________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अच्चित
53
अच्चुपसेवतो
धीता..., वि. व. 316; - माली त्रि., [अर्चिमाली], ज्वालाओं की माला को धारण करने वाला (अग्नि)- यथापि पावको ब्रह्मे, अच्चिमाली यसस्सिमा, जा. अट्ठ, 5.57; अच्चिमाली ति अच्चीहि युत्तो, जा, अट्ठ. 5.58; - वेग पु., ज्वालाओं अथवा आग की लपटों का वेग - ... समन्ता सतयोजनानुफरणच्चिवेगा ..., मि. प. 149; - सङ्घ पु.. ज्वालाओं या आग की लपटों की राशि, बहुत सारी आग की ज्वालाएं - अच्चिसङ्घपरेतो सो, दुक्खं वेदेति वेदनं, जा. अट्ठ. 5.260. अच्चित त्रि., अच्च का भू. क. कृ., [अर्चित], पूजित, सम्मानित, सत्कृत, सम्मानित - अपचायितो च महितो पूजितारहिताच्चिता, अभि. प. 750; - तो पु., प्र. वि., ए. व. - सूपचिण्णो अयं सेलो, अच्चितो मानितो सदा, जा. अट्ठ. 7.23. अच्चुक्कट्ठ त्रि. [अत्युत्कृष्ट], शा. अ. ऊपर की ओर अत्यधिक खींचा गया या ले जाया गया, ला. अ. अत्यधिक समुन्नत, बहुत अधिक उत्तम - टुं नपुं., प्र. वि., ए. व. - ... न च तस्स भोतो गोतमस्स काये चीवरं अच्चुक्कद्वं होति न च अच्चोक्कट्ठ ..., म. नि. 2.347; यो हि याव हनुकद्वितो उक्खिपित्वा पारूपति, तस्स अच्चुक्कट्ठ नाम होति, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.277. अच्चुग्गत त्रि., [अत्युद्गत], शा. अ. अत्यधिक ऊपर की
ओर गया हुआ, ला. अ. बहुत ऊंचा, लम्बा, उन्नत, बहुत अधिक ऊपर तक व्याप्त - तं पु.. वि. वि., ए. व. - नभे अच्चुग्गतं धीरं, चन्दवं गगने यथा, बु. वं. 291; अनुमानेन जानन्ति, दिस्वा अच्चुग्गतं गिरि मि. प. 314; - तो पु., प्र. वि., ए. व. - सिनेरु, भिक्खवे, पब्बतराजा ... महासमुद्दा अच्चुग्गतो, अ. नि. 2(2).237; -धज पु., दूसरों से अधिक ऊपर उठी हुई ध्वजा - केतु वुच्चति बहूसु धजेसु अच्चुग्गतधजो, ध. स. अट्ठ. 397; - सरीर त्रि., ब. स., बहुत लम्बे शरीर वाला - को नु असि त्वं एवं
अच्चुग्गतसरीरोति, जा. अट्ठ. 4.99. अच्चुग्गम्म अति + उ + गम का पू. का. कृ. [अत्युद्गम्य]. अधिक ऊपर उठकर - उदकं अच्चुग्गम्म ठितानि अनुपलित्तानि उदकेन, म. नि. 1.228; ... उप्पलं वा पदुमं वा पुण्डरीकं वा उदके जातं उदके संवद्धं उदका अच्चुग्गम्म तिट्ठति ..., अ. नि. 1(2).44. अच्चुण्ह त्रि., [अत्युष्ण], अत्यधिक गर्म, बहुत उष्ण - ... तस्सा अच्चुण्हअतिसीतअतिअम्बिलादिपरिभोगं वज्जेत्वा सुखेन
गों परिहरियमानाय .... ध. प. अट्ठ. 1.297; - ण्हं पु./नपुं., द्वि. वि., ए. व. - ततो पट्ठाय यागु ददमाना अच्चुण्हं वा अतिसीतलं वा अतिलोणं वा अलोणं वा देति,
जा. अट्ट. 3.374. अच्चुत 1. त्रि., [अच्युत, चिरस्थायी, अपने स्वरूप में स्थिर, अपरिणामधर्मा, अचल, ध्रुव - तो पु., प्र. वि., ए. व. --- अच्चुतो च सद्धम्मा, अ. नि. 3(1).121; 149; - तं' पु., वि. वि., ए. व. - अच्चुतन्ति संवण्णितं पदमज्झगाति ..., सु. नि. अट्ट, 1.212; - तं' नपुं., प्र. वि., ए. व. - अच्चुतन्ति सस्सतं, ध. प. अट्ठ. 2.186; 2. नपुं., निर्वाण - अपवग्गो विरागो च पणीतं अच्चुतं पदं, अभि. प. 83; अज्झगा अमतं सन्तिं, निब्बानं पदमच्चुतं, सु. नि. 2063; एवरूपा हि अच्चुतं अमतं महानिब्बानमेव पापुणन्ति, ध. प. अट्ठ. 2.186; - गत/पत्त त्रि., निर्वाण की अच्युत अवस्था में पहुंचा हुआ, निर्वाण का साक्षात्कार किया हुआ - सो अभिज्ञापारगू ... अच्चुतगतो अच्चुतप्पत्तो अमतगतो अमतप्पत्तो निब्बानगतो निब्बानप्पत्तो, महानि. 15%; अच्चुतगतोति चुतिविरहितं निब्बानं मग्गेन गतो, महानि. अट्ट. 65; 3.क. पु.. एक व्यापारी का नाम - ... ककुसन्धस्स भगवतो काले अच्चुतो नाम सेट्टि .... जा. अट्ठ. 1.103; 3.ख. एक ऋषि का नाम - अच्चुतोति एवंनामको इसि तत्थ वसति, जा. अट्ट, 7.297; 3.ग. एक प्रत्येकबुद्ध का नाम - अथच्चुतो अच्चुतगामव्यामको, म. नि. 3.116; 3.घ. देवों के एक वर्ग-विशेष का नाम - वरुणा सहधम्मा च, अच्चुता च अनेजका, दी. नि. 2.191; --- गामी पु., विजय के साथियों में से एक का नाम - अच्चुतगामी उपतिस्सो पठमं तो इधागतो, दी. वं. 9.32; - वाद पु., निर्वाण से सम्बन्धित अथवा निर्वाण-विषयक वाद, शान्तिवाद - सन्तिवादोति सन्तिवादो... अभयवादो अच्चुतवादो अमतवादो
अच्चुति स्त्री., चुति का निषे. [अच्युति], अच्यवन, अस्खलन, अपुनर्भव, पुनर्जन्म में प्रवेश न करना - तहि सयं अचवनधम्मत्ता अधिगतानं अच्चुतिहेतुभावतो च नत्थि एत्थ चुतीति अच्चुतं, थेरगा. अट्ठ. 1.15. अच्चद्धमातभाव पु., भाव., आत्मदर्प अथवा अहङ्कार से भरी हुई मनोदशा, अतिमान - अतिमानो, अतिविय अहङ्काररसो, अच्चु मातभावपच्चुपट्टानो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).114; पाठा. अच्चुद्धमताभाव. अच्चुपसेवतो त्रि., अति + उप + vसेव का वर्त. कृ., पु.,
For Private and Personal Use Only