Book Title: Panchsangraha Part 01
Author(s): Hiralal Devchand, Pukhraj Amichand Kothari
Publisher: Yashovijayji Jain Sanskrit Pathshala Mahesana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005674/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMdramahattarAcArya viracita paMcasaMgraha prathama khaMDa (zrImAn AcArya zrI malagiri racita TIkAno anuvAda temaja sArasaMgraha, praznottarI Adi sahita) anuvAdaka (sva) paM. zrI hIrAlAla devacaMda - vaDhavANavALA saMpAdaka (sva) paM. zrI pukharAjajI amIcaMdajI koThArI adhyApaka - zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA. mahesANA prakAzaka zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA ane zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA (uttara gujarAta) phona naM. (02762) 51327 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthAMka 99 OM hrIM zrI zaMkhezvara-pArzvanAthAya namaH zrI caMdramahattarAcArya viracita paMcasaMgraha prathama khaMDa (zrImAnuM AcArya zrI malayagiri racita TIkAno anuvAda temaje sArasaMgraha, praznottarI Adi sahita) anuvAdaka (sva) paM. zrI hIrAlAla devacaMda - vaDhavANavALA saMpAdaka paM. zrI pukharAjajI amIcaMdajI koThArI adhyApaka - zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA. mahesANA prakAzaka zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA - zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA (uttara gujarAta) phona naM. (02762) 51327 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMdramahattarAcArya viracita paMcasaMgraha prathama khaMDa zrImAn AcArya zrI malayagiri racita TIkAno anuvAda temaja sArasaMgraha, praznottarI Adi sahita anuvAdaka (sva) paM. zrI hIrAlAla devacaMda-vaDhavANavALA saMpAdaka paM. zrI pukharAjajI amIcaMdajI koThArI sarvahakka prakAzakane svAdhIna graMtha Ayojana zAradAbena cimanabhAI ejayukezanala risarca senTara darzana', zAhIbAga, amadAvAda-380004. , - prathama AvRtti :vIra saMvat 2497, vikrama saMvata 2027, sane 1971 dvitIya AvRtti :vIra saMvat 2526; vikrama saMvata 2056; sane 2000 kiMmata :- rU. 350=00 mudraka :navaprabhAta prinTiMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda-1 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana vizvopakAri-zrutajJAnAya namaH karmasiddhAnta ane tadantargata A paMcasaMgrahanuM paThanapAThana karanArA sujJa mahAzayo A graMthanI mahattA ane vizeSatA keTalI che te sArI rIte jANe che ane A graMthanuM adhyayana ane adhyApana aneka varSothI jijJAsu AtmAo karI rahyA che, eTale A viSayamAM vadhu kaMI lakhavAnI AvazyakatA amane jaNAtI nathI. paraMtu saMskRta bhASAnA ajANa evA paNa tattvajijJAsu vargane A viSayanuM jJAna sulabha thAya tethI vaDhavANanivAsI sva. paMDitazrI hIrAlAla devacaMdabhAIe A graMthanA prathama bhAganI mahopakArI pUjya malayagirijI mahArAja kRta TIkAno gujarAtI anuvAda taiyAra karI vi. saMvata 1991mAM pote ja tenuM prathama prakAzana karela. paNa chellAM keTalAMka varSothI te pustaka durlabhya thavA lAgyuM tethI A viSayanA abhyAsakonI jarUriyAta pUrI pADavA sva. paramapUjaya prAtaHsmaraNIya 1008 zrI vijayabhaktisUrIzvarI mahArAja sAhebanA sva. ziSyaratna panyAsapravara paramapUjya 1008 zrI kanakavijayajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna paramapUjya munizrI rucakavijayajI mahArAja sAhebane A graMthanuM punaH prakAzana karAvavAnI tIvra utkaThA thaI ane A hakIkata A saMsthAnA bhUtapUrva vidyArthI ane muMbaI goDIjImAM cAlatI paramapUjaya jagadaguru vijayahIrasUrIzvarajI pAThazALAnA paMDita zrI vasaMtalAla maphatalAlane jaNAvI ane teono paNa A kAryamAM sahakAra maLatAM pUjayazrInI utkaMThA sakriya banI ane sva. paMDitazrI hIrAlAla devacaMdabhAInA laghubhrAtA zrIyuta sukhalAla devacaMdabhAIne A icchA jaNAvatAM teozrIe paNa A graMthanuM punaH prakAzana karavA saharSa maMjUrI ApI. tyArabAda pUjyazrIe yogya pheraphAra sAthe A graMthanuM saMpAdana karavAnuM kArya saMsthAnA adhyApaka pukharAjajI amIcaMdajIne jaNAvela ane teozrIe aviratapaNe be varSa sudhI prayatna karI A graMthano mULa anuvAda kAyama rAkhI phUTanoTo AdimAM yogya pheraphAro karavA sAthe abhyAsakonI saraLatA mATe dareka bAranA aMte mULa graMthanA sArarUpe chatAM gahana viSayane saraLa karavApUrvaka ane keTalAka navIna gahana padArthonuM paNa jJAna thaI zake te rIte sArasaMgraha tathA praznottarI jAte taiyAra karela che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAn candrarSi mahattarAcArya viracita paMcasaMgraha graMthanA prathama bhAganuM punaH prakAzana zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA--mahesANA dvArA thAya che te AnaMdano viSaya che. AvA karmasAhityanA viziSTa graMthanA abhyAsako jainazAsanamAM caturvidha saMghamAM che tethI punaH prakAzanano amUlya avasara maLyo che. vIra saMvat 2497mAM prakAzita thayela prathamAvRttinI nakalo khalAsa thaI javAthI abhyAsaka varganI mAMgane pahoMcI vaLavA punaH prakAzana karIe chIe. karmasAhityanA A mahAn graMthamAM karma saMbaMdhI anekavidha gaMbhIra viSayo sUkSmAtisUkSmarUpe saraLa bhASAmAM samajAvyA che. vistRta viSayAnukramaNikA jovAthI teno khyAla AvI zake che. sva. pU A zrIdharmadhuraMdhara sUrIzvarajI ma. sA tathA sva. paM. zrIpukharAjajI amIcaMdajI Adie prastAvanA vageremAM lakhela potAnA vidvattApUrNa lekho dvArA A mahAn graMthanI vizadatA, uttamatA, gahanatA, upakAritA ane upayogitA jANI zakAya che. agatyanI kahevA yogya bAbato prathamAvRttinA prakAzakIya nivedanamAM jaNAvela che. A graMthanI dvitIyAvRttinA prakAzanamAM sahAyabhUta thanAra dareka sujJa mahAzayono prayAsa kharekhara stutya-anumodanIya che. khAsa karIne pustaka-prakAzana saMbaMdhI kArya, prUpha AdinuM kaSTasAdhya ane samayasAdhya kAma aneka kAryomAM vyasta hovA chatAM paM. zrI jitendrabhAI bAbulAla zAhe karI ApyuM che te badala amo teozrIno A sthaLe AbhAra mAnIe chIe. paMcasaMgrahanA prathama bhAganA punaH saMpAdanakAryamAM tathA mudraNakAryamAM pUratI kALajI rAkhavAmAM AvI che. chatAM chadmasthatAvaza koI skhalanA rahI gaI hoya to sujJa puruSoe sudhArI amone jaNAvavA namra vinaMtI che. AjanA vaijJAnika yugamAM karmavijJAnane adbhuta rIte samajAvanAra dravyAnuyoganA A mahAna graMthano jijJAsu-mumukSu abhyAsako talasparzI-UMDANathI abhyAsa karI svapara Atmahita sAdhavA sAthe A viSayanA navA abhyAsako taiyAra karavAmAM prayatnazIla bane ane jainasamAjamAM A adhyayananI paraMparA satata vegavaMtI banI rahe. e ja maMgala kAmanA. mahesANA vIra saMvat 2525 vikrama saMvat 2055 zAsana sthApanA dina tA. 26-4-1999 li zrI saMgha sevaka DaoN. maphatalAla jUThAlAla zAha A sekreTarI zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA, mahesANA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be bola karmasAhityanA abhyAsakonI vizeSa jijJAsAne saMtoSanAra ane karmasaMbaMdhI aneka viSayonuM suMdara rIte pratipAdana karanAra "paMcasaMgraha' nAmaka graMtha jainadarzananA aneka prasiddha graMthomAMno eka che. paMcasaMgraha bhA. 1 ane bhA. 2 ema be vibhAgamAM gujarAtI bhASAntara sva. paM. zrI hIrAlAlabhAI devacaMda dvArA lagabhaga 36 varSa pUrve prasiddha thayela. paNa hAlamAM tenI nakalo aprApya hovAthI karmagraMthonA abhyAsa pachI vizeSa abhyAsIone abhyAsa karavAmAM muzkelI rahetI hatI. A hetuthI "paMcasaMgraha' graMthanuM gujarAtI bhASAmAM punaH prakAzana thAya tenI ghaNA samayathI jarUra hatI. AthI paMcasaMgraha bhA. 1nuM gujarAtI prakAzana je thaI rahyuM che, te kharekhara prazaMsanIya che. " A prakAzana saMbaMdhamAM sva. pa. pU. AcAryadeva zrI vijayabhaktisUrIzvarajI mahArAjazrInA ziSyaratna pa. pU. AcAryadeva zrI vijayapremasUrIzvarajI ma. zrIe zubha AzIrvAdathI tathA sva. AcAryadevazrInA ziSyaratna svapa. pU. paM. zrI kanakavijayajI ma. zrInA ziSyaratna pa. pU. munirAjazrI rucakavijayajI mahArAja sAheba ke jeozrIne pUrvAcAryonA graMthaprakAzanamAM anero rasa che. teozrInI satyeraNAthI A graMthanuM punaH prakAzana thaI rahyuM che te kharekhara avasarocita che. zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANAnA adhyApaka, karmazAstranA sArA anubhavI paMzrI pukharAjajI amIcaMdajIe dareka kAranI pAchaLa praznottarI ane sArasaMgraha mUkI tema ja jarUrI yaMtro taiyAra karAvI yogya sthaLe mUkI karmagraMthanA abhyAsIonI aneka muzkelIo dUra karI A prakAzananuM suMdara saMpAdana karela che, je atyaMta anumodanIya che. - paMcasaMgraha bhA. 2 jo athavA kammapayaDI graMthanuM paNa A rIte suMdara prakAzana thAya, jethI karmazAstranA abhyAsIone vizeSa sugamatA thAya te mATe yogya prayatno karavA pU. mahArAjazrIne namrapaNe vinaMti karuM chuM. aMtamAM abhyAsIvarga A prakAzanano sArI rIte upayoga karI prerakazrI tathA saMpAdakanA prayatnane vizeSa sArthaka banAvI sva-para kalyANa sAdhe evI aMtakaraNathI AzA rAkhuM chuM. The. goDIjI jaina maMdira, pAyadhunI, muMbaI-3 saM. 2027 jeTha suda 3 vasaMtalAla ema. dozI tA. 27-pa-71 guruvAra adhyApaka-zrI hIrasUrIzvarajI jaina saMskRta pAThazALA - 1 - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdakAranI prathamavRttinI prastAvanA karmagraMthanA jJAnano vadhAre pramANamAM phelAvo thAya te uddezathI A graMthanuM bhASAMtara karavAnI zarUAta lagabhaga be varasa pahelAM karI hatI. A graMthanA kartA zrImAn caMdramahattarAcArya che ane TIkAkAra zrImAn AcArya malayagirijI mahArAja che. e baMne AcAryo prakhara vidvAna hatA. teo kyAre thayA, kyAM thayA ane teoe kayA kayA graMthonI racanA karI vagere saMbaMdhe mane vizeSa mAhitI nathI tema ja te viSayano mane abhyAsa paNa nathI. te bAbata te viSayanA abhyAsI vidvAnone soMpI dauM chuM. A graMthamAM lagabhaga eka hajAra gAthA che, jenI aMdara chaye karmagraMthanuM, ATha karaNanuM tathA tene lagatI bIjI ghaNI bAbatonuM bahu vistArathI nirUpaNa karavAmAM AveluM che. temAMno pahelo bhAga ApanI samakSa rajU thAya che. A bhAgamAM pAMca dvAra che. temAMnA pahelA dvAramAM yoga upayoga ane guNasthAnakonuM vistArapUrvaka varNana che, bIjA dvAramAM satpada prarUpaNAdi nava dvAronuM varNana che, trIjA dvAramAM bAMdhavA yogya ATha karmanuM varNana che, cothA dvAramAM sattAvana baMdhahetunuM varNana che ane pAMcamA dvAramAM prakRtibaMdhAdi cAra tathA udaya ane sattAnuM savistara varNana kareluM che. A viSayane vizeSa spaSTa ane sarala karavA mATe jyAM jyAM upayogitA jaNAI tyAM tyAM TippaNo ApavAmAM AvyAM che. malayagiri mahArAje TIkAmAM A viSayane bahu ja spaSTa karelo hovAthI temanI ja TIkAnuM bhASAMtara karmagraMthanA abhyAsIone bahu upayogI thaze ema mAruM namra mAnavuM che. A pustaka lakhavAmAM prathama preraNA ane utsAha ApanAra zrImAn AcArya vijayanItisUrijI che. tathA karmagraMthanA abhyAsamAM preraNA karanAra mesANA yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAnA sthApaka zrImAnuM zeTha veNIcaMdabhAI tathA mAstara vallabhadAsa mAvAbhAI che ke jemanI nIce rahI mesANA yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM tathA bharUca nivAsI zeTha anupacaMdabhAI malakacaMda pAse karmagraMthano abhyAsa karyo hato jene lIdhe A pustaka huM taiyAra karI zakyo chuM. mATe te badhAnI kRtajJatApUrvaka ahIM huM noMdha lauM chuM. te sivAya karmaprakRtino abhyAsa te viSayanA khAsa abhyAsI zrImAn AcArya vijayadAnasUrijInA ziSya zrImAn AcArya vijayapremasUrijI pAse temaja prasaMge upasthita thayelI zaMkAonA khulAsA paNa temanI pAsethI meLavyA hatA mATe temanA upakAranI noMdha lIdhA vinA rahI zakato nathI. tathA bIjAoe jemaNe mane pratyakSa ke parokSa sahAya ApI hoya temano paNa upakAra mAnuM chuM. tathA taiyAra pharamAo vAMcI ApavAmAM bhAvanagara nivAsI zeTha kuMvarajIbhAIno tathA mArA vaDIlabaMdhu samAna ane Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMge prasaMge aneka prakAranI kiMmatI salAha ApanAra paMDita bhagavAnadAsabhAIno paNa AbhAra mAnuM chuM. AcArya mahArAja zrImAnuM vijayanItisUrijI mahArAjano A sthaLe pharI AbhAra mAnuM chuM ke jemanI preraNA ane protsAhana sivAya A graMtha taiyAra karI zakyo na hota. A viSaya ghaNo gahana hoI bhUlo thavAno saMbhava che. vidvAna puruSo mArA para kRpA karI saghaLI bhUlo sudhAraze ane mane jaNAvI anugRhIta karaze. chevaTe mArAthI paramAtmA mahAvIranA siddhAMta viruddha je kaMI lakhAyuM hoya te mATe mithyAdukRta daI viramuM chuM. li. namra sevaka, hIrAlAla devacaMda Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH vartamAnakALamAM jaina zvetAmbara saMpradAyamAM karmavAdane lagatA je Agamo ane je graMtho maLe che temAM prastutagraMthanuM mukhya sthAna che e hakIkata karmasiddhAMtanA jANanArAothI ajANa nathI. bhAratIya dareka darzanamAM koI ne koI rIte ochA ke vadhu pramANamAM karmavAdanuM sthAna goThavAyeluM che paraMtu jainadarzanamAM jema syAdvAda ahiMsAvAda AdinuM jeTaluM vistRta ane vyavasthita svarUpa che tevuM ja vistRta ane vyApaka pramANamAM karmavAdanuM sthAna raheluM che. tevuM karmavAdanuM sthAna anya koI darzanamAM jovA maLatuM nathI. A hakIkata nakkara hovA chatAM jainadarzana kevala karmavAdane ja mAne che e mAnyatA bhUlabharelI che. kemake karmavAdanI jema A darzana kALa, svabhAva, niyati ane puruSArtha A cAra vAdone paNa teTaluM ja mahattva Ape che ane bhinna bhinna kAryomAM teomAMnA koI ekane mukhya rAkhI bAkInAone gauNa tarIke svIkAre che. jainadarzanamAM ghaNAkharA AgamomAM chUTaka chUTaka karmane lagatI vicAraNAo jovA maLe che paraMtu hAlamAM jeno viccheda che te dRSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM karmapravAda nAmanA saMpUrNa pUrvamAM ane agrAyaNIya nAmanA pUrvanA keTalAya bhAgomAM sAMgopAMga savistRta vicAraNAo ka2vAmAM Avela che ane te ja pUrvazrutanA AdhAre pUjya candrarSi mahattarAcArye 991 gAthA pramANa A paMcasaMgraha mULa graMthanI ane tenA upara lagabhaga navathI dazahajAra zloka pramANa svopajJa TIkAnI racanA karelI che ane pUjya AcArya malayagirijI mahArAja sAhebe aDhAra hajAra zloka pramANa TIkA racela che. prastuta graMthanA kartA AcArya zrI candramahattarAcArya kyAre thayA ? ane teozrIe bIjA koI graMtho racela che ke nahi te bAbata khAsa koI spaSTa ullekha maLato nathI. mAtra svopanna TIkAnA aMte prazastimAM pote 'pArzvarSinA ziSya candrarSi nAmanA sAdhu vaDe' ATalo ullekha maLe che paNa teozrI mahattarapadathI vibhUSita hatA ema keTalAya sthaLe jovAmAM Ave che ane mahattara zabda vIranI navamI dazamI sadImAM vadhAre pracalita hato tethI teozrI navamI tathA dazamI sadImAM thayela haze ane mahattara padathI vibhUSita haze ema anumAna karI zakAya che. TIkAkAra pUjya AcArya malayagirijI mahArAja sAhebanuM paNa spaSTa jIvanacaritra cAMya jovAmAM AvatuM nathI paNa A AcArya mahArAja kalikAlasarvajJa pUjya A hemacandrasUrIzvarajI mahArAjanA samakAlIna hatA ane teozrIe sarasvatIdevInI ArAdhanA karI Agamo tathA prakaraNAdi upara TIkA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racavAnuM varadAna prApta karela tethI teozrIe ghaNA Agamo tathA prakaraNAdi upara saraLa ane suMdara karela TIkAo Aje paNa prApta thAya che. pUjaya prerakazrInA dAdAguru pUjayapAda sva AcArya vijayabhaktisUrIzvarajI mahArAja sAhebane paNa A viSayamAM khUba ja rasa ane tattvasparzI bodha hato tethI mahesANAmAM teozrI jyAre jayAre padhAratA tyAre tyAre mane upAzraye bolAvatA ane haMmezAM kalAko sudhI ATha karaNo ane temAM AvatA upazamanAkaraNa, kSapakazreNi Adi viSayonI ghaNI ja UMDANapUrvaka vicAraNAo karavAno ane teozrInI pAsethI mane navuM navuM jANavAno lAbha maLato hato temaja teozrInA ziSyaratna sva. paramapUjya paMnyAsazrI kanakavijayajI mahArAja sAhebane paNa A viSayano eTalo ja rasa hato ane tethI ja teozrInA ziSyaratna ane prastuta graMthanA preraka parama pUjaya munizrI rucakavijayajI mahArAja sAhebe paNa mahesANAmAM cAturmAsa daramyAna apramatta bhAve cha mAsa sudhI satata athAga prayatna karI karmaprakRti Adi graMthono tattvasparzI mananapUrvaka suMdara abhyAsa karyo tyArathI ja A viSaya upara teozrInuM ciMtana satata cAlu ja rahyuM ane avasara prApta thatAM paMcasaMgraha graMthanuM keTalAya sudhArAvadhArA sAthe punaH anuvAda karavAnuM kArya bhAIzrI vasaMtalAla maphatalAla dvArA mane suparata karavAmAM AvyuM ane mArI cakSuvikalatA AdinA kAraNe parAdhInatA hovA chatAM A kArya karavAmAM mane paNa ghaNuM navIna vicAravA ane jANavA maLaze ema mAnI meM saharSa teno svIkAra karyo. A viSaya eTalo badho gahana hovAthI aneka varSo sudhI tenA upara ciMtanamanana karavA chatAM teno vizALa bodha azakya nahi to duHzakya to mAnI zakAya. tethI te viSayano mane khAsa bodha na hato chatAM trIsa varSa pahelAM A saMsthAnA mAnada maMtrI DaoNkTara maganalAla lIlAcaMdabhAIe ane bhUtapUrva menejara ane mArA vidyAguru pUjya murabbI zrI prabhudAsa becaradAsabhAIe athAga prayatna dvArA A viSayanA niSNAta sInora nivAsI paMDita zrIyuta caMdulAla nAnacaMdabhAInI saMsthAmAM khAsa nimaNUka karI teozrInI pAse mane tathA mArA sahAdhyAyI bAbulAla savacaMdabhAIne A viSayano zakya teTalo sAro ane sacoTa bodha karAvavA kammapayaDI Adi graMthono mananapUrvaka abhyAsa karAvela ane chellAM dazeka varSathI siddhAMtamahodadhi svargastha AcAryadeva 1008 zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI ane teozrInI nizrAmAM karmasiddhAMtono ati UMDANapUrvaka abhyAsa karI saMzodhana karavApUrvaka karmasAhityane lagatA aneka navIna graMthonA nirmAtA pa. pU. munirAja zrI jayaghoSavijayajI ma. sA., dharmAnaMdavijayajI ma. sA., vIrazekharavijayajI ma. sA. ane jagacaMdravijayajI ma. sA. Adi aneka muni bhagavaMtonI atyanta kRpAdRSTithI mane te navA graMtho vAMcavA ane manana Adi karavAno temaja prasaMgopAtta thayela zaMkAonuM samAdhAna Adi meLavavAno apUrva lAbha maLato hato. ane A graMthamAM paNa sArasaMgraha, praznottarI temaja TippaNo Adi lakhavAmAM teozrIe banAvela uttarapayaDIbaMdho Adi aneka graMthomAMthI vizeSa mArgadarzana maLyuM ane taduparAMta teozrIe jAte paNa potAnA amUlya samayano bhoga ApI keTalAka mArmika viSayonA AgamapATho Adi batAvI suMdara khulAsAo Apela. Ama A viSayano mane kaMIka bodha thavAthI A graMtha saMpUrNa taiyAra karI zakyo chuM. tethI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 mAtRsaMsthA zrImad yazovijayajI pAThazALAno, pUjya vidyAguruono ane svargagata paramapUjya AcAryadeva zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja sAheba Adino huM atyanta RNI chuM ane te sarvano jeTalo AbhAra mAnuM teTalo ocho ja che. sArasaMgraha AdinuM saMpUrNa meTara prathama dvAranuM paramapUjya munirAja zrI jagacandra vi. ma sA, dvitIya dvAranuM paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAle, tRtIya dvAranuM munirAja zrI mahAbhadravijayajI ma sA, jayaghoSavijayajI ma sA, vIzekharavijayajI ma. sA. ane paMDita zrI chabIladAsa kezarIcaMdabhAIe ane ekathI pAMce dvAranuM meTara paMDita zrI amulakhadAsa mULacaMdabhAIe temaja paMcama dvAranuM meTara pa. pU jayaghoSa vi ma sA tathA vIrazekhara vi mahArAja sAhebe tathA pU. munirAja zrI kuMdakuMdavijayajI ma. sAhebe khUbaja kALajIpUrvaka tapAsI Apela ane teozrInI sUcanAthI yogya sudhArAo paNa karela che. bhAI punamacaMda kevaLacaMda tathA paMDita zrI bAbulAla savacaMdabhAInuM.paNa keTaluMka mArgadarzana maLela tethI A sthaLe te sarvano huM khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. tathA zuddhipatraka banAvavA Adi A graMthanA saMpUrNa kAryamAM saMsthAnA bhUtapUrva adhyApaka bhAI zrI ratilAla cImanalAle saMpUrNa sahakAra Apela ane presakopI AdinA kAryamAM gRhapati zAntilAla somacaMdabhAI tathA adhyApaka vasaMtalAla narottamadAsano paNa sahakAra maLela che. sArasaMgrahAdika taiyAra karavAmAM zakya teTalI kALajI rAkhavA chatAM chadmasthatA doSa tathA presadoSa AdinA kAraNe kaMIpaNa skhalanA rahI gaI hoya ane koIpaNa sthaLe kaMI paNa Agamaviruddha lakhAyuM hoya te badala saraLa bhAve mithyAduSkRta mAguM chuM ane A viSayanA niSNAta sujJa mahAzayone je kaMI kSatio jaNAya te jaNAvavA namrabhAve vijJapti karavApUrvaka viramuM chuM. vIra saMvat 2497 vikrama saMvat 2027 vaizAkha vada 7 somavAra tArIkha 17-5-1971 li vaDagAma (rAjasthAna) nivAsI pukharAja amIcaMdajI koThArI zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANA (u.gu) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % Cii gaI nama: upodyAta Astika gaNAtA dareka darzano AtmAne mAne che. AtmA mAnavo e eka vAta che ane te kevo che? e jANavuM e bIjI vAta che. AtmAno svIkAra karyA chatAM tenuM yathArtha svarUpa samajavAmAM bhalabhalA thApa khAI gayA che. ne te kAraNe AtmAne mAnavA chatAM kharekhara na mAnavA jevI sthitimAM mukAI gayA che. jainadarzana AtmAnuM ja svarUpa samajAve che, te zraddhA ane Agamagamya che. chatAM AtmA aMge utpanna thatA te te aneka praznonuM suMdara samAdhAna temAM maLe che. jainadarzana anusAra AtmA che, AtmA anaMta che. AtmAnA pradezo asaMkhyAta che. dareka AtmAnuM svarUpa samAna che. nigoda e AtmAnI anAdikAlIna sthiti che. bhavitavyatAnA baLe AtmA nigodamAMthI nIkaLe che ane uttarottara AgaLa vadhe che. bhavya hoya to chevaTe mokSa pAme che. abhavya AtmA nava raiveyakanI uparanI devagati paNa pAmI zakato nathI. abhavya AtmAno saMsAra anAdi anaMta che. bhavya AtmA je vyavahAramAM Avelo che teno saMsAra anAdi sAnta che. saMsArano aMta thayA pachI pharI saMsAramAM AvavApaNuM rahetuM nathI. Atmapradezo prakAzanI jema thoDA kSetramAM rahI zake che ane prasarI paNa zake che. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne sAdhika hajAra yojananA mULabhUta zarIramAM te rahe che. uttara vaikriya zarIranI apekSAe sAdhika lAkha yojananA zarIramAM te rahe che. samuddhAtanI vicAraNAe caudarAja-lokakSetravyApI paNa bane che. sAmAnya rIte saMsArI AtmA svazarIravyApI che ane siddha AtmA chevaTe je zarIra choDe che tenA : bhAga ghanasvarUpe sadAkALa rahe che. AtmAnA dareka pradezo vizuddha chatAM anAdisiddha vibhAvasvabhAvane kAraNe ATha pradeza sivAya pratyeka pradeza avarAyelA rahe che. jayAM sudhI jIva saMsAramAM che, tyAM sudhI e AvaraNa rahyA ja kare che. jIva upara AvaraNa karanAra je dravya che te karma che. karma e ajIva che, pudgalasvarUpa che, sUkSma che. upayogamAM AvatA pudgalaskaMdhomAM sarvathI sUkSma A karma che. karmane svIkAryA vagara vizvataMtranI vyavasthA koI rIte saMgata thaI zakatI nathI. dareka darzanamAM karma athavA karmane anurUpa koIpaNa tattva svIkArAyuM che. te te tattvane mAnyA pachI paNa tenI vicAraNAmAM thoDe jaIne dareka darzano aTakI paDyAM che. jyAre jainadarzana A viSayamAM Aje paNa khUba AgaLa che. karmaviSayaka adhyayana karanArane jainadarzananuM karmasAhitya sAMgopAMga vAMcavuM hoya to paNa varSo joIe. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 karmanuM svarUpa samajavA mATe keTalIka vAto khyAlamAM rAkhavA jevI che. karmanAM pudgalo che, vibhAvadazAmAM vartato AtmA te pudgalo grahaNa kare che. AtmA sAthe te pudgalo ekameka thaI jAya che. A sarva svabhAvasiddha che. agni AkAzane bALI zakato nathI ane caMdana AkAzane ThaMDaka ApatuM nathI evuM A viSayamAM nathI. madirA buddhine bagADe che ane brAhmI buddhine sphUrti Ape che. eTale tarkathI para viSayomAM padArthane asaMgata karatA tarka AgaLa karIne vicAraNA karanAra jIva bhUla kare che. baMdhAyelA karma AtmAnA guNane dabAve che. e je je guNane dabAve che tene anurUpa karmanAM nAma che. A kAraNe karmanA mULa ATha prakAra paDyA che. dareka karmanA uttara vibhAga che. A uttara prakRtio sudhInuM svarUpa vistArathI maLe che. paNa tenI avAntara prakRtio, temAM paNa bhedo vagere vicAraNAo paNa chUTI chavAI thayelI che. vizvamAM jaNAto jIvano koI paNa bhAva evo nathI ke jemAM karma bhAga na bhajavatuM hoya. karma kema baMdhAya che ? karmabaMdhanAM kAraNa kayAM che ? ityAdi vicAro vyavasthita karavAthI karmanuM svarUpa yathAvat samajAya che. kAraNa dUra karavAthI tene lIdhe AvatAM karmo baMdha thAya che. pachI karma baMdhAtuM hoya topaNa AtmAnA te te guNane te karma DhAMkI zakatuM nathI. bAMdheluM karma avazya bhogavavuM paDe che. e bhoga rasathI ane pradezathI ema be prakArano che. pradezathI dareka karma vedavuM ja paDe. rasathI vedAya paNa kharuM ane na paNa vedAya. rasathI vedAtuM ja karma vedAya che evuM samajAya che. karmamAM parivartana eTale pheraphAra thaI zake che. mULa svabhAva kAyama rahe che paNa avAntara parAvartana thAya che. avAntara parAvartanamAM paNa konuM thAya, konuM na thAya ityAdi svarUpa samajavA jevuM che. baMdhAyeluM karma jIva dhAre to jaladI paNa vedI zake che. karmamAM A sarva kArya karanAra je prakriyA te karaNa kahevAya che. e karaNo ATha che. 1. baMdhana, 2. saMkrama, 3. urtanA, 4. apavartanA, 5. udIraNA, 6. upazamanA 7. nitti ane 8. nikAcanA. A karaNonI vicAraNA karavAthI karma aMge jIva zuM karI zake che ? enuM bhAna spaSTa thAya che. vizvataMtranuM niyamana karanArA pAMcamAM karma paNa che. kALa, svabhAva, niyati, karma ane puruSArtha e pAMca che. e pAMca maLyA sivAya koIpaNa kArya thatuM nathI e niyama che. chatAM paNa kAryavizeSe eka-bIjAno pradhAna-gauNabhAva avazya rahe che. kALa-svabhAva ne niyatinI vivakSA gauNa karIne AgamomAM karma ane puruSArtha aMge keTalIka viziSTa vicAraNAo balAbala aMge karI che. karma baLavat che ke puruSArtha baLavAn che ? e prazna aDIkhama sadAne mATe khaDo ja rahyA kare evo che. kAraNa ke vizvamAM banne rIte banatuM AvyuM che, bane che ane banyA karaze. kyAreka karma AtmA upara jora karI jAya che to kyAreka AtmA karma upara jora karI jAya che. zrI bhagavatIjI sUtramAM paNa e hakIkata spaSTa kahI che. "styavi mmArUM vahiyArUM, tyavi gappA vRttio". AtmAne svAdhIna puruSArtha che. bhavya puruSArtha keLavIne karmabaMdhanamAMthI sadA mATe mukta banavuM e paramadhyeya che. e dhyeyanI siddhi anaMtA AtmAoe karI che. eTale jIve karma sAme Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 satata jajUmavAnuM cAlu ja rAkhavuM e kartavya che. 'bhAgyamAM nathI, karma ADuM Ave che. karma kAThuM che' ityAdi vicAro AgaLa karIne jIvane puruSArthamAM nirbaLa banAvanArA AgaLa vadhI zakatA nathI. karma dravyo Ape che, dravyathI dUra rAkhI zake che, karma kSetra-kALanuM niyamana karI zake che. karma jIvane vibhAvadazAmAM mUkI zake che. paNa karma AtmAnA mULabhUta guNone ApI zakatuM nathI. te to te dUra thAya tyAre ja prakaTa thAya che. dareka jIvane svakRta karma ja bhogavavAnuM hoya che. temAM bIjA sahAyarUpa-nimitta bane che, paNa anyanuM karma anyane upayogI thatuM nathI. nizcitapaNe A niyama che. chatAM vyavahAramAM A aMge cAra prakAra che. 1. 'potAnuM kareluM karma poteja bhogave'--A hakIkata to prasiddha che. A aMge udAharaNo zodhavA javA paDe evuM nathI. 2. 'potAnuM kareluM karma bIjA bhogave-bIjAne lAbha Ape.' A vAta mULabhUta niyamathI viruddha jevI lAge, paNa vAstavamAM evuM nathI. A bIjA prakA2ne kAraNe ja jIva eka bIjA upara upakAra karI zake che. "parasparopagraho nIvAnAm' e tattvArtha sUtranuM paNa e rahasya che. eTale keTalAMka karma evAM hoya che ke jeno sIdho upayoga potAne kazo na hoya ne te bIjAne sAruM yA mAThuM phaLa ApatuM hoya. jema vizalyAne hAthe apAyelI auSadhi lakSmaNane zalya rahita karavA samartha banI. emAM vizalyAne evA karmano udaya hato ke tene hAthe ja zalya maTe, potAne e karmanuM kAMI sIdhuM phaLa nathI teno lAbha to bIjAne maLe che. karmasiddhAMta aMge upara uparathI jaNAto A virodha kharekhara virodha nathI. eka yazaH Adi nAmakarma veda che. jyAre bIjAne sAta vedanIya Adi karma vedAya che. Ama eka-bIjAne sArA karma udayamAM lAvavAmAM nimitta bane che. 3. 'potAnuM kareluM karma pote tathA bIjA ema ubhaya bhogave che.' A prakA2 paNa uparanA jevo ja che; phera eTalo che ke karmanuM phaLa potAne paNa lAbha--dekhIto lAbha Ape che. evA keTalAMka puNya ane pApanA udayo che. ke je puNyapApanA udayavALo jIva pote ane tenI sAthe saMkaLAyelA sukhI-duHkhI thatA hoya che. vizvamAM A prakAra paNa sulabha rIte jovAmAM Ave che. AnuM samAdhAna paNa bIjA prakAranI jema samajI zakAya evuM che. 4. 'potAnuM karma nathI potAne upayogI ke nathI bIjAne.' A prakAramAM keTalAMka tuccha karmo Ave che. bIjI rIte je karma pradezamAtrathI bhogavAI jAya che te karma dekhItI rIte kazA upayogamAM AveluM gaNAtuM nathI. prathama rIte vanya kusuma jevuM e che. bIjI rIte vagara varase vIkharAI gayelA vAdaLa jevuM e che. karma bhogavavAmAM dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhava pradhAna bhAga bhajave che. A pAMcanA saMgama sivAya karmano bhoga thaI zakato nathI. karmanuM adhyayana karavA mATe graMtho ghaNA che. tenuM kramasara adhyayana paraMparAgata cAlyuM Ave che. prAthamika graMthothI laIne Toca sudhInA graMtho che. vyAkaraNanA adhyayananI jema A adhyayana be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che, eka prakriyA anusArI ane bIjuM tarkAnusArI. jema vyAkaraNamAM keTalAka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 rUpa-sAdhanikA AdimAM kuzaLa hoya che to keTalAekane e viSayamAM kacAza hoya che paNa teo vyAkaraNanA UMDA vicAro karI zake che, te aMgenI carcA zAstrArtha karavAmAM temane majA Ave che. e pramANe keTalAka karmanI prakRtio, tenA guNasthAnaka AzrayI baMdha, udaya, udIraNA ane sattA mArgaNA anusAra guNasthAnako ane baMdhAdi ema sUkSmAtisUkSma bheda-prabhedonI vicAraNAmAM sAro rasa dharAvatA hoya che. paNa teo enA hetuo vicAravAmAM gUMcavAI jAya che. bIjI bAju keTalAkane hetuonI vicAraNA sArI phAve che. teone prakRtio AdinI gaNanAmAM rasa Upajato nathI. zrAvakomAM pUrve karma saMbaMdhI adhyayanano rasa viziSTa kSetromAM sAro jovAmAM Avato hato. Aje paNa che paNa pUrva jevo jovAto nathI. arthalakSI adhyayana vadhavAne kAraNe emAM oTa AvI che e eka pradhAna kAraNa che. A adhyayana jIvane karma ochA karavAmAM atyanta upayogI che evuM samajAya to A viSayamAM rasa vizeSa vadhe. jemAM rasa vadhe che te viSaya sahelo lAge che. e viSaya pachI choDavo gamato nathI.. karmagraMtha viSayaka adhyayana vadhe e aMge evA evA upAyo yojavA joIe ke jethI e adhyayana karanArAonI pratiSThA-gaurava vadhe. karmasaMbaMdhI vicAraNA AgamamUlaka che. vartamAnamAM vidyamAna agiyAra aMga Adi 45 Agamo che. temAM jude jude sthaLe karmasaMbaMdhI aneka vicAro che. paNa keTalAka bhAvo evA che ke je AgamamAM vartamAnamAM upalabdha thatA nathI. mULa to A viSayane savistara sAMgopAMga samajAvatuM karmapravAda nAmanuM AThamuM pUrva hatuM. bAramuM dRSTivAda aMgaviccheda pAmatA e pUrva paNa viccheda pAmyuM. Arya sthUlabhadrajI sudhI 14 pUrvo hatAM. tyArapachI Arya vajasvAmI sudhI daza pUrve hatAM. e pachI ghaTatAM ghaTatAM pUrvajJAna viccheda pAmyuM. sUripurandara haribhadrasUrijI mahArAjanA samayamAM joke pUrvo viccheda pAmI gayAM hatAM paNa keTalAka pUrvanA chUTaka chUTaka pravAho vahetA hatA e pravAhomAM avagAhana karavuM atikaThina hatuM. koI viralAne ja e zakya hatuM. zrI haribhadrasUrijI mahArAje e pravAhomAM avagAhana karIne te te bhAvo jaLavAI rahe, bhAvi bhavyone upakAraka bane te mATe pUrvAnusAra keTalAka prakaraNAdi graMtho gUMthyA. jemAMnA vartamAnamAM paNa keTalAka vidyamAna che. - candraSimahattara paNa evA ja mahApuruSa hatA. teozrIe A paMcasaMgraha graMtha gUMthyo, jemAM pUrvagata viSayonuM saMkalana karyuM che. ethI A graMthanuM mahattva vizeSa che. zvetAmbara . jainazAsanamAM A graMthanI pratiSThA viziSTa che. A graMthanuM adhyayana karavuM karAvavuM e eka khumArI che. A adhyayana karanAra-karAvanAra kSaNabhara vizvanuM bhAna bhUlI jAya che. evA prakAranI tallInatA keLavyA sivAya A graMthano rasAsvAda mANI zakAto nathI. karmasaMbaMdhI vicAraNAmAM spardhA kare evuM digambaronuM sAhitya che. karmasAhitya aMge digambaro paNa khUbakhUba gaurava le che. zvetAmbara darzananA ullekha pramANe mULabhUta pravAhamAMthI digambaro zrI vIranirvANa bAda sAtamA saikAmAM chUTA paDyA, zivabhUtithI A mata pravaryo. jainazAsanamAM sAta nihunavo gaNAvyA che. ne digambarone AThamA sarva ninava svarUpe kahyo che. digambaro kevalIne 'kavaLAhAra ane strIne mokSa mAnatA nathI. A mukhya be vicAronA anusaMdhAnamAM bIjI ghaNI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vicAraNAothI digambaro chUTA paDI gayA che. digambaro gaNadhararacita Agamo sarva viccheda pAmyA che, temanI pAse je kAMI sAhitya che te viziSTa munionuM raceluM che ema teo mAne che. Ama to sAmAnya rIte ema manAya che ke mULabhUta viSayomAM digambara-zvetAmbara vacce matabheda nathI. paNa e mAnyatA bahu vajUdavALI nathI. sUkSma rIte vicAratAM e mULabhUta tattvomAM paNa phera paDe che. A sarva AgaLa vadhatAM vartamAnamAM digambaromAM eka evI vRtti ghara karI gaI che ke zvetAmbaronA keTalAka viziSTa graMtho digambara graMthone AdhAre racAyA che. chellA saikAmAM digambara paMDitoe A vAtane paNa ThIkaThIka bahelAvI che. prAcInomAM A vRtti na hatI ane te kyArathI ane kema zarU thaI enI zodha karavI e khAsa agatyanuM nathI. agatyanuM to e che ke e vRttithI sArAM sArAM tattvone hAni thAya che. paMcasaMgraha graMtha viSe paNa evuM banyuM che. graMthanA nAmamAtra sAmyathI ke temAM AvatA viSayo mAtrathI "Ane AdhAre A ane tene AdhAre teevI carcA carcavI vyartha che. jainadarzananI mULabhUta mAnyatA anusAra arthathI sarva AgamonuM svatva tIrthaMkara paramAtmAmAM che. sUtrathI svatva gaNadhara bhagavaMtomAM che. tyArapachI to je kAMI svatva che te sarva aupacArika che. AvA aupacArika svatvane AgaLa karIne graMthanA gauravane ghaTADavA prayatno karavA e hakIkatamAM potAne paNa hitAvaha nathI. mithyAgauravamAM rAcatA jIvo kSaNamAtra AvI carcAo karIne rAjI thAya paNa pariNAme kAMI hAthamAM AvatuM nathI. karmasAhitya aMge banne taraphanA gauravapUrNa graMtho eka-bIjAnA poSaka bane e kartavya che, digambara mAnya graMthomAM strImokSanA vicAro maLe che. teno apalApa karavA mAtrathI vAstava vAta TALI zakAtI nathI. karmasAhityanA zikhararUpa A graMthanuM A prakAzana te viSayono sUkSmabodha karAvavA pUrvaka bhavyAtmAonAM karmabaMdhano toDavA sahAyabhUta bano e ja bhAvanA. * li. zrI kesariyAjInagara zrI amRtapuNyodaya jJAnazALA pAlitANA (saurASTra) vijayadharmadhurandharasUri phAgaNa vadi 2 ravivAra tA. 14-3-1971 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya maMgala. graMthanA nAmanI yathArthatA, tathA pAMca dvAranuM svarUpa. paMdara yoganuM svarUpa. bAra upayoganuM svarUpa. cauda jIvasthAnakanuM svarUpa. paryAptinuM svarUpa. jIvasthAnakomAM yoganI ghaTanA. jIvasthAnakomAM upayoganI ghaTanA. cauda mArgaNAonuM svarUpa ane temAM samyaktva ane saMyamanuM . savistara svarUpa. mArgaNAomAM yogano vicAra mArgaNAomAM upayogano vicAra. cauda guNasthAnakonA svarUpanuM ghaNA ja vistArapUrvaka nirUpaNa. guNasthAnakomAM yogonI ghaTanA. guNasthAnakomAM upayogonI ghaTanA. prathama dvAra yaMtro prathama dvAra praznottarI kimAdi pado vaDe jIvono vicAra. pAMca bhAvonuM savistRta svarUpa, tathA kSayopazama upara TippaNa. jIvomAM zarIronI ghaTanA. jIvasthAnakomAM satpadaprarUpaNA. guNasthAnakomAM satpadaprarUpaNA. guNasthAnakanA dvikAdi saMyoge thatA bhedo. jIvasthAnakomAM dravyapramANa prarUpaNA. jIvasthAnakomAM jIvonI saMkhyAno viSayAnukrama pRSTha | bolanuM moTuM alpabahutva. 1 | nArakI Adi jIvonA pramANano vizeSa vicAra. vizeSa vicAra. prajJApanAsUtramAM kahela aTThANuM 1-3 | caude guNasthAnakavartI jIvonI 3-7 | saMkhyAno vicAra. 7-9 | jIvo keTalA kSetramAM rahelA che 9-10| teno vicAra. 31-65 | keTaluM jaghanya ane utkRSTa 65-67 | Ayu hoya, teno vicAra. 67-68 mithyArdaSTi guNasthAnakano eka cauda mArgaNAomAM jIvasthAnakonI ghaTanA 68-74 | jIvAzrita kALano vicAra. mArgaNAsthAnakomAM guNasthAnakono vicAra 74-78 prathama dvAra sArasaMgraha 15-16 10-13 kayA guNasthAnakavALA keTalA 13-15 | kSetrane sparze che teno vicAra. sAta samuddAtanuM svarUpa. jIvomAM samuddAtano vicAra. caude prakAranA jIvo keTalA 16-24 | kSetrane sparze che teno vicAra. kayA guNasthAnakavartI jIvane 24-28 28-31 keTalI sparzanA hoya teno vicAra. ekendriyAdi dareka jIvabhedomAM 134-142 142-144 144-151 151-154 154-155 155-156 156-158 158 159-160 160-167 167-171 171-172 cAra prakAranAM pudgala 79-97 | parAvartananuM svarUpa. 110-116 98-109 | zeSa guNasthAnakono eka jIvAzrita kALano vicAra. 117-120 kAya sthitino vistArathI vicAra. guNasthAnakano aneka jIvane 120-125 | AzrayI kALano vicAra. 125-126 ekendriyAdi jIvomAM aneka 126-127 | jIvonI apekSAe niraMtara 128 utpattinA kALanuM pramANa. upazamazreNi Adi niraMtara 128-132 | keTalo kALa prApta thAya teno vicA2.200-201 132-134 | keTalA samayaparyaMta keTalA jIvo niraMtara mokSamAM jAya teno vicAra. 201-202 jIvomAM virahakALano vicAra trasAdi bhAvane eka jIva prApta na kare 202-205 172-178 178-124 184-196 196-197 197-200 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to keTalo kALa prApta na kare teno vicAra. bhavanapati Adi deva marI bhavanapatimAM utpanna thAya to keTalA kALe utpanna thAya teno vicAra. guNasthAnakomAM eka jIvane AzrayI aMtarano vicAra. guNasthAnakomAM aneka jIvane AzrayI aMtarano vicAra. guNasthAnakomAM bhAvono vicAra. prajJApanAmAM jema aThThANuM bolanuM alpabahutva alpabahutva kahyuM che tema vistArathI jIvomAM alpabahutvano vicAra. cauda jIvabhedonA nAmanuM kathana cauda guNasthAnakanA nAmanuM kathana. dvitIya dvAra sArasaMgraha dvitIya dvAra praznottarI ATha karmanA nAma tathA tene kramavAra kahevAnuM prayojana. karmanA uttarabhedonI saMkhyA. jJAnAvaraNIyanA pAMca bhedanuM svarUpa. aMtarAyanA pAMca bhedonuM svarUpa. darzanAvaraNIyanA nava bhedanuM svarUpa. mohanIyanA aThyAvIsa bhedanuM svarUpa. Ayu gotra tathA vedanIyakarmanuM svarUpa. nAmakarmanI dareka uttara prakRtionuM svarUpa. piMDaprakRtionA uttarabhedanI saMkhyA. baMdhamAM ekaso vIsa prakRtio kema kahI teno vicAra. paMdara baMdhananuM svarUpa. pAMca saMghAtananuM svarUpa. zubhAzubha varNAdino vibhAga. dhruvabaMdhi Adi dvArono vicAra. 18 dhruvabaMdhinI prakRtionuM kathana. 209-208 | dhruvodayI prakRtionuM kathana. sarvaghAti dezaghAti ane aghAti prakRtionI vicAraNA 208-211 | parAvartamAna aparAvartamAna prakRtio. punyapApa prakRtio. 211-214 | pudgalavipAkI prakRtio. bhavavipAkI kSetravipAkI ane 281-282 305-306 306-307 300-310 310 310-311 311-312 214-216 | jIvavipAkI prakRtio ane 216-218 | tenuM svarUpa. pratyeka karmamAM saMbhavatA bhAvo. kayA bhAvo hoya tyAre kayA guNo utpanna thAya teno vicAra. 218-234 | siddhamAM dAnAdi labdhio kaI 234-235 2Ite hoya tenA vicAra mATenuM 235 | TippaNa. 316-317 236-262 | pAriNAmika bhAvano vizeSa vicAra. 317-318 263-269 | udaya hoya tyAre kSayopazama hoya ke nahi ane hoya to zI rIte ? 270-273 | teno praznottara. 273| kSayopazamanI vicAraNA mATe TippaNa. 273 ekasthAnakAdi rasano tathA 273-274 | tenA ghAtipaNAno vicAra: 274-277 kevA rasavALA spardhakono udaya hoya tyAre avadhijJAnAdi 277-281 | utpanna thAya teno vicAra. kaI kaI prakRtiono keTalA sthAnaka rasa hoya teno vicAra. kayA kaSAya vaDe keTalA sthAnaka rasa baMdhAya teno vicAra. 282-297 297 | rasano upamA dvArA vicAra. avasattA prakRtionuM kathana. 297-299 | zreNi para caDyA pahelA udgalana 299-301 | yogya kaI prakRtio che tenuM kathana. 301-303| zreNI para kaI kaI prakRtionI 303| udgalanA thAya che tenA para TippaNa. 327-328 303-305 | dhruvabaMdhi e padano artha. 328 312-314 314-315 . 315-316 318-320 320 320-321 321-322 322-324 324 324-326 326-327 327 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 karmono udaya thavAmAM prApta hetuno vicAra. 329| baMdhanA cAra bhedanuM kathana. 397. dhruvodayI adhruvodayI e padano artha. 330 mithyAtvanA pAMca bhedanuM svarUpa. 397-398 ghAti, punya ane pApanuM lakSaNa. 330] avirati Adi traNa baMdhahetunuM sarvaghAti dezaghAti ane svarUpa. 398-399 aghAtinuM svarUpa tathA kayA guNasthAnaka paryata keTalA hetuo upamAdvArA savistara vicAra. vaDe karmabaMdha thAya teno vicAra. 399 parAvartamAnanuM svarUpa. 33-334 | guNasthAnaka paratve uttara vipAkanA bhedano vicAra. 334 | baMdhahetuono vicAra. 400-402 zA mATe amuka prakRtio ochAmAM ochA ane vadhAremAM amuka vipAkavALI kahevAya vadhAre eka jIvAzrayI mithyAtvAdi teno vicAra. 334-335 | guNaThANe keTalA hetuo hoya rati arati pudgalavipAkI kema teno vicAra 402 na kahevAya tenI carcA.. 335-376 | mithyAtvAdi guNaThANe je daza Adi gati bhavavipAkI kema nahi hetuo kahyA te kayA tenuM nirUpaNa. 402-403 tenI carcA. 336-337 eka samaye aneka jIvAzrayI AnupUrvI jIvavipAkI kema nahi kaI rIte bhAMgAo utpanna thAya teno vicAra. tenuM kathana. 405 saghaLI pravRtio jIvavipAkI chatAM mithyAtva guNaThANe dazathI aDhAra iThyotera ja kema teno vicAra. baMdhahetunA eka samaye aneka jIvone kevaLajJAnAvaraNIyAdi pApa AzrayI thatA bhAMgAonuM nirUpaNa. 40pa-412 prakRtiono ane subhagAdi punya sAsvAdana guNasthAnakanA bhAMgAo. 412-417 prakRtiono eka sthAnaka rasa kema na mizraguNasthAnakanA bhAMgAo 417-419 baMdhAya teno vicAra. | aviratisamyagdaSTi guNasthAnakanA anaMtAnubaMdhinI adhuvasattA kema na bhAMgAo. 419-423 kahevAya teno vicAra. 341-342 dezavirati guNasthAnakanA bhAMgAo. 423-426 anudayabaMdhi vagere dvAronuM nirUpaNa. 342 342 | pramatta apramatta guNasthAnakanA svAnudayabaMdhi Adi traNa bheda bhAMgAo. 426-428 prakRtionuM kathana. 342-346 | apUrvakaraNAdi guNasthAnakanA bhAMgAo. 428 sAMtara niraMtarAdi padano artha caude guNasthAnakanA kula bhAMgAnI saMkhyA. 429 tathA prakRtionI vicAraNA. 346-348 | paryApta saMzI sivAya zeSa tera udaya baMdhAtkAdi cAra bhede jIvabhede bhAMgAno vicAra. 43-441 prakRtionuM kathana tathA tenuM svarUpa. 348-35ra | kaI kaI prakRtio kayA kayA baMdhahetuo udayavatI anudayavatInuM svarUpa vaDe baMdhAya teno vicAra. 441-442 tathA prakRtionI vicAraNA. 35ra-354 | tIrthaMkaranAma ane AhArakadvikanA tRtIya dvAra sArasaMgraha. 355-381 | baMdhahetu saMbaMdha vizeSa vicAra. 442-445 tRtIya dvAra yaMtro. 382-387| bAvIsa pariSahonuM vistArapUrvaka tRtIya dvAra praznottarI. 388-396 | svarUpa tathA temAM acalaka 338-339 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSaha saMbaMdhe zaMkA samAdhAna. caturtha dvAra sArasaMgraha caturtha dvAra praznottarI baMdhavidhimAM udayAdinuM kathana zA mATe teno vicAra. guNasthAnakamAM baMdhavidhi. Ayuno baMdha kevA pariNAme thAya tatsaMbaMdhe TippaNa. udaya ane sattAvidhi. saghaLA jIvabhedone baMdha udaya ane sattAmAM keTalAM karmo hoya teno vicAra. guNasthAnakamAM udIraNAvidhi, udaya hoya chatAM udIraNA kyAre na hoya teno mULakarma AzrayI vicAra. guNasthAnakomAM uttaraprakRtio saMbaMdhe udIraNAnI vicAraNA. udaya hovA chatAM je prakRtionI udIraNA hotI nathI teno vicAra, tathA nidrAnA saMbaMdhamAM matabhedanuM TippaNa. baMdha upara anAdi vagere bhAMgAo. uttaraprakRtionA baMdhamAM utkRSTa Adi bhAMgAonuM kathana. bhUyaskArAdi cAra bhedanuM svarUpa. mULakarmamAM bhUyaskarAdinI vicAraNA. baMdhanI jema udayAdimAM bhUyaskArAdinuM kathana. uttaraprakRtiomAM bhUyaskArAdino vicAra. dareka karmamAM avaktavyabhaMgano vicAra. saghaLI uttaraprakRtiomAM bhUyaskArAdino vicAra. aThThAvIsa alpatara saMbaMdhe TippaNa. pratyeka udayasthAnomAM bhUyaskArAdino 20 445-452 | vicAra. 453-475 | sAmAnyataH saghaLI prakRtionA 476-481 | udayasthAnako tathA temAM bhUyaskArAdinuM kathana. 482 | kevaLI mahArAjanAM udayasthAnakomAM 482-483 bhUyaskAra saMbaMdhe zaMkAnuM TippaNa. mithyAdaSTinA udayasthAnaka saMbaMdhe 483| TippaNa. 483-484 | bhUyaskAra ane alpataranI asamAna saMkhyAnuM kAraNa. dareka mULakarmanA tathA 484-485 | uttaraprakRtionAM sattAsthAnakonuM kathana 485-486 tathA temAM bhUyaskArAdinI vicAraNA tathA tatsaMbaMdhe TippaNa. sAdi vagere bhaMga sAthe saMbhavatA 486-487 | bhAMgAno tathA tenI maryAdAno vicAra. 487-491 | prakRtibaMdhanA jaghanyAdimAM sAdi Adino vicAra. uttaraprakRtionA jadhanyAdimAM sAdi Adi bhaMgano vicAra. 491-492 | bhinna bhinna mULakarma tathA 492-493| uttaraprakRtiomAM sAdi vagere mULakarmanI jaghanya sthitinuM kathana. 500-503 | dareka uttaraprakRtionI utkRSTa sthitinuM kathana. 503-505 | agiyAramAM Adi guNaThANe baMdhAyalI sAtA zuM phaLa Ape te 505-508 | saMbaMdhe TippaNa. 509-513 508 | AyunI abAdhA saMbaMdhe TippaNa. AyunI abAdhA aMge zaMkA 513-521 514 517-518 520-521 521-530 530-533 534 bhAMgAno vicAra. 536-537 493-495 | kaI kaI gativALA kaI kaI 495-496 | prakRti na bAMdhe tenuM kathana. 496-497 mULakarmanA utkRSTa sthitibaMdhanuM kathana. 538-539 niSeka tathA abAdhAkALa saMbaMdhe 490-500 | TippaNa. 534-535 535 538-539 539-540 540-545 540 544 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 samAdhAna tathA kayA jIvo keTaluM | dareka prakRtionA utkRSTa tathA Ayu zeSa hoya tyAre parabhavanuM jadhanya sthiti baMdhanA svAmI Ayu bAMdhe teno vicAra. 544-549 | koNa tenuM kathana tathA yaMtra. 584-589 AyumAM apavartana saMbaMdhe TippaNa. sthitimAM zubhAzubhapaNAno vicAra. 587, pa90 tIrthakaranAma tathA AhArakadvikanI mULakarmanA utkRSTAdi rasabaMdhamAM utkRSTa sthitinuM kathana. 549 sAdi vagere bhaMgano vicAra. pa91-592 keTalI sthiti gADha nikAcita uttara pravRtionA utkRSTAdi rasa thAya tene aMge TippaNa. 550 | baMdhamAM jaghanyAdi bhaMgano vicAra. 192-594 tIrthakaranAmanI ATalI utkRSTa sattA sAmAnyathI rasabaMdhanA { laI tiryaMcamAM jAya ke nahi te svAmitvano vicAra. pa94 saMbaMdhe zaMkA samAdhAna. papa0-papa1 utkRSTa rasabaMdhanA svAmitvano kayA jIvo kayA karmanI keTalI vizeSa vicAra. pa9pa-598 sthiti bAMdhI zake teno vicAra. papara | jadhanya rasabaMdhanA svAmitvanuM uttara pravRtionA jaghanya vistArathI nirUpaNa. pa98-603 sthitabaMdhano vicAra. papara-pa60| yogasthAnAdi sAta bolonuM uttaraprakRtionA sthitibaMdhane aMge alpabadutva. 603, 607-608 matabheda saMbaMdhe TippaNa. papa6-pa60| kyAM rahelAM karmayugalone jIvana vaikriyaSakanI jaghanyasthitinuM kathana. pa60-561 | grahaNa kare teno vicAra. 609-611 niSekamAM anaMtaropanidhA vaDe vicAra. pa61-pa63| eka adhyavasAya vaDe grahaNa karAyelA niSekano paraMparopanidhA vaDe vicAra. pa63-564 karmadalikanA bhAgavibhAganuM nirUpaNa. 611-614 'niSekamAM ardha ardhahAni keTalIvAra koIpaNa karmanA bhAgamAM jaghanya thAya teno vicAra, pa64 ke utkRSTa dalika kayAre Ave tenI abAdhAno vicAra. pa6pa-pa66 | vicAraNA. 614-615 ekendriyAdi jIvonI jaghanya koIpaNa karmaprakRtino utkRSTa utkRSTa sthitinuM kathana. pa66-pa69 | pradezabaMdha zI rIte thAya teno vicAra. 615 sthitibaMdhane aMge TippaNa. pa69 | AyunA pradezabaMdhamAM jadhanyAdi jIvomAM sthitisthAnanuM alpabadutva. pa69-571 | bhAMgAo zI rIte ghaTe teno vicAra. 616-617 sthitibaMdha yaMtra. pa72-577 mULakarmanA jaghanyAdi pradezabaMdhamAM saMklezanAM tathA vizuddhinAM sAghAdi bhaMganuM nirUpaNa. 617-6 20 sthAnakonuM nirUpaNa. 571, 578 uttara pravRtionA jaghanyAdi eka sthitisthAnakanA baMdhamAM pradezabaMdhamAM sAghAdi bhAMgAonuM ? hetubhUta keTalA adhayavasAyo hoya kathana. 620-623 teno vicAra. utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvano sthitibaMdhamAM jaghanyAdi bhaMganI vicAra. 624-626 vicAraNA. pa80-582 kevA prakArano jIva utkRSTa uttara pravRtionA sthitibaMdhamAM pradezabaMdha kare tenuM nirUpaNa. 626-629 jadhanyAdi bhaMgano vicAra. 582-584 | mULakarmamAM jaghanya pradezanuM svAmitva. 629 pa79 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 * ' 686 . kevA prakArano jIva jaghanya pradeza baMdha | hAsyAdi pravRtiomAM aMtarmuhUrta kare tenuM tathA uttara pravRtionA pachI zirabhAga kema Ave jaghanya pradezabaMdhanA svAmitvanuM tasaMbaMdhe TippaNa. nirUpaNa yaMtra sAthe. ' 629-636 | jaghanya pradezodaya kyAM ane kaI karmaprakRtio jaghanya utkRSTa niraMtara | kone hoya tenuM nirUpaNa. 668-679 keTalo kALa baMdha thAya teno vicAra. 636-641] sattAnA bhedo tathA mULakarmanI udayamAM anAdisAMtAdi bhAMgAnuM nirUpaNa. 642 | sattAmAM sAdi vagere bhAMgAno vicAra. 679. udayanA bhedo. 643 uttara pravRtionI sattAmAM sAdi prakRti udayanA saMbaMdhamAM udaya tathA vagere bhAMgAno vicAra. 679 udIraNAmAM rahelI bhinnatAnuM nirUpaNa. 643 prakRtionI sattAnuM svAmitva. 600-686 mULakarmanA tathA uttaraprakRtionA udayamAM | mULakarmanI sthitisattAmAM ajaghanyAdi sAdi Adi cAra bhAMgAno vicAra. 645-646 | bhAMgAnuM nirUpaNa. sthiti udayanuM svarUpa. 646 uttara pravRtionI sthitisattAmAM vadhAremAM vadhAre udayayogya keTalI ajaghanyAdi bhAMgAnuM kathana. 686-688 sthiti hoya tenuM tathA udIraNA sthitinI utkRSTa sattA keTalI hoya, yogya sthitithI udaya yogya sthiti kevI rIte thAya ane kone hoya keTalI vadhAre hoya tenuM nirUpaNa. 647-648 | tenuM nirUpaNa. 688-692 jaghanyathI keTalI sthitino udaya hoya sthitinI jadhanya sattA keTalI hoya teno vicAra. 649] ane kone hoya teno vicAra. 692-693 jaghanya utkRSTa keTalA rasano sattAgata sthitibhedono vicAra. 694-695 udaya hoya teno vicAra. 650) | anubhAganI sattAno vicAra. 695-696 mULakarmanA pradezodayamAM ajaghanyAdi mana:paryavajJAnAdinA jaghanya keTalA bhAMgAno vicAra. rasanI sattA hoya teno vicAra. 696-697 uttaraprakRtio saMbaMdhe ajaghanyAdi anubhAganI sattAnA bhedonuM nirUpaNa.697-698 bhAMgAono vicAra. 653-655 | mULakarmanI pradezasattAmAM ajaghanyAdi agiyAra guNazreNinuM nirUpaNa. 6papa-658] bhAMgAo. 698-699 kaI guNazreNi laI kaI gatimAM jAya uttara pravRtionI pradezasattAmAM teno vicAra. 658-659| ajaghanyAdi bhAMgAo. 699-701 kayo jIva utkRSTa ane jaghanya dareka prakRtionI utkRSTa pradezasattAno pradezodaya kare tenuM nirUpaNa. 659) svAmI koNa teno vicAra. 701-709 saghaLI karmaprakRtiono utkRSTa pradezodaya dareka prakRtionI jaghanya pradezasattAno kyAM ane kone hoya tenuM nirUpaNa. 659-660| svAmI koNa teno vicAra. 709-712 guNazreNinA svarUpa saMbaMdhe tathA pradezasattAne aMge thatAM dareka uttara prathama guNazreNinuM zira eTale prakRtionA spaddhakanuM vistArapUrvaka zuM tatsaMbaMdhe TippaNa. 660-662 nirUpaNa. 712-730 dezavirati ane sarvaviratino zira paMcama dvArA sArasaMgraha 30-812 bhAga kayo tatsaMbaMdhe TippaNa. 663 | paMcama dvArA praznottarI 813-832 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMdramahattarAcArya viracita paMcasaMgraha prathama khaMDa zrImAnuM AcArya zrI malayagiri racita TIkAno anuvAda che temaja sArasaMgraha, praznottarI Adi sahita Page #25 -------------------------------------------------------------------------- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / zrImAnuM candrarSi mahattarAcArya viracita paMcasaMgraha zrImadAcArya malayagiri kRta TIkAnA anuvAda sahita. TIkAkArakRta maMgalasaghaLAM karmarUpa vRkSone bALavAmAM dAvAnaLa samAna, jeoe jagatanuM saMpUrNa svarUpa jAyuM che ane jeoe saghaLAM kutIrthikonA abhimAnano nAza karyo che evA paramAtmA vardhamAnasvAmIne namaskAra karIne saMsArarUpI kUvAmAM DUbelAM prANIonA samUhano uddhAra karavAmAM hAthanA jevA, jeNe bAkInAM badhAM zAstrone gauNa karyA che, ane jemAM saMpUrNa yathArthavAda- yathAvasthita vastunuM kathana che evA jainAgamanuM avalaMbana karIne alpabuddhivALo chatAM paNa, atinipuNa ane gaMbhIra evA paMcasaMgraha nAmanA graMthanuM anya zAstronI TIkAone tathA gurumahArAjanA upadezane anusarIne sukhapUrvaka bodha thAya tema vivaraNa karuM chuM. A jagatamAM ziSTapuruSo koIpaNa ISTa kAryamAM pravRtti karatAM ISTa devane namaskArapUrvaka ja pravRtti kare che. A graMthakartA AcArya ziSTa nathI tema nathI, tethI ziSTanA siddhAMtanuM paripAlana karavA mATe, tathA zreya kAryo bahu vipnavALAM hoya che. kahyuM che ke -"mahAn puruSone paNa zreya kAryo ghaNAM vipnavALAM hoya che, azreyas kAryomAM pravRtti karanArAonAM vidgo kyAMya cAlyAM jAya che." A prakaraNa samyagU jJAnanuM kAraNa hovAthI kalyANakAraka che, tethI ahIM vipna na thAya e hetuthI vipnanI zAMti mATe iSTa devane namaskAra, tathA buddhimAna mANasa prayojanAdinA abhAvamAM pravRtti karatA nathI, mATe buddhimAna puruSonI pravRtti arthe prayojanAdinuM pratipAdana karavAnI icchAvALA AcArya zarUAtamAM A gAthA kahe che- namaUNa jiNaM vIraM sammaM duTukammaniTThavagaM / vocchAmi paMcasaMgahameyamahatthaM jahatthaM ca // 1 // natvA jinaM vIraM samyag duSTASTakarmaniSThApakam / vakSye paJcasaMgrahametaM mahArthaM yathArthaM ca // 1 // artha-duSTa ATha karmano nAza karanAra jinezvara paramAtmA mahAvIrane samyapha - trikaraNa-yoge namaskAra karIne mahAnuM arthavALA paMcasaMgraha nAmanA A graMthane yathArtharUpe kahIza. TIkAnu-guru, ane vIru, dhAtu parAkrama karavAnA arthamAM che. vIti ja eTale kaSAya, upasarga, pariSaha ane indriyAdi aMtaraMga zatrusamUhane jItavAmAM jeNe parAkrama karyuM che te vIra kahevAya, athavA " tipreraNaya', vizeSe rUti gamata spoTati , prapati vA ziva, prerayati zivamamumiti vA vIra:, ir dhAtu gati karavI ane preraNA karavI e arthamAM che-eTale Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 vizeSa prakAre jeo karmane dUra kare, anya bhavya AtmAone jeo mokSaprApti karAvI Ape athavA jeo mokSa sanmukha preraNA kare te vIra kahevAya, athavA "ri' mata, vizALa mapunamana teMyAti-zivamiti vI. irU dhAtu javuM e arthamAM che. pharI vAra saMsAramAM na AvavuM paDe tevI rIte jeo mokSamAM gayA te vIra kahevAya. te varane praNAma karIne, te vIra koIka nAmathI paNa hoya eTale ke koInuM nAma paNa vIra hoya, tevA vIrano niSedha karavA mATe vizeSaNa kahe che- ninuM rAzitrunetRtvajjinataM' rAgAdi aMtaraMga zatrune jItanAra hovAthI jina kahevAya che, jina evA vIrane namaskAra karIne, te jina zrutakevalI, avadhijJAnI Adi paNa saMbhave che, kAraNa ke teoe paNa yathAsaMbhava rAgAdi zatruone jItelA hoya che, mATe teono niSedha karavA mATe bIjuM vizeSaNa kahe che--'tuSTaSTikarmaniSThApa' duSTa evAM ATha karmano nAza karanArA kevala-jJAnI vIra jinane namaskAra karIne eTale duSTa ATha karmano nAza karanAra guNasaMpanna kevalajJAnI jinezvara paramAtmA mahAvIrane namaskAra karIne. ahIM zaMkA kare che ke "suNASTakaniSThApa' duSTa ATha karmano nAza karanArA eTaluM ja vizeSaNa puSTa-samartha hovAthI hovuM joIe, "jina" e vizeSaNa grahaNa karavAnuM kaMI prayojana nathI, kAraNa ke duSTa ATha karmanA je vinAzaka hoya che te jina hoya che ja. tenA uttaramAM kahe che ke-saMsAramocaka Adi keTalAka paramatAvalaMbIo hiMsA ane maithunAdi rAgadveSane vadhAranArAM pApa kAryothI duSTa ATha karmano nAza thAya ema mAne che, kAraNa ke "saMsAramocakane paNa hiMsA e muktinuM sAdhana che." -evuM vacana che. mATe saMsAramocakAdino niSedha karavA mATe jina e vizeSaNa grahaNa karyuM che eTale jina-rAgadveSa ane ajJAnAdi zatrune jitanAra ja je duSTa ATha karmano nAza karanAra che tevA paramAtmA mahAvIrane namaskAra karIne prathama A eTale aMta:karaNamAM tattvarUpe utpanna thayela paMcasaMgraha nAmanA graMthane kahIza. 1. zataka, 2. saptatikA, 3. kaSAyaprAbhUta, 4. satkarma, ane 5. karmaprakRti e pAMca graMthono saMgraha, athavA 1. yogopayogaviSayamArgaNA, 2. baMdhaka, 3. baMddhavya, 4. baMdhahetu ane pa. baMdhavidhi e pAMca dvArono saMgraha hovAthI paMcasaMgraha kahevAya che. vaLI "hArtham' gaMbhIra arthavALo, ane yathArtha-pravacanathI avirodhI artha jemAM che evA, athavA pravacanamAM kahelA arthane anusarIne paMcasaMgraha kahIza, paNa potAnI buddhithI nahi kahuM. ahIM paMcasaMgraha e viSaya che. tenuM jJAna zrotAnuM anaMtara- najIkanuM prayojana che ane kartAnuM paropakAra e anaMtara prayojana che. paraMpara prayojana to kartA ane zrotA e baMnene karmanuM svarUpa samajI karmano kSaya karI mokSa prApta karavo e che. saMbaMdha upAyopeyarUpa che vacanarUpa prakaraNa e upAya che ane tenuM jJAna e upeya che. have A prakaraNanuM yathArtha nAma jaNAve che- sayagAi paMca gaMthA jahArihaM jeNa ettha saMkhittA / dArANi paMca ahavA teNa jahatthAbhihANamiNaM // 2 // zatakAdayaH paJca granthA yathArha yenAtra saMkSiptAH / dvArANi paJca athavA tena yathArthAbhidhAnamidam // 2 // 1. dareka gatyarthaka dhAtuo prApti arthamAM paNa vaparAya che-mATe TIkAkAre A artha karela che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra artha-je kAraNa mATe pahelI gAthAnI TIkAmAM jaNAvelA zatakAdi pAMca graMtho athavA jenuM svarUpa have pachInI gAthAmAM kahevAmAM Avaze te yogopayogaviSayamArgaNA Adi pAMca dvArA yathAyogya rIte A prakaraNamAM saMkSipta svarUpe kahevAmAM AvelAM che, tethI A prakaraNanuM paMcasaMgraha e nAma sArthaka arthavALuM che. 2. jeno pUrvanI gAthAmAM nAmanirdeza karyo che te pAMca dhAro batAve che- ittha ya joguvayogANa maggaNA baMdhagA ya vattavvA / taha baMdhiyavva ya baMdheheyavo baMdhavihiNo ya // 3 // atra ca yogopayogAnAM mArgaNA bandhakAzca vaktavyAH / tathA banddhavyaM ca bandhahetavo bandhavidhayazca // 3 // artha-A prakaraNamAM 1. yogopayoga mArgaNA, 2. baMdhaka, 3. baMdhavya-bAMdhavA lAyaka ATha karmanuM svarUpa, 4. baMdhahetu ane pa. baMdhavidhi e pAMca dvAranuM kathana che. 1 TIkAnu-A paMcasaMgraha prakaraNamAM yoga ane upayoga saMbaMdhe vicAra, bAMdhanAra kayA jIvo che teno vicAra, bAMdhavA lAyaka zuM che teno vicAra, bAMdhavA yogya karmonA baMdha hetuono vicAra, tathA te baMdhanA-prakRtibaMdhAdi prakArono vicAra karavAmAM AvanAra che. have te dareka kAronA svarUpane prakaTa karatA prathama yoga zabdano artha kare che-coga eTale vyApAra, jIvanuM vIrya, parispaMda, athavA je vaDe doDavuM kUdavuM Adi aneka kriyAomAM jIva joDAya--pravRtti kare te yoga kahevAya. te yoga aneka bhedavALAM mana, vacana ane kAyAnA sahakArI kAraNanA bhedathI paMdara prakArano che, jenuM svarUpa have pachInI gAthAmAM kahevAze. upayoga = jANavuM, jIvanI cetanAzakitano vyApAra, athavA jenAthI AtmA vastuone jANavA pratye pravRtti kare evo bodhasvarUpa jIvanA svarUpabhUta cetanAzaktino je vyApAra te upayoga kahevAya che. tenA bAra bheda che. jenuM svarUpa AgaLa kahevAze, te yoga ane upayoganI morgaNA-vicAraNA, jIvasthAna, mArgaNAsthAna, ane guNasthAnakamAM karavAnI che te arthAta jANavuM. gAthAmAM kahela "ca' zabdathI mArgaNAsthAnomAM jIvasthAnaka ane guNasthAnakamAM paNa vicAra karavAno che. A pramANe paheluM dvAra kahyuM. tathA jeo potAnA Atmapradezo sAthe ATha prakAranAM karmo joDe te baMdhaka kahevAya. karma bAMdhanArA jIvono vicAra bIjA dvAramAM karavAmAM Avaze. A rIte baMdhaka nAmanuM bIjuM dvAra che, tathA bAMdhavA lAyaka ATha karmanA svarUpano vicAra trIjA dvAramAM karaze te baMddhavya nAmanuM trIjuM dvAra. tathA karma paramANuo sAthe Atmapradezono agni ane loDhAnA piMDanA jevo paraspara ekAkAra saMbaMdha te baMdha kahevAya, te baMdhanA mithyAtvAdi je hetuo teono savistara vicAra cothA dvAramAM karaze, te baMdhahetu nAmanuM cothuM dvAra. tathA ukta svarUpavALA baMdhanA prakRtibaMdhAdi prakArono vicAra pAMcamA dvAramAM karaze, A baMdhavidhi nAmanuM pAMcamuM dvAra. A pramANe pAMca dvAranuM svarUpa kahyuM. 3. have uddezanA kramane anusarI nirdeza-pratipAdana thAya che-evo nyAya hovAthI pahelA 1. nAmamAtrathI padArthanuM nirUpaNa karavuM te uddeza. - 2. lakSaNa, bheda tathA paryAyadvAra padArthanuM vistArathI nirUpaNa karavuM te nirdeza. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 yogopayogamArgaNAno vicAra karavA icchatA zarUAtamAM yogonuM svarUpa kahe che-- saccamasaccaM ubhayaM asaccamosaM maNovaI aTTha / veuvvAhArorAlamissasuddhANi kamyagaM // 4 // satyamasatyamubhayamasatyAmRSaM mano - vacAMsyaSTau / vaikriyAhArorAlamizrazuddhAni karmajakam // 4 // paMcasaMgraha-1 artha--satya, asatya, ubhaya-mizra ane asatyAmRSA ema mana ane vacana cAra prakAre hovAthI kula ATha, tathA vaikriya, AhAraka ane audArika e traNa mizra ane zuddha tathA kArpaNa e pramANe kAyayoganA sAta maLI kula yoganA paMdara bheda thAya che. TIkAnu--jo ke mana, vacana ane kAyAnAM pudgalonA avalaMbanathI utpanna thayelo je vIryavyApAra te yoga kahevAya che, chatAM ahIM je pudgalo vIrya-vyApAramAM kAraNa che te mana, vacana ane kAyAnAM pudgalomAM ja kAryano Aropa karIne te pudgalone yoga zabdathI vivazyA che. temAM satya, asatya, satyAsatya, ane asatyAmRSA ema mana cAra prakAre che. temAM satya zabdano artha A pramANe-'santo munaya: pavArthA vA teSu-sattu sAdhu satsaM'-sat eTale muni athavA padArtha. te muni ane padArthane sAdhu-hitakara te satya mana kahevAya. kAraNa ke te munione mukti prApta karAvanAra ane padArthanA yathArtha svarUpanuM ciMtana karanAra che. jemake jIva che, te dravyarUpe sat ane paryAyarUpe asat che ane potapotAnA zarIrapramANa che ityAdirUpe je prakAre vastu svarUpa che te ja prakAre teno vicAra karavAmAM tatpara mana te satyamana che. satyathI viparIta te asatya, jemake jIvana nathI, athavA ekAMta nitya ke ekAMta anityarUpa che ityAdi je prakAre vastu svarUpa nathI te prakAre teno vicAra karavAmAM tatpara mana te asatya mana kahevAya. satyAsatya eTale kaMIka satya, kaMIka asatya, mizrita thayela hoya te. jemake dhava, khera ane palAzAdi vaDe mizra ghaNA azoka vRkSavALA vanane, 'A azokavana ja che' evo vikalpa karavAmAM tatpara te satyAsatya-mizra mana kahevAya. ahIM ghaNAM azokavRkSo hovAthI satya che ane dhavAdi bIjAM vRkSo hovAthI asatya che. A pramANe kaMIka satya ane kaMIka asatya hovAthI mizra manoyoga kahevAya che. vyavahAra nayanA matanI apekSAe A pramANe bolAya che, vAstavika rIte (nizcayanayathI) to asatyamAM ja teno aMtarbhAva thAya che, kAraNa ke je svarUpe vastuno vicAra karyo che te prakAre te vastu nathI. tathA je mana satyarUpa nathI tema ja asatyarUpa paNa nathI, te asatyAmRSA mana kahevAya che. eTale ke jyAre mana dvArA je vicAra thAya che te satyarUpa na hoya tema ja asatyarUpa paNa na hoya tyAre te asatya-amRSA kahevAya che. ahIM satya ane asatyanuM svarUpa kahe che--jyAre vipattipatti-vivAda upasthita thAya tyAre padArthane sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matane anusarIne je vikalpa-vicAra karavAmAM Ave, jemake--jIva che ane te dravyarUpe sat ane paryAyarUpe asat che te satya kahevAya. kAraNa ke A pramANe nirNaya karavAmAM ArAdhaka bhAva che. ane jyAre vivAda thAya tyAre potAnA mata pramANe vastunuM sthApana karavAnI buddhithI sarvajJanA matathI viparIta vikalpa-vicAra karavAmAM Ave, jemake--jIva nathI, athavA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra ekAMta nitya che, te asatya che, kAraNa ke Avo vikalpa karavAmAM virAdhaka bhAva che. AvA svarUpavALuM satya ke asatya baMne jenI aMdara na hoya, paraMtu je vikalpa padArthanuM sthApana ke utthApananI buddhi vinA ja mAtra svarUpano ja vicAra karavAmAM pravarte, jemake "he devadatta' tuM ghaDo lAva', mane "gAya Apa ityAdi te asatya-amRSA mana kahevAya. kAraNa ke AvA vikalpa dvArA mAtra svarUpano ja vicAra thato hovAthI yathokta lakSaNa satya ke asatya nathI. A paNa vyavahAranayanA matanI apekSAe jANavuM, nahi to vipratAraNa-chetaravuM Adi duSTa-malina AzayapUrvaka je vicAra karavAmAM Ave teno asatyamAM aMtarbhAva thAya ane zuddha AzayathI je vicAra karavAmAM Ave teno satyamAM aMtarbhAva thAya che. A pramANe mananA-manoyoganA cAra bheda kahyA. jema mananA satyaAdi cAra bheda ane svarUpa kahyuM tema ja vacananA paNa satya Adi cAra bheda ane tenuM svarUpa samajavuM. e rIte ATha yoga thayA. have kAyayoganA bheda kahe che- veDabbIhArorAmasasuddhALi' mizrazabdano darekanI sAthe saMbaMdha hovAthI 1. vaikriyamizra, 2. AhArakamizra ane, 3. audArikamizra-e traNa mizranA bheda ane mizra zabda joDyA vinAnA vaikriya, AhAraka ane audArika e traNa zuddhanA bheda che. temAM zuddhanI vyAkhyA karyA sivAya bIjAnI vyAkhyA karavAnuM banI zake tema nahi hovAthI pahelA zuddha bhedonI vyAkhyA kare che. kAraNa ke zuddha vaikriyAdi yogo samajyA vinA mizrayogo samajI zakAtA nathI. tethI pahelAM zuddhanI ane pachIthI mizranI vyAkhyA kare che. gAthAmAM prathama mizrano nirdeza karavAnuM kAraNa je krame te yogo thAya che te krama sUcavavA mATe che. te A prakAre-jemake pahelAM vaikriyamizra thAya che ane pachI vaikriya thAya che. have te darekano artha kahe che-aneka prakAranI athavA viziSTa kriyA karanAruM je zarIra te vaikriya. te A pramANe-te zarIra eka thaIne aneka thAya che, aneka thaIne eka thAya che. nAnuM thaIne moTuM thAya che. moTuM thaIne nAnuM thAya che, AkAzagAmI thaIne jamIna para cAle che, jamIna para cAlanAra thaIne AkAzamAM cAlanAra paNa thAya che, dazya thaIne adazya thAya che, tema ja adRzya thaIne dazya thaI zake che. A pramANe aneka prakAranI kriyA A zarIra dvArA thatI hovAthI vaikriya kahevAya che. tenA papAtika ane labdhipratyaya ema be prakAra che. temAM upapAta-deva-nArakono janma, jenI aMdara kAraNa che te aupapAtika kahevAya che. te deva-nArakone hoya che. ane labdhi-zakti, tadanukULa vIryaMtarAya karmano kSayopazama jemAM pratyayakAraNa che te labdhipratyaya kahevAya che. te tiryaMca tathA manuSyone hoya che. vaikriyamizra deva nArakone aparyAptAvasthAmAM hoya che ane manuSya-tiryaMcone jyAre vaikriya zarIra vikarve tyAre tenA prAraMbhakALe tathA tyAgakALe hoya che. te paNa kavacit ja hoya che, kAraNa ke badhA manuSya-tiryaMcone vaikriyelibdhi hotI nathI. have AhAraka kAyayoganuM svarUpa kahe che--jyAre tIrthakara bhagavAnanI RddhinuM darzana athavA evA ja prakAranuM koI viziSTa prayojana utpanna thAya tyAre viziSTa labdhinA vazathI cauda pUrvadhara vaDe AhAraka vargaNAmAMthI pudgalo grahaNa karI je banAvAya te AhAraka zarIra kahevAya che. kahyuM che ke koI viziSTa kArya prApta thAya tyAre viziSTa labdhivALA zrutakevalI vaDe je banAvAya-karAya, tene AhAraka zarIra kahe che." vahunnam e sUtrathI karmamAM vuga pratyaya lAgI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 'padAra:' zabdanI jema "AhAraka' zabda banela che. nIce jaNAvela kArya prApta thAya tyAre zrutakevalI AhAraka zarIra kare che, te kArya A che-prANIonI dayAvALA paramAtmAnI RddhinuM darzana, sUkSma * padArthanuM jJAna ane saMzayano nAza karavA mATe zrutakevalIonuM AhAraka zarIra dvArA paramAtmAnA caraNakamalamAM gamana thAya che." A AhAraka zarIra vaikriyazarIranI apekSAe atyaMta prazasta che ane sphaTikanI zilAnI jema atyaMta nirmaLa pudgalanA samUhathI baneluM che. AhArakamizra AhArakanA prAraMbhakALe athavA tyAgakALa hoya che, te paNa kvacit hoya che, kAraNa ke badhA zrutakevalIone AhArakalabdhi hotI nathI. keTalAkane hoya te paNa uparokta kAraNo chatAM labdhino upayoga kare tyAre karatAM ane choDatAM AhArakamizra hoya che. have audArika kAyayoga kahe che - udAra eTale pradhAna zreSTha je zarIra te audArika. udAra zabda vinayaDhi gaNapAThamAM hovAthI rU| pratyaya lAgI audArika zabda banela che. bIjAM zarIro karatAM A zarIranuM prAdhAnya-zreSThatva tIrthaMkara ane gaNadharanA zarIranI apekSAe samajavAnuM che, kAraNa ke tIrthakara ane gaNadharanA zarIranI apekSAe anuttara devatAnuM zarIra paNa--jo ke devonuM zarIra atyaMta kAMtivALuM ane prazasta che temAM paNa anuttara suranuM zarIra to atyaMta vadhAre kAMtivALuM ane prazasta che chatAM anaMtaguNahIna che. athavA udAra-moTuM je zarIra te audArika, kAraNa ke te kaMIka adhika eka hajAra yojanA pramANa moTAmAM moTuM hoI zake che. tethI te zeSa zarIranI apekSAe bRhat pramANavALuM che. vaikriya zarIrathI A zarIranI moTAI bhavadhAraNIya sahaja zarIranI apekSAe jANavI. nahi to uttara vaikriya eka lakSayojanapramANa paNa hoya che. A pramANe audArika zarIranuM svarUpa kahyuM. audArikamizra manuSya ane tiryaMcone aparyAptAvasthAmAM hoya che, ane kevalIsamudyAtAvasthAmAM paNa bIjA, chaThThA ane sAtamA samaye hoya che. tathA "mpayati' have kAzmaNa zarIranuM svarUpa kahe che-karmathI utpanna thayela karmarUpa je zarIra eTale ke AThe karmanI anaMtAnaMta vargaNAo je AtmAnI sAthe pANI ane dUdhanI jema ekAkAra thayelI che teno je piMDa te kAmaNazarIra che. kArmaNazarIra te avayavI che ane karmanI dareka uttara pravRtio avayavo che, kAmaNazarIra ane uttara prakRtiono avayava-avayavIbhAva saMbaMdha che. zAstramAM paNa kahyuM che ke karmano vikAra, ATha prakAranAM vicitra karmanuM baneluM, ane saghaLAM zarIronuM kAraNabhUta je zarIra te kArmaNazarIra jANavuM. A kArmaNazarIra audArikAdi saghaLAM zarIronuM kAraNabhUta-bIjabhUta che. kAraNa ke bhavaprapaMcanI vaddhi thavAmAM bIjabhUta kAmaNazarIrano jyAre mULathI nAza thAya tyAre bAkInAM zarIronI utpattino saMbhava ja nathI, kArmaNazarIra che tyAM sudhI ja zeSa zarIra ane saMsAra che. A kAryaNazarIra eka gatimAMthI bIjI gatimAM javA mATe utkRSTa sAdhana che. kahyuM che ke, kArmaNazarIrathI ja yukta AtmA maraNadezane choDI utpattisthAna tarapha jAya che. * jANela padArthane vizeSarUpe jANavuM te sUkSma padArthanuM jJAna ane jANela hakIkata A ja rIte che ke anyathA tevI je zaMkA te saMzaya. 1. pratyeka vanaspatikAyanuM zarIra kaMIka adhika eka hajAra yojanAnuM che. 2. janmathI maraNa paryata je rahe te bhavadhAraNIya zarIra kahevAya. 3. potAnA mULa zarIrathI anya je zarIra karavAmAM Ave te uttara vaikriya kahevAyauttara eTale bIjuM. A zarIra eka sAthe eka ane tethI vadhAre paNa karI zakAya che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra prazna-jyAre kArmaNazarIra yukta AtmA eka gatimAMthI bIjI gatimAM jAya che tyAre jatAM AvatAM kema daSTipathamAM Avato nathI-dekhAto nathI ? u-karmapudgalo atyaMta sUkSma hovAthI te cakSu Adi indriyonA viSayabhUta thatA nathI. bIjAoe paNa kahyuM che ke -"eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM vacce bhavazarIra-bhavanI sAthe saMbaMdhavALuM zarIra chatAM paNa nIkaLatAM ane praveza karatAM sUkSma hovAthI dekhAtuM nathI. paraMtu nahi dekhAvAthI teno abhAva na samajavo." A pramANe cAra prakAre manoyoga, cAra prakAre vacanayoga ane sAta prakAre kAyayoga ema paMdara yogo kahyA. ahIM koI zaMkA kare ke taijasazarIra paNa che ke je khAdhelA AhAranA pAkanuM kAraNa che, ane je vaDe viziSTa tapavizeSathI utpanna thayela tejolezyAlabdhivALA puruSanI tejolezyAnuM nIkaLavuM thAya che. to zA mATe te kahyuM nahi ? eTale ke taijasayoga judo kema na kahyo ? tenA javAbamAM kahe che ke, taijasa zarIra haMmezAM kArmaNa sAthe AvyabhicArI-niyata saMbaMdhavALuM hovAthI te kAmaNanA grahaNa karavA vaDe tenuM paNa grahaNa karyuM che ema samajavuM. A pramANe yogonuM svarUpa kahyuM. yogonuM svarUpa kahIne have upayogo kahe che- annANatigaM nANANi paMca ii aTTahA u sAgAro / acakkhudaMsaNAi cahuvaogo aNAgAro // 5 // ajJAnatrikaM jJAnAni paJca ityaSTadhA tu sAkAraH / acakSurdarzanAdikaH caturdopayogo'nAkAraH // 5 // artha-traNa ajJAna ane pAMca jJAna ema ATha prakAre sAkAra upayoga che, ane acakSudarzanAdi cAra prakAre nirAkAra upayoga che. TIkAnu- je jANI zakAya te jJAna. sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre vastunuM svarUpa che, temAM je vaDe vizeSa-nAma jAti guNa ane liMgAdi yukta vizeSarUpa bodha thAya te jJAna kahevAya. a-viparIta jJAna te ajJAna. ajJAna zabdanI aMdarano "a" mithyA-viparIta arthano vAcaka hovAthI mithyA-viparIta je jJAna te ajJAna e artha thAya che. tenA traNa bheda che : 1. matiajJAna. 2. zrutajJAna ane, 3. virbhAgajJAna. teonuM svarUpa AgaLa kahevAze. vastunA yathArtha bodhane jJAna kahe che. tenA 1. matijJAna, 2. zrutajJAna, 3. avadhijJAna, 4. mana:paryavajJAna ane, 5. kevaLajJAna-ema pAMca bheda che. temAM prathama matijJAnano artha kahe che-man dhAtu jANavAnA arthamAM che. manana karavuM-jANavuM te mati. athavA pAMca indriya ane mana dvArA je vaDe niyata vastuno bodha thAya te mati. eTale ke je sthaLe rahelA viSayane indriyo jANI zake te sthaLe rahelA viSayano pAMca indriya ane manarUpa sAdhana dvArA je bodha thAya te matijJAna. "zrava kRtam' zravaNa karavuM te zrata. vAcyavAcakabhAvanA saMbaMdhapUrvaka zabda saMbaMdhI arthane jANavAmAM hetubhUtajJAnavizeSa zrutajJAna kahevAya che. jaLadhAraNa Adi arthakriyA karavAmAM samartha amuka prakAranI AkRtivALI vastu e ghaTa zabda vaDe vAcya che ityAdi svarUpe jemAM samAna pariNAma pradhAnarUpe che evo zabda ane arthanI vicAraNAne anusarIne thayelo indriya ane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 mananimittaka bodha te zrutajJAna. adhoDo vistRta vastu thI te Icchate mane' nIce nIce vistAravALI vastu indriya ane mananI sahAyatA vinA je jJAna dvArA jANI zakAya te avadhijJAna athavA avadhi eTale maryAdA rUpI dravyone ja jANavA rUpa maryAdAvALuM AtmAne pratyakSa je jJAna te avadhijJAna. A ja traNa jJAno jyAre mithyAtvamohanA udayathI kaluSita thAya che tyAre vastusvarUpane yathArtharUpe jANatA nahi hovAthI teo anukrame matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAnarUpe kahevAya che. kahyuM che ke -"AdinA traNa jJAna mithyAtvanA saMyogathI thAya che." vibhaMga-ahIM "vi' zabda viparIta arthano vAcaka che. je vaDe rUpI dravyono viparIta bhaMgabodha thAya te vibhaMgajJAna kahevAya che. A jJAna avadhijJAnathI UlaTuM che. tathA pari' sarvathA arthamAM che, ane ava:,-jANavuM, manasi manaso vA paryava: mana:paryava:-mananA bhAvonuM sarvathApaNe je jJAna thAya te mana:paryavajJAna eTale ke je dvArA aDhIdvIpamAM rahela saMjJI paMcendriyonA manogata bhAvo-vicAro jANI zakAya te mana:paryavajJAna athavA mana:paryayajJAna kahevAya che. athavA saMpUrNapaNe manane je jANe te mana:paryAyajJAna. athavA mananA paryAyo-eTale dharmo, bAhya vastune ciMtana karavAnA prakAro-padArthano vicAra karatAM manovargaNA viziSTa AkArarUpe pariName che tenuM je jJAna te mana:paryAyajJAna. tathA kevaLa eTale eka. eka je jJAna te kevaLajJAna, eka hovAnuM kAraNa A jJAna matyAdijJAna nirapekSa che. zAstramAM kahyuM che ke "chAghasthika matyAdi cAra jJAna naSTa thAya tyAre kevaLajJAna thAya che." athavA kevala eTale zuddha pUrNa jJAnane AvaranAra karmamalarUpa kalaMkano sarvathA nAza thavAthI zuddha je jJAna te kevaLajJAna. athavA kevala eTale saMpUrNa prathamathI ja sarvathA kevalajJAnAvaraNIyano kSaya thavAthI saMpUrNapaNe je utpanna thAya te kevaLajJAna, athavA kevala eTale asAdhAraNa. tenA jevuM bIjuM jJAna na hovAthI asAdhAraNa je jJAna te kevaLajJAna. athavA kevaLa eTale anaMta, anaMta zeya vastune jANatuM hovAthI anaMta je jJAna te kevaLajJAna. AvI rIte pAMca jJAna ane traNa ajJAna ema ATha prakAre sAkAropayoga che, prati vastunA nirNayarUpa je vizeSa jJAna te AkAra, ane AkArayukta je jJAna ne sAkAra kahevAya. 'AkAra eTale vizeSa evuM zAstravacana che." ahIM pahelAM je ajJAnano nirdeza karyo che te saghaLA jIvone pahelAM ajJAna hoya che. ane pachI samyakta prApta thAya tyAre jJAna thAya che e jaNAvavA mATe che tathA 1. cakSudarzana, 2. acakSurdarzana, 3. avadhidarzana ane kevaLadarzana-ema cAra prakAre 1. prathama zrotA ghaTa zabda sAMbhaLe che tyArapachI ghaTa zabda dvArA vAcya ghaTa zabda arthanuM smaraNa thAya che, ahIM sudhInA jJAnane matijJAna kahevAya che. pachI vAcya vAcaka saMbaMdha vaDe AvA prakArano ghaTa te ghaTa zabda vAcya artha che. e pramANe vAvAcakabhAvanA saMbaMdhapUrvaka je tAtparyabodha thAya che tene zrutajJAna kahevAmAM Ave che. - 2. A artha vaimAnika devanI apekSAe che, kAraNa ke teo nIce nIce vadhAre jANe che, upara to potAnA vimAnanI dhajA sudhI ja jANe che. 3. saMjJI jIva koI paNa padArthano vicAra karavAno hoya tyAre kAyayoga vaDe manovargaNA grahaNa kare che. ane je je prakAre cintana kare che te te rUpa manovargaNAno pariNAma thAya che tene dravya mana kahe che, te manovargaNAnA pariNAmane mana:paryavajJAnI pratyakSa jANe che, ane ciMtanIya vastune anumAnathI jANe che, manovargaNAno amuka jAtano AkAra che, mATe "A kSetramAM rahelA A jIve A padArthano Avo vicAra karyo che, A jJAna aDhI dvIpa ane be samudramAM rahelA saMjJInA manogata bhAva viSayaka hoya che.' Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra anAkAra upayoga che. pUrvokta svarUpavALo AkAra--vizeSarahita upayoga te anAkA21 upayoga kahevAya che. temAM cakSu dvArA rUpa viSayanuM je sAmAnya jJAna te cakSurdarzana. cakSu sivAya bAkInI indriyo ane manathI potapotAnA viSayanuM je sAmAnya jJAna te acakSurdarzana. pAMca indriya ane mananI sahAya vinA maryAdAmAM rahelA rUpI padArthanuM je sAmAnya jJAna te avadhidarzana. jagatamAM rahelA rUpI arUpI sadhaLA padArthanuM sAmAnya jJAna te kevaLadarzana. nAma, jAti, liMga Adi vinA je sAmAnya jJAna thAya che, te darzana kahevAya che. A pramANe upayogonuM svarUpa kahyuM. have A yoga ane upayogono jIvasthAnakomAM vicAra karavo joIe kayA jIvone keTalA yoga ane keTalA upayoga hoya te kahevuM joIe. te kahevAnI zarUAta kare che, tyAM prathama jIvasthAnakanI saMkhyA kahe che. jIvo cauda prakAre che. te A pramANe--sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, beiMdriya, teindriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya ane saMjJI paMcendriya--e sAte aparyAptA ane paryAptA ema jIvonA cauda bheda thAya che. jo ke A jIvasthAnakonI saMkhyA AcArya potAnI meLe ja AgaLa upara kaheze topaNa ahIM ja tenuM kathana vadhAre upayogI hovAthI teonuM vyAkhyAna kare che. te A pramANe--sparzanarUpa eka indriya jeone hoya te pRthvI, ap, teu, vAyu, ane vanaspati jIvo ekendriya kahevAya che. te dareka sUkSma ane bAdara ema be prakAre che. temAM jeo sUkSmanAmakarmanA udayathI sUkSma pariNAmavALA ane lokanA saMpUrNa bhAgamAM vyApIne rahenArA che teo sUkSma kahevAya che. ane jeo bAdaranAmakarmanA udayathI bAdara pariNAmavALA ane lokanA amuka-nizcita sthAnakomAM che teo bAdara kahevAya che. tathA sparzana, ane rasanarUpa be indriyo jeone hoya te zaMkha, chIpa, caMdanaka, koDA, jaLo, nAnA moTA karamiyA, ane pUrA Adi beindriya kahevAya che. tathA sparzana, rasana ane nAsikArUpa traNa indriyo jeone hoya te aa, mAMkaDa, gaddhaiyA, kuMthuA, makkoDA, kIDIo, UdhaI, karpAsa, asthika, trapusa, bIjaka ane tuMbarUka Adi teindriyo kahevAya che. sparzana, rasana, nAsikA ane cakSurUpa cAra indriyo jeone hoya che te bhramara, mAMkha, DAMsa, macchara, vIMchI, kIDA ane pataMgiyA caurindriya kahevAya che. sparzana, rasana, nAsikA, cakSu ane zrotrarUpa pAMce indriyo jeone hoya che te matsya, magara manuSya Adi paMcendriya 2 -- 1. zaMkA--saMkSepathI indriya ane mana vaDe thatA padArthanA sAmAnya bodhane indriyadarzana kahI avadhi tathA kevaLadarzana ema darzanarUpa anAkAra upayoganA traNa bheda batAvavA joIe athavA vistArapUrvaka samajAvavA sparzanAdi indriyo ane mana dvArA thatA sAmAnya bodhane sparzanadarzana, rasanadarzana, prANadarzana, cakSurdarzana, zrotradarzana tathA manadarzana tarIke kahI aviSe tathA kevaLa darzana sahita darzananA ATha bheda jaNAvavA joIe tene badale ahIM cAra ja bheda kema jaNAvavA ? samAdhAna :lokavyavahAramAM cakSunI pradhAnatA hovAthI tenA dvArA thatA sAmAnya bodhane cakSurdarzana kahI zeSa indriyo tathA mana dvArA thatA sAmAnya bodhane vistAranA bhayathI bhinna-bhinna darzana rUpe na batAvatAM lAghava mATe acakSurdarzanamAM samAveza karela che, tethI cAra bheda ja yogya che. A hakIkata prathama karmagraMtha gA 10nA mULa TabAmAM jaNAvela che. 2. anAdikALathI sarvajIvone nigodAvasthAmAM acakSurdarzana hoya che mATe gAthAmAM prathama teno nirdeza karyo che. paraMtu cakSurdarzananI pradhAnatA hovAthI TIkAkAre prathama tenI vyAkhyA karI pachI acakSurdarzana batAvela che. . 3. jeonA game teTalA zarIra ekatra thAya chatAM carmacakSuthI na dekhAya te sUkSma kahevAya. jeonAM aneka zarIrano samUha paNa dekhAI zakato hoya te bAdara kahevAya. paMca1-2 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 paMcasaMgraha-1 jIvo be prakAre che-saMjJI ane asaMjJI. temAM bhUta, vartamAna ane bhAvI padArthonA svabhAvano je vicAra karavo te saMjJA ane saMjJAvALA hoya te saMzI kahevAya che. che. temAM AhArAdi pudgalonAM grahaNa ane pariNamananA kAraNabhUta AtmAnI je zaktivizeSa te paryApti'. ane te 1, paryAptiH kriyAparisamAptirAtmanaH vivakSita AhAragrahaNa, zarIranirvatanAdi kriyA karavAmAM samartha karaNanI niSpatti te paryApti, te pudgalarUpa che ane te te kriyAnA kartA AtmAnuM karaNavizeSa che. je karaNavizeSathI AtmAmAM AhArAdi grahaNa karavAnuM sAmarthya utpanna thAya te karaNa je pudgalothI nIpaje tevA prakAranA pariNAmavALA, AtmAe grahaNa karelAM pugalo paryApti zabdathI vyavahArAya che. jema ke-AhAragrahaNa karavAmAM samartha karaNanI utpatti te AhAraparyApti, zarIranA karaNanI niSpati te zarIraparyApti, indriyanA karaNanI utpatti te indrayaparyApti, uzvAsa ane niHzvAsane yogya karaNanI utpatti te prANApAnaparyApti. bhASAyogya pugalone grahaNa karavAmAM ane choDavAmAM samartha karaNanI utpatti te bhASAparyApti. kahyuM che ke-"AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mananI utpatti je pudgalothI thAya che tenA prati je karaNa te paryApti. (siddhAntamAM cha paryAptio prasiddha che to ahIM pAMca paryAptio kema kahI ? teno. uttara e che ke ahIM indriya paryAptio grahaNathI mana paryAptinuM grahaNa kareluM che, mATe pAMca paryAptio kahI che. (prazna) zAstrakAre manane anindriya kahyuM che. to indriyanA prahaNathI mananuM grahaNa kema thAya ? (uttara) jema zabdAdi viSayane grahaNa karanAra sAkSAt cakSu Adi che, tevuM mana nathI, ane sukhAdine sAkSAt grahaNa karanAra mana che, mATe mana saMpUrNa indriya nathI, paNa Indra AtmAnuM liMga hovAthI indriya paNa che. ahIM pAMca ja paryAptio kahI che te bAhya karaNanI apekSAe jANavI, paNa aMtaHkaraNa che mATe mana:paryApti judI kahI che, temAM kaMIpaNa doSa nathI. banne prakAre mana:paryAptino saMbhava che. ahIM taijasa ane kArmaNa zarIra sahita ja AtmAnI vivakSita kriyAnI parisamApti eTale vivakSita kriyA karavAmAM samartha karaNanI utpatti te paryApti. audArikAdi zarIranI prathama utpattimAM ja A paryAptiono vicAra karyo che.) A chaye paryAptiono AraMbha eka sAthe thAya che ane anukrame pUrI thAya che paNa sAthe pUrI thatI nathI. kAraNa ke uttarottara paryAptio,adhika adhika kALe samApta thAya che. temAM AhAra paryAptinuM svarUpa bhASyakAra kahe che-"zarIrendriya-vA-manaHprANApAnayogyadalikadravyAkaraNakriyA-parisamAptirAhAraparyAptiH " zarIra, indriya, bhASA, mana ane prANApAna-zvAsocchavAsane yogya dalika-pugalonI AharaNa-prahaNa kriyAnI parisamApti te AhAraparyApti karaNavizeSa che. ahIM mananA grahaNa karavAthI spaSTa rIte Indriya paryAptinA grahaNathI mana:paryAptinuM grahaNa karyuM che. "gRhItasya zarIratayA saMsthApanakriyA-parisamAptiH zarIraparyAptiH ' sAmAnya rUpe grahaNa karelAM pudgalone zarIrarUpe saMsthApana-racanA kriyAnI parisamApti te zarIraparyApti. ahIM prajJApanA sUtranA TIkAkAre paryAptinI vyAkhyAmAM utpattisthAne AvIne jIva je pudgalo grahaNa kare che ane pachI pratisamaya je pudgalo grahaNa karAya che--ema sAmAnya rUpe kahyuM che, paNa kayAM pagalo grahaNa kare che-ema spaSTa kahyuM nathI, paraMtu tattvArthakAre AhAraparyAptinI vyAkhyAmAM vizeSapaNe zarIra, indriya, bhASA, mana ane zvAsocchavAsane yogya pudgalo grahaNa karavAno kahyAM che. prathama samaye grahaNa karelAM tema ja pratisamaya grahaNa karAtAM evAM te pudgalothI ja karaNanI niSpatti thAya che te paryAptizadvAcya che. tethI ema paNa jaNAya che ke zarIrane yogya pagalothI zarIraparyApti, indriyane yogya pudgalothI indriyaparyApti, bhASAne yogya pudgalothI bhASAparyApti, zvAsocchavAsane yogya pudgalothI * zvAsocchavAsa paryApta ane manane yogya pudgalothI mana:paryAptinI niSpatti saMbhave che. 'tvagAdIndriyanirvartanakriyAparisamAptirindriyaparyAptiH tvasparzanendriya ane Adi zabdathI, rasana, prANa, cakSu, zrotra ane mana; teonA svarUpane utpanna karavAnI kriyAnI parisamApti te indriyaparyApti.'prANApAnakriyAyogyadravyagrahaNa-nisargazaktinirvatana-kriyAparisamAptiH prANApAnaparyAptiH' ucchavAsa ane niHzvAsanI kriyAne yogya zvAsocchavAsa vargaNAnA dravyane grahaNa karavAnI ane mUkavAnI zaktisAmarthyane Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 11 pudgalonA upacayathI thAya che. tAtparya e che ke-utpattisthAne AvelA jIve je pudgalo grahaNa karelAM che ane pratisamaya bIjAM paNa pudgalo grahaNa karAya che ke je pugalo prathama grahaNa karelAM pugalonA saMbaMdhathI te rUpe pariNata thatA jAya che teonI AhArAdi gugalone khala ane rasArirUpe pariNamananA kAraNabhUta je zakti-vizeSa te paryApti kahevAya che, jema udaranI aMdara rahelA pudgalavizeSanI AhAranAM pugalone khala ane rasarUpe pariNamana karavAmAM kAraNabhUta zaktivizeSa hoya che. te paryAptio cha prakAre che, te A pramANe-1. AhAraparyApti, 2. zarIraparyApti, 3. indriya paryApti, 4. prANApAnaparyApti, 5. bhASAparyApti, 6. ane mana:paryApti. temAM je zakti vaDe bAhya AhAra grahaNa karIne khala-viSTA, mUtra ane rasa-sAra padArtharUpe pariNamAve te AhAraparyApti. je zakti vaDe rasarUpa AhArane rasa, lohI, mAMsa, carabI, hADakAM, majjA (hADakAnI aMdara rahela cIkaNo mAMsa padArtha) ane vIrya e sAta dhAturUpe pariNamAve te zarIraparyApti. je zakti vaDe dhAturUpe pariNAma pAmelA AhArane indriyorUpe pariNamAve te indriya paryApti. je zakti vaDe ucchavAsayogya vargaNAmAMthI daliko grahaNa karI uglAsarUpe pariNAvI tenuM avalaMbana laI choDe mUke te ucchavAsa paryApti. je zakti vaDe bhASA yogya vargaNAmAMthI daliko grahaNa karI bhASApaNe pariNAvI tenuM avalaMbana laI mUke te bhASAparyApti. tathA je zakti vaDe manoyogya vargaNAnAM daliko grahaNa karI manapaNe pariNAvI utpanna karavAnI kriyAnI parisamApti te zvAsocchavAsaparyApti. "bhASAyogya-dravyagrahaNanisargazaktinirvanakriyAparisamAptismRSAparyAptiH', bhASAne yogya bhASAvargaNAnA dravyane grahaNa karavA ane mUkavAnI zakti-sAmarthyane utpanna karavAnI kriyAnI parisamApti te bhASAparyApti. "manasvayogyadravyagrahaNanisargazaktinirvartanakriyAparisamAptirmana:paryApti-rityeke', manarUpe pariNAmane yogya manovargaNA dravyane grahaNa karavA ane mUkavAnA sAmarthyane utpanna karavAnI kriyAnI parisamApti te mana:paryApti ema koI AcArya indriya paryAptithI judI mana:paryApti mAne che, ane indriya paryAptinA grahaNa vaDe mana:paryAptinuM grahaNa karatA nathI. paNa mana:paryAptine koI mAne che ane koI mAnatA nathI--ema samajavAnuM nathI. AsA yugapadArabdhAnAmapi krameNa samApti, uttarottarasUtaratnAtu, sUtradAdikartana-ghaTanavatu, A chaye paryAptiono eka sAthe AraMbha thAya che, paNa anukrame samApti thAya che. anukrame samApti thavAnuM kAraNa jaNAve che-'uttarottara sUkSma hovAthI." jemake AhAraparyApti-zarIrathI paryApti sUkSma che, kAraNa ke te ghaNAM sUkSma dravyanA samUhathI banelI che. tethI indriyaparyApti vadhAre sUkSma che, tenAthI paNa zvAsocchavAsa paryApti sUkSma che. tethI bhASAparyApti sUkSma che ane tethI manaH-paryApti vadhAre sUkSma che. tenI uttarottara sUkSmatA daSTAMtathI batAve che-sUtara kAMtavA ane kASTha vagere ghaDavAnI peThe, jADuM sUtara kAMtanArI ane jhINuM sUtara kAMtanArI kAMtavAno eka sAthe AraMbha kare. temAM jADuM sUtara kAMtanArI jaladI kokaDuM pUruM kare ane jhINuM sUtara kAMtanArI lAMbA kALe pUruM kare. kAi ghaDavAmAM paNa A ja krama che. thAMbhalA vagerenuM corasa vagere moTI kArIgarInuM kAma thoDA kALamAM thAya che. ane te ja thAMbhalo patraracanA ane pUtaLIo vagere sahita karavAmAM Ave to lAMbA kALe taiyAra thAya che. juo--tattvArthaTIkA (a. 8 sU. 12.) prajJApanA anuvAda 5. 71. audArikazarIrIne pahelI paryApti pahele ja samaye pUrNa thAya che. ane tyArapachI aMtaraaMtarmuhUrve anya anya paryAptio pUrNa thAya che. ane vaikriya tathA AhAra zarIrIne pahelI paryApti pahelA samaye, tyArapachI aMtarmuhUrve bIjI ane tyArapachI samaye samaye anukrame trIjI, cothI AdiparyAptio pUrNa thAya che. saghaLI paryAptiono pUrNa thavAno kALa aMtarmuhUrta che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tenuM avalaMbana laI choDe te mana:paryApti. A paryAptio ekendriya beindriyAdi-asaMjJI paMcendriya paryanta ane saMjJI paMcendriyane anukrame cAra, pAMca ane cha hoya che. utpattinA pahele ja samaye saghaLA jIvo potapotAnI yogyatA pramANe saghaLI paryAptione eka sAthe ja utpanna karavAnI zarUAta kare che ane anukrame pUrNa kare che. temAM pahelI AhAraparyApti kare che, tyArabAda zarIraparyApti, pachIthI Indriya paryApti e pramANe anukrame cothI, pAMcamI ane chaThThI paryApti pUrNa kare che. AhAraparyApti utpattinA prathama samaye ja pUrNa thAya che. ane zeSa paryAptio anukrame aMtarmuhUrta kAle pUrNa thAya che. prazna-AhAraparyApti pahele ja samaye ja pUrNa thAya che e zI rIte jANI zakAya ? uttara-A viSayamAM bhagavAn Arya zyAmAcArye pannavaNAsUtramAM bIjA uddezakamAM A sUtra kahyuM che "AhIra jJatti mAnatte bhaMte vimahira, mahAraNa ? yama no bahAra nAhAra ti.' he bhagavan! AhAraparyApti vaDe aparyAptA zuM AhArI hoya ke aNAhArI hoya ? te. praznanA uttaramAM bhagavAnuM mahAvIra gautamasvAmIne kahe che ke-he gautama ! AhAraparyApti vaDe aparyAptijIvo AhArI hotA nathI. paraMtu aNAhArI hoya che. tethI AhAraparyApti vaDe aparyApta vigrahagatimAM ja saMbhave che, utpattisthAnane prApta thayelA AhAraparyApti vaDe aparyApta saMbhavatA nathI. kAraNa ke utpattisthAnane prApta thanAra pahele ja samaye AhAra kare che, tethI ema jaNAya che ke AhAraparyAptinI pUrNatA utpattinA pahele ja samaye thAya che. jo kadAca utpattisthAnane prApta thayelo paNa AhAraparyApti vaDe aparyApta hoya to uttara sUtrane A pramANe kahevuM joIe-"siya mAhIra siya mAhiraNa'. AhAraparyAptie aparyAptA kadAca AhArI paNa hoya, kadAca aNAhArI paNa hoya. jema zarIrAdiparyAptinA saMbaMdhamAM kadAca AhArI paNa hoya, kadAca aNAhArI paNa hoya, tema kahyuM che. AhAraparyAptie aparyAptA vigraha gatimAM aNAhArI hoya ane utpattisthAnamAM AvI AhAra kare tyAre AhArI hoya. A pramANe tyAre ja bane ke je samaye utpattisthAnamAM AvI utpanna thAya che te samaye jo AhAraparyApti pUrNa na thAya. paraMtu te ja samaye AhAraparyApti pUrNa thAya che mATe AhAraparyApti vaDe aparyAptA to vigrahagatimAM ja hoya che, ane te vakhate aNAhArI hoya che. tethI ja AhAraparyApti vaDe aparyAptAnuM aNAhArIpaNuM vigrahagatimAM ja saMbhave che. ane zarIrAdiparyApti vaDe aparyAptA vigrahagatimAM aNAhArI hoya che, ane utpattisthAne utpanna thayA bAda jyAM sudhI zarIrAdi paryAptio pUrNa na kare tyAM sudhI te te paryApti vaDe aparyApta AhArI hoya che. eTale zarIrAdi paryApti vaDe aparyAptA aNAhArI ane AhArI ema baMne prakAre hoya che. tathA saghaLI paryAptiono pUrNa karavAno kALa aMtarmuhUrta pramANa che. jeo svayogya paryAptio pUrNa kare teo paryAptA kahevAya che, ane svayogya paryAptio pUrNa nahi karanArA AtmAo aparyAptA kahevAya che. te aparyAptA labdhi ane karaNathI ema be prakAre che. temAM jeo aparyAptA chatA ja mare, paraMtu svayogya saghaLI paryAptio pUrNa na ja kare te labdhi aparyAptA kahevAya, ane jeoe zarIra ane indriyAdi svayogya paryAptio pUrNa karI nathI paraMtu avazya pUrNa karaze te karaNa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadAra 1 3 aparyAptA. kahevAya che. - udeza krama pramANe nirdeza thAya che eTale je kramathI kahevAnI zarUAta karI hoya te kramathI kahevuM joIe e nyAye prathama uparokta jIvasthAnomAM yogone kahevA IcchatA AcArya A gAthA kahe che vigalasannipajjattaesu labbhaMti kAyavaijogA / savve vi sannipajjattaesu sesesu kAogo // 6 // vikalAsaMjJiparyApteSu labhyete kAyavAgyogau / sarve'pi saMjJiparyApteSu zeSeSu kAyayogaH // 6 // artha_vikalendriya ane asaMjJIpaMcendriya paryAptAmAM kAyayoga ane vacanayoga e be yoga hoya che. saMjJIparyAptAmAM saghaLA yogo hoya che ane zeSa jIvasthAnomAM kAyayoga ja hoya che. TIkAnapadano eka deza hovAthI AkhuM pada levuM joIe--e nyAye gAthAmAM kahela vikala zabdathI vikalendriya e AkhuM pada levuM, ane A pramANe anyatra paNa yathAyogya rIte samajavuM. paryAptA vikasendriya-paryAptA beindriya, te indriya, caurindriya ane paryAptA asaMjJIpaMcendriya jIvomAM kAyayoga ane vacanayoga ema be yoga hoya che. temAM kAyayoga audArika zarIrarUpa, ane 'vikasendriyomAM asatyaamRSArUpa ja vacanayoga hoya che' e zAstravacanane anusarI asatyaamRSArUpa vacanayoga hoya che. paryApta saMjJIpaMcendriyamAM mana, vacana ane kAyAnA saghaLA yogo hoya che eTale ke paMdara yogo hoya che. temAM kArpaNa ane audArikamizrakAyayoga kevalasamuddaghAtAvasthAmAM hoya che. kahyuM che ke "ATha samayano kevalI mughAta karatAM audArikamizrakAyayoga bIje cha ane sAtame samaye hoya che.' AhAraka ane AhAraka-mizrakAyayoga 1. upara jema aparyAptAnA be bheda kahyA tema paryAptAnA paNa labdhi ane karaNa ema be prakAra che. labdhiparyAptA. tene kahevAya ke jeoe svayogya paryApti pUrNa karI hoya agara avazya karavAnA hoya arthAt svayogya paryAptio pUrNa karIne ja maravAnA hoya evI labdhi = zaktivALA jIvo. karaNaparyAptA tene kahevAya ke jeoe svayogya paryAptio pUrI karI lIdhI che. ahIM karaNaaparyAptA ane labdhiparyAptAno artha lagabhaga sarakho jaNAya che tethI ghaNA zaMkAmAM paDe che. te saMbaMdhamAM e samajavAnuM ke karmanA be prakAra che : 1, paryAptanAmakarma. 2. aparyApta nAmakarma. je karmanA udayathI svayogya paryAptio pUrNa thAya te paryApta nAmakarma. je karmanA udayathI svayogya paryAptio pUrNa na ja thAya te aparyApta nAmakarma. labdhi eTale zakti vaDe karIne paryAptA te labdhiparyAptA, te paryAptanAmakarmanA udayavALA AtmAo. ane zakti vaDe aparyAptA te labdhiaparyAptA, te aparyApta nAmakarmanA udayavALA AtmAo. tAtparya e ke paryApta ane aparyApta nAmakarmanA udayavALA AtmAo ja krame labdhiparyAptA ane labdhiaparyAptA kahevAya che. ane karaNaaparyAptA tathA karaNaparyAptA to paryApta-nAmakarmano udaya thayA bAda AtmAnI amuka avasthAne oLakhavA mATe ja zAstrakAre rAkhelAM nAma mAtra che. jemake labdhiparyAptA-paryApta nAmakarmavALA AtmAo jyAM sudhI svayogya paryApti pUrNa na kare tyAM sudhInI teonI avasthAne karaNaaparyAptAvasthA kahevI ane svayogyaparyAptio pUrNa karyA pachInI avasthAne karaNaparyAptAvasthA kahevI. A rIte labdhiparyApta ane labdhiaparyApta jyAre karmarUpa che tyAre karaNaaparyApta ane karaNaparyApta karmarUpa nathI e spaSTa bheda che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 paMcasaMgraha-1 labdhisaMpanna zrutakevalI te te labdhino upayoga kare tyAre hoya che. tema ja vaikriyalabdhisaMpanna manuSya tiryaMca labdhi phorave tyAre vaikriyakAyayoga hoya che, devatA nArakone paryAptAvasthAmAM vaiyikAyayoga hoya che. manayoganA cAra bheda ane vacanayoganA cAra bheda cAre gatinA saMjJIparyAptAne hoya che, ane audArikakAyayoga paryApta manuSyatiryaMcone hoya che. tathA zeSa sUkSma bAdara paryApta aparyApta ekendriya, aparyAptA beindriya, te indriya, caurindriya, asaMjJIpaMcendriya ane saMkSIpaMcendriya e nava jIvabhedomAM ekalo kAyayoga ja hoya che. te paNa audArikamiznakAyayoga ja hoya che. ahIM labdhi aparyAptAnI vivekSA che. jo karaNaaparyAptAnI vivakSA hota to aparyApta deva nArakano vaikriyamizrakAyayoga paNa lIdho hota paraMtu te lIdho nathI tethI ja ahIM labdhi aparyAptAnI vivalA che ema samajAya che. 6. te ja hakIkatane spaSTa karatAM kahe che. laddhIe karaNehi ya orAliyamIsago apajjatte / / pajjatte orAlo veuvviya mIsago vAvi // 7 // labdhyA karaNaizcaudArikamizrako'paryApte / paryApte urAlo vaikriyamizrako vA'pi // 7 // artha- labdhi ane karaNathI aparyAptAmAM audArikamiznakAyayoga hoya che. ane paryAptAmAM audArikakAyayoga athavA vaikriyamizrakAyayoga paNa hoya che. TIkAnu-labdhi ane karaNe e baMne vizeSaNavALA aparyAptA jIvomAM audArikamizrakAyayoga eka ja hoya che. A hakIkata tiryaMca ane manuSya AzrayI kahI che ema samajavuM. kAraNa teomAM ja labdhi ane karaNa e banne vizeSaNo saMbhave che. paraMtu deva nArakomAM saMbhavatAM nathI. kAraNa ke teo karaNa aparyApta ja saMbhave che. labdhiaparyApta nahi, teone aparyAptAvasthAmAM vaikriyamizrakAyayoga jANavo. tathA sAte aparyApta jIvasthAnone vigrahagatimAM ane utpattinA prathama samaye kArmaNakAyayoga hoya che ane paryApta jIvone audArika, vaikriya ane vikriyamizra e traNa yogo hoya che. temAM tiryaMca tathA manuSyone audArika, deva-nArakone vaikriya ane vaikriyalabdhivALA paryApta bAdaravAyukAya, paMcendriya tiryaMca tathA manuSyone vaikriyakAyayoga ane vaikriyamizrakAyayoga hoya che. tathA gAthAne aMte mUkelA api zabdathI labdhisaMpanna cauda pUrvadharane AhArakakAyayoga ane AhArakamiznakAyayoga paNa hoya che. 7. ahIM keTalAka AcAryo zarIraparyApti pUrNa thatAM pahelAM manuSya tiryaMcone audArikamizrA ane deva-nArakone vaikriyamizra tathA zarIraparyApti pUrNa thayA bAda zeSa paryApti vaDe aparyAptA manuSya-tiryaMcone audArika ane deva-nArakone vaikriyakAyayoga mAne che. temanA matane jaNAvanArI anyakartaka gAthA kahe che- 1. ahIM nave jIvabhedamAM audArikamizra kAyayoga ja hoya ema kahyuM, paraMtu sAte aparyApta jIvasthAnomAM vigrahagatimAM tathA utpattinA prathama samaye kAmaNa kAyayoga hoya. pachInI gAthAnI TIkAmAM A hakIkata jaNAvI che. paNa ahIM tenI avivakSA karI hoya tema lAge che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra kammuraladugamapajje veDavvidugaM ca sanniladdhile / pajjesu uraloccaya vAe veuvviyadugaM ca // kArmaNaudArikadvikamaparyApte vaikriyadvikaM ca saMjJini labdhimati / paryApteSu urala eva vAte vaikriyadvikaM ca // 15 artha--aparyAptAmAM kAryaNa ane audArikaddhika e traNa yogo hoya che, ane labdhivALA saMjJI devAdimAM vaikriyaddhika hoya che tathA paryAptAmAM audArikakAyayoga ane vAyukAyamAM vaikriyaddhika hoya che. TIkAnu--aparyApta sUkSmaekendriyAdi jIvabhedomAM kAryaNa, audArikamizra ane audArika e traNa yogo hoya che. aparyAptAvasthAmAM kAryaNa ane audArikamizrayoga hoya che. paraMtu audArikakAyayoga gAthAnI upara lakhela avataraNa pramANe za2I25ryApti pUrNa thayA pachI zeSaparyApti vaDe aparyAptAne anya AcAryane mate che ema samajavuM. e ja pramANe deva-nArakone aparyAptAvasthAmAM kAryaNa vaikriyamizra ane vaikriyakAyayoga hoya che. svamate to svayogya saghaLI paryApti vaDe paryAptAne audArika ke vaikriya kAyayoga hoya che. jyAM sudhI svayogya paryAptio pUrNa na karI hoya tyAM sudhI manuSya-tiryaMcane kArpaNa ane audArikamizra, deva-nA2kone kArpaNa ane vaikriyamizrayoga hoya che. tathA paryApta sUkSma ekendriyAdi tiryaMcomAM ane paryApta manuSyomAM audArika kAyayoga hoya che, ane deva-nArakomAM vaikriyayoga hoya che. paryApta vAyukAyamAM vaikriya, vaikriyamizra, ane gAthAne aMte mUkela 'ca' zabda anuktano samuccAyaka hovAthI audArika ema traNa yoga hoya che. vaikriyadghika keTalAka vAyukAya jIvone hoya che, saghaLAne nahi. pannavaNA sUtranI cUrNimAM kahyuM che ke-tirdU tAva AsILuM venviyadvI revanasthi vAyarapannattAnuM pi saMsvepnamAIspatti' traNa rAzi-sUkSma ekendriya aparyApta paryApta ane bAdaraekendriya aparyAptae traNa rAzinA jIvone vaikriyalabdhi hotI ja nathI. bAdara paryApta vAyukAyamAMthI tenA saMkhyAtamA bhAganA jIvone ja vaikriyalabdhi hoya che. have jIvasthAnomAM upayogo kahe che. maisuyaannANa acakkhu daMsaNekkArasesu ThANesu / pajjatta - caupaNidisu sacakkhu sannIsu bArasavi // 8 // matizrutAjJAnAcakSurdarzanAnyekAdazasu sthAneSu / paryAptacatuHpaJcendriyeSu sacakSUMSi saMjJiSu dvAdazApi // 8 // artha--agiyAra jIvasthAnomAM matiajJAna, zrutaajJAna ane acakSurdarzana e traNa upayogo hoya che. paryApta carandriya ane paryApta asaMjJI paMcendriyamAM cakSurdarzana sahita cAra upayoga hoya che ane saMnnImAM bAre upayoga hoya che. TIkAnu--paryApta aparyApta sUkSma bAdara ekendriya, beindriya, teindriya, aparyApta carindriya asaMjJI paMcendriya ane saMzI paMcendriya e agiyAra jIvasthAnomAM matiajJAna Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 paMcasaMgraha-1 zrutaajJAna ane acakSurdarzana e traNa upayogI hoya che. ahIM aparyAptA te labdhi aparyAptA. samajavA, anyathA karaNaaparyApta caurindriyAdimAM indriya paryApti pUrNa thayA bAda cakSudarzana paNa hoya che. kAraNa ke mULa TIkAmAM-svopajJaTIkAmAM AcArya mahArAje svIkAryuM che. karaNaaparyApta saMjJIne to mati-zruta-avadhijJAna, avadhidarzana ane virbhAgajJAna paNa hoya che. tathA paryApta caurindriya ane asaMjJIpaMcendriyamAM cakSurdarzana sAthe pUrvokta traNa maLI mati zruta ajJAna ane cakSu acakSudrzana ema cAra upayoga hoya che ane saMjJI paryAptAmAM bAre upayogI hoya che. temAM devagatiAdi traNa gatimAM kevaLajJAna kevaLadarzana ane mana:paryavajJAna vinA nava upayoga hoya che. mAtra manuSyagatimAM ja bAre upayogI hoya che. 8. A pramANe jIvasthAnomAM yoga ane upayogI vicAryA. have mArgaNAsthAnomAM teone vicAravA joIe. te mArgaNAsthAno A pramANe che. te kahe che- gaiiMdie a kAe joe vee kasAyanANe ya / saMjamadaMsaNalesA bhavasamme sanni AhAre // 21 // A gAthA AcArya mahArAja svayameva AgaLa upara kaheze paraMtu ahIM jo tenuM vyAkhyAna karavAmAM AvyuM hoya to upakAraka thAya tema hovAthI tenuM ahIM vyAkhyAna kare che-karmapradhAna jIva vaDe je prApta karAya te eTale ke naraka deva Adi paryAyarUpe AtmAno je pariNAma te gati. te cAra prakAre che-narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati. tathA "Tu paaizva rUdnatiH ' rUd dhAtu parama aizvaryavALA hovuM e arthamAM che. parama aizvarya jenAmAM hoya te iMdra kahevAya. AtmAmAM ja utkRSTa jJAna ane utkRSTa sAthyano yoga hovAthI te ja Indra che. tenuM je cihna te indriya kahevAya che. te sparzana, rasana, nAsika, cakSu, ane zrotra ema pAMca prakAre che. indriyanA grahaNa vaDe indrayovALA ekendriyAdi jIvo grahaNa karavAnA che, kAraNa ke indriya koI svatantra vastu nathI. vaLI AgaLa indriyavAnuM AtmAomAM ja yogAdino vicAra karavAmAM Avaze. "vIya ti kAya:' pudgalanA maLavA vikharavA vaDe je caya apacaya. dharmane prApta kare te kAya. te cha prakAre che-pRthvI kAya, aSkAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya, ane trasakAya, tathA jeno artha ane jenA paMdara bhedanuM svarUpa pahelAM savistAra kahevAI gayuM che te yoganA sAmAnyathI traNa bheda che. manoyoga, vacanayoga, ane kAyayoga. vaidyate rUti veH ' je anubhavAya te veda. e abhilASArUpa che. te traNa prakAre che : strIveda, puruSaveda, ane napuMsakaveda. strIno puruSanA viSayamAM je abhilASa te strIveda, puruSano strInA viSayamAM je abhilASa te puruSaveda, ane napuMsakano strIpuruSa baMnenA viSayamAM je abhilASa te napuMsakaveda. 'Syane hiMcane parasparasmina prAni ta Sa: saMsAra: tamayane pati RSaya:, jenI aMdara prANIo paraspara daMDAya-duHkhI thAya te saMsAra. te saMsArane je vaDe AtmAo prApta kare-je vaDe saMsAramAM rakhaDe, duHkhI thAya te kaSAya. te krodha, mAna, mAyA ane lobha ema cAra prakAre che. tathA pahelAM jenA 2. rAparyApafdhvandriyasau satyAM teSAM vadhurzana pati karaNa aparyAptAone Indriya paryApti pUrNa thayA pachI cakSudarzana hoya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra zabdArthanuM nirUpaNa karyuM che te jJAna kahevAya che. jJAnanA prahaNa vaDe tenA pratipakSabhUta ajJAnanuM paNa grahaNa che. te jJAnanA pAMca bheda ane ajJAnanA traNa bheda ema AThe bhedanuM svarUpa pahelAM vistArapUrvaka kahyuM che. tathA "saMyama saMyama: sagapuparama: vAritramatyartha:' saMyama eTale tyAga. samyag prakAre viramavuM-zraddhA ane jJAnapUrvaka sarvathA pApavyApArano tyAga karavo te saMyama athavA cAritra kahevAya che. te pAMca prakAre che, te A pramANe-1. sAmAyikacAritra, 2. chedopasthApanIya cAritra, 3. parihAra vizuddhika cAritra, 4. sUkSmasaMparAya cAritra, ane 5. yathAkhyAta cAritra, saMyamanA grahaNathI tenA pratipakSabhUta dezasaMyama ane asaMyamanuM paNa grahaNa che. temAM samAya eTale rAga ane dveSanA rahitapaNA vaDe AtmasvarUpamAM pravRtti karavI vibhAvadazAmAMthI svabhAvamAM AvavuM-aMtarmukha dRSTi thavI te. A samAya anya sAdhuonI kriyAonuM paNa upalakSaNa che eTale ke A samAya dvArA anya sAdhuonI kriyAo paNa levAnI che. kAraNa ke sAdhuonI saghaLI kriyAo rAga-dveSanA abhAvarUpa che. ahIM sAdhunI saghaLI kriyAo rAga-dveSanA abhAvamAM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano Aropa karIne sAdhuonI saghaLI kriyAone ja rAga-dveSanA abhAvarUpa kahI che. samAya vaDe-rAgadveSanA rahitapaNA vaDe thayeluM athavA samAya chatAM thayeluM je cAritra te sAmAyika che. athavA sam eTale samyajJAna darzana ane cAritrano Aya eTale je lAbha te samAya, ane te ja samAyika che. eTale jeTale aMze AtmAmAM samyajJAna darzana ane cAritra prApta thatuM jAya che, te sAmAyika cAritra sarvathA pApavyApAranA tyAgarUpa che. - prazna-sAmAnya rIte saghaLAM cAritro sAmAyika che, kAraNa ke te saghaLAM pApavyApAranA tyAgarUpa che to pachI chedopasthApanIyAdi bheda zA mATe ? - uttara-jo ke saghaLAM cAritro sarvathA pApavALA vyApAranA tyAgarUpa hovAthI sAmAyikarUpa ja che, topaNa pUrva paryAyanA chedAdirUpa je vizeSa che, tene laIne ja chedopasthApanIyAdi cAritro pahelA sAmAyika cAritrathI zabda ane arthathI judA paDe che. ane pahelAmAM pUrvaparyAyano cheda vagere koIpaNa prakArano vizeSa nahi hovAthI te "sAmAyika evA sAmAnya zabdamAM ja rahe che. eTale ke pahelA cAritranuM sAmAyika evuM sAmAnya nAma ja rahe che. te be prakAre che-1. itvara, 2. yAvatruthika. temAM bhArata ane airavatakSetramAM pahelA ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM jeone pAMca mahAvratono uccAra karAvyo nathI tevA navadIkSita ziSyanuM alpakALa mATenuM je cAritra te itvara. ane dIkSAnA svIkArakALathI AraMbhI maraNa paryatanuM je ' 1. jJAna, cAritra, samyakatva vagere mArgaNAomAM tenA pratipakSa ajJAnAdi paNa ahIM levAnA che. kAraNa ke cauda mArgaNA mAMhenI koI paNa mArgaNA dvArA saghaLA saMsArI jIvono vicAra karavAno hoya che. jo ahIM pratipakSa bheda na levAmAM Ave to te jJAnAdimAM amuka jIvono ja vicAra thAya ane ghaNo bhAga rahI jAya tethI ja ahIM pratipakSa bhedanuM paNa grahaNa thAya che. 2. dezathI sarvAze nahi paNa alpa aMze pApavyApArano tyAga je cAritramAM hoya te dezasaMyama athavA saMyamasaMyama paNa kahevAya che. , 3. jemAM alpAMze paNa pApavyApArano tyAga na hoya te asaMyama athavA avirati cAritra kahevAya che. paMca01-3 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 paMcasaMgraha-1 cAritra te yAvatruthika. te bhArata ane airAvatakSetranA vacalA bAvIsa tIrthakaranA tIrthamAM rahelA , sAdhuonuM, ane mahAvidehakSetranA tIrthakaronA tIrthamAM rahelA sAdhuonuM samajavuM. kAraNa ke teonA cAritranI utthApanA thatI nathI eTale ke teone vaDI dIkSA ApavAmAM AvatI nathI, zarUAtathI ja teone cAra mahAvrato uccarAvavAmAM Ave che, ane mAvajIva paryata niraticArapaNe tenuM pAlana kare che. zAstramAM kahyuM che ke "sAmAnyathI saghaLAM cAritro sAmAyikarUpa ja che, paraMtu cheda Adi viziSTa kriyAo vaDe artha ane nAmathI judA paDe che. ane koIpaNa jAtanI vizeSatA vinAnuM paheluM cAritra sAmAyika evI sAmAnya saMjJAmAM ja rahe che. 1. sarvathA pApavyApAranA tyAgarUpa sAmAyika cAritra che. te be prakAre che-1. ivara, 2. thAvatruthika. temAM pahelA ane chellA tIrthakaronA tIrthamAM mahAvratonuM AropaNa karyA vinAnA navadIkSita ziSyane vaDI dIkSA ApatAM pahelAM alpakALa mATe je ApavAmAM Ave te paheluM ivara sAmAyika cAritra. ane vacalA bAvIsa tIrthakara ane mahAvidehakSetranA tIrthakaronA tIrthanA sAdhuone dIkSAnI zarUAtathI te maraNa parvatanuM je cAritra ApavAmAM Ave te yAvatkathika sAmAyika cAritra che." 2-3' . ( prazna-cAritra grahaNa karanArAe itvara sAmAyika paNa "he bhagavan mAvajIvaparyaMta sAmAyika karuM chuM e pramANe jeTaluM potAnuM AyuSya che teTalA kALa mATe grahaNa karyuM che, to vaDIdIkSA letAM pUrvanuM sAmAyikacAritra choDatAM pote je yAvajIvaparvatanI pratijJA karI che teno lopa kema na thAya ? uttara-pahelAM ja ame kahyuM che ke saghaLAM cAritro sAmAnya svarUpe to sAmAyikarUpa ja che, kAraNa ke dareka cAritramAM saMpUrNa pApavyApAranA tyAgano sadbhAva che. mAtra cheda Adi vizuddhi vizeSa vaDe ja vizeSatAne prApta thatuM zabda ane artha vaDe bhinnatA dhAraNa kare che. tethI jema yAvaskathika sAmAyika athavA chedopasthApanI cAritra utkRSTa vizuddhi vizeSarUpa sUkSmasaMparAyAdi cAritra prApta thatAM bhAMgatA nathI, tema ivara sAmAyika paNa vizuddhi vizeSarUpa chedopasthApanI cAritra prApta thatAM bhAMgatuM nathI. jo dIkSA choDI gRhasthAzramamAM praveza kare to ja bhaMga thAya che. paraMtu sAmAyika cAritranI ja vizeSa vizuddhirUpa chedopasthApanIya cAritra prApta thatAM bhAMgatuM nathI. kahyuM che ke -"vratone choDI detAM cAritrano bhaMga thAya che, paraMtu je cAritra pahelAnA cAritrane vizeSa zuddha kare che, nAmamAtrathI ja juduM che, tenAthI bhaMga kema thAya ? arthAt sUkSmasaMpAyAdi prApta thatAM jema chedopasthApanIyAdino bhaMga thato nathI. tema chedopasthApanIya prApta thatAM ivara sAmAyika cAritrano paNa bhaMga na thAya.' tathA je cAritramAM pUrva paryAyano cheda ane mahAvratomAM sthApana karavAnuM hoya te chedopasthApanIya cAritra. guru jyAre nAnI dIkSA Ape che tyAre mAtra karemi bhaMte uccarAve che, tyArapachI yogodvahana karyA bAda vaDI dIkSA Ape che ane te vakhate pAMca mahAvrato uccarAve che. je divase vaDI dIkSA le che, te divasathI dIkSAnA varasanI zarUAta thAya che, ane pUrvano dIkSA paryAya kapAI jAya che. A vaDI dIkSA chedopasthApanIya cAritra kahevAya che. te be prakAre che-1. sAticAra, 2. ane niraticAra. temAM itvara sAmAyikavALA navadIkSita ziSyane je pAMca mahAvratonuM AropaNa thAya che--je vaDI dIkSA apAya Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra 19 che te, athavA eka tIrthakaranA tIrthamAMthI anya tIrthaMkaranA tIrthamAM jatA jemake-pArzvanAtha bhagavAnanA tIrthamAMthI vardhamAnasvAmInA tIrthamAM jatA sAdhuo cAra mahAvrata choDI pAMca mahAvratarUpa dharmano svIkAra kare te niraticAra chedopasthApanIya cAritra. ane mULa guNano ghAta karanAra sAdhune pharI je vrato uccarAvavAM te sAticAra chedopasthApanIya cAritra. zAstramAM kahyuM che ke-"navadIkSita ziSyane athavA eka tIrthamAMthI bIjA tIrthamAM jatA sAdhuone niraticAra chedopasthApanIya cAritra hoya che, ane mULa guNano ghAta karanArane sAticAra chedopasthApanIya cAritra hoya che. baMne sthita kalpamAM hoya che je tIrthakaranA tIrthamAM cAturmAsa ane pratikramaNAdi AcAro nizcitarUpe hoya evo je pahelA ane chellA tIrthakaranA tIrthano kalpa te sthitakalpa kahevAya che. tathA parivAra eTale tapavizeSa, tapavizeSa vaDe cAritrane AvaranArA karmanI zuddhi je cAritramAM thAya te parihAravizuddhicAritra kahevAya che. te be bhede che-1. nirvizamAnaka, 2. ane nirviSTakAyika, vivakSita cAritrane tapasyAdi karavA vaDe sevanArA jeo hoya te nirvizamAnaka kahevAya che, ane je munivaro te cAritranuM pAlana kare che teonA jeo paricArako hoya teo nirviSTakAyika kahevAya che. A parihAravizuddhicAritra pAlaka ane paricAraka vinA grahaNa karI zakAtuM nahi hovAthI uparokta nAme oLakhAya che. A cAritra grahaNa karanArano nava navano samUha hoya che. temAMnA cAra tapasyAdi karavA vaDe cAritranuM pAlana karanArA, cAra paricAraka-veyAvacca karanArA, ane eka vAcanAcArya thAya che. jo ke A cAritrane grahaNa karanArA saghaLA zrutAtizayasaMpanna hoya che topaNa teono AcAra hovAthI ekane vAcanAcArya tarIke sthApe che. have nirvizamAnakanI tapasyAno krama anya zAstranI gAthAo dvArA batAve che, te A pramANe- jJAnI mahArAje ziyALo, unALo ane comAsuM e traNe RtumAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa bhede parihAravizuddhicAritrano tapa kahyo che. 1. unALAmAM jaghanya eka, madhyama be, ane utkRSTa traNa upavAsa karavAnA kahyA che. 2. ziyALAmAM jaghanya be, madhyama traNa, ane utkRSTa cAra upavAsa ane comAsAmAM jaghanya traNa, madhyama cAra, ane utkRSTa pAMca upavAsa kiravAnA kahyA che. pAraNe AyaMbila karavAnuM kahyuM che. ane bhikSAnA sAta prakAramAMthI pAMca prakAre bhikSAnuM grahaNa hoya che, ane temAMnA be prakAramAM abhigraha dhAraNa karavAno hoya che. tathA vAcanAcArya ane paricArako haMmezAM AyaMbila kare che. ahIM paMratu ho to, paho' e padathI sAmAnyataH sAdhuonI AhAranI eSaNA eTale AhAra grahaNa karavAnA prakAra sAta che juo pravacana sAroddhAra pRSTha 215, gA. 739. 1. chAza ke ghI Adi cIkaNA padArtha vaDe hAtha ke pAtra kharaDAyelA hoya te kharaDAyelA hAtha ke pAtra vaDe je bhikSA grahaNa karavI te saMskRSTa bhikSA. 2. chAza ke ghI Adi cIkaNA padArtha vaDe nahi kharaDAyelA hAtha ke pAtra vaDe je bhikSA grahaNa karavI te asaMtRSTa bhikSA. 3. tapelI vagere mULa pAtramAMthI thALI vagere bIjA pAtramAM kADheluM bhojana grahaNa karavuM te uddhata bhikSA. 4. lepa eTale cIkAza jenI aMdara nathI evA nIrasa vAla caNA vagerene grahaNa karavA te athavA je grahaNa karatAM pazcAtukarma AdithI utpanna thayelo karmane baMdha alpa thAya te alpalepikA bhikSA. 5. bhojanakALa thALI vagere pAtramAM kura Adi je bhojana bhojana karanArane pIrasyuM hoya, te pIraselA bhojanamAMthI je grahaNa karavuM te avagRhIta bhikSA. 6. bhojanakALe bhojana karavA icchatA puruSane pIrasavA icchatA koI rasoiyA vageree camacA vagerethI tapelI vagere Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 paMcasaMgraha-1 ema jaNAvyuM che. te A pramANe-saMsRSTa, asaMsRSTa, uddhata, alpalaMpikA, avagRhIta, pragRhIta, ane sAtamI ujjitadharmA. e sAta prakAramAMthI pahelA be prakAre gacchanirgata sAdhune AhAranuM grahaNa thatuM nathI, pAMca prakAre thAya che. te pAMcamAMthI paNa eka vaDe AhAra ane eka vaDe pANI e pramANe bemAM abhigraha hoya che. "A pramANe cha mAsa parvata tapa karIne nirvizamAnaka-tapa karanArA anucara thAya che, ane anucara tapa karanAra thAya che. eTale ke atyAra sudhI je muni veyAvacca karatA hatA teo have upara kahyA pramANe tapasyA kare che, ane tapasyA karanArA anucara thAya che. A anucara tathA vAcanAcArya AyaMbila kare che. A pramANe vaLI cha mAsa tapa karIne tyArapachI vAcanAcArya tapasyA kare che. AThamAMthI, eka vAcanAcArya thAya che, ane sAta veyAvacca karanArA thAya che. A pramANe A parihAravizuddhika kalpa aDhAra mAsa pramANa kahyo che. (A aDhAra mAsamAMthI darekane eka varasanA AyaMbila ane chamAsa upavAsane AMtare AyaMbila karavAnuM Ave che.) A pramANe ahIM saMkSepamAM A kalpanuM varNana karyuM che, vizeSa varNana prajJApanAdi moTA sUtrathI jANavuM. A aDhAra mAsa pramANa kalpa pUrNa karIne pharI paNa A ja parihAra-vizuddhikalpano svIkAra kare, athavA jinakalpano svIkAra kare, athavA gacchamAM AvI zake che. A cAritrane svIkAra karanArA tIrthaMkara pAse svIkAre athavA tIrthaMkara paramAtmA pAse jemaNe A cAritrano svIkAra karyo che teonI pAse svIkAre che, paraMtu anyanI pAse svIkAre nahi. eonuM je cAritra te parihAravizuddhi cAritra kahevAya che." tathA kiTirUpe karAyela sUkSma lobha kaSAyano udaya jenI aMdara hoya te sUkSma saMparA cAritra. A cAritra dazame guNasthAnake hoya che. ahIM kikrirUpe karAyela lobhano je avazeSa bhAga rahelo che, teno udaya hoya che. te vizuddhayamAnaka ane saMkilazyamAnaka ema be bhede che. temAM kSapakazreNi athavA upazamazreNi upara caDatA vizuddhayamAnaka hoya che, kAraNa ke caDatA pariNAmavALA hoya che, ane upazamazreNithI paDatA saMkilazyamAnaka hoya che, kAraNa ke paDatA pariNAmavALA thAya che. tathA athAkhyAta ahIM atha zabda yathArtha arthamAM ane A abhividhi-maryAdA arthamAM che. yathArthapaNe maryAdApUrvaka je khyAta eTale akaSAyarUpa cAritra kahyuM che, te athAkhyAta kahevAya che. kahyuM che ke, "atha zabda yathArtha arthamAM ane ADu abhividhinA arthamAM kahyo che. AvA prakAranuM akaSAyarUpa je cAritra te athAkhyAta athavA yathAkhyAta cAritra kahyuM che. ahIM yathAkhyAta e bIjuM nAma che, teno anvartha A pramANe che-jema sarva jIvalokamAM akaSAya cAritra prasiddha che te pramANe je cAritra te yathAkhyAta. kaSAyanA udaya vinAnuM je cAritra te yathAkhyAta kahevAya che. te cAritra be bhede che. 1. chAdhasthika, ane 2. kaivalika. chAghasthika paNa be prakAre che-1. kSAyika, 2. aupathamika. temAM cAritra mohanIyanA sarvathA kSayathI utpanna thayeluM kSAyika yathAkhyAta bArame guNasthAne. ane cAritra mohanA sarvathA upazamathI thayeluM aupazamika yathAkhyAta agiyAramAM guNasthAne hoya che. pAtramAMthI bhojana kAryuM hoya paraMtu pIrasyuM na hoya tene je grahaNa karavuM athavA khAnArAe pote ja potAnA hAtha vaDe pAtramAMthI camacA vagerethI kADhelA bhojanane je grahaNa karavuM te pragAhIta bhikSA. 7, je bhojana kharAba Adi hovAne kAraNe nAkhI devA yogya hoya ane je bhojanane brAhmaNAdi paNa levA na icchatA hoya te bhojanane athavA ardhA choDelA bhojanane grahaNa karavuM te utidharmo bhikSA. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra 21 tathA kaivalika yathAkhyAta paNa be bhede che-1. sayogI-kevalI saMbaMdhI, 2 ayogIkevalI saMbaMdhI. kahyuM che-chAghasthika ane kaivalika ema be bhede yathAkhyAta kahyuM che. te darekanA babbe bheda che-temAM kSayathI thayela, ane upazamathI thayela ema be bheda pahelA chAghasthikanA che, tathA sayogIkevaLInuM ane ayogIkevaLInuM ema be bheda kaivalika yathAkhyAtanA che. A pramANe saMkSepe cAritranuM svarUpa kahyuM. tathA dekhavuM te darzana athavA sAmAnya ane vizeSa svarUpavALI vastunA viSayamAM jAti, guNa, liMga, kriyA sivAya sAmAnya mAtra je jJAna te darzana. te cAra prakAre che, te A pramANe-1. cakSurdarzana, 2. acakSudarzana, 3. avadhidarzana, ane 4. kevaLadarzana. A cArenuM svarUpa upayoganA adhikAramAM pahelAM jaNAvyuM che tyAMthI jANI levuM. tathA, 'tizya hnidhya mAtmA varSanA sada manati nezyA.' je vaDe AtmA karmanI sAthe levAya te vezyA kahevAya. yogAntargata kRSNAdi dravyanI mukhyatA vaDe kRSNAdi dravyanA yoge thayela AtmAnA je zubhAzubha pariNAmavizeSa te vezyA kahevAya che. kahyuM che ke "kRSNAdi dravyonA pradhAnapaNA vaDe sphaTika sarakhA AtmAno je zubhAzubha pariNAma temAM A vezyA zabda pravarte che. eTale ke kRSNAdi dravyonA yoge thayelA zubhAzubha pariNAmane lezyA kahe che. te ja prakAre che-1. kaSNalezyA, 2. nIlalezyA, 3. kApotalezyA. 4, tejalezyA, 5. pAlezyA. 6. ane zuklalezyA. kRSNAdika vezyAonI yogAntargata-mana, vacana ane kAyAnI vargaNAonI aMtargata anaMtI vargaNAo rahelI che, ema jANavuM. kAraNa ke yoga sAthe teono anvaya vyatireka saMbaMdha jaNAya che, te A pramANe-jyAM sudhI yoga che tyAM sudhI ja legyA che, ane yoganA abhAve ayogI avasthAmAM hotI nathI. A pramANe vezyAono anvaya vyatireka saMbaMdha yoganI sAthe hovAthI vezyAo yogAntargata dravyo che ema samajavuM. tathA tathA prakAranA anAdi pAriNAmika bhAva vaDe mokSagamana yogya je AtmA te bhavya. ane tathA prakAranA pAriNAmika bhAva vaDe mokSagamanane je ayogya te abhavya. te ahIM bhavyanA grahaNathI tenA pratipakSabhUta abhavyanuM paNa grahaNa karavAnuM che. samyapha zabda prazaMsA athavA aviruddha arthamAM che: samyagu jIvano bhAva-pariNAma te samyakta. eTale prazasta athavA mokSane avirodhI je AtmAno pariNAmavizeSa te samyakta kahevAya che. prazna-samyakta ke je AtmAnuM svarUpa che te koI heta vaDe prApta thAya che, ke hetu sivAya prApta thAya che ? hetuno vicAra karatA koI hetu ghaTI zakato nathI. te A pramANe- samyaktano kayo hetu che ? 1. zuM arihaMta bhagavAnanA biMbanI pUjA darzanAdi hetu che ? 2. athavA siddhAMtanA arthanuM zravaNa karavuM e hetu che ? 3. ke A be sivAya anya hetu che ? ahIM A pramANe traNa pakSa thaI zake che. temAM prathama bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi samyaktanA hetu nathI, kAraNa ke arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi karavA chatAM paNa samyaktanI utpatti thatI nathI. te A pramANe bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi karavA chatAM paNa abhavyone samyakta utpatti thatI nathI. mATe te samyattvanuM kAraNa nathI. je chatAM je na thAya te tenuM kAraNa che ema buddhimAna puruSo kahI zake nahi, kAraNa ke kAraNanA abhAvamAM kAryanI utpattirUpa atiprasaMga doSanI prApti thAya. vaLI kadAca ema kaho ke ukharadezamAM-khAravALI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 paMcasaMgraha-1 jamInamAM nAMkheluM bIja jema zuddha bhUmino abhAva hovAthI aMkura utpanna karatuM nathI eTalA mAtrathI kaMI bIja aMkurotpattinuM kAraNa nathI ema kahevAtuM nathI, kAraNa ke anyatra zuddha bhUmimAM nAMkheluM e ja bIja aMkurotpattinuM kAraNa thAya che tema abhavyo paNa samyaktarUpa aMkuranI utpatti pratye ukharadeza jevA hovAthI teone bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi samyakta utpanna karatA nathI, chatAM paNa bhagavAn arihaMtanI pUjA darzanAdi e samyaktanI utpattimAM hetu nathI ema nathI, kAraNa ke zuddhabhUmi jevA bIjA bhavya AtmAomAM samyaktanA heturUpe spaSTapaNe jaNAya che mATe arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi e samyaktano hetu che, temAM kAMI doSa nathI e tamAruM kathana asatya che. kAraNa ke keTalAka dIrgha saMsArI bhavya AtmAone arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi karavA chatAM paNa samyaktanI utpatti thatI nathI. mATe arihaMta biMbanI pujA darzanAdi sabhyattvanuM kAraNa nathI. have bIjo pakSa pravacanArthanuM zravaNa e samyaktanI utpattimAM kAraNa che ema kaho to te paNa asatya che, kAraNa ke anaMtavAra pravacananA arthanuM zravaNa karavA chatAM paNa samyaktanI utpatti thatI nathI. te A pramANe-- sarvajIvo anaMtIvAra raiveyakamAM utpanna thayA che ema bhagavaMte jaNAvyuM che. A pramANe raiveyakamAM anaMtIvAra utpatti rajoharaNAdi sAdhunuM liMga dhAraNa karyA vinA saMbhavatI nathI. zAstramAM kahyuM che ke-atyaMta utkRSTa jinapraNIta dravya saMjama vaDe raiveyakamAM utpatti thAya che." rajoharaNa Adi sAdhunuM liMga jyAre dhAraNa kare tyAre yathAyogya rIte siddhAMtonA arthanuM zravaNa ane tenuM jJAna avazya hoya che. je mATe kahyuM che ke jyAre sAdhunuM liMga dhAraNa kare tyAre yathAyogya rIte sUtraporisI, arthaporisI Adi zratadharma hoya che. eTale ke amuka samaye mULa sUtrano ja pATha karavo, amuka samaye arthano vicAra karavo, e rUpa zAstrAdhyayana avazya hoya che. kAraNa ke vItarAga deve te teonuM nityakarma kahyuM che.' A gAthAmAM "phano' e padathI zratadharma levAno che, ane te paNa jemaNe saghaLA doSono nAza karyo che evA vItarAganA vacanarUpa che. A pramANe anaMtavAra pravacananA arthanuM zravaNa karavA chatAM paNa keTalAka AtmAone samyaktanI utpatti thatI nathI, kAraNa ke jyAre samyakta thAya tyAre kaMIka nyUna ardhapudgala parAvarta ja saMsAra bAkI rahe che. have jo pravacanArthanA zravaNathI ja samyakta utpanna thAya to saghaLA jIvone ardhapudgala parAvartana saMsAra bAkI rahe, paNa saghaLo jIvono eTalo saMsAra ghaTI zakato nathI. kahyuM che ke -"samyakta jayAre utpanna thAya tyAre avazya kaMIka nyUna ardhapudgala parAvartana saMsAra zeSa rahe che. saghaLA jIvone kaMI eTalo saMsAra zeSa hoto nathI.' mATe pravacanArthanuM zravaNa samyakta utpattimAM hetu nathI. have trIjo pakSa kahe che-A be hetuthI koI anya hetu samyaktamAM kAraNa che ema kaho to te paNa asatya che, kAraNa ke te hetuo saMsAramAM anaMtI vAra prApta thayA chatAM samyakta utpanna thayuM nathI. kahyuM che ke -"anya koI evo hetu nathI ke je hetune pUrve prApta na karyo hoya. kAraNa ke anAdi saMsAramAM bhramaNa karatAM kayA hetu 1. ahIM sarvajIvo anaMtIvAra raiveyakamAM utpanna thayA che; ema bhagavaMte jaNAvyuM che e kathana trapaNuM pAmI anaMtakALa sudhI saMsAramAM rahelA jIvonI apekSAe samajavuM. 2. A kathana paNa trasapaNuM pAmI anaMtakALa sudhI saMsAramAM rahela jIvonI apekSAe che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra sAthe yoga thayo nathI ? arthAt dareka hetu sAthe yoga thayo che. chatAM samyaktva utpanna thayuM nathI, mATe evo koI paNa anya hetu nathI ke je samyaktvanI utpattimAM kAraNa hoya.' have ahetuka-- hetu sivAya ja samyaktva utpanna thAya che e pakSano svIkAra karavAmAM Ave to te paNa ayukta che. kemake hetunA asvIkAramAM sarvakALe sarva sthaLe ane sarva jIvone samyaktvanI utpattino prasaMga Ave. kAraNa ke jenI utpattimAM koI kAraNa nathI te amuka kSetramAM amuka kALamAM ke amuka puruSane thAya e niyama ja hoto nathI, paraMtu game te kALamAM game te kSetramAM ke game tevA AtmAne thAya ema prApta thAya che. kAraNa ke je deza kAlAdi nimitta rUpe nathI te niyata thavA mATe eTale ke amuka dezamAM ke amuka kALamAM ja thAya tema nizcita rUpe thavA mATe yogya paNa nathI, kAraNa ke jo te dezakAlAdimAM niyata rUpe thAya to te ja dezakALAdi heturUpe thavAno prasaMga Ave. mATe ahetuka pakSa ghaTI zakato nathI. A rIte samyaktvanI utpattimAM heturUpe eka paNa pakSa TakI zakato nathI. 23 uttara--tame je sahetuka-samyaktvanI utpattimAM koI hetu che ke ahetuka-samyaktvanI utpattimAM koI hetu nathI ? evA mukhya je be pakSo kahyA temAMthI ahetuka pakSane to ame svIkAratA ja nahi hovAthI amane kAMI kSati-doSa karato nathI. sahetuka pakSano to ame svIkAra karIe chIe ja. sahetuka pakSa saMbaMdhe paNa samyaktvano kayo hetu che ? zuM bhagavAna arihaMtanA biMbanI. pUjA darzanAdi hetu che, athavA pravacanArthanuM zravaNa hetu che ityAdi tame je kahyuM te paNa abhiprAya nahi samajatA hovAthI ayukta che. kAraNa ke jinezvaronAM vacanonA rahasyane samajanAra 'mAtra bhavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdika ja samyaktvanuM nimitta che' ema kahetA nathI, paraMtu samyaktvanI utpattinuM pAramArthika kAraNa tathAbhavyatvarUpa anAdi pAriNAmika bhAva ke je jIvano svabhAvavizeSa che te che. ane bAkInA bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi te to sahakArikAraNa che. mATe ahIM kaMI doSa nathI. te A pramANe evA ja prakArano te te AtmAno tathAbhavyatvarUpa' anAdi pAriNAmika svabhAvavizeSa che ke je vaDe te te vikSita kSetramAM te te vivakSita kALamAM ane te te pratiniyata bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi sahakArIkA2Na dvArA samyaktvano lAbha thAya che. keTalAkane tathAprakAranA arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi nimitta vinA paNa samyaktvano lAbha thAya che. tathAbhavyatva e sAdhyavyAdhi samAna che. jema koI eka sAdhyavyAdhi potAnI meLe ja zAMta thAya che, ane koI eka jyAM sudhI vaidyanA kahevA pramANe upacAra karavAmAM na Ave tyAM sudhI zAMta thato nathI, upacAra karyA bAda zAMta thAya che, athavA lAMbA kALe svayameva dUra thAya che. tema A tathAbhavyatva paNa koIka to potAnI meLe ja paripakva thAya che. je vaDe arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdika bAhya nimittanI apekSA sivAya ja AtmAne samyagdarzananI prApti thAya che. ane koIka to arihaMtanA biMbanI pUjA, darzana; viziSTa tapolakSmIvALA sAdhuonuM darzana, athavA prabhunA vacananA zravaNarUpa nimittonI apekSAe paripakva thAya che, athavA ghaNe kALa nimitta vinA ja - 1. pratyeka bhavyanuM te te vizeSa prakAranuM je bhavyatva tene tathAbhavyatva kahevAmAM Ave che. 2. sAthe rahI je kArya utpanna kare te sahakAri kAraNa kahevAya che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 paMcasaMgraha-1 paripakva thAya che. A ja hetuthI haribhadrasUri mahArAje dharmasAra prakaraNamAM kahyuM che ke A tathAbhavyatva sAdhya vyAdhi samAna che tethI tathA prakAranA arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdika tathAbhavyatvanA paripAkamAM heturUpe thaIne samyaktanuM paNa kAraNa thAya che. bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzana ane pravacanArthanuM zravaNa tathAbhavyatvanA paripAkamAM hetu thAya che, ane tathAbhavyatvano paripAka thayA bAda te ja pUjA darzanAdi samyaktanuM paNa kAraNa thAya che. vaLI pUrvapakSIe "pUjA darzanAdi sAmagrI chatAM paNa samyakta utpanna thatuM nathI mATe te samyaktanuM kAraNa nathI" e je kahyuM che te paNa ayogya che. kAraNa ke jenA bhavyatvano paripAka thayo che tene ja arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdi samyaktanA heturUpe thAya che, ema zAstramAM svIkArela che. paraMtu jyAM sudhI tathAbhavyatvano paripAka thayo hoto nathI tyAM sudhI te darzanAdi samyaktanA heturUpe svIkAryA nathI. tathAbhavyatvano evA ja prakArano anAdi pAriNAmika svabhAva che ke je vaDe vivakSita kSetra ane kALano sadbhAva thAya tyAre bhagavAna arihaMtanA biMbanI pUjA darzanAdinI apekSAe te tathAbhavyatvano paripAka thAya che ane samyaktanI utpattimAM hetu thAya che. A rIte tathAbhavyatvano paripAka samyaktanI utpattimAM mULa kAraNa che ane pUjA darzanAdi sahakAri kAraNa che. tethI ahIM kaMI doSa nathI. eTaluM ja kahevuM basa che. te samyakta traNa prakAre che, te A pramANe-1. kSAyika, 2. kSAyopathamika, 3. aupazamika. temAM traNa prakAranA darzana-mohanIyanA sarvathA kSayathI je utpanna thAya te kSAyika, darzanamohanIyano kSaya anaMtAnubaMdhInA kSaya thayA vinA thato nathI mATe te anaMtAnubaMdhIno kSaya paNa ahIM levAno che. tathA udayaprApta mithyAtvanA kSayathI ane udaya aprAptanA upazamathI eTale ke samyakta svarUpapaNAnI prAptirUpa rokAyela (mithyAtva)nA udayitva svarUpathI thayela je tattvaruci te kSAyopathamika samyakta. tathA udayamAM AvelA mithyAtvanA kSayathI ane udayamAM nahi AvelA mithyAtvanA rasodaya ane pradezodaya svarUpa baMne prakAranA udayanA rokavAthI thayela je tattvaruci te aupathamika samyakta. samyaktanA grahaNathI tenA pratipakSabhUta mithyAtva, sAsvAdana ane mizranuM paNa grahaNa karyuM che, teonuM svarUpa guNasthAnakanA svarUpanA kathana prasaMge varNavaze A pramANe samyakta mArgaNAnuM svarUpa kahyuM. tathA je dvArA pUrvAparano vicAra karI zakAya te saMjJA-manavALA AtmAo saMjJI, ane tenA pratipakSa-mana vinAnA saghaLA ekendriyAdi jIvo asaMjJI. saMjJInA prahaNathI tatpatipakSa asaMjJInuM paNa grahaNa karyuM che. tathA ojAhAra, lomAhAra, ane kavalAhAra A traNamAMthI koIpaNa jAtano AhAra kare te AhArI, ane A traNamAMthI eka paNa jAtano AhAra na kare te aNAhArI kahevAya che. AhArInA grahaNathI tatkRtipakSa aNAhArI paNa grahaNa karAyA che. A pramANe cauda mArgaNAsthAnanuM svarUpa kahyuM. have temAM koI sthaLe niSedhadvArA, ane koI sthaLe vidhAnadvArA yogo kahevA icchatA nIcenI gAthA kahe che- 1. traNe prakAranA samyaktanuM vizeSa svarUpa upazamanA karaNamAM Avaze tyAMthI joI levuM. 2. je anaMtAnubaMdhi cAra sattAmAM na hoya to mithyAtva ane mizra mohanIya e benA ane jo anaMtAnubaMdhi cAra sattAmAM hoya to te cAra sahita mithyAtva tathA mizra mohanIya ema chanA pradezodayathI tathA upazama samyakvarUpa vizuddhi vaDe zuddha karAyela mithyAtva mohanIyanA dalikarUpa samparva mohanIyanA rasodayathI thayela je tattvaraci te lAyopathamika samyakta kahevAya che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 25 * igivigalathAvaresu na maNo do bheya kevaladugaMmi / igithAvare na vAyA vigalesu asaccamoseva // 9 // eka [ekendriya] vikalasthAvareSu na manaH dvau bhedau kevaladvike / ekasthAvare na vacaH vikaleSvasatyAmRSaiva // 9 // artha-ekendriya vikasendriya ane sthAvaramAM manoyoga hoto nathI. kevaLaddhika mArgaNAmAM manoyoganA be bheda hotA nathI. ekendriya ane sthAvaramAM vacanayoga hoto nathI. ane vikalendriyamAM asatya amRSA vacanayoga ja hoya che. TIkAnu-indriyadvAramAM ekendriya, beIndriya, te indriya ane caurindriya mArgaNAmAM, kAyadvAramAM pRthvI, apu, tela, vAyu ane vanaspati kAyamArgaNAmAM ane upalakSaNathI asaMzI tathA anAhAraka mArgaNAmAM paNa manoyoganA cAra bhedamAMthI eka paNa bheda hoto nathI. tathA jJAna ane darzanadvAramAMthI kevaLajJAna ane kevaLadarzana mArgaNAmAM manoyoganA asatya ane satyAsatya e be bheda hotA nathI, paraMtu satyamanoyoga ane asatyAmRSA manoyoga e be bheda hoya che. tathA indriyadvAramAM ekendriyamArgaNAmAM, kAyadvAramAM pRthvIkAyAdi pAMce sthAvaramArgaNAmAM, ane upalakSaNathI aNAhArimArgaNAmAM vacanayoganA cAre bhedo hotA nathI. tathA vikasendriyomAM ane upalakSaNathI asaMjJImArgaNAmAM asatyaamRSA vacanayoga hoya che, zeSa bhedo hotA nathI. 9. - satrI madhyamosA ho tosuvi valle su mAlo ! aMtaragai kevaliesu kammayannattha taM vivakkhAe // 10 // satyA'satyA'maSe dve dvayorapi kevalayorbhASe / antaragatau kaivalike kArmaNamanyatra tat vivakSayA // 10 // .' artha--kevaLatikamArgaNAmAM satya ane asatyaamRSA e be bhASA hoya che. vigrahagati ane kevalIsamudyAmAM kArmahayoga hoya che, anyatra te vivakSAe hoya che. 1 TIkAnu-kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be mArgaNAmAM satya ane asatyAmRSA e be vacanayoga hoya che, ane zeSa saMjJI Adi mArgaNAsthAnomAM manoyoganA cAre bheda tathA vacanayoganA cAre bheda hoya che. tathA vigrahagatimAM, utpattinA prathama samaye, ane kevalI mughAtamAM trIje cothe ane pAMcame samaye kArmaNakAyayoga hoya che. anyakALe vipakSAe hoya che. eTale ke jo sattArUpe vivakSA karavAmAM Ave to hoya che, yogarUpe vivakSA karavAmAM Ave to hoto nathI. kAraNa ke upara kahyuM te sivAyanA kALamAM mizra ke audArikAdiyogo hoya che, paraMtu kevaLa kArmaNakAyayoga hoto nathI. 10. maNanANavibhaMgesu mIsaM uralaMpi nArayasuresu / ' vAvavAne ve;iAM haMmavapha zA paMca.1-4 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 manojJAnavibhar3ayoH mizramaralamapi nArakasureSu / kevalasthAvaravikale vaikriyadvikaM na saMbhavati // 11 // artha-mana:paryavajJAna ane virbhAgajJAnamAM audArikamizrayoga saMbhavato nathI. nArakI ane devomAM audAriyoga paNa hoto nathI. kevaladika, sthAvara, ane vikalendriyamAM vaikriyaddhika saMbhavatuM nathI. TIkAnu-mana:paryavajJAna ane virbhAgajJAnamArgaNAmAM audArikamizra kAyayoga hoto nathI. kAraNa ke audArikamizra manuSya tiryaMcone aparyAptAvasthAmAM hoya che, tyAM te baMne jJAno hotAM nathI. temAM mana:paryavajJAna dravya ane bhAvathI saMyamI AtmAone ja thAya che te to paryApto ja hoya che. ane virbhAgajJAna manuSya tiryaMcane aparyAptAvasthAmAM utpanna thatuM nathI. tathA nArakI ane devomAM audArikamizra ane audArika e baMne yogo teonuM bhavadhAraNIya zarIra vaikriya hovAthI hotA nathI. gAthAnA bIjA pAdamAM mUkela api zabda bahula arthavALo hovAthI cakSudarzana ane aNAhArimArgaNAmAM audArikamizra vaikriyamizra ane AhArakamizra hotA nathI, ema samajavuM. tathA kevaLajJAna, kevaLadarzana upalakSaNathI yathAkhyAta cAritra, vAyuvarjita pRthvIkAyAdi sthAvara ane beindriya, teindriya tathA caurindriya e daza mArgaNAmAM vaikriya ane vaikriyamizrayogo hotA nathI, labdhino prayoga karavAmAM pramAda che. tethI sAtamA guNasthAnathI AgaLa koIpaNa guNasthAnake koIpaNa labdhi phoravatA nathI. tethI ja kevaLaddhika ane yathAkhyAta cAritramArgaNAmAM vaikriyaddhika hotuM nathI ane sthAvarAdimAM to labdhi ja hotI nathI tethI vaikriyaddhika hotuM nathI. vAyukAyamAM vaikriyaddhika hoya che mATe vAyunuM varNana karyuM che. 11. AhAradugaM jAyai coddasapubbissa ii visesaNao / maNuyagaipaMceMdiyamAiesu samaIe joejja // 12 // AhArakadvikaM jAyate caturdazapUrviNa iti vizeSaNataH / manuSyagati-paJcendriyAdikeSu svamatyA yojayet // 12 // artha-AhArakahika caudapUbdhine ja hoya che. e vizeSaNa vaDe, manuSyagati ane parcedviyAdi mArgaNAmAM jyAM cauda pUrvadhara saMbhavI zake tyAM svamatithI tenI yojanA karavI TIkAnu-AhAraka ane AhArakamiznakAyayoga labdhisaMpanna caudapUrvadharamunine ja hoya che, bIjA koIne hotA nathI. evuM vizeSaNa hovAthI manuSyagati paMcendriyajAti ityAdi mArgaNAsthAnomAMthI kaI kaI mArgaNAmAM ghaTI zake che tenI yojanA potAnI buddhithI karI levI. eTale ke je je mArgaNAsthAnomAM caudapUrvanA abhyAsano saMbhava hoya tyAM tyAM yogano nirNaya karavo, bAkInAM sthAnomAM nahi, jemake, uparanI be uparAMta trasakAya, puruSa, napuMsaka e be veda vagere. A pramANe keTalIka mArgaNAomAM amuka yogo nathI hotA ema kahyuM. ane keTalIeka mArgaNAomAM amuka amuka yogonuM vidhAna karyuM. paraMtu kaI mArgaNAe badhA maLI keTalA yogo hoya e maMdamativALAothI samajI zakAya tema nahi hovAthI teonA bodha mATe kaI mArgaNAmAM keTalA yogo hoya te kahe che-devagati ane narakagatimAM audArikaddhika ane AhArakaddhika vinA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra zeSa agiyAra yogo hoya che. temAM caudapUrvanA adhyayanano abhAva hovAthI AhArakaddhika ane bhavadhAraNIya vaikriyazarIra hovAthI audArikaki hotA nathI. A pramANe anyatra paNa hatuonI saMkalanA karI levI. tiryaMcagati, strIveda, matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAna, avirati, sAsvAdana, abhavya; mithyAtva, aupathamikasamyaktava, e daza mArgaNAmAM AhArakaThikahIna zeSa tera yogo hoya che. ahIM paNa AhArakahikanA abhAvano vicAra upara kahyA pramANe ja samajavo. prazna-tiryaMcagatithI mithyAtva sudhInI nava mArgaNAmAM to caudapUrvanA adhyayanano abhAva hovAthI AhArakaddhika na hoya te barAbara che paraMtu aupazamikasamyakta ke je cothAthI agiyAramA sudhImAM hoya che tyAM kema na hoya ? uttara-anAdimithyAtvI ke jeo pahele guNaThANe traNa karaNa karI upazamasamyakta prApta kare che teone to caudapUrvano abhyAsa ja hoto nathI tethI, ane cAritramohanIyanI upazamanA karavA mATe zramaNapaNAmAM jeo upazamasamyakta prApta kare che teo samyakta prApta karyA bAda tarata ja cAritramohanIyanI upazamanAno prayatna kare che tethI koI paNa labdhi kadAca hoya topaNa phoravatA nathI, mATe teone AhArakaddhika hotuM nathI. tathA manuSyagati, paMcendriyajAti, trasakAya, kAyayoga, puruSaveda, napuMsakaveda, krodha, mAna, mAyA, lobha, e kaSAyacatuSTaya, mati zruta, avadhijJAna, avadhidarzana, acakSurdarzana, cha vezyA, kSAyopathamikasamyakta, kSAyikasamyakta, bhavya, saMjJI ane AhAraka e chavvIsamArgaNAmAM paMdare yogo hoya che. ekendriyamArgaNAmAM manoyoga ane vacanayoganA cAra cAra bheda, tathA AhAraka ane AhArakamizra sivAyanA audArika audArikamizra, kAmaNa, vaikriya ane vaikriyamizra e pAMca yogo hoya che. temAM pRthvI, apa, tela, ane vanaspatikAyamArgaNAmAM vaikriyadvikasivAya traNa yogo hoya 1. agiyAramI gAthAmAM virbhAgajJAne audArikamizrano niSedha karyo che tyAre bAramI gAthAnI TIkAmAM tera yogamAM audArikamizra yoga grahaNa karyo che. caturtha karmagraMthanI 26mI gAthAmAM paNa virbhAge terA yoga lIdhA che. tenuM kAraNa ema jaNAya che ke aparyAptAvasthAmAM virbhAgajJAna utpanna na thAya mATe 11mI gAthAmAM virbhAgajJAne audArikamizrayogano niSedha karyo che, ane devagatimAMthI laIne Ave to manuSyagatimAM saMbhavI zake mATe 12mI gAthAnI TIkA vageremAM audArikamizra yoga grahaNa karyo che. 2. upazamasamyatve audArikamizra vaikriyamizra ane kArpaNa yogo kema hoya teno vicAra A ja dvAranI pacIsamI gAthAmAM ane tenA ja TippaNamAM karyo che tyAMthI joI levuM. 3. saghaLA yogo chaThThA guNaThANA sudhImAM ghaTI zake che ane uparokta badhA bhAvo chaThThA ane te karatAM paNa uparanA guNaThANe hoya che tethI uparokta saghaLI mArgaNAomAM paMdare yogo saMbhave che. kadAca ema zaMkA thAya ke kSAyika kSAyopathamika samyaktamArgaNAe audArikamizra ane kArmaNayoga zI rIte ghaTI zake ? tenA uttaramAM samajavuM ke navuM samyakta jo ke koIne aparyAptAvasthAmAM utpanna thAya nahi, paraMtu pUrva bhavanuM karaNa aparyAptAvasthAmAM hoI zake che. kSAyopathamika samyakta sAthe naraka sivAya traNa gatimAM ane kSAyika sAthe asaMkhyAta varSanA yuvALA manuSya tiryaMca traNa naraka ane vaimAnika deva ema cAre gatimAM jaI zake che. tethI te mArgaNAmAM aparyAptAvasthAbhAvi audArikamizra, vaikriyamizra, ane kAryarayogo ghaTI zake che. tathA AhAriyANAmAM kArpaNa kAyayoga utpattinA prathama samaye ghaTe che, kemake te vakhate jIva AhAri hoya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 paMcasaMgraha-1 che. vikalendriyamAM uparokta traNa yogamAM asatyaamRSAvacanayoga joDatAM cAra yoga hoya che. vAyukAya mArgaNAmAM audArikaddhika, vaikriyaddhika ane kArmaNa e pAMca yogo hoya che. kAraNa ke bAdaraparyApta vAyukAyamAMnA keTalAkane vaikriyalabdhi hoya che. manoyoga, vacanayoga, mana:paryavajJAna, sAmAyika ane chedo pasthApanIya cAritra, e pAMca mArgaNAmAM audArikamizra ane kArmaNa vinA tera yogo hoya che. kAraNa ke kArmaNayoga vigrahagatimAM tathA utpattinA prathama samaye ane audArikamizra aparyAptAvasthAmAM hoya che, te vakhate manoyogAdino abhAva che, mATe te be yogo hotA nathI. cakSurdarzanamArgaNAe kAmaNa audArikamizra vaikriyamizra ane AhArakamizra sivAyanA agiyAra yogo hoya che. parihAravizuddhika ane sUkSmasaMparAyacAritra e be mArgaNAmAM manoyoga ane vacanayoganA cAra cAra bheda tathA audArikakAyayoga e nava yogo hoya che. cAritra paryAptAvasthAmAM ja hoya che tethI tathA koI labdhi hoya to paNa teno prayoga A cAritravALA karatA nahi hovAthI anya yogo hotA nathI. uparokta navamAM vaikriyakAyayoga meLavIe. eTale samyamithyASTimArgaNAe daza yoga hoya che. mizrasamyakta paryAptAvasthAmAM ja hoya che tethI paryAptAvasthAbhAvi yogo ja A mArgaNAe hoya che. uparokta nava yogamAM vaikriyadrika meLavatAM agiyAra yoga dezaviratimArgaNAe hoya che. ahIM vaikriyalabdhino paNa saMbhava che, tethI te yogo lIdhA che. yathAkhyAta cAritramArgaNAe uparokta navamAM audArikamizra ane kArmaNa kAyayoga meLavatA agiyAra yogo hoya che. kAraNa ke kevaLI samuddhAtamAM audArikamizra ane kArmaNakAyayoga e be yogo hoya che. 1. kevaLajJAna ane kevaLadarzana mArgaNAe satya manoyoga ane asatyaamRSA manoyoga, satya vacanayoga ane asatyaamRSA vacanayoga, audArika, audArikamizra, ane kArmaNa kAyayoga ema sAta yogo hoya che, asaMjJImArgaNAe audArikaddhika, vaikriyadrika, kArpaNa ane asatyaamRSA vacanayoga e cha yogo hoya che ane aNahari mArgaNAe eka kArpaNa kAyayoga ja hoya che. A pramANe bAsaTha mArgaNAmAM yogo kahyA. 12. A pramANe mArgaNAmAM yogo kahIne have upayogo ghaTAve che- " maNuyagaIe bArasa maNakevalavajjiyA navannAsu / igithAvaresu tinni u cau vikale bAra tasasakale // 13 // manujagatau dvAdaza manojJAnakevalavarjitA navAnyAsu / ekendriyasthAvareSu trINi tu catvAro vikale dvAdaza trasasakale // 13 // 1. A mArgaNAmAM cotho karmagraMtha gAthA 28mAM kArpaNa ane audArikamizra vinA tera yogo kahyA che. vaikriya ane AhArikamizrano niSedha karyo nathI. kAraNa ke labdhio phoravanAra manuSya paryApto ja hoya che. ahIM AhArakamizra ane vaikriyamizrano paNa niSedha karyo che. kAraNa ke e mizra yoga hoya tyAM sudhI te zarIramAM cakSurdarzana hotuM nathI, vivaphAbheda che. 2. kevaLajJAna terame guNaThANe hoya che, tyAM kevaLIbhagavAnane manoyoga anya kSetramAM rahelA avadhi ke mana:paryavajJAnIo mana dvArA prazna pUche teno uttara mana dvArA Ape tyAre hoya che. vacanayoga upadeza Ape tyAre hoya che. audArikakAyayoga vihArAdi kALe hoya che. audArikamizra ane kArpaNa kAyayoga kevaLa samuddhAtamAM hoya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra artha-manuSyagatimAM bAra, mana:paryavajJAna ane kevaladdhika vajI zeSa anyagatimAM, ekendriya ane sthAvaramAM traNa, vikalendriyamAM cAra, tathA trasa ane paMcendriyamAM bAre upayogo hoya che. TIkAnu-manuSyagatimAM bAre upayogI ghaTe che. narakagati, tiryaMcagati, ane devagatimAM mana:paryavajJAna, kevaLajJAna ane kevaLadarzana vinA nava upayogo hoya che. ekendriyamArgaNA, upalakSaNathI beIndriya ane te indriyamArgaNA, tathA pRthvI apU teu vAyu ane vanaspati e pAMca sthAvarakAya mArgaNA e ATha mArgaNAmAM matiajJAna zrutaajJAna ane acakSurdarzana e traNa upayogo hoya che. gAthAmAM mUkelo "tu' zabda adhika arthano sUcaka hovAthI dezaviratimArgaNAmAM mati, zruta, avadhijJAna, cakSu, acakSu, ane avadhidarzana, e ja upayogI hoya che. tathA ajJAna vaDe mizra uparokta traNa jJAna ane traNa darzana mizraNamyatvamArgaNAe hoya che. asaMyatamArgaNAmAM AdinA traNa jJAna ane traNa ajJAna ane traNa darzana e nava upayoga hoya che. vikasendriyamAM caurindriyamArgaNAe mati zrata ajJAna ane cakSu acakurdarzana e cAra upayogo hoya che. upalakSaNathI asaMjJImArgaNAmAM paNa e ja cAra upayogo hoya che. tathA trasakAya ane paMcendriyamArgaNAmAM bAre upayogo saMbhave che. 13. joe vee sannI AhAragabhavvasukkalesAsu / bArasa saMjamasamme nava dasa lesAkasAesu // 14 // . yoge vede saMjJini AhArakabhavyazuklalezyAsu / dvAdaza saMyamasamyaktve nava daza lezyAkaSAyeSu // 14 // arthavyoga, veda, saMjJI, AhAraka, bhavya, ane zukla lezyAmArgaNAmAM bAre upayogo hoya che. saMyama ane samyaktamArgaNAmAM nava ane lezyA tathA kaSAyamArgaNAmAM daza upayogo hoya che. TIkAnu-manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga e yogamArgaNA; puruSa, strI ane napuMsakaveda e vedamArgaNA; saMjJImArgaNA, AhAraka, bhavya, ane zuklalezyAmArgaNA, e daza mArgaNAmAM bAre upayogI hoya che. ahIM vedamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana e be upayogo kahyA che te dravyavedanI apekSAe samajavA, kAraNa ke abhilASArUpa bhAvaveda to navamA guNaThANA sudhI ja hoya che. tathA yathAkhyAtacAritra ane kSAyikasamyaktamArgaNAmAM ajJAnatrika vinA nava upayogo hoya che. tathA kRSNa nIla kApota tejo ane pA e pAMca lezyAmArgaNA, krodha, mAna, mAyA ane lobha rUpa cAra kaSAyamArgaNA e nava mArgaNAmAM kevaLatika hIna daza upayogo hoya che. kRSNAdilezyAo tathA krodhAdi chatAM kevaLaddhika thatuM nathI mATe te upayogo hotA nathI. 14. paNa ahIM je upayogo sAthe hotA nathI ane jeo sAthe hoya che te batAvatA A gAthA kahe che- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 sammattakAraNehi micchanimittA na hoti uvaogA / kevaladgeNa sesA saMteva acakkhucakkhusu // 15 // samyaktvakAraNaimithyAtvanimittA na bhavantyupayogAH / kevaladvikena zeSAH santyevAcakSuzcakSurdhyAm // 15 // artha-samyavanimittaka upayogo sAthe mithyAtvanimittaka upayogo hotA nathI. A kevaladika sAthe anya koI upayogo hotA nathI. tathA acakSudarzana ane cakSurdarzana sAthe mithyAtvanimittaka ane samyaktanimittaka ema baMne prakAranA upayogo hoya che. TIkAnu-samyakta jeonuM kAraNa che evA matijJAnAdi upayogo sAthe mithyAtva jenuM nimitta che evA matiajJAnAdi upayogo hotA nathI. kAraNa ke paraspara viruddha che. tathA kevalajJAna ane kevaLadarzana sAthe chAdhyasthika matijJAnAdi koI paNa upayogo hotA nathI. kAraNa ke dezajJAna tathA dezadarzanano viccheda thavAthI ja pUrNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thAya che. kahyuM che ke -"chAbasthika jJAno jyAre naSTa thAya tyAre kevaLajJAna utpanna thAya che.' prazna-matijJAnAdi jJAno ane cakSudarzanAdi darzano potapotAnAM AvaraNono yathAyogya rIte kSayopazama thavAthI utpanna thAya che, to jyAre saMpUrNapaNe pota-potAnAM AvaraNono kSaya thAya tyAre cAritra pariNAmanI jema teo pUrNarUpa thavAM joIe. to pachI kevaLajJAna, kevaLadarzana thAya tyAre matijJAnAdino abhAva kema thAya ? jema cAritrAvaraNIyano kSayopazama thavAthI sAmAyikAdi cAritro utpanna thAya che, ane jyAre cAritrAvaraNIya karmano sarvathA kSaya thAya che tyAre yathAkhyAta cAritra utpanna thAya che, paraMtu tenI utpattimAM sAmAyikAdi cAritrano nAza thato nathI, tema kevaLajJAnanI utpattimAM matijJAnAdino nAza na thavo joIe. kahyuM che ke - AvaraNono dezathI nAza thavAthI je matizrutAdijJAno hoya che, te AvaraNano sarvathA nAza thavAthI jIvane kema hotA nathI ? uttarajema sUryanI ADe gADha vAdaLAMno samUha Avyo hoya chatAM divasa-rAtrino spaSTa vibhAga mAlUma paDe teTalo prakAza ughADo rahe che. vaLI te prakAzanI ADe sAdaDInI jhUMpaDI hoya tenA kANAmAMthI kANAne anusarIne Avelo prakAza te jhUMpaDImAM rahelI ghaTapaTAdi vastune jaNAve che, te sAdaDInI jhUMpaDImAM Avelo prakAza te jhUMpaDIno svataMtra nathI paraMtu bahArathI Avelo sUryano che. have te jhUMpaDIno nAza thAya, ane vAdaLAM dUra khasI jAya tyAre pUrNa sUryano prakAza ughADo thAya che, tema gADha kevaLajJAnAvaraNIyathI kevaLajJAna dabAvA chatAM paNa jaDa ane caitanyano spaSTa vibhAga mAlUma paDe tevo jJAnano prakAza khullo rahe che. te prakAzane matijJAnAvaraNAdi AvaraNo dabAve che. tenA kSayopazamarUpa vivarakANAmAMthI nIkaLelo prakAza jIvAdi padArthone yathAyogya rIte jaNAve che, ane kSayopazamane anurUpa matijJAna Adi nAma dhAraNa kare che. ahIM sAdaDInI jhUMpaDImAMthI AvelA prakAzanI jema matijJAnAvaraNAdinA kSayopazamarUpa vivaramAMthI je prakAza Avyo te prakAza kevaLajJAnano ja che. have te matijJAnAvaraNAdi AvaraNo ane kevaLajJAnAvaraNano sarvathA nAza thAya tyAre pUrNa sUryanA prakAzanI jema pUrNa kevaLajJAnano ja Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra prakAza ughADo thAya che, matijJAnAdi saMjJIta kevaLajJAnano prakAza hoto nathI, paraMtu saMpUrNapaNe dareka vastunA yathArtha svarUpane jANato atyaMta sphaTa pUrNa prakAza hoya che. kAraNa ke kSayopazamane anurUpa je prakAzanuM matijJAna Adi nAma ApatA hatA te kevaLajJAnano ja prakAza hato. kevaLajJAnAvaraNIya karmano udaya ane matijJAnAvaraNAdino kSayopazama hato tyAre je apUrNa prakAza hato te AvaraNonA sarvathA dUra thavAthI thayelA pUrNaprakAzamAM maLI gayo, eTale matijJAnAdi nAmo paNa naSTa thayAM, tethI ja matijJAnAdi cAra jJAno naSTa thAya tyAre kevaLajJAna thAya e kathana karyuM che. kahyuM che ke-jhUMpaDInA chidra dvArA AvelA meghanI AMtare rahelA sUryanAM kiraNo jhUMpaDI ane meghanA abhAvamAM hotAM nathI, tema A cAra jJAno paNa hotAM nathI," anya AcAryo A viSayamAM A pramANe kahe che-sayogI kevaLIAdi guNasthAne paNa matijJAnAdi jJAno hoya che. paraMtu niSphaLa hovAthI tenI virakSA karatA nathI. jema sUryodaya thAya tyAre graha nakSatrAdi saghaLA hoya che chatAM niSphaLa hovAthI tenI vivakSA karatA nathI. kahyuM che ke "jema sUryodaya kALe nakSatrAdi hoya che chatAM niSphaLa hovAthI vivakSA karatA nathI tema jinezvarone Abhinibodhika jJAnAdi jJAno hoya che chatAM niSphaLa hovAthI vivikSA karatA nathI. tathA acakSurdarzana cakSurdarzana ane bahuvacananA nirdeza vaDe avadhidarzana sAthe samyaktanimittaka ane mithyAtvanimittaka baMne prakAranA upayogo hoya che. kAraNa ke e traNe darzano pahelA guNasthAnakathI bAramAM guNasthAnaka paryata hoya che, tethI mati zrata avadhi ane mana:paryavajJAna, sAmAyika chedopasthApanIya parihAravizuddhika ane sUkSmasaMparAyacAritra, kSAyopathamika ane aupathamikasamyakta e daza mArgaNAmAM kevaLaddhika ane ajJAnatrikahIna zeSa sAta upayogI hoya che, tathA ajJAnatrika, abhavya, sAsvAdana ane mithyAtva e cha mArgaNAmAM kevaLadrika ane matijJAnAdi cAre jJAnahIna traNa ajJAna ane AdinAM traNa darzana e cha upayogo hoya che, kevaLajJAna ane kevaLadarzanamArgaNAmAM e ja be upayogI hoya che, cakSu acakSu ane avadhidarzana e traNa mArgaNAmAM kevaLaddhikahIna zeSa daza upayogo hoya che. ane aNAhArimArgaNAmAM mana:paryavajJAna ane cakSudarzana sivAyanA daza upayogo hoya che. aNahAripaNuM vigrahagatimAM tathA kevaLI samudyAtamAM trIje, cothe ane pAMcame samaye hoya che. temAM vigrahagatimAM traNa ajJAna AdinAM traNa jJAna acakSudarzana ane avadhidarzana e ATha upayogo saMbhave che, kevaLIsamuddhAtamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana ghaTe che. A pramANe mArgaNAmAM upayogo kahyA. A pramANe mArgaNAmAM yoga ane upayogono vicAra karyo, have guNasthAnomAM vicAra - 1. ahIM vivaphA nahi karavAnuM kAraNa pUrNa jJAna jayAre hoya tyAre apUrNajJAno nakAmAM che te che. A AcArya mahArAja dareka jJAna ane tenAM AvaraNo judAM judAM mAne to ja jJAnAvaraNano sarvathA nAza thavAthI jema matijJAnAdi jJAno che ema kahI zake-jJAnono sadUbhAva batAvI zake. pUrvanI jema matijJAnAdinuM kAraNa kevaLajJAnAvaraNIya mAne ane kevaLajJAnano prakAza mAne to na kahI zake, kAraNa ke jo matijJAnAdinuM kAraNa kevaLajJAnAvaraNIya mAne to te kAraNanA naSTa thavAthI khullA thayelA prakAzamAM pelo prakAza samAI jAya eTale matijJAnAdi jJAno saMbhavI zake ja nahi. tethI anya AcArya mahArAjanA mate - pAMca jJAno ane tenAM AvaraNo bhinna bhinna che ema samajavuM. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 paMcasaMgraha-1 karavo joIe. temAM paNa pahelA guNasthAnakanuM svarUpa kahI tenI aMdara yoga upayoganI ghaTanA karavI joIe. tethI guNasthAnakanuM savistara svarUpa kahe che. temAM guNasthAnako A pramANe che-- 1. mithyArdaSTi guNasthAnaka, 2. sAsvAdanasamyagdaSTi guNasthAnaka, 3. sabhyagmithyArdaSTi guNasthAnaka, 4. aviratisamyagdaSTi guNasthAnaka, 5. dezavirati guNasthAnaka, 6. pramattasaMyata guNasthAnaka, 7. apramattasaMyata guNasthAnaka, 8. apUrvakaraNa guNasthAnaka, 9. anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka, 10. sUkSmasaMparAya guNasthAnaka, 11. upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnaka, 12. kSINakaSAya vItarAgachadmastha guNasthAnaka, 13. sayogIkevalI guNasthAnaka ane 14. ayogIkevalI guNasthAnaka. temAM guNasthAnakano sAmAnya artha A pramANe che--jJAna, darzana ane cAritra e AtmAnA svAbhAvika guNo che. te guNo AvAraka karmothI dabAyelA che. te karmonA vattA ke ochA aMze dUra thavAthI pragaTa thayelA jJAnAdiguNonA sthAna-bheda-svarUpa vizeSane guNasthAna kahe che. pahele guNaThANe AvA2ka karmo vadhAre pramANamAM hovAthI azuddhi vizeSa hoya che, tyAre jJAnAdi guNo alpa pramANamAM pragaTa thayelA hoya che, ane upara uparanA guNasthAnake . pUrva pUrva guNasthAnakanI apekSAe zuddhi vadhAre vadhAre hovAthI jJAnAdi guNo vadhAre pramANamAM pragaTa thayelA hoya che. A pramANe pragaTa thayelA guNonA svarUpanI vizeSatAne guNasthAna kahevAmAM Ave che. joke A pramANe jJAnAdi guNonA svarUpanI vizeSatA asaMkhya prakAranI hoya che tethI guNasthAno paNa asaMkhya thAya che, chatAM te vizeSatAo sAmAnya manuSyanA khyAlamAM na Ave tethI khAsa vizeSatA batAvavA asaMkhya jJAnAdi guNonA svarUpa vizeSane eka ekamAM samAvI sthUla dRSTithI cauda guNasthAnaka ja kahevAmAM AvyA che. A pramANe guNasthAnakano sAmAnya artha kahI have pratyeka guNasthAnakanuM svarUpa kahe che. 1. mithyArdaSTi guNasthAnaka--jIva ane ajIva Adi tattvonI mithyA--viparIta che dRSTi-zraddhA jene te AtmA mithyArdaSTi kahevAya che. koI puruSe dhaturo khAdho hoya tene jema dhoLAmAM pILAnI pratIti thAya che, tema mithyAtvamohanIyanA udayathI AtmAne jIva ane ajIvanA svarUpanI yathArtha pratIti thatI nathI te AtmA mithyArdaSTi kahevAya che. tenA jJAnAdiguNonA svarUpa - vizeSane mithyArdaSTi guNasthAnaka kahevAya che. ahIM uparanA guNasthAnanI apekSAe azuddhi vadhAre hovAthI ane zuddhi alpa hovAthI guNo alpa pramANamAM ughADA thayelA hoya che. prazna--jo AtmA mithyAdRSTi che, to tene guNasthAnakano saMbhava kema hoI zake ? kAraNa ke guNo to jJAna, darzana ane cAritrarUpa che, te guNo jyAre viparIta pratIti-zraddhA hoya tyAre kema hoya ? tAtparya e ke jJAnAdi guNo jyAre mithyAtvamohanA udayathI dUSita thayelA hoya tyAre te dUSita guNone guNasthAna kema kahevAya ? uttara--jo ke tattvArthanI zraddhArUpa AtmAnA guNane sarvathA dabAvanAra prabaLa mithyAtvamohanIyanA vipAkodaya vaDe jIva ane ajIva Adi vastunI pratItirUpa tAttvika zraddhA prANIone viparIta hoya che, topaNa dareka prANIomAM A manuSya che, A pazu che, ityAdi viSayanI paNa kAMIka pratIti hoya che. chevaTe nigoda avasthAmAM paNa tathAprakAranI A uSNa che, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra A zIta che, e prakAranI sparzanendriyanA viSayanI pratipatti-jJAna aviparIta hoya che. jema ati gADha vAdaLAMothI candra ane sUryanI prabhA dabAyA chatAM paNa saMpUrNapaNe tenI prajAno nAza thato nathI paraMtu kaMIka aMza ughADo rahe che. jo te aMza ughADo na rahe to dareka prANIomAM prasiddha divasarAtrino bheda dUra thAya. "kahyuM che ke-gADha vAdaLAMo chatAM paNa candra ane sUryanI prabhA ughADI hoya che." tema ahIM paNa prabaLa mithyAtvamohanA udayathI sammasvarUpa AtmAnuM svarUpa dabAvA chatAM paNa teno aMza ughADo rahe che, ke je vaDe manuSya ane pazu Adi atAttvika viSayanI aviparIta pratIti dareka AtmAone thAya che. mAtra tAttvika viSayanI yathArtha zraddhA hotI nathI. te aMza guNanI apekSAe mithyASTine paNa guNasthAnakano saMbhava che. prazna-aMza guNanI apekSAe mithyAdaSTine jyAre tame guNasthAnaka mAno cho, tyAre tene mithyASTi kema kaho cho? kAraNa ke manuSya pazu Adi viSayanI pratipatti-zraddhAnI apekSAe ane chevaTe nigoda avasthAmAM paNa tathA prakAranI sparzanI avyakta pratItinI apekSAe dareka AtmAomAM samyagdaSTipaNuM ghaTI zake che. tAtparya e ke aMza guNanI apekSAe dareka AtmAone samyaktI kahevA joIe, mithyAdaSTi nahi, to mithyAdaSTi kema kahyA ? - uttara-uparokta tamAro doSa ghaTI zakato nathI. kAraNa ke bhagavAna arihaMte kahela saMpUrNa pravacananA arthane mAnavA chatAM paNa tenI aMdarano eka paNa akSara na mAne to te sarvajJa prabhu para vizvAsa na hovAne lIdhe mithyAdaSTi ja kahevAya che. kahyuM che ke sUtramAM kahela eka paNa akSaranI azraddhAthI AtmA mithyAdaSTi thAya che." have jo sUtra ja tene pramANa nathI, to bhagavAna arihaMte kahela jIva ajavAdi vastu viSayaka yathArtha tattvanirNaya kyAMthI hoya ? - prazna--upara kahyuM ke bhagavAna arihaMte kahela siddhAMtanA saMpUrNa arthane mAnavA chatAM paNa tenI aMdaranA eka paNa akSarane na mAne to te mithyAdaSTi che. paraMtu nyAyanI rIte to te mizradaSTi che, kAraNa ke bhagavAna arihaMte kahelA siddhAMtanA saghaLA arthane mAne che, mAtra keTalAka arthone ja mAnato nathI. ahIM keTalAka arthonI zraddhA, keTalAka arthonI azraddhA ema zraddhAazraddhAnuM mizrapaNuM hovAthI mizradaSTi kahevAvo joIe, mithyAdaSTi kema kahevAya ? uttara-zraddhA-azraddhAnuM mizrapaNuM hovAthI mizradaSTi kahevAvo joIe, mithyAdaSTi nahi. e je kahyuM te vastusvarUpanuM jJAna hovAthI asat che. ahIM vastusvarUpa A che--jayAre vItarAge kahela jIva ajIva Adi saghaLA padArthone te jinapraNIta che, mATe yathArtharUpe sadahe tyAre te samyagdaSTi che, jyAre jIva ajavAdi saghaLA padArthone athavA tenA amuka aMzane paNa ayathArtha rUpe sahe tyAre te mithyAdaSTi che, ane jyAre eka paNa dravya ke paryAyanA viSayamAM buddhinI maMdatA vaDe samyajJAna athavA mithyAjJAnano abhAva hovAthI na to ekAMte yathArtha zraddhA hoya, ke na to ekAMte azraddhA hoya, tyAre te mizradaSTi kahevAya che. zatakanI bRhasthUrNimAM kahyuM che ke-"nALiyera dvIpamAM vasanAra bhUkhathI pIDita koI eka puruSanI AgaLa odana Adi aneka jAtano AhAra mUkIe, paraMtu tene te AhAra upara nathI to ruci hotI, nathI to aruci hotI, kAraNa ke te odanAdi AhAra pahelAM koI divasa teNe dekhyo nathI, tema te kevo hoya te sAMbhaLyo nathI. e ja pramANe mizradaSTine paNa jIvAdi padArtha upara ruci ke aruci hotI paMca.1-5 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 nathI.' A rIte zraddhA-azraddhA baMne na hoya tyAre te mizradaSTi kahevAya che. paraMtu jyAre eka paNa vastu ke paryAyanA viSayamAM ekAMte azraddhA hoya tyAre te mithyAdaSTi ja kahevAya che. mATe ahIM kaMI doSa nathI. te mithyAtva pAMca prakAra che tenuM svarUpa AgaLa cothA dvAramAM kahevAze. 2. sAsvAdana guNasthAnaka-Aya-upazamasamyaktanA lAbhano je nAza kare te AyasAdana kahevAya. ahIM 'pRSotarAyaH' e sUtra vaDeya akSarano lopa thavAthI AsAdana zabda bane che. anaMtAnubaMdhi kaSAyano udaya upazamasamyaktano nAza karato hovAthI te anaMtAnubaMdhikaSAyanA udayane ja AsAdana kahevAmAM Ave che. kAraNa ke jyAre anaMtAnubaMdhikaSAyano udaya thAya che tyAre parama AnaMda svarUpa anaMtasukharUpa phaLane ApanAra mokSavRkSanA bIjabhUta upazamasamyaktano lAbha aMtarakaraNano ochAmAM ocho eka samaya vadhAremAM vadhAre che AvalikAkALa bAkI rahe tyAre dUra thAya che. A AsAdana-anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaya sahita je varte-hoya te sAsAdana kahevAya. tathA samyaaviparIta dRSTi-jIva ajIvAdi vastunI zraddhA che jene te samyagdaSTi sAsAdana evo je samyagdaSTi te sAsAdana samyagdaSTi, eTale ke anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayavALo samyagdaSTi AtmA te sAsAdana samyagdaSTi, tenuM je guNasthAna te sAsAdana samyagdaSTi guNasthAna kahevAya che. athavA sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna evo paNa pATha che. teno artha A pramANe che-samyaktarUpa rasano AsvAda kare te sAsvAdana kahevAya. jema koI mANase khIra khAdhI hoya te vize sUga caDavAthI vamana kare te vakhate te khIranA rasano AsvAda le che, tema A upazamasamyagdaSTi paNa aMtarakaraNano ochAmAM ocho eka samaya ane vadhAremAM vadhAre cha AvalikAkALa bAkI rahe tyAre anaMtAnubaMdhi kaSAyano udaya thavAthI samyakta upara arucivALo thayo thako samyaktane vamato AtmA samyakta rasano AsvAda kare che. tenA jJAnAdi guNanA svarUpa vizenane sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna kahevAya che. tenI utpattino krama A pramANe che-gaMbhIra ane apAra saMsAra samudranI madhyamAM rahelo AtmA mithyA darzanamohanIyAdi hetuthI anantapudgala parAvarta paryata aneka prakAranA zArIrika tathA mAnasika duHkhone anubhavIne kathamapi-mahAmuzkelIthI tathAbhavyatvano paripAka thavA vaDe parvatanI nadInA paththaranA goLa thavAnA nyAye-parvatanI nadIno paththara jema athaDAtA piTAtAM enI meLe goLa thAya tema anAbhoge-upayoga vinA zubha pariNAmarUpa yathApravRttikaraNa thAya che. ahIM karaNa eTale AtmAno zubha pariNAma e artha che. te pariNAma vaDe Ayukarma vinA jJAnAvaraNIyAdi sAta karmanI sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna eka koDAkoDI sAgaropama pramANa kare che. ahIM samyakta prApta karavA jatA vacamAM jIvane karmapariNAmajanya tIvra rAgadveSanA pariNAmarUpa karkaza gADha lAMbA kALathI rUDha thayela gupta gAMThanA jevI jene pUrve bhedI nathI evI durbhedya graMthi prApta thAya che. kahyuM che ke tyAM vacamAM jIvane pUrve jene bhedI nathI evI graMthI prApta thAya che, ema jinezvaro kahe che." graMthi eTale zuM? teno artha karatAM kahyuM che ke- karmathI utpanna thayela tIvra rAgadveSarUpa je AtmapariNAma te graMthi che, ane te graMthi karkaza gADha lAMbA kALathI rUDha thayela gupta gAMThanA jevI che. A graMthi paryata abhavyo paNa yathApravRttikaraNa vaDe karma khapAvIne anaMtivAra Ave che. paraMtu graMthibheda eTale ke je rAgadveSa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 prathamadAra AtmAne samyaktva prApta karatAM aTakAve che teno bheda karI zakatA nathI. Avazyaka TIkAmAM kahyuM che ke--'keTalAka abhavyo paNa yathApravRttikaraNa dvArA karma khapAvIne graMthideza paryaMta Ave che. ane arihaMtAdinI vibhUtine jovAthI evA ja prakAranI vibhUti prApta thAya e hetuthI ke koI anya hetuthI dharmakriyAmAM pravRtti karatA tene zruta sAmAyikano lAbha thAya che, ane kaMIka adhika navapUrva sudhI abhyAsa kare che. paraMtu sarvavirati (dezavirati ke samyaktva rUpa) sAmAyika ke anya koI Atmika lAbha thato nathI. yathApravRttikaraNa thayA pachI jene mokSanuM sukha najIkamAM che, ane utpanna thayelo jenA vIryano tIvra vega na rokI zakAya tevo che, evo koI mahAtmA tIkSNa kuhADAnI dhAra jevA apUrvakaraNarUpa parama vizuddhi vaDe uparokta svarUpavALI graMthino bheda karIne anivRttikaraNamAM praveza kare che. anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre udayasamayathI AraMbhI te saMkhyAtamA bhAga jevaDI aMtarmuhUrtapramANa sthitine choDIne u52 aMtarmuhUrtRkALa pramANa aMtaraka2Na kare che. aMtarakaraNa eTale aMtarmuhUrtakALamAM vedavAyogya mithyAtvamohanIyakarmanA pudgalone ,abhAva karavA rUpa kriyA. aMtakaraNa kare tyAre mithyAtvamohanIyakarmanI sthitinA be vibhAga thAya che. aMtarakaraNanI nIcenI aMtarmuhUrtapramANa prathama sthiti, ane aMtarakaraNanI uparanI moTI bIjI sthiti. aMtarakaraNamAMnAM mithyAtvanAM pudgalone pahelI ane bIjI sthitimAM nAkhI dUra kare che ane teTalI bhUmi taddana zuddha kare che, eTale ke aMtarmuhUrtamAM bhogavavA yogya mithyAtvamohanA dalikone dUra kare che. have jyAM sudhI AtmA pahelI nAnI sthitine anubhave che tyAM sudhI te mithyArdaSTi kahevAya che. te nAnI sthiti dUra thaI jAya tyAre aMtarakaraNamAM-zuddha bhUmimAM praveza kare che ane tyAM mithyAtvano rasa ke pradeza vaDe udaya nahi hovAthI upazamasamyaktva prApta kare che. kahyuM che ke--jema dAvAnaLa ukhara bhUmi ke baLelA lAkaDAne prApta karI zAMta thAya che, tema mithyAtvanAM udayarUpa dAvAgni aMtarakaraNarUpa ukharabhUmine prApta karI zAMta thAya che, ane AtmA upazamasamyaktva prApta kare che.' traNe karaNono krama zAstramAM A pramANe kahyo che-'graMthi paryaMta paheluM yathApravRttikaraNa hoya che, A kAraNe graMthino bheda thato nathI. graMthi bhedatAM bIjuM apUrvakaraNa hoya che, A karaNe graMthino bheda thAya che. ane samyaktvanI prApti jene najIka che evA AtmAne trIjuM anivRttikaraNa thAya che. anivRttikaraNamAM aMtarakaraNa karI pahelI sthiti bhogavI lIdhA bAda upazamasamyaktva prApta kare che.' paramanidhinA lAbha samAna te upazama 1. abhavyone arihaMtAdinI vibhUti jovAthI tevI paudgalika saMpattinI icchA thAya, paraMtu arihaMtanI AtmasaMpattinI jevI AtmasaMpattinI icchA na thAya, kAraNa teo abhavya che. 2. karmagraMthakAronA abhiprAye anAdi mithyArdaSTi A rIte upazama samyaktva pAme che. paraMtu siddhAMtakAronA abhiprAye anAdi mithyArdaSTi yathApravRttakaraNa karI tathAprakAranA vizuddha adhyavasAyarUpa apUrvakaraNa dvArA ja mithyAtvanA traNa puMja karI upazama samyaktva pAmyA vinA ja prathamathI zuddhapuMjane anubhavato kSayopazama samyaktva pAme che. ane bRhatkalpabhASyakArAdinA abhiprAye to anAdi mithyArdaSTi yathApravRttAdi traNa karaNa karI aMtakaraNamAM traNa puMja karyA vinA ja upazama samyaktva pAme che. tema ja te jIvane ardhavizuddha ane zuddhapuMja sattAmAM na hovAthI aMtakaraNanA aMte mithyAtvano udaya thavAthI pharIthI mithyAtve ja jAya che. juo vizeSAvazyaka gAthA 530nI TIkA. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 samyaktvano jaghanyathI eka samaya utkRSTathI cha AvalikA kALa zeSa rahe tyAre mahAna bhayanA utpanna thavA rUpa anaMtAnubaMdhikaSAyano udaya thAya che. tenA udayathI upazamasamyaktvathI paDI sAsvAdana guNasthAnake jAya che. athavA upazamazreNIthI paDatA paNa keTalAeka sAsvAdane Ave che. aMtarakaraNano jeTalo kALa zeSa hoya ane sAsvAdane Ave teTalo kALa tyAM rahI tyArapachI mithyAtvamohano udaya thavAthI avazya mithyAtva guNasthAnake jAya che. 36 3. mizradaeNSTi guNasthAna--samyagyathArtha mithyA-ayathArtha-dRSTi-zraddhA che jene te sabhyagmithyAdRSTi, tenA jJAnAdi guNonA svarUpa vizeSane sabhyamithyArdaSTi guNasthAna kahevAya che. hamaNAM ja kahela traNa karaNa dvArA prApta thayela upazamasamyaktvarUpa viziSTa auSadhi samAna AtmapariNAma vaDe madanakodarA sarakhA mithyAtvamohanIya karmane zuddha karI tene traNa vibhAgamAM vaheMcI nAkhe che. 1. zuddhapuMja, 2. avizuddhapuMja, 3 azuddhapuMja, mithyAtvamohanIyanA eka sthAnaka ane maMda be sthAnaka rasavALAM pudgalone samyaktvamohanIya kahe che, tenA udayathI jinezvaronA vacana para zraddhA thAya che, te vakhate AtmA kSAyopazamikasamyaktvI hoya che. maghyama be sthAnaka rasavALAM mithyAtvanAM pudgalone mizramohanIya kahevAmAM Ave che. tenA udayathI jinapraNIta tattva para zraddhA ke azraddhA hotI nathI. ane tIvra be sthAnaka traNa ane cAra sthAnaka rasavALAM pudgalo mithyAtvamohanIya kahevAya che, tenA udayathI jinapraNIta tattva pratye aruci ja thAya che. uparokta traNa puMjamAMthI jyAre ardhavizuddhapuMjano udaya thAya tyAre tenA udayathI jIvane arihaMte kahela tattvanI ardhavizuddha zraddhA thAya che. arthAt jinapraNIta tattva pratye ruci ke aruci hotI nathI, tyAre sabhyagmithyArdaSTi guNasthAna prApta thAya che. teno kALa (jaghanyathI ane utkRSTathI) aMtarmuhUrta pramANa che. tyArapachI tyAMthI pariNAmane anusarI pahele ke cothe guNasthAnake jAya che. 4. avirati samyagdaSTi guNasthAna--saMpUrNapaNe pApavyApArathI jeo viramyA hoya te virata ke virati kahevAya che, ane jeo pApavyApArathI bilakula viramyA nathI te avirata ke avirati kahevAya che. pApavyApArathI sarvathA nahi viramelA samyagdaSTi AtmAo avirati samyagdaSTi kahevAya che. A samyagdaSTi AtmAo avirati nimitte thatAM duraMta narakAdi duHkha jenuM phaLa che evA karmabaMdhane jANavA chatAM, ane parama munIzvaroe prarUpela siddhirUpa mahelamAM caDavAnI nisaraNI samAna virati che ema jANavA chatAM paNa teno svIkAra karI zakatA nathI, tema tenA pAlana mATe prayatna paNa karI zakatA nathI.2 kAraNa ke apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyodayathI 1. mizraguNasthAne pahele ane cothe e baMne guNasthAnethI Ave che. pahelethI AvanArane je aruci hatI te haThI jAya che, ruci to hatI ja nahi. cothethI AvanArane ruci hatI te dUra thAya che, aruci to hatI ja nahi. eTale ja trIje guNasthAne ruci ke aruci nathI hotI tema kahevAya che. tenuM nAma ja ardhavizuddha zraddhA che. 2. jeo 1. viratinA svarUpane yathArtha jANatA nathI. 2. svIkAra karatA nathI ane, 3. tenuM pAlana karatA nathI e traNa padonA ATha bhAMgA thAya che. 1. jeo viratinA svarUpane yathArtha samajatA nathI, svIkAra karatA nathI, ane pAlana karatA. nathI te sAmAnyathI saghaLA jIvo. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 prathamadvAra dabAyelA che. te kaSAyo alpa paNa paccakkhANane roke che. kahyuM che ke--'jene kAraNa mATe alpa paNa paccakkhANa-viratine roke tethI te apratyAkhyAnAvaraNa kahevAya che. ahIM 'a' e alpa arthano vAcaka che. 1. tathA-'avirati nimittaka karmabaMdhane ane rAgadveSajanya duHkhane jANavA chatAM tema ja viratithI thatA sukhane icchavA chatAM paNa virati dhAraNa karavA mATe asamartha thAya che. 2. potAnA pApakarmane niMdato jeNe jIva ajIvanuM svarUpa jANyuM che, jenI zraddhA acala che, ane jeNe mohane calita karyo che evo A avirati samyagdaSTi AtmA hoya che.' 3. A avirati AtmAnuM samyagdaSTipaNuM pUrve jenuM varNana karyuM che te aMtakaraNakALamAM jeno saMbhava che te *upazamasamyaktva, athavA vizuddha darzanamoha-samyaktvamohano udaya chatAM jeno saMbhava che te .kSAyopazamika samyaktva athavA darzanamohanIyano sarvathA kSaya thavAthI utpanna thayela kSAyikasamyaktva. A traNa samyaktvamAMthI koIpaNa samyaktva chatAM hoya che, eTale ke A guNaThANe dareka AtmAone A traNa samyaktvamAMthI koIpaNa samyaktva hoya che. A guNanA prabhAvathI AtmA svaparanI vaheMcaNa karI zake che ane saMsAra taraphano tIvra AsaktibhAva ocho thAya che. pUrvanA azubha karmanA udayathI kadAca pApakriyAmAM pravarte topaNa pazcAttApapUrNa hRdaye pravarte che. ane AtmAne hitakArI pravRttimAM ullAsapUrNa hRdaye pravarte che. tenA guNonA svarUpabhedane avirati samyagdaSTi guNasthAna kahe che. nIcenA guNasthAnanI apekSAe ahIM anaMtaguNa vizuddha hoya che, ane pAMcamA guNasthAnakanI apekSAe anaMtaguNa hIna vizuddhi hoya che. 5. dezavirati guNasthAna--je samyagdaSTa AtmA sarvaviratinI icchA chatAM paNa pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayathI hiMsAdi pApavALI kriyAono sarvathA tyAga karI zakato nathI, paraMtu dezathI--aMzataH tyAga karI zake che te dezavirati kahevAya che. temAM koI eka vrataviSayaka sthUlathI sAvaghayogano tyAga kare che, koI be vrata saMbaMdhI, yAvat koI sarvavrata viSayaka anumati varjIne sAvadyayogano tyAga kare che. ahIM anumati traNa prakAre che : 1. pratisevanAnumati, 2. pratizravaNAnumati, 3. saMvAsAnumati, temAM je koI pote karelA ke bIjAe 2. jeo jANatA nathI, svIkAratA nathI, paNa pAlana kare che te ajJAna tapasvI. 3. jeo jANatA nathI, svIkAre che paNa pAlana karatA nathI te sarva pArzvastha Adi. 4. je jANatA nathI, paraMtu svIkAra kare che ane pAlana paNa kare che, te gItArtha anizcita agItArtha muni. 5. jeo jANe che, paraMtu svIkAra ane pAlana karatA nathI te zreNikAdi 6. jeo jANe che, svIkAratA nathI, paNa pAlana kare che te anuttaravAsI deva. 7. jeo jANe che, svIkAre che, paNa pAlana karatA nathI te saMvignapAkSikamuni. 8. je jANe che, svIkAre che, ane pALe che te dezavirati ane sarvavirati yukta AtmA. A ATha bhAMgAmAMthI prathamanA cAra bhAMge vartatA mithyArdaSTi hoya che, kAraNa ke teo samyajJAna rahita che. pachInA traNa bhAMge vartatA avirati samyagdaSTi hoya che, kAraNa ke teo samyagnAna sahita che. ane AThame bhAMge * vartatA AtmAo dezavirati ane sarvavirati yukta hoya che. kAraNa ke teo samyagnAna sahita viratino svIkAra kare che ane pAlana kare che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 paMcasaMgraha-1 karelA pApakAryane vakhANe tathA sAvadyAraMbhathI taiyAra karelA bhojanane khAya tyAre pratisevanAnumati doSa lAge che. tathA putrAdie karelA hiMsAdi sAvadya kAryane sAMbhaLe, tene saMmata thAya paNa teno niSedha kare tyAre pratizravaNAnumati doSa lAge che. ane hiMsAdi sAvadya kAryamAM pravRtta thayelA putrAdikamAM mAtra mamatva rAkhe paraMtu tenAM pApakAryane sAMbhaLe nahi, vakhANe paNa nahi tyAre tene saMvAsAnumati doSa lAge che. temAM je saMvAsAnumati sivAya sarva pApavyApArano tyAga kare te utkRSTa dezavirati zrAvaka kahevAya che. ane saMvAsAnumatino paNa jyAre tyAga kare tyAre te, yati-sarvathA pApavyApArathI viramelo sAdhu kahevAya che. kahyuM che ke "samyagdarzana sahita potAnI zaktinA pramANamAM viratine grahaNa karato eka vratathI mAMDI chevaTe saMvAsAnumati sivAya sarva pApavyApArano tyAgI dezavirati kahevAya che. 1. te dezavirati AtmA parimita vastuno upayoga karato, aparimita anaMta vastuno tyAga karato paralokane viSe aparimita anaMta sakha pAme che, 2. A dezaviratipaNuM apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano kSayopazama thavAthI prApta thAya che. A guNasthAnake avirati samyagdaSTinI apekSAe anaMtaguNI vizuddhi hoya che. ane tenA jAnyathI mAMDI kramazaH caDatAM paDatAM asaMkhyAtA sthAnako che. kahyuM che ke te avirati samyagdaSTi guNasthAnakathI AraMbhI uttarottara vadhatI vizuddhine prApta karato pUrvakrame vizuddhinAM aneka sthAno para ArUDha thAya che-caDe che ane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama kare che, tethI tene alpa alpa pApavyApArano tyAga karavAnI buddhi thAya che." 2. ahIM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano udaya hovAthI sarvathA pApavyApArano tyAga hoto nathI. kahyuM che ke -"sarva prakAre pApavyApArano tyAga karavAnI icchA chatAM paNa tene dabAve che tethI pratyAkhyAnAvaraNIya kahevAya che.' dezaviratinA svarUpa vizeSane dezavirati guNasthAna kahe che. , 6. pramatta saMyata guNasthAna-sarvathA pApavyApArathI jeo viramyA, pUrvokta saMvAsAnumatithI paNa jeo viramyA, te saMyata athavA sarvavirati sAdhu kahevAya che, tenuM saMyatapaNuM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama thavAthI-prAyaH sAmAyika cAritra prApta thavA vaDe athavA chedopasthApanIya cAritra prApta thavA vaDe hoya che ema samajavuM. je mATe kahyuM che- "te saMyata AtmA pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama thavAthI sAmAyika cAritra athavA chedopasthApanIya cAritra prApta kare che. jo ke saMyatane trIjuM parihAravizuddhika cAritra paNa anyatra kahyuM che, paraMtu te koIka vakhate ja hoya che. vaLI viziSTa dezakALa saMghayaNa ane zratAdinI apekSA rAkhanAruM che mATe ahIM tenI vivakSA karI nathI. tathA mana, vacana ane kAyA vaDe koI paNa prakAranI pApakriyA karavI nahi, karAvavI nahi ane karatAne sAro mAnavo nahi; A pramANe trikaraNayoge pApavyApAranA tyAgI muni paNa mohanIyAdi karmanA udayanA sAmarthyathI tIvra saMjavalana kaSAya ane nidrA Adi koI paNa pramAdanA yoge cAritramAM sidAya kilaSTa 1. A cAritranuM grahaNa prabhu pAse agara jemaNe A cAritranuM grahaNa prabhu pAse karyuM che, teonI pAse ja thAya che. vaLI cothA ArAnA utpanna thayelA prathama saMghayaNI ane lagabhaga sADA nava pUrvanA jJAnIne A cAritra hoya che, bIjAne hotuM nathI. tethI alpakALa ane alpa grahaNa karanArA hovAthI channe sAtame guNaThANe A cAritra hoya che chatAM vivakSA karI nathI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 39 pariNAmavALo thAya evo pramAdayukta je muni te pramatta kahevAya che. AvA pramAdayukta saMyatanuM je guNasthAna eTale ke vizuddhi-avizuddhinI tIvratA ane maMdatA vaDe thayelo je svarUpano bheda te pramattasaMyata guNasthAna kahevAya che. ahIM dezavirati guNasthAnanI apekSAe anaMtaguNa vizuddhi hovAthI vizuddhino prakarSa ane avizuddhino apakarSa che, ane apramatta guNasthAnanI apekSAe anaMtaguNahIna vizuddhi hovAthI vizuddhino apakarSa ane avizuddhino prakarSa che. A pramANe anya guNasthAnomAM paNa pUrva uttara guNasthAnanI apekSAe vizuddhi avizuddhanA prakarSa apakarSanI yojanA karI levI. 7. apramatta saMyata guNasthAna-maMda saMjvalana kaSAyano udaya hovAthI nidrA vikathA Adi pramAda vinAno muni apramatta saMyata kahevAya che. pramattasaMyatanI apekSAe apramatta-saMyata anaMtaguNa vizuddha pariNAmavALo hoya che. A apramattasaMyatanA traNe kALanI apekSAe kramazaH caDatA caDatA asaMkhya lokAkAza pradezapramANa vizuddhisthAno hoya che. kahyuM che ke "apramattayatinA taratamabhAve-kramazaH caMDatA caDatA asaMkhyAtA lokAkAza pradezapramANa vizuddhisthAno jJAnI mahArAje jANelAM che, ke jenA upara rahetone adhyavasAye vartato muni apramatta kahevAya che." A bhagavAna apramattasaMyatane viziSTa tapa ane dharmadhyAnAdinA yoge karmo khapAvatAM, ane tethI karIne apUrva apUrva vizuddhisthAno upara caDatA mana paryavajJAna Adi aneka Rddhio utpanna thAya che. kahyuM che ke te apramattasaMta mahAtmA tIvra vizuddhinA yoge karma khapAvatAM zrutasamudrane avagAhe che, avadhijJAna prApta kare che, tathA mana:paryavajJAna ane koThAdi buddhio paNa prApta kare che. 1. tathA te cAritrarUpa gaNanA prabhAvathI jaMghAcAraNalabdhi, vidyAcAraNa labdhi, ane sarvoSadhi Adi aneka labdhio, tema ja akSaNamahAnasa Adi baLo utpanna thAya che. 2. tenuM je guNasthAna te apramattasaMyata guNasthAna kahevAya che. A pramatta apramatta baMne guNasthAnaka aMtarmuhUrve aMtarmuhUrve parivartana pAmyA kare che. 8. apUrvakaraNa guNasthAna-apUrva-pUrve nahi thayelA, athavA anya guNasthAnako sAthe na sarakhAvI zakIe tevA, ane karaNa-sthitighAtAdi kriyA athavA pariNAma. tAtparya e ke pUrve nahi thayelA, athavA anya guNasthAnako sAthe jene na sarakhAvI zakIe evA sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkramaNa, ane apUrvasthitibaMdha, e pAMce padArtho jenI aMdara thAya, athavA pUrve nahi thayelA apUrva pariNAma jenI aMdara hoya te apUrvakaraNa kahevAya. - have sthitighAtAdinuM svarUpa kahe che- 1. sthitighAta-jJAnAvaraNIyAdi karmanI dIrghasthitine apavartanA karaNa vaDe ghaTADI alpa karavI te sthitighAta. 2. rasaghAta-sattAmAM rahela jJAnAvaraNIyAdi azubhaprakRtionA tIvra rasane apavartanA-karaNa vaDe ghaTADI alpa karavo te rasaghAta. A baMnene pUrvaguNasthAnomAM rahelA AtmAo vizuddhi alpa hovAthI alpa pramANamAM karatA hatA. ahIM vizuddhi tIvra hovAthI moTA pramANamAM kare che. pUrvaguNasthAnomAM vadhAre kALamAM alpa sthiti ane rasa dUra thato hato. ahIM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 paMcasaMgraha-1 vizuddhi tIvra hovAthI thoDA kALamAM ghaNI sthiti ane ghaNo rasa dUra kare che. 3. guNazreNi atyaMta vizuddha adhyavasAya vaDe apavartanA karaNathI uparanI sthitimAMthI utArelAM dalitone zIdhra khapAvavA mATe udaya samayathI AraMbhI aMtarmuhUrtanA samaya pramANa sthAnakonI aMdara pUrva pUrva sthAnakathI uttara uttara sthAnomAM asaMkhya asaMkhyaguNAkAre dalikone je goThavavA te guNazreNi. uparanI sthitimAMthI pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye asaMkhya asaMkhyaguNa dalito utAre che, ane tene udayasamayathI AraMbhI aMtarmuhUrta pramANa sthAnakomAM asaMkhyAtaguNa vRddhie goThave che. jemake pahele samaye je daliko utAryA temAMthI udayasamayamAM thoDAM, tenAthI pachInA sthitisthAnamAM asaMkhyAtaguNA, tenAthI pachInA sthitisthAnamAM asaMkhyAtaguNa ema pUrva pUrva sthAnathI uttara uttarasthAnamAM asaMkhyAtaguNa vRddhie aMtarmuhUrta pramANa sthAnomAM goThave che. bIjA samaye pUrva samayathI asaMkhyaguNA vadhAre utAre che, tene paNa e ja krame asaMkhyAtaguNa vRddhie goThave che. A pramANe trIjA Adi samayo mATe paNa samajavuM. pUrva guNasthAnomAM maMda vizuddhi hovAthI apavarNanA karaNa vaDe uparanAM sthAnomAMthI alpa pramANamAM dalika utArato hato, ane tenI vadhAre kALamAM thoDAM dalika bhogavAya te pramANe racanA karato hato. ahIM tIvra vizuddhi hovAthI apavartanA karaNa vaDe uparanAM sthAnomAMthI vadhAre pramANamAM daliko utAre che, ane thoDA kALamAM ghaNAM dUra thAya e pramANe tenI racanA kare che. 4. guNasaMkrama-sattAmAM rahelA abadhyamAna azubha prakRtinAM dalitone badhyamAna zubha prakRtimAM pUrva pUrva samaya karatAM uttarottara samaye asaMkhyaguNa vRddhie saMkramAvavA-baMdhAtI prakRtirUpe karavA, te guNasaMkrama. te paNa ahIM apUrva kare che. 5. apUrvasthitibaMdha--pUrve azuddha pariNAma hovAthI karmonI dIrghasthiti bAMdhato hato A guNasthAnake tIvra vizuddhi hovAthI alpa alpa sthitibaMdha kare che. ane te paNa pUrva pUrvathI uttarottara-pachI pachIno palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge hIna kare che. apUrvakaraNanA pahele samaye je sthitibaMdha kare che, tenAthI anukrame ghaTatA ghaTatA tyArapachIno sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamAbhAge hIna kare che. e pramANe dareka sthitibaMdha badalAya che. A pramANe apUrvakaraNamAM pAMce padArtho pravarte che. A apUrvakaraNa be prakAre che : 1. lapaka, 2. upazamaka. cAritramohanIya karmano kSaya ane upazama karavAne yogya hovAthI rAjya yogya kuMvarane rAjAnI jema te kSepaka ane upazamaka kahevAya che. kemake ahIM cAritramohanIyanI eka paNa prakRtino sarvathA kSaya ke upazama karato nathI. tenuM je guNasthAna te apUrvakaraNa guNasthAna kahevAya che. A guNasthAnake trikALavartI aneka jIvonI apekSAe samaye samaye asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyasthAno hoya che, ane te pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye vadhatA vadhatA hoya che. te A pramANe--jeoe bhUtakALamAM A guNasthAnanA prathama samayane prApta karyo hato, vartamAnamAM 1. apavarNanA karaNa vaDe uparanAM sthAnomAMthI utArelAM dalikone aMtarmuharta pramANa sthAnomAM goThave che. uparanAM guNasthAnomAM A aMtarmuhUrta moTuM hatuM, A guNasthAnake te nAnuM che eTale thoDA daLamAM ghaNAM dalikone dUra kare che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra prApta kare che ane bhaviSyamAM prApta karaze te saghaLA jIvonI apekSAe jaghanyathI AraMbhI utkRSTa parvata anukrame caDatA caDatA asaMkhyAtA lokAkAza pradezapramANa adhyavasAyanAM sthAnako hoya che. kAraNa ke ekIsAthe A guNasthAne caDelA prathama samayavartI keTalAeka jIvonA adhyavasAyomAM taratamatAno paNa saMbhava che. ane taratamatAnI saMkhyA kevalajJAnI mahArAje eTalI ja dekhelI che. A kAraNathI ahIM ema paNa na ja kahI zakAya ke-A guNasthAnakanA prathama samayane prApta karanArA trikALavartI jIvo anaMta hovAthI, tathA paraspara adhyavasAyanuM tAratamya hovAthI, adhyavasAyo anaMtA hoya che. kemake jIvo prAyaH samAna adhyavasAyavALA hovAthI jIvonI saMkhyA anaMta hovA chatAM paNa adhyavasAyanI saMkhyA to asaMkhya lokAkAza pradezapramANa ja che. tathA prathama samaye je svarUpavALA ane jeTalA adhyavasAyo hoya che, tenAthI dvitIya samaye anya ane saMkhyAmAM vadhAre adhyavasAyo hoya che. bIje samaye je adhyavasAyo hoya che, tenAthI anya ane adhika trIje samaye hoya che. trIje samaye je ane jeTalA adhyavasAyo che, tenAthI anya ane vadhAre cothe samaye hoya che. A pramANe apUrvakaraNanA caramasamaya parvata kahI javuM. uparokta adhyavasAyonI sthApanA karavAmAM Ave eTale ke anukrame nIce nIce tenI saMkhyA mUkavAmAM Ave to samAna saMkhyA nahi hovAthI viSama caturagna kSetra roke che. prazna-A guNasthAnamAM pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye adhyavasAyo vadhe che, tenuM zuM kAraNa ? uttara-jIva svabhAva ja kAraNa che. A guNasthAnakane prApta karanArA AtmAo pratyeka samaye kSayopazamanI vicitratAne laIne vizuddhinA prakarSane prApta karatA jIva svabhAve ja bhinna bhinna adhyavasAyomAM varte che. ane tethI ja pahele samaye sAthe caDelA jIvomAM je adhyavasAyanI bhinnatA che, te karatAM bIjA samaye vadhAre bhinnatA jaNAya che. A guNasthAnanA prathama samayanA jaghanya adhyavasAyathI prathama samayanuM utkRSTa adhyavasAya anaMtaguNa vizuddha che. ahIM jaghanya adhyavasAya A guNasthAnakanI apekSAe samajavuM. kAraNa ke apramatta guNasthAnanA utkRSTa adhyavasAyathI A guNasthAnanuM jaghanya adhyavasAya paNa anaMtaguNavizuddha hoya che. pahelA samayanA utkRSTa adhyavasAyathI bIjA samayanuM jaghanya adhyavasAya paNa anaMtaguNavizuddha che. upara pahelA samayanA adhyavasAyothI bIjA samayanA adhyavasAyo judA che ema je kahyuM, tenuM kAraNa A ja che. kAraNa ke pahelA samayanA utkRSTa adhyavasAyathI bIjA samayanuM jaghanya adhyavasAya tyAre ja anaMtaguNa hoI zake ke jyAre pahelA samayanA adhyavasAyothI bIjA samayanA adhyavasAyo judA ja hoya. tenAthI te ja samayanuM utkRSTa adhyavasAya anaMtaguNa vizuddha che, e pramANe kahetAM tyAM sudhI javuM ke hicarama samayanA utkRSTa adhyavasAyathI carama samayanuM jaghanya anaMtaguNa vizuddha che, tenAthI te ja carama samayanuM utkRSTa adhyavasAya anaMtaguNa vizuddha che. A rIte eka ja samayanA adhyavasAyo paNa paraspara anaMtabhAga vRddha, asaMkhyAtabhAga vRddha, saMkhyAtabhAga vRddha, saMkhyAtaguNa vRddha, asaMkhyAta guNavRddha ane anaMtaguNavRddha ema cha sthAna yukta hoya che. eTale ke vizuddhinI apekSAe jaghanya adhyavasAyathI keTalAka adhyavasAyo anaMtabhAga adhika vizuddha, keTalAka asaMkhyAta bhAga adhika vizuddha, keTalAka saMkhyAta bhAga adhika vizuddha ema keTalAka saMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa ane anaMtaguNa adhika vizuddha paMca01-6 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 42 hoya che. A pramANe A guNasthAnanA koI paNa samayamAM rahelA adhyavasAyano SasthAna patita hoya che. A rIte A guNasthAnake eka sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyomAM paraspara vizuddhinuM tAratamya hovAthI A guNasthAnanuM bIjuM nAma nivRtti paNa kahevAya che. 9. anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka jenI aMdara eka sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyamAM paraspara tAratamya na hoya te anivRtti. je guNasthAnakamAM eka sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyamAM paraspara tAratamya hoya te nivRtti kahevAya che, ane je guNasthAnamAM sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyamAM paraspara tAratamya na hoya, paraMtu ekanuM je adhyavasAya te ja bIjAnuM, te ja trIjAnuM, ema anaMtajIvonuM paNa ekasarakhuM hoya, te anivRtti guNasthAnaka kahevAya che. A ja AThamA ane navamA guNasthAna vacce taphAvata che. tathA je vaDe saMsAramAM rakhaDe te saMparAya eTale kaSAyodaya. jenI aMdara kiTTarUpe karAyela sUkSma lobhanI apekSAe sthUla kaSAyodaya hoya te bAdara saMparAya kahevAya che. tAtparya e ke jenI aMdara sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyamAM paraspara tAratamya na hoya ane bAdara kaSAyano udaya hoya te anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kahevAya che. A guNasthAnakano kALa aMtarmuhUrtano che. aMtarmuhUrte pramANa A guNasthAnakanA kALamAM prathama samayathI AraMbhI uttarottara anaMtaguNa vizuddha adhyavasAya hoya che. eTale ke pahele samaye je adhyavasAya hoya tenAthI bIje samaye anaMtaguNa vizuddha hoya che, tenAthI anaMtaguNa vizuddha trIje samaye hoya che. A pramANe carama samaya paryaMta jANavuM.' tethI aMtarmuhUrtanA jeTalA samayo teTalA ja adhyavasAyo A guNasthAnakamAM praveza karanArAonA hoya che, adhika hotA nathI. ahIM paNa AThamA guNasthAnakanI jema sthitighAtAdi pAMce padArtho pravarte che. A anivRtti bAdara saMjvalana lobha sivAya cAritra mohanIyanI vIsa prakRtino sarvathA kSaya ane upazama karato hovAthI kSapaka ane upazamaka ema be bhede che. 10. sUkSma saMparAya guNasthAna--kiTTirUpe karAyela sUkSma lobha kaSAyano udaya jenI aMdara hoya te sUkSma saMparAya kahevAya che. tenA paNa kSapaka ane upazamaka evA be bheda che. kAraNa ke ahIM zeSa rahela eka saMjvalana lobhano sarvathA kSaya ke upazama kare che. upazama zreNIvALo upazamAve che, ane kSapaka zreNivALo kSaya kare che. tenA jJAnAdi guNanA svarUpa vizeSane sUkSmasaMpa2Aya guNasthAna kahe che. 11. upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnaka--AtmAnA jJAnAdi guNone je dabAve te chadma eTale jJAnAvaraNAdi dhAtikarmano udaya, ane te ghAtikarmanA udayavALA AtmAo chadmastha kahevAya che. dazamA guNasthAna sudhInA chadmastho rAgI paNa hoya che, tenAthI pRthak karavA mATe vItarAgapadanuM grahaNa karyuM che. mAyA ane lobha kaSAyanA udayarUpa rAga, ane upalakSaNathI krodha 1 1. ahIM vizuddhino vicAra be rIte thAya che. 1. tiryangyukhI vizuddhi, ane 2. UrdhvamukhI vizuddhi. eka sAthe caDelA jIvonA adhyavasAyomAM paraspara tAratamyano je vicAra te tiryaMmmukhI vizuddhi, ane pUrvapUrva samaya karatAM uttarottara samayanI vizuddhino je vicAra te UrdhvamukhI vizuddhi kahevAya che. apUrvakaraNa nAmanA karaNe agara te nAmanA guNasthAne baMne prakAre vicAra thaI zake che. ane anivRtti nAmanA karaNe agara te nAmanA guNasthAne phakta UrdhvamukhI vizuddhi hoya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 43 ane mAnanA udayarUpa vaiSa paNa jeonA dUra thayela che te vItarAga kahevAya che. ahIM vItarAga chaprastha levAnA che, paraMtu dazamA guNasthAnaka sudhInA rAgI chadmastha nahi. A vItarAga chadmastha bAramA guNasthAnavALA AtmAo paNa hoya che, tenAthI pRthapha karavA mATe upazAMtakaSAya vizeSaNa mUkyuM che. upazAMtakaSAya-jeoe kaSAyone sarvathA upazamAvyA che, eTale ke kaSAyo sattAmAM hovA chatAM teone evI sthitimAM mUkI dIdhA che ke jenI aMdara saMkramaNa ane udvartana Adi karaNo, tema ja vipAkodaya ke pradezodaya kaMIpaNa pravartatuM nathI, mohanIyakarmano jeoe sarvathA upazama karyo che evA vItarAganuM ahIM grahaNa hovAthI, bAramA guNasthAnavALA judA paDe che, kAraNa ke teoe to mohano sarvathA kSayU karyo che. upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha AtmAnuM je guNasthAna te upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAna kahevAya che. A guNasthAnakanuM svarUpa upazamazreNinA svarUpane samajyA vinA barAbara samajI zakAya tema nathI. upazamazreNinuM svarUpa AcArya mahArAja pote ja vistArathI upazamanA karaNanA adhikAramAM kaheze. chatAM ahIM A guNasthAnanuM svarUpa kaMIka samajAya mATe saMkSepamAM kahe che-je dvArA AtmA mohanIyakarmane sarvathA zAMta kare evI uttarottara vRddhi pAmatI pariNAmanI dhArAne upazamazreNi kahevAya che. A upazamazreNino prAraMbhaka apramatta saMyata ja hoya che. ane upazamazreNithI paDatA apramatta, pramatta dezavirati, ke aviratimAMno koIpaNa hoya che, eTale ke paDatAM anukrame cothA sudhI Ave che ane tyAMthI paDe teM bIje ane tyAMthI pahele guNaThANe paNa jAya che. bhASyakAra bhagavAnuM kahe che keupazamazreNino prasthApaka apramatta saMyata hoya che, ane aMte apramatta pramatta, athavA avirati paNa thAya che." zreNinA be aMza che : 1. upazamabhAvanuM samyakta, 2. upazamabhAvanuM cAritra. temAM cAritra mohanIyanI upazamanA karatA pahelAM upazamabhAvanuM samyakta sAtame guNaThANe ja prApta thAya che, kemake darzanamohanIyanI sAte prakRtio sAtame ja upazamAve che, mATe upazamazreNino prasthApaka apramatta saMyata ja che ema kahe che. keTalAka anya AcAryo A pramANe kahe che-aviratisamyagdaSTi, dezavirati, pramatta ke apramatta, guNasthAnamAMno koIpaNa anaMtAnubaMdhi kaSAyane upazamAve che, ane darzanatrikAdine to saMyamamAM vartato ja upazamAve che. A abhiprAye cothA guNasthAnakathI upazamazreNinA prAraMbhaka kahI zakAya che. temAM pahelAM anaMtAnubaMdhi upazamAve che, tyArapachI aMtarmuhUrta rahI darzanatrika upazamAve che. darzanatrikanI upazamanA thayA bAda pramatta apramatta guNaThANe seMkaDo vAra parAvartana karIne-gamanAgamana karIne apUrvakaraNa guNasthAnake jAya che. tyAM aMtarmuhUrtaparyata sthitighAtAdi vaDe ghaNI sthiti ane ghaNo rasa ocho karI anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake jAya che. ahIM paNa sthitighAtAdi vaDe ghaNI sthiti ane rasa ocho kare che. A guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre cAritra mohanIyanI ekavIsa prakRtinuM aMtarakaraNa kare che. tyArapachI pahelAM 1. ahIM anaMtAnubaMdhinI visaMyojana karyA vinA upazamazreNi zarU kare nahi, ema keTalAka AcArya kahe che. tenI visaMyojanA cothAthI sAtamA sudhI thAya che. tyArapachI darzana trikanI upazamanA saMyamamAM vartatAM thAya che. * 2 aMtarakaraNanuM svarUpa upazamanA karaNamAMthI joI levuM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 paMcasaMgraha-1 napuMsakaveda upazamAve che, tyArapachI strIveda, tyArapachI eka sAthe hAsya, rati, arati, bhaya, . zoka ane jugupsArUpa hAsyaSaka, tyArapachI puruSaveda, tyArapachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa krodha, tyArapachI saMjavalanakrodha, tyArapachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa mAna, tyArapachI saMjvalana mAna, tyArapachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa mAyA, tyArapachI saMjvalanamAyA upazamAve che, je samaye apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa mAyA upazame che, te ja samaye saMjvalanamAyAnA baMdha udaya ane udIraNAno viccheda thAya che. tyArapachInA samayathI lobhano vedaka thAya che. ahIMthI, lobhanA udayano jeTalo kALa che, tenA traNa vibhAga thAya che, te A pramANe : 1. azvakarNakaraNoddhA, 2. kiTTikaraNoddhA, 3. kiTivaidanAddhA. temAM je kALamAM sattAmAM rahelA rasaspaddhako kramazaH caDatA caDatA rasANuvALA paramANuono krama toDyA sivAya atyaMta ochA rasavALA thAya te azvakarNakaraNoddhA. A azvakarNakaraNakALamAM vartamAna AtmA apUrva spardhako kare che. sparbaka eTale zuM ? te kahe che-A saMsAramAM bhramaNa karatA AtmAo anaMtAnaMta paramANuothI banelA anaMtA skaMdhone pratisamaya karmarUpe grahaNa kare che. tenI aMdara eka eka skaMdhamAM ochAmAM ochA rasavALo je paramANu che, te paramANumAMnA rasanA kevaLI mahArAjanA jJAnarUpa zastra vaDe ekanA be bhAga na thAya tevA sarva jIvothI anaMtaguNA rasAvibhAga- rasANuo thAya che. AvA samAna rasANuovALA paramANuono je samUha te pahelI vargaNA, eka adhika rasANuvALA paramANuono je samudAya te bIjI vargaNA, be adhika rasANuvALA paramANuono je samudAya te trIjI vargaNA, ema anukrame eka eka adhika rasANavALA paraspara sarakhA paramANunA samudAyavALI abhavyathI anaMtaguNa athavA siddhanA anaMtamA bhAga pramANa anaMta vargaNA thAya che. e anaMtavargaNAnA samUhane rUddhaka kahevAya che. pahelA spaddhakanI chellI vargaNAmAMnA koIpaNa paramANumAM je rasa che tenAthI eka adhika rasANuvALA koI paramANu nathI, be adhika rasANuvALA koI paramANu nathI, tema saMkhyAtA asaMkhyAtA ke anaMtA adhika rasANuvALA paNa koI paramANu nathI. paraMtu sarva jIvothI anaMtaguNa adhika rasANuvALA paramANuo hoya che. tevA samAna rasANuvALA paramANunA samUhane bIjA spardhvakanI pahelI vargaNA kahevAmAM Ave che. tenAthI eka adhika rasANuvALA paramANunA samudAyanI bIjI vargaNA, e pramANe eka eka adhika rasANuvALA samAna samAna paramANuonI abhavyathI anaMtaguNa vargaNAo thAya che, tenA samUhanuM bIjuM spaddhaka thAya che. e rIte anaMtA spaddhako thAya che. A saghaLA pUrva spaddhako kahevAya che, kAraNa ke saMsAramAM paribhramaNa karatA AtmAo AvA spaddhako to bAMdhe che. A paddhakomAMthI prathama dvitIyAdi vargaNAo grahaNa karI tene tIvra vizuddhi vaDe caDatA caDatA rasANuvALA paramANuono krama toDyA sivAya anaMtaguNahIna 1. je samayathI lobhano udaya thAya che te samayathI have navamAM guNasthAnakano jeTalo kALa che tenA be bhAga thAya che. eka bhAgamAM apUrvarUddhaka thAya che, eka bhAgamAM kioi thAya che. e be bhAga pUrA karI dazame guNaThANe jAya che te bhAgamAM kioi vede che. e pramANe lobhanA vedananA traNa bhAga thAya che, ema kahyuM che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 45 rasavALI karIne pUrvanI jema spaddhako kare che. AvA prakAranA alpa rasavALA spaddhako pahelA koI vakhata karyA na hatA, mATe te apUrvaspaddhaka kahevAya che. A pramANe azvakarNakaraNaddhAnA aMtarmuhUrtamAM samaye samaye pUrva spardhvakamAMnI vargaNAone anaMtaguNahIna rasavALI karIne tenA apUrvapaddhako kare che. ahIM eTaluM samajavAnuM ke sattAmAM je pUrvaspardhako rahelA che te saghaLA apUrva spardhvaka rUpe thatA nathI, paraMtu keTalAka pUrvaspartakarUpe paNa rahe che. saMjvalanamAyAnA baMdhAdinA viccheda thayA pachI samayagUna be AvalikAkALe saMjavalanamAyAne upazamAve che. A pramANe azvakarNakaraNoddhA pUrNa thayA bAda kiTTikaraNAddhAmAM praveza kare che. te kALamAM lobhanI kiThThio kare che. have kiSTi eTale zuM? te kahe che,-pUrvarUddhakomAMthI ane apUrvaspaddhakomAMthI prathama dvitIyAdi vargaNAo grahaNa karIne teone tIvra vizuddhanA baLathI anaMtaguNahIna rasavALI karIne, te vargaNAomAMnA eka adhika be adhika ityAdi caDatA caDatA rasANanA kramane toDIne vaNA vargaNAonI vacce moTuM aMtara pADI devuM, jemake - je vargaNAmAM asatkalpanAe so, ekaso eka, ekaso be, ityAdi rasANuo hatA, temAMthI vizuddhinA baLathI rasa ghaTADIne daza, paMdara ke, pacIsa rasANuo rAkhavA te kiSTi kahevAya che. apUrvarUddhakakALe je rasa hato, tenAthI paNa ahIM anaMtaguNahIna rasa kare che, ane caDatA caDatA rasANano krama toDe che, e baMne vastu ahIM thAya che. A kiTTikaraNakALamAM pUrva tema ja apUrvaspardhvakanI anaMtI kiThThio thAya che, chatAM sattAmAM pUrvaspaddhako tema apUrva spartako paNa rahe che, saghaLA pUrva apUrva spardhvakanI kiThThio thatI nathI. kiSTikaraNa kALanA carama samaye eTale ke navamA guNasthAnakanA caramasamaye yugapatu apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa lobha upazamAve che, saMjvalanalobhano baMdhaviccheda ane bAdara lobhano udayaviccheda thAya che. tyArapachI AtmA dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAnakamAM praveza kare che. ahIM pratisamaya keTalIka kiThThione udaya udIraNAthI bhogave che. ane dvitIya sthitimAMnI keTalIka kiThThione upazamAve che, tathA samayagUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA lobhanAM dalikone teTalA ja kALe zAMta kare che. A pramANe pratisamaya udaya udIraNAthI bhogavato tema ja upazamAvato tyAM sudhI jAya ke sUkSmasaMparAya guNasthAnakano caramasamaya Ave. te caramasamaye saMvalana lobha sarvathA zAMta thAya che. tyArapachInA samaye AtmA upazAMtamoha guNasthAnamAM praveza kare che. prazna-apramatta saMyata ja upazamazreNino AraMbha kare che. zAstramAM kahyuM che ke - upazamazreNino prAraMbhaka apramattavirata sAdhu hoya che. ane apramatta saMtapaNuM to anaMtAnubaMdhi, apratyAkhyAnAvaraNIya, ane mithyAtvamohanIyano upazama thavAthI ja prApta thAya che, anyathA thatuM nathI. kAraNa ke jo teono udaya hoya to samyaktAdiguNono lAbha ja thato nathI. kahyuM che ke, pahelAM anaMtAnubaMdhi kaSAyano jyAM sudhI udaya hoya, tyAM sudhI bhavya siddhika AtmAo paNa samyagdarzana prApta karI zakatA nathI. apratyAkhyAnAvaraNa nAmanA bIjA kaSAyano udaya thatAM samyaktano lAbha thAya che, paraMtu dezaviratipaNuM prApta thatuM nathI. 2. trIjA pratyAkhyAnAvaraNIyakaSAyano jyAM sudhI udaya hoya tyAM sudhI sarvaviraticAritra prApta karI zakatA nathI. jo ke samyakta ane dezaviratipaNuM to prApta kare che. 3. A pramANe mithyAtva ane bAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 paMcasaMgraha-1 kaSAyono upazama thavAthI jyAre sarvaviratipaNuM prApta thAya che, tyAre zreNimAM teono upazama kare che, ema zI rIte kaho cho? kemake upazama to thayelo ja che, upazamano vaLI upazama zuM? uttara tame je kahyuM, te siddhAMtanuM samyajJAna nahi hovAthI asat che. kAraNa ke zreNi para caDatAM pahelAM te karmaprakRtiono upazama na hato paraMtu kSayopazama ja hato. upazama to zreNimAM ja thAya che. kadAca tame ema kaho ke jyAre kSayopazama thAya, tyAre udayamAM AvelA karmano kSaya thAya che, ane udayamAM nahi AvelA karmano upazama thAya che. ane jyAre upazama thAya che, tyAre paNa udayamAM AvelAno kSaya, ane udayamAM nahi AvelAno upazama thAya che. ' A rIte to baMne sarakhA ja che. to pachI A baMne vacce zuM vizeSa che ke jethI karIne pahelAM kSayopazama hato, upazama nahoto ema kaho cho ? tenA uttaramAM samajavuM ke jyAre kSayopazama thAya che, tyAre jeno jeno kSayopazama thAya che teno teno pradezodaya hoya che. upazamamAM te hoto nathI. e ja e baMnemAM vizeSa che. zreNi prApta karatA pahelAM uparokta prakRtiono pradezodaya hato te pradezodayane paNa upazamazreNimAM zAMta kare che. bhASyakAra jinabhadramaNikSamAzramaNa mahArAja A saMbaMdhamAM A pramANe kahe che, mithyAtvamohanIya ane prathamanA bAra kaSAyano jyAre kSayopazama thAya che tyAre rasoiyane anubhavatA nathI, pradezodayane anubhave che. paraMtu jeNe teno sarvathA upazama karyo che te pradezodayane paNa anubhavato nathI. vaLI ahIM ema zaMkA thAya ke kSayopazama thavA chatAM paNa jo mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi Adi bAra kaSAyono pradezodaya hoya che, to te pradezodaya vaDe samyaktAdi guNano vighAta kema na thAya ? jema anaMtAnubaMdhino udaya thavAthI sAsvAdana samyagdaSTine upazama samyakta dUra thAya tema mithyAtvAdino udaya thavAthI samyaktAdi prApta thayA hoya topaNa te avazya dUra thAya che. tenA samAdhAnamAM samajavuM ke pradezodaya atyaMta maMda zaktivALo hovAthI uparokta doSa prApta thato nathI. kAraNa ke maMda zaktivALo udaya svAvArya guNano ghAta karavA mATe samartha thato nathI. jema cAra jJAna dhAraNa karanArAone matijJAnAvaraNIyAdi prakRtiono vipAkodaya paNa teonA jJAnane dabAvavA samartha thato nathI. e ja hakIkatane vadhAre spaSTa kare che-matijJAnAvaraNAdi karmaprakRtio dhruvodayI che, ane dhruvodayI hovAthI teono avazya rasodaya hoya che. kema ke karmaprakRtionA dhruvodaya adhruvodayapaNAnI vivaphA rasodayanI apekSAe ja che. paraMtu te rasodaya maMda zaktivALo hovAthI matijJAnAdine ghAta karanAra thatA nathI. have jo rasodAya dvArA anubhavAtA te matijJAnAvaraNAdi karmo teono udaya maMda zaktivALo hovAthI svAvArya- potAne dabAvavA yogya guNane dabAvavA samartha thatA nathI, to pachI pradezodaya vaDe anubhavAtA anaMtAnubaMdhi Adi to svAvArya guNane dabAvavA atyaMta samartha nahi thAya, kAraNa ke rasodayathI pradezodaya to atyaMta maMda sAmarthyavALo che. bhASyakAra mahArAja kahe che ke -"anaMtAnubaMdhi Adine vedatA darzanAdino ghAta kema na thAya ? uttaramAM kahe che ke, maMda prabhAvavALo che mATe. jema koI sthaLe rasodaya chatAM paNa guNano ghAta thato nathI tema. 1. jema saMpUrNa cAra jJAnIne matijJAnAvaraNAdino nitya udaya-dhruvodaya che chatAM paNa te udaya maMda hovAthI vighAta karanAra thato nathI, tema pradezodaya paNa vighAta karanAra thato nathI, ema jANavuM. 2. "upazAMta kaSAya vitarAga Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 47 chaghaDgusthAnake AtmA jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta mAtra rahe che. tyAMthI avazya paDe che. pratipAta be rIte thAya che : 1. bhavakSaya vaDe, 2. addhAkSaya vaDe eTale Ayu pUrNa thavAthI pratipAta thAya che. jema koI upazAMtamoha guNasthAnakane samayamAtra sparzI Ayu pUrNa thavAthI kALadharma pAmI anuttaravimAnamAM devapaNe utpanna thAya che. manuSyAyunA carama samayaparyata agiyAramuM guNasthAnaka hoya che, ane devAyunA prathama samayathI cothuM. guNasthAna prApta karanArA AzrayIne ja jaghanya samaya pramANa kALa ghaTe che. addhAlaya vaDe eTale guNasthAnakano kALa pUrNa thavAthI paDe te jo kALadharma na pAme to A guNaThANe aMtarmuhUrtakALa rahIne je krame caDyo hato te ja krame paDe che, paDatAM anukrame sAtamA ane chaThThA sudhI to Ave ja che. tyAM jo sthira na thAya, to koI pAMcame ane koI cothe Ave che. koI trIjethI paDI pahele ane koI bIje thaI pahele guNaThANe jAya che. agiyAmAMthI kramazaH paDatA A rIte pahelA guNasthAnaka sudhI paNa pahoMcI jAya che. vadhAremAM vadhAre eka bhavamAM be vAra upazamazreNi prApta thAya che. je AtmA eka bhavamAM be vAra upazamazreNi kare te te bhavamAM kSapakazreNi prApta karI zakato nathI, ane je eka vAra upazamazreNi prApta kare tene te bhavamAM kSapakazreNi prApta thaI paNa zake che. A pramANe eka bhavamAM upazama ane kSapaka baMne zreNi prApta thaI zake evo kArmagraMthikono abhiprAya che. eka bhavamAM bemAMthI eka ja zreNi prApta thaI zake evo siddhAMtakArano abhiprAya che. kalpAdhyayanamAM kahyuM che ke -"samyakta prApta thayA pachI palyopama pRthakva sthiti ochI kare tyAre dezavirati prApta thAya che, sarvavirati cAritra, upazamazreNi, ane kSapakazreNi anukrame saMkhyAtA sAgaropama sthiti ochI kare tyAre prApta thAya che. 1. A pramANe deva ke manuSya janmamAM samyaktathI na paDe to bemAMthI eka zreNi vinA eka bhavamAM yathAyogya rIte saghaLuM prApta karI zake che. 2. anyatra paNa kahyuM che-"mohano sarvopazama eka bhavamAM be vAra thAya che. paraMtu je bhavamAM mohano sarvopazama thAya te bhavamAM mohano sarvathA kSaya thato nathI.' A pramANe saMkSepamAM upazamazreNinuM svarUpa kahyuM, vistArathI upazamanA-karaNamAMthI joI levuM. - - - 12. kSINakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnaka-sarvathA prakAre naSTa thayelA che kaSAyo jeonA te kSINakaSAya kahevAya. anya guNasthAnomAM paNa AgaLa upara kahevAze te yuktithI keTalAka kaSAyonA kSayano saMbhava hovAthI anya guNasthAnakono paNa kSINakaSAya evo vyapadeza - saMbhave che, te hetuthI te guNasthAnakothI pRthapha karavA mATe "vItarAga' vizeSaNa grahaNa karyuM che. kSINakaSAya vItarAga to kevaLI mahArAja paNa che, teothI pRthapha karavA mATe "chadmastha' vizeSaNa grahaNa karyuM che. have kSINakaSAya chadmastha eTaluM ja grahaNa karavAmAM Ave to navamA dazamA guNasthAnavALAoe paNa keTalAka kaSAyono kSaya karelo hovAthI teone paNa e nAma lAgu paDe, tethI pRthapha karavA mATe vItarAga vizeSaNa mUkeluM che. vItarAga chadmastha eTaluM ja grahaNa karavAmAM Ave to agiyAramA guNasthAnano paNa temAM samAveza thAya, tethI kSINakaSAya vizeSaNa mUkahyuM che. kSINakaSAya vitarAga chadmastha AtmAnuM je guNasthAnaka te kSINa kaSAya vItarAga chaba0 guNasthAna kahevAya che. A guNasthAnaka je kramathI AtmA prApta kare che, te krama zarUAtathI jaNAve che - kramazaH caDatAM je adhyavasAya dvArA AtmA darzanamohanIyano ane tyArapachI cAritramohanIyano Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paMcasaMgraha-1 sarvathA kSaya kare te kSapakazreNi kahevAya che. tenA be aMza che : 1. kSAyikabhAvanuM samyakta, 2. kSAyikabhAvanuM cAritra, temAMno prathama aMza kayAM ? ane koNa prApta kare ? te kahe che- kSapakazreNino AraMbha karanAra manuSya ja hoya che. ane te ATha varasathI adhika AyuvALo, prathama saMghayaNI, zuddha dhyAna yukta manavALo aviratisamyagdaSTi dezavirati pramatta ke apramattamAMthI koIpaNa guNasthAnake vartamAna ane kSAyopazamasamyaktI hoya che. kahyuM che ke "aviratisamyagdaSTi, dezavirati, pramatta, ke apramatta saMyata guNasthAnakamAMnA koIpaNa guNasthAnake vartamAna nirmaLa dhyAnayukta cittavALo AtmA kSapakazreNi prApta kare che." 1. (kSapakazreNino prAraMbhaka jo apramatta hoya ane te pUrvadhara hoya to zukladhyAna yukta hoya che, ane pUrvadhara na hoya to dharmadhyAna yukta hoya che.) kSapakazreNi para caDato uparokta cAramAMthI koIpaNa guNasthAnake vartamAna AtmA yathApravRttAdi traNa karaNa vaDe pahelA anaMtAnubaMdhi kaSAyano nAza kare che, tyArapachI anukrame mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, ane samyakvamohanIyano laya kare che. anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA, ane darzanatrikanI kSapaNAnuM vistRta svarUpa upazamanA karaNamAM AcArya potAnI meLe ja kaheze, mATe ahIM teno vistAra karavAmAM Avyo nathI tyAMthI joI levuM. kSapakazreNino prAraMbha karanArA baddhAyu ane abaddhAyu ema be prakAre che. temAM jo baddhAyu kSapakazreNino AraMbha kare, ane anaMtAnubaMdhino kSaya karyA pachI maraNano saMbhava hovAthI virAma pAme to, te AtmA kadAcita mithyAtvamohanIyano udaya thavAthI pharI paNa anaMtAnubaMdhi bAMdhe che. kAraNa ke tenA bIja rUpa mithyAtvamohanIyano nAza karyo nathI. paraMtu anaMtAnubaMdhi kSaya karyA pachI caDatA pariNAme jeNe mithyAtvamohanIyano paNa kSaya karyo che, te tenA bIjabhUta mithyAtvano nAza thayelo hovAthI pharI vAra anaMtAnaMdhi bAMdhato nathI. darzanasaptakano kSaya karyA bAda jo maraNa pAme to apatita pariNAme avazya vaimAnika devamAM utpanna thAya che, ane patita pariNAmane anusarI cAre gatimAM jAya che. kahyuM che ke- baddhAyuSka kSAyikasamyakta utpanna karavAno prayatna kare ane pahelA kaSAyano kSaya karI jo maraNa pAme, to kadAcita mithyAtvano udaya thavAthI pharI tene bAMdhe che, paraMtu mithyAtvano paNa jeNe kSaya karyo hoya te pharI anaMtAnubaMdhi bAMdhatA nathI. 1. anaMtAnubaMdhino kSaya karyA bAda athavA darzana saptakano kSaya karyA bAda apatita pariNAme mRtyu pAme to avazya devalokamAM jAya che. ane patita pariNAme maraNa pAme to pariNAmane anusarI cAramAMthI game te gatimAM jAya che. 2. baddhAyuSka hovA chatAM paNa darzanasaptaka kSaya karyA pachI maraNa na pAme to avazya virAma pAme che, paraMtu cAritramohanIyanI kSapaNA mATe udyama karato nathI. kahyuM che ke-baddhAyuSka kSapakazreNino svIkAra kare to darzana saptaka kSaya thaye avazya sthira thAya che-virAma pAme che paraMtu cAritramohanIyano kSaya karavA udyama karato nathI. ahIM pUrva 1. anaMtAnubaMdhino kSaya karyA pachI badhA maraNa pAme che ema nathI. tema ja saghaLA mithyAtvamohanIyano kSaya kare che ema paNa nathI. Ayu pUrNa thayuM hoya to maraNa pAme che. maraNa prApta na kare ane caDatA pariNAmavALA hoya to mithyAtvano kSaya kare che. anaMtAnubaMdhino kSaya karyA bAda Ayu pUrNa thAya ane maraNa pAme to avazya vaimAnika devamAM jAya che. patita pariNAme game te gatimAM jAya che. Ayu pUrNa na thayuM hoya ane caDatA pariNAmavALo na hoya to mithyAtvamohanIyano kSaya karavA prayatna karato nathI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 49 pakSIya zaMkA kare che ke-darzanatrikano paNa jo kSaya thayo to AtmA zuM samyagdaSTi kahevAya ke asamyagdaSTi? A zaMkA thavAnuM kAraNa samyakta mizra ane mithyAtva e traNeno kSaya karyo che. samyaktano kSaya thayelo hovAthI samyagdaSTi na kahevAya, tema mithyAtva ane mizrano kSaya thayelo hovAthI asamyagdaSTi paNa na kahevAya? tenA uttaramAM kahe che ke, darzanatrikano kSaya thayo eTale AtmA vizuddha samyagdaSTi kahevAya. vaLI ahIM zaMkA thAya ke samyagdarzanano abhAva thavAthI samyagdaSTipaNuM kema ghaTI zake ? tenA uttaramAM samajavuM ke, mINo-kepha na utpanna kare evA karAyelA kodarA jevA ke jenI aMdarathI mithyAtvabhAva naSTa thayo che evA je mithyAtvanAM pudgalo ke je pugalo tattvArthazraddhAnarUpa javasvabhAvane AvaratA nahi hovAthI upacArathI samyagdarzana kahevAya che, teno ja kSaya thAya che. paraMtu tattvArthanI zraddhArUpa je AtmapariNAma te rUpa je samyagdarzana teno kSaya thato nathI. te to manuSyanI AMkha ADe Avela zuddha abarakha dUra thavAthI jema te AMkha zuddha svarUpe prakAze che, tema svaccha abarakha samAna samyakvamohanIyanAM pugalono kSaya thavAthI zuddha svarUpe prakAze che. vizeSAvazyakabhASya gA. 131mAM kahyuM che ke, mithyAtvAdi darzanatrikano kSaya thaye chate traNe darzanathI rahita thayelo AtmA samyagdaSTi kahevAya ke asamyagdaSTi ? uttaramAM kahe che ke, samyagdaSTi kahevAya. vaLI prazna kare che ke samyaktano kSaya thaye chate samyakta kyAMthI hoya ? ke te samyagdaSTi kahevAya ? teno uttara ApatAM kahe che ke, mINA-kepha rahita thayelA madana kodarArUpa hIna rasavALuM je mithyAtva che te ja ahIM samyaktarUpe kahevAmAM AvyuM che. te darzanamohanIyano ja kSaya karyo che, paraMtu samyagu darzana-zraddhArUpa AtmAnA guNano kSaya karyo nathI te zraddhArUpa bhAvato nirmaLa abarakha javAthI manuSyanI dRSTinI jema samyakta mohanIyanAM pudgalono kSaya thavAthI atyaMta zuddha thAya che." 3. mATe ja darzanamohanIyano kSaya thavAthI AtmA samyagdaSTi kahevAya che. tathA jeNe AvatA bhavanuM Ayu nathI bAMdhyuM evo koI AtmA kSapakazreNi mAMDe to darzana saptaka kSaya thayA pachI pariNAmathI patita thayA vinA ja cAritramohanIya khapAvavA mATe prayatna kare che. kahyuM che ke -"abaddhAyu AtmA darzanasaptakano kSaya thayA pachI anuparatacaDatA pariNAme kSapakazreNi pUrNa kare che." cAritramohanIyano kSaya karavA mATe prayatna karato AtmA yathApravRttikaraNAdi traNa karaNa kare che. te A pramANe : 1. yathApravRttakaraNa, 2. apUrvakaraNa, 3. ane anivRttakaraNa. A traNe karaNanuM svarUpa AcAryazrI AgaLa upara kaheze. mATe ahIM teno vicAra karavAmAM Avyo nathI. mAtra ahIM apramatta guNasthAnakamAM yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa guNasthAnakamAM apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa guNasthAnakamAM anivRttikaraNa kare che ema samajavuM. temAM apUrvakaraNe sthitighAtAdi vaDe kSaya karatAM karatAM apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa e AThe kaSAyano evI rIte kSaya kare ke anivRttikaraNanA pahele samaye palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti rahe. anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga jAya tyAre tyAnadvitrika, narakaddhika, tiryazvika, ekendriyAdi jAti catuSka, sthAvaranAma, AtapanAma, , ' 1. sapaka zreNinuM vistRta svarUpa upazamanA karaNane aMte kahevAze tyAMthI joI levuM. paMca01-7 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 paMcasaMgraha-1 udyotanAma, sUkSmanAma, ane sAdhAraNanAma, e soLe prakRtione paNa udvalanA saMkrama vaDe khapAvatAM khapAvatAM palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa sthiti thAya. tyArapachI teone samaye samaye guNasaMkrama vaDe badhyamAna prakRtimAM saMkramAvatAM saMkramAvatAM saMpUrNapaNe kSaya thAya. jo ke apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyASTakane kSaya karavAnI zarUAta pahelAM ja karI hatI, paraMtu teno hajI sudhI kSaya thayo nathI. vacamAM ja pUrvokta soLa prakRtione khapAvI nAkhe che. tyArapachI aMtarmuhUrtakALe kaSAyASTakane paNa (saMpUrNapaNe) khapAve che. A sUtrAdeza eTale graMthakArano abhiprAya che. anya AcAryo A pramANe kahe che : pUrvokta soLa prakRtione ja apUrvakaraNe sthitighAtAdi vaDe ghAta karatAM karatAM, evI rIte vAta kare ke anivRttikaraNanA pahelA samaye palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti rahe. ATha kaSAyone udvalanA saMkrama vaDe khapAvatAM khapAvatAM, anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga jAya tyAre palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti thAya. tyArapachI teone samaye samaye guNasaMkrama vaDe badhyamAna prakRtimAM saMkramAvatAM saMkramAvatAM saMpUrNapaNe kSaya thAya, tyArapachI aMtarmuhUrvakALe soLa prakRtiono kSaya thAya che. ATha kaSAya ane soLa prakRtiono kSaya karyA pachI aMtarmuhUrtakALe nava nokaSAya ane saMjavalana catuSka e tera prakRtionuM aMtarakaraNa kare che. aMtarakaraNano vidhi AgaLa kaheze. aMtarakaraNa karI dvitIya sthitimAM rahelA napuMsakavedanA dalikane uzkalanA saMkrama vaDe evI rIte ule ke aMtarmuhUrvakALe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti zeSa rahe, tyArapachI tene guNasaMkrama vaDe badhyamAna prakRtimAM saMkramAvatAM saMkramAvatAM' aMtarmuhUrvakALe saMpUrNapaNe kSaya thAya. prathama sthitimAM rahelA dalikane jo napuMsakavede zreNi mAMDI hoya to bhogavatAM bhogavatAM kSaya kare che, ane jo napuMsakaveda na mAMDI hoya to AvalikAmAtra prathama sthitine vedyamAna prakRtimAM stibukasaMkrama vaDe saMkramAvI dUra kare che. A pramANe napuMsakavedano sattAmAMthI nAza kare che. tyArapachI Aja krame strIvedane aMtarmuhUrtakALe khapAve che tyArapachI cha nokaSAyane ekasAthe khapAvavAno AraMbha kare che. je samaye cha nokaSAyane nirmULa karavAno AraMbha kare che. te samayathI 1. ahIM napuMsakavedanA dalikane uddhalanA saMkrama vaDe evI rIte uvele, ke aMtarmuhUrtakALe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti zeSa rahe. tyArapachI tene guNasaMkrama vaDe badhyamAna prakRtimAM saMkramAvatAM aMtarmuhUrtakALe kSaya thAya, ema upara lakhyuM che. temAM ukalanAkALe guNasaMkrama pravartato nathI. chellA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja pravarte che ema samajavAnuM nathI. kAraNa ke abadhyamAna dareka azubha pravRtiono guNasaMkrama to apUrvakaraNanA prathama samayathI ja zarU thAya che. eTale uThThalanAkALe paNa guNasaMkrama pravarte che. palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa to chello khaMDa che, eTale te chellA khaMDanuM dalika guNasaMkrama vaDe ja paramAM saMkramAve che. eka sthitighAtano kALa aMtarmuhUrtano che mATe aMtarmuhUrvakALe saMkramAve che ema kahyuM che. 2. aMtarakaraNa karyA pachI ja kSaya karavAno AraMbha kare che, paraMtu pahelA karato nathI, ema ahIM samajavAnuM nathI, apUrvakaraNanA prathama samayathI AraMbhI sthitighAtAdi pravarte che. ane sthiti ane dalika ochAM thatAM ja jAya che. guNasaMkrama vaDe abadhyamAna tamAma prakRtionA dalika badhyamAna prakRtimAM saMkraye jAya che. vadhArAmAM navame guNasthAne jeTalI prakRtiono sarvathA kSaya thAya che, teono uddhalanA saMkrama paNa thAya che. tAtparya e ke badhAno kSaya to thato ja jAya che. aMtarakaraNa karyA pachI AraMbha kare che e lakhavAnuM tAtparya eTaluM ja ke atyAra sudhI sAmAnya kriyA thatI hatI, te je je prakRtio pahelAM pahelAM nirmULa thavAnI hoya tenI tenI aMdara vizeSa-mukhya kriyA thAya che. udvalanA saMkramanuM svarUpa saMkramakaraNamAMthI joI levuM. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra AraMbhI teonA dvitIya sthitinA dalikane puruSavedamAM saMkramAvato nathI, paraMtu saMjavalana krodhamAM saMkramAve che. cha nokaSAyono paNa pUrvokta vidhie kSaya thatA thatA aMtarmuhUrvakALe sarvathA kSaya thAya che. je samaye hAsyaSakano kSaya thAya, te ja samaye puruSavedanA baMdha, udaya ane udIraNAno viccheda thAya che, ane samayanyUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA dalika choDI zeSa saMpUrNa dalikano paNa kSaya thAya che. puruSavedano udayaviccheda thayA pachI AtmA aveda-vedanA udaya vinAno thAya che. A pramANe puruSavedanA udaye zreNi AraMbhanAra AzrayI samajavuM. jyAre napuMsakavedanA udaye kSapakazreNino svIkAra kare, tyAre pahelA strIveda ane napuMsakavedane eka sAthe khapAve che. strIveda ane napuMsakavedanA kSaya thatAnI sAthe ja puruSavedano baMdhaviccheda thAya che. tyArapachI aMtarmuhUrvakALe puruSaveda ane hAsyAdiSakano paNa eka sAthe ja kSaya thAya che. jyAre strIvedanA udaye zreNi AraMbhe, tyAre pahelAM napuMsakavedano kSaya kare, tyArapachI strIvedano kSaya kare, strIvedanA kSaya sAthe ja puruSavedano baMdhaviccheda thAya, pachI avedaka chato puruSaveda ane hAsyAdiSakano eka sAthe ja kSaya kare che. tyArapachI krodhAdino kSaya karavAno prayatna kare che. have ahIM puruSavede kSapakazreNi mAMDanAra AzrayI prasaMgAgata hakIkata kahe che krodhane vedatA je samaye puruSavedano udayaviccheda thAya tyAMthI jeTalo kALa krodhano udaya rahevAno che, teTalA kALanA traNa vibhAga kare che. te A pramANe : 1. azvakarNakaraNAddhA jenI aMdara apUrva spardhvaka thavAnI kriyA thAya che. 2. kiTTikaraNAddhA. jenI aMdara kiThThio thAya che. kiTTivaidanAddhA. je kALamAM karelI kiThThio vedAya che. azvakarNakaraNAddhAmAM vartamAna AtmA saMjavalana krodhAdi cArenI aMtarakaraNa uparanI moTI sthitimAM anaMtA apUrva paddhako kare che. A kALamAM vartamAna puruSavedane paNa samayagUna be AvalikA kALe guNasaMkrama vaDe krodhamAM saMkramAvatA saMkramAvatA caramasamaye sarvasaMkrama vaDe saMkramAvI tenI sattA rahita thAya che. azvakarNakaraNAddhA pUrNa thayA pachI kiSTikaraNAddhAmAM praveza kare che. te kALamAM vartato AtmA saMjavalana cAre kaSAyonI dvitIya sthitimAM rahelAM dalikonI kiThThio kare che. apUrva spardhvaka ane kiSTinuM svarUpa pahelAM ApyuM che te pramANe samajavuM. je kiThThio thAya che te paramArthathI to anaMta che, topaNa dareka kaSAyanI traNa traNa kalpIne skUla jAtibhedanI apekSAe bAra kiThThio kalpI che.' kriodhanA udaye zreNinA AraMbhanAra AzrayI A pramANe samajavuM. jyAre mAnanA udaye zreNino AraMbha kare tyAre, strIveda ke napuMsakavedane udaya zreNi AraMbhanAra je rIte puruSavedano kSaya kare, te rIte uThThalana vidhithI krodhano kSaya kare che. krodhano kSaya thayo eTale zeSa mAnAdi traNanI pUrvakrame nava kiThThio kare che. mAyAnA udaye zreNi svIkAre to krodha ane mAnano ukalana vidhithI kSaya kare, eTale zeSa mAyA ane lobhanI pUrvakrame . 1. krodhAdi darekanI anaMtI kiThThio chatAM eka ekanI traNa traNa kalpI ahIM bAra kiThThio kalpI che. te evI rIte ke jaghanya rasavALI kiTTithI caDatA raDatA rasavALI keTalIka kiThThio pahelImAM, tyAMthI caDatA caDatA rasavALI keTalIka bIjImAM, tyAMthI chellI kiSTi sudhInI kiThThio trIjImAM--A pramANe badhI kiThThione traNa vibhAgamAM vaheMcI nAMkhe che. tethI vadhAre rasavALI kikriono vibhAga pahelo udayamAM Ave. alpa alpa rasavALI kikriono vibhAga pachI pachI udayamAM Ave, kAraNa ke uttarottara AtmA vizuddha pariNAmI hoya che, ema lAge che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 para cha kiTTio kare, ane jo lobhanA udaye zreNino svIkAra kare to krodhAdi traNene udvalanavidhithI kSaya kare, eTale mAtra lobhanI ja traNa kiTTi kare che. A pramANe kiTTio karavAno vidhi che. kiTTi karavAno kALa pUrNa thAya tyAre krodhanA udaye jo zreNino svIkAra karyo hoya to krodhanI dvitIya sthitimAM rahela prathama kiTrinA dalikane kheMcIne tenI prathama sthiti kare, ane tene tyAM sudhI vede ke tenI samayAdhika AvalikA zeSa rahe. tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahela bIjI kiTTinAM dalikone kheMcI tenI prathama sthiti kare ane vede. te paNa tenI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI vede. prathama kiTTinI je eka AvalikA zeSa rahI che, tene bIjI kiTTinA vedAtAM daliko sAthe stibuka saMkrama vaDe saMkramAvI anubhave. tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahela trIjI kiTTinA dalikone kheMcI tenI prathama sthiti kare ane te kiTTiono anubhava kare. tene paNa prathama sthitinI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI vede. pahelI ane bIjI kiTTinI je eka eka AvalikA zeSa rahe che te anukrame bIjI ane trIjI kiTTinA vedAtAM dalikomAM stibuka saMkrama vaDe saMkramI bhogavAI jAya che, ane trIjI kiTTinI je eka AvalikA zeSa rahI te mAnanI prathama kiTTi sAthe stibuka saMkrama vaDe anubhavAya che. A traNe kiTTione jeTalo kALa vede che, teTalA kALamAM bIjI sthitimAM rahela dalikane guNasaMkrama vaDe samaye samaye asaMkhyaguNavRddhie saMjavalana mAnamAM saMkramAve che. trIjI kiTTi vedavAno jeTalo kALa che tenA carama samaye saMjvalana krodhanA baMdha udaya ane udIraNA e traNeno eka sAthe viccheda thAya che. sattAmAM paNa samayanyUna be AvalikA kALamAM baMdhAyeluM ja zeSa rahe che, bIjuM rahetuM nathI, kAraNa ke saghaLuM mAnamAM saMkramAvI khalAsa karyuM che. je samaye krodhanA baMdhaudayano viccheda thayo te pachInA samaye mAnanI bIjI sthitimAM rahelA prathama kiTrinA dalikane kheMcIne tenI prathama sthiti kare ane tene aMtarmuhUrta paryaMta vede. te vedatA samayanyUna AvalikA kALamAM baMdhAyeluM krodhanuM je dalika sattAmAM zeSa raheluM che, tene teTalA ja kALe guNasaMkrama vaDe saMkramAvatA saMkramAvatA carama samaye saMpUrNapaNe saMkramAvI tenI sattArahita thAya, ane mAnanuM paNa prathamasthiti rUpe karAyeluM prathama kiTTinuM daLa bhogavatA bhogavatA samayAdhika AlikA kALamAM bhogavAya teTaluM zeSa rahe. tyArapachInA samaye mAnanI bIjI sthitimAM rahelA bIjI kiTrinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti kare ane anubhave tene paNa prathamasthitinI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI anubhave. tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahelA trIjI kiTTinA dalikane prathama sthitirUpe kare ane anubhave tene paNa tenI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI anubhave. ane te ja samaye mAnanA baMdha udaya ane udIraNAno yugapat viccheda thAya. sattAmAM paNa samayanyUna be AvalikA kALamAM baMdhAyelA dalika ja zeSa rahe. kAraNa ke zeSa saghaLA dalikane guNasaMkrama vaDe mAyAmAM saMkramAvI dIdhuM che. mAnanI prathama kiTTinI je AvalikA zeSa rahe che te bIjI kiTTimAM, bIjI kiTTinI je AvalikA zeSa rahe te trIjI kiTTimAM ane trIjI kiTTinI je AvalikA zeSa rahe te mAyAmAM stibuka saMkrama vaDe saMkramI bhogavAI jAya che. A pramANe dareka kiTTionI zeSa rahelI AvalikA mATe samajavuM. je samaye mAnanA baMdha udayano viccheda thayo, tyArapachInA samaye mAyAnI bIjI sthitimAM rahela pahelI kiTrinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti kare ane aMtarmuhUrta paryaMta anubhave saMjvalanamAnanA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 53 baMdhano viccheda thayA pachI samayanUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA bIjI sthitimAM rahelA dalikane guNasaMkrama vaDe mAyAmAM saMkramAvatAM saMkramAvatAM carama samaye saghaLuM saMkramAvI sattArahita thAya, ane mAyAnuM paNa prathama sthitirUpe karAyeluM pahelI kiTTinuM daLa bhogavatA bhogavatA samayAdhika AvalikAmAM bhogavAya teTaluM zeSa rahe. tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahelA bIjI kikrinA dalikane kheMcI prathama sthiti kare ane tenI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI anubhave. tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahelA trIjI kiTrinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti kare ane prathama sthitinI samayAdhika AvalikA bAkI rahe tyAM sudhI anubhave. je samaye mAyAnI prathama sthitirUpe karAyela trIjI kiSTinI samayAdhika AvalikA zeSa rahe te ja samaye mAyAnA baMdha udaya ane udIkaraNAno eka sAthe viccheda thAya. tenI sattA paNa samayagUna be AvalikA kALamAM je baMdhAyela che te ja che. kAraNa ke zeSa saghaLAM dalikone bhogavI ane guNasaMkrama vaDe lobhamAM saMkramAvI dUra karela che. dareka kiSTinI pahelI sthitinI eka eka AvalikA je zeSa rahe che, tenI vyavasthA pahelA kahyA pramANe samajavI. je samaye mAyAnA baMdha udayano viccheda thAya tyArapachInA samaye lobhanI bIjI sthitimAM rahelA pahelI kilphinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti kare che, ane tene aMtarmuhUrta sudhI anubhave che. saMjvalana mAyAnA baMdhAdino viccheda thayA pachI samayanUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM tenuM je daLa sattAmAM hatuM, tene teTalI ja kALe guNasaMkrama vaDe lobhamAM saMkramAvI tenI sattArahita thAya che, ane lobhanuM paNa prathama sthitirUpe karAyeluM pahelI kiSTinuM daLa bhogavatAM samAyAdhika AvalikAmAM bhogavAya teTaluM zeSa rahe che. tyArapachInA samaye lobhanI bIjI sthitimAM rahelA bIjI kilphinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti kare ane tene anubhave. tene anubhavato lobhanI bIjI sthitimAM rahelA trIjI kiTrinA dalikane atyAra sudhI je kiThThionAM daliko anubhavyAM tenI apekSAe atyaMta hIna rasavALI karI sUkSma kikrio kare. te sUkSma kiThThio paNa tyAM sudhI kare ke prathama sthitirUpa karAyela dvitIya kiTinA dalikane bhogavatA bhogavatA samayAdhika AvalikA pramANa zeSa rahe. te ja samaye saMjavalana lobhanAM baMdhano, bAdarakaSAyanI udaya-udIraNAno, ane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA kALano eka sAthe ja viccheda thAya che. je samaye lobhano baMdhaviccheda thayo tyArapachInA samaye bIjI sthitimAM rahela sUkSma kilphinA dalikane kheMcI tenI prathama sthiti karI tene anubhave che. te samaye sUkSma kiThThione anubhavato hovAthI AtmA sUkSmasaMparAya guNasthAnavartI kahevAya che. bIjI kiTTinI je eka AvalikA zeSa rahI te tibuka saMkrama vaDe sUkSma kiTTimAM saMkramI sUkSmakiThThio sAthe ja bhogavAI jAya che. sUkSmasaMparAya guNaThANe lobhanI sUkSmakiThThione udaya udIraNA vaDe vedato, bIjI sthitimAM rahelA sUkSma kikrionA dalikane, ane samayagUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA dalikane sthitighAtAdi vaDe kSaya karato karato tyAM sudhI jAya, ke sUkSma saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe. te saMkhyAtamA bhAgamAM saMjavalana lobhane sarvopavartanA vaDe apavartIne sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI 1. je vIryapravRtti dvArA ekadama sthiti ghaTI have jeTalo guNasthAnakano kALa hoya, teTalI ja bAkI rahe te sarvApavarnanA kahevAya. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 paMcasaMgraha-1 samAna kare. sarvApavartana vaDe sthitinI apavarnanA thayA pachI paNa sUkSmasaMparAya guNasthAnakano. aMtarmuhUrtakALa bAkI che. ahIMthI AraMbhI mohanIyakarmamAM sthitighAtAdi thatA nathI, bIjA karmamAM to thAya che. lobhanI apavartita sthitine udaya udIraNA vaDe bhogavato tyAM sudhI jAya ke dazamA guNasthAnakano samayAdhika AvalikAkALa bAkI rahe, tyArapachInA samayathI udIraNA paNa na thAya. mAtra udaya vaDe ja tene caramasamaya parvata anubhave. carama samaye jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, yaza-kIrti, ucairgotra, ane aMtarAyapaMcakarUpa soLa karmaprakRtiono baMdhaviccheda thAya, ane mohanIyanI udaya ane sattAno viccheda thAya. tyArapachInA samaye AtmA kSINakaSAya thAya che eTale ke kSINamoha guNasthAnake jAya che. te guNasthAnake bAkInA karmamAM pUrvanI jema sthitighAtAdi tyAM sudhI pravarte ke te guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe. te eka bhAga bAkI rahe tyAre jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, ane nidrAdikarUpa soLa karmaprakRtionI sattAgata sthitine sarvApavartanA vaDe apavartIne have jeTalo kSINamohaguNasthAnakano kALa zeSa che, teTalI rAkhe che. mAtra nidrAhikanI sthiti svasvarUpanI apekSAe samayajUna rAkhe che, sAmAnyathI karmasvarUpe to tulya che. kAraNa ke dvicarama samaye tenI svarUpasattAno nAza thAya che, paraMtu jenI aMdara stibuka saMkrama vaDe saMkrame che te rUpe chelle samaye tenI sattA hoya che. kSINakaSAya guNasthAnakano kALa hajI paNa aMtarmuhUrta bAkI che. ahIMthI AraMbhI pUrvokta ghAtikarmanI prakRtiomAM sthitighAtAdi thatA nathI. zeSa karmomAM thAya che. nidrAdika hIna te soLa karma prakRtione udaya-udIraNA vaDe bhogavato bhogavato tyAM sudhI jAya ke teonI mAtra samayAdhika pramANa sthiti zeSa rahe. tyArapachInA samaye udIraNA paNa baMdha thAya, mAtra udayAvalikA ja zeSa rahe. tene udaya vaDe ja anubhavato kSaNamoha guNasthAnakanA kicarama samaya paryata jAya. dvicarama samaye nidrAddhikano svarUpa sattAnI apekSAe kSaya thAya, ane cauda prakRtiono carama samaye kSaya thAya. tyArapachInA samaye cAre ghAti karmano sarvathA kSaya thayo hovAthI kevalI thAya. sayogI kevaLIguNasthAnaka coga vIryaparizcaMda e paryAyavAcaka zabdo che. mana, vacana ane kAyA vaDe jeonA vIryanI pravRtti thatI hoya teo sayogI kahevAya che. A guNasthAnake ghAtakarmanA sarvathA kSayathI utpanna thayela kevaLajJAna ane kevaLadarzana hoya che, paraMtu teone mana, vacana ane kAyA vaDe vIryapravRtti hovAthI teo sayogI kevaLI kahevAya che. temAM te bhagavAnane kAyayoga vihAra ane nimeSa-unmeSAdimAM pravarte che, vacanayoga dezanAdi kALe pravarte che, ane manoyoga mana:paryavajJAnI athavA anuttarasurAdi vaDe mana dvArA ja puchAyelA praznono jyAre mana vaDe ja uttara Ape tyAre pravarte che. anya kSetramAM rahelA mana:paryavajJAnI athavA anuttara surAdi jyAre mana dvArA prazna kare tyAre prabhu te praznane kevaLajJAna dvArA jANI teno je javAba ApavAno hoya, tene anurUpa manovargaNA pariNAve che. pariNAma pAmelI te manovargaNAone mana:paryavajJAnI athavA avadhijJAnI potAnA jJAna vaDe jue che. joIne te manovargaNAnA AkAra 1, Adi zabdathI rasaghAta ane guNazreNi grahaNa karavAM ema lAge che. 2. bhinna bhinna padArthone vicAra karatI vakhate manovargaNAnA bhinna bhinna AkAro racAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadAra 55 dvArA anumAna vaDe aloka svarUpa athavA lokasvarUpa Adi pUchela bAhya arthane jANe che. kahyuM che ke, 'bAhya arthane anumAna dvArA jANe che.' A pramANe yogavALA kevaLajJAnI mahArAjanuM je guNasthAna, te sayogI kevaLI guNasthAna kahevAya che. aMtarmuhUrta Ayu bAkI rahe tyAre kevaLajJAna utpanna karI mokSamAM jAya, teo AzrayI sayogI kevaLIguNasthAnakano jaghanyakALa aMtarmuhUrta che, ane pUrvakoDI varSanA AyuvALA garbhamAM sAta mAsa rahI janma thayA pachI ATha varasanI uMmara thayA bAda kevaLajJAna kevaLadarzana utpanna kare teo AzrayI dezona pUrvakoTI pramANa utkRSTa kALa che. tathA saghaLA sayogI kevaLIo samuddAta karatAM pahelAM AyojikAkaraNano AraMbha kare che. tethI kevaLIsamuddAtanI prakriyA kahevA icchatA samuddAta zabdanI vyAkhyA kahevA pUrvaka AyojikAkaraNano artha kahe che. 'temAM potAnuM jeTaluM Ayu avazeSa che, tenAthI adhika sthitivALA vedanIyAdi karmone sama karavAno AtmAno je prayatna te samuddAta kahevAya che. te karavAnI icchAvALA saghaLA kevaLIo pahelA AyojikAkaraNa kare che.' have AyojikAkaraNano zabdArtha zuM che ? te kahe che--A-maryAdA. yojikA-vyApArakaraNa-kriyA. eTale ke kevaLInI dRSTirUpa maryAdA vaDe atyaMta prazasta mana, vacana ane kAyAno vyApAra te AyojikAkaraNa kahevAya che. joke kevaLImahArAjanA yogano vyApAra prazasta ja hoya che, chatAM ahIM evI viziSTa yogapravRtti thAya che, ke jenI pachI samuddAta athavA yoganA nirodharUpa kriyAo thAya che. keTalAeka AcAryo AvarjitakaraNa evuM nAma kahe che. teno artha A pramANe che : tathAbhavyatvarUpa pariNAma vaDe mokSagamana pratye sanmukha karAyela AtmAno atyaMta prazasta je yogavyApAre te AvarjitakaraNa kahevAya che. bIjA keTalAeka AcAryo AvazyakakaraNa evuM nAma kahe che. teno bhAvArtha A pramANe che : je kriyA avazya karavA yogya hoya te AvazyakakaraNa kahevAya che. atyaMta prazasta mana, vacana ane kAyAnA vyApArarUpa kriyA avazya karavA yogya che, mATe te AvazyakakaraNa kahevAya che. te A pramANe--samuddAta kaMI saghaLA kevaLIo karatA nathI, keTalAeka kare che, ane keTalAeka nathI paNa karatA. paraMtu A AvazyakakaraNa to saghaLA kevaLIo kare ja che. A pramANe AyojikAkaraNa * karyA pachI je kevaLImahArAjane potAnuM Ayu jeTaluM bAkI che, tenAthI vedanIyAdi karmo dIrgha sthitivALAM hoya te karmone sama ka2vA mATe samuddAta kare che. paraMtu je kevaLImahArAjane Ayu sAthe ja pUrNa thaI jAya evAM anya karmo hoya to teo samuddAta karatAM nathI. kahyuM che ke, 'sthitinA vattAochApaNAne laIne Ayu pUrNa thatAM jo zeSa karmonI saMpUrNatA na thAya to samuddAta kare che. 1. aMtarmuhUrta Ayu bAkI hoya tyAre sthiti ane karmANu vaDe adhika vedanIyAdi karmone sama karavA mATe samuddAta kare che.' 2. samuddAtamAM vedanIyAdi karmonI vadhArAnI sthiti ane paramANuono nAza karI avaziSTa Ayu sAthe ja teo bhogavAI jAya ema kare che. A samuddAta aMtarmuhUrta Ayu bAkI hoya tyAre ja thAya che. : mana:paryavajJAnIone te AkAronuM nizcita jJAna hoya che. eTale kevaLI mahArAjanI pariNAma pAmelI manovargaNA dvArA evuM anumAna kare ke manovargaNAno amuka jAtano AkAra thayo che mATe prabhue mane amuka uttara Apyo che. A pramANe anumAna dvArA bAhya arthane jANe che. anumAna karavAnuM kAraNa manaHparyavajJAnI mAtra manovargaNAno sAkSAtkAra kare che, ciMtanIya viSayano sAkSAtkAra karato nathI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 prazna--dIrgha sthitivALA vedanIyAdi karmone Ayu sAthe sama karavA mATe samuddAtano AraMbha yuktiyukta nathI. kAraNa ke mRtanAzAdi doSano prasaMga Ave che. kaI rIte kRtanAzAdi doSano prasaMga Ave te kahe che--ghaNA kALa sudhI bhogavAI zake evA vedanIyAdi karmone ekadama nAza karavAthI kRtanAza doSa Ave che. kAraNa ke karmabaMdha karatI vakhate amuka vakhata sudhI phaLa Ape e rIte je niyata karela che, te phaLane karmano ekadama nAza karavAthI anubhavato nathI. ane tethI karelA karmanA phaLano pote ja nAza kare che, mATe kRtanAza doSa prApta thAya che. ane jo ema thAya to pote je karmano sarvathA kSaya karyo che tenA nAzano paNa saMbhava thAya--pharI karmabaMdha thAya, ane tethI mokSamAM paNa avizvAsano prasaMga prApta thAya. 56 uttara--tame je kahyuM te khoTuM che, kAraNa ke mRtanAza Adi doSano prasaMga ja prApta thato nathI. te A pramANe : jema koIe haMmezAM eka setikA-(mApa vizeSa) pramANa AhArane khAvAnA hisAbe so varasamAM khAvA mATe nizcita karelA AhArane bhasmakavyAdhinA sAmarthyathI thoDA ja divasomAM saMpUrNapaNe khAI javAthI kRtanAza doSa prApta thato nathI. kAraNa ke khAvA mATe je AhArane nizcita karelo che, te khAI jAya che. joke vadhAre vakhatamAM khAI zakAya e rIte nizcita karelA AhArane thoDA vakhatamAM khAya che e vAta kharI che, paraMtu khAya che to kharo ja, khAdhA vinA pheMkI deto nathI eTale kRtanAza doSa na Ave. khAdhA vinA ja pheMkI deto hoya to kRtanAza doSa Ave. tema ghaNA kALa sudhI phaLa Ape e rIte nizcita karelA vedanIyAdi karmane paNa tathAprakAranA vizuddha adhyavasAyarUpa upakrama vaDe--karmakSayanA hetu vaDe saMpUrNapaNe jaladIthI bhogavI levAthI kRtanAza doSa prApta thato nathI. karmane bhogavyA vinA ja nAza kare to kRtanAza doSa Ave, paraMtu ahIM to jaladIthI bhogavIne ja dUra kare che mATe ja kRtanAza doSa Avato nathI. karmano anubhava be rIte thAya che. pradezodaya vaDe, 2sodaya' vaDe, temAM pradezodaya vaDe saMpUrNa karma-saghaLAM karmo anubhavAya che. evuM koI karma nathI, ke je pradezodaya vaDe anubhavAyA chatAM kSaya na thAya. jo pradezodaya vaDe bhogavAIne paNa karmano kSaya thAya che, to kRtanAza doSa kaI rIte prApta thAya ? vipAkodaya vaDe to koI karma anubhavAya che aneM koI nathI paNa anubhavAtuM. vipAkodaya vaDe anubhavavAthI ja jo karmano kSaya thato hoya to mokSanA abhAvano prasaMga prApta thAya--koI mokSamAM ja na jAya. kAraNa ke jo rasodaya vaDe anubhavavAthI ja saghaLAM karmono kSaya thAya, evo niyama hoya to asaMkhyAtA bhavomAM tathAprakAranA vicitra adhyavasAyo vaDe narakagati Adi aneka gationAM je karmo upArjana karyAM che, te saghaLAMno koI eka manuSya 1. karelA karmano phaLa ApyA sivAya nAza thavo te kRtanAzadoSa kahevAya che. 2. ghaNuM khAvA chatAM tRpti na thAya e jAtanA eka vyAdhinuM nAma bhasmaka vyAdhi che. jema bhasmaka vyAdhithI jaladI anna khAI jAya che tema vizuddha adhyavasAyarUpa bhasmakavyAdhithI karmone ekadama bhogavI khAlI kare che, bhogavyA vinA khAlI karato nathI. 3. pararUpe je anubhava karavo te pradezodaya kahevAya che. stibukasaMkrama ane pradezodaya e baMne eka ja arthavALA che. 4. svasvarUpe je anubhava karavo te 2sodaya kahevAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadAra 57 Adi bhavamAM ja anubhava thaI zake nahi. kAraNa ke bAMdhelI te te gationo vipAkodaya potapotAnA bhavane adhIna che, eTale ke je je gatilAyaka karmo bAMdhyAM hoya te te gatimAM AtmA jAya tyAre ja teno vipAkodaya thAya che, anyathA thato nathI. have je je bhavayogya karmo upArjana karyA che, te te bhavamAM anukrame javA vaDe te te bhavayogya karmano anubhava thAya to koI narakAdi yogya karma bAMdhI narakamAM jAya, tyAM cAritrano abhAva hovAthI ghaNAM karmo bAMdhe, teone vaLI je bhavayogya bAMdhyAM hoya tyAM jaI anubhave, vaLI tyAM koI ne koI gati yogya bAMdhe, tene te te gatimAM jaI anubhave, A pramANe te te gatimAM anubhava thavAthI koI paNa AtmAno mokSa kyAMthI thAya? koI paNa bhavamAM koI paNa yogya karma na bAMdhe ema to banatuM ja nathI; kemake AThamAM guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhImAM dareka AtmAo pratisamaya koI ne koI gatiyogya karma bAMdhe ja che, mATe rasodaya dvArA ja saghaLAM karmo anubhavavAM joIe evo niyama na samajavo. ane pradezodaya dvArA avazya anubhavavA yogya che ema svIkAravuM joIe. A pramANe svIkAra karatAM koI doSa prApta thato nathI. prazna-dIrghakALa sudhI phaLa Ape evI rIte bAMdhelA karmane viziSTa adhyavasAyarUpa upakrama vaDe zIdhra anubhavatAM kRtanAza doSa Avato nathI, ema je upara kahyuM, te barAbara nathI. kAraNa ke je vedanIyAdi karma bAMdhyuM che, te to dIrghakALa paryata phaLa Ape e rIte bAMdhyuM che, tene viziSTa pariNAma rUpa upakrama vaDe zIdhra anubhave che, to te rIte anubhavatAM kRtanAza doSa kema na Ave ? jeTalI sthitivALuM bAMdhyuM che tyAM sudhI to anubhavato nathI. - uttara-tame je doSa Apyo te paNa asat che. kAraNa ke tathA prakAranA viziSTa adhyavasAyanA vazathI upakrama lAgI zake e ja prakAre baMdha samaye karma bAMdhyuM che, eTale ja zIdhra anubhavatAM kRtanAza doSa Avato nathI. vaLI jinavacanone pramANabhUta mAnIne paNa vedanIyAdi karmone upakrama mAnavo joIe. bhASyakAra bhagavAnuM kahe che ke, "jema dravya kSetra kALa bhava ane , bhAvarUpa hetuone AzrayIne karmano udaya kSaya kSayopazama upazama vagere thAya che ema mAnIe chIe, tema te ja hetuone AzrayI karmamAM upakrama paNa svIkAravo joIe, e yukta che." A pramANe karmanA nAzanA jema hetuo che, tema mokSanA nAzanA koI hetuo nathI, jethI mokSamAM anAzvAsa avizvAsano prasaMga Ave. kAraNa ke mokSamAM janArA AtmAoe mokSano abhAva thavAnA rAgadveSAdi hetuono ja sarvathA nAza karyo che. tethI tame vedanIyAdi karmanI jema karelA karmakSayano paNa nAza thAya ItyAdi je kahyuM te ayogya che ema nizcita thayuM. prazna-evo zuM niyama che ke AyukarmathI vedanIya nAma ane gotra karma ja vadhAre sthitivALA hoya che ? paraMtu koI kALe vedanIyAdithI Ayu vadhAre sthitivALuM na hoya ? uttara-jIvasvabhAva e ja ahIM kAraNa che. AvA prakArano ja AtmAno pariNAma che, ke je vaDe vedanIyAdi karmanI samAna athavA nyUna ja Ayu hoya che, paraMtu koI kALe vedanIyAdi karmathI vadhAre hotuM nathI. jema AyukarmanA adhruva baMdhamAM jIvasvabhAva kAraNa che. Ayukarma vinA 1. upakrama-nAza, nAzano heta. paMca01-8 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 paMcasaMgraha-1 jJAnAvaraNIyAdi sAte karmo samaye samaye baMdhAyAM kare che, AyuSa to potAnA bhavanA AyunA . trIje bhAge navame bhAge Adi nizcita kAle ja baMdhAya che, paraMtu samaye samaye baMdhAtuM nathI. A pramANe baMdhanI vicitratAnA niyamamAM jema svabhAva sivAya koI hetu nathI. tema vedanIyAdi karmanI dhUna ke samAna Ayu hovAmAM jIvasvabhAva vizeSa ja kAraNa che. sivAya koI hetu nathI. bhASyakAra mahArAja kahe che ke, "asamAna sthitivALAM karmomAM evo zuM niyama che ke AvuM ja thoDuM hoya? paraMtu AyukarmathI bIjAM karma alpa sthitivALAM na hoya ? uttaramAM kahe che ke, jema te karmano adhruvabaMdha thavAmAM jIvasvabhAva kAraNa che, tema AyunI sthiti alpa hovAmAM jIvasvabhAva ja kAraNa che." AyojikAkaraNa karyA pachI je kevaLI mahArAjane AukhAthI vadhAre sthitivALA vedanIyAdi karmo hoya, tene sama karavA samuddAta kare che. tyAre samudyAta eTale zuM? tenA uttaramAM kahe ke-"sa-punarvana' pharI vAra ghAta na karavo paDe tevI rIte 'ut-3~Avajona', adhikatAye pati: venIyArmiri vinAzaH mina RvizeSa sa samudyata:' vedanIyAdi karmono ' vinAza je kriyAvizeSamAM thAya te kriyAvizeSane samuddAta kahevAya. eTale ke pharI vAra ghAta na karavo paDe tevI rIte ghaNA kALa paryata bhogavavA yogya vedanIyAdi karmone zIgha vinAza je kriyAmAM thAya te kriyAvizeSane samudyAta kahevAya che. te samudyAta karato AtmA pahelA samaye jADAI vaDe potAnA zarIra pramANa ane Urdhva adholokAMta pramANa potAnA Atmapradezano daMDa kare che--banAve che, bIje samaye potAnA pradezone pUrva pazcima athavA dakSiNa uttaramAM kapATarUpe kare che, trIje samaye maMthana-rataiyArUpe kare che, cothe samaye je AMtarAo rahyA hoya, te saMpUrNa cauda rAjaloka vyApI AtmA thAya che, pAMcame AMtarAno saMhAra kare che, cha samaye maMthAnano saMhAra kare che. sAtame samaye kapATano saMhAra kare che, ane AThame samaye daMDano saMhAra karI AtmA zarIrastha thAya che. A pramANe ATha samaya pramANa kevaLI samudyAta kare che. temAM daMDa samaya pahelA vedanIya, nAma ane gotrakarmanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa je sthiti hatI, tenA buddhi vaDe asaMkhyAtA bhAga karI, temAMno eka asaMkhyAtamo bhAga bAkI rAkhI bAkInA asaMkhyAtA bhAga pramANa sthitino daMDa samaye Atmapradezane daMDarUpe karato AtmA eka sAthe haNe che, ane pahelA traNa karmano je rasa hato, tenA anaMtA bhAga karavA temAMthI daMDasamaye asAtavedanIya, prathama varja saMsthAnapaMcaka, prathama varSa saMghayaNapaMcaka, aprazasta varNAdi catuSka, upaghAta, aprazasta vihAyogati, aparyApta, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-kIrti, ane nIcairgotrarUpa pacIsa azubha prakRtionA anaMtA bhAga 1. kevaLI samudraghAta karato AtmA pahelA samaye jADo pahoLo zarIra pramANa ane UMco UrdhvalokathI adholoka paryata Atmapradezano daMDa kare che. bIje samaye AkhA daMDamAMthI pUrva pazcima athavA uttara dakSiNa lokanA cheDA sudhI Atma-pradezane lAvI kapATarUpe kare che, trIje samaye bIje samaye pUrva pazcima relAyA hoya to uttara dakSiNa. ane bIje samaye uttara dakSiNa lAyA hoya to pUrva pazcima loka paryata AkhA kapATamAMthI Atmapradeza phelAvI maMthAnarUpe kare che. cothe samaye je lokano mAtra asaMkhyAtamo bhAga Atmapradeza vinAno rahyo che, temAM Atma-pradeza lAvI, AMtarAno bhAga pUrNa karI, cauda rAjaloka vyApI thAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra pramANa rasane haNe che, ane eka anaMtamo bhAga zeSa rAkhe che. te ja samaye sAtAvedanIya, devadrika, manuSyaddhika, paMcendriyajAti, zarIra paMcaka, aMgopAMgatraya, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, prazasta varNAdicatuSka, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, Atapa, udyota, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazakIrti, nirmANa, tIrthakara, ane uairgotrarUpa ogaNacALIsa prakRtionA rasane pApaprakRtionA rasamAM praveza karAvavA vaDe- saMkramAvavA vaDe nAza kare che. A pramANe puNyanA rasano pAparUpe pariNAma samudyAtanA mAhAbhya-sAmarthyathI thAya che. tathA pahelA samaye je asaMkhyAtamA bhAgapramANa sthiti ane anaMtamA bhAga pramANa rasa zeSa hato, tenA buddhi vaDe anukrame asaMkhyAtA ane anaMtA bhAga karavA. temAMthI eka eka bhAga zeSa rAkhI. bAkInA sthitinA asaMkhyAtA bhAgone, ane rasanA anaMtA bhAgone bIjA kapATa samaye eka sAthe haNe che. ahIM paNa prathama samayanI jema aprazasta prakRtionA rasamAM praveza karAvavA vaDe-saMkramAvavA vaDe prazasta prakRtionA rasano kSaya kare che. tathA bIje samaye kSaya thatA bAkI rahelI sthitinA ane avaziSTa rasanA vaLI buddhi vaDe anukrame asaMkhyAtA ane anaMtA bhAga karavA, temAMthI eka eka bhAga rAkhI bAkInA sthitinA asaMkhyAtA bhAgone ane rasanA anaMtA bhAgone, trIjA maMthAna samaye eka sAthe haNe che. ahIM paNa puNya prakRtionA rasane pApaprakRtionA rasamAM saMkramAvI kSaya kare che. tathA trIje samaye avaziSTa sthitinA asaMkhyAtamA bhAganA ane rasanA anaMtamA bhAganA buddhi vaDe anukrame asaMkhyAtA ane anaMtA bhAga karavA. temAMthI cothe samaye sthitinA asaMkhyAtA bhAga haNe che, eka bhAga bAkI rAkhe che. rasanA anaMtA bhAga haNe che, eka bAkI rAkhe che. puNya pravRtionA rasano kSaya paNa pUrvanI jema ja thAya che. A pramANe pratisamaya sthitighAtAdi karatA cothe samaye potAnA pradeza vaDe jemaNe saMpUrNa loka pUrNa karyo che, evA kevaLI bhagavAnane vedanIyAdi traNa 1. karmagraMthanA mate Atapa ane udyota navamA guNasthAnakanA bIjA bhAge sattAmAMthI jAya che, chatAM ahIM prazasta 39 prakRtiomAM te baMneyanuM grahaNa Avazyaka niryuktikArAdinA abhiprAye karela che. teonA mate A baMne prakRtio ayogInA dvicarama samaye sattAmAMthI jAya che. tema ja Avazyaka niryuktikArAdinA abhiprAye aprazasta vihAyogati ane aparyApta nAmakarma navamA guNasthAnakanA bIjA bhAge sattAmAMthI jAya che chatAM aprazasta pacIsa pravRtiomAM te baMneyanuM grahaNa karmagraMthanA abhiprAye karela che. karmagraMthanA mate A baMne prakRtio ayogInA kicarama samaye sattAmAMthI jAya che. A samudyatanuM svarUpa TIkAkAra malayagirijI mahArAjAe Avazyaka cUrNine anusarIne kahyuM che, ane Avazyaka cUrNimAM eka sthaLe Atapa-udyotanA prahaNathI ane anya sthaLe aprazasta vihAyogati tathA aparyApta nAmakarmanA grahaNathI Avazyaka cUrNikAra maharSie baMne mato jaNAvyA hoya tema lAge che. tattva kevalIgamya. 2. ahIM pUnya prakationA rasane pApaprakationA rasamAM saMkramAvI kSaya kare che. e vAta kahI che. ane tenI aMdara kAraNa samughAtanuM mAhAtma-samudyAtanuM sAmarthya batAvyuM che eTale samudraghAtanA sAmarthyathI punyano rasa pAparUpe pariNAma pAme che, ane koIpaNa patagraha vinA pravRtionAM daliko pApa prakRtiomAM saMkrame che. kAraNa ke ekalo rasa to guNarUpa hovAthI saMkramI zake nahi, eTale rasayukta daliko ja saMkrame che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 paMcasaMgraha-1 karmanI sthiti potAnA AyuthI saMkhyAtaguNI thaI, ane rasa to hajI paNa anaMtaguNa ja che. have cothe samaye kSaya thatA avaziSTa sthiti, ane avaziSTa rasanA buddhi vaDe anukrame saMkhyAtA, ane anaMtA bhAga karavA. temAMthI eka eka bhAga zeSa rAkhI bAkInA sthitinA saMkhyAtA bhAgone ane rasanA anaMtA bhAgone pAMcamA AMtarAnA saMhAra samaye haNe che. A pramANe samuddhAtanA pahelA cAra samaya paryaMta pratisamaya jeTalI sthiti ane jeTalo rasa hoya, tenA anukrame asaMkhyAtA ane anaMtA bhAga karI, eka eka bhAga rAkhI, bAkInA asaMkhyAtA ane anaMtA bhAgone haNe che, ane cothA samaye je sthiti ane je rasa sattAmAM hoya, tenA saMkhyAtA ane anaMtA bhAga karI, eka bhAga rAkhI, zeSa saMkhyAtA ane anaMtA bhAgono pAMcamA samaye ghAta kare che. ahIMthI AgaLa chaThThA samayathI AraMbhI sthitikaMDaka ane rasakaMDakano aMtarmuhUrtakALe nAza kare che, eTale ke pAMcamA samaye kSaya thayA bAda je sthiti ane je rasanI sattA zeSa hoya tenA anukrame saMkhyAtA ane anaMtA bhAga karI, pratyekano eka eka bhAga rAkhI, bAkInA sthitinA asaMkhyAtA ane rasanA anaMtA bhAgone kSaya karavAno prayatna kare, keTaloka bhAga chaThThA samaye, ' keTaloka bhAga sAtamA samaye, ema samaye samaye kSaya karatAM, aMtarmuhUrtakALe saghaLA saMkhyAtA ane anaMtA bhAgone haNe che. vaLI je sthiti ane rasa rahe, tenA saMkhyAtA ane anaMtA bhAga karI, eka bhAga rAkhI, bAkInA saMkhyAtA ane anaMtA bhAgone aMtarmuhUrta kALe kSaya kare che. A pramANe aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta kALe sthitighAta ane rasaghAta karato karato tyAM sudhI jAya ke sayogI kevaLI guNasthAnano carama samaya Ave. samuddAtanA chaThThA samayathI sayogI kevaLI guNasthAnanA carama samaya sudhInA kALamAM aMtarmuhUrvakALavALA asaMkhyAtA sthitighAta ane 2saghAta thAya che ane vedanIyAdi traNa karmanI sthiti paNa AyunI samAna thAya che, ema samajavuM. A samuddAtano vidhi Avazyaka cUrNine anusarIne kahyo che. je kevaLI mahArAjane vedanIyAdi traNa karma AyunI samAna sthitivALA hoya, te samuddAta karatA nathI. bhagavAna AryazyAma mahArAje pannavaNA sUtramAM kahyuM che ke, 'je kevaLI mahArAjane pradeza ane sthiti vaDe AyunI tulya bhavopagrAhI vedanIyAdi traNa karmo hoya, te kevaLIo samuddAta karatA nathI: samuddAta karyA vinA anaMtA kevalI jinezvaro jarA ane maraNathI rahita thaIne, zreSTha mokSagatimAM gayA che.' samuddAta karIne, athavA karyA vinA, lezyAnA nirodha mATe, ane yoga nimitte thatA baMdhano nAza ka2vA mATe yogano rodha avazya kare che. kahyuM che ke, 'lezyAnA nirodhane ane yoga nimitte thatA samaya sthiti pramANa baMdhanA nirodhane icchatA kevaLI mahArAjA yogano rodha kare che. 1. jo samaye samaye karmanuM grahaNa kare to baMdhanI paraMparA cAlu rahevAthI koIno mokSa na thAya. joke pUrve bAMdhelAM karmonI sthitino nAza thavAthI tenAthI to chUTo thAya che. 2. nokarmarUpa yoga dravya vaDe-- mana vacana ane kAyAnAM pudgalo vaDe jIvano vIryavyApAra thAya che. jyAM sudhI te yogadravyanI hayAti che, tyAM sudhI samaya sthiti pramANa karmano baMdha paNa siddha che.' 3. A zlokamAM baMdhanI 1. atyAra pahelAM eka-eka sthitighAta ane eka-eka rasaghAta karatA aMtarmuhUrta TAima thato hato, ahIM samuddAtanA mAhAtmyathI pahelA pAMca samaya paryaMta jeTalI sthiti ane jeTalA rasano ghAta thAya che tene eka-eka samaya ja thAya che. chaThThA samayathI thatA sthitighAta ane rasaghAtane aMtarmuhUrta TAima thAya che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 61 je samaya mAtra sthiti kahI che, te baMdha samaya choDIne kahI che ema samajavuM. yoganirodha karato-vIryavyApArane baMdha karato AtmA pahelA bAdara kAyayoganA baLathI aMtarmuhUrtamAtra kALe bAdara vacanayogano rodha kare che. teno rodha karyA pachI aMtarmuhUrta te ja avasthAmAM rahIne bAdara kAyayoganA avalaMbanathI bAdara manoyogano aMtarmuhUrta kALe rodha kare che. kahyuM che ke, pahelA bAdara kAyayoga vaDe bAdara vacanayoga ane bAdara manoyogane anukrame roke che. ahIM vacanayoga ane manayogane rokatA bAdara kAyayoga e avalaMbana mATe vIryavAna AtmAnuM karaNa-utkRSTa sAdhana manAyuM che. eTale ke vacana, mana ane kAyA dvArA vIryavyApArano rodha karavA mATe avalaMbananI jarUra che. ahIM kAyayoga e avalaMbana che. kAya dvArA thatA vIryavyApAra vaDe pahelA bAdara vacanayoga, tyArapachI bAdara manoyogano rodha kare che. bAdara manoyogano rodha karyA pachI aMtarmuhUrta e ja sthiti rahIne ucchavAsa niHzvAsane aMtarmuhUrvakALe roke che. tyArapachI aMtarmuhUrta e ja sthitimAM rahIne sUkSma kAyayoganA baLathI bAdara kAyayogano rodha kare che. kAraNa ke jyAM sudhI bAdara yoga hoya tyAM sudhI sUkSma yogo rokI zakAtA nathI, saghaLA bAdara yogano rola karyA pachI ja sUkSma yogona rodha thAya che. kahyuM che ke, sUkSma kAyayoga vaDe bAda kAyayogano paNa rodha kare che. kAraNa ke bAdara yogo chatAM sUkSma yogo rokAtA nathI. ahIM keTalAka AcAryo ema kahe che ke, bAdara kAyayoganA baLathI ja bAdara kAyayoga roke che. teo ahIM A pramANe yukti batAve che-ma kArapatrika-karavatathI kApanAra karavatiyo staMbha upara besIne ja staMbhane kApe che, tema bAdara kAyayoganA avalaMbanathI bAdara kAyayogane roke che. ahIM tattva kevaLI mahArAja jANe. bAdara kAyayogane rokato pUrvaspardhakonI nIce apUrva spaddhako kare, eTale ke pahelA vadhAre vadhAre vIryavyApAravALA spaddhako karato hato. ahIM atyaMta alpa vIryavyApAravALA apUrva spaddhako kare che. yogasthAnakanuM svarUpa kahevAnA prasaMge spardhvakanuM svarUpa AcArya mahArAja potAnI meLe ja baMdhanakaraNamAM kaheze. atyAra pahelA paryApti paryAya vaDe pariNata AtmAe kAyAdivyApArane karavA mATe je paddhako karyA hatAM, te pUrvaspaddhako kahevAya che, ane te sthUla che. 'je spaddhakone hamaNAM karavAno AraMbha kare che, te sUkSma che. kAraNa ke AvA prakAranA atyaMta hIna viryANuvALA spaddhako pUrve anAdi saMsAramAM koI kALe karyA na hatA, mATe apUrva kahevAya che. temAM pUrvaspaddhakomAMnI nIcalI je pahelI bIjI Adi vargaNAo che, teomAM je vIryaavibhAga paliccheda-varyANuo hoya che, teonA asaMkhyAtA bhAgo kheMce che, ane eka asaMkhyAtamo bhAga zeSa rAkhe che. ane je jIvapradezo che, teno eka asaMkhyAtamo bhAga kheMce - 1. agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAnake mAtra yoganimitte je sthitino baMdha thAya che, te pUrvanA samaye baMdhAya, ane pachInA samaye bhogavAya, ane tyArapachInA samaye sattArahita thAya che. eTale ke je samaye baMdhAya che, tyArathI trIjA samaye sattA rahita thAya che. eTale akASAyika sthitino baMdha be samaya pramANa gaNAya che. chatAM ahIM eka samaya kahyo, te baMdha samaya choDIne kahyo che. mAtra bhogya samaya ja lIdho che. 2. caDatA caDatA viryANuvALI vargaNA ane spardhakono je krama che, te kAyama rAkhI vIryavyApAra atyaMta alpa karavo te apUrvarUddhaka kahevAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara paMcasaMgraha-1 che, zeSa saghaLA bhAgo rAkhe che. eTale ke ATalI saMkhyAvALA jIvapradezamAMthI pUrvokta vIryavyApAra roke che. A pramANe bAdara kAyayogano rodha karatA pahelA samaye kriyA thAya che. karmaprakRti prAbhUtamAM kahyuM che ke--'pahele samaye apUrva spardhako kare che. pUrvaspardhvakamAMnI nIcenI pahelI Adi vargaNAomAM je vIryANuo hoya che, tenA asaMkhyAtA bhAgane kheMce che, eTale ke asaMkhyAtA bhAgomAM rahela vIryANu pramANa vIryavyApAra roke che, ane jIvapradezono asaMkhyAtamo bhAga kheMce che, eTale ke pahelA samaye eTalA pradezamAMthI vIryavyApAra ocho kare che.' tyArapachI bIjA samaye pahele samaye kheMcelA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jIvapradezothI asaMkhyAta guNa jIvapradezo kheMce che. eTale ke pahele samaye eka bhAga kheMcyo hato, bIjA samaye asaMkhyAtA bhAgo kheMce che. eTalA badhA pradezomAMthI vIryavyApAra roke che. tathA pahelA samaye je vIryANuo kheMcyA hatA tenAthI asaMkhyayaguNahIna eTale ke asaMkhyAtamA bhAga pramANa vIryANuone kheMce che. tAtparya e ke pahelA samayanI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga pramANa vIryavyApAra roke che. A pramANe pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa AtmapradezomAMthI pahelA samaye je vIryavyApAra rokAya che, tenAthI pachI pachInA samaye asaMkhyAtaguNahIna asaMkhyAtaguNahIna vIryavyApAra rokato, tyAM sudhI jAya ke apUrvasparzvaka karavAnA aMtarmuhUrtano carama samaya Ave, A aMtarmuhUrvakALamAM atyaMta alpa vIrya vyApAravALA sUcizreNinA vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa apUrvaspardhvako thAya che. ane te apUrvaspardhvako pUrvaspardhakono to asaMkhyAtamo bhAgamAtra che. bAkInA pUrvaspaAkarUpe ja rahe che. saghaLA pUrvaspardhako apUrvaspardhakarUpe thatA nathI. apUrvaspaAka karavAnA aMtarmuhUrtanA pachInA samaye kiTTi karavAnI zarUAta kare che, ane te aMtarmuhUrta paryaMta kare che. kahyuM che ke, 'te kevaLI bhagavAn apUrvaspardhaka karIne sthUla kAyayogano nAza kare che, ane zeSa kAyayoganI kiTTi kare che.' have kiTTi eTale zuM ? te kahe che--eka eka vIryANunI vRddhino nAza karIne eTale ke eka eka caDatA caDatA vIryANuvALI vargaNAonA kramano nAza karIne anaMtaguNahIna vIryANuvALI eka eka vargaNAne rAkhavA vaDe yogane alpa karavo. te kiTTi kahevAya che. temAM kiTTi karavAnA prathama samaye pUrvaspaAkonI ane apUrvaspardhakonI je pahelI Adi vargaNAo che, teonA je avibhAga paricchedo eTale vIryANuo che, teonA asaMkhyAtamA bhAgone kheMce che, eka asaMkhyAtamo bhAga zeSa rAkhe che. jIvapradezono paNa eka asaMkhyAtamo bhAga kheMce che, zeSa saghaLA bhAgone rAkhe che. ahIM tAtparya e ke jeTalA jIva pradezone kheMce che, teTalA jIvapradezomAMthI jeTalA vIryANu 1. yogasthAnamAM anaMtabhAgahIna anaMtaguNahIna e be hAni, athavA anaMtabhAga adhika ke anaMtaguNaadhika e be vRddhi kahI nathI. paraMtu vacalI cAra hAni ke vRddhi thAya che ema kahyuM che. AtmAnuM vIrya anaMta che, paraMtu yoga-vIryavyApAra anaMta nathI, asaMkhyAta pramANa ja che. kemake utkRSTa jeTalo vIryavyApAra che, tenA sUkSma aMzo karavAmAM Ave topaNa asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa ja thAya che, anaMta pramANa thatA nathI. ahIM yogano rodha karatA kiTTi karavAnA avasare je 'anaMtanuddIne vartanAsthApanena yogasyAtvIjaLap''anaMtaguNahIna eka eka vargaNAne rAkhavA vaDe yogane alpa karavo te kiTTi kahevAya che' ema je lakhe che temAM anaMtaguNahIna karavAnuM je kahe che te samajAtuM nathI. asaMkhyeya guNahIna joIe ema lAge che. tattva kevaLI mahArAja jANe. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra kheMce che, teTalA viryANupramANa vIryavyApAra roke che. A kikiraNanA pahelA samayanI kriyA che. bIje samaye pahelAM kheMcelA vIryAvibhAga pariccheda-varyANunA bhAgathI asaMkhyayaguNahIna viryANuonA bhAgane kheMce che. ane jIvapradezonA pahele samaye kheMcelA jIvapradezanA asaMkhyAtamA bhAgathI asaMkhyAtaguNa bhAgone eTale ke asaMkhyAtA bhAgone kheMce che. A pramANe kiThThio karato tyAM sudhI jAya ke aMtarmuhUrtano carama samaya Ave. pahelA samaye karAyela kiThThiothI bIje samaye karAyela kiThThio asaMkhyaya guNahIna che. e pramANe zeSa saghaLA samayomAM jANavuM. ahIM guNakAra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. karmaprakRti prAbhRtamAM kahyuM che ke, "A pramANe aMtarmuhUrta paryata pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye asaMkhyayaguNahIna zreNie kiThThio kare, ane asaMkhyAtaguNa zreNie jIvapradezo kheMce. kiThThiono guNakAra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. pahelA samaye karAyela kula kiThThio sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che, e pramANe bIjA Adi dareka samayomAM paNa samajavuM. mAtra sUcizreNino asaMkhyAtamo bhAga nAno nAno levo. saghaLI kikriono saravALo paNa sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa thAya che. A saghaLI kiThThio pUrvaspardhaka ane apUrvaspardhvakano saMkhyAtamo bhAgamAtra che. kiThThio karavAnI kriyA pUrNa thavA chatAM paNa pUrvarUddhako ane apUrvaspaddhako rahe che, saghaLAMnI kiThThio thatI nathI. kiSTi karavAnI kriyA pUrNa thayA pachI pUrvaspardhvaka ane apUrvapaddhakano nAza kare che. je samaye teono nAza thayo, te samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryata AtmA kiTrigatayoga-kiSTirUpa yogavALo hoya che. karmaprakRti prAbhRtamAM kahyuM che ke, kiTTi karavAnI kriyA pUrNa thayA bAda pUrvaspaddhaka ane apUrvarUddhakano nAza kare, tyArapachI aMtarmuhUrta paryaMta kiTirUpa yogavALo hoya che. te aMtarmuhUrtamAM kaMIpaNa kriyA kare nahi, paraMtu e je sthitimAM rahe. tyArapachInA samaye sUkSma kAyayoganA avalaMbanathI aMtarmuhUrvakALe sUkSma vacanayogano rodha kare che. sUkSma vacanayogano rodha karyA pachI aMtarmuhUrta paryata te ja avasthAmAM rahe che. koI paNa anya sUkSmayogane rokavAno prayatna karato nathI. tyArapachInA samaye . sUkSmakAyayoganA avalaMbanathI sUkSmamanoyogane aMtarmuhUrvakALe roke che. tyArapachI paNa aMtarmuhUrta tadavastha rahe che. tyArapachI sUkSmakAyayogane aMtarmuhUrtakALe roke che. te sUkSmakAyayogane rokavAnI kriyA karato sUkSmakriyA apratipAti nAmanA zukladhyAnanA trIjA bheda upara ArUDha thAya che. A dhyAnanA baLathI vadana ane udaraAdinA polANa bhAga purAI jAya che, ane zarIranA eka 1. pahelA samaye asaMkhyAtI kiThThio kare, bIje samaye asaMkhyAtaguNahIna kare, eTale ke pahele samaye eka eka adhika vIryANavALI jeTalI vargaNAno krama toDe teTalI te samaye kiThThio thAya che. pahelA samaye asaMkhyAtI vargaNAomAMthI uparokta krama toDe che, mATe asaMkhyAtI kiThThio thAya che. tenAthI asaMkhyAta guNahIna vargaNAmAM bIje samaye krama toDe che, ema carama samayaparyata thAya che. tethI pahelA samayanI kikriothI pachI pachInA samayanI kiThThio asaMkhyAtamo asaMkhyAtamo bhAga mAtra che ema kahyuM che. 2. ApaNA zarIranA traNa bhAgamAMthI eka bhAgamAM polANa che. te polANamAM Atmapradezo hotA nathI. bAkInA zarIranA saghaLA bhAgamAM hoya che. jyAre zukladhyAnanA trIjA pAyA para ArUDha thAya che, tyAre Atmapradezo kheMcAI polANanA bhAga purAI jAya che ane zarIranA traNa bhAgamAMthI be bhAgamAM AtmA AvI ' jAya che. eTale ja mokSamAM be bhAga jeTalI avagAhanA hoya che, ane AkRti anirvacanIya hoya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tRtIyAMza bhAgamAMthI Atmapradezo saMkocAI zarIranA be tRtIyAMza bhAgamAM jenA pradezo rahyA che evo AtmA thAya che. kahyuM che ke, "sUkSma-kAyayoga vaDe anukrame sUkSmavacanayoga ane sUkSmamanoyogane roke che. tyArapachI kikrirUpa yogavALo A AtmA sUkSma kriyAvALo hoya che. 1. te sUkSma kAyayogane rodha karatA sarvaparyAyAnugata sUkSmakriya apratipAti nAmanA nirmaLa dhyAna para ArUDha thAya che." 2. sUkSmakAyayogane rokato pahele samaye kiThThionA asaMkhyAtA bhAgono nAza kare che, eka bhAga rAkhe che. zeSa rahelA eka bhAganA asaMkhyAtA bhAga karI, eka bhAga rAkhI, bAkI saghaLA bhAgono bIje samaye nAza kare che. A pramANe samaye samaye kiThThiono nAza karato, sayogI kevaLIguNasthAnakanA carama samaya paryata jAya che. carama samaye jeTalI kiThThio rahI hoya teno nAza karI AtmA ayogI kevaLI guNasthAnake jAya che. sayogI kevaLInA carama samaye saghaLAM karmo ayogIkevaLI guNasthAnakano jeTalo kALa che teTalI ja sthitivALA rahe che. mAtra je karmaprakRtiono ayogI guNaThANe udaya nathI teonI sthiti svarUpa sattA AzrayI samayajUna rAkhe che. sattAkALa AzrayI sAmAnya rIte dareka prakRtiono sattAkALa ayogI guNasthAnakanI samAna hoya che. sayogI guNasthAnakanA carama samaye sUkSmakriyA apratipAti dhyAna, saghaLI kiThThio, sAtavedanIyano baMdha, nAma ane gotra karmanI udIraNA, yoga, zuklalezyA sthiti ane rasano ghAta, e sAta padArthono eka sAthe nAza thAya che. tyArapachInA samaye AtmA ayogIkevaLI thAya che. 14. ayoga kevaLI guNasthAnaka-pUrve jenuM varNana karyuM che tevA sUkSma ke bAdara koIpaNa prakAranA yoga vinAnA kevaLI mahArAjanuM je guNasthAnaka te ayogIkevaLI guNasthAnaka kahevAya che. te guNasthAnake vartamAna AtmA karmono kSaya karavA mATe suparatakriyA anivRtti nAmanA guladhyAnanA cothA pAyA para ArUDha thAya che. kahyuM che ke, "te kevaLI bhagavAne traNa zarIrathI chUTA thavA mATe sarvavastugata samucchinnakriya anivRtti nAmanA nirmaLa dhyAna para ArUDha thAya che. 1. A pramANe sthitighAta, rasaghAta udIraNA Adi koIpaNa prayatna vinAnA ayogI kevaLI bhagavAnAM je karmono ahIM udaya che teone bhogavavA vaDe kSaya kare che, ane je karmono ahIM udaya nathI teone vedyamAna prakRtimAM tibuka saMkrama vaDe saMkramAvatA, athavA tibukasaMkrama vaDe vedyamAna prakRtirUpe anubhavatA tyAM sudhI jAya ke ayogI avasthAno vicaramasamaya Ave. te dvicarama samaye devaddhika, zarIrapaMcaka, baMdhanapaMcaka, saMghAtanapaMcaka, cha saMsthAna, traNa aMgopAMga, cha saMghayaNa varNAdi vasa, parAghAta, upaghAta, agurulaghu, ucchavAsa, prazasta aprazasta vihAyogati, sthira, asthira zubha, azubha, susvara, duHsvara, durbhaga, anAdeya, ayazakIrti, pratyeka, nirmANa, aparyApta, nIcergotra, sAtA asAtA-e bemAMthI jeno udaya na hoya te eka vedanIya e pramANe botera prakRtiono svarUpa sattA AzrayI nAza thAya che. kAraNa ke carama samaye anubhavAtI prakRtiomAM tibukasaMkrama vaDe saMkramI jAya che. ahIM stibuka saMkrama mULa karmathI abhinna para prakRtiomAM thAya che, ema samajavuM. kahyuM che ke, "mULa prakRtithI abhinna uttara pravRtio paraspara saMkrame che." tathA jeno udaya hoya te eka vedanIya, manuSyagati, manuSyAnupUrvI, manuSyAya, paMcendriyajAti, trasa, subhaga, Adeya, yazakIrti, paryApta, bAdara, tIrthakaranAma, uccergotra, e tera prakRtionI sattAno viccheda carama samaye thAya che. bIjA AcAryo A pramANe kahe che : carama Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prathamadvAra 65 samaye udaya nahi hovAthI manuSyAnupUrvIno vicarama samaye nAza thAya che, kAraNa ke je prakRtiono udaya hoya teono tibukasaMkrama thato nathI, tethI teonAM dalika carama samaye svasvarUpe sattAmAM dekhAya che. tethI carama samaye teonI sattAno viccheda thAya te yukta che. paraMtu je prakRtino carama samaye udaya na hoya, tenA dalika carama samaye svasvarUpe sattAmAM kaI rIte hoI zake ! cAra AnupUrvI kSetravipAkI hovAthI vigrahagatimAM ja teono udaya hoya che, bhavasthane tenA udayano saMbhava nathI. ane bhavasthane teno udaya nahi hovAthI ayogInA dvicarama samaye ja manuSyAnupUrvInI svarUpa sattAno nAza thAya che. temanA mate dvicarama samaye totera prakRtionI, ane carama samaye bAra prakRtionI sattAno nAza thAya che. tyArapachInA samaye ziMganA baMdhamAMthI chUTA thavA rUpa sahakArI kAraNathI utpanna thayela svabhAva vizeSathI jema eraMDI UMce jAya che, tema bhagavAna paNa karmanA saMbaMdhathI chUTA thavA rU5 sahakArI kAraNathI utpanna thayela svabhAvavizeSathI UMce lokanA aMte jAya che. ane te RjuzreNi vaDe UMce jato AtmA jeTalA AkAzapradezane ahIM avagAhIne rahyo che teTalA ja AkAzapradezane UMce jatA paNa avagAhato, ane vivakSita samayathI anya samayane nahi sparzato caudamAM guNasthAnakanA caramasamaya pachInA ja samaye lokanA aMte jAya che. AvazyakacUrNimAM kahyuM che ke, "AtmA jeTalA AkAzapradezane ahIM avagAhIne rahyo che, teTalA ja AkAzapradezane avagAhato, RjuzreNi vaDe siddhAvasthAnA pahele ja samaye lokanA aMte jAya che. vAMko jato nathI, tema bIjA samayane paNa sparzato nathI.' tyAM gayelA bhagavAnuM zAzvatakALa paryata e ja sthitimAM rahe che. pharI koIpaNa kALe saMsAramAM AvatA nathI, ke janma dhAraNa karatA nathI. tyAM gayelA bhagavAna anaMtakALaparyata te ja sthitimAM rahe che e kevI rIte jANI zakAya ? tenA uttaramAM samajavuM ke saMsAranA bIjabhUta rAga ane dveSAdi mukti-siddhaparyAyano nAza karavA samartha che, teono to sarvathA nAza karyo che. sarvathA naSTa thayelA te rAgadveSa pharI vAra utpanna thatA nathI, kAraNa ke rAga-dveSanuM kAraNa je mohanIya karmanAM pudgalo che te ja sattAmAM nathI, dazamAM guNasthAnakanA aMte sarvathA vicchinna - thayelA che. pharI vAra te baMdhAtAM paNa nathI, kAraNa ke saMkleza vinA teno baMdha thato nathI. siddhanA jIvomAM pharI saMklezanI utpatti ja thatI nathI, kAraNa ke teo rAgAdi kalezathI sarvathA mukta che. tethI ja mokSamAM gayelA te paramAtmA anaMtakALa paryata te ja sthitimAM rahe che. A pramANe cauda guNasthAnakanuM svarUpa kahyuM. kayA guNasthAnakano keTalo kALa che te bIjA dvAramAM Avaze. 15 A pramANe guNasthAnakonuM svarUpa kahyuM. have guNasthAnakamAM yogo kahevA icchatA kahe che: - 1. manuSyAnupUrvIno dvicarama samaye ja sattAmAMthI nAza thAya, e ja mata vadhAre saMgata jaNAya che. kAraNa ke jeno rasodaya hoya che, teone to carama paryata bhogavIne khapAve che. paraMtu jeone pradezodaya eTale stibukasaMkrama vaDe saMkramAvI dUra karavAnI hoya che, tenI svarUpa sattAno eka samaya pahelAM ja nAza thAya che. jema sattAmAMthI nidrAddhikano bAramAnA dvicaramasamaye nAza thAya che. stibukasaMkrama vaDe samAna samayanuM dalika samAna samayamAM saMkramI zakatuM nathI. tethI buikasaMkrama vaDe saMkramanI prakRti rasoiyavatI prakRtinI eka samaya pahelAM ja sattAmAMthI jAya che. jo samAna samayanuM samAna samayamAM stibukasaMkrama vaDe saMkramI zakatuM hoya to botera pravRtionuM dalika paNa carama samaye ja sattAmAMthI kema na jAya ? paMca01-9 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRda jogAhAraduguNA micche sAsAyaNe avirae ya / apuvvAisa paMcasu nava orAlo maNavaI ya // 16 // yogA AhArakadvikonA mithyAtve sAsAdane avirate ca / apUrvvAdiSu paJcasu nava audArikaM mano vAk ca // 16 // artha--mithyAtva, sAsAdana, ane aviratisamyagdaSTi guNaThANe AhArakaddhika nyUna tera yogo hoya che. apUrvakaraNAdika pAMca guNaThANe mananA cAra, vacananA cAra ane audArika ema nava yogo hoya che. paMcasaMgraha-1 TIkAnu--mithyAtva sAsvAdana ane aviratisamyagdaSTi e traNa guNaThANe AhAraka ane AhArakamizra vinA zeSa tera yogo hoya che. caudapUrvanA jJAnano abhAva hovAthI AhArakaddhika e traNa guNasthAnake hotuM nathI. apUrvakaraNa, anivRttibAra saMparAya, sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha ane kSINamoha e pAMca guNaThANe manoyoganA cAra bheda, vacana yoganA 4 bheda ane audArika kAyayoga e nava yogo ja hoya che. anya koI paNa yogono saMbhava nathI. kAraNa ke kadAca koI labdhisaMpanna A guNasthAnakane prApta kare chatAM ahIM teno upayoga ja karatA nathI. audArikamizra ane kAryaNa to anukrame aparyAptAvasthAmAM ane vigrahagatimAM hoya che, tethI te paNa hotA nathI. 16. veuvvaNA juyA te mIse sAhArageNa apamatteM / dese duviuvijuyA AhAradugeNa ya pamatte // 17 // vaikriyeNa yuktaste mizra sAhArakeNApramatte / deze dvivaiyiyukta AhArakadvikena ca pramatte // 17 // artha--vaikriyayoga rahita sahita daza mitre, AhAraka sahita agiyAra apramatte, vaikriyaddhikasahita agiyAra dezavirate, ane AhArakaddhika sahita tera yoga pramatte hoya che. TIkAnu--pUrvokta audArika kAyayoga Adi nava yoga sAthe vaikriyakAyayoga meLavatAM daza yoga sabhyamithyArdaSTi guNaThANe hoya che. trIjuM guNasthAnaka haMmezAM paryAptAvasthAmAM ja hoya che, tethI aparyAptAvasthAbhAvi audArikamizra, vaikriyamizra ane kAryaNayoga hotA nathI. AhArakaddhika to labdhisaMpanna caudapUrvine ja hoya che, tethI te paNa ahIM hotuM nathI. mATe zeSa daza yoga ja ahIM saMbhave che. ahIM ema zaMkA thAya, ke aparyAptAvasthAbhAvi deva nArakI saMbaMdhI vaikriyamizra to bhale ahIM na hoya, paraMtu vaikriya labdhivALA paryAptA manuSya tiryaMcone mizradaeNSTi chatAM vaikriyazarIra karavAno saMbhava che, tethI teno jyAre AraMbha kare tyAre vaikriyamizra ghaTe che, to te ahIM zA mATe na kahyuM ? tenA uttaramAM samajavAnuM ke, A guNaThANAvALA vaikriyalabdhi nahi phoravatA hoya te kAraNe athavA game te anya kAraNe graMthakartA AcArya mahArAje ane anya AcArya mahArAjoe ahIM vaikriyamizra mAnyuM nathI. tenuM vAstavika kAraNa tathAprakAranA saMpradAyano abhAva hovAthI ame jANI zakatA nathI. tathA upara kahelA nava yoga sAthe vaikriyakAyayoga ane Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra AhAkakAyayoga sahita karatAM agiyAra yoga apramatta guNasthAnake hoya che. apramatta guNasthAnake koIpaNa labdhino prayoga karatA nathI, paraMtu chaThTha vaikriya ke AhAraka labdhi phoravI apramatte jAya, to baMnenA zuddhayogano saMbhava che, mizrano nahi. labdhi karatI ane choDatI vakhate pramatta hoya che, ke je vakhate mizrayogano saMbhava che. tathA te pUrvokta nava yoga sAthe vaikriya vaikriyamizra sahita karatAM agiyAra yoga dezavirati guNaThANe hoya che. vaikriyalabdhi saMpanna manuSya tiryaMcane te baMne yogo ghaTe che. te pAMcame guNaThANe kahelA agiyAra yoga sAthe AhAraka AhArakamizra yoga joDatAM tera yoga pramatta guNaThANe hoya che. ahIM vaikriya ane AhArakalabdhisaMpanna munione vaikriyaddhika ane AhArakaddhika saMbhave che. 17. ajjogo ajjogI satta sajogaMmi hoMti jogA u / do do maNavaijogA urAladugaM sakammaigaM // 18 // ayogo ayogI sapta sayogini bhavanti yogAstu | dvau dvau manovAgyogAvaudArikadvikaM sakArmaNam // 18 // 67 artha--ayogI bhagavAna yoga rahita che. sayogI guNaThANe be mananA, be vacananA, audArikaddhika, ane kArpaNa ema sAta yoga hoya che. vivecana--ayogIkevaLI guNasthAnake sUkSma ke bAdara koIpaNa yoga hotA nathI, kema ke ayogI avasthAnuM kAraNa yogano abhAva ja che. tathA sayogI kevaLI guNasthAnake satyamanoyoga, asatyaamRSAmanoyoga, satyavacanayoga, asatyaamRSAvacanayoga, audArikakAyayoga, audArikamizra kAyayoga, ane kAryaNakAyayoga e sAta yogo hoya che. temAM audArikamizra samuddhAtamAM bIje, chaThTha ane sAtame samaye, ane kArpaNa trIje, cothe ane pAMcame samaye hoya che, bAkInA yogo mATe guNasthAnakanA svarUpamAM kahyuM che, te pramANe samajI levuM. 18. A pramANe guNasthAnakomAM yogo ghaTAvI have upayogo ghaTAve che-- acakkhucakkhudaMsaNamantrANatigaM ca micchasAsANe / virayAvira samme nANatigaM daMsaNatigaM ca // 19 // acakSuzcakSurdarzane ajJAnatrikaM ca mithyAdRSTisAsvAdane / viratAviratau samyagdRSTau jJAnatrikaM darzanatrikaM ca // 19 // arthamithyAdaSTi ane sAsvAdane ajJAnatrika, cakSurdarzana ane acakSurdarzana e pAMca upayogo hoya che. samyagdaSTi ane dezavirataguNaThANe traNa jJAna ane traNa darzana e cha upayogo hoya che. TIkAnu--mithyAdaSTi ane sAsvAdana e be guNaThANe matiajJAna, zrutaajJAna, ane vibhaMgajJAna e traNa ajJAna, cakSurdarzana ane acakSurdarzana e be darzana, ema pAMca upayogo hoya che. jema avidhajJAnano upayoga mUkatA avadhijJAnIne prathama sAmAnya jJAnarUpa avidhadarzana thAya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 68 che, tema vibhaMgajJAnano upayoga mUkatA vibhaMgajJAnIne paNa prathama avadhidarzana thAya che, ema siddhAMtamAM kahyuM che. paraMtu game te koI abhiprAyathI ahIM avadhidarzana mAnyuM nathI. kema ke pahelA be guNaThANe mAtra be ja darzana kahyAM che, avadhidarzana kahyuM nathI. TIkAkAra mahA2Aja kahe che ke teno yathArtha abhiprAya ame samajI zakatA nathI. bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke, 'he prabho ! avadhidarzanI anAkAra upayogI jJAnI hoya che ke ajJAnI ? A pramANe gautama mahArAjanA praznanA uttaramAM paramAtmA mahAvIra kahe che ke, jJAnI paNa hoya che, ajJAnI paNa hoya che. jo jJAnI hoya to keTalAka traNa jJAnI, ane keTalAka cAra jJAnI hoya che. je traNa jJAnI hoya che, te matijJAnI, zrutajJAnI ane avidhajJAnI hoya che. je cAra jJAnI hoya che, te mati, zruta, avadhi, ane manaHparyavajJAnI hoya che. je ajJAnI hoya che, te matiajJAnI, zrutaajJAnI, ane vibhaMgajJAnI hoya che.' A sUtramAM mithyArdaSTi vibhaMgajJAnIone paNa avadhidarzana spaSTapaNe jaNAvyuM che, kAraNa ajJAnI hoya che, te mithyArdaSTi ja hoya che. jyAre avadhijJAnI sAsvAdanabhAvane ke mizrabhAvane prApta kare, tyAre tyAM paNa avadhidarzana hoya che. A rIte pahelA traNa guNaThANe avadhidarzana paNa hoya che, ema siddhAMtamAM kahyuM che. tathA aviratisamyagdaSTi ane dezavirati guNasthAnake mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna cakSu, acakSu, ane avidha e traNa darzana ema cha upayogo hoya che. 19. missaMmi vAmissaM maNanANajuyaM pamattapuvvANaM / kevaliyanANadaMsaNa uvaoga ajogijogIsu // 20 // mizre vyAmizraM manaH paryavajJAnayuktaM pramattapUrvvANam / kaivalikajJAnadarzanopayogAvayogiyoginoH // 20 // artha--pUrvokta traNa upayoga mitre mizra hoya che. pramattAdine manaHparyavajJAna yukta sAta upayoga hoya che. ayogI tathA sayogI guNaThANe kevaLajJAna ane kevaLadarzana hoya che. TIkAnu--sayamithyArdaSTi guNasthAnake pUrve kahelA traNa jJAna ane traNa darzana ajJAna vaDe mizra hoya che. matijJAna matiajJAna vaDe, zrutajJAna zrutaajJAna vaDe, ane avidhajJAna vibhaMgajJAna vaDe mizra hoya che. A guNasthAnake samyaktva ane mithyAtva baMneno aMza hoya che. temAM koI vakhata samyaktvAMzanuM bAhulya hoya che, to koI vakhata mithyAtvAMzanuM bAhulya hoya che. koI vakhata baMne samAna hoya che. jyAre samyaktvAMzanuM bAhulya hoya tyAre jJAnano aMza vadhAre, ajJAnano aMza ocho hoya che. jyAre mithyAtvAMzanuM bAhulya hoya tyAre ajJAnano aMza vadhAre, jJAnano aMza alpa hoya che. baMne aMzo sarakhA hoya tyAre jJAna ane ajJAna baMne samapramANamAM hoya che. tathA pramatta guNasthAnakathI AraMbhI bAramA kSINamoha guNasthAnaka paryaMta pUrvokta traNa jJAna ane traNa darzana e cha upayoga sAthe mana:paryavajJAna joDatAM sAta upayogo hoya che. tathA sayogI kevaLI ane ayogI kevaLI ema be guNasthAnake kevaLajJAna ane kevaLadarzana ema be upayogo hoya che. anya koI upayogo hotA nathI. 20. A pramANe guNasthAnakomAM upayogo kahIne, have mArgaNAsthAnomAM jIvasthAnAdine kahevA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra IcchatA prathama mArgaNAsthAno kahe che gai iMdie ya kAe joe vee kasAyanANe ya / saMjamadaMsaNalesA bhavasannisammaAhAre // 21 // gatIndriye ca kAye yoge vede kaSAyajJAneSu ca / saMyamadarzanalezyAyAM bhavyasaMjJisamyagAhAre // 21 // artha-gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhavya, saMjJI, samyakta ane AhAramArgaNA ema cauda mULa mArgaNA che ane tenA bAsaTha uttarabheda che. te darekanuM savistRta varNana pahelAM apAyuM che, tyAMthI joI levuM. 21. have e mArgaNAsthAnomAM jIvasthAnakono vicAra kare che- tiriyagaie coddasa nArayasuranaragaIsu doThANA / egidiesu cauro vigala paNidisu chaccauro // 22 // tiryaggatau caturdaza nArakasuranaragatiSu dve sthAne / .. ekendriyeSu catvAri vikalapaJcendriyeSu SaT catvAri // 22 // artha-tiryaMcagatimAM caude jIvasthAnako hoya che, naraka deva ane manuSyagatimAM be jIvasthAnako hoya che, ekendriyamAM cAra, vikalendriyamAM che, ane paMcendriyamAM cAra jIvasthAnako hoya che. TIkAnu-tiryaMcagatimAM caude avasthAnako ghaTe che, kemake ekendriyAdi saghaLA bheTavALA jIvono temAM saMbhava che. tathA nAraka, deva, ane manuSyagatimAM paryApta aparyApta saMjJIpaMcendrirUpa babe jIvasthAnaka hoya che. ahIM nAraka ane devanA sAhacaryathI manuSyo karaNa aparyAptA ja ane samanaska-manavALA vivasyA che, tethI ja temAM pUrvokta be jIvasthAnaka ghaTe che. jo sAmAnyapaNe je manuSyonI vivakSA karIe to aparyApta asaMjJI paMcendriyarUpa trIjuM jIvasthAnaka paNa saMbhave che. kema ke UlaTI pitta Adi caudasthAnakamAM utpanna thatA saMmUcchima manuSyo asaMzI ane labdhi aparyAptA hoya che. bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke, "he prabho ! saMmUcchima manuSyo kyAM utpanna thAya che? he gautama ! pistALIsa lAkha yojana pramANa manuSyakSetramAM aDhIdvIpa ane be samudramAM rahelA paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana aMtaradvIparUpa ekaso eka kSetramAM utpanna thatA garbhaja manuSyonI viSTAmAM, mUtramAM, kamrAM, nAkanA melamAM, UlaTImAM, pittamAM, viryamAM, paramAM, rudhiramAM, vIrya pudgalonA parityAgamAM, jIva vinAnA kalevaramAM, nagaranI khALamAM, saghaLAM azucinAM sthAnakomAM, ane strIpuruSanA saMyogamAM A caude sthAnakomAM saMmUchima manuSyo utpanna thAya che, ane teo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI avagAhanAvALA, asaMjJI, mithyAdaSTi, ajJAnI, ane saghaLI paryAptie aparyAptA hoya che, tathA aMtarmuhUrtanA Aukhe kALa kare che. tathA ekendriyamArgaNAmAM paryApta aparyApta sUkSma bAdara ekendriyarUpa cAra jIvasthAnako hoya che. vikalejiyamArgaNAmAM paryApta aparyApta beIndriya te indriya ane caurindrayarUpa che Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 70 jIvabhedo hoya che. ane paMcendriyamArgaNAmAM paryApta aparyAptasaMjJI asaMzIrUpa cAra jIvasthAnako hoya che. 22. dasa tasakAe cau cau thAvarakAesu jIvaThANAI / cattAri aTTha donniya kAyavaImANasesu kamA // 23 // daza sakAye catvAri sthAvarakAyeSu jIvasthAnAni / catvAryaSTa dve ca kAyavAgmAnaseSu kramAt // 23 // artha--trasakAyamAM daza, sthAvarakAyamAM cAra cAra, tathA kAyayoga, vacanayoga ane manoyogamAM anukrame cAra, ATha ane be jIvasthAnako hoya che. TIkAnu--trasakAyamAM aparyApta paryApta beindriya, teindriya, caurindriya, asaMzIpaMcendriya ane saMjJIpaMcendriyarUpa daza jIvasthAnako hoya che. tathA sthAvarakAya--pRthvI, ap, teu, vAyu ane vanaspatikAya e darekamAM paryApta sUkSma bAdara ekendriyarUpa cAra cAra jIvasthAnako hoya che. A ja cAra jIvasthAnako vacanayoga ane manoyoga vinAnA kevaLa kAyayogimAM hoya che. kevaLa kAyayogi ekalA ekendriyo ja che, ane tenA cAra bheda pUrve kahyA che. manoyoga vinAnA vacanayogimAM paryApta, aparyApta, beindriya, teindriya carindriya ane asaMzIpaMcendriya e ATha jIvabhedo hoya che. tathA manoyogimAM saMjJIpaMcendriya paryApta aparyApta e be jIvasthAnako hoya che. 23. 1. sAmAnyathI manoyogavALA jIvone vacanayoga tathA kAyayoga ane vacanayogavALA jIvone kAyayoga hoya che. eTale kAyayogamAM cauda, vacanayogamAM ekendriyanA cAra bheda vinA zeSa daza ane manoyogamAM saMzIparyApta-aparyApta ema be jIvabhedo hoya che, paraMtu ahIM manoyogavALAone vacanayoga ane kAyayoganI tema ja vacanayogavALAne kAyayoganI gauNatA gaNI tenI vivakSA karI nathI, mATe A gAthAmAM jaNAvyA mujaba manoyogamAM be, vacanayogamAM ATha ane kAyayogamAM cAra jIvasthAnako hoya che. prazna--A ja graMthamAM gAthA chaThThImAM paryApta vikalendriya ane asaMzI paMcendriya ema cAra jIvasthAnakomAM kAyayoga tathA vacanayoga, saMzI-paryApta eka jIvasthAnakamAM sarvayoga ane zeSa nava jIvasthAnakamAM kevaLa kAyayoga batAvela che to pUrvApara virodha kema nahIM Ave ? uttara--chaThThI gAthAmAM labdhi-aparyAptanI vivakSA hovAthI ane temane kriyAno samAptikAla na hovAthI tenI gauNatA mAnI labdhi-aparyApta beindriyAdi cAra bhedamAM vacanayoga ane saMzIaparyAptamAM manoyoganI vivakSA karI nathI. jyAre ahIM labdhiparyAptanI vivakSA hovAthI karaNa-aparyApta avasthAmAM te labdhi-paryApta jIvone karaNa-paryApta jIvonI jema kriyAnA prAraMbhakAla ane samAptikAla eka mAnI aparyApta beindriyAdika cAramAM paNa vacanayoga ane saMzI-aparyAptamAM manoyoga kahyo che. juo. svo TIkA gA 23. ane A gAthAmAM darzAvyA mujaba manoyoganI pradhAnatAvALA jIvone vacanayoga tathA kAyayoga tema ja vacanayoganI pradhAnatAvALAne kAyayoganI gauNatA mAnI chaThThI gAthAmAM jaNAvyA mujaba labdhi-aparyAptanI vivakSA karIe ane tyAM jaNAvyA mujaba yogo ghaTAvIe to mAtra saMzI-paryApta rUpa eka jIvabhedamAM manoyoga, paryApta asaMzI-paMcendriya ane paryApta vikalendriya e cAramAM vacanayoga ane zeSa nava jIvabhedamAM kAyayoga hoya ema samajavuM. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra ca ca pumitthivee savvANi napuMsasaMparAe / kiNhAitigAhAragabhavvAbhavve ya micche ya // 24 // catvAri catvAri puMstrIvede sarvvANi napuMsakasaMparAyeSu / kRSNAditrikAhAraka bhavyAbhavye ca mithyAdRSTau ca // 24 // artha--puruSa ane strIvedamAM cAra cAra; napuMsakaveda kaSAya, kRSNAdi traNa lezyA, AhAraka, bhavya, abhavya ane mithyAtvamAM saghaLAM jIvasthAno ghaTe che. 71 TIkAnu--puruSaveda ane strIvedamAM aparyApta paryApta asaMzIpaMcendriya ane saMzIpaMcendriyarUpa cAra cAra jIvabhedo hoya che. joke asaMjJIparyApta aparyApta e baMne jIvomAM mAtra napuMsaka vedaja kahyo che. bhagavatIjImAM kahyuM che ke, 'he prabho ! asaMjJIpaMcendriya tiryaMco zuM strIvedI che ? puruSavedI che ? ke napuMsakavedI che ? he gautama ! strIvedI nathI, puruSavedI nathI paraMtu avazya napuMsakavedI che. chatAM ahIM puruSaveda ane strIveda je kahyA che, te teomAM mAtra strI ane puruSano AkAra hoya che, te AzrayI kahyA che. bhAvathI to napuMsakaveda eka ja hoya che. mULa TIkAmAM kahyuM che ke, 'joke asaMjJI paryApta aparyApta napuMsakavedI che, chatAM mAtra strIpuruSaliMganA AkAra AzrayIne strIvedI puruSavedI kahyA che.' tathA napuMsakaveda, krodha, mAna, mAyA ane lobharUpa kaSAya, kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, AhAraka, bhavya, abhavya, ca zabdathI asaMyama ane mithyArdaSTi e tera mArgaNAmAM saghaLAM jIvasthAno ghaTe che. kAraNa ke saghaLA jIvomAM A saghaLA bhAvono saMbhava che. 24. teulesAsu dona saMjame ekkamamaNahAre / sannI sammaMmi ya donni sesayAiM asaMnimmi // 25 // tejolezyAdiSu dve saMyame ekamaSTAvanAhAre / saMjJini samyagdRSTau ca dve zeSakANyasaMjJini // 25 // artha--tejo Adi traNa lezyAmAM be, saMyamamAM eka, aNAhAramAM ATha, saMjJI ane samyaktvamAM be ane asaMjJImAM bAkInAM jIvasthAnako hoya che. TIkAnu--tejo padmA ane zuklalezyAmAM aparyApta paryApta saMjJI paMcendriyarUpa be jIvasthAnako hoya che. ahIM aparyAptA karaNathI levAnA che. kAraNa ke labdhi aparyAptAne to kRSNa Adi traNa lezyA ja hoya che. tathA gAthAnA uttarArdhamAM mUkela 'ca' zabda e nahi kahela arthano samuccAyaka hovAthI tejolezyA mArgaNAmAM karaNa aparyApta bAdara ekendriyo paNa grahaNa karavA. kAraNa ke bhavanapati vyaMtara jyotiSka saudharma ane IzAna devalokanA devo bAdara paryApta pRthvI, arpI ane pratyeka vanaspatimAM utpanna thAya che. te saghaLA devone tejolezyA hoya che. devo je lezyAnA pariNAme maraNa pAme che te lezyAnA pariNAme AgalI gatimAM utapanna thAya che, eTale ke bhavAMtaramAM potAnA bhavanI lezyA sAthe laI jAya che. kahyuM che ke, je lezyAe maraNa pAme che te lezyAe ja bhavAMtaramAM utpanna thAya che.' tethI bAdara ekendriya pRthvI, ar ane pratyeka Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 vanaspatinA jIvone aparyAptAvasthAmAM keTaloka kALa tejolezyA hoya che. tathA sAmAyikAdi pAMca cAritramArgaNA ane dezaviratimArgaNAmAM paryAptasaMjJIpaMcendriyarUpa eka ja jIvabheda ghaTe che. tathA aNAhArimArgaNAmAM sAte aparyAptA ane AThamo saMjJIparyApto ema ATha jIvabhedo ghaTe che. sAte aparyAptAne vigrahagatimAM aNAhAripaNuM saMbhave che, ane saMzI paryAptAne kevaLIsamuddhAtAvasthAmAM trIje, cothe ane pAMcame samaye aNAhAripaNuM hoya che. tathA saMzImArgaNA ane kSAyika kSAyopazamika ane aupazamika e traNa samyaktvamArgaNAmAM paryApta aparyApta saMjJIpaMcendriyarUpa be jIvabhedo hoya che. 72 prazna--kSAyika ane kSAyopazamika samyaktva laI bhavAMtaramAM jato hovAthI e be samyaktvamAM to saMjJI aparyApto e jIvabheda ghaTe che. paraMtu aupamika samyaktvamAM saMkSI aparyApta jIvabheda zI rIte ghaTe ! kAraNa ke aparyAptAvasthAmAM taghogya adhyavasAyano abhAva hovAthI koIpaNa navuM samyaktva utpanna thatuM nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke aparyAptAvasthAmAM navuM bhale utpanna na thAya, paraMtu kSAyika kSAyopazamikanI jema parabhavanuM lAveluM aparyAptAvasthAmAM hoya, teno koNa niSedha karI zake che ? A kathana paNa ayogya che, kAraNa ke je mithyArdaSTi mithyAtvaguNaThANe traNa karaNa karI aupazamika samyaktva prApta kare che te jyAM sudhI hoya tyAM sudhI koI jIva kALa karato nathI. zAstramAM kahyuM che ke, 'aupazamikasamyagdaSTi anaMtAnubaMdhino baMdha, teno udaya Ayuno baMdha ane maraNa e cAramAMthI eka vAnuM paNa 'karato nathI. kadAca ema kahevAmAM Ave ke, upazamazreNinuM upazama samyaktva aparyAptAvasthAmAM hoya che, te paNa ayogya che. kAraNa ke upazamazreNi para caDelo je AtmA tyAM paNa maraNa pAmI anuttaravimAnamAM utpanna thAya che, tene devAyunA pahele ja samaye samyaktvamohanIyanAM pudgalono udaya thavAthI kSAyopazamika samyaktva hoya che, aupazamika samyaktva hotuM nathI. zatakanI bRhancUrNimAM kahyuM che ke, 'je upazama samyagdaSTi upazamazreNimAM maraNa pAme che, te devAyunA pahelA ja samaye samyaktvamohanIyanAM dalikone udayAvalikAmAM nAkhIne vede che, tethI upazama samyagdaSTi aparyApto hoto nathI. A pramANe upazamasamyaktvamArgaNAmAM saMzIparyApto eka ja jIvabhede ghaTe, paraMtu aparyApto ghaTI zake nahIM. uttara--uparokta koI doSa ghaTato nathI, kAraNa ke saptatikAnI cUrNimAM guNasthAnakamAM jyAM nAmakarmanA baMdha ane udayasthAnakano vicAra karyo che, tyAM cothA guNasthAnakanAM udayasthAnonA vicAraprasaMge pacIsa ane sattAvIsa prakRtino udaya deva ane nArakI AzrayI kahyo che. temAM nArakIo kSAyika ane vedakasamyaktvI kahyA che, ane devo traNe prakAranA samyaktvI kahyA che. te graMthanA pAThano artha A pramANe--pacIsa ane sattAvIsano udaya devatA ane nArakI AzrayI hoya che. temAM nArakI kSAyika ane vedaka samyaktvI hoya che, ane devo traNe samyaktvI hoya che. temAM pacIsano udaya zarI25ryApti karatAM hoya che, ane sattAvIsano udaya zarI25ryAptie paryAptA ane zeSa paryAptie aparyAptAne hoya che. A pramANe A baMne udayasthAnako aparyAptAvasthAmAM hovAthI A graMthamAM aparyAptAvasthAmAM paNa aupazamika samyaktva grahaNa karyuM che. A rIte zatakacUrNimAM upazamasamyaktva saMzIparyApta eka ja jIvabheda kahyo, ane saptatikAnI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 73 cUrNimAM upazamaNinuM upazamasamyakta laI anuttara vimAnamAM jAya e apekSAe saMjJIparyApta aparyApta be jIvabheda kahyA. A pramANe be mata che. tattva kevaLImahArAja jANe. tathA paryApta aparyApta saMjJI sivAya zeSa saghaLAM jIvasthAno asaMjJImArgaNAmAM hoya che. 25. have sAmAnyapaNe jJAnAdimArgaNAmAM jeTalAM jIvasthAnako ghaTe che, tenuM pratipAdana kare che- dusu nANa-dasaNAI savve annANiNo ya vineyA / sannimmi ayogi avei evamAi muNeyavvaM // 26 // dvayonidarzanAni sarve'pyajJAninazca vijJeyAH / saMjJinyayogyavedyevamAdi mantavyam // 26 // artha-jJAna ane darzana be jIvabhedamAM hoya che. ajJAni saghaLA jIvabhedo jANavA. ayogI avedi Adi bhAvo saMjJImAM ja jANavA. TIkAnu-saMjJIpaMcendriya paryApta ane aparyApta e be jIvabhedomAM sAmAnya rIte jJAnadarzana saMbhave che, bIjA bhedomAM saMbhavatAM nathI. ane sAmAnya rIte saghaLA jIvabhedo ajJAnI saMbhave che, eTale ke caude jIvasthAno ajJAnI hoI zake che. ayogIpaNuM, adipaNuM, Adi zabdathI alezyApaNuM, akaSAyipaNuM anindriyapaNe mAtra saMjJIparyAptAmAM ja temAM paNa manuSyagatimAM ja ghaTe che, anyatra saMbhavatuM nathI. ahIM ayogIpaNuM saMjJIparyAptAmAM kahyuM che, tethI ema zaMkA thAya ke sUkSma bAdara yoga vinAnA ayogIpaNAmAM saMjJIpaNuM kema ghaTe? tenA uttaramAM samajavuM ke dravyamanano saMbaMdha hovAthI saMjJIpaNuM ghaTe che. dravyamananA saMbaMdhathI saMjJIpaNAno vyapadeza thAya che, jema sayogI kevaLImAM vyapadeza thAya che. kahyuM che ke mana karaNa-dravyamana kevaLI mahArAjane che, tethI saMjJI kahevAya che." 26. pUrvanI gAthAnA viSayane ja vizeSataH vicAre che- do maisuyaohiduge ekaM maNanANakevalavibhaMge / cha tigaM va cakkhudaMsaNa caudasa ThANANi sesatige // dve matizrutAvadhidvike ekaM manojJAnakevalavibhane / SaD trikaM vA cakSurdarzane caturdaza sthAnAni zeSatrike // 1. ayogIpaNAmAM dravyamanano saMbaMdha hovAthI saMjJIpaNuM ghaTe che ema upara kahyuM, paraMtu koI paNa jAtanA yoga vinAnA te AtmAne kyAM mana:prAyogyavargaNAnuM grahaNa ke pariNamana karavAnuM che ke dravyamanano saMbaMdha che ema kahI zakAya ? AvI zaMkA karanArAe samajavuM ke najIkanA bhUtakALamAM hoya to teno vartamAnamAM Aropa thaI zake che ayogIpaNAnI najIkanA sayogIpaNAmAM manaHprAyogya vargaNAnuM grahaNa pariNamana hatuM. tethI ayogIpaNAmAM te vakhate bhale mana:prAyogya vargaNAnuM grahaNa na hoya to paNa sazIpaNAno Aropa thaI zake che. paMca01-10 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 artha--mati, zruta ane avadhijJAne be, manaHparyavajJAna, kevaLajJAna ane vibhaMgajJAne eka, cha athavA traNa cakSurdarzane, ane zeSa traNa ajJAne caude jIvasthAno hoya che. 74 TIkAnu--matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, ane avadhidarzanamArgaNAmAM paryApta aparyApta saMjJIpaMcendrirUpa be jIvasthAnaka hoya che. tathA mana:paryavajJAna, kevaLajJAna, kevaLadarzana ane vibhaMgajJAnamArgaNAmAM paryApta saMkSIpaMcendriya rUpa eka ja jIvasthAna hoya che. ahIM vibhaMgajJAnamAM je paryAptasaMzIrUpa eka ja jIvasthAnaka kahyuM, te tiryaMca manuSya, ane asaMzInArakanI apekSAe samajavuM. kAraNa ke saMkSIpaMcendriya tiryaMca ane manuSyone aparyAptAvasthAmAM . vibhaMgajJAna utpanna thatuM nathI, tathA asaMjJI paMcendriya tiryaMcamAMthI jeo ratnaprabhA nArakImAM utpanna thAya che, teono asaMjJInAraka eve nAme vyavahAra thAya che, teone paNa aparyAptAvasthAmAM vibhaMgajJAna utpanna thatuM nathI, paraMtu saghaLI paryAptio saMpUrNa thayA bAda utpanna thAya che. te apekSAe vibhaMgajJAnamAM saMjJIparyAptarUpa eka ja jIvasthAna kahyuM che. sAmAnya rIte vicAratAM vibhaMgajJAna mArgaNAe saMzIparyApta aparyApta e baMne jIvasthAnaka hoya che. kAraNa ke saMzI tiryaMca manuSyamAMthI utpanna thatA nA2ka devone aparyAptAvasthAmAM paNa vibhaMgajJAna utpanna thAya che. tathA cakSurdarzanamArgaNAmAM paryApta aparyApta caturindriya, asaMjJIpaMcendriya, ane saMzIpaMcendriya ema cha jIvasthAnako ghaTe che. aparyAptAvasthAmAM paNa indriyaparyApti pUrNa thayA pachI zeSa paryAptie aparyAptAne keTalAeka cakSurdarzanopayoga mAne che, keTalAka nathI paNa mAnatA. temanA matanI apekSAe paryApta carindriya, asaMjJIpaMcendriya ane saMjJIpaMcendriya ema traNa jIvabhedo cakSurdarzanamArgaNAe hoya che. zeSa mati ajJAna, zrutaajJAna ane acakSurdarzana ema traNa upayoge caude jIvasthAnako ghaTe che. tathA sAsvAdanne sUkSma aparyAptA vinA karaNa aparyApta cha jIvabheda ane sAtamo saMjJIparyApto e sAta jIvabheda hoya che. mizre eka saMzIparyApta ja hoya che. A pramANe mArgaNAsthAnakomAM jIvasthAnako kahyAM. have guNasthAnako ghaTAve che. suranAraesu cattAri paMca tiriesu coisa maNUse / igi vigalesu juyalaM savvANi paNidisu havaMti // 27 // suranArakayozcatvAri paJca tiryakSu caturdaza manuSye / eka vikalendriyeSu yugalaM sarvvANi paJcendriyeSu bhavanti // 27 // artha--devatA ane nArakImAM cAra, tiryaMcamAM pAMca, manuSyamAM cauda, ekendriya ane vikalendriyamAM be, ane paMcendriyamAM saghaLAM guNasthAnako hoya che. TIkAnu--devagati ane narakagati mArgaNAmAM mithyAdRSTithI AraMbhI aviratisamyagdaSTi sudhInAM cAra guNasthAnako hoya che. tIvra apratyAkhyAnAvaraNIkaSAyano udaya hovAthI e be gatimAM virati pariNAma thatA ja nathI. dezivarati sudhInAM pAMca guNasthAnako tiryaMcagatimAM hoya che. garbhajatiryaMcone samyaktva ane dezavirati yogya pariNAma thaI zake che. temAM yugaliyA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAra 75 tiryaMcone cAra ja guNasthAnaka hoya che, ane samyakta traNamAMthI koIpaNa prakAranuM saMbhave che. ane saMkhyAtA varSanA AyuvALA saMzI tiryaMcamAM kSAyika sivAya be samyakta, ane dezavirati sudhInAM pAMca guNasthAnako saMbhave che. manuSyagatimAM cauda guNasthAnaka ghaTe che. temAM mithyAtvathI AraMbhI ayogI sudhInA sarva bhAvono saMbhava che. tathA ekendriya ane vikalendriyamAM mithyASTi ane sAsvAdana e be guNasthAnaka hoya che. temAM sAsvAdanapaNuM paryAptanAmakarmanA udayavALA karaNaaparyAptAone aparyAptAvasthAmAM jANavuM. tathA paMcendriya mArgaNAmAM saghaLAM cauda guNasthAnako saMbhave che, kAraNa ke manuSyagatimAM saghaLA bhAvo ghaTe che. 27. savvesuvi miccho vAuteusuhumatigaM pamottuNa / sAsAyaNo u sammo sanniduge sesa sannimmi // 28 // __ sarveSvapi mithyAdRSTirvAyutejaHsUkSmatrikaM pramucya / ____sAsvAdanastu samyagdRSTiH saMjJidvike zeSANi saMjJini // 28 // artha-mithyAdaSTi guNasthAnaka sarvajIvomAM, sAsvAdana guNasthAnaka vAyu, tela ane sUkSmatrika varjIne zeSa saghaLA jIvomAM, avirati samyagdaSTi guNasthAnaka saMjJItikamAM, ane zeSa guNasthAnako saMjJImAM hoya che. TIkAnu-sAmAnya rIte trasa ane sthAvara saghaLA jIvomAM mithyAdaSTi guNasthAnaka hoya che. tathA agnikAya, vAukAya, ane sUkSmAdi traNa-sUmanAmakarmanA udayavALA, aparyApta nAmakarmanA udayavALA, ane sAdhAraNa nAmakarmanA udayavALA jIvone choDI zeSa labdhiparyAptA che ane karaNa aparyAptA saghaLAM jIvasthAnomAM ane saMjJIparyAptAmAM sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka hoya che. tathA saMjJIparyAptA ane saMjJI aparyAptA jIvomAM avirati samyagdaSTi guNasthAnaka hoya che. zeSa mizradaSTi ane dezavirati Adi agiyAra guNasthAnako paryApta saMzI - paMcendriyamAM ja hoya che. 28. jA bAyaro tA veesu tisu vi taha tisu ya saMparAesu / lobhaMmi jAva suhumo cha llesA jAva sammotti // 29 // yAvabAdarastAvad vedeSu triSvapi tathA triSu ca saMparAyeSu / lobhe yAvatsUkSmaH SaTlezyAsu yAvatsamyagdRSTiriti // 29 // . artha-traNa veda tathA traNa kaSAyamAM bAdara saMparAya sudhInAM guNasthAnako hoya che. 1. ahIM vedamAM je nava guNasthAnako kahyAM te dravyaveda AzrayI kahyAM che ke bhAvavaMda AzrayI ? dravyaveda AzrayI to kahyAM jaNAtAM nathI, kAraNa ke te to uparanA guNasthAnake paNa hoya che. bhAvavaMde kahyAM na hoya to bhAvaveda chatAM cAritra kema hoI zake ? navamAM guNasthAnaka sudhI vedo kahyA te uparathI uparokta zaMkA thaI zake che. tenA uttaramAM samajavAnuM ke ahIM nava guNasthAnako bhAvaveda AzrayI kahyA che. veda e ' dezaghAtI , ane sarvAtikaSAyonA kSayopazamathI prApta thayelA guNane haNatA nathI. paraMtu sarvaghAti kaSAyonA udaya yukta teno udaya cAritrane haNe che. vedanA tIvra maMdAdi asaMkhya bhedo thAya che. temAMnA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 paMcasaMgraha-1 lobhamAM sUkSmasaM5rAya sudhInAM, ane cha lezyAmAM caturthaguNasthAnaka sudhInAM guNasthAnako hoya che. TIkAnu--traNa vedamArgaNAmAM ane krodha, mAna ane mAyA e traNa kaSAyamArgaNAmAM mithyAdRSTithI AraMbhI anivRtti bAdara saMparAya sudhInAM nava guNasthAnako hoya che. tathA lobhamArgaNAmAM mithyAdRSTithI AraMbhI sUkSmasaMparAya sudhInAM daza guNasthAnako hoya che. ane cha lezyA mArgaNAmAM prathama guNasthAnakathI AraMbhI aviratisamyagdaSTi sudhInAM cAra guNasthAnako hoya che. 29. apuvvAisu sukkA natthi ajogimmi tinni sesANaM / mIso ego cauro asaMjayA saMjayA sesA // 30 // apUrvvAdiSu zuklA nAstyayogini tistraH zeSANAm // mizra ekazcatvAro'saMyatAH saMyatAH zeSAH // 30 // artha--apUrvakaraNAdimAM zuklalezyA hoya che, ayogImAM eka paNa lezyA hotI nathI, ane zeSa guNasthAnakomAM traNa lezyA hoya che. tathA mitre eka, ane asaMyate cAra guNasthAnako hoya che. tathA zeSa guNasthAnako saMyatane hoya che. TIkAnu--apUrvakaraNathI AraMbhI sayogI guNasthAnaka sudhInAM saghaLAM guNasthAnakomAM eka zuklalezyA ja hoya che, anya koI lezyA hotI nathI. ayogI kevaLI guNasthAnake koIpaNa lezyA hotI nathI, kAraNa ke tyAM yogano abhAva che. jyAM sudhI yoga che, tyAM sudhI ja lezyA hoya che. bAkInA dezavirati pramatta ane apramatta saMyatane tejo, padma ane zukla e traNa zubhalezyA hoya che. dezaviratAdine A traNa zubha lezyAo dezavirati Adi prApta karatAM hoya che ema samajavuM. anyathA chaye lezyAo hoya che. kahyuM che ke 'samyaktva, dezavirati ane sarvaviratinI prAptikALe traNa zubhalezyA ja hoya che, ane prApta thayA pachI saghaLI lezyAo parAvartana pAme che.' tathA manoyoga, vacanayoga mArgaNAe ayogIkevaLI varjIne zeSa tera guNasthAnako hoya che. tathA mati, zruta, avadhijJAna mArgaNAmAM avirati samyagdaSTithI AraMbhI kSINamoha sudhInAM nava guNasthAnako hoya che. mana:paryavajJAnamArgaNAmAM pramattasaMyatathI AraMbhI kSINamoha sudhInAM sAta guNasthAnako hoya che. kevaLajJAna kevaLadarzanamArgaNAmAM sayogI ane ayogI kevaLI e be guNasthAnaka hoya che. matiajJAna zrutaajJAna ane vibhaMgajJAnamArgaNAmAM keTalAka maMda bhedo uparanA guNasthAnake paNa pratIyamAna thAya che ane te atyaMta maMda hovAthI guNane bAdhaka thatA nathI. jema pittAdi doSo saghaLA jIvone hoya che, paraMtu jo te utkaTa na hoya to bAdhaka thatA nathI, tema upa2 upa2nA guNasthAne atyaMta maMdatAne prApta thayelA te vedo bAdhaka thatA nathI. juo mULa TIkA gA 29. 