Book Title: Pandav Purana athwa Jain Mahabharat
Author(s): Ghanshyamdas Nyayatirth
Publisher: Jain Sahitya Prakashak Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010433/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. - The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH | zrIzubhacandrAcArya viracita pANDava-purANa athavA jaina mahAbhArata / anuvAdaka, zrIyukta paM0 ghanazyAmadAsajI nyAyatIrtha prakAzaka, - jainasAhityaprasAraka kAryAlaya, hIrAbAga, giragaoNva -- bambaI / phAguna, vIra ni0 2446 | prathama saMskaraNa | mUlya pA~ca rupayA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka, udayalAla kAzalIvAla, aura bihArIlAla kaThanarA, mAlika-jainasAhityaprasAraka kAryAlaya hIrAbAga, girgaaNv-nmbii| muhaka, rA. ciMtAmaNa sakhArAma devaLe, muMbaIvaibhava presa, samhaTsa oNpha iMDiyA sosAyaTIja homa, saMDharTa roDa, "girgaav-mubii| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : vinaya / priya mahAbhAga pAThaka, Aja Apake sAmane eka vizAla bheMTa lekara upasthita hU~ / isa bAtakA to mai dAvA nahIM kara sakatA ki mujhe apane kAryameM pUrI saphalatA prApta huI hai aura vaha ApakA yatheSTa manoraMjana karegI; paratu itanA jarUra hai ki yaha bheMTa eka naye rUpameM hai, ata eva bahuta AzA hai ki ApakI dRSTi isa ora AkarSita hogI | pAMDavapurANakA eka suMdara anuvAda svargIya kavivara bulAkIdAsajIkA maujUda hai; aura yaha mI saca hai ki usakI suMdaratAko yaha nahIM pA sakatA / para vaha kavitAmeM hai, ata eva usase hara prAntake bhAI jo trajabhASA nahIM jAnate - lAbha nahIM uThA sakate / dUsare Ajakacha logoMkA citta apanI mAtRbhASA hindIkI unnatikI aura dina para dina adhikAdhika AkRSTa hotA jAtA hai / aura isameM bhI sadeha nahIM ki yaha eka zubha cihna hai / isa bAtakI bar3I AvazyakatA hai ki bhArata ke saba dharmoMkA sAhitya eka aisI bhASAmeM ho jise sAdhAraNa prayatnase, satra prAntake loga, jijJAsA hone para samajha sakeM / aisI bhASA yadi koI hai to vaha 'hindI' hI hai / ata eva AvazyakatA hai ki hama usase apane dhArmika sAhityakA bhI bhaMDAra bhareM / / inhIM eka do bAtoMko lekara maiMne yaha anuvAda kiyA hai anuvAda - kAryameM maiM kahA~taka saphala huA hU~, isake viSayameM mujhe kucha nahIM kahanA hai / sirpha yaha nivedana karanA Avazyaka samajhatA haeNU ki merA isa rUpameM yaha prAraMmIya prayatna hai| aura isI kAraNa mArvokA yatheSTa vyakta karanA tathA sundara sugaThita vAkya racanA karanA AdikA isa anuvAda bar3hA abhAva hai| vaha Apa jaise vijJaka bahuta khaTakegA mI; paraMtu phira bhI maiM nirAza na hokara Apase utsAha pAnekI hI AzA karU~gA / isa kAma meM mujhe apane priya mitra zrIyukta udayalAlajI kAzaLIvADhase bahuta kucha sahAyatA milI hai, ata eva mai unakA cira AmArI hU~ / vinIta, vanazyAmadAsa nyAyatIrtha | Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakakI do baateN| * hameM isa bAtakA Aja gaurava prApta hai ki hama vIra prabhukI parama dayAse apane kAryakSetrameM varAvara Age bar3hate jA rahe hai / aura yaha Atma-vizvAsa ho gayA hai ki dinoM dina hama adhika Adhaka kSamatAzAlI ho sakeMge / jisa samaya hamane apane kAryAlayakA kAma AraMma kiyA thA usa samaya hameM eka choTIsI pustakake prakAzita karanemeM bhI kaThinAIkA sAmanA karanA par3atA thA; paraMtu Aja hamane itanI kSamatA prApta kara lI hai ki sau sau phArmoke mahAn mahAn grathoMke prakAzita karanekI bhI hama AyojanA kara sake hai / hameM apanI isa saphalatAkA abhimAna hai; aura isake lie hama prabhukI ananta dayAke RNI hai / sAtha hI hama apane una paramasnehI vandhuoMke bhI AbhArI hai jinhoMne hameM mauke mauke para apane hArdika snehase utsAhita kara saba prakArase Age bar3hanekA avasara diyA hai. / apanI isa Atma-kathAke bAda hameM jo khAsa bAta kahanA hai vaha yaha hai| isa samaya hamAre hAthameM do mahAn kArya the| unameM Ana pahalA kArya pADava-purANakA chapAnA samApta hotA hai; aura apanI pratijJAke anusAra use hama udAra grAhakoMkI sevAmeM bheja rahe hai / hamane jo sau sau rupaye karja denevAlI yojanA prakAzita kI hai hameM vizvAsa hai ki usake anusAra yadi kucha mahAnubhAva sajjana isa kAryameM hamArA hAtha navaTAte to hameM avazya kaThinAIkA sAmanA karanA par3atA / isake lie hama una sajjanoMke cira kRtajJa rheNge| dUsarA kArya jo padma purANake chapAnekA hai vaha bhI jArI kara diyA gayA hai| pahale hamArI icchA thI ki hama padma-purANakA kevala hindI anuvAda hI prakAzita kareM / para bAda hameM apanI yaha icchA pUjyavara zrIyukta paM0 "dhannAlAlanI kAzalIvAla tathA anya kaI mitroMke satparAmarza dene para badala denA par3I / aba hamane nizcaya kiyA hai ki padma-purANako hama mUla saMskRta sahita hI prakAzita kareMge / yaha ThIka hai ki isa yojanAke anusAra hamArI kaThinAiyA~ kucha bar3ha jAya~gI; paraMtu vIra pramukI ananta dayAse hama unheM pAra kara jaaveNge| . isake lie do bAteM hama nivedana karanA cAhate haiM / eka to yaha ki nina sajjanoMne hameM Der3ha varSakI avadhike lie sau rupayA karja diyA hai ve usa avadhiko bar3hA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara do varSakI kara deM / kAraNa yaha ki pahale vicAroM ke anusAra kevala hindI bhASAmeM pAna-purANa chapavAyA jAtA to vaha koI ATha mahInemeM samApta ho jAtA aura taba hama apanI pratijJAko ThIka samaya para pUrA kara dete; paraMtu aba usake saMskRta sahita chapavAnameM savA yA Der3ha varSa laga jaaygaa| pahale hamane anumAna kiyA thA ki sArA graMtha koI sau phAmImeM samApta ho jAyagA; para aba dekhate hai ki vaha lagabhaga Der3hasau phArmose kamameM na hogA / isI prakAra usake mUlyameM bhI hameM 10 ) kI jagaha 18) karane par3eMge / aisI hAlatameM hameM apanI pratijJAko pUrA karanemeM kucha kaThinAI paDegI / ata eva hama AzA karate hai ki hamAre sahAyaka-gaNa hamArI isa prArthanoko apanI udAra svIkRtise saphala kreNge| dUsarI bAta yaha hai ki pahale hamane apanI bheMTakI yojanA * sirpha 20 grAhakoMke lie kI thI; paraMtu aba vaha hameM 40 ke lie kara denI par3I hai / aura yaha prakaTa karate hameM bar3I prasannatA hotI hai ki hamArI yojanAke anusAra hameM 28 grAhaka mila bhI gaye hai| aba sirpha 12 aura zeSa hai| hameM vizvAsa hai udAra mahAnubhAvoMkI kRpAse hama bahuta zIghra saphalatA lAbha kara leNge| Apake kRpApAtra, udayalAla vihArIlAla, maalik| - - -- - - - ___* isa yojanAko anyatra par3hanekI kRpA kiijie|' Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre udAra sahAyaka - gaNa / [ una sajjanoMke zubha nAma hama yahA~ para bar3I kRtajJatA ke sAtha prakaTa karate haiM jinhoMne hameM sau sau yA isase adhika rupayA karja dekara apanI udArase cira-vAdhita kiyA hai / ] 200 ) zrImAn seTha gurumukharAyajI sukhAnandajI, bambaI / paDita rAmaprasAdajI, bambaI / 100 ) seTha ciraMjIlAlajI baDajAte, vardhA / 100) 100 ) 100 ) 100 ) 100 >>) 100 ) 100 ) 100 ) 100 ) ) 100 100 ) , 100 ) 100 ) 100 ) " 100 ) 100 ) 100 ) 100 ) "" "} " " 100 ) 100) " 100 ) zrImatI viduSI maganavAIjI, bambaI ( saMcAlikA zrAvikAzrama bambaI ) viduSI kaMkubAIjI, zolApura (suputrI seTha hIrAcaMdajI nemIcandajI ) " >> 100 ) 100 ) zrImAn seTha bAlamukundajI digambaradAsajI, sIhora kaeNTa 100 ) seTha padamacadajI bhUrAmalajI, bambaI / 100 ) seTha phUlacadajI pATanI, bambaI / (heDa munIma rAya bahAdura " " " dd " "" " 77 ?? "" KH "" 31 seTha lAlacandajI seThI, seTha binodIrAmajI bAlacaMdajI vAle jhAlarApATana / bAbU mANikacandajI bainAr3A, bambaI ( mahAmaMtrI bambaI di0 jaina prAntika sabhga ) seTha bApUlAlajI kAlA, bambaI ( heDa munIma rAyabahAdura seTha oMkArajI kastUracandajI sA0 ) 17 seTha motIsiMgaI rukhana sigaI, aMjanagAva surjI / seTha lallUbhAI lakhamIcaMda caukasI, bambaI / 72 (sahA0 mahAmaMtrI bhA0 di0 jaina tIrthakSetra - kameTI ) seTha gurumukharAyajI nihAlacaMdajI, bambaI / seTha motIlAlajI kAsalIvAla, bambaI ( seTha daulatarAmajI kundanamalajI vAle ) seTha tilokacaMdajI kalyANamalajI ) seTha cunnIlAla hemacaMda jarIvAle, bambaI / seTha rAmagopAlajI, bambaI (heDa munIma dAnavIra rAyabahAdura sara seTha svarUpacaMdajI hukamacaMdajI nAITa ) seTha hIrAcandrajI, suputra sva0 seTha - mANikacandra lAmacandra, bambaI / seTha talakacaMda sakhArAma, bambaI / bAbU mUlacaMdajI sAhaba, dIvAna makar3AI sTeTa | seTha harIbhAI devakaraNa, zolApura / seTha rAvajI sakhArAma dozI, zolApura ( maMtrI bambaI parIkSAlaya ) rAyavahAdura seTha mANikacandra seThI, jhAlarApATana ( seTha vinodIrAmajI bAlacaMdajI vAle ) seTha mANikacaMda pAnAcaMda eNDa kampanI jauharI, bambaI / seTha zAmalAlajI dulAsA, kAraMjA ( barAr3a ) zAha DAhyAbhAI zivalAla, girIDI / seTha madanamohanajI, pANDyA ( vinoda mila ujjaina ) 3 6 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakIya nivedn| lagabhaga 33) ru0 mUlyake graMtha binA mUlya / una sajjanoMko hama apanI caritamAlAke nimna likhita graMtha, jo ki prakAzita ho cuke haiM aura ho rahe haiM, bar3e Adarake sAtha bheMTa kareMge; jo sirpha do varSake lie 100) ru0 bataura karjake hameM deMge / isa avadhike samApta hone para unakA rupayA vApasa kara diyA jAvegA / aura sahAnubhUtike sAtha unhoMne jo hamAre kAmameM sahAyatA dI hai usake upalakSameM unheM lagabhaga 33 ) mUlyake 13 graMtha bheMTa kiye jAyeMge / jo graMtha taiyAra haiM ve sahAyatAkI sUcanA milate hI sevAmeM bheja diye jAveMge aura jo mahAn graMtha zrI padma-purANa' saMskRta sahita chapa rahA hai vaha taiyAra. hone para bhejA jAvegA / yaha bheMTa sirpha 40 mahAzayoMke lie haiN| bheTake grantha / 10) padmapurANa (chapa rahA hai) 1) bhaktAmarakathA 5) pANDavapurANa // ) sudarzanacarita 3) puNyAsava-kathAkopa 10) nAgakumAracarita 2) nemipurANa / ) yazodharacarita 11) samyaktvakaumudI 1) pavanadUta . 1) candraprabhacarita / ka) zreNikacarita. - // sukumAlacarita hamAre yahA~ saba prakArake jainagraMtha hara, samaya vikrayArtha taiyAra rahate haiN| hamArA nayA sUcIpatra chapa kara taiyAra hai| use maeNgA kara dekhie / . 'nivedaka udayalAla bihArIlAla, mAlika-jainasAhityaprasAraka kAryAlaya / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 9 14 16 17 61 24 25 31 35 42 51 59 18 9 70 87 . 15 101 101 107 109 109 109 117 115 120 121 124 136 136 167 173 183 186 200 201 106 paMkti 19 3 16 1 35 28 9 27 7 3 6 26 19 29 21 14 4 9 13 11 13 20 12 14 15 22 22 13 7 9 2 25 1 16 z 3 19 8 14 kucha shushiyaaN| azuddha jabhikA zrIM use naoNbe karanA gaye mArasaM sabhAsadoM kara sunIma paidala jvalanaTI sughoSa bhamavan hI ye karake dvArA gaNakA sau 1 rAjAke sAMtanu kAmase dikhA kara kahate usakI pa na tilottamA maDhAlAkAra hai ki to bhakta loga zabdAvedhinI kaMsa bhAyAbhaya pitAkA adhe-jale hastAnApurakA unake 1 zuddha 1 bhikA 10 vaha taoNyekA kahanA ho gaye bhArase sabhAsadani kaha sunami pRthivImeM jvalana jaTI sughoSa bhagavan hI dvArA gaNa sAta sau rAjAke putrake sAMtanu putra ( vArAsara ) 0 netra dilA kara kaha usake' para na thI 0 tilotamoM maMDalAkAra ki bhakta loga to zabdavedhinI usa mAyAmaya bhAIkA aSa-ase hastinApurakI usake Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha paMkti 228 26 238 8 241 11 244 15 244 28 245 2 251 9 taahaati mANigrahaNa Apane yojanA aSTamISTe rAjoMko putraSa . aura 253 zuddhi pANigrahaNa apane yojana aSTamIke rAjoMke puruSa ora duryodhanakI likhe pADhavoMkI kRSNase svIkAra kareM aura sAtha hI terahaveM varSako kahIM gupta veSameM bitAveM / karate karmakI ceSTAko sakatA vicAre vaha karNakI likha pADavakI - kRSNa svIkAra kareM 258 4 262 4 264 22 266 5 266 25 karate karmako ceSTAkI savatA vacAre vahU virukta virakta akhira puruSoM aura Asira puruSa ora citrAMgada pUchI . citrAMdaga pUchA koSa kAdha jo adhika mAsakA jo guptaveSameM bitAnA yudhiSThirane kahA yudhiSThirane kahA ki maiM dharmopadezaka purohita ki maiM banegA / bhImane kahA ki mai vAle bole Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hdi gAMgeyakA pRSTha paMkti 296 19 zuddhi gAMgeyake jhukAtA hU~ dhanurdhara arjunake m m m m m jhukatA hU~ dhanudhara arjunako pradyumna pradyumra cakrI kRSNa natyodyata nRtyoyata bAlaka para para gira / h m s bAlaka 314 325 gira para loTa 325 19 h m to the 335 335 16 339 sthala pratIkSA pratikSA 339 343 h m ` asAvadhAna sAvadhAna 354 m h 2 354 amarakaMkA akele vicAra duryodhana 356 amarakaMkakA akelA vicAra vicAra yuryodhana / 357 2 357 7 h m m s pazuoMko pazuoM 361 26 kahate kahate baSa . kahate biSa zayyA parigraha na saha zilA paripraha 370 3 372 26 373 13 373 25 377 12 jinadatta jiyadatta bhIma 377 16 379 7 379 28 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvatiya nmH| zrIzubhacandra bhaTTAraka viracita pANDava-purANa athavA jaina mhaabhaart| pahalA adhyAya / zrIsiddha bhagavAnako praNAma hai jo siddhike dAtA aura bhaNDAra haiM, "jinake sabhI kArya siddha ho cuke hai tathA jo pramANa-nayase prasiddha aura sarvajJa haiM / ve mere lie siddhi pradAna kareM-mujhe siddhi deN|| zrI AdinAtha prabhuko namaskAra hai jo dharmase suzobhita aura dharma-tIrthake calAnevAle hai tathA jo bailake cihnase yukta aura karmabhUmike ArambhameM sabhI vyavasthA batAneke kAraNa Adi brahmA haiM / ve mere isa kAryakI ThIka vyavasthA kreN| candramAkI kAntike samAna hI jinake zarIrakI kAnti-AbhA-hai, jo candramAke cihnase yukta aura candra dvArA pUjya-stutya haiM una sadAcandra candramabha bhagavAnakA maiM stavana karatA huuN| zAnti-svarUpa aura zAntike vidhAtA solahaveM tIrthaMkara zrIzAntinAtha jinendrakI maiM stuti karatA huuN| ve svayaM niSpApa haiM aura bhavya jIvoMke karma-zatruoMko zAnta karanevAle haiM tathA jinake caraNa-kamaloMmeM hiraNakA cihna hai / ve zAntinAtha masa mujhe zAnti deN| zrI neminAtha bhagavAnako maiM smaraNa karatA hU~ jo dharma-rUpa rathakI nemi (dhurA ) hai, tIna lokake svAmI aura kAmadevake madako cakanA-cUra karanevAle haiM tathA jinake zAsanakI sabhI satpuruSa prazaMsA karate haiM-kIrti gAte haiM / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| jo bAla-panameM hI kAmadeva para vijaya-lAbha kara mahAvIra, ativIra, vIra aura sanmati Adi nAmoMse prasiddha hue ve antima tIrthakara varddhamAna svAmI merI rakSA kreN| * cAra jJAnoMke dhAraka gautama nAma gaNadharako namaskAra hai jo saMghake adhipati honese gaNanAyaka aura gaNeza kahe jAte haiM / tathA divyavANI dvArA hamezA tattvoMkI gaNanA karate rahaneke kAraNa vidvAn loga jinheM vAcaspati kahate haiN| ve pratibhAke puMja mujhe pratibhA pradAna kreN| jo karma-zatruoMke sAtha lar3AI sthira vane raha kara Atma-svarUpameM sthira (lIna ) ho cuke haiM ve parama pUjya yudhiSThira mere manomandirameM virAjeM aura dharma arthakI siddhimeM merI sahAya kreN| ___una bhIma mahAmuniko mai yAda karatA hU~ jo karma-zatruoMko jItanemeM bhImabhayaMkara yodhA-dhIravIra aura tejavAle haiN| ve mere pApakA~ko hreN| jo kAmadevase rahita aura kAmadevakI nAI sundara rUpavAle haiM, saMsArabhasiddha aura vizuddha pariNAmI hai ve Atma-saMyamI arjuna muni mere hRdayameM nivAsa kreN| devatA-gaNa jinakI sadA sevA karate haiM tathA jinakA zAsana nirdoSa hai ve nakula aura kulake kalaMkako dUra karanevAle sahadeva bhI mere hRdayameM viraajeN| una bhadrabAhu zrutakevalIkI jaya ho jo mahAna tapasvI aura kalyANake puMja haiM aura saMsArI dIna-dukhI jIvoMko sahArA deneke kAraNa jinheM mahAvAhu kahate haiM tathA jo isI kalikAlameM jJAna-rUpI naukA para savAra ho-zrutajJAna sAgarase pAra hue haiN| ve mujhe jJAna-dAna deN| jinakI ziSya-paramparA saMsAra prasiddha hai aura jinheM sArA saMsAra hAtha jor3a namaskAra karatA hai ve svAmI kArtikeya muni merI sahAyatA kareM / ___ una kuMdakuMda svAmIkI jaya ho jinhoMne giranAra parvatake zikhara para pattharakI banI huI brAhmI devIse yaha sAkSI dilavAI ki "digambara dharma pahalekA hai|" devAgamake jaisA mahattvavAlA stotra vanA kara jinhoMne deva-Apta-viSayake siddhAntako khUba hI mA~ja DAlA-sandeha-rahita kara diyA-tathA jinake sabhI kAma kalyANa-rUpa haiM ve bhArata-bhUSaNa samantabhadra svAmI sAre saMsArako sukhI kreN| pUjya puruSa bhI jinake pAdoM-caraNoMko pUjate haiM aura isI kAraNa jinakA " pUjyapAda " nAma sArthaka hai tathA jo nyAya-vyAkaraNa Adi aneka zAkhoMke pUrNa siddhAntako khUba va bhArata-bhUSaNa samantAmAko pUjate haiM aura isanika zAstroM ke pUrNa .. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA adhyaay| jJAtA hue haiM aura jinake uttama guNa pRthvI para nirmala cA~danIkI bhaoNti prakAzita ho rahe haiM una jagatpUjya pUjyapAda svAmIkI jaya ho| ve kalaMka-rahita akalaMka deva mujhe jJAna-dAna deM jinhoMne ghar3e baiThI huI mAyAdevIko vAtakI vAtameM cupa kara diyA-harA diyA aura saMsArameM jainadharmakI dhujA phaharA dI-prabhAvanA kii| una jinasena yatikI jaya ho jo vAstavameM jinasena hai-arthAt samyagdRSTi AdimeM mukhya haiM tathA sarasvatIke mandira haiN| aura jinhoMne puNya-puruSoMke caritoko gUMtha kara athAha purANa-samudrako janma diyaa| ve guNabhadra bhadanta merI sahAyatA kareM jo purANa-rUpa pahAr3a para prakAza DAlaneke lie sUrajake tulya haiN| unake purANako dekha kara tathA anya saMsAra-prasiddha kathAke AdhAra para yaha pAMDava-purANa nAma grantha likhA jAtA hai / isakA dUsarA nAma bhArata yA mahAbhArata bhI hai| ... itanA bhArI gaharA yaha purANa-samudra kahA~ ? aura isakI thAha leneko sarvathA asamartha merI tuccha buddhi kahA~ ? ina donoMkI kucha bhI barAvarI nahIM; to bhI isa grantharAjake kahanekA maiMne jo sAhasa kiyA hai vaha merA ati sAhasa hai / ise dekha kara loga haeNseMge to sahI, parantu phira bhI zAstra-pAraMgata purAne jinasena Adi mahAkaviyoMkA smaraNa karanese mujhe jo puNya-lAbha huA hai usake valase maiM isa grantha-samudrameM avagAhana karatA hU~-isake likhanekA sAhasa karatA hU~ | jisa taraha volanekI icchA karanevAle gUMge aura bhArI U~ce sumeru parvata para car3ha jAnekI icchA karanevAle paMgu puruSakI loga ha~sI ur3Ate haiM usI taraha isa ati sAhasake lie ve merI bhI ha~sI ur3AveM to yaha koI naI bAta nahIM / athavA jaise eka dubalI-patalI gAya bhI dUdha pilA kara apane bachar3eko pAlane kA bharasaka prayatna karatI hai vaise hI yadyapi maiM alpajJa hU~ to bhI apanI zaktike anusAra isake likhanekA prayatna karatA huuN| isa granthameM jo kucha bhI likhA jAyagA usameM yadyapi purAne maharSiyoMkI kRtise koI nayApana na hogA to bhI isakI upAdeyatAmeM kamI na AyagI; kyoMki dIpaka sUrajake dvArA prakAzita padArthoMko hI prakAzita karatA hai aura tava bhI vaha upAdeya hotA hai| - yadyapi saMsArameM palAza Adike nisAra aura nirarthaka vRkSoMke samAna khode svabhAvavAle kavi bahuta haiM aura Ama Adi uttama vRkSoMke samAna uttama Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / svabhAvavAle kama; to bhI kitane hI satpuruSa aba taka maujUda haiM jo sonemese mailako sApha karanevAlI AgakI bhaoNti kavitAke doSoMko chor3a kara usake guNoM para hI dRSTi dete hai aura usakA Adara karate haiM / parantu asatpuruSoMkA svabhAva hI aisA hotA hai ki ve sUrajako doSa denevAle ullU pakSIkI naoNI dUsaroMkI kRtiko doSa-hI-doSa diyA karate haiM-unheM guNa to sUjhate hI nahIM; kyoMki unakA svabhAva hI usa AgakI taraha hai jo jalA kara dAha paidA karatI hai| aura satpuruSoMkA svabhAva una meghoMke samAna hotA hai jo nirapekSa bhAvase logoMko ThaMDA aura mIThA jala pilA kara unakI pyAsako vujhA dete haiM / duSTa puruSa matavAle puruSake samAna hote hai / ve kabhI heya-upAdeya aura hita-ahitakA vicAra hI nahIM karate; kintu apane duSTa svabhAvase sAre saMsArako duSTa banA DAlanekI ceSTAmeM lage rahate haiN| sajana puruSa samaya para barasanevAle meghoMke samAna hote haiN| ve apane amUlya aura udAra upadezoMke dvArA logoMko hitakI aura jhukAnekI ceSTA kara unheM sukhI banAnemeM lage rahate hai / tathA jisa taraha saoNpa viSa aura candramA amRta detA hai usI taraha duSTa loga saMsArako duHkha aura sajjana loga sukha dete haiN| isa prakAra sujana aura durjanake svabhAvakA jo yaha vicAra kiyA gayA hai isa para pAThaka dhyAna deMge aura isase ve bahuta lAbha utthaaveNge| __AcAryoMkA mata hai ki hara eka kathAmeM nIce likhI chaha bAteM avazya hI honI cAhie, kyoMki inake binA kathAkI kucha bhI kImata nhiiN| 1 maMgala-jinendradevake guNa-gAnako maMgala kahate hai, kAraNa maMgalakA jo maLa-gAlana-pApa-vinAzana-rUpa-artha hai vaha usameM maujUda hai| kyoMki isa maMgalase bhavya jIvoMkA karma-mala dhula jAtA hai / yaha maMgala isa itihAsa-samudrakI AdimeM kiyA jA cukA hai| __ 2 nimitta-granthake race jAnekA nimitta pApakA vinAza mAnA gayA hai aura vaha isa itihAsameM maujUda hai kyoMki isako banAnese mere aura sunanese zrotAoM ke pApa-karma halake hoNge| 3 kAraNa-grantha-racanAkA kAraNa bhavya jIvoMke cittakA samAdhAna ho jAnA mAnA gayA hai| vaha bhI isa granthameM vidyamAna hai| kyoMki yaha kathA prasiddha zrotA zreNika rAjAke prazna karane para unake cittake samAdhAna karaneko zrImahAvIra prabhune kahI thii| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA adhyAya | 4 kartA - isa granthake mUlakartA to tIrthakara bhagavAna hai aura uttara- kartA gautama svAmI tathA viSNunandi, aparAjita, govarddhana, bhadrabAhu Adi zrutakevalI aura RSigaNa hai| 5 abhidhAna --- isa granthakA nAma pAMDava-purANa hai, kyoMki isameM purANa purupoMkI kathA kahI gaI hai, isa lie to yaha purANa hai aura ve purANa- puruSa pADava haiM, isa lie isakA nAma pAMDava-purANa par3A hai / 6 saMkhyA - arthataH to isakI saMkhyA anaMta hai; para akSara-racanA ke hisAvase saMkhyAta hI hai / ina chaha vAtoMkA vicAra kara hI purANakArako purANakI racanA karanI cAhie | isI niyamake anusAra yahA~ ina para vicAra kiyA gayA hai / para dhyAna rahe ki ye bAteM dravya, kSetra, tIrtha, kAla, aura bhAvake bhedase paoNca hI haiM / yaha sava vicAra kara hI purANakAra apane purANako Arambha karate haiM / aura zrotAoMke manovinodake lie usakI AdimeM vaktA, zrotA aura kathAkA bhI vicAra kara lete haiM / usIke anusAra yahA~ bhI vaktA Adike svarUpa para vicAra kiyA jAtA hai vaktA -- upadeza denevAlA - vaha acchA hai jo zuddha aura sApha bolanevAlA, vyAkhyAtA, dhIravIra, buddhimAna aura sApha-svaccha abhiprAyavAlA ho; jise loka vyavahArakA pUrA pUrA jJAna ho jo catura ho; pUrA vidvAna aura zAstroMke rahasyako jAnanevAlA ho; nispRha tathA maMda kapAyavAlA ho; jisakI iMdriyaoN vazameM hoM aura jo Atma-saMyamI ho; zAnta-mUrti, sundara evaM manohara netroMvAlA aura dekhane meM pyArA lagatA ho; jise saMsAra - samudra se pAra karanevAle tattvoMkA pUrA pUrA jJAna ho; jo chaha mata aura nyAyakA pUrNa vidvAna ho; jisake matako sabhI mAnate hoM; jo svayaMvratakA dhAraka aura vratI puruSoM dvArA mAnya ho, jina AgamakA premI, catura aura uttama lakSaNoMvAlA ho; rAjA loga jisakA satkAra karate hoM; jisakA pakSa samartha --- zaktivAlA ho; jo praznoMkA pahalese hI uttara jAnanevAlA, sundara aura kulIna ho; apane deza aura apanI jAtikA ho : pratibhAvAlA, ziSTAcArI aura aniSTa Apatti vagairahase rahita ho; samyagdRSTi aura mIThA bolanevAlA ho; sabako pyArA aura khUba samajhAnevAlA ho; gauravazAlI aura prasanna - 'citta ho; vAdiyoMkA svAmI aura unake Upara apanA prabhAva DAlanevAlA ho; Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| jo kaviyoMmeM uttama aura dUsaroMkI niMdA nahIM karanevAlA ho aura zIlakA sAgara, guru aura zAstA ho / zrotA-upadeza sunanevAlA-vaha acchA hai jo zIlase vibhUSita aura sabhyatase yukta ho sundara ho; dAtA ho; bhoktA aura nAnA lakSaNoMvAlA ho; vratoMkA dhAraka, dharmAtmA puruSoMko Azraya denevAlA aura paripUrNa iMdriyoMvAlA ho; udAra aura pavitra-citta ho; heya-upAdeyakA jAnanevAlA ho; zuzUpA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa aura smaraNa inameM pravINa ho; tarka-vitarkake dvArA hara eka padArthakA vicAra karanevAlA ho; tattvajJAnI aura tattva-carcAkA premI ho; kulIna, pravINa aura gurukI AjJAkA pAlaka ho; evaM vivekI aura vinayI ho; svaccha abhimAyauvAlA ho; sAvadhAna aura kriyA-kAMDakA pUrA pUrA jAnakAra ho; sundara aura samyajJAnI ho; dayAlu aura dayA kara dIna-dukhI aura bhUkhe jIvoMko dAna denevAlA ho; jainadharmakI prabhAvanA karanevAlA, sadAcArI, vicAravAlA aura dharmajJa tathA dharmAtmA ho; hara eka kriyA Adi cAritrake pAlanemeM aguA ho; mIThA bolanevAlA ho; jisako satpuruSa mAnate hoM aura jo abhimAna-rahita sarala svabhAvavAlA ho / usa zrotAke zubha, azubha Adi bahuta bheda haiM / haMsa, gAya Adike svabhAvasamAna zrotA uttama haiM / miTTI, totA Adike svabhAva-samAna zrotA madhyama tathA villI, bakarA, zilA, sA~pa, kauA, chedavAlA ghar3A, calinI, DaoNsa, bhaiMsA aura joMka (goMca ) ke svabhAva-samAna zrotA adhama haiN| asatra zrotAoMko upadeza denA-zAstra sunAnA-vyartha hai, kyoMki jaise TUTe-phUTe ghar3emeM pAnI nahIM ThaharatA vaise hI unake hRdaya para upadezakA kucha bhI asara nahIM hotA; aura sat zrotAoMko diyA huA upadeza upajAU bhUmimeM voye hue vIjakI bhaoNti kaI guNA phalatA hai| ____ kathA-vAkyoMkI racanAke dvArA kisI padArthake varNana karaneko kathA kahate haiM / kathAke do bheda hai; eka satkathA aura dUsarI vikthaa| satkathA vaha hai jisameM vrata, dhyAna, tapa, dAna aura saMyama Adi tathA puNya-pApakA phala aura carama zarIrI Adi puruSoMke vicitra caritoMkA varNana ho / satkathAko kahane yA sunanese dharma-arthakI vRddhi hotI hai, sukha milatA hai| usake cAra bheda haiM / unako bhI sunie / jisa kathAse rAgabhAva ghaTa kara saMvegakI vRddhi ho vaha saMveginI kathA hai| jisameM dharma tathA dharmake phalakA aura vairAgyakA kathana ho vaha nirveginI kathA hai / tathA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA adhyAya / jisameM tarka-vitarkake dvArA syAdvAda kathaMcit matakA maMDana aura dUsare kapola-kalpita mithyA matoMkA khaMDana kiyA gayA ho vaha AkSepinI kathA hai / isako kahane yA sunanese jJAnakA vikAza hotA hai / aura jisameM ratnatraya (samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ) kA nirUpaNa aura mithyAtva AdikA khaMDana kiyA gayA ho vaha.vikSepinI kathA hai / ina guNoMkI khAna kathAke kahane yA sunanese guNoMkI vRddhi hotI hai| vikathA-khoTI kathA-vaha hai jo mithyAtviyoM-vyAsa Adi jhUThe logoMkI gar3hI huI kapola-kalpita vAtoMse bharI huI ho / vikathAke kahane yA sunanase pApa-baMgha aura puNya kSINa hotA hai| - hara eka satkathAke ArambhameM jina sAta aMgoMkA honA atIva upayogI aura Avazyaka hai ve ye hai / dravya, kSetra, kAla, bhAva, tIrtha, phala aura prakRta / isI niyamako lekara yahA~ saba kucha likhA gayA hai / ava isa pavitra purANakA Arambha kiyA jAtA hai| jambUdvIpa eka prasiddha aura sundara dvIpa hai / vaha satpuruSoMkA nivAsa aura sampattikA khajAnA hai| usameM bharata nAma eka pavitra aura manohara kSetra hai / vaha bhAratI-sarasvatI se vibhUpita atizaya zobhAvAlA hai| isake chaha khaMDa hai / unameM eka AryakhaMDa hai / vaha dhIravIra aura indra jaisI vibhUtivAle paropakArI Arya purupoMkA nivAsa hai / vahaoNke Arya puruSa abhayadAna denevAle aura dharmAtmA haiM / AryakhaMDameM videha nAma eka manohara deza hai| vaha bhI sundara aura uttama guNoMse yukta nara-nAriyoMse vibhUpita hai / vahaoNke nara-nAriyoMko kisI bhI vAtakI kamI nahIM hai / ve hamezA amana-cainase apanA samaya vitAte haiM / vahA~se loga sadA kAla videha (mukta) hote hai / vahaoNke puNya-purupa dhyAnAmi aura kaThina tapasyAke dvArA karma-Idhanako jalA kara videha-mukti-avasthAko prApta ho jAte haiM aura jAna par3atA hai ki isI lie isa dezakA nAma videha par3A hai| videha dezameM pRthvIkA bhUSaNa kuMDanapura nAma eka sundara nagara hai| usameM jo uttama uttama purupa nivAsa karate haiM unase vaha aisA jAna par3atA hai ki mAnoM vaha indra Adi devatA-gaNakA nivAsa sthAna amarAvatI hI hai / kuMDanapurake rAjA siddhArtha the| ve nAthavaMzI the| unake sabhI manoratha saphala the-unheM kisI bhI bAtakI kamI na thii| unakI rAnIkA nAma trizalAdevI thaa| ve nadIkI tulanA karatI thiiN| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | wwwwwwww 1 jisa bhA~ti nadI pahAr3a se nikala samudra meM jAkara giratI hai usI bhA~ti ve bhI - ceTaka rUpa pahAr3a se utpanna ho siddhArtha samudra meM jAkara mila gaI thIM / nadI samudrakI priyA hotI hai, ve siddhArtha samudrakI pyArI thIM aura isI kAraNa loga unheM priyakAriNI bhI kahate the / ve ucca kulameM paidA huI thiiN| uttama guNoMkI khAna aura bhaMDAra thIM / ve sabhI kalAoM meM pravINa aura hara eka kAmameM caturA thIM / bhagavAna mahAvIra chaha mahIne bAda unake garbha meM AnevAle the, para isake pahalehI se chappana devakumAriyAM unakI sevA--upAsanA karatI thiiN| tathA kubera Adi devatA-gaNa bhI bhA~ti bhA~tikI divya vastue~ lA lA kara unakI upAsanA karate the / eka samaya trizalAdevI apane zayanAgArameM palaMga para sukhakI nIMdameM soI huI thIM / rAtakA pichalA pahara thA / isa samaya unhoMne solaha svamako dekhA / svama ye the | hAthI, baila, siMha, lakSmI, bhAlA yugala, caMdramA, suraMja, machalI- yugala, kaleza, tAlIMva, samudra, siMhasana, vyomaiMyAna (devatakA vimAna), bhUmigRha ( dharaNendrakA vimAna), ratnarIzi, aura a'i 1 prAtaHkAla mahArAnIne ina svapnoMkA phala siddhArtha mahArAjase pUchA / unhoMne unakA phala kaha kara rAnIko santuSTa kiyA / O isI samaya komala hAtha-pA~vavAlI aura gajagAminI trizalAdevIne svargake puSpaka vimAna se caya kara Aye hue eka bhAgyavAna devako apane garbha-kamalameM dhAraNa kiyA / isa dina aSAr3ha sudI chaTa aura hasta nakSatra thA / isake bAda vIraprabhukA garbhotsava karaneke lie indra vagairaha devatA- gaNa gajoM tathA anya anya vAhanoM para savAra ho - ho kara svate kuMDanapura Aye aura unhoMne vahA~ bhagavAnakA khUba garbhotsava manAyA tathA bhagavAnakI mAtAkI bhArI bhakti se pUjA kI / dhIre dhIre jaba garbhake dina pUre hue taba caita sudI terasake dina trizalAdevIne bhagavAn vIramabhuko janma diyA; jaise pUrva dizA sUrajako janma detI hai / usase dazoM dizAyeM ujjvala ho gaI tathA sAre saMsArameM AnaMda - maMgala chA gayA / caudasa ke dina bar3I bhArI vibhUtike sAtha indra Adi devatA-gaNa svargase kuMDanapura Aye aura vahA~se bhagavAnako sumeru parvata para le gaye / sumeru para unhoMne bhagavAnakA bar3e bhArI ThATa-bATa ke sAtha abhiSeka kiyA aura zatruoMke dala para vijaya-lAbha karanevAle vIramakA barddhamAna nAma rakha unheM divya vastra aura AbhUSaNa pahinAye / tIsa varSakI avasthA taka to bhagavAna girastI rahe; para bAda kisI vairAgyake 1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA adhyaary| kAraNako pAkara ve virakta ho gaye aura unhoMne apane virakta honekA samAcAra apane kuTumbI bhAI-bandhuoMko kaha sunaayaa| ____ isake bAda bhagavAnako virakta hue jAna kara apanA niyoga pUrA karaneko paoNca brahma svargase laukAntika deva unakI sevAmeM A pahuMce aura ve unake vairAgyakI prazaMsA tathA bhakti kara cale gaye / pIche thor3I hI derameM indra Adi devatA-gaNa Aye aura unhoMne prabhuko bhaktibhAvase namaskAra kiyA-unakI stuti aura pUjA kii| isa samaya prajA asIma Amoda-pramodameM masta thI / vAda indrane bhagavAnako snAna pharA kara divya-vastra aura AbhUSaNa pahinAye aura bhakti-bhArase namra ho una sakne bhUtala-bhUpaNa bhagavAnakI phira pUjA-stuti kI tathA mukta kaMThase unake vairAgya aura vicAroMkI prazaMsA kI / isake bAda ve bhaoNti bhaoNtike citroMse citra vicitra aura