________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिनिहत
489
अभिनीहार
या असम्बद्ध, पूर्णतः अनासक्त या निर्लिप्त, केवल स. उ. प. के रूप में प्राप्त, तिभवा. के अन्त. द्रष्ट.. अभिनिहत त्रि., अभि + नि + Vहन का भू. क. कृ. [अभिनिहत], पूर्ण रूप से आघात को प्राप्त, प्रहत, ताड़ित, पीटा गया - तो पु., प्र. वि., ए. व. - चक्काभिनिहतो अहन्ति, जा. अट्ठ. 4.4; चक्काभिनिहतोति चक्केन अभिनिहतो, तदे.. अभिनिहनन्तो अभि + नि + हन का वर्त. कृ., पु., प्र. पु.. ए. व. [अभिनिर्हनत्], निकाल बाहर कर रहा, भगा दे रहा, बहिष्कृत करा या हटा रहा - अभिनीहरेय्याति एवं अभिनिहनन्तो फलकतो नीहरेय्य, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).403. अभिनीत त्रि., अभि + vनी का भू. क. कृ. [अभिनीत], शा. अ. समीप में लाया गया, ला. अ. क. परिपूर्ण, परिष्कृत, परिसज्जित, ख. पुकारा या बुलाया गया, न्यायालय के समक्ष (साक्ष्य के लिये) लाया गया - तो पु., प्र. वि., ए. व. - अभिनीतो सक्खिपुट्ठो, महानि. 111; अभिनीतोति पुच्छनत्थाय नीतो, महानि. अट्ठ. 218; ग. (राजा, चोर या रोग के भय से) अभिभूत, पीड़ित, केवल स. उ. प. के रूप में प्राप्त राजा., चोरा., वातरोगा. के अन्त. द्रष्ट; - वास त्रि., ब. स., आचरण में सर्वोत्तम, उत्तम आचरण वाला - सो पु., प्र. वि., ए. व. -- अकुप्पधम्मो अभिनीतवासो, मि. प. 325. अभिनील त्रि., [अभिनील], सुन्दर नीले रंग वाला - नेत्त । त्रि., ब. स., सुन्दर नीले नेत्रों वाला, कुछ कुछ नीले नेत्रों वाला (बुद्ध)- त्तो पु., प्र. वि., ए. व. - कुमारो अभिनीलनेत्तो ...., दी. नि. 2.14; अभिनीलनेत्तोति न सकलनीलनेत्तो, दी. नि. अट्ठ. 2.37; - नेत्तनयन त्रि., ब. स., सुन्दर नयनों वाला - नो पु., प्र. वि., ए. व. - अभिनीलनेतनयनो सुदस्सनो, दी. नि. 3.126; - मायत त्रि., ब. स., सुन्दर नीले और चौड़ी आंखों वाला, सुन्दर एवं दीर्घायत नयनों वाला - ता पु., प्र. वि., ब. व. - नेत्तहेसमभिनीलमायता, थेरीगा. 257; अभिनीलमायताति अभिनीला हुत्वा आयता, थेरीगा. अट्ठ. 234. अभिनीहट त्रि., अभि + नि + हर का भू. क. कृ. [अभिनिर्हत], तैयार किया हुआ, तैयार करके रखा हुआ, चालू किया हुआ - टं नपुं., प्र. वि., ए. व. - धम्मचक्क अभिनीहरति नाम, अभिनीहट नाम, ... पवत्तितं नामाति अयं पभेदो वेदितब्बो, अ. नि. अट्ठ. 1.98.
अभिनीहरण नपुं., अभिनीहरति का क्रि. ना., निष्कासन, निकालना, बाहर करना, किसी ओर ले जाना - णं प्र. वि., ए. व. - गमनवसेन कायस्साभिनीहरणं गमनाभिहारो, म. नि. टी. (म.प.) 2.119. अभिनीहरति अभि + नि + vहर का वर्त, प्र. पु., ए. व., क. खींच कर बाहर निकालता है, बाहर निकाल फेंकता है - रेय्य विधिः, प्र. पु., ए. व. - आणि अभिनिहनेय्य अभिनीहरेय्य अभिनिवत्तेय्य, म. नि. 1.169; अभिनीहरेय्याति एवं अभिनिहनन्तो फलकतो नीहरेय्य, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).403; ख. कार्यान्वित करता है, सक्रिय करता है - रि अद्य.. प्र. पु., ए. व. - ततियम्पि गमनं अभिनीहरि ध. स. अट्ठ. 411; सो... “पठवियं ठपेस्सामी ति पादं अभिनीहरि, अ. नि. अट्ठ. 1.219; दुतियम्पि गमनं अभिनीहरि, ध. स. अट्ठ. 411; ग. लगाता है, की ओर उन्मुख करता है - .... आणदस्सनाय चित्तं अभिनीहरति अभिनिन्नामेति, दी. नि. 1.67; चित्तं अभिनीहरतीति विपस्सनाचित्तं तन्निन्नं तप्पोण तप्पभारं करोति, दी. नि. अट्ठ. 1.182; घ. उत्पादित करता है, निष्पादित करता है, पूरा करता है - पवत्तितन्ति एत्थ धम्मचक्कं अभिनीहरति नाम, अ. नि. अट्ठ. 1.983; - रिं अद्य., उ. पु., ए. व. - यं कम्म अभिनीहरि अप. 1.51. अभिनीहार पु., अभिनीहरति से व्यु. [बौ. सं. अभिनिरि], क. गति, गतिशीलता - रो प्र. वि., ए. व. - वायोधातविफारेन सकळकायस्स पुरतो अभिनीहारो गमनन्ति वुच्चति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).262; ख. अभिप्राय - उम्मग्गो यथा च अभिनीहारो ... पहासमुदाहारो, अ. नि. 1(2).218; अभिनीहारोति पहाभिसरणवसेन चित्तस्स अभिनीहारो, अ. नि. अठ्ठ. 2.363; ग. उत्कट, आकांक्षा, अभिलाषा, प्रणिधान, बुद्धत्व की प्राप्ति हेतु दृढ़ संकल्प - अभिनीहारो नरुत्तम, बु. वं. 1.75; अभिनीहारोति अभिनीहारो नाम बुद्धभावत्थं मानसं बन्धित्वा बुद्धब्याकरणं अलद्धा ... वीरियमधिट्ठाय निपज्जनं, बु. वं. अट्ठ 69; - रं द्वि. वि., ए. व. - कल्लतापरिचितं ... अभिनीहारं खमतीति युज्जति देसना, नेत्ति. 24 - रेन तृ. वि., ए. व. - अभिनीहारेन ते भगवन्तो आगता, उदा. अट्ठ. 101; - स्स ष. वि., ए. व. - महन्तेन वायामेन अभिनीहारस्स समिज्झनतो, ध. प. अट्ठ. 2.135; केवल स. उ. प. के रूप में कता., गमना., पुब्बपत्थना., महा., समिद्धा के अन्त. द्रष्ट.; - करण नपुं.. अभिनीहार का प्रदर्शन, सुदृढ़, संकल्प का लेना - णे सप्त. वि., ए. व. - पत्थयतो अभिनीहारकरणे... इच्छितब्बा, सु.
For Private and Personal Use Only