1. sarvavirati prApta thayA pachI saghaLI lezyAo hoya che, ema upara kahyuM, temAM sarvavirati pramatta guNasthAnaka grahaNa karavuM. apramatte to haMmezAM zubha lezyA ja hoya che. A rIte cha lezyA mArgaNAe cha guNasthAnaka saMbhave che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamakAre pahelA traNa guNasthAnako hoya che. cakSu, acakSu ane avadhidarzanamArgaNAmAM pahelA guNasthAnakathI AraMbhI kSINamoha sudhInAM bAra guNasthAnako hoya che. mizrasamyaktamArgaNAmAM eka mizraguNasthAnaka hoya che. dezavirati cAritramArgaNAmAM dezavirati guNasthAnaka hoya che. aviratimArgaNAmAM pahelA cAra guNasthAnako hoya che. sAmAyika ane chedopasthApanIya cAritramArgaNAmAM pramatta saMyatathI AraMbhI navamA sudhInAM cAra guNasthAnako hoya che. parihAravizuddhi cAritramArgaNAmAM chaThuM ane sAtamuM e be guNasthAnaka hoya che. sUkSmasaMparAya cAritramArgaNAmAM eka sUkSmasaMparAya ja hoya che. ane yathAkhyAta cAritramArgaNAmAM chellAM cAra guNasthAnako hoya che. abhavviesu paDhamaM savvANiyaresu do asannisu / sannisu bAra kevali no sannI no asannIvi // 31 // abhavyeSu prathamaM sarvANItareSu dve asaMjJiSu / saMjJiSu dvAdaza kevalinau na saMjJinau nAsaMjJinAvapi // 31 // artha -abhavyamAM paheluM eka, bhavyamAM saghaLAM, asaMzImAM be, ane saMjJImAM bAra guNasthAnako hoya che. kevaLI bhagavAn saMjJI ke asaMzI kaMI paNa hotA nathI. TIkAnu-abhavya jIvomAM paheluM mithyAdRSTi eka ja guNasthAnaka hoya che. bhavyomAM mithyASTithI AraMbhI ayogIkevaLI sudhInAM saghaLAM guNasthAnako saMbhave che. asaMjJImArgaNAmAM mithyASTi ane sAsvAdana e be guNasthAnaka hoya che. temAM sAsvAdana guNasthAnaka labdhiparyAptA jIvone karaNa aparyAptAvasthAmAM jANavuM. saMjJImAM chellAM be sivAya bAra guNasthAnaka hoya che. sayogIkevaLI ane ayogIkevaLI e be guNasthAnaka tenI aMdara saMbhavatAM nathI. kAraNa ke manovijJAnano abhAva hovAthI sayogI ane ayogIkevaLI saMjJI kahevAtA nathI, tema dravyamanano saMbaMdha che mATe asaMzI paNa kahevAtA nathI. tethI ja gAthAmAM kahyuM che ke kevaLI bhagavAnuM manovijJAnano abhAva hovAthI saMzI kahevAtA nathI tema dravyamanano saMbaMdha hovAthI asaMjJI paNa re kahevAtA nathI. saptatikAcUrNimAM kahyuM che ke "manakaraNa-dravyamana kevaLI mahArAjane che tethI saMzI kahevAya che, manovijJAna AzrayI teo saMjJI nathI." - 1. ahIM avadhidarzanamAM 1thI 12 guNasthAnaka kahyAM che te svamate nahi paNa bhagavatIjI sUtra AdinA abhiprAye samajavuM. kAraNa ke prathama gAthA 19nI TIkAmAM guNasthAnakamAM upayoga darzAvatAM pahelA bIjA guNaThANe avadhidarzana kahyuM nathI. juo gAthA 19nuM vivecana. 2. manovargaNAnAM pugalone grahaNa karI te dvArA vicAra karatA AtmAo saMjJI kahevAya che. terame caudame guNasthAnake kevaLajJAna hovAthI manovargaNA dvArA vicAra karavApaNuM nathI. paraMtu kevaLa jJAna dvArA padArtho jANIne anya kSetramAM rahelA mana:paryavajJAnI ke anuttara vimAnanA devone uttara ApavA manovargaNA grahaNa kare che. eTale kevaLI mahArAjane mAtra vargaNAnuM grahaNa che, te dvArA manana karavApaNuM nathI. eTale ke dravya mana che, paNa bhAvamana nathI. bhAvamana nahi hovAthI saMjJI na kahevAya, dravyamAna hovAthI saMjJI paNa kahevAya. ane bAramA guNasthAnaka sudhI vargaNAnuM grahaNa tema te dvArA manane pariNAma paNa thAya che, tethI teo saMjJI kahevAya che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 : apamattuvasantaajogi jAva savvevi avirayAIyA / veyagauvasamakhAiyadiTThI kamaso muNeyavvA // 32 // apramattopazAntAyoginaH yAvatsarve'pyaviratAdyAH / vedakopazamakSAyikasamyagdRSTayaH kramazaH mantavyAH // 32 // artha--aviratithI AraMbhI apramatta upazAMtamoha ane ayogIkevaLI sudhInAM guNasthAnako anukrame vedaka, upazama ane kSAyikasamyagdaSTi mArgaNAmAM jANavAM. TIkAnu-ahIM padano saMbaMdha anukrame karavo. te A pramANe-avirati samyagdaSTithI AraMbhI apramatta sudhInAM cAra guNasthAnako vedakasamyaktamArgaNAmAM hoya che, avirati samyagdaSTithI AraMbhI upazAMtamoha sudhInAM ATha guNasthAnako upazamasamyaktamArgaNAmAM hoya che. ane aviratisamyagdaSTithI AraMbhI ayogIkevaLI sudhInAM agiyAra guNasthAnako kSAyika samyaktamArgaNAmAM hoya che. mithyASTi sAsvAna ane mizra samyakta mArgaNAmAM potapotAnA nAmavALuM eka eka guNasthAnaka gAthAmAM nathI kahyuM chatAM jANI levuM. 32. AhAragesu terasa paMca aNAhAragesu vi bhavaMti / bhaNiyA joguvayogANa maggaNA baMdhage bhaNimo // 33 // AhArakeSu trayodaza paJcAnAhArakeSvapi bhavanti // bhaNitA yogopayogAnAM mArgaNA bandhakAn bhaNAmaH // 33 // artha-AhArakamAM tera ane aNAhArakamAM pAMca guNasthAnaka hoya che. A pramANe yogopayogamArgaNA kahI. have baMdhakanuM varNana karIza. TIkAnu-prathama guNasthAnakathI AraMbhI sayogI kevaLI sudhInAM tera guNasthAnako AhArakamArgaNAmAM hoya che. anAhArakamArgaNAmAM pahelAM be guNasthAnaka, avirati samyagdaSTi guNasthAnaka, ane chellAM be sayogI kevaLI ane ayogI kevaLI ema pAMca guNasthAnaka hoya che. temAM pahelA, bIjA ane cothA guNasthAnake vigrahagatimAM aNAhAripaNuM che. terame samudyAtAvasthAmAM trIje, cothe ane pAMcame samaye aNahAripaNuM che. ane caudamA guNasthAnakavALA AtmAo zarIrano abhAva hovAthI aNAhArI ja hoya che. A pramANe yogopayogamArgaNA nAmanuM paheluM dvAra pUrNa thayuM. have baMdhaka nAmanA bIjA dvAranuM pratipAdana karIzuM. 33. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arhadbhyo namonamaH paMcasaMgraha-prathamadvAra-sArasaMgraha A saMpUrNa graMthamAM zataka, satkarma, kaSAyaprAbhRta, karmaprakRti ane saptatikA-A pAMca graMthono saMgraha hovAthI athavA AnA prathama bhAgamAM yoga-upayoga mArgaNA, baMdhaka, baMddhavya, baMdhahetu ane baMdhavidhi e pAMca dvArono saMgraha hovAthI A graMthanuM nAma paMcasaMgraha che. prathama dvAramAM prathama cauda jIvasthAnakomAM gAthA 6thI 8mAM yogo ane upayogo, pachI bAsaTha mArgaNAomAM gA. 9thI 15mAM yogo temaja upayogo, tyArabAda cauda guNasthAnakomAM gA. 16thI 20mAM yogo tathA upayogono vicAra karI bAsaTha mArgaNAone gA. 21thI 33 mAM cauda jIvasthAnaka tathA guNasthAnakono vicAra karavAmAM Avyo che. yogo yoga=mana-vacana-kAyAnA TekA dvArA AtmapradezomAM thatuM je phuraNa arthAt AtmapradezonI sakampa avasthA, eTale ke je Atmazakti dvArA jIva doDavuM, vaLagavuM, vicAravuM, bolavuM vagere kriyAomAM joDAya te yoga kahevAya che. te zakti, utsAha, ceSTA, parAkrama, sAmarthya vagere nAmothI paNa oLakhAvAya che. A yoga eka hovA chatAM kAraNamAM kAryano upacAra karI kAraNanA bhedathI te yoganA mana-vacana tathA kAyA rUpa traNa bhedo che. 1. mana dvArA AtmapradezomAM thatuM phuraNa te manoyoga, tenA (1) satya (2) asatya (3) satyAsatya ane (4) asatyAmRSA ema cAra prakAra che. (1) jenA vaDe munio athavA padArthonuM hita thAya evI vicAraNA te satyamanoyoga. jema ke, jIva nityAnitya svarUpa che. (2) jenA vaDe munio ke padArthonA ahitanI vicAraNA thAya te asatya manoyoga, jema ke, jIva ekAMte nitya ja che athavA anitya ja che. (3) jenA vaDe kaMIka aMze satya ane kaMIka aMze asatya padArthanI vicAraNA thAya te satyAsatya manoyoga. jema ke, aneka prakAranAM vRkSo hovA chatAM AMbAnA vRkSo vadhAre pramANamAM hovAthI A Amravana che. (4) jenA vaDe padArthanA satya ke asatya evA koI vAstavika svarUpanI vicAraNA ja na thAya, kevaLa lokonA parasparanA vyavahAra mATe je vicAraNA karavAmAM Ave te asatyAmRSA manoyoga. jema ke, huM savAramAM vahelo UThIza ane pahelAM A kArya karIza. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 paMcasaMgraha-1 * satyAsatya ane asatyAmRSA A be bhedo vyavahAranayathI che. nizcayanayathI to , satyAsatyano asatyamAM ane asatyamRSAno satya ke asatyamAM aMtarbhAva thAya che. A ja rIte vacanayoganA A be bhedo mATe paNa A ja pramANe samajavuM. 2. vacana dvArA AtmapradezomAM thatuM je phuraNa te vacanayoga. tenA paNa satya, asatya, satyAsatya ane asatyAmRSA--A cAra prakAra che. A cAre bhedonuM svarUpa manoyoganA bhedonI jema ja samajavAnuM che. mAtra manoyogamAM ciMtana athavA vicAraNA che tyAre vacanayogamAM kahevuM ema samajavuM. 3. zarIra dvArA AtmapradezomAM thatuM je skUraNa te kAyayoga. tenA 1. audArika, 2. audArikamizra, 3. vaikriya, 4. vaikriyamizra, 5. AhAraka, 6. AhAraka mizra ane 7. kArpaNa ema sAta prakAra che. audArika zarIra dvArA AtmapradezomAM je halana-calana thAya te audArika kAyayoga, ema kAyayoganA sAte bhedomAM samajavuM. tyAM svayogya sarvaparyAptie paryApta ane anya AcAryonA mate zarIra paryAptie paryApta manuSya-tiryaMcone sAmAnyathI jIvanaparyata audArika ane utpattinA bIjA samayathI svayogya sarva paryAptio pUrNa thAya tyAM sudhI ane anya mate zarIraparyApti pUrNa thAya tyAM sudhI manuSya-tiryaMcone ane kevaLI samudyAtamAM bIje, chaTTa tathA sAtamA samaye temaja siddhAMtanA mate labdhisaMpannajIvone vaikriya tathA AhArakanA prAraMbhakALe audArika mizra hoya che. | sarvaparyAptie paryApta ane anya mate zarIra paryAptie paryApta deva-nArakone jIvana paryata ane labdhisaMpanna manuSya-tiryaMcone vaikriyazarIranI saMpUrNa racanA thayA bAda teno tyAga na kare tyAM sudhI vaikriya hoya che ane utpattinA bIjA samayathI sarvaparyApti athavA zarIraparyApti pUrNa thAya tyAM sudhI deva-nArakone temaja labdhi-saMpanna manuSya-tiryaMcone vaikriyazarIranA prAraMbha tathA tyAgakALe ane siddhAMtanA mate mAtra tyAgakALe vaikriyamizra hoya che.' cauda pUrvadhara AhArakAdi labdhidhara munio tIrthaMkaradevanI Rddhi AdinA darzananimitte je zarIra banAve che tenI saMpUrNa racanA thayA bAda teno tyAga na kare tyAM sudhI AhAraka ane e ja zarIranA prAraMbha tathA tyAgakALe temaja siddhAMtanA mate mAtra tyAgakALe AhArakamizra hoya che. dareka jIvone vigrahagatimAM, utpattinA prathama samaye ane kevaLI-bhagavaMtone kevaLI samuddhAtamAM trIjA-cothA tathA pAMcamA samaye kArmaNa hoya che. anya kALe paNa kAryaNazarIra hoya che, paraMtu tenI apradhAnatA hovAthI vivakSA karavAmAM AvI nathI. A zarIra hoya to ja bIjAM zarIro utpanna thAya che. mATe ja A zarIra sarva zarIronuM ane bhavanuM paNa mULa kAraNa che. eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM paNa A zarIra hoya che, paraMtu te atisUkSma hovAthI carmacakSuthI joI zakAtuM nathI, anyatra taijasa zarIra paNa Ave che paraMtu te anAdikALathI kArmaNazarIranI sAthe ja hoya Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra-sArasaMgraha che. mATe tenI judI vivakSA karavAmAM AvI nathI. upara jaNAvela mukhya traNe yogomAMthI je jIvone jeTalA yogo hoya yogomAMthI aMtarmuhUrto avazya parAvartana thAya che ane kevaLa kAyayogavALA jIvone jIvanaparyaMta kevaLa kAyayoga hoya che. 81 upayogo je zakti vaDe jIva padArtha jANavAmAM pravRtti kare te upayoga. tenA (1) sAkAra ane (2) nirAkAra ema be mukhya bheda che. (1) je zakti vaDe jIva sAmAnya ane vizeSa svarUpavALA padArthane vizeSa svarUpe jANe eTale ke AkAra-jAti Adi viziSTa svarUpe jANe te sAkAropayoga. tene jJAnopayoga athavA vizeSopayoga paNa kahevAmAM Ave che, tenA (1) mati (2) zruta (3) avadhi (4) mana:paryava ane (5) kevaLajJAna temaja (6) mati-ajJAna (7) zruta ajJAna ane (8) vibhaMgajJAna ema ATha prakAra che. (1) manana karavuM te mati athavA je zakti vaDe yogyadezamAM rahela padArthane pAMca indriyo ane mana dvArA vizeSa svarUpe jANe te matijJAna. tenuM Abhinibodhika evuM bIjuM paNa nAma che. (2) jenA vaDe saMbhaLAya athavA je saMbhaLAya te zruta jJAna, athavA jenA vaDe zrutAnusArI zabda uparathI arthano athavA artha uparathI zabdono bodha thAya te zrutajJAna. (3) jenA vaDe indriya nirapekSapaNe nIce nIce vistAravALI vastu jaNAya athavA jenA vaDe rUpI padArthane jANavA rUpa maryAdAvALuM jJAna thAya te avadhijJAna. (4) jenA vaDe aDhIdvIpamAM rahela saMjJI-paMcendriyajIvonA manane sarva bAjuthI jANe athavA manapaNe pariNAma pAmela manovargaNAne jANI anumAna dvArA vicArela padArthane jANe te mana:paryava, mana:paryaya ke mana:paryAya jJAna kahevAya che (5) jenA vaDe samaye samaye lokaalokavarti sarva padArthano vizeSa prakAre bodha thAya te kevaLajJAna. tenA eka, asAdhAraNa, nidhiAta, anaMta, zuddha, sakala vagere paNa nAmo che. (6-7-8) mithyAtvathI kaluSita evAM je prathamanAM traNa jJAno te ja anukrame matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna kahevAya che. ahIM ajJAnano jJAnano abhAva evo artha nathI, paraMtu viparIta jJAna te ajJAna evo artha che. (2) jenA vaDe sAmAnya vizeSa svarUpavALA padArthane sAmAnya svarUpe jANe eTale AkAra jAti Adi vizeSa svarUpe na jANe te nirAkAropayoga. tene darzanopayoga athavA sAmAnyopayoga paNa kahevAya che. tenA (1) cakSurdarzana, (2) acakSurdarzana, (3) avadhidarzana ane (4) kevaLadarzana ema cAra prakAra che. (1) cakSu vaDe padArthano sAmAnya bodha te caturdarzana. (2) cakSu sivAyanI cAra iMdriyo ane mana dvArA padArthano sAmAnya bodha te acakSurdarzana. paMca 1-11 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 (3) rUpI padArthonI maryAdAvALo Atma-sAkSAtmaNe padArthano sAmAnya bodha te avadhidarzana. (4) samaye samaye loka-alokamAM rahela sarvapadArthano sAmAnya bodha te kevaLadarzana. chadmasthajIvone prathama nirAkAropayoga ane pachI sAkAropayoga ema aMtarmuhUrte aMtarmuhUrte upayoga badalAya che, jyAre kevaLI bhagavaMtone prathama sAkAropayoga ane pachI . nirAkAropayoga ema samaye samaye badalAya che. cauda jIvasthAnako - (1) sUkSma ekendriya, (2) bAdara ekendriya, (3) beindriya, (4) teIndriya (5) carindriya (6) asaMjJI paMcendriya ane (7) saMjJIpaMcendriya e sAte paryApta ane sAte aparyApta ema kula cauda avasthAnaka eTale ke saMsArI jIvonA prasiddha bhedo che. (1) asaMkhya zarIro ekaThA thavA chatAM carmacakSuthI je joI na zakAya tema je zastrAdithI chedAya-bhedAya nahi tevA sUkSma nAmakarmanA udayavALA je jIvo te sUkSma ekendriya, te cauda rAjalokamAM ThAMsI ThAMsIne bharelA che. (2) eka athavA asaMkhya zarIro bhegAM thAya tyAre je carmacakSuthI dekhI zakAya, zastrAdithI chedI-bhedI zakAya tevA bAdara nAmakarmanA udayavALA pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati te bAdara ekendriya, te lokanA amuka amuka niyata sthAnomAM rahelAM che. (3) sparzana ane sana e be indriyavALA zaMkha, koDa, gaMDoLA vagere je jIvo te beindriya. (4) sparzana, rasana ane dhrANarUpa traNa indriyavALA kAnakhajUrA, mAMkaDa vagere je jIvo te te indriya. (5) upara jaNAvela traNa uparAMta cakSuindriya jene hoya te mAkhI vIMchI vagere jIvo te caurindriya. pAMce IndriyavALA jIvo te paMcendriya. (6) dIrghakAlikI saMjJA vinAnA je paMcendriya te asaMjJIpaMcendriya. (7) dIrghakAlikI saMjJA jene hoya te saMjJIpaMcendriya. pudgalanA samUhathI utpanna thayela, saMsArI jIvane zarIra dhAraNa karI jIvavAnI je zakti te paryApti. te AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mananA bhedathI cha prakAre che. ekendriyone prathamanI cAra, vikalendriya ane asaMjJI paMcendriyane pAMca ane saMjJIpaMcendriya jIvone chaye paryAptio hoya che. svayogya sarva paryAptio pUrNa karIne ja je jIvo mRtyu pAme te paryApta, ane svayogya sarva paryAptio pUrNa karyA vinA ja je mRtyu pAme te aparyApta. vaLI te darekanA labdhi ane karaNa ema be be prakAra che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra-sArasaMgraha .(1) svayogya paryAptio pUrNa karI hoya ke na karI hoya paraMtu je avazya karIne ja mRtyu pAme te labdhi paryApta. (2) je jIvo svayogya paryAptio pUrNa karyA vinA ja mRtyu pAme te labdhiaparyApta. (3) jeNe svayogya sarva paryAptio pUrNa karI hoya te karaNa paryApta. (4) jeNe svayogya paryAptio pUrNa na karI hoya paraMtu avazya pUrNa karaze te karaNa aparyApta. A artha TIkAmAM batAvelo che. paraMtu keTaleka sthaLe svayogya paryAptio pUrNa na karI hoya te karaNa aparyApta-Avo paNa artha che. mArgaNAo * amuka prakAre zodhavuM athavA vicAravuM te mArgaNA. tenA mULa bheda cauda ane uttarabheda bAsaTha che. . ' (1) narakatva vagere paryAyanI prApti te gati-e naraka-tiryaMca-manuSya ane devanA bhede cAra prakAre che. (2) AtmAne oLakhavAnI nizAnI te indriya ane tenA upalakSaNathI ekendriya, beijiya, teindriya, caurindriya tathA paMcendriya e pAMca prakAre indriya mArgaNA che. . (3) caya-apacayapaNAne pAme te kAya. pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati temaja trisa ema cha prakAre che. " (4) mULabhedanI apekSAe mana-vacana ane kAya ema traNa prakAre yoga che. - 5) puruSAdi pratyeno je abhilASa te veda strI-puruSa ane napuMsakanA bhedathI traNa prakAre che. (6) jenAthI saMsAra vRddhi pAme te kaSAya. krodha, mAna, mAyA tathA lobhanA bhedathI cAra prakAre che. - . (7) pUrva jaNAvela ATha bhede jJAnamArgaNA che. (8) jemAM samyagu eTale zraddhA tathA jJAnapUrvaka sarvathA pApavyApAranA tyAga hoya te saMyama, tenA sAmAyika, chedopasthApanIya parihAravizuddhi, sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta ema mukhyatve pAMca bheda che, paraMtu mANAnI daSTie dezavirati tathA avirati sahita sAta bheda che. (1) samatA athavA jJAna-darzana-cAritra rUpa guNo jemAM hoya te sAmAyika cAritra. itvarika ane yAvatruthika ema be prakAre che. (1) pahelA chellA tIrthakaranA tIrthamAM prathama je laghudIkSA apAya che tyAMthI vaDI dIkSA sudhI Ivarika sAmAyika cAritra ane (2) bharataairavatakSetramAM madhyanA bAvIsa tIrthakaronA tIrthamAM tathA mahAvidehakSetramAM prathamathI ja mahAvrasenuM AropaNa karAvavAmAM AvatuM hovAthI dIkSAnA samayathI jIvanaparyatanuM je cAritra te yAvatruthika. (2) jemAM pUrvanA cAritra paryAyano cheda karI mahAvratonuM AropaNa karavAmAM Ave te Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 paMcasaMgraha-1 chedopasthApanIya (1) sAticAra tathA (2) niraticAra ema be prakAre che. (1) mahAvratAdikano ghAta thavAthI pUrvaparyAyano cheda karI pharIthI mahAvratonuM AropaNa karavAmAM Ave te sAticAra ane (2) vaDI dIkSA vakhate pUrvanA paryAyano je cheda karavAmAM Ave temaja bharata-airAvata kSetramAM prathama tIrthakaranA sAdhu bhagavaMto bIjA tIrthakaranA tIrthamAM praveza kare te samaye pAMcamAMthI cAra mahAvrato svIkAre tyAre ane trevIsamA tIrthaMkaranA tIrthamAMthI covIsamA tIrthaMkaranA tIrthamAM praveza karatAM cAramAMthI pAMca mahAvratono svIkAra kare tyAre niraticAra chedopasthApanIya cAritra hoya che. A cAritra mahAvideha kSetramAM sarvathA hotuM nathI. (3) jemAM viziSTa prakAranA tapa vaDe cAritranI zuddhi karavAmAM Ave te parihAravizuddhi, A cAritrano svIkAra karanAra nava navano samUha hoya che. te navamAMthI cAra cAritranuM pAlana karanArA, cAra veyAvacca karanArA ane eka vAcanAcArya thAya che. ema yathAsaMbhava cha-cha mAsa vArA pharatI karI aDhAra mAsa pUrNa kare che. A cAritrano svIkAra karanAra prathama saMghayaNI ane utkRSTathI kaMIka nyUna daza pUrvanA ane jaghanyathI navamA pUrvanI trIjI AcAravastu sudhInA abhyAsI hoya che. A cAritra zrI tIrthaMkaradeva pAse agara jeNe pUrve A cAritranuM pAlana karyuM hoya temanI pAse ja grahaNa karI zakAya che. kALa pUrNa thaye chate pharIthI A ja cAritrano agara jinakalpano svIkAra kare athavA gacchamAM jAya. (4) jemAM kiTirUpe karAyela mAtra lobha kaSAyano udaya hoya te sUkSmasaMparAya cAritra, te (1) vizudhyamAna ane (2) saMkSizyamAna ema be prakAre che. (1) kSapaka athavA upazama zreNie caDatAM dazamA guNasthAnake vizudhyamAna ane (2) upazamazreNithI paDatAM dazamA guNasthAnake saMkSizyamAna hoya che. (5) sarva jIvalokamAM prasiddha, kaSAya rahita, atyaMta niraticAra je cAritra te yathAkhyAta athavA athAkhyAta cAritra che. te agiyAramAMthI caudamA-ema cAra guNasthAnake hoya che. tenA (1) chAbasthika ane (2) kaivalika ema be prakAra che. vaLI chAbasthika yathAkhyAtanA upazAMta ane kSAyika ema be prakAra che ane te anukrame agiyArame tathA bArame guNasthAnake hoya che, temaja kaivalika yathAkhyAta paNa (1) sayogI ane (2) ayogInA bhedathI be prakAre che te anukrame terame tathA caudame guNasthAnake hoya che. (6) jemAM alpAze pApavyApArano paccakhANapUrvaka tyAga hoya te dezavirati. (7) jemAM alpa paNa pApavyApArano tyAga na hoya te avirati. dezaviratimAM alpAMze cAritra hovAthI ane aviratimAM alpa paNa cAritra na hovAthI mukhyatve cAritranA pAMca ja prakAra che. paraMtu koIpaNa eka mUla mArgaNAmAM sarva saMsArI jIvono samAveza karavAno hovAthI te baMnenI paNa gaNanA karI cAritranA sAta prakAra gaNAvavAmAM AvyA che. e ja pramANe bhavya mArgaNAmAM abhavyanuM, ane samyakta mArgaNAmAM mithyAtvAdikanuM grahaNa karyuM che ema samajI levuM. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamatAra-sArasaMgraha 85 (9) pUrve jaNAvela cArabhede darzana mArgaNA che. (10) jenA vaDe AtmA karma sAthe lepAya te lezyA kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma ane zukla ema cha bhede che. prathamanI traNa lezyA azubha ane aMtima traNa lezyA zubha che. vaLI dravyalezyA ane bhAvalezyA ema paNa lezyAnA be prakAro che. yogAntargata kRSNavarNAdi varNa catuSkavALAM je pudgalo te dravyalezyA ane tenAthI thato zubhAzubha AtmapariNAma te bhAvalezyA. deva ane nArakone bhavaparyaMta dravyalezyA avasthita eka ja hoya che. mAtra bhAvalezyAonuM parAvartana thAya che. tyAre zeSajIvomAM pratyeka aMtarmuhUrve dravya ane bhAva baMne prakAre lezyAnuM parAvartana thAya che. (11) anAdi pAriNAmika bhAva vaDe mokSagamana yogya AtmA te bhavya. tenAthI viparIta te abhavya. (12) prazaMsanIya athavA mokSa mATe avirodhI evo je jIvano pariNAma te samyaktva. te (1) kSAyika (2) kSAyopamika (3) aupazamika (4) mizra (5) sAsvAdana ane (6) mithyAtva ema cha prakAre che. samyaktva nimitta vinA utpanna thatuM nathI, paraMtu nimitta prApta karI utpanna thAya che. temAM paNa jIvanA tathA bhavyatvanI paripakvatA e mukhya kAraNa che ane arihaMta paramAtmAnA biMbanAM darzanAdika tathA vyAkhyAnazravaNAdi dharmAnuSThAno sahakArI kAraNo bane che. tathAbhavyatvanI paripakvatA sAdhya vyAdhi samAna che, jema keTalAka jIvane sAdhya vyAdhi bAhya upacAranI apekSA vinA ja zAMta thAya che, ane keTalAka jIvone bAhya auSadhAdinA upacArathI ja zAMta thAya che, ema keTalAka jIvone bAhya nimitto vinA ja tathAbhavyatvanI paripakvatA thavAthI samyaktvAdika utpanna thAya che jyAre keTalAkane bAhya nimittothI ja tathAbhavyatvanI paripakvatA thAya che ane samyaktvAdika pragaTa thAya che. (1) cAra anaMtAnubaMdhi ane traNa darzana mohanIyane darzanasaptaka kahevAmAM Ave che. e sAteno saMpUrNa kSaya thavAthI utpanna thayela samyaktva te kSAyika. (2) uparokta sAtamAMthI samyaktva mohanIyanA udayathI ane zeSa chanA upazamathI utpanna thayela samyaktva te kSAyopazamika. (3) pUrvokta sAtene saMpUrNapaNe dabAvavAthI pragaTa thayela je samyaktva te aupamika. (4-5-6) zeSa traNe sugama che. (13) jene dIrghakAlikI saMjJA hoya te saMzI. tenAthI viparIta te asaMzI. (14) oja, loma ane kavala ema traNamAMthI koIpaNa prakArano AhAra jIva jyAre kare tyAre AhArI. tenAthI viparIta te aNAhArI. vigrahagatimAM temaja kevaLI samughAtamAM trIjA, cothA-pAMcamA samaye ane caudamA guNasthAnake jIvo aNAhArI hoya che ane zeSa saghaLA saMsArI jIvo haMmezAM AhArI hoya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 paMcasaMgraha-1 cauda jIvasthAnaka jJAna-darzana-cAritra vagere je AtmAnA svAbhAvika guNa che, teone ochA ke vadhu pramANamAM rahevAnuM je sthAna te guNasthAna. sUkSmatAnI dRSTie dareka AtmAomAM jJAnAdika guNonuM bhinna svarUpa hovAthI vAstavika rIte anaMta athavA asaMkhyAta guNasthAnako kahI zakAya. paraMtu sthUla dRSTie zAstrakAroe cauda guNasthAnako batAvela che. (1) mithyArdaSTi guNasthAnaka--sarvajJa paramAtmAe kahela jIvAdika tattvomAM mithyA viparIta, dRSTi = mAnyatA jeone hoya te mithyArdaSTi, tevA jIvonA jJAnAdi guNone rahevAnuM sthAna te mithyArdaSTi guNasthAnaka. = jo ke ahIM sarvajJa paramAtmAe kahela jIva-ajIvAdi padArthomAM viparIta mAnyatA che chatAM A manuSya che, pazu che, ema yAvat nigodAvasthAmAM paNa avyakta sparzaviSayaka yathArtha jJAna hoya che tethI mithyArdaSTine paNa guNasthAnaka kahevAya che. zaMkA--sarvajJa paramAtmAe kahela jIvAdika tattvomAM viparIta dRSTi hovAthI mithyArdaSTi kaho cho to laukika dRSTie aviparIta mAnyatA hovAthI samyagdaSTi zA mATe nahi ? samAdhAna--sarvajJakathita saMpUrNa dvAdazAMgIne mAnavA chatAM tenA eka paNa padArthane na mAnanArane sarvajJanAM vacano pratye vizvAsano abhAva hovAthI mithyArdaSTi kahevAmAM Ave che, to sarvajJa prabhunAM vacano upara leza mAtra paNa zraddhA na hoya teone to samyagdaSTi na ja kahevAya, mithyAdaSTi ja kahevAya. te mithyAtva abhigrahAdika pAMca prakAre che. (2) sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka--jema kSIrAdikanuM bhojana karyA pachI tenA pratye aruci thavAthI tenuM vamana karatA jIvane kSIrAdikano svAda Ave che, tema upazama samyaktvamAM vartatA jIvane anaMtAnubaMdhino udaya thavAthI samyaktva pratye aruci thavAthI samyaktvarUpI guNathI paDatAM te guNano je AsvAda Ave te AsvAdana, ane tevA AsvAdayukta jIvanuM je guNasthAnaka je te sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka athavA samyaktvanA lAbhano sAdana-nAza karela jIvanuM je guNasthAnaka te sAsAdana samyagdaSTi guNasthAnaka ema paNa kahevAya che. A guNasthAnaka upazama samyaktvathI ja paDatAM Ave che. upazama samyaktvanuM svarUpa anAdi saMsAramAM mithyAtvAdikanA nimittathI anaMta kALathI zArIrika, mAnasika Adi duHkhone anubhavato koI jIva bhavaparipAkanA vazathI ghUNAkSara nyAye athavA giri-nadI-yolagoLa nyAye yathApravRttikaraNa kare che. upayoga vinA jema tema pravartela AtmAno je vizuddha pariNAma te yathA-pravRttikaraNa, te Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra-sArasaMgraha 87 vaDe Ayu sivAya sAte karmanI sattAmAM rahela sthiti ghaTADIne aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa kare che. A karaNa bhavyo tathA abhavyo paNa anaMtIvAra kare che. ahIM jeno mokSa najIkamAM che evo bhavya AtmA anAdikALathI puSTa karAyela pUrve kyAreya na bhedAyelI rAga-dveSanI gAMThane je apUrva evA vizuddha adhyavasAyo vaDe bhede arthAt rAga-dveSane alpa rasavALA kare te athavA pUrve koIvAra nahi karela sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi ane apUrva sthitibaMdha e cAra padArtho kare te apUrvakaraNa. tyArabAda AtmA anivRttikaraNa kare che. jyAM eka sAthe praveza karela AtmAone paraspara adhyavasAyomAM aMzamAtra pheraphAra na hoya te anivRttikaraNa. ahIM paNa sthitighAtAdi pUrvavat pravarte che. A anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka saMkhyAtamo bhAga pramANa kALa bAkI rahe tyAre sattAmAM rahela mithyAtvanI sthitimAMthI nIce aMtarmuhUrta pramANa eTale ke anivRttinA bAkI rahela saMkhyAtamA bhAga pramANa sthitine rAkhI tenI pachI aMtarmuhUrta pramANa sthitimAMthI mithyAtvanA dalika khAlI karavA rUpa aMtarakaraNanI kriyA zarU kare che. A kriyA vaDe mithyAtvanI sthitinA be bhAga thaI vacce aMtarmuhUrta pramANa khAlI jagyA rUpa aMtara thAya che. tene aMtarakaraNa kahevAya che. A anivRttikaraNa pUrNa thAya tyAM sudhImAM mithyAtvanI prathama sthitine anubhavavA dvArA saMpUrNa kSaya kare che eTale tyAM sudhI AtmA mithyAdRSTi hoya che ane tyArapachInA taratanA ja samaye AtmA aMtakaraNa rUpa khAlI jagyAmAM praveza kare che. jema ukhara bhUmi prApta karI dAvAnala olavAI jAya che, tema aMtarakaraNa rUpI ukhara bhUmi prApta karI AtmAno anAdikAlIna mithyAtva rUpI dAvAnala paNa mithyAtvanA dalikano abhAva hovAthI bujhAI jAya che. tethI aMtarakaraNanA prathama samaye ja jIva mokSarUpI vRkSanA bIja samAna pUrve koIvAra nahi prApta karela paramAnaMda svarUpa upazama samyaktvane prApta kare che. aMtarakaraNanA prathama samaye ja sattAmAM rahela mithyAtvanAM dalikonA upazama samyaktva rUpa Atmavizuddhi dvArA zuddha-ardhazuddha ane azuddha ema traNa vibhAga kare che. A aMtarakaraNano kALa jadhanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikA bAkI rahe tyAre koI jIvane anaMtAnubaMdhino udaya thAya tethI sAsvAdana guNasthAnaka prApta kare che. vaLI upazama zreNithI paDatAM paNa koI jIva sAsvAdane Ave che ane A guNaThANethI paDI mithyAtve ja jAya che. aMtarakaraNamAM rahela koI jIva dezavirati athavA sarvavirati bhAva paNa pAme che ane aMtarakaraNanA aMte jo zuddhapuMjano udaya thAya to kSayopazama samyaktvI, ardhazuddha puMjano udaya thAya to mizrardaSTi tathA azuddha puMjano udaya thAya to mithyArdaSTi thAya che. (3) sagmithyArdaSTi guNasthAnaka--ahIM rahela AtmAne jainadharma upara rAga ke dveSa hoto nathI tethI sagmithyArdaSTi guNasthAna kahevAya che. A guNasthAnaka cothAthI paDatAM ane pahelAthI caDatAM paNa Ave che. ahIM pUrve aMtarakaraNamAM karela ardhavizuddha puMja rUpa mizra mohanIyanAM pudgalono udaya hoya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 (4) avirati samyagdaSTi guNasthAnaka--sarvajJa paramAtmAe kahela jIvAdika navatattvomAM heya-upAdeyapaNA vaDe karIne saMpUrNa zraddhA hovA chatAM apratyAkhyAnIya kaSAyanA udayathI pApa-vyApAranA tyAgarUpa aMzamAtra paNa virati svIkArI zake nahi te avirati samyagdaSTi. evA jIvonuM je guNasthAnaka te avirati samyagdaSTi guNasthAnaka. ahIMthI sAtamA guNasthAnaka sudhI kSAyika, aupazamika ane kSAyopazamika e traNamAMthI koIpaNa prakAranuM samyaktva hoya che. 88 (5) dezavirati guNasthAnaka--jyAM zUlaprANAtipAta viramaNa Adi eka vratathI AraMbhI yAvat saMvAsAnumati sivAya pApa-vyApArano tyAga hoya te dezavirati guNasthAnaka. ahIM taratamabhAve asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAya sthAno hoya che. temaja caturtha guNasthAnaka karatAM ahIM guNano prakarSa ane doSano apakarSa tathA chaThThA guNasthAnakanI apekSAe guNano apakarSa ane doSano prakarSa hoya che, ema anya guNasthAnakomAM pUrva ane uttara guNasthAnakonI apekSAe guNa ane doSanA prakarSa-apakarSanI vicAraNA samajI levI. A guNasthAnake rahela AtmA sarvavirati cAritrane grahaNa karavAnI pUrNa icchAvALo hovA chatAM pratyAkhyAnIya kaSAyanA udayathI grahaNa karI zakato nathI. (6) pramatta saMyata guNasthAnaka--sAcI zraddhA ane jJAnapUrvaka saMpUrNa pApa-vyApArano tyAga karela AtmA te saMyata, ane saMyata hovA chatAM pAMca prakAranA pramAdamAMthI yathAsaMbhava ekAda pramAda jene hoya tevA AtmAnuM je guNasthAnaka te--pramattasaMyata guNasthAnaka. (7) apramattasaMyata guNasthAnaka--pramAdarahita saMyatanuM je guNasthAnaka te apramattasaMyata guNasthAnaka. jo ke ahIM paNa maMda prakAranA saMjvalana kaSAyo, nava nokaSAyo temaja nidrA, pracalA Adino udaya saMbhave che tethI sarvathA apramattapaNuM to nathI ja, paraMtu te atyaMta alpa pramANamAM hovAthI tenI vivakSA karI nathI. chaThThuM-sAtamuM A baMne guNasthAnako pratyeka aMtarmuhUrto karyA kare che. A guNasthAne asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa vizuddhisthAno hoya che ane uttarottara navA navA vizuddha adhyavasAyone prApta karatA munirAjo aneka prakAranI labdhio, koSThAdika buddhio ane zrutajJAnarUpI samudrano pAra pAme che. (8) apUrvakaraNa guNasthAnaka--sthitighAtAdika pAMca padArtho jyAM apUrvapaNe kare te apUrvakaraNa guNasthAnaka. ahIM samakALe praveza karela jIvone eka samayamAM paNa paraspara adhyavasAyono taphAvata hoya che tethI nivRttikaraNa evuM paNa nAma che. A guNasthAnaka saMsAracakramAM kevaLa zreNI caDhavAnI apekSAe pAMca vAra ane patananI paNa apekSA laIe to utkRSTathI nava vAra prApta thAya che. eTale sthitighAtAdika pAMca padArtho sarvathA apUrva kare che ema kahI zakAya nahi paraMtu koIka vAra athavA bahu alpa vAra prApta thanAra vastune jema apUrva kahevAya che tema ahIM paNa samajavuM. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra-sArasaMgraha 89 (1) apavarNanA karaNa dvArA aMtarmuhUrta kALamAM sthitinA agrabhAgathI jaghanyathI palyopamanA saMkhyAmAM bhAgapramANa ane utkRSTathI seMkaDo sAgaropama pramANa sthitino nAza karavo te sthitighAta. (2) apavarNanA karaNa dvArA rasanuM je alpa karavuM te rasaghAta. A apUrvakaraNamAM hajAro sthitighAta ane ekeka sthitighAtamAM hajAro rasaghAta thAya che. (3) uparathI utArela sthitimAMthI jaladI kSaya karavA mATe udaya samayathI asaMkhyAta guNAkAre aMtarmuhUrta kALa pramANa samayomAM je dalikonI racanA karavI te guNazreNi. (4) abadhyamAna azubha prakRtinAM dalikone samaye samaye badhyamAna zubha pravRtiomAM asaMkhyAta guNAkAre saMkramAvavAM te guNasaMkrama. (5) pUrva-pUrvanI sthitibaMdha pUrNa thaye chate uttarottara sthitibaMdha palyopamanA (a) saMkhyAtamAbhAge nyUna-nyUna karavo te apUrvasthitibaMdha. - ahIM trikALavArtA jIvonI apekSAe prathama samayathI chellA samaya sudhI dareka samaye asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo hoya che, ane pUrva-pUrvanA samayanI apekSAe pachI-pachInA samaye te vizeSa vizeSa-adhika hoya che. mATe ahIM tiryamukhI ane UrdhvamukhI ema be prakAranI vizuddhi hoya che. vivalita eka ja samayavartI jIvonI vizuddhino vicAra te tiryamukhI vizuddhi ane tethI mULamAM batAvyA mujaba anaMtabhAgAdika cha prakAranI vRddhinahAni ghaTe che. pUrva-pUrvanA samayanI apekSAe uttara-uttara samayanI vizuddhino vicAra te UrdhvamukhI vizuddhi. * A guNasthAnake mohanIyakarmanI eka paNa prakRtino saMpUrNa kSaya ke upazama karato nathI paraMtu taghogya lAyakAta hovAthI A guNasthAnakanA kSepaka ane upazamaka ema bheda paDe che. - (9) anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka-eka sAthe praveza karelA jIvone koIpaNa vivakSita samaye paraspara jayAM adhyavasAyomAM taratamatA na hoya, paraMtu eka ja prakArano adhyavasAya hoya ane dazamA guNasthAnakanI apekSAe bAdara=dhUla, saMpAya=kaSAyano udaya jyAM hoya te anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka. A guNasthAnake lobha sivAya zeSa cAritra mohanIyanI 20 prakRtiono saMpUrNapaNe kSaya athavA upazama kare che. mATe A guNasthAnakanA kSepaka ane upazAmaka ema be prakAra che. (10) sUkSma saMparAya guNasthAnakasUkSma=kiSTi rUpe karAyela lobha kaSAyano jyAM udaya hoya te sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. A guNasthAnakanA paNa kSepaka ane upazamaka ema be bheda che. ahIM mAtra eka lobhano ja saMpUrNapaNe kSaya ke upazama kare che. paMca01-12 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co paMcasaMgraha-1 (11) upazAMta kaSAya vItarAga chaghastha guNasthAnaka-jeNe kaSAyo saMpUrNapaNe upazAMta karyA che ane jene rAga-dveSano abhAva che chatAM mohanIya sivAya zeSa traNa ghAtakarmano udaya varte che evA AtmAnuM je guNasthAnaka te upazAMta kaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnaka. A guNasthAnaka upazamazreNie caDhatAM ja prApta thAya che te upazamazreNinuM svarUpa A mujaba che." mohanIya karmane sarvathA upazamAvavA mATe uttarottara vadhatI je zuddha adhyavasAyonI dhArA te upazamazreNi. A zreNino prAraMbhaka apramatta saMyata ja hoya che. ane anya AcAryonA mate avirati samyagdaSTithI mAMDIne apramatta saMyata sudhInA koIpaNa cAra guNasthAnakamAMno hoya che. | darzanamohanIyanI upazamanA ane cAritramohanIyanI upazamanA rUpa zreNinA be aMzo. che. tyAM svamate apramattasaMyata ane anyamate cothAthI sAtamAM guNasthAnakamAM rahelo koIpaNa AtmA prathama cAra anaMtAnubaMdhino samakALe upazama kare che ane keTalAka AcAryonA mate anaMtAnubaMdhino kSaya ja kare che. tyArabAda saMyamamAM vartato AtmA samakALe darzanatrikano upazama karI pramatta apramatta guNaThANe hajArovAra paribhramaNa karI aMtarmuhUrta pramANa AThamAM guNasthAnakamAM sthitighAtAdithI karmonI sthiti ochI karI kula nidrAdi chatrIsa pravRtiono baMdhaviccheda karI anivRttikaraNa guNasthAnaka prApta kare che. ahIM anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI eka saMkhyAtamA bhAga pramANa kALa bAkI rahe tyAre anaMtAnubaMdhi vinA cAritramohanIyanI zeSa 21 prakRtionuM aMtarakaraNa kare che. tyArabAda prathama napuMsakaveda, pachI strIveda, tyArabAda hAsyaSaka ane te pachI puruSavedane saMpUrNapaNe upazamAve che. tyArabAda samakALe apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya krodhane upazamAve, ane te ja samaye saMjavalana krodhanA baMdha-udaya ane udIraNAno viccheda thAya-te pachI samayagUna be AvalikA kALe saMjvalana krodhano upazama thAya. tyArabAda aMtarmuhU samakALe apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya mAnano upazama thAya ane te ja samaye saMjvalana mAnanA baMdha udI-udIraNAno viccheda thAya, tyArabAda saMjavalana mAnano ane tyArabAda samakALe apratyAkhyAnIya-pratyAkhyAnI mAyAno upazama thAya ane te ja samaye saMjvalana mAyAnA baMdhaudaya-udIraNA viccheda thAya, tyArabAda samayagUna be AvalikAkALe saMjvalana mAyAno paNa upazama thAya. je samaye saMjvalana mAyAnA baMdha-udaya-udIraNA viccheda pAme te samaye saMjvalana lobhano udaya thAya ane te lobhano udaya have jeTalo samaya rahevAno che tenA udayakALanI apekSAe azvakarNakaraNoddhA, kikiraNoddhA ane kiTTivedanAddhA ema traNa vibhAga kare. (1) azvakarNakaraNoddhAmAM vartamAna AtmA anaMtA pUrvaspaddhakomAMthI apUrvaspardhako kare, eTale ke anAdisaMsAramAM paribhramaNa karatAM pUrve koIpaNa vAra na karyA hoya tevA anaMtaguNahIna rasavALA spardhako adhyavasAyanI vizuddhinA vazathI ahIM navIna banAve che, te azvakarNakaraNoddhA samApta thaye chate kiTTikaraNoddhAmAM praveza kare. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamahAra-sArasaMgraha 91 * (2) kiSTikaraNAddhAmAM vartato AtmA pratisamaye pUrva ane apUrvaspardhakomAMthI prathamAdika vargaNAonAM dalikane grahaNa karI ekottaravRddhino tyAga karavA pUrvaka anaMtaguNahIna rasavALAM kare te kiThThio kahevAya che. AvI anaMtI kiThThio kare che. tyArabAda eTale A guNasthAnakanA caramasamaye samakALe apratyAkhyAnIya-pratyAkhyAnIya lobhano saMpUrNapaNe upazama thAya che ane te ja samaye saMjavalana lobhano baMdha bAda lobhano udaya tathA udIraNA viccheda pAme. vaLI te sAthe ja kikiraNoddhA tathA A guNasthAnakanI paNa samApti thAya che. (3) tyArabAda lobha vedavAnA kALanA chellA-trIjA bhAgamAM praveza kare che ane tene sUkSmasaMparAya guNasthAnaka kahevAya che. ahIM rahela AtmA pratisamaya keTalIka kiThThione udayaudIraNA dvArA bhogave che ane dvitIya sthitigata keTalIka kiThThiono upazama kare che ema A guNasthAnakanA carama samaya sudhImAM saMpUrNa lobhano paNa upazama karI agiyAramA guNasthAnakane prApta kare che.. prazna-anaMtAnubaMdhi apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnIya kaSAyono udaya hoya tyAM sudhI anukrame samyakta, dezavirati ane sarvavirati prApta thaI zake nahi to sAtamA guNasthAnakathI upazama kema kaho cho? uttara-prathama teno kSayopazama hato. have upazama kare che. prazna--e bannemAM taphAvata zuM che? 1 uttara-karmano udaya rasathI ane pradezathI ema be prakAre che. tyAM kSayopazamamAM 'anaMtAnubaMdhi Adino pradezodaya hoya che ane rasodaya hoto nathI jyAre upazamamAM pradezodaya paNa hoto nathI. A vizeSatA che. prazna anaMtAnubaMdhi Adi kaSAyo sarvaghAtI hovAthI teno pradezodaya paNa svAvArya samyakvAdi guNano ghAta kema na kare ? uttara-te pradezodaya tadana maMda zaktivALo hoya che, jethI te svAvArya guNano alpa paNa vAta karI zakato nathI. A upazamazreNi eka bhavamAM be vAra ane bhavacakramAM utkRSTathI eka jIva cAra vAra karI zake che, tethI je bhavamAM upazama zreNi kare te bhavamAM kSapakazreNi paNa karI zake, paraMtu siddhAMtanA mate eka bhavamAM kSapaka ane upazama e bemAMthI eka ja zreNi karI zake. A agiyAramA guNasthAnakathI guNasthAnakano kALa pUrNa thaye paDe to je krame caDe te ja krame paDatAM sAtamA-chaThThA guNasthAnaka sudhI AvIne rahe che ane koIka jIva anukrame pAMcame athavA cothe AvIne rahe che-jyAre koI sAsvAdane AvI mithyAtve paNa jAya che. ane jo bhavakSaye eTale Ayu pUrNa thaye kALa kare to anuttara vimAnamAM jAya ane tyAM prathama samaye ja cothA guNasthAnake Ave. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 paMcasaMgraha-1 (12) kSINamoha vItarAga chagha0 guNasthAnaka-jeNe mohanIya karmano saMpUrNa kSaya - karela che ane jene sarvathA rAga-dveSano paNa abhAva che chatAM jJAnAvaraNIya vagere zeSa traNa ghAtikarmano udaya che tevA AtmAnuM je guNasthAnaka te kSINamohavItarAga chadma0 guNasthAnaka. A guNasthAnaka kSapakazreNi dvArA ja prApta thAya che. mohanIya karmano saMpUrNa kSaya karavA yogya uttarottara vRddhi pAmatI vizuddha pariNAmanI dhArA te kSapakazreNi. A zreNinA paNa darzana mohanIya ane cAritra mohanIyanA kSaya karavA rUpe be vibhAga che ane tethI darzana mohanIyanA kSayanI apekSAe caturtha guNasthAnakathI kSapakazreNino prAraMbhaka paNa kahI zakAya che. cothAthI sAtamA sudhInAM cAra guNasthAnakamAMthI koIpaNa guNasthAnake vartato prathama , saMghayaNI, ochAmAM ochI ATha varSanI vayavALo, kSayopazama samyaktI, zuddha dhyAna yukta manavALo, manuSya ja A zreNino AraMbha karI zake che. ane temAM paNa jo apramatta ane pUrvadhara mahAtmA A zreNino AraMbha kare to zukladhyAna yukta hoya che, anyathA dharmadhyAna yukta hoya che. cAramAMthI koIpaNa guNasthAnake vartatAM prathama yathApravRttikaraNa vagere traNa karaNo dvArA anaMtAnubaMdhino saMpUrNa kSaya kare che. tyArabAda anukrame mithyAtva, mizra ane samyakta mohanIyano kSaya kare che. ahIM jo baddhAyu zreNino AraMbha kare ane cAra anaMtAnubaMdhino kSaya thayA bAda tathAvidha sAmagrInA abhAve aTakI jAya ane mithyAtva Adino kSaya na kare to anaMtAnubaMdhinA bIjabhUta mithyAtvano pharIthI udaya thavAno saMbhava hovAthI mithyAtva guNasthAnake AvI pharI paNa mithyAtvano baMdha kare ane jo caDatA pariNAmavALo hoya to darzanatrikano avazya kSaya kare ja che. ahIM jo baddhAyu hoya to sAtanA kSaye avazya aTake te vakhate mRtyu pAme ane apatita pariNAmavALo hoya to devagatimAM anyathA pariNAmane anusAre anya gatimAM paNa jAya. devanarakAyuno baMdha karyA pachI sAtano kSaya kare to trIjA bhave ane kvacit pAMcamA bhave temaja yugalika manuSya-tiryaMcA, bAMdhyA pachI jo sAtaprakRtino kSaya kare to cothA bhave muktie jAya, paraMtu te bhavamAM to cAritra mohanIyano kSaya na ja kare. prazna-ahIM traNe darzana mohanIyano kSaya karyo hovAthI e samyagdaSTi kahevAya ke asamyagdaSTi ? uttara-samyagdaSTi kahevAya. prazna-samyakta mohanIyarUpa samyaktano kSaya karyo hovAthI samyagdaSTi kema kahevAya ? uttara-mithyAtvanA ja zuddha puMjane upacArathI samyakta kahevAya che teno nAza thayo che paraMtu tattvArthazraddhAnarUpa samyagdarzana je AtmAno guNa che teno nAza thayo nathI balake te to Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra-sArasaMgraha vadhu nirmaLa thayela che. mATe samyagdaSTi ja kahevAya. jo abaddhAyu hoya to A sAtano kSaya karyA pachI cAritra mohanIyano kSaya karavA avazya yathApravRtti Adi traNa karaNo apramattAdi traNa guNasthAne anukrame kare. tyAM apUrvakaraNa guNasthAnake Ayu vinA dareka karmono sthitighAtAdi vaDe ghAta kare che. paraMtu madhyama ATha kaSAyono evI rIte vAta kare che ke navamA guNasthAnakanA prathama samaye mAtra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti rahe. tyArabAda te ATha kaSAyano kSaya karatAM karatAM anivRttikaraNanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI ekendriya jAti vagere soLa prakRtiono prathama ukalanA saMkramathI ane palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti zeSa rahe tyArathI guNasaMkrama vaDe saMpUrNapaNe nAza karI bAkI rahela ATha kaSAyono nAza kare, paraMtu anya AcAryonA mate prathama soLa prakRtiono kSaya karatAM karatAM vacamAM madhyama ATha kaSAyono kSaya karI zeSa soLa prakRtiono saMpUrNa kSaya kare, tyArabAda aMtarmuhUrta kALe nava nokaSAya ane cAra saMjavalananuM aMtarakaraNa kare ane te pachI puruSavede zreNino AraMbha karanAra prathama dvitIya sthitimAM rahela napuMsakavedane uddalanA dvArA ane ' palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI sthiti thayA bAda guNasaMkrama dvArA aMtarmuhUrtamAM saMpUrNa kSaya kare che. e ja pramANe aMtarmuhUrtamAM strIvedano ane tyArabAda hAsyaSakano kSaya kare che. vaLI tenA kSayanI sAthe ja puruSavedanA baMdha udaya-udIraNA viccheda thAya che. tyArabAda avedaka evo te samayapUna be AvalikAkALe puruSavedano paNa saMpUrNa kSaya kare che. A strIvede zreNi mAMDanAra pahelAMnI jema prathama aMtarmuhUrtamAM strIvedano kSaya kare che temaja te je samaye puruSavedano baMdha aTake che tyArabAda avedaka evo te hAsyaSaka ane puruSaveda e sAtano samakALe kSaya kare che. ane napuMsakavede zreNi mAMDanAra prathama kahela rIte ja prathama napuMsaka ane strIvedano ekIsAthe ja kSaya kare che tathA te ja samaye puruSavedano baMdhaviccheda karI avedaka . evo te tyArabAda hAsyaSaka ane puruSavedano samakALe kSaya kare che. ahIM traNe vedanAM prathama sthitimAM rahela dalikane je vedano udaya hoya tene bhogavIne ane anya be vedanAM AvalikA mAtra dalika hoya teno sTibukasaMkramathI kSaya kare che. have puraSade zreNino AraMbha karanAra AtmA je samaye avedaka thAya te ja samayathI saMjavalana krodha jeTalo kALa udayamAM rahevAno che teTalA kALanA azvakarNakaraNAddhA, kiTTikaraNAddhA ane kiTTivedanAddhA ema traNa vibhAga kare che. tyAM azvakarNakaraNoddhAmAM uparanI sthitimAM rahela cAre saMjavalananAM anaMtA apUrvaspaddhako kare che. ane kikiraNoddhAmAM vAstavika rIte anaMtI chatAM bhUla jAtinI apekSAe ekeka saMjavalananI traNa traNa ema bAra kiThThio kare che. jo mAnanA udaye zreNino AraMbhaka hoya to saMjavalana krodhano napuMsakavedanI jema kSaya karI zeSa mAna AdinI nava ane jo mAyAe zreNino prAraMbhaka hoya to napuMsakavedanI jema saMjavalana krodha, mAnano kSaya karI mAtra mAyA tathA lobhanI che ane jo lobhe zreNino AraMbhaka hoya to napuMsakavedanI jema krodhAdi traNano kSaya karI mAtra Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 94 lobhanI traNa kiTTio kare che. tyArabAda--kiTivedanAddhAmAM vartAto krodhodayavALo AtmA krodhanAM dvitIya sthitimAM rahela traNe kiTTionAM dalikane anukrame AkarSI prathama sthiti kare ane samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI anubhave. temaja dvitIya sthitimAM rahela dalikane pratisamaye guNasaMkrama vaDe mAnamAM saMkramAve, prathama ane dvitIya kiTTinI zeSa rahela AvalikA anukrame dvitIya ane tRtIya kiTTinI prathama sthitinI prathama AvalikA sAthe stibukasaMkrama dvArA bhogave che. ane tRtIya kiTTinI prathama sthitinI AvalikAne mAnanI prathama sthitimAM rahela prathama kiTrinA dalika sAthe stibukasaMkramathI vede che. ane tRtIya kiTTinI samayAdhika AvalikA zeSa rahe te ja vakhate saMjvalana krodhanA baMdha-udaya-udIraNAno viccheda thAya che. tyArabAda samayanyUna be AvalikAkALe saMjvalana krodhano saMpUrNa kSaya thAya che. A ja pramANe mAna, mAyA tathA lobhanI prathama kiTTi sudhI samajavuM. tyArabAda lobhanAM dvitIya sthitimAM rahela dvitIya kiTrinAM dalika kheMcI prathamasthiti kare ane samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI veThe te dvitIya kiTTane vedato lobhanA dvitIya sthitimAM rahela tRtIya kiTrinA dalikanI sUkSma kiTTio kare. lobhanI dvitIya kiTTinI prathama sthiti samayAdhika AvalikA zeSa rahe te ja samaye saMjvalana lobhanA baMdhano tathA bAdara saMjvalana lobhanA udaya-udIraNAno viccheda thAya temaja A guNasthAnakanI paNa samApti thAya che. sUkSma saMparAya guNasthAnakamAM vartato AtmA prathama samayathI ja dvitIya sthitimAM rahela lobhanAM sUkSma kiTTikRta dalikone AkarSI prathama sthiti banAve ane vede ema yAvat A guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane te vakhate dvitIya sthitimAM rahelA lobhanI kiTTione sarvopavarttanA karaNa dvArA ghaTADI sUkSma saMparAya guNasthAnakanA bAkI rahela aMtarmuhUrta kALa pramANa kare, tyArabAda mohanIya karmanA sthitighAtAdi na thAya, ema samayAdhika AvalikA A guNasthAnakanI bAkI hoya tyAM sudhI udaya-udIraNAthI ane caramAlikAmAM mAtra udaya dvArA saMjvalana lobhane vedI A guNasthAnakanA carama samaye mohanIya karmano saMpUrNa kSaya temaja pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya, pAMca aMtarAya, yazaH kIrtti ane ucca gotra e soLa prakRtino baMdhaviccheda karI bAramuM guNasthAnaka prApta kare. A guNasthAnake jJAnAvaraNIya vagere zeSa traNa ghAtikarmano sthitighAtAdikathI nAza karato karato A guNasthAnakano aMtarmuhUrta pramANa saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre sarvApavattanA karaNa dvArA sthitine ghaTADI pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya e cauda prakRtionI sthiti A guNasthAnakanA zeSa rahela kALa samAna ane nidrAdikanI sthiti svarUpasattAnI apekSAe eka samayanyUna ane karmasattAnI apekSAe caudanI samAna rAkhe che. tyArabAda A guNasthAnakanI samayAdhika AvalikA zeSa rahe tyAM sudhI uparokta cauda prakRtione udaya-udIraNAthI ane caramAvalikAmAM udayathI bhogave che. svarUpasattAnI apekSAe A guNasthAnakanA dvicaramasamaye anyathA carama samaye nidrAdvikanI sattAno ane zeSa cauda prakRtionI sattAno caramasamaye viccheda thAya che. (13) sayogI kevaLI guNasthAnaka--pUrve kahela mana-vacana tathA kAyayoga hovA chatAM ' Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra-sArasaMgraha 95 jemane cAre ghAtikarmanA kSayathI nirmaLa evuM kevaLajJAna-kevaLadarzana pragaTa thayuM che evA AtmAonuM je guNasthAnaka te sayogI kevaLI guNasthAnaka. ahIM kAyayoga dvArA AhAra-vihAra, vacanayoga dvArA dezanA ane manoyoga dvArA anya kSetramAM rahela avadhijJAnI tathA mana:paryavajJAnIoe pUchelA praznono uttara Ape che. aMtarmuhUrta Ayu bAkI rahe chate kevaLajJAna prApta karanArane AzrayI A guNasthAnakano jaghanya kALa aMtarmuhUrta che. ane ATha varSanI vaye kevaLajJAna prApta karanAra pUrvakroDa varSanA AyuvALAone AzrayI utkRSTakALa dezona pUrvakroDa varSa pramANa che. A guNasthAnakano aMtarmuhUrvakALa zeSa rahe tyAre kevaLIsamudyAta karyA pahelAM dareka kevaLIo AyojikAkaraNa kare che. tene AvarjitakaraNa athavA Avazyaka karaNa paNa kahevAya che. je kevaLI bhagavaMtane AyuSya karatAM zeSa vedanIyAdi traNa karmo adhika hoya te kevaLI samuddAta kare che, bIjAo karatA nathI. bAMdhatI vakhate je upakramane yogya evAM vedanIyAdi karmo bAMdhelAM hoya che ke teno bhogavyA vinA ja nAza karavA chatAM kRtanAza, akRtAbhyAgama ke muktimAM anAzvAsano koI prasaMga Avato nathI. Ayukarma AkhA bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che. ane bIjAM karmo samaye samaye baMdhAya che tethI athavA tathAsvabhAve ja vedanIyAdi karmo AyunI samAna athavA tethI adhika hoya che paNa AyuSyathI nyUna hotAM ja nathI. ' dareka karma pradezodayathI bhogavIne kSaya karAya che paNa rasoiyathI bhogavIne nahi. jo rasodayathI bhogavIne ja kSaya thAya to jIva kyAre paNa mokSe jaI zake nahi. ' je kriyAmAM pharIthI utpanna na thAya tevI rIte vizeSapaNe vedanIyAdi traNa karmano ghAta karavAmAM Ave te kevaLI samuddAta kahevAya che. kevaLI samuddAta karato AtmA prathama samaye potAnA zarIramAMthI keTalAka Atmapradezo bahAra kADhI jADAI tathA pahoLAIthI zarIra pramANa ane laMbAIthI cauda raju pramANa daMDa, bIjA samaye pUrva-pazcima athavA dakSiNa-uttara kapATa, trIjA samaye bAkI rahela dizAmAM bIjuM kapATa banAvI maMthAna kare che. ane cothA samaye, maMthAnanA AMtarA pUrI loka vyApI thAya che. tyArabAda pAMcamA samaye maMthAnano, chaThThA samaye kapATano sAtamA samaye daMDarUpe karela Atmapradezono saMkoca karI AThamA samaye svazarIrastha thAya che. prathamanA pAMca samaya sudhI samughAtanA mAhAsyathI samaye samaye sthitighAta ane rasaghAta kare che ane chaThThA samayathI A guNasthAnakanA carama samaya sudhI aMtarmuhUrtapramANa aneka sthitighAto tathA rasaghAto kare che. A samudyAtamAM 39 prazasta prakRtionA rasano aprazasta prakRtiomAM nAkhI ghAta kare Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 che. A guNasthAnakano aMtarmuhUrta kALa bAkI rahyuM chate kevaLI samuddAta karIne athavA karyA vinA paNa sarva kevaLIo lezyAnA nirodha mATe tathA samaye samaye thatA yoganimittaka samaya pramANa sAtavedanIyanA baMdhane aTakAvavA mATe yoganirodha kare che. tyAM prathama aMtarmuhUrtamAM bAdara kAyayogathI bAdara manoyoga rokI aMtarmuhUrta pramANa svabhAvastha rahI punaH te ja bAdara kAyayoganA balathI aMtarmuhUrtamAM bAdara vacanayogane rokI vaLI aMtarmuhUrta svabhAvastha rahI aMtarmuhUrtamAM ucchavAsa-niHzvAsane roke che. tyArabAda aMtarmuhUrta tadavastha rahI aMtarmuhUrtamAM sUkSma kAyayoganA baLathI ane keTalAka AcAryonA mate bAdara kAyayoganA baLathI bAdara kAyayogane roke che. te bAda kAyayogane rokatAM pUrvarUddhakonI nIce aMtarmuhUrta kALa sudhI dareka samaye anAdi saMsAramAM prathama koIvAra na karyo hoya tevI rIte atyaMta alpa yoga karavA rUpa apUrva spardhako kare che. te apUrva spardhvako pUrva spartakonA asaMkhyAtamA bhAga jeTalAM ja kare che. . . tyArabAda pUrva ane apUrva spaddhakomAMthI vIryavyApAranI prathamAdi vargaNAo grahaNa karI ekottera vRddhino tyAga karavA pUrvaka punaH atyaMta alpayoga karavA rUpa kiThThio aMtarmuhUrta kALamAM samaye samaye ane kula paNa sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kare che. . yogakiThThio karyA bAda pUrva-apUrva spardhakono nAza kare che, tyArabAda aMtarmuhUrta kALa sudhI sUkSma kiDhigata yogavALo thAya che. aMtarmuhUrta kALa bAda sUkSma kAyayoganA baLathI aMtarmuhUrtamAM sUkSma manoyogane rokI aMtarmuhUrta svabhAvastha rahI punaH aMtarmuhUrtamAM te ja sUkSma kAyayogathI sUkSma vacanayogane rokI pharIthI aMtarmuhUrta paryata tadavastha rahe che. sUkSma kAyayogathI ja aMtarmuhUrtakALamAM sUkSma kAyayogane rokatAM sUkSmakriyA apratipAtI nAme zukladhyAnamAM ArUDha thaI samaye samaye kioino nAza kare che. A plAnanA sAmarthyathI AtmA AtmapradezothI vadana-udarAdi zarIranA polANabhAgone pUrI potAnA eka tRtIyAMza bhAga pramANa Atmapradezono saMkoca karI svazarIranA betRtIyAMza bhAga pramANa avagAhanA rAkhe che. A aMtarmuhUrtanA aMte eTale A guNasthAnakanA anya samaye (1) sUkSmakriyA apratipAtI dhyAna (2) saghaLI kiThThio (3) sAtAno baMdha (4) nAma-gotranI udIraNA (5) yoga (6) zuklalezyA (7) sthitighAta tathA rasaghAta. A sAta bhAvo ekIsAthe viccheda pAme che ane te samaye sattAgata sarva karmo ayogI guNasthAnakanA kALa samAna sthitivALAM rahe che. vaLI sattA hovA chatAM ayogI guNasthAnake jeono udaya nathI te prakRtio svarUpa sattAnI apekSAe ayogI guNasthAnakanA kALathI eka samaya nyUna sthitivALI rahe che. tyArabAda AtmA ayogIkevaLI thAya che. (14) ayogIkevaLI guNasthAnaka-pUrve kahela yogo na hoya evA kevalajJAnIonuM je guNasthAnaka te ayogIkevaLI guNasthAnaka. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAkAvAra-sArasagraha A.guNasthAnake vartamAna AtmA karmono kSaya karavA 'suparatakriyA anivRtti nAme zukladhyAnanA cothA pAyA para ArUDha thAya che ane sthitighAta, rasaghAta Adi koIpaNa viziSTa prakAranA prayatna vinA bhagavaMta ahIM je prakRtiono udaya che tene anubhavavA dvArA kSaya kare che ane je prakRtiono udaya nathI teone vedyamAna prakRtiomAM stibukasaMkrama dvArA saMkramAve ema ayogI avasthAnA dvicarama samaya sudhI jAya. tyAM dvicarama samaye jeno udaya nathI evI (72) botera prakRtiono svarUpa sattAnI apekSAe viccheda thAya che ane manuSyagati vagere udayavALI (13) tera prakRtiono sattAmAMthI carama samaye nAza thAya che. anya AcAryonA mate manuSyAnupUrvIno udaya na hovAthI dvicarama samaye tenA sahita (73) tottara pravRtio ane carama samaye bAkInI bAra prakRtio sattAmAMthI naSTa thAya che. sibukasaMkrama potAnI mULakarmanI udayavALI uttarapravRtiomAM ja thAya che, ene pradezodaya paNa kahevAmAM Ave che. A pramANe cauda guNasthAnakono kALa pUrNa karI pachInA samaye karmasaMbaMdhathI mukta thavA rUpa sahakArI kAraNathI utpanna thayela svabhAvavizeSathI ziMganA baMdhamAMthI chUTA thayela eraMDAnI jema ahIM jeTalA pradezane avagAhI rahela che upara paNa teTalA ja pradezone avagAhana karatA kevaLI bhagavaMta RjuzreNIe te ja samaye lokanA aMte jaI zAzvatakALa paryata rahe che, paraMtu saMsAranA bIjabhUta rAga-dveSano sarvathA abhAva hovAthI punaH karmabaMdhanA abhAve pharI saMsAramAM AvatA nathI. cauda guNasthAnakano kALa prathama guNasthAnaka-abhavyane anAdi anaMta kALa, bhavyane anAdi sAnta ane samyaktathI patitane sAdi sAnta=jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI-dezonAdhapudgalaparAvarta kALa che. .. sAsvAdana-jaghanyathI 1 samaya, utkRSTathI 6 AvalikA. - mizra, kSINamoha, ane ayogI kevaLI-A traNeno jaghanya-utkRSTa kALa aMtarmuhUrta che. eTaluM vizeSa ke ayogI guNasthAnakono kALa pAMca hastAkSaranA uccAra pramANa aMtarmuhUrta che. avirati samyagdaSTi jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI sAdhika tetrIsa sAgaropama. . . dezavirati tathA sayogIkevaLI jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa. chAthI agiyAramA sudhInAM cha guNasthAnakano jaghanyathI maraNanI apekSAe eka samaya anyathA jaghanya-utkRSTa baMne prakAre aMtarmuhUrta. paMca01-13 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 kula jIvasthAnaka saMjJI paMcendriya paryApta aparyApta saMjJI paMcendriya paryApta asaMjJI paMcendriya aparyApta asaMjJI paMcendriya caurindriya paryApta cauridriya aparyApta teIndriya paryApta teIndriya aparyApta beindriya paryApta beindriya aparyApta ekendriyabAdara paryApta ekendriyabAdara aparyApta ekendriyasUkSma paryApta ekendriyasUkSma aparyApta jIvasthAno | 0 0 o 0 1] 1| 1 | 1 | 1 | 5 | 3 | 0 0 o 0 o 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 || 0 0 o 0 o 0 0 0| ololololololololo 0 0 o 0 o 0 0 0 o 0 o 0 0 - - 0 | 0| 0 0 o 0 o 0 0 0 o 0 0 0 0 - - 0 0 0 o 0 o 0 0 0 - 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 o 0 0 0 o 0 0 0 0 - 0 // caturdazajIvasthAneSu yogAnAM yantrakam // 0 0 | satya manoyoga 0 0 | asatya manoyoga . 0 0 | satyAsatya manoyoga 0 0 | asatyAmRSA manoyoga o o | satya vacanayoga 0 0 | asatya vacanayoga 0 0 | satyAsatya vacanayoga 0 0 | asatyAmRSA vacanayoga o o | vaikriyamizra kAyayoga 0 0 | vaikriya kAyayoga 0 0 | AhAraka mizra kAyayoga 0 0 |AhAraka kAyayoga 0 0 | audArika mizra kAyayoga - - -1 | audArika kAyayoga 0. - | kArpaNa kAyayoga | 1 | | 0 |0| o 0 o lololol o |0 | o 0 o 0 0 - 0 0 o | 0 - - 0 o 0 o 0 0 - 0 | | | | | - - 0 1 | 1] 15 | 1 0 - 0 - 0 paMcasaMgraha-1 | 9 - - * - - * * * * * * - . - >> / |3 lAgI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavAra-koSTaka upayoga int it is Pl // caturdazajIvasthAnakeSu matijJAna zruta ajJAna vibhaMgajJAna matijJAna tajJAna avadhijJAna mana:paryavajJAna 1 9 1 0 9 110 9 9 110 O 1 110 110 O 110 0 ob O 110 1 110 O O 110 olo O 0 0 0 olo 0 010 ly 0 14 | 14 | 1 | 1 0|0| 0 0 0 O upayogAnAM yantrakam // O 0 0 iu a 0 O ooo 000 O a a/1 | 2 | a | a | oo 10 110 ol olol o | o 110 olol o o o ooo 0 0 0 0 0 Litobg O O O 0 0 10 my 0 0 10 O O oo 0 cakSurdarzana acaludarzana avadhidarzana kevaLadarzana kula upayoga my O O O O O 0 O 1 0 0 O 1 0 1 1 1 1 O my 1 1 h m 1 1 my 1 my 1 my 1 0 1 | 1 | 1 O 0 O 1 O O O O O O 0 O O 0 my 0 3 1 |1| 3 ax O 0 33 3 0 0 0 O O 99 O O O 0 3 3 33 3 3 Z 4 1 1 | 12 3 1 | 1 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 narakagati tiryaMcagati devagati manuSyagati ekendriya kIndriya trIndriya caturindriya paMcendriya pRthvIkAya aplAya teukAya vAyukAya trasakAya vanaspatikAya manoyoga strIveda vacanayoga kAyayoga puruSaveda krodha mAna napuMsakaveda mAyA lobha matiajJAna zrutaajJAna virbhAgajJAna matijJAna zrutajJAna --mArgaNAo yogo-- 0 - 0 0 - - - my my my my 0 o m o 0 o o m 0 o 0 m m m m m m m m m m m m m m my = e o o o 0 0 0 | satya manoyoga, o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - ] asatya manoyoga satyAsatya manoyoga asatyAmRSA manoyoga 2 e o o o o o o o o o o o o = = = = = = | satya vacanayoga asatya vacanayoga 0 0 0 0 o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 = = = = satyAsatya vacanayoga | asatyAgRSA vacanayoga l' qn qn qn qn w w w w qn w w w w w qn ,qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn , TSaSTimANu yoranAM yatram . 1| 1 | 1 | = = qn qn qn qn w w w w qn w w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn ' qn qn qn qn w qn qn qn qn w w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn tquotp Jazu[aq qn qn qn qn qn w w w qn w w w qn w qn qn qn qn qn qn q, qn qn qn qn qn qn qn qn qn AdusSd dgu| qn qn qn qn qn w w w qn w w w qn w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn | w w qn w w w w w qn w w w w w qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn qn w w qn qn w w qn w w w w w qn 6 w . w w w qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn w w w qn qn l' w q, qn w qn q, q, qn qn qn qn q, qn qn qn w 6 qn qn qn qn qn qn qn qn w qn wzy qn qn AhAraka mizra kAyayoga AhAraka kAyayoga audArika mizra kAyayoga 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | audArika kAyayoga 0 = = = = = = = = = e e ' qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn paMcasaMgraha-1 kArpaNa kAyayoga 2 2 rAH & 4 2 2 2 2 2 2 4 2 0 0 2 0 2 0 0 2 = = = - 2 2 0 2 | kula yoga Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miNAhArI mAhArI la mArgaNAo asaMzI . mithyAtva sAsvAdana mizra ' lAyopathamika Apazamika sAyika abhavya bhavya zukla vezyA, .. pAlezyA te vezyA kApota vezyA nIlalezyA - kuzalezyA kevaladarzana avadhidarzana acakSurdarzana avirati cakSurdarzana dezavirati yathAkhyAta sUkSmasaMparAya parihAravizuddhika chedopasthApanIya sAmAyika cAritra kevalajJAna mana:paryavajJAna avadhijJAna -mArgaNAo - prathamadvAra-koSTaka jogo 0 0 |51/49465151 ( lo lo e 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| satya manoyoga 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| asatya manoyoga 2 2 - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - satyAsatya manoyoga 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| asatyAaSA manoyoga 2 lo e 6 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| satya vacanayoga qn w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn w X Jo 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 asatya vacanayoga | satyAsatya vacanayoga . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 , q, q, q, q, qn qn qn qn qn w | qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn lo e e = 0 asatyAmRSA vacanayoga 0|vaiyimi. kAyayoga. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 X Id = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0|vaiyi kAyayoga 11 w' w qn w w w w w w qn w qn w'q qn qn w qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn qn w qn qn w w qn qn qn w qn qn qn w w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn w qn qn w AhAraka mizra kAyayogI AhAraka kAyayoga R jo 9 - - - * - - - - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| audArika mizra kAyayoga Alo - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -| audArika kAyayoga |k - - - - - - * - - - - - - - - - - - - - - o e o o o o o 0 0 0| kArpaNa kAyayoga I, |- 2 - 2 & 4 6 4 2 2 0 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 0 2 0 0 Takula yoga 101 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAna mAna lobha krodha avadhijJAna matijJAna mAyA virbhAgajJAna RtaajJAna matiajJAna napuMsakaveda puruSaveda strIveda kAyayoga vacanayoga manoyoga trasakAya vanaspatikAya vAyukAya teukAya aplAya pRthvIkAya paMcendriya caturindriya trIndriya kIndriya ekendriya devagati manuSyagati tiryaMcagati narakagati 102 -mArgaNAo upayoga 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - |matiajJAna w 80 |qn qn qn qn qn qn. qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn Mqti o o o A A A A A A A A A A + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| garAja - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 matijJAna 4dmin |q, q, q, qn w w w w qn w w w w w q, q, q, q, q, q, q, qq q qn w w w qn qn qn , | gSaNikA, 35yojana yam | - 9 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - avadhijJAna - 0 0 0 - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| mana:paryavajJAna 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| kevaLajJAna - - - - - - - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| cakSudarzana 1 2 2 = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| calAlA 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0| avadhidarzana o o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| kevaLadarzana 0 0 0 - - - - - 8 8 8 8 8 8 2 2 2 2 ba ha ja ba 1 1 | kula upayoga paMcasaMgraha-1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArI asaMzI saMzI aNAhArI mizra mithyAtva kula mArgaNAo sAyika . abhavya sAsvAdanA thAyopathamika pathamika - bhavya , pAlezyA - tejo vezyA zukla lezyA . kApota vezyA nIlalezyA kRSNalezyA kevaladarzana avadhidarzana acalurdarzana cakSudarzana avirati dezavirati yathAkhyAtA sUkSmasaMparAya parihAravizuddhika chedopasthApanIya sAmAyika cAritra kevalajJAna mana:paryavajJAna prazamalAra-koSTaka mArgaNAo-| upayoga - che| - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0|matiajJAna che | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1zruta ajJAna virbhAgajJAna qn qn | 6 w qn qn q: qn w w w w qn w qn q |> qn qn qn qn w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w w qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w Aldsin| qn w qn qn|d w qn w qn qn qn qn qn indw%| qn w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn qn w avadhijJAna &| o - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 [mana:paryavajJAna | | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | kevaLajJAne w | q qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn q qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w | qn w %85%AM 0 0 0 0 01- e|- 0 0 0 0|- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 11ma' 5| - 0 0 | 18 ja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| kevaLadarzana * 1 0 0 1 - 2 ( 8 8 8 8 8 + 8 8 8 1 1 0 0 0 0 0 0 0|kula upayoga Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula mArgaNAo ayogI kevaLI sayogI kevaLI apUrvakaraNa 104 chamastha kSINakaSAya vItarAga sUkSma saMparAya pramattasaMvata dezavirati apramattasaMyata sAsvAdana chadmastha upazAMtakaSAya vItarAga anivRtti bAdara saMparAya avirati samyagdaSTi samyagRmithyASTi(mizra) mithyASTi guNasthAna -guNasthAnako 1 1] 1| | 1 | 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 | 1 1 | 1 1 | 1 = Ta - Ta 1 1 1 1 | 1 1 1 1 10 Ta 1 // caturdazaguNasthAneSu yogAnAM yantrakam // 1 1 1 1 1| 1 1 jogo- satya manoyoga asatya manoyoga - satyAsatya manoyoga - | asatyAmRSA manoyoga = | satya vacanayoga Ta |asatya vacanayoga satyAsatya vacanayoga | asatyAmRSA vacanayoga 0 vaikriyamizra kAyayoga 0 | vaikriya kAyayoga - o | AhAraka mizra kAyayoga 0 | AhAraka kAyayoga 0 | audArika mizra kAyayoga 2 | audArika kAyayoga 0 | kArpaNa kAyayoga & |kula yoga 1 1 | - 0 0. | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o 0 0 0 o 0 0 0 0 o 0 0 0 0 o 0 0 0 0 2 0 0 1|| 0 1 | 1 | 0 0 o 0 0 0 0 2 0 0 o 0 0 0 0 | 0 0 0 0 o o 0 0 0 0 0 . - 0 0 6. | che | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 = 0 0 2 0 0 0 paMcasaMgraha-1 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayogI paMca01-14 sayogI kula mArgaNAo mizra kSINa moha upazAMta moha sUkSma saMparAya * apUrvakaraNa apramattasayata pramattasaMyata dezavirati avirati sAsvAdana anivRtti bAdara saMparAya mithyAdaSTi guNasthAnako prathamadvAra-koSTaka | 0 | 0 | 0 | 0 6 | 0 8 | 0 9 | 0 " | - 2 | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 - 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 - upayoga 0 |matiazAna - | Rta ajJAna virbhAgajJAna 0 | matijJAna 0 | zrutajJAna 0 |avadhijJAna 0 manaparyavajJAna 0 kivaLajJAna - cisurdarzana acakSurdarzana che vaturvaNapusthAneSa yonAM yam | 3 | 12] 0 0 - 0 0 - - o 6 | | o 0 - 0 9 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 0 0 0 |avadhidarzana 0 | kevaLadarzana * 0 0 0 m n o da ka | kula upayAga | | 9. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha mAyA mAne krodha puruSaveda napuMsakaveda zrutajJAna avadhijJAna mana:paryavajJAna 0 matijJAna virbhAgajJAna zrutaajJAna matiajJAna 106 strIveda kAyayoga vacanayoga manoyoga trasakAya vAyukAya teukAya akAya pRthvIkAya paMcendriya trIndriya caturindriya vanaspatikAya) 1 dvIndriya ekendriya devagati manuSyagati tiryaMcagati narakagati T1 -mArgaNAo -jIvasthAno 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ta Ta Ta Ta o o -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| e niyama aparyApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -- o o o 2 2 2 2 2 o o o o o o o o o| ekendriyasukSma paryApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0] ekendriyabAdara aparyApta o o o o o 2 2 2 2 2 2 2 o o -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ekendriyabAdara paryApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - -- -0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0] beindriya aparyApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 beindriya paryApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - ti 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 indriya aparyApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - e -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| tendriya paryApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 --- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 carindriya aparyApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0| caurindriya paryApta // dvASaSTimArgaNAsu jIvasthAnAnAM yantram // 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - -0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0|amezA pacandriya aparyApta | 0 0 0 0 0 - - -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0|asaMjJI paMcendriya paryApta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | saMjJI paMcendriya aparyApta 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - EsaMjJI paMcendriya paryApta - - - - - 2 2 2 2 2 2 2 ja jarI- - - - 6 = = = = = = = = * = ... ? | kula jIvasthAno paMcasaMgraha-1 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArI asaMzI . saMsI nIya cakudarzana mithyAtva mizra - sAsvAdana bhavya sAyika abhavya lAyopathamika pathamika zukla vezyA padhalezyA . tejo legyA | 0 kApota legyA 1 nIlalekSA | 1 kRSNalezyA kevaladarzana avadhidarzana acakurdarzana 0 | avirati dezavirati yathAkhyAta sUkSmasaMparAya vizuddhika parihAra cAritra chedopasthApasAmAyika kevalajJAna Najc The prathamadvAra-koSTaka kula aNAhArI | 1 | | 26 25 28 | 2523 \| | | | | | 0 0 0. o o o o , 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 rAH - 9 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 rA| - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 --- = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -jIvasthAno- huM, 0 | ekendriyasUkSma aparyApta 0 |ekendriyasUkSma paryApta 0 ekendriyabAdara aparyApta 0 |ekendriyabAdara paryApta 0 beIndriya aparyApta 0 (beindriya paryApta 0 (indriya aparyApta 0 indriya paryApta 0| caurindriya aparyApta 0 caurindriya paryApta 0 asaMjJI paMcendriya aparyApta | | 23 | | | | | | | dIe - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | 0 | - 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - - 0 0 0 0 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 e - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - e - e - | | ha ha ha ha ha ha ha ha 0 0 0 2 2 - - - 2 - - - - | | | 0 0 e - 0 0 - - 0 |asaMjJI paMcendriya paryApta 0 ]saMjJI paMcendriya aparyApta 2 |asaMjJI paMcendriya paryApta - |kula jIvasthAno 1 8 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||51|1||"3311313171815.... .. - 777 0 0 | 0 | s|--|s>>[s>>[0 deg G |zs\$2 | Za | | | . 177 l lh fy b 004 ja ^ ^ ^ mithyASTi guNasthAna |sAsvAdana . .. my 0 dezavirati 0 0|pramattasaMyata -mArgaNAo sabhyamithyAdaSTi(mizra) avirati samyagdaSTi apramattasaMpata 00 apUrvakaraNa 0 0 anivRttibAdara saMparAya 3 sUkSma saMparAya upazAMtakaSAya vItarAga chadmastha zIkhAya vItarAga chadmastha saMyogI kevaLI 7 0 0|ayogI kevaLI - je kula gunnasthAnako // mArgaNAsthAnakeSu guNasthAnakAnAM yantrakam // 108 paMcasaMgraha-1 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || degdegdeg0'0 ~|| | |o m |4 33 | 32 v . my 201 19 0 U D tsu 31-191425* * ~~~ ? 0 deg deg deg deg deg deg deg deg 0-1 0 0 0 7 miAdadira rAjasthAnaka __|a d |sAsvAdana O m m m m _0 * | tA m >> [in]oo redeg_deg + | ha'' |a-|d deg (c) Q*|*| 3 | 4 | - x 0 0 0 0 3 pa 7 0 0 0 | 0| 1 1 m 1 0 O 0 x 7 0 7 O q - m 0 0 7 U sadhdhagiAdaSTiiimaka) avirati samyagdaSTi dezavirati pramattasaMyata apramattasayata apUrvakaraNa anivRttibAdara saMparAya sUkSma saMparAya upazAMtapAya vItarAga chadmasva kSINakaSAya vItarAga chadmastha sayogI kevaLI ayogI kevaLI kula gujrasthAnako prathamadvAra-koSTaka 109 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottarI prazna--1. paMcasaMgraha nAma kema rAkhyuM che ? uttara--zataka, saptatikA, kaSAyaprAmRta, satkarma ane karmaprakRti A pAMca graMthano athavA yogopayoga mArgaNA, baMdhaka, baMdhavya, baMdhahetu ane baMdhavidhi e pAMca viSayono saMgraha hovAthI paMcasaMgraha nAma che. prazna--2. A graMthanA mULa kartA koNa ? vartamAnamAM AnI upara kaI kaI TIkAo maLe che ? uttara--A mULa graMthanA kartA carSi mahattarAcArya che. AnI upara svopajJaTIkA tathA pU zrI malayagirijI mahArAjAe banAvela ema be TIkA maLe che. prazna--3. vIrya ane yogamAM zuM taphAvata che ? uttara--vIryAntarAya karmanA saMpUrNa kSayathI ke kSayopazamathI pragaTa thayela je vIryalabdhi tene vIrya kahevAya che. ane mana, vacana, kAyAnA avalaMbana dvArA je vIryano vaparAza eTale ke AtmapradezonuM sphuraNa te yoga, arthAt sakaraNavIrya te yoga, te teramA guNasthAnaka sudhInA AtmAone ja hoya che. paraMtu siddha paramAtmAo ke ayogI mahAtmAone anaMtavIrya hovA chatAM sakaraNavIryano abhAva hovAthI te vIryane yoga kahI zakAya nahi. prazna----4. jJAna ane ajJAnamAM zuM taphAvata che ? uttara--AtmavikAsamAM upayogI, virati prApta karAvanAra, alpa ke vizeSa pramANamAM je bodha te jJAna ane tenAthI viparIta arthAt AtmavikAsane rokanAra, yatheccha bodha karAvanAra, saMsAravRddhi karAvanAra je jJAna te ajJAna. prazna--5. sAmAnyathI darzana ane jJAna bannemAM bodha che to te bannemAM zuM vizeSatA che ? uttara--koIpaNa padArthano jAti, liMga, AkRti Adi vizeSa dharmo vinA mAtra sAmAnyapaNe thato je bodha te darzana ane te padArthano jAtyAdi aneka dharma viziSTa je bodha te jJAna. prazna--6. labdhi aparyApta ane karaNa aparyAptamAM zuM vizeSatA che ? uttara--je jIva svayogya paryAptio pUrNa karyA vinA ja mare te labdhi aparyApta kahevAya ane je jIve haju svayogya paryAptio pUrNa karI nathI temaja bhaviSyamAM kare athavA na paNa kare te karaNa aparyApta. prazna--7. karaNa aparyApta jIva labdhi paryApta hoya ke labdhi aparyApta ? uttaravartamAnamAM karaNa aparyApta hovA chatAM bhaviSyamAM svayogya paryAptio avazya pUrNa karavAno ja hoya to te labdhi paryApta, ane svayogya paryAptio pUrNa na ja karavAno hoya Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra-praznottarI 111 to te labdhi aparyApta, arthAt karaNa aparyApta labdhi paryApta paNa hoya ane labdhi aparyApta paNa hoya. prazna-8. labdhi aparyApta jIva karaNa aparyApta ja hoya ke karaNa paryApta paNa hoya? uttara-labdhi aparyApta karaNa aparyApta ja hoya paraMtu karaNaparyApta na hoya, apekSA vizeSa hoya paNa kharo, te mATe zrI jaina zreyaskara maMDaLa-mahesANAthI prakAzita thayela navatattva gAthA nuM vivecana juo. prazna-9. labdhi paryApta jIva karaNa aparyApta hoya ke karaNa paryApta? uttara-labdhi paryApta svayogya paryAptio pUrNa na thAya tyAM sudhI karaNa aparyApta hoya ane pUrNa thayA bAda karaNa paryApta hoya. prazna-10. karaNa paryApta jIva labdhi paryApta hoya ke labdhi aparyApta ? uttara-karaNa paryApta jIva labdhi paryApta ja hoya paNa labdhi aparyApta na hoya, apekSA vizeSa mATe uparokta navatattva gAthA nuM vivecana juo. prazna-11. asaMjJI ane saMmUcchimamAM zuM taphAvata che? uttara-baMnenA zabdArtha judA che paraMtu bhAva eka ja che. arthAt dIrghakAlikI saMjJA vinAnA jIvone asaMzI kahevAya che ane mAtA-pitAnA saMyoga vinA temaja devazayA tathA kuMbhamAM utpanna thayela jIvo sivAyanA jIvone saMmUcchima kahevAya che. arthAt deva, naraka ane garbhaja tiryaMca-manuSyo sivAyanA saghaLA saMsArI jIvo asaMjJI athavA saMmUcchima kahevAya che. prazna-12. saMjJI jIvo garbhaja ja hoya? uttara-devo ane nArako garbhaja na hovA chatAM saMjJI che eTale garbhaja hoya te saMzI ja hoya paraMtu saMjJI hoya te garbhaja hoya paNa kharA ane na paNa hoya. . prazna-13. asaMjJI-paMcendriyamAM ane asaMjJI-mArgaNAmAM keTalA ane kayA kayA jIvabhedo hoya ? uttara-asaMjJI-paMcendriyamAM potAnA paryApta-aparyApta rUpa che ane asaMjJI-mArgaNAmAM saMjJI-paryApta-aparyApta varjita zeSa bAra jIvabhedo hoya. prazna-14 jJAna, cAritra temaja bhavyAdika mArgaNAomAM ajJAna, avirati ane abhavyAdikanuM grahaNa zA mATe ? uttara-jJAnAdi uparokta ekeka mULamArgaNAomAM sarva saMsArI jIvono samAveza karavAno hovAthI tenA pratipakSabhUta ajJAnAdibhedo paNa grahaNa karela che. A prazna-15. aDhI kapanI bahAra rahela jIvonA temaja devAdikanA mananA bhAvone mana:paryavajJAnI jANI zake ke nahi ? uttara-tirlDa aDhI dvIpa pramANa manuSya kSetramAM, upara jyotiSacakranA uparanA taLa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 112 bhAga sudhI ane nIce adhogrAma sudhInA kSetramAM rahela agara bahArathI uparokta kSetramAM Avela saMzI-paMcendriyanA mananA bhAvone manaHparyavajJAnI jANI zake paNa uparokta kSetranI bahAra rahela jIvonA nahi. prazna--16. kevalajJAnIne mAtra kevalajJAna ja hoya ke pAMce jJAna hoya ? uttara--keTalAka AcAryonA mate mAtra kevaLajJAna ja hoya jyAre keTalAka AcAryonA mate pAMce jJAno hoya che. prazna--17. cakSu ane acakSurdarzana mArgaNAmAM prathamanA bAra guNasthAnaka jaNAvela che to zuM kevaLI bhagavaMto cakSu AdithI joI ke sAMbhaLI vagere na zake ? uttara--kevaLajJAna-darzanathI samasta bhAvo jANatA ja hoya che--mATe teone kaMI jovA ke sAMbhaLavA jevuM rahetuM nathI eTale ke tenA kAryano abhAva hovAthI caturdarzanAdi hovA chatAM tenI vivakSA karI nathI. prazna--18. eka ja jIvane AkhAya saMsAracakramAM cauda guNasthAnakamAMthI kyAM kayAM guNasthAnako utkRSTathI keTalI vAra prApta thaI zake ? uttara--bAramuM, teramuM, caudamuM guNasthAnaka eka ja vAra, AThamuM, navamuM, dazamuM, guNasthAnaka caDhavAnI apekSAe pAMca vAra ane upazamazreNithI paDavAnI apekSAe paNa gaNIe to kula nava vAra, agiyAramuM guNasthAna cAra vAra, bIjuM guNasthAnaka pAMca vAra, chaThTha, sAtamuM saMkhyAtI vAra, pAMcamuM, cothuM, trIjuM ane paheluM asaMkhyAtIvAra prApta thAya, paraMtu trIjA guNasthAnaka mATe spaSTa ullekha kyAMya jovAmAM Avyo nathI. prazna--19. jIva kayA guNasthAnake marI zake ane kayA guNasthAnake marI na zake temaja kayA kayA guNasthAnako parabhavamAM sAthe laI jaI zake ? uttara--mizra sivAya ekathI agiyAra ema daza guNasthAnake marI zake ane caudamA guNasthAnake paNa marI zake paraMtu te maraNane nirvANa kahevAya che. trIje, bArame ane terame marato ja nathI, ane paheluM, bIjuM, cothuM guNasthAnaka laI parabhavamAM jaI zake che. prazna--20. siddhAtmAone kayuM guNasthAnaka hoya ? uttara--siddha 5ramAtmAone sarvottama guNasthAnaka hoya che. paraMtu ahIM saMsArastha jIvonI apekSAe ja cauda guNasthAnako batAvavAmAM AvyAM che ane tethI ja siddhone guNasthAnaka batAvela nathI. prazna--21. vartamAnakALe bharatakSetramAM keTalAM guNasthAnaka hoya ? uttara--ahIM janmelAnI apekSAe 1thI 7 ane anya sthAne janmelAnI apekSAe caude cauda guNasthAnako paNa hoI zake. prazna--22. ahIM pAMcamA ArAmAM keTalAM guNasthAnaka hoya ? Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamadvAra-praznottarI 113 uttara-cauda cauda guNasthAnako hoI zake. prazna-23. asaMnnI-nArako kone kahevAya? vaLI A ja rIte asaMzI-devo kahevAya ke nahi? uttara-je asaMjJI paMcendriya paryApta tiryaMco kALa karIne narakamAM gayelA che teone vyavahArathI asaMza-narako kahevAya che paraMtu vAstavika rIte nahi. e ja pramANe asaMjJImAMthI kALa karI deva thayela vyaMtara sudhInA devone asaMjJI-devo paNa kahI zakAya ema lAge che. prazna-24. avadhijJAnI mananA bhAvo jANI zake ke nahi ?' uttara-amuka viziSTa prakAranA avadhijJAnIo mananA bhAva jANI zake. prazna-25. avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnI ema bane mananA bhAvo jANI zake to te bannemAM vizeSatA zuM ? uttara-avadhijJAnI mananA bhAvo jeTalA ane je svarUpamAM jANe tenA karatAM mana:paryavajJAnI vadhAre pramANamAM ane vadhu spaSTa jANI zake, temaja dareka mana:paryavajJAnI mananA bhAvo jANe paNa dareka avadhijJAnI mananA bhAvo jANI zake nahi. prazna-26. avadhi ane mana:paryava e baMne jJAnano viSayarUpI padArthane ja jANavAno che to te jJAnothI arUpI evA mananA bhAvo zI rIte jANI zakAya? - uttara-A bane jJAnothI AtmA saMsI-paMcendriya jIvoe manapaNe pariNAvela manovargaNAnAM pugalone sAkSAt jue ane tenA AkArAdithI ciMtana karAyela padArthone anumAnathI jANI zake. prazna-27. A dvAramAM kayAM kayAM matAntaro Avela che ? uttara-(1) graMthakAra utpattinA bIjA samayathI svayogya paryAptio pUrNa na thAya tyAM sudhI mizra kAyayoga mAne che jyAre anya AcAryo zarIraparyApti pUrNa thAya tyAM sudhI mizra ane pachI zuddha kAyayoga mAne che. (2) graMthakAra caurindriya aparyApta vagere traNa jIvasthAnomAM cakSudarzana mAnatA nathI jyAre keTalAka AcAryo temane paNa indriya paryApti pUrNa thayA pachI cakSudarzana mAne che. (3) gAthA 11mAM virbhAgajJAnamAM audArikamizra hoya nahi ema kahela che jyAre gAthA 12 mInI TIkAmAM vilaMgajJAnamAM audArikamizra hoya tema jaNAvela che. (4) A graMthanI TIkAmAM cakSudarzana mArgaNAmAM vaikriyamizra ane AhArakamizrano niSedha karyo che jyAre caturtha karmagraMthamAM teno niSedha karela nathI. (5) A graMthamAM jIvasthAnakomAM yoga batAvatAM manoyoga saMjJI-paMcendriya paryAptAne ane vacanayoga paryApta beijiyAdika pAMca jIvasthAnakomAM ane kAyayoga sarva jIvasthAnakomAM * batAvela che tyAre mArgaNA-sthAnakomAM jIvasthAno batAvatAM manoyogamAM saMzI-paryApta, aparyApta paMca01-15 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 paMcasaMgraha-1 be, vacanayogamAM paryApta-aparyApta vikasendriya ane asaMjJI paMcendriya ema ATha ane kAyayogamAM ekendriyanA mAtra cAra jIvasthAnaka batAvela che. jayAre caturtha karmagraMthamAM vacanayogamAM paryApta beijiyAdi mAtra pAMca jIvasthAno batAvela che. (6) bhagavatIjI Adi sUtramAM avadhidarzanamAM 1thI 12, karmagraMthAdikamAM 4thI 12 ane A ja graMthamAM gAthA 20mAM 3thI 12 ane gAthA 30nI TIkAmAM 1thI 12 guNasthAnaka kahyA che. (7) ahIM virbhAgajJAnamAM saMzI-paryApta eka ane caturtha karmagraMthamAM saMzI-paryApta ane aparyApta ema be jIvabheda kahyA che. (8) upazama samyaktamAM zatakabUcUrNa AdinA mate saMjJI-paryApta eka ane saptatikA cUrNakArAdinA mate saMjJaaparyApta-paryApta ema be jIvabheda hoya che. (9) ahIM temaja karmagraMthAdikamAM kSapakazreNimAM Atapa ane udyotano kSaya navamA guNasthAnake ane aparyApta tathA aprazasta vihAyogatino caudamAnA dvicarama samaye kSaya kahyo che. jyAre Avazyaka cUrNakAre navamA guNasthAnake aparyApta tathA aprazasta vihAyogatino ane caudamAnA dvicarama samaye Atapa-udyotano kSaya kahyo che. (10) keTalAka AcAryo kSapakazreNimAM navamA guNasthAnake apratyAkhyAnIya vagere ATha kaSAyonI vacce thINadvitrikAdi soLa prakRtiono ane keTalAka AcAryo thINadvitrikAdi soLa prakRtionI vacce ATha kaSAyono kSaya mAne che. (11) graMthakAra vagere upazamazreNinA AraMbhaka apramatta saMyata ja kahe che tyAre keTalAka AcAryo cothAthI sAtamA guNasthAnakavartI jIvo kahe che. (12) ahIM temaja anya keTalAka graMthomAM anaMtAnubaMdhino upazama karIne paNa upazamazreNi kare che ema kahyuM che tyAre keTalAka graMthomAM anaMtAnubaMdhino kSaya karIne ja upazamazreNi mAMDe che ema kahyuM che. (13) karmagraMthAdikanA mate upazama ane kSapaka ema baMne zreNio eka ja bhavamAM karI zakAya jayAre siddhAMtanA mate eka bhavamAM bemAMthI eka ja zreNI karI zakAya che. (14) keTalAka AcAryonA mate kevaLI bhagavaMtane matyAdi cAra jJAno nahi mAtra kevaLajJAna ja hoya jayAre keTalAka AcAryonA mate pAMca jJAno hoya che. (15) ahIM strIveda ane puruSavedamAM paryApta-aparyApta asaMjJI ane saMjJI paMcendriya ema cAra jIvabheda kahyA che. ane bhagavatIjI sUtra vageremAM asaMjJInAM baMne jIvasthAnomAM napuMsakaveda ja kahyo che. prazna-28. mizra guNasthAnake jJAna hoya ke ajJAna ? uttara-jo A guNasthAnake samyakvamohanIyano bhAga udayamAM vadhu hoya to mukhyatve jJAna ane jo mithyAtva mohanIyano bhAga vadhAre udayamAM hoya to mukhyatve ajJAna, ane jo baMneno sarakho bhAga udayamAM hoya to ajJAnamizrita jJAna hoya che. juo A graMthanI gA-20 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaddhAra-praznottarI 115 temaja tRtIya karmagraMtha gA. 19nI TIkA. ane tethI ja amoe koSTakamAM A guNasthAnake nava upayoga jaNAvyA che. prazna-29. vartamAnamAM bharatakSetramAM janmelAne keTalA cAritra hoya? uttara-I-rika sAmAyika cAritra tathA baMne prakAranuM chedopasthApanIya cAritra hoya. prazna-30. dareka kevaLIo kevaLI samudyAta kare ? uttara-je kevaLI bhagavaMtone AyuSya karatAM zeSa traNa aghAtI karmonI sthitisattA vadhAre hoya teo kare, bIjAo na kare. prazna-31. AyojikAkaraNa eTale zuM? tenAM bIjAM kayAM nAmo che? uttara-kevaLInI dRSTirUpa maryAdA vaDe atyaMta prazasta mana-vacana-kAyAno vyApAra te AyojikAkaraNa, enAM AvazyakakaraNa ane AvarjitakaraNa ema be bIjAM nAmo che. prazna-32. apUrva spardhaka eTale zuM? uttara-anAdi saMsAramAM paribhramaNa karatA jIve baMdha dvArA koIpaNa vAra na karyA hoya tevAM sattAmAM rahela karmapudgalone rasAMzanI ekottara vRddhino tyAga karyA vinA atyaMta hIna rasavALAM karavAM. te apUrvarUddhaka. prazna-33. saMmUcchima manuSyo kyAM utpanna thAya ? uttara-garbhaja manuSyonA cauda azucisthAnomAM. prazna-34. apUrvakaraNa guNasthAnakamAM "SasthAnapatita'mAM saMkhyAtaguNahIna vagere Ave che te zI rIte hoya ? te dAMta sAthe samajAvo. uttara-jeTalI saMkhyA hoya temAMthI mAtra saMkhyAmAM bhAga asaMkhyAtamA bhAga ane : anaMtamA bhAga pramANa mAtra saMkhyA rahe tene ja zAstrIya paribhASAmAM saMkhyAtaguNahIna vagere anukrame kahevAya che, jema asalI mULa saMkhyA eka lAkhanI hoya ane asatkalpanAe dezanI saMkhyAne saMkhyAta. sonI saMkhyAne asaMkhyAta ane hajAranI saMkhyAne anaMta kalpIe to lAkhane daza rUpa saMkhyAnI saMkhyAe bhAgatAM daza hajAra Ave, te lAkhanI apekSAe saMkhyAtamo bhAga che ane te ja saMkhyAtaguNa hIna kahevAya, e ja pramANe lAkhane so rUpa asaMkhyAtI saMkhyAe bhAgatAM eka hajAra Ave te lAkhanI apekSAe asaMkhyAtamo bhAga che tene ja asaMkhyAtaguNahIna kahevAya ane lAkhanI saMkhyAne hajAra rUpa anaMta saMkhyAe bhAgatAM so Ave te lAkhanI apekSAe anaMtamobhAga che tene ja anaMtaguNahIna kahevAya. prazna-35. koIka vyaktie "gAya" zabda sAMbhaLyo ane koIka vyaktie "ghaTa' padArtha joyo. ahIM A baMne vyaktione kayuM jJAna thayuM kahevAya ? uttara-"gAya" zabda sAMbhaLavA chatAM ane "ghaTa' padArtha jovA chatAM anukrame "gAya" zabdathI amuka prakArano "gAya" padArtha vAcya che ane "ghaTa' padArthathI eno vAcaka amuka zabda Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 paMcasaMgraha-1 che. Avo bodha na thAya tyAM sudhI matijJAna ane uparokta bodha thAya tyAre zrutajJAna thayuM kahevAya. prazna--36. yathApravRttAdika traNa karaNamAMthI abhavya jIva keTalAM karaNa kare ? uttara--abhavyajIvo mAtra yathApravRttakaraNa kare. prazna--37. sAmAyika keTalA prakAranAM che ? uttara--zruta, samyaktva, dezavirati ane sarvavirati ema cAra prakAre che. prazna--38. abhayajIvo cAramAMthI kayuM sAmAyika pAme, tenAthI temane zuM lAbha thAya ? uttara--abhavyo. cAramAMthI mAtra zruta sAmAyika prApta kare, tenAthI sADA nava pUrvasudhIno abhyAsa karI zake. prazna--39. abhavyo nave tattvo mAne ke nahi ? uttara--abhavyo mokSa sivAya vadhumAM vadhu ATha tattvo mAne. prazna--40. abhavya jIvo jo mokSane na mAne to pachI cAritra zA mATe svIkAre ? ane tethI zuM lAbha thAya ? uttara--abhavyo tIrthaMkara paramAtmAnI Rddhi temaja teozrI pAse AvatA mahardika devo temaja indrAdikane joIne zrI tIrthaMkara paramAtmAnI Rddhi athavA deva-indrAdikapaNuM prApta karavA dravya cAritrano svIkAra kare che, paNa bhAvacAritrano nahi, ane tethI nava traiveyaka sudhInAM sukho meLavI zake che. prazna--41. baMdhAyela badhAM ja karma bhogavavAM paDe ke bhogavyA vinA paNa kSaya thAya ? uttara----baMdhAyela badhAM ja karma pradezathI avazya bhogavavAM ja paDe paNa rasathI bhogave paNa kharA ane bhogavyA vinA paNa kSaya thAya ? prazna--42. evuM kayuM karma che ke je AkhA bhavamAM eka ja vAra baMdhAya ? uttara--AyuSya karma. prazna--43. stibukasaMkrama ane pradezodayamAM zuM phera che ? uttara--kaMI paNa phera nathI, baMne eka ja che. prazna--44. mahAvideha kSetramAM pAMcamAMthI keTalAM ane kayAM kayAM cAritra hoya. uttarAvatkathika sAmAyika, sUkSmasaM5rAya ane yathAkhyAta e traNa cAritra hoya. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 juM baMdhaka dvAra coddasavihAvi jIvA vibaMdhagA tesimaMtimo bheo / coddasahA savve hu kimAisaMtAipayaneyA // 1 // caturdazavidhA api jIvA vibandhakAsteSAmantimo bhedaH / caturdazadhA sarve'pi hu kimAdisadAdipadajJeyAH // 1 // artha-caude prakAranA jIvo karmanA baMdhaka che. temAMno aMtima bheda cauda prakAre che. saghaLA jIvabhedo kim Adi, ane sat Adi padothI jANavA yogya che. TIkAnu-jenuM svarUpa pahelA dvAranI pAMcamI gAthAnI TIkAmAM kahyuM che, tevA aparyApta paryApta sUkSma bAdara ekendriyAdi caude prakAranA jIvo jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA karmanA baMdhaka-bAMdhanAra che. te cauda prakAranA jIvomAMno aMtima bheda je paryApta saMjJIpaMcendriya che, te mithyASTi Adi guNasthAnakanA bhede cauda prakAre che. tathA pUrvokta sUkSma ekendriyAdi cauda prakAranA jIvo, temaja guNasthAnakanA bhede mithyAdaSTi Adi jIvo "kimu Adi ane satyadaprarUpaNA Adi dvArA vaDe yathArtha svarUpe samajavA yogya che, te have pachI samajAve che. 1 je kramathI varNana karavA pratijJA karI hoya te kramathI varNana karavuM joIe. e nyAye pahelA kim' Adi pado vaDe jIvanI prarUpaNA kare che - kiM jIvA ? uvasamamAiehiM bhAvehiM saMjuyaM davvaM / kassa ? sarUvassa pahU keNanti ? na keNai kayA u // 2 // kiM jIvAH ? upazamAdibhirbhAvaiH saMyutaM dravyam / kasya ? svarUpasya prabhuH keneti ? na kenApi kRtAstu // 2 // arthajIva e zuM che? upazamAdi bhAvo vaDe saMyukta dravya te jIva che. kono prabhu che? svarUpano prabhu che. koNe banAvyo che? koIe banAvyo nathI. | TIkAnu--kim Adi prazno dvArA jIvanA svarUpane jaNAve che temAM pahelo prazna pUche che ke - prazna-jIva e zuM che? jIvanuM zuM svarUpa che? uttara-pazamika, audayika, kSAyika, lAyopathamika, ane pariNAmika bhAvo vaDe yukta je dravya te jIva kahevAya che. eTale ke A bhAvomAMthI be traNa cAra ke pAMca bhAvo jenI aMdara hoya che, te jIva ke AtmA kahevAya che. 1. dvAra eTale jIvarUpa vastune samajavAnA prakAra. jIvanuM saMpUrNa svarUpa samajavA mATe AvA AvA aneka prakAronI pUrvAcAryoe goThavaNa karI che, temAMthI ahIM kim Adi ane satpadaprarUpaNA Adi prakAro vaDe jIvanuM svarUpa samajAve che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 paMcasaMgraha-1 zaMkA-audayikabhAva nigodathI mAMDI saghaLA saMsArI jIvone hoya che, ane parAmika to keTalAkane ja hoya che, to pachI gAthAnI zarUAtamAM audayika bhAvane choDI zA mATe aupathamikabhAvanuM grahaNa karyuM che? uttara-jIvanuM svarUpa jaNAvatAM tenuM evuM svarUpa jaNAvavuM joIe ke je asAdhAraNa hoya. kAraNa ke e pramANe asAdhAraNa svarUpa jaNAve to ja anya padArthothI jIva bhinna che evuM samajAya, anyathA na samajAya. A hetuthI audayikAdi grahaNa na karatAM aupazamikAdi bhAvonuM prahaNa karyuM che. e ja hakIkata spaSTa kare che-audayika ane pAriNAmika e be bhAva to ajIvadravyamAM paNa ghaTe che, mATe te bhAvo zarUAtamAM grahaNa karyA nathI. kSAvikabhAva aupathamika bhAvapUrvaka ja thAya che, kAraNa ke koIpaNa jIva upazamabhAva pAmyA vinA kSAyikabhAva prApta karato ja nathI. kema ke anAdi mithyAtvI pahelI vAra upazama samyakta ja prApta kare che, mATe tene paNa zarUAtamAM na mUkyo. kSAyopathamikabhAva aupazamikabhAvathI atyaMta bhinna nathI, tethI zarUAtamAM aupazamika bhAvanuM grahaNa karyuM che. prazna-2. jIvo konA prabhu-svAmI che? uttara-jIvo potAnA svarUpanA ja pote svAmI che. A nizcayanayano abhiprAya che. kAraNa ke karmothI chUTA thayelA AtmAo koI koInA svAmI nathI, paraMtu tathAsvabhAve potAnA svarUpanA ja pote svAmI che. saMsAramAM je svAmI-sevakabhAva jaNAya che, te karmarUpa upAdhithI utpanna thayelo hovAthI pAdhika che, vAstavika nathI. prazna-3. jIvone koNe banAvyA che? uttara-jIvone koIe banAvyo ja nathI, paraMtu AkAzanI jema akRtrima che. haMmezAM eka niyama che ke utpanna thayelI vastunI jarUra nAza thAya. jo jIva utpanna thayelo hoya to teno paNa nAza thAya. paraMtu teno koikALe nAza thato nahi hovAthI akRtrima che. TIkAkAra mahArAja lakhe che ke-jIvo akRtrima che tenuM yuktipUrvaka savistRta svarUpa dharmasaMgrahaNinI TIkAmAM kahyuM che, tyAMthI joI levuM. ahIM graMthagauravanA bhayathI kahevAmAM AvyuM nathI. 2. kattha sarIre loe va haMti kevacira savvakAlaM tu / kai bhAvajuyA jIvA dugatigacaupaMcamIsehiM // 3 // 1. je vastunuM ja svarUpa eTale ke je guNa athavA dharma batAvavAmAM Ave te svarUpa te jAtanI dareka vastumAM hoya ane te sivAyanI vastumAM na ja hoya to te asAdhAraNa svarUpa kahevAya, jema, upayoga e jIvanuM svarUpa che, to saghaLA jIvomAM adhika vA nyUna pramANamAM koI ne koI upayoga avazya hoya che ane jIva sivAyanI vastumAM upayoga hoto ja nathI, mATe upayoga e jIvanuM asAdhAraNa svarUpa kahevAya. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilIyAra 119 . sutra ? zarIra no vA navani zivira ? sarvAnaM 1 | katibhAvayutA jIvAH ? dvikatrikacatuSpaJcamitraiH // 3 // arthajIva kyAM rahe che? zarIra athavA lokamAM rahe che. keTalo kALa jIva rahevAno che? sarvakALa rahevAno che. keTalA bhAva yukta jIvo hoya che? be, traNa, cAra ke pAMca bhAva yukta jIvo hoya che. TIkAnu-pUrvanI gAthAmAM jIvanuM svarUpa samajavA traNa prazno karI tenA uttara ApyA che. A gAthAmAM bIjA traNa prazno karI tenA uttara Ape che. prazna-4. jIvo kyAM rahe che ? uttara-jIvo pota-potAnA zarIramAM rahe che, athavA lokamAM rahe che. temAM sAmAnya vicAra karatAM jIvo lokamAM rahe che, alokamAM nahi. kAraNa ke tathAsvabhAve dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva ane pugalono alokamAM abhAva che. vizeSa vicAra karatAM potapotAno jIva potapotAnA zarIramAM rahe che, potAnA zarIrathI bahAra raheto nathI. kAraNa ke zarIranA paramANuo sAthe Atmapradezono pANI ane dUdhanI jema paraspara ekAkAra saMbaMdha che. kahyuM che ke-jIva ane pudgala paraspara ekAkArarUpe rahelAM che, temAM A jIva che ane A zarIra che evo vibhAga thaI zakato nathI. jema pANI ane dUdha ekAkArarUpe rahelAM che temAM A pANI ane A dUdha evo vibhAga thaI zakato nathI. A prazna-5. jIvo keTalA kALa paryata jIvarUpe raheze? teno nAza kyAre thaze? 'uttara-sarvadA jIvo jIvarUpe raheze, koI kALe teono nAza thaze nahi. ahIM trIjA praznanA uttara vaDe jIvo anAdikALathI che ema kahyuM. ane A praznanA uttara vaDe anaMtakALaparyata jIvo jIvarUpe rahevAnA che e kahyuM. tAtparya e ke jIvone koIe banAvyA nathI tethI anAdi kALathI che, ane anaMtakALa paryata rahevAnA che. eTale ke anAdi anaMta che, ema samajavuM.. - jyAre ema che tyAre mukta avasthAne prApta thayelA AtmAo paNa potAnI e sthitimAMthI koI kALe naSTa thaze nahi, paraMtu haMmeza mATe jJAna darzana Adi potAnA svarUpamAM ja raheze, ema mAnavuM joIe. A kahevA vaDe keTalAka bauddhAdi anya darzanIonuM khaMDana karyuM che, ema samajavuM. teo A pramANe kahe che-olavAI gayelo dIvo pRthvImAM nIce jato nathI, AkAzamAM UMce jato nathI, paraMtu tyAM ja rahyo chato sneha-telanA kSaya thavAthI olavAI jAya che. tema sneha-rAgadveSanA kSaya thavAthI nivRtti-mokSane prApta thayelo AtmA paNa pRthvImAM nIce jato nathI, AkAzamAM UMco jato nathI, tema koI dizA ke vidizAmAM paNa jato nathI. paraMtu tyAM ja rahyo chato dIvAnI jema olavAI jAya che, arthAta teno nAza thAya che." tathA arihaMtanA - maraNonmukha cittanuM pratisaMdhi-anusaMdhAna hotuM nathI, paraMtu dIvAnI jema nirvANa-nAza thAya che, tema citta-AtmAno mokSa thAya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 paMcasaMgraha-1 A matavALAo tela thaI rahevAthI olavAI gayelA dIvAnI jema AtmAno mokSa mAne che. A mata pramANe AtmAno mokSa thayA pachI AtmA jevI vastu rahetI nathI. A kathananuM AtmA anAdi anaMta che ema kahevA vaDe khaMDana karyuM che. kAraNa ke je vastu sat che teno koI kALe nAza thato nathI. paryAya-avasthAo bhale badalAyA kare paraMtu mULa dravya kAyama rahe che. prazna-jIvo upadamAdi keTalA bhAvo vaDe yukta hoya che ? uttara-keTalAka jIvo be bhAva yukta, tema keTalAka traNa ane cAra bhAva yukta hoya che, ane keTalAka pAMce bhAva yukta paNa hoya che. - prazna--upadamAdi keTalA bhAvo che? tenuM zuM svarUpa che? ane teno krika-trikAdi yoga zI rIte thAya che ? uttara-upazamAdi cha bhAvo che. te A pramANe-audayika, aupathamika, kSAyika, lAyopathamika, pAriNAmika ane sAnnipAtika, have tenuM svarUpa kahe che, te A pramANe- ' 1. audayikabhAva-karmanA udayathI utpanna thayelo je jIvasvabhAva. jema krodhanA udayathI AtmA krodhI, rAganA udayathI rAgI vagere. te be bhede che. 1. udaya, 2. udayaniSpanna. temAM udaya eTale potapotAnI zakti pramANe phaLa ApavA mATe sanmukha thayelAM karmonA phaLano te te rUpe anubhava karavo te. ahIM udaya zabdathI svArthanA arthamAM aMkaNuM pratyaya karI audayika zabda banAvela che. ane karmonA udaya vaDe utpanna thayelo je jIvasvabhAva te udayaniSpanna. ahIM tenA nivRtta IkaNa pratyaya karI audayika zabda banAvyo che, ema sarvatra samajavuM. udayaniSpanna be bhede che.-1. jIvaviSayaka, 2. ajIvaviSayaka. temAM narakagati AdikarmanA udayathI utpanna thayela nAratva Adi paryAyanA pariNAmarUpa jIvaviSayaka audayika bhAva che. kAraNa ke nArakatvAdi jIvanA bhAvo-paryAyo narakagati Adi karmonA udayathI utpanna thayelA che, tethI vaibhAvika che, svAbhAvika nathI. * ArSa graMthomAM kahyuM che ke, "audayika bhAvanuM zuM svarUpa che? audayikabhAva be bhede kahyo che. te A pramANe-1. udaya, 2. udayaniSpanna. udaya eTale zuM ? ATha prakAranI karmaprakRtionA phaLano anubhava karavo te udayarUpa audayika bhAva che. udayaniSpanna be bhede kahyo che. 1. jIvaviSayaka udayaniSpanna, 2. ajIvaviSayaka udayaniSpanna. jIvodayaniSpanna audayika eTale zuM? jIvodayaniSpanna audayikabhAva aneka bhede jaNAvela che. te A pramANe-nArakapaNuM, tiyacapaNuM, manuSyapaNuM, devapaNuM, pRthvIkAyapaNuM, aSkAyapaNuM, teukAyapaNuM, vAyukAyapaNuM, vanaspatikAyapaNuM, trasakAyapaNuM, krodhakaSAya, mAnakaSAya, mAyAkaSAya, lobhakaSAyi, strIvedI, puruSavedi, napuMsakavedi, kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejalezyA, padmavezyA, zuklalezyA, mithyAdaSTipaNuM, aviratapaNuM, ajJAnipaNuM, AhArakapaNuM, chaghasthapaNuM, sayogIpaNuM, saMsArAvasthA ane asiddhAvasthA. A badhA bhAvo jIvane karmonA udayathI utpanna thayelA che, tethI te jIvodaya niSpana kahevAya che. ajIvodayaniSpanna eTale jIve grahaNa karelA audArikAdi zarIramAM karmanA udayathI utpanna thayela je varNAdi pariNAma. te A pramANe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 121 audArikAdi zarIra yogya pudgalonuM grahaNa, te pudgalono te te zarIrarUpe pariNAma, tathA zarIramAM varNa gaMdha rasa ane sparzarUpa pariNAma, A saghaLuM karmanA udaya sivAya thatuM nathI, tethI te ajIvodayaniSpanna audayikabhAva kahevAya che. - 2. aupathamikabhAva be bheda che. 1. upazama, 2. upazamaniSpanna. temAM rAkhathI DhaMkAyelA agninI jema karmanI sarvathA anudayAvasthA, pradezathI paNa udayano je abhAva te upazama, eTale ke kasTa ssinTasTe ? Telsa ke sake cha ja macchu te ksa. AvA prakAranA upazamane sarvopazama kahevAmAM Ave che, ane te mohanIyakarmano ja thAya che. bIjA koI karmano thato nathI. kahyuM che ke "sarvopazama mohanIyano ja thAya che. ahIM upazama zabdane svArthamAM IkaNa pratyaya karavAthI pathamika zabda bane che. karmanA sarvathA upazama thavA vaDe utpanna thayela je jIvasvabhAva te upazamaniSpanna. ane te krodhAdi kaSAyonA udayano sarvathA abhAva thavAthI tenA phaLarUpe utpanna thayela parama zAMta avasthArUpa jIvano pariNAma vizeSa che. ahIM upazama zabdathI tenA nivRtta arthamAM aMkaNuM pratyaya thaI aupathamika zabda banyo che. te aupathamikabhAva aneka prakAre che. te A pramANe-upazAMta veda, upazAMta krodha, upazAMtamAna, upazAMtamAyA, upazAMtalobha, upazAMta darzanamohanIya, upazAMtacAritra mohanIya. ahIM veda ane krodhAdi cAritramohanIyano sarvathA upazama thavAthI upazamabhAvanuM yathAkhyAta cAritra, ane darzanamohanIyano sarvathA upazama thavAthI upazamabhAvanuM samyakta utpanna thAya che. 3. zAyika bhAva paNa be bhede che. 1. kSaya, ane 2. kSayaniSpanna. temAM kSaya eTale karmono sarvathA abhAva. kSaya e ja kSAyikabhAva. ane karmono sarvathA abhAva thavAthI tenA phaLarUpe utpanna thayela jIvano je vicitra pariNAma vizeSa te kSayaniSpanna. te A pramANekevaLajJAnAvaraNIya karmanA sarvathA kSayathI utpanna thayela kevaLajJAnitva e pramANe kevaLadarzanitva, kSINamatijJAnAvaraNatva, kSINazrutajJAnAvaraNatva, kSINaavadhijJAnAvaraNatva, kSINamana:paryavajJAnAvaraNatva yAvata kSINavIyaMtarAyatva, ane muktatva. A saghaLA bhAvo karmano sarvathA nAza thavAthI tenA phaLarUpe utpanna thayelA che tethI te kSayaniSpanna kahevAya che. ahIM kSayathI utpanna thavA vaDe thayelo je jIva svabhAva te kSAyikabhAva evo vyutpajyartha thAya che. 4. kSAyopathamikabhAva paNa be prakAre che. te A pramANe :-1. kSayopazama, ane 2. layopazamaniSpanna. temAM udayamAM AvelA kamazano kSaya ane udayamAM nahi AvelA karbhAzano vipAka AzrayI je upazama te kSayopazo. ane te jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, ane 1. udayamAM AvelA karmano kSaya ane udayamAM nahi AvelAno upazama te kSayopazama kahevAya. ahIM upazama zabdanA be artha karavA joIe. 1. upazama eTale udayaprApta karmano kSaya ane sattAmAM rahelA karmane pariNAmane anusarI hIna zaktivALA karI evI sthitimAM mUkavA ke svarUpe phaLa na Ape. A artha mohanIya karmamAM lAgu paDe che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi Adi bAra kaSAyono kSayopazama thAya che, tyAre teonA udaya prApta aMzano kSaya kare che ane sattAgata aMzane pariNAmane anusarI hIna zaktivALA karI evI sthitimAM mUke che ke svarUpataH phaLa na Ape tyAre ja samyakta, dezavirati ane sarvavirati cAritrarUpe guNo utpanna thAya che. paMca01-16 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 paMcasaMgraha-1 aMtarAya e cAra ghAtikarmano ja thAya che, anya karmano thato nathI. kSayopazama e ja lAyopathamika, svArthamAM IkaNuM pratyaya karavAthI thAya che. tathA ghAtikarmanA kSayopazamathI utpanna thayela matijJAnAdi labdhirUpa AtmAno je pariNAmavizeSa te kSayopazamaniSpanna kahevAya che. siddhAMtamAM kahyuM che ke -"kSayopazamaniSpanna e zuM che? kSayopazamaniSpanna aneka prakAre kahela che. te A pramANekSAyopathamika AbhinibodhikajJAnalabdhi, e pramANe zrutajJAnalabdhi, avadhijJAnalabdhi, mana:paryavajJAnalabdhi, lAyopathamika matiajJAnalabdhi, lAyopathamika zrutaajJAnalabdhi, sAyopathamika vibhaMgajJAna labdhi, kSAyopathamika samyagdarzanalabdhi, kSAyopathamika samyamaiithyAdarzana' labdhi, kSAyopathamika sAmAyikalabdhi, kSAyopathamika chedopasthApanIyalabdhi, kSAyopathamika parihAravizuddhikalabdhi, kSAyopathamika sUkSmasaMgharAyelabdhi, kSAyopathamika dezaviratilabdhi, kSAyopathamika dAnalabdhi, kSAyopathamika lAbhalabdhi, kSAyopathamika bhogalabdhi, kSAyopathamika upabhogalabdhi, kSAyopathamika vIryalabdhi, kSAyopathamika paMDitavIryalabdhi, e pramANe bAla vIryalabdhi, bAlapaMDitavIryalabdhi, kSAyopathamika zrotrendriyalabdhi e pramANe cakSuIndriyalabdhi, dhrANendriyalabdhi, jilDAindriyalabdhi, sparzanendriyalabdhi ityAdi. A badhA bhAvo ghAtakarmanA kSayopazamathI utpanna thayelA hovAthI kSayopazamaniSpanna kahevAya che. pa. pariNamavuM-avasthita vastunuM pUrva avasthAnA tyAga karavA vaDe uttarAvasthAne kathaMcita prApta thavuM te, eTale ke potAnA mULa svarUpane choDyA vinA pUrva avasthAnA tyAgapUrvaka uttara avasthAne prApta karavI te pariNAma kahevAya che. kahyuM che ke-potAnA mULa svarUpane choDyA vinA arthAtara-anya svarUpane prApta thavuM te ' upazamano bIjo artha--udayaprApta aMzano kSaya ane udaya aprApta aMzane pariNAmane anusarI mAtra hIna zaktivALA karavA. A artha zeSa traNa ghAti karmane lAgu paDe che. teonA udaya prApta aMzano kSaya kare che, ane udaya aprApta aMzane pariNAmonusAra hIna zaktivALA kare che, teone svarUpataH phaLa na ApI zake tevI sthitimAM mUkelA nahi hovAthI teone rasodaya paNa hoya che, chatAM zakti ochI karelI hovAthI guNanA vighAtaka thatA nathI. jeTalA pramANamAM teonI zakti ochI karI che, teTalA pramANamAM matijJAnAdi guNo pragaTa thAya che, eTalA mATe A traNa karmano udayAnuviddha kSayopazama kahevAya che. kSayopazama ghAtikarmano ja thAya, aghAtino nahi. kAraNa ke ghAti karmano kSayopazama thAya to guNo ughADA thAya che. aghAti karma koI guNane dabAvatAM nathI jethI tenA kSayopazamanI jarUra hoya ? teo to vadhAre sthiti ke vadhAre rasavALA hoya to ja potAne karavA yogya kArya karI zake che, mATe aghAti karmano kSayopazama hoI zakato nathI. 1. mithyAtvano udaya nahi hovAthI samyammiglAdarzana labdhine ahIM gaNela che. 2. mithyAtvI jIvanA vIryavyApArane bAlavIrya kahevAmAM Ave che. samyaktI ane dezaviratinA vIryavyApArane bAlapaMDita, ane sarvavirati muninA vIryavyApArane paMDitavIrya labdhi kahevAmAM Ave che. A saghaLI labdhino sAmAnya vardhalabdhimAM samAveza thAya che, paraMtu spaSTatA khAtara bhinna gaNAvela che. 3. A labdhino matijJAna labdhimAM samAveza thaI jAya che, kAraNa ke A saghaLo labdhio matijJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI thAya che. paraMtu vizeSa spaSTatA khAtara judI gaNAvela che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilIyavAra 123 pariNAma kahevAya. sarvathA eka ja avasthAmAM rahevuM, athavA sarvathA anya svarUpane prApta thavuM. te rUpa pariNAma ahIM jJAnIone ISTa nathI." pariNAma zabdane svArthamAM aMkaNu pratyaya karavAthI pariNAma e ja pAriNAmika bhAva kahevAya che. tenA sAdi ane anAdi evA be bheda che. temAM ghI, goLa, cokhA, Asavo ane ghaTAdi padArthonI navA jUnApaNA Adi avasthAo, tathA varSadhara parvata, bhavana, vimAna, kUTa, ane ratnaprabhA Adi pRthvIonI pugalonA maLavA vIkharavA vaDe thayelI avasthAo, tathA gaMdharvanagara AkAzamAM thatI bhinna bhinna AkRtio, saMdhyArAga, ulkApAta, garjanA, mahikA-dhumasa, digdAha--dizAmAM dekhAto agni, vIjaLI, caMdrapariveSacaMdra pharatuM je goLa kUMDALuM thAya che te, sUrya pariveSa, caMdra-sUryagrahaNa, IndradhanuSya ItyAdi aneka avasthAo sAdi pAriNAmika bhAve che. kema ke te te jAtanAM pariNAmo amuka amuka vakhate thAya che, vaLI teno nAza thAya che. athavA temAM pugalonA maLavA vIkharavA vaDe ochAvattApaNuM-pheraphAro thayA kare che. tathA lokasthiti, alokasthiti, bhavyatva, abhavyatva, jIvatva, dharmAstikAyatva ItyAdirUpa je bhAvo che te anAdi pAriNAmikabhAve che. kAraNa ke tenA svarUpamAM koI jAtano pheraphAra thato nathI. haMmezAM potapotAnA svarUpamAM ja rahe che. 6 sannipAta eTale aneka bhAvonuM maLavuM, te vaDe thayela te sAnnipAtika chaThTho bhAva che. tAtparya e ke audayikAdi bhAvonA be AdinA saMyogathI utpanna thayela je avasthA vizeSa 1. jyAre vivakSita padArthanA aneka bhedo hoya che ane te bhedomAMnA kyAreka koIpaNa eka, kyAreka koIpaNa be ema yAvatu kyAreka dareka bhedono vicAra karavAno hoya che tyAre te vivakSita padArthanA eka eka bheda AzrayI, be be bhedanA, traNa traNa bhedanA ema yAvatu te padArthanA jeTalA bhedo hoya che tyAM sudhInA bhedonA bhAMgAo banAvavAmAM Ave che, AvA bhAMgAo anukrame eka saMyogI, dvisaMyogI, trisaMyogI ItyAdi nAmathI oLakhAya che. te eka saMyogI Adi bhAMgA keTalA thAya te jANavA nIce lakhela paddhati ghaNI upayogI che. ' je vivakSita padArthanA eka-dvisaMyogI Adi bhAMgA banAvavA hoya te padArthanA bhedonI saMkhyA - pramANe ekathI AraMbhI kramazaH aMka sthApanA karavI. te aMkonI barAbara nIce UlaTA krame (pazcAnupUrvIe) aMkonI sthApanA karavI, nIcenA aMkamAM je sarvathI prathama aMka che tenI saMkhyA pramANa eka saMyogI bhAMgA thAya, have te ja saMkhyAne tenI pachI sthApana karela aMka vaDe guNI tenI samazreNie rahela uparanI saMkhyA vaDe bhAgatAM je saMkhyA Ave te dvisaMyogI bhAMgAnI saMkhyA jANavI, te dvisaMyogI bhAMgAnI saMkhyAne tenI pachI sthApanA karela saMkhyA vaDe guNI tenI samazreNie rahela uparanI saMkhyA vaDe bhAgatAM trisaMyogI bhAMgA Ave. A rIte pachI pachI sthApana karela saMkhyA vaDe guNAkAra karI tenI tenI samazreNie rahela uparanI saMkhyA vaDe bhAgatAM catuHsaMyogI Adi bhAMgA Ave. - jema "bhAva"nA saMbaMdhamAM vicAra karatAM "bhAvo pAMca che tethI anukrame ekathI pAMca sudhInA aMkonI sthApanA karavI. jema ke-1 2 3 4 5. A aMkonI barAbara nIce UlaTA krame te ja aMko mUkavA. jema ke . nIcenA aMkomAM sarva prathama pano aMka che mATe eka saMyogI bhAMgA 5 thAya, te 5 nA aMkane tenI pachI sthApana karela aMka 4 che tethI tenA vaDe guNatAM pa44=30 thAya. have te 20 ne te cAranI samazreNie upara rahela saMkhyA 2 vaDe bhAgatAM 1043=33=10 eTale trisaMyogI bhAMgA 10 thAya, e 12= 24=5 catuHsaMyogI bhAMgA 5 thAya, pa41=5+2=1 paMcasaMyogI bhAMgo 1 thAya. A rIte vivakSita padArthamAM eka dvisaMyogI Adi bhAMgAo jANI zakAya. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 paMcasaMgraha-1 te sAnnipAtika kahevAya che. koIpaNa jIvamAM eka bhAva hoto ja nathI, paraMtu be, traNa, cAra ke pAMca bhAvo hoya che. A pAMce bhAvonA sAmAnyathI dvikAdi saMyoge chavvIsa bhAMgA thAya che. te A pramANe-- benA saMyoge daza, traNanA saMyoge daza, cAranA saMyoge pAMca, ane pAMcanA saMyoge eka. benA saMyoge thatA daza bhAMgA A pramANe--1. auyika aupamika, 2. auyika kSAyika, 3. audayika kSAyopazamika, 4. audayika pAriNAmika, 5. aupazamika kSAyika, 6. aupazamika kSAyopazamika, 7. aupazamika pAriNAmika, 8. kSAyika kSAyopazamika, 9. kSAyika pAriNAmika, 10. kSAyopazamika pAriNAmika. traNanA saMyogavALA daza bhAMgA A pramANe--1. audayika kSAyopazamika kSAyika, 2. auyika aupamika, kSAyopazamika, 3. audayika aupazamika pAriNAmika, 4. audayika kSAyika kSAyopazamika, pa. audayika kSAyika pAriNAmika, 6. audayika kSAyopamika pAriNAmika, 7. aupazamika kSAyika kSAyopazamika, 8. aupazamika kSAyika pAriNAmika, 9. aupamika kSAyopazamika pAriNAmika, 10. kSAyika kSAyopazamika pAriNAmika, cAranA saMyogathI thatA pAMca bhAMgA te A--1. audayika aupamika kSAyika kSAyopazamika, 2. auyika aupamika kSAyika pAriNAmika, 3. audiyaka aupamika kSAyopazamika pAriNAmika, 4. audayika kSAyika kSAyopazamika pAriNAmika, 5. aupazamika kSAyika kSAyopazamika pAriNAmika. saravALe pacIsa. tathA pAMce bhAvonA saMyogathI thato eka bhaMga kula chavvIsa bhAMgA thAya cheH A bhAMgAmAMthI dvika saMyogI eka, trika saMyogI be, catuH saMyogI be, ane paMca saMyogI eka ema cha bhAMgA ja ghaTe che, bIjA ghaTatA nathI. mAtra bhaMga racanA AzrayIne ja batAvyA che. ghaTatA bhAMgAnA jJAna mATe paNa te racanA upayogI che. have kayo bhaMga kone ghaTe che te batAve che--dvika saMyogI bhAMgAmAMthI kSAyika pAriNAmika e navamo bhAMgo siddho AzrayI ghaTe che. siddhone kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyikasamyaktva, cAritra, dAnAdi labdhi kSAyika bhAve che, ane jIvatva pAriNAmika bhAve che. trikasaMyogI bhAMgAmAMno audayika kSAyika pAriNAmika e pAMcamo bhaMga tathA auyika kSAyopazamika pAriNAmika chaThTho bhaMga ema be bhAMgA saMbhave che. temAM pAMcamo bhaMga kevaLI AzrayI jANavo. teone manuSyagati Adi audayika bhAve, jJAna darzana Adi kSAyikabhAve, ane jIvatva, bhavyatva e pAriNAmika bhAve che. tathA chaThTho bhaMga cAre gatinA saMsArI jIva AzrayI jANavo. teone nArakatvAdi paryAya audayikabhAve, indriya matijJAnAdi kSAyopazamikabhAve, ane jIvatva bhavyatva ke abhavyatva pAriNAmikabhAve hoya che. A kAraNathI A bhaMga gatinA bhede cAra prakAre thAya che. te A pramANe--narakagatimAM audayakabhAve nArakIpaNuM, kSAyopazamika bhAve indriyAdi ane pAriNAmikabhAve jIvatva, bhavyatva athavA jIvatva, abhavyatva hoya che. tiryaMcagatimAM audayikabhAve tiryaMgyonitva, kSAyopazamikabhAve indriyAdi ane pAriNAmika bhAve Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 125 jIvavAdi ghaTe che. A pramANe deva ane manuSya gati AzrayI paNa vicAra karI levo. A ja traNa bhAMgAmAM cotho kSAyikabhAva joDIe tyAre catuHsaMyogI bhaMga thAya che. te A audayika kSAyika kSAyopathamika ane pAriNAmika. A catuHsaMyoge thatA cha bhAMgAmAMno cotho bhaMga che. A bhAMgo paNa pUrvokta trika saMyogI bhAMgAnI jema gatinA bhede cAra prakAre thAya che. temAM audayikabhAve manuSyatvAdi kSAyikabhAve samyakta, kSAyopathamikabhAve matijJAnAdi ane pariNAmikabhAve jIvatva ane bhavyatva hoya che. pUrvokta trika saMyogI bhAMgA sAthe parAmika joDIe tyAre paNa catuHsaMyogI bhaMga thAya che, ane te A-kSAyopathamika aupazamika audayika pAriNAmika. A catuHsaMyogI bhAMgAmAMno trIjo bhaMga che. A bhaMga paNa pUrvokta bhAMgAnI jema gatinA bhede cAra prakAre thAya che. mAtra eTaluM vizeSa che ke, kSAyika samyaktanA sthAne upazamasamyakta jANavuM. paMcasaMyogI bhAMgo zAyikasabhyatve upazamazreNi mAMDanArane ja ghaTe che, anyatra ghaTato nathI. te bhAMgo A pramANe-audayika pathamika zAyika kSAyopathamika ane pariNAmika. temAM audayikabhAve manuSyagati Adi, aupathamikabhAve cAritra, kSAyikabhAve samyakta, lAyopathamikabhAve matijJAnAdi, ane pariNAmikabhAve jIvatva ane bhavyatva hoya che. A pramANe avAMtara bhAMgAnA bhedonI apekSAe kula paMdara bhaMga ghaTe che. kahyuM che ke -"audayika lAyopathamika ane pariNAmika e eka bhaMga cAra gatinA bhede cAra prakAre che. e traNanI sAthe kSAyika joDatAM catuHsaMyogI bhaMganA paNa cAra bheda thAya che. athavA kSAyikane sthAne upazama joDatAM paNa cAra gatinA bhede cAra bheda thAya che. 1. A pramANe bAra tathA upazamazreNino paMcasaMyogI eka bhaMga, kevaLI mahArAjano trika saMyogI eka bhaMga, ane siddhano dvika saMyogI eka bhaMga, A pramANe sAnnipAtikabhAvanA paMdara bheda ghaTe che." 2. - A pramANe paMdara bhaMganI apekSAe dvika trika catuSka ane paMcakarUpa sAnnipAtikabhAva yukta jIvo hoya che. gAthAmAM e ja hakIkata kahI che. 'huti vAraMvamIhiM be, traNa, cAra ane pAMca bhAva vaDe yukta jIvo hoya che. - A pramANe bhAvonuM svarUpa, tenA dvika saMyoge thatA bhAMgA, tathA kayA kayA bhAMgAo kevI rIte ghaTe che te kahyuM. have trIjI gAthAmAM jIvo kyAM rahe che ? e praznanA uttaramAM jIvo zarIramAM rahe che ema kahyuM che. e prasaMgathI je jIvo jeTalA zarIramAM saMbhave che tenuM pratipAdana kare che- suraneDyA tisu tisu vAupaNiditirikkha cau causu / maNuyA paMcasu sesA tisu taNusu aviggahA siddhA // 4 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 paMcasaMgraha-1 suranArakAstriSu triSu vAyupaJcendriyatiryaJcaH catuzcatuSu / manujAH paJcasu zeSAstriSu tanuSvavigrahAH siddhAH // 4 // artha-devo ane nArako traNa traNa zarIramAM hoya che. vAyu ane paMcendriyatiryaMco cAra cAra zarIramAM hoya che. manuSyo pAMca zarIramAM ane zeSa jIvo traNa zarIramAM hoya che. siddha bhagavAna azarIrI che. TIkAnu-devo ane nArakIo traNa traNa zarIramAM hoya che, arthAt teone traNa traNa zarIra hoya che. te traNa zarIro A--taijasa, kArpaNa ane vaikriya. - vAyukAyanA jIvone ane garbhaja paMcendriya tiryaMcone cAra cAra zarIra hoya che. temAM traNa zarIra pUrve kahyAM che ane cothuM audArika zarIra hoya che. ahIM vaikriya zarIra vaikriyalabdhi saMpanna vAyukAya ane garbhaja tiryaMcone hoya che, badhAne hotuM nathI. - manuSyone pAMce zarIra hoya che. temAM vaikriyazarIra vaikriyalabdhivALAne, ane AhAraka zarIra AhAraka labdhi saMpanna caudapUrvadharane hoya che. audArika, taijasa, kAmaNa e traNa zarIra to sAmAnyataH saghaLAM tiryaMca ane manuSyone hoya che. zeSa ekendriya, beindriya, teIndriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya tiryaMca ane asaMzI manuSyone audArika taijasa ane kArmaNa ema traNa traNa zarIra hoya che. tathA naSTa thayAM che saghaLAM karmamalarUpa kalaMka jeone evA siddhone eka paNa zarIra hotuM nathI. 4 A pramANe kim Adi pado vaDe prarUpaNA karI. have satyadAdi pado vaDe prarUpaNA kare che. satpadAdi nava pado A pramANe che. 1. satpadaprarUpaNA, 2. dravyapramANa, 3. kSetra, 4. sparzanA, 5. kALa, 6. aMtara, 7. bhAga, 8. bhAva, ane 9. alpabadutva, temAM pahelA satpadaprarUpaNA kare che- puDhavAi cau cahA sAhAraNavaNaMpi saMtayaM sayayaM / patteyapajjapajjA duvihA sesAu uvavannA // 5 // pRthivyAdayazcatvArazcaturddhA sAdhAraNavanamapi santaH satatam // pratyekaparyAptakAparyAptakA dvividhAH zeSAAstUpapannAH // 5 // artha-pRthivIkAyAdi cAra cAra prakAre, sAdhAraNa vanaspatikAya paNa cAra prakAre, pratyeka vanaspatikAya paryApta aparyApta ema be prakAre niraMtara vidyamAna hoya che. ane zeSa jIvo pahelAMnA utpanna thayelA hoya che, UpajatAnI bhajanA samajavI. TIkAnu-vasthAnakomAM jIvonI vidyamAnatAno je vicAra te satpadaprarUpaNA kahevAya che. temAM pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, ane vAyukAya e dareka sUkSma ane bAdara tathA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilIyadvAra 127 paryAptA ane aparyAptAnA bhede cAra cAra prakAre che, kula soLa bheda thAya che. tathA sAdhAraNa vanaspatikAya paNa sUkSma ane bAdara tathA paryAptA ane aparyAptAnA bhede cAra prakAre che. tathA pratyeka vanaspatikAya paryAptA aparyAptA ema be bhede che. kula ekendriyanA bAvIsa bheda thAya che. te dareka bheda pUrve utpanna thayelA, ane utpanna thatA ema banne prakAre che. ahIM A bAvIse bheTavALA jIvo pUrve utpanna thayelA ane vartamAnakALa utpanna thatA niraMtara hoya che, teno virahakALa nathI. ahIM pUrve utpanna thayelA ane utpanna thatA ema je kahe che, te ja vakhate ziSya guru mahArAjane prazna pUche ane teno guru mahArAja uttara Ape te apekSAe samajavuM. zeSa beindriya, teindriya, caurindriya, ane asaMkSIpaMcendriya e dareka paryApta ane aparyApta tathA saMjJIpaMcendriya paryApta e sarva prakAranA jIvo pUrve utpanna thayelA niraMtara vidyamAna hoya che. paraMtu utpanna thatA hoya che, tema nathI paNa hotA. gAthAmAMno "tu' zabda anekArthaka hovAthI saMzI labdhi aparyAptA pUrve utpanna thayelA tathA utpanna thatA ema baMne prakAre bhajanIya che eTale ke utpanna thayelA hoya che tema nathI paNa hotA. prazna--utpanna thatA hoya che tema nathI paNa hotA, ema zI rIte jANI zakAya? uttara-labdhi aparyApta saMsIno sthitikALa aMtarmuhUrta pramANa che, kAraNa ke teonuM Ayu teTaluM ja hoya che. ane teonI utpatti AzrayI virahakALa bAra muhUrtano che. have utpanna thayA pachI virahakALa paDe, ane utpanna thayelA potAnuM Ayu pUrNa karI maraNa pAme to kaMIka adhika agiyAra muhUrta paryata eka paNa labdhi aparyApta saMjJI paMcendriya pUrve utpanna thayelo ke utpanna thato hoI zake nahi. tethI ja pUrve utpanna thayelAnI paNa bhajanA jaNAvI che. zaMkA-beIndriya, te Indriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya labdhi aparyApta paNa ' aMtarmuhUrtanA AyuvALA che, ane viraha paNa aMtarmuhUrtano anyatra kahevAya che. to teo paNa pUrve utpanna thayelA bhajanAe kema na hoya? eTale ke labdhi aparyApta saMjJInI jema teo pUrve utpanna thayelA hoya ke na paNa hoya ema kema na bane ? uttara-ahIM kaMI doSa nathI. kAraNa ke virahakALathI teonA AyunuM aMtarmuhUrta moTuM che. eTale virahakALa pUrNa thavA chatAM paNa pUrvanA utpanna thayelA jIvo vidyamAna hoya che, tethI ja pUrve utpanna thayelA jIvo AzrayI bhajanA kahI nathI. prazna--virahAkALathI AyunuM aMtarmuhUrta moTuM che e zI rIte jANI zakAya? uttara-anya graMthomAM kaI kaI rAzio nitya che, eno jayAM vicAra cAlyo che, tyAM je nityarAzio gaNAvI che, tenI sAthe labdhi aparyApta beIndriyAdinI paNa gaNanA karI che. ane e gaNanA tyAre ja thaI zake ke virahakALathI AyunuM aMtarmuhUrta moTuM hoya. 5 - A pramANe jIvanA caude bhedono satpadaprarUpaNA vaDe vicAra karIne have te cauda Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 bhedamAMnA chellA bhedano cauda guNasthAnakanA bhede cauda prakAre satpadaprarUpaNA dvArA vicAra karavo joIe tethI guNasthAnakone ja satpadaprarUpaNA vaDe vicAre che-- 128 micchA aviraya desA pamattaapamattayA sajogi ya / , savvaddhaM iyaraguNA nANAjIvesu vi na hoMti // 6 // mithyAdRSTayo'viratadezaviratAH pramattApramattakAH sayogI ca / sarvAddhAmitaraguNA nAnAjIveSvapi na bhavanti // 6 // arthamithyArdaSTi, avirati, dezavirati, pramatta, apramatta ane sayogI kevaLI guNasthAnako sarvakALa hoya che. itara guNasthAnako nAnA jIvomAM paNa sarvadA hotAM nathI. 6 TIkAnu--mithyArdaSTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta, ane sayogI kevaLI A cha guNasthAna sarvakALa hoya che. A cha guNasthAnakavartI jIvo niraMtara hoya che. zeSa sAsvAdana samyagdaSTi, mizra, apUrvakaraNa, anivRtti bAdara saMparAya, sUkSmasaMparAya, upazAMtamoha, kSINamoha, ane ayogI kevaLI e ATha guNasthAnako eka jIvamAM to dUra raho paraMtu aneka jIvomAM paNa sarvakALa hotA nathI. A ATha guNasthAnakavartI jIvo sarvakALa vidyamAna hotA nathI. jo koI vakhate hoya che to AThamAMthI koIpaNa eka guNasthAnake hoya che. koI vakhate koIpaNa be, koI vakhate koIpaNa traNa guNasthAnake hoya che, ema yAvat AThe guNasthAnako para paNa koI vakhate jIvo hoya che. vaLI teomAM koI vakhata eka jIva hoya che, koI vakhata aneka jIvo hoya che. aneka eTale keTalA tenI nizcita saMkhyA AgaLa upara kaheze. koI vakhata na hoya to AThamAMnA koIpaNa guNasthAnake koIpaNa jIva hoto nathI. koIpaNa guNasthAnako para jIvo na hoya to keTalo kALa na hoya te AgaLa upara virahakALamAM kaheze. 6 have e ATha guNasthAnakanA eka-dvikAdinA saMyoge saravALe jeTalA bhedo thAya che, te bhedo batAvavA karaNa gAthA kahe che-- igaduga jogAiNaM Thaviyamaho egaNega ii juyalaM / igi jogAu dudu guNA guNiyavimissA bhave bhaMgA // 7 // ekadvikayogAdInAM sthApayitvA'dhaH ekabahutvamiti yugalam / yogAt dvidviguNaM guNitavimizrA bhaveyurbhaGgAH // 7 // 1. mithyArdaSTi jIvo pUrve utpanna thayelA ane utpanna thatA niraMtara hoya che. zeSa pAMca guNasthAnakavALA jIvo pUrve utpanna thayelA niraMtara hoya che, paraMtu utpanna thatA hoya che, tema nathI paNa hotA, kAraNa ke teno virahakALa hoya che. virahakALa AgaLa upara kaheze. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 129 artha eka dvika Adi saMyogI bhAMgAnI nIce eka anekanuM yugala sthApavuM. pachI eka saMyogathI AraMbhI bamaNA karI be meLavavA. tyArapachI temAM jenI sAthe guNAkAra karyo che, te saMkhyA meLavavI eTale kula bhAMgA thAya. TIkAnu-eka, be, traNa Adi dareka saMyoganI nIce eka ane anekarUpa yugala mUkavuM. tyArapachI je padanA saMyoganI bhaMga saMkhyA kADhavI hoya te padanA saMyoganI nIce rahela yugala bagaDAno tenI pUrvanA padanA saMyoganI bhaMga saMkhyA sAthe guNAkAra karavo, temAM be meLavavA, ane jenI sAthe guNAkAra karyo che, te bhaMga saMkhyA meLavavI, eTale je padanA saMyoganI bhaMga saMkhyA kADhavA icchA karI hoya te bhaMga saMkhyA Ave. teno vizeSa vicAra A pramANe che--jeTalAM guNasthAnako vikalpa hoya che, ke jenA eka anekanA bhedanI saMkhyA jANavA icchIe chIe, teTalA asata kalpanAe biMduo mUkavAM. ahIM bIjuM, trIjuM, AThamAMthI bAra sudhInAM pAMca, ane caudamuM kula ATha guNasthAnako vikalpa hoya che, mATe ATha biMduo sthApavAM, ane te dareka biMdunI nIce beno AMka mUkavo. te A pramANe2 8 26 80 242 728 2186 6560 temAM eka eka padanA be bhAMgA thAya che. te A 0 0 0 0 0 0 0 0 pramANe-eka, ane aneka, te be bhAMgA pelAM 2 2 2 2 2 2 2 2 biMdu upara mUkavA. - be padanA ATha bhAMgA thAya che. te A pramANe-upara kahyuM che ke je padanI bhaMga saMkhyA kADhavA icchayuM hoya, tenA pahelAMnA padanI je bhaMga saMkhyA hoya tenI sAthe guNavA, temAM be meLavavA, ane jenI sAthe guNAkAra karyo che, te saMkhyA meLavavI, eTale kula bhAMgA thAya. ahIM be padanI bhaMga saMkhyA kADhavI che, mATe tenI pUrvanA eka padanA babbe bhaMga thatA hovAthI te be sAthe beno guNAkAra karavo eTale cAra thAya, temAM be meLavavA, ane enI sAthe guNAkAra karyo che mATe te saMkhyA meLavavI eTale be padanA ATha bhAMgA thAya. e ATha bhaMga bIjA biMdu upara mUkavA. prazna-be padanA to cAra ja bhAMgA thAya, te A pramANe jyAre bIje ane trIje guNasthAnake jIvo hoya tyAre koI vakhate eka eka jIva hoya, koI vakhata bIjA upara eka ane trIjA upara aneka hoya, koI vakhata bIjA upara aneka ane trIjA upara eka hoya, koI vakhate bIjA ane trIjA baMne upara aneka hoya. A pramANe vicAratAM be padanA cAra ja vikalpa thAya che, adhika eka paNa thato nathI, to pachI kema kaho cho ke be padanA ATha bhAMgA thAya che ? uttara-tamArI zaMkA amAro abhiprAya nahi samajatA hovAthI ayukta che. amAro abhiprAya A pramANe che. sAsvAdana ane mizra e baMne haMmezAM avasthita hoya, ane bhajanA mAtra anekapaNAne AzrayIne ja hoya to tamArA kahevA pramANe che. padanA cAra bhAMgA thAya. paraMtu jyAre sAsvAdana ane mizra e svarUpe ja vikalpa hoya, jema ke, koI vakhate sAsvAdana hoya, koI vakhate mizra hoya, koI vakhate baMne hoya. temAM kevaLa sAsvAdana hoya tenA eka aneka AzrayI be, ema mizranA paNa be, ane baMne yugapatuM hoya tyAre tamArA kahevA pramANe cAra. A pramANe be padanA ATha bhAMgA thAya che. paMca01-17 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 paMcasaMgraha-1 - e pramANe traNa padanA bhAMgAno vicAra karIe tyAre traNanA saMyoganA to ATha bhAMgA. levA joIe, paraMtu tenI aMtargata eka eka padanA ane banne padanA paNa levA joIe, tethI traNa padanA chavvIsa bhAMgA thAya che. A pramANe AgaLa upara paNa bhAMgAno vicAra karI levo. ahIM padanA bhAMgA lIdhA 1. eka anekanA vikalpo samajavA mATe jeTalAM guNasthAnako vikalpa hoya che tenA bhAMgAo . samajavA joIe. jyAre AThamAMnuM koIpaNa eka guNasthAnaka hoya tyAre tenA ATha vikalpa thAya. jyAre AThamAMnA koIpaNa be hoya, jema ke, koI vakhata bIjuM trIjuM hoya, koI vakhata bIjuM AThamuM hoya, ema judA judA be guNasthAnakanA saMyoge aThThAvIsa bhaMga thAya. ema trikasaMyoge chappana, catuHsaMyoge sittera, paMcasaMyoge chappana, SaTyayoge aThThAvIsa, sapta saMyoge ATha, ane jyAre ATha guNasthAnake jIvo hoya tyAre aSTa saMyoge eka bhaMga thAya. A pramANe guNasthAnakanA bhAMgA thAya. have te te bhAMgAomAM koI vakhata eka jIva hoya, koI vakhata aneka jIvo hoya, te eka anekanA paNa ghaNA vikalpo thAya, jema ke AThamAMnuM koIpaNa eka guNasthAnaka hoya tyAre temAM koI vakhata eka jIva hoya, koI vakhata aneka jIva hoya, eTale eka eka guNasthAnaka hoya tyAre anekanA bhede babbe vikalpa thAya, eTale ATha guNasthAnakanA soLa vikalpa thAya. jyAre koIpaNa be guNasthAnaka hoya, jema ke bIjuM ane trIjuM guNasthAnaka hoya, tyAre koI vakhata e baMne guNasthAnaka para eka eka jIva hoya, koI vakhata bIjA upara eka trIjA upara aneka jIvo hoya, koI vakhata trIjA upara eka bIjA upara aneka jIvo hoya, koI vakhata bIjA trIjA ema banne upara aneka hoya. A pramANe jyAre koIpaNa be guNasthAnaka hoya, tyAre tenA eka aneka jIvo AzrayI cAra vikalpa thAya. dvika saMyogI aThThAvIsa bhAMgA che tene cAre guNatAM kula ekaso bAra bhaMga eka anekanA thAya. e rIte trikasaMyoge guNasthAnakanA chappana bhaMga thAya tenA eka eka trikasaMyoge eka anekanA ATha ATha bhaMga thAya eTale kula cAraso aDatALIsa bhaMga thAya. catuHsaMyoge guNasthAnakanA sittera bhaMga thAya temAMnA eka eka catuHsaMyoge eka aneka jIvo AzrayI soLa soLa vikalpa thAya, tethI sitterane soLe guNatAM eka anekanA kula agiyAraso vIsa vikalpa thAya. paMca saMyoge guNasthAnakanA chappana bhAMgA thAya ane eka eka bhaMgamAM eka aneka jIvo AzrayI batrIsa batrIsa vikalpa thAya. tethI batrIse guNatAM eka anekanA kula sattaraso bANuM bhaMga thAya. pasaMyoge guNasthAnakanA aThThAvIsa bhaMga thAya. eka anekanA cosaTha vikalpa thAya. tethI cosaThe guNatAM SaTyayoge eka aneka jIvo AzrayI kula sattaraso bANuM bhaMga thAya. saptasaMyoge guNasthAnakanA ATha bhaMga thAya, temAMnA dareka bhaMgamAM eka aneka jIvo AzrayI vikalpa karIe to ekaso aThThAvIsa bhaMga thAya. tenA ATha sAthe guNAkAra karatAM kula eka hajAra covIso bhaMga thAya. aSTa saMyoge guNasthAnakano eka ja bhaMga che, temAM eka anekanA vikalpa baso chappana thAya. tene eka guNatAM kula bhaMga paNa teTalA ja thAya. kula pAMsaThaso ane sATha bhAMgA thAya che. caturtha karmagraMthamAM drikAdi saMyoganA eka anekanA A pramANe bhAMgA kahyA che. A graMthamAM eka, be, traNa Adi padanA bhAMgA lIdhA che. jyAM padanA bhAMgA levAnA hoya tyAM je padanA levAnA hoya tenI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyatAra 131 che, tethI be padanA bhAMgA laIe tyAre eka eka padanA paNa bhAMgA hoya che, mATe be padanA ATha, ane traNa padanA bhAMgA laIe tyAre eka eka padanA, ane babbe padanA paNa levAnA hoya che, mATe traNa padanA chavvIsa bhAMgA thAya che. - have traNa padanA chavvIsa bhaMga thAya te A pramANe-traNa padanI pahelAnA be padanA ATha bhaMga hovAthI AThane bee guNavA, temAM be meLavavA, ane AThanI sAthe guNAkAra karelo hovAthI te ATha meLavavA eTale traNa padanA kula chavvIsa bhAMgA thAya. A chavvIsa bhAMgA trIjA biMdu upara mUkavA. ahIM TIkAmAM biMdu upara be ane traNa AdinA saMyoge thatA cAra ane ATha Adi bhAMgAo mUkavAnuM kahyuM che. ahIM meM betraNa Adi padanA ATha ane chavvIsa Adi bhAMgA mUkyA. che, kAraNa ke pAchalI saMkhyA sAthe guNavAnuM sugama paDe. have cAra padanI bhaMga saMkhyA kahe che-pUrvanI traNa padanI bhaMga saMkhyA chavvIsa sAthe beno guNAkAra karavo eTale bAvana thAya. temAM be meLavavA, ane temAM pAchaLanA chavvIsa bhaMga meLavavA eTale eMzI thAya. te cAra padanA bhAMgAo samajavA, te cothA biMdu upara mUkavA. - have pAMca padanA bhAMgA kahe che-pUrvanA cAra padanA eMzI bhAMgAne bee guNavA, temAM be meLavavA, ane eMzI sahita karavA, eTale kula pAMca padanA baso betALIsa bhAMgA thAya che. te pAMcamA biMdu upara mUkavA. A cha padanA bhAMgA kahe che-pAMca padanI baso betALIsa bhaMga saMkhyAne nIcenA bagaDAe guNavA, temAM be meLavavA ane jenI sAthe bee guNyA che te baso betALIsa meLavavA eTale cha padanI kula bhaMga saMkhyA sAtaso aThThAvIsa thAya. te chaThThI biMdu upara mUkavA. te have sAta padanI bhaMga saMkhyA kahe che-pUrvokta sAtaso aThThAvIsane bee guNavA, temAM be meLavavA, pUrvokta bhaMgasaMkhyA sAtaso aThThAvIsa meLavavI eTale sAta padanI kula bhaMga saMkhyA ekavIsaso chayAsI thAya. tene sAtamA biMdu upara mUkavA. - have ATha padanI bhaMga saMkhyA kahe che-pUrvokta ekavIsaso kyAsIne bee guNavA, temAM be meLavavA, ane temAM sAta padanI bhaMga saMkhyA ekavIsaso kyAsI umeravI eTale ATha padanI kula saMkhyA pAMsaThaso ane sATha thAya che. 7 - have A ja bhAMgAone gaNavAnI bIjI rIte kahe che - ' aMtargatanA darekanA bhAMgA levAnA hoya che. jema ke, traNa padanA eka-anekanA bhAMgA levAnA hoya temAM eka padanA ane babbe padanA paNa levAnA hoya che. dAkhalA tarIke traNa padanA levAnA hoya, tyAre traNa padamAM eka eka pada traNa hovAthI ane te eka eka padanA babbe bhaMga thatA hovAthI che, babbe padanA traNa vikalpa thatA hovAthI ane babbe padamAMnA eka eka vikalpanA eka anekanA cAra cAra vikalpa thatA. hovAthI bAra. ane traNe padanA eka anekanA ATha, kula chavvIsa bhaMga thAya che. banne padanA traNa vikalpa A pramANe thAya che 2-3-8. A pramANe trikasaMyogI bhaMga hoya to temAM 2-3, 2-8, 3-8. e pramANe traNa thAya che. e rIte cAra Adi padanA paNa vikalpo samajavA. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 paMcasaMgraha-1 ahavA ekkapaIyA do bhaMgA igi bahuttasannA je / ee cciya payavuDDIe tiguNA dugasaMjuyA bhaMgA // 8 // athavaikapadiko dvau bhaGgau eka-bahutvasaMjJau yau // tAveva padavRddhau triguNau dvikasaMyutau bhaGgAH // 8 // artha-athavA ekatva ane bahatva saMjJAvALA eka eka padanA je babbe bhAMgA thAya che tene ja padanI vRddhimAM traNa guNA karatAM ane temAM be umeratAM kula bhAMgA thAya che. TIkAnu-gAthAmAM mUkela "athavA e pada anya prakAra sUcavavA mATe che. pUrvanI gAthAmAM batAvela prakArathI bIjo prakAra ahIM batAve che. jyAre AThamAMnuM koIpaNa eka guNasthAnaka hoya tyAre tenA eka ane anekanA bhede babbe bhaMga thAya che. jema ke-jyAre eka sAsvAdane ja jIva hoya, anyatra sAta guNasthAnake na hoya, ane temAM paNa koI vakhata eka hoya, koI vakhata aneka hoya ema eka anekanA bhede be bhaMga thAya, e pramANe eka eka padanA babbe bhaMga thAya. have be traNa Adi padanA eka anekanA keTalA bhaMga thAya te kahe che--jeTalA padanA eka anekanA bhaMga jANavA icchA hoya, tenI pahelAMnA padanI bhaMga saMkhyAne traNa guNI karavI, temAM be umeravA, eTale jeTalA padanI bhaMga saMkhyA jANavA icchavuM che te saMkhyA Ave. jema ke be padanI bhaMga saMkhyA kADhavI hoya, tyAre tenI pUrvanI bhaMga saMkhyA je be che, tene traNa guNA karI be umerIe eTale be padanA bhaMganI ATha saMkhyA Ave. e pramANe traNa padanI bhaMga saMkhyA jANavI hoya, tyAre tenI pUrvanA ATha bhAMgAne traNa guNA karI temAM be umerIe eTale traNa padanA eka anekanI bhaMga saMkhyA chavvIsa Ave. chavvIsane traNa guNA karI temAM be umerIe eTale cAra padanAM eMzI bhAMgA thAya. e pramANe pAMca padanA baso betALIsa, cha padanA sAtaso aThThAvIsa, sAta padanA ekavIsaso chavvIsa, ane ATha padanA pAMsaThaso sATha bhAMgA thAya che. 8 A pramANe satpadaprarUpaNA karI. have dravya pramANa-cauda sthAnakamAMnA dareka jIvasthAnakanI tathA guNasthAnakavartI jIvonI saMkhyA keTalI che, te kahe che- sAhAraNANa bheyA cauro aNaMtA asaMkhayA sesA / micchA NaMtA cauro paliyAsaMkhaMsa sesa saMkhejjA // 9 // sAdhAraNAnAM catvAro bhedA anantA asaMkhyakAH zeSAH / mithyAdRSTayo'nantAzcatvAraH palyAsaMkhyAMzaH zeSAH saMkhyeyAH // 9 // artha-sAdhAraNanA cAre bhedo anaMta che, zeSa bhedo asaMkhya che. mithyASTi anaMta che, pachInA cAra guNasthAnakavALA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che, ane zeSa guNasthAnakavALA jIvo saMkhyAtA che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kliIyavAra 133 TIkAnu-sAdhAraNa vanaspatikAyanA sUkSma bAdara paryApta aparyApta e cAre bhedo anaMta saMkhyA pramANa che, kAraNa ke te dareka jIvo anaMta lokAkAza pradeza pramANa che. zeSa pRthvI, apu, tela ane vAyu te dareka bheda sUkSma, bAdara, paryApta aparyApta ema cAra cAra prakAre, pratyeka bAdara vanaspatikAya paryApta, aparyApta e be prakAra tathA beindriya, teIndriya, caurindriya, asaMjJIpaMcendriya ane saMjJIpaMcendriya te dareka paryApta aparyApta ema babbe prakAre kula aThThAvIsa prakAranA jIvonI saMkhyA asaMkhyAta pramANa che. kAraNa ke te dareka bhedevALA jIvo asaMkhyAtA che. zaMkA-aparyApta saMjJI jIvo asaMkhyAtA kaI rIte kahevAya? kAraNa ke teo haMmezAM hotA nathI. kema ke teonuM Ayu aMtarmuhUrta che, ane virahakALa bAra muhUrta che, eTale kaMIka adhika agiyAra muhUrta sudhI to eka paNa aparyApta saMjJI jIva hoto ja nathI, to pachI asaMkhyAtA kaI rIte ghaTI zake ? uttara-uparokta doSa ghaTato nathI. kAraNa ke jo ke teo haMmezAM hotA nathI topaNa jyAre hoya che, tyAre jaghanyathI eka che ane utkRSTathI asaMkhyAtA hoya che. jyAre hoya tyAre uparokta saMkhyAno sadbhAva che, mATe asaMkhyAtA kahevAmAM koIpaNa virodha nathI. te kahyuM che ke eka samayamAM eka be traNa saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA utpanna thAya che." A pramANe jIvabheda AzrayI saMkhyA kahI. have guNasthAnaka AzrayI jIvonI saMkhyA kahe che-mithyAdaSTi AtmAo anaMta che. kAraNa ke teo anaMta lokAkAza pradeza pramANa che. nigodIyA saghaLA jIvo mithyAtvI che. anaMta saMkhyAne pUranAra te ja jIvo che. : sAsvAdana samyagdaSTi, mizradRSTi, aviratisamyagdaSTi, ane dezavirati guNasthAnakavALA jIvo palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. ahIM palyopama e kSetra palyopama samajavuM, tethI te cAra guNaThANAvALA jIvo kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. ahIM sAsvAdana ane mizradaSTi guNasthAnakavALA jIvo haMmezAM hotA nathI, kema ke te baMne guNasthAnako adhruva che. paraMtu jayAre hoya che tyAre jaghanyathI eka be ane utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. aviratisamyagdaSTi ane dezavirati AtmAo haMmezAM hoya che. kema ke te baMne guNasthAnako dhruva che. mAtra koI vakhate ochA hoya che, to koI vakhate vadhAre hoya che. te baMne guNasthAnakavALA jIvo jaghanyathI paNa kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradeza rAzi pramANa che, utkRSTathI paNa eTalA ja che. paraMtu asaMkhyAtAnA asaMkhyAtA bheda hovAthI jaghanyathI palyopamanA asaMkhyAta bhAgathI utkRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyAta guNa moTo samajavo. ane dezaviratithI avirati samyagdaSTi jaghanyathI ane utkRSTathI ghaNA vadhAre - samajavA. kAraNa ke aviratisamyagdaSTi cAre gatimAM hoya che, ane dezavirati mAtra manuSya, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 paMcasaMgraha-1 tiryaMcagatimAM ja hoya che. bAkInA pramattAdi dareka guNasthAnakanA jIvo amuka nizcita saMkhyAvALA ja che. te darekanI nizcita saMkhyA keTalI che te graMthakAra pote ja AgaLa upara kaheze. 9 A pramANe sAmAnyathI dravya pramANa kahyuM. have vizeSathI kahevA icchatAM kahe che - patteyapajjavaNakAiyAu payaraM harati logassa / aMgula asaMkhabhAgeNa bhAiyaM bhUdagataNU ya // 10 // pratyeka paryAptavanaspatikAyikAstu prataraM haranti lokasya / aGgulAsaMkhyeyabhAgena bhAjitaM bhUdakatanavazca // 10 // artha-paryApta pratyeka vanaspatikAya, paryApta bAdara pRthvIkAya, ane paryApta bAdara aSkAyanA jIvo aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga vaDe bhaMgAyela loka saMbaMdhI pratarano apahAra kare che. TIkAnu-paryApta pratyeka bAda vanaspatikAya, paryApta bAdara aplAya ane paryApta bAdara pRthvIkAya e dareka bhedavALA jIvo sAta rAjapramANa ghanIkRta lokanA upalA nIcalA pradeza-rahita eka eka pradezanI jADAIrUpa mAMDAnA AkAravALA pratarane aMgulamAtra kSetranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza vaDe bhAMgatAM apahAra kare che. enuM tAtparya A pramANe saghaLA paryApta pratyeka bAdara vanaspatikAyanA jIva ekIvakhate saMpUrNa pratarano apahAra karavA udyamavaMta thAya ane jo eka sAthe eka eka jIva aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa eka eka khaMDano apakAra kare grahaNa kare to eka ja samayamAM te saghaLA jIvo te saMpUrNa pratarano apahAra kare che-prahaNa kare che. tethI A artha phalita thAya che ke ghanIkRta lokanA eka prataramAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA paryApta pratyeka vanaspatikAya che. A pramANe ja paryApta bAdara aplAya ane paryApta bAdara pRthvIkAyanA saMbaMdhamAM paNa samajI levuM. A rIte jotAM jo ke A traNenuM sarakhApaNuM jaNAya che, topaNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAtA bheda thatA hovAthI traNenuM paraspara A pramANe alpabadutva samajavuM- 1. caudarAja pramANa lokane buddhi vaDe sAta rAja lAMbo pahoLo ane sAta rAja jADo karavo te ghanIkata kahevAya che. tenI eka eka pradeza jADI pahoLI ane sAta rAja UMcI AkAzapradezanI je paMkti te sUcizreNi kahevAya. sUcizreNinA vargane pratara kahevAya. eTale ke sAta rAja lAMbo pahoLo ane eka pradeza jADo AkAzapradezanA vistArarUpa mAMDAnA AkAravALo je bhAga te pratara kahevAya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilIyavAra 135 paryApta pratyeka vanaspatikAya jIvo thoDA che, tenAthI paryApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNa che, tenAthI bAdara paryApta aplAya asaMkhyAtaguNA che. 10 Avalivaggo UNAvalIe gaNio ha bAyarA teU / vAU ya logasaMkhaM sesatigamasaMkhiyA logA // 11 // AvalikAvargaUnAvalikayAH guNito hu bAdarastejaH / vAyavazca lokasaMkhyAH zeSatrikamasaMkhyA lokAH // 11 // artha AvalikAnA vargane kaMIka nyUna AvalikAnA samaya vaDe guNatAM je Ave teTalA bAdara teukAyanA jIvo che. lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza teTalA bAdara vAyukAyanA jIvo che. ane zeSa traNa asaMkhyAtA lokAkAzapradeza pramANa che. TIkAnu AvalikAnA vargane kaMIka nyUna AvalikAnA samaya vaDe guNatAM je saMkhyA Ave teTalA bAdara paryApta teukAyanA jIvo che. AvalikAnA asaMkhyAtA samayo che, chatAM asatkalpanAe tenA daza samaya kalpI teno - varga karavo. teTalAne teTalAe guNatAM je Ave te varga kahevAya che. eTale dazane daze guNatAM so thAya. tene keTalAka ochA AvalikAnA samaya vaDe guNavA. ahIM keTalAka ochAmAM be samaya laI AvalikAnA kula daza samayamAMthI te be ochA karI ATha samaya vaDe guNatAM AThaso thAya. teTalA bAdara teukAyanA jIvo che. vAstavika rIte AvalikAnA samayo cothA asaMkhyAtA jeTalA hovAthI cothA asaMkhyAtAnI saMkhyAne te ja saMkhyAe guNatAM je Ave tene kaMIka ochI cothA asaMkhyAtAnI saMkhyAe guNAkAra karavo. guNatAM je saMkhyA Ave teTalA bAdara teukAyanA jIvo che. paryApta bAdara vAyukAya lokanA saMkhyAmAM bhAga pramANa che. eTale ke ghanIkRtalokanA asaMkhyAtA prataranA saMkhyAtamA bhAgamAM rahela prataranA AkAzapradeza pramANa bAdara paryApta vAyukAya jIvo che. bAdara paryApta pRthvI, apu, tela, vAyu ane vanaspatinuM paraspara alpabadutva A pramANe che-sarvathI alpa bAdara paryApta teukAya che, teothI paryApta pratyeka bAdara vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che, teothI paryApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che, teothI paryApta bAdara - 1. pratyeka vanaspatikAyanA jIvo alpa che, ane pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che. tenuM kAraNa vanaspatikAyathI pRthvIkAyanuM zarIra sUkSma che, ane utpattisthAnanuM kSetra vizALa che. vanaspatikAya mAtra ratnaprabhAnA uparanA talamAM rahela pRthvI nadI, samudra ane upavana AdimAM utpanna thAya che, ane pRthvIkAya to nArakIonA asaMkhya yojana pramANe lAMbA pahoLA pRthvIpiMDo, devalokanAM moTAM moTAM vimAna vagere sthaLe utpanna thAya che. tenAthI aplAyanuM zarIra sUkSma ane tenuM utpattisthAna vizALa hovAthI te pRthvIthI paNa A asaMkhyAta guNA che. teo asaMkhyAtA samudro draho, ane ghanodadhinA piMDomAM utpanna thAya che. sauthI bAdara "paryApta teukAya alpa hovAnuM kAraNa teno sadUbhAva mAtra aDhIdvIpamAM ja che. ane sauthI vAukAya vadhAre hovAnuM kAraNa kSetranI vipulatA che. lokanA saghaLA polANanA bhAgamAM vAyukAyanA jIvo che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 paMcasaMgraha-1 aplAya asaMkhyAta guNA che, ane teothI paryApta bAdara vAyukAya asaMkhyAtaguNA che. tathA zeSa trika asaMkhyAtA lokAkAzapradezapramANa che. ahIM zeSa trikamAM aparyApta bAdara ane aparyApta paryApta sUkSma e traNa levAnA che. eTale ke aparyApta bAdara pRthvI, apu, tela, ane vAyu tathA paryApta aparyApta sUkSma pRthvI, apu, tela ane vAyu te dareka prakAranA jIvo asaMkhyAtA lokAkAzamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA che. A pramANe pUrvokta traNe rAzinuM sAmAnya svarUpe alpabadutva kahyuM. vizeSataH vicAra karatAM traNe rAzinuM svasthAne alpabadutva A pramANe che-aparyApta bAdara sauthI alpa che, tenAthI aparyApta sUkSma asaMkhyAtaguNA che. tenAthI paryApta sUkSma saMkhyAtaguNA che. zeSa trikanuM grahaNa e upalakSaNa-sUcaka che, te vaDe aparyApta bAdara pratyeka vanaspatikAya paNa asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che ema samajavuM. sAdhAraNa vanaspatikAya sUkSma bAdara paryApta aparyApta e cAre bhedanA jIvo sAmAnyataH. anaMtalokAkAza pradeza pramANa che. e pahelAM kahyuM che. vizeSataH vicAra karatAM teonuM alpabadutva A pramANe che-bAdara paryApta sAdhAraNa jIvo thoDA, teothI bAdara aparyApta sAdhAraNa asaMkhyAta guNA, ane teothI paryApta sUkSma sAdhAraNa saMkhyAta guNA che. 11 have vikasendriya ane asaMzInI saMkhyA kahe che- pajjattApajjattA biticauasanniNo avaharaMti / aMgulasaMkhAsaMkhappaesabhaIyaM puDho payaraM // 12 // paryAptA'paryAptA dvitricaturindriyAsajjino'paharanti / aGgalasaMkhyeyAsaMkhyeyapradezabhaktaM pRthak prataram // 12 // artha-paryApta aparyApta beIndriya, te indriya, caurindriya ane asaMjJIpaMcendriya e pratyeka jIvo anukrame aMgulanA saMkhyAmAM ane asaMkhyAtamA bhAga vaDe bhaMgAyela pratarano apahAra kare che. TIkAnu--beIndriya, te indriya, caurindriya ane asaMkSIpaMcendriya e dareka prakAranA paryAptA ane aparyAptA jIvo anukrame aMgulanA saMkhyAtamA ane asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza vaDe bhAgatAM saMpUrNa pratarano apakAra kare che. tenI bhAvanA-vizeSa vicAra A pramANe che. saghaLA paryAptA beIndriya jIvo eka sAthe jo aMgulamAtra kSetranA saMkhyAmAM bhAga pramANa prataranA khaMDano apahAra kare to te saghaLA beindriya jIvo eka ja samaye saMpUrNa pratarano apahAra kare che. tAtparya e ke, sAta rAja pramANa ghanIkRta lokanA eka prataranA aMgulanA saMkhyAtamAM bhAga pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA paryApta beindriya jIvo che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 137 e ja pramANe paryApta teIndriya, caurindriya ane asaMjJIpaMcendriya mATe paNa samajavuM. eka prataranA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA aparyApta beindriya, indriya, caurindriya ane asaMjJIpaMcendriyo samajavA. eTale ke eka prataranA AkAzapradezane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza vaDe bhAgatAM je Ave teTalA aparyApta beIndriyAdi dareka prakAranA jIvo che ema samajavuM. jo ke te saghaLA paryApta ane aparyAptA beijiyAdi sAmAnya svarUpe samAna pramANavALA kahyA che topaNa aMgulano saMkhyAtamo ane asaMkhyAtamo bhAga nAno moTo levAno hovAthI vizeSa svarUpe teonuM alpabahuta A pramANe samajavuM. paryApta caurindriya sauthI alpa, tenAthI paryApta asaMjJI paMcendriya vizeSAdhika che. teothI paryApta beindriya vizeSAdhika che, tenAthI paryApta teindriya vizeSAdhika che, tenAthI aparyApta asaMjJIpaMcendriya asaMkhyAta guNA che, tenAthI aparyApta caurindriya vizeSAdhika che, tenAthI eparyApta teIndriya vizeSAdhika che, ane tenAthI aparyApta beIndriya vizeSAdhika che. 12 A pramANe asaMzI paMcendriya sudhInA saghaLA jIvonI saMkhyA kahI. have saMjJInI prarUpaNA mATe kahe che - sannicausu gaisu paDhamAe asaMkha seDhi neraiyA / seDhiasaMkhejjaMso sesAsu jahottaraM taha ya // 13 // saMjJinazcatasRSu gatiSu prathamAyAmasaMkhyeyAH zreNayo nArakAH / zreNyasaMkhyeyAMzaH zeSAsu yathottaraM tathA ca // 13 // artha saMzI cAre gatimAM hoya che. pahelI narakamRthvImAM asaMkhyAtI sUcizreNi pramANa nArako che. ane zeSa pRthvImAM zreNinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa nArako che. ane te uttarottara asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamA bhAgapramANa che. TIkAnu-saMjJIjIvo cAre gatimAM hoya che, tethI cAre gati AzrayI saMkhyAno vicAra karavo joIe. temAM pahelAM narakagati AzrayI vicAra kare che - pahelI ratnaprabhA naraka pRthvImAM sAtarAja pramANa ghanIkRta lokanI eka prAdezikI asaMkhyAtI sUcizreNi pramANa nArako che, eTale ke asaMkhyAtI sUcizreNinA jeTalA AkAzapradeza thAya, teTalA pahelI nArakImAM nAraka jIvo che. gAthAnA aMtamAM rahela "ca" e gAthAmAM nahi kahela vastune grahaNa karavAnuM sUcavato hovAthI bhavanapati devatAo paNa teTalI ja sUcizreNi pramANa che. A hakIkata gAthAmAM sAkSAt kahI nathI chatAM "ca" zabdathI grahaNa karavAnI che ema samajavuM. zeSa bIjI Adi narakamRthvImAM sUcizreNinA asaMkhyAtamA paraMtu uttarottara pUrva pUrva pRthvImAM rahela nArakonI apekSAe asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavA. te A pramANe bIjI narakamRthvImAM rahela nArakajIvonI apekSAe trIjI pRthvImAM asaMkhyAtamA paMca01-18 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 paMcasaMgraha-1 bhAgapramANa nArako che. trIjI narakapRthvInA nArakIonI apekSAe cothI pRthvImAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa nArakIo che. A pramANe sAte narakamRthvImAM samajavuM. zreNino asaMkhyAtamo bhAga uttarottara nAno nAno levAno hovAthI uparokta alpabadutva ghaTe che. prazna-bIjI nArakIthI AraMbhI uttarottara asaMkhyAtamAM asaMkhyAtamA bhAgapramANa nArakIo che e zI rIte samajI zakAya ? uttara-yuktinA vazathI samajI zakAya che. te yukti A pramANe che. sAtamI narakamRthvImAM pUrva pazcima ane uttara dizAmAM rahelA nArakIo alpa che, teothI te ja sAtamI nArakImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAta guNA che. prazna-dakSiNa dizAmAM asaMkhyAta guNa zA mATe che? uttara-jagatamAM be prakAranA AtmAo che. 1 zuklapANika, kRSNapAlika. teonuM lakSaNa A pramANe che : je jIvone kaMIka nyUna adhapudgala parAvartana mAtra saMsAra ja zeSa hoya che te zulapAkSika kahevAya che. ane tethI vadhAre kALa jeono bAkI che te AtmAo kRSNapAkSika kahevAya che. kahyuM che ke, "jeono kaMIka nyUna addhi pudgala parAvartana saMsAra zeSa hoya te avazya zuklapAkSika kahevAya che, ane ardhvapudgala parAvartanathI vadhAre saMsAra jeono zeSa hoya te kRSNapAkSika kahevAya che." ATalA nyUna saMsAravALA jIva alpa hovAthI zuklapAkSika Avo thoDA che, ane kRSNapAkSika vadhAre che.' kRSNapAkSika jIvo tathAsvabhAve dakSiNa dizAmAM vadhAre utpanna thAya che. paraMtu zeSa traNa dizAmAM vadhAre utpanna thatA nathI. dakSiNa dizAmAM kRSNapAkSika jIvonuM vadhAre saMkhyAmAM utpanna thavAnuM kAraNa tathAsvabhAva che. te tathAsvabhAvane pUrvAcAryoe yukti vaDe A pramANe ghaTAvyo che--kRSNapAkSika AtmAo dIrghakALa paryata saMsAramAM rakhaDanArA kahevAya che. dIrghakALa paryata saMsAramAM rakhaDanArAo ghaNA pApanA udayavALA che, pApanA udaya vinA saMsAramAM rakhaDe nahi mATe. bahu pApanA udayavALA kUra karmI hoya che. krUrakarmI vinA bahu pApa bAMdhe nahi mATe. ane te kUrakarmIo prAyaH bhavyo hovA chatAM paNa tathAsvabhAve-jIvasvabhAve dakSiNa dizAmAM vadhAre utpanna thAya che. paraMtu zeSa traNa dizAmAM vadhAre pramANamAM utpanna thatA nathI. kahyuM che ke--kRSNapAkSika AtmAo krUrakarmI hoya che ane tethI nArakI, manuSya, tiryaMca ane devagati Adi sthAnomAM bhavyo hovA chatAM paNa prAya: dakSiNa dizAmAM utpanna thAya che." A pramANe dakSiNa dizAmAM ghaNA kRSNapAlikajIvonI utpattino saMbhava hovAthI pUrva, uttara ane pazcimathI dakSiNa dizAnA asaMkhyAtaguNA saMbhave che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 139 sAtamI narakapRthvInA dakSiNa dizAnA nArakIothI chaThThI tamaH prabhA narakapRthvImAM pUrva, uttara ane pazcima dizAmAM utpanna thayelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. asaMkhyAtaguNA kema hoI zake ? ema pUchatA ho to sAMbhaLo--sarvotkRSTa pApa karanAra saMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyo sAtamI naraka pRthvImAM utpanna thAya che. ane kaMIka nyUna nyUna pApa karanArA chaThThI Adi naraka pRthvImAM utpanna thAya che. sarvotkRSTa pApa karanArA sauthI alpa hoya che, ane anukrame kaMIka ochuM ochuM pApa karanArA vadhAre vadhAre hoya che. te hetuthI sAtamI narakapRthvImAM dakSiNa dizAnA nAraka jIvonI apekSAe chaThThI narakapRthvImAM pUrva, uttara, pazcima dizAnA nArakIonuM asaMkhyAtaguNapaNuM ghaTe che. A pramANe uttarottara narakapRthvI AzrayI paNa jANI levuM. . teothI te ja chaThThI pRthvImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. asaMkhyAtaguNa hovAnuM kAraNa pUrve kahyuM che te ja samajavuM. teothI pAMcamI dhumaprabhA pRthvImAM pUrva uttara ane pazcima dizAnA nArakI asaMkhyAtaguNA che, tenAthI te ja pAMcamI naraka-pRthvImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, teothI cothI paMkaprabhA pRthvImAM pUrva uttara ane pazcima dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI te ja narakapRthvImAM dakSiNa dizAnA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI trIjI vAlukAprabhApRthvImAM pUrva, uttara ane pazcima dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAta guNA che, tenAthI te ja narakapRthvImAM dakSiNa dizAnA nArakIo asaMkhyAta guNA che, tenAthI bIjI zarkarAprabhA pRthvImAM pUrva, uttara ane pazcima dizAnA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI te ja narakapRthvImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che tenAthI pahelI ratnaprabhA narakapRthvImAM pUrva uttara ane pazcima dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, ane teothI te ja ratnaprabhA nArakImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--'dizAne anusarIne nIce sAtamI narakapRthvInA nArakIo pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM sauthI alpa che, tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNa che. sAtamI narakapRthvInA dakSiNa dizAnA nArakIothI chaThThI tamaHprabhA pRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizAnA nArakIo asaMkhyAtaguNa che. tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNA che. tamaHprabhA pRthvI dakSiNa dizAnA nArakothI pAMcamI dhumaprabhA narakapRthvImAM pUrva, uttara ane pazcima dizAmAM asaMkhyAtaguNA nArakIo che. tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNA che. dhumaprabhA pRthvInA dakSiNa dizAnA nArakothI cothI paMkaprabhAmAM pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM nArakIo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNA che. paMkaprabhA pRthvInA dakSiNa dizAnA nArakothI trIjI vAlukAprabhA pRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizAnA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNA che. vAlukAprabhA pRthvInA dakSiNa dizAnA nA2kIothI bIjI zarkarAprabhA pRthvImAM pUrva pazcima ane uttara dizAnA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. tenAthI dakSiNa dizAmAM asaMkhyAtaguNA che. zarkarAprabhA pRthvInA dakSiNa dizAnA nArakothI pahelI ratnaprabhA narakapRthvImAM pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM rahelA nArakajIvo asaMkhyAtaguNA che, tenAthI te ja narakapRthvImAM dakSiNa dizAmAM rahelA nArakIo asaMkhyAtaguNA che.' Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 paMcasaMgraha-1 je nArakInA jIvo jenAthI asaMkhyAtaguNa hoya che, teonA asaMkhyAtame bhAge teo hoya che. jema ke trIjI nArakInA jIvothI bIjI nArakInA jIvo asaMkhyAtaguNa che, tethI trIjI nArakInA jIvo bIjI nArakInA jIvonA asaMkhyAtame bhAge varte che. tethI ja ratnaprabhA pRthvInA pUrva, uttara ane pazcima dizAmAM rahelA nArakonA asaMkhyAtamA bhAge zarkarAmabhA pRthvInA nArako che. jyAre ema che tyAre pahelI nArakanA saghaLA nArakonA asaMkhyAtamA bhAge bIjI nArakInA nArako to hoya ja. A pramANe nIcalI narakamRthvI mATe paNa vicArI levuM. have vyaMtaronuM pramANa kahe che- saMkhejja' joyaNANaM sUipaesehiM bhAio payaro / vaMtarasurehiM hIi evaM ekkevabheeNaM // 14 // saMkhyeyayojanAnAM sUcipradezairbhAjitaH prataraH / vyantarasurairhiyate evamekaikabhedena // 14 // artha saMkhyAtA yojana pramANa sUci zreNinA AkAzapradeza vaDe bhaMgAyela pratara vyantara devo vaDe apaharAya che. A pramANe pratyeka vyattara nikAya mATe samajavuM. TIkAnu-saMkhyAtA yojana pramANa sUci zreNimAM rahelA AkAzapradeza vaDe eka khataranA AkAzapradezane bhAgatAM je Ave teTalA vyaMtaradevo che. eTale ke saMkhyAtA yojana pramANa sUci zreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA vyaMtaradevo che. athavA A pramANe paNa kalpanA thaI zake-saMkhyAtA yojana pramANa sUcizreNi jevaDA prataranA eka eka khaMDane dareka vyaMtaro eka sAthe grahaNa kare to te saghaLA vyaMtaradevo eka ja samaye te saMpUrNa pratarane grahaNa karI zake che. bhAvArtha eka ja che. A pramANe dareka vyattara nikAyanA pramANa mATe paNa samajavuM. tAtparya e che ke je rIte saghaLA vyantara devonuM pramANa kahyuM te pramANe eka eka cattaranikAyanuM pramANe paNa samajavuM. A pramANe letAM saghaLA vyantaradevonA samUhanI pramANabhUta saMkhyA sAthe virodha nahi Ave. kAraNa ke prataranA AkAzapradezane bhAganAra je saMkhyAtA yojana pramANa sUcizreNinA AkAzapradeza levAnuM kahyuM che. te saMkhyAtu nAnuM moTuM levAnuM che. jyAM eka eka vyaMtaranI saMkhyA kADhavI hoya tyAM moTA saMkhyAtA yojana pramANa sUcizreNinA AkAzapradeza vaDe bhAgavA, jethI javAbanI saMkhyA nAnI Ave. ane sarva samUhanI saMkhyA kADhavI hoya tyAM nAnA saMkhyAtA yojanA pramANa sUcizreNinA AkAzapradeza vaDe prataranA AkAzapradezane bhAgavA, jethI badhA vyaMtaronA saravALA jeTalI ja saMkhyA Ave. tethI ahIM kaMI virodha nathI. 14 1. ahIM vyaMtaronI saMkhyA A pramANe jaNAvI. paraMtu anuyoga dvArasUtra tathA prajJApanA sUtramAM A pramANe che, kaMIka nyUna saMkhyAtA so yojana sUcizreNinA pradezono varga karavo ane temAM kula keTalA pradezo Ave teTalA pradezo pramANe ghanIkRta lokanA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA kula vyaMtaro che. A abhiprAye prathamanI saMkhyA karatAM ghaNI ochI saMkhyA Ave. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra - have jyotiSa devonuM pramANa kahe che-- chappanna dosayaMgula sUipaesehiM bhAio payaro | joisiehiM hI saTTANe sthIya saMkhaguNA // 15 // SaTpaJcAzatzatadvayAMgulAnAM sUcipradezairbhAjitaH prataraH / jyotiSkairhiyate svasthAne striyaH saMkhyeyaguNAH // 15 // 141 artha--baso chappana aMgula pramANa sUci pradeza vaDe bhaMgAyela pratara jyotiSa devo vaDe apaharAya che. svasthAne devIe saMkhyAtaguNI che. TIkAnu--baso` chappana aMgula pramANa sUcizreNimAM rahela AkAzapradeza vaDe prataranA AkAzapradezane bhAgatAM je Ave teTalA jyotiSa devo che. athavA baso chappana aMgulapramANa sUcizreNi jevaDA prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA jyotiSa devo che. athavA baso chappana aMgula pramANa sUcizreNi jevaDA eka eka khaMDane eka sAthe saghaLA jyotiSa devo apahAra kare to eka ja samayamAM te saghaLA devo saMpUrNa pratarano a5hAra kare che. traNemAM tAtparya eka ja che. tathA cAre devanikAyamAM potapotAnI nikAyamAM rahelA devonI apekSAe devIo saMkhyAtaguNI che. pannavaNAnA mahAdaMDakamAM tevo pATha che mATe. mahAdaMDaka AgaLa batAvaze. vaimAnika devonuM pramANa kahe che-- asaMkhaseDhikhapaesatullayA paDhamaduiyakappesu / seDhi asaMkhaMsasamA uvariM tu jahottaraM taha ya // 16 // asaMkhyeyazreNyAkAzapradezatulyAH prathamadvitIyakalpayoH / zreNyasaMkhyeyAMzasamA upari tu yathottaraM tathA ca // 16 // artha--asaMkhyAtI zreNinA AkAzapradeza tulya pahelA ane bIjA devalokanA devo che. uparanA devalokanA devo zreNinA asaMkhyAtamA bhAgapramANa che. jema jema uparanA devo tema tema pUrva pUrvathI asaMkhyAtamA bhAge che. TIkAnu--thnIkRtalokanI sAtarAja pramANa lAMbI ane eka pradezapramANa jADI pahoLI asaMkhyAtI sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradeza hoya che. teTalA pahelA saudharma devalokamAM ane bIjA IzAna devalokamAM eka ekamAM devo che. mAtra saudharma devalokanA devonI apekSAe IzAna devalokanA devo saMkhyAtamA bhAge che. kAraNa ke pannavaNAsUtranA mahAdaMDakamAM IzAna devalokanA devothI saudharma devalokanA devo saMkhyAta 1. ahIM jyotiSIdevonI saMkhyA je rIte batAvI che tethI anuyogadvAra tathA prajJApanA sUtramAM kaMIka judI rIte batAvI che, te A pramANe-baso chappana aMzula pramANa sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradezo hoya teno varga karatAM je saMkhyA Ave teTalA pradezo pramANa ghanIkRta lokanA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA kula jyotiSIo che. A mata mujaba prathama karatAM ghaNI ja ochI saMkhyA Ave. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 paMcasaMgraha-1 guNA kahyA che. tathA uparanA sanakumAra, mAhendra, brahma, lAMtaka, mahAzukra ane sahastrAra e dareka devalokamAM sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa devo rahelA che. ahIM eTaluM samajavAnuM ke sUcizreNino asaMkhyAtamo bhAga anukrame nAno levAno hovAthI anukrame upara uparanA devalokanA devatAo pUrvapUrvanA devalokanA devonI apekSAe asaMkhyAtamA bhAge che. tAtparya e ke jeTalA sanakumArakalpanA devo che, tenI apekSAe mahendra devalokamAM devo asaMkhyAtamA bhAge che, ane mahendra devalokanA devothI sanakumAranA devo asaMkhyAtaguNA che. e pramANe mahendra devalokanA devonI apekSAe brahma devalokanA devo asaMkhyAtamA bhAge che. A rIte lAMtaka mahAzukra ane sannAra devalokamAM paNa jANI levuM. - gAthAnA aMtamAM rahela "ca' zabda e gAthAmAM nahi kahela vastuno samuccaya karato hovAthI Anata, prANata, AraNa ane ayyata devalokamAM, nIcalI, madhyama ane uparanI traNa traNa raiveyakamAM, ane anuttaravimAnamAM, e darekamAM kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa devo jANavA. ahIM eTaluM vizeSa samajavAnuM ke pUrva pUrva devonI apekSAe uttarottara devo saMkhyAtaguNahIna jANavA, prajJApanAnA mahAdaMDakamAM tevo pATha che mATe. prajJApanAmAM kaheluM mahAdaMDaka-moTuM alpabahuta A pramANe che-he prabho ! have sarva jIvonA alpabadutvanuM sUcaka mahAdaMDaka varNavIza. 1. garbhamAM utpanna thayelA manuSyo sauthI alpa che, 2. tethI manuSya strIo saMkhyAtaguNI che, 3. tethI paryApta bAdara teukAya asaMkhyAtaguNA che, 4. tethI anuttara vimAnanA devo asaMkhyAtaguNA che. 5. tethI uparanA traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che. 6 tethI madhyama traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che, 7. tethI nIcalI traNa raiveyakanA devo saMkhyAtaguNA che, 8. tethI azruta devalokamAM devo saMkhyAtaguNA che, 9. tethI AraNa devalokanA devo saMkhyAtaguNA che, 10. tethI prANata devalokanA devo saMkhyAtaguNA che, 11. tethI Anata devalokanA devo saMkhyAtaguNA che, 12. tethI sAtamI narakapRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, 13. tethI chaThThI tama prabhApRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, 14. tethI sahastrAra devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 15. tethI mahAzukra devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che. 16. tethI pAMcamI dhUmaprabhA pRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, 17. tethI lAMtaka devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 18. tethI cothI paMkaprabhA pRthvInA nArakIo asaMkhyAta guNA che, 19. tethI brahmadevalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 20. tathA trIjI vAlukAprabhA pRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNa che, 21. tethI mahendra devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 22. tethI sanakumAra devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 23. tethI trIjI zarkarAmabhA narakamRthvInA nArakIo Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 143 asaMkhyAtaguNA che, 24. tethI saMmUcchima manuSyo asaMkhyAtaguNA che. 25. tethI IzAna devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che, 26. tethI IzAna kalpanI devIo saMkhyAtaguNI che, 27. tethI saudharma devalokanA devo saMkhyAtaguNA che, 28. tethI saudharmakalpanI devIo saMkhyAtaguNI che, 29. tethI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaguNA che, 30. tethI bhavanavAsI devI saMkhyAtaguNI che, 31. tethI ratnaprabhApRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che, 32. tethI khecara paMcendriya tiryaMca puruSo asaMkhyAtaguNA che, 33. tethI khecara paMcendriya tiryaMca strIo saMkhyAtaguNI che. 34. tethI sthalacara paMcendriya tiryaMcapuruSo saMkhyAtaguNA che, 35. tethI sthalacara paMcendriya tiryaMca strIo saMkhyAtagaNI che, 36. tethI jalacara paMcendriya tiryaMca puruSo saMkhyAtaguNo che. 37. tethI jalacara paMcendriya tiryaMca strIo saMkhyAtaguNI che, 38. tethI vANavyaMtara devo saMkhyAtaguNA che, 39. tethI vANavyaMtarI devI saMkhyAtaguNI che. 40. tethI jayotiSIdevo saMkhyAtaguNA che, 41. tethI jyotiSI devI saMkhyAtaguNI che, 42. tethI khecara paMcendriya tiryaMca napuMsako saMkhyAtaguNA che, 43. tethI sthalacara paMcendriya tiryaMca napuMsako saMkhyAtaguNA che. 44. tethI jaLacara paMcendriya tiryaMca napuMsaka saMkhyAtaguNA che, 45. tethI caurindriya paryApta saMkhyAtaguNA che, 46. tethI paryApta paMcendriya vizeSAdhika che, 47. tethI paryApta beindriya vizeSAdhika che, 48. tethI paryApta teIndriya vizeSAdhika che. 49. tethI aparyApta paMcendriya asaMkhyAtaguNA che, 50. tethI aparyApta caurindriya virzeSAdhika che, 51. tethI aparyApta neindriya vizeSAdhika che, para. tethI aparyApta beindriya vizeSAdhika che. 53. tethI paryApta pratyeka bAdare vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che, 54. tethI paryApta bAdara nigoda asaMkhyAtaguNA che. 55. tethI paryApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che. 56. tethI paryApta bAdara aplAya asaMkhyAtaguNA che. pa7. tethI paryAptabAdara vAyukAya asaMkhyAtaguNA che, 58. tethI aparyApta bAdara teukAya asaMkhyAtaguNA che, 59. tethI aparyApta pratyeka vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che, 60. tethI aparyApta bAdara nigoda asaMkhyAtaguNI che, 61. tethI aparyApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che. 6ra. tethI * aparyApta bAdara aplAya asaMkhyAtaguNA che, 63. tethI aparyApta bAdara vAukAya asaMkhyAtaguNA che, 64. tethI aparyApta sUkSma teukAya asaMkhyAtaguNA che, 65. tethI aparyApta sUkSma pRthvIkAya vizeSAdhika che, 66. tethI aparyApta sUkSma aplAya vizeSAdhika che, 67. tethI aparyApta sUkSma vAukAya vizeSAdhika che, 68. tethI paryApta sUkSma teukAya saMkhyAtaguNA che, 69. tethI paryApta sUkSma pRthvIkAya vizeSAdhika che, 70. tethI paryApta sUkSma aplAya vizeSAdhika che, 71. tethI paryApta sUkSma vAyukAya vizeSAdhika che, 72. tethI aparyApta sUkSma nigoda asaMkhyAtaguNI che, 73. tethI paryApta sUkSma nigoda saMkhyAtaguNI che, 74. tethI abhavyasiddhiA anaMtaguNA che, 75. tethI samyaktathI paDelA anaMtaguNA che, 76. tethI siddho anaMtaguNA che, 77. tethI paryApta bAdara vanaspatikAya jIvo anaMtaguNA che. 78. tethI paryApta bAdara jIvo. vizeSAdhika che, 79. tethI aparyApta bAdara vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che, 80. tethI aparyApta bAdara jIvo vizeSAdhika che, 81. tethI bAdara jIvo vizeSAdhika che, 82. tethI " aparyApta sUkSma vanaspatikAya asaMkhyAta guNA che, 83. tethI aparyApta sUkSma jIvo vizeSAdhika Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 paMcasaMgraha-1 che, 84. tethI paryApta sUkSmavanaspatikAyasaMkhyAtaguNA che, 85. tethI paryApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che, 86. tethI sAmAnyathI sUkSma jIvo vizeSAdhika che, 87. tethI bhavyasiddhio jIvo vizeSAdhika che, 88. tethI nigoda jIvo vizeSAdhika che, 89, tethI vanaspati jIvo vizeSAdhika che, 90. tethI ekendriya jIvo vizeSAdhika che, 91. tethI sAmAnyathI tiryaMca jIvo vizeSAdhika che, 92. tethI mithyAdaSTi vizeSAdhika che, 93. tethI avirati jIvo vizeSAdhika che, 94. tethI sakaSAyI jIvo vizeSAdhika che, 95. tethI chabastha jIvo vizeSAdhika che, 96. tethI sayogI AtmAo vizeSAdhika che, 97. tethI saMsArI jIvo vizeSAdhika che, 98. ane tethI saghaLA jIvo vizeSAdhika che. A pramANe prajJApanA sUtramAM kaheluM moTuM alpabadutva samajavuM. 16 ahIM pahelAM ratnaprabhA pRthvInA nArakIonI tathA bhavanapati ane saudharmadevalokanA devonI saMkhyA asaMkhyAtI sUcizreNi pramANa sAmAnyathI kahI che. temAM asaMkhyAtanuM pramANa kaMI kahyuM nathI, tethI A traNamAM koNa ochA ane koNa vadhAre te samajI zakAtuM nathI, eTale ahIM traNenI asaMkhyAtarUpa saMkhyAnA pramANanA nirNaya mATe kahe che. seDhI ekvekkapaesaDyasUINamaMgulappamiyaM / ghammAe bhavaNasohammayANa mANaM imaM hoi // 17 // zreNyekaikapradezaracitasUcInAmaGgalapramitam / gharmAyAM bhavanasaudharmANAM mAnamidam bhavati // 17 // artha--zreNinA ekeka AkAzapradeza vaDe racAyelI sUcinA aMgula pramANa kSetramAMthI prApta thayela gharmA, bhavanapati ane saudharmadevalokanuM nIcalI gAthAmAM kahevAze te pramANa thAya che. TIkAnu gharmA nAmanI pahelI narakapRthvInA nArakonA tathA bhavanapati ane saudharma devalokanA devonA pramANanA nirNaya mATe pahelAM jeTalI zreNio kahI che, teTalA zreNi vyatirikta-sivAyanA AkAzapradeza grahaNa karIne tenI sUcizreNi karavI, temAMthI sUcizreNino aMgula pramANa bhAga grahaNa karavo. tyArapachI zuM karavuM te have pachInI gAthAmAM kahe che. 17 te ja dekhADe che- chapannadosayaMgula bhUo vigabbha mUlatigaM / guNiyA jahuttaratthA rAsIo kameNa sUIo // 18 // SaTpaJcAzadadhikazatadvayAGgalasya bhUyo bhUyo vigRhya mUlatrikam / guNitA yathottarasthA rAzayaH krameNa sUcayaH // 18 // artha--asat kalpanAye aMgulamAtra kSetramAM rahela baso chappana AkAzapradezanuM vAraMvAra 1. ahIM prathama nAraka tathA bhavanapationA pramANa mATe je asaMkhyAta zreNionuM eNmANa batAvyuM. che tenA karatAM bhinna bhinna sutromAM bhinna bhinna rIte jovA maLe che. te A pramANe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisIyAra 145 vargamULa kADhIne traNa mULa levAM, ane upara uparanI rAzino nIce nIcenI rAzi sAthe guNAkAra karavo, je saMkhyA Ave teTalI teTalI sUcizreNi pramANa gharmAmAM nArakIo, ane bhavanapati tathA saudharma devalokamAM devo che. TIkAnu-pUrve kahela aMgula pramANa sUcizreNimAM rahelA AkAzapradezanuM vargamULa kADhavAnI rItie mULa kADhIne temAMthI traNa mULa levAM, ane tene tathA aMgulamAtra sUcizreNinA pradezanI saMkhyAne anukrame sthApavI. pachI aMgulamAtra sUcizreNinI pradezasaMkhyAne mULa sAthe guNatAM AkAzapradezanI jeTalI saMkhyA Ave teTalI saMkhyA pramANa AkhI sUcizreNinA jeTalA AkAzapradeza thAya teTalI ratnaprabhA pRthvInA nAraka jIvonI saMkhyA che. anuyogadvAra sUtra tathA jIvasamAsa graMthanA abhiprAye-aMgulamAtra sUcizreNimAM je AkAzapradezo che tenA pahelA ane bIjA vargamULano guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave teTalI saMkhyA pramANa sAta rAjanI sUcizreNio nArakonA pramANa mATe che, jema-aMgulamAtra kSetramAM asatkalpanAe baso chappana AkAzapradezo che, tenuM paheluM vargamULa soLa ane bIjuM vargamULa cAra hovAthI teno guNAkAra 1684=94 thAya eTale narakanA jIvonA pramANa mATe asatkalpanAe cosaTha zreNio Ave. tAtparya A graMthamAM bhavanapationA pramANa mATe jeTalI zreNionI saMkhyA batAvI che teTalI saMkhyA nArako mATe anuyogadvAra tathA jIvasamAsamAM batAvI che, jo ke sUtramAM sAmAnyathI nArakonI saMkhyA batAvI che paraMtu zeSa che nArakInA nArako prathama narakanA nArakothI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ja hovAthI prathama narakanA narako mATe paNa uparokta pramANa mAnavAmAM kaMI bAdha nathI. A graMthamAM aMgulamAtra sUcizreNimAM rahela AkAzapradezonA prathama ane dvitIya vargamULano guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave teTalI = asaMkhyAtI zreNio bhavanapationA pramANa mATe batAvI che, paraMtu jIvasamAsa graMthamAM aMgulamAtra sUcizreNimAM je AkAzapradezo che te ja saMkhyAne potAnA prathama vargamULa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave teTalI-asaMkhyAtI zreNio bhavanapationA pramANa mATe levAnuM kahyuM che. aMgulamAtra sUcizreNimAM asatkalpanAe baso chappana AkAzapradeza ane tenuM prathama vargamULa soLa hovAthI 259416 = 4096 thAya ane asatkalpanAe teTalI zreNio bhavanapationA pramANa mATe samajavI. tAtparya e che ke A graMthamAM prathama narakanA jIvonA pramANa mATe jeTalI asaMkhyAtI zreNio batAvI che teTalI ja zreNio jIvasamAsamAM bhavanapatinA pramANa mATe batAvI che. vaLI prajJApanA sUtramAM aMgulamAtra sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradezo che tenA prathama vargamULanA saMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo Ave tenAthI saMkhyAtaguNa zreNio bhavanapationA pramANa mATe levAnuM jaNAvyuM che. asatkalpanAe aMgulamAtra sUcizreNimAM 65536 AkAzapradezo mAnIe to tenuM prathama vargamULa 256, teno saMkhyAtamo bhAga 4, tene saMkhyAtaguNA karIe eTale ke daze guNIe to 40 Ave, ane asatkalpanAe teTalI zreNio bhavanapatinA pramANa mATe jANavI. vaLI anuyogadvAra sUtranA abhiprAye aMgulamAtra sUcizreNimAM rahela AkAzapradezonA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgathI saMkhyAtaguNa karatAM jeTalI zreNio Ave teTalI zreNio bhavanapatinA pramANa mATe jANavI, jema aMgulamAtra sUcizreNimAM asatkalpanAe 65536 AkAzapradeza, mAnIe, tenuM prathama vargamULa 256, teno asaMkhyAtamo bhAga asatkalpanAe 2, ane tene asaMkhyAtaguNa karavAthI eTale ke daze guNavAthI vIsa thAya, ATalI zreNio bhavanapationA pramANa mATe samajavI, ema bhavanapationA pramANa mATe kula cAra mato jovA maLe che. vizeSArthIoe te te graMtha jovA. paMca1-19 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 paMcasaMgraha-1 pahelA ane bIjA mULano guNAkAra karatAM jeTalA AkAzapradeza Ave teTalI AkhI sUcizreNimAM rahela AkAzapradeza pramANa bhavanapatinA devo che. bIjA ane trIjA mULano guNAkAra karatAM jeTalA AkAzapradeza Ave teTalI AkhI sUcizreNipramANa saudharmadevalokanA devatAo che. aMgulapramANa sUcizreNimAM jo ke asaMkhyAtA AkAzapradeza che, chatAM asatkalpanAye baso chappana kalpavA. tene vargamULa kADhavAnI rItie traNa vAra mULa kADhavuM. baso chappananuM paheluM mULa soLa, bIjuM mULa cAra ane trIjuM mULa che. have A traNe mULa ane baso chappana e cAre rAzione moTI nAnI saMkhyAnA krama pramANe upara nIce sthApavI. jema ke 256-16-4-2. tyArapachI upara uparanI rAzine nIce nIcenI rAzi sAthe guNAkAra karavo. jema ke baso chappanane paheluM mULa soLa sAthe guNAkAra karavo. guNatAM cAra hajAra chanuM thAya. ratnaprabhA pRthvInA nArakonA pramANarUpe ATalI zreNio samajavI. eTale ke cAra hajAra cha-- sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA ratnaprabhA pRthvInA nArakIo che. bIjA vargamULa cAra sAthe pahelA mULa soLano guNAkAra karavo. guNatAM cosaTha Ave, teTalI sUcizreNimAM rahela AkAzapradeza pramANa bhavanapati devatAo che. tathA trIjA mULa be sAthe bIjA mULa cArano guNAkAra karavo, guNatAM ATha Ave, teTalI saMpUrNa sUcizreNimAM rahela AkAzapradezapramANa saudharma devalokanA devatAo che. A uparathI koNa konAthI vadhAre che te sahajamAM jaNAI Avaze. 18 ratnaprabhA nArakAdinA ja viSayamAM prakArAMtare zreNinuM pramANa kahe che- ahavaMgulappaesA samUlaguNiyA u neDyasUI / paDhamaduiyApayAiM samUlaguNiyAI iyarANaM // 19 // athavAGgalapradezAH svamUlaguNitAstu nairayikasUciH // prathamadvitIyapadau svamUlaguNitAviratayoH // 19 // artha athavA aMgulakSetramAM rahelA pradezone potAnA mULa sAthe guNatAM je Ave teTalI zreNio ratnaprabhA nArakInA pramANarUpe samajavI. e ja pramANe pahelA ane bIjA mULane potapotAnA mULa sAthe guNatAM je Ave teTalI zreNio anukrame bhavanapati ane saudharmanA pramANarUpe samajavI. vivecana-"athavA e pada anya prakAra sUcavavA mATe mUkeluM che. te anya prakAra te A. pUrvanI gAthAmAM aMgulamAtra kSetramAM rahelA pradeza rAzinI baso chappananI kalpanA karI hatI, ahIM te pramANe karavAnI nathI. paraMtu vAstavika jeTalI saMkhyA che tenI ja vivekSA che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 147 eka aMgula pramANa sUcizreNimAM rahelA AkAzapradezane potAnA mULa sAthe guNAkAra karavo, guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave teTalI sUcizreNimAM rahelA AkAzapradeza pramANa ratnaprabhA pRthvInA nArako che. aMgulapramANa kSetramAM rahelA AkAzapradezanA pahelA mULane potAnA mULa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave teTalI sUcizreNio bhavanapatidevonA pramANanA nirNaya mATe samajavI. eTale eTalI sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA bhavanapati devo jANavA. aMgula pramANa kSetramAM rahelA AkAzapradezanA bIjA mULane potAnA mULa sAthe guNatAM je pradezarAzi Ave teTalI sUcizreNimAM rahelA AkAzapradezapramANa saudharmadevalokanA devatAo che. 19 have uttaravaikriyazarIravALA tiryacapaMcendriya jIvonA pramANanA nirNaya mATe kahe che - aMgulamUlAsaMkhiyabhAgappamiyA u hoMti seDhIo / uttaraveuvviyANaM tiriyANa ya sannipajjANaM // 20 // aGgalamUlAsaMkhyeyabhAgapramitAstu bhavanti zreNyaH / ___uttaravaikriyANAM tirathAM ca saMz2iparyAptAnAm // 20 // artha-uttaravaikriyazarIrI saMjJIparyApta tiryaMcanA pramANarUpe eka aMgula pramANakSetramAM rahela AkAzapradezanA mULanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradeza rAzi pramANa sUcizreNio che. vivecana-eka aMgula pramANa kSetramAM rahela AkAzapradezanuM je paheluM vargamULa tenA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradezapramANa sUcizreNio uttaravaikriyazarIrI saMjJIpaMcendriya tiryaMconA pramANanA nizcaya mATe jANavI. tAtparya e ke sUcizreNinA eka aMgulapramANa kSetramAM jeTalA AkAzapradezo hoya, tenuM je paheluM vargamULa tenA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo Ave, teTalI uttara vaikriyalabdhisaMpanna paryApta saMjJIpaMcendriya tiryaMconI saMkhyA jANavI. zAstramAM kahyuM che ke "paMcendriya tiryaMcomAM keTalA vaikriyazarIrI kahyA che? he gautama ! asaMkhyAtA kahyA che. kAlaAzrayI asaMkhyAtI utsarpiNI avappiNInA samaya pramANa kahyA che. kSetra AzrayI vicAratAM prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAtI sUcizreNio che tevI aMgula pramANa sUcizreNinA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa sUcizreNi pramANa kahyA che." uttaravaikriyazarIra labdhisaMpanna paryApta saMsI paMcendriya tiryaMco asaMkhyAtA dvIpa samudramAM rahelA hAthI, matsya ane haMsAdi jIvo jANavA. 20 have manuSyanA pramANa mATe kahe che- Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 paMcasaMgraha-1 ukkosapae maNuyA seDhi rUvAhiyA avaharati / taiyamUlAhaehiM aMgulamUlappaesehiM // 21 // utkRSTapade manujAH zreNI rUpAdhikA apaharanti / * tRtIyamUnAdaunamUnAveH razA artha-utkRSTapade manuSyo trIjA vargamULa vaDe guNAyelA aMgulapramANa kSetramAM rahela pradezanA pahelA mULanA pradezothI eka rUpa vadhAre hoya to saMpUrNa sUcizreNino apahAra thaI zake. TIkAnu-A jagatamAM be prakAranA manuSyo che : 1. garbhaja, 2. saMmUcchima. temAM garbhajo paryAptA ane aparyAptA e be bhede che. ane aMtarmuhUrta AyuvALA saMmUcchimo to aparyAptAvasthAmAM ja maraNa pAme che. A hakIkata pahelA dvAramAM kahI che, tethI te paryAptA hotA nathI. temAM je garbhaja paryAptA manuSyo che, te dhruva hovAthI haMmezAM hoya che, ane te saMkhyAtA ja che. teonI jaghanya saMkhyA paNa pAMcamA ane chaThThA vargano guNAkAra karatAM je Ave te che. zaMkA-varga eTale zuM? pAMcamA varganuM svarUpa zuM? chaThThA varganuM svarUpa zuM? pAMcamA ane chaThThA vargano guNAkAra keTalo thAya? samAdhAna-koI eka vivalita rAzine vivakSita rAzi sAthe guNatAM je Ave te varga kahevAya che. ekano varga eka ja thAya mATe vRddhi rahita hovAthI te vargamAM ja gaNAto nathI. bene bee guNatAM beno varga cAra (4) thAya, A pahelo varga, cArano varga soLa (16) thAya, e bIjo varga, soLano varga baso chappana (2pa6) thAya. e trIjo varga. baso chappanano varga pAMsaTha hajAra pAMcaso chatrIsa (65536) thAya, e cotho varga. pAMsaTha hajAra pAMcaso chatrIsano varga cAraso ogaNatrIsa kroDa ogaNapacAsa lAkha saDasaTha hajAra baso cha-- (4294967296) thAya, e pAMcamo varga. have tenA vargane traNa gAthA vaDe pratipAdana kare che-eka lAkha corAzI hajAra cAraso saDasaTha koDAkoDa cuMmALIsa lAkha sAta hajAra traNaso sittera kroDa paMcANuM lAkha ekAvana hajAra chaso ane soLa (18446744073709551616) thAya, e chaThTho varga. A pramANe cha varga thAya che. temAMnA chaThThA vargano pAMcamA varga sAthe guNAkAra karavo, guNAkAra karatAM jeTalo pradezarAzi thAya, teTalA jaghanyathI paNa garbhaja paryApta manuSyo hoya che. chaThThA ane pAMcamA varganA guNAkAranA ogaNatrIsa AMkaDA thAya che. te AMkaDA koDAkoDI Adi zabda dvArA bolI zakAya tema nahi hovAthI, te saMkhyAnA AMka ApyA che. ane te A79228162514264337593543950336. A saMkhyAne pUrvAcAryo trIjA yamalapada uparanI ane cothA yamalapada nIcenI kahe che. yamala eTale babbe vargano samUha. eka eka yamalamAM babbe varga Ave che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 149 anuyogadvAranI cUrNimAM kahyuM che ke--babbe varganA samUhane yamala kahe che.' tethI pUrvokta cha varganA samUhanA traNa yamala thAya. manuSya pramANanA hetubhUta rAzine trIjA yamalapadathI uparanI kahevAnuM kAraNa pAMcamA ane chaThThA vargano guNAkAra che. pAMcamo ane chaThTho varga trIjA yamalamAM Ave che, sAtamo ane A AThamo varga cothA yamalamAM Ave che. manuSyapramANanI hetubhUta saMkhyA chaThThA vargathI vadhAre che, kAraNa ke chaThThA ane pAMcamA varganA guNAkAra jeTalI che. ane tethI ja sAtamA vargathI paNa ochI che. mATe manuSya saMkhyAnA pramANabhUta rAzine trIjA yamalapadathI vadhAre, ane cothA yamalapadathI ocho kahyo che. athavA A pUrvokta rAzinA channu chedanaka thAya che. chedanaka eTale ardha ardhA karavA te. eTale ke ogaNatrIsa aMkapramANa rAzinuM pahelI vAra ardha karIe, bIjI vAra tenuM ardha karIe, trIjI vAra tenuM ardha karIe, ema ardha ardha channuvAra karIe tyAre channumI vAre ekaDo Ave. ene UMdhI rIte kahIe to channu vAra ThANa bamaNA karavA. jema ke--ekane eka be, bene be cAra, cArane cAra ATha, ema channu vAra bamaNA bamaNA karatAM channumI vAre pUrvokta rAzi Ave. channu chedanaka kema thAya te kahe che--pahelA varganA be chedanaka thAya, paheluM chedanaka be, bIjuM chedanaka eka. bIjA varganA cAra chedanaka thAya. eTale ke bIjA varganI saMkhyAnA ardha ardha bhAga cAra vAra thAya. jema ke--paheluM chedanaka ATha, bIjuM chedanaka cAra, trIjuM chedanaka be, cothuM chedanaka eka. A ja rIte trIjA varganAM ATha chedanaka, cothA varganAM soLa chedanaka, pAMcamA varganAM batrIsa chedanaka, ane chaThThA varganAM cosaTha chedanaka thAya. garbhaja manuSyanI saMkhyA pAMcamA ane chaThThA varganA guNAkAra jeTalI hovAthI te saMkhyAmAM pAMcamA ane chaThThA e baMne varganA chedanako Ave. pAMcamA varganAM batrIsa ane chaThThA varganAM cosaTha hovAthI baMneno saravALo karatAM chattu chedanako pUrvokta rAzimAM thAya. A kaI rIte jANI zakAya ? ema pUchatA ho to kahIe chIe--je je vargano je je varga sAthe guNAkAra karIe ane guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave temAM te baMne varganAM chedanako ghaTe che. jema pahelA vargane bIjA varga sAthe guNatAM je saMkhyA Ave temAM pahelA varganAM be ane bIjAnA cAra kula cha chedanako saMbhave che. te A pramANe-- pahelA ane bIjA vargano guNAkAra cosaTha thAya che. tenuM paheluM chedanaka batrIsa, bIjuM soLa, trIjuM ATha, cothuM cAra, pAMcamuM be, ane chaThThuM eka, ema cha chedanako thAya che. ema anyatra paNa jANavuM. e ja pramANe pAMcamA ane chaThThA varganA guNAkAramAM pAMcamA varganA batrIsa ane chaThThA varganAM cosaTha baMne maLI channu chedanako Ave che. A pramANe eka ja rAzine ziSyanI buddhino prakarSa thAya mATe traNa rIte paramaguru mahArAje upadezyo che. anuyogadvArasUtramAM kahyuM che ke--'jaghanyapade manuSyo saMkhyAtA kroDa che. trIjA yamalapadathI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 paMcasaMgraha-1 upara ane cothA yamalapadanI nIce che. athavA chaThThA vargane pAMcamA varga vaDe guNatAM je Ave teTalA che, athavA channu chedaka ApanAra e rAzi che." have je garbhaja ane saMmU7ima aparyApta jIvo che te baMne koI vakhata hoya che, koI vakhata nathI paNa hotA. kAraNa ke garbhaja aparyAptAnuM jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta aMtara che, ane saMmUcchima aparyAptanuM jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta aMtara che. aparyAptA aMtarmuhUrtanA AyuvALA hoya che. tethI aMtarmuhUrta pachI saghaLA nirlepa thAya che-nAza pAme che. eTale kaMIka adhika agiyAra muhUrta garbhaja aparyAptA, ane kaMIka adhika trevIsa muhUrta saMmUcchima aparyAptA hotA nathI. tethI ja upara kahyuM che ke garbhaja aparyAptA manuSya ane saMmUcchika manuSya koI vakhata hoya che, ane koI vakhata hotA nathI. jyAre garbhaja paryAptA aparyAptA ane saMmUcchima aparyAptA e saghaLA maLI vadhAremAM vadhAre hoya tyAre teonuM pramANa A pramANe che-utkRSTapade garbhaja ane saMmUcchimAM manuSyanI sarvotkRSTa saMkhyA hoya tyAre jeTalI saMkhyA thAya tenAthI jo ke vAstavika rIte nathI, chatAM asatkalpanAye eka manuSya vadhAre hoya to sUcizreNinA eka aMgula pramANa kSetramAM rahelA AkAzapradezanA pahelA mULane trIjA mULa sAthe guNatAM jeTalA AkAzapradeza Ave teTalA AkAzapradeza vaDe bhAgatAM asatkalpanAe sUcizreNinA eka aMgulakSetranA baso chappana AkAzapradeza kalpIe tenuM paheluM mULa soLa, bIjuM mULa cAra, trIjuM mULa be, pahelA mULane trIjA mULa vaDe guNatAM batrIsa Ave teTalA AkAzapradeza vaDe bhAgatAM saMpUrNa eka sUcizreNino apahAra thAta. tAtparya e che ke-sUcizreNinA aMgulamAtra kSetramAM jeTalA AkAzapradezo che, tenA pahelA vargamULane trIjA vargamULa vaDe guNatAM jeTalA AkAzapradeza thAya teTalA teTalA pramANavALA eka eka khaMDane paryApta aparyApta garbhaja ane saMmUcchima eka eka manuSya grahaNa kare, ane kula manuSyanI saMkhyA che tenAthI eka vadhAre hoya to saMpUrNa zreNine eka ja samaye apahAra karI zakAya. paraMtu eka manuSya ocho che eTale eka khaMDa vadhe che. bIjI A rIte paNa kahI zakAya-sUcizreNinA aMgulamAtra kSetramAM rahelA AkAzapradezanA pahelA vargamULane trIjA vargamULa sAthe guNatAM jeTalA AkAzapradeza Ave, teTalA AkAzapradeza vaDe AkhI sUcizreNinA AkAzapradezane bhAgatAM je javAba Ave temAMthI ekarUpa ochuM karavuM, teTalI saMmUcchima ane garbhaja manuSyanI sarvotkRSTa saMkhyA che. kevaLajJAnI mahArAje teonI teTalI ja saMkhyA joI che. anuyogadvAra cUrNimAM kahyuM che ke utkRSTapade je manuSyo che, temAM eka manuSya nAkhe chate te manuSyo vaDe saMpUrNa sUcizreNino apAra thAya." - te zreNino kAla ane kSetra vaDe apahArano vicAra kare che. kAlathI asaMkhyAtI utsarpiNI asampiNInA samaya pramANa che. ane kSetrathI sUcizreNinA aMgula pramANa kSetramAM rahela AkAzapradezanA prathama vargamULane trIjA vargamULa vaDe guNavA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 151 A paMktimAM zuM kahyuM ? to kahe che--te zreNinA aMgula pramANa kSetramAM je pradezarAzi che, tenA pahelA vargamULamAM je pradezarAzi Ave, tene trIjA vargamULamAM AvelA pradezarAzi vaDe guNAkAra karavo. guNAkAra karyo chate je pradezarAzi thAya, evaDA evaDA eka eka khaMDane apahAra kare, bIjI bAju eka eka manuSyano apahAra kare eTale ke evaDA evaDA sUcizreNinA eka eka khaMDane eka eka manuSya grahaNa kare, jo eka manuSya vadhAre hoya to saMpUrNa zreNine grahaNa karI zake. eka bAju asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNInA jeTalA samaya thAya teTalA utkRSTapade manuSyo kahyA. bIjI bAju aMgulapramANa kSetranA pelA mULanA trIjA mULa sAthe guNatAM AvelA AkAzapradezapramANa sUcizreNinA jeTalA khaMDo thAya, temAMthI eka nyUna karIe teTalA kahyA. tethI ahIM zaMkA kare che ke--AvaDA AvaDA khaMDo vaDe eka zreNino apahAra karIe to teno apahAra karatAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kAla kema jAya ? AcArya mahArAja uttara Ape che ke--kSetra atyaMta sUkSma hovAthI. sUtramAM paNa kahyuM che--'kAla atyaMta sUkSma che, tenAthI paNa atyaMta sUkSma AkAzapradezarUpa kSetra che. eka aMgulapramANa kSetramAM eTalA badhA AkAzapradezo rahyA che ke, temAMthI pratisamaya eka eka AkAzapradeza levAmAM Ave, to asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kALa jAya.' mATe kAlathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNInA samayapramANa manuSyo che. kSetrathI sUcizreNinA eka aMzula pramANa kSetranA pradezanA pahelA vargamULane trIjA vargamULa vaDe guNatAM jeTalA pradezo thAya teTalA pramANavALA sUcizreNinA jeTalA khaMDo thAya temAMthI eka ocho karIe teTalA utkRSTapade manuSyo che. 21 A pramANe aparyApta sUkSma ekendriyAdi bhede caude jIvabhedonuM pramANa kahyuM. have guNasthAnakanA bhede cauda bhedanuM pramANa kahe che-- sAsAyaNAi cauro asaMkhA aNatayA micchA / koDasahassapuhuttaM pamatta iyare u thovayarA // 22 // sAsvAdanAdizcatvAro'saMkhyA anantA mithyAdRSTayaH / koTisahastrapRthaktvaM pramattA itare tu stokatarAH // 22 // artha--sAsvAdanAdi cAra asaMkhyAtA che, mithyArdaSTi anaMta che, hajArakroDa pRthakksa * pramatta saMyata che, ane apramatta saMyata tenAthI alpa che. TIkAnu--sAsvAdana samyagdaSTi, mizraSTi, aviratisamyagdaSTi ane dezivarati e cAre guNasthAnake vartatA jIvo asaMkhyAtA asaMkhyAtA che. kAraNa ke e pratyeka guNasthAnavartI jIvo vadhAremAM vadhAre kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradeza rAzipramANa che. mithyArdaSTi jIvo anaMta che, kema ke teo anaMta lokAkAza pradezapramANa che. tathA pramatta saMyata jaghanyathI paNa kroDa sahasra pRthaktva pramANa ane utkRSTathI paNa kroDa sahasra pRthakksa pramANa che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 paMcasaMgraha-1 bethI nava sudhInI saMkhyAne pRthakta kahe che. e jaina siddhAMtano pAribhASika zabda che.. tethI paMdara karmabhUmimAM pramattasaMvata munio jaghanyathI paNa be hajAra kroDathI adhika hoya che, ane utkRSTathI navahajAra kroDa hoya che. tathA apramatta saMyata munio pramatta saMyatathI atyaMta alpa che. 22 egAi cauppaNNA samagaM uvasAmagA ya uvasaMtA / addhaM paDucca seDhIe hoMti savvevi saMkhejjA // 23 // ekAt catuHpaJcAzat samakamupazamakAzcopazAntAH / addhAM pratItya zreNyAH bhavanti sarve'pi saMkhyeyAH // 23 // artha_ekathI AraMbhI copana paryata eka sAthe upazamaka ane upazAMtamohI jIvo hoya che, ane zreNinA kAla AzrayI saghaLA maLIne paNa saMkhyAtA ja hoya che. TIkAnu-upazamaka eTale upazama kriyA karanArA AThamA, navamA ane dasamA guNasthAnakavartI jIvo, ane upazAMta eTale jeoe mohane sarvathA zAMta karyo che, te upazAMtamo guNasthAnakavartI jIvo. A baMne prakAranA jIvo koI vakhate hoya che, koI vakhate nathI paNa hotA. kAraNa ke upazamazreNinuM aMtara paDe che. keTaluM aMtara paDe che te AgaLa upara aMtaradvAramAM kaheze. tethI upazamaka-apUrvakaraNa anivRtti bAdarasaparAyavartI jIvo tathA upazAMtaupazAMtamoha guNasthAnakavartI jIvo jyAre hoya che, tyAre jaghanyathI eka, be ke traNa hoya che, ane utkRSTathI copana jIvo hoya che. A pramANa praveza karanAra AzrayI kahyuM che. eTale ke ATalA jIvo eka samaye eka sAthe upazama zreNimAM apUrvakaraNAdi guNasthAnakonI aMdara praveza karatAM hoya che. upazamazreNinA saMpUrNa kAla AzrayI vicArIe to saghaLA maLIne paNa saMkhyAtA jIvo ja hoya che. tAtparya e kenupazamazreNino kALa aMtarmuhUrta pramANa che. te aMtarmuhUrta pramANa upazamazreNinA saghaLA kALamAM uttarottara samaye anya anya jIvo praveza kare topaNa saMkhyAtA jIvo ja hoya che. prazna--upazamazreNinA aMtarmuhUrta pramANa kALanA asaMkhyAtA samaya thAya che. te kALamAM eka eka samaye eka eka jIva praveza kare to paNa zreNinA saMpUrNa kALamAM asaMkhyAtA jIvo saMbhave che, to pachI be, traNathI AraMbhI utkRSTathI copana sudhInI saMkhyA praveza kare to asaMkhyAtA kema na thAya ? thAya ja. pachI ema kema kaho cho ke upazama zreNinA saghaLA kALa AzrayI paNa saMkhyAtA ja jIvo hoya che ? uttara-tamArI A kalpanA tyAre ja thAya ke jyAre zreNinA aMtarmuhUrta kALamAM dareka samaye jIvo praveza karatA hoya. paraMtu pratyeka samaye jIvo praveza ja karatA nathI paraMtu keTalAka samayomAM ja kare che, tethI ja uparokta saMkhyA ghaTI zake che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 153 prazna-aMtarmuhUrta pramANa zreNinA kALanA keTalAka samayamAM ja jIvo praveza kare che, paraMtu saghaLA samayomAM praveza karatA nathI e zI rIte jaNAya ? uttara-upazamazreNimAM paryAptA garbhaja manuSyo ja praveza karI zake che, anya jIvo nahi. te paNa cAritrasaMpanna AtmAo ja, jevA tevA nahi. cAritrasaMpanna mahAtmAo vadhAremAM vadhAre be hajAra kroDathI nava hajAra kroDa ja hoya che. te paNa kaMI saghaLA zreNi svIkArI zakatA nathI paNa keTalAka ja svIkArI zake che. tethI jANI zakAya che ke-upazamazreNinA saghaLA samayomAM jIvono praveza thato nathI, paraMtu keTalAeka samayomAM ja thAya che. temAM paNa koI kALe paMdare karmabhUmi AzrayI vadhAremAM vadhAre copana jIvo ja eka sAthe praveza karatA hoya che, vadhAre nahi. ane saghaLA zreNinA kALamAM saMkhyAtA ja jIvo hoya che, asaMkhyAtA nahi. te saMkhyAtA paNa seMkaDo pramANa jANavA, hajAronI saMkhyAmAM nahi. pUrvAcArya mahArAjoe ema ja jaNAveluM che. khavagA khINA jogI egAi jAva hoMti aTThasayaM / addhAe sayapuhuttaM koDipuhuttaM sajogIo // 24 // .kSapakAH kSINA ayoginaH ekAt yAvat bhavantyaSTazatam // addhAyAM zatapRthaktvaM koTipRthaktvaM sayoginaH // 24 // arthakSapaka, kSINamohI ane ayogI ekathI AraMbhI yAvatu ekaso ATha parvata hoya che, ane saMpUrNa zreNinA kALamAM zatapRthakta hoya che. tathA sayogI kevaLI kroDa pRthakva - hoya che. - TIkAnu-kSapaka eTale cAritramohanIyanI kSapaNA karanArA AThamA, navamA ane dasamA guNasthAnakavartI AtmAo, kSINamoha guNasthAnakavartI jIvo ane ayogI kevaLI AtmAo A . . saghaLA koI vakhate hoya che, ane koI vakhata hotA nathI. kema ke kSapakazreNi ane ayogIkevaLI - guNasthAnakanuM aMtara paDe che. jyAre paka-apUrvakaraNa anivRtti bAdara saMparAya ane sUkSma saMparAya tathA kSINamoha ane ayogIkevaLI guNasthAnake jIvo hoya tyAre jaghanyathI eka, be ane utkRSTathI ekaso ATha hoya che. A pramANa paNa praveza karanAra AzrayI kahyuM che. ATalA jIvo vadhAremAM vadhAre eka samaye eka sAthe kSapakazreNimAM, kSINamoha guNasthAnake, ane ayogIkevaLI guNasthAnake praveza kare che. kSapakazreNi tathA kSINamoha guNasthAnakano kALa aMtarmuhUrta pramANa che, ane ayogIkevaLIno kALa pAMca hRsvAkSara jeTalo che. A kSapakazreNinA saMpUrNa kALamAM ane ayogI guNasthAnakanA kALamAM anya anya jIvo praveza kare topaNa te saghaLA maLI zatapRthakta ja hoya che. 1. ahIM seMkaDo pramANa saMkhyA navaso sudhInI hoya tema lAge che. pachI jJAnI jANe. paMca01-20 - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tAtparya e ke--aMtarmuhUrta pramANa kSapakazreNinA saghaLA kALamAM paMdare karmabhUminI aMdara anya anya jIvo praveza kare to zatapRthakksa jIvo ja praveza kare che, adhika praveza karatA nathI. ayogI kevaLI AzrayI paNa A ja pramANe samajavuM. kSINamohane kSapaka sAthe ja levA. zatapRthakksa saMkhyA ja kema, vadhAre kema nahi ? e zaMkAnuM samAdhAna upazamazreNi pramANe 154 jANavuM. tathA sayogI kevaLI guNasthAnakavartI jIvo kroDapRthakksa hoya che. sayogI kevaLI haMmezA hoya che, kAraNa ke te nitya guNasthAnaka che. A guNasthAnake jadhanyathI paNa koTipRthaktva ane utkRSTathI paNa koTipRthakksa jIvo hoya che. jaghanyathI utkRSTa vadhAre hoya che. 24 A pramANe dravyapramANa dvAra kahyuM. have kSetrapramANa dvAra kahe che-- appajjattA donnivi suhumA egiMdiyA jae savve / sesA ya asaMkhejjA bAyara pavaNA asaMkhesu // 25 // aparyAptau dvAvapi sUkSmA ekendriyA jagati sarvvasmin / zeSAzca asaMkhyeyatame bAdarapavanAH asaMkhyeyeSu // 25 // artha--baMne prakAranA aparyAptA ane paryAptA sUkSma ekendriya jIvo saghaLA lokamAM che. zeSa jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che, ane bAdara vAyukAyanA lokanA asaMkhyAtA bhAgamAM rahelA che. TIkAnu--baMne prakAranA aparyAptA-labdhi aparyAptA ane karaNa aparyAptA tathA gAthAmAM kahela api zabda anuktano samuccAyaka hovAthI paryAptA sUkSma ekendriya pRthvI, ap, teu, vAyu ane vanaspati e dareka prakAranA jIvo saMpUrNa lokamAM rahelA che. zAstramAM kahyuM che ke--'sUkSma jIvo lokanA saghaLA bhAgamAM rahyA che.' prazna--paryAptAdi saghaLA bhedavALA pRthvIkAyAdi sarve sUkSma ekendriya jIvo saMpUrNa lokamAM vyApI rahyA che, eTaluM kahevAthI saghaLA bhedavALA sUkSma jIvo saMpUrNa lokamAM che e iSTa artha siddha thAya che, to zA mATe mukhyapaNe aparyAptAnuM grahaNa karyuM, ane api zabdathI paryAptAnuM grahaNa karyuM ? uttara--sUkSma jIvomAM paryAptAnI apekSAe aparyAptA alpa che, chatAM aparyApta jIvo ghaNA che e jaNAvavA mATe mukhyavRntyA aparyAptAnuM grahaNa karyuM che. te A pramANe. jo ke paryAptAthI aparyAptA saMdhyeyaguNahIna che topaNa te jagatanA saMpUrNa bhAgamAM kahyA che, ema kahI avazya teo ghaNA che ema spaSTapaNe jaNAvyuM che. 1. ahIM zatapRthakksa paNa vadhAremAM vadhAre navaso ja saMbhave che. 2. jagaciMtAmaNinA caityavaMdanamAM kevaLajJAnInI jaghanya saMkhyA be kroDa ane utkRSTa saMkhyA nava kroDa kahI che. eTale jaghanya saMkhyAmAM be kroDa ane utkRSTa saMkhyAmAM nava kroDa samajavA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra paryAptAnI apekSAe aparyAptA saMkhyAtaguNahIna kema hoI zake ? aparyAptA to vadhAre hovA joIe. uttara--prajJApanAmAM aparyAptAnI apekSAe paryAptA saMkhyAtaguNA kahyA che. teno pATha 'sUkSma aparyApta alpa che, paryAptA saMkhyAtaguNA che.' anyatra paNa kahyuM che ke--bAdara jIvomAM aparyAptA vadhAre ane sUkSmamAM paryAptA vadhAre jANavA. ema sAmAnyathI kevaLI bhagavaMtoe kahyuM che. A pramANe-- 155 sUkSma sivAyanA paryApta bAdara ekendriya--pRthvI ap teu vanaspati ane beindriyAdi saghaLA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che. bAdara vAyukAya paryApta aparyApta lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM rahelA che. lokanA je kaMIpaNa polANano bhAga che, te saghaLA bhAgamAM vAyu vAya che. meru parvatanA madhyabhAgAdi ke tenA jevA bIjA bhAgo ke je atinibiDa ane nicita-ThAMselA avayavovALA che. tyAM bAdara vAyunA jIvo hotA nathI. kema ke temAM polANa hotuM nathI. evo ThAMselo bhAga saMpUrNa lokano asaMkhyAtamo bhAga ja che, tethI eka asaMkhyAtamo bhAga choDIne zeSa saghaLA asaMkhyAtA bhAgomAM bAdara vAyukAyAM jIvo kahyA che. 25 have guNasthAnaka AzrayI kSetrapramANa kahe che sAsAyaNAi savve loyassa asaMkhayaMmi bhAgaMmi // micchA u savvaloe hoi sajogIvi samugdhAe // 26 // sAsvAdanAdayaH sarve lokasyAsaMkhyeyatame bhAge / mithyAdRSTyastu sarvaloke bhavanti sayogyapi samudghAte // 26 // arthasAsvAdanAdi saghaLA guNasthAnakavALA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che, mithyArdaSTi saMpUrNa lokamAM che, ane samuddAtamAM sayogI kevaLI paNa saMpUrNa lokamAM hoya che. TIkAnu--mithyAdaSTi ane sayogIkevaLI vinA samyagdaSTi ane mizradRSTi Adi saghaLA guNasthAnakavartI jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahyA che. kAraNa ke sabmithyAdRSTi Adi guNasthAnako saMjJI paMcendriyamAM ja hoya che. sAsvAdana guNasthAnaka ati alpa keTalAka karaNa aparyApta bAdara pRthvI, ak vanaspati vikalendriya ane asaMzI paMcendriyamAM paNa hoya che, paraMtu teo temaja trIjA Adi guNasthAnakavALA saMjJIpaMcendriyo ati alpa hovAthI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja hoya che, e hetuthI teonuM kSetra lokanA asaMkhyAtamo bhAga kahyuM che. mithyAdRSTi jIvo saMpUrNa lokamAM hoya che, kema ke sUkSma ekendriya jIvo sakaLa lokavyApI che, ane te saghaLA mithyArdaSTi che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 paMcasaMgraha-1 tathA samuddhAtamAM sayogI kevaLI paNa sakaLa lokavyApI hoya che. samudyAta karato AtmA pahelA daMDa samaye ane bIjA kapATa samaye lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM varte che, trIjA maMthAna samaye lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM varte che, ane cothA samaye saMpUrNa lokavyApI thAya che. zAstramAM kahyuM che ke-cothe samaye potAnA Atmapradeza vaDe saMpUrNa loka pUre che, AThame samaye zarIrastha thAya che." 26 samudyAtamAM sayogIkevaLI paNa saMpUrNa lokavyApI hoya che ema kahyuM, tethI samudyAtanA prasaMge samudyAtonI prarUpaNA kare che- veyaNakasAyamAraNaveuvviyatehArakevaliyA / saga paNa cau tinni kamA maNusuraneDyatiriyANaM // 27 // vedanAkaSAyamAraNavaikriyatejaAhArakaivalikAH / / sapta paJca catvArastrayaH krameNa manujasuranarayikatirazcAm // 27 // artha-vedanA, kaSAya, mAraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka, ane kevaLI e sAta samudyAto che. te manuSya deva nArakI ane tiryaMcomAM anukrame sAta, pAMca, cAra ane traNa hoya che. TIkAnu-pUrvanI gAthAmAM athavA have pachInI gAthAmAM mUkela samudyAta zabdane vedanA Adi zabda sAthe joDI teno A pramANe uccAra karavo. jema ke-vedanA samuddaghAta, kaSAyasamudyAta vagere. temAM vedanA vaDe je samudyAta thAya te vedanA samudyAta, ane te azAtAvedanIyakarmathI utpanna thayelo che. kaSAyanA udaya vaDe thayelo samudyAta te kaSAyasamudyAta, ane te cAritramohanIyakarmajanya che. maraNakALe thanAro je samudyAta te mAraNa ke mAraNAMtika samuddhAta, ane te Ayukarma viSayaka che. A samudyAta aMtarmuhUrta zeSa Ayu hoya tyAre ja thAya che. vaikriyazarIrano AraMbha karatAM thanAro samudyAta te vaikriya samudyAta, te vaikriyazarIra nAmakarma viSayaka che. taijasa zarIra jeno viSaya che evo je samudyAta te taijasa samuddhAta, te tejovezyA jayAre mUkavI hoya tyAre thAya che, ane te taijasazarIranAmakarmajanya che. AhAraka zarIrano AraMbha karatAM thanAro je samuddhAta te AhAraka samughAta, te AhArakazarIranAmakarmaviSayaka che. aMtarmuhUrtamAM ja jeo mokSamAM javAnA che evA kevaLI mahArAjane thanAro je samudyAta te kaivalika samudyata kahevAya che. have samudyAta zabdano zuM artha che? te kahe che-satanmaya thavuM, adhikatAye ghaNA, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 157 ghAta-kSaya, tanmaya thavA vaDe kAlAMtare bhogavavA yogya ghaNA karbhAzano jenI aMdara kSaya thAya te samuThThAta. ahIM ema prazna thAya ke tanmayatA konI sAthe ? to kahe che ke-vedanAdi sAthe. te A pramANe jayAre AtmA vedanAdi samudyAtane prApta thayelo hoya che, tyAre vedanAdinA anubhava jJAnamAM ja pariNata thAya che, eTale ke tenA ja upayogavALo hoya che, anya jJAnamAM pariNata hoto nathI. prabaLatAe-adhikatAye karbhAzano kSaya zI rIte thAya ? tenA uttaramAM kahe che ke - vedanAdinA anubhava jJAnamAM pariNata AtmA kAlAMtare anubhavavA yogya ghaNA vedanIyAdinA karmapradezone udIraNA karaNa vaDe kheMcI udayAvalikAmAM nAMkhI bhogavI kSaya kare che, Atmapradezo sAthe ekAkAra thayelA karmANano nAza kare che. sAmAnyataH samudyatanuM svarUpa kahI have pratyeka samughAta mATe kahe che- jyAre AtmA vaidanA samudyatane prApta thayelAM hoya che tyAre azAtA vedanAyakamanA pudgalono kSaya kare che. e ja hakIkata spaSTa kare che- vedanA vaDe vihavaLa thayelo AtmA anaMtAnaMta kamaskaMdhothI vIMTAyelA potAnA , Atmapradezone zarIrathI bahAra paNa kADhe che. zarIranA traNa bhAga karIe temAM eka bhAga polANano che, jemAM Atmapradeza hotA nathI, be bhAgamAM hoya che. jyAre samudyAta thAya che, " tyAre Atmapradeza ekadama caLa thAya che, ane te svasthAnathI bahAra nIkaLe che. ane nIkaLelA te pradezo vaDe mukha jaThara vagerenAM polANone ane kAna tathA khabhA AdinI vaccenA bhAgane pUrIne laMbAI pahoLAI vaDe zarIra pramANa kSetra vyApIne aMtarmuhUrtakALapayata rahe che, ane teTalA kALamAM ghaNA azAtA vedanIyakarmano kSaya kare che. ' kaSAya samughAtane karato AtmA kaSAya cAritramohanIyanAM karmapudgalono kSaya kare che. te A pramANe kaSAyonA udaya vaDe samAkuLa-vihvaLa AtmA potAnA pradezone bahAra kADhIne te pradezo vaDe mukha ane hojarI AdinA polANane pUrIne ane kAna tathA khabhA AdinA aMtarabhAgane paNa pUrIne laMbAI-pahoLAI vaDe zarIra pramANa kSetra vyApIne aMtarmuhUrta paryata rahe che, ane teTalA kALamAM ghaNAM kaSAyamohanIyanAM karmapudgalono kSaya kare che. e pramANe maraNa samuThThAtane prApta thayelo AtmA AyukarmanAM pudgalono kSaya kare che. - vaikriya samudyAta karato AtmA potAnA pradezone zarIrathI bahAra kADhIne te pradezono jADAI-pahoLAI vaDe potAnA zarIra pramANa ane laMbAI vaDe saMkhyAtA yojana pramANa daMDa kare che. daMDa karIne vaikriya zarIranAmakarmanAM pugalono pahelAnI jema kSaya kare che. kahyuM che ke-vaikriya samudyAta kare che, karIne saMkhyAtA yojana pramANa Atmapradezano daMDa race che, racIne sthUla pudgalono nAza kare che.' Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 taijasa ane AhAraka samuddAta vaikriya samuddAtanI jema samajavA. eTaluM vizeSa ke taijasa samuddAta karato AtmA taijasanAmakarmanAM pudgalono kSaya kare che, ane AhAraka samuddhAtamAM AhAraka zarIra nAmakarmanAM pudgalono kSaya kare che. 158 vaikriya ane AhAraka e baMne samuddAta te te zarIra vikurve tyAre hoya che, ane tejolezyA samuddAta koI jIva para tejolezyA mUke tyAre hoya che. kevaLIsamuddAta karatA kevaLI bhagavAn zAtA, azAtAvedanIya, zubha, azubha nAmakarma ane ucca nIca gotrakarmanAM pudgalono kSaya kare che. kevaLI samuddAta sivAya zeSa saghaLA samuddAtono aMtarmuhUttakALa che. mAtra kevaLIsamuddAtano ATha samaya kALa che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--'he prabho ! vedanA samuddAta keTalA samaya pramANa kahyo che ? he gautama ! asaMkhyAtA samayapramANa aMtarmuhUrtano kahyo che. e pramANe AhAraka samudghAta . paryaMta samajavuM. he prabho ! kevaLIsamuddAta keTalA samayapramANa kahyo che ? he gautama ! ATha samaya pramANa kahyo che.' have A samuddAtono cAre gatimAM vicAra kare che. manuSyagatimAM sAte samuddhAto hoya che, kema ke manuSyamAM saghaLA bhAvono saMbhava che. devagatimAM zarUAtanA pAMca samuAto hoya che. AhAraka ane kevaLI samuddAta hotA nathI, kema ke devagatimAM cauda pUrvanuM adhyayana ane kSAyikabhAvanuM jJAna, darzana ane cAritra hotAM nathI. narakagatimAM AdinA cAra hoya che. tejolezyA labdhi na hovAne kAraNe taijasa samuddAta paNa te gatimAM hoto nathI. tiryaMcagatimAM vaikriyalabdhivALA saMjJIpaMcendriya ane vAyukAyane choDIne zeSa jIvone AdinA traNa samuddhAto hoya che, teone vaikriya labdhi paNa hotI nathI tethI. 27 vaikriyalabdhivALA saMjJI paMcendriya ane vAyukAyanA saMbaMdhamAM vizeSa kahe che-- paMcidiyatiriyANaM devANa va hoMti paMca sannINaM / veDavviyavAUNaM paDhamA cauro samugdhAyA // 28 // paJcendriyatirazcAM devAnAmiva bhavanti paJca saJjJinAm / vaikriyavAyUnAM prathamAzcatvAraH samudghAtAH // 28 // artha--saMjJI paMcendriya tiryaMcomAM devonI jema pAMca samuAto hoya che. kAraNa ke keTalAeka saMzI tiryaMcomAM vaikriyalabdhi ane tejolezyAlabdhi paNa hoya che. vaikriyalabdhivALA vAyukAya jIvone pahelA vedanA kaSAya mAraNa ane vaikriya e cAra samuddAto hoya che. 28 A pramANe kSetradvAra kahyuM. have sparzanAdvAra kahe che-- 1. samuddhAtanuM vizeSa svarUpa prajJApanA sUtranA samuddAta padamAMthI ane lokaprakAzanA trIjA sargamAMthI joI levuM. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra caudasavihAvi jIvA samugdhAeNaM phusaMti savvajagaM / riuseDhI va keI evaM micchA sajogI ya // 29 // caturdazavidhA api jIvAH samudghAtena spRzanti sarvvaM jagat / RjuzreNyAM vA kespi evaM mithyAdRSTayaH sayoginaHzca // 29 // 159 artha--caude prakAranA jIvo samuddAta vaDe sarva jagatano sparza kare che. athavA keTalAka jIvo RjuzreNi vaDe sarva jagatano sparza kare che. e pramANe mithyArdaSTi ane sayogIkevaLI samuddAta vaDe sarva jagatane sparze che. TIkAnu--aparyApta ane paryApta sUkSma ekendriyAdi bhede caude prakAranA jIvo mAraNa samuddAta vaDe saMpUrNa jagatano sparza kare che. eno bhAvArtha A pramANe che-- paryAptA ane aparyAptA e baMne prakAranA sUkSma ekendriya jIvo saMpUrNa lokamAM rahelA che, tethI teo svasthAna AzrayIne paNa saMpUrNa lokane sparza karatA utpanna thAya che. svasthAna AzrayIne eTale sUkSma ekendriya sUkSma ekendriyamAM utpanna thAya to teo saMpUrNa lokavartI hovAthI samuddAta vinA paNa saMpUrNa jagatane sparza karatA utpanna thAya che. have jo svasthAna AzrayI sarva jagatano sparza karatAM utpanna thAya to pachI mAraNAntika samuddAta vaDe sarva jagatane sparza karatAM kema utpanna na thAya ? arthAt utpanna thAya ja. kema ke keTalAeka jIvo adholokamAMthI UrdhvalokamAM utpanna thAya. teone cauda rAjanI sparzanA saMbhave che. sUkSma ekendriya vinA bAdara aparyApta ekendriyAdi saghaLA jIvo svasthAna AzrayI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahelA che, tethI teo svasthAna AzrayI sarva jagatano sparza karatA nathI, paraMtu samuddAta vaDe sarva jagatano sparza kare che. te A pramANe--ahIM je samuddAta levA sUcavyuM che, te mAraNa samuddAta levAno che. mAraNAntika samuddAta karato AtmA jADAI ane pahoLAI vaDe potAnA za2I2pramANa ane laMbAI vaDe jaghanyathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI asaMkhyAtA yojana pramANa potAnA pradezano daMDa kare che, ane karIne je sthAne AgaLanA bhavamAM utpanna thaze, te sthAnamAM potAnA pradezanA daMDano prakSepa kare che. te utpattisthAnane jo te samazreNimAM hoya to mAraNAMtika samuddAta vaDe eka samayamAM ja prApta kare che, ane viSama zreNimAM hoya to utkRSTathI cothe samaye prApta kare che. A rIte aparyApta bAdara ekendriyAdi bAre prakAranA jIvo mAraNAMtika samuddAta vaDe sarva jagatano sparza karI zake che. te paNa aneka jIvonI apakSAe ghaTe che. e ja spaSTa kare che-- sUkSma ekendriya jIvo caude rAjalokamAM vyApta hovAthI tenI aMdarano eka jIva paNa mAraNa samuddAta vaDe athavA RjuzreNi vaDe caude rAjano sparza karI zake che. paraMtu bAdara ekendriyAdi bAre prakAranA jIvo saMpUrNa lokavyApI nahi hovAthI temAMno koI eka jIva uparanA koI svayogya sthAnamAM utpanna thAya, anya jIva nIce svayogya sthAnamAM utpanna 1. ahIM upara anuttara vimAnanA pRthvIpiMDamAM ke siddhazilAmAM ekendriyapaNe utpattino saMbhava che, ane nIce sAtamI nArakInA pAthaDAnA pRthvIpiMDAdimAM utpattino saMbhava che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 paMcasaMgraha-1 thAya, ema aneka jIvonI apekSAe mAraNa samuddAta vaDe teomAM cauda rAjalokanI sparzanA ghaTI zake che. tathA keTalAeka sUkSma ekendriyarUpa jIvo RjuzreNi' vaDe paNa sarva jagatane sparze che. ahIM 'va' e zabda pakSAMtarano sUcaka che. eTale kevaLI samuddAta vaDe ja sparza kare che ema nathI, paraMtu RjueNi vaDe paNa sparza kare che, ema sUcave che. RjuzreNi vaDe kaI rIte sparza kare che te kahe che. adholokamAMthI Udgalokane aMte utpanna thatA sUkSma ekendriya jIvo caude rAjano sparza kare che. e pramANe saghaLI dizAmAM jANI levuM. tethI eka aneka jIvonI apekSAe RjuzreNi vaDe paNa sUkSma ekendriya jIvo saMpUrNa lokano sparza kare che. have guNasthAna AzrayI sparzanAno vicAra kare che-mithyAdaSTi jIvo sarva jagatano sparza kare che. ahIM sUkSma ekendriyAdi jIvo mithyAdRSTi hoya che, ane sUkSma ekendriyo saMpUrNa lokano sparza kare che. sayogI kevaLI kevaLIsamughAtamAM cothe samaye saMpUrNa lokano sparza kare che. e e pahelAM ja kahyuM che. 29 have zeSa guNasthAnakomAM sparzanA kahe che - mIsA ajayA aDa aDa bArasa sAsAyaNA cha desajaI / saga sesA u phusaMti rajjU khINA asaMkhaMsaM // 30 // mizrA ayatA aSTAvaSTau dvAdaza sAsvAdanAH SaD dezayatayaH / sAta zeSAstu spRzanti rajjUH kSINA asaMkhyeyAMzam // 30 // artha-mizraSTi ane avirati samyagdaSTi jIvo ATha ATha rAjane sparze che. sAsvAdana samyagdaSTi bAra rAjane, dezavirati cha rAjane, kSINamohane choDIne zeSa guNasthAnakavALA sAta, sAta rAjane, ane kSINamoha guNasthAnakavALA rAjanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze che. 30 uparanI gAthAmAM kahela sparzanAno AcArya mahArAja svayameva have pachInI gAthAomAM vicAra kare che. temAM A gAthAmAM trIjA ane cothA guNasthAnakanI sparzanA kahe che - sahasAraMtiya devA nArayaneheNa jaMti taiyabhuvaM / nijaMti accuyaM jA accuyadeveNa iyarasurA // 31 // 1. Rjugati vaDe paNa sarva jagatano sparza kare che ema ahIM kahevAnuM kAraNa e che ke saghaLA jIvo mAraNa samughAta kare ja che ema nathI. keTalAka kare che, keTalAka nathI paNa karatA. je nathI karatA te Rjugati vaDe paNa caudarAjanI sarjanA karI zake che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra sahastrArAntikadevA nArakasnehena yAnti tRtIyabhuvam / nIyante'cyutaM yAvadacyutadevenetarasurAH // 31 // arthasahasrAra sudhInA devo nArakI uparanA sneha vaDe trIjI narakapRthvI sudhI jAya che, tathA itara devone acyuta devalokano devatA acyuta devaloka paryaMta laI jAya che, tethI teone ATha, ATha rAjanI sparzanA ghaTe che. 161 TIkAnu--mizrardaSTi guNasthAnakavALA maraNa pAmatA nahi hovAthI ahIM bhavastha mizrardaSTinuM ja grahaNa kare che. sahasrAra devaloka sudhInA devo pUrvajanmanA mitra nArakI uparanA sneha vaDe tenI vedanA zAMta karavA mATe athavA upalakSaNathI pUrvajanmanA vairi nArakInI vedanA vadhAravA mATe trIjI narakapRthvI paryaMta jAya che. sahasrAra devaloka sudhInA devo potAnA jJAna vaDe joIne mitra nArakInI vedanA zAMta karavA ane zatru nArakInI vedanA udIravA trIjI* narakapRthvI paryaMta jaI zake che. AnatAdi devonI javAnI zakti che, chatAM alpa snehAdivALA hovAthI snehAdi prayojana vaDe paNa narakamAM jatA nathI. tethI sahasrAra sudhInA devonuM grahaNa karyuM che. tathA acyutadevalokano devatA janmAMtaranA snehathI athavA e ja bhavanA snehathI anya devone acyutadevaloka paryaMta laI jAya che. mizrardaSTi ane avirati samyagdaSTi e darekane ATha, ATha rAjanI sparzanA ghaTe che. tenI bhAvanA A pramANe-- jyAre mizradRSTi bhavanapati Adi devane pUrvajanmano athavA A janmano mitra acyuta devalokano devatA snehathI acyutadevalokamAM laI jAya tyAre tene cha rAjanI sparzanA ghaTe che. kAraNa ke tirhAlokathI acyutadevaloka paryaMta cha rAja thAya che. zAstramAM kahyuM che ke--acyuta devaloka paryaMta cha rAja. thAya che.' * joke sItAno jIva acyutendra narakamAM rahela lakSmaNajIne pUrvanA snehathI maLavA mATe cothI narake gayela ane tyAM rAvaNane paNa bodha karela e hakIkata jaina rAmAyaNa(sAtamA parva)nA dazamA sargamAM che paraMtu te kvacit hovAthI tenI vivakSA karavAmAM AvI nathI. mATe ja ahIM acyutadevaloka sudhInA devone grahaNa na karatAM sahasrAra sudhInA devo tathA cothI naraka paryaMta nahi paNa trIjI naraka sudhI jAya ema grahaNa karela che. paMca1-21 1. sAte nArakIo pratyeka eka eka rAja UMcI hovAthI adholokanA sAta rAjamAM matabheda nathI. UrdhvalokanA sAtarAjamAM matabheda che, bRhatsaMgrahaNi AdinA abhiprAye--pahelI nArakInA uparanA taLathI saudharma devaloka paryaMta eka rAja, tyAMthI mAhendraparyaMta bIjo rAja, tyAMthI lAMtaka paryaMta trIjo rAja, tyAMthI sahasrAra sudhI cotho rAja, tyAMthI acyuta sudhI pAMcamo rAja, tyAMthI traiveyaka paryaMta chaThTho ane tyAMthI lokAMta paryaMta sAtamo rAja thAya che. ahIM tiphLalokanA madhya bhAgamAMthI acyuta paryaMta pAMca rAja thAya ema kahyuM. jIvasamAsAdinA mate to cha rAja thAya che. te A pramANe-- IsAmi divaDDA aDDAijjA ya rajjumArhide / . paMceva sahasAre cha accue satta logaMte // 199 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tathA koIka sahasrAra kalpavAsI mizrardaSTi devatA pUrvajanmanA mitra nArakInI vedanA zAMta karavA temaja pUrvanA vaira nArakInI vedanA udIravA vAlukAprabhA nAmanI trIjI narakapRthvI paryaMta jAya tyAre bhavanapatinA nivAsanI nIcenA be rAja vadhe che tethI pUrvokta cha rAja, be rAja sahita ATha rAja thAya. A pramANe aneka jIvonI apekSAe mizradRSTi AtmAone tirthya lokathI acyuta sudhInA cha rAja ane pahelI ane bIjI nArakIno eka eka rAja kula ATha rAjanI sparzanA thAya che. 162 athavA koIka mizradRSTi sahasrAra kalpavAsI deva pUrvokta kAraNe trIjI narakapRthvImAM jato sAta rAja sparze che, ane te ja sahasrAra devane koIka acyutano devatA sneha vaDe acyuta arthatitilokanA madhyama bhAgathI IzAna paryaMta doDharAja, mAhendra paryaMta aDhIrAja, sahasrAra paryaMta pAMca rAja, acyuta paryaMta cha rAja, ane lokAMta paryaMta sAta rAja thAya che. paMcasaMgrahamAM 'cha antu' e je pATha mUkyo che, te A gAthAnuM cothuM pada che. tirAlokanA madhyama bhAgathI acyuta paryaMta cha rAja thAya che, ema je kahyuM che te A pAThane anusarIne kahyuM che. ane tene anusarIne ja acyuta paryaMta cha rAjanI sparzanA ghaTe che. A paMcasaMgrahamAM jIvasamAsanA abhiprAye sparzanA kahI che. 1. ahIM avirati samyagdaSTinI sparzanA mizra dRSTinI jema ATha rAjanI kahI che. mizradaSTi maraNa pAmato nahi hovAthI jema bhavastha grahaNa karyo che, tema avirati samyagdaSTi maraNa pAme che, chatAM bhavastha vivakSyo hoya ema lAge che, tethI ja mizradRSTi jema aviratinI ATha rAjanI sparzanA kahI che. jo ema vivakSA na hoya to avirati samyagdaSTine nava rAjanI sparzanA thAya che. te A pramANe-- anuttara vimAnamAMthI cyavI manuSya gatimAM AvatA sAta rAjanI sparzanA thAya che, tathA sahasrArAdi koI samyagdaSTi deva nArakInI vedanA vadhAravA ke zAMta karavA trIjI naraka paryaMta jAya tethI pahelI ane bIjI nArakIno eka eka rAja sparze e be rAja thAya, te uparokta sAta rAjamAM meLavatA navarAjanI sparzanA thAya. paraMtu te kahI nathI. ahIM to ATha rAjanI ja sparzanA kahI che. tethI ja mizradaeNSTinI jema avirati paNa bhavastha ja vivakSyo hoya tema lAge che. jIva samAsanI TIkA pRSTha.192mAM paNa kahyuM che ke-- 'aviratisamyagdRSTayo'pyaSTa rajjUH spRzanti bhAvanA tviha samyagmithyAdRSTivadeveti prastutagAthAbhiprAyo lakSyate, cirantanaTIkAkRtApItthamatideza eva dattaH bhAvanikA tu tathAvidhA na kAcit kRtA. ' artha--avirati samyagdaSTi jIvo paNa ATha rAja sparze che. tenI bhAvanA mizradRSTinI jema ja karavAnI che, ema prastuta gAthAno abhiprAya jaNAya che. prAcIna TIkAkAroe paNa aviratine mizrardaSTinI jema ATha rAjanI sparzanA kahI che. tathA prakArano bIjo koI vicAra karyo nathI. A upa2thI paNa avirati bhavastha vivakSyo hoya ema jaNAya che. ahIM trIjI nArakImAM jAya che, chatAM pahelI be nArakInI sparzanA lIdhI che, trIjInI lIdhI nathI, kAraNa pahelI be nArakI pachI tarata ja trIjI nArakIno eka lAkha aThThAvIsa hajArano piMDa Ave che temAM nava pAthaDA che, te pAthaDAmAM nArakInA jIvo che. te piMDaparyaMta ja uparokta devo nArakInI vedanA udIravA ke zAMta karavA jAya che. piMDa pUrNa thayA pachI asaMkhyAta yojana pramANa trIjI nArakIno bhAga rahI jAya che. te asaMkhyAtAnI AgaLa pUrvokta piMDa atyaMta alpa hovAthI tenI sparzanA thAya che chatAM vivakSI nathI. jo ke matAMtare avirati samyagdaSTinI nava temaja bAra rAjanI sparzanA paNa kahI che. temAM nava rAjanI sparzanA karmagraMthanA mate dareka rIte ThIka saMgata thAya che. mizradRSTinI jema vicAra karavAmAM Ave ke maraNano saMbhava hovAthI tema vicAra karavAmAM Ave baMne rIte saMgata thAya che. pachI jJAnI kahe te pramANa. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 163 devalokamAM laI jAya tyAre sahasrArathI acyuta sudhInA eka rAjane vadhAre sparze che. A pramANe eka ja deva AzrayI paNa ATha rAjanI sparzanA ghaTe che. avirati samyagdaSTine paNa mizradaSTinI jema ATha rAjanI sparzanA samajavI. prazna--avirati samyagdaSTi AtmAo te ja bhAvamAM-samyaktvamAM vartatA chatAM kALa paNa kare che, ane samyaktva laI anya gatimAM paNa jAya che, tethI teonI bIjI rIte paNa vicAraNA kema karatA nathI ? mizrardaSTinI jema bhavastha samyaktvI AzrayI ja kema vicAra karo cho ? uttara--bIjI rIte teone ATha rAjanI sparzanAno asaMbhava che te asaMbhava ja batAve che--samyaktva sahita tiryaMca athavA manuSya kALadharma pAmI bIjI Adi narakapRthvImAM jato nathI, temaja bIjI Adi nA2kImAMthI samyaktva sahita tiryaMca ke manuSyamAM Avato nathI, eTale kALadharma AzrayI adholokanI sparzanA vadhatI nathI. tethI ja kALadharma pAmI samyaktva sahita anuttara vimAnavAsI devamAM jatAM athavA tyAMthI cyavIne manuSyabhavamAM AvatAM sarvotkRSTa sAtarAjanI sparzanA saMbhave che, koI rIte vadhAre saMbhavatI nathI. A pramANe kALadharma pAmI samyaktva sahita anya gatimAM jatAM temaja AvatAM sAtarAjanI sparzanA sAmAnya rIte avirati samyagyadRSTine paNa mizrardaSTinI jema samajavI, anya prakAre nahi. anya keTalAeka AcAryo A pramANe kahe che--avirati samyagdaSTi AtmAone utkRSTathI nava rAjanI sparzanA ghaTe che. kaI rIte nava rAjanI sparzanA ghaTe che e praznanA uttaramAM kahe che--A AcArya mahArAjAonA mate kSAyika samyagdaSTi AtmAo kSAyika samyaktva laIne trIjI narakapRthvImAM paNa jAya che. tethI anuttara vimAnavAsI devabhavamAM jatAM athavA tyAMthI cyavI manuSyabhavamAM AvatAM sAta rAjanI sparzanA thAya che, ane trIjI narakapRthvImAM utpanna thatAM athavA tyAMthI avI manuSyabhavamAM AvatAM be rAjanI sparzanA thAya che. A pramANe sAmAnya rIte avirati samyagdaSTi AtmAone nava rAjanI sparzanA saMbhave che. bhagavatIjI Adi sUtronA abhiprAye to caturtha guNasthAnakavALAone bAra rAjanI sparzanA paNa saMbhave che. te A pramANe--anuttara devabhavamAM jatAM athavA tyAMthI cyavIne manuSyabhavamAM AvatAM sAtarAjanI sparzanA thAya che. tathA bhagavatIjI AdinA abhiprAye pUrvabaddhAyu avirati samyagdaSTi tiryaMca athavA manuSya kSAyopazamika samyaktva laI chaThThI narakapRthvImAM paNa narakapaNe utpanna thAya che athavA kSAyopazamika samyaktvayukta nArakI tyAMthI AvIne manuSyabhavamAM utpanna thAya che. te hetuthI avirati samyagdaSTi chaThThI narakapRthvImAM jatAM athavA tyAMthI AvatAM pAMca rAjane sparze che. mATe sarva maLI avirati samyagdaSTi AtmAone sAmAnyataH bAra rAjanI sparzanA thAya che. samyaktva sahita sAtamI narakapRthvImAM gamanAgamana bhagavatIjImAM paNa niSedheluM che, mATe ahIM chaThThI narakapRthvInuM grahaNa karyuM che. 31 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 paMcasaMgraha-1 have sAsvAdana guNasthAnakavALAone bAra rAjanI sparzanAno vicAra kare che- chaTTIe neio sAsaNabhAveNa ei tirimaNue / nosaMtanikesu gaMtinne sAsasthA rUA. SaSTyAM nArakaH sAsAdanabhAvenaiti tiryagmanujayoH / lokAntaniSkuTeSu yAntyanye sAsAdanaguNasthAH // 32 // artha-chaThThI narakamRthvImAM vartamAna nArakI sAsvAdana bhAva sAthe tiryaMca athavA manuSyamAM utpanna thAya che, eTale pAMcarAjanI sparzanA thAya che. tathA sAsvAdana guNasthAnake rahelA anya keTalAka jIvo lokAMta niSphaTomAM utpanna thAya che, tethI sAta rAjanI sparzanA ghaTe che. A rIte kula bAra rAjanI sparzanA thAya che. TIkAna-chaThThI narakamRthvImAM vartamAna koI eka nArakI potAnA bhavanA aMte aupathamika samyakta prApta karI tyAMthI paDI sAsvAdana bhAvane prApta thayo chato kAla kare, ane kAla karIne tiryaMca athavA manuSyabhavamAM utpanna thAya, eTale tene pAMcarAjanI sparzanA thAya. sAtamI narakapRthvIno nArakI sAsvAdana guNasthAnakane choDIne ja tiryaMcamAM utpanna thAya che, mATe chakI narakapRthvInuM grahaNa karyuM che. tathA sAsvAdanaguNasthAnake vartatA keTalAeka tiryaMco athavA manuSyo tiskRlokamAMthI upara lokAMta niSphaTomAM-trasanADInA cheDe rahelA lokAMta pradezomAM utpanna thAya che, eTale teone sAta rAjanI sparzanA thAya che. A pramANe saravALe sAsvAdana guNasthAnakavartI AtmAone sAmAnyathI bAra rAjanI sparzanA saMbhave che. ahIM eka jIva AzrayI sparzanAno vicAra karatA nathI, paraMtu eka guNasthAnaka AzrayI vicAre che. tethI aneka jIva AzrayI bAra rAjanI sparzanA thAya che, mATe ahIM koI doSa nathI. ahIM prAyaH sAsvAdanabhAvane prApta thayelA AtmAonI adhogati thatI nathI, eTale ke sAsvAdana guNasthAnaka laIne prAyaH koI jIvo adhogatimAM jatA nathI, mATe bAra rAjanI sparzanAnuM pratipAdana karyuM che. kadAca jo sAsvAdana guNasthAnakavALAonI adhogati paNa thAya to apolokanA niSphaTAdimAM paNa teonI utpattino saMbhava hovAthI caudarAjanI sparzanA saMbhave paNa tema thatuM nahi hovAthI bArarAjanI ja sparzanA kahI che. 32 have apUrvakaraNAdinI sparzanAne kahevA icchatAM kahe che- uvasAmaya uvasaMtA savvaTe appamattavirayA ya / gacchanti riugaIe puMdesajayA u bArasame // 33 // upazamakA upazAntAH sarvArthe apramattaviratAzca / gacchanti RjugatyA puMdezayatAstu dvAdazame // 33 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 165 artha------upazamaka, upazAMta ane apramatta tathA pramatta virata AtmAo Rjugati vaDe sarvArtha siddha mahAvimAnamAM utpanna thAya che, teo AzrayI sAtarAjanI sparzanA saMbhave che. tathA manuSyarUpa dezavirati jevo bAramA devalokamAM utpanna thAya che, teo AzrayI cha rAjanI sparzanA thAya che. 33 TIkAnu--upazama eTale upazamazreNi para ArUDha thayelA apUrvakaraNa, anivRttibAdarasaMparAya, ane sUkSmasaM5rAyavartI AtmAo, upazAMta eTale upazAMtamoha guNasthAnakavartI AtmAo, apramatta saMyata sAdhuo, ane bIjA pAdanA aMte grahaNa karela 'ca' zabdathI apramattabhAvAbhimukha pramatta saMyata sAdhuo A saghaLAone Rjugati vaDe sarvArthasiddha mahAvimAnamAM utpanna thatAM sAta rAjanI sparzanA saMbhave che. kSapakazreNi para ArUDha thayelA apUrvakaraNAdi guNasthAnakavartI AtmAo maraNa pAmatA nathI, temaja mAraNa samuddAtano paNa AraMbha karatA nathI, tethI teone lokano asaMkhyAtamo bhAga mAtra sparzanA ghaTe che, adhika ghaTatI nathI. A ja kAraNathI kSINamohanI mAtra lokanA asaMkhyAtamA bhAganI sparzanA pahelA kahI che. prazna--jyAre manuSyabhavanA Ayuno kSaya thAya ane parabhavAyuno udaya thAya tyAre paralokagamana saMbhave che. te vakhate to aviratipaNuM hoya che, upazamapaNuM Adi bhAvo hotA nathI. kAraNa ke pramattAdi bhAvo manuSyabhavanA aMta samaya sudhI ja hoya che. parabhavAyunA prathama samaye to avirati samyagdaSTi guNasthAnaka hoya che. mATe sarvArthasiddha mahAvimAne jatAM caturtha guNasthAnakanI sAta rAjanI sparzanA saMbhave che, apUrvakaraNAdinI saMbhavatI nathI. to pachI ahIM apUrvakaraNAdinI sAta rAjanI sparzanA zI rIte kahevAmAM Ave ? uttara--ahIM kaMI doSa nathI. parabhavamAM jatAM gata be prakAre thAya che. 1. kaMdukagati, 2. ilikAgati. temAM kaMdukanI jema je gati thAya te kaMdukagati. eTale ke jema kaMduka-daDo potAnA saghaLA pradezano piMDa karIne pUrvanA sthaLa sAthe saMbaMdha rAkhyA vinA UMce jAya che, tema koIka jIva paNa parabhavAyuno jyAre udaya thAya tyAre paralokamAM jatAM potAnA pradezone ekatra karIne pUrvanA sthaLa sAthe saMbaMdha rAkhyA vinA utpattisthAnake cAlyo jAya che. kaMdukagati karanAra AtmAne potAnA carama samaya paryaMta manuSyabhavano saMbaMdha hoya che, ane parabhavAyunA prathama samaye devabhavano saMbaMdha che, tethI kaMdukagati karanAra AzrayI pramattAdi guNasthAnakavALAone sAta rAjanI sparzanA ghaTatI nathI. tathA bIjI iyaLanI jema je gati thAya te ilikAgati. jema iyaLa puccha eTale pAchaLano bhAga je sthaLa hoya che, te sthaLane nahi choDatI mukha eTale AgaLanA bhAga vaDe AgaLanA sthAnane potAnuM zarIra pasArI sparza kare che, ane tyArapachI pucchane saMharI le che. eTale ke jema iyaLa pAchalA bhAga vaDe pUrvasthAnano saMbaMdha choDyA vinA AgalA sthAnano saMbaMdha kare che, ane AgalA bhAga sAthe saMbaMdha karI pachIthI pAchalA sthAnano saMbaMdha choDe che, tema koIka Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 166 jIva paNa potAnA bhavanA aMtakALe potAnA pradezothI Rjugati vaDe utpattisthAnano sparza karIne parabhavAyunA prathama samaye pUrvanA zarIrano tyAga kare che. A rIte potAnA bhavanA aMta samaye--ke je samaye pramattAdi bhAvo hoya che--potAnA Atmapradezo vaDe sarvArthasiddha mahAvimAnarUpa potAnA utpatti sthAnane sparza karato hovAthI ilikAgati AzrayI pramatta temaja upazamakAdine sAta rAjanI sparzanA koIpaNa rIte virodhI nathI. A pramANe Rjugati vaDe jatAM pramattAdine sAta rAjanI sparzanA saMbhave che, vakragati vaDe jatAM nahi. kAraNa ke RjugatithI jatAM potAnA AyunA chellA samaye potAnA pradezo vaDe utpattisthAnano sparza kare che, eTale te chellA samaye pramattAdi guNasthAnaka ane sAta rAjanI sparzanA e baMne saMbhave che. vakragati vaDe jatAM bIjA samaye utpattisthAnano sparza kare che, ke je samaye parabhavAyuno udaya thAya che. pahele samaye vacamAM rahe che, ke je samaya pUrvabhavAyuno chello samaya che. A pramANe pUrvabhavanA chellA samaye vacamAM ane parabhavAyunA pahelA samaye utpattisthAne jAya che. parabhavAyunA pahelA samaye utpattisthAne jato hovAthI ane te samaye avirati samyagdaSTi guNasthAnaka hovAthI vakragati vaDe jatAM pramattAdine sAta rAjanI sparzanA saMbhavatI nathI. tathA 'puMDhelanayA' e padamAM 'OM' pada vaDe sAmAnyathI manuSyanuM grahaNa che. eTale sAmAnyathI manuSyarUpa dezavirata AtmAo Rjugati vaDe jyAre bAramA acyuta devalokamAM utpanna thAya, tyAre teone cha rAjanI sparzanA ghaTe che. tiryaMco sahasrAra nAmanA AThamA devaloka sudhI ja jAya che, mATe manuSyanuM grahaNa karyuM che. cha dezavirati Adi guNasthAnako potAnA bhavanA aMta samaya paryaMta ja hoya che mATe pUrve kahela yuktithI RjugatithI ja jatAM cha rAjanI sparzanA dezavirata AtmAne saMbhave che. tiAlokanA madhya bhAgathI acyuta devaloka paryaMta cha rAja thAya che, mATe cha rAjanI sparzanA kahI che. 33 e pramANe sparzanA dvAra kahyuM. have kALadvAra kahe che. kALa traNa prakAre che--1. bhavasthitikALa, 2. kAyasthitikALa, ane dareka guNasthAnaka AzrayI kALa. temAM bhavasthiti kALa eTale eka bhavanuM Ayu. 1. dezaviratinI sparzanA mATe jIvasamAsa pAnA 192mAM nIce pramANe kahyuM che. 'dezavirati manuSya ahIMthI marIne acyuta devalokamAM utpanna thatAM cha rAjane sparze che. ahIM ema na kahevuM ke, devalokamAM utpanna thato te AtmA deva hovAthI avirati samyagdaSTi che, paraMtu dezavirati nathI. kAraNa ke je dezivarati AtmA Rjugati vaDe eka samaye devamAM utpanna thAya che, tene pUrvabhavanuM Ayu kSaya thayuM nathI, temaja pUrvabhavanA zarIrano saMbaMdha paNa chUTyo nathI. mATe RjugatimAM pUrvabhavanA Ayuno ane pUrvajanmanA zarIrano saMbaMdha hovAthI te AtmA dezavirati ja che, tethI ja Rjugati vaDe jatAM cha rAjanI sparzanA kahI che. mATe ahIM kaMI doSa nathI.' ilikAgati vaDe jatAM A sparzanA saMbhave che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 167 kayasthiti eTale pRthvIkAyAdimAMthI koIpaNa maraNa pAmIne tenuM vAraMvAra tyAM ja utpanna thavuM te. teno je kALa te kAyasthitikALa. jema ke pRthvIkAyano jIva maraNa pAmI pRthvIkAya thAya, vaLI maraNa pAmI pRthvIkAya, ema uparAuparI jeTalo kALa pRthvIkAya thAya te kALa kAyasthitikALa kahevAya. ema anyatra paNa samajavuM. tathA dareka guNasthAna eka eka AtmAmAM keTalo keTalo kALa rahe teno je nizcita samaya te guNasthAnaka vibhAgakALa kahevAya. temAM pahelAM bhavasthiti kahe che - sattaNhamapajjANaM aMtamuhattaM duhAvi suhamANa / sesANaMpi jahannA bhavaThiI hoi emeva // 34 // saptAnAmaparyAptAnAmantarmuhUrta dvidhApi sUkSmANAm / / zeSANAmapi jaghanyA bhavasthitirbhavati evameva // 34 // artha sAte aparyAptA ane sUkSma paryAptAnuM baMne prakAre aMtarmuhUrta Ayu che. zeSa jIvonuM paNa jaghanya Ayu e pramANe ja che. TIkAnu sUkSma bAdara ekendriya, beIndriya, teindriya, caurindriya, ane asaMzI saMjJI paMcendriya e sAte labdhi aparyAptAnA ane sUkSma ekendriya paryAptAnA jaghanya ane utkRSTa ema baMne prakAre eka bhavanA AyunuM pramANa aMtarmuhUrta che. teo aMtarmuhUrta mAtra jIve che. eTaluM vizeSa che ke-jaghanyathI utkRSTa aMtarmuhUrta moTuM che. zeSa bAdara ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya ane saMjJI paMcendriya paryAptAnuM jaghanya Ayu aMtarmuhUrta pramANa hoya che, ane te baso chappana AvalikAthI . vadhAre ja hoya che. 34 have ekendriyAdinA utkRSTa AyunuM pramANa kahe che - bAvIsasahassAI bArasa vAsAiM auNapannadiNA / .. chammAsa puvvakoDI tettIsayarAiM ukkosA // 35 // dvAviMzati( varSa )sahasrANi dvAdaza varSANi ekonapaJcAzat dinAni / SaDmAsA: pUrvakoTi: trayastriMzat atarANi utkRSTA // 35 // artha-paryApta bAdara ekendriyanuM Ayu bAvIsa hajAra varSa, beindriyAdinuM krame bAra varSa ogaNapacAsa divasa, ane chamAsa. asaMkSIpaMcendriya tiryaMcanuM pUrvakroDa varSa ane saMjJInuM utkRSTa Ayu tetrIsa sAgaropama pramANa che. TikAnu-ahIM paryApta bAdara ekendriyano bAvIsa hajAra Adi pado sAthe anukrame * 1. ochAmAM ochuM baso chappana AvalikA pramANa ApyuM hoya che, ane te ochAmAM ochuM jIvanArA labdhi aparyAptAnuM hoya che. paryAptAnuM Ayu baso chappana AvalikAthI vadhAre ja hoya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 168 saMbaMdha karavAno che. A pramANe-- paryApta bAdara ekendriyanuM utkRSTa Ayu bAvIsa hajAra varasanuM che. ane te Ayu paryApta bAdara pRthvIkAya ekendriyanI apekSAe jANavuM, zeSa ekendriyanI apekSAe nahi, kAraNa ke zeSa ekendriyanuM eTaluM moTuM Ayu hotuM nathI. te pramANe-- bAdaraparyApta pRthvIkAyanuM utkRSTa Ayu bAvIsa hajAra varasa, bAdara paryApta aplAyanuM sAta hajAra varasa, bAdara paryApta teukAyanuM traNa ahorAtra, paryApta bAdara vAyukAyanuM traNa hajAra varSa, paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAyanuM utkRSTa Ayu daza hajAra varSapramANa che. kahyuM che ke--bAvIsa hajAra, sAta hajAra, traNa hajAra ane daza hajAra varasanuM utkRSTa Ayu anukrame pRthvI, ak vAyu ane pratyeka vanaspatikAyanuM che. ane teukAyanuM traNa rAtri divasa eTale ke botera kalAkanuM che.' te hetuthI paryApta bAdara ekendriyonuM bAvIsa hajAra varSanuM utkRSTa Ayu bAdara paryApta pRthvIkAyanI apekSAe ja ghaTe che, bIjA ekendriyanI apekSAe nahi. paryApta beindriyanuM utkRSTa Ayu bAra varSanuM che. paryApta teindriyanuM ogaNapacAsa divasanuM ane paryApta caurindriyanuM utkRSTa Ayu cha mAsanuM che. paryApta asaMjJI paMcendriyanuM utkRSTa Ayu pUrva kroDa varSa pramANa che. A pUrvakoTi varSanuM Ayu paryApta saMmUcchima jalacaranI apekSAe jANavuM paraMtu saMmUcchima sthalacarAdinI apekSAe nahi, kAraNa ke teonuM utkRSTa Ayu eTaluM hotuM nathI. te A pramANe-- paryApta saMmUcchima jaLacaranuM utkRSTa Ayu kroDa pUrva varasanuM, paryApta saMmUcchima catuSpada sthalacaranuM corAzI hajAra varSanuM, paryApta saMmUcchima uraparisarpanuM trepana hajAra varSanuM, paryApta saMmUcchima bhUjaparisarpanuM betALIsa hajAra varSanuM, ane paryApta saMmUzcima khecaranuM botere hajAra varSanuM utkRSTa Ayu che. kahyuM che ke--"pUrvakoTi, corAzI hajAra, trepana hajAra, betALIsa hajAra ane botera hajAra varSanuM utkRSTa Ayu anukrame saMmUcchima paryApta jaLacarAdinuM hoya che.' te hetuthI saMmUcchima paryApta jaLacaranI apekSAe ja paryApta asaMjJIpaMcendriyanuM pUrvakoTi pramANa utkRSTa Ayu ghaTe che. anya saMmUrcchima sthaLacarAdinI apekSAe nahi. tathA paryApta saMzIpaMcendriyanI utkRSTa bhavasthiti tetrIsa sAgaropama che, ane te anuttara vimAnavAsI deva athavA sAtamI nArakInA nArakajIvonI apekSAe jANavI, anya saMzI jIvonI apekSAe nahi. kAraNa ke anya saMzIjIvonI eTalI bhavasthiti ghaTatI nathI. te A pramANe saMzI cAra prakAre che. te A pramANe--nAka, tiryaMca, manuSya ane deva. nArakI sAta naraka pRthvInA bhede sAta prakAre che. temAM ratnaprabhA nArakInuM jaghanya Ayu daza hajAra varSa, utkRSTa eka sAgaropama. zarkarAprabhA nArakInuM jaghanya Ayu eka sAgaropama, utkRSTa traNa sAgaropama. vAlukAprabhA nArakInuM jaghanya Ayu traNa sAgaropama, utkRSTa sAta Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra sAgaropama, paMkaprabhA nArakInuM jaghanya Ayu sAta sAgaropama, utkRSTa dasa sAgaropama, dhUmaprabhA nArakInuM jaghanya Ayu dasa sAgaropama, utkRSTa Ayu sattara sAgaropama, tamaHprabhA nArakInuM jaghanya Ayu sattara sAgaropama, utkRSTa Ayu bAvIsa sAgaropama ane mahAtamaHprabhA nArakInuM jaghanya Ayu bAvIsa sAgaropama ane utkRSTa Ayu tetrIsa sAgaropama pramANa che. 169 saMzIpaMcendriya tiryaMcanA pAMca bheda che. te A pramANe--jaLacara, catuSpada, u2:parisarpa, bhUjaparisarpa, ane khecara. temAM jaLacaranuM utkRSTa Ayu kroDa pUrva varSa, catuSpada sthaLacaranuM traNa palyopama, ura:parisarpa sthaLacaranuM pUrvakroDa varSa, bhUjaparisarpa sthaLacaranuM pUrvakroDa varSa ane khecaranuM utkRSTa Ayu palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. kahyuM che ke--'garbhaja jaLacaranuM utkRSTa Ayu pUrvakoTi, catuSpadanuM traNa palyopama, ura:parisarpanuM pUrvakroDa ane bhUjaparisarpanuM pUrvakroDa, ane khecaranuM utkRSTa Ayu palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che.' saMzIpaMcendriya paryApta manuSyanI utkRSTa bhavasthiti traNa palyopama pramANa che. tathA devo cAra prakAre che. te A pramANe--bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika. temAM bhavanapati daza prakAre che. te A pramANe--asurakumAra, nAgakumAra, vidyutakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vAyukumAra, stanitakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra, ane dimA2. e daze bhavanapati babbe prakAre che. 1. meruparvatanA dakSiNa ardha bhAgamAM rahenAra, 2. meruparvatanA uttara ardha bhAgamAM rahenArA, temAM dakSiNArdha bhAgamAM rahenArA asurakumAranuM utkRSTa Ayu eka sAgaropama, ane uttarArdha bhAgamAM rahenAranuM kaMIka adhika eka sAgaropama utkRSTa Ayu che. tathA dakSiNArdhamAM rahenAra nAgakumArAdi navenuM utkRSTa Ayu doDha palyopama ane uttarArdhamAM rahenArAM navenuM utkRSTa Ayu dezona' be palyopama che. tathA dakSiNArdhavartI asurakumAranA svAmI camarendranI devInuM utkRSTa Ayu sADA traNa palyopama che. ane uttarArdhavartI asurakumAranA svAmI balendranI devInuM utkRSTa Ayu sADA cAra palyopama che. tathA dakSiNa digdarzI nAgakumArAdi nave nikAyanI devInuM utkRSTa Ayu doDha palyopama che. ane uttaradigdarzI nave nikAyanI devInuM utkRSTa Ayu dezona be palyopama che. indra-indrANInuM je utkRSTa Ayu kahyuM hoya te saghaLA deva-devI mATe paNa ghaTe che. tathA saghaLA bhavanapati deva-devInu jaghanya Ayu daza hajAra varSa pramANa che. vyaMtara ATha prakAre che. te A pramANe--pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa mahoraga, ane gaMdharva. e AThe prakAranA vyaMtaranuM utkRSTa Ayu eka palyopama ane jaghanya Ayu daza hajAra varSa pramANa che. tathA vyaMtarInuM jaghanya Ayu daza hajAra varSa, ane utkRSTa Ayu adbhu palyopama pramANa che. jyotiSa pAMca bhede che. te A pramANe--caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane tArA. temAM caMdra 1. zrI tattvArthAdhigama sUtra a. 4 sUtra 31mAM poNA be palyopama kahela che. 2. bRhatsaMgrahaNI gAthA 4mAM dakSiNa dizvartI nAgakumArAdi nava nikAyanI devIonuM utkRSTa Ayu ardha palyopama ane uttara digdarzI nave nikAyanI devIonuM utkRSTa Ayu dezona eka palyopama kahela che. paMca1-22 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 paMcasaMgraha-1 vimAnavAsI devanuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Aya eka lAkha varSa adhika eka palyopama. caMdravimAnavAsI devInuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu pacAsahajAra varSa adhika adhapalyopama. sUrya vimAnavAsI devanuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu eka hajAra varSa adhika eka palyopama. sUrya vimAnavAsI devInuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu pAMcaso varSa adhika ardha palyopama. graha vimAnavAsI devanuM jaghanya AyuM palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu eka palyopama. grahavimAnavAsI devInuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu ardha palyopama. nakSatravimAnavAsI devanuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu apalyopama. nakSatravimAnavAsI devInuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga, utkRSTa Ayu kaMIka adhika palyopamano cotho bhAga. tArAnA vimAnavAsI devanuM jaghanya Ayu palyopamano AThamo bhAga. utkRSTa Ayu palyopamano cotho bhAga. tArAnA vimAnavAsI devInuM jaghanya AyuM palyopamano AThamo bhAga, utkRSTa sAdhika palyopamano AThamo bhAga che. kahyuM che ke -"caMdra, sUrya, graha, ane nakSatra vimAnavAsI deva tathA devI e AThenuM jaghanya Ayu palyopamano cotho bhAga che. 1. tArAnI deva devInuM jaghanya Ayu palyopamano AThamo bhAga che. have utkRSTa Ayu kahIza. 2. caMdranuM lAkha varSa adhika eka palyopama, sUryanuM eka hajAra varasa adhika eka palyopama, grahanuM eka palyopama, 3. nakSatranuM ardha palyopama ane tArAnA devanuM palyopamano cotho bhAga utkRSTa Ayu che. caMdranI devInuM utkRSTa Ayu pacAsa hajAra varSa adhika ardhapalyopama, sUryanI devInuM pAMcaso varasa adhika ardhapalyopama pramANa Ayu che. 4-5 grahanI devInuM apalyopama, nakSatranI devInuM kaMIka adhika palyopamano cotho bhAga, ane tArAnI devInuM utkRSTa Ayu sAdhika palyopamanA AThamA bhAga pramANa kahyuM che. 6-7 tathA vaimAnika devo be prakAre che. te A pramANe-1. kalpopapana, 2. ane kalpAtIta. temAM bAra devalokamAM utpanna thayelA svAmI-sevakanI maryAdAvALA je devo te kalpopapana ane svAmI sevakanI maryAdA vinAnA raiveyaka ane anuttaravimAnanA je devo te kalpAtIta. temAM saudharma devalokamAM devonuM jaghanya Ayu eka palyopama, utkRSTa be sAgaropama. parigRhIta--koIpaNa eka deva vaDe grahaNa karAyelI devInuM jaghanya palyopama. utkRSTa sAta palyopama. aparigRhIta--koIpaNa deve nahi grahaNa karelI devInuM jaghanya palyopama, utkRSTa pacAsa palyopama. IzAna devalokamAM devonuM jaghanya Ayu sAdhika eka palyopama, ane utkRSTa Ayu sAdhika be sAgaropama, parigRhIta devInuM jaghanya Ayu sAdhika palyopama, utkRSTa navA palyopama. aparigRhIta devInuM jaghanya Ayu sAdhika palyopama, utkRSTa Ayu paMcAvana palyopama, sanakumAra devalokamAM jaghanya Ayu be sAgaropama, utkRSTa Ayu sAta sAgaropama, mAhendra devalokamAM jaghanya Ayu sAdhika be sAgaropama, utkRSTa Ayu sAdhika sAta sAgaropama, brahma devalokamAM jaghanya Ayu sAta sAgaropama, utkRSTa Ayu daza sAgaropama, lAMtaka devalokamAM jaghanya Ayu daza sAgaropama, utkRSTa Ayu cauda sAgaropama, mahAzukra devalokamAM jaghanya Ayu Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 171 cauda sAgaropama, utkRSTa Ayu sattara sAgaropama, sahastrAra devalokamAM jaghanya Ayu sattara sAgaropama utkRSTa Ayu aDhAra sAgaropama, Anata devalokamAM jaghanya Ayu aDhAra sAgaropama utkRSTa ogaNIsa sAgaropama, prANata devalokamAM jaghanya Ayu ogaNIsa sAgaropama, utkRSTa vIsa sAgaropama. AraNa devalokamAM jaghanya Ayu vIsa sAgaropama, utkRSTa ekavIsa sAgaropama. azruta devalokamAM jaghanya Ayu ekavIsa sAgaropama, utkRSTa bAvIsa sAgaropama. kalpAtIta devomAM adhastana adhastana raiveyakanA vimAnonA devonuM jaghanya Ayu bAvIsa sAgaropama. utkRSTa trevIsa sAgaropama. adhastana madhyama raiveyakamAM jaghanya trevIsa sAgaropama. utkRSTa covIsa sAgaropama. adhastana uparitana raiveyakanA devonuM jaghanya Ayu covIsa sAgaropama, utkRSTa pacIsa sAgaropamamadhyama adhatana raiveyakamAM jaghanya pacIsa sAgaropama, utkRSTa chavvIsa sAgaropama. madhyama, madhyama raiveyakamAM jaghanya chavvIsa sAgaropama, utkRSTa sattAvIsa sAgaropama. madhyama uparitana raiveyakamAM jaghanya Ayu sattAvIsa sAgaropama, utkRSTa aThyAvIsa sAgaropama, uparitana adhastana raiveyakamAM jaghanya aThyAvIsa sAgaropama, utkRSTa ogaNatrIsa sAgaropama. uparitana madhyama raiveyakamAM jaghanya ogaNatrIsa sAgaropama, utkRSTa trIsa sAgaropama. uparitana uparitana raiveyakamAM jaghanya trIsa sAgaropama, utkRSTa ekatrIsa sAgaropama. vijaya vijayaMta jayaMta ane aparAjita e cAra anuttara vimAnanA devonuM jaghanya Ayu ekatrIsa sAgaropama, utkRSTa tetrIsa sAgaropama. ane sarvArthasiddha mahAvimAnanA devonuM ajaghanyotkRSTa Ayu tetrIsa sAgaropama pramANa che. ajaghanyotkRSTa eTale jaghanya ane utkRSTa evA bheda vinAnuM sarvArthasiddha mahAvimAnanA saghaLA devonuM eka sarakhuM tetrIsa sAgaropama Ayu che. A pramANe sAtamI narakamRthvInA nArakIo ane anuttara vimAnavAsI devone choDIne anyatra tetrIsa sAgaropama pramANa Ayu hotuM nathI. tethI teone AzrayIne ja saMjJIonI utkRSTa : bhavasthiti tetrIsa sAgaropama pramANa kahI che, ema samajavuM. 35 'A pramANe bhavasthiti kALa kahyo. have eka eka jIva dareka guNasthAnakamAM keTalo kALa rahI zake te kahe che - hoi aNAiaNaMto aNAisaMto ya sAisaMto ya / desUNapoggaladdhaM aMtamuhuttaM carimamiccho // 36 // bhavati anAdyananto'nAdisAntazca sAdisAntazca / dezonapudgalArddha antarmuhUrtaM carimo mithyAdRSTiH // 36 // ' artha_mithyAdaSTi guNasthAnakano anAdi anaMta, anAdisAMta, ane sAdisAMta ema traNa prakAranI sthitikALa che. chellA sAdi sAMta kALavALo mithyASTi utkRSTathI dezona ardhapudgala parAvartana, ane jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya che. 1. zrI tattvArthAdhigama sUtra. adhyAya 4. sUtra 38mAM tathA tenA bhAgyamAM vijayAdi cAranuM utkRSTa Ayu 32 sAgaropama kahela che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 TIkAnu--kALa AzrayI vicAratAM mithyArdaSTi traNa prakAre hoya che. te A pramANe-- anAdi anaMta, anAdi sAMta ane sAdi sAMta. 172 temAM abhavya AzrayI ane jeo koI divasa mokSamAM javAnA nathI evA bhavya AzrayI anAdi anaMta sthitikALa che. kAraNa ke teo anAdi kALathI AraMbhI AgAmI saMpUrNakALa paryaMta mithyArdaSTi guNasthAnake ja raheze, AgaLa vadhaze nahi. je bhavya anAdikALathI mithyAdaSTi che, paraMtu bhaviSyamAM avazya samyaktva prApta karaze te mithyAdaSTi AzrayI anAdi sAMta kALa che. tathA je jIva tathAbhavyatvanA paripAkanA vazathI samyaktva prApta karIne koI kAraNa vaDe samyaktvathI paDI mithyAtvane anubhave che, te kALAMtare avazya samyaktva prApta karaze, tethI tevA mithyAdaSTi AzrayI sAdisAMta kALa ghaTe che. kema ke uparokta AtmAe samyaktva prApta karyA pachI tyAMthI paDI mithyAtva guNasthAnaka prApta karyuM mATe sAdi, vaLI kALAMtare avazya samyaktva prApta karaze tyAre mithyArdaSTi guNasthAnakano aMta thaze mATe sAMta sAdisAMta kALavALo A mithyAdaeNSTi jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya che. kAraNa ke samyaktvathI paDI mithyAtve AvI pharI aMtarmuhUrta kALe ja samyaktva prApta karI zake che. ane utkRSTathI kiMcit nyUna ardha pudgala parAvartana kALa paryaMta hoya che. kAraNa ke samyaktvathI paDelo AtmA vadhAremAM vadhAre dezona ardhapudgala parAvartananA aMte avazya samyaktva prApta kare che. A kAraNathI ja mithyAdaSTino sAdianaMtakALa hoto nathI. kAraNa ke mithyAtva guNasthAnakanuM jyAre sAdipaNuM thAya, tyAre utkRSTathI kiMcid nyUna ardhapudgala parAvartananA aMte avazya samyaktva prApta karI mithyAtvano aMta kare che, anaMtakALa paryaMta mithyAtvamAM raheto nathI. 36 uparokta gAthAmAM dezonapudgalaparAvartIddhe kahyuM che. tethI ahIM zaMkA thAya ke pudgalaparAvartana eTale zuM ? e zaMkA dUra karavA pudgalaparAvartananuM svarUpa kahe che-- poggalapariyaTTo iha davvAi cauvviho muNeyavvo / ekkeko puNa duviho bAyarasuhumattabheeNaM // 37 // pudgalaparAvartta iha dravyAdezcaturvidho jJAtavyaH / ekaikaH punaH dvividhaH bAdarasUkSmatvabhedena // 37 // artha--ahIM pudgalaparAvartana dravyAdi bhede cA2 prakAre jANavo tathA eka eka bAdara ane sUkSmanA bhede babbe prakAre jANavo. TIkAnu--nigraMtha pravacanamAM pudgalaparAvartana dravya, kSetra, kALa, ane bhAvanA bhede cAra prakAre kahela che. te A pramANe--1. dravya pudgala parAvartana, 2. kSetra pudgalaparAvartana, 3. kALa pudgalaparAvartana, 4. ane bhAva pudgalaparAvartana. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 173 * vaLI darekanA bAdara ane sUkSma evA babbe prakAra che. jema ke sUkSma dravyapugalaparAvartana, ane bAdara dravyapudgalaparAvartana. e pramANe darekanA bhedo samajavA. 37 have bAdara ane sUkSma dravyapudgalaparAvartananuM svarUpa kahe che saMsAraMmi aDaMto jAva ya kAleNa phusiya savvANU / igu jIvu muyai bAyara annayarataNuTiio suhumo // 38 // saMsAre aTan yAvatA ca kAlena spRSTvA sarvANUn / eko jIvo muJcati bAdaro'nyataratanusthitaH sUkSmaH // 38 // artha-saMsAramAM paribhramaNa karato koI eka AtmA saghaLA aNuone jeTalA kALe audArikAdirUpe sparza karIne mUke teTalA kALane bAdara dravyapudgala parAvartana kahe che. ane koIpaNa eka zarIramAM rahyo chato saghaLA aNune jeTalA kALe sparze te kALane sUkSma dravyapudgala parAvartana kahe che. TIkAnu-karmavaza AtmAo jenI aMdara rakhaDe te cauda rAjaloka pramANa kSetra saMsAra kahevAya che. te saMsAramAM paribhramaNa karato koI eka AtmA saMpUrNa cauda rAjalokamAM je koI paramANuo hoya tene jeTalA kALe sparza karIne mUke eTale ke audArikAdirUpe pariNAvI pariNAvI choDe teTalA kALa vizeSane bAdara dravyapudgalaparAvartana kahe che. tAtparyArthi e ke-jeTalA kALe eka jIva jagatamAM rahelA saghaLA paramANuone yathAyogya rIte audArika, vaikriya, taijasa, bhASA, zvAsocchavAsa, mana ane kArpaNa e sAte rUpe ADI avaLI rIte pariNAvI pariNamAvI choDe teTalA kALa viSayane bAdara dravyapudgala parAvartana kahe che. - have sUkSma dravyapudagalaparAvarta kahe che-audArikAdi zarIramAMnA koIpaNa eka zarIramAM ' rahelo saMsAramAM paribhramaNa karato AtmA jeTalA kALe jagakartA saghaLA paramANuone sparza karIne mUke teTalA kALavizeSane sUkSma dravyapudgalaparAvartana kahe che. tAtparya e ke--jeTalA kALe lokAkAzamAM rahelA saghaLA paramANuone audArikAdimAMthI vivalita koIpaNa eka zarIrarUpe pariNAvIne mUkatAM jeTalo kALa thAya teTalA kALane sUkSmadravyapudgalaparAvartana kahe che. ahIM bAdara ane sUkSmamAM eTaluM vizeSa che ke bAdaramAM audArika vaikriyAdi je je rUpe jagadvartI saghaLA paramANuone pariNamAve te saghaLAno pariNAma gaNAya che, ane sUkSmamAM audArikarUpe pariNAvatAM vacamAM vaikriyapaNe pariNamAve to teono te rUpe pariNAma gaNAto nathI, kALa to gaNAya ja che. bAdaramAM ADAavaLA paNa sAtapaNe jagatkartA saghaLA paramANuone pariNAvavAnA hoya che, sUkSmamAM koIpaNa ekarUpe pariNAvavAnA hoya che. ahIM pugalaparAvartana e sArthaka nAma che, AtmA audArikAdirUpe athavA vivalita Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 paMcasaMgraha-1 koIpaNa eka zarIrarUpe jagatava saghaLA paramANuone jeTalA kALe pariNAvIne mUke teTalA kALane pudgalaparAvartana kahe che. A zabdanuM vyutpatti nimitta che. A vyutpattinimitta vaDe potAnA eka arthamAM samavAyasaMbaMdha rahenAra pravRttinimittarUpa anaMtautsarpiNI avasarpiNI pramANa kALa samajavo. tethI kSetra pudgalaparAvartanAdimAM pudgalonA parAvartanano abhAva hovA chatAM paNa tenuM pravRttinimitta je anaMta utsarpiNI avasappiNI pramANa kALa vidyamAna hovAthI pudgalaparAvartana zabda kSetrAdimAM paNa pravarte to koIpaNa jAtano virodha nathI. jema go zabda je jAya te gAya e arthamAM gam dhAtu uparathI utpanna thayelo che. A tenuM vyutpattinimitta che. paNa e arthamAM te zabda pravartato nathI. kAraNa ke gati karanArA saghaLA gAya kahevAtA nathI paraMtu gamanarUpa vyutpattinimitta sAthe eka ja arthamAM samavAya saMbaMdhe rahenAra eTale ke jenI aMdara vyutpattinimitta rahe che tenI ja aMdara samavAya saMbaMdha rahenAra kharI, khUMdha, pUMchaDuM ane gaLAnI godaDIrUpa pravRttinimitta jaNAya te eTale ke kharI gaLakaMbala Adi jenI aMdara hoya te gAya kahevAya che. tethI javAnI kriyA na karatI hoya chatAM gAyanA piMDamAM pravRttinimittano sadbhAva hovAthI gAya e zabda pravarte che. A pramANe kSetrAdi gugala parAvartana mATe paNa samajavuM. A sUkSma dravya pudgalaparAvartanamAM vivalita eka zarIra sivAya anya zarIrarUpe pariNamAvI pariNAvI je pugalone choDe te gaNAya nahi. paraMtu ghaNA kALe paNa vivakSita eka zarIra rUpe jyAre jagadvartI paramANuone pariNamAve tyAre teno pariNAma gaNAya che. kALa to zarUAtathI chevaTa sudhIno gaNAya ja che. 38 - A pramANe bAdara ane sUkSma ema be bhede dravya pudgalaparAvartananuM svarUpa kahyuM. have bAdara ane sUkSma ema be bhede kSetra pudagalaparAvartananuM svarUpa kahe che - 1. vyutpatti nimitta eTale zabda uparathI nIkaLato artha. pudgalaparAvartanano pudgala-pudgalono grahaNa karI audArikAdipaNe parAvartana-pariNAvI pariNAvI jenI aMdara mUke te pudgalaparAvartana e zabda uparathI nIkaLato artha che. A artha dravyapugalaparAvartanamAM ghaTe che, paraMtu kSetrAdi pudgalaparAvartanomAM ghaTato nathI. kAraNa temAM pudgalone grahaNa karavAnAM nathI. tyAre tyAM tenuM pravRttinimitta je kALa te ghaTe che. 2. zabda uparathI game te artha nIkaLe chatAM je arthamAM te pravarte tenuM pravRttinimitta kahevAya che. jema ke paMkamAMthI utpanna thAya te paMkaja. Avo zabdano artha chatAM tenI kamaLa arthamAM ja pravRtti thAya che. tema ahIM pudagalaparAvartanano zabdArtha game te thAya paraMtu te anaMta utsappiNI avasarpiNI je kALa te arthamAM e ghaTe che. eTale kSetrAdimAM pudgalanuM grahaNa nahi hovA chatAM paNa pudgala parAvartana zabdanI pravRttimAM koI virodha Avato nathI. 3. je pudagalone eka vAra grahaNa karI mUkelAM hoya tene pharI grahaNa kare agara mizra prahaNa kare to tenI sparzanA gaNAtI nathI. paraMtu jene nathI grahaNa karyA tene grahaNa karI pariNamAvI muke to tenI sparzanA gaNAya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 175 logassa paesesu aNaMtaraparaMparAvibhattIhiM / khettaMmi bAyaro so suhumo u aNaMtaramayassa // 39 // lokasya pradezeSu anantaraparamparA vibhaktibhyAm / kSetre bAdaraH sa sUkSmastu anantaramRtasya // 39 // artha--anaMtara prakAre ke paraMparA prakAre lokAkAzanA pradezomAM maraNa pAmatA AtmAne jeTalo kALa thAya te bAdara kSetra pudgalaparAvartana kahevAya, ane anaMtara prakAre maratA AtmAne jeTalo kALa thAya te sUkSma kSetra pudgalaparAvartana kahevAya. TIkAnu caudarAja pramANa lokAkAzanA pradezomAM anaMtara prakAre eTale ke kramapUrvaka eka pachI eka AkAzapradezamAM maraNa pAmatA athavA paraMparaprakAre krama sivAya AkAzapradezane sparzI maraNa pAmatA eka AtmAne jeTalo kALa thAya teTalA kALane kSetrathI bAdara pudgalaparAvartana kahevAmAM Ave che. tAtparya e ke jeTalA kALe eka AtmA lokAkAzanA saghaLA AkAzapradezone krama vaDe ke krama sivAya maraNa vaDe sparza kare teTalA kALane kSetrathI bAdara pudgalaparAvartana kahevAmAM Ave che. * have kSetrathI sUkSma pudgalaparAvartana kahe che-caudarAja pramANa lokanA saghaLA pradezomAM kramapUrvaka-eka pachI eka AkAzapradezane sparzI maraNa pAmatAM jeTalo kALa thAya teTalA kALane sUkSma kSetra pudgalaparAvartana kahe che. ahIM bhAvanA A pramANe che-jo ke jIvanI jaghanya avagAhanA paNa asaMkhya AkAzapradezapramANa hoya che, tethI eka AkAzapradezane sparzIne maraNa pAme te samaye te kSetranA koIpaNa eka AkAzapradezanI sparzanAnI vivakSA karI tene avadhirUpe gaNavo. tyArapachI te * AkAzapradezathI anya bhAgamAM rahelA AkAzapradezone maraNa vaDe sparza kare to te gaNAya nahi. paraMtu anaMtakALe te maryAdA rUpa eka AkAzapradezanI najIkanA bIjA AkAzapradezane maraNa vaDe karIne jyAre sparze tyAre te sparzanA gaNAya. vaLI tenI najIkanA trIjA AkAzapradezane sparzIne jeTale kALe maraNa pAme te gaNAya ema kramapUrvaka lokAkAzanA saghaLA AkAzapradezone maraNa vaDe sparza karatAM jeTalo kALa thAya, tene kSetrathI sUkSmapugalaparAvartana kahe che. 39 bAdara ane sUkSma ema be bhede kSetrapudgalaparAvartana kahyo. have bAdara ane sUkSma kALa pula parAvartana kahe che. 3kha samaNuM mavitaraparaMparAvittirdiA kAlammi bAyaro so suhumo u aNaMtaramayassa // 40 // utsappiNisamayeSu anantaraparamparAvibhaktibhyAm / kAle bAdaraH sa sUkSmastu anantaramRtasya // 40 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 paMcasaMgraha-1 artha anaMtara prakAre ke paraMparA prakAre utsarpiNI ane avasappiNInA samayone maraNa vaDe sparza karatAM jeTalo samaya thAya tene bAdara kALa pudgalaparAvartana kahe che. ane anaMtara prakAre-eka pachI eka samayone maraNa vaDe sparza karatAM jeTalo kALa thAya tene sUkSma kALa pudgalaparAvartana kahe che. TIkAnu-ahIM utsarpiNInA prahaNathI avasarpiNInuM grahaNa paNa upalakSaNathI karavAnuM, che. tethI teno artha A thAya che-- utsarpiNI ane avasarpiNInA saghaLA samayomAM anaMtara prakAre ane paraMparA prakAre maraNa pAmatA AtmAne jeTalo kALa thAya teTalA kALane bAda kALa pudgalaparAvartana kahevAya che. tAtparya e ke, jeTalA kALe eka jIva utsarpiNI ane avasappiNInA saghaLA samayone krama vaDe ke krama sivAya maraNa vaDe sparza kare eTale ADAavaLA paNa saghaLA samayomAM maraNa pAme teTalA kALane bAda kALa pudgalaparAvartana kahe che. have sUkSma kALa pudgalaparAvartana kahe che-utsappiNI ane avasarpiNInA saghaLA samayomAM utsarpiNInA prathama samayathI AraMbhI tyArapachI kramapUrvaka maraNa pAmatAM jeTalo kALa jAya tene sUkSma kALapudgalaparAvartana kahe che. ahIM paNa eno vizeSa vicAra A pramANe che--koI jIva utsarpiNInA prathama samaye maraNa pAmyo. tyArapachI te jIva samayanyuna visa koDAkoDI sAgaropama pramANa kALa gayA pachI jo utsappiNInA bIjA samaye maraNa pAme, to te bIjo samaya maraNathI sparzAyelo gaNAya. jo ke utsappiNInA anya anya samayone maraNa karavA vaDe sparze che chatAM kramapUrvaka teone sparza kiravAnA hovAthI teonI sparzanA gaNAya nahi. have jo kadAca te AtmA te utsappiNInA bIjA samaye maraNa na pAme paraMtu anya samaye maraNa pAme to te paNa na gaNAya paraMtu anaMta utsappiNI avasappiNI gaye chate jyAre utsappiNInA bIjA samaye maraNa pAme tyAre ja te samaya gaNAya. A pramANe kramapUrvaka utsappiNInA saghaLA samayone ane tyArapachI avasappiNInA saghaLA samayone maraNa vaDe sparza karatAM jeTalo kALa thAya tene kALathI sUkSma pudgala parAvartana kahevAmAM Ave che. utsarpiNInA pahelA samaye maraNa pAmanAra tyArapachInI avasarpiNI gayA pachI AvatI utsarpiNInA bIjA samaye maraNa pAme to te gaNAya. jo te utsarpiNInA bIjA samaye maraNa na pAme to te utsappiNI ane tyArapachInI avasappiNI gayA pachInI utsarpiNInA bIjA samaye maraNa pAme to gaNAya. A pramANe kramapUrvaka utsarpiNInA samayamAM maraNa pAmatAM jeTalo kALa thAya tene sUkSma kALa pudgalaparAvartana kahevAya che. 40 sUkSma bAdara ema be bhede kALa pudgalaparAvartana kahyo. have sUkSma bAdara ema be bhede bhAva pudgalaparAvartana kahe che- Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra - aNubhAgaThANesuM aNaMtaraparaMparAvibhattIhiM / bhAvaMmi bAyaro so sumo savvesuNukkamaso // 41 // anubhAgasthAneSu anantaraparamparAvibhaktibhyAm / bhAve bAdaraH sa sUkSmaH sarvveSvanukramazaH // 41 // 177 artha--anaMtara ane paraMparA vaDe anubhAgasthAnomAM maraNa pAmatAM jeTalo kALa thAya tene bhAvathI bAdara pudgalaparAvartana kahe che. ane anukrame saghaLA adhyavasAyomAM maraNa pAmatAM jeTalo kALa jAya tene sUkSma bhAvapudgalaparAvartana kahe che. TIkAnu--anubhAgasthAnakonuM savistRta svarUpa karmaprakRti saMgrahamAM baMdhana karaNanI aMdara rasabaMdhanuM svarUpa kahevAnA prasaMge 'AvasAyakSamabniyamsa liyamsa iraso tukko' A graMtha vaDe karIne kaheze. te anubhAga sthAnako asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che. rasasthAnakonA baMdhamAM hetubhUta kaSAyodayajanya je adhyavasAyo te paNa kAraNamAM kAryano Aropa karavAthI anubhAgasthAnako ja kahevAya che. rasabaMdhamAM hetubhUta te adhyavasAyo paNa asaMkhyAtA lokAkAza pradezapramANa che. have gAthArno artha kahe che--rasabaMdhamAM hetubhUta asaMkhyAtA lokAkAza pradezapramANa adhyavasAyomAM jeTalA kALe eka AtmA anaMtara paraMparA vaDe maraNa pAme teTalA kALane bAdara bhAvapudgalaparAvartana kahe che. tAtparyArtha e ke--jeTalA kALe eka AtmA krama vaDe ke krama sivAya rasabaMdhanA saghaLA adhyavasAyomAM maraNa pAme eTale ke dareka adhyavasAyane krama sivAya maraNa vaDe sparze teTalA kALane bAdara bhAvapudgala parAvartana kahe che. have sUkSma bhAvapudgala parAvartana kahe che--rasabaMdhanA hetubhUta saghaLA adhyavasAyomAM kramapUrvaka maraNa pAmatAM jeTalo kALa thAya tene sUkSma bhAvapudgalaparAvartana kahe che. enI bhAvanA-vizeSa vicAra A pramANe--koIka AtmA jaghanya kaSAyanA udayathI utpanna thayelA adhyavasAye maraNa pAmyo, tyArapachI te AtmA anaMtakALe paNa pahelAnI najIkanA bIjA adhyavasAye maraNa pAme te maraNa gaNAya, paraMtu anya anya adhyavasAye thayelAM maraNo na gaNAya. tyArapachI vaLI kALAMtare bIjAnI najIkanA trIjA adhyavasAye maraNa pAme-- Ayu pUrNa kare te maraNa gaNAya, vacamAM vacamAM anya anya adhyavasAyone sparzIne thayelAM anaMtAM maraNo paNa gaNAya nahi, eTale ke utkrama vaDe maraNo dvArA thayelI adhyavasAyanI sparzanA gaNAya nahi, kALa to gaNAya ja, A rIte anukrame rasabaMdhanA saghaLA adhyavasAyasthAnone jeTalA kALe maraNa vaDe sparze teTalA kALane sUkSmabhAvapudgalaparAvartana kahe che. ahIM bAdara pudgalaparAvartananI saghaLI prarUpaNA ziSyone sUkSma pudgalaparAvartananuM spaSTa jJAna thAya eTalA mATe karelI che. siddhAMtamAM koIpaNa sthaLe koIpaNa prakAranuM bAdara puMgalaparAvarttana upayogI jaNAyuM nathI. mAtra tenuM svarUpa batAvyA pachI sUkSma paMca 1-23 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 paMcasaMgraha-1 pudgalaparAvartananuM svarUpa batAve to tene ziSyo sukhapUrvaka samajI zake te mATe ja tenuM svarUpa kahyuM che. ahIM jo ke cAre sUkSmapudgalaparAvartanomAM paramArthathI-vAstavika rIte koI vizeSa nathI topaNa jIvAbhigamAdi sUtromAM kSetra AzrayI jyAM jayAM vicAra karyo che, tyAM tyAM ghaNA bhAge kSetra pudgalaparAvartananuM grahaNa karyuM che. sUtramAM kahyuM che ke je mithyAdaSTi kALa AzrayI sAdi saparyavasita che, te jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya che, ane utkRSTathI anaMta utsarpiNI avasarpiNI pramANa anaMta kALa hoya che. ane kSetra AzrayI vicAratAM dezona apudgalaparAvartana kALa hoya che.' ahIM pagalaparAvartana e kSetra pudgalaparAvartana samajavuM. A pramANe prasaMgane anusarI cAra prakAranA pudgalaparAvartananuM svarUpa kahyuM. 41 A pramANe mithyAdaSTi guNasthAnakano jaghanyotkRSTa kALa kahyo. have sAsvAdana ane mizradaSTi guNasthAnakano tathA aupazamika samyakta ane kSAyika samyaktano kALa kahe che AvaliyANaM chakkaM samayAdArabbha sAsaNo hoi / mIsuvasama aMtamuhu khAiyadiTThi aNaMtaddhA // 42 // AvalikAnAM SaTkaM samayAdArabhya sAsvAdano bhavati / mizropazamAvantarmuhUrtaM kSAyikadRSTiranantAddhA // 42 // artha-sAsvAdana guNasthAnaka samayathI AraMbhI cha AvalikAparyata hoya che, mizraSTi guNasthAnaka ane aupazamika samyakta aMtarmuhUrtaparyata hoya che, ane kSAyika samyakta anaMtakALaparyata hoya che. TIkAnu-eka samayathI AraMbhI cha AvalikAparyata sAsvAdana guNasthAnaka hoya che, A saMbaMdhamAM vizeSa vicAra A pramANe- pahelA dvAramAM guNasthAnakanA svarUpamAM batAvelA krame jeNe sAsvAdanapaNuM prApta karyuM che evo koI AtmA sAsvAdana guNasthAnake eka samaya rahe che, anya koI be samaya rahe che, anya koI traNa samaya rahe che. ema yAvat koIka cha AvalikAparyata rahe che, tyArapachI avazya mithyAtva guNasthAnake jAya che. tethI eka jIva AzrayI sAsvAdana guNasthAnakano kALa jaghanyathI eka samaya hoya che, utkRSTathI cha AvalikA hoya che. tathA mizradaSTi guNasthAnaka ane upazamasamyakta jaghanya ane utkRSTathI aMtarmuhUrtaparyaMta rahe che. te A pramANe-mizradaSTi guNasthAnakano jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrtakALa prasiddha che. kahyuM che ke-"samyammiglAdeSTino kALa aMtarmuhUrta che." mAtra jaghanyapade aMtarmuhUrta nAnuM hoya che, utkRSTapade moTuM hoya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 179 - tathA aupazamika samyaktva ke je--mithyAtva guNaThANe traNa karaNa karIne prApta kare che te athavA upazamazreNinuM jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta ja hoya che. eTale ke e baMne prakAranA upazamasamyaktvano kALa aMtarmuhUrtano che. temAM prathama upazamasamyaktvano aMtarmuhUrNakALa prasiddha che. te A pramANe-- mithyAtvaguNasthAnake traNa karaNa karI upazamasamyaktva sahita dezavirati Adi guNasthAnake paNa jAya topaNa teno aMtarmuhUrta ja sthitikALa che, kAraNa ke tyArapachI kSAyopazamikasamyaktva prApta kare che. ahIM samyaktvano kALa batAvavo che, guNasthAnakano nahi. upazamasamyaktva aMtarmuhUrtathI vadhAre kALa na rahe, eTale dezivarati Adi guNaThANe vadhAre kALa rahevAno hoya to kSayopazamasamyaktva prApta karI le che tathA dezavirati Adi prApta na kare, mAtra samyaktva ja prApta kare to aMtarmuhUrta pachI paDI koI sAsvAdane jAya che, ane koIka kSAyopazamika samyaktva prApta kare che. tathA upazamazreNino kALa aMtarmuhUrtano hovAthI zreNinA upazamasamyaktvano jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtano ja kALa ghaTe che. mAtra jaghanyathI utkRSTa vadhAre hoya che. kSAyikasamyagdaSTi anaMtakALa paryaMta hoya che, kAraNa ke kSAyika samyaktva e darzanamohanIyanA saMpUrNa nAzathI utpanna thayeluM jIvanuM zuddha svarUpa hovAthI prApta thayA pachI koI divasa nAza pAmatuM nathI. tethI ja kSAyika samyaktvano sAdi anaMtakALa che. 42 have avirati samyagdaSTi tathA dezavirati guNasthAnakano kALa kahe che-- der avirayasammo tettIsayarAI sAiregAI / aMtamuhuttAo puvvakoDI deso u desUNA // 43 // vedakAviratasamyagdRSTiH trayastriMzadatarANi sAtirekANi / antarmuhUrttAt pUrvakoTiH dezastu dezonA // 43 // artha--vedaka avirati samyagdaSTi AtmA aMtarmuhUrtathI AraMbhI kaMIka adhika tetrIsa sAgaropama paryaMta hoya che. ane dezavirati dezona pUrvakoTi paryaMta hoya che. TIkAnu--kSAyopazamika samyaktva yukta avirati samyagdaSTi AtmA janyathI aMtarmuhUrta paryaMta hoya che. ane tyArapachI aMtarmuhUrtathI AraMbhI tyAM sudhI hoya che ke utkRSTathI kaMIka adhika tetrIsa sAgaropama kALa thAya. eTale ke utkRSTathI kaMIka adhika tetrIsa sAgaropama paryaMta hoya che, tethI cothA guNasthAnakano teTalo kALa ghaTe che. kaMIka adhika tetrIsa sAgaropama paryaMta kSAyopazamika samyaktva yukta avirati samyagdaSTi kevI rIte hoya ? e praznanA uttaramAM kahe che ke--koI eka prathama saMghayaNI AtmA ati suMdara cAritranuM pAlana karI utkRSTa sthitivALA anuttaravimAnamAM utpanna thAya, tyAM teno avirati samyagdaSTipaNAmAM tetrIsa sAgaropama pramANa kALa jAya, tyArapachI tyAMthI cyavI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 manuSyabhavamAM AvI jyAM sudhI sarvavirati Adi prApta na kare tyAM sudhI aviratipaNAmAM ja rahe, tethI AvA svarUpavALA koIka vedaka avirati samyagdaSTi AtmAne manuSyabhavanA keTalAka varSa adhika tetrIsa sAgaropamano kALa ghaTe che. 180 dezavirati AtmA jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezona pUrvakoTi paryaMta hoya che. tethI pAMcamA guNasthAnakano teTalo kALa che. temAM aMtarmuhUrtanI bhAvanA A pramANe--koI eka aviratAdi AtmA aMtarmuhUrta paryaMta dezavirati guNasthAnake rahI avirati Adine prApta kare agara pramattAdi guNasthAnake jAya tene AzrayI aMtarmuhUrvakALa ghaTe che. jaghanyathI paNa teTalo kALa rahI aviratipaNAne ke sarvavirati bhAvane prApta kare che, te pahelAM nahi. dezona pUrvakoTinI bhAvanA A pramANe che--koIka pUrvakoTi varasanA AyuvALo AtmA garbhamAM kaMIka adhika nava mAsa rahe. tyArabAda prasava thayA pachI paNa ATha varasa paryaMta devarita athavA sarvaviratine prApta karI zakato nathI, kAraNa ke jIvasvabhAve ATha varasathI nIcenI vayavALAne dezivarati agara sarvaviratine yogya pariNAma thatA nathI. tethI teTalA kALaparyaMta koIpaNa jAtanuM cAritra prApta thatuM nathI eTale teTaluM Ayu vItyA bAda jeo dezavirati prApta kare teo AzrayI dezavirati guNasthAnakano dezona pUrvakoTi kALa ghaTe che, adhika ghaTato nathI. kAraNa ke pUrvakoTithI adhika AyuvALA yugaliyA hoya che, teone to viratinA pariNAma ja thatA nathI, teone mAtra cAra ja guNasthAnaka hoya che. upara kahyuM ke prasava thayA pachI ATha varSa paryaMta jIvasvabhAve dezathI athavA sarvathI virati pariNAma thatA nathI. tyArapachI ja thAya che, tethI bhagavAna vajasvAmInA viSayamAM doSano prasaMga Avaze. kAraNa ke bhagavAna vajrasvAmIe cha mAsanI uMmaramAM ja bhAvathI sarvasAvadyavirati prApta karI che, ema zAstramAM saMbhaLAya che. sUtramAM kahyuM che ke-- 'cha mAsanI uMmaravALA SaD jIvanikAyamAM prayatnavALA, mAtAsahita bhagavAna vajrasvAmIne huM vAMduM chuM.' A pramANe hovAthI pUrvokta niyamamAM AvelA virodhanA javAbamAM kahe che ke--tame je kahyuM te satya che. paraMtu bhagavAna vajrasvAmIne bAlyAvasthAmAM paNa bhAvathI cAritranI prApti AzcaryarUpa che, ane AvI rIte cAritranI prApti kAdAcitkI--koI vakhate ja thanArI hoya che mATe ahIM koI doSa nathI. vaLI zaMkA kare che ke--bhagavAn vajasvAmIne bAlyAvasthAmAM paNa bhAvathI cAritranI prApti thaI tevI cAritranI prApti koIka vakhata ja thanArI hoya che ema tame zI rIte jANo cho ? tenA uttaramAM kahe che--pUrvAcArya mahArAjanA vyAkhyAna ame jANIe chIe ke bhagavAn vajrasvAmIne cAritranI prApti AzcaryabhUta che. paMcavastu graMthamAM jyAM pravrajyAnI prApti kALanA niyamano vicAra karyo che tyAM kahyuM che -- "tayaho parihavakhettaM, na caraNabhAvovi pAyameesi / Ahacca bhAvakahagaM suttaM puNa hoi nAyavvaM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra ||zA e gAthAnI vyAkhyA-- ATha varasanI nIcenI uMmaravALA manuSyo paribhavanuM kSetra hoya che. bAlyAvasthA hovAthI je te vaDe paribhavane prApta thAya che--je te vaDe dabAI jAya che. tathA cAritrano pariNAma paNa ATha varasathI nIcenI uMmaravALAne prAyaH thato nathI. vaNI chammAsi chasu jayaM mAue samanniyaM vaMde' prakAranuM zAstramAM je sUtra kahyuM che te to koI kALe ja thanAra bhAvone kathana karanAruM che. te hetuthI ATha varasanI nIcenI uMmaravALAne teo paribhavanuM sthAna hovAthI tathA teone cAritra pariNAma thato nahi hovAthI dIkSA apAtI nathI." 43. have pramatta ane apramatta guNasthAnakano eka jIva AzrayI kALa kahe che-- samayAo aMtamuhU pamatta apamattayaM bhayaMti muNI / desUNa puvvakoDi annonaM ciTThahi bhayaMtA // 44 // 181 samayAdantarmuhUrttaM pramattattAmapramattatAM bhajante munayaH / dezonAM pUrvvakoTimanyonyaM tiSThanti bhajantaH // 44 // artha samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryaMta pramattapaNAne athavA apramattapaNAne munio seve che. ane paraspara e baMne guNasthAnakane dezonapUrva koTi paryaMta seve che. TIkAnu--munio pramattapaNAmAM athavA apramattapaNAmAM samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryaMta rahe che, tyArapachI pramatta hoya te avazya apramatte jAya ane apramatta hoya te pramatte jAya che. tethI pramatta ane apramatta e eka ekano jaghanyathI samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta kALa che. ene ja vicAre che. pramattamunio athavA apramattamunio jaghanyathI te te avasthAmAM eka samaya rahe che. tyArapachI maraNano saMbhava hovAthI aviratipaNAmAM jAya che. ahIM jaghanyathI samayano kALa maranAra AzrayIne ja ghaTe che. maraNa na pAme to aMtarmuhUrtano ja kALa hoya che. tathA utkRSTathI aMtarmuhUrta kALa che. tyArapachI avazya pramattane apramattapaNuM, dezaviratipaNuM athavA maraNa thAya che. ane apramattane pramattapaNuM koIpaNa zreNi athavA dezavirati Adi prApta thAya che. have ahIM zaMkA thAya che ke--aMtarmuhUrta pachI pramatta guNasthAnakethI apramatta guNasthAnake jAya ane apramatta guNasthAnakethI pramatta guNasthAnake jAya e kema jANI zakAya ? zA mATe dezavirati AdinI jema dIrghakALa paryaMta e be guNasthAnaka na hoya ? e zaMkAno uttara ApatAM jaNAve che ke--je saMkleza sthAnakomAM' vartato muni pramatta hoya che, ane je vizuddhi sthAnakomAM vartato muni apramatta hoya che, te saMkleza ane vizuddhinAM 1. ahIM je saMkleza sthAnako kahyAM te apramattanI apekSAe samajavAM, dezaviratinI apekSAe to te saghaLAM vizuddhisthAnako ja che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 paMcasaMgraha-1 sthAnako pratyeka asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa che. yathArtha munipaNAmAM vartato muni jyAM sudhI upazamazreNi athavA kSapakazreNi para na caDe tyAM sudhI jIvasvabhAve saMkleza sthAnomAM aMtarmuhUrta rahI vizuddhisthAnakomAM jAya, ane vizuddhisthAnakomAM aMtarmuhUrta rahI saMklezasthAnakomAM jAya che. tathAsvabhAve dIrghakALa paryata saMklezasthAnakomAM raheto nathI, tema dIrghakALa paryata vizuddhisthAnakomAM paNa rahI zakato nathI. tethI pramattapaNAmAM ane apramattapaNAmAM dezAnapUrvakoTi paryata parAvartana karyA kare che. te hetuthI pramatta bhAva athavA apramatta bhAva e pratyeka aMtarmuhUrta kALa paryata ja hoya che, vadhAre kALa hotA nathI. zatakanI bRhacurNimAM kahyuM che ke -"A pramANe saMkliSTa pariNAmavALo ke vizuddha pariNAmavALo muni aMtarmuhUrtakALa sudhI ja hoya che, vadhAre kALa hoto nathI. tethI saMkliSTa pariNAmavALo pramatta muni saMklezasthAnakomAM aMtarmuhUrta paryata hoya che, ane vizuddha pariNAmavALo apramatta muni vizuddhisthAnakomAM aMtarmuhUrta paryata hoya che.' prazna-A pramANe pramattapaNAmAM ane apramattapaNAmAM keTalo kALa parAvartana kare ? uttara-pramatta tema ja apramattapaNAmAM dezone pUrvakoTi parvata parAvartana kare che. pramatte aMtarmuhUrta rahI apramatte, apramatte aMtarmuhUrta rahI pramatte ema kramazaH dezonA pUrva koTi parvata pharyA kare che. ahIM garbhanA kaMIka adhika navamAsa ane prasava thayA pachI ATha varSa jIvasvabhAve virati pariNAma thatA nahi hovAthI ane teTalo kALa pUrvakoTi AyumAMthI ocho karavAno hovAthI dezona pUrvakoTi kALa kahyo che. have bAkInAM guNasthAnakone eka jIva AzrayI kALa kahe che- samayAo aMtamuhU apuvvakaraNA u jAva uvasaMto / khINAjogINaMto desassava jogiNo kAlo // 45 // samayAdantarmuhUrtta apUrvakaraNAttu yAvadupazAntaH / kSINAyoginorantarmuhUrta dezasyeva yoginaH kAlaH // 45 // artha--apUrvakaraNathI upazAMtamoha sudhInAM guNasthAnako samayathI AraMbhI aMtamuhUrtaparyata hoya che. kSINa kaSAya ane ayogInA paNa aMtarmuhUrta kALa che. ane dezaviratinI jema sayogI kevaLI aMtarmuhUrta parvata hoya che, ane kSINamoha ane ayogI guNasthAnakano kALa che. TIkAnu-apUrvakaraNa, anivRttibAdarabhaMparAya, sUkSmasaMparAya ane upazAMtamoha e dareka guNasthAnaka samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryata hoya che, tethI te dareka guNasthAnakano jaghanya samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta kALa che. temAM prathama samaya pramANa kALa kaI rIte hoya teno vicAra kare che-koI eka AtmA upazamazreNimAM eka samaya mAtra apUrvakaraNapaNAne anubhavI, anya koI anivRttikaraNe AvI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 183 tene samaya mAtra anubhavI, anya koI sUkSma saMpAye AvI tene samayamAtra sparzI anya koI upazAMtamoha guNasthAnakane prApta karI tene samayamAtra anubhavI kALadharma pAmI bIje samaye anuttara vimAnamAM utpanna thAya che, teone manuSyAyunA carama samaya paryata apUrvakaraNAdi guNasthAnako prApta thAya che. ane devapaNAmAM utpanna thayelA teone pahele samaye ja avirati samyagdaSTi guNasthAnaka prApta thAya che. A pramANe uparokta cAra guNasthAnakomAMthI koIpaNa guNasthAnakamAM samayamAtra rahI kALadharma pAme to te apekSAe te te guNasthAnakano samayamAtra kALa saMbhave che. aMtarmuhUrNakALa kaI rIte hoya teno vicAra to sugama che. kAraNa ke apUrvakaraNAdi saghaLAM guNasthAnakono aMtarmuhUrtano kALa hovAthI aMtarmuhUrta pachI anya guNasthAnake jAya tethI athavA maraNa prApta kare tethI teono utkRSTa kALa aMtarmuhUrta ghaTe che. kSapakazreNimAM apUrvakaraNAdi dareka guNasthAnakono eka sarakho aMtarmuhUrtano ja kALa che. kAraNa ke kSapakazreNi para ArUDha thayelA AtmAo saghaLAM karmono kSaya karyA vinA maraNa pAmatA nathI. kSINamoha guNasthAnakano ane bhavastha ayogI kevaLIno ajaghanyotkRSTa aMtarmuhUrta kALa che. temAM kSINamohInuM maraNa thatuM nathI tethI te guNasthAnake aMtarmuhUrta rahI jJAnAvaraNIyAdi traNa ghAti karmono kSaya karI sayogI kevaLI guNasthAnake jAya che. tethI teno kALa eka sarakho aMtarmuhUrta pramANa ja che. ane bhavastha ayogI kevaLI pAMca hRsvAkSara uccAratAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa tyAM rahI saghaLA aghAti karmono kSaya karI mokSamAM jAya che. tethI teno kALa pAMca hastAkSara uccAratAM jeTalo kALa thAya teTalo che. - sayogI kevaLIno dezavirati guNasthAnakanA jeTalo kALa che. jaghanyathI aMtarmuhUrta, - utkRSTathI dezona pUrvakoTi, temAM aMtagaDa kevaLI AzrayI aMtarmuhUrtano kALa che. madevA mAtAnI jema chellA aMtarmuhUrtamAM ja kSapakazreNi mAMDI ghAti karmano kSaya karI kevaLajJAna prApta karI mokSamAM janAra aMtagaDa kevaLI kahevAya che. ' have dezona pUrvakoTi zI rIte hoya ? te kahe che-pUrvakoTi varasanA AyuvALo koI AtmA sAta mAsa garbhamAM rahI prasava thayA bAda ATha varSa pachI cAritra prApta karI zIdhra kevaLajJAna utpanna kare, evA pUrvakoTi varSanA AyuvALAnI apekSAe teramA guNasthAnakano dezona pUrvakoTi kALa saMbhave che. 45 1. je samaye pUrvajanmanuM Ayu pUrNa thAya te pachInA samayathI ja pachInA janmanuM Ayu zarU thAya che. vigrahagatimAM ke garbhamAM ja kALa gumAve che, te pachInA janmano ja gumAve che. eTale ahIM sAta mAsa ke nava mAsa garbhanA ane prasava thayA pachInA je ATha varSa kahyAM te pUrvakoTI aMtargata ja samajavAM. gAthA 43nI TIkAmAM garbhanA nava mAsa lakhyA ane A gAthAnI TIkAmAM sAta mAsa lakhyA. paNa sAta mAsa levAthI guNasthAnakano kALa be mAsa vadhAre Ave chatAM garbhanA nava mAsa lakhyA te bahulatAnI dRSTie lAge che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 paMcasaMgraha-1 A pramANe dareka guNasthAnakono eka jIva AzrayI kALa kahyo. have kAyasthitinuM pramANa kahe che egidiyANaNaMtA doNNi sahassA tasANa kAyaThiI / ayarANa iga paNidisu naratiriyANaM sagaTTha bhavA // 46 // ekendriyANAmanantA dvau sahasrau trasAnAM kAyasthitiH / atarANAmekaH paJcendriyeSu naratirazcAM saptASTabhavAH // 46 // artha-ekendriyonI kAyasthiti anantA hajAra sAgaropama, trasanI be hajAra sAgaropama, paMcendriyanI eka hajAra sAgaropama ane manuSya tiryaMcanI kAyasthiti sAta ATha bhava che. TIkAna-vAraMvAra te ja ekendriyAdi bhavomAM utpanna thavuM. jema ke ekendriyamAM marI pharI pharI ekendriya thavuM, beindriyamAM marI pharI pharI beiMdriya thavuM. te kAyasthiti kahevAya che. ekendriyanI kAyasthiti anaMtA hajAra sAgaropama eTale ke anaMtI utsappiNI avasappiNI pramANa che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--he prabho ! ekendriyo ekendriyarUpe kALathI keTalo kALa hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta hoya, utkRSTathI anaMta utsarpiNI avasappiNI pramANa anaMtakALa hoya, kSetrathI anaMta loka pramANa, AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA asaMkhyAtA samaya pramANa asaMkhyAtA kSetra pugala parAvartana jeTalI hoya che.' anaMtA hajAra sAgaropama pramANa ekendriyonI A kAyasthiti vanaspatinI apekSAe jANavI, zeSa pRthvIkAyAdinI apekSAe nahi. kAraNa ke vanaspati sivAya pRthvIkAyAdi saghaLAnI kAyasthiti asaMkhya kALa pramANa ja che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke - he prabho ! pRthvIkAya jIvano pRthvIkAyapaNAmAM keTalo kALa jAya ? he gautama ! kALa AzrayI jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI pramANa asaMkhyAto kALa jAya. kSetrathI asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa kALa jAya. e pramANe aSkAya, teukAya ane vAukAya mATe paNa samajavuM. he prabho ! vanaspatikAyano vanaspatikAyapaNAmAM kALa AzrayI keTalo kALa jAya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI anaMta utsarpiNI avasarpiNIrUpa anaMtokALa jAya. kSetrathI anaMta lokAkAza pradeza pramANa, athavA asaMkhyAtA kSetra pudgala parAvartana pramANa kALa jAya. ahIM asaMkhyAtuM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa levAnuM che." ahIM sUtranA pAThamAM je kSetrathI asaMkhyAtA loka kahelA che, teno artha A pramANe che - asaMkhyAtA lokAkAzamAM rahelA pradezomAMthI eka eka samaye eka eka AkAzapradezano apahAra karatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI thAya, teTalI utsarpiNI avasappiNI kALa pRthvIkAyarUpe rahe che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 185 A ja pramANe vanaspatikAyanI kAyasthitino vicAra karatAM kSetrathI je anaMtaloka kahyA che, te saMbaMdhamAM paNa samajavuM. eTale ke anaMtalokAkAzamAM rahelA AkAzapradezomAMthI samaye samaye eka ekano apahAra karatAM jeTalI anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa jAya, teTalI utsappiNI avasarpiNI pramANa kALa vanaspatikAyano vanaspatikAyarUpe rahevAno samajavo. tathA vAraMvAra trasakAya-beIndriyAdirUpe utpanna thatA trasonI kAyasthiti be hajAra sAgaropama pramANa che. mAtra keTalAMka varSa vadhAre samajavAM. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke he prabho ! trasakAya jIvo trasakAyapaNe keTalo kALa hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA varSa adhika be hajAra sAgaropama hoya." tathA paMcendriyajIvonI kAyasthiti jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI keTalAMka varSa adhika eka hajAra sAgaropama pramANa che. prajJApanA sUtramAM teTalI ja kahI che. te graMthanA pAThano artha A-he prabho ! paMcendriya jIvo paMcendriyapaNAmAM keTalo kALa hoya = rahe? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI keTalAMka varSa adhika eka hajAra sAgaropama hoya che. tathA paryApta nAmakarmanA udayavALA saMjJI paMcendriya manuSya ane tiryaMcanI utkRSTa kAyasthiti sAta athavA ATha bhavanI che. temAM uparAuparI manuSyanA athavA tiryaMcanA bhava thAya to sAta bhava saMkhyAta varSanA AyuvALA thAya, ane AThamo bhava asaMkhya varSanA AyuvALA yugaliyAno ja thAya. te A pramANe-paryAptA manuSyo athavA paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMco niraMtara anukrame paryApta manuSyanA athavA paryApta saMjJI tiryaMcanA sAta bhava anubhavI, AThamA bhavamAM jo te paryApta manuSya ke paryApta saMzI tiryaMca thAya to anukrame avazya asaMkhya varSanA AyuvALA yugalika manuSya athavA yugalika tiryaMca thAya. paraMtu saMkhyAtAvarSanA AyuvALA na thAya. asaMkhyAtA varSanA AyuvALA yugaliko maraNa pAmI devalokamAM ja utpanna thatA hovAthI navamo bhava paryApta manuSyano ke paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMcano na ja thAya. A hetuthI pAchaLanA sAta bhavo niraMtara thAya to saMkhyAtA varSanA AyuvALA ja thAya. vacamAM asaMkhya varSanA yuvAno eka paNa bhava na thAya. kAraNa ke asaMkhya varSanA AyuvALA bhavanI pachI tarata ja manuSya bhavano ke tiryaMca bhavano asaMbhava che. A pramANe jeo utkRSTa svakAyasthiti pUrNa kare teo AzrayI samajavuM. 46 have upara je manuSya ane tiryaMcanA sAta ATha bhavo kahyA, tenuM utkRSTathI kALanuM pramANa kahe che- 1. utkRSTathI pUrvakoTi varSanA AyuvALA saMkhyAta varSanA AyuvALA gaNAya che ane tenAthI samaya ' paNa adhika AyuvALA asaMkhya varSanA AyuvALA gaNAya che. A Ayu mATe paribhASA che. , paMca01-24 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 paMcasaMgraha-1 puvvakoDipuhuttaM pallatiyaM tirinarANa kAleNaM / nANAigapajjatta maNuNapallasaMkhaMsa aMtamuhU // 47 // pUrvvakoTipRthaktvaM palyatrikaM tiryagnarANAM kAlena / nAnAekAparyAptakamanuSyANAM palyAsaMkhyAMzo'ntarmuhUrtam // 47 // arthatiryaMca ane manuSyanI svakAyasthitino kALa pUrvakoTi pRthaktva adhika traNa palyopama che. aneka ane eka aparyApta manuSyano kALa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane aMtarmuhUrta che. TIkAnu--paryApta manuSyo ane paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMconA darekanA AThe bhavono saghaLo maLI utkRSTa kAyasthiti kALa pUrvakoTi pRthakksa ane traNa palyopama thAya che, te A pramANe-- jyAre paryApta manuSyo athavA paryApta saMzI paMcendriya tiryaMco pUrvanA sAte bhavomAM pUrvakoTi varSanA AyuvALA thAya, ane AThamA bhavamAM traNa palyopamanA AyuvALA thAya, tyAre teone sAta kroDa pUrva varSa adhika traNa palyopama utkRSTa kAyasthiti kALa thAya che. have aparyApta manuSyo aparyApta manuSyapaNe uparA uparI utpanna thAya to keTalo kALa utpanna thAya te kahe che--aparyApta aneka manuSyo aparyApta manuSyapaNe niraMtara utpanna thAya to teono niraMtara utpanna thavAno kALa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che, eTale ke eTalA kALa paryaMta teo niraMtara utpanna thaI zake che, tyArapachI aMtara paDe che. tathA vAraMvAra utpanna thatA eka aparyAptA manuSyano kALa jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che. eTale ke koIpaNa eka aparyApta manuSya uparA uparI aparyApta manuSya thayA kare to teno jaghanya kALa paNa aMtarmuhUrta ane utkRSTa kALa paNa aMtarmuhUrta che. teo niraMtara jeTalA bhava kare teno saghaLo maLI aMtarmuhUrta ja kALa thAya che. 47 have puruSavedAdinI kAyasthiti kahe che-- purisattaM sannittaM sayapuhuttaM tu hoi ayarANaM / thI paliyasayapuhuttaM napuMsagattaM anaMtaddhA // 48 // puruSatvaM saJjJitvaM zatapRthaktvaM tu bhavatyatarANAm / strItvaM palyazatapRthaktvaM napuMsakatvamanantAddhA // 48 // artha--puruSapaNAno ane saMzIpaNAno zatapRthakksa sAgaropama kALa che. strIpaNAno zatapRthakksa palyopama, ane napuMsakapaNAno anaMta kALa che. TIkAnu--vacamAM alpa paNa aMtara paDyA vinA niraMtara puruSapaNuM prApta thAya to jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI zatapRthakksa sAgaropama paryaMta prApta thAya che, tyArapachI avazya vedAMtara thAya che. gAthAmAM mUkela 'tu' zabda adhika arthano sUcaka hovAthI keTalAMka varSa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra adhika zatapRthakksa sAgaropama samajavA. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--he prabho ! puruSavedano puruSavedapaNAmAM keTalo kALa jAya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI kaMIka adhika zatapRthakksa sAgaropama kALa jAya.' tathA saMjJIpaNAno--samanaskapaNAno niraMtara kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI zatapRthakksa sAgaropama che. asaMzImAM na jAya ane uparAuparI saMjJI ja thAya to utkRSTa teTalo kALa thAya che. teTalo kALa gayA pachI avazya asaMzIpaNuM prApta thAya che. 187 ahIM paNa zatapRthakksa sAgaropama sAtireka samajavuM. prajJApanAmAM te pramANe ja kahyuM che. te A pramANe-- he prabho ! saMzI paMcendriyapaNAmAM kALathI keTalo kALa jAya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI sAtireka zatapRthakksa sAgaropama pramANa kALa jAya.' tathA srIveda niraMtara prApta thAya jaghanyathI eka samaya, ane utkRSTathI pUrvakoTi pRthaktva adhika so palyopama paryaMta prApta thAya che. AtmA uparA uparI strIvedI ja thAya to jaghanya utkRSTathI uparokta kALa saMbhave che, tyArapachI avazya vedAMtara thAya che. temAM jaghanyathI samaya kALa zI rIte saMbhave teno vicAra kare che. koI eka strI upazamazreNimAM traNe vedanA upazama vaDe avedIpaNuM anubhavI zreNithI paDatAM eka samayamAtra strIvedano anubhava karI bIje samaye kALa karI devalokamAM utpanna thAya. zreNImAM kALadharma pAmI anuttara vimAnamAM utpanna thatA hovAthI ane tyAM puruSapaNuM ja prApta thatuM hovAthI te AzrayI strIvedano jaghanya eka samaya kALa ghaTe che. strIvedanI utkRSTa kAyasthiti viSayamAM bhagavAn AryazyAma mahArAje pUrva pUrva AcAryonA matabhedane batAvatAM pAMca Adezo jaNAvyA che. te A pramANe-- 'he prabho ! strIvedano strIvedapaNAmAM niraMtara keTalo kALa hoya ? eka Adeze--mate jaghanya eka samaya ane utkRSTathI pUrvakoTi pRthakksa adhika ekaso daza palyopama. 1. srIvedano jaghanya samaya kahyo tema puruSavedano kALa ghaTe nahi. kAraNa ke ahIM puruSa che ane zreNimAM maraNa pAmI anuttara vimAnamAM jAya tyAM paNa puruSa ja thavAno che. aMtarmuhUrta evI rIte ghaTe ke koI anyavedi puruSavedamAM AvI aMtarmuhUrta rahI marI anya vede jAya. aMtarmuhUrtathI Ayu alpa na hoya tethI teno jadhanya aMtarmuhUrta ja kALa hoya che. jo ke vedanI svakAyasthitimAM dravyanI vivakSA che, bhAvanI nathI. kAraNa ke bhAvaveda aMtarmuhUrte parAvartana pAme che. chatAM strIvedano jaghanya svakAya sthitikALa batAvatA bhAvaveda lIdho hoya tema lAge che, kAraNa ke te sivAya samayakALa ghaTato nathI. 