________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
66.
अनेकज्झासय
311
अनेकपरियाय 164; अनेकजातिसंसारन्ति अयं गाथा भगवता अत्तनो यथा हि नीलपीतादिभेदेन अनेकधा भिन्नस्सापि रूपायतनस्स सब्ब तआणपदट्ठानं अरहत्तप्पत्तिं पच्चवेक्खन्तेन सनिदस्सनत्तं लक्खणं, तदे; तुल. नेकधा. एकनवीसतिमस्स पच्चवेक्षणञाणस्स अनन्तरं भासिता, अनेकधातु' पु., प्रायः ब. व. में ही प्रयुक्त, कर्म. स. सारत्थ. टी. 1.58.
[अनेकधातु], बहुत सारी धातुएं. अनेक आलम्बन या स्वभाव अनेकज्झासय त्रि., ब. स. [अनेकाध्याशय], अनेक या - अनेकधातूसु पुथू सदासितं, स. नि. 1(1).211; बहुत से मानसिक अभिप्राय रखने वाला, अनेक प्रकार के अनेकधातूसूति अनेकसभावेस आरम्मणेसु. स. नि. अट्ठ. संकल्पों वाला - दुतियं अनेकज्झासयानुसयचरियाधिमुत्तिका 1.234; आसा च पिहा अभिनन्दना च, अनेकधातूसु सरा सत्ता यथानुलोमं ... यथानुलोमसासनं, पारा. अट्ट, 1.17; पतिहिता, नेत्ति. 22; 44. अनेकज्झासयातिआदीसु आसयोव अज्झासयो, सारत्थ. टी. अनेकधातु त्रि., ब. स., अनेक धातुओं अथवा नाना प्रकार
के मानसिक अभिप्रायों वाला - अनेकधातु नानाधातु खो, अनेकट्ठान त्रि., ब. स., अनेक स्थानों अथवा अनेक आलम्बनों दी. नि. 2.208; अनेकधातूति अज्झासयधातु उत्तरपदलोपेन
से सम्बद्ध - अप्पगभाति न पगभा, अट्ठट्ठानेन कायपागभियेन वुत्ता, ... अनेकज्झासयो नानाज्झासयोति, लीन. (दी.नि.टी.) ...., अनेकट्ठानेन मनोपागभियेन च विरहिताति अत्थो, स. नि. अट्ठ. 2.149; खु. पा. अट्ठ. 196; सु. नि. अट्ठ. 1.130; अनेकधातुपटिवेध पु., तत्पु. स. [अनेकधातुप्रतिवेध], बहुत अनेकट्ठानं मनोपागभियं नाम तेसु ... कायवाचाहि अज्झाचारं सी धातुओं का गम्भीर आन्तरिक ज्ञान, चक्षु, रूप आदि अनापज्जित्वा पि मनसा व कामवितक्कादीनं वितक्कनं. स. धातुओं का शमथ एवं विपश्यना द्वारा आन्तरिक ज्ञान - नि. अट्ट. 2.149.
अनेकधातुपटिवेधो होति, नानाधातुपटिवेधो होति, ..., अ. अनेकताल त्रि., ब. स., अनेक या असंख्य ताड़ के वृक्षों की नि. 1(1).30; अनेकधातुपटिवेधोति चक्खुधातु रूपधातूतिआदीनं ऊंचाई वाला - अनेकताले, गम्भीरे च सुदुत्तरे, जा. अट्ठ. अट्ठारसन्नं धातूनं बुद्धप्पादेयेव पटिवेधो होति, अ. नि. अट्ठ. 4.173; तत्थ अनेकतालेति अनेकतालप्पमानो, तदे... 1.97; समथो च विपस्सना च - अनेकधातुपटिवेधाय अनेकत्थ त्रि., ब. स. [अनेकार्थ], क. एक से अधिक अर्थ संवत्तिस्सन्ति, म. नि. 2.172. कहने वाला (शब्द) -
अनेकधातुपटिसम्भिदा स्त्री., तत्पु. स. [बौ. सं. अनवसेसयेभुय्यअब्यामिस्सानतिरेकदळहत्थविसंयोगादि अनेकधातुप्रतिसंवित्], विभिन्न धातुओं का प्रतिसंवित्-ज्ञान अनेकत्थो, खु. पा. अट्ठ. 92-3; म. नि. अट्ठ. (मू.प.) अथवा प्रविचयात्मक ज्ञान, धातुओं के प्रभेदों के विषय में 1(1).30; अ. नि. अट्ठ. 2.231; ख. बहुवचन का अर्थ, एक ज्ञान - एकधम्मे, ... बहुलीकते अनेकधातुपटिवेधो होति से अधिक की संख्या का अर्थ - द्वि इच्चेवमादितो कप्पच्चयो .... नानाधातुपटिवेधो होति ... अनेकधातुपटिसम्भिदा होति, होति अनेकत्थे च, ते निपातना सिज्झन्ति, क. व्या. 394. अ. नि. 1(1).59; अनेकधातुपटिसम्भिदा होतीति इमिना अनेकत्थपदस्सित त्रि., तत्पु. स. [अनेकार्थपदनिःश्रित], धातुभेदाणं कथितं, अ. नि. अट्ठ. 1.398. बहुत सारे हितकारक धर्मों से भरपूर, अनेक हितकारक अनेकनाम त्रि., ब. स. [अनेकनाम], एक से अधिक नामों वाला, धर्मों से युक्त - इङ्घ एकपदं तात, अनेकत्थपदस्सितं, जा. बहुत से नामों वाला - एको पि हि अत्थो... अनेकसहप्पवत्तिअट्ठ. 2.198; अनेकत्थपदस्सितन्ति अनेकानि अत्थपदानि निमित्तताय अनेकनामोति दट्ठब्ब, सद्द. 2.378-79. कारणपदानि निस्सितं, तदे; दक्खेय्येकपदं तात, अनेकप/नेकप पु., [अनेकप], एक से अधिक सूड़ों से अनेकत्थपदस्सितं, जा. अट्ठ.2.199; अनेकत्थपदस्सितन्ति पीने वाला, हाथी - मातङ्गो द्विरदो सविहायनो नेकपो इभो, एवं वृत्तप्पकारं वीरियं अनेकेहि अत्थपदेहि निस्सितं. सद्द. 2.345.
अनेकपरियाय पु., कर्म. स., केवल तृ. वि., ए. व. में ही अनेकधा अ., निपा. [अनेकधा], अनेक प्रकार से, बहुत सारे प्रयुक्त [अनेकपर्याय], अनेक तरीकों से, बहुत से समानान्तर तरीकों से - अंधकारं पकासञ्च, दस्सयित्वा अनेकधा, अप. कथनों द्वारा - एवमेवं भोता गोतमेन अनेकपरियायेन धम्मो 2.157; सीलनं लक्खणं तस्स, भिन्नस्सापि अनेकधा, पकासितो, सु. नि. (पृ.) 98; म. नि. 2.90; भगवता सनिदस्सनत्तं रूपस्स, यथा भिन्नस्सनेकधा, विसुद्धि. 1.8; अनेकपरियायेन विरागाय धम्मो देसितो, नो सरागाय, पारा.
धातुओं के प्रभेदोसवित-ज्ञान
- एकधम्म ..
तदे..
For Private and Personal Use Only