raMga-viraMgI taraha tarahakI kalaziyoMse vibhUSita candraprabhA nAma eka sundara pAlakImeM zrI cIramabhuko virAjamAna kara nagarase bAhara udyAnakI ora le gaye / vahA~ kokottama vIra bhagavAnane agahana vadI dasamIke dina, hasta nakSatrameM, paSTha yogake vAda, do paharake samaya, jina dIkSA dhAraNa kI aura usI samaya ve cAra jJAnake dhAraka ho gye| unheM manAparyaya jJAna ho gyaa| isake bAda vIramabhune sabhI dezoMmeM vihAra kara bAraha varSa ghora tapa kiyaa| ve jahA~ jahA~ jAte the vahA~ unheM loga bar3I bhaktise pAraNA karAte the| Alasa aura vipaya-vAsanA to unake pAsa taka na phaTaka pAte the|vihaar karate karate kucha dinoMke bAda bhagavAna jaMbhikA nAma eka gaoNvameM Aye / usameM vahanevAlI RjukUlA nAma nadIke kinAre tAlakA eka ghanA jaMgala thaa| bhagavAna usa jaMgala meM eka vRkSake nIce rakkhI huI pavitra zilA para dhyAnastha ho gaye / isake bAda bhagavAna vaizAkha sudI dasamIke dina, do paharake samaya, paSTha yoga aura hasta nakSatra, kSapaka zreNI para ArUr3ha hue / aura antarmuhUrta kAlameM hI unhoMne duSTa ghAti-karmoMkI saitAlIsa, AyukarmakI tIna aura nAmakarmakI teraha-kula tiresaTha-karma-prakRtiyoMkA nAza kara saba padArthoM aura unakI anaMta paryAyoMko eka sAtha hamezA jAnanevAle kevala-jJAnako prApta kiyaa| isake bAda vIra bhagavAna sAre saMsArameM dharmakA upadeza karate hue vipulAcala parvata para Aye / isa samaya samavazaraNa unake sAtha hI thA / usakI vibhU'tikA koI ThikAnA na thaa|chtr, camara, siMhAsana, bhAmaNDala, (zarIrakI kAntikA pANDava-purANa 2 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| pUra), phUloMkI varasA, azokakSa, divyadhvani aura hajAroM dundabhI vAjoMkA zabda ina ATha bhAtihAA~se vaha aura bhI suzobhita thaa| usameM Ane-jAnevAle logoMke kolAhala zabdase dazoM dizAyeM gUMja rahI thiiN| aura devatAgaNa dvArA le Aye gaye gautama Adi gaNadhara bhI vahA~ bhagavAnakI sevAmeM upasthita the / tAtparya yaha ki usa vaktakI zobhA apUrva thii| magadha uttama guNoM se bharapUra aura eka manohara deza hai| dharmAtmA aura satpurupoMkA vaha nivAsa hai; ataH aisA jAna par3atA hai ki devatA-gaNakA nivAsa sthAna svargaloka hI hai| usameM rAjagRha nAma eka sundara nagara hai / rAjagRhameM bhArI vizAla aura manohara rAja-mandira bane hue haiM, jinase vaha aisA jAna par3atA hai mAnoM indrakA pura hI hai / zreNika vahA~ke rAjA the| ve uttama zreNIke puruSa the, guNoMke bhaMDAra aura samyagdRSTi the / udAra-citta the, pratApI aura bhArI aizvaryavAle the / unakI mahArAnIkA nAma celinI thaa| celinI para ve bahuta lAr3a-pyAra karate the| eka dina unake pAsa yaha khabara AI ki vipulAcala parvata para vIramabhu Aye hai / isa zubha samAcArase ve bahuta prasanna hue aura usI vakta vIraprabhukI vandanAko gaye, jisa bhaoNti AdinAtha prabhuke zubha Agamanako suna kara unakI vandanAko udAra Azaya bharata cakravartI gaye the / isa samaya cAra prakArakI senA yA yoM ki caturaMgI senA mahArAjake sAtha-sAtha thii| saje-dhaje ghor3e, sundara lambe moTe dAtoMvAle hAthI, bhA~ti bhaoNtikI vastuoMse saje hue ratha aura manohArI nRtya karate hue payAde the| bhaoNti bhA~tike vAjoMkI dhvanise sava dizAyeM gUMja rahI thiiN| vandIjana mahArAjake yazako gAte jA rahe the| sArAMza yaha ki usa samayakA dRzya apUrva hI thA / thor3e hI samayameM mahArAja vIramamuke pAsa pahuMce aura vahA~ ve hAthI parase utara par3e / evaM chatra, camara Adi rAja-cinhoMko vahIM chor3a kara unakI sabhAmeM pahu~ce / vahA~ jAkara unhoMne tIna loka nAtha vIraprabhuko eka manohara siMhAsana para virAje hue dekhaa| unake zira para chatra-traya suzobhita the| ve aura aura devatoMse bhinna vItarAga rUpameM the| aura vahA~ sabhI sabhyagaNa unakI aura unake tapazcaraNa Adi kartavyoMkI punaH punaH prazaMsA karate the| evaM rAjA-mahArAjA aura devatA gaNa unheM namaskAra kara unake caraNoMkI dhUliko apane mastaka para car3hAte the; unakI pUjA-vandanA karate the / vIraprabhuko dekha kara mahArAjane unakI , bandanA kI aura bhaktibhAvase unheM namaskAra kiyaa| isake bAda stutya ( stuti Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA adhyaay| yogya), stotA ( stuti-phartA ), stuti (guNa-gAna ) aura usakA phala ina cAroM bAtoMko jAna kara unhone stuti karanA Arambha kiyA / he tIna lokake svAmI aura devoMke deva vIraprabhu! Apake guNa apAra hai; ataeva unako gAneke lie indra jaisA bhArI zaktivAlA bhI jaba asamartha hai taba mujha jaise manda buddhiyoMkI to tAkata hI kyA hai jo Apake guNoMkA gAna kara sakeparantu to bhI ApakI bhaktike vaza ho mai Apake guNoMkA kucha gAna karatA hU~ / he devAdhideva bhagavan ! Apa citta-rahita hokara bhI caitanya-svarUpa haiM, indriyoMse rahita aura vizu haiM, karma-mala-rahita nirmala hai / rUpa, rasa, gaMdha Adise rahita hokara bhI unake jAnanevAle haiM / sabhI padArthoMko hamezA jAnanevAle sarvajJa haiM / tIna lokake pati haiM / he vIra prabhu! maiM ApakI vandanA kara Apako namaskAra karatA huuN| isa vipulAcalako suzobhita kara Apane yahA~ loka aloka prakAzita kiyA hai, ataH Apa jIva mAtrako pApase bacAnevAle eka rakSaka haiM / he prabhu ! maiM ApakI kahaoN taka tArIpha karU~, Apane vAlapanameM hI to kAma jaise vIrako vazameM kara liyA aura khela-kUdake vakta saoNpoMkA bheSa banA vanA kara jo devatA-gaNa Apake pAsa Aye the unheM tathA aura aura zatruoMko jIta kara Apane apane 'vIra' nAmako sArthaka kara dikhAyA / he bhagavan ! eka dina Apa khela rahe the aura isI samaya vahA~ AkAzagAmI koI yogIjana A nikale / unhoMne Apako khelate hue dekhA aura dekhate hI unakA eka bhArI sandeha dUra ho gayA, jo unake hRdayameM kIlekI bhaoNti cubha rahA thA / isI kAraNa unhoMne Apako sanmati kahA aura ApakI bhArI bhakti kI--pUjA-prazaMsA kI / isI taraha muni-avasthAmeM Apa eka dina dhyAnastha the| usa samaya Apake Upara zaMkarakI dRSTi jA pdd'ii| usane krodhameM A Apako bhArI upasarga kiyA, para vaha Apako raMca mAtra bhI na calA sakA / taba usane Apako mahAvIra kahA aura ApakI khUba stuti kii| ApakA jJAna-caMdra pUrNa vRddhiMgata hai, isa lie Apa varddhamAna haiM / isa bhA~ti pUrNa bhaktibhAvase bhagavAnakA stavana kara zreNika mahArAja jAkara manuSyoMke koThemeM baiTha gaye / pazcAt vIraprabhune kaMTha, tAlu AdikI kriyAke vinA hI nirakSarI divyadhvanike dvArA dharmakA upadeza karanA Arambha kiyaa| ve kahane lage ki rAjan ! dharmameM jI lgaao|dhrm dayAko kahate hai| isa dayAdharmake do bheda hai, eka sanidharma aura dUsarA zrAvakadharma / pahale dharmameM tila-tuSa mAtra bhI parigraha nahIM hotaa| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 pADaNva-purANa / kA abhAva hI muniyoMkA usameM nirgrandhatA hI madhAna hai| nirgranthatA -- mamatA - bhAva sarvasva hai / vahI durddhara tapa hai / vahI uttama dhyAna hai / nirmala- jJAna aura uttama guNa bhI vahI hai / usake binA muni muni hI nahIM kahalA sakatA, aura isI lie sunidharmameM use pahalA sthAna milA hai / para isakA dhAraNa karanA bahuta kaThina hai / aba zrAvakadharmako sunie / isake zIla, tapa, dAna, aura bhavAnA ye cAra bheda haiM / isako pAlane se svarga-sukha milatA hai / zIla brahmacaryako kahate hai / yaha AtmAkA saccA svabhAva hai / isake dvArA aura aura vratoMkI rakSA hotI hai| bahuta kyA kahA jAve, isake hone para aura aura guNa vinA parizrama hI prApta ho jAte hai / isa kAraNa ise avazya pAlanA cAhie / tapa indriyoMko unake viSayoMse haTA kara vazameM karaneko yA yoM ki zarIrako vazameM kara leneko tapa kahate haiM / vaha vAhya aura abhyantara bheda se 0 chaH chaH prakArakA hai / dAna- mana-vacana-kAryakI zuddhi - pUrvaka uttama, madhyama aura jaghanya pAtrake artha dhana kharca karaneko dAna kahate haiM / isake AhAra, auSadha, zAstra aura abhaya ye cAra bheda hai / isakA phala bhogabhUmi hai / para itanA vizeSa hai ki jaise uttama Adi pAtroMke lie dAna diyA jAyagA vaisA hI uttama Adi bhogabhUmirUpa phala bhI milegA / bhAvanA - jinadharmake manana aura caitanya - svarUpa AtmAkI yA yoM ki hRdayakI zuddhikA nAma bhAvanA hai / bhAvanAse Atma-vala bar3hatA hai / isa bhA~ti prabhune dharmakA upadeza kiyA / jisako suna kara bhavyajIva bahuta sukhI hue| isake bAda mahArAjako nagara jAnekI icchA huI aura ve prabhuko praNAma kara vApisa cale Aye / vAda narendroM aura devatoM dvArA sevita vIraprabhune bhI aura aura dezoM meM dharmakA upadeza karane ke lie vahA~se vihAra kiyA / kucha kAla bAda mahArAja apane nagarako jA pahu~ce aura vahA~ ve celina ke sAtha Amoda-pramodase kAla vitAne lage / celinI rAnI bar3e udAra dilakI thii| vaha caMcala svabhAvavAlI aura svabhAvase hI hamezA vIraprabhukA dhyAna kiyA karatI thI / idhara dIna-dukhI jIvoMkoM sukhI banAneke lie mahArAja hamezA dAna dete the aura udhara saMsAra - tApase saMtapta jIvoMko zAnti pahueNcAneke lie vIramabhu apanI divyavANIke dvArA dharmakA upadeza karate the / dhIre dhIre vIramane bahutase Arya dezoM meM vihAra kiyA aura Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phlaa-adhyaay| 13 saba jagaha dharmakA upadeza kara saMsAra tApase saMtapta jIvoMkA tApa bujhAyA- unheM zAnti dii| vIra bhagavAnane jina jina Arya dezoMmeM vihAra kiyA thA ve ye haiM kozala, kurujAMgala, aMga, vaMga, kaliMga kAzmIra, koMkaNa, mahArASTra, saurASTra bhedapATa, subhoTaka, mAlavA, karnATa, karNakozala, parAbhIra, sugaMbhIra aura virATa / isake bAda magadhadezako pratibodhane ke lie bhagavAna duvArA vipulAcala parvata para Aye aura vahA~ ve aise zobhita hue mAnoM pUrva dizAmeM udayAcala para sUrajakA udaya hI huA hai| kucha samaya bAda idhara udhara ghUmatA phiratA vanapAla vahA~ AyA aura vIraprabhukI vacana-agocara vibhUtiko dekha kara acambhemeM par3a gyaa| vaha socane lagA ki yaha kyA bAta hai ! thor3I hI derameM vaha saba bAteM samajha gayA aura saba RtuoMke phala-phUla lekara isa zubha samAcArake sAtha rAjamaMdira pahuMcA / vahA~ puNyavAna mahArAja eka manohara siMhAsana para virAje the aura deza-videzoMse AI huI bheToMkI dekha-bhAla karate the / unake Upara eka apUrva chatra lagA huA thA, jo dhUpakI bAdhAko dUra karatA thA / unakI lambI aura majabUta bhujAe~ unake parAkramako kahatI thIM / gAyaka-gaNa saMgIta dvArA unakA guNa-gAna karate the| saikar3oM kulIna rAjA-mahArAjA hAthameM talavAra le-le sevAmeM upasthita ho unakA yaza gAte the| unake donoM kuMDala aise jAna par3ate the mAnoM ve caoNda aura sUraja hI haiN| unake mukuTakI kiraNeM sava ora phela rahI thI aura aisI jAna par3atI thIM mAnoM mahArAja unake dvArA AkAza-paTa para apanA citra hI likha rahe hai| unake manohara hArakI kAnti sava ora vistRta ho rahI thI, jAna par3atA thA ki vaha sava logoMkI ha~sI ur3A rahI hai / apane kar3e, aMgada aura vAjUvaMdoMkI kAnti dvArA ve a~dhereko dUra karate the, aura daoNtoMkI ujjvala kiraNoMse pRthvI-talako ujjvala karate the| itanemeM dvArapAlakI AjJAse vanapAla bhItara AyA / aura saba RtuoM ke phala-phUla mahArAjakI bheMTa kara tathA unheM namaskAra kara harSake sAtha bolA ki devoMke deva ! Aja vanameM vipulAcala parvata para vIraprabhu Aye hai| ve nAthavaMzake dIpaka hai, pRthvIke tilaka aura svAmI hai| rAjan ! yaha sava unhIMkA mAhAtmya hai jo Aja vanameM krUra-citta aura jIvoMko mahAn saMkaTameM DAlanevAlI vyAghrI bhI apane baccekI cAhase gAyake vachave para prema karatI hai / tathA siMha aura hAthIke bacce apane jAtIya raira-virodhako bhUla kara sukhakI icchAse eka jagaha khelate hai| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 paannddv-puraann| .omenwww mummmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm sA~pa aura naulA hitakI icchAse eka dUsareko apane pAsa sthAna dete hai-eka jagaha kiloleM karate hai / villI aura cUhA bhAI-bandhuoMkI taraha sAtha-sAtha khelaneko taiyAra hai ! tathA yaha thIM unhIM mahAtmAkA prabhAva hai ki jo tAla-talaiyA~ darasoMse sUkhI par3I thIM ve Aja jabase lavAlaba bhara gaI haiM / aura koka, haMsa Adi pakSI una para kalarava zabda karate haiM / tathA bahuta dinoMke sUkhe hue tAlavRkSa bhI Aja phala-phUla aura pattoMse lahalahA uThe haiM; phala-phUloMke bhArase pRthvI taka nIce jhuka gaye haiN| jAna par3atA hai ki ve pRthvI taka nIce jhuka kara bhagavAnako namaskAra hI karate hai| isake sivA rAjan ! yaha jo aura aura saba vRkSoM para akAlameM hI phala-puSpa A gaye haiM isase jAna par3atA hai ki ye saba vRkSa apaneApako ahamindra mAna phala-puSpa le-le kara prabhukI sevA aura bhakti karaneko hI upasthita hue haiN| mahArAja ! saba RtuoMke phala-puSpoMko eka sAtha AyA dekha kara pahale to mujhe acaMbhA huA, para pIche una prabhukA mAhAtmya jAna saba RtuoMke phala-phUloMko lekara maiM ApakI sevAmeM AyA huuN| isa zubha samAcArako suna kara mahArAjake harSakA kucha pAra na rhaa| unake romAJca ho Aye aura mu~ha prasanna ho uThA / isa samaya mahArAjane saMdezA lAnevAle vanapAlako khaba dhana-sampatti dIuse mAlAmAla kara diyA / aura Apa siMhAsanako chor3a jisa dizAmeM vIraprabhu the usa orako sAta peMr3a Age gaye tathA vahaoNle unhoMne aneka rAjoMke sAtha-sAtha vIramabhuko vinItabhAvase namaskAra kiyA / bAda ve apane sthAna para A baiThe / isa vakta vIramabhukI vandanAke lie ve bahuta hI utsuka ho rahe the| / __ vIraprabhu guNoMke Azraya haiM, unako guNoMne isa abhiprAyase apanA Azraya banAyA ki jisameM ve (guNa) sAre saMsArameM prasiddha ho jaayeN| vIraprabhune hI vratoMkA upadeza kiyA hai aura unhoMne hI dharma-tIrthako ulAyA hai / tathA ve siddhike svAmI aura saMsAra bharake rakSaka haiM / evaM saMsArI jIvoMke moha-madako utAranevAle haiN| una vIrama ke lie svasti ho| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama dUsarA adhyaay| wroom mr.. .. . dUsarA adhyaay| -oruna parama pavitra aura mahAvIra vIraprabhuko namaskAra hai jo sampUrNa vairiyoM "para vijaya-lAbha kara saMsAra-samudrako pAra kara cuke hai| isake bAda ise gadgada ho mahArAjane saMsArako AnaMda denevAlI AnaMda merI vajavAI aura dAna dekara sabhI prajAko amana-cainameM kara diyaa| bherIke zaddhako sunate hI apane apane manorathoMkI siddhikI icchAse saba loga vastra, AbhUpaNa, gahane-gaoNThe pahina kara yAtrAke lie taiyAra hue| saIsoMne harpita hokara halatI-calatI huI sundara kisavAravAle ghoDoM para manohara palANa rakhe / mahAvatone, daMta-prahArase diggajoMko bhI DarAnevAle sundara hAthiyoM para manohara jhUleM DAlI / sArathI-gaNa manohara pahiyoMvAle rathoMmeM sundara sundara ghor3oMko jota kara unheM rAja mandirameM le Aye / aura payAde-gaNa koI pAlakI para, koI vailoM para aura koI U~ToM para savAra ho-ho kara sava rAjavAr3eke caukameM A upasthita hue | unake hAthoMmeM DhAla, talavAra, mAlA aura zakti Adi kaI eka hathiyAra the / aura cA~da jaise sundara muMhavAle, ga-yukta nartakI-gaNa naToMko sAtha liye hue nRtya karaneko taiyAra ho-ho kara Aye tathA mahArAjake Age nRtya karane lge| isa bhaoNti mahArAjako sabhI sAmagrI sulabha thii| unakA parAkrama adbhuta thA aura ve lakSmI ke svAmI the| ataH jAna par3atA thA ki ve dUsare kuvera hI haiN| kAraNa kubera bhI adbhuta parAkramI aura lakSmIkA pati hotA hai| isa taraha saja-dhaja kara taiyAra ho ve nirbhaya abhayakumAra aura pavitra vAripeNa kumArako sAtha lekara vIraprabhukI vandanAko gye| isa samaya unake sAtha jinabhakta celinI bhI thiiN| java udyAna pAsa A gayA taba ve hAthI parase utara par3e evaM jaldIse vIrama ke samavasaraNameM jA phuNce| vahA~ unhoMne vIramabhuko jI bhara dekha kara bAra bAra namaskAra kiyA / vAda sabake saba apane yogya sthAnameM jA sthira-citta ho vaiTha gaye / aura sabane dhyAna dekara dharmakA upadeza sunaa| isake bAda mahArAja khar3e hue aura unhoMne jJAnI gaNa-nAyaka gautama gurukI vandanA kara unakA yo guNa-gAna Arambha kiyaa| bhagavan ! Apa mahAbhUti hai, rAjA-mahArAjA sabhI ApakI pUnA-stuti karate haiN| Apake jJAna-rUpa AlokameM sabhI padArtha eka sAtha jhalakate hai, dIkha par3ate hai / prabho Apake lie koI bhI vastu Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MMV amrranAmarna pANDava-purANa agamya nahIM hai, kyoMki ApakA jJAna to eka bar3e bhArI samudrake varAvara hai aura yaha sArA saMsAra usameM eka bUMda kI naoNI hai / he nAtha ! Apake pAsa vaha uttavidyA hai jo sAre saMsAra para apanA prakAza DAlatI hai, usameM yaha sArA saMsA hamezA gAyake khurake varAvara jhalakatA hai / tathA he maharSi ! Apa bahutasI vRddhiM gata RddhiyoMke dhAraka haiN| bIja Rddhise yukta aura manaHparyayajJAnI haiN| pAdAnu sAriNI RddhivAle aura paramAvadhijJAnake dhAraka, haiN| ApameM sabhI padArthIko jAnanevAlI vidyA hai jo nirmala AkAzameM sUrajakI bhA~ti zobhA pAtI hai / sabha 'jIvoMke sabhI rogoMko dUra karanevAlI sarvopadhiRddhike Apa svAmI haiM / au isI lie kahA jAtA hai ki ApakI paropakAritA vacanAtIta hai / evaM Apa cAraNa Rddhike valase AkAzameM calate haiM aura mArgake jIva-jantuokI pIr3A bacAte haiM, ata: Apa parama dyaalu-dyaa-stNbh-haiN| isake sivA akSINa Rddhi bhI Apako hai / bahuta kahA~ taka kaheM, AkAzake tAroMkI bhA~ti ApakI RddhiyoMkI kucha girna nahIM hai / kRpAsindhu bhagavan ! mujhe eka sandeha hai, aura sAtha hI AzA ta vizvAsa hai ki vaha Apake prasAdase aba mere hRdayase nikala jAyagA, use ava meM hRdayameM sthAna nahIM milegA, jisa taraha jalatI huI Agase hara eka cIjakA nikala jAtA hai aura usameM phira use sthAna nahIM pAtA / kyoMki prabho, na saMsArameM Apa hI uttama haiM; sabake guru aura Azraya haiM; mahAmuni, sarvajJa-putra sarvajJaziSya haiM / he sarvajJa ! Apase maiM bahuta kucha jAnanA cA " aura usa aura logoMkA bhI hita hogA; kyoMki vaha sabake lie upayogI hai / he puru tama! prasanna ho kara mujha para dayA karo / dayAnidhe ! maiM kuruvaMzake dIpaya pANDavoMkA carita sunA cAhatA hU~ / sunA jAtA hai ki pAMDava loga kaurava the aura bahutase rAjA mahArAjA unake sevaka the| isameM mujhe yaha sandeha hai ki ve kaunase vaMza paidA hue ? kuruvaMza kisa yugameM huA yA calA ? isake sivA guNa aura gauravave dhAraka kuruvaMzameM pRthvI para kauna kaunase prasiddha puruSoMne janma pAyA ? aura usa vaMzameM dharma-tIrthake pravartaka aura jagat-pUjya kauna kauna tIrthakara . . cakravara utpanna hue ? nAtha ! anyamatake zAstromeM jo pAMDavoMkA carita pAyA jAtA hai va. to sarvathA vaoNjha strIke putrakI sundaratAkA varNana hai; mithyA hai / usameM kucha meM sAra nahIM hai / sunie| kAzIkA zAMtanu rAjA kahIM yuddhake lie gayA thaa| vahA~ use apanI priyA Rtu samayakI yAda ho aaii| aura usane use nati-dAna dene ke lie apanA vIrya bheja ma Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ normom anmmmmm.n dUsarA adhyaay| on - ... nekA vicAra kiyA / usane eka taoNve vartana maeNgAyA aura usameM vIrya rakha ka usake muMha para apane nAmakI muhara lagA dI / tathA usako eka zyena pakSIke gAM vA~dha kara apanI priyAke pAsa le jAneke lie pakSIko kAzI bheja diyA vaha lIlA mAtrameM hI mArgako taya kara gaMgA nadIke taTa para jA pahuMcA / u dekha kara usa para eka dUsarA zyena pakSI jhapaTa par3A / donoMkI ApasameM khU cher3a-chAr3a huI aura parasparakI gUMcA-naeNcameM vaha vartana usa pakSIke galese chUTa ka gaMgAmeM jA par3A aura TUTa-phUTa gyaa| usameM jo vIrya thA vaha daivayogase eka machalI udarameM calA gayA; evaM usake udarameM Thahara kara vaha garbhake rUpameM pariNata ho gayA tAtparya yaha ki usa vIryase eka machalI garbhavatI ho gaI / garbhake nau mahI pUre ho hI cuke the ki daivayogase usa machalI para eka dina kisI dhIvarakI hA par3a gaI / usane use pakar3a kara cIra DAlA / usa vakta usake garbhase eka lar3akI huI jo ki saMsArameM matsyagaMdhAke nAmase prasiddha hai / matsyagaMdhAke zarIraraM badabU bahuta AnI thii| isa kAraNa usa dhIvarane use nadIke taTa para hI vasA diya thA / vaha vahIM rahatI thI aura naukA calA-calA kara apanI udara-pAlanA kiya karatI thI / dhIre dhIre vaha yuvatI huI / daivayogase eka dina naukAmeM jAte hue parAzara Rpike sAtha usakA samAgama ho gyaa| usane vyAsa jaise sundara aura veda-vedAMgake jJAtA putrako janma diyA / vyAsa bAlakapanameM hI tapa tapaneke lie apane 54 rAzara RSike pAsa cale gye| eka dina zAMta-citta sAMtanu rAjAkI dRSTi usa matsyagaMdhAke Upara jA paI aura vaha usake Upara nichAvara ho gayA / tathA mohake vaza hokara usane usave sAtha vivAha kara liyA / kucha kAla bAda zAMtanu ke sambandhase usake do putra paida hue / eka citra aura dUsarA vicitra / citrakA vyAha aMbA aura vicitraka vyAha aMbikAke sAtha huaa| ina donoMkI aMbAlikA nAma eka dAsI thii| daivayogare thor3e hI samayameM sAMtanu rAjAkA paraloka ho gayA aura citravicitra donoM bhAI rAja-pATake mAlika hue / kAlakI gati vikarAla hai / usa para kisIkA jora nahIM calatA / vaha duSTa kucha hI kAlameM citra vicitrako bhI nigala gayA / inake koI santAna na thI, ataH rAja-pATa sava sUnA ho gyaa| tava matsyagaMdhAne rAja-kAja calAneke lie vyAsako bulAyA |ve Aye aura rAja-pATakA sambandha pAkara unhoMne bhArI bhArI kukarma kiye / ve kahane lage ki gandhike ! merI pANDava-purANa 3 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 pANDava-purANa / bAta suno jo sabhIke hitakI hai| vaha yaha ki yadi tumhArI donoM vadhue~ aura unakI dAsI mere Age ho lajjA chor3a kara naMgI nikala jAyeM to ve avazya hI garbhavatI hogI yA yoM ki ve garbhadhAraNa kreNgii| isameM kucha bhI sandeha nahIM / tuma merI bAta para vizvAsa rakha kara aisA kro| gandhikAne vaisA hI kiyA aura ve tInoM garbhavatI ho gaI / dhIre dhIre jaba garbhake dina pUre hue tava aMvA aura avikAne dhRtarASTra, andhaka aura kuSTarogI pAMDuko janma diyA tathA vAlikAne vidurako paidA kiyaa| bhagavan ! ava kahie ki jo yaha sunA jAtA hai ki aMvAavikAmeM Asakta-citta vyAsase inakI utpatti huI, yaha kahA~ taka satya hai ? gAMdhArIkA sau aja Adi rAjoMke sAtha vivAha huA aura phira bhI use satI kahA hai, yaha kahaoN taka ThIka hai ? tathA sunA jAtA hai ki aja Adiko unake pitA yaduvaMzI rAjA bhojaka-dRSTine mAra DAlA tava ve mara kara bhUta hue aura bhUtaparyAyameM hI unhoMne gAMdhArIke sAtha samAgama kiyA / yaha bhI eka vicitra vAta hai aura prazna uThatA hai ki kyA manuSyanIke sAtha deva bhI samAgama karate hai ? bhArI acambhekI vAta to yaha ki bhUtoMke samAgamase usane garbha bhI dhAraNa kiyA, para usakA vaha garbha adhure dinoMkA hI gira par3A / vAda vaha kapAsameM rakha kara bar3hAyA gayA aura nau mahIne pUre ho cukane para usase duryodhana Adi kauravoMkI utpatti huI ? ___isake bAda gAMdhArIkA golaka (vidhavAse utpanna hue jAra-putra ) dhRtarASTrake sAtha punarvivAha ho gyaa| he deva ! yaha saba kathA AkAzake phUlakI prazaMsAkI bhaoNti niSphala-vyartha hai / isake kahane yA sunanese kucha bhI lAbhakI AzA nhiiN| para na jAne loga phira bhI aisI managaDhanta kathA para kaise vizvAsa karate hai / evaM sapheda kuSTavAle aura golaka poDakA vivAha kuntI aura mAdrIke sAtha huA vatAyA jAtA hai / eka dina indrake jaisI zobhAkA dhAraka pANDu rAjA apanI donoM bhAryA oMko sAtha lekara vanameM zikArake lie gayA aura usane hiraNa jaise garIba aura mUka pazuoMko mAranekA irAdA kiyA / he prabho! yaha vAta bar3I khaTakatI hai ki kaurava loga bhArI dayAlu aura sajjana the, phira bhI ve dIna-hIna pazugoMko vadha karanekA irAdA kareM yaha unakA kAma kahaoN taka ucita hai ? usI vanameM do tapasvI bhRgakA rUpa dhara kara maithuna-kriyAmeM Asakta citta ho rahe the / itanemeM vANa-vidyAvizArada pAMDune una para vANa chor3A / yahA~ yaha zaMkA hotI hai ki kyA manuSya bhI mRgakA rUpa banA sakate haiM ? aura eka dharmAtmA rAjA mRga jaise mUka pazuoM para Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyAya / women com vANa calA kara unheM duHkha de, yaha kahA~ taka ucita kartavya hai ? usa vANake dvArA vedhA jAkara java mRga mArA gayA tava mRgI bahuta hI dukhI huI aura maithuna-kriyAmeM Asakta-citta usa mRgIne rAjAko yaha zApa diyA ki mere patikI naoNI tuma bhI apanI miyAke sAtha samAgama karate samaya hI kAlake muMhameM jAoge-maroge / isa zApako suna kara rAjAko bahuta duHkha huA aura usane usI vakta pratijJA kI ki maiM Ajase janmabhara strIke sAtha samAgama hI nahIM karU~gA / bhagavan ! aura bhI sunA jAtA hai ki sUrajake sambandhase kuntIne apane karNa dvArA karNako janma diyA, para Aja taka kahIM kAnase paidA hue manuSya dekhanemeM nahIM Aye / tava kahie yaha kahaoN taka sambhava bAta hai ? __isake bAda kuntIkA sadharmake sAtha samAgama huA jisapte use garbha rahA aura usane yudhiSThira jaile yodhA putrako janma diyA / evaM kuntIne vAyuke samAgamase nirbhaya bhIma aura indrake samAgamase arjuna (cA~dI) ke samAna prabhASAle garjunako paidA kiyaa| isI prakAra rUpa-zrIse yukta mAdrIne bhI Azvineya surake sambandhase nakula aura sahadevako janma diyaa| ye donoM uttama guNoMke bhaMDAra the / ina savako kisI bhI vAtakI kamI na thii| he prabho! isa kahAnIse jAna paDatA hai ki. pAMDava loga kuMDa the-~-sadhavAse utpanna hue nAra-putra the / aba batAie ki aise satpuruSoMkI isa maoNni utpatti kyoM huI ? yaha bAta sacI hai yA mithyA ? / bhIma bhArI valavAna, samajhadAra aura buddhikA sAgara thA tathA vAratavameM usakA AhAra bhI bahuta kama thA, para na jAne loga kyoM kahate hai ki bhIma dasa mAnI anna roja khAtA thA ! aura bhI sunate haiM ki gAMgeya RSi gaMgAnadIse paidA hue ? parantu he nAtha ! yahA~ yaha tarka uThatA hai ki nadiyoMse yadi manuSyoMkI utpatti hone lage to phira koI vivAha hI kyoM karegA aura ghara-girastIke jhaMjhaTa meM hI kAheko phaMsegA / kahate haiM ki draupadI bahuta hI sundarI thI, satI thI, zIlako akhaMDa pAlatI thii| parantu phira bhI vaha paoNcoM pAMDavoMko bhogatI thI / he nAtha ! kahie ki java vaha satI thI to usake pA~ca pati kaise ho sakate haiM ? aura kadAcit hoM bhI to aisI hAlatameM vaha satI kahA~ rahI ? yaha vAta paraspara viruddha hai / dUsarI bAta yaha ki jaba vaha yudhiSThirake sAtha kAmAsakta hotI thI usa samaya aura aura pAMDava usake devara hue, jo putrake varAvara hote hai| phira vaha unake sAtha kaise ramanI thI ? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| aura jaba vaha aura aura pAMDavoM ke sAtha kAma-krIr3A karatI thI usa vakta yudhiSThira usake jeTha hue, jo ki pitAse kama nahIM hotaa| aisI hAlatameM vaha yudhiSThirako kaise bhoga sakatI thii| yaha saba bar3e hI acaMbhekI kahAnI hai ! he bhagavan ! isa kathAko kaha kara yA suna kara kucha bhI phalakI icchA karanA vAlUko pela kara taila aura jalako vilo kara ghIkI icchA karanA hai / tAtparya yaha ki jaise vAlUko telake lie pelanA aura pAnIko ghIke lie bilonA vyartha hai vaise hI yaha kahAnI bhI vyarthakA vArajAla hai / isameM kucha bhI sAra aura sacAI nahIM / tava isako kahane yA sunanese phalakI AzA hI kyA ho sakatI hai / yA yoM ki jisa taraha phalakI AzA kara zilA para vIja vonA kisI kAmakA nahIM usI taraha manoratha-siddhikI lAlasAse aisI kathA batAnevAle purANako kahanA yA sunanA bhI kisI prayojanakA nahIM / he prabho ! mere hRdayame kucha aura bhI sandeha uTha rahe haiM,ataH Apase nivedana hai ki Apa nIce likhI bAtoMko samajhA kara unheM dUra kIjie aura saMsArakA hita kiijie| 1 gaMgAke jalake samAna-svaccha gAMgeya RSikA mAhAtmya, 2 droNAcAyakA parAkrama, 3 bhImakA parAkrama, 4 harivaMzakI utpatti, 5 dvArikA purIkI racanA, 6 kRSNa aura neminAthakA bala, 7 jarAsiMdhakA sattAnAza, 8 kaurava aura pAMDavoMkA vaira, 9 tathA unake vairakA kAraNa, 10 pAMDavoMkA videza jAnA aura phira vApisa lauTanA, 11 draupadIkA haraNa, 12 uttara mathurAkI hAlata, 13 rakRSNakA maraNa hone para pAMDavoMkA neminAtha svAmIke pAsa AnA, 14 pAMDavoMke pUrvabhava, 15 draupadIkA paMca bharatArIpanekA kalaMka, 16 pAMDavoMkI dIkSA, 17 pAMDa. vaoNkA zatrujaya parvata para jAnA, 18 vahA~ ghora parIpahoMkA sahanA, 19 tIna pAMDavoMko kevalajJAna honA, aura unakA mokSa jAnA, 20 do pAMDavoMkA paMca anukattarameM ahamindra pada paanaa|| ra he deva ! ina praznoMke samAdhAnako suna kara sabhI jIva sukhI hoMge, ataH he raMsabake hitaipI aura sabake hitake lie taiyAra rahanevAle prabho! Apa inakA zIghra hI samAdhAna kIjie / kyoMki Apako chor3a kara aura koI bhI ina praznoMko hala nahIM zakara sakatA / isa prakAra vIraprabhukI sabhAmeM zreNika mahArAjane bahutase prazna kiye| gaye prazna saMdehako miTAnevAle aura sabake hitakArI haiN| isake bAda java gautamaguru uttarameM bolane lage tava saMsAra-tApako dUra karanevAlI unakI divyavANIko suna kara bhavya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAmmmmmmmmmmmmcom dUsarA adhyaay| puruSoMko bahuta AnaMda huA, ve harSase gadgada ho gaye; jaise sUrajake tApako miTAnevAle meghoMkA nimitta pAkara annake kheta hare-bhare ho jAte haiM / isI taraha bheSake zabdako suna kara mayUrakI naoNI ziSya-gaNa bhI unakI vANIko suna kara naoNcane laga/ gye| tAtparya yaha ki unheM bahuta hI harSa huaa| usa samaya gautama bhagavAnake dA~toMkI svancha kiraNeM jAkara sabhI samAjanoMke Upara par3atI thIM, ataH aisA jAna par3atA thA ki ve svabhAvase hI pavitra-citta sabhAsadoMko aura bhI pavitra vanA deneke lie snAna hI karA rahI hai / gautama prabhu niSpApa-pavitra AtmA-the, tejasvI the, unakA teja cAroM ora phaila rahA thaa| ve apane tejase ghire hue apUrva hI zobhAko dhAraNa kara rahe the| ve Atma-svarUpameM lIna aura guNoMke bhaMDAra the| ____ gautama guruke cAroM tarapha jo aura aura ziSya-gaNa virAne the ve zreNika rAjAke praznoMko suna kara bahuta hI harpita hue; kAraNa pAMDavoMke caritako sunanekA unheM acchA maukA A milA thaa| tathA vahaoN jo devatoM dvArA pUje jAnevAle aura aura RSi-gaNa baiThe the ve mahArAjake praznoMko suna kara kahane lage ki prasiddha pAMDava purANako sunanekI hamArI bahuta dinoMse icchA thI, AzA hai ki vaha aba pUrI jaaygii| rAjan ! Apane magadha dezake bahutase zatruoMko jIta liyA hai, . , samyagdarzanase yukta aura miSTabhASI hai tathA bhAvI tIrthakara haiM / Apake pra..." suna kara hameM bahuta khuzI huI aura hamAre puNNodayakI bhI udbhUti huI / kara hamArI bahuta icchA thI ki hama purANa-puruSoMke purANako sune aura vaha .. Aja hama suna rahe haiM / isake sivA aura kyA khuzIkI vAta hogI / rAjan / Apane hamAre sandeha rUpa aMdhereko haTA diyA, isa lie Apa sUraja hai , Apane hamAre guNoMko gaurava diyA, ataH Apa guruse bhI guru hai| apane 1 . cAhanevAle purupoMke hitakA prazna kiyA, isa lie Apa hitaiSI haiM aura .. jIvoMke mithyAta-rogako dUra karate hai, isa lie paropakArI sacce vaidya hai| mameM kahA hai ki purANoMko sunanese AtmAkA kalyANa hotA hai / isa samaya 9 . loga isa purANako Apake nimittase suna hI rahe hai / taba yahI karanA hogA ki hamArA kalyANa karanevAle hai--saMsArakI sattA nAza karanevAle hai| isa bhAratavarpameM pahale bharata Adi bahutase isake svAmI hogaye haiM / 6 purANako suna kara dezAvadhi nAma mahAn jJAnako pAyA thaa| kRSNa nArAyaNane ne nAtha bhagavAnakI sabhAmeM purANa puruSoMke caritako suna kara usI samaya tIrtha Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pANDava-purANa | nAma karmako bA~dhA thA, jisake prabhAva se ve dharma-tIrthako calAnevAle tIrthakara bhagavAna _hoNge| aura usI taraha Apa bhI Aja vIramayukI sabhAyeM AgamameM kahI huI satkamethAoM ko suna rahe haiM, ata eva Apa bhI Age utsarpiNI kAlameM mahApadma nAma prathama tIrthakara hoNge| yaha saba purANapurupoM kI kathA kahane yA