kulAikajjesu AloiyapaDikaMto suddho mahAnijjaro ya, yata Aha bhASyakAra: - kuNamANo'vi ya kaDaNaM kayakaraNo neva dosamajjei / appeNa bahuM icchai visuddhaAlaMbaNo samaNo / / 842 (paMca0 2425) kaDaNaMti kaTamardanamapi kurvANaH kRtakaraNa: pulAko na doSamabhyeti, vizuddhAlambano'lpena bahvicchati, aparaM ceha bhraSTasaMyamaguNo'pyAyopAyakuzalena kAryArthinA vandanIyaH, anyathA doSaprasaGgAt, tathAhi-kenacidAcAryeNa gItArthAbhAve'gItArthA api kSullakAH pratyantapallyAM kSetrapratyupekSArthaM preSitAH, tatra bhraSTavrata eko vAcako rAjakule yatkRtapramANaH parivasati, te ca pratyupekSitakSetrAH sAdhavastaM pRcchanti-kvAsau tiSThatIti, lokena kathitam-yathA'raNye tiSThati, tataste'pi tatra gatAstamajArakSaNapravRttaM purANaM dRSTvA'draSTavyo'yamiti vimRzyAgItArthatvena zanaiH zanairapasarpanti, tAMzca tathA dRSTvA kupito vAcakaH
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama pallIpateH kathayitvA guptau prakSepitavAn, tatastadanveSaNArthaM guravastatra samAyAtAH, taM ca vAcakaM bhraSTavratamapi vanditvA zikSakA ete'jJA ityuktvA ca tAnagItArthaziSyAn mocitavantaH, tathA ca bhASyampesaviyA paccantaM gIyA'sai khettapehaga agIyA / pehiyakhettA pucchaMti vAyagaM kattha'raNNetti / / 3-853 / / osakate daTuM saMkaccheI u vAyago kuvio / pallivaikahaNa ruMbhaNa guruAgama vaMdaNaM sehA / / 854 / / nanvevaM pArzvasthAdIn vandamAnasya taddoSAnujJAtaH saMyamavyayAdayo doSAH prasajanti, satyam, kintu saMyamavyayAt tadAyo yathA garIyAn bhavati tathA yatitavyameva, tathA ca bhASyamkuNai vayaM dhaNaheuM dhaNassa vaNio u AgamaM nAuM / iya saMjamassavi vao tassevaThThA na dosAya / / 846 / / gacchassa rakkhaNaTThA aNAgayaM AuvAyakusaleNaM / evaM gaNAhivaiNA suhasIlagavesaNA kajjA / / 847 / / tadyathA 'vAyAe namokkAro' ityAdi, kiM bahunA ? ___ vAyAe kammuNA vA taha ceTThai jaha na hoi se maMgeM / passai jao avAyaM taM bhAvaM dUrao vajje / / 864 / / iti tAvad guNavarjitaviSayaM vAgnamaskArAdikaM kRtyamuktam, yatra tu guNaH svalpo'pyasti tatra kiM karttavyam ? atrApi bhASyam - daMsaNanANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiyaM jANe / jiNapannattaM bhattIe pUyae taM tahiM bhAvaM / / 869 / / (jIta 1332) / kimiha bahuvistareNa pravacanasAramevocyate, tacca 'paDiseho ya aNunnA' ityAdinA sUtreNAtraiva vakSyate, tadalamatiprasaGgena, tadarthinA tu nizItha (udde0 5) kalpAva (udde0 3) nveSaNIyau, tasmAdgambhIrajinapravacanamadhyasthaiH paurvAparyeNa paribhAvanIyaM na tu kvacidvacanamAtrAkarNanenApi sammohaH kArya iti gAthArthaH / / 206 / / cakre0 : yata: - deva0 : yata: - jaM jIyamasohikaraM pAsatthapamattasaMjayAIhiM / . bahuehiM vi AinaM na teNa jIeNa vvhaaro||193|| cakre0 : yajjItaM samAcAravizeSo'zodhikaraM karmamalA'panayanAkSamam, pArzvasthapramattasaMyatAdibhiH, pArzvasthAH pUrvoktAH pramattAH pramAdinastatprakArairbahubhirapyAcIrNaM pravartitam, na tena jItena vyavahArastanAcaraNIyamityarthaH, yataH zatamapyandhAnAM na pazyati / / 193 / / 1. bahuehi A.T.C,
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-194 253 deva0 : yajjItaM sAmAcArI vizeSo'zodhikaraM na karmamalApanayanasahaM pArzvasthapramattasaMyatAdibhiH, pArzvasthAH pUrvoktAH pramattAH pramAdinastatprakArairbahubhirapyAstAmekena ke cadAcIrNaM pravartitam, na tena jItena vyavahArastIrthapravRttiH, zatamapyandhAnAM na pazyatIti nyAyAjjItalakSaNasyaivA'yogAt, zabdapravRttistu gauNavRttyApi bhavatIti gAthArthaH / / 193 / / cakre0 : kintu - deva0 : kintu - jaM jIyaM sohikaraM saMvegaparAyaNeNa daMteNa / ekkeNa vi AinaM teNa u jIeNa vvhaaro||194|| cakre0 : spaSTA / / 194 / / deva0 : yajjItaM zodhikaraM saMvegaparAyaNenopalakSaNatvAd gItArthena ca dAntenendriyanoindriyadamAdekenApyAstAM bahubhirAcIrNam, tena, turevakArArthaH punaH sambhAvyate, jItena vyavahAra eva pradIpakalpatvAt, uktaM ca - ekkovi nAyavAI avalaMbaMto visuddhavavahAraM / so hoi bhAvasaMgho jiNANa ANaM alaMghato / / [saMbodhapra. 797] AcIrNalakSaNaM cedam - dhiisaMghayaNAINaM merAhANiM ca jANiuM therA / seha agIyatthANaM ThavaNA AiNNakappassa / / [paJcavastu-475] avalaMbiUNa kajjaM jaM kiMci AyaraMti gIyatthA / thevAvarAhabahuguNa savvesiM taM pamANaM tu / / [paJcavastu-279] tasmAtpArzvasthAdyAcIrNaM nAcarenna zaMsediti gAthArthaH / / 194 / / * gurutattvavinizcaye-2/52, 53 * zodhikarAzodhikarajItapratipAdanArthamAha - jaM jIamasohikaraM pAsatthapamattasaMjayAINaM / jai vi mahANAinaM Na teNa jIeNa vavahAro / / 1. ikakeNa P.K
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jaM jIaM sohikaraM saMvegaparAyaNeNa daMteNaM / ikkeNa vi AinnaM teNa u jIeNa vavahAro / / 'jaM jIaM 'ti / yajjItaM pArzvasthapramattasaMyatAcIrNam-ata evAzodhikaram, tad yadyapi mahAjanAcIrNaM tathA'pi na tena jItena vyavahAraH karttavyastasyAzodhikaratvAt / / 52 / / 'jaM jIaM 'ti / yatpunarjItaM saMvegaparAyaNena dAntenaikenApyAcIrNaM tacchodhikaraM tena vyavahAraH karttavyo bhavati / na tu bahujanAparigRhItatvenA'syAvizvAsaH karttavyaH, bahujanaparigRhItatvasya lokadharme'pi sattvena tasya vizvAsAnaGgatvAt sadAcAraparigRhItatvasyaiva tatra tatratvAditi bhAvaH / / 53 / / cakre0 : atraiva vizeSamAhuH - deva0 : atraivamAha - - ANAi avaTTaMtaM jo uvavUhijja jiNavariMdANaM / titthayarassa suyassa ya saMghassa ya pacaNIo so / / 195 / / cakre0 : pAThasiddhA / / 195 / / deva0 : jinavarendrANAmAjJAyAmavarttamAnaM ya upabRMhayed dvAdazAvarttavandanAdinA stUyAdvastrapAtrAdinA ca sanmAnayet tIrthakarasya zrutasya saGghasya ca sa pratyanIkastatpratikUlavarttyanumodanAditi gAthArthaH / / 195 / / cakre0 : atha vastrapAtrAdyAzaMsayonmArgagAminaM gRhasthAdikamanuvarttayante ye tAn pratyAhuH deva0 : atha vastrapAtrAdyAzaMsayonmArgagAminaM maharddhikagRhasthAdikamanuvarttayanti ye tAn pratyAha kiM vA dei varAo maNuo suTTu vi dhaNI vi bhatto vi / ANAikkamaNaM puNa taNuyaMpi aNaMtaduhaheU / / 196 / / cakre0 : spaSTA / / 196 / / deva0 : kiM vA kimiva dadAti varAko manujaH suSThvapyatizayena dhanyapi bhakto'pi kiJcidvastrapAtrAdi, dadadapyAjJAtikramaNajanitApAyApekSayA na kiJcidityarthaH / AjJAtikramaNaM punastanvapi svalpamapyakSarapadAdyarocanamapyanantaduHkhaheturanantabhavabhramaNakAraNatvAditi gaathaarthH||196|| 1. atraivAbhyuccayamAha T,B,C 2. ANAe Z
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-197 255 * abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama'zabde-82 * dharmArthinA dharmamArge pravarttamAnenA''gamAvalambanenaiva pravartitavyaM tasyaivaikasyaihikAmuSmikaphalasiddhihetutayopAdeyatvAdanyasya puruSamAtrasyAvalambane taducchedaH syAdityetaddarzayannidamAha - kiM vA dei varAo maNuo suTTha vi dhaNI vi bhatto vi / ANAaikkama puNa tayaM pi aNaMtaduhaheU / / kiM vA na kiJciddadAti prayacchati varAko'tyantazaktirahito manujo naraH suSThvapyatizayena dhanyapi dhAnyAdisaMpadupeto bhakto'pi bhaktapAnavasrapAtrAdidAnasamartha eva syAt, na punaH sugateH, AjJAtikramaNaM bhagavadAjJollaGghanaM punaH parApekSayApi tanukamapi svalpamapyAstAM tAvad babityapizabdArthaH, anantaduHkhaheturanantasaMsAranibandhanamityarthaH, yadapekSayA sarvavidAjJollaGghanaM kriyate sa hyAhArAdidAnamAtra eva samarthaH, na punaH kugatirakSAkSamaH, ataH kiM tadapekSayA bhagavadAjJollaGghanenAnantasaMsAranivarttaneneti gAthArthaH / / 82 / / tamhA sai sAmatthe ANAbhaTuMmi no khalu uvehA / aNukUlageyarehiM aNusaTThI hoi dAyavvA / / 197 / / cakre0 : yasmAdA''jJAtikramaNamanantaduHkhahetustasmAt sati sAmarthya AjJAtikramavyAvarttanakSamatve, AjJAbhraSTa AjJAtikramakAriNi gRhasthe, sAdhau vA''stAmanuvartanam, khalurapyarthe, no naivopekSA'pyudAsInatA'pi kAryetyarthaH, yataH - ANAbhaMgaM daTuM 'majjatthA mutti ThaMti je tusiNA / / avihiaNumoyaNAe tesipi ya hoi vayalovo / / [saMbodhapra. 463] kintvanukUlaiH priyeritaraizca niSThurairvacobhiranuzAstiH zikSA bhavati daatvyaa||197 / / deva0 : yasmAdAjJAtikramaNamanantaduHkhahetustasmAt sati sAmarthya tavyAvarttanaM prati vidyamAnAyAM zaktAvAjJAbhraSTa AjJAtikramakAriNi no khalurapyarthe, naivopekSApyaudAsInyamapi, AstAM tadanuvarttanaM kAryeti zeSaH / ayamabhiprAyaH - ya evAjJAbhaGgaM vidhAsyati sa evAnantaduHkhabhAgbhaviSyati, kimasmAkamiti buddhyA nodAsitavyam yataH - ANAbhaMga daTuMmajjhatthA mu' tti ThaMti je tusiNA / avihiaNumoyaNAe tesipi ya hoi vayalovo / / 1. saya P.K
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tesipi ya sAmannaM bha bhaTThavvayA ya te huti / je samaNA kajjAi vittArakkhAe kuvvaMti / / [saMbodhapra. 463, 464 ] iti, tarhi kiM karttavyamityAha-anukUlaiH priyairitaraizca niSThurairvacobhiriti gamyam, anuziSTiH zikSA bhavati dAtavyeti gAthArthaH / / 197 / / cakre0 : nanu sampratyAjJAtikramakAriNa eva bhUyAMsastataH kiM kAryamityAhuH - deva0 : nanu sampratyAjJAtikramakAriNa eva mahAjanaparigRhItAzca bahavastAvadupalabhyante, tataH kathamidaM kartuM zakyamityAzayavatAmupadizati - ___ evaM pAeNa jaNA kAlaNubhAvA ihaM tu sabve vi / no suMdaratti tamhA ANAjuttesu pddibNdho||198|| cakre0 : evaM paridRzyamAnaprakAreNa prAyeNa janAH sAdhuzrAvakAdayaH sarve'pi, kAlo duHSamA tadanubhAvAdiha bharatakSetre no sundarA no bhavyA nA''jJAvartinaH, itirvAkyasamAptau, tasmAdAjJAyukteSu svalpeSvapi pratibandho bahumAnaH kArya ityarthaH / / 198 / / deva0 : evamiti paridRzyamAnaprakAreNa prAyeNa bAhulyena janAH sAdhuzrAvakAdayaH sarve'pi kAlAnubhAvAd duHSamAprabhAvAdiha bharatakSetre, tuH pAdapUraNe, no sundarA bhavyAH sambhavantIti yogaH, yataH samprati dravyataH pratipannajinazAsanA api bAhulyenAbhavyA dUrabhavyAzcoktAH / itizabdo vAkyaparisamAptau, tasmAdAjJAyukteSu pratibandhaH, svalpA api ye kecanAjJAyAM varttante, teSveva gurubuddhayA bahumAno vidheya iti bhAva iti gAthArthaH / / 198 / / * upadezapade-839 * evaM pAeNa jaNA kAlaNubhAvA ihaMpi sabve vi / No suMdaratti tamhA ANAsuddhesu paDibaMdho / / evamuktodAharaNavat prAyeNa bAhulyena janA lokAH kAlAnubhAvAd vartamAnakAlasAmarthyAdihApi jaine mate sarve'pi sAdhavaH zrAvakAzca no naiva sundarAH zAstroktAcArasArA vartante, kintvanAbhogAdidoSAcchAstrapratikUlapravRttayaH / iti pUrvavat / tasmAt kAraNAdAjJAzuddheSu samyagadhItajinAgamAcAravazAt zuddhimAgateSu zrAvakeSu pratibandho bahumAnaH kAryaH / / 839 / / 1. kAlANubhAvA PK 2. suMdarutti T,CO atra mUlagAthAyAM varNitaH 'no sundara' zabdasya 'abhavya-dUrabhavya' iti TIkArtho jinAgamAdizAstrAnusArI na dRzyate, upadezapadavarNito'rtho vAstavika iti jJAyate / - sampA.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-199, 200 257 cakre0 : AjJAlopiSu tarhi kA vArtetyAhuH - deva0 : AjJAvirahiteSu tarhi kA vArtetyAha - iyaresu vi ya paoso no kAyavvo bhavaDhiI esA / navaraM vivajjaNijjA vihiNA saya magganiraeNaM / / 199 / / cakre0 : itareSvapyAjJAvikaleSvapi pradveSo matsaro na karttavyaH, bhavasthitireSA karmavaicitryAjjaghanyamadhyamottamajantubhirbhAvyamiti cintyam / navaraM vivarjanIyA AlApAdyaividhinA sUtranItyA / sadA mArganiratena siddhaantoktniitivrtinaa||199 / / deva0 : itareSvapyAjJAvikaleSu pradveSo matsaro na karttavyaH, yato bhavasthitireSA yadvicitrakarmapariNatereva jaghanyamadhyamottamairjantubhirbhAvyamiti / navaraM kevalaM vivarjanIyA AlApAdibhirvidhinA sUtranItyA sadA mArganiratena samayoktanItivartineti gAthArthaH / / 199 / / * upadezapade-840 * iyaresuMpi ya paoso No kAyavvo bhavaTThiI esA / NavaraM vivajjaNijjA vihiNA sai maggaNiraeNa / / itareSvapi jinavacanapratikUlA'nuSThAneSu samupasthitadurgatipAtaphalamohAdyazubhakarmavipAkeSu lokottarabhinneSu jantuSu pradveSo matsarastaddarzane tatkathAyAM vA'kSamArUpo no naiva kartavyaH / tarhi kiM kartavyamityAzaGkyAha-bhavasthitireSA, yataH karmaguravo'dyApyakalyANino na jinadharmAcaraNaM prati prahapariNAmA jAyanta iti cintniiym| tathA, navaraM kevalaM vivarjanIyA AlApasaMlApavizrambhAdibhiH pariharaNIyA vidhinA viviktagrAmanagaravasatyAdivAsarUpeNa sadA sarvakAlaM mArganiratena samyagdarzanAdimokSamArgasthitena sAdhunA zrAvakeNa ca / anyathA tadAlApasaMbhASAdinA saMsargakaraNe kuSThajvararogopahatasaMsarga iva tattaddoSasaJcArAdihalokaparalokayoranarthAvAptireva / ata evoktam - sIhaguhaM vagghaguhaM udayaM ca palittayaM ca so pavise / asivaM omoyariyaM dussIlajaNappio jo u / / iti / / 840 / / cakre0 : atraiva vizeSamAhuH - deva0 : atraiva vizeSamAha - aggIyAdAinne khitte annattha ThiIabhAvaMmi / bhAvANuvaghAyaNavattaNAe tesiM tu vasiyavvaM / / 200 / / 1. Thii A.P.K 2. vattaNAi P.K
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : agItArthAdayaH pArzvasthAdyAstairAkIrNe vyApte bhAvite kSetre nagarAdau, anyatra sthityabhAve'vasthAnayogyakSetrAntarA'bhAve, bhAvasya cAritrapariNAmasyAnupaghAtena manaHkAluSyahetutatkalahatyAgena teSAmanuvarttanayA vAGnamaskArAdyAnukUlyena vastavyam / kSetrAntare tu sati tadbhAvite na vastavyamityarthaH / / 200 / / 258 deva0 : agIta ityekadeze'pi samudAyAvagamAdagItArthastatazca - 'gIyaM muNitegavaM vidiyatthaM khalu vayaMti gIyatthaM' iti vacanAd gIto jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca vidito'rtho yena sa gItArthaH, na tathA pArzvastha ityarthaH sa AdiryeSAmavasannAdInAm, tairAkIrNe vyApte bhAvita iti yAvat, kSetre nagarAdAvanyatra kSetrAntare, sthIyata ebhiriti sthitayo'vasthAnakAraNAni, tAsAmabhAve, avasthAnayogyakSetrAntare sati pArzvasthAdibhAvite vastavyameva neti bhAvaH / teSAM pArzvasthAdInAM turvizeSaNe darzayiSyate ca bhAvasya cAritrapariNAmasyAnupaghAtena manaHkAluSyahetutatkalahatyAgeneti hRdayam, anuvarttanayA cAnukUlyena vAGnamaskArAdilakSaNena punarvastavyamiti gAthArthaH / / 200 / / * upadezapade- 841 * nanu pramattapAkhaNDijanAkulatvAt prAyo vihArakSetrANAmazakyamAlApAdivarjanamityAzaGkyAha aggIyAdAiNNe khette aNattha ThiiabhAvammi | bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiyavvaM / / gItAdyAkIrNe'gItArthairAdizabdAd gItArthairapi mandadharmaiH pArzvasthAdibhistIrthAntarIyaizca bhAgavatAdibhirAkIrNe samantAd vyApte kSetre, anyatrAgItArthAdyanAkIrNakSetre durbhikSarAjadausthyAdyupaplavavazena sthityabhAve sati bhAvAnupaghAtena samyakprajJApanArUpasya zuddhasamAcAraparipAlanarUpasya ca bhAvasyAnupaghAtena yA'nuvartanA 'vAyAe Namokkaro' ityAdirUpAnuvRttistayA teSAM tu teSAmeva vasitavyaM tatra kSetre / evaM hi te'nuvarttitAH svAtmani bahumAnavantaH kRtA bhavanti, rAjavyasanadurbhikSAdiSu sAhAyyakAriNazceti / / 841 / / cakre 0 / deva0 : anyathA doSamAha iharA saparuvaghAo ucchobhAIhiM attaNo lahuyA / tesiM pi pAvabaMdho dugaM pi evaM aNiTTaM ti / / 201 / / cakre0 / deva0 : itarathA tadakaraNe svaparopaghAtastathA cotprAbalyena gatA zobhA yasmAttaducchobhamAlapradAnam, tadAdibhirAdizabdAtkalahAdibhirAtmano laghutA lAghavam, teSAmapi pApabandho guNijanapradveSAd, dvayamapi caitadaniSTamiti prakramasamAptAviti gAthArthaH / / 201 / / 1. viiyatyaM B, C
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- sAdhutattvam gA - 201 viparyaye bAdhakamAha - * upadezapade- 842 * 259 iharA saparuvaghAo ucchubhAIhiM attaNo lahuyA / tesiMpi pAvabaMdho dugaMpi evaM aNiTThati / / itarathA teSAmananuvartanayA vAse kriyamANe svaparopaghAtaH sampadyate / enameva darzayati tatrotkSobho herikAcauryAdyadhyAroparUpaH, AdizabdAt kathaJcit kasyacit pramAdAcaritasyopalabdhasya matsarAtirekAt / sudUravistAraNam, tathAvidhakuleSvannapAnAdivyavacchedazca gRhyate, tatastairAtmanaH svasya laghutA'nAdeyarUpatA bhavati teSAmapi pApabandho bodhighAtaphalaH, na kevalaM svasya tannimittabhAvenetyapizabdArthaH / evaM ca sati yat syAt taddarzayati-dvikamapyetat pUrvoktamaniSTaM durgatipAtakAri jAyate / itiH pUrvavat / / 842 / / * jIvAnuzAsane - 89, 90* asyaivArthasya sAdhanArthamupadezapadoktaM gAthAdvayamAha agIyAdAine khette annattha ThiiabhAvammi / bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiyavvaM / / iharA saparuvaghAo ucchobhAIhiM attaNo lahuyA / tesiMpi pAvabaMdho dugaMpi evaM aNiTTaMtu / / agItAdyAkIrNe zrutArthAnabhijJapArzvasthAdyAkule kSetre grAmAdAvanyatra nagarAdau nirvAhAbhAvataH sthityabhAve'vidyamAnavA bhAvAnupaghAtAnuvartanayA cittAsaGklezenA''nukUlyena ca teSAmagItAdInAM tu pAdapUraNe vastavyam / vyatirekamAha - itarathA'nuvarttanAdyabhAve svaparopaghAta AtmAnyasaMklezaH, 'uccho bhAIhiM' ti asaddoSAviSkaraNAdibhiH, AdizabdAdapakArAdigrahaH, AtmanaH svasya laghutA mAhAtmyAbhAvaH, teSAM punaragItAdInAmapi tu punararthaH, sa ca yojita eva, pApabandhaH kaluSopacayaH / dvayamapyetat pUrvoktamaniSTameva / turevakArArthaH, sa ca darzita eva / na caitadanArSam, prakaraNoktatvAt / yato nizIthe bhaNitaM - 'khettaM tu osannAi bhAviyaM tattha tayANuvattI vasiyavvaM' tathA paJcakalpe'pi bhaNitam'aNAyayaNaM vajjayaMteNaM vihAro kAyavvo / ke uNa aNAyaNA ? bhannai - pAsatthAiNo kuliMgiNo ya / ' etacca vizuddhayatyapekSayA boddhavyam / ye punaH pUrvoktayuktyA pArzvasthAdayaH sutarAM vivAda eva na kArya iti gAthAdvayArthaH / / 89, 90 / /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : nigamanamAhuH - deva0 : nigamanamAha - tA dabbao ya tesiM arattadudveNa kajjamAsajja / aNavattaNatthamIsiM kAyavvaM kiMpi no bhaavaa||202|| cakre0 : tato dravyatasteSAmaraktadviSTena sAdhunA kAryaM jJAnAdikamAsAdyA'nuvarttanArthamISadvAGnamaskArAdi karttavyam, na kimapi bhAvataH, tathA ca - vAyAe namokkAro - hatthusseho ya sIsanamaNaM vA / saMpucchaNa'cchaNaM - chobhavaMdaNaM - vaMdaNaM vAvi / / [Ava.ni. 1127] / / 202 / / deva0 : tattasmAd dravyatasturevakArArthe, teSAmaraktaduSTena sAdhuneti gamyam, kArya jJAnacaraNAdikamAsAdyA'nuvarttanArthamISannamaskAramAtrAdikaM karttavyam, na punaH kiJcidapi bhAvataH, tathA cAtrAgamaH vAyAe - namokkAro-hatthusseho ya - sIsanamaNaM vA / saMpucchaNa'cchaNaM - chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi / / pariyAyaparisapurisaM khettaM kAlaM ca AgamaM nAuM / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM joggaM / / eyAiM akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / na bhavai pavayaNabhattI abhattimaMtAiyA dosA / / [Ava.ni. 1127,28,29] abhaktyAdayo'bhaktipradveSasvArthabhraMzabandhanAdayo doSA iti gAthArthaH / / 202 / / * upadezapade-843 * tA davvao ya tesiM arattadudruNa kajjamAsajja / aNuvattaNatthamesiM kAyavvaM kiMpi Na u bhAvA / / yata evamanuvartanAyAM doSaH, tat tasmAd dravyatastu kAyavAGmAtrapravRttirUpAdeva teSAmagItArthAdInAm, araktadviSTena rAgadveSayorantarAlavatinA satA kAryaM nirupavAsalakSaNamAzrityAnuvartanArthamanukUlabhAvasampAdananimittam, eSAmagItArthAdInAM karttavyaM kimapi vacanasaMbhASAdi, na tu bhAvAd bahumAnarUpAt / kalAdhyayanoktazcetthametadvandanAviSayo'pavAda upalabhyate / yathA - 1. aNuyattaNatthamIsiM T.C,Z aNuyattaNatthamIsaM A 2. Alapatte namukkAro A,T,B.C
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-203 261 parivAraparisapurisaM khettaM kAlaM ca AgamaM NAuM / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM joggaM / / parivAro se suvihiyA parisagao sAhaI ca veraggaM / mANI dAruNabhAvo nitasaMpurisAhamo puriso / / logapagao nivo vA ahavA rAyAidikkhio hojjA / khettaM vihimAi abhAviyaM na kAlo aNAgAlo / / vihimAitti-kAMtArAdi / daMsaNaNANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiyaM paase| jiNapaNNattaM bhattIe pUyae tattha taM bhAvaM / / tathA / / gacchaparirakkhaNaTThA aNAgayaM AuvAyakusaleNa / evaM gaNAhivaiNA suhasIlagavesaNA kjjaa|| uppannakAraNammI kIkammaM jo na kujja duvihaMpi / pAsatthAIyANaM caugurugA bhAriyA tassa / / ityAdi / / 843 / / cakre0 : nanu pUrvamAlApAdyapyamIbhiH sArdhaM niSiddham, tatkathametaducyate ? satyam, apavAdamAzritya, athApavAdotsargayoH kaH kasmAt siddhyatItyAhuH - deva0 : nanu pUrvamAlApAdyapyamIbhiH sArdhaM niSiddham, tatkathamidamucyate ? satyamapavAdamAzritya, athotsargApavAdayoH kaH kasmAtsiddhyatItyAha - unnayamavikkha ninassa pasiddhI unnayassa ninAo / iya annonAvekkhA ussaggavavAya do tullaa||203|| cakre0 : unnatamapekSya nimnasya prasiddhiH, unnatasya ca nimnAt, ityevaM prakAreNA'nyonyApekSAvutsargApavAdau dvAvapi tulyau na ko'pi kuto'pi siddhyati, nizIthe'pyuktam - jAvaiyA ussaggA tAvaiyA ceva huMti avavAyA / jAvaiyA avavAyA tAvaiyA ceva ussaggA / / [upa. ra. 137 ] ato dvayorapi bhagavaduktatvena nirjraahetutvm||203||| deva0 : unnatamapekSya nimnasya prasiddhiH sadbhAvaH, unnatasya nimnAt, lyablope paJcamI, nimnamapekSyetyarthaH, ityevamanyonyApekSAvutsargApavAdau dvAvapi tulyau nimnatvonnatatvaparatvAparatvavatparasparasavyapekSitau, anayorna punaH kazcitkuto'pi siddhyatIti bhAvaH, ata eva nizIthAdisUtrANi sarvANi sApavAdAni paThyante tathA ca tatraivoktam - jAvaiyA ussaggA tAvaiyA ceva hu~ti avavAyA / jAvaiyA avavAyA tAvaiyA ceva ussaggA / / [upa. ra. 137] 2. annannAvekkhA T.C unnannAvikkhA P.K
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ato dvayorapi bhagavaduktatvena nirjarAhetutvam, kevalamazAThyena samyagviSayavibhAgaH vivecanIya iti gAthArthaH / / 203 / / * bRhatkalpabhASye-321 * unnayamavikkha ninnassa pasiddhi unnayassa ninnAo / iya annunnapasiddhA ussagga'vavAya mo tullA / / yathotratamapekSya nimnasya prasiddhinimnAJcotratasya prasiddhi ityevamanyo'nyaprasiddhAvutsargAdapavAdo'pavAdAdutsargaH prasiddha iti dvAvapsutsargA'pavAdau tulyau / tadevamutsargApavAdadvAramuktam / idAnImalpadvAramucyate / ziSyaH pRcchati-bhagavan ! kimutsargA alpe ? utApavAdAH ? ucyate-tulyAH / / 321 / / * upadezapade-784 * athotsargApavAdayostulyasaMkhyatvamAha - unnayamavekkha iyarassa pasiddhI unnayassa iyarAo / iya annonapasiddhA ussaggavavAya mo tullA / / unnatamucaM parvatAdikamapekSyetarasya nIcasya bhUtalAdeH prasiddhirbAlAbalAderjanasya pratItiH tathotratasyoktarUpasyetarasmAd nimnAt tadapekSyetyarthaH prasiddhiH sampadyate / evaM sati yat siddhaM tadAhaityevamuktadRSTAntAdanyonyaprasiddhAH parasparamapekSamANAH pratItiviSayabhAvabhAjaH santa utsargApavAdAstulyAH samAnasaMkhyAH sampadyanta iti / / 784 / / / cakre0 : atha paryavasitamarthaM kiM bahuneti prastAvanApUrvamAhuH - deva0 : atha vistaraprasaGga vAkyakhaNDena nirundhannuktAnuktArthasaMgrahaM saMkSipya zArdUlenAha - kiM bahuNA - mA Ayanaha mA ya manaha giraM kutitthiyANaM tahA, suttuttinakubohakuggahagahagghatthANamantrANa vi / nANINaM caraNujjayANa ya tahA kiJcaM karehAyarA; nissesaM jaNaraMjaNatthamuciyaM liNgaavsesaannvi||204|| 1. caraNujjuyANa A.K.2 2. liMgAvisesANa A
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-sAdhutattvam gA-205 263 cakre0 : mA AkarNayata mA ca manyadhvaM kutIthikAnAM giram, sUtrottIrNaH kubodha eva kugrahastasya grahastena grastAnAmanyeSAmapi svayUthyAnAM giraM mA''karNayata mA ca manyadhvam / tathA jJAninAM caraNodyatAnAM cAdarAnniHzeSaM kRtyaM kRtikarmAdi kuruta, janaraJjanArthaM cocitaM AlApanamaskArAdiliGgAvazeSANamapi kuruteti vRttArthaH / / 204 / / deva0 : kim ? na kiJcidityarthaH, bahunokteneti zeSaH, saGkSapasyaiva prakrAntatvAd mA AkarNayata ? kadAcidAkarNane'pi mA ca manyantAmabhyupagacchata giraM vAcaM kutIthikAnAM zAkyAdInAm, tathA tenaiva prakAreNa sUtrottIrNo'ta eva kutsito bodhastena kugrahaH kadabhinivezaH sa eva grahastena grastAnAM svIkRtAnAmanyeSAmapi svayUthyAnAM giramiti sakriyamihApi sambadhyate / tathA ca kalpabhASyam - jo taM jagappaIvehiM paNIyaM savvabhAvapannavaNaM / na kuNai suyaM pamANaM na so pamANaM pavayaNaMmi / / [ ] jJAninAM caraNodyatAnAM ca, cakAro jJAnacaraNayoH samuditayoreva prAmANyamAvedayati, yadAha nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMca kiriyAe / caraNanao kiriyAe tadubhayagA hoi samattaM / / [ ] iti / tathA sUtrabhaNitaprakAreNa niHzeSaM kRtyaM kRtikarmAdi kurutAdarAt sarvaprayatnena, liGgamevAvazeSa uddharitaM yeSAm, na punarjJAnAdi, teSAmapi janaraJjanArthamucitamAlApanamaskArAdi kuruteti vRttArthaH / / 204 / / cakre0 : tathA - deva0 : tathA - gurukammANa jiyANaM asamaMjasaciTThiyANi daguNa / niMdapaosaM maNayaMpi savvahA sNvivjjejjaa||205|| cakre0 : spaSTA, navaraM nindA doSabhASaNaM pradveSaM mAtsaryaM manAgapISadapi sarvathA samyag vivarjayata / / 205 / / 1. svIyakRtAnAm T,B,C2. liGgamevAvizeSa A, 3. ceTThiyANi A ceTThiyAI 2 4. saMvijjeha T,B.C
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : gurukarmaNAM jIvAnAmasamaJjasaceSTitAni tathA tathA pravacanapratiSiddhAcaraNAni, dRSTvA nindA doSabhASaNaM pradveSaM mAtsaryaM manAgapISadapi sarvathAtmaparobhayaiH samyagantaHkaraNazuddhayA vivarjayateti gAthArthaH / / 205 / / cakre0 : anyacca - deva0 : anyacca - dUsamakAlasarUvaM kammavasittaM ca tesiM jIvANaM / bhAveha kuNaha guruAyaraM ca guNavaMtapattesu / / 206 / / cakre0 : sugamA / / 206 / / / / iti pUjyazrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSyazrItilakAcAryanirvAhitAyAM ___ samyaktvavRttau samarthitaM caturthaM sAdhutattvam / / deva0 : duHSamakAlasvarUpaM karmavazitvaM ca teSAM duHSamAsamayodbhavAnAM jIvAnAM bhAvayata vicintayata, ata eva durlabhatvAd guNavatAM kuruta gurvAdaraM ca guNavatpAtreSu, iha ca guNavatpratipattimitaravarjanaM ca punaHpunarupadizannidamevaihikAmuSmikArthasAdhakamityAvedayatIti gAthArthaH / / 206 / / / / iti zrIdevabhadrasUriviracite darzanazuddhiprakaraNavivaraNe caturthaM sAdhutattvaM samAptam ||shriirstu|| 1. savvajIvANaM PK
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam cakre0 : atha mUladvAragAthAkramaprAptaM paJcamatattvaM vyAkhyAyate, saMbandhazcAsya pUrveNa saha pUrvaM gurusvarUpamuktam, guruzca tattvAni gRNAtItyatastattvAkhyaM tattvamucyate, tatrAdau gAthA - deva0 : atha mUladvAragAthAkramaprAptasya paJcamatattvasya vyAkhyA pratanyate, sambandhazca pUrveNa sahAsya pUrvaM gurusvarUpamupavarNitam, guruzca tattvAni gRNAtIti sambandhAdatra tattvAni pratipAdyante, tatrAdau- jIvAjIvA putraM pAvAsavasaMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho yatahA navatattA huMti nAyavvA / / 207 / / cakre0 : 1-jIvazcidvAn, 2-ajIvo nizcetanaH, 3- puNyaM zubhaprakRtirUpam, 4-pApamazubhaprakRtirUpam, 5-AzravatyA''gacchatyanena karmetyAzravo hiMsAdiH, 6-saMvaraNaM saMvara AzravanirodhaH, 7- nirjaraNaM nirjarA vipAkAt tapaso vA karmaparizATaH, 8-bandho jIvakarmaNoratyantA''zleSaH, 9- mokSaH sarvakarmamuktasyA''tmanaH sthitiH caivArthe / etAnyeva navatattvAni tathA siddhAntoktaprakArAntareNa jJAtavyAni na tu kutIrthikakalpitAni / / 207 / / , deva0 : tatra jIvitavanto jIvanti jIviSyanti ceti jIvAH, vyutpattinimittaM cedam, pravRttinimittaM tu saMvillakSaNatvameva, tena siddhairna vyabhicArastato jIvAzca tadviparItA ajIvAzceti dvandvaH, puNyaM zubhaprakRtirUpaM tIrthakaranAmAdi, pApamazubhaM mithyAtvAdi, vibhaktilopazca prAkRtatvAd, evamuttaratrApi, AzravatyAgacchatyanena karmetyAzravaH karmopAdAnaheturhisAdiH, saMvaraNaM saMvaro guptyAdibhirAzravanirodhaH, caH samuccaye, nirjaraNA nirjarA vipAkAttapaso vA karmaparizATaH, bandho jIvakarmaNoratyantasaMzleSaH, mokSaH kRtsnakarmakSayAt svAtmanyavasthAnam, cakAro'vadhAraNe, etAnyeva tattvAni, na punaH sugatasAGkhyolUkAdiparikalpitAni teSAM vicArAkSamatvAt / tathA tenAgamoktaprakAreNa navatattvAni, prAkRtatvAt puMsA nirdezaH bhavanti jJAtavyAni / iha ca
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tattvAnAM navasaGkhyatvaM madhyamaprasthAnApekSayA, anyathA saGkSapApekSayA jIvAjIvayoreva bandhAdInAmantarbhAvasambhavAd dvitvameva, vistaratastu taduttarottarabhedavivakSayA''nantyameva syAditi gAthAsakSepArthaH / / 207 / / * navatattvaprakaraNe-4 * jIvAdinavapadArthajJAne samyaktvamityuktam / tatra ke jIvAdayaH ? iti zaGkAsambhave sUtrakAra evaM tAnnAmagrAhamAha - jIvAjIvA pugnaM pAvAsavasaMvaro ya nijjaraNaM / bandho mokkho ya tahA navatattA hoMti nAyavvA / / jIvAzcopayogalakSaNA ajIvAzca tadviparItA jIvAjIvAH, puNyaM zubhodayaprakRtayaH, pApaM ca tadviparItam, AzrUyate karmopAdIyate yena sa Azravazca karmopAdAnahetuH, pApAzravau tatsahitaH saMvarastanirodhalakSaNaH pApAzravasaMvaraH, caH samuJcaye, nirjaraNaM pUrvopAttakarmaparizATaH, bandho jIvapradezAnAM karmapudgalairanyonyAnugamAtmakasambandhaH, mokSaH sakalakarmavigamaH / caH pUrvavat / tathA anena vastutvaprakAreNa navatattvAni navasaMkhyapadArthA bhavanti jAyante, jJAtavyAni boddhavyAni / iti gAthArthaH / / 4 / / * pravacanasAroddhAre-974 * atha nava padAnyAha jIvAjIvA punnaM pAvA''sava saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mokkho imAiM nava payAiM jiNamayaMmi / / 'jIvetyAdi, jIvAH sukhaduHkhopayogalakSaNA ajIvAstadviparItA dharmAstikAyAdayaH puNyaM zubhaprakRtirUpaM karma, pApaM tadviparItaM kamaiva, Azravati-Agacchati karmAnenetyAzravaH zubhAzubhakarmopAdAnahetuhi~sAdiH, saMvaraNaM saMvaro guptyAdibhirAzravanirodhaH, nirjaraNaM nirjarA vipAkAttapaso vA karmaNAM dezataH kSapaNaM bandho jIvakarmaNoratyantasaMzleSaH, mokSaH kRtsnakarmakSayAdAtmanaH svAtmanyavasthAnam, ityetAni navasaGkhyAni padAni tattvAni jinamate'rhatpravacane vijJeyAnIti, iha ca AzravabandhapuNyapApAni mukhyaM saMsArakAraNamiti heyAni, saMvaranirjare mukhyaM mokSakAraNam, mokSastu mukhyaM sAdhyamityetAni trINyapyupAdeyAnItyevaM ziSyasya heyopAdeyatAparijJAnArthaM madhyamaprasthAnApekSayA navetyuktam, anyathA sakSepApekSayA jIvAjIvayoreva puNyapApAdInAmantarbhAvasaMbhavAd dvitvasaGkhyayaivAbhidheyaM syAt, tathA coktaM sthAnAGge-'jadatthiM ca NaM loe taM savvaM dupaDoyAraM, taMjahA-jIvA ceva ajIvA ceva 'tti, vistaratastu taduttarottarabhedavivakSayA''nantyameva syAt, atha kathaM jIvAjIvayoreva puNyapApAdInAmantarbhAvasambhava iti ceducyate-puNyapApe karmaNI bandho'pi tadAtmaka eva karma ca pudgalapariNAmaH pudgalAzcAjIvA iti, Azravastu
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-208 267 mithyAdarzanAdirUpaH pariNAmo jIvasya, sa cAtmAnaM pudgalAMzca muktvA ko'nyaH ?, saMvaro'pyAzravanirodhalakSaNo dezasarvabheda AtmanaH pariNAmo nivRttirUpaH, nirjarA tu karmaparizATo jIvaH karmaNAM yatpArthakyamApAdayati svazaktyA, mokSo'pi sakalakarmavirahita Atmaiveti, anyatra punaH puNyapApayobandhe'ntarbhAvAt saptaiva tattvAnyuktAni / / 974 / / cakre0 : atha yathoddezaM nirdeza iti jIvatattvaM vivRNvanti - deva0 : atha pratyekametAn vivaritukAmo yathoddezaM nirdeza iti nyAyAdAdau jIvatattvaM vivRNoti - egaviha-duviha-tivihA cauhA paMcavihachavihA jIvA / ceyaNa tasa iyarehiM veyagaikaraNakAehiM / / 208 / / cakre0 : ekavidhAdayo jIvA bhavanti, kathamiti krameNAhuH 'ceyaNa'ityAdi / cetanayA ekavidhAH sarvajIvAnAM tadavyabhicArAt, trasyantIti trasA itare ca sthAvarAsteSAM bhAvastattvaM tena dvividhAzcarA'cararUpatvAt sarvajIvarAzeH, evamuttaratrA'pi lakSaNAnAM vyApakatvaM jJeyam, vedaiH strInapuMsakaistrividhAH, gatibhirnArakatiryagnarAmararUpAbhizcaturdA, karaNaiH sparzanAdibhirindriyaiH paJcavidhAH, kAyaiH pRthvIkAyAdibhiH ssddvidhaaH||208 / / deva0 : ekavidhadvividhatrividhAzcaturdA paJcavidhaSaDvidhA jIvA bhavantIti zeSaH, kathamiti krameNAha 'ceyaNa'ityAdi, cetanayA ekavidhAH, sarvasattvAnAM tadavyabhicArAt, trasAzca carA itare ca sthAvarAsteSAM bhAvastattvam, tena ca dvividhAzcaratvAcaratvalakSaNasaGgrahItatvAt sakalasaMsArisattvarAzerevamuttaratrApi lakSaNAnAM vyApakatvamabhidheyamiha ca sUtre luptabhAvapratyayaM pdmupaattmiti| vedaiH strIpuMnapuMsakaistrividhAH, gatibhirnArakatiryaGnarAmaralakSaNAbhizcaturddhA, karaNaiH sparzanAdibhirindriyaiH paJcavidhAH, kAyaiH pRthvIkAyAdinikAyaiH SaDvidhAH / / nanvayaM bhittiM vinA citrakarmaprabandhaprArambhaH, jIvameva [na] manyAmahe, tatkutastadbhedaparikalpanam, tathAhi - nAstyAtmA, anupalambhAt, viyadaravindavat, na ca hetorasiddhatvam, na hyasau zarIre zarIravyatirikto vA bhavAntaraM gacchan pratyakSata upalabhyate / na ca caitanyopalambhAttatsiddhistasya bhUtadharmatvAt, tathAhi - pRthivyaptejovAyuriti tattvAni / etebhyazcaitanyaM madyAGgebhyo madazaktivaditi / atra prtividhiiyte| anupalambhAditihetuH svasambandhIsarvasambandhI vA, yadi svasambandhI tanna, svayaM ghaTAdivattasyopalambhAt, yathaiva hi ghaTagatA rUpAdaya upalabhyante tathAtmagatA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam api jJAnasukhAdayaH, iti nAtra mahadantaram / athAyaM na dRgviSaya iti nAsti, na asyApyanekAntAt, uktaM hi - na ca nAstIha tatsarvaM cakSuSA yanna gRhyate, anyathA caitanyamapi na dRgviSaya iti tsyaapystvmaapdyet| atha tatsvasaMviditamiti saducyate'yamapi tathAbhUta eveti / yaduktam - astyeva cAtmA pratyakSo jIvo hyAtmAnamAtmanA'hamasmIti saMvetti, rUpAdIni yathendriyairiti / kiM bahunA, yathA caitanyamastItyabhyupagamyate, tathAtmApyabhyupagantavyaH, tathA cAha - jJAnaM svasthaM parasthaM vA yathA jJAnena gRhyate / jJAtA svasthaM parasthaM vA tathA jJAnena gRhyatAm / / [ ] iti| atha sarvasambandhI hetuH, ayamapyasiddho'hamasmIti pratyayena pratiprANi svAtmanaH kevalinAM ca sarvAtmanAmupalambhAditi / yadapi caitanyaM bhUtadharma ityabhihitam, tadapi pralApamAtram, bhUtadharmatve hi leSTvAdiSvapyupalabhyeta / atha kAyAkArapariNateSveva tadunmIlatIti cedidamapyanaikAntikaM mRtazarIreSvanupalambhAditi / tasmAdasti jIvaH sa ca na vibhuzarIraH, evaM talliGgabhUtacaitanyopalambhAd nApyaGguSThaparvAdyadhiSThAna: sarvazarIravyApitayA caitanyopalabdheH kiMtu dehavyApI, tena saha kathaJcidbhinnAbhinnastathA naikAntena nityaH, evaM hi - pUrvakriyAkartRtvasvarUpAparityAgAduttarakriyAkartRtvaM na syAt / nApyekAntenA'nityo dvitIyAdisamayeSu sarvathA'bhAvaprasaGgAdaihikAmuSmikasamastavyavahAraviluptezca / yaduktam - tittIsamo kilAmo sArakkhavi pakkhapaccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNAya kAsavvaNAsaMmi / / [ ] tasmAd dravyArthatayA nityaH, paryAyArthatayA tvanityo'styeva jIvaH / iti kathaM tadbhedaparikalpanamabhittikacitrakarmArambhasannibhamiti sarvaM susthm| iha ca sarvajIvAnAM cetanAvattvenaikarUpANAmeva satAM saMsArisattveSu caratvAcaratvAdyupAdhidvividhatvAdikamavaseyamiti gAthArthaH / / 208 / / * navatattvaprakaraNe-3 * atha jIvatattvasyAbhiprAyAntareNa prakSepagAthayaikAdikrameNa SaDvidhajIvabhedAnAha - egaviha-duviha-tivihA caubihA-paMcachavihA jIvA / ceyaNa-tasaiyarehiM veya-gai-karaNa-kAehiM / /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvama gA - 209 prathamadvitIyapadAbhyAM kRtvA tRtIyacaturthapadayorarthayojanA kartavyA / sA caivam - ceaNatti cetanAlakSaNo jIva iti jIvasya lakSaNaM kriyate tadaika eva jIvasya bhedaH / yataH sUkSmanigodajIveSvapi zrIprajJApanAdisUtreSvakSarasyAnantatamo bhAgaH pratipAdito'sti / 269 dvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJcendriyajIvAstrasAH vanaspatijIvA ekendriyA iti vivakSayA jIvA dvividhAH / 1 iyaritti itare'pare pRthivyaptejovAyu kecitpuruSavedAH kecitstrIvedAH kecinnapuMsakavedAstatra devAH puruSavedAH strIvedAzca / manuSyAH paJcendriyatiryaJcazca kecit puruSavedAH kecit strIvedAH kecinnapuMsakavedAzca / tebhyaH zeSAH pRthivyaptejovAyuvanaspatidvIndriyatrIndriyacaturindriyanArakA napuMsakA evaM vivakSayA trividhA jIvAH / gatimAzritya caturvidhA jIvAH- 1 - kecinmanuSyagatigatAH 2 - keciddevagatigatAH 3-kecinnarakagatigatAH 4- kecittiryaggatigatA iti vivakSayA caturvidhA jIvAH / karaNatti karaNAnIndriyANi tAnyAzritya paMcavidhA jIvAH 1 - pRthivyaptejovAyuvanaspatijIvA ekendriyAH, 2- zaGkhakapardakAdayo dvIndriyAH 3 - gomImatkuNAdayastrIndriyAH 4 - vRzcikAdayazcaturindriyAH 5-nArakAdayaH paJcendriyA iti vivakSayA paJcavidhA jIvAH / kAhiM iti-kAyamAzritya SaDvidhA jIvAH, 1- kecit pRthivIkAyagatAH 2-kecidapkAyagatAH 3-kecittejaHkAyagatAH 4 - kecidvAyukAyagatAH 5 - kecidvanaspatikAyagatAH 6 - kecit trasakAyagatA iti vivakSayA SaDvidhA jIvAH / / 3 / / deva : tathA puDhavI- AU - teU - vAu vaNassai taheva beiMdI | teiMdiya - cauriMdiya - paMciMdiyabheyao navahA / / 209 / / cakre0 : sugamA / / 209 / / deva0 : pRthivyApastejoyogAttejo'gnirvAyurvanaspatistathaiva dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAH sopaskAratvAditi bhedAnnavadhA jIvA bhavantIti zeSaH / nanu pRthivyAdIni jIvazarIrANi kAThinyAdilakSaNAni, jIvAH punarupayogalakSaNAstatkathaM pRthivyApa ityAdibhedato navadhA jIvA iti ? ucyate - jIvazarIrayoranyonyAnugatatvena vibhAgAbhAvAdevamuktam, na caitadanArSam, yata uktam- 'annunnANugayANaM imaM ca taM ca tti vibhajjaNamajuttaM' ityAdi / evamanyatrApi yathAsambhavamUhyamiti gAthArthaH / / 209 / / 1. natvetAnyeva jIvAH kAThinyAdilakSaNAni hyamUni T, C
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 cakre0 : tathA deva0 : anyacca - darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam egiMdiya suhumiyarA sanniyarapaNidiyA sabiticaU / pajjattApajjattAbheeNaM caudasaggAmA / / 210 / / 1 cakre0 : ekendriyAH sUkSmetarAH, sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmAH sakalalokavyApino niratizayinAmadRzyAH, itare bAdaranAmakarmodayAd bAdarAH pratiniyatasthAnavartinaH 2, tathA saJjJino manovijJAnavantaH 3, itare cA'saJjJinaH paJcendriyAH 4, sadvitricaturindriyAH sapta, sarve paryAptAparyAptabhedena caturdaza grAmA iva grAmA jIvanivAsasthAnAnItyarthaH / / 210 / / deva0 : ekendriyAH sUkSmetarAH sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmAH sakalalokavyApino niratizayAnAmadRzyAH, itare bAdaranAmakarmodayAd bAdarAH pratiniyatasthAnavarttinaH, tathA saJjJinazca manovijJAnavantaH, itare cAsaJjJinaH paJcendriyAH, 'sabiticaU'tti sUcanAtsUtrasya saha dvIndriyatrIndriyacaturindriyairvartanta iti sadvIndriyatrIndriyacaturindriyAH, dvIndriyAdibhiH sahitAH pUrva ityarthaste ca paryAptAparyAptabhedena caturdaza, dIrghatvaM prAkRtatvAt, grAmA avayave samudAyopacArAd bhUtagrAmA jIvasthAnAnItyartha iti gAthArthaH / / 210 / / * Avazyakaniryuktau 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm-1 * bhUtAni jIvAsteSAM grAmAH samUhA bhUtagrAmAstaiH, te caivaM caturdaza bhavanti - egiMdiya suhumiyarA saNNiyara paNidiyA ya sabIticaU / pajjattApajjattAbheeNaM coddasaggAmA / / ekendriyAH pRthivyAdayaH sUkSmetarA bhavanti, sUkSmA bAdarAzcetyarthaH, saMjJItarAH paJcendriyAzca, saMjJino'saMjJinazceti bhAvanA, 'sabIticautti saha dvIndriyatrIndriyacaturindriyaiH, ete hi paryAptakAparyAptakabhedena caturdaza bhUtagrAmA bhavanti // | 1 || 1. caudasaTThANA A 2. grAmA iva grAmAH vivakSita samudAyasAdharmyeNa T, B, C
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-211 271 * paJcasaMgrahe-82 * egiMdiyasuhumiyarA sanniyara paNiMdiyA sabiticaU / pajjattApajjattAbhaeNaM coddasaggAmA / / (svo0)-ekendriyAH sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayAditare tadvipakSabhUtA bAdarA bAdarakarmodayinaH, saMjJinaH samanaskA itare'saMjJino'manaskA ubhaye'pi paJcendriyAH, dvitricaturindriyA: svasvanAmakodayina ete sapta paryAptakAH, eta eva saptA'paryAptakAH, aparyAptanAmakarmodayAllabdhyaparyAptakAH, paryAptanAmakarmodayino yadyapi karaNAparyAptakAstathApi paryAptakavad draSTavyAH, etAni caturdaza sthAnAnyakhilajIvasaGgrAhakANIti gAthArthaH / / 82 / / / (malaya0)-tadevamuktamalpabahutvam, tadabhidhAnAcca kRtA satpadAdiprarUpaNA / atIvagahanApyeSA satpadAdiprarUpaNA / prajJApanAprasAdena vivRttA lezato mayA / / yadgaditamalpamatinA kimapi viruddhaM jinAgamavacobhiH / vidvadbhistattvajJaiH prasAdamAdhAya tacchodhyam / / sAmprataM yaduktaM 'caudasavihAvi jIvA' iti, taJcaturdazatvaM jIvAnAM pratipAdayannAha-sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayinaH, itare bAdarA bAdaranAmakarmodayina ekendriyAH, tathA saMzyasaMjJibhedabhinnAH paJcendriyAH 'sabiticaU' sadvIndriyatrIndriyacaturindriyAH, evaM sapta jIvasaGghAtA bhavanti / ete ca sarve'pi pratyekaM paryAptAparyAptabhedena bhidyamAnA dvidhA, tataH sarvasaMkhyayA caturdazagrAmAH prANisaGghAtA bhavanti, ete ca prAgeva saprapaJcaM prarupitAH, iti neha bhUyaH prarupyante / / 82 / / cakre0 : punaH prakArAntareNa jIvabhedAnevAhuH - deva0 : punaH prakArAntareNa jIvabhedAnevAha - puDhavidagaagaNimAruyavaNassaINaMtA paNiMdiyA cauhA / vaNapatteyA vigalA duvihA savvevi bttiisN||211|| cakre0 : pRthivyudakAgnimArutA'nantavanaspatayaH sUkSmetaraparyAptAparyAptabhedAt / paJcendriyAH saMzyasaMjJiparyAptAparyAptabhedAt, pratyekaM SaDapi caturddhA / 'vaNapatteya' tti pratyekavanaspatayaH, vikalA dvitricaturindriyAH paryAptAparyAptabhedAd dvividhAH sarve'pi melitA dvaatriNsht||211 / / 1. vaNasaiNaMtA PK vaNasayaNaMtA A
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : pRthivyudakAgnimArutAnantavanaspataya iha ca vicitratvAtsUtrasya vizeSaNasya paranipAtaH, paJcendriyAzca pratyekaM caturdhA, cakAramantareNApi samuccayo'vagamyate, itIha cazabdo noktaH, yathA - aharaharnayamAno gAmazvaM puruSaM pazum / vaivasvato na tRpyati surAyA iva durmadI / / [ ] tatra pRthivyAdayaH sUkSmabAdaraparyAptAparyAptabhedAtpaJcendriyAstu saGgyasaJjiparyAptAparyAptabhedAditi SaNNAM caturbhistADanAccaturviMzatiH / tathA 'vaNapatteya'tti sUtratvAdeva pratyekavanaspatayo 'vigalatti vikalendriyA dvitricaturindriyA dvividhA ityaSTau, sarve'pi pUrvottarasaMmIlanAd dvAtriMzat, ete ca sarve'pi sAmAnyena vyavahAryavyavahAribhedAd dvividhAstatra sUkSmAnantavanaspatayo vyavahAriNo'vyavahAriNazca, zeSAstu sarve'pi vyavahAriNa eva / itthaM ca vicitraprakAraiH pratipAditaM jIvasyaiva samyagparijJAnamukhena zeSatattvaparijJAnArtham, yataH - eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH sarve bhAvAstattvatastena dRSTAH / sarve bhAvAH sarvathA yena dRSTA eko bhAvastattvatastena dRSTaH / / [ ] ata eva prANAdidvArANyapyabhidhAsyatIti gAthArthaH / / 211 / / cakre0 : iha dvIndriyAdisaMsthAnAni sAkSAdeva dRzyante pRthvyAdInAM tu sUkSmatvAdalakSyANIti tAnyAhuH - deva0 : iha tAvad dvIndriyAdisaMsthAnAni nAnAprakArANi sAkSAdeva dRzyante, pRthivyAdizarIrANAM tvatisUkSmatvAnna jJAyante kIdRzAnIti ziSyajijJAsAyAM tatsaMsthAnAnyAha - 1. tantravRtteH A,T,B,C 2. pratyekazaH T,B,C 3. eveti kRtamAtmano bhedaprapaJcanam, prasaGgAt svarUpaM brUmaH / tathAhi- AtmA zarIravyApI, tena saha kathaJcidbhinnAbhinnaH, pratidehaM caika eva, ekasya sukhaduHkhAdyanubhave'nyeSAM tathAnupalambhAd, na tu vibhuH, zarIra eva talliGgabhUtacaitanyopalambhAt, nApyaGgaSTaparvAdyadhiSThAnaH sarvazarIravyApitayA caitanyopalabdheH / tathA naikAntena nityaH, evaM hi pUrvakriyAkartRtvasvarUpAparityAgAduttarakriyAkartRtvaM na syAd nApyekAntenAnityaH, dvitIyAdisamayeSu sarvathA'bhAvaprasaGgAdaihikAmuSmikasamastavyavahAraviluptezca, yaduktam - tittIsamo kilAmo sArakkhavipakkhapavvayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNAya kAsavvaNAsaMmi / / tasmAda dravyArthatayA nityaH paryAyArthatayA tvanitya iti / A
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA - 212, 213 massUrae ya thie sUi paDAgA aNegasaMThANA / puDhavidagaagaNimAruyavaNassaINaM ca saMThANA / / 212 / / cakre0 : masUrako dhAnyavizeSaH, stibuko jalabindu:, sUcIpatAke pratIte, anekAni ca vicitradravyANi, tadvat saMsthAnamAkAro yeSAM tAni yathAsaGkhyaM pRthivyudakAgnimArutavanaspatInAM saMsthAnAni vapuH pudgalaracanAvizeSAH / / 212 / / , deva0 : masUrakazca dhAnyavizeSaH, ekAraH prAkRtaprabhava evamuttaratrApi, stibukazca jalabinduH, sUcI ca prasiddhA, patAkA ca dhvajo'nekAni ca vicitradravyANi teSAM saMsthAnAnyAkArA yeSAM tAni, tathA krameNa pRthivyudakAgnimArutavanaspatInAM caH punararthe, saMsthAnAni vapuH pudgalaracanAvizeSAH, prAkRtatvAt puMstvam, tadidamatra tAtparyam - pRthivIjIvazarIrasaMsthAnaM masUrakAkAramabjIvatanusaMsthAnaM stibukAkAramityAdi neyamiti gAthArthaH / / 212 / / * jIvasamAsaprakaraNe - 52* yadatraikendriyANAM huNDasaMsthAnaM tatpRthivyAdInAM masUrAdyAkArabhedato bhinnaM draSTavyamiti darzayati massUrae ya thibuge sUi paDAgA aNegasaMThANA / puDhavidagaagaNimAruyavaNassaINaM ca saMThANA / / 273 cakre0 : atha jIvagatendriyaviSayamAhuH deva0 : atha jIvAdhikAra eva yAvad dUrAdindriyANAM svaviSayagrAhakatvamAha - masUro mAlavakAdiprasiddho masUrakAkAro dhAnyavizeSastadAkAraM zarIrasaMsthAnaM 'puDhavi'tti pRthvIkAyikAnAM draSTavyam, stibuko bindustadAkAraM 'daga' tti udakakAyikAnAm, sUcyAkAramagnikAyikAnAm, patAkAkAraM vAyukAyikAnAm, 'vaNassaINaM ca saMThANaM' tti, ca pUrvoktApekSayA samuccaye, vanaspatInAM ca zarIrasya saMsthAnAnyavayavaracanAtmikAnyanekAkArANi bhavantItyarthaH, iti gAthArthaH / / 52 / / saMgulajoyaNalakkho samahio nava bArasukko visao / cakkhuttiyasoyANaM aMgulaassaMkhabhAgiyaro / / 213 / / cakre0 : cakSustrikazrotrANAmutkarSa utkRSTo viSayaH / tatra cakSuSaH svAGgulaniSpannayojanalakSaH sAdhikaH, trikasya sparzanarasanaghrANarUpasya nava, zrotrasya dvAdaza, 1. bhAgIyaro A
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam vyAkhyAnAt svAGgulayojanAnItyubhayatrA'pi jJeyam, nava yojanA''gatAni gandhAdIni, dvAdaza yojanA''gatazca zabdo viSaya ityabhiprAyaH / aGgalA'saGkhayabhAgavartI tvitaro jaghanyaviSayaH sarveSAm, so'pi vyAkhyAnAJcakSurvarjAnAmiti jJeyam, atisaMnikRSTasya tenA'nupalambhAt, tathA ca bhASyam - avaramasaMkhijjaMgula bhAgA u nayaNavajjANaM / saMkhijjayabhAgA u nayaNassa maNassa na visayapamANaM / / [ ] tatheha svAGgulayojanalakSo'pyabhAsuradravyamapekSya cakSurviSayatvenoktaH, bhAsuraM tvAzritya sAtirekaikaviMzatiyojanalakSANi, tathA coktam - lakkhehiM ekkavIsAe sAiregehiM pukkharaddhammi / udaye pecchaMti narA sUraM ukkosae divase / / [vi.A.bhA. - 345] krksNkraantidine||213|| deva0 : svAGgulamAtmAGgulaM tena niSpannAni yojanAni teSAM lakSaH samadhikaH sAtirekaH, nava dvAdaza ca vyAkhyAnAt svAGgalayojanAnItyatrApi padadvaye'pi sambadhyate, utkRSyata ityutkarSaH sarvabahurityarthaH / viSayo grahaNayogyatA krameNa cakSuzca, trayANAM pariziSTAnAM sparzanarasanaghrANAnAM samUhastrikaM ca, zrotraM ca teSAmiha ca yojanalakSAdInAmAkAzadezatvenendriyAviSayatvAt tadgatapudgaladravyANAmeva viSayatvamunneyamAdhArAdheyayorabhedopacArAccetthaM bhaNanamiti / aGgalAsaGkhyabhAgavartI tvitaro jaghanyaviSayaH, sarveSAM vyAkhyAnAnnayanavarjAnAmiti jJeyam, cakSuSastu saGkhyeyabhAgavatyeva, atisanikRSTasya tenAnupalambhAt, tathA ca bhASyam - avaramasaMkhijjaMgulabhAgAo nayaNavajjANaM / saMkhijjai bhAgAo nayaNassa maNassa na visayapamANaM / / [ ] iti / / tatheha samadhikaH svAGgalayojanalakSazcakSurviSayo'bhAsuradravyamadhikRtya, bhAsuraM tu dravyamekaviMzatiyojanalakSebhyo'pi parataH pazyanti, yathA puSkaradvIpArddha mAnuSottaranagapratyAsannavartinaH karkasaGkrAntau sUryabimbaM tathA coktam - lakkhehiM ekkavIsAe sAiregehiM pukkharaddhammi / udaye pecchaMti narA sUraM ukkosae divase / / [vi.A.bhA0 345] iti gAthArthaH / / 213 / / 1. lakSaM samadhikaM sAtirekaM A
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA - 214, 215 cakre0 : atha jIvagataprANAdyabhidhitsayA dvAragAthAmAhuH deva0 : atha jIvagataprANAdidvArapratipipAdayiSayA dvAragAthAmA pANA pajjattIo taNumANaM AuyaM ca kAyaThiI / lesA saMjamajoNI eesiM jANiyavvAiM / / 214 / / 275 cakre0 prANA indriyAdyAH, paryAptaya AhArAdigrahaNAdisAmarthyAni, tanumAnaM zarIraparimANam, AyurjIvitam, kAye pRthvIkAyAdinikAye sthitiravasthAnaM kAyasthitiH, lezyA AtmapariNAmavizeSAH, saMyamasya yoniH satyamanoyogAdistatprabhavatvAt saMyamasya / eteSAM prastAvAjjIvAnAM jJAtavyAnIti dvAragAthArthaH / / 214 / / deva : prANantyebhiriti prANA indriyAdayaH, paryAptaya AhArAdigrahaNAdisAmarthyAni, tanumAnaM zarIraparimANam, eti yAti cetyAyurjIvitam, ca zabdo'nuktasamuccaye sarvAnte ca sambhantsyate / kAye pRthivIkAyAdinikAye sthitiravasthAnam / lezyAH kRSNAdidravyasAcivyAdAtmanaH pariNAmavizeSAH, yadAhuH kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM lezyAzabdaH prayujyate / / [ ] saMyamaH sAvadyAdviratiH, yuvanti mizrIbhavanti kArmaNazarIriNa audArikAdizarIrairAsu jantavo sevatA iti vA yonaya utpattisthAnAni cakArAdyogopayogaguNasthAnamArgaNAsthAnAni caiteSAM prastAvAjjIvAnAM jJAtavyAnIti dvAragAthArthaH / / 214 / / cakre0 : tatrAdau prANadvAraM vivRtya hiMsAsvarUpamAhuH - deva0 : atha yathoddezaM nirdeza iti nyAyataH prathamaM prANadvAraM vivRtya prasaGgato hiMsAsvarUpamAhapaMciMdiya - tivihabalaM nIsAsUsAsaAuyaM ceva / dasapANA pannattA tesiM vighAo bhave hiMsA / / 215 / / cakre0 : paJcendriyANi sparzanAdIni trividhabalaM manovAkkAyajanitaH zaktivizeSo niHzvAsocchvAsamadha UrdhvA'nilapracAraH, AyurjIvitam ete daza prANAH prajJaptAstIrthakarAdibhiH, teSAM vighAto viyojanaM bhaveddhiMsA, na tu jIvasya vinaashstsyaa'prcyutaanutpnnsthiraiksvbhaavtvaat|| 215 / / 1. kAyaThijhaM T, C
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : paJcendriyANi sparzanAdIni, sublopaH prAkRtatvAd, evamuttaratrApi, trividhabalaM manovAkkAyajanitaH zaktivizeSaH, ullasati hyetatsambandhAdAtmanaH sAmarthyavizeSaH, niHzvasanaM niHzvAso'dhaHpavanasaJcAraH, utsvaseducchvAsastUrdhvametAbhyAmekameva rUpam, dvayorapi zArIravAyuvizeSatvAd, AyurjIvitam caiveti samuccaye / ete daza prANAH prajJaptAstIrthakRdAdibhiH, etadvyatirekeNa jIvanAbhAvAd, ata eva teSAM vighAto viyojanaM bhaveddhiMsA, na tu sarvathA jIvavinAzastasyApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAd, iha caikendriyANAM sparzanendriyakAyabalaniHzvAsocchvAsAyurlakSaNAzcatvAraH, dvIndriyANAM rasanavAgbalasahitAH SaT trIndriyANAM ghrANayutAH sapta, caturindriyANAM cakSurlakSitASTau, asaJjJinAM zravaNopetA nava, saJjJinAM tu sampUrNA daza prANA iti gAthArthaH / / 215 / / 276 cakre0 : atha paryAptIrAhuH deva0 : atha paryAptIH prAha - AhArasarIriMdiya pajjattI ANapANa bhAsamaNe / cattAri paMcachappiya egiMdiyavigalasannINaM / / 216 / / cakre0 : 1 - yayA hyAhAramAtmA gRhItvA khalarasatayA pariNamayati, sA zaktirAhAraparyAptiH, 2- yayA rasIbhUtamAhAraM saptadhAtutayA pariNamayati, sA zarIraparyAptiH, 3-yayA tu dhAtubhUtamindriyatayA pariNamayati sendriyaparyAptiH, 4-yayA tUcchvAsaprAyogyaM vargaNAdravyamAdAyocchvAsatayA pariNamayya muJcati socchvAsaparyAptiH, 5-yayA tu bhASAprAyogyaM vargaNAdravyamAdAya bhASAtvenA''lambya muJcati sA bhASAparyAptiH, 6-yayA tu manaHprAyogyaM vargaNAmAdAya manastayApariNamayya muJcati sA manaH paryAptiH, iha ca vaikriyAhArakazarIriNAM zarIraparyAptirAntamauhUrtikI zeSAstu sAmayikyaH, audArikazarIriNAM tvAhAraparyAptireva sAmayikI zeSAstu pratyekamAntamauhUrtikyastAzca keSAM kiyatya ityAhuH catasraH paJca SaDapi ca krameNaikendriyavikalasaJjJinAm, vikalA dvitricaturindriyA'saJjJinaH, etAzca paryAptanAmakarmodayavatAmeva sampUrNAH syuH, aparyAptAstu ye mriyante ta ucchvAsAdiparyAptibhiraparyAptAH, na tu zarIrendriyaparyAptibhyAm, yataH parabhavA''yurbaddhvA mriyate tadbandhazca zarIrendriyaparyAptyabhAve na syAditi gAthArthaH / / 216 / / -
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-216 277 deva0 : 1-tathAvidhAhArapudgalagrahaNapariNamanasAmarthyamAhAraparyAptiH, 2-audArikAdizarIratrayaprAyogyapudgaladravyANAM grahaNe audArikAdizarIrarUpatayA pariNamane ca zaktivizeSaH zarIraparyAptiH, 3-yathAsambhavamekadvayAdIndriyaprAyogyapudgalAnAmAdAne tattadrUpatayA pariNamane ca sAmarthyamindriyaparyAptiH, 4-AnApAnocitadravyANAM grahaNe tadrUpatayA vyApAraNe ca zaktirAnApAnaparyAptiH, 5-satyAsatyAdicaturvidhabhASAhetupudgalAnAM grahaNe tadrUpatayA pariNamane nissaraNe ca sAmarthya bhASAparyAptiH, 6-manaHsamucitapudgalAnAmavalambane manorUpatayA pariNamane manane ca sAmarthya manaHparyAptiH, iha ca kRtadvandvasyAdyapadatrayasya paryAptizabdena saha SaSThItatpuruSa uttarapadatraye ca dvandvaikavadbhAvAdviSayasaptamyekavacanamiha ca vaikriyAhArakazarIriNAM zarIraparyAptirAntamauhUrtikI, zeSAstu sAmayikyaH / audArikazarIriNAM tvAhAraparyAptireva sAmayikI, zeSAstu pratyekamAntamauhUrttikya iti / __ atha punaH keSAM kiyatya ityAha-catasra AhArazarIrendriyAnapAnalakSaNAH, paJca bhASAnvitAH, SaDapi ca manaHsamanvitAH, krameNaikendriyAzca vikalAzca dvitricaturindriyA'sajJisvarUpAH saJjinazca, teSAmetA api ca yathAsvaparipUrNAH paryAptanAmakarmodayavatAmeva bhavanti, kevalamaparyAptA api ye mriyante, te'pyucchAsAdiparyAptibhireva vijJeyA na tu zarIrendriyaparyAptibhyAm, yataH parabhavAyuSkaM baddhvA mriyante tacca zarIrendriyAdiparyAptyA paryAptairbadhyata iti gAthArthaH / / 216 / / ___ * jIvasamAsaprakaraNe-25 * Aha-nanvatra sArddhagAthayA sUkSmabAdaraikendriyadvitricaturindriyasaMgyasaMjJipaJcendriyalakSaNAH saptApi jIvabhedAH paryAptAparyAptavizeSaNAbhyAM vizeSitAzcaturdazavidhatvenoktAstatkAstAH paryAptayo yadyogAtparyAptA bhavanti yadvaikalyAttvaparyAptatvamAsAdayantItyAzakya prasaGgataH paryAptisvarUpanirUpaNAdyarthamAha AhArasarIriMdiyapajjattI ANapANa bhAsamaNe / cattAri paMcachappiya egidiyavigalasaNNINaM / / ihAhArAdipudgalagrahaNapariNamanahetuH zaktivizeSaH paryAptiH sA ca sAdhyabhedAtSoDhA, tadyathA1-yayA''hArapudgalAnAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyAptiH, 2-yayA tu rasIbhUtamAhAraM rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukrarUpasaptadhAtutayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH, 3-yayA tu dhAtubhUtamAhAramindriyatayA pariNamayati sendriyaparyAptiH, 4-yayA tvAnApAnavargaNAdravyamAdAyAnApAnatvena
