________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभावेति
465
अभिकखन
वि., ए. व. - एवं अभावितकायगतासति पुग्गलं अल्लमत्तिकपुजादीहि उपमेत्वा ..., म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.106; - चित्त त्रि., ब. स. [अभावितचित्त], अपरिशोधित चित्त वाला - त्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - अभावितचित्तो तसति रवति भेरवरावमभिरवति, मि. प. 237; - पञ त्रि., ब. स. [अभावितप्रज्ञ], अपरिशोधित प्रज्ञा वाला - स्स पु.. ष. वि., ए. व. - सद्दो अभावितकायस्स... अभावितपञ्जरस काये नमिते विरमिस्सति, मि. प. 95; - सील त्रि., ब. स., असंस्कृत आचरण वाला - ला पु०, प्र. वि., ब. व. - अभावितकाया अभावितसीला अभावितचित्ता अभावितपञा ..., स. नि. 2(2).119. अभावेति अभाव के ना. धा. का वर्त., प्र. पु.. ए. व., विनष्ट या तिरोहित कर देता है, विलुप्त कर देता है - अट्ठ वा विभावेति अभावेति अन्तरधापति, सद्द. 1.5; द्रष्ट. अभावना. अभासन नपुं.. [अभाषण]. चुप्पी, मौन, निःशब्दता - नं प्र. वि., ए. व. - मोनं अभासनं तुण्ही भावो, अभि. प. 429; तुण्ही इति अभासने तुण्हीभूतो उदिक्खेय्य, सद्द. 3.899. अभासनेय्य त्रि., vभास के सं. कृ. का निषे. [अभाषणीय], न बोले जाने योग्य, न कहने योग्य - य्यं नपुं., वि. वि., ए. व. -- यं पित्वा भासेय्य अभासनेय्यं.... जा. अट्ठ. 5.15. अभासित त्रि., भास के भू. क. कृ. का निषे॰ [अभाषित]. नहीं कहा गया, अकथित, वह, जिसका कथन न किया गया हो- तं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - अभासितं अलपितं तथागतेन भासितं लपितं तथागतेनाति दीपेति, महाव. 476; - तानं स्त्री., ष. वि., ब. व. - कथं नु कथानं अभासितानं, अत्थं नयेय्यु कुसला जनिन्दाति, जा. अट्ठ. 7.150. अभासितब्ब त्रि., vभास के सं. कृ. का निषे. [अभाषितव्य]. न कहने योग्य, वह, जिसे न कहा जाना चाहिये, अनिर्वचनीय - तो नपुं.. प. वि., ए. व. - कस्मा? अभासितब्बतो. सु. नि. अट्ठ. 2.112. अभि अ., धातुओं एवं क्रि. ना. से पूर्व लगाया जाने वाला अनेकार्थवाचक उप. [अभि]. 1. परम्परागत अर्थ- अयहि अभिसद्दो वुडिलक्खणपूजितपरिच्छिन्नाधिकेसु दिस्सति, दी. नि. अट्ठ. 1.18; अभिमुख्यविसिदुद्धकम्मसारूप्पबुद्धिसु. पूजाधिककुलासच्चलक्खणादिम्हि चाप्यभि, अभि. प. 1176; 2. कुछ प्रमुख अर्थ क. की ओर, की दिशा में, अभिमुख - अभिमुखीभावे अभिमुखो, अभिक्कमति, सद्द. 3.883; ख. विशिष्ट, प्रधान, प्रमुख, अतिरिक्त - केनटेन अभिधम्मो? धम्मातिरेकधम्मविसेसद्वेन. ध. स. अट्ठ. 4; ग. ऊर्ध्वकर्म,
ऊपर से, ऊपर होकर, ऊपर की ओर, उत्तम, उत्कृष्ट - राजापि दन्तमेव अभिरुहति, ध. प. अट्ठ. 2.284; घ. (सारूप्य या सौन्दर्य की) उत्कृष्टता का द्योतक -- अभिरूपोति दस्सनीयङ्गपच्चङ्गो, सु. नि. अट्ठ. 2.101; ङ. (कुल की) उत्तमता, श्रेष्ठता या विशिष्टता का सूचक - रुओ खत्तियरस अभिजातकुलकुलीनस्स खत्तियाभिसेकेन अभिसित्तस्स परिचरन्ति, मि. प. 323; खत्तियं जातिसम्पन्न, अभिजातं यसस्सिनं, स. नि. 1(1).85; च. (पूजन, वन्दन अथवा आदरभाव की) गम्भीरता का सङ्केतक - यथानग्गाव सावत्थिं गन्त्वा भिक्खू अभिवादेन्ति, पारा. 322; छ. अधिकता या प्रचुरता का बोधक - सा पुञधारा विपुला, दातारं अभिवस्सति, स. नि. 1(1).119; ज. भेदबोधक विशिष्ट चिह्न, लक्षण या संकेत का सूचक - रुक्खं अभिविज्जोतते विज्जु, सद्द, 3.883; झ. किसी के प्रति, किसी के विषय में - साध देवदत्तो मातरं अभि, सद्द. 3.883; ञ. चारों ओर, चतुर्दिक, सभी ओर - रुक्खं रुक्खं अभिविज्जोतते चनदो, सद्द. 3.883. अभिआचिक्खन्ति अभि + आ + चिक्ख का वर्त., प्र. पु.. ब. व., स्पष्ट रूप से कहते हैं - अब्भाचिक्खन्तीति अभिआचिक्खन्ति, दी. नि. अट्ठ. 3.13. अभिआगत त्रि., [अभ्यागत], किसी की ओर उन्मुख होकर आया हुआ, अतिथि- तानं पु, ष. वि., ब. व. - अभागतानन्ति अभिआगतानं, वि. व. अट्ठ. 18. अभिकंखति अभि + किंख का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अभिकाडक्षति], अत्यधिक इच्छा करता है, प्रबल अभिलाषा करता है, प्रतीक्षा करता है, अपेक्षा करता है - सा जम्मी लामिका सुप्पमुसलेहि सद्धिं उदुक्खलं अभिकङ्घति इच्छतीति. जा. अट्ठ. 2.353; - सि वर्त, म. पु. ए. व.- केन करसप, धीरस्स दस्सनं अभिकङ्घसि, जा. अट्ठ. 4.216; - सामि उ. पु., ए. व. - वाचाभिकवामि महेसि तुम्ह, सु. नि. 1067; निस्नेहमभिकवामि, एते मे चतुरो वरेति, जा. अट्ठ. 4.10; - न्तं वर्त. कृ., पु., वि. वि., ए. व. - अमतं अभिकङन्तं, कतं कत्तब्बकं मया, थेरगा. 330; - ता वर्त. कृ.. पु., तृ. वि., ए. व. - हि अत्तकामेन महत्तमभिकङ्घता, स. नि. 1(1).166; महत्तमभिकताति महन्तभावं पत्थयमानेन.., स. नि. अठ्ठ. 1.180. अभिकंखन नपुं. अभि +vकंख से व्यु., क्रि. ना. [अभिकांक्षन], आकांक्षा, इच्छा, अभिलाषा - अत्थुप्पत्तिकालं अभिकङ्घनत्थाय, म. नि. अठ्ठ. (मू.प.) 1(2).55; - सभाव त्रि.. ब. स.,
For Private and Personal Use Only