________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अरहत्ताधिगम 563
अरहन्त प्राप्य फल, केवल स. प. के अन्त. प्रयुक्त - अरहत्तासन्नगत त्रि., तत्पु. स. [अर्हत्वासन्नगत्], अर्हत् अभिञाकुसलञ्चेति अरहत्तमग्गफलवज्जितसब्बारम्मणानि, अवस्था के समीप पहुंचा हुआ - तो पु., प्र. वि., ए. व. - अभि. ध. स. 22; - वज्झक त्रि., अर्हत्वमार्ग में बाधक, अरहत्तासन्नगतोति अरहति उपासको ... अभिवादे पच्चद्वातुं अर्हत्वमार्ग में बाधा खड़ी करने वाला - को पु., प्र. वि., मि. प. 161. ए. व. - मानोति अरहत्तमग्गवज्झको मानो एव, ध. स. अरहत्तुप्पत्ति स्त्री., तत्पु. स. [अर्हतुत्पत्ति], अर्हत्व का अट्ट. 281; - विज्जा स्त्री., [अर्हत्वमार्गविद्या], अर्हत्वमार्ग उदय या प्रादुर्भाव - पटिपाटिया पन... पूरेचाव अरहत्तुप्पत्तीति में प्राप्त ज्ञान - य ष. वि., ए. व. - विज्जुप्पादाति ____ अत्थो, उदा. अट्ठ. 247. अरहत्तमग्गविज्जाय उप्पादेन, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) अरहत्तूपनिस्सय पु., [अर्हत्वोपनिःश्रय], अर्हत्व का 1(2).243; - ग्गाधिट्ठान नपुं. तत्पु. स. आधारभूत लक्षण, अर्हत्व की आधारभूत पात्रता - अन्तोघटे [अर्हत्वमार्गाधिष्ठान], अर्हत्वमार्ग पर पहुंचने के लिए किया पदीपो विय तस्सा हदये अरहत्तूपनिस्सयो जलति, जा. गया दृढ़ संकल्प - नं प्र. वि., ए. व. - सुझं... पे. ..... अट्ट. 1.149. अरहत्तमग्गाधिद्वानं सब्बकिलेसेहि सुझं, पटि. म. 358; - अरहद्धज क. पु., तत्पु. स. [अर्हद्ध्वज], किसी अर्हत् का ग्गेकत्त नपुं.. तत्पु. स. [अर्हत्वमार्गेकत्व]. अर्हत्वमार्ग में विशिष्ट चिह्न, अर्हत् द्वारा धारण किया जाने वाला चीवर विद्यमान एकत्व - त्तं प्र. वि., ए. व. - अरहत्तमग्गेकत्तं अथवा काषायवस्त्र -- जं द्वि. वि., ए. व. - अजेगुच्छ चेतयतो सब्बकिलेसेहि सुझं पटि. म. 358; - ग्गेसना विमुत्तेहि सुरत्तं अरहद्धज, थेरगा. 961; अरहन्तानं बुद्धादीनं स्त्री., तत्पु. स. [अर्हत्वमार्गेषणा], अर्हत्वमार्ग पर पहुंचने चिण्णताय अरहद्धजं जिगुच्छिस्सन्ति कासावं, थेरगा. अट्ट. की इच्छा -- अरहत्तमग्गेसना सब्बकिलेसेहि सा, पटि. 2.310; - जे सप्त. वि., ए. व. - आभते अरहद्धजे गहितमत्तेयेव म. 357; - वग्ग पु., क. स. नि. के एक वर्ग का शीर्षक, ... राजगहं पत्वा, अ. नि. अट्ठ. 1.116; ख. त्रि.. ब. स., स. नि. 2(1).68-75; ख. अ. नि. के एक वर्ग का शीर्षक, काषाय-वस्त्रों या चीवरों को धारण करने वाला, अर्हत - अ. नि. 