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 raNama - samyaktvaprakaraNama pariNamayya muJcati sA''nApAnaparyAptiH, 5-yayA punarbhASAvargaNAdravyamAdAya bhASArUpatayA pariNamayya muJcati sA bhASAparyAptiH, 6-yayA tu manaHprAyogyavargaNAdravyamAdAya manastvena pariNamayya muJcati sA manaHparyAptiH, tadevaM gAthApUrvArddhamadhyopAttaparyAptizabdasya sarvatra yojanAt SaT paryAptayo'vagantavyAH / Aha-kiM sarveSAmapi jIvAnAM sarvA apyetAH paryAptayaH prApyante ? netyAha-'cattAri' ityAdi, iha yathAsaGkhyena sambandhaH, tadyathA-AdyAzcatasra evaikendriyANAm, bhASAmanasosteSvabhAvAt, vikalazabdena cAtra manovikalA gRhyante, te ca pArizeSyAt dvitricaturindriyA asajJipaJcendriyAzca labhyante, teSAmAdyAH paJceva paryAptayaH, na tu manaHparyAptirmanasasteSvabhAvAditi, sajJipaJcendriyANAM punaH SaDapi paryAptayaH prApyante, manaso'pi teSAM sadbhAvAditi gAthArthaH / / 25 / / * pravacanasAroddhAre-1317 * AhAra-sarIriMdiya-pajjattI ANapANa bhAsamaNe / cattAri paMcachappiya egiMdiyavigalasannINaM / / paryAptirnAma AhArAdipudgalagrahaNapariNamanaheturAtmanaH zaktivizeSaH, sA ca pudgalopacayAdupajAyate, kimuktaM bhavati ?-utpattidezamAgatena prathamaM ye gRhItAH pudgalAsteSAM tathA'nyeSAmapi pratisamayaM gRhyamANAnAM tatsaMparkatastadrUpatayA jAtAnAM yaH zaktivizeSaH-AhArAdipudgalakhalarasAdirUpatApAdanahetuyathodarAntargatAnAM pudgalavizeSANAmAhArapudgalakhalarasarUpatApariNamanahetuH zaktivizeSaH sA paryAptiH, sA ca SoDhA, tadyathA-AhAraparyAptiH zarIraparyAptirindrayaparyAptiH prANApAnaparyAptirbhASAparyAptirmanaHparyAptizca, tatra 1-yayA zaktyA karaNabhUtayA janturbAhyamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyAptiH, 2-yayA rasIbhUtamAhAraM rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukralakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH, 3-yayA tu dhAturUpatayA pariNamitAdAhArAdekasya dvayostrayANAM caturNAM paJcAnAM vendriyANAM prAyogyAni dravyANyupAdAyaikadvitryAdIndriyarUpatayA pariNamayati sendriyaparyAptiH, 4-yayA punarucchAsayogyavargaNAdalikamAdAyocchvAsarUpatayA pariNamayyAlambya ca muJcati sA prANApAnaparyAptiH, 5-yayA tu bhASAprAyogyadalikamAdAya bhASAtvena pariNamayyAlambya ca muJcati sA bhASAparyAptiH, 6-yayA punarmanoyogyavargaNAdalikamAdAya manastvena pariNamayyAlambya ca muJcati sA manaHparyAptiH, Aha-kiM sarveSAmapi jIvAnAM sarvA apyetAH paryAptayaH prApyante ?, netyAha-'cattArI tyAdi, iha yathAsaGkhyena sambandhaH, tadyathAAdyAzcatasra evaikendriyANAM bhASAmanasosteSvabhAvAt, vikalazabdena cAtra manovikalA gRhyante, te ca pArizeSyAd dvitricaturindriyA asaMjJipaJcendriyAzca labhyante, teSAmAdyAH paJcaiva paryAptayo na tu manaHparyAptiH manasasteSvabhAvAditi, saMjJipaJcendriyANAM punaH SaDapi paryAptayaH prApyante, manaso'pi teSAM sadbhAvAditi, etAbhizca svasvayogyaparyAptibhiraparyAptA eva ye kAlaM kurvanti te'pyAdyaparyAptitrayaM samApya tato'ntarmuhUrtenAyurbaddhvA tadanantaramabAdhAkAlarUpamantarmuhUrtaM jIvitvaiva ca mriyanta iti / / 1317 / /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA - 217 cakre0 : AhArAdiparyAptayo'bhihitAstatkiM jIvAH sarve'pyAhArakA eva kiM vA netyAhuH - deva0 : AhAraparyAptirabhihitA, tatkiM jIvAH sarve'pyAhArakA eva kiM vA netyAha - viggahagaimAvannA kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA / / 217 / / c 279 cakre0 : vigrahagatiH samayabhASayA vakragatirucyate, iha bhavAntare gacchatAM dve gatI RjurvakrA ca, tatra jIvapudgalayoranuzreNigamanAdanuzreNistha utpattisthAna Rjugatyaikenaiva samayena gacchati, tasminneva cA''hAraM gRhNAti, vizreNisthe tu dvitricaturvakrAM gatimApannA Adyasamaye moktavyazarIrAhArAH, antyasamaya AgAmizarIrAhArA madhyameSu tvekadvitrisamayeSu yathAsaGkhyamanAhArAH / vakrANi cettham - vidisAu disaM paThame bIe pavisarai nADimajjhami / uDDuM taie turie ya nIi vidisaM tu paMcamae / / [ ] tathA kevalinaH samyak samantata utprAbalyenA''tmapradezaizcaturdazarajvAtmakaM lokAkAzaM ghnanti / dhAtUnAmanekArthatvAt pUrayanti smeti samuddhatAH samudghAtaM gatA ityarthaH / te hyAyuSo'lpatvaM vedanIyasya ca prAcuryaM jJAtvA tatsamIkaraNAyA'STasAmayikaM samuddhataM kurvanti / tadvidhizcAyam - daNDaM prathame samaye [svadehaviSkambhamUrdhvamadhazca lokAntagAminam ] kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu / / saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam / / [prazamarati-273, 274] atra tRtIyacaturthapaJcamasamayeSvanAhArakAH kevalakArmaNayogitvAdvigrahagatAviva vakrasamayeSu / yaduvAca vAcakaH audArikaprayoktA prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu / / kArmaNazarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt / / [ prazamarati 275, 276]
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ayoginazca siddhigamanakAle paJca husvAkSarozcAraNamAtraM kAlaM niruddhatanumanovAgyogAH siddhAzcA'nAhArAH, zeSA AhArakA jIvAH / / 217 / / deva0 : samudAyArthaH spaSTaH, avayavArthastvayam-vigrahaNaM vigraha AnupUrvIkarmodayAtskhalanaM vakrIbhavanamiti yAvat, tena gativigrahagatiH, iha hi bhavAntaraM gacchatAmasumatAM dvayogati RjurvakrA ca, tatra jIvapudgalayoranuzreNigamanAdyadA zreNisthamutpAdasthAnaM bhavati tadarjugatyaikenaiva samayena gacchati tasminneva cAhAragrahaNaM yadA tu vizreNisthaM tadA vakramekaM dve trINi vA sambhavanti, keciJcatvArIti bhaNanti tatraikaM vakraM dvAbhyAm, dve tu tribhiH, trINi tu caturbhizcatvAri tu paJcabhiH samayaiH, tatpunarittham - vidisAu disiM paDhame bIe pavisarai nADimajjhaMmi / U8 taie turiye ya nIi vidisiM tu paMcamae / / [ ] iti tatra cAdyasamaye moktavyazarIrAhAraH, paryantasamaye tvAgAmizarIrAhAra AhAraparyAptisamayatvAttasya, madhyameSu tvekadvitrisamayeSu yathAkramaM dvivakrAdiSu kevalakArmaNayogyAnAhArakaH, vyAkhyAprajJaptyabhiprAyastvAdyasamayAtprabhRtyevAnAhArakastrivatraiva ca vigrahagatiriti, tathA kevalinaH samyak samantata utprAbalyenAtmapradezAn ghnanti pratikSipanti smeti, yadivA ghnanti vedyanAmagotrapudgalAn zAtayanti smeti samuddhatAH sUtratvAdalopaH, samudghAtaM gatA ityarthaH / sa cetthamutpannadivyajJAna AyuSo'lpatvaM vedanIyasya prAcuryamavadhArya tatsamatApAdanAya daNDAdikrameNa caturdazarajjvAtmakaM lokamAtmapradezairApUrayati / tatra prathamamevAvarjIkaraNamAntamauhUrtikamudIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpamabhyeti tadanu - daNDaM prathame samaye (svadehaviSkambhamUrdhvamadhazca lokAntagAminaM) kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu / / saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH SaSThe / / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam / / [prazamarati-273, 274] iha jIvapradezAnAM daNDatayA prakSepe saMhAre caudArikakAyavyApArAdaudArikakAyayoga eva, dvitIyaSaSThasaptameSu punaH pradezAnAM prakSepasaMhArayoraudArike tasya ca bahiH kArmaNe vIryaparispandAdaudArikakArmaNamizraH, tRtIyacatarthapaJcameSa tu bahiraudArikAtkArmaNakAyavyApArAdasahAyaH 1. prathame samaye daNDaM A,T,B.C
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-217 kArmaNastasminneva ca samayatraye'nAhArakastathA yadyapi manthAnakaraNe kapATanyAyenaudArikasyApi vyApAraH sambhAvyate, tathApi 'kArmaNazarIrayogI caturthake paJcame tRtIye ceti' vacanAdasau kathaJcinnAstIti mantavyamiti / yogino manovAkkAyavyApAravanto na tathA niruddhayogatvAdayoginaH zailezyavasthAmAsthitAH, tadadhyArohaNakramazcAyam - iha kevalajJAnaprAdurbhAvAdanantaramantarmuhUrttAdi dezonapUrvakoTyantaM kAlaM kevalI vihatyAntamuhUrtAvazeSAyuH sUkSmakriyamapratipAtizukladhyAnatRtIyabhedaM dhyAyan yoganirodhamAripsuH prathamameva paryAptamAtrajaghanyamanoyogisajJimanodravyastadvyApArebhyo'saGkhyaguNavihInAni manodravyANi tadavyApAraM ca nirundhAno'saGkhyasamayaistatsarvanirodhaM karoti, uktaM ca pajjattamittasannissa jattiyAI jahannajogissa / huti maNodavvAiM tavvAvAro ya jaMmitto / / tadasaMkhaguNavihINe samaye samaye niraMbhamANo so|| maNaso savvanirohaM kuNai asaMkhejjasamaehiM / / [vi.A.bhA. 3059, 60] tataH paryAptamAtradvIndriyajaghanyavAgyogaparyAyebhyo'saMkhyaguNahInAMstatparyAyAnanusamayaM nirundhannasaMkhyasamayaiH sarvavAgyoganirodhaM karoti, yadabhyadhAyi - pajjatamittabiMdiya jahannavayajogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhaMto / / [vi.A.bhA. 3061] savvavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tadanu ca prathamasamayotpannasUkSmapanakajaghanyakAyayogato'saGkhyaguNahInaM kAyayogaM pratisamayaM nirundhan dehatribhAgaM ca muJcannasaGkhyeyasamayaireva sarvaM niruNaddhi uktaM ca tatto ya suhumapaNagassa paDhamasamaovavannassa / / jo kira jahannajogo tadasaMkhijjaguNahINamekkekke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muMcaMto / / ruMbhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM caiva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvatAmei / / [vi.A.bhA. 3062, 63, 64] 1. manthakaraNe A.T.B.C2. joga T,B.C
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam itthaM yogatrayanirodhaM vidhAya samucchinnakriyamanivartizukladhyAnacaturthabhedaM dhyAyan 'aiuRlU' ityevaMsvarUpahrasvAkSarapaJcakasvalpaprayatnAdrutAvilambitoJcAraNakAlaM zaileza iva zailezo muninirUddhayogatayAtyantasthairyeNa tasyeyamavastheti vyutpAditazabdAM zailezImanubhavati, tasyAmavasthAyAmayogyanAhArakazca bhavatIti / tatra ca vedyAyurnAmagotrasatkarmANi yugapatkSapayatyanena nyAyena tadasaMkhejjaguNAe guNaseDhIe raiyaM purA kammaM / samae samae khaviyaM kamaso selesikAleNaM / / [vi.A.bhA. 3082] taya saMkhejjaguNA iti / ihaikAdaza guNazreNayastathAhi - 1-samyaktve 2-dezaviratau 3-viratau 4-anantAnubandhiviyojane 5-darzanakSapaNe 6-mohopazamane 7-upazAntamohatve 8-kSapakatve 9-kSINamohatve 10-sayogini 11-ayogini ceti / tatazca tasyAH sayogiguNazreNerdalikAnyapekSyAsaGkhyaguNeti-savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciduvarime samaye, kiMcicca hoi carimetti / tataH - dehatrayavinirmuktaH prApyarjuzreNivIthimasparzAm / samayenaikenAvigraheNa gatvordhvamapratighaH / / [prazamarati-287] siddhikSetre vimale janmajarAmaraNaroganirmuktaH / lokAgragataH sidhyati sAkAreNopayogena / / [prazamarati-288] iti kRtaM prasaGgenaivamete sitaM baddhamihASTavidhaM karma tadAdhmAtaM bhasmasAdbhUtameSAmiti siddhA dhyAnAnalanirdagdhASTakarmendhanAH, uktaM hi - 'siyaM dhaMtatti siddhassa siddhattamuvajAyai / ' iti te cAnAhArakAH prathamazcakAraH pUrveSAM siddhebhyo vailakSaNyakhyApako dvitIyazca samuccaye, zeSA AhAraM gRhNantIti halikaliprabhRtInAM gRhNAtyarthe kAritaM tata AhArayantItyAhArakA iti gAthArthaH / / 217 / / * jIvasamAsaprakaraNe-82 * viggahagaimAvannA kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA seA AhAragA jIvA / / 1. zeSA AhArayantI A
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA- 217 283 " iha bhavAntaraprasthitajIvasyarjuzreNyapekSayA'nyasyA viziSTAyA vakrAyAH zreNergrahaNaM svIkaraNaM vigrahaH, vakrazreNyArambharUpaM vakritamityarthaH tena vigraheNa parityaktapUrvazarIrasya jantorbhavAntarotpattisthAnAbhimukhaM gamanaM gatirvigrahagatistAmApannAH prAptA jantavo'nAhArakA iti sarvatra saMbadhyate, tathA samavahatAH samuddhAtavartino yathAsambhavaM sayogikevalinaH, ayogikevalinazca siddhAzcaite sarve'pyanAhArakAH, tathAhiyadA jIvasya maraNasthAnAdagretanabhavotpattisthAnamuparyadhastiryagvA samazreNyAM prAJjalameva bhavati tadA'yamekenaiva samayena tadavApnoti, Rjugatizceyamucyate, AhArakazcAsyAM niyamAd bhavati, parityAjyopAdeyazarIramokSagrahaNasaMsparzabhAvenAharaNIyapudgalAnAM vyavacchedAbhAvAditi, yadA tu maraNasthAnAdutpattisthAnaM kiJcidvakraM bhavati yathezAnakoNoparibhAgAdAgneyakoNAdhastanabhAgastadA prathamasamaya IzAnakoNoparibhAgAdAgneyakoNoparibhAgaM gatvA tadadhastanabhAgalakSaNasyotpattisthAnasya samazreNIM pratipadyate, jIvapudgalAnAmanuzreNigamanAtprathamasamaya evotpattisthAnaprAptestato dvitIyasamaye vakrazreNyantarArambharUpaM vigrahaM vidhAya tatrotpattisthAne prANI samutpadyata iti, iyaM ca vigrahagatirucyate, ekena vakrazreNyantarArambharUpeNa vigraheNopalakSitA gatirvigrahagatiritikRtvA, asyAM caikavigrahAyAM dvisamayAyAM vigrahagatAvAdyasamaye pUrvazarIrasya muktatvAdagretanasya tvadyApyaprAptatvAdanAhAraka iti prajJaptyAdyAgamAnusAribhirabhyupagamyate, [pustakAntare 'parabhavapaDhame sADo' iti vacanAd mucyamAnaM hi pUrvazarIramasminnAdyasamaye muktamasArIbhUtamityanAhArako'yamatra kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedavAdinizcayanayamatasyaitairAzrayaNAditi tattvArthaTIkAdyanusAriNastu bhAvaH ] manyanta atrAdyasamaye'pyanAhArako'sau na bhavati, pUrvazarIraM hyatra mucyamAnaM na muktasadbhAvApannamata evAyaM pUrvabhavacaramasamaya eva na tu parabhavaprathamasamayaH, pUrvazarIrasyAdyApi sadbhAvAt, tatsadbhAve ca na vidyata AhAro'syetyanAhAraka iti vaktumazakyamevetyanAhArako'yamiha na bhavati, kriyAkAlaniSThAkAlayorbhedavAdivyavahAranayamatasyaitairAzrayaNAditihRdayam idaM ca matadvayamapyatra kathaJcitpramANamubhayanayamatAtmakatvAjjinamatasyeti, dvitIyasamaye tUtpattisthAnaprApterAhAraka evetyatrAvivAda iti, yadA punarmaraNasthAnAdutpattisthAnaM vakrataraM bhavati yathA tasmAdevezAnakoNoparibhAgAnnairRtakoNAdhastanapradezastadA prathamasamaye vAyavyakoNoparibhAgaM gacchati, tato dvitIyasamaye vigraheNa nairRtakoNoparibhAgamAgacchati, tRtIyasamaye vigraheNaiva tadadhastanabhAgasvarUpamutpattisthAnamavApnoti, tadevaM vigrahadvayopetA trisamayA vigrahagatiriyaM bhAvitA, na caite trayaH samayA anenaiva prakAreNa saMbhavantIti pratipattavyam, kintUktAnusAreNa sudhiyA'nyathA'pi bhAvanIyAH, upalakSaNamAtrattvAdasya evaM pUrvamuttaratrApi ca, ihApi pUrvoktayuktivazAdAdyasamayadvaye' nAhArakastRtIyasamaye tvAhAraka iti nizcayanayavAdino manyante, vyavahAranayavAdinastu prAguktayukterevaikasminaiva madhyame vigrahasamaye'nAhArako na tu prathamacaramasamayayoriti pratipadyante, tadevaM sarvajIvAnAM bhavAntarapratipattau RjugatiryathoktasvarUpA dvisamayA trisamayA ca vigrahagatirityetadeva gatitrayaM saMbhavati, athaikendriyANAmeva vigrahatrayopetA catuHsamayA vigrahagatiryA sambhavati tadbhAvanA pratipAdyate - iha trasanADyA bahirvidigvyavasthitasya sato yasya nigodAderadholokAdUrdhvaloka utpAdo nADyA bahireva dizi bhavati
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam so'vazyamekena samayena vidizo dizamAgacchati dvitIyena nADIM vizati tRtIyenordhvalokaM vrajati caturthena lokanADIto nirgatyotpattisthAna utpadyate, tadevaM trivigrahA catuHsamayA vigrahagatiriyam, atrApi pUrvavadekIyamatenAdyeSu triSu samayaSvAnAhArakazcaturthe tvAhArakaH, anyadIyamatena tu madhyame vakrasamayadvaya evAnAhArako na tvAdyantyasamayayoH, taditthamAgame jantUnAM bhavAntarAlagatiriyameva caturvidhA proktA - RjugatirekavigrahAdvivigrahA trivigrahA ceti, anye tvAhuzcaturvakropetA paJcasAmAyikI anyA'pyatra gatiH saMbhavati, yadA trasanADIbahirvidizastadbahirvidizyevotpadyata iti, atra ca samayatrayaM pUrvavadeva, caturthasamaye tu nADIto nirgatyotpattisthAnasya samazreNi pratipadyate, paJcame tu nADIbahirvidiglakSaNamutpattisthAnamavApnoti, atrApyekeSAmAdyasamayacatuSTaye'nAhArakaH paJcame tvAhArakaH, anyeSAM tu madhyame vakrasamayatraya evAnAhArako na tu prathamacaramasamayayoH, uktaJca- 'ekaM dvau vA'nAhArakaH' (tattvArtha a0 2- sU0 31) vAzabdAtkadAcintrInveti draSTavyam, bhASyakArAbhiprAyeNa vAzabdasya ekasya dvayozca vikalpArthatayonnayanam, adhikasya spaSTaM tatra niSedhAt, iyaM ca paJcasAmayikI gatiH kAdAcitkatvAdAgame noktA, prAyeNaikendriyANAmapItthamanutpatteriti / tadevaM darzitA vigrahagatyApannA anAhArakAH, iha ca vigrahagatyApannA evAnAhArakA iti nAvadhAraNIyam, siddhAdInAmapyanAhArakatvAd vigrahagatAvanAhArakA evetItthamapi nAvadhAryate, tasyAmapi keSucitsamayeSvanAhArakatvasyAnuktatvAt, tarhi sarvANi vAkyAni sAvadhAraNAni bhavantIti kathaM netavyamiti, ucyate, kriyate'vadhAraNaM kevalaM sambhavadarzanaparamayogavyavacchedena vigrahagatAvanAhArakAH saMbhavantyeveti, yathA nabhasi pakSI jAle matsya ityAdiSvityalaM vistareNa, tathA sayoginaH kevalino'pi samavahatAH samuddhAte varttamAnAstRtIyacaturthapaJcamasamayeSu kevalakArmmaNakAyayogAvasthAyAmanAhArakAH, etaccehApi prAk kiJcitsavistaraM proktameveti, ayogikevalinaH siddhAzca punaH sarvathaivAnAhArakAH, AhAragrahaNakAraNaudArikAdizarIrakSudvedanIyakarmAdesteSvabhAvAditi, uktazeSAH, punaH sarve'pi jIvA AhArakA evaujAhAralomAhAraprakSepAhArAnyatarAhAragrahaNakAraNasadbhAvena yathAsambhavamAhArayantyevetikRtvA, tatraujasA taijasazarIreNa svasahacArikArmmaNazarIrAnvitenAhAraH sakAravarNalopAdojAhAraH, athavA ojaH svajanmasthAnocitazukrAnuviddhazoNitAdipudgalasaMghAtastasyAhAra ojAhAraH, ayaM cAparyAptAvasthAyAmevAntarmuhUrttaM sarvajantUnAM draSTavyaH, tathA lomabhirlomarandhraH ziziraprAvRTkAlAdibhAvinAM zItajalAdipudgalAnAmAharaNaM grahaNaM lomAhAraH, ayaM ca paryAptyuttarakAlamAbhavakSayAtsamastajIvAnAmavaseyaH, tathA prakSepaNaM mukhe pravezanaM prakSepastenaudanAderAhAraH prakSepAhAraH, athavA prakSipyata iti prakSepa:odanakavalAdistasyAhAraH prakSepAhAraH, ayaM ca vikalendriyapaJcendriyatiryaGmanuSyANAmeva draSTavyaH teSAmapi kAdAcitko na tvavirahitaH, uktaJca 284 oyAhArA jIvA savve pajjattayA muNeyavvA / pajjattayA ya lome pakkheve hoMti bhaivvA / / egiMdiyadevANaM neraiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM jIvANaM saMsAratthANa pakkhevo / /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-217 285 ityAdi, Aha-nanu manazcintitopanatasvarUpacaturtho'pyAhAro bhavanapatyAdInAM saMbhavati sa kasmAdiha noktaH, satyam, kintu karAdinA'prakSiptA evAgantukAH pudgalA atrAhAratayA pariNamanti lomAhAre'pyayamevetyetAvatsAmyAllomAhAre'ntarbhAvitatvAtpRthagasAvAgame'pi nokta ityadoSaH, tasmAdvigrahagatyApannAdibhyaH zeSAH sarve'pi jIvA yathoktasvarUpaM trividhamAhAraM yathAsambhavamAhArayantyevetyAhArakA eveti gAthArthaH / / 82 / / * pravacanasAroddhAre-1319 * idAnIM 'aNAhArayA cauro'tti trayastriMzaduttaradvizatatamaM dvAramAha - viggahagaimAvannA kevaliNo samohayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA / / vigrahagatirbhavAd bhavAntare vizreNyA gamanaM tAmApannAH prAptAH sarve'pi jIvAstathA kevalinaH samuddhatAH kRtasamudghAtAstathA'yoginaH zailezyavasthAstathA siddhAH kSINakarmASTakAH, sarve'pyete'nAhArAH, etadvyatiriktAH zeSAH sarve'pyAhArakAH, iha parabhavaM gacchatAM jIvAnAM gativa'idhA-Rjugativigrahagatizca, tatra yadA jIvasya maraNasthAnAdutpattisthAnaM samazreNyAM prAJjalameva bhavati tadA RjugatiH, sA caikasamayA, samazreNivyavasthitatvenotpattidezasyAdyasamaya eva prApteH, niyamAdAhArakazcAsyAm, heyagrAhyazarIramokSagrahaNAntarAlAbhAvenAhArAvyavacchedAt, yadA tu maraNasthAnAdutpattisthAnaM vakraM bhavati tadA vigrahagatiH, vakrazreNyA'ntarAlarUpeNa vigraheNopalakSitA gativigrahagatiritikRtvA, tatra vigrahagatyotpannA utkarSatastrIn samayAn yAvadanAhArakAH, tathAhi-asyAM vakragatau sthito janturekena dvAbhyAM tribhizcaturbhirvA vakairutpattidezamAyAti, tatraikavakrAyAM dvau samayau, tayozca niyamAdAhArakaH, tathAhi-Adyasamaye pUrvazarIramokSastasmiMzca samaye taccharIrayogyAH kecitpudgalA jIvayogAlomAhArataH / saMbandhamAyAnti, audArikavaikriyAhArakapudgalAdAnaM cAhAraH, tata Adyasamaya AhArakaH, dvitIye ca samaya utpattideze tadbhavayogyazarIrapudgalAdAnAdAhArakaH, dvivakrAyAM gatau trayaH samayAH, tatrAdye'ntye ca prAgvadAhArako madhyame tvanAhArakaH, trivakrAyAM catvAraH samayAH, te caivaM-trasanADyA bahiradhastanabhAgAdUrdhvamuparitanabhAgAdadho vA jAyamAno jantuvidizo dizi dizo vA vidizi yadotpadyate tadaikena samayena vidizo dizi yAti dvitIyena trasanADI pravizati tRtIyenoparyadho vA yAti caturthena bahirutpadyate, dizo vidizyutpAde tvAdye samaye trasanADI pravizati dvitIya uparyadho vA yAti tRtIye bahirgacchati caturthe vidizyutpadyate, atrAdyantayoH prAgvadAhArako madhyamayostvanAhArakaH, caturvakrAyAM paJca samayAH, te ca trasanADyA bahireva vidizo vidizyutpAde prAgvadbhAvanIyAH, atrApyAdyantayorAhArakastriSu tvanAhArakaH, tathA kevalinaH samudghAte'STasAmayike tRtIyacaturthapaJcamarUpAn kevalakArmaNayogayutAMstrIn samayAn, ayoginaH zailezyavasthAyAM hUsvapaJcAkSaroccAraNamAtraM, siddhAstu sAdimaparyavasitaM kAlamanAhArakA iti / / 1319 / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama cakre0 : uktaM paryAptidvAramatha tanumAnA'vasarastatra pRthvIkAyAnAM tAvadAhuH - deva0 : saprasaGgaM paryAptidvAramabhihitamatha tanumAnAvasarastatra pRthivIkAyAnAM tAvadAha - addAmalayapamANe puDhavikkAe havaMti je jIvA / te pArevayamittA jaMbuddIve na mAijjA / / 218 / / cakre0 : sugamA, navaramAAmalakaM pIluvRkSamakuraH, pArevayamittA pArApatamAtratanavaH / / 218 / / deva0 : sugamA, navaramAAmalakaM pIluvRkSamakurastathA' satkalpanaiveyaM mugdhadhiyAM sukhAvabodhAya, yathA pArApatamAtrANi yadi teSAM zarIrANi syustadA jambUdvIpe na mAyuriti / yAvatA tato laghutarazarIrA api saGkhyAtadvIpasamudreSvapi ca naiva mAyuH, na caitannirupapattikamamI hyasaGkhyAH , utkRSTasaGkhyeyakamapi cAnuyogadvAreSvanavasthitazalAkApratizalAkAmahAzalAkApalyasarSapaiH prarUpayataika eva caramo'navasthitapalyaH saGkhyeyadvIpasamudrapramANaH pratipAdita iti gAthArthaH / / 218 / / cakre0 : sampratyapAmAhuH - deva0 : sampratyapAmAha - egaMmi udagabiMdummi je jIvA jiNavarehiM pannattA / te vi ya sarisavamittA jaMbuddIve na mAijjA / / 219 / / cakre0 : spaSTA, kevalamudakabinduryAvAn vAlAgre'vatiSThate tAvAn jJeyaH, sarSapapramANabhaNanena cAtra pRthvIto'pAM sUkSmatvamuktamuttarottareNa caiSAM sarveSAM sUkSmatvaM jnyeym||219 / / deva0 : gatArthA, kevalamudakabinduryAvAn vAlAgre'vatiSThate, sarSapamAtrabhaNanena cAtra pRthivIkAyikazarIrebhyo'mISAM sUkSmatvamAha, evamuttarottarasUkSmatvam, tejovAyvanantavanaspatizarIreSvapi vijJeyam, tatpunarasaGkhyaguNahInatayeti gAthArthaH / / 219 / / 1. addAmalagaPK 2. mayUraH AT,B,C3. sthUla A 4. mAyaMti A
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-220 cakre0 : nanu yadyevamatisUkSmatvaM pRthvyAdizarIrANAM tatkathaM dRzyanta ityAhuH - deva0 : nanu yadyevamatisUkSmANi pRthivyAdizarIrANi tatkathaM mAMsacakSuSaH pazyantItyAha - egassa duNha tiNhava saMkhijjANa va na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAiM puDhavijiyANaM asNkhejjaa||220 / / cakre0 : ekasya dvayostrayANAM vA saGkhyeyAnAM vA pRthvIjIvAnAM zarIrANi na draSTuM zakyAni kintvasaGkhyeyAnAM militAni tAni dRzyanta ityarthaH / / 220 / / deva0 : vibhaktivyatyayAdeka dve trINi vA yAvatsaGkhyeyAni zarIrANIti yogaH, draSTuM na zaktAzcarmacakSuSa iti zeSastarhi kathamityAha-dRzyante zarIrANi pRthivIjIvAnAmasaGkhyeyAni samuditAnItyartha iti / / 220 / / * AcArAGganiryuktau-142, 143 * samprati pratyekatarUNAmekAdijIvaparigRhItazarIradRzyatvaM pratipipAdayiSayAha - egassa duNha tiNha va saMkhijjANa va tahA asaMkhANaM / patteyasarIrANaM dIsaMti sarIrasaMghAyA / / ekajIvaparigRhItazarIraM tAlasaralanAlikeryAdiskandhaH, sa ca cakSuAhyaH, tathA bisamRNAlakarNikAkuNakakaTAhAnAmekajIvaparigRhItatvaM cakSudRzyatvaM ca, dvitrisaGkhyeyAsaGkhyeyajIvaparigRhItatvamapyevaM dRzyatayA bhAvanIyamiti / / 142 / / / kimanantAnAmapyevam ? netyata Aha - ikkassa duNha tiNha va saMkhijjANa va na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAiM nioyajIvANa'NaMtANaM / / naikAdInAmasaGkhyeyAvasAnAnAmanantatarujIvAnAM zarIrANyupalabhyante, kutaH ?, abhAvAt, na hyekAdijIvaparigRhItAnyanantAnAM zarIrANi santi, anantajIvapiNDatvAdeva, kathaM ta palabhyAste bhavantIti darzayati-dRzyante zarIrANi bAdaranigodAnAmanantajIvAnAm, sUkSmanigodAnAM tu nopalabhyante, anantajIvasaGghAtatve satyapyatisUkSmatvAditi bhAvaH, nigodAstu niyamata evAnantajIvasaGghAtA bhavantIti, uktaM ca 1. saMkhejjANa A,2 2. asaMkhijjA P3. ekasya dvayostrayANAM vA yAvadutkRSTasaMkhyeyakAnAM vA pRthivIjIvazarIrANAmiti saMTaGkaH / 'na pAsiuMti na draSTum T.B.C
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 raNama - samyaktvaprakaraNama golA ya asaMkhejjA huMti NioA asaGghayA gole / ekkakke ya nioe aNaMtajIvo muNayanvo / / evaM vanaspatInAM vRkSAdipratyekAdibhedAttathA varNagandharasasparzabhedAt sahasrAgrazo vidhAnAni saGkhyeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi bhedAnAmavaseyAnIti, tathAhi-vanaspatInAM saMvRtA yoniH, sA ca sacittAcittamizrabhedAt tridhA, tathA zItoSNamizrabhedAJca, tathA pratyekatarUNAM dazalakSA yonibhedAnAm, sAdhAraNAnAM ca caturdaza, kulakoTInAM dvayorapi paJcaviMzatikoTizatasahasrANIti / / 143 / / cakre0 : anyeSAmatidezamAhuH - deva0 : anyeSAmatidezamAha - AUteUvAU esiM sarIrANi puDhavijuttIe / dIsaMti vaNasarIrA dIsaMti asaMkha saMkhejjA / / 221 / / cakre0 : Apastejo vAyureSAM zarIrANi pRthvIyuktyA'saGkhyeyAni militAni dRzyanta ityarthaH / 'vaNasarIrA dIsaMti asaMkhejjA' sAdhAraNavanaspatizarIrANyasaGkhyAni, pratyekavanaspatInAM tu keSAJcidasaGkhyeyAni keSAJcicca saGkhyeyAni dRshynte||221|| deva0 : ApastejovAyuH, kimeSAM zarIrANi pRthivIyuktyA dRzyante'saGkhyeyAni militAnItyarthaH / tathA 'vaNa'tti vanaspatijIvazarIrANi dRzyante'saGkhyeyAni, saGkhyeyAni ca, ko'rthaH - sAdhAraNavanaspatInAmasaGkhyAni, pratyekazarIrANAM tvasaGkhyAni keSAJcit, keSAJcittu saGkhyeyAnItIha ca pratyekavanaspatiM vimucyaikendriyANAM bAdaraNAmamulAsaGkhyabhAga evotkRSTato jaghanyatazca tanumAnaM sUkSmANAmapyetadeva, kevalametadasaGkhyeyakaM laghutaramavaseyam, pratyekazarIrANAM tUtkRSTato yojanasahasraM sAdhikam, jaghanyatastvamulAsaGkhyabhAga etatpunarasaGkhyazarIrANyasaGkhyasaGkhyeyAni ca dRzyanta iti bruvANena sUcitam / yadyevaM dvIndriyAdInAM kimiti tanumAnaM nAbhihitam ? satyam, amISAM locanagocaratvena sujJeyatvAdasmAbhistu sthAnAzUnyArthaM kiJciducyate - tatra sarveSAmapi jaghanyatastAvadagulAsaGkhyabhAgaH, sa punaraparyAptAvasthAyAM prArambhakAle, utkRSTatastu dvIndriyANAM dvAdaza yojanAni, trIndriyANAM gavyUtatrayam, caturindriyANAM gavyUtacatuSTayam, paJcendriyANAM tirazcAM samUrchimAnAM garbhajAnAM ca yojanasahasram, manuSyANAM tu saMmUrchimAnAmaGgalAsaGkhyabhAgaH, garbhajAnAM tu gavyUtatrayam, devAnAM saptaratnayaH, nArakANAM paJcadhanuHzatItyalaM prasaGgena, vistarArthinA tu saGgrahaNyAdigranthAnveSaNaM vidheyamiti gAthAcatuSTayArthaH / / 221 / / 1. esi A.T,B,C, P 2. saMkhijjA P
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-222, 223 289 cakre0 : sampratyAyurigAthAyugmamAhuH - deva0 : sampratyAyuraM bibhaNiSurgAthAyugmamAha - bAvIsaiM sahassA sattasahassAiM tinni'horattA / vAe tini sahassA dasavAsasahassiyA rukkhaa||222|| saMvaccharANi bArasa rAiMdiya huMti auNapannAsA / chammAsa-tini-paliyA puDhavAINaM ThiukkosA / / 223 / / cakre0 : vAtavRkSayoH sAkSAdabhidhAnAdante ca pRthvyAdInAmiti bhaNanAt pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcendriyANAM navAnAM krameNaitadAyurutkRSTaM nirupadravasthAne jJeyam, jaghanyatastu sarveSAmantarmuhUrttam, anantavanaspatInAM tu dvidhA'pyantarmuhUrttamiti / / 222, 223 / / / deva0 : vAtavRkSayoH sAkSAdabhidhAnAdante ca pRthivyAdInAmiti bhaNanAtpRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuSpaJcendriyANAM navAnAM krameNaitadAyurutkRSTamavagantavyam / tathA 'dasavAsasahassiyA' ityatropAtto varSazabdaH prathamagAthAyAM 'tini'horattA' ityetadvimucya sarvatra sambadhyate vRkSagrahaNaM ca vanaspatimadhye vRkSANAmevaitadAyurbhavatIti jJApayati, na tu vallyAdInAm, nirupadravasthAneSu ca sarveSAmetadAyuravaseyam, jaghanyatastu sarveSAmanantavanaspatInAmutkarSato'pi cAntarmuhUrttamiti gAthAdvayArthaH / / 222, 223 / / * pravacanasAroddhAre-1096, 1097 * samprati 'egiMdiyavigalasannijIvANaM bhavaTThiitti SaDazItyadhikazatatamaM dvAramAha - bAvIsaI sahassA satteva sahassa tinihorattA / vAe tini sahassA dasavAsasahassiyA rukkhA / / saMvaccharAI bArasa rAiMdiya hu~ti auNapannAsaM / chammAsa tini paliyA puDhavAINaM ThiukkosA / / __ pRthivyAdInAM manuSyaparyantAnAM sthitirAyuHpramANarUpA eSA utkRSTA, yathA-pRthivIkAyikAnAM dvAviMzativarSasahasrANyapkAyikAnAM sapta varSasahasrANi tejaskAyikAnAM trINi rAtrindivAni vAtevAtakAye trINi varSasahasrANi vRkSA vanaspatayo dazavarSasAhasrikAH, kimuktaM bhavati ? 1. Thii ukkosA T,B,C
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam vanaspatikAyikAnAmutkarSataH sthitirdazavarSasahasrANIti, tathA dvIndriyANAmutkarSata AyuHsthitiAdaza varSANi trIndriyANAmekonapaJcAzadrAtrindivAni caturindriyANAM SaNmAsAH paJcendriyANAM tiryagmanuSyANAM trINi palyopamAni, eSA cotkRSTA sthitiH prAyo nirupadravasthAne draSTavyA, evamagre'pi jJeyam / / 1096, 1097 / / cakre0 : atha kAyasthitimAhuH - deva0 : atha kAyasthitimAha - assaMkhosappiNisappiNIo egiMdiyANa u cauNhaM / tA ceva u aNaMtA vaNassaIe u bodhvvaa||224|| cakre0 : avasarpanti jantUnAM zarIrAyurbalabuddhyAdInyAsvityavasarpiNyo dazasAgaropamakoTIkoTiparimANAH, utsarpantyetAnyAsvityutsarpiNyazca, tAdRzyo'saGkhyA'vasarpiNyutsarpiNya ekendriyANAM caturNAM pRthivyaptejovAyUnAm, tAzcaivA'vasarpiNyutsarpiNyo'nantA vanaspateH punarboddhavyAH / iha caiSA kAyasthitiH sAmAnyoktAvapi vanaspateranantakAyikasya jJeyA, yataH pratyekavanaspatInAmasaGkhyeyakAlaiva kaaysthitirbhgvtyaamukteti||224 / / deva0 : avasarpanti pratisamayaM kAlapramANaM jantUnAM vA zarIrAyurbalabuddhyAdikamapekSya hrAsamanubhavantyavazyamityavasarpiNyazca dazasAgaropamakoTIkoTiparimANA utsarpantyuktanyAyato vRddhimanubhavantyavazyamityutsarpiNyazca tAvatpramANA eva, ullopaH sUtratvAt tato'saGkhyazabdasyAnena saha karmadhAraye'saGkhyAvasarpiNyutsarpiNya ekendriyANAM caturNAM pRthivyaptejovAyUnAm, tAzcaivAvasarpiNyutsarpiNyo'nantA vanaspateH punaH, striyA nirdezaH prAkRtatvAd / bodhavyA ihAdyau tuzabdau pAdapUraNe, tathA coktam-tuzabdo vizeSaNapAdapUraNAvadhAraNasamuccayeSu, tRtIyastu vizeSaNe yojita eva, iyaM cotkRSTataH kAyasthitiruktA, jaghanyatastu sarveSAmantamuhUrttamiti / tathehAnantakAlaM kAyasthitiH sAmAnyena vanaspatijIvAn nigodajIvAn vApekSya vijJeyA, vizeSApekSAyAM tu pratyekavanaspatInAM tathA nigodAnAM bAdarANAM sUkSmANAM cAsaGkhyakAlaiva sthitiH / yaduktam - 'patteyasarIrabAyaravaNapphaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo / nioeNaM bhaMte ! nioitti0 kAlao kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo osappiNiusappiNIo, khittao aDDhAijjA puggalapariyaTTA bAyaranioe pucchA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-224 291 jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sattarisAgarovamakoDAkoDIo suhumanioe pucchA-jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM asaMkhijjaM kAlaMti' / traseSu punaH kAyasthitirihAnuktApi sUtrAntarAdraNyate, tatra sAmAnyena varSAdhikAni viMzatiH sAgaropamazatAni / vizeSatastu vAsasahassA saMkhA vigalANa ThiI hoi nAyavvA / sattaTThabhavA u bhave paNiMditirimaNuya ukkosA / / [prava.sAro0 1095] iti gAthArthaH / / 224 / / * upadezapade-17 * tAnevaikendriyabhedAn pRthivIkAyikAdIn paJcaiva pratItya darzayannAha - assaMkhosappiNisappiNIu egidiyANa u cauNhaM / tA ceva u aNaMtA vaNassaIe u boddhavvA / / _ 'assaMkhosappiNisappiNIu'tti prAkRtatvAdavibhaktiko nirdezastenAsaMkhyAtA utsarpiNyasavapiNyaH / tatrotsarpayati prathamasamayAdArabhya nirantaraM vRddhi nayati taistaiH paryAyairbhAvAnityutsarpiNI / tathA ca paJcakalpabhASyam - samae samae'NaMtA parivarlDatA u vnnnnmaaiiyaa| davvANaM pajjAyA'horattaM tattiyA ceva / / tadviparItA tvavasarpiNI / turevakArArtho bhinnakramastato'saMkhyAtA evaikendriyANAm, turapyarthe bhinnakramaH, caturNAmapi pRthivyaptejovAyukAyikAnAM kAyasthitirboddhavyeti saMbandhaH / 'tA ceva u' iti tA eva cotsarpiNyavasarpiNyo'nantAH vanaspatau tu vanaspatikAye punarboddhavyA kAyasthitirutkRSTeti / kimuktaM bhavati? pRthivyaptejovAyukAyikeSu jIvo mRtvA punaHpunarutpadyamAna ekaikakAya asaMkhyAtA utsarpiNyavasarpiNIyAvadAste, vanaspatikAyikeSu tu prANiSUtpadyamAnastA evotsarpiNyavasarpiNIranantA gamayatyutkRSTataH, jaghanyatastvantarmuhUrtameveti / athotsarpiNyavasarpiNyoH kiM pramANam ? ucyate-dvAdazArakAlacakramutsarpiNyavasarpiNyau / tatsvarUpaM yathA - dasa koDAkoDIo sAgaranAmANa huMti punAo / ussappiNIpamANaM taM cevosappiNIe vi / / chaJceva kAlasamayA havaMti osappiNIe bharahammi / tAsiM nAmavihatti ahakkama kittaissAmi / / susamasusamA ya susamA taiyA puNa susamadussamA hoi / dusamasusamA cautthI dUsama aidUsamA chaTThI / / ee ceva vibhAgA havaMti ussappiNIi cha Jceva / paDilomA parivADI navari vibhAgesu nAyavvA / / susamasusamAi kAlo cattAri havaMti koDikoDIo / tiNNi susamAikAlo dunni bhave susamadusamAe / / 1. saMkhyeyavarSAdhikAni viMzatiH A, viMzatiH T,B,C
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ekkA koDAkoDI bAyalIsAi jA sahassehiM / vAsANa hoi UNA dUsamasusamAi so kAlo / / aha dUsamAe kAlo vAsasahassAI ekkavIsaM tu / tAvaio ceva bhave kAlo ahadUsamA vi / / ityAdi / evaM dvAbhyAmutsarpiNyavasarpiNIbhyAM kAlacakraM dvAdazAraM viMzatisAgaropamakoTAkoTipramANam / tatra ca yathottaraM kAlAnubhAvasvarUpaM granthAntarAdavaseyam / vikalendriyANAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca kAyasthitiranayA gAthayA jJeyA, yathA - 292 vAsasahassAsaMkhA vigalANa ThiI u hoi boddhavvA / sattaTTha bhavA u bhave paNiditirimaNuya ukkosA / / iti / / 17 / / * pravacanasAroddhAre - 1094 * samprati 'egiMdiyavigaliMdiyasantrIjIvANa kAyaThiio'tti paJcAzItyadhikazatatamaM dvArA assaMkhosappiNisappiNIu egiMdiyANa ( u ) cauNhaM / tA ceva U anaMtA vaNassaie u boddhavvA / / - ekendriyANAM caturNAM pRthivyaptejovAyurUpANAM pratyekamutkRSTA kAyasthitirmRtvA mRtvA tatraiva kAye'vasthAnamasaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, etacca kAyasthitimAnaM kAlataH, kSetratasvasaGkhyeyA lokAH, idamuktaM bhavati - asaGkhyeyeSu lokAkAzeSu pratisamayamekaikapradezApahAre sarvapradezApahAreNa yAvatyo'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatya iti, tA eva utsarpiNyavasarpiNyo'nantA vanaspatikAyikasyotkRSTA kAyasthitirboddhavyA, iyamapi kAlataH, kSetratastu pUvoktaprakAreNa anantA lokAH, asaGkhyeyAH pudgalaparAvarttAH, te ca AvalikAyA asaGkhyeyatame bhAge yAvantaH samayAstattulyA, iyaM ca kAyasthitiH sAMvyavahArikAnAzritya draSTavyA, asAMvyavahArikajIvAnAM tvanAdiravaseyA, tato na marudevyAdibhirvyabhicAra:, tathA ca kSamAzramaNAH - taha kAryAThiikAlAdao visese paDucca kira jIve / nANAivaNassaiNo je saMvavahArabAhiriyA / / [tathA kAyasthitikAlAdayo vizeSAn jIvAn kila pratItya / nAnAdivanaspatIn ye saMvyavahArabAhyAH yApi cAsAMvyavahArikajIvAnAmanAdiH kAyasthitiH sA'pi keSAJcidanAdiraparyavasAnA, ye jAtucidapyasAMvyavahArikarAzeruddhRtya sAMvyavahArikarAzau na nipatiSyanti, keSAJcidanAdiH saparyavasAnA, ye'sAMvyavahArikarAzeruddhRtya sAMvyavahArikarAzau nipatanti I atha kimasAMvyavahArikarAzervinirgatyaM sAMvyavahArikarAzAvAgacchanti ? ucyate, Agacchanti, tathA coktaM vizeSaNavatyAm sijjhati jattiyA kira iha saMvavahArajIvarAsIo / inti aNAivaNassairAsIo tattiyA taMmi / / [ sidhyanti yAvantaH kileha saMvyavahArajIvarAzeH / AyAntyanAdivanaspatirAzestAvantastasmin / / ] tatra ye'nAdisUkSmanigodebhya uddhRtya zeSajIveSUtpadyante te pRthivyAdivividhavyavahArayogAt
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-225 sAMvyavahArikAH, ye punaranAdikAlAdArabhya sUkSmanigodeSvevAvatiSThante te tu tathAvidhavyavahArAtItatvAdasAMvyavahArikAH, tatra sAMvyavahArikAH sUkSmanigodebhya uddhRtya zeSajIveSUtpadyante, tebhyo'pyuddhRtya kecid bhUyo'pi teSveva nigodeSu gacchanti paraM tatrApi sAMvyavahArikA eva te, vyavahAre patitatvAt, tatra ca sUtroktamutkarSato'vasthAnakAlamAnam, asAMvyavahArikAstu sadA nigodeSvevotpattimaraNabhAjo, na kadAcanApi trasAdibhAvaM labdhavanta iti / / 1094 / / cakre0 : atha lezyAdvAramAhuH deva0 : atha lezyAdvAramadhikRtyAha - kiNhA- nIlA-kAU-teU - pamhA taheva sukkA ya / challesA khalu eyA jIvANaM huMti vitreyA / / 225 / / cakre0 : lezayanti zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNeti lezyAH kRSNAdyAH, kRSNAdi dravyasaMnidhAnAdazuddhatamA'zuddhatarA'zuddha-zuddha-zuddhatara- zuddhatama pariNAmarUpAH SaDetA jIvAnAM bhavanti vijJeyAH / / 225 / / 293 deva : lezayanti zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNA sthitihetutvAditi lezyAH / tatra kRSNavarNapudgalasannidhAnAdAtmano'zuddhatamaH pariNAmaH kRSNalezyA, nIlavarNapudgalasannidhAnAdazuddhatarapariNAmo nIlalezyA, kApotavarNapudgalasannidhAnAdazuddhapariNAmaH kApotalezyA, taijasavarNapudgalasannidhAnAcchuddhapariNAmastejolezyA padmavarNapudgalasannidhAnAcchuddhatarapariNAmaH padmalezyA, zuklavarNapudgalasannidhAnAcchuddhatamapariNAmaH zuklalezyA / zeSaM spaSTam, kRSNAdidravyANi ca sakalakarmaprakRtiniSyandabhUtAni tadupAdhijanmAno bhAvalezyAH karmasthitihetavaH / yadAha - 1 tAH kRSNanIlakApota-taijasIpadmazuklanAmAnaH / zleSa iva varNabandhasya karmabandhasthitividhAtryaH / / [ prazamarati - 38 ] etAsAM ca varNAdivistarasvarUpamuttarAdhyayanAdisiddhAntAdavaseyam, iha tu nocyate granthagauravabhayAditi gAthArthaH / / 225 / /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : etAzca dRSTAntena spaSTAH syuriti tadvayamAhuH - deva0 : etAzca dRSTAntataH spaSTatayAvagamyanta iti dRSTAntadvayasUcanAyAha - mUlaM sAhapasAhAgucchaphale chiMdapaDiyabhakkhaNayA / savvaM mANusa purise saauh-jujhNt-dhnnhrnnaa||226 / / cakre0 : kila kecit SaT pathikAH kSudArtAH phalaprAgbhArabhugnazAkhAprazAkhAzataM mArge jambUvRkSamadrAkSuH / tatraikasteSvAha mUlam, dvitIyaH zAkhAH, tRtIyaH prazAkhAH, catoM gucchAn phalAdhArabhUtAn stabakAn, paJcamaH phalAni chinteti, SaSThaH punaH zuddhatamapariNAmaH smAha patitabhakSaNatAM vAtAdinA yAni phalAni patitAni santi tAnyeva bhakSayatetyarthaH / ihAdyaH kRSNalezyo dvitIyo nIlalezyo yAvadantimaH zuklalezya iti / dvitIyodAharaNam - kila kecit SaT caurAH kaJcana grAmaM muSitumArabdhAstatraikasteSvavocad - yathA sarvaM tiryagmanuSyAdikam / dvitIyastu manuSyAn, na tirazcaH / tRtIyaH puruSAn, na strIH / caturthastAnapi sAyudhAn, na nirastrAn / paJcamastAnapi yudhyamAnAn, nodAsInAn hateti kriyAdhyAhAraH / SaSThastu dhanaharaNam - kevalaM dhanameva harata mA kiJcid vadhiSTetyarthaH / lezyopanayastu praagvt||226 / / deva0 : kila kecana SaT puruSAH kSutkSAmakukSayaH pracurataraphalabharAvanatazAlAzAlamAnamekaM jambUvRkSamadrAkSustataH sarveSAmapi phalajighatsUnAM kathaM punargrahItavyAnIti saJjAtacintAnAM ca teSAmekaH prAha - 'mUlaM' ti skandhaM chinteti sarvatra yojyam, yathA patitasya zAkhinaH sukhamAsvAdyante phalAni dvitIyastu kiJcidvizuddhapariNAmaH prAha - zAkhAH skandhaprabhavA mUlacchede'pi tAsveva phalAvApteH / tRtIyaH prAha - prazAkhAH zAkhAprabhavAH, zAkhAbhaGge'pi prazAkhAsveva phalasadbhAvAt / turyaH prAha - gucchAn prazAkhAprarUDhAn, prazAkhAbhraMze'pi guccheSvevAtucchaphalalAbhAt / paJcamaH prAha - phalAni gucchAgrajAtAni, tadarthameva pravRtteH / SaSThaH punaH zuddhatamo prAhapatitabhakSaNatAm, svArthe tala pratyayaH, vAyvAdinAM yAni patitAni santi tAnyeva bhakSayata, alaM mUlacchedAdibhirihAdyaH kRSNalezyo dvitIyo nIla lezyo yAvadantimaH zuklalezyaH pariNAmatAratamyAditi / athavA dvitIyamudAharaNam - 1. vyAjahAra mUlamiha prakANDam T,B.C. 2. caturthastu gucchakAn stabakAn phalAdhArabhUtAn T,B,C, 3. babhANa T,B.C,
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-227, 228 295 kila kecana SaNmalimlucAH kaJcana grAmamulluNTayituM pratasthire, tatastatra pravizatAM teSAmavocadeko yathA- sarvaM tiryagmanuSyAdikam, dvitIyastu mAnuSAn na punastirazcaH / tRtIyaH puruSAn na punaH striyazcaturthastAnapi sAyudhAn na tu praharaNarahitAn, paJcamo yudhyamAnAn na punaH sAyudhAnapyudAsInAn prastAvAtsarvatra hateti zeSaH SaSThastu dhanaharaNaM kevalaM dhanameva harata, mA kaJcidvadhiSTetyarthaH, lezyopasaMhArastu prAgvaditi gAthArthaH / / 226 / / deva0 : samprati saMyamadvAramAha - sAmAiyaM paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca / / 227 / / tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savvammi jIvalogammi / jaM cariUNa suvihiyA vaccaMta yarAmaraM ThANaM / / 228 / / deva0 : saMyamo dvedhA dezataH sarvatazca tatra dvividhatrividhAdinA sthUlaprANivadhAdeviratiH prathamaH, sarvasAvadyayogebhyastrividhaM trividhena viratidvitIyaH, sa cAyam-sAmAyikachedopasthApanaparihAravizuddhikasUkSmasaMparAyayathAkhyAtabhedAtpaJcadhA, samudAyArthaH sugamo'vayavArthaH punaH kathyate, sAmAyikaM dvividhamitvaraM yAvatkathikaM ca / tatretvaraM bharatairAvateSu prathamacaramajinatIrthayorUpasthApanAyAM chedopasthApanIyacAritrabhAvena tadvyapadezAbhAvAd yAvatkathikaM ca madhyamatIrthakaratIrtheSu mahAvideheSu copasthApanAyA abhAve tavyapadezasya yAvajjIvamapi sambhavAt, tathA chedaH sAticArasya yateniraticArasya vA zaikSakasya tIrthAntarasambandhino vA tIrthAntaraM pratipadyamAnasya pUrvaparyAyavyavacchedarUpastadyuktopasthApanA mahAvratAropaNarUpA yasmiMstacchedopasthApanam / parihAravizuddhikaM dvividham, nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca, AdyamAsevamAnAnAM dvitIyamAsevita cAritrANAmiha ca navako gaNastatra catvAraH parihArakAzcatvArastadvaiyAvRttyakarA anuparihArakA ekastu kalpasthito vAcanAcAryasteSAmidaM tapaH, tathAhi - parihAriyANa u tavo jahannamajjho taheva ukkoso / sIuNhavAsakAle bhaNio dhIrehiM patteyaM / / 1. saMprati saMyamadvArasya yonidvArasya ca nirdeza: kramaprApta: sa tu sUtrakRtA kenApyabhiprAyeNa na kRto'smAbhistu sUtrAntarAnnirdizyate T.C, 2. tirthakara T,C,
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama tattha jahanno gimhe cauttha chaTuM tu hoi majjhimao / aTThamamihamukkoso itto sisire pavakkhAmi / / sisire u jahannAI chaTThAI dasamacaramago hoi / vAsAsu aTThamAI bArasapajjaMtao neo / / pAraNage AyAmaM paMcasu gaha dosu'bhiggaho bhikkhe / kappaTThiyA u paidiNa kareMti emeva AyAma / / evaM chammAsatavaM cariuM parihAragA aNucaraMti / aNucarage parihAriga paiTThie jAva chammAsA / / kappaTThiovi evaM chammAsatavaM karei sesAo / aNuparihArigabhAvaM vayaMti kappaTThiyattaM c|| evaM so aTThArasamAsapamANo ya vannio kappo / saMkhevao viseso suttAo tassa nAyavvo / / kappasamattIe tayaM jiNakappaM vA uviMti gacchaM vA / paDivajjamANagA puNa jiNassagAse pavajjati / / titthayarasamIvAsevagassa pAseva no u annassa / eesiM jaM caraNaM parihAravisuddhigaM taM tu / / [prava.sAro0 602-610] upazamazreNikSapakazreNyorlobhANuvedanasamaye sUkSmaH samparAyo lobhAMzakaSAyo yasmiMstacchUkSmasamparAyam, yathAkhyAtamarhatkathitasvarUpAnatikramavattacca chadmasthasyopazAntakSINamohAkhyaguNasthAnadvayavartinaH sayogyayogiguNasthAnadvayasthAyinaH kevalinazca bhavatIti gAthArthaH / / 227, 228 / / * Avazyakaniyuktau-114, 115 * anantaragAthAsUcitapaJcacAritrabhedapradarzanAyAha - sAmAiyaM ca paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhamaM taha saMparAyaM ca / / tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiyA vacaMtayarAmaraM ThANaM / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-227, 228 297 sAmAyikamiti samAnAM jJAnadarzanacAritrANAmAyaH samAyaH, samAya eva sAmAyikam, vinayAdipAThAt svArthe Thak, Aha-samayazabdastatra paThyate, tatkathaM samAye pratyayaH ? ucyate, 'ekadezavikRtamananyavadbhavatI' ti nyAyAt, tacca sAvadyayogaviratirUpam, tatazca sarvamapyetaccAritramavizeSataH sAmAyikam, chedAdivizeSaistu vizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate, tatra prathamaM vizeSaNAbhAvAt sAmAnyazabda evAvatiSThate sAmAyikamiti, taJca dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatra svalpakAlamitvaram, tacca bharatairavateSu prathamapazcimatIrthakaratIrtheSvanAropitavratasya zikSakasya vijJeyamiti, yAvatkathikaM tu yAvatkathA''tmanastAvatkAlaM yAvatkathaM yAvatkathameva yAvatkathikamAbhavavartIti yAvat, tacca madhyamavidehatIrthakaratIrthAntargatasAdhUnAmavaseyamiti, teSAmupasthApanA'bhAvAt, atra prasaGgato madhyamavidehapurimapazcimatIrthakaratIrthavatisAdhusthitAsthitakalpaH pradarzyate-tatra granthAntare vivakSitArthapratipAdikeyaM gAthA - AcelakkudRsiya sejjAyara rAyapiMDa kiikamme / vayajiTThapaDikkamaNe mAsaM pjjosvnnkppo|| asyA gamanikA-causu ThiA chasu aTThiA, keSu caturviti Aha sijjAyarapiMDe yA cAujjAme ya purisajiDhe ya / kiikammassa ya karaNe cattAri avaTThiA kappA / / 1-nAsya celaM vidyata ityacelakastadbhAvo'celakatvamacelakatve sthitAH, etaduktaM bhavati-na vaidehamadhyamatIrthakaratIrthasAdhavaH purimapazcimatIrthavartisAdhuvadacelatve sthitAH, kutaH ? teSAmRnuprAjJatvAd mahAdhanamUlyavicitrAdivastrANAmapi paribhogAt, purimapazcimatIrthakaratIrthavartisAdhUnAM tu RjuvakrajaDatvAd mahAdhanamUlyAdivatrAparibhogAjjIrNAdiparibhogAccAcelakatvamiti / Aha-jIrNAdivastrasadbhAve kathamacelakatvam ? ucyate, teSAM jIrNatvAdasAratvAdalpatvAd viziSTArthakriyA'prasAdhakatvAdasattvAvizeSAditi, tathA cetthambhUtavastrasadbhAve'pi loke'celakatvavyapadezapravRttidRzyate, yathA-kAcidaGganA jIrNavastraparidhAnA'nyAbhAve sati tadbhAve'pi ca samarpitasATakaM kuvindaM tanniSpAdanamantharaM prati Aha-'tvara kolika ! nagnikA'hamiti / 2-tathauddezike'pyasthitA eva, katham ? iha purimapazcimatIrthakarasAdhumuddizya kRtamazanAdi sarveSAmakalpanIyam, teSAM tu yamuddizya kRtaM tasyaivAkalpanIyaM na zeSANAmiti / tathA 3-zayyAtararAjapiNDadvAram-piNDagrahaNamubhayatra saMbadhyate, tatra zayyAtarapiNDe sthitA eva, zayyAtarapiNDo hi yathA purimapazcimatIrthakarasAdhUnAmakalpanIyaH, evaM madhyamatIrthakarasAdhUnAmapi / 4-rAjapiNDe cAsthitAH, katham ! sa hi purimapazcimatIrthakarasAdhUnAmagrAhya eva, madhyamAnAM tu doSAbhAvAd gRhyate / tathA 5-kRtikarma vandanamAkhyAyate, tatrApi sthitAH, katham ? yathA purimapazcimatIrthakarasAdhUnAM prabhUtakAlapravrajitA api saMyatyaH pUrvaM vandanaM kurvanti, evaM teSAmapi, yathA vA kSullakA jyeSThAryANAM kurvanti, evaM tessaampi| 6-vratAni prANAtipAtAdinivRttilakSaNAni teSvapi sthitA eva, yathA purimapazcimatIrthakarasAdhavo vratAnupAlanaM kurvanti, evaM te'pIti, Aha-teSAM hi maithunavirativAni catvAri vratAni, tatazca kathaM sthitA iti, ucyate, tasyApi parigrahe'ntarbhAvAt sthitA eva, tathA ca nAparigRhItA yoSidupabhoktuM pAryate / tathA 7-jyeSTheti jyeSThapade
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sthitA eva, kintu purimapazcimatIrthakarasAdhUnAmupasthApanayA jyeSThaH, teSAM tu sAmAyikAropaNeneti / tathA 8-pratikramaNe'sthitAH, purimapazcimasAdhUnAM niyamenobhayakAlaM pratikramaNaM teSAM tvaniyamaH, doSAbhAve srvkaalmpyprtikrmnnmiti| tathA 9-10 mAsaparyuSaNAkalpadvAram -tatra mAsakalpe'pyasthitAH katham ? purimapazcimatIrthakarasAdhUnAM niyamato mAsakalpavihAraH, madhyamatIrthakarasAdhUnAM tu doSAbhAve na vidyate, evaM paryuSaNAkalpo'pi vaktavyaH, etaduktaM bhavati-tasminnapyasthitA eveti samudAyArthaH, vistarArthastu kalpAdavagantavyaH / __ abhihitamAnuSaGgikam, idAnI prakRtamucyate-Aha-purimapazcimatIrthakarasAdhUnAmapi yaditvaraM sAmAyikaM tatrApi 'karomi bhadanta ! sAmAyikaM yAvajjIvaM' itItvarasyApyAbhavagrahaNAt tasyaivopasthApanAyAM parityAgAt kathaM na pratijJA lopa iti, atrocyate-aticArAbhAvAt, tasyaiva sAmAnyataH sAvadyayogavinivRttirUpeNAvasthitasya zuddhyAntarApAdanena saMjJAmAtravizeSAditi / cazabdo vAkyAlaGkAre, prathamamAdyaM cAritramiti, idAnIM chedopasthApanam-chedazcopasthAnaM ca yasmiMstacchedopasthApanam, etaduktaM bhavati-pUrvaparyAyasya chedo mahAvrateSu copasthApanamAtmano yatra tacchedopasthApanam, tacca sAticAramanaticAraM ca, tatrAnaticAraM yaditvarasAmAyikasya zikSakasyAropyata iti, tIrthAntarasaMkrAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAdvardhamAnasvAmitIrtha saMkrAmataH paJcayAmadharmapratipattAviti, sAticAraM tu mUlaguNaghAtino yat punavratoccAraNamiti, uktaM chedopasthApanam, idAnIM parihAravizuddhikam-tatra pariharaNaM parihArastapovizeSastena vizuddhiryasmiMstatparihAravizuddhikam, taJca dvibhedam-nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizamAnakAstadAsevakAstadavyatirekAt, tadapi cAritraM nirvizamAnakamiti, AsevitavivakSitacAritrakAyAstu nirviSTakAyAsta eva svArthikapratyayopAdAnAnniviSTakAyikAstadavyatirekAJcAritramapi nirviSTakAyikamiti, iha ca navako gaNo bhavati, tatra catvAraH parihArikA bhavanti, apare tu tadvaiyAvRttyakarAzcatvAra evAnuparihArikAH, ekastu kalpasthito vAcanAcAryo gurubhUta ityarthaH, eteSAM ca nirvizamAnakAnAmayaM parihAraH - parihAriyANa u tavo jahaNNa majjho taheva ukkoso / sIuNhavAsakAle bhaNio dhIrehiM patteyaM / / tattha jahaNNo gimhe cauttha chaTuM tu hoi majjhimao / aTThamamihamukkoso etto sisire pavakkhAmi / / sisire tu jahaNNAdI chaTThAdI dasamacarimago hoti / vAsAsu aTThamAdI bArasapajjaMtago Neo / / pAraNage AyAmaM paMcasu gaho dosabhiggaho bhikkhe / kappaTThiyAdi paidiNa kareti emeva AyAmaM / / evaM chammAsatavaM carittu parihAriyA aNucaraMti / aNucarage parihAriyapadaTThite jAva chammAsA / / kappaTThitovi evaM chammAsatavaM kareMti sesA u / aNuparihArigabhAvaM vayaMti kappaTThigattaM ca / /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-227, 228 299 eveso aTThArasamAsapamANo u vaNNio kappo / saMkhevao visesA visesasuttAo NAyavvo / / kappasamattIe tayaM jiNakappaM vA uviMti gacchaM vA / paDivajjamANagA puNa jiNassa pAse pavajjati / / titthayarasamIvAsevagassa pAse va No u aNNassa / etesiM jaM caraNaM parihAravisuddhigaM taM tu / / tathetyAnantaryArthe, gAthAbhaGgabhayAd vyavahitasyopanyAsaH, sUkSmasaMparAyamiti saMparyetyebhiH saMsAramiti saMparAyAH kaSAyAH, sUkSmA lobhAMzAvazeSatvAt saMparAyA yatra tat sUkSmasaMparAyam, taJca dvidhA-vizudhyamAnakaM saMklizyamAnakaM ca, tatra vizudhyamAnakaM kSapakopazamakazreNidvayamArohato bhavati, saMklizyamAnakaM tUpazamazreNitaH pracyavamAnasyeti, caH samuccaya iti gAthArthaH / / 114 / / tatazca sUkSmasaMparAyAnantaraM yathaivAkhyAtaM yathAkhyAtamakaSAyacAritramiti yathAkhyAtaM prasiddhaM sarvasmiJjIvaloke, tacca chadmasthavItarAgasya kevalinazca bhavati, tatra ca chadmasthasyopazAmakasya kSapakasya vA, kevalinastu sayogino'yogino veti, zeSa nigadasiddham, navaraM maraNaM maro jarA ca marazca jarAmarau tAvavidyamAnau yasmin tadajarAmaramiti gAthArthaH / / 115 / / * vizeSAvazyakabhASye-1260, 1261 * sAmAiya ttha paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca / / tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savvammi jIvaloyammi / jaM cariUNa suvihiyA vacaMtayarAmaraM ThANaM / / rAga-dveSavirahitaH samastasya pratikSaNamapUrvApUrvanirjarAhetubhUtAyA vizuddherAyo lAbhaH samAyaH, sa eva sAmAyikaM sarvasAvadyayogaviramaNamityarthaH / tatazca sarvamapyetaccAritramavizeSataH sAmAyikameva chedAdivizeSaistu vizeSyamANamarthataH saMjJAtazca nAnAtvaM pratipadyate / tadatraiteSu madhye prathamaM chedAdivizeSANAmabhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikam / etacca dvidhA-itvaram, yAvatkathikaM ca / tatra svlpkaalbhaaviitvrm| idaM ca bharatairAvatakSetreSu prathama-pazcimatIrthakaratIrthe'nAropitamahAvratasya ziSyasya vijJeyam / atra janmani yAvajjIvitakayA'styAtmanaH, tAvatkAlabhAvi yAvatkathaM tadeva yAvatkathikam, AbhavavartItyarthaH / etacca bharatairAvatamadhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM mahAvidehArhatsaMyatAnAM cAvaseyam, eSAmupasthApanAyA abhAvAditi / dvitIyaM tu cAritraM chedopasthApanamucyate / tatra cchedazcopasthApanA ca yasmiMzcAritre tacchedopasthApanampUrvaparyAyasya cchedaH, mahAvrateSUpasthApanaM cAtmano yatra tacchedopasthApanamityarthaH / etadapi dvidhA-sAticAram, anaticAraM ca / tatrAnaticAraM yaditvarasAmAyikasya ziSyasyopasthApanAyAmAropyate, tIrthAntarasaMkrAntau vA,
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam yathA pArzvanAthatIrthAd mahAvIratIrthaM saMkrAmataH paJcayAmadharmapratipattAviti / sAticAraM tu mUlaguNaghAtino yatpunarapi mahAvratAropaNamiti / 300 tRtIyaM tu cAritraM parihAravizuddhikam / tatra pariharaNaM parihArastapovizeSa:, tena karmanirjarArUpA vizuddhiryasmiMzcAritre tat parihAravizuddhikam / etadapi dvibhedam - nirvizamAnakam, nirviSTakAyikaM ca / tatrAsyaiva cAritrasyAsevakAH sAdhavo nirvizamAnakA ucyante, tadavyatirekAdidamapi cAritraM nirvizamAnakaM bhaNyate / AsevitaitaccAritrakAyAstu munayo nirviSTakAyAH, ta eva svArthikapratyayopAdAnAd nirviSTakAyikAH, tadabhedAdidamapi cAritraM nirviSTakAyikam / etatsvarUpaM ca vistarato bhASye'bhidhAsyata iti / tathA ityAnantarye, gAthAbhaGgabhayAd vyavahitasyopanyAsaH, 'sUkSmam' ityanusvAro'pyalAkSaNikaH / sUkSmasaMparAyaM caturthaM cAritram / tatra saMparyetyebhiH saMsAramiti saMparAyAH kaSAyAH, sUkSmA lobhAMzAvazeSatvAt saMparAyA yatra tat sUkSmasaMparAyam / idamapi dvividhaM vizudhyamAnakaM saMklizyamAnakaM ca / tatra vizudhyamAnakaM kSapakopazamazreNidvayamArohato bhavati / saMklizyamAnakaM tUpazamazreNeH pracyavamAnasya prApyate / caH samuccaye / tatazca sUkSmasaMparAyAnantaraM sarvatra sAdhujIvaloke khyAtaM prasiddhaM yathAkhyAtaM paJcamaM sarvavizuddhaM cAritraM bhvti| tat kathambhUtam ? ityAha-yacaritvA''sevya, zobhanaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAH susAdhavo vrajantyajarAmaraM mokSalakSaNaM sthAnam / tatra maraNaM maraH / svarAntatvAdalpratyayaH / na vidyate jarA - marau yatra tadajarAmaram / idaM ca kaSAyodayarahitatvAt kSINamohopazAntamohalakSaNasya cchadmasthavItarAgasya sayogya'yogikevalinazca bhavati / iti niyuktigAthAdvayasaMkSepArthaH / / 1260, 1261 / / deva0 : 1 atha yonidvAraM vivRNoti puDhavidagaagaNimAruya ikkikke sattajoNilakkhAo / vaNapatteya aNaMtA dasa cauddasa joNilakkhAo / / 229 / / vigaliMdie do do cauro cauro ya nArayasuresu / tirie huMti cauro caudasa lakkhA u maNuesu / / 230 / / deva0 : spaSTe, navaraM sarvamIlanAccaturazItilakSANi / atra ca samAnavarNagandharasasparzapariNAmA bahvyo'pi vyaktaya ekaiva yoniH, anyathA prativyaktiyonibhede yonibhUyastvaM prApnotIti / iha caitAH sarvA api sAmAnyena sacittAcittatanmizrasaMvRtavivRtatanmizrazItoSNatanmizrabhedAnnavadhA bhavantIti gaathaarthH||229, 230 / / 1. yonayaH punaH sacittAcittatanmizra saMvRtavivRtatanmizra zItoSNatanmizra bhedAnnavadhA, etAsAM ca bhedAzcaturazItirlakSANi, tadvibhAgazcAyam T,C,