sunanekA hI prabhAva hai / korAjan ! aba dekho ki hama bhI tumhAre nimittase isa pavitra purANako sunate haiM aura AzA hai ki hamAre manorathakI bhI siddhi hogI / saca hai guNI puruSoMkI saMgatise guNa kA lAbha hotA hI hai / rAjan ! ApameM agaNita guNa hai aura ve sabhI ke sabhI gaurava yukta haiN| jinAgamameM ApakA aTUTa prema hai / Apa dharmAtmA aura dharmAtmAoM ke sAtha gAya-bachar3e kI bhA~ti prIti rakhanevAle haiN| Apake samAna guNI rAjA na to udekhA aura na isa samaya dekha hI par3atA hai / saca hai guNajJatAko sabhI pUjate ' yaeN aura guNIkA sava jagaha Adara hotA hai / isa prakAra una maharSiyoMne mahArAjakI khUba hI prazaMsA kI / saca hai nIraNiyoMke samAgama se sUtakI naoNI guNoMke nimittase choTAsA puruSa bhI bar3e bar3e vRhAtmAoM dvArA gaNyamAnya ho jAtA hai / parA isake bAda vidvAnoM dvArA pUje jAnevAle aura jagat ke guru vAcaspati gautama , gaNadhara apanI gaMbhIra dhvanise kahane lage ki zreNika mahArAja ! tumane bahuta acchI pUchI / he zAstra - vizArada ! tumane jo saMsAra - prasiddha vAta pUchI hai usako aba vAmi thor3e meM kahate hai / tuma sAvadhAna citta ho kara suno / kA isa bharata kSetra meM pahale bhogabhUmi thI aura kalpavRkSoM ke nimittase logoMkA 'nacAhe ArAma se kAla gujaratA thA / para dhIre dhIre jaba bhoga bhUmikA kSaya zAne lagA aura tIsare kAlakA palyakA kula AThavA~ bhAga kAla vAkI raha gayA ko caudaha kulakara utpanna hue / ve digIzvara the arthAt yadyapi teraha kulakaroM ahaka rAjA prajAkA kucha bhI sambandha na thA, para to bhI logoM meM ve mukhya gine haite the / ve bahutasI kalA - caturAiyoM ko jAnate the / aura unhoMne aneka kuloMkI hitaivasthA kI thI / unake nAma the-- pratizruta, sanmeti, kSemaMkara, kSemaMdhara, sIkara, dhara, vipulavAhana, cakSuSmAna, yazasvI, abhicandra, candrAbha, marudeva, prasenarjiva taura nAbhirAja | * saMde inhoMne hA, mA, aura dhika ina tIna daMDoMko niyata kiyA thA aura inhIMke laza logoM para hiMsaka jantuoM Adike nimittase jo ApattiyA~ AtI thIM unheM ye Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyAya / dUra karate the / caudahaveM kulakara nAbhirAjAkA byAha marudevIke sAtha huA / isI samayase inake rahaneke lie indrane Akara ayodhyA nagarIkI racanA kI aura kuverako AjJA kI ki yahA~ para bhagavAna AdinAtha janma leMge, isa lie tuma abhIse yahaoN ratnoMkI barasA karo / indrakI AjJAko zirodhArya kara aberane vahA~ barAbara paMdraha mahIne ratnoMkI barasA kI tathA deviyoMne Akara garbhazodhana Adi kriyAyeM kii| isI samaya sarvArthasiddhi nAma vimAnase eka deva caya kara apAr3ha vadi dojake dina marudevIke garbhameM AyA / bhagavAnako garbha dhAraNa kiye hue marudevI aisI jAna par3atI thI mAnoM ratnoMko bhItara rakhanevAlI pRthvI hI hai / tAtparya yaha ki vaha usa vakta ratnoMkI khAnikI naoNI zobhatI thI / bhagavAnakI. mAtA marudevIkI chappanna devakumAriyA~ sadA kAla sevA karatI thIM / unakA kAla amana-cainake sAtha vItatA thA / japa AsAnIse nau mahIne pUre ho gaye taba unhoMne caita sudi naumIke dina bhagavAna AdinAtha prabhuko janma diyA; jaise sIpa amUlya motiyoMko paidA karatI hai / AdinAtha prabhukA janma sabako zubhakalyANakA nimitta huA / bhagavAnakA janma hote hI devatoMke siMhAsana hila gaye-unake vahA~ halacala maca gaI / saca hai satpuruSoMke caritakI sabhIko sUcanA mila jAtI hai / isake bAda avadhijJAna dvArA bhagavAnakA janma jAna kara devatA-gaNa usI vakta svargase cala kara thor3I hI derameM ayodhyA nagarImeM A phuNce| vahA~ Akara sabhI devatA-gaNa aura airAvata hAthI para car3hA huA indra to nAbhirAjAke mahalake dvAra para khar3A raha gayA aura sundara rUpakI sImA mAninI| indrANIko usane manohara prasUti-gRhameM bhagavAnako le Aneke lie bhejA / bhaktibhAvase bharI huI indrANI guptarUpase bhInara gaI aura vahA~ usane guNoMke bhaMDAra aura manohara AdinAtha prabhuko eka anokhI zayyA para leTe hue dekhA / usane mAtA-sahita unheM namaskAra kiyA / uttama aura iSTa guNoMke puMja bhagavAnako 20 kara indrANIkA hRdaya bahuta hI santuSTa huA / harSake mAre usakA sArA zarIra romA zcita ho gayA / usane bhagavAnake guNoMke gauravako acchI taraha samajhA isake bAda vaha bhagavAnakI mAtAko mAyAkI nIMdameM sulA kara aura unake .. mAyA-maya vAlakako liTA kara Apa prabhuko lekara bAhira calI aaii| isa vakta bhagavAnake zarIrakA atyanta durlabha sparza kara aura unake musa: kamaLakA darzana kara indrANIko asIma harSa huA / usane bhagavAnako paha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 paannddv-puraann| lAkara indra ke hAthoM meM soMpa diyA / usa vakta prabhu aise jAna par3e mAnoM pUrva dizAmeM udayAcala para udayako prApta hue sUraja hI haiN| isake bAda zrImAn surendra devatA-gaNake sAtha-sAtha vAlaka prabhuko lekara gAje-bAjeke sAtha khUba utsava karatA huA sumeru parvatake zikhara para jA phuNcaa| ' vahA~ pAMDuruvanakI pANDuka gilA para-jo anAdi kAlIna siMhAsana haibahutase devoMke sAtha sAtha indrane Adi prabhuko virAjamAna kiyaa| isake vAda devatA-gaNa jala lAneko kSIrasAgara gaye, jisase usameM ila-cala maca gaI / vahaoNse ve soneke eka hajAra kalaza bhara kara lAye / una kalazoMke dvArA indrane bhagavAnako snAna karAyA aura unheM divya vastrA-bhUpaNa pihinA kara unakI bhArI bhakti-stuti kI aura prabhukA RSabha nAma rakkhA / isa prakAra janmakalyANako pUrA kara surendra prabhuko gajottama airAvata hAthI para savAra kara unakI pUjA-bhakti karatA huA ayodhyA purImeM le AyA / yahA~ Akara usane mAyA-nidrAse rahita maldevIko-jo ki nAbhirAjAke pAsa ThI huI thIM bar3I bhArI AdarakI dRSTise dekhA aura nAbhirAjAko namaskAra kara bAla-suraja zrI Adinabhuko mAtAkI godameM de diyA / isake bAda usane sumeru parakI sArI kathA kaha sunAI aura bhagavAnakA jo nAma rakkhA thA vaha bhI btaayaa| "sake vAda saikar3oM naTI-naToMse bhI uttama nRtya karanevAle indrane AnandameM 'Akara iMdrANIke sAtha sAtha khUba hI nRtya kiyA; aura prabhukI sevA sa~bhAla karaneko catura catura devatoMko vahIM chor3a kara, nAbhirAjAkI AjA lekara vaha vargako calA gayA / bhagavAnake caraNakamalokI devatA-gaNa hamezA . bhArI ciktise sevA karate the / prabhu tIna jJAnake svAmI the / dhIre dhIre kucha samaya nIta jAne para prabhune kumAra avasthAmeM paira rakkhA; aura kramase jaba ve [ pauvana avasthAmeM Aye usa samaya unake tejase dazoM dizAe~ gakAza-maya hogaI / ha bhagavAnakA jIvana dharma-maya thA, ataH ve hamezA bhavya jIvoMse ghire rahate the / sake bAda prabhune indra aura nAbhirAjAMkI preraNAse yazasvatI aura sunaMdAke sAtha vyAha kiyA / prabhukA samaya bar3e sukhase vItane lagA / isI samaya prajA ra bhArI kaSTa Akara upasthita huA / dhIre dhIre sava kalpavRkSa naSTa 'ye / yaha dekha logoMko bahuta acaMbhA huA aura ve jIvikAke vinA __khI hokara nAbhirAjAke pAsa Aye tathA unase nivedana karane lage ki Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyaay| rAjan ! hama loga khAne pInake vinA bahuta dukhI ho rahe haiN| dekhie, hamAre zarIra kitane kRza ho gaye haiM aura hamAre hRdayameM eka bhArI halacalasI maca rahI hai / isa lie hama saba Apase bintI karate haiM ki Apa hamAre duHkhoMko dUra kara hameM sukhI banAie / he nAtha ! jo kalpavRkSa hameM pitAkI bhaoNti pAlate posate the ve na jAne kyoM hamAre dekhate dekhate hI bilA gye| unake vinA aba hama loga bahuta hI dukhI ho rahe haiM. hameM jIvikAkA kucha bhI upAya nahIM sUjhatA / una dIna-dukhI jIvoMkI pukArako suna kara vuddhizAlI nAbhirAjAne unheM bahuta kucha samajhAyA-bujhAyA aura bAda AdinAtha bhagavAna ke pAsa bheja diyA / bhUkhake mAre ve murajhA rahe the; zarmake mArase unake mastaka nIceko jhuka gaye the / vahA~se cala kara ve bhagavAnake pAsa Aye aura bhagavAnako unhoMne apanI sArI kahAnI kaha sunAI / unhoMne kahA ki he deva ! he deveza aura saMstutya ! Apake garbhotsavake samaya devatoMne mUsaladhAra jalakI varasAkI bhaoNti ratnoMkI barasA kI thI, jisase usa vakta hama logoMko apanI daridratAkA kucha bhAna na huA thA / vaha ava na jAne kahA~ calI gaI / he nAtha ! isa samaya Apa koI aisA upAya batAie jisase hamArI bhUkha bhAga jAya aura hama saba sukhI ho| jAya~ / prabho ! puNyAtmA aura pavitra devatA-gaNa bhI jaba ApakI AjJAko mAnate hai--zirodhArya karate haiM tava phira isa vakta Apako durlabha hI kyA hai / yadi Apa cAheM to eka kSaNameM hI hameM dhana-daulatase sukhI banA sakate haiM / deva ! yadi Apake hote hue bhI hama loga mara gaye to ApakI dayAlutA kahA~ rahegI ! isa lie he pavitra ! Apa hamArI rakSA karo, hameM bacAo / bhUkhake mAre hama logoMke zarIra bahuta kRza ho gaye haiM-prANa nikalate haiN| unake dIna vacanoMko suna kara prabhukA hRdaya dayAse bhara AyA / saca hai garIboMko dekha kara sabhIko dayA A jAtI hai| isake uttarameM tIna jJAnake dhAraka prabhune kahA ki pRthvI para aneka jAtike vRkSa hai aura unameM aneka prakArake guNa hai / tuma loga unako upayogameM laao| vRkSoMmeM kucha to khAneke kAmake hai aura kucha nahIM bhI hai| isa lie tuma loga pahale una vRkSoMkA Adara karo jo tumhAre khAneke kAmake haiM / aura aisA hii| uttama puruSa karate hai / dekho, vRkSa, bela aura tRNa ye tIna vanaspatiyA~ hai aura inhIMke khAne yogya aura na khAne yogya aise do bheda haiM / vRkSoMmeM nIce likhe vRkSa Adi khAneke yogya haiM / unakai nAma suno pANDava-purANa 4 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / Aya, nAlikera, nIbU, jaoNbU, kelA, vijaurA, madhupuSpa, nAraMgI, kamarakha, teMdU, kaitha, vera, oNvalA, cArolI, zrIphala ityAdi vRkSa; dAkha, kupmAMDI aura cirbhaTA ityAdi latAe~; brIhi, zAli, mUMga, rAjamApa, ur3ada, gehUM, sarasoM, kodoM, masUra, canA, jau, dhAna, tuara ityAdi anna-bhUkhako dUra karaneke 'lie ina cIjokoM kAmameM lAnA cAhie / annake bhedoMko samajhA kara prabhune unake pikAlekI vidhi vatAI; aura miTTI Adike vartanoMse kAma lenA banA kara unake / bheda batAye / tathA asi, maSi, kRSi, vidyA, vANijya aura pazupAlana ina cha: ukayoM kA bhI bhagavAnane upadeza kiyA / isake bAda prabhune bharata Adi apane eka 3 sau eka putroMko zikSA dI aura brAhmI, sundarI ina donoM putriyoMko bhaoNti bhaoNtikI pakalAe~ sikhAI / isake bAda zubha muhUrtameM indrake sAtha-sAtha nAbhirAjAne prabhuko iprajAke hitake lie uttama rAja-siMhAsana para baiThA kara unakA rAjyAbhiSeka kiyaa| e rAja-pATako sa~bhAlate hI vidvAnoM dvArA pUje jAnevAle bhabhune indrako AjJA dI ki tuma videhakI bhaoNti yahA~ bhI dezoMkI racanA karo / prabhukI AjJA pAte hI indrane kozala Adi dezoMkI racanA kI aura unakI nIce likhe mAphika vyavasthA sAkI / usakA varNana sunie| / jisake cAroM ora vAr3a ho vaha gaoNva aura jisake saba ora koTa phirA ho jaha' pura hai / nadI aura pahAr3ake vIcameM jo ho use kheTa tathA cAroM orase parvatoMke dvArA ghire hueko karvaTa kahate haiM / jisase pA~casau gaoNva lagate hai use maTaMva aura "jisameM ratnoMkI khAne ho use pattana kahate haiM / jo samudrake kinArese bhijJa ho vaha droNa aura jo parvatake Upara ho vaha vAhana hai| isake sivA prabhune tIna vaNoMkI vyavasthA kii| ve varNa haiM-kSatriya, vaizya aura zUdra / jinakA AcaraNa girA huA thA unheM bhagavAnane zUdra kahA tathA uttama AcaraNavAloMko unake kama-bar3ha AcaraNako "lekara vaizya aura kSatriya kahA / isa prakArakI varNa-vyavasthA karake prabhune jo kSatri yoMke bheda kiye the unheM sunie / ve cAra haiM / miSTabhASI ikSvAku, kaurava, harivaMza saaura nAthavaMza / isake sivA prabhune saMsAra-masiddha kauravavaMzameM uttama lakSaNoMke dhAdhAraka do zreSTha rAjoMkI sthApanA kii| unake nAma the soma aura zreyAnsa / purujAMgala nAma eka prasiddha deza hai / vaha bhUmaMDalakA bhUSaNa aura uttama guNoMko bhaMDAra hai| vahA~kI jamInameM eka apUrva guNa hai| vaha yaha ki usameM binA boye jote hI dhAnya paidA hotA hai| usa dhAnya dvArA logoMko bhArI sukha hotA M Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *rn ummmmmmmmmmmm dUsarA adhyAya / 27 hai / ataeva kahA jAtA hai ki vaha uttama guNoM kA khajAnA hai / vahaoNke khetoMmeM tInoM RtuoMke utpanna hue annake Dherake Dhera lage rahate haiM, jinase ve kheta aise dekha par3ate haiM mAnoM annase bharapUra rAjAke koThe hI haiN| vahA~ke vanakI zrI (zobhA) eka mahArAnIke sAtha tulanA karatI hai| mahArAnI kulIna aura sundarI hotI hai vaha bhI kulIna (pRthvImeM milI huI) aura sundarI hai| mahArAnI saphalA (bAlabaccoMvAlI) aura zubha hotI haiM vaha bhI saphalA (phalovAlI ) aura zubha-acche phala denevAlI hai| mahArAnI rAjAke bhogoMko sAdhatI hai vaha sabhI logoMke bhogoMko sAdhatI hai, unheM phala detI hai| vahA~ke gA~va bilkula pAsa pAsa hai / ve itane ki eka gaoNvase dUsare gaoNvameM murgA ur3a kara jA sakatA hai / unameM bar3e bar3e satpuruSoMkA nivAsa hai aura bar3I u~cI tathA manako mohanevAlI mahalokI lAkhoM katAreM banI huI haiN| vahA~ke tAlAba apane amRta jaise mIThe aura svaccha jalase logoMke saMtApako dUra,karate haiN| ve aise jAna par3ate haiM mAno munijanoMke dhyAna hI haiN| kAraNa, dhyAna bhI to saMsAra-tApako haratA hai aura nirmala hotA hai / vahA~ke dhAnya karmoM ke dayakI naoNI niyata samaya para apanA phala dete haiM / vahA~ kabhI akAla nahIM par3ane pAtA / puNyake udayase vahA~ ravargake deva Akara janma lete hai aura ve bhavya duSTatA, mAtsarya, krodha Adi bhAvoMse rahita tyAgI sarIkhe hote haiN| evaM vahaoNke vanameM phale hue vRkSa, pakSiyoMke dvArA kala-kala zabda karake pathika logoMko bulAte haiM aura jo jaise phaloMko cAhate hai unheM vaise phala dete hai| ataH una vRkSoMko kalpavRkSa bhI kaha sakate hai / vahA~ke sabhI manuSya sundara hai tathA sabhI vRkSa phaloMse lade hue hai, jisase ve kalpaTakSokI samatA karate hai / vahA~ke jinAlaya bhArI bhArI U~ce haiM, manohara aura dharmake dAtA haiN| vahaoNkI striyA~ apane rUpa-lAvaNya, kalA aura surase devAMganAoMko bhI jItatI hai, unheM nIcA dikhAtI haiM, lanA detI haiN| vahA~ke nagaroMke pAsameM annakI bar3I bar3I deriyA~ lagI rahatI haiM / ve aise jAna par3atI haiM mAnoM sUrajako vizrAma deneke lie pahAr3a hI khar3e kiye gaye hai| vahaoNke bagIcoM, droNoM, pattanoM, vAhanoM aura nagaroMmeM mahaloMkI manohara katAreM vane huI hai / vahA~ke tAlAva cittake sAtha tulanA karate hai / kyoMki citta gaMbhIra aura . manojJa (manase jAnanevAlA) hotA hai ve bhI gahare aura manojJa-sundara hai / cira . sarasa (rasoMko jAnanevAlA) aura tRSNAko ghAtanevAlA hotA hai ve bhI sarasamIThe jalavAle aura pyAsako bujhAnevAle haiN| evaM citta sapadma (kamalAkAra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pADaNva-purANa / tA hai aura ve kamaloMvAle haiN| vahaoNke bagIce striyoMke tulya haiM / striyA~ mundara, kAmakI uddIpaka aura tilaka lagAe hotI haiM ve bhI sundara, kAmake uttejaka , maura tilakake vRkSoMse yukta haiM / striyA~ sapuppA ( rajodharmavAlI) aura saphalA vAla-baccoMvAlI) hotI hai ve bhI phala aura puSpoMvAle hai / tAtparya yaha ki ve bahuta hI manohara aura sukhadAtA haiN| ___ vahA~ke khetoMmeM jo dhAnya phalake bhArase nama gaye hai vaha aise jAna par3ate hai mAnoM apane pAsa bulAneke lie pathika logoMko namaskAra hI karate hai| isase adhika unakI aura kyA tArIpha kI jAya / vaha deza apanI vibhUti aura AtApako dUra karanevAle mahaloMkI katArose aisA jAna par3atA hai mAnoM saba dezoMkA adhipati hI hai| usakI bhUmi devacaru, uttarakuru bhogabhUmike jaisI hai aura isI lie use kurujAMgala kahate hai / isa dezako dekhanese bhAratake kalA-kovidoMkI caturAIkA citra hRdaya para khiMce vinA nahIM rahatA / sArAMza yaha ki vaha deza saba tarahase sundara aura sampattikA khajAnA hai| na kurujAMgala dezameM hAthiyoMke samUhase bharapUra eka hastinAgapura nAma nagara hai| vaha duSTa, abhimAnI puruSoke ghamaMDako eka minaTameM hI cakanA-cUra kara detA hai| vahaoNke koTake kaeNgaroM para Akara tArA-gaNa aise jAna par3ane lagate hai mAnoM jar3e hue ktAphala hI haiN| aura koTake daravAjoM para jo gumaTiyA~ banI huI hai una para Akara vaoNda soneke kalazasA dekha par3ane lagatA hai / vipa-jalase bharI huI aura maNiyoMse jar3I huI vahaoNkI khAI aisI jAna par3atI hai mAnoM nagarakI sevAko Aye hue roSanAgadvArA chor3I huI bhayAvatI kaoNcalI hI hai| kAraNa vaha bhI viSase paripUrNa aura maNiyoMke jaisI jar3I huI citra-vicitra choTe choTe dAnovAlI hotI hai / ra vahaoN jo satpuruSoMkI aTAriyA~ banI huI haiM unakI bhUmi vahuta hI manohara hai| aura unameM jo satpuruSa rahate haiM unake car3hane aura utaranese ve aisI mAlUma sAr3atI hai mAnoM naraka aura svargako jAnekA rAstA hI batAtI hai / vahA~ke jinAlaya bahuta U~ce hai| unake zikharoMmeM dhvajAe~ lagI huI haiM aura unameM hamezA hI bAje vajA ra karate haiM, jisase aisA jAna par3atA hai ki ve dhvajArUpa hAthoM aura vAjoMke zabdoM ke yArA bhavya jIvoMko hI bulAte haiM, aura zikharoMke UparI bhAgameM lage hue daMDoM kI laMTiyoMke jhuna jhuna zabdoMke dvArA unase yahI kahate haiM ki he bhavyajano ! puNyakA caya karo, usake prabhAvase tuma loga hamAre barAbara U~ce-unnata ho jaaoge| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyAya / vahA~ke sabhI loga dAnI hai; dhanI aura jJAnI hai tathA mAna-matsarase rahita aura uttama RddhiyoMse yukta haiN| ve mahimAzAlI haiM aura eka dUsarese gAya-bachar3ekI naoNI bhIti rakhanevAle haiN| vahaoN bhaMga (Ter3hApana) kevala vAloMmeM hai, nara-nAriyoMme nahIM hai| caMcalatA uttama striyoMmeM hI hai aura kisImeM nahIM hai / netra hI navIna vadhUke mukha dekhaneko yAcanA karate hai aura koI maeNgatA-bhikhArI nahIM hai| kevala mRdaMga hI vahA~ tAr3e jAte haiM, parantu aparAdha karake koI tAr3anA nahIM pAtA / vahaoN madana jAtike vRkSa to hai, para madana-kAmadevakA bolavAlA nahIM hai / kevala vRkSoMse pattoMkA patana hotA hai; parantu uttama avasthAse nIce koI nahIM giratA / vahA~ke satpuruSoMmeM dAna deneke lie to car3hA-UparI dekha par3atI hai, para aura aura kAmoM meM nahIM / kAmI puruSoMke cittako to striyA~ curAtI haiN| parantu isake sivA vahA~ aura corI nahIM hotI; vahA~ cora-lavAr3a purupa hI nahIM hai / evaM kAmI puruSa hI kevala striyoMse Darate haiM aura kisIko vahA~-Dara-bhaya nahIM hai / puSpa hI vRkSoM parase hare jAte hai, isake sivA koI kisIkI cIjako nahIM haratA / vahA~ yadi nIcatA ( gaharAI ) hai to nAbhi* maMDala meM hai, puruSa koI bhI nIca nahIM hai| vahA~ kevala vyAkaraNa-zAstrameM to kipa pratyayakA lopa-vinAza-sunA jAtA hai, para aura kahIM bhI vinAza zabdakA prayoga nahIM hotaa| vahaoNke patthara to avazya nIrasa hai, para puruSa koI bhI nIrasa-rUkhe svabhAvAle nahIM haiM / vahA~ sabhI puruSa jJAnI hai, koI mUrkha nahIM hai / vahaoNkI sabhI striyA~ zIlavatI haiM, koI duHzIlA nahIM hai / vahA~ke vRkSa hamezA phaloMse lade rahate hai / tAtparya yaha ki vaha deza sava taraha zobhAkA sthAna hai / usakA koTa vahuta manohara aura sAre saMsArako vazameM karanevAlA hai| jAna par3atA hai ki bhayake mAre kekI rUpa dhara kara zeSa nAga hI usakI sevA karatA hai / vahA~ke sabhI dhanavAle dhIra-vIra haiN| unheM puNyakA pUrNa phala prApta hai / ve hamezA dharma, artha aura kAmakA yathAyogya sevana karate haiM aura unake phalako bhogate haiM / ve dAna, pUjA Adi satkarmoMke dvArA pApakarmIkA nAza kiyA karate hai / ataH pApa-kA~ke udayase honevAle roga-zoka unake pAsa hI nahIM phaTaka paate| unake sabhI kAma zubhaM hote haiM aura ve hamezA amana-cainase rahA karate hai / vahaoNkI khAImeM nIle kamaloMkI bahutasI katAreM hai aura ve kamala phUle hue haiM / jAna par3atA hai ki vaha khAI ekadama , apane vahutase netroMko khola kara apane madhyabhAgakI zobhAko hI dekha rahI hai / usaka madhyabhAgameM jo vahA~ke mahaloMkI parachAI Akara par3atI hai usase usakI apUrva / zobhA dekhaneke hI yogya hai / usako dekhanese netra khila uThate hai / vahaoNke bAjAra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | 30 wwwww.MAAN ratnoMkI bahutasI rAziyoM lagI huI haiM / ataH ratnoko kharIdane ke lie vahA~ rupayA Adi mUla dhana le le kara vahutase vyApArI loga Ate hai aura ratnoMkI jA~ca karate hue idhara se udhara Dolate phirate dekhe jAte haiM / usa samaya ratnoM meM unakA jo prativimva par3atA hai aura una para jo ratnoMkI kiraNeM Akara par3atI hai usase ve bahuta hI zobhA pAte hai; jisa taraha apane tejase vibhUSita tArAgaNa sumeruke idhara udhara ghUmate phirate suzobhita hote haiM / vahA~ke loga kalyANa aura maMgalakI siddhike lie jinendra bhagavAnakI nitya aura aThAIke dinoMmeM pUjA kiyA karate haiM aura kudevoMse ve dUra rahate haiM / vahaoNkI striyoMke muha~ cA~dake samatulya haiM aura ve hI rAta meM a~varako haTA dete haiM, ata eva vahA~ rAtameM jo dIpaka jalAye jAte haiM ve kevala maMgalake lie hI jalAye jAte hai; aMdherA haTAneko nahIM ! vahaoNkI nara-nAriyaoN pAna khAnekI bhArI zaukIna haiM, isa lie vahA~ke bAjAroM meM pAnoMkI pIkoMse itanA bhArI kIcar3a maca jAtA hai ki usameM yadi koI madonmatta hAthI bhI Akara phaeNsa jAya to usakA vahA~se nikalanA kaThina par3a jAtA hai / vahaoNkI striyA~ apane paoNvoMmeM khUba hI kastUrI lagAtI haiM jisakI khuzabUse unake pAsa bhauroMke samudAyake samudAya ur3e hue cale Ate hai / aura ve pukAra pukAra kara kAmIjanoMko kahate haiM ki jisa taraha hama loga striyoMke zubha aura sAra caraNa-kamaloMkI sevA karate haiM yadi sukha cAhate ho to tuma bhI hamArI naoNI unake caraNa-kamaloMkI sevA karo / vahA~ AdinAtha prabhune do rAjoM kI sthApanA kI / ve dono kuruvaMzake bhUSaNa the, uttama puruSa aura bhAI bhAI the / unake nAma the somaprabha aura zreyAnsa | soma"makI rAnIkA nAma lakSmImatI thA / vaha cA~da jaise sundara muhaeNbAlI aura sundaratAkI sImA thI; satI thii| vaha somamabha mahArAjako prANoMse bhI kahIM adhika pyArI thI / loga usako sarasvatIkI upamA dete the| kyoMki jisa taraha sarasvatImeM manohara doMkA vinyAsa hotA hai aura alaMkAra Adi hote hai usI taraha vaha bhI manohara "doMkA vinyAsa karatI huI calatI thI aura bhA~ti bhA~tike alaMkAra - gahaneThese vibhUSita thI / sarasvatI meM gUr3ha artha aura uttama uttama guNa hote haiM vaha zrI gUr3ha abhiprAyavAlI thI aura usameM bhI aneka uttama uttama guNa the / sarasvatI sanardoSa aura logoMko ramAnevAlI hotI hai vaha bhI dopa- rahita aura logoM ko sukha denevAlI thI / tAtparya yaha ki vaha guNoM-sUtoMse goye gaye aura manohara ro hanoM kI camakatI huI piTArIsI jAna par3atI thI / kyoMki usakA zarIra bahuta sundara aura camakIlA thA / usameM bahutase guNa aura bhUSaNa the / usake kuMDala Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyAya / aura keyUrokI adbhuta hI zobhA thii| usake galekA hAra manako mohanevAlA thaa| usake hAthoM kI u~guliyoMmeM sundara agUThiyA~ aura kamarameM manohara karadhanI thI / bahuta kyA kahA jAve vaha upamA rahita thI / usako kisI bhI vastukI upamA nahIM dI jA sakatI thii| usakA muha candra ke jaisA aura netra mRgake jaise the| mastaka Adhe caoNdakI naoNI thA tathA pake hue nAriyala ke samAna sthUla aura sundara usake kuca the| sArAMza yaha ki usakI zobhA sava tarahase bar3hI-car3hI huI thii| usako dekha kara aisA thAna hotA thA ki mAnoM brahmAne pahale saMsArakI racanA kara khUba hI anubhava kiyA aura pIchese isakI racanA kara striyoMkI sundaratAkI sImA hI vaoNdha dI hai| somamama aura lakSmImatIke bar3e putrakA nAma jaya thA / vaha rUpazAlI aura zatrudalakA ghAtaka thA; vijaya-lakSmIkA pati thA / adhika kyA kahA jAya vaha sAkSAt jayakI mUrti hI thaa| bhagavAna AdinAtha isa samaya pRthvItala para nItikA pracAra kara rahe the| unhoMne ratna Adi dhanakI khAna pRthvIko sudhA-mayI banA diyA thA, usameM saba jagaha sukha phailA diyA thaa| ve prajAkA zAsana karate hue apUrva zobhA pAte the| eka samaya indrakI AjJAse gaMdharva-sahita lIlAMjanA nAmakI eka guNavattI apsarA AI aura prabhuke Age nRtya karane lgii| vaha bar3I caturAIse hAva-bhAva dikhAtI thI tathA bijalIkI bhA~ti caMcala thii| kabhI AkAzameM jAtI aura kabhI pRthvIpara' AtI thii| evaM usameM bahutase guNa the| vaha vINA aura vaoNsurIke vinodase caMcala hotI huI tAlake anusAra nRtya karatI thI, aura kabhI kabhI sundara AlApa bhI letI thii| isa prakAra usa devAMganAne khUba hI nAca kiyaa| jisako dekha kara vahA~ baiThe hue sabhI sabhAsada citrameM likhese raha gaye / unakI eka aisI vicitra hAlata hogaI ki jisakA kahanA vacanoMse vAhira hai / daivayogase nRtya karate karate hI usI vakta usa nIlAMjanAkI Ayu pUrI hogaI aura vaha dekhate dekhate hI adRzya ho gaI / aura nAca bhI usI samaya banda ho gayA jaise jar3oMke ukhar3a jAne para vRkSa jAtA hai| usake maraNako aura aura sabhAsadoM to na jAna pAyA, para prabhu jAna gaye isake bAda vipatti rahita, nirbhaya pariNAmI prabhu saMsArase virakta hokara usakI para yo vicAra karane lage ki saMsArI jIvoMkA jIvana cullU ke jalakI bhaoNti . dhIre vikhara jAnevAlA hai| phira Azcarya hai ki meghoMkI naoNI vilA jAnevAle 2 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| jIvana para pApa-karmake adhIna ho ye jIva kyoM nityatAkA vizvAsa karate haiM; aura hamegA usako apanI sampatti samajha kara saMsAra-samudrameM gote lagAyA karate haiN| isa prakAra soca vicAra kara AtmAkA anubhava karanevAle una prabhune bharatako bulA unheM bhAratavarSakA rAja diyA; valI vAhuvalIko manorama podanApurakA rAja-pATa saMbhalAyA tathA apane aura aura putroMko aura aura dezokA adhipati banA Apa nizcinta ho gaye / isI samaya devatA-gaNa Aye aura prabhuko snAna-bhUpaNase sajA kara, pAlakImeM savAra kara vanako le cale / isa vakta bhaoNti bhA~tike bhUSaNoMse vibhUSita Adi prabhuke sAtha bharata Adi hajAroM rAjA bhI the| jaMgalameM jA prabhuko unhoMne vahA~ eka bar3ake vRkSake nIce virAjamAna kiyaa| isake bAda prabhune kezaloMca Adi kriyAoMko karake caita vadi naumIke dina jainendrI dIkSA dhAraNa kI / isake bAda una niSpApa prabhune chaH mahIneke lie yoga dhAraNa kiyA aura upavAsoMse yukta tathA saMsAra-dvArA sevita ve prabhu usa vakta tejo-maya ho gaye / unakA teja sava aura phaila gyaa| bhagavAna tejake puMja aura saMsArake lie darzanIya the / jaba yogakA samaya samApta huA taba prabhune vahA~se cala kara vahutase dezoM meM, nagara nagarameM, ghara ghara vihAra kiyA; jaise eka eka tArAgaNake pAsa candramA vihAra karatA hai / parantu unheM kahIM bhI pAraNA karanekA yoga na milaa| mile kahaoNse, usa vakta sAre saMsArameM koI AhAra denekI vidhi hI na jAnatA thaa| 'jahA~ jahA~ prabhu jAte the vahA~ vahaoNke loga harSake bhare daur3a daur3a kara unake pairoM para par3a jAte the| tathA kaI loga prabhukI meMTa karaneko uttama uttama cIjeM-ghor3A, hAthI, ratna vagairaha-lAte the; kanyA, anna aura vastra le-le kara prabhuke Age Ate the; evaM koI nirdoSa bhUpaNa, Asana, zayana aura sugandhita puppa lA-lA kara unake sanmukha khate the / isa taraha prabhune mauna dhara kara iryApatha zuddhise chaH mahIne taka vihAra keyA, para kahI bhI unheM AhArakA yoga na mila sakA / isake bAda ve vihAra karate - darate hastinAgapura Aye / hastinAgapurake rAjA zreyAnsa the / ve bar3e bhAgyazAlI dAjA the / rAtakA samaya thaa| ve niHzaMka ho zayyA para sukhase soye hue the| "usa vakta unhoMne svamameM sumeru parvata, kalpavRkSa, caoNda, mUraja tathA gaharA samudra khA / svama dekhaneke bAda ve jAge aura unhoMne sava svapnoMko jaisAkA taisA bhImaprabha mahArAjase kaha sunaayaa| somaprabhane uttarameM kahA ki sumeruko dekhanese cA, kalpavRkSako dekhanese usIke samAna dAtA, candramAke dekhanese usake mAna hI saMsArako zAnti denevAlA aura surajako dekhanese pratApI evaM samudrako Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA adhyaay| dekhanese saMsAra-samudrase pAra jAnevAlA koI mahAn puruSa niyamase Aja apane ghara AyagA / isake bAda do paharake samaya saca muca hI prabhu unake ghara A phuNce| prabhuko dekhate hI zreyAnsako bahuta harpa huA / unheM apane pichale bhavakI yAda ho AI / unheM yaha bhI smaraNa ho AyA ki digambara muniyoM ko kisa vidhise AhAra diyA jAtA hai / phira kyA thA, ve somaprabha sahita prabhuke caraNoM meM par3a gaye aura unhoMne vaizAkha sudI tIna dina prabhuko sA~Take madhura rasakA AhAra diyaa| bhagavAna ko AhAra deneke prabhAvase unake yahA~ ratnoMkI barasA huii| AhAra lekara maunI aura mahAmanA prabhu vahaoNse vanakA cale gaye aura ghora tapa tapane lge| isake bAda eka hajAra varSameM prabhuko kevalajJAna prApta huA-ve kevalI ho gye| idhara bharata mahArAjakI AyudhazAlAmeM cakraratnakI utpatti huI aura ve bahutasI senAko sAtha lekara bhAratavarSako adhIna karane ke lie taiyAra hue / usa samaya bharatane kaurava kuladIpaka jayako culAyA aura unheM senApatikA pada diyaa| cakravartIke caudaha ratnoMgeMse senApati eka ratna hai| isa ratnakI hajAra deva rakSA karate hai / isake bAda bharata cakravartIne digvijaya karanA Arambha kiyA aura sATha hajAra varSameM sAre bharata-kSetrako apane adhIna kara liyaa| evaM digvijayakA anta hone para ve vApisa ayodhyA nagarImeM A pahu~ce / senApati jayane meghezvara devatoMko / bar3I bahAdurIse jItA thA, jisase prasanna hokara cakravartIne unakA nAma bhI meghezvara rakha diyaa| isake bAda jaya apane rAjya gajapurameM Aye aura vahA~ amanacainase rahane lge| una meghezvara jayakI jaya ho, jo zuddha manA hai; manohara rUpakI rAzi haiM; bar3e bar3e pracaMDa zatruoM para vijaya-lAbha karaneko udyata hai / jinhoMne rAjanItika dvArA bairiyoMke samUhake samUha naSTa-bhraSTa kara diye aura jo cakravartIke hRdayako praphullita karaneke lie sUraja haiM / evaM jinhoMne meghezvarako jIta kara surendrakI samatA kI aura apane akhaMDa parAkramase vairiyoM para vijaya pAI / jo sacce guNoMke bhaMDAra aura tejake puMja hai / jayazIla honeke kAraNase hI jinheM jaya kahate haiM / jo senApati-ratna haiM tathA devatA-gaNa aura mahAn puruSa jinakI sevA karata haiM / yahA~ granthakAra kahate haiM ki saMsArameM dharmake phalase hI puruSa gaNya-mAnya hote haiN| pUjya tathA uttama uttama pada pAte hai / isa kAraNa jIvamAtrakA pahalA kartavya hai ki vaha hamezA dharmakA dhyAna rakkhe / pAMDava purANa 5 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 pANDava-purANa / N tIsarA adhyaay| una AdinAtha prabhuko namaskAra hai jo vailake cinhase yukta haiM, dharma-maya aura dharmake dAtA hai tathA dharmake arthI purupa jinakI sevA karate hai, aura jo vairiyoM para vijaya-kAma kara cuke haiN| senApati jayake sivA somaprabha mahArAjake vijaya Adi caudaha putra aura the| ve sabake saba guNoMke bhaMDAra aura manohara rUpavAle the / ve aise jAna par3ate the mAnoM caudaha kulakara hI hai / ina paMdraha putroMke dvArA zrImAn somaprabha mahArAja indra jaise suzobhita the / eka samaya kisI nimittako pAkara ve saMsArabhoga Adise virakta ho gye| unhoMne apanA sArA rAja-pATa apane putroMko sauMpa kara zUravIra jayako una savakA mukhiyA banA diyA / isake bAda ve RSabha prabhuke pAsa gaye aura unase dIkSA lekara digambara ho gaye / evaM kucha kAlameM karmajAlako tor3a kara ve mokSa-mahalameM jA virAje / idhara jaya apane cAcA zreyAnsake sAtha-sAtha pahalekI bhA~ti hI rAjasukha bhogane lage / eka dina ve vihArake lie eka ghane jaMgalameM gaye / unhoMne haoN baiThe hue eka muniko dekha namaskAra kiyaa| munikA nAma zIlagupta thA / jayane eka nAga aura nAginIke sAtha-sAtha unase dharmakA upadeza sunA / dharmako tuna