________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
65
98.
अज्जति
अज्जुन अज्जति अज्ज (भूवादि) का वर्त. प्र. पु., ए. व., कमाता अज्जित त्रि., अज्ज का भू. क. कृ., [अर्जित], अर्जन है, अर्जित करता है, - अज्ज सज्ज अज्जने, अज्जनं किया हुआ, कमाया हुआ - ता पु., प्र. वि., ब. व. - अज्जनकिरिया, अज्जति, सज्जति, सद्द. 2.345; धा. पा. अज्जनादीनि दुक्खानि अनुभोत्वापि अज्जिता, सद्धम्मो. 61; धा. मं. 16. अज्जतो प. वि., प्रतिरू. निपा. [अद्यतः], आज से लेकर अज्जितब्ब त्रि., अज्ज का सं. कृ., [अर्जितव्य], कमाने आगे - अनणो सो ममज्जतो, चू. वं. 47.28.
योग्य, अर्जन करने योग्य - ब्बो पु., प्र. वि., ए. व. -- तस्स अज्जदग्गे निपा., द्रष्ट. अज्जतग्गे.
अज्जितब्बो अच्चनारहो हितसुखत्थिकेन उपचितब्बोति अत्थो, अज्जदिवस पु.. [अद्यदिवस], वर्तमान दिन, आज का दिन खु. पा. अट्ठ. 179, पाठा. अच्चितब्बो. - सं द्वि. वि., ए. व. - हिय्यो पवत्तम्पि अज्जदिवसं न अज्जुक पु., वैशाली के एक भिक्षु का नाम - अथ खो सो पापुणि, जा. अट्ठ. 4.97.
गहपति आयस्मन्तं अज्जुकं एतदवोच, पारा. 79. अज्जन नपुं., [अर्जन], अर्जन, प्राप्त करना, अधिग्रहण, अज्जुकण्ण पु.. [अर्जकर्ण], एक वृक्ष का नाम - ण्णा प्र. धन की कमाई - अज्जनादीनि दुक्खानि अनुभोत्वापि अज्जिता. वि., ब. क. - अज्जुना अज्जुकण्णा च, महानामा च पुप्फिता, सद्धम्मो. 98; - नारह त्रि., [अर्जनाह], अर्जनयोग्य, कमाने जा. अट्ठ. 7.302. योग्य, अधिग्रहण करने योग्य - हो पु., प्र. वि., ए. व. - अज्जुण्ह/अज्जण्ह निपा., [अद्य + अहन], केवल आज अजेय्योति ... अज्जनारहो हितसुखत्थिकेन उपचितब्बोति के दिन, आज के दिन और रात के बचे हुए समय में - अत्थो, खु. पा. अट्ठ. 179, पाठा. अच्चनारहो.
विहरेम अज्जण्हो अग्गिसालम्हि, महाव. 29; अज्जण्हो, अज्जप्पभुति निपा., [अद्यप्रभृति], आज से लेकर - भन्ते, आगमेहि अज्ज नेगमस्स समयो, पारा. 334. अज्जप्पभुति अतीते काले पच्चक्खे वा अपच्चक्खे वा समीपे अज्जुन' पु.. [अर्जुन], एक गुणकारी छाल वाला वृक्ष, अर्जुन अज्जतनी विभत्ति होति, क. व्या. 421.
वृक्ष - अज्जुनो ककुधो भवे, अभि. प. 562, अज्जुना अज्जरत्ति स्त्री., आज की रात - त्तिं द्वि. वि., ए. व. - मम अज्जुकण्णा च महानामा च पुफिता, जा. अट्ठ. 7.302, अनच्छरियं अज्जरत्तिं हटभण्डं आहरित जा. अट्ट. 3.447; अज्जुना च पियङ्गुका, अप. 1.362, - रुक्ख पु.. [अर्जुनवृक्ष], अम्म, अज्जरत्तिं... तयोपि ... एकचितकस्मिं झायन्ति, ध. अर्जुन वृक्ष, अनोमदर्शी-बुद्ध के बोधिवृक्ष के रूप निर्धारित प. अट्ठ. 1.392.
वृक्ष का नाम - बोधि तस्स भगवतो, अज्जुनोति पवुच्चति, अज्जव पु./नपुं॰ [आर्जव], सरलता, सच्चाई, ईमानदारी - बु. वं. 323; अनोमदस्सिस्स पन भगवतो ... अज्जुनरुक्खो
अज्जवो च मद्दवो च, ध. स. 19; अज्जपञ्च च मद्दवञ्च बोधि, जा. अट्ठ. 1.46. .... खन्ती च सोरच्चञ्च, अ. नि. 1(1).114, स. उ. प. में अज्जुन पु., देवगब्भा के सातवें पुत्र का नाम - देवगभाय द्रष्ट, अनज्जव -- ता स्त्री॰, भाव., सरलता, अजिह्मता - जेट्टपुत्तो वासुदेवो नाम अहोसि ... सत्तमो अज्जुनो ... नाम या अज्जवता अजिम्हता अवङ्कता अकुटिलता-अयं वुच्चति अहोसि, जा. अट्ठ. 4.72. अज्जवो, ध. स. 286; - मद्दव नपुं., सरलता एवं दयालुता अज्जुन पु., राजा पाण्डु के एक पुत्र का नाम - अथज्जुनो या मृदुता - वे सप्त. वि., ए. व. - धम्मे ठितो अज्जवमद्दवे नकुलो भीमसेनो युधिहिलो सहदेवो च राजा, जा. अट्ठ. रतो. सु. नि. 253; - लक्खण त्रि., ब. स. [आर्जवलक्षण], 5.420... सरलता के लक्षण से युक्त, अवक्रता के लक्षण से युक्त - अज्जुन' पु., केकय क्षेत्र के एक राजा का नाम, महाभारत णा स्त्री., प्र. वि., ए. व. - कायचित्तानं अज्जवलक्खणा के सहस्रबाहु कार्तवीर्य अर्जुन का संक्षिप्त नाम - सहस्सबाहु वा, अभि. अव. 22.
अज्जुनो च अङ्गीरसे अपरज्झित्वा, जा. अट्ट. 5.130. अज्जसटिं निपा., आज से छः दिन पूर्व से - अज्जसदिन अज्जुन पु., थेरगा. की अट्ठाइसवीं कविता के रचयिता एक दिस्सन्ति, तेनायं समणो सुखी, स. नि. 1(1).198 (अज्ज स्थविर का नाम - थेरो समितिगुत्तो च ... नीतो सुनगो
छदिवसमत्तका पट्ठाय न दिस्सन्ति, स. नि. अठ्ठ. 1.210). नागितो, पविट्ठो अज्जुनो इसि, थेरगा. 90. अज्जसुवे निपा., अज्ज + सुवे, आज अथवा कल - अज्जुन पु., एक बुद्ध का नाम - अज्जुनो नाम सम्बुद्धो, अज्जसुवे ति पुरिसो, सदत्थं नावबुज्झति, जा. अट्ठ. 3.227. हिमवन्ते वसी तदा, अप. 2.89.
For Private and Personal Use Only