________________
ગદષ્ટિસમુચ્ચય
संसारिषु हि देवेषु भक्तिस्तत्कायगामिनाम् । तदतीते पुनस्तत्त्वे तदतीतार्थयायिनाम् ॥ १११ ॥
સંસારી દેવે પ્રતિ, ભક્તિ નિશ્ચયે જોય; તે સંસારી દેવના, કાયગામિની હેય. સંસારાતીત તવમાં, ભક્તિ પરંતુ સેય;
સંસારાતીત અર્થમાં, ગમનકારીની હોય. ૧૧૧ અર્થ-કારણકે સંસારી દે પ્રત્યે, તે કાયમાં જનારાઓની ભક્તિ હોય છે; પણ તે સંસારથી અતીત–પર એવા તત્વ પ્રત્યે, સંસારાતીત અર્થ પ્રત્યે જનારાઓની ભક્તિ હોય છે.
વિવેચન કેની કેની ભક્તિ કેવા કેવા દેવ પ્રત્યે હોય છે, તેને સ્પષ્ટ વિભાગ અત્રે કર્યો છે? (૧) લેકપાલ વગેરે જે સંસારી દે છે, તેના પ્રત્યેની ભક્તિ તે સંસારી દેવની કાયમાં
જનારાઓને હોય છે, તે તે સંસારી દેવની ગતિમાં જે ગમન સુકાના ભક્ત કરનારા છે–જવાવાળા છે, તેવાઓ તે સંસારી દેના ભક્ત–સેવક મુમુક્ષુ હોય છે, તેઓ જ તેને ભજે છે.* (૨) પરંતુ તે સંસારથી અતીત
પર તત્ત્વ પ્રત્યેની ભક્તિ તે સંસારાતીત અર્થ પ્રત્યે જનારાઓને હોય છે. સંસારથી અતીત-પર એવા રોગમાર્ગે જે ગમન કરનારા છે, એવા યોગીજનની ભક્તિ તે સંસારથી અતીત, સંસારને પાર પામેલા, એવા પર તત્ત્વમાં જ હોય છે. આમ સંસારી દેના ભક્ત, સંસારગામી સંસારી જીવ હોય છે; અને મુક્ત સર્વજ્ઞ દેવના ભક્ત મુક્તિગામી મુમુક્ષુ જોગીજને હોય છે. કારણકે “યાદશી માવના તાદશી તિદ્ધિ જેવી ભાવના તેવી સિદ્ધિ, અથવા ચણા મતિ તથા જત્તિઃ જેવી મતિ - કૃત્તિ-સંપારિપુ હિ તેપુ-કારણકે સંસારી દેવામાં, લોકપાલ આદિ દેવો પ્રયે, મત્તિભક્તિ સેવા, તથાનિનામ-તે કાયગામીઓની, એટલે કે તે સંસારી દેવની કાયમાં જનારાઓની, (ાય છે), તરતીતે પુન:-પણું તેથી અતીત, સંસારથી અતીત–પર, તરેરે તત્વમાં, તત્વ પ્રત્યે, તીરાઈનાજિનાં–તેનાથી અતીત અર્થગામીઓની, તેનાથી અતીત -પર અર્થ પ્રત્યે જનારાઓની. એટલે કે સંસારાતીત માગે જનારા યોગીઓની ભક્તિ હોય છે.
“વનાં ગર્ભના મને જ્ઞાનવાત્મા કપૂરે | वासुदेवः सर्वमिति स महात्मा सुदुर्लभः ॥ कामैस्तैस्तैर्हतज्ञानाः प्रपद्यन्तेऽन्यदेवताः । સં સં નિયમન થાય ત્યા નિયતાઃ 4થા | p—ગીતા.