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-231 301 * pravacanasAroddhAre-968, 969 * idAnIM 'joNilakkha culasI'tyekapaJcAzadadhikazatatamaM dvAramAha - puDhavidagaagaNimAruya ekkakke satta joNilakkhAo / vaNapatteyaaNaMte dasa caudasa joNilakkhAo / / vigaliMdiesu do do cauro cauro ya nArayasuresuM / tiriesu hoti cauro caudasa lakkhA u maNuesu / / 'yu mizraNe' ityasya dhAtoryuvanti bhavAntarasaGkramaNakAle taijasakArmaNazarIravantaH santo jIvA audArikAdizarIraprAyogyapudgalaskandhairmizrIbhavantyasyAmityauNAdike nipratyaye yonirjIvAnAmutpattisthAnamityarthaH, tatra pRthivyudakAgnimarutAM sambandhinyekaikasmin samUhe sapta sapta yonilakSA bhavanti, tadyathA-sapta pRthivInikAye saptodakanikAye saptAgninikAye sapta vAyunikAye, vanaspatinikAyo dvividhastadyathA-pratyeko'nantakAyazca, tatra pratyekavanaspatinikAye daza yonilakSAH, anantavanaspatinikAye caturdaza lakSAH / vikalendriyeSu dvIndriyAdiSu dvIndriyatrIndriyacaturindriyarUpeSu pratyekaM dve dve yonilakSe, tadyathA-ve yonilakSe dvIndriyeSu dve trIndriyeSu dve caturindriyeSu tathA catasro yonilakSA nArakANAm, catasro devAnAm, tathA tiryakSu paJcendriyeSu catasro yonilakSAH, caturdaza yonilakSA manuSyeSu, sarvasaGkhyAyAzca mIlane caturazItiyonilakSA bhavantIti / na ca vaktavyamanantAnAM jIvAnAmutpattisthAnAnyapyanantAni prApnuvanti, yato jIvAnAM sAmAnyAdhArabhUto loko'pyasaGkhyeyapradezAtmakameva, vizeSAdhArarUpANyapi narakaniSkuTadevazayanIyapratyekasAdhAraNajantuzarIrANyasaGkhyeyAnyeva, tato jIvAnAmAnantye'pi kathamutpattisthAnAnAmAnantyam ?, bhavantu tahasaGkhyeyAnIti cenaivam, yato bahUnyapi tAni kevalidRSTena kenacidvarNAdinA dharmeNa sadRzAnyekaiva yoniriSyate, tato'nantAnAmapi jantUnAM kevalivivakSitavarNAdisAdRzyataH parasparAntarbhAvacintayA caturazItilakSaNasaGkhyA eva yonayo bhavanti na hInAdhikAH / / 968, 969 / / cakre0 : atha kramaprAptaM yogadvAramAhuH - deva0 : adhunA yogAnAha - sacaM mosaM mIsaM asaJcamosaM maNovaI aTTha / kAo uraal-vikkiy-aahaargmiis-kmmigo||231|| 1. jIvatattvasya vicArayitumArabdhatvAttadgatameva yogopayogAdikamabhidhitsustAvadyogAnAha / guravastu pANetyAdidvAragAthAkhaNDakamanyathA vyAkhyAnayanti, yathA saMyamasya yoniH saMyamayoniH zubhayogastatprabhavatvAtsaMyamasyeti / asmiMzca vyAkhyAne kramaprAptasevayAya [?] dvAramiti sAmAnyena yogAnAha T.C. 2. kAu. B.K,
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : ihAgnisamparkAdiSTakAde raktateva manovAkkAyasambandhAdAtmanaH zaktivizeSA yogAH, sthavirasyA''lambanayaSTivajjIvasyopagrAhakAH / te cA'mI satyAdayaH / tatra 1 - yathAvasthitArthasaGkalpanena satyam, 2-tadviparItaM mRSA, 3 - mizramubhayasvabhAvam, 4- tadviparItamasatyA'mRSaM manaH, vAk ca prAguktabhASA[mano] vat satyAdikA caturddhA / evamaSTau yogAH / 'kAu' tti kAyayogaH 'urAla'tti udAraM zeSazarIrebhyaH pradhAnamaudArikazarIram, tadyogo'pyudAraH, prAdhAnyaM ceha tIrthakRdgaNadharazarIrApekSam / tadanyasyA'nuttarazarIrasyA'pyanantaguNahInatvAt / vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyam, tadyogo'pi vaikriyaH / Ahriyante gRhyante tIrthakarAdeH pArzvAt sUkSmAH padArthA anenetyAhArakaM tasyA'yamiti yogo'pyAhArakaH / mizrastridhaudArikazarIriNa utpattikAle kArmaNena / vaikriyAhArakakaraNakAle ca tAbhyAmeva mizro bhavatItyaudArikamizraH / devAdInAmutpattikSaNe kArmaNena kRtavaikriyasya, punaraudArikamizraNakAla audArikeNa vaikriyamizraH / AhArakamizrastu sAdhitA''hArakaprayojanasya punaraudArikapraveza audArikeNeti / 'kammaigu tti kArmaNayogo vigrahe / kArmaNazarIrayogo caturthake paJcame tRtIye ceti vacanAt kevalisamuddhAte ca / taijasasya ca sadaiva kArmaNasahacaratvAnna tadvyApAraH pRthagastIti na tadabhidhAnamiti kAyayogaH saptadhA / sarvamelane yogAH paJcadazeti gAthArthaH / / 231 / / 302 deva0 : iha prathamaM tAvatsukhapratipattaye manovAkkAyayogasvarUpamucyate, tatrAtmanA sarvapradezairgRhItA manoyogyAH pudgalAH zubhAdimananArthaM karaNabhAvamAlambante tatsambandhAdAtmanaH parAkramavizeSo manoyogaH / tathAtmanA vAgyogyAH pudgalA gRhItA visRjyamAnA vAktvena karaNatAmApadyante, tena vAkkaraNena sambandhAdAtmano bhASaNazaktirvAgyogaH / kAyaH zarIramAtmano nivAsastadyogAjjIvasya vIryapariNAmaH kAyayogaH / te cAmI trayo'pi manovAkkAyasambandhAdagnisambandhAdiSTakAde raktatevAtmano vIryapariNativizeSA manovAkkAyayogA ityucyante, yadAha - jogo viriyaM thAmo ucchAha parakkamo tahA ciTThA / satti sAmatthaM tiya jogassa havaMti pajjAyA / / [ paJcasaMgraha - 396] ete sthavirasya durbalasya vAlambanayaSTyAdivajjIvasyopagrAhakA iti I samprati gAthAvyAkhyAnam - anuzriyate sadbhyo'rthAtpadArthebhyo hitaM yathAvatsaGkalpaneneti satyaM tadviparItaM mRSA, mizramubhayasvabhAvamasatyAmRSamubhayasvabhAvavikalamanodalikarUpam, mana iti manoyogaH / vai'tti cakArAbhAve'pi samuccayAvagamAdvAksatyAdirUpetyarthaH / tatra satyA jIvaM jIvamiti
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-231 303 prarUpayato'satyA jIvamajIvamiti, satyAmRSA kvacidvivakSitasamaye manuSyazatamutpannamuparataM veti / asatyAmRSA tu vidhehi svAdhyAyama, naitatsadRzamanyattapo'stItyevamAdi, evamaSTau yogAH / tathA 'kAu'tti kAyayoga 'orAla'tti udAraM zeSazarIrebhyaH pradhAnam, prAdhAnyaM ceha tIrthakRdgaNadharazarIrApekSayA, tadanyasyAnuttarasurazarIrasyApyanantaguNahInatvAd yadi vA sAdhikayojanasahasrapramANatvena zeSazarIrebhyo bRhatpramANamudAram, bRhatvaM ca bhavadhAraNIyApekSamuttaravaikriyaM tu lakSayojanamAnamapi syAt / vaikriyAdivargaNAtaH paristhUravargaNAniSpannatvena vodAramaudArikazarIraM tadyogopyudAraH / vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA, tasyAM bhavaM vaikriyam, tasyAyaM yoga iti vaikriyaH / Ahriyante gRhyante tIrthakarAdeH samIpataH sUkSmAH padArthA anenetyAhArakam, tasyAyamityAhArakaH / tathA mizro'yamevaudArikAdiraparyAptakasya jantostatrotpattAvaudArikaH kAyayogaH kArmaNenaudArikazarIriNazca vaikriyAhArakakaraNakAle tAbhyAmeva mizro bhavatItyaudArikamizraH, vaikriyamizro devAdInAmutpattisamaye kArmaNena kRtavaikriyasya punaraudArikamizrAddhAyAmaudArikeNa, AhArakamizrastu sAdhitAhArakakAyaprayojanasya punaraudArikapraveza audArikeNeti prajJApanAvyAkhyAnAbhiprAyaH / 'kammaigu'tti kArmaNo vigrahe kevalisamudghAte ceti / taijasasya tu sadaiva kArmaNasahacaratvAna tavyApAraH pRthagiti na tadabhidhAnamiti kAyayogaH saptadhA sarvamIlane yogAH paJcadazeti gAthArthaH / / 231 / / * pravacanasAroddhAre-1305 * idAnIM 'yogA pannarasa'tti saptaviMzatyuttaraM dvizatatamaM dvAramAha sacaM mosaM mIsaM asaJcamosaM maNo taha vaI ya / urala viuvvAhArA mIsa kammayaga miya jogA / / yadyapi manovAkkAyAvaSTambhasamuttho jIvasya parispanda eva yoga ucyate tathA'pIha yogazabdena kAraNe kAryopacArAttatsahakAribhUtaM manaHprabhRtyeva vivakSitamiti taiH saha yogasya sAmAnAdhikaraNyam, tatra manazcaturdhA, tadyathA-satyaM mRSA mizramasatyAmRSA ca, tatra santo munayaH padArthA vA jIvAdayasteSu yathAsaGkhyaM muktiprApakatvena yathAvasthitavastusvarUpacintanena ca sAdhu satyam, yathA-asti jIvaH sadasadrUpo dehamAtravyApItyAdirUpatayA yathAvasthitavastuvikalpanacintanaparam, satyaM viparItamasatyam, yathA-nAsti jIva ekAntasadpo vetyAdyayathAvasthitavastupratibhAsanaparam, satyaM ca mRSA ceti mizram, yathA dhavakhadirapalA
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam zAdimizreSu bahuSvazokavRkSeSvazokavanamevedamiti vikalpanaparam, atra hi katipayAzokavRkSANAM sadbhAvAt satyatA'nyeSAmapi dhavAdInAM sadbhAvAdasatyatA, vyavahAranayamatApekSayA caivamucyate, paramArthataH punaridamasatyameva, yathAvikalpitArthAyogAt, tathA yanna satyaM nApi mRSA nApi satyamRSA tadasatyAmRSA, iha vipratipattau satyAM yadvastupratiSThAzayA sarvajJamatAnusAreNa vikalpyate yathA'sti jIvaH sadasadrUpa iti tatkila satyaM paribhASitamArAdhakatvAt, yatpunarvipratipattau satyAM vastupratiSThAzayA sarvajJamatottIrNaM vikalpyate yathA nAsti jIva ekAntanityo veti tadasatyaM virAdhakatvAt, yatpunarvastupratiSThAzAmantareNa svarUpamAtraparyAlocanaparam, yathA - he devadatta ! ghaTamAnaya, gAM dehi mahyamityAdicintanaM tadasatyAmRSA, idaM hi svarUpamAtraparyAlocanaparatvAnna yathoktalakSaNaM satyaM nApi mRSeti, idamapi vyavahAranayamatena draSTavyam, nizcayanayamatena tu vipratAraNAdibuddhipUrvakamasatye'ntarbhavatyanyathA tu satya iti / yathA manaH satyAdibhedAccaturdhA tathA vAgapi satyAdibhedAccaturdhA / tathaudArikavaikriyAhArakANi zarIrANi, tatrodAraM pradhAnam, prAdhAnyaM ca tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA draSTavyam, tato'nyasyAnuttarasurazarIrasyApyanantaguNahInarUpatvAt, athavodAraM sAtirekayojanazatasahasramAnatvAccheSazarIrebhyo bRhatpramANam, bRhattA cAsya vaikriyamAzritya bhavadhAraNIyasahajazarIrApekSayA draSTavyA, anyathottaravaikriyaM yojanalakSamAnamapi labhyata iti, udAramevaudArikam, tathA vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyam, tathAhi-tadekaM bhUtvA'nekaM bhavatyanekaM ca bhUtvaikaM tathA'Nu bhUtvA mahadbhavati mahad bhUtvA'NvityAdi, tathA caturdazapUrvavidA tIrthakarasphAtidarzanAdikatathAvidhakAryotpattau viziSTalabdhivazAdAhiyate-nirvartyata ityAhArakam, tathA mizrazabdaH pratyekaM saMbadhyate, audArikamizraM vaikriyamizramAhArakamizraM ca, tatraudArikamizraM kArmaNena, taccAparyAptAvasthAyAM kevalisamudghAtAvasthAyAM vA, utpattideze hi pUrvabhavAdanantarAgato jIva Adyasamaye kArmaNenaiva kevalenAhArayati, tataH paramaudArikasyApyArabdhatvAdaudArikeNa kArmaNamizreNa yAvaccharIrasya niSpattiH, kevalisamudghAtAvasthAyAM tu dvitIyaSaSThasaptamasamayeSu kArmaNena mizramaudArikaM pratItameva, tathA vaikriyamizraM kArmaNenaudArikeNa vA, tatra kArmaNena mizraM devanArakANAmaparyAptAvasthAyAmAdyasamayAnantaraM draSTavyam, bAdaraparyAptakavAyoH paJcendriyatiryagmanuSyANAM ca vaikriyalabdhimatAM vaikriyArambhakAle vaikriyaparityAgakAle vaudArikeNa mizram, tathA siddhaprayojanasya caturdazapUrvavida AhArakaM tyajata audArikaM gRhNata AhArakaM vA prArabhamANasyAhArakamizramaudArikeNa jJeyam, tathA 'kammayagaMti karmajakaM karmaNo jAtaM karmajaM karmAtmaka-mityarthastadeva karmajakam, kimuktaM bhavati ? karmaparamANava evAtmapradezaiH saha kSIranIravadanyo'nyAnugatAH santaH zarIrarUpatayA pariNatAH karmajazarIramiti, ata eva tadanyatra kArmaNamityuktam, karmaNo vikAraH kArmaNamiti, tathA coktam - kammavivAgo kammaNamaTTavihavicittakammaniSphan / savvesi sarIrANaM kAraNabhUyaM muNeyavvaM / / [karmavipAkaH kArmaNamaSTavidhavicitrakarmaniSpannam / sarveSAM zarIrANAM kAraNabhUtaM jJAtavyam / /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-232 305 atra 'savvesiM' iti sarveSAmaudArikAdInAM zarIrANAM kAraNabhUtaM bIjabhUtaM kArmaNaM zarIramiti, na khalvAmUlasamucchinne bhavaprapaJcaprarohabIjabhUte kArmaNe vapuSi zeSazarIraprAdurbhAvaH, idaM ca karmajaM zarIraM jantorgatyantarasaMkrAntau sAdhakatamaM kAraNam, tathAhi-karmajenaiva vapuSA parikarito janturmaraNadezamapahAyotpattidezamabhisarpati, nanu yadi kArmaNavapuHparikarito gatyantaraM saMkrAmati tarhi sa gacchannAgacchan vA kasmAnna dRzyate? ucyate, karmapudgalAnAmatisUkSmatayA cakSurAdIndriyAgocaratvAt, tathA ca paratIthikairapyuktam - antarA bhavadeho'pi sUkSmatvAnopalabhyate / niSkrAmanvA pravizanvA nAbhAvo'nIkSaNAdapi / / tadevaM caturdhA manoyogazcaturdhA vAgyogaH saptadhA ca kAyayoga iti paJcadaza yogAH / nanu taijasamapi zarIraM vidyate yad bhuktAhArapariNamanaheturyadvazAJca viziSTatapovizeSasamutthalabdhivizeSasya puMsastejolezyAvinirgamastatkimiha noktamiti ? ucyate, sadA kArmaNena sahAvyabhicAritayA tasya tadgrahaNenaiva gRhItatvAditi / / 1305 / / cakre0 : vyAkhyAtA prANAdidvAragAthA / samprati jIvalakSaNabhUtAnupayogAnAhuH - deva0 : atha jIve lakSayitavye kiM lakSaNamiti jijJAsAyAM jIvalakSaNAnyupayogAnAha - nANaM paMcaviyappaM anANatigaM ca savvasAgAraM / caudaMsaNamaNagAraM uvaogA bArasa hvNti||232|| cakre0 : jJAnaM paJcavikalpaM paJcabhedam / 1-tatrendriyA'nindriyaprabhavaM matijJAnam, 2-dravyabhAvazrutotthaM zrutajJAnam, 3-rUpidravyaviSayamavadhijJAnam, 4-manuSyakSetravartisaMjJimanaHparyAyagrAhakaM manaHparyAyajJAnam, 5-sarvaprakAzakaM kevalamasahAyaM jJAnaM kevalajJAnam, mithyAdRzAM viparItA'rthagrAhakANi jJAnAnyapyajJAnAnyeva teSAM trikaM 1-matyajJAnam, 2-zrutAjJAnam, 3-vibhaGgarUpam, sarvaM jJAnamajJAnaM ca 'sAgAraM' ti AkAro vyaktigrahaNapariNAmarUpo vizeSo vaiziSTyam, 'AgAro u viseso' [vizeSA.bhA.] iti vacanAt, tena saha vartata iti sAkAraM vizeSagrAhakamityarthaH / caturNAM darzanAnAM samAhAra zcaturdarzanaM cakSurdarzanAdi / 1-tatra cakSuSA sAmAnyA''kArasya grahaNaM cakSurdarzanam, 2-zeSendriyairmanasA cAcakSurdarzanam, 3-avadhinAtvavadhidarzanam, 4-kevalena punaH kevaladarzanam, na vidyata AkAraH prAguktarUpo yasya tadanAkAraM sAmAnyasyaiva grahaNAt / manaHparyAyajJAnaM tu vizeSagrAhakameveti na tatkRto darzanabhedaH / evamupayujyante jIvasya padArthagrahaNa ityupayogA dvAdaza bhvnti||232 / /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : jJAyate'vabudhyate'nena vastutattvamiti jJAnam, tacca samyagjJAnameva paJca vikalpA bhedA yasya tattathA, bhedAzcAbhinibodhikazrutAvadhimanaHparyavakevalAkhyAstatrAbhimukho yogyadezAvasthitavastvapekSayA niyataH svasvaviSayaparicchedakatayA bodho'bhinibodhaH sa evAbhinibodhikamindriyAnindriyaprabhavamarthAvagrahAdibhedam / zrUyate taditi zrutaM zabdamAtraM tacca dravyazrutameva, yatpunaH zabdamAkarNayataH svayaM vA vadataH pustakAdinyastAni vAkSarANyupalabhamAnasya zeSendriyagRhItaM vArthaM vikalpayato'kSarArUSitaM vijJAnamupajAyate tadiha bhAvazrutamakSarAnakSarAdi / avadhirmaryAdA rUpiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirityevaMrUpA, tadupalakSitaM jJAnamapyavadhidevanArakANAM bhavapratyayaH zeSANAM savipakSAnugAmikAvasthitahIyamAnabhedAt SoDhA / mana iti manodravyaparyAyAstAn parisamantAdavagacchatIti manaHparyavamRjuvipulabhedaM manuSpakSetravatisaMjJimanaHparyAyANAM grAhakam, na tu taJcintitabAhyavastUnAm, teSAmanumAnagamyatvAt, tathA ca 'jANai bajjhe anumANAu'tti kevalamasAdhAraNamanantaM vA sakaladravyaguNaparyAyAvabhAsakamiti tathA mithyAtvodayavatAmasadadhyavasAyAtmakAni jJAnAnyapyajJAnAnyeva, teSAM trikaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgarUpaM sarvamiti sublopaH prAkRtatvAt / sarvaM jJAnamajJAnaM ca, saha AkAreNa grAhyArthasArUpyalakSaNena varttata iti sAkAraM vizeSagrAhakamityarthaH / tathA caturNA darzanAnAM samAhArazcaturdarzanaM cakSurdarzanAdi, tatra cakSuSA sAmAnyAkArasya grahaNaM cakSurdarzanam, zeSendriyairmanasA cA'cakSurdarzanam, avadhinA tvavadhidarzanam, kevalena punaH kevaladarzanam, na vidyata AkAro grAhyArthasArUpyaM yasya, sAmAnyAkAragrahaNAdanAkAramiha ca manaHparyavajJAnaM vizeSAkAragrAhakameveti, na tatkRto darzanabhedo yadAha - vizeSAneva gRhNAnaM kSayopazamapATavAt / utpadyate manojJAnamatastatra na darzanam / / [ ] yatpunarmanaHparyavajJAnI kvacitsAmAnyAkAraM gRhNAti tadavadhidarzanenaiva veditavyaM tathA vibhaGgino darzanamavadhijJAninA samAnameveti na jJAnavattatrApi bhedastathA ca prajJaptiH - 'ohidasaNaaNagArovauttANaM bhaMte kiM nANI annANI ? goyamA ! nANIvi annANIvi, je nANI te atthegaiyA tinnANI atthegaiyA caunANI je annANI te niyamA tiannANI'ti evamupayujyante jIvasya padArthagrahaNaM prati sAdhanatAM bhajanta ityupayogA dvAdaza bhavantIti gAthArthaH / / 232 / /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA- 233, 234 * pravacanasAroddhAre- 1304 * idAnIM 'uvaoga bArasa'tti SaDviMzatyuttaradvizatatamaM dvAramAha - mai suya ohI maNa kevalANi gai suyaannANa vibbhaMgA / acakkhu cakkhu avahI kevalacaudaMsaNuvaugA / / " upayujyate vastuparicchedaM prati vyApAryate jIva ebhirityupayogA bodharUpA jIvasya svatattvabhUtA vyApArAH, te ca dvidhA - sAkArA anAkArAzca tatra AkAra::- prativastu pratiniyato grahaNapariNAmarUpo vizeSa: 'AgAro u viseso' iti vacanAt saha AkAreNa vartanta iti sAkArAH, sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSAMzagrAhiNa ityarthaH, tadviparItAstvanAkArAH, sAmAnyAMzagrAhiNa ityarthaH tatra matizrutAvadhimana: paryAyakevalAkhyAni paJca jJAnAni, matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgarUpANi trINi cAjJAnAnItyaSTau sAkArAH, acakSuzcakSuravadhikevalAkhyAni catvAri darzanAnyanAkArAH, tadevaM militA dvAdaza upayogAH, tatra jJAnAni darzanAni ca prAgevoktAni tathA matizrutAvadhijJAnAnyeva naJaH kutsArthatvAnmithyAtvakaluSitatayA yadA kutsitAni bhavanti tadA yathAkramaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgavyapadezabhAJji bhavanti, 'vibhaMga'tti viparIto bhaGgaH paricchittiprakAro yasmin tadvibhaGgamiti / / 1304 / / cakre0 : samprati jIvasyottarottaravizuddhirUpANi guNasthAnAnyAhuH deva0 : samprati jIvasyaivottarottaravizuddhirUpANi guNasthAnAnyAha micchaddiTThI sAsAyaNe ya taha sammamicchadiTThI ya / avirayasammaddiTThI virayAvirae patte y|| 233 / / tatto ya appamatte niyaTTianiyaTTibAyare sahame / uvasaMtakhINamohe hoi sajogI ajogI ya / / 234 / / 307 - cakre0 : 1 - mithyA'tathyo'rhaddharma iti dRSTirdarzanaM yasya sa mithyAdRSTiH, tarhi kathamasya guNasthAnatetyucyate, kasyApi vacanAderjinamatAnusAritvAd guNasthAnatA, yadvA sUtroktAkSaraikArocane'pi mithyAdRSTiH zeSarocanAttu guNasthAnatA / ekendriyAdInAM tu caitanyamAtraguNA'pekSayA / 2-AyaM sAdayatItyAsAdanam, anantA'nubandhikaSAyavedanam, nairukto yalopaH / sahAsAdanena varttata iti sAsvAdanaH sa caivaM bhavati kazcid gambhIrabhavodadhivartijanturanAbhoganirvarttitena yathApravRttikaraNasaMjJena zubhAdhyavasAyena sampAditasamastakarmAntaHkoTAkoTisthitirapUrvakaraNAkhya1. virayAviraI A, T,C 2. suhame PK, T, C, Z
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam zubhAdhyavasAyena granthibhedaM vidhAya, anivRttikaraNA''hvazubhAdhyavasAyena mithyAtvamohanIyasya karmaNaH sthiterantarmuhUrttapramANamantakaraNaM karoti / tato'ntarmuhUrtenA'dhastanIM sthitiM kSapayitvA, antarakaraNaprathamasamaya evopazamikasamyaktvamApnoti / tatra cA''ntaramauhUrtikopazamakAle jaghanyataH samayazeSe, utkarSataH SaDAvalikAzeSe, kasyacidanantAnubandhyudayAt, upazamazreNipatitasya ca sAsAdanasamyagdRSTitA bhavati / tadanantaramavazyamuparitanamithyAtvasthityudayAnmithyAdRSTitA / 3-samyagmithyAdRSTimizraH sa cA'ntarakaraNakAlaprAptamaupazamikasamyaktvamauSadhavizeSa 308 kalpamAsAdya madanakodravasthAnIyamuparitanamithyAtvamohanIyamazuddhArddhavizuddhavizuddhatvena tripuJjI - kRtyA'rddhavizuddhapuJjavedanakAle'ntarmuhUrtaM bhavati / tata UrdhvamavazyaM samyaktvaM mithyAtvaM vA''yAti / 4- -aviratasamyagdRSTirapratyAkhyAnakaSAyodayAdagRhItA'NuvratAdiH kevlsmyktvvaan| 5 - viratAvirato deze sthUlaprANivadhAdau virataH sarvasmiMzcA'virataH prtyaakhyaankssaayodyaat| 6-pramatta iti pramattasaMyataH kssaaydussprnnidhaandhrmaa'naadraadiprmaadvaan| 7- apramattastadviparItaH / 8 - 'niyaTTi' ttinivRttiraSTamaguNasthAnakam / ihAdyasamaya evA'saGkhyalokapradezatulyAni jaghanyAdInyutkRSTAntAnya'dhyavasAyasthAnAni / uttarottareSu samayeSvadhikA'dhika / teSu ca jaghanyAdutkRSTaM prAktanotkRSTAccottarajaghanyamanantaguNavizuddham / tatazca yugapadetadguNasthAnaM pratipannAnAM jantUnAmanyonyasya sambandhino'dhyavasAyasthAnasya nivRttirbhinnA'dhyavasAyasthAnavarttitvamityarthaH / iha ca karmaNAM sthitighAtarasaghAtAdInapUrvAn kuruta ityapUrvakaraNo'pyayamucyate / tatra pUrvaguNasthAneSu yAvat sthitikhaNDakaM rasakhaNDakaM ca hatavAMstato'tra bRhattaraM hanti / tathA vizuddhivazAdapavartanAkaraNenoparitanasthiteravatAryodayakSaNAnantaramantarmuhUrtakAlakSapaNIyAnAM pratisamayamasaGkhyaguNavRddhyA dalikAnAM viracanaM guNazreNiH / tAM ca prAkkAlato gurvvIpavarttitasvalpadalikAM racitavAn / iha tu kAlato laghvImapavarttitabhUridalikAM ca racayati / tathA zubhaprakRtiSvazubhaprakRtidalikAnAM vizuddhivazAdanusamayamasaGkhyaguNavRddhyA nayanaM guNasaMkramastamapyatrA'pUrvaM karoti sthitibandhaM ca pUrvaM dIrghaM kRtavAniha tu hasvamiti / ayaM copazamakSayayogyakarmadalikakaraNAdupazamakaH kSapakazca bhaNyate /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-233, 234 309 9-anivRttiyugapadetatpratipannAnAM mitho nA'dhyavasAyavyAvRttiH pratisamayamanantaguNavizuddhakakA'dhyavasAyasthAnatvAdasya / sUkSmasamparAyA'pekSayA bAdarasamparAyo yasya sa bAdarasamparAyo'nivRttizcAsau bAdarasamparAyazcAnivRttibAdarasamparAyaH / 10-'suhume' tti sUkSmasamparAyaH samantAt parA'yanti paryaTanti jIvAH saMsAramebhiriti samparAyAH kaSAyAH, iha zeSANAmanudayAt sUkSmaH kiTTIbhUto lobhAkhyaH samparAyo yasya sa tthaa| 11-upazAntaH sanneva karaNavizeSAd bhasmacchannAgnivadudayAyogyIbhUto moho yasya sa upazAntamohaH / 12-kSINamohaH kSapakazreNe: pAragataH kevalotpatterAgvartI bhvti| 13-'sajogi'tti sayogI kevalI kAyavAGmanoyogavAn / kAyena krAmati / vAcA dezanAM kurute / 'amanaskAH kevalinaH' [ ] iti vacanAnna ca kevalinaH sarvathA manoyogo nAsti, yadAha davvamaNojogeNa maNanANINaM aNuttarasurANa / saMsayavucchittiM kevaleNa nAUNa saya kuNai / / [ ] 14-ayogI ca yognirodhaadyogikevlii| guNirUpatayA caiSAmabhidhAnaM guNaguNinorabhedopacArAt / etAni guNAnAM jJAnAdInAM sthAnAni guNasthAnAni caturdaza bhavantItyanuktamapi prastAvAd jJeyam / kAlamAnaM caiSAm - micchattamabhavvANaM aNAiyamaNaMtayaM muNeyavvaM / bhavvANaM tu aNAI sapajjavasiyaM ca taM hoi / / chAvaliyaM sAsANaM samahia tettIsasAyara cautthaM / desUNapuvvakoDI paMcamagaM terasaM ca puDho / / lahu paMcakkhara carimaM taiyaM chaTThAi bArasaM jAva / iya aTThaguNaTThANA aMtamuhuttA ya patteyaM / / [prava.sAro. 1307, 8, 9] ayamanyazca vizeSaH - micche sAsANe vA avirayasammaMmi ahava gahiyaMmi / jaMti jiyA paraloe sesikkArasa guNe mottuM / / [prava.sAro0 1306] iti gAthArthaH / / 233, 234 / / 1. 'suhamitti
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : 1-tiSThanti yathAsambhavamavizuddhavizuddharUpatayA guNA eSviti sthAnAnyavasthAvizeSA guNAnAM jJAnAdInAM sthAnAni guNasthAnAni caturdaza bhavantItyanuktamapi prastAvAd jJeyam, tatra mithyA vakSyamANamithyAtvodayAdviparyastA dRSTiryasya sa tathA guNasthAnatvaM cAsya bhdrktvaadypekssyaa| 2-A ISatsvAdanaM tattvazraddhAnarasAnubhavaH saha tena varttata iti sAsvAdano'nantAnubandhyudayAda vakSyamANaupazamikasamyaktvAtpracyavamAno'dyApyanuditamithyAtvazcetyartha ekAraH sarvatra praakRttvaat| 3-tathA samyaktvamithyA ca samyagmithyA, samyagmithyA dRSTiryasya sa tathA vakSyamANArdhavizuddhapuJjavedanAnmizradarzana ityarthaH sarvANyapyavyayAni samuccayArthAni / 4-na virato'pratyAkhyAnakaSAyodayAt sAvadyayogebhya ityavirataH sa cAsau vakSyamANasamyaktvayogAtsamyagdRSTizca sa tthaa| 5-viratazcAsau dezato'viratazca sarvataH prtyaakhyaankssaayodyaadvirtaavirtH| 6-pramatta iti bhImAdinyAyAtpramattasaMyataH, pramAdyatIti pramatto'jJAnasaMzayaviparyayarAgadveSasmRtibhraMzayogaduSpraNidhAnadharmAnAdarANAM madhyAdanyatamapramAdavAn sa cAsau saMyatazca srvvirtH| 7-tatazcApramattasaMyato vrnnitprmaadrhitH|| 8-niyaTTi'tti nivRttibAdarastatra nivRttimanto vyAvRttA adhyavasAyataH parasparavilakSaNA ityartho bAdarAbAdarakaSAyA jantavo yatra sa tathA / iyamiha bhAvanA- kilaitasminnAdyasamaya evAsaGkhyalokapradezatulyAni jaghanyAdInyutkarSAntAnyadhyavasAyasthAnAnyuttarottareSu ca samayeSvadhikAdhikAni, teSu ca jaghanyAdutkarSaM prAktanotkarSAccottarajaghanyamanantaguNavizuddham, tatazca yugapadetadguNasthAnaM pratipannAnAM jantUnAM parasparamadhyavasAyato vailakSaNyamityartha iha ca karmaNAM sthitighAtarasaghAtAdInapUrvAn kuruta ityapUrvakaraNo'pyayamucyate tatra pUrvaguNasthAneSu yAvatsthitikhaNDakaM rasakhaNDakaM ca hatavAMstato'tra bRhattaraM hanti, tathA vizuddhivazAdapavartanAkaraNenoparitanasthiteravatAryodayakSaNAnantaramantarmuhUrttakAlakSapaNIyAnAM pratisamayamasaGkhyaguNavRddhyA dalikAnAM viracanaM guNazreNistAM ca prAkkAlato gurvImapavartitasvalpadalikAM ca racitavAn, iha tu kAlato laghvImapavartitabhUridalikAM ca racayati / tathA zubhaprakRtidalikAnAM ca racayati tathA zubhaprakRtiSvazubhaprakRtidalikAnAM vizuddhivazAdanusamayamasaGkhyaguNavRddhayA nayanaM guNasaGkramastamapyatrApUrvaM karoti sthitibandhaM ca pUrvaM dIrgha kRtavAniha tu hrasvamiti, ayaM copazamakSayayogyakarmadalikakaraNAdupazamakakSapakazca bhnnyte| 1. saMyatastataH T,B.C
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-233, 234 9-anivRttayo'vyAvRttA bAdarA yasminnasAvanivRttibAdaraH, pratisamayamanantaguNavizuddhakaikAdhyavasAyasthAnatvAdasya yugapadetatpratipannAnAM parasparaM nAdhyavasAyavailakSamityarthaH, ayamapyupazamakaH kSapakazca 9 / 10-suhame'tti sUkSmasamparAyastatra samantAt parAyanti paryaTanti jIvAH saMsAramebhiriti samparAyAH kaSAyA iha tu zeSANAmanudayAlobha eva grAhyaH, sUkSmaH kiTTIbhUtasamparAyo yasya sa tathA, ayamapyupazamakaH kSapakazca / 11-mohazabdasyobhayatra sambandhAdupazAnto vidyamAna eva karaNavizeSAdbhasmacchannAgnivadudayAyogyIbhUto moho yasya sa tathopazamazreNeruttIrNa ityarthaH / 12-kSINo'bhAvamApanno moho yasya sa tathA kSapakazreNeH pAragataH kevalotpatterAgvaH bhvti| 13-'sajogi'tti sayogikevalI, tatra saha yogaimanovAkkAyavyAparairvarttata iti sayogI, sarvaghanAderAkRtigaNatvAda bahuvrIhermatvarthIyaH / sayogI cAsau kevalI ca, na ca kevalino manoyogo nAsti, manaHparyavajJAnyAdibhirmanasA pRSTasya manasaiva dezakatvAt / 14-yoganirodhAdayogI, sa cAsau kevalI c| guNirUpatayA cAmISAmabhidhAnaM guNaguNinoH kathaJcidananyatvAditi / kAlamAnaM cAmISAm - micchattamabhavvANaM aNAiyamaNaMtayaM muNeyavvaM / bhavvANaM tu aNAI sapajjavasiyaM ca sammatte / / chAvalIyaM sAsANaM samahiya tettIsasAyara cautthaM / desUNapuvvakoDI paMcamagaM terasaM ca puDho / / lahu paMcakkhara carimaM taiyaM chaTThAi bArasaM jAva / iya aTThaguNaTThANA aMtamuhuttA ya patteyaM / / [prava. sAro0 1307, 8, 9] ayamanyazca vizeSaH - micche sAsANe vA avirayasammami ahava gahiyaMmi / jaMti jiyA paraloe sesikkArasaguNe mottuM / / [prava.sAro0 1306] iti gAthArthaH / / 233, 234 / / 1. 'sahamitti A,TB,C2. sarvaghanAghanAde A. 3. sAsAyaNe T.B.C
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ___ * Avazyakaniyuktau 'pratikramaNa' adhyayane saMgrahaNigAthAyAm-1, 2 * adhunA'mumeva guNasthAnadvAreNa darzayannAha saMgrahaNikAra: - micchaddiTThI sAsAyaNe ya taha sammamicchadiTThI y| avirayasammaddikI virayAvirae pamatte ya / / tatto ya appamatto niyaTTianiyaTTibAyare suhume / uvasaMtakhINamohe hoi sajogI ajogI ya / / kazcidbhUtagrAmo mithyAdRSTiH, tathA sAsvAdanazcAnyaH, sahaiva tattvazraddhAnarasAsvAdanena vartata iti sAsvAdanaH, kvaNadghaNTAlAlAnyAyena prAyaH parityaktasamyaktvaH, taduttarakAlaM SaDAvalikAH, tathA coktam uvasamasaMmattAto cayato micchaM apaavmaannss| sAsAyaNasaMmattaM tadaMtarAlaMmi chAvaliyaM / / tathA samyagmithyAdRSTizca samyaktvaM pratipadyamAnaH prAyaH saJjAtatattvarucirityarthaH, tathA'viratasamyagdRSTidezaviratirahitaH samyagdRSTiH, viratAvirataH zrAvakagrAmaH, pramattazca prakaraNAtpramattasaMyatagrAmo gRhyate, tatazcApramattasaMyatagrAma eva, 'NiyaTTiaNiyaTTibAyaro'tti nivRttibAdaro'nivRttibAdarazca, tatra kSapakazreNyantargato jIvagrAmaH kSINadarzanasaptako nivRttibAdaro bhaNyate, tata UrdhvaM lobhANuvedanaM yAvadanivRttibAdaraH, 'suhume 'tti lobhANUn vedayan sUkSmo bhaNyate, sUkSmasamparAya ityarthaH, upazAntakSINamohaH zreNiparisamAptAvantarmuhUrtaM yAvadupazAntavItarAgaH kSINavItarAgazca bhavati, sayogyaniruddhayogo bhavasthakevaligrAma ityarthaH, ayogI ca niruddhayogaH zailezyAM gato hrasvapaJcAkSarodriNamAtrakAlaM yAvaditi gAthAdvayasamAsArthaH / / 1, 2 / / cakre0 : uktAni jIvasthAnayogopayogaguNasthAnAni / athaitAni gatyAdidvAreSu vicAryanta iti tAnyAhuH - deva0 : evamiyatA granthena jIvasthAnAni tadgatayogopayogaguNasthAnAni ca pratipAditAnyetAni ca gatyAdidvAreSu vicAryanta iti tAnyAha - gaiiMdie ya kAe joe vee kasAyanANe ya / saMyama-daMsaNa-lesA bhavasamme sniaahaare||235 / / cakre0 : gatau nArakAdikAyAm 4, 'iMdie ya' tti ekendriyAdau 5, kAye pRthvIkAyAdau 6, yoge manaAdau 3, vede stryAdau 3, kaSAye krodhAdau 4, jJAne matyAdau 5, upalakSaNa1. kAye T,B,CK
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-235 313 tvAnmatyajJAnAdau ca 3, eSa evA'nyatrA'pi savipakSapade hetuH / saMyame dezasaMyamasAmA kAdA vasaMyame ca 7, darzane ca cakSurdarzanAdau 4, lezyAsu kRSNAdyAsu 6, 'bhava'tti bhavye, abhavye ca 2, 'sammi'tti samyaktve kSAyikaupazamikakSAyopazamikamizrasAsvAdanarUpe, mithyAtve ca 6 / saMjJinyasaMjJini ca 2, AhArake'nAhArake ca 2, etAni mUlatazcaturdaza uttarabhedApekSayA tu dviSaSTiriti / atha kimeteSvityAhuH 'eesu maggaNaTThANesu jIvaguNajoguvaogAmaggijjati' tti vAkyaM vicitratvAt tantraracanAyAH / ata eva nAnAcchandovizeSairgumpho'treti / mAryante vicAryante jIvAdipadAnyAsviti mArgaNAstAzca tAni sthAnAni ca mArgaNAsthAnAni / eteSu mArgaNAsthAneSu jIvaguNayogopayogAH / jIvacaturdazakaguNasthAnakayogopayogA mAryante / yathA kasyAM gatau kiyanti jIvasthAnAni - aparyAptasUkSmaikendriyAdIni, guNasthAnAni vA mithyAdRSTyAdInItyAdi / tadyathA - suranArakagatyoH paryAptA'paryAptarUpaM saMjJidvayam 2 / manuSyagatau saMjJidvayamaparyAptA'saMjJI ca 3 / tiryaggatau sarvANi 14 / ekendriyeSu paryAptAparyAptasUkSmabAdaraikendriyarUpANi catvAri 4 / dvitricaturindriyeSu paryAptA'-paryAptasvarUpe dve 2 / paJcendriyeSu paryAptA'paryAptAsaMjJisaMjJinaH 4 / sthAvarakAye paJcavidhe paryAptA'paryAptasUkSmabAdaraikendriyarUpANi catvAri 4 / trasakAye zeSANi daza 10 / manoyoge paryAptaH saMjJI - 1 / vAgyoge paryAptA dvitricaturindriyA'saMjJisaMjJinaH 5 / kAyayoge sarvANi 14 / puMstrIvedayoH saMjJidvayam 2 / napuMsakavede sarvANi 14 / kaSAyeSu sarvANi 14 / matizrutA'vadhivibhaGgeSu saMjJidvayam 2 / matizrutA'jJAnayoH sarvANi 14 / manaHparyAyakevalajJAnayoH paryAptaH saMjJI 1 / dezasaMyatasAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAteSu paryAptaH saMjJI 1 / asaMyame sarvANi 14 / cakSurdarzane paryAptacaturindriyAsaMjJisaMjJirUpANi trINi 3 / acakSudarzane sarvANi 14 / avadhidarzane saMjJidvayam 2 / kevaladarzane paryAptaH saMjJI 1 / AdyalezyAtraye sarvANi 14 / tejolezyAyAM saMjJidvayamaparyAptabAdaraikendriyazca 3, tejolezyAvatAM bhuvanapatyAdInAM bAdarabhUdakapratyekavanaspatiSUtpAdAd, [padmazuklayostu saMjJidvikam] bhavye'bhavye ca sarvANi 14 / kSAyikakSAyopazamikayoH saMjJidvayam 2, aupazamikasamyaktve tu paryAptaH saMzyekaH 1, aparyAptasyaupazamikasamyaktvA'nupapatteH, tasya tatprAptiyogyazuddhayabhAvAt /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam aNabaMdhodayamAugabaMdhaM kAlaM pi sAsaNo kuNai / uvasama sammaddiTThI cauNhamikkaM pi no kuNai / / [ ] iti vacanAdaparyAptasya pArabhavikaupazamikasamyaktvasyApyasambhavaH / upazAntamohasya sarvArthotpattAvapi 'paDhamasamae ceva saMmattapuMjaM udayAvaliyAe choDhUNa sammattapuggale veei tti [ ] nA'paryAptasyaupazamikatvam / mizre paryAptasaMjJI 1 / sAsvAdane bAdaraikendriyadvitricaturindriyA'saMjJino'paryAptAH saMjJidvayaM ca 7 / mithyAtve sarvANi 14 / saMjJini saMjJidvayam 2 / asaMjJini saMjJidvayavarjAni dvAdaza 12 / AhArake sarvANi 14 / anAhArake saptApyaparyAptAH saMjJIparyApto'pItyaSTau 8 / / devanArakagatyozcatvAryAdyAni guNasthAnAni 4 / tiryaggatau paJca 5 / manuSyagatau caturdaza 14 / ekadvitricaturindriyeSvAdye dve 2 / paJcendriyeSu sarvANi 14 / pRthivyudakavanaspatikAyeSu dve 2 / tejaskAyavAyukAyayorekam 1 / trasakAye sarvANi 14 / yogeSvayogivarjAni trayodaza 13 / vedeSvAdyAni nava 9 / kaSAyatraye'pi tAnyeva 9 / lobhe dazA''dyAni 10 / matizrutA'vadhijJAneSvaviratAdIni nava 9 / manaHparyAyajJAne pramattAdIni sapta 7 / kevalajJAne'ntye dve 2 / ajJAnatrike AdyAni trINi 3 / sAmAyikacchedopasthApanIyayoH pramattAdIni catvAri 4 / parihAravizuddhike pramattApamatte dve 2 / dezasaMyame viratA'viratamekam 1 / sUkSmasamparAye sUkSmasamparAyamekam 1 / yathAkhyAle'ntyAni catvAri 4 / asaMyama AdyAni catvAri 4 / cakSuracakSudarzanayorAdyAni dvAdaza 12 / avadhidarzane'viratAdIni nava 9 / kevaladarzane'ntye dve 2 / AdyalezyAtraya AdyAni SaT 6 / tejapadmayostu sapta 7 / zuklAyAmAdyavarjAni 13 / bhavye sarvANi 14 / abhavya Adyam 1 / kSAyopazamikasamyaktve'viratAdIni catvAri 4 / aupazamike'STau 8 / kSAyika ekAdaza 11 / sAsvAdane dvitIyam 1 / mizre tRtIyam 1 / mithyAtva Adyam 1 / saMjJini sarvANi 14 / asaMjJinyAdyadvayam 2 / AhAraka AdyAni trayodaza 13 / anAhArake mithyAtvasAsvAdanA'viratasayogyayogyAkhyAni 5 / devanArakagatyoraudArikadvikA''hArakadvikonA ekAdaza yogAH 11 / tiryaggatAvAhArakadvikonAH 13 / manuSyagatau sarve 15 / ekendriyeSvaudArikadvikavaikriyadvikakArmaNAkhyAH paJca 1. poggalo vaitti PK
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 - tattvatattvam gA- 235 315 5 / dvitricaturindriyeSvaudArikadvikakArmaNAntyabhASAkhyAzcatvAraH 4 / paJcendriyeSu sarve 15 / pRthivyaptejovanaspatikAyeSvaudArikadvikakArmaNAkhyAstrayaH 3 / vAyukAye te savaikriyadvikAH 5 / kA sarve 15 / manovAgyogayoH kArmaNaudArikamizronAH 13 / kAyayoge sarve 15 / strIveda AhArakadvikonAH 13 / puMnapuMsakavedayoH sarve 15 / kaSAyeSu sarve 15 / matizrutAvadhiSu sarve 15 / manaHparyAyajJAne kArmaNaudArikamizronAH 13 / kevalajJAna AdyA'ntyamanovAgyogaudArikadvikakArmaNAkhyAH 7 / ajJAnakatrika AhArakadvikonAH 13 / dezasaMyame kArmarNodArikamizrA''hArakadvikonAH 11 / sAmAyikacchedopasthApanIyayoH kArmaNaudArikamizronAH 13 / parihAravizuddhikasUkSmasamparAyayoraSTau manovAgyogA audArikayogAzceti 9 / yathAkhyAte taijasakArmaNaudArikamizrAH 11 I asaMyama AhArakadvikonAH 13 / cakSurdarzane kArmaNaudArikamizronAH 13 / acakSuravadhidarzanayoH sarve 15 / kevaladarzana AdyAntyamanovAgyogaudArikadvikakArmaNAkhyAH 7 / lezyASaTke sarve 15 / bhavye sarve 15 / abhavya AhArakadvikonAH 13 / kSAyikakSAyopazamikayo: sarve 15 / aupazamike, sAsvAdane, mithyAtve cAhArakadvikonAH 13 / mizre manovAgyogASTakam, audArikavaikriyau ca 10 / saMjJini sarve 15 / asaMjJinyaudArikadvikavaikriyadvikakArmaNA'ntyabhASAkhyAH 6 1 AhArake'kArmaNAH 14 [sarve 15] | anAhArake kArmaNayogaH 1 / manuSyagatau dvAdazopayogAH 12 / devanArakatiryaggatiSu manaHparyAyakevaladvikavarjAH 9 / ekadvitrIndriyeSvacakSurdarzanamatizrutA'jJAnarUpAH 3 / caturindriyeSu te sacakSurdarzanAH 4 / paJcendriyeSu sarve 12 / sthAvarakAye matizrutA'jJAnA'cakSurdarzanAkhyAH 3 / trasakAye, yogeSu, vedeSu ca sarve 12 / kaSAyeSu kevalidvikonA: 10 / jJAnacatuSke jJAnacatuSkadarzanatrayarUpAH 7 / kevalajJAne dvau kevalopayogau 2 / ajJAnatraye darzanadvikA'jJAnatrayarUpAH 5 / dezasaMyame jJAnatrayadarzanatrayarUpAH 6 / sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyeSu jJAnacatuSkadarzanatrayarUpAH 7 / yathAkhyAte sakevaladvayAH 9 / asaMyame manaH paryAyakevaladvayavarjAH 9 / acakSuzcakSurdarzanayoH kevaladvikonAH 10 / avadhidarzane jJAnacatuSkadarzanatrayarUpAH 7 / kevaladarzane kevalopayogau dvau 2 / lezyApaJcake kevalidvikonAH 90 / zuklAyAM dvAdaza 12 / bhavye dvAdaza 12 / abhavye'jJAnatrayaM darzanadvayaM ca 5 / kSAyike'jJAnavarjAH 9 / kSAyopazamikaupazamikayorjJAnacatuSkaM
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam darzanatrikaM ca 7 / mizre jJAnatrayaM darzanatrayaM cA'jJAnamizram 6 / sAsvAdane mithyAtve ca darzanadvayamajJAnatrayaM ca 5 / saMjJini dvAdaza 12 / asaMjJini dve'jJAne dve darzane ca 4 / AhArake dvAdaza 12 / anAhArake manaHparyAyacakSurdarzanonAH 10 / evaM gatyAdiSu jIvasthAnaguNasthAnayogopayogA darzitA iti||235 / / deva0 : iha prAkRtatvAt kvacidvibhaktilopaH kvacittvekavadbhAvastatra gatAviti gatimaGgIkRtya 4, 'iMdie yatti indriyANyaGgIkRtya 5, evaM kAye pRthivIkAyAdau 6, yoge mana Adau 3, vede stryAdau 3, kaSAye krodhAdau 4, jJAne matyAdAvupalakSaNatvAnmatyajJAnAdau ca 8, evamanyatrApi yatra savipakSaM padaM tatrAyameva hetuH, saMyame dezasaMyamasAmAyikAdAvasaMyame ca 7, darzane cakSurdarzanAdau 4, lezyAsu kRSNAdyAsu 6, bhImasenavatsamudAyazabdAnAmavayave'pi vRttidarzanAdbhavasiddhike'bhavye ca 2, 'sammi'tti samyaktve kSAyopazamikakSAyikaupazamikamizrasAsvAdanarUpe mithyAtve ca 6, saMjJinyasaMjJini ca 2, AhArake'nAhArake ca, prathamazcakAraH samuccayArthaH, dvitIyastveteSAmeva padAnAmavAntarabhedasUcako'ta eva mUlatazcaturdazasUttarabhedApekSayA tu dviSaSTipramANeSviti gAthArthaH / kimityAha 'eesu maggaNaThANesu jIvaguNajoguvaogAmaggijjaMti'tti vAkyam, etaccaivaM vicitratvAttantraracanAyA ata eva nAnAchandovizeSairviracanamiti / mAryante vicAryante jIvAdipadAnyAsviti mArgaNAstAzca tAni sthAnAni ca vicArAspadAni teSu, zeSaM spaSTam, tathA yadyapi pUrvamekavidhatvadvividhatvAdibhirbahubhiH prakArairjIvasthAnAni pratipAditAni, tathApyatisaGkSapAzrayaNAd duravagamam, vistarAzrayaNe ca saGkSaparucitvAtsattvAnAmanAdeyaM syAditi madhyamasthAnavartI caturdazaka eva mArgaNAsu mAryate, asyaiva sUtre prAyo vicAraNAt, tatra gatimaGgIkRtya tAvatsuranArakayoH paryAptAparyAptasaMjJinau 2, manuSyeSu tRtIyo'saMzyaparyAptaH 3, tiryakSu caturdazApi jIvasthAnAni 14 / indriyANyadhikRtyaikendriye paryAptAparyAptasUkSmabAdarAH 4, dvitricaturindriyeSu tAveva paryAptAparyAptau dvau dvau 2, paJcendriyeSu paryAptAparyAptA'saMjJisaMjJinaH 4 / kAyadvAre sthAvareSu paJcasvapyekendriyeSviva 4, traseSu zeSA daza 10 / yogadvAre manoyoge paryAptasaMzyeva 1, vAgyoge paryAptadvitricaturindriyAsaMjJisaMjJinaH 5, kAyayoge sarve'pi 14 / vedadvAre
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-235 317 paMstrIvedayoH karmagranthAbhiprAyeNa paJcendriyeSveva 4, sUtrAbhiprAyeNa tu paryAptAparyAptasaMjJinAveva, asaMjJI tu paryApto'paryApto vA napuMsakavedaM eva, tathA ca prajJaptiH - 'asannipucchA-goyamA napuMsagaveyagA' napuMsakavede tu sarvepi 14 / kaSAyadvAre caturdhvapi sarvepi 14 / jJAnadvAre matizrutAvadhivibhaGgeSu paryAptAparyAptasaMjJinau 2, mana:paryavakevalayoH paryAptasaMzyeva 1, matizrutAjJAnayoH sarve'pi 14 / saMyamadvAre dezasaMyame sAmAyikAdiSu ca paryAptasaMjJI 1, asaMyame tu sarve'pi 14 / darzanadvAre cakSurdarzane paryAptacaturindriyAsaMjJisaMjJinaH 3, acakSurdarzane sarve'pi 14, avadhidarzane paryAptAparyAptasaMjJinau 2, kevaladarzane saMjJiparyAptakaH 1 / lezyAdvAra AdyAsu tisRSu sarve'pi, taijasyAM bAdarAparyAptakaH saMjJidvikaM ca 3, padmazuklayostu saMjJidvikam 2 / bhavyadvAre bhavyeSvabhavyeSu ca sarve'pi 14 / samyaktvadvAre kSAyopazamikakSAyikayoH saMjJidvayam 2, sAsvAdane'paryAptabAdaradvitricaturindriyAsaMjJisaMjJinaH saMjJiparyAptakazca 7, mizraupazamikayoH paryAptasaMjJI, yatpunaraupazamike saMjJinamaparyAptamapi kecidicchanti tanna yuktikSamam, yato'paryAptAvasthAyAM tathAvidhazuddhayabhAvAttasyAnutpatteH - aNubaMdhodayamAugabaMdhaM kAlaM ca sAsaNo kuNai / uvasamasammaddiTThI cauNhamikkaMpi no kuNai / / [ ] iti vacanAt pArabhavikasyApyaghaTanAditi, mithyAtve tu sarve'pi 14 / saMjJidvAre saMjJini saMjJidvikamasaMjJini saMjJidvikarahitA dvAdaza 14 / AhArakadvAra AhArakeSu sarve, anAhArake tu saptAparyAptAH, saMjJiparyAptakazca 14 / iti mArgitAni gatyAdiSu jIvasthAnAni / __ samprati guNasthAnAni mRgyante-tatra gatidvAre devanArakayorAdyAni catvAri 4, tiryakSu paJca 5, manuSyeSu caturdazApi 4 / indriyadvAra ekendriyavikalendriyeSvAdye dve 2, paJcendriyeSu caturdaza 14 / kAyadvAre pRthivyudakavanaspatiSvAdye dve 2, tejovAyuSu prathamameva 1, trasakAye caturdaza 14, yogadvAre sAmAnyena trayodaza 13, caramaguNasthAnaM tvayogina evamuttaratrApi bhaavniiym| vedadvAre nava 9 / kaSAyadvAre kaSAyatraye nava 9, lobhe tu daza 10 / jJAnadvAre matizrutAvadhiSvaviratAdIni nava 9, manaHparyave tu pramattAdIni sapta 7, kevale carame dve 2, ajJAnatrike tvAdye dve 2, mizraSTerapyajJAnavAdinAM tu mate trINi 3, saasvaadnsmygdRssttestvnntaanubndhikssaayairtiduussittvaadjnyaanmev| 1. saMjJidvikaM T,B,C
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam saMyamadvAre sAmAyikacchedopasthApanIyayoH pramattAdIni catvAri 4, parihAravizuddhike pramattApramatte 2, dezaviratasUkSmasamparAyayoH svaM svam 1, yathAkhyAte caramANyasaMyame tvAdyAni catvAri 4 / darzanadvAre cakSuracakSurdarzanayorAdyAni dvAdaza 12, avadhidarzane tvaviratAdyAni nava 9, kevaladarzane caramadvikam 2, lezyAdvAre kRSNanIlakApotalezyAsvAdyAni SaT 6, taijasIpadmayoH sapta 7, zuklAyAM trayodaza 13, bhavyadvAre bhavyeSu sarvANi 14, abhavyeSu prathamameva 1 / samyaktvadvAre kSAyopazamike catvAryaviratAdIni 4, kSAyike tvekAdaza 11, aupazamike punaraSTau 8, sAsvAdanamizramithyAtveSu svaM svaM 1 / saMjJidvAre saMjJiSu caturdaza 14, saMjJitvaM ca sayogino dravyamanaHpratItyAyoginastu pUrvAvasthAmasaMjJiSu mithyAtvasAsvAdanau 2 / AhArakadvAra AhArakeSvAdyAni trayodaza 13, anAhArakeSu mithyAtvasAsvAdanAviratasayogyayogyAkhyAni paJceti 5 / mAgitAni guNasthAnakAni / samprati yogAnAmavasarastatra tAvadyeSu padeSu paJcadazApi yeSu ca trayodazayogAH sambhavanti tAni lAghavArthaM kathyante, tathAhi- manujagati-1 paJcendriya-2 trasakAya-3 kAyayoga-4 puM-5 napuMsakaveda-6 kaSAya-10 mati-11 zrutA-12 vadhya-13 cakSu-14 ravadhidarzana-15 lezyASaTka-21 bhavya-22 kSAyopazamika-23 kSAyikasamyaktva-24 saMjJi-25 lakSaNapaJcaviMzatisthAneSu paJcadazApi / tiryaggati-1 strIvedA-2 jJAnatrikA-5 saMyamA-6 bhavyau-7 pazamikasamyaktva-8 sAsvAdana-9 mithyAtve-10 SvAhArakatanmizravarjitAstrayodaza, mano-11 vAgyoga-12 manaHparyava-13 sAmAyika14 cchedopasthApanIya-15 cakSurdarzaneSu-16 tvaudArikamizrakArmaNavarjitAtrayodazeti / sampratyavaziSTeSu kathyate / tatra gatidvAre suranArakagatyoraudArikadvikazcAhArakadvikavarjitA ekAdaza ekAdaza 11 ! indriyadvAra ekendriyeSvaudArikadvikavaikriyadvikakArmaNA: 5, vikaleSvaudArikadvikakArmaNAsatyAmRSAbhASAH 4 / kAyadvAre vAyukAya audArikadvikavaikriyadvikakArmaNAH 5 / zeSasthAvarakAye ta eva vaikriyadvikavarjAH 3 / yoga, veda, kaSAya dvArANyuktArthAni / jJAnadvAre kevalajJAne satyA asatyAmRSAvAga 2 manaH 2 kArmaNaudArikadvikAni 7 / saMyamadvAre parihAravizuddhikasUkSmasamparAyayorvAkcatuSTayamanazcatuSTayaudArikAH 9, yathAkhyAte ta eva kArmaNaudArikamizrasahitAH 11, dezasaMyame tu pUrve nava vaikriyadvikAnvitAH 11 / darzanadvAre kevaladarzane kevalajJAnoktAH sapta 7 / lezyA bhavyadvAre tUktArthe / samyaktvadvAre mizradRSTau vAkcatuSTayamanazcatuSTayaudArikavaikriyAH 10 / saMjJidvAre'saMjJinyaudArikadvikavaikriyadvikakArmaNAsatyAmRSAbhASAH 6 / AhArakadvAra
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-235 319 AhArakeSu kArmaNavarjAzcaturdaza [sarve 15], anAhArakeSu kArmaNa eveti 14 / gatyAdiSu yogamArgaNA kRtA / athopayogA gaveSyante-tatra gatidvAre suranArakatiryaggatiSu manaHparyavakevaladvikarahitA nava 9, iha yatra kvacijjJAnadarzane vivakSiSyete tatra dvikamityabhidhAsyate manujagatau dvAdazApi 12 / indriyadvAra ekadvitrIndriyeSvacakSurdarzanamatizrutAjJAne ca 3, caturindriyeSu cakSurdarzanaM caturtham 4, paJcendriyeSu sarve'pi 12 / kAyadvAre sthAvarakAyeSvekendriyeSviva 3, trasakAye sarve'pi 12 / yogadvAre sAmAnyena sarve'pi 12 / evaM vedadvAre'pi 12 / kaSAyadvAre caturdhvapi kevaladvikahInA daza 10 / jJAnadvAre matizrutAvadhimanaHparyaveSvAdyAni catvAri jJAnAni trINi ca darzanAni 7, kevale kevaladvikam 2, ajJAnatrike tvajJAnatrikamAdyadarzanadvayaM ca 5 / nanu pUrvaM vibhaGgino'pyavadhidarzanaM pratiSThitam, taccehAjJAnatrike prathamadarzanadvayaM pratipAdayataH kathaM na viruddhayate ? satyam, tatsUtrAzayena, etatpunaH karmagranthAbhiprAyeNeti, atra ca vibhaGginaH sAmAnyAkAragrahaNamacakSurdarzaneneti / saMyamadvAre sAmAyikAdiSu caturkhAdyacaturjJAnadarzanatrikANi 7, yathAkhyAte tAnyeva kevaladvikayutAni 9, dezasaMyame prathamajJAnatrayadarzanatraye 6, asaMyame manaHparyavakevaladvikavarjA nava 9 / darzanadvAre cakSuracakSurdarzanayoH kevaladvikarahitA daza 10, avadhidarzane prathamacaturjJAnadarzanatrikANi 7, kevaladarzane kevaladvikam 2 / lezyAdvAre paJcasu kevaladvikarahitA daza 10, zuklAyAM tu sarve'pi 12 / bhavyadvAre bhavyeSu sarve'pi 12, abhavyeSvajJAnatrikamAdyadarzanadvayaM ca 5 / samyaktvadvAre kSAyopazamikaupazamikayorAdyacaturjJAnadarzanatrikANi 7, kSAyike tAnyeva sakevaladvikAni 9, sAsvAdanamithyAtvayorajJAnatrayadarzanadvayalakSaNAH paJca 5, mizre jJAnatrayadarzanatrayarUpAH SaT 6, kevalamajJAnamizrAH / saMjJidvAre saMjJini sarve, asaMjJinyAdyamajJAnadvayaM darzanadvayaM ca 4, AhArakadvAra AhArakeSu sarve, anAhArakeSu manaHparyavacakSurdarzanarahitA dazeti 10 / iha ca yogadvAre vAgyogaH kAyaM vinA, manoyogazca vAkkAyavyatirekeNa na sambhavatIti tayostadanugatayoreva jIvAdimArgaNA, kAyastu vAGmanobhyAm, vAk tu manasA vinApi sambhavatIti nizcayanayamatena tayostadvinAkRtayorjIvAdayo mAya'nte / tatra kAyayoga AdyAni catvAri jIvasthAnAni, dve guNasthAne'jJAne'cakSurdarzanaM ceti traya upayogAH, audArikadvikavaikriya
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam dvikakArmaNAH paJca yogaaH| manorahitavAgyoge paryAptAparyAptadvitricaturindriyAsaMjJinaH 8 jIvAH, Adyau dvau guNau 2, audArikadvikakArmaNAH satyAmRSAbhASAH 4 svarUpA yogAH, AdyA ajJAnadvayadarzanadvayarUpAstUpayogAH / manoyoge paryAptAparyAptasaMjJinau jIvau caramavarjAstrayodaza guNAH kArmaNaudArikamizravarjAstrayodaza yogA dvAdazopayogA iti, nizcayamatena cAparyAptasyApi vAGmanoyogau labhyeta iti tayostadabhidhAnamanavadyamiti / yathAsthAnaM tu yogeSu yA mArgaNA sA vyavahArAbhiprAyeNeti kRtaM prasaGgeneti jiivtttvm||235 / / * paJcasaMgraha-21 * gatyAdisthAnotkIrtanAmAha - gaiiMdie ya kAe joge vee kasAyalesAsu ya / saMjamadaMsaNanANe bhavvasannisammaAhAre / / gatIndriye ca kAye yoge vede kaSAyalezyAsu ca saMyamadarzanajJAne bhavyasaMjJisamyagAhAre 'sarUpANAmekazeSa ekavibhaktau' ityekazeSasamAsAd dvandvaikatvamityevaMbhUtalakSaNAt prAkRtalakSaNAnusArAJcottaratrApi draSTavyAni padAni / padArthastu gatidvAraM caturvidham, indriyadvAraM paJcadhA, kAyadvAraM dvidhA, yogavedadvAre pratyekaM tridhA, kaSAyadvAraM caturddhA, lezyAdvAraM SoDhA, saMyamadvAraM ca paJcadhaikadhA vA, darzanadvAraM caturddhA, jJAnadvAramaSTadhA, bhavyasaMjJisamyagdRSTyAhArakadvArANi savipakSANi, teSu jIvaguNasthAnAni mantavyAnIti vAkyazeSa iti gAthArthaH / / 21 / / * pravacanasAroddhAre-1303 * idAnIM 'maggaNacaudasago'tti paJcaviMzatyuttaradvizatatamaM dvAramAha - gaiiMdie ya kAye joe vee kasAyanANesuM / saMjama-daMsaNa-lesA bhv-smme-snni-aahaare|| ___ gatirindriyANi kAyA yogA vedA kaSAyA jJAnAni saMyamo darzanAni lezyA bhavyAH samyaktvaM saMjyAhAraka iti mUlabhedApekSayA caturdaza mArgaNAsthAnAni, mArgaNaM-jIvAdInAM padArthAnAmanveSaNaM mArgaNA tasyAH sthAnAni-AzrayA mArgaNAsthAnAni, uttarabhedApekSayA tu dvASaSTiH, tathAhi-suranaratiryagnArakagatibhedAd gatizcaturdhA, sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrendriyabhedAt paJcendriyANi, pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasakAyabhedAt kAyaH SoDhA, manovacanakAyAkhyA yogAstrayaH, strIpuMnapuMsakasvarUpA vedAstrayaH, krodhamAnamAyAlobhalakSaNAH kaSAyAzcatvAraH, matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAt paJca jJAnAni, jJAnagrahaNena cAjJAnamapi tatpratipakSabhUtamupalakSyate, taJca tridhA-matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnabhedAt, evamaSTau, sAmAyikacchedopa
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-236 sthApanIyaparihAravizuddhikasUkSmasaMparAyayathAkhyAtabhedAt saMyamaH paJcadhA, tatpratipakSatvAcca dezasaMyamo'saMyamazca gRhyate, evaM sapta, cakSuracakSuravadhikevalabhedAJcatvAri darzanAni, kRSNA nIlA kApotI taijasI padmA zuklA ceti SaD lezyAH, bhavyastatpratipakSatvena cAbhavya iti dvayaM, kSAyopazamikakSAyikaupazamikabhedAt samyaktvaM tridhA, samyaktvagrahaNena ca tatpratipakSabhUtAni mizrasAsvAdanamithyAtvAnyapi gRhyanta evaM SaT, saMjJI tatpratipakSazcAsaMjJIti dvayam, AhArakastatpratipakSo'nAhAraka iti dvayam, sarvamIlane ca dvASaSTiriti / / 1303 / / cakre0 : uktaM saprapaJcaM jIvatattvam, sampratyajIvatattvamAhuH - deva0 : saprapaJcaM jIvatattvamabhihitam, sampratyajIvatattvasyAvasarastatra jIvatattve jIvacaturdazaka ukta iha tvajIvacaturdazakamAha - dhammAdhammAgAsA tiyatiyabheyA taheva addhA ya / khaMdhA desapaesA paramANu ajIva caudasahA / / 236 / / cakre0 : dharmAdharmAkAzAni dharmAstikAyA'dharmAstikAyA''kAzAstikAyAH / dhArayati gatipariNatAJjIvapudgalAMstatsvabhAvatva iti dharmaH, astayaH pradezAsteSAM kAyaH saGghAto'stikAyo dharmazcAsAvastikAyazca dharmAstikAyaH / adharmAstikAyastadviparItaH, AkAzAstikAyaH pratItaH / ete trayopi tritribhedAH / yathA dharmAstikAyo dharmAstikAyadezo dharmAstikAyapradeza iti / evamanyAvapi / tadevamete nava / tathaivA'ddhA ca kAla: sa caikavidha eva vartamAnasamayalakSaNo'tItAnAgatayovinaSTA'nutpannatvenA'sattvAt / skandhAH saMhativizeSabhAjaH pudgalAH, dezAH skandhabhAgAH, pradezAH skandhAnAmeva sUkSmatamabhAgAH, paramANavo niraMzAH skandharUpatvA'pariNatAH / evmjiivaashcturdshdhaa||236|| deva0 : pade'pi padasamudAyAvagamAddharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyAH puMstvaM ca praakRtvaat| tatra dhArayati gatipariNatAJjIvapudgalAMstatsvabhAva iti dharmaH / astayazceha pradezAsteSAM cIyata iti kAyaH saGghAto'stikAyaH / tato dharmazcAsAvastikAyazceti dharmAstikAyaH sakaladezapradezAnugasamAnapariNatimadviziSTaM dravyam, evamuttaratrApi / na dhArayati gatipariNatAvapi jIvapudgalAMstatsvabhAvatAyAM nAvasthApayati sthityupaSTambhakatvAttasyetyadharmaH / AGiti maryAdayA svasvabhAvAparityAgarUpayA kAzante svarUpeNaiva pratibhAsante'smin padArthA ityAkAzaH / yadA tvabhividhAvAG tadA AGiti sarvabhAvAbhivyAptyA kAzata ityAkAzaH / ete kimityAha- trayaH - parimANamasyeti trikastato vIpsAyAM dvivacane trikatriko bhedo yeSAM te tathA, ekaikastribheda 1. svabhAvatAyAmiti A,B,C 2. rUpatayA T,B,C
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ityarthaH / tathAhi - dharmAstikAyo dharmAstikAyadezo dharmAstikAyapradezazca, evamuttaratrApi / evametena ca tathaiva tenaivAjIvatvaprakAreNAddhA ca kAlo'yaM tvekavidha eva vartamAnasamayalakSaNo ye punaratItAnAgatasamayAsteSAM vinaSTAnutpannatvenAsattvAd, AvalikAdayastu pUrvasamayanirodhenaivottarasamayasadbhAva iti tattvataH samudayasamutpAdyasambhavena vyavahArArthameva kalpitAH / tathA skandanti zuSyanti dhIyante ca poSyante ca pudgalAnAM vicaTanena caTanena ceti skandhAH saMhativizeSabhAjaH pudgalAH / dizyante pradezApekSayA'samAnapariNatirUpatve'pi dezApekSA samAnapariNatimAzritya viziSTarupatayopadaya'nta iti dezAH skandhabhAgAH, prakarSeNa saukSmyAtizayalakSaNena dizyanta iti pradezAH / skandhAnAmeva niraMzAbhAgAH paramAstadanyasUkSmatarAsambhavAt, prakarSavantaste ca te'Navazca paramANavaH / skandharUpatvApariNatanirvibhAgadravyarUpAH, evamajIvAzcaturdazadhA bhavantIti gAthArthaH / / 236 / / / * navatattvaprakaraNe-6* dhammAdhammAgAsA tiyatiyabheyA taheva addhA ya / khaMdhA desapaesA paramANu ajIva cudshaa|| dharmazcAdharmazcAkAzazca dharmAdharmAkAzAste kathambhUtAH ? trikaM trikaM bhedAnAM yeSAM te trikatrikabhedAH / ayamatra bhAvArtha:-sUcanAtsUtramitinyAyAddharmAdizabdairdhAstikAyAdayo'bhigRhyante te ca trikatrikabhedAstatazca dharmAstikAyo dharmAstikAyadezo dharmAstikAyapradezaH, evamadharmAstikAyAkAzAstikAyayorapi vAcyam / itthaM pratyekaM tribhedateti / ete ca saGkalitA nava, tathaivAddhA caivazabdasya bhinnakramatvAt, tathAddhaiva ca kAla eva ca ko'rthaH ? na kevalaM dharmAdayo navA'jIvAstathA kAla eva caivakAreNa kAlasyaikarUpatA niyamyate kaaldrvymekmevetyrthH| skandhA dvipradezikAdayaH, dezAzca pradezAzca dezapradezAstatra dezAH skandhAnAmeva savibhAgAH, pradezAzca nirvibhAgabhAgAH, paramANavaH skandhapariNAmarahitAH, pudgalA ete catvAraH pUrvairdazabhiH saha caturdazetyata evAha-ajIvAzcaturdazadheti bhAvitArthameva / iti sUtragAthArthaH / / 6 / / * pravacanasAroddhAre-1301 * idAnIM 'ajIva caudasago'tti trayoviMzatyuttaradvizatatamaM dvAramAha - dhammA'dhammA''gAsA tiyatiyabheyA taheva addhA y| khaMdhA desapaesA paramANu ajIva caudasahA / / ihAjIvA dvividhAH-rUpiNo'rUpiNazca, rUpameSAmastIti rUpiNaH, rUpagrahaNaM gandhAdInAmupalakSaNam, 1. samudayamityAdyasambhavena T,B,C 2. cIyante T,B.C
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-237 323 tavyatirekeNa tasyAsambhavAdathavA rUpaM nAma sparzarUpAdisaMmUrcchanAtmikA mRtistadeSAmastIti rUpiNaHpudgalAH, teSAmeva rUpAdimattvAt, rUpavyatirekiNo'rUpiNodhAstikAyAdayaH, tatra rUpiNazcaturdhA, arUpaNizca dazadhA, bahuvaktavyatvAcca prathamamarUpiNa Aha-dharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyAHpUrvoktasvarUpAstrayo'pi pratyekaM tribhedAH, tadyathA-dharmAstikAyadravyaM dharmAstikAyadezA dharmAstikAyapradezAH, tatra dharmAstikAyadravyarUpaM sakaladezapradezAtmakAvibhAgadharmAnugatasamAnapariNAmavadavaryAvadravyaM dharmAstikAyadravyam, tathA tasyaiva dharmAstikAyadravyasya dezA:-buddhiparikalpitA dvayAdipradezAtmakA vibhAgA dharmAstikAyadezAH, tathA dharmAstikAyasya prakRSTA dezA-nivibhAgA bhAgA dharmAstikAyapradezAH, te cAsaGkhyeyA lokAkAzapradezapramANatvAtteSAm, evamadharmAstikAyAkAzAstikAyayorapi pratyekaM tribhedatA vAcyA, navaramAkAzAstikAyapradezA anantA draSTavyAH, alokasyAnantatvAt, dazamazcAddhAkAlaH, asya ca vartamAnasamayarUpasyaiva paramArthasattvAddezakalpanAvirahaH / tathA skandhA dezAH pradezAH paramANavazceti caturvidhA rUpyajIvAH, tatra skandanti-zuSyanti dhIyante ca-puSyanti vicaTanena saMghAtena ceti skandhAHanantAnantaparamANupracayarUpA mAMsacakSuAhyAH kumbhastambhAdayastadagrAhyA acittamahAskandhAdayo'pi, pRSodarAditvAcca rUpaniSpattiH, atra bahuvacanaM pudgalaskandhAnAmAnantyakhyApanArtham, dezAH-skandhAnAmeva skandhatvapariNAmamajahatAM buddhiparikalpitA vyAdipradezAtmakA vibhAgAH, atrApi bahuvacanamanantaprAdezikeSu tathAvidheSu skandheSu dezAnantatvasaMbhAvanArtham, pradezAstu skandhAnAM skandhatvapariNAmapariNatAnAM buddhiparikalpitAH prakRSTA dezA nivibhAgA bhAgA ityarthaH, atrApi bahuvacanaM pradezAnantatvasaMbhAvanArtham, paramAzca te'Navazca paramANavo nirvibhAgadravyarUpAH / nanu pradezaparamANvoH kaH prativizeSa: ?, ubhayorapi nivibhAgarUpatvAt, ucyate, skandhapratibaddhA nivibhAgAH pradezAH, ye tu skandhatvapariNAmarahitA vizakalitA ekAkina evAsmin loke vartante te paramANavaH, tadevamajIvA jIvavyatiriktAzcaturdazavidhA bhavanti / / 1301 / / cakre0 : mUlabhedaiH punaramI kati syurityAhuH - deva0 : evamete dharmAstikAyAdInAM dezAdibhedaizcaturdazadhAmaulabhedaiH punaramI kati syurityAha - dhammAdhammApuggala naha kAlo paMca huMti ajiivaa| calaNasahAvo dhammo thirasaMThANo ya adhmmo||237|| cakre0 : pUrvArddha sugamam, navaraM pudgalaM vinA catvAro'myamUrtI niSkriyAzca / dharmA'dharmo caikajIvapradezapramitA'saGkhyapradezau lokavyApinau / AkAzamanantapradeza lokA'lokavyApi / pudgalAH punaranantA lokavartina eva / kAlastu tattvato vartamAnarUpa eva, sUryagatikRtasta vyAvahArika: samayAvalikAmuhUrttAdirmanuSyakSetra eva / pazcArddhanaitallakSaNam, calanasvabhAvo 1. hoi adhammo P.K