2. ahIM puruSapaNuM, strIpaNuM ane napuMsakapaNuM dravya AzrayI levAnuM che eTale ke puruSAdino AkAra niraMtara eTalo kALa prApta thAya che. pachI AkAra avazya pharI jAya che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM to koI AkAra hoto nathI to pachI uparokta kALa kema ghaTe ? tenA uttaramAM samajavuM ke zarIra thayA pachI avazya thavAno che mATe mAiina bhUtavavupacAra: e nyAye tyAM paNa levAno che. juo mULa TIkA gA 82 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 hoya che. paMcasaMgraha-1 eka Adeze jaghanya eka samaya ane utkRSTa pUrvakoTi adhika aDhAra palyopama. eka Adeze jaghanya eka samaya ane utkRSTa pUrvakoTi pRthaksDa adhika cauda palyopama. eka Adeze jaghanya eka samaya, ane utkRSTa pUrvakoTi pRthaktva adhika so palyopama. eka Adeze jaghanya eka samaya ane utkRSTa pUrvakroDapRthaksDa adhika palyopama pRthakksa A pramANe srIvedanA viSayamAM pUrvAcAryonA pAMca mato che. te matono abhiprAya A pramANe che. koI AtmA pUrvakoTivarSanA AyuvALI manuSyanI strI ke tiryaMcanI strImAM pAMcacha bhavo strIpaNe anubhavI IzAnadevalokamAM paMcAvana palyopamapramANa utkRSTa AyuvALI aparigRhItA devImAM devIpaNe utpanna thAya, tyAMthI Ayu: kSaye marI pharI pUrvakoTivarSanA AyuvALI nArI ke tiryaMcaNImAM strIpaNe utpanna thAya. tyAMthI bIjI vAra IzAna devalokamAM paMcAvana palyopamanAM AyuvALI aparigRhItA devImAM devIpaNe utpanna thAya, tyArapachI avazya anya vedane prApta thAya che. A pramANe strIpaNuM prApta karanAra jIva AzrayI pUrvakoTipRthakksa adhika eka so daza palyopamanI kAyasthiti saMbhave che. zaMkA--jo devakuru ke uttarakurumAM traNa palyopamanA AyuvALI strImAM utpanna thAya to pUrvokta kALathI adhika kAyasthiti paNa saMbhave che, to zA mATe ATalI ja kahI ? uttara--tame je kahyuM te amAro abhiprAya nahi samajatA hovAthI ayukta che. kAraNa ke devImAMthI cyavIne asaMkhyavarSanA AyuvALI strImAM strIpaNe utpanna thAya ja nahi. kema ke devayonimAMthI cyavelAno asaMkhyavarSanA AyuvALAmAM utpattino niSedha che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke asaMkhyavarSanA AyuvALI strI IzAna devalokamAM utkRSTa AyuvALI strImAM utpanna thAya, to te paNa ayukta che. utkRSTa AyuvALI yugalika srI utkRSTa AyuvALI devImAM utpanna na thAya. kema ke yugaliyA ahIM jeTaluM Ayu hoya teTalA agara tethI nyUna Aukhe ja devagatimAM utpanna thAya paNa adhika Aukhe utpanna thAya nahi. tethI upa2 kahyA pramANe koI jIva bhramaNa kare to ja strIvedano teTalo kALa saMbhave che. prajJApanA TIkAkAra mahArAje paNa kahyuM che ke--'asaMkhyavarSanA AyuvALI yugalika strI devagatimAM utkRSTa sthiti prApta kare nahi.' vAra dvitIya AdezavAdi A pramANe kahe che--pUrvakoTi varSanA AyuvALI nArI ke tiryaMcaNImAM pAMcacha bhavo srIvedapaNe anubhavI pUrvokta prakAre IzAna devalokamAM utkRSTasthitivALI devImAM utpanna thAya, to avazya parigRhItA devImAM ja utpanna thAya, paraMtu aparigRhItA devImAM utpanna na thAya. temanA mate srIvedano utkRSTa kAyasthitikALa pUrvakoTi pRthakksa adhika aDhAra palyopama hoya che. parigRhItAnuM utkRSTa Ayu nava palyopama hovAthI be bhavanA aDhAra palyopama thAya che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 189 trIjA AdezavAdinA mate be vAra utkRSTa sthitivALI devImAM utpanna thAya to saudharma devalokamAM sAta palyopama pramANa utkRSTa AyuvALI parigRhItA devImAM ja utpanna thAya. tethI temanA mate pUrva koTi pRthakva adhika cauda palyopama strIvedanI utkRSTa kAyasthiti che. cothA AdezavAdinA mate pacAsa palyopama pramANa utkRSTa AyuvALI saudharma devalokanI aparigRhItA devImAM pUrvokta prakAre be vAra devIpaNe utpanna thAya. tethI temanA abhiprAye pUrva koTi pRthakva adhika so palyopama strIvedanI utkRSTa kAyasthiti ghaTe che. A cotho Adeza ja graMthakAra mahArAje grahaNa karyo che, kAraNa ke prAyaH ghaNA AcAryoe A ja Adezane mAnya rAkhyo che. have pAMcamA AdezavAdi A pramANe kahe che-aneka bhavamAM bhramaNa karavA vaDe jo strIvedanI utkRSTa kAyasthitino vicAra karIe to pUrva koTi pRthakva adhika palyopama pRthakta ja saMbhave che, adhika nahi. te A pramANe-pUrva koTi varasanA AyuvALI nArI ke tiryaMcagaNImAM sAta bhavaparyata strIpaNuM anubhavI AThamA bhAvamAM devakuru ke uttarakuramAM traNa palyopamanA AyuvALI strImAM utpanna thAya tyAMthI marI saudharma ke IzAna devalokamAM jaghanya AyuvALI devAmAM devIpaNe utpanna thAya, tyArapachI avazya anya vede utpanna thAya. A rIte pUrva koTi pRthakva adhika palyopama pRthakta pramANa strIvedanI kAyasthiti saMbhave che. A pramANe pAMce AdezonA abhiprAyo kahyA. A pAMca AdezomAMnA koIpaNa AdezanA satyAsatyano nirNaya to atizaya jJAnI agara to sarvotkRSTa zrutalabdhisaMpanna ja karI zake. * A Adezo bhagavAna AryazyAma mahArAjanA jJAnamAM na hatA, mAtra te te kALanI apekSAe pUrva pUrvanA AcArya mahArAjAoe te te kALamAM thayelA graMthonA pUrvAparano vicAra karI potAnI buddhine anusarI strIvedanI kAyasthitinI prarUpaNA karI, tethI teonA koIpaNa matane asatya mAnavo e zakya nathI. te hetuthI te saghaLA saiddhAMtika AcArya mahArAjAonA matone bhagavAna AryazyAma mahArAje upadezyA-saMgrahyA, zaMkA-sUtramAM gautama mahArAja paramAtmA mahAvIrane pUche che ke-he prabho ! strIvedano strIvedapaNAmAM niraMtara keTalo kALa jAya? tyAre prabhu kahe che ke-he gautama ! eka Adeze pUrva koTi pRthakva adhika ekaso daza palyopama kALa jAya ema kahI pAMca Adezo jaNAve che. paraMtu paramAtmA mahAvIra jayAre uttara ApatA hoya tyAre tevA aneka Adezo ghaTI ja kema zake ? kAraNa ke teo sarvajJa che. - uttara pravacanane jANanArA te AcAryoe potAnA mata vaDe sUtrane kahetAM chatAM eTale ke sUtramAM potAno mata kahetA hoya chatAM paNa gautama bhagavAna prazna pUche che, ane teno paramAtmA mahAvIra uttara Ape che e rUpe kahyA che. teoe sUtranI e zailI rAkhI che. AryazyAma mahArAje pUrvanI je prakAre sUtraracanA hatI te kAyama rAkhIne te ja prakAre ahIM sUtro lakhyAM che. jo ema na hoya to sAkSAt bhagavAna jayAre gautama mahArAjane uttara Ape tyAre koIpaNa prakAranA saMzayapUrvaka kathana ghaTI zake ja nahi, kAraNa ke bhagavAna sarvajJa hovAthI saghaLA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 paMcasaMgraha-1 saMzayathI rahita che. mATe 'aaN mANef' e vacana bhagavAna AryazyAma mahArAjanuM samajavuM, paraMtu bhagavAna mahAvIranuM nahi. tathA napuMsakapaNAno niraMtara kALa jaghanya eka samaya, ane utkRSTa anaMtakALa che. jaghanya eka samayano kALa strIvedanI jema samajavo ane utkRSTa asaMkhyAtA pudgala parAvartana pramANa anaMtokALa sAMvyavahArika jIvo AzrayI samajavo. prajJApanAmAM kahyuM che ke-he prabho ! napuMsakavedamAM napuMsakavedapaNe keTalo kALa jAya ? he gautama ! jaghanya eka samaya, ane utkRSTa anaMtakALa. temAM kALa AzrayI anaMta utsarpiNI avasappiNI pramANa kALa ane kSetra AzrayI anaMtaloka, athavA AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa asaMkhya pudgalaparAvartananA pramANa kALa jAya." napuMsakavedano A kAyasthitikALa sAMvyavahArika jIvo AzrayI kahyo che. kAraNa ke anAdi nigodamAMthI sAMvyavahArika jIvomAM AvI pharIthI nigodamAM jAya to teo tenI aMdara : asaMkhya pudgalaparAvartana ja rahe che. asAMvyavahArika jIvo AzrayI anaMtakALa be prakAre che. te A pramANe--jeo asAMvyavahArika rAzimAMthI nIkaLI koI kALe sAMvyavahArikarAzimAM AvavAnA ja nathI tevA keTalAka jIvo AzrayI anAdi anaMta kALa che. evA paNa anaMtA sUkSmanigoda jIvo che, ke jeo tyAMthI nIkaLyA nathI, tema nIkaLaze paNa nahi. tathA jeo asAMvyavahArika rAzimAMthI nIkaLI sAMvyavahArika rAzimAM Avaze tevA keTalAka jIvo AzrayI anAdi sAMta kALa che. ahIM Avaze ema je kahyuM te prajJApaka kALabhAvi sAMvyavahArika rAzimAM vartamAna jIvo AzrayI kahyuM che. anyathA jeo asAMvyavahArikarAzimAMthI nIkaLI sAMvyavahArikarAzimAM AvyA, Ave che ane Avaze te saghaLAnA napuMsakavedano kALa anAdisAMta hoya che. have ahIM zaMkA kare che ke jIvo asAMvyavahArikarAzimAMthI nIkaLI zuM sAMvyavahArikarAzimAM Ave che ke jethI A pramANe prarUpaNA karo cho ? uttara-asAMvyavahArika rAzimAMthI nIkaLI jIvo sAMvyavahArikarAzimAM Ave che. prazna A zA AdhAre jANI zakAya ? uttarapUrvAcAryonA vacanathI. duHSamakALa rUpa aMdhakAramAM nimagna jinapravacanano prakAza karavAmAM dIvA samAna bhagavAnuM zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa mahArAja vizeSaNavatI graMthamAM kahe che ke "sAMvyavahArika rAzimAMthI jeTalA jIvo mokSamAM jAya che teTalA jIvo anAdi vanaspati rAzimAMthI-sUkSmanigodamAMthI sAMvyavahArikarAzimAM Ave che." TIkAkAra malayagirijI mahArAja kahe che che--A saMbaMdhamAM vizeSa vicAra pannavaNAnI TIkAmAM karyo che. mATe ahIM teno vistAra karyo nathI. 48 1. jeo anAdikALathI sUkSma nigodamAM rahelA che, kadi paNa temAMthI bahAra nIkaLyA nathI, teo avyavahArarAzinA jIvo kahevAya che. te sivAyanA bIjA jIvo tathA jeo sUkSma nigodamAMthI bahAra nIkaLI karI saksa nigodamAM gayA hoya teo paNa vyavahAra rAzinA kahevAya che. juo saptatattva prakaraNa pR. 22. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 191 have bAdara paryApta ekendriyAdinI kAyasthiti kahe che bAyarapajjegidiya vigalANa ya vAsasahassa saMkhejjA / apajjaMtasuhumasAhAraNANa pattegamaMtamuhu / 49 // bAdaraparyAptakendriyavikalAnAM ca varSasahasrANi saMkhyeyAni / aparyAptasUkSmasAdhAraNAnAM pratyekamantarmuhUrttam // 49 // artha-bAdara paryApta ekendriya ane vikalendriyanI kAyasthiti saMkhyAtA hajAra varSanI che. aparyApta, sUkSma, ane sAdhAraNa e darekanI kAyasthiti aMtarmuhUrtanI che. TIkAnu-vAraMvAra paryApta bAdara ekendriyapaNe utpanna thatA paryApta bAdara ekendriyanI kAyasthiti jaghanyathI aMtarmuhUrtanI che, ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSanI che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke - he prabho ! vAraMvAra bAdara paryApta ekendriyapaNe utpanna thatA bAdara paryApta ekendriyano kAyasthitikALa keTalo hoya? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSano hoya. A bAdara paryApta ekendriyanI kAyasthitino vicAra sAmAnya bAdara paryApta ekendriya jIvo AzrayI karyo che. jo bAdara paryApta pRthvIkAya ekendriya, bAdara paryApta akAya ekendriya ema eka eka AzrayI vicAra karIe to teonI kAyasthiti A pramANe jANavI. koI jIva vAraMvAra paryApta bAdara pRthvIkAya thAya to te rUpe utpanna thatAM paryApta bAdara pRthvIkAyanI kAyasthiti jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSanI che. A pramANe bAdara paryApta aSkAya, bAdara paryApta vAyukAya, ane paryApta pratyeka vanaspatikAyanI paNa svakIya sthiti jANavI. tathA bAdara paryApta teukAyanI jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA rAtri divasanI jANavI. - pannavaNA sUtramAM kahyuM che ke-he prabho ! bAdara paryApta pRthvIkAyano kAyasthiti kALa keTalo hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSano hoya che. e pramANe aplAyanA viSayamAM paNa samajavuM. he prabho ! bAdara paryApta teukAyano kALa keTalo hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI saMkhyAtA rAtri-divasano hoya che. bAdara paryApta vAyukAya, ane paryApta pratyeka vanaspatikAyano kAyasthiti kALa keTalo ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSa pramANa hoya che. tathA vikasendriya-beindriya teIndriya ane caurindriya e darekano kAyasthitikALa jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSano che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke-he prabho ! vAraMvAra beindriyapaNe utpanna thatA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 paMcasaMgraha-1 beindriyano kAyasthitikALa keTalo? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAto kALa che. e pramANe te indriya ane caurindriyano paNa kALa samajavo." A sAmAnya vikalendriyano svakAyasthitikALa samajavo. jo paryApta beIndriyAdino vicAra karIe to teono kAyasthiti kALa A pramANe samajavo. vAraMvAra paryApta beindriyapaNe utpanna thatA paryApta beIndriyano kAyasthitikALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA varSano che. paryApta teIndriyano jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAtA rAtri divasano che. paryApta caurindriyano jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA mAsano che. kahyuM che ke-he prabho ! paryApta beindriyapaNe utpanna thatA paryApta beIndriyano kAyasthitikALa keTalo hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI saMkhyAtA varSano hoya che. he prabho ! paryApta te indriyapaNe utpanna thatA teindriyano kAyasthiti kALa keTalo? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAtA rAtri divasano che. he prabho ! paryApta caurikriyapaNe utpanna thatA caurindriyano kAyasthiti kALa keTalo? jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI saMkhyAtA mAsano che." sUkSma ekendriyathI AraMbhI saMjJI paMcendriya sudhInA saghaLA aparyAptAno darekano kAyasthitikALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che. ' kahyuM che ke--he prabho ! aparyAptapaNe utpanna thatA aparyAptAno keTalo kALa che? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che. tathA sAmAnyathI sUkSma pRthvIkAyAdi. sAdhAraNa-paryApta, aparyApta sUkSma nigoda ane paryApta, aparyApta bAdara nigoda e dareka bhedano kAyasthitikALa jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke - he prabho ! sUkSma aparyAptapaNe utpanna thatA sUkSma aparyAptAno kAyasthitikALa keTalo che ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che. A pramANe pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAyano paNa kAyasthiti kALa samajavo. dareka paryAptAno paNa eTalo ja samajavo. he prabho ! bAdara paryApta nigodapaNe ane bAdara aparyApta nigodapaNe utpanna thatA bAdara paryApta nigodano ane bAdara aparyApta nigodano kAyasthiti kALa keTalo? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta che.' Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 dvitIyadvAra . jo paryApta aparyAptarUpa vizeSaNanI apekSA karyA vinA sAmAnyathI sUkSmano kAyasthiti kALa vicArIe to A pramANe jANavo-vAraMvAra sUkSmapRthvIkAyapaNe utpanna thatA sUkSmapRthvIkAyano kAyasthiti kALa jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsappiNI avasarpiNI jANavo. e pramANe sUkSma aplAya, sUkSma teukAya, sUkSma vAyukAya ane sUkSma vanaspatikAyano paNa samajavo. kahyuM che ke-he prabho ! sUkSma pRthvIkAyapaNe utpanna thatA sUkSma pRthvIkAyano kAyasthiti kALa keTalo ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI kALa AzrayI asaMkhyAtI utsarpiNI avasappiNI ane kSetrathI asaMkhyAtA loka pramANa kALa jANavo. e pramANe sUkSma aplAya, sUkSma teukAya, sUkSma vAyukAya ane sUkSma vanaspatikAyano paNa jANavo. 48 have pratyeka ane bAdarAdinI svakAyasthiti kahe che- patteya bAdarassa u paramA hariyassa hoi kAyaTTiI / ' osappiNI asaMkhA sAhArattaM riugaiyattaM // 50 // pratyekaM bAdarasya tu paramA haritasya bhavati kAyasthitiH / utsapiNyo'saMkhyeyAH sAhAratvaM Rjugatitvam // 50 // artha-bAdaranI ane bAdara vanaspatikAyanI e darekanI utkRSTa kAyasthiti asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI che. AhArIpaNuM ane RjugatipaNuM paNa eTalo ja kALa hoya che. - TIkAnu-A gAthAmAM pratyeka e juduM pada che, samastapada nathI. samasta-samAsAnta pada hoya to vanaspatikAyanuM vizeSaNa thAya ane tethI pratyeka vanaspatikAyanI svakAyasthitino prasaMga Ave. A gALAmAM pratyeka vanaspatikAya AzrayI svakAyasthiti kahI nathI, paraMtu sAmAnyathI bAdara vanaspatikAya AzrayI svakIya sthiti kahI che. 1. mULa TIkAmAM pratyeka ane bAdara e baMne vanaspatikAyanAM vizeSaNa lIdhAM che. temAM ema jaNAvyuM che ke, paryApta aparyApta vizeSaNarahita pratyeka bAdara vanaspatikAyanI svakAyasthiti asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI pramANa che. ATalo ja kALa AhArIpaNAno ane RjugatipaNAno paNa che. AhArIpaNAno ane RjugatipaNAno ATalo kALa che, evuM kaI rIte anumAna karo che ? tenA uttaramAM jaNAve che ke, gAthAmAM akSaro adhika hovAthI artha paNa adhika thAya che. pratyeka vanaspatikAya sUkSma nahi hovAthI tenuM bAdarapaNuM to siddha ja che. siddha chatAM paNa je bAdaranuM grahaNa karyuM che te uparokta arthane jaNAvavA mATe ja grahaNa karyuM che. malayagirijI mahArAje prajJApanA sUtrane anusarI bAdara ane vanaspatikAya bhinna bhinna lIdhA che. ane bAdara vanaspatikAyamAM sAdhAraNa ane pratyeka e baMnenuM grahaNa karyuM che. tathA vyAdhyAnato vizeSapratipatti: e nyAye AhArIpaNAno ane RjugatipaNAno jaghanya utkRSTa kALa kahyo che. paMca01-25 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 - paMcasaMgraha-1 AgamamAM paNa e ja pramANe kahI che. tethI teno artha A pramANe thAya che-sAmAnyathI bAdarakAyanI tathA bAdarano saMbaMdha vanaspati sAthe paNa hovAthI bAdara vanaspatinI-sAmAnyatI vanaspatikAyanI kAyasthiti pahelA 46 mI gAthAmAM kahI che-utkRSTa kAyasthiti asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI che. jaghanya e baMnenI aMtarmuhUrta che. eTale ke koI jIva uparAuparI bAdaranA bhavo kare sUkSma na thAya to tenI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kAyasthiti samajavI. e pramANe koI jIva bAdara vanaspatikAya thayA kare to tenI paNa asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI utkRSTa kAyasthiti jANavI, ane jaghanya aMtarmuhUrta samajavI. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke-he prabho ! vAraMvAra bAdarapaNe utpanna thatA bAdara jIvono kAyasthitikALa keTalo che? he gautama ! kAlathI-kALa AzrayI jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsappiNI avasappiNI pramANa asaMkhyAto kALa che. kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. he prabho ! bAdara vanaspatikAyapaNe utpanna thatA bAdara vanaspati jIvono kAyasthitikALa keTalo che ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsappiNI avasappiNI kALa che. kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa che." A pAThamAM je aMgulano asaMkhyAtamo bhAga kahyo che, enuM tAtparya A pramANe- aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetramAM jeTalA AkAzapradezo che, temAMthI samaye samaye eka ekano apahAra karatAM jeTalI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kALa thAya teTalo kALa ahIM levo. tathA AhArIpaNuM niraMtara prApta thAya to jaghanyathI be samayajUna eka phullakabhava pramANa, ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI pramANa kALa prApta thAya che. tAtparya e che ke-uparAuparI Rjugati thAya, vakragati na thAya, RjugatimAM AtmA AhArI ja hoya che to AhArIpaNAno uparokta kALa ghaTe che. kahyuM che ke he prabho ! kALathI AhArIpaNuM keTalo kALa hoya ? he gautama ! AhArIpaNuM be prakAre kahela che, te A pramANe-1. chabastha AhArIpaNuM. ane 2. kevaLIAhArIpaNuM. he prabho ! chadmastha AhArIpaNAno keTalo kALa che ? he gautama ! jaghanyathI be samayajUna kSullakabhava ane utkRSTathI asaMkhyAtI utsappiNI avasarpiNIrUpa asaMkhyAto kALa che, ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa kALa che." 1. ahIM AhArIpaNAno jaghanya kALa be samaya nyUna baso chappana AvalikA kahyo che. ochAmAM ochuM baso chappana AvalikA Ayu hoya che, eTale teTalo kALa lIdho che, temAM paNa be samayanUna levAno che. eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jato AtmA vigrahagatimAM ja aNAhAri hoya che. vigrahagatie parabhavamAM jatAM be samaya ke traNa samaya thAya che. temAM zarUAtanA eka ke be samaya aNAtAripaNuM hoya che. ahIM jaghanya AhArIpaNAno kALa kahevAno che, mATe te be samayanUna baso chappana AvalikAkALa kahyo che. jo ke vigrahagatimAM cAra ke pAMca samaya paNa thAya che, ane tethI ahAhArinA samaya vadhAre hoya che. paraMtu te kvacita ja, bahulatAe nahi mATe tenI vivakSA karI nathI. juo prajJApanA sUtra pAnuM 393. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 195 * ATalo kALa niraMtara AhArIpaNuM Rjugatie parabhavamAM jatAM hoya che, vigrahagatie jatAM hoto nathI. kAraNa ke vigrahagatimAM aNAtAripaNuM hoya che. eTalA ja mATe RjugatipaNAno paNa utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasappiNI pramANa kALa ghaTe che. vakragati na thAya ane uparAuparI Rjugati ja thAya to asaMkhyAtI utsarpiNI avasappiNI paryata thAya che. 50 have bAdara ekendriyAdinI kAyasthiti kahe che- mohaTThiI bAyarANaM suhumANa asaMkhayA bhave lokA / sAhAraNesu dosaddhapuggalA nivvisesANaM // 51 // mohasthitirbAdarANAM sUkSmANAmasoyA bhavellokAH / sAdhAraNAnAM dvau sArdhapudgalau nirvizeSANAm // 51 // artha-sAmAnyathI bAdara pRthvIkAyAdinI mohanIyanI utkRSTa sthiti pramANa, sUkSmanI asaMkhyAtA loka pramANa, ane sAdhAraNanI aDhI pudgalaparAvartana pramANa utkRSTa kAyasthiti che. TIkAnu-gAthAmAM mUkela moha zabdathI darzanamohanIya karmanI vivekSA che. tathA gAthAmAM jo ke pada sAmAnyataH kahyuM che topaNa bAdara pRthvI, apa, teuM, vAu, pratyeka ane sAdhAraNa vanaspati AzrayI kahyuM che ema samajavuM. sAmAnyathI bAdara AzrayI ke bAbara vanaspatikAya AzrayI samajavuM nahi. kAraNa ke te baMnenI kAyasthiti pahelAM pacAsamI gAthAmAM kahI che. tethI gAthAno akSarArtha A pramANe che. paryApta aparyApta vizeSaNa rahita bAdara pRthvI, apa, tela, vAla, pratyeka ane sAdhAraNa vanaspati kAyanI jaghanya kAyasthiti aMtarmuhUrta che, ane utkRSTathI mithyAtva mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti jeTalI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa kAyasthiti che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke-he prabho ! bAdara pRthvIkAyapaNAmAM bAdara pRthvIkAyano svakAsthiti kALa keTalo hoya ! he gautama? jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa sittera koDAkoDI sAgaropamapramANa hoya che. e pramANe bAdara aplAya, bAdara teukAya, ane bAdara vAyukAya AzrayI paNa jANavo. he prabho ! pratyeka vanaspatikAyano pratyeka vanaspatikAyapaNAmAM kAyasthitikALa keTalo hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa hoya che. he prabho ! bAdara nigodANAmAM bAdara nigodano kALa keTalo hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sittera koDAkoDI sAgaropamapramANa hoya che. tathA vAraMvAra sUkSmapaNe utpanna thatA paryApta aparyApta vizeSaNa vinAnA sUkSma pRthvIkAyAdino kAyasthiti kALa jaghanya aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI asaMkhyAtA lokAkAzamAM rahelA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 paMcasaMgraha-1 AkAzapradezomAMthI samaye samaye ekano apahAra karatAM jeTalI utsarpiNI avasarpiNI thAya teTalo che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke he prabho ! sUkSmapaNe utpanna thatA sUkSmano kAyasthitikALa keTalo hoya? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI kALa hoya che, ane kSetrathI asaMkhyAtA loka pramANa kALa hoya che. paryApta-aparyApta vizeSaNayukta pRthvIkAyAdinI svakAyasthiti pahelAM 49mI gAthAmAM kahI che, eTale ahIM sAmAnyathI ja levAnI che. tathA sUkSma bAdara paryApta ke aparyApta e koIpaNa vizeSaNa vinAnA sAdhAraNanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI aDhI pudgala parAvartana pramANa che. kahyuM che ke he prabho ! koI paNa jIva vAraMvAra nigodamAM utpanna thAya to tenI kAyasthiti keTalI ! he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI kALa AzrayI anaMta. utsappiNI avasappiNI pramANa anaMtakALa, ane kSetrathI aDhI pudgala parAvartana kALa che." A nigodanI je kAyasthiti kahI te sAMvyavahArika jIvo AzrayI kahI che. kAraNa ke vAraMvAra nigodapaNe utpanna thatA asAMvyavahArika jIvonI kAyasthiti to anAdinI che. vizeSaNavatI graMthamAM kahyuM che ke -"evA anaMta jIvo che ke jeoe trasAdi pariNAma prApta karyo nathI, anaMtAnaMta te jIvo nigodAvasthAmAM ja rahe che. jyAre sAmAnyathI sUkSma nigoda AzrayI kAyasthitino vicAra karIe tyAre asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa kALa che. jyAre sAmAnyapaNe bAdara nigoda AzrayI vicArIe tyAre sittera koDAkoDI sAgaropama kAyasthiti che. jyAre paryApta sUkSma nigoda AzrayI athavA aparyApta sUkSma nigoda AzrayI ema bhinnabhinna vicArIe tyAre jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta kAyasthiti che. e pramANe bAdara nigoda mATe paNa samajavuM. tathA vanaspati AzrayI sAmAnyathI vicAra karIe to tenI asaMkhyAta pudgalaparAvartana pramANa kAyasthiti che. e pahelAM kahyuM che. ahIM TIkAkAra mahArAja lakhe che ke-mULa TIkAmAM ane anya graMthomAM Agama virodhavALI bIjI bIjI rIte kAyasthiti jaNAya che, paraMtu tenI upekSA karIne pannavaNA sUtrane anusarI gAthAnI vyAkhyA karI che. ane e ja hetuthI graMthagauravano anAdara karIne dareka sthaLe te sUtrano pATha batAvyo che. 51 A pramANe kAyasthiti kALa kahyo. pahelA guNasthAnaka AzrayI je kAla kahyo che, te eka jIva AzrayI kahyo che, have aneka jIvo AzrayI kahe che- sAsaNa mIsAo havaMti santayA paliyasaMkhaigakAlA / uvasAmaga uvasaMtA samayAo aMtaramuhattaM // 52 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 197 sAsvAdanamizrA bhavanti santatAH palyasaMkhyaikakAlAH / upazamakA upazAntAH samayAdantarmuhUrtam // 52 // artha-sAsvAdana samyagdaSTi ane mizradaSTi niraMtara utkRSTa ane jaghanyathI anukrame palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa, ane eka jIvanA kALa pramANa kALaparyata hoya che. upazamaka ane upazAMtamoha samayathI aMtarmuhUrta kALa paryata hoya che. TIkAnu-sAsvAdana samyagdaSTi ane mizradRSTi e dareka guNasthAnaka niraMtara utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa kALaparvata hoya che. ane jaghanyathI eka jIva AzrayI sAsvAdanano eka samaya ane mizraguNasthAnakano aMtarmuhUrta je jaghanya kALa kahyo che teTalo kALa aneka jIva AzrayI paNa hoya che. tAtparyArtha A pramANe aneka jIvo sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnakane prApta kare to teno jaghanya kALa eka samaya che. upazama samyaktano jaghanya eka samaya kALa zeSa rahe tyAre anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayathI tyAMthI paDI te eka samaya sAsvAdana guNasthAnake rahI mithyAtva guNasthAnake jAya ane bIjA samaye koIpaNa jIvo sAsvAdana guNasthAnake na Ave to te AzrayI jaghanya eka samayakALa ghaTe che. ane niraMtara anya anya jIvo sAsvAdana guNasthAnakane prApta kare to utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM je AkAzapradezo che, teno samaye samaye apahAra karatAM jeTalo kALa thAya, teTalo kALa eTale ke asaMkhyAtI utsarpiNI avasappiNI pramANa kALa ghaTe che. tyArapachI avazya aMtara paDe che. e pramANe samyammiglAdeSTi guNasthAnakano aneka jIvo AzrayI niraMtara kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta che. eTale ke aneka jIvo niraMtara tRtIya guNasthAnakane prApta kare to teno jaghanya kALa aMtarmuhUrtano che. kAraNa ke te guNasthAnakano jaghanyathI paNa teTalo ja kALa che. ane utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezone samaye samaye apahAra karatAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa ghaTe che. anya anya jIvo te guNasthAnakane prApta kare to teTalo kALa kare che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. | upazamaka-upazama zreNinI aMtargata apUrvakaraNa, anivRtti bAdara saMparAya, ane sUkSma saMparAya e traNa guNasthAnako tathA upazAMta-upazAMtamoha e darekano niraMtara kALa jaghanya eka samaya hoya che. eka ke aneka jIvo apUrvakaraNAdi guNasthAnake AvI te te guNasthAnakane samayamAtra sparzI, maraNa pAme ane anya jIvo temAM praveza na kare to jaghanya eka samaya kALa ghaTe che. tathA niraMtara anya anya jIvo te te guNasthAnakone prApta kare topaNa utkRSTa aMtarmuhUrta kALa paryata ja prApta kare che. tyArapachI avazya aMtara paDe che. para have kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNAdino niraMtara kALa kahe che- khavagA khINAjogI hoMti aNiccAvi aMtaramuhuttaM / nANAjIve taM ciya sattahiM samayehiM abbhahiyaM // 53 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 paMcasaMgraha-1 kSapakAH kSINAyogino bhavantyanityA api aMtarmuhUrtam / nAnAjIvAn tadeva saptabhiH samayairabhyadhikam // 53 // artha-kSapaka kSINamohI ane ayogI kevaLIo saghaLA anitya hoya che, chatAM paNa hoya tyAre aMtarmuhUrNakALa hoya che. ane aneka jIva AzrayI sAta samaya adhika aMtarmuhUrta kALa hoya che. ' TIkAnu--paka-kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNa, anivRtti bAdara saMparAya tema ja sUkSma saMparAya, tathA kSINamohI ane bhavastha ayogI kevaLI AtmAo anitya che, hoya che, tema nathI paNa hotA. paraMtu jyAre hoya che, tyAre jaghanyathI paNa aMtarmuhUrtakALa to hoya che ja, kema ke te te guNasthAnakano teTalo kALa che. kAraNa ke kSapakazreNimAM temaja kSINamoha guNasthAnake koIpaNa jIvo maraNa pAmatA nathI ane caudame guNasthAnake aMtarmuhUrta rahI aghAtikarma khapAvI mokSamAM jAya che. eTale upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNAdinI jema kSapakazreNi aMtargata . apUrvakaraNAdino jaghanya samaya kALa nathI. aneka jIvo AzrayI paNa kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi guNasthAnako niraMtara hoya to aMtarmuhUrta kALa paryata ja hoya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. kAraNa ke saMpUrNa kSapakazreNino niraMtarakALa aMtarmuhUrta ja che. ahIM eTaluM vizeSa che ke eka jIvAzrita aMtarmuhUrtathI aneka jIvAzrita aMtarmuhUrta sAta samaya adhika jANavuM. gAthAmAM nAnIve' e padathI eka jIvAzrita aMtarmuhUrtathI aneka jIvAzrita aMtarmuhUrta sAta samaya adhika kahyuM che. ahIM kSapakazreNinA apUrvakaraNAdi guNasthAnakono eka jIvAzrita kALathI aneka jIvAzrita kALa mAtra sAta samaya vadhAre kahyo che, tenuM zuM kAraNa ? e zaMkA thAya che. tenA uttaramAM TIkAkAra mahArAja jaNAve che ke-e vacana sUtrakAranA vacana uparanI zraddhAthI ja mAnavuM joIe. A viSayamAM ame avyAhata koIpaNa yukti jotA nathI tema koI anya graMthomAM A viSayamAM kaMI paNa zaMkA samAdhAna nathI. tathA mithyASTi, aviratisamyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta, ane sayogIkevaLI e cha guNasthAnako aneka jIvo AzrayI haMmezAM hoya che ja, teno koIpaNa kALe viraha nathI. kahyuM che ke- mithyAdRSTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta ane sayogI kevaLI e cha guNasthAnako nAnA jIvo AzrayI sarvakALa hoya che. tethI aneka jIvo AzrayI te cha guNasthAnakanuM kALamAna graMthakAre kahyuM nathI. kAraNa ke te supratIta che. eka jIva AzrayI to pahelAM kahyuM che ja. 53 A pramANe bhavasthiti, kAyasthiti, tathA guNasthAnakomAM eka jIvano ane aneka jIvano avasthAna kALa kahIne have ekendriyAdi jIvomAM aneka jIvonI apekSAe niraMtara utpattinuM kALamAna kahe che- Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 199 * vitta samaye tattao samAritta .. AvaliyAsaMkhaMsaM aDasamaya caritta siddhI ya // 54 // ekendriyatvaM satataM trasatvaM samyagdezacAritvam / AvalikAsaMkhyeyAMzaM aSTau samayAH cAritraM siddhatvaM ca // 54 // artha-ekendriyapaNe niraMtara hoya che. trasapaNuM, samyakta, dezavirati cAritra AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa paryata hoya che. tathA sarvavirati cAritra ane siddhapaNuM niraMtara ATha samayaparyata hoya che. TIkAnu-aneka jIvo AzrayI ekendriyapaNe utpatti niraMtara hoya che. eTale ke ekendriyapaNe utpanna thatA AtmAo haMmezAM hoya che, teno viraha nathI. A hakIkatane ja vadhAre skuTa kare che, te A pramANe-ekendriyo pAMca prakAre che. te A pramANe pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya. A pRthvIkAya Adi eka eka bhedamAM jIvo sarvadA utpanna thatA hoya che, to pachI sAmAnyataH ekendriya jIvomAM niraMtara utpanna thAya e hakIkata ghaTI ja zake che. pRthvIkAyAdi dareka haMmezAM utpanna thatA hoya che e zI rIte jANavuM? enA uttaramAM jaNAve che ke sUtranA vacanathI jANavuM. te sUtra A pramANe- "he prabho ! pRthvIkAyanA jIvo viraha vinA keTalo kALa utpanna thAya ? he gautama ! viraha vinA dareka samaye utpanna thAya che. e pramANe aplAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya paNa dareka samaye viraha vinA utpanna thAya che. vaLI zaMkA kare che ke-pRthvIkAyAdi pratyeka samaye utpanna thAya to pratisamaya keTalA utpanna thAya ? tenA uttaramAM jaNAve che ke-pRthvI, apu, tela, ane vAyu e dareka samaye samaye - asaMkhyAtA lokAkAza pradezarAzi pramANa utpanna thAya che, ane vanaspatikAya anaMta lokAkAza pradezarAzi pramANa utpanna thAya che. temAM pratyeka vanaspatikAya asaMkhyAtA lokAkAza pradeza rAzi pramANa ane sAdhAraNa vanaspatikAya anaMta lokAkAza pradeza rAzi pramANa utpanna thAya che, ema samajavuM. kahyuM che ke -"ekendriyomAM viraha vinA ja pratisamaya maraNa ane janma thAya che. temAM vanaspatikAya anaMta lokapramANa ane zeSa cAra kAyo asaMkhya lokapramANa janme che ane mare che." pannavaNA sUtramAM paNa kahyuM che ke - he prabho ! pRthvIkAyanA jIvo eka samayamAM keTalA utpanna thAya che ? he gautama ! viraha sivAya samaye-samaye asaMkhyAtA utpanna thAya che. e pramANe vAyukAya paryata samajavuM. ' he prabho ! vanaspatikAyanA jIvo viraha sivAya samaye samaye keTalA utpanna thAya che ? gautama ! svasthAna uparAta AzrayI anaMtA ane parasthAna upapAta AzrayI asaMkhyAtA utpanna thAya che.' Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 paMcasaMgraha-1 ahIM svasthAna parasthAnanuM tAtparya e che ke sAdhAraNa vanaspatinA jIvo sAdhAraNa vanaspatimAM utpanna thAya to samaye samaye anaMtA utpanna thAya che. ane nigoda sivAya zeSa jIvomAMthI sAdhAraNa vanaspatimAM utpanna thAya to asaMkhyAtA utpanna thAya che. kAraNa ke nigoda sivAya koIpaNa bheTavALA jIvonI saMkhyA anaMta pramANa nathI. mAtra sAdhAraNa vanaspati jIvonI saMkhyA ja anaMtapramANa che. tathA trAsapaNe niraMtara utpanna thAya to jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa kALa paryata utpanna thAya che. tyArapachI avazya aMtara paDe che. eTale ke teTalo kALa gayA pachI koIpaNa jIva amuka kALaparyata trasapaNe utpanna thato nathI. sAmAnyataH trasapaNAno to uparokta kALa ghaTe che. paraMtu beindriya, te indriya, caurindriya tiryaicendriya, saMmUchima manuSya, apratiSThAna narakAvAsanA nArakIone choDI zeSa dareka nArakIo, anuttara deva varjIne zeSa saghaLA devo, e dareka niraMtara utpanna thAya to jaMghanya eka samaya ane utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa kALa paryata utpanna thAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. - tathA samyakta ane dezavirati cAritrane aneka jIvo niraMtara prApta kare to jaghanya eka samaya ane utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa paryata prApta kare che, tyArapachI amuka samayanuM avazya aMtara paDe che. tathA sarvathA pApavyApAranA tyAgarUpa je AtmapariNAma te rUpa je cAritra ke je mULa guNa ane uttaraguNanA Asevana rUpa liMga vaDe gamya che tene, tathA saghaLA karmano nAza thavAthI prApta thayelA yathAsthita AtmasvarUpa rUpa je siddhatva tene aneka jIvo prApta kare to jaghanya eka samaya ane utkRSTa ATha samayaparyata prApta kare che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. 54 have upazamazreNi Adi niraMtara keTalA samayaparyata prApta thAya te kahe che - uvasamaseDhI uvasaMtayA ya maNuyattaNuttarasurattaM / paDivajjaMte samayA saMkheyA khavagaseDhI ya // 55 // upazamazreNimupazAntatAM ca manuSyatvamanuttarasuratvam / pratipadyante samayAn saMkhyeyAn kSapakazreNiM ca // 55 // artha-upazamazreNi, upazAMtapaNuM, manuSyapaNuM, anuttarasurapaNuM, ane kSapakazreNi A saghaLA bhAvone saMkhyAtA samayaparyata prApta kare che. TIkAnu-upazamazreNi, upazAMtapaNuM-upazAMtamoha guNasthAnaka, paMcendriyagarbhaja manuSyatva, anuttarasurata, upalakSaNathI apratiSThAna-sAtamI nArakInA iMdraka narakAvAsamAM nArakIpaNuM, tathA kSapakazreNi A saghaLA bhAvone aneka jIvo niraMtara prApta kare to jaghanyathI samayamAtra prApta kare che. eka ke aneka jIvo te te bhAvone prApta karI bIje samaye koIpaNa jIva te te bhAvone prApta na kare te AzrayI jaghanya samayakALa ghaTe che. ane utkRSTathI saMkhyAtA samaya Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 201 paryata prApta kare che. tyArapachI avazya aMtara paDe che. kAraNa ke A saghaLA bhAvone prApta karanAra garbhaja manuSyo ja che, ane te saMkhyAtA ja che. jo ke apratiSThAna narakAvAsamAM tiryaMco paNa jAya che paraMtu te narakAvAso mAtra lAkha yojanano ja hovAthI temAM saMkhyAtA ja nArakIo hoya che, eTale tiryaMca manuSyomAMthI janArA paNa saMkhyAtA ja hoya che. temaja tyAM javAno niraMtara kALa utkRSTathI saMkhyAtA samayano ja kahyo che. tathA garbhaja manuSyamAM paNa jo ke game te gatimAMthI AvI zake che, paraMtu garbhaja manuSyanI saMkhyA saMkhyAta pramANa hovAthI AvanAra jIvo paNa saMkhyAtA ja samajavA. coppanamI gAthAmAM apratiSThAna narakAvAsa ane anuttara sura mATe kahyuM na hatuM te A gAthAmAM kahyuM che. 55 pahelAM niraMtara ATha samayaparyata siddhatva prApta kare che, e kahyuM che. temAM ATha samayaparyata keTalA mokSamAM jAya ? tema sAta cha vagere samayaparyata keTalA mokSamAM jAya ? e ziSyanI zaMkA dUra karavA ane vizeSa nirNaya karavA kahe che- battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya culasII / chanaur3a duaTThasayaM egAe jahuttare samae // 56 // dvAtriMzat aSTacatvAriMzat SaSTiH dvAsaptatizca caturazItiH / SaNNavatiH dviaSTottarazataM ekAdIn yathottarAn samayAn // 56 // artha-batrIsa, aDatALIsa, sATha, botera, corAzI, chanu, ekaso be, ane ekaso ATha sudhInI saMkhyA pazcAnupUrvIe anukrame ekathI ATha samaya paryata mokSamAM jAya che. TIkAna-ekathI batrIsa sudhInI saMkhyA niraMtara A samayaparyata mokSamAM jAya che. ' eTale ke pahele samaye jaghanya ekabe mokSamAM jAya. utkRSTa batrIsa mokSamAM jAya, bIje samaye jaghanyathI ekabe mokSamAM jAya utkRSTathI batrIsa mokSamAM jAya, e pramANe trIje cothe yAvatu AThame samaye paNa jaghanyathI ekabe ane utkRSTathI batrIsa mokSamAM jAya che. tyArapachI avazya aMtara paDe che. navame samaye koIpaNa mokSamAM jato nathI. e pramANe tetrIsathI aDatALIsa sudhInI koIpaNa saMkhyA niraMtara utkRSTathI sAta samaya sudhI mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. ogaNapacAsathI sATha sudhInI koIpaNa saMkhyA niraMtara utkRSTathI cha samaya paryata mokSamAM jAya che, tyArapachI aMtara paDe che. ekasaThathI botera sudhInI koIpaNa saMkhyA niraMtara utkRSTathI pAMca samayaparyata mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. paMca01-26 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 totterathI corAzI sudhInI saMkhyA niraMtara utkRSTathI cAra samayaparyaMta mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. 202 paMcAsIthI channu sudhInI saMkhyA utkRSTathI niraMtara traNa samayaparyaMta mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. sattANuthI ekaso be sudhInI saMkhyA utkRSTathI niraMtara be samayaparyaMta mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. ekaso traNathI ekaso ATha sudhInI koIpaNa saMkhyA utkRSTathI niraMtara eka samayaparyaMta ja mokSamAM jAya che, pachI avazya aMtara paDe che. gAthAmAM ekathI anukrame ATha samayaparyaMta je saMkhyAnuM pratipAdana karyuM che te pazcAnupUrvIe samayanI saMkhyA levA sUcavyuM che. eTale eno artha A pramANe thAya che. ekaso traNathI ekaso ATha sudhInI koIpaNa saMkhyA eka samayaparyaMta ja mokSamAM jAya che. sattANuthI ekaso be sudhInI koIpaNa saMkhyA utkRSTathI niraMtara be samaya paryaMta ja mokSamAM jAya che. ema yAvat ekathI batrIsa sudhInI koIpaNa saMkhyA utkRSTathI niraMtara ATha samayaparyaMta mokSamAM jAya che, tyArapachI avazya aMtara paDe che. jaghanyathI dareka saMkhyA eka samayaparyaMta mokSamAM jAya che. pada A pramANe savistara kALadvAra kahyuM che, have aMtaradvAra kahe che-- gabbhayatirimaNusuranArayANa viraho hutta bArasagaM / mucchimanarANa cavIsa vigala amaNANa aMtamuhU // 57 // garbhajatiryagmanuSyasuranArakANAM viraho muhUrttANi dvAdvaza / saMmUcchimanarANAM caturviMzatiH vikalAmanaskAnAmantarmuhUrttam // 57 // artha--garbhaja tiryaMca, manuSya, deva ane nArakIno virahakALa'bAra muhUrta, saMmUcchima manuSyano covIsa muhUrta, ane vikalendriya tathA asaMzIpaMcendriyano viraha aMtarmuhUrtano che. TIkAnu--niraMtara utpanna thatA garbhaja tiryaMca, garbhaja manuSya, devatA ane nArakIno utpAda AzrayI utkRSTa virakALa bAra muhUrtano che. eTale ke garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyamAM garbhaja tiryaMca ane manuSyarUpe koIpaNa jIva utpanna na thAya to teno virahakALa jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta che, tyArapachI teomAM koI ne koI jIva avazya utpanna thAya ja che. kahyuM che ke--'he prabho ! garbhajatiryaMca paMcendriyano utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta kahyo che. e pramANe garbhaja manuSyanA saMbaMdhamAM praznano uttara Apela che. he gautama ! jaghanya eka samaya utkRSTa bAra muhUrta virahakALa kahyo che.' Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 203 * bhavanapati AdinI vivakSA karyA vinA sAmAnyataH devagatimAM utpanna thatA devonA utpAda AzrayI jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta virahakALa che. kahyuM che ke he prabho ! devagatimAM utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ? he gautama jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta virahakALa kahyo che." devagatimAM koIpaNa jIva utpanna na thAya to jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAramuhUrta paryata utpanna na thAya, tyArapachI bhavanapati Adi koI bhedamAM koI ne koI jIva AvI utpanna thAya ja. have jo devagatimAM asurakumArAdi judA judA bheda AzrayI vicAra karIe to utpatti AzrayI aMtara A pramANe jANavuM- asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vighukumAra, vAyukumAra, agnikumAra, stanikumAre, udadhikumAra, dvipakumAra, dikumAra, ema pratyeka bhavanapati, dareka bhedavALA vyaMtaro dareka bheTavALA jayotiSa, saudharma ane IzAna e saghaLA bheTavALA devomAM utpanna thatA devo AzrayI jaghanya eka samaya, ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa che. sanaskumAra devomAM jaghanya eka samaya, utkRSTa nava rAtri divasa ane vIsa muhUrta virahakALa che. e pramANe mAhendra devalokamAM jaghanya eka samaya, utkRSTa bAra rAtridivasa ane daza muhUrta, brahma devalokamAM sADI bAvIsa divasa, lAMtaka devalokamAM pistALIsa rAtridivasa, mahAzukra devalokamAM eMzI rAtridivasa, sahastrAra devalokamAM so rAtri divasa, Anata devalokamAM saMkhyAtA mAsa, prANata devalokamAM saMkhyAtA mAsa, mAtra Anata devalokanI apekSAe vadhAre jANavA. AraNa devalokamAM saMkhyAtA varSa, ayyata devalokamAM paNa saMkhyAtA varSa, mAtra AraNa kalpanA devanI apekSAe vadhAre jANavA. adhastana traNa raiveyaka devomAM saMkhyAtA so varSa, madhyama traNa raiveyaka devomAM saMkhyAtA hajAra varSa, uparanA traNa raiveyaka devomAM saMkhyAtA lAkha varSa, vijaya, vijayaMta jayaMta ane aparAjita anuttara devomAM asaMkhyAto kALa, ane sarvArthasiddha mahAvimAnavAsI devomAM palyopamanA saMkhyAmAM bhAgarUpa utpAda AzrayI utkRSTa virahakALa che. jaghanya viraha dareka sthaLe eka samayano che. kahyuM che ke-"he prabho ! asurakumAra devono utpAda AzrayI keTalo viraha kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta kahyo che. he prabho! nAgakumAra devomAM utpatti AzrayI keTalo virahakALa kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya utkRSTa covIsa muhUrta kahyo che. e pramANe suvarNakumAra, vidyutakumAra, agnikumAra, vAyukumAra, dvipakumAra, udadhikumAra, dikumAra ane stanakumAra devomAM jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 vyaMtara devonA viSayamAM praznanA uttaramAM ke gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. 204 jyoti devo saMbaMdhe praznanA uttaramAM ke gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. he prabhoM ! saudharma kalpanA devomAM utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. IzAna devalokanA devonA viSayamAM praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. sanatkumAra devonA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa nava rAtridivasa ane vIsa muhUrta virahakALa kahyo che. mAhendra devalokanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra rAtridivasa ane daza muhUrta virahakALa kahyo che. brahma devalokanA praznanA uttaramAM ke gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa sADI bAvIsa divasa, lAMtaka devalokanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya utkRSTa pistALIsa rAtridivasa, mahAzukra devalokanA praznanA uttaramAM ke gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa eMsI rAtridivasa, sahasrAra devalokanA praznanA uttaramAM jaghanya eka samaya utkRSTa so rAtridivasa, Anata devalokanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA mAsa, prANata devalokanA praznanA uttaramAM jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA mAsa, AraNa devalokanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA varSa, acyuta devalokanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA varSa, nIcalI traNa traiveyaka devanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA so varSa, madhyama traNa traiveyaka devanA praznanA uttaramAM he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA hajAra varSa, uparanI traNa traiveyakanA devanA praznanA uttaramAM ke gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa saMkhyAtA so hajAra varSa, vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita anuttara devanA praznanA uttaramAM jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAto utpAda AzrayI virahakALa kahyo che. he prabho ! sarvArthasiddha devo AzrayI keTalo utpAda viraha kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANa virahakALa kahyo che.' tathA sAmAnyataH narakagatimAM niraMtara utpanna thatA nArakI jIvono utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ! he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta kahyo che. kahyuM che ke--'he prabho ! narakagatimAM utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa bAra muhUrta virahakALa kahyo che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 dvitIyadvAra . narakagatimAM utpatti AzrayI A virahakALa koIpaNa nArakInI vivakSA karyA vinA sAmAnyathI ja kahyo che. jo ratnaprabhA Adi nArakInI apekSAe vizeSa vicAra karIe to virahakALa A pramANe che-ratnaprabhA nArakImAM utpatti AzrayI utkRSTa viraha covIsa muhUrta, zarkarA prabhA nArakImAM sAta rAtridivasa, vAlukAprabhA nArakImAM paMdara divasa, paMkaprabhA nArakImAM eka mAsa, dhumaprabhA nArakImAM be mAsa, tama.prabhA nArakImAM cAra mAsa, ane tamastamaprabhA nArakImAM utkRSTa viraha cha mAsa che. jaghanya dareka nArakImAM eka samaya che kahyuM che ke-he prabho ! ratnaprabhA pRthvInA nArakIono utpAda AzrayI keTalo virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta kahyo che. te prabho ! zarkarAmabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa sAta rAtridivasa kahyo che. he prabho ! vAlukAprabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa amAsa kahyo che. he prabho ! paMkaprabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa eka mAsa kahyo che. he prabho ! dhumaprabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che ? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa be mAsa kahyo che. he prabho ! tama prabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cAra mAsa kahyA che. he prabho ! nIce sAtamI tamastamaprabhA pRthvInA nArakIomAM keTalo utpAda virahakALa kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsa virahakALa kahyo che.'' saMpUrNa manuSya kSetramAM niraMtara utpanna thatA saMmUcchima manuSyonA utpAda AzrayI jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa che. saMmUcchima manuSyapaNe koIpaNa jIva AvI utpanna na thAya to uktakALa paryata utpanna thatA nathI, tyArapachI avazya utpanna thAya che. ' kahyuM che ke-he prabho ! saMmUcchima manuSyono keTalo utpAda virahakALa kahyo che ? he gautama! jaghanya eka samaya ane utkRSTa covIsa muhUrta virahakALa kahyo che. tathA niraMtara utpanna thatA vikasendriya-beindriya te indriya caurindriya tathA saMmUcchima tirlapha paMcendriya e darekano utpAda AzrayI jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta virahakALa che. bhagavAn AryazyAma mahArAja pannavaNA sUtramAM kahe che ke he prabho ! beIndriyano keTalo utpAda virahakALa kahyo che? he gautama ! jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta kahyo che. e pramANe teIndriya caurindriya ane saMmUcchima paMcendriya tiryaMca e darekano jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta virahakALa kahyo che." 57 A pramANe jIvasthAnakomAM aneka jIvAzrita utpatti AzrayI aMtara kahyuM. have te ja jIvasthAnakomAM eka jIvAzrayI aMtaranuM pratipAdana karavA icchatA kahe che Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 paMcasaMgraha-1 tasabAyarasAhAraNaasanniapumANa jo ThiIkAlo / so iyarANa viraho evaM hariyeyarANaM ca // 58 // travilAsAdhAraVIsaMcajNAM (napuMsavAnA) : sthitivAtaH | sa itareSAM viraha evaM haritetareSAM ca // 58 // artha--sa, bAdara, sAdhAraNa, asaMjJI ane napuMsakano je sthitikALa te itarasthAvarAdino virahakALa samajavo. e rIte harita ane aharitanA saMbaMdhamAM samajavuM. TIkAnu-pUrvanI gAthAomAM aneka jIvAzrayI aMtara kahyuM che. jema ke deva agara narakagatimAM bhavAMtaramAMthI koIpaNa jIva AvI deva ke narakarUpe utpanna na thAya to keTalo kALa utpanna na thAya ? have pachI eka jIvAzrayI aMtara kahe che. jema kekoI eka jIva trasa ke bAMdara che, . te vadhAremAM vadhAre keTalA kALe sthAvarapaNuM ke sUkSmapaNuM prApta kare ? ahIM enuM sAmAnya svarUpa e che ke eka bhedano jeTalo sthitikALa hoya, teTalo tenA viruddha bhedano virahakALa hoya che. jema ke sthAvara ke sUkSmapaNAno virahakALa keTalo? eTale ke koI eka jIva keTalAkALe sthAvarapaNuM ke sUkSmapaNuM prApta kare eno nirNaya karavo hoya tyAre tenA viruddha bheda trasa ane bAdarapaNe utkRSTathI te jIva keTalo kALa rahe e vicArI nirNaya karavo joIe. eka jIva vadhAremAM vadhAre trasapaNAmAM ane bAdarapaNAmAM jeTalo kALa rahe, teTalo sthAvara ane sUkSmapaNAno aMtara kALa gaNAya. A ja hakIkata vistArathI kahe che - trasa, bAdara, sAdhAraNa asaMjJI ane napuMsaka e darekano jeTalo sthitikALa che teTalo anukrame teonA pratipakSa sthAvara sUkSma pratyekazarIra saMjJI ane strI-puruSavedano utkRSTathI virahakALa samajavo. jema ke sthAvarapaNuM choDIne sthAvarapaNuM prApta karatAM keTalo kALa jAya ? to kahe che ke jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa trasakAyano kAyasthitikALa keTalAMka varSa adhika be hajAra sAgaropama pramANa kALa jAya. jaghanyathI aMtarmuhUrtanI bhAvanA A pramANe-koI eka jIva sthAvarapaNuM choDI aMtarmuhUrta AyuvALA trasamAM AvI sthAvaramAM jAya te AzrayI jaghanya aMtarmuhUrtakALa ghaTe che. koI jIva uparokta kaMIka adhika be hajAra sAgaropama trasamAM rahI mokSamAM na jAya to pachI avazya sthAvaramAM jAya e rIte utkRSTa aMtarakALa ghaTe che. e rIte sUkSmapaNuM prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa bAdara'no sittera koDAkoDI 1. ahIM sUkSmapaNAnuM utkRSTa aMtara sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa jaNAvyuM, paraMtu sAmAnya saksanI apekSAe teTaluM aMtara ghaTI zakatuM nathI. AgaLa A ja kAranI gA. 50 ane tenI TIkAmAM sAmAnya bAdaranI utkRSTa svakAyasthiti asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI pramANa batAvI che. eTale sUkSmanuM utkRSTa aMtara paNa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANa saMbhave che, tethI pRthvIkAyAdi koIpaNa vivalita eka kAryamAM ja Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 207 sAgaropama pramANa kAyasthitikALa aMtara che. tathA pratyeka zarIrapaNAne choDI sAdhAraNa zarIramAM utpanna thaI pharI kALAMtare pratyeka zarIrapaNuM prApta karatA jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhAraNano aDhI pugala parAvartana pramANa kAyasthitikALa aMtara che. tathA saMjJIpaNuM choDI asaMjJImAM utpanna thaI pharI saMjJIpaNuM prApta karatA jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa asaMjJIno asaMkhya pudgala parAvartana kAyasthiti pramANa aMtarakALa che. ahIM asaMkhya pudgala parAvartana pramANa asaMjJIno je kAyasthitikALa lIdho che, te vanaspati AzrayI lIdho che, kAraNa ke saMjJI sivAyanA ekendriyAdi saghaLA asaMjJI ja kahevAya che, tethI teno uparokta virahakALa ghaTI zake che. tathA puruSaveda athavA strIvedane prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa te baMnenuM napuMsakavedano asaMkhya pudgalaparAvartana pramANa kAyasthitikALa aMtara che. ahIM eTaluM vizeSa samajavuM ke puruSavedanA virahakALano vicAra karatAM strIvedano kAyasthitikALa adhika levo, ane strIvedanA virahakALano vicAra karatAM puruSavedano kAyasthitikALa adhika grahaNa karavo. alpa hovAthI gAthAmAM kahyo nathI. kAraNa ke napuMsakavedanA kAyasthitikALanI apekSAe strIvedano pUrvakoTi pRthakva adhika so palyopama pramANa, athavA puruSavedano keTalAMka varSa adhika zata pRthakta sAgaropama pramANa kAyasthitikALa alpa ja che. athavA keTalAka varSa adhika zata pRthakta sAgaropama pramANa kAyasthitikALa alpa ja che. athavA gAthAnA aMte mUkela "ca" zabda anuktano samuccAyaka hovAthI ja uparokta adhika kALa grahaNa karyo che ema samajavuM. A pramANe sthAvara sUkSma pratyeka zarIra saMjJI ane strI-puruSavedanuM aMtara kahyuM. have trasa, bAdara, sAdhAraNa, asaMjJI ane napuMsakavedanuM aMtara A ja gAthAnA traNa padathI kahe che- sthAvara, sUkSma, pratyeka zarIrI, saMjJI ane strI-puruSaveda e darekano je kAyasthiti kALa che te anukrame trasa bAdara sAdhAraNa asaMjJI ane napuMsakano virahakALa samajavo. - jema ke kasapaNuM choDI sthAvaramAM utpanna thaI pharI trasapaNuM prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthAvarano AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahela samayarAzi pramANa asaMkhyayugala parAvartanarUpa kAyasthiti virahakALa jANavo. - tathA bAdarabhAvane choDI sUkSma ekendriyamAM utpanna thaI pharI bAdarabhAvane prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa sUkSmano asaMkhyAtA lokAkAzanA pradezone pratisamaya apAra karavA vaDe utpanna thayela asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI pramANa kAyasthiti virahakALa samajavo. sUkSma pRthvIkAyAdikanuM aMtara vicArIe to sUkSma pRthvIkAya jIva sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa bAdara pRthvIkAya jIvanI svakAsthiti pUrNa karI punaH sUkSma pRthvIkAyamAM Ave e apekSAe ukta aMtara ghaTI zake. tattva kevalIgamya. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 paMcasaMgraha-1 nigodANAne choDI pratyeka zarIramAM utpanna thaI pharI kALAMtare nigodamAM utpanna thatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa pratyeka zarIrano asaMkhyAtI utsappiNI avasappiNI pramANa kAyasthiti virahakALa samajavo. asaMjJIpaNAne choDI saMjJImAM utpanna thaI pharI asaMjJIpaNuM prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMjJIpaNAno keTalAMka varSa adhika zata pRthakta sAgaropama kAyasthiti pramANa aMtarakALa che. napuMsakapaNAno tyAga karI puruSa ke strIvedImAM utpanna thaI pharI napuMsakadevane prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa strIveda ane puruSavedano kAyasthiti pramANa aMtarakALa che. temAM strIvedano utkRSTa kAyasthitikALa pUrvakoTi pRthakva adhika so palyopama pramANa, ane puruSavedano kAyasthitikALa kaMIka adhika zata pRthakta sAgaropama pramANa samajavo. A pramANe vanaspati ane avanaspatipaNAno paNa aMtarakALa samajavo. jema ke : vanaspatipaNuM choDI anya avanaspati-pRthivI AdimAM utpanna thaI pharI vanaspatipaNuM prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa avanaspatipaNAno asaMkhyAtI utsappiNI pramANa kAyasthitirUpa aMtarakALa samajavo. tathA avanaspatipaNAno tyAga karI vanaspatimAM utpanna thaI pharI avanaspatipaNuM prApta karatAM jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa vanaspatikAyano asaMkhyAtA pudgala parAvartanarUpa kAyasthiti aMtarakALa samajavo. gAthAmAMno "ca" zabda nahi vastuno samuccaya karato hovAthI jaghanya aMtara aMtarmuhUrta samajavuM. A pramANe paMcendriyano aMtarakALa apaMcendriyanA kAyasthitikALa pramANa ane apaMcendriyano aMtarakALa paMcendriyanA kAyasthitikALa pramANa samajavo. tathA manuSyano amanuSya kAyasthiti kALa pramANa ane amanuSyano manuSya kAyasthiti kALa pramANa utkRSTa aMtara kALa samajavo. A pramANe graMthanA pUrvAparano vicAra karI potAnI meLe ja aMtarakALa kahevo. jaghanya sarvatra aMtarmuhUrta virahakALa samajavo. 58 A rIte manuSya saMbaMdhe eka jIvAzrita aMtara kahIne have devagatimAM aMtarakALa kahe che AIsANaM amarassa aMtaraM hINayaM mahattaMto / AsahasAre accuyaNuttara diNa mAsa vAsa nava // 59 // AIzAnAt amarasyAntaraM hInaM muhUrtAntaH / / AsahasrArAt AcyutAt AnuttarAn dinAni mAsAn varSANi nava // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 209 artha-IzAna devaloka sudhInA devonuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che. sahasrArasudhInA, azruta sudhInA ane anuttara sudhInA devonuM anukrame nava divasa, nava mAsa ane navA varSanuM aMtara che. TIkAnu A gAthAmAM bhavanapati Adi devomAMthI avI jaghanya ane utkRSTa keTalA kALe pharI bhavanapati Adi devamAM utpanna thAya, te kahe che. bhavanapatithI AraMbhI IzAna devaloka sudhIno koIpaNa deva potAnI devanikAyamAMthI vI pharI te bhavanapati AdimAM utpanna thAya to tenuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che. ATaluM jaghanya aMtara zI rIte ghaTe ? te saMbaMdhamAM kahe che-bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka saudharma athavA IzAna kalpamAMthI koIpaNa devatA maraNa pAmI garbhaja masyAdimAM utpanna thaIne saghaLI paryAptie paryApta thayA pachI tyAM tIvra kSayopazamanA vazathI utpanna thayelA jAtismaraNAdi vaDe pUrvabhavane anubhavato athavA evA ja prakAranA anya koI kAraNa vaDe-kAraNa ke jIvanI zakti aciMtya che--dharmanA saMbaMdhavALI zubha bhAvanA bhAvato utpanna thayA pachI aMtarmuhUrta kALe maraNa pAmI pharI te ja potAnI devanikAyamAM utpanna thAya che. AvA koI jIva AzrayI jaghanya aMtarmuhUrta aMtarakALa ghaTe che. koI AtmA aparyAptAvasthAmAM devagati yogya karmabaMdha karato nathI. mATe paryApto grahaNa karyo che. paryApto thayA pachI evA ja prakAranAM uttama nimitto maLe zubha bhAvanA vazathI aMtarmuhUrtamAM ja devagati yogya karma bAMdhI maraNa pAmI IzAna devaloka paryata utpanna thaI zake che. utkRSTa aMtara bhavanapati AdimAMthI cyavI vanaspati AdimAM bhramaNa karatAM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samayapramANa asaMkhya pudgalaparAvartanakALa che. raiveyaka sudhInA utkRSTa aMtarano vicAra have pachInI gAthAmAM AcArya mahArAja svayameva kaheze, ahIM to prasaMgathI ja kahyo che. have sanaskumArAdinuM jaghanya aMtara kahe che-sanakumAra devalokathI AraMbhI sahamrAra devaloka sudhInA koIpaNa devalokamAMthI evI pharI potAnA te ja devalokamAM utpanna thatA devonuM jaghanya aMtara nava divasanuM che. IzAna devaloka sudhImAM javA yogya pariNAma aMtarmuhUrva AyuvALAne paNa thaI zake che. paraMtu sanakumArathI sahastrAra sudhImAM javA yogya pariNAma ochAmAM ochA nava divasanA AyuvALAne ja thaI zake che. kema ke uparanA devalokamAM javAno AdhAra anukrame vizuddha vizuddha pariNAma upara che. caDatA caDatA pariNAmano AdhAra vadhAre vadhAre mananI majabUtAI upara che, ane mananI majabUtAIno AdhAra anukrame uMmaranA vadhavA upara che. eTale amuka uMmaravALAne ja amuka hada sudhInA vizuddha pariNAma thaI zake che, ane te dvArA te te yogya karma bAMdhI amuka devalokaparyata jaI zake che. sanakumArathI sahastrAra devaloka sudhImAM utpanna thavA yogya vizuddha pariNAma nava divasanA AyuvALAne thaI zake che, kema ke eTalA divase tenuM mana eTaluM majabUta paMca01-27 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 paMcasaMgraha-1 thAya che. tethI ja nava divasanA AyuvALA ati vizuddha samyagdaSTinuM sahastrAra devalokaparyata gamana saMbhave che. Anata kalpathI AraMbhI azruta devaloka sudhInA devomAMthI avI manuSyamAM utpanna thaI pharI AnatAdi devalokamAM utpanna thavAno jaghanya aMtarakALa nava mAsa che. Anata devalokathI azruta devaloka sudhImAM utpanna thavA yogya viziSTa viziSTatara pariNAmano nava mAsanA AyuvALAne saMbhava che. tethI ja ochAmAM ochA teTalA AyuvALo viziSTa viziSTatara pariNAmane yoge AnatathI azruta devaloka sudhImAM javA yogya karma upArjana karI tyAM jAya che. tathA prathama raiveyakathI AraMbhI sarvArthasiddha mahAvimAna varjI zeSa cAra anuttara deva sudhInA devomAMthI avI manuSya thaI pharI potAnA te ja devalokamAM utpanna thavAnuM jaghanya aMtara nava varSa che. prakRSTa dravya ane bhAva cAritranI prAptino nava varSanA AyuvALAne saMbhava che, tethI ja tevA AtmAnuM anuttarasura parvata gamana saMbhave che. | sarvArthasiddha mahAvimAnamAMthI evI manuSya thaI pharI sarvArthasiddhamAM koI jatA ja nathI paraMtu mokSamAM ja jAya che, tethI tenuM varjana karyuM che. 59 have pUrvokta sthAnonuM utkRSTa aMtara kahe che - thAvarakAlukkoso savvadve bIyao na uvavAo / do ayarA vijayAisu naraesu viyANumANeNaM // 60 // sthAvarakAla utkRSTaH sarvArthe dvitIyo nopapAtaH / dve atare vijayAdiSu narakeSu vijAnIhi anumAnena // 60 // artha navamA saiveyaka sudhInA saghaLA devonuM utkRSTa aMtara sthAvarano kALa samajavo. sarvArthasiddha mahAvimAnamAM bIjI vAra upapAta thato nathI. vijayAdi cAramAM be sAgaropama aMtarakALa che. ane narakomAM A ja anumAna vaDe aMtarakALa samajavo. TIkAnu--bhavanapatithI AraMbhI navama saiveyaka sudhInA saghaLA devomAMthI eNvI pharI potAnI te ja devanikAyamAM utpattinuM utkRSTa aMtara sthAvaranI svakAsthiti AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samayarAzipramANa asaMkhyaya pudgalaparAvartanarUpa kALa samajavo. sarvArthasiddha mahAvimAnanA devo tyAMthI cyavI manuSya thaI te ja bhavamAM mokSamAM jAya che. kAraNa ke teo saghaLA ekAvatArI che. tethI teo pharI temAM utpanna thatA nathI. eTale teomAM jaghanya ke utkRSTa kaMIpaNa aMtara nathI mATe kahyuM nathI. tathA vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita e cAra anuttara devomAMthI avI manuSya thaI vijayAdi devomAM utpattinuM utkRSTa aMtara be sAgaropama che. vijayAdimAMthI AvI pharI vijayAdimAM utpanna thAya to manuSya ane saudharmAdi devabhavomAM utkRSTa be sAgaropama kALa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 211 nirgamana karI utpanna thAya che. jIvAbhigama sUtramAM to bhavanapatithI AraMbhI sahasrAra devaloka sudhInA devomAM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta kahyuM che ane AnatakalpathI AraMbhI sarvArthasiddha mahAvimAna varjI zeSa vijayAdi cAra vimAna sudhInA devomAM varSapRthakve kahyuM che. tathA utkRSTa aMtara raiveyaka sudhInA devomAM vanaspatino asaMkhyayugala parAvartanarUpa kALa ane vijayAdi cAramAM saMkhyAtA sAgaropama pramANa kALa kahyo che. te graMthanA pAThano artha A pramANe "bhavanapatithI AraMbhI sahasrAra sudhInA devapuruSonuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che, utkRSTa aMtara vanaspatino kAyasthitikALa che. he prabho ! Anatadeva puruSomAM keTaluM aMtara che? he gautama ! jaghanya varSapRthakva ane utkRSTa vanaspatino kAyasthitikALa che. e pramANe raiveyaka devomAM paNa che. anuttaraupapAtika devomAM jaghanya aMtara varSa pRthakva, ane utkRSTa saMkhyAtA sAgaropama che." tattva kevaLI mahArAja jANe. narakomAM paNa A ja anumAna vaDe jaghanya ane utkRSTa aMtara samajavuM. eTale ke koIpaNa narakamAMthI avI pharI te te narakamAM utpattinuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che. aMtarmuhUrtanA AyuvALo koI saMkliSTa pariNAmane yoge narakayogya karma upArjana karI narakamAM jAya che. jema aMtarmuhUrtanA AyuvALo taMdulIyo maccha sAtamI narakamAM jAya che. utkRSTa aMtara sthAvarano asaMkhyAtA pudgala parAvartanarUpa kAyasthitikALa che. utkRSTathI eTalo kALa vanaspatiAdimAM rakhaDI te te narakamAM jaI zake che. 60 have guNasthAnakomAM eka jIvAzrita aMtarano vicAra kare che - paliyAsaMkho sAsAyaNaMtaraM sesayANa aMtamuhU / . micchassa be chasaTThI iyarANaM poggaladdhaMto // 61 // palyAsaMkhyaH sAsAdanasyAntaraM zeSakAnAmantarmuhUrtam / mithyAtvasya dve SaTpaSTI itareSAM pudgalArddhAntaH // 61 // te artha-sAsvAdananuM jaghanya aMtara palyopamano asaMkhyAtamo bhAga, ane zeSa guNasthAnakonuM aMtarmuhUrta kALa che. tathA mithyAtvanuM utkRSTa aMtara be chAsaTha sAgaropama, ane zeSa guNasthAnakonuM kaMIka nyUna ardha pula parAvartana kALa che. TIkAnu-koIpaNa guNasthAnakethI paDI pharI te te guNasthAnaka ochAmAM ochA ke vadhAremAM vadhAre keTalA kALe prApta kare te kahe che. sAsvAdanabhAvanuM jaghanya aMtara palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. eTale ke koI ' 1. vijayAdimAMthI velo AtmA naraka ke tiryaMcamAM utpanna thato nathI. vadhAremAM vadhAre be sAgaropama kALa manuSya ane saudharmAdi deva bhavomAM gumAvI vijayAdimAM utpanna thaI mokSamAM jAya che. vijayAdimAM gayelo pharI vijayAdimAM jAya ja evo kaMI niyama nathI. mokSamAM na jAya ane vijayAdimAM jAya to uparokta utkRSTa aMtara saMbhave che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 paMcasaMgraha-1 AtmA sAsvAdana bhAvane anubhavI tyAMthI paDI pharI sAsvAdana bhAvane prApta kare to avazya jaghanyathI paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa gaye chate ja prApta kare che, pahelAM nahi. A pramANe kema jANI zakAya ? ema pUchatA ho to kahe che--aupamika samyaktva prApta karI tyAMthI anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayathI paDIne ja sAsvAdanabhAvane prApta kare che, upazamasamyaktva prApta karyA vinA koI jIva sAsvAdane jaI zakato nathI. sAsvAdanethI paDI mithyAtve jaI pharI vAra upazamasamyaktva prApta thAya to mohanIyanI chavvIsa prakRtinI sattA thayA pachI yathApravRtti Adi traNa karaNa karavA pUrvaka prApta thAya che. mohanIyanI chavvIsanI sattA mizra ane samyaktvapuMja uvele tyAre thAya che. ane te baMnenI udghalanA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALe thAya che. tethI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kALe samyaktva ane mizramohanIya uvelI chavvIsanI sattAvALo thaI tarata ja traNa karaNa karavA pUrvaka upazamasamyaktva prApta kare ane tyAMthI paDI sAsvAdane Ave to te AzrayI sAsvAdananuM jaghanya aMtara palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ghaTe che. zeSa mithyAdRSTi, sammagmithyArdaSTi, aviratisamyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta, upazamazreNi saMbaMdhI apUrvakaraNa, anivRtti bAdarasaMparAya, sUkSmasaMparAya, ane upazAMtamoha e guNasthAnakonuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che. te A pramANe-- mithyAdRSTi Adi potapotAnA te te guNasthAnakone choDI anya guNasthAnake jaI pharI potapotAnA te te guNasthAnakane jaghanyathI aMtarmuhUrta kALa gayA pachI prApta karI zake che. prazna--upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNAdino mAtra aMtarmuhUrta aMtarakALa zI rIte ? kAraNa ke dareka guNasthAnakano aMtar aMtarmuhUrtano kALa che. AThamethI dareka guNasthAnake aMtaaMtarmuhUrta rahI agiyArame jAya tyAM paNa aMtarmuhUrta rahe, tyAMthI paDI anukrame sAtame chaThTha AvI aMtarmuhUrta pachI zreNi para ArUDha thAya tyAre apUrvakaraNAdine sparze che, eTale kALa vadhAre thAya, aMtarmuhUrta kema ? uttara--upazamazreNino saMpUrNa kALa paNa aMtarmuhUrta che. upazamazreNithI paDyA bAda koIka 1. koI AtmAe mithyAtve traNa karaNa karI upazamasamyaktva prApta karI, paDI, sAsvAdanane sparzI pahele Ave tyAM aMtarmuhUrta rahI, kSayopazamasamyaktva prApta karI, uparanA guNasthAnake jaI aMtarmuhUrtamAM ja zreNinuM upazamasamyaktva prApta karI upazamazreNi para ArUDha thAya. tyArapachI zreNithI paDI aMtarmuhUrtamAM ja sAsvAdane sparzI zake che, ane A rIte sAsvAdananI sparzanAnuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta paNa saMbhave che, to pachI te ahIM kema na kahyuM ? e zaMkA thaI zake tema che. tenA uttaramAM samajavuM ke bahu ja alpa saMkhyAne tema thatuM hovAthI teTaluM aMtara saMbhave che, chatAM vivakyuM nathI. 2. pahele guNasthAnakethI cothe pAMcame jaI paDI pahele AvI vaLI aMtarmuhUrta kALe kSayopazama samyaktva prApta karI cothe pAMcame jaI zake che, ane chaThThuM sAtamuM to pratyeka aMtarmuhUrve badalAyA ja kare che, eTale teonuM paNa aMtarmuhUrta aMtara saMbhave che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 213 AtmA pharI paNa aMtarmuhUrta pachI upazamazreNine prApta karI zake che, ane apUrvakaraNAdi guNasthAnakane sparze che. tethI jaghanya aMtarmuhUrta aMtara ghaTe che. A aMtarmuhUrtanA asaMkhyAtA bheda che. tethI apUrvakaraNAdi guNasthAnakAdinI pachI anivRttinAdara ane sUkSmasaMparAyAdi dareka guNasthAnakomAM aMtar aMtarmuhUrta rahevA chatAM ane zreNi parathI paDyA pachI aMtarmuhUrta javA bAda aMtar aMtarmuhUrvakALa pramANa traNa karaNa karIne vivakSita apUrvakaraNAdi guNasthAnakane sparza karavA chatAM aMtara vicArIe to aMtarmuhUrta ja thAya che, adhika nahi, kema ke guNasthAnakanuM aMtarmuhUrta nAnuM che, ane aMtarakALanuM moTuM che eTale kaMI virodha nathI. zaMkA-aMtarakALa kahevAnA prasaMge upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNAdinI vivaphA kema karI ? kSapakazreNinA paNa kema na lIdhA ? uttara-kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi guNasthAnakethI paDavAno abhAva hovAthI pharI te guNasthAnako prApta thatA nathI, mATe kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi guNasthAnakonA aMtarano abhAva che. ane A ja hetuthI kSINamoha sayogIkevaLI ane ayogIkevaLI guNasthAnanA aMtarano paNa vicAra karyo nathI. kema ke te dareka guNasthAnaka eka vAra ja prApta thAya che. vaLI ahIM ema paNa prazna thAya ke-aMtarakALamAM be vAra upazamazreNi kema lIdhI ? tyAre kahe che ke-eka vAra upazamazreNi prApta karI te ja bhavamAM bIjI vAra kSapakazreNi prApta karato nathI. kAraNa ke eka bhavamAM sUtranA abhiprAye baMne zreNinI prAptino asaMbhava che. kalpabhASyamAM kahyuM che ke--be zreNimAMthI eka vinA eka bhavamAM dezavirati, sarvavirati Adi saghaLA bhAvo prApta thAya che. zreNi bemAMthI eka ja kAM to upazamazreNi kAM to kSapakazreNi prApta thAya che. mATe baMne vAra apUrvakaraNAdi guNasthAnako upazamazreNi aMtargata viviThyA che. have utkRSTa aMtarakALa kahe che-mithyASTi guNasthAnakethI avirati samyagdaSTi Adi guNasthAnake jaI tyAMthI paDI pharI mithyAtva guNasthAnakane prApta kare to tenuM utkRSTa aMtara ekaso batrIsa sAgaropama che. ekaso batrIsa sAgaropama aMtara zI rIte thAya? tenA uttaramAM kahe che ke koI eka mithyASTi kSAyopathamika samyakta prApta karI chAsaTha sAgaropama paryata samyakta yukta rahI zake che. tyArapachI vacamAM aMtarmuhUrta kALa mizradRSTi guNasthAnakane sparzI pharI kSAyopathamikasamyakta prApta karI chAsaTha sAgaropama paryata teno anubhava kare che. A pramANe eka so batrIsa sAgaropama pachI koIka mahAtmA mokSasthAna prApta kare che, athavA anya koI AtmA mithyAtva prApta kare che. temAM je mithyAtva prApta kare che, tene mithyAtvathI uparanA guNasthAnake thaI pharI mithyAtva guNasthAnakane prApta karatAM uparokta utkRSTa aMtarakALa ghaTe che. 1. uparokta abhiprAya sUtrakArano che, karmagraMthakArano nahi. karmagraMthakAranA mate to eka bhavamAM upazama ane kSapaka ema be zreNi prApta thaI zake che. eTale upazamazreNi prApta karI tyAMthI paDI aMtarmuhUrtakALe kSapakazreNi prApta kare ane apUrvakaraNAdi guNasthAnakone sparze topaNa aMtarmuhUrta pramANa virahakALane vAMdho Avato nathI. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 paMcasaMgraha-1 ahIM saghaLo maLI aMtarmuhUrta adhika ekaso batrIsa sAgaropama virahakALa thAya che. to gAthAmAM paripUrNa ekaso batrIsa sAgaropama kema lIdhA ? e praznanA uttaramAM kahe che ke aMtarmuhUrta e alpa kALa hovAthI vivaphA karI nathI, mATe, kaMI doSa nathI. tathA itara sAsvAdana guNasthAnakathI AraMbhI upazAMtamoha sudhInA dareka guNasthAnakane pharI prApta karavAno utkRSTa kALa kaMIka nyUna ardha pudgala parAvartana che. kAraNa ke sAsvAdanAdi koIpaNa guNasthAnakethI paDI pahele guNasthAnake AvanAra AtmA tyAM vadhAremAM vadhAre kaMIka nyUna ardha pula parAvartana paryaMta rahe che. tyArapachI avazya uparanA guNasthAnake jAya che, tethI teTaluM ja utkRSTa aMtara che. 61 A pramANe eka jIvAzrita guNasthAnakomAM aMtarakALa kahyo. have aneka jIvAzrita kahe che- vAsapuhuttaM uvasAmagANa viraho chamAsa khavagANaM / . .. nANAjIesu sAsANamIsANaM pallasaMkhaMso // 62 // varSapRthaktvaM upazamakAnAM virahaH SaD mAsAH kSapakANAm / nAnAjIveSu sAsAdanamizrayoH palyAsaMkhyAMzaH // 62 // artha--upazameka-apUrvakaraNAdi guNasthAnakonuM aneka jIvane AzrayI utkRSTa aMtara varSa patharva, bhapaka apUrvakaraNAdinuM cha mAsa, ane sAsvAdana tathA mizranuM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che.. TIkAnu--uparanI gAthAmAM eka jIvAzrita guNasthAnakano aMtarakALa kahyo che. A gAthAmAM aneka jIvAzrita kahe che. eTale ke ayogI Adi guNasthAnakane koIpaNa jIva prApta na kare to keTalo kALa prApta na kare te kahe che- upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNathI AraMbhI upazAMtamoha sudhInAM koIpaNa guNasthAnakanuM aneka jIvo AzrayI utkRSTa aMtara varSa pRthakta che. tAtparya e che ke A jagatamAM uparokta cAra guNasthAnakamAM koIpaNa jIvo sarvathA na hoya to varSa pRthakva paryata hotA nathI. tyArapachI koI ne koI jIva te guNasthAnakane avazya prApta kare che. 1. ahIM trIjA guNasthAnakanA aMtarmuhUrta mATe zaMkA karI paraMtu pahelI vArano chAsaTha sAgaropamakALa pUravA bAvIsa bAvIsa sAgaropamanA Aukhe traNa vAra ayyata devalokamAM jAya. ane bIjI vArano chAsaTha sAgaropama kALa pUrNa karavA tetrIsa tetrIsa sAgaropamane Aukhe be vAra vijayAdimAM jAya, temAM azruta ane vijayAdimAM jatA AvatA vacalA manuSya bhavanA AyuSyanA kALa mATe kema zaMkA na karI evo prazna thAya tenA javAbamAM paNa ema ja lAge che ke te te bhavanA AyunA kALanI paNa vivakSA karI nathI, ekaso batrIsa sAgaropama uparano e badho kALa levAno ja che, kAraNa ke kSAyopathamika samyaktano ekaso batrIsa sAgaropama kALa batAvatAM vacamAM thatA manuSyabhavano kALa lIdho ja che, tethI ahIM aMtarakALamAM paNa te kALa levo joIe, ema lAge che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 215 *kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNathI AraMbhI kSINamoha sudhInA koI paNa guNasthAnakane ane upalakSaNathI ayogIkevaLI guNasthAnakane koIpaNa jIvo prApta na kare to cha mAsa paryaMta prApta karatA nathI, tyArapachI koI ne koI jIva avazya prApta kare che. vadhAremAM vadhAre cha mAsa paryaMta ja saMpUrNa jIvalokanI aMdara uparokta guNasthAnakomAM koI paNa jIva hoto nathI. sAsvAdana ane mizra e dareka guNasthAnakanuM utkRSTa aMtara palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. koI kALe saMpUrNa lokamAM paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa paryaMta sAsvAdana ane mizra e guNasthAnake koI paNa jIvo hotA nathI, tyArapachI avazya te guNasthAnake Ave che. mithyAdRSTi, aviratisamyagdaSTi, dezavirati, pramatta, apramatta ane sayogIkevaLI e cha guNasthAnake haMmezAM jIvo hoya che tethI tenuM aMtara nathI, mATe kahyuM nathI. 62 have caturthAdi guNasthAnakone utkRSTathI keTale aMtare prApta kare te kahe che-- sammAI tinni guNA kamaso sagacoddapannaradiNANi / chammAsa ajogittaM na kovi paDivajjae sayayaM // 63 // samyaktvAdIni trINi guNAni kramazaH saptacaturdazapaMcadazadinAni / SaDmAsamayogitvaM na ko'pi pratipadyate satatam // 63 // artha--samyaktvAdi traNa guNasthAnakane anukrame sAta, cauda ane paMdara divasa paryaMta, ane ayogIpaNAne chamAsa paryaMta utkRSTathI koI prApta karatA nathI. TIkAnu--avirati samyagdaSTi Adi traNa guNasthAnake jIvo niraMtara hoya che, eTale teno aMtara kALa kahyo nathI. paraMtu anya jIvo te guNasthAnakone prApta na kare to vadhAremAM vadhAre keTalo kALa prApta na kare te kahe che-- koI kALe avirati samyagdaSTi, dezavirati ane sarvavirati e traNa guNasthAnakone anukrame sAta, cauda ane paMdara divasa paryaMta niraMtara koIpaNa jIvo prApta karatA nathI. eTale 1. ahIM gAthAmAM 'timni' padathI traNa guNasthAnaka lIdhAM che, paraMtu sarvaviratimAM chaThThA sAtamA e baMneno samAveza thaI jAya che, eTale cAra levAmAM paNa harakata nathI. sayogIkevaLi mATe kema na kahyuM ? ema zaMkA thAya paNa kSapakazreNino virahakALa cha mAsano kahyo che, cha mAsa pachI to avazya kSapaka zreNimAM koI ne koI jIva hoya ja. kSapakazreNino kALa aMtarmuhUrtano hovAthI tyArapachI teo terame javAnA ja. eTale teramA guNasthAnake koI prApta na kare to cha mAsa paryaMta prApta karatA nathI tyArapachI avazya prApta kare che, te arthAt labdha thAya che. tathA pahelA guNasthAnakanuM utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga aMtara che, kAraNa ke sAsvAdanethI paDI avazya mithyAtve jAya che, ane sAsvAdananuM utkRSTa teTaluM ja aMtara che. mULaTIkAmAM A pramANe kahyuM che, paraMtu trIjA guNasthAnaka-AdithI paNa mithyAtve jAya che. temaja anyatra mithyAtvanA avaktavyabaMdhanuM utkRSTa aMtara sAta divasa kahyuM che eTale mithyAtva guNasthAnakanuM utkRSTa aMtara sAta divasanuM Ave, mATe vicAraNIya che. dareka guNasthAnakanuM jaghanya aMtara eka samaya che, eka samaya bAda koI ne koI jIva te te guNasthAnakanA prApta karI zake che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 paMcasaMgraha-1 ke--koI kALe evuM bane ke saMpUrNa jIvalokamAM avirati samyagdaSTi guNasthAnakane koI paNa jIvo prApta na kare to utkRSTathI sAta divasa paryata prApta karatA nathI. tyArapachI avazya koI ne koI jIva prApta kare che. e rIte dezavirati guNasthAnakane cauda divasa parvata, ane sarvavirati guNasthAnakane paMdara divasa paryata prApta karatA nathI. ayogIkevaLI guNasthAnakane chamAsa paryata koIpaNa jIva prApta karatA nathI tyArapachI avazya prApta kare che. 63 A rIte aMtaradvAra kahyuM. have bhAgadvAra kahevAno avasara che. te dvAra alpabadutvakAranI aMdara samAI jAya che. kAraNa ke amuka jIvo amuka karatAM saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMtaguNA kahe tyAre pUrvanA jIvo saMkhyAtamA, asaMkhyAtamA ke anaMtamA bhAge ghaTe che, eTale juduM kahyuM nathI. have bhAvadrAra kahe che- sammAi causu tiya cau uvasamamuvasaMtayANa cau paMca / cau khINAapuvvANaM tinni u bhAvAvasesANaM // 14 // samyaktvAdiSu caturpu trayazcatvAraH upazamakopazAntAnAM catvAraH paJca / catvAraH kSINApUrvayoH trayastu bhAvA avazeSANAm // 64 // artha-avirati samyagdaSTi Adi cAra guNasthAnakomAM traNa athavA cAra bhAvo hoya che, upazamaka ane upazAMtamohamAM cAra athavA pAMca bhAvo, kSINamoha ane apUrvakaraNe cAra, ane zeSa guNasthAnakomAM traNa bhAvo hoya che. TIkAnu-avirati samyagdaSTithI AraMbhI apramatta sudhInA cAra guNasthAnakomAM traNa athavA cAra bhAvo hoya che. temAM traNa hoya to audayika, lAyopathamika ane pariNAmika e traNa hoya che. ane cAra hoya to pUrvokta traNa sAthe kSAyika athavA aupathamika joDatAM cAra bhAvo thAya che. temAM manuSyagati Adi gati, veda kaSAya, AhArakatva, aviratitva, vezyA ityAdi audayika bhAve hoya che, bhavyatva ane jIvatva pAriNAmika bhAve hoya che, matijJAnAdi jJAna, cakSurdarzanAdi darzana, kSAyopathamika samyakta ane dAnAdi labdhi paMcaka ityAdi kSAyopathamikabhAve hoya che. kSAyika samyakta kSAyikabhAve, ane aupathamika samyakta upazamabhAve hoya che. ahIM eTaluM samajavuM ke jyAre traNa bhAvo vivalIe tyAre samyakta kSAyopathamika levuM, ane kSAyika athavA aupazamika sahita cAra bhAva vivalIe tyAre samyakta kSAyika athavA aupathamika levuM. upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNa anivRtti bAdarabhaMparAya ane sUkSmasaMparAya tathA upazAMtamoha e cAra guNasthAnake cAra athavA pAMca bhAvo hoya che. temAM cAra hoya tyAre audayika, aupathamika, pAriNAmika ane kSAyopathamika e cAra hoya che. * temAM manuSyagati, veda, kaSAya, vezyA Adi audayikabhAve, jIvatva bhavyatva Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyakAra 217 pariNAmika bhAve, upazama samyakta upazamabhAve, ane jJAna darzana ane dAnAdi labdhi Adi kSAyopathamika bhAve hoya che. mAtra dasamA ane agiyAramA guNasthAnake audayikabhAve veda ane kaSAyo na kahevA, kAraNa ke navamA guNasthAnake upazamI gayelA hovAthI udayamAM hotA nathI. kSAyopathamika bhAve vedaka samyakta na kahevuM, kAraNa ke te cothAthI sAtamA sudhI ja hoya che. ane upazamabhAve upazama cAritra vadhAre kahevuM. - jyAre kSAyika samyagdaSTi upazamazreNi para ArUDha thAya tyAre kSAyika bhAve sAyikasamyakta ane upazamabhAve upazama bhAvanuM cAritra hoya che, ane zeSa traNa bhAve upara kahyA pramANe hoya che. tathA kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNa, anivRtti bAdarabhaMparAya, sUkSmaparAya ane kSINamoha e guNasthAnake cAra ja bhAvo hoya che, kAraNa ke kSapakazreNimAM aupazamikabhAvano abhAva che. zeSa mithyAdaSTi, sAsvAdana samyagdaSTi, samyammiglAdaSTi, sayogI kevaLI ane ayogI kevaLI, e guNasthAnakomAM traNa bhAvo ja hoya che. mithyASTi, sAsvAdana ane mizradaSTine A pramANe traNa bhAvo hoya che-audayika pAriNAmika ane kSAyopathamika. temAM gati, jAti, vezyA, veda, kaSAya vagere audayika bhAve hoya che. jIvatva ane bhavyatva e pAriNAmika bhAve hoya che, ane keTalAka mithyAdRSTi jIvone jIvatva ane abhavyatva pAriNAmika bhAve hoya che ane mati ajJAna Adi traNa ajJAna cakSurdarzanAdi traNa darzana ane dAnAdi pAMca labdhi lAyopathamika bhAve hoya che. sayogI kevaLI ane ayogIkevaLImAM A pramANe traNa bhAvo hoya che-audayika pAriNAmika ane kSAyika. temAM manuSyagati Adi audAyika bhAve, bhavyatva ane jIvatva pAriNAmika bhAve, kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyika samyakta cAritra ane pUrNa dAnAdi pAMca labdhi e sarva kSAyikabhAve hoya che. siddha bhagavAnane kSAyika ane pariNAmika e be ja jIvanA svarUpa rUpa bhAvo hoya che. temAM kevaLajJAnAdi kSAyikabhAve ane jIvatva pAriNAmika bhAve hoya che, e paNa samajI levuM. - A pramANe guNasthAnakomAM bhAvo vicAryA. tene anusarI jIvasthAnakomAM paNa potAnI meLe vicArI levA. 1. agiyArame guNasthAnake cAritra mohanIyanI dareka prakRtio pUrNapaNe upazamI gayela hovAthI upazama bhAvanuM cAritra hoya che, paraMtu dasamA guNasthAnake sUkSma lobhano udaya hovAthI upazama bhAvanuM cAritra hotuM nathI. paraMtu kSayopazamabhAvanuM hoya che, chatAM ahIM upazamabhAvanuM lIdhuM che te apUrNane pUrNa mAnI lIdhuM che. kAraNa ke cAritra mohanIyanI vIsa prakRtio upazamI gayelI che. lobhano paNa ghaNo bhAga upazamI gayelo che, mAtra alpa aMza ja bAkI che. eTale tene pUrNa mAnI levAmAM kaMI harakata nathI. paMca01-28 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 paMcasaMgraha-1 temAM zarUAtanA bAra jIvasthAnakomAM audayika, lAyopathamika ane pariNAmika e traNa bhAvo hoya che. A saghaLA jIvasthAnakomAM paheluM ja guNasthAnaka hoya che. mAtra karaNa aparyApta bAdara ekendriya, beIndriya, indriya, caturindriya ane asaMjJIpaMcendriyamAMthI keTalAkane sAsvAdana hoya che, tethI, temAM pahelA ane bIjA guNasthAnakomAM je rIte bhAvo kahyA hoya te rIte samajavA - labdhi aparyApta saMjJImAM paNa pUrvokta ja traNa bhAvo samajavA. karaNa aparyApta saMjJImAM cothA guNasthAnakano paNa saMbhava hovAthI jeoe darzana saptakano kSaya karyo hoya teone kSAyika samyakta, ane jeo upazamazreNimAMthI kALadharma pAmI anuttara vimAnamAM gayelA hoya te devone upazama samyakta paNa hoI zake che. mATe audayika, kSAyika, kSAyopathamika ane pariNAmika athavA aupathamika, audayika, lAyopathamika ane pariNAmika ema cAra cAra bhAvo paNa hoya che. uparokta be samyaktamAMthI koI paNa samyakta na hoya to pUrvokta traNa bhAvo hoya che. mAtra samyakta kSAyopathamika hoya che. paryApta saMjJI jIvomAM to guNasthAnakanA krame je pramANe bhAvo kahyA che te pramANe te saghaLA hoya che, kAraNa ke saMjJImAM cauda guNasthAnakano saMbhava che. 64 " A pramANe bhAradvAra kahyuM. have alpabahuvaidvAra kahe che- thovA gabbhayamaNuyA tatto itthIo tighaNaguNiyAo / bAyara teukAyA tAsimasaMkhejja pajjattA // 65 // stokA garbhajamanujAH tataH striyaH trighanagaNitAH / bAdaratejaskAyAH tAbhyo'saMkhyeyaguNAH paryAptAH // 65 // artha-garbhaja manuSyo thoDA che, tenAthI strIo traNano jeTalo ghana thAya teTalA guNI che, ane tenAthI bAdara paryApta teukAyanA jIvo asaMkhyAta guNA che. TIkAnu-puruSarUpa garbhaja manuSyo thoDA che, kAraNa ke teo mAtra saMkhyAtA kroDAkroDa pramANa che. ahIM strI saMbaMdhe nIce kahevAnuM hovAthI puruSo ja grahaNa karyA che. puruSarUpa garbhaja manuSyothI tenI strIo traNano ghana jeTalo thAya teTalA guNI eTale ke sattAvIsa guNI che. mAtra sattAvIsa vadhAre che ema samajavuM. vRddha AcAryoe kahyuM che ke-tiryaMca puruSothI tiryaMca strIo traNa guNI ane traNa vadhAre che, manuSya puruSothI manuSya strIo sattAvIsa guNI ane sattAvIsa vadhAre hoya che. ane deva puruSothI devIo batrIsaguNI ane batrIsa vadhAre hoya che. ema jeoe rAgadveSano jaya karyo che evA vItarAgIo kahyuM che.' manuSyarUpa strIothI paryApta bAdara teukAyanA jIvo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke teo Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 219 keTalAka varga nyUna AvalikAnA ghananA jeTalA samayo thAya teTalA che. tenuM pramANa dravyapramANa dvAramAM kahyuM che. have anuttara devAdi saMbaMdhe kahe che - tattoNuttaradevA tatto saMkhejja jANao kappo / tatto assaMkhaguNiyA sattama chaTThI sahassAro // 66 // tattonuttaradevAH tataH saMkhyeyaguNaH yAvadAnataH kalpaH / tato'saMkhyeyaguNAH saptamyAM SaSThyAM sahasrAraH // 66 // artha-tenAthI anuttaradevo asaMkhyAta guNA che, tenAthI Anata kalpa sudhInA devo anukrame saMkhyAtaguNo che, tenAthI anukrame sAtamI ane chaThThI nArakIonA nArakIo, tathA sahastrAra devo asaMkhyAtaguNA che. TIkAnu-badara paryApta teukAyathI anuttara vimAnavAsI devo asaMkhyAta guNA che, kAraNa ke teo kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa che. - te anuttaravimAnavAsI devothI Anata kalpa sudhInA devo anukrame saMkhyAtaguNA che. te A pramANe anuttara vimAnavAsI devothI uparanI raiveyakanA prataranA devo saMkhyAtaguNa che, kAraNa ke teo kSetrapalyopamanA moTA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa che. " A kaI rIte jANavuM ? enA uttaramAM kahe che ke-vimAno ghaNAM che mATe. te A pramANe-anuttara devonAM pAMca ja vimAno che, ane raiveyakanA uparanA prastaTa-prataramAM so vimAno che. ane pratyeka vimAnamAM asaMkhyAtA devo rahelA che. jema jema nIce nIcenA vimAnavAsI devono vicAra karIe tema tema tenI aMdara vadhAre devo hoya che. tethI jaNAya che ke anuttara vimAnavAsI devonI apekSAe kSetrapalyopamanA moTA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa raiveyakanA uparanA prataranA devo che. - pannavaNAnA mahAdaMDakamAM paNa tema ja kahyuM che. AgaLa paNa mahAdaMDakane anusarIne ja | vicAra karI levo. raiveyakanA uparanA prataranA devothI raiveyakanA madhyama prataranA devo saMkhyAtaguNA che. tenAthI raiveyakanA nIcenA prataranA devo saMkhyAtaguNA che. tenAthI paNa ayyata devo saMkhyAtaguNA che. jo ke AraNa ane azruta samazreNimAM che, temaja sarakhI vimAnanI saMkhyAvALA che, topaNa azrutadevothI AraNakalpanA devo saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke AraNakalpa dakSiNa dizAmAM che, azrutakalpa uttara dizAmAM che. dakSiNa dizAmAM tathAsvabhAve kRSNapAkSika jIvo ghaNA utpanna thAya che. kRSNapAkSika jIvo ghaNA che ane zuklapAkSika thoDA hoya che. tethI ja acuta kalpanI apekSAe AraNa kalpamAM devonuM saMkhyAtaguNApaNuM saMbhave che. A vicAra Anata ane prANatanA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saMbaMdhamAM paNa jANI levo. AraNakalpavAsI devothI prANatakalpanA devo saMkhyAtaguNA che. tenAthI Anata kalpanA devo saMkhyAtaguNA che. ahIM paNa Anatakalpa dakSiNamAM ane prANatakalpa uttaramAM che. paMcasaMgraha-1 anuttara vimAnavAsI devothI AraMbhI AnatakalpavAsI devo sudhInA saghaLA devo dareka kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradezarAzi pramANa che. kahyuM che ke----'Anata prANatAdi kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAge che.' mAtra kSetrapalyopamano asaMkhyAtamo bhAga anukrame moTo moTo levAno che. AnatakalpavAsI devothI sAtamI narakapRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. kema ke teo ghanIkRta lokanI eka prAdezika-sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa che. teothI chaThThI narakapRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNa che. mahAdaMDakamAM sAtamI narakapRthvInA nArakIo chaThThI narakapRthvInA nArakIonA asaMkhyAtamA bhAge kahyA che, eTale ahIM sAtamIthI chaThThInA asaMkhyAtaguNA kahyA te barAbara che. teothI paNa sahasrArakalpavAsI devo asaMkhyAtaguNA che. chaThThI narakapRthvInA nArakIonAM pramANanA hetabhUta je zreNino asaMkhyAtamo bhAga kahyo che, tenI apekSAe sahasrArakalpavAsI devonA pramANamAM hetubhUta zreNino asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyAtaguNa moTo hovAthI sahasrAra kalpavAsI devo asaMkhyAtaguNA che. 66 have zukra AdinA saMbaMdhamAM kahe che-- sukkaMmi paMcamAe laMtaya cotthIe baMbha taccAe / mAhiMda saNakumAre doccAe mucchimA maNuyA // 67 // zukre paJcamyAM lAntake caturthyAM brahme tRtIyasyAm / mAhendre sanatkumAre dvitIyasyAM saMmUcchimA manujAH // 67 // artha--zukramAM, pAMcamI nArakImAM, lAMtakamAM, cothI nArakImAM, brahmadevalokamAM, trIjI nArakImAM, mAhendra devalokamAM, sanakumAra devalokamAM, ane bIjI nArakImAM uttarottara anukrame asaMkhyAtaguNa jIvo che. tenAthI saMmUcchima manuSyo asaMkhyAtaguNA che. TIkAnu--sahasrAra devothI mahAzukrakalpanA devo asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke vimAno ghaNAM che. te A pramANe--sahasrAra devalokamAM cha hajAra vimAno che, ane mahAzukrakalpamAM cALIsa hajAra vimAno che. tathA nIce nIcenA vimAnavAsI devo vadhAre vadhAre hoya che ane upara uparanA vimAnavAsI devo alpa alpa hoya che. upara uparanA vimAnavAsI devo alpa alpa hoya che e kaI rIte samajI zakAya ? e praznanA uttaramAM kahe che ke--upara uparanA vimAnavAsI devonI saMpatti uttarottara guNaprakarSanA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 221 yoge adhika adhika puNyavAna AtmAo prApta karI zake che, ane nIce nIcenA vimAnanI saMpatti anukrame hIna hIna guNanA yoge alpa alpa puNyavAna AtmAo prApta karI zake che. uttarottara adhika adhika guNaprakarSavALA puNyavAna AtmAo svabhAvathI ja alpa alpa hoya che, ane hIna hIna guNayukta alpa puNyavAna AtmAo vadhAre hoya che, tethI ja upara uparanAM vimAnomAM devonI saMkhyA alpa alpa hoya che, ane nIce nIcenAM vimAnomAM vadhAre vadhAre hoya che. mATe ja sahastrAra kalpanA devothI mahAzukra kalpanA devo asaMkhyAtaguNA ghaTe che. teothI pAMcamI naraka pRthvInA nArakIo asaMkhyAta guNA che. kAraNa ke teo zreNinA moTA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradezarAzi pramANa che. teothI paNa lAMtaka kalpamAM devo asaMkhyAta guNA che. zreNinA ati moTA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahela AkAzapradezarAzi pramANa che mATe. teothI paNa cothI paMkaprabhA pRthvImAM nArako asaMkhyAtaguNA che. lAMtaka devonA pramANamAM hetubhUta zreNinA asaMkhyAtamA bhAganI apekSAe cothI nArakInA nArakIonA- pramANamAM hetubhUta zreNino asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyAta guNa moTo che mATe. teothI paNa brahma devalokamAM devo asaMkhyAtaguNA che. asaMkhyAtaguNA zI rIte hoya? teno vicAra mahAzukra devalokanI saMkhyA kahevAnA prasaMge kahyo che te pramANe samajI levo. teothI paNa trIjI narakapRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. ahIM paNa yukti pahelAnI jema ja samajavI. teothI paNa mAhendra kalpamAM devo asaMkhyAtaguNA che. teothI paNa sanakumAra kalpamAM deva vimAno ghaNAM hovAthI asaMkhyAtaguNA che. te A pramANe sanakumAra kalpamAM bAra lAkha vimAno che, ane mahendrakalpamAM ATha lAkha vimAno che. vaLI sanakumAra kalpa dakSiNa dizAmAM che ane mAhendra kalpa uttara dizAmAM che. tathAsvabhAve kRSNapAkSika jIvo dakSiNa dizAmAM vadhAre utpanna thAya che, ane zuklapAkSika jIvo uttara dizAmAM vadhAre utpanna thAya che. svabhAvathI ja kRSNapAkSika jIvo ghaNA che, ane zuklapAkSika jIvo thoDA hoya che. tethI mAhendrakalpanA devonI apekSAe sanakumAra kalpanA devo asaMkhyAtaguNA ghaTe che. ' teothI paNa bIjI narakamRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. ati moTI zreNinA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che mATe, sAtamI narakamRthvIthI AraMbhI bIjI narakamRthvI paryata darekanI svasthAne saMkhyA sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza rAzi pramANa che. mAtra pUrva pUrva sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAganI apekSAe uttarottara sUcizreNino asaMkhyAtamo bhAga moTo moTo levAno che. eTale uparokta alpabadutva ghaTI zake che. tathA bIjI narakapRthvInA nArakothI saMmUcchima manuSyo asaMkhyAta guNA che. kAraNa ke teo aMgulamAtra kSetramAM rahelA AkAza pradezanA trIjA mULa sAthe pahelA mULano guNAkAra karatAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 paMcasaMgraha-1 jeTalo pradeza rAzi Ave teTalA teTalA pramANavALA eka prAdezikI eka sUcizreNimAM jeTalA khaMDo " thAya temAMthI keTalAka koDAkoDI pramANa garbhaja manuSyo ochA karIe teTalA che. tethI asaMkhyAtaguNA ghaTe che. 67 have IzAnAdinA saMbaMdhamAM alpabadutva kahe che- IsANe savvatthavi battIsaguNAo hoMti devIo / saMkhejjA sohamme tao asaMkhA bhavaNavAsI // 68 // IzAne sarvatrApi dvAtriMzadguNA bhavanti devyaH / saMkhyeyaguNAH saudharme tato'saMkhyeyaguNA bhavanavAsinaH // 68 // artha-teothI IzAna devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che. sarvatra devIo batrIsaguNI hoya che. teothI saMkhyAtaguNA saudharma kalpavAsI devo che. teothI bhavanapati asaMkhyAtaguNA che. * TIkAnu-saMmUchima manuSyothI IzAna devalokanA devo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke eka aMgula pramANa kSetramAM rahela AkAzapradezarAzinA bIjA vargamULane trIjA vargamULa sAthe guNatAM je saMkhyA Ave teTalI ghanIkRta lokanI eka prAdezikI sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradezo. hoya teTalA IzAnakalpamAM deva-devIono samUha che. kula deva-devInI je saMkhyA kahI tene batrIse bhAgatAM je Ave temAMthI eka rUpa jUna karatAM je Ave teTalA IzAna kalpanA devo che. mATe ja saMmUcchima manuSyothI IzAna kalpanA devo asaMkhyAtaguNA kahyA che. IzAna kalpanA devothI tenI devIo saMkhyAtaguNI che, kema ke batrIsa guNI ane batrIsa adhika che mATe. te ja kahe che. saudharma kahyuM ane jyotiSka Adi devonA dareka bhedamAM devothI devIo batrIsaguNI hoya che. gAthAmAM mUkela 'tu" zabda adhika arthano sUcaka hovAthI batrIsa vadhAre levAnI che. jIvAbhigama sUtramAM kahyuM che ke - tiryaMca puraSothI tiryaMca strIo traNa guNI ane traNa vadhAre che, manuSya puruSothI manuSya strIo sattAvIsa guNI ane sattAvIsa vadhAre che, ane devapuruSothI deva strIo batrIsaguNI ane batrIsa vadhAre che." tathA IzAna kalyanI devIothI saudharmakalpanA devo vimAna ghaNAM hovAthI saMkhyAtaguNA che. te A pramANe- IzAna devalokamAM aThThAvIsa lAkha vimAno che, ane saudharma devalokamAM batrIsa lAkha vimAno che. valI saudharmakalpa dakSiNa dizAmAM che, ane IzAna kalpa uttara dizAmAM che. dakSiNa dizAmAM kRSNapAkSika jIvo vadhAre utpanna thatA hovAthI ane jIvasvabhAve kRSNapAkSika jIvonI saMkhyA vadhAre hovAthI IzAna kalpanA devothI saudharmakalpanA devo saMkhyAtaguNA che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 223 . zaMkA-dakSiNa dizAmAM kRSNapAkSika jIvo vadhAre utpanna thAya che mATe saudharmakalpanA devo saMkhyAtaguNA che ema kahyuM. A yukti pramANe mAhendra devalokanI apekSAe sanakumAra kalpanA devo paNa saMkhyAtaguNA kahevA joIe, kema ke baMnemAM yuktinuM sAmya che. to mAhendrakalpanA devothI sanakumAranA devo asaMkhyAtRgaNA kema kahyA ? ane ahIM saudharmanA saMkhyAtaguNA kema kahyA ? uttara-pannavaNA sUtranA mahAdaMDakamAM temaja kahyuM che mATe ahIM paNa temaja kahevAmAM AvyuM che. te mahAdeDaka-moTuM alpabahuta pahelAM kahyuM che. tathA saudharmakalpanA devothI tenI devIo batrIsaguNI ane batrIsa vadhAre che. saudharmakalpanI devIothI bhavanavAsI devo asaMkhyAtaguNA che. te A pramANe - aMgula pramANa kSetramAM rahela AkAzapradezanA pahelA vargamULane bIjA vargamULa sAthe guNatAM AkAzapradezanI je saMkhyA thAya teTalI ghanIkRta lokanI eka prAdezikI sUcizreNimAM jeTalA AkAzapradezo hoya teTalA bhavanapati deva-devIonI saMkhyA che. ane tenA batrIsamA bhAgamAMthI eka rUpa nyUna bhavanapati devo che tethI saudharma devothI bhavanapati devo asaMkhyAtaguNA che. bhavanavAsI devothI tenI devIo batrIsaguNI ane batrIsa vadhAre che. 68 have ratnaprabhAdinA saMbaMdhamAM kahe che rayaNappabhiyA khahayarapaNidi saMkhejja tattirikkhIo / savvattha tao thalayara jalayara vaNa joisA cevaM // 69 // ratnaprabhikAH khacarapaJcendriyAH saMkhyeyaguNAstattirazcayaH / sarvatra tataH sthalacarA jalacarA vyantarA jyotiSkAzcaivam // 69 // artha-teothI ratnaprabhAnA nArakI ane khecara paMcendriya puruSo uttarottara asaMkhyAtaguNA che. tenI strI saMkhyAtaguNI che. tenAthI sthaLacara, jaLacara, vyaMtara ane jayotiSka uttarottara saMkhyAta saMkhyAtaguNA che. - TIkAnu--bhavanavAsI devIthI ratnaprabhA pRthvInA nArakIo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke aMgula pramANa kSetranA pradeza rAzi sAthe tenA pahelA vargamULane guNatAM je pradezasaMkhyA Ave teTalI sUcizreNinA AkAzapradeza pramANa teo che. teothI paNa khecara paMcendriya tiryaMca puruSo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke teo prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya sUcizreNinA AkAzapradeza pramANa che. pahelI nArakInA pramANamAM hetubhUta sUcizreNithI khecara paMcendriya puruSonA pramANabhUta sUcizreNi asaMkhyAtaguNI hovAthI asaMkhyAtaguNA che. tenAthI khecara paMcendriya tiryaMca yuvatIo saMkhyAtaguNI che. kAraNa ke teo traNaguNI ane traNa vadhAre che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 A pramANe tiryaMcomAM sarvatra potapotAnI jAtimAM puruSanI apekSAe srIo saMkhyAtaguNI eTale traNa guNI ane traNa vadhAre kahevI, dareka sthaLe ema ja kahevAze. 224 khecara paMcendriya tiryaMca strIothI sthalacara puruSo saMkhyAta guNA che, kAraNa ke prataranA moTA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhyAtI sUcizreNinA pradezarAzi pramANa teo che. teothI paNa tenI strIo traNa guNI ane traNa vadhAre che. teothI paNa matsya magara Adi jaLacara puruSo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke teo prataranA atimoTA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhyAtI sUcizreNinA AkAzapradezapramANa che. teothI tenI strIo traNaguNI ane traNa vadhAre che, teothI paNa vyantara puruSo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke teo saMkhyAtA koDAkoDI yojana pramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA sAmAnyataH--puruSa ane strI baMne maLIne vyaMtaro che. ahIM to kevaLa puruSanI ja vivakSA hovAthI teo saMpUrNa samUhanI apekSAe batrIsamA bhAgathI ekarUpa hIna che. tethI jaLacara strIothI vyaMtara puruSo saMkhyAta guNA ghaTe che. teothI paNa vyantarIo batrIsa guNI ane batrIsa vadhAre che. teothI paNa jyotiSka puruSadevo saMkhyAtaguNA che. sAmAnyataH jyotiSka devo baso chappana aMgulapramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA che. mAtra ahIM puruSa devanI vivakSA hovAthI teo potAnA saMpUrNa samUhanI saMkhyAnI apekSAe batrIsamA bhAgathI ekarUpa nyUna che. tethI vyaMtarIothI jyotiSka puruSa devo saMkhyAtaguNA ghaTe che. jyotiSka puruSadevothI tenI devIo batrIsaguNI ane batrIsa vadhAre che. kahyuM che ke-- devomAM sarvatra batrIsaguNI ane batrIsa devIo hoya che.' 69 have napuMsaka khecara AdinA saMbaMdhamAM kahe che tatto napuMsakhahayara saMkhejjA thalayara jalayara napuMsA / cauriMdi tao paNabiti iMdiya pajjatta kiMcihiyA // 70 // tato napuMsakakhecarAH saMkhyeyaguNAH sthalacarA jalacarA napuMsakAH / caturindriyAH tataH paJcadvitrIndriyAH paryAptAH kiJcidadhikAH // 70 // artha--teothI napuMsaka khecara saMkhyAtaguNA che. teothI anukrame napuMsaka sthaLacara ane jaLacara uttarottara saMkhyAtaguNA che, teothI paryApta caurindriya saMkhyAtaguNA che, teothI paryApta paMcendriya, beindriya ane teindriya uttararvottara adhika adhika che. TIkAnu--jyotiSTha devIothI khecara paMcendriya tiryaMca napuMsako saMkhyAtaguNA che. koI sthaLe 'tatto ya saMva' evo pATha che temAM ''ca" zabda samuccayArtha samajavo. 1. mULa TIkAmAM A pATha che. temAM 'tatto asaMvu braha' ema pATha che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 225 *jeo "to saMg' evo pATha laI jyotiSka devIothI khecara napuMsako asaMkhyAtaguNA che evuM vyAkhyAna kare che; teo e pramANe kema vyAkhyAna kare che te ame samajI zakatA nathI. kAraNa ke ahIMthI AgaLa paryApta caurindriyo AzrayI je kahevAze, te paNa jyotiSka devonI apekSAe saMkhyAtaguNA ja ghaTe che. saMkhyAtaguNA zI rIte ghaTe ? to kahe che-baso chappanna aMgula pramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA jyotiSka devo che, A hakIkata pahelAM dravya pramANa dvAranI paMdaramI gAthAmAM kahI che, te A pramANe-baso chappanna aMgula pramANa sUcizreNinA pradeza vaDe bhaMgAyelo pratara jyotiSka devo vaDe apaharAya che." tathA aMgulanA saMkhyAtamA bhAga pramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA paryApta caurindriya che. pahelA dravyapramANa dvAranI bAramI gAthAmAM kahyuM che ke-paryApta ane aparyApta beindriya, indriya, caurindriya ane asaMjJIpaMcendriyano anukrame aMgulanA saMkhyAtamA ane asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza vaDe bhaMgAyela pratarano apahAra kare che. ahIM aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI apekSAe baso chappana aMgula saMkhyAtaguNa ja thAya che. A pramANe vicAratAM jyotiSka devonI apekSAe jyAre paryApta caurindriyo paNa saMkhyAtaguNA ja ghaTe che, to pachI paryApta caurindriyanI apekSAe saMkhyAmAM bhAga pramANa khecara paMcendriya napuMsako mATe to zuM kahevuM ? arthAt te paNa saMkhyAtaguNA ja ghaTe, asaMkhyAtaguNA nahi. , kadAca ahIM ema kahevAmAM Ave ke-deva devInI vivaphA vinA ja sAmAnyataH jyotiSkanI apekSAe vicArIe to khecara paMcendriya napuMsako saMkhyAtaguNA ghaTe che, paraMtu jyotiSka devInI apekSAe to asaMkhyAtaguNA ja ghaTe che. e pramANe kahevuM te paNa yogya nathI, kAraNa ke te to zUnya pralApa mAtra ja che, te A pramANe-jo deva puruSonI apekSAe devIo asaMkhyAtaguNI hoya to kula devanI saMkhyAmAMthI deva puruSanI saMkhyA bAda karatAM kevaLa devInI apekSAe khecarapaMcendriya napuMsako asaMkhyAtaguNA ghaTI zake. paraMtu tema nathI. kAraNa ke devInI apekSAe devo batrIsamA bhAge ja che. eTale devanI kula saMkhyAmAMthI devapuruSanI saMkhyA bAda karavA chatAM paNa jyotiSka devIthI khecara napuMsako saMkhyAtaguNA ja thAya, asaMkhyAtaguNA nahi. tathA becarapaMcendriya napuMsakothI sthaLacara paMcendriya napuMsako saMkhyAtaguNA che. tethI jaLacara paMcendriya napuMsako saMkhyAtaguNA che. teothI paryApta caurindriya saMkhyAtaguNA che. teothI paryApta saMjJI asaMzIrUpa baMne bheTavALA paMcendriyo vizeSAdhika che. teothI paryApta beindriya vizeSAdhika che. teothI paryApta veindriya vizeSAdhika che. jo ke paryApta caurindriyathI AraMbhI paryApta beIndriya sudhInA dareka bhedo aMgulanA saMkhyAtamAM bhAgapramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA sAmAnyathI kahyA che. to paNa aMgulano saMkhyAtamo bhAga saMkhyAtA bhedavALo hovAthI ane te anukrame moTo moTo levAno hovAthI upara je alpabadutva kahyuM che, te viruddha nathI. 70 paMca01-29 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 have aparyApta paMcendriyAdinA saMbaMdhamAM alpabahutva kahe che-- asaMkhA paNa kiMcihiya sesa kamaso apajja obhao / paMceMdiya visesahiyA cautiyabeiMdiyA tatto // 71 // * asaMkhyeyA paJcendriyAH kiJcidadhikAH zeSAH kramazo'paryAptA ubhaye / paMcendriyA vizeSAdhikAzcatustridvIndriyAstataH // 71 // paMcasaMgraha-1 arthateothI aparyApta paMcendriya asaMkhyAtaguNA che, teothI anukrame aparyApta carindriyAdi vizeSAdhika che. teothI paryApta aparyApta paMcendriya vizeSAdhika che. teothI paryApta aparyApta caurindriya, teindriya ane beindriya uttarottara vizeSAdhika che. TIkAnu--paryApta teindriyathI aparyApta paMcendriya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta carindriya vizeSAdhika che. teothI aparyApta teindriya vizeSAdhika che. teothI aparyApta. beindriya vizeSAdhika che. jo ke aparyApta paMcendriyathI AraMbhI aparyApta beindriya sudhInA dareka bhedo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA sAmAnyathI kahyA che, topaNa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga nAno moTo levAno hovAthI A pramANe je alpabahutva kahyuM che, te koI paNa rIte virodhane prApta thatuM nathI. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--he prabho ! sAmAnyataH indriyavALA temaja ekendriya, beindriya, teindriya, carindriya ane paMcendriya paryAptA aparyAptAmAMthI koNa konI tulya alpa bahu ke vizeSAdhika che ? he gautama ! sauthI alpa paryApta caurindriya che, paryApta paMcendriya vizeSAdhika che, paryApta beindriya vizeSAdhika che, paryApta teindriya vizeSAdhika che, tenAthI aparyApta paMcendriya asaMkhyAtaguNA che, aparyApta caurindriya vizeSAdhika che, aparyApta teindriya vizeSAdhika che, ane teothI aparyApta beindriya vizeSAdhika che.' ityAdi. aparyApta beindriyathI paryApta aparyApta rUpa paMcendriyo vizeSAdhika che. teothI paryApta aparyApta caurindriya vizeSAdhika che. teothI paryApta aparyApta teindriya vizeSAdhika che. teothI paNa paryApta aparyApta beindriya vizeSAdhika che. paryApta aparyApta paMcendriyAdinA alpabahutva kahevAnA prasaMge kahyuM che ke--'paMcendriyo thoDA che ane viparItapaNe carindriyathI beindriya paryaMta vikalendriyo vizeSAdhika che.' 71 have paryApta bAdara vanaspatikAyAdinA saMbaMdhamAM alpabahutva kahe che-- pajjatta bAyara patteyatarU asaMkhejja iti nigoyAo / puDhavI Au vAu bAyaraapajjattate tao // 72 // paryAptabAdarapratyekataravo'saMkhyeyaguNA iti nigodAH / pRthivya Apo vAyavo bAdarAparyAptatejAMsi tataH // 72 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra * artha teothI paryApta bAdara pratyeka vanaspati asaMkhyAtaguNA, teothI bAdara paryApta nigodo asaMkhyAtaguNA, teothI paryApta bAdara pRthvI, apu ane vAle uttarottara anukrame asaMkhyAtaguNA che. ane teothI bAdara aparyApta teu asaMkhyAta guNA che. TIkAnu-paryApta aparyApta beIndriyothI paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAya jIvo asaMkhyAtaguNA che. jo ke pahelA aparyApta beIndriyAdinI jema bAdara pratyeka vanaspatikAya jIvo paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sUcizreNi jevaDA eka prataranA jeTalA khaMDo thAya teTalA kahyA che, topaNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAtA bheda thatA hovAthI bAdara paryApta pratyeka vanaspatikAyanA pariNAmanA prasaMge aMgulano asaMkhyAtamo bhAga beindriyanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI asaMkheya guNahIna levo. kema ke bhAganAra aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ghaNo nAno levAmAM Ave to ja javAba moTo Ave. mATe ahIM koI virodha nathI. vaLI A hakIkata A pramANe ja svIkAravI joIe. kAraNa ke prajJApanA sUtranA mahAdaMDakamAM aparyApta beindriya pachI tarata ja bAdaraparyApta pratyeka vanaspatikAya asaMkhyAtaguNa kahelI che. zaMkA-mahAdaMDakamAM aparyApta beindriya pachI tarata ja bAdara paryApta pratyeka vanaspatinA saMbaMdhamAM kaheluM hovAthI asaMkhyAtaguNapaNuM ghaTI zake, e barAbara che. paraMtu ahIM to aparyApta beindriya pachI paryApta aparyApta paMcendriyo kahyA, tyArapachI anukrame caurindriya, teIndriya ane beindriyanA saMbaMdhamAM kahyuM che, ane tenI pachI paryApta bAdara pratyeka vanaspati mATe kahyuM che. tethI teo asaMkhyAtaguNA kaI rIte ghaTI zake ? vacamAM ghaNAnA saMbaMdhamAM kahyA pachI vanaspatinA saMbaMdhamAM kahyuM hovAthI aparyApta beIndriyathI vizeSAdhikapaNe ja ghaTe . uttara-ahIM kaMI doSa nathI. kAraNa ke jo ke vacamAM paryApta aparyApta beIndriyAdinA saMbaMdhamAM kahyuM che chatAM teo saghaLA pUrva pUrvathI vizeSAdhika vizeSAdhika ja kahyA che. vizeSAdhika eTale pUrvanI saMkhyAthI thoDA vadhAre, paraMtu saMkhyAtaguNA adhika nahi tethI aparyApta beindriyanI apekSAe bAdara paryApta pratyeka vanaspati asaMkhyAtaguNa kahyA che chatAM paNa mahAdaMDakamAM paryApta aparyApta beindriyanI apekSAe asaMkhyAtaguNA ja kahyA che ema samajavuM. teothI paNa bAdara paryApta nigodo-anaMtakAyanAM zarIro asaMkhyAtaguNA che. teothI paryApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che, teothI paryApta bAdara aplAya asaMkhyAtaguNa che. ahIM ja ke paryApta bAdara pratyeka vanaspati, pRthvIkAya ane aSkAyanA jIvo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sUcizreNirUpa khaMDo eka prataramAM jeTalA thAya teTalA sAmAnyathI kahyA che, topaNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhya bheda che tethI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga anukrame asaMkhyayaguNa hIna hIna grahaNa karavAno hovAthI A pramANe asaMkhyayaguNa asaMkhyayaguNa kahetAM koI doSa Avato nathI. A rIte paNa doSa nathI, kema ke mahAdaMDakamAM paNa asaMkhyayaguNA kahyA che. mahAdaMDaka pahelA kahI gayA che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tathA bAdara paryApta aplAyathI bAdara paryApta vAyukAya asaMkhyAtaguNA che. ghanIkRtalokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya prataranA AkAza pradeza pramANa teo che. teothI paNa aparyApta bAdara teukAya asaMkhyAtaguNA che. teo asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa che, mATe. 72 228 have aparyApta bAdara vanaspati AdinA saMbaMdhamAM kahe che. bAdara tarU nigoyA puDhavIjalavAuteu to suhumA / tatto visesaahiyA puDhavI jala pavaNa kAyA u // 73 // bAdaratarunigodAH pRthvIjalavAyutejAMsi tataH sUkSmAH / tataH vizeSAdhikAH pRthvIjalapavanakAyAstu // 73 // artha--teothI bAdara aparyApta vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyAptabAdara nigodo asaMkhyAtaguNA, teothI aparyApta bAdara pRthvI, ar ane vAu uttarottara asaMkhyAtaguNA, teothI aparyApta sUkSma teukAya asaMkhyAtaguNA che, ane teothI aparyApta sUkSma pRthvI, jaLa ane vAyukAya uttarottara vizeSAdhika che. TIkAnu--aparyApta padanI pUrva gAthAmAMthI anuvRtti levAnI che. tethI aparyApta bAdara teukAyanA jIvothI aparyApta pratyeka bAdara vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta bAdara nigoda asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta bAdara aplAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta bAdara vAyukAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta sUkSma teukAya asaMkhyAtaguNA che. teothI aparyApta sUkSma pRthvIkAya vizeSAdhika che, teothI aparyApta sUkSma aplAya vizeSAdhika che. ane teothI aparyApta sUkSma vAyukAya vizeSAdhika che. 73 have paryApta sUkSma teukAyAdinA saMbaMdhe alpabahutva kahe che. saMkhejja suhuma pajjatta teu kiMcihiya bhujalasamIrA / tatto asaMkhaguNiyA suhumanigoyA apajjattA // 74 // saMkhyeyAH sUkSmAH paryAptAH tejAMsi kiJcidadhikAH bhUjalasamIrAH // tato'saMkhyeyaguNAH sUkSmanigodA aparyAptAH // 74 // artha--teothI sUkSma paryApta teukAya saMkhyAtaguNA, teothI paryApta sUkSma pRthvI, jaLa ane vAyu anukrame vizeSAdhika vizeSAdhika che. teothI aparyApta sUkSma nigodo asaMkhyAtaguNA che. TIkAnu--aparyApta sUkSma vAyukAya jIvothI paryApta sUkSma teukAya saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke aparyApta sUkSma jIvothI paryApta sUkSma jIvo haMmezAM ghaNA hoya che. teothI paryApta sUkSma pRthvIkAya vizeSAdhika che. teothI paryApta sUkSma aplAya Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAra 229 vizeSAdhika che. teothI paryApta sUkSma vAyukAya vizeSAdhika che. teothI aparyApta sUkSma nigoda asaMkhyAtaguNA che. 74 have paryApta sUkSma nigodAdinA saMbaMdhamAM kahe che - saMkhejjaguNA tatto pajjattANatayA tao bhavvA / paDivaDiyasammasiddhA vaNa bAyara jIva pajjattA // 75 // saMkhyeyaguNAH tataH paryAptAH anantAH tato'bhavyAH / / pratipatitasamyaktvAH siddhAH vanaspatayaH bAdarAH jIvAH paryAptAH // 75 // artha-teothI paryApta anaMtakAya saMkhyAtaguNA, teothI abhavya anaMtaguNA, teothI pratipatita samI anaMtaguNA, teothI siddho anaMtaguNA ane teothI paryApta bAdara vanaspati jIvo anaMtaguNA che. TIkAnu-aparyApta sUkSma nigodothI paryApta sUkSma nigodo saMkhyAtaguNA che. jo ke ahIM aparyApta teukAyathI AraMbhI paryApta sUkSma nigodaparyata sAmAnya rIte anyatra asaMkhya lokAkAzapradezapramANa kahevAya che. topaNa asaMkhyAtAnA asaMkhya bheda hovAthI ane uttarottara moTuM moTuM asaMkhyAtuM levAnuM hovAthI uparokta alpabadutva koIpaNa rIte viruddha nathI. temaja mahAdaMDakamAM paNa tevo ja pATha che. A paryApta sUkSma nigodothI abhavyo anaMtaguNA che. kema ke teo jaghanyayukta anaMta pramANa che. anuyogadvAra sUtramAM kahyuM che ke| 'utkRSTa paritta anaMtAmAM eka rUpa nAMkhIe eTale jaghanya yukta anaMta thAya. abhavya jIvo teTalA ja che." teothI paNa samyaktathI paDI mithyAtva guNasthAnake gayelA anaMtaguNA che. teothI siddhanA jIvo anaMtaguNA che. ane teothI paryApta bAdara vanaspatikAyanA jIvo anaMtaguNA che. 75. - have sAmAnya paryApta bAdarAdinA saMbaMdhamAM kahe che - kiMcihiyA sAmannA ee u asaMkha vaNa apajjattA / ee sAmaneNaM visesaahiyA apajjattA // 76 // kiJcidadhikAH sAmAnyA ete tu asaMkhyeyaguNA vanA aparyAptAH / te sAmAncana vizeSAdhikA ApatA: IIchaddA . artha teothI sAmAnyapaNe paryApta bAdara ekendriyo vizeSAdhika, teothI aparyApta bAdara vanaspatikAya asaMkhyAtaguNA, ane teothI sAmAnya aparyApta bAdara vizeSAdhika che. TIkAnu-paryApta bAdara vanaspati jIvothI sAmAnyapaNe paryApta bAdara ekendriyajIvo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 paMcasaMgraha-1 vizeSAdhika che. kAraNa ke paryApta bAdara pRthvIkAyAdi jIvono paNa temAM samAveza thAya che. teothI aparyApta bAdara vanaspatijIvo asaMkhyAtaguNA che, ane teothI vanaspati Adi vizeSaNa vinAnA bAdara aparyApta ekendriya jIvo sAmAnyapaNe vizeSAdhika che. 76 have sUkSma aparyApta vanaspati Adi saMbaMdhe kahe che suhamA vaNA asaMkhA visesahiyA ime u sAmannA / suhumavaNA saMkhejjA pajjattA savva kiMcihiyA // 77 // sUkSmAH vanAH asaMkhyeyaguNAH vizeSAdhikAH ime tu sAmAnyAH / sUkSma: vanAra saMgheyA: patA: sarve vijhithial: InchA. artha-teothI aparyApta sUkSma vanaspati jIvo asaMkhyAtaguNA, teothI sAmAnya aparyApta sUkSma vizeSAdhika, teothI paryApta sUkSma vanaspati saMkhyayaguNA, teothI saghaLA sUkSma, paryApta vizeSAdhika che. TakAnu-aparyApta bAdara ekendriya jIvothI sUkSma aparyApta vanaspatijIvo asaMkhyAtaguNA che. teothI sAmAnya-vanaspatiAdi vizeSaNa vinAnA aparyApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che. kAraNa ke aparyApta sUkSma pRthvIkAyAdi jIvono paNa temAM samAveza thAya che. teothI paryApta sUma vanaspati jIvo saMkhyAtaguNA che, kAraNa ke aparyApta sUkSma jIvothI paryApta sUkSma jIvo tathAsvabhAve haMmezAM saMkhyAtaguNA ja hoya che. kevaLajJAnI mahArAje temaja dekheluM che mATe. teothI saghaLA paryApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che. paryApta sUkSma pRthvIkAyAdino paNa temAM samAveza thAya che mATe. zaMkA-paryApta sUkSma vanaspati jIvothI saghaLA paryApta sUkSma jIvo vizeSAdhika kema kahyA? asaMkhyAtaguNA kema na kahyA ? kAraNa ke ghaNI moTI saMkhyAvALA sUkSma pRthvIkAyAdi jIvono temAM samAveza thAya che. uttara-paryApta sUkSma jIvo pUrvokta saMkhyAthI koI rIte asaMkhyAtaguNA thatA nathI. kAraNa ke paryApta sUkSma vanaspati jIvonI apekSAe paryApta pRthvIkAyAdi saghaLA sUkSma jIvo paNa bahu alpa saMkhyAvALA che. kema ke paryApta sUkSma vanaspati jIvo anaMta lokAkAza pradezarAzi pramANa che, ane pRthvIkAyAdi saghaLA sUkSma paryApta jIvo paNa asaMkhyAtA lokAkAzapradeza pramANa ja che. 77 have paryAptAparyApta sUkSmAdinA saMbaMdhamAM kahe che - pajjattApajjattA suhumA kiMcihiyA bhavvasiddhiyA / . .. tatto bAyara suhumA nigoya vaNassaijiyA tatto // 78 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 231 . pakSApatA: sUkSmA: vijhiyA: masiddhi: .. tato bAdarasUkSmAH nigodAH vanaspatijIvAstataH // 7 // artha-teothI paryApta aparyApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che. teothI bhavya siddhika jIvo vizeSAdhika, teothI bAdara sUkSma nigodo vizeSAdhika, ane teothI saghaLA vanaspati jIvo vizeSAdhika che. TIkAnu-saghaLA paryApta sUkSma ekendriya jIvothI saghaLA paryApta aparyApta sUkSma ekendriya jIvo vizeSAdhika che. teothI bhavyasiddhiA jIvo vizeSAdhika che. kAraNa ke sarva jIvonI saMkhyAmAMthI jaghanyayukta anaMta pramANa abhavyanI saMkhyA kADhI nAkhatAM zeSa saghaLA jIvo bhavya che, mATe pUrvokta saMkhyAthI bhavya jIvo vizeSAdhika kahyA che. teothI paNa bAdara ane sUkSma baMne maLI nigoda jIvo vizeSAdhika che. kema ke temAM keTalAka abhavya jIvonI saMkhyAno paNa samAveza thAya che mATe. prazna-bhavya jIvothI bAdara ane sUkSma nigoda jIvo vizeSAdhika kema kahyA? saMkhyAta ke asaMkhyAtaguNA kema nahi ? kema ke nigodamAM bhavya, abhavya baMne prakAranA jIvo che, ane bhavya jIvo nigoda sivAyanA jIvabhedomAM paNa che. eTale nigoda ane te sivAyanA jIvabhedomAM rahelA bhavya jIvothI nigodanA jIvo ke jemAM anaMta abhavyo paNa rahelA che te vizeSAdhika kema ? - uttara-bhavya jIvothI bAdara ane sUkSma nigoda jIvo saMkhyAta ke asaMkhyAtaguNA koI paNa rIte ghaTI zakatA nathI. kema ke ahIM abhavya sivAyanA bhavyono vicAra karyo che. abhavyo yukta anaMta saMkhyA pramANa che, ane bAdara sUkSma nigoda vinAnA zeSa saghaLA jIvono saravALo asaMkhya lokAkAzapradezarAzi pramANa ja che. tethI abhavyo ane bhavyonI moTI saMkhyA to bAdara nigodamAM ja rahelI che, anyatra nahi. tathA bhavyanI apekSAe abhavyo ghaNA ja alpa che'anaMtamo bhAga mAtra che--eTale abhavya anaMta jIvo sUkSma bAdara nigodamAM rahelA che chatAM paNa kula bhavya jIvothI bAdara sUkSma nigoda jIvonI kula saMkhyA vizeSAdhika ja thAya che. sUkSma bAdara nigoda jIvothI sAmAnyathI vanaspati jIvo vizeSAdhika che. kAraNa ke pratyeka zarIrI vanaspatikAyanA jIvono paNa temAM samAveza thAya che mATe 78. have sAmAnya ekendriyAdi mATe kahe che - egidiyA tirikkhA caugaimicchA ya aviraijuyA ya / sakasAyA chaumatthA sajoga saMsAri savve vi // 79 // ekendriyAH tiryaJcaH cAturgatikamithyAdRSTayazcAviratiyutAzca / sakaSAyAzchAsthAH sayogAH saMsAriNaH sarve'pi // 79 // artha-teothI ekendriyo, tiryaMco cAre gatinA mithyAtvIo, avirati, sakaSAyI, chaghastho, yogavALA, saMsArI, ane sarva jIvo uttarottara vizeSAdhika che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 paMcasaMgraha-1 TIkAnu-saghaLA vanaspatijIvothI sAmAnyataH ekendriyo vizeSAdhika che, kema ke bAdara ane sUkSma pRthvIkAyAdi jIvonI saMkhyAno temAM samAveza thAya che mATe. teothI sAmAnyataH tiryaMco vizeSAdhika che, kema ke paryApta aparyApta beindriyAdi jIvonI saMkhyAno temAM samAveza thAya che mATe. teothI cAre gatinA mithyASTi jIvo vizeSAdhika che, kema ke avirati samyagdaSTi Adi guNasthAnakavALA keTalAka saMjJI paMcendriya vinAnA saghaLA tiryaMco mithyASTi che, teono tathA asaMkhyAtA mithyASTi nAraka deva ane manuSya jIvono temAM samAveza thAya che, mATe tiryaMca jIvonI apekSAe cAre gatinA mithyASTio vizeSAdhika kahyA che. teothI avirati yukta-virati vinAnA jIvo vizeSAdhika che, kema ke keTalAka avirati samyagdaSTi AtmAono temAM samAveza thAya che mATe. teothI kaSAya yukta AtmAo vizeSAdhika che, kema ke dezaviratithI AraMbhI sUkSmasaMpAya sudhInAM guNasthAnakomAM rahelA keTalAka jIvono temAM samAveza thAya che mATe. teothI chaghastho vizeSAdhika che, kema ke temAM upazAMtamohI temaja kSINamohI jIvono samAveza thAya che mATe. teothI yogavALA AtmAo vizeSAdhika che, sayogI kevaLI jIvono temAM samAveza thAya che mATe. teothI saMsArI jIvo vizeSAdhika che, ayogI kevaLIno samAveza thAya che mATe. teothI saghaLA jIvo vizeSAdhika che, kAraNa ke siddhanA jIvono temAM samAveza thAya che mATe. 79 A pramANe sAmAnyataH sarvajIvo AzrayI alpabahuta kahyuM. have guNasthAnaka AzrayI kahe che uvasaMta khavaga jogI apamatta pamatta desa sAsANA / mIsAvirayA cau cau jahuttaraM saMkhasaMkhaguNA // 80 // upazAntAt kSapakAH yoginaH apramattAH pramattAH dezAH sAsAdanAH / mizrA aviratAH catvAraH catvAraH yathottaraM saMkhyeyAsaMkhyeyaguNAH // 8 // artha-upazAmaka ane upazAMtamohIthI anukrame kSapaka sayogI apramatta ane pramatta e cAra uttarottara saMkhyAta saMkhyAta guNA che. ane teothI dezavirati, sAsvAdana, mizra ane avirati e cAre uttarottara asaMkhyAta asaMkhyAta guNA che. TIkAnu-gAthAmAM grahaNa karela 'vasaMta' e padathI cAritra mohanIyanI upazamanA karanArA AThamA, navamA ane dasamA guNasthAnakavALA tathA jeNe cAritramohanIyanI sarvathA upazamanA karI che te agiyAramA guNasthAnakavALA ema baMne grahaNa karavAnA che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 233 . e ja pramANe gAthAmAM grahaNa karela "gva' padathI cAritra mohanI kSapaNA karanArA AThamAthI dasamA guNasthAnaka sudhInA ane kSINamoha bAramA guNasthAnakavALA ema baMne levAnA che. upazAMtathI pachInA cAra uttarottara saMkhyAtaguNA che, ane teothI pachInA cAra uttarottara asaMkhyAta guNA che. te A pramANe- ' upazamaka AThamAthI dasamA guNasthAnaka sudhInA AtmAo ane upazAMtamohI AtmAo sauthI alpa che. kema ke zreNinA saMpUrNa kALa AzrayI vicAratAM paNa vadhAremAM vadhAre teonI eka, be ke traNa Adi niyata saMkhyA pramANa che mATe. teothI lapaka ane kSINamohI AtmAo saMkhyAtaguNA che. kAraNa ke teonI zreNinA saMpUrNa kALa AzrayI paNa utkRSTa saMkhyA zat pRthakta pramANa che mATe. upazama ane kSepaka zreNimAM kaheluM uparokta alpabadutva e baMne zreNimAM jyAre vadhAre jIvo hoya tyAre ghaTe che. kAraNa ke keTalIka vakhata A baMne zreNimAM koI paNa jIvo hotA ja nathI, koI vakhata baMnemAM hoya che ane sarakhA ja hoya che, koI vakhata upazamaka thoDA ane kSapaka jIvo vadhAre hoya che, koI vakhata kSapaka thoDA ane upazamaka vadhAre hoya che, ema aniyatapaNe hoya che. kSapaka jIvothI sayogI kevaLIo saMkhyAtaguNA hoya che, kema ke teo ochAmAM ochA paNa koTi pRthakatva hoya che mATe teothI apramattayati saMkhyAtaguNA hoya che, kema ke teo be hajAra kroDa pramANa hoI zake che mATe. teothI pramattayatio saMkhyAtaguNA che, kema ke teo koTi sahasra pRthakta hoya che mATe. teothI paNa dezavirati asaMkhyAtaguNA che, asaMkhyAtA tiryaMcono dezavirati guNasthAnake . . saMbhava che mATe. ahIM asaMkhyAtanuM keTaluM pramANa levuM tenA javAbamAM kahe che ke kSetrapalyopamano asaMkhyAtamo bhAga levo. teothI paNa sAsvAdana samyagdaSTi AtmAo asaMkhyAtaguNA che, A guNasthAnaka anitya hovAthI jyAre temAM utkRSTa saMkhyA hoya tyAre A alpabadutva ghaTe che. kAraNa ke koI vakhata teo sarvathA hotA nathI. koI vakhata hoya che tyAre jaghanyathI ekabe paNa hoya che ane utkRSTathI dezaviratinA pramANanA hetubhUta kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI apekSAe asaMkhyAtaguNa moTA kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa hoya che. teothI mizradaSTijIvo asaMkhyAtaguNA che. teo sAsvAdananA pramANamAM hetubhUta kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI apekSAe asaMkhyAtaguNA moTA kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa che mATe. A guNasthAnaka paNa anitya hovAthI jyAre temAM utkRSTa saMkhyA hoya tyAre ja A paMca01-30 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 paMcasaMgraha-1 alpabadutva ghaTe che. nahi to koI vakhata hoya che, koI vakhata nathI paNa hotA, hoya tyAre jaghanyathI ekabe hoya che ane utkRSTathI uparokata saMkhyA hoya che. teothI paNa avirata samyagdaSTi AtmAo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke teo mizradRSTinI apekSAe asaMkhyAtaguNA moTA kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradeza pramANa che, mATe. 80 have zeSa guNasthAnaka AzrayI kahe che- uknosapae saMtA micchA tisu gaIsu hotasaMkhaguNA / tiriesaNaMtaguNiyA sannisu maNuesu saMkhaguNA // 81 // utkRSTapade santaH mithyAdRSTayaH tisRSu gatiSu bhavantyasaMkhyeyaguNAH / tiryakSu te'nantaguNAH saMjJiSu manujeSu saMkhyeyaguNAH // 81 // artha--avirati samyagdaSTi jIvothI tiryaMca sivAya traNa gatimAM utkRSTapade vartatA" mithyAdaSTi jIvo asaMkhyAta guNA che, teothI tiryaMca gatimAM mithyASTio anaMtaguNA che. tathA svajAtIya avirati samyagdaSTi manuSyothI mithyASTi manuSyo saMkhyAtaguNA che.' TIkAnu-avirati samyagdaSTi jIvothI nAraka, manuSya ane deva e traNa gatimAM utkRSTa pade vartatA mithyAdaSTi jIvo asaMkhyAtaguNA che. teothI paNa tiryaMcagatimAM vartatA mithyAdRSTi jIvo saghaLA nigoda jIvo mithyAtvI hovAthI anaMtaguNA che. garbhaja manuSyomAM avirati samyagdaSTi guNasthAnakavALA manuSyothI mithyAdaSTi manuSyo saMkhyAtaguNA ja che. kema ke teo saghaLA maLI saMkhyAtA ja che. tathA je bhavastha ayogI kevaLI jIvo che te kSepaka tulya hoya che. kema ke teonI saMkhyA paNa vadhAremAM vadhAre zatapRthakta ja hoya che. abhavastha ayogIkevaLI avirati samyagdaSTi jIvothI anaMtaguNA che, siddho anaMtA che ane te saghaLA ayogI che mATe. 81 A rIte alpabadutva kahyuM ane te kahevAthI satpadAdi prarUpaNA saMpUrNa karI. A satpadAdi prarUpaNA atIva gahana che chatAM paNa prajJApanA sUtranI kRpAthI tenuM meM alpamAtra varNana karyuM che. alpabuddhivALA meM jinezvaronA AgamathI je kaMI viruddha kahyuM hoya tene tattvajJa vidvAnoe mArA para kRpA karI zodhI levuM. have pUrve jIvonA cauda bhedo varNavyA che te cauda bhedo kahe che. egidiya suhumiyarA sanniyara paNiMdiyA sabiticau / pajjattApajjattAbhaeNaM codasaggAmA // 82 // ekendriyAH sUkSmetarAH sajjItarAH paJcendriyAH sadvitricaturindriyAH / paryAptAparyAptabhedena caturdazagrAmAH // 42 // artha sUkSma ane bAdara ekendriya saMjJI ane asaMzI paMcendriya, beindriya, teindriya ane caurindriya e sAte paryAptA aparyAptAnA bhede jIvonA cauda prakAra che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra 235 . TIkAnu-sUkSma nAmakarmanA udayavALA sUkSma, ane bAdara nAmakarmanA udayavALA bAdara ema ekendriyo be prakAre che. tathA saMjJI ane asaMzI ema paMcendriya jIvo be bhede che. te cAra bheda tathA beindriya, te indriya ane caurindriya ema jIvonA sAta bhedo thAya che. te dareka paryAptA ane aparyAptAnA bhede jIvonA kula cauda bhedo thAya che. A caude bhedonuM pUrve savistara varNana karyuM che eTale ahIM tenuM varNana karatA nathI. 82 have chello saMjJIparyApta bheda guNasthAnakanA bhede cauda prakAre che te cauda bhedo kahe che. micchA sAsaNamissA avirayadesA pamatta apamattA / apuvva bAyara suhumovasaMtakhINA sajogiyarA // 83 // mithyAdRSTiH sAsAdanamizrau aviratadezau pramattApramattau / apUrvabAdarasUkSmopazAntakSINAH sayogItarau // 83 // artha- mithyASTi, sAsvAdana samyagdaSTi, mizradRSTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramatta saMyata, apramatta saMyata, apUrvakaraNa, anivRtti bAdara saMparAya, sUkSma saMparAya, upazAMtamoha, kSaNamoha, sayogI, ane ayogIkevaLI e cauda guNasthAnako che. tenuM svarUpa pahelA dvAramAM vistArathI kahyuM che tethI ahIM pharI tenuM vyAkhyAna karatA nathI. 83 A guNasthAnakomAM vartatA je jIvo karmano baMdha kare che te kahe che - terasa vibaMdhagA te avihaM baMdhiyavvayaM kammaM / mUluttarabheyaM te sAhimo te nisAmeha // 84 // trayodaza vibandhakAste aSTavidhaM bandhavyaM karma / mUlottarabhedaM tAn kathayAmaH tAn nizamayata // 84 // artha-tera guNasthAnakavartI te jIvo mULa ane uttara bhejavALA bAMdhavA yogya ATha prakAranA karmane bAMdhe che. te ame kahIe chIe, tene tame sAMbhaLo. 'TIkAnu-mithyAdaSTithI AraMbhI sayogIkevaLI sudhInA tere guNasthAnakamAM vartatA jIvo yathAyogya rIte pratisamaya ATha, sAta, che ke eka karmane bAMdhe che. ayogIkevaLI bhagavAna hetuno abhAva hovAthI eka paNa karmano baMdha karatA nathI. - bAMdhavA yogya vastu vinA koI paNa rIte baMdhaka hotA nathI, mATe bAMdhavA yogya vastu kahe che bAMdhavA yogya jenuM svarUpa trIjA dvAramAM kaheze te mULa ane uttara bheTavALAM karmo che. temAM mULa bhede karma ATha prakAre che, ane uttara bhede ekso aThThAvana prakAre che, te mULa ane uttara bhedone ame vistArapUrvaka kahIe chIe, sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. 84 A pramANe baMdhaka nAmanuM bIjuM dvAra pUrNa thayuM. bIjuM dvAra samApta Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya dvAra sArasaMgraha prathama dvAramAM batAvela paryApta sUkSma ekendriya vagere cauda prakAranA jIvo karmanA bAMdhanArA che, temAM paryApta saMjJI-paMcendriya rUpa je caudamo bheda che te mithyAtvAdi guNasthAnakonA bhedathI cauda prakAre che. te sarva kiyAdi ane satyadAdi ema mukhyapaNe be prakAranA kArothI jANavA yogya che. killAvALA nagaramAM praveza karavA mATe jo tAra ja na hoya to temAM koI rahI ja na zake ane eka be yAvat jema adhika dhAro hoya tema te nagaramAM AsAnIthI pravezAdi karI zakAya, e ja rIte zAstrarUpI mahAnagaramAM praveza karavA mATe bhinna bhinna rIte prazno karI. uttaro meLavavA rUpa dvAro hoya to ati kaThina zAstromAM paNa sukhapUrvaka praveza karI zakAya arthAt teno bodha sahelAIthI thaI zake. vim ? Adi prazno dvArA je uttaro meLavavA te kimAdi dvAra kahevAya che te ja che. satpada prarUpaNA Adino je vicAra karavo te satpadaprarUpaNAdi dvArA te nava che. Ane anuyogakAro paNa kahevAmAM Ave che. kimAdi cha dhAro (1) jIva zuM che ? aupazamikAdi bhAvothI yukta dravya te jIva che. * aupazamikAdi bhAvo pAMca che. temAM audayika ane pAriNAmika bhAva anya dravyamAM paNa hoya che, kSAyikabhAva upazamapUrvaka ja hoya che. kSAyopazamika bhAva aupathamikathI atyaMta bhinna nathI mATe gAthAmAM mukhyatve anya bhAvo grahaNa na karatAM aupazamika bhAvane grahaNa karela che. (2) jIva konA svAmI che? jIva nizcayanayathI potAnA svarUpano ja svAmI che. kAraNa ke svAmI-sevaka Adi saMsArI bhAva karmopAdhijanya hovAthI vAstavika nathI. (3) jIva koNe banAvela che ? anAdikALathI hovAthI jIva koIe banAvela nathI. (4) jIva kyAM rahe che? lokamAM athavA zarIramAM, zarIranI apekSAe devo ane nArako vaikriya, taijasa ane kArmaNa e traNa zarIramAM, labdhisaMpana paryApta bAdara vAyukAya ane paryApta saMjJI-tiryaMco audArika sahita cAramAM, manuSyo AhAraka sahita pAMce zarIramAM ane zeSa sarva saMsArI jIvo audArika, taijasa, tathA kArmaNa e traNa zarIramAM rahe che jyAre siddho azarIrI che. (5) jIva keTalA kALa sudhI rahevAnA che? jIvo anaMtakALa sudhI rahevAnA che, kadApi nAza pAmavAnA nathI. (6) jIva keTalA bhAvothI yukta hoya? jIva be, traNa, cAra ane pAMca bhAvothI yukta Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 237 hoya che. tenuM vizeSa svarUpa A pramANe- (1) aupathamika, (2) kSAyika, (3) lAyopathamika, (4) audayika ane (5) pAriNAmika A pAMca bhAvo che, betraNa Adi bhAvonuM maLavuM te chaThTho sAnnipAtika bhAva che. (1) mohanIyakarmano sarvathA upazama thavAthI pragaTa thayela jIvano svabhAva te aupathamika, tenA (1) upazama tathA (2) upazamaniSpanna ema be bheda che, (1) mohanIya karmano sarvathA upazama thavo te upazama, (2) tethI utpanna thayela je AtmasvabhAva te upazamaniSpanna, tenA upazama samya ane upazamacAritra ema be prakAra che. (2) karmano sarvathA kSaya thavAthI pragaTa thayela je jIvasvabhAva te kSAyikabhAva. kSaya ane kSayaniSpanna ema be prakAre che, (1) karmano kSaya thavo te kSaya ane (2) karmanA kSayathI utpanna thayela je svAbhAvika AtmasvabhAva te kSayaniSpanna. tenA kevalajJAna, kevaladarzana, dAnAdika pAMca labdhi, kSAyika samyakta ane yathAkhyAta cAritra ema nava prakAra che. (3) udayamAM Avela aMzano kSaya ane udayamAM nahi Avela karmadalikano vipAkodaya aTakAvavo athavA to te dalikone maMdazaktivALAM karIne svarUpe udayamAM lAvavAM te kSAyopazamika, te (1) kSayopazama ane (2) kSayopazamaniSpanna ema be prakAre che. (1) cAra ghAtikarmanA udita aMzano kSaya ane anudita karbhAzano vipAkodayanI apekSAe upazama athavA atyaMta alpazaktivALAM karavA rUpa upazama te kSayopazama, (2) cAre ghAtikarmanA kSayopazamathI pragaTa thayela je jIvasvabhAva te kSayopazamaniSpanna. tenA matyAdi cAra jJAna, cakSu Adi traNa darzana, traNa ajJAna, dAnAdi pAMca labdhi, kSayopazama samyakta, dezavirati ane sarvavirati ema aDhAra bheda che. (4) karmanA udayathI pragaTa thayela je jIvasvabhAva te audayika, tenA paNa be bheda che, (1) udaya (2) udayaniSpanna. tyAM te te karmano vipAkathI anubhava karavo arthAt vedavuM te udaya ane (2) karmanA udayathI pragaTa thayela jIvano je vaibhAvika svabhAva te udayaniSpanna. tenA (1) jIvaviSayaka ane (2) ajIvaviSayaka ema be prakAra che. " (1) karmanA udayathI jIvane je narakatvAdi paryAyanI prApti athavA jIvanI krodhI, ajJAnI Adi saMsArI avasthAo te jIvaviSayaka udayaniSpanna, tenA vAstavika rIte asaMyamI, krodhI, puruSavedI, trasa, sUkSma Adi asaMkhyAta athavA anaMta bhedo paNa kahI zakAya, paraMtu zAstromAM mukhyapaNe prasiddha ajJAna, saMsArI, asaMyama, cha vezyA, cAra gati, cAra kaSAya, traNa veda ane mithyAtva ema ekavIsa bhedo che. (ra) karmanA udayathI jIve grahaNa karela audArikAdi zarIra pudgalomAM varNAdikanI prApti tathA AkAra AdinI prApti te ajIvaviSayaka udayaniSpanna. (5) potAnI mULa avasthAno tyAga karyA vinA kathaMcit uttara avasthAne prApta karavI te pariNAmika bhAva. tenA (1) sAdi ane (2) anAdi ema be bheda che. (1) ghI, goLa Adi padArthonI pUrvApara Adi avasthAo temaja jIvanA yoga-upayoga AdinuM parAvartana te aTAra bheda che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 paMcasaMgraha-1 sAdipAriNAmika. (2) jIvatva, bhavyatva, dharmAstikAyatva Adi anAdi pAriNAmika bhAva che. pAriNAmika bhAvanA aneka bhedo kahI zakAya paraMtu ahIM jIvamAM ja ghaTe evA jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva ema traNa jIvanA anAdi pAriNAmika bhAvanA bhedo che. A pAMca mULa bhAvomAMthI kadApi jIva koIpaNa eka bhAva yukta hoto nathI, paraMtu bethI AraMbhI pAMca sudhInA bhAvothI yukta hoya che ane tethI ja "bethI pAMca sudhInA bhAvonuM maLavuM' te sAnnipAtika bhAva kahevAya che. A sAnnipAtika bhAvanA dvisaMyogI dasa, trisaMyogI dasa, catuHsaMyogI pAMca ane paMcasaMyogI eka ema kula chavvIsa bhedo thAya che. paNa te badhA ja jIvamAM ghaTI zakatA nathI. ethI prarUpaNAmAtranI dRSTie chavvIsa bhedo che. siddhanA jIvomAM kSAyika ane pAriNAmika e rUpa eka dvisaMyogI bhaMga ghaTe che, kema ke siddhone kSAyikabhAve jJAnAdika ane pariNAmika bhAve jIvatva hoya che. bhavastha kevaLI-bhagavaMtone kSAyika bhAve jJAnAdi, audayika bhAve manuSyagati, zuklalezyAdi ane pAriNAmika bhAve jIvatva bhavyatva hovAthI kSAyika, audayika ane pAriNAmika rUpa trisaMyogI bhaMga ghaTe che. upazamazreNimAM rahela kSAyika samanvIne paMcasaMyogI bhaMga ghaTe che. teone upazamabhAve cAritra, kSAyikabhAve samyakta, kSAyopathamikabhAve matyAdi jJAna vagere, audayikabhAve manuSyagati Adi ane pAriNAmikabhAve jIvatva, bhavyatva hoya che. ekathI sAta guNasthAnaka sudhI sarva saMsArI jIvone bhAyopathamika, audayika ane pariNAmika rUpa trisaMyogI bhaMga ghaTe che. tyAM lAyopathamika bhAve indriyo temaja matijJAnAdi, athavA matiajJAnAdi, audayikabhAve narakAdi gati, kaSAyo vagere ane pAriNAmika bhAve jIvata, tathA bhavyatva agara abhavyatva hoya che. aupathamika samyaktI cAre gatinA jIvone upazamasaMhita catuHsaMyogI bhaMga ane kSAyika samyaktI caturgatika jIvone kSAyika sahita catusaMyogI bhaMga ema A traNa bhaMga cAre gatimAM ghaTatA hovAthI gati AzrayI ekekanA cAra bheda thavAthI 3 4 4 = 12 ane prathamanA traNa maLI kula 12+3 = 15 ane mUlabhedanI apekSAe cha sAnnipAtika bhedo jIvomAM ghaTe che, zeSa vIsa bheda ghaTatA nathI. satyadAdi dhAro (1) satpadaprarUpaNA, (2) dravya pramANa (3) kSetra, (4) sparzanA, (5) kAla, (6) aMtara, (7) bhAga, (8) bhAva ane (9) alpabadutva prarUpaNA. A satpadAdi nava dhAro anuyogadvAra paNa kahevAya che. (1) vidyamAna padono je vicAra te satpada prarUpaNA. sUkSma paryApta, aparyApta tathA bAdara paryApta, aparyApta ema cAra prakAre pRthvIkAya, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 239 aSkAya, teukAya, vAyukAya temaja sAdhAraNa vanaspatikAya ema vIsa temaja bAdara paryApta, aparyApta pratyeka vanaspatikAya ema kula bAvIsa prakAranA jIvo utpanna thayelA ane utpanna thatA niraMtara hoya che. paryApta, aparyApta, beindriya, te indriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya ane paryApta saMjJI paMcendriya A nava prakAranA jIvo utpanna thayelA niraMtara hoya che. paraMtu vivakSita samaye utpanna thatA kyAreka hoya che ane kyAreka nathI paNa hotA. prazna-aparyApta vikasendriya ane aparyApta asaMjJIpaMcendriya antarmuhUrtanA ja AyuSyavALA che ane teonI utpatti AzrayI virahakALa paNa antarmuhUrta pramANa che to te niraMtara utpanna thayelA hoya ja, ema kema kahI zakAya ? uttara-virahakALanA aMtarmuhUrta karatAM teonA AyuSyanuM aMtarmuhUrta moTuM hovAthI ema kahI zakAya che. prazna-paraMtu ema zI rIte samajI zakAya ? uttara-anya graMthomAM A jIvone paNa nityarAzi rUpe gaNAvyA che mATe virahakALanA aMtarmuhUrtathI AyuSyanuM aMtarmuhUrta moTuM che ema samajI zakAya che. labdhi aparyApta saMjJI-paMcendriyo utpanna thayelA ane utpanna thatA kyAreka hoya che ane kayAreka nathI hotA, kAraNa ke e jIvono utpatti AzrayI utkRSTa virahakALa bAra muhUrta pramANa che, jyAre AyuSya mAtra aMtarmuhUrtanuM che, mATe sAdhika agiyAra muhUrta sudhI koI vakhate utpanna thayelA na hoya ema paNa bane che. mithyASTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramattasaMyata, apramattasaMyata ane sayogIkevalI A cha guNasthAnako aneka jIvo AzrayI sAmAnyathI sarva kSetronI apekSAe haMmezAM . hoya che. * zeSa sAsvAdanAdi ATha guNasthAnakomAMnuM eka paNa guNasthAnaka AkhAya jaMgatamAM koI vakhate koI paNa jIvone na hoya evuM paNa bane che. koIka vakhate AThamAMthI eka hoya zeSa sAta na hoya ema kyAreka be hoya, traNa hoya, cAra, pAMca, cha ke sAta hoya ane kyAreka AThe ATha guNasthAnaka paNa hoya che. temAM paNa jyAre ekAdi guNasthAnake ja jIvo hoya tyAre paNa tyAM koI vakhata eka jIva hoya, koI vakhata aneka hoya, ethI jyAre AThamAMthI jeTalAM guNasthAnaka hoya tyAre teTalA guNasthAnakanA eka-aneka jIva AzrayI bhAMgAo thAya che. tenI rIta A mujaba che-prathama vikalpavALAM guNasthAnako ATha che mATe ATha biMduo sthApavAM. dareka biMdunI nIce eka-anekanI saMjJA rUpe 2 no aMka sthApavo, tyAra bAda je padanA saMyoganI bhaMga saMkhyA kADhavI hoya tenI pUrvanA padanA saMyoganI bhaMga saMkhyAne bee guNavA ane temAM be umeravA, tyArabAda jenI sAthe guNAkAra karela che te saMkhyA umeravAthI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 paMcasaMgraha-1 icchita padanA saMyogI bhAMgAo Ave. jema ke-eka saMyogI 2 bhAMgA, tene bee guNatAM ra4ra04 temAM 2 umeratAM 4+2=6 ane enI sAthe guNAkAra karela hovAthI punaH ra umeratAM be padanA saMyogI bhAMgA 6+4=8 thAya. e ja rIte trisaMyogI ra6, catuHsaMyogI 80, paMcasaMyogI 24ra, Sa saMyogI 728, saptasaMyogI 2186 ane aSTasaMyogI 6560 bhAMgA thAya che. athavA eka padanA eka ane aneka jIva AzrayI je be bhAMgA che te pratyeka padanA bhAMgAne traNa guNA karI te be umeravAthI pachI pachInA padanI bhaMga saMkhyA Ave. jema eka padanA be bhAMgA che tene traNa guNA karI be umeravAthI ra43=6+4=8 ATha, te AThane traNe guNI be umeravAthI traNa padanA 843=24+2=26 chavvIsa. ItyAdi. (2) vivakSita sthAnomAM jIva dravyanI saMkhyA keTalI che? arthAt keTalA jIvo che tenI vicAraNA te dravya pramANa prarUpaNA. paryApta-aparyApta sUkSma tathA bAdara ema cAra prakAranA sAdhAraNa jIvo anaMta lokAkAzanA pradeza rAzi pramANa che, chatAM temAM paryApta bAdara sarvathI alpa, tethI aparyApta bAdara asaMkhyAtaguNA. te thakI aparyApta sUkSma asaMkhyAtaguNA ane tenAthI paNa paryApta sUkSma saMkhyAtaguNA che. - ghanIkRta lokanA ekaprataranA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradeza pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAya jIvo che. paryApta bAdara pRthvIkAya tathA paryApta bAdara aplAyanuM pramANa paNa teTaluM ja che paraMtu eka ekathI anukrame asaMkhyAtaguNa che. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA asaMkhyAta bheda hovAthI tema mAnavAmAM kaMI virodha nathI. AvalikAnA samaya pramANa saMkhyAno varga karI tene kaMIka nyUna AvalikAnA samaya pramANa saMkhyA sAthe guNatAM jeTalI saMkhyA Ave teTalA paryApta bAdara teukAya jIvo che. ghanIkRta lokanI saMkhyAmAM bhAgamAM rahela prataranA pradeza rAzi pramANa paryApta bAdara vAyukAya jIvo che. pRthvIkAyAdi A cArenA zeSa traNa traNa prakAranA jIvabhedo ane aparyApta bAdara pratyeka vanaspatikAya jIvo asaMkhya lokAkAza pradeza rAzi pramANa asaMkhyAtA che. temAM paNa vizeSathI vicArIe to pUrve kahela pramANavALA hovAthI paryApta bAdara pRthvIkAya potAnA zeSa traNa bhedonI apekSAe alpa te thakI aparyApta bAdara pRthvIkAya asaMkhyAtaguNa. te thakI aparyApta sUkSma pRthvIkAya asaMkhyAtaguNa ane tenAthI paryApta sUkSma pRthvIkAya saMkhyAtaguNa che. e ja rIte aplAya, teukAya, vAyukAya tathA pratyeka vanaspatikAyamAM paNa samajI levuM. aMgulanA saMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezo vaDe bhAgatAM ghanIkRta lokanA eka prataranA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 241 jeTalA khaMDo thAya teTalA paryApta beindriya, teindriya, carindriya ane asaMzI-paMcendriya e pratyeka jIvo che. chatAM aMgulano saMkhyAtamo bhAga saMkhyAta bhedavALo hovAthI teonuM paraspara alpabahutva A pramANe che-- paryApta carindriya sarvathI alpa, te thakI paryApta asaMzIpaMcendriya vizeSAdhika, te thakI paryApta beindriya vizeSAdhika ane te thakI paryApta teindriya vizeSAdhika che. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezarAzi vaDe ghanIkRta lokanA eka pratarane bhAgatAM jeTalA khaMDo thAya teTalA aparyApta vikalendriya ane aparyApta asaMzI-paMcendriya jIvo che, chatAM aparyApta asaMjJI paMcendriyathI aparyApta carindriya, teindriya ane beindriya jIvo anukrame vizeSAdhika che. aMgulamAtra sUcizreNimAM rahela AkAzapradezonI saMkhyAne potAnA vargamULa sAthe guNatAM je asaMkhyAta saMkhyA Ave te asaMkhyAtI zreNionA kula jeTalA AkAzapradezo che teTalA prathama narakanA nArako che. bIjIthI sAtamI sudhInA dareka narakanA nArako eka sapta rajju pramANa zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che teTalA hoya che. paraMtu bIjAthI pachI pachInI narakamAM zreNino asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyaguNa hIna samajavo. kAraNa ke--atyaMta utkaTa pApa karanArA krUrakarmI sAtamI narakamAM jAya che ane tevA jIvo thoDA ja hoya che, mATe sAtamI narakamAM jIvo sarvathI thoDA che. tenAthI hIna hIna pApa karanArA anukrame chaThThI Adi narakamAM jAya che ane tevA jIvonI saMkhyA asaMkhyAtaguNa kahI che--mATe sAtamIthI prathama naraka sudhInA jIvo anukrame ekekathI asaMkhyAtaguNA che. atyaMta krUrakarmI pApI jIvo kRSNapAkSika kahevAya che, teono dezonArdha pudgalaparAvartanathI adhika saMsAra bAkI hoya che. tevA jIvo ghaNA che ane teo tathAsvabhAve ja game te gatimAM dakSiNa dizAmAM vadhAre utpanna thAya che. ane jeone dezonArdhapudgalaparAvartana agara tethI nyUna saMsArazeSa hoya te jIvo zuklapAkSika kahevAya che. tevA jIvo thoDA ja hoya che ane te jIvo tathAsvabhAve ja koIpaNa gatimAM prAyaH pUrva, pazcima ane uttara dizAmAM ja utpanna thAya che mATe dareka narakamAM A traNe dizAnA nArako karatAM eka dakSiNa dizAnA nArako asaMkhyAtaguNa hoya che. aMgulapramANa sUcizreNimAM rahela AkAzapradezonA pahelA ane bIjA vargamULano guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave te asaMkhya saMkhyA pramANa sAtarAjanI zreNionA jeTalA AkAzapradezo che teTalA kula bhavanapati devo che, vaLI asurakumArAdi daze nikAyanA devo paNa teTalA ja che. paraMtu te kula bhavanapationI saMkhyAthI saMkhyAtaguNa hIna che. ghanIkRtalokanA eka prataranA saMkhyAta yojana sUcizreNi pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA sarva vyaMtaro ane vyaMtaranA ekeka nikAyanA devo che paraMtu sarva vyaMtaro karatAM te saMkhyAtaguNa hIna che. paMca1-31 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 paMcasaMgraha-1 ghanItalokanA eka prataranA baso chappana aMgula sUcizreNi pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA kula jyotiSa devo che. dareka nikAyamAM devo karatAM devIo batrIsaguNI ane batrIsa adhika che. aMgulapramANa sUcizreNimAM rahela AkAzapradezonA bIjA ane trIjA varga mULano guNAkAra karavAthI je asaMkhyAta saMkhyA Ave te asaMkhya saMkhyA pramANa sAtarAjanI sUci zreNionA AkAzapradeza pramANa pahelA-bIjA devalokanA devo che. tyAM bIjA devalokanA devothI pahelA devalokanA devo saMkhyAtaguNA che. sanakumArathI sahastrAra sudhInA dareka kalpanA devo sAtarAjanI eka zreNinA asaMkhyAtamAM bhAge rahela AkAzapradeza pramANa asaMkhya che. paNa trIjAthI upara uparanA kalpamAM devo anukrame asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. AjatakalpathI anuttara sudhInA dareka devo kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya AkAzapradeza pramANa che ane upara-uparanA anukrame saMkhyAtaguNa hIna-hIna che, paraMtu sarvArthasiddha mahAvimAnamAM saMkhyAtA ja hoya che. upara-uparanA kalpomAM vimAnonI saMkhyA nyUna nyUna hovAthI ane adhikAdhika dAnAdika puNya karanArA jIvo jagatamAM alpa hovAthI ane tevA jIvo uttarottara upara-uparanA devomAM utpanna thatA hovAthI upara-uparanA devo hIna-hIna hoya che. aMgula pramANa sUcizreNimAM rahela pradezarAzinA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgamAM je saMkhyA Ave te saMkhyA pramANa asaMkhyAtI sAtarAjanI zreNionA jeTalA AkAzapradezo che teTalA vaikriyalabdhisaMpanna paryApta saMjJI-paMcendriya tiryaMco che. garbhaja ane saMmUcchima ema manuSyo be prakAre che. vaLI paryApta ane aparyAptanA bhedathI garbhaja manuSya be prakAre che. tyAM aparyApta garbhaja ane aparyApta saMmUcchima manuSyo kyAreka jagatamAM hoya che ane kyAreka nathI paNa hotA. tethI te baMne prakAranA manuSyo jyAre na hoya tyAre paNa jaghanyathI paryApta garbhaja manuSyo pAMcamA ane chaThThA vargano guNAkAra karavAthI je saMkhyA Ave teTalA arthAta 29 aMka pramANa che. athavA trIjA yamalapadathI uparanI ane cothA yamalapadanI nIcenI saMkhyA pramANa che, athavA ekanI saMkhyAne anukrame cha-- vAra dviguNa dviguNa karatAM je saMkhyA Ave teTalA che, eTale ke manuSyonI 29 aMkanI je jaghanya saMkhyA che tene cha-- vAra arthe ardhI karatAM ekanI saMkhyA Ave. vivakSita saMkhyAne te ja saMkhyA sAthe guNatAM je saMkhyA Ave te varga kahevAya che, ekane eke guNatAM eka ja Ave mATe tene varga kahevAya nahi, bene bee guNatAM cAra thAya mATe cAra e prathama varga kahevAya. be be varganI saMkhyAne eka yamalapada kahevAya che. tethI cha varganI saMkhyA traNa yamalapadavALI ane ATha varganI saMkhyA cAra yamalapadavALI kahevAya, paNa ahIM chaThThA vargano pAMcamA varga sAthe guNAkAra karela hovAthI traNa yamalapada uparanI saMkhyA kahI che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 243 je vargano je varga sAthe guNAkAra karIe ane tethI je saMkhyA Ave temAM te banne varganA chedanako Ave che, chaThThA vargamAM 64, ane pAMcamA vargamAM 32 chedanako hovAthI kula 96 chedanaka pramANa A saMkhyA kahevAya che. chedanaka eTale vivakSita saMkhyAne arpI ardhI karavI te. upara jaNAvela traNe prakAranA manuSyo jagatamAM jyAre vadhAremAM vadhAre hoya tyAre kALathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNInA samayo pramANa ane kSetrathI aMgulamAtra sUcizreNimAM rahela pradezarAzinA pahelA ane trIjA vargamULano guNAkAra karatAM jeTalA pradezo Ave teTalA teTalA pradeza pramANa sAta rAjanI eka zreNinA jeTalA khaMDa thAya tethI eka manuSya ocho che. mithyAdaeNSTio anaMta lokAkAza pradeza pramANa che. sAsvAdanAdi cAra guNasthAnakavALA jIvo pratyeka kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezarAzi pramANa. asaMkhyAtA che, temAM sAsvAdana ane mizraguNasthAnake koI vakhata jIvo nathI paNa hotA, jyAre hoya che tyAre jaghanyathI eka, be cAvat utkRSTathI kahela saMkhyA pramANa hoya che. cothA, pAMcamA guNasthAnakavALA jIvo kAyama hoya che. vaLI jaghanyathI temaja utkRSTathI paNa kahela saMkhyA pramANa ja hoya che. chatAM jaghanyathI utkRSTa asaMkhya guNa che. ahIM sAmAnyathI cArenuM pramANa samAna batAvela hovA chatAM jyAre dareka guNasthAnake utkRSTapaNe jIvo hoya tyAre pAMcamA guNasthAnakavALA thoDA ane tethI bIjA, trIjA tathA cothA guNasthAnakavALA jIvo anukrame asaMkhyAtaguNa hoya che. pramattasaMyata jaghanyathI ane utkRSTathI be hajArathI nava hajAra kroDa ane apramattasaMyato tethI ghaNI ja ochI saMkhyAmAM hoya che. upazama zreNi saMbaMdhI ATha, nava, dasa e traNa temaja upazAntamoha A cAramAM koI paNa guNasthAnake eka samayamAM eka sAthe praveza karanAra jIvo vadhumAM vadhu coppana ane AgaLapAchaLa praveza karela upazamazreNimAM vartanAra kula jIvo saMkhyAtA hoya che. prazna--aMtarmuhUrtamAM asaMkhyAtA samayo thAya che, to aMtarmuhUrtanA kALa pramANa upazamazreNimAM prati samaye ekeka jIva praveza kare topaNa asaMkhyAtA jIvo hoI zake to ahIM saMkhyAtA ja kema kahyA ? uttara--upazamazreNimAM pratisamaye jIvo praveza karatA nathI, koI koI samaye ja praveza kare che mATe saMkhyAtA ja jIvo hoya. prazna--pratisamaye praveza karatA nathI paNa koI koI samaye ja kare che e kema jANI zakAya ? uttara--paryApta garbhaja manuSyo ja saMkhyAtA che. vaLI temAM saMyato to koTisahasra pRthakksa ja hoya che ane te kaMI badhA upazamazreNi karatA nathI. mATe ja pratisamaye praveza karatA nathI ema samajAya che. AgaLa kSapakazreNimAM paNa A pramANe ja samajavuM. kSapakazreNigata ATha, nava, dasa tathA kSINamoha ane ayogI A pAMcamAMthI koIpaNa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 paMcasaMgraha-1 eka guNasthAnake eka samaye praveza karanArA jIvo ekathI mAMDI ekaso ATha sudhI hoya che ane AgaLa-pAchaLa praveza karela saMpUrNa kSapakazreNimAM ane ayogI-guNasthAnake vivakSita samaye saMkhyAtA ja hoya che. sayogI-kevalI jaghanyathI be kroDa ane utkRSTathI navakroDa hoya che. (3) jeTalI jagyAne vyApta karI je jIvI rahyA hoya teTalI jagyA te jIvonuM kSetra kahevAya. sarva aparyApta ane paryApta pRthvIkAya vagere pAMca sUkSma ekendriyo saMpUrNa lokamAM ane aparyApta-paryApta bAdara vAyukAya meruparvatanA madhyabhAga jevA atyaMta gIca avayavavALA lokanA asaMkhyAtamA bhAgane choDI lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM temaja bAkI rahela aparyApta-paryApta bAdara ekendriya vagere bAre prakAranA jIvo lokanA amuka niyatasthAne ja hovAthI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. ahIM gAthAmAM mAtra sUkSma ekendriyo sarva lokamAM che ema na kahetAM aparyApta sUkSma ane api zabdathI paryApta sUkSma grahaNa karela che, tenuM kAraNa paryApta sUkSma jIvonI apekSAe aparyApta sUkSma saMkhyAtaguNa hIna hovA chatAM saMpUrNa lokamAM rahela che te artha jaNAvavA mATe che. mithyASTio saMpUrNa lokamAM, kevaLI-samuThThAtamAM cothA samaye sayogI-kevalIo saMpUrNalokamAM ane sAsvAdanAdi zeSa bAra guNasthAnakavALA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che, kAraNa ke mizra vagere agiyAra guNasthAnako saMjJImAM ja hoya che ane sAsvAdana guNasthAnaka aparyApta bAdara keTalAka ekendriya vagerene paNa hoya che chatAM te jIvo lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM ja hovAthI sAsvAdanAdi lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja che. ahIM kevaLI-samuddhAtamAM cothA samaye sayogI kevaLIo saMpUrNa lokavyApI hoya che ema kahyuM, tethI samughAtanA prasaMgathI tenuM svarUpa kahe che. A vedanAdi sAthe tanmaya thavA pUrvaka kAlAntare bhogavavA yogya ghaNAM karmone udayAvalikAmAM lAvI kSaya karavo te samudyAta te (1) vedanA (2) kaSAya (3) mAraNa, (4) vaikriya, (5) taijasa, (6) AhAraka ane (7) kevaLI ema sAta prakAre che. (1) jemAM vedanAthI vyAkuLa thayela jIva potAnA keTalAka Atmapradezone zarIra bahAra kADhI vadana, udara vagerenA polANa bhAgone ane skandha AdinA AMtarAone pUrI laMbAIpahoLAIthI svazarIra pramANa kSetrane vyApta karI aMtarmuhUrtakALamAM kAlAntare bhogavavA yogya ghaNAM asatAvedanIya karmayugalono nAza kare te vedanA samudyAta. (2) e ja rIte jemAM ghaNAM cAritra mohanIya karmanAM pugalono kSaya kare te kaSAya samuddAta. (3) jemAM aMtarmuhUrta Ayu zeSa rahyuM chate zarIramAMthI potAnA Atmapradezone bahAra kADhI jADAI-pahoLAIthI sva-zarIra pramANa ane laMbAIthI utpattikSetra sudhI teno daMDa banAvI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha aMtarmuhUrtakALamAM AyuSyakarmanAM ghaNAM pudgalono nAza kare te mAraNa samuddAta (4) jemAM vaikriyazarIranA prAraMbhakALe potAnA keTalAka Atmapradezone zarIramAMthI bahAra kADhI jADAI-pahoLAIthI svazarIra pramANa ane laMbAIthI saMkhyAta yojana pramANa jIvapradezono daMDa banAvI pUrve upArjana karela vaikriya zarIranAmakarmanAM ghaNAM karmapudgalono nAza kare te vaikriya samuddAta. 245 (5) te ja pramANe jemAM nigraha ane anugraha hetuthI anukrame tejolezyA ane zItalezyA mUkavA mATe pUrve upArjana karela ghaNAM taijasa nAmakarmanAM pudgalono kSaya kare te taijasa samuddAta. (6) e ja pramANe jemAM AhArakanA prAraMbhakALe pUrve upArjana karela AhAraka zarIra nAmakarmanAM ghaNAM pudgalono kSaya kare te AhAraka samuddAta. (7) AyuSya karatAM adhika hoya tevAM vedanIyAdi karmone AyuSyanI samAna karavA mATe aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahyu chate sayogI kevaLI bhagavaMta je samuddAta kare te kevalI samuddAta. kevaLI samuddAta kALa ATha samayano che. zeSa chae samudghAtano pratyekano kALa antarmuhUrta che. prathamanA traNa samuddAto upayoga vinA ane zeSa cAra samuddAto upayogapUrvaka thAya che. manuSyomAM sAta, devomAM tathA vaikriya ane tejolezyAlabdhisaMpanna saMzI-paMcendriya tiryaMcone pahelA pAMca, vaikriyalabdhi saMpanna vAyukAya tathA nArakamAM pahelA cAra ane zeSa tiryaMcomAM prathamanA traNa samuddAta hoya che. (4) jIva jeTalA kSetrano sparza kare te sparzanA. sarva aparyApta tathA paryApta sUkSma ekendriyajIvo saMpUrNa lokamAM rahela hovAthI teone * svAbhAvika cauda2AjanI sparzanA hoya che. zeSa bAra prakAranA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM ja rahela hovAthI teone maraNa samuddAta vaDe ane temAMnA keTalAka jIvone parabhavamAM jatAM RjuzreNi vaDe paNa caudarAja rUpa saMpUrNa jagatanI sparzanA hoya che. mithyArdaSTione temaja kevaLI samuddhAtamAM cothA samaye sayogIkevaLIone caudarAjanI, mizrardaSTi tathA avirati samyagdaSTine ATha rAjanI, sAsvAdana samyagdaSTine bAra rAjanI, dezaviratine cha rAjanI, pramatta, apramatta, upazamazreNi-aMtargata apUrvakaraNAdi traNa tathA upazAMta moha temaja ayogIkevaLI guNasthAnakavALAone sAta rAjanI sparzanA hoya che. kSapakazreNigata apUrvaka2NAdi traNa tathA kSINamoha guNasthAnakavALAone eka rAjanA asaMkhyAtamA bhAganI sparzanA hoya che. mizrardaSTi athavA avirati samyagdaSTi sahasrAra kalpavAsI koIpaNa deva adhijJAnathI jANIne pUrvabhavanA snehathI yA vairathI trIjI naraka sudhI jAya tyAre sAtarAjanI sparzanA thAya ane Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 paMcasaMgraha-1 te ja samaye pUrvanA snehathI bhavanapatithI sahastrAra sudhInA uparokta guNasthAnake vartatA koI devane azrutadeva potAnA devalokamAM laI jAya tyAre upara eka rAja vadhe mATe kula ATha rAjanI sparzanA thAya. athavA azruta devalokano deva bhavanapatine bAramA devalokamAM laI jAya tyAre cha rAjanI ane te ja samaye anya koI sahasrArano deva trIjI narakamAM jAya tyAre nIce be rAja adhika thAya ema ATha rAjanI sparzanA thAya. avirati samyagdaSTi potAnuM guNasthAnaka laI nIce narakamAM jatA na hovAthI maraNanI apekSAe tiSNulokamAMthI anuttaravimAnamAM jatAM athavA tyAMthI manuSyamAM AvatAM sAtarAjanI ja sparzanA thAya che. karmagraMthanA mate kSAyika samyakta sahita jIva trIjI narakamRthvImAM utpanna thAya che mATe tiskRlokamAMthI trIjI narakamAM jatAM agara tyAMthI tithvalokamAM AvatAM be rAja ane manuSyamAMthI anuttaramAM jatAM-AvatAM sAtarAja ema matAntare kula navarAjanI sparzanA. hoya che. bhagavatIjI Adi sUtranA abhiprAye kSayopazama samyakta sahita jIva chaThThI narakamAM utpanna thAya che tethI tiolokamAMthI chaThThI narakamAM jatAM agara tyAMthI AvatAM pAMca rAja ane tistRlokamAMthI anuttaravimAnamAM jatAM agara AvatAM sAtarAja ema avirati samyagdaSTine bAra rAjanI paNa sparzanA ghaTe che. chaThThI narakamAMthI sAsvAdana guNasthAnaka laIne tistRlokamAM manuSya ke tiryacapaNe utpanna thatAM pAMca rAja ane te ja samaye sAsvAdana guNasthAnake rahela koI paNa jIva UrdhvalokanA aMte niSphaTomAM utpanna thAya tethI sAtarAja ema sAsvAdana guNasthAnakavALAone bAra rAjanI sparzanA hoya che. ghaNuM karIne sAsvAdana guNasthAnaka laI jIvo upara ja jAya che paraMtu nIce jatA nathI mATe bAra rAjathI adhika sparzanA thatI nathI. ' upazamazreNigata apUrvakaraNAdi traNa guNasthAnakavALA temaja upazAMtIha apramatta tathA apramattAbhimukha pramattane mArazAntika samuddAta vaDe athavA mRtyusamaye ilikAgatie Rju zreNi vaDe sarvArthasiddha vimAnamAM jatAM sAtarAjanI sparzanA hoya che. maraNa samaye kaMdukagati ane ilikAgati ema be prakAre gati hoya che. temAM RjuzreNimAM ilikAgati ja hoya che. dezavirati manuSyane mAraNAttika samuddhAta vaDe athavA maraNAtta samaye RjuzreNi vaDe bAramA devaloka jatAM cha rAjanI sparzanA hoya che. (5) kALa traNa prakAre (1) eka bhavanuM AyuSya te bhavasthitikALa (2) marIne vAraMvAra pRthvIkAyAdi vivakSita tenI te ja kAyamAM utpanna thatAM je kALa thAya te kAyasthitikALa, ane (3) koIpaNa vivaNita guNasthAnake eka jIva jeTalo samaya rahe te guNasthAnaka kALa. (1) sUkSma ekendriyAdi sAte aparyApta temaja paryApta sUkSma ekendriya e ATha prakAranA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 247 jIvono jaghanya temaja utkRSTa e banne prakAre bhavasthitikALa aMtarmuhUrta pramANa che. paraMtu jaghanya kALa karatAM utkRSTakALa vadhu samajavo. paryApta bAdara ekendriya vagere zeSa cha prakAranA jIvono jaghanya bhavasthitikALa aMtarmuhUrta che ane utkRSTathI paryApta bAdara pRthvIkAyano bAvIsa hajAra varSa, aplAyano sAta hajAra varSa, teukAyano traNa ahorAtra, vAyukAyano traNa hajAra varSa, pratyeka vanaspatikAyano dasa hajAra varSa ane sAdhAraNa vanaspatikAyano aMtarmuhUrta tathA sAmAnyathI paryApta bAdara ekendriyano pRthvIkAyanI apekSAe bAvIsa hajAra varSa bhavasthitikALa che. paryApta beindriyano bAra varSa, te indriyano ogaNapacAsa divasa, caurindriyano che mAsa, paryApta asaMNI-paMcendriya sthalacarano corAzI hajAra varSa, khecarano bottera hajAra varSa, uraparisarpano trepana hajAra varSa, bhUjaparisarSano betALIsa hajAra varSa ane jalacarano pUrva krioDa varSa utkRSTathI bhavasthitikALa che. paryApta garbhaja jalacara, uraparisarpa ane bhUjaparisarpano pUrvakroDa varSa, khecarano palyopamano asaMkhyAtamo bhAga temaja catuSpada tiryaMcano tathA garbhaja manuSyano traNa palyopama utkRSTathI bhavasthiti kALa che. sAte narakanA nArakono jaghanyathI anukrame dasa hajAra varSa, eka sAgaropama, traNa, - sAta, dasa, sattara ane bAvIsa sAgaropama ane utkRSTathI anukrame eka, traNa, sAta, dasa sattara, bAvIsa ane tetrIsa sAgaropama bhavasthitikALa che. asurakumArano jaghanya dasa hajAra varSa ane utkRSTa sAdhika sAgaropama, nAgakumArAdi zeSa nava bhavanapatidevono jaghanyathI dasa hajAra varSa ane utkRSTathI dezona be palyopama, vyaMtara ane vANavyaMtarano jaghanyathI dasa hajAra varSa ane utkRSTathI eka palyopama bhavasthitikALa che. candrAdi prathamanA cAra jyotiSano jaghanya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTathI anukrame eka lAkha varSa adhika eka palyopama, eka hajAra varSa adhika eka palyopama, eka palyopama, ardhapalyopama ane tArAono jaghanyathI palyopamano AThamo bhAga ane utkRSTathI palyopamano cotho bhAga bhavasthitikALa che. saudharmamAM jaghanya eka palyopama ane utkRSTa be sAgaropama, IzAnamAM jaghanya sAdhika palyopama ane utkRSTa sAdhika be sAgaropama, sanaskumAramAM jaghanya be ane utkRSTa sAdhika sAta sAgaropama, mahendramAM jaghanya sAdhika be ane utkRSTa sAta sAgaropama, brahmalokamAM jaghanya sAta ane utkRSTa dUsa sAgaropama, lAntakamAM jaghanya dasa ane utkRSTa cauda sAgaropama, mahAzukramAM jaghanya cauda ane utkRSTa sattara sAgaropama, sahastrAramAM jaghanya sattara ane utkRSTa aDhAra sAgaropama bhavasthitikALa che. AnatAdi cAra devalokamAM ane nava raiveyakamAM anukrame eka eka sAgaropamanI vRddhi che, eTale navamI raiveyakamAM jaghanya trIsa ane utkRSTa ekatrIsa sAgaropama bhavasthitikALa che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 paMcasaMgraha-1 vijayAdi cAra anuttaramAM jaghanya ekatrIsa ane utkRSTa tetrIsa sAgaropama temaja sarvArthasiddhamAM ajaghanyotkRSTa tetrIsa sAgaropama bhavasthitikALa che. eka jIva AzrayI guNasthAnaka kALa mithyAtva guNasthAnakano abhavya tathA jAtibhavyanI apekSAe anAdi anaMta, mokSagAmI bhavyajIvonI apekSAe anAdisAMta ane sabhyatvathI patitanI apekSAe sAdi sAMta ema traNa prakAre kALa che. tyAM sAdi-sAnta mithyASTino jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI dezonAI pudgalaparAvartana kALa che. ahIM prasaMgathI pudgalaparAvartananuM svarUpa kahe che. pudgalaparAvartana (1) dravya (2) kSetra (3) kALa tathA (4) bhAvanA bhedathI cAra prakAre che. vaLI te darekanA (1) sUkSma ane (2) bAdara ema be be prakAra che. (1) audArikAdi koIpaNa zarIramAM rahelo jIva saMsAramAM paribhramaNa karatAM jeTalA kALe jagatamAM rahela sarva pudgalone AhAraka vinA audArikAdi sAtapaNe pariNAvIne choDe teTalA kALa pramANa bAdara dravya pudgala parAvartana che ane koI eka jIva jagatamAM rahela sarva pudgalone jeTalA kALe AhAraka vinA audArikAdi sAtamAMthI koI eka paNe pariNAvIne choDe teTalA kALa pramANa sUkSma dravya pudgala parAvartana che. (2) eka jIva cauda rAjalokanA sarva pradezone jeTalA kALe jema tema maraNa vaDe sparza kare teTalA kALa pramANa bAdara kSetra pudgalaparAvartana ane jeTalA kALe sarva loka pradezone kramazaH maraNa vaDe sparza kare teTalA kALa pramANa sUkSma kSetra pula parAvartana. ' jo ke jIvanI avagAhanA jaghanyathI paNa asaMkhya AkAza pradeza pramANa che tethI eka pradezamAM maraNa saMbhavatuM nathI chatAM mRtyu pAmanAra jIva vaDe sparza karAyela prathama AkAzapradezanI maryAdA karI eka eka AkAzapradeza kahela che. ethI koI virodha nathI. (3) eka jIva utsarpiNI ane avasarpiNIkALanA sarva samayone jeTalA kALe jema tema maraNa vaDe sparze teTalA kALa pramANa bAdara kALa pudgala parAvartana ane te ja banne kALanA sarva samayone jeTalA kALe kramazaH maraNa vaDe sparze teTalA kALa pramANa sUkSma kALa pudgala parAvartana. (4) anubhAga baMdhanA kAraNabhUta jaghanyathI utkRSTa sudhInA taratamatAvALA asaMkhya loka pramANa adhyavasAyo che-te sarva rasabaMdhanA adhyavasAyone saMsAramAM paribhramaNa karato koI paNa eka jIva jema tema maraNa vaDe jeTalA kALe sparza kare teTalA kALa pramANa bAdara bhAva pugala parAvarta ane te ja rasabaMdhanA adhyavasAyone kramazaH maraNa vaDe jeTalA kALe sparza kare teTalA kALa pramANa sUkSma bhAva pudgalaparAvartana kALa che. kSetrAdi traNa prakAranA pudgalanuM parAvartana na hovA chatAM dravya pudgala parAvartananI jema A traNa pudgalaparAvartanomAM paNa anaMta utsarpiNI-avasarpiNI rUpa kALa ghaTe che mATe pravRttinimittathI "go' Adi zabdonI jema A kSetrAdi traNane pugala parAvartana kahevAya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 249 temaja dravyAdi cAre prakAranAM bAdara pudgala parAvartano koI paNa upayogamAM AvatAM nathI chatAM tenuM svarUpa samajavAthI sUkSmanuM svarUpa sArI rIte samajI zakAya mATe ja bAdaranI prarUpaNA karI che. sAsvAdana guNasthAnakano jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikA kALa che. mizra tathA upazama samyaktano kALa jaghanya tathA utkRSTathI ema banne prakAre aMtarmuhUrta kALa che, paraMtu jaghanyathI utkRSTanuM aMtarmuhUrta moTuM jANavuM. sAyika samyagdaSTino kALa sAdi anaMta che, kSayopazama avirati samyagdaSTi guNasthAnakano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika tetrIsa sAgaropama che. dezavirati guNasthAnakano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika ATha varSa nyUna pUrvakroDa varSa che. A guNasthAnaka prApta karyA pachI ahIM jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta rahIne ja anya guNasthAnake jaI zake che mATe tethI ocho kALa saMbhavI zakato nathI. pUrvakroDathI adhika AyuvALA jIvo tathAsvabhAve ja dezavirati ke sarvavirati prApta karI zakatA nathI. mATe pUrvakroDa varSanA AyuvALo koI manuSya sAdhika sAta mAsa garbhamAM rahI abhyA pachI ATha varSe dezavirati athavA sarvavirati grahaNa karI zake paNa te pahelAM nahi, mATe utkRSTathI teTalo kALa kahyo che. jo ke sUtramAM vajasvAmIe bhAvacAritra svIkAryAnI hakIkata maLe che paNa te kvacita hovAthI athavA AzcaryarUpa hovAthI ahIM koI virodha nathI. pramatta, apramatta temaja upazamazreNigata apUrvakaraNAdi traNa ane upazAntamoha guNasthAnakano jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta pramANa kALa che. A chae guNasthAnakano eka samaya pramANa jaghanya kALa maraNanI apekSAe ja ghaTe che. maraNa vinA A koIpaNa guNasthAne aMtarmuhUrta rahIne ja pachI anya guNasthAnake jAya. pramatta ane apramatta A banne guNasthAnakano sAthe maLI jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezaviratinI jema dezona pUrvakrovarSa pramANa kALa che. kSapakazreNigata apUrvakaraNAdi traNa guNasthAnaka temaja kSINamoha guNasthAnakano ajaghanyotkRSTa eTale ke eka sarakho ja aMtarmuhUrta kALa che ane ayogI guNasthAnakano pAMca hRvAkSaranA uccAra pramANa ajaghanyotkRSTa aMtarmuhUrta kALa che. sayogIkevaLI guNasthAnakano dezaviratinI jema jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezonapUrvakoDavarSa pramANa kALa che. I aMtarmuhUrta AyuSya bAkI hoya tyAre je kevaLajJAna pAme te attakRta kevalI kahevAya che. svakAyasthitikALa paryApta-aparyApta temaja pRthvIkAyAdinI vivaphA vinA ekendriyonI svAyasthiti paMca 1-32 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 paMcasaMgraha-1 kALathI anaMtA hajAro sAgaropama pramANa ane kSetrathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samaya tulya asaMkhya pudgala parAvartana pramANa che. sAmAnyathI pRthvIkAyanI svakAyasthiti asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI pramANa ane kSetrathI asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa che. apkAya, teukAya, vAyukAya ane pratyeka vanaspatikAyanI svakAyasthiti paNa pRthvIkAyanI svakAyasthiti pramANa che. vanaspatikAyanI kAyasthiti anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pramANa ane kSetrathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samayo pramANa asaMkhya pudgala parAvartananI che. trasakAyanI svakAyasthiti keTalAMka varSo adhika be hajAra sAgaropama pramANa ane paMcendriyanI keTalAMka varSo adhika eka hajAra sAgaropama pramANa che. paryApta manuSyo ane paryApta saMjJI paMcendriya tiryaMconI svakAyasthiti saMkhyAta varSanA AyunI apekSAe sAta bhava pramANa ane yugalikamAM javAnI apekSAe AThabhava pramANa che. te AThe bhavano kALa sAta pUrvakroDa ane traNa palyopama che. labdhi aparyApta manuSyo kAyama mATe jagatamAM hotA nathI arthAt koI vakhata nathI paNa hotA. jyAre satata viraha vinA hoya che tyAre palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa sudhI hoya che, pachI avazya viraha paDe che. eka aparyApta manuSyanI svakAyasthiti utkRSTathI aMtarmuhUrta che. upara jaNAvela dareka jIvonI jaghanya svakAyasthiti aMtarmuhUrta pramANa che. puruSanI ane saMzInI jaghanya svakAyasthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa svakAyasthiti keTalAMka varSo sahita sAgaropama zatapRthakksa pramANa che. strIvedanI ane napuMsakavedanI jaghanya svakAyasthiti eka samayanI che ane te bhAvavedanI apekSAe saMbhave che. strIvede agara napuMsakavede upazamazreNi mAMDanAra koI paNa jIva avedaka thaI agiyAramAMthI paDatAM navamA guNasthAnake punaH srIveda ke napuMsakavedano eka samaya pramANa anubhava karI AyuSya kSaye anuttara vimAnamAM ja jAya, tyAM puruSavedano ja udaya hoya che tethI jaghanyakALa eka samaya ghaTe che, paNa puruSavedane A rIte eka samaya ghaTato nathI. traNa vedonI utkRSTa svakAyasthitimAM dravyavedanI apekSA che. strIvedanI utkRSTa svakAyasthiti prathama mate pUrvakroDa pRthaktva adhika ekaso dasa palyopama, bIjA mate pUrvakroDa pRthaktva adhika aDhAra palyopama, trIjA mate pUrvakroDa pRthakksa adhika cauda palyopama, cothA mate pUrvakroDa pRthakksa adhika so palyopama, pAMcamA madre pUrvakroDa pRthaktva adhika palyopama pRthakksa pramANa che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 251 ghaNA AcArya bhagavaMtoe AmAMnA cothA matano svIkAra karela hovAthI A graMthamAM paNa mULakAre te grahaNa karela che. pUrvakroDa varSathI eka samaya paNa adhika AyuSya hoya to te AyuSya asaMkhyAta varSanuM gaNAya ane te asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA yugaliko kALa karIne potAnA AyuSya samAna AyuSyavALA agara tethI nyUna AyuSyavALA devamAM ja jAya che, paraMtu potAnA AyuSyathI adhika AyuSyavALA devomAM jatA nathI. devo kALa karI saMkhyAtavarSanA AyuSyavALAmAM ja jAya che, paNa yugalikamAM jatA nathI. napuMsakavedanI utkRSTa svakAsthiti kALathI anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI ane kSetrathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa asaMkhya pudgala parAvartananI che. A napuMsakavedanI svakAsthiti sAMvyavahArika jIvonI apekSAe che. asAMvyavahArika jIvo AzrayI keTalAkanI anAdi anaMta ane keTalAkanI anAdisAtta hoya che. anAdi sUkSma nigodamAMthI je jIvo haju bahAra AvyA ja nathI te asAMvyavahArika ane je jIvo anAdi sUkSma nigodamAMthI nIkaLI pRthvIkAyAdi anya sthAnomAM utpanna thayA hoya te pharIthI sUkSmanigodamAM jAya to paNa sAMvyavahArika jIvo kahevAya che. sAMvyavahArika jIvarAzimAMthI jyAre jeTalA jIvo mokSamAM jAya tyAre tyAre teTalA jIvo : asAMvyavahArika rAzimAMthI sAMvyavahArika rAzimAM Ave che. sAmAnyathI paryApta bAdara ekendriya, paryApta bAdara pRthvIkAya, paryApta bAdara aplAya, paryApta bAdara vAyukAya ane paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAya e darekanI judI judI svakAsthiti utkRSTathI saMkhyAtA hajAra varSa pramANa ane paryApta bAdara teukAyanI saMkhyAtA rAtri-divasa pramANa che-ane jaghanyathI darekanI aMtarmuhUrta pramANa che. che. sAmAnyathI beIndriya, te indriya ane caurindriya e traNenI judI judI utkRSTa svakAsthiti saMkhyAtA hajAra varSa, paryApta beindriyanI saMkhyAtA varSa, paryApta teIndriyanI saMkhyAtA divasa ane paryApta caurindriyanI saMkhyAtA mAsa pramANa che. A darekanI jaghanya svakAyasthiti aMtarmuhUrta pramANa che. sarva aparyApta, paryApta-aparyApta sUkSma pRthvIkAyAdi cAra tathA paryApta-aparyApta sUkSmabAdara sAdhAraNa vanaspatikAya e darekanI alaga alaga svakAsthiti jaghanyathI ane utkRSTathI ema banne rIte aMtarmuhUrta pramANa che, paraMtu jaghanyathI utkRSTa aMtarmuhUrta moTuM samajavuM. sAmAnyathI sarva bAdaranI temaja sarva bAdara vanaspatikAyanI svakAyasthiti utkRSTathI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI pramANa ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya AkAzapradeza tulya samaya pramANa ane jaghanyathI aMtarmuhUrta pramANa che. AhArIpaNAnI niraMtara prApti jaghanyathI vigrahagati saMbaMdhI aNAhArIpaNAnA be samaya ' nyUna sullakabhava pramANa che, kvacit traNa samaya nyUna kSullakabhava pramANa paNa hoya-paNa tenI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 paMcasaMgraha-1 ahIM avivakSA lAge che, temaja utkRSTathI kALathakI asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI ane kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samaya pramANa che. vaLI parabhavamAM jatAM RjuzreNinI niraMtara prApti paNa utkRSTathI teTalA ja kALa sudhI hoya che. sAmAnyathI bAdara pRthvIkAya, bAdara aplAya, bAdara teukAya, bAdara vAyukAya, bAdara pratyeka vanaspatikAya tathA bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanI pratyekanI alaga alaga utkRSTa svakAyasthiti sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa ane jaghanyathI aMtarmuhUrta pramANa che. sUkSma pRthvIkAyAdi cAranI ane sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyanI darekanI judI judI * svakAyasthiti utkRSTathI asaMkhya lokAkAzapradezapramANa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI ane jAnyathI aMtarmuhUrta pramANa che. sAmAnyathI sAdhAraNa vanaspatikAya mAtranI utkRSTa svakAyasthiti aDhI pudgalaparAvartana kALa pramANa ane jaghanyathI aMtarmuhUrta pramANa che. sAsvAdanAdi adhruva guNasthAnakono niraMtarakALa. A adhruva ATha guNasthAnako aneka jIvone AzrayIne paNa jagatamAM kAyama mATe hotA nathI e vAta prathama AvI gaI che, eTale e AThe guNasthAnako jaghanyathI ane utkRSTathI aneka jIvAzrayI niraMtara jagatamAM keTalA kALa sudhI hoya teno ahIM vicAra kare che. sAsvAdana ane mizra A be guNasthAnako aneka jIvAzrayI utkRSTathI jagatamAM kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradeza rAzi samAna samaya pramANa eTale ke asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI pramANa kALa sudhI niraMtara hoya che ane jaghanyathI sAsvAdana eka samaya ane mizra aMtarmuhUrta kALa sudhI hoya che. upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi traNa ane upazAntamoha guNasthAnakano aneka jIvAzrayI niraMtarakALa jagatamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta che pachI avazya aMtara paDe che. kSapakazreNigata apUrvakaraNAdi traNa, kSINamoha tathA ayogI-guNasthAnakano anekajIvAzrayI niraMtarakALa jaghanyathI teno eka jIvAzrayI ajaghanyotkRSTa je aMtarmuhUrta kALa che teTalo che ane utkRSTathI temAM sAta samaya adhika che. pachI avazya aMtara paDe che. ahIM koI yukti jANavAmAM AvatI nathI. mAtra jinavacana ja pramANabhUta che. aneka jIvAzrayI niraMtara utpattikALa pRthvIkAyAdi cAra, pratyeka vanaspatikAya tathA sAdhAraNa vanaspatikAya jIvo niraMtara pratisamaye utpanna thAya che. aMtara che ja nahi. sAdhAraNa vanaspatikAya sivAya pRthvIkAyAdi dareka pratisamaye asaMkhya utpanna thAya che. vaLI pRthvIkAyAdimAMthI sAdhAraNa vanaspatikAyapaNe utpanna thatA jIvo paNa pratisamaye asaMkhya ja hoya che, paraMtu sAdhAraNa vanaspatikAyamAMthI sAdhAraNa vanaspatikAya svarUpe utpanna thatA jIvo Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 dvitIyadvAra-sArasaMgraha pratisamaya anaMtA hoya che. sAmAnyathI trasakAyajIvo ane vizeSathI beindriya, teindriya, carindriya, asaMzI paMcendriya tiryaMco, garbhaja tiryaMco, apratiSThAna narakAvAsa sivAyanA sAte narakanA nArako, saMmUrcchima manuSyo, anuttara sivAyanA dareka prakAranA devo, samyaktva ane dezavirati cAritra jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya samaya sudhI niraMtara utpanna thAya che, pachI avazya aMtara paDe che. A dareka jIvo tathA samyaktva vagere vivakSita eka samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI asaMkhyAtA utpanna thAya che. sarvavirati cAritra tathA mokSa jIvo jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI ATha samaya sudhI niraMtara prApta kare che. vivakSita samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI saMkhyAtA jIvo ja pAme che. upazAmaka apUrvakaraNAdika traNa, upazAnta moha, garbhaja manuSyapaNuM, apratiSThAna narakAvAsa, anuttara surapaNuM tathA kSapakazreNi jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI saMkhyAtA samaya sudhI niraMtara prApta thAya che. vivakSita samaye jaghanyathI eka ane utkRSTathI saMkhyAtA jIvo prApta kare che. kAraNe A sarva bhAvo prApta karanAra garbhaja manuSyo ja hoya che ane te utkRSTathI paNa saMkhyAtA ja hoya che. jo ke garbhaja manuSyapaNuM cAre gatinA jIvo ane apratiSThAna narakAvAsapaNuM garbhaja tiryaMco paNa prApta kare che chatAM te bannemAM saMkhyAtA jIvo ja hoya che tethI temAM utpanna thanAruM jIvo paNa vivakSita samaye saMkhyAtA ja hoya che. pUrve utkRSTathI ATha samaya sudhI mokSaprApti niraMtara kahI, tyAM paNa A pramANe vizeSatA jANavI. ekathI batrIsa sudhInI saMkhyA ja niraMtara ATha samaya sudhI mokSa prApta karI zake, paraMtu jo tetrIsathI aDatALIza, ogaNapacAsathI sATha, ekasaThathI bottera, totterathI corAzI, paMcAzIthI channu ane sattANuthI ekaso be sudhInI saMkhyA jo niraMtara mokSa prApta kare to utkRSTathI paNa anukrame sAta, cha, pAMca, cAra, traNa ane be samaya sudhI ja prApta kare, pachI avazya aMtara paDe, jo ekaso traNathI ekaso ATha sudhInI saMkhyA koI paNa eka samaye mokSa prApta kare to bIjA samaye avazya aMtara paDe. te mokSanuM aMtara jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha mAsanuM hoya che. (6) attaradvAra vivakSita bhAvanI prApti pachI pharIthI te ja bhAva jeTalA kALa sudhI prApta na thAya teTalo kALa ahIM 'aMtara' tarIke kahevAya che. te aMtara eka jIva AzrayI temaja aneka jIvAzrayI paNa hoya che. tyAM prathama utpatti AzrayI aMtara=viraha kahe che. saMpUrNa sAte narakamAM koI paNa jIva utpanna na thAya to jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrta sudhI na thAya mATe jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI bAra muhUrta pramANa Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 paMcasaMgraha-1 utpatti AzrayI virahakALa che. ratnaprabhA Adi pratyeka narakamAM utpatti AzrayI anukrame covIsa muhUrta, sAta divasa, paMdara divasa, eka mAsa, be mAsa, cAra mAsa ane cha mAsa utkRSTa virahakALa che. vikasendriya ane asaMjJI-paMcendriya tiryaMcamAM aMtarmuhUrta ane garbhaja tiryaMcamAM bAra muhUrta pramANa utkRSTa virahakALa che. garbhaja manuSyomAM bAra muhUrta ane saMmUcchima manuSyomAM covIsa muhUrta pramANa utkRSTa - virahakALa che. sAmAnyathI sarva devomAM utpatti AzrayI utkRSTa virahakALa bAra muhUrta pramANa che. dase prakAranA bhavanapati, ATha prakAranA vyaMtara tathA vANavyaMtara, pAMca prakAranA jyotiSIo, saudharma tathA IzAna devalokamAM pratyekano judo judo utkRSTathI virahakALa covIsa muhUrta pramANa che. sanakumAramAM nava divasa vIsa muhUrta, mahendramAM bAra divasa dasa muhUrta, brahmakalpamAM sADA bAvIsa divasa, lAntakamAM pistALIsa, mahAzukramAM eMzI ane sahasrAramAM so divasano utkRSTa virahakALa che. Anata-prANatamAM varSathI nyUna evA saMkhyAta mAsa ane AraNa-amrutamAM sauthI jUna evA saMkhyAta varSa pramANa utkRSTa virahakALa che, paraMtu Anata karatAM prANatamAM ane AraNa karatAM azrutamAM virahakALa vadhAre samajavo. prathamanI traNa saiveyakamAM hajArathI ochA evA saMkhyAtA so varSa, madhyamanI traNa raiveyakamAM lAkhathI nyUna evAM saMkhyAtA hajAra varSa ane uparanI traNa raiveyakamAM kroDathI ochAM evAM saMkhyAtA lAkha varSa pramANa utkRSTa viraha kALa che. vijayAdi cAra anuttaramAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane sarvArthasiddha vimAnamAM saMkhyAtamA bhAga pramANa utkRSTa viraha kALa che. uparokta sarva jIvomAM utpatti AzrayI jaghanya virahakALa eka samaya che. zeSa jIvomAM utpatti AzrayI virahakALa nathI. have eka jIva AzrayI antara kahe che. koI paNa eka jIva trasapaNAno tyAga karI jayAM sudhI pharIthI trasapaNuM prApta kare nahi tyAM sudhIno kALa trasanuM attara kahevAya. ahIM trasAdi bhAvanA pratipakSI sthAvarAdi bhAvanI jeTalI svakAyasthiti hoya teTalA kALa pramANa trasAdi bhAvanuM attara thAya. trasanuM utkRSTa attara AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samaya pramANa asaMkhya pula parAvartana rUpa sthAvaranI svakAyasthiti samAna che. sthAvaranuM utkRSTa antara trasanI svakAyasthiti tulya keTalAMka varSo adhika be hajAra sAgaropama che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha bAdaranuM asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANa ane sUkSmanuM sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa attara che. 255 sAdhAraNanuM asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANa ane asAdhAraNa=pratyekanuM sAdhAraNanI svakAryasthiti tulya aDhIpudgalaparAvartana aMtara che. asaMjJInuM saMjJInA kALa samAna keTalAMka varSo adhika sAgaropama zatapRthakksa pramANa ane saMzInuM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samayarAzi pramANa asaMkhya pudgala parAvartana utkRSTa aMtara che. napuMsakavedanuM pUrvakroDa pRthaktva adhika so palyopama sahita keTalAMka varSo adhika sAgaropama zata pRthakksa, srIvedanuM keTalAMka varSo yukta sAgaropama zata pRthakksa adhika asaMkhya pudgala parAvartana ane puruSavedanuM pUrvakroDa pRthakva adhika zata palyopama sahita asaMkhya pudgala parAvartana utkRSTa antara che. vanaspatinuM asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI ane avanaspatinuM asaMkhya pudgala parAvartana utkRSTa antara che. paMcendriyanuM asaMkhya pudgala parAvartana yukta vikalendriyanA svakAyasthiti kALa tulya ane apaMcendriyanuM keTalAMka varSo adhika eka hajAra sAgaropama utkRSTa antara che. manuSyanuM sAdhika asaMkhya pudgala parAvartana ane amanuSyanuM pUrvakroDa pRthakksa adhika traNa palyopama utkRSTa antara che. A sarva bhAvonuM jaghanya antara aMtarmuhUrta pramANa che. IzAna sudhIno koIpaNa deva kALa karI garbhaja manuSya AdimAM utpanna thaI sarva paryAptio pUrNa karI jAti smaraNa jJAnAdi koI viziSTa kAraNathI devAyuno baMdha karI aMtarmuhUrtamAM kALa karI IzAna devaloka sudhInA koI paNa devamAM utpanna thaI zake che mATe A devonuM jaghanya attara aMtarmuhUrta pramANa che. kramazaH u52-u52nA devomAM javA mATe adhika-adhika vizuddha adhyavasAyanI AvazyakatA rahe che ane vizuddha adhyavasAyano AdhAra mananI daDhatA upara hoya che, sAmAnyathI ummaranI vRddhi sAthe mananI daDhatA vadhe che. tethI sanatkumArathI sahasrAra sudhInA devonuM nava divasa, AraNathI acyuta sudhInA devonuM navamAsa jaghanya aMtara che. prakRSTa cAritranI prApti vinA traiveyakAdimAM jaI zakAtuM nathI ane prakRSTa cAritranI prApti jaghanyathI paNa nava varSanI ummaravALAne ja thAya che, tethI nava traiveyaka tathA vijayAdi cAranuM jaghanya aMtara nava varSanuM che. sarvArthasiddha vimAnathI cyavI manuSyamAM AvI te ja bhave mokSe jatA hovAthI tyAM antara prarUpaNA nathI. jIvAbhigamasUtranA mate sahasrAra sudhInA devonuM jaghanya antara aMtarmuhUrta ane sarvArthasiddha varjita AnatAdi sarva devonuM jaghanya attara varSa pRthakksa che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 paMcasaMgraha-1 raiveyaka sudhInA sarvadevonuM utkRSTa attara AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya samayarAzi tulya asaMkhya pugala parAvartana pramANa che. vijayAdi cAra anuttara devo manuSya ane devamAM ja jatA hovAthI utkRSTa attara be sAgaropama pramANa che ane jIvAbhigama sUtranA mate saMkhyAtA sAgaropama pramANa che. sAtamAMthI koI paNa narakano jIva kALa karI tiryaMca manuSyamAM utpanna thaI sarva paryAptie paryApta thaI taMduliyA matsya AdinI jema saMkliSTa adhyavasAyathI narakAyuno baMdha karI aMtarmuhUrta kALamAM ja punaH narakamAM jaI zake che mATe jaghanya antara aMtarmuhUrta pramANa ane utkRSTa asaMkhya pudgala parAvartana pramANa che. guNasthAnakomAM ekajIva AzrayI attara sAsvAdana guNasthAnaka upazama samyaktathI paDatAM ja Ave che ane sAsvAdanathI niyamA mithyAtve ja jAya che, vaLI te mithyASTi pharIthI upazama samyakta pAme to ja sAsvAdane pAme. zAstramAM niyama che ke-mithyASTi mohanIyanI chavvIsanI sattAvALo hoya to ja upazama samyakta pAme, temaja mithyASTi guNasthAnake traNa karaNa karI upazama samyakta prApta karela jIvane mohanIyanI aThyAvIsanI ja sattA hoya che, vaLI te upazama sarvI sAsvAdane thaI je samaye mithyAtve Ave che te ja samayathI samyakta mohanIya ane mizra mohanIyanI udvalanA zarU kare che. udvalanA dvArA te banneno kSaya karatAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa thAya che, tyArabAda pharIthI upazama samyakta pAmI paDatAM sAsvAdane Ave, AthI sAsvAdana guNasthAnakano tyAga karI te jIva pharIthI sAsvAdana guNasthAnaka jaghanyathI paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pachI ja pAmI zake, mATe sAsvAdananuM jaghanya antara palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. mithyASTi ane mizrathI upazAnta moha sudhInA dareka guNasthAnakanuM jaghanya attara antarmuhUrta che, kema ke vivaNita guNasthAnakano tyAga karI anyaguNasthAnake antarmuhUrta rahI pharIthI vivakSita guNasthAnake AvI zake che. mATe A dase guNasthAnakanuM jaghanya antara antarmuhUrta che. - mithyAdaSTi guNasthAnakanuM utkRSTa antara cha pUrvakroDa varSa adhika ekaso batrIsa sAgaropama che. jo ke TIkAmAM cha pUrvakroDa varSa adhika lakhela nathI. paraMtu ekaso batrIsa sAgaropamanI dRSTie te taddana alpa hovAthI tenI avivakSA karI hoya ema lAge che chatAM anyasthaLe jaNAvela hovAthI ame ahIM A pramANe jaNAvela che. sAsvAdanAdi zeSa dasa guNasthAnakanuM utkRSTa antara dezonA pudgala parAvartana kALa pramANa che. kAraNa ke upazAntamoha sudhI gayela jIva vivaNita guNasthAnakathI paDI vadhumAM vadhu dezonA pudgala parAvartana pramANa kALa sudhI saMsAramAM rakhaDe che, pachI avazya mokSe jAya che, tethI teTalA kALe pharIthI A badhAM guNasthAnakano saMbhava hovAthI vivaNita guNasthAnakono saMbhava hovAthI vivalita guNasthAnakanI prAptinI apekSAe utkRSTathI ATaluM attara ghaTI zake che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 257 kSINamoha Adi traNa guNasthAnako bhavacakramAM eka ja vAra prApta thatAM hovAthI tenuM attara nathI. aneka jIvAzrita guNasthAnakomAM attara sAsvAdanAdi ATha guNasthAnako jagatamAM aneka jIvAzrayI kyAreka hoya che ane kyAreka nathI hotAM, e vAta pUrve kahevAI gayela che. have jo te guNasthAnako jagatamAM koI paNa jIvane na hoya to jaghanyathI ane utkRSTathI keTalA kALa sudhI na hoya teno ahIM vicAra kare che. sAsvAdanAdi AThe guNasthAnakanuM jaghanya antara eka samaya che ane utkRSTa attara sAsvAdana ane mizra guNasthAnakanuM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa, upazamazreNigata apUrvakaraNAdi traNa tathA upazAMta moha e cAranuM varSa pRthakva, kSapakazreNigata apUrvakaraNAdi traNa, kSINamoha ane ayogI-guNasthAnakanuM cha mAsa pramANa che. koI vakhata saMpUrNa jagatamAM koI paNa jIva navIna samyakta, dezavirati ane sarvavirati A traNa guNo jo prApta na kare to utkRSTathI anukrame sAta, cauda ane paMdara divasa sudhI na kare, pachI to avazya prApta kare ja. AthI A traNa guNonuM utkRSTa attara sAta, cauda ane paMdara divasanuM kahela che. darekanuM jaghanya attara eka samayanuM che. e ja pramANe sayogIguNasthAnakanuM jardhanya eka samayanuM ane utkRSTa cha mAsa pramANa antara che. (7) bhAgadvAra A dvArano alpabadutva dvAramAM samAveza thaI jato hovAthI ahIM juduM batAvela nathI. (8) bhAva dvAra paryApta-aparyApta saMjJIpaMcendraya sivAya zeSa bAra jIvasthAnakamAM kSAyopathamika, audayika ane pAriNAmika A traNa bhAvo hoya che, kAraNa ke aupathamika ane kSAyika bhAva cothA guNasthAnakathI ja saMbhave che. jyAre ahIM to mAtra mithyAtva tathA keTalAka labdhi paryApta ekendriyAdine karaNa-aparyApta avasthAmAM sAsvAdana guNasthAnaka hoya che, paraMtu avirati samyagdaSTi Adi guNasthAnako hotAM nathI tethI be bhAvo saMbhavatA nathI. - aparyApta saMjJImAM pUrvokta traNa temaja labdhi paryApta koIkane karaNa-aparyAptAvasthAmAM kSAyika samyakta paNa hoya che ane saptatikA cUrNinA mate upazama samyaktI upazamazreNimAM kALa karI upazama samyakta sahita anuttara vimAne jAya che tethI te mane koIkane upazama samyakta paNa hoya che tethI aneka jIvAzrayI pAMce bhAvo paNa ghaTe che. paryAptasaMjJImAM sAmAnyathI pAMce bhAvo ghaTI zake che. tyAM eka athavA aneka jIvAzrayI mithyAtvAdi prathamanAM traNa guNasthAnake kSAyopathamika, audayika ane pariNAmika e traNa ane sayogI-tathA ayogI-kevaLI guNasthAnake audayika, sAyika ane pariNAmika e traNa bhAvo hoya che. layopazama samyagdaSTi jIvane avirati samyagdaSTi Adi cAra guNasthAnake paMca01-33 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 paMcasaMgraha-1 lAyopathamika, audayika ane pAriNAmika e traNa ane kSAyika ke aupathamika samyaktI jIvane sAyika ke pazamika samyakta sahita cAra bhAvo ane traNa prakAranA samyaktI jIvone AzrayI pAMceya bhAvo hoya che. upazamazreNigata apUrvakaraNAdi cAra guNasthAnakomAM eka athavA aneka jIva AzrayI upazama samyaktIne kSAyika vinA cAra ane kSAyika samyagdaSTine pAMce bhAvo hoya che. kSapakazreNigata apUrvakaraNAdi traNa tathA kSINamoha A cAra guNasthAnake upazama vinA cAra bhAvo hoya che. | (9) alpabadutva kayA jIvothI kayA jIvo keTalA alpa athavA adhika che teno vicAra jemAM hoya te alpabadutva. puruSa rUpa garbhaja manuSyo sarvathI alpa che ane saMkhyAtA ja che te thakI garbhaje mAnavastrIo sattAvIsa guNI ane adhika che. tethI paryApta bAdara teukAya jIvo asaMkhyAtaguNA che, tethI anuttara devo asaMkhyAtaguNA che, te thakI uparanA traNa, madhyama traNa ane nIcenA traNa raiveyaka devo, te thakI azruta, AraNa, prANata ane Anata kalpanA devo anukrame ekekathI saMkhyAta guNa che. zAstramAM A sarva devone kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezarAzi pramANa kahyA che, topaNa asaMkhyAtamo bhAga uttarottara saMkhyAta guNo moTo levAno hovAthI uparokta alpabadutvamAM doSa nathI. upara-upara karatAM nIce-nIcenA raiveyakomAM ane devalokomAM vimAno adhika-adhika hovAthI temaja vadhu vadhu puNya ane guNanA prakarSavALA jIvo upara-upara utpanna thAya che ane uttarottara hIna hIna puNya ane guNavALA jIvo nIce-nIce utpanna thAya che : jagatamAM uttarottara hIna puNya ane hIna guNavALA jIvo adhika-adhika hoya che tethI upara-uparanA devothI nIcenIcenA devo adhika-adhika hoya che. A yukti saudharmadeva sudhI samajavI. bAramA-agiyAramA temaja dasamA-navamA devalokamAM vimAnonI saMkhyA samAna che chatAM bAramo ane dasamo devaloka uttara dizAmAM tathA agiyAramo temaja navamo devaloka dakSiNa dizAmAM Avela che. ane tathAsvabhAve ja kRSNapAkSika jIvo moTA bhAge dakSiNamAM ane zuklapAkSika jIvo moTA bhAge uttara dizAmAM utpanna thAya che. vaLI zuklapAkSika jIvo karatAM kRSNapAkSika jIvonI saMkhyA ghaNI ja vadhAre che. mATe vimAnonI saMkhyA samAna hovA chatAM bAramAthI agiyAramAmAM ane dasamAthI navamAmAM deva saMkhyAtaguNa kahyA che. A ja yukti mATendra ane sanakumAra kalpanA devA mATe tathA IzAna ane saudharma kalpanA devA mATe paNa samajavI. Anata kalpanA devothI sAtamI tathA chaThThI narakanA nArako, sahasrAra kalpanA devo, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha 259 mahAzukra "kalpanA devo, pAMcamI narakanA nArako, lAntakanA devo, cothI narakanA narako, brahmalokanA devo, trIjI narakanA nArako, mAhendra ane sanakumAra kalpanA devo, tathA bIjI nArakanA nArako ema anukrame eka ekathI asaMkhyAta guNA che. sahastrAra kalpathI prAraMbhI bIjI narakanA nArako sudhInA pratyeka devo tathA pratyeka nArako saptarannu pramANa zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhya pradezarAzi pramANa che, chatAM uttarottara zreNino asaMkhyAtamo bhAga asaMkhyAtagaNo moTo levAno hovAthI uparokta alpabadutva saMgata che. te thakI saMmUcchima manuSyo asaMkhyAtaguNA che, te thakI IzAna kalpanA devo asaMkhyAtaguNa che, temanAthI temanI devIo batrIsa gaNI ane batrIsa adhika che. te devIothI saudharmavAsI devo saMkhyAtaguNA ane tenAthI te ja kalpanI devIo batrIsagaNI ane batrIsa adhika che. tenAthI bhavanapatidevo asaMkhya guNA che, tenAthI tenI devIo batrIsaguNI ane batrIsa adhika che. bhavanapatinI devIothI prathama pRthvInA nArako asaMkhyAtaguNa che. te thakI khecara paMcendriya tiryaMca puruSo asaMkhyAtaguNA che, te thakI temanI strIo traNa guNI ane traNa adhika che. khecara paMcendriya tiryaMcaNIothI sthalacara tiryaMca puruSo ane tiryaMcaNIo, jalacara tiryaMca puruSo ane temanI strIo, vyaMtaradevo ane vyaMtarIo, jyotiSadevo ane temanI devIo ema ekekathI anukrame saMkhyAtaguNa che. khecara tiryaMca puruSothI jyotiSI devIo sudhInA dareka jIvo ghanIkRtalokanA eka prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhyAtI zreNionA pradeza rAzi pramANa asaMkhyAtA che. paraMtu uttarottara jIvonA pramANabhUta pratarano asaMkhyAtamo bhAga saMkhyAtaguNo moTo hovAthI uparokta alpabahuta barAbara che. potapotAnI jAtimAM tiryaMcamAM sarvatra puruSo karatAM strIo saMkhyAtaguNa eTale traNaguNI ane traNa adhika levI, jyAre devomAM batrIsa guNI ane batrIsa ja adhika samajavI. jyotiSka devIothI khecara, sthalacara ane jalacara napuMsaka tiryaMco temaja paryApta caurindriyo anukrame eka ekathI saMkhyAtaguNA che, paryApta caurindriyathI paryApta paMcendriya paryApta beindriya ane paryApta teIndriya anukrame eka-ekathI vizeSAdhika che. paryApta te indriyothI aparyApta paMcendriyo asaMkhyAtaguNa che, te thakI aparyApta caurindriya, te indriya ane beIndriyo anukrame eka ekathI vizeSAdhika che. aparyApta beindriyathI paryApta-aparyApta eka ubhaya paMcendriyo, caurindriyo, teIndriyo ane beindriyo uttarottara vizeSAdhika che. aparyApta paMcendriyathI paryApta-aparyApta ubhaya beindriya sudhInA dareka jIvo sAmAnyathI eka prataranA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA kahyA che, chatAM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 paMcasaMgraha-1 aMgulano asaMkhyAtamo bhAga moTo nAno levAno hovAthI uparokta alpabadutvamAM virodha nathI. e ja pramANe have pachI paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAyathI paryApta bAdara aplAya sudhInA dareka jIvo paNa eka prataranA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jeTalA khaMDo thAya teTalA sAmAnyathI kahyA che topaNa aMgulano asaMkhyAtamo bhAga anukrame asaMkhyAtaguNa nAno-nAno samajavo, tethI asaMkhyaguNa alpabadutva kahevAmAM koI doSa nathI. paryApta aparyApta beindriyathI paryApta bAdara pratyeka vanaspatikAya, te thakI paryApta bAdara nigodo arthAt bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanAM audArika zarIro, tethI paryApta bAdara pRthvIkAya, bAdara aplAya, uttarottara eka ekathI asaMkhyAtaguNa che. te thakI paryApta bAdara vAyukAya ane te thakI aparyApta bAdara teukAya anukrame asaMkhyAta guNa che. aparyApta bAdara teukAyathI aparyApta bAdara pratyeka vanaspatikAya, te thakI aparyApta bAdara nigodo, aparyApta bAdara pRthvIkAya, aplAya ane vAyukAya anukrame eka-ekathI asaMkhyaguNa che, aparyApta bAdara vAyukAyathI aparyApta sUkSma teukAya asaMkhyAtaguNa che. te thakI aparyApta sUkSma pRthvIkAya, aplAya ane vAyukAya uttarottara vizeSAdhika che. aparyApta sUkSma vAyukAyathI paryApta sUkSma teukAya saMkhyAtaguNa che. te thakI paryApta sUkSma pRthvIkAya, aplAya ane vAyukAya anukrame eka-ekathI vizeSAdhika che. paryApta sUkSma vAyukAyathI aparyApta sUkSma nigodo arthAt aparyApta sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyanAM dArika zarIro asaMkhyaguNa che. aparyApta sUkSma nigodathI paryApta sUkSma nigodo saMkhyAtaguNa che. ' aparyApta bAdara teukAyathI paryApta sUkSmanigoda sudhInA dareka sAmAnyathI asaMkhya lokAkAza pradeza pramANe kahela che topaNa asaMkhyanA asaMkhya prakAro hovAthI upara batAvyA mujaba asaMkhyAtaguNa, vizeSAdhika ke saMkhyAtaguNa vagere rUpa alpabahuta kahevAmAM koI doSa nathI. paryApta sUkSma nigodothI abhavyo, samyaktathI patita mithyAtvIo, siddho ane paryApta bAdara vanaspatikAya jIvo uttarottara anaMtaguNa che, te thakI paryApta bAdara ekendriyo vizeSAdhika che. teothI aparyApta bAdara vanaspatikAya jIvo asaMkhyaguNa che. te thakI saghaLA aparyApta bAdara ekendriyo vizeSAdhika che. aparyApta bAdara ekendriyothI aparyApta sUkSma vanaspatijIvo asaMkhya guNa che, te thakI aparyApta sarva sUkSma jIvo vizeSAdhika, teothI paryApta sUkSma vanaspatikAya jIvo saMkhyAtaguNa ane te thakI paryApta sarva sUkSma jIvo vizeSAdhika che. jo ke paryApta sUkSma pRthvIkAyAdi jIvo asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa che, paraMtu tenAthI paryApta sUkSma vanaspatikAyajIvo anaMtaguNa hovAthI paryApta sUkSma vanaspatikAya karatAM zeSa sUkSma jIvo anaMtamA bhAga jeTalA ja che tethI tenA karatAM paryApta sarva sUkSma jIvo vizeSAdhika ja thAya che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-sArasaMgraha - paryApta sUkSmathI paryApta-aparyApta sUkSma jIvo vizeSAdhika che; te thakI bhavyajIvo, bAdara sUkSma nigodanA jIvo ane sarva vanaspati jIvo uttarottara vizeSAdhika che. 261 prazna--bAdara-sUkSma nigodamAM anaMtA abhavyajIvo paNa che ane sUkSma-bAdara nigodanI bahAra rahela bhavya jIvo paNa asaMkhyAtA che chatAM bhavya jIvo karatAM bAdara sUkSma nigodanA jIvo saMkhyAta ke asaMkhyAtaguNa na kahetAM vizeSAdhika ja kema kahyA ? uttara--bAdara-sUkSma nigodamAM bhavya jIvo karatAM anaMtA abhavyo vadhu hovA chatAM temaja bhavyajIvomAMthI nigoda bahAra rahela asaMkhya bhavyajIvo ochA thavA chatAMya nigodamAM rahela bhavya jIvo karatAM zeSa sarva bhavyajIvo ane abhavyo anaMtamA bhAga samAna ja hovAthI bhavyajIvo karatAM bAdara-sUkSma nigodanA jIvo vizeSAdhika ja thAya, saMkhyAta guNAdi na ja thAya. sarva vanaspati jIvothI ekendriyo, tiryaMco, cAre gatinA mithyArdaSTio, avirati jIvo, sakaSAyI, chadmastho, yogavALA jIvo, saMsArI jIvo ane sarva jIvo anukrame vizeSAdhika vizeSAdhika che. guNasthAnaka AzrayI alpabahutva upazamazreNigata apUrvakaraNAdi cAra guNasthAnakavALA jIvo utkRSTa pade have pachI kahevAtA guNasthAnake rahela utkRSTa saMkhyAvALA jIvonI apekSAe alpa che ane A cAre guNasthAnake jIvo paraspara samAna hoya che. te thakI kSapaka apUrvakaraNAdi traNa kSINamoha tathA bhavastha ayogI guNasthAnake utkRSTapade rahela jIvo zatapRthakksa pramANa hovAthI saMkhyAta che ane A pAMce guNasthAnakomAM paraspara samAna hoya che. te thakI sayogI-kevaLIo saMkhyAtaguNA che kema ke teo jaghanyathI paNa be kroDa hoya che. teothI apramatta ane pramatta guNasthAnakavALA jIvo anukrame saMkhyAtaguNa che, kAraNa ke utkRSTapade teo anukrame be hajArakroDa ane koTisahasra pRthaktva pramANa hoya che. pramatta saMyato thakI utkRSTapade vartatA dezavirati, sAsvAdanI, mizrardaSTi ane avirati samyagdaSTi jIvo kramazaH eka ekathI asaMkhyAtaguNA che ane te thakI siddho anaMtaguNa che. A alpabahutva jyAre dareka guNasthAnake jIvo utkRSTapade hoya tyAre ja samajavuM, paNa haMmeza nahi, kAraNa ke prathama jaNAvela sAsvAdanAdi ATha guNasthAnake jIvo kyAreka nathI paNa hotA. kyAreka eka-be Adi hoya, eTale te apekSAe aniyata guNasthAnakomAM jIvo na paNa hoya ane keTalIkavAra jaNAvela saMkhyAthI viparIta paNa hoya, paraMtu jyAre dareka guNasthAnake utkRSTa saMkhyA hoya tyAre jaNAvyA mujaba alpabahutva hoya che. jo ke dezavirati Adi cAre guNasthAnakavALA jIvo sAmAnyathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezarAzi pramANa kahyA che, topaNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga anukrame asaMkhyaguNa moTo moTo levAno che. ethI asaMkhyAtaguNa kahevAmAM virodha Avato nathI. sarva avirati samyagdaSTijIvothI tiryaMca sivAya traNa gatimAM rahela mithyAdaSTio Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 262 asaMkhyaguNa che, te thakI tiryaMcagatimAM mithyArdaSTio anaMtaguNa che. manuSyagatimAM rahela cothA guNasthAnakavALA jIvonI apekSAe garbhaja mithyArdaSTi manuSyo saMkhyAtaguNa che. aparyApta sUkSma Adi cauda prakAranA jIvabhedo ane mithyArdaSTi Adi cauda guNasthAnakonuM svarUpa prathamadvArathI joI levuM. ayogI-guNasthAnaka sivAyanA tera guNasthAnake rahela jIvo yathAsaMbhava ATha, sAta cha ane eka karmanA vizeSaprakAre baMdha karanArA che tethI karma te baMndvavya che. mATe have trIjA dvAramAM bAMdhavA yogya te karmanA mULa ane uttarabhedo kaheze. iti dvitIya dvAra sArasaMgraha Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottarI prazna-1. anuyogadvAra eTale zuM? ane te keTalAM che? uttara-zAstranA bodha mATe je anukUla vyApAra te anuyoga, ane zAstramAM praveza karavA mATe anukUla vyApAra rUpa daravAjA te anuyogadvAra ane te zAstraprasiddha satpadaprarUpaNA Adi nava anuyoga dvAro che. prazna-2. jIva zuM padArtha che? uttara-pazamikAdi bhAvothI yukta evuM je dravya te jIva. prazna-3. kSAyika, audayikAdi prasiddha bhAvone choDI aupazamikAdi bhAva yukta dravyane jIva kahevAnuM zuM kAraNa ? uttara-audayika ane pAriNAmika bhAva jIva sivAya anya dravyamAM paNa hoya che ane kSAyika bhAva upazamapUrvaka ja thAya che. temaja kSAyopazamabhAva aupathamika bhAvathI taddana bhinna na hovAthI anya bhAvone grahaNa na karatAM mULamAM aupazamikAdi bhAvayukta dravyane jIva kahela che. - prazna-4. bauddho mokSanuM svarUpa kevuM mAne che ? uttara-bauddhonA mate dareka padArtho kSaNadhvaMsI hovAthI kSaNasaMtAnano nAza thAya eTale mokSa thAya ema mAne che. temanuM kahevuM che ke tela Adi khalAsa thavAthI jema dIpaka olavAI jAya eTale te kyAMya dizA ke vidizAomAM jato nathI paNa tyAM ja nAza pAme che eTale ke tenuM - astitva rahetuM nathI. tema rAgAdino kSaya thavAthI AtmA paNa kyAMya dizA ke vidizAomAM jato nathI paNa tyAM ja nAza pAme che eTale tenuM kSaNa saMtAnarUpa astitva paNa rahetuM nathI ane te ja mokSa che. prazna-5. jIva konA svAmI che? uttara-jIva nizcayathI sva-svarUpanA svAmI che. vyavahArathI svAmI-sevakAdi bhAvo karmabhanita upAdhirUpa hovAthI te vAstavika nathI. prazna-6. sAnnipAtika bhAvo eTale zuM? ane te keTalA che? uttara-pAMca mULa bhAvomAMthI mULa bethI pAMca bhAvonuM je mIlana te sAnnipAtika bhAva, ane te kula chavvIsa che. prazna-7. audayika bhAvanA graMthamAM batAvela 21 ja bhedo kahI zakAya ke tethI vadhAre , paNa kahevAya ? uttara-audayika bhAvanA saMkhyAta athavA asaMkhyAta bhedo kahI zakAya paraMtu skUla Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 paMcasaMgraha-1 dRSTie jagatprasiddha evA ekavIsa bhedo ja kahyA che. tenA upalakSaNathI trasapaNuM sthAvarapaNuM ityAdi aneka bhedo kahI zakAya. prazna--8. AkAza ane sAkara kayA bhAve che ? uttara--AkAza e anAdi pAriNAmika bhAve ane sAkara e sAdi pAriNAmika bhAve che. temaja auyika bhAve paNa che. prazna--9. kSAyika, kSAyopazamika ane pAriNAmika A trisaMyogI bhAMgo jIvomAM kema na ghaTe ? uttara--sAyopazamika bhAva bAramA guNasthAnaka sudhInA jIvomAM ja hoya che ane te jIvomAM manuSyagati, zuklalezyAdika bhAvo avazya auyika bhAve hoya che. mATe auyika bhAva vinA kSAyopazamika bhAva saMbhavato na hovAthI A bhAMgo na ghaTe. prazna--10. utpadyamAna ane utpanna e baMne prakAranA jIvo kyAreka jagatamAM na hoya evA kayA jIvo che. uttara--saMmUcchima manuSyo. prazna--11. aDhIdvIpanI bahAra rahela jIvomAM keTalAM guNaThANAM hoya ? uttara--aDhIdvIpanI bahAra janmela jIvone prathamanAM pAMca guNaThANAM hoya ane ahIMthI gayelAonI apekSAe sAta guNaThANAM hoya. prazna--12. kAyama vidyamAna hoya tevAM guNasthAnako keTalAM ane kayAM kayAM ? uttara--paheluM, teramuM ane cArathI sAta ema kula cha guNasthAnako kAyama vidyamAna hoya. prazna--13. kayA kayA guNasthAnake keTalA keTalA jIvo hoya ? uttara--pahele anaMtA, cothe ane pAMcame asaMkhyAtA, bIje ane trIje asaMkhyAtA hoI zake ane zeSa sarva guNasthAnake utkRSTathI paNa saMkhyAtA ja hoya. prazna--14. evAM kayAM guNasthAnako che ke jyAM jIvo na paNa hoya ane utkRSTathI asaMkhyAtA paNa hoya. uttara--sAsvAdana ane mizra guNasthAnaka. prazna--15. eka baTATAmAM keTalAM zarIro hoya ? uttara--eka baTATAmAM audArika zarIro asaMkhyAtAM ane taijasa kArpaNa anaMtA hoya che. prazna--16. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela pradezonI saMkhyA asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNInA samayo pramANa kema thAya ? uttara--vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke kALa sUkSma che ane kSetra tethI paNa atyaMta sUkSma che mATe aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetramAM asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNInA samayo pramANa pradezo hoI zake che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadvAra-praznottarI 265 prazna--17. bAdara paryApta pRthvIkAyAdi jIvonI apekSAe bAdara paryApta teukAya jIvo taddana alpa kema ? uttara----bAdara paryApta teukAya jIvo mAtra aDhIdvIpamAM ja hoya che jyAre bAdara paryApta pRthvIkAyAdika tethI bahAra paNa AkhA lokamAM amuka amuka sthAnoe hoya che mATe bAdara paryApta pRthvIkAyAdikathI te atyaMta alpa che. prazna--18. cAra nikAyanA devonuM paraspara alpabahutva jaNAvo ! uttara--vaimAnikadevo sarvathI alpa, te thakI bhavanapati ane vyaMtara anukrame asaMkhyAtaguNa te thakI jyotiSIo saMkhyAtaguNa che. prazna--19. traNa prakAranA manuSyomAMthI jagatamAM kayA prakAranA manuSyo haMmezAM hoya ? uttar--garbhaja paryApta manuSyo haMmeza hoya, zeSa baMne aparyAptA aniyata hoya. prazna--20. baMne prakAranA aparyApta manuSyo kAyama na hoya tema zI rIte samajI zakAya ? te keTalA kALa sudhI na hoya ? uttara--baMne prakAranA aparyApta manuSyonuM utkRSTa AyuSya paNa aMtarmuhUrtanuM hoya che ane garbhaja manuSyono temaja saMmUcchima manuSyono utpatti AzrayI utkRSTa virahakALa anukrame bAra ane covIsa muhUrta pramANa che eTale jyAre utpatti AzrayI utkRSTa viraha paDe tyAre virahanA pUrva samaye utpanna thayela baMne prakAranA aparyApta manuSyo aMtarmuhUrta pachI na hoya tethI garbhaja aparyApta manuSyo sAdhika agiyAra muhUrta ane saMmUrcchima manuSyo sAdhika tevIsa muhUrta sudhI saMpUrNa jagatamAM na hoya evuM paNa bane che. prazna--21. kSetra ane sparzanAmAM zuM vizeSatA che ? uttara--je jIvo jeTalA kSetramAM rahyA hoya te teonuM kSetra kahevAya ane sparzanAmAM jemAM rahela hoya te kSetra tathA upara nIce ane cAre tarapha sparza karAyeluM kSetra paNa Ave tethI kSetra karatAM sparzanA adhika thAya. prazna--22. kayA samuddAtamAM te ja nimitte adhika navIna karmonuM avazya grahaNa thAya ? uttara--kaSAya samuddhAtamAM. prazna--23. kevaLI samuddAtamAM kevaLIbhagavaMta potAnA AtmapradezothI kayA samaye keTalA kSetramAM vyApta hoya ? uttara--pahelA, bIjA, chaThThA, sAtamA ane AThamA samaye lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM, trIjA ane pAMcamA samaye lokanA asaMkhyAtA bhAgomAM, temaja cothA samaye saMpUrNa lokamAM vyApta hoya. prazna--24. avirati samyagdaSTine sparzanA kayA kayA mate keTalA rAjanI hoya ? paMca 1-34 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 paMcasaMgraha-1 uttara-mULa mate ATha rAja, kSAyika samyakta sahita trIjI narake jAya te mate nava rAja, ane kSAyopazama samyakta laI cha8I narake jAya te mate bAra rAjanI sparzanA hoya. prazna-25. ahIMthI sAmAnyathI trIjI narake traNa rAja ane chaThThI narake cha rAja thAya che to trIjI narakamAM jatAM be rAja ane chaThThI narakamAM jatAM pAMca rAjanI sparzanA kema kahI ? uttara-trIjI ane chaThThI narakanA nIcenA aMta bhAga sudhI eTale cothI ane sAtamI narakanA uparanA bhAga sudhI traNa ane cha rAja thAya e vAta barAbara che paraMtu naraka pRthvI trIjA tathA chaThThA rAjamAM zarUAtanA eka lAkha aThyAvIsa hajAra, ane eka lAkha soLa hajAra yojana pramANa bhAgamAM che ane te rAjanI apekSAe taddana alpa hovAthI tenI avivakSA karI anukrame be rAja ane pAMca rAja kahyA che. prazna-26. uparanA sAta rAjanI gaNatarImAM zuM matAntara che ? uttara-jIvasamAsAdinA mate ticchalokanA madhyabhAgathI IzAne doDha, mahendra aDhI, sannAre pAMca, acyate ane lokAnta sAta rAja thAya che. ahIM A mata grahaNa karela che. paraMtu bRhatsaMgrahaNI AdinA mate saudharme eka, mAhendra be, lAntake traNa, sahasrAve cAra, acyate pAMca, raiveyake che ane lokAnta sAta rAja thAya che. prazna-27. kyAM sudhInA devo gamanAgamana kare ? uttara-bAra devaloka sudhInA. prazna-28. sAsvAdana guNasthAnaka laIne koI jIva adholokamAM jAya ke na jAya ? uttara-sAsvAdana guNasthAnaka laIne ghaNuM karI adholokamAM na jAya paNa UrdhvalokamAM jAya. prazna-29. evA kayA jIvo che ke jenuM jaghanya-utkRSTa banne prakAranuM Ayu antarmuhUrta hoya paNa tethI adhika na hoya? uttara-sUkSmAdika sAte aparyApta tathA sUkSma paryApta. prazna-30. evA kayA devo che ke jenuM utkRSTa ane jaghanya Ayu tulya hoya. uttara-sarvArthasiddha vimAnanA devo. prazna-31. cAra nikAyanA devomAMthI kaI nikAyanA devonuM jaghanya Ayu dasa hajAra varSa hoya ? uttara-bhavanapati ane vyaMtara prazna-32. sAdi saparyavasita mithyAtva guNasthAnakano jaghanya-utkRSTa kALa keTalo ? uttara-jaghanya aMtarmuhUrva ane utkRSTa dezona ardha pudgala parAvartana. prazna-33. cha mAsanI uMmare bhAva cAritrano svIkAra koNe karyo? uttara-zrI vajaravAmIe. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fa dvitIyadvAra-praznottarI prazna-34. attakRta kevalI eTale zuM? uttara-aMtarmuhUrta Ayu bAkI hote chate jeone kevalajJAna thAya te attakRta kevalI kahevAya. prazna-35. chaThThA Adi guNasthAnake eka samaya rahI jIva sAtamA Adi guNasthAnake jAya ke nahi ? uttarana ja jAya. prazna-36. jo na jAya to temano eka samaya jaghanya kALa kema ghaTe ? uttara-vivakSita guNasthAnake eka samaya rahI kALa karI aviratipaNAne ja pAme, tethI ja eka samaya kALa ghaTe, anyathA nahi. prazna-37, asAMvyavahArika rAzimAMthI jIvo sAMvyavahArika rAzimAM kyAre Ave ? ane keTalA Ave ? . uttara-je samaye jeTalA jIvo mokSamAM jAya te samaye teTalA jIvo asAMvyavahArika rAzimAMthI sAMvyavahArika rAzimAM Ave. prazna-38. jagatamAM koIpaNa vivakSita jIva satata keTalo kALa puruSavedapaNAmAM rahI - zake ? uttara-keTalAMka varSo adhika sAgaropama zatapRthakva. prazna-39. bhAvaveda prati aMtarmuhUrve badalAya che ane bhavAntaramAM jatAM AkRtirUpa dravyaveda hoto nathI to puruSavedapaNe ATalo dIrgha kALa kema ghaTe ? uttara-AgAmI bhavamAM je veda thavAno hoya te veda bhavAMtaramAM jatAM na hovA chatAM tenI vivakSA karI dravyavedanI apekSAe teTalo kALa kahyo che. napuMsaka ane strIveda mATe paNa A pramANe samajavAnuM che. prazna-40, jIva niraMtara zrotrendriyapaNe keTalA samaya sudhI prApta kare ? uttara-keTalAMka varSa adhika eka hajAra sAgaropama. prazna-41. jIva niraMtara rasanendriyapaNe keTalo kALa prApta kare ? uttara-keTalAMka varSa adhika be hajAra sAgaropama. prazna-42. sAmAnyathI nigodanI temaja bAdara sUkSma, paryApta, aparyApta nigodanI svakAyasthiti utkRSTathI keTalI hoya ? uttara-sAmAnyathI nigodanI aDhI pula parAvartana, bAdara nigodanI sittera koDAkoDI sAgaropama, sUkSma nigodanI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI, paryApta tathA aparyApta nigodanI svakAyasthiti utkRSTathI aMtarmuhUrta pramANa che. prazna-43. sAsvAdanAdi ATha anitya guNasthAnako aneka jIva AzrayI jagatamAM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 utkRSTathI keTalA samaya sudhI satata hoya ? uttara--sAsvAdana ane mizra asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI sudhI ane zeSa cha guNasthAnako aMtarmuhUrta kALa sudhI satata hoya che. paMcasaMgraha-1 prazna--44. uparokta ATha guNasthAnako saMpUrNa jagatamAM koI paNa jIvane utkRSTathI keTalA kALa sudhI na hoya ? uttara--sAsvAdana ane mizra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhI, upazamazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi cAra varSa pRthakksa ane kSapakazreNigata apUrvakaraNAdi traNa, kSINamoha ane ayogI cha mAsa sudhI na hoya. thAya ? prazna--45. utkRSTathI ATha samaya sudhI satata kayA kayA bhAvo prApta thAya ? uttara--sarvavirati cAritra ane siddhapaNuM. prazna--46. niraMtara pratisamaye anaMtA utpanna thAya evA jIvo kayA kayA uttara--ekendriya, vanaspati ane sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvo. prazna--47. jIva ekendriyapaNAno tyAga karI punaH utkRSTathI keTalA kALe ekendriya uttara--keTalAMka varSa adhika be hajAra sAgaropama kALe. prazna--48. jagatamAM munio sarvadA hoya che, vaLI te prati aMtarmuhUrve chaThThathI sAtame ane sAtamAthI chaThTha guNasthAnake jAya che to gAthA 63mAM sarvavarita antargata pramatta ane apramattano aneka jIvAzrayI utkRSTa virahakALa paMdara divasano kema kahyo ? uttara--avirati ke dezaviratimAMthI pramatte ke apramatte jAya te apekSAe te gAthAmAM utkRSTa viraha paMdara divasano kahyo che, paraMtu chaDhe sAtame parAvartana karatA munionI apekSAe nahi. prazna--49. jaina-Agamo ane paMcasaMgrahAdi graMtho sarvakSamUlaka kahevAya che to temAM matAntara kevI rIte hoI zake ? uttara--vAta satya che, paraMtu pUrve Agamo munibhagavaMto kaMThastha rAkhatA hatA, te pachI keTalAka kALe moTA moTA duSkALo paDavAthI ane smaraNazakti Adi ghaTI javAthI Agamo barAbara kaMThastha rahyA nahi, tyArabAda je Agamo je munione je rIte kaMThastha hatA te rIte tapAsI vAcanA dvArA vyavasthita karyA chatAM keTalAka munione bhinna bhinna rIte yAda rahela pAThono samanvaya na thavAthI temAM kayA pATho satya che ke asatya ? teno nirNaya te kALanA atizayazrutasaMpanna AcAryo paNa na karI zakavAthI te pATho Agamo pustakArUDha karatI vakhate matAntara rUpe levAmAM AvyA, temaja te pachI paNa lahiyA vagerenA lekhanadoSanA kAraNe paNa pATho bhinna-bhinna rUpe thayA. ethI sarvajJamUlaka AgamomAM matAntaro jaNAya che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyakAra-praznottarI 269 prazna-50. matAntara eTale jaNAvela matathI bhinna mata eTale ke anya mata, to te mULamatathI sarvathA bhinna ja hoya ke apekSAe teno samanvaya paNa thaI zake ? uttara-je apekSAmAtrathI bhinna rIte batAvela hoya paNa bIjI koI apekSAe samanvaya thaI zake tene matAntara kahevAya nahi. kAraNa ke judA judA graMthomAM athavA eka ja graMthamAM judA judA mato hoya ane jeno koI apekSAe teoe te athavA anya graMthamAM samanvaya na karyo hoya te ja matAntara kahevAya. kyAreka keTalAka bhinna-bhinna graMthomAM bhinna-bhinna matono te te graMthanA TIkA Adi karanAra anya AcAryo potAnI buddhine anusAra samanvaya karatA jaNAya che paNa te samanvaya mULa graMthakAranA Azayane anurUpa ja thAya che? agara anya rIte thAya che? te atizaya jJAnIo vinA anya koIthI kahI zakAya nahi, tethI ja keTalAMka sthaLoe tevA samanvayo karI "tattva tuM, vatino vinti' ityAdi lakheluM jovA maLe che. prazna-51. paMcendriya tiryaMcomAM traNe vedavALAonuM alpabadutva zI rIte che? uttara-puruSavedI sarvathI thoDA, te thakI strIvedI ane napuMsakavedI anukrame asaMkhyAtaguNa che. prazna-para. abhavyo vadhAre ke samyaktathI patita mithyASTio vadhAre ? uttara-abhavyo karatAM samyaktathI patita mithyAtvIo anaMtaguNa che. prazna-pa3. abhavyo ane siddho bane anaMtA che to temAM ochuM koNa ane vadhAre koNa ? uttara-abhavyo cothA anaMta ane siddho pAMcamA anaMta che, digaMbarIya graMthomAM tathA ApaNAmAM paNa koI koI sthaLe AThamA anaMte siddho kahyA che. tethI abhavyo karatAM siddho anaMtaguNa che. prazna-14. upazamazreNimAM samyakta kayA bhAve hoya? temaja kSapakazreNimAM dasamA guNasthAnaka sudhI kayA bhAvanuM cAritra hoya ? uttara-upazamazreNimAM samyakta aupathamika athavA kSAyika bhAve hoya ane kSapakazreNimAM dasamA guNasthAnaka sudhI cAritra kSayopazama bhAvanuM hoya. prazna-55. kayA aparyApta jIvomAM pAMce bhAvo ghaTI zake ? uttara-saMjJI-aparyApta jIvomAM. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. trIjuM baMdhavya dvAra A pramANe baMdhaka prarUpaNA nAmanuM bIjuM dvAra kahyuM. have baMdhavya prarUpaNA nAmanuM trIjuM dvAra bAMdhanAra cauda bhedavALA jIvone bAMdhavA yogya zuM che ? kono baMdha kare che ? teno vicAra A dvAramAM ka2ze. bAMdhavA yogya--karmanA mULa ane uttara bhedo kahevAno AraMbha karatAM pahelAM mULa bhedo batAve che. kema ke mULa bhedonuM yathArtha jJAna thAya to uttara bhedo sukhapUrvaka jANI zakAya che. te mULa bhedo A pramANe-- nANassa daMsaNassa ya AvaraNaM veyaNIya mohaNIyaM / Au ya nAmaM goyaM tahaMtarAyaM ca payaDIo // 1 // jJAnasya darzanasya cAvaraNaM vedanIyaM mohanIyam / Ayuzca nAma gotraM tathAntarAyaM ca prakRtayaH // 1 // artha--jJAna ane darzananuM AvaraNa-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu:, nAma, gotra, tathA aMtarAya e ATha karmanA mULa bhedo che. TIkAnu--je vaDe vastunuM jJAna thAya eTale ke nAma jAti guNa kriyA Adi sahita vizeSa bodha je vaDe thAya te jJAna. je vaDe dekhAya eTale ke nAma jAti Adi vinA sAmAnya bodha je vaDe thAya te darzana. kahyuM che ke-- nAma jAti AdirUpa je AkAra-vizeSa bodha te vinA padArthonuM je sAmAnya jJAna thAya tene siddhAMtamAM darzana kahyuM che.' je vaDe AcchAdana thAya--dabAya te AvaraNa kahevAya che, eTale ke--mithyAtvAdi hetuonuM jemAM prAdhAnya che evA jIvavyApAra dvArA grahaNa karAyelI kArmaNa vargaNAnI aMdarano je viziSTa pudgala samUha te AvaraNa kahevAya che. temAM jJAnane AcchAdana karanAra je pudgala samUha te jJAnAvaraNa, ane darzanane AcchAdana karanAra je pudgala samUha darzanAvaraNa kahevAya che. sukha ane duHkharUpe je anubhavAya te vedanIya kahevAya che, jo ke saghaLAM karmono anubhava thAya che chatAM paNa vedanIya zabda paMkaja Adi zabdonI jema rUDha arthavALo hovAthI zAtA ane azAtArUpe je anubhavAya te ja vedanIya kahevAya che, zeSa karmo kahevAtAM nathI. je karma AtmAne sad asadpa vivekathI rahita kare, huM koNa ? mAruM zuM ? para koNa ? ane parAyuM zuM ? evuM bhedajJAna na thavA de te mohanIya kahevAya. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 tRtIyAra . je vaDe amuka amuka gatimAM amuka kALa paryata AtmA TakI zake, pote karelAM karmo vaDe prApta thayelI narakAdi durgatimAMthI nIkaLavAnI icchA chatAM paNa je aTakAve, pratibaMdhakapaNAne prApta thAya te Ayu: athavA eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatA AtmAone jeno avazya udaya thAya te Ayu. je karma gati jAti Adi aneka paryAyono AtmAne anubhava karAve te nAmakarma. ucca ane nIca zabdo vaDe je bolAvAya evo je ucca ane nIca kuLamAM utpanna thavA rUpa AtmAno paryAya vizeSa te gotra. te paryAya prApta thavAmAM hetubhUta karma paNa kAraNamAM kAryano Aropa thavAthI gotra kahevAya che. athavA jeno udaya thavAthI AtmAno ucca ane nIca zabdo vaDe vyavahAra thAya te gotra kahevAya che. jIva ane dAnAdikanuM vyavadhAna=aMtara karavA je karma prApta thAya, eTale ke jenA udayathI jIvo dAnAdi na karI zake te aMtarAya kahevAya che. A ja ATha mULa prakRtio che. ahIM prakRti zabdano artha bheda thAya che. bhASyakAra bhagavAnuM kahe che ke-athavA prakRti eTale bheda eTale karma ATha bhede che e artha thAya che. prazna-jJAnAvaraNAdi karmane A kramathI kaMI prayojana che? athavA prayojana sivAya ja A krama pravartelo che? uttara-je kamapUrvaka jJAnAvaraNAdi ATha karmo pUrve kahyAM che te kramapUrvaka kahevAmAM prayojana che, te ame kahIe chIe te A pramANe - ahIM jJAna ane darzana e jIvanuM svarUpa che. kAraNa ke jJAna ane darzananA abhAve jIvatva hoI zakatuM ja nathI. kema ke cetanA e jIvanuM svarUpa che. jo jIvamAM te jJAna ane darzanano ja abhAva hoya to te jIva kaI rIte hoI zake? mATe jIvamAM tenA svarUpa rUpa cetanA-jJAna darzana hovI ja joIe. jJAna ane darzanamAM paNa jJAna e mukhya che. kAraNa ke saghaLAM zAstrAdi saMbaMdhI vicAra jJAna dvArA ja thaI zake che. vaLI jevAcAraNAdi saghaLI labdhio jJAnopayogamAM vartamAna AtmAne ja thAya che. darzanopayogamAM vartamAna AtmAne thatI nathI. kahyuM che ke sAkAropayogI AtmAne saghaLI labdhio thAya che, anAkAropayogI AtmAne thatI nathI." - tathA je samaye AtmA saghaLAM karma rahita thAya che, te samaye jJAnopayogI ja hoya che paraMtu darzanopayogI hotA nathI. kema ke darzanopayoga bIje samaye hoya che. te hetuthI jJAna e pradhAna che. tene AvaranA jJAnAvaraNIya karma hovAthI tene paheluM kahyuM che, ane tyArapachI darzanane AvaranA darzanAvaraNIya karma kahyuM che. kAraNa ke jJAnopayogathI mRta AtmAnI darzanopayogamAM sthiratA thAya che. 1. teramA guNasthAnakanA pahele samaye, caudamA guNasthAnakanA pahelA samaye, ane siddha avasthAnA prathama samaye AtmA jJAnanA upayogamAM ja vartato hoya che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 paMcasaMgraha-1 A jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma potAnA vipAkane batAvatAM yathAyogya rIte avazya sukha ane duHkharUpa vedanIya karmanA udayamAM hetu thAya che. te A pramANe ati gADha jJAnAvaraNIya karmanA rasoiya vaDe sUkSma ane atisUkSma padArthono vicAra karavAmAM asamartha potAne jANatA ghaNA AtmAo atyaMta kheda pAme che atyaMta duHkhano anubhava kare che. ane jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thayela paTutA yukta AtmA sUkSma sUkSmatara padArthone potAnI buddhi vaDe bhedato--jANato ane ghaNAothI potAne caDiyAto joto atyaMta AnaMdano-sukhano anubhava kare che. A pramANe jJAnAvaraNIya karmano udaya ane layopazama anukrame duHkha ane sukharUpa vedanIya karmanA udayamAM nimitta thAya che. gADha darzanAvaraNIya karmanA vipAkodaya vaDe janmAMdha Adi thavAthI ghaNA mANaso ati adbhuta duHkhano anubhava kare che; ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazama vaDe utpanna thayelA kuzaLatA dvArA spaSTa cakSu Adi Indriyo yukta thaIne yathArthapaNe vastune joto atyaMta AnaMdano. anubhava kare che. A rIte darzanAvaraNIya karma duHkha ane sukharUpa vedanIya karmanA udayamAM nimittarUpa thAya che. ( A pramANe jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma vedanIya karmanA udayamAM hetu thAya che. e artha jaNAvavA trIjuM vedanIya karma kahyuM che. vedanIya karma ISTa aniSTa vastunA saMyoge sukha ke duHkha utpanna kare che. ISTa ane aniSTa vastunA saMyoge saMsArI AtmAone avazya rAga ane dveSa thAya che. ISTa vastuno saMyoga thavAthI sAruM thayuM, mane A vastu maLI, evo bhAva thAya che, ane aniSTa vastuno saMyoga thavAthI mane A vastu kyAMthI maLI ? kyAre e dUra thAya ? evo bhAva thAya che. e ja rAga ane dveSarUpa che. rAga ane dveSa mohanIya karmarUpa ja che. A rIte vedanIyakarma mohanIyanA udayamAM kAraNa che, e artha jaNAvavA mATe vedanIya pachI cothuM mohanIya karma kahyuM che. mohamUDha AtmAo bahu AraMbha ane parigrahaAdi kAryomAM Asakta thaIne narakAdi AyuSya bAMdhe che. A rIte mohanIya karma AyukarmanA baMdhamAM hetu che e jaNAvavA mohanIya pachI Ayukarma kahyuM che. narakAyu Adi koIpaNa Ayuno jyAre udaya thAya tyAre avazya narakagati paMcendriya jAti Adi nAmakarmano udaya thAya che. mATe Ayu pachI nAmakarma kahyuM che. nAmakarmano jyAre udaya thAya tyAre avazya ucca ke nIca gotramAMthI koI paNa gotra karmano udaya thAya che. e jaNAvavA nAmakarma pachI gotrakarma kahyuM che. gotrakarmano jyAre udaya thAya tyAre ucca kuLamAM utpanna thayelAne prAyaH dAnAMtarAya lAbhAMtarAyAdikarmano kSayopazama hoya che, kema ke rAjA vagere ghaNuM dAna Ape che, ghaNo lAbha paNa meLave che ema dekhAya che. ane nIca kuLamAM utpanna thayelAne prAyaH dAnAMtarAya lAbhAMtarAyAdikarmano udaya hoya che. aMtyajAdi halakA varSomAM dAna Adi jaNAtuM nathI. A pramANe uccanIca gotrano udaya aMtarAyanA udayamAM hetu che e arthanA jJAna mATe gotra pachI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 tRtiyadvAra aMtarAya karma kahyuM che. 1 A pramANe mULa prakRtio kahI, have uttara pravRtione saMkhyA batAvavA dvArA kahe che - paMca nava donni aTThAvIsA cauro taheva bAyAlA / donni ya paMca ya bhaNiyA payaDIo uttarA ceva // 2 // paJca nava dve aSTAviMzatiH catastraH tathaiva dvAcatvAriMzat / dve ca paJca ca bhaNitAH prakRtaya uttarAzcaiva // 2 // artha-pAMca, nava, be, aThyAvIsa, cAra, temaja betALIsa, be, ane pAMca e ATha karmanI uttara pravRtio che. TIkAnu-ahIM anukrame jJAnAvaraNIyAdi ATha karmanI uttaraprakRtionI saMkhyA kahI che, te A pramANe- jJAnAvaraNIyanI pAMca uttara pravRtio che, e pramANe darzanAvaraNIyanI nava, vedanIyanI be, mohanIyanI aThyAvIsa, AyunI cAra, temaja nAmakarmanI betALIsa, gotranI be ane aMtarAyanI pAMca uttaraprakRtio pUrvAcArya mahArAjAoe kahI che. 2 je kramapUrvaka kahevAnI pratijJA karI hoya te kramapUrvaka kathana karavuM joIe, evo nyAya : hovAthI pahelAM jJAnAvaraNIya karmanI uttara pravRtionuM vyAkhyAna kare che- maisuyaohimaNakevalANa AvaraNaM bhave paDhamaM // matizrutAvadhimana kevalAnAmAvaraNaM bhavet prathamam / artha-mati, zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnanuM je AvaraNa te paheluM jJAnAvaraNa karma che. TIkAnu-paheluM jJAnAvaraNIya karma pAMca prakAre che te A pramANe matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, ane kevaLa jJAnAvaraNa. mati-zrutAdi jJAnanuM svarUpa pahelA dvAramAM vistArapUrvaka kahyuM che eTale pharI ahIM kahetA nathI. - matijJAna ane tenA peTA bhedone AvaranAruM je karma te matijJAnAvaraNa, zrutajJAna ane tenA peTA bhedone AvaranAruM zrutajJAnAvaraNa A rIte pAMce AvaraNo samajavAM. jJAnAvaraNIyakarma AtmAnA jJAnaguNane dabAve che. A pramANe jJAnAvaraNIyanI uttarapravRtio kahI. have tenA sarakhA ja bhedavALI ane samAna sthitivALI aMtarAya karmanI uttarapravRtio kahe che- dANalAbhabhogovabhogavirayaMtarAyayaM carimaM // 3 // dAnalAbhabhogopabhogavIryAMtarAyakaM carimam // 3 // paMca01-35 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 paMcasaMgraha-1 artha-dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, ane vIryane dabAvanAruM chelluM aMtarAya karma che. TIkAnu-dAnAdi guNone dabAvanAruM dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, ane vIryaMtarAyanA bhede chelluM aMtarAyakarma pAMca prakAre che. temAM potAnuM svatva uThAvI anyane adhIna karavuM te dAna kahevAya. je karmanA udayathI tevA prakAranA dAnanI icchA na thAya, potAnA gharamAM vaibhava chatAM guNavAna pAtra maLavA chatAM A mahAtmAne devAthI mahAnuM phaLanI prApti thAya tema jANavA chatAM devAno utsAha na thAya te dAnAMtarAya karma kahevAya che. lAbha eTale vastunI prApti, je karmanA udayathI vastune prApta na karI zake, dAna guNa vaDe prasiddha dAtAranA gharamAM devAyogya vastu hovA chatAM paNa te vastune bhikSA mAgavAmAM kuzaLa ane guNavAna yAcaka hovA chatAM paNa prApta na karI zake te lAbhAMtarAyakarma kahevAya. je karmanA udayathI viziSTa AhArAdi vastunI sAmagrI maLavA chatAM paNa ane pratyAkhyAna-tyAgano pariNAma athavA vairAgya na hovA chatAM paNa mAtra kRpaNatAthI te vastuone bhogavavA samartha na thAya te bhogAMtarAya karma kahevAya che. e pramANe upabhogAMtarAya karma paNa samajavuM. bhoga ane upabhoga eTale lAbhAMtarAya karmanA kSayopazamathI prApta sAmagrIno upayoga karavo te. paraMtu te baMnemAM A vizeSa che je eka vAra bhogavAya te bhoga, ane vAraMvAra bhogavAya te upabhoga kahevAya che. eka vAra bhogavavA yogya vastu jenA udayathI na bhogavI zake te bhogAMtarAya ane vAraMvAra bhogavavA yogya vastu jenA udayathI na bhogavI zake te upabhogavaMtarAya kahevAya che. kahyuM che ke - ' eka vAra je bhogavAya te AhAra ane puSpa Adi bhoga, ane vAraMvAra je bhogavAya te vastra ane strI Adi upabhoga kahevAya che." vIrya eTale AtmAnI anaMtazakti, tene AvaranAruM je karma te vayatarAya. je karmanA udayathI zarIra roga rahita hovA chatAM ane yuvAvasthAmAM vartatAM chatAM paNa alpabaLavALo thAya, athavA zarIra baLavAna hovA chatAM koI siddha karavAlAyaka kArya AvI paDavA vaDe hIna sattvapaNAne laI te kArya siddha karavA pravRtti karI zake nahi, te vIryaMtarAya karma kahevAya che. 3 A pramANe aMtarAya karmanI uttarapravRtio kahI. have samAna sthitivALI hovAthI ane ghAti karma hovAthI jJAnAvaraNIyanI najIkanI bIjA darzanAvaraNIya karmanI uttarapravRtio kahe che- nayaNeyarohikevala dasaNaAvaraNayaM bhave cauhA / niddApayalAhiM chahA niddAiduruttathINaddhI // 4 // nayanetarAvadhikevala-darzanAvaraNaM bhaveccaturdA / nidrApracalAbhyAM SoDhA nidrAdidviruktastyAnaddhibhiH // 4 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 tRtIyadvAra artha-cakSu, acakSu, avadhi, ane kevaLadarzana viSayaka darzanAvaraNIya karma cAra bhede che. nidrA ane pracalA sAthe cha bhede che ane be vAra bolAyela nidrA ane pracalA tathA thINadri nava bhedo thAya che. TIkAnu-ahIM darzanAvaraNIya karma baMdha udaya ane sattAmAM koI vakhate cAra prakAre, koI vakhate cha prakAre, ane koI vakhate nava prakAre ema traNa rIte saMbhave che. te cAra, che ane nava prakAre kaI rIte saMbhave tene batAvatAM pahelA cAra prakAra batAve che. cakSu, acalu, avadhi ane kevaLadarzana viSayaka darzanAvaraNIya karma cAra bheda che. tAtparya e ke jyAre darzanAvaraNIya karmanA baMdha, udaya ane sattAmAM cAra bhedanI vivakSA karavAmAM Ave tyAre te cAra bheda A pramANe samajavAcakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana. temAM cakSu dvArA calunA viSayanuM je sAmAnya jJAna te cakSurdarzana, ane tene AvaranAruM je karma te cakSudarzanAvaraNIya karma. cakSu vinA zeSa sparzanAdi cAra Indriya ane mana vaDe te te indriyanA viSayanuM je sAmAnya jJAna te acakSudarzana, ane tene AvaranAruM je karma te acakSudarzanAvaraNIya karma. acakurdarzanAvaraNIyamAM sparzanAdi cAra IndriyAvaraNa ane mananI indriyAvaraNa ema pAMca AvaraNono samAveza thAya che. Indriya ane mananI sahAya vinA maryAdAmAM rahelA rUpI padArthanuM je sAmAnya jJAna te avadhidarzana ane tene AvaranAruM je karma te avadhidarzanAvaraNIya karma. rUpI arUpI dareka padArthanuM je sAmAnya jJAna te kevaLadarzana, ane tene AvaranAruM je karma te kevaLadarzanAvaraNIya karma kahevAya che. : - te ja darzanAvaraNIyanuM catuSka nidrA pracalA sAthe gaNatAM cha bheda thAya che. nidrA e sarvaghAtinI prakRti che. AtmAnI caitanyazaktine dabAvI zarIra upara paNa asara kare che ke jene laI AMkhonuM gherAvuM, DolAM AvavAM, zarIra bhAre thavuM, ItyAdi cihano thAya che. ' have nidrAno zabdArtha kahe che--je avasthAmAM caitanya avazya aspaSTa thAya te nidrA kahevAya. jayAre nidrA Ave che tyAre koIpaNa indriyanA viSayanuM ke anya koIpaNa prakAranuM jJAna thatuM nathI. te nidrAnA tIvra maMdAdi bhede pAMca prakAra thAya che. te A pramANenidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, ane thiNaddhi. temAM evA prakAranI maMda nidrA Ave ke jenI aMdara nakhaTjhoTikA-capaTI vagADavI, ekAda zabda karavo e Adi dvArA sukhapUrvaka jAgrata thAya te nidrA. evA prakAranI nidrA UMgha 1. ahIM cakSu-acakSudarzanAvaraNa na kahetAM sAmAnya mAtra inDiyAvaraNa kahevAmAM Ave to badhAM AvaraNono samAveza thAya che. paraMtu lokamAM A vastu meM joI, huM A dekhuM chuM evo vyavahAra cakSunA saMbaMdhamAM ja thAya che. tethI tathA vigrahagatimAM koIpaNa darzana na hoya tyAre acakudarzana to hoya che ja te jaNAvavA cakSurdarzana ane acakurdarzana alaga alaga kahyAM che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 paMcasaMgraha-1 AvavAmAM hetubhUta je karma te paNa kAraNamAM kAryano Aropa karI nidrA kahevAya che. nidrA darzanAvaraNIyakarma e UMgha AvavAmAM kAraNa che, ane UMgha e kArya che. je nidrAvasthAmAM beThelo athavA Ubho rahelo DolAM khAdhA kare, eTale ke jenI aMdara beThAM beThAM ke UbhAM UbhAM UMgha Ave te pracalA. evA prakAranA vipAkano anubhava karAvanArI karmaprakRti paNa pracalA kahevAya che. thINaddhi trikanI apekSAe A be nidrAo maMda che. darzanAvaraNIyanuM Saka jayAM grahaNa karavAmAM Ave tyAM dareka sthaLe uparokta cha prakRtio grahaNa karavI. A darzanAvaraNa SaTrakane be vAra bolAyela nidrA ane pracalA eTale nidrAnidrA ane pracalApracalA tathA thINaddhi sAthe gaNatAM darzanAvaraNIya nava prakAre thAya che.. temAM nidrAthI caDiyAtI je nidrA te nidrAnidrA. tenI aMdara caitanya atyaMta askuTa thayeluM hovAthI ghaNuM DhaMDhoLavuM, ghaNA sAda pADavA ItyAdi prakAro vaDe prabaMdha thAya che. A hetuthI sukhapUrvaka prabodha thavAmAM hetubhUta nidrA karmaprakRtinI apekSAe A nidrAnuM caDiyAtApaNuM che. tAtparya e ke jenA udayathI evI gADha UMgha Ave ke ghaNA sAda pADavAthI ke ghaNuM DhaMDhoLavAthI duHkhapUrvaka jAgrata thavAya te nidrAnidrA kahevAya che. evA prakAranI nidrAmAM hetubhUta karmaprakRti paNa nidrAnidrA kahevAya che. pracalAthI caDiyAtI je nidrA te pracalApracalA. A nidrA cAlatAM cAlatAM paNa prApta thAya che. eTale ke je karmanA udayathI cAlatAM cAlatAM UMgha Ave te pracalApracalA kahevAya che. ane tethI eka sthaLe beThA ke UbhA rahelAne prApta thatI pracalAnI apekSAe A nidrAnuM caDiyAtApaNuM che. piMDarUpe thayelI che. Atmazakti athavA vAsanA je svApAvasthAmAM te sthAnaddhi athavA syAnagRddhi' kahevAya che. kAraNa ke jyAre A nidrA Ave che tyAre prathama saMghayaNIne je vAsudeva 1. thINaddhinidrA mATe lokaprakAza sarga dasamAnA zloka 149mAM nIce pramANe lakhyuM che-- 'styAnaddhirvAsudevArdhabalArhazcititArthakRt // styAnA saMghAtIbhUtA gRddhirdinacintitArthaviSayAtikAMkSA yasyAM sA styAnagRddhiH iti tu karmagranthAvacUrNau / AdyasaMhananApekSamidamasyA balaM matam / anyathA tu vartamAnayuvabhyo'STaguNaM bhavet / / ayaM karmagranthavRttyAdyabhiprAyaH / jitakalpavRttau tu-yadudaye atisaMkliSTapariNAmAt dinadRSTamarthamutthAya prasAdhayati kezavArdhabalazca jAyate tadanudaye'pi ca sa zeSapuruSebhyastricaturguNo bhavati, iyaM ca prathamasaMhanina eva bhavati / prathama saMghayaNI svAnaddhi nidrAvALAne vAsudevanuM ardhabaLa utpanna thAya che, ane zeSa saMghayaNavALAne vartamAna yuvAnothI AThagaNuM baLa utpanna thAya che e karmagraMthanI TIkA.AdimAM kahyuM che. ane jitakalpavRttimAM to thINaddhinidrA prathama saMghayaNIne ja hoya, ane tene jayAre te nidrA Ave tyAre vAsudevanuM ardhabaLa ane nidrA na AvelI hoya tyAre paNa zeSa puraSothI traNa cAragaNuM baLa hoya ema kahyuM che. thINaddhi nidrAvALo nidrAmAM ja divasa ke rAtrimAM ciMtavela kAryana-anupta vAsanAne nidrAmAM ja UThI utpanna thayelA baLa vaDe karI Ave che ane pAcho sUI jAya che, prAta:kALe jAgrata thAya tyAre tene mane AvuM svapna AvyuM ema thAya che. jo ke te to sAkSAtu kArya karI Avyo che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra tenA ardha. baLa samAna baLa utpanna thAya che. jema koI mANasane roganA jorathI baLa.utpanna thAya che temaja atRpta vAsanAne rAtrimAM UMghamAM ja UThI pUrNa karI Ave che. zAstramAM A saMbaMdhe eka udAharaNa ApyuM che te A pramANe--koI eka sthaLe thINaddhi nidrAnA udayavALo sAdhu raheto hato. tene divase koI eka sthaLe jatAM rastAmAM hAthIe skhalanA karI. te hAthI upara te sAdhune ghaNo gusso thayo, ane vaira levAnI icchA thaI. te rAtre tene thINaddhi nidrA AvI, nidrAmAM ja UThIne jyAM hAthI hato tyAM jaI tenA be dAMta ukhADI potAnA upAzrayanA bAraNAmAM pheMkI sUI gayo. A nidrAnA baLathI sAdhune hAthInA daMtUzaLa kheMcavA jeTalI zakti utpanna thaI ane vaira lIdhuM. vizeSAvazyaka bhASyAdi zAstromAM bIjA paNa aneka dAkhalAo ApyA che. 277 nidrAono artha karatAM prAcIna karmagraMthamAM kahyuM che ke--jenI aMdara sukhapUrvaka prabodha jAgrata thAya te nidrA. du:khapUrvaka jenI aMdara prabodha thAya te nidrAnidrA, beThelA ane UbhA rahelAne nidrA Ave te pracalA ane caMkramaNa karatAM--cAlatAM cAlatAM je UMgha Ave te pracalA pracalA kahevAya che. ati saMkliSTa karmano anubhava karatAM thINaddhi nidrA prApta thAya che te mahA AkarI nidrA che ane te prAyaH divasamAM ke rAtrimAM ciMtavela arthane sAdhanArI che. thINaddhinA vipAkane anubhava karAvanArI karmaprakRti paNa kAraNamAM kAryano Aropa karI thINaddhi kahevAya che. cakSurdarzanAvaraNIyAdi cAra karmaprakRtio mULathI darzanalabdhino ghAta kare che eTale tenA udayathI cakSurdarzanAdi prApta ja thatA nathI. athavA teonA kSayopazamane anusarIne thAya che. ane nidrAo to darzanAvaraNIyanA kSayopazamathI prApta thayelI darzanalabdhine dabAve che. nidrAone darzanAvaraNIyamAM gaNavAnuM kAraNa nidrAo chadmasthane ja hoya che, chadmasthane pahelAM darzana ane pachI ja jJAna thAya che, eTale nidrAnA udayathI jyAre darzanalabdhi dabAya eTale jJAna to dabAyuM ja. tethI ja tene jJAnAvaraNIyamAM na gaNatAM darzanAvaraNIyamAM gaNelI che. 4 A pramANe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmanI uttaraprakRtinuM varNana karyuM. jJAnAvaraNAdi traNe ghAtikarma che, tethI ghAtikarmanA prasaMgathI have mohanIya karmanI uttaraprakRtio varNave che-- solasa kasAya nava nokasAya daMsaNatigaM ca mohaNIyaM / suranaratirinirayAU sAyAsAyaM ca nIuccaM // 5 // SoDaza kaSAyA nava nokaSAyA darzanatrikaM ca mohanIyam / suranaratiryagnirayAyUMSi sAtAsAtaM ca nIcoccam // 5 // artha--soLa kaSAya, nava nakoSAya, ane darzanatrika ema aThyAvIsa bhede mohanIya karma che. devAyu, manuSyAyu, tiryagAyu ane narakAyu ema cAra prakAre Ayu karma che. sAtAvedanIya ane Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 paMcasaMgraha-1 asAta vedanIya ema be bhede vedanIya karma che ane nIca gotra--ucca gotra ema be prakAre gotrakarma che. vivecana--mohanIya karma be prakAre che : 1. darzanamohanIya 2. cAritramohanIya. temAM cAritramohanIyanI vadhAre prakRtio hovAthI ane tenA saMbaMdhamAM ghaNuM kahevAnuM hovAthI pahelAM tenuM svarUpa batAve che--soLa kaSAya ane nava nokaSAya ema be bhede cAritra mohanIya karma che. temAM jene laI AtmAo saMsAramAM rakhaDe te kaSAya. tenA krodha, mAna, mAyA ane lobha ema cAra bheda che. vaLI te darekanA tIvra maMdAdi bhede anaMtAnubaMdhi, apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhyAnAvaraNIya, ane saMjvalana ema cAra cAra bheda thAya che. anaMtAnubaMdhi kaSAya e ati tIvra che ane anya kaSAyo anukrame maMda maMda che. temAM anaMta saMsAranI paraMparA vadhAranArA je kaSAyo te anaMtAnubaMdhi kaSAya kahevAya che. tIvra rAga dveSathI-krodhAdithI AtmA anaMta saMsAramAM rakhaDe che. tethI AdinAM kaSAyonI anaMtAnubaMdhi evI saMjJA yojelI che.' A ja kaSAyonuM saMyojanA evuM bIjuM nAma che. teno anvartha A pramANe--je vaDe AtmAo anaMta bhavo--janmo sAthe joDAya eTale ke jene laI jIvo anaMta janmaparyaMta rakhaDe te saMyojanA kahevAya che. kahyuM che ke--je kaSAyo jIvane anaMta saMkhyAvALA bhavo sAthe joDe te saMyojanA, anaMtAnubaMdhi paNa te ja kahevAya che.' A kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI samyaktva prApta thatuM nathI. je karmanA udayathI alpa paNa pratyAkhyAnantyAga dazA prApta na thAya, praudgalika padArtho 1. darzana eTale samyaktva, zraddhA, ruci, vastusvarUpanuM--AtmasvarUpanuM yathArtha jJAna. e AtmAno mahAn guNa che jene laI aDhAra doSarahita zuddha deva, paMcamahAvratadhArI zuddha sAdhu, ane dayAmULa dharma para ruci thAya che. AtmAnA svarUpanuM yathArtha jJAna thAya che, ane anaMta jJAna-darzana-cAritrayukta AtmA te ane jJAnAdi guNo te mArA. zarIra te huM nahi ane dravyAdi vastuo te mArI nahi, e pramANe bheda jJAna thAya che. tathA AtmAne hitakArI kAryamAM rucipUrvaka pravRtti thAya che ane ahitakArI kAryamAM pUrvakarmanA udayathI kadAca pravRtti thAya topaNa pazcAttApapUrNa hRdaye pravRtti thAya che. tene AvaranAruM darzana mohanIya karma che, tenA anaMtAnubaMdhI ane mithyAtva mohanIya e be bheda che. temAM anaMtAnubaMdhi saMsAra tarapha tIvra Asakti utpanna kare che ane mithyAtva mohanIya AtmAnA svarUpanA yathArtha bhAnathI vikala kare che. 2. sarvajJa paramAtmA mahAvIranA vacana para yathArtha zraddhA rAkhI te vacanone barAbara samajI te pramANe pravRtti karavI, vibhAva dazAmAMthI chUTI svabhAva-svarUpamAM AvavuM, te cAritra kahevAya che tene AvaranAruM cAritra mohanIya karma che. tenAthI AtmAnI svarUpAnuyAyI dazA thatI nathI. mohanIyakarma AtmAnA zraddhA ane cAritra e be mahAn guNane roke che. ahIM eTaluM samajavAnuM ke jJAna guNa dvArA jANapaNuM thAya che. paraMtu temAM yathArthatA-yathArtha jJAna to samyaktva hoya to ja Ave che. 3. krodha, aruci, dveSa ane kSamAno abhAva e krodhanA paryAyo che. mAna, mada, abhimAna, ane namratAno abhAva e mAnanA paryAyo che. mAyA, kapaTa, bahAra ane aMdaranI bhinnatA ane asaraLatA e mAyAnA paryAyo che, tathA lobha, tRSNA, vRddhi, Asakti ane asaMtoSa e lobhanA paryAyo che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 279 parano moha ocho karI zake nahi te apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya che. kahyuM che ke "je karmanA udayathI alpa paNa paccakhkhANa karavAnA utsAhavALo na thAya, e apratyAkhyAnAvaraNIya saMjJA anaMtAnubaMdhithI UtaratA bIjA kaSAyomAM yojelI che." apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayathI alpa paNa viratinA pariNAma thatA nathI jo ke samyakta prApti thAya che. te samyaktI AtmAone pApavyApArothI chUTavAnI icchA jarUra hoya che paraMtu choDI zakatA nathI ane temAM pravRtti kare che to paNa pazcAttApapUrNa hRdaye pravRtti kare che. | sarvathA prakAre pApavyApAranA tyAgarUpa sarvavirati cAritra je vaDe avarAya-dabAya eTale ke jenA udayathI saMpUrNa pApavyApArano sarvathA tyAga na karI zake te pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya kahevAya che. kahyuM che ke sarvathA pApavyApArathI je virati, tene ahIM pratyAkhyAna kahyuM che. tene AvaranAra apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyothI maMda je trIjA kaSAyo temAM pratyAkhyAnAvaraNIya saMjJA yojelI che. A kaSAyanA udayathI AtmA sarvathA prakAre pApavyApArano tyAga karI zakato nathI, dezathI tyAga karI zake che. eTale zrAvakapaNuM prApta thAya che, parantu sAdhupaNuM prApta thatuM nathI. pariSaha upasarga Adi prApta thaye chate sarvathA prakAre pApavyApAranA tyAgI cAritryavAna sAdhu mahArAjane paNa je kaSAyo kaMIka jAjvalyamAna kare--kaSAyayukta kare te saMjajvalana kaSAya kahevAya che. kahyuM che ke je kAraNa mATe sarvathA pApavyApAranA tyAgI saMvigna yatine paNa - 1. virati eTale viramavuM-pAchA haThavuM, bahirAtmabhAvathI chUTI AtmAnA svarUpamAM sthira thavuM te che. jayAM sudhI sarvathA pApavyApArathI chUTato nathI, jyAM sudhI paudgalikabhAva rahe che tyAM sudhI AtmA svarUpamAM sthiratA prApta karI zakato nathI. svarUpamAM sthiratA prApta karyA vinA koIpaNa AtmA saMpUrNa karmano kSaya karI mokSamAM jaI zakato nathI. tethI ja mokSa prApta karavA mATe virati-saMpUrNa tyAga Avazyaka che. ' ahIM virati kone kahevI te samajavuM Avazyaka che. virati eTale je padArthano pote tyAga karyo che tenA rasano paNa tyAga thavo te. jema ke, upavAsa jyAre karIe tyAre jo ke bAhyathI AhArano tyAga karyo che, paraMtu UMDA UtarIne ApaNe vicArIe to jaNAze ke je AhArano tyAga karyo che teno rasa to . kAyama che. rasano tyAga thayo hoto nathI. jyAre e rasano paNa tyAga thAya tyAre yathArtha upavAsa thAya che. tema jenI jenI jeTalA pramANamAM virati prApta thAya tenA tenA teTalA teTalA pramANamAM rasano paNa tyAga thAya tyAre yathArtha virati prApta thAya che. paulika padArtho paranA rasano tyAga na thavA devo te kaSAyonuM kArya che. apratyAkhyAnAvaraNAdi kaSAyono jema jema kSayopazama thato jAya tema tema rasano tyAga thato jAya che. rasa eTale bahArathI vasa tyAga karyo hoya chatAM aMtaraMga tenI icchA kAyama rahevI. te dezavirati ke sarvavirati mahAtmAone jeTalA jeTalA pramANamAM virati prApta thAya che teTalA teTalA pramANamAM paugalika padArthonI aMtaraMga icchA naSTa thatI jAya che. jeTale jeTale aMze aMtaraMga icchA naSTa thAya eTale teTale aMze AtmA vibhAvamAMthI svabhAvamAM Avato jAya che. sarvaviratisaMpanna munirAjone paugalika padArthonI aMtaraMga icchA naSTa thayelI hovAthI anuttara vimAnanAM paulika sukho paNa tuccha lAge che. ' 2. ughatavihArI chaThThAsAtamA guNasthAnake rahelA muni saMvijJa yati kahevAya che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 paMcasaMgraha-1 kiMIka--alpa kaSAyAvita kare che tethI te alpa pramANamAM prazamano abhAva karanArA saMjvalana kahevAya che." anyatra paNa kahyuM che-je kAraNathI zabdAdi viSayo prApta karI vAraMvAra jAjavalyamAna thAya che tethI cothA kaSAyone saMjavalana kahevAya che." saMjavalana kaSAyanA udayavALo AtmA saMpUrNa pApavyApArone choDI sarvavirati cAritra prApta kare che, paraMtu AtmAnA pUrNa svabhAvarUpa yathAkhyAta cAritrane prApta karI zakato nathI. kaSAyonuM kArya AtmAne bahirAtmabhAvamAM rokI aMtarAtmadazAmAM sthira na thavA devo e che. jema jema kaSAyanuM baLa ochuM thatuM jAya tema tema AtmA bahirAtmabhAva-paulika bhAvathI chUTI aMtarAtmabhAvamAM sthira thato jAya che. have nokaSAyonuM svarUpa kahe che "no' zabda ahIM sAhacaryavAcaka athavA deza niSedhavAcaka che. eTale ke jeo kaSAyanA sahacArI hoya, sAthe rahI kaSAyone jeo udIpana kare athavA jeo kaSAyonuM saMpUrNa kArya karavA asamartha hoya te nokaSAyo kahevAya che. kayA kaSAyonA sahacArI che? tenA uttaramAM kahe che ke-AdinA bAra kaSAyonA sahacArI che. te A pramANe-AdinA bAra kaSAyono kSaya thayA pachI nokaSAyo TakI zakatA nathI. kAraNa ke bAra kaSAyono kSaya karyA bAda tarata ja kSapaka AtmA nokaSAyono kSaya karavAnI pravRtti kare che. athavA udaya prApta nokaSAyo avazya kaSAyone udIpana kare che. jema ke rati arati kramazaH lobha ke krodhane udIpana kare che. tethI ja teo kaSAyanA preraka kahevAya che. kahyuM che ke--kaSAyanA sahavartI hovAthI ane kaSAyanA preraka hovAthI hAsyAdi navane nokaSAya kahyA che. te nokaSAyo nava che. te A pramANe-traNa veda ane hAsyaSaTraka. strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda ema veda traNa prakAre che. jenA udayathI strIne puruSopabhoganI icchA thAya, jema pittano vadhAro thavAthI madhuragaLyA padArtho khAvAnI icchA thAya te strIveda. jenA udayathI puruSane strInA upabhoganI icchA thAya, jema kaphano vadhAro thavAthI khATA padArtho khAvAnI icchA thAya te puruSaveda. jenA udayathI strI ane puruSa baMnenA upabhoganI icchA thAya jema pitta ane kapha baMneno vadhAro thavAthI majikA-jenI aMdara khaTAza ane gaLapaNa baMne hoya tevI rAba khAvAnI icchA thAya te napuMsaka veda kahevAya che. tathA hAsya, rati, arati, zoka, bhaya ane jugupsA e hAsya SakamohanIya karma che. temAM jenA udayathI nimitta maLavA vaDe athavA nimitta vinA ja hasavuM Ave athavA moM 1. veda mohanIyanA udayathI AtmAne indriyonA viSayo bhogavavAnI icchA utpanna thAya che. te icchA maMda madhyama ane tIvra ema traNa prakAre che. maMda lAlasA puraSadanA udayavALAne ane madhyama ane tIvra anukrame sIveda ane napuMsakavedanA udayavALAne hoya che. A rIte koI paNa AtmAne lAlasAnA bhede traNe vedano udaya hoI zake che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra malakAve te hAsyamohanIya karma. je karmanA udayathI bAhya ke atyaMtara vastunA viSayamAM harSa dhAraNa kare, iSTa saMyoga maLavAthI sAruM thayuM. A iSTa vastu maLI evo AnaMda thAya te rita mohanIya. 281 je karmanA udayathI bAhya ke atyaMtara vastunA viSayamAM aprIti dhAraNa kare, aniSTa saMyoga maLavAthI kyAMthI AvI vastuno mane saMyoga thayo teno viyoga thAya to ThIka e pramANe kheda thAya te atimohanIya. je karmanA udayathI priya vastunA viyogAdi kAraNe chAtI kUTavI, AkraMda karavo, jamIna para ALoTavuM, dIrgha niHzvAsa levA vagererUpa dilagIrI thAya te zokamohanIya. chAtI phUTavI vagere dilagIrInA sUcaka che. je karmanA udayathI sanimitta ke nimitta vinA saMkalpamAtrathI ja bhaya pAme te bhayamohanIya. je karmanA udayathI zubha ke azubha vastunA saMbaMdhamAM jugupsA dhAraNa kare--ghRNA thAya te jugupsAmohanIya. A pramANe cAritramohanIyanI pacIsa prakRtio kahI. have darzanamohanIya kahe che. te traNa bhede che. te A pramANe--1. mithyAtvamohanIya 2. mizramohanIya 3. samyaktvamohanIya. je karmanA udayathI jinezvaroe kahela tattvo para azraddhA thAya, AtmAnA svarUpanuM yathArtha bhAna na thAya. te mithyAtvamohanIya. je karmanA udayathI jinezvaroe kahela tattvanI yathArtha zraddhA na thAya tema azraddhA paNa na thAya, ruci ke arRica bemAMthI eka paNa na hoya te mizramohanIya. je karmanA udayathI jinapraNIta tattvanI samyak zraddhA thAya, yathArtha ruci utpanna thAya te samyaktvamohanIya. A pramANe mohanIyakarmanI uttara prakRtionuM svarUpa kahyuM. have mULa karmanA krama pramANe AyukarmanI uttaraprakRtio batAve che. AyukarmanI cAra uttara prakRtio che. te A pramANe--devAyu, manuSyAyu, tirthagAyu ane narakAyu. je karmanA udayathI AtmAno deva, manuSya, tiryaMca ane narakaparyAya amuka niyata kAlaparyaMta TakI zake te devAyu, manuSyAyu, tiryagAyu ane narakAyu karma kahevAya che. Ayukarma amuka gatimAM amuka kAlaparyaMta AtmAnI sthiti thavAmAM temaja te te gatine 1. sanimittamAM bAhya nimitto levAnAM che ane animittamAM smaraNa rUpa atyaMtara nimitta levAnAM che. jema ke koI hasAve ane hasIe ke evuM ja kaMIka dekhavAmAM Ave ane hasIe te bAhya nimitta ane pUrvAnubhUta hasavAnAM kAraNo yAda Ave ane hasIe te atyaMtara nimitta kahevAya che ema samajavuM. paMca1-36 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 paMcasaMgraha-1 anurUpa karmono upabhoga thavAmAM hetu che. A pramANe AyukarmanA uttara bhedo kahyA. have alpa vaktavya hovAthI vedanIya ane gotrakarmanI uttara prakRtio kahe che. vedanIyakarmanI be uttara prakRtio che te A pramANe--1. sAtA vedanIya, ane 2. asAtA vedanIya. je karmanA udayathI Arogya ane viSayopabhogAdi iSTa sAdhano dvArA utpanna thayela AhlAdarUpa sukhano anubhava kare te sAtAvedanIya. je karmanA udayathI mAMdagI Adi aniSTa sAdhano dvArA utpanna thayela khedarUpa duHkhano anubhava kare te asAtAvedanIya. gotrakarmanI paNa be uttara prakRtio che te A--1. uairgotra, ane 2. nIcairgotra. temAM je karmanA udayathI uttama jAti, kuLa, baLa, tapa, aizvarya, zruta satkAra, ' abhyutthAna--sAmuM javuM, AsanapradAna, aMjali pragraha-hAtha joDavA Adino saMbhava hoya te ucca gotra. je karmanA udayathI jJAnAdi yukta hovA chatAM paNa niMdA prApta kare ane hIna jAti, kuLa Adino saMbhava hoya te nIca gotra kahevAya che. UMca gotranA udayathI UMca kuLa UMca jAtimAM janma dhAraNa kare che tene laI tapa aizvarya Adi prAyaH sulabha thAya che ane nIca gotranA udayathI nIca kuLa nIca jAtimAM janma dhAraNa kare che jene laI tapa aizvarya Adi lagabhaga durlabha thAya che. A pramANe vedanIya ane gotrakarmanI uttara prakRtio kahI. 5 have gotrakarmanI samAna sthitivALuM hovAthI tenI pachI nAmakarmanI prakRtionuM nirUpaNa kare che. te be bhede che H 1. piMDaprakRti ane 2. pratyekaprakRti temAM pahelAM piMDaprakRtio batAve che. gaijAisarIraMgaM baMdhaNa saMghAyaNaM ca saMghayaNaM / saMThANavannagaMdharasaphAsaaNupuvvivihagaI // 6 // gatijAtizarIrAGgopAGga bandhanaM saMghAtanaM ca saMhananam / saMsthAnavarNagaMdharasasparzAnupUrvIvihAyogatayaH // 6 // arthagati, jAti, zarIra, aMgopAMga, baMdhana, saMghAtana, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, AnupUrvI ane vihAyogati, e cauda piMDaprakRtio che. vivecana--A gAthAmAM cauda piMDaprakRtio batAve che. jenA aneka bhedo thaI zakatA hoya te piMDaprakRti kahevAya che. te A pramANe-- Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra . 283 tathAprakAranA karmapradhAna jIva vaDe je prApta thAya, arthAt tathAprakAranA karma vaDe jIva jene prApta kare te gati. jo ke zarIra saMghayaNAdi sarva karmo vaDe prApta thAya che, chatAM gati e rUDha arthavALI hovAthI AtmAno nArakatva Adi je paryAya thAya che e ja arthamAM gatizabda vaparAya che. te cAra prakAre che : 1. narakagati, 2. tiryagdati, 3. manuSyagati, ane 4. devagati. manuSyatva, devatvAdi te te paryAya thavAmAM hetubhUta je karma tene gatinAmakarma kahe che. jema ke je karmanA udayathI AtmAno devaparyAya thAya te devagati nAmakarma, e pramANe manuSyagati Adi mATe paNa samajavuM. have jAtinAmakarma kahe che--aneka bheda prabhedavALA ekendriyAdi jIvono ekendriyatvAdirUpa je samAna-ekasarakho pariNAma ke jene laI aneka prakAranA ekendriyAdi jIvono ekendriyAdirUpe vyavahAra thAya evuM je sAmAnya te jAti, ane tenA kAraNabhUta je karma te jAtinAmakarma. ahIM tAtparya A pramANe che--dravyarUpa bAhya ane atyaMtara nAsikA ane karNAdi indriyo aMgopAMga nAmakarma ane indriyaparyApti nAmakarmanA sAmarthyathI siddha che, ane bhAvendriyo sparzanAdi indriyAvaraNa karmanA kSayopazamathI siddha che. zAstramAM kahyuM che ke--'indriyAvaraNIya karmanA kSayopazamathI bhAvendriyo utpanna thAya che.' paraMtu A ekendriya che, A beindriya che, evA zabda vyavahAramAM kAraNa tathAprakAranA samAna pariNAmarUpa je sAmAnya te anyathI asAdhya hovAthI tenuM kAraNa jAti nAmakarma che. kahyuM che ke--'avyabhicArI-nirdoSa sarakhApaNA vaDe eka karAyela je vastu svarUpa te jAti' tenA nimittabhUta je karma te jAtinAmakarma. te pAMca prakAre che--1. ekendriya jAtinAmakarma, 2. beindriya jAtinAmakarma, 3. .teindriya jAtinAmakarma, 4. carindriya jAtinAmakarma, ane 5. paMcendriya jAtinAmakarma. je karmanA udayathI aneka bheda prabhedavALA ekendriya jIvomAM evo samAna pariNAma thAya ke jene laI te saghaLAno A ekendriya che evA sAmAnya nAmathI vyavahAra thAya te ekendriya jAtinAmakarma. je karmanA udayathI aneka bhedavALA beindriya jIvomAM evo koI samAna bAhya AkAra thAya ke jene laI te saghaLAno beindriya evA sAmAnya nAmathI vyavahAra thAya te beindriya jAtinAmakarma. e pramANe teindriyAdi jAtinAmakarmano paNa artha samajavo. 1. je karmanA udayathI jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya te gati nAmakarma ema sarvArthasiddhikAra kahe che. 2. jAti nAmakarma e dravyendriya ke bhAvendriya thavAmAM hetu nathI. kAraNa ke dravyendriyo aMgopAMga Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 paMcasaMgraha-1 je jIrNa thAya, sukhaduHkhanA upabhoganuM je sAdhana hoya te zarIra. tenA pAMca bheda che. te A pramANe-audArika zarIra, vaikriya zarIra, AhAraka zarIra, taijasa zarIra ane kArpaNa zarIra. zarIrono vistata artha pahelA dvAramAM kahyo che. te zarIra prApta thavAmAM hetubhUta je karma te zarIra nAmakarma. te paNa pAMca bhede che. temAM je karmanA udayathI audArika zarIra yogya pudgalo grahaNa karI audArika zarIrapaNe pariNamAve, ane pariNAvIne jIvapradezo sAthe paraspara ekAkAra rUpe je joDe te audArika zarIra nAmakarma. A rIte zeSa zarIra nAmakarmanI paNa vyAkhyA karI levI. audArikAdi zarIro nAmakarma ane indriya paryApti vaDe thAya che, ane bhAvendriyo matijJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama vaDe thAya che. paraMtu aneka bheda prabhedavALA pRthvIkAya akhAyAdi ekendriya jIvomAM samAna AkAra-pariNAma prApta . thavAmAM, temaja ekendriyanI cetanAzakti beIndriyathI adhika na hoya, beIndriyanI cetanA te indriyathI adhika ' na hoya, e pramANe cetanAzaktinI vyavasthA thavAmAM jAti nAmakarma kAraNa che. upAdhyAyajI mahArAje karmaprakRtimAM jAti nAmakarma saMbaMdhamAM A pramANe jaNAvyuM che-ekendriyAdi jIvomAM ekendriyAdi zabda vyavahAranuM kAraNa tathA prakAranA samAna pariNAmarUpa je sAmAnya te jAti, tenA kAraNabhUta je karma te jAti nAmakarma. A viSayamAM pUrvAcAryano abhiprAya paNa A pramANe che dravyarUpa indriyo aMgopAMga nAmakarma ane indriya paryApti nAmakarmathI utpanna thAya che. ane bhAvarUpa indriyo sparzanAdi indriyAvaraNa (matijJAnAvaraNa) karmanA kSayopazamathI utpanna thAya che. Indriyo kSayopazamajanya che evuM AgamanuM vacana che' paraMtu A ekendriya che, beindriya che ityAdi zabdavyavahAramAM nimitta che je sAmAnya te anya vaDe asAdhya hovAthI jAtinAmakarmajanya che. ahIM koI zaMkA kare ke zabdavyavahAranA kAraNamAtrathI jAtinI siddhi nahi thAya. jo ema thAya to hari-siMha Adi zabdavyavahAramAM kAraNarUpe haritnAdi jAtinI paNa siddhi thAya ane ema thAya to jAtino koI pAra na rahe mATe ekendriyAdi padano vyavahAra aupAdhika che, jAti nAmakarma mAnavAnuM koI kAraNa nathI. vaLI jo ekendriyatnAdi jAtino svIkAra karazo to nArakatvAdikano paNa te nArakatva nArakAdi vyavahAranuM kAraNa hovAthI tene paMcendriyanI avAntara jAti tarIke mAnavI paDaze, ane pachI gati nAmakarma mAnavAnI jarUra paDaze nahi. A praznano ame ahIM A pramANe uttara ApIe chIe--apakRSTa caitanyAdinA niyAmaka tarIke ekendriyatyAdi jAtinI siddhi thAya che. eTale ke paMcendriyathI caurindriyanuM caitanya alpa, (alpacaitanya eTale alpa kSayopazama levAno che) caurindriyathI teindriyanuM alpa. A pramANe caitanyanI vyavasthA thavAmAM ekendriyatyAdi jAti heta che, temaja zabdavyavahAranuM kAraNa paNa te jAti ja che. tethI tenA kAraNarUpe jati nAmakarma siddha che. nArakatvAdi jAti nathI, kema ke tiryaktanuM paMcendriyatva sAthenuM sAMkarya bAdhaka che. (bhinna bhinna adhikaraNamAM rahenAra dharmano ekamAM je samAveza thAya te saMkara kahevAya che.) nArakatvAdi je gati che te amuka prakAranAM sukhaduHkhanA upayogamAM niyAmaka che, ane tenA kAraNarUpe gati nAmakarma paNa siddha che. tAtparya e ke gati nAmakarma sukhaduHkhanA upabhogamAM niyAmaka che ane jAti nAmakarma caitanya vikAsamAM niyAmaka che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 tRtIyAra prApta thavAmAM audArika nAmakarma kAraNa che. gAthAmAM grahaNa karela aMga zabdathI aMgopAMga levAnuM che. temAM mastaka Adi ATha aMga che. kahyuM che ke -"mastaka, chAtI, peTa, pITha, be bAhu, ane be jaMdhA e ATha aMga che. tenA avayavarUpa AMgaLI, nAka, kAna Adi upAMga che. ane tenA avayavarUpa nakha, vALa, pAMpaNa, rekhA vagere aMgopAMga kahevAya che. aMga ane upAMganI saMdhi aMgopAMga thAya, teno ane aMgopAMga zabdano samAsa thavAthI vyAkaraNanA niyama pramANe eka aMgopAMga zabdano lopa thaI aMgopAMga zabda siddha thAya che. te traNa prakAre che, te A pramANe-audArika aMgopAMga, vaikriya aMgopAMga ane AhAraka aMgopAMga. temAM je karmanA udayathI audArika zarIrapaNe pariNAma pAmelAM pudgalono audArika zarIrane yogya aMga upAMga ane aMgopAMganA spaSTa vibhAgarUpe pariNAma thAya te audArika aMgopAMga nAmakarma. aMgopAMga nAmakarmanuM kArya zarIrapaNe pariNAma pAmelAM pudgalono aMga upAMga ane aMgopAMga rUpe spaSTa vibhAga karI Apavo te che. e pramANe vaikriya ane AhAraka aMgopAMga nAmakarmanuM svarUpa samajavuM. taijasa ane kAryaNazarIra jIvanI AkRtine anusaratA hovAthI tene aMgopAMgano saMbhava nathI. audArikAdi traNa zarIranI AkRtine AtmA anusarato hovAthI tene aMgopAMga ghaTI zake che. je vaDe baMdhAyajoDAya te baMdhana. je karmanA udayathI pUrve grahaNa karAyela ane grahaNa '' 1. je je zarIra nAmakarmano udaya thAya te te zarIra yogya lokamAM rahelAM pudgalo grahaNa karI tene te te zarIrarUpe pariNAvavAM te zarIra nAmakarmanuM kArya che. jema ke audArika nAmakarmano udaya thAya tyAre audArika vargaNAmAMthI pudgalo grahaNa karI tene audArikapaNe pariNamAve che. karma e kAraNa che, ane zarIra e kArya che. karma e kAmaNa vargaNAno pariNAma che, anae audArikAdi zarIra e audArikAdi vargaNAono pariNAma che. audArika, vaikriya, AhAraka ane taijasa nAmakarmano udaya thAya tyAre audArika vaikriya AhAraka ane taijasa vargaNAmAMthI pudgalo grahaNa karI tenuM te te zarIra banAve che. e pramANe kArmaNa zarIra nAmakarma vaDe kAzmaNa vargaNAmAMthI pudgalo grahaNa kare che, ane tene karmarUpe pariNAve che. kAzmaNa zarIra nAmakarma e paNa karma vargaNAno pariNAma che ane kAzmaNa zarIra paNa kArmaNa vargaNAnuM ja baneluM che. Ama hovAthI baMne eka jevA jaNAya che paraMtu tema nathI. baMne bhinna bhina che. kAzmaNa zarIra nAmakarma nAmakarmanI eka uttaraprakRti che, ane kArmaNa vargaNAnAM pudgalonA prahaNamAM hetu che. jyAM sudhI kAmaNa zarIra nAmakarmano udaya che tyAM sudhI ja kAmaNavargaNAmAMthI karma yogya pagalo AtmAnI sAthe ekAkAra thayela AThe karmanI anaMtavargaNAnA piMDanuM nAma kArmaNa zarIra che. kArpaNa zarIra e avayavI che ane karmanI dareka uttaraprakRtio tenA avayavo che. kArpaNa zarIra nAmakarma baMdhamAMthI AThamAnA chaThThA bhAge, udayamAMthI teramA guNaThANe ane sattAmAMthI caudamAnA dvicarama samaye jAya che. jayAre kAzmaNa zarIrano saMbaMdha caudamAnA carama samayaparyata che. kAzmaNa zarIra nAmakarmano udaya teramAM guNasthAnaka sudhI ja hoya che mATe tyAM sudhI ja karma yogya pudgalonuM grahaNa thAya che, caudame thatuM nathI. kArmaNa nAmakarmanuM kArya kAzmaNa zarIra caudamAnA carama samayaparyata hoya che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 paMcasaMgraha-1 karAtA audArikAdi pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te baMdhana nAmakarma. prajJApanA sUtranA mULa TIkAkAra mahArAja kahe che ke-"evuM eka karma che ke jenA nimitte be Adino saMyoga thAya che. jema be kAine ekAkAra karavAmAM rALa kAraNa che te pAMca prakAre che, tenuM svarUpa AgaLa kaheze. baMdhana nAmakarma AtmA ane pudgalo agara paraspara pugalono ekAkAra saMbaMdha thavAmAM kAraNa che. je vaDe audArikAdi pudgalo piMDarUpe karAya te saMghAtana. eTale ke je karmanA udayathI audArikAdi pudgalo audArikAdi zarIranI racanAne anusarI piMDarUpe thAya te saMghAtana nAmakarma. te pAMca prakAre che, tenuM svarUpa AgaLa upara kaheze. asthinI racanA vizeSane saMghayaNa kahe che, ane te audArika zarIramAM ja hoya che. anya zarIromAM hotuM nathI. kAraNa ke audArika sivAya koIpaNa zarIramAM asthi-hADakAM hotAM nathI. te cha prakAre che. te A pramANe vajaRSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAca, ardhanArAca, kAlikA ' ane sevArta-chevaTuM. temAM vaja zabdano artha khIlI, RSabhano artha hADakAne vIMTAnAra pATo ane nArAcano artha markaTabaMdha thAya che. markaTabaMdha eka prakAranA majabUta baMdhanuM nAma che. have dareka saMghayaNano artha kahe che. jenI aMdara be hADakAM baMne bAju markaTabaMdha vaDe baMdhAyelAM hoya, ane te pATAnI AkRtivALA trIjA hADakA vaDe vIMTaLAyelA hoya, ane tenA upara te traNa hADakAne bhedanAra khIlIrUpa hADakuM hoya. AvA prakAranA majabUta baMdhane vajaRSabhanArA kahe che. tevo majabUta baMdha thavAmAM hetubhUta je karma tene vajaRSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma kahevAya che. tathA je saMghayaNa khIlIsarakhA hADakA rahita che, markaTabaMdha ane pATo jenI aMdara hoya che te RSabhanArAca, tenA hetubhUta karmane RSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma kahe che. jenI aMdara be hADakAM mAtra markaTabaMdhathI ja baMdhAyelAM hoya te nArAca, tenA hetubhUta je karma te nArAca saMghayaNa nAmakarma jenI aMdara eka bAju markaTabaMdha hoya ane bIjI bAju hADakArUpa khIlIno baMdha hoya te ardhanArIca saMghayaNa, tenA hetubhUta je karma te ardhanArAca saMghayaNa nAmakarma. jenI aMdara hADakAMo mAtra kAlikA-khIlIthI baMdhAyelA hoya te kAlikA, tenA hetubhUta je karma te kIlikA saMghayaNa nAmakarma. jenI aMdara hADakAnA cheDAo paraspara sparzIne ja rahelA hoya ane je haMmezAM tailAdinuM mardana, caMpI AdinI apekSA rAkhe te sevArta saMghayaNa, tenA hetubhUta karmane sevArta saMghayaNa nAmakarma kahe che. A pramANe che prakAre saMghayaNa nAmakarma kahyuM. hADakAno majabUta ke zithila baMdha thavAmAM saMghayaNa nAmakarma kAraNa che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra *saMsthAna eTale AkAra vizeSa. grahaNa karAyela zarIranI racanAne anusarI goThavAyelA ane paraspara saMbaMdha thayelA audArikAdi pudgalomAM saMsthAna AkAra. AkAra vizeSa je karmanA udayathI utpanna thAya te saMsthAna nAmakarma. zarIramAM amuka amuka jAtano AkAra thavAmAM saMsthAna nAmakarma kAraNa che. te cha prakAre che. A pramANe--samacatusra, nyagrodhaparimaMDala, sAdi, kukhta, vAmana ane kuMDaka. 287 temAM sAmudrika zAstramAM kahela lakSaNa ane pramANane avisaMvAdi--maLatA cAra khUNA, cAra digvibhAga vaDe upalakSita-oLakhAtA zarIranA avayavo jenI aMdara hoya te samacaturasa eTale ke jenI aMdara sAmudrika zAstramAM je pramANe zarIranuM pramANa ane lakSaNa kahyuM che te pramANe zarIranuM pramANa ane lakSaNa thAya, tathA jenI aMdara jamaNo DhIMcaNa ane DAbo khabho, DAbo DhIMcaNa ane jamaNo khabho, baMne DhIMcaNa, tathA mastaka ane palAMThI, e cAre khUNAnuM aMtara sarakhuM hoya te samacaturasa saMsthAna tenA hetubhUta je karma te samacaturagna saMsthAna nAmakarma. nyagrodha--vaDanA jevo parimaMDala--AkAra jenI aMdara hoya te nyagrodhaparimaMDala. jema vaDano uparano bhAga zAkhA, prazAkhA ane pAMdaDAMothI saMpUrNa pramANavALo suzobhita hoya che ane nIceno bhAga hIna-suzobhita hoto nathI, tema jenI aMdara nAbhinI uparanA avayavo saMpUrNa lakSaNa ane pramANayukta hoya ane nAbhinI nIcenA lakSaNa ane pramANayukta na hoya te nyagrodhaparimaMDala saMsthAna, tenA hetubhUta je karma te nyagrodhaparimaMDala saMsthAna nAmakarma. ahIM Adi zabdathI utsedha jenI saMjJA che evo nAbhinI nIceno zarIra bhAga grahaNa karavAno che. tethI Adi-nAbhinI nIcenA dehabhAga yukta je hoya te sAdi kahevAya, jo ke nAbhinI nIcenA dehabhAga yukta to saMpUrNa zarIra che, ane teno AkAra to samacaturasa saMsthAnamAM AvI jAya che, tethI A rIte ahIM sAditva vizeSaNa nahi ghaTatuM hovAthI Adi zabda vaDe pramANa ane lakSaNa yukta viziSTa-nAbhinI nIceno zarIrabhAga ja grahaNa karavo. eTale ke jenI aMdara nAbhinI nIcenA zarIranA avayavo saMpUrNa ane lakSaNa yukta hoya ane nAbhinI uparanA avayavo pramANa ane lakSaNayukta na hoya te sAdi saMsthAna. anya AcAryo sAdi zabdane badale sAcI evuM nAma bole che. sAcI eTale zAlmalIvRkSa ema siddhAMtanA rahasyane jANanArAo kahe che. sAcInA jevuM je saMsthAna te sAcI saMsthAna. jema zAlmalIvRkSano skaMdhabhAga atipuSTa ane suMdara hoya che, ane uparanA bhAgamAM tene anurUpa mahAna vizALatA hotI nathI, tema je saMsthAnamAM zarIrano adhobhAga paripUrNa hoya uparano bhAga tathAprakArano na hoya te sAdi saMsthAna, tenA hetubhUta je karma te sAdisaMsthAna nAmakarma. jenI aMdara mastaka, grIvA ane hastapAdAdi avayavo pramANa ane lakSaNayukta hoya ane chAtI udara-peTa Adi avayavo pramANa ane lakSaNayukta na hoya te kubjasaMsthAna, tenuM hetubhUta karma te kubjasaMsthAna' nAmakarma. 1. ahIM pahelAM kubja pachI vAmana kahyuM che. bRhatsaMgrahaNImAM pahelAM vAmana pachI kubja kahyuM che. eTale lakSaNa sthiti vagere ahIM je kubjenuM te tyAM vAmananuM ane ahIM je vAmananuM te tyAM kubjenuM ema matAMtara samajavo. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 jenI aMdara chAtI ane udarAdi avayavo pramANa ane lakSaNayukta hoya ane hastapAdAdi avayavo hIna hoya te vAmanasaMsthAna, te saMsthAna thavAmAM hetubhUta je karma te vAmanasaMsthAna nAmakarma. 288 jenI aMdara zarIranA saghaLA avayavo pramANa ane lakSaNahIna hoya te huDakasaMsthAna. tenuM hetubhUta je karma te kuMDakasaMsthAna nAmakarma kahevAya che. je karmanA udayathI zarIra zobhAyukta thAya te varNa. te pAMca prakAre che. te A pramANezveta, pILo, lAla, lIlo ane kALo, te te prakAranA zarIrano varNa thavAmAM hetubhUta karma paNa pAMca prakAre che. temAM jenA udayathI jIvonAM zarIromAM bagalA vagere jevo zvetavarNa thAya te zvetavarNa nAmakarma e rIte anya varNanAmakarmano paNa artha samajI levo. zarIramAM amuka amuka jAtano varNa-raMga thavAmAM varNa nAmakarma kAraNa che. je nAsikAno viSaya hoya, je sUMghI zakAya te gaMdha. tenA be bheda che H 1. surabhigaMdha, 2. durabhigaMdha. je karmanA udayathI zatapatra ane mAlatIAdinAM puSponI jema jIvonA zarIrano suMdara gaMdha thAya te surabhigaMdha nAmakarma. je karmanA udayathI jIvonA zarIramAM lasaNa ane hiMganA jevI kharAba gaMdha utpanna thAya te durabhigaMdha nAmakarma. sAro ke kharAba gaMdha thavAmAM gaMdhanAmakarma kAraNa che. jeno AsvAda laI zakAya te rasa. te pAMca prakAre che. tikta--tIkho', kaTu-kaDavo, kaSAyela-kaTAI gayelA jevo, Amla-khATo, ane madhura. zarIrano tevo rasa-svAda thavAmAM hetubhUta je karma te pAMca prakAre che. temAM je karmanA udayathI jIvonAM zarIromAM maricAdinI-mariAdinA jevo tikta rasa thAya te tiktarasanAmakarma. e pramANe anya rasa nAmakarmano artha paNa samajI levo. zarIramAM te te prakArano rasa thavAmAM rasa nAmakarma kAraNa che. je sparzanendriyano viSaya hoya, jeno sparza thaI zake te sparza. te ATha prakAre che-- karkaza-kaThora, mRdu-suMvALo, laghu-halako, guru-bhAre, snigdha-cIkaNo, rUkSa-lUkho, zIta ane uSNa, tenA hetubhUta je karma te sparzanAmakarma. temAM je karmanA udayathI jIvonAM zarIromAM paththara AdinA jevo kaThora sparza thAya te karkazasparzanAmakarma. R e pramANe zeSa saghaLA sparzanAmakarmano artha paNa samajI levo. zarIramAM te te prakArano 1. prathama karmagraMtha gAthA 40nI TIkAmAM tikta ane kaTuno artha AnAthI viparIta karela che. arthAt niMba AdinA rasa jevo tikta rasa'ane marI, sUMTha AdinA rasa jevo kaTu rasa kahela che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 289 sparza thavAmAM sparzanAmakarma kAraNa che. tathA kapUra, lAMgala, ane gomUtrikAnA AkAre anukrame betraNa ane cAra samayapramANa vigraha vaDe eka eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM jIvanI AkAzapradezanI zreNine anusarI je gati thAya te AnupUrvI. tevA vipAka vaDe vedya eTale te prakAranA phaLane anubhava karAvanArI je karmaprakRti te AnupUrvInAmakarma. te cAra prakAre che. te A pramANe-narakagatyAnupUrvI, tiryagnatyAnupUrvI, manuSyagatyAnupUrvI, ane devagatyAnupUrvI. temAM je karmanA udayathI vakragati vaDe narakamAM jatAM jIvanI AkAzapradezanI zreNine anusarI gati thAya te narakAnupUrvInAmakarma. ema zeSa traNa AnupUrvInAmakarmano artha samajavo. vigrahagati sivAya jIva game tema jaI zake che, paraMtu vigrahagatimAM AkAzapradezanI zreNine anusarIne ja jIvanI gati thAya che, ane temAM AnupUrvanAmakarma kAraNa che. tathA vihAya-AkAza vaDe je gati te vihAyogati. prazna-AkAza sarvavyApaka hovAthI AkAza sivAya gatino saMbhava ja nathI to pachI vihAyas e vizeSaNa zA mATe grahaNa karyuM? kAraNa ke vyavacchedya-pRthaka karavA lAyaka vastuno abhAva che. vizeSaNa lagabhaga eka vastuthI bIjI vastune judI pADavI hoya tyAM mukAya che. AkAza vinA gatino saMbhava ja nahi hovAthI ahi koI vyavacchedya nathI, tethI vihAyasa e vizeSaNa nakAmuM che. uttara-ahIM vihAyas e vizeSaNa nAmakarmanI prathama prakRti je gatinAmakarma che tenAthI pRthapha karavA mATe mUkyuM che. kAraNa ke ahIM mAtra gatinAmakarma eTaluM ja kahevAmAM Ave to paheluM gatinAmakarma to AvI gayuM che. pharI zA mATe mUkyuM? evI zaMkA thAya, te zaMkA na thAya mATe vihAyas e vizeSaNa sArthaka che. tethI ApaNe je cAlIe chIe te gatimAM vihAyogatinAmakarma hetu che, paraMtu nArakatAdiparyAya thavAmAM hetu nathI. te be prakAre che-1. zubhavihAyogati, 2. azubhavihAyogati. je karmanA udayathI haMsa, hAthI ane baLadanA jevI suMdara gati cAla prApta thAya te zubhavihAyogatinAmakarma. je karmanA udayathI gadheDuM, UMTa, pADo ane kAgaDAnA jevI azubhagati prApta thAya te 1. varNa, gaMdha, rasa ane sparza nAmakarmanI prakRtio dareka jIvane dareka samaye udayamAM hoya che, kema ke dhruvodayI che. tethI ema zaMkA thAya ke zveta ane kRSNa evI paraspara virodhI pravRtiono eka sAthe udaya kema hoI zake ? enA uttaramAM samajavAnuM ke A saghaLI pravRtio zarIranA amuka amuka bhAgamAM potapotAnuM kArya karI kRtArtha thAya che. jema ke vALano varNa kRSNa, lohIno lAla, dAMta hADakA vageremAM zveta. pittamAM pILo ke lIlo varNa hoya che. e pramANe gaMdha Adi mATe paNa samajavuM. eTale ahIM koI jAtano virodha nathI. . 2. tattvArthabhASya sUtra 8-12mAM jenA udayathI nirmANa nAmakarma vaDe banAvAyela bhujA vagere aMgo ' tathA AMgaLI vagere upAMgo yogya sthAne goThavAya te AnupUrvI nAmakarma e pramANe jaNAvela che. paMca1-37. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 paMcasaMgraha-1 azubhavihAyogati nAmakarma. 6 A pramANe cauda piMDaprakRtionuM svarUpa kahyuM. jenA avAMtara bhedo thaI zakatA hoya tenuM nAma piMDaprakRti. A caude piMDaprakRtionA avAMtara pAMsaTha bhedo thAya che. have pratyeka prakRtio kahe che, tenA be bheda che : 1. sapratipakSa, 2. apratipakSa. jenI virodhinI pravRtio hoya paraMtu avAMtara bhedo thaI zakatA na hoya te sapratipakSa pratyeka prakRti. jema ke-trasa, sthAvara vagere. jenI virodhinI prakRtio na hoya tema avAMtara bhedo paNa na thaI zakatA te hoya te apratipakSa pratyeka prakRti. jema ke agurulaghu Adi. temAM alpa vaktavya hovAthI pahelAM apratipakSa pratyeka prakRtionuM svarUpa kahe che. agurulaghu uvaghAyaM paraghAussAsaAyavujjoyaM / nimmANatitthanAmaM ca coisa aDa piMDapatteyA // 7 // agurulaghUpaghAtaM parAghAtocchvAsAtapodyotam / nirmANaM tIrthanAma, ca caturdazASTau piNDAH pratyekAH 7 // ' artha--agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, nirmANa ane tIrthaMkaranAma e ATha pratyeka prakRtio che, ane pUrva gAthAmAM kahela cauda piMDaprakRtio che. TIkAnu--je karmanA udayathI jIvonuM zarIra ne bhAre na laghu ke na gurulaghu thAya paraMtu agurulaghu pariNAma pariNata thAya te agurulaghunAmakarma.' je karmanA udayathI zarIranI aMdara vadhelA pratijillA-jIbha upara thayelI bIjI jIbha, galavRdalaka-rasoLI, ane coradaMtadAMtanI pAse dhAravALA nIkaLelA bIjA dAMta e Adi potAnA ja avayava vaDe haNAya-duHkhI thAya athavA pote karela ullaMdhana-jhADa upara UMdhe mAthe laTakavuM, bhairavaprapAta-parvata uparathI jhaMpApAta karavo e Adi vaDe haNAya te upaghAta nAmakarma. je karmanA udayathI ojasvI-pratApI AtmA potAnA darzana mAtrathI temaja vANInI paTutA 1. agurulaghu nAmakarmano saMpUrNa zarIrAzrita vipAka che. tenA udayathI saMpUrNa zarIra loDhAnA goLA jevuM bhAre nahi, rU jevuM halakuM nahi, agara zarIrano amuka bhAga guru ke amuka bhAga laghu ema paNa nahi paraMtu nahi bhAre nahi haLavuM evA agurulaghu pariNAmavALuM thAya che. sparzanAmakarmamAM guru ane laghu e be sparza kahyA che. paraMtu teo zarIranA amuka amuka avayavamAM ja potAnI zakti batAve che. jema te hADakAM vageremAM guratA, vALa vageremAM laghutA thAya che. te beno vipAka AkhA zarIrAzrita nathI. e taphAvata che. 2. kahevAyela svarUpavALAM aMgo ane upAMgo je karmanA udayathI bIjA vaDe haNAya te upaghAta nAmakarma, A pramANe tattvArthavRttimAM kahela che, jayAre tattvArtha bhASyamAM-potAnAM parAkrama tathA vijaya vagereno nAza karanAra je karma te upaghAta nAmakarma ema jaNAvela che. tathA vijaya pAmavA chatAM anya sthAne vijaya nathI pAmyo ityAdi kathana je karmanA udayathI thAya te upaghAta nAmakarma, e pramANe paNa anya AcAryo kahe che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 291 vaDe mahArAjAonI sabhAmAM javA chatAM paNa te sabhAnA sabhyone trAsa utpanna kare kSobha pedA kare ane prativAdi-sAmApakSanI pratibhAne dabAve te parAghAtanAmakarma.' je karmanA udayathI ucchavAsa-nicchavAsalabdhi utpanna thAya te ucchavAsa-nicchavAsa nAmakarma je karmanA udayathI jIvonAM zarIro svarUpe uSNa nahi chatAM uSmaprakAzarUpa Atapa kare te Atapa nAmakarma. teno udaya sUryanA vimAnanI nIce rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvone ja hoya che, agnikAya jIvone hoto nathI. kAraNa ke siddhAntamAM teno udaya niSedhyo che. te jIvonA zarIramAM je uSNatA che te uSNa sparza nAmakarmanA udayathI utpanna thayelI che. ane je prakAzakatva che te utkaTa raktavarNa nAmakarmanA udayathI utpanna thayeluM che. je karmanA udayathI jaMtuonAM zarIro zIta prakAzarUpa udyota kare te udyotanAmakarma. teno udaya yati ane devatAnA uttaravaikriya zarIramAM, caMdra, graha, nakSatra ane tArAnA vimAnanI nIce rahelA pRthvIkAyanA zarIramAM, temaja keTalIka vanaspati vageremAM hoya che. je karmanA udayathI jaMtuonAM zarIromAM potapotAnI jAtine anusAre aMga pratyaMganI niyatasthAnavartitA-vyavasthA je sthaLe je aMga, upAMga ke aMgopAMga joIe tenI tyAM goThavaNa thAya te nirmANanAmakarma. A karma sutAra jevuM che. jema sutAra pUtaLI vageremAM hAtha vagere ava - ' 1. je karmanA udayathI anyane haNe te parAghAta nAmakarma. e pramANe zatakacUrNimAM jaNAvela che ane rAjavArtikakAra kahe che ke je karmanA udayathI phalaka AdinuM AvaraNa najIkamAM hovA chatAM paNa anya vaDe karAyela zastrAdino AghAta thAya te parAghAta nAmakarma. - 2. ahIM ema zaMkA thAya ke saghaLI labdhio kSAyopathamika bhAve eTale ke viyatarAya karmanA kSayopazama thavAthI kahI che, to zvAsocchavAsa labdhimAM zvAsocchavAsa nAmakarmano udaya mAnavAnuM zuM prayojana? tenA uttaramAM samajavuM ke, keTalIka labdhiomAM ke jenI aMdara lokamAM rahelAM pudgalo grahaNa karavAnAM hoya ane grahaNa karI zvAsocchavAsAdi rUpe pariNAvavAnAM hoya tyAM karmano udaya paNa mAnavo paDe che. kAraNa ke karmanA udaya vinA lokamAM rahelAM pudgalo grahaNa karI pariNamAvI zakAtAM nathI. jema ke, AhAraka labdhi ' jene thaI hoya tene jyAre AhAraka karavuM hoya tyAre lokamAM rahelI AhArakavargaNAmAMthI pudgalo grahaNa na karI tene AhArakapaNe pariNAve che. A grahaNa ane pariNAma karmanA udaya vinA thato nathI. jo ke tadanukULa vIryaMtarAyakarmano kSayopazama to thavo ja joIe. jo te na hoya to labdhi phoravI zake ja nahi. . jema ke vaikriya zarIra nAmakarmanI lagabhaga dareka saMjJI paMcendriya tiryaMcamanuSyone sattA hoya che, chatAM saghaLA manuSya tiryacakriya zarIra karI zakatA nathI. paraMtu jene tadanukuLa kSayopazama thayo hoya te ja karI zake che. tema ahIM paNa zvAsocchavAsa pudagalonuM grahaNa temaja pariNamana karavAnuM hovAthI zvAsocchavAsa nAmakarma mAnavAnI AvazyakatA rahe che. 3. AtapanuM lakSaNa agnimAM ghaTatuM nahi hovAthI paNa tene Atapano udaya hoto nathI. ApanuM lakSaNa-pote anuSNa hoI dUra rahelI vastu upara uSNa prakAza kare e che. jyAre agni svayaM uSNa che, ane mAtra thoDe dUra rahela vastu para ja uSNa prakAza karI zake che. - 4. jenA udayathI aMgopAMgonI samApti thAya arthAta jeno udaya jAtinAmakarmane anusAra te te sthaLe te te pramANavALAM cakSa Adi banAve te nirmANa nAmakarma ema rAjavArtikakAra kahe che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 paMcasaMgraha-1 yavonI vyavasthA kare che. jo A karma na hoya to tenA nokara jevAM aMgopAMga nAmakarma Adi vaDe thayelA mastaka ane udarAdi avayavonI niyata sthaLe racanA thavAmAM koI niyama na rahe, tethI niyata sthaLe racanA thavAmAM nirmANanAmakarma kAraNa che. je karmanA udayathI aSTa mahAprAtihArya Adi cotrIsa atizayo utpanna thAya te tIrthakara nAmakarma. gAthAmAM vadda gaDa ema be saMkhyA lakhI che te kramapUrvaka A pramANe levAnI che.. pUrvokta gAthAmAM cauda piMDaprakRtio kahI che, ane A gAthAmAM ATha pratyeka pravRtio kahI che. A pramANe apratipakSa pratyeka prakRtio kahI. have sapratipakSa pratyeka prakRtio kahe che. tasabAyarapajjattaM patteya thiraM subhaM ca nAyavvaM / sussarasubhagAijjaM jasakittI seyarA vIsaM // 8 // trasabAdaraparyAptakaM pratyekaM sthiraM zubhaM ca jJAtavyam / susvarasubhagAdeyaM yazaHkIrtiH setarA viMzatiH // 8 // artha-trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, susvara, subhaga, Adeya, ane yazakIrti e itara bheda-sthAvara, sUkSma, aparyApta sAdhAraNa, asthira, azubha, duHsvara, durbhaga, anAdeya ane ayazakIrti sAthe sapratipakSa vIsa prakRtio jANavI.' - TIkAnu tApa AdithI pIDita thayA chatAM je sthAne rahyA che te sthAnathI udvega pAme ane chAyA AdinA sevana mATe anya sthaLe jAya te beIndriya, teIndriya, caurindriya ane paMcendriya trasa kahevAya che. tenA hetubhUta je karma te trasanAmakarma. tenAthI viparIta sthAvara nAmakarma. uSNatA AdithI tapta thavA chatAM paNa te sthAnano tyAga karavA mATe jeo asamartha che te pRthvI, a, tela, vAu ane vanaspati sthAvara kahevAya che. tenA hetubhUta je karma te sthAvara nAmakarma. je karmanA udayathI jIvo bAdara thAya te bAdara nAmakarma. bAdarapaNuM te eka prakArano pariNAma vizeSa che, ke jenA vazathI pRthvIkAyAdi eka eka jIvanuM zarIra cakSu dvArA grahaNa thatuM nathI chatAM paNa ghaNA jIvonA zarIrano jyAre samUha thAya tyAre te cakSu dvArA grahaNa thAya che. tenA hetubhUta je karma te bAdara nAmakarma. 1. bAdara nAmakarma e jIvavipAkI prakRti che. eTale jIvano kaMIka bAdara pariNAma utpanna karI pudagala upara asara kare che. jene laI eka athavA asaMkhya zarIrano piMDa cakSano viSaya thAya che. jIvavipAkI prakRti pudgala upara paNa jarUra asara kare che. jema krodha, nidrA vagere jIvavipAkI chatAM tenI asara pudgala para thAya che tema bAdara ane sUkSma jIvavipAkI chatAM pudgala para asara thAya che. ema na hoya to bAdaranuM paNa audArika zarIra che, sUkSmanuM paNa audArika zarIra che. baMnenAM zarIra anaMtAnaMta vargaNAnAM banelAM che chatAM game teTalA sUkSma jIvonAM zarIro ekaThA thavA chatAM te dekhAya ja nahi ane bAdara jIvonA eka athavA asaMkhya zarIrano piMDa dekhAya tenuM kAraNa zuM? kAraNa e ja ke bAdara ane sUkSmanAmakarma jIva para potAnI asara utpanna karI pudagala para asara kare che. tethI evo artha karavAmAM Avyo che ke Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 293 je karmanA udayathI jIvano sUkSma pariNAma thAya ke jene laI game teTalAM zarIrono piMDa ekaTho thAya chatAM dekhAI zake nahi te sUkSmanAmakarma. je karmanA udayathI svayogya paryApti pUrNa karavAmAM samartha thAya te paryApta nAmakarma. je karmanA udayathI svayogya paryApti pUrNa karavAmAM samartha na thAya, adhUrI paryAptie ja maraNa pAme te aparyApta nAmakarma. paryAptinuM svarUpa pahelA dvAramAMthI joI levuM. je karmanA udayathI eka eka jIvane bhinna bhinna zarIra prApta thAya te pratyeka nAmakarma, te karmano udaya pratyeka zarIrI jIvone hoya che. nAraka, deva, manuSya, beIndriya, te indriya, carindriya, asaMjJI paMcendriya pRthvI, atela, vAu ane koTha, Amra vagere pratyeka vanaspati. e pratyeka zarIrI jIvo che. te saghaLAne pratyeka nAmakarmano udaya hoya che. prazna-jo koTha ane Ama Adi vRkSomAM pratyeka nAmakarmano udaya mAnIe to teomAM eka eka jIvane bhinna bhinna zarIra hovuM joIe, te to hotuM nathI. kAraNa ke koTha, pIpaLo, pIlu ane selu Adi vRkSonA mULa, skaMdha, chAla, moTI DALIo vagere dareka avayavo asaMkhya jIvavALA mAnavAmAM AvelA che. prajJApanA sUtramAM ekAsthika-eka bIjavALA ane bahu bIjavALA vRkSanI prarUpaNAnA prasaMge kahyuM che ke te vRkSonAM mULa asaMkhya jIvovALAM che eTale ke mULamAM asaMkhya jIvo hoya che. e pramANe kaMda paNa, skaMdha paNa, chAla paNa, moTI DALIo paNa, ane pravAla paNa asaMkhya jIvavALA che. pAMdaDAM eka eka jIvavAnAM che. ityAdi.' mULathI AraMbhI phaLa sudhInA saghaLA avayavo devadattanA zarIranI jema eka zarIrAkAra jaNAya che. jema devadatta nAmanA koI puruSanuM zarIra akhaMDa eka svarUpavALuM jaNAya che tema, mULa-Adi saghaLA paNa akhaMDa eka eka svarUpe jaNAya che. mATe koTha vRkSAdi te vRkSo akhaMDa eka zarIravALA che, ane asaMkhya jIvovALA che, eTale te koTha vagerenuM zarIra eka che, ane temAM jIvo asaMkhya che. tAtparya e ke eka zarIramAM asaMkhya jIvo hoya che, eka nahi. A pramANe hovAthI te * pratyeka zarIrI kema kahI zakAya ? kema ke eka zarIramAM eka jIva nathI paraMtu eka zarIramAM asaMkhyAtA jIvo che. uttara-mULa kaMda Adi saghaLA pratyeka zarIrI ja che, kAraNa ke mULa AdimAM je asaMkhya jIvo zAstramAM kahyA che, te saghaLAnAM zarIro bhinna bhinna che. prazna-jyAre mUlAdi saghaLA bhinna bhinna zarIravALA che tyAre teo ekAkAra kema jaNAya che? uttara-zleSadravya-joDanAra dravyathI mizrita ekAkAra thayela sarasavanI vArTanI jema koI je karmanA udayathI cakSuthI dekhI zakAya evA sthULa zarIranI prApti thAya te bAdara nAmakarma, ane tenAthI viparIta sUkSmanAmakarma. bAdara nAmakarma ja jIvavipAkI na hota to caudame guNasthAnake teno udaya hoI zake ja nahi, kema ke caudame guNasthAnake mAtra jIvavipAkI prakRtiono ja udaya hoya che. ' 1. mULiyAM upara jamInamAM rahelA bhAgane kaMda kahe che, ane jamIna bahAra nIkaLelA bhAgane skaMdha kahe che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 294 evA ja prakAranA prabaLa rAga-dveSarUpa hetu vaDe bAMdhelA tathAprakAranA pratyeka nAmakarmanAM pudgalonA udayathI te saghaLA jIvonuM zarIra bhinna bhinna hoya che chatAM paraspara vimizra ekAkAra zarIravALA thAya che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--zleSa dravyathI mizra thayelA ghaNA sarasavonI banAvelI vATa jema ekAkAra jaNAya che tema pratyeka zarIrI jIvonA zarIrano saMghAta ekAkAra jaNAya che. athavA ghaNA talamAM tene mizra karanAra goLa vagere nAkhI tenI talapApaDI karavAmAM Ave te jema ekAkAra--dareka tala temAM bhinna hovA chatAM eka piMDarUpa jaNAya che tema vicitra pratyeka nAmakarmanA udayathI mULa Adi darekane bhinna bhinna zarIra hovA chatAM ekAkAra jaNAya che. temAMnI baMne gAthAno akSarArtha A pramANe che--jema koI saMyojaka dravyathI ghaNA sarasavonI vALelI varti-vATa, athavA saMyojaka dravyathI ghaNA tala vaDe vimizra thayelI jema talapApaDI thAya che tema pratyeka zarIrI jIvonAM zarIra saMghAta-zarIranA piMDo thAya che. tAtparyArtha A pramANe--jema te varti-vATamAM saghaLA sarasavo paraspara bhinna che, ekAkAra nathI. kema ke teo saghaLA ApaNane bhinna bhinna jaNAya che, ekAkAra jaNAtA ja nathI. ahIM ghaNA sarasavo grahaNa karavAnuM e ja kAraNa che ke teo paraspara ekAkAra nathI ema spaSTapaNe jaNAya. e pramANe vRkSAdimAM paNa mULa Adi dareka avayavomAM asaMkhyAtA jIvo hoya che chatAM te saghaLA paraspara bhinna bhinna zarIravALA che. asaMkhyAtA jIva vacce eka zarIravALA che ema nathI. ane jema te sarasavo saMyojaka dravyanA saMbaMdhanA mAhAtmyathI paraspara mizra thayelA che, tema mULa AdimAM rahelA pratyeka zarIrI jIvo paNa tathAprakAranA pratyeka nAmakarmanA udayathI paraspara saMhata-ekAkArarUpe thayelA che. je karmanA udayathI anaMta jIvo vacce eka zarIra prApta thAya te sAdhAraNa nAmakarma, prazna--anaMta jIvo vacce eka zarIra kema utpanna thAya ? na thavuM joIe. kAraNa ke je jIva pahelo utpanna thayo teNe te zarIra banAvyuM, ane tenI sAthe paraspara joDAvA vaDe saMpUrNapaNe potAnuM karyuM. tethI te zarIramAM prathama utpanna thayelA jIvano ja avakAza hovo joIe, anya jIvono avakAza kema hoI zake ? devadattanA zarIramAM jema devadattano jIva potAnA saMpUrNa zarIra sAthe saMbaMdha dharAve che tema bIjA jIvo tenA saMpUrNa zarIra sAthe kaMI saMbaMdha dharAvatA utpanna thatA nathI, kAraNa ke tema dekhAtuM nathI. vaLI kadAca anya jIvone utpanna thavAno avakAza hoya chatAM paNa je jIve te zarIra utpanna karIne paraspara joDAvA vaDe potAnuM karyuM te jIva ja te zarIramAM mukhya che, mATe tenA saMbaMdhe ja paryApta aparyApta vyavasthA, prANApAnAdi yogya pudgalonuM grahaNa vagere hovuM joIe, paraMtu anya jIvonA saMbaMdhe te kaMI hovuM joIe nahi. sAdhAraNamAM to tema nathI. kAraNa ke temAM prANApAnAdi vyavasthA je ekanI te anaMtAnI ane je anaMtAnI te ekanI hoya che. to te kaI rIte hoI zake ? uttara----upara je kahyuM te jinavacananA jJAnano abhAva hovAthI yogya nathI. kAraNa ke sAdhAraNa nAmakarmanA udayavALA anaMtA jIvo tathAprakAranA karmodayanA sAmarthyathI eka sAthe ja utpattisthAnane prApta thAya che, eka sAthe ja te zarIrano Azraya laI paryAptio karavAno AraMbha kare che, eka sAthe ja paryAptA thAya che, eka sAthe ja prANApAnAdi yogya pudgalone grahaNa kare Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 295 che. ekano je AhAra te bIjA anaMtAno, ane anaMtAno je AhAra te vivakSita eka jIvano hoya che. zarIrane lagatI saghaLI kriyA je eka jIvanI te anaMtAnI ane anaMtAnI je kriyA te eka jIvanI e pramANe samAna ja hoya che. tethI ahIM koI asaMgati nathI. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--eka sAthe anaMtA jIvo utpanna thAya che, eka sAthe teonA zarIranI niSpatti thAya che, eka sAthe zvAsocchvAsAdi yogya pudgalonuM grahaNa thAya che, ane eka sAthe zvAsocchvAsa levAnI kriyA paNa kare che. eka jIvanuM je grahaNa te anaMtAnuM sAdhAraNa hoya che, anaMtA jIvonuM je grahaNa te ekanuM paNa hoya che. AhAra, zvAsocchvAsa yogya pudgalonuM grahaNa e vagere zarIrane lagatI saghaLI kriyA sAdhAraNa eTale anaMtA jIvanI te eka jIvanI ane eka jIvanI te anaMtA jIvanI hoya che. sAdhAraNa jIvonuM e lakSaNa che. tathA je karmanA udayathI mastaka, hADakAM, ane dAMta Adi zarIranA avayavomAM sthiratAnakkarapaNuM thAya te sthira nAmakarma. tenAthI viparIta asthira nAmakarma. je karmanA udayathI jillA Adi zarIranA avayavomAM asthiratA thAya te asthira nAmakarma. je karmanA udayathI nAbhinI uparanA avayavo zubha thAya te zubha nAmakarma. tenAthI viparIta azubha nAmakarma. je karmanA udayathI nAbhinI nIcenA zarIranA avayavo azubha thAya te. te A pramANe--mastaka vaDe koIne sparza karIe to te saMtoSa pAme che, kema ke te zubha che. pagathI aDakIe to gusse thAya che, kema ke te azubha che. kadAca ahIM ema kahevAmAM Ave ke--srInA paga vaDe paNa sparza karAyelo puruSa saMtuSTa thAya che mATe uparanA lakSaNamAM doSa Ave che. tenA uttaramAM 'kahe che--te saMtoSamAM to moha kAraNa che. ahIM to vastusthitino vicAra thAya che, mATe koI doSa nathI. je karmanA udayathI jIvano svara karNapriya thAya, zrotAno prItinA hetubhUta thAya te susvara nAmakarma. tenAthI viparIta dusvara nAmakarma. je karmanA udayathI jIvano sva2 karNakaTuka thAya, zrotAne aprItinuM kAraNa thAya te. 1. jo ke zarIrane lagatI saghaLI kriyA samAna che, paraMtu karmano baMdha, udaya, AyunuM pramANa e kaMI saghaLA sAthe utpanna thayelAne sarakhA ja hoya che ema nathI. sarakhAye hoya tema ochAvattA paNa hoya che. 2 duSkara upavAsAdi tapa karavA chatAM paNa jenA udayathI aMgopAMgonuM sthirapaNuM thAya te sthira nAmakarma ane jenA udayathI alpa upavAsAdi karavAthI agara svalpa zIta ke uSNAdinA saMbaMdhathI aMgopAMga kRza thAya te asthira nAmakarma ema rAjavArtikakAra kahe che. 3. je karmanA udayathI vyakti jonAra athavA sAMbhaLanArane ramaNIya thAya te zubhanAmakarma ane aramaNIya thAya te azubha nAmakarma ema rAjavArdikakAra kahe che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 paMcasaMgraha-1 je karmanA udayathI upakAra nahi karavA chatAM paNa saghaLAnA manane priya thAya te subhaga nAmakarma. tenAthI viparIta je karmanA udayathI upakAra karavA chatAM paNa jIvone apriya thAya te durbhaga nAmakarma. zAstramAM kahyuM che ke -"je jIva upakAra nahi karavA chatAM paNa ghaNAne priya thAya tene saubhAgyano udaya hoya che, ane upakAra karavA chatAM paNa apriya thAya tene daurbhAgyano udaya che. saubhAgya nAmakarmanA udayavALo paNa koI jIva jo ke koIne AzrayI apriya thAya to te tenA doSe thAya che. jema abhavyane tIrthakara apriya thAya che. temAM saubhAgyanA udayavALAno kaMI doSa nathI." je karmanA udayathI je pravRtti kare je bole te sarvane loko pramANa kare, ane dekhavA pachI tarata ja abhutthAna-sAme javuM Adi satkAra kare te deya' nAmakarma. tenAthI viparIta anAdeya nAmakarma. je karmanA udayathI yuktiyukta bolavA chatAM paNa loko tenuM vacana mAnya kare nahi, temaja upakAra karavA chatAM paNa abhyasthAnAdi Acare nahi te. tapa, zaurya ane tyAgAdithI upArjita yaza vaDe lokomAM je prazaMsA thavI-vAhavAha bolAvavI te yazakIrti athavA yaza eTale sAmAnyathI khyAti, ane kIrti eTale guNanA varNanarUpa prazaMsA athavA sarva dizAmAM prasaranAra, parAkramathI utpanna thayelI ane sarva manuSyo vaDe prazaMsanIya je kIrti te yaza, ane eka dizAmAM prasaranArI, dAna puNyathI thayelI je prazaMsA te kIrti, te yaza ane kIrti je karmanA udayathI utpanna thAya te yazakIrti nAmakarma. tenAthI viparIta ayazakIrti nAmakarma. je karmanA udayathI madhyastha manuSyone paNa aprazaMsanIya thAya te. A rIte sapratipakSa pratyeka pravRtio kahI. A sapratipakSa trasAdi pravRtionuM A kramathI je kathana karyuM che, te A prakRtionA saMjJAdi dvika jaNAve che. te A pramANe - trasAdi daza prakRtio trasAdi dazaka kahevAya, sthAvarAdi daza prakRtio sthAvarAdi dazaka kahevAya. tema anyatra jayAM trasAdinuM grahaNa karyuM hoya tyAM A ja trasAdi daza prakRtio samajavI ane sthAvarAdi dazanuM jyAM grahaNa karyuM hoya tyAM trasAdinI pratipakSa sthAvarAdi daza pravRtio samajavI. tathA trasAdi daza ane sthAvarAdi daza prakRtio baMne kramapUrvaka paraspara virodhI che. jema ke-trasa viruddha sthAvara, bAdara viruddha sUkSma tathA trasacatuSka, sthAvaracatuSka, sthiraSaddha, asthiraSaka Adi saMjJAmAM kahelI prakRtio A ja gAthAmAMthI levAnI che. 8 1. jenA darzana mAtrathI zraddheyapaNuM thAya evo zarIrano guNa = prabhAva je karmanA udayathI thAya te Adeya nAmakarma ema tattvArthavRttimAM kahela che jyAre "je karmanA udayathI pratibhAyukta zarIra maLe te Adeya nAmakarma ane pratibhA rahita zarIra maLe te anAdeya nAmakarma' ema rAjavArtikakAra kahe che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 297 A pramANe nAmakarmanI uttara pravRtionuM svarUpa kahyuM. have pUrvokta gati Adi cauda piMDa prakRtiomAM jenA jeTalA peTA bhedo thAya che, ane saravALe jeTalA bhedo thAya che tenuM pratipAdana kare che gaIyAIyANa bheyA cau paNa paNa ti paNa paMca cha chakkaM / paNa duga paNaTTha cauduga piMDuttarabheya paNasaTThI // 9 // gatyAdInAM bhedAzcatvAraH paJca paJca trayaH paJca paJca SaT SaT / paJca dvau paJca aSTau catvAraH dvau piNDottarabhedAH paJcaSaSTiH // 9 // artha-gati Adi cauda piMDa prakRtionA uttarabhedo anukrame cAra, pAMca, pAMca, traNa, pAMca, cha, ja, pAMca, be, pAMca, ATha, cAra, ane be, saravALe pAMsaTha thAya che. TIkAnu-gati, jAti Adi cauda piMDa prakRtionA anukrame cArathI be paryata uttarabhedo thAya che. te A pramANe-gatinA cAra bheda, jAti nAmanA pAMca, zarIra nAmanA pAMca, aMgopAMga nAmanA traNa, baMdhana nAmanA pAMca, saMghAtana nAmanA pAMca, saMghayaNa nAmanA che, saMsthAna nAmanA che, varNa nAmanA pAMca, gaMdha nAmanA be, rasa nAmanA pAMca, sparza nAmanA ATha, AnupUrvI nAmanA cAra, ane vihAyogati nAmanA be. - A gati Adi piMDaprakRtionA saghaLA uttara bhedo pahelAM gati AdinA svarUpane kahevAnA avasare kramapUrvaka vistArathI kahyA che, mATe ahIM pharIthI kahetA nathI. saghaLA maLI cauda piMDa prakRtinA pAMsaTha uttara bhedo thAya che. ane pratyeka pravRtio saghaLI maLI aThyAvIsa thAya che. te baMneno saravALo karatAM nAmakarmanI trANuM uttara pravRtio thAya che. A AcArya mahArAja baMdhana nAmakarmanA pAMca bhedo ja mAne che, eTale ukta saMkhyA ja thAya che. A ahIM baMdhamAM ekaso vIsa uttara pravRtiono adhikAra che, udayamAM ekaso bAvIsa, ane sattAmAM ekaso aDatALIsa, athavA ekaso aThThAvana prakRtiono adhikAra che. tethI je vivakSAe ke kAraNe baMdhAdimAM AvuM vaicitrya jaNAya che tenA pratipAdana mATe kahe che- sasarIraMtarabhUyA baMdhaNa saMghAyaNA u baMdhudae / vaNNAi vigappAvi hu baMdhe no sammamIsAiM // 10 // svazarIrAntarbhUtAni bandhanasaMghAtanAni tu bandhodaye / varNAdivikalyA api hu bandhe no samyaktvamizre // 10 // artha-baMdha ane udayamAM baMdhana ane saMghAtanane potAnA zarIranI aMtargata viviThyA che. ane varNAdinA uttara bhedo paNa baMdha ane udayamAM vivasyA nathI tathA samyakta mohanIya ane - mizramohanIya baMdhamAM hotA ja nathI. TIkAnubaMdha ane udayano jyAre vicAra karavAmAM Ave tyAre baMdhana nAmanA pAMca paMca01-38 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 298 bhedanI ane saMghAtana nAmanA pAMca bhedanI potapotAnA zarIranI aMtargata vivakSA karI che ema samajavuM. jo ke pAMce baMdhana ane saMghAtanano baMdha che ane udaya paNa che chatAM je zarIra nAmakarmano baMdha ke udaya hoya te sAthe te zarIra yogya baMdhana ane saMghAtanano avazya baMdha ane udaya hoya ja che tethI baMdha ane udayamAM judA vivasyA nathI. sattAmAM judA judA batAvyA che, ane te batAvavA ja joIe. jo sattAmAM paNa na batAvavAmAM Ave to mULa vastu ja UDI jAya, baMdhana ane saMghAtana nAmanuM koI karma ja nathI ema thAya, eTale sattAmAM batAvyA che. kayA kayA baMdhana ane saMghAtananI kayA kayA zarIranI aMtargata vivakSA karI che te kahe -audArika baMdhana ane saMghAtana nAmakarmanI, audArika zarIra nAmakarmanI aMtargata, vaikriya baMdhana ane saMghAtana nAmakarmanI, vaikriya zarIra nAmakarmanI aMtargata AhArakabaMdhana ane saMghAtana nAmanI AhAraka zarIra nAmanI aMtargata, taijasa baMdhana ane saMghAtana taijasa za2I2 nAmanI aMtargata, ane kAryaNa baMdhana ane kAryaNa saMghAtana nAmakarmanI kArpaNa zarIra nAmakarmanI aMtargata vivakSA karI che. je varNa, gaMdha, rasa ane sparza nAmakarmanA anukrame pAMca, be, pAMca ane ATha uttarabhedo thAya che, tenI baMdha ane udayamAM vivakSA karI nathI paraMtu sAmAnyataH varNAdi cAra ja gaNyA che kAraNa ke vIseno sAthe ja baMdha ane udaya hoya che. eka paNa prakRti pahelAM ke pachI baMdha ke udayamAMthI ochI thatI nathI. tethI ema vivakSA karI che. tathA darzana mohanIyanI be uttara prakRti--samyaktva mohanIya ane mizra mohanIyane baMdhamAM grahaNa karatA nathI, kAraNa ke teno baMdha ja saMbhavato nathI. tene ja spaSTapaNe batAve che. jema koI chANa Adi auSadhi vizeSa vaDe madanakodarA zuddha kare che, tema AtmA madanakodarA jevA mithyAtva mohanIya karmane auSadhisamAna samyaktvane anurUpa vizuddhi vizeSa vaDe zuddha kare che, ane tene traNa bhAgamAM vaheMcI nAMkhe che. te A pramANe H 1. zuddha, 2. avizuddha ane 3. azuddha. temAM atyaMta zuddha karAyelA ke je samyaktva svarUpane prApta thayelA che. eTale ke je samyaktva prApta thavAmAM vighAtaka thatA nathI te pudgalo zuddha kahevAya che. ane teno samyaktva mohanIya e nAme vyavahAra thAya che. je alpa zuddhine prApta thayelA che te ardha vizuddha ane teno mizra mohanIya e nAme vyavahAra thAya che. jeo alpa paNa zuddhine prApta thayelA nathI, paraMtu mithyAtva mohanIya svarUpe ja rahela che, te azuddha kahevAya che. kahyuM che ke-- jema chANAdi vaDe madanakodarA zuddha karAya che tema samyaktvarUpa guNa vaDe te bhavya AtmA Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra mithyAtva mohanIya karmane zuddha kare che. je sarvathA zuddha karAya che te samyaktva mohanIya karma, alpa vizuddha karAya che te mizra mohanIya karma, ane je zuddha karAtA ja nathI, jevA hoya tevA ja rahe che te mithyAtva mohanIya karma che.' 299 A rIte samyaktva mohanIya ane mizra mohanIya samyaktva guNa vaDe sattAmAM ja zuddha thayelA mithyAtva mohanIya karmanAM pudgalo hovAthI teono baMdha thato nathI, paraMtu mithyAtva mohanIyano ja baMdha thAya che. tethI baMdhanA vicAra prasaMge samyaktva mohanIya ane mizra mohanIya vinA mohanIya karmanI chavvIsa, ane baMdhana pAMca, saMghAtana pAMca ane varNAdi soLa vinA nAmakarmanI saDasaTha prakRtio grahaNa karAya che. zeSa karmanI prakRtionI saMkhyAmAM vadhaghaTa nathI eTale sarva prakRtionI saMkhyAno saravALo karatAM baMdhamAM ekaso vIsa uttara prakRtio thAya che. udayanA vicAraprasaMge samyaktva mohanIya ane mizra mohanIyano paNa udaya thato hovAthI tenI vRddhi karatAM ekaso bAvIsa uttara prakRtio thAya che. sattAmAM baMdha udayamAM nahi vivakSela pAMca baMdhana, pAMca saMghAtana ane varNAdi soLanuM paNa grahaNa thatuM hovAthI saravALe ekaso aDatALIsa uttara prakRtio thAya che. karmastavamAM kahyuM che ke--je paramAtmAe sattAmAMthI ekaso aDatALIsa prakRtio khapAvI te paramAtmAne huM namaskAra karuM chuM.' jyAre zrImAn gargarSi ane zrI zivazarmAcAryAdi anya AcArya mahArAjAonA mate sattAmAM ekaso aThThAvana prakRtio gaNavAmAM Ave tyAre baMdhano paMdara vivakSAya che--gaNavAmAM Ave che. tethI ekaso aDatALIsa prakRtiomAM pAMca baMdhana to gaNAyAM ja che ane vadhArAnAM daza baMdhana adhika karIe eTale ekaso aThThAvana uttara prakRtio thAya che. 10 have paMdara baMdhana zI rIte thAya che evI ziSyanI zaMkA karIne tenA uttaramAM paMdara baMdhananI prarUpaNA arthe kahe che-- veuvvAhArorAliyANa sagateyakammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradujuttANaM tinni tesiM ca // 11 // vaikriyAhArakaudArikANAM svakataijasakArmaNayuktAnAm / nava bandhanAni itaradviyuktAnAM trINi tayozca // 19 // artha--potAnA ja nAma sAthe, taijasa sAthe, ane kArpaNa sAthe joDAtAM vaikriya, AhAraka ane audArikanAM nava baMdhana thAya che. taijasa kAryaNa baMne sAthe yukta karatAM traNa baMdhana thAya che, ane taijasa kArmaNa e be zarIranAM traNa baMdhana thAya che. kula paMdara baMdhana thAya che. TIkAnu--potAnA nAma sAthe, taijasa sAthe ane kArpaNa sAthe vaikriya AhAraka ane audArikane joDatAM nava baMdhana thAya che. te A pramANe-- Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 paMcasaMgraha-1 vaikriya vaikriya baMdhana, vaikriya taijasa baMdhana, vaikriya kArpaNa baMdhana, AhAraka AhAraka baMdhana, AhAraka taijasa baMdhana, AhAraka kArpaNa baMdhana, audArika audArika baMdhana, audArika taijasa baMdhana, audArika kArpaNa baMdhana. temAM pUrve grahaNa karAyelAM vaikriya pugalono grahaNa karAtAM vaikriya pudgalo sAthe je saMbaMdha te vaikriya vaikriya baMdhana, ane evA prakArano saMbaMdha thavAmAM hetubhUta je karma te vaikriya vaikriya baMdhana nAmakarma. e pramANe dareka baMdhana nAmakarma mATe samajavuM. