________________
(૧૨૨)
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય
*
લેાકસંજ્ઞા છે. તેવી લેાકસ'જ્ઞા—àકેષણા આ શુદ્ધ ભક્તિ આદિમાં ઘટે નહિ. કારણ કે લેાકેષણા રૂપ લોકપક્તિ * અને લોકોત્તર એવું આત્મકલ્યાણ એ એને કદી મળતી પાણ આવે નહિ. જો આત્મા જોઈતા હોય તેા માના છેાડવા જોઈ એ, ને માના જોઈ તા હોય તે આત્મા છેડવા જોઈ એ. એક મ્યાનમાં જેમ એ તલવાર સમાય નહિં, ભસવુ' ને લેટ ફાકવા? એ બન્ને ક્રિયા જેમ સાથે અને નહિ', તેમ આત્મા ને માનાના કદી મેળ ખાય નહિ. અને પરમા` વિચારીએ તે આત્મા પાસે લેાકેાનુ` મૂલ્ય એ બદામનું પણ નથી. તેમ જ લાક પણ દુરારાધ્ય છે–રીઝવવા મુશ્કેલ છે. જે એક વાર પ્રશસાના પુષ્પ વેરે છે, તે જ નિંદાના ચાબખા મારે છે! માટે પ્રભુને રીઝવવા હાય-શુદ્ધ ભક્તિ કરવી હાય તે લેાકને રીઝવવાના પ્રયાસ છોડી દેવા જોઈએ, લેાકેાત્તર દેવને લૌકિક ભાવથી ભજવાને ત્યાગ કરવા જોઈએ. આમ સમજીને આ ચેાગીપુરુષ લેાકસ'જ્ઞાના સ્પશ પણ કરતા નથી.
66
“ જનમનરંજન ધર્મનું, મૂલ ન એક બદામ. શ્રી ચિદાન દજી
"
મલ્રિનાથ તુજ રીઝ, જન રીઝે ન હુએરી.
“ લેાક લેાકેાત્તર વાત, રીઝ છે દોય જુઇરી,
આદર્યું આચરણ લેાક ઉપચારથી, શાસ્રઅભ્યાસ પણ કાંઈ કીધા;
શુદ્ધ શ્રદ્ધાન વળી આત્મ અવલંબ વિષ્ણુ, તેવા કાર્ય તણે કાન સીધા.”—શ્રીદેવચ’દ્રજી
*
લાકસ`જ્ઞાથી લેાકાણે જવાતું નથી.”
46
,,
તાત ચક્ર ર પૂજ્ય, ચિંતા એહ હુઇરી.”—શ્રી યશોવિજયજી “ જેહ લેાકેાત્તર દેવ, નમુ લૌકિકથી !”
જગને રૂડુ દેખાડવા અને'તવાર પ્રયત્ન કર્યું'; તેથી રૂડું થયુ' નથી. કેમકે પરિભ્રમણ અને પરિભ્રમણના હેતુએ હજુ પ્રત્યક્ષ રહ્યા છે. એક ભવ જો આત્માનુ રૂડુ થાય તેમ વ્યતીત કરવામાં જશે, તેા અનત ભવ' સાટું વળી રહેશે; એમ હુ લઘુત્વભાવે સમજ્યા છઉં,”—મહાતત્ત્વજ્ઞ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી
આમ આ દશ પ્રકારની સંજ્ઞાને થભાવી દેવામાં આવે, તે જ સશુદ્ધ ભક્તિ આદિ ગણાય. નહિં તે તે અનુષ્ઠાન સુંદર છતાં ભલે પુણ્ય-અભ્યુદયરૂપ દેવાદિ ગતિ આપે, પણ મેાક્ષનુ કારણ તે ન જ થાય, કારણ કે પરિશુદ્ધિના અભાવ છે. મેાક્ષની પ્રાપ્તિ તે સાંસારિક ભાગેામાં નિઃસ્પૃહ એવા શુદ્ધ આશયમાંથી ઉપજે છે, એમ ચેાગીજના કહે છે. અને એટલા માટે જ, જ્યાં ખાવાપીવાનું પણ ભૂલાઈ જાય, ભય ભાગી જાય, કામ નકામા થઈ પડે, મમતા મરી જાય. ક્રોધ શમી જાય, માનનું માન ન રહે, કપટનું કપટ ચાલે નહિં, લેાભને લેાભ
*
''
જો ગાયનહેતોજે મહિનેનાન્તરામના ।
યિતે સજ્જિા સાત્ર જોપત્તિવાદતા ।।”—શ્રી યોગમિન્દ, ૮૮,
