________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अवचन
604
अवच्छिद्द (छिद्दावच्छिद्द)
उच्चाय अवचाय वा पटिपदाय न पारं दिगुणं यन्ति, सु. नि. अट्ठ. 2.195; - कम्म नपुं., कर्म, स., छोटा मोटा कर्म, घटिया या तुच्छ काम, हलका साधारण या गौण कार्य - म्म प्र. वि., ए. व. - अवचकम्मं नाम पादधोवनमक्खनादिखुद्दककम्म, अथ वा चेतिये सुधाकम्मादि उच्चकम्मं नाम, तत्थेव कसावपचनउदकानयनकुच्छकरण निय्यासबन्धनादि अवचकम्म नाम, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).295. अवचन' नपुं., वचन का निषे., अनुपयुक्त कथन या वचन, कुछ भी नहीं कहना - नं प्र. वि., ए. व. - तादिसं रूपं न वुत्तं, अवचनं येव युत्ततरं सद्द. 1.161; - ने सप्त. वि., ए. व. - सच्चं, अवचने कारणं अत्थि, तं सुणाथ मूलाय पटिकस्सेय्य, सद्द. 1.135; - कारण नपुं., नहीं बोलने या कुछ भी न कहने का कारण - णं द्वि. वि., ए. व. - अथरस अवचनकारणं आचिक्खन्ती देवता चतत्थपञ्चमगाथा अभासि. जा. अट्ठ. 3.270. अवचन त्रि., ब. स., वचनकर का निषे. [अवचनकर]. बात
को न मानने वाला, आज्ञा का पालन न करने वाला - रा पु., प्र. वि., ब. व. - न अा चित्तं उपट्टपेन्ति, अनस्सवा अवचनकरा पटिलोमवृत्तिनो, अ नेव मुखं करोन्ति, महानि. 27; अवचनकराति सुणमानापि वचनं न करोन्तीति अवचनकरा, महानि. अट्ट. 89. अवचनीय त्रि., विच के सं. कृ., वचनीय का निषे. [अवचनीय].
शा. अ. कुछ भी नहीं कहे जाने योग्य, वर्णन न किए जाने योग्य, ला. अ. नहीं डाटने फटकारने योग्य, अनिन्दनीय, आज्ञा नहीं दिए जाने योग्य - यं पु., द्वि. वि., ए. व. - कथन्हि नाम आयस्मा छन्नो भिक्खुहि सहधम्मिकं वच्चमानो अत्तानं अवचनीयं करिस्सतीति .... पारा. 278; अहमेव अत्तनो अत्थं वा अनत्थं वा जानिस्सामी ति अत्तानं अवचनीयं अकासि, जा. अट्ठ. 3.426; - त्ता नपुं, भाव., प. वि., ए. व. [अवचनीयत्व], नहीं कहने योग्य होना, अकथनीयता - उदपादीति आख्यातेन अवचनीयत्तचक्खं उदपादीति, सद्द. 1.126. अवचरक त्रि., ओचरक के अन्त. द्रष्ट.. अवचरण नपुं., अव + Vचर से व्यु., क्रि. ना. [अवचारण], शा. अ. किसी क्षेत्र-विशेष में द्रष्ट क्रियाशीलता, किसी काम पर लगा होना, ला. अ. किसी काम से सुपरिचय - तो प. वि., ए. व. - त्वं पवत्तसम्पहारं सङ्गामं महित्वा अवचरणतो सङ्गामावचरो .... जा. अट्ट. 2.78; यथा पन
सङ्गामे अवचरणतो सङ्गामावचरोति लद्धनामको नागो नगरे चरन्तोपि सङ्गामावचरो त्वेव वुच्चति, ध. स. अट्ठ. 108. अवचरति/ओचरति अव + Vचर का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अवचरति], क. एक सुनिश्चित क्षेत्र में क्रियाशील होता है, आलम्बन-विशेष से सुपरिचित होता है - कामोवचरतीत्येत्थ, कामेवचरतीति वा ठानूपचारतो वापि, तं कामावचरं भवेति. अभि. ध. वि. 78; एवहि नो सुत्ते ओचरतीति, म. नि. 2.180; - रन्तं वर्त. कृ., द्वि. वि., ए. व. -- एवमिदं अञ्जत्थ अवचरन्तम्पि कामावचरमेवाति वेदितब्बं. .... ध. स. अट्ठ. 108; ख. घटिया या हीन आचरण करता है -- वाचरी अद्य, प्र. पु., ए. व. - अवाचरी पट्टवसानुगस्स, जा. अट्ठ. 5.441; अवाचरीति अनाचारं चरि तदे; ग. विचार-विमर्श करता है - रित्वा पू. का. कृ., छानबीन करके -- ... ओचरका जनपदं ओचरित्वा आगच्छन्ति, स. नि. 1(1).96%3B ओचरित्वाति अवचरित्वा वीमंसित्वा, तं तं पवत्तिं ञत्वाति अत्थो , स. नि. अट्ठ. 1.132. अवचारयति/अवचारयेति अव + /चर के प्रेर. का वर्त, प्र. पु., ए. व., किसी को सुनिश्चित क्षेत्र के अन्दर कार्य करने अथवा विचरण करने हेतु प्रेरित करता है - अपिच कामभवसङ्खाते काम पटिसन्धि अवचारेतीतिपि कामावचरं, ध. स. अट्ठ. 108. अवछादन नपुं.. [अवछादन]. ढक देने वाला ढक्कन, अदृश्य बना देने वाला आवरण या पर्दा, छत, चादर - पच्चुपट्ठान त्रि., ब. स., आवरण को खड़ा कर देने वाला - नो पु., प्र. वि., ए. व. - परगुणमक्खनलक्खणो मक्खो, तेसं विनासनरसो, तदवच्छादनपच्चुपट्ठानो, म. नि. अट्ठ, (मू.प.) 1(1).113. अवच्छिद्द (छिद्दावच्छिद्द) त्रि., केवल द्व. स. में छिद्द के उ. प. के रूप में ही प्रयुक्त [छिद्रावछिद्र], केवल छेदों ही छेदों से भरा हुआ, बुरी तरह से कटा या फटा हुआ, पूर्ण रूप से विदीर्ण - दो पु., प्र. वि., ए. व. - रुक्खो ओभग्गो खाणुमत्तो छिद्दावच्छिद्दोव हुत्वा वाते पहरन्ते आकोटितो विय सई निच्छारेन्तो अट्ठासि. ध. प. अट्ठ. 1.161; जा. अट्ठ. 3.434; - इं नपुं., प्र. वि., ए. व. - तस्मा छिद्दावछिदं घरावासं तत्थ सन्थरन्तीतिपि, सन्थागारो, स. नि. अट्ठ. 3.85; दुच्छन्नन्ति विरळच्छन्नं छिद्दावछिद, ध, प. अट्ट, 1.71; बेळुवमत्ता हुत्वा पभिजिंसु, सकलसरीरं छिद्दावछिदं अहोसि, ध. प. अट्ठ. 1.181.
For Private and Personal Use Only