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam gatilakSaNo dharmo dharmAstikAyaH / sthiraM saMsthAnaM padArthAnAmavasthAMnaM yasmAdasAvadharmAstikAyaH sthitilakSaNa ityarthaH, etau hi manuSyAdiprayatnAdaprayatnAd vA padArthAnAM loke gatisthitihetU, aloke tvetayorabhAvAt sendradevaprayatnenApi gatisthitI na syAtAmityanayoH sAmAnyenA'stitvasthApanam, vizeSazca gandhahastyAdibhyo jJeyaH / / 237 / / 324 - deva0 : pUrvArdhaM sugamam, navaramamI acidrUpA akarttAraH, pudgalamantareNAmUrttA niSkriyA ekaikadravyarUpAzca, dharmAdhamau caikajIvapradezapramitAsaGkhyapradezau lokavyApinau, AkAzamanantapradezaM lokAlokavyApi pudgalAH punaranantA aniyatapradezA loka eva varttante kAlastvanantasamayAtmako manuSyakSetra eva yaduktam samayAvalikApakSamAsartvayanasaMjJinaH / nRloka eva kAlasya vRttirnAnyatra kutracit / / [ ]iti / 2 athaite kiMlakSaNA ityAha-calyate gamyate'neneti calanaM gamanakriyA heturevaMvidhaH svabhAvo yasya sa tathA gatilakSaNa ityartho dharmo dharmAstikAyaH / tathA sthiratvasya saMsthAnaM vyavasthA yasmAdasau sthirasaMsthAno luptabhAvapratyayasya vyadhikaraNo bahuvrIhiH, sthitilakSaNa ityartho'dharmAstikAyaH, sa hi sthitipariNatAnAM jIvapudgalAnAM sthitilakSaNakAryaM pratyapekSA- kAraNatvena vyApriyata iti sthityaiva lakSyata iti gAthArthaH / / 237 / / 1. saMjJitA TB 2 na tu dharmAstikAya eva siddhyati kimidaM punastallakSaNapratipAdanam, na khalu gaganakamalaparimalopavarNanamupapattimAvahati, tadidaM pralApamAtram, yato yadyacchuddhapadavAcyaM tattadasti yathA stambhAdi, zuddhapadavAcyazca dharmanAmA'stikAyo na cAyamasiddho heturdharma ityasya tadvAcakasyAsamastapadatvena tathAbhidheyArthe bAdhakapramANAbhAvAt / pramANAntarabAdhitaviSayatvAkhyadoSarahitatvena ca siddhatvAt / na ca khapuSpAdiSu saMketitaiH khAdizuddhapadairanekAnto, vRddhaparamparAyAtasaMketaviSayANAmeva zuddhapadAnAM vAcyatvasyeha hetutveneSTatvAnnipuNena ca pratipatrA bhAvyamanyathA dhUmAderapi gopAlaghaTikAdiSvanyathAbhAvadarzanAdeSaH prasaGgo durnivAraH syAditi T,B,C 3. anenApyanumAnamevasUcitam / tam - yadyatkAryaM tattadapekSAkAraNavad yathA ghaTAdikAryam, yA cAsau sthitiryacca tadapekSAkAraNaM tadadharmAstikAya iti / atra ca naiyAyikAdiH saugato vA vadet nAstyadharmAdikAyo'nupalakSyamAnatvAt kharaviSANavat, tatra yadi naiyAyikAdistadAsau vAcyaH kathaM bhavato'pi digAdayaH santi, atha digAdipratyayalakSaNakAryadarzanAd bhavati hi kAryAt kAraNamAnam, evaM sati sthitilakSaNakAryadarzanAdayamapyastIti kiM na gamyate, atha tatra digAdipratyayasyAnyato'sambhavAt tatkAraNAni digAdInyanumimImahe siddhaM naH samIhitamAkAzAdInAmavagAhanAdi svasvakArya - vyAvRtatvena tato'sambhavAdadharmAstikAyAdeva sthitiH / athAsau na kadAcid dRSTaH, etaddigAdiSvapi samAnam / atha saugataH so'pyevaM vAcyo yathA bhavataH kathaM bAhyArthe saMsiddhirnahi sAkArajJAnavAdinaH kadAcidapyasau pratyakSagocara:, athAkArasaMvedanAttatkAraNamarthaH parikalpyate sthitidarzane'pi kiM na tatkAraNasyAdharmAstikAyasya nizcayaH / atha na kadAcidasau tatkAraNatvenekSito nanu bAhyArthe'pi samAnametannahi so'pi tadAkArakAritayA kadAcidavalokitaH / atha manaskArasya
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-238 325 cakre0 : tathA - deva0 : tathA - avagAho AgAso puggalajIvANa puggalA cuhaa| khaMdhA-desa-paesA paramANu ceva naayvvaa||238|| cakre0 : avagAho'vakAzaH pudgalAnAM jIvAnAM ca yatra tadAkAzam / sUtre puMnirdezaH prAkRtatvAt / kAlapudgalayozcA'tra sujJAnatvAllakSaNaM noktaM taccedam - zItA''tapavarSAdinaiyatyahetuH kAlaH / varNagandhAdilakSaNAzca pudgalAH / te ca caturddhA skandhAH, dezAH, pradezAH, paramANavazca jJAtavyAH / nanu skandhAdibhedAH prAguktA eva ? satyam, kintu na pudgalabhedatveneti / / 238 / / deva0 : avagAhante'vakAzaM labhante'sminnityavagAha AkAzaH, keSAmavagAhaH sa ityAhapudgalajIvAnAm, anenAvagAhakAraNatvamasyAbhihitam, iha ca kAlapudgalayoH sujJAnatvAllakSaNaM cidrUpatAyAmeva vyApAro natu niyatAkAratve'taH sUtrArthaH [bAhyArthaH] kAraNaM kalpate / evaM tarhi jIvapudgalau pariNAmamAtra eva kAraNaM sthitipariNatau punaradharmAstikAyo'pekSAkAraNatvena vyApriyata ityaniyamena sthitikAraNaH syAt nanvevamartho'pi kiM na sannihita eva svAkAramarpayati / atha cakSurAdi vyApAramayamapekSate, adharmAstikAyo'pi tarhi svaparagatau vizrasA prayogAvapekSata iti nAnayorvizeSamutpazyAma iti gAthArthaH T,B,C 1. avagAhamAkAzaM paMstvamabhayatra prAkRtavazAtkeSAmavagAhaM tadityAha T,B,C2. nacAsya tatkAraNatvamasiddham / yato yadyadanvayavyatirekAnuvidhAyi tattatkAryaM yathA cakSurAdyanvayavyatirekAnuvidhAyirUpAdivijJAnam, AkAzAnvayavyatirekAnuvidhAyI cAvagAhastathAhi-zuSiramAkAzaM tatraiva cAvagAho natu tadviparIte pudgalAdau na caivamalokAkAze'pi syAdavagAhaH, tatra hi dharmAstikAyasya jIvAdInAM cAsatvenAvagAhiturevAbhAvAtkasyAsau bhaviSyati / natvevamapi na tat siddhihetorasiddhatvAt tadasiddhizcAnvayAbhAvAt sati hi tasminnavagAhamatvasya na ca tatsiddhirasti / tato vyatirekasyApyasiddhiriti / atha bhityAdyabhAva evAkAzaM natvAkAzAbhAva eva bhityAdaya iti kathaM na bhavati, atha teSAM pramANapratItatvAd, ihApi viyati vihaga ityAdi pratItyanyathAnupapattyA'numAnatastat siddhiriti samAnam / na ceyaM pratItiranyathApi sambhavatIti na tatastatsiddhiriti yuktamevaM hi bhityAdipratItereva bhityAdyabhAve'pi bhAvakalpanayA tasyApyabhAvaprasaktiH, atha tatpratIteH prAmANyanizcaya iti nAnyathA tvklpnaa| evaM tarhi vaktavyaM kuto'syAH prAmANyanizcayaH kiM pramANAntarAnugrahAd bAdhakapramANAdvA / yadi AdyapakSaH kiM tatpramANAntaraM ya ihAbAdhitapratyayaH sa sarvaH pramANaM yathA sukhAdi pratyayo' bAdhitapratyayAzcAmI bhityAdipratyayA ityanumAnamiti ced yadyevamihApi yo ya iha pratyayaH sa sa sAlambano yatheha kuNDe dadhIti pratyayaH, iha pratyayazcAyamiha vihaga ityanumAnamastyeva, athaivamAdhAramAtrasyaiva siddhirnatvAkAzasya, nanu yadaivAdhAramAtraM tadaivAkAzamiti brUmaH, atha bAdhakAbhAvAd, nanu bAdhakamapi viparItapratyayotpattirUpaM tadabhAvazcobhayatra samAnamiti na bhityAdyabhAva evAkAzama / kiM tu zaSirarUpamanyadeva tatastadbhAvabhAvitvAdavagAhasya kathaM na tatkAraNatvasiddhiriti T.C
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 darzanaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam nAbhihitam, tatpunarvartanAlakSaNaH kAlaH, varttante tena tena rUpeNa bhAvA bhavanti tAn prati prayojakatvaM vartanA, tathAhi - yadamI zItAtapavarSAdaya RtuvibhAgena bhavanti, tadavazyamamISAM naiyatyahetunA kenApi bhAvyam, sa ca kAlaH / zabdAndhakArodyotacchAyAtapavarNagandharasasparzAdilakSaNAzcaH pudgalAH, zabdasya ca paugalikatvaM mUrttatvAnmUrtatA ca pratighAtavidhAyitvAditi, uktaM hi pratighAtavidhAyitvAlloSTavanmUrtatA dhvaneH / dvAravAtAnupAtAcca dhUmavacca parisphuTam / / [ ] andhakArAdInAM tu paudgalikatvaM cakSurvijJAnaviSayatvAdityalamativistareNa / atha pudgalAH katibhedA ityAha-pudgalAzcaturddhA skandhA dezAH pradezAH paramANavazcaiva jJAtavyAH / nanu skandhAdibhedAH pUrvamuktA eva, satyam, kintu na pudgalatveneti gAthArthaH / / 238 / / ___ * navatattvaprakaraNe-9, 10 * atha prakArAntareNa jIvasya paJcaiva bhedAn dharmAstikAyAdInAM ca lakSaNAni gAthAdvayenAha - dhammAdhammApuggala naha kAlo paMca huMti ajIvA / calaNasahAvo dhammo thirasaMThANo ahammo ya / / avagAho AgAsaM puggalajIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desapaesA paramANu ceva nAyavvA / / ajIvA paJca bhavanti, ke ta ityAha- 1-dharmAstikAyaH 2-adharmAstikAyaH 3-pudgalAstikAyaH 4-'naha' iti nabha AkAzaM tenAkAzAstikAyaH 5-kAlaH / atha lakSaNAnyAha 1-dharmo dharmAstikAyazcalanasvabhAvo yasya balena jIvAjIvau calataH / 2-adharmaH-adharmAstikAyaH sthirasaMsthAnaH, ko'rthaH ? yasya balena jIvAjIvau sthirasaMsthAnena nizcalatayA tisstthtH||9|| 3-'AgAsaM' avakAzaH, ko'rthaH ? stambhAdau yasya balena kIlakaH kSiptaH san pravizati tadAkAzaM pudgalAnAM jIvAnAM cAvakAzadAyakam / te pudgalAzcaturdhA catuHprakArA 1-skandhAH 2-dezAH 3-pradezAH 4-paramANavazca / nanu pradezaparamANvoH parasparaM ko bhedaH ? ucyate-pradezo'pi nivibhAgaH paramANurapi nirvibhAgaH, paraM skandhalagnaH pradezaH, skandhAt pRthagbhUtaH paramANuriti vRddhAH / / 10 / /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-239 327 cakre0 : atha kAlasvarUpamAhuH - deva0 : atha kAlasvarUpamAha - samayAvaliyamahattA divasA pakkhA ya mAsa varisA y| bhaNio paliyAsAgara osappiNisappiNI kaalo||239|| cakre0 : samayAH sarvasUkSmAH kAlavizeSAH, zrutoktapaTTazATikAdRSTAntAjjJeyAH / AvalikA asngkhyeysmysmuuhruupaaH| muhUrttadivasapakSamAsavarSANi pratItAni / 'paliya'tti palyopamAni, tatpramANaM cedam - yojanaM vyucchritaH palyastathA yojanavistRtaH / saptarAtraprarUDhAnAM kezAgrANAM sa pUritaH / / tato varSazate pUrNa ekaikaM kezamuddharet / kSIyate yena kAlena ttplyopmmucyte|| [ ] palyopamadazakoTIkoTyAtmakAni sAgaropamANi / avasarpiNyutsarpiNyazca pUrvoktamAnAH / kAlo bhaNita iti sambandhaH / / 239 / / deva0 : samayAH paramanikRSTAH kAlavizeSAste ca pravacanapratipAditapaTTazATikApATanadRSTAntAdavaseyAH / AvalikA asaGkhyeyasamayasamudayalakSaNAH, muhUrtA dvighaTikApramANAH, divasAzcatuSpraharAtmakAH, pakSAH paJcadazAhorAtramAnAzcaH samuccaye, mAsAstadviguNA varSANi dvAdazamAsAni, 'paliya'tti uttarapadalopAt palyopamAni, evaM sAgaropamANyapi tatra palyopamapramANam - yojanavistRtaH palyastathA yojanamucchritaH / saptarAtraprarUDhAnAM kezAgrANAM sa pUritaH / / tato varSazate pUrNa ekaikaM kezamuddharet / kSIyate yena kAlena tatpalyopamamucyate / / [ ] 1. diyahA A.T.C2. yojanavistRtaH T,B,C
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam palyopamadazakoTIkoTyAtmakAni sAgaropamANi, avasarpiNyutsarpiNyazca pUrvoktamAnAH, kimityAha-kAlo bhaNita iti sambandhaH / iha cAnuktA api prANastokalavAdayaH kAlavizeSAH svayaM jJeyA upalakSaNatvAt sUtrasyeti gAthArthaH / / 239 / / * Avazyakaniryuktau -663 * 328 addhAkAladvArAvayavArthaM vyAcikhyAsurAha samayAvaliya muhuttA divasamahoratta pakkha mAsA ya / saMvacchara yuga paliyA sAgara osappi pariyaTTA / / tatra paramanikRSTaH kAlaH samayo'bhidhIyate sa ca pravacanapratipAditapaTTazATikApATanadRSTAntAdavaseyaH, AvalikA asaGkhyeyasamayasamudAyalakSaNA, dvighaTiko muhUrttaH, divasazcatuSpraharAtmakaH, yadvA AkAzakhaNDamAdityena svaprabhAbhirvyAptaM taddivasaM ityucyate, zeSaM nizeti, ahorAtramaSTapraharAtmakamaharnizamityarthaH, pakSaH paJcadazAhorAtrAtmakaH, mAsastadviguNaH caH samuccaye, saMvatsaro dvAdazamAsAtmakaH, yugaM paJcasaMvatsaram, asaGkhyeyayugAtmakaM palitamiti uttarapadalopAd, itthaM sAgaropamamapi, tatra palyopamadazakoTI koTyAtmakaM sAgaramAkhyAyate, utsarpiNI sAgaropamadazakoTIkoTyAtmikA, evamavasarpiNyapa, parAvartto'nantotsarpiNyavasarpiNyAtmakaH, sa ca dravyAdibhedabhinnaH pravacanAdavaseya iti gAthArthaH / / 663 / / * vizeSAvazyakabhASye- 2036 * ke punaste samayAdayo'ddhA kAlabhedAH ? ityAha niyuktikAraH samayA -''vali muhuttA divasamahoratta pakkha mAsA ya / saMvacchara yuga paliyA sAgara osappi paliyaTTA / / iha nirvibhAgaH paramasUkSmakAlAMzaH samayo bhaNyate / sa ca pravacanapratipAditotpalapatrazatapaTTasATikApATanadRSTAntAd vizeSataH samavaseyaH / asaMkhyeyasamayasamudayasamitisamAgamaniSpannA AvalikA / dvighaTiko muhUrttaH / divasakaraprabhAprakAzitanabhaHkhaNDarUpaH, catuSpraharAtmako vA divasaH / sUryakiraNaspRSTavyomakhaNDarUpaH, catuSpraharAtmako vA divasaH, sUryakiraNAspRSTavyomakhaNDarUpA, caturyAmAtmikA vA rAtriH, tadubhayaM tvahorAtram / paJcadazAhorAtrANi pakSaH / pakSadvayAtmako mAsaH / dvAdazamAsanirvRttaH saMvatsaraH / paJcasaMvatsarapramANaM yugam / asaMkhyeyayugamAnaM palyopamam / palyopamadazakoTIkoTighaTitaM sAgaropamam / dazasAgaropamakoTIkoTyAtmikotsarpiNI / evamavasarpiNyapi / anantAbhirutsarpiNya'vasarpiNIbhiH pudgalaparAvartaH, sa ca dravyAdibhedabhinnaH pravacanAdavaseyaH / iti niryuktigAthArthaH / / 2036 / / 1. ucchvAsaprANastokalavAdaya: T, B. C 2. gAthArtha iti jIvatattvam A. T,C
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-240 329 __ 329 cakre0 : uktamajIvatattvaM zeSANyAhuH - deva0 : avasitamajIvatattvamatha zeSANyAha - suggaimaggo putraM duggaimaggo ya hoi puNa paavN| kamma suhA'suha Asava saMvaraNaM tassa jo niymo||240|| cakre0 : pUrvArddhaM spaSTam, pazcArddhamucyate / karma zubhAzubhaM sAtAsAtAvedanIyAdikam / sadasavyApArairyanavamupArjayati janturitizeSaH sa AzravaH / saMvaraNaM saMvara ityarthaH, tasyAzravasya yo niyamo nirodhaH / / 240 / / deva0 : sugatiH sudevatvasumAnuSatvalakSaNA tasyA mArga iva mArgastatprApakatvena, kim ? tatpuNyaM zubhaprakRtirUpam, durgati rakatvatiryaktvakudevatvakumAnuSatvalakSaNA, tasyA mArgaH pUrvavat, cakAraH puNyapApayorAtmano bandhanatvaM prati samatvamAkSipati, tathA corduSyate-puNyapApakSayAnmokSa iti, bhavati punaH pApaM tathA karma manovAkkAyavyApAraH, kiMviziSTam ? zubhAzubham, AzravaH zubhAzubhamanovAkkAyavyApArairhi jantUnAM zubhAzubhakarmANyAzravanti, tathA coktam maitryAdivAsitaM cetaH karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM vitanotyazubhaM punaH / / zubhArjanAya nirmithyaM zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punarjeyamazubhArjanahetave / / zarIreNa suguptena zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantughAtakenAzubhaM punaH ||[yogshaastr-4/75, 76, 77]iti| saMvaraNaM saMvara ityarthaH, tasyAzravasya yo niyamo niyantraNaM nirodha ityarthaH, sa punadvaidhA, dravyato bhAvatazca, tatra jJAnAvaraNAdikarmAdAnanirodho dravyasaMvaraH, bhavahetukriyAnirodhastu bhAvasaMvaraH, sa ca zailezyavasthAyAmiti gAthArthaH / / 240 / / 1. mArga iva mArgaH T,B.C
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : tathA - deva0 : tathA - tavasaMjamehiM nijjara pANivahAIhiM hoi bNdhotti| kammANa savvavigamo mukkho jiNasAsaNe bhnnio||241 / / cakre0 : sugamA, navaraM tapaHsaMyamAbhyAM saMyaminAM sakAmA karmanirjarA, nArakatiryagAdInAM tu zItoSNakSutpipAsAdiklezairvipAkAdapi karmanirjaraNAdihAnuktA'pyakAmanirjarA'pi syaat||241 / / deva0 : tapaHsaMyamAbhyAM nirjarA, iyamapi sakAmAkAmabhedAd dvidhA, tatra sakAmA saMyaminAM nirjaraNAbhiprAyeNa taistapaHsaMyamavidhAnAd, akAmA tu nArakatiryagAdijantUnAM teSAM karmanirjarAbhiprAyavikalAnAmapi zItoSNakSutpipAsAdiklezairvipAkAdeva karmanirjaraNAdiha ca yadyapi 'aNukaMpA'kAmanijjara' ityAdyabhidhAnAdakAmanirjarAyA api samyaktvalAbhahetutvenopayogitvam, tathApi prAdhAnyakhyApanArthaM sakAmaivAtrAbhihiteti / tathA prANivadhAdibhirAdizabdAnmRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahamithyAtvakaSAyaduSTayogapramAdairbhavati bandha etaizcAzubhaprakRtInAmeva bandhaH, sadvedyAdInAM tu devapUjAdibhiriha ca - prakRtisthityanubhAvapradezA vidhayo'sya tu / prakRtistu svabhAvaH syAjjJAnAvRttyAdiraSTadhA / / nikarSotkarSataH kAlAniyamaH karmaNAM sthitiH / anubhAvo vipAkaH syAt pradezoMzaprakalpanam / / [ ] tathAyamapi samparAyapratyayeryApathapratyayabhedAd dvidhaiva, tatropazAntamohAdarvAk samparAyapratyayaH, parataH punarIryApathapratyayo'yogino'rvAgiha punaH sAmparAyika evokta, itarasya tu prakRtitaH sadvedyaviSayatvena, sthitito dvisAmayikatvena, anubhAgato mandAnubhAvatvena, pradezato'lpapradezatvena svalpaviSayatvAnna vivakSA, itirvAkyasamAptau, tathA karmaNAM sarvavigamaH, na tu dezavigamaH, tasyA''saMsAraM pratikSaNameva sampadyamAnatvAnmokSo jinazAsane bhaNito'nena zAsanAntareSu yadanyathA'nyathA mokSabhaNanaM tatpratyAkSipatIti gAthArthaH / / 241 / / 1. baMdhatti P. baMdhutti ra
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-242 331 cakre0 : uktAni tattvAni, samprati tacchraddhAne sati samyaktvaM bhavatItyAhuH - deva0 : evaM devadharmamArgasAdhutattvasvatattvaM prapaJcitam, samprati yaduktametadviSayaM zraddhAnaM samyaktvaM tadvivariSurAha - jIvAinavapayatthe jo jANai tassa hoi smmttN| bhAveNa saddahaMte ayANamANe'vi sammattaM / / 242 / / cakre0 : jIvAdinavapadArthAn yo jAnAti, jJAnaM ca zraddhAnaM vinA niSphalamiti zraddhatte ca tasya bhavati samyaktvam, na punarjJAnamAtreNaiva, tathA bhAvena zuddhena pariNAmena zraddadhati - jinoktameva tattvamiti manyamAne'jAnatyapi samyaktvam / nanu pUrvaM devAdiviSayaM zraddhAnaM samyaktvamuktam, iha tu jIvAdiviSayamiti virudhyate ? na, devAdInAM jIvAdiSvevA'ntarbhAvAt / / 242 / / deva0 : jIvAdinavapadArthAn yo jAnAti, uttarArdhavartinaH zraddadhacchabdasyehApi sambandhAdarthavazAcca SaSTyantatAyAM tasya zraddadhata eva bhavati samyaktvam, yato'sti hi sa kazcidAtmanaH pariNAmo yena satyapi jIvAdisvarUpAvabodhe kasyacideva samyakpratipattirbhavati, na punaH sarvasya, yathA hi satyapi darzane kasyacicchaGkAdi jAyate, anyastvanyathAbhAvamiti, tatra kAraNavizeSo'numIyate, evamihApi, tatazca jIvAdisvarUpaparijJAnasya samyagbhAvaheturAtmapariNAmavizeSaH samyaktvam, na tu jJAnameva, ata eva hi jJAnAdAvaraNabhedo viSayabhedaH kAraNabhedaH, jJAnakAraNatvaM ca samyaktvasya zrutakevalinoktamiti / nanu pUrvaM devAdiviSayaM zraddhAnaM samyaktvamabhihitamiha tu jIvAdiviSayamiti kathaM na virodha: ? na, devAdInAM jIvAdiSvevAntarbhAvitatvAd, athaitatparijJAnavikaleSu kA vArtetyAha bhAvenAntaHkaraNena zraddadhati jinavacanameva tattvamiti pratipadyamAne'jAnatyapi samyaktvam, tatpunardravyasamyaktvameva, prAcyaM tu bhAvasamyaktvamuktaM hi jiNavayaNameva tattaM ettharuI hoi davvasammattaM / jahabhAvA nANasaddhA parisuddhaM bhAvasammattaM / / [paJcavastu-1063] yataH - sammaM annA ya guNe suMdararayaNammi hoi jA saddhA / tatto'NaMtaguNA khalu vinnAyaguNammi bodhavvA / / [paJcavastu-1064] iti gAthArthaH / / 242 / / .TB.C. 2. kasyacicchakhezcetimAnaM pratipadyate A kazcicchakhezcetimAnaM pratipadyate T.B.C 1.vavAI vavaSara6A
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvaprakaraNama * navatattvaprakaraNe-51 * atha navatattvAnAM parijJAne phalamAha - jIvAinavapayatthe jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANevi sammattaM / / jIvAdinavapadArthAn yo jAnAti zraddadhAti ca tasya samyaktvaM bhavatyatha ca bhAvena 'tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveIyaM' ityAdirUpeNa zraddadhAno'pi ko'rthaH zraddhAnaM kurvati jIvAdi navapadArthAnAdikathanenAjAnannapi jIvAdinavapadArthajJAnarahite'pi jIve samyaktvaM bhavati / / 51 / / cakre0 : samyaktvaM ca mithyAtvatyAge syAt, tacca jJAtameva tyaktuM zakyamiti bhedatastatsvarUpamAhuH - deva0 : tadiyatA granthena 'devo dhammo maggo' ityAdi dvAragAthApUrvArdhaM vyAkhyAtamadhunA 'tavvivariyaM' ityAdikamuttarArddha vivaritumAha - duvihaM loiyamicchaM devagayaM gurugayaM muNeyavvaM / louttaraM pi duvihaM devagayaM gurugayaM cev||243|| cakre0 : lokA jinamatabahirvatino janAH, teSu bhavaM laukikaM mithyAtvaM dvividham - devagataM gurugataM ca, devAH sugatAdayasteSu devabuddhyA pUjAdi, guravaH zAkyAdayasteSu gurubuddhyA praNAmAdi / lokebhyo varNitasvarUpebhya uttarA jJAnAdiguNaiH pradhAnabhUtA ArhatAsteSu bhavaM mithyAtvamapi lokottaraM tadapi dvividham, devagataM gurugataM ca, tatra devagataM yadvItarAge'pyupayAcitAdinA rAgAdyAropaNam, gurugataM yatpArzvasthAdiSu gurubuddhayA vandanakAdi / / 243 / / deva0 : dvividham, lokA jinamatabahirvatino janAsteSu bhavaM laukikaM mithyAtvam, kathamityAha- devAn gataM prAptaM devagataM devaviSayamityarthaH, evaM gurugatamapi muNitavyaM jJAtavyaM jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca, tatra devagataM yadadeveSvapi strIzastrAkSasUtrAdisUcitarAgadveSamoheSu nATyATTahAsasaGgItAdyupaplavavisaMsthuleSu prAkRtajananirvizeSeSu hariharahiraNyagarbhAdiSu devatvabuddhayA vandanapUjanasatkArAdikaraNam, gurugataM yadaguruSvapi sarvabhojiSu mithyopadeziSvabrahmacAriSu mahAparigrahiSu zAkyatApasAdiSu gurutvabuddhyA vandananamaskaraNAdi, hiMsAdidUSite mithyAdRSTiniSevite 1. loguttaraM P.K, 2. dveSAjJAneSu T,B,C,
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-244 333 'dharme'pi dharmabuddhirityetadapi mithyAtvam, kintu devapraNetRkatvAd gurUpadeSTrakatvAcca dharmasya tadgrahaNenaiva grahaNamiti na pRthagbhaNanam, lokebhyo varNitasvarUpebhya uttarA jJAnAdiguNabhAktvAduttamA arhantAsteSu bhavaM mithyAtvamapi lokottaram, tadapi dvividham, devagataM gurugataM ca, evo'vadhAraNe, tena na prAgvadatrApi dharmaviSaye mithyAtvaM tatra devagataM yadvItarAge'pyupayAcitAdinA rAgAdyAropaNam, uktaM ca - loguttamadevammivi loiyadevANa jANi liMgANi / icchApariggahAINi tesimArovaNaM micchA / / [zrAvakadharmavidhipra. 18] gurugataM tu yallokottamaliGgiSvapi pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdividhAnam, prapaJcitaM caitadadhastAditi gAthArthaH / / 243 / / cakre0 : athaitatparihAre phalamAhuH - deva0 : arthatatparihAre phalamAha - caubheyaM micchattaM tivihaM tiviheNa jo vivjjei| akalaMkaM sammattaM hoi phuDaM tassa jiivss||244|| cakre0 : spaSTA / / 244 / / deva0 : sugamA, navaraM tisro vidhAH karaNakAraNAnumatilakSaNA yasya tat trividhaM mithyAtvam, trividhena manovAkkAyalakSaNena karaNeneti gamyamihaivaM bhAvanAgAthA - eyaM aNaMtaruttaM micchaM maNasA na ciMtai karemi / sayameso va kareU anneNa kae va suTukayaM / / evaM vAyA na bhaNai karemi annaM ca na bhaNai karehi / annakayaM na pasaMsai na kuNai sayameva kAeNaM / / karasannabhamuharevavAiehiM na ya kAravei anneNaM / na pasaMsai annakayaM choDiyahasiyAiceTTAhiM / |[shraavkdhrmvidhipr. 32, 33, 34]
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tathA vivajjei'tti, vizeSeNa gurusAkSikatvalakSaNena varjayati pratyAkhyAti, akalaGkamaticArakAluSyAbhAvAt, sphuTaM prakaTamudghATitaziraskatayeti / iha ca kvacit paJcarUpaM mithyAtvamupavarNyate, yathA - __ AbhiggahiyaM aNabhiggahaM ca taha abhinivesiyaM ceva / saMsaiya maNAbhogaM micchattaM paMcahA evaM / / [prA. karmagrantha-4/74] tatrAbhigrahikaM pASaNDinAM svasvazAstraniyantritavivekAlokAnAM parapakSapratikSepadakSANAM bhavati / anAbhigrahikaM tu prAkRtalokAnAM sarve devA vandanIyA, na nindanIyA, evaM sarve guravaH, sarve dharmA iti / AbhinivezikaM jAnato'pi yathAsthitaM vastu durabhinivezaviplAvitadhiyo goSThAmAhilAderiva bhavati / sAMzayikaM devagurudharmeSvayamayaM veti saMzayAnasya bhavati / anAbhogikaM vicArazUnyasyaikendriyAdervA vizeSavijJAnavikalasya bhvtiiti||244 / / cakre0 : atha samyaktvasyaiva karmakSayamUlakAraNatvaM bibhaNiSavo vyatirekeNa dRSTAntamAhuH - deva0 : evaM yathA samyaktvaM bhavati tathA darzitamadhunAsyaiva karmakSayamUlakAraNatvaM vyatirekarUpatayA bibhaNiSurdRSTAntamAha - kuNamANo vi hi kiriyaM paricayaMto vi synndhnnbhoge| dito vi duhassa uraM na jiNai aMdho praanniiyN||245|| cakre0 : kurvANo'pi kriyAM zastraprakSepAdikAM parityajannapi svajanadhanabhogAn raNarasikatveneti bhAvaH, dadAno'pi duHkhasyoraH zarIrAnapekSa ityarthaH / na jayatyandhaH parAnIkamityakSarArthaH / / 245 / / deva0 : kurvannapi kriyAM praharaNaprakSepAdirUpAm, parityajanapi svajanadhanabhogAn, saGgrAmaikatAna iti hRdayam, dadadapi duHkhasyoraH zarIranirapekSa ityarthaH / na jayatyandhaH parAnIkamityakSarArthaH, bhAvArthaH sampradAyagamyaH, sa cAyam - 1. vi hu A
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-246 335 zrIvasaMtapure pUrva jitazatrurabhUnnRpaH / tasyAndhaH zabdavedhI ca sUrasenaH suto'jani / / 1 / / tasyAnujo'bhavadvIrasenaH zUraziromaNiH / aparedhuH parAnIkairviSvakpuramarudhyata / / 2 / / saMvarmya yuddhazraddhAluratha jyeSThasuto rathI / mahAvIryaH purAtpitrA vAryamANo'pi niryayau / / 3 / / zabdavedhItayA yatra yatrAzrauSIdasau dhvanim / tatra tatra kSipan bANAnavadhIdvairiNo raNe / / 4 / / andhaH kathaJcinnizcitya hatazeSaiH sa vairibhiH / maunamAsthAya nipuNaiH pANigrAhamagRhyata / / 5 / / tadAkarNya kaniSTho'sya bhrAtA saMvarmya nirgataH / arIzcakre kathAzeSAnazeSAn zUrazekharaH / / 6 / / jayazriyA samaM sUrasenaM pratyAninAya saH / pratyUhavyUharahitazcAbhUdbhogekabhAjanam / / 7 / / iti gAthArthaH / / 245 / / cakre0 : tadevaM dRSTAntamupadarzya dArTAntikamAhuH - deva0 : tadevaM dRSTAntamupadarzya dArTAntikamAha - kuNamANo vi nivittiM pariJcayaMto vi synndhnnbhoge| dito vi duhassa uraM micchaddiTThI na sijjhai u||246|| cakre0 : kurvannapi nivRttim - anyadarzanoktAM viratim / parityajannapi svajanadhanabhogAn, dadAno'pi duHkhasyoraH paJcAgnitapaHpramukhaimithyAdRSTirna sidhyati, darzanavikalatvAdandhakumAravat kAryasiddhyakSamaH, atra cA'rthe bhAvato darzanavikalastAmalidRSTAntaH / / 246 / / deva0 : kurvannapi nivRttimanyadarzanAbhihitAm, tadyathA-paJca yamAH paJca niyamA ityAdikAM tathA parityajannapi svajanadhanabhogAn, paJcAgnitapaAdinA dadadapi duHkhasyoro mithyAdRSTirna siddhyati, turavadhAraNe, naiva siddhayati darzanavikalatvAd, andhakumAravadasamarthaH kAryasiddhaye, iti gAthArthaH / / 246 / / 1. vasaMtapuramityAste puraM tatrAbhavannRpaH / jitazatruritikhyAtastatsutau dvau babhUvatuH / / tatrAdyaH sUrasenAkhyaH zabdavedhI vilocanaH / kaniSTho vIrasenaH susuve kAntirmahAbhujaH / / ruddhe'nyedhuH parAnIkaiH pure jyeSThasuto nRpaM / vijJAya vAryamANo'pi rAjJA tadabhyaSeNayat / / zabdavedhitayA yatra yatrAzrauSIdasau dhvanim / tatra tatra kSipadANAn parAstavairiNo vyadhAt / / liGgebhyastaM viditvAndhaM tUSNIbhUya suzikSitaiH / hastagrAhaM gRhIto'sau vicakSuH paripanthibhiH / / tadAkarNya kaniSTho'sya bhrAtA saMvarmya satvaraM / nirjagAma purAttasmAd helayA cAvadhId dviSaH / / jyeSThaM pratyAnayad bandhuM jayalakSmyA samantataH / pratyUha vyUharahitaH so'bhada bhogaikabhAjanam / / iti gAthArthaH / / T.C 2. sijjai o P. sijjaI u K, sijjhai o A
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 cakre0 : yata evaM tataH kiM kAryamityAhuH - deva0 : yata evaM tataH kiM karttavyamityAha - darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tamhA kammANIyaM jeumaNo daMsaNaMmi payaijjA / daMsaNavao hi saphalANi huMti tavanANacaraNANi / / 247 / / cakre0 : spaSTA, navaraM 'daMsaNaMmi payaijjA' samyagdarzane prayateta / / 247 / / deva0 : yasmAtsiddhimArgamUlAspadaM samyagdarzanamantareNa na karmakSayaH syAttasmAt karmAnIkaM jetumanAH samyagdarzane prayateta, tasmiMzca sati yadbhavati taddarzayati-darzanavato hi hetau yasmAt samyagdarzaninaH saphalAni bhavanti tapojJAnacaraNAni, cakSuSmato vIrasenakumArasyeva saGgrAmapravartanAni, atastatra yatnavatA bhAvyamiti gAthArthaH / / 247 / / cakre0 : kiJca cAritramapyatizete samyagdarzanamityAhuH deva0 : kiJca cAritramapyatizete samyagdarzanamityAha - bhaTTheNa carittAo suTTuyaraM daMsaNaM gaheyavvaM / sijjhati caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijjhati / / 248 / / cakre0 : eSA'pi spaSTaiva, navaraM caraNarahitA dravyatazcAritravarjitA ityevaM jJeyaM na punarbhAvataH, bhAvatazcAritrA'bhAve kevalajJAnasyApyanutpAdanAt / svayameva ca vakSyati 'caraNakaraNehiM rahio na sijjhaI suThu sammadiTThI vitti / / 248 / / deva0 : bhraSTena cyutena, kutaH ? cAritrAt suSThutaraM sutarAM punarbodhilAbhAnubandhi darzanaM grahItavyam, zakyamokSopAyatvAd, yadabhyadhAyi jai na tarasi dhAreDaM mUlaguNabharaM sauttaraguNaM ca / muttUNa to tibhUmI susAvagattaM varatarAgaM / / [ upadezamAlA - 501] tathA siddhyanti caraNarahitAH prANino dIkSApravRttyanantarAntakRtkevalinaH, darzanarahitAstu na siddhyanti, ato darzanameva pradhAnaM siddhikAraNaM tadbhAvabhAvitvAd, etatpunardarzananayAbhiprAyAdabhidhIyate, tattvatastu cAritrameva darzanajJAnasamanvitaM muktikAraNam, na punaH samyagdarzanameva, tasya sarvagatiSvapi bhAvAd, na ca manujagativyatirekeNAnyAsu muktizcAritrAbhAvAd, uktaM hi
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-248 savvA ovi gaIo avirahiyA nANadaMsaNadharehiM / tA mA kAsi pamAyaM nANeNa carittarahieNaM / / [ ] yadyapyantakRtkevalinazcaraNarahitA api siddhyantItyabhihitaM tadapi nAtipezalam, yatasteSAmapi sarvasaMvararUpacAritravyatirekeNa siddherabhAvAt bhAvacAritravyatirekeNa kevalajJAnasyApyanutpAdAcca, tathA ca svayameva vakSyati 'caraNakaraNehiM rahio na sijjhaI suTu sammadiTThI vi' iti gAthArthaH / / 248 / / * Avazyakaniryukto - 1159* kiJca-zakya evopAye prekSAvataH pravRttiryujyate, na punarazakye ziraHzUlazamanAya takSakaphaNAlaGkAragrahaNakalpe cAritre, cAritraM ca tattvato mokSopAyatve satyapyazakyAsevanam, sUkSmAparAdhe'pyanupayuktagamanAgamanAdibhirvirAdhyamAnatvAdAyAsarUpatvAcca, niyamena ca chadmasthasya tadbhraMza upajAyate sarvasyaivAtaH bhaTTeNa carittAo suTTuyaraM daMsaNaM heyavvaM / sijjhati caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijjhati / / 337 bhraSTena cyutena, kutaH ? cAritrAt, sutarAM darzanaM grahItavyam, punarbodhilAbhAnubandhizakyamokSopAyatvAt, tathA ca-siddhyanti caraNarahitAH prANinaH dIkSApravRttyanantaramRtAntakRtkevalinaH, darzanarahitAstu na siddhyanti, ato darzanameva pradhAnaM siddhikAraNam, tadbhAvabhAvitvAdityayaM gAthArthaH / / 1159 / / * hitopadezaprakaraNe - 21 * katham ? ityAha bhaTTeNa carittAo suTThayaraM daMsaNaM gaheyavvaM / sijjhati caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijjhati / / caritrAd vyAvahArikasaMyamAd, bhraSTena paripatitena cAritradhAtrIdharaziraH parisaratastadAvaraNakarmaNA nandiSeNAdivat paryastena, darzanaM samyaktvaM zuddhyatizayena grahItavyamaGgIkAryam / kim ? ityata Aha caraNarahitA vyAvahArikacAritravinAkRtA api siddhyanti siddhimadhyAsate marudevAdivat / darzanarahitAstu tIvravratabhRto'pi nihnavAdivanna siddhyantIti / / 21 / /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : itthaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadbhedAnAhuH - deva0 : itthaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadbhedAnAha - egavihaduvihativihaM cauhA paMcavihadasavihaM smm| mokkhatarubIyabhUyaM saMpairAyA va dhaarejjaa||249|| cakre0: tatraikavidhaM tattvarucirUpam, dvividhaM naisargikaM jAtismaraNAdiprabhavam, adhigamajaM tu gurvAdyupadezAt tattvAdhigamodbhavam, trividhaM kSAyikaM kSAyopazamikamaupazamikaM ca / tatra kSAyikamanantAnubandhi4mithyAtva5mizra6paudgalikasamyaktva7kSayotthamatyantavizuddhatattvarUcipariNAmarUpam / tathA kSAyopazamikam, udIrNasya mithyAtvasya kSayeNAnudIrNasya copazamana samyaktvarUpatA''pattilakSaNena viSkambhitavipAkodayasvarUpeNa ca yanirvRttaM tat / tacca pradezato mithyAtvaM vipAkatastu samyaktvapuJja vedayamAnasya bhavati, yaduktam - micchattaM jamuinnaM taM khINaM aNuiyaM tu uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM veijjaMtaM khaovasamaM / / [vizeSA.bhA. 532] tathodIrNasya mithyAtvasya kSaye sati, anudIrNasya ya upazamo vipAkapradezavedanarUpasya dvividhasyA'pyudayasya viSkambhaNaM tena nivRttamaupazamikam, prAgvarNitavidhinA prAptam / yadi vA uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmiyaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo akhaviyamiccho lahai sammaM / / [vizeSA. bhA. 529] kAraka-rocaka-dIpakabhedAd vA trividham / kArakaM sAdhUnAmiva, rocakaM zreNikAderiva, diipkmnggaarmrdkaaderiv| vedakasya pRthagvivakSayA caturddhA, taJca paudgalikasamyaktvacaramapudgalavedanakAle syAt / ISat tattvazraddhAnena sAsvAdanasyA'pi samyaktvavivakSayA pnycvidhm| eSAmekaikasya nisargA'dhigamabhedavivakSayA dazavidhaM nisargarucyAdibhedato vA, tathA ca - nissagguvaesaruI ANArui suttabIyaruimeva / abhigama vitthAraruI kiriyA saMkheva dhammaruI / / [uttarA. 28-16] __ 1-'nissaggeNa' gurUpadezaM vinA jinoktatattveSu zraddhA yasya saH nisrgruciH| 2-gurUpadezAttu zraddhA yasya sa updeshruciH| 3-yajjinarAjJaptaM tat tathaiveti manvAnAjJAruciH / 4-sUtre - 1. dhArijjA T.C
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-249 339 siddhAnte'GgopAGgarUpe yaduktam, tat tatheti zraddadhAnaH sUtraruciH / 5-ekasminnapi pade jIvAditattvarUpe'nekAni padAni samyaktvaviSayANi prasaranti bIja iva mUlAGkarapatrapuSpaphalAni, tatra bIjakalpe ruciryasya sa bIjaruciH / 6-abhigamena samastazrutArthaparicchedena ruciryasya so'bhigamaruciH / 7-sarvapramANanayavidhibhiryaH sarvadravyabhAvopalambharUpo vistArastatra ruciryasya sa vistAraruciH / 8-jJAnadarzanacAritratapovinayasatyasamitiguptikriyAsu ruciryasya sa kriyAruciH / 9-anabhigRhItakudRSTiH pravacanA'nabhijJo'pi bhAvena jinoktatattvAni zraddadhAnaH saMkSeparuciH / 10-yo'stikAyadharmaM zrutadharmaM cAritradharmaM ca jinoktaM zraddhate sa dhrmruciH| tadevaMvidhaM mokSatarubIjabhUtaM samyaktvaM sampratirAjavaddhArayet / / 249 / / deva0 : tatraikavidhaM tattvaruceH sarvatrAnugatatvAt, tasyA eva naisargikAdhigamajabhedavivakSayA dvividham, tatra naisargikaM jAtismarAdiprabhavam, adhigamajaM tu gurvAdhupadezAttattvAdhigamasambhavam, avivakSitanisargAdhigamakSAyikakSAyopazamikaupazamikabhedavivakSayA vedakasya kSAyopazamikatvena vivakSaNAtsAsvAdanasya cAnantAnubandhikaSAyadUSitatvenAvivakSaNAcca trividham, tatra kSAyikamanantAnubandhi4mithyAtvamizrasamyaktva7kSayAjjAtam / nanu samyaktvakSaye kutaH samyagdRSTitvam ? ucyate-nirmadanIkRtakodravakalpA apanItamithyAtvabhAvA mithyAtvapudgalA eva samyaktvam, tatparikSaye ca tattvarucipariNAmAnivRtteH pratyuta zlakSNAbhrapaTalApagame cakSurdarzanavadvizuddhatarApatteH kSAyopazamikaM punarevam-iha kazcitpravAhato'nAdimithyAdRSTistathAvidhadharmAcAryasAmagrIsamavadhAne satyapUrvakaraNenAbhimukhIbhavanmithyAtvapuJjakAnmizrapuJjakaM karoti, madanakodravapuJjakAdivArdhavizuddhatatpuJjakam, tato'pi samyaktvapuJjakamardhavizuddhakodravapuJjakAdiva sarvavizuddhatatpuJjakam, taJca nirmalatayAtmanastattvarucerAvRtiM na karoti, svacchAbhrapaTalagRhakamiva pradIpaprabhAyAstatastattRtIyasamyaktvapuJjakaM viziSTavipAkato vedayaJjantuH kSAyopazamikasamyagdarzanI bhaNyate, yata uktam-'micchattaM jamuinnaM' udayAvalikAsthaM 'taM khINaM aNuiyaM tu uvasaMtaM viSkambhitodayamapanItamithyAsvabhAvaM copazAntamucyate, tatra viSkambhitodayaM zeSamithyAtvam, apanItamithyAsvabhAvaM ca vizodhitasamyaktvapuJja eva 'mIsIbhAva' kSayopazamarUpaM 'pariNayaM veijjaMtaM, pradezato mithyAtvam, rasatastu samyaktvaM 'khaovasamaM' aupazamikaM tu uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmiyaM tu sammattaM / / jo vA akayatipuMjo akhaviyamiccho lahai sammaM / / [vizeSA.bhA. 529] 1. arhan devaH susAdhurgururjinoktameva tattvamiti bIje - dharmabIjabhUte ruciryasya sa bIjaruci: M
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 raNam - samyaktvaprakaraNam ihAdyaM pratItameva, dvitIyaM tu vivriyate - iha yathApravRttikaraNena sAgaropamakoTIkoTerantarmithyAtvasthitimAnIyodayakSaNAdantarmuhUrttamatikramyApUrvakaraNAnivRttikaraNAbhyAmantarmuhUrtapramANamantarakaraNaM karoti jantustatastasmAdadhastanyuparitanI ceti mithyAtvasya sthitidvayaM bhavati sthApanA / tato'dhastanI sthitimantarmuhUrtena vedayitvAntakaraNaM prAptaH prathamasamayAdevaupazamasamyaktvaM labhate, tatpunarna pudgalAnubhavarUpamapitvadhyavasAyamAtram, yaduktam - UsaradesaM daDhillayaM va vijjhAi vaNadavo pappa / / iyamicchassa aNudae uvasamasammaM lahai jIvo / / [ ] taJcAvasthitasvarUpam, yadAha - jaM micchassANudao na hAyae teNa tassa pariNAmo / jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaTTaevaTThio teNaM / / [ ] aupazamikasya ca kSAyopazamikAdayaM vizeSaH, kSAyopazamike prAksamitamanusamayamudeti, pradezatazca vedyate kSIyate ca sthagitamapi kodravadRSTAntAt, na tvasminnayaM prakAro'sti, udayaviSkambhaNamAtratvAdvizUcyAhAravada, asmAdeva ca bhrazyanto dvIndriyAdiSUtpadyante, nAnyasmAd, anyato jhaTiti mithyAtvaprAptyA SaDAvalikakAlAsambhavAd / kArakarocakadIpakabhedato vA trividham, kArakaM sAdhUnAmiva, rocakaM zreNikAderiva, dIpakamaGgAramardakAderiva, vedakasya pRthagvivakSayA caturdA, tatsvarUpaM ca - bAvIsasaMtamohassa suddhadaliyakkhayaMmi ADhatte / jIvassa caramasamaye aNubhavaNe veyagaM hoi / / [ ] iha ca kSAyopazamikaM samastapariveSitabhojanasamAnam, vedakaM tu caramakavalatulyamiti bhedavivakSA, ISattattvazraddhAnatvena sAsvAdanasyApi samyaktvavivakSayA paJcavidham, tatpunaH - uvasamasamattAo cavao micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasammattaM chAvaliyaM hoi nAyavvam / / [saMbodhapra. 874] 1. cavio T.C
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-249 341 iha ca kSAyikaM sAdyaparyavasitam, kSAyopazamikaM tUtkRSTataH pUrvakoTipRthaktvAdhikAni SaTSaSTisAgaropamAni, jaghanyato'ntarmuhUrttam, aupazamikamubhayathApyantarmuhUrttam, vedakamekasAmayikam, sAsvAdanamutkarSata: SaDAvalikam, jaghanyatastvekasAmayikam / eteSAmekaikasya nisargAdhigamabhedavivakSayA dazavidhaM samyaktvamiti sarvatra yogaH / nisargarucyAdibhedato vA dazavidham, tathA ca - nissagguvaesaruI ANAruI suttabIyaruimeva / abhigama vitthAraruI kiriyA saMkheva dhammaruI / / [uttarA. 28-26] rucizabdaH sarvapadeSu dRzyaH, samyaktve guNe'pi vAcye guNirUpatayAbhidhAnaM tayoH kathaJcidananyatvakhyApanAya eteSAM vyAkhyAnagAthA: - jo jiNadiTe bhAve cauvvihe (dravyAdirUpatayA) saddahei sayameva / emeva nannahatti ya nissaggaruitti nAyavvo / / ee ceva u bhAve uvaiTe jo pareNa saddahai / chaumattheNa jiNeNa va uvaesaruitti nAyavvo / / rAgo doso moho annANaM jassa avagayaM hoi / (dezata eva na sarvataH) ANAe royaMto (AjJayaivAcAryasambandhinyA tatheti zraddadhAno mASatuSAdivat) so khalu ANAruI nAma / / jo suttamahijjato sueNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va so suttaruitti nAyavyo / / egapaeNegAiM payAiM jo pasaraI u sammatte / udaevva telabiMdU so bIyaruitti nAyavyo / / tattvaikadezotpannarucirapi kSayopazamavizeSAt samastatattveSu rucimAn bhavatItyarthaH / so hoi abhigamaruI suyanANaM jeNa atthao dilai / ekkArasaaMgAiM painnagAdiTThivAo ya / / davvANa savvabhAvA (paryAyAH) savvapamANehiM jassa uvaladdhA / (ye yadviSayAste tena) savvAhiM nayavihIhiM vitthAraruitti nAyavvo / /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 ma - samyaktvaprakaraNama vistAraviSayatvena jJAnasya rucerapi tadviSayatvAdasya jJAnapUrvikAbhiruciH / dasaNanANacaritte tavaviNae saccasamiiguttIsu / jo kiriyA bhAvaruI so khalu kiriyAruI nAma / / darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirastItyarthaH / cAritrAntargatatve'pi tapaAdInAM punarbhaNanaM vizeSamuktyaGgatvakhyApanArtham / __ aNabhiggahiya kudiTThI saMkhevaruitti hoi nAyavvo / avisArao pavayaNe aNabhiggahio ya sesesu / / uktavizeSaNo yaH saMkSepeNaiva cilAtIputravat prazamAdipadatrayeNa tattvarucimavApnoti sa saMkSeparucirityarthaH / jo atthikAyadhammaM (astikAyAnAM dharmAdInAM dharmaM gatyupaSTambhAdiparyAya) suyadhammaM khalu carittadhammaM ca / / saddahai jiNAbhihiyaM so dhammaruitti nAyavvo / / [prava.sAro. 950-60] dharmeSu paryAyeSu dharma vA zrutadharmAdau rucirasyetikRtvA / ziSyamativyutpAdanArthaM cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedAbhidhAnamanyathA hi nisargopadezayoradhigamAdau vA kvacit keSAJcidantarbhAva iti bhAvanIyamiti / evaM samyaktvasya karmakSayalakSaNamanantaraphalaM tadbhedAzca pratipAditAH, samprati tasyaiva paramparaphalapratipAdanapurassaraM tatpAlane dRSTAntamAha- samyaktvaM mokSatarorbIjabhUtamanena mokSaH paramparaphalametasyetyabhihitam, sampratirAjavaddhArayet, sampradAyagamyazcAyamarthastathAhi - asti vatseSu kauzAmbI nagarI nirjitAlakA / vasanti dhanino yasyAmatipuNyadhanezvarAH / / 1 / / tasyAM puryAmathAcAryoM mahAgirisuhastinau / yugAgraNyAvanugrAmaM viharantAvupeyatuH / / 2 / / tatraikacchatradurbhikSe bhikSAhetoH suhastinaH / sAdhusaGghATakaH prApadekamIzvaramandiram / / 3 / / dhanyaMmanyastamAnamya gRhezaH saparicchadaH / khaNDakhAdyAdibhirbhojyairatiprAjyairupAsthitaH / / 4 / / tadAgrahAjjagRhatuH stokaM stokaM tu tau munI / bhikSAkastAdRgadrAkSIdekastadvismitekSaNaH / / 5 / / vivekalocanasyAndhaM kariNyA vyathitaH kSudhA / pragalbhaizcATubhirvalAM prArthayAmAsa tau tataH / / 6 / / bhadra bhaktaM guroretaditi tau pratyavocatAm / pRSThalagnastatastAbhyAmabhyarNaM so'gamadguroH / / 7 / / taddarzanodbhavAnandabASpaiH khedaM vinudya saH / yayAce bhaktamAcArya kAruNyaikasudhAnidhim / / 8 / /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-249 343 bhaktadAnAd bhaviSyantaM pretya zAsanadIpakam / zrutAtizayato jJAtvA tattvavittamabhASata / / 9 / / jighatsurvatsa ceddIkSA kakSIkuru tadAhatIm / iti taM dIkSitaM svairaM snigdhasvAdUnyabhojayat / / 10 / / tenAtimAtrabhuktena naktaM jAtavisUcikaH / mRtyumAsAdayAmAsa samAdhisudhayokSitaH / / 11 / / itazca pATalIputramityasti nagaraM guru / mauryavaMzadhvajazcandraguptastatrAbhavannRpaH / / 12 / / tato janadRzAmindurbindusAranRpo'jani / mUrdhA yacchAsanaM bhUpairdabhre bindurivAkSaraiH / / 13 / / tasmAdAsIdazokazrIbhUdharo himavAniva / pAvanI vyAnaze kIrtigaGgAyatprabhavA bhuvam / / 14 / / prANebhyo'pi priyaH puNyairlakSito rAjalakSaNaiH / abhUdAyatadornAla: kuNAlastasya nandanaH / / 15 / / aniSTazaGkinA mAtRsapatnIbhyaH sa bhUbhRtA / bAlo'pyavantyAM kaumArabhuktau premNA vyasRjyata / / 16 / / 1. kAMkSIkuru T.C 2. praNidhAnaparAyaNaH A 3. tato rAjakumArasya kuNAlasya vicakSuSaH / avyaktasAmAyikatAprabhAvAdabhavatsutaH / / 12 / / athotpattiM kuNAlasya zRNutAvahitAH kSaNam / tatrAsti pATaliputraM prati sarvapurAM puram / / 13 / / narendrazcandragupto'sminmauryavaMzamaNirguNI / AsIt svayaMvarAyAtarAjyazrIH prAjyavikramaH / / 14 / / tatastasyAbhavat sUnurbindusAro dharAdhipaH / yacchAzanaM nRpaimUrdhA dadhe bindurivAkSaraiH / / 15 / / tasmAdabhUdazokazrIH zokApanudadarzanaH / sukRtopaskRtopAyairyasyAnandaH sadaiva hi / / 16 / / T.C 4. pitrA mAtRsapatnIbhyo vighnasambhavabhIlunA / dattvAvantI sahAmAtyaiH zaizave'pi vyasarjisaH / / 18 / / tatra ca kSitibhRtsUnoH kSemodantapipAsitaH / svahastalikhitAllekhAn preSyatpremNA muhurmuhuH / / 19 / / tasya vidyAvadhUkelikAle kAlavidanyadA / adhIyatAM kumAro'yamiti lekhaM nRpo'likhat / / 20 / / asaMvatyaiva taM lekhamudasthAddehacintayA / nRpaH zrImAnazokazrIrapidhAya nidhiM yathA / / 21 / / tasmiMzcidaivatA kasmAtkAcittatra visarpiNI / sarpiNIvAgamadrAjJI kauTilyakulamandiram / / 22 / / lekhArthAdhigamAttasyAH pApAyAH ko'pi matsaraH / kSIrapAnAnmahoragyA viSodgAra ivodagAt / / 23 / / anusvAramakArasya datvAhrAya vyadhAttataH / aMdhIyatAM kumAra ityahI strINAM nRzaMsatA / / 24 / / alakSya dakSatAyogAttathaiva ca mumoca taM / anAcAryaM hi kauzalyaM kusRtau bata yoSitAm / / 25 / / pratyAvRttena bhUbhA'prativAcyaiva mudritaH / hI muhyanti mahAntopyazubhodake hi bhAvini / / 26 / / vanditvonmuvya kaumAraiH sacivaiH sapravAcitaH / yAvattAvadavaloki tatkAryamatidAruNam / / 28 / akANDakulizotpAta dussahAM dadhato dazAm / tUSNIM tasthurmiyo mlAnamukhAmbhojekSiNastataH / / 29 / / kumArastAnavocatkiM vyaraMsiSTArddhavAcite / tAtAjJoktasya me'jJAtasyevArddhapariveSite / / 30 / / teSAmitipraNunnApi cintAzrotazvinI juSAM / viSAdapaGkanirmagnAyAvadgInaiva niryayau / / 31 / / tAvallekha karAtteSAM jaTityAcchidya sograhIt / avAryaviSavIryograM yathA hi mAhituMDikaH / / 32 / / lekhArthAdhigame'dhyAsIdavArya mauryazAsanam / taccenmayi skhalatyanya: kastadAbatapAsyati / / 33 / / ityAnaJja dRzau sadyaH santaptAyaHzalAkayA / asUtraM sUtrayanhAraM zokAzramatriNAM hadi / / 34 / / T.C
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam rAjA svahastavinyastavarNAni likhitAnyatha / prAhiNodanvahaM snehAmRtasyandIni sUnave / / 17 / / kalAgrahaNakAlaM ca sUnoqhatvAnyadA nRpaH / svayaM likhitvA likhitamavantyAM prAhiNoditi / / 18 / / adhIyatAmadhikRtA hitacintAbharazciram / kumArastyaktaniHzeSAparavyApAramAdarAt / / 19 / / asaMvRtyaiva taM lekhaM dehaciMtAcikIrSayA / nRpaH pramAdAdudghATaM muktvA nidhimivotthitaH / / 20 / / nRpapAopaviSTAsIt kAciddevI tadA kila / sA lekhaM vAcayantyuccairabhUnmatsarapicchilA / / 21 / / dattvA bindumakArasya vyadhAdaMdhIyatAmiti / kauzalaM kusRtau kiMcidanAcArya hi yoSitAm / / 22 / / nivRttena punarlekho'prativAcyaiva bhUbhujA / saMvartya mudritaH sthUlaH pramAdastAdRzAmapi / / 23 / / taM rAjJA preSitaM prekSya kumAraH pipriyetarAm / kSudvAniva zizuH prApya viSAktamapi modakam / / 24 / / unmudryAdhikRtenoccairyAvallekhaH pravAcitaH / tAvadAloki durvAcaM duHzrAvaM cedamagrataH / / 25 / / taduccAraNaduHsthe'smin maunamAsthAya tasthuSi / utsukastatkarAllekhaM kumAraH svayamagrahIt / / 26 / / lekhAdhigame'dhyAsIdavArya mauryazAsanam / taccenmayi skhalatyanyaH kastadA pAlayiSyati / / 27 / / ityAnaJja dRzau sadyaH santaptAyaHzalAkayA / mAmeti tumulaM jalpatyanalpaM mantrimaNDale / / 28 / / kiMvadantI dadantI sA mUrchAmUrvIpaterbhRzam / prAvizatkarNayostaptatrapudhArAnukAriNI / / 29 / / mUrchAnte zokasantApanidbASpaplutekSaNaH / vilalApa vizAmIzo rodayaniva rodasI / / 30 / / hA vatsa ! svacchahadaya kulAdhAra kalAnidhe / vinIta sphItadAkSiNya vivekin madhurAkRte / / 31 / / kimevamavivicyaiva vimarzakaziromaNe / vyadhAstvaM nighRNaM karma mama bhAgyaviparyayAt / / 32 / / vivizvAnevamurvIzaH zokotkarSavazAM dazAm / kathaJcinmantribhirvidyAvayovRddhairabodhyata / / 33 / / rAjyAnaha iti grAmamekaM dattvAsya jIvane / ujjayinyAH prabhutve'nyaM sutaM rAjA nyayojayat / / 34 / / 1. avivicyaiva cakSuSyaho kathaM jaghnithAkSiNI / pazuceSTAnirviziSTaM dhiktejo'pyavivekinAm / / 37 / / likhite'dhyayane kArya hI kathamaMdhatAbhavat / ahaha vyApRtaH pANividhe ! matsariNa: kvacit / / 38 / / manorathaH kathaM sidhyenniyateyaMtra vAmatA / vartante nahi zasyAni vaigaNye'mbabhata: kvacita / / 39 / / vivizvAnevamurvIzaH zokotkarSavazAMdazAm / mantribhiH zrutavayovRddhaiH kathaJcitpratyabodhyata / / 40 / / rAjyA'no'yamityasmai tato graammdaannRpH| ayogyeSu nahi premNA tattvajJaiya'syate padam / / 41 / / tad grAmastha: kuNAlo'tha vyApArAntaravarjitaH / kAJcidgItakalAM bheje hAhAhUhUpahAsinIm / / 42 / / putrabhUyaM samutpanne tasminnizcetyadAmunA / kuNAla: pATalIputramAgAnmathorathairvRtaH / / 43 / / tatrAtmavazyatAM paurAn zrotAMsIvamanonayat / vipaJcI svarasaubhAgyaM pragIto gItamadbhUtam / / 44 / / T.C
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-249 345 1 nyAyena lAlayan grAmalokaM gItakalApriyaH / kuNAlaH kAlamamarakumAraka ivAnayat / / 35 / / sa raGkajIvastatrAsya sutatvenodapadyata / tataH kuNAlo rAjyArthI pATalIputramAyau / / 36 / / tatrAtmavazyatAM paurAn mRgAniva nayannayam / vipaJcI zrutibhiH sphItaM pragIto gItamadbhutam / / 37 / / gItakalayA sadyo banditAmadhiropitAH / taM rAjJaH purataH paurA varNayAmIti cakrire / / 38 / / asti kazcidihAyato deva samprati gAyanaH / yasyA'pauMsnI kalA gItau varNyate kimataH param / / 39 / / tatastamAhvadurvIzaH kautukotsukamAnasaH / vyaGgatvAccAntare kRtvA pratisIrAmajIgapat / / 40 / / babhANa prINito'tyarthamatha gItAmRtormibhiH / haMho vRNu varaM svairaM tvaM gAthakamatallike / / 41 / / 'kelitAvasaraH kAlavedI svAjanyasUcakam / jagau pragalbhakalavAk kuNAlaH zlokamIdRzam / / 42 / / prapautrazcandraguptasya bindusArasya naptRkaH / azokazrItanujo'ndho yAcate tAta kAkiNIm / / 43 / / ciraM rUDhamapi prAcyazokamudbhinnamudvahan / tasmAttadvacasaH khaDgaprahAramiva garjitAt / / 44 / / AgacchAgaccha vatseti dUrodaJcadbhujo nRpaH / I AhUya sasvaje sUnuM vakSaH siJcan ghanAzrubhiH / / 45 / / yugmam sa gadgadamavAdIcca yAcyo'haM tvaM ca yAcakaH / kAkiNIti tvayA kSudraM kimetadyAcitaM tataH / / 46 / / athoktaM mantribhirnAlpamidaM kintu bahu prabho / rAjyaM hi kAkiNI rAjJAM kumArastadayAcata / / 47 / / sAsraM prAha nRpaH putra rAjyaM labhyaM tvayA bhRzam / tvannetre haratA kintu vedhasA na khalAyitam / / 48 / / so'bhyadhAttAta rAjyAya mauktikAyoSabinduvat / nArho'smi nUnamarhastu suto me meghabinduvat / / 49 / / joce te kadA sUnuH so'bhyadhAttAta samprati / tataH prItaH sutaM vegAdAnayetyAdizannRpaH / / 50 / / tamAnItaM tataH pazyannavitRptairvilocanaiH / bhUbhRnnAGgeSu mAtisma vismayasphuTakaNTakaH / / 51 / / 1. tatastatkAlamutphullapulakottabhitAMgakaH / jagau sambandhagarbhiNyA kuNAla : kalayA girA / / 49 / / candraguptapratipautro bindusArasya naptRkaH / rAjJo'zokazriyaH putro yAcate tAta ! kAkiNIm / / 50 / / tatastadvacasaH snigdhAdgarjitAdasighAtavat / zokasaMbhAramurvIzaH punarudbhUmudvahan / / 51 / / AgacchAgaccha vatseti dUrodaJcadbhujadvayaH / AhUya sasvaje sUnuM vakSaH siJcan ghanAzrubhiH / / 52 / / sagadgadamavAdIcca tvayA vatsa kramAgatam / rAjyaM hi kAkiNIzabdAt kulajIvitaM yAcitam / / 53 / / tadatrotkaNThitAH kAmaM tvatto hi vayamAsmahi / cintAratnaM hitArthi syuH kiMtvasyaivArthino janAH / / 54 / / tvaccakSurdasyunAsmAkaM dhAtrA kiM nu khalAyitam / bhAjanaM haratAdhAnAM yathAtaH kimu kurmahe / / 55 / / so'bhyadhAttAta nAho'smi rAjyAyAmbudhibinduvat / mauktikAya tathApyarhaH suto me ghanabinduvat / / 56 / / T,C
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tenAruNakareNoccairbAlenotsaGgasaGginA / bhAsvatA bhUbhRtAM madhye sa pUrvAdririvAbabhau / / 52 / / pitrA yatsampratItyuktaM tena nAmakriyotsave / bhUpaH sampratirityasya zizornAma vinirmame / / 53 / / nirvighnamanayad vRddhiM kalAH kiJcAdhyajIgapat / ujjayinyAM ca sAmrAjye prauDhiprAptamatiSThipat / / 54 / / tasyAsImapratApasya zAsanaM manujezvarAH / avacUlakalAM ninyurduratikramavikramAH / / 55 / / kiJcArdhabharatakSetre nAsItkazcidasau nRpaH / nAsmai nanAma yo nAma prAbhRtIkRtavaibhavaH / / 56 / / AcandraguptArdvardhiSNumauryavaMzaH zanaiH zanaiH / sampratinRpatau prApat parAM vRddhiM zriyAnvitAm / / 57 / / anyadA vandituM jIvatsvAminIM pratimAM guruH / samavAsaratAM tatra mahAgirisuhastinau / / 58 / / tatrAtha rathayAtrAyAM rAjamandiramIyivAn / puraHprasRmaroddAmanAnAnATyotsavo rathaH / / 59 / / tatra vAtAyanAsInaH sampratiH pRthivIpatiH / saGghasaGgatamadrAkSId gurumAryasuhastinam / / 60 / / tataH kvacidamUnasmi dRSTapUrvI munIzvarAn / ityUhAM cakrivAn yAvat tAvatprAgjAtimasmat / / 61 / / tatazcintAmaNerlAbhAdadhikaM mudamudvahan / kalyANibhaktirAgatya vandate'sau gurukramAn / / 62 / / Akhyadvistaratastasya dharmaM jainezvaraM guruH / prakAzayitumAtmAnamaprAkSIdatha pArthivaH / / 63 / / bhagavan kathayAvyaktasAmAyikaphalaM kimu / gururjagAda rAjyAdiravyaktasamatAphalam / / 64 / / saJjAtapratyayenoktamevametanna saMzayaH / paraM pratyabhijAnIta mAM na veti nivedyatAm / / 65 / / zrutopayogAdvijJAya prAgbhavaM bhagavAnatha / prAha pratyabhijAnAmi ziSyo'bhUH prAgbhave mama / / 66 / / evaM saMvAditajJAni pAdapIThe'luThannRpaH / prabhuprasAdavisphutiH zeSeti stutavAn gurum / / 67 / / tadAprabhRti samyaktvamUlaM dharmamagAriNAm / prapede gurupAdAnte zaGkAdibhirakazmalam / / 68 / / zuzrAva zrutamazrAntazraddhAsaMzuddhamAnasaH / jIvAjIvAditattvAni samantAdadhijagmivAn / / 69 / / vidhinA jinavezmAni tabiMbAni ca nirmame / teSAM ca sthApanAnyuccaiH prAjyanyAyyavasuvyayAt / / 70 / / paraH sahasrairbhUbhRdbhirahamprathamikairvRtaH / rathayAtrAM vyadhAt kurvan rathe puSpAdirohaNam / / 71 / / tAsu vAsaHphalasmerapuSpakhAdyakapardakAn / rathArUDho nicikSepa dikSu kRtyavicakSaNaH / / 72 / / agraNyaM sarvapUjyAnAM zrIsaGghaM bhRzamArcicat / AvAdyaiH paTahadhvAnairamArimudaghoSayat / / 73 / / kiMbahunA ? tathA kathaJcijjainedraM siSeve dharmamAtmani / I 1 ajIgamadyathA sAtmyaM sampratiH paramArhataH / / 74 / / kulakam 346 1. vardhiSNubhasaMstasmAtparaM kramAt / mauryavaMzo bhRzaM tasmin yavamadhyazriyaM dadhau / AT,C 2. a mA ghAtaM ca sarvatra ghoSayAmAsa saghRNa: T, C