2(2).131-135; - विमोक्ख पु., [अर्हत्वविमोक्ष), अरहद्धजो सभि अवज्झरूपोति, जा. अट्ट, 5.43; अरहद्धजो अर्हत्व अवस्था की प्राप्ति द्वारा प्राप्य विमोक्ष या मुक्ति - नाम सभि पण्डितेहि अवज्झरूपो, जा. अट्ठ. 5.44. क्खो प्र. वि., ए. व. - अजाविमोक्खं पब्रहीति अझाविमोक्खो अरहन्त पु.. [अर्हत], चित्त के क्लेशों को नष्ट कर चुका वुच्चति अरहत्तविमोक्खो ..., चूळनि. 141; - ब्याकरण क्षीणास्रव अर्हत् - न्तानं ष. वि., ब. व. - अरहन्तानं नपुं., तत्पु. स., अर्हत्व की प्राप्ति से सम्बन्धित निर्वचन या वण्णेन अमनुस्सा पाणं हनन्ति ... पे.... अदिन्नं आदियन्ति, व्याख्या - णानि प्र. वि., ब. व. - अज्ञाब्याकरणानीति कथा. 502; - घात पु., ष, वि., ए. व. [अर्हद्घात], अर्हत् अरहत्तब्याकरणानि, अ. नि. अट्ट. 3.41; - संखात त्रि., की हत्या - तदभावे अरहन्तघातो, अ. नि. अट्ठ. 1.342; - [अर्हत्वसंखात], अर्हत्व नामक, अर्हत्व नाम से ज्ञात - तं घातक त्रि., तत्पु. स. [अर्हद्घातक]. अर्हत् की हत्या पु., द्वि. वि., ए. व. - मग्गामग्गस्स कोविदं अरहत्तसङ्घातं करने वाला - अरहन्तघातको ... अनुपसम्पन्नो न उत्तमत्थं ..., ध. प. अट्ठ. 2.381.
उपसम्पादेतब्बो, महाव. 112; -- स्स पु., ष. वि., ए. व. - अरहत्ताधिगम पु., तत्पु. स. [अर्हत्वाधिगम], अर्हत् अवस्था न पितघातकस्स ... पे.... न अरहन्तघातकस्स... पे....., की प्राप्ति - तो प. वि., ए. व. -- सा च अरहत्ताधिगमतो महाव. 178; - भूमि स्त्री., तत्पु. स., अर्हत्व की स्थिति, ओरं वेदितब्बा, सु. नि. अट्ठ. 2.193.
अर्हत्व की अवस्था - सो तेसं धम्मानं अनूनत्ता परिपुण्णत्ता अरहत्ताधिमान पु., तत्पु. स. [अर्हत्त्वाभिमान], अपने अर्हत् ... असेक्खभूमि अरहन्तभूमि ओक्कमति, मि. प. 161; - होने का अभिमान -- नो प्र. वि., ए. व. - किलेसानं वग्ग पु., क.ध. प. का एक वर्ग, जिसमें अर्हतों से सम्बद्ध असमुदाचारतो अरहत्ताधिमानो उप्पज्जतीति, उदा. अट्ठ, 66. गाथाएं संगृहीत हैं, ध. प. 24-25; ख. स. नि. के एक वर्ग अरहत्तानिसंस त्रि., अर्हत्व को लाभकारी बतलाने वाला, का शीर्षक, स. नि. 1(1).187-200; - वाद पु., तत्पु. स., अर्हत्व के लाभ का प्रशंसक - सो पु., प्र. वि., ए. व. - 'अर्हत्' कहकर सम्बोधन, 'अर्हत्' कह कर पुकारना - देन अरहत्तानिसंसो भिक्खु अरहत्तं पत्थेन्तो झायी भवेय्य.... स. तृ. वि., ए. व. - अयञ्च ब्राह्मणो अम्हे अरहन्तवादेन नि. अट्ठ. 1.94.
समुदाचरति, पारा. 138; - वादपटिसंयुत्त त्रि., तत्पु. स.
For Private and Personal Use Only