________________
દોમહષિઃ આ અપવાદ જિવાદથી અધિક ભાષા સમિતિ
(૪૭) વિવેચન કેઈ સામાન્ય પુરુષને પણ પ્રતિક્ષેપ-વિરોધ કર યુક્ત નથી; તેટલા માટે આર્ય એવા સર્વજ્ઞને વિરોધ કરે છે તે સંતજનેને મન જીભ કપાઈ જવા કરતાં પણ અધિક છે.
કોઈ સામાન્ય-સાધારણ મનુષ્ય હોય, તેને પણ નિરાકરણરૂપ પ્રતિક્ષેપ કર, પ્રતિવાદ કર, વિરોધ કરે, તે સજનને ઘટતું નથી. કારણ કે આપણા મનમાં કાંઈ
હાય અને એના મનમાં કાંઈ હેય. “અપને મન કછુ એર હે, ઉનકે સામાન્યને મન કછુ એર' આપણે એને આશય-અભિપ્રાય જાણી શકતા નથી, પ્રતિક્ષેપ પણ એટલે તે જાણ્યા વિના તેના ખંડનમાં ઉતરી પડવું, તેને તેડી પાડવાને યુક્ત નથી વિકલ્પ સુદ્ધાં કરે, તે સાવ બેહૂદુ છે. તે પ્રતિક્ષેપ કરતાં પણ, સામો
માણસ કાંઈ પોતાનો અભિપ્રાય છોડી દેતું નથી, ઊલટો ઘણીવાર તેને બેવડા જોરથી વળગી રહે છે ! વળી તેવા પ્રતિક્ષેપથી વિરોધની વૃદ્ધિ થાય છે, સામા માણસનું મન દુભાય છે, વૈમનસ્ય બંધાય છે, રાગદ્વેષની ગાંઠ પડે છે, + આનં-રૌદ્રધ્યાન થાય છે, પિતાને પણ અશાંતિ રહે છે. આમ અનેક અનર્થ નીપજે છે, માટે સંત-મુનિઓ તે વિરોધ કરે જ નહિં.
તે પછી અસામાન્ય, અસાધારણ વિભૂતિરૂપ, મહાઅતિશયવંત એજ આખ્ય સર્વજ્ઞાને અપવાદ કરે-અવર્ણવાદ બલવા તે તે અત્યંત અત્યંત અયુક્ત જ હેય, એમાં
પૂછવું શું? એટલા માટે એવા પરય પૂજ્ય આર્ચ સને અપવાદ આ અપવાદ કર પરિવરૂપ વિરોધ કર, તેને સંત મુનિજને તે જિહુવા છાવાદથી કરતાં અધિક માને છે. એટલે કે પરમ અહં સર્વર માટે એક રાધિક પણ અપવાદ વચન બોલતાં, તેમને જીભ કપાઈ જવા કરતાં વધારે દુઃખ
થાય છે. અને જીભ કપાઈ જતાં બેલાય જ કેમ? અને પિતાની છત્ય કપાય તેવું બોલવા ઈચ્છે પણ કેણુ? તાત્પર્ય કે સંતજને કદી પણ આર્ય સર્વજ્ઞાનું અપવાદ વચન ઉચ્ચારવાને પ્રારંભ પણ કરે નહિં, તેવું વચન ઉચ્ચારતાં તેમની જીભ ઉપડે જ નહિં; કારણ કે પરમ સતપુરુષ એવા આર્ય સર્વજ્ઞના અવર્ણવાદથી મહા અનર્થ – પરંપરા નિપજે છે, જીવ અનંત સંસારી થાય છે.
તેમજ
+ળાખ્યાનોપો વારે પ્રતિવાનિસ્તથ રહ્યા ન્તિરિ પાશા હવાલાનરામર્થ ”—શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરછકૃત હા, દ્વા. ૮-૧૦