kara unakA citta bahuta saMtuSTa huA / isake bAda ve nagarako cale aaye| rasA RtukA Arambha hI thA ki usa samaya akasmAt vajrapAtake dvArA vaha nAga zAnta-cittase mara kara nAgakumAra jAtikA deva huaa| - isake bAda eka dina hAthI para savAra ho jaya mahArAja phira duvArA usI vanameM gaye / vahA~ jAkara unhoMne usI nAginIko, jisane ki unake sAtha-sAtha pahale dharmakA upadeza sunA thA, eka nIca jAtike kAkodara (saoNpa) ke sAtha krIr3A karate hue dekhA / isa para unheM bahuta krodha AyA / unhoMne krIr3A-kamalake dvArA una donoMko mArA tathA dhikkAra diyaa| rAjAko mArate dekha idhara udharase A-A kara unake sabhI sipAhiyoMne bhI unheM lakar3I, patthara Adike dvArA mAranA zurU kiyaa| saca hai rAjAkA kopa hone para nIca caritavAloM para sabhI kopa karate hai / koI bhI unakI tArIpha nahIM krtaa| mArase kAkodara bahuta hI vyAkula huA aura nirjarA sahita mara kara gaMgA nadIma Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyaay| kAlI nAmakI jaladevatA huA / aura vaha nAginI bhI pachatAtI huI tathA apane manameM dharmakA cintana karatI huI marI aura apane nAgakI, jo ki nAgakumAra deva huA thA, priyA huI / usane nAgakumArase jayake dvArA huI apanI mautakA sArA hAla kahA, jisako suna kara nAgakumArako bahuta krodha AyA aura vaha usI vakta jayako mAranekI icchAse unake mahalameM phuNcaa| saca hai pazu bhI apanI strIke tiraskArako nahIM saha sakatA, use bhI krodha ho AtA hai / rAtakA samaya thA aura jaya apanI priyA lakSmImatIke sAtha mahalameM bAtacIta kara rahe the / ve kara rahe thepriye ! maine Aja eka bar3A kautuka dekhA hai, use suno| itanI bAtacItake vAda unhoMne usa nAginIkI sArI kathA lakSmImatIko kaha sunaaii| jayakI bAta suna kara vaha deva socane lagA ki kahaoN to maiM eka pazu thA aura kahA~ yaha dharma jisake prabhAvase deva hogayA / yadi vicArase dekhA jAya to kahanA hogA ki mokSakI siddhi taka isa saMsArameM satsaMgake sivA koI dUsarA hitaiSI nahIM hai / isa vicArake sAtha hI krodha usake hRdayase nikala kara bhAga gayA aura vaha vilkula zAMta-citta ho gyaa| isake bAda kRtajJa aura mahApuruSa jayakI usa devane ratnoMke dvArA khUba pUjA kI aura unako apanI sArI kathA kaha sunAI / isake sivA usane maharAnase nivedana kiyA ki rAjan ! kAma par3ane para mujhe yAda krnaa| mai usI vakta ApakI sevA upasthita ho jAU~gA / itanA kaha kara vaha deva apane sthAnako calA gyaa| idhara cakravartIke sAtha-sAtha jayakumAra jaba sabhI dizAoMko vaza kara cuke--una para vijaya pA cuke taba unhoMne AkramaNa karanA chor3a diyA aura ve ekadama saMyamI munikI taraha zAnta-citta ho samatA bhAva dhAraNa kara amanacainase apanA samaya bitAne lge| * kAzI nAmakA eka manohara deza hai / vaha sAre saMsArameM prasiddha hai / jAna par3atA hai ki mAnoM bhogabhUmi saba jagahase naSTa hokara yahIM AgaI hai / vaha sAkSAt bhogabhUmi hI hai / kAzImeM eka vanArasa nagarI hai / vaha vizAla aura ravaccha mahalokA sthAna hai / usake bhavana svargake vimAnoMse bhI bar3he-car3he haiM / jAna par3atA hai ki vaha mahaloMkI vizAlatA aura svacchatAse svargake vimAnoMko jIta kara amarAvatIkI haMsI ur3AtI hai / vahA~ke rAjA akaMpana the / unake tejake mAre zatrugaNa thara thara kaoNpate the / ve pUrvopArjita puNyakarmako bar3hAte the, usakI rakSA bhI karate Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 'pANDava-purANa / the| unakI priyAkA nAma sumamA devI thaa| sunamA devIke zarIrakI prabhA caoNdake tulya thI / vaha apanI vipula zrIke dvArA kusudake phUloMkI prabhAko dhAraNa karatI thii| akaMpana aura suprabhAke hajAra putra the aura ve sabake sava sUrajakI bhA~ti tejavAle the, unnatizAlI the| unake nAma the-hemAMgada, suketa, zrIkAMta ityaadi| inake sivA unake sulocanA aura lakSmImatI ye do putriyA~ thIM / ye donoM himavata aura padmadrahase utpanna huI gaMgA aura siMdhukI samatA karatI thIM; tathA unase bhI zreSTha thIM / bar3I putrI sulocanA vAstava meM sulocanA-sundara netroMvAlI-hI thii| kalA aura guNoM ke dvArA manako mohanevAlI caMdramAkI zobhAke samAna thii| kyoMki usameM bhI nAnA kalAe~ aura guNa the| ata eva vaha saMsAra bharako pyArI thI-use sabhI premadRSTise dekhate the| sumati nAmakI usakI eka pAya thI, jo usake guNa aura kalAoMko bar3hAnekI hamezA hI ceSTA kiyA karatI thI / jaise ujelI rAta caoNdakI kalAko sadA hI bar3hAtI rahatI hai / isakI jaoNdhaiM raMbhAkeleka-samAna thIM, ataH loga ise raMbhA kahate the| devAMganA-gaNa ise devAMganA hI mAnatA thaa| isakA keza-pAsa bhArI suzobhita thA, isa lie loga ise sukezI kahA karate the| bahuta kyA kaheM, apane aizvaryake dvArA vaha indrANIke jaisI dekha par3atI thii| phAlgunakI aThAIkA samaya thA / usa vakta sulocanAne bar3I bhaktise jinadevakI pUjA kI aura vrata liyaa| vrata-upavAsase usakA zarIra kRza ho gayA thaa| pUjA-pATha pUrA kara vaha prabhukI AsikA deneke lie rAjAke pAsa phuNcii| rAjA usake hAthoMmeM AsikAko dekha kara uThA aura donoM hAthoMkI aMjali banA kara usane AsikAko var3e bhaktibhAvase liyA tathA lekara apane mastaka para car3hAyA / isake bAda rAjAne kahA ki putrI! upavAsase terA zarIra bahuta murajhA rahA hai, isa lie tU jaldIse mahalako jA aura pAraNA karale / itanA kaha kara rAjAne use to vidA kara diyA, para Apa svayaM isa soca-vicArameM ulajha gayA ki sulocanA ava yuvatI hogaI hai, isakA vivAha kara denA caahie| isa praznako jaba vaha svayaM hala na kara sakA taba usane zrutArtha, siddhArtha, sArtha aura sumati ina cAroM maMtriyoMko bulAyA aura unake sAmane yaha prazna rakkhA ki sulocanA kise denA caahie| : isa praznako suna kara zrutArtha volA ki bhAratabhUSaNa bharata cakravartIkA arkakIrti nAma jo putra hai vaha isa kanyAke lie eka uttama vara hai / kyoMki kula, rUpa, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyAya / avasthA, vidyA, caritra, dhana aura puruSArtha Adi jo jo varameM dekhanekI bAteM hai ve saba usameM pAI jAtI haiN| zrutArthakI isa sammatiko suna kara siddhArtha kahane lagA ki ApakI kahI huI sava vAteM arkakIrtimeM haiM yaha to ThIka hai; parantu sAmAnya puruSakA eka bar3e puruSake sAtha sambaMdha honA ucita nahIM jAna par3atA / isako vidvAna loga AdarakI dRSTise nahIM dekhate / rAjan ! ApakI barAbarIvAle prabhaMjana, rathacara, bali, vajrAyudha tathA meghezvara bhUmibhuja Adi bahutase aura aura rAjA hai| unameM jisako Apa ucita samajheM usako kanyA deM / siddhArthakI sammatiko suna kara siddha-sAdhaka sarvArtha nAma maMtrIne kahA ki rAjan ! bhUmigocaroMke sAtha to pahalese hI sambaMdha hotA calA AtA hai, para vidyAdharoMke sAtha aba taka koI sambaMdha nahIM huaa| ata: merI sammati hai ki Apa kisI yogya vidyAdharake sAtha hI isa sambaM. dhako sthira kAjie / isa apUrva sambaMdhase hama sabako aura kanyAko bahuta hI sukha prApta hogaa| sabakI sammati suna kara pIchero sugati maMtrI bolA ki merI sammati hai ki aura aura vAtoMkI apekSA isa vakta svayaMvara-vidhi karanA hI ThIka hogA aura usase sabako sukha-zAnti bhI milegii| sumatikI isa sammatiko suna kara buddhimAna akaMpanane kahA ki bahuta acchA svayaMvara hI honA cAhie / isa samaya akaMpanane suprabhA aura hemAMgadakI bhI sammati lI aura svayaMvara karanA hI nizcita kiyA / isake bAda akaMpanane sava rAjoMke pAsa patra de-de kara dUta bheje aura svayaMvarameM Aneke lie unase Agraha kiyaa| jayakumAra aura sulocanAke bhAvI zubha sambaMdhako jAna kara isI samaya pahale svargase eka deva aayaa| usakA nAma thA citrAMgada / vaha akaMpanake pAsa A kahane lagA ki maiM sulocanAke svayaMvarako dekhanekI icchAse yahA~ AyA huuN| yaha kaha kara usa devane nagarake pAsameM hI jo eka brahma sthAna banA huA thA, usase uttarakI aura pUrva mukhavAlA bahuta vizAla sarvatobhadra nAmaka mahala banAyA; aura usake cAroM ora sundara svayaMvara maMDapakI jaisI honI cAhieracanA kI / vaha deva samyagdRSTi thA, buddhimAna aura zuddha-citta thA / usane jitanA kucha kAma kiyA thA vaha saba harSake sAtha aura uttama rItise kiyA thaa| tAtparya yaha ki usane svayaMvarakI apUrva aura vidhipUrvaka racanA kI thii| , dUta-gaNa gaye aura jAkara unhoMne rAjA-mahArAjoMko akaMpanake patra diye| rAja-gaNa patrake dvArA akaMpana rAjAke bhItarI bhAvako samajha kara svayaMvarake Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / Aye / prAyaH tIna samudrake bhItara bhItarake sabhI rAjA-gaNa vanArasameM A u sthita hue; evaM samaya para svayaMvara maMDapameM apane apane yogya sthAnoM 5 A viraaje| ___udhara sulocanAne snAna Adise nivaTa kara sundara sundara vastra aura gahanegaoNThe pahine, tathA siddha paramAtmAkI pUjA kara unakI AsikAko mastaka para cddh'aayaa| isake bAda mahendradatta nAma kaMcukI use rathameM baiThA kara svayaMvara maMDapameM laayaa| sulocanA apane rUpase ratiko bhI nIcA dikhAtI thii| isa samaya suprabhA devI sahita akaMpana mahArAja bhI vahA~ Aye aura ve eka ora svayaMvara maMDapake pAsameM hI baiTha gaye / jAna par3atA thA ki indrANIko sAtha lekara indra hI ravargase svayaMvara dekhaneko AyA hai / inake sivA caturaMgI senA aura choTe bhAiyoMko sAtha lekara hemAMgada bhI vahA~ A pahu~cA / hemAMgadakA svaccha hRdaya prIti aura pramodase khUba bhara rahA thaa| thor3I hI derameM sulocanAkA stha maMDapameM A pahu~cA / kaMcukIne rathako rokA / sulocanA rathase utara kara maMDapameM aaii| isake bAda jaba sulocanA varamAla hAthameM le pativaraNako calI taba kaMcukIne una vidyAdhara rAjoMko dikhA kara sulocanAse kahA ki putrI! yaha namikA putra sunami hai| yaha dakSiNa zreNIkA rAjA hai / yadi tuma cAho to ise vro| yaha * sunamikA putra suvana hai| yaha uttara zreNIkA rAjA hai| isa taraha usane kramazaH sabhI vidyAdharoMkA sulocanAko paricaya karAyA / isI prakAra aura aura sabhI rAjoM, mahArAjoMkA paricaya detA huA vaha sUrajakI prabhAke samAna prabhAvAle bharata cakravartIke putra, guNoMke bhaMDAra kumAra arkakIrtike pAsa pahuMcA / vahA~ jA usane sulocanAko unakA paricaya diyaa| para vaha arkakIrti Adi sabhI rAjoMko chor3atI huI antameM kisIse bhI nahIM jIte jAnevAle jayakumArake pAsa pahuMcI, jisa taraha koyala vasanta "RtumeM aura aura sabhI vRkSoMko chor3a kara Amake per3a para jA pahuMcatI hai / sulocanAko jayameM Asakta-citta dekha kaMcukI volA ki putrI ! ye jagatmasiddha jaya mahArAja haiM / somaprabha mahArAjake putra hai / inakA saudarya vacanAtIta hai / kAmadevake ksauMdaryase bhI bar3hA-car3hA hai / dekhatI to ho, hAthake kaMkaNako darpaNakI jarUrata hI kyA hai| uttara bhAratavarSameM inhoMne meghezvara devoMko jIta kara jo siMhanAda kiyA thA , gItaha meghezvara devatoMke zabdako bhI jItatA thaa| usa samaya khuza hokara bharata cakra- . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Annan unna. tIsarA adhyaay| rnmmmmmmmmmmmmmmmmin ~ mom mom amonomwwwser sf apane donoM hAthoMse inake sira para 'vIra-padaka' vaoNdhA thA aura inakA meghenAma rakkhA thaa| itanA suna kara pUrvabhavake premase vaha mAninI usa sundati aura kundake samAna svaccha guNoMvAle jayako dekha kara aura unakI tArIpha kara bahuta hI harSita huii| usane varamAlA jayake galemeM DAla dii| usa samaya honevAle bAjoMke mahAna zabdase dazoM dizAyeM gUMja uThIM / jAna par3atA thA ki vAjoMkA zabda kanyAke apUrva utsAhako dikanyAoM taka pahu~cA rahA hai-unheM sunA rahA hai / tathA saba loga ekadama ghoSaNA karane lage ki kanyAne bahuta hI acchA kiyA jo jayako varA; evaM sAdhujana usakI puruSa-parIkSAkI yogyatAko dekha kara use sAdhuvAda dene lge| parantu arkakIrtike khoTI sammati denevAle eka karmacArIse yaha sava cAteM na sahI gaI aura usane arkakIrtiko bhar3akA kara kahA ki mahArAja ! akaMpana yadi jayako hI kanyA denA cAhate the to unhoMne hama saMbako vyartha hI yahA~ bulA kara hamArA tiraskAra kyoM kiyA, jo saMsArameM yugoM taka vyApaka rhegaa| yaha suna kara arkakIrti kucha lajita hue| unhoMne apanA mastaka nIcA kara liyA / yaha dekha usa karmacArIne aura bhI jozakI Aga phUMkanA zurU kiyA / vaha bolA akaMpanane Apako apane ghara bulAkara Apake sAthameM bar3I bhArI duSTatA kI hai| vicArie to sahI ki kahA~ to Apa cakravartIke putra zrImAn aura kahA~ yaha jaya ApakA sevaka / isa vAtakA akaMpanane kucha bhI soca-vicAra na kiyA aura Apake hote hue bhI Apako chor3a kara isa sevakako kanyA de dI / akaMpanane Apake sAtha duSTatA hI nahIM kI, kintu bhArI nIcatA bhI kI hai, jo ki akSamya hai| isa prakAra bhar3akAnevAlI vacana-rUpa-vAyuke dvArA arkakIrtikI krodhAmi khuba hI dhadhaka uThI / vaha bolA ki isa duSTAtmAne mere hote hue bhI mujhe chor3a kara mere . sevakako kanyA dI, yaha bar3A bhArI aparAdha kiyA / ise isakA phala avazya hI cakhAnA caahie| usa vakta to pitAjIke bhayase maine jayako 'vIra-padaka' kA pradAna karanA saha liyA thA / para isa samaya sabhI saubhAgyako haranevAlI isa mAlAkI kSatiko maiM kyoM kara saha sakatA huuN| krodhake vaza ho jAneke kAraNa arkakIrtine isa taraha sabhI mAna-maryAdA r3a dI-heya-upAdeyakA jJAna usake hRdayase kUca kara gayA, aura vaha ekadama Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pANDava-purANa / yuddha karaneko taiyAra ho gayA / jAna par3atA thA ki mAnoM pralayakAlakA megha hI umar3a rahA hai; kyoMki pralayakAlakA megha bhI heya-upAdeya rahita aura maryAdA rahita hotA hai / isake bAda anavadyamati maMtrIne, jo ki maMtrIke sabhI lakSaNoMse yukta thA, arphakIrtiko nyAya-yukta aura hitakara vacanoM dvArA samajhAnA zurU kiyaa| rAjan ! Apake vaMzase dharma-tIrtha calA aura jayake vaMzase dAna-tIrtha / isa apekSAse to Apa aura jaya varAvara hI hai| dUsarI bAta yaha ki ApakA aura jayakA svAmI-bhRtyakA ghaniSTa sambandha hai / ata eva Apako apanA kucha bhI parAbhava nahIM samajhanA cAhie / rAjan ! pahale to parAI strIkI cAha karanA hI anucita hai aura dUsare yadi laDa-bhir3a kara javaradastI sulocanA lAI bhI jAyagI to nizcaya hai ki vaha ApakI bhAryA na hogI; bhale hI apane prANa kho baiThe / usa vakta pratApa-pUrNa jayakA yaza saMsArameM dinakI nAI hamezA sthita rahegA aura rAtakI naoNI saMsAra bharameM ApakI apakIrti phaila jaaygii| rAjan ! jaldI matakIjie; abhI yuddhake lie taiyArI mata kiijie| yaha mata samajhie ki maiM hI balavAna hU~ aura mere pAsa hI saba sAdhana hai| kintu udhara akaMpanake pakSameM bhI bahutase rAjA haiM aura unake pAsameM kAphI sAdhana bhI hai| rAjan ! dharma, artha, kAma ina tInoM puruSArthoMkI prApti honA puruSoMke lie koI AsAna bAta nahIM hai; parantu ina tInoMko Apa sAdha cuke haiM aura bahuta AsAnIse / para ava nyAyako laoNpa kara unakA vyartha hI satyAnAza mata kIjie / dekhie, saMsArameM bahutase rAjA haiM aura unake yahA~ bahutase kanyAratna hai / maiM nizcayase kahatA hU~ ki una kanyAratnoMko lA-lA kara Apake bhaMDArameM jamA kara dUMgA / isa vAtameM Apa bilkula hI saMdeha na kareM / yaha svayaMvara-vidhi. hai / isameM yaha niyama nahIM hai ki mAnya puruSake galemeM hI varamAlA DAlI jAya aura garIvake galemeM na DAlI jAya / kintu kanyAke Upara hI saba vAta nirbhara hai ! vaha jise cAhe pasaMda kare / tAtparya yaha ki jisako kanyA pasaMda karegI vahI usakA vara hogaa| isa prakAra nyAya-pUrNa vacoMke dvArA maMtrIne bahuta kucha samajhAyAbujhAyA, para arkakIrtike hRdaya para usakA kucha bhI asara na par3A; jisa taraha ki aneka yuktiyoMse kamalinIke patte para DAlA huA jalakA eka kaNa bhI nahIM ThaharatA / usa kubuddhi, haThI aura tiraskArake pAtra rAjAne maMtrIkI isa amUlya sammatikI kucha bhI paravAha na kI aura senApatiko vulA kara apane * pakSake tamAma rAjoMse lar3AI ke dRr3ha nizcayako kaha sunaayaa| evaM saba kucha ThIka-ThAka Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyAya / 41 karake usa durAgrahIne thor3I hI derameM tIna lokako DarA denevAlI raNabherI bajavA dI / bherIke zabdako suna kara sabhI rAja-gaNa yuddhake lie utsuka ho uThe aura calate hue bhaToMke hAthoMke caMcala zabdoMke dvArA apanI niThuratA dikhalAne lage / saba senA taiyAra hokara kramase calane lagI / sabase Age parvatake varAvara U~ce aura saje hue hAthI cale jAte the / hAthiyoMke pIche yuddha-samudrakI taraMgoMkI naoNI caMcala aura palANa Adise suzobhita ghor3e calate the / ghor3oMke pIche cItkAra zabda karate hue ratha aura unake vAda payAde-gaNa calate the| payAdoMke hAthoMmeM bhA~ti bhaoNtike hathiyAra the| kisIke hAthameM daMDa thA, koI dhanuSa aura koI bhAlA liye thA / evaM kisIke hAthameM talavAra thii| isa prakAra senAke sAtha arkakIrti vijayaghopa nAma hAthI para savAra hokara akaMpana mahArAja para jA car3hA / akaMpanane jaba isa samAcArako sunA taba maMtriyoMse salAha kara arkakInike pAsa eka dUta bhejA / dUtane jAkara arkakIrtise kahA ki kumAra ! isa taraha mAna-maryAdAko laoNpanA Apako zobhA nahIM detaa| he cakriputra ! Apa raMjako chor3a kara prasanna hoie, vyarthakA jhagar3A mata cher3ie / jahA~ taka bana sakA dUtane bahuta kucha namra nivedana kiyA, para jaba arkakIrti para usakA kucha bhI asara na huA taba vaha lAcAra ho vApisa lauTa AyA aura usane jaisAkA taisA saba hAla akaMpana mahArAjako sunA diyaa| vaha saba suna kara jayane kahA ki koI phikarakI bAta nahIM, maiM usa parastrI-laMpaTako saoNkalako pakar3ane ke lie taiyAra hue vandarakI bhaoNti eka minaTameM hI baoNdha lUMgA / isake bAda jayane vaha meghadhoSA nAma bherI bajavAI, jisako ki unhoMne meghakumArako jIta kara prApta kiyA thaa| tAtparya yaha ki idharase jayakumArane bhI yuddhakI ghoSaNA kara dii| bherIke zabdako sunate hI jayakumArakI senA bhI cala pdd'ii| laharAte hue samudrakI bhaoNti matavAle hAthI calate hue aise jAna par3ate the mAnoM madase ghUmate haiM / evaM pRthvI ko apanI TApoMke dvArA khodate aura hAMsate hue vAyuke vegakI bhaoNti cacala zIghragAmI ghor3e aura sabhI hathiyAroMse bharapUra ratha-samUha calane lge| rathoMke Upara dhujAe~ phaharAtI thIM, jinase aisA jAna par3atA thA ki mAnoM ve aura aura manuSyoMko yuddhake lie hI bulAtI haiN| isI taraha payAdegaNa bhI Amodapramodake sAtha yuddhasthAnameM pahu~caneko udyata ho gaye / isa samaya vahaoNkI striyA~ bhI bhaToMkA kAma karatI thIM / vahA~kA aura kyA varNana kiyA jA sakatA hai / evaM apanI senAko sAtha lekara svayaM akaMpa aura vairiyoMko thara thara kaeNpAnevAle akaMpana pANDava-purANa 6 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 pANDava-purANa / bhI yuddhasthalameM zatruse jA bhir3e / isI samaya sUryamitra, suketu, jayavarmA, zrIdhara aura devakIrti Adi mukuTavaddha rAjA tathA aura aura nAthavaMzI, somavaMzI rAjA jayase A mile / inake sivA arddha vidhezoMko sAtha lekara meghamama nAma vidyAdhara bhI jayakI sahAyatAko AyA / tAtparya yaha ki jayakA pakSa bhI vahuta pravala thA / isa vakta meghezvara (jaya ) ne ezaravyUha racA, jisase unakI apUrva hI zobhA hogaI / yaha dekha arkakIrtine cakravyUhakI racanA kI aura jayake makaravyUhako bheda DAlA | isake bAda sunIma Adi vidyAdharoMne, jo arkakIrtike pakSameM the, tAyavyUhakI racanA kI / isI samaya aSTacaMdra Adi vidyAdhara loga bhI arkakIrtikI ora A pahu~ce / raNasthalameM eka dUsare yodhAoM ke sAtha pracaMDa yuddha hone lagA / donoM orake vANa zatruoMke hRdayako bhedane lage / yodhAoMmeM daMDoM, talavAroM, bhAloM, gadoM, zaroM, sUzaloM, haloM aura zilAoM ke dvArA tathA eka dUsareke vAloM kI kheMcAtAnIke dvArA khUba hI ghamAsAna yuddha huaa| idhara arkakIrtine jalatI huI bhAgakI zikhAke samAna tIkSNa vANoMke dvArA zatrudalake vIroMke hRdayoMko cheda-bheda DAlA, jisako dekha kara jayakumArane apane choTe bhAiyoMko sAtha le vajakAMDa dhanupake dvArA bhIpaNa yuddha kiyA aura thoDIsI derameM hI zatrudalake vIroMko zastra prahAra dvArA tahasa-nahasa kara diyA jisa taraha kIrti aura vijayakA abhilASI vAdI zAstrakI yuktiyoM dvArA prativAdIko parAsta kara detA hai / isake bAda AkAzameM jAkara jayake pakSake vidyAdharoMne zatrupakSake vidyAdharoMkA khUba hI tiraskAra kiyA aura ve vidyAyuddhake abhimAnase hamezAke lie yuddhakI pratijJA karane lge| unhoMne kahA ki hama hamezA tuma logoMse yuddha karaneko taiyAra haiN| kabhI pIchA paira denevAle nahIM / isa vakta nIcese bhUmigocarI aura Uparase vidyAdhara loga varAvara valase bANoMko chor3a rahe the, jisase ki ve bIca meM hI eka dUsarake muhaeNse TakarA kara raha jAte the; kisIko hAni nahIM pahuMcA pAte the / unake vidyAvalakA yaha eka namUnA hai| isake bAda jayakumArane bhAiyoM sahita yamakA rUpa banAyA aura ve sabake saba ghor3oM para car3ha kara siMhakI naoNI zatrudalake sAtha yuddha karane lge| isa samaya jayakI jIta hone lagI, jisako dekha kara aura aura sabhI yuddhakuzala bIra una para ekadama TUTa pdd'e| jisa tarahase Aga para pataMge ekadama A girate haiN| isake bAda hAthiyoMkI senAko laoNgha kara arkakIrtine jayake Upara AkramaNa kiyA / jayane bhI vijayArddha nAmake gajottama para savAra ho usake sAtha yuddha AraMbha kiyA kucha bhI uThA na rkkhaa| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyAya | 43 cakravartIne arkakIrtiko do vastue~ dI thIM eka vajrakAMDa dhanuSa aura dUsarA sapheda ghor3oMvAlA ratha / isa samaya arkakIrtine ina donoMse kAma liyA / jayalakSmIko pAne ke lie utsuka arkakIrtike kucha vijaya cihna dikhane lage----usane vijayakI dhujAsI phaharA dI / yaha dekha vandIjana Akara usakI stuti karane lage / arkakIrtikI vijaya hotI dekha yamake tulya parAkramI jayane vajrakAMDa dhanuSadvArA bAtakI bAtaneM diggajoMke madako naSTa kara vArNoMke samUha dvArA arkakIrtiko prabhA rahita kara diyA; jisa taraha meghamAlA sUrajako teja rahita kara detI hai / jayane arkakIrtike zastra, dhujA, chatra, camara Adi sabhI rAjacinha 1 bheda DAle aura sAthameM hI usakI uddhatatAkA bhI ilAja kara diyA / yaha dekha kara aSTacaMdra vagairaha rAje raNakovida jayake iSTakA vighAta karane ko taiyAra hue; parantu ve usakA bAla bhI baoNkA na kara sake / udhara bhujavalI Adi rAjA hemAMgada ke sAtha lar3ane ko taiyAra hue| ve aise jAna par3ate the mAnoM siMhoMkA samUha hI hai / aura hemAMgada ke bhAI vagairaha jo siMhakI naoNI lar3ane ko taiyAra the, unase lar3ane ko Aye / evaM apane choTe bhAiyoMko sAtha lie hue anaMtasena AyA aura jayake bhAiyoMke sAtha A bhidd'aa| donoM pakSake rAjoMmeM khUba hI lar3AI huI / krodhake mAre donoM pakSake rAjA kaoNpate the / yaha saba hAla dekha kara jayako khUba hI roSa AyA aura vaha ekadama una para TUTa par3A / jayake puNyapratApa se isI samaya usa nAgakumArakA, jisakA ki pahale jikra A cukA hai, Asana DagamagAne lagA, jisase usane jayake saMkaTako jAna liyA / vaha usI vakta AyA aura jayako nAgapAza aura ardhacandra zara dekara calA gayA / phira kyA thA, vANako pAte hI jayane usako vajrakAMDa dhanuSya para car3hAyA aura aSTacandra Adiko ratha sahita bhasma kara diyA / yaha dekha kumArakA abhimAna naSTa ho gayA; jisa taraha daoNta aura sar3ake kaTa jAne para hAthI aura hathiyAra china jAne para yama nirmada ho jAtA hai / granthakAra kahate haiM ki karmakI ceSTA bar3I kaSTamaya hotI hai / isake bAda vidhike jJAtA jayane saralatA ke sAtha arkakIrtiko pakar3a liyA / dekho, jo arkakIrti eka bhArI gaNya-mAnya puruSa thA usIkI Aja yaha hAlata ho gaI / saca hai, mArgako chor3a kara jo audhe rAste se jAtA hai vaha avazya hI dukhI hotA hai / isake vAda asta hote hue sUrajake samAna prathA rahita arka - kIrti jaya ratha meM baiThA kara Apa svayaM hAthI para savAra huA / arka - kIrtike sivA jayane usake anuyAyI aura aura vidyAdharoMko bhI nAgapAza se Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | vaoNdha liyA thA / isa prakAra zatruo para vijaya lAbha kara siMhake samAna parAkramI rAjA jaya bar3A sukhI huA / jaba devatoMko jayake jItakI khabara lagI taba unhoMne AkAzase phUloMkI barasA kI aura jayadhvanise dazoM dizAoMko zabda-maya kara diyaa| isake bAda jayane raNasthalakA nirIkSaNa kiyA aura mare hue bIroMkI dagdha kriyA tathA jIte huoMkI jIvanakriyA arthAt auSadhi vagairahakA prabaMdha kiyA / yaha saba kiye bAda jaya akaMpana mahArAjake sAtha sAtha kAzI Aye / kAzI manuSyoMse bharapUra aura lahalahAtI huI dhunAoMse suzobhita thI aura bhA~ti bhA~tikI sampatti se sajAI gaI thI, jAna par3atA thA ki jayakI jItakI khuzImeM nagarIne apanI kAyA hI palaTa DAlI hai / vahA~ pahu~ca kara jayane pakar3e hue rAjoM aura arkakIrtiko catura puruSoMke dvArA AzvAsana dilavA kara unheM unake yogya sthAna para ThaharAyA / isake bAda jaya vagairahane yaha samajha kara ki sava vivAdhAoMkA nAza jinendra devake prasAdase hI hotA haiM, unakI pUjA-vandanA kI aura bhA~ti bhaoNtikI stutiyoM dvArA unakI stuti kii| bAda sabake saba apane apane sthAnako cale gaye / vahA~ jAkara jaya aura akaMpanane pakar3e hue rAjoM aura vidyAdharoMko chor3a diyA aura yogya mIThe vacanoM dvArA unake hRdayoMmeM vizvAsa karA diyA ki tuma loga kisI bhI tarahakI cintA mata karo / 44 isake bAda bhavya aura saralacitta jaya aura akaMpanane arkakIrti kumArakI stuti kara unheM namaskAra kiyA aura kahA ki kumAra ! hamAre kuloMko Apane hI bar3hAyA, pAlA tathA poSA hai / phira ye kula Apake hI dvArA kaise naSTa ho sakate the / isI lie aisA huA / vAstava meM ApakI hAra nahIM huI / hama saba loga to Apake hI sevaka hai / aura eka bAta yaha ki suta, baMdhu tathA sipAhI vagairahase cAhe sau aparAdha hI kyoM na ho jAyeM, mahApuruSa sabhI mApha kara dete hai; kyoMki vAstavameM uttama puruSoMkA kSamA hI bhUSaNa hai / kumAra ! hama avivekiyoMse ApakA eka aparAdha ho gayA hai, para hama Apake sevaka hai, isa lie Apa hameM kSamA pradAna kara deN| hamArI yahI abhyarthanA hai / prabho ! eka sulocanAkI to vAta hI kyA hai, yaha sarvasva hI ApakA hai aura hama bhI Apake haiN| yadi Apako sulocanAkI cAha hI thI to pahalese hI svayaMvara vidhiko roka denA cAhie thA / para vAstava meM aisA bhAva ApakA na thA; kyoMki Apa to vizvake pAlaka haiM / kintu kisI duSTa puruSane Apako AgakI nAI bhaDakA diyA aura usIse Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyaay| 45 yaha saba aisA huA hai / astu, aba Apase yahI namra prArthanA hai ki Apa hamAre Upara ThaMDe jalakI bhaoNti hI ThaMDe ho jaaie| isake bAda akaMpanane arkakIrtiko bahuta sampatti dI aura lakSmImatI nAma putrIkA usake sAtha byAha kara diyaa| isa taraha akaMpana bar3e Adarake sAtha arkakIrtiko santuSTa kara aura hAthI para car3hA bahuta se rAjoM mahArAjoM sahita usake dezako ravAnA kara diyA; evaM aura aura rAjoMko bhI hAthI ghor3e AdikI bheMTa dvArA santuSTa kara unheM vidA dii| ve bhI sava apane apane nagarako cale gye| isake bAda bar3e bhArI ThATa-bATake sAtha vaha nAgakumAra AyA aura usane jayazIla jayakumArake sAtha bhalI bhaoNti sulocanAkA vivAha karavAyA / dekho, yaha sava puNyakA hI mAhAtmya hai jo devatA-gaNa bhI sevAmeM Akara upasthita ho jAte hai| isake bAda jayane akaMpanakI sammatise ratna Adi bheMTa dekara sumukha nAma eka dUtako cakravartIke pAsa bhejA / vaha gayA aura cakravartIke sAmane ratna Adi bheMTa rakha kara tathA unheM hAtha jor3a praNAma kara namratA-pUrvaka bolA ki prabho! akaMpana mahArAja Apake Darase Apako yaha jatAnA cAhate hai ki maiMne svayaMvara vidhi karake jayakumArako apanI sulocanA nAma kanyA dI hai / svayaMvarameM AnekI kumArane bhI kRpA kI thI aura jaba kanyAne jayake galemeM varamAlA DAlI tava unhoMne apanI sammati bhI pragaTa kI thii| para pIchese na jAne kisI pApIne kumArake kAna bhara diye, jisase ve kruddha ho gaye aura unhoMne yuddha cher3a diyA / vaha saba hAla zrImAnne avadhijJAna-cakSuke dvArA pratyakSa hI dekhA hai / he prabho ! aba jo kartavya ho so kIjie, jisameM hamArI artha-kSati na ho aura hameM kleza bhI na pahu~ce; evaM hama mAre na jaayeN| isa prakAra dInatA bhare vacanoM dvArA namra nivedana kara cukane para dUta to eka ora baiTha gayA aura paracakrako bhaya denevAle cakravartIne uttarameM yoM kahanA zurU kiyA ki akaMpanane aise namra vacanoMko lekara tumheM vyartha hI bhejaa| kyoMki ve bar3e haiM, ataeva mere lie AdinAtha prabhuse kama nahIM haiN| jisa taraha AdinAtha prabhu mokSamArgake pravartaka guru haiM, dAnakI pravRtti karanevAle zreyAnsa rAjA hai tathA cakravartIpanekA maiM aguA hU~ usI taraha ve bhI to svayaMvara-vidhika vidhAtA hai-calAnevAle haiN| yadi Aja ve na. hote to svayaMvara-vidhiko kauna calAtA, yaha bAta to nizcita hI hai / yahA~ bhogabhUmi Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 pANDava-purANa | wwwwwwww honese jo purAne mArga luptamAya ho gaye the unako jina satpuruSoMne phirase pracalita kiyA hai, unameM nayApana DAlA hai ve sAre saMsArake pUjya haiN| aise puNya prasaMga para arkakIrtine jo vahA~ anyAya se lar3AI kI usase usane yuga- paryanta ke lie mere yazameM dhanvA lagA diyA; apayazI puruSoMmeM merI ginatI karavA dii| isa prakAra cakravartIne dUtako samajhA-bujhA kara vApisa lauTA diyaa| usane vApisa Akara akaMpana aura jayako namaskAra kara cakravartIke jaise taise vacana unheM kaha sunAye / isa prakAra cakravartIkA uttara suna ve bar3e prasanna hue| isake bAda kucha kAla taka jayakumAra aura sulocanAne vahIM sukhase nivAsa kara bAda apane nagarako jAnekI icchA kI aura akaMpana mahArAjako apanI icchA kaha sunAI / akaMpanane hAthI ghor3oM Adi se khUva sanmAna kara unheM vidA kiyA aura sAthameM hemAMgada Adi rAjako bhejaa| sura aura bandhuvarga se ghire hue donoM dampati gaMgAtaTa para Aye / vahA~ Akara unhoMne saba senAko to vahIM ThaharA diyA aura Apa kitane hI uttama puruSoko sAtha lekara ayodhyA nagarIko gaye / vahA~ nagarIse vAhira Akara arkakIrti Adine unakI khUba agavAnI kI aura unheM ve nagarImeM lAye / jisa samaya jayane arka kIrti Adi ke sAtha-sAtha nagarImeM praveza kiyA usa samaya aisA bhAna hotA thA ki bahutase devatoMke sAtha-sAtha indra hI amarAvatImeM praveza kara rahA hai| ve sIdhe rAjasabhAyeM gaye aura sabhAnAyaka cakravartIko namaskAra kara unake dikhAye hue sthAna para jA baiThe / cakravartI ne kahA ki jaya, tuma candravadanI vadhUko yahA~ kyoM nahIM lAye | hama usake dekhane ko bahuta hI utsuka haiN| kyA kareM, akaMpanane to isa vilkula naye vivAha - mahotsabameM hameM nimaMtraNa hI nahIM diyA / batAo to sahI kyA yaha bAta ThIka hai / kyA unhoMne hama logoMko bandhuoMse bAhira kara diyA hai / astu jo ho, parantu tumhAre lie to maiM pitAke tulya haeNU; tumheM to mujhe aguA banA kara hI apanA vivAha karanA thA, para tuma bhI hameM bhUla gaye; tumane bhI to nimaMtraNa nahIM diyA / isa prakArakI apUrva apUrva bAteM kaha kara cakravartI ne unheM santuSTa kiyA aura unakA yogya Ava Adara kiyA / isake bAda jaya mahAmanA cakravartIko namaskAra kara vApisa lauTa Aye; tathA hAthI para savAra ho zIghra hI gaMgAtaTa para jA phueNce| ve prANoMse bhI kahIM adhika pyArI sulocanAko dekhane lie utsuka ho rahe the| itane meM hI unhoMne sukhe vRkSakI DAlI para sUrajakI ora muhaeN kiye baiThe hue eka kauvekI volI sunI / use sunate hI unheM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyaay| 47 apanI priyAke sambandhameM koI bhArI aniSTakI zaMkA huI aura mUrcha A gii| ve ve hoza ho gaye / unakI yaha dazA dekha usI nAgakumArane Akara zItala-sugandhita vastuoMke upacArase unheM saceta kiyA aura kahA ki Apa sulocanAkI cintA na kareM; vaha saba tarahase sukhI hai / jayane usake vacanoM para vizvAsa kara zIghratAke kAraNa vinA ghATake hI UbhaTa mArga dvArA hAthIko gaMgAmeM utAra diyaa| hAthIke