________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनन्त
193
अनन्तर
[अनन्तप्रज्ञ], अनन्त प्रज्ञा वाला, अपरिमित प्रज्ञा वाला - तथागतो होति अनन्तपओ, सु. नि. 472; - पटिभानवन्तु त्रि., ब. स. [अनन्तप्रतिभानवत्], अनन्त प्रतिभा से सम्पन्न, अपरिमित प्रतिभा वाला- तदा अवोच भगवा, अनन्तपटिभानवा, अप. 2.147; - परिमाण त्रि., ब. स. [अनन्तपरिमाण]. अनन्त मात्रा वाला, अनन्त विस्तार वाला, अपरिमित विस्तार वाला - अनञ्जसाधारणे अनन्तापरिमाणे बुद्धगणे, उदा. अट्ठ. 226; - परिवारता स्त्री॰, भाव. [अनन्तपरिवारता]. अनन्त समूह में होने की अवस्था, अनन्त विस्तार में होने की स्थिति - अनन्तपरिवारता सुरूपता सुसण्ठानता ... एवमादीनि फलानि, खु. पा. अट्ठ. 23; - प्पभा स्त्री., [अनन्तप्रभा], अनन्त प्रभा, व्याम, अशीति और अनन्त नामक तीन प्रभाओं में से एक - ब्यामासीतिअनन्तपभायुत्ता होन्ति, सु. नि. अट्ठ. 2.122; - पोरिस त्रि.. ब. स. [अनन्तपौरुष], असंख्य सेनाओं वाला, वह, जिसके पास विपुल सेना हो - पहूतयोग्गो धनिमा, अनन्तबलपोरिसो, जा. अट्ठ. 7.102; - बल त्रि., ब. स. [अनन्तबल]. असीमित शक्ति से सम्पन्न, अत्यधिक बल वाला, अपरिमित बलोपपन्न - ... सो भगवा असमो असमसमो ... अनन्तबलो बुद्धबलपारमिं गतो, मि. प. 302; - बलवाहन त्रि., [अनन्तबलवाहन], असीमित सेना वाला - सकलजम्बूदीपे मिलिन्देन रुञा समो कोचि नाहोसि ... महाभोगो अनन्तबलवाहनो, मि. प. 4; - बुद्धवण्णनागाथा स्त्री., [अनन्तबुद्धवर्णनागाथा], एक गाथा का शीर्षक, ग. वं. 66; - भोगता स्त्री., भाव. [अनन्तभोगता], भोगसाधनों की परिपूर्णता, भोगसाधनों की प्रचुरता- अदिन्नादाना वेरमणिया महद्धनता ... अनन्तभोगता, खु. पा. अट्ठ. 23; - यस त्रि०, ब. स. [अनन्तयश], 1. अनन्त यश वाला, अपरिमित कीर्ति से विभूषित या अलंकृत - अनन्तञाणो अनन्ततेजो अनन्तयसो. महानि. 130; 2. पु., एक चक्रवर्ती राजा का नाम -
असीतिकप्पेनन्तयसो, चक्कवत्ती अहोसहं, अप. 1.111. अनन्त पु., एक नागराज का विशेष नाम, शेषनाग का एक अभिधान - अनन्तो नागराजा, अभि. प. 651; अनन्तभोगसंकाससंनिवेससिलायुता, चू. वं. 73.120. अनन्तर त्रि., [अनन्तर]. 1. तुरन्त आगे या पीछे विद्यमान, अगला, अग्रवर्ती - सुखस्सानन्तरं दुक्खं, दुक्खस्सानन्तरं सुखं, जा. अट्ठ. 3.409; इमरस अक्खरस्स अनन्तरं इमं । अक्खरं कातब्बन्ति, मि. प. 87; 2. एकदम तैयार, तुरन्त प्रकट होने वाला - पञ्जवतो कथेन्तस्स पटिभानं अनन्तरं