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA- 249 347 anyadA prAgbhavodbhUtakSudAtaGkasmRternRpaH / ujjayinyAzcaturdikSu satrAgArANyacIkarat / / 75 / / guNavAnaguNaH svIyaH paro vetyavizeSitam / vizrabdhasteSu bhuktvAtha suSvApa pramadAjjanaH / / 76 / / bhaktyA vijJapayAmAsa guruM cAryasuhastinam / anugRhNIta mAM bhaktapAnAdigrahaNAdvibho / / 77 / / pratyavocannRpaM sUriH kalyANI te matirnRpa / kintvAdyAntimatIrthyAnAM rAjapiNDo na kalpate / / 78 / / AhUya satrAdhikRtAnanyedyuravadannRpaH / satreSvannAdinA bhuktazeSeNa kriyate kimu / / 79 / / avadaMste tadasmAkaM bhavaneSUpayujyate / tatastAnAdizadbhadrAstatsAdhubhyaH prayacchata / / 80 / / ahaM vo vitariSyAmi mUlyaM bata samargalam / yannAmI rAjapiNDatvAt kiJcid gRhNanti / 81 / / evaM paupikasArpiSkapramukhA vaNijaH svayam / rAjJA sapraNayaM proktAH pradAne svasvavastunaH / / 82 / / rAjAjJA syAtkRtA puNyopArjanA ca yathAtathA / ityAlocya vaco rAjJaH sarve te bahu menire / / 83 / / tataH svAdiSTapAnAnnakhAdyAdInyAdarAjjanaiH / vastrapAtrANi cAtyarthaM pratyalAbhyanta sAdhavaH / / 84 / / mahAgirizca tajjJAtvAnuzAsti sma suhastinam / AryedaM bhaktapAnAdi naiSaNAzuddhimRcchati / / 85 / / ziSyAnurAgataH so'pi tadavadyaM vidannapi / apahnute sma hi mohastAdRzeSvapyanargalaH / / 86 / / prabho naivAtra zaGkApi kAryA yasmAdasau prajA / I bhAktikaM vIkSya rAjAnamasmAsvAdriyatetarAm / / 87 / / yaduktam rAjJi dharmiNi dharmiSThAH pApe pApAH same samAH / rAjAnamanuvartante yathA rAjA tathA prajA / / 88 / / AH kimasmAtparaM pApaM yadakRtyaM vidannapi / sevate kiJca kRtyatvaM tasyaiva sthApayatyasau / / 89 / / tadutpathasthitasyAsya sahAvAsena kiM mama I / iti buddhyA vyadhAttasya visambhogaM mahAgiriH / / 90 / / yugmam suhastini tataH sadyo vivekaH kazcidudyayau / nirmmathAtsadupakrAntAccitrabhAnurivAraNau / / 11 / / tato'sau garhamANaH svaM pAdalagno mahAgirim / pratipadya svakaM doSaM kSamayAmAsa tatkSaNAt / / 92 / / prAyazcittaM vitIryArya mahAgiriramuM rayAt / antazcakAra maNDalyAH santo hi prahvavatsalAH / / 93 / / anyadA sampratibhUpaH sarvAnAjUhavannRpAn / anAryAnAryamUrdhanyo jainazAsanabhAvitaH / / 94 / / dharmaM vistaratasteSAmAcacakSe vicakSaNaH / sarvato gamayitvA ca grAhayAmAsa darzanam / / 95 / / prabhuzcedasmi vaH samyag bhavata zrAvakAstadA / etadevArthaye yuSmannArthAdItyAdideza ca / / 96 / /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam te'bhinandya vaco rAjJaH svadezeSu tadAjJayA / yayurdhanyatamaMmanyAH prAptyA dharmamahAnidheH / / 97 / / tataste svIyadezeSu caNDaDiNDimavAdanAt / ahiMsAM ghoSayAmAsuH sampratibhaktamAninaH / / 98 / / cakruzcaityAni teSvarhaccArubimbAnyatiSThipat / rathAMzca rathayAtrAzca vyadhuH sampratirAjavat / / 99 / / athAnyadA punasteSAM dharme sthairyavidhitsayA / zrIsuhastinamAcAryamavantIzo vyajijJapat / / 100 / / prabho pratyantaviSayAn bodhayanto maharSayaH / viharanti na kiM sattvopakAre hyAdaraH satAm / / 1 / / AcAryaH pratyavocatte kalpyAkalpyaM tathaiSaNAm / na jAnanti tadeSu syAnmunInAM vihatiH katham / / 2 / / municaryAbahirbhUteSvanAryeSu hi jagmuSaH / prAyazcittasamApattiryateH sUtre nigadyate / / 3 / / tatastAn bhAvayAmAsa muniveSadharai TaiH / anAryadezAnnRpatirasAdhyaM kiM hi dhImatAm / / 4 / / tairbhekSameSaNApUrvaM gRhNadbhiH sarvato yadA / kalpyAkalpyaM ca jalpadbhirbhAvayAmAsire janAH / / 5 / / tadA teSu sukhaM sAdhuvihAraH samajAyata / kSetreSu bIjanikSepa iva kRSTeSu dhIdhanaiH / / 6 / / kuddukAndhramahArASTradraviDAdyAstadAditaH / anAryadezAH sAdhUnAM jagmuH sukhavihAratAm / / 7 / / zrImAn sampratirAjendro mauryavaMzojjvaladhvajaH / paraHsahasrairdurdharSaH sainyairiva guNAdbhUtaiH / / 8 / / nAtikrAman kvacidratnatrayIM zaktitrayImiva / dharmaM nyAyamiva sthAne prayuJjAnazcaturvidham / / 9 / / puraskurvannupAyajJamamAtyamiva sadgurum / samUlaghAtamAhatya mithyAtvamiva zAtravam / / 10 / / itthaM svasyeva jainasya nissImamahimAvadhiH / zrIzAsanasya sAmrAjyamekacchatramasUtrayat / / 11 / / itthaM yathA paripacelimapuNyalabhyamuccastarAmadhRtasampratibhUmipAlaH / tadvad budhAH zivapadadrumabIjabhUtamavyAhataM vahata darzanaratnametat / / 12 / / iti gAthArthaH / / 249 / / * navatattvaprakaraNe-2 * sAmprataM sUtrakAra eva samyaktvasya yAvanto bhedAH sambhavanti, tAvataH sUcayaMstatphalaM copadarzayaMstadviSayaM sanidarzanaM kRtyopadezamAha - egavihaduvihativihaM cauhA paMcavihadasavihaM sammaM / mokkhatarubIyabhUyaM saMpairAyA va dhArejjA / / ekavidhadvividhatrividhamityekavidhamekaprakAraM ca tad dvividhaM ca dvibhedamekabhedadvividhaM tacca tattrividhaM
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-249 349 ca triprakAramekavidhadvividhatrividhamiti karmadhArayasamAsaH / caturddhA caturbhiH prakAraiH / paJca vidhA asyeti paJcavidhaM paJcabhedaM taJca taddazavidhaM ca dazaprakAraM paJcavidhadazavidhaM 'samma' iti samyaktvam, mokSa eva muktireva taruvRkSastasya bIjabhUtaM kAraNabhUtam, sampratirAja iva dhArayed bibhRyAt / tAtparyArthastvayamekavidhAdibhedayuktaM samyaktvaM yato mokSatarubIjamato dhArayetsusvArthI jIvastatsampratirAja iva / iti gAthArthaH / / 2 / / ___* pravacanasAroddhAre-942 * egavihaduvihativihaM cauhA paMcavihadasavihaM samma / davvAi kAragAI uvasamabheehi vA sammaM / / ekavidhaM dvividhaM trividhaM caturdhA paJcavidhaM dazavidhaM samyaktvaM bhavatIti zeSaH, tatraikavidhaM tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyaktvam, etaccAnuktamapyavivakSitopAdhibhedatvena sAmAnyarUpatvAdavasIyata ityasyAM gAthAyAM na vivRttam, dvividhAdi tu na jJAyata ityullekhamAha-'davvAi' ityAdi, dvividhaM dravyAdibhedataH, tatra ca 'davva'tti sUcAmAtratvAd dravyato bhAvatazca, dravyato vizodhivizeSeNa vizuddhikRtA mithyAtvapudgalA eva, bhAvatastu tadupaSTambhopajanito jIvasya jinoktatattvarucipariNAmaH, AdizabdaH prakArAntarairapi dvividhatvadarzanArthaH, tena naizcayikavyAvahArikabhedataH paudgalikApaudgalikabhedato naisargikAdhigamikabhedato'pi ca dvividhamiti, tatra yaddezakAlasaMhananAnurUpaM yathAzakti yathAvatsaMyamAnuSThAnarUpaM maunam avikalaM munivRttaM tanaizcayikaM samyaktvam, vyAvahArikaM tu samyaktvaM na kevalamupazamAdiliGgagamyaH zubhAtmapariNAmaH kintu samyaktvaheturapyarhacchAsanaprItyAdiH kAraNe kAryopacArAtsamyaktvam, tadapi hi pAramparyeNa zuddhacetasAmapavargaprAptiheturbhavatIti, uktaM ca - jaM moNaM taM sammaM jaM sammaM tamiha hoi moNaM tu / nicchayao iyarassa u samma sammattaheUvi / / [yanmaunaM tatsamyaktvaM yatsamyaktvaM tadiha bhavati maunameva / nizcayasya itarasya tu samyaktvaheturapi samyaktvam / / ] vyavahAranayamatamapi ca pramANam, tadbalenaiva tIrthapravRtteH, anyathA taducchedaprasaGgAt, taduktam - jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchayaM muyaha / vavahAranaocchee titthuccheo jao'vassaM / / [yadi jinamataM pratipadyase tarhi vyavahAranizcayau mA muJca / vyavahAranayocchede tIrthocchedo yato'vazyaM / / ] iti, tathA'panItamithyAsvabhAvasamyaktvapuJjagatapudgalavedanasvarUpaM kSAyopazamikaM paudgalikam, sarvathA mithyAtvamizrasamyaktvapuJjapudgalAnAM kSayAdupazamAcca jAtaM kevalajIvapariNAmarUpaM kSAyikamaupazamikaM cApaudgalikam, naisargikAdhigamike punaragre vakSyete, tathA 'trividhaM kArakAdi' kArakarocakadIpakabhedataH, 'uvasamabheehiM vatti vAzabdastraividhyasyaiva prakArAntarapradarzanArthaH, bahuvacanaM ca gaNArtham, tatatrividhaM caturvidhaM
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam paJcavidhaM dazavidhaM ca samyaktvamupazamAdibhirbhadairbhavatIti, idamuktaM bhavati-aupazamikakSAyikakSAyopazamikabhedAt trividham, aupazamikakSAyikakSAyopazamikasAsvAdanabhedAccaturvidham, aupazamikakSAyikakSAyopazamikasAsvAdanavedakabhedAtpaJcavidham, etadeva pratyekaM nisargAdhigamabhedAddazavidhamiti, kathaM panavividhAdibhedaM samyaktvamityAha-samyag-avaiparItyenAgamoktaprakAreNa, na tu svamatiparikalpitabhedairiti bhAvaH / / 942 / / cakre0 : atha samyaktvayogyamAhuH - deva0 : atha samyaktvayogyamAha - bhAsAmaibuddhivivegaviNayakusalo jiyakkha gNbhiiro| uvasamaguNehiM jutto nicchyvvhaarnyniunno||250|| jiNagurusuyabhattirao hiyamiyapiyavayaNajaMpiro dhIro / saMkAidosarahio ariho smmttrynnss||251|| cakre0 : bhASA sAvadyetararUpA, matiryathAvasthitazAstrArthaboddhI, buddhirautpattyAdikA, vivekaH kRtyAkRtyAdiviSayaH, vinayaH pratItaH, eSu kuzalaH, jitAkSo jitendriyaH, gambhIro'lakSyaroSatoSAdiH, upazamapradhAnairguNairyuktaH, nizcayanayavyavahAranayanipuNaH / / 250 / / dvitIyagAthA tu spaSTA, navaraM zaGkAdidoSarahitaH, tatra zaGkA jinadharmastattvamatattvaM veti sandehaH, kAGkSA - anyAnyadarzanAbhilASaH, vicikitsA AtmanaH phalaM prati saMzayaH, AsItpUrveSAM phalaM sAttvikatvAd mAdRzAM tu kva bhaviSyati, vijugupsA vA vidaH sAdhavasteSAM jugupsA sadAcAranindA, yathA'timaladurgandhA ime munayo yadhuSNodakena snAyustadA ko doSaH syAt, parapASaNDiprazaMsA tatsaMstavastaiH saha paricayaH, ete paJca samyaktvA'ticArAH / / 251 / / deva0 : bhASA sAvadyetararUpA, matirmedhA yathAsthitazAstrArthavivecanam, buddhirautpattikyAdikA, vivekaH samyakkRtyAkRtyaparyAlocanam, vinayo gurvAdiSvabhyutthAnAdiH, eSu kuzalo nipuNaH / jitAkSo niyantritendriyo gambhIro'napalakSitaroSatoSaviSAdAdiH, vizeSaNasamAsazcAnayoH / upazamenopalakSitA guNAH zamasaMvegAdayo vakSyamANAstairyukto, nayazabdasya pratyekamabhisambandhAnnizcayanayavyavahAranayanipuNaH / / 250 / /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-250, 251 351 tathA jinaguruzrutabhaktirato vyaktam, hitamitapriyavacanajalpakastatra hitaM pathyAnnavad, mitamalpaM kAryApekSamityarthaH, priyamAhalAdi, tacca tadvacanaM ca tajjalpatItyevaMzIlaH, prAka sAmAnyena bhASAparijJAnamabhihitam, iha tu yathA tajjalpanaM tathetyapaunaruktyam, dhIro vyasaneSu cAviklavaH, zaGkAdayaH zaGkAkAGkSAvicikitsAparapASaNDaprazaMsAtatsaMstavAste ca te, dUSyate samyaktvamebhiriti doSAzca tai rahitaH / tatra zaGkA sandehaH, sA ca sarvaviSayA dezaviSayA ca, AdyAsti vA nAsti vA dharma ityAdi, dvitIyA tvekaikavastudharmagocarA, yathAsti jIvaH kevalaM sarvago'sarvago vA sapradezo'pradezo vetyAdi, iyaM ca dvidhApyarhatpraNItapravacane'pratyayarUpA samyaktvaM dUSayati, kevalAgamagamyA api hi padArthA asmadAdipramANaparIkSAnirapekSA AptapraNetakatvAnna sandegdhuM yogyA, yatrApi mohavazAt kvacana saMzayo bhavati tatrApyapratihateyamargalA yathA tattha ya maidobbaleNaM tavvihAyariyavirahao vA vi / NeyagahaNattaNeNa ya nANAvaraNodaeNaM ca / / heUdAharaNAsaMbhave ya sai suTTa jaM na bujjhijjaa| savvannumayamavitahaM tahA vi taM ciMtae maimaM / / aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiyarAgadosamohA na'nnahAvAiNo teNaM / / [dhyAnazataka-47,48,49] kAGkSA anyAnyadarzanagrahaH, sApi sarvato dezatazca, sarvataH sarvapASaNDidharmakAGkSArUpA, ekAdidarzanAkAGkSA tu dezAkAGkSA, yathA sugatena bhikSuNAmaklezako dharma upadiSTaH / yathA mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA bhaktaM madhye pAnakaM cAparAhne / drAkSAkhaNDaM zarkarA madhyarAtre mokSazcAnte zAkyaputreNa dRSTaH / / [ ] etadapi ghaTamAnakameva, na dUrApetamityAdi / iyamapi paramArthato jinamatAnAzvAsarUpA samyaktvaM dUSayati / vicikitsA cittaviplavaH, sa ca satyapi yuktyAgamopapanne jinadharme'sya mahatastapaHklezasyAyatyAM phalasampadbhAvi ?[AnyathA klezamAtrameveti, yataH kRSIvalAdInAM kriyAH saphalA aphalAzca dRzyanta iti / yadAha puvvapurisA jahociyamaggacarA ghaDai tesiM phalajogo / amhesu dhIsaMghayaNavirahao na taha tesiM phalaM / / [ ]
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam iha ca zaGkA sakalA sakalapadArthabhAktvena dravyaguNaviSayA, asau punaH kriyAviSayaiveti bhedaH, yadvA vicikitsA sadAcAranindA, yathA'snAne prasvedajalaklinnatvAd durgandhavapuSa iti, ko doSaH syAdyadi prAsukavAriNAGgaprakSAlanamamI kurvIranniti / pASaNDaprazaMsA ca sarvataH sarvadarzanAni yuktiyuktAnIti madhyasthaprAyA dRSTiridamapi samyaktvadUSaNameva yaduktam - 352 sunizcitaM matsariNo janasya na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye maNau ca kAce ca samAnubandhAH / / [ ayogavya.dvA0 27] dezatastvidameva buddhAdivacanaM tattvamiti, idaM tu vyaktameva samyaktvadUSaNam, taiH saha saMstavaH paricayastatsaMstavaH, ekatra vAse hi tatpratikriyAdarzanAd dRDhasamyaktvasyApi dRSTibhedaH sambhAvyate, kimuta mandabuddhernavadharmasyeti / evaMvidhaguNayukto'rhaH samyaktvaratnasya, amISAM guNAnAM madhye kecitsamyaktvalAbhahetavaH kecid bhUSaNakalpAH kecitpratipAtapratibandhakAzca vijJeyA, etAvadguNamArgaNena ca nyakkRtacintAmaNi samyaktvaratnamapAtre samAropayataH siddhAntavirAdhanAmAheti gAthArthaH / / 251 / / " cakre0 : atha samyaktvavatAM zlAghAmAhuH deva0 : atha svargApavargAdiparamasukhanibandhanasamyaktvaguNazAlinAM zlAghAmAha - te dhannA tANa namo te yi cirajIviNo buhA te ya / je niraiyArameyaM dharaMti sammattavararayaNaM / / 252 / / cakre0 : pAThasiddhA, iha kecijjinoktakAladravyAdiSu vipratipadyante tAn nirAkartumAhuH traikAlyaM dravyaSaTkaM navapadasahitaM jIvaSaTkAyalezyAH, paJcAnyevAstikAyA vratasamitigatijJAnacAritrabhedAH / ityetanmokSamUlaM tribhuvanamahitaiH proktamarhadbhirIzaiH; pratyeti zraddadhAti spRzati ca matimAn yaH sa vai zuddhadRSTiH / / [ prava. sAro0 971] trikAlameva traikAlyamatItAnAgatavartamAnarUpam / dravyANi guNAzrayAsteSAM SaTkam, dharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyajIvAstikAyapudgalAstikAyakAlarUpam / nava jIvAjIvAdIni tattvAni taiH sahitam, kAyAzca lezyAzca kAyalezyAH SaTsaGkhyAH kAyalezyAH, 1. prakriyA T, B, C 2. buhA te u A
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-252 353 SaTakAyalezyAH, jIvAnAM SaTakAyalezyA jIvaSaTkAyalezyAH, tatra SaTakAyAH pRthvIkAyAdayaH, SaD lezyAH kRSNAdyAH, paJcAnyevAstikAyA dharmAstikAyAdyAH, paJcazabdo vratAdiSvapi yojyaH, tato vratAni paJca prANivadhaviramaNAdIni, samitayaH paJceryAdyAH, gatayo nArakAdyAH, jJAnAni matijJAnAdIni, cAritrANi sAmAyikaM chedopasthApanIyaM parihAravizuddhikaM sUkSmasamparAyaM yathAkhyAtaM ceti / pazcArdhaM spaSTam / / 252 / / deva0 : ta eva dhanamarhantIti dhanyA AtyantikaikAntikadhanavantaH, uktaM hi - dhanena hIno'pi dhanI manuSyo yasyAsti samyaktvadhanaM vicitram / dhanaM bhavedekabhave sukhAya bhave bhave'nantasukhI sudRSTiH / / [ ] tebhya eva namaH, sakalaguNAdhAradarzanaguNayuktatvAt, ta eva ciya evArthe sarvatra yojyaH, cirajIvino bhavantviti zeSo dharmAnugatajIvitatvAt / budhAzca ta eva vivekasampannatvAt / tuH samuccaye darzita eva, uttarArdhaM spaSTam, kevalamaticArAH prAgabhihitA iti gAthArthaH / iha ca darzanaviSayeSu kAladravyatattvAdiSu kvacit saGkhyAviSayA kvacinnAmaviSayA kvaciccAstitvaviSayA pareSAM vipratipattiratastannirAkartumAha - traikAlyaM dravyaSaTkaM navapadasahitaM jIvaSaTkAyalezyAH, paJcAnyevAstikAyA vratasamitigatijJAnacAritrabhedAH / ityetanmokSamUlaM tribhuvanamahitaiH proktamarhadbhirIzaiH; pratyeti zraddadhAti spRzati ca matimAn yaH sa vai zuddhadRSTiH / / [prava.sAro0 971] vyAkhyA-trikAlameva traikAlyaM bhUtabhavadbhaviSyatsvarUpam, dravyANi guNAzrayAsteSAM SaTkaM dharmAstikAyAdharmAstikAyAkAzAstikAyakAlapudgalAstikAyajIvAstikAyarUpam, padyante gamyante samyagjJAnibhiriti padAni tattvAni nava ca jIvAjIvAdIni tAni padAni ca taiH sahitam, SaTzabdaH siMhAvalokitanyAyena jIvazabdenApi sambadhyate, tataH pratyekaM SaDjIvA ekadvitricatuSpaJcendriyAnindriyAH, kAyAH pRthvIkAyAdayaH, lezyAH kRSNAdyAH, paJcAnyevAstikAyA dharmAstikAyAdayaH, kAlastu niruddhasamayarUpatvAnnAstikAyaH, paJcazabdasyottarapadeSvapi sambandhaH / vratAni prANivadhaviramaNAdIni, samitaya IryAdyA, gatayo nArakAdyA, jJAnAni matyAdIni cAritrabhedAH
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam sAmAyikAdaya itirullekhe, etat traikAlyAdijJAnazraddhAnAnuSThAnaviSayatayA mokSamUlam / kiM svamatikalpanayA ? netyAha-tribhuvanamahitaiH proktamarhadbhirIzaistatazca pratyeti nizcayarUpatayA jAnAti, jJAtamapi kazcinna tatheti pratipadyata ityAha, zraddadhAti rocayati, rocayannapi kazcinnAnutiSThatItyAha, spRzati cAsevate, matimAn yaH, iha ca pratyayAdInAM traikAlyAdiSu yathAsambhavaM yojanA kAryA, sa vai sphuTaM zuddhadRSTiH sarvopadhA zuddhadarzana iti vRttArthaH / / 252 / / cakre0 : kaiH punarliGgaiH samyaktvamasyAstIti zraddheyamityAhuH - deva0 : kaiH punarliGgaiH samyaktvamastIti zraddheyamityAha - uvasama saMvego vi ya nibbeo viya taheva annukNpaa| atthikkaM ceva tahA sammatte lakkhaNA pNc||253|| cakre0 : 1-upazamastIvrakaSAyAnudayaH, 2-saMvego mokSAbhilASaH, 3-nirvedo bhavavairAgyam, 4anukampA duHkhiteSu dayA, 5-AstikyaM tattvAntarazravaNe'pi jinadharma evAstikabhAvaH, etAni paJca samyaktve samyaktvasattAyAM lkssnnaani||253|| deva0 : 1-upazamo'nantAnubandhinAmanudayaH, vibhaktilopaH prAkRtatvAt, anye tu krodhakaNDUviSayatRSNopazAntirupazama ityAhuH / nanvevaM kRSNazreNikAdInAM sAparAdhe niraparAdhe ca pare krodhavatAM viSayatRSNAturANAM ca kathamupazamaH ? tadabhAve ca samyaktvaM na gamyeta, naivaM liGgini sati liGgairavazyaM bhAvyamiti nAyaM niyamaH / dRzyate hi dhUmarahito'pyayaskAragRheSu vahniH / ayaM tu niyamaH suparIkSite liGge liGgI bhavatyeva, yadAha - liGge liGgI bhavatyeva liGgInyevetaratpunaH / niyamasya viparyAse sambandho lingglingginoH|| [ ] saJjvalanodayAdvA kRSNAdInAM krodhakaNDU viSayatRSNe, sajvalanA api kecittIvratayA'nantAnubandhisadRzavipAkavanta iti sarvamanavadyam, 2-saMvego mokSAbhilASo'pi ceti samuccaye, evaM sarvAvyayAni / 3-nirvedo bhavavairAgyam, anye tu saMvego bhavavirAgaH, nivedo mokSAbhilASa iti viparyayamAhuH / 4-anukampA duHkhiteSvapakSapAtena duHkhaprahANecchA / 5-astIti matirasyetyAstikastasya bhAvaH karma vA''stikyam, tattvAntarazravaNe'pi jinoktatattvaviSaye nirAkAGkSA
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-254 355 pratipattiH / etAni samyaktve lakSayitavyAnIti zeSaH / lakSyate gamyate parokSamapi samyaktvamebhiriti lakSaNAni paJceti gAthArthaH / / 253 / / * pravacanasAroddhAre-936 * 'lakkhaNapaMcavihasaMjuttaM ti vivRNvannAha uvasama saMvego'vi ya nivvego taha ya hoi aNukaMpA / atthikkaM ciya ee saMmatte lakkhaNA paMca / / 'uvasame'tyAdi, aparAdhavidhAyinyapi kopaparivarjanamupazamaH, sa ca kasyacitkaSAyapariNateH kaTukaphalAvalokanAdbhavati kasyacitpunaH prakRtyaiveti, tathA narAmarasukhaparihAreNa muktisukhAbhilASaH saMvegaH, samyagdRSTirhi narendrasurendrANAM viSayasukhAni duHkhAnuSaGgAd duHkhatayA manyamAno mokSasukhameva sukhatvena manyate'bhilaSati ceti, tathA nArakatiryagAdisAMsArikaduHkhebhyo nirviNNatA nirvedaH, samyagdarzanI hi duHkhAtigahane saMsArakArAgAre gurutarakarmadaNDapAzikaistathA tathA kadarthyamAnaH pratikartumakSamo mamatvarahitazca duHkhena nirviNNo bhavati, anye tu saMvego bhavavirAgo nivedo mokSAbhilASa ityanayorarthavyatyayamAhuH, tathA duHkhiteSu prANiSvapakSapAtena duHkhaprahANecchA dayA'nukampA, pakSapAtena tu karuNA svaputrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva sA cAnukampA dravyato bhAvatazca bhavati, dravyataH satyAM zaktau duHkhapratikAreNa bhAvata ArdrahRdayatveneti, tathA'stIti matirasyetyAstikastasya bhAvaH karma vA''stikyam, tattvAntarazravaNe'pi jinagaditatattvaviSaye nirAkAGkSA pratipattiH, etAnyupazamAdIni paJca samyaktve samyaktvaviSayANi lakSaNAnyetaiH parasthaM parokSamapi samyaktvaM samyagupalakSyata iti / / 936 / / cakre0 : samyaktvavAMzca zuddhapariNAmaH syAdityAhuH - deva0 : athAnAdiviSayakaSAyasaMvalitAtmasu prANiSu kathamupazamAdi sambhavatItyAha - ittha ya pariNAmo khalu jIvassa suho u hoi vineo / kiM malakalaMkamukkaM kaNagaM bhuvi jjhAmalaM hoi||254|| cakre0 : atra ca samyaktve sati pariNAmo bhAvaH khalu nizcayena jIvasya zubha eva bhavati vijJeyaH / etadevArthAntaranyAsena samarthayanti / kiM malakalaGkamukta kiTTakAlimAdirahitam, kanakaM bhuvi dhyAmalaM bhavati ? na bhavatItyarthaH / / 254 / / 1. vinneu PK
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam deva0 : atra ca samyaktve sati pariNAmo bhAvaH, khalu nizcayena zubha eva vizuddha eva bhavatIti jJAtavyaH / tatpratibandhakakliSTakarmApagamAt, zubhabhAvarUpAzcAmyupazamAdaya uktasyaiva samarthanAyAha-kiM malakalaGkamuktaM kiTTakAlimAdirahitaM kanakaM bhuvi dhyAmalaM bhavati ? naivetyartha iti gAthArthaH / / 254 / / * dharmasaMgrahaNyAm-807, zrAvakaprajJaptau-54 * tathA cAha - ettha ya pariNAmo khalu jIvassa suho u hoi vinneo / kiM malakalaMkamukkaM kaNagaM bhuvi jhAmalaM hoi ? / / __ atra samyaktve sati pariNAmo'dhyavasAyaH, khaluravadhAraNe, zubha eva, turevakArArthaH, jIvasya bhavati vijJeyo na tvazubhaH / athavA kimatra citramiti prativastUpamAmAha-'kimityAdi' kiM malakalaGkarahitaM kanakaM bhuvi dhyAmalaM bhavati ? naiva bhavatIti bhAvArthaH / evamihApi malakalaGkasthAnIyaM prabhUtaM kliSTaM karma yadA kSINaM bhavati jIvasya tadA naiva dhyAmalatvatulyo'zubhapariNAmo bhavatIti / / 807 / / cakre0 : sampratyupazamAdibhyaH sattvAnAM kriyAvizeSamAhuH - deva0 : sampratyupazamAdInAmeva sahetukaphaladarzanadvAreNa svarUpamupavarNayati - payaIe kammANaM viyANiuM vA vivAgamasuhaM ti| avaraddhe vi na kuppai uvasamao svvkaalNpi||255|| cakre0 : prakRtyA svabhAvena karmaNAM kaSAyarUpANAM vijJAya vA vipAkamazubhamityasmAddhetoraparAddhe'pi kartari ktaH' kRtAparAdhe'pi na kupyati / upazamataH sarvakAlamapya parAdhinigrahakSamatvakAle'pItyarthaH / / 255 / / deva0 : prakRtyA svabhAvena karmaNAM kaSAyalakSaNAnAM vijJAya vA vipAkaM pariNAmamazubhaM kaTuphalamityasmAddhetoraparAddhe'pi bhAve ktaH, vipriye sati na kupyati zrutatvAdaparAdhakAribhya eva upazamataH sarvakAlamapyaparAdhaniryAtanasAmarthyotpattAvapItyartha iti gAthArthaH / / 255 / /
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 357 5-tattvatattvam gA-256 __357 * dharmasaMgrahaNyAm-808, zrAvakaprajJaptau-55 * prazamAdInAM bAhyaprazastayogatvamupadarzayati - payaIe va kammANaM viyANiuM vA vivAgamasuhaM ti / avaraddhe'vi na kuppai uvasamato savvakAlaMpi / / prakRtyA vA samyaktvANuvedanajanitasvabhAvarUpayA vijJAya vA karmaNAM kaSAyanibandhanAnAM vipAkamazubhaM yathA kaSAyAviSTo'ntarmuhUrttamAtreNApi yad badhnAti tadanekAbhirapi sAgaropamakoTIbhiryuHkhena vedayata iti, tataH kimityAha-'avaraddhe ityAdi' aparAdhyati smetyaparAddhaH pratikUlakArI tasminnapi na kopaM gacchati, upazamata upazamena hetunA sarvakAlamapi yAvatsamyaktvapariNAmo'vatiSThata iti bhAvaH / / 808 / / cakre0 : tathA - devao. : tathA - naravibuhesarasokkhaM dukkhaM ciya bhAvao u mnNto| saMvegao na mokkhaM mottUNaM kiMpi ptthei||256|| cakre0 : naravibudhezvarANAM narendrasurendrANAM saukhyaM duHkhameva bhAvato manyamAnaH / kaha taM bhannai sukkhaM sucireNa vi jassa dukkhamalliyai / jaM ca maraNAvasANe bhavasaMsArANubaMdhiM ca ||[updeshmaalaa-30] iti vacanAt / saMvegato na mokSaM muktvA kimapi praarthyte||256|| / deva0 : naravibudhezvarANAM narendrasurendrANAM sukhameva saukhyaM viSayasevAjanitA manaHparituSTiduHkhAnuSaGgAd duHkhameva / kaha taM bhannai sukkhaM sucireNa vi jassa dukkhamalliyai / jaM ca maraNAvasANe bhavasaMsArANubaMdhiM ca / / [upadezamAlA-30] bhavabhramaNAnubandhi iti vacanAdbhAvataH paramArthatastuH pUraNe, manyamAnaH saMvegato na mokSaM muktvA kimapi prArthayate'bhilaSati, mokSasukhasyaiva bhAvataH sukhatvena matatvAditi gAthArthaH / / 256 / / 1. sakkhaM dakkhaM ciya bhAvao ya T.C.P.K 2. mukkhaM muttUNaM T.C.P.K
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 raNam - samyaktvaprakaraNama * dharmasaMgrahaNyAm-809, zrAvakaprajJaptau-56 * tathA - naravibuhesarasokkhaM dukkhaM ciya bhAvato tu mannato / saMvegato na mokkhaM mottUNaM kiMci patthei / / naravibudhezvarasaukhyaM cakravartIndrasaukhyaM karmajanitatayA sAvasAnatvena duHkhanibandhanatvAt, duHkhameva bhAvataH paramArthato manyamAnaH saMvegataH saMvegena hetunA, na mokSaM svAbhAvikaM jIvarUpamaparyavasAnaM muktvA kiJcidanyat prArthayate / / 809 / / cakre0 : tathA - deva0 : tathA - nAraya-tiriya-narAmarabhavesu nivveyao vasai dukkhN| akayaparaloyamaggo mamattavisavegarahio vi||257|| cakre0 : nArakAdibhaveSu viSaye nirvedato vairAgyavazAnmamatvameva viSaM tasya vego laharistadrahito'pi dhanasvajanazarIrAdiSu tyaktAtmIyatvAbhimAno'pi cAritramohanIyavazAnna kRtaH paraH prakRSTo lokaH siddhikSetrarUpastasya mArgazcAritraM yena so'kRtaparalokamArgaH / duHkhaM yathA bhavatyevaM vasati / cAritramaprApnuvan kaSTenAsta ityarthaH / / 257 / / deva0 : nArakAdibhaveSu nirvedato duHkhaM yathA bhavatyevaM vasatyAste, ayamabhiprAyo nAnAvidhazArIramAnasaduHkhagahane saMsArakArAgAre karmadaNDapAzikaistathA tathA kadarthyamAnaH pratikartumasamartho nirvedAd duHkhaM vasati, kiMviziSTaH san ? cAritramohanIyapAratantryAnna kRtaH paraloko janmAntaram, sa punariha prastAvAcchubhastasya mArga iva mArgaH kuzalAnuSThAnaM yena so'pi, yadvA paraH prakRSTaH sarvAtizAyI sa cAsAvavayave'pi samudAyaprayogAlokazca siddhikSetralakSaNaH paralokastasya mArgaH prAgvat, yadyapi karmadoSAdbhavAbdhenistaraNopAyaM nAnutiSThati, tathApi tatra nirviNNa evAsta ityarthaH / ata eva mamatvameva dAruNapariNAmatvena viSaM tasya vego laharistena rahito'nityatAdibhAvanAbhAvitatvena dhanasvajanazarIrAdivastuSu tyaktAtmIyatvAbhimAna ityartho'pibhinnakrame yojita eveti gAthArthaH / / 257 / /
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-258 359 * dharmasaMgrahaNyAm-810, zrAvakaprajJaptau-57 * nArayatiriyanarAmarabhavesu nivvedato vasati dukkhaM / akayaparalogamaggo mamattavisavegarahito vi / / nArakatiryagnarAmarabhaveSu sarveSveva nirvedato nivedena kAraNena vasati duHkham / kiMviziSTaH sannityAhaakRtaparalokamArgo'kRtasadanuSThAnaH / ayaM hi sakale'pi jIvaloke paralokAnuSThAnamantareNa sarvamevAsAraM manyata iti / punaH kathambhUta ityAha-mamatvaviSavegarahito'pi, apirevakArArthaH, prakRtyA mamatvaviSavegarahita eva, viditatattvatvAditi / / 810 / / cakre0 : tathA - deva0 : tathA - daTUNa pANinivahaM bhIme bhavasAyaraMmi dukkhattaM / avisesao NukaMpaM duhA vi sAmatthao kunni||258|| cakre0 : pUrvArdhaM sugamam, avizeSato'nAtmaparavibhAgenAnukampA dvidhA'pi / dravyato bAhyApatpratIkAreNa bhAvatazcArdrahRdayatayA pratibodhya pratibodhya sanmArgaprApaNena sAmarthyataH svazaktyanusAreNa karoti / / 258 / / deva0 : pUrvArdhaM sugamam, avizeSato'pakSapAtena, pakSapAtena tu svApatyAdiSu karuNA vyAghrAdInAmapyasti, anukampAM dvidhApi dravyato bAhyApatpratIkAreNa, bhAvatazcArdrahRdayatayA, sAmarthyataH svazaktimapekSya karotyanukampAmiti gAthArthaH / / 258 / / * dharmasaMgrahaNyAm-811, zrAvakaprajJaptau-58 * tathA - davaNa pANinivahaM bhIme bhavasAgarammi dukkhattaM / avisesato'NukaMpaM duhAvi sAmatthato kuNati / / dRSTvA prANinivahaM jIvasaMghAtaM duHkhArtaM zArIramAnasairduHkhairabhibhUtam, kva dRSTvetyAha-bhIme bhayAnake bhavasAgare saMsArasamudre'vizeSata AtmIyetaravicArAbhAvenA'nukampAM dvidhApi dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH prAsukapiNDAdidAnena, bhAvato mArgayojanayA, sAmarthyataH svazaktyanurodhena karoti / / 811 / /
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 cakre0 : tathA deva0 : tathA darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam mannai tameva sacaM nIsaMkaM jaM jiNehiM pannattaM / suhapariNAmo sammaM kaMkhAivisuttiyArahio / / 259 / / cakre0 : manyate tadeva samyak satyamavisaMvAdi, niHzaGkaM niHsandehaM yatkiJcijjinaiH prajJaptam / zubhaH pariNAmaH prastAvAdAstikyalakSaNo yasya sa tathA''stika ityarthaH / kAGkSAdaya eva visrotasikAzcittaviplutayastAbhI rahita iti / / 259 / / tathA deva0 : manyate'bhyupagacchati tadeva samyak satyamavisaMvAdi niHzaGkaM nissandehaM yat kim ? yajjinaiH prajJaptam, zubhapariNAma AstikyalakSaNo yasya sa tathAstika ityarthaH / samyak zabdo yojita eva, kAGkSAdaya eva vizrotasikAzcittaviplutayastAbhI rahita ityanye tUpazamAdInyanyathA vyAcakSate 1 - suparIkSitapravaktRpravAcyapravacanatattvAbhinivezAnmithyAbhinivezopazAntirupazamaH / yo hyatattvaM vihAya tattvaM pratipannaH sa lakSyate samyagdarzanIti / 2- saMvego bhayaM jinapravacanAnusAriNo narakAdiSu nAnAduHkhamavalokayatastadbhIrutayA tatprazamopAyabhUtaM dharmamanutiSThato lakSyate vidyate'sya samyaktvamiti / 3 - nirvedo viSayeSvanabhiSvaGgo yathA ihaparalokayordurantaH kAmabhogAbhiSvaGgastasmAdujjhitavya evAyamiti nirvedAllakSyate samyaktvamiti 4-anukampA kRpA, yathA sarva eva sattvAH sukhArthino duHkhaprahANArthinazca, tannaiSAmalpApi pIDA mayA kAryetyanayApi lakSyate samyaktvam 5 - santi khalu jinapravacanopadiSTA atIndriyA jIvaparalokAdayo bhAvA iti pariNAma Astikyam, anenApi lakSyate samyaktvamiti gaathaarthH||259|| * dharmasaMgrahaNyAm-812, zrAvakaprajJaptI - 59* mannati tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM pannattaM / suhapariNAma savvaM kaMkhAdivisottiyArahito / / manyate pratipadyate tadeva satyaM niHzaGkaM yajjinaiH prajJaptaM zubhapariNAmaH sAkalyenAnantaroditaguNasamanvitaH sarvaM samastam, na tu kiJcinmanyate kiJcinneti, bhagavatyavizvAsAyogAt / kiMviziSTaH
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA - 260 sannityAha- kAGkSAdivisrotasikArahitaH kAGkSA anyAnyadarzanagrahaH, AdizabdAdvicikitsAdiparigrahaH, zaGkA tu niHzaGkamityanenaiva gatA, kAGkSAdaya evaM visrotasikAM saMyamasasyamaGgIkRtyA'dhyavasAyasalilasya visroto gamanaM tayA rahita iti / / 812 / / cakre0 : atha prakRtaM nigamayantaH samyaktvaphalamAhuH deva0 : prakRtameva nigamayan samyaktvaphalamAha evaMvihapariNAmo sammaddiTTI jiNehiM patratto / eso u bhavasamuddaM laMghai thoveNa kAlena / / 260 / / cakre0 : evaMvidha upazamAdirUpaH pariNAmo yasya sa tathA samyagdRSTirjinaiH prajJaptaH / turevakArArthaH, eSa eva bhavasamudraM laGghayati stokena kAlena / tathA cAgamaH 361 'ukkosadaMsaNeNaM bhaMte jIve karahiM bhavaggahaNehiM sijjhijjA ? goyamA ! ukkoseNaM teNeva tao mukke taiyaM nAikkamaitti / / 260 / / - deva0 : evaMvidha upazamAdirUpaH pariNAmo yasya sa tathA samyagdRSTirjinaiH prajJaptaH, eSa evotkRSTadarzanArAdhako bhavasamudraM laGghayati stokena kAlenotkRSTatastenaiva bhavena, jaghanyatastRtIyena, tathA cAgamaH - upasaMharannAha - 'ukkosadaMsaNeNaM bhaMte jIve kaihiM bhavaggahaNehiM sijjhijjA ? goyamA ! ukkoseNaM teNeva tao mukke taiyaM nAikkamai 'tti gAthArthaH / / 260 / / * dharmasaMgrahaNyAm-813, zrAvakaprajJaptau - 60 * evaMvihapariNAmo sammadiTThI jiNehiM pannato / eso ya bhavasamuddaM laMghai thoveNa kAleNaM / / evaMvidhapariNAmo'nantaroddiSTaprazamAdipariNAmaH samyagdRSTirjinaiH prajJaptaH / asyaiva phalamAha eSa ca samyagdRSTirbhavasamudraM laGghayatyatikrAmati, stokena kAlena prAptabIjatvAdutkarSato'pyapArddhapudgalaparAvarttena kiJcidUnena siddhiprApteH / / 813 / /
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : evamuktaM mokSahetuH samyaktvam, paraM tadviratisahAyaM jJeyam, aviratasatkasya nikAcitakarmakSayakRtastapaso'pyasAratvAdityAhuH - deva0 : ekamekAntikasaukhyahetuH samyaktvamuktaM tatpunarviratisahAyameva jJeyam, tadvinA kRtasya nikAcitakarmakSayakRtastapaso'pyasAratvAdidamevAha - sammaddihissavi avirayassa na tavo bahuphalo hoi| havai hu hatthiNhANaM cuMdacchiyayaM va taM tss||261|| cakre0 : mithyAdRSTitapasastAvattAmalidRSTAntAdevAsAratvaM prasiddham / samyagdRSTerapyaviratasya tapo na bahuphalaM na mokSaphalaM bhavati / huryasmAdarthe yasmAt tattasya tapo hastisnAnaM hastisnAnamiva bhavati / yathA hasti snAtvA punadhUlimaGge nikSipati / evamayamapi tapasA karma kSapayitvA punaraviratyA badhnAti / cuMdAMchitakamiva cuMdAchitakaM vA / cuMdaM takSNAmupakaraNavizeSastasyAM chitakamAkarSaNam / etaddhi vadhrIbhirAveSTya karAbhyAmAkRSyate / tatra yadA vAmakareNAkRSyate / tadA dakSiNato vadhrIveSTakaiH pUryate / yadA tu dakSiNena tadA vAmataH / evamayamapyekatastapasA karma kSapayatyanyatastvaviratyA banAtItyarthaH / / 261 / / deva0 : mithyAdRSTestapasastAvadasAratvaM susthitameva, tathA ca - saTuiM vAsasahassA tisattakhuttodaeNa dhoeNa / aNucinnaM tAmaliNA annAtavotti appphlo|| [upadezamAlA-81] samyagdRSTerapi sAvadhayogebhyo'viratasya na tapo'nazanAdi bahuphalaM zivasukhaphalaM bhavati, svargAdisukhaphalaM tu bhavatyeva, kintu tasyAlpatvApt, kimityevamityAha-huryasmAdarthe, yasmAttattapastasya hastisnAnamiva hastisnAnaM bhavati, yathA hi hastI snAtvA punadhUlipuJjamaGge nikSipati, evamayamapi tapasA karma kSapayitvA punaraviratyA badhnAti, cuMdAM chitakaM vAtrApyupamAnArtho vAcyaH, cuMdaM takSNAmupakaraNavizeSastasyAM chitakamAkarSaNam, etaddhi vadhrIbhirAveSTya karAbhyAmAkRSyate, tatra yadA vAmakareNAkRSyate tadA dakSiNato vadhrIveSTakaiH pUryate, yadA tu dakSiNena tadA vAmataH / evamayamapyekatastapasA karma kSapayati, anyatastvaviratyA badhnAtItyartha iti gAthArthaH / / 261 / / 1. vuda A,B 2. vRMdAM chitakaM A3. buMdaM A
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-262 363 cakre0 : uktamevArthamudAharaNadvAreNa samarthayitumAhu - deva0 : uktamevArthamudAharaNadvAreNa samarthayitumAha - caraNakaraNehiM rahio na sijjhaI suTusammadiTThI vi| jeNAgamaMmi siTTho rahaMdhapaMgUNa dittuNto||262|| cakre0 : spaSTA, navaraM rathadRSTAntaH - saMjoga siddhIi phalaM vayaMti na hu egacakkeNa raho payAi / athAndhapaGgudRSTAntaH, tatrA'nvayenA'yam - ____ aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA te saMpauttA nagaraM paviTThA / / [Ava.ni. 102] vyatirekastu - pAsaMto paMgulo daDDo dhAvamANo ya aMdhao / sampradAyagamyau cetau, tathAhi - kuto'pi nagarAlloko vipakSAtaGkazaGkayA / araNyaM zaraNIcakre kiJcidvairidurAsadam / / 1 / / aparechuH punastatrApyavaskandabhayAturaH / AttaprANaH palAyiSTa vimucya zakaTAdikam / / 2 / / tatrAbhUtAM pumAMsau dvAvandhapate nirAzrayau / tathaiva tasthatustau ca niHsvatvAdakutobhayau / / 3 / / dhATIbhaTeSu tatraitya moSaM moSaM gateSvatha / dAvAnalaH prajajvAla kalpAntAgnirivotthitaH / / 4 / / atha dAvonmukho dhAvannandhaH praucyata paGgunA / jijIviSurmumUrSurvA kiM dAvamabhiyAsi bhoH / / 5 / / so'vadattarhi bho bhadra ! kva yAmyAkhyAhi jIvitum / AkarSaya mukhAnmRtyoH prANadAnaM hyanuttaram / / 6 / / tatastaM paGgurUce'ndhamehi skandhe nidhehi mAm / yena maddRSTamArge syAnnirapAyA bhavadgatiH / / 7 / / andho'pi yuktaM paGguktaM manyamAnaH sapadyapi / tathaiva vidadhAti sma prANabhImahatI hi bhIH / / 8 / / tataH sametau tau sthAnaM jagmatubhavapIpsitam / evaM darzanacAritre'pi [sAyukte zivaprade / / 9 / / vyatirekastu - udasthAnnagare kvApi parito'pi pradIpanam / kurvANamiva lokAnAM laGkAdAhaprakAzanam / / 1 / / tato'nazyajjanaH sarvaH kurvan hAhAravaM javAt / kaSTena mahatA tasmAt prANamAtradhanastadA / / 2 / / 1. sijjhaiz
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam andhapaGka narau dvau ca tatrAnAthau babhUvatuH / bahirnItau na tau kenApyAtmanA gantumakSama ||3|| pazyannapi tataH paGgurmArgaM nirgantumAtmanaH / gamanakriyayA zUnyo bhasmIbhAvamavAptavAn / / 4 / / andhastu dhAvamAno'pi trAtuM prANAnnitastataH / apazyannanalasyaiva pravivezAsya koTare / / 5 / / andhapaGgU tadevaM tau mRtau dvAvapyasaGgatau / evaM darzanacAritre, apyasakte na siddhide / / 6 / / / 262 / / deva0 : caraNakaraNAbhyAM rahitaH suSThvapi samyagdRSTiH kSAyikadarzano'pItyartho na siddhyati, yena kAraNenAgame sAmAyikaniryuktau ziSTaH kathito dRSTAntaH, keSAm ? rathazcAndhapaGgU ca teSAM rathAndhapaGgUnAm, tatra rathadRSTAnto yathA saMjogasiddhIe phalaM vayaMti na hu egacakkeNa raho payAi / ityandhapaGgudRSTAntaH punaranvayato yathA 364 - aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA te saMpauttA nagaraM paviTThA / [ Ava.ni. 102 ] vyatirekatastu - pAsaMto paMgulo daDDho dhAvamANo ya aMdhao / iti, sampradAyagamyau punarimau tathAhi - kutazcinnagarAllokaH paracakrabhayAkulaH / palAyya saparivAraH kiJcitkAntAramAzrayat / / 1 / / daivAttatrApyavaskandabhaye kandalitodaye / praNazya tyaktasarvasvaH sadizo vidizo yau / / 2 / / andhaH paGguzca tatra dvAvanAthau kevalaM sthitau / jajAgAra yugAntAgnimitramatrAntare davaH / / 3 / / tadbhayAdAkulaM dhAvan dRgghInaH paGgunocyata / suSThu mAgAH purobhAgAdeti dAvAnalo jvalan / / 4 / / kA gatistarhi me syAdityukte tenAvadatpunaH / samA cintA mamApyeSA tvamandhaH paGgulastvaham / / 5 / / kintvAropaya mAM skandhe tava pAdau mamAkSiNI / ehyehi yena saMyujya tarAvo vyasanArNavam / / 6 / / athaivaM vihite tena kRtasAhAyako mithaH / tau sthAnaM vAJchitaM prAptau na siddhiH kiM hi saMhate / // 7 // samete siddhaye syAtAmevaM jJAnakriye'pi [hi ] / vidhattAsmin dvaye yatnamasapatnaM tato budhAH / / 8 / / vyatirekastu pure kvApi viyadvyApijvAlamAsItpradIpanam / AdAya tadbhiyA prANAn prANazyatko'pi kutracit / / 1 / / janasya nazyato vegAt kaucidandhalapaGgulau / varAkau vismRtau daivamaho durbalaghAtakam / / 2 / / dhAvannitastato'bandhamandhaH ploSatayAkulaH / gartAyAM patito dAvAttatkSaNaM bhasmasAdabhUt / / 3 / / pazyan palAyituM mArgamagniM cApAntamAgatam / prasahya dahyamAnAGgaH paGgulaH paJcatAM yayau / / 4 / / tadvaddarzanacAritre nirAkAGkSe parasparam / naiva sAdhIyasI syAtAM vAJchitArthaprasiddhaye / / 5 / / iti gaathaarthH|| 262 / / -
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-263, 264 365 cakre0 : atha caraNakaraNayoreva svarUpamAhuH - deva0 : atha caraNakaraNayoreva svarUpamAha - vaya samaNadhamma saMjama veyAvaJcaM ca bNbhguttiio| nANAitiyaM tava kohaniggahA iI caraNameyaM / / 263 / / piMDavisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu||264|| cakre0 : vratAni prANivadhaviratyAdIni 5, zramaNadharmaH kSAntyAdiH 10, saMyamaH pRthvyAdisaMrakSaNAdiH 17, puDhavIdaga agaNi mAruya vaNasaibiti cau paNiMdi ajIve / pehuppeha pamajjaNa pariThavaNa maNovaIkAe / / [dazavai. ni. 46] vaiyAvRtyamAcAryAdInAm 10, tadyathA - Ayariya uvajjhAe thera tavassI gilANasehANaM / sAhammiakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM / / [dazavai.ni. 47-1] brahmaguptayaH 9, vasahi kaha nisijidiya kuTuMttara puvvakIliya paNIe / aimAyAhAravibhUsaNA ya nava baMbhaguttIo / / [prava.sAro0 558] jJAnAditrikaM pratItam 3, tapo'nazanAdi 12, krodhanigrahAdiH krodhAdijayaH 4, ityetaJcaraNaM cAritraM mUlaguNarUpam, yAvajjIvamAsevyamAnatvAt / iha cAdarArthaM keSAJcid bhedAnAM punarbhaNanAnna paunaruktyAzaGkA kaaryaa||263 / / tathA - piNDasyA'zanapAnakhAdyasvAdyarUpasya, yadvA piNDasyopalakSaNatvAt zayyAvastrapAtrANAM ca vizuddhirdvicatvAriMzaddoSarahitatvam 4, samitaya IryAdyAH 5, bhAvanA anityatAdyAH 12, tathA ca - 1. niggahAI A. niggahA ii z
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH karmAzravasaMvaravidhizca / / nirjaraNalokavistaradharmasvAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudurlabhatvaM ca bhAvanA dvAdaza vizuddhAH / / [prazamarati-149, 150] pratimAH mAsikyAdyAH 12 - mAsAI sattaMtA paDhamAbii taiya sattarAidiNA / aharAi egarAI bhikkhu paDimANa bArasagaM / / [prava.sAro0 574] indriyANAM sparzanAdInAM nirodho jayaH 5, pratilekhanA vastrapAtrAdInAm 25, guptayo manoguptyAdyAH 3, abhigrahA dravyakSetrakAlabhAvaviSayAH 4, evaM punaH karaNam, idaM cottaraguNarUpaM prAptakAlamevAsevyamAnatvAt / / 264 / / deva0 : tatra vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni paJca, zramaNadharmaH kSAntyAdirdazadhA, saMyamaH pRthivyAdisaMrakSaNAdiH saptadazadhA, vaiyAvRttyamAcAryAdiviSayaM dazadhA, strISaNDhapazumadvasatiyuvatibhuktAsana-mithunakalitakuDyAntara-sarAgavanitAkathA-prAktanasuratacintana-kAminIkamanIyAGgavIkSaNa-svAGgasaMskAra-praNItabhojana-atibhojanojjhanasvarUpA brahmaguptayo nava, jJAnAditrikaM prasiddham, tapo'nazanAdi dvAdazadhA, krodhanigrahAdiH krodhamAnamAyAlobhajayaH, etat kim ? caraNaM cAritramucyate / atrAha-dazavidhazramaNadharme kSAntimArdavArjavamuktInAmuktatvAdiha krodhAdinigraha iti na vAcyam, punaruktatvAducyate-tatra teSAmAsevanArUpatvena vidhirUpatayA saGgItatvAdiha tvime nigraharUpatayA pratiSedharUpAH parijJAtavyAstato na paunaruktyaM vidhipratiSedhayobhinnalakSaNatvAd, athavA tatra kSAntyAdicatuSTayagrahaNena krodhAdhicatuSTayanirodha uktaH, iha tu sAdhorapi tathAbhUtakAraNavazAd balAtkrodhAdi vijRmbhaNe tatphalavipAkasaMvedanena viphalatApAdanaM kAryamiti krodhAdinigraha ityuktamato na paunaruktyam / nanu ca saMyamatapasI api dazavidhazramaNadharmagrahaNAdukta eva, tatkathaM pRthagupanyasyate ? ucyateprAdhAnyakhyApanArtham, tathAhi-saMyamo guptikRt, tapastu prAgupAttakarmakSayakRditi, evaM tarhi vaiyAvRttyagrahaNaM na kAryam, dvAdazatapograhaNenaivoktatvAd, ucyate-ekAdazavidhaM tapa Atmana evopakAri, idaM tu svaparopakAritvena pradhAnamiti bhedopanyAsabhAgityadoSaH, nanu caivaM vinayaH
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-263, 264 367 kasmAnna pRthaguktaH ? asAvapyubhayorapyupakAraka iti, ucyate-ukta evAsau 'veyAvaccaM ceti cazabdagrahaNAt, nanu ca cAritragrahaNaM na kAryam, vratagrahaNAdevAsyoktatvAd, na, cAritraM samudAyarUpam, vratAni tu cAritraikadezastatazca vratagrahaNe nAzeSacAritragrahaNamiti / tathA ca sAmAnyavizeSayoH kathaJcidbheda evetyuktaM caraNam / / 263 / / tathA piNDasya caturvidhAhArasyopalakSaNatvAcchayyAvastrapAtrANAM ca vizuddhirudgamotpAdanaiSaNAdoSamalAbhAvaH, samitayaH paJceryAdayaH, bhAvanA anityatAdayo dvAdaza, pratimAzca mAsikyAdayo dvAdazaiva, indriyANi sparzanAdIni paJca, teSAM nirodha iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSaparihAreNa jayaH, pratilekhanA vastrapAtrAdInAM paJcaviMzatidhA, guptayastisro manoguptyAdayaH, abhigrahA dravyakSetrakAlabhAvaviSayAzcaturvidhAH caH samuccaye, evatti evam, tuH punararthe, tenaitaduktaM bhavati, karaNaM punarevaM bhavati / nanu caraNaM karaNaM ceti kiM kRto nAmabhedo dvayorapyAsevanArUpatvAt ? ucyate-caraNaM mUlaguNarUpam, karaNaM tUttaraguNasvabhAvamityata eva / caryata iti caraNaM satatAsevanArUpam, tathAhi-vratAdInAM yAvatkathaM satatamAsevyamAnatvAt, karaNaM tu kAdAcitkam, tathAhyabhaktArthI na piNDamAdatte / evaM samitayo'pi kAdAcitkAH sarvadA gamanAderayogAt, bhAvanA api viziSTakAlaviSayA eva dhyAnoparamAdiSu bhAvyamAnatvAt, pratimA api viziSTapuruSakAlaviSayA eva, tathendriyanirodho'pISTAniSTaviSayaprAptau rAgAdivarjanaM kvacit, pratyupekSaNApi viziSTakAlaviSayaiva, guptayo'pyaniyatA eva, kvacitsaGkucitakAyAdyavasthAsu sambhavAt, abhigrahA api kvacideva kAle puruSe vA syuriti / tadiyatA kriyAsahacaritameva samyagdarzanaM mokSAyeti sthApitamiti gAthAdvayArthaH / / 264 / / * pravacanasAroddhAre-551 * samprati 'caraNaM'ti SaTSaSTaM dvAramAha - vaya samaNadhamma saMjama veyAvacaM ca baMbhaguttIo / nANAitiyaM tava kohaniggahA ii caraNameyaM / / 'vaye'tyAdigAthAdazakam, vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni parigrahaviramaNAntAni tathA zramaNAnAM sAdhUnAM dharmaH zramaNadharmaH kSAntimArdavAdiko dazabhedastathA sam-ekIbhAvena yamaH-uparamaH saMyamaH saptadazabhedastathA vyApipati smeti vyApRtastasya bhAvo vaiyAvRttyamAcAryAdibhedAddazaprakAraM tathA brahma brahmacarya tasya guptayo brahmacaryaguptayastAzca vasatyAdikA nava tathA jJAyate'neneti jJAnamAbhinibodhikAdi tadAdiryasya
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam tad jJAnAdyAdizabdAtsamyagdarzanacAritraparigraho jJAnAdi ca tat trikaM ca jJAnAditrikaM tathA tapo dvAdazaprakAramanazanAdi tathA krodhasya nigrahaH krodhanigraho bahuvacanaM mAnanigrahAdiparigrahArtham, ityevaM prakArametaccaraNaM bhavatIti, 'kohaniggahAI caraNaM' iti tu pAThe krodhanigraha Adiryasya mAnanigrahAdikadambakasya tatkrodhanigrahAdi, etaccaraNamavaseyamiti / iha sahRdayaMmanyaH prAha - nanu caturthavratAntargatatvAd guptayo na pRthagbhaNanIyAH, atha parikarabhUtAzcaturthavratasya brahmacaryaguptayo'bhidhIyanta evaM tarhi prANAtipAtaviramaNAderekaikasya vratasya parikarabhUtA bhAvanA api vAcyAH, gupterbhaNane vA caturthaM vrataM na bhaNanIyam, tathA jJAnAditrikasya grahaNaM na karaNIyam, kintu jJAnasamyagdarzanayorevopanyAsaH kAryaH, cAritrasya vratagrahaNenaiva grahaNAt, tathA zramaNadharmagrahaNe saMyamagrahaNaM tapograhaNaM cAtiricyate, saMyamatapasI voddhRtya zramaNadharmopanyAsaH karaNIyaH, tathA tapograhaNe sati vaiyAvRttyasyopanyAso nirarthakaH, vaiyAvRttyasya tapo'ntargatatvAt, tathA kSAntyAdidharmagrahaNe sati krodhAdinigrahagrahaNamanarthakameva, tadiyaM gAthA paribhAvyamAnA AlUnavizIrNeti, tatrocyate, caturacakravartibhiryadetaducyate- vratagrahaNe sati guptayo na pRthagvAcyA iti, tadayuktam, caturthavratasya hi nirapavAdatvaM darzayitumetA brahmacaryaguptayaH pRthagupAttAH, yaduktamAgame - navi kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / muttuM mehuNabhAvaM na viNA taM rAgadosehiM / / iti| [naiva kiJcidanujJAtaM pratiSiddhaM vApi jinavarendraiH / muktvA maithunabhAvaM na sa vinA rAgadveSau / / ] 368 athavA prathamacaramatIrthakarayoH parigrahavratAd bhinnametanmahAvrataM bhavatItyetasyArthasya jJApanArthaM bhedenopanyAsa iti, yaccAbhyadhIyata-vratagrahaNe jJAnAditrikaM na vaktavyam, kintu jJAnadarzanadvayameva cAritrasya vratagrahaNenaiva gatatvAditi, tadayuktam, yato yadetad vratacAritraM sa ekAMzaH sAmAyikAdeH paJcavidhasya cAritrasya caturvidhaM cAritramadyApyagRhItamasti, tadarthaM jJAnAditrayamupanyastamiti, yaJcoktam - zramaNadharmagrahaNe saMyamatapasorupAdAnaM na vidheyam, zramaNadharmagrahaNenaiva tayorgRhItatvAt tadapyasAdhu, saMyamatapasoH pradhAnamokSAGgatvena pRthagupAdAnAt, kathaM mokSaM prati pradhAnAGgatvamiti cet, tatra brUmaH - apUrvakarmAzravasaMvarahetuH saMyamaH, pUrvopArjitakarmakSayahetuzca tapaH, tataH pradhAnatvamanayoH, ataH zramaNadharmagRhItayorapyanayoH pradhAnatayA bhedenopanyAsaH kRtaH, dRSTazcAyaM nyAyo yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAtaH, atra hi brAhmaNagrahaNena vaziSTasyApi grahaNaM kRtameva tathApi pradhAnatayA tasya bhedenopanyAsaH kriyata iti yaccoktam- tapograhaNena vaiyAvRttyasyApi grahaNAdbhedena tadupAdAnaM na vidheyamiti, tadapyacAru, vaiyAvRttyasya yathA svaparopakArakAritvena prAdhAnyaM na tathA'nazanAdInAM zeSatapobhedAnAmiti khyApanArthaM tasya bhedenopAdAnam, yaccAbhihitam - zramaNadharmagrahaNenaiva gRhItatvAtkrodhAdinigrahaH pRthag na vaktavya iti, tadapyasAdhIyaH, yato dvividhAH krodhAdayaH - udIrNA anudIrNAzca, tatrodIrNAnAM krodhAdInAM nigrahaNaM krodhAdinigraho'nudIrNAnAM tu teSAmudayanirodhanaM kSAntyAdaya iti jJApanArthaM pRthagupAdAnam, athavA vastu trividhaM grAhyaM heyamupekSaNIyaM ca tatra kSAntyAdayo grAhyAH krodhAdayo yA ato nigrahItavyAsta ityevamarthamitthamupanyAsaH, tataH sarvamanavadyamiti / / 551 / /
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-263, 264 369 * upadezamAlA puSpamAlAyAm-118 * uktAH sarvacaraNamUlaguNAH, taduttaraguNAnnirUpayannAha - piMDavisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA uttaraguNesu / / prakaTArthA, navaramupalakSaNamAtrameva piNDavizuddhayAdInAmuttaraguNatvam, tatazca 'icchA micchA tahakkAro' ityAdiprakArA anyA api sAmAcAryo'trottaraguNeSu draSTavyAH, tadevaM lezamAtratayA nirUpitaM bhedatazcAritram, evamapare'pi sAmAyikacchedopasthApanIyAdayazcAritrabhedAH samayacaryAbhijJairiha vaktavyAH / / 118 / / * pravacanasAroddhAre-562 * idAnIM 'karaNaM'ti saptaSaSTaM dvAramAha - piMDavisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu / / 'piMDe 'tyAdigAthA, 'piDi saGghAte' ityasya 'idito num dhAto' (pA0 7-1-58) riti numi kRte piNDanaM piNDaH saGghAtaH, bahUnAM sajAtIyAnAM vijAtIyAnAM vA kaThinadravyANAmekatra samudAya ityarthaH, samudAyazca samudAyibhyaH kathaJcidabhinna iti ta eva bahavaH padArthA ekatra saMzliSTAH piNDazabdenocyante tasya vividhamanekairAdhAkarmAdiparihAraprakAraiH zuddhirnirdoSatA piNDavizuddhiH, saM-samyak prazastA arhatpravacanAnusAreNetizceSTA samitiH-IryAsamityAdikA, bhAvyanta iti bhAvanAH anuprekSA anityatvAdikAH, pratimAH pratijJA abhigrahaprakArA mAsikyAdayaH, indriyANi sparzanAdIni teSAM nirodha AtmIyAtmIyeSTAniSTaviSayarAgadveSAbhAva ityarthaH, pratilekhanaM pratilekhanA AgamAnusAreNa prati prati nirIkSaNamanuSThAnaM vA, sA ca colapaTTAderupakaraNasya, guptiH gopanamAtmasaMrakSaNaM mumukSooganigraha ityarthaH, abhigRhyanta ityabhigrahA niyamavizeSA dravyAdibhiranekaprakArAH, caH samuccaya evakAraH kramapratipAdanArthaH, etatkaraNaM bhavatIti, kriyata iti karaNaM mokSArthibhiH sAdhubhiniSpAdyata ityarthaH, tuzabdo vizeSaNa mUlaguNasadbhAve karaNatvamasya nAnyatheti (drshnaay)| atrAha paraH - nanu samitigrahaNenaiva piNDavizuddhargRhItatvAnna piNDavizuddhigrahaNaM kartavyam, yata eSaNAsamitau sarvA'pyeSaNA gRhItA, piNDavizuddhirapyeSaNaiva, tatkiM bhedenopanyAsaH ? iti, atrocyate, piNDadravyavyatirekeNApyeSaNA vidyate vasatyAdirUpA tadgrahaNArthameSaNAsamitigrahaNaM bhaviSyatIti piNDavizuddhastu bhedenopanyAsaH kAraNe grahaNaM kartavyaM nAkAraNa ityasyArthasya jJApanArthaH, athavA''hAramantareNa na zakyate piNDavizuddhyAdikaraNaM sarvameva kartumato bhedenopanyAsa iti / / 562 / /
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : atha samyagdarzanakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakaruta ityAhaH - deva0 : atha samyagdarzanakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute ? kimavizeSeNa zibikodvAhakapuruSavaduta bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivada, atrocyate, bhinnasvabhAvatayA, ata Aha - sammaggassa payAsagaM iha bhave nANaM tavo sohaNaM, kammANaM cirasaMciyANa niyayaM guttIkaro saMjamo / bodhabbo navakammuNo niyamaNe bhAvaha eyaM sayA; esiM tiNhavi saMgameNa bhaNio mokkho jiNiMdAgame / / 265 / / cakre0 : iha mokSArthapravRttau sanmArgasya prakAzakaM bhavejjJAnaM samyagdarzanAvinAbhUtam, mithyAdRzAM jJAnasyApyajJAnarUpatvAt, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatayA dvidhA, tatra tapaH zodhanaM karmaNAM cirasaMcitAnAM niyataM nizcitam, guptikaro nirodhakaH saMyamo navakarmaNa AgantupApmanaH, nijamanasyevaM sadA bhAvayata / eSAM trayANAmapi saMgamena mokSo jinAgame bhaNitaH / etAvatA 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' iti pratiSThitam / jJAnatapaHzabdopAdAnena cAntamaGgalamihAviSkRtamiti vRttArthaH / / 265 / / deva0 : tatra kacavarasamanvitamahAgRhazodhane pradIpapuruSAdivyApAravadiha karmakacavarabhRtajIvazodhanAlambano jJAnAdInAM svabhAvabhedena vyApAro'vaseya iti samudAyArthaH / avayavArthastu sanmArgasya mokSAdhvanaH prakAzakamiha sahakArivyApAravicAre bhavejjJAnaM pradIpavat, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatayA dvidhA, tatra tapaH zodhayatIti zodhanaM karmaNAM cirasaJcitAnAm, karmakarapuruSa iva kacavarasya, niyataM nizcitaM guptikaro nirodhakaH saMyamo bodhavyaH, kasya ? navakarmaNa AgantukapApmanaH, pavanapreritakacavarAdi nirodhakavAtAyanAdisthaganavat, nijamanasi bhAvaya, naivaM sadA na punarekameva jJAnaM kriyA vA sarvatra prakAzAdiSvalamevaMrUpAbhyupagamasya mithyAtvAd yadAha nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMca kiriyAe / caraNanao kiriyAe tadubhayagA hou sammattaM / / [ ] iti / 1. navakammANo PK 2. tinnavi T.C
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA - 266, 267 etadeva paryavasitamAha eSAM trayANAmeva jJAnAdInAmapizabdo'vadhAraNArthaH sambhAvane vA, kiM sambhAvayati ? nizcayataH kSAyikAnAM na tu kSAyopazamikAnAM saGgamena bhaNito mokSaH sarvathASTavidhakarmamalavigamalakSaNo jinendrAgama iti / nanu pUrvaM samyagdarzanakriyayoH sahakAritvaM prastAvitam, iha tu samyagdarzanasya nAmApi nopAttam, tatkathaM na pUrvAparavirodhaH ? na, tasya rucirUpatvena jJAnavizeSatvAttadbhaNanenaiva bhaNanamavaseyam, evaM ca 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' ityetadapi supratiSThitamiti jJAnatapaHzabdopAdAnena cAntamaGgalamanenAviSkRtamiti vRttaarthH|| 265 / / cakre0 : sAmprataM sUtrakArAH svAbhidhAnaM bhaGgyA pratipAdayantaH prakaraNopasaMhAramAhuH deva0 : sAmprataM sUtrakAraH svAbhidhAnaM bhaGgyA pratipAdayan yadAdau tucchamatInAmanugrahAta pratijJAtaM tannirvahaNenopasaMharati caMdadama-pavarahari - sUra - riddhi - payanivaha- paDhamavannehiM / jesiM nAmaM tehiM parovayAraMmi niraehiM / / 266 / / iya pAyaM puvvAyariya- raiya gAhANa saMgaho eso / vihio aNuggahatthaM kumaggalaggANa jIvANaM / / 267 / / 379 cakre0 : spaSTA, navaraM candrAdipadaprathamavarNairyeSAM nAma taccaMdappahasUri 'tti taiH / / 266, 267 / / deva0 : candrAdipadanivahaprathamavarNairyeSAM nAma taccaMdappahasUri 'tti, taiH paropakAraniratairiti kimityAha- itiH samAptau prAyo bAhulyena pUrvAcAryaracitagAthAnAM saGgraha itastato bhaNitAnAmiha saJcaya eSa sAkSAdukto bhaNitaH, prAya ityanena ca sUtrataH svopajJA api kAzcidgAthAH santItyAvedayati, anugrahArthaM kumArgalagnAnAM jIvAnAmetadbhaNanaM cAmISAM vizeSAnukampanIyatvakhyApanArtham, yataH - suhasIlatteNa gahie bhavapalliM teNa jagaDiyamaNAhe / jo kuNai viviyattaM so vannaM kuNai titthassa / / [sumiNasittarI- 48] kumArgalagnatvaM ca teSAmajJatayA na punarabhiniviSTatayeti gAthAdvayArthaH / / 266, 267 / /
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cakre0 : kiJca - deva0 : tathA cAha - je majjhatthA dhammatthiNo ya jesiM ca Agame ditttthii| tesiM uvayArakaro eso na u saMkiliTThANaM / / 268 / / cakre0 : eSA'pi spssttaa||268||| deva0 : ye madhyasthA apakSapAtinaste punarudAsInA api syurnetyAha, dharmArthinazca dharmazraddhAla vaste'pi svamatipravRttayo dhUrttavipratAritA vA syurna, yeSAM cAgame dRSTidarzanaM zraddhAnaM bahumatiriti yAvad / teSAmupakArakaro hitakRdeSa grantho na tu sakliSTAnAM rAgadveSopahatamanovRttInAM teSAmupakartumazakyatvAt, tathA ca - rAgAsakte cetasi dharmakathA sthAnameva no labhate / nIlIrakte vAsasi kuGkumarAgo durAdheyaH / / [ ] iti gAthArthaH / / 268 / / cakre0 : athAsya prakaraNasya mAhAtmyakhyApanAya nAmAnyAhuH - deva0 : arthatasyA darzanazuddhervidvaccetasi gauravamAropayannAmAnyAha - uvaesarayaNakosaM saMdehavisosahiM va viusjnnaa| ahavA vi paMcarayaNaM daMsaNasuddhiM imaM bhnnh||269|| cakre0 : upadezaratnakozaM, sandehaviSauSadhiM vA'thavApIti samuccaye, ratnAnIva ratnAni duSprApatvena, tatazca paJcAnAM devadharmamArgasAdhutattvalakSaNAnAM ratnAnAM samAhAraH paJcaratnam / darzanasya samyaktvasya zuddhihetutvAcchuddhistAm, imAM he vidvajjanA ! bhaNateti sarvatra yogaH / / 269 / / deva0 : upadezA eva samIhitasAdhakatvena ratnAni teSAM kozo nidhistam, sandeha eva vyAmohakatvena viSaM tasyauSadhistAM vA'thavApIti samuccaye, ratnAnIva ratnAnyagaNyapuNyaprApyatvena tatazca paJcAnAM devadharmamArgasAdhutattvalakSaNAnAM ratnAnAM samAhAraH paJcaratnaM darzanasya samyaktvasya zuddhihetutvAcchuddhistAmimAM he vidvajjanA ! bhaNateti sarvatra yoga iti gAthArthaH / / 269 / / 1. vibuhajaNA Z 2. agaNyaprAyatvena A