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM vaikriya pudgalono grahaNa karAyelAM ane grahaNa karAtAM taijasa pudgalo sAthe je saMbaMdha te vaikriya taijasa baMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM vaikriya pugalono grahaNa karAyelAM ane grahaNa karAtAM kArmaNa pudgalo sAthe je saMbaMdha te vaikriyakArpaNabaMdhana. pUrve grahaNa karelAM AhAraka pulono grahaNa karatAM AhAraka pudgalo sAthe je saMbaMdha te AhAraka AhAraka baMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM AhAraka pudgalo sAthe grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM taijasa pudgalono je saMbaMdha te AhAraka taijasa baMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM AhAraka pugalono pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM kArmaNa pudgalo sAthe je saMbaMdha te AhAraka kArmaNa baMdhana. pUrve grahaNa karelAM audArika pudgalono grahaNa karAtAM audArika pudgalo sAthe je saMbaMdha te audArika audArika baMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM te ja audArika pudgalono pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM taijasa pudgalo sAthe je saMbaMdha te audArika taijasa baMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM audArika pudgalono pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM kArmaNa pudgalo sAthe je saMbaMdha te audArika kArpaNa baMdhana. tathA itara-taijasa ane kArpaNa baMnenA samUha sAthe joDAyelAM te traNa zarIranAM traNa baMdhana thAya che te A pramANe-vaikriya taijasa kArpaNa baMdhana, AhAraka taijasa kArmaNa baMdhana, ane audArika taijasa kArpaNa baMdhana. temAM pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM vaikriyataijasa ane kArmaNa e traNenAM pugalono paraspara je saMbaMdha tai vaikriyataijasakArpaNabaMdhana. e pramANe AhAraka taijasa kArpaNa baMdhana ane audArika taijasakArpaNabaMdhana paNa samajavA. pUrvokta nava baMdhana sAthe A traNa baMdhana joDatAM kula bAra thAya che. tathA taijasa ane kAryaNanA paraspara joDavAthI traNa baMdhana thAya che. te A pramANe- taijasataijasabaMdhana, taijasakArpaNabaMdhana, ane kAryakarmaNabaMdhana. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 301 . temAM pUrve grahaNa karelAM taijasa pudgalono grahaNa karAtAM taijasa pudgalo sAthe paraspara je saMbaMdha te taijasataijasabaMdhana. pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM taijasa pudgalono pUrve grahaNa karela ane grahaNa karAtAM kArpaNa pudgalo sAthe je saMbaMdha te taijasakArmaNabaMdhana. pUrve grahaNa karela kArpaNa pudgalono grahaNa karAtAM kArmaNa pudgalo sAthe paraspara je saMbaMdha te kArmaNa kArmaNabaMdhana. pUrvokta bAra baMdhano sAthe A traNa baMdhano joDatAM kula paMdara baMdhana thAya che. te te baMdhanonA hetubhUta karmanA paNa paMdara bhedo thAya che. A pramANe jeo paMdara baMdhana mAne che temane mate paMdara baMdhananuM svarUpa kahyuM. 11 have je AcAryo paMdara baMdhananI vivakSA karatA nathI paraMtu pAMca ja mAne che temanA mate pAMcabaMdhana `ane tenA samAna vaktavya hovAthI pAMca saMghAtananuM vyAkhyAna kare che-- orAliyAiyANaM saMghAyA baMdhaNANi ya sajoge / audArikAdInAM saMghAtAH bandhanAni ca svayoge / arthaaudArikAdi zarIranAM saMghAtano ane baMdhano pota-potAnAM yogya pudgalonA yoge thAya che. TIkAnu--audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, ane kAryaNa zarIrono potapotAnA yogya pudgalo sAthe yoga thAya tyAre teno saMghAta ane baMdhana thAya che. para pudgalo sAthe yoga chatAM tenI vivakSA thatI nahi hovAthI saMghAta ke baMdhana thatAM nathI. tAtparyArtha A pramANe--jo ke audArikAdi pudgalono para-taijasAdi pudgalo sAthe saMyoga thAya che, ane saMyoga e ja ahIM baMdhana kahevAya che. baMdhana saMghAta sivAya thatuM nathI. 'asaMhata pudgalono baMdha thato nathI' evo nyAya che mATe topaNa para pudgalo sAthe thatA saMyoganI ahIM vivakSA karatA nathI. mATe pAMca ja baMdhana ane pAMca ja saMghAtana thAya che. audArikAdi pudgalono svapudgalo sAthe jema yoga thAya che tema bIjA taijasAdi pudgalo sAthe paNa yoga thAya che. te yoganI vivakSA karI zivazarmasUri Adi AcAryoe paMdara baMdhana mAnyA che. ane te yoganI avivakSA karI mAtra sva sva yogya pudgalo sAthenA yoganI ja vivakSA karI A AcArya mahArAje pAMca baMdhana mAnyA che. prazna--jeo paMdara baMdhana mAne che temanA mate 'asaMhata pudgalono baMdha thato nathI.' evo nyAya hovAthI saMghAtano paNa paMdara hovAM joIe, kema ke jevA jevA prakArano pudgalono piMDa thAya te pramANe tenuM baMdhana thAya. have paMdara mAnavAmAM Ave to pUrvApara virodha kema na Ave? kema ke saMghAtano to koI paMdara mAnatA ja nathI. saghaLA AcAryo pAMca ja mAne che. uttara--uparokta doSa ghaTato nathI. kAraNa ke teoe saMghAtananuM lakSaNa ja bIjuM karyuM che. saMghAtana nAmakarmanA lakSaNanuM teo A pramANe varNana kare che-- Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 paMcasaMgraha-1 mAtra pudgalonI saMhati-samUha thavAmAM saMghAtana nAmakarma tu nathI, kAraNa ke samUha to grahaNa mAtrathI ja siddha che, tethI mAtra saMhatimAM hetubhUta saMghAta nAmakarma mAnavAnI AvazyakatA nathI, paraMtu audArikAdi zarIranI racanAne anusarI saMghAta vizeSa-piMDa vizeSa te te pudgalonI racanA vizeSa thavAmAM saMghAta nAmakarma nimitta che. ane racanA to audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, athavA kArmaNa vargaNAnAM pudgalonI ja thAya che. kAraNa ke jagatamAM audArikAdi zarIra yogya pagalo che, ane tenA hetubhUta audArikAdi nAmakarmo che. audArika taijasa vargaNA, ke audArika kArmaNa vargaNAdi nathI temaja tenA hetubhUta audArika taijasa nAmakarma Adi karma paNa nathI, jethI tevA prakAranI vargaNA grahaNa karI racanA thAya. paraMtu audArika vargaNA che, ane tenA hetubhUta audArika nAmakarma che. audArika nAmakarmanA udayathI zarIra yogya vargaNAnuM grahaNa ane audArika saMghAtana nAmakarmanA udayathI audArika zarIrane yogya racanA thAya che. ane audArikAdi baMdhana nAmakarmanA udayathI teno audArikAdi zarIra sAthe saMbaMdha thAya che. eTale je zarIra nAmakarmanA udayathI je pugalo grahaNa kare te pudgalonI racanA te zarIrane anusarIne ja thAya che. pachI saMbaMdha bhale game tenI sAthe thAya, tethI saMghAta nAmakarma to pAMca prakAre ja ane judAM judAM zarIro sAthe saMbaMdha thato hovAthI baMdhana paMdara prakAre che. jeo pAMca baMdhana ane pAMca saMghAtana mAne che teonA mate to uparokta zaMkAne avakAza ja nathI. te saMghAtana nAma pAMca prakAre che-1. audArika saMghAtanuM nAma, 2. vaikriya saMghAtana nAma. 3. AhAraka saMghAtana nAma, 4. taijasa saMghAtana nAma, 5. ane kAryaNa saMghAtana nAma. temAM dArika zarIranI racanAne anusarI audArika pudgalonI saMhatiracanA thavAmAM nimittabhUta je karma te audArika saMghAtana nAmakarma. ema zeSa cAra saMghAtana karmono artha jANI levo. A lakSaNa ghaTatuM hovAthI koI doSa prApta thato nathI. A pramANe nAmakarmanA saMbaMdhamAM kahevA yogya kahIne have teno upasaMhAra kare che- 1. A saMbaMdhe upAdhyAyajI mahArAja A pramANe lakhe che : prazna-saMghAtana nAmakarma mAnavAnuM zuM prayojana che ? mAtra pudgalono samUha karavo tenI aMdara te karma kAraNa che evo uttara ApatA ho to te yogya nathI. kema ke pudagalono samaha to au nAmakarmanA udayathI je pudgalo grahaNa kare che te grahaNa karavA mAtrathI ja siddha che. temAM to saMghAta nAmakarmano kaMI upayoga nathI. tathA audArikAdi zarIranI racanA pramANe saMghAta-samUha vizeSa karavo temAM saMghAtana nAmakarma kAraNa che. Avo pUrvAcAryano abhiprAya paNa yukta nathI. kAraNa ke jema tantano samUha paTa pratye kAraNa che. tema audArikAdi pudagalono samUha audArikAdi zarIronuM kAraNa che, ane samUha to. grahaNamAtrathI siddha che. temAM saMdhAtanane vizeSa kAraNarUpe mAnavAnI zI AvazyakatA che ? uttara-amuka pramANamAM ja laMbAI jADAI nizcita pramANavALA audArikAdi zarIranI racanA mATe samUha vizeSanI-audArikAdi zarIrane anusaratI racanAnI AvazyakatA che ane tethI ja zarIranuM tAratamya thAya che. mATe samUha vizeSanA kAraNarUpe saMghAtana nAmakarma avazya mAnavuM joIe, e rIte pUrvAcAryono abhiprAya ja yukta che. tAtparya e ke-audArikAdi nAmakarmanA udayathI je audArikAdi pudagalo grahaNa kare tenI niyata pramANavALI racanA thavAmAM saMghAtana nAmakarma hetu che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 tRtIyadvAra * vasuma saMtaDa mAsa mAhI nAmaM ArA - bandhazubhasattodayAnAsAdyAnekathA nAma // 12 // artha-baMdha, zubha, sattA ane udayane AzrayI nAmakarma aneka prakAre thAya che. TIkAnu--jenuM svarUpa dazamI gAthAmAM kahyuM che te baMdha, zubhAzubhapaNuM, sattA ane udayane AzrayI pRthapha pRthapha bhAvane prApta thatuM nAmakarma aneka prakAre thAya che. te A pramANe- baMdha ane udaya AzrayI trANuMmAMthI varNAdi soLa, baMdhana paMcaka, saMghAtana paMcaka, e chavvIsa prakRti ochI karatAM saDasaTha uttara pravRtiovALuM thAya che. zubha ane azubhapaNAno vicAra karatAM varNAdi catuSka be prakAre ghaTe che. 1. zubha, 2. azubha. tethI zubha ane azubha koI paNa prakRtionI saMkhyAmAM varNAdi catuSka umerAya che. mATe saghaLI zubha ane azubha prakRtio maLI ekottera thAya che. sattAno jyAre vicAra karavAmAM Ave tyAre varNAdi visa, baMdhana paMcaka, saMghAtana paMcaka e saghaLI pravRtionuM grahaNa thatuM hovAthI trANuM prakRtio gaNAya che. A pramANe saMkhyAnA bheda AzrayI aneka prakAra nAmakarma thAya che. 12 ahIM varNAdi catuSka zubha-puNya prakRtio ane azubha-pApa prakRtio e baMnemAM Ave che. e pUrvanI gAthAmAM kahyuM che. je svarUpe varNAdi catuSka puNya hoya te ja svarUpe te pApa hoya ema hovuM yogya nathI, kema ke paraspara virodha che mATe. paraMtu uttara pravRtionA vibhAganI apekSAe zubhAzubhapaNuM ghaTe che, te mATe vibhAga AzrayI uttara pravRtionI prarUpaNA kare che - nIlakasINaM dugaMdhaM tittaM kaDuaM guruM kharaM rukkhaM / sIyaM ca asubhanavagaM egArasagaM subhaM sesaM // 13 // nIlaM kRSNaM durgandhaM tiktaM kaTukaM guru kharaM rukSaM / sItaM cAzubhanavakaM ekAdazakaM zubhaM zeSam // 13 // artha-nIla, kRSNa e be varNa, durabhimanya, tikta, kaTuka, e be raso; guru, khara, rUkSa ane zIta e cAra sparza kula nava azubha-pApa che, zeSa agiyAra zubha-puNya che. TIkAnu-varNanAmakarmamAM nIla ane kRSNavarNa nAmakarma, gaMdha nAmakarmamAM durabhigaMdha nAmakarma, rasa nAmakarmamAM tikta ane kaTuka rasa nAmakarma, sparza nAmakarmamAM guru, bara, rUkSa ane zIta sparza nAmakarma e nava prakRtio azubha che, ane zeSa zukla, pIta ane raktavarNa nAmakarma, surabhigaMdha nAmakarma, madhura, amla-khATo ane kaSAya-tUro rasa nAmakarma ane laghu, mRdu, snigdha ane uSNa sparza nAmakarma e varNAdi agiyAra prakRtio zubha che. 13 . A pramANe saghaLA karmanI uttara pravRtio kahI. have te prakRtionA yuvabaMdhitva, adhuvabaMdhitvAdi vibhAganuM pratipAdana karavA mATe dvAra gAthA kahe che- Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 paMcasaMgraha-1 dhuvabaMdhi dhuvodaya savvaghAi pariyattamANaasubhAo / paMca ya paDivakkhA pagaI ya vivAgao cahA // 14 // dhruvabandhidhuvodayasarvaghAtiparAvarttamAnAzubhAH / paJca ca sapratipakSAH prakRtayazca vipAkatazcaturddhA // 14 // samajavI. artha--karmaprakRtio dhruvabaMdhinI, dhruvodayI, sarvaghAtinI, parAvartamAna ane azubha e pAMca pratipakSa sahita karatAM daza bhede thAya che, ane vipAka AzrayI cAra bhede thAya che. TIkAnu--ahIM sAmAnyathI bhedanI saMkhyAno vicAra karatAM prakRtio daza prakAre thAya che. te A pramANe--dhruvabaMdhinI, dhruvodayI, sarvaghAtinI, parAvartamAna, ane azubha e pAMcene avabaMdhi Adi pratipakSa prakRti sahita karatAM daza bheda thAya che. ahIM pannu ya e padamAM mUkela ''ca' zabda vaDe sapratipakSa dhruvasattA prakRtio paNa temAM baMdhaviccheda kALaparyaMta dareka samaye dareka jIvone jeono baMdha hoya te dhruvabaMdhinI. baMdha viccheda kALa sudhImAM paNa sarva kAlAvasthAyI jeono baMdha na hoya te avabaMdhinI. udayaviccheda kALa paryaMta dareka samaye jIvone je je prakRtiono vipAkodaya hoya te dhruvodayI. ane udayaviccheda kALa sudhImAM paNa jeonA udayano niyama na hoya te azruvodayI. potAnA vaDe haNI zakAya evA jJAnAdi guNono je sarvathA ghAta kare te sarvadhAtinI ane jJAnAdi guNono je ghAta na kare te aghAtinI. athavA sarvaghAtipratibhAgA-sarvaghAti sarakhI. ahIM sarvaghAtinI pratipakSa prakRtimAM dezaghAti ane aghAti e baMnenuM grahaNa che. temAM potAnA vaDe haNI zakAya evA jJAnAdi guNonA eka dezane jeo haNe te dezaghAtinI. ane sarvaghAti prakRtionA saMsargathI sarvAtiprakRtionuM sAdRzya je prakRtiomAM hoya te sarvaghAtipratibhAgA. tAtparya e ke--svarUpe aghAti hovA chatAM potAnAmAM jJAnAdi guNane dabAvavAnI zakti nahi hovA chatAM jeo sarvaghAti prakRtionA saMsargathI potAno atidAruNa vipAka batAve che, teo sarvaghAti prakRtio sAthe vedAtAM dAruNavipAka batAvatI hovAthI teonA sAdazyane prApta kare che mATe sarvaghAti pratibhAgA kahevAya che. je prakRtiono baMdha athavA udaya bIjI koI baMdhAtI athavA vedAtI prakRti vaDe prakAza vaDe jema aMdhakAra rokAya tema rUMdhAya--rokAya te parAvartamAna kahevAya. eTale ke je je kALe pratipakSa prakRtionA baMdha ane udayano saMbhava hoya te te kALe baMdha ane udaya AzrayI jeo parAvartana bhAva pAme, ane pharI yathayogya rIte potAnA baMdha ane udayanA hetuo maLavAthI baMdha ane udayamAM prApta thAya. A pramANe baMdha ane udayathI parAvartana thatuM hovAthI teo parAvartamAna kahevAya che. tathA jeono baMdha athavA udaya anya vedAtI ke baMdhAtI prakRtio vaDe pratipakSa prakRtio nahi hovAthI rokAto nathI te aparAvartamAna kahevAya che. je prakRtino vipAka-phaLa zubha na hoya te azubha-pApa ane jeono vipAka zubha hoya Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra te zubha-puNya kahevAya che. tathA viccheda kALa pahelAM je prakRtionI dareka samaye dareka jIvane sattA hoya te dhruvasattAka, ane viccheda kALa pahelAM paNa jeonI sattAno niyama na hoya te azruvasattAka prakRtio kahevAya che. 305 dhruvabaMdhinI Adi kaI kaI prakRtio che te have pachI kahevAmAM Avaze. vipAka AzrayIne prakRtio cAra prakAre che. te A pramANe--pudgalavipAkinI, bhavavipAkinI, kSetravipAkinI ane jIvavipAkinI. vipAka eTale karma prakRtionA phaLano anubhava karavo te. pudgala, bhava, kSetra ane jIva dvArA prakRtionA phaLano anubhava thato hovAthI teo pudgalavipAkAdi kahevAya che. 14 have dhruvabaMdhinI Adi prakRtione kahevA icchatAM pahelAM dhruvabaMdhinI prakRtio kahe che-- nANaMtarAyadaMsaNa dhuvabaMdhi kasAyamicchabhayakucchA / agurulaghu nimiNa teyaM uvaghAyaM vaNNacaukammaM // 15 // jJAnAntarAyadarzanAni dhruvabandhinyaH kaSAyamithyAtvabhayajugupsAH / agurulaghu nirmANaM taijasamupaghAtaM varNacatuH kArmaNam // 15 // artha--jJAnAvaraNIya, aMtarAya, darzanAvaraNIya, kaSAya, mithyAtva, bhaya, jugupsA, agurulaghu, nirmANa, taijasa, upaghAta, varNacatuSka ane kAryaNa e dhruvabaMdhinI prakRtio che. TIkAnu--jeno zabdArtha upara kahI AvyA dhruvabaMdhinI prakRtio suDatALIsa che. te A pramANe-- gAthAmAM jJAnAvaraNIyano sAmAnyathI ja nirdeza karelo hovAthI tenA pAMce bhedo levAnA che. e pramANe aMtarAya ane darzanAvaraNIya mATe paNa samajavuM. eTale jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, darzanAvaraNIya nava, kaSAya soLa, mithyAtvamohanIya, bhaya ane jugupsA e ADatrIsa ghAtikarmanI dhruvabaMdhinI prakRtio che. have nAmakarmanI dhruvabaMdhinI prakRtio kahe che--agurulaghu, nirmANa, taijasa, upaghAta, varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpa varNAdicatuSka, ane kAryaNa ema nava che. A prakRtiono pRthak nirdeza jyAM nAmakarmanI dhruvabaMdhinI prakRtio levAnuM kahevAmAM Ave tyAM A prakRtio sukhapUrvaka laI zakAya e mATe che. saghaLI maLI suDatALIsa prakRtio dhruvabaMdhinI che. have kaI prakRtio kayA guNasthAnaka sudhI niraMtara baMdhAya che, te kahe che-- mithyArdaSTi guNasthAnaka paryaMta mithyAtvamohanIya niraMtara baMdhAya che. tyArapachI mithyAtvanA udaya rUpa hetuno abhAva hovAthI baMdhAtI nathI. mithyAtva mohanIya jyAM sudhI vedAya che tyAM sudhI baMdhAya che. kahyuM che ke--jyAM sudhI vedAya che tyAM sudhI baMdhAya che.' mithyAdRSTi paMca1-39 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 guNasthAnakathI AgaLanA koI paNa guNaThANe mithyAtvano udaya nathI mATe uparanA guNaThANe teno baMdha paNa nathI. 306 anaMtAnubaMdhicatuSka, ane tyAnardhitrika sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka sudhI baMdhAya che. AgaLa upara anaMtAnubaMdhInA udayarUpa hetuno abhAva hovAthI te baMdhAtI nathI. e prakRtionA baMdhamAM anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayajanya AtmapariNAma hetu che. apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya avirati samyagdaSTiparyaMta baMdhAya che. AgaLa upara teonA udayano abhAva hovAthI baMdhAtA nathI. AdinA bAra kaSAyano teono jyAM sudhI udaya hoya tyAM sudhI ja tajjanya AtmapariNAma vaDe baMdha thAya che. e pramANe pratyAkhyAnAvaraNIya devarita paryaMta baMdhAya che. nidrA ane pracalA apUrvakaraNanA prathama bhAga sudhI baMdhAya che. AgaLa upara tenA baMdhayogya pariNAmano asaMbhava hovAthI baMdhAtI nathI. e pramANe agurulaghu Adi nAmakarmanI dhruvabaMdhinI nava prakRtio apUrvakaraNanA caramasamaya paryaMta baMdhAya che. saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobha anivRttibAdarasaMparAya guNasthAnaka paryaMta baMdhAya che. AgaLa upara bAdara kaSAyanA udayano abhAva hovAthI baMdhAtI nathI. kema ke teonA baMdhamAM bAdara kaSAyano udaya hetu che. jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, ane aMtarAya pAMca e sUkSmasaM5rAya guNasthAnakanA caramasamaya paryaMta baMdhAya che. AgaLa upara tenA baMdhamAM hetubhUta kaSAyano udaya nahi hovAthI baMdhAtI nathI. zeSa gaticatuSka, AnupUrvI catuSka, jAtipaMcaka, vihAyogatidvika, saMsthAnaSaTka, saMghayaNaSaTka, vaikriyaddhika, AhArakaddhika, audArikaddhika, trasadazaka, sthAvaradazaka, tIrthaMkaranAma, Atapa, udyota, parAghAta, ucchvAsa, sAtA asAtAvedanIya, ucca, nIca gotra, hAsya, rati, zoka, arati, e hAsyacatuSka, traNa veda ane cAra Ayu e tottera prakRtio avabaMdhinI che. kAraNa ke te te prakRtionA sAmAnya baMdhahetuo chatAM paNa paraspara virodhI hovAthI dareka samaye baMdhAtI nathI paNa amuka amuka bhavAdi yogya prakRtio baMdhAtAM baMdhAya che. 15 A pramANe sapratipakSa dhruvabaMdhI prakRtio kahI. have dhruvodayI kahe che-- nimmANathirAthirateyakammavaNNAiagurusuhamasuhaM / nANaMtarAyadasagaM daMsaNacaumiccha niccadayA // 16 // nirmANasthirAsthirataijasakArmaNavarNAdyagurulaghuzubhAzubham / jJAnAntarAyadazakaM darzanacatuH mithyAtvaM nityodayAH // 16 // 1. nAmakarmanI dhruvabaMdhinI nava prakRtio apUrvakaraNanA chaThThA bhAga paryaMta baMdhAya che. juo bIjo karmagraMtha gAthA 9-10. ahIM TIkAmAM carama samaya paryaMta baMdhAya che ema kahyuM che, ane bhava jugupsA AThamAnA aMtasamaya sudhI baMdhAya che e hakIkata kahI nathI. kAraNa bahuzruta jANe. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra . arthanirmANa, sthira, asthira, taijasa, kArpaNa, varNAdicAra, agurulaghu, zubha, azubha, jJAnAvaraNIya ane aMtarAyanI daza, darzanAvaraNIya cAra ane mithyAtva e dhruvodayI prakRtio che. TIkAnu--udayaviccheda kALa pahelAM je prakRtiono haMmezAM udaya hoya te dhruvodayI kahevAya che. te prakRtio te AnirmANa, sthira, asthira, taijasa, kArmaNa, varNa, gaMdha, rasa ane sparza e varNacatuSka, agurulaghu, zubha ane azubha e bAra nAmakarmanI dhruvodayI prakRtio che. eno pRthak nirdeza abhiprAyapUrvaka che. ane te e ke sAmAnyathI jyAM nAmakarmanI dhruvodayI prakRtio levAnuM kahe tyAM A bAra prakRtio levI. have ghAtikarmanI dhruvodayI prakRtio kahe che--jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, cakSu, acakSu, avidha ane kevaladarzanAvaraNIya e darzanAvaraNIya cAra ane mithyAtvamohanIya e paMdara ghAti prakRtio dhruvodayI che. kula sattAvIsa thAya che. have kaI prakRtiono kayA guNasthAnaka paryaMta niraMtara udaya hoya che, te kahe che-- agurulaghu Adi nAmakarmanI dhruvodayI prakRtio teramA guNasthAnakanA carama samaya paryaMta, mithyAtva mohanIya prathama guNasthAnakanA carama samaya paryaMta, ane zeSa ghAti prakRtio bAramA guNasthAnakanA carama samaya paryaMta niraMtara udayamAM hoya che, tethI te dhruvodayI kahevAya che. 309 zeSa paMcANuM prakRtio adhruvodayI che, avodayI hovAnuM kAraNa gatinAmAdi ghaNI prakRtio paraspara virodhI che ane tIrthaMkara Adi keTalIka prakRtiono sarva kALe udaya hoto nathI te che. paMcANuM prakRtionAM nAmo sugama hovAthI ahIM batAvyAM nathI. 16 have sarvaghAtI prakRtio batAve che-- kevaliyanANadaMsaNaAvaraNaM bArasAimakasAyA / micchattaM niddAo iya vIsaM savvaghAIo // 17 // kaivalikajJAnadarzanAvaraNaM dvAdazAdyakaSAyAH / mithyAtvaM nidrA iti viMzatiH sarvvaghAtinyaH // 17 // artha--kevaLajJAnAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa AdinA bAra kaSAya, mithyAtva, ane nidrA e vIsa sarvaghAtinI prakRtio che. TIkAnu--jeno zabdArtha pahelAM karI AvyA te sarvaghAtinI prakRtio vIsa che. te A pramANe--kevaLajJAnAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa, anaMtAnubaMdhi, apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa e bAra kaSAya, mithyAtvamohanIya ane pAMca nidrA. ghAti prakRtionI aMdaranI matijJAnAvaraNAdi zeSa pacIsa prakRtio dezaghAti che. vedanIya, nAma, gotra ane AyunI saghaLI prakRtio aghAti che. 1. ahIM dezaghAti Adino baMdhanI apekSAe vicAra karyo che, eTale kula ekasovIsa prakRtio thAya che. udayanI apekSAe vicArIe to samyaktva, mizramohanIya sAthe ghAtikarmanI suDatALIsa prakRtio levI. temAM samyaktva mohanIyano dezaghAtimAM ane mizramohanIyano sarvaghAtimAM samAveza thAya che. saravALe udayanI apekSAe ekaso bAvIsa prakRtio thAya che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 paMcasaMgraha-1 have uparokta prakRtiomAM sarvaghAtipaNe zA hetuthI che? e praznano avakAza jANIne tenI prarUpaNA mATe kahe che- sammattanANadaMsaNacarittaghAittaNAu ghAIo / tassesa desaghAittaNAu puNa desaghAio // 18 // samyaktvajJAnadarzanacAritraghAtitvAt ghAtinyaH / taccheSAH dezaghAtitvAt punaH dezaghAtinyaH // 18 // artha samyakta, jJAna, darzana ane cAritrano sarvathA ghAta karatI hovAthI kevaLajJAnAvaraNIyAdi vIsa prakRtio sarvaghAti che, ane zeSa prakRtio jJAnAdiguNanA dezano ghAta karatI hovAthI dezaghAti che. TIkAnu-ukta svarUpavALI kevaLajJAnAvaraNIyAdi vIsa prakRtio yathAyogya rIte potAnAthI je guNano ghAta thaI zake te jJAna, darzana, samyakta ane cAritra guNano saMpUrNapaNe ghAta kare che. te A pramANe- mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi samyaktano sarvathA ghAta kare che. kAraNa ke teno jyAM sudhI udaya hoya tyAM sudhI koI samyakta prApta thatuM nathI. kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya anukrame kevaLajJAna ane kevaLadarzanane saMpUrNapaNe dabAve che, pAMce nidrAo darzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI prApta darzanalabdhine sarvathA dabAve che. apratyAkhyAnAvaraNIya ane pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo anukrame dezavirati ane sarvavirati rUpa cAritrano sarvathA ghAta kare che. A pramANe A saghaLI pravRtio samyaktAdi guNono sarvathA ghAta karatI hovAthI sarvaghAti kahevAya che. ukta sarvaghAti vIsa prakRtio sivAyanI cAra ghAtikarmanI matijJAnAvaraNIyAdi pacIsa prakRtio jJAnAdiguNanA eka dezane ghAta karatI hovAthI dezaghAti kahevAya che. upara je kahyuM tenuM tAtparya A pramANe-- ahIM jo ke kevaLajJAnAvaraNIya karma jJAnasvarUpa AtmaguNane saMpUrNapaNe dabAvavAnI pravRtti kare che topaNa jIvasvabhAvane saMpUrNapaNe dabAvavA te samartha thatuM nathI. jo saMpUrNapaNe dabAve to jIva ajIva thaI jAya, ane jaDa ane caitanya vaccenA bhedano abhAva thAya. jema atigADha vAdaLAMnA samUha vaDe sUrya-caMdranAM kiraNono samUha dabAvA chatAM paNa sarvathA teno prakAza avarAI zakato nathI. jo sarvathA avarAI jAya to pratiprANi prasiddha divasa-rAtrinA vibhAganA abhAvano prasaMga prApta thAya. kahyuM che ke-gADha meghano udaya thavA chatAM paNa caMdrasUryano kaMIka prakAza hoya che, tema kevaLajJAnAvaraNIya karma vaDe saMpUrNapaNe kevaLajJAna avarAvA chatAM paNa je kaMI tatsaMbaMdhI maMda tIvra atitIvra prakAzarUpa jJAnano eka deza ughADo rahe che jene matijJAnAdi saMjJA prApta thAya che, te eka dezane yathAyogya rIte mati, zruta, avadhi ane mana:paryAyajJAnAvaraNIyakarma dabAvatuM hovAthI te dezaghAti kahevAya che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 309 * e pramANe kevaLadarzanAvaraNIya karma vaDe saMpUrNapaNe kevaLadarzana avarAvA chatAM paNa tatsaMbaMdhI maMda atimaMda ke viziSTAdirUpa je prabhA ke jenI cakSudarzanAdi saMjJA che, te prabhAne yathAyogya rIte cakSu acakSu ane avadhidarzanAvaraNIya karma dabAve che, tethI te paNa darzananA eka dezane dabAvatA hovAthI dezaghAti kahevAya che. jo ke nidrA Adi pAMca prakRtio kevaLadarzanAvaraNa vaDe anAvRta kevaLadarzana saMbaMdhI prabhArUpa mAtra darzananA eka dezane ja ghAta kare che, topaNa darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thayela darzanalabdhine saMpUrNapaNe dabAvatI hovAthI teone sarvaghAtI kahI che. saMjavalana kaSAya ane nokaSAyo AdinA bAra kaSAyanA kSayopazamathI utpanna thayelI cAritralabdhine dezathI dabAve che. kAraNa ke teo mAtra aticAra utpanna kare che. je kaSAyo anAcAra utpanna kare eTale ke jeono udaya samyaktAdi guNono vinAza kare te sarvaghAti kahevAya, ane je kaSAyo mAtra aticAra utpanna kare te dezaghAti kahevAya che. kahyuM che kesaghaLA aticAro saMjavalana kaSAyanA udayathI utpanna thAya che, ane Adya bAra kaSAyanA udayathI mULathI nAza thAya che, eTale ke te te vratothI patita thAya che. tethI te paNa dezaghAti che. grahaNa dhAraNa yogya je vastune jIva ApI zakato nathI, prApta karI zakato nathI, ke bhogapabhoga karI zakato nathI te dAnAMtarAyAdi karmano viSaya che. ane te grahaNa dhAraNa yogya vastu jagatamAM rahela sarva dravyono anaMtamo bhAgamAtra ja che. tethI tathArUpa sarvadravyono je eka deza tadviSayaka dAnAdino vighAta karatI hovAthI dAnAMtarAyAdi dezaghAtI karma che. jema jJAnanA eka dezane dabAvatI hovAthI matijJAnAvaraNAdi dezaghAti che tema sarvadravyanA eka deza viSayaka dAnAdino vighAta karatI hovAthI dAnAMtarAyAdi dezavAti che. gAthAmAM grahaNa karela 'tu' zabda e adhika arthane sUcavato hovAthI nAma, gotra, vedanIya ane AyukarmanI aMtargata saghaLI prakRtio potAne haNavA lAyaka koI guNa nahi hovAthI koI paNa guNane haNatI nathI. tethI te aghAti che, ema samajavuM. 18 have dezavAti prakRtionAM nAma kahe che- nANAvaraNacaukaM daMsaNatiga nokasAya vigdhapaNaM / saMjalaNa desaghAI taiyavigappo imo anno // 19 // jJAnAvaraNacatuSkaM darzanatrikaM nokaSAyAH vighnapaJcakam / sajvalanAH dezaghAtinyaH tRtIyavikalpo'yamanyaH // 19 // artha-jJAnAvaraNa catuSka, darzanAvaraNatrika, nokaSAya, viSmapaMcaka ane saMjavalanacatuSka e dezAti che. A ghAti prakRtiomAM trIjo vikalpa che. TIkAnu-matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa ane mana:paryavajJAnAvaraNa e jJAnAvaraNa catuSka, cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNa e darzanAvaraNatrika, traNaveda ane hAsyAdiSaka e nava nokaSAya. dAnAMtarAya lAbhAMtarAya, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 310 bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya ane vIryaMtarAya e vighnapaMcaka tathA saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobha e saMjvalana catuSka saghaLI maLI pacIsa prakRtio dezaghAtI che. dezaghAti hovAnuM kAraNa pUrvanI gAthAmAM vicArI gayA che. sarvaghAti ane aghAti prakRttiomAM A dezaghAtirUpa trIjo prakAra che. mULadvAramAM to mAtra sarvaghAti ane dezaghAti e be ja bheda kahyA che, tethI Ane trIjo prakAra kahe che. 19 A pramANe sarvaghAti dvAra kahyuM. have parAvartamAnadvA2 kahe che-- nANaMtarAyadaMsaNacaukaM paraghAyatitthaussAsaM / micchabhayakuccha dhuvabaMdhiNIu nAmassa apariyattA // 20 // jJAnAntarAyadarzanacatuSkaM parAghAtatIrthocchvAsam // mithyAtvabhayajugupsAH dhruvabandhinyastu nAmno'parAvarttAH // 20 // artha--jJAnAvaraNIya, aMtarAya, darzanAvaraNIya catuSka, parAghAta, tIrthaMkara, ucchvAsa, mithyAtva, bhaya, jugupsA ane nAmakarmanI dhruvabaMdhinI prakRtio e aparAvartamAna che. TIkAnu--jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, parAghAtanAma, tIrthaMkaranAma, ucchvAsanAma, mithyAtvamohanIya, bhaya, jugupsA, mohanIya, agurulaghu, nirmANa, taijasa, upaghAta, varNacatuSka ane kAryaNa e nAmakarmanI nava dhruvabaMdhinI prakRtio, saghaLI maLIne ogaNatrIsa prakRtio baMdha ane udaya AzrayIne aparAvartamAna che. kAraNa ke A prakRtionA baMdha udaya athavA te baMnene baMdhAtI ke udaya prApta koI prakRtio rokI zakatI nathI tethI koIpaNa prakRtio vaDe baMdha udaya rokAyA vinA potAno baMdha udaya batAve che mATe te aparAvartamAna che. zeSa baMdha AzrayI gaNIe to ekANuM ane udaya AzrayI gaNIe to samyaktva, mizramohanIya sahita trANuM prakRtio parAvartamAna che. kAraNa ke teomAMthI keTalIkano baMdha keTalIkano udaya ane keTalIkanA baMne baMdhAtI ke anubhavAtI anya prakRtio vaDe rokAya che. 20 parAvartamAna dvAra kahyuM. have zubha azubha dvAra AzrayI kahe che-- maNuyatigaM devatigaM tiriyAUsAsaaTThataNuyaMgaM / vihagaivaNNAisubhaM tasAidasatitthanimmANaM // 21 // cauraMsausabhaAyava parAghAya parNidi agurusAuccaM / ujjoyaM ca pasatthA sesA bAsIi apasatthA // 22 // manuSyatrikaM devatrikaM tiryagAyurucchvAsASTatanvaGgam / vihAyogativarNAdizubhaM trasAdidazatIrthanirmANam // 21 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 tRtIyadvAra caturastrarSabhAtapaparAghAtapaJcendriyAgurulaghusAtoccam / udyotaM ca prazastAH zeSA dvayazItiraprazastAH // 22 // artha--ane TIkAnu-manuSyatrika-manuSyagati, manuSyAnupUrvI ane manuSyAyarUpa. devatrika-devagati devAnupUrvI ane devAyurUpa, tiryaMcAyu, ucchavAsa nAma, zarIra ane aMgopAMganuM aSTaka-audArikAdizarIra paMcaka ane audArika aMgopAMgAdi traNa aMgopAMga, zubha vihAyogati, varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpa zubha varNAdi catuSka. trasAdi dazaka-trasa bAdara. paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya ane yazakIrtirUpa, tIrthakara, nirmANa, samacaturagna saMsthAna, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, Atapa, parAghAta, paMcendriyajAti, agurulaghu, sAtAvedanIya, ucca gotra, udyotanAmakarma e betALIsa prakRtio prazasta-saMjJAvALI che. varNAdicatuSka zubhaprakRtionI saMkhyAmAM ane azubhaprakRtionI saMkhyAmAM ema baMnemAM gaNAya che. kAraNa ke teno baMne prakAre saMbhava che. zeSa vyAzI prakRtio azubha che. je samyakvamohanIya ane mizramohanIya karma che, te mAtra udaya AzrayIne azubhamAM gaNAya che, baMdha AzrayI nahi, kema ke te baMnenA baMdhano asaMbhava che. tethI te baMne prakRtio AgaLa karmaprakRtisaMgrahanA adhikAramAM anubhAganI udIraNAne kahevAnA prasaMge judI ja kahevAze. 21, 22 - A pramANe zubha azubhadvAra kahyuM. have vipAka cAra prakAre che, ema pahelAM kahyuM che, tenuM vivaraNa karavA icchatAM prathama pudgalavipAkinI prakRtio kahe che AyAvaM saMThANaM saMghayaNasarIraaMgaujjoyaM / nAmadhuvodayauvaparaghAyaM patteyasAhAraM // 23 // udaiyabhAvA poggalavivAgiNo / AtapaM saMsthAnAni saMhananazarIrAGgodyotam / nAmadhuvodayopaghAtaparAghAtaM pratyekasAdhAraNam // 23 // artha-Atapa, saMsthAna, saMghayaNa, zarIra, aMgopAMga, udyota, nAmadhruvodayI, upaghAta, parAghAta, pratyeka ane sAdhAraNa e audayikabhAvavALI ane pudgalavipAkinI prakRtio che. 1 TIkAnu--vipAka AzrayI prakRtio cAra prakAre che, te A pramANe -gugalavipAkI, bhavavipAkI, kSetravipAkI ane jIvavipAkI e pahelAM kahyuM che. je karmaprakRtio pudgalanA viSayamAM phaLa ApavAne sanmukha hoya te pugalavipAkI, eTale ke je prakRtionA phaLane AtmA pudgala dvArA anubhave, audArikAdi nAmakarmanA udayathI grahaNa karelAM pudgalomAM je karmaprakRtio potAnI zakti batAve te pudgalavipAkI kahevAya che. te chatrIsa che. te A pramANe-AtapanAma, cha saMsthAna, cha saMghayaNa, taijasa kArmaNa varjIne zeSa traNa zarIra, taijasa ane kAryaNa nAmadhruvodayInA grahaNa vaDe grahaNa karAze mATe zarIranuM grahaNa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 paMcasaMgraha-1 karavA chatAM teonuM varjana karyuM che. tathA traNa aMgopAMga, udyota, nirmANa, sthira, asthira, zubha, azubha, taijasa, kArmaNa varNa, gaMdha, rasa, sparza ane agurulaghu e bAra nAma dhuvodayI, upaghAta, parAghAta, pratyeka ane sAdhAraNa e chatrIsa prakRtio pudgalavipAkI che. A saghaLI pravRtio potapotAno vipAka-phaLa-zaktino anubhava audArikAdi nAma karmanA udayathI grahaNa karelAM pudgalomAM batAve che. kema ke tevA prakArano teno vipAka spaSTapaNe jaNAya che. A hetuthI te saghaLI prakRtio pudgalavipAkI che. bhAva AzrayI vicAra karatAM uparokta saghaLI prakRtio audayika bhAve che. udaya e ja audayika, te che svabhAva jeono te prakRtio audayika bhAve kahevAya che. tAtparya e ke phaLano anubhava karAvavA rUpa svabhAva jeono hoya te prakRtio audayika bhAve kahevAya jo ke saghaLI pravRtio potAnA phaLano anubhava karAve ja che. kAraNa ke vipAkano jyAM vicAra karavAmAM Ave tyAM audayikabhAva ja upayogI che. kema ke udaya sivAya vipAka saMbhavato ja nathI. vipAkano artha ja phaLano anubhava che. tethI ahIM A saghaLI pravRtio audayika bhAve che evuM je gAthAmAM vizeSaNa mUkyuM che te mAtra prakRtionuM svarUpa che tene kahevA pUratuM ja che. vyavacchedaka-pRthapha karanAra nathI. vaLI A vizeSaNa evo nirNaya karatuM nathI ke A pugalavipAkI prakRtio audayika bhAve ja che, anya bhAve nathI. kAraNa ke AgaLa upara temAM kSAyika ane pAriNAmika e be bhAva paNa kahevAze. 23 pudgalavipAkI prakRtio kahI. have bhavavipAkI karmaprakRtio kahe che. Au bhavavivAgINi / AyUMSi bhavavipAkIni / artha cAra Ayu bhavavipAkI che. TIkAnu--cAre gatinA Ayu bhavavipAkI che. je karmaprakRtio nArakAdirUpa potapotAne yogya bhavamAM phaLano anubhava karAvatI hoya te karmaprakRtio bhavavipAkI kahevAya. kAraNa ke be bhAga Adi gayA pachI trIjA Adi bhAge Ayu baMdhAvA chatAM paNa jayAM sudhI pUrvabhavano kSaya thavA vaDe uttara svayogya bhava prApta thayo hoto nathI tyAM sudhI te udayamAM AvatuM nathI. mATe te bhavavipAkI che. have kSetravipAkI prakRtio kahe che. khettavivAgaNupuvvI / kSetravipAkinya AnupUrvyaH / artha cAra AnupUrvI kSetravipAkI che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra TIkAnu--narakAnupUrvI Adi cAre AnupUrvIo kSetravipAkI che. eka gatimAMthI bIjI gatimAM javAmAM hetubhUta AkAza mArga rUpa kSetramAM ja karmaprakRtio potAnA phaLano anubhava karAvatI hoya te kSetravipAkI kahevAya. 313 A cAre prakRtio pUrva gatimAMthI nIkaLI anya gatimAM jatAM vacamAM ja udayamAM Ave che, zeSa kAle bilakula udayamAM AvatI nathI, mATe te kSetravipAkI che. ahIM kSetra eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM AkAzapradezanI zreNirUpa ja levAnuM che. have jIvavipAkI prakRtio kahe che-- jIvavivAgA u sesAo / jIvavipAkinyastu zeSAH // 24 // artha--zeSa prakRtio jIvavipAkI che. TIkAnu--ekaso vIsa prakRtio AzrayI bAkI rahelI chottera karmaprakRtio jIvavipAkI che. jIvanAM jJAnAdi rUpa svarUpane upaghAtAdi karavA rUpa viSAka jeono hoya te jIvavipAkI. eTale ke je prakRtio potAnA phaLano anubhava jIvanA jJAnAdi guNane upaghAtAdi karavA dvArA sAkSAt jIvane ja karAvatI hoya; pachI zarIra hoya ke na hoya, temaja bhava ke kSetra game te hoya, te jIvavipAkI kahevAya che. jema ke jJAnAvaraNIyAdi prakRtio jJAnAdi AtmAnA guNane dabAvavArUpa phaLano anubhava zarIra hoya ke na hoya temaja bhava ke kSetra game te hoya saghaLe sthaLe karAve che. te prakRtio A pramANe che-- jJAnAvaraNa paMcaka, darzanAvaraNa navaka, sAtA asAtA vedanIya, samyaktva mohanIya ane mizramohanIya sivAyanI zeSa mohanIyanI chavvIsa, aMtarAya paMcaka, narakagati Adi cAra gati, ekendriya jAti Adi pAMca jAti, be vihAyogati, trasa bAdara paryApta e trasatrika tenAthI viparIta sthAvara sUkSma ane aparyApta e sthAvaratrika, susvara, dusvara, daurbhAgya, saubhAgya, Adeya, anAdeya, yazaHkIrtti, ayazaH-kIrtti, tIrthaMkaranAma, ucchvAsanAma, nIca gotra ane ucca gotra A saghaLI prakRtio potAnI zaktino anubhava sAkSAt jIvane ja karAve che. te A pramANe-- jJAnAvaraNa paMcaka jIvanA jJAnaguNane haNe che, e pramANe darzanAvaraNa navaka darzanaguNane, mithyAtvamohanIya samyaktvane, cAritramohanIya cAritraguNane, dAnAMtarAyAdi pAMca prakRtio dAnAdi labdhione haNe che. sAtA asAtA vedanIya sukhaduHkha utpanna kare che, jene laI AtmA sukhI ke du:khI kahevAya che, ane gaticatuSkAdi prakRtio jIvano gati jAti Adi paryAya utpanna kare che eTale saghaLI jIvavipAkI kahevAya che. zaMkA--bhavipAkAdi saghaLI prakRtio paNa paramArthathI vicAratAM jIvavipAkI ja che. kAraNa ke cAre Ayu potapotAne yogya bhavamAM te te bhavadhAraNa karavArUpa vipAka dekhADe che, ane paMca1-40 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 paMcasaMgraha-1 te te bhavamAM dhAraNa jIvanuM ja thAya che, anya koInuM nahi. AnupUrvIo paNa vigrahagatirUpa kSetramAM vipAka batAvatI AkAzapradezanI zreNine anusarIne gamana karavA rUpa svabhAva jIvano ja kare che, udayaprApta AtapanAma ane saMsthAna nAmakarmAdi pudgalavipAkI prakRtio paNa te te prakAranI zakti jIvamAM ja utpanna kare che ke je vaDe jIva tevA ja prakAranAM pudgalo grahaNa kare che, ane grahaNa karAyelAM pudgalonI te te prakAranI racanA kare che. mATe saghaLI jIvavipAkI ja che, to pachI anya anya vipAkI zA mATe kahI ? uttara--e satya che. saghaLI prakRtio jIvavipAkI ja che. jIva vinA vipAka-phaLano anubhava hoto ja nathI. ahIM mAtra bhavAdinA prAdhAnyanI vivakSAe bhavavipAkI Adi vyapadeza thAya che. eTale ke bhavAdi dvArA te te prakRtionA phaLane jIva anubhave che mATe bhavAdinI mukhyatA hovAthI te te prakRtionI te te prakAranI saMjJA thAya che, tethI ahIM kaMI doSa nathI. 24 ahIM pudgalavipAkinI prakRtio audAyikabhAve che e kahyuM che te prasaMgane anusarI zeSa prakRtiomAM paNa saMbhavatA bhAvo kahe che-- mohasseva uvasamo khAovasamo cauNha ghAINaM / khayapariNAmiyaudayA aTThaNhavi hoMti kammANaM // 25 // mohasyaivopazamaH kSayopazamazcaturNAM ghAtinAm / kSayapAriNAmikodayA aSTAnAmapi bhavanti karmmaNAm // 25 // artha----upazama mohanIyakarmano ja thAya che, kSayopazama cAra ghAtikarmano thAya che, ane kSAyika pAriNAmika ane audAyikabhAvo AThe karmomAM hoya che. TIkAnu--vipAka ane pradeza e baMne prakAre udayanA rokAvA rUpa upazama ATha karmomAMthI mAtra mohanIyakarmano ja thAya che, bIjA koI paNa karmono thato nathI. kAraNa ke jema mohanIya karmano sarvathA upazama thavAthI upazamabhAvanuM samyaktva ane upazamabhAvanuM yathAkhyAta cAritra prApta thAya che, tema jJAnAvaraNAdi karmono sarvathA upazama thavAthI kevaLajJAnAdi guNo tathAsvabhAve utpanna thatA ja nathI. ahIM upazama zabdathI sarvopazama vivakSyo che, paraMtu dezopazama vivakSyo nathI. kema ke dezopazama to AThe karmono thAya che. udayAvalikAmAM praviSTa karmAMzanA kSaya vaDe ane udayAvalikAmAM apraviSTa aMzanA vipAkodayanA rokAvArUpa upazama vaDe thayelo je jIvasvabhAva te kSAyopamika bhAva. te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtikarmomAM ja pravarte che, zeSa aghAtI karmomAM pravartato nathI. ane te paNa kevaLajJAnAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNanA rasodayanA rokAvAno abhAva hovAthI te be prakRti vinA zeSa cAra ghAtikarmanI prakRtiomAM ja pravarte che. ghAtikarma AtmAnA jJAnAdi guNane roke che eTale teno yathAyogya rIte sarvopazama ke kSayopazama thavAthI jJAnAdi guNo pragaTa thAya che. athAti karmo koI AtmAnA guNane rokatA nathI tethI teno Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra sarvopazama ke kSayopazama thato nathI. kSAyika, pAriNAmika ane auyika e traNa bhAvo AThe karmomAM pravarte che. temAM kSaya eTale sarvathA nAza thavo te, kSaya e ja kSAyikabhAva kahevAya che. mohanIyakarmano sarvathA nAza sUkSma saMpa2Aya guNasthAnakanA carama samaye thAya che, zeSa traNa ghAtikarmano kSINa kAya guNasthAnakanA carama samaye, ane aghAtikarmano ayogIkevaLI guNasthAnakanA carama samaye AtyaMtika uccheda-sarvathA nAza thAya che. 315 pariNamavuM--potAnA mULa svarUpane choDyA sivAya anya svarUpane prApta thavuM te pariNAma, ane te ja pAriNAmika bhAva. tAtparya e ke--jIvapradezo sAthe joDAIne potAnA svarUpane choDyA vinA pANI ane dUdhanI jema mizra thavuM--ekAkAra thavuM te pAriNAmikabhAva. athavA te te prakAranAM dravya, kSetra, kALa ane adhyavasAyanI apekSAe te te prakAre saMkramAdirUpe je pariNamavuM--pariNAma thavo te pAriNAmikabhAva kahevAya che ane te AThe karmomAM hoya che. kema ke AThe karyo Atmapradeza sAthe pANI ane dUdhanI jema ekAkAra thayelAM che. udaya to pratIta ja che. kAraNa ke saghaLA saMsArI jIvone AThe karmono udaya dekhAya che. A rIte mohanIya karmamAM kSAyika, kSAyopazamika, aupazamika audayika ane pAriNAmika e pAMce bhAvo saMbhave che. jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmamAM aupamika bhAva sivAyanA cAra bhAva, ane nAma, gotra, vedanIya ane Ayu e cAra karmamAM kSAyika, audayika ane pAriNAmika e traNa bhAvo ja saMbhave che. 25 have je bhAva chatAM je guNo utpanna thAya che te kahe che-- sammattAi usame khAovasame guNA carittAI / khaie kevalamAI tavvavaeso u udaIe // 26 // samyaktvAdyupazame kSayopazame guNAzcAritrAdayaH / kSAyike kevalAdayastadvyapadezastvaudayike // 26 // artha--upazama thavAthI samyaktva Adi guNo pragaTa thAya che, kSayopazama thavAthI cAritra Adi guNo. ane kSaya thavAthI kevaLajJAnAdi guNo pragaTa thAya che. tathA udaya thavAthI te te auyikabhAve vyapadeza thAya che. TIkAnu--mohanIyakarmano jyAre sarvathA upazama thAya tyAre aupamika bhAvanuM samyaktva, ane aupazamika bhAvanuM pUrNa yathAkhyAta cAritra e be guNa pragaTa thAya che. cAra ghAti karmano jyAre kSayopazama thAya tyAre kevaLajJAna kSAyikabhAve hovAthI te sivAyanA mati, zruta, avadhi ane manaHparyava e cAra jJAna tathA, matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna e traNa ajJAna, kevaLadarzana kSAyika bhAve hovAthI te vinA cakSu, acakSu ane avadhi e traNa darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya e pAMca labdhi, kSAyopazamika samyaktva, dezavirati cAritra ane sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi ane sUkSma Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 paMcasaMgraha-1 saMparAyayarUpa sarvavirati cAritra e aDhAra guNo pragaTa thAya che. ahIM zaMkA thAya ke-jJAna e AtmAno mULaguNa hovAthI gAthAmAM jJAnAdi guNo choDIne "gu varittA cAritrAdi guNo ema kema kahyuM? tenA uttaramAM jaNAve che ke cAritraguNa jyAre pragaTa thAya che tyAre jJAna ane darzana avazya hoya ja che e jaNAvavA gAthAmAM ema kahyuM che. kSAyika bhAva jyAre pravarte tyAre kevaLajJAna, kevaLadarzana, kSAyika sa ttva, yathAkhyAta cAritra, ane dAnAdi pAMca labdhi, e nava guNo utpanna thAya che. temAM jJAnAvaraNIyano sarvathA kSaya thavAthI kevaLajJAna, darzanAvaraNIyano kSaya thavAthI kevaLadarzana, mohanIya karmano kSaya thavAthI kSAyika samyakta ane yathAkhyAta cAritra, ane aMtarAyakarmano kSaya thavAthI pUrNa dAnAdi pAMca labdhi pragaTa thAya che. temaja saghaLA karmano kSaya thavAthI mokSa prApta thAya che. audAyikabhAva jyAre pravarte tyAre te te karmanA udayane anusarIne AtmAno vyapadeza thAya che. jema ke-prabaLa jJAnAvaraNIyanA udaye ajJAnI, prabaLa darzanAvaraNIyanA udaye aMdha badhira-bahero bobaDo ema koIpaNa eka aMganI cetanA rahita ityAdi, vedanIyanA udaye sukhI duHkhI, krodhAdinA udaye krodhI, mAnI, mAyI, lobhI ityAdi, nAmakarmanA udaye manuSya deva 1. kSAyika bhAvanA nava bhedomAMthI siddhanA jIvone phakta kevalajJAna ane kevaladarzana e be bheda hoya che. bAkInA kSAyika samyakta, kSAyikacAritra ane dAnAdi labdhio e sAta bheda hotA nathI. darzanamohanIyatrika ane anantAnubaMdhIcataSkanA kSaya rUpa nimittathI prApta thayelI tattvaci te kSAyika samyagdarzana kahevAya che, ane te ruci matijJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI pragaTa thayela matijJAnanA apAyarUpa che. matijJAnanA apAyAMzarUpa ruci kevalajJAnI ke siddhane hotI nathI, mATe temane kSArSika samyakta nathI paranuM darzanamohanIya ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayathI je Atmika guNa rUpa kSAyika samyagdarzana pragaTa thAya che te kevaLajJAnI ke siddhane hoya che. kSAyika cAritra siddhAtmAonuM hotuM nathI, kAraNa ke hiMsAdi sAvadyayogano tyAga karI ahiMsAdi niravadya yoganuM sevana karavuM tene cAritra kahe che, ane siddhanA jIvo yoga rahita hovAthI tene yoganI pravRttirUpa cAritra nathI. parantu mohanIyakarmanA kSayathI pragaTa thayela svarUpamAM ramaNatA rUpa je kSAyikacAritra te siddhane viSe avazya hoya che. vaLI siddhone viSe pravRttirUpa dAnAdika nathI, paNa labdhirUpe to hoya che. kAraNa ke antarAya karmanA kSayathI, AtmikaguNarUpa dAnAdika labdhio kSAyika bhAve prakaTa thAya che, ane te siddhone avazya hoya che prazna-he bhagavan! siddhanA jIvone attarAyakarmanA kSayathI dAnAdika labdhio pragaTa thAya che, paraMtu teonI dAnAdine viSe pravRtti hotI nathI, to zuM dAnAdika labdhio niSphaLa che ? uttara-bApu ! tamArI zaMkA ucita che. siddhane viSe dAnAdika labdhio hoya che, parantu teonI vyAvahArika dAnAdikane viSe pravRtti nathI paNa teone naiRRyika dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryalabdhi hoya che. teomAM parabhAva-paudgalika bhAvanA tyAgarUpa dAna, Atmika zuddha svarUpanI prAptirUpa lAbha, Atmika zuddha svarUpanA anubhavavArUpa bhoga-upabhoga ane svabhAvamAM pravRttirUpa vIrya hoya che. potAnI vastune ApavI, iSTa vastunI prApti thavI, bhogya ane upabhogya vastuno upayoga karavo, ane potAnI zaktino upayoga karavo te kSAyopathamika ane vyAvahArika dAnAdika kahevAya che. ane te siddhanA jIvone hotA nathI, paNa kSAyika ane naiRyika dAnAdi siddhAtmAmAM hoya che, mATe dAnAdi labdhio niSphala nathI. juo paMDita bhagavAnadAsabhAIe lakhela navatattvavivaraNa pAnuM 156. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 317 ekendriya, beindriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya, trasa bAdara paryApta ityAdi, ucca gotranA udaye A kSatriyano putra che e zeThano chokaro che e prakAre prazaMsAgarbha vyapadeza, ane nIca gotranA udaye A vezyAputra che, A cAMDAla che ityAdirUpe niMdAgarbha vyapadeza, ane aMtarAyanA udaye adAtA, alAbhi, abhogi, ItyAdi anekarUpe AtmAno vyapadeza thAya che. eTale ke jevA jevA prakAranA karmano udaya hoya tene anusarI AtmAno vyapadeza thAya che. have pAriNAmika bhAvanA saMbaMdhamAM vizeSa pratipAdana karavA mATe kahe che nANaMtarAyadaMsaNaveyaNiyANaM tu bhaMgayA donni / sAisapajjavasANovi hoi sesANa pariNAmo // 27 // jJAnAntarAyadarzanavedanIyAnAM tu bhaGgako dvau / sAdisaparyavasAno'pi bhavati zeSANAM pAriNAmikaH // 27 // artha--jJAnAvaraNIya, aMtarAya, darzanAvaraNI ane vedanIya karmamAM be bhAMgA hoya che, ane zeSa karmamAM sAdi saparyavasAna bhaMga paNa hoya che. TIkAnu-jJAnAvaraNIya, aMtarAya, darzanAvaraNIya ane vedanIya karmamAM pravAhanI apekSAe sAmAnyarUpe pAriNAmika bhAvano vicAra karatAM be bhAMgA ghaTe che. te A pramANe-- anAdi anaMta, ane anAdisAMta, temAM bhavya AzrayI anAdi sAMta, te A pramANe-jIva ane karmano pravAhanI apekSAe anAdi kALathI saMbaMdha che mATe Adino abhAva hovAthI anAdi, ane muktigamana samaye karmanA saMbaMdhano nAza thato hovAthI sAMta, A rIte bhavyane anAdi sAMta bhAMgo ghaTe che. abhavya AzrayI anAdi anaMta. temAM anAdi saMbaMdha bhavya AzrayI jema vicAra karyo che tema ahIM paNa samajI levuM. ane koI kALe karmanA saMbaMdhano nAza thavAno nahi hovAthI anaMta e pramANe abhavya AzrayI anAdi anaMta bhAMgo ghaTe che. uparokta cAra karmamAM sAdi sAMta bhaMga ghaTato nathI, kAraNa ke e cAra karmamAMhenA koI paNa karmanI ke tenI uttara prakRtinI sattAno nAza thayA pachI pharI sattA thatI nathI. zeSa mohanIya, Ayu, nAma ane gotrano pariNAma sAdi sAMta paNa hoya che. "api" zabdathI anAdi anaMta ane anAdi sAMta e be bhaMga paNa ghaTe che. gAthAnA pUrvArdhamAM grahaNa karela 'tu' zabda bhinna kramavALo hovAthI uttarArdhamAM "sesANa' e padanI pachI tenI yojanA karavI. te "tu' zabda vizeSa arthano sUcaka hovAthI A pramANe vizeSa artha jaNAve che- mohanIya, Ayu nAma ane gotrakarmanI keTalIka uttara pravRtio AzrayIne ja sAdisAMtarUpa trIjo bhaMga ghaTe che. ane keTalIka uttara pravRtio AzrayI to pUrvokta anAdi anaMta ane anAdisAMta e be bhaMga ja ghaTe che. temAM prakRtionI sattA ja na hoya ane sattAmAM prApta thAya, agara je prakRtio sattAno nAza thayA pachI pharI teonI sattA thAya temAM ja sAdi sAMtarUpa trIjo bhaMga ghaTe che. te sivAyanI anya prakRtiomAM anAdianaMta ane anAdisAMta e be bhaMga ghaTe che, ane te be bhaMga pUrve abhavya ane bhavya AzrayI kahyA te pramANe samajavA. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 have kaI prakRtio AzrayI sAdisAMta bhaMga ghaTe che te kahe che--upazama samyaktvanI prApti jyAre thAya tyAre samyaktvamohanIya ane mizramohanIyanI sattAno saMbhava che. e rIte paMcendriyapaNuM jyAre prApta thAya tyAre vaikriyaSaTkanI, samyaktva prApta thAya tyAre tIrthaMkara nAmakarmanI, ane saMyama jyAre prApta thAya tyAre AhArakagnikanI sattAno saMbhava che, mATe te prakRtiomAM sAdisAMta e bhaMga ghaTe che. tathA anaMtAnubaMdhi, manuSyadvika, ucca gotra Adi udgalanayogya prakRtionI udgalanA thayA pachI pharI paNa baMdhano saMbhava hovAthI te prakRtio sattAmAM Ave che, mATe temAM sAdisAMta bhaMga ghaTe che. Ayu karmanI prakRtiomAM te te prakRtio anukrame sattAmAM prApta thatI hovAthI sAdisAMta bhaMga spaSTa ja che. A pramANe upara kahI teTalI prakRtiomAM ja sAdisAMta bhaMga ghaTe che. 318 apratyAkhyAna krodhAdi, audArikazarIrAdi, ane nIca gotra rUpa prakRtio ke jenI sattAno nAza thayA pachI pharI sattAmAM AvatI nathI te prakRtio AzrayI bhavyone anAdisAMta . ane abhavyane anAdianaMta e be ja bhaMga ghaTe che. uttara prakRtio AzrayI to A pramANe samajavuM. ane jyAre mULa karma AzrayI darekano vicAra karIe tyAre to anAdi anaMta ane anAdisAMta e be ja bhaMga ja ghaTe che, kAraNa ke mULakarmanI sattAno nAza thayA pachI pharI teo sattAmAM AvatA ja nathI. 27 prazna--karmono kSayopazama teono udaya hoya tyAre thAya che ? ke udaya na hoya tyAre ? udaya hoya tyAre che ema kahetA ho to e yukta nathI, kema ke virodha Ave che. te A pramANe-- kSAyopazamikabhAva udayAvalikAmAM praviSTa aMzano kSaya thavAthI ane udaya aprApta aMzano vipAkodayanA rokAvArUpa upazama thavAthI utpanna thAya che, anyathA thato nathI. jo udaya hoya to kSayopazama kema hoI zake ? ane jo kSayopazama hoya to udaya kema hoI zake ? have anudaya eTale karmano udaya na hoya tyAre kSayopazama thAya che, ema kahetA ho to te paNa ayukta che. kAraNa ke udayano abhAva hovAthI ja jJAnAdi guNo prApta thavA rUpa iSTa phaLa siddha thAya che. kema ke udayaprApta karmo ja AtmAnA guNone dabAve che, paNa jeno udaya nathI e kaMI guNanA rodhaka thatA nathI. to pachI kSayopazama thavAthI vizeSa zuM ? matijJAnAvaraNIyAdi karmano udaya nahi hovAthI ja matijJAnAdi guNo prApta thaze to pachI kSAyopazamika bhAvanI kalpanA zA mATe karavI ? kSAyopazamika bhAvanI kalpanA nakAmI che. uttara--udaya hoya tyAre kSAyopazamika bhAva thAya che, temAM kaMI ja virodha nathI. je mATe kahyuM che--'udaya chatAM aneka bhede kSayopazama thAya che. temAM kaMI virodha nathI. jo udaya chatAM kSAyopazamika bhAva pravarte to traNa karmamAM ja pravarte che, ane mohanIyakarmamAM pradezodaya chatAM ja kSAyopazamikabhAva pravarte che.' ahIM jJAnAvaraNIyAdi karmono jyAM sudhI kSaya na thAya tyAM sudhI teo dhruvodayI che. tethI teono udaya chatAM ja kSayopazama ghaTe che, paraMtu anudaye nahi. kAraNa ke udaya na hoya tyAre te jJAnAvaraNIyAdi karmono ja saMbhava nathI. mATe udaya chatAM ja kSAyopazamikabhAva hoya temAM kaMI virodha nathI. vaLI 'jo udaya hoya to kSayopazama kema hoI zake ?' e prakAre je virodha upasthita Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra karyo. te paNa ayogya che. kAraNa ke dezaghAti spardhakono udaya chatAM paNa keTalAka dezaghAti spardhvakanI apekSAe kSayopazama thavAmAM koI paNa prakAre virodha nathI. te kSayopazama tevA tevA prakAranAM dravya, kSetra ane kALAdi sAmagrInA vazathI vicitratAno saMbhava hovAthI aneka prakAre che. tathA udaya chatAM ja jo kSAyopazamikabhAva thAya to saghaLAM karmono thato nathI paraMtu jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa karmono ja thAya che. 319 jo ema che to mohanIyakarmano kSayopazama zI rIte thAya che ? e praznanA uttaramAM kahe che ke, mohanIyakarmano kSayopazama pradezodaya hoya tyAre ja thAya che, rasodaya hoya tyAre nahi. kAraNake anaMtAnubaMdhiAdi karmaprakRtio sarvaghAti che. sarvaghAti prakRtionA saghaLA rasaspardhvako sarvaghAti ja hoya che, dezaghAti hotA nathI. sarvaghAti rasaspardhako svaghAtya guNane saMpUrNapaNe haNe che, dezathI nahi tethI teono vipAkodaya chatAM kSayopazamano saMbhava nathI, paraMtu pradezodaya chatAM kSayopazamano saMbhava che. vaLI ahIM ema zaMkA thAya ke--pradezodaya chatAM paNa kSayopazamabhAvano saMbhava kema hoI zake ? kAraNa ke sarvaghAtispardhakonAM daliko sarvaprakAre svaghAtyaguNane ghAta karavAnA svabhAvavALAM hoya che. tenA uttaramAM kahe che ke--vastu svarUpanA jJAnano abhAva hovAthI uparokta zaMkA ayogya che. kema ke te sarvaghAtispardhakanAM dalikone tathAprakAranA zuddha adhyavasAyanA balathI kaMIka alpa zaktivALA karIne te spardhvako virala viralapaNe anubhavatA dezaghAti rasaspaddhakomAM stibukasaMkrama vaDe saMkramatA hovAthI jeTalI teomAM phaLa ApavAnI zakti che te pragaTa karavA samartha thatA nathI, rasodaya hoya ane jeTaluM phaLa ApI zake teTaluM phaLa ApavA samartha thatA nathI. tethI te spardhako kSayopazamane haNanAra thatA nathI. mATe mohanIyakarmano pradezodaya chatAM kSayopazamabhAva virodhI nathI. 'amerotti' e padanA aMte mUkela iti zabda adhika arthano sUcaka hovAthI A pramANe vizeSa samajavuM--AdinA bAra kaSAya ane mithyAtvamohanIya rahita zeSa mohanIya prakRtiono pradezodaya hoya athavA vipAkodaya hoya chatAM kSayopazama thAya che emAM kaMI virodha nathI. kAraNa ke saMjvalana Adi mohanIyanI prakRtio dezaghAti che. temAM paNa A vizeSa che-- sarvaghAti prakRtio sivAyanI zeSamohanIyakarmanI prakRtio avodayI che. tethI vipAkodayanA abhAvamAM kSayopazamika bhAva hovA chatAM ane pradezodayano saMbhava chatAM paNa te prakRtio alpa paNa dezaghAti thatI nathI. jyAre vipAkodaya hoya tyAre kSAyopazamika bhAva chatAM kaMIka malinatA karatI hovAthI dezaghAti thAya che. eTale guNanA dezane haNanArI thAya che. tAtparya e che ke dezaghAtinI prakRtiono udaya chatAM kSayopazama thaI zake che, ane sarvaghAtinI prakRtiono udaya chatAM kSayopazama thaI zakato nathI paraMtu pradezodaya chatAM kSayopazama 1. kSayopazamano artha udayaprApta karmapudgalono kSaya karavo ane udaya aprApta pudgalone upazamAvavAM. ahIM upazamanA be artha thaI zake H--1. upazama eTale udaya prApta karmapudgalono kSaya karavo ane sattAgata dalikone adhyavasAyane anusarI hIna zaktivALA karavAM. 2. udaya prApta karmapudgalono kSaya Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 paMcasaMgraha-1 thaI zake che. temAM kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIyano to kSayopazama thato ja nathI, kAraNa ke te kSAyikabhAvanI che. tathA dezaghAtinI prakRtiono rasodaya hoya tyAre ja te guNane dabAvanArI thAya che, pradezodaya hoya tyAre nahi. ane sarvaghAtinI prakRtiono pradezodaya paNa kaMIka aMze vighAta karanAra hoya che. 27 ahIM prakRtiomAM audayikabhAva be prakAre thAya che. te A pramANe-zuddha ane kSAyopathamikabhAvayukta. enA svarUpane spaSTa karavA mATe pahelAM spardhvakanI prarUpaNA kare che- cautiTThANarasAiM savvaghAINi hoti phaDDAiM / duTThANiyANi mIsANi desaghAINi sesANi // 28 // catustristhAnarasAni sarvaghAtIni bhavanti sparddhakAni / dvisthAnakAni mizrANi dezaghAtIti zeSANi // 28 // artha cAra sthAnika ane traNa sthAnaka rasavALA saghaLA spardhako sarvaghAti che, be sthAnaka rasavALA mizra che, ane zeSa spaddhako dezaghAti che. TIkAnuM-rasaspaddhakanuM svarUpa karmaprakRti saMgrahamAM baMdhana karaNanA adhikAramAM anubhAgabaMdhanuM svarUpa kahevAnA prasaMge kaheze. te sparkhako tIvramaMdAdi rasanA bhede cAra prakAre che. te A pramANe-ekasthAnaka, kristhAnaka, tristhAnaka ane catuHsthAnaka rasamAM ekasthAnakapaNuM, besthAnakapaNuM e zuM che? te praznanA uttaramAM jaNAve che ke zubha prakRtiono khIra ane khAMDanA rasanI upamAvALo miSTa rasa che, e azubhaprakRtiono lIMbaDo ane kaDavA paToLanA rasanI upamAvALo kaDavo rasa che. AgaLa upara A ja hakIkata kaheze ke--kaDavA turIyA ane lIMbaDAnI upamAvALo azubhaprakRtiono tathA khIra ane khAMDanI upamAvALo zubha prakRtiono rasa che. karavo ane sattAgata dalikone adhyavasAyAnusAra hInazaktivALA karI svarUpe phaLa na Ape evI sthitimAM mUkavAM. pahelo artha jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNa karmamAM lAgu thAya che. teonAM udayaprApta dalikone kSaya kare che ane sattAgata dalikone pariNAmonusAra hInazaktivALAM karI teno svarUpe anubhava kare che. svarUpe anubhava karavA chatAM paNa te guNanA vighAtaka thatA nathI, kAraNa ke temAMthI zakti ochI karelI che. tethI have te pudgalomAM jeTalA pramANamAM zakti che te pramANamAM guNane dabAve che. ane jeTalA pramANamAM zakti ochI karI teTalA pramANamAM guNa prakaTa thAya che. mohanIyakarmamAM bIjo artha lAgu paDe che. tenA udayaprApta dalikono kSaya karI sattAgata dalikomAMthI pariNAmonusAra hInazaktivALA karI evI sthitimAM mUke che ke teno svarUpe udaya na thAya, jema ke mithyAtva ane anaMtAbaMdhi Adi bAra kaSAyonAM udayaprApta dalikono kSaya karI sattAgata dalikone hInazaktivALAM karI evI sthitimAM mUke che ke teno svarUpe udaya na thAya tyAre samyaktAdi guNo pragaTa thAya che. jyAM sudhI A pravRtiono rasodaya hoya tyAM sudhI svAvArya guNane pragaTa thavA detA nathI kema ke te saghaLI pravRtio sarvaghAtinI che. mohanIyakarmanI dezaghAtinI pravRtiomAM pahelo artha ja lAgu thAya che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 321 khIra Adino svAbhAvika-jevo hoya tevo ne tevo ja rasa te ekasthAnaka-maMda kahevAya che. be bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe te besthAnaka-tIvrarasa kahevAya che. traNa bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene traNasthAnaka-tIvrarasa kahevAya che. ane cAra bhAgane ukALatAM eka bhAga bAkI rahe tene cArasthAnakatIvratamarasa kahevAya che. . eka sthAnaka rasanAM paNa biMdu, caLa, pasalI, aMjali, karaka, ghaDo, ane droNAdi pramANa pANI nAkhavAthI maMda atimaMda Adi aneka bhedo thAya che. e pramANe besthAnaka AdinA paNa aneka bhedo thAya che. A daSTAMte karmamAM paNa catuHsthAnakAdi rasa ane te darekanA anaMtabhedo samajI levA.' tathA ekasthAnaka rasathI be sthAnaka rasa anaMtaguNa che, tenAthI traNa sthAnaka rasa anaMtaguNa che, ane tenAthI cArasthAnaka rasa anaMtaguNa tIvra che. AgaLa upara kaheze ke ekasthAnaka rasathI dvisthAnakAdi rasa anukrame anaMta anaMta guNa tIvra che." temAM sarvaghAti prakRtionA catuHsthAnaka rasa paddhako tristhAneka rasaspaddhako ane be sthAnaka rasa sparbeko sarvaghAti ja che, ane dezaghAti prakRtionA mizra che. eTale ke keTalAka sarvaghAti che, keTalAka dezaghAti che. ane ekasthAnaka rasaspaddhako saghaLA dezaghAti ja che. ekasthAnaka rasaspaddhako dezavAti prakRtionA ja saMbhave che, sarvavAti prakRtionA saMbhavatA nathI. 28 A pramANe rUddhakono vicAra karyo. have jevI rIte audayikabhAva zuddha hoya che, ane je rIte kSayopazamabhAva yukta hoya che, te dekhADe che- nihaesu savvaghAirasesu phakkesu desaghAINaM / jIvassa guNA jAyaMti ohimaNacakkhumAIyA // 29 // nihateSu sarvaghAtiraseSu sparddhakeSu dezaghAtinInAm / jIvasya guNA jAyante avadhimanazcakSurAdayaH // 29 // artha--dezaghAti prakRtionA sarvaghAti rasaspaddhako nihata thAya tyAre jIvane avadhi ane 1. atimaMda rasathI AraMbhI kramazaH caDatA caDatA rasanA anaMta bhedo thAya che. tene jJAnI mahArAje cAra bhedamAM vaheMcI nAMkhyA che. atimaMdathI amuka hada sudhInA anaMtabhedo eka sthAnakamAM, che tyArapachInA kramazaH caDatA caDatA anaMtabhedo be sthAnakamAM, tyArapachInA anaMtabhedo tristhAnakamAM, ane tyArapachInA anaMtabhedo catuHsthAnakamAM samAvyA che. eTale rasanA ekasthAnakAdi cAra bhedo kahyA che. pAMca sthAnakAdi bheda na karatAM cAramAM ja samAveza karyo. tenuM kAraNa kaSAya cAra che e che. rasabaMdhamAM kAraNa kaSAyo che, kaSAya cAra che eTale rasanA anaMtabhedono cAramAM samAveza karyo che. 2. karmavargaNAomAM kaSAyodayajanya adhyavasAya vaDe utpanna thayelI jJAnAdi guNone AvaravAnI ane sukhaduHkhAdi utpanna karavAnI zaktine rasa kahe che. ochAmAM ochA kaSAyodayathI AraMbhI vadhAremAM vadhAre kaSAyodayathI utpanna thayela rasane cAra bhAgamAM vaheMcI nAkhyA che. 1. maMda, 2. tIvra, 3, tIvratara, 4. tIvratama, tene ja eka sthAnakAdi saMjJA ApI che. te darekanA maMda tIvra Adi anaMtabheda thAya che paMca01-41 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 paMcasaMgraha-1 mana:paryava jJAnAdi guNo utpanna thAya che. TIkAnu-avadhijJAnAvaraNAdi dezaghAti karmaprakRtionA sarvaghAti rasaspaddhako tathAprakAranA vizuddha adhyavasAyanA baLa vaDe nihata-dezAtirUpe pariNAma pAme tyAre ane atisnigdha rasavALA dezaghAti rasaspaddhako paNa alparasavALA karAya tyAre temAMnA udayAvalikAmAM praviSTa keTalAka rasaspardhakano kSaya thaye chate ane zeSarUddhakono vipAkodayanA rokAvArUpa upazama thaye chate jIvane avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane cakSurdarzanAdi kSayopazamabhAvanA guNo utpanna thAya che. tAtparya e ke-avadhijJAnAvaraNAdi dezaghAti karmaprakRtionA sarvaghAti rasaspaddhakono jyAre rasodaya hoya tyAre to kevaLa audayikabhAva ja hoya che, kSayopazamabhAva hoto nathI. kAraNa ke sarvaghAti rUddhako svAvArya guNane sarvathA dabAve che. paraMtu jyAre dezaghAti rasaspaddhakano udaya hoya tyAre te dezaghAti spaddhakono udaya hovAthI audayikabhAva, ane keTalAka dezaghAtirasaspaddhaka saMbaMdhI udayAvalikAmAM praviSTa aMzano kSaya thaye chate ane anudita aMzano upazama thaye chate kSAyopathamika ema baMne bhAva hovAthI kSAyopazamikAnuviddha-kSAyopazamikabhAva yukta audayikabhAva hoya che. matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, acakSurdarzanAvaraNa ane aMtarAya eTalI karmaprakRtiono to haMmezAM dezaghAti rasaspaddhakono udaya hoya che. sarvaghAti rasaspaddhakono udaya hoto nathI tethI te karmaprakRtiono haMmezAM audayika lAyopathamika' ema mizrabhAva hoya che, kevaLa audayikabhAva hoto nathI. 29 ahIM pahelAM rasanA catuHsthAnakAdi bhedo kahyA. have te prasaMgane anusarI je prakRtionA baMdha AzrayI jeTalA prakAranA rasaspaddhako saMbhave che, te kahe che AvaraNamasavvagdhaM puMsaMjalaNaMtarAyapayaDIo / . cauTThANapariNayAo duticauThANAo sesAo // 30 // AvaraNamasarvaghnaM puMsaMjvalanAntarAyaprakRtayaH / raMtu thAnaparitA tirivAjAnA zeSA: rU 1. dezaghAtinI saghaLI karmaprakRtio baMdhAtI vakhate sarvaghAti rase ja baMdhAya che ane udayamAM matizruta jJAnAvaraNa acakurdarzanAvaraNa ane aMtarAya eTalI prakRtiono haMmezAM dezaghAtirasa ja hoya che, ane zeSa prakRtiono sarvAti rasa paNa udayamAM hoya che, dezaghAti paNa hoya che. jayAre jyAre sarvaghAti rasa udayamAM hoya tyAre tyAre te rasa svAvArya guNane sarvathA dabAvato hovAthI cakSurdarzana, avadhijJAnAdi guNo khullA hotA nathI, dezaghAti rasarUddhakano udaya hoya tyAre ja guNo ughADA thAya che. tethI jayA sarvaghAti rasaspaddhakano udaya hoya tyAre kevaLa audayikabhAva ja pravarte che. tathA sarvaghAti rasaspaddhakone adhyavasAya vaDe dezaghAti rUpe karI ane tene paNa hIna zaktivALA kare ane teno anubhava kare tyAre audayika ane kSayopazama e baMne bhAvo pravarte che mATe udayAnuviddha kSayopazamabhAva pravarte che ema kahevAya che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 323 artha-sarvaghAti sivAyanI jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanI prakRtio, puruSaveda, saMjvalana kaSAya, ane aMtarAya eTalI karmaprakRtio catuHsthAna pariNata che. ane zeSa saghaLI karmaprakRtio be, traNa ane cAra ema traNasthAna pariNata che. TIkAnu-sarvathA prakAre jJAna ane darzanane dabAvanAra kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIyane choDI zeSa mati, zruti, avadhi ane mana:paryavajJAnAvaraNa e cAra jJAnAvaraNa cakSu, acakuM ane avadhidarzanAvaraNa e traNa darzanAvaraNa, puruSaveda, saMjvalana krodhAdi cAra, ane dAnAMtarAyAdi pAMca aMtarAya e sattara pravRtio catuHsthAna pariNata che. * eTale ke teonA rasabaMdha AzrayI ekasthAnaka, dvisthAnaka, tristhAnaka ane catuHsthAnaka ema cAre prakAro hoya che. temAM jyAM sudhI jIvo zreNi para ArUDha thayA hotA nathI tyAM sudhI A sattara pravRtiono adhyavasAyane anusarI besthAnaka, traNasthAnaka athavA cArasthAnaka rasa baMdhAya che. ane zreNyArUDha AtmAo anivRttinAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI atyaMta vizuddha adhyavasAyanA yoge ekasthAnaka rasa bAMdhe che. tethI te sattara pravRtio baMdha AzrayI catuHsthAna rasa pariNata saMbhave che. sattara sivAyanI zeSa zubha athavA azubha dareka pravRtio baMdha AzrayI betraNa athavA cArasthAnaka rasavALI che. koIpaNa kALe ekasthAnaka rasavALI hotI nathI. eTale ke sattara sivAyanI saghaLI prakRtiono adhyavasAyane anusarI besthAnaka, traNasthAnaka athavA cArasthAnaka rasa baMdhAya che, koIpaNa kALe ekasthAnaka rasa baMdhAto nathI. ekasthAnaka rasa kema baMdhAto nathI ? e praznanA uttaramAM kahe che ke-ahIM prakRtio be prakAranI che : 1. zubha, 2. azubha. temAM azubhaprakRtionA ekasthAnaka rasabaMdhano saMbhava anivRttinAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI che, te pahelAM nahi, kAraNa ke pahelAM ekasthAnaka rasabaMdha yogya adhyavasAyo ja hotA nathI. je kALe ekasthAnaka rasabaMdha yogya adhyavasAyono saMbhava che te kALe sattara pravRtio sivAyanI anya koI azubha pravRtio teonA baMdhahetuono viccheda thayelo hovAthI baMdhAtI ja nathI. mAtra je kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya e be azubha prakRtio baMdhAya che, te baMne sarvaghAti hovAthI teono ochAmAM ocho besthAnaka rasa baMdhAya che, ekasthAnaka rasa baMdhAto nathI. kAraNa ke sarvAti prakRtiono jaghanyapade paNa besthAnaka rasabaMdhano ja saMbhava che. je zubha prakRtio che teono atyanta vizuddha pariNAme vartamAna AtmA coThANiyo rasa bAMdhe che. paraMtu tristhAnaka athavA dvisthAnaka rasa bAMdhato nathI. ane maMda maMdatara vizuddhimAM vartamAna AtmA traNaThANiyo athavA beThANiyo rasa baMdha kare che. jyAre atyanta saMkliSTa pariNAma thAya tyAre zubha prakRtio baMdhAtI ja nathI to pachI tatsaMbaMdhI rasasthAnanI ciMtA ja zA mATe ? kadAca ema kahevAmAM Ave ke narakagati prAyogya karma bAMdhatAM atisaMkliSTa pariNAmI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 paMcasaMgraha-1 AtmAne paNa vaikriyanAmakarma, taijasa zarIra, paMcendriyajAti vagere zubha pravRtio baMdhamAM Ave che. mATe tenA rasasthAnano jarUra vicAra karavo joIe. tenA uttaramAM kahe che ke narakagati prAyogya bAMdhatA atisaMkliSTa pariNAmI AtmAno paNa tathAsvabhAve te prakRtiono beThANiyo rasabaMdha ja thAya che. puNya prakRtiono ekaThANio rasabaMdha ja thato nathI. A vastune AcArya mahArAja svayameva ja AgaLa upara kaheze. ahIM to prasaMgane anusarIne ja kahyuM che. A rIte zeSaprakRtionA eka sthAnaka rasabaMdhano saMbhava nahi hovAthI ThIka ja kahyuM che ke sattara sivAyanI zeSa prakRtio be, traNa ane cAra ema tristhAna pariNata che. 30 A pramANe vibhAga pUrvaka prakRtionAM rasasthAnako kahyAM. have je rasasthAnako je kaSAyothI baMdhAya che te kahe che uppalabhUmivAluyajalarehAsarisasaMparAesuM / cauThANAI asubhANa sesayANaM tu vaccAso // 31 // upalabhUmivAlukAjalarekhAsadRzasaMparAyaiH / catuHsthAnAdayo'zubhAnAM zeSakANAM tu vyatyAsaH // 31 // artha-paththaramAM karelI rekhA, bhUmimAM karelI rekhA, retImAM karelI rekhA ane jaLamAM karelI rekhA samAna kaSAyo vaDe azubha prakRtiono catuHsthAnakAdi rasabaMdha thAya che, ane zeSazubha prakRtiono viparIta thAya che ema samajavuM. TIkAnu-azubha prakRtionA coThANiyA, traNaThANiyA, beThANiyA ane eka ThANiyA rasano baMdha anukrame paththara, bhUmi, retI ane jaLamAM karelI rekhA samAna kaSAyo vaDe baMdhAya che. eTale ke paththaramAM karelI rekhA sarakhA anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaya vaDe saghaLI azubha prakRtiono coThANiyo rasabaMdha thAya che. sUryanA tApa vaDe sukAyelA taLAvamAM paDelI rekhA sarakhA apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya vaDe traNaThANiyo rasabaMdha thAya che. retInA samUhamAM paDelI rekhA sarakhA pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya vaDe beThANiyo rasabaMdha thAya che. ane pANImAM karelI rekhA sarakhA saMjavalana kaSAya vaDe eka sthAnaka rasabaMdha thAya che. cothA padamAMno 'tu' zabda adhika arthano sUcaka hovAthI pUrvokta sattara pravRtiono ja ekasthAnaka rasabaMdha thAya che, saghaLI azubha prakRtiono thato nathI, eTaluM vizeSa samajavuM. tathA zeSa zubha prakRtiono rasabaMdha viparIta jANavo. te A pramANe-paththaramAM karelI rekhA samAna kaSAyanA udaya vaDe puNya prakRtiono beThANiyo rasabaMdha, sUryanA tApathI sukAyela taLAvamAM paDelI rekhA sarakhA kaSAya vaDe traNa ThANiyo ane retImAM karelI sarakhA tathA pANImAM karelI rekhA sarakhA kaSAyo vaDe coThANiyo rasabaMdha thAya che. eTaluM vizeSa che ke saMjvalana kaSAyo vaDe tIvra coThANiyo rasa baMdhAya che. rasabaMdhano AdhAra kaSAya para che. jema jema kaSAyanI tIvratA tema tema pApaprakRtiomAM rasabaMdhanI tIvratA ane puNyaprakRtionA rasabaMdhanI maMdatA tathA jema jema kaSAyanI maMdatA tema Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 325 tema pApaprakRtionA rasabaMdhamAM maMdatA ane puNyaprakRtionA rasabaMdhamAM tIvratA thAya che. game tevA saMkliSTa pariNAma thavA chatAM jIvasvabhAve puNya prakRtiono beThANiyo rasabaMdha ja thAya che, ekaThANiyo rasabaMdha thato ja nathI. AtmA svabhAve nirmaLa che. saMkliSTa pariNAmanI tenA upara game teTalI asara thAya chatAM eTalI nirmaLatA rahe che ke je vaDe puNya prakRtio ochAmAM ochI beThAriyA rase ja baMdhAya che. 31 have zubhAzubha prakRtionA rasanA svarUpane ja upamA dvArA prarUpe che ghosADai nibuvamo asubhANa subhANa khIrakhaMDuvamo / egaTThANo u raso aNaMtaguNiyA kameNiyare // 32 // ghoSAtakInimbopamo'zubhAnAM zubhAnAM kSIrakhaNDopamaH / ekasthAnastu raso'nantaguNitAH krameNetare // 32 // artha-azubha prakRtiono ekaThANiyo rasa ghoSAtakI ane lIMbaDAnI upamAvALo che, ane zubha prakRtiono khIra ane khAMDanI upamAvALo che. te eka sthAnaka rasathI itara dvisthAnakAdi rasa anukrame anaMtaguNa samajavA. TIkAnu azubha prakRtiono ekaThANiyo rasa ghoSAtakI-kaDavA turIyA ane lIMbaDAnA rasanI upamAvALo ane vipAkamAM ati kaDavo hoya che. tathA zubha prakRtiono ekasthAnaka rasanA jevo zarUAtano beThANiyo rasa khIra ane khAMDanA rasanI upamAvALo, cittanI atyaMta prasannatAnuM kAraNa ane vipAkamAM miSTa hoya che. zubha prakRtiono ekasthAnaka rasa hoto nathI e pahelAM ja kahyuM che. e hetuthI jo ke gAmAM zubha azubha baMnemAM eka sthAnaka rasa e pramANe sAmAnyataH kahyuM che. chatAM zubha prakRtiomAM eka sthAnaka rasanI tulya prAthamika beThANiyo rasa ekasthAnaka zabdathI kahelo che ema samajavuM. tathA te ekasthAnaka rasathI itara dvisthAnakAdi rasa anukrame anaMtaguNA samajavA. te A pramANe ekasthAnaka rasathI kisthAnaka rasa anaMtaguNa tIvra samajavo. tenAthI tristhAnaka rasa anaMtaguNa tIvra samajavo. ane tenAthI catuHsthAnaka rasa anaMtaguNa tIvra samajavo. tAtparya e ke-ekasthAnaka rasanA paNa maMda atimaMdAdi anaMta bheda thAya che. ema dristhAnakAdi darekanA paNa anaMta bheda thAya che. e pahelAM savistara kahyuM che. " temAM azubha prakRtiono je sarvajaghanya ekasthAnaka rasa che te lIMbaDo ane ghoSAtakInA svAbhAvika rasanI upamAvALo che, ane je zubha prakRtiono sarvajaghanya beThANiyo rasa che te khIra ane khAMDanA svAbhAvika rasanI upamAvALo che. zeSa azubha pravRtionA ekasthAnaka rasayukta je spaddhako che ane zubha prakRtionA dristhAnaka rasayukta je spaddhako che te anukrame anaMtaguNa zaktivALA che e ema samajavuM. tenAthI paNa azubhaprakRtionAM dristhAna, tristhAna ane catuHsthAnaka rasavALA spardhako, ane zubha prakRtionA traNa ane cAra sthAnaka rasavALA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 paMcasaMgraha-1 spardhako anukrame anaMtaguNA samajavA. A pramANe prasaMgAnuprasaMgathI saghaLuM kahyuM. have tAragAthAnA "ca" zabdathI sUcita prakRtionI dhuvAdhruva sattA kahe che- uccaM titthaM sammaM mIsaM veuvvichakkamAUNi / maNuduga AhAradugaM aTThArasa adhuvasattAo // 33 // uccaM tIrthaM samyaktvaM mizraM vaikriyaSaTkamAyUMSi / manujadvikAhArakadvikamaSTAdazAdhruvasatyaH // 33 // artha-ucca gotra, tIrthaMkaranAma, samyakta mizramohanIya, vaikriyaSarka, cAra Ayu, manuSyaddhika, ane AhArakazcika e aDhAra prakRtio adhuvasattAvALI che. TIkAnu-ucca gotra, tIrthakaranAma, samyakta mohanIya, mizramohanIya, devagati, devAnupUrvI, narakagati, narakAnupUrvI, vaikriyazarIra ane vaikriya aMgopAMgarUpa vaikriyaSaTraka, narakAyu Adi cAra Ayu, manuSyagati manuSyAnupUrvIrUpa manuSyaddhika ane AhAraka zarIra AhAraka aMgopAMgarUpa AhArAkaddhika, e aDhAra prakRtio koI vakhate sattAmAM hoya che, koI vakhate nathI hotI mATe aniyata sattAvALI che. te A pramANe-- ucca gotra ane vaikrayaSaka e sAta prakRtio jyAM sudhI jIvoe trasapaNe prApta kareluM hotuM nathI, tyAM sudhI sattAmAM hotI nathI. trapaNuM prApta thayA pachI bAMdhe eTale sattAmAM hoya che. A pramANe saghaLA jIvone sattAmAM nahi hovAthI teonI adhuvasattA kahevAya che. athavA traNa avasthAmAM baMdha vaDe sattAmAM prApta thavA chatAM paNa sthAvarabhAvane prApta thayelo AtmA avasthA vizeSane prApta karI levele che, mATe teonI adhruvasattA che. tathA samyakta mohanIya ane mizramohanIya jyAM sudhI tathAbhavyatvano paripAka thayo hoto nathI ane samyakta prApta thayuM hotuM nathI tyAM sudhI sattAmAM prApta thatI nathI. tathAbhavyatvano paripAka thAya ane samyakta prApta thAya tyAre sattAmAM Ave che. athavA sattAmAM prApta thavA chatAM paNa mithyAtve gayelo AtmA uvela che; ane abhavyane to sarvathA sattA hotI nathI, mATe teonI paNa adhuvasattA che. tIrthaMkaranAmakarma tathA prakAranI viziSTa vizuddhi yukta samyakta hoya tyAre ja sattAmAM prApta thAya che. AhArakaddhika paNa tathArUpa saMyama chatAM baMdhAya che, saMyamanA abhAve baMdhAtuM nathI. vaLI baMdhAvA chatAM paNa aviratirUpa nimittathI uvelAya che. manuSyaddhikane paNa teukAya ane vAukAyamAM gayelo AtmA uvela che. mATe tIrthaMkara nAmAdi prakRtionI adhruvasattA che. - tathA devabhavamAM narakAyunI, narakabhave devAyunI, AnatAdi devone tiryaMcAyunI, teukAya vAukAya ane sAtamI narakapRthvInA nArakIone manuSyAyanI sattA hotI nathI mATe cAra AyunI adhruva sattA che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra -zeSa ekaso trIsa karmaprakRtionI dhruvasattA che. zaMkA-anaMtAnubaMdhI kaSAyanI uddhalanAno saMbhava hovAthI tenI sattAno nAza thayA pachI mithyAtva nimitte pharI baMdhAya che, ane sattAmAM Ave che, tethI tenI adhuvasattA ja hovI joIe. dhruvasattA kema kahI ? uttara-abhiprAyanuM jJAna nahi hovAthI uparokta zaMkA ayogya che. kAraNa ke je karmaprakRtio koI niyata avasthAne AzrayIne ja baMdhAya che, paraMtu sarvakALa baMdhAtI nathI. ane samyaktAdi viziSTa guNanI prApti vinA tathAprakAranA bhavapratyAdi kAraNa yoge udvalana yogya thAya che, tene adhruvasattAvALI mAnI che. paraMtu je karmaprakRtio sarvadA sarve jIvane baMdhAya che, ane viziSTa guNanI prAptipUrvaka udvalana yogya thAya che tene apruva sattAvALI mAnI nathI. kema ke tenA utkalanamAM viziSTa guNanI prApti hetu che. ane viziSTa guNanI prApti vaDe saghaLA karmanI sattAno nAza thAya che. ahIM anaMtAnubaMdhinI sattA samyakvAdi viziSTa guNanI prApti vinA to sarva jIvone sarvakALa hoya che, tenI uThThalanAmAM samyaktAdi guNanI prApti hetu che. paraMtu sAmAnyathI bhavAdi hetu nathI. mATe tenI adhuvasattA nathI paraMtu dhruvasattA ja che. - tathA ucca gotrAdi karmaprakRtio viziSTa avasthAnI jyAre prApti thAya tyAre baMdhAya che, ane tathAvidha viziSTa guNanI prApti vinA ja uddhalana yogya thAya che, mATe te adbhava sattAvALI che. 33 - uparokta gAthAmAM ulana yogya prakRtionAM nAma mAtra kahyAM. te prasaMgane anusarI kaI prakRtio zreNi para caDyA vinA ukalana yogya che, tenuM pariNAma kahe che - paDhamakasAyasameyA eyAo aautitthvjjaao| sattarasubranA tironuM kALuputrI rUchA prathamakaSAyasametA etA AyustIrthavarjAH / . saptadazodvatinyastrikeSu gatyAnupUrvayUMSi // 34 // artha-Ayu ane tIrthaMkaranAma varjIne prathama kaSAyayukta e sattara pravRtio uddhalana yogya che. jyAM trikanuM grahaNa kare tyAM gati, AnupUrvI ane Ayu e traNa grahaNa karavA. TIkAnu-tetrIsamI gAthAmAM je adhuvasattAvALI aDhAra prakRtio kahI temAMthI cAra Ayu ane tIrthaMkara nAmakarma e pAMca prakRtio kADhI nAkhatAM ane anaMtAnubaMdhi kaSAyanI cAra 1. ahIM ekaso aThThAvananA hisAbe ekaso trIsa prakRtio lIdhI che. jo pAMca ja baMdhana grahaNa kare to ekaso chavvIsa prakRtio thAya. mULa TIkAmAM achuva sattAmAM aDhAra, ane dhruvasattAmAM ekaso cAra lIdhI che. ahIM udayanI vivekSA che. mULa TIkAnA sattAnA hisAbe gaNIe to adhuvasattAmAM bAvIsa ane dhruvasattAmAM ekaso chavvIsa thAya che. pUrvokta aDhAramAM AhArakabaMdhana, saMghAtana, ane vaikriyabaMdhana, saMghAtana e cAra meLavatAM bAvIsa thAya. zeSa ekaso chavvIsa dhruvasattAe hoya che. paMdara baMdhananA hisAbe pUrvokta aDhAra AhArakanA cAra baMdhana, eka saMghAtana ane vaikriyanA cAra baMdhana ane eka saMghAtana meLavavA aThThAvIsa addhavasattAmAM ane zeSa ekasotrIsa dhruvasattAe hoya che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 paMcasaMgraha-1 prakRtio meLavatAM kula sattara pravRtio zreNi para caDyA pahelAM uThThalana yogya che ema samajavuM. temAM anaMtAnubaMdhi ane AhAraka sivAyanI saghaLI prakRtinI uddhalanA pahele guNaThANe thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanI uddhalanA cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhImAM ane AhArakanI aviratipaNAmAM thAya che. tathA zeSa chatrIsa pravRtio je ukalana yogya che, te zreNi upara ArUDha thAya tyAre ja che, anyatra nahi. tethI te prakRtione ahIM kahI nathI. paraMtu AgaLa pradezasaMkramanA adhikAramAM raheze. je koI sthaLe devatrika, manuSyatrika ema trikanuM grahaNa karavAmAM Ave tyAM tenI gati tenI AnupUrvI ane tenuM Ayu e pramANe traNa samajavI. 34 A pramANe sapratipakSa dhruvasattAka prakRtio kahI. have tAragAthAmAM kahela dhruvabaMdhi Adi padonA arthane spaSTa karatAM kahe che niyaheusaMbhavevi hu bhayaNijjo jANa hoi payaDINaM / baMdho tA adhuvAo dhuvA abhayaNijjabaMdhAo // 35 // nijahetusaMbhave'pi hu bhajanIyo yAsAM bhavati prakRtInAm / bandhastA adhruvAH dhruvA abhajanIyabandhAH // 35 // artha-potAnA baMdhahetuno saMbhava chatAM je prakRtiono baMdha bhajanAe che te adhuvabaMdhi, ane jeono baMdha nizcita che te dhruvabaMdhinI kahevAya che. TIkAnu-je prakRtiono baMdha potAnA mithyAtvAdi sAmAnya baMdhahetuono saMbhava chatAM paNa bhajanIya che, eTale ke koI vakhate baMdhAya ane koI vakhate na paNa baMdhAya te adhuvabaMdhi kahevAya che. te prakRtio A pramANe che--audArikaddhika, vaikriyadrika, AhAraddhika, gati catuSka, jAtipaMcaka, vihAyogatidrika, AnupUrvI catuSka, saMsthAnaSaka, saMghayaNaSarka trasAdi vIsatrasadazaka ane sthAvaradazaka, ucchavAsanAma, tIrthaMkaranAma, Atapa, udyota, parAghAta, sAtA asAtA vedanIya, cAra Ayu, ucca nIca gotra, hAsya, rati, zoka, arati ane traNa veda- A tottara pravRtio potAnA sAmAnya baMdha hetuo maLavA chatAM paNa avazya baMdhAya che ema nahi hovAthI A adhuvabaMdhi che. e ja batAve che- parAghAta ane ucchavAsanAmakarmanA aviratiAdi potAnA baMdhahetu chatAM paNa jyAre paryAptanAmakarma yogya karma baMdhAya tyAre ja te baMdhAya che, aparyAptayogya karma baMdhAtAM te prakRtio baMdhAtI nathI. AtapanAma ekendriyayogya prakRtibaMdha thato hoya tyAre ja baMdhAya che, zeSakALe baMdhAtI nathI. tIrthakara ane AhArakadvikanA anukrame samyakta ane saMyamarUpa potapotAnA sAmAnya 1. zreNimAM udUvalana yogya chatrIsa pravRtio je navame guNaThANe uvelAya che te A che-- anaMtAnubaMdhi catuSka ane saMjavalana lobha vinA agiyAra kaSAya, navanokaSAya, thINadvitrika, sthAvaradrika, tiryadgika, narakaddhika, Atapadrika, ekendriyAdi cAra jAti ane sAdhAraNa nAmakarma. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 329 baMdhahetu hovA chatAM paNa koI vakhate ja te prakRtio baMdhAya che. ane audArikaddhikAdi zeSa saDasaTha prakRtio potAnA sAmAnya baMdhahetuno sadbhAva chatAM paNa paraspara virodhI hovAthI niraMtara baMdhAtI nathI, mATe e saghaLI prakRtio adhuvabaMdhinI che. je potAnA sAmAnya baMdhahetu chatAM avazya baMdhAya che te matijJAnAvaraNAdi suDatALIsa prakRtio dhruvabaMdhinI' kahevAya che, ane te prakRtio pahelA batAvI che. have dhruvodayI prakRtionA arthane kahevA icchatAM pahelAM udayahetuo batAve che davvaM khettaM kAlo bhavo ya bhAvo ya heyavo paMca / heu samAseNudao jAyai savvANa pagaINaM // 36 // davyaM kSetraM kAlo bhavazca bhAvazca hetavaH paJca / - detusamAnoyo jAyate sarvAsA nAm rUdA artha dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva e pAMca hetuo che. A hetunA samudAya vaDe saghaLI karmaprakRtiono udaya thAya che. TIkAna-ahIM sAmAnyathI saghaLI karmaprakRtionA pAMca udayahetuo che. te A pramANe dravya, kSetra, kALa, bhava, ane bhAva. temAM karmanAM pudgalorUpa dravya che. athavA tathA prakAranuM koIpaNa bAhya kAraNa ke je udaya thavAmAM hetu hoya. jema ke zravaNane prApta thatA gALa vagere bhASAvargaNAnAM pudgalo krodhanA udayanuM kAraNa thAya che. tema evA ja prakAranAM koI pudgaladravyo hoya ke je karmano udaya thavAmAM hetu hoya te dravya kahevAya. e pramANe AkAzapradezarUpa kSetra. samayAdirUpa kALa, manuSyabhavAdirUpa bhava, ane jIvanA pariNAma vizeSarUpa bhAva, A saghaLA hetuo prakRtionA udayamAM kAraNa che. temAM paNa eka eka udayanuM kAraNa nathI paraMtu pAMceno samUha kAraNa che. e ja kahe che jenuM svarUpa upara kahyuM te dravyAdi pAMce hetunA samUha vaDe saghaLI karmaprakRtiono udaya thAya che. eka ja prakAranA dravyAdhi hetuo saghaLI karmaprakRtionA udayamAM kAraNa rUpa thatA nathI paraMtu bhinna bhanna prakAranA dravyAdi hetuo kAraNarUpe thAya che. koIka dravyAdi sAmagrI koI prakRtinA udayamAM heturUpe thAya che, koI sAmagrI koInA udayanA heturUpe thAya che, tethI hetupaNAmAM koI doSa nathI. 36 1. je prakRtione je je khAsa baMdhahetu thAya che te te hetuo jyAre jyAre maLe tyAre tyAre te prakRtiono baMdha avazya thAya che. pachI bhale adhuvabaMdhinI hoya. tethI ahIM dhruvabaMdhi adhuvabaMdhipaNAmAM sAmAnya baMdhAtunI vivekSA che. eTale potAnA sAmAnya baMdha hetu chatAM je prakRtio baMdhAya ke na baMdhAya te addhavabaMdhi ane avazya baMdhAya te dhruvabaMdhi kahevAya che. - 2. jema bhASAdi dravya krodhanA udayamAM, ayogya AhAra asAtAnA udayamAM hetu thAya che, tema kSetra kALAdi paNa udayamAM hetu thAya che. baMdhAtI vakhate amuka dravyanA yoge amuka kSetramAM amuka kALe amuka bhavamAM amuka prakAranI adhyavasAyanI sAmagrInA yoge te te yogya pravRtiono udaya thAya tema niyata thAya che. eTale tevA prakAranI dravyAdi sAmagrInA yoge te te prakRtiono udaya thAya che. paMca01-42 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 paMcasaMgraha-1 A pramANe udayahetuo kahyA. have udaya AzrayI dhruvavapaNAno vicAra karatAM kahe che-- avvocchinno udao jANaM pagaINa tA dhuvodaiyA / vocchinno vi hu saMbhavai jANa adhuvodayA tAo // 37 // avyavacchinna udayo yAsAM prakRtInAM tA dhruvodayAH / vyavacchinno'pi hu sambhavati yAsAmadhuvodayAstAH // 37 // artha--je prakRtiono udaya avyavacchinna hoya te dhruvodayI kahevAya che. ane vicchinna thavA chatAM paNa je prakRtionA udayano saMbhava che te avodayI che. TIkAnu--je karmaprakRtiono potAnA udayaviccheda kALa paryaMta niraMtara udaya hoya te matijJAnAvaraNIyAdi sattAvIsa prakRtio dhruvodayi che. ane udayaviccheda kALa sudhImAM udayano nAza thavA chatA paNa pharI tathAprakAranI dravyAdi sAmagrIrUpa hetune prApta karI je prakRtiono udaya thAya te sAtAvedanIyAdi paMcANu prakRtio avodayI kahevAya che. 37 have sarvaghAti, dezaghAti, zubha ane azubhanuM lakSaNa kahe che-- asubhasubhattaNaghAittaNAI rasabheyao muNijjAhi / savisayaghAyabheeNa vAvi ghAittaNaM neyaM // 38 // azubhazubhatvaghAtitvAni rasabhedato manvIthAH / svaviSayaghAtanabhedena vApi ghAtitvaM jJeyam // 38 // artha--azubhapaNuM, zubhapaNuM, ane ghAtipaNuM, rasanA bhede tuM jANa, athavA potAnA viSayane ghAta karavAnA bhede ghAtipaNuM jANavuM. TIkAnu--karmaprakRtiomAM azubhapaNuM, zubhapaNuM, tathA sarva ane dezanA bhede ghAtipaNuM rasanA bhede che, ema tuM samaja. eTale ke sarvaghAtipaNuM, dezaghAtipaNuM, ane zubhAzubhapaNuM e adhyavasAyane anusarI karmaprakRtiomAM pahelA rasane AzrayI che ema tuM samaja. te A prakAre-- je karmaprakRtio vipAkamAM atyaMta kaTuka rasavALI hoya te azubha kahevAya. ane je prakRtio jIvane pramoda-AnaMda thavAmAM hetubhUta rasavALI hoya te prakRtio zubha kahevAya, tathA je karmaprakRtio sarvaghAti rasaspaAka yukta hoya te sarvaghAti kahevAya, ane je karmaprakRtio dezaghAti rasaspardhakayukta hoya te dezaghAti kahevAya. have prakArAMtare sarvaghAtipaNuM ane dezaghAtipaNuM batAve che--je karma AtmAnA je guNane dabAve te teno viSaya kahevAya. je karmaprakRtio jJAnAdirUpa potAnA viSayane sarvathA prakAre ghAta kare te sarvaghAti. ane je prakRtio potAnA viSayanA eka dezane ghAta kare te dezAti kahevAya che, A saMbaMdhamAM pahelAM vicAra karI gayA che, mATe ahIM pharI vicAra karatA nathI. 38 pUrvanI gAthAmAM rasanA bhede sarva dezaghAti prakRtio kahI. A gAthAmAM sarvAti ane Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra dezaghAti rasanuM svarUpa kahe che-- jo ghAi savisayaM sayalaM so hoi savvaghAiraso / so nicchido niddho taNuo phalihabbhaharavimalo // 39 // yo ghAtayati svaviSayaM sakalaM sa bhavati sarvaghAtirasaH / sa nizchidraH snigdhastanukaH sphaTikAbbhraharavimalaH // 39 // 331 arthaje rasa potAnA viSayane saMpUrNapaNe haNe te rasa sarvaghAti kahevAya ane te rasa chidra vinAno, snigdha, tanuka, ane sphaTika tathA abhrakanA gharanA jevo nirmaLa che. TIkAnu--je rasa potAnA jJAnAdi viSayane meghanA dRSTAMte saMpUrNapaNe haNe. jJAnAdi guNanA jANavA AdirUpa potAnA kAryane siddha karavA asamartha kare eTale ke jene laI jJAnAdiguNa jANavA ArdirUpa potAnuM kArya siddha na karI zake te rasa sarvaghAti kahevAya che. have te rasa kevo che te kahe che ke--tAMbAnA pAtranI jema chidra vinAno, ghI AdinI jema snigdha, drAkSA AdinI jema alpa pradezathI banela ane sphaTika tathA abhrakanA gharanI jema nirmaLa hoya che. rasa e guNa hovAthI kevaLa rasa na samajavo, paraMtu rasaspaAkano samUha AvA svarUpavALo che ema samajavuM. 39 A gAthAmAM dezaghAti rasanuM svarUpa kahe che---- desavighAittaNao iyaro kaDakaMbalaMsusaMkAso / vivihabahuchidabhario appasiNeho avimalo ya // 40 // 1. ahIM rasanuM svarUpa kahyuM che. ahIM kevaLa rasa hoto nathI, paraMtu rasaspardhako hoya che, kAraNa ke rasa guNI che. te guNa paramANu vinA rahI zake nahi, mATe rasa kahevAthI tevA rasayukta spardhako levA. temAM sarvaghAti rasa spardhako tAMbAnA pAtranI jema chidra vinAnA hoya che. eTale jema trAMbAnA pAtramAM chidra nathI hotAM ane prakAzaka vastunI pAchaLa te mUkyuM hoya to teno prakAza bahAra Ave che tema sarvaghAti rasaspardhvakomAM kSayopazamarUpa chidro hotAM nathI paraMtu tene bhedIne prakAza bahAra Ave che. tathA dhRtAdi jema snigdha hoya che, tema sarvadhAti rasa paNa atyaMta cIkAzayukta hovAthI alpa paNa ghaNuM kAma karI zake che. tathA jema drAkSA alpa pradezathI banelI chatAM tRptirUpa kArya karavA samartha che tema sarvadhAti karmaprakRtionA bhAgamAM alpadaliko AvavA chatAM teo tevA prakAranA tIvra rasavALA hovAthI jJAnAdi guNane dabAvavA rUpa kArya karavA samartha thAya che. tethA sphaTika jevA nirmaLa kahevAnuM kAraNa koI vastunI ADe sphaTika raheluM hoya chatAM tenI ArapAra jema te vastuno prakAza Ave che tema sarvaghAti rasaspardhvakane bhedI jaDa caitanyano spaSTa vibhAga mAlUma paDe tevo prakAza bahAra Ave che. dezaghAti rasa tevo hoto nathI. temAM kSayopazamarUpa chidranI jarUra hoya che. kSayopazamarUpa chidra jo na hoya to te karma bhedI teno prakAza bahAra na Ave, eTalA mATe aneka prakAranAM chidrathI bharelo kahyo che. temaja tene alpasnehavALo kahyo che, kAraNa ke temAM sarvAti rasa jeTalI zakti nathI hotI tethI tenA bhAgamAM vadhAre pudgalo Ave che tethI te rasa ane pudgalo baMne maLI kArya kare che. temaja tene anirmala kahyo che, kAraNa ke tene bhedIne prakAza bahAra AvI zakato nathI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 dezavighAtitvAditaraH kaTakambalAMzukasaGkAzaH / vividhabahuzchidabhRto'lpasneho'vimalazca // 40 // artha--itara-dezaghAtirasa dezaghAti hovAthI kaTa, kaMbaLa ane vastranA jevA aneka chidrathI bharelo, alpa snehayukta ane anirmaLa che. paMcasaMgraha-1 TIkAnu--itara dezaghAtirasa potAnA viSayanA eka dezane ghAta karato hovAthI te dezaghAti che. ane te kSayopazamarUpa aneka prakAranAM chidrathI bharelo che. te A prakAre-- koIka vAMsanA patranI banAvelI sAdaDInI jema atisthUla seMkaDo chidrayukta hoya che, koIka kaMbalanI jema madhyama seMkaDo chidra yukta hoya che, ane koIka tathAprakAranA matRNasuMvALA komaLa vastranI jema atyaMta bArIka-sUkSma chidra yukta hoya che. tathA alpa snehAvibhAganA samudAyarUpa ane nirmaLatA rahita hoya che. have aghAti rasanuM svarUpa kahe che-- jANa na visao ghAittaNaMmi tANaMpi savvaghAirasa / jAyai ghAisagAseNa corayA vehacorANaM // 41 // yAsAM na viSayo ghAtitve tAsAmapi sarvaghAtirasaH / jAyate ghAtisakAzAt cauratA vehAcaurANAm // 41 // arthaje prakRtiono ghAtipaNAne AzrayI koI viSaya nathI teono paNa sarvaghAti karmaprakRtionA saMsargathI sarvaghAti rasa thAya che. jema cora nahi chatAM coranA saMsargathI co25NuM thAya che tema. TIkAnu--je karmaprakRtiono ghAtipaNAne AzrayI koIpaNa viSaya nathI eTale ke je karmaprakRtio jJAnAdi koI paNa guNano ghAta karatI nathI te prakRtiono paNa sarvaghAti prakRtionA saMsargathI sarvaghAti 2sa thAya che. jema baLavAnanI sAthe rahelo nabaLo paNa svayaM potAmAM jora nahi chatAM jora kare che, tema aghAti karmanI prakRtio paNa sarvaghAtinA saMsargathI tenA jevI thaI anubhavAya che. ahIM dRSTAMta kahe che--jema pote cora nahi chatAM coranA saMsargathI corapaNuM prApta thAya che, tema svayaM aghAti chatAM ghAtinA saMbaMdhathI ghAtipaNAne prApta thAya che. ghAtikarmanA saMbaMdha vinAnI aghAti karmaprakRtio AtmAnA koI guNane haNatI nathI. 41 have saMjvalana ane nokaSAyanA dezaghAtipaNAno vicAra karatAM kahe che-- 1. ahIM matijJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazamane vAMsanA patranI banAvelI sAdaDInA chidranI upamA ApI che. jema temAM moTAM madhyama ane sUkSma aneka chidro hoya che, tema koIkamAM tIvra kSayopazama, koIkamAM madhyama ane koIkamAM alpa kSayopazamarUpa vivara hoya che. eTale te upamA ghaTI zake che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra ghAikhaovasameNaM sammacarittAI jAI jIvassa / tANaM haNaMti de saMjalaNA nokasAyA ya // 42 // ghAtikSayopazamena samyaktvacAritre ye jIvasya / tayordhnanti dezaM saMjvalanA nokaSAyAzca // 42 // artha--sarvaghAti mohanIya karmanA kSayopazama vaDe jIvane je samyaktva ane cAritra prApta thAya che tenA eka dezane saMjvalana ane nokaSAyo haNe che. 333 TIkAnu--mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi Adi sarvaghAti bAra kaSAyanA kSayopazama vaDe jIvane je samyaktva ane cAritra guNa prApta thAya che. tenA eka dezane vipAkodayane prApta thayelA saMjavalana ane hAsyAdi nokaSAyo haNe che, eTale ke te guNamAM aticAra utpanna karavA rUpa mAtra malinatA utpanna kare che, sarvathA guNano nAza karatA nathI te saMjvalana ane nokaSAyo dezaghAti che. e pramANe jJAna, darzana ane dAnAdi labdhinA eka dezane haNatAM matijJAnAvaraNIyAdi paNa dezaghAti che ema samajavuM. 42 have parAvartamAna prakRtionuM svarUpa kahe che-- viNivAriya jA gaccha baMdhaM udayaM va annapagaI / sAhu pariyattamANI aNivAreMti apariyattA // 43 // vinivArya yA gacchati bandhamudayaM vAnyaprakRteH / sAhu parAvarttamAnA anivArayantI aparAvarttA // 43 // artha--anya prakRtionA baMdha athavA udayane nivArI jeo baMdha athavA udayane prApta thAya che te parAvartamAna kahevAya che, ane jeo nivAratI nathI te aparAvartamAna kahevAya che. TIkAnu--je prakRti anya prakRtinA baMdha athavA udayane nivArIne pote baMdha athavA udayane prApta thAya te parAvartamAna kahevAya che. saghaLI maLI te ekANuM prakRtio che. te A pramANe--nidrApaMcaka, sAtAasAtAvedanIya, soLa kaSAya, traNa veda, hAsya, rati, ati, zoka, cAra Ayu, cAra gati, pAMca jAti, audArikadvika, vaikriyaddhika, AhArakadvika, cha saMghayaNa, cha saMsthAna, cAra AnupUrvI, be vihAyogati, AtapanAma, udyotanAma, trasadazaka, sthAvaradazaka, ucca gotra ane nIca gotra. A saghaLI prakRtio parAvartamAna zA mATe che ? ema jo prazna karatA to kahe che-- ahIM jo ke soLa kaSAyo ane pAMca nidrA e ekavIsa prakRtio dhruvabaMdhi hovAthI sAthe ja baMdhAya che. paraspara svajAtIya prakRtionA baMdhane rokIne baMdhAtI nathI topaNa jyAre teono udaya thAya 1. jeno udaya chatAM kSayopazama thaI zakato hoya te dezadhAti ane jeno udaya kSayopazamane virodhI hoya te sarvaghAti kahevAya che. sarvaghAti prakRtiono udaya guNane sarvathA roke che, anAcAra utpanna kare che tyAre dezAti prakRtio guNanA eka dezane roke che, aticAra mAtra utpanna kare che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 paMcasaMgraha-1 che tyAre svajAtIya anya prakRtinA udayane nivArIne ja thAya che, te sivAya thato nathI mATe te ekavIse prakRtio udaya AzrayI parAvartamAna che. tathA sthira, zubha, asthira ane azubha e cAre prakRtio eka sAthe ja udayamAM Ave che, udayamAM virodhI nathI paraMtu sthira ane zubha asthira ane azubhanA baMdhane rokIne, asthira ane azubha, sthira ane zubhanA baMdha rokIne baMdhAya che. mATe te cAre prakRtio baMdha AzrayI parAvartamAna che. ane zeSa gati Adi pravRtio baMdha ane udaya e baMnemAM paraspara virodhI hovAthI svajAtIya prakRtinA baMdha ane udaya e baMnene rokIne baMdha ane udayane prApta thAya che mATe baMdha udaya baMnemAM parAvartamAna che. have vipAkane AzrayI prakRtio cAra prakAre che ema je kahyuM, tenuM vyAkhyAna karatAM kahe che - duvihA vivAgao puNa heuvivAgAo rasavivAgAo ekkekkAvi ya cavhA jao ca saddo vigappeNaM // 44 // dvividhA vipAkataH punaH hetuvipAkAH rasavipAkAH / ekaikA'pi ca caturddhA yatazca zabdo vikalpena // 44 // artha_vipAkane AzrayI prakRtio be prakAre che : 1. hetuvipAkA, 2. ravipAkA ane eka eka cAra prakAre che. jo ke vipAkane AzrayI prakRtio be prakAre che ema dvAra gAthAmAM kahyuM nathI to pachI ahIM kyAMthI kahyuM? tenA uttaramAM kahe che ke dvAragAthAmAM aMte grahaNa karela "ca" zabda vikalpa arthavALo hovAthI kahyuM che. TIkAnu-vipAkane AzrayI prakRtio be prakAre che : 1. hetuvipAkA, ane 2. ravipAkA. temAM pudgalAdi rUpa hetune AzrayI je prakRtiono vipAka-phaLAnubhava thato hoya te prakRtio hetuvipAkA kahevAya tathA rasane AzrayIne eTale rasanI mukhyatAe nirdizyamAna vipAka je prakRtiono hoya te prakRtio rasavipAkA kahevAya che. vaLI te eka eka cAra prakAre che. temAM pugala, kSetra, bhava ane jIvarUpa hetunA bheda cAra prakAre hetuvipAkA che. te A pramANe-pugalavipAkA, kSetravipAkA, bhavavipAkA ane jIvavipAkA. te cArenuM svarUpa tathA prakRtio pahelAM kahI gayA che. tathA cAra, traNa, be ane ekasthAnaka rasanA bhede cAra prakAre ravipAkA prakRtio che. te A pramANe cArasthAnaka rasavALI, traNasthAnaka rasavALI, besthAnaka rasavALI, ane ekasthAnaka rasavALI. ekasthAnakAdi rasanA bhedanuM svarUpa tathA kaI prakRtiono keTalo keTalo rasa baMdhAya che te pahelAM kahevAI gayuM che. ahIM zaMkA kare che ke vipAkane AzrayI prakRtio be prakAre che e hakIkata dvAragAthAmAM to kahI nathI to pachI ahIM kema tenuM varNana karo cho ? tenA uttaramAM kahe che ke-uparokta zaMkA ayogya che, kAraNa ke nathI kahI e ja asiddha che. e ja asiddhapaNuM batAve che tAragAthA caudamImAM prakRti zabda pachI je "ca" zabda kahyo che te vikalpa arthavALo che. tethI teno artha Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 335 A pramANe thAya che--vipAka AzrayI prakRtio cAra prakAre che athavA anyathA--anya prakAre paNa che. e anya prakAre kahevAthI ja hetu ane rasanA bhede be prakAre che ema jANavuM. 40 have hetuvipAkapaNAne AzrayI vicAra karatAM kahe che-- jA jaM samecca heDaM vivAgaudayaM uveMti pagaIo / tA tavvivAgasannA sesabhihANAI sugamAI // 45 // yA yaM sametya hetuM vipAkodayamupayAnti prakRtayaH / tAstadvipAkasaMjJAH zeSAbhidhAnAni sugamAni // 45 // artha--je prakRtio je hetune prApta karI vipAkodayane prApta thAya te prakRtio te vipAka saMjJAvALI thAya che. zeSa nAmo to sugama che. TIkAnu--je saMsthAna, saMghayaNa, nAmakarmAdi prakRtio pudgalAdirUpa je kAraNane prApta karI vipAkodayane prApta thAya che, te prakRtio te vipAka saMjJAvALI eTale ke pudgalavipAka bhavavipAka Adi nAmavALI thAya che. jema saMsthAna nAmakarmAdi prakRtio audArikAdi pudgalane prApta karI vipAkodayane prApta thAya che. mATe te prakRtio pudgalavipAkI kahevAya che. cAra AnupUrvIo vigrahagatirUpa kSetrane AzrayI udayamAM Ave che, mATe te kSetravipAkI kahevAya che. ityAdi zeSa dhruva satkarma, adhruva satkarma udgalanA AdinAM nAmo to sugama che mATe teno vizeSa vicAra karatA nathI. te darekanAM nAmonA artho pahelAM AvI gayA che. mAtra udgalanAno artha Avyo nathI. tenuM svarUpa pradezasaMkramanA adhikAramAM Avaze. 45 A pramANe jyAre kahyuM tyAre pudgalavipAkIpaNAne AzrayI paranuM vaktavya jaNAvI temAM doSa Ape che-- arairaINaM udao kinna bhave poggalANi saMpappa | appuTThehivi kinno evaM kohAiyANaMvi // 46 // aratiratyorudayaH kiM na bhavet pudgalAn samprApya / aspRSTairapi kiM no evaM krodhAdInAmapi // 46 // artha--ati ane ratimohanIyano udaya zuM pudgalane AzrayIne thato nathI ? uttaramAM kahe che ke pudgalanA sparza vinA paNa zuM te banneno udaya thato nathI ? krodhAdinuM paNa e pramANe samajavuM. TIkAnu--je prakRtio pudgala rUpa hetune prApta karI vipAkodayane prApta thAya te pudgala vipAkI ema uparanI gAthAmAM kahyuM te saMbaMdhamAM praznakAra prazna pUche che ke-- ratimohanIya ane ati mohanIyano udaya zuM pudgalarUpa hetune AzrayIne thato nathI ? arthAt te baMneno udaya paNa pudgalone prApta karIne ja thAya che. te A pramANe--kaMTakAdi kharAba Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 paMcasaMgraha-1 pudgalanA saMsargathI aratino vipAkodaya thAya che. ane puSpanI mALA ane caMdanAdinA saMbaMdhathI rati mohanIyano udaya thAya che. A pramANe pudgalane prApta karI te baMneno udaya thato hovAthI te baMne pudgalavipAkI kahevI yogya che. jIvavipAkI kahevI yogya nathI ane kahI che to jIvavipAkI. - tenA uttaramAM kahe che ke-pugalanA saMbaMdha vinA zuM rati arati mohanIyano udaya thato nathI ? arthAt pudgalamAM saMbaMdha vinA paNa thAya che. te A pramANe-kaTakAdinA saMbaMdha vinA paNa priya apriya vastunA darzana ane tenA smaraNAdi vaDe rati aratino vipAkodaya jaNAya che. pagalavipAkI to ene kahevAya jeno udaya pudgalanA saMbaMdha vinA thAya ja nahi. rati, arati to evI nathI. pudgalanA saMsargathI thAya che tema tenA saMsarga vinA paNa thAya che. mATe pudgalanI sAthe vyabhicArI hovAthI te pugalavipAkI nathI paraMtu jIvavipAkI ja che. A pramANe krodhAdinA saMbaMdhamAM paNa pUrva pakSano tiraskAra karI tenuM jIvavipAkIpaNuM siddha karavuM te A pramANe-koInA tiraskAra karanArA zabdo sAMbhaLI krodhano udaya thAya che, zabda e pudgala thAya che, eTale koI zaMkA kare ke krodhano udaya paNa pugalane AzrayIne thAya che mATe te pugalavipAkI che. smaraNAdi vaDe pudgalanA saMbaMdha vinA paNa kyAM nathI thato ? ema uttara ApI te jIvavipAkI che ema siddha karavuM. ema anyatra paNa samajavuM. 46 have bhavavipAkI prakRtine AzrayI prazna karanAra pUche che ke--jema Ayukarmano je bhavanuM Ayu bAMdhyuM hoya te potapotAnA bhavamAM ja vipAkodaya thAya che, anyatra thato nathI; tema gatinAmakarmano paNa potapotAnA bhavamAM ja vipAkodaya thAya che potapotAnA bhava sivAya anyatra thato nathI. A vastu jina pravacananA rahasyane samajanArane pratIta ja che. mATe gati paNa AyunI jema bhavavipAkI kema kahevAtI nathI ? zA mATe jIvavipAkI kahevAya che ? ema anya kahyuM chate AcArya mahArAja teno anuvAda karI khaMDana kare che- Auvva bhavavivAgA gaI na Aussa parabhave jamhA / no savvahAvi udao gaINa puNa saMkameNatthi // 47 // Ayuriva bhavavipAkAH gatayaH nAyuSaH parabhave yasmAt / ___no sarvathApyudayo gatInAM punaH saMkrameNAsti // 47 // artha--AyunI jema gatio bhavavipAkI nathI, kAraNa ke Ayuno parabhavamAM koIpaNa rIte udaya hoto nathI. gatino to saMkrama vaDe udaya hoya che. TIkAnu-AdhunI jema gatio bhavavipAkI nathI, kAraNa ke Ayuno je bhavanuM Ayu bAMdhyuM hoya te sivAya anya koIpaNa bhavamAM vipAkodaya vaDe udaya thato nathI paraMtu saMkrama vaDe stibukasaMkrama vaDe paNa udaya thato nathI. je gatinuM Ayu bAMdhyuM hoya tyAM ja teno udaya thAya che, tethI sarvathA potAnA bhAva sAthe vyabhicArI hovAthI Ayu bhavavipAkI kahevAya che. paraMtu gationo to potAnA bhava vinA anyatra paNa saMkrama-tibukasaMkrama vaDe udaya thAya che tethI potAnA bhAva sAthe vyabhicArI hovAthI te bhavavipAkI nathI. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 337 tAtparya e ke Ayuno svabhavamAM ja udaya thAya che mATe te bhavavipAkI che, ane gationo potAnA bhavamAM vipAkodaya vaDe ane parabhavamAM stibukasaMkrama vaDe ema potAnA ane para baMne bhavamAM udaya thato hovAthI te bhavavipAkI nathI. 47 have kSetravipAkI AzrayI para praznane dUra karavA kahe che aNapavvINaM udao kiM saMkamaNeNa natthi saMtevi / jaha khettaheuNo tANa na taha annANa savivAgo // 48 // AnupUrvINAmudayaH kiM saMkramaNena nAsti satyapi / yathA kSetrahetukaH tAsAM na tathA'nyAsAM svavipAkaH // 48 // artha-zuM AnupUrvIno udaya saMkrama vaDe thato nathI? saMkrama vaDe udaya thAya che chatAM paNa je rIte kSetrahetuka teono vipAka che te rIte anya prakRtiono nathI mATe AnupUrvIo kSetravipAkI che. TIkAnu-uparokta gAthAmAM gatinAmakarmane jIvavipAkI kahI che ema AnupUrvI nAmakarma paNa kema jIvavipAkI nathI? e saMbaMdhamAM pUrvapakSIya zaMkA kare che jema gatinAmakarmano potapotAnA bhavaM sivAya anya bhavamAM saMkrama vaDe udaya thAya che tethI potAnA bhAva sAthe vyabhicArI che mATe teo bhavavipAkI kahevAtI nathI paraMtu jIvavipAkI kahevAya che, tema AnupUrvInAmakarmano svayogya kSetra sivAya anyatra tibukasaMkrama vaDe zuM udaya thato nathI ke jethI te prakRtio avazya kSetravipAkI kahevAya che? svayogya kSetra sivAya anyatra paNa saMkrama vaDe udaya thAya che. mATe svakSetra sAthe vyabhicArI hovAthI AnupUrvIone kSetravipAkI kahevI yogya nathI. paraMtu jIvavipAkI ja kahevI joIe. e prazna karanArano abhiprAya che. teno AcArya mahArAja uttara Ape che - AnupUrvIono svayogya kSetra sivAya anyatra saMkrama vaDe udaya hoya che chatAM paNa jevI rIte te prakRtiono AkAza pradezarUpa kSetra nimitte rasodaya thAya che tema anya koIpaNa prakRtiono thato nathI. tethI AnupUrvIonA rasoiyamAM AkAza pradezarUpa kSetra asAdhAraNa hetu che e jaNAvavA mATe teone kSetravipAkI kahI che. 48 have jIvavipAkI AzrayI parapraznane dUra karavA kahe che saMpappa jIyakAle udayaM kAo na jaMti pagaIo / evamiNamohaheu Asajja visesayaM natthi // 49 // samprApya jIvakAlau udayaM kAH na yAnti prakRtayaH / evametadoghahetumAzritya vizeSitaM nAsti // 49 // artha jIva ane kALarUpa hetune prApta karI kaI prakRtio udayamAM AvatI nathI ? arthAt saghaLI Ave che, mATe badhI pravRtio jIvavipAkI che. enA uttaramAM kahe cheogha paMca01-43 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 paMcasaMgraha-1 hetune AzrayI to ema ja che. vizeSa hetune AzrayI ema nathI. TIkAnu-kaI evI prakRtio che ke je prakRtio jIva ane kALarUpa hetune AzrayI udayamAM AvatI nathI ? arthAt saghaLI prakRtio jIva ane kALarUpa hetune AzrayI udayamAM Ave che. kAraNa ke jIva ane kALa vinA udayano ja asaMbhava che. mATe saMghaLI pravRtio jIvavipAkI che, evo praznakArano Azaya che. ahIM AcArya mahArAja uttara Ape che ke sAmAnya hetune AzrayI to te jema kahyuM temaja che. eTale jIva ane kALane AzrayI saghaLI prakRtiono udaya thato hovAthI saghaLI pravRtio jIvavipAkI che. paraMtu asAdhAraNa-vizeSa hetune AzrayI ema nathI. kAraNa ke jIva athavA kALa saghaLI prakRtionA udaya pratye sAdhAraNa hetu che. tenI apekSAe jo vicAra karIe to saghaLI prakRtio jIvavipAkI ja che, emAM koI saMdeha nathI. paraMtu keTalIka pravRtionA udaya pratye kSetrAdi paNa asAdhAraNa kAraNa che mATe tenI apekSAe kSetravipAkI Adi vyavahAra thAya che. tethI ahIM kaMI doSa nathI. 49 have rasaAzrayI anya prazna kare che - kevaladugassa suhumo hAsAisu kaha na kuNai apulyo / subhagAINaM miccho kiliTThao egaThANirasaM // 50 // kevaladvikasya sUkSmaH hAsyAdiSu kathaM na karotyapUrvaH / subhagAdInAM mithyAdRSTiH kliSTa ekasthAnikarasam // 50 // ,. artha-sUkSma saMparAya guNasthAnake vartamAna AtmA kevaLaddhikano ekaThANiyo rasa kema na bAMdhe ? hAsyAdikano apUrvakaraNavALo kema na bAMdhe ? ane kliSTa pariNAmi mithyASTi subhagAdino kema na bAMdhe ? TIkAnu-jema zreNi para ArUDha thayelo AtmA anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI ati vizuddha pariNAmanA yoge matijJAnAvaraNIyAdi azubha prakRtiono ekaThANiyo rasa bAMdhe che, tema kSapakazreNi para ArUDha thayelo AtmA sUkSma saMparAya guNasthAnakanA chellA ke upAjyAdi samayomAM vartatA ativizuddha pariNAmane yoge kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLa darzanAvaraNIyano eka ThANiyo rasa kema na bAMdhe ? kevaLadvika e azubha prakRti che. tenA bAMdhanArAomAM kSapakazreNi para caDela sUkSma saMparAya guNasthAnakavALA AtmAo ativizuddha pariNAmavALA che. mATe matijJAnAvaraNIyAdi pravRtionI jema kevaLadvikanA paNa eka sthAnaka rasabaMdhano saMbhava che. to pachI kema na kahyo ? zA mATe teno ochAmAM ocho paNa beThANiyo rasa baMdhAya che ema kahyuM? ema praznakArano Azaya che. hAsya, rati, bhaya ane jugupsA e pApa prakRti hovAthI teno ativizuddhinA prakarSane prApta thayelo apUrvakaraNa guNasthAnakavALo AtmA eka sthAnaka rasa kema na bAMdhe? kAraNa ke tenA baMdhamAM te ja ativizuddha adhyavasAyavALo che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 339 * subhaga Adi puNya prakRtiono ati saMkliSTa pariNAmavALo mithyAdaSTi eka sthAnaka rasa kema na bAMdhe ? kAraNa ke ati saMkliSTa pariNAmano saMbhava chatAM puNya prakRtionA paNa ekasthAnaka rasabaMdhano saMbhava che. zA mATe pahelAM ema kahyuM ke sattara pravRtio ja eka, be, traNa ane cAra ThANiyA rase baMdhAya che ? ema anya saghaLI prakRtio be, traNa ke cAra ThANiyA rase baMdhAya che.? 50 upara pramANe praznakAranA Azayane dhyAnamAM rAkhI AcArya mahArAja uttara Ape che - jalarehasamakasAevi egaThANI na kevaladugassa / jaM taNuyaMpi hu bhaNiyaM AvaraNaM savvaghAI se // 51 // jalarekhAsamakaSAyairapyekasthAniko na kevaladvikasya / .. yatastanukamapi hu bhaNitamAvaraNaM sarvaghAti tayoH // 51 // artha-jaLarekhA samAna kaSAya vaDe paNa kevaLaddhikano ekaThANiyo rasabaMdha thato nathI, kAraNa ke te baMnenuM alpa paNa AvaraNa sarvaghAti kahyuM che. TIkAnu-jaLarekhA samAna saMjvalana kaSAyano udaya chatAM paNa kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya karmano ekaThANiyo rasabaMdha thato nathI, kAraNa ke te baMnenuM rasarUpa alpa paNa AvaraNa tIrthakaro ane gaNadharoe sarvaghAti kahyuM che. eTale ke teono sarva jaghanya rasa paNa sarvaghAti kahyo che. ane sarvaghAti rasa jaghanyapade paNa beThANiyo ja baMdhAya che, ekaThANiyo baMdhAto ja nathI. te hetuthI kevaLajJAnAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIyano ekaThANiyo rasabaMdha thato nathI. 51 have hAsyAdi prakRti AzrayI uttara kahe che - sesAsubhANa vi na jaM khavagiyarANaM na tArisA suddhi / __ na subhANaMpi hu jamhA tANaM baMdho visujhaMti // 52 // zeSAzubhAnAmapi na yat kSapaketarANAM na tAdRk zuddhiH / na zubhAnAmapi hu yasmAt tAsAM bandhaH vizuddhyamAne // 52 // arthazeSa azubhaprakRtiono paNa ekasthAnaka rasa baMdha thato nathI. kAraNa kSepaka ane itara guNasthAnakavALAne tevA prakAranI zuddhi hotI nathI. zubha prakRtiono saMkliSTa mithyASTine paNa ekasthAnaka rasabaMdha thato nathI, kAraNa ke teono baMdha paNa kaMIka vizuddha pariNAma chatAM thAya che. TIkAnu-pUrve kahela matijJAnAvaraNIyAdi sattara prakRti sivAya zeSa azubha prakRtiono paNa eka sthAnaka rasabaMdhano saMbhava nathI. kAraNa ke kSapaka-apUrvakaraNa guNasthAnakamAM ane Itara-pramatta apramatta guNasthAnakamAM tevA prakAranI vizuddhi hotI nathI jethI ekasthAnakarasano baMdha thAya. jyAre eka sthAnaka rasabaMdha yogya parama prakarSane prApta thayela vizuddhi anivRtti bAdara Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 paMcasaMgraha-1 saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga gayA pachI thAya che. tyAre sattara sivAya koIpaNa azubhaprakRtiono baMdha thato nathI. tethI sattara sivAya koIpaNa azubha prakRtiono ekasthAnaka rasabaMdha thato nathI. gAthAmAM kahela kSapaka zabdathI apUrvakaraNa guNasthAnaka levAnuM che. zubhaprakRtiono mithyASTi saMkliSTa pariNAmI AtmA paNa eka sthAnaka rasa bAMdhato ja nathI. kAraNa ke zubhaprakRtiono atisaMkliSTa mithyAdaSTi chatAM baMdha thato nathI, paraMtu kaMIka vizuddha pariNAma chatAM baMdha thAya che. utkRSTa saMkleza chatAM zubhaprakRtionA ekasthAnaka rasabaMdhano saMbhava che, paraMtu utkRSTa saMklezanA abhAve nahi. tethI zubhaprakRtiono paNa ochAmAM ocho besthAnaka rasano ja baMdha thAya che, ekasthAnaka rasano baMdha thato nathI. - ahIM ema zaMkA dhAya ke sAtamI naraka prAyogya bAMdhatAM atisaMkliSTa pariNAmi mithyASTine paNa vaikriyaddhika taijasa Adi zubhaprakRtio baMdhAya che te samaye teno ekaThANiyo rasa kema na baMdhAya ? tenA uttaramAM kahe che ke-narakaprAyogya bAMdhatAM vaikriya taijasa Adi je zubha prakRtio baMdhAya che teono paNa tathAsvabhAve ochAmAM ocho paNa beThANiyo rasa ja baMdhAya che, ekaThANiyo baMdhAto ja nathI, emAM kAraNa jIvasvabhAva che. para A viSayamAM prAgnika prazna kare che- ukosaThiajjhavasANehiM egaThANio hohI / subhiyANa tanna jaM Thii asaMkhaguNiyA u aNubhAgA // 53 // utkRSTasthityadhyavasAyaiH ekasthAniko bhaviSyati / .. zubhAnAM tanna yataH sthityasaMkhyeyaguNAstu anubhAgAH // 53 // artha-utkRSTa sthitibaMdhane yogya adhyavasAyo vaDe zubha prakRtiono ekasthAnaka rasa baMdha thaze, ema prazna karanArano abhiprAya che. AcArya mahArAja kahe che ke -zubha pravRtionuM tema nathI. kAraNa ke sthitibaMdha yogya adhyavasAyothI rasabaMdha yogya adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA che. TIkAnuM-narakAyu sivAya traNa Ayu vinA zubha athavA azubha saghaLI karmaprakRtiono utkRSTa sthitibaMdha utkRSTa saMkleza vartatAM thAya che. utkRSTa saMkleza vinA thato nathI. kahyuM che ke saghaLI sthitiomAM utkRSTa sthitibaMdha utkRSTa saMkleza vaDe thAya che. tethI je adhyavasAyo vaDe zubha prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha thaze te ja adhyavasAyo vaDe teono ekasthAnaka rasabaMdha thaze. to pachI ema kema kaho cho ke zubha prakRtiono ekasthAnaka rasabaMdha thato nathI ? A prazna karanAranA Azayane dhyAnamAM rAkhI AcArya mahArAja uttara Ape che- te je kahyuM te barAbara nathI. kAraNa ke sthitibaMdha yogya adhyavasAyothI rasabaMdha yogya adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA che. tAtparya e che ke prathama sthitisthAnakathI AraMbhI samaya samaya vadhatAM saravALe asakhyAta sthitivizeSo Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 341 sthitisthAnako thAya che. eka eka sthitimAM asaMkhyAtA rasaspardhako hoya che. tethI utkRSTa sthitibaMdha jayAre thAya tyAre dareka sthitimAM dareka sthitisthAnakamAM je asaMkhyAtA rasaspardhakanA samUhavizeSa hoya che, te saghaLA be sthAnaka rasanA ja ghaTe che, ekasthAnaka rasanA nahi, tethI ja utkRSTa sthitibaMdha yogya adhyavasAyo vaDe paNa zubha prakRtiono rasabaMdha jIvasvabhAve beThANiyo ja thAya che, ekaThANiyo thato nathI. pa3 have sattA saMbaMdha para praznane dUra karavA kahe che- duvihamiha saMtakammaM dhuvAdhuvaM sUiyaM ca saddeNa / dhuvasaMtaM ciya paDhamA jao na niyamA visaMjogo // 54 // dvividhamiha satkarma dhruvAdhuvaM sUcitaM ca zabdena / dhruvasanta eva prathamAH yato na niyamAt visaMyogaH // 54 // artha dhruva ane adhruva ema baMne prakAranI sattA dvAragAthAmAM "ca" zabda vaDe sUcavI che, temAM pahelA anaMtAnubaMdhi kaSAyonI avazya dhruvasattA ja che, kAraNa ke guNaprApti vinA tenI visaMyojanA thatI nathI. TIkAnu--tAragAthAmAM kahela "ca" zabda vaDe sattA be prakAre sUcavI che. te A pramANe vasattA ane adhuvasattA. temAM jeone samyaktAdi uttara guNonI prApti thaI nathI tevA saghaLA saMsArI jIvone je prakRtionI niraMtara sattA hoya te dhruvasattA e pahelAM ja kahyuM che. te dhruvasattA prakRtio ekaso cAra che. te A pramANe-jJAnAvaraNIyapaMcaka, darzanAvaraNanI nava, sAtA asAtA vedanIya, mithyAtva, soLa kaSAya, nava nokaSAya, tiryadgika, jAtipaMcaka, audArikadvika, taijasa, kArpaNa, saMsthAnaSaddha, saMghayaNaSaka, varNAdi cAra, vihAyogatiddhika, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, agurulaghu, nirmANa, upaghAta, trasadazaka, sthAvaradazaka, nIca gotra ane aMtarAyapaMcaka, ahIM varNAdi cAra ja vivakyA che ane baMdhana saMghAtana vivasthA nathI mATe ekaso cAra thAya che. tathA samyaktAdi uttara guNonI jeone prApti thaI nathI tevA AtmAone paNa je prakRtionI sattA koI vakhate hoya ane koI vakhate na hoya te adhuvasattA kahevAya. A pramANe hovAthI koI zaMkA kare ke-anaMtAnubaMdhikaSAyanI uddhalanA thAya che eTale tenI sattAno nAza thAya che. vaLI mithyAtvanA yoge pharI sattAmAM Ave che to tenI adbhava sattA kema na kahevAya ? tenuM khaMDana karyuM che ema samajavuM. kAraNa ke anaMtAnubaMdhi kaSAyanI visaMyojanA samyakvAdiguNanI prApti vinA to thatI ja nathI paraMtu guNanI prAptinA vazathI thAya che. uttara 1. koIpaNa eka sthitibaMdha asaMkhyAta samaya pramANa baMdhAya che, tema utkRSTa sthitibaMdha paNa asaMkhyAta samaya pramANa ja thAya che. pratyeka sthitisthAnamAM asaMkhya spardhako hoya che. eTale ja utkRSTa sthiti jeTalA samaya pramANa baMdhAya che tenAthI spardhvakasaMghAto asaMkhyaguNa thAya che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342. paMcasaMgraha-1 guNanI prApti vaDe je sattAno nAza thAya che. te prakRtionI adhruva sattAnA vyapadezano hetu nathI. uttara guNanI prApti vaDe thato sattAno nAza e adbhavasattAnA vyapadezano hetu hoya to saghaLI karmaprakRtio adhuvasattAnA vyapadezane yogya thAya. kAraNa ke uttaraguNanA yoge saghaLI karmaprakRtionI sattAno nAza thAya che. paraMtu tema nathI. dhruvasattAnA lakSaNamAM ja kahyuM che ke uttaraguNanI prApti pahelAM je prakRtionI dareka jIvane dareka samaye sattA hoya te dhruvasattA. uttaraguNanI prApti pahelAM to dareka jIvane dareka samaye anaMtAnubaMdhi avazya sattAmAM hoya che. mATe anaMtAnubaMdhI kaSAyanI dhruvasattA ja che. samyakta mohanIya, mizra mohanIya, tIrthaMkara nAma ane AhArakaddhika e prakRtio uttara guNanI prApti thayA pachI ja sattAmAM Ave che mATe te prakRtionI adbhava sattA pratIta ja che ane zeSa vaikriyaSakadi prakRtio uttara guNanI prApti thayA pahelAM paNa niraMtara sattAmAM hoya e kaMI niyama nathI. mATe teonI paNe achuva sattA che. ahIM je prakRtionuM svarUpa have pachI kahevAze tenuM pratipAdana karanArI anyanI banAvelI be dvAra gAthA che, te maMdamatijIvone sukhapUrvaka jJAna thavAmAM kAraNa hovAthI te be gAthA paNa ahIM lakhe che- aNadayaudaobhayabaMdhaNIu ubhabaMdhaudayavoccheyA / saMtaraubhayaniraMtarabaMdhA udasaMkamukkosA // 1 // aNudayasaMkamajeTThA udaeNudae ya baMdhaukkosA / udayANudayavaIo tititicauduhA u savvAo // 2 // artha--anudayabaMdhi, udayabaMdhi ane ubhayabaMdhi samaka, kramapUrvaka ane utkramathI baMdhodaya jeono viccheda thAya che te. sAMtara, ubhaya ane niraMtarabaMdhi, udaya saMkramotkRSTa anudaya saMkramotkRSTa, udaya baMdhoskRSTa udayavatI ane anudayabaMdhoskRSTa ane anudayavatI ema saghaLI prakRtio anukrame traNa, traNa, traNa, cAra ane be prakAre che. TIkAnu-karmaprakRtio traNa prakAre che. te A pramANe-svAnudayabaMdhi, svodayabaMdhi ane ubhayabaMdhi. temAM potAno udaya na hoya tyAre ja jeono baMdha thato hoya te svAnudayabaMdhi, potAno udaya chatAM ja jeono baMdha thato hoya te svodayabaMdhi ane potAno udaya hoya ke na hoya chatAM je prakRtio baMdhAtI hoya te ubhayabaMdhi kahevAya. vaLI paNa karmaprakRtio traNa prakAre che. te A pramANe-samakavyavacchidyamAnabaMdhodayA, kramavyavacchidyamAnabaMdhodayA ane utkamavyavacchidyamAnabaMdhodayA. temAM je karmaprakRtiono baMdha ane 1. anudayodayobhayabandhinyaH ubhayabandhodayavyucchedAH / sAntarobhayanirantarabandhinya udayasaMkramotkRSTAH // 1 // anudayasaMkramajyeSThA udayAnudayayozca bandhotkRSTAH / udayAnudayavatyaH tistraH tistraH tistraH catastraH dvividhAzca sarvAH // 2 // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 343 udaya sAthe ja thato hoya teo samakavyavacchidyamAnabaMdhodayA, pahelA bandha ane pachI udaya ema kramapUrvaka jeono baMdha udaya vicchinna thato hoya te kramavyavadyimAnabaMdhodayA ane pahelA udaya ane pachI baMdha e pramANe utkramathI jeono baMdha udaya jato hoya te utkramavyavacchidyamAnabaMdhodayA kahevAya. A traNe prakAranI prakRtione gAthAmAM mUkela ubha, baMdha ane udaya e zabda vaDe kramapUrvaka grahaNa karela che. A rIte paNa prakRtio traNa prakAre che. te A pramANe--sAMtarabaMdhi, ubhayabaMdhi ane nirantarabaMdhi. e traNenuM svarUpa AcArya mahArAja AgaLa kaheze. tathA prakRtio cAra prakAre che. te A pramANe--udayasaMkramotkRSTa, anudayasaMkramotkRSTa, udaya baMdhotkRSTa ane anudaya baMdhotkRSTa. tathA prakRtio be prakAre che. te A pramANe--udayavatI ane anudayavatI. uparokta cAra tathA be bheda e darekanuM svarUpa svayameva AcArya mahArAja AgaLa kaheze. A saghaLI prakRtio anukrame traNa, traNa, traNa, cAra ane be bhede che teone te prakAre kahI gayA che. 1-2 have A saghaLA bhedavALI prakRtione anukrame kahevI joIe. temAM pahelA svAnudayabaMdhi Adi traNa bhedane kahevA icchatAM A gAthA kahe che-- devanirayAuveuvvichakka AhArajuyalatitthANaM / baMdho aNudayakAle dhuvodayANaM tu udayammi // 55 // devanarakAyurvaikriyaSaTkAhArayugalatIrthAnAm / bandho'nudayakAle dhruvodayAnAM tUdaye // 55 // artha--devAyu, narakAyu, vaikriyaSaka, AhArakaddhika ane tIrthaMkara nAmakarma eTalI prakRtio potAno udaya na hoya te kALe baMdhAya che ane dhruvodayI prakRtiono potAno udaya chatAM baMdha thAya che. TIkAnu--devAyu, narakAyu, devagati devAnupUrvI, narakagati narakAnupUrvI, vaikriyazarIra vaikriya aMgopAMga e cha prakRtirUpa vaikriyaSaka, AhAraka zarIra AhAraka aMgopAMgarUpa AhArakaki ane tIrthaMkaranAmakarma e agiyAra prakRtiono baMdha potAno udaya na hoya te kALe ja thAya che te A pramANe-- devatrikano udaya devagatimAM, narakatrikano udaya narakagatimAM, ane vaikriyadvikano udaya te baMne gatimAM hoya che. devo ane nArakIo bhava svabhAve ja e ATha prakRtio bAMdhatA nathI. 1. vaikriya zarIra ane vaikriya aMgopAMga potAno udaya na hoya tyAre baMdhAya che ema je kahyuM te bhavapratyayika vivakSA karIne kahyuM hoya ema lAge che. kAraNa ke vaikriya zarIri manuSya tiryaMca deva prAyogya prakRtio bAMdhatA vaikriyaddhika bAMdhe che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 paMcasaMgraha-1 tIrthakara nAmakarmano udaya kevaLajJAna thAya tyAre hoya che. te vakhate karmaprakRtino baMdha thato nathI. kAraNa ke apUrvakaraNa guNaThANe ja teno baMdhaviccheda thAya che. AhAraka zarIra karavAmAM pravRtta thayelo AtmA labdhi phoravavAnA kAryamAM vyagra thayelo hovAthI pramatta hoya che tethI ane tyArapachInA kALamAM tathA prakAranI vizuddhino abhAva hovAthI maMdasaMyamasthAnamAM varte che mATe AhAraka zarIrI AhArakaddhikano baMdha karato nathI. mATe e saghaLI pravRtio svAnudayabaMdhi kahevAya che. tathA dhruvodayI-jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNa catuSka, aMtarAya paMcaka, mithyAtvamohanIya nirmANa, taijasa, kAmaNa, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu ane varNacatuSka, e sattAvIsa prakRtiono udaya chatAM ja baMdha thAya che. kAraNa ke e saghaLI prakRtio dhruvodayI hovAthI teono sarvadA udaya che. zeSa nidrApaMcaka, jAtipaMcaka, saMsthAnaSaka, saMghayaNaSaka, soLa kaSAya, nava nokaSAya, parAghAta, upaghAta, Atapa, udyota, udghAsa, sAtA asAtA vedanIya, ucca gotra, manuSyatrika, tiryacatrika, audArikaDhika, zubha azubha vihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa susvara, subhaga Adeya, yazakIrti, duHsvara, durbhaga, anAdeya, ane apayazakIrti e vyAMzI prakRtio svodayAnubaMdhi che. kAraNa ke e saghaLI pravRtio manuSya tiryaMcone udaya hoya ke na hoya tyAre baMdhAya che. mATe svodayAnubaMdhi kahevAya che. 55 have je prakRtiono sAthe ja baMdha ane udayano viccheda thAya che, te prakRtio kahe che - 1. AhAraka zarIra ane AhAraka aMgopAMga paNa potAno udaya na hoya tyAre baMdhAya che ema upara kahyuM che. paraMtu saptatikA bhASyamAM ekatrIsanA baMdhe be udayasthAnaka lIdhAM che. te A pramANe-29-30. temAM 29no udaya pramattapaNAmAM AhAraka athavA vaikriya zarIra karIne apramatta guNasthAnakane prApta karanAra udyotanA udaya vinAnA saMyatane kahyo che, ane trIsano udaya udyotanA vedaka vaikriya athavA AhAraka zarIrIne athavA svabhAvastha saMtane kahyo che. ahIM ekjhIsano baMdha AhArakaddhika sahita che ane tenA baMdhaka sAmAnya rAta 29 ane 30 e baMne udayavALA AhAraka ane vaikriya zarIrI lIdhA che. AhAraka zarIrI mATe kaMI juduM kahyuM nathI. AhAraka zarIrIne AhArakano udaya hoya ja eTale ahIM AhAraka zarIrIne paNa AhAraddhikano baMdha lIdho che. juo saptatikAbhASya pAnuM 87 gAthA 125. tathA pA. 109 gA. 164mAM apramatta saMyatane 28-29-30-31 e cAra baMdhasthAnaka kahyA che ane 29-30 be udayasthAnaka kahyA che. temAM paheluM udayasthAna vaikriya ane AhAraka saMyatane kahyuM che. bIjuM vaikriya AhAraka saMyatane athavA svabhAvastha saMyatane kahyuM che. temAM apramatta saMyatane 29-30 e baMne udayasthAnakamAM 28nA baMdhe 88nuM sattAsthAna, 29nA baMdhe 89nuM. 30nA baMdhe 92nuM ane 31nA baMdhe trANuMnuM sattAsthAna kahyuM che. ahIM AhArakazarIrI ekatrIsa na bAMdhe ema kahyuM nathI. ahIM alpa hovAne lIdhe vivakSA na karI hoya to saMbhave che. tattva jJAnI mahArAja jANe. 2. ahIM manuSya tiryaMcone udaya hoya ke na hoya tyAre baMdhAya che ema kahevAnuM kAraNa ukta prakatiomAMthI lagabhaga saghaLI prakRtio teo bAMdhe che te che. deva nArakIo paNa ukta prakRtiomAMthI tene jeno udaya saMbhavI zake che. teno udaya hoya ke na hoya chatAM ukta pravRtiomAMthI svayogya pravRtio bAMdhe che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 345 gayacarimalobhadhuvabaMdhi mohahAsaraDmaNuyapuvvINaM / suhumatigaAyavANaM sapurisaveyANa baMdhudayA // 56 // vocchijjaMti samaM ciya kamaso sesANa unameNaM tu / aTThaNhamajasasuratigaveuvvAhArajuyalANaM // 57 // gatacaramalobhadhruvabandhimohahAsyaratimanujAnupUrvINAm / sUkSmatrikAtapAnAM sapuruSavedAnAM bandhodayau // 56 // vyavacchidyete samameva kramazaH zeSANAmutkrameNa tu / aSTAnAmayazaHsuratrikavaikriyAhArayugalAnAm // 7 // artha-saMjvalana lobha vinA mohanIyakarmanI yuvabaMdhinI prakRtio, hAsya, rati, manuSyAnupUrvI, sUkSmatrika, Atapa ane puruSaveda eTalI prakRtiono baMdha ane udaya sAthe ja viccheda thAya che. zeSa prakRtiono kramapUrvaka viccheda thAya che ane ayazakIrti, suratrika, vaikriyadrika ane AhAradrika, e prakRtiono utkrame baMdha udayano viccheda thAya che. pa6-57. TIkAnu-saMjavalana lobha sivAyanI mohanIyakarmanI dhruvabaMdhinI paMdara kaSAya, mithyAtva bhaya ane jugupsA e aDhAra karma prakRtio, hAsya, rati, manuSyAnupUrvI, sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNarUpa sUkSmatrika, AtapanAma ane puruSaveda e saghaLI maLI chavvIsa prakRtino baMdha ane udaya sAthe ja viccheda thAya che. eTale ke e prakRtiono je guNasthAne baMdha viccheda thAya che te ja guNasthAnake udaya viccheda paNa thAya che. te A pramANe- sUkSmatrika, Atapa ane mithyAtva mohanIyano mithyASTi guNasthAnake, anaMtAnubaMdhino sAsvAdane, manujAnupUrvI ane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano avirati samyagdaSTi guNasthAnake, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano dezavirati guNaThANe, hAsya, rati bhaya ane jugupsAno apUrvakaraNe, saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane puruSavedano anivRtti bAdara saMparAya guNaThANe sAthe ja baMdha ane udayano viccheda thAya che tethI te samyaka vyavacchidyamAna baMdhodayA kahevAya che. tathA A chavvIsa ane have pachI ayazakIrti Adi je ATha kaheze te sivAya zeSa kyAsI prakRtiono baMdha ane udaya kramapUrvaka eTale ke pahelA baMdhano, tyArapachI udayano viccheda thAya che. te A pramANe- jJAnAvaraNIya paMcaka, aMtarAya paMcaka ane darzanAvaraNa catuSka e cauda prakRtiono sUkSma saMparAyanA carama samaye baMdha viccheda ane kSINa kaSAyanA carama samaye udaya viccheda thAya che. nidrA ane pracalAno apUrvakaraNanA pahelA bhAge baMdha viccheda ane kSINa kaSAyanA dvicarama samaye udaya viccheda, asAtA vedanIyano pramatte ane sAtA vedanIyano sayogInA carama samaye athavA ayogI kevalInA caramasamaye baMdha viccheda ane te baMneno sayogI kevaLInA carama samaye udaya viccheda, chellA saMsthAnano mithyAdaSTi guNaThANe, vacalA cAra saMsthAna, aprazasta vihAyogati paMca01-44 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u46 paMcasaMgraha-1 ane duHsvarano sAsvAdane, audArikaddhika ane prathama saMghayaNano avirati samyagdaSTi guNaThANe, asthira ane azubhano pramatta saMyate, taijasa, kArmaNa, samacaturagna saMsthAna, varNAdi catuSka, zubhavihAyogati, agurulaghu catuSka, pratyeka, sthira, zubha susvara ane nirmANano apUrvakaraNanA chaThThA bhAge baMdhaviccheda thAya che. ane chellA saMsthAnathI AraMbhI nirmANa sudhInI aThyAvIse prakRtiono sayogI kevaLInA carama samaye udaya viccheda thAya che. tathA manuSyatrikano avirati guNaThANe paMcendriya jAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, tIrthaMkara eTalI prakRtiono apUrvakaraNanA chaThThA bhAge ane yaza-kIrti tathA ucca gotrano sUkSma saMparAmanA caramasamaye baMdhaviccheda thAya che ane A bAre prakRtiono ayogI kevaLInA carama samaye udayaviccheda thAya che, tathA sthAvaranAma, ekendriya, beindriya, te indriya ane caurindriya jAti nAmano, tathA narakatrikano ane chellA saMghayaNano, tathA napuMsakavedano mithyAdaSTi guNaThANe baMdhaviccheda thAya che. ane udayaviccheda anukrame sAsvAdane, avirati samyagdaSTi guNaThANe, apramatta saMyata ane anivRtti bAdara saMparAya guNaThANe thAya che. tathA strIvedano baMdhaviccheda sAsvAdane ane udayaviccheda navame guNaThANe thAya che. tathA tiryaMcAnupUrvI durbhaga, ane anAdeyano tathA tiryaMcagati, tiryaMcAyu, udyota ane nIca gotrano tathA tyAnadhitrikano tathA cothA pAMcamA saMghayaNano tathA bIjA trIjA saMghayaNano uparokta saghaLI prakRtiono baMdhaviccheda sAsvAdana guNaThANe thAya che ane udayaviccheda anukrame avirati guNaThANe dezavirati guNaThANe, pramatte, apramatte ane upazAMtamoha guNaThANe thAya che. tathA aratizokano baMdhaviccheda, pramatta saMyata ane udayaviccheda apUrvakaraNe thAya che. saMjavalana lobhano baMdhaviccheda navamAM guNasthAnakanA caramasamaye ane udayaviccheda sUkSmasaMparAmanA caramasamaye thAya che. te hetuthI A kyAsI prakRtio kramavyavacchidyamAna baMdhodayA kahevAya che. tathA ayazakIrti, suratrika, vaikriyadrika, ane AhArakaddhika, e ATha prakRtiono pahelA udaya ane pachI baMdhaviccheda thato hovAthI utkrama vyavacchidyamAna baMdhodayA kahevAya che. te A pramANe- ayazakIrtino pramatte, devAyuSano apramatte, devaddhika ane vaikriyaddhikano apUrvakaraNe baMdhaviccheda thAya che ane e chaye prakRtiono udayaviccheda cothe guNaThANe thAya che. tathA AhArakaddhikano apUrvakaraNe baMdhaviccheda ane apramatta saMyate udayaviccheda thAya che, mATe te AThe utkramavyavacchidyamAna baMdhodayA kahevAya che. pa6-57 have satarAdi pravRtio kahe che- 1. ahIM manuSyatrikamAM manuSyAnupUrvI lIdhI che ane teno udayaviccheda ayogInA carama samaye thAya che ema kahyuM che, e vicAraNIya che. kAraNa ke koIpaNa AnupUrvIno udaya pahelA, bIjA ane cothA e traNa guNasthAnake ja hoya che. anyatra hoto nathI. kadAca pradezodayanI apekSAe kahevAmAM Ave to te paNa yogya nathI, kAraNa ke pradezodaye to saMghayaNa, saMsthAna nAmakarmAdi toMtera prakRtio paNa hoya che. eTale baMdha ane udayamAM cothe ja jatI hovAthI samyakuvyavacchidyamAna baMdhodayamAM grahaNa karavI joIe ema lAge che. pachI jJAnI mahArAja jANe. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyAra 347 dhuvabaMdhiNI titthagaranAma Auyacaukka bAvannA / eyA niraMtarAo sagavIsubha saMtarA sesA // 58 // dhruvabandhinyaH tIrthaMkaranAma AyuzcatuSkaM dvApaJcAzat / etA nirantarAH saptaviMzatisbhayAH sAntarAH zeSAH // 8 // artha dhruvabaMdhinI prakRtio, tIrthaMkaranAma, AyucatuSka e bAvana prakRtio niraMtarA che, have kahevAze te sattAvIsa ubhayA ane zeSa prakRtio sAntarA che. TIkAnu-jJAnAvaraNa paMcaka, aMtarAya paMcaka, darzanAvaraNa navaka, soLa kaSAya, 'mithyAtva, bhaya, jugupsA, agurulaghu, nirmANa, taijasa kArpaNa, upaghAta ane varNacatuSka e suDatALIsa dhruvabaMdhinI prakRtio tathA tIrthakara nAma ane Ayu catuSka e bAvana prakRtio niraMtarA che. niraMtarAnuM svarUpa sAThamI gAthAmAM kaheze. tathA have pachInI gAthAmAM kahevAze te sattAvIsa prakRtio sAMtaraniraMtarA che ane zeSa ekatALIsa prakRtio sAntarA che. 58 have sAMtaraniraMtarA sattAvIsa prakRtionAM nAma kahe che- cauraMsausabhaparaghAusAsapuMsagalasAyasubhakhagaI / veuvviuralasuranaratirigoyadususaratasaticaU // 59 // caturastrarSabhaparAghAtocchvAsapuMsakalasAtazubhakhagatayaH / vaikriyaudArikasuranaratiryaggotradvikasusvaratrasatrikacatuH // 59 // artha tathA TIkAnu-samacaturagna saMsthAna, vajarSabhanArAcasaMghayaNa, parAghAta, ucchavAsa, puruSaveda, paMcendriya jAti, sAtAvedanIya, zubhavihAyogati, vaikriyaddhika, audArikaddhika, suraddhika, ' manuSyaddhika, tiryaMcaddhika, gotraddhika-ucca gotra nIca gotra, susvaratrika-susvara, subhaga ane Adeya, traNacatuSka-trasa bAdara paryApta ane pratyeka; e sattAvIsa prakRtio ubhayAsAMtara niraMtarA che. 59 have sAMtara niraMtarAdino artha kahe che samayAo aMtamuhu ukkosA jANa saMtarA tAo / baMdhehiyaMmi ubhayA niraMtarA tammi u jahanne // 60 // samayAdantarmuhUrtamutkRSTo yAsAM sAntarAstAH / bandhe'dhike ubhayAH nirantarAstasmiMstu jaghanyaH // 60 // artha--je karmaprakRtiono samayathI AraMbhI utkRSTa aMtarmuhUrta paryata baMdha thato hoya te sAMtarA kahevAya che tathA je prakRtiono samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta ane tethI paNa adhika baMdha thato hoya te sAMtaraniraMtarA kahevAya che ane je prakRtiono jaghanya paNa aMtarmuhUrta baMdha thato Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 hoya te nirantarA kahevAya che. TIkAnu--je karmaprakRtiono jaghanya samayamAtra baMdha thato hoya ane utkRSTa samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryaMta baMdha thato hoya, tethI vadhAre kALa na thato hoya te sAntarA prakRtio che. kema ke aMtarmuhUrtamAM paNa baMdha AzrayI vyavadhAna paDe che. aMtarmuhUrvakALa paNa niraMtara thato nathI tethI te sAntarA kahevAya che. te prakRtio A pramANe--asAtAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, hAsya, rati, ati, zoka, narakadvika, AhArakaddhika, pahelA vinA pAMca saMsthAna, pahelA vinA pAMca saMghayaNa, AdinI cAra ekendriyAdi jAti, Atapa, udyota; aprazasta vihAyogati, sthira, zubha, yazaHkIrtti, ane sthAvaradazaka, A saghaLI prakRtio jaghanyathI eka samaya baMdhAya che ane utkRSTathI aMtarmuhUrta paryaMta baMdhAya che. tyArapachI potAnA sAmAnya baMdha hetuno sadbhAva chatAM paNa tathAsvabhAve te prakRtionA baMdha yogya adhyavasAyonuM parAvartana thatuM hovAthI avazya baMdhAtI nathI paraMtu tenI pratipakSa prakRtio baMdhAya che mATe sAntarA kahevAya che, paMcasaMgraha-1 je prakRtiono jaghanyathI samayamAtra baMdha thato hoya ane utkRSTathI samayathI AraMbhI nirantara aMtarmuhUrtanI upara asaMkhya kALa paryaMta baMdha thato hoya te sAntaranirantarA kahevAya che. kAraNa ke aMtarmuhUrtamAM baMdha AzrayI aMtara paDe che ane asaMkhya kALa paryaMta nirantara paNa baMdhAya che. te pUrve kahelI samacaturagrAdi sattAvIsa prakRtio che. te prakRtio jaghanya samayamAtra baMdhAya che mATe sAMtarA che ane utkRSTathI anuttarAdi devo asaMkhyakALa paryaMta paNa niraMtara bAMdhe che, mATe aMtarmuhUrtamAM baMdhanuM aMtara nahi hovAthI nirantarA kahevAya che. tathA je prakRtiono jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta paryaMta baMdha thato hoya aMtarmuhUrtamAM baMdhanuM aMtara na ja paDatuM hoya te nirantarA kahevAya che ane te pahelAM kahelI dhruvabaMdhi Adi bAvana prakRtio che. e prakRtio jaghanyathI paNa aMtarmuhUrttaparyaMta nirantara baMdhAya che. tAtparya e ke je prakRtio aMtarmuhUrta paryaMta nirantara baMdhAtI hoya teTalA kALamAM aMtara na ja paDatuM hoya te nirantarA, aMtarmuhUrta kALamAM paNa aMtara paDatuM hoya te sAntarA ane je prakRtionuM aMtarmuhUrta kALamAM baMdha AzrayI aMtara paDatuM paNa hoya ane aMtarmuhUrta paryaMta ane tethI vadhAre asaMkhyakALa paNa niraMtara baMdhAtI hoya te sAntara niraMtarA kahevAya che. 60 A pramANe nirantarAdi prakRtio kahI. have udayabaMdhotkRSTAdi prakRtione kahevA icchatAM pahelAM tenuM svarUpa kahe che. uda va aNudae vA baMdhAo annasaMkamAo vA / ThitisaMtaM jANa bhave ukkosaM tA tayakkhAo // 61 // udaye vA anudaye vA bandhAdanyasaMkramAdvA / sthitisatkarma yAsAM bhavedutkRSTaM tAstadAravyAH // 69 // artha--baMdha vaDe athavA anyanA saMkrama vaDe udaya hoya athavA na hoya chatAM je karmaprakRtionI utkRSTa sthitinI sattA thAya te prakRtio te saMjJAvALI samajavI. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra 349 * TIkAnu--je karma prakRtiono udaya hoya athavA na hoya chatAM baMdha vaDe ke anya prakRtionAM dalikonA saMkrama vaDe utkRSTa sthitinI sattA thAya te prakRtio tene anurUpa saMjJAvALI samajavI. te A pramANe-- je karma prakRtiono vipAkodaya hoya tyAre baMdha vaDe mULakarmanI jeTalI sthiti che teTalI sthiti baMdhAya te udaya baMdhotkRSTa eTale mULakarmano jeTalo utkRSTa sthitibaMdha thAya che, teTalo sthitibaMdha je uttara prakRtiono baMdhAtI vakhate thato hoya te. have je je prakRtiono udaya hoya tyAre ja utkRSTa baMdha thato hoya te udaya baMdhotkRSTa. jema ke-matijJAnAvaraNIya karma. jeono udaya na hoya tyAre utkRSTa sthitibaMdha thato hoya te anudaya baMdhotkRSTa jema ke pAMca nidrA. tathA potAnA mULakarmano jeTalo utkRSTa sthitibaMdha thAya teTalo sthitibaMdha je karmaprakRtiono baMdhAtI vakhate na thato hoya paraMtu svajAtIya prakRtionAM dalikonA saMkrama vaDe thato hoya te saMkramotkRSTa kahevAya. temAM jyAre udaya hoya tyAre je prakRtione anya svajAtIya dalikonA saMkrama vaDe utkRSTa sthitino lAbha thAya te udaya saMkramotkRSTa jema ke-sAtAvedanIya. udaya na hoya tyAre saMkrama vaDe utkRSTa sthitino lAbha thAya te anudayasaMkramotkRSTa kahevAya. jema ke devagati nAmakarma. temAM anAnupUrvIe paNa kahI zakAya che, e jaNAvavA pahelAM udaya saMkramotkRSTa prakRtio kahe che. maNugai sAyaM sammaM thirahAsAichveyasubhagaI / risaha cauraMsagAIpaNuccaM udasaMkamukosA // 62 // manuSyagatiH sAtaM samyaktvaM sthirahAsyAdiSaTkavedazubhakhagatayaH / RSabhacaturastrAdipaJcoccaM udayasaMkramotkRSTAH // 62 // arthamanuSyagati, sAtAvedanIya, samyakatvamohanIya, sthira SaTka, hAsyAdi SaTka, traNa veda, zubha vihAyogati, vajraRSabhanArAcAdi pAMca saMghayaNa, samacaturasAdi pAMca saMsthAna ane ucca gotra e udaya saMkramotkRSTa prakRtio che. 1. zAstromAM (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI ane (3) anAnupUrvI ema traNa prakAre padArthonuM varNana Ave che. (1) je padArthanuM je krame nirUpaNa karavAmAM AvyuM hoya te ja krame ekeka padArthanuM svarUpa batAvavuM te pUrvAnupUrvI. (2) je padArthanuM je krame nirUpaNa karavAmAM AvyuM hoya tethI taddana UlaTA krame eTale ke chellethI pahelA sudhI ekeka padArthanuM svarUpa batAvavuM te pazcAnupUrvI. (3) je padArthanuM je krame nirUpaNa karavAmAM AvyuM hoya te padArthanuM upara jaNAvela baMne kramo vinA ADuMavaLuM svarUpa batAvavuM te anAnupUrvI kahevAya che. ahIM mULa gAthAmAM jaNAvela cAra padArthomAMthI prathama trIjAnuM, pachI cothAnuM, bIjAnuM ane pahelAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. mATe A varNana anAnupUrvIe karyuM che tema kahevAya che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 TIkAnu--manuSyagati, sAtAvedanIya, samyaktvamohanIya, sthirAdi SaTka-sthira zubhe saubhAgya, susvara, ATheya ane yazaHkIrti, hAsyAdi SaTka-hAsya, rati, ararita, zoka, bhaya ane jugupsA vedatrika-strIveda puruSaveda ane napuMsakaveda, zubha vihAyogati, vajaRSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAca ardhanArAca ane kIlikA e pAMca saMghayaNa, samacaturasa nyagrodhaparimaMDala, sAdi, vAmana ane kubja e pAMca saMsthAna, ane ucca gotra e trIsa karmaprakRtio udaya saMkramotkRSTa che. 350 A prakRtiono jyAre udaya hoya tyAre tenI vipakSabhUta svajAtIya narakagati, asAtavedanIya ane mithyAtvamohanIyAdi karmaprakRtionI utkRSTa sthiti bAMdhIne tenI baMdhAvalikA vItyA bAda udaya prApta uparokta manuSyagati Adi prakRtiono baMdha zarU kare. eTale udayaprApta ane baMdhAtI te manuSyagatyAdimAM narakagatyAdi vipakSa prakRtinAM dalikone saMkramAve eTale saMkramathI utkRSTa sthitino lAbha thAya. baMdhAvalikA pUrNa na thAya tyAM sudhI temAM koI paNa karaNa lAge nahi. mATe baMdhAvalikA javI joIe. ane jemAM saMkrama thavAno che teno baMdha zarU thAya eTale ja temAM saMkrama thAya. kAraNa baMdhAtI prakRti ja patadgaha thAya che. ane patadgaha sivAya koI prakRtio saMkrame ja nahi mATe manuSyagatyAdino baMdha thavo joIe ema kahyuM che. dAkhalA tarIke manuSyagatino jyAre udaya hoya tyAre narakagatinI vIsa koDAkoDInI sthiti bAMdhe tenI baMdhAvalikA vItyA bAda manuSyagatino baMdha zarU kare temAM udayAvalikA uparanA narakagatinAM daliko saMkramAve tyAre manuSyagatimAM utkRSTa sthitino lAbha thAya. e pramANe sAtAvedanIyAdi mATe paNa samajavuM. saMkrama vaDe utkRSTa sthitisattA thavAnuM kAraNa zubha prakRtiono sthitibaMdha alpa thAya che; azubhano utkRSTa thAya che. eTale azubha prakRtionAM dalikonA saMkrama vaDe ja zubha prakRtiomAM utkRSTa sthitino lAbha thAya, anyathA nahi. mATe teo udaya saMkramotkRSTa kahevAya che. have anudaya saMkramotkRSTa prakRtio kahe che-- maNuyANupuvvimIsagaAhAragadevajugalavigalANi / suhumAitigaM titthaM aNudayasaMkamaNa ukkosA // 63 // manujAnupUvimizrakAhArakadevayugalavikAni // sUkSmAditrikaM tIrthamanudayasaMkramotkRSTAH // 63 // artha--manuSyAnupUrvI, mizramohanIya, AhArakadvika, devadvika, vikalatrika, sUkSmatrika, ane tIrthaMkaranAmakarma e anudaya saMkramotkRSTa prakRtio che. TIkAnu--manuSyAnupUrvI, mizramohanIya, AhArakazarIra ane AhAraka aMgopAMga, devadvika-devagati devAnupUrvI, bendriya, teindriya ane carindriyajAti e vikalatrika, sUkSma aparyApta ane sAdhAraNa e sUkSmatrika, ane tIrthaMkaranAmakarma e tera prakRtio anudayasaMkramotkRSTa che. kAraNa ke A prakRtionI utkRSTa sthitino lAbha potAnA baMdha vaDe thato nathI kema ke teonI Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 tRtIyAra, sthiti potAnA mULa karma jeTalI baMdha samaye baMdhAtI ja nathI, paraMtu svajAtIya pratipakSa prakRtionA saMkrama vaDe ja utkRSTa sthitino lAbha thAya che. te A pramANe- jyAre prakRtionI pratipakSa prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha karI tenI baMdhAvalikA je samaye pUrNa thAya te pachInA samaye uparokta prakRtionA baMdhano AraMbha kare, baMdhAtI te prakRtiomAM pUrve baMdhAyelI tenI pratipakSa narakAnupUrvI AdinAM daliko saMkramAve eTale saMkrama vaDe teonI utkRSTa sthitino lAbha thAya che. te paNa teono udaya na hoya tyAre ja. kAraNa ke jyAre uparokta prakRtiono udaya hoya tyAre tenI--vipakSaprakRtinI utkRSTa sthitino baMdha ja thato nathI. jema ke manujAnupUrvIno udaya vigrahagatimAM hoya che, vikalatrika ane sUkSmatrikano udaya vikalendriya ane sUkSmAdi jIvomAM hoya che, AhArakano udaya AhAraka zarIrIne hoya che, mizramohanIyano udaya trIje guNaThANe hoya che, ane tIrthaMkaranAmano udaya terame guNaThANe hoya che, tyAM tenI vipakSaprakRtinA utkRSTa sthitibaMdhane yogya adhyavasAyo ja hotA nathI ane devadrikano udaya devagatimAM hoya che paraMtu tyAM teno baMdha nathI. mATe te prakRtio anudaya saMkramotkRSTa che. 63 have anudaya baMdhotkRSTa ane udaya baMdhoskRSTa prakRtio kahe che-- . ' nArayatiriuraladugaM chevaDhegidithAvarAyAvaM / niddA aNudayajeTThA udaukkosA parANAU // 64 // nArakatiryagaudArikadvikAni sevAtaikendriyasthAvarAtapAni / nidrA anudayajyeSThAH udayotkRSTAH pare anAyuSaH // 64 // artha-narakaddhika, tiryaMcaddhika, audArikazcika, sevArtasaMghayaNa, ekendriya, sthAvara, Atapa ane pAMca nidrA e anudaya baMdhAtkRSTa prakRtio che, ane Ayukarma vinA zeSa prakRtio udayabaMdhoskRSTa che. TIkAnu-narakaddhika, tiryazvika, audArikaddhika, chevaTThasaMghayaNa, ekendriyajAti, sthAvaranAma, AtapanAma ane pAMca nidrA e paMdara karmaprakRtio anudayabaMdhotkRSTa che. A saghaLI karmaprakRtiono utkRSTa sthitibaMdha potAnA mULakarmanA utkRSTa sthitibaMdha jeTalo ja thAya che, paraMtu teono udaya na hoya tyAre thAya che. narakaddhikAdi uparokta prakRtionA utkRSTa sthitinA baMdhAdhikArI koNa che teno vicAra karatAM jaNAze ke A prakRtiono jayAM udaya che tyAM teno utkRSTasthitibaMdha thaI zakato ja nathI. temaja nidrAno jyAre udaya hoya che tyAre utkRSTa sthitibaMdhane yogya kliSTa pariNAma thatAM nathI. ane jyAre tevA prakAranAM kliSTa pariNAma hoya che tyAre nidrAno udaya hoto nathI. kAraNa ke nidrAmAM kaSAyAdi vRttio UlaTI zAMta thAya che. mATe teno udaya hoya tyAre teno utkRSTa sthitibaMdha thato nathI. cAra Ayu vinA zeSa sATha karmaprakRtio udaya baMdhotkRSTa che. te A pramANe-paMcendriya Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra paMcasaMgraha-1 jAti, vaikriyadrika", huDakasaMsthAna, parAghAta, ucchavAsa, udyota, azubhavihAyogati, agurulaghu, taijasa, kArmaNa, nirmANa, upaghAta, varNAdicatuSka, asthirAdiSarka, trasAdicatuSka, asatAvedanIya, nIca gotra, soLakaSAya, mithyAtvamohanIya, jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, ane darzanAvaraNacatuSka A prakRtiono jyAre udaya hoya tyAre teono potAnA mULakarmano jeTalo utkRSTa sthitibaMdha thAya che, mATe te prakRtio udaya baMdhAtkRSTa che. AyukarmamAM to paraspara saMkrama thato nathI temaja baMdhAtA AyukarmanAM dalito pUrvabaddha AyunA upacaya mATe thatA nathI. pUrvabaddhaAyu svatantra rahe che, ane baddhaAyu paNa svatanna ja rahe che. tethI cAra prakAramAMthI eka paNa prakAra vaDe tiryaMca manuSpAyunI utkRSTa sthitino lAbha thato nathI. mATe anudaya baMdhAtkRSTAdi cAramAMnI koIpaNa saMjJA rahita che. jo ke devanArakA paramArthathI anudAyabaMdhotkRSTa che. kAraNa ke eno udaya na hoya tyAre utkRSTa sthitibaMdha thAya che. topaNa prayojananA abhAve pUrvAcAryoe cAramAMnI koI paNa saMjJAmAM, vivalI nathI mATe cAramAMnI eka paNa saMjJAmAM gaNela nathI. 64 have udayavatI ane anudayavatInuM svarUpa kahe che- carimasamayaMmi daliyaM jAsiM annattha saMkame tAo / aNudayavai iyarIo udayavaI hoti pagaIo // 65 // caramasamaye dalikaM yAsAmanyatra saMkramayet tAH / anudayavatyaH itarAH udayavatyaH bhavanti prakRtayaH // 65 // . artha--je karmaprakRtinAM dalika anya samaye anyatra saMkrame te prakRtio anudayavartI che, ane itara pravRtio udayavatI che. TIkAnu-je karmaprakRtionAM dalika anya samaye eTale ke te te prakRtionI svarUpa sattAno nAza je samaye thAya te samaye anya pravRtiomAM tibuke saMkrama vaDe saMkrame, ane saMkramIne anya prakRtirUpe anubhavAya te prakRtio anudayavatI saMjJAvALI che. ane je prakRtinAM daliko potAnI sattAno je samaye nAza thAya te samaye svasvarUpe anubhavAya te prakRtio udayavatI saMjJAvALI che. 65 1. ahIM vaikriyaddhikane udayabaMdhotkRSTamAM gayuM che. jo ke teno udaya deva nArakIne bhava pratyayika che tyAM to teno baMdha nathI. paraMtu uttaravaikriyazarIradhArI manuSyatiyo kliSTa pariNAmane yoge te be prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha kare che tethI udayabaMdhoskRSTamAM gaNela che. 2. deva nArakAyune eka paNa saMjJAmAM nahi gaNavAnuM kAraNa ema paNa hoya ke jyAre udaya baMdhAtkAdi prakRtionI utkRSTa sattAno vicAra kare tyAre udaya baMdhotkRSTa prakRtionI pUrNa sattA hoya che ane anudaya baMdhAtkRSTanI eka samaye nyUna hoya che. have uparokta be Ayune anudaya baMdhotkRSTamAM gaNe to tenI utkRSTa sthitinI sattA paNa eka samaya nyUna kema na hoya ? e zaMkA thAya eTale e zaMkA ja upasthita na thAya mATe paNa koI saMjJAmAM na gaNI hoya. kema ke AyunI pUrNa sattA ja hoya che, jUnI hotI nathI. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 tRtIyadvArA *have te ja udayavatI pravRtio kahe che nANaMtarAyaAudasaNacauveyaNIyamapumitthI / carimudayauccaveyaga udayavaI carimalobho ya // 66 // jJAnAntarAyAyuSkadarzanacaturvedanIyApuMstriyaH / caramodayoccavedakA udayavatyazcaramalobhazca // 66 // arthajJAnAvaraNIya, attarAya, Ayu, darzanAvaraNa catuSka, vedanIya, napuMsakaveda, strIveda ayogInA caramasamaye udayavatI nAmakarmanI nava prakRtio, ucca gotra, vedakasamyakta ane saMjvalana lobha eTalI prakRtio udayavatI che. TIkAnu-jJAnAvaraNIya pAMca, antarAya pAMca, cAra Ayu, darzanAvaraNIyanI, cakSudarzanAvaraNIyAdi cAra, sAtA, asatAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, ayogInA carama samaye nAmakarmanI je prakRtiono rasodaya che te nava prakRtio te AmanuSyagati, paMcendriyajAti, trasa, bAdara, paryApta, saubhAgya, Adeya, yazakIrti ane tIrthakara, ucca gotra, samyaktamohanIya, ane saMjvalana lobha-A cotrIsa prakRtio udayavatI che, kAraNa ke teono udaya ane sattAno eka samaye ja nAza thAya che. te A pramANe jJAnAvaraNa pAMca, aMtarAya pAMca, ane darzanAvaraNa cAra e cauda prakRtio kSINakaSAya guNasthAnakanA carama samaye ke je samaye teonI sattAno nAza thAya che te samaye svasvarUpe anubhavAya che, mATe te udayavatI che. e pramANe caramodayavatI nAmakarmanI manuSyagati Adi nava prakRtio sAtA asAtA vedanIya ane ucca gotra saghaLI maLI bAra prakRtiono ayogI kevaLI guNasthAnakanA anya samaye, saMjvalana lobhano kSapakazreNimAM sUkSma saMparAyanA anya samaye, samyakvamohanIyano kSAyika samyakta upArjana karatAM potAnA kSayanA carama samaye, strIveda ane - napuMsakavedano te te vedanA udaye zreNi AraMbhanArane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAta bhAga gayA pachI te te vedanA udayanA anya samaye, cAra Ayuno potapotAnA bhavanA carama samaye svasvarUpe anubhava thAya che mATe te saghaLI prakRtio udayavatI kahevAya che. jo ke sAtA asAtA vedanIya ane strI napuMsakavedamAM anudayavatIpaNuM paNa saMbhave che. kAraNa ke caudamA guNasthAnake eka jIvane sAtA, asAtA bemAMthI ekano ja udaya hoya che. jeno udaya hoya te udayavatI ane jeno udaya na hoya te anudayavatI. e pramANe je vedanA udaye zreNi AraMbhI hoya te veda udayavatI saMjJaka, ane bIjo anudayavatI saMjJaka kahevAya. A pramANe ukta cAra prakRtiomAM anudayavatIpaNuM paNa saMbhave che chatAM mukhya guNane avalaMbIne ja sapuruSo karmaprakRtionuM nAma Ape che. eka jIva AzrayI bhale eka prakRti udayavatI saMjJaka ane anya prakRti anudayavatI saMjJaka hoya paraMtu bhinna bhinna jIvonI apekSAe e cAre prakRtio udayavatI hoya che, e dhyAnamAM rAkhIne pUrva puruSoe udayavatI kahI che. - zeSa ekaso cauda prakRtio anudayavatI che. kAraNa ke te prakRtinAM daliko carama samaye paMca01-45 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 paMcasaMgraha-1 anyatra saMkramatA hovAthI potAnA rasodayano abhAva che. te A pramANe- caramodaya saMjJAvALI manuSyagati Adi nAmakarmanI nava prakRtio, narakaddhika, tiryadgika, ekendriya, beindriya, teIndriya, ane caurindriyajAti, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa, Atapa ane udyota e bAvIsa prakRtio varjIne nAma karmanI zeSa Ikotera prakRtio ane nIca gotra e bottera prakRtione tibukasaMkrama vaDe saMkramAvI carama samaye paraprakRtinA vyapadeze bhagavAna ayogIkevaLI anubhave che. e pramANe nidrA ane pracalAne kSINakaSAya guNasthAnakavALo anubhave che. tathA mithyAtvamohanIya ane mizramohanIyane saptakalaya kALe samyaktamAM stibukasaMkrama vaDe saMkramAvI paravyapadeze anubhave che. anaMtAnubaMdhinA kSayakALe tenAM dalikone badhyamAna cAritramohanIyamAM guNasaMkrama vaDe saMkramAvI ane udayAvalikAnAM dalitone udayavatI pravRtiomAM stibukasaMkrama vaDe saMkramAvI paravyapadeze anubhave che. tathA sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa, Atapa, udyota, ekendriya, beindriya teIndriya ane caurindriya jAti, narakaddhika ane tiryadvika e nAmakarmanI tera prakRtio badhyamAna yazakIrtimAM guNasaMkrama vaDe saMkramAvI udayAvalikAnAM dalikone udaya prApta nAmakarmanI prakRtiomAM tibukasaMkrama vaDe saMkramAvI pararUpe anubhave che. tathA svArdUidhatrikane paNa pahelAM to badhyamAna darzanAvaraNIya catuSkamAM guNasaMkrama vaDe saMkramAve che, tyArapachI udayAvalikAnAM dalikone tibukasaMkrama vaDe saMkramAvI anyavyapadeze anubhave che. e pramANe ATha kaSAya, hAsyaSaka, puruSaveda, ane saMjavalana krodha, mAna ane mAyA, e prakRtione yathAyogya rIte puruSavedAdi uttarottara pravRtiomAM nAkhe che ane pararUpe anubhave che. mATe uparokta ekaso caude prakRtio anudayavatI saMjJAvALI che. 67 trIjuM baMdhavya dvAra samApta Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra sArasaMgraha have A dvAramAM bAMdhavA yogya ATha prakAranA karmano vicAra karela che tethI A dvAranuM 'baMdvavya' nAma rAkhela che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya e ATha mULa karmaprakRtio che. sAmAnya-vizeSa ema ubhaya dharmavALI vastumAM rahela vizeSa dharmane jANavAnI je AtmAmAM rahela zakti te jJAna, tene rokanAra arthAt tene DhAMkanAra jemAM mithyAtvAdi hetuonI pradhAnatA che evA jIvanA vyApArathI grahaNa karAyela kAryaNavargaNA antargata je pudgala skaMdhono samUha te jJAnAvaraNIya karma. sAmAnya-vizeSa ema ubhayadharmavALI vastune sAmAnya svarUpe jANavAnI AtmAmAM rahelI zakti te darzana ane tene rokanAra je karma te darzanAvaraNIya karma je sukha-du:kha rUpe anubhavAya te vedanIya, jo ke dareka karma koI ne koI svarUpe anubhavAya ja che topaNa kAdavamAM utpanna thayela dareka padArthone paMkaja kahevAtAM nathI paraMtu rUDhivizeSathI kamaLane ja paMkaja kahevAya che tema je sukha-duHkha rUpe anubhavAya tene ja vedanIya karma kahevAya che. je karmanA udayathI jIva Atmika dRSTie sAra-asAra-arthAt heya upAdeya AdinA viveka vinAno thAya te mohanIya. eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM sarva bAjuthI jIvane je udayamAM Ave te athavA karela potapotAMnA karmanA phaLane anusAre prApta thayela narakAdi gatimAMthI nIkaLavAnI icchAvALA prANIne rokI rAkhe te AyuSya. je karma jIvane narakatvAdi paryAyo bhogavavA tarapha namAve arthAt laI jAya te nAmakarma. je karmanA udayathI jIva ucca-nIca zabdo vaDe bolAvAya athavA ucca-nIca kuLamAM utpanna thavA rUpa AtmAno paryAya vizeSa thAya te gotra. je karmanA udayathI anaMta zaktivALo jIva dAnAdikanA aMtara-vyavadhAnane pAme te aMtarAya athavA vighna karma che. ahIM prakRti zabdanA judA judA traNa artho che. prakRti = svabhAva, athavA sthiti, rasa ane pradezano samudAya te prakRti athavA prakRtibheda. ahIM TIkAkAre vizeSAvazyakabhASyanA anusAre prakRtibheda e artha grahaNa karela che. te mULakarmanA A ATha ja bheda che. ahIM jJAnAvaraNIyAdi AThe karmo je kramapUrvaka kahyAM che temAM A kAraNa che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 jJAna-darzana rUpa cetanA e jIvano svatattva rUpa svabhAva-lakSaNa che, tethI cetanA vinA jIva-ajIvamAM koI bheda raheto nathI, te be prakAranI cetanAmAM paNa jJAnanI pradhAnatA che kAraNa ke jJAnathI ja sarva zAstronA viSayono vAstavika bodha thaI zake che ane sarva labdhio paNa sAkAropayoga yukta eTale ke jJAnopayoga yukta jIvane ja prApta thAya che. vaLI kevaLajJAnanI prApti vakhate temaja mokSanI prApti samaye prathama jJAnopayoga ja hoya che. tethI sarvathI prathama tene AvaranAra jJAnAvaraNIya karma kahela che. 356 jJAnopayogathI cuta thayelAone bIjA samaye darzanopayoga ja hoya che mATe tenI pachI darzanAvaraNIya karma kahela che. A be karmanA tIvratara ke tIvratama vipAkodayavALo jIva buddhinI maMdatA ane indriyonI hInatA Adi dvArA nityAndhatA, badhiratA vagere prApta karI anya jIvo karatAM potAne alpazaktivALo mAnI atyaMta duHkhano anubhava kare che ane A be karmanA tIvratara tIvratama Adi kSayopazama prApta karela jIva buddhinI kuzaLatA ane indriyonI suMdaratA Adi prApta karI bIjAo karatAM potAne sUkSmasUkSmatara vastuonA jJAnavALo mAnato atyaMta sukhano anubhava kare che tethI A be karma pachI vedanIya karma kahyuM che. sukha-duHkhano anubhava karatA saMsArI AtmAne sukha tathA sukhanAM sAdhano upara rAga ane duHkha tathA duHkhanAM sAdhano upara dveSa avazya thAya che mATe vedanIya pachI mohanIya karma . jaNAvela che. mohamAM mUDha thayela jIva aneka prakAranAM AraMbha--parigrahAdika pApo dvArA nakAdi AyuSya upArjana kare che ethI mohanIya pachI AyuSya karma jaNAvela che. narakAdi AyuSyanA udayane anusAre narakagati, paMcendriyajAti, trasAdi nAmarmanI prakRtio udayamAM Ave che tethI AyuSya pachI nAmakarma kahela che. narakAdi gatimAM utpanna thayela jIva avazya ucca-nIca paryAya vizeSane pAme che e artha jaNAvavA mATe nAma pachI gotra karma kahela che. uccakuLamAM utpanna thayela jIvane ghaNuM karIne dAnAdi pAMce labdhio sulabha athavA vadhu pramANamAM hoya che tyAre nIcakuLamAM utpanna thayela jIvane ghaNuM karIne A pAMce labdhio durlabha athavA ghaNA ochA pramANamAM hoya che e artha jaNAvavA gotra pachI aMtarAya karma batAvela che. tyAM jJAnAvaraNIya Adi AThe karmanA anukrame pAMca-nava-be-aThyAvIsa cAra-betALIsabe ane pAMca uttara bhedo che. prathama dvAramAM jenuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che te mati vagere pAMca jJAnone rokanAra anukrame matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, mana:paryavajJAnAvaraNIya ane kevaLajJAnAvaraNIya ema pAMca prakAre jJAnAvaraNIya karma che. aMtarAyakarmanI prakRtio jJAnAvaraNIyanI tulya hovAthI kramaprApta darzanAvaraNIya karma Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 357 choDI aMtarAyakarmanI pAMca prakRtio jaNAvela che. tyArabAda kramaprApta darzanAvaraNIyanuM varNana karI vedanIyanuM varNana na karatAM ghAtIpaNAnA sAmyathI mohanIyanuM varNana karela che. tyArabAda kramaprApta AyukarmanI prakRtio batAvela che. jo ke tenA pachI nAmakarmanuM svarUpa batAvavuM joIe paraMtu nAmakarmamAM ghaNuM kahevAnuM hovAthI ane vedanIya tathA gotramAM alpa kahevAnuM hovAthI AyuSya pachI vedanIya ane gotrakarma kahI ante nAmakarmanuM svarUpa jaNAvela che. je karmanA udayathI dAna yAcavAmAM kuzaLa guNavAna yAcaka maLyo hoya, dAtA pAse ApavA yogya padArtha paNa hoya, dAnanuM mahAn phaLa jANato hoya chatAMya dAtA dAna na ApI zake te dAnAntarAya. je karmanA udayathI dAnaguNa vaDe prasiddha dAtA maLyo hoya, tenI pAse ApavA yogya padArtho hAjara hoya, yAcaka guNavAna hoya ane yAcanA karavAmAM kuzaLa hoya chatAM icchita vastu prApta na karI zake te lAbhAntarAya. je karmanA udayathI vivakSita padArthanuM paccakkhANa na hovA chatAM ane udAsInatA na hovA chatAM iSTa AhArAdika tathA vastrAdi padArtho maLavA chatAM kevaLa kRpaNatA athavA tabiyatAdinA kAraNe bhogavI na zake te anukrame bhogAntarAya ane upabhogAntarAya karma che. AhArAdika je eka vAra bhogavAya te bhoga ane vastra, AbhUSaNa, strI Adi je vAraMvAra bhogavI zakAya te upabhoga. je karmanA udayathI zaktizALI hovA chatAM alpabaLavALo thAya athavA baLavAna hovA chatAM koIpaNa kArya siddha karavAmAM pravRtti na karI zake athavA utsAha vinAno thAya te vIryAntarAya. prathama dvAramAM jaNAvela cakSurdarzanAdi cAre darzanone je roke te anukrame cakSurdarzanAvaraNa, . acakSurdarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa ane kevaladarzanAvaraNa che. darzanAvaraNIya karmanI baMdha, udaya ane sattAmAM jyAM cAra prakRtio jaNAvI hoya tyAM A cAra samajavI ane jyAM cha batAvI hoya tyAM A cAra ane nidrA-pracalA ane jyAM nava prakRtio batAvI hoya tyAM A cha uparAMta nidrAnidrA-pracalApracalA ane thINaddhI samajavI. je karmanA udayathI je svApAvasthAmAM jIvanuM caitanya avazya aspaSTapaNAne pAme te nidrA te pAMca prakAre che. je nidrA avasthAmAM sahelAIthI jAgrata thaI zakAya te nidrA. jemAM ghaNA moTA avAjo karavAthI ke hAthapagAdi pakaDIne halAvavA dvArA jAgrata karI zakAya te nidrA-nidrA. beThA beThA athavA UbhA UbhA UMghe te pracalA ane cAlatA cAlatA ke kaMI kAmakAja karatAM UMghe te pracalA-pracalA. jAgrata avasthAmAM ciMtavela kAryane je nidrAvasthAmAM kare te thINaddhI. A nidrAnA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 358 udayakALe prathama saMghayaNIne ardhavAsudeva jeTaluM ane anya saMghayaNavALAne potAnA svAbhAvika baLathI AThagaNuM athavA be-traNa gaNuM baLa prApta thAya che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karI te te vipAkane batAvanArI karmaprakRtione paNa nidrA vagere zabdathI kahela che. darzana mohanIya ane cAritra mohanIya ema mohanIya karmanA mukhya be prakAra che. je karmanA udayathI jIvAdika navatattvo upara heya-upAdeya rUpe yathArthazraddhA na thAya athavA zaMkAdino saMbhava rahe te darzana mohanIya, tenA 1. mithyAtva 2. mizra ane 3. samyakatva mohanIya ema traNa prakAra che. 1. je karmanA udayathI sarvajJakathita jIvAditattvomAM heya-upAdeya Adi svarUpe yathArtha zraddhA na thAya te mithyAtva mohanIya. 2. je karmanA udayathI sarvajJakathita jIvAditattvo upara rAga ane dveSa paNa na hoya te mizramohanIya. 3. sarvajJakathita tattvo prati thayela yathArtha zraddhAmAM je karmanA udayathI zaMkAdi aticArono saMbhava thAya te samyaktva mohanIya. je karmanA udayathI sarvajJakathita jIvAditattvonI heya-upAdeya Adi svarUpe yathArtha zraddhA hovA chatAM heya-upAdeyAdi rUpe AcaraNa na karI zake te cAritramohanIya, tenA kaSAya ane nokaSAya mohanIya ema mukhya be prakAra che. jenI aMdara prANIo paraspara pIDAya te kaSa=saMsAra. ane jIva jenA vaDe te saMsArane pAme te kaSAya. tenA 1. anaMtAnubaMdhI, 2. apratyAkhyAnIya, 3. pratyAkhyAnIya ane 4. saMjvalana e cAra bheda che ane te darekanA 1. krodha, 2. mAna, 3. mAyA ane 4. lobha ema cAra-cAra bheda hovAthI kula soLa bhedo che. jIva jenA vaDe anaMta saMsArane prApta kare te anaMtAnubaMdhI, AnuM bIjuM nAma 'saMyojanA' che. tyAM jIvane anaMta bhavo sAthe joDe te saMyojanA evo artha che. A kaSAyanA udayathI samyagdarzana prApta thatuM nathI, samyagdaSTine A kaSAyano udaya thAya to prApta thayela samyagdarzana cAlyuM jAya che. mATe A kaSAyo cAritra mohanIyano bheda hovA chatAM yathArtha zraddhAno paNa ghAta karanAra hovAthI A cAra kaSAyo ane darzanatrika A sAtane darzana saptaka kahevAmAM Ave che. je karmanA udayathI jIva dezaviratinA pariNAma rUpa alpa paNa pratyAkhyAna na karI zake te apratyAkhyAnIya athavA apratyAkhyAnAvaraNIya, jyAM sudhI A kaSAyono udaya hoya tyAM sudhI AtmA dezavirati pAmI zakato nathI. jenA udayathI jIva bhAvacAritra rUpa sarvaviratino svIkAra na karI zake athavA jeno udaya thavAthI prApta thayela bhAvacAritrano paNa nAza thAya te pratyAkhyAnIya athavA pratyAkhyAnAvaraNa. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 359 * jenA udayathI upasargo ane pariSado prApta thaye chate athavA iSTa ke aniSTa zabdAdika viSayonI prAptimAM tyAgI muni paNa rAga-dveSanA pariNAmavALA thAya te saMjavalana kaSAya kahevAya che. prathamanA bAra kaSAyo samyaktAdi mULa guNono ghAta karanArA che ane saMjavalana kaSAyo saMyamamAM aticAra mAtra lagADanArA eTale ke yathAkhyAta cAritrano ghAta karanArA che. jenA udayathI jIva IrSyA, asUyA, gussA AdinI lAgaNIvALo thAya te krodha. jenA udayathI jIva garva, abhimAna, akkaDatA, mada AdinI lAgaNIvALo thAya te mAna. jenA udayathI jIva kapaTa, daMbha, vakratA, mAyA AdinI lAgaNIvALo thAya te mAyA. jenA udayathI jIva Asakti, icchA, AzA, AkarSaNa, tRSNA AdinI lAgaNIvALo thAya te lobha. jenA udayathI jIvane kaSAyonI utpattimAM preraNA maLe arthAtu pote saMpUrNa kaSAya svarUpa na hovA chatAM kaSAyone pragaTa thavAmAM nimittabhUta bane te nokaSAya athavA prathamanA bAra kaSAyonA sahacArI hovAthI nokaSAyo kahevAya che te hAsya vagere bhedathI nava prakAre che. 1. jenA udayathI jIvane bAhya nimittothI agara nimitta vinA hAsya thAya te hAsyamohanIya. 2. jenA udayathI jIvane bAhya nimittathI athavA nimitta vagara AnaMda thAya te ratimohanIya, aNagamo thAya te aratimohanIya, zoka thAya te zokamohanIya, bIka lAge te bhaya mohanIya, dhRNA thAya te jugupsA mohanIya kahevAya che. jenA udayathI strI pratye abhilASA jAge te puruSaveda, puruSa pratye abhilASA jAge te sIveda ane strI-puruSa ubhaya pratye abhilASA jAge te napuMsakaveda kahevAya che. A traNe veda anukrame tIvra, tIvratA ane tIvratama abhilASa rUpa hoya che. - je karmanA udayathI jIva amuka niyata kALa sudhI devabhavamAM TakI rahe te devAyu, manuSyabhavamAM TakI rahe te manuSyAyu, tiryaMcabhavamAM TakI rahe te tiryaMcAyuM ane narakabhavamAM TakI rahe te narakAyu. jenA udayathI jIvane Arogya ane viSayopabhogAdi iSTasAdhano dvArA je AhalAda utpanna thAya te sAtavedanIya, jenA udayathI jIvane mAMdagI Adi aniSTa sAdhano dvArA je khedarUpa duHkha utpanna thAya te asatAvedanI. jenA udayathI uttama kula AdinI prApti thAya te ucca gotra ane jenA udayathI niMdanIyakula AdinI prApti thAya te nIca gotra. nAmakarmanI prakRtionA mukhya be prakAra che, jenA avAjora bhedo hoya te piDaprakRti, Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 paMcasaMgraha-1 piMDa eTale ke ekathI vadhAre peTAbhedono samudAya te piMDaprakRtio cauda che, jenA avAntarabhedo na hoya paNa vyaktigata pote eka ja prakRti hoya te pratyeka prakRti. te pratyeka prakRtionA apratipakSI ane sapratipakSI ema be prakAra che. agurulaghu Adi prakRtione viruddha prakRtio na hovAthI te apratipakSI prakRtio che. ane trasAdi prakRtione sthAvarAdi virodhI prakRtio hovAthI te sapratipakSI prakRtio kahevAya che. gati, jAti, zarIra, aMgopAMga, baMdhana, saMghAtana, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, AnupUrvI ane vihAyogati e cauda piMDaprakRtio che. agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchvAsa, Atapa, udyota, nirmANa ane tIrthaMkaranAmakarma e ATha apratipakSI ane trasa, bAda2, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, susvara, saubhAgya, ATheya ane yazaHkIrtti A trasAdi dasa tathA sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha duHsvara, daurbhAgya, anAdeya ane ayazaHkIrti e sthAvarAdi dasa e vIsa sapratipakSI ema kula aThyAvIsa pratyeka prakRtio tathA prathama jaNAvela caudapiMDa prakRtio ema mULa gAthAmAM jaNAvela nAmakarmanI kula 42 prakRtio che. A saMkhyA mAtra kahevA pUratI ja upayogI che ema nathI, paraMtu baMdhAdikamAM prApta thatAM dalikonA A 42 rIte mukhyapaNe bheda paDe che. pachI zarIra, varNa vagere keTalI prakRtimAM peTA bheda paDe che, vaLI zatakacUrNi Adi graMthomAM A betALIsane ya piMDaprakRti kahI che. je karmanA udayathI jIva narazrva, tiryaktva, manuSyatva ane devatva paryAyane prApta kare te anukrame naraka, tiryaMca, manuSya ane devagati nAmakarma che. je karmanA udayathI aneka bheda-prabhedavALA ekendriyAdi jIvone ekendriyatvAdi rUpa je samAna-ekasarakho pariNAma thAya ke jene laI aneka prakAranA ekendriyAdi jIvono ekendriyAdi rUpe vyavahAra thAya te jAtinAmakarma. je karmanA udayathI aneka bheda-prabhedavALA ekendriyajIvomAM evo samAna pariNAma thAya ke jene laIne te saghaLAno A ekendriya che evA sAmAnya nAmathI vyavahAra thAya te ekendriya jAtinAmakarma. je karmanA udayathI aneka bhedavALA beindriya Adi jIvomAM evo koI samAna bAhya AkAra thAya ke jene laIne te saghaLAno A beindriya, teindriya, caurindriya ke paMcendriya che evA sAmAnya nAmathI vyavahAra thAya te anukrame beindriya-teindriya-carindriya ane paMcendriya jAtinAmakarma kahevAya che. ahIM tAtparya e che ke bAhya ane atyaMtara nivRtti Adi dravyendriyo indriyaparyApti, aMgopAMganAmakarma tathA nirmANanAmakarmathI prApta thAya che ane labdhi upayoga rUpa bhAvendriyo matijJAnAvaraNIya ane cakSu-acakSurdarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. paraMtu aneka Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 361 AkAravALA hovA chatAM A sarve ekendriya che, beIndriya che ItyAdi eka svarUpa zabdavyavahAra bIjA koI karmathI siddha na hovAthI tevA ekendriyAdika zabdavyavahAranuM amuka hada sudhInA caitanyanA niyAmakanuM kAraNa jAtinAmakarma mAnavuM paDe che. je karmanA udayathI jIva jemAM vistAra pAme evuM athavA je upabhoganA sAdhanarUpa ane jIrNAdika svabhAvavALuM zarIra prApta thAya te zarIranAmakarma. te audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArmaNa ema pAMca prakAre che. je karmanA udayathI jIva audArika-vaikriya-AhAraka-Adi pAMce zarIrayogya pagalo grahaNa karI audArikAdi zarIrarUpe pariNAvI Atmapradezo sAthe pANI ane dUdhanI jema abhedasvarUpa saMbaMdha kare te anukrame audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa zarIranAmakarma kahevAya che. mastaka, pITha, chAtI, peTa, be bhujAo ane be sAthaLo e ATha aMgo, ane mukha, nAka, nAbhi, AMgaLIo vagere upAMgo tathA dAMta, nakha, parva, rekhAo vagere aMgopAMgo kahevAya che, je karmanA udayathI zarIrapaNe pariNAma pAmelAM pugalono aMga-upAMga ane aMgopAMga rUpa spaSTa vibhAga svarUpe vibhAga thAya te aMgopAMganAmakarma je karmanA udayathI audArika, vaikriya ke AhAraka zarIra svarUpa pariNAma pAmelAM pugalono te te zarIranAM aMga-upAMga ane aMgopAMga rUpe spaSTa vibhAga svarUpe pariNAma thAya te anukrame audArika-vaikriya ane AhAraka aMgopAMganAmakarma kahevAya che. taijasa ane kArpaNa zarIra jIvanA saMsthAna svarUpa hovAthI A baMne zarIrane aMgopAMga hotAM nathI. je karmanA udayathI Atmapradezo ane grahaNa karAtAM audArikAdi pudgalono athavA pUrve prahaNa karAyelAM ane navAM grahaNa karAtAM audArikAdi pudgalono paraspara ekAkAra saMbaMdha thAya te baMdhana nAmakarma pAMca prakAre che. je karmanA udayathI pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa pudgalono paraspara pota-potAnI sAthe ekAkAra saMbaMdha thAya te anukrame audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa baMdhana nAmakarma kahevAya che. je karmanA udayathI audArikAdi svajAtIya pugalo ekaThAM karAya te saMghAtana nAmakarma pAMca prakAre che. je karmanA udayathI audArika, vaikriya AhAraka, taijasa ane kArmaNa zarIra yogya pudgalo samUharUpe thAya te anukrame audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kAryaNa saMghAtana nAmakarma che. je karmanA udayathI audArika zarIramAM hADakAMonI amuka bhinna bhinna rIte racanA thAya te saMghayaNa nAmakarma cha prakAre che. paMca 1-46 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 paMcasaMgraha-1 banne bAju markaTabaMdhanI jema be hADakAMonA cheDA ekabIjAmAM meLavelA hoya te nArAca, ane te banne hADakAMo upara pATAnA AkAravALuM trIjuM hADakuM vIMTaLAyeluM hoya te RSabha, tenI upara te traNene bhedanAra khIlI rUpa hADakuM besADeluM hoya ane jevI majabUtAI thAya tevAM majabUta hADakAno bAMdho je karmanA udayathI thAya te vajaRSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma. je karmanA udayathI traNa hADakAMne bhedanAra khIlI vinA pUrve kahela hADakAMnI jevI majabUtAI thAya tevo hADakAMno bAMdho thAya te RSabhanArA saMghayaNa nAmakarma. je karmanA udayathI mAtra be bAju markaTabaMdha karela hADakAMnI majabUtAI jevI hADakAMonI racanAvizeSa thAya te nArAya saMghayaNa nAmakarma. je karmanA udayathI ekabAju markaTabaMdha ane ekabAju mAtra khIlI mArela hADakAnI majabUtAI jevI hADakAMonI racanAvizeSa thAya te ardhanArAca saMghayaNa nAmakarma. tA je karmanA udayathI mAtra khIlI mArela hADakAMnI majabUtAI jevI hADakAMnI racanA thAya te kAlikA. je karmanA udayathI hADakAMnA paryanta bhAga mAtra sparzIne ja rahelAM hoya athavA je tailAdinA mardana vagerenI apekSA rAkhe tevI hADakAMonI racanAvizeSa thAya te chedaskRSTa athavA sevArta saMghayaNa nAmakarma kahevAya che. je karmanA udayathI audArikAdi zarIramAM judA judA prakAranA vizeSa AkAro thAya te saMsthAna nAmakarma cha prakAre che. je karmanA udayathI zarIranA sarva avayavo athavA cAre khUNAnA vibhAgo sAmudrika zAstramAM kahelAM saMpUrNa lakSaNothI yukta prApta thAya te samacaturagnasaMsthAna nAmakarma. je karmanA udayathI nAbhithI sudhInA sarva avayavo vaTavRkSanI jema vizALa eTale sAmudrikazAstramAM kahela sarva lakSaNothI yukta thAya ane nAbhithI nIcenA avayavo tevA na thAya te nyajhodhaparimaMDala saMsthAna nAmakarma che. je karmanA udayathI pagathI nAbhi sudhInA avayavo sAmudrika zAstramAM kahela sarva lakSaNothI yukta prApta thAya paNa nAbhinI uparanA avayavo tevA na thAya te sAdi athavA sAcI saMsthAna nAmakarma. je karmanA udayathI mastaka, grIvA tathA hasta-pAdAdi avayavo pramANayukta thAya ane chAtI vagere zeSa avayavo tevA na thAya te kuja saMsthAna nAmakarma. je karmanA udayathI chAtI-udara Adi avayavo pramANa ane lakSaNayukta hoya ane mastakAdi avayavo tevA na thAya te vAmana saMsthAna. ahIM keTalAka AcAryo kunja ane vAmananI vyAkhyA UlaTA-sUlaTI kare che. je karmanA udayathI zarIranA sarva avayavo pramANa ane lakSaNothI rahita prApta thAya te huMDaka saMsthAna nAmakarma. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 363 - jenA udayathI jIvanuM zarIra zobhA yukta thAya te varNanAmakarma pAMca prakAre che. je karmanA udayathI zarIrane viSe sapheda, pILo, lAla, lIlo ane kALo varNa thAya te anukrame zveta-pIta-rakta-nIla tathA kRSNa varNa nAmakarma che. nyAyadarzanamAM citra=raMgaberaMgI ane kapIza=kAbaracItaro e be varNa vadhu batAvela che paraMtu ahIM batAvela pAMca varNonI yathAyogya meLavaNIthI ja A be temaja bIjA paNa aneka raMgo thAya che, mATe A pAMca ja batAvela che, bIjA batAvela nathI. je karmanA udayathI zarIra gaMdhayukta thAya te gadhanAmakarma, te be prakAre che. jenA udayathI zarIra kasturI jevuM sugaMdhI prApta thAya te surabhigaMdha ane lasaNa Adi jevuM durgadhavALuM prApta thAya te durabhigaMdha nAmakarma. je karmanA udayathI zarIra AsvAdavALuM thAya te rasanAmakarma pAMca prakAre che. je karmanA udayathI jIvanuM zarIra tIkhAza, kaDavAza, turAza, khaTAza ane mIThAzavALuM thAya te anukrame tikta, kaTu, kaSAya, Amsa ane madhurarasa nAmakarma che. - nyAyadarzanamAM chaThTho khAro rasa batAvela che, paraMtu te sarvarasomAM aMtargata hovAthI ahIM bhinna batAvela nathI. je karmanA udayathI jIvanuM zarIra kaThora-bhAre Adi sparzavALuM thAya te sparzanAmakarma ATha prakAre che. - jenA udayathI jIvanuM zarIra kaThora, suMvALuM, halakuM, bhAre, cIkAzavALuM, lUkhuM, zIta ane uSNa sparzavALuM thAya te anukrame karkaza, mRdu, laghu, guru, snigdha, rukSa, zIta ane uSNasparza nAmakarma che. je karmanA udayathI jIvane parabhavamAM jatAM AkAzapradezanI zreNine anusAra koNI, haLa ' ane gomUtrikAnA AkAre anukrame be, traNa ane cAra samaya pramANa vaLAMkavALI gati thAya te AnupUrvI nAmakarma cAra prakAre che. je karmanA udayathI naraka, tiryaMca, manuSya ane devabhavamAM jatAM AkAzapradezanI zreNine anusAre vakratAvALI je gati thAya te anukrame narakAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, manuSyAnupUrvI ane devAnupUrvI nAmakarma che. je karmanA udayathI AkAza vaDe je gati thAya te vihAyogati nAmakarma be prakAre che, jo ke AkAza sarvatra vyApta hovAthI AkAza sivAya gatino saMbhava ja nathI. mATe vihAyavizeSaNanI jarUra nathI, paraMtu piMDa prakRtimAM pahelI prakRti paNa gatinAmakarma hovAthI tenAthI bhinnatA batAvavA mATe vihAyam vizeSaNa Avazyaka che. je karmanA udayathI hAthI, baLada ane haMsAdi jevI suMdara cAla prApta thAya te zubha * vihAyogati ane UMTa, gadheDA ne pADA Adi jevI kharAba cAla prApta thAya te azubhavihAyogati nAmakarma che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 paMcasaMgraha-1 A pramANe cauda piMDa prakRtionA kula peTA bhedo pAMsaTha thAya che. je karmanA udayathI jIvanuM zarIra bhAre, halakuM ke bhAre-halakuM na thAya paraMtu bhAre paNa nahi ane halakuM paNa nahi evuM agurulaghu pariNAmayukta thAya che te agurulaghu nAmakarma. je karmanA udayathI jIva potAnA ja zarIramAM thayelI rasolI, coradaMtaka, pratijivA Adi avayavo vaDe duHkhI thAya athavA hAthe ja karelA baMdhanAdithI ke parvata parathI paDavA AdithI haNAya te upaghAta nAmakarma. je karmanA udayathI jIva potAnA darzana ke vANI Adi dvArA baLavAna evA bIjAone kSobha pamADe arthAt teonI pratibhAne haNI nAkhe te parAghAta nAmakarma. je karmanA udayathI jIva zvAsocchavAsa labdhithI yukta thAya te zvAsocchavAsa nAmakarma. je karmanA udayathI jIvanuM potAnuM zarIra uSNa na hovA chatAM bIjAone tApayukta lAge te Atapa nAmakarma che. teno udaya mAtra sUryanA vimAnamAM rahela bAdara pRthvIkAya jIvone ja hoya che, paraMtu agnikAya jIvone nahi. agninA jIvone to utkaTa raktavarNa nAmakarma ane uSNasparzanAmakarmano udaya hoya che. je karmanA udayathI jIvanuM zarIra zIta prakAza rUpa udyotayukta thAya te udyota nAmakarma teno udaya sUrya sivAyanA jyotiSa vimAnomAM rahela bAdara pRthvIkAyanA jIvone, muninA uttaravaikriyamAM tathA AhAraka zarIramAM, devonA uttaravaikriyamAM, AgiyA jIvo tathA candrakAMta ratno ane auSadhio vagerene hoya che. - je karmanA udayathI aMgo, upAMgo ane aMgopAMgo jIvone potapotAnI jAtine anusAra niyata sthAne goThavAya te nirmANanAmakarma. je karmanA udayathI traNe jagatane pUjya thAya arthAt aSTaprAtihArya ane cotrIsa atizayo AdithI yukta thaI kRtArtha hovA chatAM tIrthanI sthApanA kare te tIrthaMkaranAma karma. je karmanA udayathI jIva icchAnusAra gati karI zake te trasanAmakarma. jenA udayathI eka jIvanuM eka ke chevaTe asaMkhya jIvonAM asaMkhya zarIro bhegAM thAya tyAre daSTigocara thaI zake evA sthUla pariNAmavALA jIva thAya te bAdaranAmakarma. jenA udayathI jIva svayogya paryAptio pUrI karIne ja mare te paryAptanAmakarma. jenA udayathI eka eka jIvane bhinna bhinna zarIra maLe te pratyekanAmakarma. prazna-koTha-pIMpaLo-pIlu Adi vRkSonAM mULa, skaMdha, chAla, moTI DALIo vagere dareka avayavo asaMkhya jIvavALA kahyA che ane zAstramAM tene pratyeka zarIravALA kahyA che ane te koTha Adi vyavahArathI devadattanI jema akhaMDa eka zarIra lAge che to eka zarIramAM asaMkhya jIvo hovA chatAM te pratyeka kema kahevAya ? uttara-uparokta mULAdi dareka avayavomAM asaMkhyajIvo kahyA che paraMtu te darekanuM zarIra Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 365 bhinna bhinna hoya che chatAM tevA prakAranA vicitra rAgadveSanA pariNAmathI baMdhAyela pratyeka nAmakarmanA udayathI te badhAM zarIro evI rIte paraspara ekAkAra zarIravALA banI gayAM hoya che ke jethI te eka akhaMDa zarIra rUpe lAge che. paraMtu vAstavika rIte te dareka jIvonuM zarIra bhinna bhinna hoya che ane tethI ja te pratyeka zarIra nAmakarmanA udayavALAM ja zAstramAM kahyAM che. jenA udayathI dAMta-hADakAM Adi avayavomAM sthiratA thAya te sthira nAmakarma. jenA udayathI nAbhinI uparanA avayavo zubha thAya te zubhanAmakarma. jenA udayathI jIvano svara madhura ane sAMbhaLanArane prItinuM kAraNa bane te susvaranAmakarma. jenA udayathI jIva sarvane priya lAge te saubhAgyanAmakarma. jenA udayathI vyaktinuM vacana Adara karavA yogya thAya te AdeyanAmakarma. jenA udayathI jIva yazaH ane kIrti pAme athavA yazaH vaDe je khyAti meLave te yazaH kIrtinAmakarma. sarva dizAomAM prasaranAra parAkramathI utpanna thayela ane sarva manuSyo vaDe prazaMsanIya je khyAti te yaza-eka dizAmAM prasaranArI, dAnapuNyathI utpanna thayela je khyAti te kIrti kahevAya che. jenA udayathI jIva icchAnusAra gati na karI zake athavA gati ja na karI zake te sthAvara nAmakarma. jenA udayathI jIvano tevo sUkSma pariNAma thAya ke asaMkhya zarIro ekatra thavA chatAM dRSTigocara na thaI zake te sUkSmanAmakarma. jenA udayathI jIva svayogya paryAptio pUrNa karyA vinA ja mare te aparyApta nAmakarma. * jenA udayathI anaMtajIvo vacce eka ja audArikazarIra maLe ane AhAra-zvAsocchavvAsa Adi saghaLA jIvone sAdhAraNa samAna hoya te sAdhAraNa nAmakarma. prazna-prathama utpanna thayela jIva potAnA saMpUrNa zarIramAM vyApta thaIne rahe che tethI pachI temAM bIjA anaMta jIvo kema rahI zake ? ane bIjA anaMta jIvo kadAca rahI zake ema mAnI laIe topaNa je jIve prathama te zarIra utpanna karIne paraspara joDAvA vaDe potAnuM karyuM che te jIva ja te zarIramAM mukhya che mATe tenA saMbaMdhe ja paryApta avasthA, prANApAnAdi yogya pudgalonuM grahaNa vagere hoI zake paraMtu anya jIvonA saMbaMdhe te hoI zake nahi ane sAdhAraNamAM to anaMtA jIvonI prANApAnAdi vyavasthA eka ja prakAre hoya che to anaMtA jIvone eka zarIra zI rIte hoya? uttara tathA prakAranA sAdhAraNa nAmakarmanA udayathI anaMtA jIvo eka sAthe ja utpanna thAya che ane te ja zarIramAM rahIne paryAptio karavAno AraMbha, AhAra ane prANApAnAdi yogya pudgalonuM grahaNa Adi zarIra saMbaMdhI sarva kriyAo eka ja sAthe kare che, mATe koI doSa Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 paMcasaMgraha-1 nathI. jenA udayathI jihvA Adi zarIranA avayavo asthira thAya te asthira nAmakarma. jenA udayathI nAbhinI nIcenA avayavo azubha thAya te azubhanAmakarma. jema koI mANasane paga Adi aDe to tene krodha thAya, jo ke kAmI puruSane strInA pagAdi avayavo aDavAthI krodhane badale AnaMda thAya che paraMtu tyAM AnaMda thavAnuM kAraNa moha che. jyAre ahIM vastusthitinI vicAraNA che. jenA udayathI jIvono svara karNakaTuka thAya ane sAMbhaLanArane aprItinuM kAraNa bane te duHsvara nAmakarma. jenA udayathI jIva sarvane apriya thAya te daurbhAgya nAmakarma, saubhAgya nAmakarmanA udayavALA tIrthaMkara paramAtmA jevA mahAtmAo paNa koI abhavya Adi jIvane apriya thAya che. paraMtu tyAM abhavyamAM potAmAM rahela doSa ja aprItinuM kAraNa che paraMtu tIrthaMkara paramAtmA Adine to saubhAgya nAmakarmano ja udaya hoya che. jenA udayathI vyakti athavA tenuM vacana sarvatra tiraskAra pAme paNa AdaraNIya na thAya te anAdeya nAmakarma. jenA udayathI eka athavA sarvadizAomAM apayazane pAme te ayazakIrti. A pramANe ATha apratipakSa pratyeka ane vasa sapratipakSa pratyeka ema aThyAvIsa pratyeka prakRtio ane cauda piMDa prakRtionA 65 avAntara bheda meLavatAM nAmakarmanI 93 prakRtio thAya che ane keTalAka AcAryanA mate baMdhana pAMcane badale paMdara gaNatAM nAmakarmanI 103 prakRtio thAya che. A trANuM athavA ekaso traNa prakRtio mAtra sattAmAM gaNAya che paraMtu baMdha-udaya ane udIraNAmAM saDasaTha ja gaNAya che, kAraNa ke potapotAnA zarIramAM baMdhana ane saMghAtanonA svazarIra sAthe ja baMdhAdi thatA hovAthI teonI temAM bhinna vivakSA karI nathI ane varNAdikanA sarve avAttara bhedo paNa sarva jIvone sAthe ja baMdha udaya-udIraNAmAM prApta thatA hovAthI tenA avAntara bhedonI baMdhAdimAM vivakSA karI nathI mATe pUrvokta piDaprakRtionA 65 bhedamAMthI varNacatuSkanA kula vIsa bhedone badale mAtra sAmAnyathI varNa catuSka gaNavAthI tenA soLa bhedo ane pAMca baMdhana ane pAMca saMghAtana ema chavvIsa bhedo ochA karavAthI 39 piDaprakRtio ane 28 pratyeka prakRtio maLI nAmakarmanI 67 prakRtio gaNAya che. prazna-baMdhAdikamAM kyAMya paNa baMdhano ane saMghAtano zarIrathI judAM hotAM nathI ane varNa catuSkanA peTA bhedo paNa sarvatra sAthe ja hoya che mATe judA gaNela nathI to sattAmAM A darekanI judI vivaphA zA mATe karI che? uttara-baMdhana saMghAtana ane varNa catuSkanA peTAbhedo vAstavika rIte alaga to che ja paraMtu jema baMdhAdikamAM badhAM sAthe ja AvatAM hovAthI judI vivakSA karI nathI ema sattAmAM paNa Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha tenI judI vivakSA karavAmAM na Ave to tenuM astitva paNa na rahe--arthAt baMdhanAdi che ke nahi ? ane tenuM zuM kArya che ? vagere tenuM svarUpa ja na rahe ane tethI ja sattAmAM judI vivakSA karI che. 367 udaya-udIraNA ane sattAmAM mohanIya karmanI aThyAvIsa prakRtio hovA chatAM samyaktva mohanIya ane mizramohanIyano baMdha na hovAthI baMdhamAM mohanIyakarmanI chavvIsa prakRtio gaNAya che. prazna--baMdha vinA mizramohanIya ane samyaktva mohanIya udayAdimAM zI rIte hoI zake ? uttara--upazama samyaktva rUpa auSadhi vizeSasvarUpa vizuddha adhyavasAya dvArA azuddha evA mithyAtva mohanIyanAM pudgalone ja ochA rasavALA karIne ardhazuddha ane vizuddha ema be navA puMja rUpe banAve che. ane te ja mizramohanIya ane samyaktva mohanIya kahevAya che. tethI svasvarUpe baMdha na hovA chatAM paNa A be prakRtio udayAdimAM hoI zake che. ema AThe karmanI baMdhamAM 120, udaya tathA udIraNAmAM mohanIyanI be prakRtio vadhavAthI 122, ane sattAmAM uparokta be uparAMta nAmakarmanI 67 ne badale 93 prakRtio levAthI 148 ane nAmakarmanI 103 levAthI 158 prakRtio hoya che. je zrImAn gagarSi tathA anya zivazarmasUri Adi maharSio pAMcane badale paMdara baMdhanamAMnI sattAmAM ekaso aThThAvana prakRtio mAne che. teonA mate paMdara baMdhananAM nAma A pramANe che. 1. audArika-audArika baMdhana, 2. vaikriya-vaikriya baMdhana, 3. AhAraka-AhAraka baMdhana, 4. taijasa-tejasa baMdhana, 5. kArmaNa-kAryaNa baMdhana, 6. audArika-taijasa baMdhana, 7. vaikriya. taijasabaMdhana, 8. AhAraka-taijasabaMdhana, 9. audArika-kAryaNabaMdhana, 10. vaikriya-kAryaNabaMdhana, 11. AhAraka-kAryaNabaMdhana, 12. taijasa-kAryaNabaMdhana, 13. audArika-taijasa-kAryaNa baMdhana, 14. vaikriya-taijasa-kArmaNa baMdhana, 15. AhAraka-taijasa-kArmaNa baMdhana. jenA udayathI pUrve grahaNa karAyela ane navIna grahaNa karAtAM audArika pudgalono paraspara ekAkAra rUpe saMbaMdha thAya te audArika-audArika baMdhana. e pramANe darekanI vyAkhyA samajavI. prazna--jenA udayathI audArikAdi pudgalo samUharUpe thAya te saMghAtana nAmakarma ane pUrve grahaNa karelAM ane grahaNa karAtAM audArikAdi pudgalo paraspara joDAya te baMdhana nAmakarma ema prathama kahyuM che to pudgala samUharUpa thayA vinA baMdhanano saMbhava na hovAthI je AcAryo baMdhana paMdara mAne che teonA mate saMghAtana paNa paMdara hovAM joIe ? pAMca ja kema kahyAM che ? uttara--jeo baMdhana paMdara mAne che teo saMghAtana nAmakarmanI vyAkhyA audArikAdi pudgalone ekaThAM karavAM evI nathI karatA, kema ke teonuM kahevuM che ke grahaNa mAtrathI ja audArikAdi pudgalo samUharUpe thaI ja jAya eTale samUharUpa thavAmAM saMghAtana nAmakarma Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 - paMcasaMgraha-1 mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu jenA udayathI audArikAdi zarIranI racanAne anukUla pudagalonI racanA vizeSa thAya te saMghAnata nAmakarma ema mAne che. tethI audArikAdi zarIra pAMca ja hovAthI baMdhana paMdara hovA chatAM saMghAtano pAMca ja thAya che, paraMtu paMdara nathI. prazna-varNa catuSka zubha ane azubha ema banne prakAranI pravRtiomAM gaNAvela hovAthI paraspara virodha kema na Ave ? uttara-varNacatuSkanA visa bhedamAMthI nIla-kRSNa e be varNa, durabhigaMdha, tikta ane karasa, karkaza, gura, rUkSa, zIta e cAra sparza ema nava bheda azubha ane zeSa agiyAra peTA bhedo zubha che tethI bannemAM gaNAvela che. ( A pramANe karmanI sarva uttara pravRtio kahI. have tenI upara dhruvabaMdhI Adi pratipakSa sahita pAMca ane "ca" zabdathI pratipakSa sahita dhruvasattA ane vipAka AzrayI cAra prakAranAM dvArA ema kula soLa dvAronI vyAkhyA-svarUpa A pramANe che 1. potapotAnA sAmAnya baMdha hetuo vidyamAna hote chate je prakRtio avazya baMdhAya te yuvabaMdhI kula 47 prakRtio che. mithyAtva prathama guNasthAnaka sudhI, thINadvatrika ane anaMtAnubaMdhI dvitIya guNasthAnaka sudhI, apratyAkhyAnIya kaSAya caturtha guNasthAnaka sudhI, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya pAMcamA guNasthAnaka sudhI, nidrAddhika AThamA guNasthAnakanA, prathama bhAga sudhInA varNa catuSka, agurulaghu, upaghAta, nirmANa, taijasa tathA kArpaNa A nava prakRtio AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhI, bhaya ane jugupsA AThamA guNasthAnakanA carama samaya sudhI ane saMjvalana catuSka navamA guNasthAnakanA anukrame bIjAthI pAMcamA bhAganA carama samaya sudhI, pAMca jJAnAvaraNIya cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e cauda prakRtio dasamAM guNasthAnaka sudhI sarva jIvo avazya bAMdhe che mATe A sarva dhruvabaMdhI che. jyAM nAmakarmanI dhruvabaMdhI prakRtio lakhI hoya tyAM A varNacatuSkAdi nava prakRtio ja samajavI. (2) potapotAnA sAmAnya baMdha hetuo vidyamAna hote chate je prakRtio baMdhAya athavA na paNa baMdhAya te adhuvabaMdhI prakRtio 73 che. caturtha Adi guNasthAnakomAM samyaktarUpa sAmAnya baMdhahetu hovA chatAM jinanAmakarma 1. ahIM jinanAma tathA AhArakadvikanA anukrame samyakta tathA cAritra baMdha hatu kahela che. te A pramANe--jayAre samyatva hoya che tyAre ja jinanAmano baMdha thAya che. tethI mithyAtvAdi guNasthAne samyaktano abhAva hovAthI jinanAmano baMdha thato nathI. e ja rIte apramatta cAritra hoya to ja AhArakadvikano baMdha thAya, tethI pramatta sudhI apramatta cAritra na hovAthI AhArakaTrikano baMdha paNa nathI. A pramANe zatakacUrNimAM khulAso karela che. A traNe prakRtio adbhavabaMdhI hovAthI baMdhahetu hoya tyAre baMdha thAya ja evo niyama nathI. tethI navamA Adi guNasthAnake samyattva ane cAritrarUpa baMdhahetu hovA chatAM A prakRtio baMdhAtI nathI. athavA traNe prakRtionA baMdhanA je samyakta ane cAritra hetu kahela che te sahakArI kSetu tarIke Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 369 koIkane ja baMdhAya che, sAtamAdi guNasthAnake apramatta cAritrarUpa sAmAnya baMdhahetu hovA chatAM AhArakadvika koIka ja bAMdhe che, kaSAyarUpa sAmAnya baMdhahetu hovA chatAM AThamA guNasthAnaka sudhI parAghAta ane ucchvAsa nAmakarma paryApta nAmakarma sAthe ja baMdhAya paNa aparyApta nAmakarma sAthe na baMdhAya, aviratirUpa sAmAnya baMdhahetu hovA chatAM udyota nAmakarma bIjA guNasthAnaka sudhI tiryaMcagati nAmakarma sAthe ja baMdhAya paNa anya gatio sAthe na baMdhAya. prathama guNasthAnake mithyAtva rUpa sAmAnya baMdhahetu hovA chatAM Atapa nAmakarma ekendriya jAti nAmakarma sAthe baMdhAya paNa dvIndriyAdi jAti sAthe na baMdhAya mATe A sAta prakRtio avabaMdhI che ane zeSa chAsaTha prakRtio paraspara virodhI hovAthI samakAle sarva baMdhAtI nathI mATe adhruvabaMdhI che. sAmAnyathI sarva karmaprakRtionA udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama AdimAM dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva ema samudAyapaNe pAMca hetuo hoya che, jema caMdanAdinA vilepanathI ane puSpamALAdinA sparzathI sAtAno, sarpa, kaMTaka AdinA sparzathI asAtAno udaya thAya che e ja pramANe kSetra AzrayI-zarIravALI vyaktine Abu, sImalA Adi ThaMDA kSetramAM asAtAno, bejhavADA, madrAsa Adi uSNa kSetramAM sAtAno udaya, e ja pramANe kALa AzrayI e jIvane unALAmAM sAtAno ane ziyALAmAM asAtAno udaya thAya che temaja bhAvaAzrayI devAdimAM sAtAno ane narakAdi bhavamAM asAtAno udaya thAya che ane bhAvaAzrayI vRddhAvasthAmAM ghaNuM karIne asAtAno ane yuvAvasthAmAM ghaNuM karIne sAtAno udaya thAya che. e ja pramANe anya prakRtionA udayamAM ane sarvaprakRtionA kSayAdimAM kAraNo svayaM vicAravAM, graMthavistAranA bhayathI ahIM batAvela nathI. je prakRtiono je guNasthAnaka sudhI udaya batAvela che te te prakRtiono te te guNasthAnaka sudhI sarva jIvone niraMtara udaya hoya te dhruvodayI 27 prakRtio che. tyAM mithyAtva mohanIya mithyAtva guNaThANe, pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya e caudano bAramA guNasthAnaka sudhI, nirmANa, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu, taijasa, kArmaNa ane varNacatu nAmakarmanI A bAra prakRtiono teramA guNasthAnaka sudhI sarva jIvone haMmezAM udaya hoya che mATe dhruvodayI che. jyAM jyAM nAmakarmanI dhruvodayI prakRtio lakhI hoya tyAM A bAra ja samajavI. je prakRtiono je guNasthAnaka sudhI udaya kahe che te te prakRtio te te guNasthAnaka sudhI koI jIvane udayamAM hoya ane koIka jIvane udaya na hoya athavA eka ja jIvane amuka kALe udayamAM hoya ane amuka kALe udayamAM na hoya te avodayI paMcANuM prakRtio che. jema devane devagatino udaya hoya che paNa manuSyane teno udaya nathI hoto mATe devagatyAdi keTalIka prakRtio evI che ke amuka jIvane udayamAM hoya che ane amuka jIvane udayamAM nathI hotI tyAre sAtA samajavAnA che ane samyaktva tathA cAritra viziSTa tathA tathA prakArano kaSAyodaya e mukhya hetu che ema samajavAnuM che. paMca1-47 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 paMcasaMgraha-1 vedanIyAdika keTalIka prakRtio evI che ke eka ja jIvane amuka kALe udayamAM hoya che ane amuka kALe udayamAM nathI hotI mATe A saghaLI prakRtio avodayI kahevAya che. potAthI DhAMkavA lAyaka je guNa jeTalo hoya te guNane sarvathA ja DhAMke te sarvaghAtI 20 prakRtio che ane udayanI apekSAe gaNIe to mizramohanIya sahita 21 che te A pramANe-- kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, prathamanA bAra kaSAya, mithyAtvamohanIya, pAMcanidrA ane mizramohanIya. kevalajJAnAvaraNIya ane kevaladarzanAvaraNIya potAthI DhAMkavA lAyaka anukrame je kevalajJAna ane kevaladarzana guNa che tene sarvathA ja DhAMke che. anaMtAnubaMdhI tathA mithyAtva ane mizramohanIya potAthI DhAMkavA lAyaka samyaktvaguNane, apratyAkhyAnIya kaSAya ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya potAthI DhAMkavA lAyaka anukrame dezavirata ane sarvaviratirUpa cAritraguNane sarvathA ja DhAMke che mATe A saghaLI prakRtio sarvaghAtI che. jo ke nidrApaMcaka saMpUrNa darzanalabdhinA ekadezarUpa darzanaguNa ke je cakSu-acakSurdarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta thayela che tene ja roke che, paraMtu AvaravA lAyaka pUrvokta be AvaraNanA kSayopazamathI pragaTa thayela ekadezarUpa darzanalabdhine sarvathA haNe che mATe te pAMca nidrAo paNa sarvaghAtI che. potAthI AvaravA lAyaka je ane jeTalo guNa hoya tenA ekadezane ane koIka vAra tene saMpUrNapaNe haNe te dezaghAtI, AvI prakRtio cAra ghAtIkarma aMtargata matijJAnAvaraNIyAdi cAra jJAnAvaraNa, cakSurdarzanAvaraNAdi traNa darzanAvaraNa, cAra saMjvalana kaSAya ane naMva nokaSAya ane pAMca aMtarAya e pacIsa tathA udayanI apekSAe samyaktva mohanIya sahita chavvIsa prakRtio che, temAM matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, acakSurdazanAvaraNa ane pAMca aMtarAya A ATha prakRtio potAthI haNavA lAyaka je guNa che tene haMmezAM dezathI ja haNe che paraMtu koI paNa kALe sarvathA haNatI ja nathI. e ja pramANe cAra saMjvalana ane nava nokaSAyo anya kaSAyonA udayanA abhAvamAM kevaLa potAthI AvaravA lAyaka niraticAra cAritramAM aticAra mAtra lagADanAra hovAthI dezathI ja ghAta kare che mATe dezaghAtI che ane samyaktva mohanIya paNa nirmaLa samyagdarzana guNamAM mAtra aticAra lagADavA dvArA samyagdarzananA dezano ja ghAta kare che mATe dezaghAtI che. avadhijJAnAvaraNa, manaHparyavajJAnAvaraNa, cakSurdarzanAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNa A cAra prakRtio potAthI AvaravA lAyaka je guNa jeTalo hoya che tene koIkavAra dezathI haNe che ane koIkavAra sarvathI haNe che. jema-avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI, cakSurdarzanI ane avadhidarzanIne A prakRtio avadhijJAnAdino dezathI ja ghAta kare che. jyAre uparokta guNa vinAnA jIvone te te guNano sarvathA ghAta kare che. mATe A badhI prakRtio dezaghAtI che. dAnAdi labdhiono viSaya grahaNa dhAraNAdi yogya dravya pUrato ja che eTale jIva dAnAntarAyAdi karmanA udayathI je ApI zakato nathI, prApta karI zakato nathI, bhoga ke upabhoga Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 371 karI zakato nathI ane jenA mATe vIrya phoravI zakato nathI, te vastu sarva dravyanA anaMtamA bhAga pramANa ja che mATe dAnAntarAyAdino paNa teTalo ja viSaya hovAthI dezaghAtI kahevAya, athavA tIvra dAnAntarAyAdino udaya paNa jIvanI dAnAdi labdhione sarvathA ghAta karI zakato nathI mATe paNa dAnAntarAyAdi dezaghAtI che te A pramANe-atyaMta gADha dAnAntarAyAdinA udayavALA nigodiyA jIvone paNa bIjAone khorAkarUpe banavAthI dAna, pote AhArAdi prApta karatA hovAthI lAbha, AhArAdino bhoga-upabhoga karatA hovAthI bhoga-upabhoga temaja AhAra ane prANApAnAdi yogya pudgalone grahaNa karavAmAM vIryano vyApAra karatA hovAthI vIrya, ema yatkiMcit svarUpamAM paNa dAnAdika pAMca labdhio hoya ja che. ema lAge che. A dvAra gAthAmAM batAvela sarvaghAtI ane aghAtI prakRtirUpa be vikalpathI anya evo A dezaghAtI rUpa trIjo vikalpa che. je rasa potAnA jJAnAdi viSayane saMpUrNapaNe haNe te sarvaghAtI rasa, tAMbAnA pAtranI jema chidra vinAno, vRta AdinI jema snigdha, drAkSAdinI jema alpa pradezavALo, ane sphaTika tathA abarakhanA gharanI jema nirmaLa che. je rasa potAnA viSayabhUta jJAnAdi guNano dezathI ghAta kare te dezaghAtI rasamAMno koIka rasa vAMsanA patranI banAvelI sAdaDInI jema atipUla, koIka kaMbalanI jema madhyama ane koIka suMvALA komaLa vastranI jema atyaMta sUkSma seMkaDo chidrayukta hoya che temaja te rasa alpa snehavibhAganA samudAya rUpa ane nirmaLatA rahita hoya che. - ahIM kevala rasa hoto nathI mATe rasaspaddhakono samudAya AvA svarUpavALo samajavo. je prakRtio AtmAnA jJAnAdi guNane haNatI nathI te aghAtI kahevAya che. "pote cora na hovA chatAM coranI sAthe rahevAthI jema corapaNuM prApta thAya tema A prakRtio aghAtI hovA chatAM ghAtI prakRtionA saMsargathI ghAta karanArI thAya che. tethI temane sarvaghAtI-pratibhAgA paNa kahevAya che, te aghAtI prakRtio paMcotera che. je prakRtio anya prakRtionA baMdha ane udayane rokyA vinA ja potAno baMdha udaya batAve te aparAvartamAna prakRtio ra9 che. je prakRtio anya prakRtionA baMdha-udaya athavA baMdhodaya e banne rokI potAno baMdhaudaya athavA baMdhodaya batAve te parAvartamAna prakRtio 91 che. ahIM sthira-asthira, zubha ane azubha A cAra prakRtio dhruvodayI hovAthI kevala badhe parAvartamAna che, pAMca nidrA ane soLa kaSAyo dhruvabaMdhI hovAthI kevaLa udaye parAvartamAna che ane sAtavedanIyAdi zeSa 66 prakRtio ubhaya parAvartamAna che. A 66mAM sthira, asthira, zubha, azubha e cAra umeratAM 70 prakRtio badhe parAvartamAna thAya che ane A ja chAsaThamAM pAMca nidrA ane soLa kaSAyo umeratAM udaye parAvartamAna kula 87 prakRtio che. baMdha na hovAthI kevaLa udayanI apekSAe gaNIe to mizramohanIya ane samyakta mohanIya paNa parAvartamAna che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 paMcasaMgraha-1 je prakRtio jIvane AnaMda-pramoda thavAmAM hetubhUta rasavALI hoya te puNya athavA zubha prakRtio 42 che. je prakRtio jIvane zoka-duHkha thavAmAM hetubhUta rasavALI hoya te pApa athavA azubha pravRtio 82 che. . dvAra gAthAmAM batAvela paMva 1 padamAM rahela zabdathI sUcita pratipakSa sahita dhruvasattA jaNAvela che. je prakRtio sarva mithyAdaSTi jIvone haMmezAM sattAmAM hoya te dhruvasattA prakRtio 130 che. je prakRtio mithyASTi jIvone sattAmAM hoya paNa kharI ane na paNa hoya te adhuvasattA prakRtio 28 che. ucca gotra tathA vaikriya ekAdazanI trasapaNuM na pAmelA jIvone temaja trasapaNe pAmIne baMdhadvArA prApta karela sattAvALA jIvone paNa sthAvaramAM jaIne avasthAvizeSane pAmI uThThalanA karyA pachI sattA hotI nathI ane zeSa jIvone hoya che. manuSyadvikanI teukAya vAyukAyamAM jaIne uddhalanA karyA bAda tyAM temaja tyAMthI nIkaLI anya tiryaMcamAM paNa jyAM sudhI baMdhadvArA sattA prApta na kare tyAM sudhI sattA hotI nathI ane anyane hoya che. je jIve samyaktAdi viziSTa nimittathI jinanAma baMdhadvArA sattAmAM prApta karela hoya tevA jIvane mithyAtve ane caturthAdi guNasthAnakomAM jinanAmanI sattA hoya ane na bAMdhyuM hoya temane na hoya. je jIvoe apramattAdi be guNasthAnake baMdhadvArA AhArakaddhikanI sattA prApta karI hoya tevA jIvone uzkalanA na kare tyAM sudhI AhAraka saptakanI sattA hoya ane uddalanA karyA bAda athavA bAMdhyuM ja na hoya teone sattAmAM na hoya. traNa puMja karavA dvArA samyakta mohanIya ane mizramohanIyanI sattA prApta karela jIvone jyAM sudhI A beno kSaya ke uddhalanA na thAya tyAM sudhI te benI sattA hoya ane anya jIvone na hoya. | sarva sthAvarone deva-narakAyunI, teukAya-vAyukAya tathA sAtamI nArakanA jIvone manuSpAyuSanI, sarva nArakone devAyuSanI, sarva devone narakAyunI temaja AnatAdi devone tiryaMcAyunI sattA hotI nathI. anya jIvone yathAyogya cAre AyunI sattA hoya che. ema A aThyAvIse prakRtio sattAmAM koIkane hoya che ane koIkane hotI nathI mATe adbhavasattAka che. jo ke anaMtAnubaMdhikaSAyanI paNa caturthAdi guNasthAnake uddhalanA karanAra jIvone mizrAdi guNasthAnake sattA hotI nathI ane anya jIvone hoya che chatAM mithyAdaSTi dareka jIvone sarvakALe tenI sattA hoya che mATe anaMtAnubaMdhi dhruvasattAka che. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 373 jinAma ane cAra Ayu sivAya zeSa adhuvasattAvALI 23 prakRtio ane cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya A 27 prakRtionI zreNi vinA paNa uddhalanA thAya che. kSapakazreNimAM anya 36 prakRtionI uddhalanA thAya che. jyAM trika hoya tyAM gati, AnupUrvI ane AyuSa e traNa prakRtio ane jyAM dvika hoya tyAM gati ane AnupUrvI ema be prakRtio samajavI. vipAka AzrayI hatuvipAkI ane rasavipAkI ema be prakAre prakRtio che. A be prakAra dvAragAthAmAM sAkSAt batAvyA nathI paraMtu gAthAmAM 'aa ya' e padamAM rahela va zabdathI jaNAvela che. je prakRtio hetune prApta karI vipAkodayane prApta thAya che te prakRtio hetuvipAkI kahevAya che. te pudgalavipAkI, bhavavipAkI, kSetravipAkI ane jIvavipAkI ema cAra prakAre che, je prakRtio pudgalarUpa hetune prApta karI vipAkane batAve che te pugalavipAkI chatrIsa prakRtio che. jema zarIranAmakarma ane saMsthAnanAmakarmAdi prakRtio audArikAdi pudgalone prApta karI temAM tevAM tevAM pariNAma ane AkRtio Adi karavA dvArA vipAkodayamAM Ave che tethI te saghaLI prakRtio pulavipAkI che. je prakRtio devabhava Adi hetune prApta karI potAnA vipAkane batAve te cAra AyuSya bhavavipAkI kahevAya che. je prakRtio vigrahagatirUpa kSetra hetune prApta karI potAnA vipAkane batAve te cAra AnupUrvIo kSetravipAkI che. je prakRti jJAnAdiguNone upaghAtAdi karavA dvArA sAkSAt jIvane ja potAno vipAka dekhADe te matijJAnAvaraNIyAdi 76 ane udayanI apekSAe samyakvamohanIya tathA mizra mohanIya sahita 78 prakRtio jIvavipAkI che. jema jJAnAvaraNIya jJAnaguNano ghAta karavA dvArA, sAtA-asatAvedanIya sukhaduHkha utpanna karavA dvArA ane devagatinAmakarma devatva paryAya prApta karavA dvArA ane dAnAntarAyAdi dAnAdi labdhine haNavA dvArA sAkSAt jIvane ja potAno vipAka batAve che mATe A pravRtio jIvavipAkI ja che. prazna-rati-arati mohanIya jIvavipAkI kahI hovA chatAM phUlanI mALA ane caMdanAdinA vilepana dvArA ratimohanIyano ane kaMTaka tathA agni sparza AdithI arati mohanIyano paNa udaya thAya che, te ja pramANe karkaza ane kaThora zabda rUpa bhASAnAM pugalone pAmI krodha mohanIyano, vAgha Adi zikArI pazuone joI bhaya mohanIyAdino paNa udaya thAya che tethI A rati mohanIyAdi prakRtio paNa pudgalavipAkI kema na kahevAya? uttara-ratimohanIyAdi prakRtio tamoe kahyA mujaba pudgalane prApta karI potAno vipAka batAve che e vAta kharI che, paraMtu pudgalarUpa nimitta vinA paNa mAtra priya-apriyanA darzana-smaraNa zravaNAdi dvArA rati ane arati mohanIyano ane te ja pramANe potAnI taraphanA pahelAMnA pratikULanA vartanAdinA smaraNathI krodhano ane kevaLa mananI kalpanAthI paNa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 paMcasaMgraha-1 bhayamohanIyano udaya thAya che, mATe pudgalarUpa hetune pAmIne ja potAno vipAka batAve che evo niyama na hovAthI rati mohanIya vagere prakRtio jIvavipAkI che paNa pudgalavipAkI nathI. prazna--devAyuSa vagere cAra prakRtio devAdi bhava hetune prApta karI potAnA vipAkane batAve che mATe cAra AyuSya jema bhavavipAkI che. tema devagati Adi cAra prakRtio devAdi bhavarUpa hetune pAmIne ja potAnA vipAkane batAve che mATe AyuSyanI jema devagati Adi cAra prakRtio bhavavipAkI kema nahi? uttara-devAdi AyuSano rasodaya ane pradezodaya ema baMne prakArano udaya te te bhavamAM ja hoya che, paraMtu anya bhavamAM nahi, tyAre devagati nAmakarmano pradezodaya anya bhavamAM paNa hoya che tethI AyuSya bhavavipAkI hovA chatAM gatio bhavavipAkI nathI paraMtu jIvavipAkI che. prazna-jema devagatino pradezodaya anya bhavamAM hoya che tema devadi AnupUrvI nAmakarmano pradezodaya paNa vigrahagatirUpa kSetra sivAya anya sthaLe hoya che mATe gationI jema cAra AnupUrvIo paNa jIvavipAkI kema nahi ? uttara-jema cAra AnupUrvIono vipAkodaya batAvavAmAM vigrahagati rUpa kSetra mukhya kAraNa che tema gationo vipAka batAvavAmAM nathI mATe cAra AnupUrvIo gationI jema jIvavipAkI nathI paraMtu kSetravipAkI che. prazna-sAmAnyathI saghaLI pravRtio jIvarUpa hetune prApta karI jIvane ja vipAka batAve che paraMtu bIjA koIne nahi. mATe sarva prakRtio jIvavipAkI ja mAnIe ane pudagalAdi vipAkI na mAnIe to zuM doSa Ave ? uttara-sAmAnyathI sarva prakRtio tamArA kahevA mujaba jIvavipAkI ja che ane tema mAnavAmAM koI doSa nathI paraMtu pudgalAdi hetunI mukhyatA mAnIne ahIM pugalavipAkI Adi cAra prakAre prakRtio kahI che. ahIM pudgalavipAkI prakRtio audayikabhAve batAvI tethI pudgalavipAkI prakRtio ja audayikabhAve che ane anya prakRtio nathI ema samajavAnuM nathI kema ke saghaLI pravRtio audayika bhAve hoya che temaja A prakRtiono audayikabhAva ja hoya che ema paNa samajavAnuM nathI, kAraNa ke A prakRtio AgaLa upara kSAyika ane pariNAmikabhAve batAvaze eTale ahIM audayika bhAve che e vizeSaNa sAmAnyathI pudgalavipAkI prakRtionuM svarUpa batAvavA mATe ja grahaNa karela che paNa bIjA koI hetuthI grahaNa karela nathI. ahIM prasaMgathI kula bhAvo keTalA che ane kyA bhAvathI kayA kayA guNa pragaTa thAya temaja kayA kyA karmamAM keTalA bhAvo hoya te kahe che. bIjA dvAranA AraMbhamAM jaNAvyA mujaba kula pAMca bhAvo che. upazamabhAvathI samajya ane aritra e be guNo pragaTa thAya che, kSayopazamabhAvathI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 375 cAritra ane Adi zabdathI matyAdijJAno, samyakta, cakSuAdi darzano ane dAnAdi labdhio prApta thAya che. ahIM prathama AtmAnA mukhya guNa jJAnAdinuM grahaNa na karatAM cAritrAdi guNonuM grahaNa karyuM che te cAritraguNanI hAjarImAM jJAnAdiguNo avazya hoya tema jaNAvavA mATe che. sAyikabhAvathI kevalajJAnAdi navaguNo pragaTa thAya che. prazna-siddhomAM kevalajJAna ane kevaladarzana e be guNo to hoya paNa samyaktAdi sAtA guNo zI rIte hoya ? uttara-siddhone pote ja jina hovAthI jinoktatattvanI rucirUpa samyagdarzana hotuM nathI, paraMtu darzana saptakanA kSayathI pragaTa AtmikaguNa rUpa samyagdarzana ane yogono abhAva hovAthI zubhayogonI pravRtti ane azubhayogonI nivRttirUpa cAritra hotuM nathI paraMtu saMpUrNa mohanIya karmanA kSayathI pragaTa thayela AtmaguNomAM ramaNatA ane sthiratA rUpa kSAyika yathAkhyAta cAritra hoya che te ja pramANe teone zarIra ane karmabaMdhAdinA abhAve vyavahArika dAnAdine viSe pravRtti hotI nathI paraMtu parabhAva rUpa pudgala dAnanA tyAga svarUpa ane rAgadveSAdika bhAvanA tyAgasvarUpa dAna, Atmika zuddha svarUpa-jJAnAdi guNonI prAptirUpa lAbha, AtmAnA svAbhAvika sukha ane jJAnAdiguNonA anubhavarUpa bhoga-upabhoga ane svabhAvamAM pravRttirUpa vIrya ema naiRRyika dAnAdi pAMca labdhio avazya hoya che. A rIte samyaktAdi sAta guNa paNa ghaTI zake che anyathA temAMnA keTalAka ghaTe che, keTalAka nathI paNa ghaTatA, apekSA vizeSa mATe juo zrI jaina zreyaskara maMDaLa-mahesANA prakAzita navatattva prakaraNa gA. 49, pR. 172-173. audayikabhAvathI ajJAnI, saMsArI Adi te te bhAvono vyapadeza thAya che. pAriNAmika bhAvathI karmaparamANuo Atmapradezo sAthe pANI ane dUdhanI jema mizrita thAya che athavA karmasvarUpe rahevA chatAM sthiti kSayAdithI athavA saMkramAdi dvArA anya svarUpe thAya che. | upazamabhAva mohanIya karmano ja thAya che, kSayopazamabhAva cAra ghAtikarmano ja ane zeSa traNa bhAvo AThe karmanA thAya che eTale ke mohanIyamAM pAMca ane zeSa traNa ghAtakarmamAM upazama vinA cAra ane cAra aghAtI karmamAM kSAyika-audayika ane pariNAmika A traNa bhAvo hoya che. ahIM upazamathI sarvopazama samajavAno che. AThe mULa karmamAM tathA anaMtAnubaMdhi vinA dhruvasattAvALI 126 uttara pravRtiomAM abhavya tathA jAtibhavya jIvo AzrayI anAdi anaMta ane bhavyajIvo AzrayI anAdi sAnta A be pariNAmika bhAvanA bhAMgA ghaTe che ane anaMtAnubaMdhimAM uparokta be bhAMgA uparAMta uddhalanA karI baMdha dvArA pharIthI sattA prApta karanAra jIvone sAdi sAnta ema kula traNa ane adhruvasattAvALI aThyAvIse prakRtiomAM mAtra sAdi sAnta rUpa eka ja pariNAmika bhAMgo ghaTe che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376. paMcasaMgraha-1 prazna-tamoe prathama cAra ghAtikarmano kSayopazama kahyo, paraMtu te kSayopazama karmano 1. udaya hoya tyAre hoya ke 2. udaya na hoya tyAre hoya ? te A bemAMthI eka paNa rIte ghaTI zakato nathI, kAraNa ke kSayopazamabhAva udayAvalikAmAM prApta dalikano kSaya thavAthI ane zeSa dalikanA vipAkodayane rokavA rUpa upazamathI thAya che ane karmano udayavipAkodaya hoya to ja kahevAya mATe udaya hoya tyAre kSayopazama ane kSayopazama hoya tyAre udaya na ja hoya. vaLI bIjI rIte mAnIe to karmanA anudayathI ja te te jJAnAdi guNo prApta thaI jAya che mATe anudaya avasthAmAM paNa kSayopazama mAnavo yogya nathI. uttara-ahIM kSayopazama eTale udayAvalikAmAM prApta karmadalikano kSaya ane zeSa karma dalikone adhyavasAyAnusAra hina rasavALA karI svasvarUpe anubhava karavo te athavA udayAvalikAmAM prApta karmadalikano kSaya ane zeSa narmadalikone atyaMta nIrasa karI svajAtIya anya karmasvarUpa eTale ke pradezodaya rUpe ja anubhava karavo te ema kSayopazamanA be artha che. temAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNakarmanI dezaghAtI pravRtiomAM prathamano artha ghaTe che tyAre mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyomAM bIjo artha ghaTe che tathA mohanIyanI zeSa saMjavalanAdi tera prakRtiomAM banne artha ghaTe che arthAtu rasodaya hoya tyAre paNa kSayopazama hoya che ane pradezodaya hoya tyAre paNa kSayopazama hoya che paraMtu rasodaya sAthe kSayopazama hoya tyAre dezaghAtI thAya che ane jyAre rasodayanA abhAvamAM kSayopazama hoya che tyAre te prakRtio dezaghAtI thatI nathI. praznamithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyono pradezodaya chatAM paNa kSayopazamabhAva zI rIte hoya? kAraNa ke sarvaghAtI spaddhakonAM daliko svaghAtmaguNane sarvaprakAre ja ghAta karavAnA svabhAvavALAM hoya che. uttara tathA prakAranA zuddha adhyavasAyanA baLathI sarvaghAtI rUddhakonAM dalikone kaMIka alpazaktivALAM karI dezaghAtI rasaspaddhakomAM tibukasaMkrama vaDe saMkramAvela hovAthI te spaddhakomAM jeTalI phaLa ApavAnI zakti che teTaluM phaLa ApavA samartha thatA nathI tethI rUddhako svAvArya guNane haNatA nathI mATe pradezodaya chatAM kSayopazamabhAva ghaTI zake che. kSayopazama ane rasodaya ekIsAthe hoya te kSayopazamAnuviddha ane kSayopazamanA abhAva kALe je rasodaya hoya te zuddha ema audayikabhAva be prakAre che. tyAM matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya e ATha prakRtiono kSayopazamAnuviddha audayikabhAva ja hoya che, paNa zuddha audayika bhAva hoto nathI, jayAre te te guNavALA AtmAone te te avadhijJAnAdi guNane AvanAra avadhijJAnAvaraNIya vagere zeSa dezaghAtI prakRtiono kSayopazamAnuviddha audayika ane te te guNanA abhAvavALA jIvone kevaLa zuddha audayikabhAva ja hoya che. sarvaghAtI prakRtionA ekasthAnaka rasaspaddhako hotA ja nathI temaja dvisthAnakodi saghaLA rasaspardhako sarvaghAtI ja hoya che ane dezaghAtI prakRtionA ekasthAnaka rasaspaddhako dezaghAtI Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 tRtIyadvAra-sArasaMgraha dvisthAnaka rasaspaAko mizra ane tristhAnaka, catuHsthAnaka saghaLA rasaspaAko sarvaghAtI ja hoya che. tathAprakAranA vizuddha adhyavasAyanA prabhAvathI dezaghAtI prakRtionA je sarvaghAtI rasaspardhako haNAyA che ane atisnigdha evA dezaghAtI spardhako alpa rasavALA karAyA che te spardhakono udaya thAya tyAre jIvane avadhi Adi guNo pragaTa thAya che. rasaspardhakonuM svarUpa ahIM kASAyika adhyavasAya dvArA grahaNa karAtA karmaskaMdhanA paramANuomAM zubhAzubha phaLa ApavAnI je zakti utpanna thAya te rasa kahevAya che. rasanA spaAko ekasthAnaka, dvisthAnaka, tristhAnaka ane catuHsthAnaka ema cAra prakAre hoya che. tyAM zubha prakRtiono rasa zeraDI jevo madhura ane azubha prakRtiono rasa kaDavA tuMbaDA jevo hoya che. tyAM zeraDI ane kaDavA tuMbaDAno je sahaja-svAbhAvika rasa te ekasthAnaka rasa. te ekakzAnakarasa paNa temAM ochA-vadhatA pramANamAM pANI nAkhavAthI aneka prakAre thAya che. uparokta banne prakAranA rasone ukALI ardha bALI nAkhavAthI jevo madhura agara kaTurasa thAya te dvisthAnaka2sa, e % pramANe ukALI be bhAga bALI eka bhAga rAkhavAthI temaja ukALI traNa bhAga bALI eka bhAga rAkhavAthI jevo rasa thAya te anukrame tristhAnaka ane catuHsthAnaka rasa kahevAya che. ekasthAnakanI jema dvisthAnakAdi rasanA paNa aneka bhedo hoya che, paraMtu mukhya dRSTie ekasthAnakAdi cAra vibhAga batAvavAmAM AvyA che. e ja pramANe karmaskaMdhomAM paNa ekasthAnakAdi cAra prakArano rasa hoya che ane te darekanA anaMtA bhedo hoya che. ekasthAnakathI dvisthAnakAdi rasa anukrame anaMtaguNa hoya che. tyAM baMdha AzrayI cAra jJAnAvaraNa, traNa darzanAvaraNa, pAMca aMtarAya, puruSaveda ane cAra saMjvalana A sattara prakRtiono ekasthAnakAdi cAra prakArano ane zeSa 103 prakRtiono dvisthAnakAdi traNa prakArano rasa hoya che. vaLI azubha prakRtiono anaMtAnubaMdhi kaSAyathI catuHsthAnaka, apratyAkhyAnIya kaSAyathI tristhAnaka temaja pratyAkhyAnIya kaSAyathI dvisthAnaka temaja saMjvalana kaSAyathI pUrvokta sattara azubha prakRtiono dvisthAnaka ane eka sthAnaka ane zeSa azubha prakRtiono dvisthAnaka rasa baMdhAya che. zubha prakRtiono anaMtAnubaMdhithI dvisthAnaka, apratyAkhyAnIyathI tristhAnaka temaja pratyAkhyAnIya tathA saMjvalana kaSAyathI catuHsthAnaka2sa baMdhAya che. azubha prakRtionA ekasthAnaka rasa baMdhayogya vizuddha adhyavasAyo anivRttikaraNanA paMca 1-48 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 paMcasaMgraha-1 saMkhyAtA bhAgo jAya ane eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre ja Ave che ane te vakhate upara jaNAvela sattara tathA kevalaAvaraNaddhika e ogaNIsa sivAya koI azubha pravRtio baMdhAtI ja nathI ane kevala AvaraNaddhika sarvaghAtI hovAthI tathA svabhAve ja te vakhate temaja kSapaka-sUkSmasaMparAya guNasthAnake paNa jaghanyathI dvisthAnaka rasayukta ja baMdhAya che tethI baMdha AzrayI A sattara azubha prakRtiono ja ekasthAnaka rasa hoya che. mithyAtvAdi avasthAmAM paNa sAmAnyathI atisaMkliSTa pariNAme prAyaH zubha pravRtio baMdhAtI nathI paraMtu kaMIka vizuddha pariNAma hoya tyAre ja zubha pravRtio baMdhAya che mATe zubha prakRtiono ekasthAnaka rasa baMdhAto nathI paraMtu jaghanyathI paNa kisthAnaka ja baMdhAya che ane atisaMkliSTa pariNAme narakagati vagere azubha pravRtio sAthe trasacatuSka, taijasakArmaNAdi je zubha prakRtio baMdhAya che teono paNa tathAsvabhAve jaghanyathI dvisthAnaka rasa ja baMdhAya che. mULamAM zubha prakRtiono anaMtAnubaMdhI kaSAyathI ekasthAnaka rasa baMdhAya che ema kahyuM che, tyAM ekasthAnaka rasa jevo prAthamika kristhAnaka rasa samajavo. prazna-je adhyavasAyo dvArA zubha prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha thAya che te ja adhyavasAyothI te prakRtiomAM eka sthAnaka rasabaMdha kema na thAya? uttara-jaghanyasthitisthAnakathI mAMDI utkRSTasthiti sudhI samayasamayanI vRddhie asaMkhyAtA sthitisthAno hoya che ane te dareka sthitisthAnomAM asaMkhya rasaspaddhako hoya che. tethI utkRSTasthitibaMdha thAya tyAre dareka sthitimAM asaMkhya rasaspaddhako baMdhAya che ane te saghaLA rasaspaddhako DhisthAnaka rasanA ja hoya che, mATe ja utkRSTasthitibaMdha yogya adhyavasAyothI paNa zubha pravRtiomAM eka sthAnaka rasa na ja baMdhAya. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha 379 upayogI anya dvArA svodayabaMdhI, svAnudAyabaMdhI ane ubhayabaMdhI ema prakRtio traNa prakAre che. je prakRtio potAno udaya hoya tyAre ja baMdhAya te matijJAnAvaraNIya vagere dhruvodayI sattAvIsa prakRtio svodayabaMdhI che, je prakRtio potAno udaya na hoya tyAre ja baMdhAya te devatrikAdi agiyAra prakRtio svAnudayabaMdhI che ane je prakRtio potAno udaya hoya ke na hoya tyAre arthAt banne rIte baMdhAya te nidrA Adi 82 prakRtio ubhayabaMdhI che. samakavyavacchidyamAnabaMdhodayA, kramavyavacchidyamAnabaMdhodayA ane utkramavyavacchidyamAnabaMdhodayA ema paNa prakRtio traNa prakAre che. je prakRtiono baMdha ane udaya ekIsAthe eka ja guNasthAnake viccheda thAya che te mithyAtvamohanIya vagere chavvIsa prakRtio samakavyavacchidyamAnabaMdhodayA che. je prakRtiono pahelAM baMdha ane pachI udayaviccheda thAya te matijJAnAvaraNAdi kyAsI pravRtio krama vyavacchidyamAna baMdhodayA che. ane je prakRtiono prathama udaya ane pachI baMdhaviccheda thAya te devatrikAdi ATha prakRtio utkramavyavacchidyamAnabaMdhodayA che. sAntarA, nirantarA ane sAntarA-nirantarA ema anya rIte paNa traNa prakAre prakRtio che. je prakRtiono jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta sudhI baMdha hoya eTale ke baMdha AzrayI aMtarmuhUrtamAM paNa je prakRtio aMtaravALI hoya te asatAvedanIyAdi 41 prakRtio sAntarA che. je prakRtio jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta sudhI avazya baMdhAya arthAtu baMdha AzrayI aMtarmuhUrtamAM jeonuM aMtara na hoya te 47 dhruvabaMdhI, cAra AyuSya ane jinanAma ema para prakRtio niraMtarA che. je prakRtio jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrtathI adhika saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa sudhI baMdhAya arthAt baMdha AzrayI aMtarmuhUrtamAM paNa jeonuM aMtara hoya ane aMtarmuhUrtathI adhika kALa sudhI paNa niraMtara baMdhAya te sAtAvedanIya vagere sattAvIsa prakRtio sAntarA-nirantarA che. udaya baMdhotkRSTA, anudaya baMdhAtkRSTA, udayasaMkramotkRSTA ane anudayasaMkramotkRSTA ema prakRtio cAra prakAre che. - potAno udaya hoya tyAre ja baMdhathI je prakRtionI utkRSTa sthitisattA thAya te udaya baMdhotkRSTA prakRtio sATha che. jema matijJAnAvaraNIya vagere karmaprakRtio potAno udaya hoya tyAre ja utkRSTasthitisattAvALI thAya che. mATe te prakRtio udayabaMdhotkRSTA che. potAno udaya na hoya tyAre ja baMdhathI je prakRtionI utkRSTa sthitisattA thAya te narakagati Adi paMdara prakRtio anudayabaMdhoskRSTA che. nirakaddhikano udaya nArakane ja hoya che ane nArako narakadvika bAMdhatA ja nathI. tiryaMcaddhikano udayatiryaMcane, audArikaddhika tathA chevaTTA saMghayaNano udaya yathAyogya manuSya Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 380 tiryaMcone hoya che tyAre A pAMce prakRtiono utkRSTasthitibaMdha deva ane nArako kare che. ekendriya-sthAvara ane Atapa nAmakarmano udaya ekendriyone hoya che ane A traNa prakRtiono utkRSTasthitibaMdha IzAna sudhInA devo kare che. utkRSTasthitibaMdha atisaMkliSTa pariNAme thAya che ane nidrodaya avasthAmAM ati saMkliSTa pariNAma hotA nathI tethI nidrAno udaya na hoya tyAre pAMce nidrAono utkRSTa sthitibaMdha thAya che mATe A paMdare prakRtio anudayabaMdhotkRSTA che. potAno udaya hoya tyAre potAnI svajAtIya anya prakRtionA saMkramathI je prakRtionI utkRSTa sthitisattA thAya te manuSyagati vagere trIsa prakRtio udaya saMkramotkRSTA che. samyaktva mohanIya sivAyanI A saghaLI prakRtionI potapotAnA mULakarmanI sthitithI ochI ja sthiti baMdhAya che. tethI manuSyagati vagerenI pratipakSI je narakagati vagere potapotAnA mULakarma jeTalI sthitivALI baMdhAya che. teono utkRSTasthitibaMdha karI udayaprApta manuSyagati vagereno baMdha zarU karI pUrvabaddha narakagatyAdikanI baMdhAvalikA vyatIta thayA bAda turata ja udayAvalikA uparanI eTale baMdhAvalikA ane udayAvalikA nyUna utkRSTa sthitivALI narakagati Adine baMdhAtI manuSyagati AdinI udayAvalikA upara saMkramAve che mATe manuSyagatyAdi prakRtiono udaya hoya tyAre saMkramathI utkRSTasthitisattA thAya che. e ja rIte sAtAvedanIyanA udayavALo koIka jIva asAtAvedanIyano trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha karI tarata ja sAtAno baMdha zarU karI pUrve baMdhAyela asAtAvedanIyane baMdhAvalikA vItyA bAda udayAvalikA uparanI be AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitivALI asAtAne sAtAvedanIyanI udayAvalikA upara saMkramAve tyAre sAtAvedanIyanI saMkrama dvArA AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTasthiti thAya. darzanatrikanI sattAvALo koI mithyAdaSTi jIva mithyAtva mohanIyano sittare koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha karI aMtarmuhUrta mithyAtve ja rahI tarata ja kSayopazama samyaktva pAme te ja samaye pUrve baMdhAyela aMtarmuhUrta nyUna udayAvalikA uparanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtva mohanIyane samyaktva mohanIyanI udayAvalikA upara saMkramAve tyAre samyaktva mohanIyanI saMkrama dvArA aMtarmuhUrta nyUna sittare koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA thAya ityAdi. potAno udaya na hoya tyAre potAnI svajAtIya anya prakRtionA saMkramathI jeonI utkRSTa sthitisattA thAya te manuSyAnupUrvI vagere tera prakRtio anudayasaMkramotkRSTA che, mizramohanIya sivAya A bAre prakRtiono potAnA mULakarmanI utkRSTa sthiti jeTalo koIno sthitibaMdha thato nathI, paraMtu manuSyAnupUrvI paMdara koDAkoDI sAgaropama, tIrthaMkara nAmakarma ane AhArakaddhika aMtaHkoDAkoDI sAgaropama, devadvika dasa koDAkoDI sAgaropama, sUkSmatrika ane vikalatrika aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTathI baMdhAya che. tethI manuSyAnupUrvI AdinI utkRSTa sthitivALI pratipakSa prakRtiono utkRSTabaMdha karI udayamAM nahi Avela evI A manuSyAnupUrvI Adino baMdha zarU kare ane baMdhAvalikA vyatIta Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-sArasaMgraha thayA bAda udayAvalikA uparanI arthAt baMdhAvalikA ane udayAvalikA nyUna vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa pUrve baMdhAyela narakAnupUrvI Adi prakRtione baMdhAtI manuSyAnupUrvI AdinI udayAvalikA upara saMkramAvavAthI manuSyAnupUrvI, sUkSmatrika, vikalatrika ane devadvikanI samayAdhika AvalikA nyUna vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti sattA thAya, A ja rIte jinanAma ane AhA2kadvikanI anya prakRtionA saMkramathI antaH koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA thAya. 381 darzanatrikanI sattAvALo koIka jIva mithyAtvamohanIyano sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha karI mithyAtve ja aMtarmuhUrtakALa pramANa rahI tarata kSayopazama samyaktva pAmI antarmuhUrta nyUna udayAvalikA uparanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtvamohanIyane anudita evI mizramohanIyamAM udayAvalikA upara saMkramAve tyAre mizra mohanIyanI samayAdhika antarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTasthiti sattA thAya. A rIte A saghaLI prakRtio anudayakALe saMkramathI utkRSTasthitisattAvALI thatI hovAthI anudayasaMkramotkRSTA che. AyuSyano paraspara saMkrama na hovAthI manuSya-tiryaMcAyunI mULakarma jeTalI utkRSTasthiti sattA thatI nathI ane deva-narakAyuSanI potAno udaya na hoya tyAre baMdhathI mULakarma jeTalI tetrIsa sAgaropama pramANa sthiti baMdhAya che. tethI A be AyuSya anudaya baMdhotkRSTA kahI zakAya, paraMtu ahIM koI prayojana na hovAthI cAra AyuSane AmAMnI koI saMjJA Apela nathI. je prakRtio potAnI sattAnA parama samaya sudhI svasvarUpe bhogavAya te udayavatI cotrIsa prakRtio che te A pramANe--pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya, pAMca aMtarAya A cauda prakRtiono bAramA guNaThANAnA carama samaya sudhI, cAra AyuSano potapotAnA bhavanA carama samaya sudhI banne vedanIya, ucca gotra, trasatrika, manuSyagati, paMcendriya jAti, saubhAgya, Adeyadvika ane jinanAma A bArano ayogInA carama samaya sudhI, saMjvalana lobhano sUkSmasaMparAyanAM carama samaya sudhI, samyaktva mohanIyano potAnA kSayanA carama samaya sudhI, strI ane napuMsakavede zreNi mAMDanArane potapotAnA udayanA carama samaya sudhI anukrame srIveda ane napuMsakavedano svarUpe udaya ane sattA hoya che. potAnI svarUpasattAnA nAzanA samaye je prakRtio stibukasaMkrama dvArA svajAtIya anya prakRtiomAM saMkrama pAmI pachInA samaye anya prakRtirUpe anubhavAya te nidrAdi zeSa iThyAsI prakRtio anudayavatI che. caudamA guNasthAnake eka jIvane be vedanIyamAMthI ekano udaya hoya che aneM ekano udaya hoto nathI temaja potAthI itara vedodaye zreNi mAMDanArane napuMsakaveda ane strIvedano udaya nathI hoto mATe A cAre prakRtio anudayavatI paNa saMbhave che, paraMtu bhinna bhinna jIvone AzrayIne udayavatI paNa che. mATe mukhya guNanuM avalaMbana karI mahApuruSoe udayavatI kahela che. dhruvabaMdhI Adi dareka dvAramAM keTalI ane kaI kaI prakRtio hoya che te koSTakamAMthI joI levI. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ja ke heffile 32. 41. jugupsA nokaSAya 40.| bhaya nokaSAya 39. zoka nokaSAya 38./ arati nokaSAya 37. rati nokaSAya 36.| hAsya nokaSAya 35. saMjvalana lobha 34. saMjavalana mAyA 33. saMjavalana mAna saMjavalana krodha 31. pratyAkhyAnIya lobha 28. pratyAkhyAnIya krodha pratyAkhyAnI mAyA pratyAkhyAnIya mAna 10. nidrA 27. apratyAkhyAna lobha 26. apratyAkhyAna mAyA 25. apratyAkhyAna mAna 24. apratyAkhyAna krodha 12. pracalA 14. thINaddhi 23. anaMtAnubaMdhIya lobha 22.) anaMtAnubaMdhIya mAyA 21.] anaMtAnubaMdhIya mAna 20. anaMtAnubaMdhIya krodha 19. mithyAtva mohanIya 18. mizramohanIya 16. asatAvedanIya 17. samyakvamohanIya 15. sAtavedanIya 13.| pracalA-pracalA 11.| nidrA-nidrA kevaLadarzanAvaraNIya avadhidarzanAvaraNIya acakSurdarzanAvaraNIya cakSudarzanAvaraNIya kevaLajJAnAvaraNIya mana:paryavajJAnAvaraNIya 3.] avadhijJAnAvaraNIya zrutajJAnAvaraNIya matijJAnAvaraNIya prakRtio dvAronAM nAma qn qn w w w qn qn qn q, q, q, q, qqqn qn qn qn qn qn w w w w udium' qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w 0 0 2 2 2 2 o o o o o o o o o o o o o o o o o o o - 2 o o o o o o o o o o o o o o | adbhavabaMdhI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | pravodayI e e 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | adhavodayI. = = = = = = 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | pravasattA o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 | adbhavasattA o o o o o o o o o o - 2 - - - - - - - - - - - - o o o - - - - o o o - o o o o | sarvaghAtI - - - - - - - - - o - o o o o o o o o o o o o o o - o o o o o o o - 8 - na - - Palk? | - - Ple | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o o o o o o o o o o o o o o o qn qn qn qn // qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn EUR q, qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o | | puNya pApa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o o o o o o o o o | parAvartamAna - 2 o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o e o o o o o o o o o e e e e e e e e e| aparAvartamAna 2 2 2 2 2 2 2 2 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - | jIvavipAkI Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | svodayabaMdhI 140 ga-tea [ w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w. w w w w w w w w w w w w w w w w w wzynqwnw ' w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w Azlaquel | w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w w w w w qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w niqsqq4l' | w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w cort4l$ | w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn qn w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn AM; A. Galedu | w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn w w qn qn , ' qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn w w qn qn w w iltumh` ,h c41w | w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn qn qn qn w w Sdhd | q, q, q, q, q, qq, qn qn qn qn qn qn qn w w w w q, q, q, q, qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w qn qn z'' R-az h]4] w w w w w w w w w w w w w w qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w w qn w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w w tqtqilraely | w w w w w w w w w qn qn qn qn qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w gazdsicae | w w w w w w w w w w w w w w qn w qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w qn qn qn qn qn qn, ]ogna4d4dlese] w w w w w w w w w w w w w w w w w qn w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w w ' qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w w qn qn qn w w w w w w w w w w w w w w w w w qn w w w w w w zwHshynz1w w w w w w w w w qn qn qn qn qn w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w qn qn qn qn qn qn PS [a yyyyyyyyyy. H t . acce e e e e e e e e ccccc yyyyy sAntarA udaya-baMdhotkRSTa | udayavatI Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ h] na ja na 0 0 0 0 - - - - - o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o _ -lkPElehe | o o o o o o o o o o o o o o o o o o o 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Rpbicho woooooooooooooooooooooooooooOOOOO hah] na na na o o o - o - o na ja na na na 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - - - - - - hah OOOO O O O O O O OOOOo on and one on ou o o o o OOOOOOOOOOO O O O O Pla" 0 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Pal? | na na o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o Pape To o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 adhruvasattA | w w w qn qn qn qn qn w qn qn w w w w w w qn qn w w w qn qn w w w w w w w w w w w w w w w w qn t'Aqu | qn qn qn w w w w w qn w w q, q, q, q, q, qn w w qn qn qn w w q, q, q, qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w udsunyd' qn qn qn qn q, qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn w w qn qn qn qn qn q, q, qn qn qn qn qn qn qn qn w w w w qn, | o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 hobhe | - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - o o o o - Albh To o o o o o o o o o o o o o o o o o na na o o o o o o o o o o o o o o o - - - - 0 -kle - prakRtio napuMsarveda puruSaveda 46. manuSyAyaH 49.[manuSyagati nAmakarma 47.| tiryaMcAyu: 48. narakAyu: 50.| tiryaMcagati 53. ekendriya jAti te indriya jAti devAyuH 52. narakagati 54. beIndriya jAti | strIveda 58. audArika zarIra SaTraka 56. carindriya jAti 60. AhAraka zarIra Saka 57.paMcendriya jAti 51.devagati AhAraka aMgopAMga kArmaNa zarIra 3 59. vaikriya zarIra SaTraka grodha parimaMDaLa vaikriya aMgopAMga 61. taisa zarIra 4 63.5 audArika aMgopAMga vajaRSabhanArAca RSabhanArAe nArAca 69.| ardhanArAca 72. samacaturagna saMsthAna | kIlikA chevaTuM | sAdi vAmana 76.guja. 78. varNa pAMca 77. huMDaka 79. gaMdha be | sparza ATha 80. rasa pAMca 82. narakAnupUrvI 45. 64. 65.| 67. 68. 71. ke 55. 70.| Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca 1-49 pudgalavipAkI bhavipAkI kSetravipAkI 0 | svodayabaMdhI 0 0 0 0 fy my deg w q . svAnudayabaMdhI ubhayabaMdhI . samaka vya. baMdhodayA krama vya. baMdhodayA utkrama vya. baMdhodayA sAntarA nirantarA sAttara-nirantarA udaya-baMdhotkRSTA anudaya-baMdhotkRSTA udaya-saMkramotkRSTA anudaya-saMkramotkRSTA udayavatI anudayavatI a Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F1hb]b o o o one on one on one on on a one on one on one on one on one on one on one on one on one on one on one on one on one on one on on a -lipbhe | 8 - - - - - - - - - - - - - - o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 P P Picn | - o o o o o o o o o - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - hihoooooooooooooooOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO - heh] 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 - - - - - - - - - - - - - PThe OOOOOOOOOOOOOOO o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o ou Phke? 0 - - - - - - - - - - - - - o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o Pepe | 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 rIe | o o o o o o o o o o o o o o o o o na na o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o Tweek! - - - - - - - - - - - - - - - - - 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - T47 73|2795/13]28[21] 267542 84 93 29578 o | A vodayI. o o o o o o o o o o o o o 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o o o o o o o o o o o o o o o o o l'''zyl'w qn qn q, q, q, qq, q, qn qn qn qn qn qn w w w w qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn qn | bhe ta! -kle - - - - - - - - - - - 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - o o o o o OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO on one on one prakRtio 83.| tiryaMcAnupUvI 84. manuSyAnupUvI devAnupUrvI 86.| zubhavihAyogati | azubhavihAyogati | parAghAta ucchavAsa | AtA udyota 92. agurulaghu tIrthakaranAma 94.] nirmANa 95. upaghAta tra nAma bAdara | paryApta susvara 99.|pratyeka yaza-kIrti 102. saubhAgya 106. sthAvara 104. Adeya 100. sthira 108. aparyApta 101. zubha 109 sAdhAraNa 110. asthira 111. azubha 107. sUkSma 112. durbhAgya 114.| anAdeya 113.du:svara 115.| ayazakIrti 116.| uccagotra 117. nIcagotra 118. dAnAntarAya 119.| lAbhAntarAya 91.| 120. bhogAntarAya 121.] upabhogAntarAya 87. 122.varyAntarAya 93.| 90. 98.| 105. 103. kula. | anukrama 97. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ooooooooooooooooooooooooooo1 s@" Gooooooo | oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo >> z? Bg kg '' og | 3 | 4 | is oooo tsevachi bhavavipAkI kSetravipAkI oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo| Ait444 o oooooooooooooooooooooooooooooooooooooool qiq.4444 ol @leldlagadele 222 222222222222222222222 do 48 4. ch.chi oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo| + 4. <Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-tRtIyAra-praznottarI prazna-1. "prakRti' zabdano zuM artha che? uttara-ahIM bhASyakArane anusAre "bheda navatattvamAM svabhAva ane paMcasaMgraha : baMdhanakaraNa gAi 40mAM 'sthiti Adi traNano samudAya" ema prakRti zabdano traNa artha che. prazna-2. nAmakarmanI prakRtionI saMkhyA keTalI rIte che? temaja kaI kaI saMkhyA kyAM kyAM upayogI che ? uttara-nAmakarmanI prakRtionI saMkhyA 42, 67, 93, ane 103 ema cAra prakAre jaNAvela che. temAM 4ra mAtra mULa bheda athavA dalika vaheMcaNImAM 67-baMdha-udaya-udIraNAmAM ane 93 athavA 103nI saMkhyA sattAmAM upayogI che. prazna-3. evI kaI prakRtio che ke je baMdha vinA paNa udaya-udIraNA ane sattAmAM hoya? uttara-samyakta mohanIya ane mizra mohanIya. prazna-4. jenI eka paNa uttaraprakRti sarvaghAtI nathI evuM kayuM ghAtI karma che? uttara-aMtarAya karma. prazna-5. potAthI baLavAna evA paNa anyapuruSone bhaya lAge che tyAM bhaya pAmanAra ane bhaya pamADanArane kayA karmano udaya kahevAya ? uttara-bhaya pAmanArane bhaya mohanIya ane bhaya pamADanArane parAghAta nAmakarmano udaya kahevAya. prazna-6. kayA karmanA udayathI jIvone aMga Adi avayavo potapotAnI jAtine anusAre yogya sthAne goThavAya ? uttara-nirmANa nAmakarmanA udayathI prazna-7. nIcenA viSayamAM kayA karmano udaya hoya ? (1) baherAza. (2) sAMsArika padArtho meLavavAnI icchA (3) potAnuM zarIra potAne bhAre ke halakuM na lAge paNa barAbara = samatola lAge. (4) jAte ja phAMso khAvA AdithI mare. (5) zarIranI aMdara rudhira AdinuM phuraNa. (6) jovA mAtrathI paNa je lokonA satkArasanmAnAdi pAme. (7) modaka Adi maLavA chatAM ane icchA hovA chatAM pote khAI na zake. uttara-(1) baherAzamAM-acakSudarzanAvaraNIya. (2) sAMsArika padArtho meLavavAnI icchAmAM-lobha mohanIya. (3) potAnuM zarIra potAne bhAre-halakuM na lAgavAmAM agurulaghu Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 tRtIyadvAra praznottarI nAmakarma. (4) jAte ja phAMso khAvA AdithI maravAmAM-upaghAta nAma. (5) zarIranI aMdara rudhira AdinuM skuraNa thavAmAM asthira nAma. (6) lokonA satkAra-sanmAna Adi pAmavAmAM Adeya nAma ane (7) modaka Adi khAI na zakavAmAM bhogAntarAya karmano udaya hoya che. prazna-8. evuM kayuM karma che ke je baMdhAyA pachInA taratanA bhavamAM ja udayamAM Ave paNa je bhavamAM bAMdhyuM te ja bhavamAM ke te pachInA taratanA bhavane mUkIne pachInA bhAvomAM udayamAM na ja Ave ? temaja jIvananA 2/3 bhAga pahelAM na ja baMdhAya ? uttara-AyuSya karma. prazna-9. potapotAnA hetuo vidyamAna hoya tyAM sudhI je prakRtio avazya baMdhAya te dhruvabaMdhI kahela che. to AgaLa cothA dvAramAM anaMtAnubaMdhI Adi pAMtrIsa prakRtiono mukhyatve avirati baMdhahetu kaheze ane thINadvitrika tathA anaMtAnubaMdhI prakRtio tame dhruvabaMdhI gaNAvI che. tethI A sAte prakRtiono cothA guNasthAnaka sudhI baMdha hovo joIe. paraMtu eno baMdha bIjA guNasthAnaka sudhI ja che. te ja pramANe nidrA-pracalA tathA nAmakarmanI nava dhruvabaMdhI vagere prakRtiono baMdhahetu kaSAya che chatAM te prakRtio paNa kaSAya che tyAM sudhI baMdhAtI nathI paraMtu apUrvakaraNa guNasthAnakanA prathamAdi bhAga sudhI ja baMdhAya che to A badhI prakRtio dhruvabaMdhI kema kahevAya ? uttara-anaMtAnubaMdhI Adi pAMtrIsa pravRtiono "avirati baMdhahetu sAmAnyathI kahela che, kema ke bIje guNasthAnake baMdhaviccheda thanAra anaMtAnubaMdhI Adi pacIsa prakRtiono kevaLa avirati baMdhahetu nathI paNa anaMtAnubaMdhI udayaviziSTa avirati baMdhahetu che, anaMtAnubaMdhino udaya be guNasthAnaka sudhI ja che mATe thINadvitrikAdi sAta prakRtio dhruvabaMdhI hovA chatAM be guNasthAnaka sudhI ja baMdhAya che. paNa cothA guNasthAnaka sudhI baMdhAtI nathI. e ja pramANe nidrApracalA Adi prakRtiono "kaSAya" sAmAnyathI baMdhahetu kahela che, paraMtu kevaLa kaSAya baMdhahetu nathI, "te te prakRti baMdha yogya adhyavasAya viziSTa tathA tathA prakArano kaSAyodaya" te te prakRtinA baMdhamAM hetu hovAthI baMdhaviccheda pachInAM sthAnomAM sAmAnya kaSAya hovA chatAM te te prakRtibaMdha yogya adhyavasAya viziSTa tathA tathA prakArano kaSAyodaya nahi hovAthI apUrvakaraNanA bIjA Adi bhAgomAM temaja anivRttikaraNa vagere guNasthAnake nidrA-pracalAdi dhruvabaMdhI prakRtio baMdhAtI nathI. eTale ke potapotAnA viziSTa hetuo hoya tyAM sudhI thINadvitrikAdi avazya baMdhAya che tethI A prakRtio dhruvabaMdhI kahevAya che. prazna-10. jo anaMtAnubaMdhI Adi pacIsa prakRtiono anaMtAnubaMdhI viziSTa avirati baMdhahetu che to sarvaviratidhara pITha-mahApITha sAdhu mahArAjAne te hetunA abhAvamAM strIvedano baMdha zI rIte thayo ? uttara-pITha-mahApITha munirAja kSAyika samyagdaSTi ja hatA evo nizcaya na hovAthI AkarSano saMbhava hovAthI samyaktathI paDI mithyAtve gayelA evA teone strIvedano baMdha ghaTI zake. athavA guru mahArAje bAhu-subAhu munionI karela guNaprazaMsAthI utpanna thayela IrSArUpa Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 paMcasaMgraha-1 saMkliSTa tIvratama kRSNalezyAne gopavatAM tIvra saMjvalana mAyAnA pariNAmathI pUrve baMdhAyela strIvedanI sthiti ane rasa vadhArI baMdha vinA paNa tene nikAcita karela tethI tenA ja phaLa svarUpe bane munio brAhmI ane suMdarI rUpe thayA mATe ahIM doSa nathI. juo A ja dvAranI mULaTIkA gA. 36 prazna-11. sarva jIvone trIjA guNaThANe haMmezAM mizra mohanIyano udaya hoya che, chatAM mizra mohanIyane dhruvodayI na mAnatAM achuvodayI kema kahI ? uttara-udayaviccheda kALa sudhI je niraMtara udayamAM hoya te dhruvodayI kahevAya che. paraMtu mizra mohanIyano trIjA guNasthAnaka sudhI niraMtara udaya nathI. kAraNa ke pahelA-bIjA guNasthAnake tenA udayano abhAva che. tethI udayaviccheda kALa sudhI udaya ane udayano abhAva ema banne hovAthI te adhuvodayI che. prazna-12. nirmANa Adi nAmakarmanI bAra prakRtio dhruvodayI kahela che tethI teramA guNasthAnaka sudhI sarva jIvone haMmezAM A prakRtiono udaya hoya eTale ke vigrahagatimAM paNa teono udaya hoya, tyAre vigrahagatimAM jIva taijasa-kAzmaNa zarIra yukta hoya che. ane te baMne zarIro paugalika hovAthI varNAdi sahita ja hoya che tethI tyAM (vigrahagatimAM) taijasa, kAmaNa tathA varNacatuSkano udaya ghaTI zake, paraMtu te vakhate audArikAdi traNamAMthI eka paNa zarIra na hovAthI te hoya tyAre ja jeno udaya hoI zake evI nirmANa nAmakarma vagere cha prakRtiono udaya kema ghaTI zake ? uttara-jema suSupta avasthAmAM athavA ekAnta pradezamAM keTalIka vAra kaSAyodaya jIvane spaSTa vipAka batAvI zakato nathI chatAM navamA guNasthAnaka sudhI dareka jIvone koI koI bAdara kaSAyano udaya avazya hoya ja che tema vigrahagatimAM nirmANa nAmakarma Adi dhruvodayI prakRtiono udaya avazya hoya che paraMtu audArikAdi pudgala rUpa nimittanA abhAve te prakRtio potAno spaSTa vipAka batAvI zakatI nathI. paNa utpattisthAne audArikAdi zarIranI racanA thatAM ja potAnuM phaLa avazya batAve ja che. prazna-13. koIpaNa prakRtionA udayAdi thavAmAM dravyAdi pAMca hetuo kevI rIte ghaTe che te koI paNa eka prakRtinA dRSTAnta dvArA samajAvo. uttaradravyathI dahIM, aDada, bheMsanuM dUdha tathA madirA Adi dravyo vAparavAthI, kSetrathI anAryadeza Adi ayogya sthAnomAM rahevAthI, kALathI madhyAhna Adi ayogya kALe adhyayana karavAthI, bhavathI tiryaMcAdi bhavathI ane bhAvathI rogAdi, asthira citta athavA atyaMta vRddhatvAdinI prAptithI mati-zrutajJAnAvaraNIyAdi karmano tIvra udaya thAya che. te ja pramANe brAhmI, sArasvata cUrNa, badAma vagerenA sevanarUpa dravya hetuthI, kAzI, siddhAcalajI Adi rUpa kSetra hetuthI, prAtaHkALa vagere rUpa kALahetuthI, manuSyabhava vagere rUpa bhava ane Arogya, sthiracitta, bAlya athavA taruNatvAdi avasthA rUpa bhAvahetuthI te banne karmano kSayopazama thato paNa jaNAya che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-praznottarI 391 A ja pramANe dareka prakRtionA udaya kSaya-kSayopazama-upazama vageremAM paNa dravyAdi pAMca hetuo yathAyogya rIte svayaM vicAravA. prazna-14. nidrA Adi pAMca prakRtiono udaya jema prApta darzana labdhine haNe che tema prApta jJAnaguNane paNa haNe che chatAM tene jJAnAvaraNIyamAM na gaNatAM darzanAvaraNIyamAM kema gaNela che ? uttara-vAstavika rIte nidrAdi pAMce prakRtiono udaya kSayopazamathI prApta thayela darzana ane jJAna e banne labdhione haNe che, paraMtu chadmasthajIvone prathama darzana labdhino ane pachI ja jJAnalabdhino upayoga pravarte che, tethI darzanalabdhino ghAta karanAra darzanAvaraNIyamAM gaNavAthI darzananI prApti vinA jJAnanI prApti thatI na hovAthI jJAnano paNa ghAta karanAra che ja ema sahelAIthI samajI zakAya che. paraMtu jJAnAvaraNIyamAM kahe to jema jJAnaguNano ghAta kare tema darzanaguNano ghAta kare ke nahi ? te spaSTa samajI zakAya nahi mATe nidrApaMcakane jJAnAvaraNIyamAM na gaNatAM darzanAvaraNIyamAM gaNela che. prazna-15. matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya ane cakSu-acakSudarzanAvaraNIya vagere prakRtio dhruvodayI guNela che ane dareka jIvone bAramA guNasthAnaka sudhI te prakRtiono udaya mAnela che to utkRSTa labdhi saMpanna saMpUrNa cauda pUrvadhara tathA sarva IndriyonI saMpUrNa zaktivALA munirAjone uparokta matijJAnAvaraNIya vagereno udaya kema hoya? uttara-jema viSa maraNa prApta karAvanAra che chatAM prayogavizeSathI atyaMta alpapramANamAM apAyela te ja viSa koIpaNa jAtanuM nukasAna karatuM nathI tema utkRSTa labdhisaMpanna saMpUrNa cauda pUrvadhara tathA sarvaindriyonI saMpUrNa zaktivALA munirAjone adhyavasAya vizeSathI ekasthAnaka rasaspaddhakarUpe karAyela matijJAnAvaraNIyAdi karmano udaya hoya che ane tethI te svAvArya guNane rokavA samartha thatAM nathI. prazna-16. pratipakSI evAM sthira-asthira ane zubha-azubha nAmakarmano udaya ekIsAthe zI rIte hoI zake ? uttara-eka ja zarIramAM dAMta asthi vagere avayavo sthira hoya che. tyAre bhU, jillA rudhira Adi asthira hoya che te ja pramANe e ja zarIramAM nAbhithI mastaka sudhInA avayavo zubha ane nAbhinI nIcenA avayavo azubha hoya che. A rIte pratipakSI sthirAdi cAre prakRtino udaya eka sAthe hoI zake che. prazna-17. prakRtiono haMmezAM kSayopazamAnuviddha audayika bhAva ja hoya, ane te kaI rIte mAnI zakAya? uttara-mati-zrutajJAnAvaraNIya, acakSurdarzanAvaraNIya tathA dAnAntarAyAdi pAMca aMtarAya e ATha prakRtiono haMmezAM kSayopazamAnuviddha audayika bhAva ja hoya che. ane e vAta dareka jIvone nyUnAdhika pramANamAM matijJAnAdi AThe labdhio avazya pragaTa hoya ja che tethI sahelAIthI samajI zakAya che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 prazna--18 cakSurdarzanAvaraNIya, avadhiddhikAvaraNa, ane manaHparyavajJAnAvaraNa dezaghAtI kahela che, paraMtu teindriya sudhInA jIvone cakSurdarzanAvaraNa ane avidha tathA manaHparyavajJAna vinAnA jIvone zeSa traNa AvaraNo svAvArya guNano sarvathA ghAta kare che to A cAre prakRtio dezaghAtI kema kahevAya ? 392 uttara--je prakRtio potAno udaya hoya tyAM sudhI sarvajIvone haMmezAM svAvAryaguNano sarvathA ja ghAta kare te ja sarvaghAtI kahevAya che paraMtu je prakRtio potAnA udaya kALa sudhI koIka jIvone sarvathA ane koIka jIvone dezathI athavA eka ja jIvane amuka kALe dezathI paNa svAvArya guNano ghAta kare che te dezaghAtI kahevAya che. A cAra prakRtio paNa AvI hovAthI dezaghAtI kahela che. prazna--19. uparokta cAre prakRtio dezaghAtI hovA chatAMya amuka jIvonA svAvArya guNone sarvathA kema haNe che ? uttara--dezathAtI prakRtionA spardhako sarvaghAtI ane dezaghAtI ema be prakAre kahela che tethI jyAre A prakRtionA sarvaghAtI rasaspardhako udayamAM Ave che tyAre svAvArya guNane sarvathA haNe che ane jyAre alpa rasavALA dezaghAtI spardhako udayamAM Ave che tyAre dezathI haNe che. prazna--20. dezaghAtI prakRtionA paNa spardhako sarvaghAtI che to sarvaghAtI ane dezaghAtI prakRtiomAM taphAvata zuM ? uttara--dezaghAtI prakRtionAM eka sthAnika rasaspardhvako dezaghAtI ja hoya che ane dvisthAnika rasa spardhako mizra hoya che. ane zeSa sarvaghAtI ja hoya che. chatAM A prakRtionA sarvaghAtI spardhako paNa apavartanAdi dvArA haNAvAthI dezaghAtI thAya che. jyAre sarvaghAtI prakRtiomAM ekasthAnika rasaspardhako sarvathA hotA ja nathI ane dvisthAnikAdi sarvaspardhako sarvaghAtI ja hoya che. apavartanAdi dvArA haNAIne jaghanyathI dvisthAnika rasavALA je spardhako bane che te paNa sarvaghAtI ja rahe che paNa dezaghAtI thatA nathI. dezaghAtI ane sarvaghAtI prakRtiomAM A ja taphAvata che. prazna--21. cakSu-acakSurdarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI saMpUrNa darzanalabdhinI apekSAe je eka dezarUpa darzana guNa prApta thAya che tene ja pAMca nidrAno udaya haNe che, to te nidrAo sarvaghAtI kema kahevAya ? uttara--jo ke cakSurdarzanAvaraNIyAdinA kSayopazamathI prApta thayela darzana labdhi-saMpUrNa darzana labdhinA eka deza rUpa che paraMtu nidrApaMcaka tene saMpUrNapaNe je haNe che. athavA sattAmAM nidrApaMcakanA sarvaghAtI ja rasaspaddhako hoya che. mATe te sarvaghAtI kahela che. prazna--22. kSayopazamAnuviddha ane zuddha ema banne prakAranA audayikabhAva keTalI ane kaI prakRtimAM ghaTI zake ? uttara--avidha tathA mana:paryava jJAnAvaraNa, cakSu tathA avadhidarzanAvaraNa, cAra Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 tRtIyadvAra-praznottarI saMjavalana ane nava nokaSAya A sattara pravRtiomAM banne prakArano audayika bhAva ghaTI zake che. prazna-23. ghAtakarmomAM evI kaI uttaraprakRtio che ke jeno kSayopazama thaI zake ja nahi ? - uttara-kevaLajJAnAvaraNIya, kevaLadarzanAvaraNIya ane pAMca nidrA A sAta prakRtiono kSayopazama thaI zake ja nahi. prazna-24. sarvaghAtI ane dezaghAtI prakRtionA kSayopazamamAM zuM vizeSatA che? uttara-sarvaghAtI prakRtiono kSayopazama potAnA rasodaya sAthe hoto nathI, paraMtu pradezodaya sAthe ja hoya che. tyAre dezaghAtI prakRtiono kSayopazama rasodaya sAthe hoya che. e vizeSatA che. ' prazna-25. udayabaMdhotkRSTA prakRtiomAM asAtavedanIya vagere keTalIka evI pravRtio che ke jeono udaya na hoya tyAre paNa utkRSTa sthitibaMdha thAya che, mATe asatAvedanIya vagere prakRtione anudayabaMdhoskRSTA paNa kema na kahevAya ? e ja pramANe samyakvamohanIya sivAyanI udayasaMkramotkRSTA manuSyagati vagere pravRtiomAM paNa potAno udaya na hoya tyAre potAnI svajAtIya anya pravRtiono utkRSTa sthitisaMkrama thAya che. mATe manuSyagati vagere anudayasaMkramotkRSTA paNa kema na kahevAya ? - uttara-jeno udaya na hoya te anudayavatI pravRtionuM prathamanI udayasthitimAM raheluM dalika tenA anaMtara pUrva samaye ja svajAtIya udayavatI pravRtiomAM tibuka saMkrama dvArA saMkramI jAya che, tyAre udayavatI pravRtionuM prathamasthitinuM dalika sva svarUpe hAjara hoya che. tethI udaya vakhate baMdha athavA anya prakRtionA saMkramathI jeTalI utkRSTa sthitisattA thAya che tenA karatAM teno udaya na hoya tyAre potAnA baMdhathI athavA anya prakRtinA saMkramathI paNa eka samaya nyUna utkRSTasthitisattA prApta thAya che. tethI asAtA vedanIya vagere anudaya baMdhAtkRSTA ane manuSyagati vagere anudaya saMkramotkRSTA na ja kahI zakAya. paraMtu udayabaMdhotkRSTA ane udaya saMkramotkRSTA ja kahevAya. prazna-26. kaI karmaprakRti evI che ke jeno vipAka ekAnta zubhaphaLa ja ApanAra che? uttara tIrthakara nAmakarma prazna-27. hAsya, rati, puruSaveda ane samyakta mohanIya A cAra prakRtione ahIM temaja navatattva vageremAM azubha gaNAvI che tyAre tattvArthAdhigama sUtra a8 sUtra 26mAM zubha gaNAvI che, to tenuM zuM kAraNa ? uttara-A hAsyAdi prakRtiono vipAka paugalika dRSTie jIvana AnaMdadAyaka hovAthI tattvArthAdhigamasUtramAM te zubha tarIke gaNAvela hoya tema lAge che. paraMtu teono vipAka paugalika dRSTie AnaMdadAyaka hovA chatAM AtmAnA cAritra ane samyasvarUpa guNano ghAta karanAra hovAthI ahIM temaja navatattvAdimAM te azubha tarIke gaNAvela lAge che. * paMca 1-50 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 paMcasaMgraha-1 , prazna-28. evI kaI prakRtio che ke je udayavatI ane anudayavatI ema bannemAM AvavA chatAM pradhAnaguNanI vivakSA karI tene udayavatImAM gaNAvI che? uttara-strIveda, napuMsakaveda, sAtA-asatAvedanIya, A cAra prakRtio bannemAM AvavA chatAM udayavatImAM ja gaNAvela che. prazna-29. evI kaI prakRtio che jemAM sattA AzrayI sAdi anaMta sivAya pAriNAmika bhAvanA traNa bhAMgA ghaTI zake ? uttara-mAtra cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM ja sAdi anaMta sivAyanA pAriNAmika bhAvanA traNa bhAMgA ghaTI zake che. prazna-30. koIkane alaMkAro maLatA nathI, koIkane maLe che to vAparatAM bIjA aTakAve che. jyAre koIkane maLe che, bIjAo vAparavA preraNA kare che, vAparavAno zokha paNa che, chatAM te vAparI zakatA nathI, ahIM te te jIvone kayA karmano udaya kahevAya ? uttara-jeone alaMkAro maLatA nathI teone lAbhAntarAya, jemane maLe che chatAM vAparatAM bIjAo aTakAve che tene upabhogAntarAya ane je svayaM vAparI zakatA nathI teone upabhogAntarAya sahita lobha ane bhayamohanIyano udaya hoya che. prazna-31. atisaMkliSTa mithyAdaSTine keTalI ane kaI kaI zubhaprakRtio baMdhamAM AvI zake ? -te A paMcendriya jAti, AhAraka sivAyanAM cAra zarIra ane be aMgopAMga, zubhavarNacatuSka,parAghAta, uvAsa, Atapa, udyota, nirmANa, agurulaghu tathA traNacatuSka. temAM paNa Atapa, udyota ane audArika dvika tiryaMcagati sAthe ja vaikriyaddhika narakagati sAthe ja ane zeSa paMdara prakRtio bane gati sAthe baMdhamAM AvI zake che. prazna-32. aMtarmuhUrtathI ocho baMdha kALa ja na hoya tevI pravRtio.keTalI ane kaI kaI ? uttara-47 dhruvabaMdhI, cAra AyuSya ane jinanAma kula bAvana (pa2). prazna-33. jeno jaghanyathI eka samaya baMdha hoya tevI pravRtio keTalI ane kaI kaI ? uttara-cAra AyuSya ane jinanAma sivAya zeSa adhruvabaMdhI aDasaTha (68). prazna-34. adhuvabaMdhI hovA chatAM je jaghanyathI paNa satata aMtarmuhUrta baMdhAya ja evI prakRtio keTalI ane kaI kaI? uttara-cAra AyuSya ane jinanAma kula pAMca (5). prazna-35. kSapaka sUkSmasaMparAyane paNa jaghanyathI jeno kristhAnika rasa baMdhAya tevI prakRtio kaI kaI ? uttara-kevaLajJAnAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNa. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyadvAra-praznottarI 395 prazna-36. je aMtarmuhUrtathI vadhAre kALa satata na ja baMdhAya evI pravRtio keTalI ane kaI kaI ? uttara-pistALIsa, te A azubhavihAyogati, ekendriyAdi cAra jAti, attima pAMca saMghayaNa ane pAMca saMsthAna, AhArakaddhika, narakadrika, Atapa, udyota, sthira, zubha, yaza, hAsya, rati, zoka, arati, strIveda, napuMsakaveda, asatAvedanIya, sthAvaradazaka ane cAra AyuSya. prazna-37. keTalI ane kaI kaI prakRtio evI che ke je saMpUrNa kSaya thayA pachI pharIthI baMdha ane sattAmAM na Ave ? uttara-anaMtAnubaMdhI vinA dhruvasattAvALI ekaso chavvIsa prakRtio. prazna-38. prAyaH sarvalabdhio kSayopazama ke kSAyikabhAvathI prApta thAya che. chatAM kaI labdhio evI che ke je audayika bhAve prApta thAya che ? temaja tenuM kAraNa zuM? uttara-je labdhiomAM navIna pudgalAdine grahaNa karavAnI jarUra na hoya tevI kevaLajJAna, avadhijJAnAdi sarva labdhio yathAsaMbhava kSAyika ke kSayopazama bhAve prApta thAya che. paraMtu je labdhio phoravavAmAM navIna pugalonuM grahaNa vagere jarUrI hoya te labdhio be prakAre che. temAMnI eka mukhyatve kSayopazamabhAve ane gauNapaNe audayika bhAve hoya che. jyAre bIjI mukhyatve audayika bhAve ane gauNapaNe kSayopazama bhAve hoya che. vaikriya, AhAraka, tejovezyA, zvAsocchavAsa Adi labdhio prathama prakAramAM Ave che ane cakravartitva, vAsudevatva, prativAsudevatva, Adi labdhio bIjA prakAramAM Ave che, te te labdhiomAM te te prakAranAM pudgalonuM grahaNa vagere jarUrI hovAthI audayika bhAva vinA A labdhio phoravI zakAtI nathI, vaLI enI sAthe lAbhAntarAya, vIryAntarAya Adi karmano kSayopazama paNa avazya hoya che. te kSayopazama cAra ghAtakarmano ja thAya che. : ' prazna-39. kyA karmanA udayathI sudhAno anubhava thAya ? dUdhapAka Adi svAdiSTa bhojananI icchA thAya ane strI Adi vijAtIya vyaktionuM AkarSaNa thAya ? uttara-asAtA vedanIyakarmanA udayathI sudhAno anubhava thAya. lobhanA udayathI dUdhapAka Adi svAdiSTa bhojananI IcchA thAya ane vedamohanIyanA udayathI vijAtIya vyaktionuM AkarSaNa thAya. prazna-40. sudhA Adi traNe prasaMgo asAtA vedanIyAdi karmanA udayathI prApta thAya che, ane AhArAdi vAparavAthI te te karma bhogavAI kSaya pAmatAM jaNAya che to udayamAM Avela te te karmano kSaya karavA mATe AhAra, svAdiSTa bhojana ane strI vagerenuM sevana atyaMta Avazyaka gaNAya ane jo tema hoya to, jema bane tema bhojanAdinI icchAo pUrNa karavA karatAM nAbUda karavI temaja icchAo kadAca nAbUda na karI zakAya topaNa te te prasaMgothI avazya dUra rahevuM joIe ema aneka zAstromAM jaNAvela che tenuM zuM ? uttara-asAtA vedanIyAdi karmanA udayathI uparanA prasaMgo prApta thAya che ane te te Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 * paMcasaMgraha-1 rIte AhAra, svAdiSTa bhojana temaja viSayasevanathI te kALe udayamAM Avela karmano kSaya jarUra thAya che, paraMtu sAmAnya koTinA saMsArI jIvo rAga-dveSayukta hovAthI A prasaMgomAM AsaktibhAva AvyA vinA raheto ja nathI, ane viSayasevanamAM to AsaktibhAva uparAMta aneka jIvonI hiMsA paNa thAya che. tethI te kALe udayamAM Avela karmanA bhogavaTAthI te karma jeTaluM naSTa thAya che tenA karatAM tenA nimitte pradeza tathA sthitinI apekSAe asaMkhyAta guNa ane rasanI apekSAe ghaNuM vadhAre navIna karma avazya baMdhAya che. mATe ja zAstramAM tevI IcchA vagerene nAbUda karavA ane te zakya na hoya topaNa chevaTe te padArthonA bhogavaTAthI dUra rahevA jaNAvela che ane te barAbara ja che. prazna-41. bAMdhela karma bhogavyA vinA dUra thAya nahi ane icchAone nAbUda karavAthI tathA icchAo nAbUda na thAya to paNa tevA prasaMgothI dUra rahevAthI te te karma bhogavAIne kSaya pAme nahi paNa emane ema rahI jAya, to zuM karavuM ? uttara-karma nikAcita ane anikAcita ema be prakAre hoya che, tyAM anikAcita tathA alpanikAcita saghaLAM karma vipAkodayathI avazya bhogavavAM ja paDe evo niyama nathI, paraMtu bAra prakAranA tapa rUpa nirjarAnA pariNAmathI athavA tevA prakAranA koI vizuddha adhyavasAyo dvArA te te karmano bhogavyA vinA paNa kSaya thaI zake che. ane je karma gADha nikAcita hoya che, te avazya vipAkodayathI bhogavavuM ja paDe che. ane tethI ja svayaMjJAnI tathA anAsakta hovA chatAM tIrthaMkarAdi jevA mahApuruSone paNa karmane vaza thavuM paDe che, paNa trijJAnI tathA nirAsaktabhAvavALA hovAthI tevA mahApuruSonI vAta nirALI che. jyAre ApaNe tevA jJAnI ke nirAsakta bhAvavALA nathI eTale nikAcita karma jANI zakatA nathI ane rAga-dveSa pAmyA vinA paNa rahI zakatA nathI, mATe ApaNe tevA tevA prasaMgothI dUra rahevuM ane tevI icchAone nAbUda karavI e ja zreSTha upAya che. prazna-42. eka jIvane eka bhavamAM vadhAremAM vadhAre keTalA AyuSyanI sattA hoya? uttara-jyAM sudhI parabhavanuM AyuSya na bAMdhe tyAM sudhI eka ane anyagatinuM AyuSya bAMdhanArane AyuSyabaMdhanA prathama samayathI te bhava paryanta be AyuSyanI ja sattA hoya che. prazna-43. evA kayA jIvo che ke jeone AkhA bhava sudhI eka ja AyuSyanI sattA hoya ? uttara-saghaLA teukAya, vAukAya temaja AvatA bhavanuM AyuSya paNa vartamAna gatinuM ja jeoe bAMdhyuM hoya tevA manuSya tathA tiryaMco. prazna-44. eka bhavamAM AyuSya eka ja vAra baMdhAya ke temAM kaMI apavAda che ? uttara-prajJApanA sUtramAM potAnA AyuSyanA be bhAga gayA pachI je AyuSyano baMdha thayo tenuM te AyuSya te bhavanA bAkInA kALamAM aneka vAra baMdhAya ema batAvI tene AkarSo kahyA che. paraMtu karmagraMthAdika cAlu graMthomAM AkhA bhavamAM AyuSya eka ja vAra baMdhAya e hakIkata prasiddha hovAthI AThamA praznanA uttaramAM AyuSya eka bhavamAM eka ja vAra baMdhAya ema batAvela che. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothuM baMdhahetuddhAra A pramANe baMdhavyadvAra kahyuM. have baMdhaheturUpa cothA dvArane kahevA icchatAM A gAthA kahe che - baMdhassa micchaaviraDkasAyajogA ya heyavo bhaNiyA / te paMca duvAlasa pannavIsa pannarasa bheillA // 1 // bandhasya mithyAtvAviratikaSAyayogAzca hetavo bhaNitAH / te paJca dvAdazapaJcaviMzatipaJcadazabhedavantaH // 1 // artha-karmabaMdhanA mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra hetuo kahyA che ane te anukrame pAMca, bAra, pacIsa, ane paMdara bheTavALA che. TakAnu-karma ane AtmAno pANI ane dUdhanA jevo ke agni ane lohanA jevo je saMbaMdha te baMdha. tenA sAmAnyathI tIrthakaro ane gaNadharoe cAra hetuo kahyA che. te A pramANe mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga, "no' zabda pachI mUkela "va' e pasIyamantara' pratyanikapaNuM antarAya e Adi eka eka karmanA vizeSa hetuno sUcaka che. te mithyAtvAdi cAra hetuonA anukrame pAMca, bAra, pacIsa ane avAMtara bhedo thAya che. te A pramANe mithyAtva pAMca bheda, avirati bAra bhede, kaSAyo pacIsa bheda, ane yogo - paMdara bheTe che. be' e padamAM rUstra pratyaya prakRti bhASAmAM matuM arthamAM thayo che. prAkRtamAM matu arthamAM gati rUDha ane madha e traNa pratyaya thAya che. saMskRtamAM vALA arthamAM mata pratyaya thAya che. jema ke buddhimatuM eTale buddhivALo. e pramANe ahIM samajavuM. 1 have pahelA mithyAtvanA pAMca bhedone kahevA icchatAM kahe che- abhiggahiyamaNAbhiggahiyaM ca abhinivesiyaM ceva / saMsaiyamaNAbhogaM micchattaM paMcahA hoi // 2 // abhigRhItamanabhigRhItaM cAbhinivezikaM caiva / sAMzayikamanAbhogaM mithyAtvaM paJcadhA bhavati // 2 // . artha Abhigrahika, anAbhigrahika, Abhinivezika, sAMzayika, ane anAbhoga ema mithyAtva pAMca prakAre che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 TIkAnu--tattvabhUta jIvAdipadArthonI azraddhA rUpa eTale ke AtmAnA svarUpanA ayathArtha jJAnarUpa mithyAtva pAMca prakAre che. te A pramANe--Abhigrahika, anAbhigrahika, Abhinivezika, sAMzayika ane anAbhoga. 398 vaMzaparaMparAthI pote je dharma mAnato Avyo che te ja dharma sAco che, bIjA sAcA nathI e pramANe buddha, zaiva Adi asatya dharmomAMthI koI paNa eka dharmane tattvabuddhie grahaNa karavA vaDe thayeluM mithyAtva te Abhigrahika. A mithyAtvanA vazathI boTikAdi-digaMbarAdi asatya dharmomAMthI koIpaNa eka dharma grahaNa kare che, ane ene ja satya mAne che. satyAsatyanI parIkSA karI zakato nathI. tenAthI viparIta je mithyAtva te anAbhigrahika. eTale ke yathokta svarUpavALo abhigraha--koI paNa eka dharmanuM grahaNa jenI aMdara na hoya te. A mithyAtvanA vazathI saghaLA dharmo sArA che, koI kharAba nathI. A pramANe sAcA khoTAnI parIkSA vinA kAca ane maNimAM bheda nahi samajanAranI jema kaMIka' mAdhyasthavRttine dhAraNa kare che. sarvajJa prabhu zrI mahAvIre kahela padArthone ukhADI nAkhavArUpa aniveza vaDe thayeluM je mithyAtva te Abhinivezika. A mithyAtvanA vazathI goThAmAhila AdinI jema sarvajJe kahela padArthone ukhADI potAnA mAnelA arthone sthApana kare che. saMzaya vaDe thayeluM je mithyAtva te sAMzayika, jenA vazathI bhagavAna arihaMte kahela jIvAdi tattvomAM saMzaya thAya che. jema ke--huM nathI samajI zakato ke bhagavAna arihaMte kahela dharmAstikAyAdi satya che ke nahi. jenI aMdara viziSTa vicArazaktinA abhAve satyAsatyano vicAra ja na hoya te anAbhoga mithyAtva. ane te ekendriyAdi jIvone hoya che. A pramANe pAMca mithyAtvanuM svarUpa kahyuM. 2 have aviratiAdinA bAra vagere bhedo kahe che-- chakkAyavaho maNaiMdiyANa ajamo asaMjamo bhaNiyo / ii bArasahA sugamA kasAyajogA ya puvvuttA // 3 // 1. ahIM kaMIka mAdhyasthavRtti dhAraNa kare che emAM kaMIka mUkavAnuM kAraNa e ke vAstavika rIte A mAdhyasthyavRtti ja nathI. sAcA khoTAnI parIkSA karI sAcAno svIkAra karI khoTA anya dharmo para dveSa na rAkhavo te vAstavika mAdhyamasthavRtti che. ahIM to badhA dharmo sarakhA mAnyA eTale uparathI mAdhyasthatA dekhAI eTaluM ja mAtra. goLa ane khoLa sarakhA mAnavAthI kaMI mAdhyasthatA kahevAtI nathI. 2. ahIM ekendriyAdine anAbhoga mithyAtva kahyuM che. paraMtu A ja dvAranI A gAthAnI tathA pAMcamI gAthAnI svopajJa TIkAmAM saMzI-paMcendriya paryApta sivAyanA jIvone anAbhigrahika mithyAtva kahela che ane A ja gAthAnI svopajJa TIkAmAM "Agamano abhyAsa na karavo eTale ke ajJAna ja sAruM che." evo anAbhoga mithyAtvano artha karela che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra SaTkAyavadho manaindriyANAmayamo'saMyamo bhaNitaH / iti dvAdazadhA sugamAH kaSAyayogAstu pUrvoktAH // 3 // artha--chakAyano vadha ane mana tathA pAMca indriyono asaMyama ema bAra prakAre avirati kahI che. ane pUrve kahelA kaSAya tathA yogo sugama che. 399 TIkAnu--pRthvI, ap, teu, vAu, vanaspati ane trasa e prakAre cha kAyanI hiMsA karavI tathA potapotAnA viSayamAM yathecchapaNe pravarttatI mana ane zrotra Adi pAMca indriyone kAbUmAM na rAkhavI. e pramANe tIrthaMkaro ane gaNadharoe bAra prakAre avirati kahI che. ema kahIne kartA jaNAve che ke ame amArI buddhithI kahI nathI. te bAre prakAre asaMyama sugama che, eka eka padanI vyAkhyA na karavAmAM Ave topaNa sukhapUrvaka samajI zakAya tema che, mATe eka eka padanI vyAkhyA karI nathI. kaSAyanA pacIsa bhedonuM tathA yoganA paMdara bhedonuM savistara varNana pahelA karyuM che, mATe pharI ahIM kahetA nathI. tyAMthI ja joI levuM. 3 A pramANe mithyAtvAdinA avAMtara bhedo kahyA. have mithyAtvAdi mULa bhedone guNasthAnakomAM kahevA icchatAM kahe che-- caupaccaio micche tipaccao mIsasAsaNAvirae / dugapaccao pamattA uvasaMtA jogapaccaio // 4 // catuSpratyayako mithyAtve trikapratyayikaH mizrasAsAdanAvirate / dvikapratyayikaH pramattAt upazAntAt yogapratyayikaH // 4 // artha--mithyAtve cAre hetuvALo mizra, sAsAdana, aviratimAM traNa hetuvALo, pramatta guNasthAnakathI be hetuvALo ane upazAMtamoha guNasthAnakathI mAtra yoga nimittaka baMdha thAya che. TIkAnu--mithyArdaSTi guNasthAnake mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogarUpa cAre hetu vaDe karmano baMdha thAya che. kAraNa ke mithyAtva guNaThANe cAre baMdhahetuo che. sAsAdana, mizra ane aviratisamyagdaSTi guNaThANe avirati, kaSAya ane yogarUpa traNa hetu vaDe baMdha thAya che. A guNasthAnakomAM mithyAtva baMdhahetu rUpe nathI. kAraNe ke mithyAtvano udaya pahele ja guNaThANe che. dezavirati guNaThANe kaMIka nyUna traNa hetudvArA karmabaMdha thAya che. kAraNa ke ahIM trasanI avirati hotI nathI. jo ke sarvathA trasakAyanI aviratithI zrAvaka viramyo nathI chatAM hiMsA na thAya tema upayogapUrvaka pravartato hovAthI che chatAM vivakSI nathI. A guNasthAnake kaMIka nyUna traNa hetu vaDe karmabaMdha thAya che te gAthAmAM kahyuM nathI, chatAM sAmarthyathI ja gaNAya che. kAraNa ke pUrA traNa hetu na kahyA tema be hetu paNa na kahyA eTale samajAya che ke traNathI nyUna ane bethI vadhAre - baMdhahetuo che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 paMcasaMgraha-1 pramatta guNasthAnakathI AraMbhI sUkSmasaMparAya guNasthAnaka paryata kaSAya ane yoga e be hetuo vaDe karmabaMdha thAya che. kAraNa ke pramattAdi guNasthAnakomAM mithyAtva ane aviratino abhAva che. tathA upazAMtamoha guNasthAnakathI AraMbhI sayogI kevaLI guNasthAnaka sudhImAM kevaLa yoganimitte ja baMdha thAya che. kema ke upazAMtamohAdi guNasthAnakomAM kaSAyo paNa hotA nathI. ayogI bhagavAna koIpaNa baMdhahetunA abhAve koIpaNa karmano baMdha karatA nathI. 4 A pramANe guNasthAnakomAM mithyAtvAdi mULa hetuo kahyA. have te mULa hetuomAMnA keTalAka avAMtara bhedo saMbhave che te kahe che paNapanna panna tiyachahiyacatta guNacatta chakkacausahiyA / dujuyA ya vIsa solasa dasa nava nava satta heU ya // 5 // paJcapaJcAzat paJcAzat trikaSaTkAdhikacatvAriMzat ekonacatvAriMzat SaTkacatuHsahitA / dviyutA ca viMzatiH SoDaza daza nava nava sapta hetavazca // 5 // . artha-paMcAvana, pacAsa, traNa ane cha adhika cALIsa, ogaNacALIsa, cha, cAra ane be sahita vIsa, soLa, dasa, nava, nava ane sAta e pramANe avAMtara bhedo anukrame mithyAtvAdi tera guNasthAnakomAM hoya che. TIkAnu-mithyAtvAdi cAra mULa baMdhahetuonA uttarabhedono saravALo karatAM kula sattAvana thAya che. temAM mithyAdaSTi guNaThANe AhAraka ane AhArakamizra e be kAyayoga vinA paMcAvana baMdhahetuo hoya che. AhArakadvikano ahIM abhAva che. kAraNa ke AhArakaddhika AhAraka labdhisaMpanna caudapUrvadhara munione ja hoya che. pahele guNaThANe teono abhAva hovAthI te be yogo hotA nathI. sAsvAdana guNaThANe pAMca prakAranA mithyAtvano abhAva hovAthI tene dUra karatAM pacAsa baMdha hetuo che. - mizradaSTi guNaThANe tetALIsa baMdhahetuo hoya che. kAraNa ke "samyazmidhyAdaSTi kALa karato nathI' evuM zAstranuM vacana hovAthI mizraguNaThANuM laI paralokamAM jato nathI. tethI aparyAptAvasthAmAM jeno saMbhava che, te kAmaNa audArikamizra ane vaikriyamizra e traNa yoga ghaTatA nathI. tathA ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAyano paNa udaya hoto nathI, pahelA be guNaThANA sudhI ja teno udaya hoya che. mATe anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, kArmaNa, audArikamizra ane vaikriyamizra e sAta hetuo pUrvokta pacAsamAMthI dUra karatAM zeSa tetALIsa baMdhahetuo hoya che. aviratisamyagdaSTi guNaThANe chetALIsa hetuo hoya che. kAraNa ke A guNasthAnake maraNano saMbhava hovAthI tene sAthe laI paralokagamana paNa thAya che. tethI pUrve dUra karelA ane aparyAptAvasthAmAM saMbhavatA kArmaNa, vaikriyamizra ane audArikamizra e traNa yogono ahIM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 401 saMbhava hovAthI e traNa meLavatAM chetALIsa baMdhahetuo thAya che. dezavirati guNaThANe ogaNacALIsa baMdhahetuo hoya che. kAraNa ke ahIM apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano udaya hoto nathI, trasakAyanI avirati hotI nathI, ane A guNasthAnake maraNano asaMbhava hovAthI vigrahagatimAM ane aparyAptAvasthAmAM saMbhavatA kArpaNa ane audArikamizra e be yogo paNa hotA nathI. tethI pUrvokta chetALIsamAMthI apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya, trasakAyanI avirati, audArikamizra ane kArpaNa e sAta hetuo dUra karatAM ogaNacALIsa baMdhahetuo hoya che. zaMkA--dezavirati zrAvaka mAtra saMkalpathI utpanna thayela trasanI aviratithI ja nivaryo che, paraMtu AraMbhathI utpanna thayelI aviratithI viramyo nathI. AraMbhathI utpanna thayela trasanI avirati to zrAvakane kAyama che to baMdhahetumAMthI trasanI avirati kema dUra karo cho ? uttara-ahIM uparokta doSa ghaTato nathI kAraNa ke zrAvaka yatanA vaDe pravRtti karato hovAthI AraMbhathI utpanna thayela trasanI avirati hovA chatAM paNa tenI vivaphA karI nathI. pramatta saMyata guNasthAnake chavvIsa baMdhahetuo hoya che. chavvIsa zI rIte hoI zake? to kahe che-A guNasthAnake avirati sarvathA hotI nathI ane pratyAkhyAnAvaraNa catuSkano paNa udaya hoto nathI. tathA labdhisaMpanna cauda pUrvadhara munione AhArakadvikano saMbhava che. mATe te be yogI hoya che. tethI aviratinA agiyAra bheda ane pratyAkhyAnAvaraNa catuSka e paMdara baMdhahetuo pUrvokta ogaNacALIsamAMthI kADhatAM ane AhAraka tathA AhArakamizra e be yoga meLavatAM chavvIsa baMdhahetu thAya che. apramatta munio labdhi phoravatA nahi hovAthI AhArakazarIra ke vaikriyazarIrano AraMbha karatA nathI mATe teone AhArakamizra ke vaikriyamizra e be yoga ghaTatA nathI. tethI pUrvokta chavvIsamAMthI vaikriyamizra ane AhArakamizra e be yoga dUra karatAM covIsa baMdhahetuo apramatta guNaThANe hoya che. apUrvakaraNa guNaThANe AhAraka kAyayoga ane vaikriyakAyayoga e be yoga paNa hotA nathI, mATe bAvIsa ja baMdhahetuM hoya che. hAsyAdi parkano apUrvakaraNe ja udayaviccheda thato hovAthI anivRttinAdara saMparAye soLa baMdhahetuo ja hoya che. anivRtti bAdara saMpAye traNa veda tathA saMjavalana trikano udayaviccheda thato hovAthI sUkSmasaMpAye daza baMdhahetuo ghaTe che. 1. ahIM tema ja karmagraMthAdimAM apramatta guNasthAnake AhArakanI jema vaikriya kAyayoga kahyo che. paraMtu tattvArtha sUtra a. 2 sUtra 44nI siddharSigaNi TIkAmAM vaikriya zarIra banAvIne uttarakALamAM paNa apramatta guNasthAnake na jAya ema kahyuM che. tethI e apekSAe apramatta guNasthAnake vaikriya kAyayoga paNa na ghaTe. pachI to jJAnI jANe. paMca01-51 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 paMcasaMgraha-1 saMjvalana lobhano sUkSmasaMpAye udayaviccheda thAya che mATe upazAMtamoha guNaThANe yogarUpa nava baMdhahetuo hoya che. e ja nava hatuo kSINamoha guNaThANe paNa hoya che. satyamanoyoga, asatyaamRSA manoyoga, satyavacanayoga, asatya amRSA vacanayoga, kArmaNakAyayoga, audArika kAyayoga ane audArikamizra kAyayoga e sAta baMdhahetuo sayogI kevaLI guNasthAnake hoya che. temAM kevaLI samuddhAtamAM bIje, cha ane sAtame samaye audArikamizra ane trIje, cothe tathA pAMcame samaye kArmaNa kAyayoga hoya che, ane te sivAyanA kALamAM audArikakAyayoga hoya che. vacanayoga upadeza ApatI vakhate ane manoyoga anuttara vimAnavAsI Adi devo ane anya kSetramAM rahelA munio manathI prazna pUche tyAre mana vaDe uttara ApatA hoya che. ayogIkevaLI bhagavAna zarIramAM rahevA chatAM paNa sarvathA manoyoga, vacanayoga ane kAyayogano rodha karelo hovAthI teone eka paNa baMdhahetu hoto nathI. 5 A pramANe guNasthAnakomAM sattAmAtrathI saMbhavatA mithyAtvAdi hetuonA paMcAvana Adi avAMtara bhedo kahyA. have eka samaye eka jIvane jaghanya, madhyama e utkRSTathI je guNasthAnake jeTalA hetuo hoI zake che, te kahe che dasa dasa nava nava aDa paMca jaitige duduga sesayANego / aDasattasattasattagachadododoigijuyA vA // 6 // daza nava navA'STau paJca yatitrike dvidvikaM zeSakANAmekaH / , aSTasapta saptasaptakaSadvidvidviekayutA vA // 6 // artha-pahelA guNasthAnakathI AraMbhI teramA guNasthAnaka sudhImAM eka samaye eka jIvane ochAmAM ochA anukrame dasa, dasa, nava, nava, ATha, yatitrike pAMca pAMca, navame be, dazame be, ane zeSa guNasthAnake eka eka hetu hoya che. ane vadhAremAM vadhAre uparokta saMkhyAmAM anukrame ATha, sAta, sAta, sAta, cha, yatitrike baLe, ane navame eka hetu meLavatAM kula keTalA thAya teTalA hoya che. 6 TIkAnu-gAthAmAM pUrvAddha vaDe mithyAdRSTi Adi guNasthAnakomAM anukrame ochAmAM ochA eka samaye eka jIvane keTalA hetuo hoya te kahyuM che. ane uttarArdha vaDe utkRSTapadanI pUrti mATe meLavavA yogya hetuonI saMkhyA kahI che. tethI teno saMkSepe artha A pramANe thAya che. mithyASTi Adi guNasthAnakomAM jaghanyathI daza Adi baMdha hetuo hoya che, ane utkRSTathI ATha Adi saMkhyA meLavatAM aDhAra Adi baMdhahetuo hoya che. tAtparyArtha A pramANe - mithyAdaSTi guNaThANe jaghanyapade eka samaye eka sAthe daza baMdhahetuo, utkRSTapade aDhAra baMdhahetuo, ane madhyama agiyAra Adi baMdhahetuo hoya che. A pramANe madhyamano vicAra potAnI meLe ja karI levo. sAsvAdane jaghanyathI daza, utkRSTathI sattara, mizraguNasthAnake jaghanya nava utkRSTa soLa, Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 403 e pramANe avirati samyagdaSTi guNaThANe jaghanya nava utkRSTa soLa, dezavirati guNaThANe jaghanya ATha utkRSTa cauda, yatitrika-pramatta, apramatta ane apUrvakaraNa guNasthAnake jaghanya pAMca pAMca utkRSTa sAta sAta, anivRttibAdare jaghanya be, utkRSTa traNa, sUkSmasaMparAye jaghanya ane utkRSTathI be ja, zeSa upazAMtamoha, kSINamoha, ane sayogIkevaLI guNaThANe ajadhanyotkRSTa eka ja baMdhahetu hoya che. sUkSmasaMparAyAdimAM tene yogya meLavavAnI saMkhyA nahi hovAthI kahI nathI, mATe gAthAnA pUrvArdhamAM kahelI baMdhahetunI saMkhyA ja samajavI. 6 have mithyArdaSTi guNasthAnake jaghanyapade je daza baMdhahetuo kahyA te batAve che. micchata ekakAyAdighAya annayaraakkhajuyaludao / veyassa kasAyANa ya jogassaNa bhayadugaMchA vA // 7 // mithyAtvamekakAyAdighAto 'nyatarAkSayugalodayaH / vedasya kaSAyANAM ca yogasya anantAnubandhi bhayajugupsA vA // 7 // artha--pAMcamAMthI eka mithyAtva, eka kAyAdino ghAta, anyatara indriyano asaMyama, bemAMthI eka yugala, anyatara veda, anyatara krodhAdi cAra kaSAya, ane daza yogamAMthI eka yoga e pramANe jaghanya daza baMdhahetuo hoya che, ane anaMtAnubaMdhI, bhaya, ane jugupsA e koI vakhate udayamAM hoya che, koI vakhate nathI hotA. TIkAnu--eka samaye eka sAthe ochAmAM ochA keTalA baMdhahetuo hoya te kahe che. mithyAtvanA pAMca bhedomAMthI koI paNa eka mithyAtva, cha kAyamAMthI ekabe Adi kAyanI hiMsAnA bhede kAyanI hiMsAnA cha bheda thAya che te A * pramANe kAyamAMthI jyAre buddhipUrvaka eka kAyanI hiMsA kare tyAre eka kAyaghAtaka kahevAya; jyAre cha kAyamAMthI koI paNa be kAyanI hiMsA kare, tyAre be kAyano ghAtaka kahevAya, jyAre cha kAyamAMthI koI paNa traNa kAyanI hiMsA kare, tyAre traNa kAyano ghAtaka kahevAya, e pramANe cha kAyamAMthI koI paNa cAra ke pAMca kAyanI hiMsA kare, tyAre anukrame cAra ane pAMca kAyano ghAtaka, ane chae kAyanI eka sAthe hiMsA kare, tyAre SaTkAyaghAtaka kahevAya. A pramANe buddhipUrvaka ekAdi kAyanI hiMsA thaI zake che, saMzI karI zake che, mATe kAyaghAtanA bhede cha bhedo thAya che. vaLI pratyeka kAyaghAtanA A pramANe bhedo thAya che, jyAre koI paNa eka kAyanI hiMsA kare tyAre kAyo cha hovAthI cha bheda thAya. chamAMthI koI paNa be kAyanI hiMsA kare tyAre dvikasaMyoge paMdara bheda thAya, e pramANe trika saMyoge vIsa bheda, catuSka saMyoge paMdara, paMca saMyoge cha, ane chanA saMyoge eka bhaMga thAya che. kAyanI hiMsAnA sthAne e bhedo grahaNa karavA. 1. chakAyanA dvikasaMyogAdinA paMdara vagere bhAMgAo jANavAnI rIta pRSTha 129-130nI TippaNImAM jaNAvela che. tyAMthI joI levI. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 paMcasaMgraha-1 zrotrAdi pAMca indriyomAMthI koI paNa eka indriyano asaMyama, hAsya rati ke zoka arati e bemAMthI koI paNa eka yugala, apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana e traNa kaSAyamAMthI koI paNa krodhAdi traNa kaSAyano udaya. kaSAyomAMthI krodha, mAna, mAyA, ane lobha eka sAthe udayamAM AvatA nathI paraMtu anukrame udayamAM Ave che. eTale ke jyAre krodha udayamAM Ave tyAre mAna, mAyA ke lobha koI paNa udayamAM AvatA nathI. mAnano jyAre udaya hoya tyAre krodha mAyA ke lobha koIpaNa udayamAM hotA nathI e pramANe mAyAM lobha mATe paNa samajavuM. paraMtu jyAre apratyAkhyAnAdi krodha udayamAM Ave tyAre tenI nIcenA pratyAkhyAnAdi krodhano paNa udaya thAya che, apratyAkhyAnAvaraNa mAnano udaya chatAM pratyAkhyAnAvaraNAdi mAnano paNa udaya thAya che. e pramANe mAyA lAbha mATe paNa samajavuM.' ahIM evo niyama che ke upara uparanA krodhAdino udaya chatAM nIce nIcenA krodhAdino udaya jarUra thAya che. tethI ahIM apratyAkhyAnAvaraNAdi kaSAyomAMthI krodhAdi trikanuM grahaNa karyuM che. tathA daza yogamAMthI koI paNa eka yoga. A pramANe eka sAthe daza baMdhahetuo hoya che. prazna-yogo paMdara che, e pahelAM anekavAra kahyuM che. mATe ahIM paMdara yogamAMthI eka yoga hoya ema kahevuM joIe, to pachI zA mATe dazamAMthI eka yoga hoya ema kahyuM? . uttara-mithyASTi guNaThANe AhArakaddhika hIna zeSa tera yogo saMbhave che. "AhAraka ane AhArakamizra e be kAyayoga labdhisaMpanna caudapUrvIne AhAka zarIra kare tyAre hoya che. evuM zAstravacana hovAthI teno mithyAdRSTine asaMbhava che e pahelAM kahyuM che. temAM paNa jyAre anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya na hoya tyAre dazayoga ja saMbhave che. vaLI ahIM zaMkA thAya ke anaMtAnubaMdhInA udayano abhAva mithyAdRSTine kema saMbhave ? tenA uttaramAM kahe che ke, koI eka jIve samyagdaSTi chatAM pahelAM anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA karI mAtra eTaluM karIne ja viramyo paraMtu tathA prakAranA vizuddha adhyavasAyarUpa sAmagrInA abhAve mithyAtvAdinA kSaya mATe prayatna karyo nahi, tyArapachI kALAntare mithyAtvamohanA udayathI mithyAtvaguNasthAnake jAya che ane tyAM jaIne mithyAtvarUpa hetu vaDe anaMtAnubaMdhI bAMdhe che, ane 1. ahIM manano asaMyama alaga hovA chatAM indriyanA asaMyamanI jema judo batAvela nathI tenuM kAraNa mananA asaMyamathI ja indriyano asaMyama thAya che. mATe indriyonA asaMyamathI mananA asaMyamane alaga na gaNatAM indriyanA asaMyamamAM aMtargata gaNela che. 2. anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA karI mithyAtve AvanAre je samaye mithyAtve Ave te ja samaye anaMtAnubaMdhInI aMta:koDAkoDI pramANa sthiti bAMdhe che, teno abAdhAkALa aMtarmuhUrtano che eTale teTalo kALa teno pradeza ke rasathI udaya thato nathI. paraMtu jeno abAdhAkALa vItI gayo che ane jeno rasodaya cAlu che tevA apratyAkhyAnAvaraNAdikanAM daliko baMdhAtAM anaMtAnubaMdhImAM saMkramAve che. saMkramelAM te daliko eka AvalikA gayA bAda udayamAM Ave che mATe mithyAtva guNaThANe paNa eka AvalikA anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 405 baMdhAtA te anaMtAnubaMdhImAM pratisamaya zeSa cAritramohanIyanAM daliko saMkramAve che, saMkramAvIne anaMtAnubaMdhIrUpe pariNamAve che. tethI jyAM sudhI saMkramAvalikA pUrNa na thAya tyAM sudhI mithyASTi chatAM paNa anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI. A pramANe mithyAdRSTi chatAM ane anaMtAnubaMdhI bAMdhyA chatAM eka AvalikAkALa teno udaya hoto nathI. tenA udayano abhAva hovAthI maraNa thatuM nathI. kAraNa ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vinAnA mithyASTine satkarma Adi graMthomAM maraNano niSedha karyo che. tethI bhavAMtaramAM jatAM jeno saMbhava che tevA vaikriyamizra, audArikamizra ane kArmaNa e traNa yogo paNa hotA nathI, mATe daza yogamAMthI koIpaNa yoga hoya ema kahyuM che. tathA anaMtAnubaMdhI, bhaya ane jugupsAno udaya vikalpa hoya che--koI vakhate hoya che, koI vakhate nathI hoto. jayAre teono udaya nathI hoto tyAre jaghanyapade pUrvokta dazabaMdha hetuo hoya che. ane temAM anaMtAnubaMdhI, bhaya, jugupsA ane kAyano vadha bhaLe tyAre agiyArathI AraMbhI aDhAra hetuo thAya che. 7 A pramANe jaghanyapada bhAvi daza baMdhahetuo kahyA, teonA mithyAtva ane kAyaghAtAdine pheravatAM ghaNA bhAMgAo thAya che te bhAMgAonA jJAna mATe upAya kahe che- iccesimegagahaNe tassaMkhA bhaMgayA u kAyANaM / juyalassa juyaM cauro sayA ThavejjA kasAyANaM // 8 // ityeSAmekagrahaNe tatsaMkhyA bhaGgakAstu kAyAnAm / yugalasya yugaM catvAraH sadA sthApayet kaSAyANAm // 8 // artha eka samaye aneka jIva AzrayI bhAMgAnI saMkhyA lAvavA mATe te mithyAtvAdinA eka eka bhedanuM grahaNa karatAM tenA bhedanI saMkhyA mUkavI, kAyanA bhAMgAo mUkavA, yugalanA sthAne be mUkavA, ane kaSAyanA sthAne cAranI saMkhyA mUkavI. TIkAnu-pUrvanI gAthAmAM kahyuM e rIte eka samaye eka jIvane mithyAtvAdinAmithyAtva, keyano ghAta, indriyano asaMyama, yugala, veda, kaSAya ane yogonA eka eka bhedane grahaNa karatAM daza baMdhahetuo thAya. te A pramANe- pAMca mithyAtvamAMthI koIpaNa eka mithyAtva, cha kAyamAMthI koIpaNa eka kAyano ghAta, pAMca indriyanA asaMyamamAMthI koIpaNa eka indriyano asaMyama, be yugalamAMthI koIpaNa eka yugala, traNa vedamAMthI koIpaNa eka veda, krodhAdi cAra kaSAyamAMthI koIpaNa eka krodhAdi kaSAya, 1. jema baMdhAvalikA sakala karaNane ayogya che tema je samaye daliko anya prakRtimAM saMkrame te samayathI AraMbhI eka AvalikA te dalikomAM paNa koI karaNa lAgatuM nathI mATe saMkramAvalikA paNa sakala karaNane ayogya che. je samaye anaMtAnubaMdhI bAMdhe te ja samaye apratyAkhyAnAvaraNAdinAM daliko saMkramAve che tethI baMdha ane saMkramano samaya eka ja che eTale kamamAM kama eka AvalikA anaMtAnubaMdhIno udaya na hoya tema kahyuM che. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 paMcasaMgraha-1 ane daza yogamAMthI koIpaNa eka yoga. A pramANe mithyAtvAdino eka eka bheda grahaNa karatAM ochAmAM ochA daza hetuo eka samaye eka jIvane hoya che. have eka samaye aneka jIva AzrayI bhAMgAnI saMkhyA lAvavI hoya tyAre mithyAtvAdinA bhedanI saMkhyA mUkavI. kAraNa ke eka sAthe eka jIvane mithyAtvanA saghaLA bhedano udaya hoto nathI, koI ne koI hoya che, to koI jIvane koI hoya che. tathA upayogapUrvaka je indriyanI aviratimAM pravarte te levAnI hovAthI koI jIvane koI indriyano asaMyama hoya, koI jIvane koI hoya, e pramANe koI ne koI kAyano ghAta,ane veda Adi hoya, koI ne koI hoya mATe mithyAtva AdinA sthAne tenA bhedanI saMkhyA mUkavI. te A pramANe- mithyAtva pAMca prakAre che mATe pahelAM tenA sthAne pAMcano aMka mUkavo. tenI pachI pRthvIkAyAdinA ghAtane AzrayI ekadrikAdinA saMyogathI utpanna thatA bhAMgAnI pUrve kahelI saMkhyA mUkavI. tyArapachI indriyanA asaMyamanA pAMca bheda che mATe tenA sthAne pAMca mUkavA... ahIM ema zaMkA thAya ke pAMca indriya ane mana ema cha indriyano asaMyama hovAthI indriya-mananA sthAne chanI saMkhyA mUkavI joIye, pAMcanI kema mUko cho? tenA uttaramAM kahe che ke mananI avirati che chatAM vivalI nathI. kAraNa ke pAMca indriyanI aviratinA aMtargata ja mananI aviratinI vivakSA karI che. pAMca indriyanI pravRtti chatAM mana darekamAM pravarte che mATe. tenI upara hAsya-rati, zoka-arati e yugalanA sthAne be mUkavA. kAraNa ke e be yugalano udaya kramapUrvaka hoya che; sAthe hoto nathI. hAsyano udaya hoya tyAre ratino udaya avazya hoya che, e pramANe zokano udaya hoya tyAre aratino udaya avazya hoya che, mATe hAsya ane rati tathA zoka ane aratine sAthe ja lIdhA che. tyArapachI traNa vedono kramapUrvaka udaya thato hovAthI vedanA sthAne traNa mUkavA. krodha, mAna, mAyA ane lobhano kramapUrvaka udaya thato hovAthI kaSAyanA sthAne cAra mUkavA. - jo ke daza hetumAM apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjvalana e traNa kaSAyanA bhede traNa hetu lIdhA che. paraMtu apratyAkhyAnAvaraNa krodhano udaya tyAre tenI nIcenA pratyAkhyAnAvaraNAdi krodhano udaya avazya hoya che. e pramANe mAnAdino udaya hoya tyAre traNe mAnAdino eka sAthe udaya hoya che, chatAM krodha, mAna Adino udaya kramapUrvaka thato hovAthI aMkasthApanAmAM kaSAyanA sthAne cAra ja mukAya che. tyArapachI yoganI pravRtti kramapUrvaka hovAthI yoganA sthAne dazanI saMkhyA mUkavI. aMka sthApanA A pramANe- yo. kave. yu. I. kA. mi. 10-4-3-2-5-6-5-8. A pramANe aMkasthApanA karyA pachI bhaMgasaMkhyAnuM jeTaluM nizcita pramANa Ave che te kahe che 1. je ke eka samaye kriyA ghaNI thaI zake che chatAM jenI aMdara upayoga hoya te ja yoganI vivaphA thatI hovAthI daza yogamAMthI eka yoga eka samaye lIdho che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 407 jA bAyaro tA ghAo vigappa ii jugava baMdhaheUNaM / yAvadvAdarastAvad ghAtaH vikalpA iti yugapadbandhahetUnAm / artha--bAdarasaMparAya guNasthAnaka paryaMta pUrvokta krame sthApelA aMkono guNAkAra karavo. A prakAre guNAkAra karatAM eka sAthe aneka jIva AzrayI thatA baMdhahetunA vikalpo thAya che. TIkAnu--anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka paryaMta pUrvokta krame sthApelA aMkono saMbhava pramANe guNAkAra karavo. A pramANe guNAkAra karatAM eka samaye aneka jIva AzrayI thatA baMdhahetunA vikalpo thAya che. have mithyArdaSTi guNaThANe thatA bhAMgAnI saMkhyA kahe che.-mithyAdaSTi guNaThANe eka jIvane eka samaye kahelA daza baMdhahetunA aneka jIva AzrayI chatrIsa hajAra bhaMga thAya che. te A pramANe avAMtara bhedanI apekSAe mithyAtva pAMca prakAre che, te pAMca bhedo eka eka kAyano ghAta karatAM saMbhave che. jema ke Abhigrahika koI eka mithyAtvI pRthvIkAyano vadha kare, koI akAyano vadha kare e pramANe koI teu, vAu, vaNa ke trasano vadha kare. A pramANe Abhigrahika mithyAtvI kAyanI hiMsAnA bhede cha prakAre thAya che, e pramANe anya mithyAtva mATe paNa samajavuM. mATe pAMca mithyAtvane cha kAyanI hiMsA sAthe guNatAM trIsa bheda thAya. A saghaLA bhedo eka eka indriyanA asaMyamamAM hoya che. jema ke pUrvokta trIse bhedavALA sparzanendriyanI avirativALA hoya, bIjA trIsa rasanendriyanI avirativALA hoya, e pramANe trIjA, cothA, ane pAMcamA trIsa trIsa jIvo kramapUrvaka prANa, cakSu, ane zrotrendriyanI avirativALA hoya mATe trIsane pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM ekaso pacAsa bheda thAya. te ekaso pacAsa bheda hAsyaratinA .udayavALA hoya, bIjA doDhaso zoka atinA udayavALA hoya mATe te yugala sAthe guNatAM traNaso bheda thAya. A traNaso bheda puruSavedavALA hoya, ema bIjA ane trIjA traNaso traNaso jIvo strIveda ane napuMsakavedanA udayavALA hoya. mATe traNasone traNa veda sAthe guNatAM navaso bheda thAya. A navaso bheda apratyAkhyAnAvaraNAdi traNa krodhAdi yukta hoya che. eTale ke navaso bhedo apratyAkhyAvaraNAdi traNa krodhavALA e pramANe bIjA, trIjA ane cothA navaso navaso apratyAkhyAnAvaraNAdi mAna, mAyA ane lobhavALA hoya che. mATe navasone cAra kaSAye guNatAM chatrIso bheda thAya. te chatrIso bhedo dazamAMthI koI ne koI yogayukta hoya che, mATe chatrIsone daza yoge guNatAM chatrIMsa hajAra bheda thAya. A rIte eka samaye eka jIvane ghaTatA ochAmAM ochA daza baMdhahetunA te ja samaye aneka jIva AzrayI mithyAtvAdi bhedone pheravatAM baMdha hetunA chatrIsa hajAra bhAMgA thAya. A pramANe dazano vikalpa chatrIsa hajAra prakAre thayo, kema ke dareka vikalpamAM dazanI Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 paMcasaMgraha-1 saMkhyA kAyama rahI che; agiyAra Adi baMdhahetumAM mithyAtvAdinA bhedone pheravI pheravI guNAkAra karavAnI A ja rIta che. have agiyAra Adi madhyama baMdhahetune pratipAdana karavA gAthAnuM uttarArdha kahe che- aNabaMdhibhayadugaMchANa cAraNA puNa vimajhesu // 1 // anantAnubandhibhayajugupsAnAM cAraNA punarvimadhyeSu // 9 // artha-madhyama agiyAra Adi vikalpomAM anaMtAnubaMdhI bhaya, ane jugupsAnI cAraNA karavI eTale pheravavA. TIkAnu-anaMtAnubaMdhI kaSAya, bhaya, ane jugupsAne pheravatAM ane kAyano vadha vadhAratAM vacalA agiyAra Adi baMdhahetuo thAya che. te A pramANe-pUrvokta daza baMdhahetumAM bhaya nAkhIe eTale agiyAra hetu thAya, tenA bhAMgA pUrve kahyA te rIte 36000 chatrIsa hajAra ja thAya. athavA jugupsA nAkhIe tyAre paNa agiyAra thAya. ahIM paNa bhAMgA 36000 thAya. athavA anaMtAnubaMdhInA koIpaNa krodhAdi meLavIe tyAre agiyAra thAya. anaMtAnubaMdhIno jyAre udaya thAya tyAre yoga tera hoya che kAraNa ke mithyAdaSTine anaMtAnubaMdhIno udaya thayA pachI maraNano saMbhava hovAthI aparyAptAvasthAbhAvi kArpaNa audArikamizra ane vaikriyamizra yogo ghaTe che. A hakIkata pahelAM yuktipUrvaka kahevAI che. tethI kaSAya sAthe guNatAM je chatrIsaso AvyA che tene dazane badale tera yoga sAthe guNatAM 46800 thAya tathA te pUrvokta jaghanya daza baMdhahetumAM pRthvIkAyAdi chakAyamAMthI koIpaNa bekAyano vadha gaNIe tyAre agiyAra hetu thAya. ahIM e dhyAnamAM rAkhavuM ke daza hetumAM eka kAyano vadha che ane eka kAyano vadhI meLavavAno che. kula be kAyano vadha levAno che. cha kAyanA krikasaMyoge 15 bhaMga thAya mATe kAyaghAtasthAne paMdara mUkavA, tethI mithyAtvA pAMca bheda sAthe bekAyanI hiMsAnA dvika saMyoge thatA paMdara bhAMgA sAthe guNatAM 75 thAya, tene pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM 37pa thAya; tene 1. bhaya meLavatAM athavA jugupsA meLavatAM agiyAra baMdhahetunA tathA bhaya jugupsA baMne sAthe meLavatA bAra hetunA bhAMgA chatrIsa hajAra ja thaze, vadhaze nahi. kAraNa ke bhaya ke jugupsA paraspara virodhI nathI. eTale eka eka sAthe guNatAM chatrIsa hajAra ja thAya. yugalanI jema paraspara virodhI hoya to eTale ke eka jIvane bhaya hoya, bIjA jIvane jugupsA hoya eTale bee guNatAM bhAMgA vadhe. paraMtu bhaya ane jugupsA baMneno eka samaye eka jIvane udaya hoI zake che. tethI tenA bhAMgA vadhaze nahi. 2. ahIM bhAMgA karavA mATe guNAkArano je krama kahyo che te krame guNAkAra karatAM bhaMga saMkhyA Ave che. eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke jyAre anaMtAnubaMdhI meLavavAmAM Ave tyAre daza yogane badale tera yoge guNavA, ane jyAre kAyano vadha meLavavAmAM Ave tyAre jo be kAya gaNIe to dvika saMyoge paMdara bhaMga thAya mATe kAyAnA sthAne chane badale paMdara mUkavA. kAya traNa gaNIe tyAre trika saMyoge vIsa bhaMga thAya mATe vIsa mukavA. e pramANe catuSka saMyoge paMdara, paMca saMyoge che ane cha saMyoge eka bhaMga thAya mATe teTalA teTalA mUkavA. anaMtAnubaMdhI tathA kAya ema bane jyAre meLavyA hoya tyAre jeTalI kAyo lIdhI hoya tenA bhAMgAnI saMkhyA kAyanA sthAne mUkavI ane yoga dazane badale tera mUkI guNAkAra karavo. A lakSyamAM rAkhavuM. