________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अविञापितत्थ
634
अवितक्कित
भाव. [अविज्ञातवादिता], नहीं जानने की बात बोलना - मुते अमुतवादिता, विआते अविज्ञातवादिता, अ. नि. 3(1).131. अविज्ञापितत्थ त्रि., ब. स. [अविज्ञापितार्थ], वह, जिसे धर्म के तात्पर्य की शिक्षा नहीं दी गई है, धर्म के सही अर्थ की शिक्षा को प्राप्त न किया हुआ - त्था पु., प्र. वि., ब. व. - अविआपितत्था चम्ह सद्धम्मे, न च नो केवलं परिपूर ब्रह्मचरियं आविकतं होति, दी. नि. 3.90; अविञापितत्थाति
अबोधितत्था, दी. नि. अट्ठ. 3.84. अवि त्रि., विज्ञ्जू का निषे. [अविज्ञ]. बुद्धिहीन, परिपक्व बुद्धि से रहित - अविद्दसूति अविज्यू, ध. प. अट्ठ. 2.227; महानि. अट्ठ. 147; - अता स्त्री॰, भाव. [अविज्ञता], बुद्धिहीनता, अज्ञानता -- तं द्वि. वि., ए. व. - गामदारकानं वा अवि तं पत्तानं सावेति, पारा. अट्ट. 1.204 - अस्स ष. वि., ए. व. - अविञ्जुस्स सावेति, अपच्चक्खाता होति सिक्खा, पारा. 30; अविझुस्स सावेतीति महल्लकस्स वा
पोत्थकरूपसदिसस्स, गरुमेधस्स वा समये अकोविदस्स ..... पारा. अट्ट, 1.204. अवित त्रि., अव का भू. क. कृ., रक्षित, रक्षा किया हुआ - रक्खितं गोपितं गुत्तं तातं गोपायिताविता, अभि. प. 754; तुल०, त्राणं त्रातं रक्षितमवितं गोपायितं च गुप्तं च, अमर. 3.1.105. अवितक्क 1. पु., वितक्क का निषे., तत्पु. स. [अवितर्क]. वितर्क का अभाव - क्कं द्वि. वि., ए. व. - अवितक्क समापन्नो, सम्मासम्बुद्धसावको, थेरगा. 650; तत्थ अवितक्कं समापन्नोति, वितक्कविरहितं दुतियादिझानं समापन्नो, थेरगा. अट्ठ. 2.204; - स्स ष. वि., ए. व.- निसिन्ना रुक्खमूलम्हि, अवितक्कस्स लाभिनी, थेरीगा. 75; अवितक्कस्स लाभिनीति सा अहं एवं पमादविहारिनी समाना अज्ज इदानि अय्यस्स, ... अग्गफलस्स अधिगमेन अवितक्करस लाभिनी अम्हीति योजना, थेरीगा. अट्ठ. 87; 2. त्रि., ब. स., वितर्क से रहित (चित्त या द्वितीय तथा अनेक आगे वाले ध्यानों की अवस्था) - क्को पु., प्र. वि., ए. व. - अवितक्कोम्हि अविचारो, अज्झत्तं सतिमा सुखमस्मीति पजानाति, स. नि. 3(1),233; यदपि अवितक्क अविचारो समाधि तदपि समाधिसम्बोज्झङ्गो, स. नि. 3(1).131; - क्कं नपुं, द्वि. वि., ए. व. - एकोदिभावं अवितक्कं अविचारं समाधिज पीतिसुखं दुतिय झानं उपसम्पज्ज विहासिं. पारा. 4; अवितक्कं अविचारन्ति भावनाय पहीनत्ता एतस्मिं एतस्स वा वितक्को नत्थीति
अवितक्क पारा. अट्ठ. 1.109; - क्कं नपुं.. प्र. वि., ब. क. - यं चे अवितक्कं अविचारं ये अवितक्के अविचारे ते पणीततरे, दी. नि. 2.205; - सुत्त नपुं., व्य. सं., स. नि. के खन्धवग्ग के सारिपुत्तसंयुत्त का दूसरा सुत्त, जिसमें वितर्क एवं विचार से रहित द्वितीय ध्यान का उल्लेख है, स. नि. 2(1).233; - अविचार त्रि., ब. स. [अवितर्काविचार], वितर्क एवं विचार से रहित - रो पु., प्र. वि., ए. व. -
अवितक्कविचारमत्तो समाधि, अवितक्कअविचारो समाधि, मि. प. 306; रूपक्खन्धो अवितक्कअविचारो ... सिया
अवितक्कअविचारा, विभ. 510; - झायी त्रि., अवितक्क + Vझा से व्यु., क्रि. वि. [अवितर्कध्यायिन], वितर्क से रहित ध्यान की भावना करने वाला - अञआय धम्म अवितक्कझायी, न कुप्पति न सरति न थिनो, स. नि. 1(1).149; अवितक्कझायीति अवितक्केन चतुत्थज्झानेन झायन्तो, स. नि. अट्ठ. 1.165; - विचारमत्त त्रि., ब. स. [अवितर्कविचारमात्र], पांच रूपध्यानों की पद्धति में दूसरा ध्यान, जिसमें वितर्क का अभाव रहता है तथा विचारमात्र रहता है - त्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - तयो समाधी ... अवितक्कविचारमत्तो समाधि, दी. नि. 3.175; पञ्चकनयेन दुतियज्झानसमाधि अवितक्कविचारमत्तो, दी. नि. अट्ठ. 3.168; - त्तं द्वि. वि., ए. व. - सो अवितक्कविचारमत्तं समाधि पटिलभति, विसुद्धि. 1.85; - सहगत त्रि, तत्पु. स. [अवितर्कसहगत], वितर्क से रहित, वितर्क के साथ न रहने वाला (द्वितीय ध्यान) - ता पु., प्र. वि., ब. व. - अवितक्कसहगता सामनसिकारा समुदाचरन्ति, पटि. म. 31; विसुद्धि. 1.87; अवितक्कसहगताति दुतियज्झानारम्मणा, पटि. म. अट्ठ. 1.119; - काविचार त्रि., ब. स. [अवितर्काविचार], वितर्क एवं विचार से मुक्त (तृतीय ध्यान) - रो पु., प्र. वि., ए. व. - किलेसवितक्कविचारेहि
अवितक्काविचारो, स. नि. अट्ठ. 3.236. अवितक्कित त्रि., वि + Vतक्क के भू. क. कृ. का निषे. [अवितर्कित], 1. कर्म. वा. में, अचिन्तित, वह, जिसके विषय में सोचा न गया हो- तो पु., प्र. वि., ए. व. - तेसं अवितक्कितो अचिन्तितोपि मरणफस्सो आगच्छतीति दरसेति, जा. अट्ठ. 4.241; 2 कर्तृ. वा. में, चिन्तन न करने वाला, सोच विचार न करने वाला - विकता पु.. प्र. वि., ब. व. - बहू हि फस्सा अहिता हिता च, अवितक्किता मच्चुमुपब्बजन्ति, जा. अट्ठ. 4.241; जा. अट्ठ, 6.50%; अवितक्किताति अवितक्कितारो अचिन्तितारो, जा. अट्ट, 6.51.
For Private and Personal Use Only