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-270, 271 373 cakre0 : athaitat svarUpanirUpaNapurassaraM bhavyAn paThanAdibhirAzAsate - deva0 : arthatatsvarUpanirUpaNapurassaraM bhavyAnAmupadezarUpatayA paThanAdyAziSaH prAha - micchamahannavatAraNatariyaM aagmsmuddbiNdusmN| kuggAhaggahamaMtaM saMdehavisosahiM paramaM / / 270 / / evaM saNasohiM sabve bhavvA paDhaMtu nisuNaMtu / jANaMtu kuNaMtu lahaMtu sivasuhaM sAsayaM jjhatti / / 271 / / cakre0 : mithyAtvamahArNavatAraNatarImAgamasamudrabindusamAm / kugrAhagrahamantraM sandehaviSauSadhiM paramAM prakRSTAM sandehaviSauSadhImiti ca, prAgnAmatvenoktam, iha tu vizeSaNatveneti na paunruktym||270|| etAM darzanazuddhiM samyaktvamiti prasiddhollApananAmikAM sarve bhavyAH paThantu sUtrataH, paThitvA'rthato nizRNvantu, zrutvA tadarthaM jAnantu, jJAtvA kurvantu taduktamanutiSThantu, tadanuSThAya labhantAM zivasukhaM zAzvataM jhaTiti, tadarthatvAtsarvAnuSThAnAnAmiti / / 271 / / / / / iti pUjyazrIcakrezvarasUriprArabdhAyAM tatpraziSyazrItilakAcAryanirvAhitAyAM samyaktvavRttau samarthitaM paJcamaM tattvatattvaM tatsamAptau ca samAptA samyaktvaprakaraNavRttiriti / / prazastiH tIrthe vIravibhoH sudharmagaNabhRtsantAnalabdhonnatiH, cAritrojjvalacandragacchajaladhiprollAsazItadyutiH / samyaktvAbhidhazAstrasUtranagarIsaMsUtraNAsUtrabhRt; zrIcandraprabhasUriradbhutamatirvAdIbhasiMho'bhavat / / 1 / / tatpaTTalakSmIzravaNAvataMsAH zrIdharmaghoSaprabhavo babhUvuH / yatpAdapadme kalahaMsalIlAM dadhau nRpaH zrIjayasiMhadevaH / / 2 / / 1. daMsaNasuddhi PK
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 raNama - samyaktvaprakaraNama tatpaTTodayazailazRGgamabhajattejasvicUDAmaNiH, zrIcakrezvarasUrirityabhidhayA devastviSAmIzvaraH / yaH samyaktvasarojakorakamamuM netuM vikAsazriyaM; vyAkhyA/Si vineyaSaTpadamude vyApArayAmAsivAn / / 3 / / prAptAcAryapadaizvaryAH SaD vineyAH svadIkSitAH / bhUSayanti sma tatpaDheM sAmrAjyamiva SaDguNAH / / 4 / / teSvAdimaH sumatisiMhagururbabhUvAn dikkUlamudvahayazastaTinIgirIndraH / vidyAvadhUvadanakairavapUrNacandrazcandrojjvalasvagurugacchadharAvarAhaH / / 5 / / zrIbuddhisAgaraguruH prathito dvitIyaH, zrImAMstRtIyagaNabhRt tridazaprabhAkhyaH / zrItIrthasiMha iti sUrivarazcaturthaH prajJAtirekakulizakSatavAdizailaH / / 6 / / zrImAn zivaprabhasUriH samajAyata paJcamaH / paraM kutUhalamidaM yanna rAgAdhibhUrabhUt / / 7 / / kIrtiprabhAbhidhAnazca SaSTho'bhUd gaNabhRdvaraH / niHzeSavAGmayaM vyApa yasya sUkSmApi zemuSI / / 8 / / zrIzivaprabhasUrINAM, ziSyalezo'smi mandadhIH / nAmnA zrItilakAcAryaH zrutArAdhanagRddhibhAk / / 9 / / / / iti zrIsamyaktvaratnamahodadhiH saMpUrNaH / / saMvat 1504 varSa Azvinazukle 10 somavAre sAdhupUrNimAgacche candraprabhasUrisantAne bha0 zrIpuNyacandrasUriziSyagaNivarajayasiMhagaNinA rANapure nagare samyaktvaratnamahodadhigranthapustakaM likhitaM paropakArahetave ||shrii|| so'haM vRttiM pragurubhirimAM kartumArabdhamAtrAm, tatpAdAbjasmaraNasahasA mugdhadhIrapyakArSam / tadyatkiJcidrabhasavazato dRbdhamasyAmazuddham tatsaMzodhyaM mayi kRtakRpaiH sUribhistattvavidbhiH / / 10 / / 1. iti ra
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- tattvatattvam gA - 270, 271 vRttiM racayatA caitAM, sukRtaM yanmayA'jjitam / bhave bhave'haM tena syAmarhaddharmaikalAlasaH / / 11 / / zatadvAdazake'bdAnAM gate vikramabhUbhujaH / iyaM vinirmame vRttiH saptasaptativatsare / / 12 / / aSTAveva sahasrANi tiSThantyasyAmanuSTubhAm / pratyakSareNa saGkhyAditi nizcitavAnaham / / 13 / / yAvadvijayate tIrthaM zrImadvIrajinezatuH / tAvadeSA marAlIva khelatAtkRtimAnase / / 14 / / ekopyanekatAM dharmo yadAgamabhaTo'dbhutaH / jayatyekAntalInAnapyanyAn vIraH sa vaH zriye / / 1 / / vidyAdharazreNidharo dharodyadguNaH kSamAbhRdguNavarNanIyaH / pUrvAparAmbhodhiramakramazrIH zrImAlavaMzo rajatAdrirasti / / 2 / / chADAbhidhastatra kIrtyA vizAla AsInyAsIkRtya puNyaM svavittam / saptakSetryAM sarvalokaprasiddhaM, cApalyAGkaM yaH pramArSTi sma lakSmyAH / / 3 / / babhUva tasyAmitasaGgatAGgalAvaNyalIlAjitakAmakAntA / satI priyA rAmbhalinAmadheyA dhyeyA'rhadaMdviyapadmahaMsI / / 4 / / guNairudAraH sukRtA'vatAraH paropakAravratabhArasAraH / tadaGgajo bhaktibharAvanamro siMhAbhidhAno jayati pRthivyAm / / 5 / / kuladvayA''nandakarI babhUva tatpreyasI premavatI guNADhyA / sadA sadAcAraratA pravINA siGgAradevI jinadharmazIlA ||6|| zrutvA gurorveliMgasAdhurevaM svopAttavittaM saphalaM cikIrSuH / samyaktvavRtteH sukRtapravRtteH pradIpikAyA laghupustikeyam / / 7 / / karNAtithIkRtya jinAgamasya, rahasyamuccaistarabhAvazuddhayA / saddharmatattvArthanirUpaNAya, vyadhApayatpustakavAcanaM saH / / 8 / / yugmam 375
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam saMvat 1491 varSa ASADha zukle 8 aSTamyAM tithau somavAsare'dyeha zrIstambhatIrthapuravAstavyazrIzrImAlajJAtIyasindhabhAryA zrA0Dhe0 vUtayoH suNaTavelAkena zrIsamyaktvaprakaraNavRttizrIzrIpUrNimApakSIyazrImunizekharasUritatpaTTAlaGkaraNagacchanAyakazrI likhApya 376 - pustakaM zrI sAdhuratnasUrINAM nijagurUNAM pradattA | zrI || yAdRzaM pustake dRSTaM tAdRzaM lekhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyate / / zrI / / zrI / / kalyANaM bhUyAdadyeha stambhatIrthe vAstavyalekhakakAmadevena likhitam / / deva0 : mithyA'jJAnAt kuzAstrazravaNAdvA viparyayaH, sa eva durlaGghatvena mahArNavastasya tAraNe tarIM nAvam, anenAbhigrahikAnAbhigrahikAnAbhogajamithyAtvasya nirAsaH | Agamasamudre bindusamAm, kugrAhaH kadabhinivezaH sa evAsacceSTApravartakatvena graho bhUtAdyAvezastaduccATane mantram, anenAbhiniveziMkasya sandehaviSauSadhiM prAgvat, anena tu sAMzayikasya paramAmekAntikAtyantikIm, prAg nAmaprastAvena caitaduktamiha tu svarUpanirUpaNadvAreNeti na paunaruktyam, vizeSaNaizcAmIbhiH paJcavidhamithyAtvanirAsadarzibhiryaduktamAdau 'taM kiMpi sikkhiyavvaM jaM kajjakaraM ca'iti tatsaMvargitam, Agamasamudrabindusamatvena ca yaduktaM 'thovaM ca' iti taditi / / 270 / / etAM darzanazuddhiM sarve bhavyAH paThantu stavataH, nizrRNvantvarthataH / tatazca jAnantu dvedhApi, tato'pi ca jJAnasya phalaM viratiriti kRtvA kurvantvetaduktamanutiSThantu tadanuSThAnasya tu zivasukhasAdhanaM pratyavikalakAraNatvAllabhantAM zivasukhaM zAzvataM jhaTiti, tadarthatvAtsarvAnuSThAnAnAmiti gAthAdvayArthaH / / 271 / / / / iti zrIdevabhadrasUriviracite darzanazuddhiprakaraNavivaraNe paJcamaM tattvatattvaM samAptam / / zrIrastu / / kirmapyUhAd granthAntaravivaraNebhyazca kimapi, jJasAcivyAt kiJcinnijagurumukhAccApya kimapi / iyaM dRbdhA vRttistadapi yadasat kiJciduditaM, vizodhyaM tatprAjJairavizadamatirmuhyati na kaH / / 1 / / 1. iha prAyaH zAstrAntaravivaraNAdAtmamatiguNAd, budhAsanneH kiJcid kimapi punarAmnAyavazataH / idaM dRSTvA vRttistadihaM yadasat kiJciduditam, T,B
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-tattvatattvam gA-270, 271 377 Aste tuGgo ghanAbhogaH supratiSTho bhuvastale / AsthAnaM dvijasArthAnAM zrIkoTikagaNadrumaH / / 2 / / tatrAyatA ghanacchAyA sumanaHstomasannatA / vairazAkhAsti vikhyAtA sadaiva phalazAlinI / / 3 / / gobhiH sudhAvayasyAbhistarpitAzeSabhUtalam / tasyAM suvRttasaMzobhi cAndraM vijayate kulam / / 4 / / arhacchAsanakAnanaikavasatirvyAkhyAnaguJjAravaiH, zrotRsvAntanikuJjakalmaSamRgAnutrAsayan sarvataH / pronmAdiprativAdivAraNaghaTAvikSobhadakSo'bhavat; tatra zrIjayasiMha ityavitathakhyAtiM dadhAnaH prabhuH / / 5 / / tacchiSyaH samajAyatAdbhutamatizcAritriNAmagraNIH, zAstrasyAsya vidhAyakaH kuzaladhIniHzeSazAstrAdhvani / luptasyeha cirAccirantanavidheruddhArakartA kalau; zrIcandraprabhasUrirityabhidhayA khyAtaH kSitau sadguruH / / 6 / / etatpaTTadhurandharaH zamanidhiH zreSThastapaHzAlinAM, prahvaH zrIjayasiMhabhUpatiziroratnAMzudhautakramaH / arhacchAsanavArdhivardhanavidhau ta rAdhinAtho'bhavad bhavyAmbhojavanaprabodhanaraviH zrIdharmaghoSaH prabhuH / / 7 / / AcAreNa kulInatA subhagatA rUpeNa zAntyA tapaH, svAmitvena guNajJatA viduratA zIlena dAkSyaM zriyA / itthaM yasya puraM kuTumbina ivAdhyUSurguNAH susthitAH; ziSyastasya samantabhadragaNabhRtso'bhUjjagaddIpakaH / / 8 / / ziSyazcAnyo'pi candraprabhaparamaguroradvitIyo dvitIyo bandhuH, zrIdharmaghoSAbhidhamunivRSabhasyAnujAto'bhijAtaH / prajJAprAgbhArapazcAtkRtavibudhagururvAcanAsUriruccaiH; agre gaNyo manInAM vimalagaNiriti zlAghyanAmA babhUva / / 9 / / 1. phalAvandhyA mahonnati: T,B 2. kuvalayollAsi T,B3. vitrAsa T,B
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama sarasA vicArabahulA saccakrAnandaheturastAghA / darzanazuddhervRttiH kSamAbhRto'jani nadIva yataH / / 10 / / sUriH zrIdevabhadrAkhyastasyaziSyo'smi mandadhIH / pratiSThitaH svahastena zrIdharmaghoSasUribhiH / / 11 / / gurostena bRhadvRtteruddhRtya katicillavAH / / nibaddhA vRttirUpeNa sattvAnAM hitakAmyayA / / 12 / / sUreH zrIzAntibhadrAkhyasvaziSyasya mahAmateH / sAhAyyAdayamArambho niSThAkoTimaTIkata / / 13 / / muniprabhAbhidhAnena viduSaiSA sphuTAkSarA / alekhi prathamAdarza vizvavijJAnazAlinA / / 14 / / granthAgraM zlokamAnena vRttAvasyAmudIritam / budhai strINi sahasrANi saMyutAnyaSTabhiH zataiH / / 15 / / yAvavyomavane nirAyatakarairnakSatrapuSpAvalIM, cinvAno varivartate pratidinaM bhAsvAnmahAmAlikaH / granthastAvadayaM suvarNanidhivanAnArthasiddhipradaH; tattvaprItitarasvinAM kRtadhiyAM cetazciraM cumbatu / / 15 / / zrIrastu / / / saMzodhana-sampAdana-prazastikA / / dIkSAyugapravarttakavyAkhyAnavAcaspati-bhAvAcAryatapAgacchAdhirAja-pUjyapAdAcAryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM dIkSAzatAbdIvarSe tacchiSyAlaGkAravardhamAnataponidhiviMzatisthAnakAdyanekatapaHprabhAvakamumukSu-munivRndapAThanaikakuzala-sahajasamAdhiprAptapUjyapAdAcAryazrImadvijayaguNayazasUrIzvarANAM saJcaraNacaJcarIkeNa vijayakIrtiyazasUriNA vaikramIye 2068 tame varSe saMzodhitaM sampAditaJcedaM vAdIbhasiMhapUjyAcAryazrIcandraprabhasUriviracitaM pUjyAcArya zrIcakrezvarasUriprArabdhatatpraziSyapUjyAcAryazrItilakasUrinirvAhitavRttiyutaM pUjyAcArya zrIdevabhadrasUrisaMdRbdhAnyavRttisametaJca shriidrshnshuddhiprkrnnmprnaamshriismyktvprkrnnm| zubhaM bhavatu sakalazrIsaGghasyeti / / 1. gaGgeva yatastuGgAddarzanazuddharajani vRttiH T.B 2. bhavyAnAM T,B 3. karmasu vizvakarmaNA T,B
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam aparanAma samyaktvaprakaraNam pariziSTAni 1-8 pariziSTam - 1 bhAvAnuvAdasahitaM darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 381 pariziSTam - 2 vibhinnagranthasamupalabdhamUlagAthAsUciH 429 pariziSTam - 3 prastutaprakAzane gRhItAnyagranthagAthAvRttInAM sUciH pariziSTam - 4 pUrvaprakAzanasya kAzcid viziSTA'zuddhayaH pariziSTam - 5 samupayuktAni grantharatnAni sadRzaprAyaH vRttInAM sUciH pariziSTam - 6 pariziSTam - 7 prastutaprakAzane'gRhItAnAM vyAkhyAntargatakathAnAM sUciH pariziSTam - 8 gAthA - akArAdikramaH 446 454 457 459 460 461
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiH dasaNasohi - apara-paryAyAH - 0 samyaktvaprakaraNam [samattapayaraNaM] 0 saMdehaviSauSadhiH [saMdehavisosahi 0 paJcaratnam [paMcarayaNaM 0 upadezaratnakoSaH [uvaesarayaNakoso 0 samyaktvaratnamahodadhiH [sammattarayaNamahoahi] 0 samyaktvasvarUpaprakaraNam [sammattasarUvapayaraNaM]
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam bhAvAnuvAdasahitaM darzanazuddhiprakaraNam pattabhavantravatIraM duhadavanIraM sivaMbatarukIraM / kaMcaNagorasarIraM namiUNa jiNesaraM vIraM / / 1 / / vucchaM tucchamaINaM aNuggahatthaM samatthabhavvANaM / sammattassa sarUvaM saMkheveNaM nisAmeha / / 2 / / samyaktvaprakaraNam maMgalAcaraNa : bhavasAgaranA kinArAne pAmelA, duHkhanA dAvAnalane zAMta karavA mATe jaLa jevA, zivapadarUpa AmravRkSamAM popaTanI jema parama AnaMdano anubhava ka2nA2A ane suvarNavarNA za2I2vALA zrIvIra jinezvarane namaskAra karIne alpamativALA samasta bhavyaprANIo upara anugraha karavA mATe 'samyaktvanA svarUpa'ne huM saMkSepathI kahIza. he bhavya jIvo ! tame tene sAMbhaLo. 1-2 suyasAyaro apAro AuM thovaM jiyA ya dummehA / taM kiMpi sikkhiyavvaM jaM kajjakaraM ca thovaM ca // 3 // saMkSepakathanano hetu : zrutasAgara apAra che. duSamakALanA prabhAve jIvonuM AyuSya paNa alpa che ane jIvo paNa maMdabuddhivALA che. tethI Aloka ane paralokanA ISTa prayojananuM sAdhaka evuM kAMI paNa zIkhavuM joIe. pachI bhale te thoDuM (saMkSepamAM kaheluM) hoya. 3 micchattamahAmohaMdhayAramUDhANa ittha jIvANaM / punnehiM kaha vi jAyai dulaho sammattapariNAmo / / 4 / / A saMsAramAM mithyAtvarUpa mahAmohanA aMdhakAra vaDe mUDha banelA thayelA jIvone durlabha evo paNa samyaktvano pariNAma puNyathI pragaTa thAya che. 4 deva dhammo maggo sAhU tattANi ceva sammattaM / tavvivarIyaM micchattadaMsaNaM desiyaM samae // 5 // samyaktvAdinuM svarUpa : deva, dharma, mArga tathA sAdhu ane jIva Adi tattvanI zraddhAne samyaktva kahevAya che ane devAdinA viSayamAM viparIta zraddhAne mithyAtva kahevAya che. A pramANe siddhAMtamAM kaheluM che. 5
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 1. devatattva : tIsa aisayajuo aTThamahApADiherakayasoho / aTThadasadosarahio so devo natthi saMdeho ||6 // cotrIza atizayothI yukta ATha mahAprAtihArya dvArA karAyelI zobhAvALA ane aDhAra doSathI rahita je hoya tene ja sudeva kahevAya emAM jarA paNa saMdeha nathI. 6 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cauro jammappabhiI ekkArasakammasaMkhae jAe / navadasa ya devajaNie cautIsaM aisae vaMde / / 7 / / zrI tIrthaMkara paramAtmAnA cotrIza atizayonuM varNana : janmathI cAra atizaya, karmanA kSayathI utpanna thayelA agyAra atizaya ane devothI karAyelA ogaNIsa atizaya ema cotrIza atizayone huM vaMdana karuM chuM. 7 kaMkilli kusumavuTThI divvajjhaNi cAmarAsaNAiM ca / bhAvalaya bherichattaM jayaMti jiNapADiherAI / / 8 / / ATha mahAprAtihAryanI saMpadA : 1-azokavRkSa, 2-surapuSpavRSTi, 3-divyadhvani, 4-cAmara, 5-Asana, 6-bhAmaMDala, 7-duMdubhi ane 8-chatratrayI jinezvaranA A prAtihAryo jaya pAme che. 8 annANakohamayamANalohamAyAraI ya araI ya / niddAsoya aliyavayaNacoriyAmaccharabhayAI / / 9 // pANivahapemakIDApasaMgahAsA ya jassa ii dosA / aTThArasa vi paNaTThA namAmi devAhidevaM taM / / 10 / / aDhAra doSa : 1-ajJAna, 2-krodha, 3-mada, 4-mAna, 5-lobha, 7-mAyA, 7-2ti, 8-arati, 9-nidrA, 10-zoka, 11-asatya, 12-corI, 13-mAtsarya, 14-bhaya, 15-hiMsA, 16-prema (rAga), 17-kAmakrIDA (maithuna) ane 18-hAsya A aDhAra doSo jeonA nAza pAmyA che; tevA devAdhidevane huM namaskAra karuM chuM. 9-10 tassa puNo nAmAiM tini jahatthAI samayabhaNiyAI / arihaMto arahaMto aruhaMto bhAvaNIyAiM / / 11 / / te devAdhidevanAM 'arihaMta', 'arahaMta' ane 'aruhaMta' evAM traNa yathArtha nAmo siddhAMtamAM varNavyAM che. tenAthI AtmAne bhAvita ka2vo joIe. 11
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 383 aTThavihaM pi ya kammaM aribhUyaM hoi sabajIvANaM / taM kammamariM haMtA arihaMtA teNa vuccaMti / / 12 / / ATha prakAranA karma ja sarva jIvonA zatru che. zrI tIrthakaro te karmarUpI zatruno saMpUrNa kSaya karanArA che; tethI temane arihaMta" kahevAya che. 12 arahaMti vaMdaNanamaMsaNAiM arahaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA arahaMtA teNa vucaMti / / 13 / / karmazatrunA kSayathI prApta thayela kevaLajJAnAdi guNonA prabhAvathI zrI arihaMta paramAtmAo vaMdana, namaskAra, pUjA ane satkAra mATe tathA siddhi pada mATe yogya banelA che, tethI teo "arahaMta" kahevAya che. 13 anaMtaM daTuMmi bIyaMmi na aMkuro jahA hoi / daTuMmi kammabIe na ruhai bhavaaMkuro vi tahA / / 14 / / jema saMpUrNa rIte bIja baLI gayuM hoya to temAMthI aMkura pragaTa thato nathI. tema devAdhideva zrI arihaMta prabhunuM kamabIja sarvathA baLI gayeluM hovAthI temano bhavarUpI aMkuro pragaTa thato nathI mATe teo arahaMta kahevAya che. 14 taM namaha taM pasaMsaha taM jhAyaha tassa saraNamalliyaha / mA kiNaha kaNayamulleNa pittalaM ittiyaM bhaNimo / / 15 / / mATe he bhavya jIvo! te devAdhidevane namaskAra karo, te devAdhidevanI prazaMsA karo, piMDasthAdi dhyAnanA bhedothI te devAdhidevanuM dhyAna karo, te devAdhidevanuM ja zaraNa svIkAro. sonAnA mUlya pittaLane na kharIdo arthAt suvarNatulya namaskArAdi vaDe pittala samAna sarAgI devone na ArAdho. ame tamane ATaluM ja kahIe chIe. 15 meruvva samuttuMgaM himagiridhavalaM lasaMtadhavaladhayaM / bhavaNaM kAreyavvaM vihiNA sirivIyarAyassa / / 16 / / meru parvatanI jema uttuMga, himagiri jevuM ujjavala tathA zvetadhvajAothI zobhatuM evuM zrI vItarAgadevanuM maMdira vidhipUrvaka karAvavuM joIe. 16 jiNabhavaNakAraNavihI suddhA bhUmIdalaM ca kaTThAI / bhiyagANa'tisaMdhANaM sAsayavuDDI ya jayaNA ya / / 17 / / zrI jinabhavana nirmANa vidhi :jinabhavana banAvavAnI vidhi A pramANe che. jinabhavana mATe bhUmidaLa ane kASTa Adi saghaLAM
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama dravyo zuddha hovA joIe. tenuM kArya karanArA nokarone ThagavA na joIe. AtmAnA zuddha adhyavasAyanI vRddhi karavI joIe ane jayaNAnuM pAlana karavuM joIe. 17 ahigAriNA imaM khalu kAreyavvaM vivajjae doso / ANAbhaMgAu ciya dhammo ANAe paDibaddho / / 18 / / adhikArI vyaktie ja jinamaMdiranA nirmANanA kAryamAM pravRtta banavuM joIe. anadhikArI AtmA jo jinamaMdira baMdhAve to jinAjJAno bhaMga thAya che ane AjJAno bhaMga thavAthI pApabaMdha rUpa mahAdoSa thAya che, dharma to jinAjJAnI sAthe ja saMkaLAyelo che. 18 titthagarANA mUlaM niyamA dhammassa tIe vAghAe / kiM dhammo kimahammo mUDhA neyaM viyAraMti / / 19 / / zrI tIrthaMkaradevanI AjJA e niyamA dharmanuM mULakAraNa che ane teno bhaMga adharmanuM mULa che. dharma zuM che ? ane adharma zuM che ? teno vibhAga vivekadRSTi vinAnA mUDha mANaso karI zakatA nathI. 19 ArAhaNAe tIe putraM pAvaM virAhaNAe u / eyaM dhammarahassaM vineyaM buddhimaMtehiM / / 20 / / zrI jinAjJAnI ArAdhanAthI puNyabaMdha thAya che ane AjJAnI virAdhanAthI pApabaMdha thAya che. Aja kharekhara dharmanuM rahasya che ema buddhimAna puruSoe samajavuM joIe. 20 ahigArI u gihattho suhasayaNo vittasaMjuo kulajo / akkhuddo dhiibalio maimaM taha dhammarAgI ya / / 21 / / jinamaMdiranA nirmANano adhikArI : 1-sArAM svajanavALo, 2-dhanavAna, 3-kulavAna, 4-azudra (akRpaNa athavA ara), pa-lairyazaktizALI, 6-buddhizALI ane 7-dharmanorAgI gRhastha zrAvaka jinamaMdiranA nirmANano adhikArI che. 21 nipphAiUNa evaM jiNabhavaNaM suMdaraM tahiM biMbaM / vihikAriyamaha vihiNA paiTThavijjA lahuM ceva / / 22 / / jinabiMbanI pratiSThA : jinamaMdiranuM nirmANa karyA pachI temAM vidhipUrvaka karAvela manohara zrI jinabiMbanI pratiSThA zIvratayA vidhipUrvaka karavI joIe. 22
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam ahigAriNA vihIe kAraviyaM jaM na sAhunissAe / tamanissakaDaM aTThAvaivva sesaM tu nissakaDaM / / 23 / / pUrvokta guNavALA adhikArI gRhasthe te jinamaMdira sAdhu bhagavaMtanI nizrAmAM na karAvyuM hoya to te aSTApadanI jema anizrAkRta jinamaMdira kahevAya ane (je sAdhunI nizrAmAM karAveluM) hoya to te nizrAkRta jinamaMdira kahevAya. 23 kusumakkhayadhUvehiM dIvayavAsehiM suMdaraphalehiM / pUyA ghayasalilehiM aTThavihA tassa kAyavvA / / 24 / / 385 zrI jinabiMbanI 1-puSpapUjA, 2-akSatapUjA, 3-dhUpapUjA, 4-dIpapUjA, 5-vAsapUjA, 6-phaLapUjA, 7-naivedyapUjA ane 8-jalapUjA A pramANe aSTaprakArI pUjA karavI joIe. 24 kariyA keI anne sayakAriyAe taM biMti / vihikAriyAe anne paDimAe pUyaNavihANaM / / 25 / / keTalAka kahe che ke - 'mAtA, pitA vigere gurujanoe bharAvelI pratimAnI pUjA karavI', keTalAka kahe che ke, 'pote bharAvelI pratimAnI pUjA karavI joIe ane anya vaLI kahe che ke, 'vidhipUrvaka bharAvelI pratimAnI pUjA karavI joIe.' paraMtu kharI vAta to e che ke 'pratyeka jinapratimAnI sarakhA bhAvathI pUjA karavI joIe, kAraNa ke pratyekamAM arihaMtapaNAnI sthApanA samAna che.' 25 bhaNi vihiNA gihiNA nivvANamicchamANeNa / loguttamANa pUyA nicaM ciya hoi kAyavvA / / 26 / / mokSapadanA abhilASI zrAvaka gRhasthe sadA mATe lokottama evA zrI tIrthaMkaradevanI pUjA sUtramAM darzAvela vidhipUrvaka karavI joIe. 26 Asanna siddhiyANaM vihipariNAmo u hoi sayakAlaM / vihicAu avibhittI abhavvajiyadUrabhavvANaM / / 27 / / vidhinuM mahatva : Asatra siddhika=najIkanA kALamAM mokSe janArA AtmAne ja sadAne mATe sarva dharma kriyAomAM vidhinuM pAlana ka2vAno pariNAma hoya che ane vidhino tyAga tathA avidhinuM sevana karavAnuM mana abhavya ane durbhavya jIvone hoya che. 27 trANaM vihijogo vihipakkhArAhagA sayA dhannA / farahumaNI dhannA vihipakkha adUsagA dhannA / / 28 / / dhanya puruSone ja vidhino yoga prApta thAya che, sadAkALa vidhimArganuM pAlana karanArAo paNa dhanya
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama che, vidhinuM bahumAna karanArAone paNa dhanya che ane vidhimArgane dUSita nahi karanArAone paNa dhanya che. 28 * iya AgamavihipuvvaM bhttibhrullsiybhlromNcaa| taM bhuvaNavaMdaNijjaM vaMdaha paramAe bhattIe / / 29 / / tethI karIne AgamamAM darzAvelI vidhipUrvaka bhaktibhAvathI ullasita romAMcayukta banIne traNe bhuvanamAM vaMdanIya evA zrI arihaMtadevane parama zreSTha bhaktithI vaMdana karo ! 29 paMcavihAbhigameNaM payAhiNatigeNa pUyapuvvaM ca / paNihANamuddasahiyA vihijuttA vaMdaNA hoi / / 30 / / vaMdanavidhi : pAMca abhigama, pUjAtrika, pradakSiNAtrika, praNidhAnatrika ane mudrAtrika vaDe vidhipUrvaka caityavaMdanA thAya che. 30 davvANa sacittANaM viusaraNamacittadavvamaNusaggo / maNaegattIkaraNaM aMjalibaMdho ya diTThipahe / / 31 / / taha egasADaeNaM uttarasaMgeNa jiNaharapaveso / paMcaviho'bhigamo iya ahavA vi ya anahA esa / / 32 / / pAMca abhigama : 1-jinamaMdiramAM praveza karatAM pahelAM pUjAnAM upakaraNa sivAya sacitta vastuono tyAga karavo, 2-deha upara paherelA dAgInA vagere acitta dravyone dhAraNa karavA, 3-mananI ekAgratA rAkhavI, 4-zrI jinezvaradevanuM darzana thatAM ja temane hAtha joDavA, pa-sAMdhyA vagarano khesa dhAraNa karI jinamaMdiramAM praveza karavo A pAMca abhigama sAmAnya RddhivALA mANaso mATe che ane vizeSa Rddhi sampanna puruSone mATe pAMca abhigama A mujaba che. 31-32 avahaTTa rAyakakuhAiM paMca vararAyakakuharUvAiM / khaggaM chattovANaha mauDaM taha cAmarAo ya / / 33 / / prabaLa rAgAdine sUcavanArA rAjacihnono tyAga karIne zrI jinamaMdiramAM praveza karavo joIe. te rAjacihno A pramANe che 1-talavAra, 2-chatra, 3-mojaDI, 4-mukuTa ane pa-cAmara. 33 tini nisIhi ya titri ya payAhiNA tini ceva ya paNAmA / tivihA pUyA ya tahA avatthatiyabhAvaNaM ceva / / 34 / /
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam tidisinirikkhaNaviraI tivihaM bhUmIpamajjaNaM ceva / vanAitiyaM muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM / / 35 / / dazatrikanuM nirUpaNa : 387 jinamaMdiranA mukhya dvAramAM pravezatAM, jinamaMdiranA garbhagRhamAM pravezatAM ane caityavaMdananA prAraMbhamAM ema traNa vAra nisIhi bolavI tene nisIhitrika kahevAya. prabhu pratimAne dakSiNa hAthathI traNa pradakSiNA ApavI te pradakSiNAtrika kahevAya. bhUmine mastakano sparza karavA svarUpa traNavAra arihaMtadevane namana karavuM te praNAmatrika che. aMgapUjA, agrapUjA ane stutipUjA (bhAvapUjA) A pramANe traNa prakAranI pUjA ka2vI. te pUjAtrika che. piMDastha, padastha ane rUpAtIta e rIte zrI jinezva2devanI traNa avasthAnI bhAvanA ka2vI te avasthAtrika che. pUjA karatI vakhate urdhvadizA, adhodizA ane tirkI dizAmAM na jovuM ane mAtra jinabiMbanI sAme ja jovuM te tridizi nirIkSaNaviratI che. je sthAnamAM darzana ke caityavaMdana ka2vAnuM hoya, te bhUmine rajoharaNa ke ca2valAdi vaDe traNavAra puMjavI, tene pramArjanAtrika kahevAya. varNa, artha ane AlaMbana te varNatrika che. muktAsukti mudrA, yogamudrA ane jinamudrA caityavaMdanamAM A traNe mudrAnuM pAlana karavuM joIe te mudrAtrika che. caityavaMdanamAM mana, vacana ane kAyAnI ekAgratA rAkhavI. 34, 35 iya dahatiyasaMjuttaM vaMdaNayaM jo jiNANa tikkAlaM / kuNai naro uvautto so pAvai sAsayaM ThANaM / / 36 / / A pramANe dazatrikanuM vidhi sahita pAlana ka2vAmAM upayogavALo banelo je puruSa trikALa caityavaMdana kare che, te zAzvata padane pAme che. 36 pupphA''misathuibheyA tivihA pUyA avatthatiyayaM tu / hoi chaumatthakevalisiddhattaM bhuvaNanAhassa / / 37 / / vanAitiyaM tu puNo vanatthAlaMbaNassarUvaM tu / maNavayaNakAyajaNiyaM tivihaM paNihANamavi hoi / / 38 / / muddAtiyaM tu itthaM vijJeyaM hoi jogamuddAI / haribhaddasUriviraiyagaMthammi imaM jao bhaNiyaM / / 39 / /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 darzanaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam puSpa, naivedya ane stutinA bhedathI jinapUjA traNa prakAranI che ane paramezvaranI chabasthAvasthA, kevaliavasthA ane siddhAvasthA ema avasthA traNa prakAranI che. 37 vaLI varNa, artha ane AlaMbanarUpa varNAdi tritaya che, mana, vacana ane kAyAnI ekAgratAthI thatu praNidhAna paNa traNa prakAranuM che. 38 ahIM caityavaMdanAmAM yogamudrA vigere traNa prakAranI mudrAo jANavI. kAraNa ke A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. racita paMcAzaka graMthamAM paNa A pramANe kahyuM che. 39 paMcaMgo paNivAo thayapATho hoi jogamuddAe / vaMdaNa jiNamuddAe paNihANaM muttasuttIe / / 40 / / do jANU doni karA paMcamagaM hoi uttamaMgaM tu / sammaM saMpaNivAo neo paMcaMgapaNivAo / / 41 / / annonaMtariyaMgulikosAgArehiM dohiM hatthehiM / piTTovarikupparasaMThiehiM taha jogamuddatti / / 42 / / cattAri aMgulAI purao UNAI jattha pacchimao / pAyANaM ussaggo esA puNa hoi jiNamuddA / / 43 / / muttAsuttImuddA samA jahiM do vi gabbhiyA hatthA / te puNa nilADadese laggA anne alaggatti / / 44 / / paMcAMga praNipAta ane zakrastava yogamudrA vaDe thAya che, caityavaMdana jinamudrAthI thAya che ane praNidhAnatrika muktAsukti mudrAthI thAya che. 40 be hAtha, be paga ane mastaka e pAMca aMga che, e pAMceya aMga bhegAM karIne je bhaktipUrvaka praNAma thAya tene paMcAMga praNipAta kahevAya. 41 ekabIjI sAthe bhegI karelI AMgaLIo vaDe kamaLanA kozanA (DoDAnA) AkAravALA tathA peTa upara koNI rAkhelA be hAtha vaDe thayelA AkAravALI mudrAne yogamudrA kahevAya. 42 je mudrAmAM paganI AgaLanA bhAgamAM cAra AMgaLa jeTaluM aMtara hoya ane pAchaLanA bhAgamAM cAra AgaLa karatAM kaMIka ochuM aMtara hoya, tene jinamudrA kahevAya. 43 jemAM banneya hAtha sarakhA eTale sAmasAmI AMgaLIo Ave tema garbhita eTale motInI chIpanI jema rAkhIne lalATane aDADelA hoya tene muktAzakti mudrA kahevAya. anya AcAryanA mate hAtha lalATe aDADelA nahoya to paNa te muktAzukti mudrA kahevAya che. 44
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 389 payaDo sesatiyattho tatto nAUNa eya tiyadasagaM / sammaM samAyaraMto vihiceiyavaMdago hoi / / 45 / / bAkI rahela auSadhikAtrikAdi dareka trikano artha spaSTa che. tethI A dazatrikane jANIne sArI rIte tenuM AcaraNa karanAra AtmA zAstramAM kahela vidhithI ahitanI pratimAne vaMdana karanAro thAya che. 45 sAhUNa sattavArA hoi ahorattamajjhayArammi / gihiNo puNa ciivaMdaNa tiya paMca va satta vA vArA / / 46 / / sAdhuone ahorAtrimAM sAta vakhata caityavaMdana karavAnuM vidhAna che tathA zrAvakane traNa, pAMca athavA sAtavAra caityavaMdana karavAnuM vidhAna che. 46 paDikamaNe ceiyahare bhoyaNasamayaMmi taha ya saMvaraNe / paDikamaNa-suyaNa-paDibohakAliyaM sattahA jaiNo / / 47 / / sAdhuone sAta caityavaMdana A mujaba karavAnA che. 1-prAtaHkALanA pratikramaNanA aMtamAM, ra-jinamaMdiramAM, 3-bhojana samaye paccakkhANa pAratI vakhate, 4-vAparyA bAda paccakakhANa samaye, pa-sAMjanA pratikramaNa vakhate, ka-saMthArAporasI pahelAM ane 7-savAranA pratikramaNanI zarUAtamAM. 47 jiNamaMdirabhUmIe dasagaM AsAyaNANa vajjeha / jiNadavvabhakkhaNe rakkhaNe ya dose guNe muNaha / / 48 / / AzAtanAno tyAga : jinamaMdiranI bhUmimAM daza prakAranI AzAtanAno tyAga karavo joIe tathA jinadravyanA bhakSaNamAM thatA doSo ane jinadravyanA rakSaNamAM thatA guNone paNa jANavA joIe. 48 taMgho-pA-mothavopALada-thImoja-sucana-nikavi . mujaM gUrva vanne nimaMtisaMto 41 zrI jinezvaradevanA maMdiramAM taMbola, pANI pIvuM, bhojana karavuM buTa-caMpala vigere pagarakhAM paheravAM, maithuna sevana karavuM, sUvuM, thuMkavuM, pezAba ane jhADo e daza AzAtanAo varjavI. 49 satthAvaggahu tiviho ukkosajahannamajjhimo ceva / ukkosa saTThihattho jahana nava sesa vidyAlo / / 50 / / zrI jinezvaradevano avagraha utkRSTa, jaghanya ane madhyama ema traNa prakArano che. utkRSTa avagraha sAITha hAthano che. jaghanya avagraha nava hAthano che, madhyama avagraha dazathI ogaNasAITha hAthano che. 50
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam gurudevaggahabhUmI jattao ceva hoi paribhogo / iTThaphalasAhago sai aNiTThaphalasAhago iharA / / 51 / / je AtmA, gurudeva tathA paramaguru zrI pa2mAtmAnA avagrahane yatnapUrvaka sAcave che, te nirvANapada svarUpa iSTaphalane pAme che ane je AtmAo yatnapUrvaka ubhaya pUjyonA avagrahane sAcavatA nathI, te AtmAo A durgatirUpa aniSTaphalane pAme che. 51 niTThIvaNAdakaraNaM asakkahA aNuciyAsaNAI ya / AyayaNami abhogo ittha ya devA udAharaNaM / / 52 / / - jinamaMdiramAM thUkavuM, dAMta sApha ka2vA vigere ayogya kAryo karavA nahi, strIkathA Adi vikathA karavI nahi ane pathArI, gAdI Adi anucita Asana karavAM nahi. A badhA vidhAnanA pAlanamAM bhavanapati Adi cAranikAyanA devo dRSTAMtabhUta che. 52 devaharayammi devA visayavisamohiyA vi na kayA vi / accharasAhiM pi samaM hAsakhiDDAi vi kuNaMti / / 53 / / zabdAdi pAMca viSayarUpa viSathI mohita thayelA evA paNa devo devAdhideva zrI vItarAga prabhunA maMdiramAM hoya tyAre, apsarAonI sAthe hAsya, kautukAdi akAryone sevatAM nathI. 53 bhakkhe jo uvekkhe jiNadavvaM tu sAvao / panAhINo bhave jo u lippaI pAvakammuNA / / 54 / / AyANaM jo bhaMjai paDivanadhaNaM na dei devassa / nastaM samuvekkha so vi hu paribhamai saMsAre / / 55 / / ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiyamaIo / dhammaM va so na yANai ahavA baddhAuo narae / 56 / / je zrAvaka jANakAra hovA chatAM devadravyanuM bhakSaNa kare che ane devadravya nAza pAmatuM hoya to upekSA kare che, tathA je buddhihIna AtmA devadravyano khoTI rIte vyaya kare che; te banneyane azubha karmano baMdha thAya che. 54 vaLI rAjA-amAtya Adie jinabhaktimAM arpaNa karela ghara, khetara vagere rUpa dhanano nAza kare che tathA pitAdi svajanoe vacana ApIne nirNIta karela devanA dravyane Apato nathI ane bIjA loko devadravyano nAza karatA hoya te jovA chatAM tenI upekSA kare che, te AtmA paNa cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. 55 devadravyanI rakSA : te ja pramANe devadravya ane sAdhAraNa dravyanuM je AtmA bhakSaNa kare che, te AtmA kharekhara sarvajJapraNIta
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam dharmane jANato ja nathI athavA teNe pUrvamAM durgatinuM AyuSya bAMdhI lIdhuM che, have te marIne avazya narakamAM javAno che ema nizcita thAya che. paka ceiyadavvaviNAse taddavvaviNAsaNe duvihabhee / sAhU uvikkhamANo aNaMtasaMsArio bhaNio / / 57 / / devadravyano tathA jinamaMdiramAM upayogI lAkaDuM, paththara, mATI Adi dravyano nAza aneka rIte be be prakAre thAya che. A rIte teno nAza thato hovA chatAM je sAdhu tenI upekSA kare, te sAdhu paNa anaMta saMsArI thAya che. 57 jiNapavayaNavuDkiraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / bhakkhaMto jiNadavvaM aNaMtasaMsArio hoi / / 58 / / jiNapavayaNavuDkiraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM parittasaMsArio hoi / / 59 / / jiNapavayaNavuddhikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / valuto jiNadavvaM titthayarattaM lahai jIvo / / 60 / / zrI arihaMta paramAtmAnA zAsananI abhivRddhikAraka tathA jJAna, darzanAdi Atmika guNone dIpAvanArA devadravyanuM bhakSaNa karanAro AtmA anaMta saMsArI thAya che. 58 jinapravacananI abhivRddhikAraka tathA jJAna-darzanAdi guNone dIpAvanArA devadravyanuM rakSaNa karanAro AtmA alpa saMsArI thAya che. 59 jinazAsananI abhivRddhikAraka tathA jJAnAdi guNone dIpAvanArA devadravyanI vRddhi karanArA AtmAne tIrthakarapaNuM prApta thAya che. 30 2. dharmatatva : jIvadayasaJcavayaNaM paradhaNaparivajjaNaM susIlaM ca / khaMtI paMcidiyaniggaho ya dhammassa mUlAI / / 61 / / sarva jIvo pratye dayA rAkhavI, sadA kALa satyavacana bolavuM, pArakA dhanano parityAga karavo, zuddha brahmacaryanuM pAlana karavuM, kSamA rAkhavI ane pAMceya indriyano nigraha karavo" A saghaLAM kAryo dharmanAM mULa che. 61 sammattamUlamaNuvvayapaNagaM tini u guNavvayA hu~ti / sikkhAvayAiM cauro bArasahA hoi gihidhmmo||62|| samyaktva pUrvakanAM pAMca aNuvrato, traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato, te bAra prakAranA vratone zrAvakadharma kahevAya che. 12
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam pANivaha musAvAe adattamehuNa pariggahe ceva / disibhoga daMDa samaya dese taha posahavibhAge / / 63 / / prANivadha, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahanuM sthUlathI virAmarUpa pAMca aNuvrato, diziparimANa, bhogopabhogaparimANa ane anarthadaMDa viratirUpa traNa guNavrato kahevAya che ane sAmAyika, dezAvagAsika, pauSadha tathA atithisaMvibhAga svarUpa cAra zikSAvrato kahevAya che. 63 khaMtIya maddavajjava muttI tava saMjame ya bodhavve | sanaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / / 64 / / 1-kSAnti-kSamA, 2-mRdutA-komaLapaNuM, 3-Arjava-saraLatA, 4-mukti-nirlobhatA, 5-tapa, 6-saMyama, 7-satya, 8-zauca, 9-AkiMcana ane 10-brahmacarya A daza prakArano sAdhudharma kahevAya che. 64 raNatthi vithovA taddAyAro vi jaha u logaMmi / iya suddhadhammarayaNatthidAyagA daDhayaraM neyA / / 65 / / jema lokamAM paNa ratnonA arthI puruSo ane ratnono vyApAra karanArA vepArIo thoDA hoya che, tema zuddha dharmarUpa ratnanA arthI ane dAtA paNa ghaNA ja ochA hoya che. 65 dhammarayaNassa jogo akkhuddo rUvavaM pagaisomo / loyapio akUro bhIrU asaDho sudakkhino / / 66 / / lajjAluo dayAlU majjhattho somadiTThi guNarAgI / sakaha- -suvavadhanutto suvI vaMsI vizesarlR / / 67 / / vuDDANu viNIo kannuo para hiyatthakArI ya / taha ceva laddhalakkho igavIsaguNehiM saMjutto / / 68 / / ekavIza guNothI yukta AtmA dharmaratnane prApta karavA yogya thAya che. te ekavIza guNo A mujaba che H 1-gaMbhIra hRdayavALo, 2-rUpavAn, 3-svabhAvathI ja AnaMdadAyI (saumya prakRtivALo) 4-vinayAdi guNothI lokamAM priya, 5-akrUra, 6-pApasamUhathI DaranAro, 7-sa2La AzayavALo, 8-sudAkSiNyavAn, 9lajjALu, 10-dayALu, 11-madhyastha, 12-saumya dRSTivALo, 13-aucitya Adi guNono anurAgI, 14-sArI ja vAta karanAro, sArI pratijJAvALo, 15-sudIrghadarzI, 16-vizeSajJa, 17-jJAnAdi guNothI vRddha evA puruSone anusa2nA2o, 18-vinIta, 19-kRtajJa, 20-paropakAra karavAnA svabhAvavALo ane 21-sarva zubha anuSThAnomAM kuzaLa A rIte dharmatattvane pAmavA mATe ekavIza guNo anivArya che. 66, 67, 68
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 393 3-mArgatatva : dulahA gurukammANaM jIvANaM suddhadhammabuddhI vi / tIe suguru tammi vi kumggtthiisNklaabhNgo||69|| darzana mohanIyAdi karmothI bhAre thayelA jIvone zuddhadharmanI buddhi utpanna thavI durlabha che. A zuddhabuddhi maLyA pachI paNa sadguruno saMyoga thavo durlabha che ane sadguruno saMyoga thayA pachI paNa unmArganA sevanamAM sthiratA svarUpa sAMkaLano bhaMga thavo sudurlabha che arthAtu ke unmArganI pravRtti aTakAvI duHzakya che. 19 jiNabhavaNe ahigAro jaiNo gihiNovi gacchapaDibaddhA / jahataha deyaM dANaM suvihiyapAse vayaniseho / / 70 / / jiNabhavaNabiMbapUyAkaraNaM kArAvaNaM jaINaMpi / AgamaparammuhehiM mUDhehiM parUvio maggo / / 71 / / yugmam unmArga-pravRtti : Agama zAstranA jJAnathI nirapekSa banelA, mohAMdha AtmAoe nIce pramANe mArgane nAme unmArganI prarUpaNA karI che. je kAraNe gacchanI maryAdAmAM rahelA sAdhano ane gRhasthano ema banneno jinamaMdiramAM adhikAra che. te kAraNe kratAdi doSavALA AhAra, vastra, pAtrAdinuM dAna sAdhuone ApavuM joIe tathA suvihita munio pAse vratagrahaNano niSedha karavo joIe ane sAdhuoe jinamaMdira tathA jinabiMbanI pUjA karavI ane karAvavI joIe. 70-71 samaNANaM ko sAro chajjIvanikAyasaMjamo eyaM / vayaNaM bhuvaNagurUNaM nihoDiyaM pyddruuvNpi||72|| uparanI vAta Agama viruddha che. kAraNa ke-zramaNapaNAno sAra zuM? doSita AhAra Adi levAM ane jinapratimAnI pUjA vigere karavI e zramaNadharmano sAra nathI. "zramaNadharmano sAra to pRthvIkAyAdi che jIva nikAyanI rakSA karavI e che." evuM spaSTa vacana tribhuvanaguru zrI arihaMta paramAtmAe kahyuM che, paraMtu te mUDha AtmAo tribhuvanagurunA e vacananI paNa avagaNanA kare che. 72 mannati ceiyaM ajjarakkhiehimaNunAyamiha keI / tANa mayaM mayabajhaM jamhA no Agame bhaNiyaM / / 73 / / keTalAka A pramANe kahe che ke - AcArya zrI AryarakSitasUrijI mahArAje sAdhuone jinamaMdiramAM nivAsa karavAnI anujJA ApI che." AvuM hIna vacana bolanArano mata jinAjJAthI viparIta che. paNa jinAjJAne anusarato nathI, kAraNa ke-AgamamAM kyAMya paNa caityavAsa karavA mATe anujJA apAI nathI. 73
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam eyaM bhaNiyaM samae iMdeNaM sAhujANaNanimittaM / jakkhaguhAe dAraM anamuhaM ThAviyaM tiyaa||74 / / AvazyakacUrNi' Adi Agama graMthomAM kahyuM che ke, saudharma AcAryadeva zrI AryarakSita sUrijInA sAdhu samudAyane potAnuM Agamana jaNAvavA mATe te samaye pU.AcArya bhagavaMta je yakSanI guphAmAM rahyA hatA te guphAnA dvArane bIjI dizAmAM pheravI nAMkhyuM evo ullekha che, paNa caityanA dvArano pheraphAra karyo evo ullekha kyAMya nathI. 74 duggaMdhamaliNavatthassa khelasiMghANajallajuttassa / jiNabhavaNe no kappar3a jaiNo AsAyaNAheU / / 75 / / durgadhI ane malina vastravALA, thaMka, nAkano maLa tathA dehanA maLathI yukta evA sAdhune jinAyatanamAM rahevuM yogya nathI. kAraNa ke tyAM rahevuM te AzAtanAnuM kAraNa bane che. 75 bhAvatthayadavvatthayarUvo sivapaMthasatthavAheNa / savvatruNA paNIo duviho maggo sivpurss||76|| mokSamArganA sArthavAha samA zrI arihaMta paramAtmAe muktinagaramAM javA mATe bhAvastava tathA dravyastava svarUpa dvividha mArganI prarUpaNA karI che. 76 jAvajjIvaM AgamavihiNA cArittapAlaNaM paDhamo / nAyajjiyadavveNaM bIo jiNabhavaNakaraNAI / / 77 / / dravyastava-bhAvastava : AgamazAstromAM darzAvela vidhi mujaba cAritradharmanuM mAvajIvana pAlana karavuM te bhAvatavarUpa prathamamArga che ane nyAyamArgathI prApta karela dhana dvArA zrI jinabhavana karavA Adi zubha anuSThAno AcaravA e dravyastava rUpa dvitIya mArga che. 77 jiNabhavaNabiMbaThAvaNajattApUyAi suttao vihiNA / davvatthaya tti neyaM bhaavtthykaarnnttenn||78|| AgamanA vacanane anusAra vidhisahita jinamaMdira tathA jinabiMba karAvavAM, jina-pratimAnI pratiSThA karavI ane yAtrAtrika tathA jinapUjA karavI A sarva zubha anuSThAno cAritradharmanI prAptirUpa bhAvastavanA kAraNabhUta hovAthI dravyastava tarIke jANavA. 78 chaNhaM jIvanikAyANaM saMjamo jeNa pAvae bhaMgaM / to jaiNo jagaguruNo pupphAIyaM na icchNti||79|| jagadguru zrI jinezvaradevanI puSpAdi pUjAmAM pRthvI Adi cha javanikAyanA saMyamano bhaMga thato hovAthI sAdhu puSpAdi pUjArUpa dravyastavane IcchatA nathI. 79
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 36. taM natthi bhuvaNamajjhe pUyAkammaM na jaM kayaM tassa / jeNeha paramaANA na khaMDiyA paramadevassa / / 8 / / paramAtmAnI AjJAnuM pAlana karavuM e ja sarvazreSTha pUjA hovAthI je AtmAe devAdhideva zrI arihaMta paramAtmAnI "sarva jIvonI rakSA rUpa' zreSTha AjJAnuM khaMDana nathI karyuM, te AtmAne sarva prakArI pUjAno lAbha maLe che arthAt bhuvanamAM evuM koI pUjAkarma nathI je teNe na karyuM hoya. 80 merussa sarisavassa ya jattiyamittaM tu aMtaraM hoI / bhAvatthayadavvatthayANa aMtaraM tattiyaM neyaM / / 81 / / meru parvata ane sarasava vacce jeTaluM aMtara che, teTaluM ja aMtara bhAvastava ane dravyastava vacce che. 81 ukkosaM davbatthayaM ArAhiya jAi aayaM jAva / bhAvatthaeNa pAvai aMtamuhutteNa nivvANaM / / 82 / / dravyastavanI ArAdhanA karanAro AtmA utkRSTathI "azruta' nAmanA bAramA devaloka sudhI jAya che ane bhAvastava vaDe AtmA aMtarmuhUrta mAtra kALamAM ja nirvANapadane prApta kare che. 82 mottUNaM bhAvathayaM davvathae jo payaTTae mUDho / so sAhU vattavyo goyama ! ajao avirao ya / / 83 / / he gautama ! kRtyAkRtyanA viveka vinAno je mUDha sAdhu bhAvastavane tyajIne dravyastavanI pravRtti kare che, te sAdhu asaMyata ane avirata kahevAya che. 83 maMsanivittiM kAuM sevai 'daMtikkayaMti dhnnibheyaa| iya caiUNAraMbhaM paravavaesA kuNai bAlo / / 84 / / je AtmA AraMbhavALI pravRttinI pratijJA karIne, bhagavAnanI bhaktinA nAme AraMbhavALI pravRtti kare ane kahe ke huM bhakti karuM chuM, te mANasa "mAMsa na khAvuM' evo niyama karIne mAMsanuM bhakSaNa kare ane kahe ke, "huM mAMsa nathI khAto. paraMtu "datikkaya' dAMtamAM kaca-kaca karanArI vastu khAuM chuM.' ema zabda bheda rajU karanAra jevo mUDha che. 84 titthayaruddeseNa vi siDhilijja na saMjamaM sugaimUlaM / titthayareNa vi jamhA samayaMmi imaM viNiddiSTuM / / 85 / / savvarayaNAmaehiM vibhUsiyaM jiNaharehiM mahivalayaM / jo kArijja samaggaM tao vi caraNaM mahiDDiyaM / / 86 / / zrI tIrthaMkara paramAtmAnI bhaktinA AzayathI paNa sadgatinA mULabhUta cAritrane zithila karavuM joIe nahi, kAraNa ke tIrthaMkara prabhue paNa AgamamAM pharamAvyuM che ke, koI AtmA samagra pRthvIvalayane sarva
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam te lAbha karatAM paNa prakAranA ratnothI banAvelAM jinamaMdirothI vibhUSita kare, to tenAthI je lAbha thAya, bAhya-atyaMtara mahAsamRddhine ApanAra cAritra dharmanA pAlanathI moTo lAbha thAya che. 85-86 annAbhAve jayaNAe magganAso havijja mA teNa / puvvakayAyayaNAisu IsiM guNasaMbhave iharA / / 87 / / 396 ahIM zaMkA thAya che ke, jo dravyastava karatAM bhAvastava mahAna hoya ane sAdhune dravyastavano adhikAra na hoya to zAstramAM Ave che ke, "jinamaMdiramAM choDa Adi ugyA hoya to tene sAdhu dUra kare" te vidhAna kaI rIte samajavuM ? A zaMkAnuM samAdhAna e che ke, "jyAre koIpaNa anya zrAvaka kArya karanAra na ja hoya ane prAcIna jinamaMdiramAM vRkSanI latA vagere UgavAnA kAraNe te jinamaMdirano nAza thavAnI zakyatA hoya, tenA yoge mArgano-tIrthano nAza thavAnI saMbhAvanA jaNAtI hoya tathA te vRkSane dUra karavAmAM vizeSa lAbha jaNAto hoya to te aniSTane TALavA anya koI na jotAM hoya tevA samaye muni te latA Adine yatanApUrvaka dUra kare. ATalA mAtrathI dravyastava ka2vAno munine adhikAra che, ema mAnavuM anucita che. 87 ceiakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / savveviNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNa / 88 / / je AtmA tapa ane saMyamamAM udyamazIla hoya te AtmAe caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana ane zruta e sarva viSayamAM yathocita kArya kareluM che. 88 bhati bhai sumaviyAro na sAvagANa puro / najao aMgAi suvvai tavvannaNA evaM / / 89 / / keTalAka bhavAbhinaMdI AtmAo kahe che ke, sAdhue zrAvakone AgamamAM prarUpela sUkSma vicAro kahevA nahi. teonuM A kathana anucita che. kAraNa ke, aMga upAMgAdimAM paNa zrAvakanA guNonI je prazaMsA ka2vAmAM AvI che te A mujaba che. 89 laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA ya / ahigayajIvAIyA acAlaNijjA pavayaNAo / / 90 / / taha aTThiaTThimajjANurAyarattA jiNidapatratto / esa dhammo aTTho paramaTTho sesagamaNaTTho / / 91 / / sutte atthe kusalA ussaggavavAie tahA kusalA / vavahArabhAvakusalA pavayaNakusalA ya chaTThANA / / 92 / / te zrAvako nitya jinadharmanuM zravaNa karanArA hovAthI labdhArtha kahevAya. te sAMbhaLela dharmane hRdayamAM
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam sArI rIte dhAraNa karatA hovAthI gRhItArtha kahevAya. koI tattvamAM saMzaya thAya to prazna karIne samAdhAna meLavatA hovAthI prazcitArtha kahevAya che. samAdhAna meLavyA bAda tattvonA saMpUrNa rahasyane nizcita rIte jANatA hovAthI vinizcitArtha kahevAya ane jIva-ajIva Adi tattvonA jJAtA hovAthI zrI jinezvara paramAtmAnA pravacananI dRDha zraddhAvALA hoya che mATe ja koIthI calAyamAna na karI zakAya tevA hoya che. 90 asthi ane astimajjAnI jema zrI jinadharmamAM dRDha anurAgavALA hoya che tathA 'A jinadharma ja upAdeya ane paramArtha svarUpa che, te sivAyanA ziva-zAkya Adi dareka dharmo anarthakArI che.' evuM mAnanArA hoya che. 91 397 vaLI te zrAvako askhalitAdi guNothI yukta sUtrone bolavAmAM kuzaLa hoya che, sUtronA arthone jANavAmAM kuzaLa hoya che, utsarga ane apavAdamArgamAM kuzaLa hoya che, dharma Adi cAra prakAranA vyavahA2mAM kuzaLa hoya che ane bhAvamAM kuzaLa hoya che. Ama pravacanakuzaLanA cha sthAno che. 92 pucchaMtANaM dhammaMtaMpi ya na parikkhiuM samatthANaM / AhAramittaluddhA je ummaggaM uvaiti / / 93 / / hati siMdhammiyajaNaniMdaNaM karemANA / AhArapasaMsAsu ya niMti jaNaM duggaiM bahuyaM / / 94 / / AhAra-vastra-pAtra-pUjA AdimAM lubdha thayelA je sAdhuo, dharmanI parIkSA karavAmAM asamartha evA dharmanuM svarUpa pUchanArA zrAvaka vigere AtmAone unmArgano upadeza Ape che, tevA kusAdhuo te bhadrika pariNAmI AtmAonI sadgatino nAza kare che. vaLI AhAra ane AhAra ApanAranI prazaMsA tathA dhArmika lokanI niMdA ka2nA2A teo aneka ajJAna AtmAone durgatimAM laI jAya che. 93-94 hu hu vasaNappatto sarIradobballayAe asamattho / caraNakaraNe asuddhe suddhaM maggaM parUvijjA / / 95 / / koIpaNa ApattimAM phasAyelo agara to pAMceya indriyanA baLathI rahita tathA zarIranI durbaLatAnA kA2Ne je koI sAdhu aticAra rahita cAritradharmanuM pAlana ka2vAmAM asamartha hoya te sAdhue potAnA caraNa karaNa azuddha hovA chatAM paNa dharmadezanA to zudghamArganI ja ApavI joIe. 95 parivArapUyaheuM pAsatthANaM ca ANuvittIe / jona kai visuddhaM taM dullahabohiyaM jANa / / 96 / / je koI sAdhu potAnA parivArane pUjA-pratiSThA maLyA kare evA hetuthI pArzvasthAdi kusAdhuonA cittane anusarIne zrAvakavargane vizuddha evA mokSamArgano upadeza ApatA nathI, te sAdhu durlabhabodhi bane che. 96
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam muhamahuraM pariNai - maMgalaM ca giNhaMti diMti uvaesaM / muhakaDuyaM pariNaisuMdaraM ca viralaciya bhAMti / / 97 / / AcArya Adi moTAbhAganA sAdhuo prAraMbhamAM mITho tathA pariNAme dArUNa vipAkavALo upadeza Ape che ane moTAbhAganA zrAvako paNa teonA tevA ahitakArI upadezane sAMbhaLe che, virala AcAryAdi sAdhuo ja prAraMbhamAM kaDavo tathA pariNAme hitakArI upadeza Ape che ane te hitakArI upadezane virala zrotAo sAMbhaLe che. 97 bhavagihamajjhammi pamAyajalaNajaliyaMmi mohaniddAe / uTThavai jo suyaMtaM so tassa jaNo paramabandhU / / 98 / / guru bhagavaMtAdi jeo pramAdarUpa agnithI baLatA saMsAragRhamAM mohanI nidrAthI sutelA AtmAne jAgRta kare che, te gurubhagavaMtAdi te AtmAnA paramabaMdhu che. 98 jaivi hu sakammadosA maNayaM sIyaMti caraNakaraNesu / suddhapparUvagA teNa bhAvao pUyaNijjatti / / 99 / / jo ke potAnA pUrvakRta karmanA doSathI je AtmAo ca2NakaraNanA yogomAM saheja maMda Aca2NavALA thAya che, to paNa zuddhaprarUpaNAnA guNathI zuddhadharmano upadeza ApanArA teo bhAvathI pUjanIya bane che. 99 evaM jiyA AgamadiTThidiTTha sutrAyamaggA suhamaggalaggA / gAmINa jANa magge laggaMti no gaDDariyApavAhe / / 100 / / AgamarUpa netrathI sanmArgane jonArA ane vizeSathI jANanArA tathA sArI rIte dharmAnuSThAnomAM tatpara thayelA dharmAtmAo gatAnugatika lokonA gADariyA pravAharUpa mArgamAM joDAtA nathI. 100 gaMteNaM ciya loganAyasAreNa ittha hoyavvaM / bahumuMDAivayaNao ANA itto iha pamANaM / / 101 / / mAtra mAthuM muMDAyelA evA sAdhuonA vacanathI avivekIjanonA dRSTAMtanuM avalaMbana laIne pravartavA yogya nathI. kAraNa ke mokSamArganI sAdhanAmAM tIrthaMkaranI AjJA ja pramANa che. 101 bahujaNapavittimittaM icchaMtehiM ihaloio ceva / dhammo na ujjhiyavvo jeNa tahiM bahujaNapavittI / / 102 / / have gatAnugatika pakSane kahe che : 'ghaNA loko je dharma kare te ja dharma ka2vo joIe' evuM mAnanArA AtmAo kyAreya paNa laukika dharmano tyAga karI zakaze nahi, kAraNa ke rAjA amAtya vigere moTA bhAganA loko laukika dharmamAM ja pravRtti karanArA hoya che. 102
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 399 tA ANANugayaM jaM taM ceva buhehiM seviyavvaM tu| kimiha bahuNA jaNeNaM haMdi na se atthiNo bahuyA / / 103 / / tethI vivekI AtmAoe to je dharma ane dharmAnuSThAna zrI arihaMta paramAtmAnI AjJAne anusaratuM hoya, te ja AcaravuM joIe, dharmanI sAdhanA karanAre ghaNA loko zuM kare che, te jovAnuM hoya ja nahi. khedanI vAta to e che ke - te AjJAnugata dharmanA arthI AtmAo ghaNA nathI. paNa ati alpa saMkhyAmAM che. 103 dUsamakAle dulaho vihimaggo tammi ceva kIraMte / jAyai titthuccheo kesiMcI kuggaho eso / / 104 / / avasarpiNInA pAMcamA ArA rUpa A duSamakALamAM vidhimArganuM pAlana karavuM durlabha che. te vidhimArgane ja AcaravAmAM Ave to tIrthano uccheda thaI jAya." A pramANe keTalAka ajJAnI puruSono kadAgraha che. 104 jamhA na mokkhamagge muttUNaM AgamaM iha pamANaM / vijjai chaumatthANaM tamhA tattheva jaiyavvaM / / 105 / / jethI A mokSamArgamAM chadmastha jIvone Agama sivAya bIjuM koI pramANarUpa nathI, tethI te mokSamArgamAM ja prayatna karavo joIe. 105 gihiliMga-kuliMgiya-davaliMgiNo tinni haMti bhavamaggA / sujai-susAvaga-saMviggapakkhiNo tini mokkhapahA / / 106 / / gRhasthaliMga-carakAdi kuliMga ane pArthasthAdi dravyaliMga A traNa saMsAramArga che, susAdhu-suzrAvaka ane saMvipAkSika A traNa mokSamArga che. 106 sammattanANacaraNA maggo mokkhassa jiNavaruddiTTho / vivarIo ummaggo nAyavvo buddhimaMtehiM / / 107 / / buddhimAnuM puruSoe samajavuM joIe ke, zrI jinezvara devoe upadezela samyagdarzana, samyagujJAna ane samyaphacAritra e ja muktimArga che, tathA mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra e unmArga che. 107 sannANaM vatthugao boho sadasaNaM ca tttruii| saJcaraNamaNuTThANaM vihipaDisehANugaM ttth||108|| jIvAdi padArthonA svarUpane jANavuM te samyagujJAna kahevAya, zrI jinezvaradevoe prarUpela tattvomAM zraddhA karavI te samyagdarzana kahevAya ane vidhi tathA pratiSedharUpa zrI jinAjJAne anusaranArA anuSThAnone AcaravAM te samyaphacAritra kahevAya. 108
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jIvama vaha ma ali jaMpahu ma appaM appahu kaMdappahu / narahu ma harahu ma karahu pariggahu ehu maggu saggahu apavaggahu / / 109 / / yA jiNi raI vasu jatto ya sAmAiyaposa dANaM supatte savaNaM sutitthe susAhusevA sivaloyamaggo / / / 110 / / / koIpaNa jIvano vadha na karavo, asatya vacana na bolavuM, AtmAne kAmane arpaNa nahi karavo, anyanI nahi ApelI vastu grahaNa na karavI ane parigraha na rAkhavo, A mArga svarga ane apavarga (mokSa)no che. 109 "zrI jinezva2devanI pUjA karavI, vrata vagere anuSThAnamAM anurAga ka2vo, sAmAyika ane pauSadhamAM prayatna karavo, supAtramAM AhAra AdinuM dAna karavuM, suguru pAse dharmadezanAnuM zravaNa ka2vuM ane susAdhunI sevA ka2vI" A sarva anuSThAno mokSanagaranA mArga rUpa che. 110 rAgoragagaralabharo taralai cittaM tavei dosaggI / kuNa kumaggapavittiM mahAmaINaM pi hA moho ! / / 111 / / AMtara zatrunI viSamatA : rAgarUpI sApanuM utkaTa viSa mahAbuddhizALI manane paNa AkuLavyAkuLa banAve che, dveSarUpI agni paMDita puruSonA cittane paNa tapAve che ane moharUpI mahAzatru mahAmativALA puruSone paNa kumArgamAM pravRtti karAve che. 111 annANaMdhA micchattamohiyA kuggahuggagahagahiyA / maggaM na niyaMti na saddahaMti ciTThati na ya uciyaM / / 112 / / ajJAnathI aMdha banelA, mithyAtvanA udayathI bhramita thayelA tathA kadAgrahanA pracaMDa grahathI grasta thayelA jIvo svayaM sanmArgane jotA nathI, bIjAe batAvelA sanmArganI zraddhA karatA nathI ane ucita pravRttine AcaratA nathI. 112 yA taM sudinaM sA sutihI taM bhave sunakkhattaM / mi suguruparataMta caraNabharaghuraM dharissamahaM / / 113 / / zrAvakanI bhAvanA : kharekhara A rAgAdi zatruo bhayaMkara che, AtmA upara vAraMvAra AkramaNa kare che ane AtmAne svarUpathI bhraSTa kare che mATe kyAre tevo zubha divasa Apaze ? kyAre naMdA Adi zubhatithi ane puSya Adi zubha nakSatra Avaze ? ke je zubha divasa-tithi ane nakSatramAM, huM sadgurune pUrNa samarpita thaIne cAritranA bhAranI dhurAne dhAraNa karIza ! 113
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTama 401 savvattha atthi dhammo jA muNiyaM jiNa ! na sAsaNaM tumha / kaNagAurANa kaNagaM va ssiypymlbhmaannaannN||114 / / he jinezvara prabho! jema dhaturAnA cUrNane khAnAro mANasa jyAM sudhI sAkara yukta dUdhane pIto nathI, tyAM sudhI ja sarva padArthomAM tene suvarNanI bhrAMti thAya che. tema je koI vyakti jyAM sudhI tArA zAsanane pAmato nathI tyAM sudhI ja tene "ziva-zAkya Adi sarva darzanomAM dharma che" tevI bhrAMti thAya che. paraMtu tArA zAsanane pAmyA pachI tenI te bhrAMti dUra thAya che. 114 4-sAdhutattva: aTThArasa je dosA AyArakahAe vatriyA sutte / te vajjato sAhU pannatto vIyarAgehiM / / 115 / / dazavaikAlikanA AcArakathA' nAmanA chaThThA adhyayanamAM je aDhAra doSo varNavyA che, te aDhAra doSono tyAga karanArane zrI jinezvara deve sAdhu kahyo che. 115 paDhamaM vayANa chakkaM kAyachakkaM akappa gihibhAyaNaM / paliyaMka nisijjA vi ya siNANasohAvivajjaNayaM / / 116 / / aDhAra doSo : prathama prANAtipAtaviramaNathI mAMDIne rAtribhojanaviramaNa sudhInA cha vratonI virAdhanA karavI, pRthvIkAya Adi cha kAyanI virAdhanA karavI, be prakAranA akalpanuM sevana karavuM, gRhasthanAM bhAjanavAsaNano upayoga karavo, palaMga ane Asano vAparavAM tathA snAna ane zobhA karavI. A sarvadoSonuM vizeSa karIne varjana karavuM. 116 piMDaM sejjaM vatthaM pattaM cArittarakkhaNaTThAe / akappaM vajjijjA giNhijjA kappiyaM saahuu||117 / / piMDavidhAna : sAdhue cAritra dharmanI rakSA karavA mATe akalpanIya piMDa-zapyA vastra-pAtra Adi sarva vastuone tyajavI joIe tathA kalpanIya piMDAdine grahaNa karavAM joIe. 117 jIvA suhesiNo taM simi taM saMjameNa so dehe / so piMDeNa sadoso so paDikuTTho ime te y||118 / / jagatanA sarva jIvo sukhanA abhilASI che, te vAstavika sukha molamAM che. te mokSapada saMyama dharmathI prApta thAya che, te saMyama deha hote chate paLAya che, te deha azanAdirUpa piMDathI Take che, tethI sarva jinezvaradevoe doSayukta piMDane grahaNa karavAno niSedha karyo che, te doSo A pramANe che. 118