होति, स. नि. अट्ट, 1.132; 3. वह, जो बहुत अधिक आन्तरिक नहीं है, जो भीतरी नहीं है, अगूढ़ - देसितो ... मया धम्मो अनन्तरं अबाहिरं करित्वा, दी. नि. 2.78; - रं निपा., क्रि. वि. [अनन्तरं], तुरन्त बाद में, बिना किसी व्यवधान के बाद में आने वाला (षष्ठ्यन्त अथवा पञ्चम्यन्त के साथ प्रायः प्रयुक्त)- अनन्तरं हि जातस्स, जीविता मरणं धुवं, थेरगा. 553; मय्हं अग्गसावको ... ममानन्तरं सेनासनं ल« अरहति, जा. अठ्ठ. 1.215; मनोद्वारेपि सब्बेस, जवनानमनन्तरं, अभि. अव. 71; - रातीत त्रि., [अनन्तरातीत], सद्यः-व्यतीत, तुरन्त बीता हुआ, अभी अभी बीता हुआ - सो किर अनन्तरातीते अत्तभावे..., जा. अट्ठ. 2.204; -- रूपनिस्सय पृ., चौबीस प्रत्ययों में से अनन्तर नाम का एक प्रत्यय - अनन्तरूपनिस्सयो पन अनन्तरपच्चयोव, अभि. अव. 175; - क त्रि., ब. स. [अनन्तरक], तुरन्त फल देनेवाला, सद्यः-फलदायी - पञ्च कम्मानि आनन्तरिकानि, ध. स. 1035; मिच्छत्तत्तिके आनन्तरिकानीति अनन्तराये न फलदायकानि, मातुघातककम्मादीनमेतं अधिवचनं, ध. स. अट्ठ. 386; - गब्म पु., [अनन्तरगर्भ], अत्यधिक निकटवर्ती प्रकोष्ठ, पास वाला कमरा - अयम्पि मिगारसेट्टि अनन्तरगमे निसिन्नो धनञ्जयसेडिनो ओवादं अस्सोसिध. प. अट्ठ. 1.222; - गाथा स्त्री., [अनन्तरगाथा], तुरन्त बाद में आयी हुई गाथा - महासत्तोपि तेसं अनन्तरगाथाय कथेसि, जा. अट्ठ. 4.127; - गेहवासी त्रि., [अनन्तरगेहवासिन्], पड़ोसी, प्रतिवेशी, बहुत समीप में स्थित घर में रहने वाला - अनन्तरगेहवासीनं आरोचेत्वा मग्गं पटिपज्जि, जा. अट्ठ. 1.121; ध. प. अट्ठ. 1.137; - ट्ठपना स्त्री०, [अनन्तरस्थापना], क्रमसंगत पद्धति में रखना, क्रमबद्ध पद्धति में विन्यसन, क्रमानुबद्ध संस्थापना - अट्ठपनाति पठमुप्पन्नस्स अनन्तरछपना मरियादढपना वा, विभ. अट्ठ. 464; -- त्तभाव पु., [अनन्तरत्वभाव]. इस जन्म के तुरन्त पूर्व वाला जन्म - अनन्तरत्तभावे पनस्स माता यक्खिनी हत्वा निब्बत्ता, ध. प. अट्ठ. 2.291; -त्तिक नपुं.. [अनन्तरत्रिक], अभिधम्म में प्रयुक्त मातृकाओं के बीच अगली त्रिकमातृका - अनन्तरत्तिके
अतीतं आरम्मणं एतेसन्ति अतीतारम्मणा, ध. स. अट्ठ. 92; -- त्थ पु., तत्पु. [अनन्तरार्थ], बाद में आने वाला अर्थ, उत्तरकाल का अर्थ- एत्थापि ततोति पदपूरणमते निपातो, अनन्तरत्थे वा, सु. नि. अट्ठ. 2.98; - निरुद्ध त्रि, [अनन्तरनिरुद्ध], सद्यःनिरुद्ध, क्षण के व्यवधान के बिना
For Private and Personal Use Only