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 409 be yugala sAthe guNatAM 750 thAya, tene traNa veda sAthe guNatAM 2250 thAya, tene cAra kaSAya sAthe guNatAM 9000 thAya. tene daza yoga sAthe guNatAM 9OOO0 bhAMgA thAya. saghaLA maLI mithyASTi guNaThANe agiyAra baMdha hetunA be lAkha IlyAsIso 208800 bhaMga thAya. A pramANe agiyAra baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have bAra hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta jaghanya daza baMdhahetumAM bhaya ane jugupsA baMne maLavatAM bAra hetu thAya tenA pahelAMnI jema chatrIsa hajAra 36000 bhaMga thAya. anaMtAnubaMdhI ane bhaya meLavatAM paNa bAra thAya. ahIM anaMtAnubaMdhInA udaye yogo tera levAnA hovAthI pahelAMnI jema chetALIsa hajAra ane AThaso 46800 bhAMgA thAya. athavA anaMtAnubaMdhI ane jugupsA meLavatAM bAra thAya tenA paNa chetALIsa hajAra ane AThaso 46800 bhAMgA thAya. athavA eka kAyanA sthAne traNa kAyano vadha letAM bAra hetu thAya. cha kAyanA trika saMyoge vIsa bhAMgA thAya mATe kAyaghAtanA sthAne vIsa mUkavA. pachI anukrame guNAkAra karavo. te A pramANe-mithyAtvanA pAMca bhedone kAyanI hiMsAnA trika saMyoge thatA vIsa bhAMgA sAthe guNatAM so 100 bhAMgA thAya, tene pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM pAMcaso 500 thAya tene yugala sAthe guNatAM eka hajAra 1000 thAya, tene traNa veda sAthe guNatAM traNa hajAra 3000 thAya, tene cAra kaSAya sAthe guNatAM bAra hajAra thAya, tena daza yoga sAthe guNatAM eka lAkha vIsa hajAra 120000 bhaMga thAya. athavA bhaya ane be kAyanI hiMsA letAM bAra thAya tenA pUrvanI jema nevuM hajAra 90000 bhAMgA thAya. A pramANe jugupsA ane be kAyanI hiMsA letAM paNa nevuM hajAra 90000 bhaMga thAya. ' athavA anaMtAnubaMdhI e be kAyanI hiMsA letAM paNa bAra thAya. ahIM kAyanI hiMsAnA sthAne dvika saMyoge thatA paMdara bhAMgA mUkavA ane anaMtAnubaMdhIno udaya hovAthI yogo tera levA ane pUrve kahela vidhi pramANe paraspara guNAkAra karavo. guNAkAra karatAM eka lAkha sattara hajAra * 117000 bhAMgA thAya. A pramANe bAra hetu sAta prakAre thAya. tenA kula bhAMgA pAMca lAkha chetALIsa hajAra ane chaso 546600 thAya. A pramANe bAra baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have tera bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM bhaya, jugupsA ane anaMtAnubaMdhI e . traNa meLavatAM tera baMdhahetu thAya. anaMtAnubaMdhIno jyAre udaya hoya tyAre yogo tera gaNavAnA hovAthI pahelAnI jema chetALIsa hajAra ane AThaso 46800 bhaMga thAya. athavA daza baMdhahetumAM je eka kAya lIdhelI che, tene badale cAra kAya letAM eTale ke daza hetumAM eka che, ane traNa meLavatAM paNa tera hetu thAya. cha kAyanA catuSkasaMyogI paMdara bhaMga thAya mATe kAyavasthAne te paMdara bhaMga mUkavA, tyArapachI pUrvakrame vyavasthApita aMkonA guNAkAra karatAM nevuM hajAra 90000 bhaMga thAya. athavA bhaya ane traNa kAyanI hiMsA letAM paNa tera hetu thAya. chakAyanA trikasaMyogI . paMca01-para Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 paMcasaMgraha-1 visa bhAMgA thatA hovAthI kAyavadhasthAne vIsa mUkavA ane guNAkAra karavo. guNAkAra karatAM eka lAkha vIsa hajAra 120000 bhaMga thAya. athavA anaMtAnubaMdhI ane traNa kAyano vadha letAM tera hetu thAya. pUrve kahela vidhi pramANe aMkono guNAkAra karatAM eka lAkha chappana hajAra 156000 bhaMga thAya. athavA bhaya, jugupsA ane be kAyanI hiMsA letAM tera hetu thAya tenA nevuM hajAra 90000 baMga thAya. athavA bhaya, anaMtAnubaMdhI ane be kAya letAM paNa tera hetu thAya tenA pUrvanI jema eka lAkha sattara hajAra 117000 bhaMga thAya. e pramANe anaMtAnubaMdhI jugupsA ane be kAyanI hiMsA letAM paNa eka lAkha sattara hajAra 117000 bhaMga thAya. A pramANe tera baMdhahetu ATha prakAre thAya. tenA kula bhAMgA ATha lAkha chappana hajAra ane AThaso 856800 thAya. A pramANe tera baMdhahetunA bhAMgA kahyA. - have cauda baMdhahetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha grahaNa karatAM cauda baMdhaeta thAya. cha kAyanA pAMcanA saMyoge cha bhAMgA thAya mATe kAyanA vadhasthAne che mUkavA. tyArapachI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM chatrIsa hajAra 36000 bhAMgA thAya athavA bhaya ane cAra kAyano vadha letAM paNa cauda hetu thAya. cha kAyanA catuSka saMyoge paMdara bhAMgA thAya. mATe kAyanI hiMsAne sthAne paMdara mUkavA. tyArapachI pUrvokta krame aMkono paraspara guNAkAra karatAM nevuM hajAra 90000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cAra kAyanI hiMsA letAM paNa nevuM 90000 bhaMga thAya. athavA anaMtAnubaMdhI ane cAra kAyanI hiMsA letAM paNa cauda hetu thAya. anaMtAnubaMdhInA udaye yogo tera hoya che mATe yoganA sthAne tera mUkavA. cha kAyanA cAranA saMyoge paMdara bhAMgA thAya mATe kAyanI hiMsAnA sthAne paMdara mUkavA. tyArapachI pUrvokta krame aMkonA guNAkAra karatAM eka lAkha ane sattara hajAra 117000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane traNa kAyane grahaNa karatAM cauda hetu thAya. kAyanA trika saMyoge vIsa bhaMga thAya, tethI kAyamI hiMsAnA sthAne visa mUkI aMkono guNAkAra karatAM eka lAkha vIsa hajAra 120000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, anaMtAnubaMdhI ane traNa kAyanI hiMsA letAM cauda hetu thAya. tenA pUrvavat eka lAkha chappana hajAra 1pa6000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane traNa kAyanI hiMsAnA paNa eka lAkha chappana hajAra 156000 bhAMgA thAya. athavA bhaya,jugupsA, anaMtAnubaMdhI, ane be kAyanI hiMsA letAM cauda hetu thAya. tenA pUrvanI jema pUrvokta vidhine anusAra guNAkAra karatAM eka lAkha sattara hajAra 117000 bhAMgA Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 411 thAya. * A pramANe cauda baMdhahetu ATha prakAre thAya. tenA kula bhAMgA ATha lAkha vyAzI hajAra 882000 thAya. A rIte cauda baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have paMdara baMdhahetunA bhAMgA kahe che - pUrvokta daza baMdhahetumAM chae kAyanI hiMsA grahaNa karatAM paMdara baMdhahetu thAya. cha kAyano chanA saMyoge eka ja bhaMga thAya mATe pUrvokta aMkomAM kAyanI hiMsAne sthAne eka mUkavo. tyArapachI anukrame aMkono guNAkAra karatAM cha hajAra bhAMgA thAya. athavA bhaya ane pAMca kAyanI hiMsA letAM paNa paMdara hetu thAya. tenA pUrvokta krame guNAkAra karatAM chatrIsa hajAra 36000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane pAMca kAyanI hiMsAnA paNa chatrIsa hajAra 36000 bhAMgA thAya. athavA anaMtAnubaMdhI ane pAMca kAyanI hiMsA letAM paNa paMdara hetu thAya. ahIM yogo tera levAnA che ane kAyanI hiMsAnA pAMca saMyoge cha bhAMgA levAnA che. yoga ane kAyanA sthAne tera ane cha mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkara karatAM chetALIsa hajAra AThaso 46800 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane cAra kAyanI hiMsA letAM paNa paMdara hetu thAya. tenA bhAMgA nevuM hajAra 90000 thAya. athavA bhaya, anaMtAnubaMdhI ane cAra kAyanI hiMsA letAM paNa paMdara hetu thAya. tenA pahelAMnI jema eka lAkha sattara hajAra 117000 bhAMgA thAya. A pramANe jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane cAra kAyanI hiMsA letAM paNa eka lAkha sattara hajAra 117000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane traNa kAyanI hiMsA letAM paMdara hetu thAya. tenA eka lAkha chappana hajAra 1pa6000 bhAMgA thAya. A pramANe paMdara hetu ATha prakAre thAya. tenA kula bhAMgA cha lAkha ane aDatALIsaso 604800 thAya. A pramANe paMdara baMdha hetunA bhAMgA kahyA. have soLa baMdha hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdha hetumAM bhaya ane cha kAyanI hiMsA grahaNa karatAM soLa baMdhahetu thAya. tenA pUrvokta kramAnusAre aMkonA guNAkAra karatAM cha hajAra 6000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cha kAyano vadha meLavatAM paNa cha hajAra bhAMgA thAya. athavA anaMtAnubaMdhI ane cha kAyano vadha meLavatAM paNa soLa hetu thAya. tenA pa-pa-12-3-4-13 A krame aMkono guNAkAra karatAM IThyoteraso 7800 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa soLa hetu thAya. tenA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 paMcasaMgraha-1 pahelAnI jema chatrIsa hajAra 36000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, anaMtAnubaMdhI ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa soLa hetu thAya. tenA chetALIsa hajAra ane AThaso 46800 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA-anaMtAnubaMdhI ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa chetALIsa hajAra AThaso bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane cAra kAyano vadha meLavatAM paNa soLa hetu thAya. tenA pahelAMnI jema eka lAkha sattara hajAra bhAMgA thAya. A pramANe soLa hetu sAta prakAre thAya. tenA kula bhAMgA be lAkha chAsaTha hajAra ane cAraso 266400 thAya. A rIte soLa baMdha hetunA bhAMgA kahyA. have sattara hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza hetumAM bhaya jugupsA ane cha kAyanI hiMsA meLavatAM sattara hetu thAya. tenA pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM cha hajAra 6000 bhaMga thAya. athavA bhaya, anaMtAnubaMdhI ane cha kAyanI hiMsA meLavatAM paNa sattara hetu thAya. tenA pUrvavat IThyoteraso 7800 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane cha kAyano vadha meLavatAM paNa iThyoteraso. 7800 bhaMga thAya. athavA bhaya, jugupsA, anaMtAnubaMdhI ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa sattara hetu thAya. tenA chetALIsa hajAra ane AThaso 46800 bhAMgA thAya. A pramANe sattara baMdhahetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA aDasaTha hajAra ane cAraso 68400 thAya. A pramANe sattara baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have aDhAra hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM cha kAyano vadha, bhaya, jugupsA ane anaMtAnubaMdhI meLavatAM aDhAra hetu thAya. tenA bhAMgA IThyoteraso 7800 thAya. aMkono guNAkAra karatAM lakSyamAM rAkhavA yogya hakIkata pahelAM kahI che te pramANe lakSya rAkhI aMkono guNAkAra karavo. A pramANe daza hetuthI AraMbhI aDhAra hetunA mithyAdaSTi guNaThANe kula bhAMgA cotrIsa lAkha sityotera hajAra ane chaso 3477600 thAya. 9 have anaMtAnubaMdhInA udaya vinAnA mithyAdaSTine jeTalA yogo saMbhave che te kahe che- aNaudayarahiyamicche jogA dasa kuNai janna so kAlaM / aNaNudayo puNa taduvvalaga sammadihissa micchudae // 10 // anantAnubaMdhyudayarahitamithyAdRSTau yogA daza karoti yato na sa kAlam / anantAnubaMdhyanudayaH punaH tadudvalakasamyagdRSTeH mithyAtvodaye // 10 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 413 artha--anaMtAnubaMdhInA udaya vinAnA mithyASTine yogo daza hoya che, kAraNa ke te tathAsvabhAve kALa karato nathI. mithyAtvIne anaMtAnubaMdhInA udayano abhAva anaMtAnubaMdhInA uvelanAra samyagdaSTine jayAre mithyAtvamohano udaya thAya tyAre hoya che. TIkAnu-anaMtAnubaMdhInA udaya vinAnA mithyASTine yogo daza ja hoya che. zA mATe dasa yoga hoya che? mithyASTine to pUrve tera yogo kahyA che, teno uttara ApatAM kahe che anaMtAnubaMdhInA udaya vinAno mithyAdaSTi tathAsvabhAve marato nathI ane maraNa pAmato nahi hovAthI vigrahagatimAM ane aparyAptAvasthAmAM jeno saMbhava che te kArmaNa, audArika mizrA ane vaikriyamizra e traNa yogo tene hotA nathI mATe daza yogo ja hoya che. vaLI kahe che ke-mithyASTine anaMtAnubaMdhIno anudaya kema saMbhave? tenA uttaramAM kahe che ke-anaMtAnubaMdhIno anudaya anaMtAnubaMdhIno ulaka-ukheDanAra-sattAmAMthI nAza karanAra samyagdaSTine mithyAtvamohano jyAre udaya thAya tyAre hoya che. tAtparya e ke jeNe anaMtAnubaMdhInI ulanA karI che evo samyagdaSTi jyAre mithyAtva mohanA udayathI paDI mithyAtva guNaThANe jAya ane tyAM bIjabhUta mithyAtvarUpa hetu vaDe anaMtAnubaMdhI bAMdhe tyAre teno eka AvalikA kALa udaya hoto nathI. teno kALa daza yogo ja hoya che. 10 - have sAsvAdana guNasthAnake dazathI sattara sudhInA baMdhahetuono vicAra kare che. temAM sAsvAdane mithyAtva sarvathA saMbhavatuM nathI, mATe mithyAdaSTine je jaghanyathI daza baMdhahetu kahyA che temAMthI mithyAtvarUpa prathama pada kADhI nAMkhavuM. zeSa pUrve kahyA te ja jaghanya pada bhAvi nava hetuo levA. temAM anaMtAnubaMdhI kaSAya vadhAravo eTale sAsvAdane ochAmAM ochA daza hetu thAya. sAsvAdana guNasthAne anaMtAnubaMdhIno udaya avazya hoya che, kAraNa ke tenA vinA sAsvAdana ja ghaTatuM nathI, mATe. jyAre anaMtAnubaMdhIno udaya hoya tyAre yogo tera saMbhave che. e pahelAM ja kahyuM che tethI yoganA sthAne terano aMka sthApavo. eTale aMkasthApanA A pramANe karavI. indriyanI aviratinA sthAne pAMca, kAyanA vadhanA sthAne tenA saMyogI bhAMgAo, kaSAyanA sthAne cAra, vedanA sthAne traNa, yugalanA sthAne be, ane yoganA sthAne tera A pramANe aMko mUkavA. have ahIM je vizeSa che te kahe che- sAsAyaNammi evaM caya veyahayANa niyagajogANa / jamhA napuMsaudae veuvviyamIsago natthi // 11 // sAsvAdane rUpaM tyaja vedAhatebhyo nijakayogebhyaH // yasmAnnapuMsakodaye vaikriyamizrako nAsti // 11 // ' . artha-sAsvAdana guNasthAnavarsI yogone veda sAthe guNatAM je Ave temAMthI eka rUpa kADhI nAMkhavuM kAraNa ke napuMsaka vedanA udaye vaikriyamizra yoga hoto nathI. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 TIkAnu--sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnake jeTalA yoga hoya te yogo sAthe pahelAM vedono guNAkAra karavo, je saMkhyA Ave temAMthI eka rUpa ochuM karavuM. 414 tAtparya e ke eka eka vedanA udaye kramapUrvaka tere yogo prAyaH saMbhave che. jema ke puruSavedanA udaye audArika, vaikriya Adi kAyAnA yogo tathA manoyoganA cAra ane vacana yoganA cAra bhedo saMbhave che. tema ja srIveda ane napuMsakavedanA udaye paNa saMbhave che. mATe traNa vedane tera sAthe guNatAM ogaNacALIsa thAya. temAMthI eka rUpa dUra karavuM eTale zeSa ADatrIsa rahe. have ahIM zaMkA thAya ke pahelAM veda sAthe yogono guNAkAra karI temAMthI eka saMkhyA ochI kema karI ? tenA uttaramAM kahe che ke--sAsvAdana guNasthAnake vartatA AtmAne napuMsakavedanA udaye vaikriyamizra kAyayoga hoto nathI. kAraNa ke ahIM vaikriyamizra kAyayoga kArmaNa sAthe vivakSyo che. napuMsaka vedano udaya chatAM vaiSkriya kAyayoga narakagatimAM ja hoya che. anyatra * kyAMya hoto nathI. sAsvAdana guNasthAnaka laIne koIpaNa AtmA narakagatimAM jato nathI. mATe veda sAthe yogono guNAkAra karI eka saMkhyA ochI karavAnuM kahyuM che. eTalA ja mATe ahIM pahelAM veda sAthe yogone guNI, temAMthI eka rUpa ochuM karavuM ane tyArapachI zeSa aMkono guNAkAra karavo. jo ema na karIe to jeTalA thatA hoya teTalA nizcita bhAMgAnI saMkhyAnuM jJAna sukhapUrvaka na thAya. ahIM aMkasthApanA A pramANe samajavI--pahelAM traNa veda mUkavA, tyArapachI tera yogo mUkavA, tyAra pachI cha kAya, tyArapachI pAMca indriyanI avirati, tyArapachI be yugala, tyArapachI cAra kaSAya mUkavA, sthApanA A pramANe -4-2-5-6-13-3, A aMkono guNAkAra A pramANe karavo--traNa veda sAthe tera yogone guNavA eTale ogaNacALIsa 39 thAya. temAMthI eka rUpa ochuM karatAM ADatrIsa 38 rahe. te ADatrIse bhAMgA e kAyanA vadhumAM ghaTe che. jema ke--koI satyamanoyogI puruSavedI pRthvIkAyano vadha karanAra hoya, koI satyamanoyogI puruSavedI aplAyano vadha karanArA hoya, e pramANe teukAyAdino vadha karanAra paNa hoya. e pramANe asatyamanoyogAdi dareka yoga ane dareka veda sAthe yoga karavo. tethI ADatrIsane e guNatAM baso aThyAvIsa 228 thAya. te baso aThyAvIse eka eka indriyanI avirativALA hoya che. mATe tene pAMce guNatAM agiyAraso ane cALIsa 1140 bhAMgA thAya. te agiyAraso cALIsa hAsyaratinA udayavALA, bIjA teTalA ja zoka-atinA udayavALA hoya che mATe tene bee guNatAM bAvIsaso ane eMzI 2280 bhAMgA thAya. te bAvIsaso ane eMzI jIvo krodhanA udayavALA hoya, teTalA ja bIjA mAnanA udayavALA hoya, teTalA ja mAyA ane lobhanA udayavALA hoya che, mATe tene cAre guNatAM ekANuso ane vIsa 9120 bhAMgA thAya. ATalA bhAMgA sAsvAdana guNasthAnake daza baMdhahetunA thAya. have pachI paNa aMkono kramapUrvaka guNAkAra kahyo te pramANe samajavo. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthakAra 415 have agiyAra baMdha hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM je eka kAyano vadha gaNelo che tene badale be kAyano vadha letAM agiyAra hetu thAya. cha kAyanA drikasaMyogI paMdara bhAMgA thAya. tethI kAyanA sthAne chane badale paMdara mUkavA. tyArapachI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. athavA te pUrvokta daza hetumAM bhaya umeratAM agiyAra thAya. bhaya umeratAM bhAMgAnI saMkhyA vadhaze nahi mATe pUrvavat ekANaso vIsa 9128 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM agiyAra hetunA paNa ekANaso vIsa 9120 bhAMgA thAya. saravALe agiyAra baMdha hetunA ekatALIsa hajAra ane cALIsa 41040 bhAMgA thAya. A pramANe agiyAra hetunA bhAMgA kahyA. have bAra hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM eka kAyanA badale traNa kAya letAM bAra hetu thAye. cha kAyanA trika saMyoge visa bhaMga thAya, tethI kAyanA sthAne chane badale vIsa mUkavA. tyArapachI pUrvavat aMkone guNatAM trIsa hajAra ane cAraso 30400 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane be kAyano vadha letAM paNa bAra thAya. tenA bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane be kAyano vadha letAM paNa bAvIsa hajAra ane Aso - 22800 bhaMga thAya. athavA bhaya, jugupsA e be meLavatAM paNa bAra hetu thAya. tenA ekANaso ane vIsa 9120 bhAMgA thAya. A pramANe bAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA paMcAzI hajAra ekaso ane visa 85120 thAya. A pramANe bAra hetunA bhAMgA kahyA. : ' have tera hetunA bhAMgA kahe che te pUrvokta daza baMdhahetumAM eka kAyanA sthAne cAra kAyano vadha letAM tera baMdhahetu thAya. cha kAyanA catuSka saMyoge paMdara bhAMgA thAya che tethI kAyAnA sthAne paMdara mUkavA. tyArapachI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane traNa kAyano vadha meLavatAM paNa tera hetu thAya tenA trIsa hajAra ane cAraso 30400 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane traNa kAyanA vadhanA tera hetunA paNa trIsa hajAra ane cAraso 30400 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane be kAyanI hiMsA letAM paNa tera hetu thAya. tenA pUrvavat bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. " A pramANe tera baMdha hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA eka lAkha ane cosaThaso 106400 thAya. A pramANe tera baMdhahetunA bhAMgA kahyA. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 paMcasaMgraha-1 have cauda hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha grahaNa karatAM cauda hetu thAya, cha kAyanA pAMcanA saMyoge cha bhAMgA thAya. te cha bhAMgA kAyavadhanA sthAne mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM ekANaso ane vIsa 9120 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane cAra kAyano vadha meLavatAM paNa cauda hetu thAya. tenA pUrvavata bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM paNa cauda hetu thAya. tenA paNa bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane traNa kAyano vadha meLavatAM paNa cauda hetu thAya. kAyavadhanA sthAne trikasaMyoge thatA vIsa bhaMga mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM trIsa hajAra ane cAraso 30400 bhAMgA thAya. A pramANe cauda baMdha hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA paMcAzI hajAra ekaso ane visa 85120 thAya. A pramANe cauda hetunA bhAMgA kahyA. have paMdara hetanA bhAMgA kahe che-pUrvokta daza baMdhaetamAM che kAyano vadha meLavatAM paMdara hetu thAya. cha kAyanA vadhano bhAMgo eka thAya. te eka bhAMgo kAyanA vadhasthAne mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM paMdaraso vIsa 1520 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa paMdara hetu thAya. tenA pahelAMnI jema ekANaso vIsa 9120 bhAMgA thAya. athavA jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paMdara hetu thAya. tenA paNa ekANaso visa 9120 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM paMdara hetu thAya. cha kAyanA catuSkasaMyoge paMdara bhAMgA thAya. te paMdara bhAMgA kAyavadhasthAne mUkI pUrvokta kraye aMkono guNAkAra karatAM bAvIsa hajAra ane AThaso 22800 bhAMgA thAya. A pramANe paMdara baMdha hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA betALIsa hajAra pAMcaso ane sATha 42560 thAya. A pramANe paMdara baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have soLa baMdha hetunA bhAMgA kahe che te pUrvokta daza baMdhahetumAM bhaya ane cha kAyano vadha meLavatAM soLa baMdhahetu thAya. tenA paMdaraso vIsa 1520 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cha kAyano vadha meLavatAM paNa paMdaraso vIsa 1520 bhAMgA thAya. . athavA bhaya jugupsA pAMca kAyano vadha meLavatAM soLa hetu thAya. te cha kAyanA paMca saMyogI cha bhAMgA thAya. te cha bhAMgA kAyanI hiMsAnA sthAne mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM ekANaso vIsa 9120 bhAMgA thAya. A pramANe soLa baMdha hetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA bAra hajAra ekaso ane 1 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417. caturthadvAra sATha 12160 thAya. A pramANe soLa baMdhahetunA bhAMgA kahyA. ' have sattara baMdha hetunA bhAMgA kahe che te pUrvokta daza baMdhahetumAM bhaya jugupsA ane cha kAyano vadha meLavatAM sattara baMdhahetu thAya, tenA pUrvokta krame guNAkAra karatAM paMdaraso ane visa 1520 bhAMgA thAya. saghaLA maLI sAsvAdana guNasthAnakanA baMdhahetunA bhAMgA traNa lAkha tyAsI hajAra ane cALIsa 383040 thAya. te A pramANe sAsvAdana guNasthAnakanA baMdha hetunA bhAMgA kahyA. have mizra guNasthAnakanA navathI soLa sudhInA baMdhahetunA bhAMgA kahe che-sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnake jaghanyapade je daza baMdha hetu kahyA che, temAMthI anaMtAnubaMdhI kADhI nAMkhatAM zeSa nava hetuo samyammiglAdaSTi guNaThANe ochAmAM ochA hoya che. anaMtAnubaMdhIno udaya be ja guNaThANA sudhI hoya che mATe ahIM tene kADhI nAkhavAmAM Avyo che. tathA mizradaSTi maraNa pAmato nahi hovAthI aparyAptAvasthA saMbhavi audArikamizra, vaikriyamizra ane kAzmaNa e traNa yogo paNa tene ghaTatA nathI. mATe ahIM daza yogo ja saMbhave che. eTale aMkasthApanA A pramANe samajavI. yogasthAne daza, kaSAyasthAne cAra, veda sthAne traNa, yugalasthAne be, indriyanI aviratinA sthAne pAMca, kAyanA vadhanA sthAne cha mUkavA. 104-3-2-5-6. A aMkone kramazaH guNatAM mizradaSTi guNaThANe nava baMdha hetunA boteraso 7200 bhAMgA thAya. te ja nava hatamAM be kAyano vadha gaNatAM daza hetu thAya. ahIM cha kAyanA krikasaMyoge paMdara bhaMga thAya mATe kAyanA vadhanA sthAne chane badale paMdara mUkavA. tyArapachI aMkone anukrame guNatAM aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. . athavA bhaya meLavatAM paNa daza thAya. tenA pUrvavat boteraso 7200 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA meLavatA daza baMdhahetunA paNa boteraso 7200 bhAMgA thAya. A pramANe daza baMdha hetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA batrIsa hajAra ane cAraso 32400 thAya. A pramANe daza hetunA bhAMgA kahyA. have agiyAra hetunA kahe che-te pUrvokta nava baMdhahetumAM traNa kAyano vadha meLavatAM agiyAra hetu thAya, cha kAyanA trikasaMyoge visa bhAMgA thAya mATe kAyanA vadhanA sthAne visa mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM covIsa hajAra 24000 bhAMgA thAya. 1. bhaya, jugupsA meLavatAM bhAMgA vadhaze nahi, paraMtu kAyo meLavatAM bhAMgA vadhaze. jyAre be kAya gaNavAmAM AvI hoya tyAre tenA paMdara bhAMgA thAya mATe pUrvokta aMkasthApanAmAM kAyanI hiMsAne sthAne paMdara mUkI aMkono guNAkAra karavo. e pramANe jyAre traNa, cAra, pAMca ke cha kAyo gaNavAmAM AvI hoya tyAM tenA anukrame vIsa paMdara che ane eka bhAMgA kAyanI hiMsAne sthAne mUkI aMkono anukrame guNAkAra karavo. 'bIjI koI aMko A guNaThANe pheravavAnA nathI. , paMca.1-53 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 paMcasaMgraha-1 athavA bhaya ane be kAyano vadha meLavatAM agiyAra thAya. cha kAyanA drikasaMyoge paMdara bhAMgA thAya. te kAyanA sthAne mUkavA. tyArapachI aMkono kramazaH guNAkAra karatAM aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. A rIte jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM paNa agiyAra hetunA aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA meLavatAM agiyAra thAya. tenA pUrvavat boteraso 7200 bhAMgA thAya. A pramANe agiyAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA saDasaTha hajAra ane baso 67200 thAya. A pramANe agiyAra hetunA bhAMgA kahyA. have bAra hetunA kahe che te pUrvokta nava hetumAM cAra' kAyano vadha meLavatAM bAra hetu thAya. cha kAyanA catuSka saMyoge paMdara hetu thAya mATe kAyanI hiMsAnA sthAne paMdara mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane traNa kAyano vadha meLavatAM paNa bAra hetu thAya. cha kAyanA trikasaMyoge vIsa bhaMga thAya. mATe kAyasthAne vIsa mUkI kramazaH aMkone guNatAM covIsa hajAra 24000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane traNa kAya meLavatAM bAra hetunA paNa covIsa hajAra 24000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM paNa bAra thAya. tenA pUrvavat aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. e pramANe bAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA corAzI hajAra 84000 thAya. A pramANe bAra hetunA bhAMgA kahyA. have tera hetunA kahe che-te pUrvokta nava baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha meLavatAM tera hetu thAya. cha kAyanA pAMcanA saMyoge cha bhAMgA thAya. te cha bhAMgA kAyanA vadhasthAne mUkI aMkono kramapUrvaka guNAkAra karatAM boteraso 7200 bhAMgA thAya. athavA.bhaya ane cAra kAyano vadha meLavatAM paNa tera hetu thAya. cAranA saMyoge kAyanA paMdara bhAMgA thAya. te paMdara bhaMga kAyanA vadhasthAne mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cAra kAya meLavatAM tera hetunA paNa aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. 1. ahIM "cAra kAyano vadha meLavatAMno tAtparya e samajavAno che ke pUrvokta nava Adi hetumAM eka kAya to che ane navI traNa kAya meLavavAnI che. kula cAra kAya gaNavAnI che paraMtu cAra navI kAya meLavI kula pAMca gaNavAnI nathI, kAraNa ke tema karatAM hetu vadhI jAya. A pramANe sarvatra samajavuM. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 419 athavA bhaya, jugupsA ane traNa kAyano vadhu meLavatAM paNa tera hetu thAya. cha kAyanA trika saMyoge vIsa bhaMga thAya. kAya vadhasthAne te vIsa bhaMga mUkI kramazaH aMkone guNatAM covIsa hajAra 24000 bhAMgA thAya. A pramANe tera hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA saDasaTha hajAra ane baso 67200 thAya. A pramANe tera hetunA bhAMgA kahyA. have cauda hetunA kahe che--te pUrvokta nava baMdha hetumAM cha kAyano vadha meLavatAM cauda hetu thAya. cha kAyano chanA saMyoge eka ja bhaMga thAya, kAyanA vadhanA sthAne te eka aMka mUkI pUrvokta krame aMkone guNatAM bAraso 1200 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane pAMca kAya meLavatAM paNa cauda thAya. kAyanA paMcasaMyogI cha bhAMgA kAyanI hiMsAne sthAne mUkI kramazaH aMkono guNAkAra karatAM boteraso 7200 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane pAMca kAya meLavatAM cauda hetunA paNa boteraso 7200 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA e cAra kAyano vadha meLavatAM paNa cauda hetu thAya. ahIM kAyanA vadhanA sthAne paMdarano aMka mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM aDhAra hajAra 18000 bhAMgA thAya. A pramANe cauda hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA tetrIsa hajAra ane chaso 33600 thAya. A pramANe cauda hetunA bhAMgA kahyA. have paMdara hetunA kahe che--te pUrvokta nava hetumAM bhaya ane cha kAyano vadha meLavatAM paMdara hetu thAya, cha kAyo cha saMyogI eka bhaMga thAya, kAyanI hiMsAnA sthAne te eka bhaMga mUkI pUrvokta aMkono guNAkAra karatAM bAraso 1200 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cha kAyano vadha meLavatAM paMdara hetunA paNa 1200 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paMdara thAya. cha kAyanA paMca saMyogI cha bhAMgA thAya. te cha bhAMgA kAyanI hiMsAnA sthAne mUkI anukrame aMkono guNAkAra karatAM boteraso 7200 bhAMgA thAya. A pramANe paMdara hetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA chattuMso 9600 thAya. A pramANe paMdara hetunA bhAMgA kahyA. have soLa hetunA kahe che--te pUrvokta nava baMdhahetumAM bhaya jugupsA ane e kAyano vadhu meLavatAM soLa hetu thAya. cha kAyano chanA saMyoge eka bhaMga thAya. te eka bhaMga kAyanI hiMsAnA sthAne mUkI kramazaH aMkone guNatAM bAraso 1200 bhAMgA thAya. mizrardaSTi guNaThANe navathI soLa baMdhahetunA kula bhAMgA traNa lAkha ane covIsaso 302400 thAya. 11 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 paMcasaMgraha-1 A pramANe mizradaSTi guNasthAnakanA baMdhahetu kahyA. have avirati samyagdaSTi guNaThANe navathI soLa baMdhahetu hoya che. tenA bhAMgA kahevAnI zarUAta karatAM pahelAM yoga AzrayI vizeSa che. te kahe che- cattAri avirae caya thIudae viuvvimIsakammaiyA / itthinapuMsagaudae orAliyamIsago natthi // 12 // catvAri avirate tyaja strIudaye vaikriyamizrakArmaNau / strInapuMsakodaye audArikamizrako nAsti // 12 // artha-veda sAthe yogone guNI temAMthI cAra rUpa kADhI nAkhavAM. kAraNa ke strIvedane udaya vaikriyamizra ane kAzmaNa yoga hotA nathI, ane strIveda tathA napuMsakavedanA udaye audArikamizra yoga hoto nathI. TIkAna-veda sAthe potAnA yogono guNAkAra karavo e pUrvanI gAthAmAMthI levAnuM che. tethI teno A pramANe artha thAya-avirati samyagdaSTi guNaThANe pahelAM veda sAthe yogone guNI je saMkhyA Ave temAM cAra rUpa ochAM karavAM. cAra rUpa zA mATe ochA karavAM? tenuM kAraNa kahe che-A guNasthAnake sIvedanA udaye vaikriyamizra ane kAzmaNa e be yogo hotA nathI. kAraNa ke vaikriyamizra ane kArpaNa kAyayogI strIvedImAM avirati samyagdaSTi koIpaNa AtmA utpanna thato nathI, kema ke caturtha guNasthAnaka laIne janAra AtmA puruSa thAya che, strI thato nathI. saptatikAcUrNimAM vaikriyamizra kAyayogI ane kArmaNakAyayogI avirati samyagdaSTi saMbaMdha vedamAM bhAMgAno vicAra karatAM kahyuM che ke-"A be yogamAM cothe guNaThANe strIveda hoto nathI, kAraNa ke teo strIvedamAM utpanna thatA nathI. eTale ke A be yoMgamAM vartamAna strIvedanA udayavALA jIvane caturtha guNasthAnaka hotuM nathI. A hakIkata ghaNA jIvomAM saMbhava AzrayI kahI che, anyathA koI vakhate strIvedamAM paNa teonI utpatti thAya che. saptatikAcUrNimAM ja kahyuM che ke-kadAcita strIvedamAM paNa cothe guNaThANe A be yoga ghaTe che." tathA strIvedano ane napuMsakavedano udaya chatAM audArikamizra kAyayoga hoto nathI. kAraNa ke strIvedanA ane napuMsakavedanA udayavALA tiryaMca ane manuSyomAM avirati samyagdaSTi AtmA utpanna thato nathI. A paNa ghaNA jIvomAM saMbhava AzrayI kahyuM che, eTale kadAca koIkamAM na ghaTe tethI kaMI doSa prApta thato nathI. strIvedanA udayavALA mallisvAmI, brAhmI, suMdarI vagere cothuM guNaThANuM laI manuSyagatimAM utpanna thayA che ane tene vigrahagatimAM kArpaNa ane aparyAptAvasthAmAM audArikamizrayoga paNa ghaTI zake che. A pramANe strIvede vaikriyamizra, audArikamizra ane kArmaNakAyayogo ghaTatuM nathI ane napuMsaka vede audArikamizra kAyayoga ghaTato nathI. mATe veda sAthe yogone guNI temAMthI cAra Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra ochA karavA. avirati samyagdaSTi guNaThANe jaghanyapade nava baMdhahetuo hoya che. te A pramANe-- chakAyamAMthI koIpaNa eka kAyano vadha, pAMca indriyamAMthI eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, traNa vedamAMthI eka veda, apratyAkhyAnAvaraNAdi koIpaNa krodhAdi traNa kaSAya, tera yogamAMthI koIpaNa eka yoga, A pramANe ochAmAM ochA nava baMdhahetu eka samaye eka jIvane hoya che. 421 eka samaye aneka jIva AzrayI bhAMgAnI saMkhyA lAvavA mATe aMka sthApanA A pramANe karavI. cha kAyanA eka ekanA yoge cha bhAMgA thAya. mATe kAyanI hiMsAne sthAne cha mUkavA. e pramANe indriyanI aviratine sthAne pAMca, vedanA sthAne traNa, yugalanA sthAne be, kaSAyanA sthAne cAra, yogane sthAne tera mUkavA. temAM paNa pahelAM veda sAthe yogo guNI temAMthI cAra ochA karI tyArapachI zeSa aMko sAthe guNAkAra karavo. eTale guNAkAra karavA mATe aMko A pramANe mUkavA. 4-2-5-6-1-13-3. have teono guNAkAra A pramANe karavo--traNa veda sAthe tera yogane guNatAM ogaNacALIsa 39 thAya. temAMthI cAra ochA karatAM zeSa pAMtrIsa rahe. tene cha kAye guNatAM baso daza 210 thAya, tene pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM eka hajAra ane pacAsa 1050 thAya, tene be yugala sAthe guNatAM ekavIsaso 2100 thAya, ane tene cAra kaSAya sAthe guNatAM corAzIso 8400 thAya. A pramANe nava baMdhahetunA aneka jIva AzrayI corAzIso bhAMgA thAya. have daza baMdhahetunA bhAMgA kahe che--te pUrvokta nava hetumAM be kAyano vadha meLavatAM daza hetu thAya. cha kAyanA brikasaMyoge paMdara bhAMgA thAya. mATe kAya sthAne paMdara mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. athavA bhaya meLavatAM daza thAya. tenA bhAMgA pUrvavat corAzIso 8400 thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM paNa daza baMdhahetunA corAzIso 8400 bhAMgA thAya. A pramANe daza baMdhahetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA sADatrIsa hajAra ane AThaso 37800 thAya. A rIte daza baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have agiyAra baMdha hetunA kahe che--te pUrvokta nava baMdhahetumAM traNa kAyano vadha letAM agiyAra hetu thAya, cha kAyanA trikasaMyoge vIsa bhAMgA thAya. mATe kAyane sthAne vIsa mUkI pUrvokta krame aMkone guNatAM aThyAvIsa hajAra 28000 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane be kAyano vadha meLavatAM paNa agiyAra thAya. be kAyano vadha gaNIe tyAre kAya sthAne paMdara mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karavo. tenA pUrvavat ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM agiyAra hetunA paNa ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 paMcasaMgraha-1 athavA bhaya ane jugupsA meLavatAM agiyAra thAya. tenA pUrvavat corAzIso 8400 bhAMgA thAya. A pramANe agiyAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA iThyotera hajAra ane cAraso 78400 thAya. agiyAra baMdha hetunA bhAMgA kahyA. have bAra hetunA kahe che-te pUrvokta nava baMdhahetumAM cAra kAyano vadha grahaNa karatAM bAra hetu thAya. cha kAyanA catuSka saMyoge paMdara bhAMgA thAya. mATe kAyasthAne paMdara mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. athavA traNa kAyano vadha ane bhaya meLavatAM paNa bAra thAya. ahIM kAyasthAne vIsa mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM aThyAvIsa hajAra 28000 bhAMgA thAya. e pramANe traNa kAyano vadha ane jugupsA meLavatAM bAra hetunA paNa aThyAvIsa hajAra 28000 bhAMgA thAya. athavA bhaya jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM bAra hetu thAya. ahIM kAyasthAne paMdara mUkI aMkono guNAkAra karatAM pUrvavat ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. A pramANe bAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA aThThANuM hajAra 98000 thAya. bAra baMdha hetu kahyA. have tera baMdha hetuono vicAra kare che te pUrvokta nava baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha letAM tera hetu thAya. cha kAyanA paMcasaMyogI cha bhAMgA thAya. mATe kAyanI hiMsAne sthAne cha mUkI pUrvokta krame aMkone guNatAM corAzIso 8400 bhAMgA thAya. athavA cAra kAyano vadha ane bhaya meLavatAM paNa tera hetu thAya. tyAM kAyasthAne paMdara mUkI aMkono guNAkAra karatAM ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya.' e pramANe jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM tera hetunA paNa ekavIsahajAra 21000 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane traNa kAyano vadha meLavatAM paNa tera hetu thAya. ahIM kAyasthAne trikasaMyogI vIsa bhAMgA mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM aThyAvIsa hajAra 28000 bhAMgA thAya. A pramANe tera baMdhahetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA IThyotera hajAra ane cAraso 78400 thAya. A pramANe tera hetuo kahyA. have cauda hetuo kahe che-te pUrvokta nava hetumAM cha kAyano vadha grahaNa karatAM cauda hetu thAya. cha kAyano cha saMyogI eka ja bhaMga thAya. kAyavadhasthAne te eka bhaMga mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM caudaso 1400 bhAMgA thAya. athavA pAMca kAyano vadha ane bhaya meLavatAM cauda hetu thAya. ahIM kAyasthAne cha mUkI aMkono guNAkAra karatAM corAzIso 8400 bhAMgA thAya. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 caturthadvArA e pramANe jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM cauda hetunA paNa corAzIso 8400 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM paNa cauda thAya. ahIM kAyasthAne paMdara mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM ekavIsa hajAra 21000 bhAMgA thAya. A pramANe cauda baMdha hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA ogaNacALIsa hajAra ane baso 39200 thAya. cauda hetu kahyA. have paMdara hatuo kahe che te pUrvokta nava hetumAM bhaya ane cha kAyano vadha meLavatAM paMdara thAya. ahIM kAyasthAne eka mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM caudaso 1400 bhAMgA thAya. - e pramANe jugupsA ane cha kAya meLavatAM paMdara hetunA paNa caudaso 1400 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM paNa paMdara hetu thAya. ahIM kAyanI hiMsAne sthAne cha mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM corAzIso bhAMgA thAya. A pramANe paMdara hatu traNa prakAre thAya, tenA kula bhAMgA agiyAra hajAra ane baso 11200 thAya. paMdara hetuo kahyA. have soLa hetuo kahe che te pUrvokta nava hetumAM bhaya, jugupsA ane cha e kAya meLavatAM soLa hetu thAya. ahIM cha kAyano SakasaMyogI eka bhaMga thato hovAthI kAyanI hiMsAnA sthAne eka mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM caudaso 1400 bhAMgA thAya. A pramANe avirati samyagdaSTi guNaThANe nava baMdhahetuthI AraMbhI soLa hetu sudhInA kula bhAMgA traNa lAkha bAvana hajAra ane AThaso 352800 thAya. avirati samyagdaSTi guNaThANe baMdha hetuonA bhAMgA kahyA. have dezavirati guNasthAnakanA baMdha hetu kahe che-dezavirati guNaThANe jaghanya ATha ane utkRSTa cauda baMdhahetu hoya che. - temAM dezavirati zrAvaka trasakAyanI aviratithI viramyo hovAthI hiMsA pAMca kAyanI hoya che. tenA dvikasaMyoge daza, trika saMyoge daza, catuSkasaMyoge pAMca, ane paMcasaMyoge eka e pramANe bhAMgA thAya che. eTale jeTalA kAyanI hiMsA ATha Adi hetumAM lIdhI hoya tenA saMyogI jeTalA 'bhAMgA thAya teTalA bhAMgA kAyanI hiMsAnA sthAne mUkavA. tathA A guNaThANe audArikamizra, kArpaNa ane AhArakaddhika e cAra yogo nahi hovAthI zeSa agiyAra yogo hoya che. A guNasthAnaka paryAptAvasthAmAM ja hovAthI audArikamizra ane kArmaNa yoga hotA nathI ane cauda pUrvanA adhyayanano abhAva hovAthI AhAraka ane AhArakamizra e be yoga paNa hotA nathI. jaghanyapada bhAvi ATha baMdha hetu A pramANe hoya che--pAMca kAyamAMthI koI paNa eka Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 paMcasaMgraha-1 kAyano vadha, pAMca indriyanI aviratimAMthI koI paNa eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, traNa vedamAMthI koI paNa eka veda, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayano ahIM abhAva hovAthI pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalananA koI paNa krodhAdi be kaSAya, ane agiyAra yogamAMthI koI paNa eka yoga ema eka samaye eka jIvane ATha baMdha hetu hoya che. tathA pAMca kAyanA eka eka saMyoge pAMca bhAMgA thAya che. mATe kAyanI hiMsAne sthAne pAMca sthApavA, temaja indriyanI aviratinA sthAne pAMca, yugalanA sthAne be, vedanA sthAne traNa, kaSAyanA sthAne cAra ane yoganA sthAne agiyAra 11-4-3-ra-pa-pa mUkI aMkono guNAkAra karatAM eka samaye aneka jIva AzrayI bhAMgA utpanna thAya che. guNAkAra A pramANe karavo-koI paNa indriyanI avirativALA koIpaNa kAyano vadha karanArA hoya che. mATe pAMca indriyanI avirati sAthe pAMca kAyane guNatAM pacIsa thAya, te pacIsa hAsya-ratinA udayavALA ane bIjA pacIsa zoka-aratinA udayavALA hoya che, mATe pacIsane be yugala sAthe guNatAM pacAsa thAya, te pacAsa puruSa vedanA udayavALA bIjA pacAsa strIvedanA ane trIjA pacAsa napuMsaka vedanA udayavALA hoya che. mATe pacAsane traNa veda sAthe guNatAM ekaso pacAsa 150 bhAMgA thAya. te ekaso pacAsa krodha kaSAyI bIjA teTalA ja mAna kaSAyI teTalA ja mAyA ane teTalA ja lobha kaSAyI hoya che. mATe ekaso pacAsane cAra kaSAya sAthe guNatAM chaso bhaMga thAya, te chaso satyamanoyogI bIjA chaso asatyamanoyogI e pramANe agiyAra yogo teone hovAthI chaso ne agiyAra yogo sAthe guNatAM chAsakso 6600 bhAMgA thAya. A rIte AThano baMdhahetu eka samaye aneka jIvo AzrayI chAsaThase prakAre thAya che. ATha baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have nava hetunA kahe che-te ATha baMdhahetumAM be kAyano vadha grahaNa karatAM nava baMdhahetu thAya. pAMca kAyanA krikasaMyoge daza bhaMga thAya, mATe kAyavavasthAne daza mUkI kramazaH aMkono guNAkAra karatAM tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. athavA bhaya meLavatAM paNa nava thAya. ahIM to kAyavadhasthAne pAMca ja mUkatAM tenA bhAMgA pUrvavat chAsaThaso 6600 thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM nava baMdhahetunA paNa chAsaThaso 6600 bhAMgA thAya. A pramANe nava baMdhahetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA chavvIsa hajAra ane cAraso 26400 thAya. nava baMdhahetuo kahyA. have daza baMdhahetuo kahe che te pUrvokta ATha baMdhahetumAM traNa kAyano vadha letAM daza hetu thAya, pAMca kAyanA trikasaMyoge daza bhAMgA thAya. mATe kAyanI hiMsAne sthAne dazano AMka mUkI pUrvokta krame guNAkAra karatAM tera hajAra ane baso 13200 bhaMga thAya. * athavA be kAyano vadha ane bhaya meLavatAM paNa daza thAya. ahIM paNa kAyanI hiMsAnA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 425 sthAne pAMca kAyanA krikasaMyogI daza bhaMga thatA hovAthI daza bhAMgA mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM daza baMdhahetunA tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. athavA bhaya ane jugupsA meLavatAM paNa daza baMdhahetu thAya. tenA pUrvavata chAsakso 6600 bhAMgA thAya. A pramANe daza baMdhahetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA chetALIsa hajAra ane baso 46200 thAya. daza baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have agiyAra baMdhahetunA bhAMgA kahe che te pUrvokta ATha baMdhahetumAM cAra kAyano vadha letAM agiyAra thAya. pAMca kAyanA catuSka saMyogI pAMca bhAMgA thatA hovAthI kAyanI hiMsAnA sthAne pAMca mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM chAsaThaso 6600 bhAMgA thAya. athavA traNa kAyano vadha ane bhaya meLavatAM agiyAra thAya. ahIM kAyanI hiMsAnA sthAne daza mUkavA. tenA pUrvavat tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. - e pramANe traNa kAyano vadha ane jugupsA meLavatAM agiyAra hetunA paNa tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. athavA bhaya, jugupsA ane be kAyano vadha meLavatAM paNa agiyAra thAya. ahIM paNa kAyanI hiMsAnA sthAne daza ja mUkavA. tenA pUrvavat tera hajAra ane baso 13200 bhAMgA thAya. - A rIte agiyAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA chetALIsa hajAra ane baso 46200 thAya. agiyAra baMdhahetu kahyA. have bAra hetu kahe che te pUrvokta ATha hetumAM pAMca kAyanI hiMsA grahaNa karatAM bAra hetu thAya, pAMca kAyano paMcasaMyogI eka ja bhaMga thato hovAthI kAyanI hiMsAnA sthAne te eka mUkI pUrvokta krame aMkone guNatAM teraso ane vIsa 1320 bhAMgA thAya. athavA cAra kAyano vadha ane bhaya meLavatAM bAra thAya. ahIM pAMca kAyanA catuSka saMyogI pAMca bhaMga thatA hovAthI kAyanI hiMsAnA sthAne pAMca mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM chAsaThaso 6600 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM bAra hetunA paNa chAsaThaso 6600 bhAMgA thAya. athavA traNa kAyano vadha, bhaya ne jugupsA meLavatAM paNa bAra hetu thAya. pAMca kAyanA trikasaMyoge daza bhaMga thatA hovAthI kAyanI hiMsAnA sthAne daza mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM tera hajAra ane baso bhAMgA thAya. A pramANe bAra hetu cAra prakAre thAya. tenA kula bhAMgA sattAvIsa hajAra sAtaso ane vIsa 27720 thAya. bAra baMdhahetu kahyA. - have tera baMdhahetu vicAre che-pUrvokta ATha baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha ane bhaya paMca01-54 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 paMcasaMgraha-1 meLavatAM tera baMdhahetu thAya. pAMcakAyano pAMcasaMyogI eka bhaMga thato hovAthI kAyanA sthAne eka mUkI pUrvokta aMkono kramazaH guNAkAra karatAM bhAMgA teraso ane visa 1320 bhAMgA thAya.. e pramANe jugupsA ane pAMca kAyano vadha meLavatAM tera baMdhahetunA paNa teraso vIsa 1320 bhAMgA thAya. athavA bhaya jugupsA ane cAra kAyano vadha meLavatAM tera hetu thAya. ahIM kAyasthAne pAMca mUkI aMkono guNAkAra karatAM chAsaThaso bhAMgA thAya. A pramANe tera baMdhahetu traNa prakAre thAya. tenA kula bhAMgA bANaso ane cALIsa 924) thAya. tera baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have cauda hetunA bhAMgA kahe che-pUrvokta ATha baMdhahetumAM pAMca kAyano vadha, bhaya ane jugupsA meLavatAM cauda baMdhahetu thAya. ahIM pAMca kAyano paMcasaMyogI eka bhaMga thato hovAthI kAyasthAne eka mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM bhAMgA teraso vIsa 1320 thAya. A pramANe dezavirati guNasthAnake AThathI cauda sudhInA baMdhahetunA kula bhAMgA eka lAkha tresaTha hajAra chaso ane eMzI 163680 thAya. 12 A rIte dezavirati guNasthAnakanA baMdhahetu kahyA. have pramatta, apramatta guNasthAnakanA pAMcathI sAta sudhInA baMdhahetunA bhAMgA kahetAM pahelAM yoganA saMbaMdhamAM pramatta apramatta guNasthAnake je vizeSa che te kahe che dorUvANi pamatte cayAhi egaM tu appamattami / , jaM itthiveyaudae AhAragamIsagA natthi // 13 // dve rUpe pramatte tyaja ekaM tu apramatte / / yasmAt strIvedodaye AhArakamizrako na staH // 13 // arthaveda sAthe yogano guNAkAra karI temAMthI pramatta guNaThANe be rUpano ane apramatta guNaThANe eka rUpano tyAga karavo. kAraNa ke strIvedano udaya chatAM pramatte AhAraka ane AhArakamizra e be yoga ane apramatte AhAraka kAyayoga hoto nathI. TIkAnuM-jo ke A gAthAmAM veda sAthe yogone guNavAnuM kahyuM nathI chatAM pahelAMnI gAthAmAMthI tenI anuvRtti levAnI che, tethI ahIM padono A pramANe samanvaya karavo. pramatta saMyata ane apramatta saMyata guNaThANe pahelAM veda sAthe te te guNaThANe jeTalA yogo hoya teno guNAkAra karavo. guNIne je Ave temAMthI pramatta saMyate be rU5 ochAM karavAM ane apramatta saMyate ekarUpa ochuM karavuM be ane eka rUpa zA mATe ochuM karavuM? tenuM kAraNa kahe che-strIvedano udaya chatAM AhAraka kAyayoga ane AhArakamizra e be yoga hotA nathI. kema ke strIone cauda-pUrvanA adhyayanano asaMbhava che, caudapUrvanA jJAna vinA koIne AhArakalabdhi hotI nathI. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra caudapUrvanuM adhyayana zA mATe hotuM nathI ? to kahe che--srIone dRSTivAdanA adhyayanano niSedha karyo che mATe, 427 zAstramAM kahyuM che ke--'srIo svabhAve tuccha che, abhimAna bahulatAvALI che, capaLa che, dhIraja vinAnI che eTale jIravI zakatI nathI. athavA buddhi vaDe maMda che. mATe atizayavALAM jenI aMdara adhyayano rahelAM che, te dRSTivAdanA adhyayanano strIone niSedha karyo che.' mATe pramatta saMyatane veda sAthe potAnA yogono guNAkAra karI srIvede AhAraka yoga * ane strIvede AhArakamizra e be bhAMgA kADhI nAMkhavA. tathA apramatta saMyatane srIvede AhAraka kAyayoga rUpa eka bhaMga ocho karavo. vaikriya ane AhAraka labdhivALA pramatta saMyata munio labdhino prayoga ahIM karatA hovAthI tene vaikriyamizra ane AhArakamizra e be yoga hoya che. paraMtu te labdhi pramatta saMyata vikurtI te te zarIra yogya paryAptio pUrNa karI apramatta saMyate jatA hovAthI tyAM vaikriyamizra ane AhA2kamizna e be yogo hotA nathI. AraMbhakALe ane tyAgakALe mizrapaNuM hoya che. te banne vakhate pramatta guNaThANuM ja hoya che. mATe apramatte eka bhaMga ocho karavAnuM kahyuM che. pramatta saMyate jaghanyapade pAMca baMdhahetuo A pramANe hoya che--ahIM sarvathA pApavyApAranA tyAgI munio hovAthI mithyAtva ane avirati sarvathA hotI nathI. kaSAya ane yoga e be ja hetuo hoya che. mATe be yugalamAMthI eka yugala, traNa vedamAMthI eka veda, cAra saMjvalana kaSAyamAMthI eka krodhAdi kaSAya ane kArmaNa tathA audArikamizra e be yoga vinA zeSa tera yogamAMthI eka yoga e pramANe pAMca baMdhahetuo hoya che. mATe ahIM vedanA sthAne traNa, yoganA sthAne tera, yugalanA sthAne be ane kaSAyanA sthAne cArano aMka mUkI kramazaH aMkono guNAkAra karavo. guNAkAra A pramANe karavo--pahelAM traNa veda sAthe tera yogone guNavA, guNatAM ogaNacALIsa 39 thAya. temAMthI be rUpa ochAM ka2vAM eTale zeSa sADatrIsa 37 2he, tene be yugala sAthe guNavA eTale cuMmotera 74 thAya, tene cAra kaSAya sAthe guNavA eTale baso chanuM 296 bhAMgA thAya. A pramANe pAMca baMdhahetunA aneka jIvo AzrayI baso chattuM bhAMgA thAya. have cha baMdhahetu kahe che--te pAMcamAM bhaya meLavatAM cha baMdhahetu thAya. tyAM paNa te ja baso chattuM bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM cha hetunA paNa baso chattuM bhAMgA thAya. kula cha baMdhahetunA pAMcaso bANu 592 bhAMgA thAya. have sAta baMdhahetuo kahe che--pUrvokta pAMca hetumAM bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM sAta hetu thAya. tenA paNa baso chanuM 296 bhAMgA thAya. saghaLA maLI pramatta saMyata guNaThANe agiyAraso ane corAzI 1184 bhAMgA thAya. apramatta saMyata guNaThANe paNa pAMcathI sAta sudhI baMdhahetuo hoya che. temAM pAMca A pramANe--traNa vedamAMthI eka veda, kAryaNa, audArikamizra, vaikriyamizra ane AhArakamizra sivAya agiyAra yogamAMthI koIpaNa eka yoga, be yugalamAMthI eka yugala ane saMjvalana cAra Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 paMcasaMgraha-1 kaSAyamAMthI koIpaNa eka kaSAya ema ochAmAM ochA pAMca baMdhahetuo hoya che. ahIM vedanA sthAne traNa yoganA sthAne agiyAra, yugalanA sthAne be ane kaSAyanA sthAne cAra, 4-2-11-3 e pramANe aMko mUkavA. temAM pahelAM veda sAthe yogano guNAkAra karavo eTale tetrIsa 33 thAya. temAMthI ahIM strIvedodaye AhAraka kAyayoga nathI hoto mATe eka bhAMgo ocho karavo eTale zeSa batrIsa 32 rahe. te batrIsa hAsyaratinA udayavALA ane bIjA batrIsa zoka aratinA udayavALA hovAthI be yugala sAthe guNatAM cosaTha thAya te cosaTha krodha kaSAyI, bIjA cosaTha mAna kaSAyI. e pramANe trIjA ane cothA cosaTha cosaTha mAyA ane lobha kaSAyI hovAthI cosaThane cAra kaSAya sAthe guNatAM baso chappana 256 thAya. ATalA apramatta saMyate pAMca baMdhahetunA bhAMgA thAya. te pAMcamAM bhaya meLavatAM cha thAya. tyAM paNa baso chappana 256 bhAMgA ja thAya. athavA jugupsA meLavatAM paNa cha thAya tenA paNa teTalA ja 256 bhAMgA thAya. cha baMdhahetunA saghaLA maLI pAMcaso bAra 512 bhAMgA thAya. tathA te pAMcamAM bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM sAta hetu thAya. tenA paNa baso chappana 256 bhAMgA thAya. apramatta saMyata guNaThANe saghaLA maLI eka hajAra ane covIsa 1024 bhAMgA thAya. apramatta guNasthAnakanA baMdhahetu kahyA. have apUrvakaraNa guNasthAnakanA baMdhahetuo kahe che-apUrvakaraNe yogo nava hoya che, kAraNa ke ahIM vaikriya ane AhAraka be kAyayoga paNa hotA nathI. ahIM jaghanyapade pAMca baMdhahetuo hoya che ane te A-traNa vedamAMthI koI paNa eka veda, nava yogamAMthI koIpaNa eka yoga, be yugalamAMthI eka yugala, ane saMjavalana cAra kaSAyamAMthI koIpaNa eka krodhAdi kaSAya, A pramANe pAMca hetuo hoya che. * ahIM vedasthAne traNa, yogasthAne nava, yugalasthAne be ane kaSAyasthAne cAra 3-9-24 e pramANe aMko sthApavA. temAM traNa veda sAthe nava yogone guNatAM sattAvIsa 27 thAya. tene be yugala sAthe guNatAM copana 54 thAya ane cAra kaSAya sAthe guNatAM baso ane soLa 216 thAya. apUrvakaraNe pAMca baMdhahetunA teTalA bhAMgA thAya. te pAMcamAM bhaya meLavatAM cha hetu thAya, tenA paNa baso soLa bhAMgA thAya. athavA jugupsA meLavatAM cha hetunA paNa baso soLa bhAMgA thAya. cha hetunA kula cAraso batrIsa 432 bhAMgA thAya. te pAMcamAM bhaya jugupsA baMne meLavatAM sAta baMdhahetu thAya. tenA paNa baso soLa bhAMgA thAya. saghaLA maLI apUrvakaraNa guNaThANe AThaso cosaTha 864 bhAMgA thAya. A rIte apUrvakaraNanA baMdhahetunA bhAMgA kahyA. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra have anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake baMdhahetunA bhAMgA kahe che--anivRtti bAdara saMparAya guNaThANe jadhanyapade be baMdhahetu hoya che ane te A saMjvalana cAra kaSAyamAMthI koI paNa eka krodhAdi kaSAya ane nava yogamAMthI koI paNa eka yoga. cAra kaSAyane nava yoga sAthe guNatAM be baMdhahetunA chatrIsa thAya. utkRSTapade traNa hetuo hoya che. temAM be to pahelAM kahyA te ane trIjo koI paNa eka veda. A guNaThANe jyAM sudhI puruSaveda ane saMjvalananI cAra ema pAMca prakRtiono baMdha hoya che tyAM sudhI vedano paNa udaya hoya che. mATe traNa vedamAMthI koI paNa eka veda meLavatAM traNa baMdhahetu thAya che. te traNa hetunA pUrvokta chatrIsane traNe guNatAM ekaso ATha 108 bhAMgA thAya. saghaLA maLI anivRtti bAdara saMparAya guNaThANe ekaso cuMmALIsa 144 bhAMgA thAya. sUkSma saMpa2Aya guNaThANe sUkSmakiTTirUpe karAyela saMjvalana lobharUpa kaSAya ane nava yoga ema daza baMdhahetu hoya che. eka jIvane eka samaye lobha kaSAya ane eka yoga ema be hetu hoya che ane aneka jIvaAzrayI te eka kaSAyane nava yoga sAthe guNatAM nava bhAMgA thAya. 429 upazAMtamoha guNasthAne mAtra yoga ja baMdhahetu che ane te navamAMthI koI paNa eka eka yoga eka kAle baMdhahetu hovAthI tenA nava bhAMgA thAya che. e pramANe kSINamoha guNasthAnake paNa nava bhAMgA thAya che. saMyogI kevaLI guNasthAnake sAta yoga thavAthI sAta bhAMgA thAya che. 13 have saghaLA guNasthAnakanA baMdhahetunA bhAMgAnI saMkhyA kahe che-- savvaguNaThANagesu visesaheUNa ettiyA saMkhA / chAyAlalakkha bAsIi sahassa saya satta sayarI a // 14 // sarvvaguNasthAnakeSu vizeSahetUnAmetAvatI saMkhyA / SaTcatvAriMzallakSAH dvyazItisahasrANi zatAni sapta saptatizca // 14 // arthasadhaLAM guNasthAnakomAM eka sAthe saMbhavatA dazAdirUpa vizeSa baMdhahetunA saghaLA bhAMgAnI saMkhyA ATalI thAya ane te A pramANe--chetALIsa lAkha byAzI hajAra sAtaso ane sittera 4682770, 14 A pramANe guNasthAnakomAM yugapat kALabhAvi baMdhahetuo ane tenA bhAMgAnI saMkhyA kahI. have jIvasthAnakomAM yugapatkALabhAvi baMdhahetunI saMkhyAnuM pratipAdana karavA kahe che solasadvArasa heU jahanna uksayA asannINaM / coddasadvArasa'pajjassa sanniNo sanniguNagahiyo // 15 // SoDazASTAdaza hetU jaghanyotkRSTakAvasaMjJinAm / caturdazASTAdazAparyAptakasya saMjJinaH saMjJI guNagRhItaH // 15 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 paMcasaMgraha-1 artha -asaMzInA bAre bhedomAM jaghanya soLa ane utkRSTa aDhAra baMdhahetu hoya che. aparyApta saMjJImAM jaghanya cauda ane utkRSTa aDhAra hoya che ane saMjJIne guNasthAnakanA grahaNathI ja grahaNa karyo che. TIkAnu-saMjJI paMcendriya paryApta-aparyApta sivAya zeSa bAre jIvasthAnakomAM darekamAM jaghanyapade soLa baMdhahetuo ane utkRSTapade aDhAra baMdha hetuo hoya che. A hetuo mithyAdRSTi guNasthAnaka AzrayIne ja kahyA che ema samajavuM. sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnake to bAdara aparyApta ekendriyone jaghanyapade paMdara baMdha hetuo hoya che. tathA saMjJI paMcendriya aparyAptAne jaghanyapade cauda ane utkRSTapade aDhAra baMdhahetuo hoya che ane je saMjJI paMcendriya paryApta che te to guNasthAnakanA grahaNa vaDe ja grahaNa karyo che. kAraNa ke paryApta saMjJI paMcendriyamAM ja cauda guNasthAnakano saMbhava che. tethI cauda guNasthAnakanA bhAMgA kahevA vaDe paryApta saMjJI paMcendriyamAM ja kahyA che ema samajavuM. mATe tenI aMdara ahIM pharIthI bhAMgA kahevAmAM nahi Ave. 15. " have paryApta saMjJI paMcendriya varjIne, zeSa tera jIvasthAnomAM mithyAtvAdinA avAMtara bhedomAMthI je je bhedo saMbhave che, tene vizeSathI nirNaya karavA icchatAM A gAthA kahe che micchattaM egaM ciya chakkAyavaho ti joga sannimmi / iMdiyasaMkhA sugamA asannivigalesu do jogA // 16 // mithyAtvamekameva SaTkAyavadhaH trayo yogAH saMjJini / ndriyasaMdhyA sudhImAM mAjJivijoyu to yojI raddA ? - arthaparyApta saMjJI vinA tere jIvabhedomAM mithyAtva eka ja hoya che. vadha e kAyano hoya che, aparyApta saMjJImAM yoga traNa hoya che, indriyanI saMkhyA sugama che ane asaMjJI tathA vikalendriyamAM yoga babbe hoya che. TIkAnu-paryApta saMjJI paMcendriya vinA tere jIvabhedomAM pAMca mithyAtvamAMthI eka anAbhogika mithyAtva ja hoya che, bIjA koI mithyAtvanA bhedo saMbhavatA nathI. mATe aMka sthApanAmAM mithyAtvanA sthAne eka sthApavo. tathA te tere jIvabhedomAM sAmAnya rIte chae kAyono vadha haMmezAM hoya che. paraMtu ekabe kAyAdinA ghAtarUpe bhAMgAnI prarUpaNAnA viSayabhUta hoto nathI. kAraNa ke te asalI jIvo haMmezAM e kAyo pratye avirata pariNAmavALA hoya che. eTale teone samaye samaye chae kAyanI hiMsA hoya che. 1. ahIM ekendriyAdi saghaLA asaMzI jIvone anAbhogika mithyAtva kahyuM che. mULa TIkAmAM anabhigRhIta mithyAtva kahyuM che. mULa TIkA cothA dvAranI pAMcamI gAthAnA aMtamAM A pramANe kahyuM che- paryApta saMjJI jIvasthAnamAM ja A vizeSa saMbhave che. zeSa saghaLAone eka anabhigRhIta mithyAtva ja hoya che, tethI ja anabhigRhItano temAM A pramANe athe karyo che--na nahotuM anaJhIte cartha dvitrivatajimaiSavaiza.' soLamI gAthAmAM paNa mithyAtvimemevAdhiJhItaM dvAdazAnAmAMjJinAnuM e pramANe kahyuM che. tattva jJAnI jANe. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 431 prazna-mithyAdRSTi Adi guNaThANe pUrve je kAyanA bhAMgAnI prarUpaNA karI te zI rIte saMbhave ? kAraNa ke jema asaMjJI te kAyonI hiMsAthI viramelo nahi hovAthI sAmAnyataH chae kAyano hiMsaka che tema mithyAdRSTi paNa te chae kAyonI hiMsAthI viramelo nahi hovAthI hiMsaka che ja. mATe koI vakhate eka koI vakhate be Adi kAyanA hiMsaka kema kahyA ? uttara tame je doSa Apyo te doSa prApta thato nathI. kAraNa ke saMjJI jIvo manavALA che, ane manavALA hovAthI teone koI koI vakhate koI koI kAyapratye tIvra tIvratara pariNAma thAya che. te saMjJI jIvone evo vikalpa thAya che ke mAre A eka kAyanI hiMsA karavI che. A be kAyanI hiMsA karavI che, athavA amuka amuka traNa kAyano ghAta karavo che. A rIte buddhipUrvaka amuka amuka kAyanI hiMsAmAM teo pravarte che, mATe te apekSAe cha kAyanA ekabe Adi saMyogathI karelI bhAMgAnI prarUpaNA ghaTe che. asaMjJI jIvone to mananA abhAve tevA prakArano saMkalpa thato nahi hovAthI saghaLI kAyo pratye haMmezAM eka sarakhA pariNAmavALA ja hoya che e hetuthI teone haMmezAM chae kAyanA vadharUpa eka bhaMga ja hoya che. mATe kAyanA sthAne paNa ekano aMka ja mUkavo. tathA aparyApta saMjJImAM kArmaNa audArikamizra ane vaikriyamizra ema traNa yogo hoya che, bIjA yogo hoto nathI mATe aparyApta saMjJI paMcendriyanA baMdhahetunA bhAMgAno vicAra karatAM yoganA sthAne traNa mUkavA. tathA tere jIvabhedomAM indriyanI saMkhyA prasiddha hovAthI sugama che. te A pramANe - paMcendriyane pAMca, caurindriyane cAra, teIndriyane traNa, beIjiyane be ane ekendriya jIvone eka. mATe te te jIvonA baMdhahetunA vicAra prasaMge indriyanI aviratinA sthAne jeTalI indriyavALA teo hoya te saMkhyA mUkavI. tathA paryApta aparyApta asaMjJI paMcendriya ane vikalendriya jIvomAM balba yoga hoya che. temAM aparyAptAne kAmaNa tathA audArikamizra e be yoga hoya che ane paryAptAne audArika kAyayoga tathA asatya amRSA vacanayoga e be yoga hoya che. mATe teonA baMdhahetu gaNatAM yoganA sthAne babbe mUkavA. tathA saMjJI aparyApta sivAya bAra jIvabhedomAM anaMtAnubaMdhI Adi cAre kaSAyo hovAthI kaSAyanA sthAne cAra mUkavA. veda eka napuMsaka ja hovAthI vedanA sthAne eka mUkavo. mAtra asaMjJI paMcendriyanA bhAMgA gaNatAM teone dravyathI traNe veda hovAthI vedanA sthAne traNa mUkavA ane te saghaLAne yugala baMne hovAthI yugalanA sthAne be mUkavA. tathA saMjJI aparyAptAmAM teonI jo labdhi vaDe vivakSA karavAmAM Ave to kaSAyAdi ekendriyAdine je pramANe kahyA te pramANe ja kahevA ane karaNa aparyApta saMjJImAM paryApta saMjJInI jema anaMtAnubaMdhIno udaya nathI paNa hoto, jayAre na hoya tyAre kaSAyanA sthAne apratyAkhyAnAvaraNAdi traNa kaSAya mUkavA ane udaya hoya tyAre cAra mUkavA, traNa vedano udaya tavI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 teone hovAthI vedanA sthAne traNa mUkavA ane yugalanA sthAne be mUkavA. 16 have ekendriya jIvomAM jeTalA yogo saMbhave che te kahe che-- paMcasaMgraha-1 evaM ca apajjANaM bAyarasuhumANa pajjayANa puNo / tiNkka kAyajogA saNNiapajje guNA tini // 17 // evaM cAparyAptAnAM bAdarasUkSmANAM paryAptAnAM punaH / trayaH ekaH kAyayogAH saMjJinyaparyApte guNAstrayaH // 17 // artha--asaMzInI jema bAdara ane sUkSma ekendriya aparyAptAne be yoga hoya che. paryApta bAdara ane sUkSma ekendriyane anukrame traNa ane eka yoga hoya che. tathA aparyApta saMzIne traNa guNasthAnaka hoya che. TIkAnu--jema aparyApta asaMzI ane vikalendriya be yoga kahyA che, tema aparyApta bAdara ane sUkSma ekendriyane paNa kArpaNa ane audArikamizra e be yoga hoya che. tathA paryApta bAdara ane sUkSma ekendriyane anukrame traNa ane eka yoga hoya che. temAM paryApta bAdara ekendriyane audArika, vaikriya ane vaikriyamizra e traNa yoga hoya che, ane paryApta sUkSma ekendriyane audArikakAyayogarUpa eka ja yoga hoya che. mATe te te jIvonI apekSAe baMdhahetunA bhAMgAno vicAra karatAM yogasthAne traNa ke eka aMka mUkavo. tathA guNasthAnakano vicAra karavAmAM Ave to karaNa aparyApta saMjJIne mithyArdaSTi, sAsvAdana ane avirati samyagdaSTi e traNa guNasthAnaka hoya che. tathA gAthAnI zarUAtamAM 'chyuM zva' emAM evaM pachI mUkela ''ca" zabda anuktano sUcaka hovAthI karaNa aparyApta bAdara ekendriya, vikalendriya ane asaMzIpaMcendriya jIvomAM mithyArdaSTi ane sAsvAdana ema banne guNasthAnaka hoya che ema samajavuM. tathA paryApta bAdara ekendriya, vikalendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvomAM mithyArdaSTirUpa eka ja guNasthAnaka hoya che. jyAre bAdara ekendriyAdi pUrvokta jIvomAM sAsvAdana guNasthAnaka hoya tyAre tyAM mithyAtva nahi hovAthI baMdhahetu paMdara hoya che. te vakhate yogo kArmaNa ane audArikamizra e be hoya che. kAraNa ke saMnnI sivAya anya jIvone sAsvAdanapaNuM aparyAptAvasthAmAM ja hoya che, anyakALe hotuM nathI. ane aparyAptasaMzI sivAya zeSa jIvone aparyAptAvasthAmAM be ja yoga hoya che. aparyApta saMjJImAM to kArmaNa audArikamizra, ane vaikriyamizra e traNa yogo hoya che te pahelAM kahyuM ja che. prazna--sAsvAdanapaNAmAM paNa zeSa paryAptie aparyAptA ane za2I25ryAptie paryAptAne audArikakAyayoga saMbhave che. mATe bAdara ekendriya, vikalendriya ane asaMzI paMcendriya jIvone sAsvAdana guNasthAnake traNa yogo kema na kahyA ? be yoga kema kyA ? uttara--uparokta zaMkA ayogya che, kAraNa ke zarI25ryAptie paryAptAvasthAmAM Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 433 sAsvAdana guNasthAnaka ja hotuM nathI, kema ke sAsvAdanapaNAno kALa mAtra cha AvalikA che ane zarIra paryAptie paryAptA to aMtarmuhUrvakALe thAya che. tethI za2I25ryApti pUrNa thatAM pahelAM ja sAsvAdanapaNuM cAlyuM jAya che mATe te jIvone sAsvAdanapaNAmAM pUrvokta be ja yoga hoya che, mithyArdaSTi guNasthAnake jyAM sudhI zarIraparyApti pUrNa karI nathI hotI tyAM sudhI kArmaNa ane audArikamizra e be ja yoga hoya che ane zarIraparyApti pUrNa thayA pachI audAki kAyayoga hoya che. mATe aparyAptAvasthAmAM traNa yogo ghaTe che. 17 e ja hakIkata kahe che-- uraleNa tinni chaNhaM sarIrapajjattayANa micchANaM / saviuvveNa sannissa sammamicchassa vA paMca // 18 // audArikeNa trINi SaNNAM zarIraparyAptakAnAM mithyAdRSTInAm / savaikriyeNa saMjJinaH samyagdRSTermithyAdRSTervA paJca // 18 // artha--za2I25ryAptie paryAptA mithyArdaSTi cha jIvabhedone audArika kAyayoga sAthe traNa yoga hoya che ane samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi za2I25ryAptie paryAptA saMjJI jIvone vaikriya ane audArika kAyayoga sAthe pAMca yoga hoya che. TIkAnu--zarIra paryAptie paryAptA ane zeSa paryAptie aparyAptA mithyArdaSTi sUkSma bAdara ekendriya, beindriya, teindriya, carindriya ane asaMjJI paMcendriya e cha jIvabhedone audArika kAyayoga sAthe traNa yogo hoya che. tethI aparyApta A cha jIvabhedonA mithyAdaSTi guNasthAnaka AzrayI baMdhahetunA bhAMgAno vicAra karatAM aMka sthApanamAM yoganA sthAne traNa mUkavA. tathA saMjJI aparyApta mithyArdaSTi athavA samyagdaSTi jIvone zarIraparyApti pUrNa thatAM pahelAM pUrvokta vaikriyamizra, audArika, ane kAryaNarUpa traNa yogo hoya che ane zarIra paryApti pUrNa thayA pachI deva ane nArakInI apekSAe vaikriya kAyayoga ane manuSya tathA tiryaMconI apekSAe audArika kAyayogano saMbhava hovAthI kula pAMca yogo saMbhave che. tethI saMzIne aparyAptAvasthAmAM samyagdaSTipaNAne agara mithyArdaSTipaNAne AzrayI baMdhahetunA bhAMgA kahevAnA avasare yoganA sthAne pAMca mUkavA. ahIM pahelAM saMjJI aparyAptAne jaghanyapade cauda baMdhahetu ane utkRSTapade aDhAra baMdhahetu kahyA che. teno have vicAra kare che. temAM jaghanyapade cauda baMdhahetuo samyagdaSTine hoya che. te A pramANecha kAyano vadha, pAMca indriyanI aviratimAMthI koI paNa eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, traNa vedamAMthI koIpaNa eka veda, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana krodhAdi kaSAyomAMthI koIpaNa krodhAdi traNa kaSAyo, tathA yogo ahIM pAMca saMbhave che. kahyuM che ke 'samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi saMzI aparyAptane vaikriya ane audArika kAyayoga sAthe pAMca yoga paMca1-55 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 434 hoya che.' mATe pAMca yogamAMthI koIpaNa eka yoga pramANe jaghanyapade cauda hetu hoya che. aMka sthApanamAM paryApta saMjJI sivAya zeSa saghaLA jIvone haMmezAM cha kAyanA vadharUpa eka ja bhAMgo hoya che, mATe kAyasthAne eka, vedanA sthAne traNa, yoganA sthAne pAMca, indriyanI aviratinA sthAne pAMca, yugalanA sthAne be, ane kaSAyanA sthAne cAra. 4-2-5-5-3-1 mUkavA. A aMkono guNAkAra A pramANe karavo. pahelAM traNa veda sAthe pAMca yogono guNAkAra karavo eTale paMdara 15 thAya, temAMthI avirati samyagdaSTi guNaThANe cAra rUpa ochA karavAnuM pUrve kahyuM che te pramANe cAra rUpa ochAM karavAM eTale zeSa agiyAra 11 rahe. tene pAMca indriyanI avirata sAthe guNAkara karavo eTale paMcAvana thAya, tenI sAthe be yugalane guNatAM ekaso daza 110 thAya, tene krodhAdi kaSAyo sAthe guNatAM cAraso ane cALIsa 440 thAya. teTalA saMjJI aparyAptA samyagdaSTine cauda baMdhahetunA bhAMgA thAya. te cauda baMdhahetumAM bhaya meLavatAM paMdara thAya tenA paNa cAraso cALIsa 4 440 bhAMgA thAya. athavA jugupsA meLavatAM paMdara hetunA paNa cAraso cALIsa 440 bhAMgA thAya. tathA te cauda baMdhahetumAM bhaya ane jugupsA e baMne meLavatAM soLa hetu thAya. tenA paNa cAraso cALIsa ja 440 bhAMgA thAya. saghaLA maLI avirati samyagdaSTi saMjJI aparyAptAne baMdhahetunA sattaraso ane sATha bhAMgA thAya. sAsvAdana samyagdaSTi aparyAptA saMzIne kAryaNa, audArikamizra ane vaikriyamizra e traNa yogo hoya che. mATe yoganA sthAne traNa mUkavA. A guNaThANavALAne jaghanyapade paMdara baMhetu hoya che. kAraNa ke ahIM anaMtAnubaMdhIno udaya avazya hoya che. aMkasthApanamAM zeSa aMkonI sthApanA pUrvavat karavI te A pramANe 4 2-5-3-3-1. temAM pahelA traNa veda sAthe traNa yogano guNAkAra karavo eTale nava thAya. temAMthI sAsvAdana guNasthAnake eka rUpa ochuM karavA pUrve kahyuM che te pramANe eka rUpa ochuM karavuM eTale zeSa ATha rahe. tene pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM cALIsa thAya, tene be yugala sAthe guNatAM eMzI thAya, tene cAra kaSAya sAthe guNatAM traNaso vIsa 320 thAya, eTalA sAsvAdana guNaThANe saMzI aparyAptAnA paMdara baMdhahetunA bhAMgA thAya. te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa hetu thAya. tenA paNa te traNaso vIsa bhAMgA ja thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM soLa hetunA paNa traNaso vIsa 320 bhAMgA thAya. bhaya, jugupsA baMne meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa traNaso vIsa 320 bhAMgA thAya. saghaLA maLI sAsvAdana guNaThANe saMzI aparyAptAnA baMdhahetunA bhAMgA bAraso eMzI 1280 bhAMgA thAya. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 435 mithyAdaSTi saMjJI aparyAptAne jaghanyapade soLa baMdhahetuo hoya che, kAraNa ke pUrvokta paMdara hetumAM mithyAtvano udaya vadhe che. ahIM yogo pAMca hoya che. kemake pahelAM kahyuM che ke - "samyaktI athavA mithyAtvI saMjJI aparyAptAne vaikriya sahita pAMca yogo hoya che. mATe yoganA sthAne pAMca mUkavA. zeSa aMkasthApanA pUrvanI jema ja karavI, mAtra ahIM mithyAtvano udaya hovAthI ane te paNa eka anAbhogika mithyAtva hovAthI mithyAtvanA sthAne eka mUkavo. eTale aMkasthApanA A pramANe karavI. 4-2-5-5-3-1-1. guNAkAra A pramANe karavo-traNa veda sAthe pAMca yogone guNatAM paMdara 15 thAya. tene pAMca indriyanI avirati sAthe guNatAM paMcotera 75 thAya. tene be yugala sAthe guNatAM ekaso pacAsa 150 thAya. ane tene cAra kaSAya sAthe guNatAM chaso 600 thAya. saMjJI aparyApta mithyAdaSTine soLa baMdhahetunA teTalA bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya tenA paNa teTalA ja 600 bhAMgA thAya. athavA jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa chaso bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM aDhAra baMdhahetu thAya. tenA paNa chaso 600 bhAMgA thAya. ( saravALe saMjJI aparyApta mithyAdaSTinA covIsaso 2400 bhAMgA thAya ane traNe guNasthAnakanA saghaLA maLI copanaso ane cALIsa 5440 bhAMgA thAya. have aparyApta asaMjJI paMcendriyanA baMdhahetunA bhAMgA kahe che-asaMjJI paMcendriya aparyAptAne sAsvAdana guNaThANe jaghanyathI paMdara baMdhahetuM hoya che. te A pramANe-cha kAyano vadha, pAMca indriyanI aviratimAMthI koI paNa eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, traNa vedamAMthI koI paNa eka veda, anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyomAMthI koI paNa krodhAdi cAra kaSAya ane kArmaNa tathA audArikamizra kAyayogamAMthI eka yoga. A pramANe ochAmAM ochA paMdara hetu hoya che. tenI aMka sthApanA kramazaH A pramANe-cha kAyanA vadhanA sthAne eka, indriyanI aviratinA sthAne pAMca, kaSAyanA sthAne cAra, yugalanA sthAne be, vedanA sthAne traNa ane yoganA sthAne be. 1-5-4-2-3-2 A aMkono anukrame guNAkAra karatAM paMdara baMdhahetunA baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa baMdhahetu thAya tenA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. e pramANe jugupsA meLavatAM soLa baMdhahetunA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. tathA bhaya, jugupsA baMne meLavatAM sattara baMdhahetu thAya. tenA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. saghaLA maLI sAsvAdana guNasthAnake vartamAna asaMjJI paMcendriyanA baMdhahetunA navaso ane sATha 960 bhAMgA thAya. mithyAdaSTi asaMjJI paMcendriya aparyAptAne mithyAtvamohano udaya vadhavAthI jaghanyapade Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 paMcasaMgraha-1 soLa baMdhahetuo hoya che. mithyAtva guNaThANe aparyAptAvasthAmAM yogo traNa hoya che, mATe yoganA sthAne traNa mUkavA. tyArapachI pUrvavat aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA traNaso sATha 360 bhAMgA thAya che. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara baMdhahetu thAya tenA paNa traNaso sATha 360 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara baMdhahetunA paNa traNaso sATha 360 bhAMgA thAya. tathA bhaya jugupsA baMne meLavatAM aDhAra baMdhahetu thAya tenA paNa traNaso sATha 360 bhAMgA thAya. saghaLA maLI mizrAdaSTi asaMjJI aparyAptAne caudaso ane cALIsa 1440 baMdhahetunA bhAMgA thAya. baMne guNasthAnakanA maLI asaMjJI aparyAptAnA baMdhahetunA bhAMgA covIsaso 2400 thAya. paryApta asaMjJI paMcendriyane jaghanyapade soLa baMdhahetu hoya che. te A pramANe-eka mithyAtva, cha kAyano vadha, pAMca indriyanI aviratimAMthI koI paNa eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyomAMthI koIpaNa krodhAdi cAra kaSAya, traNa vedamAMthI eka veda ane audArika kAyayoga tathA asatya amRSA vacanayogamAMthI eka yoga. aMka sthApanA A pramANe-1-1-5-2-4-3-2. kramazaH aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. te soLa hetumAM bhaya meLavatAM sattara thAya. tenA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. bhaya tathA jugupsA baMne meLavatAM aDhAra baMdhahetu thAya. tenA paNa baso cALIsa 240 bhAMgA thAya. saghaLA maLI paryApta asaMjJI paMcendriyanA baMdhahetunA bhAMgA navaso sATha 960 thAya. A pramANe asaMjJI paMcendriyanA baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have caurindriyanA baMdhahetunA bhAMgA kahe che-aparyApta carindriyane sAsvAdana guNaThANe jaghanyapade paMdara baMdhahetuo hoya che. te A pramANe-cha kAyano vadha, cAra indriyanI aviratimAMthI eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala tathA saMjJI paMcendriya vinAnA zeSa saghaLA saMsArI jIvo paramArthathI to napuMsakavedI ja che, mAtra asaMjJI paMcendriya jIvomAM strI ane puruSano AkAra hoya che te AkAra mAtrane AzrayI teo strIvedI ane puruSavedImAM ghaTe che, mATe asaMjJImAM traNa veda kahyA che. caurindriyAdi jIvone to strI ane puruSano bAhya AkAra paNa hoto nathI. mATe caurindriyAdi saghaLA jIvomAM napuMsakaveda eka ja samajavo. mATe veda eka tathA anaMtAnubaMdhI krodhAdimAMthI koIpaNa krodhAdi cAra kaSAya, kArpaNa ane audArikamizra yogamAMthI eka yoga. aMkasthApanAmAM kAyasthAne eka, kAraNa ke e kAyanI hiMsAno SaTyayogI bhAMgo eka ja hoya che tethI. indriyanI aviratinA sthAne cAra, yugalanA sthAne be, vedanA sthAne eka, Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 439 kaSAyanA sthAne cAra ane yoganA sthAne be. ra-4-1-2-4-1 mUkavA. have A aMkono guNAkAra A pramANe karavo-cAre indriyanI avirati eka eka yugalanA udayavALAne hoya che mATe be yugala sAthe guNavA eTale ATha 8 thAya. te AThe krodhAdi koIpaNa eka ekanA udayavALA hoya che mATe AThane cAre guNatAM batrIsa 32 thAya, te batrIsa eka eka yogavALA hoya che mATe tene bee guNatAM cosaTha 64 thAya. ATalA aparyApta caturindriyanA sAsvAdana guNaThANe paMdara baMdhahetunA bhAMgA thAya. te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa thAya, tenA paNa cosaTha 64 bhAMgA thAya. e rIte jugupsA meLavatAM paNa soLa baMdhahetunA cosaTha 64 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM sattara baMdhahetu thAya, tenA paNa cosaTha 64 bhAMgA thAya. saghaLA maLI caurindriya aparyAptAnA sAsvAdana guNaThANe baMdhahetunA baso chappana 2pa6 bhAMgA thAya. tathA mithyASTi aparyApta caurindriyane jaghanyapade pUrvokta paMdara hetumAM mithyAtvamohanIya umeravAthI soLa baMdhahetu thAya che. ahIM yogo kArpaNa audArikamizra ane audArika ema traNa hoya che. kAraNa ke ahIM zarIra paryApti pUrNa thayA pachI audArikakAyayoga ghaTe che. eTale yoganA sthAne traNa mUkI pUrvavat aMkono guNAkAra karatAM chanuM 96 bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya, tenA paNa chanuM bhAMgA thAya. e rIte jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa cha 96 bhAMgA thAya. bhaya ane jugupsA banne meLavatAM aDhAra hetu thAya, tenA paNa chanuM bhAMgA thAya. saghaLA maLI aparyApta caurindriya mithyASTinA traNaso corAzI 384 bhAMgA thAya. paryApta caurindriyane jaghanyapade soLa baMdhahetuo hoya che, te A pramANe-eka mithyAtva, cha kAyano vadha, cAra indriyanI aviratimAMthI koIpaNa eka indriyanI avirati, be yugalamAMthI eka yugala, anaMtAnubaMdhI krodhAdimAMthI koIpaNa krodhAdi cAra kaSAya, napuMsakaveda ane audArika kAyayoga tathA asatya amRSA vacanayoga e be yogamAMthI eka yoga. aMkasthApanA A pramANe-mithyAtvanA sthAne eka, kAyasthAne eka indriyanI aviratinA sthAne cAra, yugalanA sthAne be, kaSAyanA sthAne cAra, vedanA sthAne eka ane yoganA sthAne be. 1-1-4-2-4-1-2. kramazaH aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA cosaTha 64 bhAMgA thAya. te soLamAM bhaMga meLavatAM sattara thAya, tenA paNa cosaTha 64 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa cosaTha 64 bhAMgA thAya. bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM aDhAra hetu thAya tenA paNa cosaTha 64 bhAMgA thAya. A pramANe carindriya paryApta mithyASTinA baMdhahetunA baso chappana 256 bhAMgA thAya. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 paMcasaMgraha-1 caurindriyanA saghaLA maLI AThaso ane chanuM 896 bhAMgA thAya. A rIte caurindriyanA bhAMgA kahyA. have te indriyanA bhAMgA kahe che-aparyApta teindriyane sAsvAdana guNaThANe jaghanyapade caurindriya pramANe paMdara hetu hoya che. mAtra indriyanI aviratinA sthAne traNa indriyanI aviratimAMthI eka indriyanI avirati kahevI.. pUrvanI jema aMkono guNAkAra karatAM paMdara baMdhahetunA aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa thAya, tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. athavA jugupsA meLavatAM soLa hetunA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM sattara hetu thAya, tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. saghaLA maLI aparyApta teIndriyane sAsvAdana guNaThANe baMdhahetunA ekaso bANu bhAMgA 192 thAya. pUrvokta paMdaramAM mithyAtvarUpa hetu meLavavAthI mithyAdaSTi aparyApta neindriyane soLa baMdhahetu hoya che. ahIM yogo kArmaNa, audArikamizra ane audArika e traNa hoya che. mATe yogane sthAne traNa mUkI pUrvavat aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA botera bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara thAya tenA paNa botera bhAMgA thAya. . . e ja rIte jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa botera 72 bhAMgA thAya. bhaya, jugupsA baMne meLavatAM aDhAra hetu thAya. tenA paNa pUrvavat botera 72 bhAMgA thAya, badhA maLI aparyApta te indriya mithyAdRSTi baso ikyAzI 288 bhAMgA thAya. baMne guNasthAne aparyApta te indriyanA baMdhahetunA kula bhAMgA cAraso ane eMzI 480 thAya. paryApta indriyane paryApta caurindriyanI jema jaghanyapade soLa baMdhahetuo hoya che. mAtra traNa indriyanI aviratimAMthI koIpaNa eka indriyanI avirati kahevI. zeSa saghaLuM pUrvanI jema samajavuM. ahIM bhAMgA aDatALIsa 48 thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. te pramANe jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA baMne meLavatA aDhAra hetu thAya. tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. A pramANe mithyAdRSTi guNaThANe paryApta te indriyanA baMdhahetunA saravALe ekaso bANa 192 bhAMgA thAya. te indriyanA baMdhahetunA kula bhAMgA chaso botera 67ra thAya. te indriyanA baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have beindriyanA baMdhahetunA bhAMgA kahe che-aparyApta beindriyane sAsvAdana guNaThANe caurindriyanI jema paMdara baMdhahetu hoya che, mAtra be indriyanI aviratimAMthI koI paNa eka indriyanI avirati kahevI. pUrvavat aMkono guNAkAra karatAM paMdara hetunA batrIsa 32 bhAMgA thAya. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 caturthadvAra te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa hetu thAya. tenA paNa batrIsa 32 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM soLa hetunA paNa batrIsa 32 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA meLavatAM sattara baMdhahetu thAya. tenA paNa batrIsa 32 bhAMgA thAya. saghaLA maLI aparyApta beindriyane sAsvAdana guNaThANe ekaso aThyAvIsa 128 bhAMgA thAya. mithyASTi aparyApta beindriyane pUrvokta paMdara hetumAM mithyAtvarUpa hetu maLavAthI soLa baMdhahetu thAya. mAtra ahIM yoga kArmaNa, audArikamizra ane audArika e traNa hoya mATe yoganA sthAne traNa mUkI pUrvanI jema aMkono guNAkAra karatAM aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. mithyAdaSTi beIndriya aparyAptAnA soLa baMdhahetunA teTalA bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa aDatALIsa bhAMgA thAya. tathA bhaya jugupsA baMne meLavatAM aDhAra hetu thAya, tenA paNa aDatALIsa 48 bhAMgA thAya. saghaLA maLI ekaso bANa 192 bhAMgA thAya. baMne guNasthAnake beindriya aparyAptAne saghaLA maLI traNaso vIsa 320 bhAMgA thAya. paryApta beindriyane jaghanyapade anaMtarokta soLa baMdhahetuo hoya che. mAtra ahIM audArikakAyayoga ane asatya amRSA vacanayoga e be yogamAMthI eka yoga kahevo. yoganA sthAne be mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA batrIsa 32 bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa batrIsa 32 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa batrIsa 32 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA e baMne meLavatAM aDhAra baMdhahetu thAya. tenA paNa batrIsa 32 'bhAMgA thAya, saghaLA maLI paryApta beIndriyanA baMdhahetunA ekaso aThyAvIsa 128 bhAMgA thAya. beindriya baMdhahetunA saghaLA maLI cAraso ane aDatALIsa 448 bhAMgA thAya. beijiyanA baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have bAdara ekendriyanA bhAMgA kahe che-aparyApta bAdara ekendriyane sAsvAdana guNaThANe jaghanyapade pUrvanI jema paMdara baMdhahetuo hoya che. mAtra ahIM eka sparza indriyanI ja avirati karavI. aMkasthApanAmAM indriyanI aviratinA sthAne eka, cha kAyanA vadhanA sthAne eka, kaSAyanA sthAne cAra, yugalanA sthAne be, vedanA sthAne eka, ane yoganA sthAne be 1-1-42-1-2 mUkI aMkono guNAkAra karatAM paMdara hetunA soLa 16 bhAMgA thAya. te paMdaramAM bhaya meLavatAM soLa hetu thAya. tenA paNa soLa 16 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM soLa baMdhahetunA paNa 16 bhAMgA thAya. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 paMcasaMgraha-1 tathA bhaya ane jugupsA bane meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa soLa 16 bhAMgA thAya. A pramANe aparyApta bAdara ekendriyane sAsvAdana guNaThANe baMdhahetunA cosaTha 64 bhAMgA thAya. tathA mithyAtvarUpa hetu maLavAthI aparyApta bAdara ekendriya mithyASTine soLa baMdhahetu thAya. mAtra ahIM kAmaNa audArikamizra, ane audArika e traNa yogamAMthI koIpaNa eka yoga kahevo. yoganA sthAne traNa mUkI pUrvavat aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA covIsa 24 bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. tathA bhaya jugupsA baMne meLavatAM aDhAra hetu thAya, tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. saghaLA maLI chanuM 96 bhAMgA thAya. baMne guNaThANe bAdara ekendriya aparyAptAnA saghaLA maLI ekaso sATha 160 bhAMgA thAya. paryApta bAdara ekendriyane jaghanyapade anaMtarokta soLa baMdhahetuo hoya che, mAtra ahIM audArika, vaikriya ane, vaikriyamizra e traNa yogamAMthI eka yoga kahevo, kAraNa ke paryApta bAdara vAyukAyamAMnA keTalAka jIvone vaikriya zarIra hoya che. mATe yoganA sthAne traNa mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM soLa hetunA covIsa 24 bhAMgA thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM aDhAra hetu thAya. tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. kula chanuM bhAMgA thAya. saghaLA maLI bAdara ekendriyanA baMdhahetunA baso ane chappana 256 bhAMgA thAya. bAdara ekendriyanA bhAMgA kahyA. have sUkSma ekendriyanA kahe che-sUkSmaekendriya aparyAptAne jaghanyapade bAdara ekendriyanI jema soLa baMdhahetuo hoya che. ahIM bhAMgA pUrvavat covIsa 24 thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara hetu thAya. tenA paNa covIsa 24 bhAMgA thAya. jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa 24 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA baMne meLavatAM aDhAra baMdhahetu thAya. tenA paNa covIsa bhAMgA thAya. saravALe chanuM 96 bhAMgA thAya. tathA paryApta sUkSma ekendriyane jaghanyapade hamaNAM kahyA te ja soLa baMdhahetuo hoya che. mAtra ahIM yoga eka audArika kAyayoga ja hoya che. mATe yoganA sthAne eka mUkI pUrvokta krame aMkono guNAkAra karatAM soLa baMdhahetunA ATha bhAMgA thAya. eTale bhinna bhinna prakRtio sAthe Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra pheravatAM soLa baMdhahetu ATha prakAre thAya. te soLamAM bhaya meLavatAM sattara thAya. tenA paNa ATha 8 bhAMgA thAya. athavA jugupsA meLavatAM sattara hetunA paNa ATha 8 bhAMgA thAya. tathA bhaya ane jugupsA meLavatAM aDhAra hetu thAya. tenA paNa ATha 8 bhAMgA thAya. saghaLA maLI batrIsa bhAMgA thAya. sUkSma ekendriyanA saghaLA maLI baMdhahetunA ekaso aThyAvIsa 128 bhAMgA thAya. 18 441 A pramANe guNasthAnakomAM ane jIvasthAnakomAM baMdhahetunA bhAMgA kahyA. have je karmaprakRtio anvaya vyatirekane anusarI je baMdhahetuvALI che tenuM te prakAre pratipAdana kare che-- solasa micchanimittA bajjhahi paNatIsa aviraie ya / - sesA ukasAehivi jogehipi sAyaveyaNIyaM // 19 // SoDaza mithyAtvanimittA badhyante paJcatriMzadaviratyA ca / zeSAstu kaSAyairapi yogairapi sAtavedanIyam // 19 // artha--soLa karmaprakRtio mithyAtvarUpa hetu vaDe baMdhAya che. tathA pAMtrIsa prakRtio aviratirUpa hetu vaDe, zeSa prakRtio kaSAyo vaDe, ane sAtavedanIya yogarUpa hetu vaDe baMdhAya che. TIkAnu--kAraNano sadbhAva chatAM kAryano sadbhAva te anvaya, ane kAraNanA abhAve kAryano abhAva te vyatireka kahevAya. narakagati, narakAnupUrvI, narakAyu, ekendriyajAti, vikalendriyAtitrika, mithyAtva, napuMsakaveda, kuMDakasaMsthAna, sevArtA saMghayaNa, AtapanAma, sthAvaranAma, sUkSmanAma, sAdhAraNanAma ane aparyAptanAma e soLa prakRtio anvaya vyatireka vaDe vicAratAM mithyAtvanimittaka che. kema * ke e soLa prakRtio mithyAtvarUpa hetu chatAM avazya baMdhAya che, ane mithyAtvarUpa hetuno abhAva chatAM baMdhAtI nathI. A karmaprakRtio mithyAtva guNaThANe baMdhAya che. ane mithyAtva guNaThANe to cAre baMdhahetu hoya che eTale jo ke A soLa prakRtio baMdhAtAM avirati Adi hetuono paNa upayoga thAya che, topaNa teonI sAthe anvaya vyatireka baMdhana ghaTatuM nathI, paraMtu mithyAtva sAthe ja ghaTe che. kAraNa ke mithyAtvarUpa hetu jyAM sudhI che tyAM sudhI ja te prakRtio baMdhAya che, ane mithyAtva dUra thatAM ane avirati Adi hetu hovA chatAM paNa teo baMdhAtI nathI. mATe vAstavika rIte mithyAtva ja te prakRtiono baMdhahetu che, avirati Adi nathI. eTale ke e soLa prakRtionA baMdhamAM mithyAtva mukhya hetu che ane avirati Adi gauNa che. A pramANe AgaLa upara paNa hetuo mATe samajavuM. tathA sthAnardhitrika, strIveda, anaMtAnubaMdhI catuSka, tiryaMcatrika, pahelA ane chellA vinA cAra saMsthAna, ane chellA vinA pAMca saMghayaNa, udyota, aprazasta vihAyogati, durbhAga, paMca1-56 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 442 anAdeya, duHsvara, nIcagotra, apratyAkhyAna catuSka, manuSyatrika ane audArikaddhika, e pAMtrIsa karmaprakRtio avirati nimitte baMdhAya che. eTale ke e prakRtiono khAsa hetu avirati che. tathA sAta vedanIya vinAnI zeSa aDasaTha prakRtio kaSAyo vaDe baMdhAya che. te aDasaTha. prakRtiono khAsa baMdhahetu kaSAya che. kAraNa ke teo kaSAyo sAthe anvaya-vyatirekane anusare che.1 tathA jyAM sudhI yoga che tyAM sudhI baMdhAya che, ane yoganA abhAve baMdhAtI nathI, mATe sAta vedanIyano yoga baMdhahetu che. 19 titthayarAhArANaM baMdhe sammattasaMjamA heU / payaDIesabaMdhA jogehiM kasAyao iyare // 20 // tIrthakarAhArakANAM bandhe samyaktvasaMyamau hetU / prakRtipradezabandha yogaiH kaSAyata itarau // 20 // artha--tIrthaMkara ane AhArakadvikanA baMdhamAM samyaktva ane saMyama hetu che. tathA prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yoga vaDe, ane sthitibaMdha ane rasabaMdha kaSAya vaDe thAya che. TIkAnu--tIrthaMkara ane AhArakadvikanA baMdhamAM anukrame samyaktva tathA saMyama hetu che. eTale ke tIrthaMkaranA baMdhamAM samyaktva, ane AhArakadvikanA baMdhamAM saMyama hetu che. A pramANe te prakRtionA baMdhamAM jyAre samyaktva ane saMyama hetu tarIke kahevAmAM AvyA tyAre anya koI A hakIkata yuktithI viruddha che ema kahI prazna utpanna kare che. te A pramANe-- prazna--tIrthaMkara nAmakarmano baMdhahetu jo samyaktva kahIe to zuM aupamika samyaktva hetu che ? athavA kSAyika hetu che ? ke kSAyopazamika hetu che ? dareka sthaLe doSa che. te A pramANe-- tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM aupazamika samyaktva baMdhahetu tarIke kahevAmAM Ave to upazAMta moha guNaThANe paNa teno baMdha prApta thAya che. kAraNa ke tyAM paNa aupazamika samyaktvano sadbhAva che. jo kSAyikasamyaktva kahevAmAM Ave to siddhone paNa tenA baMdhano prasaMga Ave. kAraNa ke teone paNa kSAyika samyaktva che. jo kSAyopazamika kahevAmAM Ave to apUrvakaraNanA pahele samaye paNa tenA baMdhanA vicchedano prasaMga prApta thAya. kAraNa ke te samaye tene kSAyopamika samyaktva hotuM nathI. ane tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhano viccheda to apUrvakaraNanA chaThThA bhAge thAya che. mATe koIpaNa samyaktva tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM heturUpa ghaTatuM nathI. tathA AhArakadvikano baMdhahetu 1. A sthaLe karmagraMthanI TIkAmAM soLano baMdhahetu mithyAtva, pAMtrIsanA mithyAtva ane avirati e be, pAMsaThanA yoga vinA traNa ane sAta vedanIyanA cAre baMdhahetu lIdhA che. TIkAmAM te te prakRtiono je guNaThANA sudhI baMdha thAya che tyAM sudhImAM anvaya-vyatireka saMbaMdha vaDe ghaTatA badhA hetunI vivakSA karI che. ane ahIM eka ja hetu vivakSyo che. tathA TIkAmAM tIrthaMkaranAma ane AhArakakrikano kaSAya baMdhahetu chatAM paNa samyaktvAdi bIjA aMtaraMga kAraNo hovAthI cAramAMthI kayA hetuthI baMdhAya che te kahyuM nathI. ahIM kaSAyarUpa hetunI vivakSA karI che eTale emAM vivakSA ja kAraNa che. matabheda jaNAto nathI. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 443 saMyama kahevAmAM Ave to kSINamohAdi guNaThANe paNa tenA baMdhano prasaMga prApta thAya, kAraNa ke tyAM vizeSataH atinirmaLa cAritrano sadbhAva che. ane tyAM baMdha to thato nathI, mATe AhArakadvikano paNa saMyama baMdhahetu nathI. uttara--amArA abhiprAyanuM ajJAna hovAthI upara je zaMkA upasthiti karI te ayogya che. kAraNa ke--titvayAhArALa saMghe sammattasaMgamA hai' e pada vaDe sAkSAt samyaktva ane saMyama ja mAtra tIrthaMkara ane AhArakadvikanA baMdhaheturUpe kahyA nathI, paraMtu sahakA2I kAraNabhUta vizeSa heturUpe kahyA che. mULa kAraNa to A baMnemAM kaSAya vizeSa ja che. pahelAM ja kahyuM che ke--sesAna sAttti' zeSa prakRtio kaSAyo vaDe--kaSAyarUpa baMdhahetu vaDe baMdhAya che. ane tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM heturUpe thatA te kaSAya vizeSo aupazamikAdi koIpaNa samyaktva rahita hotA nathI eTale ke aupamikAdi koIpaNa samyaktva rahita mAtra kaSAyavizeSo ja tIrthaMkaranA baMdhamAM hetubhUta thatA nathI. tathA te aupazamikAdi koIpaNa samyaktvayukta te kaSAyavizeSo saghaLA jIvone te prakRtionA baMdhamAM hetu thatA nathI. tema ja apUrvakaraNanA chaThThA bhAga pachI paNa baMdhaheturUpe thatA nathI. tathA apramatta guNasthAnakathI AraMbhI apUrvakaraNanA chaThThA bhAga sudhImAM ja saMbhavatA keTalAka pratiniyata kaSAya vizeSo ja AhArakadvikanA baMdhamAM hetu che. tAtparya e ke cothAthI AThamAnA chaThThA bhAga sudhInA kaSAyavizeSo aupamikAdi koIpaNa samyaktva yukta ane hamaNAM ja kaheze tevI bhAvanAvALA AtmAone tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM hetu thAya che. ane AhArakadvikanA baMdhamAM upara kahyA pramANe viziSTa kaSAyo heturUpe thAya che. mATe ahIM koI doSa prApta thato nathI. praznaaupazamikAdi koIpaNa samyaktva yukta je kaSAyavizeSo tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM hetu che tenuM svarUpa zuM ? eTale ke kevA prakAranA kaSAyavizeSo tIrthaMkaranAmakarmanA baMdhamAM kAraNa che ? uttara--paramAtmAnA parama pavitra ane nirdoSa zAsana vaDe jagatvatti saghaLA jIvono uddhAra karavAnI bhAvanA Adi parama guNanA samUhayukta te kaSAyavizeSo tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhamAM kAraNa che. te A pramANe-- bhaviSyamAM jeo tIrthaMkara thavAnA che teone aupazamikAdi koIpaNa samyaktva jyAre prApta thAya tyAre tenA baLathI saMpUrNa saMsAranA Adi, madhya ane aMtabhAgamAM nirguNapaNAno-- guNarahitapaNAno nirNaya karI eTale ke saMpUrNa saMsAramAM, bhale pachI teno game te bhAga hoya temAM AtmAne unnata karanAruM koI tattva nathI evo nirNaya karI te mahAzaya tathAbhavyatvanA yoge 1. sAthe rahI je kAraNarUpe thAya, te sahakArI kAraNa kahevAya. viziSTa kaSAyarUpa hetunI sAthe rahI samyaktva ane saMyama tIrthaMkara ane AhArakadvikanA baMdhamAM hetu thAya che. mATe samyaktva ane saMyama sahakArI kAraNa kahevAya che. 2. ahIM pratiniyata zabda mUkI e ja jaNAve che ke jJAnInI dRSTimAM nizcita thayela amuka ja kaSAyavizeSo ahIM baMdhaheturUpe levAnA che. sAtamAMthI AThamAnA chaThThA bhAga sudhInA, saghaLA niha. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 paMcasaMgraha-1 A pramANe vicAra kare- aho ! A Azcarya che ke sakaLaguNasaMpanna tIrthakaroe prarUpela, hurAyamAna tejavALuM pravacana vidyamAna chatAM paNa mahAmoharUpa aMdhakAra vaDe avarAI gayelo che sAco mArga jenI aMdara evA A gahana saMsAramAM duHkhathI bhareluM che aMtaHkaraNa jeonuM evA mUDhamanavALA AtmAo bhamyA ja kare che. mATe huM A jIvone A saMsAramAMthI A pavitra pravacana vaDe yathAyogya rIte pAra utAruM ! A pramANe vicAra kare. ane e pramANe vicArIne parArthavyasanI karuNAdi guNayukta ane pratyeka kSaNe paropakAra karavAmAM ja vadhatI jatI che icchA jenI evA te mahAtmA haMmezAM je je rIte bIjAno upakAra thAya, bIjAnuM bhaluM thAya eTale teonA AtmAno uddhAra thAya che te rIte pravRtti kare che. mAtra vicAra karI besI rahetA nathI. A pramANe prANIonuM kalyANa karavA dvArA upakAra karatA tIrthakara nAmakarma upArjana karIne paramapuruSArthanuM-mokSanuM sAdhana tIrthaMkarapaNuM prApta kare che. ' kahyuM che ke samyaktanA baLathI saMsAranI nirguNatAne samyakjhakAre joIne tathAbhavyatvanA yoge te mahAzaya tenI vicitratAno vicAra kare. 1. vicAra A pramANe kare-A sarvajJabhASita dharmanuM teja chatAM paNa mahAmoharUpa aMdhakAra vaDe gahana A saMsAramAM duHkha pAmatA AtmAo paribhramaNa karyA ja kare che. 2. mATe A saghaLA jIvone duHkhathI bharelA A saMsAramAMthI yathAyogyapaNe koI paNa rIte A parama pavitra pravacana vaDe pAra utAruM, evo zreSTha samyakta yukta te mahAtmA vicAra kare. 3 e pramANe vicAra karIne karuNAdi guNayukta, paropakAra karavAmAM vyasanI ane anya AtmAonA kalyANa karavAnI ja vadhatI jatI che bhAvanA jenI evA te buddhimAnuM mahAtmA te te prakAre pravRtti kare. 4 A pramANe prANIonuM kalyANa karatA satya arthavALuM ane parama puruSArthanuM sAdhana tIrthaMkarapaNuM prApta kare. 5 ahIM pahelI gAthAmAM ane e pada vaDe samyaktanuM grahaNa karyuM che. A pramANe saghaLA AtmAone saMsAramAMthI pAra utAravAnI tIvra bhAvanA vaDe AtmA tIrthaMkara nAmakarma bAMdhe che. tathA samyakta prApta karIne potAnA svajanAdinA viSayamAM yathokta ciMtA kare eTale mAtra svajanone ja tAravAno vicAra kare ane te pramANe pravRtti kare te dhImAn AtmA gaNadhara labdhi prApta kare che. je AtmA samyakta prApta thaye chate bhavanI nirguNatAne joIne nirveda thavAthI mAtra potAno ja uddhAra icche ane te pramANe pravRtti kare che te muMDakevaLI thAya che. kahyuM che ke - je svajanAdi saMbaMdhe ja tAravAno vicAra kare ane te prakAre pravRtti kare te buddhimAnuM 1. gaNadhara ane AcArya Adi thavAnAM hetubhUta karmano tIrthaMkaranAmakarmamAM ja samAveza thayelo che ema samajavuM. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 445 AtmA gaNadhara thAya che. 1 tathA je saMvigna saMsAra para nirveda thavAthI potAno ja uddhAra icche ane teTalA pUratI ja pravRtti kare te muMDakevaLI thAya. 2 A pramANe gaNadharAdi koNa thAya te prasaMgAgata kahyuM. saghaLI karmaprakRtiono pratibaMdha ane pradezabaMdha yogathI thAya che. temAM jJAnAcchAdakatvAdi je svabhAvavizeSa te prakRtibaMdha che, ane je karmaparamANuono AtmA sAthe kSIranIravat saMbaMdha thAya che te pradezabaMdha che. tathA sthitibaMdha ane rasabaMdha kaSAya vaDe thAya che. temAM karmonuM AtmA sAte trIsa koDAkoDI Adi kALaparyata rahevuM te sthitibaMdha che, ane ochAvattA pramANamAM jJAnAdi guNane dabAvanAra tathA ochAvattA pramANamAM sukha-duHkhAdi utpanna karanAra jenuM svarUpa pahelAM kahevAmAM AvyuM che evo ekasthAnakAdi je rasa che te anubhAga baMdha che. A pramANe cauda guNasthAnakomAM ane jIvabhedomAM baMdhahetunA bhAMgA kahyA. 20 baMdhAyelAM karmono yathAyogya rIte udaya thAya che, ane teono udaya thavAthI sAdhuone aneka prakAranA pariSado upasthita thAya che. tethI je pariSadomAM je karmano udaya nimitta che, teonuM tathA teno vijaye kaI rIte karavo tenuM pratipAdana kare che- khupipAsuNhasIyANi sejjA rogo vadho malo / taNaphAso carIyA ya daMsekkArasa jogisu // 21 // kSutpipAsoSNazItAni zayyA rogo vadho malaH / tRNasparzazcaryA ca daza ekAdaza yogiSu // 21 // artha-sudhA, pipAsA, uSNa, zIta, zayyA, roga, vadha, maLa, tRNasparza, caryA, ane deza e agiyAra pariSado sayogI kevaLI guNasthAne hoya che. TIkAna-ahIM gAthAmAM pariSaha zabda lakhyo nathI chatAM tenuM prakaraNa hovAthI arthAta prApta thAya che. te zabda gAthAmAMnA dareka pada sAthe joDavo. te A pramANe-sutpariSaha, pipAsApariSaha, uSNapariSaha, zItapariSaha, zavyApariSaha, rogapariSaha, vadhapariSaha, manapariSaha, tRNasparzapariSaha, caryApariSaha, ane dezapariSaha karmanA udayathI AvA AvA pariSaho jyAre prApta thAya, tyAre munioe pravacanamAM kahela vidhi pramANe samabhAve sahana karI tenA para jaya meLavavo joIe. teno vijaya A pramANe karavo- - nirdoSa AhAranI gaveSaNA karatA, paraMtu tevA prakArano nirdoSa AhAra nahi maLavA vaDe athavA alpa maLavA vaDe jemanI sudhAnI zAMti thaI nathI, avasara vinA gocarI javA pratye jemanI icchA virAma pAmI che, Avazyaka kriyAmAM jarApaNa alanA thAya tene jeo sahana karatA nathI, svAdhyAya, dhyAna ane bhAvanAmAM jemanuM citta magna thayeluM che; ane prabaLa sudhAjanya pIDA Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 paMcasaMgraha-1 utpanna thavA chatAM paNa aneSaNIya AhArano jeoe tyAga karyo che, evA munirAje jarA paNa glAni vinA bhUkhathI utpanna thayela pIDA samabhAve sahana karavI te sutpariSahavijaya. e pramANe pipAsA pariSadanA vijaya mATe paNa samajavuM. atyaMta ugra sUryanAM kiraNanA tApa vaDe sukAI javAthI jenAM pAMdaDAM kharI paDela che ane tethI ja jenI chAyA dUra thaI che evA vRkSavALI aTavImAM, athavA anyatra ke jyAM ugra tApa lAge tyAM jatA ke rahetA, tathA anazanAdi tapavizeSa vaDe jeone peTamAM atyaMta dAha utpanna . thayela che, tema ja atyaMta uSNa ane kaThora vAyunA saMbaMdhathI jeone tALavuM ane gaLAmAM zoSa paDela che, tevA munirAje jIvone pIDA na thAya e icchAthI kAcA pANImAM avagAha-nAhavA mATe paDavAnI ke kAcA pANIthI snAna karavAnI agara to kAcuM pANI pIvAnI icchA paNa nahi karatAM uSNatAja pIDAne samabhAve sahana karavI te uSNapariSahavijaya. ghaNI ThaMDI paDavA chatAM paNa akalpanIya vastrano tyAga karatA, ane pravacanamAM kahela vidhine anusarI kalpanIya vastrano upabhoga karatA, tathA pakSInI jema potAnA eka cokkasa sthAnano nizcaya nahi karatA, tethI ja vRkSanI nIce, zUnya gRhamAM, athavA evA ja koI anya sthaLe rahetA. tyAM baraphanA kaNa vaDe atyaMta ThaMDA pavanano saMbaMdha thavA chatAM paNa tenA pratikAranuM kAraNa agni Adine sevavAnI icchA paNa nahi karatA, temaja pUrve anubhavelA ThaMDIne dUra karavAnAM kAraNone yAda paNa nahi karatA zItathI utpanna thayelI pIDAne samabhAve sahana karavI te zItapariSahavijaya. kaThaNa dhAravALA ane nAnA moTA ghaNA kAMkarA vaDe vyApta zIta athavA uSNa pRthvI upara athavA komaLa ane kaThina Adi bheTavALA caMpakAdinI pATa upara nidrAne anubhavatA pravacanokta vidhine anusarI kaThinAdi zayAthI thatI pIDA samabhAve sahana karavI te zavyApariSahavijaya koIpaNa prakArano roga thAya tyAre naphA toTAno vicAra karI zAstramAM kahela vidhine anusAre cAritramAM alanA na thavA pAme tevI rIte, pratikriyA-auSadhAdi upacAra karavA te rogapariSahavijaya. tIkSNa dhAravALI taravAra athavA mugarAdi hathiyAranA tADanAdi vaDe zarIra cirAtAM chatAM paNa cIranAra upara alpa paNa manovikAra nahi karatAM evo vicAra kare ke meM pUrve bAMdhelAM karmanuM ja A phaLa che. A bicArA rAMkaDAo mane kaMIpaNa karI zakatA nathI. e to nimitta mAtra che. vaLI evo paNa vicAra kare ke nAza pAmavAnA svabhAvavALA zarIrane A loko pIDA utpanna kare che, paraMtu mArAM jJAna, darzana ane cAritrarUpa aMtaraMga guNone koIpaNa prakAranI pIDA karI zakatA nathI, evI bhAvanA bhAvatA vAMsalAthI chedanAra ane caMdanathI pUjA karanAra baMne para samadarzI munirAje vadhathI thatI pIDA samabhAve sahana karavI te vadhapariSahavijaya. aplAya Adi jIvone pIDA na thAya mATe maraNaparyaMta snAna nahi karavAnA vratane dhAraNa karanAra, ugra sUryakiraNanA tApathI utpanna thayela parasevAnA jaLa saMbaMdhathI pavanathI UDelI Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 447 puSkaLa dhULa lAgavA vaDe jenuM zarIra atyaMta malina thayuM che chatAM paNa jeonA cittamAM te melane dUra karavAno saMkalpa paNa nathI, paraMtu samyajJAna, darzana cAritrarUpa nirmaLa jaLanA pravAha vaDe karmarUpa melane ja dUra karavA jeo prayatnavaMta che tevA munirAje maLathI thatI pIDAne samabhAve sahana karavI te manapariSahavijaya. gacchamAM vasatA agara gacchamAM nahi vasatA munirAjane polANa vinAnA darbhAdi ghAsanA upabhoganI prabhue AjJA ApI che. temAM je munirAjane potAnA gurue darbhAdi ghAsa upara zayana karavAnI anujJA ApI che te ja munirAjo darmAdi ghAsa upara saMthAro ane uttarapaTTo pAtharIne sUI jAya che, athavA jenAM upakaraNone coro corI gayA che agara to atijIrNa thavAthI phATI gayA che tevA munio potAnI pAse saMthAro ane uttarapaTTo nahi hovAthI darbha Adi pAtharI sUI jAya che, tevA ghAsa para sUtA, pUrve anubhavela makhamalanI zapyA Adine yAda paNa nahi karatA te ghAsanA agrabhAgAdi bhoMkAvA dvArA thatI pIDAne samabhAve sahana karavI te tRNasparzapariSahavijaya.. je mahAzayoe baMdha ane mokSanuM svarUpa jANyuM che, jeo pavananI jema niHsaMgatA dhAraNa kare che, jeo deza ane kALane anusarI saMyamavirodhI mArgamAM javAno tyAga karanArA che, tathA jeo AgamamAM kahela mAsakalpanI maryAdAne anusarI vihAra karanArA che, evA munirAje kaThora kAMkarA ane kaMTakAdi vaDe potAnA pagamAM atyaMta pIDA thavA chatAM paNa pUrve pote sevelA vAhanAdimAM javAnuM smaraNa nahi karatAM grAmAnugrAma vihAra karavo te caryApariSahavijaya. dezapariSadamAM daMza zabdanuM grahaNa zarIrane upaghAta karanArAM saghaLAM jaMtuone grahaNa karavA mATe che. jema kAgaDAthI ghInuM rakSaNa karavuM ema kahevAmAM Ave tyAM kAgaDA zabdanuM grahaNa ghI khAI janAra kAgaDA sivAya anya pakSIonA grahaNa mATe paNa karyuM che tema ahIM paNa samajavuM. tethI DAMsa, macchara mAMkhIo, mAMkaDa, kIDA, kIDIo ane vIMchI Adi jaMtuo vaDe pIDA pAmavA chatAM paNa te sthAnathI anyatra nahi jatA ane te deza-maccharAdi jaMtuone trividha trividhe pIDA nahi karatA tema ja vIMjaNAAdi vaDe tene dUra paNa nahi karatA te DAMza-maccharAdithI thatI bAdhAne samabhAve sahana karavI te dezapariSahavijaya. A agiyAre pariSaho sayogI kevalI bhagavAnane saMbhave che. 21 have kayA karmanA udayathI A agiyAra pariSaNo utpanna thAya che te kahe che - veyaNIyabhavA ee pannAnANA u Aime / aTThamaMmi alAbhottho chaumatthesu coddasa // 22 // vedanIyabhavA ete prajJA'jJAne tu Adime / / aSTame alAbhotthaH chadmastheSu caturdaza // 22 // artha-pUrvokta agiyAra pariSado vedanIyakarmathI utpanna thayelA che. jJAnAvaraNIya karmano udaya chatAM prajJA ane ajJAna pariSaha utpanna thAya che ane aMtarAyano udaya chatAM Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 paMcasaMgraha-1 alAbhathI utpanna thayela pariSaha thAya che. chamasthone e cauda pariSaho hoya che. TIkAna-vIsamI gAthAmAM kahela agiyAra pariSaha vedanIyakarmathI upanna thAya che. jema ke sudhAvedanIyano udaya thAya, bhUkha sakhata lAge te avasare te bhUkhane sahana karavAno avasara Ave tene AtmAnA aNAhAri Adi svabhAvane yAda karI jo samabhAve sahana kare to teno vijaya karyo kahevAya, nahi to nahi. jo vikalatA thAya, durbAna thAya to pariSaha upara vijaya meLavyo na kahevAya. e pramANe anya pariSado mATe paNa samajavuM. kahyuM che ke - sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, deza, caryA, vadha, mala, zavyA, roga ane tRNasparza e agiyAra pariSado vedanIya karmathI utpanna thAya che, ane te saghaLA sayogI kevaLIone saMbhave che. tathA jJAnAvaraNIyakarmano udaya prajJA ane ajJAna pariSaha utpanna thavAmAM hetu che. temAM aMga, upAMga, pUrva, pannA vagere zAstromAM vizArada tema ja vyAkaraNa, nyAya ane adhyAtmazAstramAM nipuNa evA mArI sanmukha anya saghaLA sUryanI pAse khajuAnI jema nisteja che evA prakAranA abhimAnajanya jJAnanA AnaMdano nirAsa karavo-tyAga karavo te prajJApariSahavijaya. tathA ADa ajJa che, pazu samAna che, kaMIpaNa samajato nathI evA prakAranA tiraskAranAM vacanone samyapha prakAre sahana karatA, parama duSkara tapasyAdi kriyAmAM raktasAvadhAna ane nitya apramatta cittavALA evA mane hajI paNa jJAnAtizaya utpanna thato nathI e prakAre je vicAra karavo ane jarApaNa vikaLatA utpanna na thavA devI te ajJAna pariSaha vijaya. tathA AThamA aMtarAyakarmano vipAkodaya chatAM alAbha pariSaha sahana karavAno avasara thAya che. temAM bhinna bhinna dezamAM vihAra karatA, saMpattinI apekSAe ghaNAM ucca, nIca gharomAM bhikSAne nahi prApta karIne paNa saMkliSTa citta vinAnA ane dAtAranI parIkSA karavAmAM nirutsuka, "alAbha e mane utkRSTa tapa che" evo vicAra karIne aprAptine adhika guNavALI mAnatA, alAbhajanya pIDAne je samabhAve sahana karavI te alAbhapariSahavijaya. pUrvanI gAthAmAM kahela agiyAra pariSo tathA prajJA, ajJAna ane alAbha maLI kula cauda pariSaho upazAMtamoha tathA kSINamoha guNasthAnake hoya che. kAraNa ke te guNasthAnake vartamAna AtmAoe saMpUrNa mohanIya karmano upazama tathA kSaya karela che. sUkSmasaMparAya guNasthAnake paNa e cauda pariSaho ja hoya che. jo ke ahIM vartatA AtmAo saMjavalana lobhanI sUkSma kikrione anubhave che chatAM atyaMta sUkSma lobhano udaya svakArya karavA asamartha che mATe teo paNa vItarAga chamastha sarakhA ja che. tethI sUkSmasaMparAya guNasthAnake paNa mohanIya karmanA udayathI utpanna thayela anya koIpaNa pariSado saMbhavatA nathI eTale dazamA guNasthAnake paNa cauda pariSahonuM kathana viruddha nathI. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 449 kahyuM che ke--sUkSmasaM5rAyasahita arAgI chadmastha jIvone saMbhava vaDe A caude pariSaho jANavA. 22 have zeSa pariSaho ane te kayA karmanA udayathI thAya che te kahe che-- nisejjA jAyaNA koso arai itthi naggayA / sakkAro daMsaNaM mohA bAvIsA ceva rAgisu // 23 // niSadyA yAcanA AkrozaH aratiH strI nagnatA / satkAraH darzanaM mohAt dvAviMzatiH caiva rAgiSu // 23 // artha--niSadyA, yAcanA, Akroza, arati, strI, nagnatA, satkAra, ane darzana e ATha pariSaho mohanA udayathI thAya che. rAgI guNasthAnakomAM e bAvIse pariSaho hoya che. TIkAnu--ahIM sAmarthyalabhya pariSaha zabda darekanI sAthe joDavo. jema ke-- niSadyApariSaha yAMcApariSaha ityAdi. temAM 'niSIvanti abhyAm' A vyutpattinA baLathI sAdhuo jenI aMdara sthAna kare te niSadyA eTale upAzraya kahevAya che. temAM srI, pazu ane napuMsaka vinAnA ane jenI aMdara pahelAM pote rahyA nathI evA zmazAna, udyAna, dAnazALA ke parvatanI guphA AdimAM vasatA ane sarvatra potAnA indriyajanya jJAnanA prakAza vaDe parIkSA karelA pradezamAM aneka prakAranA niyamo ane kriyA karatA, siMha, vAgha Adi hiMsaka pazuonA bhayaMkara avAjane sAMbhaLavA chatAM paNa jeone bhaya utpanna nathI thayo evA munirAje AvI paDatA cAra prakAranA upasargone sahana karavApUrvaka mokSamArgathI vyuta na thavuM te niSadyApariSaddhavijaya. bAhya ane atyaMtara taponuSThAnamAM parAyaNa, dIna vacana ane mukhanI glAnino--moDhA paranA zokano paNa tyAga karIne AhAra vasati-sthAna vastra pAtra ane auSadhAdi vastuone pravacanamAM kahela vidhi pramANe yAcanA karatA munirAje 'sAdhune saghaLuM yAceluM ja hoya che. yAcyA vinAnuM hotuM ja nathI' e pramANe vicAra karI laghutAjanya abhimAnane sahana karavuM eTale ke mArI laghutA thaze evuM jarA paNa abhimAna utpanna na thavA devuM te yAMcApariSahavijaya. krodharUpa agnine utpanna karavAmAM kuzaLa, mithyAtvamohanA udayathI madonmatta puruSoe uccArelA, IrSyAprayukta, tiraskAra utpanna kare tevAM ane niMdAtmaka vacano sAMbhaLavA chatAM paNa tema ja teno pratikAra karavAnI zakti chatAM paNa krodhAdi kaSAyodaya rUpa nimittathI utpanna thayela pApakarmano vipAka atyaMta duraMta che ema ciMtavana karatA alpamAtra kaSAyane paNa potAnA hRdayamAM sthAna na ApavuM te AkrozapariSahavijaya. sUtranA upadezane anusarI vihAra karatAM agara rahetAM koI vakhate jo ke ati utpanna thAya topaNa svAdhyAya, dhyAna ane bhAvanArUpa dharmamAM ramaNatA vaDe aratino tyAga karavo te ati pariSaha vijaya. ArAma-bagIco, ghara ke koI evA ja prakAranA ekAMta sthaLamAM vasatA yuvAvasthAno mada paMca 1-57 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 paMcasaMgraha-1 ane vilAsa-hAvabhAva vaDe pramatta thayelI madonmatta ane zubha mana:saMkalpano nAza karatI strIonA viSayamAM paNa atyaMta dAbamAM-vaza rAkhela che. indriyo ane mana jemaNe evA munirAje "A azucithI bharapUra mAMsano piMDa che." AvA prakAranI zubha bhAvanAnA vazathI te strIonAM vilAsa, hAsya, mUdu bhASaNa, vilAsapUrvaka nirIkSaNa ane moha utpanna kare tevA prakAranI gatirUpa kAmanAM bANo niSphaLa karavAM ane jarA paNa vikAra utpanna na thavA devo te strIpariSahavijaya. nagnatA-nagnapaNuM, acalakapaNuM. te acelakapaNuM zAstranA upadeza vaDe anya prakAre vastrane dhAraNa karavArUpe ke jIrNa, alpa mUlyavALA phATI gayelA ane AkhA zarIrane nahi DhAMkavAvALA vastra dhAraNa karavA saMbaMdhe jANavuM, kAraNa ke lokamAM tevAM vastro paheryA hoya topaNa nagnapaNAno vyavahAra thAya che. jema ke - nadI Utarato puruSa nIce paheravAnI potaDI mAthe vIMTelI hoya chatAM paNa "nagna' evo vyavahAra thAya che. tathA jeNe jIrNa vastra pahereluM che evI koI strI vaNakarane kahe che ke vaNakara jaladI kara, mane sADI Apa, huM nAgI chuM. te pramANe phATelA, alpamUlyavALA, zarIranA amuka bhAgane DhAMkanArAM vastro dhAraNa karanArA munio paNa anya prakAre dhAraNa karavAthI varu sahita chatAM paNa vAstavika rIte acelaka gaNAya che. "jema pANImAM praveza karato ane bahu vastravALo chatAM mastaka upara keDe paheravAnuM vastra jeNe vIMTeluM che evo manuSya acalaka-vasarahita kahevAya che tema vastra dhAraNa karanAra vasavALA munio paNa thoDA jIrNa, kutsita vasa vaDe acelaka kahevAya che. jema koI strI vaNakarane kahe che ke- vaNakara, tvarA kara, mane jaladI sADI Apa. huM nAgI chuM." jayAre ema che to uttama zairya ane saMghayaNAdi rahita tRNagrahaNa ane agnino tyAga karelo hovAthI saMyama pAlana karavA nimitte zAstrokta vastrane dhAraNa karanArA A yuganA sAdhuone paNa acelaka pariSahanuM sahana karavuM samyapha prakAre jANavuM. kahyuM che ke saMyamanA pAlana nimitte jIrNAdi vastrone dhAraNa karanArA sadA mamatva rahita yatine pariSadane sahana karavAnuM kema na hoya ?" ahIM pUrvapakSI kahe ke tame je prakAre kahyuM te prakAre acelakapaNuM aupacArika thayuM, tethI tevA prakAranA acelakapaNArUpa pariSadanuM sahana karavuM te paNa aupacArika thayuM ane ema hoya to mokSaprApti zI rIte thAya ? kAraNa ke upacarita-Aropita vastu vAstavika arthakriyA karI zake nahi. mANavakane vize agnino Aropa karavAthI pAkakriyA thatI nathI. uttara-jo ema hoya to nirdoSa AhArane paNa khAnAra munine samyapha prakAre sudhApariSadanuM sahana karavuM nahi ghaTI zake. kAraNa ke tame pahelA nyAyathI to AhAranA sarvathA tyAgathI ja sudhApariSaha sahana karavo ghaTI zake ane jo ema mAnIe to arihaMta bhagavAnuM paNa Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra 451 kSudhApariSahaneM jItanArA na thAya. kAraNa ke bhagavAn paNa chadmasthAvasthAmAM tamArA mate paNa nirdoSa AhAra le che.to te pramANe nirdoSa AhAra lenAra kSudhA pariSahano vijetA tamane iSTa nathI ema nathI. tethI jema aneSaNIya ane akalpanIya bhojananA tyAgathI kSudhApariSahanuM sahana karavuM iSTa che tema mahAmUlya, aneSaNIya ane akalpanIya vasanA tyAgathI acelaka pariSahanuM sahana karavuM mAnavuM joIe. jo ema hoya to suMdara strInA upabhogano tyAga karI kANI, khUMdhavALI ane beDoLa aMgavALI srIno upabhoga karatAM srIpariSaha sahana karavAno prasaMga upasthita thaze--ema na kahevuM. kAraNa ke sUtramAM strIno upabhoga sarvathA pratiSiddha che. e pramANe koI paNa sUtramAM jIrNa ke ane alpamUlyavALA vastrano pratiSedha karyo nathI tethI ati prasaMga doSa prApta thato nathI. kahyuM ke jo vajranA paribhogamAtrathI acelaka pariSahano jaya na thAya to bhaktAdinA grahaNathI sudhApariSahano paNa jaya na thAya. e pramANe to tamAre jinezvaradevo paNa sarvathA pariSahane jItanArA na thayA, ema siddha thayuM athavA bhojanAdimAM je vidhi iSTa che te vastramAM kema iSTa nathI ? ahIM srIpariSahanA prasaMgathI aniSTanI prApti thaze ema kahe to sUtrAntarano bAdha thavAthI te prasaMganuM nivAraNa thAya che. jinavaroe maithuna sivAya koInI sarvathA anujJA ApI nathI tema pratiSedha paNa karyo nathI. kAraNa ke te(maithuna) rAgadveSa sivAya thatuM nathI. jo ema na hoya to pariSahanA sahana karanArAe prAsuka chatAM paNa azanAdi kadAcit paNa na khAvuM joIe tema pIvuM na joIe. vadhAre prasaMgathI basa che. vistArathI to dharmasaMgrahaNI TIkAmAM apavAdano vicAra karyo che tyAMthI jANI levuM. tathA padano eka deza kahevAthI AkhA padanuM grahaNa thatuM hovAthI gAthAmAM satkAra zabda grahaNa karyo che chatAM 'satkAra puraskAra' grahaNa karavo. temAM vastra, pAtra, AhAra, pANI Adi devA te satkAra kahevAya ane chatAM guNanI prazaMsA karavI athavA praNAma, abhyutthAna--sAme javuM, Asana ApavuM vagere puraskAra kahevAya che. temAM lAMbA kALathI brahmacaryanuM pAlana karanArA, mahA tapasvI, sva-para siddhAMtanA rahasyane jANanAra, vAraMvAra paravAdIone jItanAra evA mane koIpaNa praNAma karatA nathI, bhakti ke bahumAna karatA nathI, AdarapUrvaka Asana ApatA nathI temaja AhAra, pANI ane vajrapAtrAdi paNa koI ApatA nathI. e prakAranA duHpraNidhAna--azubha saMkalpano tyAga karavo te satkAra puraskAra pariSaha vijaya. huM saghaLAM pApasthAnono tyAgI, utkRSTa tapasyAne AcaranAra ane niHsaMga chuM. chatAM paNa dharma ane adharmanA phalarUpa deva ane nArakone joI zakato nathI mATe upavAsAdi mahA tapasyA karanArane prAtihArya vizeSa utpanna thAya che e pralApamAtra che. Avo mithyAtva Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 paMcasaMgraha-1 mohanIyanA pradezo vaDe je azubha adhyavasAya thAya che, te darzana pariSaha kahevAya che, teno jaya A rIte karavo- devo manuSyonI apekSAe sukhI che, vartamAna kALamAM duHSamakALanA prabhAvathI tIrthaMkarAdi mahApuruSo nathI tethI parama sukhamAM Asakta hovAthI ane manuSyalokamAM kAryano abhAva hovAthI manuSyone dRSTigocara thatA nathI. nArakIo atyaMta tIvra vedanA vaDe vyApta hovAthI ane pUrve bAMdhelA AkarA karmanA udaya rU5 baMdhana vaDe baddha thayelA hovAthI jevA AvavAnI zakti vinAnA che mATe teo paNa ahIM AvatA nathI. duHSamakALanA prabhAva vaDe uttama saMghayaNa nahi hovAthI tevA prakAranuM utkRSTa tapa karavAnI zakti nathI ke tevA prakArano utkRSTa bhAvano ullAsa paNa thato nathI ke je vaDe jJAnAtizaya utpanna thavAthI tenA sthAnamAM rahelA deva-nArakone joI zakAya. pUrva mahApuruSone uttama saMghayaNanA vazathI tapovizeSanI zakti ane uttama bhAvanA hatI ke jene laI utpanna thayelA jJAnAtizaya vaDe saghaLuM joI zaktA hatA. A pramANe vicAra karI jJAnInA vacanamAM jarA paNa azraddhA thavA na detAM cittane sthira karavuM te darzana pariSaha vijaya kahevAya che. A niSadyA Adi ATha pariSado mohanIyanA udayathI utpanna thAya che te A pramANe bhayanA udayathI niSadyApariSaha, mAnanA udayathI vAMcA pariSaha, krodhanA udayathI Akroza pariSaha, aratinA udayathI aratipariSaha, puruSavedanA udayathI strIpariSaha, jugupsAmohanIyanA udayathI nAkhyapariSaha, lobhanA udayathI satkAra puraskAra pariSaha ane darzanamohanA udayathI darzanapariSaha utpanna thAya che. A pahelethI AraMbhI bAvIse pariSaho rAgIone pahelA guNasthAnakathI AraMbhI navamA guNasthAnaka sudhInA saghaLA jIvone hoya che. eka vakhate eka jIvane vIsa pariSado thAya che. kAraNa ke zIta ane uSNa tathA niSadyA ane caryA e paraspara viruddha hovAthI eka sAthe hotA nathI. A pramANe baMdhahetu nAmanuM dvAra samApta thayuM. cothuM baMdhahetudAra samApta Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha caturthadvAra-sArasaMgraha kArmaNa vargaNAnAM pudgalono pANI ane dUdhanI jema Atmapradezo sAthe ekAkAra saMbaMdha thavo te baMdha. tenA mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra sAmAnya hetuo che. (1) abhigRhIta, (2) anabhigRhIta, (3) Abhinivezika, (4) sAMzayika ane (5) anAbhoga e pAMca prakAre mithyAtva che. (1) jainadarzana sivAyanAM darzanomAMthI pote svIkArela bauddha Adi koIpaNa eka darzanane satya mAnavuM te abhigRhIta. (2) sarvadarzano satya mAnavA te anabhigRhIta mithyAtva. A mithyAtvamAM AMzika madhyasthatA hoya che. (3) jinezvara bhagavaMtanA vacanathI viparIta che ema samajavA chatAM digaMbara ke goSThAmAlinI jema kadAgrahathI pote prarUpaNA karela ke svIkAra karela kathanane ja vaLagI rahevuM te Abhinivezika mithyAtva. (4) bhagavaMte kahela atIndriya padArthomAMthI amuka padArtho che ke kema? evo saMzaya thavo te sAMzayika mithyAtva. . (5) viziSTa manazaktinA abhAve satyAsatyano vicAra ja na Avavo te anAbhoga mithyAtva. ekendriyAdikane A mithyAtva hoya che paraMtu svopajJa TIkAkAre saMjJI-paryApta sivAyanA sarva jIvone anabhigRhIta mithyAtva kahela che. ane Agama abhyAsa na karavo-ajJAna ja sAruM ja che ema mAnavuM tene anAbhoga mithyAtva kahela che. abhavyone anabhigRhIta ane anAbhoga A bemAMthI ja koI paNa eka mithyAtva hoya che e pramANe upADa zrI yazovijayajI ma. sAheba zrI dharmaparIkSA graMthamAM AcArAMgasUtranI TIkAno pATha ApI jaNAvela che. - pRthvI Adi cha kAyano vadha ane mAna tathA zrotra vagere pAMca indriyono asaMyama ema bAra prakAre avirati che. pUrve jaNAvyA mujaba pacIsa prakAre kaSAya tathA paMdara prakAre yoga che. A pramANe A cAre sAmAnya baMdhahetuonA kula sattAvana peTAbhedo eTale ke uttarabaMdhahetuo che. - mithyAtva guNasthAnake cAre baMdhahetuothI, sAsvAdana, mizra tathA avirati samyagdaSTi rUpa traNa guNasthAnake mithyAtvanA udayano abhAva hovAthI avirati Adi traNa baMdhahetuothI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 paMcasaMgraha-1 ane dezavirati guNasthAnake trasakAyanI virati hovAthI kaMIka nyUna traNa hetuothI karmabaMdha thAya che. dezaviratine trasakAyanI sarvathA virati hotI nathI, chatAM dayAnA pariNAmapUrvaka jayaNA hovAthI apekSAe trasakAyanI virati kahI zakAya che. pramattathI sUkSmasaMparAya guNasthAnaka sudhI kaSAya ane yoga e be baMdhahetuothI tathA upazAMtamoha Adi traNa guNasthAnakomAM mAtra yoga hetuthI karmabaMdha thAya che. guNasthAnakomAM sattAmAtrathI saMbhavatA uttara baMdhahetuo A pramANe che. mithyAtva guNasthAnake AhArakaddhika vinA paMcAvana, sAsvAdana guNasthAnake pAMca mithyAtva vinA pacAsa ane mizra guNasthAnake maraNano saMbhava na hovAthI virahagati tathA aparyApta avasthAmAM ja saMbhavatA kArmaNa, audArikamizra tathA vaikriyamizra e traNa tathA anaMtAnubaMdhIno udaya be ja guNasthAnaka sudhI hovAthI cAra anaMtAnubaMdhI ema sAta vinA tetALIsa uttara baMdhahetuo hoya che. avirati samyagdaSTi guNasthAnaka vigrahagati ane aparyAptAvasthAmAM paNa saMbhavatuM hovAthI te vakhate saMbhavatA kArmaNa, audArikamizra tathA vaikriyamizra sahita pUrve jaNAvela tetALIsa ema kula chetALIsa baMdhahetuo A guNasthAnake hoya che. dezavirati guNasthAnake vigrahagati tathA aparyAptAvasthAno saMbhava na hovAthI kArmaNa, audArikamizra, trasakAyanI avirati temaja udayano abhAva hovAthI cAra apratyAkhyAnIya kaSAya ema sAta vinA ogaNacALIsa, ahIM vaikriyaddhika vaikriyalabdhinA upayoga samaye hoya. pramatte trIjA kaSAyano tathA aviratino sarvathA abhAva hovAthI trasakAya vinAnI agiyAra avirati ane pratyAkhyAnIya kaSAya e paMdara bAda karatAM ane AhArakaddhikano saMbhava hovAthI te umeratAM chavvIsa, apramatte labdhi phoravatA na hovAthI vaikriyamizra tathA AhArakamizra vinA zeSa covIsa ane apUrvakaraNa guNasthAnake vaikriya tathA AhAraka kAyayoga vinA zeSa bAvIsa baMdhahetuo hoya che. anivRttakaraNa guNasthAnake hAsyaSakanA udayano abhAva hovAthI te cha vinA soLa, sUkSmasaMparAme traNa veda tathA saMjvalana krodhAdika traNano udaya na hovAthI e cha vinA daza, upazAMta tathA kSINamohe saMjavalana lobhano paNa udaya na hovAthI zeSa nava ane sayogI-kevalI guNasthAnake pahelAM-chellAM be mana, be vacana, kArmaNa tathA audArikaddhika ema sAta baMdhahetuo hoya che. kevalI bhagavaMtane kevalI-samuddhAtamAM bIjA chaThThA ane sAtamA samaye audArikamizra, trIjA, cothA ane pAMcamA samaye kArpaNa ane zeSakALe audArika kAyayoga hoya che. dezanAdi ApavAmAM vacanayoga ane anuttara devAdike manathI pUchelA praznono uttara ApavAmAM manoyoga hoya che. ayogI-guNasthAnake zarIra hovA chatAM atyaMta niSkapa avasthA hovAthI koI paNa yoga Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatu hatu caturthadvAra-sArasaMgraha 455 hoto nathI. mATe sarvasaMvara bhAva hoya che. mithyAtvAdi guNasthAnake eka jIvane ekIsAthe jaghanyathI tathA utkRSTathI anukrame A pramANe baMdhahetuo hoya che. guNasthAnaka jaghanya madhyama utkRSTa guNasthAnaka jaghanya madhyama utkRSTa hetuM hetu hatu mithyAtva 10 11thI17 18 apUrvakaraNa 5 6 7 sAsvAdana 10 11thI16 17 | anivRtti 2 - 3 mizra 10thI15 16 sUkSmasaMparAya avirati 10thI15 upazAMtamoha dezavirati 9thI13 14 kSINamoha sayogIkevaLI apramatta 5 6 7 ayogIkevaLI 0 = 16 Ta Ta 1 - -: mithyAtva guNasthAnaka :A guNasthAnake jaghanyathI daza hetuo hoya che te A pramANe -traNa vedamAMthI eka veda, cAra mana, cAra vacana, audArika tathA vaikriya kAyayoga e dazamAMthI eka yoga, hAsya-rati athavA zoka-arati ema banneno udaya sAthe ja hovAthI bemAMthI eka yugala, pAMcamAMthI eka mithyAtva, pAMca indriyonA asaMyamamAMthI eka indriyano asaMyama, krodhAdi cAramAMthI apratyAkhyAnIya vagere traNa krodhAdi ane chamAMthI eka kAyano vadha A daza hetuo che. prazna-bAra prakAranI aviratimAM manano asaMyama paNa gaNAvela che to ahIM pAMca indriyo ane mana e chamAMthI ekano asaMyama na batAvatAM pAMca indriyonA asaMyamamAMthI eka indriyano asaMyama kema batAvyo ? "uttara-mananA asaMyamathI ja indriyo saMyama rahita bane che tethI mananA asaMyamane alaga na batAvatAM indriyanA asaMyamanI aMtargata ja gaNela che. prazna-A guNasthAnake anaMtAnubaMdhI udaya na hoya evuM kaI rIte bane? uttara-zayopazama samyagdaSTi caturthAdi guNasthAnake prathama anaMtAnubaMdhInI uddhalanA kare paNa tyArabAda tathA prakAranA viziSTa adhyavasAyanA abhAve jo tenA bIjabhUta mithyAtvano kSaya na karI zake to kAlAMtare pharIthI jyAre mithyAtvano udaya thAya tyAre anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI, paraMtu tenA nimitte anaMtAnubaMdhIno baMdha zarU thAya che. jo ke ahIM navIna baMdhAyela anaMtAnubaMdhI jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI cAra 'hajAra varSa pramANa teno abAdhAkALa vItyA pahelAM udayamAM Ave nahi, paraMtu je samaye anaMtAnubaMdhIno baMdha zarU thAya che te ja samayathI sattAmAM rahela zeSa apratyAkhyAnIya vagere bAra Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 paMcasaMgraha-1 kaSAyonAM dalika anaMtAnubaMdhImAM saMkramI anaMtAnubaMdhIrUpe bane che ane teno saMkramAvalikA kALa vItyA bAda anaMtAnubaMdhIrUpe udaya thAya che. tethI evA jIvone prathama guNasthAnake Ave tyAre eka AvalikA sudhI anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI. zeSa mithyAtvIone avazya hoya che. prazna-A guNasthAnake upara jaNAvyA te daza tathA kArmaNa, vaikriyamizra ane audArikamizra e traNa ema tera yogo hoya che, chatAM ahIM daza ja kema kahyA che? uttara sAmAnyathI ahIM tera yoga hoya che, paraMtu anaMtAnubaMdhInA udaya vinAno mithyAtvI kALa karato nathI tethI vigrahagati tathA aparyAptAvasthAmAM saMbhavatA A traNa yogo ghaTatA nathI, mATe daza ja kahela che. A rIte A guNasthAnake anaMtAnubaMdhI udaya na hoya tyAre dazamAMthI eka yoga ane anaMtAnubaMdhIno udaya hoya tyAre temAMthI eka yoga samajavo. A hetuomAM veda vagere ekeka hetunA traNa vagere peTAbhedo hovAthI aneka jIvAzrayI aneka bhAMgAo saMbhave che, te samajavA mATe upara jaNAvela hatuonA darekanA jeTalA peTAbhedo che te dareka hetunI nIce teTalI saMkhyA mUkavI, sthApanA A pramANe-veda yoga yugala mithyAtva 3 10 2 5 indriyano asaMyama kaSAya kAyavadha have sthApana karela aMkono anukrame guNAkAra karavAthI kula bhaMga saMkhyA Ave che te A pramANe-traNa veda che. tene yoga daza hovAthI daze guNatAM trIsa, yugala be che tethI trIsane be e guNatAM sATha, mithyAtva pAMca che mATe sAThane pAMce guNatAM traNaso, tene pAMca indriyonA asaMyamanI saMkhyAthI guNatAM paMdaraso, tene krodhAdi cAra kaSAyothI guNatAM cha hajAra thAya. have ahIM chamAMthI eka kAyano vadha hovAthI ane cha kAyanA eka saMyogI bhAMgA cha thAya che tethI cha hajArane chae guNatAM daza baMdhahetunA kula chatrIsa hajAra bhAMgA thAya che. upara jaNAvyA mujaba dezamAM ekathI pAMca sudhInI vadhAre kAyano vadha, anaMtAnubaMdhI, bhaya ane jugupsAmAMthI ekAdi hetu umeratAM agiyAra vagere madhyama baMdhahetuo thAya che. ane A badhA umeravAthI utkRSTathI aDhAra baMdhahetuo thAya che. tyAM daza ane aDhAra baMdhahetuno eka eka, agiyAra ane sattara baMdhahetunA cAra cAra, bAra ane soLa baMdhahetunA sAta sAta tathA tera, cauda ane paMdara baMdhahetunA ATha ATha vikalpo thAya che. eka e paNa yAda rAkhavuM ke je vikalpamAM anaMtAnubaMdhI hoya tyAM yoga tera hovAthI aMkasthApanAmAM yoganI jagyAe dazane badale tenI saMkhyA mUkavI temaja cha kAya-vadhanA eka tathA paMca saMyogI cha cha, be ane cAra saMyogI paMdara paMdara, trisaMyogI vIsa ane cha saMyogI eka bhAMgo thAya che. mATe je baMdhahetunA je vikalpamAM jeTalI kAyano vadha gaNela hoya tyAM teTalI kAyanA saMyoganA jeTalA bhAMgA hoya teTalI saMkhyA aMka sthApanAmAM kAyanA sthAne mUkavI. tyArabAda upara mujaba anukrame aMkono guNAkAra karavAthI te te baMdhahetunA te te vikalpanI bhaMgasaMkhyA Avaze. vaLI Ane sahelAIthI yAda rAkhavA mATe eka A hakIkta paNa dhyAnamAM rAkhavI ke je baMdhahetunA je vikalpamAM anaMtAnubaMdhI na hoya ane e kAyanI hiMsA hoya tyAM cha hajAra, eka Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 457 athavA pAMca kAyanI hiMsA hoya tyAM eka ane paMca saMyogI bhAMgA cha hovAthI cha hajArane cha e guNatAM chatrIsa hajAra jyAM be athavA cAra kAyanI hiMsA hoya tyAM be ane cAra kAyanA paMdara paMdara bhAMgA thatA hovAthI cha hajArane paMdare guNatAM nevuM hajAra ane jayAM traNa kAyanI hiMsA hoya tyAM cha kAyanA trisaMyogI bhAMgA vIsa hovAthI pUrvokta cha hajArane vase guNatAM eka lAkha vIsa hajAra bhAMgA thAya che. e ja pramANe je baMdhahetunA je vikalpamAM anaMtAnubaMdhI ane chaye kAyanI hiMsA hoya tyAM cha kAyano cha saMyogI eka ja bhAMgo hovAthI IThyoterasone eka guNavAthI IThyoteraso, jyAM eka athavA pAMca kAyanI hiMsA hoya tyAM pUrvokta IThyoterasone cha vaDe guNatAM chetALIsa hajAra ne AThaso, jyAM be athavA cAra kAyanI hiMsA hoya tyAM IThyoterasone paMdara vaDe guNatAM eka lAkha sattara hajAra ane jyAM traNa kAyano vadha hoya tyAM IThyoterasone vIsa vaDe guNatAM eka lAkha chappana hajAra bhAMgA thAya.' bhaya, jugupsA athavA te banne umeravAthI paNa bhaMga saMkhyAmAM kaMI phera paDato nathI arthAta tenI te ja saMkhyA Ave che. mithyAtva guNasthAnake baMdhahetunA vikalpanA bhAMgAo baMdha hatuonA vikalpo vikalpavAra (kula bhaMga saMkhyA bhAMgAo 10] 1. veda, 1 yoga. 1 yugala. 1 mithyAtva. 1 indriya asaMyama, apratyA, Adi. traNa kaSAya 1 kAyavadha 3600 '36OOO pUrvokta daza tathA be* kAyano vadha 90 pUrvokta daza tathA anaMtAnu 46800 20880 11. pUrvokta deza tathA bhaya 36000 pUrvokta deza tathA jugupsA 36000 pUrvokta daza, traNa kAya vadha 12000 be kAya vadha anaMtA. 11000 koya bhaya 90 12. pUrvokta be kAya jugupsA 9o 54660 12. pUrvokta anaMtA, bhaya 4680 12] pUrvokta anaMtA. jugupsA 4680 12] pUrvokta bhaya jugupsA 3600 | m m m m m m * ahIM dazamAM be kAyavadha umeravAthI bAra thAya, paraMtu daza baMdhahetumAM eka kAyano vadha gaNAyela hovAthI be kAyano vadha jaNAvavA chatAM eka ja kAyano vadha vadhu thAya. A rIte sarvatra samajavuM. jema aDhAra baMdhahetumAM cha kAya vadha batAvela che tyAM dazamAM eka kAya Avela hovAthI chane badale pAMca kAya vadha, anaMtAnubaMdhI, bhaya, tathA jugupsA ema dazamAM ATha umeravAthI aDhAra hetuo thaze. . paMca01-58 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 , paMcasaMgraha-1 85680 9OOOO 15600 120OO 12000 11700 11 ) 9 ) 46800 360 1170 | 88200 13| pUrvokta daza cAra kAya vadha 13] pUrvokta traNa kAya vadha anaMtA.. 13. pUrvokta bhaya 13] pUrvokta bhaya jugupsA : 13| pUrvokta be kAya vadha anaMtA, bhaya pUrvokta be kAya vadha jugu, 13 | pUrvokta be bhaya jugu. 13 | pUrvokta anaMtA, bhaya, jugu 14 | pUrvokta daza, pAMca kAya vadha cAra kAya vadha anaMtA. 14] pUrvokta cAra bhaya 14] pUrvokta cAra jugu 14 | pUrvokta traNa kAya vadha anaMtA, bhaya 14] pUrvokta traNa kAya vadha jugu 14] pUrvokta traNa kAya vadha bhaya jugu 14] pUrvokta be kAya vadha anaMtA, bhaya jugu, 15] pUrvokta daza, cha kAya vadha 15] pUrvokta pAMca kAya vadha, anaMtA 15 pUrvokta pAMca bhaya 15 | pUrvokta pAMca jugu, 15 | pUrvokta cAra kAya vadha, anaMtA, bhaya 15: pUrvokta cAra kAya vadha, jugu 15. pUrvokta cAra kAya vadha, bhaya jugu, 15| pUrvokta traNa kAya vadha anaMtA, bhaya, jugu, 16 | pUrvokta daza, cha kAya vadha, anaMtA. 16 | pUrvokta daza, cha kAya vadha, bhaya 16 | pUrvokta daza, cha kAya vadha, jugu 16 | pUrvokta pAMca kAya vadha, anaMtA, bhaya 16] pUrvokta pAMca kAya vadha, anaMtA. jugu 16 | pUrvokta pAMca kArya vadha, bhaya jugu 16] pUrvokta cAra kAya vadha, anaMtA, bhaya jugu, 17T pUrvokta daza cha kAya vadha, anaMtA, bhaya 17 | pUrvokta deza cha kAya vadha, anaMtA. jugu daza cha kAya vadha, bhaya jugu, 17 pUrvokta pAMca kAya vadha, anaMtA, bhaya jugu, 18 | pUrvokta deza cha kAya vadha, anaMtA, bhaya jugu, 604800 90 15600 156000 12000 117000 6O 4680 36O 360 11 ) 117000 90 15600 780 (6 600 46800 4680 360 1170 780 780 6OOO 4680 780 2664) 68400 780 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 4pa9 A pramANe mithyAtva guNasthAnake sarva baMdhahetunA kula bhAMgA cotrIsa lAkha sityotera hajAra ane chaso (3477600) thAya. sAsvAdana guNasthAnaka ahIM prathama guNasthAnake batAvela jaghanyapadabhAvI daza hetumAMthI mithyAtvano udaya na hovAthI tene bAda karatAM ane anaMtAnubaMdhIno udaya avazya hovAthI te umeratAM jaghanyathI kula daza hetuo hoya che. te A pramANe- traNa vedamAMthI eka veda, AhAraddhika sivAya ahIM saMbhavatA tera yogamAMthI eka yoga, be yugalamAMthI eka yugala, pAMca IndriyomAMthI eka indriyano asaMyama, krodha, mAna, mAyA, lobharUpa cAra kaSAyamAMthI koI paNa anaMtAnubaMdhI Adi cAra krodhAdika, cha kAyanI hiMsAmAMthI eka kAyanI hiMsA. ahIM paNa je je hetunA jeTalA jeTalA bhedo hoya te dareka hetunI nIce teTalI saMkhyA mUkavI. sthApanA A pramANe-veda yoga yugala indriyano asaMyama kaSAya kAyavadha. have sthApana karela aMkono prathamathI AraMbhI chellA aMka sudhI anukrame guNAkAra karavAthI kula bhaMga saMkhyA Ave che. paraMtu A guNasthAnake napuMsakavedIne vaikriyamizra kAyayoga hoto nathI. ahIM kArpaNa sAthe vaikriyamizra kAyayoganI vivakSA che ane te vaikriyamizra napuMsakavedIne narakamAM aparyAptAvasthAmAM ja hoya che. jyAre sAsvAdana guNasthAnaka laIne jIvo tathAsvabhAve ja narakamAM jatA nathI, mATe traNa vedane tera yoge guNatAM ogaNacALIsa thAya, temAMthI napuMsakavede vaikriyamizra kAyayoga bAda karatAM ADatrIsa rahe te ADatrIsane be yugale guNatAM chottera, tene pAMca indriyanA asaMyame guNatAM traNaso eMzI thAya, tene cAra kaSAye guNatAM paMdaraso vIsa thAya, cha kAyanA eka saMyogI bhAMgA cha hovAthI paMdaraso vIsane e guNatAM jaghanyapadabhAvI daza baMdha hetunA kula nava hajAra ekaso vIsa bhAMgA thAya. A dazamAM ekathI pAMca sudhInI vadhAre kAyano vadha, bhaya ane jugupsAmAMthI ekAdi hetu umeratAM agiyAra vagere madhyama baMdhahetuo thAya che ane A badhA umeravAthI utkRSTathI sattara baMdhahetuo thAya che. tyAM daza ane sattarano eka ja vikalpa che, agiyAra ane soLa baMdhahetumAM traNa traNa vikalpa ane bArathI paMdara sudhInA cAra hetuomAM cAra cAra vikalpa thAya che. A paNa khAsa yAda rAkhavuM ke-je je baMdhahetunA vikalpamAM chaye kAyano vadha hoya tyAM cha kAya vadhano saMyogI eka ja bhAMgo hovAthI cAra kaSAyathI guNAyelA pUrvokta paMdaraso vIsa ja bhAMgA thAya, jyAM eka athavA pAMca kAyanI hiMsA hoya tyAM eka ane paMcasaMyogI cha bhAMgA hovAthI paMdaraso vIsane chae guNatAM nava hajAra ekaso vIsa thAya. jyAM be athavA cAra kAyanI hiMsA hoya tyAM cha kAyanA dvi ane catuHsaMyogI bhAMgA paMdara hovAthI paMdaraso vIsane paMdare guNatAM bAvIsa hajAra AThaso bhAMgA thAya ane jyAM traNa kAyano vadha hoya tyAM ja kAyanA trisaMyogI bhAMgA vIsa hovAthI pUrvokta paMdaraso vIsane vIse guNatAM trIsa hajAra cAraso bhAMgA thAya. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 sAsvAdana guNasthAnake baMdhahetunA vikalpavAra bhAMgAo hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 9120 9120 2280 9120 9120 41040 85120 | 1 veda, 1 yoga, 1 yugala 1 indriyaasaMyama, 4 kaSAya, 1 kAyavadha 11 | pUrvokta daza, be kAya vadha 11 | pUrvokta bhaya 11 |pUrvokta jugupsA 12 | pUrvokta daza, traNa kAya vadha 12 | pUrvokta be kAya vadha. bhaya 12 |pUrvokta be kAya jugupsA 12 | pUrvokta bhaya jugupsA 13 | pUrvokta daza, cAra kAya vadha 13 | pUrvokta traNa kAya vadha, bhaya 13 | pUrvokta traNa jugupsA 13 | pUrvokta be kAya vadha bhaya jugupsA 14] pUrvokta daza pAMca kArya vadha 14] pUrvokta cAra kAya vadha bhaya 14 | pUrvokta cAra juguptA 14 | pUrvokta traNa kAya vadha bhaya jugupsA 15 | pUrvokta daza, cha kAyavadha 15 | pUrvokta pAMca kAya vadha. bhaya 15 | pUrvokta pAMca jugupsA 15 | pUrvokta cAra kAya vadha, bhaya, jugupsA 16 | pUrvokta daza, cha kAya vadha bhaya 16 | pUrvokta daza jugupsA 16 | pUrvokta pAMca kAya vadha, bhaya juguptA 17 | pUrvokta daza, cha kAya vadha bhaya, jugupsA 3040 22800 2280 9120 2280 3040 30400 228 9120 22800 2280. 3040 10640 85120 1520 9120 9120 2280 42560 1520 1520 9120 12160 1520 1520 ema A guNasthAnake kula traNa lAkha tyAMzI hajAra ne cALIsa (383040) bhAMgAo thAya che. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 461 mizra guNasthAnaka ahIM anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI, mATe pUrve jaNAvela dazamAMthI tene bAda karatAM jaghanyathI nava hetuo thAya che. ahIM yoga mAtra daza ja hoya che. nava baMdhahetuo A pramANe -traNa vedamAMthI eka veda, dazamAMthI eka yoga, bemAMthI eka yugala. pAMcamAMthI eka indriyano asaMyama, cAra kaSAyomAMthI apratyAkhyAnIya vagere traNa krodhAdika, cha kAyamAMthI eka kAyanI hiMsA. . ahIM paNa je je hetunA jeTalA jeTalA bhedo hoya te dareka hetunI nIce teTalI saMkhyA mUkavI. sthApanA A pramANe -veda yoga yugala indriya asaMyama kaSAya kAyavadha. sthApana karela aMkono prathamathI AraMbhI chellA eka sudhI paraspara eka-ekano guNAkAra karavAthI kula bhaMga saMkhyA Ave che. traNa vedane daza yoge guNatAM trIsa, trIsane be yugale guNatAM sATha, sAThane pAMca indriyanA asaMyame guNatAM traNaso, tene cAra kaSAye guNatAM bAraso ane tene cha kAya vadhanA eka saMyogI bhAMgA cha hovAthI chae guNatAM sAta hajAra ne baso bhAMgA thAya che. A navamAM vadhArAnI pAMca kAyanI hiMsA, bhaya tathA jugupsA umeratAM utkRSTathI soLa hetuo thAya, tyAM nava ane soLa eka ja rIte thatA hovAthI teno eka eka vikalpa, daza ane paMdaranA traNa-traNa, ane bArathI caudanA darekanA cAra-cAra vikalpa che. kAraNa ke madhyamanA baMdhahetuomAM kAyavadhanI saMkhyA, bhaya ane jugupsAmAM pheraphAra thAya che. ahIM paNa pUrvanI jema je koI baMdhahetu ke tenA vikalpamAM cha kAyanI hiMsA hoya tyAM bAraso, eka athavA pAMca kAyanI hiMsA hoya tyAM sAta hajAra baso, be athavA cAra kAyanI hiMsA hoya tyAM aDhAra hajAra ane traNa kAyanI hiMsA hoya tyAM covIsa hajAra bhAMgAo thAya che. mizra guNasthAnake baMdhahetunA vikalpavAra bhAMgAo baMdha | hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 1 veda, 1 yoga 1 yugala, 1 indriyano asaMyama, apratyA. traNa krodhAdi, 1 kAyavadha 72) 72) 10 | pUrvokta nava, be kAya vadha 1800 | pUrvokta bhaya 720 3240 10 | pUrvokta jugupsA 720 11 | pUrvokta nava traNa kAyano vadha 24OOO 11 | pUrvokta be kAyano vadha, bhaya 18000 "11 | pUrvokta be jugupsA 18000 6720 11 | pUrvokta bhaya. jugupsA 720 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 462 paMcasaMgraha-1 hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 12 pUrvokta nava cAra kAyano vadha 18000 12 |pUrvokta traNa kAyano vadha, bhaya 240 12 pUrvokta traNa jugupsA 24OOO 84000 12 pUrvokta be kAyano vadha, bhaya jugupsA 1800 13 | pUrvokta nava, pAMca kArya vadha, | 7200 13 pUrvokta cAra kAya vadha, bhaya, 1800 13 | pUrvokta cAra jugupsA 1800 6720 13 | pUrvokta traNa kAya vadha, bhaya jugupsA 24000 14 pUrvokta nava cha kAya vadha 1200 14 | pUrvokta pAMca kAya vadha, bhaya 7200 14 |pUrvokta pAMca jugupsA 72OO 336) 14 | pUrvokta cAra kAya vadha, bhaya jugupsA 18000 15 | pUrvokta nava ja kAya vadha, bhaya 15 | pUrvokta nava jugupsA 1200 9600 15 pUrvokta pAMca kAya vadha, bhaya, jugupsA 720 16 | pUrvokta nava ja kAya vadha, bhaya, juguptA 1200 1200 A pramANe mizra guNasthAnake kula traNa lAkha, be hajAra ne cAraso (302400) bhAMgAo thAya che. avirati samyagdaSTi guNasthAnaka ahIM mizra guNasthAnakamAM kahyA te ja jaghanyathI nava, utkRSTathI soLa ane madhyamathI dazathI paMdara sudhInA baMdhahetuo hoya che. nava tathA soLano eka eka-daza tathA paMdara baMdhahetunA traNa-traNa ane zeSa baMdhahetuomAM cAra-cAra vikalpo hoya che. o guNasthAnake sAmAnyathI AhAraddhika sivAya tera yogo hoya che. tethI aMka sthApanA A rIte thAya che -veda yoga yugala indriyano asaMyama kaSAya kAyavadha. 3 13 2 sthApana karela aMkono pahelAthI chellA sudhI paraspara guNAkArathI nava hetunI bhaMgasaMkhyA Ave che, paraMtu caturtha guNasthAnaka laIne koI paNa jIva, koI paNa gatimAM strIvedI tarIke utpanna thato nathI tethI caturtha guNasthAnake strIvedIne kArmaNa, devImAM utpanna thato nathI tethI vaikriyamizra ane Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 463 manuSyaNI tathA tiryaMca strImAM utpanna thato nathI mATe audArikamizra ema A traNa yogo ghaTatA nathI. vaLI caturtha guNasthAnaka laIne koI jIva manuSya ke tiryaMcamAM paNa napuMsakapaNe utpanna thato ja nathI tethI napuMsakavedIne audArikamizrayoga ghaTI zakato nathI. eTale puruSa vedIne tera yoga, napuMsakavedIne audArikamizra vinA bAra ane strI vedIne kArmaNa, vaikriyamizra tathA audArikamizra vinA zeSa daza yoga ghaTe che. mATe traNa vedane tera yoge guNI temAMthI cAra bhAMgA bAda karatAM zeSa pAMtrIsa, tene be yugale guNatAM sittera, tene pAMca indriyonA asaMyame guNatAM traNaso pacAsa, tene cAra kaSAye guNatAM caudaso thAya. ahIM nava baMdhahetumAM eka kAyavadha che ane cha kAyavadhanA ekasaMyogI bhAMgA cha thAya che tethI caudasone e guNatAM nava baMdhahetunA kula ATha hajAra cAraso bhAMgA thAya che. paraMtu tyAM kAya sAthe guNAkAra karyA vinAnA bhAMgA caudaso che te barAbara yAda rAkhavA, ane je je baMdhahetu ke je je vikalpamAM cha kAyano vadha hoya tyAM teno pasaMyogI eka ja, bhAMgo hovAthI caudaso bhAMgA ja samajavA, jyAM eka athavA pAMca kAyano vadha hoya tyAM tenA bhAMgA cha hovAthI caudasone chae guNatAM ATha hajAra cAraso bhAMgA thAya, jyAM be athavA cAra kAyano vadha hoya tyAM tenA paMdara-paMdara bhAMgA thatA hovAthI caudasone paMdara vaDe guNatAM ekavIsa hajAra bhAMgA, ane jemAM traNa kAyano vadha hoya tyAM ja kAyanA trisaMyogI bhAMgA vIsa hovAthI caudasone vIse guNatAM aThyAvIsa hajAra bhAMgA Ave. ema A guNasthAne sarvatra samajavuM. vaLI ahIM paNa be vagere kAyanI vadhu saMkhyA, bhaya ane jugupsA-A traNano madhyama hetuomAM vAraMvAra pheraphAra thAya che. avirati guNasthAnake baMdhahetunA vikalpavAra bhAMgAo baMdha hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 9 | 1 veda, 1 yoga, 1 yugala, 1 indriyaasaMyama, 3 kaSAya, 1 kAyavadha 840 8400 10] pUrvokta nava, be kAyano vadha, 2100 10 pUrvokta bhaya 8400 3780 10 pUrvokta jugupsA 8400 11. pUrvokta nava, traNa kAyano vadha, 2800 11 | pUrvokta be kAya vadha, bhaya 2100 11. pUrvokta be jugupsA 210 7840 11. pUrvokta bhaya jugupsA 840 12 | pUrvokta nava, cAra kAyano vadha 21000 12 | pUrvokta traNa kAyano vadha, bhaya 2800 12] pUrvokta traNa jugupsA 2800 9800 12] pUrvokta be kAyano vadha bhaya jugupsA , 2100 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 paMcasaMgraha-1 || hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 13. pUrvokta nava, pAMca, kAyano vadha 840 13. pUrvokta cAra kAyano vadha, bhaya 2100 13 | pUrvokta cAra jugupsA 2100 78400 13. pUrvokta traNa kAyano vadha, bhaya. jugupsA 2800 14. pUrvokta nava, cha kAyano vadha 1400 14 pUrvokta pAMca kAyano vadha, bhaya 8400 14 | pUrvokta pAMca kAyano vadha, bhaya 8400 39200 14) pUrvokta cAra kAyano vadha, bhaya, jugupsA 2100 15. pUrvokta nava, cha kAyano vadha, bhaya 14) 15pUrvokta nava jugupsA 1400 11200 15 pUrvokta pAMca kAyano vadha, bhaya, jugupsA 840 16 | pUrvokta nava, cha kAyano vadha, bhaya, jugupsA 1400 1400 A pramANe avirati samyagdaSTi guNasthAnake kula traNa lAkha, bAvana hajAra ane AThaso (352800) bhAMgAo thAya che. A navAdi baMdhahetuonA aneka jIvAzrayI bhAMgA kahyA te bahulatAe che, kAraNa ke caturtha guNasthAnaka laIne strIvedIpaNe mallikumArI, rAjImatI, bAhmI, suMdarI Adi utpanna thayAnA ullekho maLe che. ethI A apekSAe caturtha guNasthAnake strIvedIne vigrahagatimAM kArpaNa ane utpattisthAne audArikamizra ema be yoga ghaTI zake che. . eTale e dRSTie strIvedIne mAtra vaikriyamizra ane napuMsakavedIne pUrve kahyA mujaba audArikamizra ema be yogo ja nathI hotA, tethI traNa vedane tera yoge guNI cArane badale be ja bhAMgA ochA karatAM zeSa 37 bhAMgA rahe ane pUrvokta rIte sthApanA karela aMkothI paraspara guNavAthI kula nava baMdhahetunI bhaMga saMkhyA 8400nA badale 8880 thAya che, ane kAyathI guNyA vinAnA je prathama caudaso bhAMgA karelA che tenA badale 1480 karavA ane pachI te 1480 jyAM cha kAyavadha hoya tyAM teTalA ja, jyAM eka athavA pAMca kAyano vadha hoya tyAM tene cha guNA, be athavA cAra kAyano vadha hoya tyAM paMdara guNA ane jyAM traNa kAyano vadha hoya tyAM vIsa guNA karI bhaMga saMkhyA svayaM vicArI levI. saptatikA cUrNimAM kahyuM che ke cothuM guNasthAnaka laIne kyAreka devI paNe paNa utpanna thAya che. tethI te mate strIvedI ane puruSavedIne tera-tera, ane napuMsakavedIne audArikamizra vinA bAra yoga hovAthI prathama traNa vedane terayoge guNI temAMthI eka rUpa bAda karatAM ADatrIsa rahe ane tenI sAthe sthApana karAyelA zeSa aMkono paraspara guNAkAra karavAthI dareka baMdhahetunA ane Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha tenA vikalpanA bhAMgAo thAya che. te bhAMgAo sAsvAdana guNasthAnakanI jema ja thato hovAthI ahIM pharIthI lakhela nathI. dezavirati guNasthAnaka A guNasthAnake traNamAMthI eka veda, AhArakaddhika, kAryaNa tathA audArikamizra vinA agiyAramAMthI eka yoga, be yugalamAMthI eka yugala, pAMca indriyanA asaMyamamAMthI eka indriyano asaMyama, cAra kaSAyomAMthI pratyAkhyAnIya ane saMjvalana e be krodhAdika temaja ahIM trasakAyanI virati hovAthI zeSa pAMca kAyamAMthI eka kAyanI hiMsA ema jadhanyathI ATha baMdhahetuo che. temAM cAra kAya tathA bhaya, jugupsA umeravAthI utkRSTathI cauda baMdhahetuo thAya che. A baMne hetuono eka-eka ja vikalpa che. tathA be kAyavadha AdinI saMkhyA, bhaya tathA jugupsA e traNanA pheraphArathI thatA navathI tera sudhInA madhyama hetuomAMthI nava ane teranA traNa-traNa ane zeSa hetuonA cAra-cAra vikalpa thAya che. ahIM kAya pAMca ja hovAthI pAMca kAyanA paMcasaMyogI eka, eka ane catuHsaMyogI pAMcapAMca ane dvisaMyogI tathA trisaMyogI daza-daza bhAMgA thAya che. mATe je je baMdhahetumAM jeTalI kAyano vadha hoya te te baMdhahetumAM kAyanA sthAne teTalA saMyogI bhaMganI saMkhyA mUkavI. kaSAya kAyavadha sthApana karela aMkone anukrame pahelAthI chellA aMka sudhI guNAkAra karavAthI kula 4 5 ahIM ATha baMdhahetumAM aMkasthApanA A rIte H--veda yoga yugala indriyano asaMyama 3 11 2 5 bhaMga, saMkhyA Ave che. jema ke--traNa vedane agiyAra yoge guNatAM tetrIsa, tene be yugale guNatAM chAsaTha, tene pAMca indriyanA asaMyame guNatAM traNaso trIsa, tene cAra kaSAye guNatAM teraso vIsa, ahIM pAMca kAyanA eka saMyogI pAMca bhAMgA hovAthI teraso vIsane pAMce guNatAM .jaghanyapadabhAvI ATha baMdhahetunA chAsaThaso bhAMgA thAya. baMdha hetu 8 je baMdhahetumAM cAra kAyanI hiMsA hoya tyAM paNa chAsaThaso, be athavA traNa kAyanI hiMsA hoya tyAM tera hajAra baso ane jyAM pAMce kAyano vadha hoya tyAM mAtra teraso vIsa bhAMgA thAya che. 2 hetuonA vikalpo 1 veda. 1 yoga. 1 yugala. 1 indriyano asaMyama, 2 kaSAya 1 kAyavadha 9 9 pUrvokta bhaya pUrvokta ATha be kAyano vadha 465 pUrvokta jugupsA paMca 1-59 vikalpa vAra bhAMgA 6600 13200 6600 6600 kula bhAMgA saMkhyA 6600 26400 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 paMcasaMgraha-1 hetuonA vikalpo vikalpa vAra bhAMgA kula bhAMgI saMkhyA 13200 1320 1320 6600 462 66OO. 132) 1320 1320 46200 pUrvokta ATha traNa kAya vadha pUrvokta be kAya vadha bhaya pUrvokta be kAya jugupsA pUrvokta bhaya jugupsA pUrvokta ATha cAra kAya vadha pUrvokta traNa kAya vadha bhaya 11 | pUrvokta traNa juguptA 11 | pUrvokta be kAya vadha bhaya jugu ATha pAMca kAya vadha 12 | pUrvokta cAra kAya vadhu bhaya 12 | pUrvokta kAya jugu 12 | pUrvokta traNa kAya vadha bhaya jugu, 13 | pUrvokta ATha pAMca kArya vadha, bhaya 13 | pUrvokta ATha jugu 13 | pUrvokta cAra kAya vadha, bhaya jugu, 14 | pUrvokta ATha, pAMca kAya vadha, bhaya, jugupsA 1320 6600 6600 13200 27720 1320 1320 6600 9240 | 1320 1320 A pramANe dezavirati guNasthAnake kula eka lAkha, tresaTha hajAra, chaso ane eMzI (163680) bhAMgAo thAya che. pramatta-apramatta apUrvakaraNa guNasthAnaka ahIM mithyAtva ane avirati saMbaMdhI eka paNa bheda hoto nathI. traNamAMthI eka veda, pramatta guNasthAnake kArmaNa tathA audArikamizra sivAya temAMthI eka yoga, apramatta guNasthAnake pUrvokta be, vaikriyamizra tathA AhArakamizra sivAya zeSa agiyAramAMthI eka yoga ane apUrvakaraNa guNasthAnake cAra mana, cAra vacana, tathA audArika kAyayoga e navamAMthI eka yoga, traNa guNasthAnake bemAMthI eka yugala ane cAra saMjvalanamAMthI eka krodha vagere ema A guNasthAnakomAM jaghanyathI pAMca baMdhahetu hoya che temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be prakAre che ane banne umeravAthI sAta baMdhahetuo thAya che. pramatta guNasthAnake traNa vedane tera yoge guNatAM ogaNacALIsa, Ave temAMthI strIvedIne AhAraka ane AhArakamizra e be yoga na hovAthI e bAda karatAM sADatrIsa rahe, tene be yugale guNatAM cumotera, tene cAra kaSAye guNatAM pAMcatunA baso chenuM bhAMgA thAya, pUrvokta pAMcamAM Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 467 bhaya athavA jugupsA umeravAthI thayela cha hetunA banne vikalpamAM temaja bhaya ane jugupsA banne umeravAthI thayela sAtahetumAM paNa bhAMgA to baso chattuM ja thAya. ema pramatta guNasthAnake kula agiyAraso corAzI (1184) bhAMgA thAya che. apramatta guNasthAnake traNavedane agiyAra yoge guNI srIvedIne AhAraka kAyayoga na hovAthI temAMthI eka bhAMgo ochA karatAM batrIsa rahe, tene be yugale guNatAM cosaTha, tene krodhAdi cAra vaDe guNatAM pAMca baMdhahetunA baso chappana bhAMgA thAya. temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI chanA be vikalpa thAya ane bannemAM baso chappana baso chappana bhAMgA thAya. temaja pAMcamAM bhayajugupsA banne umeratAM sAta hetu thAya. ahIM paNa baso chappana bhAMgA thAya. ema A guNasthAnake kula eka hajArane covIsa bhAMgA thAya. apUrvakaraNa guNasthAnake traNavedane nava yoge guNatAM sattAvIsa thAya, tene be yugale guNatAM coppana, coppanane krodhAdi cAre guNatAM pAMca hetunA baso soLa bhAMgA thAya, temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI chanA be vikalpa thAya, banne vikalpamAM baso soLa baso soLa bhAMgA thAya. tathA pAMcamA ekIsAthe banne umeratAM sAta baMdhahetu thAya. ahIM paNa baso soLa bhAMgA thAya. ema A guNasthAnake kula AThaso cosaTha bhAMgAo thAya. anivRttikaraNAdi guNasthAnako anivRtti guNasthAnake cAra mana, cAra vacana ane audArikakAya e navamAMthI eka yoga ane krodhAdika cAramAMthI eka kaSAya ema jaghanyathI be baMdhahetuo hoya che, tyAM navayogane krodhAdi cAre guNatAM tenA chatrIsa bhAMgA thAya che. vaLI A guNasthAnakanI zarUAtamAM jyAre traNamAMthI eka vedano paNa udaya hoya tyAre pUrvokta be temaja traNamAMthI eka veda ema traNa baMdhahetuo hoya che. ahIM be baMdhahetunA chatrIsa bhAMgAne traNa vede guNatAM ekaso ATha bhAMgA ema A guNasthAnake kula ekaso cuMmALIsa bhAMgA thAya che. sUkSmasaMparAye upara jaNAvela navamAMthI eka yoga ane sUkSmakiTTirUpa saMjvalana lobha ema be ja baMdhahetuo hoya che. ahIM navamAMthI koI paNa eka yoga hovAthI nava bhAMgA thAya che. e ja pramANe upazAMtamoha tathA kSINamohavItarAga guNasthAnake uparokta nava yogamAMthI koI paNa eka yoga svarUpa eka-eka baMdhahetu ane nava nava bhAMgAM thAya che. sayogIkevaLI guNasthAnake ahIM saMbhavatA sAtamAMthI koI paNa eka yoga hoya tethI eka baMdhahetu ane tenA sAta bhAMgA thAya che. ema saMjJI-paryApta jIvasthAnakamAM A tera guNasthAnakonAM sarva maLI chetALIsa lAkha, byAsI hajAra sAtaso sittera (4682770) bhAMgA thAya che. have saMjJI-paryApta vinAnA zeSa tera jIvasthAnakomAM baMdhahetuono vicAra A pramANe che. A tera jIvasthAnakomAM eka anAbhoga mithyAtva ja hoya che ane svopanna TIkAkAranA mate anabhigRhIta e eka mithyAtva hoya che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 paMcasaMgraha-1 A dareka jIvone virati na hovAthI temaja A eka kAyano vadha karuM ke be kAyano vadha karuM evA saMkalpa rUpa manano paNa abhAva hovAthI sAmAnyathI sarvadA chae kAyanA vadha rUpa eka ja bhAMgo hoya che. ahIM sarvatra aparyApta eTale labdhi paryApta rUpa karaNa aparyApta samajavA. ane tethI ja bAdara aparyApta vagere pAMca aparyAptAmAM mithyAtva ane sAsvAdana ema be guNasthAnaka kahyAM che. temaja saMjJI-aparyAptamAM paheluM, bIjuM tathA cothuM ema traNa guNasthAnako kahela che. ahIM svopajJaTIkAmAM dareka jIvabhedone traNa vedano udaya mAnI bhAMgA kahyA che. ethI vedanI jagyAe traNano aMka mUkyo che. paraMtu anya graMthomAM caurindriya sudhInA jIvone mAtra napuMsakavedano ja udaya kahela che. ahIM paNa e ja pramANe vicAra karyo che. tethI caurindriya sudhInA bhAMgAo gaNavAnA hoya tyAre vedanA sthAne ekano ja aMka mUkavo. paramArthathI to asaMzI-paMcendriya paNa napuMsakavedI ja hoya che. paraMtu bAhya AkAranI dRSTie te traNe vedavANA hoya che. mATe ahIM asaMzInA bhaMga vicAramAM vedanA sthAne traNa aMka mUkavo. ahIM zarIra paryAptie paryApta jIvone audArika kAyayoga ane devanArakone vaikriya kAyayoga kahela che tethI anya AcAryono mata grahaNa karyo hoya tema lAge che. ane tethI ja saMjJI-aparyAptane pahelA tathA cothA guNasthAnake kArmaNa, audArikaddhika temaja vaikriyaddhika ema pAMca yoga ane zeSa aparyApta jIvasthAnakomAM mithyAtva guNasthAne kAzmaNa tathA audArikahika ema traNa yogo kahyA che. jyAre A dareka jIvasthAnakomAM sAsvAdana guNasthAnaka zarUAtanA mAtra cha AvalikA pramANa kALa sudhI ja hoI zake che ane kAyayoga zarIra-paryApti pUrNa thayA pachI Ave che mATe sAsvAdana guNasthAnake saMjJI-aparyAptane traNa ane zeSa aparyAptAone be yogo kahyA che. indriyonA asaMyamanA sthAne paMcendriyone pAMca, caurindriyone cAra, teIndriyone traNa, beindriyone be ane ekendriyone ekaIndriya hoya che mATe te te sthAne che te aMka saMkhyA mUkavI. beindriyAdi saghaLA paryAptAone audArika kAya ane asatyAmRSA e be, bAdara paryAptA ekendriyane audArika kAya tathA vaikriyaddhika ema traNa temaja sUkSma paryApta ekandriyane mAtra audArika kAyayoga ja hoya che. mATe yoganA sthAne te te jIvone teTalI aMka saMkhyA mUkavI. sAmAnyathI saMjJI-aparyAptane caudathI aDhAra baMdhahetuo hoya che ane vizeSathI vicAra karatAM pahelA guNasthAnake soLathI aDhAra baMdhahetuo hoya che, te A pramANe-traNa vedamAMthI eka veda, pAMcamAMthI eka yoga, bemAMthI eka yugala, pAMcamAMthI eka indriyano asaMyama, anaMtAnubaMdhI Adi cAra kaSAyamAMthI krodhAdi cAra, anAbhoga mithyAtva ane cha kAyano vadha A soLa baMdhahetu jaghanyathI hoya che. tenI bhaMga saMkhyA lAvavA aMkonI sthApanA karavI. sthApanA - veda yoga yugala indriyano asaMyama kaSAya mithyAtva cha kAyavadha. sthApana karela A aMkono anukrame guNAkAra karavAthI chaso bhAMgA thAya, temAM bhaya athavA jugupsA Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha 469 umeravAthI be rIte sattara baMdhahetu ane bhaya tathA jugupsA ema banne umeratAM utkRSTathI aDhAra baMdhahetu thAya. A darekanA paNa pUrvokta rIte chaso-chaso bhAMgA thAya ema prathama guNasthAnake kula covIso (2400) bhAMgA thAya. sAsvAdana guNasthAnake mithyAtvano abhAva hovAthI mithyAtva guNasthAnake batAvela soLa hetumAMthI zeSa paMdara baMdhahetuo jaghanyathI hoya. ahIM yoga traNa hovAthI prathama traNa vedane traNa yoge guNatAM nava, temAMthI napuMsakavedIne vaikriyamizra kAyayoga na hovAthI zeSa ATha, tene be yugale guNatAM soLa, tene pAMca indriyanA asaMyame guNatAM ezI. tene cAra kaSAye guNatAM traNaso vIsa bhAMgA thAya, te paMdaramAM bhaya athavA jugupsA umeratAM be rIte soLa hetu thAya ane bhayajugupsA e banne umeratAM sattara baMdhahetu thAya. A darekanA paNa traNaso vIsa-traNaso vIsa bhAMgA thAya, ema sAsvAdane kula bAraso eMzI (1280) bhAMgA thAya. cothA guNasthAnake pUrvokta paMdaramAMthI anaMtAnubaMdhI vinAnA zeSa cauda baMdhahetu jaghanyathI hoya. tyAM prathama traNa vedane pAMca yoge guNatAM paMdara thAya, temAMthI strIvedIne kArmaNa, audArikamizra ane vaikriyamizra ane napuMsakavedIne audArikamizra na hovAthI A cAra bAda karatAM zeSa agiyAra rahe, tene be yugale guNatAM bAvIsa, tene pAMca indriyanA asaMyame guNatAM ekaso daza, tene cAra kaSAye guNatAM cAraso cALIsa bhAMgA thAya, temAM bhaya athavA jugupsA umeratAM be rIte paMdara hetu thAya, tenA bhAMgA cAraso cALIsa, cAraso cALIsa thAya ane bhayajugupsA banne umeratAM soLa baMdhahetu thAya tyAM paNa cAraso cALIsa bhAMgA thAya. ema cothA guNasthAne kula sattaraso sATha (1760) bhAMgA thAya ane matAMtare bhAMgAo svayaM vicArI levA. temaja saMza-aparyAptanA traNe guNasthAnakanA sarva maLI copanaso cALIsa (5440) bhAMgA thAya. asaMjJI-paryAptane eka mithyAtva guNasthAnaka ja hoya, tyAM upara jaNAvyA pramANe jaghanyathI soLa baMdhahetuo hoya che. sthApanA :- veda yoga yugala indriyano asaMyama kaSAya mithyAtva cha kAyavadha sthApanA karAyela A aMkono pUrvanI jema paraspara guNAkAra karatAM kula baso cALIsa bhAMgA thAya temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be rIte sattara ane te banne umeravAthI aDhAra baMdhahetuM thAya. e darekanA baso cALIsa-baso cALIsa bhAMgA thAya, sarva maLI navaso sATha (960) bhAMgA thAya. - asaMza-aparyAptane prathama guNasthAnake upara mujaba ja soLa baMdhahetu hoya paraMtu ahIM kArpaNa ane audArikadvika ema traNa yogo hoya che. mATe yoganI jagyAe traNano aMka mUkI sthApanA karavI. sthApanA :- veda yoga yugala indriyano asaMyama kaSAya mithyAtva cha kAyavadha sthApana karela aMkono pUrvanI jema anukrame guNAkAra karavAthI traNaso sATha bhAMgA thAya, temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be rIte sattara ane banne umeravAthI aDhAra baMdhahetu thAya. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 paMcasaMgraha-1 darekanA traNaso sATha-traNaso sATha bhAMgA thAya ema prathama guNasthAnake kula caudaso cALIsa (1440) bhAMgA thAya. sAsvAdana guNasthAnake mithyAtva vinA jaghanyathI A ja paMdara hetu hoya. paNa ahIM kArpaNa ane audArikamizra e be ja yogo hoya che mATe yoganI jagyAe benI saMkhyA mUkI pUrvokta rIte paraspara aMkono guNAkAra karatAM baso cALIsa bhAMgA thAya. temAM bhaya athavA jugupsA umeratAM be rIte soLa ane banne umeratAM sattara baMdhahetu thAya. traNe sthaLe baso cALIsabaso cALIsa bhAMgA thAya. kula maLI sAsvAdana guNasthAnake navaso sATha (960) bhAMgA thAya ane banne guNasthAnake maLI asaMjJI paMcendriya aparyAptanA kula covIso (2400) bhAMgA thAya. carindraya paryAptane eka mithyAtva guNasthAnaka ja hoya, tyAM pUrvanI jema jaghanyathI soLa. temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be rIte sattara ane banne umeravAthI aDhAra baMdhahetu thAya. ahIM mAtra napuMsakaveda ja hoya che, Indriyo cAra hoya che tethI pUrvanI jema aMkono guNAkAra karatAM cAre sthAne cosaTha-cosaTha bhAMgA thavAthI kula baso chappana bhAMgA thAya. caurindriya aparyAptane paNa prathama guNasthAnake A pramANe jaghanyathI soLa baMdhahetuo hoya che temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be rIte sattara ane banne umeravAthI aDhAra baMdhahetuo thAya che. paraMtu ahIM yoga traNa hoya che. mATe yoganA aMkanI jagyAe traNano aMka mUkI pUrvokta rIte aMkono guNAkAra karatAM cAre sthaLe cha---chanuM bhAMgA thavAthI prathama guNasthAnake kula traNaso corAzI bhAMgA thAya. sAsvAdana guNasthAnake paNa jaghanyathI mithyAtva vinA te ja paMdara baMdha hetuo hoya, temAM bhaya athavA jugupsA umeravAthI be rIte soLa ane bane umeravAthI sattara hetu thAya, paraMtu ahIM kArpaNa ane audArikamizra e be yogo hoya che. mATe yoganI jagyAe beno aMka mUkI pUrva pramANe aMkono guNAkAra karatAM cAre sthAne cosaThacosaTha bhAMgA thavAthI kula baso chappana bhAMgA thAya, banne guNasthAnake maLI caurindriya aparyAptanA kula chaso cALIsa bhAMgA thAya che. teindriya paryAptane paNa caurindriya paryAptanI jema baMdhahetuo hoya che, paraMtu ahIM indriyo traNa hovAthI indriyonA sthAne traNanI saMkhyA mUkI pUrvokta rIte guNAkAra karatAM cAre sthAne aDatALIsa-aDatALIsa bhAMgA thatA hovAthI kula ekaso bANuM bhAMgA thAya. te indriya aparyAptane paNa pahelA tathA bIjA guNasthAne caurindriya aparyAptanI jema ja baMdhahetu jANavA, mAtra ahIM indriyo traNa hovAthI indriyanA asaMyamanA sthAne traNano aMka mUkI guNAkAra karavAno hovAthI bhaMga saMkhyA mithyAtva guNasthAne cAre sthAne bottera-bottera thatI hovAthI kula baso izyAzI ane sAsvAdane cAre sthAne aDatALIsa-aDatALIsa hovAthI kula ekaso bANuM thAya che. banne guNasthAne maLI kula cAraso eMzI bhAMgA thAya. beindriya paryAptane eka paheluM ja guNasthAna hoya che tyAM paNa pUrvanI jema soLathI aDhAra baMdhahetuo hoya che. mAtra ahIM indriyonA asaMyamanA sthAne benI saMkhyA mUkI pUrvokta rIte aMkono guNAkAra karavAthI cAre sthaLe batrIsa-batrIsa bhAMgA thavAthI kula ekaso aThyAvIsa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha bhAMgA thAya. " beindriya aparyAptane paNa mithyAtve soLathI aDhAra baMdhahetu hoya, paraMtu ahIM yoga traNa hovAthI yoganI jagyAe traNano aMka mUkI pUrvokta rIte guNAkAra karavAthI cAre sthaLe aDatALIsa-aDatALIsa bhAMgA thavAthI kula mithyAtve ekaso bANuM bhAMgA thAya, ane sAsvAdane mithyAtva vinA paMdarathI sattara baMdhahetu hoya paNa ahIM yoga be ja hovAthI cAre sthaLe batrIsabatrIsa bhAMgA thavAthI kula ekaso aThyAvIsa bhAMgA thAya. ema beindriya aparyAptAnA banne guNasthAnake maLI kula traNaso vIsa bhAMgA thAya. 471 bAdara paryApta ekendriyane paheluM ja guNasthAnaka hoya che. tyAM pUrvanI jema soLathI aDhAra baMdhahetuo hoya paraMtu indriya eka hovAthI indriyanA asaMyamanA sthAne eka ane audArika kAyayoga tathA vaikriyadvika ema traNa yoga hovAthI yoganA sthAne traNano aMka mUkI prathamanI jema guNAkAra karavAthI cAre sthaLe covIsa-covIsa bhAMgA thAya, sarva maLI chanuM bhAMgA thAya. bAdara aparyApta ekendriyane mithyAtve pUrvanI jema soLathI aDhAra baMdhahetu hoya che. ahIM kAryaNa tathA audArikaddhika e traNa yoga hoya che, mATe pUrvanI jema guNAkAra karatAM cAre sthAne covIsa-covIsa bhAMgA thatAM kula chanuM bhAMgA thAya, bIje guNasthAne paNa paMdarathI sattara baMdhahetunA cAre vikalpomAM soLa-soLa bhAMgA thatA hovAthI kula cosaTha bhAMgA thAya ema banne guNasthAne maLI bAdara aparyApta ekendriyanA ekaso sATha bhAMgA thAya che. sUkSma paryAptane paNa paheluM eka ja guNasthAnaka hoya tyAM soLathI aDhAra baMdhahetunA cAre vikalpamAM mAtra audArika kAya rUpa ja eka ja yoga hovAthI ATha-ATha ema kula batrIsa bhAMgA thAya. sUkSma aparyAptane paheluM ja guNasthAnaka hoya che tethI tyAM bAdara aparyApta ekendriyanA pahelA guNasthAnakanI jema ja baMdhahetu ane tenA bhAMgA thAya che. prakRtionA baMdhahetuo narakatrika, ekendriyAdi jAticatuSka, sthAvara catuSka, huMDaka saMsthAna, chevaThuM saMghayaNa, Atapa, mithyAtva ane napuMsakaveda A soLa prakRtiono mithyAtva sAthe anvaya-vyatireka saMbaMdha hovAthI mukhya baMdhahetu mithyAtva che ane te vakhate vartamAna zeSa avirati Adi traNa hetuo gauNa che ema AgaLa paNa samajavuM. kAraNanI vidyamAnatAmAM kAryanI vidyamAnatA te anvaya ane kAraNanA abhAvamAM kAryano abhAva te vyatireka kahevAya che. tiryaMcatrika, daurbhAgyatrika, thINadvitrika, cAra anaMtAnubaMdhI tathA apratyAkhyAnIya, prathamanAM pAMca saMghayaNa, madhyamanAM cAra saMsthAna, strIveda, nIcagotra, azubhavihAyogati, udyota, manuSyatrika ane audArikaddhika A pAMtrIsa prakRtiono anvaya-vyatireka vaDe avirati mukhya hetu che. sAtavedanIya sivAya zeSa aDasaTha prakRtiono kaSAya mukhya hetu che ane sAtAvedanIyano Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 paMcasaMgraha-1 yoga mukhya hetu che. tIrthakara ane AhArakadvikanA baMdhamAM kevaLa kaSAya kAraNa nathI paraMtu samyakta ane apramattacAritraviziSTa tathA prakAranA pratiniyata kaSAyavizeSo ja kAraNa che. vaLI jinanAmanA kAraNabhUta tevA kaSAyavizeSo cothAthI ane AhArakaTrikanA kAraNabhUta kaSAyavizeSo apramattathI AThamAnA chaThThA bhAga sudhI ja ghaTI zake che. anAdi anaMta saMsAramAM aneka prakAranAM duHkhothI atyaMta pIDAtAM prANIone joIne paropakArI, parArthavyasanI evA je mahAtmAo pravacana vaDe e samasta jIvono uddhAra karavAnI bhAvanA bhAve ane tevA prakArano puruSArtha paNa kare te mahAtmAo tIrthakara nAmakarmano baMdha kare che. potAnAM ja kuTuMbIone tAravAnI bhAvanApUrvakano jeo prayatna kare che te mahAtmAo gaNadhara labdhi prApta kare che ane jeo potAnuM ja kalyANa karavAno vicAra ane prayatna kare te muMDakevalI thAya che. A hetuothI cAra prakAre baMdha thAya che. temAM prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogathI temaja sthiti tathA rasabaMdha kaSAyathI thAya che. temAM sthitibaMdha kevaLa kaSAyathI ane rasabaMdha legyAsahakRta kaSAyathI thAya che. ahIM mithyAtva tathA avirati baMdhahetune kaSAyanI antargata gaNI mAtra be hetunuM ja mukhyatve kathana che. baMdhAyelAM karmono udaya thavAthI mahAna tyAgI evA munione paNa pariSaho prApta thAya. che. te pariSaho mukhyapaNe bAvIsa che. temAM vedanIya karmanA udayathI sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMza-mazaka, caryA, zayA, roga, vadha, tRNasparza ane mala A agiyAra pariSado prApta thAya che ane te teramA guNasthAnaka sudhI hoya che. jJAnAvaraNIya karmano udaya hote chate prajJA ane ajJAna tathA lAbhAntarAya karmanA udayathI alAbha pariSaha Ave che. A traNe pariSaho bAramA guNasthAnaka sudhI hoya che. darzana mohanIyanA udayathI darzana ane cAritra mohanIyanA udayathI niSadyA, yAcanA, Akroza, arati, strI, nagnatA ane satkAra e sAta ema kula A ATha pariSaho navamA guNasthAnaka sudhI hoya che. karmanA udayathI A pariSaho prApta thAya tyAre te te pariSahone dUra karavA mATe doSonA sevana dvArA cAritrane malina karavAnI IcchA na karatAM cAritramArgamAM sthira rahevA mATe ane karmanA kSaya mATe pravacanamAM kahela vidhi mujaba A rIte te te pariSado upara vijaya meLavavo joIe. atyaMta tapasvI hoya, sudhA prabaLa lAgI hoya, chatAM zuddha AhAra na maLe athavA alpa AhAra maLe topaNa aneSaNIya AhArane grahaNa karavAnI lezamAtra mAtra paNa IcchA na karatAM, svAdhyAyAdi Avazyaka kriyAomAM jarA paNa pramAda na sevatAM "AhAra na maLavAthI anicchAe paNa tapano lAbha thayo' ema vicArI bhUkhanI pIDAne samabhAve sahana karavI te sudhApariSahavijaya. e ja pramANe atyaMta tRSA lAgavA chatAM paNa doSita pANI vAparavAnI icchA na karatAM Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 caturthadvAra-sArasaMgraha tRSAne sahana karavI te pipAsApariSahajaya. atyaMta garamImAM taDakAmAM vihArAdi karavAthI ane atiuSNa vAyuthI tALavuM ane kaMTha sukAtAM hoya chatAM pANImAM paDavAnI ke nAhavA AdinI icchA na karatAM, temaja te garamIne dUra karavAnA koIpaNa upAyo na ciMtavatAM garamIne samyak prakAre sahana karavI te uSNapariSahajaya. mahA mahinAnI atyaMta ThaMDImAM savAramAM vihArAdi karavAnA kAraNe zarIranA avayavo paNa stabdha thaI jatA hoya chatAM ThaMDIne dUra karavA mATe agninI ke gRhasthanI jema garama kapaDAM Adi paheravAnI icchA na karatAM ThaMDInI pIDAne samyak prakAre sahana karavI te zItapariSahajaya . UMcI, nIcI jamIna upara athavA kAMkarA AdithI vyApta evI bhUmi upara zayana karavA chatAM khedane na karatAM tenAthI thatI pIDAne samabhAve sahana karavI te zayyApariSahavijaya. zarIramAM game teTalA rogo thAya topaNa cAritramAM na kalpe tevAM auSadhAdi dvArA rogone aTakAvavAno vicAra paNa na karatAM kalpI zake tevAM auSadho dvArA roga dUra thAya to ThIka che. anyathA pUrvakRta karma khapAvavAno suMdara avasara che ema samajI rogone samabhAve sahana karavA te rogapariSavijaya. talavAra, mugara AdithI koI mAravA Ave topaNa tenA upara lezamAtra paNa dveSa na karatAM mArA pUrvakRta karmanuM ja A phaLa che, A to bicAro nimitta mAtra che, athavA to A to AtmAthI para evAM zarIrAdine ja haNe che, paraMtu mArA AtmAnA jJAnAdika prANo haNI zakato nathI. ema vicArI vadhathI thatI pIDAne samabhAve sahana karavI te vadhapariSahajaya. zarIra upara ghaNo mela thavA chatAM pUrve anubhavela mela dUra karavAnAM sAdhanone sevavAnI icchA paNa na karatAM AkhuM zarIra azucimAMthI utpanna thayela che ane azucimaya ja che ema vicArI maLathI thatI pIDAne sahana karavI te maLa pariSaSa vijaya che. saghana pAtharela dadi ghAsa upara saMthAro ane uttarapaTTo pAtharIne agara jenA saMthArAdi corAI gayA hoya ke phATI gayA hoya teo pAtharyA vinA paNa zayana karatAM ghAsanA agrabhAgAdithI pIDA pAmavA chatAM tene dUra karavAnI ke suMdara zayyA pAtharavAnI icchA na karatAM te pIDAne samabhAve sahana kare te tRNasparzapariSahavijaya. zAstrokta vidhi mujaba nava kalpAdi vihAra karatAM pagamAM kAMTA-kAMkarAdi lAgavA chatAM ane ThaMDImAM pagamAM paga TharI javA chatAM pUrve gRhasthapaNAmAM upayoga karela vAhana ke joDAM AdinI manathI paNa icchA na karatAM tenAthI thatI pIDAne samabhAve sahana karavI te carcApariSahavijaya. zarIrane upadrava karanAra DAMza, macchara, mAMkaDa, kIDI, viSNu Adi kSudra jaMtuothI pIDA pAmavA chatAM paNa te sthAnathI anya sthAne javAnI agara paMkhA AdithI te jaMtuone dUra karavAnI manathI paNa icchA na karavI ane tenAthI thatA duHkhane samabhAve sahana karavuM te daMzapariSahavijaya. paMca 1-60 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 paMcasaMgraha-1 aMga-upAMga Adi svazAstromAM ane vyAkaraNa, nyAya, paDradarzana Adi anya zAstromAM pote saMpUrNa kuzaLa hoya, aneka munirAjo pragnAdi pUchI samAdhAna meLavatA hoya chatAM paNa pUrvanA pUrvadhara maharSionI apekSAe huM to sUrya AgaLa khajuA jevo ja chuM ityAdi vicAro dvArA lezamAtra paNa abhimAnajanya jJAnanA AnaMdane na thavA de, te prajJApariSahavijaya. potAnI buddhi bahu alpa hoya, ghaNI mahenata karavA chatAM thoDuM paNa bhaNI na zake tethI A to pazu che kaMI paNa samajato nathI' e pramANe bIjAo kahetA hoya chatAM kheda na kare temaja bhaNavAnA udyamane paNa na choDe, paraMtu meM pUrve ghaNuM jJAnAvaraNIya karma bAMdhyuM che ke jenA yoge ATalI mahenata karavA chatAM paNa mane jJAna prApta thatuM nathI. ItyAdi vicAra dvArA jarA paNa dInatAne dhAraNa na kare ane bhaNavAmAM vizeSa udyama kare te ajJAnapariSahavijaya. aneka sthaLe dAtAo pAse yAcanA karavA chatAM potAnI jarUriyAta pramANe kalpanIya vastuo meLavI na zake chatAM akalpita vastuone grahaNa karavAnI IcchA paNa na kare, temaja " alAbha e parama tapa che" ema samajI Avazyaka vastuo na maLavA chatAM paNa khedane dhAraNa na kare te alAbha pariSahavijaya. potAnI indriyo dvArA barAbara nirIkSaNa karI jyAM strI, pazu ke napuMsako na rahetAM hoya ane jyAM svAdhyAyAdi sukhapUrvaka thaI zake tema hoya tevA ekAnta sthAne rahevuM siMhAdi hiMsaka pazuonAM bhayaMkara sthAnomAM kAyotsargAdi karatAM AvI paDatA cAre prakAranA upasargone samajAve sahana karavA te niSaghA pariSaha vijaya che. mahAna tapasvI tathA jJAnI evA paNa munirAja dInatA ane glAni vinA vastra, pAtra, AhArAdi Avazyaka vastuonI yAcanA karatAM laghutAjanya abhimAnane sahana kare te yAcanApariSahavijaya. krodhAnalane upajAvanAra aneka prakAranAM AkSepavacano sAMbhaLe ane teno pratIkAra karavAnI potAnAmAM zakti hoya chatAMya "krodha e karmabaMdhanuM kAraNa che' ema samajI potAnA hRdayamAM lezamAtra paNa krodhane avakAza na ApatAM je kSamA dhAraNa karavI te AkrozapariSahavijaya. vasatimAM ke vihArAdimAM aratinAM nimattA prApta thAya to paNa tenA kaTTavipAkane yAda karI arati na thavA de te aratipariSahavijaya. ekAnta sthaLe hAvabhAvAdithI yukta apsarA samAna strIo kAmabANone pheke athavA bhoganI prArthanA kare topaNa "bhoga e durgatinuM kAraNa che. bahArathI manohara dekhAvA chatAM A strIo maLa-mUtrAdino piMDa ja che' ityAdi vicAra dvArA manamAM lezamAtra paNa vikAra na thavA de te strIpariSahavijaya che. alpa mUlyavALAM, jIrNa athavA lokarUDhithI bhinna rIte nirmamatvapaNe mAtra saMyamanI rakSA mATe vastro dhAraNa kare, paraMtu ghaNAM mUlyavALA athavA lokavyavahAra pramANe mamatvathI koIpaNa vasano upayoga na kare te acalakapariSahavijaya kahevAya. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-sArasaMgraha vyavahAramAM jema ghaNAM kapaDAM hovA chatAM adhovasa mastake vIMTI nadI pAra karanAra manuSya nagnapaNe nadI pAra karI ema kahevAya che athavA 'koI mANasa darajIne kahe ke huM nagna pharuM chuM. mATe jaladI kapaDAM Apa' evo prayoga karAya che tema ahIM paNa jIrNa, alpa mUlyavALAM, athavA anya rIte dhAraNa karela vastro hovA chatAM paNa te acelaka kahevAya che. 475 digaMbara--A rIte to acelakapaNuM upacarita thayuM, jema uparita gAya dUdha na ApI zake tema uparita pariSahano jaya paNa mokSa kema ApI zake ? AcArya--A rIte acelakapaNuM uparita mAno to tamArA mate paNa kalpanIya AhAra vAparanArA chadmastha bhagavaMtane paNa kSudhA pariSahano vijaya upacarita ja kahevAya ane tethI upacarita kSudhApariSahano vijaya mokSAdi arthakriyA na ja karI zake. digaMbara--jo ema mAnIe to vRddha ane beDoLa srInA bhogamAM paNa strI pariSahano vijaya kema na kahevAya ? AcArya--maithuna sivAya anya koI paNa padArtho ekAnte akalpanIya kahyA nathI temaja ekAnte upayoga karavAnI anujJA paNa Apela nathI, jyAre maithunakriyA rAga-dveSa pUrvaka ja thAya che tethI ekAnte varjya che. anya sUtromAM paNa teno atyaMta niSedha ja karela che tethI beDoLa ane vRddha strIne bhogavavAmAM srIpariSahanA vijayano prasaMga Avato nathI. aneka prakAranA tapane karanAra, aneka vAdIone jItavAmAM kuzaLa, temaja vartamAnakAlIna sarvazAstronA pAraMgata evA paNa mAro koI vastra-pAtra auSadhAdi dvArA satkAra ane abhyutthAna temaja AsanapradAna Adi dvArA puraskAra paNa karatA nathI. evo kheda na thavA de ane upara jaNAvela satkAra-puraskAra vadhAre pramANamAM thAya topaNa abhimAna na thavA de te satkAra-puraskAra pariSahavijaya. huM dIrghakALathI vividha prakAranAM atiugra tapa ane suMdara cAritranuM pAlana karuM chuM chatAM zAstramAM batAvela deva-nArakone joI zakato nathI temaja AvAM ugra anuSThAno karavA chatAM koI devone prasanna thatA ke ahIM AvatA joto nathI to AvA deva-nAko vagere atIndriya padArtho haze ke kema ? ityAdi mithyAtva mohanIyanA pradezodayathI azubha vicAra thAya te darzana pariSaha. teno jaya A pramANe thAya-- vartamAnakALamAM ahIM sAkSAt tIrthaMkaro Adi temaja uttama prakAranA saMghayaNAdinA abhAve evA mahAn tyAgI ke tapasvIo paNa nathI ke jeonAM ugra anuSThAnothI AkarSAI devo ahIM Ave, vaLI tevA prakArano utkRSTa tapa Adi karavAnI zaktinA abhAve mane paNa avidha Adi pratyakSajJAno UpajatAM nathI ke jethI potAnA sthAne rahelA deva-nArako Adine huM ahIMthI joI zakuM. vaLI nArako paravaza hovAthI ahIM AvI zakatA nathI. paNa ethI jJAnIonAM vacanamAM zaMkA lAvavAnuM kaMI paNa kAraNa nathI. ityAdi vicAraNA dvArA cittane sthira karavuM te darzanapariSahavijaya. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha caturthadvAra-praznottarI prazna-1. A dvAranI prathama gAthAmAM sAmAnyathI mithyAtvAdi cAra baMdhahetuo kahyA ane A ja dvAranI vIsamI gAthAmAM temaja saMyama karmagraMtha gAthA 95mAM prakRti ane pradezabaMdha yogathI ane sthitibaMdha tathA rasabaMdha kaSAyathI thAya che ema jaNAvela che, jyAre zrI tattvArthAdhigama a. 8. sUtra 1mAM A cAra hetuo uparAMta pramAdane paNa hetu tarIke gaNAvela che to A bhinnatAnuM kAraNa zuM? uttara-mithyAtva ane avirati paNa eka prakAranA tIvra kaSAyo ja che ane tethI ja anaMtAnubaMdhI kaSAya cAritra mohanIyanI prakRti hovA chatAM tene darzana saptakamAM gaNela che. eTale mithyAtva tathA aviratino kaSAyamAM aMtarbhAva karI ahIM gA. 20mAM temaja paMcama karmagraMthamAM be ja hetuo kahyA che ane bALajIvone samajAvavA mATe A dvAranI prathama gAthAmAM mithyAtva tathA aviratine alaga batAvI sAmAnyathI cAra hetuo kahyA che. vaLI pramAda paNa eka prakArano kaSAya ja hovAthI tene ahIM alaga batAvela nathI. jayAre nayavAdanI apekSAe bALajIvone samajAvavA mATe pramAdane alaga gaNI tattvArthadhigama sUtramAM pAMca hetuo kahyA che. tethI ahIM paramArthathI kaMI virodha nathI. prazna-2. eka jIva ekIsAthe pAMca athavA cha kAyanI hiMsA kevI rIte kare ? te diSTAnna ApI samajAvo. uttara-rasoI karatI vakhate lIlAM zAka Adi banAvatAM pAMca athavA chae kAyano vadha saMbhavI zake che te A pramANe-saLagatI sagaDI ke cUlA AdithI agnikAya, tene saLagAvavA paMkhA AdithI havA nAMkhatAM vAyukAya, kAcA pANImAM lIluM zAka Adi banAvavAmAM aplAya ane vanaspatikAya, mIThuM ane tenA jevA padArthamAM pRthvIkAya temaja comAsA AdimAM kuMthuA Adi atibArIka trasajIvo vadhu pramANamAM hovAthI te paNa saLagatI sagaDI AdimAM paDe tethI trasakAya ema chaye kAyanI hiMsA ekIsAthe saMbhavI zake che. te ja pramANe hoko, calama AdinA vaparAzamAM paNa che kAyanI hiMsA zAstramAM jaNAvela che. prazna-3. kayA kayA jIvane kayuM mithyAtva hoya? uttara-bauddhAdi anya darzanakArone abhigRhIta, jamAlI Adi nidvavone athavA tevA kadAgrahI jIvone Abhinivezika, saMyama svIkAryA pahelAM indrabhUti Adi gaNadharone ke tevA prakAranA saMzayavALA anya jIvone sAMzayika, koI paNa dharmanA Agraha vinAnA-sarva dharmane samAna mAnanArA-jIvone anabhigRhIta ane ekendriyAdi jIvone anAbhoga mithyAtva hoya che. bIjI rIte abhavyone anabhigRhIta ane anAbhoga ane bhavyone pAMca mithyAtva saMbhavI zake che. prazna-4. saMkramAvalikA eTale zuM? ane teTalA kALa sudhI mithyAtva guNasthAne Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 caturthadvAra-praznottarI anaMtAnubaMdhIno udaya kema na hoya? uttara-vivakSita karmadalikano je samayathI je prakRtimAM saMkrama thavAnI zarUAta thAya eTale ke badhyamAna prakRtirUpe pariNAma pAmavAnI zarUAta thAya te samayathI AraMbhI eka AvalikA sudhIno kALa te saMkramAvalikA kahevAya che ane te saMkramAvalikAmAM koI paNa karaNa lAgI zakatuM nathI temaja teno udaya paNa thaI zakato nathI, saMkramAvalikA vItyA bAda ja udaya thAya che mATe ja mithyASTine saMkramAvalikA sudhI anaMtAnubaMdhIno udaya na hoya. prazna-5. koIpaNa jIva cothuM guNasthAnaka laIne kyA veda utpanna na thAya? uttara-cothuM guNasthAnaka laIne koI paNa jIva moTA bhAge deva Adi traNe gatimAM strIpaNe utpanna thato nathI, paraMtu manuSyagatimAM mallinAtha, brAhmI, suMdarI rAjImatI vagere keTalAka AtmAo strIpaNe utpanna thayA che. te rIte kvacit devabhavamAM paNa strIpaNe utpanna thAya che. temaja cothuM guNasthAnaka laIne manuSya ke tiryaMcamAM napuMsakapaNe paNa koI utpanna thatA nathI. prazna-6. sAsvAdana guNasthAnaka laIne jIva kaI gatimAM na jAya ? uttara-sAsvAdana guNasthAnaka laIne jIva narakagatimAM jato nathI tethI ja sAsvAdana guNaThANe napuMsakavedIne vaikriyamizra kAyayoga grahaNa karela nathI. prazna-7. anaMtAnubaMdhInA udaya vinAnA mithyASTine tera yogamAMthI keTalA yoga ghaTe ? ane tenuM kAraNa zuM? - uttara-prathama guNasthAne saMbhavatA tera yogomAMthI vigrahagati ane aparyAptAvasthAmAM ja saMbhavatA kArmaNa, audArikamizra tathA vaikriyamizra A traNa yoga ghaTatA nathI. kAraNa ke anaMtAnubaMdhInA udaya vinAno mithyAtvI kALa karato nathI mATe te jIvane zeSa daza yogo ghaTe che. prazna-8. pahele guNasthAnake vaikriyalabdhi phoravatAM anaMtAnubaMdhInA udaya vinAnA jIvane vaikriyazarIranA prAraMbha vakhate vaikriyamizra kema na ghaTe ? uttara-mAtra eka AvalikA kALa hovAthI te vakhate labdhi phoravato nahi hoya athavA uttaravaikriyanI vivaphA na karI hoya ema lAge che. vizeSa to jJAni-gamya. prazna-9. eka jIvane ekIsAthe bAvIsamAMthI vadhumAM vadhu keTalA pariSado saMbhave ? ane na saMbhave tenuM kAraNa zuM ? uttara-zIta ane uSNa e be temaja caryA tathA niSaghA e be pariSaho paraspara virodhI hovAthI A cAramAMthI game te virodhI be pariSaho na ghaTe, mATe zeSa vIsa pariSaho ekIsAthe saMbhavI zake ane keTalAkanA mate caryA, niSadyA tathA zayA e traNe paraspara virodhI hovAthI A traNamAMthI paNa koIpaNa eka samaye eka ja hoya--mATe ekIsAthe ogaNIsa pariSaho ghaTI zake, juo tattvArthAdhigama a. 9 sUtra. 17. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 prazna--10. jinanAma karmanA baMdhamAM kevaLa samyaktvane hetu mAnIe to zuM doSa Ave ? 478 uttara--jinanAma karmanA baMdhanuM kAraNa kevala samyaktva mAnIe to dareka samyagdaSTine ane siddhone paNa jinanAmano baMdha thavo joIe paraMtu koIka samyagdaSTi ja jinanAma bAMdhe che ane te paNa AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhI ja, mATe samyaktva sahita tathAprakAranA kaSAyavizeSo ja jinanAmanA baMdhanuM kAraNa che. prazna--11. muMDa kevalI eTale zuM ? ane te zAthI thAya ? uttara--jIbha Adi zArIrika koI paNa avayavanI evI khAmI hoya ke jethI teo upadeza Adi ApI na zake te muMDakevalI kahevAya che. vaLI samyagdarzana pAmI potAnuM ja kalyANa karavAnI bhAvanA bhAve ane tevI ja pravRtti kare te muMDakevalI thAya che. prazna--12. cha kAyavadhanA eka saMyogI Adi bhAMgA keTalA ane kayA kayA ? uttara--eka saMyogI Adi bhAMgA kula 63 che. te A pramANe--eka saMyogI bhAMgA cha-(1) pRthvIkAya (2) aplAya (3) teukAya (4) vAyukAya (5) vanaspatikAya (6) trasakAya. dvisaMyogI bhAMgA paMdara che. (1) pR. a (2) pR. te (3) pR. vA. (4) pR. vana (5) pR trasa (6) a te (7) a vA (8) a vana (9) a trasa (10) te vA (11) te vana (12) te trasa (13) vA vana (14) vA trasa (15) vana trasa trisaMyogI bhAMgA vIsa che. (1) pR. a te (2) pR. a vA (3) pRSTha a vana (4) pR a trasa (5) pR te vA (6) pR. te vana (7) pR. te trasa (8) pR. vA vana (9) pR. vA sa (10) pR. vana trasa (11) a te vA (12) a te vana (13) a te trasa (14) a vA vana (15) a vA trasa (16) a vana trasa (17) te vA vana (18) te vA trasa (19) te vana trasa (20) vA vana trasa catuH saMyogI bhAMgA paMdara che. (1) pR a te vA (2) pR. a te vana (3) pR a te trasa (4) pR. a vA vana (pa) pR. a vA trasa. (6) pR. a vana sa. (7) pR. te vA vana. (8) pR. te vA sa (9) pR. te vana trasa (10) pR. vA vana trasa (11) a te vA vana (12) a te vA trasa (13) a te vana trasa (14) a vA vana trasa (15) te vA vana trasa paMcasaMyogI bhAMgA cha che. (1) pR. a te vA vAna (2) pR a te vA trasa (3) pR a te vana trasa (4) pR. a vA vana trasa (pa) pR. te vA vana trasa (6) a te vA vana trasa SasaMyogI bhAMgo eka che. (1) pR a te vA vana trasa prazna--13. dezaviratine saMpUrNa trasajIvonI hiMsAnI apekSAe AThamA bhAganI ja hiMsAnuM paccakkhANa hoya che chatAM temane trasakAyanI virati kema gaNAvela che ? Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 caturthadvAra-praznottarI uttara tame kahyuM te pramANe hovA chatAM dezaviratine koI paNa kAryanA AraMbhamAM dayAnA ja pariNAma hoya che ane tethI temanI pravRtti jayaNApUrvaka ja thAya che. ethI A apekSAe temane trasakAyanI virati gaNAvela che. prazna-14. prajJA=viziSTa prakAranuM atizaya jJAna, te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che chatAM A prajJA pariSaha jJAnAvaraNIya karmanA udayathI hoya che ema kema kahyuM ? uttara-A pariSaha jJAnAvaraNIya karmanA udayakALe ja hoya che. paraMtu jJAnAvaraNIya karmano kSaya thayA pachI kevaLIne hoto nathI mATe jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che, ema kahela che. prazna-15. pariSaha="pratikULatA ke kaSTanuM sahana karavuM paraMtu viziSTa jJAnanI prApti, strI ane satkArano prasaMgamAM to anukULatA ja maLe che, paNa pratikULatA ke kaSTa nathI chatAM te traNane pariSaha rUpe kema gaNAvela che ? - uttara-pariSaha-"pratikULatA ke kaSTanuM sahana karavuM" ema sAmAnyathI kahI zakAya paraMtu vAstavika rIte grahaNa karela vratono bhaMga ke malinatA thavAnA saMyogo Ave tyAre te vratonI rakSA mATe cittanI sthiratApUrvaka tevA saMyogone AdhIna banI doSonuM sevana na karavuM e artha che. A kAraNe ja uparokta traNe prasaMgomAM anukULatA maLavA chatAM tenAthI vratono bhaMga ke malinatAno saMbhava hovAthI te anukULa saMyogone AdhIna na thatAM svastha rahevA mATe cittanI ekAgratA rUpa kaSTa sahana karavuM paDe che ane pratikULa saMyogo karatAM anukULa saMyogomAM svastha rahevuM vadhu muzkela che tethI A traNane paNa pariSaha rUpe kahela che. na prazna-16. kSayopazama samyakta apramatta guNasthAnaka sudhI ja hoya che tethI darzana pariSaha paNa tyAM sudhI ja saMbhavI zake, paraMtu AThamA-navamA guNasthAnake darzana saptakano sarvathA kSaya ke upazama ja karela hoya che. tethI tyAM darzana pariSaha kevI rIte saMbhavI zake ? jo na saMbhavI zake to ahIM navamAM guNasthAnaka sudhI bAvIse pariSaho kaI rIte batAvyA ? uttara-A praznano uttara zrI bhagavatIsUtra zataka 8, uddeza 8 sUtra 243nI TIkAmAM TIkAkAra maharSi A pramANe Ape che. yasmAiMzanasaptakopazamasyoparyeva napuMsakavedAdhupazamakAle'nivRttibAdarasamparAyo bhavati, sa cAvazyakAdivyatiriktagranthAntaramatena darzanatrayasya bRhati bhAge upazAnte zeSe cAnupazAnte eva syAd, napuMsakavedaM cAsau tena sahopazamayitumupakramate, tatazca napuMsakavedopazamAvasare'nivRttibAdarasamparAyasya sato darzanamohasya pradezata udayo'sti na tu sattaiva tatastatpratyayo darzanapariSahaH tasyAsti iti, tatazANApa pavantIti . bhA 20, pAnuM 391. Ano bhAva A pramANe che--je kAraNathI darzanatrikanA upazamanI upara napuMsakaveda Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 paMcasaMgraha-1 vagerenA upazamakALe anivRttinAdara saMparAya hoya che ane) te (anivRtti bAdara) Avazyaka vagere anyagraMthonA mate darzanetrikano moTo bhAga upazAMta thaye chate ane zeSa bhAga bAkI rahyuM chate ja hoya, ane A (bAdara saMparAya guNasthAnakavALo) te darzanatrikanI sAthe ja napuMsakavedane upazamAvavAnI zarUAta kare che tethI anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakavALAne napuMsakavedanA upazama samaye eTale ke upazama thAya te kALamAM darzana mohanIyanI kevaLa sattA nahi paraMtu pradezathI udaya paNa hoya che, tethI darzana mohanIyanA pradezodayanA nimittavALo darzana pariSaha navamA guNasthAnakavALA jIvane hoya che, ane tethI mohanIyanA udayathI saMbhavatA ATheya pariSado hoya che. prazna-17. mAtra yogahetuthI ja kayA guNasthAne kayA karmano baMdha thAya ? uttara-upazAMtamodAdi traNa guNasthAne mAtra yoga hetuthI sAtAvedanIyano ja baMdha thAya che. prazna-18. strIvedane chaThThA guNasthAne AhArakaddhika ane sAtamA guNasthAne AhAraka kAyayoga kema na ghaTe ? uttara-AhAraka zarIra cauda pUrvadharo ja banAvI zake, jyAre strIo tuccha svabhAvavALI, abhimAnI, capaLa IndriyovALI ane maMda buddhivALI hovAthI atizaya adhyayanavALAM cauda pUrvo jemAM che te dRSTivAda sUtra bhaNavAno teone niSedha che mATe teo AhAraka zarIra banAvI zake tema na hovAthI AhAraka ane AhArakamizra yoga teone ghaTatA nathI. prazna-19. strIone cauda pUrvanA adhyayananA abhAve AhAraka labdhi na hoya ema upara jaNAvyuM to strIo karatAM paNa napuMsako vadhAre malina svabhAvavALA hovAthI teone cauda pUrvanuM adhyayana ane tethI prApta thatI AhAraka labdhi zI rIte hoI zake ? uttara-zAstromAM napuMsako be prakAranA kahyA che, janma napuMsako ane kRtrima napuMsako. temAM jeo janmathI napuMsaka hoya che teo atyaMta malina vicAravALA ane tIvra vedodayavALA hovAthI cAritra prApta karI zakatA nathI, paraMtu pAchaLathI auSadhAdinA prayogathI thayela cha prakAranA kRtrima napuMsako maMdavedodayavALA hovAthI atyaMta malina vicAravALA hotA nathI. tethI teone cauda pUrvanuM adhyayana ane AhAraka labdhi ghaTI zake che. prazna-20. sarvadharmone samAna mAnanAro madhyastha kema na kahevAya? uttara mAtra rAga-dveSa na kare ane sarva dharmone samAna mAne teTalA mAtrathI ja koIne madhyastha na kahevAya. paraMtu satyane satyasvarUpe ane asatyane asatyasvarUpe jANavA chatAM je rAga-dveSa na kare tene ja madhyastha kahevAya, anyathA nIti anItine samAna mAnanArane vivekazUnya hovA chatAMya madhyastha kahevAno prasaMga Ave. prazna-21. prathama guNasthAne eka jIvane ekIsAthe jaghanyathI ane utkRSTathI baMdhahetu Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthadvAra-praznottarI ane tenA bhAMgA keTalA keTalA hoya ? uttara--prathama guNasthAne jadhanyathI daza baMdhahetu hoya ane tenA bhAMgA chatrIsa hajAra thAya, utkRSTathI aDhAra baMdhahetu ane tenA bhAMgA sAta hajAra ne AThaso thAya che. prazna--22. mohanIyakarmanI kaI prakRtinA udayathI satkArapariSaha prApta thAya ? uttara--lobha mohanIyanA udayathI satkAra pariSaha prApta thAya che. 481 prazna--23. kayA kayA guNasthAnake janyathI ane utkRSTathI eka ja prakAranA eTale ke bheda na paDe tevA baMdhahetuo hoya ? uttara--dazamAthI teramA guNasthAnaka sudhI jaghanyathI ane utkRSTathI eka ja prakAranA baMdhahetu hoya che. tyAM dazame be ane zeSa traNa guNasthAne eka ja baMhetu hoya che. prazna--24. kaMIka nyUna traNa hetu pratyayika baMdha kayA guNasthAne hoya ane te kaI rIte ? uttara--kaMIka nyUna traNa hetu pratyayika baMdha dezavirati guNasthAne hoya che. tyAM bAra prakAranI aviratimAMthI trasakAyanI aviratinuM ja paccakkhANa hovAthI kaMIka nyUna traNa hetu kahela che. prazna--25. prathama karmagraMthanI gAthA 54thI 61 sudhImAM ane tattvArthAdhigama adhyAya 6nAM 11thI 26 sudhInAM sUtromAM dareka karmanA judA judA aneka baMdhahetuo batAvyA che chatAM ahIM mithyAtva vagere cAra ja baMdhahetuo kema kahyA ? uttara--karmagraMtha ane tattvArthAdhigama sUtramAM batAvela dareka karmanA judA judA dareka hetaonA sUkSma dRSTie vicAra karatAM mithyAtvAdi cAramAM ja samAveza thaI jAya che paraMtu bALajIvone heya-upAdeya rUpe samajAvavA kayAM kAryo yogya che ane kayAM kAryo karavA yogya nathI te jaNAvavA mATe athavA kAM kAryothI te te karmamAM vizeSa rasabaMdha thAya che tenuM jJAna karAvavA dareka karmanA bhinna bhinna baMdhahetuo jaNAvyA che. paMca1-61 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che gaIm | pAMcamuM baMdhavidhi dvAra A pramANe baMdhahetunAmanuM cothuM dvAra kahyuM. have baMdhavidhinAmanA pAMcamA dvArane kahevAno avasara che, temAM baMdha, udaya, udIraNA ane sattAnuM svarUpa kahevAmAM Avaze. ahIM ema zaMkA thAya ke vanyasya vidhiH vividhaH baMdhanI vidhi-svarUpa-prakAra te baMdhavidhi evI vyutpatti hovAthI baMdhanA svarUpanuM pratipAdana karavuM e ja yukta che. udaya, udIraNA ane sattAnuM svarUpa ahIM kahevuM te yuktiyukta nathI. to zA mATe ahIM baMdha, udaya udIraNA ane sattA e cArenA svarUpane kahevAnI pratijJA karI ? teno uttara ApavA nIcenI gAthA kahe che- baddhassudao udae udIraNA tadavasesayaM saMtaM / tamhA baMdhavihANe bhannaMte ii bhaNiyavvaM // 1 // baddhasyodayaH udaye udIraNA tadavazeSakaM sat / tasmAt bandhavidhAne bhaNyamAne iti bhaNitavyam // 1 // . artha-bAMdhelA karmano udaya thAya che, udaya hoya tyAre udIraNA thAya che, ane zeSanI sattA hoya che. A pramANe paraspara saMbaMdha hovAthI baMdhavidhi kahyuM chate udayAdinuM svarUpa paNa kahevuM joIe. TIkAna-bAMdhelA karmano teno jeTalo jeTalo abAdhAkALa hoya teno kSaya thayA bAda udaya thAya che. udaya chatAM prAyaH avazya udIraNA hoya che. ane je karmane adyApi udaya udIraNA vaDe bhogavIne dUra nathI karyuM te avazeSa karmanI sattA hoya che. ( A pramANe paraspara saMbaMdha hovAthI baMdhanuM svarUpa jyAre kahevAmAM Ave tyAre udayAdikanuM svarUpa paNa avazya kahevuM joIe, eTale anukrame cArenuM svarUpa A kAramAM kahevAmAM Avaze. 1 temAM pahelA mULakarma AzrayI guNasthAnakomAM baMdhavidhi kahe che- jA apamatto sattaTThabaMdhagA suhuma chaNhamegassa / uvasaMtakhINajogI sattaNhaM niyaTTimIsaaniyaTTI // 2 // 1. ahIM prAyaH mUkavAnuM kAraNa udIraNA vinA ekalo udaya paNa hoya che, e jaNAvavuM che. jema ke matijJAnAvaraNAdi ekatALIsa prakRtio. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 483 yAvadapramattaH saptASTabandhakAH sUkSmaH SaNNAM ekasya / ___ upazAntakSINayoginaH saptAnAM nivRttimizrAnivRttayaH // 2 // artha-apramatta guNasthAnaka paryata jIvo sAta ke ATha karmanA baMdhaka che. sUkSma saMparAyavartI cha karmanA, upazAMtamoha, kSINamoha-ane sayogI kevaLI guNasthAnakavartI eka karmanA, ane nivRtti, mizra ane anivRtti guNasthAnakavartI sAta karmanA baMdhaka che. TIkAnu-mizra guNasthAnaka varjIne mithyASTi guNasthAnakathI AraMbhI apramatta guNasthAna sudhInA saghaLA jIvo samaye samaye sAta athavA ATha karma bAMdhe che. temAM jyAre Ayuno baMdha kare tyAre aMtarmuhUrta paryata ATha bAMdhe che, ane zeSakALa sAta bAMdhe che. mizra guNasthAnaka mATe AgaLa kaheze mATe tenuM varyuM che. sUkSmasaMparAyavartI jIvo mohanIya ane Ayu vinA samaye samaye cha karma bAMdhe che. A guNasthAnakavartI jIvo ativizuddha pariNAmavALA hovAthI Ayuno baMdha ja karatA nathI, ane bAdara kaSAyanA udayarUpa baMdhanuM kAraNa nahi hovAthI mohanIya karmano paNa baMdha karatA nathI. upazAMtamoha kSINamoha ane sayogI kevaLI guNasthAnake vartatA AtmAo yoganimittaka eka mAtra sAtA vedanIyano ja baMdha kare che. kaSAyaudaya nahi hovAthI zeSa koIpaNa karma bAMdhatA nathI. - tathA mizra, apUrvakaraNa ane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake Ayu vinA pratisamaya sAta sAta karma baMdhAya che. AThame ane navame guNasthAnake ati vizuddha pariNAma hovAthI ane mizra guNasthAnake jIvasvabhAve Ayuno baMdha thato nathI.' A pramANe mULakarmo AzrayI guNasthAnakomAM baMdhavidhi kahyo. 2 have udaya ane sattAvidhi kahe che - . . jA suhumasaMparAo uinna saMtAI tAva svvaaiN| . sattaTThavasaMte khINe satta sesesu cattAri // 3 // yAvatsUkSmasaMparAyaH udIrNAni santi tAvatsarvANi / saptASTau upazAnte kSINe sapta zeSeSu catvAri // 3 // artha sUkSmasaMparaya paryata saghaLAM AThe karmano udaya ane AThe karmanI sattA hoya che. upazAMtamohe sAta karmano udaya ane ATha karmanI sattA hoya che. kSINamohe sAtano udaya ane 1. Ayuno baMdha gholanA pariNAme thAya che. gholanA pariNAma eTale parAvartamAna pariNAma. caDatA UtaratA pariNAma. uttarottara samaye pariNAmanI dhArA caDatI jatI hoya pachI bhale te zubha hoya ke azubha hoya tyAre Ayukarma baMdhAtuM nathI. AThamA Adi guNasthAnakomAM kramazaH zuddha pariNAmamAM caDato jato hovAthI Ayu baMdhAtuM nathI. trIje guNasthAnake paNa gholanA pariNAmano asaMbhava hoya ema lAge che. zeSa pahelAthI ' chaThThA sudhImAM gholanA pariNAmano saMbhava che tevA pariNAme tyAM Ayuno baMdha thAya che, sAtame guNasthAnake jo ke Ayu baMdhAya che kharuM, paNa tyAM navI zarUAta thatI nathI. chake AraMbheluM sAtame pUruM kare che eTaluM ja. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 paMcasaMgraha-1 sAtanI sattA hoya che. ane zeSa guNasthAnakomAM cAra karmano udaya ane cAra karmanI sattA hoya che. TIkAnu-mithyASTi guNasthAnakathI AraMbhI sUkSmasaMparAya guNasthAnaka paryata AThe karmano udaya ane AThe karmanI sattA hoya che. kAraNa ke A saghaLA guNasthAnakomAM mohanIyakarmano udaya ane sattA hoya che. ' upazAMtamoha guNasthAnake udayamAM sAta karma hoya che. kAraNa ke mohanIyakarmano sarvathA, upazama thayelo hovAthI teno udaya hoto nathI. ane sattAmAM AThe karma hoya che. kema ke mohanIyakarma sattAmAM to paDyuM ja che. kSINamoha guNasthAnake sAta karmano udaya ane sAta karmanI sattA hoya che. kAraNa ke mohanIyakarmano sarvathA kSaya thayelo hovAthI te udaya ke sattAmAM hotuM nathI. . . tathA ghAtakarmano sarvathA nAza thayelo hovAthI sayogI ane ayogI kevaLI guNasthAnake aghAti cAra karmano ja udaya ane sattA hoya. A pramANe mULakarma AzrayI udaya ane sattAnuM svarUpa kahyuM. udIraNAnA saMbaMdhamAM ghaNuM kahevAnuM hovAthI teno vidhi AgaLa kaheze, tene bAkI rAkhI have jIvasthAnakomAM baMdha udaya ane sattA ghaTAve che- baMdhaMti satta aTTa va uinna sattaTragA u savvevi / sattaTTachega baMdhagabhaMgA pajjattasannimmi // 4 // . badhnanti saptASTau vA udIrNasattASTakAstu sarve'pi / saptASTaSaDekAH bandhakabhaGgAH paryAptasaMjJini // 4 // artha-saghaLA jIvo sAta athavA ATha karma bAMdhe che. tathA saghaLA jIvone udaya ane sattAmAM ATha karmo hoya che. mAtra paryApta saMjJImAM guNasthAnakanA bhede sAta, ATha, cha ane eka ema baMdhanA cAra bhAMgA hoya che. TIkAnu-paryApta saMjJI sivAya zeSa aparyApta sUkSma ekendriyAdi tere bhedavALA saghaLA jIvo pratisamaya sAta athavA ATha karma bAMdhe che. temAM potAnA AyunA be bhAga gayA pachI trIjA Adi bhAganI zarUAtamAM Ayu bAMdhe tyAre aMtarmuhUrta paryata ATha karma bAMdhe che. zeSa kALa niraMtara sAta karma bAMdhe che. tathA tere bhedanA saghaLA jIvone udaya ane sattAmAM AThe karmo hoya che. paryApta saMjJImAM sAta, ATha, che ane eka ema guNasthAnakanA bhede baMdhanA cAra vikalpo hoya che. eTale ke paryApta saMjJI koI vakhate sAta bAMdhe che, koI vakhate ATha bAMdhe che, koI vakhate cha bAMdhe che, ane koI vakhate eka bAMdhe che. temAM mithyAdaSTithI AraMbhI apramattasaMyata saghaLA saMjJI paMcendriyo AyubaMdhakALe ATha Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 485 karma ane zeSa saghaLo kALa sAta karma bAMdhe che. tathA mizra, apUrvakaraNa ane anivRtti bAdara saMparAyavartI saghaLA jIvo Ayu vinA sAta karma bAMdhe che. sUkSma saMparAye Ayu ane mohanIya vinA cha karma bAMdhe che. ane upazAMta mohathI AraMbhI sayogI kevaLI sudhInA saghaLA AtmAo eka sAtA vedanIya karmano baMdha kare che. ayogI kevaLI bhagavAna baMdhahetunA abhAve eka paNa karmano baMdha karatA nathI. gAthAmAM satta pachI grahaNa karela tu zabda e adhika arthane sUcavato hovAthI ATha, sAta ane cAra e traNe udayanA vikalpo tathA ATha, sAta ane cAra e traNa sattAnA vikalpo paryApta saMjJImAM samajavA. ane te guNasthAnaka paratve udaya ane sattAnA vidhimAM trIjI gAthAmAM kahyA che te pramANe jANavA. 4 have guNasthAnakomAM udIraNAvidhi kahe che- jAva pamatto aTTaNhadIrago veyaAuvajjANaM / suhamo moheNa ya jA khINo tapparao nAmagoyANaM // 5 // yAvatpramattaH aSTAnAmudIrakaH vedanIyAyurvarjAnAm / . sUkSmaH mohena ca yAvat kSINaH tatparataH nAmagotrayoH // 5 // artha-mithyAdaSTithI AraMbhI pramatta saMyata paryata saghaLA jIvo ATha karmanA udIraka hoya che, apramattathI AraMbhI sUkSma saMparAya sudhInA saghaLA jIvo vedanIya ane Ayu vinA cha karmanA udIraka hoya che, mohanIya vinA pAMca karmanA kSINamoha parvata udIraka che, ane te pachInA sayogIkevaLI guNasthAnakavartI jIvo nAma ane gotra e be karmanA udIraka che. TIkAnu-mithyAdaSTi guNasthAnakathI AraMbhI pramattasaMyata guNasthAnaka paryata saghaLA jIvo - AThe karmanA udIraka hoya che, eTale ke te saghaLA jIvone samaye samaye AThe karmanI udIraNA hoya che. mAtra potapotAnuM Ayu bhogavatA eka AvalikA pramANa zeSa rahe tyAre tenI udIraNA thatI nathI. te kALe teo sAta karmanA udIraka hoya che. udayAvalikA uparanI sthitimAMthI daliko kheMcI udayAvalikA sAthe bhogavavA yogya karavA te udIraNA kahevAya che. ahIM mAtra eka AvalikA ja bAkI che. uparanI saghaLI sthiti bhogavAIne dUra thayelI che eTale uparathI khecavA yogya daliko nahi hovAthI te eka AvalikA kALa Ayu vinA sAta karmanA udIraka hoya che. samyammiglAdaSTi guNasthAnake vartatA saghaLA jIvo sarvadA AThe karmanA udaraka hoya che. kAraNa ke AyunI chellI eka AvalikA-zeSa rahe tyAre mizraguNasthAnakano asaMbhava che. kema ke aMtarmuhUrta Ayu zeSa rahe tyAre ja mizraguNasthAnakavartI saghaLA jIvo tathAsvabhAve tyAMthI paDI cothe ke pahele guNasthAnake cAlyA jAya che, trIje guNasthAnake rahetA nathI. apramatta guNasthAnakathI AraMbhI sUkSmaparAya guNasthAnaka paryata saghaLA jIvo vedanIya ane Ayu vinA cha karmanA udIraka che. apramatta dazAnA pariNAma vaDe vedanIya ane AyukarmanI Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 paMcasaMgraha-1 udIraNA thatI nathI mATe e be karmanuM varjana karyuM che. - sUkSmasaMparAya guNasthAnake kSapakazreNimAM mohanIyakarmano kSaya karatAM karatAM sattAmAM eka AvalikA zeSa rahe tyAre te chellI AvalikAmAM mohanIya vinA pAMca karmanI udIraNA thAya che. upazamazreNimAM to mohanI sattA vadhAre hovAthI carama samaya paryata udIraNA thAya che. tethI sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI carama AvalikAmAMthI AraMbhI kSINamoha guNasthAnaka paryata mohanIya, vedanIya ane Ayukarma vinA zeSa pAMcakarmanI udIraNA thAya che. mAtra kSINamohaguNasthAnakanI caramAvalikAmAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, ane aMtarAyanI sthiti sattAmAM eka AvalikA ja zeSa rahevAthI tenI udIraNA thatI nathI. nAma ane gotra e be karmanI ja udIraNA thAya che. koI paNa karma sattAmAM jyAre eka AvalikA bAkI rahe tyAre tenI udIraNA thatI nathI, kAraNa ke uparanI sthitimAMthI kheMcI zakAya tevuM daLa rahyuM nathI. kSINamohaguNasthAnakanI caramAvalikAthI AraMbhI sayogI kevaLI guNasthAnakanA carama samaya paryata mAtra nAma ane gotra e be karmanI udIraNA thAya che. sUkSma ke bAdara koIpaNa prakArano yoga nahi hovAthI ayogI kevaLI bhagavAna koIpaNa karmanI udIraNA karatA nathI. udIraNA yoga hoya tyAre ja thAya che. ayogI guNasthAne yoga nathI mATe udIraNA thatI nathI. kahyuM che ke - ayogI AtmA koIpaNa karmane udIrato nathI." 5 ahIM zaMkA kare che ke udaya hoya tyAre ja udIraNA pravarte che, e pramANe siddhAMtamAM te te sthAne kahyuM che. to zuM jayAM sudhI udaya hoya tyAM sudhI udIraNA pravarte che? athavA udaya hoya chatAM udIraNA pravartatI nathI ema paNa bane che? teno uttara ApatAM A gAthA kahe che jAvudao tAva udIraNAvi veyaNIyaAuvajjANAM / addhAvaliyAsese udae u udIraNA natthi // 6 // yAvadudayaH tAvadudIraNA'pi vedanIyAyurvarjAnAm / adhyAvalikAzeSe udaye tu udIraNA nAsti // 6 // artha-vedanIya ane Ayukarma vinA zeSa cha karmanI jyAM sudhI udaya hoya che tyAM sudhI udIraNA paNa hoya che. tathA koIpaNa karmanI sattAmAM eka AvalikA sthiti zeSa rahe tyAre udIraNA hotI nathI, kevaLa udaya ja hoya che. TIkAnu-vedanIya ane Ayu vinA zeSa cha karmano jyAM sudhI udaya hoya che tyAM sudhI udIraNA pravarte che. vedanIya ane AyukarmanI pramatta guNasthAnaka paryata udaya hoya tyAM sudhI udIraNA pravarte che. ane apramattaguNasthAnakathI AgaLa vedanIya ane AyukarmanI udIraNA dUra thavA chatAM paNa dezona pUrvakoTiparyata kevaLa udaya ja pravarte che. ahIM dezona pUrvakoTi kALa sayogI kevaLI guNasthAnakanA kALanI apekSAe samajavo. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 487 tathA saghaLAM karmonI advAvalikA zeSa rahe tyAre udaya pravarte che chatAM udIraNA thatI nathI. advAvalikAno artha A pramANe che-Avali eTale paMkita-zreNi. te zreNi prAyaH dareka padArthanI hoI zake che paraMtu ahIM kALanI ja paMkti levAnI hovAthI addhA zabdanuM grahaNa karyuM che. addhA-kALanI AvalikA-zreNi te advAvalikA arthAtu pratiniyata saMkhyAvALIAvalikAnA samaya pramANa je samayaracanA te advAvalikA kahevAya che. te advAvalikA arthAtu eka AvalikA jeTalA kALamAM bhogavavA yogya daliko sattAmAM jyAre zeSa rahe tyAre udaya pravarte che chatAM paNa udIraNA nathI te A pramANe- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya, mohanIya, ane Ayukarmano potapotAnI paryatAvalikAmAM udaya hoya che chatAM paNa udIraNA thatI nathI. kAraNa ke tyAM tenuM lakSaNa ghaTatuM nathI. udIraNAnuM lakSaNa A pramANe che udayasamayathI AraMbhI eka AvalikA jeTalA kALamAM bhogavAya evI je niSeka racanA te udayAvalikA kahevAya che. te udayAvalikAthI uparanAM sthitisthAnakomAM rahelAM dalikone kaSAyayukta agara kaSAya vinAnA yogasaMjJaka vIryavizeSa vaDe kheMcI udayAvalikAmAM rahelAM daliko sAthe bhogavavA yogya karavAM te udIraNA kahevAya che. kahyuM che ke udayAvalikAthI uparanAM sthitisthAnakomAMthI kaSAyasahita ke kaSAya vinAnA yogasaMjJaka : vIryavizeSa vaDe dalikone kheMcI udayAvalikAmAM praveza karAvavo-meLavavA te udIraNA kahevAya che." jyAre koIpaNa karmanI sattAmAM ja eka AvalikA zeSa rahe tyAre te AvalikA upara koIpaNa sthitisthAnaka nathI ke jemAMthI dalika kheMcI tene udayAvalikAmAM praveza karAve-meLave. mATe te vakhate udaya hoya che chatAM paNa udIraNA thatI nathI. - tathA gAthAmAMno tu zabda adhika arthano sUcaka hovAthI nAma ane gotrakarmano ayogI avasthAmAM udaya hoya che chatAM yogano abhAva hovAthI tyAM udIraNA thatI nathI. jo ke nAma, gotra ane vedanIya karmanI paryatAvalikA caudame guNasthAnake zeSa rahe che paraMtu tyAM yogano abhAva hovAthI udIraNA ja thatI nathI. temAM nAma ane gotrakarmanI udIraNA teramAnA caramasamayaparyata ane vedanIyanI udIraNA pramattaparyata pravarte che. AyukarmanI paryatAvalikA upazamazreNimAM trIjuM guNasthAnaka varjI agiyAra guNasthAnaka sudhImAM zeSa rahI zake che. kAraNa ke trIjuM choDI agiyAra guNasthAnaka sudhImAM maraNa pAmI zake che. ane kSapakazreNimAM caudame guNasthAnake ja zeSa rahe che, paraMtu tenI udIraNA chaThThA sudhI ja pravarte che. AgaLa guNaThANe adhika Ayu sattAmAM hoya topaNa udIraNA thatI nathI. kAraNa pUrve kahyuM che. A pramANe mULakarma AzrayI guNasthAnakomAM udIraNAno vidhi kahyo. 6. have uttaraprakRti AzrayI udIraNAno vidhi kahevo joIe, temAM kaI prakRtinI kayA guNasthAnaka paryata udIraNA hoya che ? tenA nirUpaNa mATe kahe che Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 * * * paMcasaMgraha-1 sAyAsAyAUNaM jAva pamatto ajogi sesudao / jA jogI urijjai sesudayA sodayaM jAva // sAtAsAtAyuSAM yAvatpramatto'yogizeSodayaH / . yAvat sayogI udIryate zeSodayAH svodayaM yAvat // 7 // artha sAta, asAtavedanIya ane manuSyAyunI udIraNA pramattasaMyata paryata thAya che. A traNa prakRti sivAya ayogI guNasthAnake jeno udaya che tenI udIraNA sayogI guNasthAnaka paryata thAya che. ane udayaprApta zeSa prakRtionI udIraNA potAnA udaya paryata thAya che. TIkAnu-sAta, asAtavedanIya ane manuSyAyunI udIraNA pramatta saMyata guNasthAnaka paryata thAya che, apramattAdi guNasthAnake thatI nathI. kAraNa ke e traNa prakRtinI udIraNAmAM pramattadazAnA pariNAma hetu che, chaThThA sudhI ja pramatta dazA che mATe tyAM sudhI ja udIraNA thAya che, AgaLanA guNasthAnake apramattadazA hovAthI thatI nathI. sAta-asAtavedanIya ane manuSya Ayu vinA je prakRtiono ayogI kevaLI guNasthAnake udaya che tenI udIraNA sayogIkevaLI guNasthAnaka paryata thAya che. eTale ke sAtaasAta vedanIya ane manuSya Ayu vinA zeSa je trasa, bAdara, paryApta, manuSyagati, paMcendriyajAti, tIrthakara nAmakarma, saubhAgya, Adeya, yazakIrti ane ucca gotra e daza prakRtiono ayogI kevaLI guNasthAnake udaya che, paraMtu teonI udIraNA sayogI kevaLIguNasthAnakanA caramasamaya paryata thAya che. ayogIkevaLI bhagavAna yoganA abhAve koIpaNa karmaprakRtine udIratA nathI. tathA pUrvokta tera prakRti sivAya zeSa prakRtionI udIraNA te te prakRtiono jyAM sudhI udaya hoya tyAM sudhI thAya che. eTale ke je guNasthAnaka paryata teno udaya hoya udIraNA paNa tyAM sudhI thAya che. mAtra caramAvalikAmAM udIraNA thatI nathI, eTale ke koIpaNa karmaprakRtinI bhogavatAM bhogavatAM sattAmAM eka AvalikA ja sthiti zeSa rahe tyAre udIraNA thatI nathI. have kayA guNasthAnaka paryata kaI kaI prakRtionI udIraNA pravarte che? te kahe che? mithyAtvamohanIya, Atapa, sUkSma, sAdhAraNa, ane aparyAptanAmarUpa pAMca prakRtionI mithyAdaSTi guNasthAnaka paryata udIraNA thAya che. kAraNa ke mithyAtvamohanIyano udaya pahelA guNasthAnake ja che ane AtapAdi prakRtionA udayavALA jIvone paheluM ja guNasthAnaka hoya che. anaMtAnubaMdhI catuSka, ekendriya, beindriya, teIndriya ane caundriyajAti sthAvara nAmakarma e navaprakRtinI udIraNA sAsvAdana guNasthAnaka paryata thAya che. kAraNa ke anaMtAnubaMdhIno udaya bIjA guNasthAnaka sudhI ja che, ane zeSa ekendriya jAtinAmakarmAdi prakRtionA udayavALA jIvomAM karaNA paryAptAvasthAmAM ja bIjuM guNasthAnaka hoya che. te sivAya haMmezAM paheluM guNasthAnaka hoya che eTale te prakRtione udaya bIjA guNasthAnaka sudhI hovAthI tenI udIraNA paNa bIjA guNasthAnaka sudhI ja thAya che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 489 mizramohamohanIya karmano udaya trIje guNasthAnake ja hovAthI tenI udIraNA paNa trIjuM guNasthAnaka jyAM sudhI rahe tyAM sudhI ja thAya che. apratyAkhyAnAvaraNa catuSka, devAyu, nArakAyu, tiryagAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, devadrika, narakaddhika, vaikriyaddhika durbhaga, anAdeya ane apayazakIrtirUpa sattara pravRtionI udIraNA avirati samyagdaSTi guNasthAnaka sudhI thAya che, te pachI thatI nathI. kAraNa ke apratyAkhyAnAvaraNano udaya cothA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. tyArapachInA guNasthAnake teno kSayopazama thayelo hovAthI udaya hoto nathI. tathA devatrika, narakatrika ane vaikriyaddhikano udaya devatA nArakIne pahelA cAra guNasthAnaka hovAthI cAra guNasthAnaka sudhI ja hoya che. ahIM bhavadhAraNIya vaikriyazarIranI vivakSA hovAthI vaikriyaddhike cAra guNasthAnaka kahyA che. anyathA kRtrima vaikriyazarIra nAmano udaya to sAta guNasthAnaka sudhI hoya che. tathA koIpaNa AnupUrvInAmakarmano udaya vigrahagatimAM hoya che ane tyAM paheluM, bIjuM ane cothuM e traNa guNasthAnaka ja hoya che, bIjAM koI guNasthAnako hotAM nathI mATe manuSya-tiryaMcAnupUrvIno udaya paNa trIjA vinA caturtha guNasthAnaka sudhI ja hoya che. tathA daurbhAgya, anAdeya ane apayazakIrti nAmakarmano udaya dezavirati Adi guNasaMpanna jIvone guNanimitte ja hoto nathI. mATe sattara pravRtionI udIraNA paNa cothA guNasthAnaka sudhI ja thAya che. tathA pratyAkhyAnAvaraNa catuSka, tiryaggati, tiryagAyu, udyotanAmakarma, ane nIca gotra e ATha prakRtinI udIraNA dezavirati guNasthAnaka sudhI thAya che. kAraNa ke pratyAkhyAnAvaraNano udaya pAMcamA guNasthAnaka sudhI hoya che, AgaLa teno kSayopazama thayelo hovAthI udaya hoto nathI. tathA tiryaMcone pAMca guNaThANA hovAthI tiryaggati ane tiryaMcAyuno udaya paNa pAMcamA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. udyotanAmakarma tiryaMcagatinuM sahacArI hovAthI teno udaya paNa pAMcamA sudhI ja hoya che. jo ke AgaLa upara sAdhu vaikriya ke AhAraka zarIra kare tyAre udyotano - udaya thAya che. paraMtu te manuSyagatinI sahacArI nathI tethI tathA alpakALaparyata temaja alpane teno udaya hovAthI vivalI nathI. tathA nIca gotrano udaya paNa tiryaMco AzrayIne ja pAMcamA guNasthAnaka sudhI hoya che. mATe A AThe prakRtionI udIraNA paNa pAMcamA guNasthAnaka sudhI ja thAya che. syAnaddhikatrika ane AhArakaddhikarUpa pAMca prakRtinI udIraNA pramatta guNasthAnaka paryata hoya che. kAraNa ke thINaddhi, nidrAnidrA ane pracalApracalA e traNa nidrAo sthUla pramAdarUpa hovAthI apramattAdi guNasthAnake teno udaya hoI zake nahi mATe pramattaparyaMta teno udaya hoya che. tathA AhAraka zarIra ane tenAM aMgopAMgano udaya pramatta guNasthAnake AhArakazarIra karanAra cauda pUrvadharane hoya che. jo ke AhAraka zarIra karI udyota nAmakarma vinA 29 ane udyotanAmakarma sahita 30nA udaye vartatA koI sAdhu apramatta guNasthAnake jAya che ane tyAM AhArakaddhikano udaya ghaTI zake che paraMtu teo alpa hovAthI tenI vivakSA karI nathI. tethI pramatta guNasthAnake teno udaya lIdho che. mATe e pAMca prakRtionI udIraNA pramattasaMyata sudhI ja paMca01-62 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 paMcasaMgraha-1 hoya che. tathA sAta asAta vedanIya ane manuSyAyuno apramattaguNasthAnathI AraMbhI caudamA guNasthAnakanA carama samayaparyata kevaLa udaya ja hoya che, udIraNA hotI nathI e pahelAM ja kahyuM che. sa vamohanIya, ardhanArAca, kilikA ane chevaTTA saMghayaNanI udIraNA apramatta guNasthAnakaparyata thAya che, AgaLa upara thatI nathI. kAraNa ke AgaLa upara cAritramohanIyanA upazamaka ke kSapaka jIvo ja hoya che. teone kSAyika ke aupathamika samyakta ja hoya che, kSAyopathamika sabhyatva hotuM nathI. samyakvamohanIyano udaya kSAyopathamika samyaktane ja cothAthI sAtamA sudhImAM hoya che. mATe tenI udIraNA paNa tyAM sudhI ja kahI che. ane chellA traNa saMghayaNa vaDe koIpaNa zreNi prAraMbhI zakatA nathI. sAtamA guNasthAnaka sudhI ja jaI zake che tethI teno udaya sAtamA sudhI hoya che eTale udIraNA paNa sAtamA sudhI ja thAya che. ' hAsyaSakanI udIraNA apUrvakaraNa guNasthAnaka sudhI hoya che, AgaLanA guNasthAnake atyaMta vizuddha pariNAma hovAthI udaya hoto nathI. mATe udIraNA paNa hotI nathI. vedatrika, saMjavalana krodha, mAna, ane mAyA e cha prakRtinI udIraNA anivRttikaraNa paryata thAya che. ahIM teno sarvathA kSaya athavA upazama thato hovAthI uparanA guNasthAnake tenI udIraNA hotI nathI. tathA saMjavalana lobhanI sUkSmasaMparAyaparyata udIraNA thAya che. temAM upazamazreNimAM sUkSmasaMpAyanA caramasamayaparyata ane kSapakazreNimAM caramAvalikA choDI bAkInA kALamAM thAya che. RSabhanArA ane nArAcasaMghayaNanI udIraNA upazAMtamo guNasthAnaka sudhI thAya che. kema ke A be saMghayaNavALA upazamazreNi mAMDI ahIM sudhI ja AvI zake che. tathA cakSu acakSu-avadhi ane kevaLadarzanAvaraNa e darzanAvaraNa catuSka, jJAnAvaraNa paMcaka, ane aMtarAya paMcaka e cauda prakRtionI kSINamohaparyata udaya ane udIraNA pravarte che. mAtra caramAvalikAmAM udIraNA hotI nathI. karmastavanA praNetA to kSINamohanA dvicaramasamayaparyata nidrA ane pracalAno udaya mAne che. karmastavamAM kahyuM che ke-nidrA ane pracalAno kSINamohanA dvicaramasamaye udayaviccheda thAya che.' tethI temanA mate kSINamohanA dvicaramasamayaparyata nidrAddhikano udaya jANavo. udIraNA caramAvalikA choDIne samajavI. paMcasaMgrahakAranA mate upazAMtamoha guNasthAnakanA caramasamaya paryata udaya ane udIraNA e baMne hoya che. audArika zarIra, audArika aMgopAga, taijasa, kArmaNa, saMsthAnaSaka, vajaRSabhanArAca saMghayaNa, varNa, gaMdha, rasa, sparza, prazasta-aprazasta vihAyogati, parAghAta, upaghAta, agurulaghu, ucchavAsa, pratyeka, sthira, asthira, zubha, azubha, susvara, duHsvara ane nirmANa rUpa ogaNatrIsa prakRtiono saMyogIkevaLI guNasthAnakanA carama samaya paryata udaya ane udIraNA Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 491 hoya che. ayogI guNasthAnake udaya nahi hovAthI udIraNA paNa hotI nathI. yogano rodha karelo hovAthI ucchavAsa nAmakarmAdi prakRtiono ane pudgalano saMbaMdha choDyA hovAthI zarIra nAmakarmAdi pudgalavipAkI prakRtiono udaya hoto nathI mATe udIraNA paNa thatI nathI. tathA trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yazakIrti, manuSyagati, paMcendriyajAti, tIrthaMkara nAmakarma ane uccagotrarUpa daza prakRtionI udIraNA teramA guNasthAnakanA caramasamaya paryata thAya che, ane udaya ayogI guNasthAnakanA carama samaya paryata hoya che. yoganA abhAve ahIM udIraNA hotI nathI. A pramANe guNasthAnakomAM udIraNAno vidhi kahyo. have je karmaprakRtiono udaya hovA chatAM paNa udIraNA bhajanAe hoya che te batAve che- nidAudayavaINaM samicchapurisANa egacattANaM / eyANaM ciya bhajjA udIraNA udae nannAsiM // 8 // nidrodayavatInAM samithyAtvapuruSANAmekacatvAriMzatAm / . etAsAmeva bhajanIyodIraNodaye nAnyAsAm // 8 // artha-pAMca nidrA, udayavatI saMjJAvALI prakRtio, mithyAtvamohanIya, ane puruSaveda e ekatALIsa prakRtionI udaya chatAM paNa udIraNA bhajanIya jANavI. ane te sivAya anya prakRtiono jyAM sudhI udaya hoya che tyAM sudhI udIraNA hoya che. TIkAnu-pAMca nidrA, trIjA dvAramAM kahela jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, cakSu-acakSuavadhi ane kevaLadarzanAvaraNIya e darzanAvaraNa catuSka, sAta-asAta vedanIya, strIveda, napuMsaveda, samyakvamohanIya, saMjavalana lobha, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yaza-kIrti, manuSyagati, paMcendriyajAti, tIrthakaranAma, ucca gotra, cAra Ayu e udayavatI saMjJAvALI cotrIsa prakRtio, tathA mithyAtvamohanIya ane puruSaveda e ekatALIsa prakRtionI udaya chatAM paNa udIraNA bhajanIya hoya che. eTale ke amuka TAIma ekalo udaya ja hoya che, udIraNA nathI paNa hotI. te A pramANe- - pAMca nidrAno zarIra paryApti pUrNa thayA pachIthI AraMbhI jyAM sudhI indriyaparyApti 1. koIpaNa karmaprakRtinI sattAmAM eka AvalikA bAkI rahe tyAre uparathI kheMcavA lAyaka koI dalika nahi hovAthI udIraNA thatI nathI. jema ke-jJAnAvaraNa paMcaka, tathA pAMca nidrAmAM sattAmAM tenI vadhAre sthiti hovA chatAM zarIra paryApti pUrNa thayA pachI ane indriya paryApti pUrNa thatA pahelAM vacalA gALAmAM jIvasvabhAve ja udIraNA thatI nathI. mULa TIkAmAM indriya paryApti pUrNa thatAM sudhI nidrAno kevaLa udaya hoya che ema sAmAnya kahyuM che. indriya paryAptithI AraMbhI' ema kahyuM nathI. e abhiprAya vigrahagatithI AraMbhI indriya paryApti pUrNa thatA sudhI nidrAno kevaLa udaya hoya ema saMbhave che. teno pATha A pramANe "nidrAM tRtIya yafuM vAvakuvIrAvyapAmenAgumavatyuthvamuvIragA.' matAMtara hoya tema lAge che. tattva kevaLI mahArAja jANe. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 paMcasaMgraha-1 pUrNa na thAya tyAM sudhI kevaLa udaya ja hoya che, udIraNA hotI nathI. zeSa kALa udaya ane udIraNA baMne sAthe ja hoya che. tathA cAre AyunI potapotAnA bhavanI chellI AvalikA zeSa rahe tyAre kevaLa udaya hoya che, udIraNA hotI nathI. jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNa catuSkanI kSaya thatA thatA sattAmAM eka AvalikA zeSa rahe tyAre bAramA guNasthAnakanI chellI AvalikAmAM kevaLa udaya hoya che,. udIraNA hotI nathI. kSapakazreNimAM sUkSma saMparAya guNasthAnake saMjvalana lobhanI eka AvalikA zeSa rahe tyAre udIraNA hotI nathI, kevaLa udaya ja hoya che. kSAyika samyaktva upArjana karatAM caramAvalikA zeSa rahe tyAre samyaktva mohanIyanI udIraNA thatI nathI, udaya ja mAtra hoya che. upazamasamyaktva upArjana karatAM anivRttikaraNe prathama sthitinI eka AvalikA zeSa rahe tyAre mithyAtvamohanIyano kevaLa udaya hoya che, udIraNA hotI nathI. trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yazaHkIrti, manuSyagati, paMcendriyajAti, tIrthaMkara, ane uccagotra e daza prakRtionI ayogI avasthAmAM yoganA abhAve udIraNA thatI nathI, phakta udaya ja hoya che. sAta-asAta vedanIyanI apramatta guNasthAnakathI tathAvidha adhyavasAyanA abhAve udIraNA hotI nathI, kevaLa udaya pravarte che. srIvedanA udaye kSapakazreNi AraMbhanArane srIvedanI, napusaMkavedanA udaye AraMbhanArane napuMsakavedanI ane puruSavedanA udaye AraMbhanArane puruSavedanI potapotAnI prathamasthitinI eka AvalikA zeSa rahe tyAre udIraNA thatI nathI, kevaLa udaya ja pravarte che. mATe uparokta ekatALIsa prakRtiono udaya hovA chatAM paNa udIraNA bhajanIya samajavI. tathA anya ekyAzI prakRtiono udaya chatAM udIraNA bhajanIya nathI. eTale ke zeSa ekyAzI prakRtiono jyAM sudhI udaya hoya che tyAM sudhI udIraNA paNa hoya che paraMtu udIraNA vinAno kevaLa udaya koI kALe paNa hoto nathI. baMne sAthe ja thAya che ane sAthe ja jAya che. A pramANe udIraNA vistArapUrvaka kahI. 8 have baMdhane vistArapUrvaka kahevA icchatA pahelA baMdhanA prakAro jaNAve che-- hoi aNAiaNato aNAisaMto ya sAisaMto ya / baMdho abhavvabhavvovasaMtajIvesu ii tiviho // 9 // bhavati anAdyanantaH anAdisAntazca sAdisAntazca / bandhaH abhavyabhavyopazAntajIveSu iti trividhaH // 9 // artha--abhavya, bhavya ane upazAMtamoha guNasthAnakathI paDelA jIvomAM anukrame anAdi Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 493 anaMta, anAdi sAMta, ane sAdi sAjo baMdha hoya che. ema baMdha traNa prakAre che. TIkAnu-sAMparAyika karmano baMdha abhavya jIvomAM anAdi anaMta che. temAM bhUtakALamAM sarvadA baMdha thato hovAthI anAdi, ane bhaviSyakALamAM koI paNa kALe baMdhano nAza nahi thAya, sarvadA baMdha karyA ja karaze mATe anaMta. | bhavya jIvomAM anAdisAMta. temAM bhUtakALamAM haMmezAM baMdha thato hovAthI anAdi ane bhaviSyakALamAM mokSamAM jatAM koI kALe baMdhano viccheda thaze mATe sAnta. tathA upazAMtamoha guNasthAnakethI paDelA jIvomAM sAdi sAMta. temAM upazAMtamoha guNasthAnake baMdhano abhAva hovAthI ane tyAMthI paDe tyAre pharI baMdha thato hovAthI sAdi. eTale ke upazAMtamoha guNasthAnake sAMparAyika karmano baMdha thato nathI tyAMthI paDI dazamA Adi guNasthAnake Ave tyAre bAMdhe mATe sAdI, ane tene bhaviSyakALamAM vadhAremAM vadhAre kaMIka nyUna ardhapudgala parAvarta kALe mokSamAM jatA baMdhano nAza thaze mATe sAMta. A pramANe baMdha traNa prakAre thAya che. 9 have A ja traNa prakAranA baMdhanA uttarabhedo batAve che - payaDIThiIpaesANubhAgabheyA cauvvihekkeko / ukkosANukkosagajahannaajahannayA tesiM // 10 // te vi hu sAiaNAIdhuvaadhuvabheyao puNo cauhA / te duvihA puNa neyA mUlluttarapayaibheeNaM // 11 // prakRtisthitipradezAnubhAgabhedAt caturvidha ekaikaH / utkRSTAnutkRSTakajaghanyAjaghanyatA teSAm // 10 // te'pi hu sAdyanAdidhruvAdhruvabhedataH punazcaturdhA / te dvividhAH punarjeyA mUlottaraprakRtibhedena // 11 // artha-pUrvokta anAdi anaMtAdi ekeka baMdha prakRti, sthiti, rasa ane pradezanA bhede cAra cAra prakAre che. tathA te prakRtibaMdhAdi darekanA utkRSTa anutkRSTa jaghanya ane ajaghanya ema cAra cAra bheda thAya che. te utkRSTa Adi dareka bhedo sAdi anAdi anaMta ane sAMta ema cAra cAra prakAre-bhede che ane te pratyeka mUla ane uttara prakRtinA bhede babbe bhede che. TIkAnu-pUrvanI gAthAmAM je anAdi anaMta Adi baMdhanA bhedo kahyA, te dareka prakRti, sthiti, rasa ane pradezanA bhede cAra cAra prakAre che. te A pramANe-prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, ane pradezabaMdha. eTale pUrvokta baMdhanA traNa bheda prakRtibaMdhAdi cAremAM ghaTe che. jema ke-prakRtibaMdha abhavyane anAdi anaMta, bhavyane anAdi sAMta ane ahIM sAMparAyika baMdhanI 1. jenI aMdara zarUAta ke aMta na hoya te anAdi anaMta, jenI zarUAta na hoya paraMtu aMta hoya te anAdi sAMta, jenI zarUAta hoya ane aMta na hoya te sAdi anaMta, ane jenI zarUAta aMta ema baMne hoya te sAdisAnta. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 494 vivakSA hovAthI ane upazAMtamohe sAMparAyika baMdha thato nahi hovAthI tyAMthI paDatA prakRtibaMdha thAya mATe sAdi sAMta ema traNe prakAra pUrva jema sAmAnya baMdhamAM ghaTAvyA che tema ahIM paNa ghaTAvI levAnA che. ema sthitibaMdhAdi mATe paNa samajavuM. tathA anAdi anaMtAdi bhedonI apekSA rAkhyA vinA prakRtibaMdhAdi darekanA sAmAnyathI utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya ane ajaghanya ema cAra cAra prakAra che. tAtparya e ke prakRtibaMdhAdi eka eka utkRSTa anukRSTa jaghanya ane ajaghanya ema cAra cAra bhede che. temAM vadhAremAM vadhAre je baMdha te utkRSTa, samayAdi nyUna thatAM thatAM jaghanya sudhIno je baMdha te anutkRSTa. ochAmAM ocho je baMdha te jaghanya, ane samayAdi vadhatA vadhatA utkRSTa sudhIno je baMdha te ajaghanya. sAmAnya rIte jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa traNa bhedo hoya che. ahIM jaghanya, ajaghanya ane utkRSTa anuSkRSTa ema babbenI joDI maLI cAra bheda kahyA che. temAM jaghanya prakRtibaMdhAdino jaghanyamAM ane madhyama tathA utkRSTano ajaghanyamAM samAveza thAya che. A rIte jaghanyathI utkRSTa paryaMta prakRtibaMdhAdinA kula bhedono be bhedamAM samAveza karyo che, tathA utkRSTa prakRtibaMdhAdino utkRSTamAM, ane madhyama tathA jaghanyano anutkRSTamAM samAveza thAya che. A rIte utkRSTathI jaghanyaparyaMta prakRtibaMdhAdinA kula bhedono paNa be bhedamAM saMgraha karyo che. zaMkA--prakRtibaMdhAdinA saghaLA bhedono jadhanya-ajadhanyamAM athavA utkRSTa anutkRSTa ema koIpaNa bemAM saMgraha-samAveza thAya che. to cAra bheda zA mATe lIdhA ? koIpaNa be ja levA joItA hatA ? uttara--koI vakhate anutkRSTa upara sAdi anAdi vagere cAra bhAMgA ghaTe che to koI vakhate ajaghanya upara cAra bhAMgA ghaTe che. koI vakhate anutkRSTa para be bhAMgA to koI vakhata ajaghanya upara be bhAMgA ghaTe che. A rIte bhAMgAnI ghaTanA bhinna bhinna rIte thatI hovAthI cAre bheda lIdhA che. AnI vizeSa spaSTatA mULa ane uttara prakRtiomAM jyAre te bhAMgAo ghaTAvaze tyAre thaze. te utkRSTa Adi dareka bhedo yathAsaMbhava sAdi Adi cAra prakAre che. te A pramANe-- sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva. temAM jenI aMdara zarUAta hoya te sAdi, ane zarUAta na hoya te anAdi. tathA jeno aMta hoya te sAnta, ane jeno aMta na hoya te anaMta. ahIM utkRSTa Adi saghaLA bhedo kaMI sAdi Adi bhede ghaTatA nathI mATe ame yathAsaMbhava e pramANe kahyuM che. ene ja sphuTa kare che. je prakRtionA utkRSTa rasabaMdhAdi uparanA guNasthAnake thatA hoya, tenA anutkRSTa bheda upara sAdi Adi cAra bhAMgA ghaTe che. kAraNa ke uparanA guNasthAnake nahi gayelA, nahi janArA ane jaIne patita thayelA jIvo hoya che. e rIte je prakRtionA jaghanya rasabaMdhAdi uparanA guNasthAnake thatA hoya tenA ajaghanya Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 495 bhAMgAmAM sAdi Adi cAra bhAMgA ghaTe che. tathA je prakRtionA utkRSTa rasabaMdhAdi pahelA guNasthAne thatA hoya tenA anutkRSTa bhAMgA para sAdi ane sAMta e be bhAMgA ghaTe che. kAraNa ke mithyAtva guNasthAnake vArApharatI utkRSTaanutkRSTa baMneno saMbhava che mATe. e pramANe je prakRtionA jaghanya rasabaMdhAdi pahelA guNasthAnake thatA hoya tenA ajaghanya bhAMgA para sAdi ane sAMta e be bhAMgA ghaTe che. jaghanya ane utkRSTa amuka samaya ja thatA hovAthI tenA para to sAdi ane sAMta e be ja bhAMgA ghaTe che. tathA te sAdi Adi bhAMgA mULa ane uttara pravRtionA bhede babbe prakAre jANavA. A prakRtibaMdhAdi saghaLA bhedo yathAvasare sUtrakAra pote ja vistArapUrvaka kaheze. mATe ame ahIM teno vicAra karyo nathI. 10-11 mULa ane uttara pravRtiomAM saMbhavatA baMdhanA anya paNa cAra bhedo che. teone have batAve che - a. bhUogArappayaraga avvatta avaTThio ya vineyA / - mUluttarapagaIbaMdhaNAsiyA te ime suNasu // 12 // bhUyaskAro'lpatarako'vaktavyo'vasthitazca vijJeyAH / mUlottaraprakRtibandhanAzritAH tAnimAn zrRNuta // 12 // artha-mULa ane uttara pravRtionA baMdhAzrita bhUyaskAra, alpatara, avaktavya ane avasthita e cAra bhAMgA jANavA. jeonA svarUpane have pachI kaheze tene tame sAMbhaLo. TIkAnu-mULa prakRtibaMdha ane uttara prakRtibaMdha e baMnene AzrayIne rahelA eTale ke e. darekamAM ghaTatA anya paNa cAra bhedo che. te A pramANe-bhUyaskAra, alpatara, avaktavya, ane avasthita. have te darekanuM svarUpa kahe che- jyAre thoDI prakRti bAMdhI vadhAre prakRti bAMdhe, eTale ke pahelA je baMdha thAya che, tenAthI ekAdi prakRtino vadhAre baMdha kare, jema ke-sAta karma bAMdhI AThano baMdha kare, te baMdha bhUyaskAra kahevAya che. jyAre vadhAre prakRti bAMdhI pachI thoDI bAMdhe eTale ke pahelAM je baMdhAya che, tenAthI ekAdi cUta prakRti bAMdhe, jema ke-ATha karma bAMdhI, sAtano baMdha kare, te baMdha alpatara kahevAya che. A baMne baMdhano eka samayano kALa che. kAraNa ke je samaye vadhe ke ghaTe te ja samaye te baMdha bhUyaskAra ke alpatara kahevAya. pachInA samaye teno te baMdha rahe to te avasthita kahevAya. ane jo kadAca vadhe ke ghaTe to te baMdha anya bhUyaskAra ke alpatara saMjJAne yogya thAya che. jyAre sarvathA abaMdhaka thaIne pharI baMdhano AraMbha kare tyAre te baMdha avaktavya kahevAya Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 paMcasaMgraha-1 che. avaktavya eTale nahi kahevA yogya, evo baMdha thAya ke je baMdha bhUyaskAra, alpatara ke avasthita zabda vaDe kahevA yogya na hoya te baMdha avaktavya kahevAya. abaMdhaka thaIne navo baMdha zarU kare te ja bhUyaskArAdi zabda vaDe kahevA yogya hoto nathI. mATe te baMdha avaktavya kahevAya che. teno paNa eka samayano ja kALa che. kAraNa ke pachInA samaye vadhe, ghaTe ke teno te ja rahe to te baMdha bhUyaskAradi saMjJAne yogya thAya che. tathA jyAre jeTalI prakRti pUrvanA samaye bAMdhI hatI, teTalI ja pachInA samayomAM bAMdhe tyAre te baMdha avasthita kahevAya. kAraNa ke baMdhasaMkhyAmAM vRddhihAni thaI nathI, teTalI ja saMkhyA che. have mULa tathA uttara prakRtiomAM te bhUyaskArAdi kevI rIte ghaTe che, te tame sAMbhaLo-- temAM pahelA mULa karmomAM vicAre che. mULa karmamAM cAra baMdhasthAnaka che. te A pramANe--eka, cha, sAta, ane ATha. temAM jyAre eka sAta vedanIyarUpa karmaprakRti bAMdhe tyAre eka ane te upazAMta mohAdi guNasthAnake samajavo. jyAre cha karmaprakRti bAMdhe, tyAre chano baMdha, ane te sUkSma saMparAya guNasthAnake samajavo. sAta karma bAMdhatA sAtano baMdha ane te mizra, apUrvakaraNa ane anivRtti bAdare samajavo. tathA zeSa mithyAdRSTithI AraMbhI mizravarjita apramatta saMyata sudhInA guNasthAnakavALAne Ayu baMdhakALe AThano ane zeSa kALe sarvadA sAtano baMdha samajavo. 12 TIkAmAM mULa karmanAM je baMdhasthAnako kahyAM te ja gAthAmAM kahe che-- igachAi mUliyANaM baMdhadvANA havaMti cattAri / ekaSaDAdIni mUlAnAM bandhasthAnAni bhavanti catvAri / artha--mULakarmanAM eka ane cha Adi traNa kula cAra baMdhasthAnako che. TIkAnu--mULa karmanAM eka ane cha Adi traNa, kula cAra baMdhasthAnako che. te A eka, cha, sAta ane ATha. A cAre baMdhasthAnako pUrvanI gAthAmAM kahyA che. temAM bhUyaskAra traNa che, te A pramANe--upazAMtamoha guNasthAnake eka prakRti bAMdhI, tyAMthI paDI, sUkSmasaMparAya guNasthAnake cha prakRti bAMdhatAM je samaye chano baMdha kare, te samaye bhUyaskAra baMdha ane zeSa kALe jyAM sudhI teno te ja baMdha kare tyAM sudhI avasthita baMdha hoya che. A pahelo bhUyaskAra baMdha kahevAya. tyAMthI paDatA anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake mohanIyakarma sahita sAta karma prakRti bAMdhatAM pahele samaye bIjo bhUyaskAra baMdha ane zeSakALe jyAM sudhI teno te ja baMdha kare tyAM sudhI avasthita baMdha hoya che. A bIjo bhUyaskAra kahevAya. sAta bAMdhIne pramattAdi guNasthAnakomAM Ayukarma sahita ATha bAMdhatA pahele samaye trIjo bhUyaskAra baMdha ane zeSa kALe avasthita baMdha hoya che. A trIjo bhUyaskAra kahevAya. A pramANe mULakarmamAM traNa bhUyaskAra kahyA. alpatara paNa traNa hoya che. te A pramANe--ATha karma prakRti bAMdhIne sAta bAMdhatA Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 497 pahele samaye alpatarabaMdha ane zeSakALe avasthita A pahelo alpatarabaMdha kahevAya. jyAre sAtakarma bAMdhIne sUkSmasaMparAya guNasthAnake cha karmaprakRti bAMdhe tyAre pahele samaye bIjo alpatarabaMdha ane zeSakALe avasthita baMdha hoya che. A bIjo alpatara baMdha kahevAya. cha bAMdhIne upazAMtamoha guNasthAnake athavA kSINamoha guNasthAnake eka karmaprakRti bAMdhatA pahele samaye trIjo alpatarabaMdha ane zeSakALe avasthita baMdha hoya che, A trIjo alpatarabaMdha kahyo. A pramANe mULakarmamAM traNa alpatarabaMdha kahyA. avasthita baMdha cAra hoya che. kAraNa ke cAre baMdhasthAnako amuka kALaparyata niraMtara baMdhAya che mATe. teno kALa A pramANe-AThanA avasthita baMdhano kALa Ayu aMtarmuhUrta ja baMdhAtuM hovAthI aMtarmuhUrta che. sAtakarmanA baMdhano kALa aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoTInA trIjA bhAga adhika cha mAsa nyUna tetrIsa sAgaropama che. bhAvanA A pramANe koI pUrvakoTInA AyuvALo be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM nArakI ke devatAnuM tetrIsa sAgaropama pramANa Ayu bAMdhe. AukhAno baMdhakALa aMtarmuhUrta che. tethI AukhAno baMdha karI rahyA pachI aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoTInA trIjo bhAga sAtakarmano baMdha kare. devabhava nArakabhavamAM cha mAsa zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno baMdha kare che, cha mAsa zeSa na rahe tyAM sudhI Ayu vinA sAtakarma ja bAMdhe che eTale pUrvokta baMdhakALa ghaTe che. chanA baMdhano kALa aMtarmuhUrta che. kAraNa ke sUkSmasaMparAya guNasthAnakano teTalo ja kALa che. ane ekanA baMdhano kALa dezona pUrvakoTI che. sayogI guNasthAnakano kALa teTalo che. A pramANe avasthita baMdha kahyo. .. anyatra paNa bhUyaskAra alpatara ane avasthita baMdhanI bhAvanA A pramANe ja karavI. have avaktavya baMdha kahe che-mULakarmamAM avaktavya baMdha saMbhavato nathI kAraNa ke saghaLI mULa karmaprakRtino abaMdhaka thaIne pharI vAra karma bAMdhato nathI. saghaLI mULa karmaprakRtino abaMdhaka ayogI guNasthAnake thAya che tyAMthI paDato ja nathI eTale avaktavyabaMdha paNa ghaTato nathI. e ja hakIkata kahe che abaMdhago na baMdhai iha avvatto ao natthi // 13 // abandhako na badhnAti ihAvaktavyo'to nAsti // 13 // artha-saghaLI mULa karmaprakRtiono abaMdhaka thaIne teone pharI bAMdhato nathI mATe ahIM mULa karmaprakRtiomAM avaktavya baMdha ghaTato nathI. 13 - have baMdhanI jema udaya, udIraNA ane sattAsthAnomAM paNa bhUyaskArAdine kahevA icchatA A gAthA kahe che bhUogArappayaragaavvattaavaTThiyA jahA baMdhe / udae udIraNAe saMte jahasaMbhavaM neyA // 14 // bhUyaskArAlpatarAvaktavyAvasthitA yathA bandhe / udaye udIraNAyAM sattAyAM yathAsaMbhavaM jJeyAH // 14 // paMca01-63 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 paMcasaMgraha-1 artha-udaya udIraNA ane sattAmAM bhUyaskAra, alpatara, avasthita ane avaq jema baMdhamAM kahyA che tema yathAsaMbhava jANavA. TIkAnu-jema baMdhamAM mULakarmane AzrayI bhUyaskAra, alpatara, avasthita ane avaktavya kahyA che tema udaya, udIraNA ane sattAmAM paNa jema saMbhave te jANavA. ati saMkSepamAM kahelI A hakIkatane vizeSa vicAre che- mULa prakRtinAM traNa udayasthAnako che. te A pramANe-ATha, sAta ane cAre. pahelA guNasthAnakathI dazamA guNasthAnaparyata AThe karmano udaya hoya che. mohanIya vinA agiyArame ane bArame sAta karmano, ghAti karma vinA terame ane caudame guNasthAnake cAra karmano udaya hoya che. ahIM bhUyaskAra eka che, te A pramANe-upazAMtamoha guNasthAnake sAtano vedaka thaI tyAMthI paDe tyAre pharI paNa AThano vedaka thAya che. cArano vedaka thaIne sAta ke ATha karmano vedaka thato nathI. kAraNa ke cArano vedaka sayogI avasthAmAM hoya che. tyAMthI pratipAta thato nathI mATe ahIM eka ja bhUyaskAra ghaTe che. alpatara be che te A-AThanA udayasthAnethI agiyAramA ke bAramA guNasthAnake sAtanA udayasthAne, ane sAtanA udayasthAnethI terame guNasthAnake jAya tyAre cAranA udayasthAne jAya che, mATe alpatara be ghaTe che. avasthita traNa che. traNe udayasthAnako amuka kALa paryata udayamAM hoya che. temAM AThano udaya abhavyane anAdi anaMta, bhavyane anAdisAMta ane agiyArame guNasthAnakethI paDelAne dezona ardha pugala parAvartana parvata hoya che. sAtano udaya aMtarmuhUrta paryata hoya che, ane cArano udaya dezona pUrvakoTi paryata hoya che. mULakarmanA udayasthAnamAM avaktavya ghaTato nathI. kAraNa ke saghaLA karmano avedaka thaIne pharI koIpaNa karmane vedato nathI. saghaLA karmano avedaka AtmA siddhAvasthAmAM thAya che tyAMthI saMsAramAM AvavuM nathI ke pharI karmano vedaka thAya. mATe avaktavyodaya nathI. have udIraNAsthAnako kahe che-udIraNAnAM pAMca sthAnako che. te A-ATha, sAta, che, pAMca, ane che. temAM jyAM sudhI AyunI paryatAvalikA zeSa na rahI hoya tyAM sudhI pahelAthI chaThThA guNasthAnakaparyata AThe karmanI udIraNA hoya che. aMtarmuhUrta zeSa Ayu rahe tyAre ja AtmA trIje guNasthAnakethI pahela ke cothe cAlyo jato hovAthI tyAM ATha karmanI ja udIraNA hoya che. sAtamAthI dazamA guNasthAnaka paryata vedanIya ane Ayu vinA cha karmanI udIraNA thAya che. agiyArame ane bArame guNasthAnake mohanIya vinA pAMca karmanI udIraNA hoya che. terame guNasthAnake nAma ane gotra e be ja karmanI udIraNA hoya che. A pAMca udIraNAsthAnamAM bhUyaskAra traNa che. te A pramANe--upazAMtamoha guNasthAnake pAMca karmano udIraka thaI tyAMthI paDI sUkSma saMparAya guNasthAnake Ave tyAre cha karmano udIraka thAya te pahelo bhUyaskara. tyAMthI paDatAM pramatta saMyatAdi guNasthAnake AyunI AvalikA zeSa rahe Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 499 sAtano udIraka thAya e bIjo bhUyaskAra. tyArapachI parabhave AThano udIraka thAya e trIjo bhUyaskAra. beno udIraka kSINamoha ane sayogI kevaLI guNasthAnake hoya che. A bemAMthI eka paNa paDato nathI. mATe tenI apekSAe bhUyaskAra ghaTato nathI. mATe traNa ja bhUyaskAra ghaTe che. alpatara cAra thAya che. te A AThano udIraka sAtanA, sAtano udIraka chanA, chano udIraka pAMcanA ane pAMcano udIraka benA udIraNA sthAne jAya che mATe alpatara cAra ghaTe che. tathA avasthita pAMce saMbhave che. temAM tetrIsa sAgaropamanA AyuvALA devo ke nArakIo potAnA AyunI zeSa eka AvalikA na rahe tyAM sudhI AThe karmanA udIraka hoya che. mATe ATha karmanI udIraNAno utkRSTa kALa AvalikA nyUna tetrIsa sAgaropama che. AyunI jyAre eka AvalikA zeSa rahe tyAre te AvalikamAM sAta karmanI udIraNA hoya che. mATe sAtakarmanI udIraNAno kALa aMtarmuhUrta che. kSapakazreNimAM dazamA guNasthAnakanI paryatAvalikAmAM ane agiyAramA guNaThANe mohanIya vinA pAMca karmanI udIraNA hoya che mATe pAMcanI udIraNA aMtarmuhUrta mAtra hoya che. tathA sayogI guNasthAnakano dezone pUrva koTi kALa hovAthI ane tyAM be karmanI udIraNA thatI hovAthI benI udIraNAno kALa dezona pUrvakoTI che, mATe avasthita pAMca ghaTe che. tathA avaktavya ahIM paNa ghaTato nathI. kAraNa ke mULakarmano sarvathA anudIraka thaIne pharI udIraka thato nathI. kema ke sarva karmanA anudIraka bhagavAna ayogIkevaLI hoya che tyAMthI pratipAta thato nathI mATe avaktavya nathI. sattAsthAnako traNa che. te A pramANe-ATha, sAta, cAra. temAM agiyAramA guNasthAnaka paryata AThe karmanI sattA hoya che, moha vinA sAtanI kSINamohe, ane chellA be guNasthAnake cAra aghAti karmanI sattA hoya che. tenI aMdara eka paNa bhUyaskAra ghaTato nathI, kAraNa ke sAtanI sattAvALo thaI AThanI sattAvALo ke cAranI sattAvALo thaI sAtanI sattAvALo thato ja nathI. sAta AdinI sattAvALo kSINamohAdi hoya che teno pratipAta thato nathI mATe. alpatara be ghaTe che. kema ke AThanA sattAsthAnethI sAtanA, ane sAtanA sattAsthAnethI cAranA sattAsthAne jAya che mATe. tathA avasthita ATha, sAta ane cAra e traNe hoya che. temAM AThanI sattAno kALa abhavyane anAdi anaMta ane bhavyane anAdi sAMta che. sAtanI sattA kSINamola guNasthAnake hovAthI ane teno kALa aMtarmuhUrta hovAthI tenI sattAno kALa aMtarmuhUrta che. tathA cAranI sattA chellA be guNasthAnake hovAthI ane sayogI guNaThANAno kALa dezone pUrvakoTI hovAthI cAranI sattAno utkRSTa dezona pUrvakoTI kALa che. ' 1. AyunI paryatAvalikAmAM Ayu vinA sAtano udIraka AtmA apramatte jAya tene vedanIya vinA che karmanA udIraNA ghaTI zake che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 paMcasaMgraha-1 tathA avaktavya ahIM paNa ghaTato nathI. kAraNa ke sarvathA saghaLA karmanI sattAno nAza thayA pachI pharI teo sattAmAM AvatAM ja nathI. A pramANe mULa karmanA baMdha, udaya, udIraNA ane sattAsthAnakomAM bhUyaskArAdi kahyA. have uttarapravRtiomAM bhUyaskArAdine kahevA icchatA pahelA dareka karmanAM baMdhasthAnako kahe che - baMdhaTThANA ti dasaTu daMsaNAvaraNamohanAmANaM / sesANegamavaTThiyabaMdho savvattha ThANasamo // 15 // bandhasthAnAni trINi dazASTau darzanAvaraNamohanAmnAm / zeSANAmekamavasthitabandhaH sarvatra sthAnasamaH // 15 // artha-darzanAvaraNIya, mohanIya ane nAmakarmanA anukrame traNa, daza ane ATha baMdhasthAnako che ane zeSa karmamAM eka eka baMdhasthAnaka hoya che. tathA avasthitabaMdha sarvatra baMdhasthAnakonI samAna hoya che. TIkAnu-darzanAvaraNa, mohanIya ane nAmakarmanA anukrame traNa, daza ane ATha baMdhasthAnako che. tathA zeSa jJAnAvaraNIya, aMtarAya, vedanIya, Ayu ane gotra e dareka karmanuM eka eka baMdhasthAna hoya che. tathA je karmanAM jeTalAM baMdhasthAnako hoya te karmanA teTalA avasthita baMdha hoya che. tethI ja ema kahevAmAM AvyuM che ke avasthitabaMdha saghaLAM karmamAM baMdhasthAnanI samAna hoya che. A viSayamAM vizeSa vicAra A pramANe che-darzanAvaraNIya karmanA traNa baMdhasthAnaka che. te A-nava, cha, ane cAra. temAM saghaLI prakRtino samUha te nava, thINadvitrika rahita che, ane nidrAddhikahIne cAra ema traNa baMdhasthAnaka thAya che. temAM be bhUyaskAra, be alpatara ane traNa avasthitabaMdha ghaTe che. te saghaLA sugama hovAthI tenuM vyAkhyAna karyuM nathI. cAra ane chanA baMdharUpa be avaktavya baMdha ghaTe che te AgaLa kaheze. mohanIyakarmanAM daza baMdhasthAnako che. te A pramANe--bAvIsa, ekavIsa, sattara, tera, nava, pAMca, cAra, traNa, be ane eka. temAM bAvIsanuM baMdhasthAna mithyAdaSTine, ekavIsanuM sAsvAdanIne, sattaranuM mizra ane avirati samyagdaSTine, teranuM dezaviratane, navanuM pramatta, apramatta ane apUrvakaraNa, ane pAMcathI eka sudhInAM pAMce baMdhasthAnako anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake hoya che. ahIM bhUyaskAra nava che ane te upazamazreNithI paDatA saMjavalana lobharUpa eka prakRtinA baMdhathI AraMbhI anukrame jANavA. jema uparanA guNasthAnakethI paDatAM bhUyaskAra thAya che tema pahele guNasthAnakethI uparanA guNasthAnake caDatAM alpa alpa baMdha karatA alpatara thAya che. paraMtu te ATha ja thAya che, kAraNa ke bAvIsanA baMdhasthAnakethI koI paNa jIva ekavIsanA baMdhasthAnake jato nathI, temaja ekavIsanA Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 501 baMdhamAMthI sattaranA baMdhe jato nathI. kema ke bAvIsano baMdha mithyAdaSTine hoya che, ekavIsano baMdha sAsvAdane hoya che, ane sattarano baMdha mizra athavA avirati samyagdaSTi guNasthAnake hoya che. mithyArdaSTi sAsvAdane jato nathI, temaja sAsvAdana guNasthAnakethI mizra ke samyaktvane prApta karato nathI, paraMtu sAsvAdanethI avazya mithyAtve ja jAya che mATe bAvIsanA baMdhathI ekavIsanA baMdhe athavA ekavIsanA baMdhathI sattaranA baMdhe jato nahi hovAthI alpatara ATha ja thAya che. avasthitabaMdha sarvatra baMdhasthAnanI samAna ja hovAthI daza che. temAM bAvIsanuM baMdhasthAna abhavyane anAdi anaMta, je bhavyo hajI sudhI mithyAtvethI AgaLa vadhyA nathI paraMtu have vadhavAnA che te AzrayI anAdisAMta, ane uparanA guNasthAnakethI paDI mithyAtvane prApta thayelA jIvo AzrayI sAdisAMta che. ane zeSa baMdhasthAnakono kALa te te baMdhasthAnaka je guNasthAnake hoya te te guNasthAnakano jeTalo kALa hoya teTalo che. tathA eka ane sattaraprakRtinA baMdharUpa be avaktavyabaMdha che. te upazAMtamoha guNasthAnakethI paDatAM je rIte saMbhave che te rIte AgaLa upara vicAraze. nAmakarmanAM ATha baMdhasthAnako che. te A--trevIsa, pacIsa, chavvIsa, aThyAvIsa, ogaNatrIsa, trIsa, ekatrIsa, ane eka. A baMdhasthAnako nAnA jIvo AzrayI aneka prakAre che eTale tene saMkSepamAM kahevuM banI zake tema nathI. eTale sUtrakAra pote ja AgaLa saptatikAsaMgrahamAM vistArathI kaheze mATe tyAMthI temanuM svarUpa jANI levuM. A ATha baMdhasthAnamAM bhUyaskAra cha che--trevIsanA baMdhasthAnakethI pacIsanA tema pacIsanA baMdhasthAnethI chavvIsanA, ema ekatrIsanA baMdhasthAnaka paryaMta javAno saMbhava hovAthI cha thAya che. alpatara sAta che. te A--AhArakaddhika ane tIrthaMkaranAmakarma sahita deva prAyogya ekatrIsa prakRti bAMdhI kALadharma pAmI devamAM jaI tIrthaMkaranAma sahita manuSyagati prAyogya trIsa bAMdhatAM pahelo alpatara, devamAMthI cyavI manuSyagatimAM AvI tIrthaMkaranAma sahita devagati prAyogya ogaNatrIsa bAMdhatAM bIjo alpatara, tathA kSapakazreNi ke upazamazreNi upara caDhatAM aThyAvIsa Adi cAra baMdhasthAnethI eka bAMdhatAM trIjo alpatara, tathA manuSya ke tiryaMcagati prAyogya ogaNatrIsa bAMdhI deva ke narakagati yogya aThyAvIsa bAMdhatAM cotho alpatara. aThyAvIsanA baMdhethI ekendriya prAyogya chavvIsanA baMdhe jatAM pAMcamo alpatara, tathA chavvIsanA baMdhethI anukrame pacIsa ane trevIsanA baMdhe jatAM chaThTho ane sAtamo alpatara. A pramANe alpatara baMdha sAta che. avasthitabaMdha baMdhasthAnanI jeTalA ATha che. tathA avaktavyabaMdha traNa che te AgaLa upara kaheze. 15 1. nAmakarmanAM dareka baMdhasthAnakono kALa prAyaH aMtarmuhUrta che. prAyaH kahevAnuM kAraNa yugaliyA traNa palyopama paryaMta devagatiyogya aThyAvIsa bAMdhe che, temaja anuttaravAsI devo manuSyagatiyogya ogaNatrIsa ke trIsano baMdha tetrIsa sAgaropama paryaMta kare che. sAtamI narakanA mithyAtvI nArakIo tiryaMcagati yogya ogaNatrIsa ke udyota sahita trIsano tetrIsa sAgaropama paryaMnta baMdha kare che e che. bAkInAM baMdhasthAnakono kALa aMtarmuhUrta che. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 paMcasaMgraha-1 have pUrvanI gAthAmAM kahela bhUyaskAra ane alpataranI saMkhyA A gAthAmAM batAve che - bhUogArA do nava cha yappatarA du aTTha satta kamA / micchAo sAsaNattaM na ekatIsekkaguru jamhA // 16 // bhUyaskArA dvau nava SaT cAlpatarA dvAvaSTau sapta kramAt / mithyAtvAt sAsAdanatvaM na ekatriMzata eko gururyasmAt // 16 // artha--darzanAvaraNa, mohanIya ane nAmakarmanA bhUyaskAra anukrame be nava ane cha che. alpatara be, ATha ane sAta che. mithyAtvethI sAsAdane jatA nahi hovAthI mohanIyanA ATha ja alpatara che. ane ekatrIsanA baMdhathI ekano baMdha guru nathI mATe nAmakarmanA cha ja bhUyaskAra thAya che. TIkAnu-darzanAvaraNIya, mohanIya ane nAmakarmanA anukrame be, nava ane cha bhUyaskAra che, tathA be ATha ane sAta alpatara che. tAtparya e ke darzanAvaraNIyakarmanA be bhUyaskAra, ane be alpatara che. mohanIyakarmanA nava bhUyaskAra ane ATha alpatara che, tathA nAmakarmanA che bhUyaskAra, ane sAta alpatara che. ahIM ema zaMkA thAya ke-mohanIyakarmanAM daza baMdhasthAnakamAM bhUyaskAra jema nava thAya che tema alpatara nava kema na thAya ? temaja nAmakarmanA ATha baMdhasthAnakamAM jema sAta alpatara thAya che tema bhUyaskAra sAta kema na thAya? tenA uttaramAM jaNAve che ke koIpaNa jIva mithyAtva guNaThANethI sAsvAdane jato nathI tethI ekavIsanA baMdharU5 alpatara ghaTato nathI mATe mohanIyanA alpatara ATha ja thAya che. tathA nAmakarmanA ekatrIsanA baMdhathI UtarI AThamA guNasthAnakanA sAtamA bhAge je eka prakRtino baMdha thAya che te ekatrIsanI apekSAe moTo nathI mATe nAmakarmanA bhUyaskAra cha ja thAya che. vaLI ema kahevAmAM Ave ke upazamazreNithI paDatA yazakIrtirUpa eka prakRti bAMdhI AThamAnA chaThThA bhAge AtmA ekatrIsanA baMdhe paNa jAya che. ane te ekatrIsano baMdha eka prakRtinI apekSAe bhUyaskAra che mATe sAta bhUyaskAra thAya che ane te yukta ja che. anya zAstromAM paNa sAta bhUyaskAro kahyA che. zatakacUrNimAM kahyuM che ke "ekanA baMdhathI paNa ekatrIsanA baMdha jAya che mATe bhUyaskAra sAta che.' tenA uttaramAM kahe che ke-te ayogya che. kAraNa ke aThyAvIsa Adi baMdhanI apekSAe ekatrIsanA baMdharUpa bhUyaskAra pahelAM ja grahaNa karyo che. ekanA baMdhathI ekatrIsanA baMdhe jAya ke aThyAvIsaAdi prakRtinA baMdhathI ekatrIsanA baMdhe jAya e baMnemAM ekatrIsanA baMdharUpa bhUyaskAranuM to eka ja svarUpa che. avadhinA bhede kaMI bhinna bhUyaskAranI vivakSA thatI nathI. jo avadhinA bhede bhinna bhinna bhUyaskAranI vivakSA karavAmAM Ave to ukta saMkhyAthI paNa ghaNA bhUyaskAra thAya. te A pramANe--koI vakhate aThyAvIsanA baMdhathI ekatrIsanA baMdhe jAya, e rIte koI vakhata ogaNatrIsanA baMdhathI, koI vakhata trIsanA baMdhathI, temaja koI vakhata eka prakRtinA Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 103 baMdhathI ekatrIsanA baMdhe jAya. tathA koI vakhata tevIsanA baMdhathI aThyAvIsanA baMdhe jAya. e rIte koI vakhata pacIsa AdinA baMdhathI aThyAvIsanA baMdhe jAya. A pramANe avadhinA bhede bhinna bhUyaskAranI vivakSA karavAmAM Ave to sAtathI paNa ghaNA vadhAre bhUyaskAra thAya. e vastu to iSTa nathI. tethI avidhanA bhede bhUyaskArano bheda nathI, mATe cha ja bhUyaskAra thAya che. tathA avasthitabaMdha jeTalAM baMdhasthAnako che teTalAM ja che e pahelAM ja kahyuM che. A pramANe bhUyaskArAdinI saMkhyA kahI. 16 have avaktavya baMdha kahe che------ u cha biie nAmaMmi ega guNatIsa tIsa avvattA / iga sattarasa ya mohe ekkeko taiyavajjANaM // 17 // catvAraH SaD dvitIye nAmni eka ekonatriMzat triMzadavaktavyAH / ekaH saptadaza ca mohe ekaikastRtIyavarjAnAm // 17 // artha--bIjA darzanAvaraNIya karmamAM cAra ane cha'e be avaktavya baMdha che. nAmakarmamAM eka, ogaNatrIsa ane trIsanA baMdharUpa traNa avaktavya baMdha che ane mohanIyakarmamAM eka ane sattaranA baMdharUpa be avaktavya baMdha che. tathA vedanIyakarma sivAya zeSa karmamAM eka eka ja avaktavya baMdha che. TIkAnu--bIjA darzanAvaraNIyakarmamAM cAra prakRtinA baMdharUpa ane cha prakRtinA baMdharUpa be avaktavya baMdha che. te A pramANe--jyAre saghaLI karmaprakRtiono baMdhaviccheda thayA pachI pharI baMdha thAya tyAre pahelA samaye avaktavyabaMdhano saMbhava che e pahelAM kahyuM che. darzanAvaraNIyakarmanI saghaLI prakRtiono baMdhaviccheda upazAMtamohAdi guNasthAnakomAM saMbhave che, anyatra saMbhavato nathI. upazAMtamoha guNasthAnakethI be prakAre pratipAta thAya che. 1. addhAkSaye, 2. bhavakSaye. temAM addhAkSaye eTale upazAMtamoha guNasthAnakano kALa pUrNa thAya ane paDe te. ane bhavakSaye eTale maraNa thAya ane paDe te. je jIva upazAMtamoha guNasthAnakano kALa pUrNa karI paDe te je krame caDyo hato te ja krame paDe che. eTale ke agiyAramAMthI dazamA, navamA, AThamA Adi guNasthAnakono sparza karato karato paDe che. je jIva agiyArame guNasthAnake maraNa pAme che te devAyunA pahelA ja samaye avirati samyagdaSTi deva thAya che. eTale ke manuSyAyunA caramasamaya paryaMta agiyAramuM guNasthAnaka hoya che ane devAyunA pahelA ja samaye cothuM guNasthAnaka prApta thAya che. vacalA guNasthAnakanI sparzanA thatI nathI. temAM jyAre upazAMtamoha guNasthAnakano kALa pUrNa karI paDato dazamA guNasthAnakamAM praveza kare tyAre pahele ja samaye darzanAvaraNIyanI cAra prakRti bAMdhe te cAra prakRtinA baMdharUpa pahelo avaktavya. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 paMcasaMgraha-1 jyAre upazAMtamoha guNasthAnakethI bhavakSaye paDatA anuttaradevamAM jAya tyAre pahele ja samaye cothA guNasthAnake darzanAvaraNIyakarmanI cha prakRti bAMdhatAM chanA baMdharUpa bIjo avaktavyabaMdha thAya che. A pramANe darzanAvaraNIya karmamAM be avaktavya baMdha thAya che. nAmakarmamAM eka, ogaNatrIsa ane trIsanA baMdharUpa traNa avaktavya baMdha che. te A pramANe- jyAre upazAMtamoha guNasthAnakano kALa pUrNa karI paDI dazamA guNasthAnake praveza kare tyAre pahele ja samaye eka yazakIrti bAMdhatA eka prakRtinA baMdharUpa pahelo avaktavya. tathA jyAre bhavakSaye paDI devapaNe utpanna thAya tyAre tyAM pahele ja samaye manuSyagatiyogya ogaNatrIsa prakRti bAMdhatAM ogaNatrIsa prakRtinA baMdharUpa bIjo avaktavya. . tathA koI jIva tIrthakaranAmakarmano nikAcita baMdha karI upazamazreNi para ArUDha thaI agiyArame guNasthAnake maraNa pAmI devapaNe utpanna thAya tyAM pahele ja samaye tIrthakaranAmakarma sahita manuSyagati prAyogya trIsa prakRti bAMdhatAM trIsa prakRtinA baMdharUpa trIjo avaktavya baMdha thAya che. tathA mohanIyakarmamAM eka ane sattara prakRtinA baMdharUpa be avaktavya baMdha che. te A pramANe- upazAMtamoha guNasthAnakethI teno kALa pUrNa karI kramazaH paDatAM paDatAM bAdara saMparAya guNasthAnake saMjvalana lobharUpa eka prakRti bAMdhatAM ekanA baMdharUpa pahelo avaktavya. bhavakSaye paDI devapaNuM prApta kare tyAre pahele ja samaye avirati samyagdaSTi thAya tyAM avirati samyagdaSTi nimittaka sattara prakRti bAMdhatAM sattaranA baMdharUpa bIjo avaktavyabaMdha. A rIte mohanIyakarmamAM be avaktavya baMdha thAya che. tathA trIjA vedanIyakarma vinA zeSa jJAnAvaraNIya, aMtarAya, Ayu ane gotrarUpa cAra karmamAM eka eka avaktavya baMdha che. temAM jJAnAvaraNIya ane aMtarAyakarmamAM upazAMtamoha guNasthAnakethI addhAkSaye ke bhavakSaye paDI pAMca pAMca prakRti bAMdhatA pahele ja samaye pAMca pAMca prakRtinA baMdharUpa eka eka avaktavya baMdha thAya che. tathA upazAMtamoha guNasthAnakethI baMne prakAre paDatA ucca gotra bAMdhatA pahele ja samaye ucca gotranA baMdharUpa gotrakarmamAM eka avaktavya baMdha thAya che. tathA AyunA baMdhanA AraMbhamAM cAra AyumAMnI koIpaNa eka eka prakRti bAMdhatAM pahele ja samaye te te eka eka AyunA baMdharUpa avaktavyabaMdha thAya che. vedanIyakarmamAM avaktavyabaMdha sarvathA ghaTato nathI. kAraNa ke vedanIyakarmano baMdhaviccheda Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 505 thayA pachI pharI baMdha thato nathI. vedanIyakarmano baMdhaviccheda ayogI avasthAmAM thAya che. tyAMthI pratipAta thato nathI ke jethI pharI vAra baMdhanA AraMbhano saMbhava hoya. A pramANe sarvathA baMdhano viccheda thayA pachI baMdhano AraMbha thato nahi hovAthI vedanIyamAM avaktavyabaMdha saMbhavato nathI. mATe tenuM varjana karyuM che. tathA darzanAvaraNIya, mohanIya ane nAmakarma vinA zeSa karmamAM eka eka baMdhasthAnaka hovAthI bhUyaskAra ane alpatara baMdha ghaTatA nathI. upara kahyA pramANe je samaye navo baMdha thAya te samaye avaktavya ane zeSakALa teno jyAM sudhI baMdha rahe tyAM sudhI avasthitabaMdha ghaTe che, ane vedanIya karmamAM to mAtra avasthitabaMdha ja ghaTe che. temAM jJAnAvaraNIya, aMtarAya ane gotrakarmano mULakarma AzrayI avasthita baMdha abhavya AzrayI anAdi anaMta ane bhavya AzrayI anAdi sAMta ane sAdi sAMta che. vedanIyakarmano paNa mULakarma AzrayI avasthitabaMdha abhavya AzrayI anAdi anaMta ane bhavya AzrayI anAdi sAMta che. Ayukarmano avasthita baMdha mAtra aMtarmuhUrta ja che. A pramANe jJAnAvaraNAdi pratyeka karmonAM baMdhasthAnakomAM bhUyaskArAdi kahyA. 17 have sAmAnyataH saghaLI uttara prakRtiomAMnAM baMdhasthAnakomAM bhUyaskArAdi kahevA icchatAM pahelAM teonAM baMdhasthAnakonuM pratipAdana kare che-- igasayareguttara jA duvIsa chavvIsa taha tipannAI / jA covattari bAvaTThirahiyabaMdhAo guNatIsaM // 18 // ekA saptadaza ekottarANi yAvat dvAviMzatiH SaDviMzatiH tathA tripaJcAzadAdIni / yAvat catuHsaptatiH dvASaSTirahitabandhasthAnAni ekonatriMzat // 18 // artha--eka, sattara, tenAthI eka eka adhika karatAM bAvIsa sudhInA pAMca tathA chavvIsa, ane trepanathI eka eka adhika karatAM ane bAsaThamuM baMdhasthAnaka rahita karatAM cuMmotera sudhInA ekavIsa, A pramANe saghaLI uttara prakRtionA sAmAnyathI ogaNatrIsa baMdhasthAnako thAya che. TIkAnu--sAmAnyataH saghaLI uttara prakRtionAM ogaNatrIsa baMdhasthAnako thAya che. te A-- eka, sattara, sattarathI eka eka adhika karatAM bAvIsa sudhInA pAMca, te A pramANe-- aDhAra, ogaNIza, vIsa, ekavIsa, ane bAvIsa tathA chavvIsa, tathA trepanathI AraMbhI eka eka adhika karatAM vacamAM bAsaThamA baMdhasthAna vinAnA cuMmotera sudhInA ekavIsa baMdhasthAnako. te A--trepana, copana, paMcAvana, chappana, sattAvana, aThThAvana, ogaNasATha, sATha, ekasaTha, paMca 1-64 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 paMcasaMgraha-1 tresaTha, cosaTha, pAMsaTha, chAsaTha, saDasaTha, aDasaTha, agaNosittera, botera, totera, cumotera. 117-18-19-20-21-22-26-53-54-55-56-57-58-59-60-61-63-64-65-6667-68-69-70-71-72-73-74. A ogaNatrIsa baMdhasthAnakomAM bhUyaskAra aThyAvIsa thAya che. te A pramANe- eka prakRtinuM baMdhasthAna upazAMtamohAdi guNasthAnake hoya che. jyAre upazAMta moha guNasthAnakethI paDI sUkSma saMparAya guNasthAnake Ave tyAre tyAM jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, yazakIrti, ane ucca gotra e soLa prakRti adhika bAMdhatAM sattara karmaprakRtinA baMdharUpa pahelo bhUyaskAra. tyAMthI paDI anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnake praveza karatA zarUAtamAM saMjvalana lobha adhika bAMdhatA aDhAra prakRtinA baMdharUpa bIjo bhUyaskAra. tyArapachI mAyAno paNa baMdha karatAM ogaNIsa prakRtinA baMdharUpa trIjo bhUyaskAra. tyArapachI te ja guNasthAnake mAnano adhika baMdha karatA visa prakRtinA baMdharUpa cotho bhUyaskAra. tyArapachI tyAM ja krodha adhika bAMdhatA ekvIsa prakRtinA baMdharUpa pAMcamo bhUyaskAra. tyAMthI paDatA te ja guNasthAnake puruSaveda adhika bAMdhatA bAvIsa prakRtinA baMdhArUpa chaThTho bhUyaskAra. tyArapachI anukrame apUrvakaraNa guNasthAnake praveza karatA bhaya, jugupsA, hAsya ane rati e cAra prakRti adhika bAMdhatA chavvIsa prakRtinA baMdharUpa sAtamo bhUyaskAra. tyAMthI nIce UtaratAM e ja guNasthAnake nAmakarmanI devagati prAyogya aThyAvIsa prakRti bAMdhatAM paraMtu pUrvokta chavvIsa prakRtimAM yaza-kIrti AvelI hovAthI te eka sivAya sattAvIsa prakRti vadhAratAM trepana prakRtinA baMdharUpa AThamo bhUyaskAra. tIrthakaranAmakarma sahita devagati prAyogya ogaNatrIsa bAMdhatAM copana prakRtinA baMdharUpa navamo bhUyaskAra. AhArakaddhika sahita devagati prAyogya trIsa prakRti bAMdhatA paMcAvana prakRtinA baMdharUpa dazamo bhUyaskAra. AhArakaddhika ane tIrthakaranAma sahita ekatrIsa bAMdhatA chappana prakRtinA baMdhArUpa agiyAramo bhUyaskAra. tyArapachI nIce UtaratA e ja guNasthAnake nAmakarmanI trIsa prakRti sAthe nidrAddhika bAMdhatA sattAvana prakRtinA baMdharUpa bAramo bhUyaskAra. ane nAmakarmanI ekatrIsa prakRti sAthe nidrAddhika bAMdhatA aThThAvana prakRtinA baMdharUpa teramo bhUyaskAra. tyArapachI apramatta guNasthAnakane prApta thayelA devAyu sAthe te aThThAvana prakRti bAMdhatA ogaNasATha prakRtinA baMdharUpa caudamo bhUyaskAra. A ogaNasATha prakRtio A pramANe che-jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya che, vedanIya eka, mohanIya nava, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca ane nAmakarmanI ekatrIsa. tyAMthI dezavirati guNasthAnake AvI nAmakarmanI aThyAvIsa bAMdhatA ane pratyAkhyAnAvaraNa catuSka adhika bAMdhatA sATha prakRtinA baMdharUpa paMdaramo bhUyaskAra. tIrthakara sahita nAmakarmanI ogaNatrIsa bAMdhatA ekasaTha prakRtinA baMdhArUpa soLamo bhUyaskAra. te ekasaTha prakRti A pramANe che-jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cha, vedanIya eka, mohanIya tera, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca, ane nAmakarmanI ogaNatrIsa. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 tyAMthI avirati samyagdaSTi guNaThANe AvI nAmakarmanI aThyAvIsa bAMdhatA Ayuno baMdha nahi karatA ane apratyAkhyAnAvaraNa catuSka adhika bAMdhatA tresaTha prakRtinA baMdharUpa sattaramo bhUyaskAra. tresaTha prakRti A pramANe--jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cha, vedanIya eka, mohanIya sattara, gotra eka, aMtarAya pAMca, ane nAmakarmanI aThyAvIsa. paMcamAra ahIM pUrvokta ekasaThamAMthI Ayu ane tIrthaMkaranAma e be ochI karI apratyAkhyAna catuSka vadhAratAM tresaTha prakRti thAya che. bIjI koIpaNa rIte prakRti ochIvattI thatI nahi hovAthI bAsaTha prakRtinuM baMdhasthAnaka sarvathA saMbhavatuM nathI. mATe bAsaThanA baMdharUpa bhUyaskAra paNa saMbhavato nathI. te ja avirati samyagdaSTine nAmakarmanI ogaNatrIsa bAMdhatA cosaTha prakRtinA baMdharUpa aDhAramo bhUyaskAra. tathA devagatimAM manuSyagati prAyogya nAmakarmanI trIsa bAMdhatA te ja avirati samyagdaSTine pAMsaTha prakRtinA baMdharUpa ogaNIsamo bhUyaskAra. te ja jIvane Ayu adhika bAMdhatA chAsaTha prakRtinA baMdharUpa vIsamo bhUyaskAra. chAsaTha prakRtio A pramANe che-- jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cha, vedanIya eka, mohanIya sattara, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca, ane nAmakarmanI trIsa. tyAMthI paDI mithyAtve gayelAne nAmakarmanI trevIsa bAMdhatA Ayuno paNa baMdha karatA ane mithyAtvamohanIya, anaMtAnubaMdhI catuSka ane sthAnarjiMtrika adhika bAMdhatA saDasaTha prakRtinA baMdharUpa ekavIsamo bhUyaskAra. tathA e ja mithyAdaSTine nAmakarmanI pacIsa prakRti bAMdhatA ane Ayuno baMdha nahi karatA aDasaTha prakRtinA baMdharUpa bAvIsamo bhUyaskAra. tathA te ja pacIsanA baMdhakane Ayu adhika bAMdhatA agaNotera prakRtinA baMdharUpa trevIsamo bhUyaskAra. tathA mithyArdaSTine nAmakarmanI chavvIsa prakRti bAMdhatA sittera prakRtinA baMdharUpa covIsamo bhUyaskAra. tathA nAmakarmanI aThyAvIsa bAMdhatA ane Ayuno baMdha nahi karatA ikotera prakRtinA baMdharUpa pacIsamo bhUyaskAra. tene ja Ayuno baMdha karatA botera prakRtinA baMdharUpa chavvIsamo bhUyaskAra. tathA nAmakarmanI ogaNatrIsa prakRti bAMdhatA totera prakRtinA baMdharUpa sattAvIsamo bhUyaskAra. tathA te ja mithyAdaSTine nAmakarmanI tiryaMcagati prAyogya trIsa prakRti bAMdhatA cuMmotera prakRtinA baMdharUpa aThyAvIsamo bhUyaskAra. te cuMmotera prakRti A pramANe--jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya nava, vedanIya eka, mohanIya bAvIsa, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca, ane nAmakarmanI trIsa. vadhAremAM vadhAre eka samaye eka jIvane cuMmotera prakRti baMdhAya che. ahIM keTalAka bhUyaskAra anya anya baMdhasthAnakanI apekSAe ghaNI vAra thAya che paraMtu teone eka vAra grahaNa karelA hovAthI ane avadhinA bhede bhUyaskAranA bhedanI vivakSA thatI nahi hovAthI teone ahIM gaNavAmAM AvyA nathI. mAtra eka bhUyaskAra aneka prakAre paNa thAya che eTaluM lakSya rAkhavuM. tethI bhUyaskAra to aThyAvIsa ja thAya che. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tathA je krame prakRtio vadhArI bhUyaskAra kahyA te krame pazcAnupUrvIe prakRtio ochI karatA alpatara paNa aThyAvIsa ja thAya che. ane te potAnI meLe ja vicArI levA. sarvatra baMdhasthAnanI samAna avasthita baMdha che' e vacanane anusarI avasthita ogaNatrIsa che. 508 avaktavyabaMdha ahIM sarvathA ghaTato nathI. kAraNa ke saghaLI uttaprakRtiono abaMdhaka thaIne pharI vAra baMdhaka thato ja nathI. saghaLI uttaraprakRtiono abaMdhaka ayogIguNasthAnake thAya che tyAMthI pratipAta thato nathI mATe avaktavya baMdha ghaTato nathI. 1. ogaNatrIsa baMdhasthAnakomAM aThyAvIsa alpatara thAya che te A pramANe--utkRSTa zA-5, 6-9, ve-1, mo-22, A-1, nA-30, go-1 ane aM-5 e cuMmotera prakRti bAMdhI temAMthI Ayu ke udyota ochI bAMdhatAM totera ane baMne ochI bAMdhatAM botera ema be alpatara thAya. tathA nAmakarmanI. aThyAvIsa ane zeSa cha karmanI tetALIsa kula ikotera bAMdhatA trIjo alpatara, tathA ekendriya yogya chavvIsa, Ayu ane zeSa cha karmanI tetALIsa ema sittera bAMdhatA cotho alpatara. Ayu rahita agaNotera bAMdhatA pAMcamo alpata2. tathA ekendriyAdi yogya pacIsa ane zeSa cha karmanI tetALIsa ema saDasaTha bAMdhatA chaThTho alpatara. tathA Ayu sAthe sAta karmanI cuMmALIsa ane ekendriyayogya trevIsa ema saDasaTha bAMdhatA sAtamo alpatara. ane Ayu vinA chAsaTha bAMdhatA AThamo alpatara. te chAsaTha prakRtio A pramANe--jJA-5, 6-9, ve-1, mo-22, nA23, go-1, ane aM-5. tathA cothe guNaThANe jJA-5, 6-6, ve-1, mo-17, A-1, go-1, aM-5, ane nAmakarmanI devagati yogya tIrthaMkara nAmakarma sahita 29 ema pAMsaTha bAMdhatA navamo alpatara. temAMthI jananAma ane Ayu bemAMthI eka eka ochI bAMdhatA cosaThe ane baMne ochI bAMdhatA tresaThanA baMdharUpa dazamo ane agiyAramo alpatara. tathA pAMcame guNaThANe jJA-5 6-6 ve-1 mo-13 A-1 go-1 aM-5 ane nAmakarmanI 29 ema ekasaTha bAMdhatA bAramo alpatara, tathA jinanAma ane AyumAMthI eka eka ochI karatA sATha ane baMne ochI karatA ogaNasAThanA baMdharUpa teramo ane caudamo alpatara thAya. sAtame guNaThANe zA-5, 6-6 ve-1 mo-9 go-1 aM-5 ane nAmakarmanI jinanAma ane AhArakaddhika sAthe 31 ema aThThAvana bAMdhatA paMdaramo alpatara, jinanAmanA baMdha vinA sattAvana bAMdhatA soLamo alpatara. jinanAma bAMdhatA ane AhArakaddhika nahi bAMdhatA chappananA baMdhe sattaramo alpatara. ane traNe vinA paMcAvana bAMdhatA aDhAramo alpatara. tathA AThame guNaThANe jJA-5, nidrAdvika vinA da-4, ve-1, mo-9, go-1, aM-5 ane nAma-karmanI jinanAma sAthe devagati yogya 29 ema copana bAMdhatA ogaNIsamo alpatara. jinanAma vinA trepana bAMdhatAM vIsamo alpatara. tathA AThamA guNasthAnakanA sAtamA bhAge jJA-5, 6-4, ve-1, mo-9, go-1, aM-5, ane nAmakarmanI yazaHkIrti eka ema chavvIsa bAMdhatA ekavIsamo alpatara. tathA navame guNaThANe jJA-5, 6-4, ve-1, mo-5, nAma-1, go-1, ane aM-5 eNa bAvIsa bAMdhatA bAvIsamo alpatara, puruSaveda vinA ekavIsa bAMdhatA trevIsamo alpatara. saMjvalana krodha vinA bAMdhatA covIsamo alpatara. mAna vinA ogaNIsa bAMdhatA pacIsamo alpatara, mAyA vinA aDhAra bAMdhatA chavvIsamo alpatara. ane lobha vinA dazame guNaThANe sattara bAMdhatA sattAvIsamo alpatara. ane agiyArame guNaThANe eka sAta vedanIya bAMdhatA aThyAvIsamo alpatara. A pramANe aThyAvIsa alpatara thAya che. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 509 e pramANe jJAnAvaraNAdi karmanI uttaraprakRtionA ane sAmAnyathI saghaLI uttaraprakRtinAM baMdhasthAnakomAM bhUyaskArAdi kahyA. have udayasthAnakomAM kahevAno avasara che. temAM pahelA eka eka jJAnAvaraNAdi uttaraprakRtionAM udayasthAnakomAM vicAre che. te A pramANe-jJAnAvaraNIya, vedanIya, Ayu, gotra, ane aMtarAya e pAMce karmomAM eka eka udayasthAna che te A pramANe- jJAnAvaraNIya ane aMtarAya e baMne karmanI pAMce uttaraprakRtiono pratisamaya udaya hovAthI e pAMca pAMca prakRtinA samUharUpa udayasthAna che. vedanIya, Ayu ane gotrakarmanuM teonI eka eka prakRti ja udayaprApta hovAthI eka eka prakRtirUpa udayasthAna che. kAraNa ke teonI uttaraprakRtio paraspara parAvartamAna hovAthI eka sAthe betraNa udayamAM AvatI nathI paraMtu eka vakhate koIpaNa ekano ja udaya thAya che. darzanAvaraNIyanAM be udayasthAna che. te AcAra ane pAMca, temAM cAra hoya to cakSu, acakuM, avadhi ane kevaLa darzanAvaraNIya e cAra hoya che. ane pAMca hoya to pAMca nidrAmAMthI koIpaNa eka nidrAsahita karatA pAMcano udaya hoya che. cakSudarzanAvaraNAdi cAra dhruvodaya hovAthI te cAreno eka sAthe udaya hoya che. paraMtu nidrAo adhuvodaya ane paraspara viruddha hovAthI koI vakhate nidrAno udaya nathI paNa hoto ane jyAre hoya tyAre pAMcamAMthI koIpaNa ekano udaya : hoya che. mATe yathokta be ja udayasthAnako saMbhave che. ahIM cArathI pAMcanA udaye jatA eka bhUyaskAra thAya che. pAMcathI cAranA udaye jatA eka alpatara thAya che. avasthitodaya be che, kema ke baMne udayasthAnako amuka kALaparyata udayamAM varte che. avaktavyodaya sarvathA ghaTato nathI. kAraNa ke darzanAvaraNIyakarmanI sarva prakRtino udayaviccheda kSINamoha guNaThANe thAya che, tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI pharI tenI koIpaNa prakRtino udaya thato nathI. tathA mohanIyakarmanAM nava udayasthAnako che. te A pramANe-eka, be, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava ane daza. 1-2-4-5-6-7-8-9-10. A saghaLAM udayasthAnakone vistArathI saptatikA saMgrahamAM AcArya mahArAja pote ja kaheze mATe teno ahIM vicAra karyo nathI. ekanA udayasthAnethI be AdinA udayasthAne kramazaH jatA ATha bhUyaskAra thAya che, tathA dazanA udayasthAnethI nava AdinA udayasthAnake kramazaH jatA ATha alpatara thAya che. avasthita nave nava che. dareka udayasthAnaka amuka kALaparyata udayamAM hoI zake che. avaktavyodaya pAMca che. te A-eka, cha, sAta, ATha ane nava. temAM jyAre upazAMtamoha guNasthAnakathI addhAkSaye paDe tyAre sUkSmasaMparAya guNasthAnake praveza karatA pahelA saMjavalana lobha udayamAM Ave che. tethI tene pahele samaye saMjavalana lobharUpa eka prakRtyAtmaka avaktavyodaya thAya che. jayAre upazAMtamoha guNasthAnakathI bhavakSaye paDe tyAre pahele ja samaye avirati Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 paMcasaMgraha-1 samyagdaSTi deva thAya che. te jo kSAyika samyagdaSTi hoya ane tene bhaya jugupsA udayamAM na hoya to pahele samaye apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalana krodhAdimAMthI koI paNa krodhAdi traNa, puruSaveda ane hAsyarati yugala e cha prakRtio udayamAM Ave che. A pramANe che prakRtinA udayarUpa bIjo avaktavyodaya thAya che. jo te kSAyikasamyagdaSTi na hoya to pahele ja samaye samyakvamohanIya vede che tethI samyakvamohanIya sahita sAta prakRtinA udayarUpa trIjo avaktavyodaya thAya che. athavA jo kSAyikasamyagdaSTi hoya ane bhaya ke jugupsA e bemAMthI koIpaNa ekane anubhave to paNa sAta prakRtinA udayarUpa trIjo avaktavya thAya che. jyAre kSAyopazama samyaktI bhaya ke jugupsA e bemAMthI koIpaNa ekane anubhave tyAre athavA kSAyika samyagdaSTi bhaya ane jugupsA e baMnene anubhave tyAre ATha prakRtinA udayarUpa cotho avaktavyodaya thAya che. tathA lAyopathamika samyaktI bhaya ane jugupsA e baMnene eka sAthe anubhavato hoya tyAre nava prakRtinA udayarUpa pAMcamo avaktavyodaya thAya. A pramANe mohanIyakarmanA avaktavyodaya kahyA. - have nAmakarmanAM udayasthAnako kahe che. te bAra che, te A pramANe-vIsa, ekavIsa, covIsa, pacIsa, chavvIsa, sattAvIsa, aThyAvIsa, ogaNatrIsa, trIsa, ekatrIsa, nava ane ATha. 20-21-24-25-27-28-29-30-31-9-8. A dareka udaya sthAnakone saptatikA saMgrahamAM AcArya mahArAja pote ja vistArapUrvaka kaheze mATe ahIM teonuM vivaraNa karyuM nathI, kadAca ahIM kahevAmAM Ave to punarukita thavAthI graMthagauravarUpa doSano prasaMga prApta thAya. ahIM ekavIsanA udayasthAnekathI AraMbhI yathAyogya rIte saMsAramAM ke samudyAtamAM covIsa Adi udayasthAnake jAya che mATe ATha bhUyaskAra thAya che. jo ke udayasthAnaka bAra che chatAM vIsanA udayasthAnethI ekavIsanA tema ja AThanA udayasthAnethI navanA udayasthAne ane navanA udayasthAnethI visanA udayasthAne koI jIvo jatA nahi hovAthI ATha ja bhUyaskAra thAya che. vIsa ane AThanuM udayasthAna sAmAnya kevaLIne hoya che, ekavIsa ane navanuM udayasthAna tIrthakara kevaLIne hoya che. sAmAnya kevaLInA udayasthAnethI 1. devagatimAM bhavanA prathama AraMbhI aMtarmuhUrta paryata avazya hAsya-ratino ja udaya hoya che eTale hAsya, rati e be prakRti ja grahaNa karI che. 2. agiyArame guNasthAnakethI jeo bhavakSaye paDe che teo anuttaravimAnamAM utpanna thAya che ane bhavanA prathama samaye kSAyopathamika samyakta prApta kare che, pUrvabhavanuM upazamazreNinuM upazamasamyakta ahIM lAvatA nathI ema eka AcArya mahArAja mAne che. tethI upara lakhyuM che ke jo kSAyika samyagdaSTi na hoya to pahele ja samaye samyakta mohanIyakarma vede che. evo paNa eka mata che ke upazamazreNinuM upazamasamyakta laI anuttaravimAnamAM utpanna thAya che temane mate udayasthAnako ane avaktavya udaya sAthiMka samparvanI jema ghaTe che. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 511 tIrthaMkaranA udayasthAne athavA tIrthaMkaranA udayasthAnethI sAmAnya kevaLInA udayasthAne koIpaNa jIvo jatA nahi hovAthI tenA bhUyaskAra thatA nathI tathA alpatarodaya nava che. kaI rIte nava thAya che? te kahe che-ahIM koIpaNa AtmA navanA udayathI AThanA udaye, tema ja ekavIsanA udayathI visanA udaye jato nathI. kAraNa ke navanuM ane ekavIsanuM udayasthAna tIrthakarane hoya che. teo kaMI sAmAnya kevaLInA udayasthAnake jatA nathI, mATe e be alpatara ghaTatA nathI. tathA koI pacIsanA udayathI covIsanA udaye jatA nathI. kAraNa ke saMsArI AtmAo aparyAptAvasthAmAM covIsanA udayathI pacIsanA udayasthAnamAM praveza kare che paraMtu pacIsanA udayasthAnathI covIsanA udaye jatA nathI. mATe alpatarodaya nava ja thAya che. te alpatarodayo tIrthakara ane sAmAnya kevaLIone samudraghAta ane ayogIpaNuM prApta thatAM kaI rIte thAya che teno vicAra kare che. temAM svabhAvastha sAmAnya kevaLIne manuSyagati, paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, aparyAptanAma, saubhAgyanAma, yazakIrti, Adeya, agurulaghu, nirmANa, taijasa, kArmaNa, varNAdi, catuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, vajaRSabhanArAca saMghayaNa, upaghAta, pratyeka, audArikaddhika cha saMsthAnamAMthI koIpaNa eka saMsthAna, parAghAta, ucchavAsa, anyatara vihAyogati, susvara duHsvaramAMthI eka, e trIsa prakRtiono udaya hoya che ane tIrthakarone tIrthakara nAmakarma sAthe ekatrIsano udaya hoya che. . have jyAre teo samuddhAtamAM pravRtta thAya che tyAre samudyAta karatA sAmAnya kevaLIne bIje samaye audArikamizrayoge vartatA parAghAta, ucchavAsa, anyataravihAyogati ane susvara duHsvaramAMthI eka ema cAra prakRtionA udayano rodha thatA chavvIsano udaya thAya che. ane tIrthakarane parAghAta ucchavAsa prazastavihAyogati ane susvarano rodha thatA sattAvIsano udaya thAya che. A pramANe trIsa ane ekatrIsanA udayathI chavvIsa ane sattAvIsanA udaye jatA chavvIsanA ane sattAvIsanA udayarUpa be alpatara thAya che. tathA samudyAmAM praviSTa atIrthakara kevaLIne trIje samaye kArmaNakAyayoge vartatA udaya prApta saMsthAna, vaja RSabhanArAcasaMghayaNa, audArikaddhika, upaghAta, ane pratyeka e cha prakRtino rodha thatA visano udaya thAya che. ane tIrthakara kevaLIne te samaye ukata cha prakRtionA udayano rodha thatAM ekavIsano udaya thAya che. A pramANe chavvIsa ane sattAvIsanA udayathI vIsa ane 1. ahIM koIpaNa AtmA navanA udayathI AThanA udaye temaja ekavIsanA udayathI visanA udaye jato nathI, kAraNa ke navanuM ane ekavIsanuM udayasthAna tIrthakarane hoya che, teo kaMI sAmAnya kevaLIne udayasthAnake jatA nathI mATe e be alpatara ghaTatA nathI--ema TIkAmAM jaNAvyuM che paNa kaI prakRti svarUpa alpatara ghaTatA nathI te spaSTa lakhyuM nathI chatAM ATha prakRtirUpa ane vIsa prakRtirUpa be alpatara ghaTatA nathI evo bhAva samajAya che. paraMtu A ja gAthAnI TIkAmAM AgaLa A baMne alpataro ghaTAvyA che tethI A paMktio lakhavAno bhAva zuM che ? te bahuzruto jANe. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 paMcasaMgraha-1 ekavIsanA udaye jatA vIsa ane ekavIsanA udayarUpa be alpatara thAya che. A rIte samuddhAtamAM cAra alpatara thAya che. tathA ayogIpaNAne prApta karatA tIrthakarakevaLIne yoganA rodha kALe pUrvokta ekatrIsa prakRtimAMthI svarano udaya rokAya tyAre trIsano udaya thAya che, ane tyArapachI ucchvAsano udaya rokAya tyAre ogaNatrIsano udaya thAya che. tathA sAmAnya kevaLIne pUrvokta trIsa prakRtimAMthI svaranA udayano rodha thAya tyAre ogaNatrIsa ane ucchvAsanA udayano rodha thAya tyAre aThyAvIsano udaya thAya che. A rIte tIrthaMkarane AzrayI trIsa ane ogaNatrIsanA udayarUpa be alpatara ane sAmAnya kevaLIne AzrayI ogaNatrIsa ane aThyAvIsanA udayarUpa be alpatara ema cAra alpatara thAya che. ahIM ogaNatrIsano alpatara baMnemAM Ave che paraMtu avadhinA bhede bhinna alpataranI vivakSA thatI nahi hovAthI tene eka gaNI traNa ja alpatara thAya che. tathA aThyAvIsanA udayavALA atIrthaMkara kevaLIne ayogIpaNAnI prAptinA prathama samaye parAghAta, vihAyogati, pratyeka, upaghAta, anyatama udayaprApta saMsthAna, vajraRSabhanArAcasaMghayaNa, audArikaddhika, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu, taijasa, kArmaNa, varNAdicatuSka, ane nirmANa, e vIsa prakRtiono udayaviccheda thatA AThano udaya thAya che, ane ogaNatrIsa prakRtinA udayavALA tIrthakarakevaLIne ukta vIsa prakRtiono udaya-viccheda thAya tyAre navano udaya thAya che. A pramANe aThyAvIsa ane ogaNatrIsanA udayathI ATha ane navanA udaye jatA ATha ane navanA be alpatara thAya che. A rIte tIrthaMkara atIrthakara kevaLI AzrayI samuddAta ane ayogIpaNuM prApta karatA thatA nava alpataro vicAryu. tathA saMsArI jIvone ekatrIsa Adi udayasthAnethI AraMbhI ekavIsa sudhInA keTalAMeka alpatara udayasthAnomAM saMkramaNa thAya che, jema ke indriyaparyApti pUrNa thayA pachI 24 ke 26 mAMthI koIpaNa udayasthAne vartatA maraNa pAmI ekavIsanA udaye jAya eTale ekavIsano alpatara thAya, tathA udyota sahita trIsanA udaye vartatA uttaravaikriya zarIrI devo vaikriya zarIra vikharAI jAya tyAre ogaNatrIsanA udaye jAya tyAre ogaNatrIsano alpatara thAya. A pramANe saMsArI jIvone keTalAeka alpatarono saMbhava che paraMtu je saMkhyAvALA alpato teone thAya che te alpataro pUrvokta alpataromAM AvI jAya che. mAtra eka alpatara aneka prakAre thAya che eTaluM ja. paraMtu avidhanA alpatarono bheda gaNAto nahi hovAthI navathI 1. ahIM ekatrIsa prakRtinA udayathI adhika nAmakarmanI prakRtionuM udayasthAna na hovAthI ekatrIsa prakRtinA udayarUpa alpatara thato nathI tethI ekatrIsa temaja pacIsa tathA covIsanA udaya vinA nava udayasthAnanA nava alpatara gaNAvyA ane kevaLInI apekSAe te barAbara che paraMtu labdhi-saMpanna manuSyo athavA tiryaMco vaikriyazarIra banAve tyAre trIsanA udayasthAnathI pacIsanA udayasthAne ane labdhisaMpanna chavvIsanA udayamAM vartato vAyukAya vaikriyazarIra banAve tyAre chavvIsanA udaya sthAnathI covIsanA udayasthAne jAya che. athavA yathAsaMbhava ekatrIsathI chavvIsa sudhInA udayasthAnathI paMcendriya tiryaMca vagere kALa karI RjuzreNidvArA deva-narakamAM utpanna thAya tyAre pacIsanA ane ekendriyamAM utpanna thAya tyAre covIsanA Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra adhika eka paNa alpatara thato nathI. 'avasthita udaya sarvatra sthAna tulya che' AvuM mULa TIkAkAra-svopajJa TIkAkAranuM vacana hovAthI jeTalAM udayasthAnako che teTalA avasthitodayo paNa che. 513 avaktavyodayano sarvathA asaMbhava che kAraNa ke nAmakarmanI saghaLI uttaprakRtiono udayaviccheda thayA pachI pharI udaya thato ja nathI. saghaLI uttaraprakRtiono udayaviccheda ayogI guNasthAnakanA caramasamaye thAya che tyAMthI pratipAta thato nathI ke pharI udayano saMbhava thAya mATe avaktavyodaya ghaTato nathI. A pramANe jJAnAvaraNAdi dareka uttaraprakRtionAM udayasthAnomAM bhUyaskArAdi kahyA. 18 have sAmAnyataH saghaLI prakRtionAM udayasthAnomAM bhUyaskArAdi kahevA icchatA pahelAM udayasthAnako kahe che-- ekkAra bAra ticakkavIsa guNatIsao ya cautIsA / cauAlA guNasaTThI udayadvANAI chavvIsaM // 19 // ekAdaza dvAdaza tricaturviMzatirekonatriMzataH ca catustriMzat / catuzcatvAriMzata ekonaSaSTirudayasthAnAni SaDviMzatiH // 19 // artha--agiyAra, bAra, traNa ane cAra adhika vIsa, ogaNatrIsathI cotrIsa, ane cuMmALIsathI ogaNasATha A rIte chavvIsa udayasthAnako che. TIkAnu--sAmAnyataH saghaLI uttaraprakRtionAM chavvIsa udayasthAnako che. te A pramANe-- agiyAra, bAra, traNa ane adhika vIsa, eTale trevIsa ane covIsa tathA ogaNatrIsathI AraMbhI cotrIsa ane cuMmALIsathI AraMbhI ogaNasATha. te A--ogaNatrIsa, trIsa, ekatrIsa, batrIsa, tetrIsa ane cotrIsa tathA cuMmALIsa, pistALIsa, cheMtALIsa, suDatALIsa, aDatALIsa, ogaNapacAsa, pacAsa, ekAvana, bAvana, trepana, copana, paMcAvana, chappana, sattAvana, aThThAvana ane ogaNasATha. 11-12-23-24-29-30-31-32-33-34 44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56-57-58-59. have ukta udayasthAnakonuM vivaraNa kare che-- manuSyagati, manuSyAyu, paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, subhaga, Adeya, yazaHkIrtinAma, anyatara vedanIya ane ucca gotra e agiyAra prakRtiono udaya udayasthAne jAya che tethI pacIsa ane covIsa prakRtinA udaya svarUpa banne alpataro saMsArI jIvomAM ghaTI zake che. tethI kula navane badale agiyAra alpatarodaya ghaTI zake chatAM TIkAmAM A be alpataro kema batAvyA nathI ? enuM kAraNa bahuzruto jANe. 1. udayasthAnaka eTale eka samaye eka jIvane jeTalI prakRtio udayamAM hoya te. paMca1-65 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 paMcasaMgraha-1 sAmAnya kevaLI bhagavAnane ayogI avasthAmAM hoya che ane e ja avasthAmAM tIrthaMkara bhagavAnane tIrthakara nAmakarma sahita bArano udaya hoya che. A atIrthakara tIrthakara kevaLInA baMne udayasthAnako anukrame agurulaghu, nirmANa, sthira, asthira, zubha, azubha, taijasa, kArmaNa, varNAdi catuSka e bAra dhruvodaya prakRti sAthe trevIsa ane covIsa thAya che. e baMne udayasthAnako anukrame samughAta avasthAmAM kArpaNa kAyayoge vartatA sAmAnya kevaLI ane tIrthakarane hoya che. A cAra udayasthAnakomAM eka paNa bhUyaskAra ghaTato nathI. kAraNa ke koIpaNa AtmA ayogIpaNAmAMthI sayogIpaNAmAM jato nathI. temaja sAmAnya kevaLI tIrthaMkaranA udayane prApta karato nathI. te trevIsa ane covIsanA udayasthAna sAthe pratyeka, upaghAta, audArikaddhika, cha saMsthAnamAMthI koIpaNa eka saMsthAna ane prathama saMghayaNa e cha prakRtio joDatAM ogaNatrIsa ane trIsa e be udayasthAna thAya che. A be udayasthAnaka anukrame audArikamizrayoge vartatA sAmAnya kevaLI tathA tIrthaMkara bhagavAnane hoya che. audArikakAyayoge vartatA tathA svabhAvastha teone parAghAta, vihAyogati, ucchavAsa ane svaranA udaya sAthe anukrame tetrIsa ane cotrIsano udaya thAya che. yogano rodha karatA jyAre svarano rodha thAya eTale ke svarano udaya baMdha paDe tyAre pUrvokta tetrIsa ane cotrIsamAMthI e eka prakRti ochI thatAM batrIsa ane tetrIsano udaya thAya che. tyArapachI zvAsocchavAsano rodha thatAM zvAsocchavAsano udaya rokAya tyAre ekatrIsa ane batrIsano udaya thAya che. A pramANe daza udayasthAnako kevaLI mahArAjane hoya che. . e daza udayasthAnomAM cha bhUyaskAra thAya che ane te sAmAnya kevaLI ane tIrthakarane 1. ahIM TIkAmAM kevaLI mahArAjanA daza udayasthAnamAM 29-30-31-32-33 ane 34 35 bhUyaskAra kahyA che, paraMtu cAra thAya che te A pramANe-samughAta avasthAmAM kArpaNa kAyayoge vartatA sAmAnya kevaLI tathA tIrthakarane anukrame trevIsa ane covIsano udaya hoya che temAM sAtame samaye audArika mizrayoge vartatA teone pratyeka Adi cha prakRtino udaya vadhe eTale ogaNatrIsa ane trIsano udaya thAya che. tathA teone AThame samaye audArika kAyayoge vartatA svara vagere cAra prakRtino udaya vadhe eTale tetrIsa ane cotrIsano udaya thAya che. A pramANe ogaNatrIsa, trIsa, tetrIsa ane cotrIsanA udayarUpa cAra bhUyaskarodaya thAya che, paraMtu koI rIte ekatrIsa ane batrIsanA udayarUpa bhUyaskAra ghaTatA nathI. ( alpatarodaya to ghaTe che. tetrIsa ane cotrIsanA udayavALA svarano rodha kare tyAre teone batrIsa ane tetrIsano udaya thAya ane ucchavAsano rodha thatAM ekatrIsa ane batrIsano udaya thAya, eTale ahIM tetrIsa, batrIsa ane ekatrIsa e traNe alpatarodaya thAya. A rIte ekatrIsa ane batrIsa e alpatara thAya che, paraMtu bhUyaskAra thatA nathI. pachI to jJAnImahArAja jANe. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 515 AzrayI ogaNatrIsa ane trIsa Adi jANavA. bIjA trevIsAdi bhUyaskAra saMbhavatA nathI tenuM kAraNa pahelAM kahyuM che. tathA alpatarodaya navI che ane te cotrIsa vinA saghaLA samajavA. tathA vigrahagatimAM vartamAna kSAyika samyaktI avirati samyagdaSTine cuMmALIsano udaya hoya che. te A pramANe-jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, tathA nidrAno udaya na hoya tyAre cakSu, acakSu, avadhi ane kevaLa e darzanAvaraNIya cAra, anaMtAnubaMdhI varjita apratyAkhyAnAvaraNAdi krodhAdi traNa kaSAya, traNa vedamAMthI eka veda ane be yugalamAMthI koIpaNa eka yugala e pramANe mohanIyakarmanI che, ema ghAtikarmanI vasa, tathA cAra gatimAMthI koIpaNa eka gati, cAra AnupUrvImAMthI gatine anusaratI eka AnupUrvI, paMcendriyajAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga-durbhAgamAMthI eka, Adaya-anAdayamAMthI eka, yazakIrti-ayaza-kIrtimAMthI eka, nirmANa, agurulaghu, sthira, asthira, zubha, azubha, taijasa, kArmaNa, varNAdika catuSka e rIte nAmakarmanI ekavIsa, cAra AyumAMthI eka Ayu, be vedanIyamAMthI eka vedanIya, ane be gotramAMthI eka gotra e saghaLIno saravALo karatAM aghAtikarmanI covIsa, saghaLI maLI cuMmALIsa pravRtio thAya. - ochAmAM ochI e cuMmALIsa pravRtiono udaya vigrahagatimAM vartamAna kSAyika samyaktIne hoya che. pAMtrIsa Adi koIpaNa udayasthAnako saMbhavatAM nahi hovAthI cuMmALIsathI zarUAta kare che. te cuMmALIsamAM samyakvamohanIya, bhaya ane jugupsAmAMthI koIpaNa eka prakRti umeratAM pistALIsano udaya thAya. samyakta mohanIya ane bhaya, athavA samyakvamohanIya ane jugupsA, athavA bhaye ane jugupsA ema banne prakRti umeratAM chetALIsano udaya thAya tathA samyakvamohanIya bhaya ane jugupsA e traNe umeratAM suDatALIsa prakRtino udaya thAya. - 1. alpatarodaya nava A pramANe-coganA rodha kALe ekatrIsa ane batrIsanA udaye vartatA sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkaro ayogIpaNAne prApta kare tyAre teone agiyAra ane bArano udaya thAya. che. tathA jayAre samughAta kare tyAre te baMnene bIje samaye audArikamizrayoge vartatA svara Adi prakRtino udaya ocho thAya tyAre trIsa ane ogaNatrIsano udaya thAya ane kArpaNa kArpaNa kAyayoge vartatA pratyakAdi cha prakRtiono udaya ocho thAya tyAre covIsa ane trevIsano udaya thAya. ane yogano rodha karatAM pUrve kahyA te pramANe traNa alpatara thAya eTale 11-12-30-29-24-23-33-32 ane 31 e nava alpatarodaya thAya che. 2. ahIM samyakvamohanIyano udaya kSAyopazama samyakvIne ja hoya che. eTale jyAM jyAM samyakvamohanIyano udaya lIdho hoya tyAM te udayasthAnavALo kSAyopathamika samyaktI hoya che tema samajavuM. tathA bhaya-jugupsAno udaya darekane hoya ja che ema nathI paraMtu koI vakhate bemAMthI ekano, koI vakhate baMneno udaya hoya che, ane koI vakhate bemAMthI ekano paNa udaya hoto nathI tethI ja vArApharatI umeravAnA deva. nArakIone aparyAptAvasthAmAM nidrAno udaya tema lAgatuM nathI. manuSyatiryaMcane saMbhave che kema ke tenA udayamAM gaNela che. cuMmALIsano udaya deva-nAraka AzrayI lIdho hoya tema lAge che, kAraNa ke cuMmALIsanA udayasthAnamAM nidrA vadhArIne udayasthAna vadhAryuM nathI. pachI jJAnI mahArAja jANe. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tathA bhavastha kSAyika samyaktvI deva athavA nArakIne pUrve kahelI cuMmALIsa prakRtimAMthI AnupUrvI dUra karatAM ane vaikriyazarIra, vaikriya aMgopAga, pratyeka, upaghAta, ane samacaturasasaMsthAna e pAMca umeratAM aDatALIsa prakRtino udaya thAya che. te aDatALIsa prakRtio A pramANe--jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, mohanIyanI pUrve kahI te cha, ane aMtarAya pAMca, ema ghAtikarmanI vIsa. tathA nAmakarmanI vigrahagatimAM je ekavIsa kahI che te vaikriyadvika Adi yukta karatAM ane AnupUrvI kADhatAM pacIsa, gotra eka, vedanIyanI eka, ane Ayu eka ema aghAtikarmanI aThyAvIsa, A rIte kula aDatALIsa prakRtino ochAmAM ocho udaya bhavastha kSAyika samyaktvI deva ke nArakIne hoya che. 516 ahIM nArakIone huMDa saMsthAna Adi azubha prakRtiono ja udaya hoya ema samajavuM. te aDatALIsamAM bhaya jugupsA athavA samyaktvamohanIya e traNamAMthI koIpaNa eka umeratAM ogaNapacAsano udaya thAya, bhaya-samyaktvamohanIya, jugupsA-samyaktvamohanIya, athavA bhaya-jugupsA ema koIpaNa babbe prakRti umeratAM pacAsano udaya thAya, ane bhayajugupsA ane samyaktvamohanIya e traNe umeratAM ekAvanano udaya thAya. tathA pUrve je cuMmALIsa kahI che temAMthI AnupUrvI kADhatAM ane audArikaddhika, pratyeka, upaghAta, samacaturasra saMsthAna, ane vajaRSabhanArAca saMghayaNa e cha prakRtio umeratAM ogaNapacAsa prakRtiono udaya bhavastha kSAyika samyaktvI tiryaMca athavA manuSyone hoya che. temAM samyaktva mohanIya, bhaya ane jugupsA e traNamAMthI koIpaNa eka eka bhayasamyaktva mohanIya athavA jugupsA-samyaktva mohanIya ke bhaya ane jugupsA ema koIpaNa babbe athavA samyaktva mohanIya, bhaya ane jugupsA ema traNe umeratAM pacAsa ekAvana ane bAvanano udaya thAya che. tathA nidrAno udaya umeratAM trepanano udaya thAya. athavA pahelAM deva ane narakane yogya je aDatALIsa prakRtio kahI temAM zarIra paryAptie paryAptA kSAyika samyagyadRSTi deva athavA nArakIne parAghAta ane anyatara vihAyogati umeratAM pacAsano udaya thAya. temAM samyaktvamohanIya, bhaya ane jugupsA e traNamAMthI koIpaNa eka umeratAM ekAvana, koIpaNa be umeratAM bAvana, ane traNe umeratAM trepanano udaya thAya. athavA zarIrastha kSAyika samyagdaSTi tiryaMca ane manuSyane pUrve je ogaNapacAsa kahI che temAM zarIraparyAptie paryAptA thayA pachI parAghAta ane prazastavihAyogati umeratAM ekAvanano udaya thAya. tyArapachI temAM samyaktvamohanIya, bhaya, jugupsA, ane nidrA e cAramAMthI koIpaNa eka prakRti umeratAM bAvana, koIpaNa be umeratAM trepana, koIpaNa traNa prakRti umeratAM copana, ane cAre umeratAM paMcAvanano udaya thAya. athavA kSAyika samyagdaSTi tiryaMca ane manuSyane anaMtarokta ekAvana prakRtiomAM prANApAna paryAptie paryApta thayA pachI zvAsocchvAsano udaya umeratAM bAvanano udaya thAya. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra temAM samyaktvamohanIya bhaya jugupsA ane nidrAmAMthI koIpaNa eka umeratAM trepana, koIpaNa be umeratAM copana, traNa umeratAM paMcAvana, ane cAre umeratAM chappanano udaya thAya. 517 athavA zvAsocchvAsa paryAptie paryAptA tiryaMca ane manuSyane je bAvana prakRtio kahI temAM bhASA paryAptie paryAptA thayA pachI svarano udaya umeratAM trepanano udaya thAya. temAM samyaktvamohanIya, bhaya, jugupsA, ane nidrA e cAramAMthI koIpaNa eka umeratAM copana, koIpaNa be umeratAM paMcAvana, traNa umeratAM chappana, ane cAre umeratAM sattAvanano udaya thAya. ane tiryaMca AzrayI udyotanAmakarma umeratAM aThThAvanano udaya thAya. te aThThAvana prakRtio A pramANe-- jJAnAvaraNIya pAMca, cakSurdarzanAvaraNIyAdi cAra ane eka nidrA maLI pAMca, mohanIyanI pratyAkhyAnAvaraNAdi koIpaNa krodhAdi traNa kaSAya, eka yugala, eka veda, samyaktvamohanIya, bhaya ane jugupsA* maLI nava, aMtarAya pAMca, gotra eka, vedanIya eka, Ayu eka ane nAmakarmanI vigrahagati mAMhenI AnupUrvI vinA vIsa tathA audArikaddhika, pratyeka, upaghAta, eka saMghayaNa, eka saMsthAna, parAghAta, vihAyogati, ucchvAsa, svara, ane udyota e ekatrIsa kula aThThAvana prakRtio thAya che. avirati samyagdaSTinAM A saghaLAM udayasthAno nidrA, bhaya, jugupsA ane udyota e avodaya hovAthI teone ochI vattI karatAM alpatara ane bhUyaskAra ema baMne rUpe saMbhave che. tathA mithyAdaSTine chetALIsathI AraMbhI ogaNasATha sudhInAM udayasthAnako hoya che. 1. mithyAdaSTinAM udayasthAnakono sAmAnya vicAra A pramANe--mithyAdaSTine vigrahagatimAM jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, vedanIya eka, mohanIya anaMtAnubaMdhI krodhAdimAMthI krodhAdi cAra, yugala eka, veda ane mithyAtvamohanIya e ATha, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca, ema sAtakarmanI pacIsa ane nAmakarmanI ekavIsa kula chetALIsa prakRtino kamamAM kama udaya hoya che. temAM bhaya ane jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka bheLavatAM suDatALIsano ane babbe meLavatAM aDatALIsano ane traNe meLavatAM ogaNapacAsano udaya thAya che. tathA bhavastha ekendriyane pUrvokta sAta karmanI pacIsa ane nAmakarmanI ekavIsa prakRtimAMthI AnupUrvI kADhatAM ane pratyeka, audArika zarIra, upaghAta ane huMDaka saMsthAna e cAra meLavatAM covIsa--kula ogaNapacAsano udaya thAya che. temAM bhaya, jugupsA ane nidrA e traNamAMthI eka eka meLavatAM pacAsa, babbe meLavatAM ekAvana ane traNe meLavatAM bAvanano udaya thAya che. tathA pUrvokta ogaNapacAsamAM za2I25ryAptie paryAptAne parAghAtano udaya vadhe eTale pacAsano udaya thAya che. temAM bhaya, jugupsA ane nidrA e traNamAMthI eka eka meLavatAM ekAvana, babbe meLavatAM bAvana ane traNe meLavatAM trepanano udaya thAya che. tathA te pacAsamAM ucchvAsa paryAptie paryAptAne zvAsocchvAsano udaya vadhe eTale ekAvana prakRtino udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka meLavatAM bAvana, babbe meLavatA trepana ane traNe meLavatAM copanano udaya thAya. tathA te pUrvokta ekAvanamAM udyota athavA Atapano udaya vadhe eTale bAvanano udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA athavA nidrAmAMthI eka eka meLavatAM trepana, babbe meLavatAM copana ane traNe meLavatAM paMcAvanano udaya thAya. tathA bhavastha ekendriyane udaya yogya covIsamAM aMgopAMga ane saMghayaNa umeratAM bhavastha beindriyAdine nAmakarmanI chavvIsa ane zeSa sAta karmanI pacIsa kula ekAvana prakRtiono udaya hoya che. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI koI paNa eka eka umeratAM bAvana, babbe umeratAM trepana ane traNe umeratAM copanano udaya thAya che. tathA zarIraparyAptie paryAptA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 518 teone bhinna bhinna gatimAM rahelA mithyArdaSTi jIvo AzrayI jene saptatikA saMgrahamAM kaheze tenA pUrvApara bhAvano vicAra karI nidrA, bhaya, jugupsA ane udyota e prakRtione ochIvattI karI potAnI meLe ja samajavA. prazna--mithyArdaSTine mohanIyakarmanI sAta prakRtino udaya chatAM vigrahagatimAM nAmakarmanI ekavIsa prakRtinA udaye vartamAna AtmAne pistALIsa prakRtinuM udayasthAnaka kema na saMbhave ? chetALIsanuM kema kahyuM ? uttara--vastusvarUpanuM ajJAna hovAthI uparokta zaMkA ayogya che. kAraNa ke mithyArdaSTine sAtano udaya anaMtAnubaMdhIno udaya na hoya tyAre mAtra eka AvalikA sudhI hoya che ane te paryAptAvasthAmAM ja hoya che. ane nAmakarmanI ekavIsa prakRtino udaya to vigrahagatimAM hoya che. koIpaNa mithyArdaSTi anaMtAnubaMdhInA udaya vinA kALa karato nathI. eTale vigrahagatimAM anaMtAnubaMdhInA udaya vinAno koIpaNa jIva hoto nathI. tethI vigrahagatimAM AThano ja udaya hoya che, ane tene chetALIsa Adi ja udayasthAnako hoya che. tathA te mithyAdRSTinuM chelluM ogaNasATha prakRtinuM udayasthAna mohanIya daze prakRtio udayamAM hoya tyAre hoya che. te ogaNasATha prakRtio A pramANe che--anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNIya ane saMjvalana krodhAdimAMthI koIpaNa krodhAdi cAra, traNa vedamAMthI eka veda, be yugalamAMthI eka yugala, bhaya, jugupsA ane mithyAtva mohanIya mohanIyamAM daza. enI tiryaMcagati, paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, subhaga durbhAgamAMthI eka, Adeya anAdeyamAMthI eka, yazaHkIrti ayazaHkIrtimAMthI eka, varNAdi catuSka, teone pUrvokta ekAvanamAM parAghAta ane vihAyogati umeratAM trepanano udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka umeratAM coppana, babbe umeratAM paMcAvana ane traNe umeratAM chappanano udaya thAya che. tathA ucchvAsa paryAptie paryAptA teone pUrvokta trepananA udayamAM zvAsocchvAsa umeratAM coppanano udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka umeratAM paMcAvana, babbe umeratAM chappana, ane traNe umeratAM sattAvanano udaya thAya che. tathA bhASAparyAptie paryAptAne pUrvokta coppanamAM svarano udaya vadhAratAM paMcAvanano udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka umeratAM chappana, babbe umeratAM sattAvana ane traNe umeratAM aThThAvanano udaya thAya. tathA pUrvokta paMcAvana prakRtio tiryaMco AzrayI udyotano udaya vadhAratAM chappanano udaya thAya. temAM bhaya, jugupsA ane nidrAmAMthI eka eka umeratAM sattAvana, babbe umeratAM aThThAvana ane traNe umeratAM ogaNasAThano udaya thAya. A pramANe tiryaMcomAM eka samaye eka jIvane vadhAremAM vadhAre ogaNasATha prakRtiono udaya hoya che. temAM jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya pAMca, vedanIya eka, mohanIya daza, Ayu eka, gotra eka, aMtarAya pAMca ane nAmakarmanI ekatrIsa prakRtio hoya che. devAdi bhinna bhinna jIvo AzrayI udayasthAnako gaNatAM eka eka udayasthAna aneka prakAre thAya te tathA kramazaH vadhAratAM bhUyaskAra ane ochI karatAM alpatara thAya svayameva samajavA. ahIM je bhUyaskAra ane alpataro thAya teno pUrvokta saMkhyAmAM kaMI upayoga nathI, kAraNa ke saMkhyA vadhaze nahi. mAtra eka bhUyaskAra ke eka alpatara aneka rIte thAya che eTaluM samajAze. ahIM udayasthAnakonI dizA mAtra batAvI che tethI bhinna bhinna jIvo AzrayI udayasthAnako svayameva samajI levAM. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 519 agurulaghu, sthira, asthira, zubha, azubha, taijasa kArmaNa, nirmANa, audArikadvika, koIpaNa eka saMghayaNa, koIpaNa eka saMsthAna, pratyeka, upaghAta, parAghAta, koIpaNa eka vihAyogati, be svaramAMthI eka svara, ucchavAsa, ane udyota ema nAmakarmanI ekatrIsa, jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, cakSurdarzanAvaraNAdi cAra, pAMca nidrAmAMthI koIpaNa eka nidrA, eka vedanIya eka Ayu, ane eka gotra. A rIte vadhAremAM vadhAre ogaNasATha prakRtino udaya hoya che. - A udayasthAnakonI aMdara sAsvAdana mizra ane dezavirati saMbaMdhI keTalAMka udayasthAnako bhinna bhinna rIte paNa saMbhave che. teone vaphTamANa saptatikA saMgrahano samyapha rIte vicAra karIne svayameva kahevAM. ahIM to ukta saMkhyAvALAM udayasthAnakono saMbhavamAtra batAvavo e ja prayojana che te siddha karyuM. ahIM avaktavyodaya ghaTato nathI, kAraNa ke saghaLI karmaprakRtiono udayaviccheda thayA pachI tenA udayano pharI saMbhava nathI. avasthitodaya jeTalAM udayasthAnako hoya teTalAM ja hoya che evuM vacana hovAthI chavvIsa che. kadAca ahIM ema zaMkA thAya ke vigrahagatimAM ke samuddhAtamAM je udayasthAnako hoya che temAM avasthitodaya kema saMbhave ? kAraNa ke teno ghaNo ja alpa kALa che. tenA samAdhAnamAM ema samajavuM ke-te sthitimAM paNa betraNa samaya avasthAna thAya che. je samaye vadhe ke ghaTe te ja samaye bhUyaskAra ke alpatarodaya thAya che. tyArapachInA samaye jo teno te ja udaya rahe to te avasthitodaya kahevAya che. samudyAta ke vigrahagatimAMnuM udayasthAnaka jo eka ja samaya rahetuM hoya to uparokta zaMkA yukta che, paraMtu te udayasthAnaka be ke traNa samaya paNa rahI zake che eTale avasthitodaya chavvIsa saMbhave che. - tathA bhUyaskArodaya ekavIsa ane alpatarodaya covIsa thAya che. 1. chavvIsa udayasthAnakomAM kevaLInAM udayasthAno AzrayI che, aviratinAM cuMmALIsathI aThThAvana sudhInAM paMdara udayasthAnakomAM je krame udayamAM prakRtio vadhArI che te krame vadhAratAM cauda ane chelle ogaNasAThanuM saravALe ekavIsa bhUyaskAra thAya ane kevaLI mahArAjanA cAra gaNIe to ogaNIsa bhUyaskAra thAya. * 2. chavvIsa udayasthAnakomAM kevaLI mahArAjanAM udayasthAno AzrayI nava tathA aviratinAM - aThThAvanathI cuMmALIsa sudhInAM paMdara udayasthAnakonAM pazcAnupUrvIe prakRti ochI karatAM cauda alpatara thAya. jema ke, aThThAvana prakRtinA udayamAMthI nidrA, bhaya ane jugupsAmAMthI koIpaNa eka ochI karatAM sattAvananuM, koIpaNa be ochI karatAM chappananuM ane traNa ochI karatAM paMcAvananuM udayasthAna thAya, e pramANe anyatra paNa samajavuM. tathA ogaNasATha prakRtinA udayavALAne nidrA Adi prakRti ochI thatAM aThThAvananuM alpatara thAya. A rIte kula covIsa alpatara thAya. ahIM eka ja bhUyaskAra ane alpatara aneka rIte thaI zake che paNa avadhinA bhede bhUyaskArAdino bheda nahi gaNAto hovAthI teonI teTalI ja saMkhyA thAya che. tathA caMmALIsano udaya vigrahagatimAM vartamAna kSAyika samanvIne hoya che ane temAM bhaya vagere umeratAM chello suDatALIsano udaya thAya che ane aDatALIsano udaya bhavasthAne hoya che eTale aDatALIsanA udayathI Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 paMcasaMgraha-1 ogaNIsamI gAthAmAM je udayasthAnako kahyAM temAM bhUyaskAra ane alpataranI saMkhyA sakAraNa A gAthAmAM kahe che-- bhUyappayarA igicauvIsaM jannei kevalI chaumaM / ajao ya kevalittaM titthayariyara va annonnaM // 20 // bhUyaskArAlpatarA ekacaturviMzatiryasmAt na eti kevala chadma / atazca kevalitvaM tIrthakaretarau vA'nyonyam // 20 // arthapUrvokta chavvIsa udayasthAnakomAM bhUyaskAra ane alpatara anukrame ekavIsa ane covIsa che. kAraNa ke kaivaLI chadmasthanAM udayasthAnone prApta karato nathI. tema ja avirati kevaLIpaNAnAM udayasthAnone prApta karato nathI. e ja pramANe tIrthaMkara sAmAnyakevaLInA ane sAmAnyakevaLI tIrthaMkaranA udayasthAnakone prApta karatA nathI. TIkAnu--pUrvokta chavvIsa udayasthAnakomAM bhUyaskArodaya ekavIsa che ane alpatarodaya covIsa, che, bemAMnA eka paNa ukta saMkhyAthI adhika nathI. kAraNa ke kevaLI bhagavAna chadmasthanA udayane prApta karatA nathI, avirati samyagdaSTi kevaLajJAnInAM udayasthAnakomAM jatA nathI, tema ja sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkaro ekabIjAnA udayasthAnake jatA nathI mATe pUrve je saMkhyA kahI teTalA ja bhUyaskAra ane alpatarodaya che. A kathananuM tAtparya A che-- kevaLI bhagavAna chadmasthanAM udayasthAnomAM jatA nathI. jo jAya to cuMmALIsanuM udayasthAnaka bhUyaskArarUpe thAya ane tema thavAthI tenI saMkhyA vadhe paraMtu tema thatuM nahi hovAthI bhUyaskAranI saMkhyAmAM vadhAro thato nathI. e pramANe atIrthaMkara tIrthaMkaranA udayane ane ayogI kevaLI sayogIkevaLInA udayane prApta karatA nathI. mATe agiyAra, bAra, trevIsa, covIsa ane cuMmALIsa e pAMca udayasthAnako bhUyaskArodayarUpe saMbhavatAM nathI. paraMtu zeSa ekavIsa udayasthAnako ja bhUyaskArodayarUpe saMbhave che. tathA avirati samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi kevaLI bhagavAnanAM udayasthAnakone prApta karatA nathI mATe cotrIsanA udayarUpa alpatarodaya ghaTI zakato nathI. prazna--cotrIsano udaya svabhAvastha tIrthaMkara kevaLIne hoya che. tethI jyAre tIrthaMkara thanArA AtmA kevaLIpaNAne prApta kare, ane cuMmALIsa Adi koIpaNa udaya sthAnethI cotrIsanA udaye jAya tyAre cotrIsanA udayarUpa alpatara saMbhave che to pachI zA mATe cotrIsanA alpatarano niSedha karyo ? uttara--vastusvarUpanuM ajJAna hovAthI uparokata zaMkA ayogya che, kAraNa ke kevaLIpaNAne saghaLA AtmAo guNasthAnakanA krame prApta kare che. sIdhA cothA pAMcamAthI terame suDatALIsanA udayasthAnake jAya nahi tethI tenI apekSAe alpatara na ghaTe tema lAge che, paraMtu chetALIsanA udayavALA mithyAtvIne bhaya, jugupsA vadhe eTale aDatALIsano udaya thAya temAMthI bhaya ke jugupsA koIpaNa eka ghaTavAthI suDatALIsanuM alpatara thAya. A rIte suDatALIsanuM alpatara saMbhave che. