________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पं.भावपातिकथाभूत
अभिसम्बुधं/अभिसम्बुधन्त
512
अभिसम्भवति/अभिसम्भोति अभिसम्बोधि की प्राप्ति के बाद का समय या काल - तो सम्बुद्ध द्वारा प्राप्त ज्ञान - णं वि. वि., ए. व. - प. वि., ए. व. - भगवतो अभिसम्बुद्धकालतो, सा. वं. अभिसम्बोधिञाणं देतीति एवमादि दानगुणपटिसंयुत्तं कथं 33(ना.);- गाथा स्त्री., तत्पु. स., बुद्ध के द्वारा कही गयी ..... म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.65; - समय पु., तत्पु. स. गाथा, जातक कथानकों में बोधिप्राप्ति के अनन्तर स्वयं बुद्ध [अभिसम्बोधिसमय], सम्बोधि-ज्ञान पाने का समय - यो प्र. द्वारा कही गई बोधिसत्व के रूप में अपने पूर्व-जीवनों पर वि., ए. व. - ये वा इमे गम्भोक्कन्तिसमयो.... मारविजयसमयो प्रकाश डालने वाली इतिहास-गाथा - था द्वि. वि., ब. व. अभिसम्बोधिसमयो, उदा. अट्ठ. 18; स. नि. अट्ठ. 1.10. - सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा इमा अभिसम्बुद्धगाथा अभिसम्भव पु., स. उ. प. के रूप में ही प्रयुक्त, वशीकरण, वत्वा जातकं समोधानेसि, जा. अट्ठ. 2.206; इमा चतस्सो अधीनीकरण, दुरभिसम्भव आदि के अन्त., द्रष्ट.. म्मराजेन भासिता अभिसम्बुद्धगाथा, जा. अट्ठ. 4.52; - था अभिसम्भवति/अभिसम्भोति क. अभि + सं+Vभू (होना) प्र. वि., ए. व. - तमत्थं दीपयमाना ओसाने अभिसम्बुद्धगाथा । का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अभिसम्भवति]. प्राप्त करता है, ठपिता, जा. अट्ठ. 3.436; - त्त नपुं., भाव॰ [अभिसम्बुद्धत्व], अभिभूत कर लेता है, प्राप्त करने में सक्षम होता है, सहन अभिसम्बोधि ज्ञान का प्राप्त होना, बोधिज्ञान-प्राप्ति की अवस्था कर लेता है, सिद्ध कर लेता है, पूरा कर लेता है - ... - त्ता प. वि., ए. व. - चतुन्न अरियसच्चानं यथाभूतं कम्मन्ते अभिसम्भोति, दी. नि. 2.171; भावनामयं अभिसम्बुद्धता तथागतो, स. नि. 3(2).496; तस्मापि तथानं पुञ्जकिरियंवत्थु नाभिसम्भोति, अ. नि. 3(1).73; नाभिसम्भोतीति धम्मानं अभिसम्बुद्धत्ता तथागतोति वच्चति, म. नि. अट्ठ. न निप्फज्जति, अ. नि. अट्ठ. 3.229; - न्ति ब. व. - अथ (मू.प.) 1(1).54.
खलु, भो, ता दिजकञआयो तं कुणालं सकुणं आरामेनेव अभिसम्बुधं/अभिसम्बुधन्त त्रि., अभि + सं+Vबुध (जानना) आरामं, ... खिप्पमेव अभिसम्भोन्ति रतित्थाय, जा. अट्ठ से व्यु., वर्त. कृ., पूर्णरूप से ज्ञान प्राप्त कर रहा, गहराई 5.413; -- म्भोम उ. पु., ब. क. - तानि चे नाभिसम्भोम, जा. तक प्रवेश कर सत्य को जानने वाला, पूर्णरूप से या अट्ठ. 3.120; - भोन्तो वर्त. कृ., पु., प्र. वि., ए. व. - स्पष्टता के साथ ज्ञान पाने वाला-धं पु., प्र. वि., ए. व. लुखम्पि अभिसम्भोन्तो, विहरिस्सामि कानने, थेरगा. 351; - जरामरणमोक्खाय, यं धम्म अभिसम्बुधं तं धम्म सोतुमिच्छामि लूखम्पि अभिसम्भोन्तोति अरज्ञावासजनितं... दुस्सहम्पि ..... स. नि. 1(1).243; अभिसम्बधन्ति अभिसम्बधन्तो, तेनाहं पच्चयलूखं अभिभवन्तो अधिवासेन्तो, थेरगा, अट्ट, 2.52; - "अभिसम्बुद्धो ति, स. नि. टी. 1.275.
