________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
बो रूपी माया पु.. प्र.वि
दी.
अहिवण्ण 730
अहुत्वा भाव. [अहीकता]. लज्जाहीनता, बेशर्मी - ताय तृ. वि., ए. सांप का शरीर - एत्थ च भोगो ति भुजीयति कुटिलं व. - नाहं अलक्ख्या अहिरिक्कताय वा, ..., थेरगा. 1126; कारीयतीति भोगो अहिसरीरं, भोगी ति सप्पो, सद्द. 2.349. अहिरिक्कतायाति यथावज्ज केळि करोन्तो विय निल्लज्जताय. अहीनगामी त्रि.. हीन या दीनताभरी मनोवृत्ति से मुक्त - सु थेरगा. अट्ठ. 2.399; - बल नपुं., तत्पु. स. [अहीकबल], पु., सप्त. वि., ब. व. - दीघायुकेसु अममेसु पाणिसु. निर्लज्जता का बल, शक्ति के रूप में निर्लज्जता ... विसेसगामीसु अहीनगामीसु, नेत्ति. 119; अहीनगामीसूति अहिरिकमेव बलं अहिरिकबल, ध. स. अट्ट. 289; - भाव यथालद्धसम्पत्तीहि यावतायुकं अपरिहीनसभावेसु. नेत्ति. अट्ट. पु., भाव., निर्लज्जता का भाव - वं द्वि. वि., ए. व. - 349-350. हिरीमनापि अहिरीकभावं, जा. अट्ठ. 5.17; - मूलकसुत्त अहीनिन्द्रिय त्रि., ब. स. [अहीनिन्द्रिय], अविकल इन्द्रिया नपुं.. स. नि. का एक सुत्त, जिसमें अहीक आदि के कारण वाला, सक्षम इन्द्रियों वाला - यं पु., द्वि. वि., ए. व. - प्राणियों के दुखग्रस्त होने का उपदेश संगृहीत है, स. नि. बोधिसत्तञ्च ... तिरोकुच्छिगतं पस्सति सब्बङ्गपच्चडिं 1(2).144-146; - सभाव त्रि.. ब. स. [अहृीकस्वभाव], अहीनिन्द्रियं दी. नि. 2.10; पस्सतीति कललादिकालं स्वभाव से ही निर्लज्ज, लज्जाहीन प्रकृति वाला- वो पु.. अतिक्कमित्वा सञ्जातअङ्गपच्चङ्गअहीनिन्द्रियभावं उपगतंयेव प्र. वि., ए. व. - अनरियरूपोति अहिरिकसभावो, जा. अट्ठ. परसति, दी. नि. अट्ठ. 2.25; - यो पु.. प्र. वि., ए. व. - 5.82; - कानोत्तप्पवमन नपु., तत्पु. स. अओ अत्ता दिब्बो रूपी मनोमयो सब्बङ्गपच्चङ्गी अहीनिन्द्रियो, [अहीकानवत्राप्यवमन]. निर्लज्जता एवं दुस्साहस का दी. नि. 1.29; अहीनिन्द्रियोति परिपण्णिन्द्रियो, दी. नि. प्रकाशन - नं द्वि. वि., ए. व. - अहिरिकानोत्तप्पवमनं अट्ठ. 1.103. कारेति, मि. प. 304.
अहीरथ शहर (हरण करना) के अद्य. कर्म. वा. का प्र. पु.. अहिवण्ण पु., तत्पु. स. [अहिवर्ण], सांप का स्वरूप, सर्प के ए. व., हरवाया गया, ले जाया गया - रहे विलुम्पमानम्हि, समान रूप - ण्णेन तृ. वि., ए. व. - मातानं, महाराज, नास्स किञ्चि अहीरथ, जा. अट्ठ. 5.241; अहीरथाति यथा यक्खानं सरीरं कीटवण्णेन वा दिस्सति, ..., अहिवण्णेन वा पब्बतगहनादीहि निक्खमित्वा रटुं विलम्पमानेसु चोरेसु दिस्सति, .... मिगवण्णेन वा दिस्सती ति, मि. प. 253. बहुपरिक्खारस्स अन्तोगामे ठपितं विलम्पति हरति, तथा अहिवातकरोग पु., एक संक्रामक रोग, संभवतः प्लेग या यस्स अधनस्स कायपटिबद्धपटिक्खारस्स न किञ्चि अहीरथ ऐसी महामारी, जिसमें पहले मक्खियां, कीड़े, चूहे आदि तस्स छट्टम्पि भद्रमेव, जा. अट्ठ. 5.243. मरते हैं तथा सबसे पीछे घर में रहने वाले मनुष्य - गो अहीळितत्त नपुं., अहीळित का भाव., अतिरष्कृत होना, प्र. वि., ए. व. - अपरभागे भद्दवतियसेटिनो गेहे अहिवातरोगो अपमानित न होना - त्ता प. वि., ए. व. - अनवञ्जत्तीति पतितो, ध, प. अट्ठ. 1.109; - गेन तृ. वि., ए. व. - ... अनवा परेहि अत्तनो अहीलितत्ता अपरिभूतत्ता, .... इतिवु. अञ्जतरं कुलं अहिवातकरोगेन कालङ्कतं होति, तस्स अट्ठ. 219. पितापुत्तका सेसा होन्ति, महाव. 98; अहिवातकरोगेनाति अहु' अह का स. प. में परिवर्तित रूप, दिन, दिन में - मारिब्याधिना, यत्र हि सो रोगो उप्पज्जति, तं कुलं द्विपदचतुष्पदं अजातसत्तु विदेहिपुत्तो तदहुपोसथे पन्नरसे कोमुदिया सब्बं नस्सति, यो भित्तिं वा छदनं वा भिन्दित्वा पलायति, चातुमासिनिया... रत्तिया... निसिन्नो होति, दी. नि. 1.42; तिरोगामादिगतो वा होति, सो मुच्चति, महाव. अट्ठ. 270- तदहूति तस्मिं अहु, तस्मिं दिवसेति अत्थो, दी. नि. अट्ठ. 71.
1.117. अहिविज्जा स्त्री., [अहिविद्या], सर्प के विष को मिटाने अहु'/अहू राहु (होना) अद्य. का प्र./म. पु., ए. व. वाली चिकित्सा अथवा मन्त्र द्वारा सर्प के आवाहन की विद्या [अभूत्/अभू:], वह हुआ था, तू हुआ था - अहु राजा - ज्जा प्र. वि., ए. व. - अङ्ग... अङ्गविज्जा, ... अहिविज्जा, विदेहानं, सद्द. 2.461; - हुं उ. पु., ए. व., मैं था - अहं विसविज्जा, विच्छिकविज्जा मूसिकविज्जा, ... इति वा इति, केवट्टगामस्मिं, अहं केवट्टदारको, अप. 1.330; मा मे माता दी. नि. 1.8; अहिविज्जाति सप्पदह्रतिकिच्छनविज्जा चेव । तरन्तरस, अन्तरायकरा अहूति, जा. अट्ठ. 4.111. सप्पाव्हायनविज्जा च, दी. नि. अट्ठ. 1.83.
अहुत्वा हु (होना) के पू. का. कृ. का निषे., पूर्वकाल में अहिसरीर नपुं., तत्पु. स. [अहिशरीर], सांप की कुण्डली, अस्तित्व में न रहकर, अभाव में रहकर - एवं किरिमे धम्मा
For Private and Personal Use Only