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 521 jaI zakatAM nathI. paraMtu chaThThA sAtamAthI AThamA navamA ane dazamA guNasthAnakane kramazaH prApta karI tyAMthI bAramAne sparzIne ja kevaLIpaNAne prApta kare che. temAM bAramA kSaNamoha guNasthAnake tetrIsa prakRtinuM eka ja udayasthAnaka hoya che, anya koI udayasthAna hotuM nathI. te tetrIsa prakRtio A pramANe che-manuSyagati, paMcendriyajAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yazakIrti, taijasa, kArmaNa, sthira, asthira, zubha, azubha, varNAdi catuSka, agurulaghu, nirmANa, audArikaddhika, pratyeka, upaghAta, anyataravihAyogati, parAghAta, susvara duHsvaramAMthI eka, ucchavAsa, cha saMsthAnamAMthI eka saMsthAna, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, sAta asAtamAMthI eka vedanIya, manuSyAyu, ane uccagotra. have jyAre kevaLajJAna utpanna thAya ane sayogIkevaLI guNasthAnakane prApta kare tyAre tIrthakara thanArane tIrthaMkara nAmakarmano udaya thavAthI cotrIsanA udayasthAnane prApta kare tethI cotrIsanuM udayasthAnaka bhUyaskArarUpe ja ghaTI zake, alpatara rUpe ghaTI zake nahi mATe cotrIsanA alpatarano niSedha karyo che. tathA ogaNasAThanuM udayasthAnaka paNa potAnAthI anya koI moTuM udayasthAnaka nahi hovAthI alpatararUpe thatuM nathI. jo koI moTuM udayasthAnaka hota to te moTA udayasthAnethI ogaNasAThanA udayasthAne jatA te alpatara thAya paraMtu te to nathI mATe cotrIsa ane ogaNasATha be udayasthAnako alpatararUpe thatAM nathI tethI covIsa ja alpatarodayo thAya che. A pramANe sAmAnyataH saghaLI uttara pravRtionAM udayasthAnakomAM bhUyaskArAdi kahyA. have jJAnAvaraNIyAdi dareka uttaraprakRtionA ane sAmAnyathI saghaLI uttaraprakRtionAM sattAsthAnakomAM bhUyaskArAdi kahe che-temAM jJAnAvaraNAdinI uttaraprakRtionA bhUyaskArAdi potAnI meLe ja samajavA. te A pramANe- jJAnAvaraNIya ane aMtarAya e be karmanuM pAMca pAMca prakRtirUpa eka ja sattAsthAnaka che. A be karmanI pAMca pAMca ja prakRti hovAnI ane te pAMcenI sattA dhruva hovAthI bIjuM nAnuM moTuM koI sattAsthAna nathI mATe bhUyaskAra ke alpatarapaNAno saMbhava nathI. tathA e be karmanI saghaLI uttaraprakRtionI sattAno vyavaccheda thayA pachI pharI teonI sattAno asaMbhava hovAthI avaktavya sattA paNa ghaTatI nathI. mAtra avasthita sattA abhavyane anAdi anaMta ane bhavyane anAdi sAMta e be bhAge saMbhave che. 1. ahIM ema kahyuM ke saghaLA AtmAo kevaLIpaNAne guNasthAnakanA krame prApta kare che eTale bArame thaIne ja terame jAya che te sivAya jaI zakatA nathI e barAbara che. paraMtu bArame tetrIsanuM ja udayasthAne hoya ema je kahyuM te kema saMbhave ? kAraNa ke cAra aghAtikarmanI ja tetrIsa pravRtio thAya temAM jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra ane aMtarAya pAMca e cauda maLavAthI suDatALIsanuM udayasthAnaka thAya, kAraNa ke ghAti traNa karmano udaya hoya che. tethI te suDatALIsanA udayasthAnethI ghAtakarma khapAvI kevaLajJAna prApta karI cotrIsanA udaye jatAM cotrIsanuM alpatara paNa saMbhavI zake to zA mATe teno niSedha ' karyo ? eTale ke bArame guNaThANe tetrIsanuM ja udayasthAna kema kahyuM ? ane cotrIsanuM alpatara kema na kahyuM? e zaMkAne avakAza che tenuM samAdhAna bahuzruta pAsethI karI levuM. * paMca01-66 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 2. paMcasaMgraha-1 tathA vedanIyanA be ane eka prakRtirUpa ema be sattAsthAnaka che. temAM ayogI guNasthAnakanA dvicaramasamaya paryata be prakRtirUpa, ane chelle samaye eka prakRtirUpa sattAsthAnaka che. ahIM eka prakRtinA sattAsthAnakathI be prakRtinA sattAsthAnake jatA nahi hovAthI bhUyaskAra ghaTato nathI. be prakRtinA sattAsthAnethI eka prakRtinA sattAsthAnake jato hovAthI eka alpatara saMbhave che. be prakRtinI sattArUpa abhavyane anAdi anaMta ane bhavyane Adi sAMta ema eka avyavasthita satkarma saMbhave che. eka prakRtyAtmaka sattAsthAna mAtra eka samaya ja rahetuM hovAthI te avasthitarUpe ghaTatuM nathI. ahIM paNa A karmanI saMpUrNa sattAno nAza thayA pachI pharI tenI sattA thatI nahi hovAthI avaktavya satkarma saMbhavatuM nathI. gotra ane AyunA baLe sattAsthAnako hoya che. te A pramANe-e, ane eka. temAM jyAM sudhI gotrakarmanI baMne prakRtio sattAmAM hoya tyAM sudhI be prakRtirUpa sattAsthAna, ane teuvAyunA bhavamAM jaI uccagotra uvelI nAMkhe tyAre nIcagotrarUpa eka prakRtinuM sattAsthAnaka hoya che. athavA ayogI guNasthAnakanA dvicaramasamaye nIcagotrano kSaya thAya tyAre chelle samaye uccagotranI sattArUpa eka prakRtinuM sattAsthAnaka hoya che. ahIM eka nIcagotranI sattAvALo pRthvIkAyAdimAM AvI uccagotra bAMdhe tyAre be prakRtinI sattArUpa eka bhUyaskAra thAya. alpatara paNa uccagotra uvela tyAre nIcagotranI sattArUpa athavA nIcagotrano kSaya kare tyAre uccagotranI. sattArUpa eka ja thAya. tathA avasthita satkarma be che. kAraNa ke ucca nIca e baMne prakRtinI ane uccagotra uvelAyA bAda ekalA nIcagotranI sattA cirakALa paryata saMbhave che. tathA avaktavyasatkarma uccagotranI sattA naSTa thayA pachI pharI te sattAmAM Ave che tethI e eka prakRtinI apekSAe ghaTe paraMtu gotrakarmanI apekSAe na ghaTe. kAraNa ke gotrakarmanI sattAno nAza thayA pachI pharI sattAmAM AvatuM nathI. tathA AyunI paNa jyAM sudhI parabhavanuM Ayu na bAMdhe tyAM sudhI bhogavAtA ekanI sattA hoya. ane parabhavanuM Ayu bAMdhe tyAre benI sattA thAya che. ahIM bhUyaskAra be prakRtinI sattArUpa eka thAya che ane te ja samaye parabhavanuM Ayu bAMdhe te ja samaye thAya che. eka prakRtirUpa eka alpatara satkarma hoya che ane te anubhUyamAna bhavanA AyunI sattAno nAza thayA pachI je samaye parabhavanA Ayuno udaya thAya te samaye hoya che. avasthita satkarmasthAno baMne hoya che, kAraNa ke baMne sattAsthAno amuka kALaparyata hoya che, avaktavyasatkarma hotuM nathI, kAraNa ke AyukarmanI sattAno nAza thayA pachI pharI te sattAmAM AvatuM ja nathI. darzanAvaraNIyanAM traNa sattAsthAno che. te A pramANe-nava, cha ane cAra. temAM kSapakazreNi AzrayI anivRtti bAdarabhaMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAgaparyata ane upazamazreNi AzrayI upazAMtamoha guNasthAnaka paryata navanI sattA hoya che. kSapakazreNimAM bAdarabhaMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga pachIthI AraMbhI kSINamohaguNasthAnakanA dvicaramasamaya paryata chanI sattA hoya che ane chelle samaye cAranI sattA hoya che. ahIM bhUyaskAra eka paNa ghaTato nathI. kAraNa ke kSapakazreNimAM che ane cAranI sattA thayA pachI paDato nathI. alpatara be che. 1. cha, 2. cAra. navathI chanI, ane chathI cAranI sattAe jatA hovAthI te be Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvArA 523 alpatara ghaTe che. avasthita satkarma be che. 1. nava 2. che. temAM navanI sattA abhavya anAdi anaMta ane bhavyane anAdi sAMta hoya che ane chanI sattA aMtarmuhUrta mAtra ja hoya che. tathA cAra prakRtirUpa trIjuM sattAsthAna eka samaye mAtra ja hovAthI te avasthita rUpe hotuM nathI. tathA saghaLI uttara prakRtino viccheda thayA pachI, pharI sattAno saMbhava nahi hovAthI, avaktavya satkarma ghaTatuM nathI. mohanIyanAM paMdara sattAsthAno che. te A pramANe-28-27-26-24-23-22-1113-12-11-5-4-3-2-1. temAM saghaLI prakRti sattAmAM hoya tyAre aThyAvIsa, temAMthI samyakvamohanIya uvele tyAre sattAvIsa. ane mizramohanIya uvele tyAre, athavA anAdi mithyAdaSTine chavvIsa tathA aThyAvIsamAMthI anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyano kSaya thAya tyAre covIsa, mithyAtvanA kSaye trevIsa, mizramohanIyanA kSaye bAvIsa ane samyakvamohanIyano kSaya thAya tyAre ekavIsa, tyArapachI kSapakazreNimAM ATha kaSAyano kSaya thAya tyAre tera, napuMsakavedanA kSaye bAra, strIvedanA kSaye agiyAra, cha. nokaSAyanA kSaye pAMca, puruSavedanA kSaye cAra, saMjavalana krodhanA kSaye traNa, saMjavalana mAnanA kSaye be ane saMjavalana mAyAno kSaya thAya tyAre ekanI sattA hoya che. ahIM avasthita satkarma paMdara che, kAraNa ke saghaLAM sattAsthAnakomAM kamamAM kama aMtarmuhUrta paryaMta avasthAna-sthiratAno saMbhava che. alpatara cauda che ane te aThyAvIsa choDIne zeSa saghaLA samajavA. tathA aThyAvIsanA sattAsthAnakarUpa bhUyaskAra satkarma eka ja che. kema ke covIsanA sattAsthAnethI athavA chavvIsanA sattAsthAnethI aThyAvIsanA sattAsthAne jAya che. zeSa sattAsthAno bhUyaskArarUpe hoI zakatA nathI. kAraNa ke anaMtAnubaMdhI kaSAya, samyakvamohanIya ane mizramohanIya sivAya anya prakRtinI sattAno nAza thayA pachI pharI teonI sattAno asaMbhava che. tathA mohanIyakarmanI saghaLI prakRtinI sattAno nAza thayA pachI pharI teonI sattA nahi thatI hovAthI avaktavya satkarma ghaTatuM nathI. . * tathA nAmakarmanAM bAra sattAsthAno che. te A pramANe-93-92-89-88-86-80-7978-76-75-9-8. temAM saghaLI prakRti sattAmAM hoya tyAre trANuM. tIrthakara nAmakarmanI sattA na hoya tyAre bANuM, tIrthaMkaranAmakarmanI sattA hoya ane AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, AhArakabaMdhana ane AhAraka saMghAtana e cAra prakRtinI sattA na hoya tyAre nevyAzI ane tIrthakara nAmakarmanI paNa sattA na hoya tyAre IkyAzI. A cAra sattAsthAnakanI prathama evI saMjJA che eTale ke e prathama sattAsthAna catuSka kahevAya che. A cAra sattAsthAnakamAMthI nAmakarmanI tera prakRti kSaya thAya tyAre dvitIya sattAsthAnanuM catuSka thAya.te A eMzI, agaNyAeMzI, chottera, ane paMcotera. A dvitIya saMjJaka sattAsthAna catuSka kahevAya che. tathA prathama sattAsthAna catuSka saMbaMdhI IkyAzInA sattAsthAnamAMthI devaddhika athavA narakaddhika uvele tyAre kyAzI, devaddhika athavA narakaddhika ke je na uvelAyuM hoya te sAthe vaikriya catuSka uvela tyAre eMzI ane temAMthI manuSyadvika ukele tyAre iThyoteranuM sattAsthAna thAya che. A traNa sattAsthAnono prAcIna graMthomAM adhruva e saMjJAthI vyavahAra thAya che. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 paMcasaMgraha-1 tathA ayogI avasthAnA carama samaye tIrthaMkara paramAtmAne nava prakRtinuM ane sAmAnya kevaLI mahArAjane ATha prakRtinuM sattAsthAna hoya che. ahIM eMzInuM sattAsthAnaka kSapakazreNimAM teno kSaya karyA pachI thAya che, tema ja IkyAzImAMthI vaikriya aSTaka kSaya karyA pachI paNa thAya che paraMtu baMnemAM saMkhyA eka sarakhI hovAthI eka ja gayuM che. mATe bAra ja sattAsthAnako che. A bAra sattAsthAnakomAM daza avasthita satkarma che. nava ane AThanAM sattAsthAnakano eka samayano ja kALa hovAthI te avasthita rUpe nathI. daza alpatara sthAno che. te A pramANe-prathama sattAsthAna catuSkathI bIjA sattAsthAna catuSka jatAM cAra alpatara, bIjA catuSkathI ayogInA caramasamaye nava ane AThanA sattAsthAnake jatA be alpatara, prathama sattAsthAna catuSka mAMhenA IkyAzInA sattAsthAnethI kyAzI ane iThyoteranA sattAsthAnake jatA be alpatara. eMzInuM alpatara nAmakarmanI tera kSaya karyA pachI paNa thAya che ane vaikriyASTaka kSaya karyA pachI paNa thAya che. saMkhyA tulya hovAthI tene eka ja gayuM che. kema ke avadhinA bhede alpatarano bheda gaNAto nathI. tathA trANuM ane bANuM sattAsthAnethI AhAraka catuSka uvelatA nevyAsI ane IkyAzInA sattAsthAne jatA be alpatara, saghaLA maLI daza alpatara thAya che. tathA bhUyaskAra sthAno cha thAya che. te A pramANe -iDyoteranA sattAsthAnethI manuSyaddhika bAMdhI eMzInA sattAsthAne jatAM pahelo bhUyaskAra, tyAMthI narakaddhika ane vaikriya catuSka athavA devaddhika ane vaikriya catuSka bAMdhI kyAzInA sattAsthAne jatAM bIjo bhUyaskAra, tyAMthI devaddhika athavA narakadrika bAMdhI IkyAzInA sattAsthAne jatAM trIjo bhUyaskAra, tIrthaMkara nAmakarma bAMdhI nevyAzInA sattAsthAnake jatAM cotho bhUyaskAra, athavA tIrthaMkaranA baMdha vinA AhAraka catuSka bAMdhI bANuMnA sattAsthAne jatAM pAMcamo bhUyaskAra ane tyAMthI tIrthakara nAma bAMdhI trANuMnA sattAsthAne jatAM chaThTho bhUyaskAra A pramANe cha bhUyaskAra thAya che. zeSa sattAsthAnethI bIjA moTA sattAsthAne javAno asaMbhava hovAthI anya bhUyAra thatA nathI mATe cha ja bhUyaskAra thAya che. tathA nAmakarmanI saghaLI uttara pravRtionI sattA naSTa thayA pachI pharI sattAno asaMbhava hovAthI avaktavya sthAna hotuM nathI. A pramANe dareka jJAnAvaraNIyAdi uttara pravRtionAM sattAsthAnomAM bhUyaskArAdi kahyA. 20 have sAmAnyathI saghaLI uttara pravRtionAM sattAsthAnomAM bhUyaskArAdi kahevA icchatA pahelAM sattAsthAnako keTalAM thAya che te kahe che ekkAra bArasAsI igicaupaMcAhiyA ya cauNaur3a / etto cauddahiya sayaM paNavIsao ya chAyAlaM // 21 // battIsaM natthi sayaM evaM aDayAla saMta ThANANi / jogiaghAicaukke bhaNa khiviuM ghAisaMtANi // 22 // Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 525 * ekAdaza dvAdazAzItiH ekacatuHpaJcAdhikA ca caturnavatiH / ata: caturdazAdhikaM zataM paJcaviMzAcca SaTcatvAriMzat // 21 // dvAtriMzaM nAsti zataM evamaSTacatvAriMzat sattAsthAnAni // yogyaghAticatuSke bhaNa kSiptvA ghAtisattAsthAnAni // 22 // artha-agiyAra, bAra, eMzI tathA eka, cAra ane pAMca adhika eMzI, corANuM ane tyArapachI ekaso cauda paryata saghaLA tathA ekaso pacIsathI AraMbhI ekaso chetALIsa sudhInA saghaLA, vacamAM ekaso batrIsanuM sattAsthAnaka nathI. kula aDatALIsa sattAsthAnako che, sayogIkevaLInA aghAtikarmanAM cAra sattAsthAnomAM ghAtikarmanAM sattAsthAnako umerI uparokta sattAsthAnako kahevAM. TIkAnu-sAmAnyataH saghaLI uttara pravRtionA aDatALIsa sattAsthAno thAya che. te A pramANeagiyAra, bAra, eMzI tathA ahIM paNa eMzIno saMbaMdha hovAthI eka, cAra ane pAMca adhika ezI eTale ke ekayAzI, corAzI ane paMcAzI, tathA corANuMthI AraMbhI eka eka adhika karatAM ekaso cauda sudhInAM saghaLAM, te A pramANe corANuM, paMcANuM, chanuM, sattANuM, aThThANuM, navANuM, so, ekaso eka, ekaso be, ekaso traNa, ekaso cAra, ekaso pAMca, ekaso che, ekaso sAta, ekaso ATha, ekaso nava, ekaso dasa, ekaso agiyAra, ekaso bAra, ekaso tera ane ekaso cauda tathA ekaso pacIsathI AraMbhI vacamAM ekaso batrIsa varjIne ekaso chetALIsa sudhInAM saghaLAM, te A pramANe-ekaso pacIsa, ekaso chavvIsa, ekaso sattAvIsa, ekaso aThyAvIsa, ekaso ogaNatrIsa, ekaso trIsa, ekaso ekatrIsa, ekaso tetrIsa, ekaso cotrIsa, ekaso pAMtrIsa, ekaso chatrIsa, ekaso sADatrIsa, ekaso ADatrIsa, ekaso ogaNacALIsa, ekaso cALIsa, ekaso ekatALIsa, ekaso betALIsa, ekaso tetALIsa, ekaso cuMmALIsa, ekaso pistALIsa ane ekaso chetALIsa. saravALe aDatALIsa sattAsthAno thAya che. A pramANe-11-12-80-81-84-85-94-95-96-9798-99-100-101-102-103-104-105-106-107-108-109-110-111-112113-114-125-126-127-128-129-130-131-133-134-135-136-137138-139-140-141-142-143-144-14pa-146. A sattAsthAnonuM je rIte jJAna thAya te rIte kahe che sayogI kevaLInI aghAtiprakRti saMbaMdhI eMzI Adi je cAra sattAsthAno che temAM ghAtikarma saMbaMdhI sattAsthAno anukrame umerIne aDatALIse sattAsthAno ziSyone kahevAM. have e ja kathanano vicAra kare che- sAmAnya kevaLI mahArAjane ayogI guNasthAnakanA carama samaye agiyAra prakRtinuM sattAsthAna hoya che. te ja samaye tIrthakara bhagavAnane bAra prakRtinuM sattAsthAna hoya che. te bAra prakRtio A che-manuSyAya, manuSyagati, paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, subhaga, Adeya, yazakIrti, tIrthakara, anyatara vedanIya ane uccagotra. A ja bAra prakRtio Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 paMcasaMgraha-1 tIrthaMkara nAma rahita agiyAra ane te sAmAnya kevaLIne hoya che. sayogIkevaLI avasthAmAM eMzI, ekyAzI, corAzI ane paMcAzI ema cAra sattAsthAno hoya che. temAM eMzI prakRtio A pramANe che-devaddhika, audArika catuSka, vaikriya catuSka, taijasa, kArmaNa, taijasabaMdhana, kArmasabaMdhana, taijasasaMghAtana, kArmaNa saMghAtana, saMsthAna parka, saMghayaNa Saka, varNadivasa, agurulaghu, parAghAta, upaghAta, ucchavAsa, vihAyogatidvika, sthira asthira, zubha, azubha, susvara, duHsvara, durbhaga, ayazakIrti, anAdeya, nirmANa, pratyeka, aparyApta, manuSyAnupUrvI, nIcagotra ane anyatara vedanIya, e agaNotera tathA pUrvokta agiyAra saravALe eMzI thAya che. e ja eMzI tIrthaMkaranAma sAthe ekyAzI, AhAraka catuSka sAthe corAzI tathA tIrthakara AhAraka catuSka baMne sAthe paMcAzI. temAM ezI ane corAzI e be sattAsthAna sAmAnya kevaLIne ane ekyAsI ane paMcAzI e be sattAsthAna tIrthakara kevaLIne hoya che. ahIM tIrthakara atIrthakara e baMne eka bIjAnAM sattAsthAnomAM nahi jatA hovAthI tathA tIrthaMkarAdino baMdha ahIM nahi thato hovAthI eka paNa bhUyaskAra thato nathI ane eMzI ane corAzInA sattAsthAnethI agiyAranA sattAsthAne jatAM tathA ekyAzI ane paMcAzInA sattAsthAnethI bAranA sattAsthAne jatAM agiyAra ane bAranI sattArUpa be alpatara thAya che. tathA pUrvokta eMzI Adi cAra sattAsthAno jJAnAvaraNa paMcaka, darzanAvaraNa catuSka ane aMtarAya paMcaka ema cauda prakRtio sAthe corANuM paMcANuM aThThANuM ane navvANuM ema cAra sattAsthAno thAya che. A sattAsthAno kSINakaSAya guNasthAnakanA carama samaye nAnA jIvo AzrayI hoya che. tathA corANuM Adi cAra sattAsthAno nidrA ane pracalA sAthe chanuM, sattANuM, so ane ekaso eka e pramANe cAra sattAsthAno thAya che. A sattAsthAno kSINamoha guNasthAnakanA dvicarama samaya paryata aneka jIvonI apekSAe ghaTe che. ahIM uparanA guNasthAnakethI paDatA nahi hovAthI bhUyaskAra eka paNa thato nathI. tathA kSaNamoha guNasthAnakanA carama samayavartI corANuMnA ane aThThANuMnA sattAsthAnethI eMzI ane corAzInA sattAsthAne jatAM ane paMcANuM tathA navANuMnA sattAsthAnethI ekyAzI ane paMcAzInA sattAsthAne jatAM eMzI, corAzI, ekyAzI ane paMcAzInI sattArUpa cAra alpatara. e ja pramANe chanuM ane sonA sattAsthAnethI corANuM ane aThThANunA sattAsthAne jatAM tathA sattANuM ane ekaso ekanA sattAsthAnethI paMcANuM ane navANunA sattAsthAne jatAM corANuM aThThANuM paMcANuM ane navvANuMnI sattArUpa cAra alpatara thAya che. tathA te chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM saMjvalana lobhano prakSepa karatAM sattANuM, aThThANuM ekaso eka ane ekaso be ema cAra sattAsthAno thAya che. A cAra sattAsthAno sUkSmasaMparAya guNaThANe hoya che. e ja cAramAM saMjvalana mAyA meLavatAM aThThANuM navvANuM ekaso be ane ekaso traNa Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 527 e cAra sattAsthAno thAya. A sattAsthAno anivRtti bAdarasaparAya guNasthAnakanA aMte hoya che. tathA te ja guNaThANe saMjvalana mAnano prakSepa karatAM navvANuM, so, ekaso traNa ane ekaso cAra e cAra sattAsthAno thAya che. e ja cAra sattAsthAnomAM saMjvalana krodhano prakSepa karatAM so, ekaso eka, ekaso cAra ane ekaso pAMca ema cAra sattAsthAno thAya che. e ja guNasthAnake puruSavedano prakSepa karatAM ekaso eka, ekaso be, ekaso pAMca ane ekaso cha ema cAra sattAsthAno thAya che. e ja guNasthAnake hAsyAdiSakano prakSepa karatAM ekaso sAta, ekaso ATha, ekaso agiyAra ane ekaso bAra e cAra sattAsthAnako thAya che. tyArapachI strIvedano prakSepa karatAM ekaso ATha, ekaso nava, ekaso bAra ane ekaso tera e cAra sattAsthAnako thAya che. tyArapachI e ja guNasthAnake napuMsakavedano prakSepa karatAM ekaso nava, ekaso daza, ekaso tera ane ekaso cauda e cAra sattAsthAno thAya che. . tathA e ja cAra sattAsthAnomAM e ja guNasthAnake narakaddhikAdi nAmakarmanI tera prakRti ane thINadvitrika ema soLa prakRtino prakSepa karatAM ekaso pacIsa, ekaso chavvIsa, ekaso ogaNatrIsa ane ekaso trIsa e cAra sattAsthAno thAya che. tyArapachI e ja guNasthAnake apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa e ATha kaSAyano prakSepa karatAM ekaso tetrIsa, ekaso cotrIsa, ekaso sADatrIsa ane ekaso ADatrIsa e cAra sattAsthAno thAya che. A saghaLAM sattAsthAno navamAM guNaThANe hoya che. tathA pUrve je kSINamoha guNasthAnaka saMbaMdhI chanuM, sattANuM, so ane ekaso eka e cAra sattAsthAnako kahyAM che temAM mohanIyanI bAvIsa, thINadvitrika ane nAmakarmanI tera prakRtiono prakSepa karatAM ekaso cotrIsa, ekaso pAMtrIsa, ekaso ADatrIsa ane ekaso ogaNacALIsa e cAra sattAsthAno thAya che. navamA guNaThANAnA chellAM cAra sattAsthAnomAM mohanIya karmanI bAra kaSAya ane navanokaSAya e ekavIsa prakRti AvI jAya che. ahIM je mohanIyanI bAvIsa prakRti lIdhI che temAM samyakta mohanIya vadhAre lIdhI che. je kramathI prakRtiono kSaya kare che tenAthI pazcAnupUrvIe prakRtiono prakSepa karatAM uparokta sattAsthAno thAya che. tathA te kSaNikaSAya saMbaMdhI chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM mizramohanIya sahita mohanIyanI trevIsa, nAma trayodaza ane thINadvitrikano prakSepa karatAM ekaso pAMtrIsa, ekaso chatrIsa, ekaso ogaNacALIsa ane ekaso cALIsa e cAra sattAsthAno thAya che. tathA te chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM mithyAtvamohanIya sAthe mohanIyanI covIsa, Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 paMcasaMgraha-1 nAma trayodazaka ane thINadvitrikano prakSepa karatAM ekaso chatrIsa, ekaso sADatrIsa, ekaso cALIsa ane ekaso ekatALIsa e cAra sattAsthAno thAya che. te ja chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM mohanIyakarmanI chavvIsa, sthAnadvitrika ane nAma trayodazakano prakSepa karatAM ekaso ADatrIsa, ekaso ogaNacALIsa, ekaso betALIsa ane ekaso tetALIsa e cArasattAsthAno thAya che. tathA te ja chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM mohanIyanI sattAvIsa, nAma trayodazaka ane syAnadvitrikano prakSepa karatAM ekaso ogaNacALIsa ekaso cALIsa, ekaso tetALIsa ane ekaso cuMmALIsa e cAra sattAsthAno thAya che. tathA te ja chanuM Adi cAra sattAsthAnomAM mohanIyanI aThyAvIsa, styAnarjiMtrika ane nAma trayodazakano prakSepa karatAM ekaso cALIsa, ekaso ekatALIsa, ekaso cuMmALIsa ane ekaso pistALIsa e cAra sattAsthAno thAya che. A pramANe mohanIyanI bAvIsa Adi prakRtionA prakSepa vaDe thanArA ekaso cotrIsa Adi sattAsthAnothI AraMbhI ekaso pistALIsa sudhInAM sattAsthAno avirati samyagdaSTithI AraMbhI apramatta guNasthAnaka' paryaMta hoya che ema samajavuM. tathA hamaNAM ja je ekaso pistALIsanuM sattAsthAna kahyuM te ja parabhavanuM Ayu bAMdhe tyAre ekaso chetALIsanuM sattAsthAnaka thAya che. tathA jyAre teu-vAyunA bhavamAM vartamAna AtmAne nAmakarmanI iThThotera ane nIcagotra sattAmAM hoya tyAre jJAnAvaraNa pAMca, darzanAvaraNa nava, vedanIya be, mohanIya chavvIsa, aMtarAya pAMca, tirthagAyu, nAma iThThotera ane nIcagotra e pramANe ekaso sattAvIsa prakRtinuM sattAsthAna hoya che. te ja parabhava saMbaMdhI tiryaMcanuM Ayu bAMdhe tyAre ekaso aThyAvIsanuM sattAsthAna thAya che. 1. sayogI guNasthAnakonAM sattAsthAnomAM jJAnAvaraNAdi ghAti Adi prakRtionA prakSepathI AraMbhI mohanIyakarmanI covIsa prakRtionA prakSepaparyaMta je je sattAsthAno kahyAM te te sattAsthAno uparathI AtmA paDe che ane utpanna thAya che ema samajavAnuM nathI, kAraNa ke mohanIyanI covIsanI sattA thayA pachI je je prakRtionI sattAno nAza thAya che tenI pharI sattA thatI ja nathI. paraMtu bhinna bhinna jIvonI apekSAe nIce nIcenA guNasthAnake AvA prakAranAM sattAsthAnako hoya che tema samajavAnuM che. tethI A sattAsthAnomAM bhUyaskAra thatA nathI. tathA mohanIyanI bAvIsa Adi prakRtionA prakSepathI thanArAM sattAsthAnothI AraMbhI ekaso pistALIsa sudhInAM sattAsthAno caturtha guNasthAnakathI AraMbhI apramatta paryaMta hoya che ema je kahyuM tyAM ema zaMkA thAya che ke, mohanIyanI chavvIsa umeratAM je 138-139-142-143 e cAra sattAsthAno thAya che te A guNasthAnakomAM kema saMbhave ? kAraNa ke mohanIyanuM chavvIsanuM sattAsthAna A cAra guNaThANe hotuM ja nathI. 28-24-23-22-21 e pAMcamAMthI koIpaNa sattAsthAna hoya che. chavvIsanuM sattAsthAna to mithyAtva guNaThANe hoya che. A pramANe sattAvIsa umeratAM je sattAsthAno thAya tyAM paNa e ja zaMkA thAya che. jo pahele guNaThANe e sattAsthAno levAmAM Ave to te saMbhave che. tattva jJAnIgamya. 2. ahIM teukAya-vAukAyamAM vartatA ekaso sattAvIsanI sattAvALA jIvane parabhava saMbaMdhI tiryaMcAyuno baMdha thAya tyAre ekaso aThThAvIsanuM sattAsthAnaka thAya ema kahyuM. jo ke A jIvo tiryaMcAyu sivAya Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 529 tathA vanaspatikAya jIvomAM sthitino kSaya thavAthI jyAre devadrika, narakaddhika ane vaikriya catuSka e ATha karmaprakRtionI sattAno nAza thAya ane nAmakarmanI eMzI prakRtio sattAmAM hoya tyAre nAmakarmanI eMzI, vedanIya be, gotra be, anubhUyamAna tiryaMcanuM Ayu, jJAnAvaraNa paMcaka, darzanAvaraNa navaka, mohanIya chavvIsa ane aMtarAya pAMca e pramANe ekaso trIsanuM sattAsthAna hoya che ane parabhavanuM Ayu bAMdhe tyAre ekaso ekatrIsanuM sattAsthAna thAya che. A pramANe sattAsthAnono vicAra karatAM ekaso batrIsanuM sattAsthAna koI rIte saMbhavatuM nathI mATe sUtrakAre tenuM varjana karyuM che. ahIM jo ke sattANuM Adi sattAsthAno ukta prakAre anya anya yogya prakRtiono prakSepa karavAthI aneka prakAre bIjI bIjI rIte thAya che, topaNa saMkhyA vaDe teo tulya hovAthI eka ja vivakSAya che. eka ja sattAsthAna bIjI bIjI rIte thAya tethI sattAsthAnonI saMkhyA vadhatI nathI. mATe aDatALIsa ja sattAsthAno thAya che, vadhAre ochAM thatAM nathI, A sattAsthAnomAM saghaLI karmaprakRtionI sattAno viccheda thayA pachI teonI sattA pharI nahi thatI hovAthI avaktavya satkarma ghaTatuM nathI. avasthitasthAna cuMmALIsa che, kAraNa ke agiyAra ane bAranuM sattAsthAna ayogInA caramasamaye tathA corANuMnuM sattAsthAna kSINamoha guNasthAnakanA carama samaye ja hoya che. eTale e cAra sattAsthAnako eka samaya pramANe ja hovAthI avasthitapaNe saMbhavatA nathI mATe cuMmALIsa thAya che. tathA alpatara" suDatALIsa che ane bhUyaskAra sattara che. anya Ayu bAMdhatA nathI e vAta barAbara che. paraMtu ekaso sattAvIsamAM tiryaMcAyunI sattA hovA chatAM pharI paraMbhava saMbaMdhI tiryaMcAyu laI ekaso aThyAvIsanI sattA kema karI zakAya ? te vicAraNIya che. 1. sayogI kevaLI guNasthAnakanA sattAsthAnomAM ghAtakarmanI prakRtiono kramazaH prakSepa karatAM ekaso chetALIsa sudhInAM je sattAsthAno kahyAM te ja krame ekaso chetALIsamAMthI pazcAnupUrvIe pravRtio ochI karatAM suDatALIsa alpataro thAya che. 2. bhUyaskAra sattara thAya che te A pramANe teuvAyumAM manuSyadrika ane uccagotra uvelAyA pachI 9, ve-2,2 mo-26, A-1, go-1, aM-5, ane nAma-78 e pramANe ekaso sattAvIsa prakRtinI sattA hoya che, te ja AyunA baMdhe ekaso aThyAvIsanuM sattAsthAna thAya. ekaso sattAvIsanI sattAvALo pRthvI Adi manuSyaddhika bAMdhe tyAre ekaso ogaNatrIsanuM, uccagotra athavA AyunA baMdhe ekaso trIsanuM ane baMnenA baMdhe ekaso ekatrIsanuM sattAsthAna thAya. tathA Ayu vinA ekaso trIsanI sattAvALo paMcendriya vaikriyaSaTraka bAMdhe tyAre ekso chatrIsanuM ane Ayu bAMdhe tyAre ekaso sADatrIsanuM sattAsthAna thAya. tathA ekaso chatrIsanI sattAvALo devaddhika athavA narakaddhika bAMdhe tyAre ekaso ADatrIsanuM ane tene ja AyunA baMdhe ekaso ogaNacALIsanuM sattAsthAna thAya tathA Ayu vinA ekaso ADatrIsanI sattAvALAne upazama samyakta prApta thAya tyAre samyakta mohanIya ane mizramohanIya sattAmAM Ave tyAre ekaso cALIsanuM sattAsthAna thAya. ekaso cALIsanI sattAvALo samyaktI tIrthaMkaranAma bAMdhe tyAre ekaso ekatALIsanuM, parabhavanuM Ayu bAMdhe tyAre ekaso betALIsanuM ane te ja ekaso cALIsanI sattAvALo samyaktI AhAraka catuSka bAMdhe tyAre ekaso cuMmALIsanuM, tIrthakara ane AhAraka catuSka baMne bAMdhe tyAre ekaso pistALIsanuM ane tene devAyunA baMdhe ekso chetALIsanuM sattAsthAna thAya. paMca01-67 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 paMcasaMgraha-1 A bhUyaskAro teu-vAyumAM je ekaso sattAvIsanuM sattAsthAna thAya che tyAMthI AraMbhI pachInAM sattAsthAnomAM ja saMbhave che. te pahelAMnA sattAsthAno kSapakazreNimAM hovAthI ane tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI teomAM bhUyaskAro saMbhavatA nathI. temAM paNa ekaso tetrIsanuM sattAsthAna kSapakazreNimAM ja hoya che ane tyAMthI pratipAta thato nathI tethI te paNa bhUyaskArarUpe saMbhavatuM nathI. mATe sattara ja bhUyaskAra thAya che. 22 A pramANe baMdha AdinA bhUyaskArAdi bhedo kahyA. have sAdi Adi bhedo kahe che. te bhedo A pramANe che-sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva. je baMdhAdi Adi prAraMbha-zarUAta yukta hoya te sAdi. jenI Adi na hoya te anAdi. bhaviSyamAM je baMdhAdi haMmezA rahenAra hoya jeno koI kALe nAza na thAya te dhruva-anaMta ane kALAntare jeno viccheda thAya te adhuva-sAnta. A cAra bhedomAM jenA sadbhAvamAM jeno avazya sabhAva hoya te kahe che- sAi adhuvo niyamA jIvavisese aNAI adhuvadhuvo / niyamA dhuvo aNAI adhuvo adhuvo va sAI vA // 23 // A rIte 128-129-130-131-136-137-138-139-140-141-144-145-146 eTalAM sattAsthAno bhUyaskArapaNe prApta thAya che. tathA kSAyika samyaktIne jJA-5, 6-9, ve-2, mo-21, A-1, nAma-88 go-2 ane a-5 ema ekaso tetrIsa prakRtinI sattA hoya che. tene tIrthaMkaranA baMdhe ekaso cotrIsanuM AyunA baMdhe ekaso pAMtrIsanuM tIrthakara ane AyunA baMdha vinA AhAraka catuSkanA baMdhe ekaso sADatrIsanuM, tIrthaMkaranA baMdhe ekaso ADatrIsanuM ane AyunA baMdhe ekaso ogaNacALIsanuM sattAsthAna thAya che. kRSNanI jema kSAyika samyaktIne Ayu ane tIrthakara nAmakarmano baMdha thAya che. A pramANe ahIM 134-135-137-138-139 e pAMca sattAsthAno bhayaskArapaNe prApta thAya che temAMnA pahelAnAM be ja levAnAM che. anya sarakhI saMkhyAvALA hovAthI levAnAM nathI. tathA anaMtAnubaMdhInA visaMyojaka kSayopazama samyaktIne jJA-5, 6-9, ve-2, mo-24, A-1 nA88, go-2 ane aM-5 ema ekaso chatrIsa prakRtinuM sattAsthAna hoya che. tene tIrthaMkaranA baMdhe ekaso sADatrIsanuM, AyunA baMdhe ekaso ADatrIsanuM, ekaso chatrIsanI sattAvALAne AhAraka catuSkanA baMdhe ekaso cALIsanuM, tIrthaMkaranA baMdhe ekaso ekatALIsanuM ane devAyunA baMdha ekaso betALIsanuM sattAsthAna thAya che. ahIM 137-138-140-141-142 e pAMca sattAsthAno bhUyaskArapaNe prApta thAya che temAMthI chello ja bhUyaskAra levAno che, bIjA samasaMkhyAvALA hovAthI levAnA nathI. A pramANe vicAratAM 143 no bhUyaskAra saMbhavato nathI. jo ke AhAraka catuSkanI uThThalanAno palyopamano asaMkhyAtamo bhAga moTo hoya ane samyakta mohanIyanI uddhalanAno palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nAno hoya eTale samyakta mohanIyanI uddhalanA thayA pachI paNa AhAraka catuSkanI sattA rahetI hoya to jJA-5, 6-9, ve-2, mo-27, A-1, nA-92, go-2 ane aM.-5 e pramANe 143 prakRtinuM sattAsthAna saMbhavI zake paraMtu te bhUyaskArarUpe to saMbhavaze nahi. kAraNa ke mohanI aThThAvIsa prakRti sAthe ekaso cuMmALIsa prakRtinI sattAvALo samakitamohanIya uvelI ekaso tetALIsanA sattAsthAne jAya tethI te alpatarapaNe ghaTI zake. tattva jJAnI mahArAja jANe. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 531 * sAviyuvA niyaman nIvavijJAnaviraphalo ghuvaH | niyamAt dhruvo'nAdiradhuvo'dhruvo vA sAdirvA // 23 // artha je baMdhAdi sAdi hoya che, te avazya adbhava hoya che. je baMdhAdi anAdi hoya che, te jIvavizeSe adhuva hoya che, dhruva paNa hoya che. je dhruva hoya che te avazya anAdi hoya che ane je adhuva che, te adhRvarUpe rahe che, athavA sAdi paNa thAya che. TIkAnu ahIM je baMdha sAdi hoya che te avazya adhruva hoya che. kAraNa ke sAdipaNuM tyAre ja ghaTe jayAre pUrvanA baMdhano viccheda thayA pachI navA baMdhano prAraMbha thAya. tethI sAdi baMdhanA vicchedapUrvaka ja hoya che mATe ja ema kahyuM ke je baMdha sAdi hoya te adbhava-sAnta avazya hoya che. abhavya ane bhavyarUpa jIvo AzrayI anAdi baMdha be prakAre thAya che. te A pramANe- adhruva, dhruva. temAM abhavyane je baMdha anAdi hoya che te tene dhruva-anaMta ja hoya che ane bhavyane anAdi baMdhano paNa bhaviSyamAM nAza thavAno saMbhava hovAthI sAtta thAya che. je baMdha va hoya che te avazya anAdi hoya che. kAraNa ke anAdi sivAya anaMta hoI zakato ja nathI. koI kALe sAdi baMdha anaMtakALa paryata rahI zake ja nahi. kAraNa ke uparanA guNasthAnake jaI pUrvanA baMdhano viccheda karI paDI pharI baMdhano AraMbha kare tyAre sAdi kahevAya. pahele guNaThANethI uparanA guNasthAnake caDanAra AtmA bhale pahele guNaThANe Ave, paraMtu te kaMIka nyUna ardhapula parAvartanathI vadhAre saMsAramAM rahe ja nahi. jyAre uparanA guNasthAnake jAya tyAre baMdhano aMta kare ja. mATe je baMdha sAdi hoya te avazya sAnta hoya ema kahyuM che. tathA je baMdhano anta thAya che tenI pharI zarUAta thatI nathI ema paNa bane che. jema vedanIyakarmanA baMdhano viccheda thayA pachI teno pharI baMdha thato nathI ane koI karmamAM baMdhano viccheda thayA pachI pharI baMdhanI zarUAta thAya paNa che, jema jJAnAvaraNIyakarmanA baMdhano viccheda thayA pachI paDe tyAre pharI tenA baMdhanI zarUAta thAya che. tethI ja ema kahevAmAM AvyuM che ke je baMdha adhruva hoya che te adhuvarUpe ja rahe che tema ja te baMdhanI sAdi paNa thAya che. 23 A pramANe sAdi Adi baMdhanA bhedomAM je chatAM je avazya hoya che athavA je chatAM nathI paNa hotA te kahyuM. have sAdi Adi jaghanya, ajaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa ema cAra bhede che temAM ajaghanya ane anutkRSTa keTalAkane ekarUpe jaNAya che tethI tadgata sAdita vizeSane batAvavA dvArA te baMneno bheda batAve che ukosA parivaDie sAi aNukkosao jhnnaao| abbaMdhAo viyaro tadabhAve do vi avisesA // 24 // utkRSTAt paripatite sAdiranutkRSTo jaghanyAt / abandhAdvA itarastadabhAve dvAvapi avizeSau // 24 // artha-utkRSTa baMdhathI jyAre paDe tyAre anutkRSTabaMdha sAdi thAya. ane jaghanya baMdhathI paDe Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 532 athavA abaMdhaka thaI pharI bAMdhe tyAre ajadhanya baMdha sAdi thAya. tenA abhAvamAM te baMne sarakhA ja che. TIkAnu--ahIM jadhanyathI AraMbhI utkRSTa paryaMta je baMdha ke uddayAdi hoya te saghaLo ajaghanya kahevAya che. mAtra ochAmAM ocho je baMdha ke udayAdi hoya teno temAM samAveza thato nathI. utkRSTathI AraMbhI jaghanya paryaMta je baMdha ke udayAdi hoya te saghaLo anutkRSTa kahevAya che. mAtra vadhAremAM vadhAre je baMdha ke udayAdi hoya teno temAM samAveza thato nathI. jo ke jaghanya ane utkRSTa vaccenA tema ja utkRSTa ane jaghanya vaccenAM sthAnako baMnenAM sarakhAM che paraMtu eTalA mAtrathI A bannemAM vizeSa nathI ema nathI. kAraNa ke tagata sAditva vizeSano bheda hovAthI baMnemAM vizeSa che. te ja vizeSa-bheda batAve che. utkRSTathI jyAre paDe tyAre anutkRSTa sAdi thAya che. eTale ke jyAre pariNAma vizeSa vaDe utkRSTa baMdha karIne tyArapachI pariNAmanI maMdatA vaDe utkRSTa baMdhathI paDe tyAre anutkRSTa baMdhanI sAdi thAya che ane jaghanya baMdhathI athavA baMdhAdino viccheda karIne paDe tyAre ajaghanya sAdi thAya che. tAtparya e ke jyAre tathAprakAranA pariNAma vizeSa vaDe jaghanya baMdha karIne tyAMthI paDe athavA upazAMtamoha guNasthAnake jaI tyAM abaMdhaka thaI pariNAmanA parAvartana vaDe tyAMthI paDe tyAre ajaghanya baMdhanI sAdi thAya che. A pramANe ajaghanya ane anutkRSTanI sAdi bhinna bhinna kAraNo vaDe utpanna thayelI hovAthI ajaghanya ane anuSkRSTa e baMne bhinna che, eka nathI. tathA ajaghanya ane utkRSTa bhinna bhinna avadhi-maryAdAthI utpanna thayelA che mATe paNa te baMne bhinna che. te A pramANe--jaghanyarUpa maryAdAne AzrayI ajaghanya ane utkRSTarUpa maryAdAne AzrayI anutkRSTa potAnA svarUpane prApta kare che. eTale ke jaghanyathI ajaghanya ane utkRSTathI anutkRSTa jAya che. avadhinA bhede svarUpano bheda jaNAya che. jema pUrva ane pazcima dizAnI maryAdA bhinna bhinna hovAthI jema te baMne svarUpe bhinna che tema ajaghanya ane anutkRSTanI maryAdA bhinna bhinna hovAthI te baMne paNa svarUpe bhinna che. ahIM mAtra sAditvavizeSano svIkAra vaDe ja eTale sAditvarUpa vizeSa hovAne laIne ja ajaghanya ane anutkRSTamAM spaSTa vizeSa-bheda jaNAya che, mATe tenuM grahaNa karyuM che. jyAM sAditvarUpa vizeSano abhAva che, tyAM te benI vacce koI khAsa vizeSa jaNAto nathI. kAraNa ke sAditvarUpa vizeSano abhAva tyAre ja hoya ke jyAre maryAdAno abhAva thAya eTale ke jaghanyathI ajadhanye jAya tyAre ajaghanyanI sAdi thAya ane utkRSTathI anutkRSTa jAya tyAre anubhRSTanI sAdi thAya e maryAdA ja naSTa thAya tyAre vacalAM sthAnako sarakhAM hovAthI te baMnemAM koI jAtano bheda ghaTI zake nahi. mATe sAditva vizeSa ja te baMnenA bhedamAM kAraNa che. sAditva vizeSanA abhAve te baMne sarakhA che. je koI paNa sthaLe sAditvavizeSa nahi jaNAvAthI ajaghanya anutkRSTa vacce bheda na Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 533 jaNAto hoya tyAM paNa ajaghanyanI maryAdA jaghanya che ane anubhRSTanI maryAdA utkRSTa che, ema potAnA aMtaHkaraNamAM vicArI te banne vacce bheda che ema nirNaya karI levo. A rIte ajaghanya ane anubhRSTano vizeSa kahyo. have ajaghanyAdimAM sAmAnyathI sAdityAdi bhaMganI prarUpaNA kare che-- te NAI oheNaM ukkosajannago puNo sAI / tau anAdI oghenotkRSTajaghanyakau punaH sAdI / artha--odhe ajaghanya ane anuSkRSTa anAdi che ane utkRSTa tathA jaghanya sAdi che. TIkAnu--jenI aMdara sAditva vizeSa anupalakSyamANa che--oLakhI zakAtA nathI-- samajI zakAtA nathI eTale ke sAditva vizeSa vinAnA te ajaghanya athavA anubhRSTano kALa anAdi che. zI rIte anAdi che ? to kahe che--sAmAnyathI. eTale prakRti athavA sthiti Adi vizeSanI apekSA rAkhyA vinA sarvatra anAdi che. prakRti ane sthiti Adine apekSIne to have pachI kaheze te pramANe che. tathA niyatakALa bhAvi hovAthI eTale ke amuka nirNIta samaya ja pravartatA hovAthI utkRSTa ane jaghanya sAdi che. A rIte prakRti ane sthiti AdinI apekSA rAkhyA vinA jaghanyAdimAM sAditvAdinI prarUpaNA karI. have sAmAnyathI baMdha AzrayI kahe che-- . adhuvANa sAi savve dhuvANaNAI vi saMbhaviNo // 25 // adhruvANAM sAdayaH sarve dhruvANAmanAdI api saMbhavinau // 25 // artha--adhruvabaMdhI prakRtionA saghaLA bhAMgA sAdi che ane dhruvabaMdhI prakRtionA saMbhavatA ajaghanya ane anubhRSTa anAdi paNa hoya che. TIkAnu--sAtavedanIyAdi avabaMdhI prakRtionA jaghanya ajaghanya utkRSTa ane anutkRSTa e saghaLA bhAMgA sAdi che. sAdi e sAntanuM upalakSaNa-sUcaka hovAthI sAnta paNa che. je sAdi hoya che te sAnta avazya hoya che e pahelAM kahyuM che. eTale ahIM ekalo sAdi bhAMgo kahyo che chatAM sAnta paNa laI levo. varNAdi dhruvabaMdhI prakRtiomAM yathAyogya rIte saMbhavatA ajaghanya ane anubhRSTano kALa anAdi che. ahIM paNa anAdi zabda vaDe anaMta paNa laI levAno che. kAraNa ke jyAre anAdi hoya tyAre anaMtapaNAno paNa saMbhava che. eTale anAdi ane dhruva che ane gAthAmAM grahaNa karelA 'api' zabda vaDe sAdi ane azruva paNa che. tathA dhruvabaMdhI prakRtionA je jaghanya ane utkRSTa bheda che te sAdi sAnta ja hoya che. kAraNa ke e baMne koI vakhate ja pravarte che. jyAre pravarte tyAre sAdi ane je sAdi hoya te Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 paMcasaMgraha-1 sAnta hoya ja e pahelAM kahyuM che mATe dhruvabaMdhI pravRtionA jaghanya ane utkRSTa sAdi sAnta jANavA. 25. A pramANe sAmAnyathI prakRtibaMdha AzrayI jaghanya Adi bhAMgAo sAdi Adi rUpe prarUpyA. have mULa ane uttara pravRtiomAM jyAM jyAM je je jaghanyAdi baMdhano saMbhava che tyAM tyAM te te kahe che- mUluttarapagaINaM jahannao pagaibandha uvasaMte / tabbhaTThA ajahanno ukkoso sanni micchaMmi // 26 // mUlottaraprakRtInAM jaghanyaH prakRtibandha upazAnte / tad bhraSTAdajaghanya utkRSTa sajini mithyAdRSTau // 26 // artha-mULa ane uttara prakRtino jaghanya baMdha upazAMtamoha guNaThANe thAya che. tyAMthI paDavAthI ajaghanya baMdha thAya che. tathA utkRSTa baMdha mithyAdaSTi saMjJImAM hoya che. TIkAnu--mULa ane uttara pravRtiono ochAmAM ocho baMdha upazAMtamoha guNaThANe thAya che. kema ke upazAMtamoha guNaThANe mULa prakRti athavA uttara prakRti AzrayI eka sAtavedanIyarUpa prakRtino ja baMdha thAya che ane te eka prakRtino baMdha prakRtibaMdha AzrayI jaghanya kahevAya che. ahIM sthitibaMdhAdine AzrayI jaghanyAdi vicAra ISTa nathI jethI jaghanya sthiti Adino baMdha te jaghanya baMdha ema kahevAya. ahIM to mAtra prakRtibaMdha AzrayI vicAra karavo e ja ISTa che. sthitibaMdha Azraya AgaLa kaheze. tethI je alpamAM alpa prakRtino baMdha te jaghanya baMdha kahevAya. mATe ja eka prakRtino baMdha jaghanyabaMdha kahevAya che. ' ahIM gAthAmAM upazAMta zabdanuM grahaNa upalakSaNa che. tethI kSINamoha ane sayogI kevaLI guNasthAnake paNa jaghanya prakRtibaMdha samajavo. mAtra upazAMtamoha guNaThANethI pratipAta thAya che ane kSINamohAdi guNaThANethI thato nathI, paDe tyAre ajaghanya Adi bhAMgAno saMbhava thAya che, mATe mukhya vRttie upazAMtamohanuM grahaNa karyuM che. te guNasthAnakethI paDavAthI ajaghanya baMdha thAya che. kAraNa ke agiyAramethI dazamA Adi guNaThANe Ave tyAre mULakarma AzrayI che ane uttara pravRtio AzrayI sattara Adi prakRtionA baMdhano saMbhava che. mithyAdaSTi saMjJIne utkRSTa prakRtibaMdha thAya che. kAraNa ke tene mULa AThe karmano ane uttara cuMmotera prakRtiono baMdha thaI zake che. have te utkRSTa bAMdhI tyAMthI paDatA je alpa alpa mULa athavA uttara pravRtiono baMdha 1. ekendriyAdi jIvo paNa ATha mULa ane cuMmottara uttaraprakRti svarUpa utkRSTa prakRtibaMdha kare che. chatAM ahIM mULa gAthATIkAmAM saMzI kema jaNAvyA ? te vicAraNIya che. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 535 thAya te baMdha anutkRSTa kahevAya. ene gAthAmAM nathI kahyo chatAM sAmarthyathI jANI zakAya che. ahIM sAdityAdi bhaMganI yojanA sugama hovAthI potAnI meLe karavI. te A pramANe- mULa athavA uttara pravRtionA jaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa baMdha koI vakhate thatA hovAthI sAdi ane sAMta bhAMge samajavA. mAtra ajaghanyabaMdha sAdi anAdi dhruva ane adhruva ema cAra bhAMge che. temAM upazAMtamoha guNasthAnakathI paDe ane ajaghanya baMdha kare tyAre sAdi, te sthAna jeoe prApta nathI karyuM teone anAdi, abhavyane haMmezAM ajaghanya baMdha thato hovAthI dhruva ane bhavyone amuka kALe viccheda thavAno saMbhava hovAthI adhruva che. 26 A pramANe mULa athavA uttara prakRti AzrayI jyAM je jaghanya Adi saMbhave che tyAM tenuM pratipAdana karyuM. have mULakarma AzrayI eka eka karmamAM sAtviAdino vicAra kare che- Aussa sAiadhuvo baMdho taiyassa sAi avaseso / lesAM sAphA mAmaLe, dhuvadhumo parA mAyuSa: sAviyuvA vanya tIrtha sAdhavazeSaH | zeSANAM sAdyAdiH bhavyAbhavyeSu adhruvadhuvau // 27 // artha-Ayuno baMdha sAdi ane adhruva che. trIjA karmano sAdi vinA traNa bhAMge che ane zeSa karmono sAdi Adi cAre bhAMge che. tathA bhavyamAM adhruva ane abhavyamAM dhruva baMdha hoya che. TIkAnu-mULa karmanI aMdara Ayuno baMdha te adhuvabaMdhI hovAthI sAdi sAtta che. trIjA vedanIyakarmano baMdha sAdi sivAya anAdi, adhruva ane dhruva ema traNa bhAMge che. temAM sarvadA teno baMdha thato hovAthI anAdi, bhaviSyamAM koIpaNa kALe vicchedano asaMbhava hovAthI abhavyane anaMta ane bhavyone ayogI guNasthAnake baMdhano viccheda thato hovAthI adhruvasAnta che. zeSa jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, nAma, gotrakama tathA aMtarAyakarmano baMdha sAdi, anAdi dhruva ane adhruva ema cAra bhAMge che. temAM upazAMtamo guNasthAnakethI paDe ane baMdha kare mATe sAdi te sthAna jeoe prApta nathI karyuM teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva baMdha che. 27 have uttara pravRtio AzrayI eka eka prakRtinA baMdhamAM sAdityAdino vicAra kare che- sAI adhuvo savvANa hoi dhuvabaMdhiyANa NAi dhuvo / niyayaabandhacuyANaM sAi aNAI apattANaM // 28 // sAdiradhuvaH sarvAsAM bhavati dhruvabandhinInAmanAdi dhruvaH // nijakAbandhacyutAnAM sAdiranAdiraprAptAnAm // 28 // artha saghaLI dhruvabandhi pravRtiono baMdha sAdi, sAnta, anAdi ane ananta ema cAra bhAMge che. potapotAnA abaMdhasthAnathI paDe tyAre teno baMdha sAdi thAya che. tathA te sthAna jeoe Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 paMcasaMgraha-1 prApta karyuM nathI teone teno baMdha anAdi che. TIkAnu-jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya nava, aMtarAya pAMca, soLa kaSAya, mithyAtva, bhaya, jugupsA, agurulaghu, nirmANa, taijasa, kArpaNa, upaghAta ane varNAdi catuSka e suDatALIse dhruvabaMdhI prakRtiono baMdha sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra bhAge che. temAM sAdi zI rIte thAya che? te kahe che jyAM jyAM je je prakRtinuM abaMdhasthAna hoya tyAMthI paDe tyAre te te prakRtino baMdha sAdi thAya che, jema ke-mithyAtva, myAnadvitrika ane anaMtAnubaMdhI e ATha prakRtinuM abaMdhasthAna mizraSTi Adi guNasthAnako che. e pramANe apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanuM dezavirati Adi guNasthAnako, pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanuM pramattasaMyatAdi guNasthAnako, nidrA, pracalA, agurulaghu, nirmANa, taijasa, upaghAta, varNacatuSka, kArmaNa, bhaya ane jugupsA e tera prakRtionuM anivRtti bAdarAdi guNasthAnako, saMjavalana kaSAyanuM sUkSmasaMpAyAdi guNasthAnako ane jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca ane darzanAvaraNIya cAra e cauda prakRtionuM upazAMtamohAdi guNasthAnako abaMdhasthAna che. te te mizradaSTi Adi abaMdhasthAnethI jyAre paDe tyAre mithyAtvAdi prakRtiono pharI baMdha zarU thAya mATe sAdi. sAdipaNuM adhruvapaNA vinA hotuM nathI, je baMdha sAdi thAya teno aMta avazya thAya che, tethI jyAre mizradaSTi Adi guNasthAnake jAya tyAre te te prakRtionA baMdhano aMta thAya mATe sAnta. tathA te samyagu mithyASTi guNasthAnakarUpa abaMdhasthAnane jeoe prApta karyuM nathI teone te prakRtiono baMdha zarUAtano abhAva hovAthI anAdi che. abhavyone koIpaNa kALe baMdha viccheda na thAya mATe anaMta ane bhavyo te te guNasthAnakane prApta karI bhaviSyamAM baMdhano nAza karaze mATe teo AzrayI sAnta baMdha che. tathA yuvabaMdhI-suDatALIsa sivAya totera adhuvabaMdhInI prakRtiono baMdha teo adhuvabaMdhI hovAthI ja sAdi sAnta jANavo. 28 A pramANe sAdi Adi bhAMgAnI prarUpaNA karI. have svAmitva kahevuM joIe eTale kayo jIva keTalI prakRtinA baMdhano adhikArI che te kahevuM joIe. temAM je prakRtio je jIvone baMdha AzrayI ayogya che te prakRtionA baMdhanA te jIvo svAmI nathI. ema kahevAthI te sivAyanI bIjI prakRtionA baMdhanA teo svAmI che ema arthAt samajI zakAya ane evI baMdha AzrayI ayogya prakRtio cAre gatimAM thoDI hoya che tethI graMthalAghava mATe je prakRtio je jIvone ayogya che. teonuM pratipAdana karavA icchatAM pahelAM tiryaMcone ayogya prakRtionuM pratipAdana kare che- narayatigaM devatigaM igivigalANaM viuvvi no baMdhe / maNuyatiguccaM ca gaItasaMmi tiri titthaAhAraM // 29 // narakatrikaM devatrikamekavikalanAM vaikriyaM na banthe / manujatrikoccaM na gatitrase tirazcAM tIrthAhAram // 29 // Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 537 artha--ekendriya ane vikalendriyone narakatrika, devatrika ane vaikriyaddhika baMdhamAM hotuM nathI, gatitrasamAM manuSyatrika, uccagotra ane pUrvokta ATha prakRtio baMdhamAM hotI nathI, tathA tIrthaMkaranAma ane AhArakadvika saghaLA tiryaMcone baMdhamAM hotuM nathI. TIkAnu-narakagati, narakAnupUrvI ane narakAya e narakatrika, devagati, devAnupUrvI ane devAyu e devatrika, tathA vaikriya zarIra ane vaikriya aMgopAMga e ATha karmaprakRtio ekendriya ane vikalendriyone baMdhayogya hotI nathI. manuSyagati manuSyAnupUrvI ane manuSpAyu e manuSyatrika, uccagotra ane ca zabda vaDe pUrvokta ATha prakRtio kula bAra prakRtio gati=sa-teukAya ane vAyukAyanA jIvone baMdha AzrayI ayogya che. arthAt teo bAMdhatA nathI. tIrthaMkaranAma ane AhArakazarIra, AhAraka aMgopAMgarUpa AhArakaddhikane saghaLAM tiryaMco tathAbhavasvabhAve bAMdhatA nathI. tAtparya e ke-tIrthaMkaranAma ane AhArakaddhika vinA zeSa ekaso sattara pravRtionA sAmAnyathI paMcendriya tiryaMco baMdhanA svAmI che. ekendriya ane vikasendriyo AhArakaddhika tIrthakaranAma, vaikriyaddhika, narakatrika ane devatrika vinA ekaso nava prakRtionA baMdhanA svAmI che. tathA teukAya ane vAukAya tIrthaMkaranAma, AhArakadrika, vaikriyadrika, narakatrika, devatrika, manuSyatrika ane uccagotra vinA zeSa ekaso pAMca prakRtionA baMdhanA adhikArI che. 29 ' have devo ane nArakIone AzrayI baMdhane ayogya prakRtio batAve che - veuvvAhAradugaM nArayasurasuhuma vigalajAitigaM / baMdhahi na surA sAyavathAvaraegidi neraDyA // 30 // vaikriyAhArakadvikaM nArakasurasUkSmavikalajAtitrikam / ' badhnanti na surAH sAtapasthAvaraikendriyaM nairayikAH // 30 // artha vaikriyadrika, AhArakatika, narakatrika, devatrika, sUkSmatrika ane vikalajAtitrika e soLa prakRtione devo bAMdhatA nathI ane Atapa, sthAvara ane ekendriyajAti sAthe ogaNIsa prakRtione nArakIo bAMdhatA nathI. TIkAnu--vaikriya zarIra ane vaikriya aMgopAMgarUpa vaikriyadrika, AhAraka zarIra ane AhAraka aMgopAMgarUpa AhArakaddhika, trika zabdano darekanI sAthe yoga hovAthI narakagati narakAnupUrvI ane narakAyu e narakatrika, devagati devAnupUrvI ane devAyu e devatrika, sUkSma aparyApta ane sAdhAraNa e sUkSmatrika, beindriya te indriya ane caurindriya e jAtitrika, saghaLI maLI soLa prakRtione tathAbhavasvabhAve saghaLA devo bAMdhatA nathI. tethI zeSa ekaso cAra prakRtionA baMdhAdhikArI samajavA. - tathA Atapa sthAvara ane ekendriyajAti sAthe pUrvokta soLa prakRtio-kula ogaNIsa prakRtione tathAsvabhAve koIpaNa nArakIo bAMdhatA nathI, tethI sAmAnyataH teo ekaso eka paMca1-68 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 paMcasaMgraha-1 prakRtionA baMdhAdhikArI che. 30 A pramANe prakRtibaMdha kahyo. have sthitibaMdhanuM kathana zarU kare che-temAM agiyAra anuyogadvAra che. te A pramANe-1. sthiti pramANa prarUpaNA, 2. niSeka prarUpaNA, 3. abAdhAkaMDaka prarUpaNA, 4. ekendriyAdi AzrayI utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdhanAM pramANa saMbaMdhe prarUpaNA, 5. sthitisthAna prarUpaNA, 6. saMklezasthAna prarUpaNA, 7. vizuddhisthAna prarUpaNA. 8. adhyavasAyasthAnanA pramANaviSayaka prarUpaNA, 9. sAdyAdi prarUpaNA, 10. svAmitva prarUpaNA, ane 11. zubhAzubhatva prarUpaNA. temAM pahelAM sthiti pramANa prarUpaNA kahe che. sthiti pramANa prarUpaNA eTale mULa ane uttara dareka prakRtionI ochAmAM ochI ane vadhAremAM vadhAre keTalI sthiti baMdhAya teno vicAra. A dvAramAM mULa ane uttara pravRtionI jaghanya ane utkRSTa jeTalI sthiti baMdhAya te kaheze. temAM pahelAM mULa karmaprakRtionI utkRSTa sthiti kahe che. mohe sattarI koDAkoDIo vIsa nAmagoyANaM / tIsiyarANa cauNhaM tettIsayarAiM Aussa // 31 // mohe saptatikoTIkoTyo viMzatirnAmagotrayoH / triMzaditareSAM catuNNAM trayastriMzadatarANyAyuSaH // 31 // / artha-mohanIyakarmanI sittera koDAkoDI, nAma ane gotranI vIsa koDAkoDI, itarajJAnAvaraNAdi cAra karmanI trIsa koDAkoDI ane AyunI tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti baMdhAya che. TIkAnu-mohanIyakarmanI utkRSTa baMdhasthiti sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa che. ahIM sthiti be prakAre che. te A pramANe karmasvarUpe rahenArI ane anubhava yogya. [, ahIM sthitinuM jaghanya ane utkRSTa pramANa karmasvarUpe rahenArI sthitine AzrayIne ja kahyuM che ema samajavuM. eTale ke je samaye je koI karma baMdhAya te samayathI AraMbhI tenI jeTalI sthiti baMdhAI hoya tenA caramasamaya paryata te karma AtmA sAthe koI paNa karaNa na lAge to te rUpe TakI zake che ane abAdhAkAlIna zeSa sthiti anubhava yogya che. je karmanI jeTalI koDAkoDI sAgaropamapramANa sthiti baMdhAya teno teTalo so varasano abAdhAkALa hoya che. A ja prakaraNamAM AgaLa upara kaheze "vaphA vidivAsasayAM' je karmanI jeTalI koDAkoDI pramANa sthiti baMdhAya teTalA so varasano abAdhAkALa hoya che. jema ke-mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa baMdhAtI hovAthI teno sAta hajAra varasano abAdhAkALa che. eTale ke utkRSTa sthitivALuM bAMdheluM mohanIya 1. sAmAnyathI kyA kyA guNasthAnake keTalI baMdhAya che te ane kyA kyA devo ke nArakIo keTalI bAMdhe che te saghaLuM bIjA-trIjA karmagraMthamAMthI jANavuM. ahIM to digdarzana mAtra karAvyuM che. . 2. je samaye je karma baMdhAya tenA bhAgamAM ja daliko Ave teo kramazaH bhogavAya teTalA mATe tenI vyavasthita racanA thAya che. je samaye karma baMdhAyuM te samayathI AraMbhI keTalAka samayomAM racanA thatI Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 539 karma sAta hajAra varasa paryata potAnA udaya vaDe jIvane kAMI paNa bAdhA utpanna karatuM nathI. tyArapachI ja bAdhA utpanna kare che. kAraNa ke sAta hajAra varasanA jeTalA samayo thAya temAM AtmA tathAsvabhAve dalikanI racanA karato nathI. tyArapachInA samayathI AraMbhI sAta hajAra varase nyUna sittera koDAkoDI sAgaropamanA jeTalA samaya thAya teTalAmAM racanA kare che. tethI ja sAta hajAra varasa paryata phaLano anubhava karato nathI ane sAta hajAra varasa nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama paryata phaLa anubhave che. jeTalAM sthAnakomAM dalaracanA thatI nathI tene abAdhAkALa kahe che ane jeTalAM sthAnakomAM dalaracanA thAya che tene niSeka racanA kahe che. nAma ane gotrakarmanI vIsa koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che, be hajAra varasano abAdhAkALa che. abAdhAkALahIna karmadalikano niSeka-kALa che. tathA Itara-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya e cAra karmanI trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti che, traNa hajAra varasano abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. AyukarmanI pUrvakoTinA trIjA bhAga adhika tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti che, pUrvakoTino trIjo bhAga abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSeka kALa che. A rIte mULakarmanI utkRSTa sthiti kahI, have jaghanya kahe che-- mottumakasAi taNuyA Thir3a veyaNIyassa bArasa muhuttA / aTTha nAmagoyANa sesayANaM muhuttaMto // 32 // muktvA'kaSAyiNaH tanukA sthitiH vedanIyasya dvAdaza muhUrtAH // maSTAvI nA moDhAyoH zeSA muddA: rUrA nathI, paraMtu tenI uparanA samayathI thAya che. jeTalA samayamAM racanA thatI nathI, tene abAdhAkALa kahe che. abAdhAkALa eTale dalika racanA vinAno kALa. baMdha samayathI AraMbhI amuka samayamAM dalaracanA nahi thavAmAM kAraNa jIvasvabhAva che. abAdhAkALanA uparanA samayathI AraMbhI amuka samaye ATalAM ja dalika phaLa Ape, amuka samaye ATalAM daliko phaLa Ape e pramANe sthitinA carama samayaparyata nizcita racanA thAya che. je je samayomAM je je pramANe racanA thaI hoya te te samaya prApta thAya tyAre teTalAM teTalAM dalikonAM phaLane bhogave che. tethI ja abAdhAkALa gayA pachI eka sAmaTAM daliko phaLa ApatAM nathI, paraMtu goThavaNa anusAra ja phaLa Ape che. jeTalAM sthAnomAM racanA thaI nathI tene abAdhAkALa kahe che tenuM pramANa AgaLa upara kaheze. phaLa bhogavavA mATe thayelI vyavasthita dalikaracanAne niSeka racanA kahe che. abAdhAkALamAM dalika nahi goThavAyeluM hovAthI teTalA kALapayata vivakSita samaye baMdhAyelA karmanA phaLane anubhavato nathI. teTalo kALa gayA pachI anubhave che. ahIM je sthiti kahI che te abAdhAkALa sahita karmasvarUpe rahenArI kahI che. kAraNa ke abAdhAkALamAM paNa te karmano saMbaMdha to jIva sAthe che ja. Ayu vinA sAtakarmanI sthiti sAthe abAdhAkALa joDIne teonI sthiti kahI che, kAraNa ke te karmonA abAdhAkALanuM pramANa cokkasa che. AyunA abAdhAkALanuM pramANa cokkasa nahi hovAthI tenI sthiti sAthe abAdhAkALa joDyo nathI. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 artha--akaSAyi AtmAnI sthiti mUkIne vedanIyakarmanI jaghanya sthiti bAra muhUrta che, nAma ane gotrakarmanI ATha muhUrta che, ane zeSa karmonI aMtarmuhUrta che. 540 TIkAnu--jaghanya sthitinA prasaMgamAM vedanIyakarmanI sthiti be prakAre che. 1 sakaSAyi AtmAone dazamA guNasthAnakane anne ochAmAM ochI je baMdhAya te. 2 ane akaSAyi AtmAone agiyAramethI teramA paryaMta be samaya pramANa je jaghanyasthiti baMdhAya che te. ahIM akaSAyi AtmAonI sthitinI vivakSA nathI. tethI te sthitine choDIne zeSa sakaSAyi AtmAone vedanIyanI jaghanya sthiti bAra muhUrta pramANa baMdhAya che, aMtarmuhUrta abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSeka kALa che. e pramANe nAma ane gotrakarmanI ATha ATha muhUrta pramANa jadhanyasthiti che, antarmuhUrta abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSeka kALa che. zeSa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya ane Ayu e pAMce karmanI aMtarmuhUrta jaghanyasthiti che, aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane abAdhAkALa hIna bhogya kALa che. 32 A pramANe mULa karmanI utkRSTa ane jaghanya sthiti kahI. have dareka uttara prakRtionI utkRSTa sthiti kahe che-- sukkilasurabhimahurANa dasa u taha subha cauNha phAsANaM / aDDAijjapavuDDI aMbilahAliddapuvvANaM // 33 // zuklasurabhimadhurANAM daza tu tathA zubhAnAM caturNAM sparzAnAm / ardhatRtIyapravRddhA AmlahAridrapUrvANAm // 33 // artha--zuklavarNa surabhigaMdha madhu22sa ane zubha cAra sparzanI daza koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che, tathA Amlarasa ane hAridra varNAdimAM aDhI aDhI koDAkoDI sAgaropamanI vRddhi sahita sthiti che. 1. ahIM ema zaMkA thAya ke agiyAramA Adi guNaThANe vedanIyakarmanI jyAre be samaya pramANa jadhanya sthiti baMdhAya tyAre tenI jaghanya sthitibaMdha tarIke vivakSA kema na karI ? tenA uttaramAM samajavAnuM ke kaSAyarUpa hetu vinA je sthiti baMdhAya che temAM rasa nathI hoto ane tethI tenuM kaMI phaLa anubhavamAM AvatuM nathI. ochAmAM ochA ke vadhAremAM vadhAre kaSAya nimittathI je karma baMdhAya che tenuM ja phaLa anubhavamAM Ave che. agiyAramethI caudamA paryaMta je sukhaduHkhano anubhava AtmA kare che te kaSAya nimitte baMdhAyelA vedanIyano ja kare che. agiyArame baMdhAyelI sAtAno jo anubhava karato hoya to haMmezAM sAtAno ja anubhava thAya asAtAno kadApi nahi. kAraNa ke agiyAramA AdimAM sAtA ja baMdhAya che ane te je samaye baMdhAya tenA pachInA samaye bhogavAya che. eTale agiyAramAMnA bIjA samayathI sAtAno ja udaya rahevAno ane ema to nathI. te guNasthAnakomAM asAtAno paNa udaya thAya che. vaLI parAvartanamAtra prakRti hovAthI sAtA asAtA beno udaya sAthe paNa hoI zake nahi tethI ja kALa yoganimitte baMdhAyela sAtAnI vivakSA karI nathI kema ke teno udaya hoya ke na hoya te sarakhuM ja che. dazamA sudhInI baMdhAyelI sAMtA-asAtAnA ja phaLane uparanA guNaThANAvALA anubhave che. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 541 TIkAnuM-zuklavarNa, surabhigaMdha, madhurarasa tathA mUdu laghu snigdha ane uSNa e cAra zubha sparza ema sAta prakRtinI utkRSTa sthiti daza koDAkoDI sAgaropamanI che, eka hajAra varasa abAdhAkALa che ane abAdhAhIna niSekakALa che. Aspharasa ane pItavarNa Adi rasa ane varNanI utkRSTa sthiti anukrame aDhI aDhI koDAkoDI sAgaropama adhika che. te A pramANa Alpharasa ane hAridra-pItavarNanI utkRSTa sthiti sADA bAra koDAkoDI sAgaropama pramANa che, sADA bAraso varasa abAdhA che ane abAdhAhIna niSekakALa che tathA kaSAyarasa ane raktavarNanI utkRSTa sthiti paMdara koDAkoDI sAgaropama che, paMdaraso varasa abAdhAkALa che ane abAdhAhIna niSekakALa che. kaTukarasa ane nIlavarNanI utkRSTa sthiti sADA sattara koDAkoDI sAgaropama che, sADA sattaraso varasa abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. tiktarasa kRSNavarNa ane gAthAmAM mUkela tuM zabda adhika arthano sUcaka hovAthI durabhigaMdha, guru karkaza rUkSa ane zIta e sparza e saghaLI prakRtionI vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti che, be hajAra varasano abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. 33 have asAtA AdinI utkRSTa sthiti kahe che- tIsaM koDAkoDI asAyaAvaraNaaMtarAyANaM / micche sayarI itthImaNudugasAyANa pannarasa // 34 // triMzat koTIkoTyaH asAtAvaraNAntarAyANAm / mithyAtvasya saptatiH strImanujadvikasAtAnAM paMcadaza // 34 // artha-asatAvedanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane antarAyanI trIsa koDAkoDI, mithyAtvanI sittera koDAkoDI, tathA strIveda manuSyadrika ane sAta vedanIyanI paMdara koDAkoDI sAMgaropama pramANa utkRSTa sthiti che. - TIkAnuM - asatAvedanIya, matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa ane kevaLajJAnAvaraNa e pAMca jJAnAvaraNIya tathA nidrApaMcaka, cakSu-acakSuavadhi ane kevaLadarzanAvaraNIya e nava darzanAvaraNIya tathA dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya ane vIryaMtarAya e pAMca aMtarAya kula vIsa prakRtionI utkRSTa sthiti trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che, traNa hajAra varasano abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna niSeka kALa che. mithyAtvamohanIyanI sittera koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che, sAta hajAra varasano abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSeka kALa che. strIveda, manuSyagati, manuSyAnupUrvI ane sAtavedanIya e cAra prakRtionI utkRSTa sthiti paMdara koDAkoDI sAgaropamanI che, paMdaraso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. 34 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 paMcasaMgraha-1 have saMghayaNAdinI utkRSTa sthiti kahe che- saMghayaNe saMThANe paDhame dasa uvarimesu dugavuDDI / suhamativAmaNavigale ThArasa cattA kasAyANaM // 35 // saMhanane saMsthAne prathame daza uparitaneSu dvikavRddhiH / sUkSmatrikavAmanavikale aSTAdaza catvAriMzat kaSAyANAm // 35 // artha-pahelA saMghayaNa ane pahelA saMsthAnanI daza koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che ane upara uparanA eka eka saMghayaNa ane eka eka saMsthAnamAM babbe koDAkoDInI vRddhi karavAnI che. tathA sUkSmatrika, vAmanasaMsthAna ane vikalatrikanI aDhAra koDAkoDI sAgaropamanI ane kaSAyonI cALIsa koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa sthiti che. TIkAnu-pahelA vajaMRSabhanArA saMghayaNa ane samacaturagna saMsthAnanI utkRSTa sthiti daza koDAkoDI sAgaropama che, eka hajAra varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSeka kALa che ane uparanA saMghayaNa ane saMsthAnomAM anukrame babbe koDAkoDI sAgaropamanI vRddhi karavAnI che te A pramANe- bIjA RSabhanArAca saMghayaNa ane nyagrodhaparimaMDala saMsthAnanI bAra koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti, bAraso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. trIjA nArAca saMghayaNa ane sAdi saMsthAnanI cauda koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti, caudaso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna bhogyakALa che. - cothA ardhanArIca saMghayaNa ane kulka saMsthAnanI soLa koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa sthiti, soLaso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna bhogyakALa che. pAMcamA kAlikA saMghayaNa ane vAmana saMsthAnanI aDhAra koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti, aDhAraso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. chaThThA chevaTuM saMghayaNa ane huMDaka saMsthAnanI vIsa koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti, be hajAra varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSedha kALa che. sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNa e sUkSmatrika, vAmana saMsthAna ane beIndriya te indriya ane caurindriya e vikalatrika ema sAta karma prakRtionI utkRSTa sthiti aDhAra koDAkoDI sAgaropamanI che, aDhAraso varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna karmadalikono niSekakALa che. ahIM vAmanane keTalAeka cothuM saMsthAna mAne che ane tethI temanA mate tenI utkRSTa sthiti soLa koDAkoDI sAgaropamanI thAya che ane teTalI tenI sthiti ISTa nathI. mATe A saMsthAna pAMcamuM ja che, cothuM nathI e prakAranA vizeSa nirNaya mATe pahelI vAra saMsthAnonI sthiti kahevAnA prasaMge kahI gayA chatAM paNa pharI tenuM grahaNa karyuM che. tathA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhyAnAvaraNIya ane saMjvalana e Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 543 soLe kaSAyanI utkRSTa sthiti cALIsa koDAkoDI sAgaropama che. cAra hajAra varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. 35 have puruSavedAdinI utkRSTa sthiti kahe che puMhAsaIucce subhakhagatithirAichakkadevaduge / dasa sesANaM vIsA evaiyA bAha vAsasayA // 36 // puMvedahAsyaratyuccairgotre zubhakhagatisthirAdiSaTkadevadvike / daza zeSANAM viMzatiH etAvantyabAdhA varSazatAni // 36 // artha-puruSaveda, hAsya, rati, uccagotra, zubhavihAyogati, sthirAdi Saka ane devadvikanI daza koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che ane zeSa prakRtionI visa koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthiti che. jeTalA koDAkoDI sAgaropamanI sthiti hoya teTalA so varasano abAdhAkALa che. TIkAnu-puruSaveda, hAsya, rati, uccagotra, zubhavihAyogati, sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya ane yazakIrti e sthira parka ane devagati tathA devAnupUrvI e devadrika ema tera prakRtionI utkRSTa sthiti daza koDAkoDI sAgaropama che, eka hajAra varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. tathA jeTalI prakRtionI utkRSTa sthiti kahI te sivAyanI bhaya, jugupsA, zoka, arati, napuMsakaveda, nIcagotra, narakaddhika, tiryadgika, audArikaddhika, vaikriyaddhika agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazakIrti, sthAvara, Atapa, udyota, azubhavihAyogati, nirmANa, ekendriyajAti, paMcendriyajAti, taijasa ane kArmaNa ema sADatrIsa karmaprakRtionI utkRSTa sthiti visa koDAkoDI sAgaropama che, be hajAra varasano abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. have ukta saghaLI karmaprakRtionI sthiti jyAre baMdhAya tyAre keTalo abAdhAkALa hoya tenA pramANanuM pratipAdana karavA kahe che--je karmaprakRtinI jeTalA koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa sthiti kahI hoya te prakRtino teTalA so varasano abAdhAkALa hoya che, jema ke mithyAtvamohanIyanI utkRSTa sthiti sittera koDAkoDI sAgaropama kahI che tethI teno sAta hajAra varSa pramANa abAdhAkALa che. e pramANe sarvatra samajavuM. 36 have AyunI utkRSTa sthiti kahe che- suranArayAuyANaM ayarA tettIsa tinni paliyAI / / iyarANaM causuvi puvvakoDitaMso abAhAo // 37 // suranArakAyuSoratarANi trayastriMzat trINi palyAni / itarayoH caturdhvapi pUrvakoTitryaMzaH abAdhA // 37 // Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 paMcasaMgraha-1 artha-deva ane narakAyunI utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropama che ane itara be AyunI traNa palyopama che. cAre Ayuno pUrvakoTino trIjo bhAga abAdhAkALa che. TIkAnu-devAyu ane nArakAyunI utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropama che. mAtra pUrvakoTino trIjo bhAga adhika levo. tathA itara-tiryaMca ane manuSyanA AyunI utkRSTa sthiti traNa palyopama che. ahIM paNa pUrvakoTino trIjo bhAga adhika levo. ahIM cAre AyumAM je pUrvakoTino trIjo bhAga vadhAre lIdho che te abAdhA che. teTalA kALamAM badhyamAna AyunA dalikanI niSeka racanA karato nathI. kAraNa ke e bhogavAtuM Ayu che. bhogavAtA AyunA be bhAga gayA pachI trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno baMdha thAya 1. ahIM pUrvakoTino trIjo bhAga levAnuM kAraNa e ke pUrvakroDI varasanA AyuvALA manuSya ane tiryaMco yathAyogya rIte potAnA AyunA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM deva nArakInuM tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTa Ayu bAMdhI zake che. tethI utkRSTa sthiti sAthe abAdhAkALarUpe pUrvakoTino trIjo bhAga levAnuM kahyuM che. jema bIjAM saghaLAM karmo sAthe abAdhAkALa joDIne sthiti kahI che tema ahIM abAdhAkALa joDIne sthiti kahI nathI, kAraNa teno abAdhAkALa nizcita nathI. asaMkhya varasanA AyuvALA manuSya tiryaMco ane devo tathA nArakIo potAnA Ayuno cha mAsa zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. zeSa saMkhyAtavarasanA paraMtu nirUpakramI AyavALA potAnA AyunA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu bAMdhe che ane sopakramI AyavALA kula AyunA be bhAga gayA pachI tenA trIjA bhAganI zarUAtamAM bAMdhe che. jo te vakhate na bAMdhe to jeTaluM Ayu bAkI hoya tenA trIjA bhAganI : zarUAtamAM, te vakhate jo na bAMdhe to jeTaluM bAkI hoya tenA trIjA bhAganI zarUAtamAM bAMdhe che. tAtparya e ke kala AyunA trIje bhAge, navame bhAge, sattAvIsamA bhAge ema yAvatu chelluM aMtarmuhUrNa Ayu bAkI hoya tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. parabhavanuM Ayu bAMdhyA pachI potAnuM jeTaluM zeSa Ayu rahe teTalo abAdhAkALa che. abAdhA jaghanya hoya ane Ayuno baMdha paNa jaghanya hoya che. jema aMtarmuhUrtanA AyuvALo aMtarmuharta pramANa Ayu bAMdhe. abAdhA jaghanya hoya ane Ayuno baMdha utkRSTa hoya jema aMtarmuhUrtanA AyuvALo tetrIsa sAgaropamanuM taMduLIyAmacchanI jema nArakInuM Ayu bAMdhe. utkRSTa abAdhA hoya ane Ayuno jaghanya baMdha hoya jema pUrvakoTi varasanA AyuvALo potAnA trIjA bhAganI zarUAtamAM aMtarmuhUrta Ayu bAMdhe. tathA utkRSTa abAdhA hoya ane Ayuno baMdha paNa utkRSTa hoya, jema pUrvakoTI varasanA AyuvALo trIjA bhAganI zarUAtamAM tetrIsa sAgaropama pramANa deva ke nArakInuM Ayu bAMdhe. A pramANe abAdhAnA viSayamAM Ayukarma mATe caubhaMgI che. A pramANe abAdhA anizcita hovAthI Ayu sAthe joDI nathI. tathA anya karmo potAnAM svajAtIya karmonAM sthAnakone potAnA baMdha vaDe puSTa kare che ane jo teno udaya hoya to te ja jAtanA baMdhAyelA navA karmanI baMdhAvalikA gayA pachI udIraNA vaDe teno udaya paNa thAya che, AyukarmamAM ema nathI. baMdhAtuM Ayu bhogavAtAM AyunA eka paNa sthAnakane puSTa karatuM nathI, tema ja manuSya Ayu bhogavatA svajAtIya manuSyAya bAMdhe to baMdhAyelA te Ayune anya manuSya janmamAM jaIne ja bhogave che. ahIM tenA koI paNa dalikano udaya ke udIraNA thatI nathI. tethI paNa Ayu sAthe abAdhAkALa joDyo nathI. aMtarmuhUrtanA AyuvAno manuSya anuttaravimAnanuM tetrIsa sAgaropama pramANa Ayu bAMdhI zake nahi. kAraNa ke anuttaravimAnanuM Ayu munione pramatta apramatta guNaThANe baMdhAya che. te guNasthAnaka lagabhaga nava varasanI uMmaravALAne ja prApta thAya che. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 545 che mATe ja pUrvakoTi varasanA AyuvALo trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu bAMdhe tene ja teTalo utkRSTa abAdhAkALa hoya che. pUrvakoTino trIjo bhAga e utkRSTa abAdhA che. kAraNa ke pUrvakoTi karatAM vadhAre AyuvALA potAnuM cha mAsa zeSa Ayu hoya tyAre ja parabhavanuM Ayu bAMdhe che. 37 have ahIM je bhogavAtA AyunA be bhAga jAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno baMdha kare ema je kahyuM te saMbaMdhamAM anya koI prazna pUche che - volINesuM dosuM bhAgesuM Auyassa jo baMdho / bhaNio asaMbhavAo na ghaDai so gaicaukkevi // 38 // vyatikrAntayordvayorbhAgayorAyuSo yo bandhaH / bhaNito'saMbhavAt na ghaTate sa gaticatuSke'pi // 38 // artha-bhogavAtA AyunA be bhAga jAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno je baMdha kahyo che te asaMbhava hovAthI cAre gatimAM ghaTI zakaze nahi. have asaMbhava kaI rIte che? teno ja vicAra kare che- paliyAsaMkhejjaMse baMdhaMti na sAhie naratiricchA / chammAse puNa iyarA tadAu taMso bahu~ hoi // 39 // palyAsaMkhyeyAMze badhnanti na sAdhike naratiryaJcaH / SaNmAse punaritare tadAyustyaMzaH bahu bhavati // 39 // artha-yugalika manuSya tiryaMco jyAM sudhI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI adhika Ayu zeSa hoya tyAM sudhI parabhavanA AyunAM baMdha karatA nathI ane itara-devo tathA nArakIo cha mAsathI adhika Ayu jayAM sudhI zeSa hoya tyAM sudhI parabhavanuM Ayu bAMdhatA nathI. kAraNa ke teono Ayuno trIjo bhAga bahu moTo hoya che. TIkAnu-yugaliyA manuSyo ane tiryaMco palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI adhika potAnuM Ayu jyAM sudhI zeSa hoya tyAM sudhI parabhavanuM Ayu bAMdhatA nathI, paraMtu palyopamano asaMkhyAtamo bhAga zeSa rahe tyAre ja parabhavanuM Ayu bAMdhe che. ahIM jeo yugalika manuSya ane tiryaMcone palyopamano asaMkhyAtamo bhAga abAdhA mAne che. teonA mate palyopamano asaMkhyAtamo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe ema kahyuM che. tathA Itara-devo ane nArakIo potAnA Ayuno jyAM sudhI cha mAsathI adhika bhAga zeSa hoya tyAM sudhI parabhavanA Ayuno baMdha karatA nathI, paraMtu cha mAsa Aya zeSa rahe tyAre ja parabhavanuM Ayu bAMdhe che. kAraNa ke yugalika manuSya tiryaMco ane deva nArakIone potAnA Ayuno trIjo bhAga bahu moTo hoya che. temAM yugalika manuSya tiryaMcone trIjo bhAga palyopama pramANa, ane devo tathA nArakIone trIjo bhAga agiyAra sAgaropama pramANa zeSa hoya che. ATalo moTo bhAga zeSa hoya tyAre paMca01-69 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 paMcasaMgraha-1 parabhavanA Ayuno baMdha ghaTI zakato nathI paraMtu palyopamano asaMkhyAtamo bhAga Adi zeSa rahe tyAre ja bAMdhe e ghaTI zake che. A pramANe jyAre che tyAre potAnA Ayuno trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavAyuno baMdha, ane pUrva koTino trIjo bhAga abAdhA e je kahyuM che te saghaLuM asaMgata che. 39 have uttara kahe che puvvAkoDI jesiM AU ahikicca te imaM bhaNiyaM / . bhaNiyaMpi niyaabAhaM AuM baMdhaMti amuyaMtA // 40 // pUrvakoTI yeSAmAyuradhikRtya tAnidaM bhaNitam / bhaNitamapi nijAbAdhAmAyuH badhnanti amuJcataH // 40 // artha-jeonuM pUrvakoDI varasanuM Ayu che teone AzrayI be bhAga gayA pachI trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe ema kahyuM che. temaja pUrvakoTinA trIjA bhAgarUpa potAnI abAdhAne nahi choDatA eTale pUrvakoTIno trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe e je kahyuM che te paNa pUrvakoTI varasanA AyuvALA jIvo AzrayI kahyuM che. TIkAnuM-je saMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyonuM pUrvakoTi pramANa Ayu hoya ane parabhavanuM Ayu bAMdhe teo AzrayIne ja potAnA AyunA be bhAga jAya ane trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu bAMdhe ema kahyuM che. tAtparya e ke potAnA AyunA be bhAga jAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanA Ayuno baMdha thAya ema je kahyuM che te pUrvakoTi varasanA AyuvALA jIvo AzrayI kahyuM che. tethI vadhAre jeonuM Ayu hoya teo AzrayI A niyama nathI. teo to cha mAsa zeSa Ayu rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. tathA pUrva koTinA trIjA bhAgarUpa utkRSTa abAdhA paNa pUrvakoTi vaMrasanA AyuvALAne ja ghaTe che, kAraNa ke teo potAnA AyunA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM parabhavanuM Ayu bAMdhI zake che. parabhavAyuno utkRSTa baMdha ane utkRSTa abAdhA e bhaMga paNa pUrvakoTi varasanA AyuvALA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM ja Ayu bAMdhe ane te paNa utkRSTa 1. AyumAM evI paribhASA che ke pUrvakoTi varasanA AyuvALA saMkhyAta varasanA AyuvALA ane tethI eka samaya paNa adhika yAvatu palyopama sAgaropamAdinA AyuvALA asaMkhya varasanA AyuvALA kahevAya che. potAnA AyunA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM Ayu bAMdhI zake e hakIkata saMkhyAta varasanA AyuvALA AzrayI ghaTe che. asaMkhyAta varasanA AyuvALA AzrayI nahi. asaMkhyAta varasanA AyuvALA to potAnuM cha mAsa zeSa Ayu hoya tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. matAMtare yugaliyA palyopamano asaMkhyAtamo bhAga zeSa rahe tyAre ane nArakIo aMtarmuhUrta Ayu bAkI hoya tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 547 Ayu bAMdhe evA jIvone ja ghaTe che. tathA pUrvakoTi varasanA AyuvALA saghaLA jIvo kaMI be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM ja Ayu bAMdhe che evo niyama nathI. keTalAka trIje bhAge, keTalAka trIjA bhAganA trIjA bhAge eTale kula AyunA navamA bhAge, keTalAeka navamA bhAganA trIjA bhAge eTale kula AyunA sattAvIsamA bhAge, yAvat keTalAeka chevaTanA aMtarmuhUrve paNa pArabhAvika Ayu bAMdhe che. jeTaluM potAnuM Ayu zeSa rahe ane pArabhAvika Ayu bAMdhe teTalo abAdhAkALa che. A abAdhA bhogavAtA Ayu saMbaMdhI samajavAnI che, parabhavAyu saMbaMdhI nahi. temaja bhogavAtuM Ayu je samaye pUrva thAya tenA pachInA samaye ja parabhavanA Ayuno udaya thAya che, vacamAM eka paNa samayanuM aMtara rahetuM nathI. jIvasvabhAve niSeka racanA ja e rIte thAya che. bhogavAtA AyunA eka paNa sthAnakamAM thatI nathI, paraMtu pachInA samayathI AraMbhIne ja thAya che eTale bhogavAtuM Ayu pUrNa thAya ke pachInA ja samaye parabhavanA Ayuno udaya thAya che. A rIte be bhAga gayA pachI trIjA bhAganI zarUAtamAM Ayuno baMdha ane pUrvakoTinA trIjA bhAgarUpa utkRSTa abAdhA e pUrvakoTi varasanA AyuvALA AzrayI kahyuM che mATe ukta hakIkata saMgata thAya che. 40 A pramANe parabhavanuM Ayu bAMdhanArA pUrvakoTi varasanA saMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyone pUrva koTinA trIjA bhAgarUpa utkRSTa abAdhA kahI. have parabhavAyu baMdhaka zeSa jIvone jeTalI abAdhA hoya te kahe che - niruvaktramANa chamAsA igivigalANa bhavaDhiItaMso / paliyAsaMkhejjaMsaM jugadhammINaM vayaMtanne // 41 // nirupakramANAM SaNmAsA ekavikalAnAM bhavasthititryaMzaH / palyAsaMkhyeyAMzaH yugalamiNAM vadantyanye // 41 // artha-nirupakrama AyuvALAone cha mAsa abAdhA che. ekendriya ane vikalendriyone potAnA Ayuno trIjo bhAga abAdhA che. tathA yugaliyAone palyopamano asaMkhyAtamo bhAga abAdhA che ema anya AcAryo kahe che. TIkAnu--nirupakrama-anAvartanIya AyuvALA devo nArakIo ane asaMkhyaya varasanA - 1. AyuSyakarmanAM pudgalone dravyAyuSa ane devAdigatimAM sthiti kAlane kAlAyuSa kahe che. temAM kAlAyuSanA apavartanIya ane anapavartanIya evA be bheda che :- 1. viSazastrAdi bAhya nimittathI ane rAgAdi AMtaranimittathI je AyuSanI sthiti ghaTe te apavartanIya AyuSa kahevAya che, ane tevA nimittathI je AyuSanI sthiti na ghaTe te anAvartanIya AyuSa kahevAya che. teno hetu AyuSanA baMdhanI zithilatA athavA majabUtAI che. baMdhasamaye AyuSano zithila baMdha karyo hoya to tenuM apavartana thAya che, ane sakhata baMdha karyo hoya to apavartana thatuM nathI. temAM anAvartanIya AyuSanA sopakrama ane nirupakrama e be bheda che. upakrama eTale AyuSane ghaTavAnAM nimitto. te vaDe sahita hoya. arthAta viSazastrAdi nimitto maLavAthI je AyuSa na ghaTe paraMtu AyuSa pUrNa thayuM hoya tyAre te nimittothI maraNa thayuM jaNAya, te sopakrama anapavartanIya. ane Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 paMcasaMgraha-1 AyuvALA tiryaMco tathA manuSyone cha mAsa pramANa abAdhA che. kAraNa ke teo potAnuM chamAsa Ayu zeSa hoya tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe che. ekendriya beindriya teindriya ane carindriyone bhavasthitino--jenuM jeTaluM utkRSTa Ayu hoya teno trIjo bhAga utkRSTa abAdhA che. kAraNa ke potapotAnA AyunA be bhAga gayA pachI parabhavanuM Ayu bAMdhI zake tethI potapotAnA utkRSTa Ayuno trIjo bhAga utkRSTa abAdhA ghaTe che. yugaliyA--asaMkhyeya varasanA AyuvALA tiryaMco ane manuSyone palyopamano asaMkhyAtamo bhAga parabhavAyunI abAdhA che ema anya AcAryo kahe che. temanA mate teo maraNa samaye jene AyuSa ghaTavAnAM viSazasrAdinimitto prApta ja na thAya te nirupakrama anapavartanIya AyuSa kahevAya che. apavartanIya AyuSa to avazya sopakrama hoya che. kAraNa ke jyAre jyAre apavartanIya AyuSa hoya che tyAre tene viSa-zastrAdi nimitto avazya prApta thAya che. anya karmomAM paNa A pramANe samajavuM. (tathA nIce prazna ane uttaramAM Apela hakIkata ahIM prastuta nathI chatAM upayogI hovAthI lIdhI che.) prazna--jo AyuSanuM apavartana (sthitinuM ghaTavuM) thAya to te AyuSa phala ApyA sivAya nAza pAme. tethI temAM kRtanAza doSano prasaMga prApta thAya; tathA AyuSya karma bAkI hovA chatAM maraNa pAme che, mATe akRta-anirmita maraNanI abhyAgama-prApti thavAthI akRtAbhyAgama doSa prApta thAya che. vaLI AyuSya chatAM maraNanI prApti thAya che mATe AyuSa karmanI niSphaLatA paNa siddha thAya che. uttara--AyuSa karmane kRtanAza, akRtAbhyAgama ane niSphaLatA e doSo kharI rIte lAgatA nathI. kAraNa ke jyAre AtmAne viSa-zastrAdi upakrama lAge che tyAre AyuSa karma badhuM eka sAthe udayamAM Ave che ane jaladIthI bhogavAya che, tethI bAMdhelA AyuSano phala ApyA sivAya nAza thato nathI. vaLI sarva AyuSa karmano kSaya thayA pachI ja maraNa prApta thAya che mATe amRta (anirmita) maraNanI prApti thatI nathI. tethI akRtAbhyAgama doSa paNa nathI. tathA AyuSya karmano jaladIthI upabhoga thAya che ane badhuM AyuSya bhogavAyA pachI ja maraNa thAya che mATe te niSphaLa paNa nathI. jema ke cAre taraphathI majabUta bAMdhelI ghAsanI gaMjIne eka taraphathI saLagAvI hoya to te anukrame dhIre dhIre baLe che, parantu teno baMdha toDI nAkhI chUTI karI nAMkhI hoya ane comera pavana vAto hoya to te cAre taraphathI saLage che ane jaladI baLI jAya che; tevI rIte baMdha samaye zithila bAMdheluM AyuSa upakrama lAgatAM badhuM eka sAthe udayamAM Ave che ane zIghra bhogavAI teno kSaya thAya che. temAM aupapAtika (devo tathA nArako), asaMkhya varSanA AyuSavALA (manuSya ane tiryaMco), carama zarIrI (te ja zarIra dvArA mokSane prApta thanArA) ane uttama puruSo-(tIrthaMkara, cakravartyAdi)ne avazya anapavartanIya AyuSa hoya che. bAkInA jIvone apavartanIya ane anapavartanIya e banne prakAranuM AyuSa hoya che. devo, nArako tathA asaMkhya varSanA AyuSavALA manuSya ane tiryaMco potAnA AyuSanA cha mAsa bAkI rahe tyAre parabhavAyuSano baMdha kare che. bAkInA nirupakrama AyuSavALA tiryaMca ane manuSyo potAnA AyuSano trIjo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavAyuSano baMdha kare che ane sopakrama AyuSyavALA potAnA AyuSano trIjo, navamo ke sattAvIsamo--ema triguNa karatAM chevaTe antarmuhUrta bAkI rahe tyAre paNa parabhavanuM AyuSa bAMdhe che. juo paMDita bhagavAnadAsabhAIe lakhela navatattva vivecana pR. 37 1. ahIM eTaluM samajavAnuM ke potAnA utkRSTa Ayuno trIjo bhAga zeSa rahe ane parabhavanuM Ayu bAMdhe teone utkRSTa abAdhA ghaTe paraMtu badhA utkRSTa AyuvALA hoya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe e kaMI niyama nathI. koI navame, koI sattAvIsa ityAdi bhAge paNa Ayu bAMdhe che tene teTalI abAdhA samajavI. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 549 palyopamano asaMkhyAtamo bhAga zeSa rahe tyAre parabhavanuM Ayu bAMdhe ema samajavuM. 41 have tIrthaMkaranAma ane AhArakakinI utkRSTa sthitinuM pramANa kahe che- aMto koDAkoDI titthayarAhAra tIe saMkhAo / tettIsapaliyasaMkhaM nikAiyANaM tu ukkosA // 42 // antaHkoTIkoTI tIrthakarAhArakayoH tasyAH saMkhyAtaH / trayastriMzat palyAsaMkhyaM nikAcitayostu utkRSTA // 42 // artha tIrthakara ane AhArakaddhikanI utkRSTa sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama che ane aMtaHkoDAkoDInA saMkhyAmAM bhAgathI AraMbhI nikAcita thayelI e baMnenI utkRSTa sthiti anukrame tetrIsa sAgaropama ane palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. TIkAnu--tIrthaMkaranAmakarma ane AhArakaddhikanI utkRSTa sthiti aMta:koDAkoDI sAgaropamanI che, aMtarmuhUrta abAdhAkALa che, ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSekakALa che. A utkRSTa sthiti anikAcita tIrthaMkaranAma ane AhArakadvikanI kahI che. nikAcita e baMne karmanI utkRSTa sthiti A pramANe che-temAM tIrthaMkaranAmakarmanI aMta:koDAkoDI sAgaropamanA saMkhyAtamA bhAgathI AraMbhI kaMIka nyUna be pUrvakoDI adhika tetrIsa sAgaropama pramANa ane AhArakaddhikanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. tAtparya e ke-tIrthaMkaranAma ane AhArakaddhikanI aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanA saMkhyAtamA bhAganI sthitithI AraMbhI nikAcita karavAno AraMbha kare che. jyAre saMpUrNapaNe gADha | nikAcita thAya che tyAre tIrthaMkaranAmanI utkRSTasthiti kaMIka nyUna be pUrvakroDa adhika tetrIsa sAgaropama thAya che. te A pramANe- je janmamAM tIrthaMkara thavAnA che te bhavathI trIje bhave pUrvakoTi varasanA AyuvALo koI manuSya tIrthaMkara nAmakarmane pahelapahelA nikAcita kare, tyAMthI tetrIsa sAgaropamanA AyuvALA anuttara vimAnavAsI deva thAya, tyAMthI cyavI corAsI lAkha pUravanA AyuvALA tIrthakara thAya. A pramANe pUrvakoTI varasanA AyuvALo nikAcita kare tyAMthI anuttara vimAnamAM utkRSTa Aukhe utpanna thAya ane utkRSTa Aukhe tIrthaMkara thAya to upara kahI te pramANe nikAcita tIrthakara nAmakarmanI utkRSTa sthiti saMbhave che. ane AhArakaTrikanI aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanA 1. pUrvakoTI varasanA AyuvALo koI manuSya tIrthaMkara nAmakarma gADha nikAcita bAMdhI tetrIsa sAgaropamanA Aukhe anuttara vimAnamAM utpanna thAya ane tyAMthI utkRSTa corAzI lAkha pUrvanA Aukhe tIrthaMkara thAya teo AzrayI uparokta utkRSTa gADha nikAcita sthiti saMbhave che. pUrvakoTi varasothI ochA AyuvALA bAMdhe ane ochA AyuvALA vaimAnika devo ke narakamAM utpanna thAya ane tIrthaMkarabhavamAM ochuM Ayu hoya to uparokta sthitithI ochI paNa gADha nikAcita thAya che. saMkhyAta varasanA AyuvAno manuSya gADha nikAcita karI zake che. ochAmAM ochA keTalA AyuvALo karI zake te jANavAmAM AvyuM nathI. manuSyamAMthI ochAmAM ochA daza hajAra varasanA AyuvALI prathama nArakImAM agara palyopama pramANa. jaghanya AyuvALA saudharma devalokamAM utpanna thaI zake che. tIrthaMkarabhavamAM ochAmAM ochuM botera varasanuM Ayu hoya Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 paMcasaMgraha-1 saMkhyAtamA bhAgathI AraMbhI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti gADha nikAMcita thAya che. A rIte baMnenI sthiti anikAcita, alpanikAcita ane gADha nikAcita ema traNa prakAre che. baMnenI anikAcita utkRSTa sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama, ane alpanikAcita aMta:koDAkoDInI saMkhyAtamo bhAga che. tathA gADha nikAcita upara kahyA pramANe tetrIsa sAgaropamAdi che. have anikAcita avasthAmAM tIrthakara nAmakarmanuM aMtaHkoDAkoDI sAgaropamarUpa sthitinuM je utkRSTa pramANa kahyuM te AzrayI anya prazna kare che- aMtokoDAkoDI liIe vi kahaM na hoi ? titthayare / saMte kittiyakAlaM tirio aha hoi u viroho // 43 // .. antaHkoTIkoTIsthitike'pi kathaM na bhavati ? tIrthakare / sati kiyatkAlaM tiryag atha bhavati tu virodhaH // 43 // . artha--aMta:koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALuM tIrthaMkara nAmakarma sattAmAM chatAM paNa keTalAeka kALaparyaMta tiryaMca kema na thAya? jo thAya ema kaho to Agama virodha Ave che. che. eTale manuSyabhavamAM jeTaluM Ayu zeSa hoya ane gADha nikAcita kare tyAMthI AraMbhI jyAM utpanna thAya tyAM jeTaluM Ayu hoya ane tIrthakaranA bhavamAM jeTaluM Ayu hoya teTalI tIrthaMkara nAmakarmanI sthiti gADha nikAcita thAya ema samajavuM. 1. anikAcita e evI sthiti che ke jo te nikAcitarUpamAM pariNAma na pAme to vadhe, ghaTe ane kadAcit sattAmAMthI nIkaLI paNa jAya, nikAcita trIje bhave ja thAya che. te paNa aMtaHkoDAkoDIno saMkhyAtamo bhAga ja thAya ane gADha nikAcita to je bhavamAM nikAcita kare che te bhavanuM jeTaluM Ayu zeSa hoya tyAMthI vaimAnika devomAM ke trIjI naraka sudhI jAya tyAM jeTaluM Ayu hoya ane tyAMthI evI manuSya thAya tyAM jeTalA Ayue utpanna thAya teTalI thAya che. upara gADha nikAcita sthitinuM utkRSTa pramANa batAvyuM che. kAraNa ke utkathI pUrvakoTi varasanA AyuvALA manuSya ja jinanAma bAMdhe che. tyAMthI anuttara vimAnavAsI deva thAya ane tyAMthI evI corAzI lAkhe pUravanA AyuvALA tIrthakara thAya. tIrthaMkaranuM utkRSTa teTaluM ja Ayu hoya che. eTale kaMIka nyUna be pUrvakoTi adhika tetrIsa sAgaropama gADha nikAcitanuM utkRSTa pramANa thAya che. alpa nikAcita ane gADha nikAcitamAM e taphAvata che ke alpanikAcita karaNa sAdhya che ane gADha nikAcita karaNa asAdhya che, alpanikAcita sthitinI apavarnanA thaI ochI thaze ema gADha nikAcita jeTalI sthiti thaI haze teTalI barAbara bhogavAze. jo ke rasoiye to je bhavamAM tIrthakara thavAnA che te bhavamAM jeTaluM Ayu bAkI hoya ane kevaLajJAna thAya teTalI ja anubhave zeSa saghaLI sthitine pradezodaya anubhave che. pradezodaye anubhavAtI prakRtinuM phaLa bIjA jIvonI apekSAe mAna-mahattva pUjA-satkAra vadhAre hoya che. aSTamahAprAtihAryAdi phaLa to rasodaya thAya tyAre ja prApta thAya che. game tevI tIvra rasavALI prakRti paNa jayAM sudhI svasvarUpe nathI anubhavAtI tyAM sudhI te yathArtharUpe kArya karatI nathI, jayAre svasvarUpe anubhavAya che tyAre saMpUrNapaNe potAnI zaktino anubhava karAve che. AhArakaddhikanI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga gADha nikAcita thAya che. tenI sthiti trIje bhave nikAcita thAya che e kaMI niyama nathI. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 paMcamatkAra TIkAna-ahIM ziSya prazna kare che-aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanI sthitivALuM tIrthakara nAmakarma jyAre sattAmAM hoya tyAre teTalA kALaparyata zuM te tiryaMca na thAya? kadAca ema kahevAmAM Ave ke na thAya, to ema paNa hoI zake nahi, kAraNa ke trasakAyanI utkRSTa svakAyasthiti be hajAra sAgaropama kahI che, tyArapachI jIva mokSe na jAya to avazya sthAvara thAya che. mATe tiryaMcamAM gayA vinA teTalI sthiti pUrNa thaI zake nahi. jo kadAca tiryaMcamAM jAya ema kahevAmAM Ave to Agama virodha Ave. kAraNa ke tIrthaMkaranAmakarmanI sattAvALA tiryaMcagatimAM na jAya ema Agama graMthomAM kahyuM che. have uparokta praznano uttara Ape che- jamiha nikAiyatitthaM tiriyabhave taM nisehiyaM saMtaM / iyaraMmi natthi doso uvaTTaNavaTTaNAsajjhe // 44 // yadiha nikAcitatIrthaM tiryagbhave tat niSiddhaM sat / itarasmin nAsti doSaH udvartanApavartanAsAdhye // 44 // artha ahIM je nikAcita tIrthaMkara nAmakarma che, tenI sattA tiryaMca bhavamAM niSedhI che. Itara udvartanA-apavartanA sAdhya anikAcita jinanAmanI sattA hovAmAM koI doSa nathI. : TIkAnu-jinapravacanamAM je tIrthaMkara nAmakarma trIje bhave nikAcita karyuM che eTale avazya bhogavAya e rIte vyavasthita karyuM che tenI svarUpasattA tiryaMca bhavamAM niSedhI che. paraMtu jenI uttvanA ane apavarnanA thaI zake te anikAcita jinanAmanI sattA tiryaMcabhavamAM niSedhI nathI. anikAcita jinanAmanI sattA tiryaMca bhavamAM hoya tethI koIpaNa doSa nathI. A hakIkata sUtrakAre potAnI buddhithI kalpelI nathI. vizeSaNavati nAmanA graMthamAM paNa te ja prakAranuM kathana che. te graMtha A pramANe -"tiriNuM natni tittharanAma sattati sighaM samaU I kaha ya tirio na hohI, ayarovamakoDikoDIe // 1 // taMpi sunikAiyasseva taiyabhavabhAviNo viNiddiTuM / aNikAiyammi vaccai savvagaIovi na viroho // 2 // te baMne gAthAno artha TIkAkAra pote ja lakhe che. te A pramANe tIrthakara nAmakarmanI sattA tiryaMcabhavamAM nathI ema jinapravacanamAM kahyuM che, paraMtu tIrthaMkaranAmakarmanI utkRSTa sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANe kahI che teTalI sthitimAM tIrthanAmakarmanI sattAvALo tiryaMca kema na thAya? teTalI sthitimAM tiryaMca avazya thAya ja. kAraNa ke tiryaMcabhavamAM bhramaNa karyA vinA teTalI sthitinI pUrNatA thavI ja azakya che. have teno uttara Ape che-tIrthaMkaranAmakarmanI sattA tiryaMcamAM nathI hotI ema je siddhAMtamAM kahyuM che te trIje bhave thanAra sunikAcita jinanAmakarmanI sattA AzrayI kahyuM che, 1. tIrthaMkaranAmakarmanI alpanikAcita ane gADhanikAcita ema be prakAranI nikAcita sattA trIje bhava thAya che. jo ke uparanI gAthAmAM sunikAcita mATe ja kahyuM che chatAM te baMne prakAranI sattA tiryaMca gatimAM na hoya ema lAge che. kAraNa e ke alpa ke gADha nikAcanA trIje bhave thAya tyAMthI naraka ke vaimAnika devamAM Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 paMcasaMgraha-1 sAmAnya sattA AzrayI kahyuM nathI. tethI anikAcita jinanAmakarmanI sattA chatAM saghaLI-cAre gatimAM jAya emAM koIpaNa prakArano virodha nathI. 44 A pramANe utkRSTa sthitinuM pramANa kahyuM. have jaghanya sthitinuM pramANa kahe che. temAM mULakarmanI jaghanya sthitinuM pramANa pahelAM ja kahyuM che. eTale uttara pravRtionI jaghanyasthitinuM pramANa kahetAM pahelAM sthitinA saMbaMdhamAM niyama vizeSa kahe che pavvakoDIparao igivigalo vA na baMdhae AuM / aMtokoDAkoDIe Arau abhavvasannI nu // 45 // pUrvakoTIparataH ekavikalo vA na badhnAtyAyuH / antaHkoTIkoTyA Arato'bhavyasaMjJI tu // 45 // arthapUrvakoDIthI adhika Ayu ekendriya ane vikasendriyo bAMdhatA nathI. ane aMta:koDAkoDI sAgaropamathI nyUna sAte karmanI sthiti abhavyasaMjJI bAMdhatA nathI. TIkAnu-ahIM corAzI lAkhane corAzI lAkhe guNatAM, sittera lAkha ane chappana hajAra kroDa thAya. teTalA varSe eka pUrva thAya. bRhatsaMgrahaNimAM kahyuM che ke -"eka pUrvanuM pramANa sittera lAkha ane chappana hajAra kroDa varSa thAya che.' evA eka kroDapUrvathI adhika parabhavanuM Ayu ekendriyo ane vikalendriyo bAMdhatA nathI. ekendriyo ane vikalendriyo parabhavanuM utkRSTa Ayu. eka kroDa pUrva varSanuM bAMdhe che. tathA abhavyasaMjJI gAthAmAM mUkela tu zabda adhika arthane sUcavato hoMvAthI Ayu varjita sAte karmanI sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI hIna hIna bAMdhato nathI, paraMtu jaghanyathI paNa aMta:koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti ja bAMdhe che. A uparathI ema samajI levAnuM ke paMcendriyo pUrvakoDIthI adhika paNa Ayu bAMdhe ane bhavyasaMzIo guNasthAnaka paratve aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI nyUna paNa sAtakarmanI sthiti bAMdhI zake che. 45 A pramANe sthitinA saMbaMdhamAM niyama kahyo. have uttara pravRtionI jaghanyasthitinuM pramANa kahevA icchatA nIcenI gAthA kahe cha- suranArayAuyANaM dasavAsasahassa laghu satitthANaM / iyare aMtamuhuttaM aMtamuhuttaM abAhAo // 46 // suranArakAyuSoH dazavarSasahasrANi laghuH satIrthayoH / itarayorantarmuhUrtamantarmuhUrtamabAdhA // 46 // A jAya eTale tiryaMcamAM javAno avakAza ja rahe nahi. mAtra ghaNA bhava pahelAM je jinanAma baMdhAya che ke je bilakula nikAcita thayeluM hotuM nathI tenI sattA tiryaMcagatimAM paNa hoI zake che. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 553 arthatIrthaMkara nAmakarma sahita deva ane nArakAyunI jaghanya sthiti daza hajAra varasa pramANa che ane itara be AyunI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che ane aMtarmuhUrtano abAdhAkALa che. TIkAnu--devAyu, narakAyu ane tIrthaMkaranAmakarmanI jaghanya sthiti daza hajAra varasa pramANa che. tathA itara manuSyAyu ane tiryaMcAyunI jaghanya sthiti kSullakabhava pramANa aMtarmuhUrta che. eka kSullaka bhavanuM pramANa baso chappana AvalikA thAya che, tathA eka muhUrta eTale be ghaDI pramANakALamAM hRSTapuSTa ane yuvAna puruSanA sADatrIsaso totera zvAsocchvAsa thAya che. eka zvAsocchvAsa jeTalA kALamAM kaMIka adhika sattara bhava thAya che ane eka muhUrtamAM pAMsaTha hajAra pAMcaso ane chatrIsa kSullakabhava--nAnAmAM nAnA bhavo thAya che. cAre Ayu ane tIrthaMkara nAmakarmanI abAdhA aMtarmuhUrta che, abAdhAkALahIna niSeka kALa che. eTale ke aMtarmuhUrta pramANa abAdhAkALamAM dalaracanA karato nathI. tyArapachInA sthitisthAnakathI AraMbhI kare che. ahIM sUtrakAre tIrthaMkara nAmanI daza` hajAra varasa pramANa jaghanya sthiti koI AcAryanA mate kahI che. ema na hoya to karmaprakRti Adi graMthomAM to tIrthaMkara nAmakarmanI jaghanya sthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa kahI che. mAtra utkRSTa aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI saMkhyAtaguNahIna samajavI. karmaprakRti cUrNimAM kahyuM che ke--'AhArakaddhika ane tIrthaMkara nAmakarmano utkRSTa sthitibaMdha aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa che ane te utkRSTa sthitibaMdhathI jaghanya sthitibaMdha saMkhyAta guNahIna che. te jaghanya sthitibaMdha paNa aMtaHkoDAkoDI pramANa ja che. zatakacUrNimAM paNa kahyuM che--'AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga ane tIrthaMkara nAmakarmano jaghanya sthitibaMdha aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa che ane aMtarmuhUrta abAdhAkALa che. mAtra utkRSTa sthitibaMdhathI jaghanya sthitibaMdha saMkhyeya guNahIna che.' puruSavedAdinI jaghanya sthiti kahe che-- puMvee aTThavAsA aTThamuhuttA jasuccagoyANaM / sAe bArasa hAragavigghAvaraNANa kiMcUNaM // 47 // 1. daza hajAra varasa pramANa jaghanya sthitibaMdha pahelI narakamAM daza hajAra varasanA Aukhe janAra jIva AzrayI ghaTe che. ahIM paNa pahelAM chellA manuSyanA bhavanuM Ayu adhika levuM. 2. saMkhyAta guNahIna eTale saMkhyAtamo bhAga samajavo. jyAM dviguNa triguNa ityAdi kahe tyAM bamaNuM traNagaNuM Adi levuM ane tenI sAthe hIna zabda joDe tyAre teTalAmo bhAga levo. jema dviguNahIna eTale be bhAga karI eka bhAga levo. triguNahIna eTale traNa bhAga karI eka bhAga levo. ema saMkhyAta guNahIna eTale saMkhyAtA bhAga karI eka bhAga levo. e pramANe asaMkhyAta guNahIna eTale asaMkhyAtamo bhAga ane anaMtaguNahIna eTale anaMtamo bhAga samajavo. paMca1-00 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 puMvede'STau varSANyaSTau muhUrttA yazauccairgotrayoH / sAte dvAdaza AhArakavighnAvaraNAnAM kiMcidUnam // 47 // artha--puruSavedanI jaghanyasthiti ATha varasanI, yazaHkIrti ane uccagotranI ATha muhUrtanI, sAtAvedanIyanI bAra muhUrtanI, AhArakaddhika, aMtarAya, jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyanI kaMIka nyUna muhUrtanI jaghanya sthiti che. paMcasaMgraha-1 TIkAnu--A aSTa varSAdi jaghanya sthiti je je guNasthAnake te te prakRtiono baMdhaviccheda thAya che tyAM tyAM kSapakazreNimAM baMdhAya che. e ja jaghanyasthiti kahe che. puruSavedanI jaghanya sthiti ATha varasa pramANa che. aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSekakALa che. yazaHkIrtti ane uccagotranI ATha muhUrtanI jaghanyasthiti, aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane . abAdhAkALahIna niSekakALa che. sAtavedanIyanI bAra muhUrta jaghanyasthiti, aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna niSekakALa che. AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, aMtarAya pAMca, jJAnAvaraNIya pAMca, tathA darzanAvaraNIya cAra, kula soLa karmaprakRtionI jaghanya sthiti kaMIka nyUna muhUrta eTale aMtarmuhUrtanI che, aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSekakALa che. karmaprakRti AdimAM AhArakaddhikanI jaghanyasthiti aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa pahelAM kahI che chatAM ahIM je aMtarmuhUrtanI kahI te anya AcAryanA mate kahI che ema samajavuM. 47 have saMjvalana krodhAdinI jaghanya sthiti kahe che-- domAsa ega addhaM aMtamuhuttaM ca kohapuvvANaM / sesANukosAo micchattaThiIe jaM laddhaM // 48 // dvau mAsau ekoH antarmuhUrttaM ca krodhapUrvvANAm / zeSANAmutkRSTAt mithyAtvasthityA yallabdham // 48 // artha--saMjavalana krodhAdi cAranI anukrame be mAsa, eka mAsa, ardha mAsa ane antarmuhUrta pramANa che. zeSa prakRtionI potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatA je Ave teTalI che. TIkAnu--saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobhanI anukrame be mAsa, eka mAsa, ardha mAsa ane aMtarmuhUrtanI jaghanya sthiti che. tAtparya e ke navamA guNasthAnake jyAM teono baMdhaviccheda thAya che tyAM baMdhaviccheda samaye kSapakazreNimAM saMjvalana krodhanI be mAsa, saMjvalana mAnanI eka mAsa, saMjvalana mAyAnI ardha mAsa ane saMjvalana lobhanI aMtarmuhUrta pramANa Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra jaghanyasthiti baMdhAya che. darekamAM aMtarmuhUrta abAdhAkALa che ane abAdhAkALahIna karmadaLano niSekakALa che. 555 zeSa------jeTalI karmaprakRtionI jaghanya sthiti kahI te sivAya anya prakRtionI potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthiti vaDe bhAgatAM je Ave te jaghanya sthiti che. e ja jaghanya sthiti batAve che. nidrApaMcaka ane asAtAvedanIya e dareka prakRtinI utkRSTa sthiti trIsa koDAkoDIsAgaropama pramANa che. tene mithyAtvanI sittera koDAkoDI pramANa sthiti vaDe bhAgAkAranI rIta pramANe bhAgavI. e rIte bhAgatAM zUnyane zUnya vaDe uDADI nAkhavI. eTale nIce jeTalAM mIMDAM uDADavAnA hoya teTalAM ja upara uDADavAM tAtparya e ke nIce jeTalAM hoya teTalI ja saMkhyA vaDe upara bhAgI cheda uDADavo. ahIM e pramANe cheda uDADatA sAgaropamanA sAtiyA traNa bhAga Ave, kAraNa ke ahIM upara trIsa koDAkoDI che, nIce sittera koDAkoDI che. te baMne saMkhyAne eka eka koDAkoDIe bhAgI cheda uDADatAM sAgaropamanA sAtiyA traNa bhAga Ave che. sAtiyA traNa bhAga eTale sAgaropamanA sAta bhAga karIe tevA traNa bhAga. teTalI nidrApaMcaka ane asAta vedanIyanI jaghanya sthiti che. e pramANe mithyAtvamohanIyanI sAtiyA sAta bhAga eTale pUrNa eka sAgaropama jaghanya sthiti che. saMjvalana sivAya bAra kaSAyanI sAtiyA cAra bhAga jaghanya sthiti che. sUkSmatrika ane vikalajAtitrikanI utkRSTa sthiti aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM nIcenAM jeTalAM ja mIMDAM upara uDADatAM upara aDhAra ane nIce sittera rahe. ahIM bee cheda UDaze tethI upara ane nIcenI ema baMne saMkhyAne be vaDe bhAgatAM upara nava ane nIce pAMtrIsa rahe, eTale pAMtrIsiyA nava bhAganI sUkSmatrikAdi cha prakRtinI jaghanya sthiti Ave che. tathA strIveda ane manuSyadvikano utkRSTa sthitibaMdha paMdara koDAkoDI sAgaropama pramANa che. tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM nIcenA jeTalI ja zUnyane uparanI saMkhyAmAMthI uDADI pAMca vaDe apavarjhanA karavI, eTale upalI ane nIcalI baMne saMkhyAne pAMca vaDe bhAgI cheda uDADavo-- pAMca vaDe bhAgI saMkhyA nAnI karavI eTale sAgaropamanA caudiyA traNa bhAga Ave teTalI srIveda ane manuSyadvikanI jaghanyasthiti che. hAsya, rati, yazaHkIrti varjIne sthirAdi pAMca, zubhavihAyogati, surabhigaMdha, zuklavarNa, madhu22sa, mRdu, laghu, snigdha ane uSNa sparza, AdyasaMsthAna, AdyasaMghayaNa, e sattara prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha daza koDAkoDI sAgaropama pramANa che, tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatA uparanI ane nIcenI baMnenI saMkhyAnI sarakhI ja zUnyane dUra karatAM sAgaropamano sAtiyo eka bhAga Ave teTalA hAsya Adi sattara prakRtionI jaghanyasthiti che. bIjA saMghayaNa ane bIjA saMsthAnanI bAra koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti che Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 556 tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM nIcenI jeTalI ja zUnyane uparathI dUra karatAM ane pachI uparanI ane nIcenI baMne saMkhyAne be vaDe cheda uDADatAM pAMtrIsiyA cha bhAga rahe teTalI bIjA saMghayaNa ane bIjA saMsthAnanI jaghanya sthiti che. trIjA saMghayaNa ane trIjA saMsthAnano utkRSTa sthitibaMdha cauda koDAkoDI sAgaropama pramANa che. tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM zUnyane zUnya vaDe dUra karI upalI nIcalI baMne saMkhyAne caude bhAgatAM sAgaropamano pAMciyo eka bhAga Ave teTalI te baMnenI jaghanya sthiti che. cothA saMghayaNa ane cothA saMsthAnanI utkRSTa sthiti soLa koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM zUnyane zUnya vaDe dUra karI bee cheda uDADatAM sAgaropamanA pAMtrIsiyA ATha bhAga Ave teTalI te baMnenI jaghanya sthiti che. pAMcamA saMghayaNa ane pAMcamA saMsthAnanI utkRSTa sthiti aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM ane bee cheda uDADatAM sAgaropamanA pAMtrIsiyA nava bhAga Ave teTalI te baMnenI jaghanya sthiti che. trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, agurulaghu, parAghAta, upaghAta, ucchvAsa, asthira, azubha, durbhAga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrtti, tiryagvika, audArikaddhika, hAridra, lohita, nIla ane kRSNavarNa. durabhigaMdha, kaSAya, Amla, kaTuka ane tiktarasa, guru, karkaza, rUkSa ane zItasparza, ekendriyajAti, paMcendriyajAti, nirmANa, Atapa, udyota, aprazastavihAyogati, huMDaka saMsthAna, chevaTTu saMghayaNa taijasa, kArpaNa, nIcagotra, ati, zoka, bhaya jugupsA, napuMsakaveda ane sthAvara e aDatALIsa prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM zUnyane zUnya vaDe dUra karatAM sAgaropamanA sAtiyA be bhAga Ave teTalI e aDatALIsa prakRtionI jaghanyasthiti che. ahIM jo ke hAridra ane raktavarNAdino utkRSTa sthitibaMdha sADAbAra koDAkoDI Adi sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM sAgaropamanA kaMIka adhika pAMtrIsiyA cha bhAga Adi jaghanya sthiti Ave topaNa prAcIna zAstromAM te hAridra rakta varNAdi dareka bhedono sAgaropamanA sAtiyA be be bhAga pramANa ja jaghanya sthitibaMdha kahyo che. mATe ahIM paNa hAridra varNAdino teTalo ja sthitibaMdha kahyo che. A pramANe nidrApaMcakathI AraMbhIne saghaLI prakRtionA jaghanya sthitibaMdhanuM pramANa A graMthakAra mahArAje matAMtarane AzrayIne kaheluM hoya ema samajAya che, kAraNa ke karmaprakRti AdimAM bIjI rIte sthitibaMdhanA pramANanuM kathana che. kaI rIte kathana che te kahe che-- 1. karmaprakRtikAra je rIte nidrA Adi paMcAzI prakRtionI jaghanyasthiti mAne che te spaSTa che. teo kahe che ke, je prakRti je varganI hoya tenI utkRSTa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe te nidrA Adi paMcAzI prakRtionI janya sthiti che. ekendriya teTalI jaghanya sthiti bAMdhe che, temAM ocho karelo palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratAM ekendriya AzrayI utkRSTa sthitibaMdha thAya che. tathA ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdhane anukrame pacIsa, pacAsa, Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 557 so ane eka hajAra guNo karatAM je Ave te beindriyAdino utkRSTa sthitibaMdhano thAya che. temAMthI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe te beindriyAdi AzrayI jaghanya sthiti che. vaikriyaSakanI potAnA varganI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthiti vaDe bhAgatAM je Ave tene hajAra guNo karI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe te teno jaghanya sthitibaMdha che ane ocho karelo umeratAM je Ave te utkRSTa sthitibaMdha che. hajAra guNo karavAnuM kAraNa vaikriyaSakanA baMdhAdhikArI asaMzI-paMcendriyo che ane teo ekendriyothI hajAraguNo baMdha kare che. jo ke asaMzIo potAnA utkRSTa baMdhathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna svabaMdhayogya prakRtiono jadhanya sthitibaMdha kare che tathApi vaikriyaSaka mATe dareka sthaLe palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karavA jaNAvyuM che, vaikriyaSakanI jadhanya utkRSTa sthiti vacce paMcasaMgraha ke karmaprakRtimAM matabheda nathI. sArdhazatakamAM utkRSTathI jaghanya palyopamanA saMkhyAtame bhAge nyUna kahyo che. paMcasaMgrahaphAra nidrA Adi paMcAzI karmaprakRtionI jadhanya sthiti A pramANe kahe che--nidrA Adi prakRtionI potAnI jeTalI utkRSTa sthiti hoya tene sittera koDAkoDIe bhAgatAM je Ave teTalI teonI jadhanya sthiti che ane temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratAM je Ave teTalI utkRSTa sthiti che. jo ke zuklavarNAdinI potAnI utkRSTa sthiti daza koDAkoDI Adi che ane tethI tene mithyAtvanI utkRSTa sthitie bhAgatAM sAtiyo eka bhAga Adi Ave che chatAM jadhanya sthitinA vicAramAM to zuklavarNa, surabhigaMdha, madhu22sa ane cAra zubhasparza e sAta vinA zeSa hAridravarNa vagere teranI sAtiyA be bhAga jadhanya sthiti kahI che. dAkhalA tarIke nidrAnI utkRSTa trIsa koDAkoDI pramANa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM ane cheda uDADatAM sAtiyA traNa bhAga Ave teTalI tenI jaghanya sthiti che. ekendriyo teTalI bAMdhe che. temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika sAtiyA traNa bhAga tenI utkRSTa sthiti che. ekendriyo teTalI utkRSTa sthiti bAMdhe che. tathA sAtiyA traNa bhAga Adi je ekendriyanI jaghanya sthiti che tene pacIsa, pacAsa, so ane hajAra guNI karatAM je Ave teTalI anukrame beindriyAdi jadhanya sthiti bAMdhe che ane ekendriyanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga adhika sAtiyA traNa bhAga Adi je utkRSTa sthiti che tene pacIsa, pacAsa, so ane hajAra guNI karatAM je Ave teTalI beindriyAdi nidrAnI utkRSTa sthiti bAMdhe che. pAMcamA karmagraMtha gA 36nI TIkAmAM kahyuM che ke, potapotAnI utkRSTa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM je Ave te nidrA Adi prakRtionI jaghanya sthiti che ane palyopamanA asaMkhyAtameM bhAge adhika utkRSTa sthiti che teno pATha A--ayameva nadhanyasthitivanya: palyopamAsaMdhyeyamA mAtrAdhi tatkRSTo mavatIti' A vyAkhyAna paMcasaMgrahanA abhiprAye samajavuM. e pramANe tyAM kahyuM che--A saMbaMdhamAM upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja paNa karmaprakRti pAnA 77mAM A pramANe lakhe che--padmasaMprade tu vargoTTasthitirvibhjniiytyaa nAbhipretA kiM tu 'sesANukkosAo micchattaThiie jaM laddhaM' iti graMthena svasvotkRSTasthitermithyAtvasthityA bhAge hRte yallabhyate tadeva jaghanyasthitiparimANamuktam / tatra nidrApaJcakasyA - sAtAvedanIyasya ca pratyekamutkRSTA sthitistriMzat sAgaropamakoTAkoTIriti, tasyA mithyAtvotkRSTasthityA bhAge hriyamANe zUnyaM zUnyena pAtayediti vacanAllabdhAstrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH, iyatI nidrApaJcakAsAtavedanIyayorjaghanyA sthitiH / bhAvArtha e ke paMcasaMgrahamAM varganI utkRSTa sthitine bhAgavAnuM mAnyuM nathI paraMtu potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthitie bhAgatAM je Ave te ja jaghanya sthitinuM pramANa kahyuM che. te A pramANe-- nidrApaMcaka ane asAtAvedanIyanI utkRSTa trIsa koDAkoDI sAgaropama sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM sAtiyA traNa bhAga Ave teTalI tenI jadhanya sthiti che. ahIM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karavAnuM kahyuM nathI paraMtu ukta jaghanya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga vadhAratAM je Ave te utkRSTa che ema kahyuM che. AgaLa beindriyAdinA jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdha avasare te spaSTa thAya che. tyAM beindriyAdinI jadhanya Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 paMcasaMgraha-1 utkRSTa sthiti batAvatAM jaNAve che ke-"pasaMde tu yA nathatikriyA sA pancopaHIskhyeybhaagaabhydhikiikRtaa paJcaviMzatyAdinA ca guNitA dvIndriyAdinAmutkRSTA, yathAsthitaiva caikendriyajaghanyasthitiH parvazatyAtinA khAtA dIndriyAtInAM navacetyuti tattva tu vatino vini' bhAvArtha e ke paMcasaMgrahamAM sAtiyA traNa bhAga Adi ekendriyanI je jaghanya sthiti kahI che temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratAM ane tene pacIsa Adie guNatAM je Ave te beIndriyAdinI utkRSTa sthiti che ane ekendriyanI jeTalI jaghanya che tene ja pacIsa Adie guNatAM je Ave teTalI beindriyAdinI jaghanya sthiti che. tattva to kevaLI mahArAja jANe. jIvAbhigama sUtramAM paNa cosaThamA pAne bIjI bAjumAM A saMbaMdhe A pramANe kahyuM che-pasaMdaHsenApImeva dhanyasthitiparimAAM vataM palyopamadhyeyamArInaM () vajIvyuM, tanatenA jesAputAno micchAdi vaM taddha' phatyetAvanAtrasaiva jayasthityAnastha rakhAstha vidyamAnavaMtu' | bhAvArtha e ke paMcasaMgrahanA mate A ja jaghanya sthitinuM pramANa palyopamanA asaMkhyAtame bhAge hina na kahevuM. kAraNa . ke teonA mate "zeSa prakRtionI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthitie bhAgatAM je Ave te jaghanya sthiti che." jaghanya sthiti lAvavAnuM A ja gaNita tyAM vidyamAna che mATe. A pramANe vicAratAM nidrA, AdinI potapotAnI utkRSTa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM je Ave te jaghanya che ane teTalI jaghanya sthiti ekendriyo bAMdhe che. temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika karatAM utkRSTa thAya che, teTalI utkRSTa bAMdhe che. ekendriyanI jaghanya ane utkRSTane pacIsa Adie guNatAM beIndriyAdinI anukrame jaghanya ane utkRSTa sthiti thAya che. A pramANe paMcasaMgrahakArano abhiprAya jaNAya che. jIvAbhigama sUtramAM jaghanya sthiti A pramANe kahI che-nidrA AdinI potAnI utkRSTa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna teonI jaghanya sthiti che ane ochI karelI umeratAM je Ave teTalI utkRSTa sthiti che. prajJApanA sUtranA trevIsamA padamAM 476mA pAne paNa teTalI ja kahI che. ahIM varNAdinI dareka uttara prakRtinI tema ja vaikriyaSaTrakamAMnI dareka prakRtinI paNa potAnI je utkRSTa sthiti che tene sittera koDAkoDIe bhAgavAnuM kahyuM che. pahelA jema varNAdi darekanI sAtiyA be bhAga palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna jaghanya sthiti kahI tema ahIM nahi Ave paraMtu sAtiyo eka bhAga savA bhAga vagere Avaze. devagatinI paNa sAtiyA eka bhAgane hajAra guNI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karatAM je rahe te jaghanya sthiti Avaze. tathA ekendriyanI utkRSTa sthitine pacIsa, pacAsa, so ane hajAra guNI karatAM je Ave teTalI beIndriyAdinI utkRSTa sthiti che ane temAMthI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna jaghanya sthiti che. karmagraMthamAM beIndriyAdinI utkRSTa sthitithI jadhanyasthiti palyopamanA saMkhyAtame bhAge nyUna kahI che. ahIM asaMkhyAtamo bhAga nyUna kahyo che. A pramANe sthitibaMdhane aMge traNa mato che. A matabheda nidrA Adi paMcAsI prakRtione aMge kahyo te barAbara che paraMtu ekendriyo 109 prakatio bAMdhe che. to paMcAzI sivAya zeSa prakRtio mATe zuM samajavuM ? e zaMkA ahIM thAya che. uttaramAM ema samajavuM ke, cAra Ayu, vaikriyaSaTraka, AhArakaTrika ane tIrthaMkaranAma sivAya bAvIsa prakRtionA potapotAnA varganI utkRSTa sthitine sittera koDAkoDIe bhAgI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karatAM je Ave teTalI jaghanya sthiti ekendriyo bAMdhe che ane paripUrNa te sthiti utkRSTathI bAMdhe che. ekendriyanI sthitine pacIsa Adie guNI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyuna karatAM je rahe teTalI beindriyAdi jadhanyasthiti bAMdhe che. paripUrNa te sthiti utkRSTathI bAMdhe che. A pramANe karmaprakRtikArane mate samajavuM. paMcasaMgrahakArane mate prakRtionI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthitie bhAgatAM je Ave te ekendriyonI jaghanya ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratAM je Ave te utkRSTa sthiti che. ekendriyanI jaghanya athavA utkRSTa sthitine pacIsa Adie guNI je Ave te anukrame beindriyAdinI jaghanya ane utkRSTa sthiti thAya che. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 559 paMcamadvAra karmaprakRtimAM nidrAdinI jaghanya sthitinA pramANanA pratipAdana mATe je gAthA kahI che te A-voTii fmaccharosoLa vaM taddha I lesANaM tu no paznAvejJAnekhUNo III e gAthAno akSarArtha A pramANe che je karmaprakRti je varganI hoya tenI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthiti vaDe bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe teTalo zeSa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha che. temAM varga eTale svajAtIya karmaprakRtiono samUha. jema jJAnAvaraNanI pAMca prakRtiono je samUha te jJAnAvaraNIyavarga. darzanAvaraNIyanI nava prakRtiono je samUha te darzanAvaraNavarga. vedanIyanI be prakRtino samUha te vedanIyavarga. darzanamohanIyanI prakRtino samudAya te darzanamohanIyavarga. cAritra mohanIyanI prakRtiono samudAya te cAritramohanIyavarga. nokaSAya mohanIya prakRtiono samudAya te nokaSAya mohanIyavarga. nAmakarmanI dareka prakRtiono je samudAya te nAmakarmavarga. gotrakarmanI prakRtiono je samUha te gotrakarmavarga ane aMtarAyakarmanI pAMca prakRtiono je samUha te aMtarAyavarga. ahIM mAtra mohanIyamAM traNa varga che, bAkI dareka karmano eka eka ja varga che, e vargonI potAnI utkRSTa sthiti je trIsa koDAkoDI Adi sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI utkRSTa sthiti sittera koDAkoDI vaDe bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe te nidrA Adi zeSa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha samajavo. te A pramANe- - darzanAvaraNIyakarmanI trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM zUnyane zUnya vaDe dUra karatAM sAgaropamanA sAtiyA traNa bhAga Ave te palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna nidrApaMcaka ane asAtavedanIyanI jaghanya sthiti che. e pramANe mithyAtvamohanIyanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna eka sAgaropama jaghanya sthiti che. saMjavalana sivAya bAra kaSAyanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna sAtiyA cAra bhAga jaghanya sthiti che. puruSaveda varjita ATha nokaSAya, tathA vaikriyaSaTraka, AhArakadvika, tIrthaMkaranAma ane yazakIrti sivAya nAmakarmanI saghaLI prakRtio ane nIcagotranI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna sAtiyA be bhAga jaghanya sthiti che. prajJApanA ane jIvAbhigama sUtranA abhiprAye bAvIsa prakRtionI potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthitie bhAgI je Ave temAMthI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karatAM je rahe teTalI ekendriyo jaghanya sthiti bAMdhe che ane paripUrNa te sthiti utkRSTathI bAMdhe che tathA ekendriyanI utkRSTa sthitine pacIsa Adie guNatAM je Ave teTalI beindriyAdi utkRSTa sthiti bAMdhe che ane palyopamanA asaMkhyAtame bhAge jUna janyasthiti bAMdhe che. cAra Ayu AhAraddhika ane tIrthaMkaranAmakarmanI jaghanya utkRSTa sthitibaMdhanA aMge kaMI matabheda nathI. vaikriyaSaTrakanI sthiti saMbaMdhe paMcasaMgraha ane karmaprakRtimAM kaMI matabheda nathI paraMtu prajJApanA sUtramAM devaddhikanI 17 sthitine hajAre guNI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna jaghanya sthiti kahI che. tattva kevaLI mahArAja jANe. 1. ahIM cAritra mohanIyathI kaSAyamohanIyanI pravRtio samajavI. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 paMcasaMgraha-1 jIvAbhigamAdimAM to A graMthakAra mahArAje je rIte jaghanya sthitinuM pramANa kahyuM che, te ja pramANa palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAge nyUna kahyuM che. tyAM strIvedanI jaghanya sthitine AzrayI A sUtra kahyuM che-sthive naM aMte ! mUsa kevaiyaM kAlaM baMdhaThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM sAgarovamassa divaDDA sattabhAgo paliovamassa masaMnnAmeLa kaLo'-he prabho ! strIveda mohanIyanI baMdhasthiti keTalA kALa pramANa kahI che? he gautama ! jaghanyathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna sAgaropamano sAtiyo doDha bhAga kahI che. 48 ahIM vaikriyaSaTrakanI jaghanya sthiti ukta prakAre ghaTatI nathI tethI tenI sthitine pRthapha pratipAdana karavA icchatA A gAthA kahe che. veuvvichakki taM sahasatADiyaM jaM asanniNo tesiM / paliyAsaMkhaMsUNaM ThiI abAhUNiyanisego // 49 // vaikriyaSaTke tat sahasratADitaM yat asaMjJinastAsAm / . palyAsaMkhyAMzenonaM sthitiH abAdhonA ca niSekaH // 49 // artha vaikriyaSaTrakanI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM je Ave tene hajAre guNatAM je Ave te palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna vaikriyaSakanI jaghanya sthiti che. kAraNa ke tenA baMdhaka asaMjJI paMcendriyo che. abAdhA kALa nyUna niSeka kALa che. TIkAnu-devaddhika vaikriyaddhika ane narakaddhika e vaikriyaSaTrakanI potAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM je sAgaropamanA sAtiyA be bhAga Ave tene hajAra guNI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karI je rahe te pUrvokta vaikriya SakanI jaghanya sthiti che. ahIM vaikriyaddhika ane narakadvikanI to vIsa koDAkoDI sAgaropamanI sthiti che eTale tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM be bhAga Ave, paraMtu devadvikanI to daza koDAkoDI sAgaropamanI sthiti che tene mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgatAM sAtiyo eka bhAga Ave, tenA saMbaMdhamAM kahe che ke jo ke devadvikanI daza koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti che to paNa tenI jaghanya sthitinuM parimANa lAvavA mATe vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitinI vivakSA karI che, kAraNa ke aniSTa arthamAM zAstronI pravRtti hotI nathI evuM pUrvanA mahApuruSonuM vacana che. eTale sAtiyA be bhAgane hajAra guNI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karI je rahe teTalI ja devadvikanI paNa jaghanya sthiti che. mATe ja ahIM vaikriya Adi chaye prakRti mATe vIsa koDAkoDIne mithyAtvanI sthiti vaDe bhAgavAnuM kahyuM che. zatakacUrNimAM kahyuM che ke devagati, narakagati, vaikriyazarIra, vaikriya aMgopAMga, devAnupUrvI ane narakAnupUrvIno hajAre guNAyela sAgaropamanA sAtiyA be bhAga palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge jUna jaghanya sthitibaMdha che. vaikriyaSakanuM jaghanya sthitibaMdhanuM parimANa ATaluM zA mATe? Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 561 uttara--vaikriyaSakarUpa cha prakRtiono jaghanya sthitibaMdha asaMjJI paMcendriyo ja kare che ane teo te prakRtionI teTalI ja sthiti bAMdhe che, nyUna bAMdhatA nathI. koIpaNa karmaprakRtiono amuka pramANavALo jaghanya sthitibaMdha tyAre ja ghaTI zake ke koIpaNa jIva teTalI sthitino baMdhaka hoya. amuka karmaprakRtino amuka pramANa jaghanya sthitibaMdha kahe ane tene koI bAMdhanAra na hoya to te sthitibaMdha tarIke ja ghaTI zake nahi. ahIM vaikriyaSakanA sAtiyA be bhAga pramANa sthiti baMdhaka to koI jIvo nathI, paraMtu tene hajAre guNI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna karI je 2he teTalo jaghanya sthitabaMdha asaMjJI paMcendriyo bAMdhe che, mATe hajAre guNavAnuM kahyuM che. tathA saghaLI karmaprakRtionI jaghanya ke utkRSTa sthiti potapotAnI abAdhA vaDe nyUna niSekanA--dalaracanAnA viSayabhUta samajavI. eTale ke jadhanya ke utkRSTa sthitino jeTalo abAdhAkALa hoya teTalo kALa choDIne zeSa sthitimAM--samayomAM karmadaLano niSeka-racanA thAya che, abAdhAnA samayomAM thatI nathI. bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke--'abAdhA nyUna karmasthiti karmadaLano niSeka che.' 49. A pramANe jaghanya sthitinuM parimANa kahyuM. have niSekano vicAra kare che. temAM be anuyoga dvAra che. 1. anaMtaropanidhA, 2. paraMparopanidhA. temAM pahelA anaMtaropanidhA vaDe vicAra kare che-- mottumabAhAsamaye bahugaM tayaNaMtare rayai daliyaM / tatto visesahINaM kamaso neyaM ThiI jAva // 50 // muktvA'bAdhAsamayAn bahukaM tadanantaraM racayati dalikam / tato vizeSahInaM kramazaH jJeyaM sthitiryAvat // 50 // arthaabAdhAnA samayone choDIne tyArapachInA samaye ghaNuM pudgala dravya goThave che. tyArapachInA samaye kramazaH vizeSahIna vizeSahIna goThave che. e pramANe badhyamAna sthitinA caramasamayaparyaMta jANavuM. TIkAnu--koIpaNa vivakSita samaye baMdhAtI koIpaNa prakRtirUpe jeTalI kArmaNa vargaNAo pariName te vargaNAo te samaye te prakRtinI jeTalI sthiti baMdhAya teTalI sthiti paryaMta kramazaH phaLa Ape teTalA mATe vyavasthita rIte goThavAya che. te niSeka racanA kahevAya che. mAtra abAdhAkALamAM dalaracanA thatI nathI. jo A pramANe racanA na thAya to abAdhAkALa gayA pachI keTalI ane kaI vargaNAonA phaLano anubhava karavo te nizcita na thAya ane tethI avyavasthA thAya. ane avyavasthA thavAthI baMdhAyelI amuka pramANa sthitino kaMI ja artha na rahe. ahIM baMdha samaye baMdhAyelI vargaNAonI nizcitarUpe racanA thatI hovAthI jarA paNa avyavasthA thatI nathI. te racanA kaI rIte thAya te kahe che--jyAre paNa koI karma bAMdhe tyAre tenI jeTalI sthiti baMdhAI hoya ane te sthitinA pramANamAM jeTalo abAdhAkALa hoya te abAdhAnA samayone choDIne paMca1-71 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 paMcasaMgraha-1 daLaracanA kare che. temAM abAdhAnA samayothI pachInA samaye ghaNuM daLa goThave che, tyArapachInA samaye vizeSahIna dalika goThave che. tyArapachInA samaye tenAthI paNa vizeSahIna dalika goThave che, e pramANe uttarottara samaye vizeSahIna vizeSahIna dalika goThave che. A pramANe vivakSita samaye baMdhAyelI sthitinA caramasamaya parvata kahevuM. A pramANe racanA thatI hovAthI abAdhAkALa pachInA pahelA samaye ghaNAM dalikanuM phaLa anubhave che, tyArapachInA bIje samaye vizeSahIna dalikanuM phaLa anubhave che, e pramANe pachI pachInA samaye pUrva pUrva samayathI hIna hIna dalikanA phaLane anubhave che. e pramANe vivakSita samaye baMdhAyelI sthitinA carama samaya parvata kahevuM. je samaye jeTalA rasavALI ane jeTalI vargaNAo phaLa ApavA niyata thaI hoya te samaye teTalA rasavALI ane teTalI vargaNAo phaLa Ape che ane phaLa ApI AtmapradezathI chUTI jAya che. A pramANe karaNo na pravarte tyAre samajavuM, kAraNa ke karaNo vaDe aneka pheraphAro thAya che. 50 have AyunA saMbaMdhamAM vizeSa kahe che Aussa paDhamasamayA parabhaviyA jeNa tassa u abAhA / AyuSaH prathamasamayAt parabhavikA yena tasya tu abAdhA / artha-AyunA prathama samayathI ja daLaracanA thAya che, kAraNa ke tenI abAdhA parabhavanA Ayu saMbaMdhI hoya che. TIkAnu-cAra AyumAMthI koIpaNa Ayu baMdhAya tyAre prathama samayathI AraMbhI pUrvakrame dalikanI racanA kare che. te A prakAre-prathama samaye ghaNuM dalika goThave che, bIje samaye vizeSahIna dalika goThave che, trIje samaye tethI paNa vizeSahIna goThave che. e pramANe badhyamAna AyunA carama samayaparyata kahevuM. zaMkA-Ayu vinA dareka karmamAM abAdhAnA samayone choDIne daLaracanA kare ema kahyuM che to pachI AyukarmamAM prathama samayathI AraMbhI dalikanI racanA kare ema zA mATe kahyuM? uttara-baMdhAtA AyunI abAdhA parabhava saMbaMdhI-bhogavAtA Ayu saMbaMdhI che, mATe te abAdhA te baMdhAtA AyunI sattAnA viSayabhUta kahevAtI nathI jyAre bIjAM karmomAM abAdhA baMdhAtA karmanI sattAnA viSayabhUta kahevAya che. e hetuthI badhyamAna AyunA prathama samayathI AraMbhIne ja dalikano niSekavidhi kahyo. 1, bIjAM karmomAM abAdhA baMdhAtA karmanI sattA kahevAya che ane tethI ja apavartanA vaDe te sthAnako bharI zake che ane abAdhA uDADI nAkhe che. tathA svajAtIya prakRtino jo udaya hoya to baMdhAvalikA gayA bAda udIraNA vaDe teno udaya paNa thAya che. AyumAM tema nathI. AyunI abAdhA te baMdhAtA AyunI sattA nahi hovAthI apavartanA vaDe te sthAnako bharI zakAtAM nathI ane bhogavAtA AyunA udaya sAthe svajAtIya baMdhAtA Ayuno udaya paNa thato nathI. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 563 vaLI ahIM zaMkA thAya ke badhyamAna AyunI abAdhA parabhava saMbaMdhI kema kahevAya che? tenA uttaramAM kahe che ke badhyamAna AyunI abAdhA bhogavatA Ayune AdhIna nathI. e ja hakIkata spaSTa kare che. Ayuno evo svabhAva che ke jyAM sudhI anubhavAtA bhavanuM Ayu udayamA varte che tyAM sudhI baMdhAtA bhavanuM Ayu sarvathA-pradezodaya ke rasodayathI udayamAM AvatuM nathI paraMtu anubhavAtA bhavanuM Ayu pUrNa thayA pachI ja avazya udayamAM Ave che. koI vakhate anubhavAtA bhavanA Ayuno trIjo bhAga zeSa hoya tyAre koI vakhate navamo bhAga zeSa hoya tyAre koI vakhate sattAvIsamo bhAga zeSa hoya tyAre ane koI vakhate aMtarmuhUrta zeSa hoya tyAre parabhavanuM dIrgha sthitivALuM paNa Ayu bAMdhe che. tethI dIrgha sthitivALA parabhavAyunI paNa bhogavAtA AyunA zeSa bhAgane anusAra jeTalo zeSa bhAga hoya teTalI teTalI abAdhA pravarte che mATe te parabhava saMbaMdhI kahevAya che, badhyamAna Ayu saMbaMdhI kahevAtI nathI. tethI ja badhyamAna AyunA prathama samayathI daLaracanA thAya ema kahyuM che. A pramANe anaMtaropanidhA vaDe dalaracanAno vicAra karyo. have paraMparopanidhA vaDe vicAra kare che. pallAsaMkhiyabhAgaM gaMtuM addhaddhayaM daliyaM // 51 // ... palyAsaMkhyeyabhAgaM gatvA arddhArddha dalikam // 51 // artha-palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalAM sthAnako oLaMgI oLaMgI addha addha dalika thAya che. TIkAnu saghaLAM karmomAM abAdhA pachInA pahele samaye je dalikonI racanA karI che tenI apekSAe bIjA Adi samayomAM vizeSahIna vizeSahIna dalika goThavAtuM goThavAtuM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitisthAnako jAya tyAre tenA pachInA sthAnamAM addha dalika thAya che. eTale ke abAdhAnI pachInA samayamAM evA kramathI ochuM ochuM dalika goThavAya che ke palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitisthAnako oLaMgI pachI je sthAnaka hoya temAM pahelA sthAnakanI apekSAe addha dalika hoya che. tyArapachI AgaLanAM sthAnakomAM paNa vizeSahIna vizeSahIna goThavAtuM goThavAtuM pahelA je sthAnamAM ardhadalijha thayuM che tenI apekSAe pharI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthAnako oLaMgI pachI je sthAnaka Ave temAM ardhadalika thAya che. eTale ke pahelI vAra je sthAnakamAM ardha thayA che tenAthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthAnako oLaMgI pachInA sthAnakamAM artha thAya che. e pramANe vaLI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthAnako oLaMgI pachInA sthAnakamAM bIjI vAra je sthAnakamAM addha thayA che tenI apekSAe addha thAya che. e pramANe teTalAM teTalAM sthAnako oLaMgI ardhva addha hIna tyAM sudhI kahevuM yAvata utkRSTa sthiti Ave. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 paMcasaMgraha-1 je je samaye utkRSTa, madhyama ke jaghanya jeTalI sthiti baMdhAya te te samaye tenA bhAgamAM je vargaNAo Ave tenI abAdhAkALa choDI utkRSTa, madhyama ke jaghanya sthitinA carama samaya parvata je rIte vyavasthita racanA thAya che te kahI. e racanAmAM saMkramAdi karaNo vaDe pheraphAra na thAya to racanA pramANe daliko bhogavAya. ane pheraphAra thAya to te pramANe bhogavAya che. pratisamaya karma baMdhAtuM hovAthI racanA paNa pratisamaya thAya che. pa1 have daLaracanAmAM addha addha hAninAM sthAnako keTalAM thAya te kahe che - paliovamassa mUlA asaMkhabhAgammi jattiyA samayA / tAvaiyA hANIo ThiDbaMdhukkosae niyamA // 52 // palyopamasya mUlAsaMkhyeyabhAge yAvantaH samayAH / tAvatyo hAnayaH sthitibandhe utkRSTa niyamAt // 52 // artha--utkRSTa sthitibaMdhamAM palyopamanA mULanA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA samayo hoya teTalAM dviguNahAninAM sthAnako che. TIkAnu-saghaLA koIpaNa karmano jyAre utkRSTa sthitibaMdha kare tyAre temAM niSeka AzrayI pUrvokta krame je addha addha hAni thAya che tenI saMkhyA palyopamanA pahelA vargamULanA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA samayo hoya teTalI thAya che. prazna-mithyAtvamohanIyanI utkRSTa sthiti sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa hovAthI tenI aMdara niSeka AzrayI pUrve kahyAM teTalAM dviguNahAninAM sthAnako saMbhave. paraMtu AyukarmanI utkRSTa sthiti mAtra tetrIsa sAgaropama pramANa hovAthI tenI aMdara teTalAM sthAnako kema saMbhave? ane lAge che to sAmAnyataH sarakhA ja. uttara-jo ke sAmAnyataH dviguNahAninAM sthAnako sarakhAM lAge che paraMtu ahIM asaMkhyAtamo bhAga asaMkhya bhedavALo che. kAraNa ke asaMkhyAtAnA asaMkhyAtA bhedo che. tethI AyunA viSayamAM palyopamanA prathama mULano asaMkhyAtamo bhAga ati nAno grahaNa karavo eTale koIpaNa prakAranA virodhano avakAza raheze nahi. tathA arbahAninAM sthAnako saghaLAM maLI have kaheze te saMkhyAnI apekSAe alpa che, kAraNa ke teo palyopamanA pahelA vargamULano asaMkhyAtamo bhAga mAtra che. tenAthI be hAninA eka AMtarAmAM je niSekasthAno che eTale ke jeTalAM sthAno oLaMgI pachInA sthAnakamAM addha daliko thAya che te sthAnako asaMkhyAtaguNa che. kAraNa ke palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samaya pramANa che. A pramANe paraMparopanidhA vaDe vicAra karyo. para 1. ahIM eTaluM paNa samajavuM ke jema sthiti nAnI tema dviguNahAni thoDI vAra thAya. jema jema sthiti vadhAre tema tema dviguNahAni vadhAre vAra thAya eTale sthiti nAnI hoya tyAre palyopamanA prathama mULano asaMkhyAtamo bhAga nAno levo, jema jema sthiti vadhAre hoya tema tema moTo levo. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 55 A rIte daLaracanA saMbaMdhe vicAra karyo. have abAdhA ane kaMDakanI prarUpaNA kare che-- ukosaThiIbaMdhA pallAsaMkhejjabhAgamittehiM / hasiehiM samaehiM hasai abAhAe iga samao // 53 // utkRSTasthitibandhAt palyAsaMkhyeyabhAgamAtraiH / hasitaiH samayairhasatyabAdhAyA ekaH samayaH // 53 // artha--utkRSTa sthitibaMdhathI AraMbhI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAtra samayo ghaTavA vaDe abAdhAno eka samaya ghaTe che. TIkAnu--utkRSTa sthitibaMdhathI AraMbhI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra samayonA ghaTavA vaDe utkRSTa abAdhAno eka samaya ocho thAya che eTale ke utkRSTa abAdhA eka samaya nyUna thAya che. A krameM hIna hIna abAdhA tyAM sudhI kahevI ke jaghanya sthitinI aMtarmuhUrta pramANa jaghanya abAdhA thAya. ahIM A pramANe saMpradAya--rIta che-- cAra Ayune choDIne zeSa saghaLAM karmonI utkRSTa abAdhAmAM jyAre jIva vartato hoya tyAre utkRSTa--pUrNa sthitino baMdha kare, athavA eka samaya hIna sthitino baMdha kare, athavA be samayahIna sthitino baMdha kare, e pramANe yAvat samaya samaya nyUna karatA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge hIna sthitino baMdha kare. tAtparya e ke utkRSTa abAdhA tyAM sudhI paDe ke utkRSTa sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtA bhAMga nyUna sudhI baMdhAya, bIjI rIte ema paNa kahI zakAya ke palyopamane asaMkhyAtame bhAge nyUna utkRSTa sthitibaMdha thatA sudhI utkRSTa abAdhA paDe. have jyAre utkRSTa abAdhA eka samaya nyUna hoya tyAre avazya palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna utkRSTa sthitino baMdha kare. A ja niyamane avalaMbIne ja sUtrakAre kahyuM ke--utkRSTa sthitibaMdhamAMthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra samayo ochA thavAthI abAdhAno eka samaya ocho thAya che. kAraNa ke A pramANe kahyu chate Avo artha arthAt labdha thAya ke eka samaya nyUna utkRSTa abAdhAmAM jIva 1. aneka jIvo che. koI utkRSTa sthitibaMdha bAMdhe che, koI samaya nyUna bAMdhe che, koI be samaya nyUna bAMdhe yAvat koI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna bAMdhe che, koI tenAthI paNa nyUna bAMdhe che. have ahIM abAdhAkALano niyama zo ? e niyama mATe upara kahyuM che ke, utkRSTa sthitibaMdha kare tyAre utkRSTa abAdhA samaya nyUna kare tyAre paNa utkRSTa abAdhA, be samaya nyUna baMdha kare tyAre paNa utkRSTa abAdhA yAvat jyAM sudhI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna baMdha na kare tyAM sudhI utkRSTa abAdhA paDe. palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna baMdha kare tyAre samaya nyUna utkRSTa abAdhA paDe te tyAM sudhI ke bIjI vAra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga baMdhamAMthI ocho na thAya. bIjI vAra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho utkRSTa sthitibaMdha thAya tyAre be samaya nyUna utkRSTa abAdhA paDe. e pramANe pratyeka palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge abAdhAno eka eka samaya nyUna karatAM eka bAju jadhanya sthitibaMdha ane bIjI bAju jaghanya abAdhA Ave. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 paMcasaMgraha-1 vartato hoya tyAre avazya palyopamanA asaMkhyAtame bhAge hIna utkRSTa sthitibaMdha kare che. ahIMthI AgaLa paNa e ja saMpradAya--rIta che eka samaya nyUna utkRSTa abAdhAmAM vartato palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna utkRSTa sthiti bAMdhe athavA samayAdhika palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna sthiti bAMdhe, athavA be samayAdhika palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna utkRSTa sthiti bAMdhe, yAvat palyopamanA be asaMkhyAtame bhAge nyUna sthiti bAMdhe. have jyAre be samaya nyUna utkRSTa abAdhAmAM vartato hoya tyAre palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgarUpa be kaMDaka nyUna eTale ke palyopamanA be asaMkhyAtame bhAge nyUna utkRSTa sthiti bAMdhe, te paNa eka samaya nyUna athavA be samaya nyUna bAMdhe yAvat trIjI vAra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna sthiti thAya tyAM sudhInI sthiti bAMdhe. ema jeTalA samaya abAdhA nyUna thAya teTalA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kaMDaka vaDe ocho sthitibaMdha thAya che. ema abAdhAno samaya ane sthitibaMdhano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kaMDaka ocho karatA tyAM sudhI javuM ke jaghanya abAdhAe vartato jIva jaghanya sthitibaMdha kare. pa3 A pramANe abAdhAnA samayanI hAni karavA vaDe sthitinA kaMDakanI hAnino vicAra karyo. have ekendriyAdinA jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdhanA pramANano vicAra karavA icchatA, pahelA ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdhanuM pramANa kahe che- jA egidi jahannA pallAsaMkhaMsasaMjuyA sA u / tesiM jeTThA sesANa saMkhabhAgahiya jA sannI // 54 // yA ekendriyANAM jaghanyA palyAsaMkhyAMzasaMyutA sA tuH / teSAM jyeSTha zeSANAmasaMkhyabhAgAdhikA yAvadasaMjJinaH // 54 // artha-ekendriyanI je jaghanya sthiti hoya te palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samayo vaDe yukta karatA teonI utkRSTa sthiti thAya che, tathA zeSa beIndriyathI AraMbhI asaMzI sudhInI utkRSTa sthiti ekendriyanI jaghanya sthitimAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga meLavatA ane tene pacIsa Adie guNatAM je Ave teTalI che. TIkAna-ekendriya jIvo nidrA Adi prakRtionI je jaghanya sthiti bAMdhatA hoya temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umeratA je thAya teTalI ekendriya jIvo utkRSTa sthiti bAMdhe che. ekendriya jIvo keTalI jaghanya sthiti bAMdhe che e pUchatA ho to kahe che- potAnI mULa prakRtinI eTale ke potAnA varganI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti vaDe bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe teTalI jaghanya sthiti ekendriyo bAMdhe che. te A pramANe- Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 567 jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAyanI sthiti trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che tene mithyAtvanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti vaDe bhAgatAM sAgaropamanA sAtIya traNa bhAga Ave. temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho karavo. eTale palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna sAtiyA traNa bhAga pramANa jJAnAvaraNa paMcaka, darzanAvaraNa navaka, sAta-asAtavedanIya ane aMtarAya paMcakanI jaghanya sthiti ekendriyo bAMdhe che, tenAthI ochI bAMdhatA nathI. e pramANe mithyAtvanI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna eka sAgaropama pramANa, kaSAya mohanIyanI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna sAtiyA cAra bhAga pramANa, nokaSAyamohanIyanI tathA vaikriyaSaka AhArakadvika ane tIrthaMkaranAmakarma varjita nAmakarmanI zeSa prakRtionI tathA ucca nIca gotrakarmanI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna sAtiyA be bhAga pramANa jaghanya sthiti bAMdhe che. A pramANe upara je jaghanya sthiti kahI te karmaprakRti-cUrNikAra AdinA mate kahI che. sUtrakAra--paMcasaMgrahakAranA mate to nidrApaMcakAdi prakRtionI sAtiyA traNa bhAga Adi je pUrve jaghanya sthiti kahI che te ja ekendriya yogya jaghanya sthiti samajavI ane jJAnAMvaraNAdi (bAvIsa) prakRtionI aMtarmuhUrnAdi jaghanya sthiti karmaprakRti cUrNikArAdine sammata je pUrve kahI che te ja jaghanya sthiti paMcasaMgrahakAranA mate paNa samajavI. karmaprakRti-cUrNikA2nA mate ekendriyonI je jaghanya sthiti kahI temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yukta karIe tyAre ekendriyono utkRSTa sthitibaMdha thAya che. te A pramANe-- jJAnAvaraNa paMcaka, darzanAvaraNa navaka, sAta asAta vedanIya ane aMtarAya paMcakano sAgaropamanA pUrNa sAtiyA traNa bhAga pramANa utkRSTa sthitibaMdha thAya che. e pramANe mithyAtvano pUrNa eka sAgaropama pramANa, kaSAyamohanIyano sAtiyA cAra bhAga pramANa, nokaSAyamohanIyano tathA vaikriyaSaTka, AhArakaddhika ane tIrthaMkaranAma sivAya zeSa nAmakarmanI prakRtiono ane ucca, nIca gotrano sAtiyA be bhAga pramANa utkRSTa sthitibaMdha thAya che. A jaghanya sthitibaMdha karmaprakRtinI cUrNine anusAre kahyo che. sUtrakAra--paMcasaMgrahakAranA mate nidrA paMcakAdinI sAtiyA traNa bhAga Adi je jaghanya sthiti kahI che temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga joDatA ekendriyanI utkRSTa sthiti thAya che ema samajavuM, tathA zeSa beindriyathI AraMbhI asaMzI paMcendriya sudhInA jIvonI pUrve nidrA Adi prakRtionI sAtiyA traNa bhAgAdi pramANa je jaghanya sthiti kahI che temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga umerI have je saMkhyAe guNAkAra karavAnuM kaheze te saMkhyAe guNAkAra karavo, guNatA je Ave te utkRSTa sthiti che. eTale ke jyAre beindriyAdinI utkRSTa sthiti lAvavAnI--jANavAnI icchA thAya tyAre pUrve kahelI ekendriyanI jaghanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga vaDe adhika karavI ane Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 paMcasaMgraha-1 tene pacIsa Adi saMkhyAe guNavA. guNatAM je Ave teTalI utkRSTa sthiti thAya che. 54 uparokta arthane vyakta karatA kahe che- paNavIsA pannAsA saya dasasaya tADiyA igidi ThiI / vigalAsannINa kamA jAyai jeTThA ya iyarA vA // 55 // paJcaviMzatipaJcAzatzatadazazatatADitA ekendriyasthitiH / vikalAsajjJinAM kramAt jAyate jyeSThA vA itarA vA // 55 // artha_ekendriyanI utkRSTa ane jaghanya sthitine pacIsa pacAsa so ane daza soe guNatAM anukrame beinDiyAdinI utkRSTa ane jaghanya sthiti thAya che. TIkAnu-ekendriyonI je utkRSTa ane jaghanya sthiti che tene pacIsa, pacAsa, so ane hajAre guNatAM je Ave teTalI anukrame beindriya, te indriya, caurindriya ane asaMjJI paMcendriyanI utkRSTa ane jaghanya sthiti thAya che. tAtparya e ke-jJAnAvaraNIyAdi karmanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna sAgaropamanA sAtiyA traNa bhAga AdirUpa je jaghanya sthita che tene pacIse guNatAM je Ave teTalI beindriyanI jaghanya sthati che. pacAse guNatAM je Ave teTalI teIndriyanI jaghanya sthiti : che, soe guNatAM je Ave teTalI caurindriyanI jaghanya sthiti che ane hajAre guNatAM je Ave teTalI asaMjJI paMcendriyanI jaghanya sthiti che. tathA te pUrvokta ekendriyanI jaghanya sthitimAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga meLavI 1. ahIM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge hIna sAtiyA traNa bhAga Adipa je jaghanya sthiti kahI teno Azaya jaNAto nathI. sUtrakArane mate to pUrNa sAtiyA traNa bhAga jaghanya sthiti jaNAya che. A ja hakIkata paMcAvanamI gAthAnI TIkAmAM malayagirijI mahArAje kahI che te pATha AsutrakAramana ta nidrApaJcakaprabhRtInAM yA pUrvaM jaghanyA sthitiruktA sA tAsAmekendriyaprAyogyA jaghanyA sthitiravaseyA, jJAnAvaraNapaJcakAdInAM tu prAguktaiva karmaprakRtyAdicUrNikArasammateti / sa eva jaghanyasthitibandhaH palyopamAsaMkhyeyabhAgayutaH sannutkRSTaH sthitibandha prakriyALAM mati | AgaLa vaLI lakhe che ke-sUtravAramana tu nidrApajhAlInAM prApuruI nayA sthiti: palyopaHsaMdhyeyamA IIdhA indriyAmutra sthiti vasevA | potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI sthitie bhAgatAM je Ave te nidrA Adino jadhanya sthitibaMdha thAya che. temAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karavA pahelAM kahyuM nathI. A uparathI ane upAdhyAyajI mahArAjanA kathana parathI jaNAya che ke sUtrakArano abhiprAya nidrA Adi paMcAzI prakRtiono te te prakRtinA utkRSTa sthitibaMdhane mithyAtvanI sthitie bhAgatAM je Ave teTalo jaghanya sthitibaMdha che ane teTalo ekendriya jaghanya bAMdhe che. palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge adhika teo utkRSTa bAMdhe che. ekendriyanI jadhanya sthitine pacIsa Adie guNatAM beindriyAdinI jaghanya ane utkRSTane guNatAM utkRSTa sthiti thAya che. aDatALIsamI gAthAnI TippaNamAM paNa A hakIkata kahI che. tatva jJAnI jANe. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 569 tene pacIse guNatAM je Ave teTalI beindriyanI utkRSTa sthiti thAya che. pacAse guNatA te indriyanI, soe guNatAM caurindriyanI ane hajAre guNatA asaMjJI paMcendriyanI utkRSTa sthiti thAya che. A viSayamAM karmaprakRtikAra Adi A pramANe kahe che-ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdhane pacIse guNatAM je Ave teTalo beindriyano utkRSTa sthitibaMdha thAya che. e pramANe pacAse guNatAM te indriyano, soe guNatAM caurijiyano ane hajAre guNatAM je Ave teTalo asaMjJI paMcendriyano utkRSTa sthitibaMdha thAya che. ane beindriyAdino potapotAno je utkRSTa sthitibaMdha che temAMthI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM je rahe teTalo teone jaghanya sthitibaMdha thAya che. ahIM tattva atizaya jJAnI jANe. - A rIte ekendriyonA jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdhanA pramANano vicAra karyo. sthitisthAnanA vicAra mATe kahe che ThiThANAI egidiyANa thovAiM hoMti savvANaM / beMdiNa asaMkhejjANi saMkhaguNiyANi jaha uppiM // 56 // sthitisthAnAnyekendriyANAM stokAni bhavanti sarveSAm / dvIndriyANAmasaMkhyAni saMkhyeyaguNAni yathopari // 56 // artha saghaLAM ekendriyonAM sthitisthAnako thoDAM che, tenAthI beindriyanAM asaMkhyAta guNA che ane upara uparanAM te indriyAdinAM saMkhyAtaguNA che. - TIkAnu-eka samaye eka sAthe jeTalI sthitino baMdha thAya te sthitisthAnaka kahevAya. jaghanya sthitithI AraMbhI utkRSTa sthitinA carama samaya paryata samaya samaya vadhAratAM jeTalA samayo thAya teTalAM sthitisthAnako hoya che, te A pramANe- koI jaghanya sthitino baMdha kare te paheluM sthitisthAnaka, samayAdhika jaghanya sthitino baMdha 1. eka samaye eka sAthe jeTalI sthitino baMdha thAya te baddhasthiti sthAnaka kahevAya jema koI jaghanya sthitino baMdha kare te paheluM sthitisthAna, koI samayAdhika jaghanya sthitibaMdha kare te bIjuM sthitisthAna ema koI traNa, cAra, saMkhyAtA, asaMkhyAtA, samayAdhika sthitino baMdha kare. yAvatu koI utkRSTa sthitino baMdha kare te chelluM sthitisthAnaka che. A to baddha sthitisthAnakanI vAta thaI. have sattAgata sthitisthAnono vicAra karIe. eka samaye jaghanya, madhyama ke utkRSTa jeTalI sthiti baMdhAI hoya tenA bhAgamAM Avela gaNAonI abAdhAkALa choDIne jeTalA samayamAM racanA thAya te saghaLAM sattAgata sthitisthAno kahevAya. sAgata sthitisthAnaka eTale eka samaye eka sAthe kALabhede jeTalA samayonA baMdhAyelA ane jeTalI vargaNAonA phaLane anubhave che. paMca01-72 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 paMcasaMgraha-1 te bIjuM sthitisthAnaka, be samayAdhika jaghanya sthitino baMdha te trIjuM sthitisthAnaka, ema samaya samaya vadhAratAM yAvat utkRSTa sthitino baMdha te chelluM sthitisthAnaka. AvA prakAranAM sthitisthAnako saghaLA ekendriyo AzrayI vicAratAM thoDA che. kAraNa ke teonA jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTa sthitibaMdha vacce palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM ja aMtara che. teono jeTalo jaghanya sthitibaMdha che, tenAthI utkRSTa sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge adhika che, tethI teonAM sthitisthAnako palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM . jeTalA samayo hoya teTalA ja che, mATe sarvathI thoDA che. tenAthI beindriyanAM sthitisthAno asaMkhyAtaguNA che ane tyArapachI uttarottara saMjJI paryApta sudhInA saMkhyAta saMkhyAtaguNA che. tAtparya A pramANe sUkSma aparyApta ekendriyanAM sthitisthAnako sarvathI alpa che. tenAthI aparyApta bAdaranA saMkhyAtaguNA che, tenAthI sUkSma paryAptanA saMkhyAtaguNA che, tenAthI paryApta bAdara ekendriyanA saMkhyAtaguNA che. A saghaLA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela samaya pramANa che. palyopamano asaMkhyAtamo bhAga moTo moTo levAthI uparokta alpa bahutva saMbhave che. paryApta bAdara ekendriyanI sthitisthAnothI aparyApta beindriyanAM sthitisthAno asaMkhyAtaguNA che. asaMkhyAtaguNA kema ? e praznanA uttaramAM jaNAve che ke aparyApta beIndriyanAM sthitisthAno palyopamanA saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa che. kAraNa ke teonI jaghanya ane 1. saMkleza ane vizuddhino AdhAra yoga che jema jema yogavyApAra vadhAre hoya tema tema vadhAre vadhAre pramANamAM vizuddhi ke saMkleza hoI zake. jema jema yoga alpa tema tema te alpa alpa hoya ane sthitibaMdhano AdhAra saMkleza ke vizuddhi che. jema jema saMkleza vadhAre tema tema sthitino baMdha vadhAre. jema jema saMkleza ocho ane vizuddhi vadhAre tema tema sthitino baMdha alpa alpa thAya. ekendriyomAM bAdara paryApta ekendriyano yoga sarvathI vadhAre che tenAthI sUkSma paryAptano, tenAthI bAdara aparyAptano ane tenAthI sUkSma aparyAptano ocho ocho che. saMkleza ane vizuddhimAM paNa A ja krama che. bAdara paryApta ekendriyano saMkleza ke vizaddhi bIjA ekendriyothI vadhAre che ane tethI ja teone svayogya ochAmAM ocho ane vadhAremAM vadhAre sthitibaMdha thaI zake che. tenAthI sUkSma paryAptane saMkleza paNa ocho ane vizuddhi paNa ochI tethI te bAdara paryApta jeTalI jaghanya ke utkRSTa sthiti bAMdhI zakatA nathI. dAkhalA tarIke-bAdara paryApta utkRSTa so varasa ane jaghanya pAMca varasanI sthiti bAMdhatA hoya to sUkSma paryApta jaghanya paMdara ane utkRSTa nevuMnI bAMdhe. tethI jadhanya ane utkRSTa sthitinI vacamAM aMtara ochuM ochuM rahe. A hetathI ja bAdara paryAptathI sukSma paryAptanAM sthitisthAnako ochAM thAya. A pramANe bAdara aparyAptAdi mATe paNa samajavuM. 2. jo ke A graMthamAM ekendriyanA jaghanya sthitibaMdhane pacIsa, pacAsa Adie guNatAM je Ave teTalo beindriyAdino jaghanya ane ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdhane pacIsa, pacAsa Adie guNatAM je Ave teTalo beindriyAdino utkRSTa sthitibaMdha kahyo che. karmagranthanI jema ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdhane pacIsa Adie gaNI temAMthI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyuna jaghanya sthitibaMdha kahyo nathI. chatAM paNa ahIM jadhanya ane Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra utkRSTa sthitinI vacce aMtara teTaluM ja che ane pAchaLanAM ekendriyanAM sthitisthAno palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa che. palyopamano saMkhyAtamo bhAga asaMkhyAtamA bhAgathI asaMkhyAtaguNa moTo hovAthI aparyApta beindriyanAM sthitisthAno ekendriyanAM sthitisthAnothI asaMkhyAtaguNA ghaTe che. 571 tenAthI paryApta beindriyanAM sthitisthAno saMkhyAtaguNA che. tenAthI aparyApta teindriyanAM saMkhyAtaguNA che, tenAthI paryApta teindriyanAM saMkhyAtaguNA che, tenAthI aparyApta caurindriyanAM asaMkhyAtaguNA che. tenAthI paryApta caurindriyanA saMkhyAtaguNA che, tenAthI aparyApta asaMzI paMcendriyanAM saMkhyAtaguNA che, tenAthI paryApta asaMjJI paMcendriyanA saMkhyAtaguNA che, tenAthI aparyApta saMzI paMcendriyanA saMkhyAtaguNA che, tenAthI paryApta saMzI paMcendriyanA saMkhyAtaguNA che. ahIM asaMzI paMcendriya paryApta sudhInA dareka bhedamAM jaghanya ane utkRSTa sthitinI vacce palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM aMtara che eTale teTalAM sthitisthAno kahyAM che ane palyopamano saMkhyAtamo bhAga kramazaH moTo moTo levAthI uparokta alpa bahutva ghaTe che. aparyApta saMjJIno jaghanya sthitibaMdha aMtaHkoDAkoDI ane utkRSTa paNa aMtaHkoDAkoDI sAgaropama che paraMtu jaghanyathI utkRSTa saMkhyAtaguNa moTo che eTale saMkhyAtaguNA ghaTe che ane paryApta saMjJIne mithyAtva guNaThANe jadhanya sthitibaMdha aMtaHkoDAkoDI sAgaropama ane utkRSTa dareka prakRtino jeTalo utkRSTa sthitibaMdha kahyo teTalo thAya che mATe tene paNa saMkhyAtaguNa ghaTe che. ahIM A alpabahutvamAM aparyApta beindriyanAM sthitisthAno asaMkhyAtaguNa kahevAM ane zeSa saghaLAM saMkhyAtaguNa kahevAM. A pramANe sthitisthAna saMbaMdhe vicAra karyo. have saMklezasthAna ane vizodhisthAnono vicAra karavo joIe, temAM uttarottara dareka jIvabhedamAM te baMne prakAranAM sthAno asaMkhyAta asaMkhyAtaguNA che. te A pramANe-- sUkSma aparyAptanAM saMklezasthAno sarvathA alpa che, tenAthI aparyApta bAdaranAM asaMkhyAtaguNA che, tenAthI paryAptasUkSmanA asaMkhyAtaguNA che, tenAthI paryApta bAdanAM asaMkhyAtaguNA che, tenAthI aparyApta beindriyanAM asaMkhyAtaguNA che, e pramANe paryApta beindriya, aparyApta paryApta teindriya, carindriya, asaMzIpaMcendriya ane saMzI paMcendriyanAM uttarottara asaMkhyAta asaMkhyAtaguNA kahevA. aparyAptasUkSma ekendriyAdi saghaLA jIvabhedamAM uttarottara saMklezanAM sthAnako asaMkhyAtaguNA che ema kaI yuktithI jANI zakAya ? utkRSTa sthitibaMdhanI vacce palyopamanA saMkhyAtamA bhAganuM aMtara saMbhavatuM hoya tema lAge che. tethI upara beindriyanA palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANa sthitisthAnako kahyAM jaNAya che, paraMtu A graMthakAranA mata `pramANe paryApta bAdara ekendriyanAM sthitisthAnonI apekSAe aparyApta beindriyanAM sthitisthAno pUrAM pacIsaguNAM paNa nathI to te asaMkhyAtaguNa kema thaI zake ? te vicAraNIya che. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJipaJcendriyAdiSUtkRSTa prakRtio prakRtino tathA saMzIno utkRSTasthitibaMdha saMkhyA sthitibaMdha utkRSTa abAdhA jaghanya abAdhA ekendriya utkRSTa sthitibaMdha ekendriya PS jaghanya sthitibaMdha beindriya gujaghanya sthitibaMdha sAdhika 10 | sA varSa 5 matijJAnAvaraNIya 30 koDAkoDI) | traNa hajAra aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | sAdhika Adi pAMca sAgaropama | varSa sAgaro, jJAnAvaraNa 4 cakSudarzanAvaraNAdi 30 koDAkoDI traNa hajAra aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta sAdhika cAra darzanAvaraNa | sAgaropama | varSa sAgaro, 5 nidrApaMcaka 30 koDAkoDI traNa hajAra sA. aMtarmuhUrta| sAdhika | sAgaropama | varSa sAgaro, 1 asAtA vedanIya | 30 koDAkoDI traNa hajAra sA. aMtarmuhUrta| sAdhika sAgaropama | varSa sAgaro, 1 sAtA vedanIya | 15 koDAkoDI 1500(12)bAruM aMtarmuhUrta| sAdhika sA. varSa | muhUrta sA. 1 mithyAtva mohanIya 70 koDAkoDI| 7 hajAra 1 sA |aMtarmuhUrta | sAdhika | 1 sA. varSa | 1 sA 1ra/anaMtAnubaMdhI | 40 koDAkoDI| 4 hajAra sA. |aMtarmuhUrta| sAdhika Adi bAra kaSAya | sA. ' sA. 1 saMjvalana krodha | 40 koDAkoDI 4 hajAra be mAsa |aMtarmuhUrta | sAdhika sA. 1 saMjavalana mAna | 40 koDAkoDI| 4 hajAra eka mAsa aMtarmuhUrta | sAdhika varSa sA. 1 saMjavalana mAyA | 40 koDAkoDI 4 hajAra 15 divasa aMtarmuhUrta | sAdhika sA. varSa - sA. 1 saMjavalana lobha 40 koDAkoDI 4 hajAra aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta| sAdhika sA. 2 hAsya-rati 10 koDAkoDI 1 hajAra sA. aMtarmuhUrta| sAdhika sA. varSa sAgara 5 arati, zoka, 20 koDAkoDI 2 hajAra sA aMtamuhUrta | sAdhika bhaya, jugupsA, sA | varSa sA. napuMsakaveda 1 strIveda 15 koDAkoDI 1500 | sA. aMtarmuhUrta | sAdhika sA. varSa sA. 1 puruSaveda 10 koDAkoDI] 1hajAra | ATha varSa | aMtarmuhUrta| sAdhika sA. sA. | sAdhika 10 sAru sA. sAyika 10 sATha sA| sAdhika 10 sA. sA. | sAdhika 5 sI. - sA. | sAdhika 25 sA sA. | sAdhika 14 sA | sAdhika 14 sI sA. sAdhika 14 sI. sAi | sAdhika 14 sI sAdhika 14 sA. sA | sAdhika 3 sA. sATa | sAdhika 7 sA. sA. sI. varSa sI. sA | varSa sATha sA | sAdhika 5 sA. sA | sAdhika 3 sA sauo varSa Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaghanyasthitibandhAdiyantrakam beindriya 8 jaghanya sthitibaMdha huM |utkRSTa sthitibaMdha jaghanya sthitibaMdha Indriya caurindriya utkRSTa sthitibaMdha caurindriya jaghanya sthitibaMdha utkRSTa sthitibaMdha asaMzI jaghanya sthitibaMdha asaMjJI. jaghanya sthitibaMdha saMjJI 10:sA | 21 sA. sAdhika 21 sA. sAdhika 42sA. 42: sA. sAdhika 4286sA. 428 sA | aMtarmuhUrta 10 sA 10:sA sAdhika 21 sA.. sAdhika 42 sA. sAdhika | 428sA | aMtarmuhUrta 21.sA. 42 sA. 428 sA. sAdhika 21 sA sAdhika 42: sA. sAdhika | 428 sA.aMtaH koDAkoDI 21 sA. 42 sA. 428 sA. sA. 10 sA. sAdhika 21 sA.| sAdhika sa| sAdhika 428 sA.aMtaH koDAkoDI 21 sA. 42 sA. 428: sA sA pasA. sAdhika | 10sA | sAdhika sAsAdhika 214 sA. bAra muhUrta 101 sA. 21 sA. 214 sA. 25 sAgara sAdhika pa0 sAgI sAdhika | 100 sAdhika | 1OOO aMtaH koDAkoDI 50 sAgara 100 sANa sAgara 1OOO sA. sA. sAgaropama 14 sI. | | sAdhika 28:sA sAdhika | pa7 sA. sAdhika aMtaH koDAkoDI 28: sA. 57sA 571 sA. sAgara 14sA | sAdhika 28DasA | sAdhika | pa7 sA ] sAdhika | pa71 sA. be mAsa 28:sA. pa7sA. 571 sA. 14-sA. sAdhika 28 sA.| sAdhika pa7sA sAdhika | | pa71 sA. | eka mAsa 28 sA. 57 sA. pa71 sA. 14 sA ] | sAdhika | 28'sAha | sAdhika | pa7 sA. | sAdhika |571sA. 15 divasa 28 sAva 57 sA. 571 sA. 14:sA sAdhika sAdhika | pa7_sA | sAdhika pa71 sA. aMtarmuhUrta 28 sA. 57sA 571 sA. 3 sA. sAdhika |7sA sAdhika 14:sA sAdhika 142 sA. aMtaH koDAkoDI 7sA. 14 sA. 142 sA. 14:sA | sAdhika | 28 sAd | sAdhika 285sA. aMtaH koDAkoDI 14 sA. 28 sA. 285sA. sA. sAdhika pasA. sAdhika | 10sA | sAdhika | 21 sA. | sAdhika 214 sA. aMtaH koDAkoDI 10 sA. | 21. sA. 214 sA. sAdhika | 7 sAva | sAdhika | 14:sA | sAdhika | 142: sA.|ATha varSa 7_sA. 14 sA. 142 sA. 3 sA. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 saMkhyA prakRtio 2 |manuSyAya, tiryagAyu 2 devAyu, narakAyu tiryaMcaddhika, eke jAti, paMce jAti audArika |saptaka taijasa kArmaNa saptaka sevArtAsaMhanana, huMDaka saMsthAna, 46 kRSNavarNa, durabhigaMdha, tiktarasa, guru, karkaza, rukSa ane zIta e cAra sparza,azubha vihAyogati jinanAma vinA sAta pratyeka prakRtio, trasa catuSTa, sthAvara, asthira SaTka 9 narakaddhika, vaikriya saptaka pUrvakoTi tribhAgAdhika traNa palyo. 2 |lohitavarNa, kaSAyarasa pUrvakoTi tribhAgAdhika tetrIsa sA eleim lFttE m]> 8 sUkSmatrika, vikalatrika, paMcamasaMhanane sAgaropama paMcama saMsthAna 2 |nIlavarNa kaTurasa pUrvakroDano sAdhika trIjo kSullaka bhAga bhava 17gA koDAkoDI sA sAdhika sAyika dasahajAra| sullaka varSa bhava vIsa koDAkoDI be hajAra dezona varSa 2856 sAgara sA 15 koDA koDI sA 2 hajAra varSa ke sAgaropama 1750 |; sA varSa aMtarmuhUrta sAdhika sAdhika sAtahajAra | kullakavarSa adhika bhava pUrvakroDa varSa 1500 * sA varSa * aMtarmuhUrta 18 koDAkoDI 1800 | phsA aMtarmuhUrta sAdhika varSa sA X | aMtarmuhUrta | x elele : ge 35 aMtarmuhUrta sAdhika : sA aMtarmuhUrtta sAdhika ke sA X x : sAga : sA paMcasaMgraha-1 ; sA cAra varSa adhika pUrvakroDa varSa x X 9 sA | sAdhika sAdhika 7- sAgara 6" sA sAdhika 9/1 sA sAdhika 7- sA Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 575 jaghanya sthitibaMdha beindriya te indriya utkRSTa sthitibaMdha te indriya jighanya sthitibaMdha caherindriya uitkRSTa sthitibaMdha caherindriya jaghanya sthitibaMdha utkRSTa sthitibaMdha asaMzI jaghanya sthitibaMdha asaMzI jaghanya sthitibaMdha sAdhika kSullakabhava sAdhika sAdhika | | be mAsa sAdhika | pUrvakoTi sAdhika | sAdhika soLa divasa sulakabhava adhika | kSullakabhava tribhAgAdhikaJzullakabhava 1zullakabhava adhika pUrvakroDa palya.no pUrvakroDa varSa asaMkhyAtamo varSa bhAga pUrvakoTi sAdhika sAdhika tripalya.no | daza hajAra diza hajAra asaM. bhAga, varSa varSa 7 sAgaropama sAdhika 14 sAgara, 14 sAgara, sAdhika 28 sAgara, 28 sAgaropama sAdhika 285: sAgara, 285 sAgara, aMtaH koDAkoDI sAgara, - 2855 dezona aMtaH koDAkoDI 285sA. sAgara. sI. 6sA sAdhika | 12 sA. sAdhika | 25 sAsAdhika 257 12 sA. 25: sA | 257: sA. aMtaH koDAkoDI sA. sI. 7sA. sAdhika 14 sA. 14 sA. | sAdhika | 28 sA. 28sA. sAdhika | 285) 285 sA. JsAd. aMtaH koDAkoDI sA 7sA 285S | aMtaH koDAkoDI sAdhika | 14:sA| sAdhika | 28'sATha | sAdhika 14:sA. 28:sA. 285sA. sIe Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 paMcasaMgraha-1 prakRtio saMkhyA prakRtino tathA saMzIno utkRSTasthitibaMdha utkRSTa abAdhA jaghanya sthitibaMdha jaghanya abAdhA ekendriya utkRSTa sthitibaMdha - ekendriya 8 jaghanya sthitibaMdha jaghanya sthitibaMdha PS beindriya : sAta sAdhika . 7 sA. sA.| sAdhika 5: sA. - sATha | sAdhika 5: sA. ' sAga | sAdhika 5 sA. - sATA sAdhika varSa 40 sI X x sA. | varSa sAyika 3 sA - sA. 2 hAridravarNa, 12aaaa koDA- 1250| sA. aMtarmuhUrta sAdhika Aslarasa koDI sA. varSa 2 caturtha saMtanana 16 koDA- 1600 | sA. aMtarmuhUrta | sAdhika caturtha saMsthAna | koDI sA | varSa - sA. 2 manuSyaddhika 15 koDA- | 1500 | sA. aMtarmuhUrta | sAdhika koDI sA T varSa - sATha | 2 pratIya saMhanana 14 koDA- 1400) sA. aMtarmuhUrtI sAdhika tRtIya saMsthAna koDI sA. varSa : sA. 2 dvitIya saMhanana 12 koDA- | 1200 | sA. aMtarmuhUrta | sAdhika | dvitIya saMsthAna | koDI sA. : sA. 2 devaddhika 10 koDA- | 1000 | dezona aMtarmuhUrta | koDI sA. varSa 285 sAva 1paprathama saMtanana, | 10 koDA- | 1000] [ sA aMtarmuhUrta| sAdhika | prathama saMsthAna, | koDI sA zuklavarNa surabhi-| gaMdha, madhurarasa, laghu Adi cAra zubha sparza zubha vihAyogati sthirapaMcaka 8 tIrthaMkara nAma | aMtaH koDA- | aMtarmuhUtI saMkhyAta aMtarmuhUrta AhAraka saptaka koDI sA. guNahIna aMta:koDA koDI sA. 1 yazakIrti 10 koDA- | 1000 | ATha aMtarmuhUrta | sAdhika | koDI sA. rmuhUrta : sA. 1 ucca gotra 10 koDA- 1000| ATha aMtarmuhUrta| sAdhika koDI sA. varSa | ' sA 1 nIca gotra 20 koDA- 2000) : sA. aMtarmuhUrta| sAdhika koDI sA. varSa * sA. 5 aMtarAya pAMca 30 koDA- | 3000] aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta | sAdhika koDI sAga | sA. varSa sATha | sAdhika 3.sA. sI. | sAyika muhUrta 3 sIe sAdhika 7 sA. | sAdhika 10:sA. sA Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 577 beindriya OM jaghanya sthitibaMdha teIndriya utkRSTa sthitibaMdha jaghanya sthitibaMdha teIndriya caurindriya utkRSTa sthitibaMdha caurindriya jighanya sthitibaMdha utkRSTa sthitibaMdha asaMzI jaghanya sthitibaMdha asaMzI jaghanya sthitibaMdha . saM 228 aMtaH koDAkoDI sA. aMtaH koDAkoDI sA. aMtaH koDAkoDI sA. sAdhika 14 sA. sAdhika 28 sA. sAdhika 285 14 sA. 28 sA. 285 sA. 5. sA. sAyika [11 sA| sAdhika 22 sA. | sAdhika 11: sAva 222 sA. 2282 sA.| sA 51 sA. | sAdhika | 10 sA| sAdhika | 21 sA.| sAdhika 214. 100 sANa 21: sA. 214 sI.] sa 5 sAgara| sAdhika : 10 sA | | sAdhika | 20 sATa | sAdhika | 200 10 sAgara 20 sA. 200 sA. sA. 41 sA.| sAdhika |821 sA. | sAdhika [ 17: sA. sAdhika 1715 82 sA. | 17. sA. 171 sA.| sA. 285 dezona sA. 285 sAru 3' sA | sAdhika |7sA | sAdhika | 14 sA.| sAdhika | 7. sA. 141 sA. 142sA | sA. aMtaH koDAkoDI aMtaH koDAkoDI aMtaH koDAkoDI IX Tche aMtaH koDAkoDI x saMkhyAta guNahIna aMtaH koDAkoDI sA. ATha muhUrta 7 sA. ATha muhUrta 3. sA. | sAdhika | 7sA | sAyika [ 14: sA. sAdhika 142 14 sA. 142 sA. sA. 3. sA. | sAdhika |7_sA | sAyika [ 14: sA.| sAdhika 142 7: sA.. 14 sA. 142 sA. sA. sAyika [ 143 sAdhika | 28 sA sAdhika 285 14: sA. 28: sA.| 285sA . |sA 10: sA.| sAdhika | 21 sA. | sAdhika | 42: sA...| sAdhika 428 42: sA. 428 sA. sA. 7] sA. aMtaH koDAkoDI sA aMtarmuhUrta sA paMca01-73 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 paMcasaMgraha-1 uttara-aparyApta sUkSma ekendriyane jaghanya sthitibaMdha karatAM je saMklezanAM sthAnako che tenAthI samayAdhika jaghanya sthitibaMdha karatAM vizeSAdhika saMklezanAM sthAno hoya che, tenAthI paNa be samayAdhika jaghanya sthitibaMdha karatAM vizeSAdhika hoya che, e pramANe pUrva pUrva sthitibaMdhathI uttarottara sthitibaMdhamAM adhika saMklezanAM sthAno tyAM sudhI kahevAM ke te aparyApta sUkSma ekendriyanI utkRSTa sthiti Ave. eTale ke aparyApta sUkSma ekendriyanA utkRSTa sthitibaMdha paryata kahevAM. ahIM utkRSTa sthitibaMdha karatAM kula je saMklezanAM sthAnako che te jaghanya sthitibaMdha karatAM je saMklezanako hoya che tenI apekSAe asaMkhyAtaguNA che. have jyAre aparyApta sUkSma ekendriyanA potAnA ja jaghanya sthitibaMdha yogya saMkleza sthAnothI utkRSTa sthitibaMdha yogya saMklezasthAno asaMkhyAtaguNA che tyAre tenAthI aparyApta bAdara ekendriyanAM saMklezasthAno to bahu ja sahelAIthI asaMkhyAtaguNA ghaTI zake che. te A pramANe aparyApta sUkSma ekendriyanAM sthitisthAnonI apekSAe aparyApta bAdaranAM sthitisthAno saMkhyAtaguNA che e pahelAM ja kahyuM ane sthitisthAnanI vRddhie saMklezasthAnanI vRddhi thAya e paNa kahyuM che. tethI jyAre aparyApta sUkSmanA ati alpa sthitisthAnomAM paNa jaghanya sthitisthAna saMbaMdhI saMklezasthAnanI apekSAe utkRSTa sthitisthAnanAM saMklezasthAno asaMkhyAtaguNA thAya to sUkSma aparyApta ekendriyathI saMkhyAtaguNA adhika bAdara aparyApta ekendriyanAM sthitisthAnomAM asaMkhyAtaguNA saMklezasthAno bahu sArI rIte thAya ja. A ja yuktithI uttarottara paNa asaMkhyAtaguNapaNe vicArI levuM. have jema saMklezasthAno darekanA asaMkhyAtaguNa kahyA, tema vizuddhisthAno paNa darekanA asaMkhyAtaguNa kahevAM. kAraNa ke saMkliSTa pariNAmavALAnAM je saMklezasthAno te ja vizuddha pariNAmavALAnAM vizuddhinAM sthAno saMbhave che. A saMbaMdhe vistArapUrvaka AgaLa upara vicArAze. mATe pUrve saMklezanAM sthAno je krame asaMkhyAtaguNA kahyAM te krame vizuddhinAM sthAno paNa asaMkhyAtaguNa kahevAM ane baMnenI saMkhyA sarakhI ja kahevI. pa7 1. ahIM kadAca ema zaMkA thAya che, jyAre saMkhyAtaguNA sthitinAM sthAno che tyAre saMklezanAM sthAno saMkhyAtaguNa kema na thAya ? asaMkhyAtaguNa kema thAya ? enA uttaramAM ema samajavuM ke amuka amuka sthAno oLaMgI je dviguNavRddhi thAya che te evI rIte thAya che ke asaMkhyAtaguNA ja thAya. kAraNa ke pUrva pUrvavRddhithI uttarottaravRddhi bamaNI thAya che te vRddhi teTalAM sthAnomAM eTalI badhI vAra thAya che ke uparokta hakIkata barAbara saMgata thAya che. 2. ahIM saMkleza ane vizuddhi sApekSa che. je saMklezanAM sthAno che, te ja vizuddhinAM saMbhave che. dAkhalA tarIke daza sthAna che, vizuddhimAM pahelethI bIjuM, bIjAthI trIjuM ema uttarottara caDiyAtuM che, tema dazamAMthI navamuM, navamAMthI AThamuM, ema pazcAnupUrvIe paDatuM paDatuM che. caDatA vizuddhinuM je sthAna te ja UtaratA avizuddhinuM saMbhave che. jema koI be jIva cothe sthAnake che temAM eka cothAthI pAMcame janAra che, eka cothAthI trIje janAra che. jo ke atyAre A baMne jIva eka sthAnaka para che, chatAM caDanAranI apekSAe zuddha ane te ja paDanAranI apekSAe azuddha che. ema saMkleza ane vizuddhi sApekSa che, tethI ja jeTalAM saMklezanAM teTalAM ja vizuddhinAM sthAno thAya che. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 579 have eka eka sthitisthAnanA baMdhamAM hetubhUta nAnA jIvonI apekSAe keTalA adhyavasAyo hoya che ? e praznanA nirUpaNa mATe kahe che-- savvajahannAvi ThiI asaMkhalogappaesa tullehiM / ajjhavasAehiM bhave visesaahiehiM uvaruvariM // 57 // sarvajaghanyA'pi sthitirasaMkhyalokapradezatulyaiH / adhyavasAyairbhavet vizeSAdhikairuparyupari // 57 // artha--sarva jaghanyasthiti paNa asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo vaDe baMdhAya che ane upara uparanAM sthAnako vizeSAdhika vizeSAdhika adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. TIkAnu--Ayuvarjita sAte karmanI je sarva jaghanya sthiti che, te paNa aneka jIvo AzrayI asaMkhyalokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. eTale ke sarva jaghanya sthitibaMdha thavAmAM paNa asaMkhyalokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo hetu che. koI jIvane koI adhyavasAya vaDe, koI jIvane koI adhyavasAya vaDe te te jadhanya sthiti baMdhAya che. sthitinuM sthAna eka ja ane tenA baMdhamAM hetubhUta adhyavasAyo asaMkhya che. trikALavatti aneka jIvonI apekSAe te eka ja jaghanyasthiti asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo vaDe baMdhAtI kevaLajJAnI mahArAje joI che. ahIM tIvra atitIvra maMda atimaMda kaSAyanA udayathI utpanna thayela je AtmapariNAma te adhyavasAya kahevAya che. jaghanyathI utkRSTa paryaMta kaSAyanA asaMkhya sthAno che tethI tajjanya adhyavasAyo paNa asaMkhya che. amukathI amuka hada sudhInA kaSAyodayajanya adhyavasAya vaDe amuka sthitinuM sthAnaka, amukathI amuka hada sudhInA kaSAyodaya vaDe amuka sthitinuM sthAnaka baMdhAya che. A pramANe eka kAryanAM aneka kAraNo che. tathA uparanAM sthitisthAno vizeSAdhika vizeSAdhika adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. eTale ke Ayuvarjita sAte karmanI je jaghanya sthiti che te trikALavatti aneka jIvo AzrayI asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo vaDe baMdhAya che, tyArapachInI bIjI sthiti vizeSAdhika adhyavasAyo vaDe baMdhAya che, tyArapachInI trIjI sthiti pUrvathI paNa vizeSAdhika adhyavasAyo vaDe baMdhAya che, e pramANe pachI pachInA yAvat utkRSTa sthiti sudhInAM dareka sthAno pUrva pUrvathI adhika adhika adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. Ayu karma mATe A pramANe samajavuM--AyukarmanI jadhanya sthiti bhinna bhinna aneka jIvonI apekSAe asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. samayAdhika bIjI sthiti pUrvathI asaMkhyAtaguNA adhyavasAyothI baMdhAya che. tenAthI trIjI sthiti asaMkhyAtaguNa adhyavasAyothI baMdhAya che. ema pUrva pUrvathI uttarottara sthitinuM sthAna asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa adhyavasAyo vaDe baMdhAya che. 58 eno ja kaMIka vicAra kare che-- Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 paMcasaMgraha-1 asaMkhalogakhapaesatullayA hINamajjhimukkosA / ThiIbaMdhajjhavasAyA tIe visesA asaMkhejjA // 58 // asaMkhyalokakhapradezatulyA hInamadhyamotkRSTAyAH / sthiterbandhAdhyavasAyAstasyA vizeSA asaMkhyeyAH // 18 // artha-jAnya, madhyama ane utkRSTa sthitinA baMdhamAM hetubhUta adhyavasAyo asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa che. kAraNa ke te jaghanyAdi sthitinA asaMkhyAtA vizeSo che. TIkAnu-sthiti zabdane SaSThInA arthamAM prathama vibhakti prAkRtanA niyamane anusarI mUkI che. eTale jaghanya, madhyama ane utkRSTa e dareka sthitibaMdhanA hetubhUta asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo che. kAraNa ke te jaghanya, madhyama ane utkRSTa eka eka sthitisthAnomAM asaMkhyAtA vizeSo che ane te vizeSo sthitibaMdhamAM hetubhUta adhyavasAyanI vicitratAmAM kAraNa deza, kALa, rasa, vibhAganA vicitrapaNA vaDe thAya che ema jANavuM athavA jaghanya sthiti asaMkhya samaya pramANa che, e pramANe madhyama ane utkRSTa e dareka sthiti paNa asaMkhya samaya pramANa che. temAM jaghanya sthiti samaya samaya pramANa ochI thavAthI prati samaye anyathA bhAvane-bhinna bhinna prakArane-bhedane prApta kare che. e pramANe madhyama ane utkRSTa sthitio paNa samaya samaya mAtra ochI thavA vaDe bhinnatAne prApta kare che. A pramANe te jaghanyAdi sthitiomAM asaMkhya vizeSo rahelA che ke je vizeSonAM kAraNo paNa asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo che. 58 A pramANe adhyavasAyasthAna AzrayI vicAra karyo. have sAdi anAdino vicAra kare che. te be prakAre che : 1. mULa prakRti viSayaka, 2. uttara prakRtiviSayaka. temAM pahelA mULa - prakRtiviSayaka sAdi anAdino vicAra karavA IcchatA A gAthA kahe che . dravya, kSetra, kALa, anubhAga Adi aneka kAraNonI AtmA para asara thAya che. jene laI adhyavasAyanI bhinnatA thAya che. ghaNA jIvoe eka sarakhI sthiti bAMdhavA chatAM te saghaLA jIvo eka ja kSetramAM, eka ja kALamAM ke eka ja prakAranA sarakhA saMyogamAM anubhavatA nathI, paraMtu bhinna bhinna kSetrakALAdi ane bhinna bhinna saMyogamAM anubhave che. AnuM kAraNa bhinna bhinna kSetra, kALa ane anubhAgAdi vaDe thayelI adhyavasAyanI vicitratA che. A pramANe bhinna bhinna kSetra, kALa Adi asaMkhya kAraNo bhinna bhinna adhyavasAyo thavAmAM kAraNa che. kSetrAdi asaMkhya hovAthI adhyavasAyo paNa asaMkhya che. A asaMkhya adhyavasAyo vaDe eka sarakhI ja sthiti baMdhAyA chatAM eka sarakhA saMyogomAM anubhavAtI nathI. ' koIpaNa eka sthitibaMdhanuM eka adhyavasAyarUpa eka ja kAraNa hoya to te sthitine eka jIva je sAmagrI pAmI anubhave te ja sAmagrI pAmI te sthitine bAMdhanAra saghaLA jIvoe anubhavavI joIe, paraMtu tema thatuM nathI. eka sarakhI sthiti bAMdhanAra aneka jIvomAMthI eka jIva te sthitine amuka kSetra ke amuka kALamAM anubhave, bIjo jIva te ja sthitine bIjA kSetra ke kALamAM anubhave che. A kAraNathI eka ja sthitibaMdha thavAmAM aneka adhyavasAyorUpa aneka kAraNo che te aneka kAraNo vaDe sthitibaMdha eka sarakho ja thAya che, mAtra temAM bhinna bhinna saMyogomAM anubhavavArUpa tema ja aneka kAraNo vaDe pheraphAra thavArUpa vicitratA rahelI che. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra sattaNhaM ajahanno cauhA ThiibaMdhu mUlapagaINaM / sesA u sAiadhuvA cattAri vi Ae evaM // 59 // saptAnAmajaghanyazcaturddhA sthitibandho mUlaprakRtInAm / zeSAstu sAdyadhuvAzcatvAropyAyuSyevam // 59 // 581 artha--mULa sAta karmano ajaghanya sthitibaMdha cAra prakAre che ane zeSa baMdho sAdi sAMta che tathA AyunA cAre baMdho sAdi sAMta che. TIkAnu--Ayuvarjita sAte mULakarmano ajaghanya sthitibaMdha cAra prakAre che. sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva. te A pramANe-- mohanIya vinA cha mULakarmano jaghanya sthitibaMdha kSepakazreNimAM sUkSma saM5rAya guNasthAnakanA caramasamaye thAya che. te jaghanyabaMdha carama samaye mAtra eka samaya sudhI ja thato hovAthI sAdi ane bIje samaye te prakRtionA baMdhano viccheda thato hovAthI te jaghanya baMdhano paNa viccheda thaze mATe sAMta. A pramANe jaghanya sthitimAM sAdi ane sAMta e be jaM bhaMga ghaTe che. A prakAranA jaghanya sthitibaMdhathI anya saghaLo sthitibaMdha ajaghanya che. te ajaghanya sthitibaMdha upazAMtamoha guNasthAnake thato nathI tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi kALathI ajaghanya baMdha thAya che. mATe anAdi, bhavyane kALAMtare ajaghanya baMdhano viccheda thavAno saMbhava na hovAthI sAMta ane abhavyane koIpaNa kALe viccheda thavAno saMbhava hovAthI anaMta. mohanIyano jaghanya sthitibaMdha kSapakane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA caramasamaye thAya che. te eka samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta, te sivAyano anya saghaLo ajaghanya sthitibaMdha kahevAya che. te upazama zreNimAM sUkSmasaMparAya thato nathI, tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane ananaMta ane bhavyane sAMta che. jo ke vedanIyano be samayano ati jaghanya sthitibaMdha upazAMtamohAdi guNasthAnake thAya che paraMtu te sAmparAyika baMdha nathI. ahIM sAmparAyika baMdha AzrayI sAghAdi bhAMgAno vicAra karavAno AraMbha karelo che mATe ahIM te sAmparAyika baMdhanuM grahaNa karyuM nathI. tathA sAte mULa karmanA ajaghanya varjita zeSa jadhanya, utkRSTa ane anuSkRSTa sthitibaMdha sAdi sAMta bhAMge gaNavA. temAM jadhanya sthitibaMdha AzrayI sAdi ane sAMta e be bhAMgA to pahelA vicArI gayA che ane utkRSTa sthitibaMdha sarva saMkliSTa saMzI mithyAdaeNSTine keTaloeka kAla ja hoya che. tyArapachI tene ja anutkRSTa thAya che. vaLI kALAntare saMkliSTa pariNAma thAya tyAre utkRSTabaMdha thAya che. A pramANe e baMne vArApharatI pravartatA hovAthI sAdi sAMta bhAMge che. 1. utkRSTa sthitibaMdha aMtarmuhUrta paryaMta thaI zake che. tenAthI vadhAre samaya paryaMta thaI zakato nathI. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 paMcasaMgraha-1 AyukarmamAM jaghanya, ajaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa e cAre sthitibaMdha sAdi sAMta bhAMge jANavA. kAraNa ke Ayuno baMdha be bhAga gayA pachI trIjA Adi bhAganI zarUAtamAM aMtarmuhUrta sudhI ja thAya che. mATe jyAre jaghanyAdi Ayu baMdhanI zarUAta thAya tyAre sAdi ane Ayuno baMdha pUrNa thAya tyAre sAMta e rIte be ja bhAMgA ghaTe che. 59 A pramANe mULa karma viSayaka sAdi Adi bhaMgano vicAra karyo. have uttara prakRti viSayaka vicAra karavA icchatA kahe che- nANaMtarAyadaMsaNacaukkasaMjalaNaThiI ajahannA / vaDA sAruM gayuvA resA rUrI savyA 60 jJAnAntarAyadarzanacatuSkasaMjvalanAnAM sthitirajaghanyA / caturddhA sAdyadhuvAH zeSA itarAsAM sarvAH // 60 // artha-jJAnAvaraNIya, attarAya, darzanAvaraNIya catuSka ane saMjvalananI ajaghanya sthiti cAra prakAre che ane zeSa utkRSTa Adi sAdi sAMta bhAMge che. tathA itara saghaLI pravRtionI utkRSTAdi saghaLI sthitio sAdi-sAMta bhAMge che. TIkAnu-jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, darzanAvaraNIya cAra ane saMjavalana krodha, mAna, mAyA ane lobha e aDhAra prakRtinI ajaghanya sthiti cAra prakAre che. sAdi, anAdi, dhruva ane adhuva. te A pramANe jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca ane darzanAvaraNIya cAra, e cauda prakRtiono jaghanya sthitibaMdha lapakane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye thAya che ane saMjvalana catuSkano jaghanya sthitibaMdha kSepakane anivRtti bAdarajparAya guNasthAnake je je samaye teono baMdhaviccheda thAya che te te samaye thAya che. teno kALa mAtra eka samayano ja che. mATe te jaghanya sthitibaMdha sAdi sAMta bhAMge che. te sivAyanA anya saghaLo sthitibaMdha ajaghanya kahevAya che. te ajaghanya sthitibaMdha upazAMtamoha guNasthAnake thato nathI, tyAMthI paDe tyAre pharI thAya che, mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavya, AzrayI dhruva ane bhavya AzrayI adhruva che. tathA zeSa jaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa sthiti sAdi sAMta bhAMge che. temAM jaghanya saMbaMdha to pahelAM vicArI gayA. utkRSTa ane anutkRSTa to saMjJI mithyASTine vArApharatI thAya che. te A pramANe- jyAre jyAre sarva saMkliSTa pariNAma thAya tyAre tyAre utkRSTa sthitino baMdha thAya ane madhyama pariNAme anutkRSTa sthitino baMdha thAya. A pramANe mithyAtva guNaThANe kramapUrvaka pravartatA hovAthI te baMne sAdi sAMta bhAMge che. tathA uparokta aDhAra prakRti vinA zeSa saghaLI prakRtionI jaghanya ajaghanya utkRSTa ane anuSTa sthiti sAdi sAMta bhAMge che. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 583 sAdi sAMta bhAMge zI rIte ghaTe che te kahe che-nidrApaMcaka, mithyAtva, AdinA bAra kaSAya, bhaya, jugupsA, taijasa, kArmaNa, varNAdi catuSka, agurulaghu, upaghAta, nirmANa, e ogaNatrIsa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha svayogya sarva vizuddha paryApta bAdara ekendriyane aMtarmuhUrta paryata thAya che. tyArapachI te ja jIvane adhyavasAyanuM parAvartana thavAthI jyAre maMdapariNAma thAya tyAre ajaghanya sthitibaMdha thAya che. pharI paNa kALAMtare ke anya bhavamAM vizuddha pariNAma thAya tyAre jaghanya sthitibaMdha thAya che. A pramANe vArApharatI thatA hovAthI te baMne sAdi sAMta bhAMge che. ane utkRSTa, anutkRSTa sthitibaMdha saMjJI mithyASTine kramapUrvaka thAya che. sarva saMmpiSTa pariNAme utkRSTa thAya ane madhyama pariNAme anutkRSTa thAya mATe te baMne sAdi sAMta bhAMge che. je prakRtiono jaghanya ke utkRSTa sthitibaMdha pahele guNaThANe thato hoya tenA ajaghanya ane anutkRSTa sthitibaMdhamAM te baMne vArApharatI thatA hovAthI sAdi ane sAMta e be ja bhAMgA ghaTe che. - je prakRtiono jaghanya athavA utkRSTa baMdha uparanA guNaThANe thato hoya tenA ajaghanya ke anutkRSTa upara cAra bhAMgA ghaTe che, kAraNa ke uparanA guNaThANe nahi caDelA, nahi caDanArA ane caDIne paDanArA jIvo hoya che. A niyamane anusarI bhAMgA ghaTAvI levAnA che. - zeSa adhuvabaMdhi pravRtionA cAre vikalpo teono baMdha ja adhuva hovAthI sAdi sAMta bhAMge jANavA. 61 have pUrvokta gAthAmAM kahela jaghanyAdi bhAMgAno maMda buddhivALA ziSyonA upakAra mATe vizeSa vicAra kare che- aTThArasaNha khavago bAyaraegidi sesadhuviyANaM / pajjo kuNai jahannaM sAIadhuvo ao eso // 61 // aSTAdazAnAM kSapako bAdaraikendriyaH zeSadhruvabandhinInAm / paryAptaH karoti jaghanyaM sAdyadhruvo'ta eSaH // 61 // artha-jJAnAvaraNIyAdi aDhAra prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kSapaka kare che ane zeSa dhruvabaMdhinI prakRtiono paryApta bAdara ekendriya kare che. A hetuthI e sAdi sAMta bhAMge che. TIkAnu-jJAnAvaraNa paMcaka, aMtarAya paMcaka, darzanAvaraNa catuSka ane saMjavalana catuSka, e pUrvokta aDhAra prakRtiono jaghanya sthitibaMdha lapaka te te prakRtionA baMdhaviccheda samaye kare che. temAM saMjavalanacatuSkano anivRttinAdara guNasthAnake ane zeSa prakRtiono sUkSmasaMparAya guNasthAnake kare che. kAraNa ke A saghaLI prakRtio azubha che, azubha prakRtiono jaghanya sthitibaMdha vizuddha pariNAma hoya tyAre thAya che, kSapaka AtmA atyaMta vizuddha pariNAmavALo hoya che. mATe pUrvokta aDhAra prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kSepakane ja thAya che, anyatra thato nathI. teno kALa eka samayano che mATe te sAdi sAMta bhAMge che. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 paMcasaMgraha-1 tathA zeSa dhruvabaMdhinI prakRtiono jaghanya sthitibaMdha paryApta pRthvIkAya, aplAya ane pratyeka vanaspatikAyarUpa tadyogya vizuddha pariNAmavALo bAdara ekendriya keTalAeka kALa kare che. zeSa ekendriyo tathAbhavasvabhAve karatA nathI. aMtarmuhUrta pachI te ja jIva ajaghanya sthitibaMdha kare che. vArApharatI teone thatA hovAthI te baMne sAdi sAMta bhAMge che. jaghanya baMdhanA sAdi sAMta bhAMgAnuM kAraNa kahyuM. have aDhAra prakRtionA ajaghanya sthitibaMdhanA cAra prakArano, zeSa dhavabaMdhinI prakRtionA utkRSTa anutyudinA sAdi ane sAMta bhAMgAno, tathA adhuvabaMdhinI prakRtionA cAre prakAramAM sAdi sAMta e be bhAMgAno vicAra kare che- aTThArANa'jahanno uvasamaseDhIe parivaDaMtassa / sAI sesavigappA sugamA adhuvA dhuvANaMpi // 62 // .. aSTAdazAnAmajaghanya upazamazreNyAH pratipatataH / sAdiH zeSavikalpAH sugamA adhuvANAM dhruvANAmapi // 2 // artha--aDhAra prakRtiono ajaghanya sthitibaMdha upazama zreNithI paDatA thAya che mATe sAdi. tathA tenA zeSa vikalpo ane adhruva tathA zeSa dhruvabaMdhinI prakRtionA paNa saghaLA vikalpo sugama che. TIkAnu-jJAnAvaraNIyAdi pUrvokta aDhAra prakRtionA ajaghanya sthitibaMdhanI zarUAta upazamazreNithI paDatA thAya che mATe te cAra prakAre che. te A pramANe-upazamazreNithI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI. teo AzrayI anAdi, abhavya AzrayI dhruva ane bhavya AzrayI adhruva che. e ja aDhAra prakRtionA zeSa jaghanyAdi vikalpo, tathA adhuvabaMdhinI prakRtionA ane aDhAra sivAya zeSa dhruvabaMdhinI prakRtionA cAre vikalpo sAdi sAMta bhAMge che jeno vicAra pahelA karI AvyA che. 63 A pramANe sAdi anAdinI prarUpaNA karI. have enA ja vizeSa spaSTIkaraNa mATe svAmitva prarUpaNA kare che- savvANavi pagaINaM ukkosaM sanniNo kuNaMti ThieM / egidiyA jahannaM asanni khavagA ya kANaMpi // 33 // sarvAsAmapi prakRtInAmutkRSTAM saMjJinaH kurvanti sthitim / ekendriyA jaghanyAmasaMjJinaH kSapakAzca kAsAmapi // 63 // artha-saghaLI karmaprakRtiono utkRSTa sthitibaMdha saMjJIo kare che, tathA jaghanya sthitibaMdha ekendriyo kare che ane keTalIeka prakRtiono asaMzI tathA sapaka kare che. TIkAna-zubha-azubha saghaLI karmaprakRtiono utkRSTa sthitibaMdha saMjJI jIvo kare che. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 585 mAtra tIrthaMkaranAma, AhArakaTrika ane devAyu varjita ekaso soLa prakRtiono saMjJI mithyASTi ane tIrthaMkaranAmAdi cAra prakRtiono samyagdaSTaTyAdi kare che. A zI rIte samajI zakAya ke jinanAmAdino utkRSTa sthitibaMdha samyagdaDhAdi kare che? to kahe che-ahIM tIrthaMkara nAmakarmano baMdhahetu samyakta ane AhArakadvikano viziSTa saMyama che. kahyuM che ke samyatvaguNa rUpa nimitta vaDe tIrthaMkaranAmakarma ane saMyamarUpa hetu vaDe AhArakaddhika baMdhAya che." tathA devAyunI utkRSTa sthiti sarvArthasiddha vimAnamAM hoya che. tyAM viziSTa saMyamanA vazathI utpatti thAya che, eTale tenA utkRSTa sthitibaMdhamAM paNa saMyama hetu che. mATe mithyAdaSTi jIvone A prakRtiono mULathI ja baMdhano asaMbhava hovAthI samyagdaSTi Adi jIvo te prakRtionA utkRSTa sthitinA baMdhaka jANavA. ' mAtra devAyu sivAya te prakRtionA bAMdhanArAomAM je saMkliSTa pariNAmI che te jIvo te prakRtiono utkRSTa sthiti bAMdhe che ema jANavuM. kahyuM che ke -"saghaLI karmaprakRtionI utkRSTa sthiti azubha che, kAraNa ke te utkRSTa saMkleza vaDe baMdhAya che.' : have te tIrthaMkaranAmAdi prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha kayo jIva kare te kahe che-pahelAM jeNe narakanuM Ayu bAMdhyuM hoya evo koI jIva kSayopazama samyakta prApta karI visa sthAnakanA ArAdhana vaDe tIrthaMkaranAma nikAcita kare te jIva aMtarmuhUrta zeSa Ayu rahe ane narakamAM javA abhimukha thAya tyAre samyakta vamI nAkhe che. je samaye samyakta vamI mithyAtva guNasthAnakane prApta karaze te cothA guNasthAnakanA chellA samaye tIrthakara nAmakarmano utkRSTa sthiti baMdha kare che. tIrthakara nAmakarmanA bAMdhanArAomAM Avo ja jIva sarva saMkliSTa pariNAme vartato hoya che. zataka cUrNimAM kahyuM che ke-tIrthaMkaranAmakarmanI utkRSTa sthitine asaMyata vedaka samyagdaSTi manuSya ke jeNe pahelAM narakanuM Ayu bAMdhyuM che ane narakAbhimukha thayo chato mithyAtvane prApta karaze te jIva tIrthaMkaranAmakarmanA aMtima sthitibaMdhamAM vartato chato utkRSTa sthitibaMdha kare. tenA bAMdhanArAomAM te ja ati sakliSTa pariNAmI che mATe. je jIva kSAyika samyakta sahita narakamAM jAya che, te samyaktane vamato nahi hovAthI vizuddha pariNAmavALo hoya che mATe tene tIrthaMkara nAmakarmano utkRSTa sthitibaMdha thato nathI. tathA AhArakadvikano paNa pramattabhAvane sanmukha thayelo apramatta saMyata utkRSTa sthitibaMdha kare che, kAraNa ke tenA bAMdhanArAomAM te ja sarva saMkliSTa pariNAmI che. 1. narakamAM janAra AtmA kSayopazama samyakta laIne jato nathI. evo karmagraMthano abhiprAya che eTale narakamAM javA abhimukha thAya tyAre tene vamI nAMkhe che. mATe cothAthI pahelA guNaThANe jatA cothAnA carama samaye saMkliSTa pariNAme tIrthakara nAmano utkRSTa sthitibaMdha thAya ane te kSAyopazamika sabhyatvI ja kare ema kahyuM che. paMca01-74 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 paMcasaMgraha-1, devAyuno paNa pUrvakoTi varSanA AyuvALo pUrvakoTinA trIjA bhAganA Adyasamaye vartamAna apramattabhAvane sanmukha thayelo pramatta saMyata utkRSTa sthitibaMdha kare che. ahIM ekAMte sarva vizuddha pariNAmavALo apramatta saMyata AyunA baMdhano AraMbha ja karato nathI. mAtra pramatte AraMbhelo apramatta pUrNa kare che. kahyuM che ke apramatta AtmA AyunA baMdhano AraMbha karato nathI, pramatte AraMbhelAne apramatta bAMdhe che. devAyuno utkRSTa sthitibaMdha pUrvakoTi varSanA AyuvALo pUrvakoTinA trIjA bhAganA prathama samaye eka samaya paryata kare che. tyArapachInA samaye abAdhAnI hAnino saMbhava hovAthI ghaTato nathI ane te vakhate pramatta guNasthAnake hoya che. vaLI Ayuno utkRSTa sthitibaMdha vizuddha pariNAme thAya che. mATe apramattabhAvane sanmukha thayelo pramatta AtmA AyunA utkRSTa sthitino baMdhaka kahyo che. tathA zeSa zubha athavA azubha saghaLI karmaprakRtionA utkRSTa sthitinA baMdhaka sarva saMkliSTa saMjJI mithyAdaSTi jIvo che. temAM paNa A vibhAga che- devAyu varjita zeSa traNa Ayu narakaddhika, devaddhika, beindriya, teindriya, caurindriya jAti, vaikriyadrika, sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNa e paMdara prakRtiono ta~Ayogya saMkliSTa pariNAmavALA mithyASTi tiryaMca ane manuSyo utkRSTa sthitibaMdha kare che. kAraNa ke devo ane nArakIone tenA baMdhano abhAva che. te A pramANe - tiryaMcAyu ane manuSyAyu choDIne zeSa prakRtione devo ane nArakIo bhavasvabhAve ja bAMdhatA nathI, tathA tiryaMca ane manuSyAyuno utkRSTa sthitibaMdha devakura ane uttarakurunA yugalikanuM Ayu bAMdhatA thAya che. devo ane nArakIo tathAbhavasvabhAve tyAM utpanna thatA nathI. mATe tiryaMca ane manuSyAyunA utkRSTa sthitibaMdhaka devo ane nArakIo hotA nathI, paraMtu tiryaMco ane manuSyo ja hoya che. te paNa pUrvakoTi varSanA AyuvALA, pUrvakoTinA trIjA bhAganA prathama samaye vartamAna mithyAdRSTi ane ta~Ayogya vizuddha pariNAme vartatA hoya te ja hoya che. ahIM atyaMta vizuddha pariNAmavALAne Ayuno baMdha thato nahi hovAthI atyaMta vizuddha pariNAmavALA na kahetAM ta~Ayogya vizuddha pariNAmI kahyA che. samyagdaSTi tiryaMca manuSyone tiryaMca ane manuSyanuM AukhuM ja baMdhAtuM nahi hovAthI tatvAyogya vizuddha pariNAmavALA mithyAdaSTi lIdhA che. narakAyunI utkRSTa sthiti bAMdhanAra paNa ta~Ayogya saMkliSTa pariNAmI mithyAdRSTi tiryaMca ane manuSyo hoya che. atyaMta saMkliSTa pariNAmavALAne AyunA baMdhano ja asaMbhava hovAthI ta~Ayogya saMkliSTa pariNAmI lIdhA che. tathA tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, audArika zarIra, audArika aMgopAMga, udyota ane chevaTuM saMghayaNa e cha prakRtionI atyaMta saMkliSTa pariNAmavALA devo athavA nArakIo utkRSTa sthiti bAMdhe che. A cha prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha atyaMta tIvra saMkleza hoya tyAre thAya che. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 587 jo ke tiryaMca ane manuSyo A cha prakRtio bAMdhe che paraMtu tenI madhyama sthiti bAMdhe che, kAraNa ke je saMkleze devo ane nArakIo uparokta cha prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha kare te saMkleze manuSya ane tiryaMco naraka prAyogya baMdha kare che, paraMtu tiryaMca ke manuSya prAyogya baMdha karatA nathI mATe te cha prakRtionA devo athavA nArakIo utkRSTa sthitinA baMdhaka kahyA che. ekendriyajAti sthAvara ane Atapa e traNa prakRtionI utkRSTa saMkliSTa pariNAmavALA IzAna sudhInA devo utkRSTa sthiti bAMdhe che. bIjA kema bAMdhatA nathI? e praznanA uttaramAM kahe che-nArakIone ane sanakumArAdi devone bhavasvabhAve ja e prakRtionA baMdhano asaMbhava che ane ati saMkliSTa pariNAmavALA tiryaMca-manuSyone narakagati prAyogya baMdhano prasaMga prApta thAya che ane maMda saMkleze utkRSTa sthitinA baMdhano asaMbhava che. mATe te prakRtionI utkRSTa sthitinA baMdhaka mAtra IzAna sudhInA devo ja kahyA che. - tathA je prakRtio mATe kahI gayA te sivAyanI saghaLI prakRtionI cAre gatinA sarvasaMkliSTa mithyAdaSTi saMjJI jIvo utkRSTa sthitinA baMdhaka che. have uttarAddha vaDe jaghanya sthitinA baMdhasvAmitva kahe che-ekendriyo jaghanya sthiti bAMdhe che. mAtra keTalIka pravRtionI asaMjJI ane kSapaka jIvo jaghanya sthiti bAMdhe che. tAtparyAthe A pramANe- devatrika, narakatrika, vaikriyaddhika, AhArakaddhika, tIrthaMkaranAma, puruSaveda, saMjvalana catuSka, jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, darzanAvaraNa catuSka, uccagotra, sAtAvedanIya ane yazakIrti e tetrIsa prakRti vinA zeSa sityAsI prakRtionI ta~Ayogya vizuddha pariNAmavALA ekendriya- paryApta bAdara pRthvIkAya, aplAya ane pratyeka vanaspatikAyanA jIvo jaghanya sthiti bAMdhe che. , tathA devatrika, narakatrika ane vaikriyadrika e ATha prakRtionI asaMjJI paMcedriyo jaghanya sthiti bAMdhe che. AhArakazarIra, AhAraka aMgopAMga ane tIrthaMkara nAmakarmanI kSapaka apUrvakaraNavarti jIvo jaghanya sthiti bAMdhe che. saMjvalana krodhAdi cAra ane puruSavedanI kSapaka anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakavarti jIvo ane jJAnAvaraNa paMcaka, aMtarAya paMcaka, darzanAvaraNa catuSka, sAtAvedanIya, uccagotra ane yaza-kIrti e sattara pravRtionI kSapaka sUkSmasaMparAya guNasthAnakavarti jIvo jaghanya sthiti bAMdhe che. 63 A pramANe svAmitvaprarUpaNA karI. have zubhAzubhapaNAno vicAra karavA mATe kahe che - 1. ahIM sityAsI prakRtimAM manuSyAya ane tiryaMcAyu e be Ayu paNa AvI jAya che. paraMtu te be Ayuno baso chappana AvalikA pramANa jaghanya baMdha to ta~Ayogya saMkleze vartatA deva, nAraka varjita ekendriyathI paMcendriya sudhInA sarva jIvo karI zake ema saMbhave che. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 paMcasaMgraha-1 13. utkRSTa jaghanyasthitibandhasvAmi-yantrakam prakRtio saMkhyA utkRSTa sthitibaMdhanA svAmI jaghanya sthitibaMdhanA svAmI jJAnAvaraNa-5, aMtarAya-5, 14 | atisaMkliSTa pariNAmI | lapaka, sUkSmasaMparAya carama darzanAvaraNa-4 paryApta saMjJI mithyASTi samayavartI nidrApaMcaka atisaMkilaSTa pariNAmI | vizuddha paryApta bAdara ekendriya paryApta saMjJI mithyAdRSTi mithyAtva, Adya bAra atisaMkilaSTa pariNAmI vizuddha paryApta bAdara ekendriya kaSAya paryApta saMjJI mithyAdRSTi saMjvalana catuSka atisaMkilaSTa pariNAmI kSapaka svabaMdha carama samayavartI paryApta saMjJI mithyASTi hAsya-rati tatkAyogya saMkSipTa vizuddha paryApta bAdara ekendriya paryApta saMnnI mithyAdRSTi arati, zoka, bhaya jugupsA 5 | | atisaMkilaSTa pariNAmI vizuddha paryApta bAdara ekendriya napuMsakaveda paryApta saMjJI mithyAdRSTi strIveda tAyogya saMkliSTa, | vizuddha paryApta bAdara ekendriya paryApta saMjJI mithyASTi puruSaveda | * tatvAyogya saMmpiSTa | Hpaka svabaMdha carama samayavartI paryApta saMjJI mithyAdRSTi sAtA vedanIya | 1 tastrAyogya saMkliSTa kSapaka svabaMdha carama samayavartI paryApta saMjJI mithyAdRSTi asAtA vedanIya atisaMkilaSTa pariNAmI vizuddha paryApta bAdara ekendriya paryApta saMjJI mithyAdRSTi devAyu tatvAyogya vizuddha | tatvAyogya saMkliSTa paryApta apramattAbhimukha pramattayati | saMjJI asaMjJI mithyASTi manuSyA, tiryagAyu mithyASTi tatmAyogya vizuddha ti-Ayogya saMkliSTa mithyAdaSTi paryApta manuSya-tiryaMca tiryaMca ane manuSya narakAyuM ta-Ayogya saMkliSTa paryApta |tatvAyogya vizuddha mithyASTi saMzI mithyAdaSTi manuSya-tiryaMcA paryApta asaMzI ane saMzI devaddhika tastrAyogya saMkSiNa paryApta sarvavizuddha paryApta asaMzI mithyAdaSTi manuSya-tiyaca paMcendriya Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 589 prakRtio saMkhyA utkRSTa sthitibaMdhanA svAmI | jaghanya sthitibaMdhanA svAmI vaikriyadvika atisaMkliSTa paryApta | sarvavizuddha paryApta asaMjJI mithyAdaSTi manuSya-tiryaMca paMcendriya narakaddhika atisaMkSiNa paryApta | ta~Ayogya vizuddha paryApta mithyAdaSTi manuSya-tiryaMca . asaMjJI paMcendriya manuSyadvika, Adya pAMca tatvAyogya saMkSiNa vizuddha paryApta bAdara ekendriya saMhanana, Adya pAMca mithyAdRSTi paryApta saMjJI saMsthAna, zubha vihAyogati, sthirapaMcaka tiryadgika, audArika zarIra, | 4 | atisaMkliSTa mithyAdaSTi |vizuddha paryApta bAdara ekendriya udyota nAraka tathA sahastrArAnta deva ekendriya, sthAvara, Atapa | 3 | atisaMkSiNa IzAnAnna deva | vizuddha paryApta bAdara ekendriya audArika aMgopAMga, sevArtA 2 | atisaMkliSTa mithyASTi | vizuddha paryApta bAdara ekendriya saMhanana nAraka tathA sanakumArathI sahasrAra sudhInA deva vikalatrika, sUkSmatrika tatkAyogya saMkliSTa | vizuddha paryApta bAdara ekendriya mithyASTi manuSya tiryaMca paMcendriya jAti, taijasa, | 24 | | atisaMkliSTa mithyASTi vizuddha paryApta bAdara ekendriya kArpaNa, huDaka saMsthAna, | paryApta saMzI varNacatuSka, azubha vihAyo-| gati, parAghAta, udghAsa, agurulaghu nirmANa, upaghAta, tra catuSka, asthiraSaka AhAraddhika pramattAbhimukha apramattayati | sapaka svabaMdhaviccheda samayavartI jinanAma mithyAtva-nakAbhimukha kSapaka svabaMdhaviccheda samayavartI kSayopazama samyakta carama samayavartI manuSya yazakIrti, ucca gotra | 2 tastrAyogya saMkliSTa paryApta | kSapaka sUkSmasaMparAya caramasamaya mithyAdaSTi saMjJI nIca gotra atisaMkliSTa mithyASTi vizuddha paryApta bAdara ekendriya paryApta saMjJI vartI Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa90 paMcasaMgraha-1 savvANa ThiI asubhA ukkosukkosasaMkileseNaM / iyarA u visohie suranaratiriAue mottuM // 14 // sarvAsAM sthitirazubhA utkRSTotkRSTasaMklezena / , itarA tu vizuddhyA suranaratiryagAyUMSi muktvA // 64 // artha-devAyu, manuSyAya ane tiryaMcAyune choDIne zeSa saghaLI karmaprakRtionI utkRSTa sthiti azubha che, kAraNa ke utkRSTa saMkleza vaDe baMdhAya che ane Itara jaghanya sthiti zubha che, kAraNa ke vizuddha pariNAma vaDe baMdhAya che. TIkAnuM-zubha athavA azubha saghaLI karmaprakRtionI utkRSTa sthiti azubha che. ahIM prazna thAya che ke saghaLI karmaprakRtionI sthiti zA mATe azubha che? to kahe che - kAraNa azuddha che mATe. te A pramANe utkRSTa saMkliSTa pariNAma jyAre thAya tyAre utkRSTa sthitino baMdha thAya che. kemake jema jema saMklezanI vRddhi thatI jAya tema sthitibaMdha vRddhi thAya ema pratipAdana karyuM che, kaSAyanA udayathI utpanna thayela je azubha adhyavasAya te saMkleza kahevAya che. A pramANe sakliSTa adhyavasAyarUpa kAraNa azuddha hovAthI tenAthI utpanna thayela utkRSTa sthitinA baMdharUpa kArya paNa azubha ja hoya che. vaLI aprazasta karmamAM jema saMklezanI vRddhi thAya tema rasa paNa puSTa thAya che tethI azubhakarmanI jema sthiti vadhe tema rasa vadhe che. A hetuthI paNa teonI utkRSTa sthiti azubha che e prasiddha che. tathA je prazasta karmaprakRtio che teomAM jema jema saMkleza vadhe tema tema tenI sthitinI vRddhi ane rasa ocho thato jAya che. svayogya utkRSTa saMkliSTa pariNAma thAya tyAre teonI paNa utkRSTa sthiti baMdhAya che, te vakhate rasano atyaMta alpa baMdha thAya che mATe teonI utkRSTa sthiti paNa jenI aMdarathI rasa kADhI lIdho che evI zeraDInI jema nIrasa hovAthI aprazasta che. e ja svarUpano vicAra karavA mATe je vaDe utkRSTa sthiti baMdhAya che, ane je vaDe jaghanya sthiti baMdhAya che, tenuM nirUpaNa kare che saghaLI karmaprakRtionI utkRSTa sthiti utkRSTa saMkleza vaDe thAya che, eTale ke je saMkleza je je prakRtinA baMdhamAM hetu che, tenI aMdara je utkRSTa saMkleza che te saMkleza te te prakRtinI utkRSTa sthitimAM hetu che. tathA saghaLI karmaprakRtionI jaghanya sthiti vizuddha adhyavasAya vaDe thAya che. eTale ke - je vizuddha pariNAma je prakRtinA baMdhamAM hetu che tenI aMdara je sarva vizuddha pariNAma che te, te prakRtinI jaghanya sthiti utpanna kare che. A viSayamAM apavAda kahe che-deva, manuSya ane tiryaMcanA Ayune choDIne zeSa karmaprakRtio mATe jaghanya, utkRSTa sthitibaMdha saMbaMdhe uparanI paribhASA samajavI. paraMtu traNa ApyuM Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 591 mATe viparyAsa samajavo. te A pramANe - pUrvokta traNa Ayu bAMdhanArA jIvomAM je sarvasaMkliSTa pariNAmavALA hoya che te jIvo te traNa AyunI jaghanya sthiti bAMdhe che ane je sarva vizuddha pariNAmavALA hoya che te utkRSTa sthiti bAMdhe che. vaLI jema jema teonI sthiti vadhe che tema tema rasanI paNa vRddhi thAya che, jema jema alpa alpa sthitino baMdha thAya che tema tema rasa paNa ocho ocho baMdhAya che. A pramANe traNa Ayuno zeSa prakRtiothI viparIta krama che. 64 A pramANe sthitibaMdhanuM svarUpa kahyuM. have rasabaMdhanuM svarUpa kahe che. temAM traNa anuyogadvAra che. te A pramANe-sAdi anAdi prarUpaNA, svAmitva prarUpaNA ane alpabadutva prarUpaNA. sAdi anAdi prarUpaNA paNa be prakAre che. 1. mULaprakRti saMbaMdhe, 2. uttaraprakRti saMbaMdhe. temAM pahelA mULa prakRti saMbaMdhe sAdi anAdi prarUpaNA karavA icchatA A gAthA kahe che - aNubhAgoNukkoso nAma-taijjANa ghAi ajahanno / goyassa dovi ee cauvvihA sesayA duvihA // 65 // anubhAgo'nutkRSTo nAmatRtIyayorghAtinAmajaghanyaH / , , gotrasya tAvaAtI vasturvithA: zeSA vighA ghA artha-nAma ane vedanIyano anutkRSTa anubhAgabaMdha, ghAtikarmano ajaghanya anubhAgabaMdha ane gotranA baMne baMdha cAra bhAMge che ane zeSa baMdha be bhAMge che. TIkAnu-nAmakarma ane vedanIyakarmano anutkRSTa anubhAgabaMdha, tathA ghAti-jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mohanIya ane aMtarAyakarmano ajaghanya anubhAgabaMdha sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe nAma ane vedanIyakarmano utkRSTa anubhAgabaMdha kSepakane sUkSma saMparAya guNasthAnakanA caramasamaye thAya che ane pachInA samaye viccheda thAya che. eka samayamAtra thato hovAthI te sAdi sAMta bhAMge che. te sivAyano saghaLo rasabaMdha anutkRSTa che. te upazAMtamoha guNasthAnake thato nathI. tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta nathI karyuM teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane AzrayI adhruva che. * mohanIyano kSapakane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA carama samaye, tathA jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya ane aMtarAyano kSapakane sUkSma saMparAya guNasthAnakanA carama samaye jaghanya rasabaMdha thAya che. te eka samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo rasabaMdha ajaghanya che. temAM mohanIyano ajaghanya rasabaMdha upazamazreNimAM sUkSmasaMparAya guNaThANe ane jJAnAvaraNAdi traNano upazAMtamo guNaThANe thato nathI. tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta nathI karyuM teo AzrayI anAdi ane dhruva adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe che. 1. ahIM Ayuno baMdha gholanA pariNAme thato hovAthI Ayu baMdhAI zake teTalA pUrato sarva saMkleza ane teTalA pUratA sarva vizuddha pariNAma levAnA che. e ja tAtparyano sUcaka A zabda che. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 paMcasaMgraha-1 gotrakarmano ajaghanya ane anukuSTa baMne prakArano anubhAgabaMdha sAdi anAdi dhruva ane adhuva ema cAra bhAMge che, te A pramANe -gotrakarmano utkRSTa anubhAgabaMdha kSepakane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA carama samaye thAya che, te samayamAtra thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyano anya saghaLo anubhAga baMdha anukUSTa che. te anutkRSTa rasabaMdha upazAMtamoha guNasthAnake thato nathI, tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi ane dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyanI apekSAe ghaTe che. tathA gotrakarmano jaghanya anubhAgabaMdha aupathamika samyakta utpanna karatA sAtamI narakapRthvInA nArakIne anivRttikaraNamAM aMtarakaraNa karIne mithyAtvanI prathama sthitino anubhava karatA karatA jyAre jyAre kSaya thAya tyAre te prathama sthitinA carama samaye nIcagotra AzrayI thAya che. te eka samayamAtra ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyano utkRSTa na thAya tyAM sudhIno saghaLo anubhAgabaMdha ajaghanya che. te ajaghanya rasabaMdha aupathamika samyaktano lAbha thAya tyAre uccagotra AzrayI pravarte mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teo AzrayI anAdi, ane dhruva, adbhava abhavya ane bhavyanI apekSAe che. tathA A pUrvokta sAte karmanA uktavyatirikta saghaLA vikalpo sAdi ane sAta ema be prakAre che. te A pramANe- vedanIya ane nAmakarmano utkRSTa anubhAgabaMdha sAdi sAMta bhAMge pahelA vicArAI gayo che. jaghanya ane ajaghanya mithyAdaSTi athavA samyagdaSTine vArApharatI thAya che. te A rIte jyAre parAvartamAna madhyama pariNAma thAya tyAre mithyAdaSTi athavA samyagdaSTine jaghanya anubhAga baMdha thAya che. saMkliSTa athavA vizuddha pariNAma thAya tyAre ajaghanya thAya che. A pramANe kramapUrvaka thatA hovAthI te baMne sAdi sAMta che. ghAtakarmano jaghanya anubhAgabaMdha sAdi sAMta bhAMge pahelA vicArI gayA che. utkRSTa anutkRSTa mithyAdaSTine anukrame thAya che. jyAre sarva saMkliSTa pariNAma thAya tyAre utkRSTa ane madhyama pariNAma thAya tyAre anutkRSTa rasabaMdha thAya che mATe te baMne sAdi sAMta bhAMge che. gotrakarmanA jaghanya ane utkRSTa e baMne sAdi sAMta bhAMge vicArAI gayA che. tathA Ayu karma adhuvabaMdhi hovAthI tenA ajaghanyarasabaMdhAdi cAre vikalpa AzrayI sAdi ane sAMta bhaMga suprasiddha che. 15 A pramANe mULa karma AzrayI sAdyAdi prarUpaNA karI. have uttaraprakRtio AzrayI karavA icchatA kahe che- subhadhuviyANaNukkoso cahA ajahanna asubhadhuviyANaM / sAI adhuvA sesA cattArivi adhuvabaMdhINaM // 66 // zubhadhruvabandhinInAmanutkRSTaH caturdA'jaghanyo'zubhadhruvabandhinInAm / sAdyadhuvAH zeSAH catvAro'pyadhruvabandhinInAm // 66 // Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra pa93 artha zubha dhruvabaMdhinI prakRtiono anutkRSTa rasabaMdha ane azubha dhruvabaMdhinI prakRtiono ajaghanya rasabaMdha cAra prakAre che. zeSa baMdho sAdi sAMta che tathA adhuvabaMdhi prakRtionA cAre sAdi sAMta che. TIkAnu--zubha dhruvabaMdhinI taijasa, kArmaNa, prazasta varNa, gaMdha, rasa, sparza, agurulaghu ane nirmANa e pATha prakRtiono anutkRSTa rasabaMdha sAdi, anAdi dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe- e AThe prakRtiono utkRSTa rasabaMdha bhapakane apUrvakaraNe trIsa karmaprakRtiono je samaye baMdhaviccheda thAya che te samaye eka samaya mAtra thAya che. eka samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo rasabaMdha anukUSTa che. te upazamazreNimAM baMdhaviccheda thayA pachI thato nathI tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta nathI karyuM teone anAdi ane dhruva adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe che. azubha dhruvabaMdhi-jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNanavaka, mithyAtva, soLa kaSAya, bhaya, jugupsA, upaghAta, aprazasta varNa, gaMdha, rasa, sparza ane aMtarAyapaMcaka e teMtALIsa prakRtiono ajaghanya anubhAgabaMdha sAdi anAdi dhruva ane adbhava ema cAra prakAre che. te A pramANe- jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNacatuSka e cauda prakRtiono jaghanya anubhAgabaMdha kSepakane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA carama samaye thAya che. saMjvalana cAra kaSAyano anivRtti bAdara guNasthAnake vartatA kSepakane te te prakRtinA baMdhaviccheda samaye thAya che. nidrA, pracalA, upaghAta, bhaya, jugupsA ane aprazasta varNacatuSka e prakRtiono kSapakazreNimAM apUrvakaraNa guNasthAnake te te prakRtionA baMdhaviccheda samaye thAya che. pratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyano saMyamane prApta karavA icchatA dezaviratine svaguNasthAnakanA carama samaye vartatA thAya che. apratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAyano kSAyika samyakta ane saMyama e baMnene ekIsAthe-eka samathe prApta karatA avirati samyagdaSTi jIvane thAya che. kAraNa ke tenA bAMdhanArAomAM teone ja ati vizuddha adhyavasAya che. syAnadvitrika, mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi kaSAya e ATha prakRtiono samyakta ane saMyama e baMnene yugapatuM eka ja samaye prApta karavA icchatA mithyASTine caramasamaye jaghanya rasabaMdha thAya che. kAraNa ke te te prakRti bAMdhanArA jIvomAM te ja atinirmaLa pariNAmavALA che mATe teo ja jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. te jaghanya rasabaMdha mAtra eka samaya thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo rasabaMdha ajaghanya che ane te ajaghanya rasabaMdha jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNacatuSkano upazAMtamoha guNasthAnake thato nathI, e pramANe saMjalavana catuSkano upazamazreNimAM sUkSmasaMparAye, nidrA, pracalA, upaghAta, aprazasta varNa catuSka, bhaya ane jugupsAno upazama zreNimAM anivRtti bAdara saMparAye, pratyAkhyAnAvaraNano pramattasaMyate, apratyAkhyAnAvaraNAdino dezaviratAdi guNaThANe ane thINadvitrikAdino mizrAdi guNaThANe baMdhaviccheda thayelo hovAthI thato nathI tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teo AzrayI anAdi, ane dhruva adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe che. paMca01-75 Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 paMcasaMgraha-1 tathA zubha azubha saghaLI dhruvabaMdhinI prakRtionA ukta zeSa vikalpo sAdi sAMta che. te A pramANe- taijasAdi zubha ATha dhruvabaMdhinI prakRtiono utkRSTa rasabaMdha sAdi sAMta bhAMge anutkRSTanA bhAMgA kahevAnA prasaMge vicArI gayA che. ane jaghanya ajaghanya saMjJI mithyASTine paryAya vaDe- kramapUrvaka thAya che. te A pramANe-utkRSTa saMkleza vartatA jaghanya ane vizuddha pariNAme vartatA ajaghanya rasabaMdha thAya che. A pramANe mithyASTine kramapUrvaka thato hovAthI sAdi sAMta che.. tetALIsa azubha dhruvabaMdhinI prakRtiono jaghanya anubhAgabaMdha pahelAM vicArI gayA che ane utkRSTa paryApta sarva saMkliSTa saMjJI mithyAdRSTine eka athavA be samaya paryata thAya che. tyArapachI maMda pariNAma thAya tyAre anutkRSTa thAya che. mATe A be paNa sAdi sAMta bhAMge che. adhruvabaMdhinI prakRtionA jaghanyAdi cAre vikalpo teo achuvabaMdhi hovAthI ja sAdi sAMta bhAMge jANavA. 66. A pramANe sAdi anAdi saMbaMdhe vicAra karyo. have te prarUpaNAne ati spaSTa karavA icchatA svAmitvano vicAra kare che- asubhadhuvANa jahannaM baMdhagacaramA kuNaMti suvisuddhA / samayaM parivaDamANA ajahannaM sAiyA dovi // 67 // azubhadhuvAnAM jaghanyaM bandhakacaramAH kurvanti suvizuddhAH / . samayaM pratipatantaH ajaghanyaM sAdI dve api // 67 // artha--azubha dhruvabaMdhi pravRtiono jaghanya rasabaMdha suvizuddha pariNAmavALA baMdhanA carama samaye vartatA eka samaya mAtra kare che. tyAMthI paDatA ajaghanya rasabaMdha kare che, mATe te baMne sAdi che. TIkAnu-azubha dhruvabaMdhinI parve kahelI teMtALIsa prakRtiono atyaMta vizuddha pariNAmavALA baMdhanA carama samaye vartatA eTale ke je je uttamasthAnakanA je je samaye teono baMdhaviccheda thAya te samaye vartatA kSapaka AtmAo eka samayamAtra jaghanya rasabaMdha kare che. A viSayamAM pahelA vicAra karyo che. upazamazreNimAM te te prakRtino baMdhaviccheda karIne AgaLa upazAMtamohe paNa jaIne tyAMthI jeo paDe che teo ajaghanya rasabaMdha kare che. mATe jaghanya ajaghanya e baMne sAdi thAya che. mAtra ajaghanya anubhAgabaMdha saghaLA saMsArI jIvone thAya che tethI jeo baMdhaviccheda sthAnane prApta nathI thayA teo AzrayI anAdi, abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta che. A rIte pahelAM cAra prakAre kahela che. 67 A pramANe azubha muvabaMdhinI prakRtionA jaghanya ane ajaghanya anubhAga baMdhanA svAmI kahyA. have zubha prakRtionA utkRSTa anutkRSTa rasabaMdhanA svAmI kahe che. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra pa95 sayalasubhANukkosaM evamaNukkosagaM ca nAyavvaM / vannAI subhaasubhA teNaM teyAla dhuvaasubhA // 68 // sakalazubhAnAmutkRSTamevamanutkRSTaM ca jJAtavyam / varNAdayaH zubhA azubhAstena trayazcatvAriMzat dhruvAzubhAH // 18 // artha-saghaLI zubha prakRtiono utkRSTa ane anutkRSTa anubhAga baMdha e pramANe ja kare che, ema jANavuM, varNAdi cAra zubha ane azubha ema baMne prakAre hovAthI dhruvabaMdhinI azubha prakRtio teMtALIsa thAya che. TIkAnu-saghaLI sAtavedanIya, tiryagAyu, manuSyAyu, devAyu, manuSyadrika, devadrika, paMcendriyajAti, zarIra paMcaka, samacaturansa saMsthAna, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, aMgopAMgatrika, prazasta varNa-gaMdha-rasa-sparza, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, prazastavihAyogati, trazadazaka, nirmANa, tIrthaMkaranAma ane uccagotra e beMtALIsa zubha prakRtiono utkRSTa ane anutkRSTa anubhAgabaMdha paNa pUrve kahyA e ja pramANe kare che ema jANavuM. eTale ke te prakRtionA bAMdhanArAomAM jeo carama-atyaMta vizuddha pariNAmavALA che teo utkRSTa anubhAgabaMdha kare che ane jeo maMda pariNAmavALA che te anutkRSTa anubhAgabaMdha kare che. ahIM varNAdi cArano zubha prakRtinA samudAyamAM ane azubha prakRtinA samudAyamAM ema baMnemAM aMtarbhAva thAya che mATe azubha dhruvabaMdhinI prakRtio teMtALIsa thAya che ane zubha yuvabaMdhinI ATha thAya che. varSAdine sAmAnya gaNatAM dhruvabaMdhinI suDatALIsa thAya che. 68 A rIte zubha prakRtionA utkRSTa ane anutkRSTa rasabaMdhanA svAmI kahyA. have anaMtarokta zubha prakRtionI aMdara keTalIeka prakRtionA vizeSa nirNaya mATe keTalIeka zubha prakRtionA ane azubha saghaLI prakRtionA utkRSTa rasabaMdhanA svAmI kahe che- - satAsumA vALa 3motirivarSamayyA ! sannI karei miccho samayaM ukkosaaNubhAgaM // 69 // sakalAzubhAtapAnAmudyotatiryagmanujAyuSAm / sajjI karoti mithyAdRSTiH samayamutkRSTAnubhAgam // 69 // artha saghaLI azubha prakRtionA ane Atapa, udyota, tiryaMca ane manuSyanuM Ayu e punya prakRtiono utkRSTa rasabaMdha saMzI mithyAdaSTi eka samayamAtra kare che. TIkAnu--jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNanavaka, asAtavedanIya, mithyAtva, soLakaSAya, nava nokaSAya, narakatrika, tiryazvika, pahelAne choDI zeSa pAMca saMghayaNa, pahelAne choDI zeSa pAMca saMsthAna, ekendriya, beIndriya, te indriya ane caurindriyajAti, sthAvarAdi dazaka, aprazasta varNagaMdha rasa ane sparza, upaghAta, aprazasta vihAyogati, nIcagotra ane aMtarAyapaMcaka e saghaLI vyAzI azubha prakRtiono utkRSTa rasabaMdha atisaMkliSTa pariNAmI saMzI mithyASTi Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 paMcasaMgraha-1 eka samayamAtra kare che. - temAM paNa narakatrika, beindriya, teIndriya, caurindriyajAti, sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNa e nava prakRtiono utkRSTa anubhAgabaMdha ati saMkliSTa pariNAmI mithyAdRSTi saMjJI tiryaMca athavA manuSya kare che. kemake devo ke nArakIo bhavasvabhAve ja A prakRtio bAMdhatA nathI. ekendriya jAti ane sthAvara e be prakRtinA bhavanapatithI AraMbhI IzAnadevalokasudhInA devo ja utkRSTa rasabaMdha kare che. kemake je atikliSTa pariNAme bhavanapatyAdi utkRSTa rasabaMdha kare tevA pariNAme tiryaMca ane manuSyo narakagati prAyogya bAMdhe che. ane jayAre maMdasaMkleza hoya tyAre te prakRtionA utkRSTa rasabaMdhano saMbhava nathI, kAraNa ke te azubha che. tathA nArakIo ane IzAna uparanA devatAo bhavasvabhAve e prakRtio ja bAMdhatA nathI. mATe te be prakRtionA uparokta ati sakliSTa pariNAmI devo ja utkRSTa anubhAgabaMdhanA svAmI che. tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrti ane chevaTuM saMghayaNa e traNa prakRtionA atisaMkliSTa pariNAmI mithyASTidevo athavA nArakIo utkRSTa rasabaMdhanA svAmI che. ati saMkliSTa pariNAmI manuSya tiryaMcone narakagati yogya baMdha thato hovAthI uparokta prakRtionA baMdhano asaMbhava che. tathA zeSa jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNanavaka asatAvedanIya, mithyAtva, soLa kaSAya, napuMsakaveda, arati, zoka, bhaya, jugupsA, huDakasaMsthAna, aprazasta varNa catuSka, upaghAta, aprazastavihAyogati, durbhaga, duHsvara, azubha, asthira, anAdeya, ayazakIrti, nIcagotra, ane aMtarAyapaMcaka e chappanna prakRtiono utkRSTa rasabaMdha atisaMkliSTa pariNAmI cAre gatinA mithyAdaSTi jIvo kare che. hAsyarati, strIveda, puruSaveda pahelA ane chellAne choDI cAra saMsthAna, pahelA ane chellAne choDI cAra saMghayaNa, e bAra prakRtiono tatkAyogya saMkliSTa pariNAmI utkRSTa rasabaMdha kare che. 1. ahIM mULa gAthA tathA TIkAmAM vyAzI pravRtiono utkRSTa rasabaMdha eka samayamAtra kare ema je kahyuM che te jaghanyakALanI apekSAe kahyuM hoya tema lAge che. utkRSTathI to be samaya sudhI kare ema lAge che. 2. ahIM narakatrikAdi nava prakRtiono utkRSTa rasabaMdha atisaMkliSTa pariNAmI manuSya-tiryaMco kare ema kahyuM te narakadika mATe to barAbara che, paraMtu zeSa sAta prakRtiomAM ghaTatuM nathI. kAraNa ke atisaMkliSTa pariNAme AyuSya baMdhAtuM ja nathI. vaLI atisaMkliSTa pariNAme manuSya tiryaMco vikalatrika ane sUkSmano baMdha na karatAM narakamAyogya prakRtiono ja baMdha kare che tethI atisaMkliSTa pariNAmIthI te te prakRtinA baMdha prAyogya adhyavasAya sthAnomAM atisaMkliSTa pariNAmI levAnA hoya tema lAge che. kAraNa ke paMcama karma. gA66nI TIkAmAM A sAte prakRtiono utkRSTa rasabaMdha tatvAyogya saMkliSTa manuSya tiryaMco kare ema kahyuM che ane te A rIte ja saMgata thaI zake. pachI to bahuzruto kahe te pramANa. 3. ahIM ta-Ayogya saMkleza levAno che. atikliSTa pariNAme to zoka arati Adi prakRtiono utkRSTa rasabaMdha thAya. mATe teTalA pUrato saMkleza levo ke uparokta prakRtiono baMdha thAya ane teno utkRSTa rasabaMdha paNa thAya. Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 597 tathA Atapa, udyota, tiryaMca ane manuSyanuM Ayu e cAra prakRtiono sayatasumAjIsamevaM' saghaLI zubhaprakRtiono utkRSTa rasabaMdha vizuddha pariNAmI jIvo kare evA pahelA vacananA sAmarthyathI suvizuddha saMzI mithyAdaSTi utkRSTa rasabaMdha kare che. ahIM ema zI rIte samajI zakAya ke ukta cAra prakRtiono utkRSTa rasabaMdha mithyArdaSTi kare che ? paraMtu samyagdaSTi karatA nathI ? tenA uttaramAM kahe che ke--tiryaMcAyu, Atapa ane udyota e traNa prakRtio to samyagdaSTine baMdhamAM ja AvatI nathI eTale samyagdaSTi mATe tenA rasabaMdhano vicAra ja zAno hoya ? ane manuSyAyuno utkRSTa rasabaMdha tenuM traNa palyopama pramANa Ayu bAMdhanArane thAya che. tenAthI nyUna bAMdhanAra anya koIne thato nathI. samyagdaSTi tiryaMca athavA manuSyo to manuSyAyuno baMdha ja karatA nathI, kAraNa ke teo to mAtra devAyuno ja baMdha kare che. samyagdaSTi devo athavA nArakIo manuSyanuM Aukhu bAMdhe che paraMtu karmabhUmiyogya saMkhyAta varSa pramANa ja Ayu bAMdhe che, akarmabhUmiyogya-asaMkhyAta varSanuM bAMdhatA nathI; kAraNa ke bhavasvabhAve tyAM utpanna thatA nathI. mATe manuSyAyu Adi cAra prakRtionA utkRSTa anubhAgabaMdhanA mithyArdaSTi jIvo ja svAmI che, samyagdaSTi jIvo nathI. A viSayamAM paNa vizeSa vicAra karIe to Atapano tatprAyogya vizuddha pariNAmavALo mithyArdaSTi deva ja utkRSTa rasabaMdha kare, bIjA jIvo na kare. kAraNa ke je vizuddha pariNAme devo Atapano utkRSTa rasabaMdha kare tevA pariNAme, manuSya ane tiryaMcone AtapanA baMdhano ja asaMbhava che. kAraNa ke teo tevA pariNAme ekendriya yogya karmabaMdha ja karatA nathI ane nArakane tathAsvabhAve Ano baMdha ja nathI. tathA udyota nAmakarmano sAtamI naraka pRthvImAM vartamAna aupazamika samyaktvane utpanna karato nArakI yathApravRttAdi traNa karaNapUrvaka aMtarakaraNa karIne mithyAtvanI prathama sthiti anubhavatA tenA carama samaye utkRSTa rasabaMdha kare che. kAraNa ke udyotanA baMdhaka jIvomAM te ja atyaMta zuddha pariNAmI che. AvA vizuddha pariNAmavALA cha naraka sudhInA nArakIo ane devo manuSya prAyogya, ane manuSya tiryaMco deva prAyogya baMdha kare che. sAtamI naraka pRthvInA nArakIo jyAM sudhI mithyAtvamohanA udayavALA che tyAM sudhI bhavasvabhAve ja tiryaMcagati prAyogya baMdha kare che, ane tiryaMcagati prAyogya karma bAMdhatA tenI sAthe udyotanAmakarma baMdhAI zake che, eTale anivRttikaraNanA carama samaye vartamAna sAtamI nArakInA jIvo udyotanAmanA utkRSTa rasanA baMdhAdhikArI che. tathA tiryaMca ane manuSyAyuno tatprAyogya vizuddha pariNAmavALo mithyAdaeNSTi traNa palyopama pramANa yugalikanuM Ayu bAMdhatA utkRSTa rasabaMdha kare che. agurulaghu', taijasa, kArpaNa, nirmANa, prazasta varNa, gaMdha, rasa, sparza, devadvika, vaikriya 1. sArAmAM sArA pariNAme tIrthaMkarAdi prakRtiono AThame guNasthAnake utkRSTa rasabaMdha thAya ane yazeHkIrtti Adino dazame thAya ema ahIM kahyuM. tyAre ahIM zaMkA thAya ke AThamA guNasthAnakathI navamA guNasthAnake anaMtaguNa vizuddha pariNAma che. dazamAthI agiyArame atyaMta nirmaLatA che to tyAM teno utkRSTa Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 paMcasaMgraha-1 drika, AhArakaddhika, paMcendriyajAti, samacaturagnasaMsthAna, parAghAta, ucchavAsa, prazasta vihAyogati tIrthaMkara yazakIrti sivAya trasAdi navaka e pramANe ogaNatrIsa prakRtiono mohanIyakarmane sarvathA khapAvavAnI yogyatAvALo apUrvakaraNa guNasthAnakavarti AtmA jyAM teno baMdhaviccheda thAya che tyAM utkRSTa rasabaMdha kare che. manuSyaddhika, audArikaddhika ane prathama saMghayaNa e pAMca prakRtiono avirati samyagdaSTi deva utkRSTa rasabaMdha kare che. tathA pramatte devAyuno baMdha zarU karI apramatte gayelo AtmA tIvra vizuddhinA yoge teno utkRSTa rasabaMdha kare che. tathA sAta vedanIya uccagotra ane yazakIrti e traNa prakRtiono sapaka sUkSmasaMparAya guNasthAnaka varti AtmA atyaMta tIvra vizuddhinA yoge utkRSTa rasabaMdha kare che.. 69 A pramANe zubha ane azubha prakRtionA vizeSarUpe utkRSTa rasabaMdhanA svAmI kahyA. have yathAyogyapaNe zubha azubha prakRtionA jaghanya rasabaMdhanA svAmI kahe che AhAra appamatto kuNai jahannaM pamattayAbhimuho / naratiriya coddasaNhaM devAjogANa sAuNa // 70 // AhArakasyApramattaH karoti jaghanyaM pramattatAbhimukhaH / naratiryaMcaH caturdazAnAM devAyogyAnAM svAyuSoH // 70 // artha-AhArakadvikano jaghanya rasabaMdha pramattapaNAne sanmukha thayelo apramatta kare che. tathA devone ayogya cauda prakRtiono ane potAnA be Ayuno manuSya ane tiryaMco jaghanya rasabaMdha kare che. TIkAnu-AhArakaddhikano pramatta guNasthAnakane sanmukha thayelo apramatta AtmA jaghanya rasabaMdha kema na thAya ? kadAca ahIM ema kahevAmAM Ave ke tyAM te baMdhAtI nathI mATe na thAya. paraMtu zA mATe na baMdhAya ? tenA uttaramAM samajavuM ke dareka punya ke pApa prakRtionA baMdha yogya pariNAmanI tIrthaMkara paramAtmAnA jJAnamAM maryAdA che ke ochAmAM ochA amuka hadanA sArA pariNAmathI AraMbhI vadhAremAM vadhAre amuka hada sudhInA sArA pariNAma paryata amuka amuka punya prakRtio baMdhAya. te ja pramANe ochAmAM ochA amuka hadanA saMkliSTa pariNAmathI AraMbhI utkRSTa amuka hada sudhInA saMkliSTa pariNAma paryata amuka pApa 1 baMdhAya. A pramANe baMdhamAM potapotAnI je ochAmAM ochI ke vadhAremAM vadhAre saMkleza ke vizuddhinI maryAdA che te karatAM ochA hoya ke vadhI jAya to te prakRtino baMdha na thAya. A hetuthI ja amuka amuka prakRti amuka guNasthAnaka sudhI baMdhAya, AgaLa na baMdhAya ema kahyuM che. jo A pramANe maryAdA na hoya ane uttarottara guNasthAnake baMdhAyA ja kare to tenA baMdhano aMta ja na Ave ane koI jIva mokSamAM ja na jAya. tethI ja tIrthaMkarAdino AThame ane yazakIrti Adino dazame utkRSTa rasabaMdha kahyo ane baMdhaviccheda paNa tyAM ja kahyo. kAraNa ke tenA baMdhane yogya utkRSTa vizuddha pariNAma tyAM ja che. te karatAM AgaLanA guNasthAnake tenA baMdha yogya hadathI vadhAre nirmaLa pariNAma che. mATe tyAM na baMdhAya. A pramANe dareka pravRtio mATe samajavuM. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 599 rasabaMdha kare che. kAraNa ke tenA bAMdhanArAomAM te ja kliSTa pariNAmI che kemake paDatAM kliSTa pariNAma thAya che ane punya prakRtiono kliSTa pariNAme ja jaghanya rasabaMdha thAya che. tathA devanA baMdhane ayogya narakatrika, devatrika, beindriya, te indriya, caurindriya jAti, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa ane vaikriyaddhika e cauda prakRtiono tathA tiryaMcAyu ane manuSyAyuno tatvAyogya vizuddha ane saMkliSTa pariNAmavALA manuSya ane tiryaMco jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. - temAM narakatrikano daza hajAra varSapramANa narakAyune bAMdhatA tatvAyogya vizuddha manuSya tiryaMco jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke ativizuddha pariNAmavALAne narakamAyogya baMdhano saMbhava ja nathI. zeSa traNa AyunI potapotAnI jaghanyasthiti bAMdhatA ta~Ayogya saMkliSTa pariNAmI jaghanya rasabaMdha kare che. atisaMkliSTa pariNAme tenA baMdhano asaMbhava che. vaikriyaddhikano narakagati yogya vIsakoDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti bAMdhatA atisaMkliSTa pariNAmanA yoge jaghanya rasabaMdha kare che. devadvikano, dazakoDAkoDI pramANa utkRSTa sthiti bAMdhatA ta~Ayogya saMkliSTa pariNAme jaghanya rasabaMdha kare che. tenA bAMdhanArAomAM AvA AtmAo ja atikliSTa pariNAmI che. beindriya, teindriya ane caurindriyajAti, sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNa e che prakRtiono tatkAyogya vizuddha pariNAmI AtmA jaghanya rasabaMdha kare che. vadhAre vizuddhivALAne te prakRtionA baMdhano asaMbhava che. A soLe prakRtione devo ane nArakIo bhavasvabhAve ja bAMdhatA nathI. mATe manuSya ane tiryaMcanuM grahaNa karyuM che. jo ke manuSya ane tiryaMcanuM Ayu devo ane nArakIo bAMdhe che, paraMtu tenA madhyamAyuno baMdha kare che, jaghanyAyuno nahi. 70 orAliyatiriyaduge nIujjoyANa tamatamA chaNhaM / miccha-narayANabhimuho sammahiTThi u titthassa // 71 // audArikatiryagdvikayornIcairudyotayostamastamAH SaNNAm / mithyAtvanarakayorabhimukhaH samyagdRSTistu tIrthasya // 71 // artha audArikaddhika, tiryadgika, nIcagotra ane udyotanAmakarma e cha prakRtiono sAtamI naraka pRthvInA nArakIo jaghanya rasabaMdha kare che. tathA mithyAtva ane narakane sanmukha thayelo samyagdaSTi tIrthaMkara nAmakarmano jaghanya rasabaMdha kare che. " 1. naraka prAyogya baMdha karatAM jo ke kliSTa pariNAma hoya che paraMtu daza hajAra varSathI vadhAre AyanA bAMdhanAranI apekSAe daza hajAra varSa pramANa Ayu bAMdhanAra zuddha che tenAthI vadhAre zuddha pariNAme 'naraka prAyogya baMdha ja na thAya mATe tatkAyogya zuddha ema kahyuM che. Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 paMcasaMgraha-1 TIkAna-zubha prakRtionI sahacAri zubhaprakRtio ane azubhanI sahacAri azubha prakRtio hoya che. eTale ke zubhanI sAthe zubhaprakRtiono yoga ane azubhanI sAthe azubhano yoga thAya che evo nyAya hovAthI audArikaddhika sAthe udyotano yoga karavo ane tiryazrvika sAthe nIcagotrano yoga karavo. tAtparya e ke audArikaddhika ane udyotanAmakarma e traNa prakRtiono vyArAno vizeSapratipattiH' vyAkhyAna-vistRta TIkA karavA vaDe vizeSa arthanuM jJAna thAya che." evuM vacana hovAthI gAthAmAM jo ke tamatamAM' e pada vaDe sAtamI nArakInA jIvo ja lIdhA che chatAM devo athavA nArakIo tiryaMcagatinI utkRSTa saMkleze visa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti bAMdhatA jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke te prakRtionA bAMdhanAra jIvomAM teo ja sarvasaMmpiSTa adhyavasAyavALA che. AvA prakAranA atisaMkliSTa pariNAmI tiryaMca manuSyone narakagati yogya baMdhano saMbhava hovAthI uparokta prakRtionA baMdhano asaMbhava che. temAM paNa audArika aMgopAMganA IzAna devaloka pachInA devo jANavA. kAraNa ke atisaMkliSTa pariNAme IzAna sudhInA devone to ekendriyayogya baMdhano saMbhava hovAthI te vakhate teone audArika aMgopAMga nAmakarma baMdhAtuM nathI. tathA tiryaMcagati, tiryaMcAnuMpUrvI ane nIcagotrano sAtamI narakamRthvImAM vartamAna aupathamika samyaktane utpanna karato nArakI yathApravRttAdi traNa karaNa karavApUrvaka aMtarakaraNa karIne prathama sthitine vipAkodaya vaDe anubhavatA prathama sthitinA caramasamaye mithyAdaSTi chato jaghanya rasabaMdha kare che te prakRtionA baMdhanamAM tenI ja utkRSTa vizuddhi che. zatakacUrNimAM kahyuM che ke - tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI ane nIcagotrano samyaktane sanmukha thayelo sAtamI narakano caramasamayavartI mithyASTi nArakI traNa karaNa karI prathama sthitino anubhava karatA tenA caramasamaye jyAM sudhI mithyAtvabhAva che tyAM sudhI bhavasvabhAve e traNa prakRtio bAMdhe che. mATe teno tene jaghanya rasabaMdha thAya che. tenA baMdhanamAM te ja sarva vizuddha pariNAmavALo che. A pramANe gAthAmAM grahaNa karelI chae prakRtiono mithyASTi jaghanya rasabaMdhano svAmI che. tathA mithyAtva ane narakane sanmukha thayelo avirati vedaka samyagdaSTi AtmA tIrthaMkara nAmakarmanA jaghanya rasabaMdhano svAmI che. cothAthI pahele jatA cothAnA caramasamaye teno utkRSTa sthitibaMdha ane jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke tenA jaghanya rasabaMdhane yogya te ja sarvasaMmpiSTa pariNAmI che. 71 subhadhuva tasAi cauro paraghAya paNidisAsa caugaiyA / ukkaDamicchA te cciya thIapumANaM visujhaMtA // 72 // zubhadhuvANAM trasAdInAM catasRNAM parAghAtapaJcendriyocchAsAnAM caturgatikAH / utkaTamithyAdRSTayaste eva stryapuMsovizudhyantaH // 72 // Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra artha--zubha dhruvabaMdhinI ATha, trasAdi cAra, parAghAta paMcendriyajAti ane ucchvAsanAma e paMdara prakRtiono cAre gatinA saMkliSTa pariNAmI mithyArdaSTi jIvo jaghanya rasabaMdha kare che. tathA kaMIka vizuddha pariNAme vartatA te ja jIvo srIveda ane napuMsaka vedano jaghanya rasabaMdha kare che. TIkAnu--zubha varNAdi catuSka, agurulaghu, taijasa, kArpaNa ane nirmANa e zubha dhruvabaMdhinI ATha, tathA trasa, bAdara, paryApta ane pratyeka e trasAdi cAra, tathA parAghAta, paMcendriyajAti ane ucchvAsa nAmakarma e pramANe paMdara prakRtiono cAre gatimAM vartatA saMkliSTa pariNAmI mithyAdaSTi jIvo jaghanya rasabaMdha kare che. te A prakAre-- 601 narakagatinI utkRSTa sthiti bAMdhatA atikliSTa pariNAmavALA tiryaMco ane manuSyo uparokta prakRtiono jaghanya rasabaMdha kare che. narakagati prAyogya baMdha karatA paNa uparokta prakRtio baMdhAya che. vaLI narakagati prAyogya utkRSTa sthiti bAMdhatA sarvotkRSTa saMkleza paNa che eTale te saghaLI punya prakRtiono jaghanya rasabaMdha thAya che. tathA IzAna devaloka sudhInA devo sivAya trIjAthI AThamA devaloka sudhInA kliSTa pariNAmI devo athavA nArakIo tiryaMcagati ane paMcendriyajAtinI utkRSTa sthiti bAMdhatAM uparokta prakRrtiono jaghanya rasabaMdha kare che. IzAna sudhInA sarvotkRSTa saMkleze vartatA devo to paMcendriyajAti ane trasanAma varjIne zeSa tera prakRtiono jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke sarvasaMkliSTa pariNAme teo ekendriyajAti ane sthAvaranAmakarmano baMdha karatA hovAthI paMcendriyajAti ane trasanAmakarmanA baMdhano asaMbhava che. tathA te ja cAre gatinA mithyArdaSTi jIvo kaMIka vizuddha pariNAme vartatA strIveda ane napuMsakavedano jaghanya rasabaMdha kare che. mAtra kaMIka alpa zuddha pariNAmavALA napuMsakavedano ane tenAthI adhika vizuddha pariNAmavALA srIvedano jaghanya rasabaMdha kare che, ema samajavuM. tenAthI paNa adhika vizuddha pariNAmavALA to puruSaveda bAMdhe che mATe be vedanA baMdhamAM alpa vizuddhivALA jIvo lIdhA che. veda e pApa prakRti hovAthI tenA jaghanya rasabaMdhamAM vizuddha vizuddha pariNAma hetu che. 72 thirasubhajasasAyANaM sapaDivakkhANa miccha sammo vA / majjhimapariNAmo kuNai thAvaregiMdie miccheo // 73 // paMca1-76 sthirazubhayazaH sAtAnAM sapratipakSANAM mithyAdRSTiH samyagdRSTirvA / madhyamapariNAmaH karoti sthAvaraikendriyayormithyAdRSTiH // 73 // artha--sapratipakSa sthira, zubha, yazaHkIrti ane sAtaMvedanIyano madhyama pariNAmavALo samyagdaSTi athavA mithyArdaSTi jadhanya rasabaMdha kare che. tathA sthAvara ane ekendriya jAtino mithyArdaSTi jaghanya rasabaMdha kare che. TIkAnu--potAnI pratipakSa prakRti asthira, azubha, ayazaHkIrti ane asAtavedanIya Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 paMcasaMgraha-1 sAthe sthira, zubha, yazakIrti ane sAtavedanIya-kula ATha karmaprakRtiono madhyama pariNAme parAvartamAna pariNAme vartato samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi jaghanya rasabaMdha kare che. je sthitisthAnakathI je sthitisthAnaka parvata uparokta prakRtio parAvartanapaNe baMdhAya che teTalA sthAnakamAM vartatA AtmAo te prakRtiono jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke sarvaviruddha pariNAme kevaLa sAtavedanIyAdi zubha pravRtiono ane sarvasaMkliSTa pariNAme kevaLa asAtavedanIyAdi azubha prakRtiono utkRSTa rasabaMdha thAya che, te hetuthI madhyama pariNAma yukta samyagdaSTi athavA mithyASTi sapratipakSa uparokta prakRtionA jaghanya rasabaMdhano svAmI thAya che. tathA sthAvara ane ekendriyajAtino nArakI vinA zeSa traNa gatino mithyAdaSTi madhyama pariNAme vartato AtmA jaghanya rasabaMdhano svAmI che. kemake sarva vizuddha pariNAme vartato AtmA , paMcendriya jAti ane sanAmakarma bAMdhe che ane sarvasaMkliSTa pariNAme sthAvara ane ekendriyajAtino utkRSTa rasabaMdha kare che. mATe madhyama pariNAmayukta AtmA baMne prakRtionA jaghanya rasabaMdhano svAmI kahyo che. Atapa nAmakarmanA sarvasaMkliSTa pariNAmavALA IzAna sudhInA mithyAdaSTi devo jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. tenA bAMdhanArAomAM teo sarvasaMkliSTa pariNAmavALA che mATe. Apa nAmakarma mATe jo ke gAthAmAM nathI kahyuM chatAM gurumahArAjanA vacanathI ane graMthAMtarathI jaNAya che. 73 susarAi tinni duguNA saMThiisaMghayaNamaNuyavihajuyale / ucce caugai micchA aIsogANa u pamatto // 74 // susvarAdInAM trayANAM dviguNAnAM saMsthAnasaMhananamanujavihAyogatiyugalAnAm / uccairgotrasya caturgatiko mithyAdRSTiraratizokayostu pramattaH // 74 // artha susvarAdi traNane bamaNI karIe eTale suvaratrika ane duHsvaratrika ema che prakRtiono tathA saMsthAna Saka, saMghayaNa, manuSyaddhika, vihAyogatidvika ane uccagotranA cAre gatinA mithyAdRSTi jIvo jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. tathA arati ane zokanA jaghanyarasano pramatta AtmA svAmI che. TIkAnu-bamaNA susvarAdi traNa cha thAya che. eTale ke susvara, subhaga ane Adeya, duHsvara, durlaga ane anAdeya e pramANe che prakRtio tathA cha saMsthAna, cha saMghayaNa, tathA yugala zabdano manuSya ane vihAyogati baMnenI sAthe saMbaMdha hovAthI manuSyagati ane manuSyAnupUrvArUpa manuSyayugala, zubha ke azubha vihAyogatirUpa vihAyogatiyugala tathA uccagotra ema saghaLI maLI trevIsa prakRtiono madhyama pariNAmavALo cAre gatino mithyASTi jaghanya rasabaMdha kare che. kAraNa ke te saghaLI prakRtio jyAre potapotAnI pratipakSa prakRtio sAthe parAvartana pAmI pAmIne-vArApharatI baMdhAya te vakhate teono jaghanya rasabaMdha thAya che. parAvartanabhAva Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 603 jyAre hoya, tyAre pariNAmamAM tIvratA hotI nathI, tethI jaghanya rasabaMdha thaI zake che. mATe teonA jaghanya rasabaMdhamAM parAvartamAna pariNAma baMdhahetu tarIke kahyo che. samyagdaSTi jIvone A pravRtiono parAvartana thavA vaDe baMdha thato nathI. zA mATe thato nathI ? e praznanA uttaramAM kahe che ke samyagdaSTi deva athavA nArakI manuSyaddhika ane vajaRSabhanArAcasaMghayaNa nAmakarmanA baMdhaka thAya che. tathAbhavasvabhAve teo devadrika bAMdhatA nathI. ane je samyagdaSTi tiryaMca Adi che te devadrika bAMdhe che, manuSyadrika ane vajaRSabhanArAca bAMdhatA nathI. tema teo samyagdaSTi hovAthI ukta prakRtionI virodhI anya prakRtio paNa bAMdhatA nathI, tathA samacaturagnasaMsthAna, prazastavihAyogati subhaga, susvara Adeya ane uccagotranI pratipakSa prakRtio samyadRSTi jIvone baMdhAtI ja nathI, mATe uparokta trevIsa prakRtiono jaghanya rasabaMdha mithyAdaSTi kare che ema kahyuM che. tathA arati ane zokano pramatta saMyata pramattethI apramatte jatA ativizuddha pariNAma hovAthI jaghanya rasabaMdha kare che. gAthAmAM mUkela tu zabda aneka arthavALo hovAthI gAthAmAM nahi kahela prakRtionA jaghanya rasabaMdhano paNa AkSepa kare che. te A pramANe- jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka ane aMtarAyapaMcaka e cauda prakRtiono sUkSma- saMparAya guNasthAnake vartamAna kSapaka AtmA baMdhaviccheda samaye eka samayamAtra jaghanya rasabaMdha kare che. tethI te tenA jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. kAraNa ke te prakRtionA bAMdhanArA jIvomAM tene ja atyaMta vizuddha pariNAma che. puruSaveda ane saMjavalana catuSkano anivRttibAdarasaparAya guNasthAnake vartamAna kSepaka te te prakRtionA baMdhavyavaccheda samaye eka samayamAtra jaghanya rasabaMdha kare che. tenA baMdhakamAM tenI ja atyaMta vizuddhi che mATe. aprazasta varNa catuSka, nidrA, pracalA, upaghAta, hAsyarati, bhaya, jugupsArUpa agiyAra prakRtiono kSapaNAne yogya apUrvakaraNe vartamAna AtmA te te prakRtionA baMdhavyavaccheda samaye eka samayamAtra jaghanya rasabaMdha kare che. syAnadvitrika, mithyAtva ane anaMtAnubaMdhi kaSAya e ATha prakRtiono samyakta ane saMyama e baMnene yugapa-eka sAthe prApta karanAra mithyAdRSTi jIva mithyAtva guNasthAnakanA carama samaye jaghanya rasabaMdha kare che. apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano saMyamane prApta karanAra avirati samyagdaSTi, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano sarvaviratine prApta karavA icchato dezavirati jaghanya rasabaMdha kare che. A saghaLuM gAthAmAM nathI kahyuM chatAM samajI levuM. 74 A pramANe svAmitva AzrayI vicAra karyo. have anubhAgabaMdhanA adhyavasAyo ane anubhAganA avibhAga palicchedonA pramANanA nirUpaNa mATe alpabahuta kahe che Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 paMcasaMgraha-1 utkRSTa-jaghanyarasabandhasvAmi-yantrakam prakRtio saMkhyA utkRSTa rasabaMdhanA svAmI jaghanya rasabaMdhanA svAmI jJAnAvaraNa-5,darzanAvaraNa- 14 mithyASTi, atisaMkliSTa kSapaka, sUkSmasaMparAya carama 4 aMtarAya-5,(cakSu, Adi) paryApta saMzI samayavartI nidrA-pracalA 2 mithyASTi, atisaMkliSTa | Hpaka apUrvakaraNavartI, svabaMdha paryApta saMzI viccheda samaye thINadvitrika, mithyAtva, | 8 mithyAdaSTi, atisaMkSiNa kSAyika samyakta tathA saMyamane anaMtAnubaMdhI catuSka paryApta saMzI anaMtara samaye prApta karanAra mithyAtvI apratyAkhyAnIya catuSka mithyAdRSTi, atisaMkliSTa anaMtara samaye sarvavirati paryApta saMjJI pAmanAra avirata samyagdaSTi, pratyAkhyAnIya catuSka 4 mithyAdRSTi, atisaMkliSTa anaMtara samaye sarvavirati prApta paryApta saMzI karanAra dezavirata AtmA saMjavalana catuSka mithyASTi, atisaMkSiNa kSapaka anivRtti bAdara saMparAthI paryApta saMzI svabaMdha viccheda samaye hAsya, rati 2 ta~Ayogya saMkliSTa, kSapaka apUrvakaraNa carama samayavartI mithyAtvI paryApta saMzI arati, zoka | 2 ati saM. miththA paryA. saMjJI | apramattAbhimukha pramattayati bhaya, jugupsA 2 ati saM. mithyA. paryAsaMjJI |kSapaka apUrvakaraNa carama | samayavartI napuMsakaveda 1 ati saM. miththA paryA. saMjJI tighogya vizuddha mithyA. strIveda ta~Ayo saM. mithyAparyA saMzI tighogya vizuddha mithyA. puruSaveda 1 ta~Ayo. saM. miththA paryA. saMzI kSapaka anivRtti bAdara saMparAthI svabaMdhaviccheda samaye asAtA 1 ati saM. mithyA paryA. saMjJI | parAvartamAna, madhyamapariNAmI kSapaka-sUkSmasaMparAya carama- | parAvartamAna, madhyamapariNAmI samayavartI taghogya vizuddha apramattayati |ta~Ayo. saM. miththA paryApta paMce. tiryaMca, manuSya sAtA devAya Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra prakRtio manuSyAyu, tiryagAyu nakAyu devadvika, vaikriyadrika manuSyaddhika tiryaMcadvika narakaDhika AhArakakrika audArikaddhika taijasa, kArmaNa, zubhavarNa catuSka, paMcendriya jAti, parAghAta, ucchvAsa, agurulaghu, nirmANa, trasacatuSka sUkSmatrika, vikalatrika ekendriya, sthAvara vajaRSabhanArAMca saMhanana madhyama cAra saMhanana madhyama cAra saMsthAna saMkhyA utkRSTa rasabaMdhanA svAmI 2 taghogya vizuddha mithyArdaSTi paryApta manuSya, tiryaMca, 1 4 2 2 2 2 2 15 2 1 tatkAyo saM mithyA paryA. manuSya tiryaMca 8 kSapaka apUrvakaraNe svabaMdha viccheda samayavartI ati saM mithyA nAka tathA sahasrArAnta deva ati saM mithyA. paryA tiryaM manu 6 tatjhAyo. saM. mithyA manuSya, tiryaMca ativizuddha samyagdaSTi deva |parAvartamAna, madhyama pariNAmI mithyAtvI jaghanya rasabaMdhanA svAmI tatkAyo. saM. mithyA tiryaMca manuSya tatprAyo saM mithyA paryApta manuSya, paMce. tiryaMca tatjhAyo. saM mithyA paryApta manuSya, paMce. tiryaMca ati saM mithyA. IzAnAnta devo sarvavizuddha samyagdaSTi deva kSapaka apUrvakaraNe svabaMdha viccheda samaye ativizuddha samyagdaSTi deva ati saM mithyA deva, nAraka tatjhAyo. saM. mithyAdaSTi kSapaka apUrvakaraNavartI svabaMdha ati saM mithyA viccheda samaye cAre gativALA upazama samyaktva prApta karanAra mithyAtva carama samayavartI saptama nAraka 605 tatjhAyo. vizuddha mithyA paryA manu tathA paMce. tiryaMca pramattAbhimukha apramattayati tatjhAyo. vizu. mithyA. manu tiryaMca |naraka sivAya traNa gatinA mithyAdRSTi madhyama pariNAmI jIvo parAvartamAna madhyama pariNAmI mithyAdaSTi parAvartamAna madhyama pariNAmI mithyAdaSTi Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 paMcasaMgraha-1 prakRtio sa rasabaMdhanA svAmI jaghanya rasabaMdhanA svAmI sevArta saMhanana ati saM. mithyAnAraka | parAvartamAna madhyama pariNAmI tathA IzAnAnta deva mithyAdRSTi samacaturagna, sthirapaMcaka | 7 | lapaka, apUrvakaraNa svabaMdha | parAvartamAna-madhyamapariNAmI zubhavihAyogati, viccheda samayavartI huMDaka, azubhavihAyogati, | 8 | ati saM. mithyA. paryA, parAvartamAna-madhyama pariNAmI asthira SaTraka, saMjJI azubha varNacatuSka, upaghAta, 5 | ati saM. mithyAparyAya |apUrvakaraNavartI paka, svabaMdha saMjJI |viccheda samaye Ata 1 | taghogya vizuddha IzAnAnta |ati saM. mithyA. IzAnAnta deva deva udyota upazama samya prApta karanAra | ati saM. nAraka tathA mithyAtva carama samayavartI sahastrArAnta deva saptama nAraka tIrthakara nAmakarma apurva karaNavartI kSaka, mithyAtva tathA naraka abhimukha svabaMdhaviccheda samaye thayela kSayopazama samyakta carama samayavartI manuSya sadbhasaMparAya carama samayavartI| parAvartamAna-madhyama pariNAmI kSapaka. yaza:kIrti ucca gotra nIca gotra | sUkSmasaMparAya carama samayavartI parAvartamAna-madhyama mithyASTi kSapaka | ati saM. mithyA. paryA upazama samyakta prApta karanAra mithyAtva carama samayavartI saptama nAraka saMjJI Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 607 seDhiasaMkhejjaMso jIgaTTANA tao asaMkhejjA / payaDIbheA tatto ThiDbheyA hoMti tattovi // 5 // ThiibaMdhajjhavasAyA tatto aNubhAgabaMdhaThANANi / tatto kammapaesA NaMtaguNA to rasaccheyA // 76 // zreNyasaMkhyeyAMzo yogasthAnAni tato'saMkhyeyAH / prakRtibhedAstataH sthitibhedA bhavanti tato'pi // 5 // sthitibandhAdhyavasAyAstato'nubhAgabandhasthAnAni / tataH karmapradezA anantaguNAstato rasacchedAH // 76 // artha sUcizreNinA asaMkhyAtama bhAgamAM rahela AkAzapradezapramANa yogasthAnako che, tenAthI asaMkhyAtaguNA prakRtinA bhedo che, tenAthI asaMkhyAtaguNA sthitinA bhedo che. tenAthI asaMkhyAtaguNA sthitibaMdhanA adhyavasAyo che, tenAthI asaMkhyAtaguNA rasabaMdhanA adhyavasAyo che, tenAthI anaMtaguNA karmanA pradezo che ane tenAthI anaMtaguNA rasANuo che. TIkAnu-sAta rAje pramANa ghanIkRta lokAkAzanI eka prAdezikI je paMkti te zreNisUcizreNi kahevAya che, te sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAza pradezo che teTalAM yogasthAnako che. tenAthI paNa asaMkhyAtaguNA prakRtinA bhedo che. eka eka prakRtinA tIvra ane maMdapaNA vaDe utpanna thayelA je vizeSo che tenI apekSAe asaMkhyAtA bhedo ghaTe che. te A pramANe- avadhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNanA asaMkhyAtA lokAkAza pradeza pramANa bhedo che. kAraNa ke te bhedonA viSayarUpa kSetra ane kALanA tAratamya vaDe kSayopazamanA teTalA bhedo AgamamAM kahyA che. tathA cAra AnupUrvI nAmakarmanA baMdha ane udayanI vicitratA vaDe lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAzapradezapramANa bhedo che. 1. kSayopazama vizeSe avadhijJAnanA asaMkhyAtA bhedo thAya che. jemake koIne maMda kSayopazama hovAthI alpa avadhijJAna hoya. koIne thoDo vadhAre kSayopazama hovAthI thoDuM vadhAre avadhijJAna hoya, ema kSayopazama vadhatAM vadhatAM avadhijJAna vadhatuM jAya che. A pramANe asaMkhyAtA bhedo thAya che. tethI tenA AvaraNanA paNa teTalA ja bhedo thAya. kAraNa ke AvaraNano ja kSayopazama thato hovAthI jeTalA kSayopazamanA bhedo teTalA ja tenA AvaraNanA bhedo che. tethI ja avadhijJAnAvaraNa pravRtionA asaMkhyAtA bhedo kahyA che. e pramANe avadhidarzanAvaraNa tema ja mati zratAdi AvaraNanA ane saghaLI pravRtionA bhedo samajavA, koI paNa karmaprakRti bAMdhanArA jIvo kaMI sarakhA svabhAvavALA hotA nathI. eTale sarakhe svabhAve karmaprakRti baMdhAtI paNa nathI. tethI asaMkhya bhedo thAya che. jo ke jIvo anaMta che mATe prakRtinA bhedo anaMtA paNa thaI zake. vizeSA. bhASya. gA. 311mAM matijJAnanA ane gA571mAM avadhijJAnanA paNa anaMta bhedo kahyA che tethI matijJAnAvaraNa ane avadhijJAnAvaraNanA anaMta bhedo thaI zake, e rIte anya prakRtionA paNa yathAsaMbhava anaMta bhedo thaI zake, paNa ahIM anaMtabhedonI vivakSA na karatAM sthala daSTie ekeka prakRtinA asaMkhyAtA bhedonI virakSA karI hoya tema lAge che. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 anyatra paNa kahyuM che ke--'adhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNanI prakRti-bhedo asaMkhyAtA lokAkAzapradezapramANa che. teonA kSayopazamanA paNa teTalA ja bhedo che. tathA cAra AnupUrvI nAmakarmanA bhedo asaMkhya che. lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo hoya teTalA che.' 608 A pramANe zeSa prakRtionA paNa te te prakAranAM dravya, kSetra ane svarUpAdirUpa sAmagrInI vicitratAne AzrayIne AgamAnusAre asaMkhyAtA bhedo samajI levA. mATe yogasthAnothI asaMkhyAtaguNA prakRtinA bhedo thAya che. kAraNa ke eka eka yogasthAnake baMdha AzrayI prakRtinA saghaLA bhedo ghaTe che eTale ke eka eka yogasthAnake vartatA aneka jIvo vaDe athavA kALabhede eka jIva vaDe e saghaLI prakRtio baMdhAya che. kahyuM che ke--'yogasthAnothI asaMkhyAtaguNI prakRtio--prakRtino bhedo che. eka eka yogasthAnakamAM vartamAna AtmA e saghaLI prakRtio bAMdhe che mATe. tenAthI paNa sthitinA bhedo--sthitivizeSo asaMkhyAtaguNA che. have sthitivizeSa eTale zuM ? e praznanA uttaramAM kahe che--jaghanya sthitithI AraMbhI utkRSTa sthiti paryaMta jeTalA samayo che. teTalA sthitivizeSo che. ekasAthe jeTalI sthitino baMdha thAya te sthitisthAnaka athavA sthitivizeSa kahevAya che. te A pramANe--jaghanya sthiti e paheluM sthitisthAna, samayAdhika jaghanya sthiti e bIjuM sthitisthAna, be samayAdhika jaghanya sthiti e trIjuM sthitisthAna, e pramANe samaya samaya adhika karatAM tyAM sudhI kahevuM ke utkRSTa sthiti e chelluM sthitisthAna kahevAya. A rIte asaMkhyAtA sthitivizeSo thAya che: te sthitivizeSo prakRtinA bhedothI asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke dareka prakRtinA bhede asaMkhyAtA sthitivizeSo ghaTe che, eTale ke eka eka prakRtino bheda bAMdhatA asaMkhya sthitivizeSo baMdhAya che. eka ja prakRtinA bhedane koIka jIva koI sthitivizeSa vaDe bAMdhe che, te ja prakRtinA bhedane te ja ke anya jIva anya sthitivizeSa vaDe bAMdhI zake che. tenAthI paNa sthitibaMdhamAM hetubhUta adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke eka eka sthitisthAnano baMdha thatAM tenA hetubhUta adhyavasAyo aneka jIvonI apekSAe asaMkhyAta lokAkAza pradezapramANa kevalajJAnI mahArAje joyA che. tenAthI paNa rasabaMdhamAM hetubhUta adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA che. ahIM sthAna zabda Azraya vAcaka che, jemake A mAruM sthAna che, eTale ke A mAro Azraya che. eTale ahIM tAtparya A pramANa che--anubhAgabaMdhanA AzrayarUpa--heturUpa kaSAyodayamizra lezyAjanya je jIvanA pariNAma vizeSa ke jeo jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI ATha samaya rahenAra hoya che te pariNAmo sthitibaMdhanA hetubhUta adhyavasAyothI asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke sthitibaMdhanA hetubhUta eka eka adhyavasAyamAM tIvra ane maMdatvAdi bhedarUpa kRSNAdi lezyAnAM pariNAmo ke je anubhAgabaMdhamAM hetu che te asaMkhyAtA lokAkAza pradezapramANa hoya che. mATe sthitibaMdhanA hetubhUta adhyavasAyothI rasabaMdhanA hetubhUta adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA kahyA che. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 609 tenAthI paNa koI paNa vivakSita eka samaye eka adhyavasAyathI grahaNa karAyela karmadalikanA paramANuo anaMtaguNA che. kAraNa ke eka eka vargaNAmAM abhavyathI anaMtaguNA paramANuo hoya che. tathA tenAthI eka adhyavasAyathI grahaNa karAyela karmadalikamAM rasAvibhAgaparicchedo eTale rasANuo anaMtaguNA che. kAraNa ke eka eka paramANumAM sarvajIvothI anaMtaguNa rasANuo hoya che. A pramANe alpabadutva kahyuM. 75-76 A pramANe rasabaMdhanuM svarUpa kahyuM. have krama prApta pradezabaMdhanuM svarUpa kahevuM joIe. temAM traNa anuyogadvAra che. te A-bhAgavibhAga pramANa, sAdyAdiprarUpaNA ane svAmitvaprarUpaNA. temAM bhAgavibhAgaprarUpaNAne kahevA icchatA pahelA je AkAzapradeza upara rahelI karmavargaNAone jevI rIte jIva grahaNa kare che te kahe che- egapaesogADhe savvapaesehiM kammaNo joge / jIvo poggaladavve giNhai sAI aNAI vA // 77 // ekapradezAvagADhAni sarvapradezaiH karmaNaH yogyAni / jIvaH pudgaladravyANi gRhNAti sAdInyanAdIni vA // 7 // artha--abhinna AkAzapradezamAM rahelA karmane yogya pagaladravyone AtmA potAnA sarva pradezo vaDe grahaNa kare che. te pudgalo Adi athavA anAdi hoya che. TIkAnu-jagatamAM pudgala dravyo be prakAranA che. te A pramANe-karmarUpe pariNamI zake tevA ane karmarUpe na pariNamI zake tevA. - temAM chUTA paramANu ane be pradeza vaDe banelA skaMdhothI AraMbhI manovargaNA pachInI agrahaNaprAyogya utkRSTa vargaNA sudhInA saghaLA skaMdho karmone ayogya che, eTale ke AtmA tevA skaMdhone grahaNa karI tene jJAnAvaraNAdi karmarUpe pariNAvI zakato nathI. ' tyArapachInA eka eka adhika paramANuthI banelA skaMdhothI AraMbhI tenI ja utkRSTa vargaNA sudhInA skaMdho yogya che. tevA skaMdhone grahaNa karI tene jJAnAvaraNAdirUpe pariNAvI zake che. tyArapachInA eka eka adhika paramANuthI banelA skaMdhothI AraMbhI mahAtkaMdha vargaNA sudhInA tamAma skaMdho karmane ayogya che. che. ahIM karma yogya je pudgala dravyo che tene karmapaNe pariNAvavA mATe AtmA prahaNa kare che. kevA prakAranAM te pugalone grahaNa kare che? to kahe che ke - eka pradezAvagADha pudgalone grahaNa kare che. ahIM eka zabda abhinna arthano vAcaka che. jema ApaNA baMnenuM eka kuTuMba che. ahIM eka zabda abhinna arthano vAcaka hovAthI jema tAruM je kuTuMba te ja mAruM che evo artha thAya che, tema eka pradezAvagADha--eka pradezamAM avagAhIne rahelA eTale ke je AkAzapradezamAM AtmAnA pradezo avagAhIne rahela che, te ja AkAzapradezamAM jo karmayogya pudgaladravya avagAhIne rahelA hoya to te pudgaladravyone jIva grahaNa kare che, anyathA grahaNa karato nathI. e eka pradezAvagADhano artha che. piMca01-77 Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 tAtparya e ke--je AkAzapradezane AtmA avagAhIne rahyo che te ja AkAzapradezane avagAhIne rahela karmayogya vargaNAone grahaNa karI tene karmapaNe pariNamAvI zake che. paraMtu je AkAzapradezane AtmAe avagAhyA nathI te AkAzapradezane avagAhIne rahela karmayogya vargaNAne grahaNa karavAnI ane karmarUpe pariNamAvavAnI zaktino asaMbhava che. 610 karmabaMdha karanArA dareka AtmAo mATe e sAmAnya hakIkata che ke, koIpaNa AtmA pote je AkAzapradezane avagAhI rahyo che te ja AkAzapradezane avagAhIne rahela karmayogya vargaNA grahaNa karI tene karmapaNe pariNamAvI zake che. ahIM kaMIka sarakhApaNAne AzrayIne agninuM dRSTAMta pUrva maharSio A pramANe varNave che-- jema agni bALavA yogya potAnA kSetramAM rahelAM pudgala dravyone ja agnirUpe pariNamAvI zake che. potAnA kSetramAM nahi rahelAne pariNamAvI zakato nathI tema jIva paNa svapradezAvagADha karmayogya pudgala dravyone ja grahaNa karavAne ane karmarUpe pariNamAvavAne samartha che. paraMtu je AkAzapradezane avagAhIne pote rahyo nathI te AkAza pradezane avagAhIne rahela karmapudgalone grahaNa karI karmarUpe pariNamAvavA mATe samartha nathI, kAraNa ke te potAnA viSayanI bahAra rahelA che. kahyuM che ke--'jema agni tenA viSaya-kSetramAM rahela dahana yogya dravyone agnipaNe pariNamAve che. tenA viSayamAM nahi rahelane agnipaNe pariNamAvato nathI. tema jIva paNa svapradezAvagADha karmapudgalone grahaNa kare che ane karmapaNe pariNamAve che. je svapradezAvagADha nathI tene grahaNa karI zakato nathI ane karmapaNe pariNamAvI zakato nathI. A pramANe AtmA eka pradezAvagADha karmayogya pudgala dravyone grahaNa kare che. te zI rIte grahaNa kare che ? to kahe che ke--potAnA saghaLA Atmapradezo vaDe. teno tAtparyArtha A pramANe-- jIvanA saghaLA pradezo sAMkaLanA avayavonI jema paraspara saMkaLAyelA che. mATe jIvano eka pradeza jyAre svapradezAvagADha karmayogya pudgala dravyane grahaNa karavA prayatna kare tyAre anya pradezo paNa te pudgala dravyone grahaNa ka2vA mATe anaMtara 5raM525Ne prayatna kare che. mAtra teno prayatna maMda, vadhAre maMda ane tenAthI paNa vadhAre maMda hoya che. jema sAMkaLano chello avayava calAvIe tyAre tenI najIkano ane anukrame dUra dUra rahelo avayava ema saghaLA avayavo cAle che. mAtra najIkano vadhAre cAle che. dUra dUranA maMda maMda cAle che tema jIvano eka pradeza grahaNakriyAmAM prayatnavaMta thAya tyAre tenI najIkanA ane kramazaH dUra dUra rahelA saghaLA pradezo prayatnavaMta thAya che. mAtra najIkanA pradezamAM vadhAre prayatna hoya che, dUra dUranA pradezomAM alpa alpa prayatno hoya che. .jema ghaTAdi koI vastune upADavA hAtha prayatna kare tyAre tyAM vadhAre kriyA thAya ane dUra dUra rahelA maNibaMdha koNI khabhA vageremAM anukrame alpa alpa kriyA thAya che. eTale kriyA ochIvattI thAya che paraMtu prayatna saghaLA pradeze thAya che. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 611 paMcamatkAra e pramANe jyAre saghaLAe jIvapradezo svapradezAvagADha karmayogya dravyone grahaNa karavA mATe prayatna kare tyAre saghaLAe jIva pradezo anaMtara paraMparapaNe saMpUrNa rIte prayatna kare che. eTale ke koIpaNa pradeza yogya pugalone grahaNa karavAno prayatna kare che ane anya nathI karatA ema nathI. paraMtu dareka samaye saghaLA jIvapradezo prayatna kare che. mATe gAthAmAM sarva pradezo vaDe grahaNa kare che, ema kahyuM che. have jIva vaDe grahaNa karAtAM te karmayogya pudgala dravyo jo niyata deza, kALa ane svarUpanI apekSAe vicArIe to grahaNa AzrayIne sAdi che. kAraNa ke tevA svarUpavALAM te pudgaladravyo te ja vakhate grahaNa karAyela che ane jo mAtra karmarUpe pariNAma AzrayI pravAhanI apekSAe vicArIe to anAdi che, kAraNa ke anAdi kALathI jIvo karmayugalone grahaNa karyA kare che. tAtparya e ke karma pratisamaya baMdhAtuM hovAthI te apekSAe sAdi ane pravAhanI apekSAe anAdi che. 77 A pramANe jyAM avagAhIne rahelAM karmadravyone je rIte grahaNa kare che tenuM pratipAdana karyuM. have eka adhyavasAya vaDe grahaNa karAyela karmadalikanA bhAgavibhAganI prarUpaNA mATe kahe che kamaso vuDaThiINaM bhAgo daliyassa hoi saviseso / taiyassa savvajeTTho tassa phuDattaM jao Nappe // 78 // kramazo bRhatsthitInAM bhAgaH dalikasya bhavati savizeSaH / tRtIyasya sarvajyeSThastasya sphuTatvaM yato nAlpe // 7 // artha-moTI sthitivALAM karmonA dalikano bhAga anukrame moTo moTo hoya che. mAtra trIjA vedanIyakarmano bhAga sarvathI vadhAre che, kAraNa ke alya bhAga hoya to tenuM phuTapaNuM na thAya. TIkAnu-koIpaNa vivakSita samaye eka adhyavasAyathI grahaNa karAyela dalikano - karmaparamANunA samUhano bhAga anukrame moTo moTo hoya che. ' 1. ahIM ema zaMkA thAya che jema vadhAre yoga hoya tyAre vadhAre pugalo grahaNa kare, alpa hoya tyAre alpa grahaNa kare tema ema kema na bane ke je jIvapradeze vadhAre yoga hoya tyAM vadhAre karmano saMbaMdha thAya, alpa yoga hoya tyAM alpa karmano saMbaMdha thAya ? tenA uttaramAM samajavAnuM ke jIva eka akhaMDa dravya che eTale bhale prayatna ochovatto hoya chatAM karmano saMbaMdha ochovatto hoto nathI. je eka pradezanuM karma te saghaLAnuM ane je saghaLAnuM te ekanuM hoya che. eka pradeze jeTalo ane jevA prakArano anubhava hoya teTalo ane tevA prakArano saMpUrNa AtmAmAM anubhava thAya che. Atmapradeza kahIe chIe tyAM pradezanI mAtra kalpanA che, vAstavika nathI. eTale uparokta zaMkAne sthAna nathI. Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 kono moTo hoya che ? moTI sthitivALA karmano. ahIM paNa kAkAkSigolakanyAye mazaH e padano saMbaMdha karI A pramANe artha karavo--anukrame moTI moTI sthitivALA karmano bhAga anukrame vizeSa vizeSa hoya che. tAtparya e ke-- 612 jevA kramathI karmanI sthiti vadhAre che tevA kramathI teono bhAga paNa moTo che. jenI sthiti nAnI teno bhAga nAno ane jenI moTI teno bhAga paNa moTo hoya che. temAM bIjAM saghaLAM karmothI nAnI sthiti hovAthI Ayuno bhAga sarvathI alpa hoya che, kAraNa ke tenI utkRSTathI paNa tetrIsa sAgaropama pramANa sthiti che. tenAthI nAma ane gotrakarmano vizeSAdhika bhAga che, kAraNa ke tenI sthiti utkRSTathI vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che. svasthAne baMneno paraspara sarakho che. eTale ke jeTalo bhAga nAmakarmano teTalo ja gotrano che. zatakacUrNikAra mahArAja kahe che ke--'Ayuno bhAga sarvathI alpa che. nAma ane gotra e baMneno tulya bhAga che, AyunA bhAgathI vizeSAdhika che.' tenAthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyano bhAga vizeSAdhika che. teonI sthiti trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che mATe. sarakhI sthiti hovAthI svasthAne te traNeno bhAga sarakho che. kahyuM che ke--jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya e traNeno bhAga sarakho che, nAma ane gotrathI vizeSAdhika che.' tenAthI paNa mohanIyano bhAga moTo che, tenI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTasthiti che mATe. have ahIM apavAda kahe che--trIjuM vedanIyakarma jo ke jJAnAvaraNIyAdinI samAna sthitivALuM che chatAM teno bhAga sarvathI vadhAre che--sarvotkRSTa che. mohanIyathI alpa sthitivALuM che chatAM teno bhAga sarvotkRSTa kema ? tenA uttaramAM kahe che ke--trIjA vedanIyakarmanA bhAgamAM jo alpa dalika Ave to sukha-duHkhanA anubhavane spaSTa karavApaNuM na thAya. eTale ke vedanIyakarma dvArA je spaSTapaNe sukha-duHkhano anubhava thAya che te tenA bhAgamAM alpa dalika Ave to na thAya. te ja samajAve che-- vedanIyakarma jo ghaNA daLavALuM hoya to ja te tenA phaLarUpa sukha athavA duHkhano spaSTapaNe anubhava karAvavA mATe samartha thAya, alpa daLavALuM hoya to samartha na thAya. A pramANe thavAmAM teno svabhAva e ja hetu che. spaSTapaNe sukha-duHkhano anubhava karAvavA samartha thAya e mATe teno sarvathI moTo bhAga prApta thAya che. 1. lokamAM ema kahevAya che ke kAgaDAne DoLo eka hoya che. je bAju te jue te AMkha sAthe teno saMbaMdha thAya che eTale eka DoLAno be bAju saMbaMdha thAya che. ema jyAM eka zabdano be bAju saMbaMdha hoya tyAM kAkAkSigolakanyAya kahevAya che. ahIM vadhatI sthitivALA e zabda sAthe kramazaH zabdano saMbaMdha che ane vizeSAdhika zabda sAthe paNa saMbaMdha eTale evo artha thAya che ke anukrame vadhatI sthitivALA karmano anukrame moTo bhAga hoya che. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 613 mULaprakRtinA saMbaMdhamAM bhAganA vibhAgano eTale konA konA bhAgamAM keTaluM Ave te vicAra eka adhyavasAya vaDe grahaNa karAyela karma vargaNAo AzrayI samajavo. ane te eka adhyavasAya citratAgarbha hoya che. jo ema na hoya to karmamAM rahelI vicitratA siddha na thAya. te A pramANe-- jo adhyavasAya eka ja svarUpavALo hoya to tenAthI grahaNa karAyaluM karma paNa eka svarUpavALuM ja hovuM joIe. kemake kAraNanA bheda vinA kAryano bheda thato nathI. jo kAraNanA bheda vinA kAryano bheda thAya to amuka kAryanuM amuka kAraNa che e niyata saMbaMdha na rahe. ahIM jJAnAvaraNIyAdinA bhede karmamAM paNa aneka prakAranI vicitratA che mATe tenA hetubhUta adhyavasAyane paNa zuddha eka svarUpavALo nahi paraMtu aneka svarUpavALo mAnavo joIe. te citratAgarbha eka adhyavasAya tevA tevA prakAranI dravya kSetra kALAdi sAmagrIne apekSIne saMkleza athavA vizuddhine prApta thayo chato koI vakhate ATha karmano baMdhahetu thAya che, koI vakhate sAta karmano baMhetu thAya che. koI vakhate cha karmano baMhetu thAya che, koI vakhate eka karmano baMhetu thAya che. kahyuM che ke--'eka adhyavasAyathI grahaNa karAyeluM karmadalika ATha Adi karmanA baMdhapaNe zI rIte pariName ? tenA uttaramAM kahe che ke--teno--AtmAno adhyavasAya ja tevA prakArano hoya che ke je vaDe eka adhyavasAyathI grahaNa karAyeluM karmadalika ATha Adi prakAranA baMdhapaNe pariName che. jema kuMbhAra mATInA piMDa vaDe sarAva Adi anekane pariNamAve che, kemake teno tevA prakArano pariNAma che. e pramANe sarvajJa prabhue joyelo je pariNAma che te pariNAma vaDe baMdhAyeluM karmadalika paNa ATha Adi baMdhapaNe pariNAma pAme che.' ahIM ATha prakAranA karmabaMdhamAM je bhAgavibhAgano vidhi kahyo che te ja vidhi sAtanA baMdhamAM ane chanA baMdhamAM anusaravo. eTale ke jenI sthiti vadhAre teno bhAga vadhAre ane jenI sthiti ochI teno bhAga ocho samajavo. 78 e ja hakIkata samajAve che-- jaM samayaM jAvaiyAiM baMdhae tANa erisavihie / patteyaM patteyaM bhAge nivvattae jIvo // 79 // 1. jenI aMdara aneka prakAranA kArya karavArUpa vicitratA rahelI hoya te citratAgarbha kahevAya. ahIM adhyavasAyane citratAgarbha kahyo che eTale aneka prakAranuM vicitra kArya utpanna kare tevo hoya che. jo ema na hoya to karmamAM ochIvattIM sthiti, ochovatto rasa, ochAvattA dalika evI vicitratA na thAya. jo zuddha eka adhyavasAya hoya to eka sarakhuM ja kArya thAya. Avo citratAgarbha adhyavasAya thavAmAM paNa karmano udaya ja kAraNa che. samaye samaye AThe karmano udaya hoya che te kaMI sarakhI sthiti ke sarakhA rasavALA hotA' nathI. te darekanI tema ja vicitra dravyakSetrAdinI asara AtmA para thAya che tene laI adhyavasAya vicitra thAya che ane tenAthI karmabaMdharUpa kArya paNa vicitra thAya che. Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 yasminsamaye yAvanti badhnAti teSAmIdRzena vidhinA / pratyekaM pratyekaM bhAgAn nirvarttayati jIvaH // 79 // paMcasaMgraha-1 artha--je samaye jeTalAM karma bAMdhe che te samaye temAMnA darekane pUrvokta vidhi vaDe jIva bhAga Ape che. TIkAnu--je samaye jeTalA ATha, sAta ke cha karmone te te prakAranA adhyavasAyanA yoge bAMdhe che te samaye te baMdhAtA ATha, sAta ke cha karmone pUrve kahela vidhi pramANe bhAga Ape che. te A pramANe-- sarvatra vedanIyano bhAga moTo che ane zeSa karmomAM sthitinI vRddhine anusarI vadhAre vadhAre hoya che. eTale ke--jenI sthiti vadhAre temAM bhAga vadhAre ane jenI sthiti alpa temAM bhAga alpa hoya che. temAM jyAre ATha prakAranA karmabaMdhamAM hetubhUta adhyavasAya pravarte tyAre tenA vazathI grahaNa karelA dalikane jIvo ATha bhAge vaheMce che. ATha karma baMdhAya tyAre bhAgavibhAga kevI rIte thAya ? teno vicAra to pahelA karI gayA che. jyAre sAta karmanA baMdhamAM hetubhUta adhyavasAya pravarte tyAre tenA vazathI grahaNa karelA karmanA sAta bhAga kare che, temAM nAma ane gotrakarmano bhAga sarvathI alpa ane svasthAne paraspara tulya che. tenAthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyano bhAga vadhAre che. kAraNa ke teonI sthiti moTI che ane svasthAne paraspara ekabIjAno sarakho che. tenAthI mohanIyano bhAga vizeSAdhika che, kAraNa ke jJAnAvaraNIyAdithI tenI sthiti moTI che. tenAthI paNa vedanIyano bhAga vizeSAdhika che. vedanIya karmamAM sarvotkRSTa bhAga hovAnuM kAraNa pUrve kahyuM che. jyAre cha karmanA baMdhamAM hetubhUta adhyavasAya hoya tyAre tenA vazathI bAMdhelA karmadalikanA cha bhAga kare che eTale tene cha bhAge vaheMcI Ape che--chapaNe pariNamAve che. temAM paNa bhAgano vibhAga pUrvanI jema ja jaNAvo. jema ke, nAma ane gotrano bhAga alpa, mAMhomAMhe tulya. tenAthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyano bhAga vadhAre, traNemAM mAMhomAMhe sarakho ane tenAthI vedanIyano bhAga moTo che. jyAre mAtra eka vedanIya karma bAMdhe tyAre yoganA vazathI bAMdheluM je kaMI paNa dalika hoya te saghaLuM te baMdhAtI sAtAvedanIyarUpe ja pariName che. A pramANe hovAthI tAtparya A AvyuM ke jema jema thoDI prakRti bAMdhe tema tema baMdhAtI prakRtino bhAga moTo moTo hoya ane jema jema ghaNI prakRti bAMdhe tema tema alpa alpa bhAga hoya che. 79 e ja viSayane spaSTa kare che. jaha jaha ya appapagaINa baMdhago tahatahatti ukkosaM / kuNai paesabaMdhaM jahannayaM tassa vaccAsA // 80 // Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra yathA yathA cAlpaprakRtInAM bandhakastathA tatheti utkRSTam / karoti pradezabandhaM jaghanyaM tasya vyatyAsAt // 80 // 615 artha--jema jema jIva alpa prakRtiono baMdhaka hoya che tema tema utkRSTa pradezabaMdha kare che ane tenA viparItapaNAthI jaghanya pradezabaMdha kare che. 80 TIkAnu--jema jema alpa mULa ke uttara prakRtiono baMdhaka hoya tema tema baMdhAtI te prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha kare che, kAraNa ke bhAga alpa che. eTale ke jema jema thoDI thoDI prakRtio bAMdhe, tema tema je je prakRtio baMdhAtI nathI teno bhAga baMdhAtI te te prakRtine prApta thAya che, mATe alpa prakRtio baMdhAya tyAre utkRSTa pradezabaMdha thAya che. 'taMtrayaM tastra vAsA' pUrve je kahyuM tenAthI viparItapaNe jaghanya pradezabaMdha kare che. eTale ke jema jema vadhAre mULa ke uttaraprakRtiono baMdhaka hoya tema tema jaghanya pradezabaMdha kare che, kAraNa ke bhAga ghaNA che. 80 A pramANe utkRSTa ane jaghanya pradezabaMdhano saMbhava kahyo. have je prakRtiono svataH-- anya prakRtiono bhAga AvyA vinA parataH--anya prakRtiono bhAga AvIne ane ubhayataH--baMne rIte utkRSTa pradezabaMdhano saMbhava prApta thAya che, tene pratipAdana kare che-- nANaMtarAiyANaM parabhAgA Augassa niyagAo / paramo paesabaMdho sesANaM ubhayao hoi // 81 // jJAnAntarAyayoH parabhAgAdAyuSo nijakAt / paramaH pradezabandhaH zeSANAmubhayato bhavati // 81 // artha--jJAnAvaraNIya ane aMtarAyano utkRSTa pradezabaMdha anya karmanA bhAgano praveza thavAthI thAya che, Ayukarmano potAnA bhAgathI ja utkRSTa pradezabaMdha thAya che ane zeSa karmono baMne rIte thAya che. 81 TIkAnu--jJAnAvaraNIyanI ane aMtarAyakarmanI prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha anya prakRtionA bhAgano praveza thavAthI thAya che. eTale ke-- jyAre Ayu ane mohanIyakarmano baMdhaviccheda thAya tyAre mohanIya yogya ane Ayuyogya bhAga judo paDato nathI, kAraNa ke te te samaye baMdhAyela kArmaNavargaNAno mohanIya ane AyupaNe pariNAme thato nathI, paraMtu jeTalA baMdhAya che teTalA rUpe ja pariNAma thAya che. mATe te be karmanA bhAgano praveza thavAthI jJAnAvaraNa ane aMtarAyakarmanI prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha thAya che. svajAtIya koI uttaraprakRtinA bhAgano praveza thavAthI A be karmanI prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha thato nathI. kAraNa ke jJAnAvaraNIya ane aMtarAya e baMne karmanI dareka uttara prakRtiono eka sAthe ja baMdhaviccheda thAya che. tathA Ayuno potAnI svajAtIya prakRtine prApta thayela bhAganA praveza vaDe ja utkRSTa pradezabaMdha thAya che. te A pramANe--jyAre jIva Ayu bAMdhe che tyAre AThe mULa prakRtino baMdhaka Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 paMcasaMgraha-1 hoya che. mATe anya prakRtinA bhAgano praveza thavAthI teno utkRSTa pradezabaMdha hoto nathI, paraMtu svajAtIya prakRti vaDe labhya bhAganA praveza vaDe ja thAya che. kAraNa ke AyunA avAMtara cAra bheda che, eka vakhate cAramAMthI koIpaNa eka Ayu ja baMdhAya che, vadhAre baMdhAtA nathI tenuM kAraNa tathA prakArano avasvabhAva che. mATe zeSa traNa Ayuno bhAga baMdhAtA koIpaNa Ayune jAya che tethI potAnI ja svajAtIya prakRti vaDe labhya-meLavavA yogya bhAganA praveza vaDe tenA utkRSTa pradezabaMdhano saMbhava che. tathA zeSa darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma ane gotrano utkRSTa pradezabaMdha anya prakRtionA bhAgano praveza thavAthI ane potAnI svajAtIya prakRtinA bhAgano praveza thavAthI ema baMne rIte thAya che. te A prakAre- mohanIyakarmanI keTalIeka prakRtiono AyubaMdhanA vicchedakALe te AyunA bhAgano praveza thavAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che ane keTalIeka prakRtiono svajAtIya prakRtiono baMdhaviccheda thayA bAda viccheda thayelI te prakRtionA bhAgano praveza thavAthI thAya che. e pramANe darzanAvaraNIya, vedanIya, nAma ane gotranA utkRSTa pradezabaMdha mATe paNa Agamane anusarIne samajI levuM. 81 have AyunA viSayamAM paranI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA icchatA kahe che- ukkosamAiyANaM Aummi na saMbhavo visesANaM / evamiNaM kiMtu imo neo jogaTTiivisesA // 42 // utkRSTAdInAM AyuSi na saMbhavaH vizeSANAm / evamidaM kintu ayaM jJeyo yogasthitivizeSAt // 82 // artha-utkRSTa Adi vizeSono AyumAM saMbhava nathI, kAraNa ke Ayu baMdhAya tyAre AThe karma baMdhAtA hovAthI mULa prakRtinI apekSAe sarvadA AThamo bhAga sarakhI rIte ja Ave che. ziSyanA evA praznano uttara ApatAM kahe che ke-e pramANe ja e che paraMtu utkRSTa Adi je vizeSa che te yoga ane sthitinA bhedathI che, mATe utkRSTa Adi vizeSono saMbhava che. 82 TIkAna-ahIM ziSya prazna kare che ke-AyunA saMbaMdhamAM utkRSTa, anutkRSTa jaghanya 1. jJAnAvaraNIya ane aMtarAya sivAya dareka karmamAM svajAtIya nahi baMdhAtI prakRtinA bhAganAM daliko AvavA vaDe ane bIjA nahi baMdhAtA karmanA bhAganAM daliko AvavA vaDe pradezabaMdhamAM vRddhi thAya che. jJAnAvaraNIya ane aMtarAyanI pAMca pAMca ja prakRtio hovAthI ane sAthe ja baMdhamAMthI jatI hovAthI svajAtIya prakRtinA bhAganAM daliko AvavA vaDe pradezabaMdhamAM vadhAro thato nathI paraMtu paraprakRtinA bhAganAM daliko AvavA vaDe ja vadhAro thAya che. Ayukarma sahita AThe karma baMdhAtA hoya te vakhate mohanIya, vedanIya, nAma, gotra ane AyumAM svajAtIya nahi baMdhAtI prakRtinA bhAganAM daliko AvavA vaDe ane Ayu na baMdhAtuM hoya tyAre nahi baMdhAtI sva tathA para prakRtinA bhAganAM daliko AvavA vaDe pradezabaMdhamAM vRddhi thAya che. darzanAvaraNIyamAM jyAre tenI nave prakRtio baMdhAtI hoya tyAre svajAtino bhAga prApta thato nathI paraMtu jyAre cha ke cAra baMdhAya che tyAre ja sajAtIya bhAga prApta thAya che. Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 617 ane arjadhanyarUpa vizeSano saMbhava nathI. kAraNa ke jyAre Ayu baMdhAya tyAre ATha karmano baMdha thato hovAthI tenA baMdhakALe tenA bhAgamAM mULa prakRtinI apekSAe haMmezAM AThamo bhAga Ave mATe nyAyanI rIte haMmezAM tenA bhAgamAM sarakhI ja vargaNAo prApta thAya, ochIvattI nahi. to pachI utkRSTAdi vizeSano saMbhava kaI rIte hoI zake ? A pramANe ziSya prazna karyo tyAre AcArya mahArAja uttara Ape che ke Ayu baMdhAya tyAre AThe karma baMdhAya che ane mULa prakRtinI apekSAe haMmezAM Ayune AThamo bhAga prApta thAya che tethI tenI apekSAe utkRSTAdi vizeSano saMbhava nathI, e pramANe te je kahyuM te barAbara che. kAraNa ke mAtra AThamA bhAga AzrayIne haMmezAM tenuM sarakhApaNuM ame paNa kahyuM ja che, paraMtu je A utkRSTAdirUpa vizeSa che te yoga ane sthitinA bhedathI che ema samajavuM. te A pramANe- jyAre jIva utkRSTa yoge vartato hoya che tyAre utkRSTa pradeza-vadhAremAM vadhAre vargaNAonuM grahaNa kare che. madhyamayoge madhyama ane jaghanyayoge jaghanya eTale ochAmAM ochI vargaNAo grahaNa kare che. A pramANe hovAthI Ayukarmano utkRSTAdirUpa bhAga paNa tene anusAra ja hoya che. tema ja jyAre moTI sthitivALuM Ayukarma baMdhAya tyAre bhAga moTo hoya che ane jaghanya sthitivALuM baMdhAya tyAre bhAga paNa jaghanya hoya che. A pramANe yoga ane sthitinA bhede utkRSTAdirUpa vizeSa hoya che mATe e cAre bhAMgAno saMbhava che. 82 A pramANe bhAga vibhAganI prarUpaNA karI. have sAdyAdi prarUpaNA karavI joIe. te be prakAre che. 1. mULa prakRti viSayaka, 2. ane uttaraprakRti viSayaka. temAM pahelAM mULa prakRti viSayaka prarUpaNA karavA icchatA kahe che- mohAuyavajjANaM aNukkoso sAiyAio hoi / sArUM yuvA sesI sADImophA sancevi 8rUA. mohAyurvajJanAmanuSTa sIdyo mavati | sAdyadhruvAH zeSA AyurmohanIyayoH sarve'pi // 83 // arthamoha ane Ayu varjita cha karmano anutkRSTa pradezabaMdha sAdi Adi cAra bhede che ane zeSa jaghanyAdi sAdi sAta bhAge che. tathA Ayu ane mohanIyakarmanA cAre bhedo sAdi sAMta bhAMge che. 83 1 TIkAnu-mohanIya ane Ayukarma sivAya zeSa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, nAma, gotra ane aMtarAya karmano anutkRSTa pradezabaMdha sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe A cha karmano utkRSTa pradezabaMdha mohanIyakarmano baMdhaviccheda thayA pachI sUkSmasaMparAya guNasthAnake utkRSTa yoge vartamAna kSepaka athavA upazamakane eka ke be samayaparyata thAya che. mATe utkRSTa pradezabaMdha to sAdi sAta ja hoya che. A sivAyanA anya saghaLo pradezabaMdha anutkRSTa che. te anutkRSTa pradezabaMdha utkRSTa pradezabaMdha karI tyAMthI paDatA athavA upazAMtamoha guNasthAnake * paMca01-78 Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 618 baMdhaviccheda karI tyAMthI paDatA maMda yogasthAnakavarti AtmAne thAya mATe sAdi, te sthAna jeo prApta karyuM nathI teo AzrayI anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. tathA e cha karmanA utkRSTa, jaghanya ane ajaghanya vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. temAM utkRSTa to sAdi sAMta bhAMge hamaNAM ja vicAryo. jaghanya pradezabaMdha utpattinA prathama samaye vartamAna, labdhi aparyApta, sarvathI alpa vIryavALA ane sAta karmanA baMdhaka sUkSma nigodane eka samayamAtra hoya che. bIje samaye tene ja ajaghanya hoya che. vaLI pharI paNa saMkhyAto athavA asaMkhyAto kALa vItI gayA bAda jaghanya yogipaNuM ane aparyApta sUkSma nigodapaNuM prApta thAya tyAre prathama samaye jaghanya pradezabaMdha thaI zake che. tyArapachInA samaye ajaghanya thAya che. A pramANe aneka vAra saMsArI jIvone jaghanya ane ajaghanya pradezabaMdhamAM parAvartana thatuM hovAthI baMne sAdi sAMta bhAMge che. Ayu ane mohanIya karmamAM jaghanya, ajaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa e saghaLA bhedo sAdi sAMta bhAMge che. temAM Ayu avabaMdhi hovAthI tenA cAre vikalponuM to sAdi sAMtapaNuM atyaMta spaSTa che ane mohanIyano utkRSTa pradezabaMdha utkRSTa yogasthAnavatti saptavidha baMdhaka samyagdaSTi athavA mithyAdRSTine eka athavA be samayaparyaMta hoya che. zeSakAla anubhRSTa hoya che, mATe e baMne sAdi sAMta bhAMge che. tathA jaghanya-ajaghanyamAM sAdi-sAMtapaNAno vicAra jJAnAvaraNIyAdinI jema jANI levo. 83 ziSyonA upakAra mATe uparokta gAthAnuM varNana karatAM AcArya mahArAja kahe che-- chabbaMdhakassa ukkassajogiNo sAiadhuvaukoso | aNukkosa taccuyAo aNAiadhuvAdhuvA sugamA // 84 // SaDbandhakasyotkRSTayoginaH sAdyadhruva utkRSTaH anutkRSTastaccyUtAdanAdyadhruvadhruvAH sugamAH // 84 // artha--A cha karmanA baMdhaka utkRSTa yogine utkRSTa pradezabaMdha sAdi sAMta che. tyAMthI paDe tyAre anutkRSTa thAya che. tathA anAdi azruva ane dhruva sugama che. 84 TIkAnu--cha karmanA baMdhaka utkRSTa yogi sUkSmasaMparAyavatti kSapaka athavA upazamaka AtmAne eka athavA be samayaparyaMta moha ane Ayu vinA cha karmano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. te te ja vakhate thato hovAthI sAdi ane bIje athavA trIje samaye viccheda thato hovAthI sAMta. te utkRSTa pradezabaMdhI paDavA vaDe anutkRSTa pradezabaMdha thAya mATe te sAdi thAya, athavA upazAMtamoha guNasthAnake baMdhavicchedane prApta karIne tyAMthI paDe tyAre maMda yogasthAnake vartatA anutkRSTa pradezabaMdha pravarte e rIte paNa sAdi thAya ane anAdi, dhruva ane adhruva to sugama che. te A pramANe--baMdhaviccheda sthAnane athavA utkRSTa pradezabaMdha sthAnane jeoe prApta karyuM nathI teone anutkRSTa pradezabaMdha anAdi che ane dhruva-adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe hoya che. 84 Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 619 A pramANe moha ane Ayu vinA zeSa karmanA utkRSTa-anutkRSTa pradezabaMdhano vicAra karyo. have jaghanya-ajaghanyano vicAra kare che- hoi jahanno'pajjattagassa suhumanigoyajIvassa / tassamauppannaga sattabaMdhagassappaviriyassa // 85 // ekaM samayaM ajahannao tao sAi adbhuvA dovi / mohevi ime evaM Aummi ya kAraNaM sugamaM // 86 // bhavati jaghanyo'paryAptakasya sUkSmanigodajIvasya / tatsamayotpannasya saptabandhakasyAlpavIryasya // 85 // ekaM samayajaghanyastataH sAdyadhruvau dvAvapi / mohe'pyetAvevamAyuSi ca kAraNaM sugamam // 86 // artha-prathama samayotpanna jaghanyayogi, sAta karmanA baMdhaka, aparyApta sUkSma nigoda jIvane eka samaya paryata jaghanya pradezabaMdha thAya che, tyArapachI ajaghanya thAya che, mATe e baMne sAdi-sAMta che. mohanIyakarmamAM paNa e be bhAMgA ema ja kahevA ane AyunA saMbaMdhamAM to kAraNa sugama che. 85-86 TIkAnu--tatsamayotpanna eTale utpattinA prathama samaye vartamAna, sarvathI alpa vIryavALA sAtakarmanA baMdhaka, aparyApta sUkSma nigodiyA jIvane moha ane Ayu vinA zeSa cha karmano sAmarthyathI mAtra eka ja samaya jaghanya pradezabaMdha thAya che. tyArapachInA samaye ajaghanya thAya che, tyArapachI kALAntare pharI paNa jaghanya-ajaghanya pradezabaMdha thAya che. A pramANe vArApharatI thatA hovAthI e baMne sAdi sAMta che. mohanIyakarmanA jaghanya ajaghanyano paNa e ja pramANe vicAra karI levo. tathA AyunA viSayamAM jaghanyAdi cAre vikalpo sAdi sAMta bhAMge che e to sugama che, kAraNa ke teo saghaLA adhuvabaMdhi che. 85-86. have mohanIyanA utkRSTa-anutkRSTanA sAdi-sAMta bhAMgAno vicAra kare che. mohassa aikiliTe ukkoso sattabaMdhae micche / evaM samayaM Nukkosao tao sAiadhuvAo // 87 // 1. ahIM sAmarthyathI eka samaya ema kahevAnuM kAraNa saghaLA aparyAptA aparyAptAvasthAmAM pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye asaMkhya asaMkhya guNa vadhatA yogasthAnake jAya che. tethI jaghanya yoga mAtra pahele ja samaye hoya che. bIjA Adi koIpaNa samayomAM hoto nathI. tethI jaghanya pradezabaMdha paNa eka samaya ja thAya che. e arthAta levAnuM hovAthI ema kahyuM che. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 paMcasaMgraha-1 mohasyAtikliSTe utkRSTaH saptabandhake mithyAdRSTau / ekaM samayamanutkRSTastataH sAdyadhruvau // 87 // artha--atikliSTa pariNAmI sAtanA baMdhaka mithyAdaSTi athavA samyagdaSTine mohano eka samayaparyata utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tyArapachI anutkRSTa thAya che. mATe e baMne sAdi sAMta che. 87 TIkAnu-atisaMkliSTa pariNAmI, ahIM atisaMklezanuM grahaNa mAtra baLavAnapaNuM jaNAvavA mATe che, kAraNa ke baLavAnane ja atisaMkleza hoya che. nahi to pradezabaMdhanA viSayamAM saMkliSTa pariNAmanuM kaMI prayojana nathI. utkRSTa vizuddhivALAne paNa utkRSTa yoga hoya che ane tene utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tethI gAthAmAM "maniTTe e pada vaDe baLavAna otmAnuM grahaNa - che. eTale ke utkRSTa yogasthAne vartamAna AtmA levAno che, kemake utkRSTa pradezabaMdha te ja karI zake che, tathA sAtano baMdhaka, gAthAmAM mUkela "fmache' e pada samyagdaSTinuM upalakSaNa-sUcaka che mATe mithyAdaSTi athavA samyagdaSTine eka athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tyArapachI anutkRSTa thAya che. vaLI kALAntare utkRSTa tyArapachI anutkRSTa thAya che. e pramANe vArApharatI thatA hovAthI e baMne sAdi-sAMta bhAMge che. A pramANe mohanIyanA viSayamAM be bhAMgA vicAryA. 87 A pramANe mULaprakRtio AzrayI sAghAdi bhaMgano vicAra karyo. have uttarapravRtio AzrayI vicAra karavA icchatA kahe che - nANaMtarAyaniddAaNavajjakasAyabhayadugaMchANa / ' daMsaNacaupayalANaM cauvvigappo aNukkoso // 48 // jJAnAntarAyanidrAnantAnubandhivarjakaSAyabhayajugupsAnAm / darzanacatuSkapracalAnAM caturvikalpo'nutkRSTaH // 48 // . arthajJAnAvaraNIya, aMtarAya, nidrA, anaMtAnubaMdhI varSa bAra kaSAya, bhaya, jugupsA, darzanAvaraNa catuSka ane pracalAno anutkRSTa pradezabaMdha cAra prakAre che. TIkAnu-jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, nidrA, anaMtAnubaMdhI varjIne bAra kaSAya, bhaya, jugupsA, cakSu, acakuM, avadhi ane kevaLadarzanAvaraNIyarUpa darzanAvaraNa catuSka ane pracalA e dhruvabaMdhI trIsa prakRtiono anutkRSTa pradezabaMdha sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe-- jJAnAvaraNIye pAMca, aMtarAya pAMca ane cakSu, acakuM, avadhi ane kevaLadarzanAvaraNIyarUpa darzanAvaraNIya cAra e cauda prakRtiono utkRSTa yoge vartamAna kSapaka athavA upazamaka sUkSmasaMparAyavarti AtmAne eka ke be samayaparyata utkRSTa pradezabaMdha thAya che. kAraNa ke utkRSTa yoga vaDe ghaNAM dalito grahaNa kare che ane Ayu tathA mohanIyano baMdhaviccheda thayelo hovAthI tenA bhAgano teomAM praveza thAya che, eTale ke teno bhAga paNa maLe che. vaLI cAra Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra darzanAvaraNIyamAM to svajAtIya nahi baMdhAtI prakRtiono bhAga paNa prApta thAya che. te pratiniyata eka ke be samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che. tyArapachI samayAntare maMdayogasthAne vartamAna te ja AtmAne anutkRSTa pradezabaMdha thAya tyAre, athavA upazAMtamoha guNasthAnake baMdhaviccheda karIne tyAMthI paDe ane anutkRSTa pradezabaMdha kare tyAre tenI sAdi thAya. te utkRSTa pradezabaMdha yogya sthAna athavA vyavaccheda sthAnane jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. nidrA ane pracalAno utkRSTa yogasthAne vartamAna sAtakarmanA baMdhaka avirati samyagdaSTithI AraMbhI apUrvakaraNa paryantavarti AtmAne eka athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. kAraNa ke utkRSTa yogasthAnano saMbhava hovAthI ghaNAM dalito grahaNa kare che ane nahi baMdhAtA Ayu tathA sthAnadvitrikano bhAga prApta thAya che. te eka ke be samaya sudhI ja hovAthI sAdi sAMta che. tyArapachI samayAntare anutkRSTa pradeza baMdha thAya eTale te paNa sAdi thAya, athavA baMdhaviccheda sthAnane prApta karI tyAMthI paDe tyAre maMda yogasthAnake vartatA anutkRSTa pradezabaMdha thAya tethI paNa te sAdi thAya. utkRSTa pradezabaMdha yogya sthAna athavA baMdhaviccheda sthAnane jeo prApta karyuM nathI. teone anAdi ane dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyanI apekSAe che. apratyAkhyAnAvaNa catuSkano utkRSTa yoge vartamAna avirati samyagdaSTi AtmAne eka ke be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. kAraNa ke utkRSTa yogasthAnakane prApta thayela hovAthI ghaNAM daliko grahaNa kare che ane svajAtIya mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhI nahi baMdhAtI hovAthI tenA bhAgano temAM praveza thAya che. te utkRSTa yogasthAnethI paDe tyAre athavA baMdhaviccheda sthAnane prApta karI tyAMthI paDe tyAre maMda yogasthAnake vartatA anutkRSTa pradezabaMdhano AraMbha kare tyAre tenI sAdi thAya. te utkRSTa baMdhasthAna athavA vyavaccheda sthAnane jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyanI apekSAe ghaTe che. pratyAkhyAnAvaraNa catuSkano utkRSTa yogasthAnake vartatA dezavirati AtmAne eka athavA be samayaparyata utkRSTa pradezabaMdha thAya che, kAraNa ke utkRSTa yoganA vazathI ghaNAM daliko grahaNa kare che tathA svajAtIya baMdhAtI mithyAtva, anaMtAnubaMdhI ane apratyAkhyAnAvaraNarUpa prakRtionA bhAgano temAM praveza thAya che, te eka ke be samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te utkRSTathI paDatA anutkRSTa pradezabaMdha thAya tyAre athavA baMdhaviccheda sthAnane prApta karI tyAMthI paDe tyAre ' maMdayogasthAne vartatA anutkRSTa pradezabaMdha thAya tyAre tenI sAdi thAya, te utkRSTa baMdha yogya sthAna athavA baMdhaviccheda sthAnane jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi ane dhruva-adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe che. bhavya ane jugupsAno utkRSTa yogi apUrvakaraNa guNasthAnake vartamAna AtmAne eka 1. ahIM abadhyamAna mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyano bhAga maLato hovAthI bhaya-jugupsAnA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI apUrvakaraNa guNasthAnaka vartI kahyA che. paraMtu abadhyamAna mithyAtvAdi tera prakRtiono bhAga pramatta ane apramatta guNasthAne paNa maLe che. tethI A be guNasthAnaka Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 622 athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. kAraNa ke utkRSTa yoganA vazathI ghaNI vargaNAo grahaNa kare che tema ja mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI Adi adhyamAna svajAtIya prakRtionA bhAgano praveza thAya che. te utkRSTathI paNa mAtra be samaya thato hovAthI sAdi sAMta che. te utkRSTathI anutkRSTa jatA anubhRSTanI sAdi thAya, athavA baMdhaviccheda sthAnane prApta karI tyAMthI paDI anutkRSTa yogasthAnake vartatA anutkRSTa pradezabaMdhano AraMbha kare tyAre tenI sAdi thAya. te utkRSTa pradezabaMdha yogya sthAna athavA baMdhaviccheda sthAnane jeoe prApta karyuM nathI teonI apekSAe anAdi ane dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyanI apekSAe thAya che. saMjvalana krodhano utkRSTa yogasthAne vartamAna saMjvalana catuSkano baMdhaka, anuvRtti bAdara saM5rAyavarti AtmAne eka athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che, kAraNa ke utkRSTa yoganA vazathI ghaNAM daliko grahaNa kare che ane mithyAtvAdi prakRtionA ane puruSavedanA bhAgano praveza thAya che. tathA mAnAdi traNa prakRtinA baMdhaka utkRSTa yogI te ja anivRtti bAdara saM5rAyavarti AtmAne eka athavA be samaya saMjvalana mAnano saMjvalana krodhanA bhAgano paNa praveza thato hovAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tathA dvividhabaMdhaka utkRSTa yogI te ja anivRttibAdarasaMparAyavarti AtmAne eka ke be samaya saMjvalana mAyAno saMjvalana mAnanA bhAgano paNa praveza thato hovAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tathA utkRSTa yogI eka prakRtino baMdhaka anivRtti bAdarasaMparAyavatti AtmAne eka ke be samaya saMjvalana lobhano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. kAraNa ke mohanIyano saghaLo bhAga baMdhAtI te prakRtirUpe ja pariName che mATe. A pramANe te saMjavalananI cAre prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha eka ke be samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che te sivAyano saghaLo pradezabaMdha anutkRSTa che. te utkRSTa pradezabaMdha yogya sthAnakathI paDatA athavA baMdhaviccheda sthAnane prApta karI tyAMthI paDatA maMda yogasthAnavarji vartI AtmAone paNa bhaya-jugupsAnA utkRSTa pradezanA svAmI kahevA joIe. chatAM ahIM kema kahyA nathI te vicAraNIya che. vaLI paMcama karmagraMtha gA. 92 ane 94nI TIkAmAM jaNAvela che ke abadhyamAna kaSAyono bhAga badhyamAna kaSAyone ja maLe, paraMtu nokaSAyone maLe nahi. mATe A banne prakRtionA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI abadhyamAna mithyAtvano bhAga maLato hovAthI cothAthI AThamA guththAnaka sudhInA jIvo che. tethI paMcama karmagraMthAdinA mate adhyamAna kaSAyanAM daliko zeSa badhyamAna kaSAyone ja maLe che paraMtu badhyamAna nokaSAyone maLatAM nathI ane paMcasaMgrahAdinA mate abadhyamAna mithyAtvanI jema adhyamAna kaSAyonuM dalika paNa badhyamAna kaSAya tathA nokaSAya ema banne maLe ema samajAya che. paraMtu jo ema hoya to hAsyAdi be yugalamAM yathAsaMbhava chaThThA Adi guNasthAne madhyamanA ATha kaSAyono bhAga maLI zake tethI te guNasthAnakavartI jIvo ja A cAre prakRtionA svAmI kahevA joIe. chatAM tema na kahetAM avirati samyagdaSTi ja svAmI kema kahyA ? te vicAraNIya che. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra AtmAne anutkRSTa pradezabaMdha thAya mATe sAdi, utkRSTa pradezabaMdha yogya sthAna athavA baMdhaviccheda sthAna nahi prApta karanArane anAdi ane dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyane thAya che. 88 sesA sAIadhuvA savve savvANa sesapagaINaM / zeSAH sAdyadhruvAH sarve sarvAsAM zeSaprakRtInAm / 623 artha--uparokta prakRtionA zeSa vikalpo tathA zeSa saghaLI prakRtionA saghaLA vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. TIkAnu--pUrvokta trIsa prakRtionA zeSa jaghanya, ajaghanya ane utkRSTarUpa traNe vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. temAM utkRSTa to sAdi-sAMta bhAMge hamaNAM ja vicArI gayA ane jaghanya atyaMta alpa vIryavALA, aparyApta, bhava prathama samaye vartamAna, sUkSma nigodiyAne thAya che. bIjA samaye tene ja ajadhanya thAya che. pharI paNa saMkhyAto kALa athavA asaMkhyAto kALa gaye chate ukta svarUpavALI nigodAvasthA prApta thAya tyAre jaghanya thAya mATe te baMne sAdi sAMta che. zeSa saghaLI mithyAtva, anaMtAnubaMdhi kaSAya, sthAnarjiMtrika, agurulaghu, taijasa, kArmaNa, upaghAta, varNacatuSka ane nirmANarUpa sattara dhruvabaMdhI prakRtionA ane saghaLI avabaMdhI prakRtionA jaghanya, ajaghanya, utkRSTa ane anutkRSTa e cAre vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. kaI rIte sAdi sAMta bhAMge che ? to kahe che-- syAnadvitrika, mithyAtva ane anaMtAnubaMdhIno sAtakarmanA baMdhaka, utkRSTa yogasthAnake vartamAna mithyAdaSTine eka athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. A ATha prakRtione samyagdaSTi jIvo bAMdhatA ja nathI, mATe mithyArdaSTi grahaNa karyA che. utkRSTa yogasthAnethI madhyamayogasthAnake jatA anutkRSTa pradezabaMdha thAya. pharI paNa kALAntare utkRSTa yogasthAna prApta thatA utkRSTa pradezabaMdha thAya che. A pramANe mithyArdaSTine te baMne vArApharatI thatA hovAthI sAdi sAMta che. taijasa, kArpaNa, agurulaghu, upaghAta, varNAdi catuSka ane nirmANa e nAmakarmanI dhruvabaMdhI nava prakRtiono tevIsa prakRtionA baMdhaka utkRSTa yoge vartamAna mithyArdaSTine eka athavA be samaya utkRSTa pradezabaMdha thAya che. te sivAyanA nAmakarmanI pacIsAdi prakRtinA baMdhakane ghaNA bhAga thatA hovAthI utkRSTa pradezabaMdha thato nathI. kevaLajJAnI mahArAje tema ja dekhela che. tyArapachI samayAntare anutkRSTa thAya, vaLI pharI kALAntare utkRSTa thAya. A pramANe kramazaH thato hovAthI te baMne sAdi sAMta che. jaghanya-ajaghanya pradezabaMdha gAthAnI zarUAtamAM jema trIsa prakRti AzrayI ghaTAvyA tema ahIM paNa ghaTAvI levA. tathA avabaMdhinI saghaLI prakRtionA utkRSTAdi cAre vikalpo teono baMdha ja adhva hovAthI sAdi sAMta bhAMge jANavA. Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 paMcasaMgraha-1 A pramANe sAdyAdi bhaMganI prarUpaNA karI. have svAmitvano vicAra karavo joIe. te be prakAre che : 1. utkRSTa pradezaviSayaka. 2. jaghanya pradezaviSayaka. vaLI te eka eka babbe prakAre che : 1. mULaprakRti viSayaka, 2. uttaraprakRti viSayaka. temAM pahelA mULa ane uttara - prakRtiviSayaka utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvano vicAra kare che- jANa jahiM baMdhato ukkoso tANa tattheva // 89 // yAsAM yatra bandhAnta utkRSTastAsAM tatraiva // 89 // artha-je prakRtionA baMdhano jyAM aMta thAya tyAM prAyaH te prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha samajavo. TIkAnu-je prakRtiono je sthAne baMdhaviccheda thAya che te prakRtiono prAyaH tyAM ja utkRSTa pradezabaMdha samajavo. tAtparya e ke je sthAne baMdhaviccheda thAya che te sthAnane prApta thayelA utkRSTa yogasthAnake vartatA AtmAo te prakRtionA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI jANavA. ati saMkSepamAM kahelI uparokta hakIkatano savizeSataH vicAra kare che. temAM paNa mULaprakRti viSayaka utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvano vicAra kare che. AyukarmanA mithyASTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramattasaMyata ane apramattasayata e pAMca guNasthAnake vartatA utkRSTa yogasthAnavarti AtmAo utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI che, kAraNa ke A saghaLA guNasthAnakavALAone utkRSTa yogasthAnaka ane AyunA baMdhano saMbhava che. zaMkA-sAsvAdana guNasthAnakavarti AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI kema nathI hoto? uttara-tene utkRSTa yogasthAnakano jIvasvabhAve asaMbhava che. e asaMbhavane vizeSataH puSTa kare che-jo sAsvAdana guNasthAnakavarti AtmAne utkRSTa yoga hoya to anaMtAnubaMdhIno utkRSTa pradezabaMdha sAsvAdane ja ghaTI zake, kAraNa ke mithyAtvanA bhAganI paNa prApti thAya ane jo ema thAya to anaMtAnubaMdhIno anutkRSTa pradezabaMdha sAdi Adi cAra bhAMge ghaTI zake. te A pramANe- anaMtAnubaMdhIno utkRSTa pradezabaMdha ukta nItie sAsvAdane thAya, anyatra na thAya. te sAsvAdana guNasthAnakathI paDI mithyAtve Ave tyAre anuSTa pradezabaMdha thAya mATe sAdi. jeoe sAsvAdana guNasthAnaka prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta. A pramANe anutkRSTa pradezabaMdhe cAre bhAMgA ghaTI zake. paraMtu A hakIkta zAstrakArane iSTa nathI. kAraNa ke anaMtAnubaMdhIno anutkRSTa pradezabaMdha sAdi sAMta bhAMge pahelA ja kahI gayA che. mATe sAsvAdana guNasthAnake utkRSTa yogano asaMbhava hovAthI te AyunA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI nathI. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra mizradaSTi to Ayuno baMdha ja karato nathI mATe teno paNa niSedha karyo che. mohanIyakarmano sAtanA baMdhaka mithyAdaSTi, avirati samyagdaSTi, dezavirati, pramattasaMyata, apramattasaMyata, apUrvakaraNa ane anivRtti bAdara saMparAya e sAta guNasthAnakavarti AtmAo utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI che. A saghaLAone utkRSTa yogasthAna ane mohanIyanA baMdhano sadbhAva che mATe. zivazarmasUri mahArAja kahe che ke "AyukarmanA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI pAMca guNasthAnakavALA ane mohanIyakarmanA sAta guNasthAnakavALA jIvo che." ahIM zaMkA kare che ke-sAsvAdana samyagdaSTi ane mizradaSTi AtmAo mohanIyanI utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI kema hotA nathI ? tenA uttaramAM kahe che ke teone utkRSTa yoga hoto nathI mATe hotA nathI. temAM sAsvAdane utkRSTa yoga kema nathI hoto tenI yukti hamaNAM ja kahI gayA ane samyammiglAdaSTine pUrvasUri mahArAjanA pravacanathI utkRSTa yoga nathI hoto ema samajavuM. te pUrvasUri mahArAjanuM vacana A che- sAsaNa sanmAmi chesulono goLo ne havatti' sAsvAdana ane mizradaSTine utkRSTa yoga hoto nathI. mATe uparokta sAta guNasthAnakavALA ja mohanIyanA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI che. - tathA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, nAma, gotra ane aMtarAya e che karmano utkRSTa yogasthAnane prApta thayelo sUkSmasaMparAyavarti AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kAraNa ke nahi baMdhAtA Ayu ane mohanIyano bhAga paNa tene prApta thAya che. A pramANe mULa prakRti viSayaka utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvano vicAra karyo. have uttara prakRtiviSayaka svAmitvano vicAra kare che-jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka ane aMtarAyapaMcaka e cauda prakRtiono utkRSTa yogasthAnakane prApta thayela sUkSmasaMparAyavarti AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kAraNa ke mohanIya ane AyunA bhAgano paNa temAM samAveza thAya che ane darzanAvaraNacatuSkamAM svajAtIya abadhyamAna nidrApaMcakanA bhAgano paNa praveza thAya che. saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobhano utkRSTa yogasthAnake vartamAna anivRtti bAdara saMparAyavarti AtmA anukrame cAra, traNa, be ane eka prakRtine jyAre bAMdhato hoya tyAre utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. baMdha AzrayI vicchinna thayelI prakRtionA bhAgano praveza thAya che mATe. nidrAdvikanA avirati samyagdaSTithI AraMbhI apUrvakaraNa paryatavarti utkRSTa yogasthAnake vartamAna sAtakarmano baMdhaka AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. A saghaLAM guNasthAnakomAM utkRSTa yoga ane te prakRtinA baMdhano saMbhava che ane thINadvitrika ane AyunA bhAgano praveza thAya che. bhaya ane jugupsAno utkRSTa yogasthAnake vartamAna apUrvakaraNa guNasthAnakavarti AtmA paMca01-79 Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 paMcasaMgraha-1 utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kAraNa ke teno utkRSTa pradezabaMdha karatAM mithyAtva, anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNAdi prakRtionA bhAgano temAM praveza thAya che mATe. apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano sAtano baMdhaka utkRSTa yoge vartamAna avirati samyagdaSTi AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kemake AyunA bhAgano tema ja mithyAtva ane anaMtAnubaMdhinA bhAgano temAM praveza thAya che. pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano sAtano baMdhaka, utkRSTa yogasthAnakane prApta thayelo dezavirati AtmA, utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. mithyAtva, anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa ane AyunA bhAgano temAM praveza thAya che mATe. taijasa, kArmaNa, agurulaghu, upaghAta, varNacatuSka ane nirmANa e navaprakRtiono sAtakarmano baMdhaka, temAM paNa nAmakarmanI ekendriyayogya trevIsa prakRti bAMdhato, utkRSTa yogasthAnake vartamAna, mithyAdaSTi AtmA eka ke be samaya utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. mithyAtva, anaMtAnubaMdhi ane svAddhitrikarUpa dhruvabaMdhi pravRtionA ane nAmavAra dareka adhuvabaMdhinI prakRtionA laghu upAya-sahelI yukti batAvavA dvArA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI graMthakAra mahArAja AgaLa upara potAnI meLe ja kaheze. 