________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अविज्जा
632
अविज्जा
विसदोस पु., कर्म, स. [अविद्याविषदोष], अविद्या रूपी विष का दोष, विष की गड़बड़ी के रूप में अविद्या - सो प्र. वि., ए. व. - तण्हा खो सल्लं समणेन वुत्तं
अविज्जाविसदोसो, छन्दरागव्यापादेन रुप्पति, म. नि. 3.41; ... एत्थ सउपादानसल्लुद्धारो विय अप्पहीनो अविज्जाविसदोसो दहब्बो, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.36; - विसदोसलित्त/ दोससंलित्त/दोससल्लित त्रि., तत्पु. स., अविद्या रूपी विष के दोषों से युक्त, अज्ञान के विष की हानियों से भरपूर - त्तो पु., प्र. वि., ए. व. - अविज्जाविसदोससंलित्तो, किलेसकललीभूतो रागदोसमोहजटाजटितो, ..., उदा. अट्ठ. 113; - संयोजन नपुं., तत्पु. स. [अविद्यासंयोजन], सात प्रकार के मानसिक बन्धनों में से एक, अविद्या का बन्धन -- नं प्र. वि., ए. व. - अविज्जापरियुट्टानं अविज्जासंयोजनं अविज्जानीवरणं, कथा. 148; सत्तिमानि, भिक्खवे, संयोजनानि ... अनुनयसंयोजनं ... भवरागसंयोजनं अविज्जासंयोजनं. अ. नि. 2(2).158; - समतिक्कम पु., तत्पु. स. [अविद्यासमतिक्रमण], अविद्या को लांघ जाना या पार कर जाना, अविद्या को जीत लेना, अविद्या का पराभव - क्कमा प. वि., ए. व. - ये रागदोसविनया अविज्जासमतिक्कमा, स. नि. 1(1).272; अविज्जासमतिक्कमाति चतुसच्चपटिच्छादिकाय वट्टमूलकअविज्जाय समतिक्कमेन, ...., स. नि. अट्ठ. 1.307; - समुग्घात त्रि., तत्पु. स. [अविद्यासमुद्घात], अर्हत्वमार्ग से अविद्या का नाश होने पर नष्ट होने वाला, अविद्या को पूर्ण रूप से ध्वस्त कर देने से नष्ट हो जाने वाला - ग्घाता प्र. वि., ए. व. - ... सब्बे ते अविज्जामूलका अविज्जासमोसरणा अविज्जासमुग्घाता, सब्बे ते समुग्घात गच्छन्ति, स. नि. 1(2).240; अविज्जासमुग्घाताति अरहत्तमग्गेन अविज्जाय समुग्घातेन ...., स. नि. अट्ठ. 2.198; - समुदय पु., तत्पु. स. [अविद्यासमुदय], अविद्या का उदय, अविद्या की उत्पत्तिया' प्र. वि., ब. क. - सङ्घारा अविज्जानिदाना अविज्जासमुदया अविज्जाजातिका अविज्जापभवा, म. नि. 1.983; - या प.. वि. ए. व. - अविज्जासम्दया रूपसमुदयोति - पच्चयसमुदयढेन रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति, पटि. म. 49; अविज्जासमुदया सङ्घारसमुदयो, अविज्जानिरोधा सङ्कारनिरोधो, म. नि. 1.69; - समोसरण त्रि., तत्पु. स. [अविद्यासमवसरण], अविद्या से ग्रस्त चित्त में जमावड़ा करने वाला या एक साथ आ जुटने वाला (अकुशल-धर्म) - णा पु., प्र. वि., ब, व. - ये केचि अकुसलाधम्मा सब्बे
ते अविज्जामूलका अविज्जासमोसरणा अविज्जासमुग्घाता, सब्बे ते समुग्घातं गच्छन्ति, स. नि. 1(2).240; - सम्पयुत्त त्रि, तत्पु. स. [अविद्यासम्प्रयुक्त], अज्ञान के साथ जुड़ा हुआ - त्तो पु., प्र. वि., ए. व. - अविज्जापच्चया सङ्घारो
अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्घारपच्चया विज्ञाणं सङ्घारसम्पयुत्तं, विभ. 159; - सम्फस्सज त्रि., तत्पु. स. [अविद्यासंस्पर्शज], अविद्या से जुड़े हुए स्पर्श नामक चेतसिक से उत्पन्न -- जेन नपुं., तृ. वि., ए. व. - अविज्जासम्फस्सजेन, भिक्खवे, वेदयितेन फुट्ठस्स अस्सुतवतो पुथुज्जनस्स अस्मीतिपिस्स होति, स. नि. 2(1).43; अविज्जासम्फस्सजेनाति अविज्जासम्पयुत्तफरसतो जातेन, स. नि. अठ्ठ. 2.239; - सम्भूत त्रि., तत्पु. स. [अविद्यासम्भूत], अविद्या के कारण उत्पन्न - तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - चक्खु अविज्जासम्भूतन्ति ववत्थेति, पटि. म. 69; - सम्मूळ्हत्त नपुं॰, सम्मूळ्ह का भाव. [अविद्यासम्मूढत्व], अविद्या के कारण उत्पन्न मूढ़ता या मोहग्रस्तता - त्ता प. वि., ए. व. - अविज्जासमूळ्हत्ताति भवादीनवप्पटिच्छादिकाय अविज्जाय सम्मूळ्हत्ता, विसुद्धि. महाटी. 2.270; - ज्जासव पु., तत्पु. स. [अविद्यास्रव], चार प्रकार के आस्रवों में से एक, अविद्या का आस्रव, जिसके कारण चार आर्य सत्यों का ज्ञान-दर्शन नहीं हो पाता - वो प्र. वि., ए. व. - अनुप्पन्नो वा अविज्जासवो न उप्पज्जति, उप्पन्नो वा अविज्जासवो पहीयति, म. नि. 1.11; अविज्जासवोति चतूसु सच्चेसु अजाणं. म. नि. अट्ट. (मू.प.) 1(1).73; विशेष द्रष्ट. आसव के अन्त०; - सहगतकिलेस पु., कर्म. स. [अविद्यासहगतक्लेश], अविद्या के साथ जुड़ा हुआ क्लेश, अविद्या के साथ रहने वाला क्लेश - से सप्त. वि., ए. व. - अविज्जाय च अविज्जासहगतकिलेसे च खन्धे च न कम्पति न चलति न वेधतीति, पटि. म. 91; अविज्जा सहगतकिलेसे चाति यथायोग अविज्जाय सम्पयुत्तलोभदोसमानदिट्ठिविचिकिच्छाथिनउद्धच्चअहिरि-कअनोत्तप्पकिलेसे च..... पटि. म. अट्ठ. 1.257; - सीस नपुं., तत्पु. स. [अविद्याशीर्ष], सिर के रूप में अविद्या, शीर्षक के तौर पर अविद्या - सेन तृ. वि., ए. व. - अथ च पन पञ्जायति इदप्पच्चया अविज्जाति एवं अविज्जासीसेन कथिता, दी. नि. अट्ठ. 2.87; अविज्जासीसेनाति अविज्ज उत्तमङ्ग कत्वा, अविज्जामुखेनाति अत्थो, लीन. (दी.नि.टी.) 2.99; - सोत पु./नपुं.. तत्पु. स. [अविद्यास्रोतस], अविद्या का झरना या प्रपात - तण्हासोतो दिविसोतो... अविज्जासोतो ति आदीसु
For Private and Personal Use Only