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 Nam - samyaktvaprakaraNam solasa uggamadosA solasa uppAyaNAe dosA u / dasa esaNAe dosA bAyAlIsaM ii hvNti||119 / / udgamanA soLa doSa, utpAdananA soLa doSa ane eSaNAnA daza doSa e pramANe piMDamAM betAlIsa doSa lAge che. 119 AhAkammuddesiya pUIkamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe pAoyara kIya pAmicce / / 120 / / pariyaTTie abhihaDe ubbhine mAlohaDe iya / acchijje aNisaTe ajjhoyarae ya solsme||121|| udgamanA soLa doSaH 1-AdhAkarma, 2-audezika, 3-pUtikarma, 4-mizrajAta, pa-sthApanA, ka-prAkRtikA, 7-prAduSkaraNa, 8-kata, 9-prAmiyaka, 10-parivartita, 11-abhyAhata, 12-ubhinna, 13-mAlApahRta, 14-Acchedya, 1pa-anusUSTa ane 16-adhyavapUraka A soLa uddagamanA doSa che. 120-121 dhAI dUi nimitte AjIva vaNImage tigicchA ya / kohe mANe mAyA lobhe havaMti dasa ee / / 122 / / puTviMpacchAsaMthava vijjAmaMte ya cunajoge ya / uppAyaNAe dosA solasame mUlakamme ya / / 123 / / utpAdananA soLa doSa H 1-dhAtrIpiMDa, 2-dUtIpiMDa, 3-nimittapiMDa, 4-AjIvakapiMDa, pa-vanapakapiMDa, -cikitsApiMDa, 7-krodhapiMDa, 8-mAnapiMDa, 9-mAyApiMDa, 10-lobhapiMDa, 11-pUrvasaMstava-paccAtuM saMstavapiMDa, 12-vidyApiMDa, 13-maMtrapiMDa, 14-cUrNapiMDa, 15-yogapiMDa ane 16-mULakarmapiMDa A soLa utpAdanonA doSa che. 122-123 saMkiya makkhiya nikkhitta pihiya sAhariya dAyagummIse / apariNaya litta chaDDiya esaNadosA dasa havaMti / / 124 / / eSaNAnA daza doSa : 1-zakita, 2-praSita, 3-nikSipta, 4-pihita, 5-saMhata, 6-dAyaka, 7-unmizra, 8-apariNata, 9-lipta ane 10-chardita A dasa eSaNanA doSa che. 124
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 403 eyaddosavimukko jaINa piMDo jiNehiM 'NunAo / sesakiriyAThiyANaM eso puNa tattao neo||125 / / zrI jinezvaradevoe svAdhyAyAdi dharmAnuSThAnomAM rata evA sAdhuone uparyukta beMtAlIza doSarahita piDane grahaNa karavAnI anujJA ApI che. tevA betAlIza doSathI rahita piMDane ja tattvathI vizuddha jANavo. 125 jassaTThA AhAro AraMbho tassa hoi niyameNa / AraMbhe pANivaho pANivahe hoi vybhNgo||126|| je sAdhune mATe AhArAdi taiyAra karAya che, temAM te sAdhune nimitte AraMbhamAM avazya prANIono vadhu thAya che ane prANivadhamAM vratono bhaMga thAya che. 126 bhuMjai AhAkammaM sammaM na ya jo paDikkamai luddho / savvajiNANAvimuhassa tassa ArAhaNA ntthi||127|| je lolupI sAdhu, AdhAkarma doSavALA AhArane vApare che tathA te doSanuM samyapha rIte prAyazcita karato nathI, te sAdhu sarvajinezvaronI AjJAthI vimukha banelo hovAthI ArAdhaka banI zakato nathI. 127 saMtharaNammi asuddhaM duNha vi giNhaMtadiMtayANa'hiyaM / mA vidyute taM ceva dizaM gaNaMthara 28aaaa . utsarga ane apavAda : nirdoSa AhArathI nirvAha zakya hoya chatAM azuddha AhArAdine grahaNa karanAra sAdhu ane dAna ApanAra zrAvaka, e banneyanuM ahita thAya che ane kAraNe Ape to te ja azuddha AhAra hitakArI thAya che, jema rogIne amuka avasthAmAM je apathya hoya, te amuka avasthAmAM pathya bane che, tema ahIM samajavuM. 128 phAsuyaesaNiehiM phAsuyaohAsiehiM kIehiM / pUIe mIsaeNa ya AhAkammeNa jynnaae||129 / / rogI sAdhu mATe paNa prathama prAsuka ane eSaNIya AhAranI zodha karavI, te na maLe to prAsuka jevA AhArane zodhavAmAM yatna karavo, tevA AhAranI prApti na thAya to anukrame krIta, pUtikarma, mizrajAta ane AdhAkarma AhArathI rogIno nirvAha karavo. AnuM rahasya e che ke yatanA vaDe alpa doSavALA AhArane prathama grahaNa karavo, tevo zuddha ane kathya AhAra na maLe, to vizeSa vizeSa doSayukta AhAra AgADha prayojanamAM-mahattvanA kAraNe ja grahaNa karavo. 129
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ussaggeNa nisiddhANi jANi davvANi saMthare jaiNo / kAraNajAe jAe avavAe tANi kppNti||130 / / Apatti vagere na hoya tevI avasthAmAM sAdhuone utsarga mArgathI je dravyo grahaNa karavAno niSedha karyo che, te dravyo Apatti Adi upasthita thAya to apavAda mArge grahaNa karavA kahyuM che. 130 puDhavAisu AsevA upane kAraNaMmi jynnaae| migarahiyassa ThiyassA avavAo hoi naayvvo||131 / / glAna sAdhunI sevAmAM rahelA gItArtha munine gADha kAraNa utpanna thAya, tyAre pUrvokta yatanAthI ajJAna sAdhuo na jANe te rIte, pRthvIkAyAdinA Asevana svarUpa apavAdamArga paNa AcaravAno hoya che, ema jANavuM. 131 bahuvittharamussaggaM bahuvihamavavAya vittharaM NAuM / laMgheUNuttavihiM bahuguNajuttaM karejjAhi / / 132 / / utsarga mArganA aneka prakAra che ane apavAdamArga to anekAneka prakArano che. tethI pUrvokta piDanI vidhine nizIthAdi graMthomAMthI jANyA bAda lAbha-hAninI tulanA karIne-saMyamanI zuddhi mATe ghaNA guNathI yukta hoya te karavuM joIe. 132 mUlottaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiyaM vasahiM / sevijja savvakAlaM vivajjae huMti dosA u||133|| vasati-vicAra : munie sadAne mATe mUlaguNa ane uttaraguNathI zuddha tathA strI, pazu, napuMsakAdinA saMsarga vinAnI vasatinuM sevana karavuM arthAt uparyukta guNavALI vasatimAM rahIne ratnatrayInI ArAdhanA karavI, kAraNa ke, uparyukta guNayukta vasatinuM sevana na karavAthI doSo pedA thAya che. 133 jana nayaTThA kIyaM neya vuyaM neya gahiyamaneNaM / AhaDapAmicaM vajjiUNa taM kappae vatthaM / / 134 / / vastra-vicAra : sAdhunA nimitte je kharIda karAyuM na hoya, vaNAyuM na hoya ane anya vastu ApIne grahaNa karAyuM na hoya tathA Ahata ane prAmitya doSa vinAnuM hoya, evuM nirdoSa vastra sAdhune levuM kahyuM che. 134 tuMbaya-dAruya-maTTIpattaM kammAidosaparimukkaM / uttama-majjha-jahanaM jaINa bhaNiyaM jinnvrehiN||135||
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam o , pAtra vicAra : zrI jinezvara bhagavaMtoe sAdhuone AdhAkarmAdi doSathI rahita tathA uttama, madhyama ane jaghanya bhedathI bhinna tuMbaDAnuM, lAkaDAnuM ke mATInuM pAtra vAparavAnuM pharamAvyuM che. 135 esA caukkasohI niviTThA jiNavarehiM savvehiM / eyaM jahasattIe kuNamANo bhannae saahuu||136 / / sAdhu-asAdhu vicAra : sarva tIrthakara bhagavaMtoe A uparyukta cAra prakAranI zuddhi batAvI che, te zuddhione yathAzakti AcaranAra AtmA ja sAdhu kahevAya. 136 uddiTukaDaM bhuMjai chakkAyapamaddaNo gharaM kuNai / paJcakkhaM ca jalagae jo piyai kahaM nu so saahuu||137|| je saMkiliTThacittA mAyaTThANaMmi nica tallicchA / AjIvigabhayaghatthA mUDhA no sAhuNo hu~ti / / 138 / / / je koI, sAdhune uddezIne banAvelA AhAra Adino upayoga kare che, SakAyanuM mardana karIne ghara banAve che tathA pratyakSa pANImAM rahelA akhAyAdi jIvone pIe che, tene sAdhu kevI rIte kahevAya ? A doSanuM sevana karanArane sAdhu kahI zakAya nahi. 137 vaLI jeo rAgAdithI saMphilaSTa cittavALA hoya, mAyAnA sthAnomAM lubdha banelA hoya ane AjIvikAno nAza thavAnA bhayathI bhayabhIta hoya, mohathI mUDha teo kharekhara sAdhu nathI. kAraNa ke mohamUDha AtmAomAM sAdhutA hotI nathI. 138 sIlaMgANa sahassA aTThArasa je jiNehiM pannattA / jo te dharei sammaM gurubuddhI tammi kaayvvaa||139 / / zrI jinezvaroe zIlaguNanA je aDhAra hajAra aMgo prarUpyAM che, te aMgone jeo sArI rIte dhAraNa kare, te ja sAdhu che ane evA sAdhune ja guru tarIke mAnavA. 139 UNattaM na kayAi vi imANa saMkhaM imaM tu ahigiJca / jaM eyadharA sutte niddiTThA vNdnnijjaao||140|| dareka kALamAM A zIlanA aDhAra hajAra guNanA pramANanI saMkhyAne eka sarakhI svIkArI che. emAM nyUnatA darzAvI nathI mATe je AtmAo A aDhAra hajAra zIlanA guNone dhAraNa karanArA hoya, te mahAtmAone ja pratikramaNAdhyayana zAstramAM vaMdanIya kahyAM che. 140
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam paMcavihAyArarao aTThArasasahassaguNagaNoveo / esa gurU maha suMdara bhaNio kmmtttthmhnnehiN||141|| ATha karmonuM mathana karanArA zrI jinezvaroe jeo paMcAcAranuM pAlana karavA-karAvavAmAM tatpara ane zIlanA aDhAra hajAra guNothI yukta hoya tene ja mArA guru tarIke jaNAvyA che. 141 aTThavihA gaNisaMpaya caugguNA navari huMti battIsaM / viNao ya caunbheo chattIsaguNA ime tassa / / 142 / / gurunA chatrIsa guNo: ATha prakAranI gaNi-saMpadAo cAra-cAra prakAranI hovAthI tene cAranI saMkhyA vaDe guNatAM batrIzanI saMkhyA thAya. temAM vinayanA cAra prakAra umeravAthI chatrIzanI saMkhyA thAya che. A pramANe AcAryanA chatrIza guNa che. 142 vayachakkAI aTThAraseva AyAravAi advaiva / pAyacchittaM dasahA sUriguNA huMti chttiisN||143|| ekaso soLamI gAthAmAM darzAvela vataSakanuM pAlana na karavuM vagere aDhAra doSa sevanArane yathAyogya prAyazcitta ApI zuddha karatA hovAthI aDhAra guNavALA tathA AcArayukta vagere ATha guNovALA ane daza prakAranAM prAyazcitta ApanArA, A rIte paNa AcAryanA chatrIsa guNo hoya che. 143 AyArAI aTTha u taha ceva ya dasaviho ya Thiyakappo / bArasa tava chAvassa ya sUriguNA hu~ti chattIsaM / / 144 / / AcAra Adi ATha saMpadA, daza prakAranI sthiti kalpa, bAra prakArano tapa ane cha prakAranAM Avazyaka; A pramANe AcAryanA chatrIsa guNo che. 144 AyAra suya sarIre vayaNe vAyaNa maI paogamaI / eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahaparinnA / / 145 / / ATha prakAranI saMpadA : 1-AcAra, ra-zruta, 3-zarIra, 4-vacana, 5-vAcanA, 6-mati ane 7-prayogamati A sAteyamAM tathA AThamI saMgrahaparikSAnA viSayamAM saMpadA-atizaya hoya, tethI A ATha saMpadA kahevAya che. 145 vigahA kasAya sanA piMDo uvasaggajhANa sAmaiyaM / bhAsAdhammo ee cauguNiyA huMti sUriguNA / / 146 // cAra cAra prakAranI vikathA, kaSAya, saMjJA, piMDa, upasarga, dhyAna, sAmAyika, bhASA ane dharmamAMthI ucitano sadbhAva ane anucitano abhAva hovA rUpe vikathAdi navane cAra guNA karatAM AcAryanA chatrIza guNo thAya che. 146
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 407 paMcamahabbayajutto paMcavihAyArapAlaNujjutto / paMcasamio tigutto chattIsa guNo gurU hoi / / 147 / / anya rIte gurunA chatrIsa guNoH pAMca mahAvratothI yukta, pAMca prakAranA AcAranA pAlanamAM ughata, pAMca samitithI sahita ane traNa guptithI gupta e aDhAra guNone sparzavAthI ane pALavAthI ema chatrIza guNavALA guru hoya che. 147 resa--nI-rUvI saMdha phinugo maUsaMsI ! avikatthaNo amAyI thiraparivADI gahiyavakko / / 148 / / jiyapariso jiyaniddo majjhattho desa-kAla-bhAvanU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsanU / / 149 / / paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihinU / mAdAraVT-3-rapa-nikaLo IVIo pArakA sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM / / 151 / / 1-uttamadeza, 2-uttamakuLa, 3-uttamajAti ane 4-uttamarUpavALA, pa-viziSTa saMghayaNavALA, ka-zairyavAna, 7-anAzasI, 8-alpabhASI, 9-amAyAvI, 10-sthira paripATI, 11-Adeya vacanavALA, 12-jitaparSadA-vAdInI sabhAne jItanArA, 13-nidrAnAvijetA, 14-madhyasthaSTivALA, 15 thI 17-deza-kALa ane bhAvanA jANakAra, 18-pratyutpanna mativALA, 19-aneka dezanI bhASAnA jJAtA, 20 thI 24-jJAnAdi pAMca AcAramAM udyamavALA, 25 thI 27-sUtra-artha-tadubhayamAM nipuNa, 28 thI 31-udAharaNa-hetu-kAraNa ane nayomAM kuzaLa, 32-grAhaNAkuzaLa, 33-34-svadarzana ane paradarzanane jANanArA, 3pa-gaMbhIra, 36-dIptimAna, 37-kalyANakArI, 38-saumya svabhAvI ityAdi seMkaDo guNothI yukta evA AcArya pravacananAM rahasyane kahevA mATe yogya che. 148 thI 151 bUDho gaNaharasaddo goyamamAIhiM dhIrapurusehiM / / jo taM Thavai apatte jANaMto so mahApAvo / / 152 / / gautamAdi dhIrapuruSo vaDe je gaNadhara zabda vahana karAyo che te jANavA chatAM je tene apAtramAM sthApana kare che te mahApApI che. 152 tinni vi rayaNAI dei guru suparikkhiyaiM na jassu, sIsahasIsu haraMtu jiha so guru vairi u tassu /
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama so guru vairi u tassu itthu saMdehu na kijjai, sIsaha sIsu haraMtu je vanaru naraha bhaNijjai / suparikkhiyaiM na jassu saccu saMsau maNichinni vi; dei sudeu-sudhammu-suguru gururayaNAI tini vi||153|| je guru sArI parIkSA karyA vinA ja ziSyane ratnatrayI Ape che, te guru te ziSyanA bhAva mastakano (prANano) cheda kare che mATe te guru teno vairI che emAM saheja paNa zaMkA karavI na joIe. je guru ziSyanA sAcA saMzayane parIkSA karIne chedyA vinA ja ziSyane sudeva Adi ratnatrayI Ape che. te guru mANasa hovA chatAM vAnara jevA kahevAya che. 153 so ji dhammu sacarAcara jIvahadayasahiu, so guru jo gharagharaNisurayasaMgamarahiu / iMdiyavisayakasAihi deujumukkamalu; ehu lehu rayaNattau ciNtiydinphlu||154 / / sacarAcara evA A jagatamAM rahelA jIvo pratye je dharmamAM dayA batAvI hoya, te ja vAstavika dharma kahevAya, je ghara-patnI-kAma-krIDA ane sarva padArthanA saMgathI virahita hoya te ja guru kahevAya, vaLI je indriya-viSaya-kaSAya AdithI rahita tathA karmo rUpI maLathI mukta thayA hoya te ja sAcA deva kahevAya, A traNeya ratno ciMtita phaLane ApanArAM che. 154 devaM guruM ca dhammaM ca bhavasAyaratArayaM / guruNA suppasatreNa jaNo jANai nicchiyaM / / 155 / / suprasanna evA gurudvArA ja saghaLA ya loko bhavasAgarathI tAranArA deva-guru ane dharmanA svarUpane nizcitarUpe jANe che. 155 dhammannU dhammakattA ya sayA dhammaparAyaNo / sattANaM dhammasatthatthadesao bhannae guru||156|| dharmatatvano jJAtA, zAMti Adi dharmAnuSThAnone sevanAro, sadA ya dharmamAM tatpara ane prANIone dharmazAstronA rahasyonI dezanA ApanAro sAdhu, ja guru kahevAya che. 156 taM sugurusuddhadesaNamaMtakkharakanajAvamAhappaM / jaM micchavisapasuttAvi kei pAvaMti suhabohaM / / 157 / / mithyAtvarUpa viSathI ghora nidrAmAM rahelA je keTalAka bhAre karmI AtmAo sukhapUrvaka bodha pAme che, temAM saddagurunI zuddha dezanA rUpa mannAkSaronA karNajApano (kAnamAM paDavAno) prabhAva che. 157
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 409 saggA'pavaggamaggaM maggaMtANaM amaggalaggANaM / dugge bhavakaMtAre narANa nitthArayA guruNo / / 158 / / suguru ane sugurunA upakAro : durgama evA A bhavarUpI jaMgalamAM svarga ane apavarga=mokSanA mArgane zodhanArA tathA unmArgamAM gayelA manuSyone saMsArathI pAra utAranArA sadguruo ja che. 158 annANaniraMtaratimirapUrapaDipUriyaMmi bhavabhavaNe / ko payaDei payatthe jai gurudIvA na dippNti||159|| jo sagururUpI dIpako sanmArgano prakAza pAtharatA na hota, to ajJAnanA gADha aMdhakAranA samUhathI gherAyelA A saMsArarUpa bhavanamAM rahelA padArthone prakAzita koNa karata ? 159 akkharu akkhai kiMpi na Ihai annavi bhavasaMsAraha biihdd'| saMjamaniyamihiM khaNu vi na muJcai ehA dhammiya suhaguru vunyci||160 / / chabbihajIvanikAu virAhai paMca vi iMdiya jo na vi sAhai / kohamANamayamaccharajuttau so guru narayaha nei niruttu||161|| he dharmajano!jeo dharmatattvathI pratibaddha akSarone kahe che, chatAM zrotAjano pAsethI koIpaNa padArthanI spRhA rAkhatA nathI, temaja cAragatirUpa saMsAranA bhramaNathI bhaya pAme che ane ahiMsAvratAdithI jarA paNa aLagA rahetA nathI, teo ja kharekhara sadguru kahevAya che. 160 kuguru svarUpa : je pRthvI Adi che jIvanikAyanI virAdhanA kare che, pAMca Indriyone niyaMtraNamAM rAkhatA nathI ane krodha-mAna-mada ane IrSyAdi doSothI yukta hoya, tevo guru zrotAjanane avazya narakamAM laI jAya che. 161 AlayavihArabhAsA caMkamaNaTThANaviNayakammehiM / sabanubhAsiehiM jANijjai suvihio saahuu||162|| zrI sarvajJa bhagavaMtoe darzAvyA mujaba upAzraya-vihAra-bhASA-caMkramaNa (javA-AvavAnI kriyA)-sthAna ane vinayakarma karanAro sAdhu suvihita che, tema jANI zakAya che. 162 pulAyanAmo paDhamo carittI bIo bausso taio kusIlo / cautthao hoi niyaMThanAmo savvuttamo paMcamao sinnaao||13|| pAMca cAritrIH pahelo cAritrI pulAka nAmano che, bIjo cAritrI bakuza nAmano che, trIjo cAritrI kuzIla nAmano che. cotho cAritrI nigraMtha nAmano che ane pAMcamo snAtaka nAmano sarvathI uttama cAritrI che. 163
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam niggaMthasiNAyANaM pulAyasahiyANa tiNha voccheo / bakusakusIlA duni vi jA titthaM tAva hohiNti||164|| A duSamA nAmanA pAMcamA ArAmAM pulAka, nirgatha ane snAtaka e traNeya cAritrano vyavaccheda thayo che, tathA bakuza ane kuzIla cAritra to jyAM sudhI prabhu zrI mahAvIranuM tIrtha haze tyAM sudhI raheze. 164 tA tesiM asaDhANaM jahasatti jahAgamaM jayaMtANaM / kAlociyajayaNAe bahumANo hoi kaayvvo||165|| suguru pratye bhakti-bahumAna : tethI AgamanI AjJAne anusAra duSamAkALane ucita yatanAthI yathAzakti udyama karanArA saraLa svabhAvavALA bakuza ane kuzIla cAritrIonuM bahumAna karavuM joIe. 195 bahumANo vaMdaNayaM niveyaNA pAlaNA ya jatteNa / uvagaraNadANameva ya gurupUyA hoi vineyaa||166|| bahumAna karavuM, vaMdana karavuM, dravyathI ane bhAvathI ema ubhaya prakAre Atma-samarpaNa karavuM, gurue ApelA upadezanuM pAlana karavuM ane prayatnapUrvaka vastra-pAtrAdi upakaraNonuM gurune samarpaNa karavuM ema sarva prakAre sugurunI pUjA thaI zake che. 166 palae mahAguNANaM havaMti sevArihA lahuguNA vi / atthamie diNanAhe ahilasai jaNo piivNpi||167|| snAtakAdi mahAguNavALA cAritrInA abhAvamAM alpaguNavALA cAritrI sAdhuo sevAne yogya thAya che, jema loko paNa sUryano asta thAya, tyAre prakAza mATe pradIpane Icche che. 167 sammattanANacaraNANuvAimANANugaM ca jaM jattha / jiNapanattaM bhattIe pUyae taM thaabhaavN||168|| samyagdarzana, jJAna ane cAritra Adi guNone anusaranAruM tathA zrI jinAjJA mujabanuM je kAMI anuSThAna je puruSamAM dekhAya, te samyagdarzana Adi guNo zrI jinavaroe prarUpyA che, ema vicArIne te guNayuta puruSanI ucita-bhaktithI pUjA karavI joIe. 168 kesiMci ya Aeso daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / vocchinnaM ca carittaM vayamANe hoi pacchittaM / / 169 / / vartamAnakALamAM cAritranuM astitva keTalAka puruSono evo mata che ke, vartamAnakALamAM dharmatIrtha-jinazAsana, darzana tathA jJAna yogathI ja cAle che ane cAritrayogano vartamAnamAM viccheda thayo che. paraMtu A pramANe bolanAranI vAta khoTI che ane AvuM bolanArane prAyazcitta Ave che. 169
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTama jo bhaNai natthi dhammo na ya sAmaiyaM na ceva ya vayAI / so samaNasaMghabajjho kAyavvo smnnsNghenn||170|| je kahe ke, vartamAnamAM dharma nathI, sAmAyika nathI ane mahAvrato paNa nathI, tevuM bolanAra puruSane zramaNasaMghe saMgha bahAra karavo joIe. 170 duppasahaMtaM caraNaM jaM bhaNiyaM bhagavayA ihaM khette / ANAjuttANamiNaM na hoi ahuNa tti vAmoho / / 171 / / bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe kahyuM che ke, A bharata nAmanA kSetramAM du:masabha nAmanA AcArya sudhI cAritradharma raheze. tethI AjJAyukta AtmAone "A duSamakALamAM cAritra nathI' evo vyAmoha karavAnuM kAMI ja kAraNa nathI. 171 kAlociyajayaNAe macchararahiyANa ujjamaMtANaM / jaNajattArahiyANaM hoi jaittaM jaINa syaa||172|| duSamakALane ucita yatanAthI jIvanArA, ISyadoSathI rahita thayelA, pratilekhanAdi anuSThAnomAM udyama karanArA ane lokavyavahArathI para thayelA, sAdhuone sadA mATe yatipaNuM hoya che. 172 na viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA duNhaM / / 173 / / nigraMtho-sAdhuo vinA tIrtha hotuM nathI ane tIrtha vinA sAdhuo hotA nathI. jyAM sudhI pakAyano saMyama hoya che, tyAM sudhI tIrtha ane nigraMtha e banneno paraspara saMbaMdha Take che. 173 jA saMjamayA jIvesu tAva mUlA ya uttaraguNA ya / ittariyacheyasaMjama niyaMTha busaaypddisevii||174|| jyAM sudhI pRthvI Adi jIvonuM saMyama-rakSaNa karavAno pariNAma hoya che, tyAM sudhI ja mUlaguNo ane uttaraguNo rahe che ane tyAM sudhI sAmAyika ane chedopasthApanIya A be saMyama hoya che, tyAM sudhI te dvividha saMyamanA sAdhaka bakuzacAritrI ane pratisevanakuzIla cAritrI mahAtmAo hoya che. 174 savvajiNANaM nicaM bakusakusIlehiM vaTTae titthaM / navaraM kasAyakusIlA apamattajaI vi satteNa / / 175 / / bakuza ane kuzIla sAdhuothI ja sarva jinezvaradevonuM tIrtha Take che, kevaLa vizeSatA eTalI che ke apramattayatio (sAtame guNaThANe rahelA sAdhuo) krodhAdi kaSAyonI mAtra sattAthI ja kaSAyakuzIla kahevAya che. bIjI kuzIlatA teomAM hotI nathI. 175
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam guruguNarahio ya iha daTThavvo mUlaguNaviutto jo / na u guNamittavihINu tti caMDaruddo udAharaNaM / / 176 / / sAdhu mUlaguNa vinAno hoya, tene ja gurunA guNothI rahita jANavo, paNa je sAdhu ekAda guNamAtrathI rahita hoya, tene to gurunA guNothI yukta ja samajavo ane emAM zrI caMDarudrAcArya dRSTAntabhUta che. 176 kAlAidosao jaivi kahavi dIsaMti tArisA na jaI / savvattha tahavi natthi tti neva kujjA aNAsAsaM / / 177 / / vaLI A duSama kALAdinA doSathI koI sthAnamAM suguNazALI sAdhuo na dekhAya, teTalA mAtrathI 'sarvatra sAdhuo nathI' tevo avizvAsa karavo nahi. 177 kuggahakalaMkarahiyA jahasatti jahAgamaM ca jayamANA / jeNa visuddhacaritta tti vRttamarihaMtasamayaMmi / / 178 / / kAraNa ke, zrI arihaMta paramAtmAnA zAsanamAM kadAgrahanA kalaMkathI rahita ane yathAzakti jinAjJA mujaba ratnatrayInI ArAdhanAmAM udyamazIla sAdhuone vizuddha cAritravALA kahyA che. 178 ajjavi tinnapainnA garuyabharuvvahaNapacalA loe / dIsaMta mahApurisA akhNddiysiilpbbhaaraa||179|| Aje paNa vizvamAM pratijJAne pUrNa rIte pALanArA, mahAbhAravALA saMyamane vahana ka2vAmAM samartha ane akhaMDita zIlanA prAbhA2ne dhAraNa karanArA mahApuruSo dekhAya che. 179 avi tavasusiyaMgA taNuyakasAyA jiiMdiyA dhIrA / dIsaMti jae jaiNo vammahahiyayaM viyAraMtA / / 180 / / vartamAna kALamAM paNa tapanA anuSThAnathI kAyAne sukAvanArA, alpa kaSAyavALA, jitendriya, kSudhA Adi parISahone sahana ka2vAmAM dhIra ane kAmadevanA hRdayanuM vidAraNa karanArA=kAma vijetA mahApuruSo jagatamAM dekhAya che. 180 ajjavi dayasaMpannA chajjIvanikAyarakkhaNujjuttA / dIsaMti tavassigaNA vigahavirattA suIjuttA / / 181 / / A duSamakALamAM paNa dayAthI yukta, cha jIvanikAyanA rakSaNamAM udyamavALA, vikathAothI virakta ane svAdhyAya guNathI sahita evA tapasvIo jagatamAM dekhAya che. 181
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam ajjavi dayakhaMtipaiTTiyAiM tavaniyamasIlakaliyAI / viralAI dUsamAe dIsaMti susAhurayaNAI / / 182 / / ** AjanA duHSamakALamAM paNa dayA, kSamAguNamAM sthira, tapa, niyama ane zIlathI zobhatA, vi2la susAdhu ratno jovA maLe che. 182 413 ii jANiUNa evaM mA dosaM dUsamAe dAUNa / dhammujjamaM muha ajjavi dhammo jae jayai / / 183 / / A pramANe duSamAkALamAM paNa cAritra dharmanI vidyamAnatA jANIne, duSamakALano doSa ApIne dharmamAM ughamano tyAga karazo nahi; kAraNa ke Aje paNa jinadharma jagatamAM jaya pAme che. 183 tA tuliyaniyabalANaM sattIe jahAgamaM jayaMtANaM / saMpuna yi kiriyA duppasahaMtANa sAhUNaM / / 184 / / tethI ja potAnA baLanI tulanA ka2Ine, yathAzakti AgamanI AjJA pramANe yatanA ka2nA2A AcArya duHprasabhasUri mahArAjanA kALa sudhI thanArA sAdhuonI dharmakriyAo saMpUrNa phaLa ApanArI thAya che. 184 lAhAlAha-suhAsuha-jIviyamaraNa- ThiIpayANesu / harisavisAya vimukkaM namAmi cittaM carittINaM / / 185 / / lAbha-alAbha, sukha-duHkha, jIvana-maraNa, sthiti ane prayANamAM harSa ane viSAdathI vimukta evA cAritrIonA cittane huM namaskAra karuM chuM. 185 vaMdito harisaM niMdijjaMto karijja na visAyaM / na hu namiyaniMdiyANaM sugaI kugaI ca biMti jiNA / / 186 / / koI vaMdana kare to sAdhue harSa na ka2vo joIe ane niMdA kare to sAdhue viSAda na karavo joIe, kAraNa ke namana karAyelAnI sadgati ane niMdA karAyelAnI durgati thAya che, evuM zrI jinezvara devo pharamAvatA nathI. 186 vaMdAmi tavaM taha saMjamaM ca khaMtiM ca baMbhaceraM ca / jIvANaM ca ahiMsA jaM ca niyattA gharAvAsA / / 187 / / tapa, saMyama, kSamA, brahmacarya, jIvamAtranI ahiMsA ane gRhavAsathI virAma pAmavArUpa dharmane huM vaMdana karuM chuM. 187 jakhamasi to namijjasi chajjai nAmaMpi tuha khamAsamaNo / aha na khamasi na namijjasi nAmapi niratthayaM vahasi / / 188 / / he sAdhu ! jo tuM kSamA rAkhIza, to anyanA vaMdanane prApta karIza ane 'kSamAzramaNa' evuM tAruM nAma
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam paNa zobhaze-sArthaka thaze ane jo kSamA nahi rAkhe to bIjAnA vaMdanane pAmIza nahi ane kSamAzramaNa nAmane paNa te nirarthaka vahana kare che. 188 pAsatthaosannakusIlarUvA saMsatta'hAchaMdasarUvadhArI / AlAvamAIhiM vivajjaNijjA avaMdaNijjAya jinnaagmNmi||189|| pAMca avaMdanIkaH pArzvasthA, avasannA, kuzIliyA, saMsakta ane yathAchaMdapaNAnA svarUpane dhAraNa karanAra sAdhuonI sAthe AlApa-vArtAlApa Adi kAryono parityAga karavo joIe. kema ke, zrI jinendronA AgamamAM teone avaMdanIka kahyA che. 189 vaMdaMtassa u pAsatthamAiNo neva nijjara na kittI / jAyai kAyakileso baMdho kammassa ANAI / / 190 / / pArthasthAdi pAMceyane vaMdana karanAra AtmAne nirjarA paNa thatI nathI ane kIrti paNa thatI nathI. mAtra vaMdana karanAranI kAyAne phaleza thAya che tathA te AtmAne karmano baMdha thAya che ane AjJAbhaMgAdi doSo lAge che. 190 je baMbhacerassa vayassa bhaTThA udyuti pAe guNasuTThiyANaM / jammaMtare dullahabohiyA te kuMTattamaMTattaNayaM lahaMti / / 191 / / brahmacarya vratathI bhraSTa thayelA je sAdhuo, guNomAM susthira evA sAdhuone potAnA pagamAM pADe che - vaMdana le che, te anya janmamAM durlabha bodhivALA thAya che, kadAca teone bodhino lAbha thAya to paNa pagupaNuM, baherApaNuM tathA bobaDApaNuM pAme che. 191 pAsattho osanno kusIlasaMsattanI ya ahAcchaMdo / eehiM AinaM na AyarijjA na sNsijjaa||192|| paraMparAno viveka pArthastha, avasatra, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda A pAMca kusAdhuoe je je anuSThAno Acarita karyA hoya, te te anuSThAno AcaravAM joIe nahi ane tenI prazaMsA paNa karavI joIe nahi. 192 jaMjIyamasohikaraM pAsatthapamattasaMjayAIhiM / bahuehiM vi AinnaM na teNa jIeNa vvhaaro||193|| karmamaLane dUra karavAmAM asamartha evo jIta vyavahAra ghaNA paNa pAsasthA ane pramatta saMyatioe bhegA thaIne AcaraNa karelo hoya; to paNa te jIta vyavahAra dvArA dharma vyavahAra karI zakAya nahi. 193
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam jaM jIyaM sohikaraM saMvegaparAyaNeNa daMteNa / ekkeNa vi AinnaM teNa u jIeNa vvhaaro||194 / / zuddhi karanAro evo je jIta vyavahAra che te saMvegamAM parAyaNa ane jitendriya evA eka paNa sAdhu vaDe AcarAyela hoya to te vyavahAra vaDe AcaraNa karavuM joIe. 194 ANAi avasa'taM jo uvavUhijja jiNavariMdANaM / titthayarassa suyassa ya saMghassa ya paJcaNIo so / / 195 / / zrI jinezvaronI AjJAnuM ullaMghana karanAra adhama puruSanI je koI AtmA prazaMsA kare che; te AtmA zrI tIrthakarano, zrata (Agama)no ane saMghano zatru bane che. 195 kiM vA dei varAo maNuo suTTa vi dhaNI vi bhatto vi / ANAikkamaNaM puNa taNuyaMpi aNaMtaduhaheU / / 196 / / sAro dhanavAna evo bhakta paNa hoya te ApI ApIne bicAro bIjuM zuM ApavAno hato ? kazuM ja nahi. paraMtu zrI jinAjJAnuM atialpa mAtrAmAM paNa ullaMghana karavAmAM Ave, to tenA pariNAme anaMta duHkho AvIne ubhA rahe che. 196 tamhA sai sAmatthe ANAbhaTuMmi no khalu uvehA / aNukUlageyarehiM aNusaTThI hoi dAyavvA / / 197 / / AjJAbhraSTa sAtheno vyavahAra : tethI sAmarthya hoya to AjJAthI bhraSTa banela puruSanI upekSA karavI yogya nathI mATe tene anukULa-priya ke pratikULa-apriya vacanothI hitazikSA ApavI joIe. 197 evaM pAeNa jaNA kAlaNubhAvA ihaM tu sabve vi / no suMdaratti tamhA ANAjuttesu pddibNdho||198 / / A pramANe duSamakALanA prabhAvathI A bharatakSetramAM rahelA dareke dareka sAdhu ane zrAvako sArA hoya che tevuM nathI, tethI je koI zrI jinAjJAne vaphAdAra hoya, temanA upara ja bahumAna bhAva dhAraNa karavo. . 198 iyaresu vi ya paoso no kAyayo bhavaDhiI esA / navaraM vivajjaNijjA vihiNA saya magganiraeNaM / / 199 / / je AtmAo jinAjJAthI nirapekSa hoya, tenA upara paNa dveSa to na ja karavo; kAraNa ke saMsAranuM svarUpa ja AvuM viSama che; mATe sanmArgamAM susthira banelA AtmAoe to jinAjJAthI nirapekSa banelA puruSonI sAthe vArtAlApa vigere sarva prakAranA vyavahArano vidhipUrvaka tyAga karavo joIe. 199
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam aggIyAdAine khitte annattha ThiIabhAvaMmi / bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiyavvaM / / 200 / / jyAre anya kSetromAM sthAna maLe tevuM na hoya ane jyAM sthAna maLe tevuM hoya te kSetro agItArtha vagere kasAdhuothI bharelAM hoya, to tevA sthAnamAM cAritranA pariNAmane TakAvIne vaMdanAdi rUpa anuvartanAthI te pArthasthAdi kusAdhuonI sAthe vasavuM paDe to vasavuM. 200 iharA saparuvaghAo ucchobhAIhiM attaNo lahuyA / tesiM pi pAvabaMdho dugaM pi eyaM aNiTuM ti||201|| upara jaNAvela rIte jinAjJAne anusarIne jo pArthasthAdi kusAdhuonI sAthe vyavahAra karavAmAM na Ave, to teone ane potAne upaghAta-nukasAna thAya che, teo khoTA ALa-Aropa-kalaMka ApIne lokamAM laghutA kare che ane te kusAdhuone paNa guNavAna pratye dveSabhAvathI pApakarmano baMdha thAya temAM pote nimitta banavAthI potAne paNa karmabaMdha thAya che, A rIte AjJAne nahi anusaravAthI banne pakSanuM aniSTa-ahita thAya che. 201 tA davvao ya tesiM arattaduTeNa kajjamAsajja / aNuvattaNatthamIsiM kAyavvaM kiMpi no bhaavaa||202|| A kAraNe rAga-dveSanA vijetA susAdhue jyAre jJAna-darzana ke cAritra viSayaka koIpaNa kArya upasthita thAya, tyAre jarUra lAge to te pArthasthAdine kaMIka namaskAra karavo ityAdi rUpa anuvartana dravyathI karavuM. paraMtu hRdayanA bahumAnabhAvathI karavuM nahi. 202 unnayamavikkha nitrassa pasiddhI unnayassa ninAo / iya annonAvekkhA ussaggavavAya do tullaa||203|| jema UMcAnI apekSAe nIcuM kahevAya che ane nIcAnI apekSAe uMcu kahevAya che. tema utsarganI apekSAe apavAda ane apavAdanI apekSAe utsarga kahevAya che mATe parasparanI apekSA rAkhanArA utsarga ane apavAda e banne samAna che. 203 mA Ayantraha mA ya mannaha giraM kutitthiyANaM tahA, suttuttinakubohakuggahagahagghatthANamannANa vi / nANINaM caraNujjayANa ya tahA kiJcaM karehAyarA; nissesaM jaNaraMjaNatthamuciyaM liNgaavsesaannvi||204|| ghaNuM kahevAthI zuM? tame kutIrthikonI tathA zAstrAjJAthI bAhya evA duSTa bodha ane kadAgraha rU5 grahathI grasta thayelAnI vANIne sAMbhaLo nahi ane mAno paNa nahi tathA caraNa (saMyama) Adi zubha anuSThAnomAM
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam tatpara evA jJAnI puruSonA vacanane AdarapUrvaka sAMbhaLo ane mAno, vaLI liMgadhArI sAdhuone janaraMjanane mATe ucita namaskArAdi sarva kAryo karo. 204 gurukammANa jiyANaM asamaMjasaciTThiyANi daTTUNa | niMdapaosaM maNayaMpi savvahA saMvivajjejjA / / 205 / / bhAre karmI AtmAonI anucita pravRttione joIne teonI thoDI paNa niMdA na karavI, ke teo pratye jarA paNa dveSabhAva na rAkhavo. 205 dUsamakAlasarUvaM kammavasittaM ca tesiM jIvANaM / bhAveha kuha guru AyaraM ca guNavaMtapattesu / / 206 / / 417 anucita pravRtti karanArA jIvone joIne duSamakALanuM svarUpa ane te anucita pravRtti karanArA AtmAonA karmanI parataMtratAne vicAravI ane guNavALA AtmAone joIne temanA pratye atyaMta AdarabhAva dhAraNa karavo. 206 pa-tattvatattva : jIvAjIvA putraM pAvAsavasaMvaro ya nijjaraNA / muktA vatattA huMti nAyavvA / / 207 / / jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSatatva A navatatvo jANavA yogya che. 207 egaviha- duviha-tivihA cauhA paMcavihachavvihA jIvA / ceyaNa tasa iyarehiM veyagaikaraNakAehiM / / 208 // jIvanA prakAro : jagatamAM jIvo caitanya guNanI apekSAe eka prakAranA, trasa sthAvara bhedanI apekSAe be prakAranA, puruSa Adi vedanI apekSAe traNa prakAranA, manuSya Adi apekSAe cAra prakAranA, sparzAdi IndriyonI apekSAe pAMca prakAranA ane pRthvIkAyAdi kAyanI apekSAe cha prakAranA hoya che. 208 puDhavI-A-te-vADa vaLaKpha tadeva nevI / ter3avi-rityi-paMciMtitvamevao navA||2015| jIvonA nava prakAra H pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, beIndriya, teIndriya, caurindriya ane paMcendriyanA bhedathI jIvo nava prakAranA che. 209
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam egiMdiya suhumiyarA saniyarapaNiMdiyA sabiticaU / pajjattApajjattAbheeNaM cudsggaamaa||210|| jIvonA cauda prakAra : - sUkSma ane bAdara ekendriya, saMjJI ane asaMjJI paMcendriya tathA beIndriya, teIndriya ane caurindriya A sarvanA paryAptA ane aparyAptA ema be bheda paDavAthI jIvonA cauda sthAno prakAro che. 210 puDhavidagaagaNimAruyavaNassaINaMtA paNiMdiyA cauhA / vaNapatteyA vigalA duvihA savvevi bttiisN||211|| jIvonA batrIza prakAra : pRthvI, pANI, agni, vAyu ane sAdhAraNa vanaspatikAya A pAMce ya jIvo sUkSma-bAdara-paryAptA ane aparyAptA bheTavALA hoya che mATe vIza prakAra thayA. paMcendriya prANIo saMjJI-asaMjJI-paryAptA ane aparyAptAnA bhedathI cAra prakAranA che ane pratyeka vanaspatikAya tathA vikasendriya (beIndriya, teIndriya, caurindriya) jIvo paryAptA ane aparyAptA hoya che mATe temanA ATha prakAra thAya che, A rIte jIvonA kula batrIza prakAra thAya che. 211 massUrae ya thibue sUi paDAgA aNegasaMThANA / puDhavidagaagaNimAruyavaNassaINaM ca sNtthaannaa||212|| jIvonA saMsthAna-AkRtiH pRthvIkAyanuM saMsthAna masuranI dALa samAna che. akhAyanuM saMsthAna pANInA biMdu samAna che. teukAyanuM soya samAna che. vAyukAyanuM dhajA samAna che ane vanaspatinuM saMsthAna aneka prakAre hoya che. 212 saMgulajoyaNalakkho samahio nava bArasukkaso visao / cakkhuttiyasoyANaM aNgulassNkhbhaagiyro||213|| IndriyonI viSayagrahaNa zakti H utkarSathI cakSu indriyano viSaya AtmAMgulathI samadhika eka lAkha yojanAno hoya che. sparzendriya, rasanendriya ane dhrANendriyano viSaya nava yojanAno hoya che tathA zrotrendriyano viSaya bAra yojanAno hoya che ane cakSu sivAyanI bIjI cAreya indriyano jaghanya viSaya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo che. 213 pANA pajjattIo taNumANaM AuyaM ca kAyaThiI / lesA saMjamajoNI eesiM jaanniyvvaaiN||214 / / dvAragAthA : ekendriyAdi jIvonA 1-indriyAdi prANo, 2-AhArAdiparyAptio, 3-zarIranuM parimANa, 4-AyuSya, pa-kAyasthita, 9-lezyA, 7-saMyama ane 8-yoni A sarva vastu jANavA yogya che. 214
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam paMciMdiya-tivihabalaM nIsAsUsAsaAuyaM ceva / dasapANA panattA tesiM vighAo bhave hiNsaa||215 / / daza prANo : sparzanendriya vagere pAMca indriyo, manabaLa, vacanabaLa ane kAryabaLa ema traNa baLa, zvAsozvAsa ane AyuSya A pramANe daza prANI che, ema zrI jinezvaroe pharamAvyuM che, te prANono vighAta karavAthI jIvahiMsA thAya che. 215 AhArasarIriMdiya pajjattI ANapANa bhAsamaNe / cattAri paMcachappiya egiMdiyavigalasannINaM / / 216 / / cha paryAptiH AhAra, zarIra, indriya, zvAsozvAsa, bhASA ane mana A cha paryApti kahevAya che, ekendriya jIvone pahelI cAra, vikalendriya (beIndriya, teIndriya ane caurindriya) jIvone pAMca tathA saMjJI paMcendriya jIvone cha paryApti hoya che. 216 viggahagaimAvanA kevaliNo samuhayA ajogI ya / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jiivaa||217 / / AhAra-anAhAra : vigrahagatimAM rahelA=eka gatimAMthI bIjI gatimAM jatA jIvo, samudyAta karanAra kevaLI bhagavaMto, caudamA guNasthAnavartI ayogI AtmAo ane siddha bhagavaMto aNAhArI hoya che ane bIjA sarva jIvo AhAra karanAra che. 217 addAmalayapamANe puDhavikkAe havaMti je jIvA / te pArevamittA naMbuddIve jamADraSnA pAra68AA. jIva saMkhyA : bhInA AmaLA jeTalI pRthvImAM pRthvIkAyanA jeTalA jIvo che, te jIvone jo pArevA (kabutara)nA kada jeTalA moTA kadanA karavAmAM Ave to teo A jaMbudvIpamAM samAya nahi teTalI saMkhyAmAM che. 218 egaMmi udagabiMdummi je jIvA jiNavarehiM pannattA / te vi ya sarisavamittA jaMbuddIve na mAijjA / / 219 / / zrI jinezvaroe pANInA eka biMdumAM jeTalA jIvo darzAvyA che, te jIvone sarasavanA pramANavALA banAvavAmAM Ave to paNa te A jaMbudvIpamAM samAI zake nahi teTalI saMkhyAmAM hoya che. 219
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 darzanaddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNama egassa duNha tiNhava saMkhijjANa va na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAiM puDhavijiyANaM asNkhejjaa||220 / / pRthvIkAyanA eka, be, traNa-cAvatuM saMkhyAtA jIvonAM zarIra ekaThAM thAya to paNa te joI zakAtA nathI, paNa asaMkhyAtA zarIro bhegA thAya tyAre ApaNane dekhAya che. 220 AUteUvAU esiM sarIrANi puDhavijuttIe / dIsaMti vaNasarIrA dIsaMti asaMkha saMkhejjA / / 221 / / pRthvIkAyanI jema amukAya tejasakAya ane vAyukAya e traNeyanAM asaMkhyAtA zarIro bhegAM thAya tyAre ja dekhAya che, tathA vanaspatikAyanA jIvo asaMkhyAtA zarIro bhegAM thAya to paNa dekhAya che ane saMkhyAtA zarIra hoya to paNa dekhAya che. 221 bAvIsaiM sahassA sattasahassAiM tinni'horattA / vAe tini sahassA dasavAsasahassiyA rukkhaa||222 / / saMvaccharANi bArasa rAiMdiya huMti auNapatrAsA / chammAsa-tini-paliyA puDhavAINaM ThiukkosA / / 223 / / pRthvIkAyanuM utkRSTa AyuSya bAvIsa hajAra varSanuM che, apakAyanuM utkRSTa AyuSya sAta hajAra varSanuM che, agnikAyanuM utkRSTa AyuSya traNa ahorAtranuM che, vAyukAyanuM utkRSTa AyuSya traNa hajAra varSanuM che. vanaspatikAyanuM utkRSTa AyuSya dasa hajAra varSanuM che, beIndriya jIvonuM utkRSTa AyuSya bAra varSanuM che, teindriya jIvonuM ogaNapacAsa ahorAtrinuM che, caturindriya jIvonuM cha mahinAnuM che ane paMcendriya prANInuM utkRSTa AyuSya traNa palyopamanuM che. A pramANe pRthvIkAyAdinI utkRSTa sthiti siddhAMtamAM kahI che. 222-223 assaMkhosappiNisappiNIo egidiyANa u cauNhaM / tA ceva u aNaMtA vaNassaIe u bodhvvaa||224 / / pRthvI Adi cAra ekendriyanI utkRSTa kAyasthiti asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI che ane vanaspatikAyanI utkRSTa kAyasthiti anaMta utsarpiNI-avasarpiNI jANavA yogya che. 224 gi -nI-va -te-paNA tadeva suda challesA khalu eyA jIvANaM huMti vitreyaa||225 / / lezyA vicAra : kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma ane zukla A pramANe che vezyAo jIvonI jANavA yogya che. 225
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam mUlaM sAhapasAhAgucchaphale chiMdapaDiyabhakkhaNayA / sarvAM mALusa puSei sA'da-nuAMta-thaLadara||26|| koI cha puruSonA "mULa sahita vRkSane chedavuM, zAkhAone chedavI, nAnI zAkhAone chedavI, gucchAone chedavA, phaLone chedavAM ane bhUmi upara paDelA phaLone khAvAnA' taratamatAvALA pariNAma jevo kRSNAdi cha lezyAono taratamatAvALo pariNAma hoya che. 421 vaLI koI cha coronA "gAmanA saghaLA jIvone mAravA, manuSyone mAravA, puruSone mAravA, zastravALA lokone mAravA, sAmano karanArAone mAravA ane phakta suvarNa-ratnAdi dhanane lUMTI levA"nA pariNAma jevo A kRSNAdi cha lezyAono taratamatAvALo pariNAma hoya che. 226 sAmAiyaM paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca / / 227 / / tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savvammi jIvalogammi / caraNa suvihiyA vaccaMta yarAmaraM ThANaM / / 228 / / cAritra vicAra : paheluM sAmAyika cAritra che, bIjuM chedopasthApanIya cAritra che, trIju parihAravizuddhi cAritra che, cothuM sUkSmasaMpa2Aya cAritra che ane pAMcamuM yathAkhyAta cAritra che, A pAMca prakAranA cAritra sarva jIvalokane AzrayIne hoya che. jene ArAdhIne suvihita AtmAo ajarAmara-mokSa padamAM jAya che. 227, 228 puDhavidagaagaNimAruya ikkikke sattajoNilakkhAo / vaNapatteya aNaMtA dasa cauddasa joNilakkhAo / / 229 / / vigaliMdie do do cauro cauro ya nArayasuresu / tirie huMti cauro caudasa lakkhA u maNuesu / / 230 / / yonivicAra : pRthvI, pANI, agni ane vAyu A cAranI sAta-sAta lAkha yoni che. pratyeka vanaspati-kAyanI daza lAkha yoni che ane sAdhAraNa vanaspatikAyanI cauda lAkha yoni che. vikalendriya jIvonI be be lAkha yoni che, nArakI ane devanI cAra lAkha yoni che, paMcendriya tiryaMcanI cAra lAkha yoni che ane manuSyonI cauda lAkha yoni che. 229-230 sacaM mosaM mI asamosaM maNovaI aTTha / hAo rAha-vikriya-AhArazamIsa-mo||2|| yogavicAra : manoyoga ane vacana yoganA 1-satya, 2-asatya, 3-mizra ane 4-asatyAmRSA A pramANe cAra
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam cAra bheda thatA hovAthI ATha prakArano yoga thAya che, tathA 1-audArika, 2-vaikriya, 3-AhAraka, 4-dArika mizra, 5-vaikriyamizra, 6-AhArakamizra ane 7-kAzmaNa ema kAyayoganA sAta prakAra che. A rIte kula paMdara prakAranA yoga che. 231 nANaM paMcaviyappaM anANatigaM ca savvasAgAraM / caudaMsaNamaNagAraM uvaogA bArasa hvNti||232|| upayoga vicAra : pAMcajJAna ane traNa ajJAna ema ATha sAkAra upayoga che tathA cAra darzanano anAkAra upayoga che. ema kula bAra prakArano upayoga hoya che. 232 micchaddiTThI sAsAyaNe ya taha sammamicchadiTThI ya / avirayasammaTThiI virayAvirae pamatte y||233 / / tatto ya appamatte niyaTTianiyaTTibAyare suhume / uvasaMtakhINamohe hoi sajogI ajogI ya / / 234 / / guNasthAnaka vicAra : 1-miAdaSTi, 2-sAsvAdana, 3-mizra, 4-aviratisamyagdaSTi, pa-dezavirati, 6-pramatta, 7-apramatta, 8-nivRtti, 9-anivRttinAdara, 10-sUkSmasaMparAya, 11-upazAMtamoha, 12-kSINamoha, 13-sayogI ane 14-ayogI guNasthAnaka ema kula cauda guNasthAnaka che. 233-234 gaiiMdie ya kAe joe vee kasAyanANe ya / saMyama-daMsaNa-lesA bhavasamme sniaahaare||235 / / mArgaNA vicAra : gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhavya, samyaktva, saMjJI ane AhAra A cauda mArgaNAkAra che. 235 dhammAdhammAgAsA tiyatiyabheyA taheva addhA ya / khaMdhA desapaesA paramANu ajIva caudasahA / / 236 / / ajIva vicAra : dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNeyanA skaMdha, deza ane pradeza ema traNa traNa bheda che, eTale A traNanA nava bheda thAya che. pudgalanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu, ema cAra prakAra che ane kALano eka prakAra che. A rIte ajIvanA kula cauda prakAra che. 236
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam dhammAdhammApuggala naha kAlo paMca huMti ajIvA / calaNasahAvo dhammo thirasaMThANo ya adhammo / / 237 / / dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgalAstikAya AkAzAstikAya ane kALa A pAMceya ajIva che. temAMthI dharmAstikAya calanakriyAmAM kAraNabhUta che ane adharmAstikAya sthira rahevAmAM kAraNabhUta che. 237 avagAho AgAso puggalajIvANa puggalA cauhA / dhaMdhA-vesa-pattA paramANu ceva nAvavA||2rU8|| AkAzAstikAya, pudgala ane jIvone avakAza Ape che, tathA pudgalanA skaMdha, deza, pradeza ane 52mANu ema cAra prakAra che. 238 samayAvaliyamuhuttA divasA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyAsAgara osappiNisappiNI kAlo / / 239 / / 423 kALavicAra : 'samaya, AvalI, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI ane avasarpiNI' A sarva prakAra kALanA che. 239 sumaggo putraM duggaimaggo ya hoi puNa pAvaM / kamma suhA'suha Asava saMvaraNaM tassa jo niyamo / / 240 / / puNya-pApa-Azrava-saMvara vicAra : puNya e sadgatino mArga che ane pApa e durgatino mArga che. zubhAzubha karmanuM AtmAmAM AvavuM e Azrava che ane Azravano nirodha karavo te saMvara kahevAya che. 240 tavasaMjamehiM nijjara pANivahAIhiM hoi baMdhotti / kammANa savvavigamo mukkho jiNasAsaNe bhaNio / / 241 / / nirjarA-baMdha-mokSa vicAra : tapa ane saMyamathI nirjarA thAya che ane prANivadha AdithI karmono baMdha thAya che. sarva karmonA vinAzane jinazAsanamAM mokSa kahyo che. 241 jIvAinavapayatthe jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMte ayANamANe'vi sammattaM / / 242 / / samyaktva vicAra : je AtmA jIvAdi nava padArthone yathArtha rIte jANe che, tene samyaktva prApta thAya che, te padArthone nahi jANanAro paNa je jIva tenI bhAvapUrvaka zraddhA kare che, tene paNa samyaktvanI prApti thAya che. 242
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 raNam - samyaktvaprakaraNam duvihaM loiyamicchaM devagayaM gurugayaM muNeyavvaM / louttaraM pi duvihaM devagayaM gurugayaM cev||243|| mithyAtva vicAra : laukika mithyAtva devagata ane gurugata ema be prakAre jANavA yogya che. lokottara mithyAtva paNa devagata ane gurugata ema be prakAre jANavA yogya che. 243 caubheyaM micchattaM tivihaM tiviheNa jo vivjjei| akalaMkaM sammattaM hoi phuDaM tassa jiivss||244 / / je AtmA uparyukta cAra prakAranA mithyAtvano trividha trividha parityAga kare che, te AtmAne niSkalaMka samyaktva spaSTapaNe pragaTa thAya che. 244 kuNamANo vi hi kiriyaM paricayaMto vi synndhnnbhoge| dito vi duhassa uraM na jiNai aMdho parANIyaM / / 245 / / jema prahArAdi kriyAone karato, svajana-dhana ane bhogone tyajato ane sAmI chAtIe duHkhanI sAme dhasato evo paNa AMdhaLo mANasa zatrunA sainyane jItI zakato nathI. 245 kuNamANo vi nivittiM paricayaMto vi synndhnnbhoge| dito vi duhassa uraM micchaddiTTI na sijjhai u||246|| tema anya darzanomAM darzAvelI nivRttine karato, svajana-dhana-bhogAdino parityAga karato ane sAmI chAtIe duHkhanI sAme dhasato mithyAdaSTi siddhine pAmI zakato nathI. 246 tamhA kammANIyaM jeumaNo daMsaNaMmi pyijjaa| dasaNavao hi saphalANi huMti tvnaanncrnnaanni||247|| samyagdarzanano mahimA : tethI karmarUpa sainyane jItavAnI abhilASAvALA AtmAe samyagdarzanamAM prayatna karavo joIe. samyagdarzanane pAmelo AtmA je tapa, jJAna ane cAritra Acare che te saphaLa thAya che. 247 bhaTTeNa carittAo suTTayaraM daMsaNaM gheydhvN| sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijhaMti / / 248 / / cAritrathI bhraSTa thayelA AtmAe paNa suMdaratara samyagdarzanane ja grahaNa karavuM joIe. kema ke cAritra vinAnA AtmAo siddha thAya che, paNa samyagdarzana vinAnA AtmAo siddha thatA nathI. 248
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTama 2', egavihaduvihativihaM cauhA paMcavihadasavihaM smm| mokkhatarubIyabhUyaM saMpairAyA va dhaarejjaa||249|| eka, be, traNa, cAra, pAMca ane daza prakAre mokSarUpI vRkSanA bIjabhUta samyagdarzanane saMprati mahArAjAnI jema dhAraNa karavuM joIe. 249 bhAsAmaibuddhivivegaviNayakusalo jiyakkha gNbhiiro|| uvasamaguNehiM jutto nicchyvvhaarnyniunno||250|| jiNagurusuyabhattirao hiyamiyapiyavayaNajaMpiro dhIro / saMkAidosarahio ariho smmttrynnss||251|| samyagdarzana pAmavAnI yogyatA : bhASA, mati, buddhi, viveka ane vinayamAM kuzaLa, jitendriya, gaMbhIra, upazama guNathI yukta, nizcaya ane vyavahAra nayamAM nipuNa, deva, guru ane zrutanI bhaktimAM tatpara, hitakArI alpa ane priyavacanane bolanAro, dhIra ane zaMkA Adi doSathI rahita AtmA samyagdarzana rUpa ratna pAmavAne yogya che. 250-251 te dhanA tANa namo te ciya cirajIviNo buhA te y| je niraiyArameyaM dharaMti sammattavararayaNaM / / 252 / / je puNyavAnuM prANIo A niraticAra samyaktvane dhAraNa kare che, te prANIo dhanya che. teone namaskAra thAo, teo ja cirakALa jIvana jIvanArA che ane tevA AtmAo ja kharekhara paMDita puruSo che. upara uvasama saMvego vi ya nivveo viya taheva annukNpaa| asthikkaM ceva tahA sammatte lakkhaNA pNc||253|| samyagdarzananAM lakSaNa : upazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikaA pAMca samyaktanA lakSaNa che. 253 ittha ya pariNAmo khalu jIvassa suho u hoi vinneo / kiM malakalaMkamukkaM kaNagaM bhuvi jjhAmalaM hoi||254|| A samyakatvaratna jenI pAse hoya te AtmAnA pariNAmo vizuddha koTInA hoya che. zuM mATInA kalaMkathI chUTuM thayeluM suvarNa bhUmi upara malina bane kharuM ? 254
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam payaIe kammANaM viyANiuM vA vivAgamasuhaM ti / avaraddhe vi na kuppai uvasamao savvakAlaMpi / / 255 / / upazama : samyaktvaratnane pAmelo AtmA svAbhAvika rIte ja kaSAyAdi karmonA azubha vipAkane jANato hoya che. AthI upazama guNane pAmelo te kyAreya paNa aparAdhI AtmA upara paNa gusso karato nathI. 255 naravibuhesarasokkhaM dukkhaM ciya bhAvao u mantraMto / saMvegaona mokkhaM mottUNaM kiMpi patthei / / 256 / / saMvega H saMvega guNanA yoge rAjAo tathA devendronA sukha samudAyane paNa bhAvathI duHkharUpa mAnato evo te samakiti eka mokSane tyajIne bIjuM kaMI ja Icchato nathI. 256 nAraya- tiriya-narAmarabhavesu nivveyao vasai dukkhaM / akayaparaloyamaggo mamattavisavegarahio vi / / 257 / / nirveda : paralokanI yathAyogya sAdhanA na karI hovAthI tathA mamatvarUpa viSanA Avega vagaranA A samiti AtmA naraka-tiryaMca manuSya ane devanA bhavomAM nirveda guNanA yoge duHkhapUrvaka vase che. 257 daNa pANinivahaM bhIme bhavasAyaraMmi dukkhattaM / avisesao NukaMpaM duhA vi sAmatthao kuNai / / 258 / / anukaMpA : bhayaMka2 evA bhavasAga2mAM prANIonA samUhane duHkhathI pIDAto joIne pakSapAta karyA vagara dravya ane bhAva ema banne prakA2nI anukaMpAne potAnI zakti anusAre kare che. 258 mantrai tameva sacaM nIsaMkaM jaM jiNehiM patrattaM / supariNAma sammaM kaMkhAivisuttiyArahio / / 259 / / Astikya : kAMkSA Adi vizrotasikA-cittavikSepathI rahita ane zubha pariNAmavALo AtmA 'jinezvara devoe je tattva prarUpyuM che te ja satya ane niHzaMka che' ema samyag rIte mAne che te Astikya che. 259 evaMvihapariNAmo sammaddiTThI jiNehiM pannatto / eso u bhavasamuddaM laMghai thoveNa kAleNa / / 260 / / jinezvaroe uparyukta upazamAdi guNayukta AtmAne samyagdaSTi pharamAvyo che ane Avo AtmA alpa samayamAM ja bhava samudrane oLaMgI jAya che. 260
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pariziSTam 427 sammaddiTThissavi avirayassa na tavo bahuphalo hoi| havai hu hathiNhANaM cuMdacchiyayaM va taM tassa / / 261 / / avirata samyagdaSTi AtmAne tapadharma hAthInA snAnanI jema tathA zAraDInI jema, bahu phaLa ApanAro thato nathI. jema hAthI snAna karIne zarIra upara dhULa nAMkhe che ane zarIra malIna thAya che temaja zAraDImAM paNa eka taraphathI dorI chuTatI jAya ane bIjI taraphathI viMTaLAtI jAya che, tema avirata samyagdaSTi AtmAno Atmazuddhino prayatna hovA chatAM aviratinA yoge joIe tevI zuddhi thatI nathI. 261 caraNakaraNehiM rahio na sijjhaI suTThasammadiTThI vi| jeNAgamaMmi siTTho rahaMdhapaMgUNa dittuNto||262|| jema ratha paNa be cakro vinA cAlI zakato nathI ane jema ekalo AMdhaLo ke pAMgaLo mANasa jaMgalane oLaMgI zakato nathI tema samyagdaSTi AtmA paNa caraNa ane karaNathI vikala hoya to mukti pAmI zakato nathI. 262 vaya samaNadhamma saMjama veyAvaJcaM ca bNbhguttiio| nANAitiyaM tava kohaniggahA iI caraNameyaM / / 263 / / piMDavisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu||264|| caraNasittari : pAMca mahAvrato, dazavidha zramaNadharma, sattara prakAranuM saMyama, daza prakAranI vaiyAvRtya, nava prakAranI brahmagupti, jJAnAditrika bAra prakArano tapa ane krodhAdi kaSAyano nigraha A sittera prakAranI caraNasittarI mUlaguNa rUpa che. 263 karaNasittarI : piMDa Adi cAranI vizuddhi, pAMca samiti, bAra bhAvanA, bAra prakAranI pratimA, pAMca indriyono nigraha, paccIza prakAranI pratilekhanA, traNa gupti ane dravyAdi cAra abhigraho A pramANe sittera prakAranI karaNasittarI uttaraguNa rUpa che. 264 sammaggassa payAsagaM iha bhave nANaM tavo sohaNaM, kammANaM cirasaMciyANa niyayaM guttIkaro saMjamo / bodhabbo navakammaNo niyamaNe bhAveha evaM sayA; esiM tiNhavi saMgameNa bhaNio mokkho jinniNdaagme||265|| A lokamAM jJAnaguNa sanmArgano prakAzaka che, tapa guNa cirakALathI ekaThAM thayela karmonI zuddhi
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam karanAro che ane saMyama navA pApakarmothI rakSaNa karanAro che. niraMtara A bhAvanAthI manane bhAvita karavuM joIe kAraNa ke, zrI jinezvaradevanA AgamamAM pharamAvyuM che ke, pUrvokta traNeya (jJAna-tapa ane saMyama)nA saMgamathI ja mokSapadanI prApti thAya che. 265 cNddm-pvrhri-suur-riddhi-pynivh-pddhmvnnehiN| jesiM nAma tehiM parovayAraMmi niraehiM / / 266 / / iya pAyaM puvAyariya-raiya gAhANa saMgaho eso / vihio aNuggahatthaM kumaggalaggANa jiivaannN||267 / / paropakAra karavAmAM parAyaNa tathA caMda-dama-pavara-hari-sUra-riddhi Adi padonA prathama varNa vaDe jeozrInuM nAma banyuM che. tevA AcArya zrI caMdraprabhasUrie unmArgamAM lIna thayelA jIvonA upakAra mATe A graMthamAM lagabhaga pUrvAcAryoe racelI gAthAono saMgraha karyo che. 217-207 je majjhatthA dhammatthiNo ya jesiM ca Agame ditttthii| tesiM uvayArakaro eso na u saMkiliTThANaM / / 268 / / je AtmAone jinAgama pratye bahumAna che, jeo madhyastha bhAvamAM ramaNa kare che ane jeo zuddhadharmanA arthI che, teone ja A graMtha upakAra karavA samartha banI zakaze. paraMtu rAgAdithI kaluSita cittavALA AtmAone A graMtha upakAraka banI zake tema nathI. 208 uvaesarayaNakosaM saMdehavisosahiM va viusjnnaa| ahavA vi paMcarayaNaM daMsaNasuddhiM imaM bhaNaha / / 269 / / he paMDita puruSo ! tame A graMthane upadezaranakoza', "saMdehaviSauSadhi', "paMcaratna' athavA 'darzanazuddhi" nAmathI oLakhI zako cho. 279 micchamahanavatAraNatariyaM aagmsmuddbiNdusmN| kuggAhaggahamaMtaM saMdehavisosahiM paramaM / / 270 / / evaM daMsaNasohiM savve bhavvA paDhaMtu nisuNaMtu / jANaMtu kuNaMtu lahaMtu sivasuhaM sAsayaM jjhtti||271|| A graMtha mithyAtvarUpa mahAsAgarathI tAravA mATe pravahaNa samAna che, Agama samudranA eka biMdu jevo che, kadAgraharUpa grahano nAza karavA mATe maMtra samAna che ane saMdeharUpa viSane dUra karavA mATe zreSTha auSadha jevo che. 270 saghaLA bhavya AtmAo A "darzanazuddhi' graMthane bhaNo, zravaNa karo ane jANo, jANIne te mujaba dharmAnuSThAnone karo ane vahelI take zAzvata evA zivasukhane prApta karo evI zubhAbhilASA. 271
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA dvitIyaM pariziSTam vibhinnagranthasamupalabdhamUlagAthAsUciH pattabhavannavatIraM0 ||1|| - vucchaM tucchamaINaM0 / / 2 / / - susAyaro apAro0 / / 3 / / - micchattamahAmohaMdhayAra0 / / 4 / / - devo dhammo maggo0 // 5 // - cautIsa aisajuo0 / / 6 / / - cauro jammappabhiI0 / / 7 / / kaMkilli kusumavuTThI0 ||8|| - * annANakohamayamANa 0 / / 9 / / - [ pANivaha pemakIDA0 / / 10 / / - tassa puNo nAmA0 / / 11 / / - aTThavihaM piya kammaM0 / / 12 / / - arahaMti vaMdaNa0 / / 13 / / - accataM dami bIyaMmi0 / / 14 / / taM namaha taM pasaMsaha0 / / 15 / / - meruvva samuttuMgaM0 / / 16 / / - * saTIkagranthAnAM sUcakamidaM cihnam / sampA. / / [ yadi ko'pi karoti tarhi dhanyavAdArhaH / granthanAma ] [ [ vicArasAre-6 [ ] navapadaprakaraNe-3' abhidhAnarAjendrakoSe 'deva' zabde - 6 * saptatizatasthAnaprakaraNe- 93* vicArasAre - 158 saMbodhaprakaraNe-21 * pravacanasAroddhAre-440* padArthasthApanAsaMgrahe-106 ratnasaJcaye- 208 saptatizatasthAnaprakaraNe- 99* saMbodhaprakaraNe- 13, pravacanasAroddhAre-451, 452 * saMbodhasittaryAm-4, 5* saMbodhasaptatikAyAm-4, 5 * vicArasAre 462, 463 14 ratnasaJcaye- 206, 207 [ ] Avazyakaniryuktau - 920* caityavandanamahAbhASye-283 Avazyakaniryuktau-921* caityavandanamahAbhASye-279 zrAvakaprajJaptau -396* ratnasaJcaye-205 [ [ 1 ] ] koSThakasthAnapUrttyarthaM gAthAyA mUlagranthanAmanirdezaM