89 have pUrvokta trIsa pravRtiono je anutkRSTa pradezabaMdha sAdi Adi cAra prakAre kahyo che tenA tathA adhuvabaMdhI prakRtionA utkRSTAdi cAra prakAranA pradezabaMdha saMbaMdhe je sAdi-sAMta bhaMga kahyo che teno vicAra karavA mATe kahe che niyayaabaMdhacuyANaM Nukkoso sAiNAi tamapatte / sAI adhuvo'dhuvabaMdhiyANadhuvabaMdhaNA ceva // 10 // nijakAbandhacyutAnAmanutkRSTaH sAdiranAdistamaprAptAnAm / / sAdiradhruvo'dhruvabandhinInAmadhruvabandhanAdeva // 10 // arthapUrvokta trIsa pravRtionA potAnA abaMdhasthAnakathI paDelAone teno anutkRSTa thAya tethI sAdi ane te sthAnakane nahi prApta thayelAne anAdi che. tathA adhuvabaMdhinI prakRtionA utkRSTAdi cAre teo adhuvabaMdhI hovAthI ja sAdi sAMta che. TIkAnuM-jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNaSaTraka, aMtarAyapaMcaka, anaMtAnubaMdhI varjIne bAra kaSAya, bhaya ane jugupsA e trIsa dhruvabaMdhinI prakRtionA potapotAnA abaMdhasthAnakathI athavA upalakSaNa dvArA utkRSTa baMdhasthAnakathI paDelAone anukUSTa pradezabaMdha thAya tyAre te baMdha sAdi thAya ane te abaMdhasthAnane athavA utkRSTa baMdhasthAnane nahi prApta thayelAne anAdi ane dhruva-adhruva, abhavya ane bhavyanI apekSAe che. tathA adhuvabaMdhI prakRtionA utkRSTAdi cAre baMdha teo adhuvabaMdhI hovAthI sAdi sAMta bhAMge samajavA. 90 Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra : 627 have adhuvabaMdhinI prakRtionA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvanA eTale ke kayo jIva teno utkRSTa pradezabaMdha karI zake tenA jJAna mATe TUMko upAya batAve che- appatarapagaibaMdhe ukkaDajogI u sannIpajjatto / kuNai paesukkosaM alpataraprakRtibandhe utkRSTayogI tu saMjJiparyAptaH / karoti pradezotkRSTam artha--jyAre alpa prakRtiono baMdha thato hoya tyAre utkRSTa yoge vartamAna saMjJI paryApto utkRSTa pradezabaMdha kare che. TIkAnu-jyAre mULaprakRtiono ati alpabaMdha thato hoya tyAre utkRSTa yogasthAnake vartamAna paryApta saMjJI eka athavA be samaya adhuvabaMdhinI prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha kare che eTale ke jyAre koIpaNa vivakSita prakRtinA utkRSTa pradezabaMdhano vicAra karavAmAM Ave tyAre mULakarma tema ja tenI svajAtIya anya prakRtio paNa jeTalI banI zake teTalI ochI baMdhAtI hoya ane utkRSTa yogasthAnaka hoya tyAre paryApta saMjJIne teno utkRSTa pradezabaMdha thAya che. te A pramANe- sAtavedanIya, uccagotra ane yazakIrti e traNa prakRtiono cha karmano baMdhaka utkRSTa yogasthAnake vartamAna sUkSmasaMparAyavarti AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kAraNa ke AyunA ane mohanIyanA bhAgano ane yazakIrtimAM abadhyamAna svajAtIya prakRtionA bhAgano paNa - praveza thAya che. puruSavedano anivRtti bAdara saMparAyavarti utkRSTayogI AtmA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. kAraNa ke mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI Adi prakRtionA bhAgano paNa praveza thAya che. devagati prAyogya tIrthaMkara nAmakarma sAthe ogaNatrIsa prakRti bAMdhato avirati samyagdaSTithI AraMbhI apUrvakaraNanA chaThThA bhAga sudhImAM utkRSTa yoge vartamAna AtmA tIrthaMkara nAmakarmanA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. na utkRSTa yoge vartamAna apramattasaMyata tathA apUrvakaraNavarti AhArakaddhika sahita devagati yogya trIsa prakRtino baMdhaka AtmA AhArakaThikanA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. " kahyuM che ke-AhArakaddhikanA baMdhamAM apramatta ane apUrvakaraNa baMne grahaNa karyA che. utkRSTa yoge vartamAna te baMnene devagati yogya AhArakaddhika sAthe trIsa bAMdhatA utkRSTa pradezabaMdha thAya che. ekatrIsanA baMdhamAM thato nathI, kAraNa ke bhAgo ghaNA thAya." tathA hAsya, rati, arati, ane zoka mohanIyanA utkRSTa yoge vartamAna avirati samyagdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. 1. ahIM ekalA avirati samyagdaSTi lIdhA che. paraMtu karmagraMthanI TIkAmAM avirati samyagdaSTithI apUrvakaraNa sudhInA utkRSTa yoge vartatA saghaLA lIdhA che. paraMtu ahIM ema lAge che ke mohanIyanI sattara ane tera prakRtinA baMdhaka cothA pAMcamAvALA na levA joIe. paraMtu nava prakRtinA baMdhaka chaThThA, sAtamA ane Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 928 paMcasaMgraha-1 tathA tiryadgika, asAtavedanIya, nIcagotra, strIveda ane napuMsakavedano sAta karmano baMdhaka mithyAdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. huMDakasthAna, sthAvara, ayaza-kIrti, audArika, pratyeka sAdhAraNa, sUkSma bAdara, ekendriya jAti ane aparyAptanAmakarma e saghaLI prakRtinA ekendriyayogya trevIsa prakRtino baMdhaka utkRSTa yoge vartamAna mithyAdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. beindriya, teIndriya, caurindriya ane paMcendriyajAti, chevaTuM saMghayaNa, audArika aMgopAMga, manuSyaddhika ane trasanAmakarmano aparyApta beIndriyAdi yogya pacIsa prakRtino baMdhaka utkRSTa yoge vartamAna mithyAdRSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. parAghAta, ucchavAsa ane paryAptanAmakarmano ekendriya yogya pacIsa prakRtino baMdhaka utkRSTa yogI mithyAdi svAmI che. Atapa ane udyotano ekendriyayogya chavvIsano baMdhaka svAmI che. sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, samacaturagnasaMsthAna, prazastavihAyogati, devadrika, vaikriyaddhika, durbhagara, anAdeya azubha ane asthira e paMdara pravRtiono devagatiprAyogya aThyAvIsa prakRtino baMdhaka utkRSTa yogya vartamAna samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. tathA narakaddhika, aprazastavihAyogati ane duHsvaranAmakarmano narakagati prAyogya aThyAvIsano baMdhaka utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. madhyama cAra saMghayaNa ane madhyama cAra saMsthAnano tiryaMca ane manuSyagati yogya ogaNatrIsa prakRtino baMdhaka ane vajaRSabhanArAcasaMghayaNano manuSyagati yogya ogaNatrIsano baMdhaka utkRSTa yoge vartamAna mithyAdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. AThamAM guNasthAnakavALA levA joIe. kAraNa ke teone alpa prakRtiono baMdha che. ane abadhyamAna mithyAtva, anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNano bhAga paNa prApta thAya che. eTale utkRSTa pradezabaMdha teo ja karI zake ema lAge che. tattva kevaLIgamya. 1. tiryazvikAdi pravRtio samyagdaSTi bAMdhatA nathI mATe mithyASTi tenA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che te barAbara che. paraMtu asAtavedanIyane to samyaktI paNa bAMdhe che mATe te paNa tenA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI hovo joIe. karmagraMthanI TIkAmAM lIdho che. 2. devagati prAyogya aThyAvIsa bAMdhatA durbhaga ane anAdeyano baMdha thato nathI chatAM ahIM lIdho che teno Azaya samajAto nathI, bAkI e be prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha ekendriyayogya trevIsa bAMdhatA saMbhave che. trevIsano baMdhaka mithyAdaSTi teno adhikArI che. asthira ane azubhanA utkRSTa pradezabaMdhano paNa e ja adhikArI saMbhave che ane svopajJa TIkAmAM paNa A durbhaga Adi cAreno ekendriya prAyogya trevIsano baMdhaka svAmI kahela che. 3. prathama saMghayaNanA utkRSTa pradezabaMdhano baMdhAdhikArI tiryaMcagati yogya ogaNatrIsano baMdhaka paNa karmagraMthanI TIkAmAM lIdho che. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 devAyuno utkRSTa yogasthAnane prApta thayelo apramatta saMyata utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. tathA zeSa traNa Ayuno utkRSTa yogasthAnane prApta thayelo mithyArdaSTi utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. A pramANe mULaprakRtiviSayaka ane uttaraprakRtiviSayaka utkRSTa pradezabaMdhanuM svAmitva kahyuM. paMcamahAra have jaghanya pradezabaMdhanuM svAmitva kahevuM joIe. temAM pahelA mULaprakRtiviSayaka kahe che-- Ayu vinA sAte mULaprakRtiono utpattinA prathama samaye vartamAna, sarvathI alpa vIryavALo labdhi aparyApta, sUkSma nigoda jIva jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. utpattinA bIjA samaye vartato te sUkSma nigoda jIva zA mATe jaghanya pradezabaMdhano svAmI nathI hoto ? tenA uttaramAM kahe che ke--bIje samaye pahelA samayathI asaMkhyaguNa vadhatA yogasthAnake jAya che. kAraNa ke saghaLA aparyAptA jIvo aparyAptAvasthAmAM pratisamaya pUrva pUrva samayathI uttarottara samaye asaMkhya asaMkhyaguNa vadhatA yogasthAnake jAya che, mATe bIje samaye jaghanya pradezabaMdha hoto nathI. zatakacUrNikAra mahArAja kahe che ke--'saghaLA aparyAptA jIvo samaye samaye asaMkhyaguNa yoga vaDe vadhe che mATe bIjA Adi samayomAM jaghanya pradezabaMdha ghaTI zakato nathI.' Ayuno paNa te ja labdhi aparyApto anya sUkSmanigodanI apekSAe sarvamaMda yogasthAnavatti sUkSma nigodano AtmA potAnA AyunA trIjA bhAganA pahele samaye vartato jaghanya pradezabaMdha kare che. paraMtu tyArapachInA samaye karato nathI. kAraNa ke aparyApto hovAthI tenI pachInA samaye asaMkhyaguNa vadhatA yogasthAnake jAya che mATe tyAM jaghanya pradezabaMdha ghaTato nathI, tethI potAnA AyunA trIjA bhAganA pahelA samaye jaghanya pradezabaMdha kare che ema kahyuM che. zivazarmasUri mahArAja kahe che ke--utpattinA pahele samaye jaghanya yoge vartamAna aparyApta sUkSmanigoda sAte karmano jaghanya pradezabaMdha kare che. ane Ayuno baMdha karato te ja sUkSmanigoddIo Ayuno jaghanya pradezabaMdha kare che.' A pramANe mULaprakRtiviSayaka jaghanya pradezanuM svAmitva kahyuM. have uttaraprakRti saMbaMdhe jaghanya pradezabaMdhanuM svAmitva kahe che jahannayaM tassa vaccAse // 91 // jaghanyaM tasya vyatyAse // 91 // artha--utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitvanA viSayamAM je rIte kahyuM tenAthI viparyAsa karatA jaghanya pradezabaMdha thAya che. TIkAnu--utkRSTa pradezabaMdhanA svAmitva saMbaMdhe je hakIkata kahI che teno viparyAsa karavAthI jaghanya pradezabaMdhano svAmI thAya che. te A pramANe-- Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 utkRSTa pradezabaMdha te AtmA kare che ke je manolabdhisaMpanna utkRSTa yogasthAnake vartamAna, saghaLI paryAptie paryApto ane mULa tema ja uttaraprakRtionI alpasaMkhyAno bAMdhanAra hoya. zA mATe e pramANe che ? tenA uttaramAM kahe che ke--je AtmA manolabdhi saMpanna che tenI ceSTA-kriyA zeSa jIvanI apekSAe atizaya baLavALI hoya che, kAraNa ke vicArapUrvaka kriyA karanAra AtmAnI ceSTA tIvra hoya che. prabaLa ceSTA yukta te AtmA ghaNAM pudgalone grahaNa kare che mATe manolabdhisaMpanna e vizeSaNa grahaNa karyuM che. manolabdhiyukta hovA chatAM paNa potAnI bhUmikAne anusAre maMda maMda yogasthAnakavALo paNa hoya che. tethI teno tyAga karavA mATe utkRSTayogI e vizeSaNa lIdhuM che. tathA saMjJI aparyAptAne paNa potAnI bhUmikAne anusAre utkRSTa yoga che, te utkRSTa yoganuM ahIM prayojana nathI, kAraNa ke te utkRSTa yoge utkRSTa pradezabaMdha thato nathI, mATe tene dUra karavA saghaLI paryAptie paryApto e vizeSaNa grahaNa karyuM che. 630 A traNe vizeSaNa yukta hovA chatAM paNa jo ghaNI mULa ke uttaraprakRtiono baMdhaka hoya topaNa vivakSita prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha na thAya. kAraNa ke daliko ghaNA bhAgamAM vaheMcAI jAya, te hetuthI mULa ane uttara alpatara prakRtiono baMdhaka hovo joIe ema kahyuM che. A cAra vizeSaNa yukta AtmA utkRSTa pradezabaMdha kare che mATe pradezabaMdhanA svAmitvanA viSayamAM sarvatra A nirdoSa sAmAnya lakSaNa che. temAM je kaMI vizeSa che te pUrve batAvela che. uparokta lakSaNano viparyAsa e ja prAyaH jaghanya pradezabaMdhanA svAmitvanA viSayamAM lakSaNa samajavuM. te A pramANe-- manolabdhi hIna, jaghanya yogasthAnake--vartamAna, labdhi aparyApto, mULa ane uttara ghaNI prakRtiono bAMdhanAra AtmA jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. kahyuM che ke--'saMzI utkRSTa yogI, paryApto, alpatara prakRtino baMdhaka, utkRSTa pradezabaMdha kare che, tethI viparIta jaghanya pradezabaMdha kare che.' A to bahu saMkSepamAM kahyuM tene ja maMda mativALA ziSyonA upakAra mATe vistArathI varNave che-- narakagati, narakAnupUrvI narakAyu ane devAyurUpa cAra prakRtionA saghaLI paryAptie paryApto, jaghanya yogasthAnake vartamAna asaMzI paMcendriya jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. ahIM asaMzI paryAptAnA jaghanyayogathI saMjJI paryAptAno jaghanyayoga asaMkhyAtaguNo hoya che. kahyuM che ke--'asaMzI paryAptanA jaghanyayogathI saMjJI paryAptAno jaghanyayoga asaMkhyAtaguNo che.' mATe saMjJIne jaghanya pradezabaMdha ghaTato nathI tethI asaMzI grahaNa karyo che ane aparyApta asaMzIne vivakSita cAra prakRtiono baMdha thato nathI mATe saghaLI paryAptie paryApto ema kahyuM che. 1. jaghanya pradezabaMdha thavAmAM cAra vizeSaNa mUkyAM che. paraMtu vadhAremAM vadhAre jeTalAM ghaTe teTalAM ghaTAvavAnAM che. jyAM cAre ghaTe tyAM cAra, cAre na ja ghaTatAM hoya to vadhAremAM vadhAre ghaTI zake teTalAM ghaTAvavAnAM che. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 631 AhIrakaddhikano mULa AThe karmano ane devagati prAyogya ekatrIsa prakRne baMdhaka jaghanyayoge vartamAna apramatta saMyata jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. devadrika, vaikriyaddhika ane tIrthaMkara nAmakarma e pAMca prakRtionA bhava prathama samaye vartamAna jaghanya yogI avirati samyagdaSTi, jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. temAM tIrthakara nAmakarmano baMdhaka deva athavA nArakI anukrame devabhavamAMthI athavA narakabhavamAMthI AvIne manuSyabhavamAM utpanna thato utpattinA prathama samaye vartamAna manuSya devagatiprAyogya tIrthaMkara nAmakarma sahita ogaNatrIsa prakRti bAMdhato, jaghanya yogI, vaikriyaddhika ane devadvikano jaghanya pradezabaMdha kare che. ahIM ema zaMkA thAya ke ukta cAra prakRtiono asaMjJImAM zA mATe jaghanya pradezabaMdha na thAya? kAraNa ke saMjJIthI asaMjJImAM yoga alpa che. tenA uttaramAM kahe che ke ahIM asaMjJI be prakArano che. te A pramANe-1. paryApto, 2. aparyApto. temAM aparyAptAne to devagati prAyogya ke narakagati prAyogya baMdha ja thato nathI, paryAptAne ja thAya che ane paryApta asaMjJIne aparyApta saMjJInA yogasthAnakathI asaMkhyAtaguNa yoga hoya che. zatakacUrNikAra kahe che ke saMjJI aparyAptAnA yogathI asaMzI paryAptAno yoga asaMkhyAtaguNo hoya che." mATe asaMjJImAM jaghanya pradezabaMdha ghaTI zakato nathI. tethI bhavanA prathama samaye vartamAna avirati samyagdaSTi manuSya e cAra prakRtionA jaghanya pradezabaMdhano svAmI kahyo che. A kahevA vaDe koI ema kahe che ke hInabaLavALA asaMjJImAM vaikriyaSakano jaghanya pradezabaMdha thAya che tenuM khaMDana karyuM che ema samajavuM. tIrthakara nAmakarmano bAMdhanAra manuSya kALa karIne devamAM utpanna thAya tyAM bhavanA prathama samaye jaghanya yogasthAnake vartato tIrthakara nAmakarma sahita manuSyaprAyogya trIsa prakRti bAMdhanAra deva jaghanya pradezabaMdha kare che. pUrvAcAryoe tema ja pratipAdana kareluM hovAthI anyatra teo jaghanya pradezabaMdha thato nathI. zatakacUrNimAM kahyuM che ke "tIrthakara nAmakarmano baMdhaka manuSya kALa karIne devamAM utpanna thAya tene prathama samaye manuSyagati yogya tIrthaMkaranAma sahita trIsa prakRti bAMdhatA sarva jaghanya yoge vartatAM tIrthaMkara nAmakarmano jaghanya pradezabaMdha thAya, anyatra na thAya." - tathA manuSyAya ane tiryaMcA, varjita zeSa eka so nava prakRtiono sarvathI jaghanya yoge _ 1. ahIM anyatra na thAya ema kahyuM che mATe tIrthaMkaranAmakarma bAMdhI narakamAM janArane tIrthaMkaranAmakarma sAthe manuSya prAyogya trIsa prakRti bAMdhatA tIrthaMkara nAmakarmano jaghanya pradezabaMdha na thAya ema samajavuM. hetu e jaNAya che ke devathI narakamAM bhavanA prathama samaye paNa yoga vadhAre hovo joIe. * 2. ahIM TIkAmAM be Ayu vinA ekaso nava prakRtio kahI, paraMtu A be Ayu vinA ekaso sAta ja saMbhave che. kAraNa ke ekendriyo A be AyuSya vinA ekaso sAta prakRtio ja bAMdhI zake che. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 paMcasaMgraha-1 vartamAna, labdhi aparyApta, utpattinA prathama samayavarti, sUkSmanigodiyo, jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. temAM paNa aparyApta, sUkSma ane sAdhAraNa nAmakarmano nAmakarmanI pacIsa prakRtino baMdhaka svAmI che. ekendriya, Atapa ane sthAvara nAmakarmano ekendriyayogya chavvIsano baMdhaka svAmI che, manuSyadvikano ogatrIsano baMdhaka svAmI che. zeSa nAmakarmanI prakRtiono trIsano baMdhaka ukta vizeSaNavALo sUkSma nigodiyo jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. manuSyAya ane tiryaMcAyuno te ja sUkSma nigodiyo potAnA AyunA trIjA bhAganA prathama samaye vartato jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. potAnA AyunA trIjA bhAganA bIjA Adi samayomAM jaghanya pradezabaMdha nahi thavAmAM kAraNa pUrve kahyuM che te ja samajavuM. 91 have mithyAtva, anaMtAnubaMdhi ane tyAnadvitrika e ATha prakRtionA utkRSTa pradezabaMdhanA - svAmI ane taijasAdi nAma dhruvabaMdhinI prakRtionA jaghanya pradezabaMdhanA svAmI jo ke sAmAnyathI pUrve kahyA che chatAM maMda buddhivALA jIvone spaSTa rIte bodha thAya mATe vizeSataH kahe che - sattavihabandhamicche paramo aNamicchathINagiddhINaM / uknosasaMkiliTe jahannao nAmadhuviyANaM // 12 // saptavibandhake mithyAdRSTau paramo'namithyAtvastyAnIMnAm / utkRSTasaMkliSTe jaghanyo nAmadhruvabandhinInAm // 12 // . artha-utkRSTa saMkliSTa pariNAmI sAta karmanA baMdhaka mithyAdaSTine anaMtAnubaMdhi catuSka, mithyAtva ane thINadvitrikano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. tathA aparyApta sUkSma nigodane nAma dhruvabaMdhinI prakRtiono jaghanya pradezabaMdha thAya che. TakAnu-sAta karmano baMdhaka, utkRSTa saMkliSTa pariNAmI, ahIM saMklezanuM grahaNa atizaya baLanuM grahaNa karavA mATe karyuM che. eTale tAtparya e ke- | sarvotkRSTa yogasthAne vartamAna mithyAdaSTine anaMtAnubaMdhi, mithyAtva ane thINadvitrikano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. eTale ke saghaLI paryAptie paryApto, sarvotkRSTa yogasthAnake vartamAna, sAtakarmano baMdhaka, saMjJI paMcendriya pUrvokta anaMtAnubaMdhi Adi ATha prakRtionA utkRSTa pradezabaMdhano svAmI che. tathA taijasa, kArmaNa, agurulaghu, upaghAta, varNAdi catuSka ane nirmANa e nAma dhruvabaMdhinI nava prakRtiono sAtano baMdhaka mithyASTi aparyApto sarva jaghanya yogasthAne vartamAna nAmakarmanI tiryaMcagati yogya trIsa prakRti bAMdhato sUkSma nigodiyo jaghanya pradezabaMdhano svAmI che. A pramANe nevyAzImI gAthAmAM kahevA mATe bAkI rAkhelA uparokta prakRtionA svAmI kahyA. 1. ahIM gAthAmAM nAmanI dhruvabaMdhI nava prakRtino baMdhaka sUkSmanigoda che ema kahyuM nathI chatAM cALAnato vizeSapratipatti: nadi saMdehAdanakSatA e nyAye levAno che. nyAyano artha A vyAkhyAnathI vizeSa arthano nirNaya thAya che. saMdehathI-saMzayathI lakSaNa alakSaNa thatuM nathI. tAtparya e ke, sUtranA arthamAM saMzaya thavAthI tenA vizeSArthano nirNaya vyAkhyAnathI thAya che. paraMtu je lakSaNa pratipAdaka sUtra che te alakSaNa thatuM nathI. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 633 utkRSTa-jaghanyarasabandhasvAmi-yantrakam prakRtio saMkhyA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI jaghanya pradezabaMdhanA svAmI jJAnAvaraNa-pAMca, pAMca 14 | sUkSmasaMparAyI, utkRSTa yogI ||sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA aMtarAya darzanAvaraNa cAra | sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye nidrA-pracalA | utkRSTayogI, saptavidha baMdhaka | sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA cothAthI AThamAM guNasthAnakanA sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye prathama bhAga sudhInA vartatA jIvo thINadvitrika, mithyAtva, 10 | utkRSTa yogI saptavidha baMdhaka | sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA anaMtAnubaMdhI catuSka paryApta saMzI mithyASTi (sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye napuMsakaveda, strIveda apratyAkhyAnIya catuSka | 4 | caturtha guNasthAnakavati sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA | sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye pratyAkhyAnIya catuSka | 4 | paMcama guNasthAnakavarti sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA, sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye saMjavalana krodha navamA guNanA dvitIya sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA, bhAgavarti | sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye saMjvalana mAna navamA tRtIya bhAgavarti sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye saMjavalana mAyA 1 | navamA caturtha bhAgavarti sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA, sUkSmanigodano jIva bhavAgha samaye saMjavalana lobha 1 | navamA paMcama bhAgavarti sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye hAsya, rati, zoka, arati| 4 | avirati samyagdaSTi sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye bhaya, jugupsA aSTama guNasthAnakavartI sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA. sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye puruSaveda navamA gunA prathama sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyA bhAgavarno sUkSmanigodano jIva bhavAdya samaye devAyu apramatta saMyata jaghanyayogI, paryApta asaMjJI paMce. paMca01-80 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 paMcasaMgraha-1 prakRtio manuSyAyu-tiryaMcA, saMkhyA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI | | mithyAdRSTi paryApta saMjJI 1 | mithyASTi paryApta saMjJI narakAyuM devadrika, vaikriyadrika jaghanya pradezabaMdhanA svAmI sarvAlpa vIryavaMta labdhi aparyApta, sUkSmanigoda, vAyutRtIya bhAga prathama samayavartI jaghanyayogI, paryApta asaMjJI paMce. bhavAgha samaye devaprAyogya ogaNatrIsano baMdhaka samyagdaSTi manuSya jAnyayogI paryApta, asaMjJI paMcendriya, aSTavidha baMdhaka manuSyaprAyogya 29nA baMdhe , - devaprAyogya aThyAvIsano baMdhaka narakaddhika | naraka prAyogya aThyAvIsano baMdhaka manuSyaddhika manuSyaprAyogya pacIsano baMdhaka tiryaMcadvika, varNacatuSka, taijasa, kArmaNa, agurulaghu nirmANa, upaghAta, audArika zarIra, huMDaka- | 20 | trevIsano baMdhaka mithyASTi | tiryaMcaprAyogya trIsanA baMdhaka saMsthAna, pratyeka, bAdara, manuSya-tiryaMca asthira, azubha, daurbhAgya, anAdeya, ayaza audArika aMgopAMga, trasaprAyogya pacIsanA baMdhaka | tiryaMcaprAyogya trIsanA baMdhaka paMcendriya jAti, chevaTuM | manuSya-tiryaMca saMghayaNa, trasa, parAghAta, ucchavAsa, paryApta 3 | ekendriya prAyogya pacIsanA tiryaMcaprAyogya trIsanA baMdhaka baMdhaka naraka vinAnA traNa gatinA jIvo vikalatrika | svaprAyogya pacIsanA baMdhaka sviprAyogya trIsanA baMdhaka manuSya-tiryaMca ekendriya, sthAvara trevIsanA baMdhaka-manuSya tiryaMca ekendriya prAyogya chavvIsanA baMdhaka Ata chavvIsanA baMdhaka, naraka vinA | ekendriya prAyogya chavvIsanA traNa gatinA jIvo baMdhaka . udyota naraka vinA traNe gatinA jIvo, tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka eke. prAyogya chavvIsanA baMdha Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamakAra 635 1 prakRtio saMkhyA utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI |jaghanya pradezabaMdhanA svAmI madhyamanA cAra saMghayaNa | tiryaMca athavA manuSya prAyogya tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka madhyamanA cAra saMsthAna ogaNatrIsanA baMdhaka vajaRSabhanArAca manuSya prAyogya ogaNatrIsanA tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka baMdhaka samacaturagna, zubhavihAyo- | 7 | devaprAyogya aThyAvIsano baMdha tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka gati, sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya azubha vihAyogati, duHsvarga 2 | narakamAyogya aThyAvIsanA baMdhaka tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka sUkSma, sAdhAraNa 2 |trevIsanA baMdhaka paryA. eke, prAyo. pacIsanA 'baMdhaka aparyApta 1 | trevIsanA baMdhaka yaza 1 | sUkSmasaMparAyavarti AhArakadvika jinanAma 2 |devaprAyogya trIsanA baMdhaka uttama muni devaprAyogya ogaNatrIsano baMdhaka manuSya sUkSmasaMparAyavartI apa, trasa prAyo. pacIsanA baMdhaka tiryaMca prAyogya trIsanA baMdhaka aSTavidha baMdhaka, devaprAyogya, ekatrIsanA baMdhaka apramattayati | manuSya prAyogya trIsano baMdhaka samyagdaSTi deva, bhavAdya samaye bhavAgha samayavartI, sarvAlpayogI, labdhi aparyApta, sUkSma nigodano jIva bhavAdya samayavartI, sarvAlpayogI, labdhi aparyApta, sUkSma nigodano jIva udayagotra nIcagotra 1 | mithyAdRSTi (1) ahIM utkRSTa pradezabaMdhanA svAmImAM cAra Ayu vinA sarvatra utkRSTayogI, saMzI paryApta ane jyAM AyubaMdhano saMbhava hoya tyAM sakhavidha baMdhaka jIvo samajavA. (2) vaikriyaaSTaka, AhArakakika, tIrthaMkara nAmakarma, manuSyAya tathA tiryaMcAyu vinA zeSa ekaso sAta prakRtionA jaghanya pradezabaMdhanA svAmI sarva alpa vIryavAnuM labdhi aparyApta, sUkSmanigodanA jIva bhavAdya samaye samajavA. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 A pramANe svAmitva prarUpaNA karI chevaTe te karIne pradezabaMdhanuM svarUpa pUrNa karyuM. have kaI prakRtio jaghanyathI athavA utkRSTathI keTalA kALa paryaMta niraMtara baMdhAya ? tenuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-- 636 samayAdasaMkhakAlaM tiriduganIyANi jAva bajjhati / veuvviyadevadugaM pallatigaM Au aMtamuhU // 93 // samayAdasaMkhyakAlaM tiryadvikanIcairgotre yAvat badhyete / vaikriyadevadvikaM palyatrikamAyurantarmuhUrttam // 93 // artha--tiryagnika ane nIcagotra jaghanya samaya ane utkRSTa asaMkhyakALa paryaMta, vaikriyadvika ane devadvika traNa palyopama paryaMta ane AyuaMtarmuhUrta paryaMta niraMtara baMdhAya che. TIkAnu--tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI ane nIcagotra e jaghanyathI eka samaya paryaMta baMdhAya che. kAraNa ke bIje samaye tathAprakAranA adhyavasAyanA yoge tenI virodhinI prakRtionA baMdhano saMbhava che. utkRSTathI asaMkhya lokAkAzanA pradezanI jeTalI saMkhyA thAya teTalA samaya paryaMta niraMtara baMdhAya che. kAraNa ke teukAya ane vAukAyamAM gayelA AtmAne e ja traNa prakRtio baMdhAya che, tathAbhavasvabhAve tenI virodhinI manuSyagati Adi baMdhAtI nathI. te baMnenI svakAyasthiti teTalI ja che tethI uparokta traNa prakRtiono utkRSTa teTalo niraMtara baMdhakALa kahyo che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke--'he bhagavan ! teukAyika jIva teukAyapaNe kALathI keTalo kALa hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI asaMkhyAto kALa eTale kALa AzrayI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI paryaMta hoya ane kSetra AzrayI asaMkhyAtA lokAkAzanA jeTalA pradeza thAya teTalA samayapramANa hoya. e pramANe vAyukAya mATe paNa samajavuM.' vaikriyadvika ane devadvika jaghanya eka samaya baMdhAya, kAraNa ke te parAvartamAna prakRtio che, bIje samaye tathAprakAranA adhyavasAyanA yoge tenI virodhinI prakRtio baMdhAI zake che. utkRSTathI traNa palyopama paryaMta baMdhAya che, kAraNa ke asaMkhya varSanA AyuvALA tiryaMco ane manuSyo janmathI AraMbhI maraNaparyaMta e ja prakRtio bAMdhe che. te yugaliko utkRSTathI traNa palyopamanA AyuvALA ja hoya che mATe teno utkRSTathI teTalo niraMtara baMdhakALa kahyo che. cAre Ayu utkRSTathI niraMtara aMtarmuhUrta sudhI ja baMdhAya che, adhika kALa baMdhAtA nathI. temAM kAraNa tathAprakArano jIvasvabhAva ja che. 93 desUNapuvvakoDI sAyaM taha asaMkhapoggalA uralaM / paraghAussAsatasacaupaNidi paNasiya ayarasayaM // 94 // dezonAM pUrvakoTIM sAtaM tathA saMkhyapudgalanuralam / parAghAtocchvAsatrasacatuSkapaJcendriyANi paJcAzItamatarazatam // 94 // Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 237 artha-sAtavedanIya utkRSTathI dezona pUrvakoTi parvata audArikazarIra nAmakarma asaMkhyAtA pudgala parAvartana paryata ane parAghAta, ucchavAsa, traNacatuSka, ane paMcendriyajAti nAmakarma ekaso paMcAzI sAgaropama paryata niraMtara baMdhAya che. TIkAnu sAtavedanIyakarma jaghanyathI eka samaya baMdhAya che. kAraNa ke parAvartamAna prakRti hovAthI bIje samaye tathA prakAranA adhyavasAyarUpa sAmagrInA vazathI tenI virodhI prakRtino baMdha thaI zake che, tethI sAtavedanIyano jaghanya eka samayamAtra baMdhakALa ghaTe che. parAvartamAna prakRtiono jaghanyathI eka samayamAtra baMdhakALa hovAmAM AgaLa paNa A ja kAraNa samajavuM. utkRSTathI dezona pUrvakoTi paryata niraMtara baMdhAya che. kAraNa ke utkRSTathI saMyogIkevaLI guNasthAnakano eTalo kALa che ane tyAM ekalI sAtAno ja baMdha thAya che, asAtAno thato nathI. audArikazarIra nAmakarma jaghanyathI eka samaya baMdhAya che ane utkRSTathI asaMkhyAtA pudgala parAvartana paryata baMdhAya che. kAraNa ke sthAvaramAM gayelA jIvo audArikazarIra nAmakarma ja bAMdhe che, vaikraya bAMdhatA nathI. kemake teone bhavasvabhAve ja te zarIra nAmakarma baMdhayogya adhyavasAyano asaMbhava che. sthAvaramAM gayela vyavahAra rAzinA AtmAo utkRSTathI teTalo ja kALa tyAM rahe che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke he prabho ! ekendriyano ekendriyapaNe kALa AzrayI keTalo kALa hoya ? he gautama ! jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI anaMtI utsappiNI avasarpiNI kALa AzrayI hoya che ane kSetrathI anaMtA loka, asaMkhyAtA pudgala parAvartana kALa hoya che. te pugala parAvartana AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa levA." parAghAta, ucchavAsa, trasa bAdara paryApta ane pratyeka e trasacatuSka ane paMcendriyajAti e sAta prakRtio jaghanyathI eka samayamAtra baMdhAya che ane utkRSTathI ekaso paMcAzI sAgaropama paryata niraMtara baMdhAya che. 1. teramAM guNasthAnakano dezonapUrvakoTIkALa hovAthI mAtAno utkRSTa baMdhakALa teTalo ghaTe che. anyatra to aMtara aMtarmuhUrte parAvartamAna prakRti hovAthI palaTAyA kare che. A pramANe dareka parAvartamAna prakRti mATe samajavuM. jyAM jyAM je je parAvartamAna prakRtiono niraMtara traNa palyopamAdi baMdhakALa kahyo hoya tyAM tyAM tenI virodhinI prakRtio guNa pratyaye ke bhava pratyaye baMdhAtI nathI mATe kahyo che. jyAM jyAM virodhI pravRtio baMdhAtI hoya tyAM tyAM to aMtarmuhUrta utkRSTa niraMtara baMdhakALa samajavo. jaghanya sarvatra samaya samajavo. 2. ahIM nigoda jIvo traNa prakAranA che :- 1. keTalAka evA jIvo che ke nigodamAMthI nIkaLyA nathI ane nIkaLaze paNa nahi. 2. keTalAka evA jIvo che jeo hajI have nIkaLaze, ane 3. keTalAka evA jIvo che ke nigodamAMthI nIkaLI pharI nigodamAM gayA che. ahIM audArika zarIra nAmano niraMtara baMdhakALa je kahyo che, te trIjA prakAranA jIva AzrayI samajavAno che. pahelA be prakAra AzrayI to anukrame anAdi anaMta ane anAdi sAMtakALa samajavo. sUkSmanigoda bhAvane jeoe koI divasa choDyo nathI te avyavahAra rAzinA jIvo kahevAya che. zeSa saghaLA vyavahArarAzinA kahevAya che. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 paMcasaMgraha-1 zI rIte ekaso paMcAzI sAgaropama niraMtara baMdhAya che ? e praznanA uttaramAM kahe che ke - chaThThI naraka pRthvImAM rahelI nArakIonuM utkRSTathI bAvIsa sAgaropama Ayu che. teTalo kALa tyAM bhavasvabhAve ukta prakRtio ja baMdhAya che, tenI virodhinI prakRtio baMdhAtI nathI. te nArakI potAnA bhavanA aMte samyakta prApta karI te laIne manuSyamAM utpanna thAya, tyAM paNa samyaktanA prabhAvathI vivakSita prakRtionI pratipakSa prakRtio baMdhAtI nathI. have te manuSya anuttara saMyamanuM pAlana karI ekatrIsa sAgaropamanA Aukhe raiveyakamAM devapaNe utpanna thAya. te deva tathA prakAranA adhyavasAyanA yoge janma thayA pachI tarata mithyAtvabhAvane prApta kare. cyavanakALe pharI samyakta prApta karI manuSyamAM AvI uttama zrAvakapaNe pALI bAvIsa bAvIsa sAgaropamanA Aukhe traNa vAra ayyata devalokamAM javA vaDe chAsaTha sAgaropama kALa pUrNa kare. kSAyopathamika samyakta teTalo kALa niraMtara TakI zake che. tyArapachI aMtarmuhUrta mizra guNasthAnake AvI pharI kSayopazama samyakta prApta karI be vAra tetrIsa sAgaropamanA Aukhe vijayAdi vimAnamAM javA vaDe chAsaTha sAgaropama pUrNa kare. A sthAnakomAM ATalA kALa paryata bhavapratyaye athavA guNapratyaye ukta prakRtionI vipakSa prakRtio baMdhAtI nathI. mATe vivaNita prakRtiono niraMtara ekaso paMcAzI sAgaropamano baMdhakALa ghaTe che. 94 cauraMsauccasubhakhagaipurisasussaratigANa chAvaTTi / biuNA maNudugauralaMgarisahatitthANa tettIsA // 15 // caturasroccairgotrazubhakhagatipuruSavedasusvaratrikANAM SaTSaSTiH / dviguNA manujadvikaudArikAGgavajrarSabhatIrthAnAM trayastriMzat // 15 // artha-samacaturagna saMsthAna, uccagotra, zubha vihAyogati, puruSaveda ane susvaratrikano dviguNa chAsaTha, sAgaropama niraMtara baMdhakALa che. tathA manujaddhika, audAMrika aMgopAMga, vajaRSabhanArA saMghayaNa ane tIrthakara nAmakarmano tetrIsa sAgaropama niraMtara baMdhakALa che. 95 1. A TIkAmAM tema ja svopajJa TIkAmAM-chaThThI narakamAMthI samyakta sahita nIkaLI manuSyapaNAmAM uttama saMyamanI ArAdhanA karI navamI raiveyakamAM jAya." ema kahyuM. paraMtu chaThThI narakamAMthI nIkaLela jIva manuSyapaNAmAM dezavirati prApta karI zake che, paNa sarvavirati prApta karI zakato nathI.' ema bRhatsaMgrahaNI vagere ghaNA graMthomAM kahyuM che. tema ja paMcama karmagraMtha gA60nI TIkAmAM A ja sAta prakRtiono utkRSTa niraMtara baMdhakALa batAvatAM kahyuM che ke "samyakta sahita chaThThI narakamAMthI nIkaLI manuSyapaNuM pAmI dezaviratinI ArAdhanA karI samyakta sahita cAra palyopamanA AyuSyavALo deva thaI tyAMthI manuSyamAM AvI sarvavirati saMyamanI ArAdhanA karI navama raiveyakamAM jAya." ane tethI cAra palyopama kALa paNa adhika thAya che. "karmaprakRti saMkramaNakaraNa gA. 108nI malayagirijI ma.nI tathA mahopAdhyAyajI ma.nI TIkA"mAM paNa A ja pramANe jaNAvela che. chatAM ahIM ema kema kahyuM te bahuzruto jANe. 2. ahIM paribhramaNano je krama kahevAmAM Avyo che te krame paribhramaNa kare to teTalo niraMtara baMdhakALa ghaTe. jJAnidaSTa e ja krama che. tyArapachI mokSamAM na jAya to samyaktathI paDI mithyAtve jAya ane tyAM virodhinI prakRtiono avazya baMdha thAya. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 639 TIkAnu--samacaturasasaMsthAna, uccagotra, zubhavihAyogati, puruSaveda susvara subhaga ane ATheya e susvaratrikano niraMtara baMdhakALa parAvartamAna prakRti hovAthI jaghanyathI eka samayano che ane utkRSTathI dviguNa chAsaTha sAgaropama eTale ekaso batrIsa sAgaropamano che. A saghaLI prakRtio samyagdaSTi jIvone athavA mizradRSTi jIvone to avazya baMdhAya che, kAraNa ke tenI virodhinI prakRtiono sAsvAdana guNasthAnake baMdhaviccheda thAya che. eTale utkRSTathI jeTalo kALa AtmA samyaktvAdi guNasthAnake rahI zake teTalo kALa niraMtara uparokta sAta prakRtio baMdhAyA kare che. aMtarmuhUrta pramANa mizra guNasthAnakanA kALathI aMtarita ekaso batrIsa sAgaropamano samyaktvano kALa pUrvokta prakAre ghaTe che. te A pramANe-- koI eka manuSya kSayopazama samyaktva prApta karI uttama zrAvakapaNuM pALI bAvIsa sAgaropamane Aukhe acyuta devalokamAM jAya. tyAMthI cyavI manuSya thaI uttama zrAvakapaNuM pALI acyuta devalokamAM jAya, vaLI tyAMthI cyavI manuSya thaI acyuta devalokamAM jAya, tyAMthI cyavI manuSya thAya. kSayopazama samyaktvano vacamAM thatA manuSyanA bhava adhika chAsaTha sAgaropamano kALa hovAthI aMtarmuhUrta mizra guNasthAnake jaI pharI kSayopazama samyaktva prApta karI uttama munipaNuM pALI tetrIMsa sAgaropamane Aukhe vijayAdi cAramAMthI koI mahAvimAne utpanna thAya, tyAMthI cyavI manuSya thaI anuttara munipaNuM pALI pharI vijayAdi vimAne utpanna thAya. tyAMthI AvI manuSya thAya. have jo te bhavamAM mokSa na jAya to samyaktvathI paDI mithyAtve jAya. A pramANe vacamAM thatA manuSyanA bhavothI adhika ane aMtarmuhUrta mizra guNasthAnakanA kALathI aMtarita ekaso batrIsa sAgaropama paryaMta samyaktvAdi guNaThANe rahI zake che ane tyAM uparokta sAta prakRtio bAMdhyA kare che. tyArapachI mokSamAM na jAya to samyaktvathI paDI mithyAtve jaI ukta prakRtionI virodhI prakRtio bAMdhe che. tathA manuSyadghika audArika aMgopAMga ane vajaRSabhanArAcasaMghayaNano jaghanyathI samaya ane tIrthaMkaranAmakarmano jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI e pAMce prakRtiono tetrIsa sAgaropama niraMtara baMdhakALa che. te A prakAre-- anuttara vimAnamAM utpanna thayelo AtmA tIrthaMkaranAmakarma varjIne zeSa prakRtio to niyamapUrvaka bAMdhe che ane pachInA janmamAM tIrthaMkara thanAra koI AtmA tIrthaMkara nAmakarmano paNa baMdha kare che. mATe e pAMca prakRtiono utkRSTathI teTalo baMdhakALa kALa ghaTe che. mAtra tIrthaMkaranAmakarmano dezona be pUrvakoTi vaDe adhika samajavo. 95 1. ahIM je jadhanyathI samayano baMdhakALa kahyo che te jyAM sudhI virodhinI prakRtio baMdhAtI hoya tyAM sudhI samajavo. ane utkRSTa baMdhakALa virodhinI prakRtino baMdhaviccheda thayA pachI ekalI jyAM sudhI baMdhAya tyAM sudhIno samajavo. tIrthaMkaranAmakarma jIvasvabhAve jaghanyathI paNa AyunI jema aMtarmuhUrta ja baMdhAya che. 2. dezona be pUrvakoTi adhika kahevAnuM kAraNa tIrthaMkaranAmakarma trIje bhave nikAcita kare che te che. te A pramANe--vadhAremAM vadhAre pUrvakoTi varSanA AyuvALA koI manuSya vIsa sthAnakanuM ArAdhana karI tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karyuM. potAnuM jeTaluM Ayu zeSa hatuM ane nikAcita karyuM teTalo kALa, tyAMthI Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 sesANaMtamuhuttaM samayA titthAugANa aMtamuhU / bandho jahannaovi hu bhaMgatigaM niccabaMdhINaM // 96 // zeSANAmantarmuhUrtaM samayAt tIrthAyuSorantarmuhUrttam / bandho jaghanyatoSpi hu bhaMgatrikaM nityabandhinInAm // 96 // paMcasaMgraha-1 artha--zeSa avabaMdhinI prakRtiono samayathI AraMbhI aMtarmuhUrta paryaMta baMdha hoya che. tIrthaMkaranAma ane Ayuno aMtarmuhUrta baMdha hoya che ane nityabaMdhI prakRtio AzrayI traNa bhAMgA che. TIkAnu--je prakRtio AzrayI pahelAM niraMtara baMdhakALa kahyo te sivAya prathama varSa saMsthAnapaMcaka, prathama varja saMghayaNapaMcaka, ekendriya, beindriya, teindriya ane carindriyajAti, sthAvaradazaka, hAsya, rati, arita, zoka, narakaddhika, AhArakaddhika, Atapa, udyota, srIveda, napuMsakaveda, sthira, zubha, yazaHkIrtti, azAtavedanIya ane aprazastavihAyogati e ekatALIsa prakRtiono jaghanya samayamAtra baMdha thAya che ane utkRSTathI aMtarmuhUrta paryaMta baMdhAya che. tyArapachI baMdha AzrayI avazya parAvartana pAme che. kAraNa ke te saghaLI avabaMdhinI prakRtio che. tIrthaMkara nAmakarma ane Ayukarmano jIva svabhAve jaghanyathI paNa aMtarmuhUrta paryaMta niraMtara baMdha thAya che, utkRSTathI baMdhakALanuM pramANa pahelA kahyuM che. nityabaMdhi--dhruvabaMdhi prakRtionA baMdhakALa AzrayI traNa bhAMgA jANavA. te A pramANe--anAdi anaMta, anAdi sAMta ane sAdi sAMta temAM abhavya AzrayI anAdi anaMta baMdhakALa che. kAraNa ke teo anAdi kALathI baMdhAyA kare che mATe anAdi ane bhaviSyakALamAM koI kALe baMdhano viccheda nahi kare mATe anaMta. tathA je bhavyo hajI sudhI mithyAtvathI AgaLa vadhyA nathI paNa have pachI vadhaze ane dhruvabaMdhinI prakRtionA baMdhano viccheda karaze tevA bhavya jIvo AzrayI anAdi sAMta che ane upazamazreNithI paDelA jIvo AzrayI sAdi sAMta che. A pramANe baMdhavidhi kahyo. baMdhividha samApta. anuttara vimAnamAM tetrIsa sAgaropamane Aukhe deva thAya teTalo kALa, tyAMthI cyavI utkRSTa corAzI lAkha pUravanA Aukhe manuSya thAya tyAM jyAM sudhI AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAgathI AgaLa na jAya teTalo kALa niraMtara baMdhAyA ja kare che. kemake tIrthaMkaranAmakarma nikAcita thayA pachI potAnI baMyogya bhUmikAmAM pratisamaya baMdhAyA ja kare evo niyama che. tethI keTalAeka varSa nyUna be pUrvakoDI adhika kALa kahyo che. 1. A prakRtiomAMthI hAsyarati, aratizoka, AhArakaddhika, asthira dvika, ayaza sthira, zubha, yazaHkIrti ane asAtavedanIya sivAyanI saghaLI prakRtio pahelA be guNaThANA sudhI ja baMdhAya che. tyAM te prakRtionI virodhinI prakRtio baMdhAtI hovAthI ane te parAvartamAna hovAthI aMtarmuhUrtathI vadhAre kALa baMdhAI zakatI nathI. tathA AhArakadvika sivAyanI hAsyarati Adi saghaLI prakRtio chaThThA guNaThANA sudhI potAnI virodhinI prakRtio sAthe parAvartamAnapaNe baMdhAyA kare che ane sAtamA AThamA guNasthAnakano aMtarmuhUrtathI adhika kALa nathI mATe AhArakadvikano aMtarmuhUrta utkRSTa baMdhakALa che. tathA teno jaghanya eka samaya je baMdhakALa kahyo che te sAtamA ke AThamA guNaThANe jaI eka samaya bAMdhI maraNa prApta karanAranI apekSAe ghaTe che. Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra prakRtio jJAnAvaraNa-5, darzanAvaraNa 9, aMtarAya-5, mithyAtva, soLa kaSAya, bhaya jugupsA hAsya, rati, arati, zoka, strIveda, napuMsakaveda puruSaveda sAtA uttaraprakRti - utkRSTa - jaghanyanirantarabandhakAla - yantrakam saMkhyA | utkRSTa baMdhakALa 38 | abhavyAzrayI-anAdi anaMta bhavyAzrayI-anAdi sAMta patitAzrayI-dezonArdha purdU parA 6 | aMtarmuhUrta asAtA AyuSya cAra devadvika, vaikriyadvika manuSyaddhika, audArika aMgopAMga, vajaRSabhanArAca tiryaMcadvika narakadvika, ekendriyAdi cAra jAti, AhArakadvika, aMtima pAMca saMghayaNa tathA aMtima pAMca saMsthAna, azubha, vihAyogati, Atapa, udyota, sthira, zubha yaza, sthAvara dazaka paMcendriyajAti, parAghAta, ucchvAsa, trasa catuSka audArika zarIra varNacatuSka, taijasa, kArmaNa, agurulaghu, nirmANa, upaghAta samacaturasa, zubha vihAyogati, saubhAgya, susvara, Adeya, tIrthaMkara nAmakarma uccagotra nIcagotra paMca1-81 1 1 dezona pUrvakroDa 1 | aMtarmuhUrta 4 | aMtarmuhUrta 4 traNa palyopama 4 sAdhika ekaso batrIsa sAgaro. 2 asaMkhya utsa avasarpiNI 34 | aMtarmuhU 5 3 sAdhika cAra palyopama sahita ekaso paMcAzI sAgaropama 1 asaMkhya pudgala parAvarta 9 1 tetrIsa sAgaropama 1 1 abhavyAzrayI-anAdi anaMta bhavyAzrayI-anAdi sAMta patitaAzrayI-dezonArdha purdU parA. sAdhika ekaso batrIsa sAga dezona pUrvakroDa varSa adhika tetrIsa sAgaropama sAdhika ekaso batrIsa sAga asaM utsa. avasarpiNI jaghanya baMdhakALa aMtarmuhUrta eka samaya eka samaya eka samaya eka samaya aMtarmuhUrta eka samaya eka samaya eka samaya eka samaya eka samaya 641 eka samaya aMtarmuhUrta eka samaya aMtarmuhUrta eka samaya eka samaya Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 udayavidhi have udayavidhi--udayanuM svarUpa kahe che-- hoiaNAiaNaMto aNAisaMto dhuvodayANudao / sAisapajjavasANo adhuvANaM tahaya micchassa // 97 // bhavatyanAdyanto'nAdisAnto dhruvodayAnAmudayaH / sAdisaparyavasAno'dhruvANAM tathA ca mithyAtvasya // 97 // paMcasaMgraha-1 arthadhruvodayi prakRtiono udaya anAdi anaMta ane anAdi sAMta ema be prakAre che ane avodayi prakRtiono tathA mithyAtvano udaya sAdi sAMta che. TIkAnu--ahIM prakRtio be prakAre che, te A pramANe--dhruvodayI ane avodayI. temAM karmaprakRtinA kartA udayAdhikAramAM ekaso aThThAvana prakRtio mAne che. ahIMthI AraMbhI ATha karaNanA svarUpanI samApti paryaMta karmaprakRtikAranA abhiprAye ja kahevAmAM Avaze. temanA abhiprAye dhruvodayi prakRtio aDatALIsa thAya che. te A pramANe-- jJAnAvaraNIya pAMca, aMtarAya pAMca, darzanAvaraNIya cA2, mithyAtvamohanIya, varNAdi vIsa, taijasakAryaNa saptaka, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu ane nirmANa. A aDatALIsa prakRtiono udaya anAdi anaMta ane anAdi sAMta ema be prakAre che. temAM abhavya AzrayIne te prakRtiono udaya anAdi anaMta che. kAraNa ke teone anAdi kALathI udaya che ane koI divasa udayavicchedano saMbhava nathI. tathA bhavyo AzrayI anAdi sAMta che, kAraNa ke mokSamAM jatAM teone avazya udaya vicchedano saMbhava che. avodiya zeSa ekaso daza prakRtiono udaya sAdi sAMta che, kAraNa ke teo saghaLI avodiya hovAthI parAvartana pAmI pAmIne udaya thAya che. kevaLa avodayi prakRtiono udaya sAdi sAMta che ema nathI paraMtu mithyAtvano udaya paNa sAdi sAMta che. te A pramANe-- samyaktvathI paDelA jIvo AzrayI mithyAtvanA udayanI sAdi ane pharI jyAre samyaktva prApta thAya tyAre mithyAtvano udayaviccheda thato hovAthI adhruva. A pramANe graMthakAre mithyAtvano udaya traNa prakAre jaNAvelo che. 1. anAdi anaMta, 2. anAdi sAMta ane sAdi sAMta. temAMnA pahelA be bhaMga to mithyAtva dhruvodayi hovAthI ane dhruvodayi prakRtiomAM be bhaMga kahyA hovAthI mithyAtvamAM paNa e ja pramANe samajI levA ane trIjo bhaMga 'taya mittrakTsa' e pada vaDe sAkSAt batAvyo che. 97 1. karmaprakRtikAra baMdhana paMdara mAnatA hovAthI temanA abhiprAye AThe karmanI uttaraprakRtionI saMkhyA 158 thAya che. paMcasaMgrahakAra pAMca baMdhana mAnatA hovAthI temanA abhiprAye 148 thAya che. ahIM karmaprakRtikA2nA abhiprAyathI kahyuM che. tathA udayamAM jo ke 122 prakRtio kahI che. kAraNa ke temAM varNAdinA uttara bhedo vivazyA nathI. ahIM uttara bhedonI paNa vivakSA karI che mATe ekaso aThThAvana kahI che. ahIM vivakSAbheda che, matAMtara nathI. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra have udayanA prakRtyudaya sthityudaya Adi bhedo kahe che-- payaDIThi mAIyA bheyA puvvattayA ihaM neyA / uddIraNaudayANaM jannANattaM tayaM vocchaM // 98 // prakRtisthityAdayo bhedAH pUrvoktA iha jJeyAH / udIraNodayayoH yannAnAtvaM tad vakSye // 98 // 643 artha--prakRti sthiti Adi je bhedo pUrve kahyA che te ahIM paNa jANavA. mAtra udaya udIraNAnA viSayamAM je bheda che te huM kahIza. TIkAnu--je pramANe pahelAM baMdhavidhimAM prakRti, sthiti Adi bhedo kahyA che, jema ke-- prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha te saghaLA ahIM udayAdhikAramAM paNa jANavA. jema ke--prakRtyudaya, sthityudaya, anubhAgodaya ane pradezodaya. temAM AcArya mahArAja pote ja udIraNAnuM svarUpa udIraNAkaraNamAM vistArapUrvaka kaheze. ahIM e zaMkA thAya ke udayanuM svarUpa kahevAnA prasaMge udIraNAnuM svarUpa AgaLa upara kaheze e zA mATe kahyuM ? tenA uttaramAM samajavAnuM ke udaya ane udIraNA sahabhAvi hovAthI e baMnenA svAmitva saMbaMdhe prAyaH kaMI bheda nathI. kemake je prakRtino jyAM sudhI udaya hoya che tenI tyAM sudhI udIraNA hoya che, e pramANe jenI jyAM sudhI udIraNA hoya che teno tyAM sudhI udaya paNa hoya che. A pramANe hovAthI je prakAre prakRti Adi bhedo udIraNAnA adhikAramAM kahevAze tema ja je kaMIpaNa svAmitva prarUpaNAdi kahevAze. te saghaLuM pUrNa rIte ahIM paNa jANI levuM. mAtra udaya ane udIraNAnA prakRti Adi bhedanA viSayamAM je bhinnatA che te ahIM huM kahIza. zeSa saghaLuM udIraNAnI jema samajI levuM. 98 have udaya ane udIraNAmAM prakRtibhedanA viSayamAM bhinnatA jaNAvavA icchatA keTalIeka `prakRtiono udIraNA sivAya paNa keTaloka kALa udaya hoya che te jaNAvanArI be gAthA kahe che-- carimodayamuccANaM ajogikAlaM udIraNAvirahe / desUNapuvvakoDI maNuyAugaveyaNIyANaM // 99 // taiyacciyapajjattI jA tA niddANa hoi paMcanhaM / udao AvaliaMte tevIsAe u sesANaM // 100 // caramodayoccairgotrANAmayogikAlamudIraNAvirahe / dezonAM pUrvakoTI manujAyurvedanIyAnAm // 99 // tRtIyAM caiva paryAptiM yAvattAvat nidrANAM bhavati paJcAnAm / udaya AvalikAnte trayoviMzatInAM tu zeSANAm // 100 // artha--ayogInA carama samaye udayavatI nAmakarmanI nava prakRtio ane uccagotrano Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 paMcasaMgraha-1 ayogI guNasthAnakanA kALaparyaMta, manuSyAyu ane sAta asAta vedanIyano dezona pUrvakoTi paryaMta, pAMca nidrAno trIjI paryApti paryaMta ane zeSa trevIsa prakRtiono chellI AvalikA kALa paryaMta udIraNA sivAya kevaLa udaya pravarte che. TIkAnu--ayogI kevaLI guNasthAnakanA carama samaye je nAmakarmanI prakRtio udayamAM varte che te prakRtiono, te prakRtio A pramANe--manuSyagati, paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, subhaganAma, AdeyanAma, yazaHkIrdinAma ane tIrthaMkara bhagavAnane tIrthaMkaranAma. e nava prakRtiono ane uccagotrano ayogI kevaLI guNasthAnake te guNasthAnakanAM kALaparyaMta udAraNA sivAya kevaLa udaya ja pravarte che. tathA manuSyAyu, sAtavedanIya ane asAtavedanIya e traNa prakRtiono pramatta guNasthAnaka pachInA zeSa guNasthAnakamAM vartamAna AtmAone dezona pUrvakoTi paryaMta udIraNA sivAya kevaLa udaya pravarte che. A dezona pUrvakoTIkALa sayogI kevaLI guNasthAnaka AzrayI samajavo. kAraNa ke zeSa saghaLAM guNasthAnakono to aMtarmuhUrta pramANa ja kALa che. sAta asAtavedanIya ane manuSyAyu e traNa prakRtionI pramatta guNasthAnakathI pachInAM guNasthAnakomAM zA mATe udIraNA thatI nathI ? te praznanA uttaramAM kahe che ke--ukta traNa prakRtionI udIraNA jIvasvabhAve saMkliSTa adhyavasAyanA yoge thAya che ane apramatta saMyatAdi guNasthAnakavALA AtmAo to vizuddha-ativizuddha adhyavasAye vartatA hoya che, mATe teone te traNa prakRtionI udIraNAno abhAva che. AtmA je samaye zarIra paryAptie paryApto thAya che te pachInA samayathI AraMbhI trIjI indriya paryApti je samaye pUrNa thAya tyAM sudhI--teTalA kALa paryaMta pAMce nidrAonI tathAsvabhAve udIraNA thatI nathI, mAtra udaya ja pravarte che. zeSa jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, aMtarAyapaMcaka, saMjavalana lobha, traNa veda, samyaktvamohanIya, mithyAtvamohanIya narakAyu, tiryagAyu ane devAyu e trevIsa prakRtiono chellI AvalikAmAM kevaLa udaya ja hoya che, udIraNA hotI nathI. te A pramANe-- jJAnAvaraNIyapaMcaka, darzanAvaraNIyacatuSka ane aMtarAyapaMcaka e cauda prakRtiono kSINa kaSAya guNasthAnakathI paryaMta AvalikAmAM kevaLa udaya ja pravarte che, udIraNA thatI nathI. kAraNa ke te vakhate te saghaLI prakRtionI chellI eka udayAvalikA ja zeSa rahI che. udayAvalikA upara kaMIpaNa dalika rahyuM nathI ane udayAvalikAmAM to koI karaNa pravartatuM ja nathI. e pramANe kSapakazreNimAM sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI paryaMta AvalikAmAM saMjvalana lobhano kevaLa udaya hoya che. mithyAtva, srIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda e prakRtiono aMtaraka2Na karyA pachI prathama sthitinI jyAre AvalikA zeSa rahe tyAre kevaLa udaya ja pravarte che. 1. A sthaLe svopanna TIkAkAra mahArAja AhAraparyAptithI AraMbhI indriyaparyApti pUrNa thatA sudhI pAMce nidrAno kevaLa udaya hoya che, udIraNA hotI nathI ane tyArapachI udaya udIraNA sAthe hoya che ema kahe che. teno pATha A pramANe- 'yAvavAhArazarIrendriyaparyAptayastAvatridrAbAmulyaH, tatUthva vIrAsado mavatyuya:.' Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamavAra 645 sAyika samyakta upArjana karatA samyakvamohanIyano kSaya karatAM karatAM jyAre chellI eka AvalikA zeSa rahe tyAre samyakvamohanIyano paNa kevaLa udaya ja pravarte che, udIraNA thatI nathI. nArakAyu, tiryagAyu ane devAyu e traNa Ayuno potapotAnA bhevanI chellI AvalikAmAM kevaLa udaya ja pravarte che, udIraNA thatI nathI. kAraNa ke udayAvalikAnI aMtargata saghaLAM karmo udIraNAne ayogya che. ahIM manuSyAyano udIraNA vinA paNa kevaLa udayakALa dezona pUrvakoTI pramANa pahelAM kahyo che. mATe mithyAdaSTi Adi guNasthAnakavALAone manuSyAyuno tenI chellI AvalikAmAM udIraNAnA abhAve je AvalikAmAtra udayakALa che te judo kahyo nathI paraMtu tenI aMtargata tene paNa samajI levAno che. kAraNa ke pUrvakoTinuM jyAre kathana kare tyAre AvalikA mAtra kALa to tenA eka ati nAnA bhAgarUpa che tethI pRthapha na kahyuM hoya chatAM sAmarthyathI ja samajI levAnuM hoya che. A pramANe ukta ekatALIsa prakRtio sivAya zeSa prakRtiono jyAM sudhI udaya hoya che tyAM sudhI udIraNA hoya che ane jyAM sudhI udIraNA hoya che tyAM sudhI udaya hoya che. baMne sAthe ja zarU thAya che, sAthe ja nAza pAme che. 99-100 A pramANe prakRtyudayamAM udIraNAthI je vizeSa che te batAvyo, have sAdyAdi prarUpaNA karavI joIe, te mULa prakRti viSayaka ane uttaraprakRti viSayaka ema be prakAre che. te baMne viSayaka prarUpaNA karavA icchatAM kahe che- mohe cauhA tivihovasesa sattaNha mUlapagaINaM / micchattudao cauhA adhuvadhuvANaM duvihativihA // 101 // mohe caturddhA trividho'vazeSANAM saptAnAM mUlaprakRtInAm / __ mithyAtvodayazcaturdA'dhruvadhruvANAM dvividhatrividhau // 101 // artha-mohanIyakarmano udaya cAra prakAre che ane avazeSa sAta mULaprakRtiono udaya traNa prakAre che. tathA mithyAtvano udaya cAra prakAre che ane achuvodayI tathA zeSa dhruvodayIno udaya . anukrame be ane traNa prakAre che. TIkAnu-mohanIyakarmano udaya sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe- upazAMtamoha guNasthAnake mohanIyano udaya hoto nathI tyAMthI paDe tyAre thAya che mATe sAdi, agiyAramuM guNasthAnaka jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane mokSe jatAM udaya viccheda thaze mATe adhruva hoya che. avazeSa sAta mULakarmano udaya anAdi, dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che. te A pramANe Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyano kSINamoha guNasthAnakanA carama samayaparyaMta udaya hoya che, tathA vedanIya, nAma, gotra ane Ayukarmano ayogI guNasthAnakanA carama samayaparyaMta udaya hoya che. te te guNasthAnake te te karmonA udayano kSaya thayA pachI tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI pharI vAra teonA udayanI zarUAta thatI nathI mATe e sAMte karmano udaya anAdi che, tathA bhavyane jyAre kSapakazreNi para ArUDha thAya ane uparokta guNasthAnake jAya tyAre teono udaya viccheda thAya mATe sAMta ane abhavyane koI kALe pUrvokta karmano udayaviccheda nahi thAya mATe anaMta. 646 A pramANe mULakarmaviSayaka sAdi vagere bhAMgAnI prarUpaNA karI. have uttaraprakRtinI aMdara sAdi vagere bhAMgAnI prarUpaNA kare che-- mithyAtvamohanIyano udaya sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe-- samyaktvathI paDelAne mithyAtvamohano udaya thAya mATe sAdi. te sthAna jeoe prApta karyuM nathI. eTale adyApi jeoe samyaktva prApta karyuM nathI teone anAdi abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta mithyAtvamohano udaya hoya che. saghaLI avoyi prakRtiono sAdi ane sAMta ema be prakAre udaya hoya che. kAraNa ke te saghaLI prakRtiono udaya sthAyI nathI, adhruva che. pUrve jenuM svarUpa batAvyuM che te mithyAtvamohanIya vinA zeSa suDatALIsa dhruvodaya prakRtiono udaya anAdi, dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che te A pramANe-- dhruvodayi ghAti karmanI prakRtiono kSINamoha guNasthAnakanA caramasamayaparyaMta udaya hoya che ane nAmakarmanI dhruvodayI prakRtiono sayogI guNasthAnakanA caramasamayaparyaMta udaya hoya che. tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI te prakRtionA udayanI sAdi nathI. te sthAna jeoe prApta karyuM nathI te saghaLA saMsArI jIvone pUrvokta dhruvodayi prakRtiono udaya anAdi hoya che, dhruva ane adhruva abhavya ane bhavyanI apekSAe che. 101 A pramANe prakRti udayanA saMbaMdhamAM udIraNAthI je vizeSa hakIkata hatI te kahI, zeSa udIraNA pramANe samajavuM. have sthiti udaya eTale vadhAremAM vadhAre ane ochAmAM ochI keTalI sthitino udaya hoya te kahe che. udao ThiikhaNaM saMpattIe sabhAvato paDhamo / sati tami bhave bIo paogao dIraNA udao // 102 // udayaH sthitikSayeNa samprAptyA svabhAvataH prathamaH / sati tasmin bhavet dvitIyaH prayogata udIraNodayaH // 102 // artha--(abAdhakAla rUpa) sthitino kSaya thavAthI (dravyAdi hetuo) prApta thaye chate (je) vipAkodaya thAya te pahelo svabhAvodaya, (ane te svabhAvodaya) hote chate (udIraNAkaraNa rUpa) Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra prayogathI (je udaya) thAya (te) bIjo udIraNodaya che. * TIkAnu-ahIM udaya be prakAre thAya che. te A pramANesthitino kSaya thavAthI ane prayoga vaDe. temAM ahIM sthiti abAdhAkALarUpa che. te abAdhAkALarUpa sthitino kSaya thavAthI dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavarUpa udayanA hetuo prApta thaye chate prayatna vinA svAbhAvika rIte ja te sthitinA kSaya vaDe thayelo udaya kahevAya che. tenuM bIjuM nAma saMprAptodaya athavA udayodaya che. te udaya jyAre pravartato hoya tyAre udIraNA karaNarUpa prayoga vaDe udayAvalikA uparanAM sthAnomAM rahelAM dalikone kheMcI udayAvalikAnAM daliko sAthe je anubhave te bIjA prayogathI thayelo udaya kahevAya che. tenuM bIjuM nAma asaMprAptodaya athavA udIraNodaya che. tAtparya e ke abAdhAkALanA kSaya thavA vaDe svAbhAvika rIte thayelo udaya ane te udaya hoya tyAre udIraNA karaNarUpa prayatna vaDe thayelo udaya ema udaya be prakAre thAya che. ahIM sthiti udayanuM svarUpa kahevAnA prasaMge upara je udayanA be prakAra batAvyA tenuM kAraNa e ke jeTalAM sthAnakone udIraNAthI anubhave che tenAthI udayathI je anubhave che te vadhAre che e batAvavuM che. " - te sthitino udaya sAmAnya rIte jaghanya ane utkRSTa ema be prakAre che. ahIM sthitino udaya eTale te te sthAnakomAM rahelA dalikano udaya e artha che. eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM ke je je sthAnakomAM bhogavavA mATe dalikanI racanA thaI che temAMnuM koIpaNa sthAnaka udIraNA vaDe tadana khAlI karato nathI paraMtu te te sthAnakomAMnAM dalikone yoganA pramANamAM kheMcIne udayAvalikAnAM sthAnakomAM rahelA daliko sAthe bhogavavA yogya kare che. temAM vadhAremAM vadhAre jeTalAM sthAnakomAMnA dalikane anubhave te utkRSTa sthiti udaya kahevAya che ane ochAmAM ochA jeTalAM sthAnakomAMnA dalikane anubhave te jaghanya sthiti - udaya kahevAya che. udIraNAkaraNa vaDe jeTalAM sthAnakomAMnAM dalitone anubhave che tenAthI udayathI je anubhave che te vadhAre che te nIcenI gAthAmAM samajAze. 103 * udIraNAkaraNa vaDe vadhAremAM vadhAre jeTalAM sthAnakomAMnAM dalitone anubhave che tenAthI udaya vaDe eka vadhAre sthAnakanA dalika anubhave che te kahe che. 1. ahIM ema zaMkA thAya ke abAdhAkALa pUrNa thAya tyAre koI paNa karma udayamAM Ave ja, kAraNa ke abAdhAkALamAM vivakSita prakRtinAM daliko goThavAyAM nathI. eTale abAdhAkALamAM to udaya na ja thAya paraMtu te uparanAM sthAnakomAM daliko goThavAyelAM hovAthI te sthAnomAM jyAre jIva jAya tyAre te dalikono udaya jarUra thAya to pachI upara je hetuo batAvyA tenA jarUra zI ? tenA uttaramAM samajavuM ke, abAdhAkALa uparanAM sthAnakomAM jyAre jIva jAya tyAre uparanAM kAraNonA abhAve pradezodaya thAya, paraMtu rasodaya to uparanAM kAraNo maLe ja thAya. uparokta kAraNo rasodayanAM che ema samajavuM. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 paMcasaMgraha-1 uddIraNajoggANaM abbhahiyaThiIe udayajoggAo / udIraNAyogyAbhyo 'bhyadhikAH sthityA udayayogyAH / artha--udIraNA yogya sthitithI udayayogya sthiti eka sthitisthAnaka vaDe adhika che. TIkAnu--udIraNAyogya utkRSTa sthitivALI prakRtionI udIraNAyogya je sthitio che, tenAthI udayayogya sthitio udayaprApta eka sthiti vaDe adhika che. eTale ke udIraNA vaDe vadhAremAM vadhAre jeTalAM sthitisthAnakomAMnAM dalikone anubhave tenAthI udaya vaDe eka sthitisthAnakanAM adhika daliko anubhave che. te A pramANe-- utkRSTa sthiti jyAre baMdhAya tyAre abAdhAkALamAM paNa pUrve baMdhAyeluM ke jeno abAdhAkALa vItI gayo hoya che te dalika che. kemake abAdhAkALa to vivakSita samaye baMdhAyelI karmaprakRtiono hoya che. saMpUrNa karmalatAno hoto nathI. dAkhalA tarIke--je samaye matijJAnAvaraNIyakarma utkRSTa sthitivALuM baMdhAya tyAre te samayathI AraMbhI teno traNa hajAra varasano abAdhAkALa hoya che. paraMtu saMpUrNa matijJAnAvaraNIyano hoto nathI kemake pUrve baMdhAyela matijJAnAvaraNIya ke jeno abAdhAkALa vItI gayo che tenI dalaracanA to vivakSita samaye baMdhAyela matijJAnAvaraNIyanA abAdhAkALamAM paNa hoya che. tethI ja jyAre utkRSTa sthiti baMdhAya tyAre baMdhAvalikA pUrNa thayA bAda tenI pachInA sthitisthAnakane vipAkodaya vaDe anubhava karato AtmA te samayathI AraMbhI udayAvalikA u52nAM saghaLAM sthitisthAnakonI udIraNA kare che ane udIrIne anubhave che. eTale ke utkRSTa sthitino je samaye baMdha thAya te samayathI AraMbhI baMdhAvalikA je samaye pUrNa thAya tenI pachInA sthAnakane rasodaye anubhavato udayAvalikA uparanA baMdhAvalikA udayAvalikA hIna utkRSTa sthitinA jeTalA samayo thAya te tamAma sthitisthAnakamAM rahelA dalikane yoganA pramANamAM kheMcI tene udayAvalikAnAM daliko sAthe meLavI anubhave che. A pramANe hovAthI udayAvalikA hIna zeSa saghaLI sthitinI udaya ane udIraNA tulya che. kemake jeTalAM sthitisthAnomAMthI daliko kheMcyAM te darekano anubhava to thavAno ja che tethI te sthAnakonI apekSAe udaya udIraNA tulya che. mAtra udayamAM eka sthAnaka vadhAre che. kemake je sthitisthAnane anubhavato udayAvalikA uparanAM sthAnakonI udIraNA kare che. te sthAnaka udayAvalikA aMtargata hovAthI tenI udIraNA thatI nathI. temAM to mAtra udaya ja pravarte che tethI utkRSTa sthitinI udIraNAthI utkRSTa sthitino udaya vaidyamAna samayamAtra sthiti vaDe adhika che. eka samaya ja adhika kahevAnuM kAraNa AtmA pratisamaya udayAvalikAmAMnA eka eka sthAnakane ja anubhave te che. koI kALe AkhI udayAvalikAnAM sthAnone eka sAthe anubhavato 1. baMdhAvalikA eTale je samaye baMdha thAya te samayathI AraMbhI AvalikA jeTalo je kALa te. 2. udayAvalikA eTale udaya samayathI AraMbhI eka AvalikA pramANa kALamAM bhogavAya evI je daLaracanA te. je samaye karma baMdhAya te samayathI AraMbhI eka AvalikA paryaMta te baMdhAyela karmamAM koI kAraNa pravartatuM nathI. tema ja udaya samayathI AraMbhI eka AvalikAkALamAM bhogavavA yogya karmadalomAM paNa koI karaNa lAgatuM nathI. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 148 nathI. baMdhAvalikA-udayAvalikA hIna utkRSTa sthitino udaya udayabaMdhotkRSTA kyAsI prakRtiono samajavo. zeSa' prakRtiono to sattAgata sthitine anusarIne samajavo, temAM paNa ukta nyAye udayaprApta eka sthitisthAnaka vaDe vadhAre samajavo. have jaghanya sthitinA udaya saMbaMdhe vizeSa kahe che - hassudao egaThiINaM niddaduNA egiyAlAe // 103 // isvodayaH ekasthitInAM nidrAnAnAmekacatvAriMzataH // 103 // artha-pAMca nidrA hIna ekatALIsa prakRtiono chellI eka sthitino je udaya te jaghanya udaya samajavo.. TIkAnu-pahelA je prakRtiono udIraNAnA kALathI udayano kALa vadhAre kahyo che te ekatALIsa pravRtiomAMthI pAMca nidrA bAda karatAM zeSa manuSyagati, paMcendriya jAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yazakIrti, tIrthaMkaranAma, uccagotra, Ayu catuSka, sAta asAta vedanIya, jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, aMtarAya pAMca, saMjavalana lobha, traNa veda, samyakvamohanIya ane mithyAtvamohanIya e chatrIsa prakRtionI chellI samayamAtra sthiti rahe tyAre jaghanya sthitino udaya samajavo. eTale ke ayogI guNasthAnakanA caramasamaye jeno udaya hoya che te prakRtiono tathA AyucatuSka, jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, saMjavalanalobha ane samyakvamohanIya e saghaLI prakRtionI sthitino kSaya thatAM thatAM sattAmAM chelluM eka sthitisthAnaka jyAre zeSa rahe tyAre tene vedatAM teono jaghanyasthitino udaya samajavo. traNa veda tathA mithyAtvamohanIyanI prathama sthitine bhogavatA bhogavatA jyAre chello eka samaya zeSa rahe tyAre tene bhogavatA te prakRtionI jaghanya sthitino udaya samajavo. je ke nidrApaMcakano zarIraparyApti pUrNa karyA pachI indriyaparyApti pUrNa na thAya tyAM sudhI 1. udaya saMkramotkRSTA-manuSyagati vagere trIjA dvAranI 6ramI gAthAmAM jaNAvela trIsa pravRtiomAMthI samyakta mohanIya sivAyanI ogaNatrIsa pravRtionI potapotAnA udayakAle anya prakRtionA saMkramathI eka AvalikA nyUna potAnA mULakarmanI utkRSTa sthiti pramANa utkRSTa sthitisattA thAya che. ane te AvalikA . nyUna thayela utkRSTa sthitisattAmAMthI saMkramAvalikA vyatIta thayA bAda udayAvalikAnI uparanAM sarva sthitisthAno gata daliko udIraNAyogya hovAthI traNa AvalikA nyUna potAnA mULakarmanA utkRSTa sthitibaMdha pramANa utkRSTa udIraNA yogya sthitio hoya che. anudaya baMdhotkRSTA narakagati Adi vIsa tema ja jinanAma tathA AhAraka saptaka vinA anudAya saMkramotkRSTA manuSyAnupUrvI vagere daza prakRtionI utkRSTa udIraNA yogya sthitio aMtarmuhUrta nyUna potapotAnA mULakarmanA utkRSTa sthitibaMdhanI samAna che. AhAraka saptakanI aMtarmuhUrta nyUna aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa ane jinanAmanI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa utkRSTa udIraNA yogya sthitio che. vizeSa mATe A ja graMthamAM udIraNAkaraNa juo. * paMca 1-82 Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 vacagALAmAM kevaLa udaya ja hoya che, udIraNA hotI nathI. eTale teTalA kALanA chelle samaye te eka sthAnakane anubhavatA jaghanya sthitino udaya kema na kahyo ? e zaMkA ahIM thaI zake che. paraMtu te zaMkA asthAne che, kAraNa ke ahIM jaghanya sthitino udaya tene kahevAmAM Avyo che ke koIpaNa evA eka sthAnakano anubhava kare ke jene vedatA tenI aMdara te samaye bIjA koIpaNa sthAnakanA dalika maLI zakatA na hoya. jema ke--bAramA guNasthAnakanA caramasamaye jJAnAvaraNIyakarmanA chellA sthAnakane jyAre veDhe che tyAre te samaye tenI aMdara anya koI sthAnakanuM dalika maLatuM nathI. 50 ahIM pAMca nidrAmAM to--jo ke za2I25ryApti pUrNa karyA pachI kevaLa udaya hoya che chatAM sattAmAM ghaNI sthiti hovAthI apavarjhanA vaDe uparanA sthAnakanAM dalikono maLI zake che ane teno paNa udaya thAya che. zuddha eka sthitino udaya hoto nathI. mATe tenuM varjana karyuM che. zeSa prakRtionI udaya ane udIraNA sAthe ja zarU thAya che ane sAthe ja baMdha thAya che. tethI te prakRtionI je jaghanya sthityudIraNA te ja jaghanya sthityudaya samajavo, mAtra udayaprApta eka sthAnaka vadhAre levuM. tema ja sAdi vagerenI prarUpaNA Adi je ahIM nathI kahevAmAM AvyuM te saghaLuM sthiti udIraNAmAM jema kahyuM che tema ahIM paNa samajavuM. 103 A rIte sthiti udayanuM svarUpa kahyuM. have anubhAgodayanuM svarUpa kahe che-- aNubhAdavi udIraNAe tullo jahannayaM navaraM / AvaligaMte sammattaveyakhINaMtalobhANaM // 104 // anubhAgodayo'pyudIraNAyAstulyaH jaghanyaM navaram / AvalikAnte samyaktvavedakSINAntalobhAnAm // 104 // artha--anubhAgano udaya paNa tenI udIraNA tulya samajavo. mAtra samyaktvamohanIya, traNa veda, kSINamoha guNasthAnake jeno aMta thAya che te prakRtio ane saMjvalanalobhanA jaghanya rasano udaya te te prakRtinI chellI AvalikAnA caramasamaye jANavo. TIkAnu--anubhAganA udayanuM svarUpa anubhAganI udIraNAnI jema samajavuM. eTale ke je rIte jaghanya utkRSTa rasanI udIraNA udIraNAkaraNamAM vistArapUrvaka kaheze te rIte ahIM jaghanya utkRSTa rasano udaya paNa kahevo. zuM udIraNAkaraNamAM kahyuM che te pramANe saghaLuM ahIM kahevuM ke temAM kaMI vizeSa che ? to kahe che ke ATalo vizeSa che. te A pramANe-- 1. nidrAno udaya jeo bAramA guNasthAnaka sudhI mAne che temanA mate bAramAnA dvicaramasamaye nidrA ane pracalAnA chellA sthAnakane anubhavatA teno jadhanya sthityudaya saMbhave che. Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 51 samyaktvamohanIya, traNa veda, kSINamohaguNasthAnake jeno udaya viccheda thAya te jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cA2 ane aMtarAya pAMca e cauda prakRtio ane saMjvalana lobha teTalI prakRtionA jaghanya rasano udaya potAnI chellI AvalikAnA caramasamaye samajavo. tAtparya e ke--jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, traNa veda, saMjvalanalobha ane samyaktvamohanIya e ogaNIsa prakRtionA potapotAnA aMtakALe udIraNA naSTa thayA bAda sattAmAM jyAre eka AvalikAmAtra sthiti zeSa rahe tyAre te AvalikAnA caramasamaye jaghanya rasano udaya samajavo. uparokta prakRtiono jaghanya sthitino udaya ane jaghanya rasano udaya baMne sAthe ja thAya che. 104 A rIte udIraNAnI bhalAmaNa karIne anubhAgodaya kahyo. have pradezodaya kahevo joIe. temAM A be arthAdhikAra che. sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA ane svAmitva prarUpaNA. temAM sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA be prakAre che. mULaprakRti saMbaMdhI ane uttaraprakRti saMbaMdhI. temAM pahelAM mULaprakRti saMbaMdhI sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA ka2vA A gAthA kahe che-- anno'Nukoso caha tihA chaNha cauvviho mohe | Aussa sAiadhuvA sesavigappA ya savvesiM // 105 // ajaghanyo'nutkRSTazcaturddhA tridhA SaNNAM caturvidho mohe | AyuSaH sAdyadhuvAH zeSavikalpau ca sarvveSAm // 105 // arthaAyu ane mohanIya vinA zeSa cha karmano ajaghanya pradezodaya cAra prakAre che ane anuSkRSTa pradezodaya traNa prakAre che, mohanIyakarmanA te baMne cAra prakAre che. tathA AyunA saghaLA vikalpo ane saghaLA karmanA zeSa vikalpo sAdi ane sAMta ema be prakAre che. TIkAnu--mohanIya ane Ayukarma vinA zeSa cha karmano ajaghanya pradezodaya sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe-- koI eka kSapita karyAMza AtmA devalokamAM devapaNe utpanna thayo tyAM saMkliSTa pari 1. kSapita karyAMza eTale ochAmAM ochA karmAMzanI sattAvALo AtmA. te bhavya ja hoya che. teno upAya saMkramaNakaraNamAM kaheze. 2. kSapitakarmAMza AtmA sIdho ekendriyamAM na jAya, paraMtu devalokamAM jAya mATe devalokamAM javAnuM kahyuM. jaghanya pradezodaya ekendriyamAM hoya che, kAraNa ke yoga atyaMta alpa hovAthI vadhAre udIraNA karI zakato nathI. beindriyAdimAM yoga vadhAre hovAthI udIraNA vadhAre thAya eTale vadhAre pramANamAM bhogavAya tethI jaghanya pradezodaya na thAya. mATe devalokamAMthI ekendriyamAM javAnuM kahyuM. nIcenAM sthAnakonAM daliko uparanA sthAnakamAM jyAre goThavAya tyAre nIcenAM sthAnakomAM daliko ochAM rahe tethI jaghanya pradezodaya thaI zake mATe urjAnA karavAnuM jaNAvyuM. je karmadaliko baMdhAya ane uddhRrtita thAya tenI jo AvalikA pUrNa thAya to te udIraNA yogya thAya ane jo udIraNA thAya topaNa jaghanya pradezodaya na thAya mATe te thatAM pahelAM ane alpa yoga prathama samaye hoya mATe prathama samaye jaghanya pradezodaya thAya ema kahyuM che. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para paMcasaMgraha-1 NAmavALo thaIne utkRSTa sthiti bAMdhato ghaNA pradezanI urjAnA kare. urjAnA kare eTale nIcenAM sthAnakomAM rahelAM dalikone u52nAM sthAnakomAM goThave. tyArapachI baMdhane aMte kALa karIne ekendriyamAM utpanna thAya, tyAM pahele samaye pUrvokta cha karmano jaghanya pradezodaya thAya te jaghanya pradezodaya pahelA samaye eka samaya ja thato hovAthI sAdi ane sAMta che. te sivAya anya saghaLo pradezodaya ajaghanya che. te ajaghanya pradezodaya bIjA samaye thato hovAthI sAdi, te sthAna nahi prApta karanArane anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. tathA te ja cha karmano anutkRSTa pradezodaya anAdi, dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che. te A prakAre--A cha karmano utkRSTa pradezodaya jenuM svarUpa AgaLa upara kahevAze te guNitakarmAMza AtmAne potapotAnA udayane aMte guNazreNinA zirabhAgamAM vartatA hoya che. te utkRSTa pradezodaya mAtra eka samaya ja hoya che mATe sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLo anutkRSTa pradezodaya che ane te sarvadA pravartato hovAthI anAdi che. kAraNa ke jyAM sudhI AtmAe je guNasthAnakanA je samaye utkRSTa pradezodaya thAya che te guNasthAnakane prApta karyuM nathI tyAM sudhI anutkRSTa pradezodaya hoya che, tathA abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta che. mohanIyakarmano ajaghanya ane anuSkRSTa e baMne prakArano pradezodaya sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A prakAre-- kSapita karyAMza AtmAne aMtarakaraNa jyAre kare tyAre aMtarakaraNane aMte AvalikA mAtra kALamAM je gopucchAkAre dalaracanA thAya che te AvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya 1. guNitakarmAMza eTale vadhAremAM vadhAre karmAMzanI sattAvALo AtmA. 2. guNazreNino zirabhAga tene kahe che ke je sthAnanI aMdara vadhAremAM vadhAre daliko goThavAyAM hoya. samyaktvAdi prApta karatAM aMtarmuhUrtanA samaya pramANa sthAnakomAM pUrva pUrva samayathI uttarottara samayamAM asaMkhya asaMkhya guNAkAre daLaracanA thAya che. A krame aMtarmuhUrtanA chellA samayamAM sarvathI vadhAre dalika goThavAya che tene guNazreNinuM zira kahevAmAM Ave che. bAramA guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyanI sthitine sarvopavarjhanA vaDe apavartI bAramA guNasthAnakanI jeTalI sthiti zeSa rahI che tenA jeTalI kare che ane uparanAM daliko utArI te aMtarmuhUrtamAM guNazreNinA krame goThave che. te aMtarmuhUrtano chello samaya e guNazreNinuM zira che, te ja bAramA guNasthAnakano caramasamaya che. tyAM ja utkRSTa pradezodaya ghaTe che. e rIte nAma, gotra ane vedanIyakarmanI teramAnA caramasamaye caudamA guNasthAnakanA kALa pramANa guNazreNi kare che eTale caudamA guNasthAnakano chello samaya e traNa karmanI guNazreNinuM zira che eTale te samaye utkRSTa pradezodaya hoya che. 3. udaya samayathI AraMbhI uttarottara samaye asaMkhyAta asaMkhyAtaguNa je daLaracanA thAya che te guNazreNi kahevAya che. vaLI udayasamayamAM vadhAre ane pachI pachInA samaye alpa alpa je niSekaracanA thAya te gopucchAkAra dalaracanA kahevAya che. 4. aMtakaraNano samadhika AvalikAkALa zeSa rahe tyAre bIjI sthitimAMthI daliko kheMcI -aMtarakaraNanI chellI AvalikAmAM te dalikone gopucchAkAre goThave che. te samadhikakALa pUrNathAya ane chellI AvalikAmAM praveza kare tyAre mohanIyano udaya thAya eTale te AvalikAnA chellA samaye alpa pradezo goThavAyelA hovAthI jaghanya pradezodaya thAya che. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 653 che. te eka samaya ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo pradezodaya ajaghanya che. te bIje samaye thato hovAthI sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adbhava che. | guNita kamaza AtmAne sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye utkRSTa pradezodaya hoya che te mAtra chelle samaye ja thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo anutkRSTa pradezodaya che. te upazamazreNithI paDatA thAya mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. AyunA utkRSTa anutkRSTa jaghanya ane ajaghanya e cAre bhedo sAdi ane sAMta bhAMge che. kAraNa ke e cAre bhedo yathAyogya rIte niyatakALa paryata pravarte che. tathA pUrvokta che ane mohanIya e saghaLAM karmonA utkRSTa ane jAnyarUpa zeSa vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. kemake amuka niyata samayaparyata ja te pravarte che. teno vicAra anutkRSTa ane ajaghanya kahevAnA prasaMge karyo che. A rIte mULa karma saMbaMdhe sAdi vagere bhaMgano vicAra karyo. 105 - have uttaraprakRti saMbaMdhe sAdi Adi bhaMgano vicAra kare che- ajahannoNukkoso dhuvodayANaM cauha tihA cauhA / micchatte sesAsiM duvihA savve ya sesANaM // 106 // jaghanyo'nutkRSTaH dhruvodayAnAM caturddhA tridhA caturdA / mithyAtvasya zeSau AsAM dvividhAH sarve ca zeSANAm // 106 // artha dhruvodaya prakRtiono ajaghanya pradezodaya cAra prakAre che ane anutkRSTa pradezodaya traNa prakAre che. mithyAtvanA te baMne vikalpo cAra bhAMge che. tathA A saghaLI prakRtionA zeSa vikalpo ane zeSa prakRtionA saghaLA vikalpo sAdi ane sAMta e be bhAMge che. TIkAnuM-mithyAtva rahita zeSa taijasakArpaNa saptaka, varNAdi vasa, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu, nirmANa, jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka ane aMtarAyapaMcaka e suDatALIsa dhruvodaya prakRtiono ajaghanya pradezodaya sAdi, anAdi dhruva ane adhruva ema cAra bhAMge che. te A prakAre utkRSTa saMkleze vartatA utkRSTa sthiti bAMdhato pitakarmAza koI deva utkRSTapradezanI udvartana kare ane baMdhane aMte kALa karIne ekendriyamAM utpanna thAya te ekendriyane utpattinA prathama samaye pUrvokta suDatALIsa prakRtiono jaghanya pradezodaya hoya che. mAtra avadhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNano devatAone baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya samajavo'. te 1. A prakRtiono jaghanya pradezodaya ekendriyamAM hovAnuM kAraNa mULakarmano jaghanya pradezodaya kahevAnA prasaMge kahyuM che te pramANe jANI levuM. avadhiddhikano jaghanya pradezodaya devagatimAM hovAnuM kAraNa Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 paMcasaMgraha-1 jaghanya pradezodaya mAtra eka samaya thato hovAthI sAdi sAMta bhAMge che. te sivAyanA anya saghaLo pradezodaya ajaghanya hoya che. te ekendriyane utpattinA bIje samaye thato hovAthI sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI eTale ke kSapitakarmAza thaI devagatimAMthI jeo ekendriyamAM nathI gayA teo AzrayI anAdi. abhavyane anaMta ane bhavyane sAta ajaghanya pradezodaya hoya che. pUrve kahI te ja suDatALIsa prakRtiono anutkRSTa pradezodaya anAdi, dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che. te A prakAre guNazreNinA zire vartamAna guNitakarmAza AtmAne te te prakRtionA udayane aMte utkRSTa pradezodaya hoya che. te eka samaya thato hovAthI sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLo pradezodaya anutkRSTa che. te sarvadA thato hovAthI anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. mithyAtvano ajaghanya ane anutkRSTa pradezodaya sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe- prathama samyakta utpanna karatA jeNe aMtarakaraNa karyuM che, evo kSapitakarmAza koI AtmA upazama samyaktathI paDI mithyAtve jAya, tene aMtarakaraNano kaMIka adhika AvalikAkALa bAkI rahe tyAre chellI AvalikAmAM je gopucchAkAra daLaracanA thAya che, tenA chellA samaye vartatA jaghanya pradezodaya hoya che. te eka samayamAtra thato hovAthI sAdi ane sAMta che. te sivAyanA anya saghaLo pradezodaya ajaghanya che. te tenAthI bIje samaye pravartato hovAthI sAdi athavA vedaka samyaktathI paDatA paNa ajaghanya pradezodaya zarU thato hovAthI sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta hoya che. tathA dezaviratinI guNazreNimAM vartamAna koI guNitakarmAza AtmA sarvavirati prApta kare eTale tene nimitte guNazreNi kare ane te karIne tyAM sudhI jAya, yAvatu baMne guNazreNino zirabhAga prApta thAya. te vakhate tyAMthI paDI koI mithyAtve jAya tene te baMne guNazreNinA zirabhAgano anubhava karatAM mithyAtvano utkRSTa pradezodaya hoya che. te mAtra eka samaya thato hovAthI sAdi sAMta che. avadhijJAnane utpanna karatA teo ghaNA pradezone dUra kare che ane sattAmAM ochA rahe che. baMdhAvalikAno caramasamaya eTalA mATe grahaNa karyo che ke baMdhAyelAno udaya na thAya. baMdhAvalikAno pahelo samaya eTalA mATe na lIdho ke teTalo kALa udaya udIraNAthI vadhAre pradezo dUra karI zake. 1. je samaye dezavirati prApta kare tyArathI aMtarmuhUrta paryata AtmA pravardhamAna pariNAmavALo rahe che. eTale aMtarmuhUrta paryata caDatI caDatI guNazreNi kare che. have te dezaviratinI guNazreNimAM vartato sarvavirati prApta kare ane snemika guNazreNi kare. sarvavirati prApta karIne paNa aMtarmuhUrta paryata avazya pravartamAna pariNAmavALo ja rahe che ane caDatI caDatI guNazreNi kare che. te baMne guNazreNinA zira bhAge je samaye pahoMcavAno hoya te pahelA paDIne mithyAtve jAya tyAM te zira bhAgano anubhava karatAM mithyAtvano utkRSTa pradezodaya thAya che. Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 655 te sivAyano anya saghaLo pradezodaya anutkRSTa che te bIje samaye thato hovAthI sAdi, athavA vedaka samyaktvathI paDatA paNa anutkRSTa pradezodaya zarU thato hovAthI sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. pUrvokta suDatALIsa prakRtionA ane mithyAtvamohanIyanA zeSa jaghanya ane utkRSTa e be vikalpa sAdi sAMta bhAMge che. te baMneno vicAra anutkRSTa ane ajaghanyano vicAra karavAnA prasaMge karyo che. tathA bAkInI adhruvodayi ekaso daza prakRtionA jaghanya-ajaghanya utkRSTa ane anutkRSTa e saghaLA vikalpo sAdi ane sAMta ema be prakAre che. kAraNa ke te saghaLI prakRtio avodiya che. 106 A pramANe sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA karI. have svAmitvano vicAra karavo joIe. te be prakAre che--utkRSTa pradezodaya svAmitva ane jaghanya pradezodaya svAmitva. temAM utkRSTa pradezodayano svAmI koNa che ? tene pratipAdana karavA mATe saMbhavatI saghaLI guNazreNio batAve che-- saMmattadesasaMpunnaviraiuppattiaNavisaMjoge / daMsaNakhavage mohassa samaNe uvasaMtakhavage a // 107 // khINAitige asaMkhaguNiya guNaseDhidaliya jahakkamaso / sammattAINekkArasaNha kAlo u sakhaMso // 108 // samyaktvadezasampUrNaviratyutpattyaNavisaMyojaneSu / darzanakSapake mohasya zamane upazAnte kSapake ca // 107 // kSINAditrike asaMkhyAtaguNitaM guNazreNidalikaM yathAkramazaH / samyaktvAdInAmekAdazAnAM kAlastu saMkhyeyAMzaH // 108 // artha--samyaktva, dezivarati ane sarvavirati jyAre utpanna thAya tyAre anaMtAbaMdhinI visaMyojanA karatA, darzanamohanIyano kSaya karatA, cAritra mohanIyane upazamAvatA, upazAMtamoha guNasthAnake, cAritramohano kSaya karatA ane kSINamohAdi traNa guNasthAnake ema agiyAra guNazreNi thAya che. tathA te samyaktvAdi agiyAra guNazreNiomAM daLaracanA anukrame asaMkhya asaMkhya guNa thAya che ane kALa anukrame saMkhyAtamo saMkhyAtamo bhAga che. TIkAnu--udayasamayathI AraMbhI pachI pachInA samayamAM asaMkhya asaMkhya guNAkAre je daLaracanA thAya te guNazreNio agiyAra che. te A pramANe-- 1. samyaktva utpanna thatA je traNa ka2Na thAya che temAM apUrvakaraNe tathA anivRttikaraNe guNazreNi thAya che ane samyaktva prApta thayA pachI AtmA aMtarmuhUrta paryaMta avazya caDatA pariNAmavALo rahe che, tyAre guNazreNi thAya che te samyaktva nimitte thatI pahelI guNazreNi. Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 paMcasaMgraha-1 2-3. dezavirati ane sarvavirati utpanna thayA pachI paNa AtmA aMtarmuhUrta paryaMta avazya caDatA pariNAmavALo rahe che ane tyAre je guNazreNi thAya che te dezavirati ane sarvavirati nimitte thatI bIjI ane trIjI guNazreNi. jo ke dezavirati ane sarvavirati cAritra prApta thayA pachI jyAM sudhI te guNa rahe tyAM sudhI guNazreNi thAya che paraMtu te pariNAmAnusAra thAya che ane zarUAtanA aMtarmuhUrtamAM avazya pravartamAna guNazreNi thAya che. sarvavirati nimittaka guNazreNi pramatta ane apramatta baMne guNasthAnake thAya che. 4. apramatta guNasthAnake anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karatA apUrva anivRttikaraNe je guNazreNi thAya che te cothI guNazreNi.' 5. tathA sAtame guNasthAnake samyakta, mizra ane mithyAtva e traNa darzanamohanIyano kSaya karatA apUrva anivRttikaraNe je guNazreNi thAya te pAMcamI guNazreNi. 6. cAritra upazamAvatA je guNazreNi thAya te chaThThI guNazreNi. (A viSayamAM pAMcamAM karmagraMthanI gAthA 82nI TIkAmAM kahyuM che ke mohanIyakarmano upazama karanAra upazamazreNi para caDelo anuvRttibAdarasaparAya ane sUkSmasaMparAyavarti AtmA kahevAya che. tene moha upazamAvatA je guNazreNi thAya che te chakI guNazreNi.) 7. tathA upazAMtamoha guNasthAnake je guNazreNi thAya che, te sAtamI guNazreNi. 8. cAritramohanIyano kSaya karatA je guNazreNi thAya che te AThamI guNazreNi (ahIM paNa te ja 82mI gAthAnI TIkAmAM lakhyuM che ke-mohanIyano kSaya karanAra kSapakazreNi para caDelo anivRtti bAdasaMparA ane sUkSmasaMparAyavarti AtmA kahevAya che tyAM kSaya karatA je guNazreNi thAya te AThamI guNazreNi.) 9. tathA kSINamohaguNasthAnake je guNazreNi thAya te navamI guNazreNi. 10. sayogI kevaLIguNasthAnake thatI ja guNazreNi te dazamI guNazreNi. 11. tathA ayoga kevaLI saMbaMdhe je guNazreNi thAya te agiyAramI guNazreNi.2 A samyaktAdi saMbaMdhI agiyAra guNazreNiomAM je daLaracanA thAya che te anukrame asaMkhyAta asaMkhyAta guNa thAya che. te A pramANe samyakatva utpanna thatA je guNazreNi thAya 1. anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA jo ke cothAthI sAtamA paryata thAya che. paraMtu sAtamA guNasthAnakavALo AtmA anaMtaguNa vizuddha pariNAmavALo hovAthI ane sarvavirati nimitte thatI guNazreNithI asaMkhyAtaguNa nirjarA anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karanAra kare che ema kahyuM hovAthI apramatta guNasthAnake anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karatA je guNazreNi thAya che te ahIM grahaNa karavI. e pramANe darzanamohanIyanI kSapaNAdi nimitte sAtame guNasthAnake thatI guNazreNi ja grahaNa karavI. 2. sayogInA aMte je ayogI nimitte guNazreNi thAya che, te ayogInI guNazreNi levAnI che kAraNa ke ayogI guNasthAnake yoganA abhAve uparanAM sthAnakomAMthI daLa utAravA ane nIcenAM sthAnakomAM goThavavA e koIpaNa prakAranI kriyA thatI nathI. paraMtu sayogIne aMte je pramANe goThavI rAkhyA che tene te ja pramANe eka paNa daLa UMcuM nIcuM karyA vinA bhogave che. Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 657 ane temAM je daMgaracanA thAya te pariNAmanI maMdatA hovAthI alpa pramANamAM thAya che, tenAthI dezavirati nimitte thatI guNazreNimAM asaMkhyAtaguNa daLaracanA thAya che. kAraNa ke tyAM pariNAma anaMtaguNa vizuddha che. tenAthI paNa sarvavirati nimitte thatI guNazreNimAM asaMkhyAtaguNa daLaracanA thAya che. e pramANe pachI pachInI guNazreNimAM uttarottara anaMtaguNa vizuddhi hovAthI asaMkhyAta asaMkhyAtaguNa daLaracanA ayogI nimitte thatI guNazreNi paryata kahevI. tathA e samyaktAdi guNazreNiono kALa anukrame saMkhyayaguNahIna saMkheya guNahIna kahevo. te A pramANe-samyakta utpanna thatAM thatI guNazreNino kALa sauthI vadhAre che, tenAthI dezavirati nimitte thatI guNazreNino kALa saMkhyAtamo bhAga che. tenAthI paNa sarvaviratinI guNazreNino kALa saMkhyAtamo bhAgamAtra che. e pramANe tyAM sudhI kahevuM yAvat sayogInI guNazreNinA kALathI ayogInI guNazreNino kALa saMkhyAtaguNahIna che. - tAtparya e ke samyatva nimitte thatI guNazreNi dIrgha aMtarmuhUrta paryata bhogavAya tevI ane alpa daLaracanA-pradeza pramANa jenI aMdara rahyuM che tevI kare che. tenAthI saMkhyAtaguNa hIna aMtarmuhUrtamAM bhogavAya tevI ane asaMkhyAtaguNa adhika daLaracanAvALI dezaviratinimittaka guNazreNi kare che. e pramANe saMkhyAtaguNahIna saMkhyAtaguNahIna aMtarmuhUrtamAM vedavA yogya ane asaMkhyAtaguNa asaMkhyatiguNa vadhAre dalika racanAvALI uttarottara guNazreNI kare che. - ahIM koI zaMkA kare ke-anukrame asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa dalika kema ghaTe ? sarakhuM ke nyUna kema nahi ? - tenA uttaramAM kahe che ke-samyakta utpanna karato AtmA mithyAdaSTi hoya che. tene pariNAmanI maMdatA hovAthI apUrva anivRttikaraNe je daLaracanA thAya, temAM dalika alpa pramANamAM hoya che. ane samyakta utpanna thayA bAda je guNazreNi thAya che te pUrvokta guNazreNinI apekSAe asaMkhyAtaguNa daLavALI hoya che kAraNa atyaMta vizuddha pariNAma che. A pramANe samyakta utpanna thatA ane thayA bAda thatI guNazreNimAM dalikanI racanAnuM tAratamya hoya - 1. uparanAM sthAnakomAMthI apavartana karaNa vaDe daliko utArI udaya samayathI AraMbhI jeTalAM aMtarmuhUrta pramANa sthAnakomAM pUrva pUrvathI uttarottara asaMkhyAtaguNa goThavAya che te aMtarmuhartakALa ahIM levAno che. eTale samyakta nimitte jevaDA aMtamuhUrtamAM daLaracanA thAya che tenAthI saMkhyAmAM bhAganA aMtamuhUrtamAM dezavirati nimitte thatI guNazreNimAM daLaracanA thAya che. jo ke uttarottara asaMkhyAtaguNa vizuddhi hovAthI daliko asaMkhyAtaguNA vadhAre utAre che ane goThave che. eTale tAtparya e Avyo ke samyatva nimitte je guNazreNi thaI te moTA aMtarmuhUrtamAM thaI ane daliko ochAM goThavAyAM ane dezavirati nimitte je guNazreNi thaI te saMkhyAtaguNahIna aMtarmuhUrtamAM thaI ane daliko asaMkhyAtaguNa goThavAyAM. A pramANe thavAthI samyaktanI guNazreNi dvArA jeTalA kALamAM jeTalAM daliko dUra thAya tenAthI saMkhyAtamA bhAganA kALamAM asaMkhyAtaguNa vadhAre daliko dezaviratinI guNazreNimAM dUra thAya. A pramANe pachI pachInI guNazreNi mATe samajavuM. 2. A guNazreNio ahIM batAvavAnuM kAraNa guNazreNinA zirabhAge vartatA utkRSTa pradezodaya hoI zake che e jaNAvavuM che. amuka gatimAM amuka guNazreNi laI jAya che e batAvavAnuM kAraNa paNa te gatimAM utkRSTa pradezodaya saMbhave e che. paMca01-83 Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 paMcasaMgraha-1 che. tenAthI paNa dezaviratinI guNazreNi asaMkhyAtaguNa adhika daLaracanAvALI hoya che. kAraNa ke samyagdaSTinI apekSAe dezavirati AtmA atyaMta vadhAre vizuddha pariNAmavALo che. tenAthI paNa sarvaviratinI guNazreNi asaMkhyAtaguNa adhika daLaracanAvALI che, kAraNa ke dezaviratithI sarvavirata AtmA ativizuddha pariNAmavALo che. tenAthI paNa saMyatane anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karatA thatI guNazreNi asaMkhyAtaguNa adhika daLaracanAvALI che, kAraNa ke pUrvathI, atyaMta vizuddhivALo AtmA che. A pramANe uttarottara vadhatI vadhatI vizuddhi hovAthI AgaLa AgaLanI guNazreNimAM asaMkhyAta asaMkhyAtaguNa adhika daLaracanA thAya che, paraMtu samAna ke nyUna thatAM nathI ane tethI ja uttarottara guNazreNimAM vartamAna jIvo asaMkhyAta asaMkhyAtaguNa adhika karmanI nirjarA karanArA hoya che. 108 have kaI guNazreNio kaI gatimAM hoI zake che tenA nirUpaNa mATe A gAthA kahe che - jhatti guNAo paDie, micchattagayaMmi AimA tinni / laMbhaMti na sesAo jaM jhINAsuM asubhamaraNaM // 109 // jhaTiti guNAt patite mithyAtvaM gate AdyAstistraH / labhyante na zeSA yat kSINAsvazubhamaraNam // 109 // artha-AtmA zIvra guNathI paDI mithyAtve jAya ane taratamAM ja maraNa pAme to AdinI traNa guNazreNio nArakAdi bhavomAM saMbhave che, zeSa saMbhavatI nathI. kAraNa ke teno kSaya thaye chate ja azubha maraNa thAya che. TIkAnu-koI AtmA samyaktAdi nimitte thatI guNazreNi karyA pachI taratamAM ja samyaktAdi guNathI paDI mithyAtve jAya ane tyAMthI paNa tarata ja aprazasta maraNa vaDe maraNa pAmI nArakAdi bhavamAM jAya tyAM alpa kALa paryata udayane AzrayI zarUAtanI samyakta dezavirati ane sarvavirati nimitte thayelI traNa guNazreNio saMbhave che. eTale ke e traNa guNanimitte thayelI daLaracanAno nArakAdi bhavomAM saMbhava che ane e daLaracanAno saMbhava hovAthI teno udaya paNa saMbhave che, bAkInI guNazreNio saMbhavatI nathI. kAraNa ke nArakAdi bhava aprazasta maraNa vaDe maraNa prApta karatA thAya che. ukta traNa vinA guNazreNio jyAM sudhI hoya tyAM sudhI aprazasta maraNa thatuM nathI, paraMtu te guNazreNio dUra thayA pachI ja thAya che. mATe zarUAtanI traNa guNazreNio ja nArakAdi 1. samparva nimitte thayelI daLaracanA keTalIka bAkI hoya ane dezavirati prApta karI tene nimitte guNazreNi kare teno paNa amuka bhAgazeSa hoya ane sarvavirati prApta karI tene nimitte guNazreNi kare tyAMthI taratamAM ja paDI mithyAtve jAya tyAMthI paNa taratamAM ja maraNa pAmI narakAdi bhavamAM jAya tyAM AtmA e traNe guNa nimitte thayelI daLaracanA laIne gayelo hovAthI udaya AzrayI e traNe guNazreNionAM daliko saMbhave che. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 659 bhavomAM saMbhave che, zeSa saMbhavatI nathI. 109 A pramANe guNazreNio kahI. have koNa AtmA utkRSTa pradezodaya kare che ane koNa jaghanya kare che ? teno vicAra kare che- ukkosa paesudayaM guNaseDhIsIsage guNiyakammo / savvAsu kuNai oheNa khaviyakammo puNa jahannaM // 110 // utkRSTapradezodayaM guNazreNizirasi guNitakAzaH / sarvAsAM karotyoghena kSapitakarmAMzaH punaH jaghanyam // 110 // artha-sAmAnya rIte saghaLI karmaprakRtiono guNazreNine zire vartamAna guNitakarmAza AtmA utkRSTa pradezodaya kare che ane kSapitakarmAza AtmA jaghanya pradezodaya kare che. TIkAnu-SaSThI ane saptamI vibhaktino artha pratye abheda hovAthI saghaLI karmaprakRtiono guNazreNinA zire vartamAna guNitakarmAza AtmA-odhe-sAmAnyataH--ghaNe bhAge utkRSTa pradezodaya kare che. eTale ke ghaNe bhAge guNazreNinA zirabhAge vartatA guNitakarmAza AtmAne utkRSTa pradezodaya thAya che ane prAyaH saghaLI karmaprakRtiono jaghanya pradezodaya kSapitakarmAza AtmAne thAya che. guNitakarmAza ane kSapitakarmAza kone kahevA ? tenuM svarUpa AgaLa kahevAze. 110 have saghaLI prakRtionA bhinna bhinna utkRSTa pradezodayanA svAmI kahevA icchatA A gAthA kahe che- sammattaveyasaMjalaNayANa khINaMta dujiNaaMtANaM / lahu khavaNAe avahissa aNohiNukkoso // 111 // samyaktvavedasaMjvalanAnAM kSINAntAnAM dvijinAntAnAm / laghukSapaNayA'nte avadheranavadhikasyotkRSTaH // 111 // artha-samyakvamohanIya, traNa veda ane saMjvala kaSAyano tathA kSINamoha guNasthAnake jeno aMta thAya che te prakRtiono tathA be jinezvarane yogI kevaLI ane ayogI kevaLIne jeno udaya viccheda thAya che te prakRtiono, laghukSapaNA vaDe kSaya karatA te te prakRtionA udayanA aMtasamaye guNitakarmAza AtmAne utkRSTa pradezodaya hoya che. mAtra avadhiddhikano jene avadhijJAna nathI thayuM tene utkRSTa pradezodaya hoya che. TIkAnu samyakvamohanIya, traNa veda ane saMjvalana catuSka e ATha prakRtione 1. uparanAM guNasthAnakothI paDI pahele AvI aprazasta maraNa vaDe maraNa pAmI anya nArakAdi bhavomAM guNazreNi laI jAya to zarUAtanI traNa ja laI jAya che. paraMtu uparanA guNasthAnake ja maraNa pAmI cothuM guNaThANuM laI devalokAdimAM jAya to anya paNa guNazreNi laI jAya che. jemake upazama zreNimAM maraNa pAmI tene nimitta thayelI guNazreNi laI anuttara vimAnamAM jAya che. Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 660 laghukSapaNA vaDe khapAvavA mATe udyamavaMta thayelA guNitakarmAMza AtmAne te te prakRtinA udayanA caramasamaye utkRSTa pradezodaya thAya che. ahIM kSapaNA be prakAre che--1. laghukSapaNA ane 2. cirakSapaNA, temAM sAta mAsa adhika ATha varasanI uMmarano koI bhavyAtmA saMyamano svIkAra kare te svIkAryA bAda aMtarmuhUrtakALe ja kSapakazreNino AraMbha kare, tene je karmano kSaya thAya te laghukSapaNA kahevAya che ane je ghaNA lAMbA kAMLe saMyamane prApta kare ane saMyama prApta karyA pachI ghaNo kALa gayA bAda kSapakazreNino AraMbha kare tene ja karmano kSaya thAya te cirakSapaNA kahevAya che. dIrghakALe je saMyamane prApta kare ane tyArapachI dIrghakALe je kSapakazreNino AraMbha kare tene udaya udIraNA vaDe ghaNAM pudgalono kSaya thAya che, thoDAM ja bAkI rahe che. tethI cirakSapaNA vaDe utkRSTa pradezodaya ghaTI zakato nathI. mATe ja laghukSapaNA vaDe khapAvavAne udyamavaMta thayelAne utkRSTa pradezodaya thAya ema kahyuM che. je AtmA ochAmAM ochA jeTalA kALe cAritra prApta thAya teTalA kALe cAritra prApta kare ane tyArapachI aMtarmuhUrta kALe ja kSapakazreNino AraMbha kare tene udaya-udIraNA vaDe ghaNAM karmapudgalo ochA karavAno samaya maLI zakyo hoto nathI tethI sattAmAM vadhAre karmapudgalo hoya che eTale tevA guNitakarmAMza AtmAne te prakRtinA udayanA caramasamaye utkRSTa pradezodaya thAya che. uparokta hakIkatane anusarI je prakRtiono jyAM utkRSTa pradezodaya hoya che te kahe che. kSINamoha guNasthAnake je prakRtiono udayaviccheda thAya che te jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNacatuSkarUpa cauda prakRtiono laghukSapaNA vaDe khapAvavA udyamavaMta thayelA guNazreNinA zire vartamAna kSapaka AtmAne kSINamoha guNasthAnakanA caramasamaye utkRSTa pradezodaya thAya che. mAtra adhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNano utkRSTa pradezodaya jene avadhijJAna ane avadhidarzana utpanna thayuM nathI tene hoya che. kAraNa ke avadhijJAnane utpanna karatAM ghaNAM karmapudgalono tathAsvabhAve kSaya thAya che, tethI avidhajJAnIne utkRSTa pradezodaya hoto nathI, mATe ja avadhilabdhi rahita AtmAne utkRSTa pradezodaya thAya ema kahyuM che. tathA be jina e pada vaDe sayogIkevaLI ane ayogIkevaLI e be levAnA che. temAM sayogI kevaLIne je je prakRtiono udayaviccheda thAya che te audArika saptaka, taijasakAryaNa saptaka, saMsthAna SaTka, prathama saMghayaNa, varNAdi vIsa, parAghAta, upaghAtta, agurulaghu, prazasta aprazasta vihAyogati, pratyeka, sthira, asthira, zubha, azubha ane nirmANarUpa bAvana prakRtiono guNitakarmAMza sayogIkevaLI bhagavAnane sayogIkevaLI guNasthAnakanA caramasamaye utkRSTa pradezodaya hoya che. tathA susvara duHsvarano svaranA nirodhakALe ane ucchvAsa nAmakarmano ucchvAsanA nirodhakALe utkRSTa pradezodaya hoya che. svara ane ucchvAsano rodha karatA je samaye chello udaya hoya, te samaye utkRSTa pradezodaya saMbhave che. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 661 yogIkevaLIne je prakRtiono udayaviccheda thAya che te anyatara vedanIya, manuSyagati, manuSyAya, paMcendriyajAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yazakIrti, tIrthakara ane uccagotrarUpa bAra prakRtiono guNitakarmAza ayogIkevaLIne caramasamaye utkRSTa pradezodaya thAya che. 111 paDhamaguNaseDhisIse niddApayalANa kuNai uvasaMto / devattaM jhatti gao veuvviyasuraduga sa eva // 112 // prathamaguNazreNizirasi nidrApracalayoH karotyupazAntaH / / devatvaM jhaTiti gataH vaikriyasuradvikasya sa eva // 112 // artha-prathama guNazreNinA zire vartamAna upazAMta kaSAya AtmA nidrA ane pracalAno utkRSTa pradezodaya kare che. tathA devapaNAne zIdhra prApta thayelo te ja AtmA vaikriyasaptaka ane suraDhikano utkRSTa pradezodaya kare che. TIkAnu-potAnI prathama guNazreNinA zire vartato guNitakarmAza upazAMta kaSAya AtmA 1. guNazreNi eTale pUrva pUrva samayathI uttarottara samayamAM asaMkhyAta asaMkhyAta guNAkAre je daLaracanA thAya che te. te racanA aMtarmuhUrtanA samaya pramANa sthAnakomAM thAya che. pahele samaye je daliko uparanAM sthAnakomAMthI utAre temAMnA udaya samayamAM thoDA, pachInA sthAnakamAM asaMkhyAtaguNA, tenAthI pachInA sthAnakamAM asaMkhyAtaguNA, yAvatu aMtarmuhUrta pramANa guNazreNinA chellA samayamAM asaMkhyAtaguNA goThave che. bIje samaye uparanAM sthAnakomAMthI pUrva samayathI asaMkhyAtaguNA dalika utAre che tene paNa udaya samayathI AraMbhI asaMkhyAta asaMkhyAta guNAkAre goThave che ema uttarottara samaye asaMkhyAta asaMkhyAta guNAkAre utAre che ane udaya samayathI AraMbhI uttarottara sthAnakamAM asaMkhyAta asaMkhyAta guNAkAre goThave che. ahIM eTaluM samajavAnuM ke nIce nIcenAM sthAnako bhogavAIne dUra thAya eTale zeSa zeSa sthAnakamAM racanA thAya paraMtu upara sthAnako vadhatAM nathI. dAkhalA tarIke pahele samaye utArelAM dalitonI udaya samayathI AraMbhI pAMca hajAra sthAnakomAM guNazreNi dvArA racanA thaI to bIje samaye ogaNapacAsaso navANuM sthAnakamAM racanA thAya. e pramANe eka eka nyUna nyUna sthAnakamAM racanA thAya. lagabhaga ghaNI guNazreNiomAM dalika goThavavAno A krama che. AnI aMdara aMtarmuhUrtano chello samaya ahIM asatkalpanAe pAMca hajAramo samaya e guNazreNinuM zira kahevAya che. kAraNa ke te sthAnakamAM bIjAM koIpaNa sthAnakothI vadhAremAM vadhAre daliko goThavAyAM che. A sthAnakane jyAre anubhavato hoya tyAre utkRSTa pradezodaya ghaTe che. ahIM agiyArame guNasthAnake sthira pariNAma hoya che eTale ke agiyAramAMnA pahele samaye jevA pariNAma tevA ja bIjA samaye yAvatu tevA ja chellA samaye hoya che. tethI uparanAM sthAnakomAMthI pahelA samaye jeTalAM dalito utAre teTalAM ja bIjA samaye utAre yAvatuM teTalAM ja chellA samaye utAre che. agiyAramAMnA pahele samaye utArelA dalikane aMtarmuhUrta pramANa samayomAM sthAnakomAM udaya samayathI AraMbhI asaMkhyAta guNAkAre goThave che. bIje samaye je utAre che tene paNa te ja krame goThave che. mAtra ahIM sarakhAM ja dalito utArato hovAthI racanA sarakhA ja pramANamAM thAya che. tema ja ahIM eka eka samaya dUra thAya tema upara upara eka eka samaya vadhe che eTaluM vizeSa che. dAkhalA tarIke agiyAramAMnA pahelA samaye UtarelAM daliko tenA pahelA samayathI AraMbhI so sthAnakomAM goThavAyAM tema bIje samaye Utarelo daliko ' paNa somAM ja goThavAya, trIje samaye UtarelAM daliko paNa somAM ja goThavAya. tathA pahele samaye UtarelAM Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 662 nidrA ane pracalAno utkRSTa pradezodaya kare che. tathA te ja guNitakarmAMza upazAMta kaSAya AtmA je samaye potAnI prathama guNazreNinA zirane prApta karaze tenI pahelAnA samaye kALadharma pAmI devapaNAne prApta thAya AtmA vaikriyasaptaka ane devadvika e nava prakRtiono utkRSTa pradezodaya kare che. 112 tiriegaMtudayANaM micchattaNamIsathI giddhINaM / apajjattassa ya joge dutiguNaseDhINa sIsANaM // 113 // tiryagekAntodayAnAM mithyAtvAnamizrastyAnarddhAnAm / aparyAptasya ca yoge dvitIyatRtIyaguNazreNizirasoH // 113 // artha--tiryaMcagatimAM ja ekAMte jeono udaya hoya che te prakRtiono tathA mithyAtva, mizra, anaMtAnubaMdhi ane thINadvitrikano tathA aparyAptanAmakarmano, bIjI ane trIjI guNazreNino jyAM yoga thAya tyAM vartatA mithyAdaSTine utkRSTa pradezodaya thAya che. TIkAnu--je karmaprakRtiono udaya kevaLa tiryaMcomAM ja hoya che te ekendriya, beindriya, teindriya ane carindriya jAti, sthAva, sUkSma ane sAdhAraNa nAmakarma tathA mithyAtvamohanIya, anaMtAnubaMdhi catuSka, mizramohanIya, thINadvitrika ane aparyApta nAmakarma, saghaLI maLI sattara prakRtiono utkRSTa pradezodaya bIjI ane trIjI guNazreNinA zirano yoga je samayamAM thato hoya daliko udaya samayamAM, tenA pachInA samayamAM, tenA pachInA samayamAM jeTalA jeTalA goThavAyAM hoya e ja pramANe bIje samaye UtarelAM daliko paNa goThavAya che. jemake pahelA samaye UtarelAM dalikomAMthI udaya samaye so daliko, bIjA samaye pAMcaso, trIjA samaye paMdaraso goThavAyAM hoya to bIjA samaye utArelAM dalikomAMthI paNa udaya samaye so daliko, pachInA samaye pAMcaso, pachInA samaye paMdaraso goThavAya che. ahIM prathama guNazreNinA zire vartamAna AtmA nidrA ane pracalAno utkRSTa pradezodaya kare che ema kahyuM che. temAM prathama guNazreNinuM zira eTale agiyAramA guNasthAnakanA pahelA samaye uparanAM sthAnakomAMthI daliko utArI jeTalAM sthAnakomAM goThave temAMno je chello samaya te, te sthAnakamAM anyanI apekSAe ghaNI racanA thayelI hoya che. dAkhalA tarIke pahelA samaye utArelAM daliko so samayamAM goThavAyA mATe agiyAramA guNasthAnakano somo samaya e prathama eTale pahelA samaye karAyelI guNazreNinuM zira kahevAya che. te samaye AtmA pahoMce eTale nidrAddhikano utkRSTa pradezodaya thAya che ane navANuMmA samaye kALadharma pAmI anuttaravimAnamAM jAya te anuttaradevane devAyunA pahelA ja samaye vaikriyaddhika ane daivadvikano utkRSTa pradezodaya thAya che. A guNasthAne avasthita pariNAma hovAthI jema jema pUrva pUrvanA samayo jeTalA jeTalA bhogavAIne dUra thAya tema tema AgaLa AgaLa teTalA teTalA adhika samayomAM guNazreNinI racanA thatI hovAthI A guNasthAnakanA prathama samaye racela guNazreNinA mastaka sthAne jeTalAM daliko hoya che teTalAM ja daliko bIjA Adi samayamAM karela guNazreNinA mastake paNa hoya che. chatAM pUrve baMdhathI thayela dalika racanArUpa niSeka sthAnomAM vizeSa hIna hIna daliko goThavAyela che. ethI prathama samaye karela guNazreNinA mastake eTale ke zirabhAge baMdhathI prApta thayela nikSepanAM daliko vadhu pramANamAM hovAthI tyAM ja utkRSTa pradezodaya thAya che. paraMtu pachI pachInA samayamAM guNazreNi nikSepanAM daliko samAna samAna hovA chatAM pUrva baMdhathI prApta thayela nikSepanAM daliko vizeSahIna vizeSahIna hovAthI tyAM utkRSTa pradezodaya thato nathI. Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 663 te samayamAM vartamAna mithyAdRSTine thAya che. mAtra te samaye te te prakRtino udaya hovo joIe. teno tAtparyArtha A pramANe---- koI eka AtmAe dezavirati prApta karI dezavirati nimitte thatI guNazreNi karI, tyArapachI saMyama prApta karI saMyama nimitte thatI guNazreNi karI tyArapachI te AtmA samyaktvAdi guNethI paDI mithyAtve gayo ane tyAMthI aprazasta maraNa vaDe maraNa pAmI tiryaMcamAM utpanna thayo. te guNitakarmAMza tiryaMcane je samaye dezavirati ane sarvavirati nimitte thayelI baMne guNazreNinA zirabhAgano yoga thAya--ekatra maLe te samaye tiryaMcagatimAM ja ekAnte je prakRtiono udaya hoya te pUrvokta sAta prakRtiono ane aparyApta nAmakarmano yathAyogya rIte te te prakRtino udaya chatAM utkRSTa pradezodaya thAya che. tathA mithyAtva ane anaMtAnubaMdhinA saMbaMdhamAM maraNa prApta karIne paNa jyAre dezavirati ane sarvaviratinI guNazreNinA zirabhAgano yoga thAya te kALe guNitakarmAMza koI AtmA mithyAtva prApta kare tyAre tene mithyAtva ane anaMtAnubaMdhino utkRSTa pradezodaya thAya che. guNazreNinA zire vartato koI mizra guNasthAnaka prApta kare to mizramohanIyano utkRSTa pradezodaya thAya che. - 1. dezavirati ane sarvaviratino zirabhAga kayo levo ? tema ja te baMnenA yogano kayo samaya levo te saMbaMdhamAM mane A pramANe lAge che. je samaye dezavirati ane sarvavirati prApta kare te samayathI aMtarmuhUrta paryaMta avazya pravarhumAna pariNAmavALo AtmA raheto hovAthI guNazreNi paNa tevI ja kare che. temAM dezaviratinA pahelA samaye je daliko utAryAM ane jeTalA samayamAM te dalikone goThavyAM temAMno je chello samaya tene ja dezivaratinI guNazreNinA zira tarIke levo ane sarvavirati cAritra je samaya prApta kare te samaye jeTalA samayamAM racanA kare tenA chellA samayane sarvaviratinI guNazreNinA zira tarIke levo. have te baMnenA zirabhAga evI rIte maLI zake--dezaviratinI guNazreNi chatAM sarvavirati prApta kare. paraMtu te teTalA kALe prApta kare ke sarvaviratinA pahelA samaye jeTalAM sthAnakomAM daLaracanA thAya che teTalA ja samayo zeSa hoya. dAkhalA tarIke dezivaratinA pahelA samaye paMdaraso samayamAM guNazreNi thAya che ane sarvaviratinA pahelA samaye pAMcaso samayamAM thAya che to paMdaraso samayamAMnA pahelA hajAra samaya dezavirati guNaThANe gALI sarvavirati guNaThANe jAya. A pramANe thavAthI dezivarati guNaThANe pahele samaye je paMdaraso samayomAM racanA thaI temAMno paMdarasomo samaya ane sarvavirati guNaThANe pahele samaye je pAMcaso samayamAM racanA thaI temAMno pAMcasomo samaya e baMne eka ja AvI zake. dezavirati guNaThANe jeTalA samayamAM racanA thAya che tenA saMkhyAtamA bhAganA samayamAM sarvavirati guNaThANe racanA thAya che. eTale AvI rIte baMnenA zirabhAgano yoga thavAmAM koI virodha Avato nathI. dezivarati ane sarvavirati guNaThANe pahelA samaye jeTalA samayamAM racanA thAya che tenA chellA samayane guNazreNinuM zira teTalA mATe kahyuM chuM ke te guNaThANe nIce nIcenA samayo bhogavAI dUra thAya tema tema upara upa2 samaya vadhe che ane racanAnA samayanI saMkhyA kAyama rahe che. 2. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhino utkRSTa pradezodaya maraNa pAmIne mithyAtva prApta karanAra athavA maraNa pAmyA sivAya mithyAtva prApta karanAra e baMnene utkRSTa pradezodaya saMbhave che ema jaNAvavA ahIM TIkAmAM api zabda mUkyo hoya tema lAge che. Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 paMcasaMgraha-1 tathA mithyAtve jAya ke na jAya chatAM guNazreNinA zire vartatA guNitakarmAza AtmAne thINaddhitrikano utkRSTa pradezodaya thAya che. kAraNa ke thINadvitrikano pramatta saMyata parvata udaya hoya che. tethI ja baMne guNazreNinA zira vartato pramatta hoya ane tene thINadvitrikamAMnI koIpaNa nidrAno udaya thAya to tene paNa utkRSTa pradezodaya ghaTe che. kadAca paDIne mithyAtve jAya to tyAM paNa utkRSTa pradezodaya ghaTe che. mAtra guNazreNinA zirabhAgane je samaye prApta thAya te samaye teno udaya hovo joIe. 113 se kAle aMtarakaraNaM hohI amaro ya aMtamuhu pro| ukkosapaesudao hAsAisu majjhimaDaNhaM // 114 // tasya kAle antarakaraNaM bhaviSyatyamarazcAntarmuhUrtAtparataH / / utkRSTapradezodayaH hAsyAdInAM madhyamAnAmaSTAnAm // 114 // artha-je samaye aMtarakaraNa thaze tenI pahelAnA samaye maraNa pAmI deva thAya tene aMtarmuhUrta gayA bAda hAsyAdi chano ane vacalA ATha kaSAyano utkRSTa pradezodaya thAya che. TIkAnu-koI AtmAe upazamazreNi prApta karI, tene anivRttikaraNamAM je samaye aMtarakaraNa thaze tenI pahelAnA samaye maraNa pAmI deva thAya te devane utpanna thayA pachI aMtarmuhUrta gayA bAda guNazreNinA zire vartatA hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA e hAsyaSakano tathA apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa e madhyama kaSAyASTakano kula cauda prakRtiono te te prakRtinA udaye vartatA utkRSTa pradezodaya thAya che. aMtarmuhUrta gayA bAda guNazreNinuM zira prApta thAya che mATe devamAM utpanna thayA pachI aMtarmuhUrta gayA bAda utkRSTa pradezodaya thAya ema kahyuM che. 114 1. aMtarmuhUrta pachI guNazreNinuM zira prApta thavAnuM kAraNa apUrva anivRttikaraNanA kALathI vadhAre kALamAM guNazreNi thAya e che ane aMtarakaraNa zarU thatA pahelA maraNa thAya ema kahevAnuM kAraNa nIce kahyuM che. eTale ahIM je samaye maraNa prApta karavAnuM kahyuM tyArathI aMtarmuhUrta gayA bAda ja guNazreNinuM zira prApta thAya. guNazreNinuM zira karyuM kahevAya ? te pahelAM kahevAyuM che. ahIM e zaMkA thAya ke aMtarakaraNa kriyA je samaye zarU thAya te pahelAnA samaye maraNa prApta karavAnuM kema kahyuM ? tyArapachI kema na kahyuM ? tenA uttaramAM mane lAge che ke jeTalAM sthAnakonuM aMtarakaraNa ahIM thavAnuM che tenI aMdara ja guNazreNi jeTalAM sthAnakomAM thAya che te dareka sthAnako AvI jatAM hovAM joIe ane jo ema hoya to teno zirabhAga paNa aMtarakaraNanAM daliko sAthe dUra thAya eTale aMtarakaraNa karyA pachI maraNa prApta kare to utkRSTa pradezodaya thaI zake nahi. AMtarU pADavAnI kriyA zarU hoya e maraNa pAme topaNa utkRSTa pradezodaya na thAya, kAraNa ke AMtarU pADatA nAnI moTI sthiti vacce jeTalAM sthAnakonuM AMtarU pADavAnuM che te dareka sthAnakamAMthI daliko upADe che mATe daliko ochAM thAya ane tethI guNazreNinA zirabhAgane prApta karavA chatAM paNa utkRSTa pradezodaya na thAya. ahIM utkRSTa pradezodaya to kahevo che mATe aMtarakaraNa karyA pahelAM maraNa pAme ema kahyuM. guNazreNino zirabhAga jo aMtarakaraNanAM daliko sAthe dUra na thato hoya to aMtarakaraNa karatAM ke aMtarakaraNa karyA pachI maraNa pAme to paNa utkRSTa pradezodaya thaI zake, jo ema hoya to aMtarakaraNa karatAM pahelAM maraNa prApta kare ema kahevAnuM prayojana rahe nahi tethI uparanI kalpanA meM karI che. Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 965 hassaTiiM baMdhittA addhAjogAiThiinisegANaM / ukkosapae paDhamodayammi suranAragAUNaM // 115 // husvasthiti baddhvA addhAyogAdisthitiniSekANAm / utkRSTapade prathamodaye suranArakAyuSoH // 115 // artha--addhA, yoga ane pahelI sthitimAM dalikano niSeka e traNenuM jyAre utkRSTapada hoya ane jaghanya sthitino baMdha karI maraNa prApta karI deva ke nArakI thAya, tyAre tene prathama sthitisthAnamAM vartatA deva ane nArakAyuno utkRSTa pradezodaya thAya. TIkAnu-addhA-Ayuno baMdhakALa. yoga-mana, vacana ane kAyA dvArA pravartatuM AtmavIrya ane prathama sthiti niSeka eTale baMdhAtA AyunA pahelA sthAnakamAM thatI daLaracanA. e traNa jyAre utkRSTapade hoya eTale ke utkRSTa yoge vartato vadhAremAM vadhAre jeTalo kALa Ayuno baMdha karI zake teTalo kALa AyunI jaghanya sthitino baMdha karIne temaja AyunA prathama sthAnakamAM utkRSTa dalikano nikSepa karIne maraNa pAmI deva ke nArakI thAya te devane devAyuno ane nArakIne nArakAyuno AyunI prathama sthitino anubhava karatA utkRSTa pradezodaya thAya. kAraNa ke dIrgha aMtarmuhUrta paryaMta utkRSTa yoge ghaNAM daliko grahaNa karAyAM che ane prathama sthitimAM ghaNAM goThavAyAM che, mATe prathama sthitino anubhava karatAM ja utkRSTa pradezodaya ghaTI zake che. 115 addhA jogukkose baMdhittA bhogabhUmigesu lahuM / savvappajIviyaM vajjaittu ovaTTiyA doNhaM // 116 // . addhAyogotkRSTena baddhvA bhogabhUmigeSu laghu / sarvAlpajIvitaM varjayitvA apavartya dvayoH // 116 // artha-utkRSTa baMdhakALa ane utkRSTa yoga vaDe bhogabhUmi saMbaMdhI Ayu bAMdhIne maraNa pAmI yugaliyAmAM utpanna thAya, tyAM aMtarmuhUrta pramANa Ayu choDI zeSa AyunI zIdhra apavartanA kare, apavarnanA thayA bAda prathama samaye tiryaMca ane manuSyane kramazaH tiryaMcAyuM ane manuSyAyuno utkRSTa pradezodaya thAya che. TIkAna-vadhAremAM vadhAre jeTalo kALa Ayu bAMdhI zake teTalA kALa vaDe ane vadhAremAM vadhAre jeTalA yoga vaDe Ayu bAMdhI zake teTalA yoga vaDe bhogabhUminA tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI koI AtmA tiryaMcanuM ane koI AtmA manuSyanuM utkRSTa traNa palyopama pramANa Ayu bAMdhIne maraNa pAme, maraNa pAmIne eka traNa palyopamanA AyuvALA tiryaMcamAM utpanna thAya ane bIjo traNa palyopamanA AyuvALA manuSyamAM utpanna thAya, tyAM utpanna thaIne zIdhra sarvAlpajIvitaochAmAM ochuM aMtarmuhUrta pramANa Ayu varjIne zeSa potapotAnA saghaLA AyunI apavartanA 1. aparyAptAvasthAmAM yugaliyAne AyunI avinA thaI zake che, paryApto thatA pachI thatI nathI. paMca01-84 . Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1, karaNa vaDe apavartana karIne apavarnanA thayA pachInA prathama samaye vartatA tiryaMca ane manuSyane anukrame tiryaMcAyu ane manuSyAyuno utkRSTa pradezodaya thAya che. 116 nArayatiridugadubhagAinIyamaNuyANupuvvigANaM tu / daMsaNamohakhavago taiyagaseDhI u paDibhaggo // 117 // nArakatiryagdvikadurbhagAdinIcairgotramanujAnUpUvikANAM tu / darzanamohakSapakaH tRtIyazreNyAstu pratibhagnaH // 117 // artha-tRtIya guNazreNithI patita darzanamohanA kSepakane nArakaddhika, tiryacaddhika, durbhaga, anAdeya ane apayazakIrti, nIcagotra ane manuSyAnupUrvIno utkRSTa pradezodaya thAya che. TIkAnu-darzanamohanIyanI traNa prakRtine khapAvavA mATe prayatnavaMta avirati samyagdaSTi AtmA samparva nimitte guNazreNi kare, tyArapachI te ja AtmA dezavirati prApta karI dezavirati nimitte guNazreNi kare, tyArapachI te ja AtmA sarvavirati prApta karI sarvavirati nimitte guNazreNi kare. A dezavirati ane sarvavirati saMbaMdhI guNazreNi samparva nimitte je karaNo kare che temAM ja kare eTale ke cothe guNaThANe kSAyika samyaktanI prApti mATe thayelA apUrva, anivRtti karaNamAM vartato dezavirati ane sarvavirati prApta karI tatsaMbaMdhI guNazreNi kare. tyArapachI karaNanI samApti thayA bAda jeNe darzanamohanIyatrikano kSaya karyo che ane jeNe trIjI : sarvavirati nimitte guNazreNi karI tyAMthI paDI aviratapaNuM prApta karyuM che te avirati AtmAne samyakva nimitta thayelI dezavirati nimitte thayelI ane sarvavirati nimitte thayelI traNe guNazreNino zirabhAga je sthAnakamAM ekatra thato hoya te sthAnakamAM vartatA te ja bhavamAM durbhaga, anAdeya, apayazakIrti ane nIcagotramAMthI jeno jeno udaya hoya teno utkRSTa pradezodaya thAya che. sarvaviratithI aviratimAM AvavA chatAM tene nimitte thayelI daLaracanA rahI jAya che eTale koI virodha Avato nathI. have jo te AtmAe nArakanuM Ayu bAMdhyuM hoya ane te guNazreNinuM zira prApta thavA pahelAM marIne nArakI thAya to guNazreNinA zirabhAgamAM vartatA pUrvokta durbhagAdi cAra ane narakaddhika ema cha prakRtino utkRSTa pradezodaya thAya che. kadAca asaMkhyAta varSanA AyuvALA tiryaMcanuM Ayu bAMdhyuM hoya ane maraNa pAmIne tiryaMca thAya tene tiryaMcaddhika sAthe pUrvokta cAra prakRtiono utkRSTa pradezodaya thAya. temAM paNa ochAmAM ochuM aMtarmuhUrta Ayu rAkhI bAkInA AyunI ja apavarNanA thAya che. eTale ja aMtarmuhUrta varjI zeSa AyunI apavartana karavAnuM kahyuM che. A be Ayuno A rIte utkRSTa pradezodaya thaI zake che. kAraNa ke utkRSTa yoga ane utkRSTa kALa vaDe utkRSTa Ayu bAMdhyuM che ane apavarnanA thatA aMtarmuhUrta Ayu varjI uparanA saghaLA AyunAM daliko aMtarmuhUrta kALamAM goThavAyAM temAM paNa pahelA sthAnakamAM vadhAre goThavAya eTale apavartana thayA pachI pahelA samaye utkRSTa pradezodaya thaI zake che. Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 667 ane yugaliyA manuSya saMbaMdhI Ayu bAMdhyuM hoya ane manuSya thAya to manuSyAnupUrvI sAthe pUrvokta prakRtiono utkRSTa pradezodaya thAya. 117 saMghayaNapaMcagassa u biiyAditiguNaseDhisIsammi / AhArujjoyANaM apamatto AiguNasIse // 118 // saMhananapaJcakasya dvitIyAditriguNazreNizirasi / AhArakodyotayorapramattaH AdiguNazirasi // 118 // artha-prathamavarja pAMca saMghayaNano dvitIya Adi traNa guNazreNinA zire vartatAM utkRSTa pradezodaya thAya che. tathA AhArakasaptaka ane udyota nAmakarmano prathama guNazreNinA zire vartatAM apramattane utkRSTa pradezodaya thAya che. TIkAnu-prathama sivAya pAMca saMghayaNa nAmakarmano dvitIyAdi traNa guNazreNinA zire vartatAM utkRSTa pradezodaya thAya che. tAtparya A pramANe- koI eka manuSya dezavirati prApta karI dezavirati nimitte guNazreNi kare, tyArapachI te ja AtmA tIvra vizuddhinA yoge sarvavirati prApta karI sarvavirati nimitte guNazreNi kare, ane tyArapachI vaLI te ja AtmA tathA prakAranI vizuddhinA yoge anaMtAnubaMdhinI visaMyojana karavA mATe prayatnavaMta thaI tene nimitte guNazreNi kare. A pramANe bIjI, trIjI ane cothI ema traNa guNazreNi thAya. te traNe nimitte traNe guNazreNio karIne te traNenA zirabhAgano je sthAnakamAM yoga thAya te sthAnakamAM vartamAna te manuSyane prathama saMghayaNa sivAya pAMca saMghayaNamAMthI jeno udaya hoya teno utkRSTa pradezodaya thAya che. 1. bhaviSyanuM koI Ayu na bAMdhyuM hoya agara traNa narakanuM, vaimAnika devanuM ke asaMkhyAtavarSanA AyuvALA manuSya-tiryaMcanuM Ayu bAMdhyuM hoya te ja kSAyika samyakta utpanna kare che mATe "yugaliyA' e vizeSaNa joDyuM che. tiryaMcane bhavAzrita nIcagotrano ja udaya hoya che. manuSyane cothe guNaThANe teno udaya hoI zake che. pAMcame ane tethI AgaLa to manuSyane guNapratyaye uccagotrano ja udaya hoya che. pahelA nIcano udaya hoya topaNa te palaTAI jAya che. tyAMthI paDIne cothe Ave to mULa hoya te gotrano paNa udaya thaI zake che mATe teno cothe guNaThANe manuSyAdine utkRSTa pradezodaya ghaTe che. kSAyika samyaktI vaimAnikamAM jato hovAthI ane tyAM durbhagAdino udaya nahi hovAthI devagatimAM teno utkRSTa pradezodaya kahyo nathI. - 2. ahIM prathama sivAyanA pAMca saMghayaNano utkRSTa pradezodaya dezavirati Adi saMbaMdhI traNa guNazreNionA zirabhAge vartatA manuSyane kahyo paraMtu bIjA ane trIjA saMghayaNano karmastava vageremAM agiyAramA guNasthAnaka sudhI udaya kahela che ane A traNa guNazreNio karatAM upazAntamohanI guNazreNimAM dalikaracanA asaMkhyaguNa hoya che. tethI A be saMghayaNano utkRSTa pradezodaya upazAntamoha guNasthAne prathama samaye karela guNazreNinA zirabhAge vartatA jIvane ja saMbhavI zake. chatAM A graMthakartA tathA keTalAka anya graMthakAro upazamazreNino AraMbha paNa prathama saMghayaNavALo ja kare che paNa bIjA trIjA saMghayaNavALA nahi" ema mAne che, juo paMcasaMgraha-saptatikA gA. 129nI TIkA. tethI ahIM pAMce saMghayaNano utkRSTa pradezodaya dezavirati Adi saMbaMdhI traNa guNazreNinA zirabhAge vartatA manuSyane ja kahela che. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 paMcasaMgraha-1 AhAraka zarIramAM vartamAna apramatta saMyatane apramattanA pahelA samaye jeTalAM sthAnakomAM guNazreNi-daLaracanA thAya che temAMnA chelle samaye AhArakasaptaka ane udyota nAmakarmano anubhava karatAM te prakRtiono utkRSTa pradezodaya thAya che. 118 guNaseDhIe bhaggo patto beiMdipuDhavikAyattaM / AyAvassa u tavvei paDhamasamayaMmi vaDhto // 119 // guNazreNyA bhagnaH prApto dvIndriyapRthvIkAyatvam / Atapasya tu tadvedI prathamasamaye vartamAnaH // 119 // artha samyakta nimitte thayelI guNazreNithI pahelA koI AtmAe beIndriyapaNuM prApta karI pRthvIkAyapaNuM prApta karyuM. tyAM zarIraparyApti pUrNa karyA pachI pahele samaye vartatA ApanA udayavALA te pRthvIkAyane teno utkRSTa pradezodaya thAya. TIkAnuM-guNitakarmAza koI paMcendriya AtmAe samyakta prApta karyuM ane samyakta nimitte guNazreNi karI. tyArapachI tyAMthI paDI mithyAtve gayo. mithyAtve jaIne maraNa pAmI beindriyamAM utpanna thayo. tyAM beIndriyane jeTalI sthitinI sattA hoI zake te sivAyanI zeSa saghaLI sthitinI apavartana kare. apavarnanA karyA bAda tyAMthI maraNa pAmI kharabAdara pRthvIkAyapaNuM prApta kare. tyAM jema bane tema jaladIthI zarIraparyAptie paryApto thAya. te zarIraparyAptie paryApta thayA pachInA pahelA samaye Atapa nAmakarmano te pRthvIkAya AtmAne utkRSTa pradezodaya thAya che. Apano udaya kharabAdara pRthvIkAyane hoya che mATe ekendriyamAM utpanna thavAnuM jaNAvyuM che. paMcendriyamAMthI sIdhA ekendriyamAM utpanna thavAnuM na kahetAM athavA paMcendriyamAMthI te indriyAdimAM utpanna thavAnuM na kahetAM beindriyamAM jaI pRthvIkAyamAM utpanna thAya ema kahevAnuM kAraNa beindriyamAMthI ekendriyamAM gayelo AtmA tenI sthitine ghaTADI svayogya karI zake che. paraMtu paMcendriyamAMthI ekendriya thayelo athavA paMcendriyamAMthI te indriyAdimAM jaI ekendriya thayelo AtmA ekadama tenI sthitine svayogya karI zakato nathI. mAtra beindriyanI sthitine ja zIghratAthI svayogya karI zake che. ahIM utkRSTa pradezodayanA adhikAramAM zIghratAthI karanAra AtmA * levAno che mATe paMcendriyamAMthI beindriyamAM jaI ekadama sthitinI apavartana karI ekendriyamAM utpanna thAya ane tyAM paNa zIdhra zarIraparyAptie paryApto thAya ema kahyuM che. Apano udaya zarIraparyApti pUrNa karyA pachI ja thAya che mATe te pUrNa karyA pachInA pahelA samaye tene vedatAM utkRSTa pradezodaya hoya ema kahyuM che. 119 A pramANe utkRSTa pradezodayanA svAmI kahyA. have jaghanya pradezodayanA svAmI kahe che- devo jahannayAU dIhuvvaTTittu micchaaMtammi / caunANadaMsaNatige egidigae jahannudayaM // 120 // Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 669 devo jaghanyAyurdIrghAmudvartya mithyAtvaM ante / caturjJAnadarzanatrikayorekendriyaM gate jaghanyodayaH // 120 // artha-koI jaghanya AyuvALo deva utpanna thayA bAda aMtarmuhUrta pachI samyakta utpanna karI aMte mithyAtve jAya, tyAM dIrgha sthiti bAMdhIne ane sattAgata sthitinI udvartana karIne ekendriyamAM jAya, te ekendriyane cAra jJAnAvaraNa ane traNa darzanAvaraNano jaghanya pradezodaya hoya che. TIkAnu-ahIM jaghanya pradezodayanA adhikAramAM sarvatra kSapitakarmIza AtmA prahaNa karavAno che, e hakIkata pahelAM kahI che. daza hajAra varasanA AyuvALo kSapitakarmAza koI deva utpanna thayA bAda aMtarmuhUrta gayA pachI samyakta. prApta kare. tathA te samyaktanuM aMtarmuhUrta nyUna daza hajAra varasa paryata pAlana karIne chellA aMtarmuhUrtamAM mithyAtve jAya. te mithyAtvI deva atisaMkliSTa pariNAmavALo thaIne prastuta matijJAnAvaraNAdi karmaprakRtionI aMtarmuhUrta paryata utkRSTa sthiti bAMdhe ane te kALe ghaNAM dalikonI udvartana kare eTale sattAgata dalikonI sthiti vadhAre--nIcenAM sthAnakonAM dalikone uparanAM sthAnakonAM daliko sAthe bhogavAya tevAM kare. tyArapachI saMkliSTa pariNAma chatAM ja kALa karIne te deva ekendriyamAM utpanna thAya. te ekendriya utpattinA pahele ja samaye matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa ane kevaLajJAnAvaraNa e cAra jJAnAvaraNano tathA cakSurdarzanAvaraNa, acakSurdarzanAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNa e traNa darzanAvaraNano kula sAta karmaprakRtiono jaghanya pradezodaya kare che. pahele samaye jaghanya pradezodaya kema thAya ? te praznanA uttaramAM kahe che ke, prAyaH ghaNAM dalikanI udvartana karelI hovAthI pahele samaye alpa pramANamAM dalika hoya che. tathA utkRSTa saMklezayukta AtmAne pradezanI udIraNA alpa thAya che, kema ke tene anubhAganI udIraNA vadhAre thAya che. evo sAmAnya niyama che ke-jyAre anubhAganI vadhAre pramANamAM udIraNA thAya tyAre pradezonI alpa pramANamAM udIraNA thAya ane jyAre pradezonI vadhAre pramANamAM udIraNA thAya tyAre anubhAganI alpa pramANamAM udIraNA thAya che. ahIM ati saMkliSTa pariNAmI ekendriyane vadhAre pramANamAM anubhAganI udIraNA thatI hovAthI pradezonI udIraNA alpa pramANamAM thAya che. tethI udIraNAthI paNa vadhAre daliko udayamAM prApta thatAM nathI mATe mithyAtvane prApta thayelA atisaMkliSTa pariNAmI ekendriyane pahele samaye jaghanya pradezodaya thAya ema kahyuM che. 1. ahIM pahelA ja samaye jaghanya pradezodaya thAya ema kahevAnuM kAraNa ema paNa jaNAya che ke bIjA Adi samayomAM yoga vadhAre hovAthI pahelA samayathI kaMIka vadhAre pradezone udIrI bhogave tethI jaghanya pradezodaya na thAya mATe pahelo samaya grahaNa karyo che. Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 063 kuvvai ohidugassa u devattaM saMjamAu saMpatto / micchuko sukkaTTiya AvaligaMte paesudayaM // 121 // karotyavadhidvikasya tu devatvaM saMyamAt samprAptaH / mithyAtvamutkRSTAmudvarttyAvalikAnte pradezodayam // 121 // paMcasaMgraha-1 artha--saMyamanA vazathI adhijJAna ane avadhidarzana utpanna karI devapaNAne prApta thayelo koI AtmA aMtarmuhUrta gayA bAda mithyAtve jAya tyAM tenI utkRSTa sthiti bAMdhe ane ghaNA pradezonI urjAnA kare te deva AvalikAnA aMtasamaye avidhidvikano jaghanya pradezodaya kare che. TIkAnu--kSapitakarmAMza koI AtmA saMyama prApta kare ane te saMyamanA prabhAva vaDe avadhijJAna, avadhidarzana utpanna karI te avadhijJAna ane avidhidarzanathI paDyA sivAya devamAM jAya. tyAM aMtarmuhUrta gayA bAda mithyAtve jAya, tyArapachI mithyAtva nimitte utkRSTa sthiti bAMdhe ane ghaNAM dalikonI uddhattanA kare. te deva baMdhAvalikAnA aMta samaye avadhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNano jadhanya pradezodaya kare che. 121 veyaNiya uccasoyaMtarAya araINa hoi ohisamo / niddAdugassa udae ukkosaThiIDa paDiyassa // 122 // 1. avadhijJAna utpanna karato AtmA ghaNAM dalikone sattAmAMthI dUra kare che eTale sattAmAM alpa rahe che mATe adhijJAnIne jaghanya pradezodaya thAya che, avadhijJAna rahita AtmAne thato nathI. tethI avadhijJAnavALo AtmA ahIM lIdho che. tathA cAritranA prabhAvathI devapaNAne prApta thayelo AtmA aMtarmuhUrta paryaMta uparanA guNaThANe TakI rahe che tyArapachI mithyAtve jAya che mATe aMtarmuhUrta gayA bAda mithyAtve javAnuM jaNAvyuM che. mithyAtve gayA bAda saMklezanA vazathI dIrgha sthiti bAMdhe ane sattAgata sthitinI uddhattanA kare. temAM baMdha karavAnuM eTalA mATe lakhyuM che ke baMdha hoya tyAre ja urjAnA thAya che. udyattanA karavAnuM kAraNa nIcenAM sthAnakomAM daliko alpa rahe te che. baMdhAvalikAnA aMta samaye jaghanya pradezodaya thAya ema kahevAnuM kAraNa baMdhAvalikA gayA pachI udIraNA vaDe baMdhAvelA ghaNA pradezono udaya thAya tethI jaghanya pradezodaya na thAya mATe baMdhAvalikAno aMtasamaya jaghanya pradezodaya mATe lIdho che. vaLI ahIM ema paNa zaMkA thAya ke devapaNAmAM aMtarmuhUrta gayA pachI mithyAtve jaI dIrgha sthiti bAMdhe ane uddhattanA kare ema kahyuM paraMtu varasa, be varasa ke tenAthI vadhAre kALa gayA pachI bAMdhe ema kema na kahyuM ? tenA uttaramAM samajavAnuM ke lAMbA kALa gayA pachI kSapitakarmAMzapaNuM TakI zake nahi kAraNa ke baMdha to zarU che. vaLI baMdhAvalikA gayA pachI udIraNA vaDe vadhAre pramANamAM udaya thAya ane tethI paNa jadhanya pradezodaya thaI zake nahi. vaLI ema paNa zaMkA thAya ke zarUAtanA aMtarmuhUrtamAM zuM baMdha nathI thato ? tenA uttaramAM samajavuM ke te anivArya che. kAraNa ke saMyamanA vazathI utpanna thayelo AtmA aMtarmuhUrta paryaMta to uparanA guNaThANe TakI rahe. tyArapachI mithyAtve jAya eTale ja aMtarmuhUrta gayA pachI vagere hakIkata saMgata thAya che. vaLI zaMkA thAya ke mithyAtve javAno hetu zo ? tenA uttaramAM jANavuM je utkRSTa sthitino baMdha ane vadhAre pramANamAM urjAnA pahele ja guNaThANe thAya che. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 971 * venIlotrajJAntarIyaratInAM bhavatyavaMthalama: | nidrAdvikasyodaye utkRSTasthityAH patitasya // 122 // artha-vedanIyaddhika, uccagotra, zoka, aMtarAyapaMcaka ane aratino jaghanya pradezodaya avadhijJAnanI jema thAya che. tathA nidrAddhikano utkRSTa sthitithI nivRtta thayelAne teno udaya thatAM jaghanya pradezodaya thAya che. TIkAnu-sAtA, asatAvedanIya, uccagotra, zokamohanIya, aMtarAyapaMcaka ane aratimohanIya e daza prakRtiono jaghanya pradezodaya avadhijJAnAvaraNanI jema thAya che. eTale ke avadhi jJAnAvaraNano jyAM ane je rIte jaghanya pradezodaya kahyo che, tyAM ane te rIte e daza prakRtiono paNa jaghanya pradezodaya thAya che. nidrA ane pracalAno paNa te pramANe ja jaghanya pradezodaya thAya che. mAtra utkRSTa baMdha karI pAchA pharelA-paDelA ane nidrA tathA pracalAnA udaye vartatAne kahevo. utkRSTa baMdha karI pAchA pharelA ema kahevAnuM kAraNa utkRSTa sthitino baMdha atizaya saMkliSTa pariNAmavALAne thAya che ane atisaMkliSTa pariNAma chatAM nidrAddhikanA udayano saMbhava nathI. ahIM jaghanya pradezodayano to vicAra ja cAle che mATe ema kahyuM che. maisarisaM varisavaraM tiriMgaI thAvaraM ca nIyaM ca / iMdiyapajjattIe paDhame samayaMmi giddhitige // 123 // matisadRzaM varSavaraM tiryaggatiM sthAvaraM ca nIcairgotraM ca / indriyaparyAptyAH prathame samaye styAnaddhitrikam // 123 // artha-jaghanya pradezodayanA viSayamAM varSavara-napuMsakaveda, tiryaMcagati, sthAvara ane nIcagotrane matijJAnAvaraNanI jema tuM samaja ane thINadvitrikano indriya paryAptie paryAptAnA prathama samaye jANa. TIkAnuM-jaghanya pradezodayanA saMbaMdhamAM napuMsakaveda, tiryaMcagati, sthAvaranAmakarma ane nIcagotrane matijJAnAvaraNanI samAna tuM samaja. eTale ke matijJAnAvaraNano je rIte ekendriyamAM jaghanya pradezodaya kahyo che, te rIte e cAra prakRtiono paNa te ekendriyane jaghanya pradezodaya thAya che ema samajavuM. tathA nidrAnidrA, pracalApracalA ane thINaddhi e traNa nidrAno jaghanya pradezodaya paNa 1. bhAvanA A pramANe-koI kSapitakarmAza AtmA saMyama prApta kare ane tenA vazathI devamAM jAya, tyAM aMtarmahatte gayA pachI mithyAtva prApta kare. tathA ATalA kALamAM udaya udIraNA vaDe ghaNAM daliko ochAM kare. mithyAtve jaI saMklezanA vazathI utkRSTa sthiti bAMdhe ane ghaNAM dalikonI udvartana kare eTale nIcanAM sthAnakomAM alpa pramANamAM daliko rahe. te devane e daza prakRtiono baMdhAvalikAnA aMta samaye jadhanya pradezodaya thAya che, nidrAddhikano paNa AvA svarUpavALA devane ja jaghanya pradezodaya thAya. mAtra utkRSTa baMdha karI nivRtta thAya ane pachI tarata teno udaya thAya tene kahevo. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 paMcasaMgraha-1 matijJAnAvaraNanI jema ja samajavo. mAtra indriyaparyAptie paryAptAnA prathama samaye teno udaya chatAM kahevo. tyArapachInA samayathI e traNa nidrAnI udIraNAno saMbhava hovAthI jaghanya pradezodaya saMbhavI zake nahi. devalokamAM thINadvitrikanA udayano abhAva hovAthI ekendriyamAM jaghanya pradezodaya kahyo che. 123 apamitthisogapaDhamillaarairahiyANa mohapagaINaM / aMtarakaraNAu gae suresu udayAvalIaMte // 124 // apuMstrIzokaprathamAratirahitAnAM mohaprakRtInAm / antarakaraNAt gate sureSUdayAvalikAnte // 124 // artha-napuMsakaveda, strIveda, zokamohanIya, prathama kaSAya, aratimohanIya e ATha prakRti rahita zeSa mohanIyanI prakRtiono jaghanya pradezodaya aMtarakaraNa karI devalokamAM gayelAne udayavalikAnA carama samaye thAya che. TIkAnu-napuMsakaveda, strIveda, zokamohanIya, anaMtAnubaMdhI catuSka ane aratimohanIya e ATha prakRti sivAya, darzanamohanIyanI traNa, apratyAkhyAnAvaraNAdi bAra kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya ane jugupsA e mohanIyanI vIsa prakRtiono aMtarakaraNathI-aMtarakaraNa karI devalokamAM jyAre jAya tyAre tyAM udayAvalikAnA carama samaye jaghanya pradezodaya thAya che. tAtparya A pramANe-koI kSapitakaza upazama samyagdaSTi AtmA upazama samyaktathI paDatAM aMtarakaraNano samadhika AvalikA kALa bAkI rahe tyAre bIjI sthitimAMthI samyakta mohanIyAdinAM daliko kheMcIne aMtarakaraNanI chellI AvalikAmAM gopucchAkAre goThave che. te A pramANe-pahelA samayamAM ghaNuM dalika goThave, bIjA samayamAM vizeSahIna, trIjA samayamAM vizeSahIna, ema yAvat caramasamayamAM vizeSahIna goThave che. have samadhika kALa pUrNa thAya ane jo mithyAtvamohanIyano udaya thAya to teno, mizramohanIyano udaya thAya to teno ane samyakta mohanIyano udaya thAya to teno udayAvalikAnA carama samaye jaghanya pradezodaya thAya che. darzanatrika sivAya zeSa sattara pravRtionuM upazamazreNimAM aMtarakaraNa karI zreNimAM ja kALadharma pAmI devalokamAM jAya tyAM pahele ja samaye bIjI sthitimAMthI daliko kheMcI udaya samayathI AraMbhI gopucchAkAre goThave. te A pramANe-udaya samayamAM ghaNuM goThave, bIjA samayamAM vizeSahIna, trIjA samayamAM vizeSahIna, e pramANe vizeSahIna AvalikAnA caramasamaya paryata goThave. te AvalikAnA caramasamaye vartatAM pUrvokta sattara pravRtiono jaghanya pradezodaya kare che. 124 ' have devalokamAM napuMsakavedAdi ATha prakRtinA niSedhanuM ane sattara pravRtiono jaghanya pradezodaya hovAnuM kAraNa kahe che - Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 673 * uvasaMto kAlagao savvaTe jAi bhagavai siddhaM / tattha na eyANudao asubhudae hoi micchassa // 125 // upazAntaH kAlagataH sarvArthe yAti bhagavatyAM siddham / tatra naitAsAmudayaH azubhasya udaye bhavati mithyAtvasya // 125 // arthakALadharma pAmelo upazAMta kaSAya AtmA sarvArthasiddha mahAvimAnamAM jAya ema bhagavatIsUtramAM kahyuM che. tyAM napuMsakavedAdi AThano udaya hoto nathI. tathA azubha maraNa vaDe maranAra ke nahi maranArane mithyAtvano jaghanya pradezodaya thAya che. TIkAnu-jeNe mohano sarvathA upazama karyo che te upazAMtamoha guNasthAnakavartI AtmA athavA upazama kriyA karanAra upazamazreNimAM vartato koI AtmA kALadharma pAme to sarvArthasiddha mahAvimAnamAM utpanna thAya ema bhagavatIsUtramAM spaSTapaNe kahyuM che, emAM koI visaMvAda nathI. te sarvArthasiddha mahAvimAnamAM napuMsakaveda, strIveda, arati, zoka mohanIya ane anaMtAnubaMdhI catuSka e ATha prakRtiono udaya hoto nathI mATe tyAM tenA jaghanya pradezodayano niSedha karyo che ane darzanatrika sivAyanI zeSa prakRtiono udaya hovAthI tyAM te prakRtiono jaghanya pradezodaya kahyo che. - mithyAtvano jaghanya pradezodaya azubha maraNa vaDe maraNa prApta kare athavA maraNa prApta na kare to paNa pUrvanI gAthAmAM kahyuM te pramANe udayAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya che. e pramANe samyakvamohanIya ane mizramohanIyano paNa maraNa pAme ke na pAme paraMtu udayAvalikAnA caramasamaye vatAM jaghanya pradezodaya thAya che. 125 uvasAmaittu cauhA antamuha baMdhiUNa bahukAlaM / pAliya samma paDhamANa AvaliaMta micchagae // 126 // upazamayya caturdA'ntarmuhUrtaM baddhvA bahukAlam / pAlayitvA samyaktvaM prathamAnAmAvalikAnte mithyAtvaM gataH // 126 // artha-cAra vAra mohano upazama karIne ane tyArabAda mithyAtve jaI aMtarmuhUrta paryaMta anaMtAnubaMdhIne bAMdhI tyArapachI bahukALa paryata samyaktanuM pAlana karI mithyAtve jAya tyAM anaMtAnubaMdhI bAMdhe teno baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya che. 1. ahIM eTaluM samajavAnuM ke aMtarakaraNano samadhika AvalikA kALa bAkI rahe tyAre traNe puMjanAM dalikone aMtarakaraNanI chellI AvalikAmAM gopucchAkAre goThave che temAM mithyAtvano udaya thAya ane maraNa pAme to bhavAMtaramAM ane na maraNa pAme to te ja bhavamAM AvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya che, paraMtu mizramohanIyano udaya thavAthI mizraguNaThANe Avelo AtmA jayAM sudhI te guNaThANuM hoya tyAM sudhI marato nathI mATe teno jaghanya pradezodaya je gatimAM upazama samyaktathI paDIne mizra Ave tyAM ja thAya. samyakta mohanIyano te gatimAM agara devalokamAM paNa jaghanya pradezodaya thaI zake che. * paMca 1985 Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 paMcasaMgraha-1 TIkAnu-koI AtmA cAra vAra mohanIyane upazamAvI pachIthI aMtarmuhUrta gayA bAda mithyAtva prApta kare. tyAM mithyAtva nimitte aMtarmuhUrta paryata anaMtAnubaMdhI kaSAya bAMdhe. tyArapachI samyakta prApta kare. te samyattvanuM ekaso batrIsa sAgaropama parvata pAlana karIne ane te samyaktanA prabhAva vaDe anaMtAnubaMdhI kaSAyanAM ghaNAM pudgalo pradezasaMkrama vaDe khapAvI pharI mithyAtve jAya. tyAM mithyAtva nimitte anaMtAnubaMdhI bAMdhe. te baMdhAvalikAnA caramasamaye pUrve baMdhAyelA anaMtAnubaMdhI kaSAyano jaghanya pradezodaya kare che. baMdhAvalikA pUrNa thayA pachInA samaye pahelA samayanA baMdhAyelAM dalikono paNa udIraNA vaDe udaya thAya che. mATe jaghanya pradezodaya ghaTato nathI. tethI baMdhAvalikAno caramasamaya grahaNa karyo che. tathA saMsAramAM eka jIvane cAra vAra ja mohanIya karmano sarvopazama thAya che, vadhAre vAra thato nathI. mATe cAra vAra mohanIyano upazama kare ema kahyuM che. ahIM ema zaMkA thAya ke-mohanIyanA upazamanuM ja ahIM zuM prayojana che? to kahe che ke-mohane upazamAvato AtmA pratyAkhyAnAdi kaSAyonAM ghaNAM dalikone anya pravRtiomAM guNasaMkrama vaDe saMkramAve che. tethI kSINaprAya thayelAM teonAM dalika cAra vAra mohanIyane upazamAvI mithyAtve AvyA bAda mithyAtva nimitte aMtarmuhUrta paryata je anaMtAnubaMdhI bAMdhe che temAM ghaNA ja thoDA saMkrama mATe cAra vAra mohanA upazamanuM grahaNa karyuM che. aMtarmuhUrta paryata bAMdhI ekaso batrIsa sAgaropama paryata samyaktanA kALamAM tenAM ghaNAM daliko dUra che tethI mithyAtve AvyA bAda baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya saMbhave che. 126 itthIe saMjamabhave savvaniruddhaMmi gaMtu micchaM to / devI lahu jiThiI uvvaTTiya AvalIaMte // 127 // striyaH saMyamabhave sarvaniruddhe gatvA mithyAtvaM tataH // devI laghu jyeSThasthitimudvartya AvalikAnte // 127 // artha--koI strI saMyamanA bhavamAM aMtarmuhUrta Ayu zeSa rahe tyAre mithyAtve jAya, tyAM kALadharma pAmI devIpaNe utpanna thAya. te devInA bhAvamAM zIghra paryAptio pUrNa karI strIvedanI utkRSTa sthiti bAMdhe ane sattAgata sthitinI udvartana kare. tene baMdhAvalikAnA caramasamaye strIvedano jaghanya pradezodaya thAya. TIkAnu-saMyama vaDe oLakhAto je bhava te saMyamabhava eTale ke je bhavamAM pote cAritranuM pAlana karyuM che te bhava aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre koI strI mithyAtve jAya, tyAM kALadharma pAmI pachInA bhavamAM devIpaNe utpanna thAya, te devIpaNAmAM jema bane tema zIghra paryAptio pUrNa karI strIvedanI utkRSTa sthiti bAMdhe ane sattAmAM rahelAM ghaNAM dalikonI udvartana kare. je samaye utkRSTa sthitibaMdha ane ghaNAM dalikanI udvartanA thaI te samayathI AraMbhI baMdhAvalikAnA caramasamaye Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 675 strIvedano jaghanya pradezodaya thAya che. tAtparya e ke--kSapitakarmAza koI samI dezona pUrvakoTI paryata saMyamanuM pAlana karI aMtarmuhUrta zeSa Ayu rahe tyAre mithyAtve jaI pachInA bhavamAM devIpaNe utpanna thAya. tyAM zIgha paryAptio pUrNa kare. paryAptAvasthAmAM utkRSTa saMkleze vartatI te strI strIvedanI utkRSTa sthiti bAMdhe ane pUrvabaddhanI udvartana kare. te utkRSTa sthitibaMdhathI AraMbhI AvalikAnA caramasamaye strIvedano jaghanya pradezodaya thAya'. 127 appaddhAjogasamajjiyANa AUNa jiTThaThiiaMte / uvari thovanisege cira tivvAsAyaveINaM // 128 // alpAddhAyogasamarjitAnAmAyuSAM jyeSThasthityante / upari stokaniSeke ciraM tIvrAsAtavedinAm // 128 // artha--alpa kALa ane yoga vaDe bAMdhelA cAre AyunI utkRSTa sthitine aMte ke je sthAnamAM alpa niSeka thayelo che te sarvoparitana sthAnamAM vartatA ghaNA kALa sudhI tIvra asatAvedanIya vaDe abhibhUta AtmAne cAre Ayuno jaghanya pradezodaya thAya che. TIkAna-kamamAM kama jeTalA kALa vaDe ane kamamAM kama jeTalA yoga vaDe Ayuno utkRSTa sthitibaMdha thaI zake teTalA kALa ane yoga vaDe baMdhAyelA utkRSTa sthitivALA cAre AyunA je sthAnakamAM ochAmAM ocho niSeka-daLaracanA thaI che te carama sthitisthAnakamAM vartatA ghaNA kALa sudhI tIvra asAtAvedanIyanA udaya vaDe vihvaLa thayelA kSapitakarmIza AtmAne je je Ayuno udaya hoya teno jaghanya pradezodaya thAya che. alpakALa vaDe bahu vAra Ayu bAMdhI zake nahi ane alpa yoga vaDe ghaNAM daliko grahaNa karI zake nahi mATe alpakALa ane yoganuM grahaNa karyuM che. ' tIvra asatAvedanIya vaDe vihvaLa thayelA AtmAone AyunAM ghaNAM pudgalono kSaya thAya che, tethI tIvra asAtAne vedanAra AtmAnuM grahaNa karyuM che. chellA sthAnakamAM niSeka racanA ghaNI ja alpa pramANamAM thAya che temaja udaya udIraNAdi vaDe paNa ghaNAM daliko dUra thayelAM hoya eTale caramasthAnakamAM ghaNAM ja alpa daliko rahe che tethI 1. dezona pUrvakoTi paryaMta cAritramAM strIveda bAMdhe nahi, mAtra puruSaveda ja bAMdhe ane temAM strIveda saMkramAve eTale strIvedanuM daLa ochuM thAya eTale dezona pUrvakoTI saMyamanuM pAlana karavAnuM kahyuM. u guNasthAnake maraNa pAme to pachInA bhavamAM puruSa thAya, strI na thAya. mATe chellA aMtarmuhUrtamAM mithyAtve javA sUcavyuM. aparyAptAvasthAmAM utkRSTa sthitino baMdha thato nathI, tethI ane vadhAre kALa na gumAve mATe paryAptAvasthA thAya ema kahyuM. utkRSTa sthitino baMdha eTalA mATe kahyo ke te vakhate urtane vadhAre pramANamAM thAya. vadhAre pramANamAM uddharnanA thavAthI nIcenAM sthAnakomAM dalito bahu ja alpa pramANamAM rahe eTale baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya. AvalikAno caramasamaya eTalA mATe lIdho ke baMdhAvalikA pUrNa thayA pachI baMdhAyelA paNa udIraNAthI udayamAM Ave ane ema thavAthI jaghanya pradezodaya na thAya. mATe baMdhAvalikAno caramasamaya grahaNa karyo che. Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 paMcasaMgraha-1 jaghanya pradezodaya mATe carama sthAna lIdhuM che. 128 saMjoyaNA vijojiya jahannadevattamaMtimamuhutte / baMdhiya ukkosaThiI gaMtUNegiMdiyAsannI // 129 // savvalahuM naraya gae narayagaI tammi savvapajjatte / aNupuvvi sagaitullA tA puNa neyA bhavAimmi // 130 // saMyojanAn visaMyojya jaghanyadevatvAntimamuhUrte / baddhvotkRSTasthiti gatvA ekendriyAsajiSu // 129 // sarvalaghu narakaM gataH narakagateH tasmin sarbaparyApte / AnupUrvyaH svagatitulyAH tAH punaH jJeyA bhavAdau // 130 // artha--anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI jaghanya devapaNuM prApta kare, tenA chellA muhUrtamAM ekendriya yogya utkRSTa sthiti bAMdhIne ekendriyamAM ane tyAMthI asaMjJImAM jAya, tyAM jaIne tyAMthI zIdhra narakamAM jAya, saghaLI paryAptie paryAptA te nArakIne narakagatino jaghanya pradezodaya thAya che. tathA cAre AnupUrvIno jaghanya pradezodaya potapotAnI gatinI jema ja thAya che. mAtra potapotAnA bhavanA pahele samaye samajavo. TIkAnu-koI AtmA anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karIne, ahIM anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karIne ema kahevAnuM kAraNa tenI visaMyojanA karatAM zeSa saghaLAM karmonAM paNa ghaNAM pudgalono kSaya thAya che. tyArapachI jaghanya AyuvALuM devapaNuM prApta kare tyAM chellA muhUrtamAM mithyAtve jaI ekendriya yogya prakRtionI utkRSTa sthiti bAMdhIne saMkliSTa pariNAma chatAM ja ekendriyamAM utpanna thAya. tyAM mAtra aMtarmuhUrta rahIne asaMjJI paMcendriyamAM utpanna thAya. deva sIdho asaMjJI paMcendriyamAM utpanna thato nathI mATe ekendriyamAM utpanna thaI asaMjJImAM utpanna thAya ema jaNAvyuM che. te asaMjJInA bhavamAMthI anya saghaLA asaMjJI bhavothI zIgha marIne narakamAM utpanna thAya tyAM zIdhra saghaLI paryAptie paryApto thAya. saghaLI paryAptie paryAptA te nArakIne narakagatino jaghanya pradezodaya thAya che. paryApta jIvane ghaNI prakRtiono vipAkodaya thAya che. vipAkodaya prApta prakRtio stibukasaMkrama vaDe anyatra saMkramatI nathI mATe anya prakRtionA dalika stibukasaMkrama vaDe saMkramatA nathI tethI udayaprApta narakagatino jaghanya pradezodaya ghaTI zake che. 1. anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karanAra AtmA anya pravRtionI jema narakagatinAM paNa ghaNAM pagalo dUra kare che mATe ahIM anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA lIdhI che. jadhanya AyuvALu devapaNa prApta karavAnuM kAraNa ema jaNAya che ke jadhanya AyuvALo deva aMtarmuhUrtanA AyuvALA ekendriyathI utpanna thato levo joIe. dIrghaAyuvALuM ekendriyapaNuM nahi levAnuM kAraNa anya baMdhayogya nAmakarmanI prakRtio paNa baMdha Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 677 tathA cAre AnupUrvIono jaghanya pradezodaya potapotAnI gatinI jema samajavo eTale ke jevI rIte gatinA jaghanya pradezodayanI bhAvanA-vicAraNA karI che tema cAre AnupUrvInI bhAvanA paNa karI levI. mAtra bhavanA prathama samaye teono jaghanya pradezodaya kahevo. kAraNa ke vihAyogatimAM ja teno udaya hoya che ane te paNa traNa samaya sudhI ja hoya che. temAM paNa trIje samaye jenI baMdhAvalikA vyatIta thaI che tevI anya latA paNa udayamAM Ave che tethI jaghanya pradezodaya thato nathI. mATe bhava prathama samayanuM grahaNa karyuM che. 129-130 devagaI ohisamA navaraM ujjoyaveyago jAhe / cirasaMjamiNo ante AhAre tassa udayammi // 131 // devagatiravadhisamA navaramudyotavedako yadA / cirasaMyamino'nte AhArasya tasyodaye // 131 // artha-devagatine jaghanya pradezodaya avadhijJAnAvaraNanI jema samajavo. mAtra jyAre udyotano vedaka hoya tyAre jANavo. tathA cirakALa paryata saMyamanuM pAlana karanAra caudapUrvIne aMte AhArakano udaya thatAM teno jaghanya pradezodaya thAya che. TIkAnu-devagatino jaghanya pradezodaya avadhijJAnAvaraNIyano jaghanya pradezodaya je pramANe kahyo che te pramANe samajavo. eTaluM vizeSa che ke devagatino jaghanya pradezodaya jyAre udyotano udaya hoya tyAre jANavo. . udyotano jyAre udaya hoya tyAre devagatino jaghanya pradezodaya thAya tenuM kAraNa zuM? tenA uttaramAM kahe che ke jyAM sudhI udyotano udaya thato nathI tyAM sudhI stibukasaMkrama vaDe devagatimAM udyotanuM dalika saMkrame che tethI jaghanya pradezodaya saMbhavato nathI. jyAre udyotano udaya thAya che tyAre teno stiMbukasaMkrama thato nathI mATe udyotano jyAre udaya hoya tyAre devagatino jaghanya pradezodaya thAya vaDe puSTa na kare te che. anya prakRtione jo puSTa kare to asaMjJImAM narakagati bAMdhatA te prakRtionAM daliko saMkrame ane narakagati puSTa thAya tethI jaghanya pradezodaya na thAya ane deva ochAmAM ochA paryApta aMtarmuhUrtanA AyuvALA ekendriyamAM ja utpanna thAya teTalI sthiti to grahaNa karyA vinA chUTako ja nathI. ekendriyamAMthI asaMzImAM jaI tyAM ghaNI vAra narakagati prAyogya baMdha na kare mATe jaladI marI narakamAM jAya ema kahyuM che. narakamAM paNa aparyAptAvasthAmAM jaghanya udaya na kahyo, kAraNa ke aparyAptAvasthAmAM ghaNI prakRtiono vipAkodaya nahi hovAthI stibukasaMkrama vadhAre thAya tethI paryAptAvasthA lIdhI che. vaLI narakagatimAM narakagatino baMdha thato nathI paraMtu udaya udIraNA vaDe ochA kare che mATe paNa paryAptAvasthA lIdhI che. saMjJIthI asaMjJIno yoga alpa hoya tethI ochAM daliko grahaNa kare mATe asaMjJI lIdho che. ahIM ema zaMkA thAya ke nArakIne potAnA AyunA caramasamaye narakagatino jaghanya pradezodaya thAya ema kema na kahyuM ? caramasamaye thAya ema kahevuM joIe. kAraNa ke udaya udIraNA vaDe ghaNAM daliko bhogavAI javAthI ochAM thAya. vaLI baMdhAtI manuSya tiryaMcagatimAM saMkramI javAthI paNa ochA thAya. vaLI upara uparanA sthAnakamAM niSeka racanA paNa kama kama che tethI potAnA AyunA caramasamaye jaghanya pradezodaya levo joIe. kema na lIdho te bahuzruta pAsethI jANI levuM. Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 paMcasaMgraha-1 che ema kahyuM che. udyotano udaya paryAptAne thAya che, aparyAptAne thato nathI mATe paryAptAvasthAmAM devagatino jaghanya pradezodaya thAya che ema samajavuM. - tathA dezona pUrvakoTi paryata jeNe cAritranuM pAlana karyuM che tevA caudapUrvIne aMtimakALe chevaTe AhArakazarIrI thaIne AhArakasaptaka ane udyotanA vipAkodaye vartatAM AhArakasaptakane jaghanya pradezodaya thAya che. dIrghakALa paryata cAritranuM pAlana karatAM ghaNAM pugalono kSaya thAya che. mATe cirakALa saMyamIne jaghanya pradezodaya kahyo che. udyotanA udayanuM grahaNa karavAmAM kAraNa upara kahyuM te ja ahIM samajavuM. 131 sesANaM cakkhusamaM taMmiva annaMmi vA bhave acirA / .. tajjogA bahuyAo tA tAo veyamANassa // 132 // zeSANAM cakSuHsamaM tasminvA'nyasminvA bhavedacirAt / ' tadyogyA bahvIstAstAH vedayamAnasya // 132 // artha-cakSudarzanAvaraNIyanI jema zeSa prakRtiono jaghanya pradezodaya ekendriyanA bhavamAM kahevo. athavA te bhavamAM jeno udaya nathI teno te ekendriyanA bhavamAMthI ekadama nIkaLI, te te prakRtinA udaya yogya anya bhavamAM te bhavane yogya ghaNI prakRti vedatAM jaghanya pradezodaya kahevo. TIkAnuje karmaprakRtiono jaghanya pradezodaya kahyo te sivAyanI saghaLI prakRtiono jaghanya pradezodaya ekendriyamAM utpanna thAya tyAM sudhI cakSudarzanAvaraNIyanI jema kahevo. ema hovAthI je prakRtiono ekendriyanA bhavamAM udaya varte che, te prakRtiono te ja bhavamAM dIrghakALa paryata vedatA patikarmAza AtmAne jaghanya pradezodaya kahevo. manuSyagati, beindriyAdi jAticatuSka, pahelAM pAMca saMsthAna, audArika aMgopAMga, vaikriya aMgopAMga, cha saMghayaNa, be vihAyogati, trasa, subhaga, susvara, duHsvara ane AdayarUpa je pacIsa prakRtiono ekendriyamAM udayano saMbhava nathI te prakRtiono ekendriyanA bhavamAMthI ekadama nIkaLI te te prakRtionA udaya yogya bhAvomAM utpanna thayelA kSapitakarmAza AtmAne te te bhavayogya ghaNI prakRti vedatAM jaghanya pradezodaya kahevo. te te bhavane yogya ghaNI prakRtiono udaya paryAptAne hoya che, aparyAptAne hoto nathI. mATe saghaLI paryAptie paryAptAne jaghanya pradezodaya hoya che ema samajavuM. paryAptA jIvane ghaNI prakRtio udayamAM Ave che ane udayaprApta prakRtiono stibukasaMkrama thato nathI mATe vivakSita prakRtiono jaghanya pradezodaya ghaTe che. . jo ke paryAptAne thAya ema gAthAmAM kahyuM nathI chatAM uparokta kAraNathI sAmarthyathI vivaryuM-kahyuM che. Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 679 tIrthaMkaranAmakarmano jaghanya pradezodaya kSapitakarmAza tIrthaMkara paramAtmAne udayanA, prathama samaye samajavo. kAraNa ke tyArapachInA samayamAM guNazreNi dvArA goThavAyelAM ghaNAM dalikono anubhava thato hovAthI jaghanya pradezodaya thato nathI. 132 A pramANe pradezodaya kahyo, ane te kahIne udayAdhikAra pUrNa karyo. have sattAnA svarUpane kahevAno avasara che. te sattA cAra prakAre che. te A pramANe-prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAga satkarma ane pradezasatkarma. prakRti sattAnA viSayamAM be anuyogadvAra che-sAdi vagerenI prarUpaNA ane svAmitva. temAM sAdi vagerenI prarUpaNA be prakAre che-mULakarmaviSayaka, uttaraprakRtiviSayaka. temAM mULaprakRti saMbaMdhe sAdi vagerenuM nirUpaNa kare che-mULa karmaprakRtionI sattA anAdi, dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che. temAM haMmezAM sabhAva hovAthI mULakarmanI sattA anAdi che, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. A pramANe mULakarma AzrayI sAdi vagere bhaMgano vicAra karyo, have uttarapravRtio AzrayI sAdi vagere bhaMgano vicAra karavA mATe kahe che- paDhamakasAyA cauhA tihA dhuvaM sAiaddhavaM saMta / prathamakaSAyAH caturddhA tridhA dhruvaM sAdyadhuvaM satkarma / ' artha-pahelA kaSAyo cAra prakAre che. zeSa dhruva satkarma traNa prakAre che ane adhruva satkarma sAdi ane sAMta che. TIkAnu-pahelA anaMtAnubaMdhI kaSAyo sattAnI apekSAe sAdi, anAdi, dhruva ane adbhava ema cAra prakAre che. te A pramANe samyagdaSTi koI AtmAe anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI, tyArabAda jyAre samyaktathI paDI mithyAtve jaI mithyAtva nimitte bAMdhe tyAre tenI sattAnI zarUAta thAya mATe sAdi, anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA ja jeoe karI nathI teo AzrayI anAdi, abhavyane anaMta ane bhavyAtmA kSAyika samyakta upArjana karI anaMtAnubaMdhinI sattAno nAza karaze mATe sAMta. - anaMtAnubaMdhi sivAya zeSa ekaso chavvIsa dhruvasattAka karmaprakRtio sattA AzrayI anAdi, dhruva ane adbhava ema traNa prakAre che. temAM A saghaLI karmaprakRtio dhruva sattAvALI hovAthI anAdikALathI sattAmAM hoya che mATe anAdi, abhavyane koI kALe te prakRtionI sattAno nAza nahi thAya mATe dhruva ane bhavya mokSe jatAM te saghaLI karmaprakRtiono nAza karaze mATe adhuva. zeSa-adhuvasatkarmaprakRtio sAdi ane sAta ema be prakAre che. te sAdi sAtapaNuM te saghaLI karmaprakRtionI sattA adhruva hovAthI samajavuM. te adhuva satkarmaprakRtio A pramANe che-samyakvamohanIya, mizramohanIya, manuSyadrika, devadrika, narakahika, vaikriyasaptaka, AhAraka Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 paMcasaMgraha-1 saptaka, tIrthaMkaranAma, uccagotra ane cAra Ayu, kula aThyAvIsa che. A pramANe sAdi vagere bhaMgano vicAra karyo. have kaI karmaprakRtionI sattAno koNa svAmI che? te kahevuM joIe. te be prakAre che-eka eka prakRti saMbaMdha ane prakRtinA samUha saMbaMdhe. eTale ke eka eka prakRtinI sattAno svAmI koNa ? ane aneka prakRtinA samUhanI sattAno svAmI koNa? temAM pahelAM eka eka prakRtinI sattAno svAmI kahevA icchatAM A gAthA kahe che- ducarimakhINabhavantA nidAdugacoisAUNi // 133 // dvicaramakSINabhavAntAni nidrAdvikacaturdazAyUMSi // 133 // arthakSaNamohanA kicaramasamaya paryata, caramasamaya paryata ane bhavanA aMtaparyata jenI sattA che evI anukrame nidrAddhika, jJAnAvaraNAdi cauda ane cAra Ayu che.* TIkAnu--ahIM kurima' Adi padano saMbaMdha anukrame karavo. te A pramANe- kSaNamoha guNasthAnakanA dvicarama-upanya samaya paryata nidrAddhika sattAmAM hoya che, tyArapachI tenI sattA hotI nathI. tethI mithyAdaSTithI AraMbhI kSaNamoha sudhInA saghaLA jIvo nidrAddhikanI sattAnA svAmI samajavA. A pramANe je guNasthAnaka sudhI je prakRtionI sattA kahevAmAM Ave teonI sattAnA svAmI mithyASTithI AraMbhI te guNasthAnaka sudhInA saghaLA jIvo samajavA. e pramANe kSINamohaguNasthAnakanA caramasamaya paryata jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNacatuSka e cauda prakRtionI sattA hoya che, AgaLa hotI nathI. cAre AyunI potapotAnA bhavanA aMtasamaya paryata sattA hoya che, AgaLa hotI nathI. 133 tisu micchattaM niyamA aTThasu ThANesu hoi bhaiyavvaM / sAsAyaNami niyamA sammaM bhajjaM dasasu saMta // 134 // triSu mithyAtvaM niyamAdaSTasu sthAneSu bhavati bhAjyam / / sAsvAdane niyamAt samyaktvaM bhAjyaM dazasu sat // 134 // artha-pahelAM traNa guNasthAnakomAM mithyAtva avazya sattAmAM hoya che. tyArapachInA ATha guNaThANe bhajanAe che. sAsvAdane samyakta mohanIya avazya sattAmAM hoya che, daza guNaThANe bhajanAe hoya che. 1 TIkAnu-mithyASTi, sAsvAdana ane mizra e traNa guNasthAnakomAM mithyAtvamohanIyanI sattA avazya hoya che ane caturtha guNasthAnakathI AraMbhI upazAntamoha-guNasthAnaka paryata bhajanAe hoya che, eTale ke sattAmAM hoya che ane nathI paNa hotI. te A pramANe Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra avirati samyagdaSTi Adi guNasthAnakomAM kSAyika samyaktva upArjana karatA jeoe mithyAtvano kSaya karyo hoya che.teone sattAmAM hotI nathI ane upazamAvelI hoya to eTale ke upazama samyaktvIne sattAmAM hoya che. kSINamohAdi guNasthAnakomAM mithyAtvanI sattAno avazya abhAva che. 681 sAsvAdana guNasthAnake samyaktvamohanIya avazya sattAmAM hoya che. kAraNa ke sAsvAdane mohanIyanI aThyAvIse prakRtionI sattA hoya che ane mithyAdRSTithI AraMbhI bIjA guNasthAnaka vinA upazAMtamoha sudhInAM daza guNasthAnakomAM bhajanAe hoya che. eTale ke koI vakhate sattAmAM hoya che, koI vakhate nathI hotI. te A pramANe-- mithyArdaSTi guNaThANe abhavyane ane adyApi paryaMta samyaktva prApta karyuM nathI tevA bhavyane samyaktvamohanIya sattAmAM hotI ja nathI ane upazama samyaktvathI paDIne AvelA bhavyane jyAM sudhI uvele nahi tyAM sudhI ja sattAmAM hoya che. tathA uparanA guNasthAnakethI paDIne mizrapaNuM prApta kare tene mizraguNasthAnake samyaktva mohanIyanI avazya sattA hoya che ane pahele guNaThANe samyaktvamohanIya uvelI mizrapaNuM prApta kare tene sattAmAM nathI hotI. cothAthI agiyAramA sudhImAM kSAyika samyaktvIne sattAmAM hotI nathI, upazama-kSayopazama samyaktvIne hoya che. mATe daza guNasthAnakomAM samyaktvamohanIyanI sattA bhajanAe kahI che. bAramA Adi guNasthAnakomAM to hotI ja nathI. 134 sAsaNamIse mIsaM santaM niyameNa navasu bhaiyavvaM / sAsAyaNaMta niyamA paMcasu bhajjA ao paDhamA // 135 // sAsvAdanamizrayormizraM sat niyamena navasu bhaktavyam / sAsAdanAntA niyamAt paJcasu bhAjyA ataH prathamAH // 135 // arthasAsvAdana ane mizraguNaThANe mizramohanIya avazya sattAmAM hoya che, nava guNasthAnakomAM bhajanAe hoya che. tathA sAsvAdana paryaMta pahelA anaMtAnubaMdhi kaSAya avazya sattAmAM hoya che ane tyArapachInAM pAMca guNasthAnake bhajanAe hoya che. TIkAnu--sAsvAdana ane mizra e be guNasthAnakamAM mizramohanIya avazya sattAmAM hoya che. kAraNa ke sAsvAdana guNasthAnakavartI AtmA mohanIyanI aThyAvIse prakRtinI sattAvALo hoya che ane mizramohanIyanI sattA vinA mizraguNasthAnaka ghaTI zakatuM nathI, mATe sAsvAdana ane mizraguNaThANe avazya mizramohanIya sattAmAM hoya che. avirati samyagdaSTithI AraMbhI upazAMtamoha guNasthAnaka paryaMta bhajanAe hoya che, eTale ke kadAcit hoya, kadAcit na hoya. te A pramANe-- kSAyika samyaktvIne mizramohanIyanI sattA hotI nathI, upazama-kSayopazama samyaktvIne hoya che, pahele guNaThANe abhavyane ane jeoe haju sudhI samyaktva prApta karyuM nathI teone mizramohanIyanI sattA hotI nathI ane samyaktva prApta karI mithyAtve jAya teo te jyAM sudhI paMca 1-86 Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 paMcasaMgraha-1 uvele nahi tyAM sudhI sattAmAM hoya che. eTale nava guNaThANe bhajanAe mizramohanIyanI sattA kahI che. sAsvAdana guNasthAnaka paryaMta anaMtAnubaMdhi kaSAyo avazya sattAmAM hoya che, kAraNa ke mithyArdaSTi ane sAsvAdana guNasthAnakavartI jIvo anaMtAnubaMdhi avazya bAMdhe che mATe te be guNasthAnakomAM to tenI avazya sattA hoya che. tyArapachInA mizraguNasthAnakathI AraMbhI apramatta guNasthAnaka sudhInAM pAMca guNasthAnakomAM bhajanAe hoya che. temAM cothAthI sAtamA sudhImAM visaMyojelA hoya to sattA hotI nathI, anyathA hoya che ane anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI trIje Ave tene trIje guNaThANe sattAmAM na hoya, anyathA hoya che. mATe anaMtAnubaMdhinI sattA mizrAdi pAMca guNaThANe bhajanAe kahI che. uparanA guNaThANe pahelA kaSAyo sattAmAM hotA ja nathI. kAraNa ke A AcArya mahArAja anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karIne ja upazamazreNi para ArUDha thAya ema mAne che. 135 majjhillakasAyA to jA aNiyaTTikhavagasaMkheyA / bhAgA tA saMkheyA ThijhakhaMDA jAva giddhitigaM // 136 // madhyamASTakaSAyAstAvat yAvadanivRttikSapakasya saGkhyeyAH / bhAgAstataH saGkhyeyAni sthitikhaNDAni tAvat styAnaddhitrikam // 136 // artha--madhyama ATha kaSAyo kSapakane anuvRttikaraNa guNasthAnakanA saMkhyAta bhAga paryaMta sattAmAM hoya che. tyArapachI saMkhyAtA sthitikhaMDa paryaMta thINadvitrika sattAmAM hoya che. TIkAnu--vacalA apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa e ATha kaSAyo kSapakane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga paryaMta sattAmAM hoya che, tyArapachI hotA nathI, kAraNa ke teono kSaya thAya che. upazamazreNi AzrayIne to upazAMtamoha guNasthAnaka paryaMta sattAmAM hoya che. tathA kSapakane anivRtti bAdarasaMparAya guNaThANe je sthAne ATha kaSAyano kSaya thayo te sthAnakathI saMkhyAta sthitikhaMDo-sthitighAta paryaMta eTale ke anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnakanA je samaye ATha kaSAyono kSaya thayo te samayathI AraMbhI saMkhyAtA sthitighAto jeTalA samayamAM thAya teTalA samayaparyaMta nidrAnidrA, pracalApracalA ane thINaddhi e thINadvitrika ane sthAvarAdi nAmakarmanI tera prakRtio sattAmAM hoya che, tyArapachI hotI nathI. kAraNa ke teTalA kALamAM teono kSaya thAya che. nAmakarmanI tera prakRtio have pachI kaheze ane upazamazreNi AzrayI upazAMtamoha guNasthAnaka paryaMta sattAmAM hoya che. 136 have e ja nAmakarmanI sthAvarAdi tera prakRtio kahe che-- thAvaratirigaidodo AyAvegiMdivigalasAhAraM / narayadugujjoyANi ya dasAimegaMtatirijoggA // 137 // Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra 683 sthAvaratiryaggatidvikamAtapaikendriyavikalasAdhAraNam / narakadvikodyote ca daza AdimA ekAntatiryagyogyAH // 137 // artha-sthAvara ane sUkSmanAmarUpa sthAvaraddhika, tiryaMcagati ane tiryaMcAnupUrvArUpa tiryaMcaddhika, AtapanAma, ekendriya jAtinAma, beindriya, teindriya ane caurindriya jAtirUpa vikalatrika, sAdhAraNanAma, narakagati ane narakAnupUrvIrUpa narakaddhika ane udyotanAma e nAmakarmanI sthAvarAdi tera prakRtio kahevAya che. temAMthI zarUAtanI daza prakRtio ekAnta tiryaMca yogya che eTale ke te daza prakRtiono udaya mAtra tiryaMcagatimAM ja hoya che. tethI je koIpaNa sthaLe tiryaMca ekAnta yogya prakRtinuM grahaNa karyuM hoya, tyAM A daza prakRtio samajavI. evaM napuMsa itthI saMtaM chakkaM ca bAyara purisudae / samaUNAo donniu AvaliyAo tao purisaM // 138 // evaM napuMsakaH strI sat SaTkaM ca bAdare puruSodaye / samayone dve Avalike tataH puruSaH // 138 // artha-puruSavedanA udaye zreNi AraMbhanAra bAdarasaparAya guNaThANe e pramANe anukrame napuMsakaveda, veda ane hAsyaSarkano kSaya kare che ane tyArapachI samaya nyUna be AvalikA kALe - puruSavedano kSaya kare che. TIkAnu-e prakAre eTale ATha kaSAyano kSaya karyA pachI saMkhyAtA sthitighAta oLaMgI gayA bAda jema soLa prakRtino kSaya karyo tema soLa karmaprakRtino kSaya karyA pachI saMkhyAtA sthitighAta vyatIta thayA bAda napuMsakaveda nAza pAme che, jyAM sudhI teno nAza na thAya, tyAM sudhI te sattAmAM hoya che. napuMsakavedano kSaya thayA pachI saMkhyAtA sthitikhaMDo oLaMgI gayA bAda strIvedano nAza thAya che. te paNa jayAM sudhI nAza na pAme tyAM sudhI sattAmAM hoya che. strIvede ke puruSavede zapakazreNi para ArUDha thanAra AzrayI A krama samajavo. napuMsakaveda kSapakazreNi para caDanArane strIveda ane napuMsakaveda e baMne vedano eka sAthe kSaya thAya che. jyAM sudhI teno kSaya na thAya tyAM sudhI te baMne veda sattAmAM hoya che, upazamazreNi AzrayI to upazAMtamoha guNasthAnaka paryata te baMne vedanI sattA hoya che. strIvedano kSaya thayA pachI saMkhyAtA sthitikhaMDo oLaMgI gayA bAda hAsyAdi Sakano kSaya thAya che ane hAsyAdi Sakano kSaya thayA pachI samaya nyUna be AvalikAkALe puruSavedanI sattAno nAza thAya che. A hakIkata puruSavedanA udaye kSapakazreNi svIkAra karanAra AzrayI pratipAdana karelI che. 138 - have strIveda ane napuMsakavedanA udaye kSapakazreNi svIkAra karanAra AzrayI vidhi kahe che Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 itthIUdae napuMsaM itthIveyaM ca sattagaM ca kamA / apumodayaMmi jugavaM napuMsaitthI puNo satta // 139 // strayudaye napuMsakaH strIvedazca saptakaM ca kramAt / napuMsakavede yugapat napuMsakastriyau punaH saptakam // 139 // artha--srIvedanA udaye kSapakazreNi para ArUDha thanAra pahelA napuMsakavedano kSaya kare che, tyArapachI saMkhyAtA sthitighAta oLaMgI gayA bAda strIvedano kSaya kare che ane tyArapachI pUrvokta kALa gayA bAda hAsyAdiSaka ane puruSavedano eka sAthe kSaya kare che. napuMsakavedanA udaye kSapakazreNi AraMbhanAra strIveda ane napuMsakavedano eka sAthe kSaya kare che ane tyArapachI puruSaveda ane hAsyAdiSaTka e sAta prakRtiono samakALe kSaya kare che. jyAM sudhI te te prakRtiono kSaya karyo hoto nathI tyAM sudhI tenI sattA hoya che, tyArabAda hotI nathI. upazamazreNi AzrayI agiyAramA guNasthAnaka paryaMta sattA hoya che. 139 tyArapachI zuM kare ? te kahe che-- saMkhejjA Thir3akhaMDA puNovi kohAi lobha suhumatte ! Asajja khavagaseDhI savvA iyarAi jA saMto // 140 // paMcasaMgraha-1 saGkhyeyAni sthitikhaNDAni punarapi krodhAdiH lobhaH sUkSmatve / Azritya kSapakazreNi sarvvA itarAyAM yAvat zAntam // 140 // artha--saMkhyAtA sthitikhaMDo oLaMgI gayA bAda anukrame krodhAdino kSaya thAya che ane lobhano sUkSmasaMpa2AyapaNAmAM kSaya thAya che. kSapakazreNi AzrayI A hakIkata kahI che. upazamazreNimAM to saghaLI prakRtio upazAMtamohaguNasthAnaka paryaMta sattAmAM hoya che. TIkAnu--puruSavedano kSaya thAya pachI saMkhyAtA sthitikhaMDo oLaMgIne saMjvalana krodhano nAza thAya che, tyArapachI saMkhyAtA sthitikhaMDo vyatIta thayA bAda saMjvalana mAnano kSaya thAya che, tyArapachI saMkhyAtA sthitikhaMDo gayA bAda saMjvalana mAyAno kSaya thAya che. saMjvalana lobhano sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye kSaya thAya che. A madhyama kaSAyASTaka Adi saghaLI prakRtiono kSaya kSapaka AzrayI kahyo che. jyAM sudhI kSaya thaI na hoya tyAM sudhI sattAmAM hoya che, tyArapachI hotI nathI ane itara upazamazreNimAM to upazAMtamoha guNasthAnaka paryaMta sattAmAM hoya che ema samajavuM. 140 have AhArakasaptaka ane tIrthaMkaranAmakarmanI sattAno saMbhava guNasthAnakomAM kahe che-- savvANavi AhAraM sAsaNamIseyarANa puNa titthaM / ubhaye saMti na micche titthagare aMtaramuhuttaM // 141 // Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 685 * sarveSAmapi AhAraM sAsvAdanamizretareSAM punaH tIrtham / ubhayoH satorna mithyAdRSTistIrthaMkare'ntarmuhUrttam // 141 // artha saghaLA guNasthAnakavALA jIvone AhArakasaptakanI vikalpa sattA hoya che. sAsvAdana ane mizra sivAya anya guNasthAnake tIrthaMkaranAmanI sattA bhajanAe hoya che. baMnenI sattA hoya to mithyAdaSTi hoto nathI. tIrthaMkaranI sattA chatAM aMtarmuhUrta paryata ja mithyAdaSTi hoya che. TIkAnu-mithyASTithI AraMbhI ayogI kevaLI sudhInA saghaLA jIvone AhArakasaptakanI sattA bhajanAe hoya che. eTale ke kadAcit hoya che, kadAcituM nathI paNa hotI. sAtame ane AThamA guNasthAnakanA chaThThA bhAga sudhImAM AhArakanAmakarma bAMdhIne uparanA guNasthAnake caDe, agara to paDI nIcenA guNasthAnakomAM jAya to saghaLAM guNasthAnakomAM sattA saMbhave, na bAMdhanArane na saMbhave. sAsvAdana ane mizra guNasthAnaka sivAyanA saghaLA jIvone tIrthaMkaranAmakarmanI sattA bhajanAe hoya che. tIrthaMkaranAmakarmano baMdha karyo hoya to hoya, nahi to na hoya, paraMtu sAsvAdana ane miznadaSTine to avazya hotI nathI. kAraNa ke jIvasvabhAve ja tIrthaMkaranAmakarmanI sattAvALo AtmA bIje ane trIje e be guNasthAnake jato nathI. tathA AhArakanAmakarma ane tIrthakara nAmakarma e baMnenI yugapata eka jIvane jo sattA hoya to te jIva mithyAdaSTi hoto ja nathI-eTale ke baMnenI sattAvALo AtmA mithyAtve jato ja nathI. - kevaLa tIrthaMkara nAmakarmanI sattA mithyAdaSTine aMtarmuhUrta paryata ja hoya che, vadhAre kALa hotI nathI. eno saptatikA saMgrahamAM vistArapUrvaka vicAra karaze, eTale ahIM karyo nathI. ... annayaraveyaNIyaM uccaM nAmassa caramaudayAo / maNuyAu ajogaMtA sesA u ducarimasamayaMtA // 142 // anyataravedanIyamuccairgotraM nAmnazcaramodayAH / manujAyurayogyantAH zeSAstu dvicaramasamayAntAH // 142 // arthaanyatara vedanIya, uccagotra, nAmakarmanI caramodayavatI prakRtio ane manuSyAya ayogInA caramasamaya paryata sattAmAM hoya che ane zeSa prakRtio vicarama samaya parvata sattAmAM mAva hoya che. TIkAnu-sAtA agara asAtA bemAMthI eka vedanIya. uccagotra tathA ayogInA caramasamaye nAmakarmanI je prakRtiono udaya hoya che te nava prakRtio, te A pramANemanuSyagati paMcendriyajAti, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, subhaganAma, AdeyanAma, yaza-kIrtinAma ane tIrthaMkaranAma tathA manuSpAyu e bAra prakRtio ayogInA caramasamaya paryata sattAmAM hoya che. Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 paMcasaMgraha-1 bAkInI anyatara vedanIya, devaddhika, audArikasaptaka, vaikriyasaptaka, AhArakasaptaka, taijasakArpaNa saptaka, pratyaka, saMsthAnaSaka, saMghayaNaSaka, varNAdi vIsa vihAyogatidika, agurulaghu, parAghAta, upaghAta, ucchavAsa, sthira, asthira, zubha, azubha, durbhaga, susvara, duHsvara, anAdeya, apayazakIrti, manuSyAnupUrvI, nirmANa, aparyApta ane nIcagotrarUpa tyAsI prakRtio ayogI kevaLI guNasthAnakanA ciramasamaya paryata sattAmAM hoya che. dvicaramasamaye e tyAsI prakRtionI sattAno nAza thAya che eTale caramasamaye teonI svarUpa sattA hotI nathI. 142 A pramANe ekeka prakRtinI sattAnA svAmI kahyA. have prakRti satkarma sthAnagata eTale aneka prakRtionA samUhanI sattAnA svAmI kahevA joIe. prakRti satkarmasthAno AgaLa "ro sattA TANuM' ityAdi graMtha vaDe saptatikAsaMgrahamAM kahevAmAM Avaze. ahIM graMthagauravanA bhayathI kahevAze nahi. mATe teno tyAMthI ja vicAra karI ahIM svAmitva kahevuM. A pramANe prakRti satkarma saMbaMdhI kahyuM. have sthiti satkarmasattAnA saMbaMdhamAM kahe che. temAM be anuyogadvAra che-sAdi vagerenuM prarUpaNa ane svAmitva. sAdi vagerenuM prarUpaNa paNa be prakAre che-1. mULakarma saMbaMdhI, 2. uttaraprakRti saMbaMdhI. temAM pahelA mULakarma saMbaMdhI sAdi vagerenuM prarUpaNa karavA A gAthA kahe che- mUrphi nannA, tihAM ! mUtAnAM tirAyacI, thA ! artha-mULakarmanI ajaghanya sthiti traNa prakAre che. TIkAnu-mULakarma prakRtinI ajaghanya sthitinI sattA anAdi, dhruva ane adbhava ema traNa prakAre che. te A pramANe- mULakarmaprakRtionI jaghanya sthitinI sattA potapotAnA kSayane aMte jyAre eka samayamAtra zeSa rahe tyAre hoya che. te jaghanya sattA eka samayamAtra hovAthI sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLI sthitinI sattA ajaghanya che. te ajaghanya sthitinI sattAno sarvadA sadbhAva hovAthI anAdi che. abhavyane dhruva ane bhavyane adbhava che. tathA utkRSTa ane anutkRSTa sthitinI sattA sAdi sAMta che. kAraNa ke te baMne prakAranI sattA krama aneka vAra thAya che. jadhanyasthitinI sattA pUrva kahyA mujaba sAda-dhruva che.) A rIte mULakarma saMbaMdhe sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA karI. have uttaraprakRti saMbaMdha prarUpaNA karavA IcchatAM kahe che- cauddhA u paDhamayANa bhave / dhuvasaMtINaMpi tihA sesavigappA'dhuvA duvihA // 143 // Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 687 paMcamadvAra caturddhA tu prathamAnAM bhavet / / dhruvasattAkAnAmapi tridhA zeSavikalpA adhuvA dvividhAH // 143 // artha-pahelA anaMtAnubaMdhinI ajaghanya sthitinI sattA cAra prakAre che ane zeSa dhruvasattA prakRtionI paNa ajaghanya sthitinI sattA traNa prakAre che. tathA ukta prakRtionA zeSa vikalpo ane adhruvasattA prakRtionA saghaLA vikalpo be prakAre che. TIkAnu-pahelA anaMtAnubaMdhi kaSAyanI ajaghanya sthitinI sattA sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A prakAre ukta kaSAyanI jaghanyasthitisattA potAnA kSayanA upAsya samaye-je samaye tenI sattAno nAza thAya tenI pahelAnA samaye svarUpanI apekSAe eka samaya sthiti rUpa, anyathA be samaya sthitirUpa che. te eka athavA be samaya pramANa hovAthI sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLI sattA ajaghanya che. te ajaghanya sattA anaMtAnubaMdhinI udhalanA karyA pachI jyAre teno pharI baMdha thAya tyAre thAya che mATe sAdi, te sthAna nahi prApta karanArAone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva hoya che. anaMtAnubaMdhi sivAya pUrve kahelI ekaso chavvIsa dhruvasattA prakRtinI ajaghanya sthiti sattA anAdi, dhruva ane adhuva ema traNa prakAre che, te A pramANe- te pUrvokta ekaso chavvIse prakRtionI jaghanya sthitisattA te te prakRtionA kSayane aMtasamaye eTale ke je samaye te te prakRtiono sattAmAMthI nAza thAya tyAre hoya che. temAM udayavatI prakRtionI mAtra eka samaya sthitirUpa ane anudayavatI prakRtionI svarUpane AzrayI samaya sthitirUpa anyathA be samaya sthitirUpa je sattA te jaghanya sthitisattA che. te samaya athavA be samaya pramANa hovAthI sAdi sAMta che. te sivAyanI anya saghaLI sattA ajaghanya che. te anAdi che. kAraNa ke jyAM sudhI jaghanya sattA na thAya tyAM sudhI teno sadbhAva che. dhruva abhavyane ane adhruva bhavyane hoya che. te mAtra anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA thayA bAda teno pharI baMdha thato hovAthI sattAmAM Ave che mATe tenI ajaghanya sattA para cAra bhAMgA ghaTe che. te sivAyanI dhruvasattAvALI koIpaNa karmaprakRti sattAmAMthI dUra thayA pachI pharI sattAmAM AvatI ja nathI mATe teonI ajaghanya sattAmAM sAdi sivAyanA bhAMgAo ja ghaTI zake che. anaMtAnubaMdhi kaSAya ane zeSa saghaLI dhruvasattA prakRtionA zeSa utkRSTa, anutkRSTa ane jaghanya e traNa vikalpo sAdi sAMta bhAMge che. temAM jaghanya sthitisattAnA viSayamAM sAdi sAMta bhaMgano to pahelAM vicAra karI gayA ane utkRSTa, anutkRSTa e baMne prakAranI sthitisattA kramazaH aneka vAra thAya che mATe te baMne sAdi sAMta che. devadrika, narakaddhika, uccagotra, samyakvamohanIya mizramohanIya, vaikriyasaptaka, AhArakasaptaka, manuSyaddhika, e udvalana yogya trevIsa prakRtio tathA cAra ApyuM ane tIrthakara nAmakarma e pramANe aThyAvIse adhuvasattA prakRtionI jaghanya, ajaghanya, utkRSTa ane Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 paMcasaMgraha-1 anutkRSTa ema cAra prakAranI sthitisattA sAdi-sAMta bhAMge che, kAraNa ke te saghaLI prakRtionI sattA ja adhruva che. jenI sattA sarvadA hoya ke je sarvadA rahevAnI hoya tenA para ja anAdi ane anaMta bhaMga ghaTI zake paraMtu jenI sattAno ja niyama na hoya tenA para sAdi ane sAMta sivAya anya bhAMgAo ghaTI zake nahi. 143 A pramANe mULa ane uttara pravRtionA viSayamAM sAdi vagere bhaMgano vicAra karyo. have jaghanya ane utkRSTa sthitisattAnA svAmitva saMbaMdhe eTale ke jaghanya sthitisattAno ane utkRSTa sthitisattAno svAmI koNa? te saMbaMdhe vicAra karavo joIe. temAM pahelAM utkRSTa sthitisattAnA svAmitva saMbaMdhe vicAra karatAM kahe che - baMdhudaukkosANaM ukkosa ThiIu saMtamukkosaM / taM puNa samayeNUNaM aNudayaukkosabaMdhINaM // 144 // bandhodayotkRSTAnAmutkRSTA sthitistu sadutkRSTam // tatpunaH samayenonamanudayotkRSTabandhinInAm // 144 // artha-udaya chatAM baMdhAtkRSTa prakRtionI je sthiti te ja teonI utkRSTa sthitisattA che ane udayanA abhAve baMdhotkRSTa prakRtionI samaya nyUna je utkRSTa sthiti te teonI utkRSTa sthitisattA che. TIkAnu-udaya hoya tyAre je karmaprakRtionI utkRSTa sthiti baMdhAya te baMdhodayotkRSTa prakRtio kahevAya che. te prakRtio A pramANe che--jJAnAvaraNapaMcaka, cakSu, acakSu, avadhi ane kevaLadarzanAvaraNarUpa darzanAvaraNacatuSka, asatAvedanIya, mithyAtvamohanIya, soLa kaSAya, paMcendriyajAti, taijasasaptaka, huDakasaMsthAna varNAdi vIsa, agurulaghu, parAghAta, upaghAta, ucchavAsa, aprazastavihAyogati, udyota, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, apayazakIrti, nirmANa, nIcagotra, aMtarAyapaMcaka ane tiryaMca manuSya AzrayI vaikriyasaptaka e chayAsI baMdhodayotkRSTa prakRtionI je utkRSTa sthiti te ja utkRSTa sthitinI sattA che eTale ke te prakRtiono je utkRSTa sthitibaMdha thAya che te ja pUrNa sthitibaMdha teonI utkRSTa sthitisattA che. zaMkA-jyAre utkRSTa sthitibaMdha sittera koDAkoDI vagere thAya tyAre teno abAdhAkALa sAta hajAra varasa vagere hoya che ane abAdhAkALamAM to daliko hotAM nathI tethI pUrNa je utkRSTa 1. A prakRtiono udaya hoya tyAre ja teono utkRSTa sthitibaMdha thAya che ema samajavAnuM nathI paraMtu udaya hoya tyAre paNa thAya che ema samajavAnuM che. kAraNa ke temAMnI keTalIeka prakRtiono udaya na hoya tyAre paNa utkRSTa sthitibaMdha thaI zake che. jemake, krodhanA udayavALo mAnano utkRSTa sthitibaMdha karI zake che. tema ja prazastavihAyogatinA udayavALo aprazastavihAyogatino, koI anya saMsthAnanA huMDaka saMsthAnano utkRSTa sthitibaMdha karI zake che, anudayabaMdhotkRSTa prakRtiono teono udaya na hoya tyAre ja utkRSTa sthitibaMdha thAya che. Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 689 sthitibaMdha te ja utkRSTa sthitisattA zI rIte kahI zakAya ? uttara-utkRSTa sthitibaMdha jyAre thAya tyAre pUrve baMdhAyeluM dalika ke jeno abAdhAkALa vItI gayo hoya che te to sattAmAM hoya che. vaLI tenI pahelI sthiti udayavatI hovAthI stibukasaMkrama vaDe anya prakRtimAM saMkramatI nathI eTale jeTalo utkRSTa sthitabaMdha thAya teTalI ja utkRSTa sthitisattA kahI zakAya temAM koI virodha nathI. je prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha potAno udaya na hoya tyAre thAya te anudayabaMdhotkRSTa kahevAya. te prakRtio A pramANe-nidrApaMcaka, narakaddhika, tiryadghika, audArikasaptaka, ekendriya jAti, sevArta saMghayaNa, Atapa ane sthAvaranAmakarma. A prakRtinI utkRSTa sthiti che te prakRtino udaya na hoya tyAre baMdhAya che. - ahIM koI kahe ke-e prakRtiono udaya na hoya tyAre baMdha vaDe utkRSTa sthiti kema thaI zake ? tenA uttaramAM kahe che ke-utkRSTa sthitibaMdha jyAre utkRSTa saMkliSTa pariNAma thAya tyAre thAya che. tevA kliSTa pariNAma hoya tyAre pAMcamAMnI koIpaNa nidrAno udaya ja hoto nathI. tathA narakaddhikano utkRSTa sthitibaMdha tiryaMca ke manuSyo kare che. teone kaMI narakaThikano udaya hoto nathI. ane zeSa tera karmaprakRtiono utkRSTa sthitibaMdha yathAyogya rIte devo ke nArakIo kare che, teone teramAMnI eka paNa prakRtino udaya hoto nathI mATe te vIsa prakRtio anudayabaMdhotkRSTa kahevAya che. A anudayabaMdhotkRSTa vIsa prakRtiono je utkRSTa sthitibaMdha te eka samaya nyUna teonI utkRSTa sthitisattA kahevAya che. te A pramANe- A prakRtiono jyAre utkRSTa sthitibaMdha thAya tyAre jo ke abAdhAkALamAM pUrvanuM baMdhAyeluM dalika ke jeno abAdhAkALa vItI gayo che, te sattAmAM che to paNa je samaye teono utkRSTa sthitibaMdha thAya che te udayaprApta prathama sthitine udayavatI svajAtIya prakRtimAM tibukasaMkrama vaDe saMkramAve che mATe samayamAtra te prathama sthiti vaDe jUna je sarvotkRSTa sthiti te utkRSTa sthitisattA kahevAya che. tAtparya e ke-udaya chatAM baMdhAtkRSTa prakRtiono je utkRSTa sthitibaMdha te ja pUrNa utkRSTa sthitisattA kahevAya che ane anudaya baMdhotkRSTa prakRtionI eka samaya nyUna je utkRSTa sthiti te utkRSTa sthitisattA kahevAya che. udayavatI ane anudayavatInI sattAmAM eka samayano pharaka che. kAraNa ke udayavatI prakRtinuM udayaprApta dalika stibukasaMkrama vaDe anyatra saMkramatuM nathI ane anudayavatInuM saMkrame che. 144 udasaMkamaukkosANa Agamo sAligo bhave jeTTo / saMtaM aNudayasaMkamaukkosANaM tu samauNo // 145 // udayasaMkramotkRSTAnAmAgamaH sAvalikaH bhavejyeSThaH / sadanudayasaMkramotkRSTAnAM tu samayonaH // 145 // paMca 1987 Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ECO paMcasaMgraha-1 artha-udayasaMkramotkRSTa prakRtionI temAM jeTalo Agama thAya, tene AvalikA sahita karIe teTalI utkRSTa sthitisattA che ane anudayasaMkramotkRSTa prakRtionI tenAthI eka samaya nyUna che. TIkAnuM-jyAre udaya hoya tyAre saMkrama dvArA jeonI utkRSTa sthitinI sattA thAya te udaya saMkramotkRSTa prakRtio kahevAya. te prakRtio A pramANe che- manujagati, sAtAvedanIya, samyakvamohanIya, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazakIrti, nava nokaSAya, prazastavihAyogati, prathama saMghayaNapaMcaka, prathama saMsthAnapaMcaka ane uccagotra. uparokta e prakRtiono jyAre udaya hoya tyAre temAM svajAtIya anya prakRtinI sthitinA saMkrama vaDe be AvalikA nyUna sthitino je Agama-saMkrama thAya temAM udayAvalikA meLavatAM jeTalI sthiti thAya, teTalI utkRSTa sthitisattA che. tAtparya e ke - sAtavedanIyane vedatAM koI AtmAe asAtAnI utkRSTa sthiti bAMdhI ane tyArapachI satAvedanIya bAMdhavAno AraMbha karyo te vedAtI ane baMdhAtI sAtavedanIyamAM tenI udayAvalikA upara jenI baMdhAvalikA vyatIta thaI che tevI asAtAvedanIyanI udayAvalikA uparanI kula be AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa saghaLI sthiti saMkramAve che. tethI sAtAvedanIyanI udayAvalikA upara saMkrama vaDe je be AvalikAyUna utkRSTa sthitino Agama thayo te Agama udayAvalikA sahita karatAM jeTalo thAya teTalI sAtAvedanIyanI utkRSTa sthitisattA kahevAya che. A pramANe samyakvamohanIya sivAya zeSa aThyAvIsa prakRtionI be AvalikA nyUna svajAtIya prakRtionA utkRSTa sthitinA saMkrama vaDe je Agama thAya te udayAvalikA sahita karatAM jaTale thAya teTalo utkRSTa sthitasattA samajavI. 1, baMdhAvalikA ane udayAvalikAmAM koI karaNa lAgatuM nathI mATe baMdhAvalikA gayA pachI udayAvalikA uparanI be AvalikA nyuna trIsa kroDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti baMdhAtI sAtAvedanIyamAM saMkramAve che. saMkramAve che eTale be AvalikA nyUna jeTalAM sthitisthAnako che temAMnAM dalikone sAtavedanIyarUpe kare che. ahIM eTaluM samajavuM ke asAtavedanIya sAtArUpe thAya eTale asAtavedanIyanI sattA ja naSTa thAya ema nahi paraMtu be AvalikA nyUna asAtavedanIyanA dareka sthAnakamAMnA dalikane yoganA pramANamAM sAtArUpe kare. vaLI je sthAnakamAM daliko rahyAM che te je sthAnakamAM daliko rahe, niSeka racanAmAM pheraphAra na thAya, mAtra svarUpano ja pheraphAra thAya. eTale ke asAtA baMdhAtA je pramANe niSeka racanA thaI che te kAyama rahI mAtra svarUpano pheraphAra thayo. asAtarUpe phaLa ApanAra hatA te sAtArUpe thayA. eTale udayAvalikA uparanuM asAtAnuM je dalika sAtAmAM saMkramAve te sAtavedanIyanI udayavalikA upara saMkramAve ema kahyuM che. A pramANe hovAthI je samaye asAtAnI be AvalikA nyUna utkRSTa sthiti sAtavedanIyamAM saMkramI te samaye sAtavedanIyanI udayAvalikA upara be AvalikA nyUna trIsa kroDAkoDI pramANa sthiti thaI. temAM te udayAvalikA meLavatAM kula eka AvalikA nyUna trIsa kroDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA sAtavedanIyanI thaI. A pramANe anyatra paNa samajavuM. Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 691 samyaktvamohanIyanI aMtarmuhUrta nyUna utkRSTa sthitino je Agama thAya te udayAvalikA sahita karatAM je thAya te utkRSTa sthitisattA samajavI. kAraNa A pramANe-- mithyAtvamohanIyanI utkRSTa sthiti bAMdhI mithyArdaSTi guNaThANe aMtarmuhUrta rahIne ja samyaktva prApta kare. samyaktva prApta karyA pachI mithyAtvamohanIyanI udayAvalikA uparanI aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitine samyaktvamohanIyamAM udayAvalikA upara saMkramAve tethI aMtarmuhUrta nyUna utkRSTa sthitino je Agama thAya temAM udayAvalikA meLavatAM je pramANa thAya teTalI samyaktvamohanIyanI utkRSTa sthitisattA kahevAya che. jyAre udaya na hoya tyAre saMkrama vaDe ja prakRtinI utkRSTa sthiti thAya te anudayasaMkramotkRSTa prakRtio kahevAya. te prakRtio A pramANe-- devagati, devAnupUrvI, samithyAtvamohanIya, AhArakasaptaka, manujAnupUrvI, beindriya, teindriya ane carindriyajAti, sUkSma, sAdhAraNa, aparyApta ane tIrthaMkaranAma. A anudayasaMkramotkRSTa aDhAra prakRtiono be AvalikA nyUna svajAtIya prakRtionI utkRSTa sthitino je saMkrama thAya temAM samaya nyUna udayAvalikA sahita karatAM je sthiti thAya teTalI utkRSTa sthitisattA kahevAya. te A pramANe-- koI eka manuSya utkRSTa saMklezanA vazathI narakagatinI utkRSTa sthiti bAMdhIne pariNAmanuM parAvartana thavAthI devagati bAMdhavAno AraMbha kare. tyArapachI baMdhAtI te devagatimAM jenI baMdhAvalikA vItI gaI che te narakagatinI udayAvalikA uparanI be AvalikA nyUna vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitine tenI udayAvalikA upara saMkramAve, je samaye devagatimAM narakagatinI sthiti saMkramAve te samayamAtra prathama sthiti vedAtI manujagatimAM stibukasaMkrama vaDe saMkrame che. kAraNa ke devagatino rasodaya nathI mATe te samaya pramANa sthiti vaDe nyUna AvalikAthI adhika be AvalikA nyUna je narakagatinI sthitino Agama thayo te devagatinI utkRSTa sthitisattA samajavI. 1. utkRSTa sthitibaMdha karI avazya mithyArdaSTi guNaThANe aMtarmuhUrta rahe che tyArapachI ja samyaktva prApta karI zake che. tathA karaNa karyA sivAya koI AtmA samyaktva prApta kare to aMtarmuhUrta nyUna utkRSTa sthitinI sattA laI uparanA guNaThANe jAya che. eTale mithyAtvanI utkRSTa sthiti bAMdhI aMtarmuhUrta gayA bAda cothe jAya eTale aMtarmuhUrta nyUna utkRSTa sthitinI sattA cothe guNaThANe hoya. udayAvalikA uparanI te sthitine samyaktvamohanIyamAM saMkramAve eTale aMtarmuhUrta ane udayAvalikA sivAyanI mithyAtvamohanIyanI sadhaLI sthiti samyaktvamohanIyarUpe thAya temAM samyaktvamohanIyanI udayAvalikA meLavatAM aMtarmuhUrta nyUna sittera kroDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA samyaktvamohanIyanI thAya. 2. A anudaya saMkramotkRSTa prakRtiono jyAre udaya hoya che, tyAre temAMnI keTalIka to baMdhAtI ja nathI ane keTalIka baMdhAya che to tenI utkRSTa sthiti baMdhAtI hotI nathI, tema ja temAM utkRSTa sthitino saMkrama thato hoto nathI, tathA je samaye baMdhAtI devagatimAM baMdhAvalikA udayAvalikAhIna vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitino saMkrama thAya te samayanuM devagatinuM dalika udayaprApta manujagatimAM devagatino Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 paMcasaMgraha-1 A pramANe devAnupUrvI Adi soLa prakRtinA saMbaMdhamAM paNa samajavuM. mAtra mizramohanIyanI aMtarmuhUrta nyUna mithyAtvamohanIyanI utkRSTa sthitino je saMkrama thAya te samayagUna AvalikA vaDe adhika karatAM je pramANa thAya te utkRSTa sthitisattA samajavI. teno vicAra pUrvokta samyakta mohanIyane anusarIne karI levo. je AtmA je prakRtionI utkRSTa sthiti bAMdhe ane je AtmA je prakRtionI utkRSTa sthiti saMkramAve te AtmA te prakRtionI utkRSTa sthitisattAno svAmI samajavo. 145 A pramANe utkRSTa sthitisattAnA svAmI kahyA. have jaghanya sthitisattAnA svAmI kahe che- udayavaINegaThiI aNudayavaiyANu dusamayA egA / hoi jahannaM sattaM dasaNha puNa saMkamo carimo // 146 // .. udayavatInAmekasthitiranudayavatInAM dvisamayA ekA / bhavati jaghanyA sattA dazAnAM punaH saMkramazcaramaH // 146 // artha--udayavatI prakRtionI eka samaya pramANa je sthiti te, tathA anudayavatI prakRtionI be samaya athavA eka samaya pramANa je sthiti te jaghanya sattA che. tathA daza prakRtiono je carama saMkrama te jaghanya sattA che. - TIkAnu--je samaye sattAno nAza thAya te samaye je prakRtiono rasodaya hoya te udayavatI kahevAya, itara anudayavatI kahevAya. udayavatI-jJAnAvaraNapaMcaka, aMtarAyapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka, samyakvamohanIya, saMjavalanalobha, cAra Ayu, napuMsakaveda, strIveda, sAtA-asatAvedanIya, uccagotra, manuSyagati, paMcendriyajAti, trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yaza-kIrti ane tIrthakara nAmakarmarUpa cotrIsa pravRtionA potapotAnA kSayanA caramasamaye je eka samayamAtra sthiti che te prakRtionI jaghanya sthitisattA kahevAya. tathA je daza prakRtionI jaghanya sthitisattA have pachI kaheze te daza sivAya anudayavatI ekaso cauda prakRtionI je samaye teono nAza thAya tenI pahelAnA samaye svarUpanI apekSAe samayamAtra je sthiti anyathA-svarUpa ane pararUpanI apekSAe be samaya rasodaya nahi hovAthI stibukasaMkrama vaDe saMkramI jAya che mATe samayajUna udayAvalikA meLavavAnuM jaNAvyuM che. AvalikA meLavavAnuM kAraNa udayAvalikA upara dalika saMkrame che, udayAvalikAmAM saMkramatuM nathI. mATe svajAtIya prakRtinI jeTalI sthiti saMkrame temAM udayAvalikA joDavAmAM Ave che. svajAtIya prakRtinuM be AvalikAmyuna dalika ja saMkrame che, kAraNa ke baMdhAvalikA vItyA vinA karaNa yogya thatuM nathI ane udayAvalikA uparanuM ja saMkrame che. mATe udaya saMkramotkRSTa prakRtionI eka AvalikA nyUna je utkRSTa sthiti te utkRSTa sthitisattA kahevAya ane anudaya saMkramotkRSTa prakRtionI samayAdhika AvalikA nyUna je utkRSTa sthiti te utkRSTa sthitisattA kahevAya che. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 693 pramANa je sthiti te jaghanyasattA kahevAya. kAraNa ke anudayavatI pravRtionuM dalika caramasamaye stibukasaMkrama vaDe svajAtIya udayavatI pravRtiomAM saMkramI jAya che ane te rUpe anubhave che. mATe caramasamaye anudayavatI pravRtionuM dalika svasvarUpe sattAmAM hotuM nathI. paraMtu pararUpe hoya che. mATe svarUpanI apekSAe samayamAtra ane sva para baMnenI apekSAe be samaya pramANa sthitine jAnyasattA kahI che. hAsyAdi daza prakRtiono je carama saMkrama thAya che te teonI jaghanya sthiti sattA kahevAya che, kAraNa ke te daza prakRtiono baMdha ane udayano viccheda thayA bAda anya prakRtimAM saMkramavA vaDe kSaya thAya che, mATe jeTalI sthitino caramasaMkrama thAya teTalI sthiti te prakRtionI jaghanya sthitisattA kahevAya. have te ja daza prakRtionAM nAma kahe che hAsAi purisa kohAi tinni saMjalaNa jeNa baMdhudae / vocchinne saMkAmai teNa ihaM saMkamo carimo // 147 // hAsyAdayaH puruSaH krodhAdayaH trayaH saMjvalanAH yena bandhodaye / vyavacchinne saGkrAmanti tena iha saGkramazcaramaH // 147 // artha-hAsyAdi che, puruSaveda ane saMjavalana krodhAdi traNa ema daza prakRtiono baMdha ane udayano viccheda thayA bAda saMkrama thAya che mATe teono je caramasaMkrama te jaghanya sthitisattA kahevAya che. TIkAna-artha sugama che. eTale ke uparokta daza prakRtiono caramasaMkrama teono baMdha e udayano viccheda thayA pachI thAya che. mATe teono jeTalo caramasaMkrama thAya, teTalI jaghanya sthitisattA kahevAya. A pramANe jaghanyasattA keTalI hoya te kahyuM. have sAmAnyataH saghaLI karmaprakRtionI jaghanya sthitisattAnA svAmI kahe che - anaMtAnubaMdhicatuSka ane darzanatrikanI jaghanya sthitisattAno avirati samyagdaSTithI AraMbhI apramatta saMyata sudhIno AtmA svAmI che. nAraka, tiryaMca ane devAyunI jaghanya sthitisattAnA potapotAnA bhavanA carama samaye vartatA nArakI, tiryaMca ane devo svAmI che. apratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNa e ATha kaSAya, thINadvitrika, nAmakarmanI navame guNasthAnake kSaya thatI tera prakRti, nava nokaSAya ane saMjavalanatrika e chatrIsa pravRtionI jaghanya sthitisattAno anivRtti bAdarasiMharAya guNasthAnakavartI AtmA svAmI che. saMjavalana lobhanI jaghanya sthitisattAno sUkSmasaMparAyavartI AtmA svAmI che. - jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNaSaka ane aMtarAyapaMcakanI jaghanya sthitisattAno kSINakaSAya guNasthAnakavartI AtmA svAmI che. Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 paMcasaMgraha-1 bAkInI paMcANuM prakRtionI jaghanya sthitisattAno ayogIkevaLI guNasthAnakavarti AtmA svAmI che. 147 A pramANe jaghanya sthitisattAnA svAmI kahyA. have sthitinA bhedono vicAra karavA A gAthA kahe che - jAvegidi jahannA niyagukkosA hi tAva ThiThANA / neraMtareNa heTThA khavaNAisu saMtarAiMpi // 148 // yAvadekendriyajaghanyA nijakotkRSTAt hi tAvasthitisthAnAni / nairantaryeNAdhastAt kSapaNAdiSu sAntarANyapi // 148 // artha-potapotAnA utkRSTa sthitisthAnakathI AraMbhI ekendriya yogya jaghanya sthiti sudhInAM sthAnako nAnA jIvonI apekSAe niraMtara hoya che ane tenI nIcenI sthitisthAnako kSapakAdine sAMtara paNa hoya che. TIkAnu-saghaLAM karmonA potapotAnA utkRSTa sthitisthAnakathI AraMbhI tyAM sudhI nIce UtaravuM, yAvatu ekendriyayogya jaghanya sthiti Ave. teTalI sthitimAM jeTalA samayo hoya teTalAM sthitisthAnako bhinna bhinna jIvonI apekSAe sattAmAM niraMtarapaNe ghaTe che. eTale ke teTalAM sthitisthAnakomAMnuM koI sthitisthAnaka koI jIvane paNa sattAmAM hoya che. tenI upara kahyAM teTalAM sthitisthAnako bhinna bhinna jIvo AzrayI sattAmAM hoya che. sthitisthAnaka eTale eka samaye eka sAthe jeTalI sthiti sattAmAM hoya che. koI jIvane utkRSTa sthiti sattAmAM hoya te paheluM sthAnaka, e pramANe koI jIvane samayona utkRSTa sthiti sattAmAM hoya te bIjuM sthAnaka, koI jIvane be samayajUna utkRSTa sthiti sattAmAM hoya e trIjuM sthAnaka, e pramANe samaya samayapUna karatAM tyAM sudhI javuM yAvat ekendriya yogya jaghanya sthiti Ave. A badhAM sthitisthAnako paMcendriyathI ekendriya sudhInA jIvomAM yathAyogya rIte niraMtarapaNe sattAmAM hoya che. ekendriyayogya jaghanya sthitinI nIcenAM sthitisthAnako kSapakane ane gAthAmAM mUkela Adi zabda vaDe utkalanA karanArane sAMtara hoya che, gAthAmAM grahaNa karela api zabdathI niraMtara paNa hoya che, eTale ke sAMtara niraMtara hoya che. keTalAMka sthAnako niraMtara hoya che, tyArapachI aMtara paDI jatuM hovAthI sAMtara sthAnako hoya che. te A pramANe ekendriya yogya jaghanya sthitinA uparanA bhAgathI palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa sthitikhaMDane kSaya karavAno AraMbha kare, je samaye kSaya karavAno AraMbha karyo te samayathI AraMbhI samaye samaye nIcenA sthAnakomAMthI udayavatI pravRtionI samaya samaya pramANa sthiti anubhavavA vaDe ane anudayavatI prakRtionI samaya samaya pramANa sthiti tibukasaMkrama vaDe kSaya thAya che. A pramANe eka eka sthitisthAnaka sattAmAMthI ochuM thatuM hovAthI pratisamaya bhinna Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 695 bhinna sthitivizeSo sattAmAM ghaTe che. jema ke te ekendriyayogya jaghanya sthiti nIceno pahelo udaya samaya bhogavAI dUra thAya eTale samayahIna thAya, bIjo samaya bhogavAI dUra thAya eTale be samayahIna thAya, trIjo samaya bhogavAI dUra thAya eTale traNa samayahIna thAya. A pramANe samaya samayahIna thatAM aMtarmuhUrtanAM samaya pramANa sthAnako niraMtara hoya che. kAraNa ke palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitino ghAta karatAM aMtarmuhUrNakALa jAya che. aMtarmuhUrta gayA bAda palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitikhaMDano ghAta thAya che eTale eTalI sthitino samakALe kSaya thato hovAthI aMtarmuhUrtanAM samaya pramANa sthAnakonI pachInAM sthAnako niraMtara hotAM nathI. kema ke ekendriyayogya jaghanya sthiti samaya samaya nyUna thatAM aMtarmuhUrta nyUna sudhInAM sthitisthAnako sattAmAM niraMtara hoI zake. tyArapachI to eka sAthe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitino kSaya thayo. eTale aMtamuhUrta adhika palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna ekendriyayogya jaghanya sthitinI sattA saMbhave. tyArapachI pharI bIjA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitikhaMDane kSaya karavAno AraMbha kare. aMtarmuhUrtakALe teno nAza kare. eTale je samayathI bIjA khaMDano kSaya karavAno AraMbha karyo te samayathI AraMbhI aMtarmuhUrtanAM samaya pramANa sthiti sthAnako nIcenI samaya samaya pramANa sthitinA kSayanI apekSAe pUrvokta prakAre niraMtara hoya che. tyArapachI bIjA sthitikhaMDano nAza thayo eTale palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa sthiti eka sAthe ochI thaI tethI aMtarmuhUrta pachInA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sudhInAM sthitisthAnako niraMtara hotAM nathI paraMtu teTalA sthAnakanuM aMtara paDe che. A pramANe jyAM sudhI eka sthitikhaMDano ghAta na thAya tyAM sudhInA aMtarmuhUrtanAM samayapramANa sthitisthAnako niraMtara saMbhave ane tyArapachI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitino eka sAthe kSaya thato hovAthI teTalAM sthAnakonuM eka sAthe aMtara paDe. A pramANe chellI udayAvalikA bAkI rahe tyAM sudhI kahevuM. te udayAvalikA rahI tene jo te udayavatI prakRtinI hoya to samaye samaye anubhavavA vaDe ane anudayavatI hoya to pratisamaya stibukasaMkrama vaDe kSaya thAya che. yAvatu tenuM chelluM sthitisthAnaka Ave. A AvalikAnAM samaya pramANa sthitisthAnako niraMtara hoya che. 148 A pramANe sattAmAM sthitisthAnakanA bhedanuM upadarzana karyuM. have anubhAganI sattAno vicAra karavA mATe kahe che - saMkamatullaM anubhAgasaMtayaM navari desaghAINaM / hAsAIrahiyANaM jahannayaM egaThANaM tu // 149 // ' 1. ahIM ayogI guNasthAnake sattAvALI prakRtionA ayogI guNasthAnakanA kALa pramANa chellAM sthitisthAno ayogI guNasthAne niraMtara prApta thaI zake che. paraMtu TIkAmAM tenI virakSA karI lAgatI nathI. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 saMkramatulyamanubhAgasatkarma navaraM dezaghAtinInAm / hAsyAdirahitAnAM jaghanyamekasthAnakaM tu // 149 // artha--anubhAganA saMkrama tulya anubhAganI sattA samajavI. mAtra hAsyAdi rahita dezaghAti prakRtiono jaghanya anubhAga eka sthAnaka samajavo. paMcasaMgraha-1 TIkAnu--AgaLa upara saMkramakaraNamAM jenuM svarUpa kahevAmAM Avaze te anubhAganA saMkramanI jema anubhAganI sattA samajavI. eTale ke anubhAgasaMkramanI aMdara jevI rIte ekasthAnakAdi sthAno, ghAti, aghAtipaNuM, sAdi vagere bhAMgAo ane jaghanya utkRSTa anubhAga saMkramanA svAmI kahevAze te rIte ahIM paNa anubhAganI sattAnA viSayamAM sthAna, ghAti, aghAtipaNuM vagere kahevuM. mAtra ATaluM vizeSa che--hAsyAdi cha prakRti varjita bAkInI mati, zruta, avadhijJAnAvaraNa, cakSu, acakSu avadhidarzanAvaraNa, saMjvalana catuSka, traNa veda ane aMtarAyapaMcaka e aDhAra dezaghAtinI prakRtionI jaghanyasattA sthAna AzrayI eka sthAnaka ane ghAtitva AzrayI dezaghAti samajavI. eTale ke e aDhAra prakRtionI dezaghAtI ane eka sthAnaka rasanI jaghanya sattA hoya che. bAkInuM badhuM anubhAgasaMkramanI jema samajavuM. 149 have mana:paryavajJAna mATe vizeSa kahe che-- maNanANe duTThANaM desaghAi ya sAmiNo khavagA / aMtimasamaye sammattaveyakhINaMtalobhANaM // 150 // manojJAne dvisthAnaM dezaghAti ca svAminaH kSapakAH / antimasamaye samyaktvavedakSINAntalobhAnAm // 150 // artha--manaHparyavajJAnAvaraNanuM jaghanya anubhAga satkarma sthAna AzrayI be sthAnaka ane ghAtitva AzrayI dezaghAtI samajavuM. tathA samyaktvamohanIya, traNa veda, kSINamoha guNasthAne naSTa thanArI prakRtio ane saMjvalana lobha, e prakRtionuM jaghanya anubhAga satkarma potapotAnA aMtima samaye samajavuM. tenA svAmI kSapaka jANavA. TIkAnu--mana:paryavajJAnAvaraNanI sthAna AzrayI be sthAnaka rasanI ane ghAtitva AzrayI dezaghAti rasanI jaghanya sattA samajavI. tathA jeo utkRSTa anubhAga saMkramanA svAmI che teo ja utkRSTa anubhAganI sattAnA svAmI samajavA ane jeo jaghanya anubhAga saMkramanA svAmI che, temAMnI keTalIeka prakRtionA jaghanya anubhAga sattAnA svAmI paNa te ja jANavA. keTalAeka prakRtionA saMbaMdhamAM vizeSa che te kahe che-- samyaktvamohanIya, traNa veda, kSINamohaguNasthAnake jeno kSaya thAya te jJAnAvaraNa paMcaka, aMtarAyapaMcaka ane darzanAvaraNaSaTka e soLa prakRtio ane saMjvalana lobha, e saghaLI maLI ekavIsa prakRtionI jadhanya anubhAgasattAnA svAmI te te prakRtionA kSaya samaye vartatA kSapaka jIvo samajavA. eTale ke je samaye e prakRtino sattAmAMthI nAza thAya che te samaye tenI jaghanya Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamAra anubhAgasattA samajavI. 150 upara kahyuM te ja saMbaMdhamAM vizeSa kahe che-- maisuyacakkhuacakkhu suyasammattassa jeTThaladdhissa / paramohissohiduge maNanANe vipulanANissa // 151 // matizrutacakSuracakSuSAM zrutasamAptasya jyeSThalabdhikasya / paramAvadheravadhidvikasya manojJAne vipulajJAninaH // 151 // artha--utkRSTa labdhivALA cauda pUrvIne mati zruta jJAnAvaraNa ane cakSu, acakSu darzanAvaraNanI jaghanya anubhAgasattA hoya che. tathA paramAvidha jJAnIne avidhajJAna aviSedarzanAvaraNIyanA jaghanya rasanI ane vipulamati mana:paryavajJAnIne manaHparyavajJAnA-varaNIyanI jaghanya anubhAgasattA hoya che. 697 TIkAnu--zruta' samApta-saMpUrNa zrutanA pAragAmI, utkRSTa labdhivALA--zrutajJAnanI utkRSTa labdhimAM vartatA cauda pUrvadharane matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, cakSurdarzanAvaraNa ane acakSurdarzanAvaraNanI jaghanya anubhAgasattA hoya che. eTale ke uparokta matijJAnAvaraNAdi cAra prakRtiono utkRSTa zrutalabdhisaMpanna cauda pUrvadhara jaghanya anubhAgasattAno svAmI che. paramAvadhijJAna yukta AtmAne avadhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNanI jaghanya anubhAgasattA hoya che. eTale ke avadhijJAnAvaraNa ane avadhidarzanAvaraNanI jaghanya anubhAgasattAno svAmI paramAvadhi labdhisaMpanna AtmA che. kahe che. vipulamati mana:paryavajJAnIne manaHparyavajJAnAvaraNanI jaghanya anubhAgasattA hoya che. eTale mana:paryavajJAnAvaraNanI jaghanya anubhAgasattAno svAmI vipulamati mana:paryavajJAnalabdhisaMpanna AtmA che. utkRSTa zrutajJAnAdi labdhisaMpanna AtmAne matijJAnAvaraNAdinA ghaNA rasano kSaya thAya che. tethI te te labdhisaMpanna AtmAo te te prakRtionA jaghanya rasanA svAmI kahyA che. 151 have anubhAgasattAnA bhedanI prarUpaNA mATe kahe che-- paMca1-88 aNubhAgaTThANAiM tihA kamA tANa saMkhaguNiyANi / baMdhA uvvaTTovaTTaNA aNubhAgaghAAo // 152 // anubhAgasthAnAni tridhA kramAt tAnyasaMkhyeyaguNitAni / baMndhAdudvarttanApavarttanAdanubhAgaghAtAt // 152 // artha--baMdhathI, uddhattanA-apavardanAkaraNa vaDe ane rasaghAta vaDe utpanna thayelA hovAthI anubhAgasthAnako traNa prakAre che ane anukrame asaMkhyAta asaMkhyAtaguNA che. TIkAnu--pUrve jema sattAmAM sthitinA bhedo kahyA, tema sattAmAM anubhAganA bhedo Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 sattAgata anubhAgasthAno traNa prakAre che. kAraNa ke bhinna bhinna traNa rIte sattAmAM rasano bheda thAya che. te A pramANe--baMdha vaDe, uddhattanA-apavardanAkaraNa vaDe ane rasaghAta vaDe. temAM baMdha vaDe jeonI utpatti thAya che teo zAstramAM baMdhotpattika e nAme prasiddha che. baMdhotpattika eTale baMdha vaDe utpatti che jeonI, te dareka samaye dareka AtmAone koI ne koI rasasthAnaka baMdhAya che temAM urjAnA, apavarttanA ke rasaghAta vaDe bheda na thAya tyAM sudhI te baMdhotpattika rasasthAnaka kahevAya che. te asaMkhya lokAkAzapradezapramANa che. kAraNa ke tenA hetuo asaMkhyAtA lokAkAzapradezapramANa che. 698 uddhattanA-apavartanArUpa be karaNanA vazathI jeo utpanna thayelA che teono hatotpattika evA nAma vaDe vyavahAra thAya che. hRtAt utpattiyeSAM tAni hatotpattini--ghAta thavAthI utpatti che jeonI te hatotpattika evo teno vyutpatyartha che. tAtparya e ke-- uddhattanA-apavartanArUpa be karaNa vaDe baMdhAvalikA vItyA bAda baMdhAyelA rasamAM je vRddhihAni thAya che ane vRddhi-hAni thavA vaDe pUrvAvasthAno je vinAza thAya ane te pUrvAvasthAno vinAza thavA vaDe jeo utpanna thAya, teo hatotpattika anubhAga sthAnako kahevAya che. rasasthAna baMdhAyA pachI baMdhAvalikA vItyA bAda uddhattanA-apavattanA vaDe rasanI asaMkhya prakAre vRddhi-hAni thAya che. A pramANe sattAmAM uddhattanA apavarjhanA vaDe je rasanA bhedo thAya che te hatotpattika anubhAga satkarmasthAno kahevAya che. teo baMdhotpattika anubhAga satkarma sthAnothI asaMkhyAtaguNA che, kAraNa ke baMdhathI utpanna thayelA--baMdhAyelA eka eka rasasthAnakamAM aneka jIvonI apekSAe uddhattanA apavarjhanA vaDe asaMkhyAtA bhedo thAya che. anubhAgano ghAta thavAthI eTale ke rasaghAta thavA vaDe sattAgata anubhAganA svarUpano je anyathAbhAva thAya ane te vaDe je anubhAgasthAnako thAya teno zAstromAM hatahatotpattika evA nAme vyavahAra thAya che. uddhRttanA-apavarjhanA vaDe baddha rasasthAnakanA svarUpano anyathAbhAva thayA bAda sthitighAta rasaghAta vaDe jeonA svarUpano anyathAbhAva thAya te hatahatotpattika rasasthAnako kahevAya che. ahIM pahelA uddhattanA apavarjhanA vaDe baddha rasasthAnakanA svarUpano ghAta-anyathAbhAva thayo, tyArapachI pharI sthitighAta 2saghAta vaDe thayo. A pramANe be vAra ghAta thayo ane te vaDe rasasthAnako utpanna thayA eTale teono hatahatotpattika evA nAmathI vyavahAra thayo che. te rasasthAnako uddhRttanA apavartanAthI utpanna thayelA sthAnakothI asaMkhyAtaguNA che. kAraNa ke uddhattanA apavattanAthI utpanna thayelA eka eka anubhAga satkarmasthAnamAM bhinna bhinna aneka jIvonI apekSAe sthitighAta rasaghAta vaDe asaMkhya bhedo thAya che. 152 A pramANe anubhAga satkarmanuM svarUpa kahyuM. have pradeza satkarmanuM svarUpa kahevuM joIe. temAM be arthAdhikAra che. te A pramANe--sAdi vagerenI prarUpaNA ane svAmitva prarUpaNA. temAM sAdi vagerenI prarUpaNA mULaprakRtio saMbaMdhe ane uttaraprakRtio saMbaMdhe ema be prakAre che. temAM pahelAM mULaprakRti saMbaMdhe sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA kare che-- Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 699 . sattaNDaM ajahannaM tivihaM sesA duhA paesaMmi / mUlapagaIsu Aussa sAi adhuvA ya savvevi // 153 // saptAnAmajaghanyaM trividhaM zeSA dvividhAH pradeze / mUlaprakRtInAmAyuSaH sAdyadhruvAzca sarve'pi // 153 // artha-sAta mULaprakRtionA pradezanA viSayamAM ajaghanya pradeza satkarma traNa prakAre che ane zeSa vikalpo be prakAre che. tathA AyunA saghaLA vikalpo sAdi sAMta ema be prakAre che. 153. 1 TIkAnu-Ayuvarjita sAta mULakarmanI pradeza saMbaMdhI ajaghanya sattA anAdi dhruva ane adhruva ema traNa prakAre che. te A pramANe- Ayuvarjita sAta karmanI potapotAnA kSaya samaye caramasthitimAM vartatA kSapitakarmAza AtmAne jaghanya pradezasattA hoya che. te sattAmAtra eka samaya pramANa hovAthI sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLI pradezasattA ajaghanya che. te ajaghanya sattA sarvadA hovAthI anAdi che. abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva hoya che. zeSa utkRSTa, anutkRSTa ane jaghanya e traNa vikalpo sAdi ane sAta ema be prakAre che. temAM utkRSTa pradezasattA jenuM svarUpa AgaLa kahevAze te guNitakarmAza sAtamI narakapRthvImAM vartamAna mithyASTine hoya che ane zeSakALa tene paNa anutkRSTa pradezasattA hoya che mATe te baMne sAdi sAMta bhAMge che. jaghanyabhaMga to ajaghanyano vicAra karatAM vicAryuM che. AyunA utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya ane ajaghanya e cAre vikalpo cAre AyunI adhruvasattA hovAthI sAdi ane sAMta e be bhAMge che. 153 have uttaraprakRti AzrayI sAdi vagere bhaMganI prarUpaNA kare che - subhadhuvabaMdhitasAI paNidicauraMsarisabhasAyANaM / saMjalaNussAsasubhakhagaipuMparAghAyaNukkosaM // 154 // cauhA dhuvasaMtINaM aNajasasaMjalaNalobhavajjANaM / tivihamajahanna cauhA imANa chaNhaM duhANuttaM // 155 // zubhadhruvabandhinItrasAdipaJcendriyacaturasraRSabhasAtAnAm / saMjvalanocchvAsazubhakhagatipuMparAghAtAnAmanutkRSTam // 154 // caturdA dhruvasattAkAnAM anayazaHsaMjvalanalobhavAnAm / ' trividhamajaghanyaM caturddhA AsAM SaNNAM dvidhA'nuktam // 155 // artha-dhruvabaMdhinI zubha prakRtio, trasAdi dazaka, paMcendriyajAti, samacaturagnasaMsthAna, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, sAtAvedanIya, saMjvalana catuSka, ucchavAsa, zubhavihAyogati, Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 paMcasaMgraha-1 puruSaveda ane parAghAtanI anutkRSTa pradezasattA cAra prakAre che. tathA anaMtAnubaMdhi yazakIrti ane saMjavalana lobha varjita dhruvasattA prakRtionI ajaghanya pradezasattA traNa prakAre che. anaMtAnubaMdhi Adi cha prakRtinI ajaghanya pradezasattA cAra prakAre che, tathA je je prakRtiomAM je je vikalpo nathI kahyA te saghaLA vikalpo be prakAre che. TIkAnu dhruvabaMdhinI zubha prakRtio-nirmANa, agurulaghu, zubhavarNAdi agiyAra, taijasakAzmaNasaptaka e pramANe vasa, tathA trasAdi daza, paMcendriyajAti, samacaturagna saMsthAna, vajaRSabhanArAca saMghayaNa, sAtAvedanIya, saMjavalana catuSka, ucchavAsa, zubhavihAyogati, puruSaveda ane parAghAta saghaLI maLI betALIsa prakRtionI anutkRSTa pradezasattA sAdi, anAdi, dhruva ane adhuva ema cAra prakAre che. te A pramANe vajaRSabhanArAca saMghayaNa varjita zeSa ekatALIsa pravRtionI utkRSTa pradezasattA kSapakazreNimAM potapotAnA baMdhanA aMtasamaye vartatA guNitakarmAza AtmAne hoya che. te mAtra eka samaya hovAthI sAdi sAMtabhAMge che. te sivAya anya saghaLI pradezasattA anutkRSTa che. anutkRSTa sattA utkRSTa sattAnA pachInA samaye thatI hovAthI sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI teone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. vajaRSabhanArAca saMghayaNanI utkRSTa pradezasattA sAtamI narakamRthvImAM vartatA mithyAtva guNaThANe javA icchatA-javAnI taiyArI karatA guNitakarmAza samyagdaSTi nArakIne hoya che. te utkRSTa sattA sAdi sAMta bhAMge che. te sivAya saghaLI pradezasattA anutkRSTa che. te anutkRSTa sattA utkRSTa sattAnA pachInA samaye thatI hovAthI sAdi, te sthAna nahi prApta karanArane anAdi. abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva hoya che. anaMtAnubaMdhi catuSka, saMjavalana lobha ane yazakIrti, e cha prakRtio sivAya ekaso covIsa dhruvasattA prakRtionI ajaghanya pradezasattA anAdi dhruva ane adbhava ema traNa prakAre che. te A pramANe e prakRtionI jaghanya pradezasattA potapotAnA kSayanA caramasamaye kSapitakarmAza AtmAne hoya che. te eka samayamAtra hovAthI sAdi sAMta che. te sivAya anya saghaLI sattA ajaghanya che ane te anAdi che, kAraNa ke teno sarvadA sadbhAva che. abhavyane anaMta ane bhavyane sAMta che. tathA pahelA kADhI nAkhelI anaMtAnubaMdhi catuSka, yazakIrti ane saMjvalana lobha e che prakRtionI ajaghanya pradezasattA sAdi, anAdi, dhruva ane adhruva ema cAra prakAre che. te A pramANe- anaMtAnubaMdhinI uThThalanA karatA kSapitakarmAza koI AtmAne sattAmAM tenI jyAre eka sthiti zeSa rahe tyAre jaghanya pradezasattA hoya che. teno kALa mAtra eka samaya hovAthI te jaghanya pradezasattA sAdi sAMta bhAMge che. te sivAya anya saghaLI sattA ajaghanya hoya che. te ajaghanya sattA anaMtAnubaMdhinI uThThalanA karyA pachI mithyAtva nimitte jyAre pharI bAMdhe tyAre thAya mATe sAdi, te sthAna jeoe prApta karyuM nathI eTale ke adyApi paryata anaMtAnubaMdhinI jeoe, Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 701 uddhalanA karI nathI teone ajaghanya sattA anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adbhava hoya che. saMjvalana lobha ane yazakIrtinI jaghanya pradezasattA khapAvavA mATe udyamavaMta thayelA kSapitakarmAza AtmAne kSapakazreNinA yathApravRttikaraNanA-apramatta guNasthAnakanA caramasamaye hoya che. te mAtra eka samaya hovAthI sAdi sAMta bhAMge che. te sivAya anya saghaLI pradezasattA ajaghanya che. apUrvakaraNa guNasthAnakanA prathama samaye guNasaMkrama vaDe azubha anya pravRtionuM ghaNuM dalika prApta thatuM hovAthI te ajaghanya pradeza pradezasattA sAdi che. te sthAna nahi prApta karanArane anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva hoya che. tathA saghaLI karmaprakRtionA je vikalpo kahevAmAM AvyA nathI te sAdi ane sAMta ema be prakAre che. temAM zubha dhruvabaMdhi pravRtio ane trasAdi daza vagere betALIsa pravRtionA nahi kahelA jaghanya, ajaghanya ane utkRSTa e traNa vikalpa sAdi ane sAta ema be prakAre che. temAM utkRSTamAM sAdi sAMta bhaMgano pahelAM vicAra karI gayA che ane jaghanya ajaghanya e be vikalpamAM sAdi sAMta bhaMgano jaghanya pradezasattAno svAmI koNa che ? te joI potAnI meLe vicAra karI levo. dhruvasattA ekaso covIsa prakRtionA jaghanya, utkRSTa ane anuSTa e traNa vikalpa sAdi sAMta ema be bhAMge che. temAM jaghanyamAM sAdi sAMta bhaMgano pahelAM vicAra karI gayA che ane pUrvokta betALIsa prakRtio sivAya saghaLI karmaprakRtionA utkRSTa anutkRSTa e be vikalpa guNitakarmAza mithyASTimAM hoya che mATe te baMne sAdi sAMta bhAMge che. e ja pramANe anaMtAnubaMdhi, saMjvalana lobha ane yaza-kIrtinA utkRSTa anutkRSTa e be vikalpo paNa jANI levA. jaghanyano to pahelAM vicAra karI ja gayA che. zeSa adhuvasattA prakRtionA utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya ane ajaghanya e cAre vikalpo teonI sattA adhruva hovAthI sAdi sAMta ema be bhAMge che. 154-155 - A pramANe sAdi vagere bhaMgano vicAra karyo. have svAmitvano vicAra karavo joIe. te be prakAre che-utkRSTa pradeza satkarma svAmitva ane jaghanya pradeza satkarma svAmitva. temAM pahelA utkRSTa pradeza satkarma svAmitva eTale ke utkRSTa pradezanI sattAno svAmI koNa che te kahe che saMpunnaguNiyakammo paesaukkassasaMtasAmIo / tasseva sattamIniggayassa kANaM visesovi // 156 // sampUrNaguNitakA utkRSTapradezasatsvAmI / tasyaiva saptamInirgatasya kAsAM vizeSo'pi // 156 // artha-saMpUrNa guNitakarmAza AtmA prAyaH utkRSTa pradezasattAno svAmI che. tathA sAtamI naraMkapRthvImAMthI nIkaLelA tene ja keTalIka pravRtionA saMbaMdhamAM vizeSa paNa che. TIkAnu-sAtamI narakamRthvIno potAnA AyunA caramasamaye vartamAna saMpUrNa Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 guNitakarmAMza nArakI prAyaH saghaLI karmaprakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI samajavo. mAtra sAtamI narakapRthvImAMthI nIkaLelA te ja guNitakarmAMza AtmAne keTalIeka prakRtionA saMbaMdhamAM vizeSa paNa che. have pachI je vizeSa che te huM kahIza. 156 je vizeSa che te kahevAnI have zarUAta karatAM kahe che-- micchamIsehiM kamaso saMpakkhittehiM mIsasammesu / varisavarassa u IsANagassa carimammi samayammi // 157 // mithyAtvamizrAbhyAM kramazaH saMprakSiptAbhyAM mizrasamyaktvayoH / varSavarasya tu IzAnagasya carame samaye // 157 // artha--mithyAtva ane mizramohanIyane nAMkhavA vaDe anukrame mizra ane samyaktvamohanIyanI utkRSTa pradezasattA thAya che. IzAna devalokamAM gayelAne caramasamaye napuMsakavedanI utkRSTa pradezasattA thAya che. 702 TIkAnu--jenuM svarUpa pahelAM kahevAyuM che te guNitakarmAMza koI AtmA sAtamI narakapRthvImAMthI nIkaLI tiryaMcamAM utpanna thAya tyAM aMtarmuhUrtamAtra rahI saMkhyAta varSanA AyuvALA manuSyamAM utpanna thAya tyAM samyaktva prApta karI darzanamohanIyanI sAta prakRti khapAvavAno prayatna kare. sAta prakRtino kSaya karavAno prayatna karanAra te AtmA anivRttikaraNanAM je samaye mithyAtvamohanIyane mizramohanIyamAM sarvasaMkrama vaDe saMkramAve te samaye mizramohanIyanI utkRSTa pradezasattA hoya che. te mizramohanIyane je samaye samyaktvamohanIyamAM sarvasaMkrama vaDe saMkramAve te samaye samyaktvamohanIyanI utkRSTa pradezasattA hoya che. (sAtamI narakano nArakI manuSyamAM utpanna thato nathI ane manuSyamAM utpanna thayA sivAya kSAyika samyaktva utpanna thatuM nathI mATe tiryaMcamAM jaI saMkhyAtA varasanA AyuvALA manuSyamAM utpanna thavA kahyuM che.) te ja guNitakarmAMza koI nArakI tiryaMca thaI IzAna devalokamAM deva thAya, tyAM atisaMkliSTa pariNAmavALo thaIne vAraMvAra napuMsakaveda bAMdhyA kare, te napuMsakavedanI potAnA bhavanA aMta samaye varttatA te IzAna devalokanA devane utkRSTa pradezasattA hoya che. IzAna devalonuM utkRSTa be sAgaropama pramANa Ayu hoya che. vaLI teo atikliSTa pariNAme ekendriya yogya karma bAMdhe che ane te bAMdhatAM napuMsakaveda bAMdhe che mATe te deva tenI utkRSTa sattAno adhikArI thAya che. 157 IsANe purittA napuMsagaM to asaMkhavAsIsu / pallAsaMkhiyabhAgeNa purae itthIveyassa // 158 // IzAne pUrayitvA napuMsakaM tato'saMkhyavarSAyuSkeSu / palyAsaMkhyeyabhAgena pUrite strIvedasya // 158 // Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 703 artha -koI AtmA IzAna devalokamAM napuMsakavedane pUrIne tyAMthI saMkhyAtavarSanA AyuvALAmAM utpanna thaI asaMkhyAta varSanA AyuvALA yugaliyAmAM utpanna thAya. tyAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa vaDe baMdha ane napuMsakavedanA saMkrama vaDe strIveda purAya tyAre tenI utkRSTa pradezasattA te yugaliyAne thAya che. TIkAnu-guNitakarmIza koI sAtamI narakamRthvIno nArakI tyAMthI nIkaLI tiryaMca thaI IzAna devalokamAM deva thAya. tyAM atisakliSTa pariNAme vAraMvAra napuMsakaveda bAMdhI teno utkRSTa pradezasaMcaya karI saMkhyAta varasanA AyuvALAmAM utpanna thAya. tyAMthI asaMkhyAta varasanA AyuvALA yugaliyAmAM utpanna thAya. tyAM saMkliSTa pariNAmavALo thaIne palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa vaDe vAraMvAra baMdhathI ane napuMsakavedanA dalikanA saMkramathI strIvedane puSTa kare. jayAre te strIveda saMpUrNapaNe puSTa thAya tyAre tenI te yugaliyAne utkRSTa pradezasattA saMbhave che. (ahIM yugalika strIvedanI utkRSTa sattAno adhikArI kahyo che. yugaliyA deva yogya karma ja bAMdhe che, te bAMdhatAM atikliSTa pariNAme strIveda bAMdhe, napuMsakaveda nahi. kAraNa ke devagatimAM napuMsakavedano udaya hoto nathI. vaLI teonuM Ayu paNa moTuM eTale vadhAre kALa bAMdhI zake mATe te teno adhikArI che. vaLI je kliSTa pariNAme yugaliyA strIveda bAMdhe tevA pariNAme IzAna deva - napuMsakaveda bAMdhe mATe paNa yugalika lIdho hoya tema jaNAya che.) 158 jo savvasaMkameNaM itthI purisammi chuhai so sAmI / purisassa kamma saMjalaNayANa so ceva saMchobhe // 159 // yaH sarvasaMkrameNa striyaM puruSe chubhati sa svAmI / puruSasya kramAt saMjvalanAnAM sa eva saMchobhe // 159 // artha--je AtmA sarva saMkrama vaDe strIvedanA dalikane puruSavedamAM saMkramAve te puruSavedanI utkRSTa pradezasattAno svAmI che, tathA te ja AtmA anukrame puruSavedAdinA dalikane jyAre saMjvalana krodhAdimAM sarvasaMkrama vaDe saMkramAve tyAre saMjavalana krodhAdinI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. TIkAnu--je guNitakaza lapaka strIvedane sarvasaMkrama vaDe puruSavedamAM saMkramAve te puruSavedanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. tyArapachI te ja AtmA anukrame puruSavedAdine saMjvalana krodhAdimAM saMkramAve tyAre te saMjavalananI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. tAtparya je AtmA puruSavedanI utkRSTa pradezasattAno svAmI che te ja AtmA puruSavedane sarvasaMkrama vaDe jayAre saMjvalana krodhamAM saMkramAve tyAre saMjvalana krodhanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. te ja AtmA jyAre saMjavalana krodhane sarvasaMkrama vaDe saMjavalana mAnamAM saMkramAve tyAre te saMjavalana mAnanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. jyAre saMjavalana mAnane sarvasaMkrama vaDe Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 paMcasaMgraha-1 saMjavalana mAyAmAM saMkramAve tyAre te saMjavalanamAyAnI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. jyAre saMjavalana mAyAne sarvasaMkrama vaDe saMjavalana lobhamAM saMkramAve tyAre te ja AtmA saMjvalana lobhanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. 159 cauruvasAmiya mohaM jasuccasAyANa suhuma khavagaMte / jaM asubhapagaidaliyassa saMkamo hoi eyAsu // 160 // caturupazamayya mohaM yazauccasAtAnAM sUkSmasya kSapakAnte / yadazubhaprakRtidalikasya saMkramo bhavati etAsu // 160 // artha-cAra vAra mohane upazamAvIne khapAvavA mATe udyamavaMta thayelA kSepakane sUkSmasaMpAyanA caramasamaye yazakIrti, uccagotra ane sAtavedanIyanI utkRSTa pradezasattA hoya che. kAraNa ke azubha prakRtinA dalikano e prakRtiomAM saMkrama thAya che. TIkAnu-cAra vAra mohanIyane upazamAvIne zIdhrapaNe karmano kSaya karavA mATe koI guNitakarmAza AtmA prayatna kare, te lapakane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye yazakIrti, uccagotra ane sAtAvedanIyanI utkRSTa pradezasattA hoya che. kAraNa ke e prakRtiomAM kSapakazreNi upara ArUDha thayelo AtmA guNasaMkrama vaDe azubha prakRtionAM ghaNAM daliko saMkramAve che mATe sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye e prakRtionI utkRSTa pradezasattA saMbhave che. 160 addhAjogukkosehiM devanirayAugANa paramAe / paramaM paesasaMtaM jA paDhamo udayasamao so // 16 // addhAyogotkRSTadevanArakAyuSoH paramAyAm / paramaM pradezasat yAvat prathama udayasamayastayoH // 161 // artha-utkRSTa yoga ane kALa vaDe jyAre devAyu ane narakAyunI utkRSTa sthiti baMdhAya tyAre te baMne AyunA udayanA prathama samaya paryata tenI utkRSTa pradezasattA hoya che. TIkAnu-koI AtmA utkRSTa baMdhakALa ane utkRSTa yoga vaDe devAyu ane nArakAyunI utkRSTa sthiti bAMdhe, te baMdhAyA bAda te baMne AyunI utkRSTa pradezasattA tyAM sudhI saMbhave ke te baMnenA udayano pahelo samaya prApta thAya. eTale ke baMdha samayathI AraMbhI udayanA prathama samaya paryata ukta prakAre baMdhAyelA devAyu ane nArakAyunI utkRSTa pradezasattA hoya che. udaya thayA pachI bhogavAIne dUra thatA jAya che mATe udayanA prathama samaya paryaMta utkRSTa pradezasattA kahI che. 161 sesAugANi niyagesu ceva AgaMtu puvvakoDIe / . sAyabahulassa acirA baMdhate jAva no vaTTe // 162 // Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra 705 * zeSAyuSI ninavuM vItya pUrvodita sAtabahulasyAcirAt bandhAnte yAvannApavarttayati // 12 // artha-zeSa be Ayune pUrvakoTi pramANa bAMdhI tyArapachI potapotAnA bhavamAM AvIne sAtabahula chato anubhave jyAM sudhI tenI avinA na kare tyAM sudhI te be AyunA baMdhane aMte te sAtabahula AtmAne tenI utkRSTa pradezasattA hoya che. TIkAnu-pUrvanI gAthAmAM devAyu ane narakAyunI utkRSTa pradezasattA kyAre hoya te kahyuM. A gAthAmAM tiryaMcAyuM ane manujAyunI utkRSTa pradezasattA kyAre hoya te kahe che koI AtmA tiryaMcAyuM ane manuSyA, e be Ayune utkRSTa baMdhakALa ane utkRSTa yoga vaDe pUrvakoTi varSa pramANa bAMdhe, bAMdhIne potapotAne yogya bhAvomAM eTale ke manuSyAya bAMdhanAra manuSyamAM ane tiryaMcAyu bAMdhanAra tiryaMcamAM utpanna thaIne bahu ja sukhapUrvaka te baMne potapotAnA Ayune yathAyogya rIte anubhave, sukhI AtmAne AyukarmanAM ghaNAM pudgalono kSaya thato nathI mATe sAtabahulanuM grahaNa karyuM che. manuSya tiryaMcamAM utpanna thayA bAda mAtra aMtarmuhUrtakALa rahIne maraNa sanmukha thayo chato utkRSTa baMdhakALa ane utkRSTa yoga vaDe parabhavanuM svajAtIya eTale ke manuSya, manuSyAya ane tiryaMca, tiryaMcAyu bAMdhe, te AyunA baMdhanA aMta samaye bhogavAtA AyunI apavarnanA thatA pahelAM sukhapUrvaka potAnA Ayune bhogavatA manuSyane manuSyAyunI ane tiryaMcane tiryaMcAyunI utkRSTa pradezasattA hoya che. tAtparya e ke--koI AtmA pUrvakoTi pramANa manuSya ke tiryaMcanuM Ayu bAMdhI anukrame manuSya ane tiryaMcamAM utpanna thAya, tyAM potAnA Ayune mAtra aMtarmuhUrta sukhapUrvaka anubhavI maraNa sanmukha thAya. maraNa sanmukha thanAro te AtmA bhogavAtA AyunI apavartana kare ja, te apavartana karatA pahelA utkRSTa baMdhakALa ane utkRSTa yoga vaDe parabhavanuM svajAtIya Ayu bAMdhe. sukhapUrvaka potAnA Ayune bhogavatA AvA AtmAne ukta be AyunI utkRSTa pradezasattA hoya che. ' kAraNa ke tene te vakhate potAnuM bhogavAtuM AvuM kaMIka nyUna daLavALuM che. kAraNa ke mAtra aMtarmuhUrta pramANa ja bhogavyuM che ane samAnajAtIya parabhavanuM pUrNa daLavALuM che mATe manuSya manuSpAyunI ane tiryaMcane tiryaMcAyunI utkRSTa pradezasattA hoya che. baMdhanA aMta samaye utkRSTa pradezasattA hoya che ema kahevAnuM kAraNa tenA pachInA samaye bhogavAtA AyunI apavartana thAya che ane apavartana thAya eTale zIdhrapaNe AyunA dalika bhogavAI jAya tethI utkRSTa pradezasattA saMbhave nahi. 162 pUrittu puvvakoDIpuhutta nArayadugassa baMdhate / evaM paliyatigaMte suradugaveuvviyadugANaM // 163 // paMca01-89 Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 paMcasaMgraha-1 pUrayitvA pUrvakoTipRthakatvaM narakadvikasya bandhAnte / evaM palyatrikAnte suradvikavaikriyadvikayoH // 163 // artha-pUrvakoTipRthakva paryata baMdha vaDe pUrIne narakAbhimukha AtmAne baMdhanA aMte narakadvikanI utkRSTa pradezasattA hoya che. e pramANe traNa palyopama paryata bAMdhIne aMte suraddhika ane vaikriyadvikanI utkRSTa pradezasattA hoya che. TIkAnu-pUrvakoTipRthakta-sAta pUrvakoTi varSa paryata saMkliSTa adhyavasAya vaDe narakagati-narakAnupUrvIrUpa narakaddhikane vAraMvAra baMdha vaDe puSTa karIne narakamAM javAne sanmukha thayelo AtmA baMdhanA aMta samaye te narakadvikanI utkRSTa pradezasattAno svAmI che. A ja pramANe pUrvakoTi pRthakva paryata saMkhyAta varSanA AyuvALAmAM ane traNa palyopama paryata bhogabhUmi-yugaliyAmAM vizuddha adhyavasAya vaDe vaikriyaddhika ane devaddhikane baMdha vaDe puSTa * karIne devagatimAM javA sanmukha thayelo AtmA vaikriyadrika ane devadvikanA baMdhanA aMta samaye te prakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI che. (saMkhyAta varasanA AyuvALA manuSya ke tiryaMcanA uparAuparI sAta bhava thaI zake che ane temAM kliSTa pariNAme ghaNI vAra narakadrika bAMdhI zake che eTale tevA jIvo tenI utkRSTa sattAnA adhikArI che. vaikriyaddhika ane devadvikanA baMdhano yugaliyAnA bhAvamAM vadhAre TAIma maLe che. kema ke AThamo bhava yugalikano ja thAya che ane teo devayogya karma ja bAMdhe che eTale cAra prakRtinI utkRSTa sattAnA adhikArI teo lIdhA che.) 163 tamatamago aikhippaM sammattaM labhiya taMmi bahugaddhaM / maNuyadugassukkosaM savajjarisabhassa baMdhate // 164 // tamastamago'tikSipraM samyaktvaM labdhvA tasmin prabhUtAddhAm / manujadvikasyotkRSTaM savajrarSabhasya bandhAnte // 164 // . arthatamastamaprabhA nArakano koI AtmA atizIdhra samyakta prApta karIne ane tenI aMdara dIrghakALa rahIne manujaddhika ane vaja8SabhanArA saMghayaNano baMdha kare, te nArakIno AtmA ukta traNa prakRtionI teonA baMdhanA aMta samaye utkRSTa pradezasattAno svAmI che. TIkAnunamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakano koI nArakI atizIdhra tyAM utpanna thayA pachI aMtarmuhUrta gayA bAda-paryApto thAya ke tarata ja samyakta prApta karIne te samyaknamAM dIrghakALa-aMtarmuhUrta nyUna tetrIsa sAgaropama paryata rahe eTale ke teTalo kALa samyaktanuM pAlana kare ane teTalo kALa manuSyaddhika ane vajaRSabhanArA saMghayaNane baMdha vaDe puSTa kare. have te sAtamI narakano jIva je pachInA samaye mithyAtva prApta karaze. baMdhakALanA aMtabhUta te samaye eTale ke cothA guNaThANAnA caramasamaye te nArakIne manujadrika ane Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 707 vajaRSabhanArA saMghayaNanI utkRSTa pradezasattA hoya che. 164 bechAvaTThiciyANaM mohassuvasAmagassa caukhutto / sammadhuvabArasaNhaM khavagaMmi sabaMdhaaMtammi // 165 // dveSaTpaSTI citAnAM mohasyopazamake catuSkRtvaH / samyaktvadhruvadvAdazAnAM kSapake svabandhAnte // 165 // artha-be chAsaTha sAgaropama parvata puSTa karelI cAra vAra mohanIyane upazamAvI kSaya karanArane samyakta chatAM dhruvabaMdhi bAra prakRtionI potapotAnA baMdhanA aMta samaye utkRSTa pradezasattA hoya che. TIkAnu--mizraguNasthAnakano aMtarmuhUrtakALa adhika be chAsaTha-ekaso batrIsa sAgaropama paryata baMdha vaDe ane anya prakRtionA saMkrama vaDe puSTa karelI samyakta chatAM jeono avazya baMdha thAya che te paMcendriyajAti, samacaturagnasaMsthAna, parAghAta, ucchavAsa, prazasta vihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, susvara, subhaga ane AdayarUpa bAra prakRtionI cAra vAra mohanIyane upazamAvI tyArapachI mohanIyano kSaya karavA mATe udyamavaMta thayelA AtmAne potapotAnA baMdhanA aMtasamaye utkRSTa pradezasattA hoya che. mohanIyane upazamAvato AtmA azubha prakRtionAM ghaNAM dalitone guNasaMkrama vaDe pUrvokta bAra prakRtiomAM saMkramAve che eTale cAra vAra upazamAvI tyArapachI kSaya karanAra AtmA utkRSTa pradezasattAno svAmI lIdho che. 165 subhathirasubhadhuviyANaM evaM ciya hoi saMtamukkosaM / titthayarAhArANaM niyaniyagukkosabaMdhate // 166 // zubhasthirazubhadhruvANAM evameva bhavati sadutkRSTam / tIrthaMkarAhArakayonijanijotkRSTabandhAnte // 166 // artha-zubha, sthira ane zubha dhruvabaMdhi pravRtionI paNa e ja pramANe utkRSTa pradezasattA hoya che. tathA tIrthakara ane AhArakanAmakarmanI potapotAnA utkRSTa baMdhakALanA aMtasamaye utkRSTa pradezasattA hoya che. 1. sAtamI nArakImAM janAra jIvo sakhyatva vamIne ja jAya che ane navuM samyakta paryAptAvasthAmAM ja utpanna thAya che mATe janma pachI aMtarmuhUrta gayA bAda samyakta utpanna karavAnuM kahyuM. aMtarmuhUrta nyUna tetrIsa sAgaropama paryata teone samyakta TakI zake che ane temAM niraMtara ukta traNa prakRtino baMdha teo kare che mATe te jIva phakta traNa prakRtinI utkRSTa sattAnA adhikArI lIdhA che. kadAca ahI vAMkA thAya ke anuttara devo pUrNa tetrIsa sAgaropama parvata ukta prakRtine niraMtara che to teone tenI utkRSTa sattAnA adhikArI kema na lIdhA ? tenA uttaramAM samajavuM ke anuttara devo karatAM nArakIno yoga ghaNo vadhAre che eTale teo ghaNAM daliko grahaNa karI ukta prakatione puSTa karI zake che mATe te lIdhAM che. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 paMcasaMgraha-1 TIkAnuM-zubhanAma, sthiranAma ane dhruvabaMdhinI zubha vIsa prakRtiotaijasa kArmaNasaptaka, zubhavarNAdi agiyAra, agurulaghu ane nirmANa kula bAvIsa prakRtionI utkRSTa pradezasattA paNa pUrvokta prakAre ja eTale ke je rIte paMcendriyajAti Adi bAra prakRtionI sattA kahI te ja pramANe samajavI. mAtra cAra vAra mohanIyano upazama karyA bAda atizIdhra mohanIyano kSaya karavA mATe udyamavaMta thayelAne hoya eTaluM vizeSa kahevuM. tIrthaMkaranAma ane AhArakasaptakanI potapotAnA utkRSTa baMdhakALanA aMtasamaye utkRSTa pradezasattA hoya che. eTale ke guNitakarmAza koI AtmA jyAre dezona be pUrvakoDi varSa adhika tetrIsa sAgaropama parvata tIrthaMkaranAmakarmane baMdha vaDe puSTa kare tyAre te tIrthaMkaranAmakarmanA baMdhanA aMta samaye tenI utkRSTa pradezasattA hoya che ane jeNe AhArakasaptakane paNa dezona pUrvakoTi paryata vAraMvAra baMdha vaDe puSTa kareluM hoya tene te AhArakasaptakanI tenA baMdhavyavaccheda samaye utkRSTa pradezasattA hoya che. 166 tullA napuMsageNaM egidiyathAvarAyavujjoyA / / suhumatigaM vigalAvi ya tirimaNuya ciracciyA navariM // 167 // tulyA napuMsakena ekendriyasthAvarAtapodyotAni / sUkSmatrikaM vikalA api ca tiryagmanujaiH ciraM citA: navaram // 167 // artha_ekendriya jAti, sthAvaranAma, AtapanAma ane udyotanAmanI utkRSTa pradezasattA napuMsakavedanI tulya samajavI. tathA tiryaMca ane manuSyoe dIrghakALa vaDe saMcita karelI sUkSmatrika ane vikalatrikanI utkRSTa pradezasattA tiryaMca ane manuSyone samajavI. TIkAnu-ekendriyajAti, sthAvaranAma, AtapanAma ane udyotanAmanI utkRSTa pradezasattA napuMsakavedanI samAna samajavI. eTale ke-je rIte IzAna devalokane potAnA caramasamaye napuMsakavedanI utkRSTa pradezasattA kahI che, te rIte uparokta cAra prakRtionI utkRSTa pradezasattA paNa IzAna devalokane potAnA bhavanA caramasamaye samajavI. kAraNa ke napuMsakavedano baMdha kliSTa pariNAme thAya che ane tevA kliSTa pariNAma jyAre thAya, tyAre te devone ekendriya yogya karmabaMdha karatAM uparokta cAra prakRtiono paNa baMdha thAya che. 1. tIrthaMkaranAmakarmano nikAcita baMdha thayA pachI samaye samaye teno baMdha thayA ja kare che. tIrthaMkaranAmakarma, trIje bhave nikAcita thAya che. pUrvakoTi varSano koI AtmA potAnuM ochAmAM ochuM jeTaluM Ayu gayA bAda nikAcita karI zake tyAre tetrIsa sAgaropamanA Aukheanuttara vimAnamAM utpanna thAya tyAMthI evI corAzI lAkha pUravanA Aukhe tIrthaMkara thAya. tIrthakaranuM utkRSTa Ayu corAzI lAkha pUrvanuM ja hoya che. te bhavamAM jyAM sudhI AThamuM guNasthAnaka prApta na kare tyAM sudhI teno baMdha thayA kare che. eTale uparano teTalo kALa jaNAvyo che. e pramANe AhArakadvikano baMdha thayA pachI paNa potAnI baMdhayogya bhUmikAmAM te baMdhAyA kare che. paraMtu teno baMdha sAtame guNaThANe thAya ane te guNasthAnaka manuSyagatimAM ja hoya eTale tenA mATe dezona pUrvakoTimAMthI jeTalo vadhAremAM vadhAre kALa hoI zake teTalo lIdho che. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra sUkSma, aparyApta ane sAdhAraNa nAma e sUkSmatrika tathA beindriyajAti, teindriyajAti ane carindriyajAti e vikalatrika, e cha prakRtione tiryaMco ane manuSyo jyAre pRthakksa pUrvakoTi varSa paryaMta vAraMvAra baMdha vaDe puSTa kare tyAre te te prakRtionA baMdhanA aMtasamaye te tiryaMco ane manuSyone utkRSTa pradezasattA hoya che. kema ke sUkSmatrikAdi cha prakRtiono baMdha tiryaMca ane manuSyone ja hoya che eTale teone ja vAraMvAra baMdha vaDe utkRSTa pradezano saMcaya thaI zake che. 167 A pramANe utkRSTa pradezasattAnA svAmI kahyA. have jaghanya pradezasattAnA svAmI kahe che-- oheNa khaviyakamme paesasaMtaM jahannayaM hoi / niyasaMkamassa virame tasseva visesiyaM muNasu // 168 // oghena kSapitakarmmaNi pradezasat jaghanyaM bhavati / nijasaMkramasya virame tasyaiva vizeSitaM jAnIhi // 168 // 709 artha--ghaNe bhAge kSapitakarmAMza AtmAne potapotAnA saMkramane aMte jaghanya pradezasattA hoya che. paraMtu te kSapitakarmAMzane vizeSa yukta samajavI. eTale ke tenA saMbaMdhamAM keTaloeka vizeSa che ke je nIcenI gAthAmAM kahevAze te vizeSa yukta jaghanya pradezasattA samajavI. have jaghanya pradezasattAnA saMbaMdhamAM je vizeSa che teno vicAra kare che-- uvvalamANINegaTTiI uvvalae jayAM dusAmaigA I thovaddhamajjiyANaM cirakAlaM pAliyA aMte // 169 // * udvalanAnAmekasthitirudvalanAyAM yadA dvisAmayikI / stokAddhAmarjitAnAM cirakAlaM paripAlyAnte // 169 // artha--alpakALa paryaMta baMdha vaDe puSTa thayelI udvalanayogya prakRtionI jyAre udgalanA thAya tyAre be samayapramANa je eka sthiti te jaghanya pradezasattA che. eTaluM vizeSa che ke cirakALa paryaMta samyaktvanuM pAlana karyA bAda chevaTe hoya che. TIkAnu--alpakALa paryaMta baMdha vaDe upacita-saMcita karelI je karmaprakRtionI udgalanA thAya che te-AhArakasaptaka, vaikriyasaptaka, devadvika, manujaddhika, narakadvika, samyaktvamohanIya, mizramohanIya, uccagotra ane anaMtAnubaMdhicatuSkarUpa sattAvIsa prakRtionI jyAre potapotAnI udgalanA thAya tyAre sva ane para bannenI apekSAe be samaya sthiti ane svarUpanI apekSAe samayamAtra eka sthiti zeSa rahe tyAre teonI jaghanya pradezasattA hoya che. sAmAnya svarUpe kahelI A hakIkatane vizeSathI kahe che--alpakALa paryaMta baMdha vaDe puSTa karelA anaMtAnubaMdhi catuSkanI cirakALa paryaMta samyaktvanuM pAlana karI udghalanA karatAM aMte jaghanya pradezasattA hoya che. tAtparya A pramANe-- Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 samyagdaSTi koI kSapitakarmAMza AtmAe samyagdaSTi chatAM anaMtAnubaMdhi catuSkanI udgalanA karI sattAmAMthI nirmULa karI nAkhyA. tyArapachI samyaktvathI paDI mithyAtvaguNaThANe jaI mithyAtvarUpa hetu vaDe aMtarmuhUrvakALa paryaMta anaMtAnubaMdhi catuSka bAMdhI pharI kSAyopamika samyaktva prApta kare te samyaktvanuM vAra chAsaTha eTale ekaso batrIsa sAgaropama paryaMta pAlana karIne chevaTe te khapAvavA mATe prayatnavaMta thAya te anaMtAnubaMdhi catuSkane khapAvatAM khapAvatAM jyAre saghaLA khaMDono kSaya thAya ane udayAvalikAne stibukasaMkrama vaDe saMkramAvatA jyAre svarUpanI apekSAe samayamAtra sthiti ane sAmAnyataH karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre teonI jaghanya pradezasattA hoya che. 710 koI kSapitakarmAMza AtmA ekaso batrIsa sAgaropama paryaMta samyaktvanuM pAlana karI, paDI mithyAtvaguNasthAne jAya tyAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa vaDe thatI maMda udgalanA vaDe samyaktvamohanIya ane mizramohanIyane uvelavAno AraMbha kare, uvelato te AtmA ' te baMnenA dalikane mithyAtva mohanIyamAM saMkramAve. A pramANe saMkramAvatAM saMkramAvatA udayAvalikAnI uparanA chellA khaMDanA saghaLA dalikane chelle samaye sarvasaMkrama vaDe saMkramAvI nAMkhe. udayAvalikAnA dalikane stibukasaMkrama vaDe saMkramAve. e rIte saMkramAvatA jyAre svarUpanI apekSAe samaya pramANa sthiti ane sAmAnyataH karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre te baMnenI jadhanya pradezasattA hoya che. narakaddhika, devadvika ane vaikriyasaptakarUpa agiyAra prakRtione koI ekendriya jIva kSapitakarmAMza chatAM uvelI, tyArapachI saMjJI tiryaMcamAM AvI aMtarmuhUrta kALaparyaMta bAMdhe, bAMdhI sAtamI nArakInA apratiSThAna narakAvAsamAM tetrIsa sAgaropamane Aukhe utpanna thAya tyAM vipAkodaya dvArA ane saMkrama vaDe yathAyogya rIte anubhave. tyArapachI te narakamAMthI nIkaLI saMjJI tiryaMcamAM utpanna thAya, tyAM tathAprakAranA adhyavasAyanA abhAve prastuta agiyAra prakRtiono 1. ahIM pUrvanA anaMtAnubaMdhi catuSkanI udgalanA karavAnuM kahyuM, kAraNa ke ghaNA kALanA baMdhAyelA hovAthI teonI vadhAre pradezonI sattA hoya. ahIM jaghanya pradezasattA kahevAnI che. tethI ja mithyAtvaguNaThANe jaI tyAM mAtra aMtarmuhUrta paryaMta bAMdhI samyaktva prApta karavAnuM kahyuM ane tene ekaso batrIsa sAgaropama pAlana karavAnuM kahyuM. teTalA kALamAM saMkramakaraNa ane stibukasaMkrama vaDe ghaNI sattA ochI kare. chevaTe udgalanA karatAM aMte jaghanya pradezasattA ghaTI zake che. 2. ahIM je be samaya pramANa sthiti kahI te udayAvalikAno svarUpa sattAnI apekSAe rahelo je chello samaya stibukasaMkrama vaDe anya rUpe thaI jAya te samaya gaNatAM kahI che. kAraNa ke stibukasaMkrama vaDe saMkramelI sthiti saMkramaNakaraNa vaDe saMkramelI sthitinI jema sarvathA para svarUpane prApta karatI nathI. kaMIka svarUpe paNa rahe che. eTale te samaya paNa saMkramyamANa prakRtino gaNavAmAM Ave che. eTale ja be samaya pramANa sthiti kahI che. 3. e baMnenI jaghanya pradezasattA A pramANe ja ghaTe che. jo ke kSAyika samyaktva upArjana karatAM paNa te baMneno kSaya thAya che, paNa tyAM aMtarmuhUrtamAM ja kSaya thAya che. vaLI guNazreNi thatI hovAthI samayamAtra sthiti zeSa rahe tyAre jaghanya pradezasattA hoI zakatI nathI. mATe mithyAtva guNaThANe ja A rIte udgalanA thatA jaghanya pradezasattA saMbhave che. Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 711 baMdha karyA vinA ekendriyamAM utpanna thAya te ekendriya jIva palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa kALa vaDe thatI ulanA dvArA uvelavAno AraMbha kare, uvelatAM jyAre svarUpanI apekSAe samayamAtra sthiti ane karmatva sAmAnyanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre te agiyAra prakRtinI jaghanya pradezasattA hoya che. tathA pitakarmAza koI sUkSmatrasa-teukAya ane vAukAyanA jIva manuSyaddhika ane uccagotranI uddhalanA karI, tyAMthI sUkSma ekendriya pRthvIkAyAdimAM utpanna thaI tyAM aMtarmuhUrvakALa paryata pharI e traNe prakRtione bAMdhI teukAya-vAukAyamAM utpanna thAya. tyAM ciroDhalanA vaDe uddhalanAno AraMbha karyo. uvelatAM uvelatAM svarUpanI apekSAe samayamAtra sthiti ane karmatva sAmAnyanI apekSAe be samaya sthiti jyAre zeSa rahe tyAre e traNa prakRtinI jaghanya pradezasattA hoya che. AhArakasaptakanI jaghanya pradezasattA nIcenI gAthAmAM kaheze. 169 have lobha vagere prakRtionI ane AhArakasaptakanI jaghanya pradezasattA kahe che- aMtimalobhajasANaM aseDhigAhApavattaaMtaMmi / micchattA mahArAja sevA niyata 70 antimalobhayazasoH azreNigayathApravRttakaraNAnte / mithyAtvaM gate AhArakasya zeSANAM nijakAnte // 170 // artha-upazamazreNi karyA sivAya kSapakazreNi karatA yathApravRttakaraNanA aMta samaye saMjavalana lobha ane yazakIrtinI jaghanya pradezasattA hoya che. AhArakasaptakanI mithyAtve gayelAne jaghanya pradezasattA hoya che ane zeSa prakRtionI potapotAnA kSaya samaye jaghanya pradezasattA hoya che. TIkAnu-je pitakarmAza AtmA pahelAM upazamazreNi karyA sivAya kSapakazreNi para ArUDha thAya, te kSapitakarmAza AtmAne yathApravRttakaraNa-apramatta guNasthAnakanA caramasamaye saMjavalana lobha ane yazakIrtinI jaghanya pradezasattA hoya che. jo mohano sarvathA upazama kare to guNasaMkrama vaDe abadhyamAna azubha prakRtiono ukta prakRtimAM saMkrama thato hovAthI teonuM sattAmAM ghaNuM dalika prApta thAya ane tema thavAthI jaghanya pradezasattA ghaTI zake nahi. jaghanya pradezasattAnA viSayamAM tenuM kaMI prayojana nathI mATe upazamazreNi karyA sivAya kSapakazreNi para ArUDha thAya ema kahyuM che. - temAM apramatta guNasthAnakanA caramasamaye jaghanya pradezasattA hoya che. kAraNa ke apUrvakaraNathI guNasaMkrama zarU thato hovAthI jaghanya pradezasattA ghaTI zakatI nathI. mithyAtve gayelA AtmAne AhArakasaptakanI jaghanya pradezasattA hoya che. eTale ke koI apramatta AtmA alpakALa paryata AhArakasaptaka bAMdhI mithyAtve jAya ane tyAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALe tenI ukalanA kare, udhalanA karatAM caramasamaye svarUpanI Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 712 apekSAe samaya mAtra sthiti ane karmatva sAmAnyanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre te AhArakasaptakanI jaghanya pradezasattA hoya che. zeSa prakRtionI kSapitakarmAMza AtmAne te te prakRtinA kSaya samaye jaghanya pradezasattA hoya che. A pramANe jaghanya pradezasattAnuM svAmitva kahyuM. have pradezasattAnA sthAnanI prarUpaNA mATe spardhakanI prarUpaNA kare che-- caramAvalippaviTThA guNaseDhI jAsi atthi na ya udao / AvaliMgAsamayasamA tAsiM khalu phakkagAI tu // 171 // caramAvalipraviSTA guNazreNiryAsAmasti na codayaH / AvalikAsamayasamAni tAsAM khalu sparddhAkAni tu // 171 // artha--je karmaprakRtionI guNazreNi chellI AvalikAmAM pravezelI che paraMtu udaya hoto nathI te prakRtionA AvalikAnA samaya pramANa spardhvako thAya che. TIkAnu--kSayakALe je karmaprakRtionI guNazreNi caramAvalikAmAM pravezelI che paraMtu udaya hoto nathI te tyAnarviMtrika, mithyAtvamohanIya, pahelA anaMtAnubaMdhi Adi bAra kaSAya, narakaddhika, tiryazvika, paMcendriyajAti sivAya zeSa jAticatuSka, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma ane sAdhAraNarUpa ogaNatrIsa prakRtionA AvalikAmAM jeTalA samayo hoya, teTalA spardhvako 1. pahelA vivakSita samaye koIpaNa eka jIvAzrita jaghanya pradezasattA ke utkRSTa pradezasattA kahI have pradeza satkarma sthAnanuM nirUpaNa karavA spardhvaka kahe che. temAM jaghanya pradezasattAthI AraMbhI eka eka 5ramANu vaDe vadhatAM vadhatAM bhinna bhinna pradeza saMbaMdhI e sattAsthAnako thAya te saghaLAM pradeza satkarmasthAno kahevAya ane eka eka samaye jaghanya pradezasattAthI AraMbhI utkRSTa pradezasattA paryaMta jeTalAM sthAno thAya teono je piMDa te spardhaka kahevAya che. udayavatI prakRtionI sattAmAM chellI AvalikA zeSa rahe tenA samaya pramANa ane anudayavatI prakRtionAM eka samayanyUna AvalikA pramANa ane keTalIeka prakRtionI guNazreNi ane sthitighAta baMdha thayA pachI eTale ke te banne aTakI gayA pachI jeTalA samayo rahe teTalA samaya pramANa spaAko thAya che. mAtra te darekamAM eka vadhAre hoya che. tathA udayavatI ane anudayavatI prakRtiomAM eka spaAkano taphAvata che. udayavatImAM anudayavatIthI eka spardhaka vadhAre hoya che. guNazreNi ane sthitighAta baMdha thayA pachI jeTalA samayo zeSa rahe temAM pradezanI hAnivRddhi thatI nathI. je pramANe goThavAyelA hoya che te pramANe prAyaH bhogavavAnA hoya che eTale tenAM niyata pradezasatkarmasthAno thAya che. dAkhalA tarIke, udayAvalikAno chello samaya zeSa rahe tyAre je jIvane ochAmAM ochI pradezasattA hoya te paheluM satkarmasthAna, je jIvane eka paramANu vadhAre sattAmAM hoya te bIjuM satkarmasthAna, jene be vadhAre hoya te trIjuM sthAna, ema eka eka paramANu vadhAratAM je jIvane utkRSTa pradezasattA hoya te chelluM pradeza satkarmasthAna. e badhAno samudAya te udayAvalikAnA caramasamayAzrita spardhaka kahevAya. e pramANe udayAvalikAnA be samaya zeSa hoya tyAre je jIvane ochAmAM ochI pradezasattA hoya te paheluM pradeza satkarmasthAna, eka paramANu vadhAre hoya te bIjuM, ema eka eka vadhAratAM jene utkRSTa pradezasattA hoya te chelluM satkarmasthAna. teno je samudAya te udayAvalikAnA chellA be samayAzrita bIjuM spardhaka kahevAya. e Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 713 thAya che. eTale ke AvalikAnA samaya pramANa kula rUddhako thAya che. bhAvArtha A pramANe che abhavya yogya jaghanya pradezasattAvALo koI AtmA trasamAM utpanna thayo, tyAM aneka vAra sarvavirati ane dezavirati prApta karIne temaja cAra vAra mohanIyane upazamAvIne pharI ekendriyamAM utpanna thAya, tyAM mAtra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo kALa rahIne manuSyamAM utpanna thAya, manuSyapaNAmAM zIdhrapaNe mohano kSaya karavA mATe prayatnavaMta thAya, tyAM ukta prakRtione yathAyogya rIte kSaya karatAM karatAM darekanA chellA khaMDano paNa kSaya thAya, mAtra udayAvalikA zeSa rahe. te carama AvalikAno paNa tibukasaMkrama vaDe kSaya thatAM thatAM jyAre teonI svarUpanI apekSAe eka samaya pramANa sthiti ane karmatva sAmAnyanI apekSAe be samaya pramANa sthiti rahe tyAre ochAmAM ochI je pradezasattA hoya te paheluM pradezasatkarmasthAna kahevAya. eka paramANuno prakSepa karatAM bIjuM pradeza satkarmasthAna thAya eTale ke je jIvane eka adhika paramANunI sattA hoya tenuM bIjuM pradeza satkarmasthAna thAya, e pramANe be paramANuno prakSepa karatAM trIjuM pradeza satkarmasthAna thAya, traNa paramANuno prakSepa karatAM cothuM pradeza satkarmasthAna thAya. e pramANe eka eka paramANuno prakSepa karatAM karatAM bhinna bhinna jIvonI apekSAe anaMtA pradeza satkarmasthAno tyAM sudhI kahevA, yAvat te ja carama sthiti vizeSamAM guNitakarmaza AtmAne sarvotkRSTa pradeza satkarmasthAna thAya. pramANe traNa samayAzrita trIje, cAra samayAzrita cothuM, yAvatuM udayAvalikAnA samaya pramANa samayAzrita chelle saddhaka kahevAya. anudayavatI pravRtiomAM udayavatIthI eka spardhaka ochuM hoya che. kAraNa ke teno chello samaya stibukasaMkrama vaDe anyatra saMkramI jAya che, eTale ke udayavatI pravRtionI jyAre eka AvalikA barAbara zeSa rahe tyAre anudayavatI pravRtionI samayagUna AvalikA zeSa rahe che. eTale ja udayavatI pravRtionA saddhakothI anudayavatI pravRtionA eka nyUna spaddhako thAya che. A pramANe jeonI caramAvalikA zeSa rahe ane apavartanA baMdha thAya teonA caramAvalikA Azrita rUddhako kahyA. tathA jeonI udayAvalikAthI vadhAre sthiti zeSa hoya ane sthitighAta tathA guNazreNi baMdha thAya teonA jeTalA samayo zeSa hoya teTalA spartako thAya che. mAtra anudayavatInA eka ochA thAya che. tathA jeTalA niyata spaddhako thayA tyArapachInA caramasthitighAtathI AraMbhI utkRSTa sthiti parvatanuM eka ja rUddhaka thAya che. kAraNa ke temAM guNazreNi AdithI aneka prakAranA pheraphAro thAya che. eTale tenuM eka ja rUddhaka vivAyuM che. e pramANe anyatra paNa samajavuM. - ahIM jeonI guNazreNi udayAvalikAmAM pravezI che teno artha e samajavo ke jeonA guNazreNi dvArA goThavAyelAM daliko have udayAvalikA pUratA ja rahyAM che, vadhAre nathI. kAraNa ke sattAmAM mAtra eka AvalikA ja bAkI che, zeSa sarva naSTa thayela che. A pramANe anyatra paNa samajavuM. - 1. ahIM TIkAmAM krisamayamAtrAvasthAnA sthitiH' e pramANe lakhyuM che. Ano artha "be samayamAtra jenuM avasthAna-sthiti che' e thAya che. teno tAtparya e che ke svarUpanI apekSAe samaya sthiti ane karmatva sAmAnyanI apekSAe be samayasthiti. kAraNa ke udayAvalikAnA caramasamaye anudayAvalikAnI carama sthiti svarUpa sattAe hotI nathI, pararUpe hoya che ane upAjya samaye svarUpa sattAe hoya che. eTale upAnya samaya svarUpa sattAno ane caramasamaya pararUpa sattAno ema be samaya laI be samaya mAtra jenuM avasthAna che ema jaNAvyuM che. kemake spardhako to svarUpa sattAe rahelI sthitimAM ja thAya che. * 2. karmaprakRti cUrNi sattA pR. 67/ramAM eka eka paramANunA prakSepane badale eka eka karmaskaMdhanI vRddhi karavAnuM kahela che. * paMca1-90 Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 paMcasaMgraha-1, have pachI eka paNa adhika paramANuovALuM anya pradeza satkarmasthAna na thAya. A pradeza satkarmasthAnonA samUhane spardhaka kahevAya che. A paheluM paddhaka chellI samaya pramANa sthitine AzrayI kahyuM. e rIte be samaya pramANa sthitinuM bIjuM spaddhaka kahevuM. traNa samaya pramANa sthitinuM trIjuM paddhaka kahevuM, e pramANe tyAM sudhI kahevuM. yAvata samaya nyUna AvalikAnA samaya pramANa paddhako thAya. A pramANe caramAvalikAnA spardhako thayA. tathA chellA sthitighAtano paraprakRtimAM je chello prakSepa thAya tyAMthI AraMbhI pazcAnupUrvIe anukrame vadhatA vadhatA pradeza satkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvatu potapotAnuM utkRSTa pradeza satkarmasthAna thAya. ATalA pramANavALuM anaMta satkarmasthAnonA samUharUpa A paNa saMpUrNa sthiti saMbaMdhI yathAsaMbhava eka spardhvaka ja vivalAya che. eTale ke chellA sthitighAtanA chellA prakSepathI AraMbhI anukrame vadhatA sarvotkRSTa pradezasattA parvata je anaMta pradeza satkarmasthAno thAya tenA samUhane eka ja spardhaka vivahyuM che. pUrvokta rUddhakomAM te eka spardhvaka meLavatAM thINadvitrika Adi anudayavatI prakRtionA kula AvalikAnA samaya pramANa rUddhako thAya che. 171 pUrvanI gAthAmAM kahyuM te ja spardhakanuM lakSaNa batAve che- savvajahannapaese paesavuDDIe NatayA bheyA / ThiThANe ThiThANe vinneyA khaviyakammAo // 172 // sarvvajaghanyapradeze pradezavRddhayA'nantA bhedAH / / sthitisthAne sthitisthAne vijJeyAH kSapitakarmaNaH // 172 // artha-pratyeka sthitisthAnakamAM kSapitakarmAza AzrayI je sarva jaghanya pradezasattA hoya che, temAM bhinna bhinna jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhi vaDe anaMtA bhedo thAya che ema samajavuM. TIkAnu-eka samaya pramANa sthitisthAnamAM, be samaya pramANa sthitisthAnamAM, traNa samaya pramANa sthitisthAnamAM, ema yAvat samaya samaya vadhAratAM samayapUna AvalikAnA samayapramANa sthitisthAnamAM kSapitakarmAza AtmAne je sarva jaghanya pradezasattA hoya che temAM eka eka paramANunI vRddhi thatAM bhinna bhinna jIvonI apekSAe anaMta pradeza satkarmasthAno thAya che. te A pramANe- eka samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre pitakarmAza AtmAne je sarva jaghanya pradezasattA hoya te paheluM pradeza satkarmasthAna, eka adhika paramANuvALuM bIjuM pradeza satkarmasthAna, be adhika paramANuvALuM trIjuM pradeza satkarmasthAna, ema eka eka paramANu adhika karatAM guNitakarmAza AtmAne sarvotkRSTa je pradeza satkarmasthAna te chelluM pradeza satkarmasthAna che. A pramANe eka sthitisthAnamAM anaMta pradeza satkarmasthAno thAya che, tenA samUhane rUddhaka kahe che. Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra 715 e ja rIte be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre sarva jaghanya je pradezasattA hoya te paheluM satkarmasthAna, eka adhika paramANuvALuM bIjuM, ema guNitakarmIza AtmAne sarvotkRSTa je pradeza satkarmasthAna te chelluM satkarmasthAna che. e anaMta satkarmasthAnonA samUhanuM be samayasthitinuM bIjuM paddhaka kahevAya che. e pramANe traNa samayasthitinuM trIjuM, cAra samaya sthitinuM cothuM, ema jeTalAM eka samaya pramANAdi sthitisthAno hoya teTalA spardhako thAya che. 172 e ja hakIkata kahe che- egaliiyaM egAe phaDDagaM dosu hoi doTiigaM / tigamAIsuvi evaM neyaM jAvaMti jAsiM tu // 173 // ekasthitikamekasyAM spardhakaM dvayorbhavati dvikasthitikam / tryAdiSvapyevaM jJeyaM yAvanti yAsAM tu // 173 // artha_eka samaya sthiti zeSa rahe tyAre eka sthiti saMbaMdhI spardhvaka thAya che, be samaya zeSa sthiti rahe tyAre be samayanuM spardhvaka thAya che, e pramANe traNa cAra Adi samayo rahe tyAre traNa cAra Adi samayanuM paddhaka thAya che. e pramANe je prakRtionA jeTalA spardhako saMbhave che teTalA traNa Adi sthitinA rUddhako thAya che. TIkAnu-kSaya thatAM thatAM jyAre eka sthiti zeSa rahe tyAre te eka sthitimAM aneka jIvonI apekSAe pUrve kahyA te rIte je anaMta pradeza satkarmasthAno thAya che tenA samUharUpa te eka sthitinuM spaddhaka thAya che. jyAre be samaya sthiti zeSa rahe tyAre te be samaya sthitimAM jaghanya pradezasattAthI AraMbhI utkRSTa pradezasattA parvata je anaMta satkarmasthAno thAya tenA samUharUpa be sthitinuM bIjuM spaddhaka thAya che. e pramANe traNa samaya sthiti zeSa rahe tyAre te traNa samaya sthitimAM bhinna bhinna jIvonI apekSAe je anaMta pradeza satkarmasthAno thAya tenA samUharUpa traNa samaya sthitinuM trIjuM spardhaka thAya che. e pramANe cAra Adi samaya sthiti zeSa rahe tyAre spardhako kahevA. ema je prakRtionA jeTalA spardhako saMbhave tenA traNa Adi sthiti saMbaMdhI ukta prakAre teTalA rUddhako kahevA. 173. A pramANe spartakanuM lakSaNa kahyuM. have "je pahelAM kahyuM che ke AvalikAnA samaya samAna te prakRtionA spardhako hoya che, to te kaI kaI prakRtionA hoya che teonA nAmanA kathanapUrvaka utkRSTa rUddhaka kahe che - AvalimettukkosaM phaDDaga mohassa savvaghAINaM / terasanAmatinihANaM jAva no AvalI galai // 174 // AvalikAmAtramutkRSTaM sparddhakaM mohasya sarvaghAtinInAm / nAmatrayodazatrinidrANAM yAvanna Avaligalati // 174 // artha-mohanIyanI sarvaghAti prakRtio, nAmakarmanI tera prakRtio ane traNa nidrAnI Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 paMcasaMgraha-1 caramAvalikA jayAM sudhI anyatra prakSepa thavAthI kSaya na thAya tyAM sudhI teonuM samaya nyUna AvalikA pramANa utkRSTa spardhaka ghaTe che. TIkAnu-mohanIyakarmanI-mithyAtva mohanIya ane pahelA bAra kaSAya ema sarvaghAtinI tera prakRtio tathA narakaddhika, tiryadgika, ekendriya, beIndriya, teIndriya ane caurindriyajAti, sthAvara, Atapa, udyota, sUkSma ane sAdhAraNa ema nAmakarmanI tera prakRtio tathA thINaddhi, nidrAnidrA ane pracalA pracalA ema thINadvitrika saghaLI maLI ogaNatrIsa prakRtionI sattAmAM rahelI chellI AvalikAno anya pravRtiomAM stibukasaMkrama vaDe saMkrama thavAthI kSaya na thAya tyAM sudhI tenuM samaya nyUna AvalikA pramANamAM spardhvaka ghaTe che. te AvalikAmAMno samaya stibukasaMkrama vaDe saMkramI javAthI dUra thAya tyAre be samaya nyUna AvalikA pramANa spaddhaka thAya che. e pramANe jema jema samaya samaya stibukasaMkrama vaDe dUra thAya, tema tema samaya samaya nyUna AvalikA pramANa madhyama rUddhako thAya che. ema yAvat svarUpasattAe eka samaya sthiti zeSa rahe tyAre te eka samaya pramANa jaghanya spardhaka thAya che. A pramANe anudayavatI uparokta mithyAtvAdi ogaNatrIsa pravRtionA caramAvalikAnA, samaya nyUna AvalikA pramANa spartako ane zeSa AkhI sthitinuM eka paddhaka maLI saravALe AvalikAnA samaya pramANa spardhako thAya che. jema mohanIyanI sarvaghAti tera prakRtio, nAmakarmanI tera, thINadvitrika, ema ogaNatrIsa prakRtionA AvalikAnA samaya pramANa spardhako thAya che, tema kSINamohaguNasthAne jeono kSaya thAya che, te udayavatI pravRtionA kSINamoha guNasthAnakano jeTalo kALa che, tenA eka adhika saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa spardhako thAya che ane nidrA ane pracalAnA eka nyUna spaddhako thAya che. kAraNa ke nidrA anudayavatI prakRti che. udayavatI prakRtionI svarUpasattAe jeTalI sthiti zeSa rahe, tenI apekSAe anudayavatI pravRtionI samaya nyUna sthiti zeSa rahe che. tethI ja udayavatInI apekSAe eka spardhaka ochuM thAya che. kSINakaSAya guNasthAne jeonI sattAno nAza thAya che, tenA te guNasthAnakanA saMkhyAmAM bhAganA kALa pramANa paddhako kema ane zI rIte thAya che te kahe che kSINakaSAya guNasthAnake vartamAna koI kSapitakarmIza AtmA te guNasthAnakano jeTalo kALa che, tenA saMkhyAtA bhAga jAya ane aMtarmuhUrta pramANa saMkhyAtamo eka bhAga zeSa rahe tyAre 1. udayavatI prakRtionI kSaya thatAM thatAM jayAre sattAmAM mAtra eka AvalikA pramANa sthiti rahe che, tyAre anudayavatI-pradezodayavatI pravRtionI svarUpasattA samayagUna AvalikA zeSa rahe che. tethI ja udayavatI prakRtinA chellA samaye anudayavatI pravRtionI svarUpa sattA hotI nathI te hetuthI ja udayavatI prakRtionI udayAvalikA ane anudayavatI prakRtionI svarUpa sattAe samaya nyUna AvalikA zeSa rahe ane temAMno eka paNa samaya anyatra saMkrama vaDe kSaya na thAya. tyAM sudhI samaya pUra AvalikA pramANa utkRSTa saddhaka uparokta prakRtionuM thAya che ane zeSa AkhI sthitinuM eka addhaka thAya che. eTale ja uparokta prakutionA saravALe AvalikA pramANa paddhako thAya che. Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 717 jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra ane aMtarAya pAMca ema cauda prakRtionI te vakhate sattAmAM jeTalI sthiti hoya tene sarvApavartana vaDe apavartIne-ghaTADIne have kSINamoha guNasthAnakano jeTalo kALa zeSa che teTalI kare che ane nidrA tathA pracalAnI eka samayahIna kare che. kAraNa ke te baMne prakRtio anudayavatI hovAthI caramasamaye svasvarUpe teonuM daLa sattAmAM hotuM nathI, paraMtu pararUpe hoya che. mATe te baMnenI sthitisattA svarUpanI apekSAe eka samaya nyUna kare che. jyAre sarvopavartanA vaDe apavartI kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAmAM bhAga pramANa sthiti zeSa rAkhe tyArapachI te prakRtiomAM sthitighAta, rasaghAta ane guNazreNi pravartatA nathI. koIpaNa prakRtiomAM jayAM sudhI sthitighAta ane guNazreNi pravartatA hoya che tyAM sudhI te prakRtionI AkhI sthitinuM eka spaddhaka thAya che ane sthitighAta tathA guNazreNi baMdha thayA pachI jeTalI sthiti sattAmAM zeSa rahe te saghaLI sthitinuM eka spardhvaka, eka samaya ocho thAya ane jeTalI sthiti rahe tenuM eka spardhvakavaLI eka samaya ocho thAya ane jeTalI sthiti rahe tenuM eka spardhvaka, e pramANe jema jema samaya ocho thato jAya tema tema jeTalI jeTalI sthiti zeSa rahe tenuM tenuM eka eka spardhaka thAya che. yAvata caramasamaya zeSa rahe tyAre tenuM eka rUddhaka thAya che. A pramANe rUddhaka utpanna thavAnI vyavasthA che. ahIM jJAnAvaraNAdi cauda prakRtionA kSaNamoha guNasthAnakanA kALano saMkhyAtamo bhAga zeSa rahyo ane sthitighAta tathA guNazreNi baMdha thaI tethI tenA te saMkhyAtamA bhAga pramANa spaddhako ane zeSa ke jayAM sthitighAtAdi pravarte che te saMpUrNa sthitinuM eka spaddhaka kula eka adhika saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa jJAnAvaraNAdi cauda prakRtionA spardhako thAya che ane nidrAddhikamAM eka ochuM thAya che. eTaluM yAda rAkhavuM ke udayavatInI apekSAe anudayavatI prakRtionuM spardhaka eka ochuM ja thAya che. A pramANe kSINamoha guNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAga - pramANa rUddhako thayA te kahyuM. have rUddhaka zI rIte thAya che te kahe che- kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre sattAgata sthiti ghaTADIne je saMkhyAtamA bhAgapramANa rAkhI te paNa yathAsaMbhava udaya udIraNA vaDe kramazaH kSaya thatAM thatAM tyAM sudhI kahevuM yAvata eka sthiti zeSa rahe. jyAre te eka sthiti zeSa rahI tyAre temAM kSapitakarmAza koI AtmAne ochAmAM ochI je pradezasattA hoya te carama samayAzrita paheluM pradezasatkarmasthAna kahevAya. temAM eka paramANuno prakSepa karatAM bIjuM eTale ke te chellA sthAnakamAM vartamAna eka adhika paramANunI sattAvALA kSapitakarmAza jIva AzrayI bIjuM pradezasatkarmasthAna. 1. kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre evA viziSTa pariNAma thAya che ke je vaDe ekadama sthiti ghaTADI te guNasthAnakano jeTalo kALa hoya teTalA kALamAM bhogavAya teTalI sthiti zeSa rAkhe che. je viziSTa pariNAma vaDe e kriyA thAya che tenuM nAma sarvopavartanA kahevAya che. sarvopavarnanA thayA pachI sthitighAta, rasaghAta ke guNazreNi thatA nathI. Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 paMcasaMgraha-1 be adhika paramANunI sattAvALA jIva AzrayI trIjuM pradezasatkarmasthAna, e pramANe eka eka paramANu vadhatAM vadhatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvat guNitakarmAza AtmAne te carama sthitimAM vartatA sarvotkRSTa pradezanI sattAnuM chelluM pradeza satkarmasthAna thAya. A anaMta pradezasatkarmasthAnonA piMDarUpa carama sthitisthAna AzrayI rUddhaka thayuM. be sthiti zeSa rahe tyAre ukta prakAre bIjuM spardhaka thAya. e pramANe sarvopavartanA vaDe kSINakaSAya guNasthAnakanA kALanI samAna karAyela sattAgata sthitinA jeTalA sthiti vizeSo- samayo hoya, teTalA spardhvaka thAya che.. tathA carama sthitighAtanA carama prakSepathI AraMbhI pazcAnupUrvIe anukrame vadhatAM vadhatAM tyAM sudhI kahevuM yAvat potapotAnI sarvotkRSTa pradezasattA thAya. A paNa saMpUrNa sthitinuM eka spaddhaka thAya che. A eka rUddhako adhika thatuM hovAthI jJAnAvaraNa paMcakAdi udayavatI pravRtionA eka spardhaka vaDe adhika kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAganA carama samaya pramANa spardhako thAya che. tathA nidrA ane pracalAnI kSINa kaSAyaguNasthAnakanA caramasamaye sattA nahi hovAthI dvicarama sthiti AzrayI spardhaka thAya che mATe te carama sthiti saMbaMdhI rUddhaka vaDe hIna te baMnenA spaddhako thAya che. eTale te baMnenA kula rUddhako kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAganA samayapramANa ja thAya che. 174 TIkAmAM je jJAnAvaraNAdinA spaddhakonI saMkhyA kahI te ja gAthAmAM kahe che khINaddhAsaMkhaMsaM khINaMtANaM tu phaDDagukkosaM / udayavaINegahiyaM nidANaM egahINaM taM // 175 // kSINAddhAsaMkhyeyAMzaH kSINAntAnAM tu sparddhakotkarSaH / udayavatInAmekAdhikaH nidrANAmekahInaH saH // 175 // arthakSINamoha guNasthAnake jenI sattAno nAza thAya che te udayavatI pravRtionA eka adhika kSINakaSAya guNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa spardhako thAya che ane nidrAnA eka hIna spardhako thAya che. TIkAnu-kSINamohaguNasthAnake jenI sattAno nAza thAya che te jJAnAvaraNapaMcaka, darzanAvaraNacatuSka ane aMtarAyapaMcaka e cauda prakRtiono sparbakotkarSa-kula rUddhakonI saMkhyA kSINakaSAyaguNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa hoya che. mAtra eka spardhaka vaDe adhika che. karyuM eka spardhaka vadhAre hoya che ? te kahe che- carama sthitighAtanA carama prakSepathI AraMbhI potapotAnI utkRSTa pradezasattA paryata saMpUrNa sthitinuM je pahelAM eka spardhaka kahyuM che te eka spardhvaka vaDe adhika kSINakaSAyaguNasthAnakanA saMkhyAtamA bhAganA samayapramANa spardhako thAya che. nidrA ane pracalAnI kSINakaSAya guNasthAnakanA caramasamaye svarUpa sattA nahi hovAthI te caramasamaya saMbaMdhI eka spardhaka hIna te baMnenA spardhako thAya che. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 719 eTale ke jJAnAvaraNIyAdi caude prakRtinA jeTalA spaddhako kahyA tenAthI eka hina nidrAddhikanAM rUddhako thAya che. 175 have ayogI guNaThANe jeno aMta thAya che tenA spardhako kahe che- ajjogisaMtigANaM udayavaINaM tu tassa kAleNaM / egAhigeNa tulaM iyarANaM egahINaM taM // 176 // ayogisattAkAnAmudayavatInAM tu tasya kAlena / ekAdhikena tulya itarAsAmekahInaH saH // 176 // artha--ayogI guNasthAnake jeonI sattA hoya che te udayavatI prakRtionA eka rUddhaka vaDe adhika ayogI guNasthAnakanA kALa tulya paddhako thAya che ane itara-anudayavatI prakRtionA eka nyUna thAya che. TIkAnu--ayogIkevalI guNasthAnake jeonI sattA hoya che temanuSyagati, manuSyAya, paMcendriyajAti, trasa, subhaga, Adeya, paryApta, bAdara, tIrthakara, yazakIrti, sAtA asAtA bemAMthI anyatara vedanIya ane uccagotrarUpa bAra udayavatI prakRtiono spaddhakotkarSa kula spardhakonI saMkhyA ayogIkevaLI guNasthAnakanA kALa tulya che. mAtra eka rUddhaka vaDe adhika che. eTale ke ayogIkevaLI guNasthAnakanA kALanA jeTalA samayo che tenAthI eka spardhvaka vaDe adhika spardhako thAya che. bhAvArtha A pramANe che kSapitakarmAza koI AtmAne ayoga kevaLInA caramasamaye je sarvajaghanya pradezasattA hoya che te paheluM pradezasatkarmasthAna, eka paramANu meLavatAM bIjuM pradezasatkarmasthAna, be paramANu meLavatAM trIjuM pradezasatkarmasthAna, e pramANe ayogI guNasthAnakanA caramasamaye vartatA aneka jIvonI apekSAe eka eka paramANu meLavatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI jANavAM ke te ja samaye vartatA guNitakarmAza AtmAne sarvotkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. A pramANe caramasthiti AzrayI eka spardhaka thAya. A e ja pramANe be sthiti zeSa rahe tyAre te be sthitinuM bIjuM spaddhaka thAya. traNa sthiti zeSa rahe tyAre te traNa sthitinuM trIjuM paddhaka thAya. ema niraMtara ayogInA pahelA samayaparyata samajavuM. tathA sayogIkevaLInA caramasamaye thatA carama sthitighAtanA carama prakSepathI AraMbhI pazcAnupUrvae anukrame vadhatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM. yAvatu potapotAnI utkRSTa pradezasattA thAya. A saMpUrNa sthiti saMbaMdhI yathAsaMbhava eka rUddhaka thAya che. mATe te eka spaddhaka vaDe adhika ayogInA samaya pramANa udayavatI pravRtionA spaddhako thAya che. Itara ayogI guNasthAnake jeonI sattA hoya che te anudayavatI pravRtionA udayavatI prakRtiothI eka nyUna spardhaka thAya che. kAraNa ke ayogIkevaLI guNasthAnakanA caramasamaye te anudayavatI pravRtionI svarUpasattA hotI nathI tethI te carama sthiti saMbaMdhI spardhvaka vaDe hIna che. eTale anudayavatI pravRtionA kula spardhako ayogIkevaLInA samaya pramANa thAya che, eka paNa Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 paMcasaMgraha-1 vadhAre nahi. kSINamoha guNasthAnake jeono aMta thAya che te tathA ayogaguNasthAnake jeonI sattA hoya che te udayavatI prakRtionA yathokta pramANayukta je spardhako eka spardhaka vaDe adhika kahyA che, tathA anudayavatI prakRtionA udayavatIthI eka nyUna kahyA che, teno vicAra karavA icchatA A gAthA kahe che ThiikhaMDANaikhuTuM khINasajogINa hoi jaM carimaM / taM udayavaINahiyaM annagae tUNamiyarANaM // 177 // sthitikhaNDAnAmatikSullaM kSINasayoginoH bhavati yaccaramam / tadudayavatInAmadhikamanyagataM tUnamitarAsAm // 177 // arthakSINamoha ane sayogIkevaLI guNasthAnake thatA sthitighAtomAMnA carama sthitighAtano je atikSullaka-atizaya nAno carama prakSepa tyAMthI AraMbhI potapotAnI utkRSTa pradezasattA paryata je pradezasatkarmasthAnonuM spaSDaka thAya che, te paddhaka udayavatI pravRtiomAM adhika hoya che. tathA anudayavatI pravRtiomAM caramasamaye je dalika stibukasaMkrama vaDe udayavatI prakRtiomAM saMkramI jAya che te caramasamayAzrita eka spardhaka vaDe nyUna hoya che. TIkAnuM-jJAnAvaraNapaMcakAdi prakRtiono kSINamohakaSAya guNasthAnake ane ayogIkevaLIne je prakRtionI sattA che te prakRtiono saMyogIkevaLI guNasthAnake sthitighAtAdi karatAM karatAM chellA sthitikhaMDane ukeratAM te khaMDanAM dalikono anya pravRtiomAM je prakSepa thAya che tenI aMdara te chellA sthitighAtanA caramasamaye atizaya nAno je carama prakSepa thAya che, tyAMthI AraMbhI pazcAnupUrvIe anukrame vadhatAM potapotAnI sarvotkRSTa pradezasattA paryata je pradezasatkarmasthAno thAya che, te pradezasatkarmasthAnonA samUharUpa saMpUrNa sthitinuM je eka paddhaka thAya che, te eka spardhaka kSINakaSAya guNaThANe jeono aMta thAya che te prakRtiomAM, tathA ayogIkevaLIne jeonI sattA hoya che te udayavatI pravRtiomAM vadhAre hoya che. caramasthitighAtanA caramaprakSepathI AraMbhI saMpUrNa sthitinuM je spardhvaka udayavatamAM thAya che te anudayavatImAM paNa thAya che, chatAM udayavatIthI anudayavatImAM eka ochuM thAya che. kAraNa udayavatI pravRtionuM caramasamaye svasvarUpe dalika anubhavAya che. tethI tenuM caramasamayAzrita spardhaka thAya che paraMtu anudayavatI pravRtionuM udayavatI pravRtiomAM stibukasaMkrama vaDe saMkramI jatuM hovAthI caramasamaye teonAM daliko svasvarUpe anubhavAtAM nathI mATe caramasamayAzrita eka spaddhaka teonuM thatuM nathI tethI te eka spardhakahIna anudayavatI prakRtionA spardhako thAya che ema samajavuM. 177 e ja hakIkatane spaSTa kare che- jaM samayaM udayavaI khijjai duccarimayantu ThiiThANaM / / aNudayavaie tammi carimaM carimammi jaM kamai // 178 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 721 * yasminsamaye udayavatyAH kSIyate dvicaramaM tu sthitisthAnam / anudayavatyAH tasmin caramaM carame yat kAmati // 178 // artha- je samaye udayavatI prakRtinA dvicarama sthitisthAnano kSaya thAya che, te samaye anudayavatI pravRtionA caramasthAnano kSaya thAya che. kAraNa ke caramasamayamAM anudayavatI prakRtionuM dalika stibukasaMkrama vaDe saMkramI jAya che. TIkAna-anudayavatI pravRtionA spaddhako udayavatI prakRtionA rUddhakothI eka ochA hoya che tenuM kAraNa kahe che--je samaye udayavatI pravRtionA cirama-upAjya-chellAnI pahelAMnA sthitisthAnano svasvarUpe anubhavatAM kSaya thAya che, te samaye anudayavatI prakRtionA carama sthitisthAnano kSaya thAya che. zA mATe e pramANe thAya che? ema jo prazna thAya to teno uttara kahe che-kAraNa ke udayavatI prakRtionA caramasamayamAM anudayavatI pravRtionuM dalika stibukasaMkrama vaDe saMkramI jAya che. tethI udayavatI prakRtionA dvicaramasamaye ja anudayavatI prakRtiono kSaya thAya che. te hetuthI caramasamaye anudayavatI pravRtionuM dalika svarUpa sattAe hotuM nathI mATe te caramasamaya saMbaMdhI eka spardhaka vaDe nyUna te anudayavatI prakRtionA spardhako thAya che. 178 saMjavalana lobha ane yazakIrtinuM bIjI rIte paNa eka rUddhaka thAya che, te A gAthAmAM batAve che jAvaiyAu ThiIo jasaMtalobhANahApavattaMte / taM igiphar3e saMte jahannayaM akayaseDhissa // 177 // yAvatyastu sthitayaH yazo'ntalobhayoryathApravRttAnte / tadekaM sparddhakaM sattAyAM jaghanyamakRtazreNikasya // 179 // ' artha-jeNe zreNi karI nathI evA AtmAne yathApravRttakaraNanA caramasamaye yazakIrti ane saMjavalana lobhanI jeTalI sthitio sattAmAM hoya che tenuM eka jaghanya spardhvaka thAya che. TIkAnu-koI eka abhavya prAyogya jaghanya sthitinI sattAvALo AtmA trasamAM utpanna thAya, tyAM cAra vAra mohanIyakarmano sarvopazama karyA sivAyanI bAkInI kSapitakarmozanI-karmayugalonI sattA ochI karavA mATe thatI kriyA vaDe ghaNAM karmayugalone khapAvIne ane dIrghakALa paryata saMyamanuM pAlana karIne mohanIyano kSaya karavA mATe kSapakazreNi para ArUDha " thAya. te kSapitakamaza AtmAne yathApravRttakaraNanA-apramatta guNasthAnakanA caramasamaye jeTalI sthitio-sthitisthAnako sattAmAM hoya ane te saghaLAM sthAnakomAM je ochAmAM ochA pradezonI sattA hoya tenA samUhanuM paheluM jaghanya pradezasatkarmasthAna, tyArapachI tyAMthI AraMbhI bhinna bhinna jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhi thatAM e ja yathApravRttakaraNanA caramasamaye niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvatuM guNitakamaza AtmAne sarvotkRSTa paMca01-91 Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 paMcasaMgraha-1 pradezasatkarmasthAna thAya. e saghaLAM pradezasatkarmasthAnonA samUharUpa eka spardhaka saMjvalana lobha ane yazakIrti e be prakRtimAM upazamazreNi nahi karanArane thAya che. pahelA yazakIrtinA ayogI guNaThANAnA eka adhika samaya pramANa spardhako kahyA che. temAM A rIte eka spaddhaka adhika thAya che. ahIM trasanA bhavomAM zreNi karyA sivAya ema kahyuM che. kAraNa ke upazamazreNi kare to anya prakRtionAM ghaNAM daliko guNasaMkrama vaDe ukta be prakRtiomAM saMkrame ane tethI jaghanya pradezasatkarma na ghaTe mATe zreNi nahi karanArane thAya, ema kahyuM che. 179 uddhalana yogya prakRtionA spardhako kahe che- aNudayatulaM uvvalaNigANa jANijja dIhauvvalaNe / anudayatulyaM uddhalanAnAM jAnIhi dIrghodalane / artha-udhalanayogya prakRtionA spaddhako teonI cirokalanA karatAM anudayavatI prakRtionI tulya jANa. TIkAnu-uThThalanayogya trevIsa prakRtionI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa vaDe uddhalanA karatAM teonAM spardhako anudayavatI pravRtionI tulya tuM jANa. eTale ke je pahelA anudayavatI pravRtionA AvalikAnA samaya pramANa spaddhako kahyA che tema uThThalanayogya prakRtionA paNa samajavA. temAM samyakta mohanIyanA spaddhako AzrayI bhAvanA kare che-abhavya prAyogya jaghanya 1. saMjavalana lobhanuM eka addhaka kahyuM che. paraMtu jema bAramA guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya tyAre sarvApavartanA vaDe apavartIne saMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti jJAnAvaraNAdinI rAkhe che ane tethI teonA eka adhika saMkhyAtamA bhAga pramANa paddhako thAya che tema dazamA guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre lobhanI sthitine sarvopavartanA vaDe apavartI tene dazamA guNasthAnakanA nA bhAga pramANa rAkhe che tyAre temAM sthitighAtAdi pravartatA nathI tethI jJAnAvaraNAdinI jema lobhanA eka adhika dazamA guNasthAnakanA saMkhyAmAM bhAga pramANa rUddhako uparokta eka rUddhakathI adhika thavA joIe ema gAthA 179mInA avataraNamAM saMjvalana lobha ane yazakIrtinuM anyathA bIjI rIte paNa eka paddhaka thAya che ema kahyuM che te uparathI lAge che. jo ke AgaLapAchaLa TIkAmAM kyAMya kahyuM nathI. puraSadanA be addhako kahyA che paraMtu te uparAMta baMdha udaya viccheda thayA pachI je be samaya nyUna AvalikA pramANa baMdhAyeluM dalika rahe che tenA be samaya nyUna be AvalikA pramANa spaddhako saMjvalana krodhanI jema thAya che eTale teTalA adhika levAnA che. A hakIkata karmaprakRtimAM ane A ja kAranI chellI gAthAmAM kahI che. hAsyaSakanuM eka ja spardhvaka kahyuM che. tenuM kAraNa ema jaNAya che ke teonI prathama ane dvitIya sthiti sAthe ja jatI hovI joIe. A rIte jema hAsyaSakanuM eka spardhaka thAya che tema puruSavedane udaye zreNi AraMbhanArane strI ke napuMsakavedanuM paNa eka rUddhaka thatuM hovuM joIe ane strI ke napuMsakavedanA udaye zreNi AraMbhanArane napuMsakavedanI jema puruSavedanuM paNa eka spardhaka thatuM hovuM joIe. anya vedanA udaya zreNi AraMbhanArane anya vedanuM AvuM rUddhaka thatuM hovuM joIe. pachI bahuzruta jANe. Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra 723 sthitinI sattAvALo koI AtmA trasamAM utpanna thAya tyAM samyakta tathA dezavirati cAritrane aneka vAra prApta karIne temaja cAra vAra mohanIyano sarvopazama karIne ane ekaso batrIsa sAgaropama paryata samyaktanuM pAlana karIne mithyAtve jAya tyAM ciroDhalanA vaDe-palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa vaDe samyakta mohanIyane uvelatAM jyAre chello sthitikhaMDa saMkramI jAya ane eka AvalikA zeSa rahe tyAre tene paNa tibukasaMkrama vaDe mithyAtvamohanIyamAM saMkramAvatA be samayamAtra jenI avasthiti che evI eka sthiti zeSa rahe tyAre ochAmAM ochI je pradezasattA hoya te samyakvamohanIyanuM jaghanya pradezasatkarmasthAna kahevAya che. tyAMthI AraMbhI aneka jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhi thatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvatu te ja carama sthitisthAnamAM guNitakarmAza AtmAne sarvotkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. e anaMta pradezasatkarmasthAnonuM paheluM eka spardhvaka thAya. svarUpasattAe be samaya sthiti zeSa rahe tyAre pUrvokta krame bIjuM spaddhaka thAya. e pramANe tyAM sudhI kahevuM yAvatu samayona AvalikA pramANa paddhako thAya. tathA carama sthitighAtanA carama prakSepathI AraMbhI pUrve kahyuM te rIte eka spardhvaka thAya. A rIte samyakvamohanIyanA AvalikAnA samaya pramANa kula spardhako thAya che. e pramANe mizramohanIyanA paNa rUddhako kahevA. e ja rIte zeSa vaikriyAdi agiyAra, AhArakasaptaka, uccagotra ane manuSyaddhikarUpa ulanayogya ekavIsa prakRtionA paNa spardhako samajavA. mAtra ekaso batrIsa sAgaropama pramANa kALa mULathI ja na kahevo. eTale ke ekaso batrIsa sAgaropama parvata je samyaktanuM pAlana karavAnuM kahyuM che te na kahevuM A sthaLe karmaprakRtimAM sattAdhikAra gA. 47mAM uThThalana prakRtionuM je eka spardhaka kahyuM che. te upalAka samajavuM, paraMtu zeSa rUddhakano niSedha karanAruM che, ema na samajavuM. eTale ahIM kahelA spardhako sAthe virodha Avaze nahi. have hAsyaSakanuM spardhaka kahe che- .. hAsAINaM egaM saMchobhe phaDDagaM carame // 180 // hAsyAdInAmekaM saMchobhe sparddhakaM carame // 180 // artha-hAsyAdi prakRtionA caramaprakSepathI AraMbhI eka spardhaka thAya che. TIkAnu-hAsyAdi cha prakRtiono jyAre caramapa-saMkramaNa thAya tyAre tyAMthI AraMbhI eka spardhaka thAya che. te A pramANe- abhavya prAyogya jaghanya sthitinI sattAvALo koI AtmA trasamAM utpanna thAya tyAM samyakta ane dezavirati aneka vAra prApta karIne ane cAra vAra mohanIyane upazamAvIne tathA sIveda ane napuMsakavedane vAraMvAra baMdha vaDe tathA hAsyAdi dalikanA saMkrama vaDe sArI rIte puSTa karIne manuSya thAya. manuSyamAM dIrghakALa saMyamanuM pAlana karIne te prakRtiono kSaya karavA mATe Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 paMcasaMgraha-1 prayatnavaMta thAya. kSapakazreNimAM kSaya karatAM karatAM caramasamaye je chello zepa thAya te kALe te hAsyAdi prakRtionI je ochAmAM ochI pradezasattA hoya te paheluM sarvajaghanya pradezasatkarmasthAna. tyArapachI tyAMthI AraMbhI nAnA jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhie thatAM niraMtara pradezasatkarmasthAne tyAM sudhI kahevA yAvatuM guNitakarmAza jIvane sarvotkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. te anaMtA satkarmasthAnonA samUhane spardhaka kahevAya che. hAsyAdi che prakRtiomAM darekanuM A rIte eka eka rUddhaka thAya che. 190 have saMjavalanatrikanA spardhakanuM pratipAdana karavA kahe che - baMdhAvaliyAIyaM AvalikAleNa bIiThihito / layaThANaM layaThANaM nAseI saMkameNaM tu // 181 // saMjalaNatige dusamayahINA do AvalINa ukkosaM / phaDaM biIyaThiie paDhamAe aNudayAvaliyA // 182 // AvaliyadusamaUNA mettaM phaTuM tu paDhamaThiivirame / bandhAvalikAtItaM AvalikAkAlena dvitIyasthitibhyaH / latAsthAnaM latAsthAnaM nAzayati saMkrameNa tu // 181 // saMjvalanatrikasya dvisamayahInA dyAvalikotkRSTam / sparddhakaM dvitIyasthitau prathamAyAmanudayAvalikA // 182 // . AvalikA dvisamayonA mAtraM sparddhakaM tu prathamasthitivirame / artha je je latAnI baMdhAvalikA vyatIta thaI che, te te saMjavalanatrikanI latAne bIjI sthitimAMthI anya prakRtimAM saMkramAvavA vaDe nAza kare che. tathA jyAM sudhI prathama sthitimAM anudayAvalikA zeSa che tyAM sudhI bIjI sthitimAM be samaya nyUna be AvalikA pramANa utkRSTa addhaka thAya che ane jyAre prathama sthitino virAmanAza thAya tyAre be samaya nyUna AvalikA pramANa paddhaka thAya che. tethI utkRSTa spardhvaka be samaya nyUna be AvalikA pramANa thAya che. TIkAnu-saMjavalana krodha, mAna ane mAyAnI prathama sthitinI jyAM sudhI eka AvalikA zeSa na rahI hoya, tyAM sudhI teomAM sthitighAta, rasaghAta baMdha udaya ane udIraNA pravarte che ane jyAre prathama sthiti eka AvalikA pramANa bAkI rahe tyAre te sthitighAtAdino viccheda thAya che. tyArapachInA samaye eTale ke abaMdhanA prathama samaye prathama sthitinA samaya nyUna eka AvalikAnA dalika ane be samaya nyUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelAM dalika mAtra sattAmAM hoya che, bIjAM saghaLAM dalikono kSaya thayelo hoya che. temAM prathama sthitinI samaya nyUna AvalikA pramANa dalikanA spardhakono vicAra thINadvitrikAdino jema pahelAM karI gayA che tema ahIM paNa karI levo. paraMtu be samayajUna AvalikAkALamAM baMdhAyeluM je sattAmAM che tenI spardhvaka bhAvanA bIjI rIte karAya che, kAraNa ke Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 725 paMcamahAra pUrvokta prakAre spardhako ghaTI zakatA nathI. prazna--ahIM e kaI rIte jANI zakAya ke, sthitighAta, rasaghAta, baMdha, udaya ane udIraNAno je samaye viccheda thAya che, tyArapachInA samaye be samaya nyUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM bAkI rahe che, vadhAre samayanuM baMdhAyeluM bAkI rahetuM nathI ? uttara--ahIM koI paNa vivakSita eka samaye baMdhAyelA karmadalikanI je niSekaracanA te latAsthAna kahevAya che. have te dareka latAsthAnanI eTale ke samaye samaye baMdhAyelA te karmadalikanI jyAre baMdhAvalikA vyatIta--dUra thAya tyAre tene bIjI sthitimAMthI AvalikA mAtra kALe saMkramAvavA vaDe anya prakRtirUpe karavA vaDe nAza kare che. tAtparya e ke je samaye karma baMdhAya, te samayathI eke AvalikA gayA bAda tene eka AvalikAkALe anya prakRtimAM saMkramAvI dUra kare che. koIpaNa eka samayanA baMdhAyelA dalikane dUra karatAM eka AvalikAkALa jAya che. eTale je samaye karma baMdhAyuM te karma te samayathI bIjI AvalikAnA caramasamaye dUra thAya ane tethI koIpaNa samaye baMdhAyelI karmanI sattA be AvalikA rahe che. te ja hakIkatane spaSTa kare che-- krodhAdino anubhava karatAM caramasamaye--baMdhaviccheda samaye je karmadalika bAMdhyuM te baMdhAvalikA gayA bAda AvalikAmAtra kALe anya prakRtirUpe karatAM karatAM saMkramAvalikAnA caramasamaye svarUpasattAnI apekSAe te karmadalikano nAza kare che, dvicaramasamaye krodhAdine vedatAM je karma bAMdhyuM tene paNa baMdhAvalikA gayA bAda AvalikAmAtra kALa vaDe saMkrama karatAM karatAM saMkramAvalikAnA caramasamaye svarUpasattAnI apekSAe nAza kare che. A pramANe je karma je samaye baMdhAyuM te karma te samayathI AraMbhI bIjI AvalikAnA caramasamaye svarUpa sattAnI apekSAe dUra thAya che ema siddha thayuM. A pramANe hovAthI baMdhavaccheda samayathI samaya nyUna be AvalikAkALe baMdhAyelA karmadalikanI sattAno baMdhAbhAvanA pahelA samaye nAza thAya che. tethI baMdhAdinA abhAvanA prathama samaye be samaya nyUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA karmadalikanI ja sattA saMbhave che, anya koIpaNa samayanA baMdhAyelA karmadalikanI sattA saMbhavatI nathI ema kahyuM che. A ja hakIkatane maMdabuddhivALA jIvone spaSTa bodha thavA mATe kaMIka asat kalpanAe dRSTAMta ApI samajAve che-- ahIM vAstavika rIte asaMkhyAtA samayapramANa AvalikA hovA chatAM paNa tene cAra samayapramANa kalpIe. have je samaye baMdhAdino viccheda thAya che te samayathI AraMbhI pahelAnA AThamA samaye je karma bAMdhyuM, te karma te samayathI mAMDI cAra samaya pramANa baMdhAvalikA gayA bAda 1. ahIM pUrve jema chellI udayAvalikAnA spardhakono vicAra karyo che te pramANe be samaya nyUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelAM dalikonA spardhako ghaTI zakaze nahi. kAraNa ke jevA jevA yogasthAna vaDe jeTalA jeTalA pramANamAM daliko baMdhAyAM che, te baMdhAyelAM dalikonA spaAkono vicAra karavAno che ane tethI ja eka eka samaye anaMta satkarmasthAno ghaTaze nahi. paraMtu je je samaye baMdhAya che te te samaye aneka jIvonI apekSAe jeTalAM yogasthAnakono saMbhava hoya, teTalAM ja pradezasatkarma sthAno ghaTI zakaze. Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 paMcasaMgraha-1 cAra samayapramANa bIjI AvalikA vaDe anya prakRtimAM saMkramanuM saMkramanuM saMkramAvalikAnA caramasamaye ke je samaye baMdhAdino viccheda thAya che te samaye sarvathA svasvarUpe sattAmAM rahetuM nathI, kAraNa ke saghaLuM paramAM saMkramI jAya che. tethI je samaye chello baMdha thAya che te sama samayagUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM karyadaLa sattAmAM hoya che. baMdhaviccheda samayathI sAtamA samaye je karma bAMdhyuM te karma cAra samayapramANa AvalikA atikramI gayA bAda cAra samayapramANa anya AvalikA vaDe anya prakRtirUpe thatAM thatAM je samaye baMdhAdino viccheda thayo te pachInA arthAta abaMdhanA pahelA samaye svasvarUpe sattAmAM hotuM nathI, kAraNa ke saghaLuM paraprakRtirUpe thaI gayuM che. eTale abaMdhanA pahelA samaye baMdhaviccheda samayathI chaThThA Adi samayanuM baMdhAyeluM karyadaLa sattAmAM hoya che. ahIM AvalikAnA cAra samaya kahyA hovAthI cha samaya eTale be AvalikAmAM be samaya nyUna kALa thAya che. mATe ja ema kahevAmAM AvyuM che ke baMdhAdino viccheda thayA bAda anaMtara samaye be samaya nyUna be AvalikA kALamAM baMdhAyeluM karma ja sattAmAM hoya che te uparAMta vadhAre samayanuM baMdhAyeluM sattAmAM hotuM nathI. temAM baMdhAdinA viccheda samaye jaghanya yoge je karma bAMdhyuM te karmane tenI baMdhAvalikA gayA bAda anya AvalikA vaDe anya saMkramAvatAM saMkramAvalikAnA caramasamaye hajI paramAM saMkramAvyuM nathI paraMtu jeTaluM karmacaLa paramAM saMkramAvaze teTaluM saMjavalana krodhanuM jaghanya pradezasatkarmasthAna: kahevAya che. - tathA baMdhAdinA viccheda samaye yathAsaMbhava jaghanya yoga pachInA yogasthAne vartatAM je karma bAMdhyuM tene baMdhAvalikA gayA bAda saMkramAvatAM saMkramAvatAM saMkramAvalikAnA caramasamaye jeTaluM sattAmAM hoya tene bIjuM pradezasatkarmasthAna kahevAya. e pramANe tyAM sudhI kahevuM yAvatuM utkRSTa yogasthAne vartatA baMdhAdinA viccheda samaye je karma bAMdhyuM tene saMkramAvatAM saMkramAvatAM saMkramAvalikAnA caramasamaye jeTaluM karyadaLa sattAmAM hoya tene saMjavalana krodhanuM sarvotkRSTa chelle pradezasatkarmasthAna kahevAya. A pramANe navame guNaThANe je jaghanya yogasthAnano saMbhava hoya te yogasthAnathI AraMbhI saMbhavatA utkRSTa yogasthAna parvata jeTalAM yogasthAno ghaTI zake teTalAM pradezasatkarmasthAno caramasamaye thAya che. te saghaLA pradezasatkarmasthAnanA samUhanuM paheluM paddhaka thAya che. e pramANe je samaye baMdhAdino viccheda thAya che te pahelAnA samaye jaghanyayoga Adi vaDe je karma baMdhAya che te karmadaLanA te samayathI AraMbhI bIjI AvalikAnA caramasamaye pahelA jaghanya pradezasatkarmasthAnathI AraMbhI utkRSTa pradezasatkarmasthAna paryata caramasamaye baMdhAyelA dalikanA je rIte ane jeTalAM pradezasatkarmasthAno vicAya te rIte ane teTalAM pradezasatkarmasthAno ahIM paNa samajI levAM. mAtra be sthitisthAnanA thayelA che ema samajavuM. | kAraNa ke baMdhavicchedarUpa caramasamaye baMdhAyelA dalikanI paNa te samaye sattA che. A pramANe asaMkhya satkarmasthAnonA samUhanuM bIjuM spaddhaka thAya che. cAra samaya pramANa Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra 727 nA hoya che. asatkalpanAe AvalikA gaNatAM baMdhAdiviccheda pachInA samaye arthAta abaMdhanA pahelA samaye cha samayanA baMdhAyelA dalikanI sattA hoya che, abaMdhanA bIje samaye pAMca samayanA baMdhAyelA, abaMdhanA trIje samaye cAra samayanA baMdhAyelA, abaMdhanA cothe samaye traNa samayanAM baMdhAyelA, abaMdhanA pAMcamA samaye be samayanA baMdhAyelA ane abaMdhanA cha samaye mAtra baMdhaviccheda samaye baMdhAyelA dalikanI ja sattA hoya che. A pramANe hovAthI traNa samaya sthitinuM uparokta rIte trIjuM spardhvaka, cAra samaya sthitinuM cothuM spardhaka, pAMca samayasthitinuM pAMcamuM ane cha samayasthitinuM chaThTha paddhaka thAya che. e ja hakIkata che e pramANe baMdhAdivicchedanA tricaramasamaye arthAtu caramasamayathI trIje samaye jaghanya yogAdi vaDe je baMdhAya che tenA te baMdhasamayathI AraMbhI bIjI AvalikAnA caramasamaye pUrvanI jema teTalA ja pradezasatkarmasthAno thAya che mAtra te traNa sthitinA thAya che, kAraNa ke te samaye baMdhAdi viccheda samaye baMdhAyelA traNa samayanI sthitivALA dalikanI sattA hoya che temaja dvicaramasamaye baMdhAyelA be samayanI sthitivALA dalikanI paNa sattA hoya che. A rIte asaMkhya pradezasatkarmasthAnonA samUhanuM trIjuM spardhaka thAya che. A pramANe be samayagUna be AvalikAnA jeTalA samayo teTalA sparphako thAya che. - A pramANe saMjvalana mAnanA tathA mAyAnA paNa teTalA ja ane e ja rItie rUddhako kahevA.. baMdhaviccheda pachInA samaye be samayapUna be AvalikAkALamAM baMdhAyelA dalikanI ja sattA hovAthI teTalI sthitinuM utkRSTa rUddhaka thAya che. zaMkA-abaMdhanA prathama samaye prathama sthitinI samayagUna eka AvalikA ane bIjI sthitimAM be samayagUna be AvalikA zeSa hovAthI kula traNa samayagUna traNa AvalikA pramANa utkRSTa rUddhaka thavuM joIe. be samayanUna be AvalikA pramANa utkRSTa paddhaka kema kahevAmAM Ave che ? - uttara-A zaMkA tyAre ja thAya ke sattAmAM rahela traNa samayanUna traNa AvalikA anukrame dUra thatI hoya. paraMtu tema thatuM nathI. prathama sthitimAMthI ane bIjI sthitimAMthI sAthe ja ochuM thatuM jAya che tethI jyAre prathama sthiti dUra thAya tyAre be samayajUna eka AvalikA pramANa bIjI sthitimAM sattAmAM rahe che. tethI be samayapUna be AvalikAnA samaya pramANa ja utkRSTa spaddhaka saMbhave che, vadhAre moTuM saMbhavatuM nathI. have vedonA spardhako kahe che- veyANavi be phaDDA ThiIdugaM jeNa tiNhaMpi // 183 // vedAnAmapi dve sparddhake sthitidvikaM yena trayANAmapi // 183 // artha-vedonA paNa be rUddhaka thAya che, kAraNa ke te traNe vedonI be sthiti che. TIkAnu-puruSaveda, veda ane napuMsakaveda e traNe vedanA jenuM svarUpa have pachI Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 paMcasaMgraha-1 , kahevAze evA spaddhaka thAya che. zA mATe te traNa vedanA darekanA be spardhvaka thAya che? te praznanA uttaramAM kahe che ke - te traNe vedonI prathama sthiti ane bIjI sthiti ema be sthiti che mATe te dareka vedonA be spardhaka thAya che. e ja be spardhako batAve che- paDhamaThiIcaramudae biiyaThiIe va caramasaMchobhe / do phaDDA veyANaM do igi saMtaM havA ee // 184 // prathamasthiticaramodaye dvitIyasthityA vA caramasaMchobhe / dve sparddhake vedAnAM dve ekA sattA athavA ete // 184 // artha-prathama sthitinA caramasamayano jyAre udaya hoya tyAre ane bIjI sthitino jyAre carama lepa thAya tyAre, ema vedanA be rUddhaka thAya che. athavA jyAM sudhI baMne sthitinI sattA hoya tenuM eka addhaka ane pahelI ke bIjI koIpaNa eka sthiti zeSa rahe tyAre tenuM eka spardhaka ema be rUddhaka dareka vedanA thAya che. TIkAnu-prathama sthitinA caramasamayano jyAre udaya hoya tyAre te carama sthitinuM eka spardhaka thAya che ane bIjI sthitinA carama lepa-saMkramathI AraMbhI potapotAnA utkRSTa pradezasatkarmasthAna paryaMta bIjuM spardhvaka, e pramANe dareka vedanA kula be rUddhaka thAya che. A gAthAnA bIjA pAdamAM mUkela vA zabda rUddhaka banAvavAno bIjo prakAra sUcavavA mATe che. je bIjo prakAra gAthAnA cothA pAdamAM batAvyo che ane TIkAmAM aMte kahyo che. have e spaddhakono vicAra kare che abhavya prAyogya jaghanya pradezanI sattAvALo koI AtmA trasamAM utpanna thAya tyAM ghaNI vAra dezavirati ane sarvavirati prApta karIne temaja cAra vAra mohanIyane upazamAvIne ane ekaso batrIsa sAgaropama paryata samyaktanuM pAlana karIne samyaktathI paDyA sivAya napuMsakavedanA udaye kSapakazreNi para ArUDha thAya tyAM napuMsakavedanI prathama sthitinA dvicarama samaye vartatA bIjI sthitimAMno carama sthitikhaMDa anyatra saMkramI jAya ane tema thavAthI upara bIjI sthiti saMpUrNapaNe nirlepa thAya. mAtra prathama sthitinA caramasamayanI ja sattA rahe. te samaye ochAmAM ochI je pradezasattA hoya te paheluM jaghanya pradezasatkarmasthAna kahevAya. eka paramANu meLavatAM bIjuM pradezasatkarmasthAna, be paramANuno prakSepa karatAM trIjuM pradezasatkarmasthAna, e pramANe bhinna bhinna jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhie thatAM pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvat guNitakarmAza AtmAne sarvotkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. A anaMta pradezasatkarmasthAnonA samUhanuM eka spardhvaka thAya. - tathA bIjI sthitinA caramakhaMDane saMkramAvatAM caramasamaye pUrvokta prakAre je sarvajaghanya pradezasatkarmasthAne hoya tyAMthI AraMbhI bhinna bhinna jIvonI apekSAe uttarottara vRddhie thatAM Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 729 paMcamadvAra niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvatuM guNitakarmAza AtmAne sarvotkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. A saghaLAM pradezasatkarmasthAnonA samUhanuM bIjuM spardhvaka thAya. A pramANe napuMsakavedanA be spardhaka thAya che. strIvedanA paNa e ja prakAre be spardhaka samajI levA. puruSavedanA be paddhako A pramANe samajavA. udayanA caramasamaye je sarvajaghanya pradezanI sattA hoya tyAMthI AraMbhI bhinna bhinna jIvonI apekSAe eka eka paramANunI vRddhie thatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM thAvat guNitakamaza AtmAne utkRSTa pradezasatkarmasthAna thAya. A anaMta pradezasatkarmasthAnonuM paheluM spardhvaka thAya. tathA bIjI sthiti saMbaMdhI caramakhaMDane saMkramAvatAM udayanA caramasamaye je sarva jaghanya pradezanI sattA hoya tyAMthI AraMbhI pahelAnI jema bIjuM spardhvaka thAya. athavA prakArotare be spartakanI prarUpaNA kare che. te A pramANe- jyAM sudhI koIpaNa vedanI pahelI sthiti ane bIjI sthiti sattAmAM hoya tyAM sudhI jaghanya pradezasatkarmasthAnathI AraMbhI utkRSTa pradezasattA paryatanuM eka spardhvaka thAya ane emAMthI koIpaNa eka sthitino kSaya thatAM pahelI sthiti athavA bIjI sthiti jyAre zeSa rahe tyAre te AzrayI bIjuM spardhvaka thAya. temAM strIveda ane napuMsakavedanI bIjI sthitinA carama sthitighAtanA carama daLano jyAre prakSepa thAya tyAre prathama sthitino eka udaya samaya ja zeSa rahe che. tathA puruSavedanI prathama sthitine anubhavatAM jyAre kSaya thaI jAya tyAre be samayanUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM bIjI sthitinuM dalika sattAmAM zeSa rahe che tenuM eka spardhaka thAya che. A pramANe pahelI ane bIjI baMne sthitinuM eka spardhaka ane bemAMthI eka sthiti zeSa rahe tenuM eka ema vedanA babbe rUddhaka thAya che. 184 e ja hakIkata kahe che - caramasaMchobhasamae egAThiGga hoi itthInapuMsANaM / / paDhamaThiIe tadaMte purise doAli dusamUNaM // 185 // caramasaMchobhasamaye ekA sthitiH bhavati strInapuMsakayoH / prathamasthityAH tadante puruSe vyAvalikA dvisamayonam // 185 // artha-strIveda ane napuMsakavedanA carama saMchobha samaye prathama sthitino eka samaya zeSa hoya che ane puruSavedanI prathama sthitinA aMte be samayajUna be avalikA zeSa hoya che. TIkAnu-strIveda ane napuMsakavedanI bIjI sthitinA carama sthitighAtanA carama saMchobha* paMca 1992 Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 paMcasaMgraha-1 ' saMkrama samaye prathama sthitino eka samayamAtra zeSa hoya che ane puruSavedanI prathama sthitino kSaya thAya tyAre bIjI sthitinuM be samayagUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM daLa zeSa rahe che. be samayagUna be AvalikAkALamAM baMdhAyeluM daLa jyAre zeSa rahe tyAre tenA avedI te AtmAne saMkalanatrikamAM je prakAre kahyA te prakAre be samayanUna be AvalikA pramANa spardhako thAya che ema samajavuM. uparanI gAthAmAM puruSavedanI bIjI sthitinuM je eka spardhvaka kahyuM che te mAtra sAmAnya vivakSAe kahyuM che. 185 zrImadAcAryamalayagiriviracita paMcasaMgrahaTIkAnA anuvAdamAM bandhavidhidvAra samApta. [prathama mArA mAta] - - 1 - - paMcasaMgraha-paMcamadvAra-sArasaMgraha baMdhavidhi eTale baMdhanA prakAra. abAdhA pUrNa thaye chate baMdhAyela karmano je anubhava karavo te udaya. udaya hoya tyAre udayAvalikAnI bahAranI sthitimAM rahela dalikone sakaSAya tathA akaSAya vIryavizeSathI udayAvalikAmAM lAvI udayAvalikA sAthe ja bhogavavA te udIraNA. udayaudIraNA tathA saMkrama vagerethI saMpUrNa kSaya na thAya tyAM sudhI karmasvarUpe je vidyamAnatA te sattA kahevAya che. A dvAranuM nAma baMdhavidhi che tethI baMdhanuM ja svarUpa kahevuM joIe paraMtu baMdhAyela karmano ja udaya, udaya hoya tyAre ja udIraNA ane tethI bAkI rahela te sattA che. tethI baMdhanA svarUpamAM paNa udayAdi traNeyanuM svarUpa kahevAno avasara che ane tethI ja ahIM kahela che. mizra sivAya ekathI sAta guNasthAnaka sudhI AyuSyano baMdha thAya tyAre aMtarmuhUrtakALa sudhI AThano ane zeSakALe sAtakarmano temaja mizra, apUrvakaraNa tathA anivRttikaraNaguNasthAnake AyubaMdhano abhAva hovAthI sAtano ja baMdha hoya che. te sAtanA baMdhano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI aMtarmuhUrta dhUna pUrvakoTinA trIjA bhAga sahita cha mAsahIna ane matAMtare aMtarmuhUrta hIna tetrIsa sAgaropama che. sUkSmasaMpAye mohanIya tathA Ayu vinA cha karmano baMdha hoya che. teno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta che. ' upazAntamohAdi traNa guNasthAne eka vedanIya karmano ja baMdha hoya che. teno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa che. A cAre prakArano baMdha paryApta saMjJI-paMcendriyamAM ja prApta thAya che. zeSa tera jIvabhedomAM ATha athavA sAtano ja baMdha hoya che. sUkSmasaMparAya guNasthAnaka sudhI AThano, upazAnta tathA kSINamohe sAtano ane sayogI Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 731 tathA ayogIkevaLI guNasthAnake cAra karmano udaya hoya che. AThanA udayano kALa abhavya AzrayI anAdi anaMta, bhavya AzrayI anAdi sAnta ane upazAntamohathI patita AzrayI sAdi sAnta-ema traNa prakAre che. sAtanA udayano kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta temaja cAranA udayano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa che. ' upazAntamoha guNasthAnaka sudhI AThanI sattA hoya che. teno kALa abhavya AzrayI anAdi-ananta ane bhavya AzrayI anAdi-sAnta che. kSINamohe sAtanI sattA hoya che. teno kALa aMtarmuhUrta che. sayogI tathA ayogIkevaLI guNasthAnake cAranI sattA hoya che. teno kALa jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa che. paryApta saMjJI paMcendriyane A traNe udayasthAno tathA sattAsthAno hoya che ane zeSa tera jIvasthAnomAM AThano ja udaya ane AThanI ja sattA hoya che. mizra sivAya 1thI 6 guNasthAnaka sudhI mRtyu samayanI caramAvalikAmAM Ayu sivAya sAtanI ane zeSakALe AThe karmanI udIraNA hoya che. mizra guNasthAne kevaLa AThanI ja udIraNA hoya che. sAta udIraNAno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI eka AvalikA che, temaja AThanI udIraNAno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI eka AvalikA nyUna tetrIsa sAgaropama che. apramattathI sUkSmasaMparAya sudhI vedanIya ane AyuSyanI udIraNAne yogya saMkliSTa adhyavasAyono abhAva hovAthI te be vinA zeSa cha karmanI udIraNA hoya che. teno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta che. kSapakane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI antima AvalikAmAM temaja upazAntamoha tathA "kSINamoha guNasthAne eka AvalikA bAkI rahe tyAM sudhI mohanIya, vedanIya ane Ayu vinA zeSa pAMca karmanI udIraNA hoya che. teno kALa jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta che. kSINamohanI caramAvalikAmAM temaja sayogI kevaLIe nAma tathA gotra e benI ja udIraNA hoya che. teno kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa che. ayogI-guNasthAne yogano abhAva hovAthI udIraNAno paNa abhAva ja che. paryApta saMjJI-paMcendriyamAM A pAMce udIraNAsthAno hoya che. zeSa tera jIvabhedomAM sAta athavA AThanI ja udIraNA hoya che. je karmaprakRtiono udaya potAnI sattAnA aMta samaya sudhI hoya te karmaprakRtiono caramAvalikAmAM mAtra udaya hoya che, paNa udIraNA hotI nathI. tyAM cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhImAM upazama athavA kSAyika samyakta prApta karanArane samyakta mohanIyanA udayanI caramAvalikAmAM samyakta mohanIyano je jIve navamA Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 paMcasaMgraha-1 guNasthAne traNa vedamAMthI je veda kSapakazreNino prAraMbha karyo hoya te jIvane te vedanI caramAvalikAmAM te te vedano sUkSmasaMparAya guNasthAnakanI anya AvalikAmAM saMjavalana lobhano, kSINamohanI chellI AvalikAmAM nava AvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano upazama samyakta prApta karatAM mithyAtvanI prathamasthitinI antima AvalikAmAM mithyAtvano temaja maraNa samayanI anya AvalikAmAM yathAsaMbhava cAre AyuSyano kevaLa udaya hoya che paraMtu udIraNA hotI nathI. sAtA asAtA vedanIya tathA manuSyAyuno apramattathI ayogI guNasthAnaka sudhI ane manuSyagati, paMcendriyajAti, trasatrika, saubhAgya, Adeyaddhika, jinanAma tathA uccagotrano ayogI guNasthAnake kevaLa udaya ja hoya che. paraMtu udIraNA hotI nathI. temaja AhAra paryAptinI zarUAtathI indriya paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI athavA zarIra paryApti pUrNa thayA bAda indriya paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI nidrApaMcakano kevaLa udaya hoya che. paraMtu tathAsvabhAve udIraNA hotI nathI. A 41 prakRtionI zeSakALamAM ane zeSa 81 prakRtionI sarvakAlamAM udayanI sAthe ja udIraNA hoya che. sAmAnyathI baMdha, udaya, udIraNA ane sattA anAdi-anaMta, anAdi sAtta ane sAdisAnta e traNa prakAre che. sAdi-sAnta bhAMgAno kALa sarvatra jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezonAddha pudgala parAvartana pramANa che. A baMdhAdi cAre prakRti, sthiti, rasa ane pradezanA bhedathI cAra cAra prakAre che. vaLI te prakRti Adi cAre utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya ane ajaghanyanA bhedatI cAra-cAra prakAre che. tyAM prakRti baMdhAdimAM je vadhAremAM vadhAre hoya te utkRSTa, te sivAya zeSa sarva anutkRSTa (eTale temAM jaghanya paNa AvI jAya.) e ja rIte je ochAmAM ocho hoya te jaghanya ane te sivAya zeSa sarva ajaghanya (ahIM ajaghanyamAM utkRSTa paNa AvI jAya.) A rIte utkRSTa ane anutkRSTamAM athavA jaghanya ane aMjaghanyamAM sarva AvI jAya chatAM AgaLa koI sthaLe vipakSAbhede anuSTa ane koI sthaLe ajaghanya cAra cAra prakAre Ave che, tyAM utkRSTanI apekSAe anutkRSTanI sAdi vagere thaI zake ane jaghanyanI apekSAe ajaghanyanI sAdi vagere thaI zake tethI utkRSTAdi cAra bhedo batAvavAmAM Avela che. jyAM utkRSTa ke jaghanyanI vivakSA na hoya tyAM anutkRSTa ajaghanya samAna ja che. utkRSTa ane jaghanya sarva sthaLe sAdi ane adbhava ema be prakAre temaja anutkRSTa tathA ajaghanya AgaLa batAvaze te pramANe keTalIka pravRtiomAM sAdyAdi cAra prakAre, keTalIka prakRtiomAM keTalAka sthAne sAdi vinA traNa prakAre ane keTalIka pravRtiomAM sAdi ane adhruva ema be prakAre hoya che. jenI zarUAta hoya te sAdi, jenI zarUAta na hoya te anAdi, jeno aMta na hoya te dhruva ane jeno aMta hoya te adhruva. A sarva prakAro mULa ane uttara pravRtiomAM yathAsaMbhava ghaTAvI zakAya che. