________________
ચિત્રાદષ્ટિ, તારાદૃષ્ટિ, અલાષ્ટિના સાર
(૭૬૩)
૧. મિત્રાદષ્ટિના સાર
આ પહેલી ‘મિત્રા’ ચેગદૃષ્ટિમાં દશન-મેધપ્રકાશ તૃણુઅગ્નિકણના પ્રકાશ જેવે મદ હાય છે, ચેગનું પ્રથમ અંંગ-યમ પ્રાપ્ત થાય છે, ખેદ નામના પ્રથમ આશયદોષને ત્યાગ હેાય છે, અને અદ્વેષ નામના પ્રથમ ગુણ પ્રગટે છે.
અહીં' સ્થિતિ કરતા યાગી પુરુષ ઉત્તમ ચાગમીજોનું ગ્રહણ કરે છે,-જે યાગમીજ માક્ષ–ફળનું મધ્ય-અમેઘ કારણ થઈ પડે છે. મુખ્ય ચાગમીજ આ છે—(1) વીતરાગ પરમાત્માની શુદ્ધ ભક્તિ, (૨) ભાવયેાગી એવા ભાવાચાયૅ રૂપ આત્મારામી સદ્ગુરુની સેવા-ભક્તિ, (૩) સહજ ભવવૈરાગ્ય, (૪) દ્રવ્ય અભિગ્રડનું પાલન, (૫) લેખનાદિ વડે સત્શાસ્ત્રની ભક્તિ, (૬) ચાગબીજ કથાના શ્રવણ પ્રત્યે સ્થિર આશયવાળી માન્યતા, (૭) અને તેના શુદ્ધ ઉપાદેય ભાવ. આ ઉત્તમ યેાગખીજોનું ગ્રહણ ઘણા ભાવમલના ક્ષય થયે છેલ્લા પુદ્ગલાવત્તમાં તથાભવ્યતાના પરિપાકથી પ્રાયે મનુષ્યાને હોય છે. આ છેલ્લા પુદ્ગલાવમાં વત્તતા જીવના મુખ્ય લક્ષણ આ છે-(૧) દુઃખીઆ પ્રત્યે અત્યંત દયા, (૨) ગુણવાન્ પ્રત્યે અદ્વેષ, (૩) સ કાઈની અભેદભાવે ચથેાચિત સેવા. આવા લક્ષણવાળા ભદ્રભૂત્તિ મહાત્મા જીવને સદ્ગુરુ સત્પુરુષના યાગથકી ચગાવચક, ક્રિયાવંચક ને લાવચક પ્રાપ્ત થાય છે. આ અવંચકત્રયને ખાણુની લક્ષ્યક્રિયાની ઉપમા સાંગાપાંગ ખરાખર ઘટે છે. આ બધુ'ય જ્યાં પ્રાપ્ત થાય છે, એવી આ મિત્રાદૃષ્ટિમાં ‘ગુણુસ્થાન' શબ્દના ખરેખરા અથ પ્રમાણે, મુખ્ય એવું પહેલુ' ગુણસ્થાનક વર્તે છે. ૨. તારાષ્ટિના સાર
બીજી તારાષ્ટિમાં દર્શન-મેધપ્રકાશ છાણાના અગ્નિકણુ સમાન હૈાય છે; યાગનુ ખીજું અંગ નિયમ ઉદ્વેગ નામના ખીજાં ચિત્તદોષના ત્યાગ અને જિજ્ઞાસા નામના ખીને ગુણ હોય છે. અત્રે શૌચ, સતાષ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઈશ્વરપ્રાણિધાન એ પાંચ પ્રકારના નિયમ હાય છે, તેનુ સવિસ્તર વર્ણન અહીં કર્યું છે.
તે ઉપરાંત અત્રે આ ગુણસમૂહ પણ હાય છે—(૧) યાગકથાઓ પ્રત્યે પરમ પ્રેમ. (૨) શુદ્ધ સત્યેાગ સાધનારા ચેગીએ પ્રત્યે બહુમાન, તેઓને યથાશક્તિ ઉપચાર. તેથી હિતાય, ક્ષુદ્રઉપદ્રવહાનિ અને શિષ્ટસમ્મતતા. (૩) ભવભય પલાયન. (૪) ઉચિત આચરણુ, અનુચિત અનાચણુ. (૫) અધિક ગુણવંત પ્રત્યે જિજ્ઞાસા. (૬) નિજ ગુણુહીનતાથી પાતા પ્રત્યે ખેદ–ત્રાસ. (૭) ભવવૈરાગ્ય–સ'સારથી છૂટવાની કામના. (૮) સત્પુરુષાની ચિત્ર પ્રવૃત્તિથી આશ્ચયૅ. (૯) ‘શિષ્ટ કહે તે પ્રમાણ' એવી ભાવના, સ્વચ્છંદ ત્યાગ.
૩. અલાદષ્ટિના સાર
આ ત્રીજી અલાદષ્ટિમાં દર્શન દેઢ-કાષ્ઠ અગ્નિકણુ સમાન હેાય છે, અને યાગનું ત્રીજુ` અંગ આસન પ્રાપ્ત થાય છે; અસત્ તૃષ્ણાના અભાવથી સર્વત્ર સુખાસન જ હોય છે, અવરાપૂર્ણાંક સત્ર ગમન હોય છે, અને અપાયપરિહારથી સ્રવ કૃત્ય પ્રણિધાનયુક્ત હાય છે.