भोन्ती स्त्री, प्र. वि., ए. व. - एतानि अभिसम्भोन्ती, अभिसम्बोध पु., केवल स. उ. प. के रूप में प्रयुक्त परलोके अनासवा, थेरीगा. 330; - न्तं नपुं., वि. वि., ए. [अभिसम्बोध], असाधारण ज्ञान, पूर्ण ज्ञान - धेन तृ. वि., व. - अभिसम्भोन्तन्ति पापुणन्तं, अभि. ध. वि. 236; - ए. व. - सच्चाभिसम्बोधेन असाधारणञाणेन च अदक्खि सु. म्भवे/म्भवेय्य विधि., प्र. पु., ए. व. - ये भिक्ख अभिसम्भवे, नि. अट्ठ. 2.297.
पन्तम्हि सयनासने, सु. नि. 966; अभिसम्भवे ति अभिभवेय्य, अभिसम्बोधि स्त्री., [अभिसम्बोधि], पूर्णज्ञान, सर्वोच्च-ज्ञान, सु. नि. अट्ट. 2.264; अद्धा भवन्तो अभिसम्भवेय्य, सु. नि. परम-ज्ञान, सम्यक सम्बुद्ध अथवा प्रत्येकबुद्धों द्वारा प्राप्त 974; - म्भवेम उ. पु.. ब. व. - यथा गतिं ते अभिसम्भवेमाति, ज्ञान - अभिसम्बोधि, सम्बोधि'इति नामद्वयं पन, जा. अट्ठ. 5.143; - म्भवेथ म. पु., ब. व. - यथा गति में पच्चेकबुद्धसब्ब बुद्धानं येव रूहति, सद्द. 1.83; - धिं द्वि. अभिसम्भवेथाति, जा. अट्ठ. 5.144; - म्भोसि अद्य., प्र. पु.. वि., ए. व. - महापधानं अभिसम्बोधिं... चतबिधं मग्गजाणं ए. व. - येपिस्स पिता कम्मन्ते अभिसम्भोसि, दी. नि. ..., सु. नि. अट्ठ. 1.220; - धिया ष. वि., ए. व. - 2.171; - म्मोसिं उ. पु., ए. व. - आवासं अभिसम्भोसिं. अभिसम्बोधिया वा अधिगतत्ता ततो अझं उत्तरि करणीयं पत्वान अस्सम अहं अप. 1.129; - म्भोस्सं भवि., उ. पु.. नाम नत्थि, उदा. अट्ठ. 176; -- तो प. वि., ए. व. - अम्हाक ए. व. - सब्बानि अभिसम्भोस्सं गच्छओव, रथेसभ, जा. भगवा अभिसम्बोधितो सत्तमे संवच्छरे .... पे. व. अट्ठ. 119; अट्ठ. 7.264; - म्भवितुं/म्भोतुं निमि. कृ.- अत्थे च - धियं सप्त. वि., ए. व. - अभिनिक्खमनेपि धम्मे च निरुत्तिया च... न अचओ कोचि सक्कोति अभिसम्भवितुं अभिसम्बोधियम्पि... दससहस्सिलोकधातु अकम्पित्थ, स. पटि. म. 367; यदि नं कातुं वा अभिसम्भोतुं वा सुखं भवेय्य, नि. अट्ठ. 3.197; - आण नपुं.. [अभिसम्बोधिज्ञान], सम्यक् सु. नि. अट्ट. 2.190; - म्भवित्वा पू. का. कृ. - सब्बानिपेतानि
For Private and Personal Use Only