daoNta sundara aura camakIle the| vaha jalameM sUMDa uThAe aisA bhAna hotA thA mAnoM tairatA huA magara hI hai / pAThaka bhUle na hoMge ki kAkodara mara kara gaMgAmeM kAlIdevI huA thaa| dhIre dhIre jaba vaha hAthI bIca dhArameM pahuMcA taba usa kAlIdevIne use roka diyA, jisase vaha Age jAneko asamartha hogyaa| saca hai apane sthAna para nirvala bhI bala dikhAne laga jAtA hai / jyoM hI hAthIko kAlIne pakar3A, tyoM hI vaha jalameM DUbane lgaa| usako DUbatA huA dekha kara, hemAMgada Adi jo gaMgAtaTa para khar3e the, zIghra hI gaMgAmeM kUda pdd'e| udhara sulocanA bhI AhAra, zarIra Adise mamatA bhAvako chor3a kara sabhI upadravoMko dUra karanevAle " Namo arhatANaM " maMtrakA jApa karane lagI aura bahutase sakhIjanoMke sAtha-sAtha vaha bhI gaMgAke bhItara utara pdd'ii| isI gaMgAtaTa para eka gaMgA nAma devI rahatI thI / sahasA Asanake kampAyamAna honese sava - hAla jAna kara vaha usI vakta vahA~ AI aura gaMgAse sabako sahI salAmata nikAla kara usane kinAre para pahuMcA diyA / evaM usane duSTa kAlIko khUba hI tAr3anA dI aura use jayakumArake pAsa lAI / saca hai puNya-yogase saba jagaha jIta hI jIta hotI hai / isake bAda gaMgAdevIne nadIke taTa para sabhI sampattise bharapUra eka manohara mahala bnaayaa| aura usameM eka manohara siMhAsana para sulocanAko vaiThA kara usane usakI bar3I bhaktise sevA-pUjA kii| isake bAda vaha bolI ki vasantatilaka nAma udyAnameM jaba mujhe sA~pane kATa khAyA thA taba Apane mujhe namaskAra maMtra diyA thA / ata: ApakI hI kRpAse maiM yahA~ gaMgAkI adhiSThAtrI aura saudharma indrakI niyoginI devI huI hU~ / devI ! yaha sava Apake diye hue maMtrase hI huA hai, ata: maiM ApakI cira kRtajJa huuN| yaha sava. suna jayakumArane sulocanAko kahA ki priye ! isakI sArI kahAnI kho| uttarameM sulocanAne yoM kahanA Arambha kiyA ki viMdhyAcala parvata para eka vidhyapurI nAma nagarI hai / vahA~ vidhyadhvaja rAjA rAjya karate hai| unakI rAnIkA nAma priyaMguzrI hai / unake eka vidhyazrI nAma kanyA thii| para utara pdd'aa| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava purANa / vidhyadhvajane usa kanyAko sabhI guNa-sampanna banAneke lie mere pAsa bheja diyaa| merA usa para aura usakA mujha para pUrA sneha thA / eka dina ... hama donoM vasantatiphala nAma udyAnameM krIr3A kara rahI thIM / daivayogase itanemeM use eka saoNpane kATa khAyA aura vaha usI vakta vehoza ho gaI / usa vakta maiMne use namaskAra maMtra diyA tathA usakA mAhAtmya bhI samajhA diyaa| bAda kucha derameM vaha usa maMtrakA jApa karatI huI mara gaI aura yahA~ Akara yaha gaMgAdevI huii| isane usI dharmAnurAgase mujha para yaha sneha dikhAyA hai / yaha saba kahAnI suna kara jayane gaMgAdevIko vidA kara Apa phaharAtI huI dhujAoMvAle usake banAe hue manohara mahalameM gaye / vahA~ rAta pUrI kara savere ve sUrajakI naoNI uThe aura gaMgAke kinAre kinAre cala kara zIghra hI hastanAgapura A pahu~ce / hastanAgapura apanI sundara sAmagrIse manuSyasA jAna par3atA thaa| manuSyake hAtha hote haiM, isake ur3atI huI patAkAe~ hI hAtha thIM / manuSyake mukha hotA hai, isake suvarNakalaza hI sundara mukha thA / puruSake vakSasthala hotA hai, isake bar3e bar3e toraNa hI vakSasthala jaise the / manuSyake netra hote hai, usake jharokhe hI netra the / manuSyake kaTIbhAga, paira aura nakha hote haiM, usake bhI gumaTiyoMke nIcekI gaharAI sI jo hotI hai vaha kaTIbhAga aura khaMbhe paoNva tathA unameM jar3e hue ratna hI nakha the / evaM manuSya ke strI hotI hai, usake bhI satpuruSoMkI saMkhyArUpI strI thI / vahuta kyA kaheM, isa nagarakI apUrva hI zobhA thI / sava tarahase saje-dhaje hastanAgapurako dekha kara jaya mahArAja bahuta hI santuSTa hue / ve sulocanA sahita vahA~ aise zobhate the mAnoM jayakA avatAra hI hai / jayane nagarameM usI taraha praveza kiyA, jisa taraha ki cakravatI ayodhyA nagarI meM praveza karatA hai| evaM vahaoN ve sacce sukhoMko denevAlI apanI priyAke sAtha-sAtha sukhase sundara mahaloMmeM nivAsa karane lge| sulocanAke mukha-kamalake bhramarake jaise jaya apane choTe bhAiyoM sahita pRthvIkA pAlana karate hue indra ke jaise zobhate the| ___eka dina jaya mahArAjane mahalake Uparase eka kabUtaroMke jor3eko dekhA aura use dekhate hI, ".merI prabhAvatI kahA~ hai| yaha kaha kara ve behoza hogye| tathA mIThI mIThI dhvani karanevAle una kabUtaroMko dekha kara sulocanAko bhI jAtismaraNa ho AyA evaM vaha bhI hA, " merA rativara kahA hai / yaha kaha mUrchita ho gaI / usa samaya sabhI. kuTumba-parivArake loga ikaTThe ho gaye aura unhoMne caMdana Adi zItala vastuoMke upacAra dvArA unakI mUrkhAko dUra kiyA; jisa taraha ratnoMkI jyoti a~dhereko Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyaay| MAAN dUra kara detI hai / ve donoM java saceta hue tava unheM apane parivArake logoMkI vihvalatA dekha kara bahuta hI acaMbhA huA aura sAtha hI pichale bhavoMkA smaraNa ho aayaa| jayane sulocanAse kahA ki priye ! apane pichale janmoMkA sArA hAla sunA kara ina sabake kautukako miTAo / apane priyatamakI AjJA pAkara vaha miSTabhApiNI yoM kahane lagI ki-"jambUdvIpake pUrva-videhameM eka puSkalAvatI deza hai| usameM mRNAlavatI nAma purI hai / vahA~ke rAjA suketu the / isI nagarImeM eka rativarmA nAma seTha rahate the| unakI strIkA nAma kanakazrI aura putrakA nAma bhavadeva thA / yahA~ zrIdatta nAma eka vaizya aura the| unakI strIkA nAma vimalazrI aura putrIkA nAma rativegA thaa| vaha satI thii| evaM azokadeva nAma eka tIsare seTha aura yahIM rahate the| unakI strIkA nAma jinadattA aura putrakA nAma sukAnta thaa| vaha hamezA dharma-karmameM lagA rahatA thaa| eka bAra bhavadevake mAtA-pitAne usake lie rativegAke mAtA-pitAse usakI yAcanA kI aura unheM isa kAmameM saphalatA bhI prApta huii| bhavadevakA cAla-calana kharAva thA, isa lie loga use durmukha bhI phahA karate the| eka samaya dhana kamAnekI icchAse java bhavadeva dUsare dezako jA rahA thA tava zrIdattane usase vivAhake sambandhameM kahA ki ava isa samaya to Apa vyApArake lie jA rahe hai, para yaha to vatAie ki vivAha kaba taka rukA rhegaa| isa para vaha bAraha varSakI pratijJA karake paradezako calA gyaa| vaha kaha gayA ki yadi maiM vAraha va pIchA na AU~ to isa kanyAkA vyAha tuma dUsareke sAthameM kara denaa| daivayogase aisA hI huaa| dhIre dhIre bAraha varSa pUre hogaye, para vaha vApisa na AyA / Akhira rativegAke pitA zrIdattane bar3e bhArI ThATavATake sAtha apanI kanyAkA vyAha azokake sukAMta nAma putrake sAtha kara diyA / rativegA sAkSAt rati hI thI / isake bAda jaba bhavadeva paradezase ghara AyA aura usane rativegAke vyAhakI carcA sunI tava vaha bahuta kruddha huaa| usane sukAnta tathA rativegAko mAra DAlanekA nizcaya kiyA / jisako suna kara Darake mAre sukAnta rativegAko sAtha lekara vanameM calA gyaa| vahA~ sarovara para zaktipeNa nAmakA eka rAjA ThaharA huA thaa| ve usakI zaraNameM gye| pIchese dukha bhI unheM mAraneke lie vahIM A pahu~cA / para vahA~ jaba usakA kucha bhI vaza na calA tava vaha zaktiSeNa rAjAke bhayase vApisa lauTa AyA / daivayogase isI samaya zaktipeNake Dere para cAraNa muni AhArake lie Aye aura zaktipeNane unheM zuddha bhAvoMse AhAra diyA tathA unakI khUba pUjA-bhakti kii| - pANDava-purANa 5 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / AAAAAAAAR yaha dekha kara ve donoM dampatI bahuta Anandita hue; aura bAraha bhAvanAoMkA ciMtana karate hue sukhase vahIM para rahane lge| isake bAda maukA pAkara una donoM dampatIko bhavadevane Aga lagA kara jalA DAlA aura maukA milane para zaktiSeNake bhaToMne use bhI mAra ddaalaa| pUrvavidehakI puNDarIkanI nagarImeM-jisa samayakA yaha jikra hai usa samayaprajApAla rAjA rAjya karatA thA; aura vahIM para eka kuveramitra nAma seTha rahatA thaa| seTha para rAjAkI pUrI kRpAdRSTi thii| seThakI battIsa striyA~ thiiN| unameM dhanavatI mukhya thii| seThake ghara para sukAntakA jIva rativara nAma kabUtara aura rativegAkA jIva ratiSaNA nAma usakI kabUtarI huii| ve donoM seThake gharameM vikhare hue caoNvaloMko cuga kara sAMsArika vicitra sukhoMkA anubhava karate hue sukha-cainase apanA kAla vitAte the| eka samaya seThake ghara AhArake lie do cAraNa muni Aye / unheM dekha kara una dampatIkA hRdaya harSase gadgada ho uThA aura unhoMne zuddha bhAvoMse yuniko AhArake lie par3agAhA; tathA bar3I bhaktise AhAra diyaa| usa samaya una kabUtaroMkI dRSTi bhI una muniyoMke Upara pdd'ii| unhoMne muniyoMke caraNa-kramalokA darzana kara unheM namaskAra kiyaa| muniyoMko dekhate hI una donoMko apane pichale bhavoMkA smaraNa ho aayaa| unheM pahile bhavake munidAnakI yAda ho AI, jo ki zaktipeNa rAjAne diyA thaa| muniyoM ke pAsa Akara unhoMne munidAnakI khUva anumodanA kI aura usake prabhAvase puNyavandha kiyA / eka dina dAnA cuganeke lie ve kapota-dampatI kisI dUsare gA~va gaye hue the / vahA~ unakA zatru pApI bhavadevakA jIva vilAva huA thaa| vaha inheM dekhate hI krodhameM A mAra kara khaagyaa| vahIM vijayA kI dakSiNa zreNImeM eka gAMdhAra deza hai| usameM zIkhalI nAma nagarI hai| vahA~kA rAjA Adityagati thA / AdityagatikI strIkA nAma zaziprabhA thaa| usake garbhase vaha kabUtara hiraNyavarmA nAma putra huaa| vahIM vijAyarddhakI uttara zreNImeM eka gaurI deza hai / usameM bhogapura nAma nagara hai / vahA~kA vAyuratha vidyAdhara rAjA thaa| usakI rAnIkA nAma svayaMprabhA thaa| usake garbhase vaha ratiSaNA nAma kabUtarI prabhAvatI nAma putrI huI / eka dina rAjAne dekhA ki prabhAvatI yuvatI ho gaI hai, usakA kisI yogya varake sAtha byAha kara denA caahie| isa praznako hala karaneke lie usane maMtriyoMko bulAyA aura unase pUchA ki prabhAvatI kise denA cAhie / saba maMtriyoMne vicAra karake kahA ki mahArAja ! savakI sammati hai Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAAAAA tIsarA adhyAya / ^^^^^^^an 51 www ki svayaMvara - vidhi karanI cAhie / rAjAne unakI isa sammatiko svIkAra kiyA, aura usIke anusAra kArya Arambha kara diyA / deza videzase vidyAdhara rAjA bulAye gaye / aura jo jo kanyAke arthI the ve saba Akara vahA~ upasthita ho gaye / svayaMvara ke samaya sava svayaMvara maMDapameM Akara apane yogya sthAnoM para baiThe / prabhAvatI varamAlA le pativaraNako maMDapameM AI, para usane kisIko bhI na varA - pasaMda na kiyA / yaha dekha usake mAtA-pitAne usase pUchA ki putrI yaha kyA ghAta haiM ? kanyAne uttara meM kahA ki jo koI mujhe gati-yuddha jIta legA meM usIke gale meM varamAlA DAlUMgI | isake bAda dUsare dina phira svayaMvara huaa| usa samaya prabhAvatIne siddhakUTa caityAlaya ke zikhara para se mAlA nIceko DAlI / para kisIne bhI vahA~ bane hue merukI tIna pradakSiNA dekara usa mAlAko vIcahI meM na le pAyA / taba satra lajjita ho apane apane gharako cale gye| isake bAda hiraNyavarmA AyA / vaha gatiyuddha meM bahuta hI pravINa thA / usane merukI tIna parikramA dekara bIcahI meM mAlAko hAthoMmeM le liyA / yaha dekha prabhAvatIne bar3I khuzI se usake kaMThameM varamAlA pahinA dii| isake bAda hiraNyavarmAne siddhakUTa caityAlaya meM jAkara bhagavAnake stavana Adi kalyANakArI utsavake sAtha vidhi pUrvaka prabhAvatIkA pANigrahaNa kiyA / isake kucha dinoM bAda eka dina prabhAvatIne eka kabUtaroMke jor3eko ur3ate dekhA / use dekhate hI use apane pichale bhavoMkI yAda ho AI aura usake pariNAma virakta ho gaye / usa samaya prabhAvatIne eka cAraNa munise pUchA ki prabho ! mere pichale bhavakI kathA khie| munine uttara meM pIche likhI huI vadhU-vara AdikI sabhI kathA kaha dI | use suna kara prabhAvatI aura hiraNyavarmAmeM gAr3ha prIti utpanna ho gii| eka dina Adityagati naSTa hote hue bAdaloM ko dekha kara virakta ho gayA; aura hiraNyavarmAko rAjya dekara usane jinadIkSA dhAraNa karalI / hiraNyavarmAne bar3hI uttapatAke sAtha bahuta dinoM taka rAjya kiyA; parantu kucha kAla bAda kisI nimittako pA vaha bhI virakta ho gayA / usane apane putra svarNavarmAko rAjya dekara Apa svayaM paidala zrIpura A zrIpAla nAma munise dIkSita ho gayA / vaha bar3A nirlobhI thA devatA- gaNa usakI sevA karate the / apane svAmIko jita dekha prabhAvatIne bhI guNavatI nAma arjikAse jinadIkSA lelI; aura kAyakleza tapa tathA zAstracintanake dvArA vaha zarIrako sukhAne lgii| kucha samaya bAda hiraNyavarmA aura prabhAvatI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 paannddv-puraann| donoMne vahA~se vihAra kiyA; aura vihAra karate karate ve puMDarIkanI nagarImeM Aye / vahA~ prabhAvatIko dekha kara miyadattA seThAnIne saMghakI gurANIse pUchA ki yaha kauna hai aura isake Upara jo mere hRdayameM pravala sneha ho AyA hai isakA kyA kAraNa hai ? yaha suna kara prabhAvatIne kahA ki kyA tumheM apane gharameM rahanevAle usa kapota-yugalakI yAda nahIM hai| maiM vahI to hU~ jo tumhAre gharameM ratiSaNA nAma kavUtarI thI / yaha suna kara seThAnI bolI ki aura vaha rativara kahA~ hai ? prabhAvatIne kahA ki vaha bhI mara kara vidyAdharoMkA Izvara huA thaa| ava muni hokara vihAra karatA huA yahIM AyA hai| usakA nAma hai hiraNyavarmA / priyadattAne munike pAsa jAkara unheM namaskAra kiyaa| isake bAda vaha bhI prabhAvatIke upadezase arjikA ho gaI / vaha bar3I kSamA guNakI dhAraka thii| saca hai vairAgyakA phala hI aisA hai / __isake bAda eka dina hiraNyavarmA munine sAta dinake lie masAna bhUmimeM dhyAna lgaayaa| idhara usa mArjArake jIva duSTa-buddhi vidyuccorane priyadattAkI dAsIke mu~ise una munirAjake pichale bhavoMkA hAla suna rkkhaathaa| anaH vibhaMgAvadhi jJAnase unheM dhyAnastha jAna kara vaha vahA~ AyA; aura usane hiraNyavarmA tathA prabhAvatIko esa sAtha jalatI huI citAmeM jhoMka diyaa| usa samaya AgakI kaThina parIpahako zuddha bhAvoMse saha kara ve donoM mare aura puNyake prabhAvase svargameM deva hue / yaha vAta java svarNavarmAke kAnameM par3I tava usane vidyuccorako mAra DAlanekA nizcaya kiyA / parantu avadhijJAna dvArA svarNavarmAke isa vicArako jAna kara munikA rUpa banA ve donoM deva Aye aura unhoMne putrako samajhA-bujhA kara zAMta kara diyA / isake bAda divyarUpa dhArI svarNavarmAko divya vastra-AbhUpaNa vagairaha bheMTa kara ve svargako cale gaye / eka dina una devoMne bhIma mahAmuniko dekha kara, unheM namaskAra kara unase dharmakA upadeza sunaa| munine kahA ki yaha dharma dayA, satya aura saMyama-maya hai / isase jIvoMkA kalyANa hotA hai aura unheM isase mana cAhe padArthoMkI prApti hotI hai / isa para devane kahA ki he vedake jJAtA ! yaha kahie ki Apake dIkSita ho jAnemeM kyA kAraNa hai| isake uttarameM munine kahA ki maiM puNDarIkanI nagarImeM eka daridra kulameM paidA huA thaa| merA nAma bhIma hai / eka samaya maukA pAkara maiMne eka munirAjase ATha mUla guNoM aura vratoMko grahaNa kiyA tathA ghara jAkara yaha sava hAla pitAjIko kaha sunaayaa| ve mujhase bahuta hI nArAja hue| unhoMne mujhe bahuta kucha samajhAyA, para maine unakI eka vAta na mAnI / kyoMki mujhe jAti-smaraNa dvArA apane pichale bhava mAlUma ho cuke the / maiM virakta ho dIkSita ho gayA-digambara sAdhu bana gyaa| ' Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyaay| MAMAN maiM apane pahale bhavameM bhavadeva nAma vaizya-putra thA / isa bhavameM maiMne vaira-virodhake kAraNa rativegA aura sukAntako mAra DAlA thaa| isake bAda mara kara jaba ve kabUtara hue taba maiM mArjAra huA aura mArjArake bhavameM bhI maiMne unheM mAra khAyA / isake bAda ve hiraNyavarmA aura prabhAvatI hue tathA maiM vidyuccora huA / isa bAra bhI maine unheM jalatI huI AgameM DAla kara jalA DAlA thaa| usa pApa mahApApake kAraNa maiM duHkhoMke sthAna narakameM jA par3A; aura vahA~ mujhe bar3e bhArI duHkha bhogane pdd'e|sc hai pApase jIvoMko sabhI duHkha sahane par3ate haiN| narakase nikala kara mujhe saMsArameM jo cakkara lagAnA par3A hai usake bhayase merA AtmA aba bhI atyanta bhayabhIta ho rahA hai| isa vicitra kathAko suna una devoMko saba bAtoMkA jJAna ho gayA / ve saMsArako vahuta hI burA samajhane lage / isake bAda rAgaraMgameM masta aura sAtA-vedanI-rUpa sAgarameM gote lagAnevAle ve deva svargako cale gaye / unake cale jAne bAda nirbhaya, parantu phira bhI saMsArase bhayabhIta bhIma mahAmunIne vAraha bhAvanAoM kA cintana kara aura adhAkaraNa, apUrvakaraNa tathA anivRttikaraNa pariNAmoMke dvArA pApa-karmoMko halakA kara kSAyikasamyakta aura kSAyika cAritra prApta kiyA / evaM vighna vAdhA-rUpa meghoMko ur3Aneke lie vAyuke samAna aura ghAti-karmoMke ghAtaka una mahAmunine kevalajJAna prApta kara tathA kucha samaya bAda aghAti kA~ko bhI ghAta kara ve mokSake anaMta sukhake bhoktA ho gye| yahaoN sulocanA jayakumArako yAda dilAtI hai ki he nAtha ! usa samaya hama bhI una mahAmunikI vandanAko gaye the aura vandanA kara vApisa svargako cale gaye the / isake bAda svargase caya kara hama loga isa bharata kSetrameM paidA hue haiN| Apa bharata cakravartIke senApati aura somaprabha rAjAke putra hue; evaM jayalakSmIke bhI pati hue| aura maiM mahArAja akaMpanakI putrI huI, jinake bhayase zatru loga kaoNpate hai, jo parama dayAlu haiM, sundara rUpavAle hai, tathA jo dUsaroMse naSTa na honevAle majAke kaSToMko prItise dUra karanevAle haiN| nAtha ! yahI kAraNa hai ki Aja kabUtaroke jor3eko dekha kara Apa to ' hA prabhAvatI' kaha kara mUrchita ho gaye aura maiM usI bhavake apane svAmI rativegako yAda kara ' hA rativega' kaha mUrchita ho gii| isa prakAra yahA~ hama krIr3A karanevAle sundara aura lajjAzIla dampatI hue hai; aura nimitta pAkara isa samaya hameM jAti-smaraNa bhI ho gayA hai / isa prakAra sulocanAne pUrva bhavakI saba bAteM kaha sunAI, jinheM suna kara jayakumArako var3A santopa huaa| saca hai strIke vacanoMse kauna prasanna nahIM hotaa| isake bAda ve mana Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 pANDava-purANa / cAhe bhogoMko bhogate hue sukha-cainase kAla bitAne lage / inake pAsa vidyAdharake bhava prApta kI huI vahutasI vidyAyeM thIM, jinake prabhAvase ve meru aura kulAcaloM para jahA~ cAhate jAkara krIr3A karate the aura sAMsArika sukhoMkA svAda lete the / eka vAra jayakumAra krIr3Ake lie kailAza parvata ke manohara vanameM gaye aura vahA~ sulocanAko eka sthAna para chor3a kara svayaM kucha dUra nikala gaye / devayogase isI samaya indrane apanI samAmeM jayakumArake zIlavatI bar3I bar3AI kI aura sulocanAke pAtivratyako sarAhA / indrake dvArA kI gaI unakI vaha prazaMsA raviprabha nAma eka devase na sahI gaI aura usane usI samaya kAMcanA nAmakI eka apsarAko jayake pAsa bhejA / vaha jayake pAsa Akara kahane lagI isI bharatakSetrake vijayArddhakI uttara zreNImeM eka ratnapura nAma nagara hai / vahA~kA rAjA piMgalagAMdhAra hai / usakI rAnIkA nAma suprabhA hai aura putrIkA nAma vidyutprabhA / maiM vahI vidyutprabhA hU~ | merA byAha rAjA namike sAthameM huA thA / eka dina maine puNyayoga se meruke nandana vanameM Apako krIr3A karate hue dekhA / tabhI se mai Apake lie bahuta utsuka hU~ / mere citta para ApakA citra khiMca gayA hai| durbhAgyase itane dinoM taka Apake darzanakA maukA na milA / puNyake udayase Aja phira Apake darzana ho gaye / ataH he jaya ! mujhe svIkAra kara mere sAtha manacAhe sukha bhogo / vidyutprabhAkI isa prakAra duSTa ceSTA dekha kara jayane kahA ki tuma aisA pApa mata vicAro; maiM parastrIkA tyAgI hU~ / tuma yahA~se abhI calI jAo / isa prakAra jayane use khUba ddaattaa-ddpttaa| yaha dekha vidyutmabhAko bar3A krodha aayaa| vaha rAkSasIkA rUpa banA jaya para upadrava karane lagI / parantu usa duSTAkA jaba jaya para kucha vaza na calA taba vaha vahA~ se bhAga kara sulocanAke pAsa pahu~cI / sulocanAne bhI use khUba phaTakArA | antameM vaha usake zIlake mAhAtmyase Dara kara kSaNabharameM adRzya ho gii| dekho, zIla - vratadhAriyoMse deva bhI Darate haiN| svargameM jAkara usane svAmIko namaskAra kiyA aura jayakumAra tathA sulocanA ke zIlakI bar3I prazaMsA kI / suna kara raviprabhako var3hA Azrarya huaa| isake bAda usane svayaM Akara bar3e vinayase una dampatIko namaskAra kiyA aura unheM apanA sArA hAla kaha sunAyA; aura kahA ki ApakA maiM aparAdhI huuN| Apa mujhe kSamA kreN| isake bAda vaha una dampatIko ratnAbharaNa aura divyavastra bheMTa kara svargako calA gayA / idhara jayakumAra bhI apanI kAntAke sAtha-sAtha nagarako cale Aye / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIsarA adhyAya / eka bAra aneka rAjoM dvArA sevita jayakumArakA saMsArakI vicitra gati para dhyAna gayA; saMsArakI anityatAkA unakI buddhi para citra khiMca gyaa| unhoMne AdinAtha prabhuke pAsa jAkara dhyAnapUrvaka dharmakA upadeza sunA; tathA saMsAra-deha-bhogoMse virakta hokara zivaMkara mahAdevIke sAtha-sAtha apane anaMtavIrya nAma putrakA rAjyAbhiSeka kara unheM apane pada para baiThAyA aura svayaM sava parigrahako chor3a kara bahutase rAjoMke sAtha-sAtha digambara ho gaye / isake bAda thor3e hI dinoMmeM sAta RddhiyA~ tathA manaHparyayajJAna lAbha kara ve AdinAtha bhagavAnake ikahattaraveM gaNadhara hue; aura kramase ghAtikamauke nAzase unheM kevalajJAna prApta ho gayA / idhara pati-viyogase pIr3ita sulocanAne bhI virakta hokara subhadrA nAma bharatakI patnI ke sAtha-sAtha brAhmI AryAke pAsa arjikAke vrata grahaNa kara liye; aura tapa kara vaha acyuta svargake anuttara vimAnameM deva ho gaI / isake bAda RSabhaprabhune sampUrNa dezoM meM vihAra kara dharmakA upadeza kiyA; aura dhIre dhIre saba jagahakI bhavyajana-rUpa vanazreNIko sIMca kara kailAza parvata para phuNce| vahA~ prabhune caudaha dina taka muktikA kAraNa yoga dhAraNa kara yoganirodha kiyA, aura mAghavadI caudasako prAta:kAla, pUrva mukha kara niSpApa Adiprabhu padmAsanase audArika zarIra chor3a kara avyaya mokSapadako prApta ho gaye / usa samaya sava sura-asuroMne Akara prabhukA nirvANa mahotsava manAyA aura siddhi lAbhakI icchAse puNya-baMdha kiyA / isake bAda jaya bhI aghAti kA~kA nAza kara kalyANa-maya mokSa-avasthAke bhoktA ho gye| ___una jayakI jaya ho jo saMsArake vijetA aura sampUrNa zAstroMke jJAtA hai; zatru-rUpa Agako ghujhAneke lie megha haiM; manomalako zodhanevAle aura vipula zuddhike sampAdaka haiM tathA jo kauravoMke ziromaNi hai; aura saba bhavya-jana jinakI stuti karate haiN| isa prakAra tattvoMke svarUpako vatA kara aura ananta jIvoMko saMsArase pAra kara bhagavAna AdinAtha nirvANako cale gaye / ava bhavabhogI aura zuddha savegayogI dayAlu bharata mahArAja mokSa-avasthA lAbha kreN| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 pANDava-purANa | cauthA adhyAya / una AdinAtha ke guNoMkA maiM smaraNa karatA hU~ jo purANapurupoMmeM uttama hai; jinakA abhyudaya saMsAra - prasiddha hai aura jo uttama avasthAko prApta kara cuke haiN| jayake bAda AkAzameM caMdramAkI bhA~ti kuruvaMzameM anantavIrya rAjA huA / isake vAda kurucaMdra, zubhaMkara, dhIravIra dhRtiMkara, dhRtideva aura guNoMkA puMja guNadeva rAjA huA / inake bAda dhRtimitra Adi aura aura bahutase rAjoMne apane janmase kuruvaMzako alaMkRta kiyaa| bAda supratiSTha Adi kaI eka svargagAmI puNyavAn rAjA hue| anaMtara bhramaghoSa, harighoSa, haridhvaja, ravighoSa, mahAvIrya, pRthvInAtha prathu, gajavAhana Adi saikar3oM rAjoMke ho cukane para vijaya nareza hue| yaha saMsAraprasiddha aura jayazrI ke pati the / inake bAda sanatkumAra, sukumAra, vIrakumAra, vizva, vaizvanara, vizvadhvaja aura dhujAke jaisA vRhatketu Adi bahuta se karmavIra rAjoMne isa vaMzameM janma liyA | bAda vizvasena mahArAjane isa vaMzakA mukha ujjvala kiyA inhIMke yahA~ paramapUjya solahaveM tIrthaMkara zrIzAntinAtha bhagavAnakA janma huA hai| aba thor3e meM zrI zAntinAtha prabhukA carita likhA jAtA hai / yaha satpuruSoMko saccAmArga sujhAnevAlA aura parama pavitra hai / use sunie / bharatakSetra ke bIca meM eka vijayArddha parvata hai| isakI dakSiNa zreNImeM rathanUpura nagara hai | vahA~kA rAjA jvalanajaTI thA / vaha vidyAdharoMkA aguA aura sava guNa-sampanna thaa| usakI rAnIkA nAma vAyuvegA thA / vaha vAyuke vegakI taraha caMcala aura sundarI thI / jvalanajaTI aura vAyuvegAke eka putra thA / usakA nAma arkakIrti thA / vaha bhI saMsAra - prasiddha thA --- usakI kIrti sAre saMsAra meM vyApta thI / tathA inake svayaMprabhA nAmakI eka putrI bhI thI jo apanI zobhAse lakSmIkI barAvarI karatI thI / eka dina rAjAko khabara lagI ki vanameM jaganaMdana aura abhinaMdana nAma do munIzvara Aye haiM / khabara pAte hI vaha unakI vandanA ke lie vanameM gayA / vahA~ pahu~ca kara usane munIzvaroMkI bandanA kI aura unase dharmakA upadeza sunA tathA samyagdarzana grahaNa kiyA / usake sAtha svayaMpramAne bhI dharma dhAraNa kiyA / isake bAda jvalanajI munIzvaroMko namaskAra kara nagarako vApisa lauTa AyA / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyAya | 57 isake bAda eka bAra parva ke dinoMmeM svayaMprabhAne var3e Anandake sAtha upavAsa kiyA / yadyapi upavAsase usakA zarIra kRza ho gayA thA to bhI usakI zobhA apUrva thI / svayaMpramAne jinendra devakI bar3I bhaktise pUjA kI aura unake caraNa1 kamalokI zeSA lAkara apane pitAko pradAna kI / pitAne use bhaktike sAtha mastaka para car3hAyA / usa samaya svayaMprabhAke pitA jvalanajaTIne dekhA ki aba kanyA yuvatI ho gaI haiM, isakA kisI uttama varake sAtha vivAha kara denA yogya hai / isake bAda hI usake manameM prazna uThA ki svayaMprabhA jaisI sundarI kanyA kile dI jAnI cAhie | isa praznako jaba vaha svayaM hala na kara sakA taba usane apane maMtrivargako bulAyA aura unase kanyA deneke samvandhameM salAha pUchI / isa para zAstrajJa suzruta nAma maMtrIne kahA ki mahArAja ! isI vijayArddhakI uttara zreNImeM eka alakApurI nAma nagarI hai | vahA~kA rAjA mayUragrIva hai / usakI rAnIkA nAma nIlAMjanA hai / unake kaI eka putra haiM / ve saba mahAna balI haiM / unake nAma azvagrIva, nIlakaMTha aura vajrakaMTha ityAdi hai / avagrIva kI khIkA nAma kanakacitrA hai | azvagrIva aura kanakacitrAke pAMcasau putra haiN| azvagrIvakA harismaka nAma maMtrI aura zatavindu nAma nimittaka hai / vaha tIna khaMDa pRthvIkA svAmI hai / merI sammati hai ki Apa azvagrIva jaise vistRta rAjyavAle rAjAko kanyA deM, to kanyAko sukha hogA aura Apako bhI zAnti milegI / suzrutakI vAtako suna kara vahuzruta nAma maMtrIne kahA ki tumhArA kahanA ThIka hai; parantu azvagrIvakI avasthA adhika hai, ata eva yadi use kanyA dI jAyagI to sambhava hai ki vaha bhogoM se vaMcita raha jAya arthAt hamezA saubhAgyavatI na rahevaidhavya jaise mahAna saMkaTa meM par3a jAya / dekho ! varameM ye nau guNa to avazya hI hone cAhie | ucca jAti, nIrogatA, yogya Ayu, zIla, zAstrakA jJAna, sundara suDaula zarIra, dhana-daulata, pakSa aura kuTumba / azvagrIvameM inameMkI bahutasI bAteM nahIM hai, isa lie yaha svayaMprabhAke yogya nahIM hai / dUsarA aura koI vara khojA jAnA cAhie / kAraNa, spaSTa dekha-bhAla kara hI satpuruSa santuSTa hote haiM aura apanI kanyA pradAna karate hai / suzruta ne phira kahA ki mahArAja ! aura dekhie, gaganavallabha purameM siMharatha, meghapura meM padmaratha, citrapurameM ariMjaya, azvapurameM hemaratha, ratnapurameM dhanaMjaya ityAdi bahutase rAjA hai / inameMse jo Apako pasaMda par3e use puNyavatI aura saubhAgyazAlinI prabhAvatI ko dIjie / yaha suna kara zrutasAgara nAma maMtrIne kahA ki mahArAja ! svayaMprabhA ke yogya vara maiM batAtA hU~, sunie / " pANDava-purANa 8 www.wVVVVVVwwwwwww www Ann wwww wwwwwww Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / isI vijayArddhakI uttara zreNImeM surendrakAnta nagara hai / vahA~ke rAjAkA nAma meghavAhana hai / usakI rAnIkA nAma meghamAlinI hai / unake vidyutlabha nAma putra aura jyotirmAlA nAya eka kanyA hai / eka dina meghavAhana siddhakUTa caityAlaya gayA aura vahA~ usane eka cAraNa muniko dekhA / unakA nAma varadharma thaa| unheM namaskAra kara usane unase dharmakA upadeza sunA aura apane putra vidyutmabhake pichale bhavoMkA hAla pUchA / munirAjane kahA ki" jambUdvIpake pUrva videhameM eka vatsyakAvatI deza hai / usameM prabhApurI nAma nagarI hai / vahA~kA rAjA naMdana thaa| usake putrakA nAma vijayabhadra thA / vaha vIra aura pratApI thA / usakI bhAryAkA nAma jayasenA thA / eka dina vijayabhadra krIr3Ake lie udyAnameM gayA aura vahA~ eka phalako per3ase nIce par3atA huA dekha kara vaha virakta ho gayA tathA pihitAzrava munike pAsa jA, cAra hajAra rAjoMke sAtha-sAtha usane jainendrI dIkSA dhAraNa kara lI-vaha digambara yati ho gyaa| evaM vaha kucha kAlameM mara kara zAnta bhAvoMke prabhAvase mAhendra svargake cakraka nAma vimAnameM deva huaa| vahA~ usakI sAta sAgarakI Ayu huii| vaha vahA~se cayakara aba yaha terA putra vidyutmabha huA hai aura yaha thor3e hI samayameM mokSa jaaygaa|" maiM bhI usa samaya vahIM para thA / pihitAzrava munike mukhase yaha hAla maiMne svayaM sunA hai / ataH merI sammati hai ki use hI kanyA denA yogya hai| aura jyotirmAlA nAmakI jo usakI putrI hai vaha apane kumAra arkakIrtike yogya hai / isa lie use hama arkIrtike nimitta le leNge| zrutasAgarake ina vacanoMko suna kara sumati maMtrIne kahA ki rAjan ! svayaMprabhAko prAyaH sabhI vidyAdhara cAhate haiM / isa lie apanI khuzIse kisI ekako de dene para ve bar3A vaira-virodha khar3A kareMge, ata: svayaMvara karanA sabase uttama aura ThIka hogaa| yaha kaha kara sumati cupa ho gyaa| rAjAne usakI bAta svIkAra kara maMtrI vargako vidA kiyaa| isake bAda rAjAne saMbhinnazrota nAma eka paurANikako bulA kara usase pUchA ki paMDitajI svayaMprabhAkA vara kauna hogaa| yaha suna paurANikane kahA ki mai zAstrake AdhArase jo kucha kahatA hU~ use Apa dhyAnase sunie| suramya dezameM eka podanApura nagara hai| usakA rAjA prajApati hai / usakI do rAniyA~ haiM / eka bhadrA aura dUsarI mRgaavtii| bhadrAke putrakA nAma vijaya aura mRgAvatIke putrakA nAma tripRSTha hai / ve donoM gyArahaveM, tIrthakarake., tIrthameM . nArAyaNa aura balabhadra honevAle haiN| ve mahAna balI aura azvagrIvako mAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara aaraamaana cauthA adhyAya / kara tIna khaMDake pati honevAle hai / evaM tripRSTha saMsAra paribhramaNa kara antima tIrthakara hogA / ataH tIna khaMDake bhoktA tripRSThako hI kanyA denI caahie| yaha kanyA usake manako moha kara kalyANakI bhAginI banegI aura usake nimittase Apa saba vidyAdharoMke svAmI baneMge / paurANikake ina vacanoMko suna kara rAjAne usakA khUba satkAra kiyA aura usake vacanoM para nizcaya kara kiyaa| - isake bAda rAjAne usI samaya indU nAma dUtako bulAyA aura use patra tathA bheMTa de, tathA sava bAteM samajhA kara prajApati mahArAjake pAsa bhejA / kyoMki jayagupta nAmaka nimitta jJAnIse vaha pahile hI suna cukA thA ki svayaMprabhAkA para tripRSTha nArAyaNa hogaa| dUta rAjamahalake sabhAbhavanameM pahuMcA aura varake lie jo bheMTa le gayA thA, use usane prajApati mahArAjake sAmane rakha dI tathA unake hAthameM patra dekara vinaya-pUrvaka kahA ki deva ! jvalanajaTI mahArAjakI icchA hai ki unakI svayaMprabhA nAma lakSmIke jaisI kanyAko tripRSTha grahaNa kreN| isake bAda patrake dvArA pUrA hAla jAna kara prajApatine dUtakA khUpa Adara-satkAra kiyA aura vadalekI bheMTa dekara usase kahA ki " jaisI tumhAre mahArAjakI icchA hai vaisA hI hogaa| dUta vahaoNse vidA hokara vApisa rathanUpura AyA aura usane sArI kArya-siddhiko bar3I yuktike sAtha mahArAjako kaha sunaayaa| isake bAda par3I bhArI vibhUti aura ThATabATake sAtha jvalanajaTI svayaMmabhAko lekara podanApura phuNce| unakA AnA jAna kara prajApati agavAnIke lie nagarake vAhara Aye aura bar3e Adarake sAtha jvalanajaTIko nagarameM le gye| vahA~ unhoMne eka sundara suhAvane maMDapameM unheM tthhraayaa| isake bAda jvalanaTIne vivAhakI saba vidhi yathAyogya samApta kara tripRSThake lie kanyA pradAna kI aura sAtha hI siMhavidyA, nAgavidyA tathA tAyavidyA ye tIna vidyAyeM dii| isI samaya uttara zreNIkI alakApurImeM jahA~ para azvagrIva rahatA thA, tIna bhaoNtike upadrava hue / divya, bhauma aura antarIkSa / pahile kabhI nahIM hue aise ina apUrva upadravoMko dekha kara vahaoNke loga bahuta hI vyAkula hue| usa samaya azvagrIvane zatavindu nimittajJAnIko bulAyA aura usase pUchA ki batAo, ina upadravoM kA phala kyA hai ? zatavindune kahA ki jisane siMdhudezameM siMhakA mAra kara apanA parAkrama dikhAyA, jisane Apake pAsa AtI huI bheMTako jabaradastI rAstemeM hI chIna liyA aura jvalanajaTI khagezvarakI svayaMmamA nAma kanyAko jisa dhIravIrane varA usake dvArA Apako kSobha prApta hogA-Apa dukhI hoMge / isa lie Apa use khoja kara pahilese hI apanA pravandha kara usake nAzakA yatna kIjie / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naamanand pADaNva-purANa / nommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm yaha suna azvagrIvane usI samaya maMtriyoMko AjJA dI ki tuma loga usa zatrukI jaldI khoja karo aura viSake aMkurakI nA~I use jar3ase ukhAr3a kara phaiMka do; nahIM to vaha pIche bahuta duHkha degA / maMtriyokI salAhase gUDhacara loga podanApura bheje gaye / vahA~ unhoMne talAza kiyA aura zatavindukI batAI huI siMhavadha Adi vAtoM parase yaha nizcaya kiyA ki AtmAbhimAnI yaha tripRSTha hI hamAre mahArAjakA zatru hai / isIke mimittase sava upadrava ho rahe haiM / itanA patA lekara ve vApisa Aye aura unhoMne rAjAko apane dilakA saba hAla kaha sunAyA, jise suna azvagrIva aura bhI bhayabhIta huA | usane tripRSTake pAsa ciMtAgati aura manogati nAmaka do dUtoMko bhejaa| ve donoM nipRSThake pAsa pahuMce tathA unheM bheMTa de, namaskAra kara bar3e Adarake sAtha vole ki rAjan ! vidyAdharoMke adhipati azvagrIvane Apake lie yaha AjJA kI hai ki maiM sthAvarta parvata para AtA hU~ aura Apa bhI vahA~ Akara mujhase mileM / isI lie hama loga Apako lene ke lie Aye haiN| kRpA kara Apa calie / isa para tripRSThane krodha bhare zabdoMmeM kahA ki maiMne Aja taka uSTragrIva, kharagrIva aura azvagrIvavAle manuSya kahIM nahIM dekhe, phira yaha ghor3e kaisI gardanavAlA manuSya kahA~se AyA! tripRSThakI vyaMgyokti suna kara dUtoMne kahA ki yaha ApakA khyAla galata hai / eka vidyAdharoMke svAmI aura sAre saMsAra dvArA pUje jAnevAle puruSottamake lie aise zabdoMkA prayoga karanA Apako zobhA nahIM detaa| isa para tripRSThane kahA ki yadi tumhArA svAmI AkAzameM calanevAlA vidyAdhara hai to vaha pakSa-yukta pakSI hogA, usako dekhaneke lie mujhe avakAza nahIM-maiM nahIM A sktaa| isake uttarameM dUtoMne kahA ki hamArA svAmI cakranAyaka hai| unheM dekhe vinA abhimAnameM bhUla kara aisI UMTapaTA~ga vAte vakanA ThIka nahIM hai / unake kopase zarIrameM rahanA taka kaThina ho jAtA hai tava pRthvI para to raha hI kauna sakatA hai| dUtoMke aise kaThora vacanoMko suna kara tripRSThane kahA ki yadi tumhArA svAmI cakranAyaka hai to vaha ghar3A banAnevAlA kArIgaroMkA aguA kumhAra hai / usake lie kyA to bhejA jAya aura kyA usase mela-milApa kiyA jAya / yaha suna dUtoMne krodhabhare zabdoMmeM kahA ki jisa kanyAratnako Apane apanA bhogya padArtha banA liyA hai vaha kyA Apako paca jAyagA ? nahIM, kabhI nahIM / jvalanajaTI aura prajApati kauna khetakA mUlI haiM aura cakravatIke krodhake Age ve kyA kara sakate hai / itanA kaha kara ve donoM kubuddhi dUta vApisa lauTa Aye aura azvagrIvake pAsa A, use namaskAra kara unhoMne . . