________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अमातापितरसंवद्ध/अमातापितरिसंवड्ड
532
अमित
अमातापितरसंवद्ध/अमातापितरिसंवड्ड त्रि., शा. अ. अमामक त्रि., [अमामक], वह, जो मेरा अपना नहीं हो, माता पिता के द्वारा असंवर्द्धित या असम्पोषित, ला. अ. मुझसे प्रेम न रखने वाला - का पु.. प्र. वि., ब. व. - माता पिता से शिक्षा न पाया हुआ - द्धो पु०, प्र. वि., ए. ओवदियमानापि मम... अपटिग्गहणेन अतिक्कमनेन अमामका, व. -- तत्थ अमातापितरसंवद्धोति मातापितरो निस्साय तेसं ओवादं अग्गहेत्वा संवड्डो, जा. अट्ठ. 1.418; - संववृत्त । अमाय त्रि., ब. स. [अमाय], छल-प्रपञ्चरहित, मायारहित नपुं., भाव., माता एवं पिता द्वारा पोषित न होना, पारिवारिक __- यो पु., प्र. वि., ए. व. - सच्चो सिया अप्पगभो, अमायो शिक्षा से रहित होना - तुम्हे पन अमातापितरिसंवड्डत्ता रित्तपेसुणो, सु. नि. 947. आचरियकुले च अनिवुठ्ठत्ता एतं..... सद्द. 1.95.
अमाया स्त्री., [अमाया], माया या छलप्रपञ्च का अभाव - अमातापुत्तिक त्रि., मां एवं पुत्र के साथ नहीं जुड़ा हुआ, या प्र. वि., ए. व. - मायाविस्स पुरिसपुग्गलस्स अमाया माता एवं पुत्र द्वारा न बचाए जाने योग्य - कानि नपुं.. प्र. होति, म. नि. 1.56. वि., ब. व. - अमातापुत्तिकानि भयानीति अस्सुतवा पुथुज्जनो अमायावी त्रि., [अमायाविन्], माया-रहित, धोखेबाजी या भासति, अ. नि. 1(1).206; अमातापुत्तिकानीति माता च पुत्तो छल से काम न लेने वाला, कपटयुक्ति का प्रयोग न करने च मातापुत्तं परित्तातुं समत्थभावेन नत्थि एत्थ मातापुत्तन्ति वाला - वी पु.. प्र. वि., ए. व. - भिक्खु असठो होति अमातापुत्तिकानि, अ. नि. अट्ठ. 2.161.
अमायावी, म. नि. 1.137; यम्पावुसो भिक्खु असठो होति अमातिक त्रि., [अमातृक], माताविहीन, मातारहित - को अमायावी, तदे; - विना पु., तृ. वि., ए. व. - असठेन
पु., प्र. वि., ए. व. - अमातिको अपितिको, जा. अट्ठ. 5.240. अमायाविना हुत्वा कल्याणज्झासयेन भवितब्ब, ध. प. अट्ठ. अमानना स्त्री., [अमानन], अनादर, निरादर, असम्मान - 1.42; - विनो पु., प्र. वि., ब. व. - असा अमायाविनो
ना प्र. वि., ए. व. - अमानना यत्थ सिया, जा. अट्ठ. 3.217; अकेतबिनो, म. नि. 1.39. माननस्स अभावेन अमानना, तदे..
अमारधेय्य नपुं., मार का अविषय, मार की पकड़ का अक्षेत्र अमान पु., [अमान], अभिमान या अहंभाव का अभाव - सत्त - व्यं प्र. वि., ए. व. -- अमारधेय्यं नव लोकुत्तरधम्मा, म. त्रि., अहंभाव के कारण पदार्थों में आसक्ति या लगाव न नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).164; - य्यस्स ष. वि., ए. व. रखने वाला - त्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - यो मानसत्तेसु - अकुसला मारधेय्यस्स अकुसला अमारधेय्यरस, म. नि. अमानसत्तो, सु. नि. 477.
1.290. अमानुस' त्रि., [अमानुष], मनुष्य से असम्बद्ध, अतिमानवीय, अमारितभाव पु., नहीं मार दिए जाने की अवस्था, अमृतत्व अलौकिक, दैवी, दिव्य, चमत्कारी - सो पु.. प्र. वि., ए. व. - वं द्वि. वि., ए. व. - अग्गपादेहि गन्त्वा परस्स अमारितभावं - अमानुसो वायति गन्धो, पे. व. 657; - सी स्त्री., प्र. वि., पन तथागतस्स सदेवको लोको इमिना कारणेन जानातूति, ए. व. - अमानुसी रति होति, ध. प. 373; धम्म विपस्सन्तस्स दी. नि. अट्ठ. 3.97. विपस्सनासङ्घाता अमानुसी रति दिब्बा रति उप्पज्जतीति अमावसी/अमावासी स्त्री., अमावासिय का सं. रू. अत्थो, ध. प. अट्ठ. 2.345; - सिं स्त्री., द्वि. वि., ए. व. - [अमावसी]. नूतन चन्द्रमा का दिन, वह दिन, जब सूर्य एवं अनुभोमि रत्तिं अमानुसिं, पे. व. 486; - सा पु.. प्र. वि., ब. चन्द्रमा दोनों एक साथ रहते हैं, प्रत्येक चान्द्रमास के व. - भुत्ता अमानुसा कामा, पे. व. 367; - से पु.. द्वि. वि., कृष्णपक्ष की पन्द्रहवीं तिथि, अमावस्या - अमावसीप्यमावासी. ब. व. - भुञ्ज अमानुसे कामे, पे. व. 366.
अभि. प. 73; ग्रन्थों में केवल, सप्त. वि., ए. व. में ही प्रयुक्त अमानुस पु., [अमानुष], मानवेतर यक्ष, गन्धर्व, देव आदि -- ... महामोग्गल्लानो कत्तिकमासस्सेव कालपक्खअमावसियं, प्राणी - सो प्र. वि., ए. व. - अमानुसो मानुसकेन सद्धि. जा. अट्ठ. 1.374. पे. व. 564; वि. व. 955; -- स्स ष. वि., ए. व. - अमिञ्जक त्रि., मिगी या गूदा से रहित, साररहित, सुविकसित अमानुसरसेव तवज्ज वण्णो, जा. अट्ठ. 7.204; अमानुसस्सेव आंठी से रहित (लहसुन आदि)- को पु., प्र. वि., ए. व. तवज्ज वण्णोति अज्ज तव इदं कारणं अमानसस्सेव, तदे.; - अमिजको, अङ्करमत्तमेव हि तस्स होति, पाचि. अट्ठ. 185. - सा प्र. वि., ब. व. - चतुद्दिसा दुन्दुभियो, नादयिंसु, अमित' त्रि., [अमित], सीमा-रहित, असीमित, प्रभूत, अमानुसा, अप. 2.121.
अत्यधिक, असंख्य - तो पु., प्र. वि., ए. व. - अनोमनामो
For Private and Personal Use Only