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 733 ahIM baMdha prakaraNa cAlu hoI prakRtibaMdhAdi cAramAM ghaTAvaze, udayAdi zeSa traNamAM udayAdinA prasaMge ghaTAvaze. ahIM eTaluM yAda rAkhavuM ke-uparanA guNasthAnakathI paDIne nahi AvelA temaja uparanA guNasthAnake javAnI taiyArI vinAnA pahelA guNasthAne rahelA jIvone je prakRtionA utkRSTa ke jaghanya baMdhAdi thatA hoya te prakRtionA anutkRSTa ke ajaghanya paNa sAdi-adhuva ema be prakAre ja hoya che. vaLI uparanAM guNasthAnomAM rahelA athavA uparanA guNasthAnethI paDIne pahelA guNasthAne AvelA ke pahelA guNasthAnakathI uparanA guNasthAnake javAnI taiyArIvALA jIvone je prakRtionA utkRSTa ke jaghanya baMdhAdika thatA hoya te prakRtionA anutkRSTa ke ajaghanya baMdhAdi sAdyAdi cAra prakAre hoya che ane jyAMthI paDavAno abhAva che evA kSapakazreNi aMtargata apUrvakaraNAdi traNa tathA kSINamohe rahela jIvone ja je prakRtionA utkRSTa ke jaghanya baMdhAdika thatA hoya te prakRtionA anutkRSTa ke ajaghanya baMdha sAdyAdi cAra prakAre ane udayAdi sAdi vinA traNa prakAre paNa hoya che. A sAmAnya hakIkata che. paraMtu baMdhamAM tathA mohanIyakarmanA udaya ane udIraNAmAM taphAvata che te yathAsthAne batAvavAmAM Avaze. baMdhAdi dareka bhUyaskAra, alpatara, avasthita ane avaktavyanA bhedathI cAra cAra prakAre che. cAlu aMdhAdi karatAM ekAdi prakRtinA baMdhAdi adhika thAya tyAre prathama samaye alpatara, prathama samaye bhUyaskAra, cAlu baMdhAdi karatAM ekAdi prakRtinA baMdhAdihIna thAya tyAre prathama samaye alpatara, prathama samaye jeTalI prakRtinA baMdhAdi hoya teTalI ja prakRtinA baMdhAdi bIjA vagere samayamAM paNa hoya te avasthita ane sarvathA abaMdhakAdi thaI pharIthI baMdhAdi zarU kare tyAre bhUyaskArAdi traNamAMthI ekeyathI kahevAya tema na hovAthI te avaktavya kahevAya che. mULa tathA uttara pravRtionA baMdhasthAnakAdi mULakarmanA eka, cha, sAta ane ATha prakRtirUpa cAra baMdhasthAnaka che. tyAM avasthita baMdhAdi prAyaH sarva sthaLe baMdhasthAnAdinI samAna ja hoya che. tethI A cAre baMdhasthAno avasthita che. upazAMtamohe eka vedanIyakarma bAMdhato sUkSmasaMgharAye cha karma bAMdhe tyAre prathama samaye pahelo, tyAMthI paDatA navamA guNasthAne mohanIya sahita sAta bAMdhe tyAre prathama samaye bIjo tyAMthI paDato pramattAdi guNasthAnake AvI AyuSya sahita ATha bAMdhe tyAre prathama samaye trIjo ema traNa bhUyaskAra baMdha hoya che. - e ja pramANe ATha bAMdhatAM sAta bAMdhe tyAre prathama samaye pahelo sAta bAMdhatAM cha bAMdhe tyAre prathama samaye bIjo ane cha bAMdhatAM eka bAMdhe tyAre prathama samaye trIjo ema traNa alpatara baMdha hoya che. ayogI guNasthAnake sarva prakRtiono abaMdhaka thaI paDavAno abhAva hovAthI pharIthI baMdha karato nathI mATe mULaprakRti AzrayI avaktavya baMdha nathI. e ja pramANe ATha, sAta ane cAra prakRtirUpa traNa udayasthAna tathA sattAsthAna che. e Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 paMcasaMgraha-1 traNe udayasthAna tathA sattAsthAna avasthita paNa thAya che. vaLI AThathI sAtanA ane sAtathI cAranA udayasthAna tathA sattAsthAne jatAM prathama samaye be alpatara thAya che. upazAMtamoha guNasthAnethI paDatAM sAtanA udayane badale AThano udaya thAya tyAre prathama samaye eka bhUyaskAra thAya che. cAranA udayasthAnathI sAta ke AThanA udayasthAne ane cAra tathA sAtanAM sattAsthAnathI AgaLanA sattAsthAne javAno abhAva hovAthI tyAM bhUyaskAra thatA nathI. sarva prakRtionA udaya ane sattAnA abhAva pachI pharIthI udaya ke sattA thavAno abhAva hovAthI avaktavyodaya ane avaktavya sattAsthAna saMbhavatA nathI. darzanAvaraNIya karmanAM nava, cha ane cAra ema traNa baMdhasthAna che. tethI avasthita baMdha paNa traNa che. navathI cha ane chathI cAranA baMdhasthAne jatAM prathama samaye anukrame pahelo tathA bIjo ema be alpatara ane cArathI cha tathA chathI navanA baMdhasthAne jatAM prathama samaye anukrame pahelo tathA bIjo ema be bhUyaskAra thAya che. upazAMtamoha guNasthAnethI kAlakSaye paDatAM sUkSmasaMpAye cAra bAMdhatAM ane bhavakSaye paDatAM avirati guNasthAne cha bAMdhatAM prathama samaye be avaktavya baMdha thAya che. bAvIsa, ekavIsa, sattara, tera, nava, pAMca, cAra, traNa, be ane eka prakRtirUpa mohanIyanAM daza baMdhasthAno che. tethI avasthita baMdha paNa daza che. upazamazreNithI kAlakSaye paDatAM navamA guNasthAne eka saMjvalana lobha bAMdhe tyAre prathama samaye pahelo ane bhavakSaye anuttara vimAnamAM (devalokamAM) jaI sattara bAMdhe tyAre prathama samaye bIjo ema be avaktavya baMdha hoya che. navamAM guNasthAnake saMjavalana lobharUpa eka prakRti bAMdhato AtmA tyAMthI paDatAM anukrame cothA guNasthAnaka sudhI AvI sAsvAdane thaI prathama guNasthAne Ave tyAre anukrame be, traNa, cAra, pAMca, nava, tera, sattara, ekavIsa ane bAvIsa prakRtinA baMdhanA prathama samaye kula nava bhUyaskAra thAya. mithyAtvethI sAsvAdane javAno abhAva hovAthI ekavIsano ane bAvIsathI moTI saMkhyA na hovAthI bAvIsano ema te be varjI uparanA guNasthAnake jatAM bAvIsathI sattara, tera, nava, pAMca, cAra, traNa, be ane eka prakRti bAMdhatAM prathama samaye anukrame ATha alpatara baMdha thAya che. trevIsa, pacIsa, chabbIsa, aThThAvIsa, ogaNatrIsa, trIsa, ekatrIsa ane eka ema nAmakarmanA ATha baMdhasthAnaka hovAthI avasthita baMdha paNa ATha ja che. upazAntamohathI kAlakSaye paDatAM sUkSmasaMparAme AvI yazakIrti bAMdhe tyAre prathama samaye pahelo tathA bhavakSaye paDatAM anuttara vimAnamAM utpanna thaI manuSya prAyogya ogaNatrIsa bAMdhe tyAre prathama samaye bIjo ane jinanAma sahita manuSya prAyogya trIsa bAMdhe tyAre prathama samaye trIjo ema kula traNa avaktavyabaMdha hoya che. trevIsa Adi prakRti bAMdhatAM adhyavasAyanA parAvartanathI yathAsaMbhava anukrame pacIsa, Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 735 chavvIsa, aThThAvIsa, ogaNatrIsa, trIsa ane ekatrIsano baMdha kare tyAre prathama samaye ekathI cha sudhInA bhUyaskAra thAya. ekanA baMdhathI paDatAM aThThAvIsathI ekatrIsa sudhInI prakRtiono baMdha karatAM je bhUyaskAra thAya che te prathama jaNAvela cha bhUyaskAramAM ja AvI jAya che tethI avadhinA bhedathI judA bhUyaskAra gaNAtA nathI. zreNimAM yathAsaMbhava aThThAvIsathI ekatrIsa prakRti bAMdhatAM AThamAnA sAtamA bhAge ekanA baMdhasthAne jAya tyAre prathama samaye pahelo upazamazreNimAM ekatrIsa prakRti bAMdhatAM kALa karI anuttara vimAnamAM jaI jinanAma sahita manuSya prAyogya trIsa bAMdhatAM prathama samaye bIjo, tyAMthI manuSyamAM AvI jinanAma sahita devaprAyogya ogaNatrIsa bAMdhatAM prathamasamaye trIjo, manuSya ke tiryaMca prAyogya ogaNatrIsa prakRti bAMdhatAM adhyavasAyanA anusAra aThThAvIsa vagere bAMdhe tyAre prathamasamaye aThThAvIsa, chavvIsa, pacIsa ane trevIsa prakRtinA baMdhasvarUpa cArathI sAta sudhInA cAra ema kula sAta alpatara baMdha hoya che. jJAnAvaraNIya ane aMtarAyamAM pAMca prakRti svarUpa ane vedanIya, AyuSya tathA gotramAM eka ja prakRti svarUpa ekeka baMdhasthAna hovAthI A pAMce karmamAM eka eka avasthitabaMdha hoya che. upazAntamoha guNasthAnake abaMdhaka thaI paDatAM vedanIya sivAya cAra karmano baMdha zarU kare tyAre prathama samaye darekano eka eka avaktavyabaMdha thAya che. caudamA guNasthAnake abaMdhaka thaI tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI vedanIyakarmano avaktavyabaMdha thato nathI. " A pAMce karmanuM eka eka baMdhasthAna hovAthI bhUyaskAra tathA alpatara saMbhavatA ja nathI. sarva uttaraprakRtinAM baMdhasthAnAdi 1, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 26 ane dara vinA pa3thI 74 sudhI ema kula 29 baMdhasthAno che. tethI avasthita baMdhasthAna paNa ogaNatrIsa. (29) che. sarva uttaraprakRtiono baMdhaviccheda thayA pachI pharIthI baMdhano abhAva hovAthI avaktavyabaMdha nathI. sattarathI cuMmAra sudhInAM baMdhasthAnonA kula aThThAvIsa bhUyaskAra thAya che. te A pramANe - upazAMtamoha guNasthAne eka prakRtino baMdha karato sUkSmasaMparAme AvI matijJAnAvaraNIya Adi soLa prakRti adhika bAMdhatAM prathama samaye sattaraprakRtinA baMdhasvarUpa pahelo bhUyaskAra, tyAMthI paDato navamA guNasthAne AvI saMjavalana lobhAdika cAra tathA puruSaveda e pAMcamAMthI anukrame eka eka prakRti adhika bAMdhatAM aDhAra, ogaNIsa, vIsa, ekavIsa ane bAvIsanA baMdha vakhate prathama samaye bethI cha sudhInA pAMca bhUyaskAra thAya. tyAMthI AThamA guNasthAne AvatAM hAsyAdi cAra prakRti sahita chavvIsa bAMdhatAM prathama samaye sAtamo, tyAMthI nIce paDatAM te ja guNasthA Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 devaprAyogya aThThAvIsa prakRti bAMdhe tyAre yaza vinA sattAvIsa prakRtio vadhatAM trepananA baMdhe AThamo, te ja vakhate devaprAyogya aThThAvIsanA badale jinanAma sahita ogaNatrIsa, AhArakakrika sahita trIsa temaja jinanAma tathA AhArakadvika sahita ekatrIsa bAMdhatA anukrame copana, paMcAvana ane chappananA baMdhasvarUpa navamo, dazamo ane agiyAramo bhUyaskAra thAya. vaLI AhArakaddhika yukta trIsa prakRtio sahita paMcAvanano baMdha karanAra AThamAnA pahelA bhAge nidrAddhika bAMdhe tyAre sattAvananA baMdhe ane pUrvokta chappanano baMdha karanAra nidrAdvika sahita bAMdhe tyAre aThThAvananA baMdhe anukrame bAramo ane teramo bhUyaskAra thAya. 736 pramatta guNasthAne AhArakaddhika vinA pUrvokta chappana ane devAyu--ema sattAvana bAMdhato apramatte AvI AhArakakrikano baMdha kare tyAre ogaNasATha prakRti bAMdhatAM caudamo bhUyaskAra thAya. tyAMthI paDato dezaviratie AvI devAyu tathA AhArakadvika vinA pUrvokta chappana tathA pratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAya--ema sATha ane devAyu sahita te ekasaTha prakRti bAMdhe tyAre anukrame paMdaramo tathA soLamo bhUyaskAra, tyAMthI avirati guNasthAne AvI jinanAma tathA devAyu vinA ogaNasATha ane apratyAkhyAnIya cAra--ema tresaTha temaja jinanAma sahita cosaTha bAMdhe tyAre anukrame sattaramo tathA aDhAramo bhUyaskAra thAya. te ja AtmA manuSyamAMthI deva athavA narakamAM jaI jinanAma sahita devaprAyogya ogaNatrIsanA badale jinanAmayukta manuSyaprAyogya trIsa sahita pAMsaTha bAMdhe tyAre ogaNIsamo ane te ja manuSyAyu sahita chAsaTha bAMdhe tyAre vIsamo bhUyaskAra thAya. mithyAtva guNasthAnake jJAnA pa, darzanA 9, vedanIya 1, moha 22, aparyApta ekendriya prAyogya nAmakarmanI 23, gotra 1 ane aMta 5 ema chAsaTha bAMdhato tiryaMcAyu sahita saDasaTha bAMdhe tyAre prathama samaye ekavIsamo, tiryaMcAyu vinA nAmakarmanI trevIsane badale pacIsa tathA chavvIsa bAMdhe tyAre aDasaTha ane agaNyositteranA baMdhe anukrame bAvIsamo temaja trevIsamo ane tiryaMcAyu sahita sittera bAMdhe tyAre covIsamo bhUyaskAra thAya. tiryaMcAyu vinA ekendriya prAyogya chavvIsanA badale deva ke narakaprAyogya nAmakarmanI aThThAvIsa prakRtio sahita ikotera bAMdhatAM pacIsamo bhUyaskAra thAya ane aThThAvIsanA badale tiryaMca prAyogya nAmakarmanI ogaNatrIsa sahita botterano baMdha kare tyAre chavvIsamo, udyota sahita tottera temaja tiryaMcAyu sahita cuMmottera prakRtinA baMdhe prathama samaye anukrame sattAvIsamo tathA aThThAvIsamo bhUyaskAra thAya. e ja pramANe UlaTA krame cuMmoteranA baMdhathI ekanA baMdha sudhImAM totterathI eka sudhInA baMdhasvarUpa aThThAvIsa alpatara thAya te yathAsaMbhava svayaM ghaTAvI levA. AmAMnA keTalAka bhUyaskAro tathA alpataro eka athavA aneka jIva AzrayI aneka prakAre thAya che, svayaM vicAravA. jJAnAvaraNIya ane aMtarAyakarmanuM pAMca-pAMca prakRtirUpa temaja vedanIya, Ayu tathA gotrakarmanuM eka eka prakRti svarUpa eka eka udayasthAna che. tethI avasthitodaya paNa eka eka Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 737 ja hoya che. A pAMcamAMnA koIpaNa karmanI sarva uttaraprakRtiono viccheda thayA bAda pharIthI udaya thato nathI mATe avaktavyodaya nathI. vaLI udayasthAna eka eka ja hovAthI bhUyaskAra tathA alpatara paNa nathI. darzanAvaraNIyakarmanAM cakSurdarzanAvaraNAdi cAra prakRtirUpa ane pAMcamAMthI koIpaNa eka nidrAno udaya hoya tyAre pAMca prakRtirUpa ema be udayasthAna hovAthI avasthitodaya be tathA bhUyaskArodaya ane alpatarodaya eka eka che. avaktavyodaya ahIM paNa nathI. mohanIyakarmanA eka, be, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava ane daza prakRtirUpa nava udayasthAna hovAthI avasthitodaya nava che. upazAMtamohathI kAlakSaye paDatAM sUkSmasaMgharAye saMjavalana lobhano udaya thAya tyAre pahelo avaktavyodaya ane bhavakSaye anuttara vimAnamAM jatAM apratyAkhyAnIya vagere traNa kaSAyo, hAsya, rati ane puruSaveda e chano athavA bhaya, jugupsA ke samyakta mohanIya e traNamAMthI koIpaNa eka prakRti sahita sAtano, traNamAMthI be sahita AThano ane traNe sahita navano udaya thAya tyAre prathama samaye anukrame bIjo, trIjo, cotho ane pAMcamo avaktavyodaya hoya che. ema kula pAMca avaktavyodaya che. sUkSmasaMgharAye eka saMjvalana lobhano udaya hoya che. tyAMthI paDI anukrame yathAsaMbhava mithyAtva guNasthAnaka sudhI AvatAM traNa vinA bethI deza sudhInI prakRtiono udaya thAya tyAre anukrame prathama Adi ATha bhUyaskAra ane mithyAtvethI yathAsaMbhava sUkSmasaMparAya sudhI jatAM e ja pramANe UlaTA krame navathI ekanA udaya sudhInA ATha alpataro thAya che. nAmakarmanA ATha, nava, vasa, ekavIsa ane covIsathI ekatrIsa paryata ATha ema kula bAra udayasthAna hovAthI bAra avasthitodaya hoya che. avaktavyodaya ahIM paNa nathI. - ATha, nava, vIsa ane ekavIsa e cAra sivAya ekavIsanA udayasthAnathI covIsathI ekatrIsa parvatanAM udayasthAnomAM jatAM saMsArI jIvone ATha bhUyaskAra thAya che. jo ke kevalIsamuddhAtamAM vIsa ane ekavIsanA udayasthAnathI chavvIsa ane sattAvIse jatAM temaja chavvIsa tathA sattAvIsathI trIsa ane ekatrIsanA udayasthAne jatAM chavvIsa vagere te te bhUyaskAro thAya che. paraMtu te A AThamAM ja aMtargata thaI jAya che. tethI bhinna gaNAtA nathI. ahIM alpatara nava che. te A pramANe-trIsanA udayavALA sAmAnya kevaLI ane ekatrIsanA udayavALA tIrthakara kevalIne kevalI-samughAta avasthAmAM parAghAta, vihAyogati, ucchavAsa ane svara A cAra prakRtiono udaya aTake tyAre samughAtanA bIjA samaye chavvIsa ane sattAvasanA udaya samaye anukrame pahelo tathA bIjo, vaLI temAMthI saMghayaNa, saMsthAna, pratyeka, upaghAta ane audArikaddhika e chano udaya aTake tyAre trIjA Adi samaye vIsa ane ekavIsa prakRtinA udayakALa anukrame trIjo tathA cotho alpatara thAya, tIrthakara kevalI tathA sAmAnya kevalIne ekatrIsa ane trIsanA udayamAMthI svarano rodha thAya tyAre ane temAMthI ucchavAsano rodha thAya tyAre trIsa, ogaNatrIsa ane aThThAvIsanA udayakALa trIsa, ogaNatrIsa paMca01-93 Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 paMcasaMgraha-1 ane aThThAvIsa prakRti svarUpa traNa temaja ogaNatrIsa ane aThThAvIsanA udayasthAnathI ayogIguNasthAne anukrame nava ane AThanA udaye jAya tyAre nava ane AThanA udayarUpa A be ema kula nava alpatarodaya che ane RjugatithI utpanna thanAra saMsArI jIvane 24-25 no alpatara AvI zake che. paNa TIkAmAM jaNAvela nathI. saMsArI jIvone AmAMnA keTalAka atyaMtaro ghaTI zake che. paraMtu badhA ghaTI zakatA nathI ane je ghaTe che te A navamAM AvI jAya che tethI judA gaNAvela nathI. sarvakarmanI uttaraprakRtinAM agiyAra, bAra, trevIsa, covIsa, ogaNatrIsathI cotrIsa sudhInAM cha tathA cuMmALIsathI ogaNasATha prakRtinA udaya sudhInAM soLa ema kula chavvIsa udayasthAno che. trasatrika, manuSyagati, paMcendriyajAti, saubhAgya, AdeDhika, eka vedanIya, uccagotra ane manuSyAyuSa A agiyAra prakRtino udaya caudame guNasthAnake sAmAnya kevalIne ane jinanAma sahita bArano udaya tIrthakara kevalIne hoya che. ahIM temaja terame guNasthAne tIrthakarone pratipakSI dareka zubha prakRtiono ja udaya hoya che e dhyAnamAM rAkhavuM. A agiyAra ane bAra prakRtimAM nAmakarmanI dhruvodaya bAra umeratAM kevalIsamuddhAtamAM kArpaNa kAyayoge vartatAM atIrthakara temaja tIrthakara kevalIne anukrame trevIsa ane covIsa, vaLI temAM ja audArikakika, upaghAta, prathama saMghayaNa, eka saMsthAna ane pratyeka A cha prakRtio umeratAM audArikamizra kAyayoge temane ja anukrame ogaNatrIsa ane trIsa-A be ja udayasthAno hoya che, temAM parAghAta, eka vihAyogati, ucchavAsa ane eka svara A cAra umeravAthI svabhAvastha teone anukrame tetrIsa ane cotrIsa A be udayasthAno hoya che. teone ja yoganirodha samaye svara rodhe chate anukrame batrIsa ane tetrIsa tathA ucchavAsa rokaye chate ekatrIsa ane batrIsa ema cAra udayasthAno hoya che. paraMtu ahIM batrIsa ane tetrIsa be vAra gaNAvela hovAthI navAM udayasthAno be ja ekatrIsa ane batrIsa kahI zakAya. A rIte kevalI bhagavaMtone sAmAnyathI daza ja udayasthAno hoya che. koIpaNa avirati kSAyika samyagdaSTi jIvane vigrahagatimAM jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya cAra, vedanIya eka, AyuSya eka, gotra eka, aMtarAya pAMca ema cha karmanI sattara, apratyAkhyAnIya vagere traNa krodhAdi, eka yugala ane eka veda ema mohanIyanI che, tathA vigrahagatimAM ghaTatI nAmakarmanI ekavIsa ema kula cuMmALIsa prakRtiono jaghanyathI udaya hoya che. temAM bhaya, jugupsA ane samyakta mohanIya e traNamAMthI koIpaNa eka umeratAM pistALIsa, be umeratAM chatALIsa ane traNe umeratAM suDatALIsa prakRtiono udaya thAya che. utpattisthAne Avela avirata kSAyika samyagdaSTi deva athavA nArakane pUrvokta cuMmALIsamAMthI AnupUrvI bAda karatAM temaja vaikriyaddhika, upaghAta, pratyeka tathA saMsthAna ema pAMca umeratAM aDatALIsa, temAM bhaya, juguptA ane samyakta mohanIya A traNamAMthI eka umeratAM ogaNapacAsa, be umeratAM pacAsa ane traNa umeratAM ekAvanano udaya thAya che. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 739 athavA cuMmALIsanA udayavALA avirata kSAyika samyagdaSTi manuSya-tiryaMcone utpattisthAne AnupUrvI bAda karI temAM audArikaddhika, upaghAta, pratyeka, prathama saMghayaNa ane eka saMsthAna e cha umeratAM ogaNapacAsano udaya thAya. vaLI zarIraparyAptie paryApta evA teone ja te ogaNapacAsamAM eka vihAyogati ane parAghAta umeratAM ekAvana, ucchavAsa umeratAM biAvana, svara umeratAM trepana, samyakta mohanIya, bhaya, jugupsA, ane eka nidrA A cAramAMthI koIpaNa eka umeratAM coppana, be umeratAM paMcAvana, traNa umeratAM chappana ane cAre umeratAM sattAvanano udaya thAya, temAM udyota umeratAM tiryaMcone aThThAvanano udaya thAya. pUrve deva tathA naraka AzrayI utpattisthAne aDatALIsanuM udayasthAna batAvyuM hatuM temAM paNa manuSya-tiryaMconI jema parAghAta, vihAyogati, ucchavAsa, svara, bhaya, jugupsA, samyakta mohanIya ane nidrA umeravAthI yathAsaMbhava aneka rIte sattAvana sudhImAM udayasthAnako thaI zake che. mithyAdaSTine chetALIsathI ogaNasATha sudhInAM udayasthAno saMbhave che. tyAM jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya pAMca, vedanIya eka, mohanIya daza, Ayu eka, nAmakarma ekatrIsa, gotra eka ane aMtarAya pAMca ema ogaNasATha prakRtiono udaya tiryaMcone ja saMbhave che. zeSa udayasthAno svayaM vicArI levAM. sarvottara pravRtiono udayaviccheda thayA pachI pharIthI udayano saMbhava na hovAthI avaktavyodaya eka paNa nathI. avasthitodaya chavvIsa hoya che. - bhUyaskArodaya agiyAra, bAra, trevIsa, covIsa ane cuMmALIsa vinA zeSa ekavIsa hoya che. tyAM tIrthakara tathA sAmAnya kevalIne ayogI guNasthAne bAra tathA agiyArano ane sayogI guNasthAne kevalI-samuddaghAtamAM kArpaNa kAyayoge vartatAM anukrame covIsa tathA trevIsano udaya hoya che. temaja cuMmALIsanuM udayasthAna avirati kSAyika samyagdaSTine vigrahagatimAM ja ghaTe che. A pAMce udayasthAno prakRtionI hAnithI ja prApta thAya che. paNa prakRtionI vRddhithI prApta thatA nathI. mATe A pAMca udayasthAno bhUyaskArarUpe saMbhavatAM nathI. kevalI-samuddhAtamAM kArpaNa kAyayoge vartatA sAmAnya kevalI tathA tIrthakara kevalIne anukrame trevIsa tathA covIsano udaya hoya che. temane chaThThA samaye audArika mizra kAyayoge vartatAM audArikaddhika, upaghAta, pratyeka, prathama saMghayaNa ane eka saMsthAna e cha prakRti vadhe tyAre anukrame ogaNatrIsa tathA trIsanA udayarUpa che ane temane ja AThamA samaye audArika kAyayoge vartatAM parAghAta, vihAyogati, ucchavAsa ane svara A cAra prakRtio vadhe tyAre anukrame tetrIsa ane cotrIsa prakRtinA udayarUpa be-ema kevalInA daza udayasthAnomAM mAtra cAra bhUyaskAra ghaTe che. TIkAmAM ekatrIsa ane batrIsa prakRtinA udaya svarUpa be bhUyaskAro sahita kula cha gaNAvyA che. paraMtu te bhUyaskAro zI rIte ghaTI zake te ame jANatA nathI. pistALIsathI ogaNasAThanA udayasthAna sudhInA kula paMdara bhUyaskAro yathAsaMbhava aneka Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 paMcasaMgraha-1, jIvo AzrayI aneka prakAre ghaTI zake che. ethI kula ekavIsa bhUyaskAro thAya che. - ogaNasAThathI vadhAre prakRtiono udaya na hovAthI ogaNasATha tathA cotrIsano udaya paNa TIkAkAranA jaNAvavA mujaba vRddhithI thato hovAthI A be vinA zeSa covIsa alpatarodaya ghaTe che. paraMtu kSINamoha guNasthAnake rahela tIrthaMkaranA AtmAne suDatALIsa pravRtiono udaya hoya che, temAMthI pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano kSaya thavAthI ane tIrthaMkara nAmakarmano udaya thavAthI sayogI-guNasthAnake cotrIsa prakRtiono udaya hoya che tethI e. paNa alpatara svarUpe saMbhavI zake che chatAM tenuM varjana kema karyuM ? te bahuzruto jANe. * sattAsthAnomAM avaktavyAdino vicAra koIpaNa eka karmanI sarva uttaraprakRtionI ke sarva karmanI sarva uttarapravRtionI sattAno viccheda thayA pachI pharIthI sattA thatI nathI mATe koIpaNa karmamAM avaktavya satkarma ghaTatuM ja nathI. jJAnAvaraNIya ane aMtarAyanuM kSaNamoha guNasthAnaka sudhI pAMca-pAMca prakRti svarUpe eka ja sattAsthAna hoya che. tethI avasthita satkarma eka thAya che ane bhUyaskAra tathA alpatara satkarma nathI. vedanIya, gotra ane AyuSyakarmamAM che ane eka prakRti svarUpa be be sattAsthAno hoya che. tyAM vedanIyamAM ayogInA dvicarama samaya sudhI be ane caramasamaye eka prakRti svarUpa ema be sattAsthAna che. ekanuM sattAsthAna eka ja samaya rahetuM hovAthI avasthita rUpe prApta thatuM nathI, mATe be prakRti svarUpa eka avasthita sattAsthAna ane eka alpatara satkarma thAya che. paNa ekanI sattAmAMthI benI sattA thavAno saMbhava na hovAthI bhUyaskAra satkarma nathI. gotrakarmamAM uccagotra uvela tyAre athavA ayogInA kicaramasamaye nIcagotrano kSaya kare tyAre eka prakRtinuM anyathA be prakRtinuM satkarma hoya che. banne sattAsthAno avasthita che. bhUyaskAra tathA alpatara eka eka hoya che. utpattinA prathama samayathI AyubaMdhanA pUrva samaya sudhI ekanuM ane AyubaMdhanA prathama samayathI te bhavanA aMta sudhI benuM ema AyuSyanAM be sattAsthAno hoya che. mATe bane avasthita satkarma che. AyubaMdhanA prathama samaye eka bhUyaskAra ane bhavanA prathama samaye eka alpatara thAya che. upazamazreNimAM agiyAramA guNasthAnaka sudhI ane kSapakazreNimA navamA guNasthAnakanA prathama bhAga sudhI navanuM, thINadvitrikano kSaya thayA bAda kSINamohanA dvicaramasamaya sudhI chanuM ane nidrAddhikano kSaya thavAthI kSINamohanA caramasamaye cAra prakRtinuM--ema darzanAvaraNIyanAM traNa sattAsthAna che. tyAM cAranuM sattAsthAna eka samaya ja hovAthI te avasthitarUpe ghaTatuM nathI, tethI zeSa be avasthita ane cha tathA cAra prakRti rUpa be alpatara hoya che. darzanAvaraNIyanI koIpaNa prakRti kSaya thayA pachI pharIthI sattAmAM AvatI na hovAthI eka paNa bhUyaskAra thato nathI. mohanIyakarmanAM aThThAvIsa, sattAvIsa, chavvIsa, covIsa, trevIsa, bAvIsa, ekavIsa, tera, bAra, agiyAra, pAMca, cAra, traNa, be ane eka prakRtirUpa paMdara sattAsthAno hovAthI paMdara avasthita satkarma che ane aThThAvIsa vinAnA cauda alpatara satkarma che. Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha 741 anaMtAnubaMdhi, samyaktva mohanIya tathA mizra mohanIya sivAyanI koI paNa prakRti kSaya thayA pachI pharIthI sattAmAM prApta thatI na hovAthI covIsa athavA chavvIsanA sattAsthAnathI aThThAvIsanA sattAsthAne jatAM aThThAvIsanI sattA rUpa eka ja bhUyaskAra thAya che, zeSa koIpaNa sattAsthAno bhUyaskAra rUpe thatAM nathI. nAmakarmanAM sattAsthAno bAra che. sarva prakRtio sattAmAM hoya tyAre trANuM, jinanAma vinA bANuM, AhAraka catuSka vinA nevyAzI, jinanAma tathA AhAraka catuSka vinA ikyAzI A prathama sattAsthAna catuSka kahevAya che. temAMthI kSapakazreNimAM nAmanI tera prakRtiono kSaya thatAM anukrame eMzI, agaNyAeMzI, chottera ane paMcoteranuM sattAsthAna thAya che. A bIjuM sattAsthAna catuSka kahevAya che. ayogInA dvicarama samaye eMzI ane agaNyAeMzInI sattAvALAne ikoterano kSaya thavAthI athavA chottera ane paMcoteranI sattAvALAne saDasaTha prakRtiono kSaya thavAthI nava ane ATha rUpa be`sattAsthAno thAya che. pUrvokta ikvAzImAMthI devadvika ke narakadvika vinA chyAzI temAMthI zeSa rahela devadvika ke narakadvika sahita vaikriya catuSka e cha vinA eMzI ane temAMthI paNa manuSyadvikanI udgalanA thAya tyAre iThyoteranuM sattAsthAna thAya che. pUrvAcAryoe A traNa sattAsthAnone azruva sattAsthAno kahela che. eMzInuM sattAsthAna vaikriyaSaka vinA athavA kSapakazreNimAM terano kSaya thAya tyAre ema be rIte thAya che, paraMtu saMkhyA eka ja hovAthI te be vAra gaNAtuM nathI tethI bAra ja sattAsthAno che. ahIM nava ane AThanI sattA ayogInA caramasamayarUpa eka ja samaya hovAthI zeSa daza sattAsthAno avasthitarUpe hoya che. trANuM ane bANuM vinA zeSa daza alpataro hoya che. iThyoteranI sattAvALAne baMdhathI maMnuSyadvikanI sattA vadhe tyAre eMzInuM, temAM vaikriyaSakanI sattA vadhe tyAre chyAzInuM, temAM zeSa devaddhika narakaddhikanI sattA vadhe tyAre ikvAzInuM, temAM jinanAma vadhe tyAre nevyAzInuM, e ja iThyAzImAM AhA2ka catuSka vadhe tyAre bANunuM ane temAM jinanAma vadhe tyAre trANunuM--ema A cha sattAsthAno bhUyaskArarUpe thAya che. zeSa sattAsthAno kSapakazreNimAM ja prApta thatAM hovAthI bhUyaskArarUpe thatAM nathI ane kSapakazreNi vinA iThyoterathI ochI sattA na hovAthI iThyoteranuM sattAsthAna paNa bhUyaskArarUpe thatuM nathI. sarva uttaraprakRtionAM sattAsthAno ane temAM avaktavyAdino vicAra 11, 12, 80, 81, 84, 81, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145 ane 146 prakRtirUpa sarva uttaraprakRtionAM kula 48 sattAsthAno aneka jIva AzrayI hoya che. trasatrika, saubhAgya, Adeyaddhika, manuSyagati, paMcendriyajAti, manuSyAyu, uccagotra ane Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 paMcasaMgraha-1 eka vedanIya A agiyAra prakRtirUpa ane jinanAma sahita bAra prakRtirUpa sattAsthAna ayogIguNasthAnakanA caramasamaye anukrame sAmAnya kevalI tathA tIrthakara kevalIne hoya che. uparokta agiyAra ane bAramAM sthAvaraddhika, tiryaMcaddhika, narakadrika, Atapaddhika, ekendriyAdi cAra jAti ane sAdhAraNa nAmakarma e tera temaja jinanAma tathA AhAraka catuSka ema aDhAra vinA zeSa nAmakarmanI saDasaTha, anyatara vedanIya tathA nIcagotra ema kula agaNosittera prakRtio umeratAM eMzI ane ekyAzI temaja AhAraka catuSka sahita te umeratAM corAzI ane paMcAzI ema cAra sattAsthAna aneka jIvonI apekSAe sayogIthI ayogInA dvicaramasamaya sudhI hoya che. tyAM eMzI ane corAzInuM sAmAnya kevalIne tathA ekyAzI ane paMcAzInuM sattAsthAna tIrthakara kevalIne hoya che. A eMzI Adi cAra sattAsthAnomAM nava AvaraNa ane pAMca aMtarAya umeratAM kSaNamohanA caramasamaye anukrame corANuM, paMcANuM, aThThANuM ane navANuM e cAra sattAsthAna hoya. A ja guNasthAnakanA dvicaramasamaya sudhI nidrAddhika sahita chanuM, sattANuM, so ane ekaso eka e cAra sattAsthAno hoya che. sUkSmasaMparAya guNasthAnake lobha sahita sattANuM, aThThANuM, ekaso eka ane ekaso be ema cAra sattAsthAno hoya che. anivRttikaraNa guNasthAne mAyA sahita aThThANuM, navvANuM, ekaso be ane ekaso traNa e cAra, tyArabAda mAna sahita navvANuM, so, ekaso traNa ane ekaso cAra, tyArabAda krodha sahita karatAM so, ekaso eka, ekaso cAra ane ekaso pAMca, temAM puruSaveda sahita karatAM ekaso eka, ekaso be, ekaso pAMca ane ekaso cha e cAra sattAsthAno hoya che. tyArabAda hAsyaSaka umeratAM ekaso sAta, ekaso ATha, ekaso agiyAra ane ekaso bAra, tyArabAda strIveda umeratAM ekaso ATha, ekaso nava, ekaso bAra ane ekaso tera, temAM napuMsakaveda sahita karatAM ekaso nava, ekaso daza, ekaso tera ane ekaso cauda A cAra sattAsthAno hoya che. te pachI te ja guNasthAnake sthAvaraddhikAdi nAmakarmanI tera ane siddhitrika ema soLa umeratAM ekaso paccIza, ekaso chavvIsa, ekaso ogaNatrIsa ane ekaso trIsa e cAra sattAsthAno hoya che. tyArabAda A ja guNasthAnake ATha kaSAyayukta karatAM ekaso tetrIsa, ekaso cotrIsa, ekaso sADatrIsa ane ekaso ADatrIsa A cAra sattAsthAno thAya che. te aneka jIva AzrayI ahIMthI caturtha guNasthAnaka sudhI hoya che. temAM samyakta mohanIya sahita-mohanIyanI bAvIsanI sattAvALAne ekaso cotrIsa, ekaso pAMtrIsa, ekaso ADatrIsa ane ekaso ogaNacALIsa, temAM mizramohanIya umeratAM ekaso pAMtrIsa, ekaso chatrIsa, ekaso ogaNacALIsa ane ekaso cALIsa temaja mithyAtva sahita mohanIyanI covIsanI sattAvALAne ekaso chatrIsa, ekaso sADatrIsa, ekaso cALIsa ane ekaso ekatALIsa e cAra sattAsthAno hoya che. mohanIyanI chavvIsanI sattAvALAne ekaso ADatrIsa, ekaso ogaNacALIsa, ekaso Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 743 betALIsa ane ekaso tetALIsa, mohanIyanI sattAvIsanI sattAvALAne ekaso ogaNacALIsa, ekaso cALIsa, ekaso tetALIsa ane ekaso cuMmALIsa, temaja mohanIyanI aThThAvIsanI sattAvALAne ekaso cALIsa, ekaso ekatALIsa, ekaso cuMmALIsa ane ekaso pistALIsa A cAra sattAsthAno hoya che. ekaso cotrIsathI ekaso pistALIsa sudhInAM sarva sattAsthAno cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhI bhinna bhinna jIvo AzrayI hoya che. ema TIkAmAM batAvela che, paNa A guNasthAnakomAM mohanIyakarmanI chavvIsa ke sattAvIsanI sattA hotI ja nathI, tethI A sattAsthAno kaI rIte ghaTI zake te samajAtuM nathI. paraMtu karmaprakRti sattA gAthA 13 tathA tenI TIkAmAM anya AcAryonA mate prathama darzanatrikano ane pachI anaMtAnubaMdhi kSaya kare ema kahela che tethI te mate vicArIe to mithyAtvano kSaya karyA bAda mohanIyanI sattAvIsanI ane mizrano kSaya karyA bAda chavvIsanI sattA cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhI paNa saMbhavI zake. tattva kevalIgamya. A sarva sattAsthAno cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhI hoya ema kahyuM te bahulatAnI daSTie jANavuM. kema ke AmAMnAM keTalAMka sattAsthAno prathamanA traNa guNasthAnake ane keTalAMka AThamA guNasthAnake paNa ghaTI zake che. te ja ekaso pistALIsanI sattAvALAne AyubaMdha thAya tyAre ekaso chetALIsanI sattA hoya che. - teukAya-vAukAyamAM jJA. 5, 6, 9, ve. 2. mo. ra6, (tiryaca) Ayu 1, aM. 5 (manuSyaddhika tathA uccagotranI uddhalanA pachI) nA. 78 ane (nIca) gotra 1, ema kula ekaso sattAvIsanI sattA hoya che. te ja jIva parabhavanuM tiryaMcA, bAMdhe tyAre ekaso aThyAvIsanI sattA hoya che. ahIM prakRti svarUpe Ayu eka ja hovA chatAM be bhavanI apekSAe be mAnI - ekaso aThyAvIsanI sattA TIkAkAre karI hoya tema lAge che. - pUrve jaNAvela ekaso sattAvIsanI sattAvALo pRthvIkAyAdimAM AvI manuSyadrika bAMdhe tyAre nAmakarmanI eMzInI sattA thavAthI ekaso ogaNatrIsa, vaLI uccagotra bAMdhe tyAre ekaso trIsa ane manuSyAya bAMdhe tyAre ekaso ekatrIsanI sattA hoya che. paMcendriyamAM Avela pUrvokta ekaso trIsanI sattAvALAne devadrika athavA narakaddhika tathA vaikriyacatuSka e cha prakRti bAMdhe tyAre ekaso chatrIsa, tyArabAda bAkI rahela devaddhika ke narakadvika bAMdhe tyAre ekaso ADatrIsanI sattA thAya che, paraMtu ekaso batrIsanuM sattAsthAna koI paNa rIte prApta thaI zakatuM nathI. ahIM batAvela sattAsthAno A rIte ja ghaTI zake ema samajavAnuM nathI paraMtu bhinna bhinna guNasthAnake bhinna bhinna jIvo AzrayI aneka rIte aneka prakRtionA pheraphArathI bhinna , bhinna rIte thAya che paraMtu vistAranA bhayathI ahIM lakhela nathI. ahIM avaktavya satkarma eka paNa nathI. vaLI ayogInA anya samaye saMbhavatAM agiyAra tathA bAra. temaja kSINamohanA caramasamaye ja saMbhavatAM corANuM ane paMcANuM Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 prakRtirUpa--ema cAra sattAsthAno vinA zeSa cuMmALIsa sattAsthAno avasthita satkarmarUpe saMbhave che. temaja ekaso chetALIsa vinA zeSa suDatALIsa alpatara satkarma thAya che. 744 agiyArathI ekaso chavvIsa sudhInAM sarva sattAsthAno kSapakazreNimAM ja prApta thatAM hovAthI temaja ekaso tetrIsa tathA ekaso sattAvIsanuM sattAsthAna paNa kevaLa alpatara svarUpe ja prApta thatuM hovAthI kula A ekatrIsa sattAsthAno bhUyaskArarUpe prApta thatAM nathI. zeSa ekaso aThThAvIsathI ekaso ekatrIsa sudhInAM cAra ane ekaso cotrIsathI ekaso chetALIsa sudhInAM tera--ema sattara sattAsthAno bhUyaskArarUpe prApta thAya che. jJA 5, 6 2, mo 26, A 1, nA 78 go 1 ane aMtarAya 5, ema ekaso sattAvIsanI sattAvALA teukAya-vAyukAyane pArabhAvika tirthagAyunA baMdhakAle ekaso aThThAvIsanI sattA thAya, pRthvIkAya AdimAM utpanna thayela e ja ekaso sattAvIsanI sattAvALAne manuSyadvikanA baMdhakAle ekaso ogaNatrIsanI, uccagotranA baMdhakALe ekaso trIsanI ane parabhavanA AyunA baMdhakAle ekaso ekatrIsanI sattA thAya. pUrvokta ekaso trIsanI sattAvALA jIva paMcendriyamAM AvI devaddhika athavA narakaddhika sahita vaikriya catuSka bAMdhe tyAre ekaso chatrIsanI, te ja jIva zeSa rahela devadvika ke narakaddhika bAMdhe tyAre ekaso ADatrIsanI ane Ayu bAMdhe tyAre ekaso ogaNacALIsanI sattA thAya che. ekaso tetrIsanI sattAvALo kSAyika samyagdaSTi jinanAma bAMdhe tyAre ekaso cotrIsa, Ayu bAMdhe tyAre ekaso pAMtrIsa, jinanAma tathA Ayu vinA AhA2ka catuSka bAMdhe tyAre ekaso sADatrIsa, jinanAma bAMdhe tyAre ekaso ADatrIsa ane Ayu bAMdhe tyAre ekaso ogaNacALIsa--ema pAMca sattAsthAno thAya che. jJA 5, 6 9, ve 2, mo 24, A 1, nA 88, go2 ane aMtarAya 5, ema ekaso chatrIsanI sattAvALo AhAraka catuSka bAMdhe tyAre ekaso cALIsa, jinanAma bAMdhe tyAre ekaso ekatALIsa ane Ayu bAMdhe tyAre ekaso betALIsa ema traNa sattAsthAna thAya che. jJA 5, 6 9, ve 2, mo 28, A 1, nA 88 go 2 ane aMtarAya 5 ema ekaso cALIsanI sattAvALo AhAraka catuSka bAMdhe tyAre ekaso cuMmALIsa, jinanAma bAMdhe tyAre ekaso pistALIsa ane Ayu bAMdhe tyAre ekaso chetALIsa e traNa sattAsthAno thAya che. ema A kula soLe sattAsthAno prathama samaye bhUyaskArarUpe prApta thAya che. ekaso tetALIsanuM sattAsthAna tathA te svarUpa bhUyaskAra TIkAmAM jaNAvela che paNa te kevI rIte ghaTI zake te bahuzruto jANe. sAghAdi-bhaMgavicAra je baMdhAdi sAdi hoya che te adhruva ja hoya che ane je anAdi hoya che te jIvavizeSamAM dhruva ane adhruva paNa hoya che. je adhruva hoya che te adhruvarUpe rahe che athavA sAdi paNa thaI zake che. je baMdhAdi vadhAremAM vadhAre hoya te utkRSTa ane te sivAyanA sarva anutkRSTa kahevAya che. Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 745 je ochAmAM ochA hoya te jaghanya ane te sivAyanA sarva ajaghanya kahevAya che. utkRSTa ane jaghanya sivAyanA sAmAnyathI baMdhAdi saghaLA anutkRSTa ane ajaghanya bannemAM AvI zake che. chatAM sAdipaNAnI vizeSatAthI te bannemAM bheda che. jema baMdhAdine utkRSTa karI tethI ochA kare tyAre anuSTanI sAdi ane baMdhAdine jaghanya karI tethI vadhAre kare tyAre ajaghanyanI sAdi, vaLI jyAM anutkRSTa ke ajaghanyanI sAdi na hoya tyAM paNa utkRSTanI maryAdA karI anutkRSTa ane jaghanyanI maryAdA karI zeSa baMdhAdi ajaghanya ema samajavuM. sAmAnyathI ajaghanya ane anutkRSTa baMdhAdi anAdi ane utkRSTa tathA jaghanya sAdi ja hoya che. baMdhaAzrayI avabaMdhI sarva prakRtionA utkRSTAdi cAre sAdi, adhruva ema be prakAre ane dhruvabaMdhI prakRtionA ajaghanya tathA anutkRSTa yathAsaMbhava sAdi, anAdi, dhruva ane adhuva ema cAra prakAre che ane utkRSTa tathA jaghanya sAdi adhruva ema be prakAre che. ' upazAntamoha Adi traNa guNasthAne mULa eka vedanIya ane uttara eka satAvedanIya karmaprakRtino baMdha hovAthI te jaghanya prakRtibaMdha che. te sAdi, adhruva ema be prakAre che. upazAntamohathI paDatAM sUkSmasaMgharAye cha mULakarma ane sattara uttaraprakRtiono baMdha kare te ajaghanya prakRtibaMdha che ane te vakhate tenI sAdi thAya che. upazAttamohAdi guNasthAnakane nahi pAmelAone te anAdi che, abhavya jIvo upazAMtamoha vagere guNasthAnaka pAmavAnA ja nathI mATe teone dhruva ane bhavya jIvo upazAntamohAdi guNasthAnaka pAmI ajaghanya prakRtibaMdhano aMta karaze mATe adhuva. A rIte ajaghanya prakRtibaMdha cAra prakAre che. saMjJI paMcendriyAdi jIvo AyubaMdhakALe mULa ATha ane uttara cumotera prakRtino baMdha kare tyAre utkRSTa prakRtibaMdhanI sAdi ane aMtarmuhUrta bAda tethI ochI prakRti bAMdhe tyAre utkRSTa adhruva - "ane anukuSTanI sAdi, pharIthI utkRSTa kare tyAre anukuSTa adbhava ane utkRSTanI sAdi ema krama vaDe utkRSTa ane anutkRSTa prakRtibaMdha thatA hovAthI banne baMdha sAdi ane adhuva che. 'AyuSyakarma adhuvabaMdhI hovAthI te sAdi ane adhuva ema be prakAre che. upazAMtamohathI paDe tyAre sUkSmasaMgharAye jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, nAma, gotra ane aMtarAya e pAMca karmanI ane anivRtti bAdara saMparAme Ave tyAre mohanIyanI sAdi, A guNasthAnakone nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adbhava ema A cha karmano baMdha sAghAdi cAra prakAre che. ayogI-guNasthAnake vedanIyano abaMdhaka thaI pharI baMdha karato na hovAthI vedanIyakarmanA baMdhanI sAdi nathI. tethI A guNasthAnaka nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhuva-ema vedanIyakarmano baMdha sAdi vinA traNa prakAre che. dhruvabaMdhI suDatALIsa prakRtiono pratibaMdha lAdyAdi cAra prakAre che. tyAM mithyAtva mohanIya, thINadvitrika tathA cAra anaMtAnubaMdhI e AThano trIjA Adi guNasthAne, apratyAkhyAnIya cArano paMca01-94 Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 paMcasaMgraha-1 , dezavirati AdimAM, pratyAkhyAnIya cArano pramattAdimAM, nidrA, pracalA, nAmakarmanI dhruvabaMdhI nava, bhaya tathA jugupsAno anivRtti bAdara saMparAyAdimAM, cAra saMjvalanano sUkSmasaMpAyAdimAM, pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano upazAMtamohAdimAM abaMdha hoya che. vaLI te te guNasthAnakathI paDatAM te te prakRtibaMdhanI sAdi, abaMdhasthAnarUpa guNasthAnaka nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone apruva che. tottera adhuvabaMdhI prakRtiono baMdha adhruva hovAthI sAdi ane adhuva ema be ja ! prakAre che. prakRtibaMdhanA svAmI paMcendriya tiryaMco jinanAma ane AhArakaddhika sivAya ekaso sattara, ekendriyo tathA vikasendriyo e traNa tathA devatrika, narakatrika ane vaikriyaddhika-ema agiyAra vinA zeSa ekaso nava, temaja teukAya tathA vAukAya uparokta agiyAra tathA manuSyatrika ane uccagotra ema paMdara vinA sAmAnyathI ekaso pAMca prakRtio bAMdhe che. devatAo vaikriya aSTaka, AhArakaddhika, vikalatrika ane sUkSmatrika e soLa vinA ekaso cAra ane nArako pUrvokta soLa tathA ekendriya, sthAvara ane Atapa ema ogaNIsa vinA sAmAnyathI ekaso eka prakRtio bAMdhe che, manuSyo sAmAnyathI sarva (ekaso vIsa) prakRtio bAMdhe che. sthitibaMdha ahIM agiyAra anuyogadvAro che. (1) utkRSTa jaghanya sthitibaMdha pramANa (2) ekendriyAdi AzrayI utkRSTa-jaghanya sthitibaMdha pramANa, (3) niSeka, (4) abAdhAkaMDaka, (5) sthitisthAna, (6) saMkleza sthAna, (7) vizuddhi sthAna, (8) sthitibaMdha adhyavasAya sthAna pramANa, (9) sAdyAdi, (10) svAmitva, (11) zubhAzubhatva, A agiyAra vAronI kramazaH vicAraNA che. (1) sthitibaMdha pramANa--avasthAnakAla ane bhogyakAla ema karmanI sthiti be prakAre che. tyAM vivakSita samaye baMdhAyela karmalatA (jo baMdha pachI temAM koI karaNa na lAge to) caramasamaye goThavAyela dalikanI apekSAe AtmA sAthe jeTalo samaya rahe te teno avasthAna kALa ane vivakSita samaye baMdhAyela karmalatAnAM dalikonI racanA jeTalA samayomAM thAya te bhogyakALa athavA niSeka kahevAya che. je karma jeTalA koDAkoDI sAgaropamanuM baMdhAya che te karmanI tathAsvabhAve zarUAtanA teTalA so varSonAM samayapramANa sthAno choDI pachInA samayathI caramasamaya sudhI dalikaracanA thAya che. ethI jeTalAM sthAnomAM dalikaracanA karato nathI teTalo abAdhAkALa ane zeSa bhogyakALa hoya che. jema sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtva mohanIyakarma baMdhAya che tyAre sAta hajAra varSa abAdhAkALa ane sAta hajAra varSa nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa niSekakALa athavA bhogyakALa hoya che. Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 747 ahIM sUtrakAra maharSie sarva prakRtiono avasthAnakALa jaNAvela che ane upara jaNAvyA mujaba abAdhAkALa nyUna zeSa bhogyakALa svayaM samajavAno che. mAtra AyuSya karmamAM abAdhAkALa niyata na hovAthI teno bhogyakALa ja batAvela che. karmanA jaghanya sthitibaMdhamAM abAdhAkALa sarvatra aMtarmuhUrta samajavo. jyAM jaghanya sthitibaMdha aMtarmuhUrta pramANa ja hoya tyAM sthitibaMdhanA aMtarmuhUrtathI abAdhAkALanuM aMtarmuhUrta ghaNuM ja nAnuM hoya che. mohanIyakarmano sittera koDAkoDI, nAma tathA gotrano visa koDAkoDI, AyuSyano pUrva koDanA trIjA bhAge adhika tetrIsa ane jJAnAvaraNa vagere zeSa cAra karmano trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha che. ' upazAMtamohAdi traNa guNasthAnake rasa rahita be samayapramANa satAvedanIya baMdhAya che. tene choDI sakaSAyI jIvanI apekSAe vedanIyano bAra, nAma tathA gotrano ATha muhUrta ane zeSa pAMca karmano aMtarmuhUrta pramANa jaghanya sthitibaMdha che. hAsya, rati, puruSaveda, devadrika, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, zuklavarNa, surabhigaMdha, madhura rasa, laghu mUdu, snigdha ane uSNa e cAra sparza, zubhavihAyogati, sthiraSaka ane uccagotra A bAvIsa prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha daza koDAkoDI sAgaropama pramANa che. tyAM eka hajAra varSa abAdhAkALa ane zeSa bhogyakALa che. A rIte sarva prakRtiomAM abAdhAkALa tathA bhogyakALa svayaM vicArI levo. : bIjA saMghayaNa tathA bIjA saMsthAnano bAra koDAkoDI, hAlidravarNa ane Aspharasano sADAbAra koDAkoDI, trIjA saMghayaNa tathA saMsthAnano cauda koDAkoDI, sAtAvedanIya, strIveda, manuSyaddhika, raktavarNa tathA kaSAya rasano paMdara koDAkoDI, cothA saMghayaNa-saMsthAnano soLa - koDAkoDI, nIlavarNa ane kaTurasano sADAsattara koDAkoDI, paMcama saMghayaNa saMsthAna, sUkSmatrika tathA vikalatrika e AThano aDhAra koDAkoDI, arati, zoka, bhaya, jugupsA, napuMsakaveda, tiryaMcadvika, narakadrika, ekendriya-paMcendriya jAti, audArikaddhika, vaikriyaddhika, taijasa, kArmaNa, chevaTuM saMghayaNa, huMDaka saMsthAna, kRSNavarNa, durabhigaMdha, tiktarasa, guru, karkaza, rUkSa ane zIta e cAra sparza, azubha vihAyogati, tIrthaMkara nAmakarma vinA sAta pratyeka prakRti, traNa catuSka, sthAvara, asthiraSaka ane nIcagotra A chetALIsa prakRtiono visa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha che. - pAMca jJAnAvaraNa, nava darzanAvaraNa, asatAvedanIya ane pAMca aMtarAya e visano trIsa koDAkoDI, soLa kaSAyano cALIsa koDAkoDI ane mithyAtva mohanIyano sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha che. AyuSyamAM anyakarmanI jema abAdhAkALa niyata nathI, parabhavanuM Ayu bAMdhe tyAre bhogavAtA bhavanuM jeTaluM AyuSya bAkI hoya teTalo abAdhAkALa hoya che. vaLI bhogavatA bhavanA AyunA chellA tRtIyAMza bhAgamAM athavA tenA trIjA trIjA bhAgamAM game tyAre jaghanya ke utkRSTa Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 paMcasaMgraha-1, AyuSya bAMdhI zake che. tethI pUrvakroDanA AyuvALA potAnA bhavanA be bhAga gayA pachI tarata ja utkRSTa AyuSya bAMdhe ane jaghanya Ayu bAMdhe tyAre anukrame utkRSTa sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA ane jaghanya sthitibaMdhe utkRSTa abAdhA thAya. te ja pramANe bhogavAtuM AyuSya aMtarmuhUrta bAkI rahe tyAre utkRSTa ane jaghanya AyuSya bAMdhanArane anukrame utkRSTa sthitibaMdhe jaghanya abAdhA ane jaghanya sthitibaMdhe jaghanya abAdhA thAya che. A pramANe AyuSyanI caturbhAgI thAya che. tethI ja mULagAthAmAM AyuSyano mAtra bhogyakALa kahyo che, je deva-naraka AyuSyano tetrIsa sAgaropamAM ane manuSya-tiryaMcAyuSyano traNa palyopama pramANa che. koIpaNa AyuSyane deva-nArako ane yugaliko utkRSTa sthitie bAMdhatA nathI tethI pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA je manuSya-tiryaMco potAnA AyuSyanA be bhAga gayA pachI tarata ja yathAsaMbhava cAre AyuSya utkRSTa sthitie bAMdhe tyAre teone cAre AyuSyamAM pUrvakroDano trIjo bhAga utkRSTa abAdhAkALa hoya che. viSa, zastra Adi nimitto dvArA jeonuM AyuSya ghaTe nahi ane jemane maraNa samaye tevAM nimitto paNa prApta na thAya-te nirupakramI kahevAya, sarva devo, nArako ane yugaliko nirapakramI hoya che. te sarva potAnA bhavanuM AyuSya cha mAsa bAkI hoya tyAre ja parabhavanuM AyuSya bAMdhe che, matAntare yugaliko palyopamano asaMkhyAtamo bhAga bAkI hoya tyAre ane nArako aMtarmuhUrta bAkI hoya tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. tethI nirupakramI jIvo AzrayI teTalo ja abAdhAkALa ghaTe che. sopakramI jIvo anubhavAtA AyuSyanA trIjA, navamA, sattAvIsamAM bhAge ke yAvat aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. tethI ja pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA trIjA bhAganA AraMbhe parabhavanuM utkRSTa AyuSya bAMdhe tyAre utkRSTa abAdhA sahita utkRSTa sthitibaMdha thAya che, paNa anyathA nahi. ekendriyo ane vikalendriyo manuSyAya ane tiryaMcAyu ema be ja AyuSya bAMdhe che ane teo A banne AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha potAnA bhavanA trIjA bhAga sahita pUrvakroDavarSa pramANa kare che. tyAM svabhavanA AyuSyano trIjo bhAga abAdhAkALa ane pUrvakroDavarSa bhogyakALa che. asaMjJI paMcendriyo pUrvakroDanA trIjA bhAga sahita palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa cAre AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha kare che. ahIM paNa pUrvakroDano trIjo bhAga abAdhAkALa ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga bhogyakALa samajavo. tIrthaMkara nAmakarma ane AhAraddhika e traNano anikAcita utkRSTa sthitibaMdha aMta:koDAkoDI sAgaropama pramANa che. ane anikAcita jaghanya sthitibaMdha saMkhyAtaguNahIna aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa che. abAdhAkALa aMtarmuhUrta che. aMtarmuhUrta pachI A traNe prakRtiono pradezodaya avazya thaI jAya che. tIrthaMkara nAmakarmanA pradezodayavALo paNa jIva potAnI samAna kakSAvALA anya jIvonI Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 749 apekSAe aizvarya, satkAra, samRddhi AdithI adhika hoya che, ema keTalAka AcAryo kahe che. juo paMcama karmagraMtha gADa 33nI TIkA. koDAkoDI sAgaropamamAM kAMIka nyUna hoya te aMtaHkoDAkoDI sAgaropama kahevAya che. tenA aMtarmuhUrtanI jema asaMkhya bhedo thaI zake che. A traNe prakRtionI alpanikAcita sthiti utkRSTathI saMkhyAta guNahIna aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa ane gADha nikAcita sthiti tIrthaMkara nAmakarmanI kaMIka nyUna eka kroDa corAzI lAkha pUrva adhika tetrIsa sAgaropama ane AhArakaddhikanI palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa utkRSTathI hoya che. jenI udvartanA-apavarnanA thaI zake te anikAcita athavA alpanikAcita kahevAya tevA jinanAmanI sattAvALo jIva tiryaMcamAM paNa jAya che. athavA tiryaMcagatimAM jatI vakhate apavartanA dvArA aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa tIrthakara nAmakarmanI sthitisattAno kSaya karI tiryaMcagatimAM jAya che tethI Agama sAthe koI virodha Avato nathI. tIrthaMkara nAmakarmano alpanikAcita ke gADhanikAcita sthitibaMdha tIrthaMkara thavAnA trIjA bhavamAM ane te paNa manuSyabhavamAM ja thAya che ane tevI jinanAmanI gADhanikAcita sattAvALo tiryaMcagatimAM jato nathI, paraMtu bIjA bhave deva ke narakamAM jaI tyAMthI manuSyamAM AvI tIrthaMkara thAya che. gADhanikAcita eTale je rIte bAMdhyuM hoya te ja rIte bhogavavuM paDe paNa temAM koIpaNa karaNo dvArA koIpaNa jAtano pheraphAra na thAya. tIrthaMkara nAmakarmanI sAdhika palyopama devanI apekSAe athavA sAdhika corAzI hajAra varSa pramANa nArakanI apekSAe jaghanyathI gADhanikAcita sthiti thAya che. matAntare jinanAmakarmano jaghanya sthitibaMdha daza hajAra varSa pramANa ane AhArakaTrikano aMtarmuhUrta pramANa kahyo che. te je mate tIrthaMkara nAmakarmanI sattAvALA bhavanapati AdimAM utpanna thAya che temanI apekSAe tIrthakara nAmakarmano ane apramatte aMtarmuhUrta pramANa AhArakaddhikano baMdha karI pramatta guNasthAne AvI AhAraka zarIra banAve te apekSAe AhArakadvikano jaghanyabaMdha ghaTI zake ema lAge che. paraMtu sAsvAdanathI apUrvakaraNa guNasthAnaka sudhI aMtaHkoDAkoDIthI ocho sthitibaMdha ja nathI ema A ja graMthamAM kahyuM che ane A traNe prakRtiono baMdha paNa apUrvakaraNanA chaThThA bhAga sudhI ja che, chatAM matAntare ATalo sthitibaMdha kahyo che. juo AcArAMga cUrNi no madhyamo vadati tasa naha ne saMtomuhud, 3oseLa alaMvArU (sthitibaMdha thAya.) - bhavya ke abhavya saMjJI-paMcendriya mithyASTi temaja saMjJI-paMcendriya AyuSya sivAya sAsvAdanathI apUrvakaraNa guNasthAnaka sudhI koIpaNa karmano aMtakoDAkoDI sAgaropamathI hIna baMdha karatA ja nathI tethI saMjJI-paMcendriyane apUrvakaraNa guNasthAnaka sudhImAM AyuSya sivAya je prakRtiono baMdhaviccheda thAya che temAMnI je prakRtiono ekendriyamAM baMdha hoya che te prakRtiono jaghanya sthitibaMdha ekendriyo ja kare che tevI pravRtio paMcAzI che ane je prakRtiono ekendriya ke vikasendriya baMdha karatA nathI paraMtu asaMzI ke saMjJI-paMcendriyo ja kare che te vaikriyaSakano jaghanya Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 sthitibaMdha asaMjJI-paMcendriya ane apUrvakaraNa guNasthAnakathI AgaLa sudhI baMdhAtI bAvIsa prakRtio temaja saMzImAM ja baMdhAtI AhArakakrika ane jinanAma ema kula pacIsa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha saMjJI-paMcendriya, tathA deva-narakAyuno saMkSI-asaMzI paMcendriya ane zeSa be Ayuno jaghanya sthitibaMdha ekendriya vagere sarva jIvabheda kare che. 750 corAzI lAkhane corAsI lAkhe guNatAM sittera lAkha chappana hajAra kroDa thAya. teTalA varSanuM eka pUrva thAya che. baso chappana AvalikA pramANa nAnAmAM nAno bhava te kSullakabhava. tevA kSullakabhavo aDatALIsa miniTa pramANa eka muhUrtamAM 65536 thAya che. eka muhUrtamAM 3773 zvAsocchvAsa thAya che ane eka zvAsocchvAsamAM sAdhika sattara kSullakabhava thAya che. ekendriya vagere caude prakAranA jIvo tiryaMca ane manuSyAyuno aMtarmuhUrta adhika kSullakabhava pramANa jaghanya sthitibaMdha kare che. tyAM aMtarmuhUrta abAdhAkALa ane kSullakabhava bhogyakALa che. Avazyaka TIkA AdinA mate kSullakabhava pramANa Ayu mAtra vanaspatimAM ja hoya che. zeSa tiryaMco tathA manuSyanuM Ayu aMtarmuhUrta pramANa che. asaMzI ane saMzI-paMcendriyo naraka ane devAyuno aMtarmuhUrta adhika daza hajAra varSa pramANa jaghanya sthitibaMdha kare che. kSapaka svabaMdha viccheda sthitibaMdhe puruSavedano ATha varSa, saMjvalana krodhano mAsa, mAnano eka mAsa, mAyAno paMdara divasa ane lobha pAMca jJAnAvaraNa, pAMca aMtarAya, tathA cAra darzanAvaraNa e paMdarano aMtarmuhUrta pramANa, sAtAvedanIyano bAra muhUrta ane yazaHkIrti tathA uccagotrano ATha muhUrta pramANa jaghanya sthitibaMdha kare che. paryApta asaMzI paMcendriya vaikriyaSakano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna sAgaropama pramANa ane sArdhazataka graMthanA mate palyopamanA saMkhyAtamA bhAge nyUna sAgaropama pramANa temaja prajJApanA sUtranA mate devadvikano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna 10 sAgaropama jaghanya sthitibaMdha kare che. 7 2000 ka 2000 paMcasaMgrahanA mate nidrApaMcaka vagere zeSa paMcAzI prakRtiono potapotAnI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthitie bhAgatAM je Ave te, paMcama karmagraMtha tathA jIvAbhigama Adi sUtranA mate upara mujaba bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna ane karmaprakRtinA mate potapotAnA varganI utkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthitie bhAgatAM je Ave temAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna jadhanya sthitibaMdha che. ATalo jadhanya sthitibaMdha ekendriyo ja kare che. tyAM paMcasaMgrahanA mate nidrApaMcaka ane asAtAvedanIya e chano OM, mithyAtva mohanIyano eka sAgaropama, anaMtAnubaMdhI Adi Adya bAra kaSAyano OM, hAsya,. rati, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, zubhavihAyogati, zuklavarNa, surabhigaMdha, madhu22sa, laghu Adi cAra zubha sparza ane sthirapaMcaka e sattarano OM, dvitIya saMhanana ane dvitIya saMsthAnano, tRtIya Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha 751 saMhanana tathA tRtIya saMsthAnano, strIveda tathA manuSyaddhika e traNano caturtha saMhanana ane caturtha saMsthAnano , paMcama saMhanana, paMcama saMsthAna, vikalatrika ane sUkSmatrika e AThano ane zeSa ati, zoka, bhaya, jugupsA, napuMsakaveda, tiryaMcadvika, ekendriya, paMcendriya jAti, audArikaddhika, taijasa, kArmaNa, chevaTuM saMghayaNa, huMDaka saMsthAna, hAridrAdi cAra varNa, AmlAdi cAra rasa, durabhigaMdha, guru Adi cAra azubha sparza, azubha vihAyogati, tIrthaMkara nAmakarma vinA parAghAtAdi sAta pratyeka prakRti, trasa catuSka, sthAvara, asthiraSaTka ane nIcagotra A aDatALIsa prakRtiono sAgaropama pramANa jaghanya sthitibaMdha che. paMcama karmagraMtha tathA jIvAbhigama Adi sUtranA mate upara je je prakRtiono jeTalo jaghanya sthitibaMdha darzAvela che te ja sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtame bhAge nyUna che. karmaprakRtinA mate nidrApaMcaka ane asAtAvedanIyano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna OM, mithyAtvamohanIyano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna eka sAgaropama, prathamanA bAra kaSAyano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna OM ane zeSa byAzI prakRtiono palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna OM sAgaropama pramANa jadhanya sthitibaMdha che. (2) ekendriyAdine viSe jaghanyAdi sthitibaMdha ekendriyo ane vikalendriyo jinanAma Adi agiyAra vinA zeSa ekaso nava prakRti bAMdhe che. temAMthI manuSya tathA tiryaMcAyuno jaghanya tathA utkRSTa sthitibaMdha prathama jaNAvyo che, tethI have zeSa ekaso sAta prakRtiono batAvavo joIe. tyAM upara varNacatuSkanA je peTA bhedo paNa gaNAvyA che tenI vivakSA na karIe to paMcAzI prakRtiono traNe mate je jaghanya sthitibaMdha batAvyo che--teTalo te te prakRtiono jaghanya sthitibaMdha ekendriyo kare che. zeSa bAvIsa prakRtiomAMthI paMcasaMgrahanA mate pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano OM, sAtAvedanIyano, cAra saMjvalanano 4, puruSaveda, yazaHkIrtti ane uccagotra A traNeno - sAgaropama pramANa ane paMcama karmagraMtha tathA jIvAbhigama Adi sUtranA mate palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna upara jaNAvela che te ja ane karmaprakRtinA mate matijJAnAvaraNAdi cauda ane sAtAvedanIya e paMdarano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna rU, cAra saMjvalanano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna puruSaveda, uccagotra ane yazaHkIrdi e traNano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUna : sAgaropama pramANa jaghanya sthitibaMdha ekendriyo kare che. traNe mate ekendriyone upara je ekaso sAta prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kahyo che te darekamAM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga yukta karatAM jeTalo thAya teTalo te te mate ekendriyo utkRSTa sthitibaMdha kare che. paMcasaMgrahanA mate ekendriyo jeTalo jaghanya ane utkRSTa sthitibaMdha kare che tethI pacIsa, 'pacAsa, so ane hajAra guNo ekaso sAte prakRtiono jaghanya tathA utkRSTa sthitibaMdha anukrame beindriya, teindriya, carindriya ane asaMjJI-paMcendriyo kare che. Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 paMcasaMgraha-1 paMcama karmagraMtha AdinA mate tathA karmaprakRtinA mate ekendriyo jeTalo utkRSTa sthitibaMdha kare che tethI pacIsa, pacAsa, so ane hajAra guNo anukrame beindriya, te indriya, caurindriya ane asaMjJI-paMcendriya utkRSTa sthitibaMdha kare che ane potapotAnA utkRSTa sthitibaMdhamAMthI palyopamano saMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM jeTaluM rahe teTalo beinDiyAdi jaghanya sthitibaMdha kare che. jayAre prajJApanA sUtranA mate paMcama karmagraMthAdinA mate batAvela beindriyAdinA potapotAnA utkRSTa sthitibaMdhamAMthI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna karatAM jeTalo rahe teTalo beindriyAdino jaghanya sthitibaMdha che. asaMzI-paMcendriyo upara jaNAvela ekaso sAta prakRtio uparAMta vaikriyaSaka paNa bAMdhe che ane teno prathama batAvela jaghanya sthitibaMdha palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI yukta karatAM temaja zataka TippaNanA mate palyopamano saMkhyAtamo bhAga adhika karatAM jeTalo thAya teTalo utkRSTa sthitibaMdha che. saMsI-paMcendriyo pAMtrIsa pravRtiomAMthI vaikriyaSaTraka sivAya zeSa ogaNatrIsa prakRtiono prathama batAvyo te pramANe ane vaikriyaSarka tathA zeSa paMcAzI prakRtiono aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa jaghanya sthitibaMdha ane utkRSTathI te te prakRtiono prathama jeTalo utkRSTa sthitibaMdha kahyo che teTalo kare che. jaghanya sthitibaMdhamAM abAdhAkALa sarvatra aMtarmuhUrta pramANa che. (3) niSeka vicAra je samaye karma baMdhAya che te ja samaye tenA abAdhAkALanA samayo choDI pachInA samayamAM dalikanI racanA thAya che. e vAta prathama samajAvela che. ahIM te dalika racanAno (1) anaMtaropanidhA ane paraMparopanidhA ema be prakAre vicAra karela che. . (1) pUrvapUrvanA samayanI apekSAe anaMtara pachI-pachInA samayamAM keTalI dalika racanA kare che? ema vicAravuM te anaMtaropanidhA. (2) pahelA sthAnanI apekSAe keTalAM sthAno pachI dalikaracanA ardhI ardhI thAya che ema vicAravuM te paraMparopanidhA. tyAM anaMtaropanidhAthI vicAra karatAM abAdhAkALa pachInA prathama samayamAM sarvathI vadhAre ane tenI pachInA samayathI te samaye baMdhAyela sthitinA caramasamaya sudhI anukrame pachI pachInA samayamAM vizeSahIna-vizeSahIna dalikaracanA thAya che. paraMparopanidhAthI vicAratAM abAdhAkALa pachInA pahelA samayamAM je dalitaracanA thAya che tenI apekSAe tyAMthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa samayo oLaMgI pachInA samayamAM ardha dalikanI racanA thAya che ane tenI apekSAe tyAMthI punaH palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samayo oLaMgI pachInA samayamAM ardha dalikanI racanA thAya che. ema jyAM adha hAni thAya che Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 753 te te samayanI apekSAe palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa samayo oLaMgI pachI pachInA samayamAM ardha-ardha dalikaracanA te samaye baMdhAyela karmasthitinA caramasamaya sudhI thAya che. koIpaNa karmanA utkRSTa sthitibaMdhamAM AvI ardha-ardha hAnio kula palyopamanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa thAya che ane sarva ardha ardhahAniothI be hAni vacce rahela niSeka sthAno asaMkhyAtaguNa che. (4) abAdhA kaMDaka koIpaNa karmano palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitibaMdha ghaTe athavA vadhe tyAre abAdhAkALamAMthI eka samayanI hAni athavA vRddhi thAya. dRSTAnta tarIke, jJAnAvaraNIya karmano trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha thAya, athavA samaya nyUna, be samaya nyUna ema yAvat palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka samaya nyUna utkRSTa sthitibaMdha thAya tyAM sudhI barAbara traNa hajAra varSa pramANa abAdhAkALa hoya che ane palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge nyUnathI AraMbhI samaya-samayanI hAnie yAvat palyopamanA be asaMkhyAtamA bhAge nyUna utkRSTa sthitibaMdha na thAya tyAM sudhI eka samaya nyUna traNa hajAra varSa pramANa abAdhAkALa hoya che. e pramANe abAdhAkALamAMthI samaya samayanI hAni karatAM palyopamanA jeTalA asaMkhyAtamA bhAga nyUna utkRSTa sthitibaMdha thAya teTalA samaya nyUna utkRSTa abAdhA hoya che. e pramANe sthitibaMdhamAMthI palyopamano eka eka asaMkhyAtamo bhAga ane abAdhAkALamAMthI eka eka samaya nyUna thatAM yAvat jJAnAvaraNIya karmano saMkSI paMcendriyane abhavya prAyogya jaghanya sthitibaMdha thAya tyAre aMtarmuhUrta pramANa jaghanya abAdhA hoya che. eka samaya abAdhAkALanI hAni athavA vRddhimAM je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitibaMdhanI hAni athavA vRddhi thAya che te palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitionuM eka abAdhAkaMDaka kahevAya che. ema aMtarmuhUrta nyUna traNa hajAra varSanA samaya pramANa jJAnAvaraNIya karmanAM abAdhAkaMDako thAya che. ema dareka karmamAM jaghanya abAdhA nyUna potAnI utkRSTa abAdhAnA samayo pramANa abAdhAkaMDako thAya che. (5) sthitisthAna dvAra sthitisthAna-sthitinA bhedo, te baMdha ane sattA AzrayI be prakAre che. tyAM je sthiti sattAmAM hoya temAMthI anubhavavA dvArA athavA sthitighAtAdithI samaya pramANa Adi sthitino kSaya thavAthI jeTalI-jeTalI sthiti sattAmAM rahe te sattAgata sthitisthAno kahevAya. teno vicAra A ja dvAramAM AgaLa sattA prakaraNamAM karavAmAM Avaze. tethI ahIM baMdha AzrayI sthitisthAno batAve che. eka samaye jeTalo sthitibaMdha thAya te baMdha AzrayI sthitisthAna kahevAya che. tyAM jadhanya sthitibaMdha te paheluM sthitisthAna, samayAdhika jadhanya sthitibaMdha te bIjuM, be samayAdhika jaghanya sthitibaMdha te trIjuM sthitisthAna, ema samaya samayanI vRddhie utkRSTa sthitibaMdha sudhI asaMkhya sthitisthAno thAya che. paMca 1-95 Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 paMcasaMgraha-1 je karmanI jeTalI utkRSTa sthiti hoya temAMthI abhavya saMjJI paMce. prAyogya jaghanya sthiti bAda karI zeSa rahela sthitinA samaya pramANa te te karmanAM niraMtara sthitisthAno thAya che ane abhavya saMjJI paMcendriya prAyogya jaghanya sthitibaMdhathI nIce keTalAMka sAntara sthitisthAno hoya che. tyAM nAma ane gotrakarmanA ATha muhUrta nyUna visa koDAkoDI sAgaropamanA samaya pramANa, mohanIyanA aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropamanA samaya pramANa, AyuSyanA abAdhArUpa aMtarmuhUrta sahita kSullakabhava nyUna pUrvakoDinA trIjA bhAge adhika tetrIsa sAgaropamanA samaya pramANa, vedanIyanA bAra muhUrta nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropamanA samaya pramANa, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyanA aMtarmuhUrta nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropamanAM samaya pramANa baMdha AzrayI sthitisthAno eTale ke sthitibaMdha sthAno hoya che. A pramANe uttarapravRtiomAM paNa svayaM vicArI levuM. A pramANe sAmAnyathI sthitisthAno thAya che, paraMtu abhavya saMjJI paMcendriya prAyogya jaghanya sthitibaMdhathI nIce niraMtara nahi paNa sAntara sthitisthAno hovAthI thoDAM ochAM sthitisthAno thAya che. aparyApta sUkSmanAM sthitisthAno sarvathI alpa che. te thakI aparyApta bAdara, paryApta sUkSma ane paryApta bAdara ekendriyanAM sthitisthAno anukrame saMkhyAtaguNa che. sAmAnyathI A cAre bhedanAM sthitisthAno palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa hovA chatAM asaMkhyAtamo bhAga nAno-moTo grahaNa karavAno hovAthI uparokta alpabahatva ghaTI zake che. paryApta bAdara ekendriyamAM sthitisthAnothI aparyApta beIndriyanI sthitisthAno asaMkhyaguNa che. kAraNa ke beindriyanA utkRSTa tathA jaghanya sthitibaMdha vacce palyopamanA saMkhyAtamA bhAganuM aMtara hovAthI aparyApta beindriyanAM sthitisthAno palyopamanA saMkhyAmAM bhAganA samaya pramANa che. jayAre paryApta bAdara ekendriyanAM sthitisthAno palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa ja che ane asaMkhyAtamA bhAgathI saMkhyAtamo bhAga sAmAnyathI dareka sthaLe asaMkhya guNa moTo ja levAno hoya che. tethI paryApta bAdara ekendriyanAM sthitisthAnothI aparyApta beindriyanAM sthitisthAno asaMkhyaguNa che. aparyApta beIndriyathI paryApta beIndriya, aparyApta tathA paryApta teIndriya, carindriya, asaMjJI ane saMjJI-paMcendriyanAM sthitisthAno anukrame eka ekathI saMkhyAtaguNa che. sAmAnyathI aparyApta beIndriyathI paryApta asaMjJI-paMcendriya sudhInA ATha jIvabhedamAM utkRSTa-jaghanya sthiti vacce palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANa aMtara hovAthI palyopamanA saMkhyAtamA bhAganAM samaya pramANa sthitisthAno che chatAM palyopamano saMkhyAtamo bhAga anukrame moTo moTo levAno hovAthI uparokta alpabadutva prApta thAya che. aparyApta saMnnI-paMcendriyane utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdha vacce saMkhyAta bhAga nyUna aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa aMtara hovAthI teTalAM samaya pramANa sthitisthAno che ane paryApta saMjJI-paMcendriyamAM mithyAtva guNasthAnaka AzrayI aMtaHkoDAkoDI sAgaropama nyUna utkRSTa sthitibaMdhanA samaya pramANa sthitisthAno che. Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 755 (6) saMklezasthAna ane (7) vizuddhisthAna dvAra (1) patita pariNAmI jIvanA kaSAyanI tIvratA rUpa je saMkliSTa pariNAmo te saMklezasthAno ane (2) caDatA pariNAmavALA jIvanA kaSAyanI maMdatA rUpa je vizuddha pariNAmo te vizuddhisthAno che. jeTalAM saMklezasthAno hoya che teTalAM ja vizuddhisthAno hoya che. kema ke chellA ane pahelA sthAna sivAya paDatA pariNAmavALAne je saMklezasthAno gaNAya che te ja caDatA pariNAmavALA jIvane vizuddhisthAno gaNAya che. te banne prakAranAM sthAno aparyApta sUkSma ekendriyane sarvathI alpa che, tenAthI aparyApta bAdara, paryApta sUkSma ane paryApta bAdara ekendriya, aparyApta tathA paryApta beIndriya, teindriya, caurindriya, asaMzI-paMcendriya ane saMjJI-paMcendriya jIvone anukrame eka-ekathI asaMkhya guNa che. (8) adhyavasAyasthAna pramANa dvAra - eka eka sthitibaMdhanA kAraNabhUta AtmAnAM je kaSAyayukta pariNAmo te sthitibaMdhanAM adhyavasAyasthAno kahevAya che. aneka jIvo AzrayI pratyeka sthitibaMdha sthAnamAM te adhyavasAya sthAno asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa thAya che. tyAM AyuSyakarmamAM jaghanya sthitibaMdhanA kAraNabhUta je asaMkhya lokAkAza pradezapramANa adhyavasAyo che tenAthI samayAdhika jaghanya sthitibaMdhamAM asaMkhyaguNa, tenAthI be samayAdhika, traNa samayAdhika jaghanya sthitibaMdha Adi yAvat utkRSTa sthitibaMdha sudhInA pratyeka sthitibaMdhamAM anukrame asaMkhya-asaMkhyaguNa adhyavasAyasthAno hoya che. zeSa sAta karmanA jaghanya sthitibaMdhamAM je asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo che te uttarottara samaya-samaya adhika sthitibaMdhasthAnamAM vizeSAdhika vizeSAdhika che. ema yAvata "utkRSTa sthitibaMdhasthAnaka sudhI samajavuM. - eka ja sAthe samAna sthitivALuM ja karma baMdhAyuM hovA chatAM te sarva jIvone eka ja samaye, eka ja kSetramAM, eka ja prakAranA dravyAdika nimittathI ekasarakhI rIte udayamAM AvatuM nathI. paraMtu bhinna bhinna jIvone, bhinna bhinna samaye, judA judA sthAnamAM judA judA prakAranAM - dravyAdi nimittathI bhinna bhinna rIte udayamAM Ave che, tethI ekeka sthitisthAnanI aMdara, eka samaye eka jIvane eka ja adhyavasAya hovA chatAM aneka jIvo AzrayI asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa adhyavasAyo ghaTI zake che. . (9) sAdyAdi dvAra AyuSya vinA sAta mULakarmanA ajaghanya sthitibaMdha lAdyAdi cAra prakAra ane jaghanyAdi zeSa traNa baMdha sAdi-adhruva ema be prakAre hovAthI ekeka karmanA daza ema sAta karmanA sittera ane AyuSyakarmanA jaghanyAdi cAre baMdha sAdi-adhruva ema be prakAre hovAthI kula ATha. ema AThe karmanA kula botera bhAMgA thAya che. te A pramANe Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 paMcasaMgraha-1 mohanIya karmano jaghanya sthitibaMdha lapaka navamA guNasthAnakanA caramasamaye ane AyuSya vinA zeSa cha karmano sUkSmasaMpAyanA caramasamaye eka ja samaye pahelI ja vAra kare, pachI baMdhaviccheda thAya. mATe sAdi adhruva. kSapakazreNinI apekSAe upazamazreNimAM caDatI vakhate sAmAnyathI te te sthAne te te karmano dviguNa ane upazamazreNithI paDatI vakhate te te sthAne te te karmano tethI paNa dviguNa eTale ke kSapakazreNinA baMdha karatAM cAra guNo sthitibaMdha thAya che. jaghanya sivAya sarva sthitibaMdha ajaghanya kahevAya, te sAte karmano upazAMta mohe abaMdha karI tyAMthI paDato dazame guNasthAne AvI che karmano ane navame AvI mohanIyakarmano punaH baMdha zarU kare tyAre ajaghanya sthitibaMdhanI sAdi, jeo abaMdhasthAnane pAmyA ja nathI teone anAdi, abhavya jIvone baMdhano aMta ja thavAno nathI mATe dhruva ane bhavya jIvone kAlAntare baMdhaviccheda thaze. mATe adhruva ema ajaghanya baMdha cAra prakAre che uparokta sAte karmano utkRSTa sthitibaMdha ati saMkliSTa pariNAmI saMjJI-paMcendriya aMtarmuhUrta paryanta kare, tyArabAda saMjJI ane asaMjJI jIvo jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI anaMtakAla paryanta anuSTa baMdha kare, punaH atisaMkliSTAvasthAmAM saMjJI-paMcendriya utkRSTa ane anyakALe anutkRSTa baMdha kare. ema vArApharatI aneka vAra prApta thatA hovAthI banne sthitibaMdho sAdi-adhruva ema be prakAre hoya che. AyuSyakarma adhuvabaMdhI ja hovAthI tenA jaghanyAdi cAre prakAranA baMdhanI jyAre zarUAta kare tyAre sAdi ane aMtarmuhUrta pachI baMdha pUrNa kare tyAre adhruva ema jaghanyAdi cAre baMdha be prakAre che. pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, pAMca aMtarAya, cAra saMjavalana A aDhAra prakRtiono ajaghanya sthitibaMdha cAra prakAre ane zeSa jaghanyAdi traNa sthitibaMdho sAdi-adhruva ema be prakAre hovAthI eka ekanA daza ema aDhAra prakRtinA (18410=180) ekaso eMzI ane zeSa ekaso be prakRtionA jaghanyAdi cAre sthitibaMdha sAdi ane adhruva ema be prakAre hovAthI eka ekanA ATha bhAMgA thAya. tethI ekaso benA kula (102483816) AThaso soLa bhAMgA thAya. A rIte sarva uttaraprakRtionA navaso cha- (996) bhAMgA thAya che. tyAM pAMca jJAnAvaraNa vagere cauda prakRtiono sUkSma saMparAyanA caramasamaye ane cAra saMjvalanano navamA guNasthAne sva-sva baMdhaviccheda samaye kSapaka pahelI ja vAra eka samaya jaghanya sthitibaMdha kare ane pachI baMdhaviccheda thAya tethI sAdi ane adhruva ema be prakAre jaghanyabaMdha thAya. te sivAyano sarva ajaghanya sthitibaMdha che. te ajaghanya sthitibaMdhanI upazamazreNimAM abaMdhasthAnathI paDatAM potapotAnA baMdhanA Adya samaye sAdi thAya che. abaMdhasthAna nahi pAmelAone anAdi che. abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva che. ema ajaghanya sthitibaMdha cAra prakAre hoya che. zeSa ogaNatrIsa yuvabaMdhI prakRtiono sarvavizuddha paryApta bAdara ekendriya aMtarmuhUrta Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 757 sudhI jaghanya sthitibaMdha kare che. ane zeSakALe ajaghanya sthitibaMdha kare che. pharI sarvavizuddha paryApta bAdara ekendriyapaNAmAM jaghanya ane zeSakALe te ja ekendriyo ane anya jIvo ajaghanya sthitibaMdha kare che. tethI A banne prakAranA sthitibaMdha sAdi-adhruva che. suDatALIse yuvabaMdhI prakRtiono sAta mULakarmamAM jaNAvyA mujaba pharI pharI aneka vAra utkRSTa ane anutkRSTa baMdha thato hovAthI te banne sAdi ane adhruva ema be-be prakAre che. zeSa tottera prakRtio adhuvabaMdhI hovAthI ja tenA jaghanyAdi cAre baMdho sAdi-adhuva ema be prakAre che. (10) svAmitvakAra prathama narakAyu bAMdhI layopazama samyakta pAmI je manuSya tIrthaMkara nAmakarma bAMdhI narakamAM jatI vakhate aMtarmuhUrta pahelAM mithyAtva pAme te manuSya mithyAtvaprAptinA pUrva samaye eTale ke samyaktanA carama samaye tIrthaMkara nAmakarmano utkRSTa sthitibaMdha kare. kema ke tenA baMdhamAM te ja atisaMkliSTa che. kSAyika samyakta laIne narakamAM janArane AvA kliSTa pariNAma na hovAthI tIrthakara nAmakarmano utkRSTa sthitibaMdha thato nathI. pramattAbhimukha apramattayati AhArakahikano utkRSTa sthitibaMdha kare, kAraNa ke tenA baMdhamAM te ja atisaMkliSTa pariNAmI che. pUrvakroDa varSanA AyuvALo apramattAbhimukha pramatta yati potAnA AyuSyanA trIjA bhAganA prathama samaye tetrIsa sAgaropama pramANa devAyuno utkRSTa sthitibaMdha kare. pachI-pachInA samayamAM abAdhAmAMthI hAni thatI hovAthI te utkRSTa sthitibaMdha kahevAya nahi, ane apramatta guNasthAnake AyuSyanA baMdhano AraMbha thato na hovAthI temaja ta~Ayogya vizuddha pariNAmI muni ja devAyuno utkRSTa sthitibaMdha karatA hovAthI apramattAbhimukha pramattayati kahela che. manuSya ane tiryaMcAyuno utkRSTa sthitibaMdha vizuddha pariNAmI ane zeSa ekaso cauda prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha saMkliSTa pariNAmI mithyAdaSTi saMjJI-paMcendriyo kare che. tyAM sUkSmatrika, vikalendriyatrika, narakatrika, devadrika, vaikriyadrika ane manuSya-tiryaMcAya e paMdara prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha manuSya-tiryaMco ja kare che. kAraNa ke manuSya tiryaMcAyu sivAya zeSa tera prakRtio deva-nArako tathAsvabhAve bAMdhatAM nathI, temAM narakaddhika tathA vaikriyaddhikano atisaMkSiNa ane zeSa nava prakRtiono ta~Ayogya saMkliSTa manuSya-tiryaMco utkRSTa sthitibaMdha kare che. jyAre manuSya tiryaMcAyunI traNa palyopama pramANa utkRSTa sthiti devo tathA nArako tathAsvabhAve ja bAMdhatA nathI ane ativizuddha pariNAme AyubaMdhano niSedha hovAthI A bane AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha tatvAyogya vizuddha manuSya-tiryaMco je kare che. - nArako tathA sanakumArAdi devo temAM utpanna na thatA hovAthI ekendriya, sthAvara ane Atapa nAmakarmano baMdha karatA nathI ane manuSya-tiryaMco atisaMkliSTa pariNAme naraka prAyogya ja baMdha karatA hovAthI A prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha karatA nathI. jayAre bhavanapatyAdi IzAna sudhInA devone halakAmAM halakuM utpattisthAna ekendriyamAM ja hovAthI teo A traNa prakRtiono Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 paMcasaMgraha-1 atisaMkliSTa pariNAme utkRSTa sthitibaMdha kare che. - atisaMkliSTa pariNAmI nArako tathA sahastrAra sudhInA devo tiryaMcadrika, audArikadvika, chevaTuM saMghayaNa ane udyota nAmakarmano utkRSTa sthitibaMdha kare che, tyAM audArika aMgopAMga ane chevaTTA saMghayaNano IzAna sudhInA devo utkRSTa sthitibaMdha karatA nathI, kAraNa ke IzAna sudhInA devo ekendriyamAM paNa utpanna thatA hovAthI atisaMkliSTa pariNAme ekendriya prAyogya baMdha kare. che. tethI tenI sAthe audArika aMgopAMga ane chevaTuM saMghayaNa baMdhAtuM nathI. A chaye prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha atisaMkliSTa pariNAme ja thAya che. manuSya tathA tiryaMco atisaMkliSTa pariNAme naraka prAyogya ja baMdha kare che ane madhyama pariNAma hoya to A prakRtiono madhyama sthitibaMdha kare che paNa utkRSTa sthitibaMdha karatA nathI. sAtavedanIya, hAsya, rati, strIveda, manuSyadvika, prathamanAM pAMca saMghayaNa tathA pAMca saMsthAna, zubhavihAyogati, sthiraSaka ane uccagotra A pacIsa prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha tatvAyogya saMkliSTa cAre gatinA mithyAdRSTio kare che, kAraNa ke atisaMkliSTa pariNAme A prakRtio baMdhAtI ja nathI. zeSa aDasaTha prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha atisaMkliSTa pariNAmI cAre gatinA mithyAdaSTi jIvo kare che. kSapakasva-sva baMdha-viccheda samaye jinanAma, AhAraddhika, puruSaveda, cAra saMjavalana, pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, sAtavedanIya, yazakIrti, uccagotra ane pAMca aMtarAyaA pacIsa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kare che. vaikriyaSaTrakano ta-Ayogya vizuddha paryApta asaMjJIpaMcendriya, devAyuno tatkAyogya saMkliSTa ane narakAyuno ta~Ayogya vizuddha paryApta asaMjJI tathA saMjJI paMcendriya temaja zeSa be AyuSyano tatvAyogya saMkliSTa ekendriyAdi saghaLA jIvo jaghanya sthitibaMdha kare che. - zeSa paMcAzI prakRtiono jaghanya sthitibaMdha yathAsaMbhava taprAyogyavizuddha athavA sarvavizuddha paryApta bAdara pRthvIkAya, aSkAya, vanaspatikAya jIvo kare che. kema ke saMjJIpaMcendriyo A paMcAzI prakRtiono aMta:koDAkoDI sAgaropamathI ocho baMdha karatA ja nathI. temaja beindriya vagere jIvo paNa ekendriyathI paNa pacIsaguNa vagere pramANa ja baMdha kare che. (11) zubhAzubhatva deva, manuSya ane tiryaMcAyu vinA zeSa ekaso sattara pravRtionI utkRSTa sthiti atisaMkliSTa pariNAme baMdhAya che mATe A prakRtionI utkRSTa sthiti azubha che. vaLI azubha prakRtiomAM utkRSTasthitibaMdha vakhate rasa paNa utkRSTa baMdhAya che te utkRSTa rasa paNa azubha che. jyAre zubha prakRtionA utkRSTasthitibaMdha vakhate rasa jaghanya baMdhAya che, paNa utkRSTa baMdhAto nathI, ane zubha prakRtiono jaghanya rasa azubha gaNAya che. mATe paNa utkRSTa sthiti azubha che. jaghanyasthiti kaSAyanI maMdatA vaDe baMdhAtI hovAthI temaja azubha pravRtionA Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 759 jaghanyasthitibaMdhamAM jaghanyarasa ane zubha prakRtionA jaghanyasthitibaMdhamAM utkRSTarasa baMdhAto hovAthI zubha che. tiryaMcAdi traNa AyuSyano utkRSTasthitibaMdha vizuddhie thAya che ane te vakhate temAM rasa paNa utkRSTa baMdhAya che mATe te zubha che. ane jaghanyasthitibaMdha saMkliSTa pariNAme baMdhAya che temaja te samaye rasa paNa jaghanya baMdhAya che. mATe te azubha che. rasabaMdha A viSayamAM (1) sAdyAdi, (2) svAmitva, ane (3) alpabadutva. A traNa saMbaMdhI vicAra karavAno che. (1) sAdyAdi sAghAdi prarUpaNA mULa ane uttarakama AzrayI be prakAre che. tyAM cAra ghAtakarmano ajaghanya rasabaMdha sAdyAdi cAra prakAre ane zeSa jaghanyAdi traNa baMdho sAdi-adbhava ema be prakAre che. tethI A cAre karmanA daza, daza, bhAMgA che, nAma ane vedanIyakarmano anutkRSTa rasabaMdha sAdyAdi cAra prakAre ane utkRSTAdi zeSa traNa sAdi-adhruva ema be prakAre che. tethI e be karmanA paNa daza, daza, bhAMgA thAya che. gotrakarmano anutkRSTa ane ajaghanya sAdi-adhruva ema be-be prakAre hovAthI tenA bAra temaja AyuSyanA cAre baMdha bebe prakAre hovAthI ATha, ema AThe mULakarmanA maLI eMzI bhAMgA thAya che. zubhadhruvabaMdhI ATha prakRtiono anutkRSTa rasabaMdha cAra prakAre ane zeSa traNa baMdha be-be prikAre hovAthI eka eka prakRtinA daza daza bhAMgA thatAM kula ezI. zeSa tetALIsa azubha dhruvabaMdhI prakRtiono ajaghanya rasabaMdha cAra prakAre ane zeSa traNa be-be prakAre ema eka ekanA daza daza bhAMgA thavAthI kula cAraso trIsa. dhrubaMdhI prakRtio suDatALIsa ja che, paraMtu varNacatuSka zubha-azubha banne prakAramAM gaNAvela hovAthI ahIM ekAvana thAya che. tottera adhruvabaMdhI prakRtionA cAre rasabaMdho be be prakAre hovAthI eka ekanA ATha ATha bhAMgA thavAthI kula pAMcaso corAzI bhAMgA thAya che. A rIte kula ekaso covIsa uttaraprakRtionI apekSAe kula eka hajAra corANuM (1094) bhAMgA thAya che. tyAM cAre ghAtakarmano jaghanya rasabaMdha saMpakane svabaMdhanA anya samaye eka ja samaya pramANa thAya che pachI baMdhaviccheda thAya che mATe te sAdi adhuva che. te sivAyano saghaLo rasabaMdha ajaghanya che. temAM sUkSmaparAye mohanIyano ane upazAMtamohe zeSa traNa karmano paNa baMdha nathI, tyAMthI paDato baMdha zarU kare tyAre ajaghanya sAdi, abaMdha athavA jaghanya rasabaMdhanA sthAnane nahi pAmelAne anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhuva hoya che. A cAre karmano mithyAdaSTi, saMjJI-paMcendriya atisaMkliSTa pariNAme eka be samaya sudhI utkRSTa ane zeSakALa anutkRSTa ema vArApharatI baMne baMdho aneka vAra karatA hovAthI sAdi Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 760 ava che. nAma ane vedanIyakarmano utkRSTa rasabaMdha kSapaka sUkSmasaMparAyanA caramasamaye kare che. tyArapachI baMdhaviccheda thAya che. mATe te sAdi-adhruva ema be prakAre che. te .sivAya sarvakAla anutkRSTa rasabaMdha kare che. upazAMtamohe rasabaMdha karato nathI. tyAMthI paDato anutkRSTa kare mATe sAdi, abaMdhasthAna athavA utkRSTa rasabaMdhasthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva hoya che. A banne karmanA samyagdaSTine parAvartamAna madhyama pariNAme jaghanya ane saMkliSTa ke vizuddha pariNAme ajaghanya, punaH parAvartamAna madhyama pariNAme jaghanya ane saMkliSTa ke vizuddha pariNAme ajaghanya ema vArApharatI aneka vAra thatA hovAthI te sAdi-adhruva che. gotrakarmano nIcagotra AzrayI jaghanya rasabaMdha upazamasamyaktvanI prAptinA pUrvasamaye eTale ke mithyAtvanA caramasamaye sAtamI narakano nAraka eka samaya ja kare che. mATe te sAdi adhruva che. vaLI samyaktva prApta karI teno uccagotranI apekSAe ajaghanya rasabaMdha kare che. tyAre ajaghanyanI sAdi, jaghanya rasabaMdhanA sthAnane athavA baMdhaviccheda sthAnane nahi prApta karelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva che. gotrakarmanA utkRSTa rasabaMdhanA be ane anuSkRSTa rasabaMdhanA sAghAdi cAre prakAro vedanIyakarmanI jema ja che. AyuSyakarma avabaMdhI hovAthI tenA dareka baMdho sAdi ane adhruva ema be ja prakAre che. taijasa, kArmaNa, agurulaghu, nirmANa ane zubhavarNacatuSka e ATha zubha dhruvabaMdhI prakRtiono saMjJI-paMcendriya mithyArdaSTi atisaMkliSTa pariNAme jaghanya ane zeSakALe ajaghanya, punaH atisaMkliSTa pariNAme jaghanya anyathA ajaghanya ema paryAye rasabaMdha karato hovAthI banne rasabaMdha sAdi-adhruva che. A AThe prakRtinA utkRSTa rasabaMdhanA be ane anuSkRSTa rasabaMdhanA cAra prakAra vedanIyakarmanI jema ja samajavA. mAtra e AThano utkRSTa rasabaMdha kSapaka apUrvakaraNe svabaMdhaviccheda samaye eka samaya mAtra kare che eTalI viziSTatA che. mithyAtva, thINadvitrika ane anaMtAnubaMdhI catuSka e AThano ekIsAthe samyaktva ane sarvaviratinI prApti karanAra mithyArdaSTine mithyAtvanA caramasamaye, apratyAkhyAnIya catuSkano kSAyika samyaktva sahita sarvavirati prApta karanAra caturtha guNasthAnakanA caramasamaye, pratyAkhyAnIya catuSkano sarvavirati prApta karanArane paMcama guNasthAnakanA caramasamaye, nidrAddhika, azubhavarNa catuSka, upaghAta, bhaya ane jugupsAno kSapaka apUrvakaraNa guNasthAne svasvabaMdhaviccheda samaye, cAra saMjvalanano navamA guNasthAne sva-svabaMdhaviccheda samaye ane pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano dazamA guNasthAnakanA caramasamaye samayamAtra jaghanya rasabaMdha kare che. pachI baMdhaviccheda thAya che tethI te sAdi-adhruva che. potapotAnA abaMdhasthAnathI paDelAne punaH baMdha zarU thAya tyAre ajaghanya rasabaMdhanI sAdi, abaMdhasthAnane athavA jaghanya rasabaMdhanA sthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 761 paMcamadvAra-sArasaMgraha adhruva ema jaghanya rasabaMdha cAra prakAre che. A tetALIse prakRtionA utkRSTa ane anuSkRSTa rasabaMdha cAra mULaghAtIkarmonI jema mithyAtvI saMjJI-paMcendriyomAM vAraMvAra thatA hovAthI banne sAdi-adhruva ema be prakAre che. zeSa tottera prakRtio avabaMdhI hovAthI ja temanA jadhanyAdi cAre baMdho sAdi-adhruva ema be prakAre che. (2) svAmitvadvAra kSapaka sUkSmasaM5rAya caramasamaye yazaHkIrti, uccagotra ane sAtAvedanIya e traNano ane AThamA guNasthAne svabaMdha-viccheda samaye devaddhika, paMcendriyajAti, vaikriyadvika, AhArakaddhika, taijasa, kArmaNa, samacatuMragna saMsthAna, zubhavarNacatuSka, zubhavihAyogati, parAghAta, ucchvAsa, agurulaghu, nirmANa, tIrthaMkara nAmakarma ane trasa, navaka e ogaNatrIsano eka samaya utkRSTa rasabaMdha kare che. kAraNa ke A badhI prakRtio zubha che ane zubha prakRtiono utkRSTa rasabaMdha vizuddha pariNAme ja thAya che ane A prakRtionA baMdhamAM uparokta jIvo ja ativizuddha che. audArikaddhika, manuSyadvika, vajaRSabhanArAca saMghayaNa e pAMcano utkRSTa rasabaMdha ativizuddha samyagdaSTi devo kare che. kAraNa ke A pAMce prakRtio zubha hovAthI teno utkRSTa rasa vizuddha pariNAme ja baMdhAya. ane tevI vizuddhimAM varjAtA samyagdaSTi manuSya-tiryaMco deva-prAyogya ja baMdha kare che. tethI A prakRtiono teone baMdha na thAya ane nArakone baMdha hovA chatAM jinezvaronA kalyANaka vagerenA prasaMgomAM temaja samavasaraNAdimAM prabhunI dezanA AdinA zravaNamAM temaja naMdIzvaradvIpa AdinAM zAzvata tIrthonI yAtrA AdimAM devone jevI vizuddhi hoya che tevI vizuddhi parAdhInatAnA kAraNe svasthAne rahela samyagdaSTi nArakone hotI nathI. tethI temane utkRSTa rasabaMdha thato nathI mATe samyagdaSTi devo ja utkRSTa rasabaMdha kare che. devAyuSano utkRSTa rasabaMdha tatprAyogya vizuddha pariNAmI apramatta muni ja kare che. kAraNa ke, ativizuddha pariNAme AyuSyano baMdha ja thato nathI. temaja AyuSyanI utkRSTa sthiti baMdhAya tyAre ja utkRSTa rasa baMdhAya che. devAyunI tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti anuttara vimAnanA devone ja hoya che ane anuttara vimAnamAM saMyamIo ja jaI zake che. vaLI pramattathI paNa apramattanI vizuddhi vadhAre hoya che. apUrvakaraNAdimAM Ayuno baMdha thato nathI. mATe anya koI jIvo devAyuno utkRSTa rasabaMdha karatA nathI. anaMtara samaye upazama samyaktvane prApta karanAra caramasamayavartI mithyAtvI saptama pRthvIno nA2ka udyota nAmakarmano utkRSTa rasabaMdha kare che. kAraNa ke, A puNya prakRti hovA chatAM tiryaMcagati sAthe ja baMdhAya che. vaLI ATalI vizuddhie vartatA anya koIpaNa jIvo tiryaMcaprAyogya baMdha karatA ja nathI. mAtra saptama pRthvInA nArakone ja mithyAtva avasthAmAM tiryaMcagatino dhruvabaMdha hovAthI tevA vizuddha pariNAme tiryaMcagati sAthe udyota nAmakarmano utkRSTa 2sabaMdha thAya che. paNa bIjA koI jIvone thato nathI. atisaMkliSTa pariNAmI IzAna sudhInA devo ekendriya jAti ane sthAvara nAmakarmano paMca 1-96 Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 paMcasaMgraha-1 utkRSTa rasabaMdha kare che. A baMne pApaprakRtio hovAthI atisaMkliSTa pariNAme jyAre A bannenI utkRSTa sthiti baMdhAya tyAre ja utkRSTa rasa baMdhAya che. manuSya tiryaMcone atisaMkSiNa pariNAme naraka prAyogya baMdha thato hovAthI A pravRtiono baMdha thato nathI ane madhyama pariNAme aDhAra koDAkoDI sAgaropama sudhInI madhyama sthiti ja baMdhAya che ane rasa paNa madhyama paDe che, jayAre nArako ane sanaskumArAdi devo to tathAsvabhAve A be prakRtio bAMdhatA nathI. ta~Ayogya vizuddha pariNAmI IzAna sudhInA devo Atapa nAmakarmano utkRSTa rasabaMdha kare che. A pravRtio zubha hovA chatAM ekendriya jAti sAthe ja baMdhAya che ane ativizuddhimAM vartatA A devo paMcendriya prAyogya baMdha kare che. mATe ta~Ayogya vizuddha IzAna sudhInA devo kahyA che. vaLI Atapa nAmakarmano utkRSTa rasabaMdha thAya tevA vizuddha pariNAme manuSya-tiryaMco ekendriya prAyogya baMdha karatA nathI, paraMtu paMcendriya tiryaMcAdi prAyogya ja baMdha kare che. temaja nArako tathA sanakumArAdi devo tathAsvabhAve ja A prakRti bAMdhatA nathI mATe ukta devo ja Ano utkRSTa rasabaMdha kare che. atisaMkliSTa pariNAmI nArako tathA sahastrAra sudhInA devo tiryaMcaddhika ane chevaTTA saMghayaNano utkRSTa rasabaMdha kare che. A traNe prakRtio azubha hovAthI atisaMkliSTa pariNAme jyAre utkRSTa sthiti baMdhAya tyAre ja utkRSTa rasa baMdhAya che, manuSyo ane tiryaMco atisaMkliSTa pariNAme naraka prAyogya ja baMdha karatA hovAthI A pravRtio bAMdhatA nathI ane madhyama saMkleze madhyama sthiti baMdhAtI hovAthI rasa paNa madhyama ja baMdhAya che. temaja AnatAdi devo tathAsvabhAve ja tiryaMca prAyogya baMdha karatA nathI. mATe ukta jIvo ja e traNeno utkRSTa rasabaMdha kare che. eTalI vizeSatA che. chevaTTA saMghayaNanA utkRSTa rasabaMdhanA svAmI IzAna pachInA devo hoya che. | vikalatrika, sUkSmatrika, narakatrika tathA manuSya-tiryaMcanuM Ayu A agiyAra prakRtiono utkRSTa rasabaMdha mithyAdRSTi manuSya ane tiryaMco ja kare che. kAraNa ke prathamanI nava prakRtio devo ane nArako bhavasvabhAve ja bAMdhatA nathI. manuSya tiryaMcAyuno teo baMdha kare che, paraMtu te baMne AyuSyano utkRSTa rasabaMdha traNa palyopama pramANa utkRSTa sthitibaMdha kare tyAre ja thAya che. jyAre devo tathA nArako tathAsvabhAve ja asaMkhyAtavarSa pramANa manuSya-tiryaMcAyuno baMdha karatA nathI. mATe A agiyArano utkRSTa rasabaMdha manuSya-tiryaMco ja kare che. tyAM sUkSmatrika, vikalatrika ane narakAyu e sAtano atisaMkliSTa pariNAme baMdha ja na thato hovAthI ta-Ayogya saMkliSTa pariNAme, narakaddhikano atisaMkliSTa pariNAme ane manuSyatiryaMcAyu zubha che, chatAM ativizuddha pariNAme teno baMdha na thato hovAthI tadyogya vizuddha pariNAme te baMne AyuSyano mithyAdaSTi manuSya-tiryaMco utkRSTa rasabaMdha kare che. e vizeSatA che. madhyamanAM cAra saMghayaNa, cAra saMsthAna, hAsya, rati, strIveda ane puruSaveda A bAra prakRtiono utkRSTa rasabaMdha tatvAyogya saMkliSTa cAre gatinA mithyASTio kare che. A saghaLI prakRtio azubha hovA chatAM parAvartamAna che tethI atisaMkliSTa pariNAme tenAthI paNa azubhatara antima saMghayaNAdi pratipakSa prakRtiono ja baMdha thato hovAthI ta~Ayogya saMkliSTa pariNAme Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha utkRSTa rasabaMdha kare ema kahyuM che. zeSa pAMca jJAnAvaraNa, nava darzanAvaraNa, asAtAvedanIya, hAsya, rati, strI tathA puruSaveda vinA mohanIyanI bAvIsa, huMDaka saMsthAna, azubha varNacatuSka, azubha vihAyogati upaghAta, asthira SaTak, nIcagotra ane pAMca aMtarAya--A chappana prakRtiono utkRSTa rasabaMdha atisaMkliSTa pariNAmI cAre gatinA mithyAtvIo kare che. jaghanya rasabaMdhanA svAmI 763 sUkSma saM5rAya-caramasamayavartI kSapaka pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, ane pAMca aMtarAya e caudano, anivRtti bAdara guNasthAnakavartI kSapaka sva-svabaMdha viccheda samaye puruSaveda tathA saMjavalana catuSka e pAMcano ane apUrvakaraNavarattta kSapaka svasvabaMdha viccheda samaye nidrAdvika, azuvarNa catuSka, upaghAtta, hAsya, rati, bhaya, jugupsA--A agiyArano eka samayamAtra jaghanya raeNsabaMdha kare che. kAraNa ke A sarva prakRtio azubha che. tethI te te prakRtinA baMdhamAM je jIva ativizuddhivALo hoya te ja teno teno jaghanya rasabaMdha kare che. mithyAtva mohanIya, anaMtAnubaMdhI catuSka ane thINadvitrika e AThano ekIsAthe samyaktva ane cAritra prApta karanAra caramasamayavartI mithyAtvI, apratyAkhyAnIya catuSkano ekIsAthe kSAyika samyaktva ane sarvavirati prApta karanAra caramasamayavartI avirati samyagdaSTi, pratyAkhyAnIya catuSkano sarvavirati prApta karanAra caramasamayavartI dezavirati, ane ati tathA zokano apramattAbhimukha pramattayati jaghanya rasabaMdha kare che, kAraNa ke A prakRtionA baMdhaka jIvomAM A ja jIvo ativizuddha che. tiryaMcaddhika ane nIcagotrano jaghanya 2sabaMdha upazama samyaktva prApta karanAra mithyAtvanA caramasamaye vartato saptama pRthvIno nAraka kare che, kAraNa ke A traNe azubha prakRtio che. tethI tenA baMdhamAM ativizuddha pariNAmI jIvo hoya che. te ja teno jaghanya rasabaMdha karI zake ane eTalI vizuddhimAM vartatA anya jIvo deva ke manuSya prAyogya baMdha karatA hovAthI A traNa prakRtio bAMdhatA ja nathI. mAtra sAtamI pRthvIno nAraka mithyAtvAvasthAmAM A ja prakRtio bAMdhe che. tethI te ja jaghanya rasabaMdha kare che. pramattAbhimukha apramattayati AhArakakrikano ane narakAyu bAMdhI kSayopazama samyaktva pAmI jinanAmano baMdha karanAra manuSya mithyAtva ane narakAbhimukha avasthAmAM cothA guNasthAnakanA caramasamaye jinanAmakarmano jaghanya rasabaMdha kare che. A traNe puNyaprakRtio che ane puNyaprakRtiono jaghanya rasabaMdha te te prakRtionA baMdhaka jIvomAM je vadhAremAM vadhAre saMkliSTa pariNAmI hoya te ja jIvo kare che. A traNe prakRtinA baMdhamAM uparokta jIvo ja vadhAremAM vadhAre saMkliSTa pariNAmI che. mATe te jaghanya rasabaMdhanA svAmI kahela che. ema sarvatra samajavuM. audArikaddhika ane udyota nAmakarmano jaghanya rasabaMdha atisaMkliSTa pariNAme nArako aneM sahasrAra sudhInA devo kare che. kAraNa ke atisaMkliSTa pariNAme manuSya tiryaMco naraka prAyogya baMdha ka2tA hovAthI A prakRtiono baMdha karatA ja nathI ane AnatAdi devo manuSya Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 paMcasaMgraha-1 , prAyogya ja baMdha karatA hovAthI udyota nAmakarmano baMdha karatA nathI. temaja audArikadvikano baMdha hovA chatAM atisaMkliSTa pariNAmano abhAva hovAthI teno jaghanya rasabaMdha karatA nathI. tethI uparokta jIvo ja tiryaMca prAyogya baMdha karatA A pravRtiono jaghanya rasabaMdha kare che. temAM paNa IzAna sudhInA devo atisaMkliSTa pariNAme ekendriya prAyogya ja baMdha karatA hovAthI audArika aMgopAMgano jaghanya rasabaMdha temane varjIne zeSa devo tathA nArako kare che. eTaluM vizeSa samajavuM. sUkSmatrika, vikalatrika, cAra AyuSya ane vaikriyaSaka A soLano jaghanya rasabaMdha mithyAdaSTi manuSya-tiryaMco ja kare che. devo ane nArako manuSya tiryaMcAyu varjI zeSa cauda prakRtio bhavapratyaye ja bAMdhatA nathI temaja manuSya-tiryaMcAyuno jaghanya rasabaMdha jaghanya sthitibaMdha vakhate thAya che ane kSullakabhava pramANa jaghanya sthitivALA manuSya-tiryaMcomAM devo ane nArako utpanna thatA ja nathI. tethI A be AyuSyano paNa jaghanya rasabaMdha devo ke nArako karatA nathI. tethI uparokta jIvo ja A soLe prakRtinA jaghanya rasabaMdhanA svAmI che. tyAM sUkSmatrika, vikalatrika - ane narakatrika e nava prakRtiono azubha hovAthI ta~Ayogya vizuddha pariNAme vaikriyadvikano zubha hovA chatAM tathAsvabhAve atisaMkliSTa pariNAme ane zeSa pAMca prakRtiono zubha hovAthI ta~Ayogya saMkliSTa pariNAme manuSya-tiryaMco jaghanya rasabaMdha kare che ema samajavuM. naraka vinA zeSa traNa gatinA parAvartamAna-madhyama pariNAmI jIvo sthAvara ane ekendriya jAtino ekathI cAra samaya ane atisaMkliSTa pariNAmI IzAna sudhInA devo Atapa nAmakarmano ekathI be samaya jaghanya rasabaMdha kare che. parAvartamAna-madhyama pariNAmI eTale aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI pratipakSI zubha prakRtinA utkRSTa sthitibaMdha sudhI vartatA mithyASTi athavA samyagdaSTi jIvo ekathI cAra samaya sudhI sthira-asthira, zubha, azubha, yaza-ayaza ane sAtA-asAtA e AThano jaghanya rasabaMdha kare che. vadhAre vizuddha pariNAme sthirAdi zubha prakRtiono ane vadhAre saMkliSTa pariNAme asthirAdi azubha prakRtiono madhyama athavA utkRSTa rasabaMdha kare che. mATe paravartamAna madhyama pariNAmI kahela che. atisaMkliSTa pariNAmI cAre gatinA jIvo yathAsaMbhava nAraka ane tiryaMca prAyogya prakRtio sAthe trasa catuSka, zubhavarNa catuSka, taijasa catuSka, parAghAta, ucchavAsa ane paMcendriya jAti e paMdara prakRtiono jaghanya rasabaMdha kare che, paraMtu IzAna sudhInA devo atisaMkliSTa pariNAme ekendriya prAyogya baMdha karatA hovAthI paMcendriya jAti tathA trasa nAmakarmano jaghanya rasabaMdha karatA nathI. taprAyogya vizuddhacAre gatinA mithyASTio napuMsakaveda ane strIvedano jaghanya rasabaMdha kare che, kAraNa ke tethI vadhAre vizuddha pariNAme phakta puruSavedano ja baMdha kare che. parAvartamAna-madhyama pariNAmI cAre gatinA mithyASTio manuSyaddhika, be vihAyogati, cha saMghayaNa, cha saMsthAna, saubhAgyatrika, daurbhAgyatrika ane uccagotra A trevIsa prakRtiono ekathI cAra samaya sudhI jaghanya rasabaMdha kare che. tethI vadhAre vizuddhie vartatA uparokta Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 765 trevasamAMnI zubha prakRtiono ane vadhAre saMkliSTatAmAM vartatA atyaMta azubha pravRtiono ja madhyama ke utkRSTa rasabaMdha kare che. temaja samyagdaSTio manuSyaddhika, zubha vihAyogati, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, uccagotra ane saubhAgyatrika A nava sivAyanI cauda prakRtio bAMdhatA ja nathI. temaja A nava prakRtio bAMdhe che paNa teono yathAsaMbhava madhyama ke utkRSTa ja rasa baMdhAya che. mATe parAvartamAna-madhyama pariNAmI mithyAtvI ja jaghanya rasabaMdhaka kahyA che. A pramANe utkRSTa tathA jaghanya rasabaMdhanA svAmI kahyA. tenA prasaMgathI A utkRSTa jaghanya rasabaMdha keTalA kALa sudhI thAya tenuM sAmAnyathI varNana kare che je prakRtiono utkRSTa athavA jaghanya rasabaMdha guNAbhimukha athavA doSAbhimukha avasthAmAM ja thato hoya tyAM te jaghanyathI ke utkRSTathI eka ja samaya thAya che. vaLI je prakRtiono guNAbhimukha ke doSAbhimukha avasthA vinA mAtra atisaMkliSTa ke ativizuddha pariNAme utkRSTa ke jaghanya rasabaMdha thato hoya tyAM te jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI be samaya thAya che. je prakRtiono parAvartamAna madhyama pariNAme rasabaMdha thato hoya tyAM te jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cAra samaya thAya che. (3) alpabadutva eka samaye eka jIvanA sarva AtmapradezomAM thato vIryavyApAra te eka yogasthAna kahevAya che. te yogasthAno sarva jIva AzrayI-ghanIkRtalokanI sAtarAja pramANa eka zreNinA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che teTalA arthAt asaMkhya che. jIvo anaMta hovA chatAM ekeka yogasthAnamAM anaMtA sthAvara jIvo ane utkRSTathI asaMkhya trasa jIvo hoya che. tethI yogasthAno to asaMkhyAtA ja che. ekeka yogasthAnamAM vartatA jIvo lagabhaga dareka prakRtio bAMdhe che, temaja karmagraMthAdimAM skUla daSTie ekaso aThThAvana prakRtio kahI che paraMtu sUkSma dRSTie eka prakRtinA asaMkhyaasaMkhya bhedo hoya che. zAstromAM jema cAre AnupUrvIonAM lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela AkAza pradeza pramANa ane avadhijJAnAvaraNa tathA avadhidarzanAvaraNanA asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa bhedo kahyA che tema yathAsaMbhava dareka prakRtinA hoya che. eka eka prakRtinA rasanI apekSAe anaMta bhedo paNa paDe che. paNa ahIM tenI vivakSA karI nathI. tethI yogasthAno karatAM prakRtibhedo asaMkhyAtaguNA che. ekeka prakRtinA jaghanya sthitisthAnathI samaya-samayanI vRddhie utkRSTa sthiti sudhI pUrve batAvyA mujaba asaMkhyAtA sthitibhedo athavA sthitisthAno thatAM hovAthI prakRtibhedothI sthitibhedo asaMkhyaguNa che ane ekeka sthitibhedanA kAraNabhUta pUrve batAvyA mujaba kaSAyajanya adhyavasAya sthAno asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa hovAthI sthitibhedonI apekSAe sthitibaMdhanA adhyavasAyo asaMkhyaguNa che. sthitibaMdhanA ekeka adhyavasAyamAM rasabaMdhanA kAraNabhUta vezyA sahakRta kaSAyajanya rasabaMdhanAM adhyavasAyasthAno asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa che. tethI sthitibaMdhanA Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 adhyavasAyothI rasabaMdhanA adhyavasAyo asaMkhyAtaguNA che ane te thakI pratisamaye jIva vaDe grahaNa karAtA anaMtapradezI kaMdho anaMtA hovAthI karma paramANuo anaMtaguNa che. 766 ekeka karma paramANumAM jaghanyathI paNa sarva jIvarAzithI anaMtaguNa rasAvibhAgo hoya che tethI karmaparamANuothI paNa rasAvibhAgo anaMtaguNa che. pradezabaMdha ahIM (1) bhAga-vibhAga pramANa, (2) sAdyAdi ane (3) svAmitva e traNa dvAro che. (1) bhAga-vibhAga pramANa jagatamAM chUTA chUTA paramANuo paNa hoya che ane dvipradezI saMdhathI yAvat anaMtAnaMta pradezI skaMdha paNa hoya che. paraMtu te darekane AtmA karmasvarUpe grahaNa karato nathI. mAtra agrahaNa manoyogya utkRSTa vargaNA pachI ekeka paramANunI vRddhie yAvat anaMtI je kArmaNa vargaNAo che tene ja grahaNa karI AtmA karmasvarUpe pariNamAve che ane te ja karma kahevAya che. agni potAnI aMdara rahela bALavA yogya dravyone jema bALI zake che, paraMtu dUra rahela dravyone bALI zakato nathI, tema jIva je AkAzapradezomAM rahela hoya te ja AkAzapradezomAM rahela kArmaNa vargaNAne pote yoganA anusAre ochI ke vadhAre pratisamaye grahaNa kare che ane karmapaNe pariNamAve che. jIvanA pradezo sAMkaLanA avayavonI jema paraspara joDAyela hovAthI amuka AtmapradezamAM rahela kAryaNavargaNAne te grahaNa kare che tyAre ochA ke vadhu pramANamAM te jIvanA ATha rucaka pradezo sivAyanA sarvapradezomAM vIryavyApAra thAya che, tethI te kAryaNavargaNAne potAnA ATha rucaka pradezo sivAyanA sarvapradezomAM grahaNa karI karmarUpe pariNamAve che, paraMtu potAnA amuka pradezomAM rahela kAryaNavargaNAne amuka pradezothI ja grahaNa karI amuka pradezomAM ja karmapaNe pariNamAve che evuM nathI. jIva samaye samaye grahaNa kare che te apekSAe karmabaMdhanI sAdi ane pravAhanI dRSTie anAdi che. eka jIvano eka samaye pravartamAna adhyavasAya eka hovA chatAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvAdinI apekSAe te aneka prakAranI vicitratAvALo hoya che, tethI ekeka samaye grahaNa karAyela karmamAM paNa mULa tathA uttarabhedonI apekSAe aneka jAtanA vicitra svabhAvo utpanna thAya che ane tethI ja eka samaye eka ja adhyavasAyathI grahaNa karAyela karmanA mULabhedanI apekSAe ATha, sAta, cha ane eka bheda paDe che. AyuSya baMdhAya tyAre ATha, zeSakAle sAta, sUkSmasaMparAye mohanIya tathA AyuSyano abaMdha hovAthI cha ane upazAMtamohAdi traNa guNasthAne mAtra yogapratyayika eka vedanIya karmano ja baMdha thato hovAthI eka ja bhAga paDe che. je samaye jeTalAM karma baMdhAya teTalA bhAga paDe che, paraMtu te dareka bhAga samAna hotA Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 767 nathI. tyAM vedanIya sivAya je karmanI sthiti ochI hoya te karmane ocho ane je karmanI sthiti vadhAre hoya te karmane vadhAre ema karmanI sthitine anusAra te te karmane bhAga maLe che. tathAsvabhAve ja alpa pudgalothI sukha-duHkharUpa vedanIya karmapudgalono anubhava thato nathI mATe vedanIyane karmapudgalono sarvathI adhika bhAga maLe che. te A pramANe- jyAre ATha karma baMdhAya tyAre AyuSyakarmanI sthiti mAtra tetrIsa sAgaropamanI hovAthI tene sarvathI ocho, tenAthI nAma tathA gotrane adhika ane paraspara samAna bhAga maLe che, te thakI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa tathA aMtarAya e traNane adhika ane paraspara samAna, te thakI mohanIyane adhika bhAga maLe che ane tenAthI sthiti alpa hovA chatAM paNa uparokta kAraNathI vedanIyane adhika bhAga maLe che.. AyuSya karatAM nAma-gotranI sthitibaMdha saMkhyAtaguNa che chatAM tathAsvabhAve ja AyuSya karatAM nAma-gotrane saMkhyAtaguNa nahi paNa adhika ja bhAga maLe che. ema yathAsaMbhava anya karmanA viSayamAM paNa svayaM vicArI levuM. e ja pramANe sAta ke cha karma baMdhAya tyAre sthitine anusAra te te samaye baMdhAtA te sAta ke cha karmane ja bhAga maLe che, paraMtu abadhyamAna AyuSya Adine bhAga maLato nathI. e ja rIte jyAre mAtra eka vedanIya karma ja baMdhAya che tyAre badhyamAna sarva karmadalika tene ja maLe che. utkRSTa yoga hoya tyAre karmadalika ghaNAM grahaNa thAya che. te utkRSTa yoga paryApta saMjJIpaMcendriya jIvone ja hoya che. vaLI jayAre mULa ane uttaraprakRtio ochI baMdhAya tyAre bhAgo thoDA paDatA hovAthI utkRSTa yogI, paryApta saMjJI-paMcendriya mULa ane uttaraprakRtio jyAre thoDI bAMdhato hoya tyAre te te prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha kare che. jaghanyayoga hoya tyAre karmadalika thoDAM grahaNa thAya che. te sarvathI jaghanyayoga labdhi aparyApta sUkSma nigodanA jIvane utpattinA prathama samaye ja hoya che. vaLI tene yathAsaMbhava jyAre mULa ane uttaraprakRtio ghaNI baMdhAya tyAre karmadalikanA bhAga ghaNA paDatA hovAthI sarva jaghanyayogI, labdhi aparyApta sUkSmanigodanA jIvane mULa ane uttarapravRtio ghaNI baMdhAtI hoya tyAre te te prakRtiono jaghanya pradezabaMdha thAya che. - labdhi-aparyApta sUkSmanigodano jIva je je prakRtio bAMdhato nathI te te prakRtiono jaghanya pradezabaMdha svAmitvadvAramAM kaheze. - AyuSyakarmane anya koI karmano bhAga maLato na hovAthI ane eka kALe cAramAMthI eka ja AyuSya baMdhAtuM hovAthI jyAre utkRSTayoge yathAyogya jaghanya sthiti bAMdhe tyAre ja AyuSyano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. jJAnAvaraNIya Adi cha mULakarmane mohanIya tathA AyuSyano bhAga maLavAthI ane mohanIyane mAtra Ayuno bhAga maLavAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che. ' uttarapravRtiomAM keTalIka pravRtio kevaLa mULakarmarUpa paraprakRtino bhAga maLavAthI, keTalIkane potAnI svajAtIya mULakarmathI abhinna anya prakRtiono bhAga maLavAthI ane Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 paMcasaMgraha-1 keTalIkane te banne rIte bhAga maLavAthI te te prakRtino utkRSTa pradezabaMdha thAya che. matijJAnAvaraNa Adi pAMca jJAnAvaraNa ane dAnAntarAya Adi pAMca aMtarAya A badhI prakRtio haMmezAM sAthe ja baMdhAtI hovAthI ane vedanIya tathA gotranI banne prakRtio ekasAthe baMdhAtI na hovAthI teono utkRSTa pradezabaMdha mohanIya ane AyuSyarUpa paraprakRtino bhAga maLavAthI ja thAya che. AyuSyakarmanI ekasAthe be-traNa prakRtio baMdhAtI na hovAthI utkRSTa yoge yathAsaMbhava baMdhAtAM cAre AyuSyano utkRSTa pradezabaMdha thAya che. zeSa traNa karmanI dareka prakRtiono sva ane para ema banne prakAranA bhAga maLavAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che. jema darzanAvaraNIyakarmamAM nidrAddhikano thINadvitrika vinA cha prakRtio baMdhAtI hoya ane AyuSya na baMdhAtuM hoya tyAre tene AyuSya ane thINadvitrikano bhAga maLavAthI utkRSTa pradezabaMdha thAya che. ema sarva prakRtiomAM yathAsaMbhava vicAravuM. mAtra mithyAtva, napuMsaka, strIveda tathA thINadvitrikano utkRSTa pradezabaMdha kevala AyuSyarUpa paraprakRtinAM ja dalika maLavAthI thAya che. (2) sAdyAdi prarUpaNA mULaprakRti saMbaMdhI ane uttaraprakRti saMbaMdhI--ema sAghAdi prarUpaNA be prakAre che. tyAM mohanIya ane AyuSya e be karmanA cAre baMdha sAdi-adbhava ema be prakAre hovAthI eka-ekanA ATha eTale be karmanA soLa, temaja zeSa jJAnAvaraNIyAdi cha karmano anutkRSTa pradezabaMdha sAdi vagere cAra prakAre ane zeSa traNa baMdho sAdi adhuva ema be prakAre hovAthI eka ekanA daza eTale cha karmanA sATha, ema soLa tathA sATha maLI kula pradeza AzrayI AThe karmanA chottera bhAMgA thAya che. tathAsvabhAve ja sAsvAdana tathA mizraguNaThANe utkRSTayoga hoto nathI. mATe ja mithyAtvano bhAga maLavA chatAM anaMtAnubaMdhIno sAsvAdana guNasthAnake ane thINadvitrikano bhAga maLavA chatAM nidrAddhikano mizraguNasthAne utkRSTa pradezabaMdha kahyo nathI. ema sarvatra samajavuM. je prakRtiono paryApta saMzIne mithyAtva guNasthAne utkRSTayoge utkRSTa pradezabaMdha thato hoya te prakRtiono anutkRSTa pradezabaMdha sAdi adhruva ja hoya, temaja AyuSya vinA mULa ke uttara koIpaNa prakRtino utkRSTa pradezabaMdha kahevo hoya tyAre aSTavidha baMdhaka levo nahi, kAraNa ke te vakhate abadhyamAna AyuSyano bhAga paNa zeSa prakRtione maLe che.. pahelA tathA cothAthI navamA sudhInA koIpaNa guNasthAnake vartamAna paryApta saMjJI paMcendriya utkRSTa yoge mohanIyakarmano eka ke be samaya sudhI utkRSTa pradezabaMdha kare, tyArabAda jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI anaMtakALa sudhI anutkRSTa pradezabaMdha karI punaH utkRSTa pradezabaMdha kare, pachI pharIthI anukUda kare. ema A banne baMdha vArApharathI aneka vAra thatA hovAthI sAdi ane adhruva ema be prakAre che. Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 769 sarvathI alpa vIryavALo, labdhi-aparyApta sUkSma nigodano jIva utpattinA prathama samaye mohanIyakarmano eka ja samaya jaghanya pradezabaMdha kare, tyArabAda aparyApta-avasthAmAM pratisamaye asaMkhyaguNa yoganI vRddhi thatI hovAthI bIjA samayathI saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa sudhI teno ajaghanya pradezabaMdha kare, punaH uparokta avasthA prApta karI eka samaya jaghanya baMdha karI ajaghanya pradezabaMdha kare. ema jaghanya-ajaghanya pradezabaMdha paNa saMsAramAM vArApharatI aneka vAra thatA hovAthI sAdi adhruva ema be prakAre che. pahelA tathA cothAthI sAtamA sudhInA koIpaNa guNasthAnake rahela paryApta saMkSIpaMcendriya utkRSTa yoge jayAre AyuSya bAMdhe tyAre teno utkRSTa ane pachI anutkRSTa pradezabaMdha kare, AyuSyakarma adhuvabaMdhI hovAthI tenA A banne baMdha sAdi adhruva ema be prakAre che. sarvathI alpa vIryavAna, labdhi-aparyApta sUkSma nigodano jIva anubhUyamAna AyuSyanA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganA prathama samaye AyuSyano baMdha kare tyAre eka samaya jaghanya ane pachI ajaghanya pradezabaMdha thato hovAthI te banne paNa sAdi-adhruva che. dazamA guNasthAne lapaka athavA upazamazreNimAM vartamAna koIpaNa jIva utkRSTa yoge eka athavA be samaya sudhI zeSa che karmano utkRSTa pradezabaMdha kare mATe te sAdi adhruva che ane te ja AtmA jyAre utkRSTa yogasthAnakathI paDI athavA agiyAramA guNasthAnake abaMdhaka thaI tyAMthI paDI dazamA guNasthAne AvI maMdayogasthAne vartato hoya tyAre A chaye karmano anutkRSTa pradezabaMdha kare tyAre anutkRSTa pradezabaMdhanI sAdi, dazamA guNasthAne utkRSTa yogasthAnane athavA abaMdhasthAnane nahi prApta karela jIvane anAdi, abhavyane koIpaNa kAle anutkRSTa pradezabaMdhano viccheda na thato hovAthI dhruva ane bhavyone kAlAntare viccheda thaze mATe adhuva. ema anutkRSTa pradezabaMdha cAra prakAre che. A cha karmano jaghanya ane ajaghanya pradezabaMdha paNa mohanIyakarmanI jema sAdi ane adhruva ema be prakAre che. dazamAM guNasthAne kSapaka athavA upazamazreNimAM utkRSTa yoge vartamAna AtmA pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano cothA guNasthAne vartamAna saptavidha baMdhaka, utkRSTa yogI paryApta saMjJI-paMcendriya apratyAkhyAnIya catuSkano, paMcama guNasthAne vartamAna pratyAkhyAnIya catuSkano, cothAthI AThamA guNasthAnakanA pahelA bhAga sudhI vartamAna nidrAddhikano, AThamA guNasthAne vartamAna AtmA bhaya-jugupsAno ane navamA guNasthAne bIjA, trIjA, cothA tathA pAMcamA bhAge vartamAna AtmA anukrame saMjvalana krodhAdi cArano utkRSTa yoge ekathI be samaya sudhI utkRSTa pradezabaMdha kare che. mATe te sAdi-adhruva che. utkRSTa pradezabaMdha karI athavA baMdhaviccheda sthAnathI AgaLa jaI tyAMthI paDatAM maMda yogasthAne vatAM te te prakRtionA anutkRSTa pradezabaMdhanI sAdi, utkRSTa pradezabaMdha athavA abaMdhasthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adbhava ema A trIsa yuvabaMdhI prakRtiono anutkRSTa pradezabaMdha cAra prakAre che. * paMca01-97 Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 paMcasaMgraha-1 , saptakavidha baMdhaka, paryApta saMjJI, mithyASTi utkRSTa yoga vaDe eka-be samaya sudhI mithyAtva, thINadvitrika ane anaMtAnubaMdhI catuSka e AThano utkRSTa pradezabaMdha kare, pachI saMkhyAta athavA asaMkhyAta ke anaMtakALa sudhI anutkRSTa kare ema mithyASTine utkRSTa ane anutkRSTabaMdha vArApharatI aneka vAra thatA hovAthI sAdi adhruva che. saptavidha baMdhaka, paryApta saMzI, mithyASTi utkRSTa yoge aparyApta ekendriya prAyogya trevIsa prakRti bAMdhatAM nAmakarmanI nava dhruvabaMdhI prakRtiono ekathI be samaya sudhI utkRSTa pradezabaMdha kare, tyArabAda saMkhyAta athavA asaMkhyAta ke anaMtakALa sudhI anutkRSTa kare, pachI punaH uparokta avasthA pAmI utkRSTa kare -ema mithyAdaSTine aneka vAra thatA hovAthI A banne baMdha sAdi-adhruva che. sarvathI alpa vIryavALo labdhi aparyApta sUkSma nigodano jIva utpattinA prathama samaye A suDatALIse prakRtiono jaghanya pradezabaMdha kare, tyArabAda dvitIya samayathI AraMbhI saMkhyAtA athavA asaMkhyAtakALa sudhI ajaghanya, tyArabAda jaghanya. ema jaghanya-ajaghanya vArApharatI aneka vAra thatA hovAthI banne baMdha sAdi ane adhruva ema be prakAre che. ahIM nAmakarmanI nava dhruvabaMdhI prakRtiono jaghanya pradezabaMdha tiryaMca prAyogya udyota sahita trIsa prakRti bAMdhato hoya tyAre thAya che. e lakSyamAM rAkhavuM. zeSa totera adhuvabaMdhI prakRtio adhuvabaMdhI hovAthI ja tenA jaghanyAdi cAre baMdho sAdiadhuva ema be prakAre che. | (3) svAmitva dvAra A kAramAM mULa tathA uttaraprakRtionA utkRSTa tathA jaghanya pradezabaMdhanA svAmI kahevAze. ahIM utkRSTa pradezabaMdhanA svAmInA vicAramAM sarvatra utkRSTa yogI ane paryApta saMzIpaMcendriya levA, temaja sAtamAM guNasthAnaka sudhImAM AyuSya sivAya je prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha kahyo hoya tyAM sarvatra saptavidha baMdhaka samajavA. vaLI utkRSTa yogasthAnano jaghanyakALa eka samaya ane utkRSTakALa be samaya hovAthI utkRSTa pradezabaMdha paNa vadhumAM vadhu be samaya thAya ane sarva yogasthAnono jaghanyakALa eka samaya hovAthI jaghanyathI koIpaNa pradezabaMdha eka samaya ja thaI zake. temaja aparyAptAvasthAmAM ja ghaTatAM yogasthAnono utkRSTakALa paNa eka samaya ja hovAthI je prakRtiono jaghanya pradezabaMdha aparyApta jIvo karatA hoya te prakRtionA jaghanya pradezabaMdhano utkRSTa kALa paNa eka samaya ja ane tadyogya sarva paryAptie paryApta jIvonA jaghanya yogasthAnono kALa utkRSTathI cAra samaya che. tethI je prakRtiono paryAptAvasthAmAM jaghanya pradezabaMdha thato hoya tyAM utkRSTathI cAra samaya pramANa kALa hoya che, ema sarvatra samajavuM. tyAM prathama utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI A pramANe che. mithyAtvI athavA samyagdaSTi AyuSyano, pahelA tathA cothAthI navamA sudhInA guNasthAnakavartI mohanIyano ane dazamA guNasthAne rahela jIva adhadhyamAna AyuSya tathA mohanIyano bhAga paNa maLato hovAthI zeSa jJAnAvaraNIya vagere cha karmano utkRSTa pradezabaMdha Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 771 kare che. | dazama guNasthAnakavartI AtmA pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya, pAMca aMtarAya, sAtavedanIya, yazakIrti ane uccagotra e sattarano utkRSTa pradezabaMdha kare che. kAraNa ke A sattara pravRtione abadhyamAna mohanIya tathA AyuSyano ane cAra darzanAvaraNIyane taduparAMta pAMca nidrAno tathA yazakIrtine zeSa nAmakarmanI prakRtiono paNa bhAga maLe che. navamA guNasthAne prathamAdi pAMca bhAgamAM rahela AtmA anukrame puruSaveda ane saMjvalana krodhAdi cArano utkRSTa pradezabaMdha kare che. kAraNa ke AyuSyano tathA te te kAle abadhyamAna sarva mohanIya prakRtiono bhAga paNa temane maLe che. cothA guNaThANe hAsya, rati, arati ane zokano tathA AThamA guNasthAne bhaya, jugupsAno utkRSTa pradezabaMdha kare, ema TIkAmAM kahela che. paraMtu abadhyamAna mithyAtvanI jema abadhyamAna prathamanA bAra kaSAyano bhAga paNa A nokaSAyarUpa cha prakRtione maLato hoya to arati-zokano che ane zeSa cArano chaThThAthI AThamA guNasthAnaka sudhI utkRSTa pradezabaMdha kare ema kahevuM joIe, chatAM kema kahela nathI tenuM kAraNa viziSTa jJAnIo jANe. paMcama karmagraMthAdimAM to A chaye prakRtiono caturthAdi guNasthAne rahelA jIvo utkRSTa pradezabaMdha kare ema kahela che. cothA guNasthAne apratyAkhyAnIya catuSkano, pAMcamA guNasthAne pratyAkhyAnIya catuSkano ane cothAthI AThamA guNasthAnakanA prathama bhAga sudhI vartamAna AtmA nidrAddhikano utkRSTa pradezabaMdha kare, kAraNa ke AyuSya tathA svajAtIya avadhyamAna prakRtiono vadhumAM vadhu bhAga A prakRtiomAM ahIM ja prApta thAya che. cothAthI AThamAnA chaThThA bhAga sudhI vartatA manuSyo deva prAyogya jinanAma sahita ogaNatrIsa prakRti bAMdhatAM jinanAmano ane sAtamAthI AThamAnA chaThThA bhAga sudhI vartatA manuSyo devaprAyogya AhArakaddhika sahita trIsa prakRti bAMdhatA AhArakaddhikano utkRSTa pradeza baMdha kare. apramattayati devAyuno ane mithyAdaSTi asatAvedanIya tathA manuSyAyuno utkRSTa pradeza baMdha kare, ema ahIM TIkAmAM kahyuM che, paraMtu paMcama karmagraMtha gA. 91 tathA tenI TIkAmAM A traNeno utkRSTa pradezabaMdha samyagdaSTi athavA mithyAdaSTi kare ema kahyuM che. vaLI ahIM TIkAmAM manuSya prAyogya ogaNatrIsa prakRti bAMdhato mithyAdaSTi vajaRSabhanArAca saMghayaNano utkRSTa pradezabaMdha kare ema kahyuM che. jyAre paMcama karmagraMtha gA 91nI TIkAmAM samyaktI tathA manuSya -tiryaMca prAyogya ogaNatrIsa prakRtio bAMdhato mithyAtvI Ano utkRSTa pradezabaMdha kare ema kahela che. - mithyASTi-naraka-tiryaMcAyu, mithyAtva, chINadvitrika, strIveda, napuMsakaveda, anaMtAnubaMdhI catuSka tathA nIcagotra e tera prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha kare che. Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 paMcasaMgraha-1 samyagdaSTi athavA mithyAdi devaprAyogya aThThAvIsa prakRti bAMdhatAM devadrika, vaikriyadvika, zubha vihAyogati, samacaturagna saMsthAna ane saubhAgyatrika e navano utkRSTa pradezabaMdha kare che, ane vaikriyadrikano naraka prAyogya 28no baMdhaka mithyASTi paNa utkRSTa pradezabaMdha kare che. zeSa nAmakarmanI trepana prakRtiono utkRSTa pradezabaMdha mithyAdaSTi kare che. tyAM ekendriyajAti, tiryacaDhika, huMDaka saMsthAna, audArika zarIra, bAdara, sthAvara, sUkSma, aparyApta, pratyaka, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, anAdeya, ayaza, taijasa, kArmaNa, agurulaghu, nirmANa, upaghAta, ane varNacatuSka-A pacIsa prakRtiono aparyApta ekendriya prAyogya trevIsano baMdhaka, paryApta, parAghAta ane udghAsa e traNano paryApta ekendriya prAyogya pacIsano baMdhaka, beIndriyAdi cAra jAti, manuSyaddhika, audArika aMgopAMga, sevA saMhanana ane trasa A navano yathAsaMbhava aparyApta beIndriyAdi prAyogya pacIsano baMdhaka, Atapa tathA udyotano paryApta ekendriya prAyogya chavvIsano baMdhaka, narakaddhika, azubhavihAyogati ane duHsvara A cArano narakamAyogya aThThAvIsano baMdhaka, madhyama cAra saMhanana, ane madhyama cAra saMsthAna e AThano tiryaMca athavA manuSya prAyogya ogaNatrIsano baMdhaka utkRSTa pradezabaMdha kare che. sthira tathA zubhano utkRSTa pradezabaMdha banne TIkAomAM deva prAyogya aThThAvIsanA baMdha kahela che. paraMtu paMcakarmagraMtha gA9ranI TIkAmAM tathA baMdhazatakamAM paNa paryApta ekendriya prAyogya pacIsanA baMdha kahela che. ane vicAra karatAM te ja vadhu ThIka lAge che. sarvathI alpa viryavALo, labdhi aparyApta, sUkSma nigodiyo jIva utpattinA prathama samaye mULa sAtakarmano ane te ja jIva potAnA cAlu bhavanA AyuSyanA be bhAga gayA pachI anaMtara samaye AyuSya baMdha kare tyAre prathama samaye AyuSyano jaghanya pradezabaMdha kare che. paNa anubhUyamAna AyuSyanA be bhAga gayA pachI AyuSyano tarata ja jo baMdha na kare to aparyApta avasthAmAM pratisamaye asaMkhya guNa yogavRddhi thatI hovAthI jaghanya pradezabaMdha thato nathI. aSTavidha baMdhaka, apramattayati, devaprAyogya ekatrIsa prakRti bAMdhatAM AhArakadvikano jaghanya pradezabaMdha kare che. svaprAyogya jaghanyayoge vartamAna paryApta asaMjJI paMcendriya deva tathA narakAyuno ane AyubaMdha kAle narakamAyogya aThThAvIsa prakRti bAMdhatAM narakadvikano jaghanya pradezabaMdha kare che. kAraNa ke paryApta asaMjJI karatAM aparyApta asaMjJI tathA aparyApta saMjJIne yoga asaMkhyaguNa hIna hoya che, paraMtu teo A cAra prakRtio bAMdhatA ja nathI ane paryApta-saMjJIne yoga asaMkhyaguNa hovAthI teo paNa jaghanya pradezabaMdha karatA nathI. jinanAmanI sattAvALo jIva deva ke narakamAMthI AvI manuSyamAM utpanna thAya tyAre prathama samaye jinanAma sahita devaprAyogya ogaNatrIsanA baMdhe devaddhika ane vaikriyadvikano jaghanya pradezabaMdha kare che, paryApta asaMjJI karatAM aparyApta saMjJIne bhavanA prathama samaye yoga asaMkhyaguNahIna hoya che. mATe "bhavAdyasamaye manuSya ja kare' ema kahela che. jinanAmanI sattAvALo manuSya kALa karI devAmAM jAya tyAM bhavanA prathama samaye jinanAma Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamAra-sArasaMgraha 773 sahita manuSya prayogya trIsa prakRti bAMdhatAM jinanAmano jaghanya pradezabaMdha kare. ahIM "bhavanA prathama samaye kevaLa deva kahevAnuM kAraNa "nArakane bhavanA prathama samaye devathI adhika yoga hoya che" ema lAge che. | sarvathI alpa viryavALo, labdhi aparyApta sUkSma nigodiyo potAnA bhavanA AyuSyanA be bhAga gayA pachI trIjA bhAganA prathamasamaye AyuSyabaMdha kare tyAre manuSya-tiryaMcAyuno jaghanya pradezabaMdha kare che ane te ja jIva utpattinA prathamasamaye zeSa ekaso sAta prakRtiono jaghanya pradezabaMdha kare che. tyAM nAmakarmamAM nIce jaNAvyA mujaba vizeSatA jANavI. aparyApta, sUkSma ane sAdhAraNa e traNano pacIsanA baMdha, ekendriya, Atapa ane sthAvara e traNano chavvIsanA baMdhe, manuSyaddhikano manuSya prAyogya ogaNatrIsanA baMdha ane zeSa pacAsa prakRtiono udyota sahita te te tiryaMcaprAyogya trIsanA badhe yathAsaMbhava uparokta jIva jaghanya pradezabaMdha kare che. niraMtara baMdhakALa je prakRtio jeTalo kALa satata baMdhAya teno teTalo niraMtara baMdhakALa kahevAya che. tyAM dhruvabaMdhI suDatALIsa pravRtiomAM sAdi-anaMta varjI zeSa traNa prakArano kALa hoya che. (1) abhavyone baMdha anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAno che. mATe anAdi anaMta, (2) bhavyone anAdikALathI baMdha hovA chatAM bhaviSyamAM viccheda thavAno che mATe anAdi sAnta ane (3) te te prakRtionA abaMdhasthAnathI paDI punaH baMdha zarU kare tyAre sAdi ane kAlAntare mokSe jatAM baMdhaviccheda thaze tethI sAnta. A sAdi-sAnta bhAMgAno kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezonArtha pudgala parAvartana che. . * cAra AyuSya ane jinanAmakarmano jaghanyathI niraMtara baMdhakALa aMtarmuhUrta che. zeSa aDasaTha prakRtimAMthI AhArakadvikano sAtamA athavA AThamA guNasthAne jaI eka samaya AhArakaddhika bAMdhI bIje samaye kALa kare tethI baMdha aTakI javAthI ane zeSa chAsaTha prakRtiono jyAM temanI pratipakSa prakRtiono baMdha thaI zakato hoya te guNasthAne athavA tevA jIvone jaghanyathI eka samaya te te prakRtiono baMdha karI adhyavasAyanA parAvartanathI bIjA samaye tenI pratipakSa prakRtiono baMdha kare tyAre. ema A aDasaThe prakRtiono niraMtara baMdhakALa jaghanyathI eka samaya ghaTe che. devakara tathA uttarakurunA yugaliyAo traNa palyopama sudhI niraMtara devaprAyogya ja baMdha karatA hovAthI devadrika ane vaikriyaddhikano utkRSTa niraMtara baMdhakALa traNa palyopama pramANa A graMthamAM tathA paMcama karmagraMthamAM kahela che. paraMtu pUrvakroDavarSanA AyuvALo manuSya pUrvakroDanA trIjA bhAganA pahelA aMtarmuhUrtamAM traNa palyopama pramANa yugalikanuM AyuSya bAMdhI aMtarmuhUrta bAda kSayopazama samyakta pAmI tyArabAda tarata ja kSAyika samyakta pAme to aMtarmuhUrta nyUna pUrvakroDanA trIjA bhAga sudhI ahIM manuSyabhavamAM ane traNa palyopama sudhI yugalikamAM paNa Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 774 niraMtara A ja cAra prakRtio bAMdhe, e apekSAe aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoTinA trIjA bhAge adhika traNa palyopama A cAreno utkRSTathI niraMtara baMdhakALa ghaTI zake, paraMtu aMtarmuhUrta nyUna pUrvakoTinA trIjA bhAganI ahIM avivakSA karI hoya tema lAge che. tiryaMcaddhika ane nIcagotrano teukAya ane vAyukAyamAM niraMtara baMdha thAya che. teukAya, vAyukAyanI svakAyasthiti asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI pramANa che. mATe A traNeno utkRSTa niraMtara baMdhakALa asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI kAla pramANa che. sAtamAthI teramA guNasthAnaka sudhImAM asAtAno baMdha na hovAthI kevaLa sAtA ja baMdhAya che ane teramA guNasthAnakano utkRSTakALa dezona pUrvakroDavarSa hovAthI sAtAvedanIyano utkRSTathI niraMtara baMdhakALa paNa teTalo ja che. sthAvarabhavamAMthI bahAra AvI punaH sthAvaramAM gayela jIvo utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa asaMkhya pudgala parAvartana svarUpa anaMtakALa sthAvaramAM rahe che. vaLI tyAM vaikriyazarIrano baMdha ja na hovAthI asaMkhya pudgala parAvartana kALa sudhI audArika zarIra ja bAMdhe che. tethI audArika zarIrano utkRSTathI niraMtara baMdhakALa paNa teTalo ja che. zubhavihAyogati, puruSaveda, saubhAgyatrika, samacaturagna saMsthAna ane uccagotra A sAta prakRtio sAsvAdana guNasthAnakathI AgaLa baMdhAtI ja nathI ane mithyAtva tathA sAsvAdana guNasthAne gayA vinA jIva saMsAramAM keTalAka manuSyabhava adhika ekaso batrIsa sAgaropama sudhI rahI zake che. pachI avazya mokSe ke mithyAtve jAya, mATe A sAteno pAMcathI cha manuSyabhava yukta ekaso batrIsa sAgaropama utkRSTathI niraMtara baMdhakALa che. parAghAta, ucchvAsa, paMcendriya jAti ane trasa catuSka A sAtano utkRSTathI niraMtara baMdhakALa chathI sAta manuSyabhava yukta ekaso paMcAzI sAgaropama che te A pramANe-- chaThThI narakamAM rahela AtmA pratipakSa prakRtiono baMdha na hovAthI bAvIsa sAgaropama sudhI satata A sAta prakRtiono baMdha kare ane maraNanA aMtarmuhUrta pahelAM samyaktva pAmI samyaktvasahita narakamAMthI nIkaLI manuSyabhavamAM AvI tyAM suMdara saMyamanuM pAlana karI ekatrIsa sAgaropamanA AyuSyapaNe navamI traiveyakamAM utpanna thAya, tyAM utpanna thayA bAda aMtarmuhUrte mithyAtva pAme paNa bhavapratyayathI ja pratipakSa prakRtionA baMdhano abhAva hovAthI niraMtara A sAta prakRtio ja bAMdhe, tyAM paNa maraNanA aMtarmuhUrta pahelAM samyaktva pAmI samyaktva sahita ja tyAMthI kALa karI manuSyamAM Ave, manuSyabhavamAM dezivarita athavA sarvaviratinuM pAlana karI bAvIsa sAgaropamanA AyuSyavALA acyuta devalokamAM traNa vAra devapaNe utpanna thaI chAsaTha sAgaropama pramANa kSayopazama samyaktvano kALa pUrNa karI manuSyabhavamAM aMtarmuhUrta mizraguNasthAne jaI punaH kSayopazama samyaktva pAmI be vAra vijayAdi cAramAMthI koIpaNa anuttara vimAnamAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALo deva thAya. e pramANe bIjI vAra paNa chAsaTha sAgaropama pramANa kSayopazama samyaktvano kALa pUrNa karI manuSyabhavamAM AvI mokSe jAya a mithyAtve jAya. A rIte ATalA kALa sudhI keTaleka ThekANe guNapratyayathI ane keTaleka sthAne bhavapratyayathI Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 775 A sAtanI pratipakSa prakRtiono baMdha na hovAthI A sAte prakRtio niraMtara baMdhAya che. ahIM TIkAmAM chaThThI narakamAMthI samyakta sahita manuSyabhavamAM AvI anuttara saMyamanuM pAlana karI navamI raiveyakamAM jAya, ema kahyuM che. paraMtu bRhatsaMgrahaNI gA. 239 tathA tenI TIkAmAM temaja anya graMthomAM kahela che ke pAMcamI narakamAMthI Avela AtmA manuSya thaI sarvavirati svIkArI zake che, paraMtu chaThThI narakamAMthI AvI manuSya thayela AtmA dezavirati pAmI zake che, paraMtu sarvavirati pAmI zakato ja nathI temaja paMcama karmagraMtha gA. 60nI TIkAmAM A sAta prakRtiono niraMtara kALa jaNAvatAM "samyakta sahita chaThThI narakamAMthI nIkaLI manuSyapaNAmAM dezavirati cAritranI ArAdhanA karI saudharma devalokamAM cAra palyopamanA AyuSyavALo deva thAya, tyAMthI samyakta sahita manuSyabhavamAM AvI saMyama pALI navamI raiveyake jAya' ema kahyuM che. karmaprakRti saMkramaNa karaNa gA108nI TIkAmAM pU. malayagirijI ma. tathA upAdhyAyajI ma. paNa te ja pramANe jaNAve che. vaLI A pramANe karatAM ekaso paMcAzI sAgaropama uparAMta cAra palyopama kALa paNa vadhe che. chatAM ahIM AvI vivakSA kema karI che? te bahuzruto jANe. anuttara vimAnamAM manuSyadrika, audArika aMgopAMga ane vajaRSabhanArAca saMghayaNa- A cAra prakRtionI pratipakSa prakRtiono baMdha ja na hovAthI tetrIsa sAgaropama sudhI niraMtara A ja prakRtio bAMdhe che. mATe A cAreno utkRSTathI niraMtara baMdhakALa tetrIsa sAgaropama che. 'jinanAmano kaMIka nyUna pUrvakoDavarSa ane corAzI lAkha pUrva adhika tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTathI niraMtara baMdhakALa che. te A rIte- pUrvakroDanA AyuSyavALo ochAmAM ochI jeTalI uMmara thayA pachI vIsa sthAnakanI ArAdhanA dvArA jinanAmakarmano nikAcitabaMdha kare tyArathI te bhavanA aMta sudhI temaja tetrIsa sAgaropama anuttara vimAnamAM ane tyAMthI nIkaLI corAzI lAkha pUrvanA AyuSyavALA tIrthakaranA bhavamAM kSapakazreNi mAMDI baMdhaviccheda na kare tyAM sudhI nikAcita karela jinanAmano satata baMdha cAlu ja rahe che. mATe uparokta kALa ghaTI zake che. cAre AyuSyano niraMtara baMdhakALa utkRSTathI paNa aMtarmuhUrta ja che. anima pAMca saMghayaNa, anima pAMca saMsthAna, ekendriyAdi cAra jAti, azubha vihAyogati, AhArakadrika, narakaddhika, Atapa, udyota, sthira, zubha, yaza, asatAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, hAsyAdi be yugala ane sthAvara dazaka, A ekatALIsa prakRtiono utkRSTathI niraMtara baMdhakALa aMtarmuhUrta che. kAraNa ke, aMtarmuhUrta pachI adhyavasAyanA parAvartanathI anya prakRtiono avazya baMdha thAya che. udayavidhi ' graMthakAre udayathI AraMbhI ATha karaNanI samApti sudhI ekaso aThThAvana prakRtionI vivakSA karI che. tethI ahIMyAM paNa te ja pramANe batAvavAmAM Avaze. Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e cauda ghAtIkarmanI prakRtio, varNAdi vIsa, taijasa-kArpaNa saptaka, sthira, asthira, zubha, azubha, agurulaghu ane nirmANa A tetrIsa nAmakarmanI prakRtio ane mithyAtva mohanIya, A aDatALIsa dhruvodayI prakRtiono abhavyone anAdikALathI udaya che ane anaMtakALa sudhI rahevAno che mATe anAdi anaMta, temaja bhavyone anAdikALathI udaya thavA chatAM bhaviSyamAM viccheda thavAno hovAthI anAdi sAnta. ema be prakAre kALa che. vaLI samyaktvathI paDI mithyAtve gayelAne mithyAtvano punaH udaya thAya che ane samyaktva pAme tyAre pharI udayano viccheda thAya che. mATe mithyAtvano sAdi-sAnta sahita traNa prakAre kALa che. zeSa ekaso daza prakRtio avodayI hovAthI teono kALa sAdi-sAnta ja che. 776 baMdhanI jema udaya paNa prakRti, sthiti, rasa ane pradezanA bhedathI cAra prakAre che. amuka apavAda sivAya udaya ane udIraNA sarvadA sAthe ja hoya che, mATe AgaLa upara AcArya ma. sA. udIraNAkaraNamAM je pramANe prakRti Adi udIraNA, tenA svAmI ane sAdyAdi batAvaze te pramANe udayamAM paNa samajavAnA che. A prakaraNamAM mAtra udIraNAthI je vizeSatA che, te ja batAvavAmAM Avaze. prakRtiudaya tyAM pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano kSINamoha guNasthAnakanI caramAvalikAmAM, saMjvalana lobhano sUkSmasaMparAyanI carama AlikAmAM, upara dalikano ja abhAva hovAthI kevaLa udaya hoya che paraMtu udIraNA hotI nathI. sAtamAthI caudamA guNasthAnaka sudhI manuSyAyu ane be vedanIyanA udIraNA yogya saMkliSTa adhyavasAyono abhAva hovAthI dezona pUrva kroDa kAla paryanta A traNano kevaLa udaya ja hoya che. paraMtu udIraNA hotI nathI. manuSyagati, paMcendriya jAti, trasa, bAdara, paryApta, saubhAgya, Adeya, yazaHkIrtti, jinanAma tathA uccagotra A dazano ayogI-kevalI guNasthAne kevaLa udaya hoya che, paraMtu yoganA abhAve udAraNA hotI nathI. te te vedanA udayavALAne prathama sthiti eka AvalikA bAkI rahe tyAre te te vedano udaya ja hoya che. paraMtu udIraNA hotI nathI. kSAyika athavA upazama samyaktva prApta karatI vakhate cothAthI sAtamA guNasthAne samyaktva mohanIyanI caramAvalikA zeSa rahyu chate samyaktva mohanIyano, prathama upazama samyaktvanI prApti vakhate mithyAtvanI prathamasthitinI caramAvalikAmAM mithyAtvano ane potapotAnA bhavanI chellI AvalikAmAM potapotAnA AyuSyano kevaLa udaya hoya che paraMtu udIraNA hotI nathI. zarI25ryAptinI samAptinA pachInA samayathI indriyaparyAptinI samApti sudhI pAMca nidrAno tathAsvabhAve kevaLa udaya ja hoya che, paraMtu udIraNA hotI nathI. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha 777 A pramANe ekatALIsa prakRtio sivAya zeSa sarva prakRtionI udaya-udIraNA sAthe ja hoya che. sAdhAdi prarUpaNA agiyAramA guNasthAne mohanIyano udaya hoto nathI. tyAMthI paDe tyAre punaH udaya thAya che. mATe tenI sAdi, dazamA guNasthAnakathI AgaLa nahi gayelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva. ema mohanIyano udaya cAra prakAre che. zeSa sAte karmano udaya abhavyone anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAno che mATe anAdi tathA dhruva, bhavyone bhaviSyamAM viccheda thaze mATe ava. ema sAta karmano udaya traNa prakAre che. pUrve jaNAvela mithyAtvavarjita suDatALIsa dhruvodayI prakRtiono abhavyone anAdi tathA dhruva ane bhavyone adhruva ema traNa prakAre udaya che. mithyAtvano udaya sAdi, anAdi, dhruva tathA ava--ema cAra prakAre che. zeSa ekaso daza prakRtio avodayI hovAthI teono udaya sAdi ane adhruva ema be prakAre che. sthitiudaya sthitiudaya eTale koIpaNa sthitisthAnamAM rahela dalikono udaya. sthitiudaya svAbhAvika ane udIraNAmRta ema be prakAre che. tyAM je samaye je karma baMdhAya che teno pUrve batAvyA pramANe amuka samaya pramANa abAdhAkALa hoya che, te abAdhArUpa sthitino kSaya thavAthI dareka karmano pradezodaya to zarU thaI ja jAya che, paraMtu ahIM vipAkodayane ja udaya kahevAmAM Ave che. te vipAkodaya jyAre dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavarUpa hetuone prApta karI pravarte che tyAre te svAbhAvikodaya athavA zuddhodaya ke saMprAptodaya paNa kahevAya che. te svAbhAvikodaya pravartate chate vIryavizeSarUpa udIraNA karaNa vaDe udayAvalikAthI bahAranAM sthitisthAnakomAM rahelAM dalikone kheMcIne udayAvalikAmAM goThavAyela dalikanAM niSekasthAnomAM nAMkhIne udayAvalikAnI aMdaranA sthitisthAnamAM rahela dalikonI sAthe rasodayathI bhogavavAM te udIraNAkRta udaya athavA asaMprAptodaya paNa kahevAya che. tyAM sAdyAdi prarUpaNA ane svAmitva prarUpaNA jema sthitiudIraNAmAM kahI che tema ahIM paNa samajavI, mAtra utkRSTa sthitiudIraNA karatAM utkRSTa sthitiudaya eka samayapramANa eka sthiti jeTalo adhika hoya che. te A pramANe-- je samaye je karma baMdhAya che te vivakSita samaye baMdhAyela karmalatAnA abAdhAkALamAM paNa te pUrve baMdhAyela ane jeno abAdhAkALa pUrNa thaI gayo che tevI te ja prakRtinI karmalatAnAM daliko goThavAyelAM ja hoya che. tethI matijJAnAvaraNIyAdi cAzI udayabaMdhotkRSTa prakRtionI utkRSTa sthiti udIraNA be AvalikA nyUna utkRSTa sthiti jeTalI thAya che. paMca1-98 Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 778 paMcasaMgraha-1 je samaye karma baMdhAya che te samayathI AraMbhI eka AvalikA sudhI temAM koIpaNa karaNa lAgatuM nathI. ane tene baMdhAvalikA kahevAmAM Ave che. te baMdhAvalikA vItyA pachI udayAvalikA uparanA sthitisthAnathI AraMbhI yAvat carama sthitisthAna sudhImAM rahela dalikonI udIraNA kare che. udayAvalikA eTale udayasamayathI AraMbhI eka AvalikAnA samaya pramANa kALamAM bhogavavA mATe zarUAtanAM sthitisthAnomAM goThavAyela je dalikaracanA. te udayAvalikAmAM paNa koI karaNa lAgatuM na hovAthI udayAvalikAmAMnA koIpaNa sthitisthAnano bhogavaTo karatAM te udayAvalikAnI uparanAM sarva sthitisthAnamAM rahela dalikanI udIraNA thAya che. mATe be AvalikA nyUna utkRSTa sthiti pramANa udIraNA thAya che. mAtra udayAvalikAgata je prathama udaya samaye sthitisthAnano bhogavaTo kare che teno udaya ja hoya che, paraMtu udIraNA hotI nathI, tethI utkRSTa sthiti udIraNA karatAM utkRSTa sthiti udaya eka samartha adhika hoya che. e ja pramANe manuSyagati vagere ogaNatrIsa udayasaMkramotkRSTA prakRtionI traNa AvalikA nyUna ane udayasaMkramotkRSTA hovA chatAM samyakta mohanIyanI aMtarmuhUrta nyUna potapotAnA mULakarmanI utkRSTa sthiti pramANa utkRSTa sthiti udIraNA hoya che. utkRSTa sthiti udayamAM tethI eka samaya adhika hoya che. narakagati Adi vIsa anudayabaMdhokhA ane jinanAma vinA manuSyAnupUrvI Adi sattara anudayasaMkramotkRSTa prakRtionI aMtarmuhUrta dhUna potapotAnI utkRSTa sthitisattA jeTalI utkRSTa sthiti udIraNA thAya che ane jinanAmanI utkRSTa sthiti udIraNA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. ane utkRSTa sthiti udaya A dareka prakRtiono tethI eka samaya adhika hoya che. udayabaMdhotkRSTAdi cAre prakAranI prakRtionuM svarUpa A ja graMthamAM trIjA dvAranI gAthA 61thI 64 sudhInI cAra gAthAmAM jaNAvela che. " 08Avala che. * pUrve je ekatALIsa pravRtiomAM udaya ane udIraNAmAM taphAvata darzAvela che, temAMthI nidrApaMcaka hIna zeSa chatrIsa pravRtiono udIraNA aTakyA bAda paNa keTaloka kALa kevaLa udaya hoya che-tethI potapotAnI caramadiyAvalikAnA anya samaye eka sthiti pramANa jaghanya sthiti udaya hoya che. zeSa ekaso bAvIsa prakRtionI udIraNAkaraNamAM jeTalI jaghanya sthiti udIraNA kahI che tenAthI te ja samaye bhogavAtA samaya rUpa eka sthitisthAna jaghanyasthiti udayamAM adhika hoya che. jo ke nidrApaMcakano zarIraparyAptinI samApti pachInA samayathI indriyaparyApti pUrNa na thAya tyAM sudhI udIraNA vinA kevaLa udaya kahyo che paraMtu te vakhate apavartana cAlu hovAthI apavartanA dvArA udayAvalikAnI uparanAM sattAgata saghaLAM sthitisthAnomAMthI dalikone udayAvalikAmAM nAkhI udayagata sthitisthAna sAthe bhogave che. mATe te vakhate paNa eka Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 779 sthitisthAna pramANa jaghanya sthiti udaya hoto nathI. tethI udIraNA karaNamAM batAvela che tenAthI eka samaya adhika jaghanyasthiti udaya ghaTe che. anubhAgodaya anubhAga, tenA hetuo, sthAna, zubhAzubha, sAghAdi ane svAmitva vagere je pramANe udIraNAkaraNamAM kahela che te pramANe ahIM paNa samajavA, mAtra jaghanya anubhAga udayanA svAmImAM A pramANe vizeSatA che. pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano kSINamohanA caramasamaye, saMjvalanalobhano sUkSmasaMpAyanA caramasamaye, traNe vedano potapotAnI prathamasthitinA caramasamaye kSepakane ane samyakta mohanIyano kSAyika samyakta prApta karatAM kSayopazama samyakvIne caramasamaye jaghanya anubhAgodaya hoya che. pradezodaya ahIM sAdyAdi ane svAmitva e be dhAro che. - (1) sAdyAdi prarUpaNA sADyAdi prarUpaNA be prakAre che. (1) mULaprakRtiviSayaka (2) uttaraprakRtiviSayaka. (1) tyAM mohanIya tathA AyuSya vinA jJAnAvaraNIyAdi zeSa cha karmanA jaghanya ane utkRSTa sAdiadhuva ema be prakAre, ajaghanya sAdAdi cAra prakAre ane anutkRSTa sAdi vinA traNa prakAre hovAthI eka-eka karmanA agiyAra-agiyAra bhAMgA thavAthI kula (1186=66) chAsaTha, mohanIyanA jaghanya tathA utkRSTa sAdi ane adhruva ema be-be prakAre, temaja ajaghanya tathA anuSTa sAghAdi cAra-cAra prakAre hovAthI kula bAra ane AyuSyanA jaghanyAdi cAre pradezodaya sAdi-adhuva ema be-be prakAre hovAthI ATha, ema mULakarma AzrayI pradezodayanA kula (66+12+4=86) kyAsI bhAMgA thAya che. te A pramANe- jene ochAmAM ochA pradezakamanI sattA hoya te jIva pitakarmAza kahevAya che ane te - bhavya ja hoya che. tenuM vizeSasvarUpa A ja graMthanA saMkramaNakaraNamAM batAvaze. - te pitakarmAza jIva sIdho ekendriyamAM jato na hovAthI pahelA devalokamAM jAya, tyAM atisaMkliSTa pariNAmI thaI utkRSTa sthitibaMdha kare ane te vakhate ghaNA pradezonI udvartana kare, je samaye jeTalo navIna sthitibaMdha thato hoya te samaye pUrve baMdhAyela te karmanAM keTalAM sthitisthAnomAMnA dalikanI ja udvartana thAya eTale nIcenAM sthitisthAnomAM pahelAM je dalikonI goThavaNa thayela che. tyAMthI daliko grahaNa karI uparanAM sthitisthAnomAM goThave, chatAM nIcenAM sthitisthAno sarvathA dalika rahita thatAM nathI paraMtu pUrve ghaNAM daliko hatAM tene badale have ochAM thaI jAya che jethI udaya vakhate thoDAM daliko udayamAM Ave. A kAraNathI atisaMkliSTa pariNAme utkRSTa sthitibaMdha karI ghaNI uddhanA kare ema kahevAmAM Avela che. tyArabAda baMdhane aMte kALa karI ekendriyamAM utpanna thAya tyAre prathama samaye mohanIya Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 paMcasaMgraha-1 tathA Ayu vinA zeSa che karmano jaghanyapradezodaya hoya che. anya jIvonI apekSAe ekendriyamAM ane anya ekendriyonI apekSAe utpattinA prathama samaye ekendriyane yoga ghaNo alpa hoya che. tethI udIraNA dvArA paNa uparathI ghaNA alpa pradezo ja udayamAM Ave. baMdhAvalikA vyatIta thayA pachI udIraNA dvArA ghaNAM navIna baMdhAyela karmadaliko paNa udayamAM Ave mATe baMdhanA aMte kAla karI ekendriyamAM utpanna thayelAne ja jaghanya pradezodaya hoya ema kahela che. vaLI te eka ja samaya hoya che mATe sAdi-adhruva che. te sivAyano saghaLo pradezodaya ajaghanya che, te upara jaNAvela vizeSaNavALA ekendriyane utpattinA bIjA samayathI zarU thato hovAthI sAdi, jaghanya pradezodayanA sthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyo jaghanya pradezodaya karavAnA ja nathI mATe teone dhruva ane bhavyone pradezodayano viccheda thavAno hovAthI achuva-ema ajaghanya pradezodaya cAra prakAre che. jenuM svarUpa A ja graMthanA saMkramaNakaraNamAM kahevAmAM Avaze tevA sarvathI vadhAre pradezakamanI sattAvALA guNitakarmIza jIvane bAramA guNasthAnakanA caramasamaye jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya e traNano temaja caudamA guNasthAnakanA caramasamaye nAma, gotra ane vedanIya e traNa karmano utkRSTa pradezodaya thAya che, te eka ja samaya hoya che mATe sAdi ane adhuva, te sivAyano saghaLo pradezodaya anutkRSTa kahevAya che. paraMtu A chaye karmano udayaviccheda thayA pachI pharIthI udaya thato na hovAthI anuSTa pradezodayanI sAdi thatI nathI, je jIvo A utkRSTa pradezodayanA sthAnane pAmyA ja nathI. teone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adbhava ema anutkRSTa pradezodaya traNa prakAre che. aMtarakaraNanI kriyA karyA pachI aMtarakaraNamAM rahela kSapitakarmAza AtmAne paDatAM pahelAM ghaNAM ane pachI-pachInA samayamAM anukrame hIna hIna ema gopucchAkAre aMtarakaraNanI je caramAvalikAmAM daliTaracanA thAya che te AvalikAnA caramasamaye sarvathI alpa pradezodaya hovAthI eka ja samaya mohanIyakarmano jaghanyapradezodaya thAya che ane te sAdi-adhruva che. te sivAyano saghaLo pradezodaya ajaghanya che. uparokta jIvane jaghanyapradezodayanA pachInA samaye te navIna thato hovAthI ajaghanya pradezodayanI sAdi, jaghanya pradezodayane agara pradezodaya viccheda sthAnane nahi pAmelAne anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva ema te cAra prakAre che. guNitakarmAza lapakane sUkSmasaMgharAyanA caramasamaye eka ja samaya utkRSTa pradezodaya thato hovAthI te sAdi-adhruva che. te sivAyano saghaLo pradezodaya anutkRSTa che. upazAntamoha guNasthAnakathI paDelAne te punaH zarU thAya che, mATe sAdi, sUkSmasaMpAyanA caramasamayane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva ema te cAra prakAre che. AyuSyanA jaghanyAdi cAre udayo niyata kALa sudhI ja thatA hovAthI te sArdi ane adhruva ema be-be prakAre ja hoya che. Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 781 mithyAtva mohanIyano jaghanya tathA utkRSTa pradezodaya be prakAre ane anutkRSTa tathA ajaghanya pradezodaya cAra-cAra prakAre hovAthI kula bAra, zeSa suDatALIsa dhruvodayI prakRtionA jaghanya tathA utkRSTa be prakAre, ajaghanya cAra prakAre ane anutkRSTa pradezodaya sAdi vinA traNa prakAre hovAthI ekekanA agiyAra-agiyAra, temaja zeSa ekaso daza adhuvodayI prakRtinA jaghanyAdi cAre pradezodaya niyatakALe ja thatA hovAthI sAdi-apruva ema be-be prakAre che. tethI ekeka prakRtinA ATha-ATha ema pradezodaya AzrayI ekaso aThThAvana prakRtionA kula caudaso nava bhAMgA thAya che. kSapitakarmAda anAdi mithyAdaSTi traNa karaNapUrvaka aMtarakaraNanI kriyA karI upazama samyakta prApta kare, tyArabAda aMtarakaraNamAM rahela te ja AtmAne mithyAtve jatAM pahelAM aMtarakaraNanI caramAvalikAmAM gopucchAkAre daliTaracanA thatI hovAthI te AvalikAnA caramasamaye mithyAtvano jaghanya pradezodaya thAya che. te eka ja samaya thato hovAthI sAdi-adhruva che. te sivAyano saghaLo pradezodaya ajaghanya che. te jaghanya pradezodayanA bIjA samaye athavA kSayopazama samyaktathI paDatAM navIna thAya che mATe sAdi, udaya-vicchedane nahi pAmelAne anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adbhava ema cAra prakAre che. guNitakarmAza AtmA prathama dezavirati prApta karI te nimitte guNazreNi kare ane te guNazreNimAM vartavA chatAM sarvavirati prApta karI sarvaviratinI guNazreNI paNa evI rIte kare che, te bane guNazreNiono mastakarUpa anyabhAga eka sAthe ja prApta thAya. ane te ja samaye mithyAtva pAme to te vakhate uparokta banne guNazreNinA mastake vartatA AtmAne mithyAtvano eka samaya utkRSTa pradezodaya thAya che. te eka ja samaya thato hovAthI sAdi-adhruva che. te sivAyano saghaLo anutkRSTa pradezodaya che. utkRSTa pradezodayathI athavA samyaktathI paDatAne teno AraMbha thAya che mATe sAdi, udayavicchedane nahi pAmelAne anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva-ema. te cAra prakAre che. zeSa suDatALIsa dhruvodayI prakRtiono jaghanya pradezodaya be prakAre ane ajaghanya pradezodaya cAra prakAre che. te mULa cha karmano ekendriyo AzrayI je pramANe batAvela che te ja pramANe che, paraMtu avadhijJAnAvaraNa tathA avadhidarzanAvaraNano devabhavamAM ja utkRSTa sthitibaMdha karI tenI baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya hoya che. kAraNa ke, avadhijJAnane utpanna karatAM ghaNAM pugalono kSaya thaI jAya che. tethI pachI udayamAM alpa Ave ane navIna baMdhAyela daliko udIraNA dvArA udayamAM na Ave mATe baMdhAvalikAno caramasamaya kahela che. | guNitakarmAza jIvane kSINamohanA caramasamaye pAMca jJAnAvaraNa, pAMca aMtarAya ane cAra darzanAvaraNa e caudano ane sayogInA caramasamaye nAmakarmanI zeSa tetrIsa prakRtiono utkRSTa pradezodaya thAya che. te eka ja samaya thato hovAthI sAdi-adbhava che. te sivAyano saghaLo pradezodaya anutkRSTa che. A sarva prakRtiono udaya-viccheda thayA pachI punaH udaya thato na hovAthI anutkRSTa pradezodayanI sAdi thatI nathI. tethI utkRSTa pradezodaya athavA udayavicchedasthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone apruva ema te traNa Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 paMcasaMgraha-1 prakAre che. zeSa ekaso daza adhruvodayI prakRtio pote ja adhruvodayI hovAthI niyatakAla bhAvI teonA jaghanyAdi cAre pradezodaya sAdi adhruva che. svAmitva dvAra utkRSTa pradezodaya ane jaghanya pradezodayanA bhedathI svAmitva be prakAre che. tyAM prAyaH sarva prakRtiono utkRSTa pradezodaya guNazreNionA zirabhAge vartatAM hoya che. tethI guNazreNio keTalI ane kaI kaI che te batAve che. vizuddhinA vazathI apavartanAkaraNa dvArA uparanAM sthitisthAnomAMthI utArela dalikone jaladI kSaya karavA mATe te kALe je prakRtiono vipAkodaya hoya te prakRtionA udaya samayathI ane anya prakRtionA udayAvalikA uparanA prathama samayathI aMta sudhImAM sthitisthAnomAM asaMkhya guNAkAre goThavavAM te guNazreNi kahevAya che. te guNazreNio agiyAra che. (1) samyakta prApta karatI vakhate ane prApta thayA pachI paNa aMtarmuhUrta kALa sudhI pravardhamAna vizuddha adhyavasAyathI je guNazreNi kare te samyakta guNazreNi. (2-3) dezavirati prApta karyA pachI ane sarvavirati prApta karyA pachI aMtarmuhUrta kALa sudhI pravardhamAna vizuddha adhyavasAyathI je guNazreNi kare che te dezaviratine bIjI (dezavirati) ane sarvaviratine trIjI (sarvavirati) guNazreNi. (4) sAtamAM guNasthAne anaMtAnubaMdhino kSaya karatI vakhate je guNazreNi te anaMtAnubaMdhI visaMyojaka guNazreNi. (5) darzanatrikanA kSaya kALe eTale ke kSAyika samyakta prApta karatAM darzanatrikanA kSaya saMbaMdhI je guNazreNi te pAMcamI guNazreNi. anaMtAnubaMdhI ane darzanatrikano kSaya cothAthI sAtamA guNasthAnakavartI koIpaNa AtmAo kare che tyAM chaThThA guNasthAnaka sudhInA jIvone alpavizuddhi hovAthI sarva virati-guNazreNithI alpa dalikonI guNazreNi hoya che. tethI sAtamA guNasthAne darzanatrikano kSaya karanAra AzrayIne ja A bane guNazreNio kahI che. (6) cAritra mohanIyano upazama karatI vakhate navamA-dazamAM guNasthAne je guNazreNi te chaThThI mohopazamaka guNazreNi. (7) upazAMtamoguNasthAne je guNazreNi thAya che te upazAMtamohaguNazreNi. (8) cAritra mohanIyano kSaya karatAM navamA dazamA guNasthAne je guNazreNi thAya che te mohakSapaka guNazreNi. (9-10-11) kSINamoha ane sayogI guNasthAne je guNazreNi thAya che te anukrame navamI Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 783 kSINamoha saMbaMdhI, ane dazamI sayogI saMbaMdhI guNazreNi che. ane ayogI guNasthAne bhogavavA mATe sayogI guNasthAnakanA aMte je guNazreNi thAya che te agiyAramI ayogI saMbaMdhI guNazreNi che. A agiyAre guNazreNiono darekano alaga alaga aMtarmuhUrtakALa hovA chatAM pUrvapUrvanI guNazreNi karatAM pachI-pachInI guNazreNiono kALa anukrame saMkhyAtaguNa hIna-hIna eTale saMkhyAtamA bhAga jeTalo ja che ane dalikanI apekSAe anukrame asaMkhyaguNa adhika-adhika hoya che. mATe uttarottara guNazreNio dalikanI apekSAe dIrgha-dIrgha ane kALanI apekSAe hrasva-TUMkI hoya che. ahIM agiyAre guNazreNiono anukrame saMkhyAtaguNahIna-hIna je kALa kahyo che te tene te guNazreNinI samAptinI dRSTie nathI, paraMtu uparathI utArela dalikone aMtarmuhUrtanA samaya pramANa je sthitisthAnomAM goThave che te sthitisthAno pachI-pachInI guNazreNimAM saMkhyAtaguNahIna samaya pramANa samajavAnAM che paNa guNazreNio teTalA kALa sudhI ja kare che ema samajavAnuM nathI, kAraNa ke dezavirati, sarvaviratinI guNazreNio ane sayogI saMbaMdhI guNazreNi jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI dezona pUrvakoTi kALa sudhI paNa thAya che. anya ATha guNazreNio racavAno kALa aMtarmuhUrta pramANa che paNa te saMkhyAta guNa hInahIna che ema na samajavuM. kAraNa ke, upazAMtamoha ane kSINamota saMbaMdhI guNazreNinI racanAno kALa te te guNasthAnakanA kALa pramANa aMtarmuhUrtano che. mohopazamaka ane mokSapaka A be guNazreNiono kALa navamA ane dazamA guNasthAnakane maLIne jeTalo kALa thAya teTalo che. temaja ayogI saMbaMdhI guNazreNino kALa AyojikAkaraNanA prathama samayathI sayogInA caramasamaya sudhInA aMtarmuhUrta pramANa che. samyakta, dezavirati ane sarvavirati saMbaMdhI je prathamanI traNa guNazreNIo karI mithyAtve jaI aprazasta mRtyu pAme to jIva narakAdi cAre gatiomAM A prathamanI traNa guNazreNi prApta kare che. anaMtAnubaMdhI visaMyojanAnI guNazreNi paNa cAre gatimAM thAya che, temaja kSAyika samyakta prApta karato AtmA paNa kAla karI cAre gatimAM jaI kSAyika samyaktanI samApti kare che, tethI A be guNazreNio paNa cothA guNaThANe rahela AtmAne narakAdi cAre gatiomAM saMbhavI zake che. paraMtu mithyAtva guNasthAnaka laIne narakAdi gatimAM jAya to prathamanI traNa ja guNazreNi saMbhave, evI vivakSA ahIM karI hoya tema lAge che. vaLI upazamaka mota saMbaMdhI ane upazAnta moha saMbaMdhI (A) be guNazreNio karI kALa karI caturtha guNasthAnaka laI anuttara vimAnamAM jAya to tyAM A be guNazreNio paNa ghaTe che. ' sAmAnyataH prAyaH sarva prakRtiono pradezodaya guNazreNinA zirabhAge vartatA guNitakarmAza AtmAne ane jaghanya pradezodaya pitakarmaza AtmAne hoya che. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 paMcasaMgraha-1 uttara prakRti AzrayI utkRSTa pradezodayanA svAmI sAta mAsa adhika ATha varSanI uMmare saMyama laI aMtarmuhUrtamAM ja kSapakazreNi mAMDI kevalajJAna pAme te AtmAne laghukSapaNAvALo kahevAya che. tevA AtmAone prathama thoDA ja pradezo kSaya thAya che ane udayanA aMte sattAmAM ghaNA pradezo hovAthI udayamAM paNa ghaNA pradezo Ave che. ethI laghukSapaNAe karmano kSaya karavA taiyAra thayela guNitakarmAza jIvane kSAyika samyatvanA carama samaye samyakta mohanIyano, aMtarakaraNa karyA bAda prathama sthitinA caraNodaye traNa vedano, navamA guNasthAne potapotAnA udayanA caramasamaye krodhAdi traNa saMjavalanano ane sUkSmasaMparAyanA caramasamaye saMjavalana lobhano utkRSTa pradezodaya hoya che. te ja AtmAne kSINamohanA caramasamaye pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano utkRSTa pradezodaya hoya che. paraMtu avadhijJAna vinAnA AtmAne avadhiDhikAvaraNanAM ghaNAM yugalo sattAmAM hovAthI udayamAM paNa vadhu Ave tethI tene avadhiDhikAvaraNano utkRSTa pradezodaya samajavo. te ja AtmAne sayogInA caramasamaye audArikasaptaka, taijasa-kAzmaNasaptaka, saMsthAnaSaddha, prathama saMghayaNa, varNAdi vasa, parAghAta, upaghAta, agurulaghu, prazasta-aprazasta vihAyogati, pratyeka, sthira, asthira, zubha, azubha, ane nirmANa rUpa bAvana prakRtiono temaja te ja sayogI AtmAne svaranirodhanA caramasamaye be svarano, ane zvAsocchavAsanirodhanA caramasamaye ucchavAsa nAmakarmano vaLI ayogInA caramasamaye manuSyagati, paMcendriya jAti, trasatrika, subhaga, Adeya, yaza, tIrthaMkara nAmakarma, be vedanIya ane uccagotrano utkRSTa pradezodaya hoya che. ' upazAMtamoha guNasthAnake prathama samaye karela guNazreNinA zirabhAge vartatA jIvane nidrA ane pracalAmAMthI jeno udaya hoya teno utkRSTa pradezodaya thAya che. vaLI te ja guNazreNinA zirabhAganA pUrva samaye kAla karI devamAM utpanna thayelAne prathama samaye guNazreNinA zirabhAge vartatAM devadrika ane vaikriyasaptaka e navano utkRSTa pradezodaya thAya che. koIka AtmA dezavirati pAmI dezavirati saMbaMdhI guNazreNi kare ane te guNazreNi karatAM karatAM ja vizuddhinA vazathI sarvavirati pAmI sarvavirati saMbaMdhI guNazreNi paNa evI rIte kare ke, te bane guNazreNinA mastakano yoga eka samaye prApta thAya, tevo jIva sarvaviratithI paDI zIghra mithyAtve jAya tene uparokta bane guNazreNinA zirabhAge vartatAM mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhino ane thINadvitrikanA udayavALAne yathAsaMbhava thINadvitrikano utkRSTa pradezodaya che. vaLI thINadvitrikano udaya pramattaguNasthAnaka sudhI hovAthI mithyAtve na gayela AtmAne paNa te bane guNazreNionA zirabhAge vartatAM teno utkRSTa pradezodaya thaI zake che. vaLI mithyAtve jaI maraNa pAmI che te prakRtine udayayogya ekendriyAdimAM utpanna thayela te ja jIvane bane guNazreNinA zirabhAge vartatAM ekendriyAdi cAra jAti, sthAvara, sUkSma, Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 785 sAdhAraNa ane aparyApta nAmakarma e ATha prakRtiono utkRSTa pradezodaya hoya che. upazamazreNimAM navamA guNasthAne je samaye aMtarakaraNanI kriyA zarU karavAno che tenA pUrva samaye kALa karI devamAM gayelA jIvane aMtarmuhUrta pachI te guNazreNinA zirabhAge vartatAM aneka jIva AzrayI udayaprApta yathAsaMbhava apratyAkhyAnIya catuSka, pratyAkhyAnIya catuSka ane hAsyAdi cha nokaSAyano utkRSTa pradezodaya thAya che. Ayu baMdha vakhate jeTalo utkRSTa yoga saMbhavI zake teTalA utkRSTayoge ane vadhAremAM vadhAre jeTalo kALa bAMdhI zakAya teTalA kALa sudhI jaghanya AyuSya bAMdhI prathama udaya sthitimAM ghaNAM daliko goThavI deva ane narakamAM gayelA jIvane prathama samaye anukrame deva ane narakAyuno utkRSTa pradezodaya thAya che. utkRSTa yoga vaDe ane utkRSTa kALa vaDe baMdha karavAthI daliko ghaNAM prahaNa thAya ane daza hajAra varSa pramANa jaghanya Ayu bAMdhavAthI te badhAM dalito daza hajAra varSa pramANa sthitisthAnomAM goThavAya eTale dareka sthitisthAnamAM daliko ghaNAM Ave. vaLI temAM paNa zakya hoya teTalAM vadhumAM vadhu daliko prathama sthitisthAnamAM goThave tethI udayamAM AvatAM prathama samaye te te AyuSyanA ghaNA pradezono udaya thAya, mATe utkRSTa yoga ane utkRSTa kALa vaDe jaghanya Ayu bAMdhe ane prathamasthitimAM ghaNAM daliko goThave tema kahyuM che. te vadhAremAM vadhAre kALa sudhI bAMdhI zakAya teTalA moTA aMtamuhUrta pramANa kALa vaDe ane svayogya utkRSTa yogathI yugalika manuSya ke tiryaMcanuM traNa palyopama pramANa utkRSTa Ayu bAMdhI maraNa pAmI yugalika manuSya ke tiryaMcamAM jaI atyaMta zIgha ati jaghanya aMtarmuhUrta sivAyanA traNa palyopama AyunI apavartana kare, tyArapachInA samaye manuSyane manuSyAyuno ane tiryaMcane tiryaMcAyuno utkRSTa pradezodaya thAya che. - yugalikone paryAptAvasthAmAM AyunI apavarnanA thatI nathI mATe aparyAptAvasthAmAM jaghanya aMtarmuhUrta sivAyanA AyunI apavartana karavAnuM kahyuM che. vaLI apavarnanA thayA bAda traNa palyopama pramANa sthitisthAnomAM goThavAyelAM sarva daliko aMtarmuhUrtanA samaya pramANa sthitisthAnomAM goThavAI jAya che. ane temAM paNa prathama sthitisthAnamAM sarvathI vadhAre dalika hoya che mATe apavarnanA thayA pachI taratanA samaye utkRSTa pradezodaya thAya, ema kahyuM che. avirata kSayopazama samyagdaSTi prathama kSAyika samyakta prApta karatAM darzanamohakSapaka saMbaMdhI guNazreNi kare, tyArabAda vizuddha pariNAme dezavirati prApta karI dezavirati saMbaMdhI ane tyArabAda sarvavirati prApta karI sarvavirati saMbaMdhI paNa guNazreNi kare. A traNe guNazreNio evI rIte kare ke, traNeno zirabhAga eka ja samaye prApta thAya ane te pahelAM cothe guNasthAne jAya te AtmAne traNe guNazreNionA zirabhAge vartatAM daurbhAgya, anAdeya, ayaza ane nIcagotra A cAramAMthI jeno udaya hoya teno utkRSTa pradezodaya thAya che. ' vaLI avirati pAmI zIdhra kAla karI narakamAM gayela AtmAne pUrvokta cAra tathA narakaTrika ema chano ane yugalika tiryaMcamAM gayelAne yathAsaMbhava pUrvokta cAra tathA tiryaMcaddhika paMca.1-99 Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 paMcasaMgraha-1 ema chano ane yugalika manuSyamAM gayelAne manuSyAnupUrvI sahita yathAsaMbhava udayaprApta pUrvokta cAra-ema pAMcano traNe guNazreNinA zirabhAge vartatAM utkRSTa pradezodaya thAya che. uparokta traNa guNazreNiono kAla anukrame saMkhyAtaguNa hIna hovAthI traNeno zirabhAga eka samaye ekIsAthe prApta thaI zake che. pUrve guNazreNionA varNanamAM sarvaviratinI guNazreNi karatAM darzanamoha kSapaka saMbaMdhI guNazreNino kALa saMkhyAtaguNahIna kahela che te sAtamA guNasthAne karanAranI apekSAe che paraMtu ahIM cothA guNasthAne kare che tethI cothA guNasthAne tevI vizuddhi na hovAthI dezaviratinI guNazreNithI paNa saMkhyAtaguNa moTA aMtarmuhUrta pramANa kAlanA samayamAM darzanamoha kSapaka saMbaMdhI guNazreNinA dalikanI racanA thAya che, ema lAge che. saMkhyAta varSa pramANa manuSya-tiryaMcanuM AyuSya bAMdhyA pachI kSAyika samyakta prApta thaI zakatuM na hovAthI "kALa karI yugalika manuSya-tiryaMcamAM gayela" ema kahyuM che. koI AtmA prathama dezavirati pAmI dezavirati saMbaMdhI, tyArabAda vizuddhinA vazathI sarvavirati pAmI sarvavirati saMbaMdhI, vaLI tyArabAda anaMtAnubaMdhino kSaya karavA tatpara thayela te anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA saMbaMdhI ema traNe guNazreNio te evI rIte kare ke, traNeno zirabhAga eka ja sthAne eka ja samaye prApta thAya, tevA jIvane udayaprApta yathAsaMbhava prathama sivAyanA pAMce saMghayaNano utkRSTa pradezodaya thAya che. AhAraka zarIra banAvela jIvane apramattanA prathama samaye karela guNazreNinA zirabhAge vartatAM AhArakasaptaka ane udyota e AThano utkRSTa pradezodaya thAya che." samyakta pAmI samyakta saMbaMdhI guNazreNi karI te guNazreNithI mithyAtve jaI kALa karI beindriyamAM utpanna thAya, tyAM apavartanA dvArA sattAgata sarva sthitinI apavarNanA karI beindriyane jeTalo baMdha thAya teTalI sattA kare, tyArabAda kALa karI khara. bAdara pRthvIkAyamAM utpanna thaI ati zIdhra zarIraparyAptie paryApta thayela te jIvane AtapanA udayanA prathama samaye teno utkRSTa pradezodaya thAya che. Apano udaya khara pRthvIkAyane ja hoya che. ane paMcendriyamAMthI beindriyamAM Avela AtmA ja ekendriyamAM jaI beindriya yogya sthitisattAne jaladI potAnA baMdha jeTalI sthitisattA karI zake che. mATe paMcendriyamAMthI beIndriyamAM AvI ekendriyamAM utpanna thayela khara bAdara pRthvIkAyajIva grahaNa karela che. jaghanya pradezodayanA svAmI prAyaH sarva prakRtiono jaghanya pradezodaya kSapitakarmAza jIvane ja hoya che tethI sarvatra kSapitakarmAza AtmA ja jaghanya pradezodayano svAmI samajavo. koI kSapitakarmAza jIva dazahajAra varSa pramANa jaghanyasthitivALA devamAM utpanna thaI aMtarmuhUrta pachI samyakta prApta kare, tyArabAda aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahyuM chate punaH mithyAtva Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 787 pAmI atisaMkliSTa pariNAme te te prakRtiono aMtarmuhUrta sudhI utkRSTa sthitibaMdha kare. sAthe sAthe nIcenAM sthitisthAnomAM rahela pUrvabaddha ghaNAM dalitonI udvartana kare eTale ke nIce-nIcenAM sthitisthAnomAM rahela dalikone upara-uparanAM sthitisthAnakanAM daliko sAthe anubhavavA yogya kare. tyArabAda devabhavanuM AyuSya pUrNa karI atisaMkliSTa pariNAma sAthe ja ekendriyamAM utpanna thayela te jIvane avadhi vinA cAra jJAnAvaraNa, avadhi vinA traNa darzanAvaraNa, napuMsakaveda, tiryaMcadvika, sthAvara nAmakarma ane nIcagotra A bAra prakRtiono jaghanya pradezodaya hoya che. atisaMkliSTa pariNAma vinA utkRSTa sthitibaMdha thato nathI. temaja utkRSTa sthitibaMdha vinA ghaNI udvartanA thatI nathI. tethI ja devabhavanuM anya aMtarmuhUrta bAkI rahyuM chate mithyAtva pAmI atisaMkliSTa pariNAme aMtarmuhUrta utkRSTa sthitibaMdha kare' ema kahyuM. ghaNI urjanA karavAthI nIcenAM eTale zarUAtanAM sthAnomAM daliko taddana alpa rahe ethI jaghanya pradezodaya thaI zake mATe "ghaNI udvartana karavAnuM kahyuM. aparyApta avasthAmAM pratisamaye yoganI asaMkhya guNa vRddhi hovAthI udIraNA dvArA daliko adhika udayamAM Ave che. vaLI devabhavamAM samayavna AvalikAmAM baMdhAyela tathA udvavartita karma paNa baMdhAvalikA ane ulartanAvalikA vyatIta thaI javAthI udayamAM Ave che. tethI dvitIyAdi samayomAM jaghanya pradezodaya na thAya mATe ekendriyane prathama samaye kahela che. - atisaMkliSTa pariNAmathI anubhAganI udIraNA vadhAre thAya che. ane jyAre anubhAgaudIraNA vadhu thAya tyAre tathAsvabhAve prAyaH pradezaudIraNA ati-alpa thAya che. tethI pradezaudIraNA dvArA paNa ghaNAM daliko udayamAM na Ave mATe "ati sakliSTa pariNAmI ekendriya grahaNa karela che. upara jaNAvela ekendriyane ja je samaye IndriyaparyApti pUrNa thAya te samaye yathAsaMbhava udayaprApta thINadvitrika saMbaMdhI nidrAno jaghanya pradezodaya thAya che. pachInA samayathI udIraNA dvArA dalika adhika udayamAM Ave che tethI jaghanya pradezodaya saMbhavI zakato nathI. zarIraparyAptie paryAptane indriya paryApti pUrNa thAya tyAM sudhI yathAsaMbhava nidrAno udIraNA vinA kevaLa udaya ja hoya che ethI ene te saMbaMdhI koIpaNa samaye jaghanya pradezodaya kahevo joIe. paraMtu te kAle paNa apavarnanA cAlu hoya che ane apavartanA dvArA zarUAtanAM sthAnomAM dalikanikSepa vadhAre vadhAre ane pachI-pachInAM sthAnomAM hIna hIna thAya che. tethI IndriyaparyAptie paryApta thAya te samaye apavartanAkRta nikSepathI prApta thayela daliko ghaNAM ochAM thAya che. mATe pUrvanA samayomAM na kahetAM indriya paryAptie paryAptane ja prathama samaye jaghanya pradezodaya kahela che. je jIva manuSyabhavamAM saMyamano svIkAra karI saMyamanA prabhAvathI avadhijJAna prApta karI AyuSya pUrNa thatAM kALa karI samyakta sahita devalokamAM utpanna thAya. vaLI tyAM aMtarmuhUrta bAda mithyAtva pAmI te te prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha tathA ghaNAM dalikonI udvartana kare te jIvane baMdhAvalikAnA caramasamaye avadhijJAnAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, be vedanIya, arati, zoka, Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 paMcasaMgraha-1 uccagotra, pAMca aMtarAya, devagati, nidrA tathA pracalA A paMdara prakRtiono jaghanya pradezodaya thAya che. utkRSTa sthitibaMdha atisaMkliSTa pariNAmathI ja thAya che. ane atisaMkliSTa pariNAmavALA jIvane nidrAddhikano udaya saMbhavato nathI, tethI utkRSTa sthitibaMdha karI atikliSTa pariNAmathI aTakI gayA bAda te te nidrAnA udayakAle nidrAddhikano jaghanya pradezodaya hoya che. vaLI stibuka saMkrama dvArA udyota nAmakarmanAM daliko devagatimAM na Ave mATe udyotanA udayavALA devane devagatino jaghanya pradezodaya hoya che. eTaluM vizeSa samajavuM saMyamI AtmA avadhijJAna ane darzana prApta kare tyAre uparokta prakRtionAM ghaNAM dalikono kSaya thAya ane sattAmAM ghaNAM ochAM rahe, vaLI avadhijJAna yukta caturtha guNasthAnaka laIne devalokamAM gayA bAda aMtarmuhUrta pachI ja mithyAtve jAya. mithyAtve gayA vinA koIpaNa prakRtino utkRSTa sthitibaMdha thaI zakato nathI. utkRSTa sthitibaMdha vinA ghaNI udvartana paNa thatI nathI. ghaNI udvartanA na kare to zarUAtanAM sthAnomAM daliko ghaNAM rahe, vaLI baMdhAvalikA vItyA pachI utkRSTa sthitibaMdha karela daliko paNa udIraNA dvArA udayamAM Ave tethI jaghanya pradezodaya na ghaTe-mATe upara mujaba kahela che. aMtarakaraNamAM rahela upazama sammasvI AtmA paDatI vakhate kaMIka adhika AvalikA kALa bAkI rahe tyAre dvitIya sthitimAMthI dalikone grahaNa karI aMtarakaraNanI carama AvalikAmAM prathama samayathI carama samaya sudhI gopucchAkAre eTale ke prathama ghaNAM ane pachI vizeSahIna-hIna dalikonI racanA kare che. tene udIraNodaya AvalikA kahevAya che. te AvalikAnA carama samaye yathAyogya udayaprApta traNe darzanamohanIyano te AtmAne jaghanya pradezodaya hoya che. e ja pramANe upazamazreNinA aMtarakaraNamAM kALa karI anuttara vimAnamAM utpanna thayela devane udIraNodaya AvalikAnA caramasamaye atyanta alpa daliko udayamAM AvatAM hovAthI apratyAkhyAnIya vagere bAra kaSAya, hAsya, rati, bhaya, jugupsA ane puruSaveda ema mohanIyanI udayaprApta yathAsaMbhava sattara pravRtiono jaghanya pradezodaya hoya che. saMsAramAM paribhramaNa karato jIva cAra vAra mohanIyano upazama karI, prathama guNasthAne AvI aMtarmuhUrta kALa sudhI svabhUmikAnusAra jaghanya yogathI cAre anaMtAnubaMdhino baMdha karI punaH samyakta pAmI, ekaso batrIsa sAgaropama sudhI samyaktanuM pAlana karI mithyAtva guNasthAne Ave tyAre baMdhAvalikAnA anya samaye te jIvane yathAsaMbhava cAra anaMtAnubaMdhino jaghanya pradezodaya hoya che. cAra vAra mohano upazama karavAthI sattAmAM rahela apratyAkhyAnIya vagere kaSAyanAM daliko paNa ghaNAM kSaya thAya che. ethI jayAre mithyAtva guNasthAne AvI aMtarmuhUrta kALa sudhI anaMtAnubaMdhino baMdha kare tyAre temAM anya kaSAyonAM alpa dalikono ja saMkrama thAya. vaLI ekaso batrIsa sAgaropama pramANa samyaktanA kALamAM anaMtAnubaMdhinAM ghaNAM ja daliko anya prakRtiomAM saMkramavAthI sattAmAM atyaMta thoDAM rahe che, mATe "cAra vAra mohano upazama' ane Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha ekaso batrIsa sAgaropama sudhI samyaktvanuM pAlana karavAnuM' kahela che. pahelA guNasthAne baMdhAvalikA vItyA pachI to navIna baMdhAyela tathA saMkramathI prApta thayela anaMtAnubaMdhinAM dalikonI baMdhAvalikA tathA saMkramAvalikA vyatIta thayela hovAthI udIraNA dvArA ghaNAM daliko udayamAM Ave tethI baMdhAvalikA vItyA bAda jaghanya pradezodaya na thAya. 789 pUrve baMdhAyela baMdha niSekasthAnomAM ane apavartanAkRta niSekasthAnomAM prathamanA samayo karatAM pachI-pachInA samayomAM daliko hIna-hIna hoya che. mATe baMdhAvalikAnA prathamAdi samaye na kahetAM baMdhAvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya kahela che. svabhUmikAnusAra jaghanya yogasthAne vartatA ochAmAM ochA jeTalA kALamAM AyuSyano baMdha thaI zake teTalA ochA kALamAM yathAyogya cAre AyuSyano utkRSTa sthitibaMdha karI, chellA sthitisthAnamAM atyaMta alpa dalikano nikSepa karI, AyuSya pUrNa karI te te bhavamAM utpanna thayelA, dIrghakAla paryanta tIvra asAtAvedanIyanA udayavALA jIvane potapotAnA bhavanA anya samaye yathAyogya cAre AyuSyano jaghanya pradezodaya hoya alpadaliko grahaNa thAya temaja utkRSTa sthiti bAMdhe tyAre dareka sthitisthAnamAM thoDAM thoDAM dalikono nikSepa thAya mATe 'jaghanya yoga ane alpakAla vaDe utkRSTa sthitibaMdha karavAnuM' kahyuM che. caramasthitisthAnamAM dalika racanA atyaMta alpa ja thAya che. vaLI dIrghakAla paryanta tIvra asAtAvedanIyanA udayathI AyuSya karmanAM ghaNAM dalikono kSaya thaI jAya che tethI potapotAnA bhavanA carama samaye ghaNAM ja thoDAM daliko udayamAM Ave che. mATe 'dIrghakALa paryanta tIvra asAtAvedanIyanA udayavALA jIvane potapotAnA bhavanA caramasamaye jaghanya pradezodaya thAya' ema kahyuM. kSapitakarmAMza koIka strI dezona pUrvakroDa varSa sudhI saMyamanuM pAlana kare ane teTalA kALa sudhI puruSavedano ja baMdha hovAthI udaya-udIraNA tathA saMkrama dvArA sattAmAM rahela srIvedanAM ghaNAM daliko ochAM kare. tyArabAda jo samyaktva sahita kALa kare to devI paNe utpanna na thAya mATe aMtarmuhUrta AyuSya zeSa rahe tyAre mithyAtva pAmI kALa karI devIpaNe utpanna thAya tyAM zIghra paryAptio pUrNa karI srIvedano utkRSTa sthitibaMdha tathA utkRSTa urjAnA karI utkRSTa sthitibaMdhanI baMdhAvalikAnA caramasamaye strIvedano jaghanya pradezodaya kare. koI kSapitakarmAMza jIva anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI jaghanya sthitivALA devamAM utpanna thAya, tyAM aMtarmuhUrta bAkI rahyu chate mithyAtva pAmI atisaMkliSTa pariNAma dvArA ekendriya prAyogya prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha kare, tyArabAda Ayu pUrNa karI aMtarmuhUrtanA AyuSyavALA atisaMkliSTa pariNAmI paryApta ekendriyamAM utpanna thAya, tyAMthI kALa karI anya asaMjJI paryAptAo karatAM atyaMta alpa AyuSyavALA asaMjJI paryAptamAM utpanna thaI zIghra sarva paryAptio pUrNa karI zakya teTalo jaladI narakagatino baMdha karI mRtyu pAmI narakamAM utpanna thAya. tyAM zIghra sarva paryAptio pUrNa karanAra te jIvane narakagatino jaghanya pradezodaya hoya che. Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 790 paMcasaMgraha-1 anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karatAM sattAmAM rahela narakagati vagere zeSa saghaLAM karmanAM paNa ghaNAM dalikono kSaya thAya che. mATe "anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karavAnuM jaNAvela che. ekendriya prAyogya prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha atisaMkliSTa pariNAmI mithyAtvI ja karI zake. mATe "devabhavanuM aMtarmuhUrta bAkI rahyuM chate mithyAtve javAnuM jaNAvela che. deva sIdho paryApta asaMjJImAM jaI zakato nathI. mATe "ekendriyamAM javAnuM ane nAmakarmanI anya prakRtio baMdhAdithI vadhu puSTa na thAya mATe "jaghanya-aMtarmuhUrta AyuSyavALA ekendriyamAM utpanna thavAnuM kahela che. saMjJI karatAM asaMjJIne yoga atyaMta ocho hoya che. vaLI vAraMvAra bAMdhavAthI baMdhAdi dvArA dareka gati ghaNI puSTa thAya che. mATe "asaMjJI-paryAptane zakya teTalo jaladI narakagatino baMdha karI, mRtyu pAmI narakagatimAM utpanna thavAnuM jaNAvela che. je prakRtiono vipAkodaya paryAptAvasthAmAM ja thavAno che te prakRtionuM dalika paNa stibukasaMkramathI aparyAptAvasthAmAM narakagati AdimAM paDe che tethI aparyAptAvasthAmAM jaghanya pradezodaya na kahetAM paryAptAvasthAmAM ja narakagatino jaghanya pradezodaya thAya" ema kahela che. gationI jema ja AnupUrvIono paNa jaghanya pradezodaya thAya che. paraMtu AnupUrvIono udaya vigrahagatimAM ja vadhumAM vadhu traNa samaya sudhI ja hoya che. mATe te gatinA prathama samaye ja te te AnupUrvIono jaghanya pradezodaya hoya che. koI kSapitakarmAza cauda pUrvadhara muni dezona pUrvakroDa varSa sudhI saMyamanuM pAlana karI ghaNAM karmano kSaya kare, tyArabAda antimakALe AhAraka zarIra banAve tyAre udyota sahita trIsanA udaye vartatA temane AhArakasaptakano jaghanya pradezodaya hoya che. kSapitakarmAza AtmAne potAnA udayanA prathama samaye tIrthaMkara nAmakarmano jaghanya pradezodaya hoya che. - zeSa sityAsI prakRtiono jaghanya pradezodaya cakSudarzanAvaraNanI jema kahevo, paraMtu temAMthI je prakRtiono udaya ekendriyamAM hoI zake te ja prakRtiono ekendriyamAM kahevo. zeSa prakRtiono ekendriyamAMthI nIkaLI zIdhra te te prakRtionA udaya yogya bhavamAM gayelAM, sarva paryAptie paryApta, te te bhava yogya ghaNI prakRtiono udaya hoya tyAre, te te prakRtinA udayavALA jIvane jaghanya pradezodaya hoya che. tyAM ekendriya jAti, audArikaSaka, vaikriyaSaka, taijasa-kAzmaNasaptaka, haMDaka saMsthAna, varNAdi vIsa, tIrthakara nAmakarma vinA pratyeka prakRtio sAta, duHsvara vinA sUkSmaaSTaka, bAdarapaMcaka ane yaza nAmakarma-A bAsaTha prakRtiono ekendriyamAM, beindriya jAti, sevArta saMhanana, audArika aMgopAMga, azubha vihAyogati, trasa, susvara ane duHsvara A sAtano beindriyamAM, teIndriya jAtino teIndriyamAM, caurindriya jAtino caurindriyamAM, paMcendriya jAtino paryApta asaMjJImAM, manuSyagati, vaikriya aMgopAMga, Adya pAMca saMhanana, pAMca saMsthAna, prazasta vihAyogati, saubhAgya tathA Adeya A paMdara prakRtiono paryApta saMjJImAM jaghanya Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 791 pradezodaya hoya che. sattA adhikAra prakRti, sthiti, rasa tathA pradezanA bhedathI sattA cAra prakAre che. prakRti sattA ahIM sAdyAdi ane svAmitva-ema be anuyogadvAra che. sAdyAdi prarUpaNA paNa mULaprakRti viSayaka ane uttaraprakRti viSayaka ema be prakAre che. koIpaNa mULakarma saMpUrNa nAza pAmyA pachI pharIthI sattAmAM prApta thatuM nathI. mATe mULakarma AzrayI "sAdi' nathI. AThe mULakarmo anAdikALathI sattAmAM hovAthI anAdi, mokSagAmI bhavyone teno kSaya thaze mATe adhuva ane abhavyo tathA jAtibhavyone koIpaNa mULakarmano sarvathA kSaya thavAno ja nathI. mATe dhruva : ema mULakarma AzrayI sattA sAdi vinA zeSa traNa prakAre che. cAra anaMtAnubaMdhinI sattA sAdyAdi cAra prakAre che. te A rIte-anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI mithyAtva guNasthAne jaI pharIthI bAMdhe tyAre tenI sAdi, jeoe samyakta pAmI kSaya karyo ja nathI teone anAdi, abhavyone dhruva ane bhaviSyamAM kSaya karanAra bhavyone adhruva. - zeSa ekaso chavvIsa dhruvasattA prakRtiomAMnI koIpaNa prakRti kSaya thayA pachI pharIthI sattAmAM AvatI nathI mATe teonA sAdi vinA zeSa traNa bhaMga A pramANe che. sarva jIvone anAdikALathI sattAmAM hovAthI anAdi, abhavyone koI kALe kSaya thavAno na hovAthI dhruva ane mokSagAmI bhavyone kSaya thaze mATe adhuva. manuSyaddhika vagere aThThAvIsa prakRtio adbhava sattAvALI ja hovAthI teonI sattA sAdi ane adbhava ema be prakAre che. je je prakRtionI je je guNasthAnaka sudhI sattA hoya te te guNasthAnaka sudhInA jIvo te te prakRtionI sattAnA svAmI che. tethI kaI kaI prakRtio kayA kayA guNasthAnaka sudhI sattAmAM che te batAve che. nidrA ane pracalAnI kSINamohanA dvicarama samaya sudhI ane pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e cauda prakRtionI kSINamohanA caramasamaya sudhI sattA hoya che. te te AyuSyano baMdha kare te samayathI AraMbhI te te bhavamAM gayelA jIvane te te bhavanA anya samaya sudhI te te AyuSyanI sattA hoya che. tyAM guNasthAnaka AzrayI vicArIe to narakAyu ane tiryaMcAyunI sAtamA guNasthAnaka sudhI, devAyuSyanI agiyAramA guNasthAnaka sudhI tathA manuSpAyunI caudamAnA caramasamaya sudhI sattA saMbhavI zake che. - mithyAtva mohanIyanI prathamanAM traNa guNasthAnakomAM avazya sattA hoya che ane cothAthI agiyAramA sudhInAM ATha guNasthAnakomAM mithyAtvano kSaya karela jIvane sattA hotI nathI, zeSa Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792 paMcasaMgraha-1 jIvone hoya che. sAsvAdana guNasthAne mohanIyakarmanuM aThThAvIsanuM eka ja sattAsthAna hovAthI tyAM samyakta mohanIyanI avazya sattA hoya che. abhavyo, anAdi mithyAdRSTi bhavyo temaja samyaktathI paDI pahelA guNasthAne AvI jemaNe samyakta mohanIyanI udvalanA karela che tevA mithyAtvIone paNa samajyanI sattA hotI nathI ane jemaNe mithyAtva guNasthAne AvavA chatAM haju samyakta mohanIyanI ulanA karI nathI tevA jIvone pahelA guNasthAne sattA hoya che. vaLI mithyAtve AvI uddhalanA dvArA samyakta mohanIyano kSaya karyA pachI mohanIyanI sattAvIsanI sattAvALo jIva mithyAtvathI mizra guNasthAnake jAya tyAre te jIvane mizra guNasthAne samyakta mohanIyanI sattA hotI nathI ane zeSa jIvone hoya che. cothAthI agiyAramA guNasthAnaka sudhI kSAyika samyagdaSTi jIvone samyakta mohanIyanI sattA hotI nathI ane anya jIvone hoya che. - sAsvAdana guNasthAne aThThAvIsanI ja sattA hovAthI ane mizra mohanIyanI sattA vinA mizra guNasthAnakano ja asaMbhava hovAthI A be guNasthAne mizramohanIyanI sattA avazya hoya che. chavvIsanI sattAvALA mithyASTione pahele guNasthAne mizramohanIyanI sattA hotI nathI ane aThThAvIsa tathA sattAvIsanI sattAvALA anya jIvone avazya hoya che. je jIvoe mizramohanIyano kSaya karela che te jIvone cothAthI agiyAramA guNasthAnaka sudhI mizramohanIyanI sattA hotI nathI, anya jIvone hoya che. A traNe darzana mohanIyanI sattA kSapakazreNimAM vadhumAM vadhu sAtamA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. paNa tethI AgaLa hotI nathI. prathamanAM be guNasthAnomAM niyatabaMdha hovAthI anaMtAnubaMdhinI avazya sattA hoya che ane trIjAthI sAtamA sudhInAM pAMca guNasthAnomAM anaMtAnubaMdhIno kSaya karela jIvone anaMtAnubaMdhinI sattA hotI nathI. zeSa jIvone hoya che. anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karIne ja upazamazreNino AraMbha karI zakAya evo A graMthakartA masA. vagereno abhiprAya che. anyathA anya AcArya masAhebonA abhiprAya trIjAthI agiyAramA guNasthAnaka sudhI anaMtAnubaMdhinI sattA hoI zake che. juo paMcama karmagraMtha gA. 11. kSapakazreNimAM navamA guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAga sudhI madhyamanA ATha kaSAyanI, tyArabAda saMkhyAtA sthitighAto jeTalo kALa vyatIta thAya tyAM sudhI thINadvitrika, ekendriyAdi cAra jAti, sthAvara, sAdhAraNa, Atapa, udyota, tiryaMcaddhika ane narakaddhika tathA sUkSma nAmakarma e soLa prakRtionI, tyArabAda saMkhyAta sthitighAto thAya tyAM sudhI puruSavede ke stravede zreNino AraMbha karanArane napuMsakavedanI. tyArabAda teTalA ja sthitighAto vyatIta thAya tyAM sudhI strIvedanI ane napuMsakavede zreNino AraMbha karanArane soLa prakRtionA kSaya pachI saMkhyAtA Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 793 sthitighAto thAya tyAM sudhI napuMsakaveda ane strIvedanI sattA hoya che. pachI bannenI sattA hotI nathI. napuMsaka tathA strIvede zreNi mAMDanArane strIvedano kSaya thayA pachI saMkhyAtA sthitighAto vyatIta thAya tyAM sudhI hAsyaSaka ane puruSavedanI ane puruSavede zreNi mAMDanArane strIvedano kSaya thayA pachI saMkhyAtA sthitighAto vyatIta thAya tyAM sudhI hAsyaSarkanI ane tyArabAda samayanyUna be AvalikAkALa sudhI puruSavedanI sattA hoya che, pachI hotI nathI. puruSavedano kSaya thayA pachI saMkhyAtA saMkhyAtA sthitighAto vyatIta thAya tyAM sudhI anukrame saMjavalana krodhanI, mAnanI, mAyAnI temaja sUkSma saMparAmanA caramasamaya sudhI saMjavalana lobhanI sattA hoya che, pachI hotI nathI. ATha kaSAya vagere A sADatrIse prakRtionI upazamazreNimAM agiyAramA guNasthAnaka sudhI sattA hoya che. sAtama-AThame guNasthAne AhArakasaptakano baMdha karI jo jIva AgaLa jAya to tene caudamA guNasthAnakanA dvicaramasamaya sudhI ane jo nIcenA guNasthAnake jAya ane uddalanA dvArA kSaya na kare to yAvat prathama guNasthAnaka sudhI tene AhAraka saptaka sattAmAM hoya che. zeSa jIvone sattAmAM hotuM nathI. - koI jIva tathA prakAranA samparva nimittathI jinanAmano baMdha karI upara jAya to tene caudamA guNasthAnakanA caramasamaya sudhI ane jo pahele guNasthAne Ave to tyAM paNa aMtarmuhUrta sudhI tene jinanAmanI sattA hoya che. paraMtu jinanAmano baMdha na karela jIvone koIpaNa guNasthAne jinanAmanI sattA hotI nathI. jinanAma ane AhArakasaptakanI ekIsAthe sattA hoya evo jIva mithyAtve tathA narakamAM jato nathI. anyatara vedanIya, uccagotra, manuSyagati, trasatrika, saubhAgya, Adeya, yazakIrti tathA paMcendriya jAti. A dazanI ayogInA caramasamaya sudhI, devaddhika, manuSyAnupUrvI vaikriyasaptaka, audArikasaptaka, taijasa-kAzmaNa saptaka, cha saMghayaNa, cha saMsthAna, varNAdi vIsa, be vihAyogati, parAghAta, ucchavAsa, agurulaghu, nirmANa, upaghAta, pratyekatrika, aparyApta, asthiraSaka, susvara, nIcagotra, anyatara vedanIya A chottera prakRtionI ayogInA dvicaramasamaya sudhI svarUpe sattA hoya che, pachI hotI nathI. sthitisattA sthitisattAnA viSayamAM sAghAdi, svAmitva ane sattAgata sthitisthAno e traNa anuyogadvAra che. tyAM mULaprakRti viSayaka ane uttaraprakRti viSayaka ema sAghAdi prarUpaNA be prakAre che. AThe mULakarmanI ajaghanya sthitisattA sAdi vinA zeSa traNa prakAre ane jaghanya, utkRSTa paMca01-100 Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 794 paMcasaMgraha-1 tathA anutkRSTa sthitisattA sAdi ane apruva ema be be prakAre hovAthI eka eka karmanA nava nava bhaMga thatA hovAthI sthitisattA AzrayI AThe karmanA kula bottera (72) bhAMgA thAya che. te A pramANe-- koIpaNa mULakarmanI potapotAnA kSayanA aMte jyAre eka samayanI sattA rahe tyAre te jaghanya sthitisattA kahevAya. te eka ja samaya hovAthI sAdi-adhuva ema be prakAre che. jaghanya sattAnA upAsya samaya sudhInI je sattA te saghaLI ajaghanya sthitisattA che. tenI Adi na hovAthI anAdi, bhavyone bhaviSyamAM kSaya thavAno hovAthI adhruva ane abhavyone koIpaNa kALe kSaya thavAno ja na hovAthI dhruva ema traNa prakAre che. saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIvane utkRSTa ane anutkRSTa sthitisarA vAraMvAra aneka vAra thatI hovAthI te banne sAdi-adhruva ema be-be prakAre che. anaMtAnubaMdhi kaSAyanI ajaghanya sthitisattA sAdyAdi cAra prakAre ane zeSa jaghanyAdi traNa prakAranI sattA sAdi-adhruva ema be-be prakAre hovAthI eka-eka prakRtinA daza-daza bhAMgA che. zeSa dhruvasattAka ekaso chavvIsa prakRtionI ajaghanya sthitisattA sAdi vinA traNa prakAre ane jaghanyAdi traNa prakAranI sattA sAdi-adbhava ema be-be prakAre hovAthI eka-eka prakRtinA nava nava bhAMgA thAya che. adhuvasattAvALI aThThAvIsa prakRtionI cAre prakAranI sthitisattA sAdi-adhuva ema bebe prakAre hovAthI eka eka prakRtinA ATha ATha bhAMgA thAya che. tyAM anaMtAnubaMdhinI potAnA kSayanA upanya samaye jyAre svarUpa sattAnI apekSAe eka samaya ane karmapaNAnI apekSAe be samaya sthitisattA hoya che tyAre te jaghanya sthitisattA kahevAya che. teno kALa eka ja samaya hovAthI te sAdi-adhruva che. te sivAyanI saghaLI sthiti te ajaghanya sthitisattA che. te anaMtAnubaMdhino kSaya karI pahelA guNasthAne AvI baMdha dvArA pharIthI sattAmAM prApta thAya tyAre tenI sAdi, jaghanya sthitisattAnA sthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone bhaviSyamAM aMta thavAno hovAthI adhruva che. zeSa ekaso chavvIsa dhruvasattA prakRtiomAMthI potapotAnA kSayanA aMte je udayavatI prakRtio hoya tenI eka samaya pramANa ane anudayavatI pravRtio hoya tenI svarUpanI apekSAe eka samaya ane karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa sattA hoya che te jaghanya sthitisattA che. te samayamAtra hovAthI sAdi-adhruva ema be prakAre che. te sivAyanI saghaLI sattA te ajaghanya sthitisattA che. tenI Adi na hovAthI anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone nAza thavAno hovAthI adbhava che. A dhruvasattAka ekaso trIsa pravRtionI utkRSTa ane anutkRSTa sthitisattA vArApharatI aneka vAra thatI hovAthI banne sAdi-adhruva che. manuSyagati Adi aThThAvIsa prakRtio to svarUpathI ja adhuva sattAvALI hovAthI teonI cAre prakAranI sthitisattA sAdi-adbhava ema be ja prakAre che. Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 795 | utkRSTa sthiti sattAnuM pramANa tathA tenA svAmI je prakRtiono udaya hoya tyAre paNa potAnA mULakarma jeTalo utkRSTa sthiti baMdha thaI zake te udayabaMdhoskRSTA prakRtio kahevAya che. tevI pravRtio (86) chavAzI che. tyAM pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, asAtavedanIya ane pAMca aMtarAya e paMdaranI trIsa koDAkoDI, mithyAtva mohanIyanI sittera koDAkoDI, soLa kaSAyanI cALIsa koDAkoDI, paMcendriya jAti, vaikriyasaptaka, taijasa-kAzmaNa saptaka, huDaka saMsthAna, varNacatuSkanA vIsa, aprazasta vihAyogati, agurulaghu, parAghAta, upaghAta, ucchavAsa, nirmANa, udyota, trasacatuSka, asthiraSaka ane nIcagotra A coppana prakRtionI trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA che. jo ke navIna karela sthitibaMdhanA abAdhAkALamAM daliko hotAM nathI chatAM jeno abAdhAkALa vyatIta thayela che tevA pUrve baMdhAyela karmadaliko tyAM hoya che. mATe jeTalo sthitibaMdha thAya teTalI sthitisattA ghaTI zake che. tyAM udyotanA sahastrAra sudhInA devo, vaikriyasaptakanA vaikriyazarIrI manuSyatiryaMco, duHsvara, nIcagotra; haMDaka saMsthAna tathA azubhavihAyogati A cAranA deva vinA traNa gatinA paryApta saMjJI ane zeSa cumotera prakRtinA cAre gatinA paryApta saMjJI utkRSTa sthitisattAnA svAmI che. je prakRtiono udaya na hoya tyAre ja potAnA mULakarma jeTalo utkRSTa sthitibaMdha thAya te anudayabaMdhotkRSTA kahevAya che. tevI prakRtio visa che. ' A prakRtiono jyAre utkRSTa sthitibaMdha thAya che, tyAre udaya na hovAthI baMdhakALanA prathama samaya saMbaMdhI udayasthAnamAM rahela daliko sTibukasaMkramathI anyatra-udayavatI pravRtiomAM saMkramI jAya che tethI baMdhakALanA prathama samaye dalikano abhAva hovAthI eka samaya nyUna potAnA mULakarma jeTalI utkRSTa sthitisattA hoya che. tyAM narakaddhika, tiryadgika, audArika saptaka, sthAvara, Atapa, chevaTuM saMghayaNa ane ekendriya jAti A paMdara prakRtionI samayajUna vIsa koDAkoDI temaja nidrApaMcakanI samaya nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA che. ekendriya, sthAvara ane AtapanA IzAna sudhInA devo, tiryacaDhika, audArika saptaka ane chevaTTA saMghayaNanA paryApta deva tathA nArako, narakadvikanA paryApta saMzI tiryaMco ane manuSyo temaja nidrApaMcakanA cAre gatinA paryApta saMjJI jIvo utkRSTa sthitisattAnA svAmI che. je prakRtiono udaya hoya tyAre ja anya prakRtionA saMkramathI utkRSTa sthitisattA thaI zake te udayasaMkramotkRSTA trIsa prakRtio che samyakta mohanIya sivAya A prakRtiono udaya hoya tyAre ja pratipakSa prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha karI tarata ja A prakRtiono baMdha zarU kare tyAre pratipakSa prakRtinI baMdhAvalikA Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 796 paMcasaMgraha-1 vItyA pachI udayAvalikA uparanuM eTale ke be AvalikA nyUna mULakarma jeTalI sthitinuM dalika vedAtI evI A pravRtiomAM udayAvalikA upara saMkramAve che. ethI be AvalikA nyUna mULakarma jeTalI sthitimAM potAnI eka udayAvalikA vadhatI hovAthI kula AvalikA nyUna potAnA mULakarma jeTalI sthitisattA thAya che. mithyAtva guNasthAne atisaMkliSTa pariNAme mithyAtvano utkRSTa sthitibaMdha karI aMtarmuhUrta bAda samyakta prApta karI udayAvalikA uparanI AvalikA adhika aMtarmuhUrta nyUna mithyAtvanI utkRSTa sthitine samyakta mohanIyanI udayAvalikA upara saMkramAve che. tethI samyakta mohanIyanI utkRSTa sthitisattA aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa thAya che. sAtAvedanIyanI AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI, nava nokaSAyanI AvalikA nyUna cALIsa koDAkoDI, manuSyagati, sthiraSaddha, prazasta vihAyogati, prathamanAM pAMca saMghayaNa, prathamanAM pAMca saMsthAna ane uccagotra-A ogaNatrIsa pravRtionI AvalikA nyUna vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA hoya che. tyAM prathamanAM pAMca saMghayaNa ane madhyamanAM cAra saMsthAnanAM paryApta saMzI manuSya-tiryaMco, sAtAvedanIya, sthira, zubha, hAsyaSaka A navanA cAre gatinA paryApta saMjJI jIvo, samyakta mohanIyanA cAre gatinA samyagdaSTi, manuSyagatinA paryApta saMjJI-manuSya, prathama saMsthAna, saubhAgyacatuSka, strIveda, puruSaveda, uccagotra ane prazasta vihAyogati, A navanA naraka vinAnA traNa gatinA paryApta saMjJI temaja napuMsakavedanA deva vinA traNa gatinA paryApta saMjJI utkRSTa sthitisattAnA svAmI che. udaya na hoya tyAre svajAtIya anya prakRtionA saMkramathI jeonI utkRSTa sthitisattA thAya che te aDhAra prakRtio anudayasaMkramotkRSTA kahevAya che. A pravRtiomAM paNa udayasaMkramotkRSTa prakRtimAM jaNAvyA mujaba be AvalikA nyUna potapotAnA mULakarma jeTalI potapotAnI svajAtIya anya prakRtionI sthiti A prakRtionI udayAvalikA upara saMkrame che. tethI udayAvalikA sahita karatAM potapotAnA mULakarmathI eka AvalikA nyUna utkRSTa sthitisattA thAya che. mAtra samyakta mohanIyanI jema mizramAM aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtvanI sthitino saMkrama thavAthI tenI utkRSTa sthitisattA thAya che. A pravRtiomAM je vakhate anya prakRtiono utkRSTa sthitisaMkrama thAya che te vakhate A prakRtiono udaya na hovAthI prathama samayanuM dalika sTibuka saMkramathI anyatra saMkramI jAya che. ethI udayasaMkramotkRSTA karatAM A prakRtionI utkRSTa sthitisattA eka samaya pUna hoya che. manuSyAnupUrvI, devaddhika, vikalatrika ane sUkSmatrika A navanI samayAdhika AvalikAnyUna vIsa koDAkoDI, mizra mohanIyanI samayAdhika aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI, tIrthaMkara nAmakarma ane AhArakasaptaka A ATha prakRtionA baMdhakALe koIpaNa karmano aMta:koDAkoDI sAgaropamathI vadhAre baMdha ja na hovAthI ane sattAmAM paNa tethI vadhAre sthiti na hovAthI A Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 797 AThanI aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA che. devaddhika, vikalanika ane sUkSmatrika e AThanA paryApta saMjJI manuSya-tiryaMco, manuSyAnupUrvInA cAre gatinA, mizra mohanIyanA cAre gatinA samyagdaSTi ane tIrthaMkara nAmakarmanA tiryaMca vinA traNa gatinA samyagdaSTi paryApta saMjJI-jIvo temaja AhArakasaptakanA apramatta yati utkRSTa sthitisattAnA svAmI che. deva-narakAyunI tetrIsa sAgaropama ane manuSya-tiryaMcAyunI traNa palyopama utkRSTa sthitisattA che. paNa cAre AyuSyamAM abAdhAkALa pUrvakroDa trIjo bhAga adhika che. vaLI devAyunA manuSyo ane zeSa traNa AyuSyanA paryApta saMjJI-manuSya-tiryaMco utkRSTa sthitisattAnA svAmI che. A jaghanya sthitisattAnuM pramANa tathA svAmI potapotAnA kSayanA anya samaye udayavatI cotrIsa pravRtionI eka samaya pramANa, caramasaMkramasamaye hAsyaSakanI saMkhyAta varSa pramANa, puruSavedanI eka samayahIna be AvalikA nyUna ATha varSa pramANa, saMjavalanatrikanI eka samayahIna be AvalikA nyUna anukrame be mAsa, eka mAsa ane paMdara divasa pramANa ane zeSa ekaso cauda prakRtiono kSaya vakhate anudaya hovAthI potapotAnA kSayanA anya samaye svarUpasattAnI apekSAe eka samaya ane sAmAnyathI karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa jaghanya sthitisattA hoya che. pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAyanA kSINamohanA caramasamayavartI, nidrAddhikanA kSINamohanA upAjya samayavartI, manuSya vinA traNa AyuSyanA potapotAnA bhavanA anya samayavartI, darzanatrika ane anaMtAnubaMdhi catuSka-A sAtanA potapotAnI svarUpasattAnA kSayanA anya samayavartI cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhInA jIvo jaghanya sthitisattAnA svAmI che. " pratyAkhyAnIya vagere saMjavalana lobha vinA agiyAra kaSAya, nava nokaSAya, thINadvitrika, narakaddhika, tiryaMcadvikasthAvaraddhika, ekendriyAdi cAra jAti, Atapa, udyota ane sAdhAraNa nAmakarma-A chatrIsa pravRtionA navamA guNasthAnakavartI potapotAnI svarUpa sattAnA kSayanA anya samayavartI paka, saMjavalana lobhanA sUkSma saMparAmanA caramasamayavartI kSapaka, manuSyAya, manuSyagati, be vedanIya, uccagotra, trasatrika, paMcendriya jAti, saubhAgya, Adeya, yazakIrti tathA tIrthakara nAmakarma A teranA ayogI guNasthAnakanA caramasamayavartI ane zeSa (82) bAzI prakRtionA ayogI guNasthAnakanA dvicaramasamayavartI jIvo jaghanya sthitisattAnA svAmI che. TIkAmAM manuSyanI jaghanya sthitisattA caudamAnA caramasamaye ja kahI, paraMtu maraNa saMbhavI zake tevA koIpaNa guNasthAne bhavanA caramasamayavartI manuSya jaghanya sthitisattAno svAmI ghaTI zake. temaja pahelA guNasthAne avasthAvizeSamAM je prakRtionI uddhalanA thAya che te-samyakta mohanIya, mizramohanIya, manuSyaddhika, uccagotra, vaikriya saptaka, devaddhika ane narakadvika-A soLa prakRtionI ekendriyAdi jIvo ane AhArakasaptakanI aviratipaNAmAM ukalanA thatI Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 798 hovAthI te sAtanA avirati jIvo paNa jaghanya sthitisattAnA svAmI ghaTI zake. manuSyagati, samyaktva mohanIya ane uccagotra e traNa prakRtio prathama guNasthAne udgalanA ka2nA2 jIvo AzrayI udayavatI na hovAthI svarUpasattAnI apekSAe eka samaya pramANa sthiti hovA chatAM sAmAnya karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa jaghanya sthitisattA hoya che ane samyaktvIne potAnA kSayanA anya samaye samyaktva mohanIyanI temaja zeSa benI caudamA guNasthAnakanA caramasamaye--ema traNenI eka ja samayanI sthitisattA hovAthI kadAca pahelA guNasthAne jaghanya sthitisattA na paNa ghaTe chatAM zeSa prakRtionI jadhanya sthitisattAnA svAmI yathAsaMbhava pahelA tathA cothA guNasthAne rahela jIvo potapotAnA kSayanA caramasamaye paNa hoI zake ema lAge che. paraMtu TIkAmAM hakIkatanI vivakSA karI nathI ema lAge che. sthitisthAno sthitisthAno eTale sthitinA bhedo, te 'baMdhathI thayela sthitisthAno' ane 'sattAgata sthitisthAno' ema be prakAre che. ahIM mAtra sattAgata sthitino ja vicAra karavAno che. koIpaNa eka jIvane eka samaye sattAmAM jeTalI sthiti hoya te sattAgata eka sthitisthAna kahevAya. jema--koI jIvane utkRSTa sthitisattA hoya te prathama sthitisthAna kahevAya. samayanyUna utkRSTa sthitisattA hoya te bIjuM. A rIte be samaya nyUna, traNa samaya nyUna utkRSTa sthitisattA hoya te anukrame trIjuM, cothuM sattAsthAna kahevAya. ema eka-eka samayahIna karatAM eka kALe ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattA hoya tyAM sudhInAM sattAthata sthitisthAno paMcendriyathI ekendriya sudhInA bhinna bhinna jIvone niraMtarapaNe prApta thAya. ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattAnI nIcenAM sattAsthAno kSapakazreNimAM ane keTalIka prakRtionAM uddalanA karatI vakhate sAntara ane niraMtara ema banne prakAre prApta thAya che. ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattAMnA uparanA bhAgathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitisattAno aMtarmuhUrtamAM ekIsAthe nAza kare tyAre aMtarmuhUrtanA pahelA samayathI ja udayavatI prakRtionI eka-eka sthitino anubhavavA dvArA ane anudayavatI prakRtionI eka-eka sthitino stibukasaMkrama dvArA pratisamaye kSaya thato hovAthI aMtarmuhUrtanA samaya pramANa sattAsthAno niraMtara prApta thAya ane tyArabAda palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitino eka sAthe kSaya thato hovAthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthitisthAnonuM aMtara paDe che. tyArabAda punaH aMtarmuhUrvakAlamAM bIjo sthitighAta kare, tyAre paNa upara mujaba zarUAtamAM aMtarmuhUrtakAla pramANa niraMtara ane pachI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa aMtaravALuM sthitisthAna prApta thAya che. A pramANe caramasthitighAta thAya tyAM sudhI samajavuM. pachI eka AvalikA pramANa sthiti sattAmAM rahe che. tenA eka-eka sthitisthAnano udayavatI prakRtiomAM anubhavavA dvArA ane anudayavatI prakRtiomAM stibukasaMkrama dvArA pratisamaye kSaya thato hovAthI udayavatI prakRtionAM AvalikAnA samaya pramANa ane anudayavatI Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 799 prakRtionAM svarUpasattAnI apekSAe eka samaya nyUna AvalikAnA samaya pramANa sattAgata sthitisthAno niraMtarapaNe prApta thAya che. jo ke caramasthitighAta pachI ayogI guNasthAne sattAvALI prakRtiomAMthI udayavatI prakRtionAM ayogI-guNasthAnakanA kALa pramANa ane anudayavatInAM eka samaya nyUna ayogI guNasthAnakanA kALa pramANa aMtarmuhUrtanA samaya jeTalAM sattAgata sthitisthAno niraMtarapaNe prApta thaI zake, paraMtu te TIkAmAM jaNAvela nathI. tenuM kAraNa ahIM chamastha jIvonI virakSA karI hoya tema lAge che. asatkalpanAe utkRSTa sthitisattA-eka lAkhane pAMca samaya pramANa, ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattA eka hajAra ne pAMca samaya pramANa, palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM sthitisattA sthAno nevuM, eka sthitighAtano aMtarmuhUrta pramANa kALa-daza samaya pramANa ane udayAvalikA-pAMca samaya pramANa kalpIe to eka lAkha pAMca samayanI utkRSTa sthitisattAthI ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattA sudhInAM navANuM hajAra sattAsthAno niraMtarapaNe prApta thAya. tyArabAda eka hajArane pAMcathI navaso cha-- sudhInAM daza sattAsthAno niraMtara, pachI navaso paMcANuMthI navaso cha sudhInAM nevuM sattAsthAno prApta thatAM nathI. vaLI navaso pAMcathI AThaso chenuM sudhInAM niraMtara prApta thAya che. ema pAMca samayanI sthitisattA sudhI dareka sthitighAtamAM aMtarmuhUrta kAla pramANa daza-daza sthAno niraMtara ane palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa nevuM-navuM sthAnonA aMtarapUrvaka sthitisthAno prApta thAya che ane pAMca samaya pramANa chellI udayAvalikAmAM udayavatI pravRtiomAM pAMca ane anudayavatI pravRtiomAM caramasamaya vinAnAM cAra sattAsthAno niraMtara prApta thAya che. anubhAga sattA - saMkramaNa karaNamAM-eka sthAnaka Adi sthAna AzrayI, ghAtipaNAne AzrayI, sAdyAdi ane utkRSTa tathA jaghanya anubhAga saMkramanA svAmI je pramANe kahela che te ja pramANe ahIM anubhAgasattAnA viSayamAM paNa samajavuM. mAtra ogaNIsa pravRtionI jaghanya anubhAga sattAnA viSayamAM A vizeSatA che. mati, zrata, avadhi jJAnAvaraNa, cakSu-acakSu-avadhi darzanAvaraNa, pAMca aMtarAya, cAra saMjavalana ane traNa veda-ema aDhAra prakRtionI sthAna AzrayI eka sthAnaka ane ghAtipaNAne AzrayI dezaghAti rasanI jaghanya anubhAga sattA hoya che. jyAre saMkramaNakaraNamAM jaghanya anubhAga saMkramamAM A aDhAramAMthI puruSaveda ane cAra saMjavalana sivAya teno anubhAga saMkrama dristhAnaka ane sarvaghAtI kahela che. mana:paryavajJAnAvaraNanI sthAna AzrayI dvisthAnaka ane ghAtipaNAne AzrayI dezaghAtI - rasanI jaghanya anubhAga sattA hoya che. jyAre jaghanya anubhAga saMkramamAM dvisthAnaka ane sarvaghAtI rasano saMkrama kahe che. Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 800 paMcasaMgraha-1 vaLI ekavIsa prakRtiomAM jaghanya anubhAga sattAnA svAmipaNAmAM A vizeSatA che. kSINamoha guNasthAnakanA caramasamayavartI jIvo kevaLajJAnAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa ane pAMca aMtarAyanI. utkRSTa kRtalabdhisaMpanna cauda pUrvadhara maharSio mati-zrutajJAnAvaraNa tathA cakSuacakSudarzanAvaraNa e cAranI, paramAvadhivaMta avadhikiAvaraNanI ane vipulamati mana:paryavajJAnI mana:paryavajJAnAvaraNanI jaghanya anubhAga sattAnA svAmI che. kSINamohanA dvicaramasamayavartI nidrAddhikanI ane potapotAnA kSayanA caramasamayavartI jIvo traNaveda, samyakta mohanIya tathA saMjvalana lobhanI jaghanya anubhAga sattAnA svAmI che. - sattAgata sthitinA bhedonI jema sattAgata rasanA paNa aneka bhedo che. te bhedone sattAgata anubhAgasthAno kahevAya che. te traNa prakAre che. asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa adhyavasAyasthAnothI baMdhasamaye baMdha dvArA karmamAM je rasa utpanna thAya che te baMdhotpattika anubhAgasthAno kahevAya che. tenA kAraNabhUta adhyavasAyasthAno bhinna bhinna jIvo AzrayI asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa hovAthI baMdhotpattika anubhAga sthAno paNa asaMkhya lokAkAzanA pradeza pramANa che. baMdhAyela karmanI baMdhAvalikA vItyA pachI udvartanA tathA apavartanArUpa be karaNothI baMdhAyela sattAgata rasane haNI eTale ke temAM vRddhi hAni karI baMdha karatAM navIna prakAranAM je sattAgata anubhAgasthAno utpanna karAya che te hatotpattika sattAgata anubhAgasthAno kahevAya che. baMdhAyela sattAgata eka-eka anubhAga sthAnamAM paNa bhinna bhinna jIvo AzrayI udvartanA apavartanA dvArA asaMkhya prakAranA pheraphAro thatA hovAthI baMdhotpattinI apekSAe hatotpattika sattAgata anubhAgasthAno asaMkhya guNa che. udvartanA-apavartanArUpa be karaNa-vizeSathI utpanna thayela sattAgata eka-eka anubhAgasthAnone rasaghAta vaDe haNavAthI je navIna sattAgata anubhAgasthAno utpanna thAya che, te hataetotpattika sattAgata anubhAgasthAno kahevAya che. udvartanA-apavartanArUpa karaNa dvArA utpanna thayela eka-eka sattAgata anubhAga sthAnamAM rasaghAtathI bhinna-bhinna jIvo AzrayI asaMkhya prakAro thAya che. tethI hatotpattika anubhAgasthAno karatAM hatatotpattika sattAgata anubhAgasthAno asaMkhyaguNa che. pradezasattA ahIM sAghAdi, svAmitva ane pradezasatkarmasthAna A traNano vicAra karavAno che. temAM sAdyAdi prarUpaNA mULakarmaviSayaka ane uttarakarmaviSayaka ema be prakAre che. tyAM AyuSya sivAya sAtakarmanI ajaghanya pradezasattA sAdi vinA traNa prakAre ane jaghanya, utkRSTa tathA anutkRSTa pradezasattA sAdi-adhuva' ema be be prakAre hovAthI eka-eka karmanA nava-nava, ema sAtakarmanA tresaTha ane AyuSyanI cAre prakAranI pradezasattA "sAdi-adhuva' ema be-be prakAre hovAthI ATha bhaMga ema mULakarma AzrayI kula ekottera bhaMga thAya che. Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 801 tyAM kSapitakarmAza AtmAne potapotAnA kSayanA caramasamaye sAte karmanI jaghanya pradezasattA hoya che. te eka samaye mAtra hovAthI "sAdi-adbhava' che. te sivAyanI saghaLI pradezasattA te ajaghanya pradezasattA che. teno AraMbha na hovAthI anAdi che. abhavyone teno aMta thavAno na hovAthI dhruva ane bhavyone aMta thavAno hovAthI te adhruva che. - A sAte karmanI utkRSTa pradezasattA saMpUrNa guNitakarmAza sAtamI narakanA caramasamayavartI jIvane hoya che. zeSa jIvone anuSTa hoya che, mATe A banne sAdi-adhruva che. cAre AyuSya adhuvasattAvALA hovAthI tenA jaghanyAdi cAre "sAdi-adhuva' ema be prakAre che. sAtavedanIya, saMjavalana krodhAdi traNa, puruSaveda, paMcendriya jAti, taijasa-kAzmaNa saptaka, samacaturagna saMsthAna, vaja RSabhanArA, saMghayaNa, zubha varNAdi agiyAra, prazasta vihAyogati, agurulaghu, nirmANa, parAghAta, ucchavAsa ane trasanavaka-A cALIsa prakRtionI anuSTa pradezasattA cAra prakAre, ajaghanya sAdi vinA traNa prakAre ane utkRSTa tathA jaghanya "sAdi-adhruva ema be-be prakAre hovAthI eka-eka prakRtinA agiyAra-agiyAra bhAMgA thAya che. ethI cALIsanA kula cAraso cALIsa bhAMgA thAya che. yaza-kIrti tathA saMjavalana lobhanA anutkRSTa tathA ajaghanyanA cAra-cAra ane utkRSTa tathA jaghanyanA be-be prakAra hovAthI eka-ekanA bAra. ema benA covIsa bhaMga thAya che. cAra anaMtAnubaMdhinA ajaghanyanA cAra ane zeSa traNanA be-be ema eka-ekanA dazadaza jethI cAranA cALIsa bhAMgA thAya che. zeSa corAzI dhruvasattA prakRtionI ajaghanya pradezasattA sAdi vinA traNa prakAre ane zeSa jaghanyAdi traNa pradezasattA "sAdi-adhuva' ema be-be prakAre hovAthI eka ekanA nava-nava ema corAzI prakRtionA kula sAtaso chappana bhAMgA thAya che. aThThAvIsa adhuvasattA prakRtionA jaghanyAdi cAre "sAdi-adhuva' ema be be prakAre hovAthI eka-ekanA ATha-ATha ema aThThAvIsanA kula baso covIsa. A pramANe pradezasattA AzrayI ekaso aThThAvana prakRtionA kula caudaso corAzI bhAMgA thAya che. tyAM vajaRSabhanArAca vinA pUrvokta sAtavedanIyAdi ogaNacALIsa pravRtionI utkRSTa pradezasattA guNitakarmAza AtmAne kSapakazreNimAM potapotAnA baMdhaviccheda samaye mAtra eka ja samaya hovAthI "sAdi-adhruva' ema be prakAre che. baMdhaviccheda pachInA samaye pharIthI anutkRSTa pradezasattA zarU thatI hovAthI sAdi, utkRSTa pradezasattAnA sthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva che. vajaRSabhanArAca saMghayaNanI utkRSTa pradezasattA sAtamI narakamAM rahela guNitakarmAza mithyAtvAbhimukha jIvane samyaktanA caramasamaye mAtra eka ja samaya hoya che. tethI "sAdiadhuva' ema be prakAre che. vaLI te ja AtmA mithyAtve Ave tyAre punaH anutkRSTa pradezasattA thAya mATe sAdi, utkRSTa pradezasattAsthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva tathA paMca01-101 za thAya che. * Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 802 bhavyone adhruva che. A cALIse prakRtionI jaghanya pradezasattA kSapitakarmAMza jIvane potapotAnA kSayanA caramasamaye samayamAtra hovAthI 'sAdi-ava' che. vaLI kSayanA upAttva samaya sudhInI saghaLI sattA te ajaghanya pradezasattA che. tenI Adi na hovAthI anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva ema te traNa prakAre che. yazaHkIrdi tathA saMjvalana lobhanI utkRSTa pradezasattA guNitakarmAMza jIvane kSapakazreNimAM potapotAnA baMdhaviccheda samaye eka samaya mAtra hovAthI 'sAdi-ava' che. anutkRSTa pradezasattA baMdhaviccheda pachInA samaye pharIthI thAya che. mATe tenI sAdi, utkRSTa pradezasattA sthAnane nahi pAmelA jIvone anAdi, abhavya AzrayI dhruva ane bhavya AzrayI adhruva ema cAra prakAre che. A banne prakRtionI jaghanya pradezasattA apramatta guNasthAne yathApravRttakaraNanA anyasamaye kSapitakarmAMza jIvane mAtra eka samaya hoya che tethI 'sAdi-ava' che, te sivAyanI saghaLI sattA ajaghanya che, pUrvokta jIvane guNasaMkrama dvArA banne prakRtiomAM ghaNAM daliko prApta thavAthI apUrvakaraNa guNasthAnakanA prathama samaye ajaghanya pradezasattA pharIthI prApta thAya che mATe tenI sAdi, jaghanya pradezasattA sthAnane athavA sattA-viccheda sthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva che. cAre anaMtAnubaMdhinI jaghanya pradezasattA-svarUpasattAnI apekSAe potapotAnA kSayanA anya samaye samayamAtra hovAthI 'sAdi-ava' che. te sivAyanI saghaLI sattA ajaghanya che. upara jaNAvela AtmA pahelA guNasthAne AvI pharIthI anaMtAnubaMdhi bAMdhe tyAre ajaghanya pradezasattAnI sAdi, jaghanya sattAsthAnane nahi pAmelAone anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva che. zeSa corAzI dhruvasattA prakRtionI jaghanya pradezasattA kSapitarthAMza jIvane potapotAnA kSayanA caramasamaye mAtra eka samaya hovAthI 'sAdi-ava' che. te sivAyanI sarva sattA ajadhanya che. tenI Adi na hovAthI anAdi, abhavyone dhruva ane bhavyone adhruva che. cAra anaMtAnubaMdhi tathA A corAzI, ema iThyAzI prakRtionI utkRSTa pradezasattA guNitakarmAMza mithyAdRSTine hoya che ane utkRSTa sivAyanA kALe anutkRSTa hoya che. tethI utkRSTaanutkRSTa e banne prakAro 'sAdi-ava' che. avasattAvALI aThThAvIsa prakRtionI sattA ja 'sAdi-adhruva' hovAthI teonA jaghanya pradezasattA Adi cAre prakAro 'sAdi-ava' ema be ja prakAre hoya che. utkRSTa pradezasattAnA svAmI sAtamI narakamAM vartamAna guNitakarmAMza AtmA anya samaye okharI prakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI che. tethI have je prakRtiomAM |izeSatA che te batAve che. guNitakarmAMza AtmA sAtamI narakamAMthI nIkaLI paMcendriya tiryaMcamAM utpanna thaI Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha 803 aMtarmuhUrtamAM kALa karI saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyamAM utpanna thAya, tyAM kSAyika samyaktva prApta karatAM traNa karaNo kare tyAre anivRttikaraNamAM jyAre mithyAtva mohanIyane sarva saMkrama dvArA mizramAM saMkramAve tyAre mizra mohanIyanI ane mizra mohanIyane sarvasaMkrama dvArA samyaktva mohanIyamAM saMkramAve tyAre samyaktva mohanIyanI yathAsaMbhava cothAthI sAtamA guNasthAnaka sudhInA jIvo utkRSTa pradezasattAnA svAmI che. saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyo ja darzanamohanIyanA kSayano prAraMbha karI zake che. vaLI sAtamI narakano jIva mRtyu pAmI manuSya thaI zakato nathI. mATe 'sAtamI narakamAMthI nIkaLI aMtarmuhUrta AyuSyavALA tiryaMcamAM jaI saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyamAM utpanna thavAnuM' kahela che. sAtamI narakamAMthI nIkaLela guNitakarmAMza AtmA paMcendriya tiryaMcamAM AvI tyAMthI kALa karI IzAna devalokamAM utpanna thAya. tyAM atisaMkliSTa pariNAme ekendriya prAyogya baMdha karatAM vAraMvAra napuMsakaveda, ekendriyajAti, sthAvara, Atapa tathA udyota nAmakarma. e pAMcano baMdha karI, baMdha tathA saMkrama dvArA ghaNA pradezo vadhArI maraNAnta samaye vartamAna te IzAnadeva napuMsakaveda Adi A pAMce prakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI che. napuMsakavedanI utkRSTa pradezasattAvALo IzAnadeva kALa karI saMkhyAta varSanA AyuSyavALAmAM utpanna thaI tyAMthI mRtyu pAmI yugalikamAM utpanna thAya tyAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kALa sudhI atisaMkliSTa pariNAma vaDe srIvedano baMdha karI baMdha tathA saMkrama dvArA tenA ghaNA pradezo ekatra karI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA caramasamaye vartamAna te yugalika srIvedanI utkRSTa pradezasattAno svAmI che. deva mRtyu pAmI yugalikamAM utpanna thato na hovAthI 'saMkhyAta varSanA AyuSyavALAmAM utpanna thavAnuM' kahela che. guNitakarmAMza kSapaka je samaye srIvedane sarvasaMkrama vaDe puruSavedamAM saMkramAve te samaye puruSarvedanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. je samaye puruSavedanI utkRSTa pradezasattAvALo AtmA puruSavedane sarvasaMkrama vaDe saMjavalana krodhamAM saMkramAve te samaye saMjvalana krodhanI, saMjvalana krodhanI utkRSTa pradezasattAvALo AtmA je samaye saMjvalana krodhane sarvasaMkrama dvArA saMjvalana mAnamAM saMkramAve te samaye saMjvalana mAnanI, saMjvalana mAnanI utkRSTa pradezasattAvALo AnA je samaye saMjvalana mAnane sarvasaMkrama vaDe saMjvalana mAyAmAM saMkramAve te samaye saMjvalana mAyAnI ane saMjvalana mAyAnI utkRSTa pradezasattAvALo AtmA je samaye saMjvalana mAyAne sarvasaMkrama vaDe saMjvalana lobhamAM saMkramAve te samaye saMjavalana lobhanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. je guNitakarmAMza AtmA cAra vAra mohanIyano upazama karI zIghra kSapakazreNino AraMbha kare che te AtmA sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye sAtAvedanIya, yazaHkIrtti ane uccagotranI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. kAraNa ke AvA AtmAne guNasaMkrama dvArA Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 804 azubha prakRtionAM ghaNAM daliko prApta thAya che. vadhAremAM vadhAre jeTalA utkRSTa yoga vaDe ane vadhAremAM vadhAre jeTalA moTA aMtarmuhUrta sudhI AyuSya bAMdhI zakAya teTalA utkRSTa baMdhakALa vaDe tetrIsa sAgaropama pramANa deva ane narakAyuSyano je AtmA baMdha kare te AtmA baMdhanA antima samayathI AraMbhI deva ane narakabhavamAM utpattinA prathama samaya sudhI anukrame deva ane narakAyunI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. pachI-pachInA samaye udaya dvArA sattAmAMthI daliko ochAM thatAM hovAthI utkRSTa pradezasattA saMbhavI zakatI nathI. utkRSTa yoga vaDe ane utkRSTa baMdhakALa vaDe pUrvakroDavarSa pramANa tiryaMcAyuno baMdha karI Ayu pUrNa thaye pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA tiryaMcamAM utpanna thaI ati sukhapUrvaka aMtarmuhUrta pramANa tiryaMcAyu bhogavI maraNa sanmukha thayela chatAM haju jeNe apavarjhanA karI nathI evo jIva utkRSTa yoga ane utkRSTa baMdhakALathI AgAmI bhavanuM tiryaMcAyu bAMdhe tyAre baMdhanA aMtasamaye te jIva tiryaMcAyunI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. kAraNa ke te jIvane te samaye ja aMtarmuhUrta nyUna saMpUrNa be AyuSyanA pradezo sattAmAM hoya che. tyArabAda tarata ja apavarttanA dvArA anubhUyamAna AyuSyanAM ghaNAM daliko dUra thAya che. mATe pachI utkRSTa pradezasattA ghaTI zakatI nathI. uparokta vizeSatAvALo manuSya manuSyAyunI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. paraMtu upa2 jyAM jyAM tiryaMcAyu kahela che. tenA sthAne ahIM manuSyAyu samajavuM. pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA manuSya ke tiryaMcanA niraMtara sAta bhavamAM atisaMkliSTa adhyavasAyothI vAraMvAra narakaddhikano baMdha karI narakAbhimukha thayelo jIva maraNanA anya samaye narakadvikanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. je jIva pUrvakroDavarSanA AyuSyavALA ke manuSya-tiryaMcanA niraMtara sAta bhavamAM devadvika tathA vaikriyadvikano vAraMvAra baMdha karI AThamA bhave traNa palyopamanA AyuSyavALA yugalikamAM utpanna thAya. tyAM devaprAyogya ja baMdha hovAthI niraMtara A cAre prakRtiono baMdha karanAra te jIva yugalikabhavanA anya samaye A cAre prakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. sAtamI narakamAM utpanna thaI atyaMta zIghra paryApta thaI tarata ja kSayopazama samyaktva prApta karI manuSyadvika tathA vajraRSabhanArAca saMghayaNa--A traNano aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAM sudhI eTale ke--be aMtarmuhUrta nyUna tetrIsa sAgaropama paryanta' niraMtara baMdha karI mithyAtvAbhimukha thayela jIva samyaktvanA anyasamaye manuSyaddhika tathA vajaRSabhanArAcanI utkRSTa pradezattAno svAmI thAya che. je jIva sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama paryanta niraMtara baMdha tathA anya prakRtionA saMkramathI atyaMta ghaNAM daliko sattAmAM ekaThAM kare ane te kALanI aMdara ja cAra vAra mohanIyano upazama karI aMte kSapakazreNino AraMbha kare te jIva sva-sva baMdhanA antyasamaye paMcendriya jAti, samacaturasa saMsthAna, parAghAta, ucchvAsa, prazastavihAyogati, trasacatuSka, susvara, saubhAgya Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 805 ane Adeya-A bAra prakRtionI, vaLI evo ja paraMtu cAra vAra mohanIyano upazama karyA pachI atizIgha kSapakazreNino AraMbha karanAra manuSya sva-sva baMdhanA anya samaye taijasa-kArpaNa saptaka, agurulaghu, nirmANa, sthira, zubha tathA zubhavarNa ekAdaza-A bAvIsa prakRtionI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. ahIM apUrvakaraNa guNasthAnakanA prathama samayathI ja guNasaMkrama dvArA svajAtIya abadhyamAna azubha pravRtionAM ghaNAM daliko A pravRtiomAM prApta thatAM hovAthI ane saMsAracakramAM cArathI vadhu vAra mohanIyano upazama na thato hovAthI cAra vAra mohanIyano upazama karavAnuM kahela che. pUrvakroDavarSanA AyuSyavALo je guNitakarmAza AtmA atizIdhra jinanAmano nikAcita baMdha zarU kare ane AyuSya pUrNa karI tyAMthI tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA anuttara vimAnamAM utpanna thAya, tyAMthI kALa karI corAsI lAkha varSanA AyuSyavALA tIrthaMkarapaNe utpanna thAya te AtmA svabaMdhaviccheda samaye tIrthakara nAmakarmanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. pUrvakroDavarSanA AyuSyavALo guNitakarmAza manuSya ATha varSanI vaye ja saMyamano svIkAra karI ATha varSa nyUna pUrvakoTi varSa paryanta vAraMvAra baMdha tathA saMkrama dvArA atyaMta puSTa karI svabaMdhanA anya samaye AhArakasaptakanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. na pUrvakoDavarSanA AyuSyavALA manuSya ke tiryaMcanA niraMtara sAta bhava kare ane temAM saMkliSTa pariNAme vAraMvAra baMdhathI puSTa karI che te sthAne utpanna thanAra manuSya ke tiryaMca svabhavanA anya samaye sUkSmatrika tathA vikalatrikanI utkRSTa pradezasattAno svAmI thAya che. jaghanya pradezasattAnA svAmI sAmAnyathI potapotAnI sattAnA kSayanA caramasamaye pitakarmAza AtmA saghaLI - prakRtionI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. paraMtu ogaNatrIsa prakRtionI jaghanya pradezasattAnA svAmImAM A pramANe vizeSatA che. pitakarmIza samyagdaSTi prathama anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA kare, tyArabAda mithyAtve jaI svabhUmikAnusAra jaghanya yoga vaDe aMtarmuhUrvakALa pramANa anaMtAnubaMdhino baMdha karI punaH samyakta prApta kare ane sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama pramANa samyaktano kALa pUrNa karI aMte cothAthI sAtamA guNasthAne rahela, kSaya karanAra AtmA stibuka saMkrama dvArA udayAvalikAno kSaya karatAM jyAre svarUpa sattAnI apekSAe eka samaya ane sAmAnya karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre anaMtAnubaMdhinI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. dIrghakALa sudhI baMdhAyela ghaNAM daliko sattAmAM hoya to uddhalanA vakhate jaghanya pradezasattA na thAya mATe samyakta pAmI anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA karI mithyAtva guNasthAne aMtarmuhUrta mAtra baMdha karavAnuM kahela che. vaLI aMtarmuhUrta mAtra baMdha karI sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama * pramANa samyaktano kALa pUrNa karatAM stibuka saMkrama tathA anya saMkrama dvArA sattAmAMthI ghaNAM daliko nAza thAya mATe uparokta AtmA jaghanya pradezasattAno svAmI kahela che. Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 806 paMcasaMgraha-1 apramatta guNasthAne svabhUmikAnusAra jaghanyayoge vartatAM svabaMdha yogya jaghanya aMtarmuhUrvakALa pramANa AhArakasaptakano baMdha karI prathama guNasthAne Avela AtmA udalanA dvArA saMpUrNa antima sthitighAtano kSaya karI stibukasaMkrama dvArA udayAvalikAno kSaya karatAM jyAre svarUpanI apekSAe eka samaya pramANa ane karmatvanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre AhArakasaptakanI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama kALa pramANa samyaktanuM pAlana karatAM yathAsaMbhava udaya tathA saMkrama dvArA sattAmAMthI ghaNAM daliko ochAM karI mithyAtve gayela kSapitakarmAza jIva ulanA karatAM jyAre svarUpanI apekSAe samaya pramANa ane karmatvanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre samyakta mohanIya tathA mizramohanIyanI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. kSapitakarmAza je jIva ekendriyapaNAmAM vaikriya ekAdazano uddalanA dvArA kSaya karI saMjJItiryaMcamAM utpanna thaI aMtarmuhUrtakALa sudhI uparokta prakRtiono baMdha karI sAtamI narakamAM apratiSThAna narakAvAsamAM tetrIsa sAgaropamanA AyuSyavALA nArakapaNe utpanna thAya. tyAM udaya tathA saMkrama dvArA yathAsaMbhava sattAmAMthI ghaNA pradezo ochA karI tyAMthI saMjJI-tiryaMcamAM utpanna thaI tathA prakAranA adhyavasAyanA abhAve tyAM AmAMnI eka paNa prakRtino baMdha karyA vinA ja kALa karI ekendriyamAM utpanna thAya te jIva uThThalanA karatAM jayAre svarUpanI apekSAe samaya. pramANa ane karmatvanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre vaikriyasaptaka, devadvika tathA narakaddhika A agiyAra prakRtionI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. ghaNAM daliko sattAmAM hoya to jaghanya pradezasattA na thAya. mATe prathama ekendriyapaNAmAM ulanA karavAnuM ane asaMjJI sAtamI narakamAM jato na hovAthI temaja baMdha dvArA ghaNAM daliko na Ave tethI saMjJI-tiryaMcamAM utpanna thaI aMtarmuhUrvakALa pramANa baMdha karavAnuM kahela che. alpakALamAM baMdhAyela daliko paNa yathAsaMbhava udaya tathA saMkrama dvArA sattAmAMthI ghaNAM ochAM thAya ane pharIthI baMdha dvArA navAM daliko sattAmAM na Ave tethI sAtamI narakamAM tetrIsa sAgaropama pramANa kALa sudhI tiryaMcamAM AvIne paNa baMdha karyA vinA ja ekendriyamAM jAya--ema kahela che. pitakarmIza teukAya athavA vAyukAya uddalanA dvArA manuSyaddhika ane uccagotrano kSaya karI sUkSma pRthvIkAya AdimAM utpanna thaI jadhanyayoge svabaMdhayogya jaghanya aMtarmuhUrtakALa sudhI te traNano baMdha karI pharIthI teukAya athavA vAyukAyamAM utpanna thaI dIrgha uddhalanA kare, tyAM chellI udayAvalikAno kSaya karatAM jyAre svarUpanI apekSAe eka samaya ane karmatvanI apekSAe be samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre te AtmA manuSyaddhika ane uccagotranI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. pahelAMnA ghaNA kALanAM baMdhAyela daliko sattAmAM na rahe mATe pahelAM teukAya ke vAyukAryamAM uddhalanA karavAnuM ane anya jIvo karatAM sUkSma pRthvIkAyAdine yoga alpa hovAthI navIna baMdha vakhate paNa ghaNAM ja alpa daliko baMdhAdithI prApta thAya tethI sUkSma prathvIkAyAdimAM tApI zAya che Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-sArasaMgraha 807 jaghanyayoge alpakALa baMdha karavAnuM kahela che. jo mohanIyano upazama kare to apUrvakaraNa guNasthAnakathI abadhyamAna azubha prakRtionAM ghaNAM daliko guNasaMkrama dvArA prApta thaI jAya. ethI jaghanya pradezasattA na thAya. mATe mohanIyanA upazama sivAyanI kSapitakarbhAzanI zeSa kriyAo karI kSapakazreNino prAraMbha karatAM apramatta guNasthAnakanA anyasamayavartI AtmA yathApravRtta karaNanA aMte yazakIrti ane saMjavalana lobhanI jaghanya pradezasattAno svAmI thAya che. pachI apUrvakaraNanA prathama samayathI guNasaMkrama dvArA abadhyamAna azubha pravRtionAM ghaNAM daliko uparokta prakRtiomAM AvatAM hovAthI jaghanya pradezasattA ghaTI zakatI nathI. jo ke A graMthamAM jinanAmakarmanI jaghanya pradezasattAnA svAmImAM kaMI vizeSatA batAvela nathI, paraMtu karmaprakRti sattAdhika gA. 43nI TIkAmAM jinanAmakarmanI jaghanya pradezasattAnA svAmI, sAdhika corAzI haMjAra varSa pramANa jinanAmano baMdha karI kevalajJAna pAmI dezone pUrvakraDavarSa sayogI-guNasthAnake rahI ayogI guNasthAnakanA caramasamayavartI jaNAvela che ane keTalAka AcAryonA mate ta~Ayogya jaghanyayoge jinanAmakarmano baMdha karanAra kSapitakarmAza jIva baMdhanA prathama samaye jaghanya pradezasattAno svAmI kahela che. pradezasattAsthAna | pradezasattAsthAnanI vicAraNA mATe spardhakanI vicAraNA kare che. kSapitakarmAza AtmAne koIpaNa prakRtinA kSayanA caramasamaye eka samayanI sthiti pramANa sattA vakhate je sarva jaghanya pradezasattA hoya che te prathama satkarmasthAna kahevAya che. tenAthI eka paramANu adhika sattAvALA jIvane bIjuM, be paramANu adhika sattAvALA jIvane trIjuM, traNa paramANunI sattAvALA jIvane cothuM-ema eka-eka paramANunI vRddhie yAvat sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAza AtmA sudhInA bhinna bhinna jIvo AzrayI kSayanA caramasamayarUpa eka ja samayanI sthiti pramANa karmasattA vakhate anaMta pradezasatkarmasthAno thAya che. A anaMta pradezasatkarmasthAnonA samUhane eka spardhvaka kahevAmAM Ave che. karmaprakRtinI cUrNimAM ahIM eka-eka paramANunI vRddhinA sthAne eka-eka karmaskaMdhanI vRddhi karavAnuM kahela che. A ja pramANe kSapitakarmAza jIvane te te prakRtinA kSayanA upAsya samaye be samaya pramANa sthitisattA vakhate je sarva jaghanya pradezasattA hoya che te bIjA spardhvakanuM prathama pradezasatkarmasthAna kahevAya che. tenAthI eka paramANu adhika sattAvALA jIvanuM bIjuM, be paramANu adhika sattAvALA jIvane trIjuM. ema eka-eka paramANunI vRddhie yAvata sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAza jIva sudhInA bhinna bhinna jIvo AzrayI anaMta pradezasatkarmasthAno thAya che. A pradezasatkarmasthAnonA samUhane bIjuM spaddhaka kahevAya che. e ja pramANe traNa samaya pramANa - sthitisattA vakhate trIjuM, cAra samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre cothuM, pAMca samaya pramANa sthiti zeSa rahe tyAre pAMcamuM, ema keTalIka prakRtionAM AvalikAnA samaya pramANa, keTalIkanAM Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 808 paMcasaMgraha-1 samayAdhika AvalikAnA samaya pramANa ane keTalIka prakRtionAM tethI vadhAre temaja keTalIka prakRtionAM tethI paNa ochAM spardhako hoya che. tyAM audArikasaptaka, taijasa-kAzmaNa saptaka, saMghayaNaSaka, saMsthAnaSaTapha, varNa-catuSkanI vIsa, be vihAyogati, parAghAta, upaghAta, ucchavAsa, agurulaghu, nirmANa, aparyApta, asthiraSarka, pratyeka, susvara, anyatara vedanIya ane nIcagotra-A chAsaTha prakRtionAM ayogI-guNasthAnakanA samayonI saMkhyA pramANa, trAsatrika, saubhAgya, Adeya, paMcendriya jAti, jinanAma ane anyatara vedanIya A ATha prakRtionAM samayAdhika ayogI guNasthAnakanA samaya pramANa; manuSyagati, yazakIrti, manuSyA, ane uccagotranA samayAdhika ayogI-guNasthAnakanA samaya pramANa athavA manuSyAyunA mizra vinA 1thI 11 guNasthAne samayAdhika AvalikAnA samaya pramANa ane manuSyagati tathA uccagotranA prathama guNasthAne AvalikAnA samaya pramANa temaja yazakIrtinuM apramatta guNasthAnakanA aMte eka spardhvaka thAya che. vaikriyasaptaka, AhArakasaptaka, devadrika ane manuSyAnupUrvI A sattaranAM ayogI guNasthAnakanA samaya pramANa athavA prathama guNasthAne AvalikAnA samaya pramANa spaSDako thAya che. thINadvitrika, madhyama ATha kaSAya, tiryaMcaddhika, prathamanI cAra jAti, Atapa, udyota, sAdhAraNa ane sthAvaraddhika-A bAvIsa prakRtionA navamAM guNasthAne AvalikAnA samaya pramANa ane narakadvikanA navamA tathA pahelA guNasthAne paNa AvalikAnA samaya pramANa sparkhako thAya che. cothAthI sAtamA guNasthAne cAra anaMtAnubaMdhi ane mithyAtva e pAMcanAM ane pahelA guNasthAne samyakta tathA mizra mohanIyanAM AvalikAnA samaya pramANa spaddhako thAya che. manuSya vinA zeSa traNa AyuSyanAM trIjA vinA yathAsaMbhava ekathI pAMca guNasthAne samayAdhika AvalikAnA samaya pramANa, saMjavalana lobhanAM sUkSma saMparAya guNasthAne te guNasthAnakanA samayAdhika saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa athavA apramatta guNasthAnakanA aMte eka spardhvaka thAya che. nidrAddhikanA kSINamoha guNasthAnake potAnA saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa ane pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa temaja pAMca aMtarAya e cauda prakRtionAM samayAdhika saMkhyAmA bhAganA samaya pramANa rUddhako thAya che. navamA guNasthAne hAsyaSakanuM eka ane traNa vedanA be sparkhako temaja bIjI rIte paNa A ja guNasthAne puruSavedanAM temaja saMjvalana krodhAdi traNanAM be samaya nyUna be AvalikAnA samaya pramANa spaddhako thAya che. tyAM ayogI guNasthAne jeono udaya nathI paraMtu sattA che temAMnI audArika saptaka vagere anudayavatI chAsaTha prakRtionuM dalika ayogInA carama samaye udayavatI prakRtionA caramasamayamAM saMkramI jatuM hovAthI caramasamaye anudayavatI prakRtionI svarUpe sattA hotI nathI. vaLI ahIM tathA anyatra sarvasthale caramasamaye anudayavatI prakRtionI svarUpa sattA na hovAthI te prakRtionuM dalika svasvarUpe hotuM nathI. tethI caramasamayarUpa eka sthitinuM spaddhaka thatuM nathI. Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-sArasaMgraha 809 paraMtu upAttva samaye svarUpasattAnI apekSAe eka samaya ane sAmAnya karmapaNAnI apekSAe be samaya pramANa sthitinuM eka spardhaka thAya che. kSapitakarmAMza AtmAne ayogInA dvicaramasamaye je sarvathA jaghanya pradezasattA te paheluM pradezasatkarmasthAna kahevAya che. temAM eka-eka pradezanI vRddhie yAvat sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAMza AtmA sudhInA bhinna bhinna jIvo AzrayI te ja dvicaramasamaye ananta pradezasatkarmasthAno thAya che. A anaMta pradezasatkarmasthAnone eka samayanI sthitinuM carama spardhaka kahevAya che. e ja pramANe bhinna bhinna jIvo AzrayI ayogInA tricaramasamaye be samayanI sthitinuM bIjuM, cothA caramasamaye traNa samayanI sthitinuM trIjuM--ema ayogI guNasthAne ayogI guNasthAnakanA samayonI saMkhyAthI eka spardhvaka nyUna thAya che ane sayogI guNasthAne caramasthitighAtanA carama prakSepathI mAMDI padyAnupUrvIe anukrame vRddhi pAmatAM niraMtara pradezasatkarmasthAno tyAM sudhI kahevAM yAvat potapotAnI utkRSTa pradezasattA thAya. saMpUrNa sthitisaMbaMdhI A yathAsaMbhava eka spaAka thAya che. tethI A chAsaTha prakRtionAM kula spaAko ayogIguNasthAnakanA samaya pramANa thAya che. ayogI-guNasthAne udayavALI trasatrika vagere ATha prakRtionAM spardhako paNa A ja pramANe thAya che. paraMtu ayogI-guNasthAnakanA caramasamaye paNa A prakRtionI svarUpa sattA hovAthI caramasamaya saMbaMdhI eka spardhvaka adhika thavAthI ayogInA samaya karatAM eka spardhvaka adhika thAya che. manuSyagati vagere cAra prakRtionAM paNa traNa vagerenI jema ayogI-guNasthAnaka AzrayI samayAdhika ayogI-guNasthAnakanA kALa pramANa spardhako thAya che. temaja manuSyagati tathA uccagotranAM udgalanA vakhate caramasthitighAtanA caramaprakSepa pachI anudayAvalikAmAM samayanyUna AvalikA pramANa ane caramasthitighAtanA caramaprakSepathI potapotAnI utkRSTa sthiti sudhInuM eka--ema kula AvalikAnA samayapramANa spardhako thAya che. manuSyAyunA bhavane aMte samayAdhika AvalikAnA samayapramANa spaAko thAya che. vaLI yazaHkIrttinuM apramatta guNasthAne yathApravRttakaraNanA aMte eka spardhvaka thAya che. te A rIte--mohanA sarvopazama sivAyanI kSapitakarmAMzanI saghaLI kriyAo karI dIrghakALa saMyamanuM pAlana karI kSapakazreNi karanAra AtmAne apramatta guNasthAnake yathApravRttakaraNanA caramasamaye je sarva jaghanya pradezasattA hoya che te paheluM pradezasatkarmasthAna che. temAM eka-eka paramANunI vRddhie yAvat sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAMza AtmA sudhInA bhinna-bhinna jIvo AzrayI anaMta pradezasatkarmasthAno thAya che. teono samudAya te eka spardhaka che. vaikriyasaptaka vagere sattara prakRtionAM ayogI-guNasthAnaka AzrayI audArika saptakanI jema ayogInA samayapramANa spardhako thAya che. temaja udgalanA vakhate caramasthitighAtano caramaprakSepa thayA bAda je mAtra udayAvalikA rahe che--teno paNa stibukasaMkrama dvArA kSaya karatAM karatAM jyAre svarUpasattAnI apekSAe eka samaya ane sAmAnya karmatvanI apekSAe be samayapramANa sthiti zeSa rahe tyAre sarva jaghanya pradezasattAvALA kSapitakarmAMza AtmAne je paMca 1-102 Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810 paMcasaMgraha-1 pradezasattA che te paheluM pradezasatkarmasthAna, ane tyArabAda eka-eka paramANunI vRddhie sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAza jIva sudhInA bhinna-bhinna jIvo AzrayI ananta pradezasatkarmasthAno thAya che. teono samudAya te eka spaddhaka. e ja pramANe svarUpa sattAnI apekSAe be samayanI sthiti zeSa rahe tyAre bIjuM. traNa samayanI sthiti zeSa rahe tyAre trIjuM--ema anudayAvalikAmAM caramasamayarUpa eka samaya nyUna AvalikAnA samaya pramANa ane caramasthitighAtanA caramaprakSepathI AraMbhI potapotAnI utkRSTasthitisattA sudhInuM yathAsaMbhava. eka-ema kula AvalikAnA samaya pramANa spaddhako thAya che. thINadvitrika vagere bAvIsa ane narakaddhika ema covIsa prakRtionA navamA guNasthAne potapotAnA kSaya vakhate vaikriyasaptakanI jema AvalikAnA samaya pramANa ane narakadvikanA prathamaguNasthAne uddalanA avasare paNa AvalikAnA samaya pramANa spaddhako thAya che.. ' anaMtAnubaMdhicatuSka tathA mithyAtva e pAMcanA cothAthI sAtamA guNasthAne ane samyakta mohanIya tathA mizramohanIyanA pahelA guNasthAne vaikriyasaptakanI jema AvalikAnA samaya pramANa spaddhako thAya che. manuSya vinA zeSa traNa AyuSyanA potapotAnA bhavanA aMte samayAdhika AvalikAnA samayapramANa paddhako thAya che. saMjavalana lobhanuM paNa apramatta guNasthAnake yathApravRttakaraNanA aMte eka spaddhaka yaza-kIrtinI jema thAya che. temaja samayAdhika sUkSmasaMpAyanA saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa spaddhako A rIte thAya che-kSapitakarmAza jIvane kSapakazreNimAM sUkSma saMparAyanA caramasamaye je sarva jaghanya pradezasattA hoya che te paheluM pradezasatkarma sthAna, tyArabAda eka-eka paramANunI vRddhie yAvat sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakarmAza jIva sudhInA bhinna-bhinna jIvo AzrayI te ja caramasamaye anaMta pradezasatkarmasthAno thAya che. teno samUha te paheluM spaddhaka. e ja pramANe sUkSma saMparAyanA hiMcaramasamaye bhinna bhinna jIvo AzrayI anaMta pradezasatkarmanA sthAnarUpa be samayanI sthitinuM bIjuM, traNa samayanI sthiti zeSa rahe tyAre trIjuM, cAra samayanI sthiti zeSa rahe tyAre cothuM -ema kSapakazreNImAM sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAgI gayA pachI eka saMkhyAtamo bhAga zeSa rahe ane saMjavalana lobhanA sthitighAtAdi aTakI jAya te samayathI A guNasthAnakanA caramasamaya sudhInA saMkhyAtamA bhAganA kALanA jeTalA samayo che teTalA samayapramANa sparkhako thAya che. ane caramasthitighAtanA caramaprakSepathI pazcAnupUrvIe potAnI utkRSTa sthitisattA sudhInuM eka spardhvaka adhika thAya che. pAMca jJAnAvaraNa, cha darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e soLa prakRtionAM paNa je pramANe sUkSmasaMparAya guNasthAne saMjvalana lobhanA paddhako thAya che, te ja pramANe kSaNamoha guNasthAnakanA saMkhyAtA bhAgo gayA pachI eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre A soLa prakRtionA sthitighAtAdi aTakI gayA bAda kSINamohanA zeSa rahela saMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa ane caramasthitighAtanA caramaprakSepathI pazcAnupUrvIe saMpUrNasattA sudhInuM eka ema Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadvAra-sArasaMgraha 811 kula saMkhyAtamA bhAganA samayothI eka adhika paddhaka thAya che. mAtra kSINamohanA caramasamaye nidrAddhikanI svarUpa sattA na hovAthI zeSa cauda prakRtio karatAM A be prakRtionuM caramasamayarUpa eka spardhvaka ochuM thAya che. hAsyaSakanuM eka spardhvaka A pramANe thAya che. abhavya prAyogya jaghanya pradeza sattAvALo je jIva trasanA bhAvomAM utpanna thaI aneka vAra samyakta ane dezavirati prApta karI cAra vAra mohanIyano sarvopazama kare, tyArabAda napuMsakaveda ane strIvedanI vAraMvAra baMdhathI temaja hAsyAdinA dalikanA saMkramathI ghaNI pradezasattA karI manuSyamAM jaI cirakALa saMyamanuM pAlana karI kSapakazreNino AraMbha kare, te jIvane hAsyaSarkanA caramasaMkrama vakhate je jaghanya pradezasattA hoya che te prathama pradezasatkarmasthAna, temAM ja eka-eka paramANunI vRddhie yAvat sarvotkRSTapradezasattAvALA guNitakarmAza jIva sudhInA bhinna-bhinna jIvo AzrayI te caramasamaye je anaMtapradezasatkarmasthAno thAya che teono samUha te eka spardhvaka, A rIte hAsya-SakanuM A eka staka jaNAvela che. paraMtu tethI vadhAre bIjAM paNa spaSkrako saMbhavI zake che. ane te A eka spardhakanA upalakSaNathI levAnAM hoya ema mane lAge che. traNa vedonAM be-be rUddhako A pramANe che-abhavya prAyogya jaghanya pradeza sattAvALo je AtmA trasamAM utpanna thaI aneka vAra dezavirati ane sarvavirati prApta karI cAra vAra mohanIyano upazama kare ane ekaso batrIsa sAgaropama pramANa samyaktano kALa pUrNa karI samyaktathI paDyA vinA ja kSapakazreNi upara ArUDha thAya te jIvane potapotAnA vedanA udayanA caramasamaye je sarva jaghanya pradezasattA hoya che te sarva jaghanya prathama pradezasatkarmasthAna kahevAya. temAM temAM eka-eka paramANunI vRddhie yAvata sarvotkRSTa pradezasattAvALA guNitakaza jIva sudhInA bhinna-bhinna jIvo AzrayI te ja caramasamaye je anantapradezasatkarmasthAno thAya che teono samUha te paheluM spaddhaka che. te ja pramANe napuMsakaveda ane strIvedanI bIjI sthitinA caramasamaye caramaprakSepathI AraMbhI potapotAnI utkRSTa pradeza sattA sudhInuM bhinna-bhinna jIvo AzrayI anantapradezasatkarmasthAnonA samUharUpa bIjuM spaSDaka thAya che. ane puruSavedamAM prathama sthitinA caramasamaye je dvitIyasthiti saMbaMdhI caramaprakSepa thAya che te dvitIya sthiti saMbaMdhI sarva jaghanya pradezasatkarmasthAna kahevAya che. tyArabAda pUrvokta rIte bhinna-bhinna jIvo AzrayI utkRSTa pradezasattA sudhInAM anantapradezasatkarmasthAnonuM bIjuM spardhvaka thAya che. athavA pahelI ane bIjI ema banne sthitionI vidyamAnatA vakhate sarvajaghanya pradezasattAthI AraMbhI potapotAnI sarvotkRSTa pradezasattA sudhInuM bhinna-bhinna jIvo AzrayI eka ane bemAMthI game te eka sthitino kSaya thayA bAda eka sthiti zeSa rahe tyAre bIjuM ema paNa be rUddhako thAya che. tyAM napuMsakaveda ane strIvedanA bIjI sthitinA caramasthitighAtanA caramaprakSepa * pachI prathamasthiti mAtra eka udaya samaya pramANa rahe che. ane puruSavedanI prathamasthitinA kSaya pachI be samayanUna be AvalikA pramANa tenI bIjI sthitimAM rahela dalikanAM rUddhako thAya che. paNa te paddhakone ahIM sAmAnyathI eka paddhaka kahela che. Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 812 paMcasaMgraha-1 , puruSavedanI prathama sthitino viccheda thayA bAda tenI dvitIya sthitimAM rahela dalikanAM be samayagUna be AvalikA pramANa spardhako A pramANe thAya che. puruSavedanA baMdhaviccheda samaye ta~Ayogya jaghanya yogasthAna vaDe je dalika baMdhAya che te dalika baMdhAvalikA vyatIta thayA bAda saMkrame che ane tene saMkramAvalikA kahevAya che. te saMkramAvalikAnA caramasamaye te baMdhavicchedasamaye baMdhAyela dalikano sattAmAMthI saMpUrNa kSaya thaI jAya che, tenA upAjyasamaye je pradezasattA che te eka samayanI sthitirUpa sarva jaghanya prathamapradezasatkarmasthAna kahevAya che. ane baMdha-vicchedasamaye ja tenAthI caDiyAtA bIjA naMbaranA yogasthAna vaDe baMdhAyelA dalikanA antima saMkrama vakhate bIjuM. trIjA naMbaranA yogasthAna vaDe baMdhAyela dalikanA caramasaMkrama vakhate trIjuM-e pramANe baMdha-vicchedasamaye ja uttarottara yogasthAnanI vRddhivALA bhinna-bhinna jIvo AzrayI baMdhAyela dalikanA caramasaMkrama vakhate asaMkhya pradezasatkarmasthAno thAya. te saghaLAM pradezasatkarmasthAnono samUha te eka samayanI sthitivALuM eka spaddhaka kahevAya che. e ja pramANe baMdhavicchedanA pUrvanA prathama samaye jaghanya yogasthAnathI uttarottara utkRSTa yogasthAna sudhI vartanArA bhinna-bhinna jIvo vaDe baMdhAyela karmadalikanA caramasaMkrama vakhate asaMkhya pradezasatkarmasthAnonuM bIjuM spaddhaka thAya che. mAtra A paddhaka vakhate baMdhanA caramasamaye baMdhAyela dalika paNa sattAmAM vidyamAna hovAthI be samayanI sthitivALuM kahevAya che. e pramANe baMdha-vicchedathI pUrvanA bIjA, trIjA, cothA yAvatu be samayanUna be AvalikA kALamAM baMdhAyela dalikanA potapotAnA caramasaMkrama vakhate anukrame pachI-pachInA samaye baMdhAyela dalikanI paNa vidyamAnatA hovAthI anukrame trIjuM paddhaka traNa samayanI sthitirUpa, cothuM spardhvaka cAra samayanI sthitirUpa, pAMcamuM rUddhaka pAMca samayanI sthitirUpa, ema baMdha-vicchedathI be samayanUna be AvalikAnA prathamasamaye baMdhAyela karmadalikanuM baMdha-viccheda pachInA prathama samaye be samayanUna be AvalikAnI sthiti pramANa chelluM utkRSTa spardhaka thAya che. saMjvalana krodhAdi traNanAM spardhako puruSavedanI jema sAmAnyathI bIjI sthitimAM be samayagUna be AvalikAnA samaya pramANa thAya che. paraMtu krodhAdi traNanA sthitighAta, rasaghAta, baMdha, udaya ane udIraNA aTakyA pachInA prathama samaye krodhAdi traNanI prathama sthiti paNa samayagUna AvalikA pramANa hoya che. tethI te prathama sthitimAM samayagUna AvalikAnA samayapramANa rUddhako prathama batAvela thINadvitrika AdinI jema thAya che. paraMtu te vakhate bIjI sthitinI paNa vidyamAnatA hovAthI te judAM gaNavAmAM AvyAM nathI. TIkAmAM ATalI ja hakIkata maLe che. paNa jema thINadvitrika Adi pravRtiomAM caramasthitighAtanA caramaprakSepathI potapotAnI utkRSTa pradezasattA sudhInuM eka spardhvaka vadhAre gaNI kula AvalikAnA samaya pramANa spardhako kahyAM che tema ahIM paNa eka spardhvaka vadhAre gaNI AvalikAno samaya pramANa spardhako kahevAM joIe chatAM ahIM kema kahela nathI te bahuzruto jANe. iti paMcasaMgraha-paMcamadvAra-sArasaMgraha samApta. Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra--praznottarI prazna--1. A dvAranuM nAma baMdhividha eTale baMdhanA prakAro che. tethI baMdhanA ja cAra prakAronuM svarUpa kahevuM joIe. paraMtu udaya, udIraNA ane sattAnuM svarUpa kema darzAvela che ? uttara--baMdhAyelAM karmono ja udaya thAya che. udaya hoya tyAre ja udIraNA thAya che. ane baMdhAyelAM karmonI ja jyAM sudhI AtmA sAthe vidyamAnatA hoya tyAM sudhI sattA kahevAya che. tethI udayAdi traNa paNa baMdhanA ja prakAro hovAthI baMdhavidhimAM udayAdi traNanuM svarUpa kahevuM te yukta ja che. prazna--2. samyaktva mohanIya tathA mizramohanIya baMdha vinA ja udayAdi traNamAM prApta thAya che. to baMdhAyelAM karmono ja udaya thAya che. ema kema kahevAya ? uttara--A be prakRtio svasvarUpe baMdhAtI nathI, paraMtu baMdhAyela mithyAtvanA karmadalikane ja aupazamika samyaktvarUpa vizuddhinA vazathI rasa ghaTADIne samyaktva ane mizramohanIyarUpe banAve che. tethI baMdhAyelAM karmono ja udaya thAya che, ema kahevAmAM harakata nathI. prazna--3. evuM kayuM karma che ke jeno udIraNA vinA kevaLa udaya ke baMdha mizraguNasthAne hoto ja nathI ? uttara--AyuSyakarma. prazna--4. evAM kayAM mULakaryo che ke jemanI udIraNA sAtamA guNasthAnakathI hotI ja nathI ? zake ? uttara--vedanIya ane AyuSyakarma. prazna--pa. keTalA kALa sudhI kaI kaI prakRtiono udIraNA vinA paNa kevaLa udaya hoI uttara--be vedanIya ane manuSyAyu e traNa prakRtiono dezonapUrvakroDavarSa, pAMca nidrA, trasatrika, manuSyagati, paMcendriyajAti, saubhAgya, Adeyadghika, tIrthaMkaranAmakarma ane uccagotra e paMdarano aMtarmuhUrta, pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, pAMca aMtarAya, traNaveda, samyaktva mohanIya, mithyAtva mohanIya, manuSya Ayu vinA traNa Ayu ane saMjvalana lobha--A trevIsa prakRtiono eka AvalikA sudhI kevaLa udaya hoya che. prazna--6. zarUAtanA mithyAtvAdi guNasthAne na baMdhAya ane uparanAM amuka guNasthAnakomAM ja baMdhAya evI kaI karmaprakRtio che ? uttara--AhArakadvika ane jinanAma. prazna--7. evuM kyuM mULakarma che ke jeno sarvathA udayaviccheda thAya chatAM pharIthI udayamAM AvI zake ? Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 paMcasaMgraha-1 - uttara-mohanIyakarma, teno upazAMtamoguNasthAne sarvathA udayaviccheda thAya che ane tyAMthI paDatAM dazame athavA cothe guNasthAnake pharI uda zarU thAya che. prazna-8. baMdha Adi cArenA kayA cAra prakAro che? uttara-baMdha Adi cArenA prakRti, sthiti, rasa ane pradeza athavA bhUyaskAra, alpatara, avasthita ane avaktavya athavA sAdi vagere ema cAra prakAra che. prazna-9. ajaghanya tathA anutkRSTamAM zuM taphAvata che ? uttara-ajaghanyamAM jaghanya sivAya utkRSTa sudhInA dareka bhedono ane anukuSTamAM utkRSTa sivAya jaghanya sudhInA dareka bhedono samAveza thaI jAya che. vaLI utkRSTa ane jaghanya sivAyanA dareka bhedo apekSA-vizeSathI ajaghanya ane anutkRSTa bannemAM gaNI zakAya che. prazna-10. utkRSTa ane jaghanya sivAyanA dareka bhedo ajaghanya ane anukUSTamAM - AvI jAya to ajaghanya ke anutkRSTarUpa eka ja bheda na pADatAM be bheda pADavAnuM zuM kAraNa ? uttara-prakRti Adino vicAra jaghanyathI ane utkRSTathI ema mukhyatve be prakAre karavAmAM Ave che. tethI jyAre jaghanyane lakSyamAM rAkhIne vicAra karavAmAM Ave tyAre zeSa saghaLA bhedone ajaghanya ane jyAre utkRSTane lakSyamAM rAkhIne vicAra karavAmAM Ave tyAre zeSa saghaLA bhedone anutkRSTa kahevAya che. A hakIkata dhyAnamAM rAkhavA A be bhedo pADela che. paNa jo jaghanya ke utkRSTane lakSyamAM na rAkhIe to jaghanya ane utkRSTa sivAyanA zeSa dareka bhedo game te ekamAM AvI zake. prazna-11. sarva uttara pravRtionAM ogaNatrIsa baMdhasthAnamAMthI caturtha guNasthAne keTalAM baMdhasthAno ghaTI zake ? ane te kaI rIte ? uttara-caturtha guNasthAne tresaThathI chAsaTha sudhInAM cAra baMdhasthAno ghaTI zake, tyAM jJAnA. 5, darza0 6, veda. 1, moha, 17, gotra (ucca) 1, ane aMtara 5 ema che karmanI pAMtrIsa sahita devaprAyogya nAmakarmanI aThThAvIsa prakRtio bAMdhe tyAre tresaThanuM, te ja tresaTha jinanAma athavA devAyu sahita bAMdhe tyAre athavA devaprAyogya nAmakarmanI aThThAvIsa prakRtionA badale manuSya prAyogya ogaNatrIsa bAMdhe tyAre ema traNa rIte cosaThanuM, te ja pUrvokta tresaTha jinanAma ane devAyu e banne sahita bAMdhe tyAre, athavA manuSya prAyogya cosaTha manuSpAyu ke jinanAma sahita bAMdhe tyAre ema traNa rIte pAMsaThanuM, ane jyAre jinanAma tathA manuSyA, e banne sahita pUrvokta manuSya prAyogya cosaTha bAMdhe tyAre chAsaThanuM baMdhasthAna thAya che. prazna-12. sarva uttara pravRtionAM chavvIsa udayasthAnomAMthI AThamA guNasthAne keTalAM udayasthAno hoya? ane te kaI rIte? uttara-AThamA guNasthAne ekAvanathI copana sudhInAM cAra udayasthAno hoya. tyAM jJA 5, da4, ve. 1, mo. 4, (manuSya) Ayu 1, (manuSya prAyogya) nAmakarmanI 30, (ucca) gotra 1, ane aM5, ema ochAmAM ochuM ekAvananuM, temAM bhaya, jugupsA ane nidrAdikamAMthI eka e traNamAMthI koIpaNa ekano udaya thAya tyAre traNa rIte bAvananuM, te ja traNamAMthI koIpaNa beno Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra-praznottarI 815 udaya thAya tyAre traNa rIte trepananuM ane traNeno udaya sAthe thAya tyAre eka rIte copananuM udayasthAna thAya che. prazna-13. sarvottaraprakRtinAM aDatALIsa sattAsthAnomAMthI sAsvAdana guNasthAne keTalAM ane kayAM kayAM sattAsthAno hoya ? temaja temAM kayA karmanI keTalI prakRtio hoya ? uttara-140, 141, 144, ane 145 e cAra sattAsthAno sAsvAdana guNasthAne hoya. tyAM jJA5, 6, 9, veTa 2, mo. 28 A0 1, nA. 88 go2 ane aMtara 5. ema ochAmAM ochuM ekaso cALIsa pravRtionuM sattAsthAna hoya ane AhAraka catuSkanI sattA hoya tyAre ekaso cuMmALIsanuM, vaLI te banne sattAsthAnomAM parabhavanA anya AyuSyanI sattA vadhe tyAre anukrame ekaso ekatALIsanuM ane ekaso pistALIsanuM ema kula cAra sattAsthAno hoya che. prazna14. baMdha, udaya, udIraNA ane sattA AzrayI kayA kyA mULa karmano avaktavya saMbhavato nathI ? uttara-baMdha AzrayI vedanIyano, udaya AzrayI mohanIya sivAya sAta karmano, udIraNA AzrayI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAya, nAma tathA gotra karma-e pAMcano ane sattA AzrayI eka paNa mULa karmano avaktavya saMbhavato nathI. prazna-15. kevalI-samuddhAtamAM sAmAnya kevalI ane tIrthakara kevalIne bIjA samaye nAmakarmanI chavvIsa ane sattAvIsa prakRtiono udaya eka samaya ja hoya che. ane te alpatarodaya kahevAya chatAM te banne udaya avasthitodaya kema kahevAya ? uttara-kevalI-samuddhAtanA bIjA samaya AzrayI chavvIsa ane sattAvIsa prakRtinA aMvasthitodaya ghaTatA nathI paraMtu kevalI-samughAtamAM ja chaThThA ane sAtamA samaye A banne udayasthAno be samaya rahetAM hovAthI pahelA samaye bhUyaskArarUpe prApta thAya che ane bIjA samaye avasthitodayarUpe prApta thAya che. temaja chadmasthajIvone paNa chavvIsa ane sattAvIsanAM udayasthAno aMtarmuhUrta tathA tethI paNa adhika ghaNA kALa sudhI ghaTatAM hovAthI avasthitodaya kahI zakAya. prazna-16. caudamA guNasthAnakanA vicarama samaye nIcagotrano kSaya thavAthI uccagotrarUpa ekanuM sattAsthAna caudamAM guNasthAnakanA caramasamayarUpa eka ja samaya hovAthI gotrakarmanA be ane eka prakRtirUpa be avasthita sattAsthAno kema kahevAya ? temaja uccagotrarUpa ekanI sattA caudamAM guNasthAnakanA caramasamaye ja hovAthI ane tyAMthI paDavAno abhAva hovAthI be prakRtinI sattArUpa gotrakarmano bhUyaskAra paNa kema thAya ? uttara-ahIM A apekSAe eka prakRtinI sattAsvarUpa avasthita ane be prakRtinI sattAsvarUpa bhUyaskAra jaNAvela nathI. paraMtu teukAya ane vAyukAyamAM uccagotranI uddhalanA karyA pachI ghaNA kALa sudhI kevaLa nIcagotrarUpa ekanI sattA hoya che. tethI nIcagotra AzrayI eka prakRtinuM sattAsthAna avasthita rUpe che. ane te ja jIva teukAya-vAyukAyamAMthI nIkaLI anya ekendriyAdikamAM jaI uccagotrano baMdha kare tyAre benI sattArUpa bhUyaskAra paNa thAya che. Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 816 paMcasaMgraha-1 , prazna-17. evuM kayuM guNasthAnaka che ke jyAM jeTalI prakRtiono udaya hoya teTalI prakRtionI udIraNA paNa hoya ja? temaja pahele guNasthAnake udaya hovA chatAM keTalI ane kaI kaI prakRtinI udIraNA na paNa hoya evuM banI zake ? uttara-mizraguNasthAne jeTalI prakRtiono udaya hoya che, te dareka prakRtionI udIraNA paNa hoya ja che. ane prathama guNasthAnake-caramAvalikAmAM cAra AyuSyano, prathama sthitinI caramAvalikAmAM mithyAtvano temaja zarIra paryApti pUrNa thayA bAda indriyaparyApti pUrNa na thAya. tyAM sudhI nidrApaMcakano ema daza prakRtiono udIraNA vinA kevaLa udaya hoya che. prazna-18, udayanA caramasamaya pachI paNa je prakRtionI sattA hoya chatAM caramAvalikAmAM jeno kevaLa udaya hoya paNa udIraNA na hoya tevI pravRtio keTalI ane kaI kaI ? uttara-mithyAtva, puruSaveda, ane samyakta mohanIya e traNa athavA sIveda, napuMsakaveda ane saMjavalana lobha sahita kula che. prazna-19. utkRSTathI dezona pUrvakroDa varSa paryanta udIraNA vinA jeno kevaLa udaya paNa hoI zake tevI pravRtio kaI kaI? uttara-e vedanIya ane manuSyAyu, ema kula traNa prazna-20. udaya tathA sattAno ekasAthe viccheda thavA chatAM je prakRtiono udIraNA vinA kevaLa udaya AvalikA karatAM paNa vadhAre kALa hoya tevI pravRtio keTalI ane kaI kaI? uttara-manuSyagati, manuSyAya, trasatrika, saubhAgya, Adeyaddhika, uccagotra, tIrthakara nAmakarma, paMcendriya jAti ane be vedanIya A tera prakRtiono caudamA guNasthAnakanA caramasamaye udaya-sattAno sAthe viccheda hovA chatAM caudamA guNasthAnakanA aMtarmuhUrta kALa pramANa udIraNA vinA kevaLa udaya hoya che ane te kALa AvalikAthI vadhAre che. vaLI A teramAMthI manuSyAya ane be vedanIyano utkRSTathI dezonapUrvakroDa varSa sudhI paNa udIraNA vinA udaya hoI zake che. prazna-21. mithyASTine anaMtAnubaMdhino udaya na hoya tyAre jaghanyathI mohanIya saMbaMdhI sAta prakRtinuM udayasthAna hoya che tethI tene vigrahagatimAM sarvottara prakRtinuM pistALIsanuM udayasthAna kema na ghaTe ? uttara-mithyAtvaguNasthAne anaMtAnubaMdhinA udaya rahita jaghanyathI mohanIyanuM sAta prakRtinuM udayasthAna paryApta saMjJI-paMcendriyane ja hoya che ane te prathamAvalikAmAM kALa karato. nathI. ethI vigrahagatimAM sAtano udaya ghaTato na hovAthI sarvottaraprakRtinuM pistALIsanuM udayasthAna paNa ghaTatuM nathI. prazna-22. sarvottara pravRtionAM chavvIsa udayasthAnomAM TIkAkAra maharSie darzAvela covIsa alpatarodayathI vadhAre kayo alpatarodaya ghaTI zake ? uttara-TIkAkAra maharSie ogaNasATha ane cotrIsa vinA zeSa covIsa alpatarodaya Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-praznottarI 817 batAvela che. paraMtu bhAvi tIrthakarane bAramAM guNasthAnakanA caramasamaye suDatALIsanA udayamAMthI nava AvaraNa ane pAMca aMtarAya e caudano udayaviccheda thavAthI ane pachInA samaye tIrthaMkara nAmakarmano udaya thavAthI teramA guNasthAnakanA prathama samaye cotrIsa prakRtinA udayasthAna svarUpa pacIsamo alpatarodaya paNa ghaTI zake che. chatAM te na batAvavAnuM kAraNa to atizaya jJAnIo ja jANe. prazna-23. nAmakarmanAM bAra sattAsthAnomAM evAM kyAM sattAsthAno che ke je be rIte prApta thAya ? ane te kaI rIte ? uttara-sapaNuM nahi pAmela athavA ekendriyamAM jaI vaikriyaaSTakanI uThThalanA karela ekendriyAdi jIvone vaikriya aSTaka, AhAraka catuSka ane jinanAma e tera vinA eMzInuM athavA kSapakazreNImAM trANunI sattAvALAne nAmakarmanI tera prakRtiono kSaya thayA pachI navamA guNasthAnakanA bIjA bhAgathI eMzInuM sattAsthAna hoya che. A rIte eMzInuM sattAsthAna be rIte thAya che. vaLI ekendriyamAMthI Avela eMzInI sattAvALA paMcendriyane paryAptAvasthAmAM vaikriyacatuSka ane devadvikanA athavA vaikriyacatuSka ane narakaddhikanA baMdhakAle chanI sattA be rIte vadhavAthI kyAsInuM sattAsthAna paNa be rIte thAya che. prazna-24. sarvottaraprakRtinA aDatALIsa sattAsthAnomAM agiyAra tathA bAranuM sattAsthAna ayogInA carama samaye ane corANuM tathA paMcANuMnuM sattAsthAna kSaNamohanA carama samaye eka samaya mAtra hovAthI e cAra varjita zeSa cuMmALIsa sattAsthAno avasthita kahyAM che. tyAM corANuM ane paMcANunI jema ahyANa ane navvANunuM sattAsthAna paNa kSINamohanA carama samaye eka samayamAtra hovAthI A be sattAsthAno paNa avasthita kema kahevAya ? uttara-aThThANuM ane navvANuM A be sattAsthAno kSINamohanA caramasamaye eka samayamAtra hovAthI tyAM avasthita rUpe ghaTatAM nathI, paraMtu je jIvone kSINamohanA caramasamaye corANuM ane paMcANunI sattA thaze te jIvone kSapakazreNimAM navamA guNasthAne jyAre mAnano kSaya thAya tyAre aMtarmuhUrta kALa sudhI saMjvalana mAyA, lobha ane nidrAdrika e cAranI sattA adhika hovAthI te vakhate aThThANuM ane navANuM A be sattAsthAno avasthitarUpe prApta thAya che. mATe koI doSa nathI. prazna-25. A aDatALIsa sattAsthAnomAM evuM kayuM sattAsthAna che ke jemAM eka ja prakRti be vAra gaNavAmAM Avela che ? - uttara-ekaso aThThAvIsanA sattAsthAnamAM cAlu bhavanuM tiryaMcAyuM ane AvatA bhavanuM baMdhAyela tiryaMcAyuM ema eka ja tiryaMcAyu rUpa prakRti be vAra gaNavAmAM Ave che. prazna-26. mithyAtva guNasthAne sarvottaraprakRtinAM kula keTalAM ane kayAM kyAM sattAsthAno hoya ? uttara-mithyAtva guNasthAne 127, 128, 130, 131 A cAra tathA 136thI 142 e sAta temaja 144 ane 145 ema kula tera sattAsthAno TIkAkArazrInA lakhavA mujaba ghaTe che. paMca01-103 Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818 paMcasaMgraha-1 129nuM sattAsthAna TIkAkArazrIe mAtra kSapakazreNimAM navamA guNasthAne batAvyuM che. paNa 127nI sattAvALA teukAya ane vAyukAya tyAMthI kALa karI pRthvIkAyAdimAM jaI manuSyaddhikano baMdha kare tyAre 129nuM sattAsthAna paNa pahele guNasthAne ghaTI zake ema mane lAge che. vaLI TippaNImAM jaNAvyA mujaba 143nuM sattAsthAna paNa pahelA guNasthAne mAnavAmAM Ave to kula paMdara sattAsthAno ghaTe. pachI to bahuzruto jANe. prazna-27. te te karmano je utkRSTa sthitibaMdha batAvela che te baMdha te te vivakSita samaye . baMdhAyela saMpUrNa karmalatAnI apekSAe che ke bIjI koI rIte ? uttara-vivakSita samaye baMdhAyela saMpUrNa karmalatAnI apekSAe nahi, paraMtu te samaye baMdhAyela karmadalikanA chellA niSekasthAnanI apekSAe hoya che ane tethI ja vivakSita samaye baMdhAyela che te karmanAM daliko potAnA abAdhAkALanA samayo choDI prathama samayathI carama samaya sudhInAM sthAnomAM goThavAya che. ane abAdhAkALa pUrNa thatAM ja te te samayamAM goThavAyelAM daliko te te samaye rasodaya ke pradezodayathI bhogavAI AtmAthI chUTAM paDI jAya che. dRSTAnta tarIke - je samaye jJAnAvaraNIya karmano trIsakoDAkoDI sAgaropama pramANa sthitibaMdha thAya che tyAre te baMdha samaye ja traNa hajAra varSa pachInA traNa hajAra varSa nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANe badhA samayomAM daliko goThavAI jAya che. ane abAdhAkALanAM traNa hajAra varSa pUrNa thatAM ja pahelA samayamAM goThavAyelAM daliko pahelA samaye bIjA samayamAM goThavAyelAM daliko bIjA samaye, trIjA samayamAM goThavAyelAM daliko trIjA samaye bhogavAI AtmAthI chUTuM paDe che. ema jo te karmamAM karaNa dvArA koI pheraphAra na thAya to yAvatu trIsa koDAkoDI sAgaropamanA caramasamaye goThavAyeluM dalika barAbara trIsa koDAkoDI sAgaropamanA caramasamaye bhogavAIne chUTuM paDe che. ane A rIte na mAnatAM jo saMpUrNa karmalatAnI apekSAe mAnIe to je samaye trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa karma baMdhAya te samayathI vAva, trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa kALa pUrNa na thAya tyAM sudhI te karmanAM koIpaNa daliko bhogavAIne chUTAM paDavA na joIe, paNa tema nathI mATe ja je samaye jeTalo sthitibaMdha thAya che te sthitibaMdha te samaye baMdhAyela caramasthitisthAnamAM goThavAyelAM dalikonI apekSAe ja kahevAya che. prazna-28, prathama samayathI pAvata dazamA samaya sudhI pratyeka samaye sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mohanIyakarmano baMdha kare to dazamA samaye mohanIya karmanI kula keTalI sthitisattA thAya? uttara-prati-samaye baMdhAyela karmalatAnAM daliko alaga-alaga goThavAtAM nathI paraMtu abAdhAkALa pachInA dareka sthAnomAM sAthe-sAthe ja goThavAya che ane pUrvabaddha dalikonI sAthe ja rahI tenI samAna yogyatA ke visamAna yogyatA prApta kare che. ethI daza samaya sudhI niraMtara sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa baMdha thavA chatAM dazamA samaye paNa mohanIya karmanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa ja sthitisattA thAya che. paNa tethI vadhAre thatI nathI. * prazna-29. koI eka jIva jJAnAvaraNIya karmano prathama aMtarmuhUrtamAM pAMca, bIjA Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 819 paMcamahAra-praznottarI aMtarmuhUrtamAM daza, trIjA aMtarmuhUrtamAM paMdara ane cothA aMtarmuhUrtamAM visa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitibaMdha kare to te jIvane cothA aMtarmuhUrtamAM jJAnAvaraNIyanI kula sthitisattA keTalI hoya ? uttara-aThThAvIsamA praznanA uttaramAM jaNAvyA mujaba cothA aMtarmuhUrtamAM jJAnAvaraNIya karmanI sthitisattA visa koDAkoDI sAgaropama pramANa ja hoya paNa tethI vadhAre nahi. prazna-30. upazAntamodAdi traNa guNasthAnake be samaya pramANa zAtA vedanIya baMdhAya che chatAM vedanIya karmano sakaSAya jIvane sUkSmasaMparAya guNasthAnakanA caramasamaye je bAra muhUrta pramANa jaghanya sthitibaMdha thAya che tene ja jaghanya sthitibaMdha tarIke kema gaNAvela che ? uttara-koIpaNa karmanA sthitibaMdha ane rasabaMdha kaSAyathI ja thAya che. A hakIkata A ja graMthanA cothA dvAranI 20mI gAthAmAM jaNAvela che. tethI upazAntamohAdi traNa guNasthAnakomAM mAtra yoganA nimittathI je sAtavedanIya baMdhAya che te mAtra prakRti ane pradezarUpe ja baMdhAya che, paNa vAstavika sthitirUpe baMdhAtuM nathI. tethI ja vivakSita samaye baMdhAyela te dalika pachI-pachInA samaye bhogavAI kSaya thaI jAya che mATe ja be samaya pramANa sthitibaMdha thAya che ema kahevAya che. tethI te be samaya pramANa sthitibaMdhane jaghanyasthitibaMdhamAM grahaNa karavAmAM Avela nathI. prazna-31. A graMthamAM TIkAkAra maharSie devo, nArako ane yugalikone nirupakramI kahyA che. jyAre bRhatsaMgrahaNInI mULagAthAmAM A uparAMta triSaSTi zalAkA puruSo tathA tadbhava mokSagAmIone paNa nirupakramI kahyA che. to A bhinnatAnuM kAraNa zuM? vaLI jo te barAbara hoya to prativAsudevo vAsudevonAM zastrothI ja mRtyu pAme che ane baMdhaka muni, gajasukumAla muni Adi aneka caramazarIrIo paNa zastrAdi nimitto dvArA ja Ayu pUrNa karI mokSamAM gayela che, to teone nirupakramI kema kahevAya ? uttara-ahIM TIkAkArazrIe "je jIvone AyuSya pUrNa thavAmAM eTale ke mRtyu pAmavAmAM zastrAdi nimitta banatAM ja nathI tevA jIvone ja nirupakramI tarIke gaNAvela che. tyAre bRhatsaMgrahaNI AdimAM zastrAdi nimitto prApta thavA chatAM je jIvonuM AyuSya ghaTatuM nathI tevA jIvone paNa nirupakramI kahyA che. tethI ja prativAsudevo ane baMdhaka muni Adi caramazarIrI jIvone jyAre potAnuM AyuSya pUrNa thAya che tyAre zastrAdika nimitta thAya che paNa te zastrAdika nimittothI teonuM AyuSya ghaTatuM nathI. tethI teo nirupakramI kahevAya che. A pramANe vivaphAbheda hovAthI pUrvApara virodha nathI. prazna-32. "trIjA ArAne aMte eka yugalika manuSyanA tADavRkSa taLe besela yugalamAMthI puruSa tenI upara phaLa paDavAthI mRtyu pAmyo, ane te yugalakanyA nAbhirAjA dvArA sunaMdA sAthe prathama tIrthAdhipati zrI RSabhadeva prabhune paraNAvavAmAM AvI." A pramANe aneka graMthomAM Ave che. to yugaliko nirupakramI ja hoya ema kema kahevAya ? * uttara-AvA banAvo kvacit ja banatA hovAthI AzcaryarUpa gaNAya che. tethI temAM kaMI doSa nathI. athavA AvA banAvo yugalikakALa naSTa thavAnuM sUcave che. juo kAlalokaprakAza. Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 820 paMcasaMgraha-1 prazna--33. anapavartanIya ane nirupakramI AyuSyamAM zuM pharaka che ? uttara--anapavartanIya AyuSya nirupamI ja hoya che tyAre nirupakramI AyuSya anapavartanIya ane apavartanIya ema banne prakAranuM hoya che. A bannemAM taphAvata che. prazna--34. vAmana saMsthAnanI sthiti bAbata zuM matAntara che ? uttara--mULakArazrIe pAMcamA saMsthAna ane pAMcamA saMghayaNanI aDhAra koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti batAvI che. tyAM karmagraMtha tathA A graMthanA mate pAMcamA saMsthAna tarIke 'vAmana' jaNAvela che. jyAre bRhatsaMgrahaNI Adi keTalAka graMthomAM vAmanane cothA saMsthAna tarIke gaNAvela che. tethI temanA mate vAmananI utkRSTa sthiti soLa koDAkoDI sAgaropama pramANa che. prazna--35. karmaprakRtinA mate potapotAnI prakRtinI vargotkRSTa sthitine mithyAtvanI utkRSTa sthitie bhAgatAM jeTalo Ave teTalo te te prakRtiono ekendriyane utkRSTa sthitibaMdha kahyo che. tyAM varga eTale zuM ? uttara--ahIM svajAtIya karmaprakRtionA samUhane varga kahevAmAM Ave che. jema :matijJAnAvaraNa Adi pAMce prakRtiono samUha 'jJAnAvaraNIya varga' kahevAya che. e ja rIte darzanamohanIyanI prakRti te darzana mohanIya varga, kaSAya mohanIya prakRtiono samUha te kaSAya mohanIya varga ane nokaSAya prakRtiono samUha te nokaSAya mohanIya varga kahevAya che. A pramANe dareka karmamAM svayaM vicArI levuM. prazna--36. zvAsocchvAsa eTale zuM ? te eka miniTamAM keTalA thAya ? uttara--'mAnasika ciMtA ane zArIrika vyAdhi rahita navayuvAna mAnavane eka zvAsa levA-mUkavAmAM eTale ke nADInA eka dhabakArAmAM jeTalo TAima lAge teTalA TAima pramANa' zvAsocchvAsa kahevAya che. te eka miniTamAM 78 / thI kaMIka adhika thAya che. prazna--37. navamA ane dazamA guNasthAne aneka jIva AzrayI paNa vivakSita samaye eka-eka ja adhyavasAya hoya che. tethI A be guNasthAne Avela traNe kAlavatta sarva AzrayI adhyavasAyasthAno paNa A be guNasthAnakanA kALanA jeTalA samayo hoya teTalA ja hoya che, paNa tethI vadhAre nahi, ane te ghaNA ja thoDA asaMkhyAta pramANa che. vaLI matijJAnAvaraNIya vagere keTalIka prakRtiono jadhanyasthitibaMdha kSapakazraNimAM dazamA guNasthAnakanA carama samaya AdimAM ja thAya che. ane temAMnI azubha prakRtiono jaghanya rasabaMdha tathA zubhaprakRtiono utkRSTa rasabaMdha paNa tyAM ja thAya che. temaja tyAM aneka jIva AzrayI paNa eka ja adhyavasAya hoya che. jyAre jaghanya Adi pratyeka sthitibaMdhamAM te te sthitibaMdhanA kAraNabhUta kASAyika adhyavasAyo asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa hoya che ane pUrva-pUrva karatAM pachI-pachInA sthitisthAnamAM te adhikaadhika hoya che. temaja jaghanya Adi sthitibaMdhanA kAraNabhUta eka-eka kASAyika adhyavasAyamAM rasabaMdhanA adhyavasAyo asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa kahyA che. to kSapakazreNimAM dazamA ane navamA guNasthAne ja je prakRtiono jaghanya sthitibaMdha Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra-praznottarI 821 athavA jaghanya ke utkRSTa rasabaMdha thAya che tyAM asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo kema hoya ? uttara-jaghanya sthitibaMdhathI AraMbhI pratyeka sthitisthAnamAM asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa ane uttarottara adhika-adhika sthitibaMdhanA adhyavasAyo temaja sthitibaMdhanA eka-eka adhyavasAyamAM rasabaMdhanA asaMkhya lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAyo kahela che. tyAM kSapakazreNimAM dazamAM guNasthAnaka AdimAM thatA jaghanya sthitibaMdha, jaghanya rasabaMdha ke utkRSTa rasabaMdha levAnA nathI, paraMtu abhavya saMjJI-paMcendriyane ochAmAM ocho je aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa sthitibaMdha thAya che ane te vakhate je jaghanya ke utkRSTa rasabaMdha thAya che te jaghanya sthitibaMdhAdi levAnA che. ane tethI ja anuskRSTi, tIvra-maMdatA Adino vicAra paNa moTA bhAge abhavyaprAyogya jaghanya sthitisthAna Adi AzrayIne ja karavAmAM Avela che. prazna-38. je samaye koIpaNa karmano daza koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitibaMdha thAya te samaye prathama niSekasthAnamAM goThavAyela dalikano sthitisattA kALa keTalo hoya? uttara-prathama niSekasthAnamAM goThavAyela karmadalika jo koIpaNa karaNa na lAge to eka hajAra varSa pramANa abAdhAkALa pUrNa thatAM ja prathama samaye udaya dvArA bhogavAI AtmAthI chUTuM paDe mATe tenI sthitisattA kALa eka samaya adhika eka hajAra varSa kahevAya. prazna-39. saMjJI-paMcendriyo keTalI ane kaI kaI prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kare ? uttara-jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, saMjvalanacatuSka, puruSaveda, sAtAvedanIya, yazakIrti, AhArakaddhika, tIrthaMkara nAmakarma, uccagotra ane aMtarAyapaMcaka-A pacIsa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha saMjJI-paMcendriyo ja kare, temaja cAra AyuSyano jaghanya sthitibaMdha paNa saMjJI-paMcendriyo karI zake. ethI kula ogaNatrIsa prakRtiono jaghanya sthitibaMdha saMjJIpaMcendriya karI zake che. prazna-40. evI kaI prakRtio che ke jeno jaghanya sthitibaMdha paryApta asaMjJI paMcendriyo ja karI zake ? uttara-vaikriyaSaka. prazna-41. ekendriyo ja jeno jaghanya sthitibaMdha karI zake evI pravRtio kaI kaI? uttara-nidrApaMcaka, asatAvedanIya, mithyAtva, Adya bAra kaSAya, hAsyaSarka, strIveda, napuMsakaveda, (vaikriyaSaka, jinanAma, yazakIrti ane AhArakaddhika sivAya zeSa) nAmakarmanI sattAvana tathA nIcagotra--A paMcAzI prakRtiono jaghanya sthitibaMdha ekendriyo ja karI zake che. prazna-42. deva-nAraka sivAyanA ekendriya Adi sarva jIvo jeno jaghanya sthitibaMdha karI zake tevI pravRtio kaI che? uttara-manuSyAya tathA tiryaMcAyu. . prazna-43. koIpaNa mULakarmanA utkRSTa tathA jaghanya sthitibaMdhano kALa keTalo? Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 uttara--koIpaNa karmanA utkRSTa sthitibaMdhano utkRSTa kALa aMtarmuhUrta ane jadhanyakALa eka samaya che. vaLI AyuSya vinA sAtakarmanA jaghanya sthitibaMdhano utkRSTa ane jaghanya ema banne prakAre kALa eka samaya ja che. ane AyuSya karmanA jaghanya sthitibaMdhano utkRSTa tathA jadhanya kALa aMtarmuhUrta che. AyuSyanA A sthitibaMdhano kALa bhogyakALanI apekSAe lakhela che. 822 prazna--44. sarvavizuddha paryApta bAdara ekendriya kaI kaI prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kare ? zeSa prakRtiono kema na kare ? uttara--sarvavizuddha paryApta bAdara ekendriya pAMca nidrA, mithyAtva, Adya bAra kaSAya, bhaya, jugupsA ane nAmakarmanI dhruvabaMdhI nava ema kula ogaNatrIsa dhruvabaMdhI temaja hAsya, rati, manuSyaddhika, tiryaMcaddhika, paMcendriya jAti, audArikakrika, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, zubhavihAyogati, parAghAta, ucchvAsa, trasanavaka ane nIcagotra ema kula trepana prakRtiono jaghanya sthitibaMdha kare, zeSa asAtAvedanIya Adi batrIsa prakRtio parAvartamAna azubha hovAthI ativizuddha pariNAme baMdhAtI na hovAthI teonA jaghanya sthitibaMdha na kare. prazna--45. anAdi mithyArdaSTi prathama upazama samyaktvanI prApti vakhate jema aMtarakaraNa karI mithyAtvanI sarvopazamanA kare che tema aMtarakaraNa karI anaMtAnubaMdhIno upazama kare ke na kare ? uttara--mithyAtvanI jema aMtarakaraNa karI anaMtAnubaMdhino paNa upazama kare ema lAge che, paraMtu tevA akSaro kyAMya jovAmAM ke jANavAmAM Avela nathI. chatAM mithyAtvanA upalakSaNathI anaMtAnubaMdhino upazama kare--ema mAnavAmAM harakata lAgatI nathI. vaLI jo kadAca upazama na kare to kSayopazama to kare ja. anyathA upazama samyaktvanI prApti ja na thAya. prazna--46. vedanIya sivAya sAthe baMdhAtAM dareka mULakarmane sthitine anusAre dalikano bhAga maLe che. to AyuSyakarma karatAM nAmakarma tathA gotrakarmano sthitibaMdha saMkhyAtaguNa hovAthI A banne karmane AyuSyakarma karatAM saMkhyAtaguNa dalika maLavAM joIe to vizeSAdhika kema kahela che ? uttara--AyuSya karatAM nAma ane gotrakarmanI sthiti saMkhyAtaguNa hovA chatAM AyuSyanI pradhAnatA hovAthI tathAsvabhAve ja AyuSyakarmanA prathama sthitisthAnathI ja temAM daliko ghaNAM ghaNAM goThavAya che, jyAre nAma ane gotrakarmanA prathamAdi sthitisthAnomAM AyuSya karatAM ghaNAM ochAM ochAM daliko goThavAya che. mATe AyuSya karatAM A banne karmanI sthiti saMkhyAtaguNa hovA chatAM daliko vizeSAdhika ja prApta thAya che. A to paMcama karma gA 80nI TIkAnusAra yuktimAtra che. paraMtu te ja TIkAmAM jaNAvela che ke, nizcayathI to ahIM zrI jinavacana ja pramANabhUta che. A ja pramANe pachInA praznottaramAM samajavuM. prazna--47. jJAnAvaraNIya vagere traNa karmo karatAM mohanIyano sthitibaMdha saMkhyAtaguNa hovA chatAM tene daliko vizeSAdhika ja kema maLe che ? uttara--mohanIyakarmamAM mAtra mithyAtva mohanIyano ja sthitibaMdha jJAnAvaraNIya vagere Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamatkAra-praznottarI 823 traNa karmo karatAM saMkhyAtaguNa che. zeSa mohanIyakarmanI saghaLI prakRtiono saMkhyAtaguNa nathI. paraMtu keTalIka pravRtiono vizeSAdhika ane keTalIkano jJAnAvaraNIya Adi traNathI paNa ocho sthitibaMdha che, tethI jJAnAvaraNIya Adi traNa karma karatAM mohanIyane dalikabhAga vizeSAdhika ja maLe che. pragna-48. bIjAM karmonI jema vedanIyakarmanAM pudgalo thoDAM hoya to spaSTa anubhava kema na thAya ? uttara-vedanIyakarmanAM pudgalo cAra prakAranA AhAramAMthI azana jevAM ane zeSa karmanAM pugalo svAdima AhAra jevAM kahela che tethI jema-dALa, bhAta, zAka, roTalI vagere azanarUpa AhAra pUratA pramANamAM hoya to ja tRptirUpa svakArya karI zake ane taja, IlAyacI, sopArI vagere svAdima AhAra bahu ja alpa pramANamAM hoya topaNa tRptirUpa svakArya karI zake che. te ja rIte ahIM paNa samajI levuM. prazna-49. tIrthaMkara nAmakarmanA nikAcita baMdhanI zarUAta koNa kare ? ane kyAre kare ? uttara-tIrthaMkara nAmakarmanA nikAcita baMdhanI zarUAta manuSya ja kare ane te tIrthakaranA bhavathI pahelAMnA trIjA bhavamAM ja kare. te mATe juo Avazyaka cUrNi pRi 373, gAthA naM. 743, 744. A prazna-50. evI kaI prakRtio che ke jenI utkRSTa sthiti vizuddhie baMdhAya ane zubha gaNAya ? uttara-deva, manuSya ane tiryaMca e traNa AyuSyanI utkRSTa sthiti vizuddhie baMdhAya ane tethI te zubha gaNAya che. . prazna-51. puNyaprakRtiomAM evI kaI kaI prakRtio che ke jeono utkRSTa sthitibaMdha utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdhe jaghanya rasa baMdhAya ? * uttara-devAyu manuSyAya ane tiryaMcAyu A traNa AyuSyano utkRSTa sthitibaMdhe utkRSTa ane jaghanya sthitibaMdhe jaghanya rasabaMdha thAya che. prazna-para. uparanA praznamAM jaNAvela traNa AyuSya sivAya zeSa sarva punya prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha saMkliSTa pariNAmathI thAya ane tethI te azubha gaNAya tevI rIte te prakRtiono utkRSTa rasabaMdha saMkliSTa pariNAmathI kema na baMdhAya ? vaLI te azubha kema na gaNAya ? uttara-jema suvarNa uttama hovA chatAM tenA baMdhanamAM lAMbA samaya sudhI rahevuM gamatuM nathI tema te punyaprakRtio hovA chatAM teono utkRSTa sthitibaMdha saMsAramAM dIrghakALa sudhI paribhramaNa karAvanAra hovAthI tattvajJAnIne gamato nathI temaja te utkRSTa sthitibaMdha saMkliSTa pariNAmathI thAya che mATe te azubha gaNAya che, jyAre punyaprakRtiono utkRSTa rasa vizuddhie baMdhAya che. mATe Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMgraha-1 - 824 te zubha gaNAya che. prazna--53. azubha prakRtiomAM evI kaI kaI prakRtio che ke jeono jaghanya sthitibaMdha tathA jaghanyarasabaMdha eka ja jIva ekIsAthe avazya kare ? uttara--pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e cauda prakRtiono kSapaka sUkSmasaMparAyanA caramasamaye ane puruSaveda tathA cAra saMjvalanano kSapaka navamA guNasthAne potapotAnA baMdhavaccheda samaye eka ja jIva ekIsAthe jadhanya sthitibaMdha tathA jaghanya rasabaMdha avazya kare. prazna--54. punyaprakRtiomAM evI kaI prakRtio che ke jeono jadhanya sthitibaMdha kare tyAre ja utkRSTa sabaMdha thAya ? uttara--sAtAvedanIya, uccagotra, yazaHkIrtti, jinanAma tathA AhArakaddhika--A cha * prakRtiono jaghanya sthitibaMdha thAya tyAre ja utkRSTa rasabaMdha thAya. prazna--55. traNa AyuSya sivAya sarva punyaprakRtionA jaghanya sthitibaMdhamAM teono utkRSTa rasabaMdha thAya, ema kahevAya che. to uparanA praznanA uttaramAM cha prakRtiono ja jaghanya sthitibaMdha thAya tyAre utkRSTa rasabaMdha thAya, ema kema kahyuM ? uttara--traNa AyuSya sivAya zeSa sarva punyaprakRtionA jaghanyasthitibaMdha vakhate utkRSTa rasabaMdha thAya, e sAmAnya kathana che. eTale saMzI-paMcendriya paryApto jaghanyamAM jaghanya sthitibaMdha kare te vakhate zeSa punyaprakRtiono utkRSTa rasabaMdha paDe ema samajavAnuM che. ethI sAtAvedanIya Adi cha prakRti sivAya zeSa punyaprakRtiono ekendriyo ane devadvika tathA vaikriyadvikano paryApta asaMzI paMcendriya jaghanya sthitibaMdha kare che. tyAre teone tevA prakAranI vizuddhi na hovAthI teono utkRSTa rasabaMdha ekendriyo ke paryApta asaMjJI paMcendriya karatA nathI. paraMtu keTalIka prakRtiono kSapakazreNimAM vartatA ane keTalIka prakRtiono anya jIvo kare che. prazna--56. kArmaNavargaNA lokamAM sarvatra vyApIne rahela che. jyAre vivakSita koI paNa eka jIva lokanA amuka bhAgamAM ja rahe che to te vivakSita jIva kaI kArmaNavargaNAne keTalA pramANamAM grahaNa kare ? uttara--jema agninI jvALA tenAthI dUra rahela padArtho dahanayogya hovA chatAM te padArthone agnirUpe banAvatI nathI, paraMtu agnivALAnI aMdara Avela padArthone ja agnirUpe banAve che, arthAt bALe che. tema vivakSita jIva paNa te jIvanA Atmapradezone sparzela ke nahi sparzela vargaNAone karmarUpe banAvato nathI, paNa jIvapradezonI aMdara rahela kAryaNavargaNAne yoganA anusAre alpa ke vadhu pramANamAM anaMta saMkhyAmAM grahaNa karI karmarUpe banAve che. prazna--57. jyAre AyuSyakarma baMdhAya che tyAre avazya ATheya mULakarma baMdhAya che, eTale AyuSyane anya koI paNa mULakarmano bhAga maLato nathI. vaLI jyAre AyuSya baMdhAya tyAre cAramAMthI eka ja baMdhAya che, ethI AyuSyakarmane prApta thato sarvabhAga badhyamAna te eka ja AyuSyane maLe che to baMdhAtA AyuSyane sarvadA samAna bhAga maLavA chatAM AyuSyakarmanA Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamadAra-praznottarI athavA cAre AyuSyanA jaghanya pradezabaMdha Adi cAra bhedo zI rIte ghaTI zake ? uttara--AyuSyakarmane koIpaNa mULakarma ke svajAtIya uttaraprakRtionA bhAga maLatA nathI, paraMtu AyuSyabaMdha vakhate jIvanI bhUmikAne anusAre yoga alpa ke vadhu hoya che ane e yoganA anusAre karmadalika grahaNa thAya che. ethI jaghanyayoge AyuSya bAMdhe tyAre jaghanya pradezabaMdha ane utkRSTayoge AyuSya bAMdhe tyAre utkRSTa pradezabaMdha thAya che. vaLI tadanusAra ajaghanya ane anuSkRSTa pradezabaMdha paNa ghaTI zake che. 825 prazna--58. mULa ATha karmamAMthI kayA karmano sAghAdi cAre prakAre udaya hoya ? ane te kaI rIte ? uttara--mohanIyakarmano sAghAdi cAre prakAre udaya hoya che te A rIte upazAMtamohaguNasthAnakathI paDatAM mohanIyano punaH udaya thAya tyAre sAdi, dazamA guNasthAnakathI AgaLa nahi gayelAne anAdi, abhavyane dhruva ane bhavyane adhruva. prazna--59. matijJAnAvaraNIyano utkRSTa tathA jaghanyasthiti udaya keTalo hoya ? ane te kaI rIte ? uttara--matijJAnAvaraNIyano utkRSTa sthitiudaya be AvalikA nyUna eka samaya adhika trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa che. te A rIte--jIva trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitibaMdha kare, tyArabAda baMdhAvalikA vyatIta thatAM ja prathama udayasthitisthAnamAM vartatA te jIvane udayAvalikA uparanI be AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa sthitinI udIraNA thAya che, ane te udIraNAthI karAyela dalika nikSepa bhogavAtA prathama udayasthitisthAnamAM paNa thAya che. tethI eka udaya samaya adhika be AvalikA nyUna trIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti udaya hoya che. jaghanya sthiti udaya eka samaya pramANa che, ane te bAramA guNasthAnakanA caramasamaye ja thAya che. prazna--60. kSapitakarmAMza ane guNitakarmAMza AtmA kone kahevAya ? uttara--je AtmAne ochAmAM ochA karmapradezonI sattA hoya te kSapitakarmAMza ane je AtmAne vadhAremAM vadhAre karmapradezonI sattA hoya te guNitakarmAMza AtmA kahevAya che. prazna--61. laghukSapaka eTale zuM ? temaja prAyaH utkRSTa pradezodaya tene ja kahevAnuM kAraNa zuM ? uttara--laghu--jaladI, kSapaka=karmano kSaya karanAra, arthAt ATha varSanI vaye sarvaviratino svIkAra karI aMtarmuhUrtamAM ja kSapakazreNI upara ArUDha thaI kevaLajJAna pAme te laghukSapaka kahevAya che, temaja saMyamaprApti pahelAM nirjarA alpa hovAthI ane baMdha vadhu hovAthI sattAmAM pradezo ghaNA hoya che. vaLI aMtarmuhUrtamAM ja teono guNazreNikRta udaya dvArA kSaya ka2vAno hovAthI te AtmAne ghaNA pradezono udaya thAya che. vaLI tene ja utkRSTa pradezodaya kahela che. paMca-104 Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 826 paMcasaMgraha-1 prazna-62. cirakSapaNA eTale zuM ? uttara-cira-lAMbA kALe, kSapaNA=karmano kSaya karavo te, eTale ke pUrvakroDa varSanA AyuSyavALo je AtmA ghaNA kALa pachI saMyamano svIkAra kare, vaLI dIrghakALa saMyama pALI alpa AyuSya bAkI rahe tyAre kSapakazreNi prApta kare. te AtmAne karmano je kSaya thAya che, te cirakSapaNA kahevAya che. prazna-63. agiyAramAMthI keTalI ane kaI kaI guNazreNio udaya dvArA saMpUrNa bhogavIne ja AtmA kALa karI zake? paraMtu te pahelAM nahi ? uttara-mokSapaka, kSINamoha, sayogI ane ayogI ema A cAra saMbaMdhI guNazreNio udaya dvArA saMpUrNa bhogavIne ja ayogInA caramasamaya bAda kALa kare, paNa te pahelAM nahi. zeSa sAta guNazreNio kALa karI anya bhavamAM paNa bhogave. prazna-64. pahele guNasthAne keTalI guNazreNio prApta thaI zake? uttara-samyakta vagere saMbaMdhI prathamanI traNa guNazreNio karI zIgha mithyAtva pAmanAra AtmAne udayanI apekSAe pahele guNasthAnake A traNa guNazreNio prApta thaI zake che. prazna-65. narakAdi cAra gatimAM keTalI ane kaI kaI guNazreNio karI zake ? uttara-naraka tathA devagatimAM samyakta saMbaMdhI temaja anaMtAnubaMdhinI visaMyojanA saMbaMdhI ema be, tiryaMcagatimAM A be ane dezavirati saMbaMdhI ema traNa ane manuSyagatimAM agiyAre agiyAra guNazreNio karI zake che. prazna-66. narakAdi cAra gatiomAM keTalI ane kaI kaI guNazreNio udayamAM prApta thAya ? uttara-naraka tathA tiryaMcagatimAM prathamanI pAMca, devagatimAM prathamanI sAta ane manuSyagatimAM agiyAre-agiyAra guNazreNiomAM karela dalitaracanAno anubhava hoI zake che. prazna-67. evI kaI guNazreNio che ke, jemAM pratyeka samaye uparanI sthitimAMthI samAna dalito utArI asaMkhyAta guNAkAre goThave? te kAraNa sAthe jaNAvo. uttara-upazAMtamoha tathA sayogI A be guNasthAnakomAM sthira pariNAma hovAthI te be guNasthAnako saMbaMdhI guNazreNiomAM pratisamaye uparanI sthitimAMthI sarakhAM daliko utArI asaMkhya guNAkAre goThave che. prazna-68. kaI kaI karmaprakRtiono utkRSTa pradezodaya kaI kaI gatimAM hoya ? uttara-vaikriyasaptaka, devatrika, madhyama ATha kaSAya, ane hAsyaSaka-A covIsa prakRtiono utkRSTa pradezodaya devagatimAM ja hoya. narakatrikano narakagatimAM ja hoya. ekendriyAdi Adya cAra jAti, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, Atapa, ane tiryaMcatrika. A bAra prakRtiono tiryaMcagatimAM ja, temaja jJAnAvaraNa pAMca, darzanAvaraNa che, vaidanIya che, samyakta mohanIya, mizra mohanIya, traNa veda, saMjvalanacatuSka, manuSThAyu, manuSyaddhika, paMcendriya Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-praznottarI 827 jAti, audArikasaptaka AhArakasaptaka, taijasa-kAzmaNa saptaka, saMsthAnaSaddha, saMhananaSaka, varNacatuSkanI vasa, vihAyogatidrika, Atapa vinA pratyeka prakRti sAta, trasadazaka, asthira, azubha, duHsvara, uccagotra ane aMtarAyapaMcaka-ema kula ekaso sAta prakRtiono utkRSTa pradezodaya manuSyagatimAM ja hoya che. vaLI thINadvitrikano manuSyagatimAM temaja matAntare manuSya ane tiryaMcagatimAM, daurbhAgya, anAdeya, apayaza ane nIcagotra A cArano deva sivAya zeSa traNa gatimAM temaja mithyAtva mohanIya tathA anaMtAnubaMdhIcatuSka e pAMcano cAre gatimAM utkRSTa pradezodaya thaI zake che. prazna69. yugaliko nirupakramI anAvartanIya AyuSyavALA kahevAya che. chatAM traNa palyopamanA AyuSyavALA yugalikane utpatti pachI aMtarmuhUrva Ayu varjI zeSa aMtarmuhUrta nyUna traNa palyopama pramANa AyuSyanI apavartana karI tyArapachInA prathama samaye tiryaMcane tiryaMcAyuno ane manuSyane manuSyAyuno utkRSTa pradezodaya kahyo che. to anAvartanIya AyuSyavALA yugalikone AyuSyanI apavartanA zI rIte hoya? uttara-yugalikone aparyApta avasthAmAM AyuSyanI apavarNanA thAya che, paraMtu paryApta thayA bAda apavarnanA thatI nathI. mATe anAvartanIya AyuSyavALA kahyA che. A hakIkata zrI sUtrakRtAMga sUtra tathA AcArAMga sUtramAM paNa kahela che. prazna-90. jaghanya pradezodaya prAyaH kyA jIvane hoya? - uttara-Ayu sivAyanI sarva prakRtiono jaghanya pradezodaya prAyaH kSapitakarmAza jIvane ja hoya che. prazna-71. anaMtAnubaMdhino jaghanya pradezodaya kayA jIvane hoya? te kAraNa sahita samajAvo. . uttarakSapitakarmIza je koI jIva cAra vAra mohanIyano upazama karI prathama guNasthAne AvI svabhUmikA anusAra jaghanya yoge vartatAM aMtarmuhUrtakALa mAtra anaMtAnubaMdhino baMdha karI tarata ja samyakta prApta karI, sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama pramANa samyattvano kALa pUrNa karI prathama guNasthAne Ave te jIvane mithyAtvanA udayanI prathama AvalikAnA caramasamaye yathAyogya cAre anaMtAnubaMdhino jaghanya pradezodaya hoya che. - cAra vAra mohanIyano upazama karavAthI sattAmAM rahela apratyAkhyAnIya vagere zeSa kaSAyanAM ghaNAM dalikono kSaya thAya che ane thoDAM ja daliko sattAmAM zeSa rahe che, tethI mithyAtva guNasthAne aMtarmuhUrta pramANa anaMtAnubaMdhinA baMdha vakhate temAM saMkrama dvArA anya kaSAyonAM ghaNAM ja ochAM daliko Ave. tyArabAda sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama sudhI samyaktanA kALamAM sattAmAM rahela je alpa pramANamAM anaMtAnubaMdhinAM daliko che te paNa anya pravRtiomAM saMkramavAthI ghaNAM ja ochAM sattAmAM rahe che. tethI cAra vAra mohano upazama karanAra ane sAdhika ekaso batrIsa sAgaropama sudhI samyaktanuM pAlana karanAra jIva grahaNa karela che. mithyAtva guNasthAne AvatAM ja prathama samayathI anaMtAnubaMdhino baMdha zarU thAya che. tethI Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 828 paMcasaMgraha-1 saMkrama dvArA anya kaSAyonAM dalika baMdhasamayathI ja anaMtAnubaMdhimAM Ave che ane baMdhAvalikAnI sAthe ja saMkramAvalikA pUrNa thavAthI AvalikA pachI baMdhathI ane saMkramathI prApta thayela ghaNAM daliko udaya tathA udIraNA dvArA bhogavAya che. tethI AvalikA pachI jadhanya pradezodaya na thAya mATe prathama AvalikAnA caramasamaye jaghanya pradezodaya kahela che. AvalikAnA caramasamaya karatAM AvalikAnA prathamAdi samayomAM baMdhathI tathA apavartanAkRta nikSepathI prApta thayela dalika vadhAre pramANamAM hoya che. tethI udayamAM paNa vadhu prApta thAya che. mATe prathamAdi samaye nahi kahetAM caramasamaye ja jaghanya pradezodaya kahela che. prazna--72. devamAMthI cyavI ekendriyapaNuM prApta karanAra jIvane prathama samaye kaI kaI prakRtiono jaghanya pradezodaya thAya ? vaLI te ja ekendriyane dvitIyAdi samayamAM athavA beindriyAdi anya jIvone jaghanya pradezodaya kema na hoya ? uttara--avadhijJAnAvaraNa vinA cAra jJAnAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, vinA traNa darzanAvaraNa, napuMsakaveda, tiryaMcadvika, sthAvara ane nIcagotra--A bAra prakRtiono kSapitakarmAMza ekendriya jIvone utpattinA prathama samaye jaghanya pradezodaya hoya che. paraMtu teone dvitIyAdi samayamAM athavA anya jIvone yoga asaMkhyaguNa hovAthI udIraNA adhika thatI hovAthI udIraNA dvArA udayamAM adhika pradezo Ave ane devabhavanI chellI AvalikAmAM atisaMkliSTa pariNAme baMdhAyelAM karmadalikonI baMdhAvalikA vyatIta thaI jAya, mATe te daliko paNa udIraNA dvArA adhika pramANamAM udayamAM Ave. mATe jaghanya pradezodaya na thAya. vaLI dalikonI udgarjanA karela hovAthI pahelA samayamAM dalika paNa ghaNAM ochAM hoya che. mATe ja prathama samaye jaghanya pradezodaya hoya che. prazna--73. ekendriyamAM keTalI ane kaI-kaI prakRtiono jaghanya pradezodaya hoI zake ? uttara--avadhi vinA cAra jJAnAvaraNa, avadhi vinA traNa darzanAvaraNa, thINadvitrika napuMsakaveda, tiryaMcadvika, ekendriya jAti, audArikaSaTka, taijasa-kAryaNa saptaka, vaikriyaSaTka, huMDaka saMsthAna, varNacatuSkanA vIsa, tIrthaMkara nAmakarma vinA pratyeka prakRtio sAta, bAdarapaMcaka, yazaHnAmakarma, duHsvara vinA sthAvara navaka ane nIcagotra--ema kula sittottera prakRtiono ekendriyamAM ja jaghanya pradezodaya hoya. prazna--74. dhruvasattA prakRtiomAM evI kaI prakRtio che ke jeonI sattA sAghAdi cAra prakAre hoya ? uttara--cAra anaMtAnubaMdhi kaSAyo dhruvasattAka hovA chatAM teonI sattA sAghAdi cAra prakAre che. prazna--75. anaMtAnubaMdhinI sattA viSayaka zuM matAntara che ? uttara--ahIM temaja karmaprakRti vageremAM anaMtAnubaMdhinI sattA sAta guNasthAnaka kahI che Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAra-praznottarI 829 tyAre paMcama karmagraMtha vageremAM agiyAra guNasthAnaka sudhI kahela che. A matAntara che. prazna-76. narakagati vagere anudAyabaMdhotkRSTA prakRtiono utkRSTa sthitibaMdha mULakarma jeTalo ja arthAt vIsa koDAkoDI Adi sAgaropama pramANa hovA chatAM teonI utkRSTa sthitisattA eka samaya nyUna kema ? uttara-vivakSita samaye udayavatI pravRtionA udayaprApta sthitisthAnanAM dalikomAM anudayavatI prakRtionA samAna samayanA sthitisthAnamAM rahela dalika stibukasaMkrama vaDe saMkramI jAya che. tethI narakagati vagere prakRtiono je samaye vIsa koDAkoDI vagere sAgaropamanA prathama sthitisthAnamAM rahela pUrvabaddha narakagati vagerenAM daliko udayavatI manuSyagati vagerenA samAna samayamAM stibuka saMkrama dvArA saMkramI jAya che. mATe ja baMdhanA prathama samaye narakagati vagere anudayavatI prakRtionI latAmAM prathama sthitisthAnamAM dalika na hovAthI baMdha karatAM sattA eka samaya nyUna hoya che. prazna-67. udayasaMkramotkRSTa prakRtionI utkRSTa sthitisattA potAnA mULakarmathI eka AvalikA nyUna ane anudayasaMkramotkRSTA prakRtionI samayAdhika AvalikA nyUna hoya che. chatAM aMtarmuhUrta dhUna potAnA mULakarma jeTalI utkRSTa sthitisattA thAya evI saMkramotkRSTA kaI prakRtio che ? vaLI teonI utkRSTa sthiti sattA aMtarmuhUrta nyUna ja kema thAya ? te samajAvo. uttara-atisaMkliSTa pariNAmI mithyAdaSTi sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtva mohanIyano utkRSTa sthitibaMdha karI tathAsvabhAve ja aMtarmuhUrta mithyAtva guNasthAne rahI vizuddhinA vazathI samyakta prApta karI samyakta ane mizramohanIyanI udayAvalikA upara aMtarmuhUrta nyUna udayAvalikA uparanI sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa mithyAtva mohanIyano samyattva ane mizramohanIyamAM saMkrama kare. tyAre A banne prakRtionI aMtarmuhUrta nyUna sittera koDAkoDI sAgaropama pramANa utkRSTa sthitisattA thAya che. mAtra te vakhate mizramohanIyano udaya na hovAthI udaya samayanuM dalika stibukasaMkramathI samyakta mohanIyamAM saMkramI jAya che. tethI samyakta mohanIya karatAM mizramohanIyanI eka samaya nyUna utkRSTa sthitisattA hoya che. * prazna-78. hAsyaSaka, puruSaveda ane saMjavalana krodhAdika traNanI jaghanya sthitisattA keTalI hoya ? vaLI te kayA guNasthAnake hoya ? uttara-hAsyaSakanI jaghanya sthitisattA saMkhyAta hajAra varSa pramANa, puruSavedanI samayona be AvalikA nyUna ATha varSa pramANa ane saMjvalana krodhAdi traNanI anukrame samayona be AvalikA nyUna be mAsa, eka mAsa ane paMdara ahorAtra jaghanya sthitisattA kSapakazreNimAM navamA guNasthAnake potapotAnA caramasaMkrama samaye hoya che. paraMtu puruSavedAdi cAramAM dalikaniSekarUpa sthiti sattA aMtarmuhUrta nyUna hoya che. prazna-79. udayabaMdhotkRSTA tathA udayasaMkramotkRSTA prakRtiono udaya hoya tyAre ja ' utkRSTa sthitisattA zA mATe ? uttara-uparokta prakRtiono jayAre udaya na hoya tyAre udayanA prathama sthitisthAnamAM Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 paMcasaMgraha-1 rahela dalika tibuka saMkramathI anya pravRtiomAM saMkramI jAya che. mATe utkRSTa sthitibaMdha vakhate athavA anya prakRtionA utkRSTa saMkrama vakhate eka samaya nyUna utkRSTa sthitisattA thAya che ane udaya hoya tyAre prathama sthitisthAnanuM dalika svarUpe vidyamAna hovAthI eka samaya adhika sthitisattA thAya che. mATe A banne prakAranI prakRtiono udaya hoya tyAre ja utkRSTa sthitisattA thAya che. prazna-80. prathama guNasthAne jinanAmakarmanI sattA aMtarmuhUrta ja kema hoya? uttara-prathama guNasthAne narakAyu bAMdhI pachI kSayopazama samyakta prApta karI tenA prabhAvathI jinanAmano nikAcita baMdha karI mithyAtva guNasthAne AvIne ja narakamAM jAya che ane narakamAM jaI sarva paryAptie paryApta thaI aMtarmuhUrtamAM ja sattAmAM rahela jinanAmanA prabhAvathI avazya samyakta prApta kare che. ethI mithyAtva guNasthAne aMtarmuhUrtathI vadhAre jinanAmanI sattA ghaTI zakatI nathI. prazna-81. aneka jIvo AzrayI keTalAM sattAmata sthitisthAno niraMtarapaNe ja prApta thAya ? uttara-ekendriya prAyogya jaghanya sthitisattAthI AraMbhI te te karmanI utkRSTa sthiti sattA sudhInAM samayo pramANa sattAgata sthitisthAno niraMtarapaNe ja prApta thAya che. prazna-82. sattAgata anubhAgasthAnanA traNa prakAro kayA? ane tenuM kAraNa zuM? uttara-baMdhotpattika, hatotpattika ane hataetotpattika-ema traNa prakAre sattAgata anubhAgasthAno che. rasabaMdhanA kAraNabhUta adhyavasAyasthAnothI je rasasthAno thAya che te baMdhotpattika, udvartanA-apavartanArUpa karaNavizeSathI je rasasthAno thAya che te hatotpattika ane rasadhAta dvArA je pharIthI sattAgata anubhAgasthAno bane che te hataetotpattika anubhAgasthAno che. prazna-83. cAritramohopazamaka ane cAritramohakSapaka saMbaMdhI guNazreNio navamAM dazamA guNasthAne kare ema jaNAvela che. paraMtu apUrvakaraNa guNasthAnake sthitighAtAdi pAMce apUrva padArtho kare che. ethI apUrva guNazreNi paNa kare che ema nakkI thAya che. to A guNazreNino agiyAramAMthI kaI guNazreNimAM samAveza thAya ? A guNazreNino samAveza cAritramohopazamaka ane cAritramohakSapaka guNazreNimAM ja thAya. jo ke paMcakarmagraMtha gA. 82nI TIkAmAM uparokta bane guNazreNio navamA-dazamA guNasthAne kahela che. chatAM upalakSaNathI AThamA guNasthAne paNa hoI zake ema lAge che. prazna-84. upazAMtamoha Adi traNa guNasthAne sAtavedanIyarUpa mAtra eka ja mULa ane uttaraprakRtino baMdha hovAthI badhyamAna sarva dalika sAtAne ja maLe--mATe sAtavedanIyano utkRSTa pradezabaMdha upazAMtamohathI sayogI-guNasthAnaka sudhI kahevo joIe chatAM dazamA guNasthAne ja kema kahyo? uttara tamArI vAta sAcI che. paraMtu ahIM sarvatra sakaSAyI jIvane thatA karmabaMdhanI ja Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaDhAra-praznottarI 831 vivekSA che. tethI upazAntamohAdi guNasthAne kaSAya na hovAthI tyAM utkRSTa pradezabaMdhanA svAmI na batAvatAM dazamA guNasthAne ja batAvela che. prazna-85. puruSavedano baMdha-viccheda thayA bAda tenuM dvitIya sthitimAM be samayanUna be AvalikAkALe baMdhAyela dalika ja sattAmAM kema hoya ? tethI ochA ke vadhAre kALamAM baMdhAyela karmakalika sattAmAM kema na hoya ? uttara- je karma je vivakSita samaye baMdhAya che te vivakSita samayathI eka AvalikA sudhInA kALane baMdhAvalikA kahevAya che. te baMdhAvalikAmAM koI paNa karaNa lAgatuM na hovAthI baMdhAvalikA vyatIta thayA bAda bIjI AvalikAnA prathama samayathI ja teno saMkrama zarU thAya che. ane te dalikano anya prakRtimAM saMpUrNa saMkrama thatAM ochAmAM ocho eka AvalikA kALa lAge, eTale saMkramAvalikAnA dvicarama samaya sudhI te dalika svasvarUpe vidyamAna hoya che. paraMtu caramasamaye sva-svarUpe rahetuM nathI. kema ke te saMpUrNapaNe anya prakRtimAM saMkramela che. dhAro ke, asatkalpanAe anivRttikaraNa guNasthAnakanA AThamA samaye puruSavedano baMdhaviccheda thAya che. ane eka AvalikAnA asatkalpanAe cAra samaya kalpIe to baMdha-viccheda rUpa AThamA samaye baMdhAyela karmadalikanI cAra samaya rUpa baMdhAvalikA agiyAramA samaye vyatIta thAya. tyArapachInA bAramA samayathI saMkrama zarU thAya, tyAM bArathI paMdara samaya sudhInA cAra samaya rUpa saMkramAvalikA hoya. saMkramAvalikAnA upAjya samaya sudhI eTale ke, caudamA samaya sudhI AThamA samaye baMdhAyela dalikanI svarUpe sattA hoya. paraMtu saMkramAvalikAnA caramasamaya rUpa paMdaramA samaye sattA na hoya, te ja pramANe sAtamA samaye baMdhAyela dalikanI teramA samaya sudhI, chaThThA samaye baMdhAyela dalikanI bAramA samaya sudhI, e ja rIte pAMcamA samaye baMdhAyelanI agiyAramA samaya sudhI, cothA samaye baMdhAyelanI dazamA samaya sudhI ane trIjA samaye baMdhAyela dalikanI navamA samaya sudhI svarUpe sattA hoya che paNa pachI pachInA samaye svarUpe sattA hotI ja nathI. vaLI AThamA samaye baMdhaviccheda thato hovAthI navamo samaya e baMdha-viccheda pachIno prathama samaya kahevAya. te navamA samaye upara batAvyA mujaba trIjAthI AThamA samaya sudhInA cha samaye baMdhAyela dalikanI ja sattA hoya che. paNa A guNasthAnakanA prathamanA be samayomAM baMdhAyela dalikonI sattA hotI nathI. ane asatkalpanAe cAra samayanI AvalikAnI kalpanA karela hovAthI asatkalpanAe je cha samaya che e be samayagUna be AvalikA kahevAya. tethI ja baMdha-viccheda pachInA eTale ke navamA samaye be samayagUna be AvalikA kALamAM baMdhAyela dalikanI ja sattA hoya paNa tethI ochA ke vadhAre kALamAM baMdhAyela dalikanI sattA hoI zake ja nahi. prazna-86. keTalA pradeza satkarmasthAnanuM eka paddhaka thAya ? uttara-sAmAnyathI vivakSita samaye bhinna-bhinna jIvo AzrayI eka-eka paramANunI vRddhie anaMtA pradeza satkarmasthAnanuM eka spardhaka thAya che. paraMtu baMdhaviccheda pachI puruSaveda ane saMjvalana krodhAdi traNa e cAra prakRtinAM dvitIya sthitigata dalikanAM je be samayanUna be AvalikA pramANa paddhako batAvela che, tyAM vivakSita samaye bhinna-bhinna jIvo AzrayI eka Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 paMcasaMgraha-1 eka paramANunI vRddhie anaMta pradezasatkarmasthAno thatAM nathI, paraMtu yogasthAnanI vRddhithI karmaskaMdhanI vRddhie niraMtara pradezasatkarmasthAno thAya che. vaLI yogasthAno asaMkhya ja hovAthI vivakSita samaye paNa eka-eka karmaskaMdhanI vRddhie asaMkhya pradezasatkarmasthAno ja thAya. tethI yogasthAnanA AdhAre thatAM hovAthI A cAra prakRtionI dvitIya sthitimAM asaMkhya pradezasatkarmasthAnanuM ja eka-eka spardhaka thAya che. Page #858 -------------------------------------------------------------------------- _