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyaay| tripRSTane jo kucha phadA thA vaha saba jyoMkA tyoM kaha sunAyA, jise suna kara azvagrIvake zodhakA pArA bahuta hI caDha gayA aura usane raNabherI bajavA dii| saMsAra bharaMga phailanevAle bherIke gandako muna kara sabhI rAjA-gaNa azvagrIvakI sevAmeM A upasthina hue| poMki cakavana ke zodhake mAre sabhI bhayabhIta ho urake bhArase dana jAte hai / pRthvI para koI bhI sugya-caina se nahIM raha sakatA / isake bAda azvagrIva caturaMgasenAke sAtha sthAvarta parvatakI ora ravAnA huaa| isa samaya do dizAyeM Aga ugalane lagA / ulkApAta hone lagA aura pRthvI phA~pana lagI / avako AyA jAna prajApamike donoM putra bhI A pahu~ce / donoM bhogkI renAmeM banA bhayaMkara yuddha huA / yaha dekha tripRSThako bahuta kopa aayaa| yaha AgalA ho gayA aura azvagrI para svayaM hI jA car3hA / udharase avagrIva . bhI pahile janma ke bairake kAraNa ladaneko tayAra hI thA / donIne khaba vANoMkI parasA kI, jisase sArI senA vilkula bANamaya desa par3ane lgii| isa taraha una dAnAma sAmAnya zakhoM dvArA bahuta hI yuddha huA, para jaba eka dusareko koI bhI na jIta sakA taba una zaktizAliyAne vidhAyuddha karanA Arambha kiyaa| vidyAyuddha karate hue bhI pAna dera ho gaI aura azvagrIvakA vidyAvala vyartha jAne lgaa| taba bAMdha mAphara anyagrIvane vairI para cA calAyA / cakra tIna pradakSiNA kara daivayogase nipaTa ke sAtha AgayA / antameM usa calI bipRSThane usI cakra dvArA ambagrIvakI gardana kATa kara use gharAzAyI banA diyA / isa prakAra vijaya aura tripRSTha Adha bharavakSetra adhipati hue aura vidyAvala, rAjA-mahArAjA, vyaMtara aura mAgadha sabhI unakI sevA karane lage / isake bAda tripRSThane jvalanajaTIko donoM zreNiyoMkA svAgI banA diyA / saca hai bar3e purupoMke Azrayase sabhI prabhutA prApta ho jAtI hai; kucha durlabha nahIM raha jaataa| isake bAda pUrva puNyake udayase tripRSTha nArAyaNako khaMga, zarkha, dhanuMpa, cakra, daMDe, zakti, gadA ye sAta ratna aura vijaya valabhadrako ratnamAlA, gaMdA, muzala aura hala ye cAra ratna prApta hue| ina ratnoMkI hajAroM devatAgaNa sevA karate haiM / vipRSThakI solaha hajAra rAniyA~ thIM, unamase paTTarAnIkA saubhAgya svayaMprabhAko hI mApta thA / vijayakI ATha hajAra rAniyA~ thIM / ve sabhI bhIlavatI, rUpavatI aura guNoM kI khAna thI / isake bAda prajApati rAjAne bhI apanI jyotirmAlA nAma putrIkA vivAha bar3e bhArI gaTa-ghATase jvalana Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 paannddv-puraann| mommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm jaTIke putra arkakIrtike sAtha kara diyaa| isase donoM rAjoMmeM paraspara khUba gAr3hI bhIti ho gii| arkakIrti aura jyotirmAlAke amitateja nAmakA putra aura sutArA nAmakI putrI huI / isI bhA~ti tripRSTha aura svayaMprabhAke bhI zrIvijaya aura vijayabhadra nAma do putra tathA jyotiHmamA nAma eka kanyA huI / isake bAda kisI nimittako pAkara prajApati saMsAra-viSayabhogoMse udAsa hogaye aura pihitAzrava munike pAsa jainendrI dIkSA dhAraNa kara tathA tapake dvArA kokA nAza kara mokSadhAmako cale gaye / yaha suna jvalanajaTI bhI arkakIrti para rAja-bhAra DAla kara jaganaMdana munike pAsa digamvarI dIkSA le parama dhyAnake prabhAvase parama padake svAmI ho gye| isake bAda jaba jyoti prabhAkA svayaMvara racA gayA taba usane amitatejako varA, usake galemeM varamAlA DAlI aura arkakIrtikI putrI sutArAne apane svayaMvarameM zrIvijaya para Asakta ho usake galemeM varamAlA DAlI / svayaMvarake bAda donoMkA paraspara meM khUba dhUmadhAmake sAtha vivAha mahotsava kiyA gayA / isake vAda bahuta dina taka rAja-sukha bhoga AyukA anta hone para nArAyaNa mara kara sAtaveM naraka gayA aura vijaya valabhadrane zrIvijayako rAja-pada dekara vijayabhadrako yuvarAja vnaayaa| tathA vaha svayaM bhAIke zokase vyAkula ho svarNakuMbha munike pAsa dIkSita ho gyaa| usake sAthameM sAta hajAra rAjoMne bhI saMyamako grahaNa kiyaa| evaM thor3e hI samayameM ghAtiyA karmoMko nAza kara vaha paramodayakA dhAraka kevalI ho gyaa| yaha suna arkakIrti bhI amitatejako rAja-bhAra sauMpa kara vipulamati munirAjake caraNoM meM tapasvI ho gayA / isake bAda amitateja aura arkakIrtine bahuta kAla taka avikala rAja-sukha bhogA / unheM koI bAtakI cintA na huii| ____eka dina podanApurake narezakI sabhAmeM eka nayA manuSya AyA aura rAjAko AzIrvAda dekara volA ki rAjan ! merI bAta jarA dhyAnase sunie / Ajase sAtaveM dina Apake-podanApurake rAjAke-mastaka para mahAvajrakI varasA hogI, isa lie usase vacanekA kucha upAya kiijie| yaha suna krodha A vijayabhadra yuvarAjane kahA ki paMDitajI ! yaha to batAo ki usa samaya tumhAre mastaka para kAhekI varasA hogii| isa para usa nimittajJAnIne ahaMkAra bhare zabdoMmeM kahA ki mahArAja! sunie-usa samaya mere mastaka para abhiSeka pUrvaka ratnoMkI varasA hogii| usake ___ ina vacanoMko suna zrIvijayako var3A acaMbhA huaa| unhoMne kahA ki bhadra ! yahA~ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyAya / Ao, veTho, merI bAta suno / batAo ki tumhArA guru kauna haiM aura kauna gotrameM tumhArA janma huA hai ? tumane kauna kauna zAstra par3he yA dekhe haiM aura kisa nimittase tumane yaha vAta jAnI hai ? tumhArA nAma kyA hai ? inake uttarameM usa nimittajJane kahA ki kuMDalapura nAma nagarameM siMharatha nAma rAjA hai| usake purohitakA nAma suraguru hai / usakA mai ziSya hU~ / maine vijaya valabhadrake sAtha dIkSA lekara aSTAMga nimitta-zAstroMko par3hA hai / antarikSa, bhauma, aMgaMga, lakSaNa, vyaMjana, chinna, svara aura stranaM / inake lakSaNa aura bheda mujhe saba mAlUma haiN| kucha samaya vAda bhUkhase vyAkula ho maiMne dIkSA chor3a dI aura hamezA dukhI hokara idhara udhara ghUmane-phirane lgaa| kucha kAla bAda meM padminI kheTa nAma nagarameM AyA / vahA~ somazarmA nAma merA mAmA rahatA thA / usakI strIkA nAma hiraNyalAmA thaa| usake caMdrAnanA nAmakI eka kanyA thI / usa kanyAkA mere mAmAne mere sAtha vivAha kara diyA aura sAthameM kucha dhana bhI diyA / taba to maiMne saba cintA .chor3a dI aura dhana kamAne Adi vAtoM para kucha bhI dhyAna na de nimitta-zAstrake adhyayanameM apanA mana lagAyA / dhIre dhIre mere mAmAkA diyA huA jaba sava dhana kharca ho cukA tava merI strI vahuta khinna huI aura eka dina bhojanake samaya usane krodhabhare zabdoMme mujhase kahA ki kyA yaha dhana tumhIne kamAyA thA! yaha kaha kara usane krodhake sAtha nimitta jJAnakI bAteM jAnane ke upayogameM AnevAlI kor3iyoMko mere sAmane phaika dI, jo vahIM par3I huI thIM / unase maiMne yaha nizcaya kiyA ki podanApurake narezake mastaka para vajrapAta hogA / aura jo bhojana karanekI sphaTikakI thAlI meM prativimbita merI mUrti para sUrajakI kiraNeM par3a rahI thI tathA usI samaya merI mUrti para merI strIne hAtha dhoneke jalakI jo dhArA DAla dI thI usase maiMne yaha jAnA ki mujhe abhiSeka pUrvaka rAja-lAbha hogaa| merA nAma amoghajihva hai / maiMne Upara kahe hue nimittase jAna kara hI Apako sUcanA dI hai| dUsarA aura koI kAraNa nhiiN| yaha suna rAjAne use to vidA kara diyA aura bAda kucha soca-vicAra kara maMtriyoMko bulaayaa| unase usane kahA ki eka bar3A bhayaMkara samAcAra hai ! aura vaha yaha hai ki Ajase sAtaveM dina podanApurake rAjAke Upara vajrApAta hogA! yaha suna sumati maMtrI bolA ki isake lie koI cintA karanekI bAta nahIM hai / Apako hama eka lohe ke sandUkameM banda karake samudrake bhItara chor3a deMge, isase ApakI rakSA ho jaaygii| isa para subuddhine kahA ki samudrameM to magara macchake nigala jAnekA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 pANDava-purANa / bhaya hai, isa lie vahA~ na chor3a kara Apako vijayArddhakI guphAmeM hama loga chipA dege / unakI ye bAteM suna kara buddhisAgara maMtrI volA ki mai eka prasiddha kahAnI kahatA hU~; use sunie| siMhapurameM eka duSTa tapasvI rahatA thaa| usakA nAma soma thA / vaha vAdavivAdakA bahuta premI thA / eka dina zAstrArthameM use jinadAsane jIta liyA, jisase vaha bahuta lajjita aura dukhI huA; tathA khoTe pariNAmoMse mara kara bhaisA huaa| usakA svAmI usa para vilkula dayA nahIM karatA thA, kintu use hamezA hI bojhA Dhoneke kAmameM lagAye rakhatA thA / bojhA Dhoneke kAraNa vaha dhIre dhIre duvalA ho gyaa| usa samaya use apane pahale bhavokI yAda ho AI aura vaha vahA~se bhI vaira vaoNdha kara marA aura masAnabhUmimeM duSTa rAkSasa huaa| siMhapurameM do rAjA the; eka bhIma aura dUsarA kuMbha / kuMbhakA rasoiyA bahuta hI catura thA / loga usako rasAyanapAka nAmase pukArate the| vaha hamezA rAjAko mAMsa pakA kara khAneke lie detA thaa| eka dina usane rAjAko manuSyakA mAMsa pakA kara khilAyA / vaha rAjAko bahuta svAdiSTa mAlUma par3A / rAjA lolupatAke vaza ho rasoiyAse bolA ki tujhe roja aisA hI acchA mAMsa pakAnA cAhie / rasoiyA jI hA~, hujUra kaha kara usa dinase manuSyakA mAMsa pakA-pakA kara rAjAko khilAne lagA / java yaha bAta zaharake logoMko mAlUma par3I ki yaha duSTa rAjA manuSya-bhakSaka hai taba unhoMne ekatA karake use nagarase vAhira nikAla diyaa| maMtrI vagairahane bhI usa duSTakA sAtha na diyaa| kevala usake sAtha eka mAtra rasoiyA raha gyaa| duSTa rAjAne eka dina use bhI mAra kara khA DAlA / aba vaha pahile kahe hue rAkSasakI ArAdhanA kara usakI sahAyatAse majAke logoMko mAra mAra kara khAne lagA aura nagarake vAhira ghUmane lagA / usa samaya loga bahuta hI bhayabhIta hue| unhoMne siMhapurameM rahanA hI chor3a diyA aura kuMbhakArapura nAmaka purako vasA kara ve vahA~ rahane lge| unhoMne dukhI ho kahA ki he rAkSasa ! tU prati dina eka AdamI aura eka gAr3I anna le liyA kara; parantu aura aura manuSyoM para to dayAdRSTi kr| . . vahIM para eka caMDakauzika nAma vAiva (jAti) ratA thA / usakI strIkA nAma somazrI thA / somazrIke bhUtoMkI sevA-upAsanAke prabhAvase mauDyakauzika nAma putra huA thaa| kramazaH rAkSasake pAsa jAnekI mauDyakauzikakI bhI vArI .. AI / pratidinakI naoNI annakI gAr3Ike sAtha vaha bhejA gayA / vaha kuMbhake Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyAya / '' pAsa pahueNcA / use dekha kara kuMbha usako khAneke lie jhpttaa| taba bhUtoMse na rahA gyaa| ve kuMbhapara TUTa par3e aura unhoMne kuMbhakI DaMDoM, lAtoM aura hAthoMse khUba khabara lI aura use lejA kara eka ajagara ke bilaMmeM DAla diyA / ajagara use eka kSaNameM hI nigala gayA / jaba ki karmake nimittase hI saba kucha hotA hai| taba batAo ki rAjAko vijayArddhakI guphAmeM DAlanese bhI kyA lAbha hogA 1 merI sammati hai ki jaisA karmakA udaya hogA vaisA to hokara hI rahegA phira uTapaTAMga upAyako kAmameM lAnese phala hI kyA hai ? yaha suna matisAgarane hitakara vacanoMmeM kahA ki nimittajJAnIne vajrapAtakA honA podanApurake rAjAke Upara batAyA hai; kisI khAsake Upara to batAyA hI nahIM hai / taba duHkha aura raMjakI koI bAta hI nahIM hai / sAta dinake lie kisI aura vyaktiko rAjA banA kara siMhAsana para baiThA diyA jAnA caahie| yaha suna yukti- vizArada sabhI maMtriyoMne matisAgarakI muktakaMTha se prazaMsA kI / isake bAda sabakI sammati se rAja siMhAsana para rAjAke pratibiMbakI sthApanA kara dI gii| savane "yahI podanApurakA svAmI hai " isa buddhise use namaskAra kiyA aura usakI AjJA zirodhArya kI / AAA AA 1AAAAASMAAN udhara rAjA zrIvijayane rAja-kAja chor3a-chAr3a kara prabhukI sevA - bhakti meM mana lagAyA / ve garIvoMko dAna dene lage aura mandiroM meM zAntikA denevAlA zAnti mahotsava karane lage / dhIre dhIre sAtavA~ dina AyA aura nimittajJAnIke kahe anusAra rAjAke prativimva para vajrapAta huA / jaba saba upadrava zAnta ho cukA taba zahara ke logoMne bhA~ti bhaoNtike bAjoM aura naTI naToMke nRtya-gAna ke dvArA khUba mahotsava kiyA : aura usa nimittajJAnIko padminIkheTa sahita sau gA~va bheTa dekara vastra AbhUSaNoMse usakA khUba Adara satkAra kiyA / 1 isake bAda maMtriyoMne soneke kalazoMse abhiSeka kara zrIvijayako dhUmadhAmake sAtha phira rAja - siMhAsana para virAjamAna kara diyA unheM phira apanA rAjA banA liyA / eka dina apanI mAtA svayaMprabhAse AkAzagAminI vidyA lekara vaha sutArA sahita jyotirvana meM krIr3A karaneko gaye / vahA~ unhoMne sutArAke sAtha khUba manacAhI krIr3A kI / camaracaMca purIkA rAjA indrAzani thA / usakA azanighoSa nAmaka eka putra thaa| vaha sUraja paryantakA svAmI thA aura bar3A mIThA bolanevAlA thA / vaha bhrAmarIvidyAko sAdha kara vanase apane zaharako vApisa lauTA jA rahA thA / itane - pANDava-purANa 9 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| meM usakI dRSTi nAnA lakSaNoMse yukta sutArA rAnI para jA par3I / use dekha kara usakA mana lalacA gayA aura vaha use le jAneke lie udyata ho gayA / usane chalase rAjAke sanmukha eka mAyA-maya mRga chodd'aa| vaha nRtya karatA huA bahuta hI manohara jAna par3atA thaa| use dekha kara manoramA sutArAne patidevase kahA ki he priya ! Apa isa sundara hiraNako dila bahalAneke lie pakar3a lAie / sutArAke kahane para rAjA to mRgako pakar3a lAneke lie calA gayA aura idhara azanighoSane rAjAkA rUpa dhara kara sutArAke pAsa Akara kahA ki priye ! Ao kucha jaldI hai, ataeva sUryAstake pahile pahile hama nagarako pahuca jAya / itanA kaha kara vaha sutArAko vimAnameM baiThA kara AkAza mArgase le calA / kucha dUra pahu~ca kara usa.kAmIne apanA vAstava rUpa pragaTa kiyA, jisako dekha kara sutArA bar3I cintita huii| vaha socane lagI ki yaha kauna hai ? udhara jaba vaha mAyA-maya mRga rAjAke hAtha na AyA aura bahuta dUra nikala gayA tava zrIvijaya vApisa lauTa kara usI sthAna para Aye, jahA~ ve sutArAko chor3a gaye the / vahA~ unhoMne vaitAlI vidyAko sutArAke rUpameM baiThI huI dekhA, jo azanighoSakI AjJAse vahA~ sutArAkA rUpa dhara kara baiThI thI aura yaha kaha rahI thI ki mujhe kukkara nAya sarpane kATa khAyA hai / use dekha kara mAlUma par3atA thA mAno vaha mara rahI hai / use isa dazAmeM dekha kara zrIvijaya bar3e vyAkula hue| unhoMne maNi, maMtra, auSadha Adike bahutase upacAra kiye para jaba kucha bhI phala na huA taba samajhA ki yaha viSa var3A viSama aura prANoMko haranevAlA hai| isakA utaranA bahuta hI kaThina hai / antameM vaha bhI usake sAtha maraneko taiyAra hogaye / unhoMne citA banA kara usa para sutArAko rakha diyA aura sUryakAnta maNise Aga jalA kara citAko sulagA diyA / isake bAda vaha svayaM Akula ho citAmeM kUdaneke lie paira rakhaneko hI the ki itanemeM AkAzase unake pAsa do vidyAdhara A pahu~ce aura unhoMne vicchedinI vidyAke dvArA usa vaitAlI vidyAko naSTa kara apane vAyeM pairase usake eka jorakI Thokara lagAI, jise na saha kara vaha apanA vAstavika rUpa pragaTa kara usI samaya adRzya ho gii| yaha dekha zrIvijayako bahuta hI acaMbhA huA / unhoMne vidyAdharoMse pUchA ki, yaha vAta.kyA hai ? unhoMne usakI kathA isa bhaoNti kahanA prAraMbha kI bharatakSetrake vijayArddha parvatakI uttara zreNI meM eka jyoti prabhapuraM nAma nagara hai / vahA~kA maiM rAjA hU~ / merA nAma saMbhinna hai| merI pyArI strIkA nAma sarvakalyANI hai / aura yaha dvIpazikha nAma merA sukhI aura sukumAra putra hai / sthan / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyaay| 67 purake rAjA amitateja hamAre svAmI haiM / mai unake sAtha-sAtha zikharatala udyAna meM krIr3A karaneke lie gayA thaa| vahaoNse lauTa kara AkAza-mArgase jAte hue maine eka vaDA bhArI vimAna jAte dekhA aura yaha ArtavANI sunI ki merA svAmI jayI zrIvijaya nareza kahA~ hai ! he rathanUpurake svAmI amitateja! tuma merI rakSA kro| yahA~ Akara apanA prabhAva dikhAo / yaha suna maiM usa vimAnake pAsa gayA aura usameM baiThe hue vyaktiko namaskAra kara maiMne pUchA ki tuma kauna ho aura yaha kauna hai jise tuma balAt liye jAte ho / yaha suna azanighopa kruddha ho volA ki merA nAma azanighoSa hai, maiM vidyAdhara hU~ aura camaracaMca purakA rAjA hU~ / yaha sutArA hai aura ise maiM jabaradastI hare liye jAtA hU~ / yadi tumameM zakti ho to tuma donoM ise chur3AnekA prayatna karo / suna kara maiMne socA ki yaha mere svAmIkI bahina hai aura ise yaha hare liye jAtA hai / aise samaya merA cupa rahanA ThIka nahIM hai / ise mAra kara mai isakI rakSA avazya kruuNgaa| itanA soca kara maiM yuddhako taiyAra ho gyaa| mujhe yuddhake lie udyata dekha sutArA volI ki tuma yuddha mata cher3o; kintu jyotivanameM podanApura-nAyaka mere pati zrIvijaya haiM, unake pAsa jAkara unase merA saba hAla kaha do / ataH mai sutArAkA bhejA huA yahA~ Apake pAsa AyA huuN| aura jo yahA~ sutArA baiThI thI vaha sutArA na thI; kintu azanighopakI sikhAI huI vaitAlI vidyA usake rUpameM thI / isI lie vaha merI tAr3anAse bhAga gaI hai| yaha suna rAjAne usa vidyAdharase kahA ki kRpA kara tuma podanApura jAkara vahA~ merI mAtA, choTe bhAI aura bandhuoMse yaha saba samAcAra kaha do / rAjAke kahanese vidyAdharane usI samaya apane putra dvIpazikhako jo usIke sAtha thA, zIghra hI podanApura bheja diyaa| udhara podanApurameM bhI isa samaya bar3e upadrava ho rahe the| unako dekha kara vahA~ amoghanita aura jayagupta nAmaka nimittajJAniyoMse pUchA gayA ki ina upadravoMkA kyA phala hai ? unhoMne kahA ki zrIvijaya nareza para koI Apatti AI thI; paraMtu vaha aba kucha dUra ho gaI hai tathA abhI thor3I derameM hI koI unakI kuzala-vArtA lekara yahaoN aayegaa| tuma svastha ho, bhaya mata kro| nimitvajJAnIke ina vacanoMko suna kara svayaMprabhA Adi saba santuSTa hokara pahilekI bhA~ti hI apane kAma-kAja karane lage / itanemeM hI AkAzase dvIpazikha pRthvItala para AyA aura usane svayaMprabhAko praNAma kara usase vijayanarezakI saba kathA kaha kara kahA ki zrIvijaya nareza kuzala haiM; Apa loga kisI prakArakI cintA na kreN| isake bAda dvIpazikhane sutArAke hare jAne AdikA sava hAla Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paaddnnv-puraann| kahA, jisako suna kara svayaMprabhA dAvAnalase jalI huI velake samAna murajhA gaI athavA bujhate hue dIyekI prabhA rahita zikhAke samAna tejahIna ho gaI; yA yoM kahie ki jisa taraha meghakI dhvaniko suna kara haMsinI zokameM DUba jAtI hai usI taraha vaha bhI pUtravadhUke hare jAneko suna kara bahuta zokAkula huI / isake bAda hI vaha vidyAdharoM tathA putroMko sAtha lekara caturaMga senA-sahita usI vanameM pahuMcI jahA~ zrIvijaya the / apanI mAtA svayaMprabhAko AtI huI dekha kara usake pAsa A zrIvijayane use choTe bhAiyoM-sahita namaskAra kiyA / duHkhinI mAtAne putrako dekha kara kahA ki uTho, vatsa uTho, gharako calo aura zoka chor3o / mAtAkI AjJAse zrIvijaya Adi sava nagarako lauTa Aye / vahA~ Akara jaba putra zAntacitta huA tava svayaMprabhAne usase sutArAke hare jAnekA sArA hAla pUchA / zrIvijayane mAtAse sabakA saba hAla jaisAkA taisA kaha kara kahA ki mAtA! yaha saMbhima vidyAdhara hama logoMkA bar3A upakArI hai / yaha buddhimAn AmitatejakA sevaka hai| isane hamAre sAtha jo kucha upakAra kiyA hai vaha vacanAtIta hai|| isake bAda zrIvijaya, mAtA aura apane choTe bhAI vijayabhadrase salAha kara tathA vijayabhadrako podanApurakI rakSAke lie chor3a kara mAtAke sAtha vimAnameM baiMTha sthanapura pahu~ce / putra-sahita apanI bhuAko AyA jAna kara amitateja agavAnIke lie nagarake vAhira AyA aura unheM lejAkara usane eka uttama sthAnameM tthhraayaa| isake bAda svayaMprabhAne amitatejake pAsa Akara usase azanighoSakA sArA hAla kahA / use suna kara amitatejane azanighoSake pAsa apanA dUta bhejA / dUtakA nAma marIci thA / vaha azanighopake pAsa pahu~cA / azanighoSane use niSThura aura karkaza vacana kaha kara phaTakArA / itane vApisa Akara azanighoSake jaiseke taise vacana amitatejase khe| isake bAda amitatejane maMtriyoMse salAha kara azanighoSakA nAza karanekA saMkalpa kiyA aura zrIvijayako yuddhavIya, anavAraNa aura vaMdhamocana ye tIna vidyAyeM jo usakI paramparAse calI A rahI thIM, dekara tathA rasmivega suvega Adi putroMko sAtha bheja kara use zatruke sAtha yuddha karaneko bhejaa| aura svayaM sahasra nAma apane bar3e putrako sAtha le hrImaMta parvata para gayA aura vahA~ saMjayaMta munike caraNoMmeM baiTha kara anya vidyAoMko naSTa karanevAlI mahAjvAlA nAmakI vidyA siddha karane lagA / idhara duSTa azanighoSane zrIvijayako AyA suna kara rasmivega Adike sAtha yuddha karaneko sughoSa, : zataghoSa aura sahasraghoSa Adi apane putroMko bhejaa| ve saba zrIvijayake vidyA- / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyaay| dharoMke sAtha lar3AImeM mAre gye| yaha suna azanighoSako bahuta krodha aayaa| tava vaha svayaM yuddha ke lie A car3hA / donoMmeM ghamAsAna yuddha hone lagA / yuddhabhUmi kolAhalase pUrNa ho gaI / vairIphe zarIrako khaMDa khaMDa karane ke lie zrIvijaya jo vANa chor3atA thA, unheM azanighoSa bhrAmarIvidyAke vaLase naSTa kara apane dUne rUpa banAtA jAtA thaa| isI taraha jyoM jyoM zrIvijaya vANoMke dvArA usake zarIrako khaMDa khaMDa karatA jAtA thA tyo tyoM vaha apane rUpoMko aneka banAtA jAtA thA / thor3I hI derameM sArA yuddhasthala azanighoSa-maya dekha par3ane lgaa| udharase saba vidyAoMkA svAmI rathanUpurakA adhipati amitateja bhI mahAjvAlA vidyAko siddha kara yuddhasthalameM A pahuMcA aura paMdraha dina varApara yuddha kara usane mahAjvAlAke prabhAvase azanighopakI sArI vidyAe~ naSTa kara dii| taba azanighoSa bahuta hI lajjita huA aura vahaoNse bhAga kara vaha bhayake mAre kailAza parvata para vijaya bhagavAnakI sabhAmeM jA chipA / usake pIche pIche aura aura rAjagaNa bhI usake pakar3aneko vahaoN jA phuNce| para ve saba mAnastaMbhoMko dekhate hI mAna-rahita ho zAntacitta ho gaye unakA jo kucha vaira-virodha thA vaha saba miTa gyaa| unhoMne bhagavAnkI tIna pradakSiNA dekara unheM namaskAra kiyA aura sabake sava eka sAtha baiTha gaye / isI samaya vahA~ azanighoSakI mAtA AsurI bhI sAthameM sutArAko lekara A gaI / vaha unase volI ki mere putrakA jo aparAdha huA hai use Apa dono hI kSamA kro| itanA kaha kara usane zrIvijaya aura amitatejako sutArA sauMpa dI / isake bAda amitatejake pUchane para vijaya bhagavAna dharmakA upadeza karane lage / unhoMne samyagdarzana vrata aura tattvoMkA vyAkhyAna kiyaa| use suna kara amitatejane pUchA ki bhagavan ! yaha batAie ki azanighopane merI bahina sutArAko kyoM harA ? isake uttarameM bhagavAn bole ki maiM. isakA kAraNa batAtA hU~, tuma dhyAna dekara suno| bharatakSetrake magadhadezameM acalagrAma nAmaka eka gaoNva hai / vahA~ eka dharaNIghara nAma brAhmaNa rahatA thaa| usakI strIkA nAma agnilA thA / usake indrabhUti aura abhibhUti nAma do putra hue| ve bahuta sundara the / inake sivA dharaNIdharake eka dAsI putra bhI thaa| usakA nAma thA kapila / vaha hamezA vedake par3hanemeM lagA rahatA thaa| thor3e hI samayameM vaha vedakA acchA jAnakAra paNDita ho gyaa| use aisA dekha kara Ise dharaNIdharane gharase nikAla diyaa| pitAke isa vartAvase vaha bahuta khedakhinna huaa| gharase nikala kara thor3e hI dinoMmeM raha ratnapura phuNcaa| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 paannddv-puraann| wwwwwww vahA~ eka satyaki nAma brAhmaNa rahatA thaa| usakI strIkA nAma jAmbU thaa| usake eka satyabhAmA nAma putrI thii| eka dina kapilako dekha kara satyakine socA ki yaha lar3akA vedakA pAThI acchA vidvAn hai / isake sAtha kanyA byAha denA yogya aura zAstrake anukUla hai / isake bAda usane kapilake sAtha vidhi-pUrvaka satyabhAmAkA vivAha kara diyA / kapila vahA~ raha kara thor3e hI dinoMmeM khUba dhanI ho gyaa| rAjAkI orase bhI usakI pUchatAcha hone lagI / jaba dharaNIdharane sunA ki kapila khUba dhanADhya aura rAjyamAna ho gayA hai taba vaha daridrI daridratA naSTa karaneke lie usake pAsa ratnapura AyA / kapilane use dUrase AtA dekha uTha kara namaskAra kiyA aura logoMmeM aisI prasiddhi kara dI ki yaha merA pitA hai| dharaNIdharane bhI logoMse yahI kahA ki yaha merA priya putra hai / kapilane dharaNIdharako dhana, . vastra, AbhUSaNa Adi khUba sampatti dI jisase usakI daridratA dUra ho gaI aura vaha eka bhalA mAnasa bana gayA / eka dina satyabhAmAne dhana, vastra Adise dharaNIdharakA khUba Adara satkAra kara bhaktibhAva dikhAte hue ekAntameM pUchA ki kapilajI kyA sacamuca hI ye Apake putra haiM ? dharaNIdhara lobhake vaza kapilakI sArI kathA satyabhAmAko sunA kara usI samaya dUsare dezako ravAnA ho gyaa| saca hai dhana manuSyase kyA kyA kAma nahIM karA letaa| sthanUpurakA rAjA zrISeNa thaa| usakI do rAniyA~ thiiN| eka siMhanaMditA aura dUsarI AnaMditA / usake indra aura upeMdra nAma do putra the| patike aise caritako suna kara satyabhAmA zrISeNakI zaraNameM AI aura usane mahArAjase apane patikA sArA hAla jaisA sunA thA kaha diyA, jisako suna kara rAjAne kapilako zahara vAhira nikAla denekI AjJA dedii| eka dina zrIpeNake yahA~ do cAraNamuni aaye| unake nAma amitagati aura ariMjaya the / unako rAjAne par3agAhA aura namaskAra Adi kara vidhi-pUrvaka AhAra diyA, jisase rAjAko atizaya puNya-lAbha huA / zrISeNakI donoM rAniyoM aura satyabhAmAne munidAnakI anumodanA kI, jisake prabhAvase unhoMne rAjAke sAtha sAtha uttama bhogabhUmikI tIna palyakI AyukA baMdha kiyA / kauzAmbIkA rAjA mahAbala thA / usakI rAnIkA nAma zrImatI thA / usake eka zrIkAntA nAmakI putrI thI / mahAvalane zrIkAntAkA vivAha indrasenake sAtha kara diyA thA aura zrIkAntAke sAtha indrako , eka dAsI pradAna kI thii| daivayogase vaha dAsI upendrasena para Asakta ho gii| yaha vAta jaba indrasenake kAnoM pahuMcI taba use bar3A krodha AyA aura vaha upendrake , Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyAya / 71 MAAAAAAAAAAanima sAtha yuddha karane ko taiyAra ho gayA / donoM bhAI bhAImeM yuddhakI taiyArI suna kara zrIpeNa unakI lar3AI nivaTAneke lie unake pAsa gayA / unheM bahuta kucha samajhAyA, para vaha saphala na huA / taba use bahuta glAni huI aura apanA kahanA na mAnane ke kAraNa duHkha me usane svayaM vipakA phUla sUMgha kara AtmahatyA karalI | zrIpeNakI yaha dazA dekha donoM rAniyoM aura satyabhAmAne bhI vipaphUla sU~gha kara AtmaghAta kara liyA / zrIpeNa aura rAnI siMhanaMditAkA jIva mara kara ghAtakIkhaMDa dIpakI uttarakuru nAma uttama bhogabhUmimeM yugala utpanna hue / evaM aniMditA aura satyabhAmA jIva bhI yugala utpanna hue / inameM aniMditAkA jIva to khIliMga cheda kara puruSa huA thA aura satyabhAmA usakI strI huI thI / unakI Ayu tIna palyakI thI / ve sabake saba vahaoN kalpavRkSoMke sukha bhogate the aura sukhacaina se apanA samaya bitAte the / Ayu pUrI hone para mara kara zeSa puNya ke prabhAvase ve deva gatimeM gaye / zrIpeNakA jIva saudharma svargameM zrIprabha nAma deva huA aura siMhanaMditAkA jIva usakI vidyutprabhA nAma devI huI / evaM aniMditAkA jIva vimalabha vimAnameM bhavadeva nAma deva aura satyabhAmAkA jIva usI vimAna meM zuklamamA nAma usakI devI huI / unakI Ayu paoNca palyakI thI / Ayu paryanta svargake sukhoMko bhoga kara ve vahA~se caya kara zrIpeNakA jIva to tuma amitateja hue ho aura siMhanaMhitAkA jIva jyotiHprabhA nAma tumhArI kAntA huI hai / evaM aniMditAkA jIva zrIvijaya aura satyabhAmAkA jIva sutArA huI hai / udhara usa duSTa kapilake jIvane bahuta kAla taka saMsAra paribhramaNa kara ananta duHkha uThAye / saca hai pAyase jIvoMko ghorAtighora duHkha uThAne par3ate haiM / bhUtaramaNa vanameM aizavatI nadI ke kinAre tApasiyoMkA eka Azrama thA / usameM eka kauzika nAma tApasa rahatA thA / usakI strIkA nAma capalavegA thA / kapilakA jIva usake vahA~ mRgazaMga nAma putra huA / vaha bhI tApasa ho gyaa| eka dina mRgAMgane capalavega nAma vidyAdharoMke rAjAkI vibhUtiko dekha kara yaha nidAna kiyA ki agale bhavameM maiM isake yahAeN putra