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jiNabhavaNakAraNavihI0 / / 17 / / - ahigAriNA imaM khalu0 / / 18 / / + titthagarANA mUlaM0 / / 19 / / - ArAhaNAe tIe0 / / 20 / / - ahigArI u gihattho0 / / 21 / / - nipphAiU evaM0 / / 22 / / , paJcavastau-1112* paJcAzake-7/9* stavaparijJAyAm-3* paJcAzake-7/2* vicArasAre-621 upadezapade-680* paJcAzake-7/3* paJcAzake-7/4, 5* dravyasaptatikAyAm-5, 6* vicArasAre-622 paJcavastau-1129* paJcAzake-7/43* [ ] abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-24* [ ] zrAvakaprajJaptau-350* paJcAzake-4/46* saMbodhaprakaraNe-193 saMbodhaprakaraNe-844 hitopadezaprakaraNe-166* saMbodhasattaryAm-124 vicArasAre-395 ahigAriNA vihIe0 / / 23 / / - kusumakkhayadhUvehiM0 / / 24 / / - gurukAriyAe keI0 / / 25 / / - suttabhaNieNa vihiNA0 / / 26 / / , AsannasiddhiyANaM0 / / 27 / / - dhannANaM vihijogo0 / / 28 / / - iya AgamavihipuvvaM0 / / 29 / / + paMcavihAbhigameNaM0 / / 30 / / - divvANa sacittANaM0 / / 31 / / , taha egasADaeNaM0 / / 32 / / - avahaTTa rAyakakuhAiM0 / / 33 / / - [ ] saMghAcArabhASye-20* vicArasAre-666, 667 saMghAcArabhASye-21* vicArasAre-665 caityavandanamahAbhASye-180, 181 pravacanasAroddhAre-66, 67* caityavandanabhASye-6, 7 [tinni nisIhi ya tinna ya0 / / 34 / / - / tidisinirikkhaNaviraI0 / / 35 / / -
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam 431 vicArasAre-694, 695 iya dahatiyasaMjuttaM0 / / 36 / / - pravacanasAroddhAre-68* caityavandanabhASye-6 pupphA''misathuibheyA0 / / 37 / / - saMghAcArabhASye-11* vinnAitiyaM tu puNo0 / / 38 / / - saMghAcArabhASye-14 muddAtiyaM tu itthaM0 / / 39 / / - [paMcaMgo paNivAo0 / / 40 / / + paJcAzake-3/17, 18* do jANU donni karA0 / / 41 / / - pravacanasAroddhAre-72, 73* caityavandanamahAbhASye-236, 237 caityavandanabhASye-10, 11 vicArasAre-699, 674 annonnatariyaMguli0 / / 42 / / - paJcAzake-3/19, 20, 21* cattAri aMgulAiM0 / / 43 / / - pravacanasAroddhAre-74, 75, 76*0 / / 44 / / + saMghAcArabhASye-15, 16, 17* caityavandanamahAbhASye-238, 239, 240 vicArasAre-700, 701, 702 payaDo sesatiyatyo0 / / 45 / / + sAhUNa sattavArA0 / / 46 / / - pravacanasAroddhAre-89* caityavandanabhASye-160 paDikamaNe ceiyahare0 / / 47 / / - pravacanasAroddhAre-90* yatidinacaryAyAm-63* caityavandanabhASye-17 sandehadolAvalyAm-86 vicArasAre-684 jiNamaMdirabhUmIe0 / / 48 / / + [ ] taMbola pANa bhoyaNo0 / / 49 / / - saMghAcArabhASye-61* pravacanasAroddhAre-432*0 saMbodhaprakaraNe-87 vicArasAre-669 gAthAsahasyAm-605 ratnasaJcaye-247 0 prastutasampAdane'gRhItAnAM granthaTIkAnAM sUcako'yaM cihnaH / sampA. / /
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 satthAvaggahu tiviho0 // 50 // - gurudevabhUmI 0 / / 51|| - niTThIvaNAdakaraNaM0 / / 52 / / - devaharayammi devA0 / / 53 / / - bhakkhei jo uvekkhei0 / / 54 / / - AyANaM jo bhaMjai0 / / 55 / / iyadavvaMsAhAraNaM ca0 / / 56 / / - [ ceiyadavvaviNAse0 / / 57 / / - jiNapavayaNavuDDikaraM0 / / 58 / / - | jiNapavayaNavuDDhiDakaraM0 / / 59 / / - jiNapavayaNavuDDhikaraM0 / / 60 / / - darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam saMghAcArabhASye- 22* vicArasAre-670 paJcAzake-12/23' upadezapade- 410 * * zrAddhadinakRtye- 123* sumiNasittaryAm-34 upadezapade-411* zrAddhadinakRtye- 124* sumiNasittaryAm-35 saMbodhaprakaraNe-104 O zrAddhadinakRtye-112*- dravyasaptatikAyAm-13* saMbodhasittaryAm-68' * saMbodhasaptatikAyAm-69* * vicArasAre-649 saMbodhasattaryAm-103 saMbodhaprakaraNe-110 dravyasaptatikAyAm-15 * vicArasAre-650 upadezapade- 414, 415 saMbodhaprakaraNe- 107, 106 zrAddhadinakRtye - 126, 127 dravyasaptatikAyAm - 14, 16* upadezamAlA puSpamAlAyAm-452*0 vicArasAre - 647, 648 saMbodhaprakaraNe-97, 98, 100 upadezapade- 417, 418 * jIvAnuzAsane - 198, 196, 197* *0 zrAddhadinakRtye-142, 143, 144* dravyasaptatikAyAm-23, 24*
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam jIvadayasaccavayaNaM0 / / 61 / / - sammattamUlamaNuvvaya0 / / 62 / / - pANivaha musAvAe0 / / 63 / / - khaMtI ya maddavajjava0 / / 64 / / - yatthio vi thovA0 / / 65 / / - dhammarayaNassa jogo0 / / 66 / / - | lajjAluo dayAlU0 / / 67 / / - vuDDANugo viNIo0 / / 68 / / - saMbodhasittaryAm-67, 66 saMbodhasaptatikAyAm-68, 67 saMbodhasattaryAm-102, 101 vicArasAre 655, 656, 657 jIvadayAprakaraNe-47 * zrAvakadharmavidhiprakaraNe- 13 dazavaikAlikaniryuktau-248 saMbodhaprakaraNe-1117 hitopadezaprakaraNe- 413 * dvAdazavratasvarUpe-6 zrAvakavratakulake-3 zrAvakavratabhaGgaprakaraNe - 31 vicArasAre-399 Avazyakaniryuktau 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm - 1* paJcAzake-11/19 pravacanasAroddhAre-554 viMzativiMzikAyAm - 202 navatattvabhASye 83 navatattvaprakaraNe 29 vicArasAre - 282 * 0 ratnasaJcaye-112 abhidhAnarAjendrakoSe 'dhamma' zabde - 4' upadezapade- 912' sumiNasittaryAm-29 ratnasaJcaye-464 dharmaratnaprakaraNe - 5, 6, 7 * pravacanasAroddhAre-1356, 57, 58 * saMbodhasaptatikAyAm - 23, 24, 25* saMbodhasittaryAm-23, 24, 25* saMbodhasattaryAm-31, 32, 33 * 433
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam saMbodhaprakaraNe-966, 967, 968 vicArasAre-387, 388, 389 gAthAsahasyAm-5, 6, 7 ratnasaJcaye-69, 70, 71 dulahA gurukammANaM0 / / 69 / / - jiNabhavaNe ahigAro0 / / 70 / / - jiNabhavaNabiMbapUyAkaraNaM0 / / 71 / / - samaNANaM ko sAro0 / / 72 / / , mannaMti ceiyaM ajjarakkhiehi0 / / 73 / / -+ eyaM bhaNiyaM samae0 / / 74 / / - duggaMdhamaliNavatthassa0 ||75 / / - bhAvatthayadavvatthayarUvo0 / / 76 / / , jAvajjIvaM AgamavihiNA0 / / 77 / / + jiNabhavaNabiMbaThAvaNa0 / / 78 / / - [ ] abhidhAnarAjendrakoSe 'magga' zabde-8* [ ] paJcAzake-6-3* saMbodhaprakaraNe-195 gAthAsahasyAm-75 chaNhaM jIvanikAyANaM0 / / 79 / / - taM natthi bhuvaNamajhe0 / / 80 / / - (merussa sarisavassa ya0 / / 81 / / , ukkosaM davvatthayaM0 / / 82 / / - mottUNaM bhAvathayaM0 / / 83 / / - abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde - 12* saMbodhasaptatikAyAm-36, 37* saMbodhasittaryAm-37, 36* saMbodhasattaryAm-44, 45 abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-13, 14*0 saMbodhaprakaraNe-111 vicArasAre-625 abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-15* vicArasAre-624 paJcavastau-99* dharmasaMgrahaNyAm-991* abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-16* upadezamAlApuSpamAlAyAm-230* abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-17* maMsanivittiM kAuM0 / / 84 / / - titthayaruddeseNa vi0 / / 85 / / -
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTama savvarayaNAmaehiM vibhUsiyaM0 / / 86 / / - annAbhAve jayaNAe0 / / 87 / / , ceiyakulagaNasaMghe0 / / 88 / / + keI bhaNaMti bhannai0 / / 89 / / - laTThA gahiyaTThA ya0 / / 10 / / , upadezamAlA puSpamAlAyAm-232* abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-18* paJcavastau-102* Avazyakaniyuktau-1101* paJcavastau-103* upadezamAlApuSpamAlAyAm-231* saMbodhaprakaraNe-361 saMbodhaprakaraNe-362 vicArasAre-401 [ ] dharmaratnaprakaraNe-52* abhidhAnarAjendrakoSe 'pavayaNakusala' zabde-52* vicArasAre-401 saMbodhaprakaraNe-363 saMbodhaprakaraNe-364 taha aTThiaTThimajjA0 / / 91 / / , sutte atthe kusalA0 / / 12 / / - pucchaMtANaM dhammaM0 / / 93 / / - sugaI haNaMti tesiM0 / / 94 / / , hujja hu vasaNappatto0 / / 15 / / , parivArapUyaheuM0 / / 16 / / - nizIthasUtre-5437*0 saMbodhaprakaraNe-359 sumiNasittaryAm-56 [ ] muhamahuraM pariNai maMgulaM0 / / 97 / / bhavagihamajjhammi0 / / 18 / / - jai vi hu sakammadosA0 / / 99 / / evaM jiyA AgamadiTThidiTTha0 / / 100 / / - negaMteNaM ciya0 / / 101 / / + bahujaNapavittimittaM0 / / 102 / / - tA ANANugayaM jaM0 / / 103 / / - upadezapade-812* upadezapade-910* sumiNasittaryAm-27 upadezapade-911* sumiNasittaryAm-28 saMbodhaprakaraNe-413 paJcavastau-1707* abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama' zabde-37* dUsamakAle dulaho0 / / 104 / / + jamhA na mokkhamagge0 / / 105 / / +
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 gihiliMga - kuliMgiya0 / / 106 / / - sammattanANacaraNA0 / / 107 / / - sannANaM vatthugao boho0 / / 108 / / - jIva ma 0 / / 109 / / - pUyA jiNidesu raI0 / / 110 / / - goragagalabharo0 / / 111 / / - annANaMdhA micchatta0 / / 112 / / - tAkaiyA taM sudinaM0 / / 113 / / - savvattha asthi dhammo0 / / 114 / / - aTThArasa je dosA0 / / 115 / / - paDhamaM vayANa chakkaM0 / / 116 / / - piMDaM sejjaM vatthaM0 / / 117 / / - jIvA susiNo taM0 / / 118 / / - solasa uggamadosA0 / / 119 / / - [ AhAkammuddesiya0 / / 120 / / - * upadezamAlAyAm-518, 519 dvAtriMzadvAtriMzikAprakaraNe - 3 29* dharmasaMgrahaNyAm-749* yogazatake - 3 * [ ] ratnasaJcaye-543 ] [ [ [ [ [ darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam ] ] * dazavaikAlikaniryuktau - 268 vyavahArasUtram-4440* dazavaikAlikaniryuktau-6/47 * vicArasAre-292 ratnasaJcaye-113 piNDavizuddhiprakaraNe - 2 paJcakaparihANyAm-4 bhojanapUrvacintAgAthAyAm-12 piNDaniryuktau - 669* paJcavastau 739 * paJcAzake-13/3* * O * saMbodhaprakaraNe-774 viMzativiMzikAyAm-242 pravacanasAroddhAre-563 * vicArasAre - 293 caraNakaraNamUlottaraguNe- 19 piNDaAlocanAvidhAnaprakaraNe - 3 paJcakaparihANyAm-5 piNDaniryuktau - 92, 93, 408, 409, 520 bRhatkalpabhASye-4275, 42760 nizIthasUtre - 3250, 3251
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam [pariyaTTie abhihaDe0 / / 121 / / - [dhAI dUi nimitte0 / / 122 / / - [puvviMpacchAsaMthava0 / / 123 / / - [saMkiya makkhiya nikkhitta0 / / 124 / / - eyaddosavimukko0 / / 125 / / - jassaTThA AhAro AraMbho0 / / 126 / / - bhuMja AhAkammaM0 / / 127 / / - saMtharaNammi asuddhaM 0 / / 128 / / - phAsuyaesaNiehiM0 / / 129 / / - ussaggeNa nisiddhANi0 / / 130 / / puThavAisu AsevA0 / / 131 / / - bahuvittharamussaggaM0 / / 132 / / - mUlottaraguNasuddhaM0 / / 133 / / - janna taTThA kIyaM 0 / / 134 / / - tuMbaya - dAruya - maTTIpattaM0 / / 135 / / - esA caukkasohI0 / / 136 / / - uddiTThakaDaM bhuMjai0 / / 137 / / - J * paJcavastau-741, 742, 754, 755, 762* paJcAzake 13/5, 6, 18, 19, 26* saMbodhaprakaraNe- 775, 776, 777, 778, 779 viMzativiMzikAyAm-243,244,245,246,247 pravacanasAroddhAre - 564, 565, 566, 567, 568 yatidinacaryAyAm- 74, 75, 76, 77, 79 piNDavizuddhiprakaraNe - 3, 4, 58, 59, 77* vicArasAre - 294, 295, 296, 297, 298 ratnasaJcaye-520, 521, 522, 523, 524 paJcAzake-13/30* viMzativiMzikAyAm-13/8 * 1 piNDavizuddhiprakaraNe - 19* bRhatkalpabhASye-1608* nizIthasUtre - 1650* piNDavizuddhiprakaraNe - 21* jIvAnuzAsane - 205*D zrAddhadinakRtye- 175* * O [ gAthAsahasyAm-186 hitopadezaprakaraNe- 127 bRhatkalpabhASye-3327 nizIthasUtre - 5245' SaTsthAnake-89 * *0 upadezamAlA puSpamAlAyAm - 2492 paJcavastau-706* pravacanasAroddhAre-874 pravacanasAroddhAre-849* vicArasAre-325 yatidinacaryAyAm-204 1 dazavaikAlikaniryuktau -357* paJcavastau - 1202 437 [
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam je saMkiliTThacittA0 / / 138 / / - stavaparijJAyAm-93* paJcAzake-14/42* paJcAzake-17/51* saMbodhaprakaraNe-493 [ ] stavaparijJAyAm-75* sIlaMgANa sahassA0 / / 139 / / UNattaM na kayAi vi0 / / 140 / / + paMcavihAyArarao0 / / 141 / / - aTThavihA gaNisaMpaya0 / / 142 / / - vayachakkAI aTThAraseva0 / / 143 / / , AyArAI aTTha u0 / / 144 / / - AyAra suya sarIre0 / / 145 / / - vigahA kasAya sannA0 / / 146 / / + paMcamahavvayajutto0 / / 147 / / - upadezamAlApuSpamAlAyAm-334* guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAyAm-37* pravacanasAroddhAre-540*0 dharmaratnaprakaraNe-126/1* dharmaratnaprakaraNe-126/2* AlocanAvidhAne-15 saMbodhaprakaraNe-606 pravacanasAroddhAre-548* vyavahArasUtre-4061*0 pravacanasAroddhAre-541* [ ] saMbodhaprakaraNe-598 dharmavidhiprakaraNe-27* bRhatkalpabhASye-241-44* dazavaikAlikaniyuktau-5* upadezamAlA puSpamAlAyAm-330-33* upadezamAlAyAm-11/1-4* saMbodhaprakaraNe-600-603 pravacanasAroddhAre-548* dharmaratnaprakaraNe-126* dharmavidhiprakaraNe-23-26*0 abhidhAnarAjendrakoSe 'sUri' zabde-1-4*0 paJcavastau-1319* vicArasAre-229 gAthAsahasyAm-517 desakulajAirUvI0 / / 148 / / - jiyapariso jiyaniddo0 / / 149 / / - paMcavihe AyAre jutto0 / / 150 / / - 'sasamayaparasamayaviU0 / / 151 / / - bUDho gaNaharasaddo0 / / 152 / / -
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam tinni vi rayaNa dei0 / / 153 / / - so jimmu sacarAcara0 / / 154 / / - devaM guruM ca dhammaM0 / / 155 / / - dhammannU dhammakattA ya0 / / 156 / / - taM sugurusuddhadesa0 / / 157 / / - saggA'pavaggamaggaM0 / / 158 / / - annANaniraMtaratimira0 / / 159 / / - akkharu akkhar3a kiMpi0 / / 160 / / - chavvihajIvanikAu0 / / 161 / / - AlayavihArabhAsA0 / / 162 / / - palAyanAmo paDhamo0 / / 163 / / - niggaMthasiNAyANaM0 / / 164 / / - tA tesiM asaThANaM0 / / 165 / / bahumANo vaMdaryaM / / 166 / / - pala mahAguNA0 / / 167 / / - sammattanANacaraNANuvAi0 / / 168 / / - kesiMci ya Aeso0 / / 169 / / - jo bhAi natthi dhammo0 / / 170 / / - duppasahaMtaM caraNaM0 / / 171 / / - kAlociyajayaNAe0 / / 172 / / - na viNA titthaM niyaMThehiM0 / / 173 / / - [ [ [ [ [ [ [ [ [ 1 ] 1 ] Avazyakaniryuktau-1148* 1 [ [ [ ] ] 1 * pravacanasAroddhAre-719 pravacanasAroddhAre- 730 [ * 1 1 1 saMbodhaprakaraNe- 847 dvAdazakulake-4/15 1 tIrthodgAliprakIrNake-868 yatilakSaNasamuccaye- 221 jIvAnuzAsane-288* saMgrahazatake - 91 ratnasaJcaye-326 upadezapade-809* saMbodhaprakaraNe- 849 satryAm-3 vicArasAre-226 saMbodhaprakaraNe- 850 vicArasAre - 241 vyavahArasUtre-4197* sAdhusthApanAdhikAre-38 gurusthApanAzatake-10 439
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam jA saMjamayA jIvesu0 / / 174 / / , savvajiNANaM niccaM0 / / 175 / / + guruguNarahio ya iha0 / / 176 / / -- saMbodhaprakaraNe-852 paJcAzake-11/35* gurutattvavinizcaye-1/170* yatilakSaNasamuccaye-179 dvAdazakulake-4/13 dvAdazakulake-4/14 [ ] kAlAidosao jaivi0 / / 177 / / , kuggaha kalaMkarahiyA0 / / 178 / / - ajjavi tinnapainnA0 / / 179 / / - ajjavi tavasusiyaMgA0 / / 180 / / - ajjavi dayasaMpannA0 / / 181 / / - ajjavi dayakhaMtipaiTThiyAiM0 / / 182 / / , ii jANiUNa eyaM0 / / 183 / / , tA tuliyaniyabalANaM0 / / 184 / / , lAhAlAha-suhAsuha0 / / 185 / / vaMdijjaMto harisaM0 / / 186 / / , vaMdAmi tavaM taha saMjamaM ca0 / / 187 / / + jai khamasi to namijjasi0 / / 188 / / - [ ] [ ] upadezamAlA puSpamAlAyAm-208* pAsatthaosannakusIlarUvA0 / / 189 / / - kSamAkulake-22 ratnasaJcaye-488 Avazyakaniyuktau-1107/1* gurutattvavinizcaye-3/64*0 pravacanasAroddhAre-103* saMbodhasittaryAm-9* saMbodhasaptatikAyAm-9* guruvandanabhASye-13 Avazyakaniyuktau-1108* gurutattvavinizcaye-3/121* saMbodhasittaryAm-10* saMbodhasaptatikAyAm-10* Avazyakaniyuktau-1109* gurutattvavinizcaye-3/122* vaMdaMtassa u pAsattha0 / / 190 / / - je baMbhacerassa vayassa0 / / 191 / / +
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam 441 pAsattho osanno0 / / 192 / / - jaMjIyamasohikaraM0 / / 193 / / , jaM jIyaM sohikaraM0 / / 194 / / , ANAi avasa'taM0 / / 195 / / - kiM vA dei varAo0 / / 196 / / - tamhA sai sAmatthe0 / / 197 / / - evaM pAeNa jaNA0 / / 198 / / - iyaresuM vi ya paoso0 / / 199 / / - aggIyAdAinne0 / / 200 / / + iharA saparuvaghAo0 / / 201 / / - tA davvao ya tesiM0 / / 202 / / - upadezamAlA puSpamAlAyAm-206* gurutattvavinizcaye-2/52* AgamaaSTottaryAm-16 gurutattvavinizcaye-2/53* AgamaaSTottaryAm-19 samyaktvakulake-3/21 saMbodhaprakaraNe-46/5 samyaktvakulake-3/22 abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama' zabde-82* samyaktvakulake-3/23 upadezapade-839* upadezapade-840* upadezapade-841, 842* jIvAnuzAsane-89, 90* upadezapade-843* sAdhusthApanAdhikAre-21 bRhatkalpabhASye-321* upadezapade-784* upadezarahasye-136* 0 abhidhAnarAjendrakoSe 'ussaggavavAya' zabde* 0 unnayamavikkha ninnassa0 / / 203 / / - [ ] mA Ayannaha mA ya mannaha0 / / 204 / / - gurukammANa jiyANaM0 / / 205 / / + dUsamakAlasarUvaM0 / / 206 / / , jIvAjIvA punnaM0 / / 207 / / + egaviha duviha tivihA0 / / 208 / / + puDhavI-AU-teU-vAu0 / / 209 / / - egiMdiyasuhumiyarA0 / / 210 / / , navatattvaprakaraNe-1, 4* pravacanasAroddhAre-974* navatattvaprakaraNe-3* [ ] Avazyakaniyuktau 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm-1* paJcasaMgrahe-82*
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam navatattvaprakaraNe-4*0 bandhodayasattAyAm-2 [ ] jIvasamAsaprakaraNe-52* [ ] puDhavidagaagaNimAruya0 / / 211 / / - massUrae ya thibue0 / / 212 / / , saMgula joyaNalakkho0 / / 213 / / pANA pajjattIo0 / / 214 / / - paMciMdiya-tivihabalaM0 / / 215 / / - AhArasarIriMdiya0 / / 216 / / - viggahagaimAvannA0 / / 217 / / - addAmalayapamANe0 / / 218 / / - egaMmi udagabiMdummi0 / / 219 / / - jIvasamAsaprakaraNe-25* pravacanasAroddhAre-1317* navatattvaprakaraNe-6* karmavipAkAkhyaH prathama prA. karmagranthe-136 trailokyadIpikAyAm-496 bRhatsaMgrahaNyAm-338 jIvasamAsaprakaraNe-82* pravacanasAroddhAre-1319* ratnasaJcaye-133 saMbodhasattaryAm-95 gAthAsahasyAm-280 ratnasaJcaye-134 AcArAGganiryuktau-142, 143* ratnasaJcaye-498 pravacanasAroddhAre-1096* pravacanasAroddhAre-1097* trailokyadIpikAyAm-431 upadezapade-170 pravacanasAroddhAre-1094* trailokyadIpikAyAm-452 egassa duNha tiNhava0 / / 220 / / AUteUvAU esiM0 / / 221 / / , bAvIsaI sahassA0 / / 222 / / - saMvaccharANi bArasa0 / / 223 / / - assaMkhosappiNi sappiNIo0 / / 224 / / , kiNhA-nIlA-kAU0 / / 225 / / - mUlaM sAhapasAhA0 / / 226 / / , saMbodhaprakaraNe-1290 gAthAsahasyAm-351
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTama 443 |sAmAiyaM paDhamaM0 / / 227 / / , tatto ya ahakkhAyaM0 / / 228 / / - puDhavidagaagaNimAruya0 / / 229 / / - vigaliMdiesu do do0 / / 230 / / , saccaM mosaM mIsaM0 / / 231 / / + nANaM paMcaviyappaM0 / / 232 / / - micchaddiTThI sAsAyaNe ya0 / / 233 / / - tatto ya apamatte0 / / 234 / / - Avazyakaniyuktau-114, 115* vizeSAvazyakabhASye-1260, 1261* paJcAzake-11/3, 4*0 jIvA'jIvakarmASTakaprakaraNe-36, 37 pravacanasAroddhAre-968* trailokyadIpikAyAm-484 vicArasAre-800 pravacanasAroddhAre-969* vicArasAre-801 pravacanasAroddhAre-1305* SaDzItinAmA caturtha prA. karmagranthe-34 pravacanasAroddhAre-1304* Avazyakaniyuktau 'pratikramaNa' adhyayane - saMgrahaNigAthAyAm-1, 2* pravacanasAroddhAre-1302*0 karmastavAkhyaH dvitIya prA. karmagranthe-2, 3 vizeSAvazyakabhASye-409*0 paJcasaMgrahe-21* pravacanasAroddhAre-1303* jIvasamAsaprakaraNe-6*0 navatattvabhASye-111 bandhasvAmitvAkhyaH tRtIya prA. karmagranthe-2 SaDzItinAmA caturthakarmagranthe-9 navatattvaprakaraNe-45* mArgaNAsubaMdhahetUdayatribhaGgyAm-3 zatakasaMjJaka: paJcama prA. karmagranthe-7 pravacanasAroddhAre-1301* navatattvaprakaraNe-6* navatattvaprakaraNe-8*0 vicArasAre-802 gai iMdie ya kAe0 / / 235 / / - dhammAdhammAgAsA0 / / 236 / / +
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam dhammAdhammApuggala0 / / 237 / / - avagAho AgAso0 / / 238 / / - samayAvalimuhuttA0 / / 239 / / , navatattvaprakaraNe-9* navatattvaprakaraNe-10* Avazyakaniyuktau-663* Avazyakaniyuktau bhASyagAthAyAm-198* 0 vizeSAvazyakabhASye-2036* navatattvaprakaraNe-13*0 suggaimaggo punnaM0 / / 240 / / - tavasaMjamehiM nijjara0 / / 241 / / - jIvAinavapayatthe0 / / 242 / / - duvihaM loiyamicchaM0 / / 243 / / - caubheyaM micchattaM0 / / 244 / / - kuNamANo vi hi kiriyaM0 / / 245 / / - kuNamANo vi nivitti0 / / 246 / / - tamhA kammANIyaM0 / / 247 / / + bhaTeNa carittAo0 / / 248 / / - navatattvaprakaraNe-51* saMbodhaprakaraNe-902 samyaktvakulake-2/13 mithyAtvavicArakulake-15 saMbodhaprakaraNe-903 samyaktvakulake-2/14 mithyAtvavicArakulake-16 AcArAGganiryuktau-220*0 AcArAGganiryuktau-221*0 AcArAGganiryuktau-222*0 Avazyakaniyuktau-1159* hitopadezaprakaraNe-21* caMdrAvedhyakaprakIrNake-112 tIrthodgAliprakIrNake-1217 pravacanasAroddhAre-942* navatattvaprakaraNe-2* [ ] egaviha duviha tivihaM0 / / 249 / / - bhAsAmaibuddhivivega0 / / 250 / / - jiNagurusuyabhattirao0 / / 251 / / - te dhannA tANa namo0 / / 252 / / - samyaktvakulake-2/15 ratnasaJcaye-502 pravacanasAroddhAre-936* uvasama saMvego vi ya0 / / 253 / / -
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM pariziSTam ittha ya pariNAmo khalu0 / / 254 / / - payaIe kammA0 / / 255 / / - naravibuhesarasokkhaM0 / / 256 / / - nAraya tiriya narAmarabhavesu0 / / 257 / / - daNa pANinivahaM0 ha0 / / 258 / / - mannai tameva saccaM0 / / 259 / / - evaMvihapariNAmo0 / / 260 / / - sammaddiTThissavi avirayassa0 / / 261 / / - caraNakaraNehiM rahio0 / / 262 / / - vayasamaNadhammasaMjama0 / / 263 / / - piMDavisohI samiI0 / / 264 / / sammaggassa payAsagaM0 / / 265 / / - caMdadama-pavarahari0 / / 266 / / - iya pAyaM puvvAyariya0 / / 267 / / - je majjhatthA dhammatthiNo0 / / 268 / / - uvaesarayaNakosaM0 / / 269 / / - micchamahannavatAraNa0 / / 270 / / - eyaM daMsaNasohiM0 / / 271 / / - zrAvakaprajJaptau - 54, 55, 56 dharmasaMgrahaNyAm-807, 808, 809* viMzativiMzikAyAm - 109, 110, 111 zrAvakaprajJapto-57, 58, 59* dharmasaMgrahaNyAm - 810, 811, 812* viMzativiMzikAyAm-112, 113, 114 zrAvakaprajJaptI - 60* dharmasaMgrahaNyAm-813* 1 [ [ 1 saMbodhaprakaraNe- 736 pravacanasAroddhAre-551* saMgrahazatake 23 caraNakaraNamUlottaraguNeSu- 2 gAthAsahasyrAm-237 ratnasaJcaye - 110 saMbodhaprakaraNe- 737 upadezamAlApuSpamAlAyAm-118* pravacanasAroddhAre - 562 * saMgrahazatake 24 caraNakaraNamUlottaraguNeSu-16 vicArasAre- 290 gAthAsahasyrAm-238 ratnasaJcaye- 111 1 1 1 1 [ [ [ [ [ [ [ 1 ] 1 445
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM pariziSTam prastutaprakAzane gRhItAnyagranthagAthAvRttInAM sUciH devo dhammo maggo0 / / 5 / / - navapadaprakaraNe-3 cautIsaaisayajuo0 / / 6 / / - abhidhAnarAjendrakoSe 'deva' zabde-6 cauro jammappabhiI0 / / 7 / / - saptatizatasthAnaprakaraNe-93 kaMkilli kusumavuTThI0 / / 8 / / - pravacanasAroddhAre-440 [annANakohamayamANa0 / / 9 / / , pravacanasAroddhAre-451, 452 pANivaha pemakIDApasaMga0 / / 10 / / - saMbodhasittaryAm-4, 5 saMbodhasaptatikAyAm-4, 5* aTThavihaM pi ya kammaM0 / / 12 / / , Avazyakaniyuktau-920 arahaMti vaMdaNa0 / / 13 / / - Avazyakaniyuktau-921 accaMtaM daDami bIyaMmi0 / / 14 / / - zrAvakaprajJaptau-396 jiNabhavaNakAraNavihI0 / / 17 / / - paJcavastau-1112 paJcAzake-7/9 ahigAriNA imaM khalu0 / / 18 / / + paJcAzake-7/2 titthagarANA mUlaM0 / / 19 / / - upadezapade-680 ArAhaNAe tIe0 / / 20 / / - paJcAzake-7/3 ahigArI u gihattho0 / / 21 / / - dravyasaptatikAyAm-5, 6 paJcAzake-7/5 nipphAiUNa evaM0 / / 22 / / - paJcavastau-1129 paJcAzake-7/43 kusumakkhayadhUvehiM0 / / 24 / / , abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde-24 suttabhaNieNa vihiNA0 / / 26 / / - zrAvakaprajJaptau-350 paJcAzake-4/46 dhannANaM vihijogo0 / / 28 / / - hitopadezaprakaraNe-166 [davvANa sacittANaM0 / / 31 / / - saMghAcArabhASye-20 taha egasADaeNaM0 / / 32 / / - * asmadgRhItAnAM granthaTIkAMzAnAM sUcakamidaM cihnam / sampA. /
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM pariziSTam avahaTTurAyakakuhAiM0 / / 33 / / - tinni nisIhi ya tinni ya0 / / 34 / / -- tidisinirikkhaNaviraI0 / / 35 / / - iya dahatiyasaMttaM0 / / 36 / / - pupphA''misathuibheyA0 / / 37 / / - vannAitiyaM tu puNo0 / / 38 / / - muddAtiyaM tu itthaM0 / / 39 / / - paMcago paNivAo0 / / 40 / / - do jANU donni karA0 / / 41 / / - annonnatariyaMguli0 / / 42 / / - cattAri aMgulAI0 / / 43|| - muttAsuttamuddA0 / / 44 / / - sAhUNa sattavArA0 / / 46 / / - paDikamaNe ceiyahare0 / / 47 / / - taMbola pANa bhoyaNo0 / / 49 / / - satthAvaggahu tiviho0 / / 50 / / - gurudevabhUmI0 / / 51 / / - niTThIvAdakaraNaM0 / / 52 / / - devaharayammi devA0 / / 53 / / - bhakkhe jo uvekkhei0 / / 54 / / - AyANaM jo bhaMjai0 / / 55 / / - ceiyadavvaM sAhAraNaM ca0 / / 56 / / - ceiyadavvaviNAse0 / / 57 / / - jiNapavayaNavuDDhakaraM0 / / 58 / / - saMghAcArabhASye- 21 pravacanAsAroddhAre-66 pravacanasAroddhAre-67 pravacanasAroddhAre-68 saMghAcArabhASye-11 saMghAcArabhASye 14 pravacanasAroddhAre 72 pravacanasAroddhAre 73 saMghAcArabhASye- 15 saMghAcArabhASye-16 saMghAcArabhASye-17 pravacanasAroddhAre-89 pravacanasAroddhAre-90 yatidinacaryAyAm-63 saMghAcArabhASye 61 saMghAcArabhASye- 22 paJcAzake 12/23 upadezapade - 410 zrAddhadinakRtye 123* upadezapade- 411 dravyasaptatikAyAm-13 saMbodhasittaryAm-68 saMbodhasaptatikAyAm-69* dravyasaptatikAyAm-15 upadezapade- 414 zrAddhadinakRtye-126 upadezapade- 415 * zrAddhadinakRtye 127 saMbodhasaptatikAyAm-68 447
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 jiNapavayaNavuDDhikaraM0 / / 59 / / - jiNapavayaNavuDDhakaraM0 ||60 / / - sammattamUlamaNuvvaya0 / / 62 / / pANivaha musAvAe0 / / 63 / / - khaMtI ya maddavajjava0 / / 64 / / - rayaNatthiNo vi thovA0 / / 65 / / dhammarayaNassa jogo0 / / 66 / / - lajjAluo dayAlU0 / / 67 / / - vuDDANugo viNIo0 ||68 / / - bhAvatthayadavvatthayarUvo0 / / 76 / / - taM nattha bhuvaNamajjhe0 ||80|| - merussa sarisavassa ya0 / / 81 / / - ukkosaM davvatthayaM0 / / 82 / / - mottU bhAvatha0 / / 83 / / - maMsanivittiM kAuM0 / / 84 / / - titthayaruddeseNa vi0 / / 85 / / - savvarayaNAmahiM vibhUsiyaM0 / / 86 / / annAbhAve jayaNAe0 / / 87 / / - darzanazuddhiprakaraNam samyaktvaprakaraNam upadezapade-417 zrAddhadinakRtye-143 saMbodhasittaryAm-66 upadezapade- 418 zrAvakadharmavidhi prakaraNe- 13 * hitopadezaprakaraNe-413 Avazyaka niryuktau 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm-1 paJcAzake-11/19 * pravacanasAroddhAre-554 abhidhAnarAjendrakoSe 'dhamma' zabde - 4 upadezapade-912 dharmaratnaprakaraNe-5 pravacanasAroddhAre-1356 saMbodhasaptatikAyAm-23* saMbodhasittaryAm-23* * dharmaratnaprakaraNe-6, 7 pravacanasAroddhAre- 1357, 58 saMbodhasaptatikAyAm-25* * abhidhAnarAjendrakoSe 'magga' zabde-8 abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde - 12 saMbodhasaptatikAyAm-36 saMbodhattiryAm-37 saMbodhasittaryAm-36 abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde - 15 dharmasaMgrahaNyAm-991 upadezamAlA puSpamAlAyAm-230 abhidhAnarAjendrakoSe 'ceiya' zabde - 17 upadezamAlA puSpamAlAyAm-232 paJcavastau-102
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM pariziSTam 449 ceiyakulagaNasaMghe0 / / 88 / / , sutte atthe kusalA0 / / 92 / / - negaMteNaM ciya0 / / 101 / / --- bahujaNapavittimittaM0 / / 102 / / - tA ANANugayaM jaM0 / / 103 / / , jamhA na mokkhamagge0 / / 105 / / - gihiliMga-kuliMgiya0 / / 106 / / - sammattanANacaraNA0 / / 107 / / , sannANaM vatthugao boho0 / / 108 / / , paThamaM vayANa chakkaM0 / / 116 / / - piMDaM sejjaM vatthaM0 / / 117 / / , jIvA suhesiNo taM0 / / 118 / / - solasa uggamadosA0 / / 119 / / - paJcavastau-103 upadezamAlA puSpamAlAyAm-231 dharmaratnaprakaraNe-92 abhidhAnarAjendrakoSe 'pavayaNakusala' zabde-52 upadezapade-812 upadezapade-910 upadezapade-911 paJcavastau-1707 abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama' zabde-37 upadezamAlAyAm-518, 519 dharmasaMgrahaNyAm-749 yogazatake-3 dazavaikAlikaniyuktau-268 vyavahArasUtre-4440 dazavaikAlikaniyuktau-6/47 piNDavizuddhi prakaraNe-2 piNDaniyuktau-669 paJcavastau-739 pravacanasAroddhAre-563 piNDaniyuktau-92, 93 paJcAzake-13/5,6 piNDaniryuktau-408, 409 paJcAzake-13/18, 19 piNDavizuddhiprakaraNe-58, 59 piNDaniyuktau-520 paJcAzake-13/26 piNDavizuddhiprakaraNe-77 viMzativiMzikAyAm-13/8 piNDavizuddhiprakaraNe-19 bRhatkalpabhASye-1608 nizIthasUtre-1650 | AhAkammuddesiya0 / / 120 / / - pariyaTTie abhihaDe0 / / 121 / / - [dhAI dUi nimitte0 / / 122 / / + pulliMpacchAsaMthava0 / / 123 / / - saMkiya makkhiya nikkhitta0 / / 124 / / , eyaddosavimukko0 / / 125 / / - bhuMjai AhAkammaM0 / / 127 / / - saMtharaNammi asuddhaM0 / / 128 / / ,
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam phAsuyaesaNiehiM0 / / 129 / / - ussaggeNa nisiddhANi0 / / 130 / / + mUlottaraguNasuddhaM0 / / 133 / / - janna tayaTThA kIyaM0 / / 134 / / + uddiTThakaDaM bhuMjai0 / / 137 / / - je saMkiliTThacittA0 / / 138 / / - UNattaM na kayAi vi0 / / 140 / / - aTThavihA gaNisaMpaya0 / / 142 / / - vayachakkAI aTThAraseva0 / / 143 / / , AyArAI aTTha u0 / / 144 / / , AyAra suya sarIre0 / / 145 / / -- desakulajAirUvI0 / / 148 / / + jiyapariso jiyaniddo0 / / 149 / / - paMcavihe AyAre jutto0 / / 150 / / - 'sasamayaparasamayaviU0 / / 151 / / - hitopadezaprakaraNe-127 bRhatkalpabhASye-3327 nizIthasUtre-5245 paJcavastau-706 pravacanasAroddhAre-874 pravacanasAroddhAre-849 dazavaikAlikaniyuktau-357 paJcavastau-1202 stavaparijJAyAm-93 paJcAzake-14/42 paJcAzake-17/51 stavaparijJAyAm-75 upadezamAlApuSpamAlAyAm-334 guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAyAm-37 dharmaratnaprakaraNe-126/2 pravacanasAroddhAre-548 pravacanasAroddhAre-541 bRhatkalpabhASye-241-44 dazavaikAlikaniyuktau-5 upadezamAlApuSpamAlAyAm-330-33 pravacanasAroddhAre-548 dharmaratnaprakaraNe-126 upadezamAlAyAm-11* paJcavastau-1319 Avazyakaniyuktau-1148 pravacanasAroddhAre-719 pravacanasAroddhAre-730 upadezapade-809 vyavahArasUtre-4197 paJcAzake-11/35 gurutattvavinizcaye-1/170 vUDho gaNaharasaddo0 / / 152 / / - AlayavihArabhAsA0 / / 162 / / , pulAyanAmo paDhamo0 / / 163 / / , niggaMthasiNAyANaM0 / / 164 / / + duppasahaMtaM caraNaM0 / / 171 / / + na viNA titthaM niyaMThehiM0 / / 173 / / - guruguNarahio ya iha0 / / 176 / / ,
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM pariziSTam vaMdijjato harisaM0 / / 186 / / - pAsattha osannakusIlarUvA0 / / 189 / / - vaMdaMtassa u pAsattha0 / / 190 / / - je baMbhacerassa vayassa0 / / 191 / / - pAsattho Asanno0 / / 192 / / - jaM jIyamasohikaraM0 / / 193 / / - jaM jIyaM sohikaraM0 / / 194 / / - kiM vA dei varAo0 / / 196 / / - evaM pAe jA0 / / 198 / / - iyaresuM vi ya paoso0 / / 199 / / - aggIyAdAinne0 / 200 / / - iharA saparuvaghAo0 / / 201 / / - tA davvao ya tesiM0 / / 202 / / - unnayamavikkha ninnassa0 / / 203 / / - jIvAjIvAnaM 0 / / 207 / / - egaviha duviha tivihA0 / / 208 / / egiMdiyasumiya0 / / 210 / / - massUrae ya thie / / 212 / / - upadezamAlA puSpamAlAyAm-208 Avazyakaniryuktau - 1107/1 saMbodhattiryAm-9 pravacanasAroddhAre-103 Avazyaka niryuktau - 1108 gurutattvavinizcaye-3/121 saMbodhasittaryAm-10 saMbodhasaptatikAyAm-10 Avazyaka niryuktau 1109 gurutattvavinizcaye 3/122 upadezamAlApuSpamAlAyAm - 206 gurutattvavinizcaye 2/52 gurutattvavinizcaye 2/53 abhidhAnarAjendrakoSe 'Agama' zabde - 82 upadezapade- 839 upadezapade- 840 upadezapade- 841, 842 jIvAnuzAsane- 89, 90 upadezapade- 843 bRhatkalpabhASye-321 upadezapade-784 navatattvaprakaraNe- 4 pravacanasAroddhAre-974 navatattvaprakaraNe 3 Avazyaka niryukto 'pratikramaNa' adhyayanasya saMgrahaNigAthAyAm - 1 paJcasaMgrahe- 82 jIvasamAsaprakaraNe-52 451
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam | AhArasarIriMdiya0 / / 216 / / - viggahagaimAvannA0 / / 217 / / , egassa duNha tiNhava0 / / 220 / / , bAvIsaI sahassA0 / / 222 / / , saMvaccharANi bArasa0 / / 223 / / - assaMkhosappiNisappiNIo0 / / 224 / / , [sAmAiyaM paDhamaM0 / / 227 / / - 'tatto ya ahakkhAyaM0 / / 228 / / - puDhavidagaagaNimAruya0 / / 229 / / - vigaliMdiesu do do0 / / 230 / / , saccaM mosaM mIsaM0 / / 231 / / , nANaM paMcaviyappaM0 / / 232 / / - micchaddiTThI sAsAyaNe ya0 / / 233 / / , tatto ya apamatte0 / / 234 / / , gai iMdie ya kAe0 / / 235 / / , jIvasamAsaprakaraNe-25, 82 pravacanasAroddhAre-1317, 1319 AcArAGganiryuktau-142, 143 pravacanasAroddhAre-1096 pravacanasAroddhAre-1097 upadezapade-17 pravacanasAroddhAre-1094 Avazyakaniyuktau-114, 115 vizeSAvazyakabhASye-1260, 1261 pravacanasAroddhAre-968 pravacanasAroddhAre-969 pravacanasAroddhAre-1305 pravacanasAroddhAre-1304 Avazyakaniyuktau 'pratikramaNa' adhyayane saMgrahaNigAthAyAm-1, 2 paJcasaMgraha-21 pravacanasAroddhAre-1303 pravacanasAroddhAre-1301 navatattvaprakaraNe-6 navatattvaprakaraNe-9 navatattvaprakaraNe-10 Avazyakaniyuktau-663 vizeSAvazyakabhASye-2036 navatattvaprakaraNe-51 Avazyakaniyuktau-1159 hitopadezaprakaraNe-21 dhammAdhammAgAsA0 / / 236 / / + dhammAdhammApaggala0 / / 237 / / , avagAho AgAso0 / / 238 / / , samayAvalimuhuttA0 / / 239 / / , jIvAinavapayatye0 / / 242 / / - bhaTTeNa carittAo0 / / 248 / / ,
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM pariziSTam egaviha duviha tivihaM0 / / 249 / / - uvasama saMvego vi ya0 / / 253 / / - ittha ya pariNAmo khalu0 / / 254 / / - payaIe kammANaM. / / 255 / / - naravibuhesarasokkhaM. / / 256 / / - nAraya tiriya narAmarabhavesu0 / / 257 / / - pANinivahaM0 / / 258 / / - mannai tameva saccaM. / / 259 / / - evaMviha pariNAmo0 / / 260 / / - vayasamaNadhamma saMjama0 / / 263 / / - piMDavisohI samiI0 / / 264 / / - pravacanasAroddhAre-942 navatattvaprakaraNe - 2 pravacanasAroddhAre-936 zrAvakaprajJaptau-54 dharmasaMgrahaNyAm-807 zrAvakaprajJaptau-55 dharmasaMgrahaNyAm-808 zrAvakaprajJaptau-56 dharmasaMgrahaNyAm-809 zrAvakaprajJaptau-57 dharmasaMgrahaNyAm-810 zrAvakaprajJaptau-58 dharmasaMgrahaNyAm-811 zrAvakaprajJaptau-59 dharmasaMgrahaNyAm-812 zrAvakaprajJaptau-60 dharmasaMgrahaNyAm-813 pravacanasAroddhAre-551 upadezamAlApuSpamAlAyAm-118 pravacanasAroddhAre-562 453
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 32 53 57 caturthaM pariziSTam pUrvaprakAzanasya kAzcid viziSTA'zuddhayaH azuddhiH zuddhiH taccAbhyAsa tattvAbhyAsa kSayakSayopazamasamuttha kSayakSayopazamopazamasamuttha pAralaukikeSu vidhiSvajJAte eva pravRttinivRttI bhavataH pAralaukikeSu vidhiSvAjJAta eva pravRttinivRttI bhavataH dhanamarhantIti dhanyAH dharmadhanamarhantIti dhanyAH eSo'bhigama eSa paJcavidho'bhigama sunaddha jinamudrA prAkRtatvAd prAkRtaprabhavatvAd tattvoccAraNaM sUtroccAraNaM gRhamahyAm gRhajagatyAm dharmaghAtena notsahante dharmaM prati notsahante parapakSo mithyAtvyAdiH parapakSo mithyAdRSTyAdiH jinadravyaprabhAvAtirekeNa purassaraM jinadravyaprabhAvAviSkaraNa purassaraM paJcANuvratikaM zramaNopAsakadharma paJcANuvratikaM saptazikSAvratikaM zramaNopAsakadharma tatra RddhimAn tatrAnRddhikaH caturvidhasya caturvidhasyApyAhArasya parispandavarjanavad parispandavarjitam mUlottaraguNAnurUpaM mUlottaraguNarUpaM cauryAdigArthopArjanopAyabhUta: svasvavarNAnurUpaH sadAcAraH cauryAdigArthopArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH svasvavarNAnurUpaH sadAcAraH vrataviratiH vadhaviratiH kammagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt tasyAnugatadharmasya tasyAjJAnugatadharmasya akSivyApArAgocaratvAd akSavyApArAgocaratvAd ajJAnenAndhAH mArgAnavalokanAdajJAnenAndhAH 58 63 64 77 84 103 105 112
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaM pariziSTam 455 120 121 127 129 131 133 135 139 160 kAlAntarabhAvina AhArAdeH kAlAntarabhAvino vivAhAdeH pUtaM pavitraM pUtyapavitraM tayorbheda tayorabheda paralokatvaM nAsti paralokasAdhakatvaM nAsti tatastatravidhikuzalena tataH sUtravidhikuzalena yathAnyadoSapuSTasyAlAbhe prAcyaprAcyadoSaduSTasyAlAbhe atipariNAmakatvAbhyAm atipariNAmakatvApariNAmakatvAbhyAm kelikalAJcitamityarthaH kilakiJcitaM ramitamityartha: alpakarmasaparikarma alpaparikarmasaparikarma karaNe joge sannA joge karaNe sannA karaNaM karaNakAraNAnumatirUpaM tridhA yoga: karaNakAraNanumatirUpastridhA yogo manovAkkAyarUpastridhA karaNaM manovAkkAyarUpaM tridhA tIrthamAlinyAdyAcArasya tIrthamAlinyAdyanAcArasya akalyatvAd akalpyatvAd AjJAnugaM cAptopadezanuktamapi yat AjJAnugaM cAptopadezAnusAri, iha ca sAkSAdAgamanuktamapi yat yadayamevaM svarUpo'pyetAn vandate nUnamayamapyevaM svarUpo yadetAn vandate tadAcAnumodanAt tadAcArAnumodanAt vastrapAtrAdyAzaMsayA mArgagAminaM vastrapAtrAdyAzaMsayonmArgagAminaM kevalamanayorviSayaH samyagvivecanIya kevalamazAThyena samyag viSayavibhAgo vivecanIya amIbhiH sArdha na amIbhiH sArdhaM niSiddhaM siddhAMtoktaprakAreNa siddhAntoktaprakArAntareNa trasAzca caranta trasAzca carAH samyag parijJAnaM sukhena samyag parijJAnamukhena itIha ca ziSyenoktam itIha ca zabdenoktaH locanagocaratvena sujJAnatvAd locanagocaratvena sujJeyatvAd devanArakANAM tatpratyayaH devanArakANAM bhavapratyayaH 203 207 208 211 221 232
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 235 237 238 240 41 242 248 bhavasiddhike'bhedye bhavasiddhike'bhavye pudgalAH punaraniyatA pudgalAH punaranantA podgalikatvaM mUrtatA ca pratighAtavidhAyitvAditi podgalikatvaM mUrttatvAnmUrtatA ca pratighAtavidhAyitvAditi cakAraH puNyapApayorAtmano bandhatattvaM prati samatvamAkSipati cakAraH puNyapApayorAtmano bandhanatvaM prati samatvamAkSipati satyaviSayatvAnna vivakSA svalpaviSayatvAnna vivakSA jJAnAdyAcaraNabhedo viSayabhedaH jJAnAdyAvaraNabhedo viSayabhedaH cAritravyatirekeNa kevalajJAnasyApyunutpAdAcca bhAvacAritra vyatirekeNa kevalajJAnasyApyunutpAdAcca vedakaM tu calatulyam vedakaM tu caramakavalatulyam jighukSurvatsa ceddIkSAM jighatsurvatsa ceddIkSA vyathitaH krudhA vyathitaH kSudhA pazyan vinidraiH svaivilocanaiH pazyannavitRptairvilocanaiH rAjAnamasnAnAdriyatetarAm rAjAnamasmAsvAdriyatetarAm agaNyaprAyatvataH agaNyapuNyaprApyatvena dRptA vRttiH dRbdhA vRttiH AcAryeNa kulInatA AcAreNa kulInatA gurostena bRhadvRttirudavRttiH gurostena bRhadvRtteruddhRtya ziSyo'sti niSThAmandadhIH ziSyo'smi mandadhIH sAmrAjyamiva sadguNAH sAmrAjyamiva SaDguNAH 269 prazastiH
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma AcArAGganiyukti Avazyakaniyukti upadezapada upadezamAlA upadezamAlA puSpamAlA guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikA gurutattvavinizcaya jIvasamAsaprakaraNa jIvAnuzAsana dravyasaptatikA dazavaikAlikaniyukti paJcamaM pariziSTam samupayuktAni grantharatnAni kartA TIkAkAra zrI bhadrabAhusvAmIjI zrI zIlAGkAcAryajI zrI bhadrabAhusvAmIjI zrI haribhadrasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI municandrasUrijI zrI dharmadAsagaNI zrI siddharSigaNI zrI maladhArIhemacandrasUrijI zrI maladhArIhemacandrasUrijI zrI ratnazekharasUrijI zrI ratnazekharasUrijI upA. zrI yazovijayajI upA. zrI yazovijayajI zrI ajJAtapUrvadhara AcArya zrI maladhArIhemacandrasUrijI zrI devasUrijI zrI devasUrijI upA.zrI lAvaNyavijayagaNI upA. zrI lAvaNyavijayagaNI zrI bhadrabAhusvAmIjI zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta niyukti zrI haribhadrasUrijI kRta vRtti zrI zAntisUrijI zrI devendrasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI devaguptAcAryajI zrI abhayadevasUrijI kRta bhASya zrI yazodeva upAdhyAya kRta vRtti ajJAtakartRka mahopAdhyAya zrI samayasuMdarajI zrI devaguptasUrijI zrI devaguptasUrijI zrI vizAkhagaNi mahattara zrI vizAkhagaNi mahattara kRta bhASya zrI jinadAsamahattara kRta cUrNi zrI haribhadrasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI candramahattarAcAryajI zrI candramahattarAcAryajI zrI malayagirijI zrI haribhadrasUrijI zrI abhayadevasUrijI zrI bhadrabAhusvAmIjI zrI malayagirijI zrI jinavallabhagaNI zrI yazodevasUrikRta laghuvRtti zrI udayasiMhasUri kRta dIpikA dharmaratnaprakaraNa dharmasaMgrahaNi navatattvaprakaraNa navatattvaprakaraNa navapadaprakaraNa nizIthasUtra paJcasaMgraha paJcasaMgraha paJcAzaka piNDaniyukti piNDavizuddhi
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 darzanazaddhiprakaraNama - samyaktvapraka Nam - samyaktvaprakaraNam piNDavizuddhi pravacanasAroddhAra bRhatkalpasUtram zrI jinavallabhagaNI zrI nemicandrasarijI zrI bhadrabAhusvAmIjI yatidinacaryA yogazataka vyavahArasUtra zrI bhAvadevasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI bhadrabAhusvAmIjI zrI candrasUrijI zrI siddhasenasUrijI zrI bhadrabAhusvAmI kRta niyukti zrI saGghadAsagaNI kRta bhASya zrI malayagirisUribhiH prArabdhA zrI kSemakIrtyAcAyaiH pUrNIkRtAvRtti zrI matisAgarasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI bhadrabAhusvAmIjI kRta niyukti zrI malayahagirisUrijI kRta vRtti zrI maladhArIhemacandrasUrijI zrI devendrasUrijI zrI mAnadevasUrijI zrI haribhadrasUrijI zrI dharmakIrtisUrijI zrI amarakIrtisUrijI zrI guNavinayajI zrI devavijayajI upA.zrI yazovijayajI vizeSAvazyakabhASya zrAddhadinakRtya zrAvakadharmavidhiprakaraNa zrAvakaprajJapti saGghAcArabhASya saMbodhasaptatikA saMbodhasittarI saptatizatasthAnaprakaraNa stavaparijJA zrI jinabhadragaNikSamAzramaNajI zrI devendrasUrijI zrI haribhadrasUrijI vAcakavarya zrI umAsvAtijI zrI devendrasUrijI zrI ratnazekharasUrijI zrI jagacchekharasUrijI zrI somatilakasUrijI zrI pUrvadhara-pUrvAcArya
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI devabhadrasUriracitavRtti: SaSThaM pariziSTam sadRzaprAyaH vRttInAM sUciH anyagranthavRttiH paJcAzake- 7/3 (prAyaH sadRzaH ) ArAhaNAe tIe0 / / 20 / / - ahigArI u gihattho0 / / 21 / / paMcago paNivAo0 ||40|| - do jaNU donni karA0 / / 41 / / - annonnaMtariyaMguli0 / / 42 / / - cattAri aMgulAI purao0 / / 43 / / muttAsuttImuddA samA0 / / 44|| - jiNabhavaNabiMbaThAvaNa 0 / / 78 / / maMsanivitti kAuM0 / / 84 / / - cei akulagaNasaMghe0 / / 88|| - eyaddosavimukko jaINa0 / / 125 / / - saMtharaNammi asuddhaM0 / / 128 / / - aTThavihA gaNisaMpaya0 / / 142 / / - paMcamahavvayajutto0 / / 147 / / - (cakre) mAvi hi kiriyaM0 / / 245 / / - vinivittiM / / 246 / / - tamhA kammANIyaM / / 247 / / - paJcAzake-7/4 paJcAzake-3/17 paJcAzake-3/18 paJcAzake-3/19 paJcAzake-3/20 paJcAzake-3/21 paJcAzake-6/3 paJcavastau-99 Avazyaka niryuktau - 1101 paJcAzake-13/30 piNDavizuddhiprakaraNe - 21 ( prAyaH sadRzaH ) dharmaratnaprakaraNe- 126 (TIkAyAm) dharmavidhiprakaraNe - 27 AcArAGganiryuktau-220 AcArAGganiryuktau-221 AcArAGganiryuktau-222 asya granthasya katipayagAthAvRttayo'nyagranthAnAM gAthAvRttisadRzAH, tAsAmayaM pariziSTaH / sampA.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaM pariziSTam prastutaprakAzane'gRhItAnAM vyAkhyAntargatakathAnAM sUciH gAthA kathA viSayaH | gAthA kathA viSayaH 4 udAyananRpakathA samyaktvamAhAtmye mArgatattvama . devatattvam |74 AryarakSitakathA 20 nRpAjJAkathA AjJAprAdhAnye vajrasvAmIkathA caityanivAse 23 aSTApadavaktavyatA anizrAkRtajinabhavane |95 nandiSeNakathA zuddhamArgaprarUpaNAyAm 24 naladamayantIkathA aSTavidhapUjAyAm |98 ArdrakumArakathA kalyANabandhau 60 saMkAsakathA devadravyabhakSaNe . sAdhutattvam * dharmatattvam | 123 munikathA krodhapiNDe 63 metAryakathA prathamavrate munikathA mAnapiNDe viprakAlikAcAryakathA dvitIyavrate ASADhAbhUtikathA mAyApiNDe rohiNeyakathA tRtIyavrate munikathA lobhapiNDe sudarzanakathA 151 AryakhapuTAcAryakathA darzanaprabhAvake kapilakathA paJcamavrate 159 kezigaNadharapradezipArthivakathA gurubhaktI caNDakauzikabhujaGgakathA SaSThavrate 176 caNDarudrAcAryakathA uttaraguNavirAdhanAyAm zivakumArakathA saptamavrate * tattvatattvam samudradattazrIpatikathA aSTamavrate 245 tAmalidRSTAntaH darzanavikalatAyAm sAgaracandrakathA navamavrate | 249 sampratikathA samyaktvadhAraNe amaracandrakathA dazamavrate | 251 bhavadattacaurayoHkathA zaGkAyAm kAmadevakathA ekAdazavrate rAjA'mAtyayoHkathA AkAMkSAyAm mUladevakathA dvAdazavrate durgandhAkathA jugupsAyAm 64 candanabAlAkathA dAne sulasAkathA parapAkhaNDiprazaMsAyAm narmadAsundarIkathA jinadAsakathA parapAkhaNDisaMstave nandiSeNakathA tapasi ilAputrakathA bhAvanAyAm turyavrate zIle * sanmArgaprakAzanena pUrvaprakAzitazrIcakrezvarasUriviracitasamyaktvaprakaraNavRttau padyabandhA vistRtadRSTAntAH sandarzitAH, te tu asmAbhirna gRhItAH granthagauravabhayAt tulanAtmakAdhyayanAcca, kathAlAlasaiH tatkathAnakAni pUrvasampAditagrantha eva dRSTavyAni atra tu tatkathAsUcipatrameva dIyate / sampA. /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ a 55 160 145 aSTamaM pariziSTam gAthA-akArAdikramaH AyANaM jo bhaMjai. AyAra suya sarIre. | AyArAI aTTha u0 ArAhaNAe tIe0 | AlayavihArabhAsA0 | AsannasiddhiyANaM. 181 | AhAkammuddesiya0 | AhArasarIriMdiya0 200 144 180 179 120 216 115 183 254 akkharu akkhai kiMpi na ihai. aggIyAdAinne accaMtaM daTuMmi bIyaMmi0 ajjavi tavasusiyaMgA. ajjavi tinnapainnA0 ajjavi dayakhaMti. ajjavi dayasaMpannA0 aTThavihA gaNisaMpaya0 aTThavihaM pi ya kamma aTThArasa je dosA. addAmalayapamANe0 annANakohamayamANa. annANaniraMtaratimira0 annANaMdhA micchatta. annAbhAve jayaNAe. annonnatariyaMguli0 arahaMti vaMdaNa. avagAho AgAso0 avahaTTa rAyakakuhAiM0 asaMkhosappiNi sappiNIo0 ahigArI u gihattho0 ahigAriNA imaM khalu. ahigAriNA vihIe. A AUteUvAU esiM0 ANAi avaTuMtaM0 ii jANiUNa eyaM0 ittha ya pariNAmo khalu. iya AgamavihipuvvaM0 | iya dahatiyasaMjuttaM0 iya pAyaM puvAyariya0 iyaresuM vi ya paoso. | iharA saparuvaghAo0 267 199 201 32 82 203 ukkosaM davvatthayaM0 224 | uddiTThakaDaM bhuMjai0 | unnayamavikkha ninnassa0 uvaesarayaNakosaM0 uvasama saMvego vi ya0 | ussaggeNa nisiddhANi. UNataM na kayAi vi0 269 253 130 195 140
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 205 gihiliMga-kuliMgiya. 219 gurukammANa jiyANaM. 208 |gurukAriyAe keI0 guruguNarahio ya iha0 220 gurudevuggahabhUmIe. 176 egaMmi udagabiMdummi0 egaviha duviha tivihA0 egaviha duviha tivihaM0 egassa duNha tiNhava0 egidiyasuhumiyarA0 eyaddosavimukko jaINa. eyaM daMsaNasohi eyaM bhaNiyaM samae. evaM jiyA AgamadiTThi evaM pAeNa jaNA0 evaMvihapariNAmo esA caukkasohI 244 cautIsaaisayajuo0 caubheyaM micchattaM0 cauro jammappabhiI cattAri aMgulAI caraNakaraNehiM rahio0 caMdadama pavarahari0 ceiyakulagaNasaMghe0 ceiyadavvaviNAse0 ceiyadavvaM sAhAraNaM ca0 262 266 88 chaNhaM jIvanikAyANaM. 172 chabbIhajIvanikAu virAhai0 188 kaMkilli kusumavuTThI kAlAidosao jaivi0 kAlociyajayaNAe. kiNhA-nIlA-kAU. kiM vA dei varAo0 kuggaha kalaMkarahiyA. kuNamANo vi nivitti kuNamANo vi hi kiriyaM0 kusumakkhayadhUvehiM0 keI bhaNaMti bhannai. kesiMci ya Aeso0 29 105 126 196 |jai khamasi to namijjasi0 178 jai vi hu sakammadosA. jamhA na mokkhamagge0 jassaTThA AhAro AraMbho0 jaMjIyamasohikaraM0 jaM jIyaM sohikaraM0 169 janna tayaTThA kIyaM0 jAvajjIvaM Agama0 64 |jA saMyamayA jIvesu. jiNagurusuyabhattirao0 235 jiNapavayaNavuDTikara 193 194 134 77 khaMtI ya maddavajjava0 174 251 gai iMdie ya kAe.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaM pariziSTama 463 3 113 3 184 165 202 jiNapavayaNavuDkiraM0 jiNapavayaNavuDDikaraM0 jiyapariso jiyaniddo0 jiNabhavaNakAraNavihI. jiNabhavaNabiMbaThAvaNa jiNabhavaNabiMbapUyA. jiNabhavaNe ahigAro0 jiNamaMdirabhUmIe. jIvadayasaccavayaNaM. jIva ma vahahu ma aliyaM0 jIvAinavapayatye0 jIvAjIvA punnaM0 jIvA suhesiNotaM. je baMbhacerassa vayassa bhaTThA0 je majjhatthA dhammatthiNo0 je saMkiliTThacittA. jo bhaNai natthi dhammo0 59 tA ANANugayaM jaM. 60 tA kaiyA taM sudiNaM0 149 tA tuliyaniyabalANaM. 17 | tA tesiM asaThANaM. 78 |tA davvao ya tesiM0 71 |titthagarANA mUlaM 70 titthayaruddeseNa vi0 48 tidisinirikkhaNaviraI. 61 | tinni nisIhi ya tinni ya0 109 tinni vi rayaNaiM dei0 242 | tuMbaya dAruya maTTIpattaM0 207 | te dhannA tANa namo0 153 135 252 118 191 258 75 171 . 69 243 datRRNa pANinivahaM0 davvANa sacittANaM. duggaMdhamaliNavatthassa0 | duppasahaMtaM caraNaM. dulahA gurukammANaM. 234 | duvihaM loiyamicchaM. dusamakAlasarUvaM. 241 dasamakAle dalaho. devaharayammi devA0 91 | devaM guruM ca dhamma 32 devo dhammo maggo 80 desakulajAirUvI 15 do jANU donni karA. 206 tatto ya apamatte0 tatto ya ahakkhAyaM0 tavasaMjamehiM nijjara0 tassa puNo nAmAiM0 taha aTThiaTThimajjA taha egasADaeNaM0 taM natthi bhuvaNamajjhe0 taM namaha taM pasaMsaha. taMbola pANa bhoyaNo0 taM sugurusuddhadesaNa. tamhA kammANIyaM tamhA sai sAmatthe 104 53 49 28 157 dhannANaM vihijogo0 247 dhammanna dhammakattA ya0 197 | dhammarayaNassa jogo0 156 66
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam 192 dhammAdhammAgAsA0 dhammAdhammApuggala. dhAI dUi nimitte. 264 122 117 209 236 pAsattho osanno 237 piMDavisohI samiI0 | piMDaM sejjaM vatthaM pucchaMtANaM dhamma | puDhavAisu AsevA. | puDhavI-AU-teU. | puDhavidagaagaNimAruya. puDhavidagaagaNimAruya. pupphA''misathuibheyA0 pulliMpacchAsaMthava0 pulAyanAmo paDhamo carittI. pUyA jiNiMdesu raI vaesu0 na viNA titthaM niyaMThehiM0 nara vibuhesarasokkhaM0 nANaM paMcaviyappaM0 nAraya tiriya narAmara niggaMthasiNAyANaM. niTThIvaNAdakaraNaM. niphAiUNa evaM negaMteNaM ciya loga 211 37 123 163 110 phAsuyaesaNiehiM. thama 129 102 166 255 bahujaNapavittimittaM0 bahumANo vaMdaNayaM0 bahuvittharamussaggaM. bAvIsaI sahassA satta0 132 222 bha 54 248 paDikamaNe ceiyahare0 paDhamaM vayANa chakkaM0 pattabhavannavatIraM0 payaIe kammANaM. payaDo sesatiyattho0 pariyaTTie abhihaDe parivArapUyaheuM0 palae mahAguNANaM. paMcamahavvayajutto. paMcavihAbhigameNaM. paMcavihAyArarao0 paMcavihe AyAre jutto0 paMcaMgo paNivAo0 paMciMdiya-tivihabalaM. pANA pajjattIo0 pANivaha pemakIDApasaMga. pANivaha musAvAe. pAsattha osanna kusIlarUvA. 98 bhakkhei jo uvekkhei. bhaTeNa carittAo0 bhavagihamajjhammi pamAya. bhAvatthayadavvatthayarUvo bhAsAmaibuddhivivega0 bhuMjai AhAkamma 76 250 127 259 mannai tameva saccaM0 10 mannaMti ceiyaM ajja. massUrae ya thibue sui0 10 maMsanivittiM kAuM. 73 212 84
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaM pariziSTam 158 231 mA Ayannaha mA ya0 micchattamahAmohaMdhayAra0 micchaddiTThI sAsAyaNe ya. micchamahannavatAraNa. muttAsuttImuddA0 muddAtiyaM tu itthaM muhamahuraM pariNai maMgulaM. mUlaM sAhapasAhA. mUlottaraguNasuddhaM0 meruvva samuttuMgaM0 merussa sarisavassa ya0 mottUNaM bhAvathayaM0 108 265 72 261 168 107 239 175 114 86 rayaNatthiNo vi thovA. rAgoragagaralabharo0 sa | saggA'pavaggamaggaM0 saccaM mosaM mIsaM0 satthAvaggahu tiviho. sannANaM vatthugao boho. | sammaggassa payAsagaM0 samaNANaM ko sAro0 sammaddiTThissa vi avirayassa0 sammattanANacaraNANuvAi. sammattanANacaraNA0 sammattamUlamaNuvvaya. samayAvalimuhuttA. savvajiNANaM niccaM0 savvattha asthi dhammo0 | savvarayaNAmaehiM vibhUsiyaM0 | sasamayaparasamayaviU. saMkiya makkhiya nikkhitta. saMgula joyaNalakkho. saMtharaNammi asuddhaM0 saMvaccharANi bArasa. sAmAiyaM paDhamaM. sAhUNa sattavArA0 | sIlaMgANa sahassA0 sugaI haNaMti tesiM0 | suggaimaggo punnaM0 | suttabhaNieNa vihiNA. | sutte atthe kusalA. | suyasAyaro apAro | so ji dhammu sacarAcara0 | solasa uggamadosA. 151 lajjAluo dayAlU0 laddhaTThA gahiyaTThA ya0 lAhAlAha-suhAsuha0 124 213 128 223 227 46 139 94 240 vannAitiyaM tu puNo0 vayachakkAI aTThAraseva0 vayasamaNadhammasaMjama0 vaMdaMtassa u pAsattha. vaMdAmi tavaM taha saMjamaM ca. vaMdijjaMto harisaM0 vigaliMdiesu do do0 viggahagaimAvannA0 vigahA kasAya sannA0 vucchaM tucchamaINaM. vuDDANugo viNIo0 bUDho gaNaharasaddo0 RW Um 154 68 152 / hujja hu vasaNappatto.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 darzanazuddhiprakaraNam - samyaktvaprakaraNam pU. A. zrI vijaya rAmacaMdrasUri smRti saMskRta-prAkRta graMthamALA 13. 14. padartha vinoda jIvanasAphalyadarzanam (zrIvijayarAmacandrasUri) prata darzanazuddhiprakaraNam (bRhavRtti saha) prata dharmopadezakAvyam saTIka (zrIlakSmIvallabhagaNi) prata navasmaraNa-gautamasvAmI rAsa (moTA TAipa) prata (dvi. A.) indriyaparAjayazataka saTIka (zrIguNavinayagaNi) prata dIpotsavakalpa (zrIhemacandrasUri) prata zrIzrIpAlacaritram (zrIjJAnavimalasUri) prata zrIzrIpAlacaritram (zrIsatyarAjagaNi) prata yogaviMzikA-prakaraNam saTIka (bhASAMtara) pustaka hitopadezaH saTIka (zrI prabhAnaMdasUri) prata uttarAdhyayanasUtra saTIka prata (paM. zrI bhAva vi.) prata SaDdarzanasamuccaya (guja. bhAvAnuvAda) bhAga-1 pustaka SaDdarzanasamuccaya (guja. bhAvAnuvAda) bhAga-2 pustaka hitopadezaH (mUla-vRtti-kathA-tulA-TippaNIsamanvitaH) pustaka hitopadezaH (kathArahita-vRttisamanvitaH) pustaka AcArapradIpaH (zrIratnazekharasUri.) prata yogaviMzikAprakaraNam (TIkA-TIppaNa-anuvAda-tAtparya-pariziSTa-sametam) sUtravyAkhyAnavidhizatakam prata zrIAvazyakaniyukti bhAga-1 (tilakAcArya) prata zrIAvazyakaniyukti bhAga-2 (tilakAcArya) prata samarAditya mahAkathA (gujarAtI bhAvAnuvAda) paMcasUtra sacitra-ArTapepara Agama zrIcatuHzaraNaprakIrNakam saTIka-sapariziSTa-pustaka dhyAnazatakaM saTIka-satulA-sapariziSTa-pustakabhAga-1 dhyAnazatakaM saTIka-satulA-sapariziSTa-pustakabhAga-2 saMmatitarkaprakaraNam TIkA-anuvAdasahita pustaka bhAga-1 saMmatitarkaprakaraNam TIkA-anuvAdasahita pustaka bhAga-2 Agama zrIAturapratyAkhyAnaprakIrNam saTIka pustaka darzanazuddhi prakaraNam saTIka-satulA pustaka 'manaha jiNANa ANaM' svAdhyAyaH saTIka pustaka (aprApya) (aprApya) (aprApya) 110-00 (aprApya) 50-00 65.00 100-00 25-00 300-00 300-00 130.00 155-00 175-00 75-00 100-00 90-00 50-00 150-00 150.00 (aprApya) (bhaprAya) 200250-08 275-00 125-00 125-00 22. 23. 24. 27. 28. 29. 30. 175-00 400-00 (presamAM)
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ virr77777 ' . pa karI ! 24 . ! pU.A.zrIvijayarAmacandrasUrismRtisaMskRtaprAkRtagranthamAlA kramAGka ! rAjA na +8 nuM mana ja na na ... RET 'nA eka...evo bhayaMkara samaya Avyo hato jyAre jaina tarIke janmelAMnA jigara paNa dIkSA virodhI banI cUkyAM hatAM! nAnuM bALaka dIkSA le to e kahetA ke'A uMmaramAM to dIkSA hotI haze ? bicArAe khAdhuM zuM ane pIdhuM zuM ?' | yuvAna dIkSA le to e kahetA ke'moja karavAnI A uMmare dIkSA na ja levAya.' prauDha dIkSA le to e kahetA ke'mAthAnI javAbadArI khabhe karIne dIkSA na ja levAya.' vRddha dIkSA le to e kahetA ke'A Doso tyAM jaI zuM ukALavAno ?' AvA janamAnasane pravacana, dIkSAdAna, korTanI jubAnIo Adi dvArA badalI jana-jananA haiyAmAM dIkSAnI supratiSThA karanArA | dIkSAyugapravartaka pU.A. zrI vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI dIkSA zatAbdI ujavI cAlo ! ApaNe ya dhanya banIe... paNa che. 3Rk8. [, ce | :IPHda maratiAta mA ' ? ka ka ma mamamamama + rAtafr tArAmA, > dha ne kAraNa ka kA yAda 4aahaa&e >> Le" ey SE zAsanaziratAja sUrirAmacandra dIkSAzatAbdI graMthamAlA saGHID ylsilo sAhitya sevA : 400/ KHUSHI DESIGNS Mo.09227504555 ISBN-978-81-87162-89-3