janma dhAraNa karU~ / rAjan ! nidAnake prabhAva se vaha mRgazRMga hI capalavegake yahA~ yaha azanighoSa nAma putra huA hai / isako hita ahitakA kucha bhI vicAra nahIM hai / usI snehake vazIbhUta ho isane sundarI sutArAko harA thaa| amitateja ! tuma isa bhavase pA~caveM bhavameM cakravartI, tIrthaMkara aura kAmadeva ina tIna padoMke dhArI mahAtmA hooge / yaha kathA suna kara aza nighoSa, svayaMprabhA aura sutArA Adi tathA aura bahutase satpuruSa usa samaya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | 72 saMyama dhAraNa kara sAdhu ho gaye / isake bAda bhagavAnako namaskAra kara zrIvijaya Adi saba amitatejake sAtha dhujA, toraNoMse susajjita apane apane nagaroMko cale Aye | nagaramai Akara amitatejane dharma-sAdhanameM adhika mana lagAyA / ve parvadinoM meM upavAsa karate apane kiye hue aparAdhoMkA prAyazcita lete, bhagavAnakI pUjA aura stutimeM dattacitta rahate, pAtroMko dAna dete tathA hamezA dharmakathAmeM lIna rahate / aisA karate karate unheM nirmala aura nirdoSa samyagdarzanakI prApta ho gaI thii| ve bar3e maMdakapAyI aura premase pitAkI naI prajAkA pAlana karate the; muniyoMkI bhA~ti zAntacitta aura dharma-karma meM lIna tathA ubhaya lokasambandhi hitake icchuka the / ve bahutasI vidyAoMke bhaMDAra the, jo kula aura jAtike nimittase unheM prApta huI thIM / unake nAma sunie / prajJapti, Aga aura jalako thAMbhanevAlI staMbhinI, kAmarUpiNI, vizvaprakAzikA, apratighAta- kAminI, AkAzagAminI, utpattinI, vazaMkarI, AvezinI, zatrudamA, prasthApanI, AvartanI, praharaNI, pramohanI, vipATinI, saMkrAmaNI, saMgraNI, bhaMjanI, pravartinI, pratApanI, prabhAvatI, palAyinI, nikSepiNI, cAMDAlI, zavarI, gaurI, khaTTAMgikA, zrImRdguNI, zatasaMkulA, mAtaMgI, rohiNI, kuSmAMDI, varavegikA, mahAvegA, manovegA, caMDavegA, laghukarI, parNalaghvI, capalavegA, vegAvatI, mahAjvAlA, zItavaitAlikA, uSNatAlikA, sarvavidyA-samucchedA, baMdhapramocinI, prahArAvaraNI, yuddhavIryA, cAmarI aura yoginI ityAdi / ve ina vidyAoM aura donoM zreNiyoMke svAmI the; evaM saMsAra - prasiddha the / puNyake udayase unheM bhoga-vilAsakI saba sAmagrI yatheSTa prApta thI / eka dina puNya-yogase unake yahA~ damavara nAma cAraNa muni AhArako Aye | amitatejane unheM vidhi-pUrvaka AhAra-dAna diyA, jisake prabhAvase unake yahAeN paMcAzvaryakI varSA huI / www. S NA eka samaya amitateja aura zrIvijaya donoM vanameM vihAra ke lie gaye hue the / vahA~ unhoMne suraguru aura devaguru nAma do maharSiyoMko dekhA / donoMne suniyo ko bhaktibhAva se namaskAra kara unase dharmakA upadeza sunA / isake bAda zrIvijayane unase namratA bhare zabdoM meM pUchA ki prabho ! merI aura mere pinAkI pUrvabhavakI kathA kahie / munirAjane zrIvijaya ke pUrvabhavoMkA aura tripRSTa nArAyaNake vizvanandike bhavase lekara kaI eka bhavakA varNana kiyA / zrIvijayane pitAke mAhAtmyako suna kara unake padakI prAptikA nidAna bA~dhA | bAda khecaroM aura bhUcaroM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyAya | 73 donoMne vipulamati unakI Ayu ava zraddhAbhakti ke sAtha arkatejako aura dvArA sevita ve donoM apane apane nagarako cale Aye aura vahaoN sukhAmRtakA pAna karate hue sukhase kAla vitAne lage / eka vAra ina aura vimalamati nAma munIzvaroMke mukha-kamalase yaha sunA ki kevalaM eka hI mahInekI zeSa raha gaI hai / yaha suna ve aura bhI tana- manase dharmapAlana karane lage / isake bAda amitatejane zrIvijayane zrIdatta ko rAja-pATa sauMpa kara bhaktise aSTAhika pUjA kI aura donoM naMdanavana ke pAsa ke caMdanavanameM gaye / vahA~ unhoMne muniyoMke samAgamameM prAyopagamana nAma saMnyAsa dhAraNa kiyA aura zAnta pariNAmoMse prANoMkA tyAga kara ve svargameM deva hue| amitatejakA jIva terahaveM svargake naMdyAvarta vimAnameM ravicUlaka aura zrIvijayakA jIva usI svargake svastika vimAnameM maNicUlaka nAma deva huA / vahA~ unakI bIsa sAgarakI Ayu huI / Ayuparyanta sukha bhoga kara ve vahA~se caya isI jambUdIpake pUrva videhameM vatsakAvatI dezakI prabhAkarI nagarImeM stimitasAgara rAjAke yahA~ putra hue| stimitasAgara kI do rAniyA~ thIM; eka vasuMdharA aura dUsarI anumati / inameM se vasuMdharAke garbha se ravicUlakakA jIva aparAjita aura anumatike garbhase maNicUlakakA jIva anaMtavIrya putra huaa| ve donoM jagatake netra-kamaloMko makulita karanevAle aura sadAkAla hI udita rahanevAle sUraja the; lakSmIko Ananda denevAle aura dhIravIra the / java ve donoM yuvA hue taba stimitasAgara kisI kAraNa - vaza saMsAra-bhogoMse virakta ho, putroM para rAja-bhAra DAla, vanameM jA svayaMprabha guruke pAsa dIkSita ho gayA / daivayogase eka dina stimitasAgarane dharaNendrakI vibhUti dekhI aura usake pAnekA nidAna kiyA / nidAnake prabhAvase vaha mara kara dharaNendra hI huA / granthakAra kahate haiM ki Atmika sukhako naSTa karanevAle nidAna baMdhako dhikkAra hai / idhara aparAjita aura anaMtavIrya pRthvIkA bharaNa-poSaNa karate hue indra aura pratIndrake jaise suzobhita hote the| eka dina unakI sevAmeM kisI rAjAne varvarI aura cilAtikA nAmakI do nartakI bhejIM / ve bahuta hI manohArI sukhadAI nRtya karatI thIM / unakA nRtya dekhaneko aura aura bahuta se rAjoMke sAtha ve donoM bhAI bhI nATyazAlA meM baiThe hue the| usa samaya unakI apUrva hI zobhA thI / daivayoga se usI samaya unheM dekhane ko vahA~ nArada Aye; parantu aparAjita aura anantavIrya - kA upayoga nRtyakI ora laga rahA thA, isa lie unhoMne nAradako na dekha pAyA / pANDava-purANa 10 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 pANDava-purANa / mmmmmmmmmmmmmmm wome . . . . .nw or mamer marrammmmmanm isase apanA apamAna samajha nArada jala-bhuna kara Aga-babUlA ho gaye; aura usI samaya kaeNvAra mAsake sUrajakI nAI tarate hue jIyokA aniSTa karanevAle nArada damatAri pratinArAyaNake nagara pahu~ce / damatAri siMhAsana para virAjamAna thaa| bahutase sabhyagaNa usakI sevAmeM upasthita the| yaha mahApurupa bahuta gaurava-yukta thaa| manorathakI siddhikI lAlasAse sabhI jana A-A kara usakI upAsanA-sevA karate the / usako dekha kara nAradajI AkAzase pRthvItala para utare aura damatAriko zubha AzIrvAda dekara sabhAmaNDapameM A khar3e hue| unheM dekhate hI rAjA siMhAsana chor3a kara uTha khar3A huA aura usane namaskAra kara unheM bar3e Ava-Adarake sAtha manohara siMhAsana para baiThAyA / isake bAda damatAri bolA, mahArAja ! Apa bhaktoM para premakI dRSTise dekhanevAle anyottama hai, saMsAra-pArebhramaNako miTAnevAle aura jIvoMko vibhUti dekara sukhI karanevAle haiM, evaM Apa saba taraha suzobhita haiM / kahie ki Aja ApakA yahA~ padhAranA kaise hugA / yaha suna nAradajI bole, rAjan ! sunie / maiM hamezA Apake yogya sArasUta aura uttama padArthokI khojameM idhara udhara ghUmA karatA hU~ / maiMne kala raMbhA aura urvazIke samAna do dartakiyoMko prabhAkarIpurIke rAjA aparAjita aura anaMtacIryakI sabhAge nRtya karate hue dekhA aura isI samAcArako lekara maiM Apake pAsa AyA hU~ / kAraNa ve donoM Apake hI yogya haiM / ataH ghujhase yaha aniSTa sahana nahIM huA aura maiM zIghra hI yahA~ calA AyA hU~ / sabhI mAnate haiM ki zirodhArya cUDAnaNi ratna yadi pairameM pahina liyA jAya to kisIko bhI sahana na hogA / rAjan ! jisa taraha amUlya maNi raMka-daridrI puruSake yahA~ zobhA nahIM pAtA, vaha rAjoM, raIsoM, sAhUkAroMke yahaoN hI zobhita hotA hai usI taraha ve nartakI bhI aparAjita aura anaMtavIryake yahaoN zobhA nahIM pAtI; ve Apa jaise mahApurupake yahA~ hI zomA pAveMgI / yaha suna damatArine usI samaya kucha meMTa dekara dUtako aparAjita aura anaMtavIryake pAsa bhejA, jo bahuta hI catura aura samayocita kAryoM meM kuzala thaa| prabhAkarIpurImeM pahu~ca kara usane una puruSottamoko sabhAmaMDapameM baiThe hue dekhA aura unake bhAge bheMTa rakha kara unheM namaskAra kiyA tathA kahA ki rAgan ! Apa mahAnubhAvoM ke lie damatAri ratinArAyaNane kuzalakA saMdezA bhejA hai tathA mujhe Apake pAsa bheja kara Apase una do nartakiyoMkI yAcanA kI hai jo ki Apake pAsa hai / kRpA kara Apa una donoM-varI aura cilAtikA-nartakiyoMko unheM de dIjie / isase parasparameM bahuta hI gAr3hI prIti ho jAegI / yaha suna una Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauthA adhyaay| 75 sakhika nartakI pAtalI kalAye / use lekara kA majAka apanI kanakazrIko le gA / daivayogase bahakamaya donoMne dUtako to vAhira bheja diyA aura maMtriyoMko bhItara bulA kara unase pUchA ki isa samaya kyA kartavya hai ? isanemeM puNyayogase amitatejake bhavameM jo jo vidyAyeM prAza thIM ve saba Akara aparAjitase kahane lagI ki hama zatrako tahasa-nahasa karane ke lie samartha haiN| Apa kisI bhI tarahakI cintA na kareM / itanA kaha-kara ve vidhAyeM aparAjitakA kAma karaneko ucata ho gii| taba va donoM bhAI prabhAkarI rAjadhAnIkI rakSAke lie maMtrIko niyata kara tathA svayaM nartakiyoMkA rUpa banA kara dUtake sAtha-sAtha vahaoNse zivamandirapurako cala par3e aura thor3I hI dera vahA~ jA pahu~ce / vahA~ unhoMne matArike sAmane bahuta hI uttama nRtya kiyA, jisako dekha kara use bahuta acambhA huA / khuza hokara usane nRtyakalA sIkhane ke lie apanI kanakadhI putrIko unake sAtha kara diyA-unheM sauMpa diyA / ve nartakI-rUpadhArI kanakanIko le gaye aura unhoMne use yathAyogya nRtya gIta Adi bahutasI kalAyeM sikhA dI / daivayogase vaha kanyA anaMtavIrya para Asakta ho gaI / taba ne donoM use lekara AkAzameM cale gaye / yaha sava samAcAra suna kara damatArine bahutase yodhAoMko bhejA; parantu aparAjitane unheM eka minaTameM hI mAra bhagAyA / tava kruddha hokara damatArine aura aura subhaTAko bhejanekI yojanA kI, para ve bhI aparAjitake sAmane na Thahara sake / Akhira vaha svayaM hI yuddha karaneko taiyAra huA aura socane lagA ki yaha nartakiyoMkA prabhAva nahIM hai, kintu kucha chala hai / isake bAda pUrvabhavako prApta huI vidyAoM ke dvArA aparAjitane dayatArike sAtha khUba hI ghamAsAna yuddha kiyA / tathA damatArike sAtha anaMtavIryakA bhI bahuta dera taka yuddha huaa| AkhirameM kruddha ho damatArine cakriyoMko bhI DarA denevAlA cakra liyA aura use anaMtavIrya para calAyA / puNya yogase vaha anaMtavIryakI pradakSiNA dekara usake hAthameM A pahuMcA aura usIke dvArA anaMtavIryane damatArikA kAma tamAma kara diyA; use mAra DAlA / usa samaya sabhI vidyAdhara Aye aura una tIna khaMDake svAmiyoMko praNAma karane lge| isake bAda vidyAdharoM aura atula sampatti sahita ve prabhAkarI purIko vApisa lauTe / mArgameM Ate hue unhoMne kIrtidhara nAma jina bhagavAnako dekhA aura unheM namaskAra kara unase dhakA upadeza sunA tathA kanakazrIke bhavoMko bhI puuchaa| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 pANDava puraann| apane pUrvabhavoMko suna kanakanI virakta ho gaI aura usane arjikAke vrata grahaNa kara liye / isake bAda ve donoM kanakanIkI prazaMsA aura bhagavAnakI vandanA kara samavasaraNase vAhira Aye aura prabhAkarI purIko ravAnA hue / aparAjita aura anaMtavIryakI devatA-gaNa A-A kara sevA karate the| unake caraNoMmeM namate the / ve hamezA Amoda-pramodase rahate the; kabhI khedakhinna nahIM hote the| unakA koI bhI vairI nahIM rahA thA / ve sarvathA niMdA Adi apavAdoMse rahita the; unakA koI niMdaka na thA / evaM ve viSAda-rahita aura dharmake phalako prApta kara cuke the tathA puNyakA paTaha pITate the ki dekho puNyakA aisA phala milatA hai| jisane bar3e balavAna senAvAle ajayya zatruoM para bhI kSaNabharameM vijaya-lAbha kara apanA aparAjita nAma sArthaka kara dikhAyA vaha aparAjita baladeva jayavanta ho / aura jisane apane vIryase damatAri matinArAyaNake vIryako naSTa kara diyA aura jo zUravIroM meM zreSTha hai, sabhI zaktioMko dikhAnevAle aura dharma-maya vaha anavArya pratinArAyaNa sarvajJake prabhAvase suzobhita ho| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 wwwvvvm wwwwwww pA~cavA~ adhyaay| pA~cavA~ adhyAya / wuruinew mmmmmmmmmmmmmmmmmmnanam una ajitanAtha bhabhukI meM vidhipUrvaka vandanA-stuti karatA hU~ jo kAmadevako jItanevAle aura aparAjina-kisIse nahIM jIte jAnevAle-hai; tathA jItane yogya sabhI zatruoM para jo vijaya-lAbha kara cuke haiM, aura mahAna puruSa jinakI pUjA-stuti karate haiN| isake bAda tIna khaMDake rAja-pATako pAkara anaMtavIryane saba prakArake sukhoMko amana-cainase bhogA aura AyukA anta hone para vaha pApake phalase ratnaprabhA nAma narakakI pahalI pRthvImeM nArakI huA / tathA aparAjita ajitasenako rAja-kAja sa~bhalA kara yazodhara munike pAsa digambara ho gayA aura avadhijJAna-rUpI nidhiko prApta kara usane eka mahIneke lie saMnyAsa dhAraNa kara liyA, jisake prabhAvase vaha acyuta svargakA svAmI indra huaa| aura vaha anaMtavIryakA jIva jo ki pahale narakameM nArakI huA thA, pUrvabhavake pitA dharaNendrake sambodhanese samyagdRSTi ho gyaa| usane manakI capalatAko chor3a kara dharma para aTala vizvAsa jamAyA aura saMkhyAta varSakI Ayuko pUrI kara vahA~se nikalA aura phira isI madhyalokameM A gyaa| isI bharatakSetrake vijayAlakI uttarazreNImeM eka vyomavallabha nAma nagara hai / vahA~kA rAjA meghavAhana thA / usakI rAnIkA meghamAlinI nAma thA / vaha anaMtavIryakA jIva narakase Akara unake yahA~ meghanAda nAma donoM zreNiyoMkA svAmI putraratna paidA huaa| eka samaya vaha sumeruke naMdanavanameM gayA aura vahA~ majJapti vidyAko sAdhane lagA / itanemeM usake Upara usake pUrvabhavake bar3e bhAI acyuta indrakI dRSTi par3I / tava premake vaza ho vaha AyA aura usane meghanAdako khUba samajhAyA / puNyayogase usake samajhAnese vaha samajha gayA aura dIkSita ho naMdana nAma parvata para pratimAyoga lagA kara dhyAnastha ho gyaa| pAThakoMko abhI azvagrIvakI kathA bhUlI na hogI / usakA choTA bhAI sukaMTha saMsAra-samudrameM cakkara lagA kara asura jAtikA deva huA thA / daivayogase vaha vahA~se nikalA aura meghanAda muniko dhyAnastha dekha use bar3A krodha AyA / usane muniko ghorAtighora upasarga kiye / para vaha raMcamAtra bhI unheM na DigA skaa| isa samaya munine upasargoko samatAbhAvase sahA jisase vaha acyuta svargameM jA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 pANDava-purANa | wwwwwwwwwwnnnnn. pratIMdra ho gayA aura vahA~ pUrva bhavake bar3e bhAI indrake sAtha solahaveM svargake apUrva sukha bhogane lagA | dahaoNkI Ayuko pUrI kara pahale vahA~se indra cayA aura jambUdvIpa ke pUrvavidehake maMgalAvatI dezameM ratnasaMcayapurake rAjA kSemaMkarakI rAnI kanakamAlAke garbha se vajrAyudha nAma uttama lakSaNoMvAlA putra utpanna huA / vaha AdhAna, prIti, suprIti, vRtti aura goda ityAdi kriyAoMse yukta thA / usakA mukha-candra apanI prabhAke dvArA aMdhereko dUra karatA thA | navIna avasthAmeM hI usakA vyAha rAjalakSmI nAma rAjaputrIke lAtha ho gayA 1 tathA anaMtavIryakA jIva jo matIndra thA, vahA~se cayA aura vajrAyudha tathA rAjalakSmIke yahA~ putra utpanna huA / usakA nAma rakkhA gayA sahasrAyudha / sahatrAyudhakI bhAminIkA nAma zrISeNA thA / vaha sAkSAt lakSmI hI thI; sundara rUpa lAvaNyavAlI thI / sahasrAyudha aura zrISeNAke kanakazAnti nAma putra huA / vaha tAye hue sonekI kAntike samAna kAntivAlA thA / isa prakAra putra-pautra Adike sAtha kSemaMkara rAjA sukhacaina se rAja sukha bhogatA thA eka dina dUsare svargake indrane apanI sabhA vajrAyudhake dRr3ha samyaktvakI khUba hI prazaMsA kI aura kahA ki vajrAyudha guNoMkA AdhAra hai / samyaktvake nimitta se usake sabhI guNakA vikAza ho gayA hai / para yaha prazaMsA vicitracUlaka nAma eka devase na sahI gaI aura vaha paMDitakA bheSa banA kara vajrAyudhake pAsa pahu~cA; aura bAdakI icchAse vaha usase kahane lagA ki rAjan ! sunA hai ki Apa jIvAdi tatvoM ke vicAra meM bar3e paNDita haiM / kahie ki jIva Adise paryAya bhinna hotI hai yA abhinna ? yadi bhinna hotI hai taba to paryAya nirAdhAra aura paryAyI kUTastha ThaharatA hai, so ye donoM hI bAteM nahIM bana sakatIM aura zUnyavAda Akara upasthita hotA hai| aura yadi kaho ki jIva Adise paryAya abhinna hotI haiM to yaha paryAya hai aura yaha paryAyI ( jIvAdi) hai, yaha bheda vyavahAra hI sarvathA miTA jAtA haiM / isa lie java ki ekakA dUsaremeM samAveza nahIM hotA, taba jIva Adi athavA paryAya domeMse ekako hI mAnanA yogya hai / yadi isa para yaha kaho ki dravya to eka hI haiM; kevala usakI paryAyeM aneka dekha par3atI hai to Apake kahanese sArA saMsAra eka rUpa hI ho jAyagA aura jo yaha nAnA rUpa dekha par3atA hai vaha kucha bhI nahIM banegA / evaM logoMko puNya-pApakA phala bhI nahIM milegA aura bandha bhI ke abhAva meM mokSa bhI nahIM bana sakegA / evaM yaha prazna uThatA hai na hogA; tathA ki vaha dravya ~wwwww~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cavA~ adhyAya / ra yaha pUchA jAya bindha nirNaya karake yaha syAdvAda hame AnekI kahAnako calA gayA aura bAraha bhAvana nitya hai yA kSaNika ? ina donoM pakSoMmeM hI vastumeM arthakriyA nahIM vnegii| aura arthakriyAke abhAvameM vastukI sattAke abhAvase vastu kucha bhI nahIM tthhregii| isa lie jIva Adi padArthokI kevalamAtra kalpanA hai| rAjan ! aisI jhUThI kapolakalpita bAtoMmeM Apa mata phaeNso / inameM kucha bhI tatva nahIM hai / usake ina vacanoMko suna kara vajrAyudhane kahA ki vidvan ! sunie, jarA mere vacanoM para dhyAna diijie| kSaNika ekAnta aura nitya ekAnta pakSameM ye dopa Ate haiM / isI taraha sarvathA bhedavAda aura sarvathA abhedavAdameM doSa dekha paDate. haiM / para syAdvAdamatako mAnanevAloMke yahA~ ye doSa nahIM Ate / unaka yahA~ puNya-pApakA Asrava hokara baMdha hotA hai aura phira baMdhake abhAva se mokSa avasthA mApta hotI hai / yadi isa para yaha pUchA jAya ki syAdvAdakI siddhi kaise hotI hai to yaha uttara diyA jAyagA ki syAdvAdake sambandhameM nirNaya karake dekhA jA cukA hai, koI bhI vAdhaka usake vipayameM upasthita nahIM hotA; kyoMki yaha syAvAda hamezA hI saba padAthoM meM maujUda rahatA hai / rAjAke isa prakArake uttarako suna kara vaha deva hAra mAna gayA aura apanI vahA~ AnekI kahAnIko sunA kara tathA divya vastraAbhUSaNoM dvArA vajrAyudhakI pUjA kara svargako calA gayA / isake bAda pRthvIkI rakSA karanevAlA kSemaMkara rAjA prativodhako prApta huA aura bAraha bhAvanAoM para vicAra karane lgaa| itanemeM pAMcaveM brahma svargase laukAntika deva Aye aura unhoMne kSegakara rAjAke vairAgyakI khUba tArIpha kI tathA bhakti-stuti kii| isake bAda kSemaMkarane vajrAyudhako bulAyA aura usa para rAja-bhAra DAla kara Apa vanameM jAkara digambara ho gayA / thor3e hI samayameM use kevalajJAna lAbha ho gyaa| usa samaya vaha vizu tIrthaMkara bhagavAna khUra hI suzobhita hote the| isake bAda vasantakA samaya AyA aura kAmadevakA mabhAva bar3hane lgaa| tava buddhimAna bajrAyudha rAjA vana-kIDAko gayA / vahA~ vaha apanI rAniyoMke sAtha sudarzana nAmake sarovarameM jala-krIDA kara rahA thA / isI samaya kisI duSTa vidyAdharane usake Upara eka pattharakI zilA DAla dI aura Akara use nAgapAza dvArA baoNdha liyA / parantu usa balIne hAtha se hI usa zilAke usI samaya khaMDa khaMDa kara dige aura nAgapAzako bhI naSTa kara diyA / tava pUrvabhavakA vairI baha vidyuSTa cupake se bhAga gayA / aura rAjA apanI deviyoMke sAtha sAtha nagarako calA AyA tathA vahA~ sukhase rahane lagA / kucha kAlameM * dharmake prabhAvase usake yahA~ nidhiyoM sahita cakraratnakI utpatti huI aura vaha Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / cakravartIkI lakSmIko sukha-cainase bhogane lagA / usakA mana hamezA bhogoMse bharapUra rahatA thaa| jisa samaya vajrAyudha chahoM khaMDakA nirvighna rAjya karatA thA usa samaya vijayArddhakI dakSiNa zreNImeM zivamandira nAma nagarakA vimalavAhana nAma rAjA thaa| usakI priyAkA nAma vimalA thaa| vaha zubha lakSaNoMvAlI thii| usake kanakamAlA nAma eka putrI huI / vaha kanakazAntike sAthameM byAha dI gaI / stokasArapurake rAjA samudrasena aura usakI rAnI jayasenAke eka vasantasenA nAma kanyA thii| vaha bhI kanakazAntike sAtha vyAhI gaI / ina donoM bhAryAoMko pAkara kanakazAnti amanacainase sAMsArika sukha bhogane lgaa| eka dina kanakazAnti kumAra apanI donoM bhAryAoMko sAtha lekara krIr3Ake lie inameM gayA thaa| vahA~ usane vimalaprabha nAma munIzvarako dekhA aura unheM namaskAra kara unase dharmakA upadeza sunA / evaM dharmako suna kara usakA mana vairAgyase lipta ho gayA aura usI samaya usane jainendrI dIkSA dhAraNa kara lii| apane patiko dIkSita huA dekha kara kanakamAlA aura vasantasenA bhI vimalA nAma arjikAse jinadIkSA lekara tapa karane lagI / granthakAra kahate haiM , ki kulavatI striyoMko aisA hI karanA caahie| eka dina kanakazAnti yogI siddhAcala para dhyAna lagAye hue thaa| vahA~ use vidyAdharoMne bar3e upasarga kiye / para vaha una upasargoMse raMcamAtra bhI na TalA, jisase use kevalajJAna ho gayA-vaha kevalI ho gayA apane poteko kevalajJAna hubhA dekha kara vajrAyudha cakravartI bhI saMsAra-deha-bhogoMse virakta ho gayA / aura sahasrAyudhako rAja-pATa sauMpa kara, gharase nikala, kSepaMkara bhagavAnake pAsa jA dIkSita ho gayA-usane dIkSA lelI aura siddhAcala para eka varSake lie pratimAyoga dhAraNa kara vaha dhyAnastha ho gayA / isa samaya vajrAyudhake pairoM taka saoNpoMne vAmI vanA lI thI aura kaMTha taka use veloMne ver3ha liyA thaa| udhara azvagrIvake ratnakaMTha aura ratnAyudha do putra saMsArameM paribhramaNa kara atibala aura mahAvala nAma do asura hue the / ve vajrAyudhake pAsa Aye aura use bar3A kaSTa dene lge| } evaM raMbhA aura tilottamAkA rUpa banA banA kara usakA dhyAnase mana calAneko udyata hue; parantu vaha dhyAnase vilkula hI nahIM calA / yaha dekha ve cupa-cApa bhAga gaye / isake bAda ve pragaTa hokara vajrAyudhake pAsa Aye aura usakI pUjA-bhakti evaM use namaskAra kara svargako cale gye| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cavA~ adhyAya / ____ idhara koI vairAgyakA nimitta pA sahasrAyudha bhI virakta ho gayA aura zAntavalIko rAja-pATa saeNbhalA kara usane pihitAsrava munise jinadIkSA lelIvaha bhI digambara vana gayA / isake bAda dhyAna samApta hone para vajrAyudha aura sahasrAyudha donoM sAtha sAtha vipulAcala parvata para Aye aura zAnta pariNAmoMse unhoMne mANoMkA tyAga kiyA, jisase ve niSpApa Urdhva aveyakake saumanasa nAma adho vimAnameM unatIsa sAgarakI AyuvAle ha~samukha uttama deva hue / evaM Ayuparyanta vahA~ke sukhauMko bhoga kara vajrAyudhakA jIva cayA aura jambUdIpake pUrva videhameM puSkalAvatI dezakI puNDarIkinI nagarImeM ghanaratha nAma rAjAkI manoharA nAma rAnIke garbhase megharatha nAma putra huaa| megharathake janma-samaya ghanarathane var3A bhArI mahotsava kiyA / evaM ghanaratha rAjAkI manoramA rAnIke garbhase sahasrAyudhakA jIva jo ahamindra thA, vaha dRr3haratha nAma putra utpanna huA / donoM krama kramase bar3hane lage / java ve yuvA hue taba ghanarathane unakA vivAha mahotsava kiyA / megharathakA byAha priyamitrA aura manoramAke sAtha huA aura dRr3harathakA mana mohinI sumatike sAtha / kucha kAlameM megharathakI priyamitrA nAma bhAryAne nndi| barddhana nAma putrako janma diyA aura dRr3harathakI sumati nAma bhAryAne varasena nAma putrako / isa prakAra putra, pautra Adi sampatise ghanaratha aisA jAna par3atA thA mAnoM tArA-gaNa, cA~da aura sUrajase yukta sumeru parvata hI hai| eka samaya ghanasthane kisI kAraNase udAsa ho megharathako rAja-pATa sauMpa kara jainendrI dIkSA dhAraNa karalI / usake dIkSA samaya laukAntika deva Aye tathA aura aura devatAgaNane Akara usakA dIkSA-kalyANaka kiyA / vaha apanA Apa hI guru thA--- tIrthakara thaa| usane thor3I hI derameM ghAti karmoMko ghAta kara kevalajJAna-nidhi prApta kara lI-vaha kevalI ho gayA / isake bAda eka samaya megharatha rAjA devaramaNa nAma udyAnameM apanI rAniyoMko sAtha lekara krIr3A karaneko gayA thaa| vahA~ jAkara vaha eka caMdrakAnta zilA para baiTha gayA / itanemeM AkAzamArgase jAtA huA eka vidyAdhara vahA~se A niklaa| vahA~ usakA vimAna ruka gayA / usa vakta usane zilA para baiThe hue megharathako dekhA aura dekhate hI vaha krodhase lAla pIlA ho gayA / tathA zilA-sahita rAjAko uThAneke liye vidyAvalase vaha usa zilAke nIce ghusa gayA / yaha bAta rAjAko bhI mAlUma par3a gaI aura usane usa zilAko apane paoNvake a~gUTheke agrabhAgase kucha davA diyA / taba vaha vidyAdhara usa zilAke bhArako pANDava-purANa 11 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | sahane ke lie asamartha ho cillAne lagA / usa vakta usakI roneko AvAjako usakI strIne sunA aura vaha usI samaya megharatha ke zaraNa meM AI tathA patike jIvanakI bhikSA mA~gane lagI | megharathane tava zilAparase apane valako bilkula haTA liyA / yaha dekha kara priyamitrAne megharathako pUchA ki priya ! yaha kyA vAta hai / uttara meM megharathane kahA ki vijayArddha parvata para eka alakapura hai| usakA rAjA hai vidyuSTra aura rAnI hai anilavegA / una donoMkA putra yaha siMhastha hai / yaha vimalavAhana munikI vandanAko gayA thA / ava vahA~se vApisa gharako jA rahA hai / abhI thor3I dera pahale isakA vimAna Apase Apa hI yahA~ ruka gayA thA / taba isane idhara udhara dekha bhAla kI aura mujhe dekha kara garvase krodha kiyA tathA Aga babUlA ho mujha sahita zilA uThAnake lie yaha isa zilAke nIce ghusa gyaa| mujhe mAlUma hote hI maine usI vakta isa zilAko apane pairake a~gUThe se dabA diyA / tava bhArako na saha sakane ke kAraNa yaha cillAyA / jisako suna isake jIvanakI bhikSA ke lie yaha isakI manoramA nAma strI AI hai / isa prakAra sava hAla kaha kara tathA usa vidyAdharako saMtoSa dilA kara unhoMne use vahA~se ravAnA kiyA | 6 eka samaya megharatha rAjAne damavara nAma cAraNamuniko AhAra diyA, jisake prabhAva se usake yahA~ devatoMne paoNca acambhekI bAteM kIM / yaha rAjA hamezA zakti - anusAra tapa karatA thA / aSTAhnika parva AyA / rAjAne vidhipUrvaka bhagavAna kI pUjA vagairaha se khUba hI utsava kiyA aura proSadhopavAsa vrata liyA; tathA rAta ke vakta pratimAyoga ghara kara vaha merukI nA~I acala ho dhyAnastha ho gayA / isI samaya IzAna indra apanI sabhAmeM baiThA thA / usane vahA~se megharathako dhyAnastha dekhA aura usakI stuti karanA Arambha kI ki Aja ApakA parama dhairya hai / isa lie sAre saMsArakI asAtAko miTAnevAle AtmadhyAnameM lIna aura cidAtmA - Apako merA praNAma hai / yaha suna devatoMne indrako kahA ki he deva ! Apa kisakI stuti kara rahe haiM / yaha suna indrane uttara meM kahA ki zuddha samyagdRSTi megharatha rAjA pratimAyogameM lIna ho rahA hai / vaha jJAnI uttama guNoMkA bhaMDAra honese pUjya hai / isa lie maiMne use namaskAra. kiyA hai / indrakI yaha bAta atirUpA aura surUpA nAmakI do deviyoM se na sahI gaI aura ve usI vakta megharathake pAsa pahuMcIM / vahA~ unhoMne vibhrama, hAva, + 1 1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cavaoN adhyAya bhAda, vilAsa, gIta, nRtya Adi bhaoNti bhaoNtikI ceSTAe~ kI, para ve use calA na sakIM; jisa taraha acala aura uttama meru vijalIke dvArA raMcamAtra bhI nahIM calatA / taba unheM indrakI bAtoM para pakkA vizvAsa ho gayA aura ye megharathako namaskAra kara apane sthAnako calI aaii| isI taraha eka dina samAmeM IzAna indrane priyamitrAke rUpakI prazaMsA kI / jisako suna kara ratipeNa aura rati nAmakI do deviyA~ sAkSAt usake rUpako dekhaneke lie AI; aura snAnake samayameM sugandhita taila Adise male gaye bhUpaNa-vana rahita usake sundara zarIrako dekha kara ve kahane lagI ki java isa samaya isakA rUpa aisA sundara hai taba zRMgAra Adi karane para kaisA sundara hogA ! isake bAda unhoMne kanyAkA rUpa banAyA aura ve caturAIse kahane lagI ki devI! hama tumhArA rUpa dekhaneko AI haiN| isake bAda rAnIne apane vata-AbhUpaNa vagairaha pahine aura sugandhita puSpa vagairaha gUMthe / usa samaya usakA rUpa dekha kara ve deviyA~ apanA mAthA pITane lgii| yaha dekha unase rAnIne pUchA ki yaha vAta kyA hai ? ve kahane lagI ki cature ! suno, IzAna indrane tumhAre rUpakI jaisI prazaMsA kI thI vaha vaisA hI hai, parantu snAnake vakta jo zobhA thI vaha isa vakta nahIM hai / itanA kaha kara ve deviyoM to apane sthAnako calI AI aura idhara rAnIko apane rUpako kSaNakSayI jAna kara vairAgya ho AyA / taba use rAjAne AzvAsana diyA aura kahA ki hama tuma donoM sAthasAtha hI dIkSA leMge; kyoMki merA dila bhI udAsa ho rahA hai / eka dina rAjA manohara nAma udyAnako gayA / vahA~ usane apane pitA dhanaratha nAma prabhuke darzana kiye aura unheM namarakAra kiyA / ve eka manohara siMhAsana para virAje hue bahuta hI suzobhita hote the / rAjA vaiTha gayA aura usa kRtIne kalyANakI vAMchAse pUchA ki bhagavan ! kriyA-saMskArase kyA lAbha hai ? isa para prabhune uttara diyA ki rAjan ! sunie / zrAvakAdhyayanameM jo 108 kriyAyeM batAI haiM unameMse 53 kriyAyeM to garbhAnvaya nAmase pukArI jAtI haiM aura ve garbhase lekara maraNa takakI vidhiko batAtI haiM / 48 kriyAyeM dIkSAnvaya nAmase pukArI jAtI hai; aura ve dIkSAse lekara nirvANa takakIH sAdhanevAlI haiM / aura sAta kancaya kriyAyeM haiM / ve siddhAntako batAtI haiM / ina kriyAoMse AtmAkA pala bar3hatA hai, usameM naye naye saMskAra paidA hote haiM, jinase acchI acchI bhAvanAyeM paidA hotI haiM / isa taraha dhanaratha prabhuke kahe hue kriyAoMke vidhAna-svarUpa aura phalako tathA zrAvakadharmako suna kara vaha Atma-dRSTi virakta ho gayA aura Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| apane choTe bhAI dRr3harathase usane kahA ki tuma rAja-pATako saMbhAlo; maiM ava tapoMko tapU~gA / isa para zIghra hI parigrahako chor3anekI cAha rakhanevAlA dRr3haratha kahane lagA ki bhAI ! rAja-kAjameM Apako jo jo doSa dekha par3ate haiM, unako maiM bhI to dekha rahA huuN| isase maiM yaha socatA hU~ ki pahale grahaNa kara pIche chor3anekI apekSA pahalese grahaNa hI na kare, yahI acchA hai / kAraNa ki kIcar3a lagA kara dhonekI apekSA usako pahilese nahIM lagAnA hI buddhimAn loga acchA mAnate haiM / isa tarahakI bAtacItase apane ha~samukha choTe bhAIko rAjase virakta jAna kara megharathane meghasena nAma apane putrako bulAyA aura use rAja-pATa saeNbhalA diyaa| isake bAda vaha sAta hajAra rAjoM aura apane choTe bhAI sahita digamvara ho gayA; usane saMyamako grahaNa kara liyA; aura thor3e hI samayameM vaha dvAdazAMgakA parigAmI zrutakevalI ho gayA / usane solaha kAraNa bhAvanAoMko bhAkara tIrthakara nAma karmakA baMdha kiyA / evaM vaha dRr3ha, dRr3harathake sAtha-sAtha namastilaka parvata para gayA aura vahA~ donoMne zarIra-AhAra Adise mamatA bhAvako tyAga kara eka mahIneke lie saMnyAsa dhAraNa kiyA tathA anta samayameM prANoMko tyAga kara ve sarvArthasiddhi nAma vimAnameM ahamiMdra hue| vahA~ unakA zarIra sphaTikake samAna svaccha aura sphurAyamAna prabhAvAlA huA / tetIsa sAgarakI unakI Ayu huI / sAr3he solaha mahInemeM ve zvAsocchAsa lete the aura manacAhA amRtakA AhAra karate the; so bhI tetIsa hajAra varSa bIta cukane para eka bAra / unake maithuna-kriyA strI-saMbhoga rahita uttama sukha thA aura lokanAr3Ike bhItara saba jagaha apane yogya dravyako viSaya karanevAlA unake avadhijJAna thA, jisake dvArA ve lokabharakI bAtoMko jAnate the| tathA unake vihAra karaneko vikriyA-zakti bhI utanI hI thI / eka hAthakA U~cA unakA zarIra thA / aura isa bhavake bAda manuSyakA bhava pAkara usIse ve mokSa jAnevAle the| ___ jambUdIpake bharatakSetrameM eka kurujAMgala nAma deza hai / usameM istanApura nAma nagara hai| vahaoNkA rAjA vizvasena thaa| vaha bar3A catura thA, nItikA jJAtA thaa| usakI rAnIkA nAma thA airAdevI / vaha bahuta sundarI aura sundara netrAMcAlI thii| tathA zrI, hI, dhRti Adi deviyoMse bhI usakA pahalA nambara thA / vaha rUpalAvaNyakI eka sImA hI thii| rAtakA vakta thA aura vaha zayyA para sukhakI nIMdameM soI huI thI / usa vakta usane solaha svamoM aura muMhameM praveza karate hue eka unnata hAthIko dekhA / isa samaya megharathakA jIva jo ahamiMdra, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cavA~ adhyaay| Mov AmANanainamoonawanimaanwar thA vaha sarvArthasiddhise caya kara usake garbhameM AyA / usa dina bhAdoM padI sAteM thii| isake bAda vaha jagI aura zayyAse uThI tathA prabhAtakI kriyAoMse nivaTa kara aura vastra-AbhUSaNa vagairaha pahina kara harSita hotI huI patidevake pAsa gaI / usa samaya usane bahuna dAna kiyA, jisase ki usake hAthoMkI apUrva hI zobhA thI / vaha usa vakta calatI huI kalpavelasI jAna paDatI thI / svAmIne use Adarake sAtha Adhe siMhAsana para baiThAyA aura usakA bahuta Adara kiyA / isake bAda usa mAninI rAnIne svAmIse apane rAtavAle svamoMkA phala pUchA / uttarameM svAmIne kahA ki ina svabhoMse jAna paDatA hai ki tumhAre garbhase saMsArakA uddhAraka koI mahAtmA janma legA / yaha suna kara vaha bahuta hI harSita huI / isake bAda avadhijJAna dvArA bhagavAnako garbhameM AyA jAna caturaMga senA sahita indragaNa Aye aura prabhukA svargAvataraNa-kalyANa bar3I bhArI dhUmadhAmake sAtha kara apane apane sthAnako cale gaye / isake bAda rAnIkA jyoM jyoM garbha vRddhiMgata hotA jAtA thA tyoM tyoM usakA prabhAva bar3hatA jAtA thA, zarIra dIpta hotA jAtA thA aura vaha dayAvAlI dayA aura dAnameM rakta hotI jAtI thI / usakI devatA-gaNa pandraha mahInese ratnoMkI barasA dvArA sevA upAsanA kara rahe the| usa devIne jeTha vadI caudasake dina uttama suta ratnako janma diyaa| prabhukA janma hote hI devoMke yahA~ Apase Apa vinA bajAye mahAzaMkha, bherI siMhanAda, ghaMTA Adi vAjoMke zabda hue; jinase unheM bhagavAnake janmakI sUcanA mila gaI / khavara pAte hI harSase bhere hue devatA-gaNa sahita indra-gaNa Aye; aura vizvasena mahArAjake mahalase sundara rUpavAle prabhuko lekara sumeru parvata para gaye / vahA~ dharmake memI indrane prabhuko siMhAsana para virAjamAna kara suvarNake kalazoMse unakA abhiSeka kiyA; evaM bar3I bhaktise unakI prazaMsA-stuti kI / vahA~se vApisa Akara indrane prabhuko unakI mAtAkI godameM diyA / prabhukI Ayu eka lAkha varSakI thI / unakA nAma zAntinAtha thaa| unakA zarIra cAlIsa dhanuSa U~cA thA, acala thA, uttama lakSaNoMvAlA thA, tathA yauvanase unnata thA / isake bAda dRr3haratha sarvArthasidise caya kara usI vizvasena rAjAkI yazasvatI rAnIke garbhase cakrAyudha nAma putra huaa| cakrAyudhakI bahutase puruSa sevA karate the| usakI stuti karate the| isake vAda vizvasena rAjAne kula, zIla, kalA rUpa aura avasthA saubhAgya Adise vibhUSita bahutasI kanyAoMke sAtha zAntinAtha prabhukA byAha kiyA aura unheM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 pANDava-purANa / rAja pada de diyA / isa samaya prabhu sUrajakI prabhAko bhI jItate the / isake kucha kAla vAda unakI AyudhazAlA meM cakraratna paidA huA, jisake dvArA unhoMne chahoM khaMDoMko vijaya kiyA; sabhI rAjoMko jIta liyA / evaM unake zastragRhameM cakre, chatre, daMDe, arsi aura lakSmIgRhameM dharma, cUr3AmaNi kaoNkiMNI tathA hasti nAgapura meM purohita, gRIpati, senApati, sthapati tathA vijayArddhameM kainyA, thI aura ghor3oM ye 14 ratna paidA hue / isa prakArakI atula vibhUtiko pAkara zAntinAtha prabhune bahuta kAla taka sukha-cainase rAja kiyA / eka dina prabhu khUba hI abhimAnase bhare hue, darpaNa meM apanA mueNha dekha rahe the| usa vakta unhoMne apanI mUrtiko pahile kisI aura rUpameM aura phira bAdameM kisI aura hI rUpameM dekhA / tatra isI nimitta se ve saMsArase udAsa ho gaye aura unakA jo viSayoMmeM rAga thA vaha unase kosoM dUra bhAga gayA / itanemeM svargase laukAntika deva Aye aura unhoMne prabhukA stotra karake apanA niyoga pUrA kiyA | isake bAda devatA- gaNa ke sAtha-sAtha indra vagairaha Aye aura prabhukA abhiSeka kara unhoMne unheM bhA~ti bhA~ti ke vastra AbhUSaNa pahinAye; tathA pAlakI meM baiThA kara ve unheM sahasrAbhuvanameM le gaye aura vahA~ eka zilA para virAjamAna kiyA / isa samaya prabhune paMcamuSTi kezaloMca kiyA tathA vastra AbhUSaNa vagairaha saba utAra kara, unase mamatva chor3a ve digambara ho gaye / isa dina jeTha vadI cautha thI aura do paharakA samaya thA / isI dina prabhuke sAtha sAtha cakrAyudha Adi hajAroM aura aura rAjoMne bhI saMyamako dhAraNa kiyA / isa samaya prabhune chaha dinoMke upavAsake bAda hamezA AhAra lenekI pratijJA kI / dIkSA lete hI prabhuko mana:paryayajJAna ho gayA aura ve cAra jJAnake dhArI ho gaye / isake bAda pAraNAke lie ve zivamandirapura gaye aura vahA~ unheM sumitra rAjAne zuddha AhAra diyA / eka dina sahasrAbhuvanameM bhAiyoM sahita chaha upavAsoMko eka sAtha karanevAle ve prabhu pUrva dizAko mu~ha kara dhyAnastha ho gaye / prabhu solaha varSa taka chadmastha arthAt alpajJAnI rahe / vAda unheM pauSa sudI dasamIke dina sAmake samaya kevalajJAna ho gayA / bhagavAnke cakrAyudha Adi chattIsa gaNadhara hue / unake samavasaraNameM bAraha sabhAyeM thIM aura ve saba sabhyoMse bharapUra thiiN| isake vAda sura-asuroM dvArA sevita una prabhune pRthvItala para vihAra kiyA / jaba unakI eka mahIne kI Ayu zeSa raha gaI taba ve sammedazikhara para pahu~ce aura jeTha vadI caudasake dina siddha-sthAnameM jA virAje / tathA cakrAyudha Adi dhIravIra nau hajAra munigaNa, karmasamUhako nAza kara nirvANako prApta hue / isa vakta sura-asuroMne Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maamannaam wwwww pA~cavA~ adhyAya / Akara sabakA nirvANa mahotsava kiyA; tathA prabhuke guNoMkA smaraNa kara ve saba apane apane sthAnako cale gaye / evaM vahaoN aura aura mahApuruSa jo mahotsavameM zAmila hue the, ve bhI prabhuke guNoMkA smaraNa karate hue apane apane nagaroMko gaye / isa taraha Adi jina karake dvArA sthApita kaurava-vaMzameM indroM dvArA pUjya zrI zAntinAtha prabhukA janma huA / zAntinAtha prabhuke caraNa-kamaloMmeM cakravartI bhI Aphara namate haiN| ve guNoMke bhaMDAra aura guNavAloMke dvArA pUje jAnevAle haiM; kAma Adi zatru oMke nAzaka aura vijaya lakSmIke pati haiN| cakraratnake svAmI haiM, dharmatIrthake pravartaka tIrthakara haiN| unake sundara rUpako dekha kara jagatpati bhI mohita ho jAte hai / ve kIrti, sphUrti, sumUrtike sadana haiM; evaM nItividyAke Alaya haiM, cakravartI hai, kAmadeva haiM; aura uttama, evaM sArtha tIrthake calAneke kAraNa tIrthaMkara haiN| tAtparya yaha ki ve dakSa tIna padavIke dhAraka haiM tathA jinakA pakSa sacA aura hitaipI hai / ve zAntike svAmI zAntinAtha prabhu merI rakSA kreN| zAntinAtha prabhu zAntike kartA aura zAntike sthAna haiN| unake nimittase satpurupa zAntiko pAte haiM / ve mokSake dAtA aura svayaM mokSa mArga para calanevAle haiN| unake nimittase jIvoMko saikar3oM sukha milate haiN| unake mohakA nAza hotA hai aura unheM uttama uttama guNa prApta hote haiN| una zAntinAtha prabhuke lie merA namaskAra hai / maiM una zAntinAtha svAmIko apane manomandirameM virAjamAna karatA huuN| ve mujhe sukha deN| - - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa wwwmarriuwanramin mmunimirmirma chaThA adhyAya / -oporrorouna kuMthunAtha bhagavAnako praNAma hai, jo kuMthu Adi jIvoMkI rakSA karanevAle aura bhavya-jIvoMko uttama mArgameM lagAnevAle hai| unake hitaiSI haiM / zAntinAtha prabhuke bAda kuruvaMzameM unakA putra zrImAna nArAyaNa nAma rAjA huaa| isake bAda zAntivarddhana aura usakA putra zAnticandra nAma rAjA huaa| inake vAda candracinha aura kuru rAjAne isa vaMzako AbhArI kiyA / evaM ina rAjoMke bAda isa vaMzameM aura aura bahutase rAjA hue / isake bAda sUrasena nAma eka pratApI rAjAne isakI zobhA bar3hAI / usake samaya saba jagaha nItise kAma liyA jAtA thA / kahIM bhI kisIko Iti bhIta nahIM satAtI thii| tAtparya yaha ki vahaoN iti bhIti nahIM thI, jaise dinameM tArA-gaNakA nahIM hote| vaha zUra thA, zUravIroMkA svAmI thA / usakI hajAroM zUravIra sevA karate the / usake zarIrakI AmA sUrajakI prabhAse kama na thI / usakA itanA bar3hA car3hA parAkrama thA ki bar3e bar3e zUravIra bhI Akara usakA Azraya lete the| usake pratApase zatrurAjA apane apane nagaroMko chor3a kara vanameM jA chipate the aura vahaoN ce zayyAke binA hI guphAoMke aMdheremeM sote the / usakI bhAryAkA nAma thA zrIkAntA / usakA zarIra lakSmIke zarIra jaisA thA / vaha lakSmIke sAtha tulanA karatI thii| lakSmI samudrase paidA huI hai / vaha guNoMke samudrase paidA huI thii| lakSmIkA apane bhAI cA~dake samAna mukha thA / isakA bhI cA~da jaisA mukha thA / lakSmI sAre saMsArako AnaMda detI hai / yaha bhI jagatabharako AnaMda denevAlI thii| zrIkAntAke nakha bar3e sundara the; jAna par3atA thA ki mAnoM isake netroMke tAroM dvArA jIte gaye aura isake guNoM dvArA khIMce gaye tArA-gaNa hI haiM, aura sukhI honekI icchAse de nakhoMke chalase isakI sevA karate haiN| isake mukha-rUpI candramAko dekha kara kamala bahuta hI lajjita hue, ataeva ve chAyA Adike vinA hI jalameM rahane lageM tathA jAna par3atA hai ki isIse candramA aura kamaloMmeM paraspara virodha ho gayA hai| isake galameM camakIlA aura manohara hAra par3A huA thA, jo kucoMke bIcase laTakatA thaa| jAna par3atA thA ki jaise pUrva bhavake rAgabhAvake kAraNa nidhikI icchAseM saoNpa dhanake khajAne para baiTha jAtA hai usI tarahase yaha hAra bhI-nidhi-zobhAkI icchAse ina kucarUpI mahAna Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThA adhyAya / kuMbhI sevA karatA hai| zrI Adi deviyA~ hamezA hI zrIkAntAkI sevAmeM upasthita rahA karatI thIM aura usake sabhI kAma-kAja karatI thIM / saca hai ki puNyake yoga se koI bhI vastu darlabha nahIM raha jAtI / acambhekI vAta to yaha hai ki dhIravIra aura dhanakA megha - kubera usake oNganameM jalakI naoNI ratnoMkI carasA karatA thA / usa samaya ratnoMkI varasAse sArI pRthvImeM dhana hI dhana ho gayA thA / kahIM bhI koI daridrI na thA aura pRthvIkA vasudhA nAma saphala ho gayA thA / ke garbhAtsava ke samaya aisA koI bhI kAma na huA jo jIvako pramodakA denevAlA na ho / - AAAA eka dina zrIkAntA sukhakI nIMdameM soI huI thI / rAtakA pichalA pahara thA / usa samaya usa devIne molaha svamako dekhA / manuSyoM ko pAlane popanevALI vaha savere bhA~ti bhA~tike vAjoMkI AvAjako suna kara sejase uThI / isa samaya usake hRdayameM baDA harSa ho rahA thA / usane prabhAtakI nitya kriyAyeM kIM, snAna kiyA tathA vatra, maMgala-rUpa AbhUSaNa Adi pahane aura sabhA pahu~cI / usa samaya sabhA aisI zobhane lagI jaisA ki vijalIse AkAza suzobhita hotA hai / vahA~ vaha rAjAko namaskAra kara Adhe siMhAsana para jAkara baiTha gaI aura vizvAdhAoMko haranevAle una svapnoMko usane jaisAkA taisA rAjAse kaha diyA | unheM suna kara rAjAne avadhijJAna dvArA unakA phala jAna liyA, aura kramase honevAle unake phalako rAnIse kaha diyaa| usa samaya rAjAke vacana-rUpa kiraNoMke sparzase rAnIkA mukha kamala khila uThA; jisa taraha sUrajakI kiraNoM saMsargase kamala khila jAte haiN| isake bAda sAvana vadI dasamIke dina rAnIne sarvArthasiddhi se caya kara Aye hue eka devako deviyoM dvArA zodha hue apane garbha meM dhAraNa kiyaa| prabhu ke garbha samayako jAnakara devatoM sahita jJAnI indra AyA aura usane garbhAsa kI khUba hI dhUma macAI - cahala-pahala kI / muktAphalako dhAraNa karanevAlI nirmala sIpakI naI zrIkAntA maJjuko garbhameM liye hue bar3I zobhA pAtI thI / usa samaya usakA zarIra teja-maya ho gayA thA, parantu usako garva raMcamAtra bhI na thA / sundarI devAMganAyeM usakI hamezA sevA karatI thIM aura vaha sevAke phalako detI thI arthAt usakI sevAse unheM svayameva hI phala milatA thA / deviyA~ usase kAvyoMkA gUr3ha gur3ha artha pUchatI thIM ki devI ! saMsArameM sAra kyA hai ? sukha kise kahate haiM? aura jIvoM ko sukha-duHkha denevAlA kauna hai ? | eka bAta yaha hai ki ina praznoM ke aise uttara batAiye, jinakA ki pahalA akSara hI bhinna bhinna ho aura saba akSara eka hI ho / rAnIne uttara diyA ki saMsArameM dharma sAra hai| zarma kalyANa ko sukha pANDava-purANa 12 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | AAAAAAMAA w kahate haiM; aura apane zubha-azubha bhAvoMse ikaTThe kiye hue puNya-pApa karma hI jIvoMko sukha-duHkha dete haiN| karmake nimittase ve vaeNdhate aura janma lete hai| karma ke bar3e saMkaTako sahate haiM / evaM karmake nimittase hI jIvoMko sAMsArika sukha hotA hai / isake bAda phira bhI deviyoMne pUchA ki devI ! sUryase kyA utpanna hotA hai ? vidvAnoM ke mu~hameM kyA rahatA hai 1 arjuna kise kahate haiM ? aura gaMgA kise kahate haiM ? rAtIne uttara meM kahA bhAgI - rathI / tAtparya yaha ki sUrajase bhA-- AbhA-- utpanna * hotI hai / vidvAnoM ke mu~ha meM gI vANI - sarasvatI rahatI hai| arjuna rathIko kahate haiM / aura gaMgA bhAgarathIko kahate haiM / isa taraha prabhukI mAtAkA dila bahalAneke lie deviyoM prazna karatI thIM aura mAtA uttara detI thI / isake vAda jaba nau mahInA pUre ho gaye taba usa devIne vaizAkha sudI par3avA ke dina putraratnako janma diyA; jisa bhA~ti pUrava dizA sUrajako janma detI hai / prabhukA janma jAna kara isI samaya svarga se indra Adi devatA- gaNa Aye; aura ve AkAzagAmI maJjuko sumeru parvatakI zikharapara le gaye / vahA~ unheM siMhAsana para virAjamAna kara aura bhA~ti bhaoNtike uttama pAThako par3hakara unakI stuti kI; aura kSIrasAgarakA jala lAkara unakA abhiSeka kiyA | unakA kuMthunAtha nAma rakhA / isake bAda unheM vApisa nagarako le Aye aura unake mAtA- pitAko saupa diyA / krama kramase bar3hakara prabhune yauvana avasthA meM paira rakkhA / isa samaya prabhuke sabhI guNa vRddhiMgata the / unake zarIrakI U~cAI paiMtIsa dhanuSa thii| unakI kAnti tAye hue sone sarIkhI thI / maJjukI Ayu pA~ca hajAra varSa kama eka lAkha varSakI thI / kucha kAla bAda prabhukA rAjyabhiSeka huA aura nIti se prajA pAlana karate hue ve rAja -sukha bhogane lage / isake bAda unakI AyudhazAlA meM cakra ratnakI utpatti huI, jilako pAkara ve chahoM khaMDake rAjA cakravatIM ho gaye / eka dina unheM apane pichale bhavakI yAda ho AI aura ve saMsAra se virakta ho gaye / yaha jAna pA~caveM brahmasvarga se laukAntika deva Aye aura saMsArase udAsa-citta prabhukI unhoMne stuti kii| isake bAda prabhuko dIkSA lene ko taiyAra dekha ve prabhukI stuti pUjA kara apane sthAnako cale gaye / isake bAda prabhu apane putrako rAja-pATa saMbhalA kara vijayA nAma pAlakIyeM savAra ho devendroM ke sAtha-sAtha sahetuka vanameM pahu~ce / vahA~ unhoMne kezaloMca kara hajAroM rAjoM ke sAtha-sAtha saMyamako, dhAraNa kiyA aura usI dinase unhoMne chaha dina bAda AhAra lene kI hamezA ke lie pratijJA kii| vahIM hastanAgapura meM dharmamitra nAma eka zrAvaka rahatA thA / usane pAraNAke dina prabhuko khIrakA AhAra diyA; jisase usake ghara paoNca Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThA adhyaay| amamannamromainwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww mmmmmmmmmmmmistrino mmmmameimulumnwmnnar acammakI bAteM huI / evaM prabhu sahetuka vanameM solaha varSa chamastha-avasthAmeM rahe / vAda tilaka kSake nIce baiThe hue una udyamazIla prabhune ghAti karmoMkA nAza phara caita sudI tIjake dina zAmake samaya kevala-jJAna lAbha kiyA / isa samaya kuverane Akara prabhuke samavasaraNakI racanA kI; aura sura-asura tathA manuSyagaNa A-Akara unakI-vandanA-ratuti karane lage / prabhukI sevAmeM svayambhU Adi paiMtIsa gaNadhara upasthita the / unake samavasaraNameM sAtasau yatIzvara aura tirepana hajAra ekasau pacAsa ziSya the| do hajAra pA~casau avadhi jJAnI aura tetIsa hajAra phevalajJAnI ye / pA~ca hajAra ekasau vikriyA Rddhike dhAraka aura manaHparyaya jJAnI tetIsasau the / evaM vAda-vijetA vAdI do hajAra pacAsa the / saba milA kara kula sATha hajAra yatIzvara the / tathA 60 hajAra tInasau pacAsa bharjikAe~ thI / do lAkha zrAvaka aura tIna lAkha zrAvikAe~ thI / isI taraha asaMkhyAta deva-deviyA~ aura saMkhyAta tiryaMca the / isa prakAra saMgha-sahita prabhune sava pRthvItala para vihAra kiyA / antameM vihAra karate karate ve hajAroM muniyoM sahita sammedAcala para pahu~ce / vahA~ pramune eka mahIne taka yoganirodha kiyA; aura sampUrNa zeSa koko nAza phara ce mokSa-sthAnako cale gye| prabhuke sAtha-sAtha aura aura bahutase muni bhI mokSa-avasthAko prApta hue / Ajake dina vaizAkha sudI par3avA thI / prabhukA nirvANa jAna utkaMThita hue bahutase deva aaye| unhoMne prabhukA khUba nirvANa-mahotsava manAyA aura prabhuko namaskAra kiyA / isake bAda mamuke guNoMko smaraNa karate hue indra Adi sabhI devatA-gaNa vahA~se svargako cale gye| jo pahale, pUrvavideha rAjoMke mukuToMke taTase sparzita haiM caraNakamala jisake aisA vaibhavazAlI siMharatha nAma rAnA thA aura vahA~se phira sarvArthasiddhiko gayA; evaM sarvArthasiddhi vimAnase cayakara jo kuMthu Adi jIvoMkI dayAke pAlaka aura unako sukha denevAle kuMthunAtha prabhu hue / kuMthunAtha prabhu cakravartI, tIrthakara aura kAmadeva ina tIna padoMke dhAraka hue| ve hameM uttama uttama guNoMkA dAna deM aura hamArI puSTi kareM / jo pApa-rUpI-vairiyoM para vijaya-lAbha karanevAle haiM, kAmadevako gatha kara cakanAcUra karanevAle haiM evaM jo pRthvItala para dharmakA pracAra karanevAle aura tIna loka dvArA pUje jAnevAle haiM; ve kuMthunAtha bhagavAn tumhArI rakSA kareM / jo kuMthu Adi jIvoMkI dayAse bharapUra hai, uttama mArgake pathika aura tIrthakara haiM, cakravartI haiM aura puNyake bhaMDArako bharanevAle haiM tathA saMsAra-rUpa vanako jalA denevAle haiM ve prabhu sabako sukha deN| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| wwwwww sAtavA~ adhyAya / una arajinako namaskAra karatA hU~ jo karma-zatruoM para vijaya-lAbha karanevAle haiM, cakravartI Adi jinakI pUjA karate haiM, jo sabhI guNoMke AdhAra aura sAra hai| tathA jo tIrthakara haiM sAre saMsArase utkRSTa haiN| ___ isa taraha aura aura bahutase rAjoMke ho cukane para kuruvaMzameM eka sundarAkRti sudarzana nAma rAjA huA / usakI priyAkA nAma thA mitrasenA / vaha satI thii| zrIAdi deviyA~ usakI sevA karatI thiiN| 'usake nimittase pRthvI para dhanakI dhArA par3atI thii| eka dina usane solaha svamoMko dekhA aura phAlguna sudI tIjake dina garbhako dhAraNa kiyA / usakA garbha saMsArake lie zubha thA; kalyANakA dAtA thA / usI samaya prabhukA svargAvataraNa kalyANaka karaneko cAra nikAyake devatA-gaNa aaye| parama utsAhase unhoMne utsava kiyA / isake bAda prabhuke mAtA-pitAko namaskAra kara ve svarga-sthAnako cale gye| yadyapi usa nirmala garbhakA bahuta bhAra thA to bhI mitrasenAko yaha bhAra kucha bhI na jAna par3atA thaa| isake bAda garbhake dina pUre ho jAne para agahana sudI caudasake dina usane putraratnako janma diyaa| janmase hI prabhu tIna jJAnake dhAraka the / ve tIrthakara the| isI samaya svargase indra Adi devatA-gaNa Aye aura prabhuko sumeru parvata para le gaye / vahA~ unhoMne prabhuko suvarNake kalazoMse snAna karAyA aura unakA ara nAma rakhA / krama kramase kucha kAla bAda prabhu yuvA avasthAko prApta hue| unakA zarIra tIsa dhanuSa U~cA thA, tAye hue sonekIsI kAntivAlA thaa| unakI Ayu caurAsI hajAra varSakI thii| prabhukA eka hajAra kanyAke sAtha vyAha huA / isake kucha kAla bAda ve rAjA hue / devatA-gaNa hamezA A-Akara unako namaskAra karate the / kucha samaya bAda unakI AyudhezAlAmeM cakra-ratna utpanna huA, jisake dvArA arajinane battIsa hajAra rAjoMko apane adhIna kiyA, unheM namAyA / ve ara cakravartI puNyAtmA aura kRtakRtya the / unake yahA~ aThAraha karor3a ghor3e, caurAsI lAkha hAthI tathA caurAsI lAkha hI ratha the| ve itanI vibhUtike svAmI the / isake sivA ve battIsa hajAra dezoMke svAmI the| chiyAnaveM hajAra striyoMke bhoktA the / vahattara hajAra puroMke rakSaka the / evaM / ' ninyAnaveM ijAra droNa aura ar3atAlIsa hajAra pattanoMke ve mAlika the / una Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtavA~ adhyaay| womenternmommmmmierrimminer prabhuphe solaha hajAra kheTa aura chiyAnaveM hajAra gA~va the / evaM ve caudaha hajAra vAhanoM aura samudraparyanta dIpoMkA pAlana karate the / ve battIsa hajAra nATakoMko dekhate the| unake yahaoN eka karor3a thAliyaoN, tIna karor3a gAyeM aura eka karor3a hala the| sAtasau kukSivAsa aura aThattarasau aTavI-durga the / unako aThAraha hajAra mleccha rAjA namaskAra karate the / unake yahA~ nau nidhiyA~ aura caudaha ratna the| unake caraNoMkI rakSA karanevAlI unake yahA~ do khar3AueN thI jo vipa-vikArako dUra karatI thIM / cakravartIkA abhedya nAma kavaca aura ajitejaya nAma ratha thaa| vajrakAMDa nAma dhanupa aura amogha nAma zara the| unake vajratuMDA nAma zakti aura siMhATaka nAya bhAlA thA | sunaMdA nAma talavAra aura bhUtamukha nAma khett-ddhaal-thii| sudarzana nAma cakra aura caMDavega nAma daMDa thA, jo duSTa prajAko daMDa detA thaa| vajramayI carmaratna, ciMtAmaNi aura kA~kiNI ratna the / pavanaMjaya nAma ghor3A aura vijaya-parvata nAma hAthI thA / evaM unake yahaoN AnaMda denevAlI vAraha bheriyA~ thIM; aura bAraha vijayaghoSa nAma nagAr3e the| isa prakArakI RddhivAle prabhu eka dina kisI vairAgyake nimittako pAkara virakta ho gaye aura unhoMne araviMdakumArako sArA rAja-pATa sauMpa diyA / isI samaya apanA niyoga pUrA karaneko laukAntika deva Aye aura unhoMne prabhuke Age mArgakA nirdeza kiyaa| isake bAda sacce mArgako vatAnevAle ve prabhu vaijayantI nAma pAlakI meM savAra ho devatA-gaNake sAtha sAtha sahetupha vanameM gaye / vahA~ unhoMne vanyavRtti arthAt digambara mudrA dhAraNa kI / tAtparya yaha ki agahana sudI dasamIke dina hajAroM rAjoM-sahita ve devatoM dvArA sevita aura iMdrake svAmI prabhu dIkSita ho gaye aura unhoMne chaha upavAsoM ke bAda AhAra lenekI pratijJA kii| vAda cAra jJAnake dhAraka una buddhimAna svAmIne pAraNAke dina cakrapurameM aparAjita rAjAke yahA~ pAraNA phiyA / prabhune solaha varSa chadmasthAvasthA bitAye / vAda ghAti karmoko ghAtakara niSpApa aura vinavAdhAse rahita ve prabhu, Amake vRkSake nIce baiThe hue kAtika sudI pArasake dina SaSThopavAsake prabhAvase phevalajJAnI hue / usa samaya sura-asura sabhI Aye aura unhoMne bhagavAnake paMcama jJAnakI pUjA kI aura ghAtikarmoMke ari-vairI-arAjinakA samavaraNa rcaa| isake bAda sammedazikhara para yoganirodha kara hajAroM muniyoM-sahita ve caita vadI amAvasake dina mokSa-mahalameM jA virAje / isa samaya devatA-gaNa Aye aura unhoMne mIThe mIThe zabdoM dvArA prabhukA guNa-gAna kiyA aura vikalpa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 pANDava-purANa | jAloMkA chor3a kara nirdvada ho unakA nirvANa mahotsava manAyA - jisase unakI AtmA pavitra ho gaI; unakA pApa-mala halakA ho gayA / wwwwwwwwww una arajinakI jaya ho jo vairiyoMke samUhako jItanevAle haiM, jinake caraNa kamaloM kI surendroM ke samUha bhI pUjA karate haiM, jo saba vidyAoMke bhaMDAra haiM, jo bhavya jIvoMko dharmakA upadeza karate hai aura jo dharma-maya aura dharmase suzobhita paramAtmA haiM / jo mahAtmA pahale dhanapati nAma rAjA the vaha bAda muniyoM meM I zreSTha munIzvara hue aura Atma-saMyama tathA zatruoM para vijaya pAne ke prabhAva se saMjayaMta vimAna meM devatoMke adhipati ahamindra hue / vahA~se caya kara bharata kSetra meM dharmAtmAoMke pati dharmarAja - tIrthakara hue / arajina tIrthakara, sampUrNa manuSyoMke svAmI cakravartI aura kAmadeva the / tAtparya yaha ki ve tIrthaMkara, cakravartI aura kAmadeva ina tIna padoMke dhAraka the / ve tumhArI rakSA kareM / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavaoN adhyaay| Wuuuuuuu owmv .. mun AThavA~ adhyAya / aranAtha prabhuke bAda araviMda nAma unakA putra rAjA huA / usake bAda 'zUra, padmaratha aura rathI rAja-pATake bhoktA rAjA hue / rathIke bAda usakA megharatha nAma putra rAjA huA | usakI priyAkA nAma padmAvatI thA / padmAvatI ke garbhase viSNu aura patharatha nAma do putra utpanna hue / ve donoM mahAna valI the / eka samaya niSpApa aura buddhimAn megharatha rAjA kisI nimittako pAkara viSNu nAma putra-sahita digambara ho gyaa| usake pIche dayAlu padmaratha kurujAMgala dezake hastanAgapurakA rAjA huA; usane hastanAgapurake rAja-siMhAsanako alaMkRta kiyaa| isI samaya avantI dezame ujjainI nagarIkA zrIvarmA nAma rAjA thA aura usake cAra maMtrI the| unake nAma kramase vaki, vRhaspati, pralhAda aura namuci the| ve vAda-vivAda karane meM bahuta kuzala the / unakI jAti vAr3ava thii| vAdakI icchAse unakA dila hamezA hI DaoNvADola rahA karatA thA / eka dina ujjainImeM akaMpana-AcArya Aye / unake sAtha sau muni aura the / ve saba vahA~ Akara banameM Thahare | bhaviSyake jJAtA akaMpana munine usI vakta saba muniyoko vAdavivAda karaneke lie manA kara diyA / muniyoMko AyA jAna sabhI nagaravAsI unakI vandanAko vanameM Aye / unheM jAte hue dekha kara rAjAne kahA ki ye loga kahA~ jAte haiM ! isake uttarameM maMtriyoMne kahA ki ye saba loga munIzvaroMkI candanAko jA rahe haiM / yaha suna rAjAke hRdayameM bhI bhaktikA saMcAra ho AyA aura vaha bhI usI samaya vandanAke lie claa| vanameM jAkara usane muniyokI vandanA kI / para muniyoMne badalemeM rAjAko zubhAzIrvAda na diyA / yaha dekha rAjAse maMtriyoMne kahA ki rAjana nizcayase ye loga kore vaila haiN| inameM kucha bhI jJAna nahIM hai| isake bAda ve saba vahA~se rAjAke sAtha sAtha cale Aye / daivayoga mArgameM Ate hue unheM eka zrutasAgara nAma pAla muni dekha par3e / unheM dekha kara maMtriyauna sI ur3Ate hue kahA ki rAjan , yaha eka yuvA baila hai| * yaha suna munine maMtriyoMke sAtha bahuta vivAda kiyA aura unheM harA diyA, jisase ve bahuta hI lajAye / isake bAda muni apane sthAnako cale Aye aura vahA~ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / unhoMne jaisAkA taisA saba hAla guruvaryako kaha sunaayaa| isa para guruvarya ne kahA ki vatsa ! tuma jAo aura jahA~ vAda-vivAda huA hai vahIM jAkara rAta bhara Thaharo; nahIM to saba saMghako ApattimeM par3anA pdd'egaa| gurukI isa AjJAko zirodhArya kara zrutasAgara gaye aura jahA~ vAda-vivAda huA thA vahIM pahuMce / rAtake vakta ve duSTa unheM mAraneko cale / ve jA rahe the / itanemeM mArgameM vAdake sthala para unheM sahasA ve hI muni dekha pdd'e| unheM dekhate hI una duSToMke krodhakA pArA car3ha gayA aura ve hathiyAroM dvArA unheM mAraneko taiyAra ho gaye / unhoMne munike Upara jyoM hI hathiyAra chor3eM tyoM hI puradevatAne Akara unheM bIcameM hI roka diyA; unake hathiyAra kIla diye / taba ve bahuta ghabar3Aye / unakA citta bahuta hI vyAkula huaa| aura acaMbhekI bAta yaha huI ki unhoMne jo muniko mAraneke lie una para talavAreM uThAI thIM unase una munike Upara toraNa jaisI apUrva zobhA ho gii| saverA huaa| rAjAko khabara lgii| rAjAne vahA~ Akara unheM duSkRtyameM pravRtti karaneke kAraNa kIle hue khaMbhese khar3e dekhe / rAjA bahuta vigar3A / usane unakA sira mur3Akara gadhe para car3hA zaharase vAhira nikalavA diyA / vahA~se ve rAjA padmarathake pAsa hastanApura gaye aura unhoMne padmarathake sAtha bahuta namratAkA vyavahAra kiyA, jisase usane unheM apanA maMtrI banA liyA aura unakI saba taraha rakSA kii| isake bAda eka samaya padmarathake eka zatru rAjAne use bahuta hI Dara dikhAyA jisase padmaratha bar3A bhayabhIta huA aura prajAmeM bhI kolAhala maca gayA / usa vakta bali maMtrIne nAnA yuktiyoM dvArA zatru ko pakar3a liyA / isase rAjA padmaratha usa para bahuta hI prasanna huA aura usane use AjJA kI ki isa samaya tuma jo jI cAhe moNgo| isa para baline kahA ki mahArAja, maiM sAta dinake lie ApakA rAjya cAhatA hU~ / rAjA to usa para mohita ho hI cukA thA, aMtaH usane sAta dinake lie use rAjya denA svIkAra kara liyaa| isake bAda eka samaya vihAra karate karate akaMpana AcArya sAtasau muniyoMke saMgha-sahita vahA~ A gaye aura yogakI siddhike lie unhoMne varSARtumeM bhI vahIM rahanA svIkAra kiyA / tathA unhoMne saba yogi-, yoMse yaha bhI kaha diyA ki Apa loga vAdiyoMse vAda-vivAda nahIM karanA nahIM to var3A-bhArI saMtApa bhoganA par3egA . / muniyoMke AnekI khabara baliko mAlUma huI taba vaha rAjAke pApta gayA aura usane pUrva pratijJAke anusAra usase sAta dinake lie rAjya mA~gA / rAjAne bhI use sAta dinako rAjA banA diyaa| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyaay| 97 rAjya pAkara bali kuverakI naoNI khUba hI dhana luTAne lagA aura usane jAkara sAtasau muniyoM sahita akaMpana AcAryako senAke dvArA ver3ha liyA / kAraNa, vaha una sAdhuoM para pahalese hI ruSTa thA / vaha agnimaya yajJa karavA kara unheM saMtApa dene lgaa| yaha khabara java viSNukumAra muniko lagI tava ve calakara udAsIna bhAvako dhAraNa karanevAle padmaratha rAjAke pAsa Aye aura usase unhoMne preraNA kara kahA ki satpurupoM dvArA vandita aura pUjita isa rAjya-pada para sthita hokara bhI Apa isa durjana maMtrIko anyAyase kyoM nahIM rokate / he kovida ! mere isa praznakA Apa jaldIse uttara dIjie / rAjAne uttarameM kahA ki maiM sAta dinake lie paliko rAja-pATa de cukA huuN| isa lie aba maiM usako roka nahIM sktaa| hA~ ! yadi Apa roka sakate haiM to bhale hI roka diijie| isake uttarameM viSNukumArane kahA ki duSTa purupa jaldIse nyAyake rahasyako nahIM pahicAna sakate / rAjan ! na jAne tumameM yaha khalatA kahA~se A gaI, jo tuma pUjya puruSoMkA anAdara hote hue bhI nahIM cetate / isameM sandeha nahIM ki maiM to isa pApiSTa aura caturAI-vimUr3ha purupako isa anyAyase rokU~gA hI / itanI bAtacItake vAda viSNukumArane vAmanakA rUpa banAyA aura ve usI vakta yajJabhUmimeM pahu~ce / vahA~ usa vAmanane apaneko brAmaNa varNakA batalAyA / vaha kahane lagA ki maiM vedavedAMgakA pAragAmI dvija hU~; vedake arthako khUba samajhatA huuN| aura Apa manorathako siddha karanevAle dAtA haiM / ataH mujhe bhI kucha dAna dIjie / yaha suna vaha calIM balirAjA volA ki jo tumhArA jI cAhe so tuma maoNga lo| maiM avazya dUMgA / kyoMki pAtrameM dravya denese padalemeM sukha milatA hai| isa para viSNune kahA ki mujhe kevala tIna paiDa bhUmi cAhie / isa para vahA~ jitane loga baiThe the saba-ke-sava vola uThe ki vima ! tumane itanI thor3IsI yAcanA kyoM kii| dekho, yaha valirAjA to kuverakI naoNI mahAna dAnI rAjA hai / phira ApakI yaha tanikasI yAcanA kucha ThIkasI nahIM mAlama par3atI / viSNu bolA ki rAjan ! bahuta bAtacItase koI lAbha nahIM / vasa, Apa to aba saMkalpa-dhArA chodd'ie| isake bAda tIna paiMDa pRthvIkA saMkalpa huA aura saMkalpake bAda hI viSNukumArane sAre saMsArako gheraneke lie vikriyARddhike dvArA bar3A bhArI rUpa banA liyA / isake bAda usane paoNva phailAkara eka paoNva to sumeruke zikhara para rakkhA aura dUsarA mAnupottara parvata para rakkhA / usa samaya sura-asura aura nArada Adi sabhI vINA le-le kara saMgIta dvArA unakA yazo gAna kara pANDava-purANa 13 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / neko udyata hue| ve kahane lage ki vibho ! aba paoNca khIMca lo pA~va khIMca lo / evaM cAmara jAtike devatoMne vINA bajA kara muniko prasanna kiyaa| unhoMne santuSTa hokara vidyAdhara rAjoMko ghoSA, sughoSA, mahAghoSA aura ghoSavatI Adi vINAe~ diiN| rAjan ! isI prakAra Apane bhI mujhe prasanna hokara tIna paiMDa pRthvI dI thii| ava vatAie ki mai tIsarA paiMDa kidharase, nApU / tAtparya yaha ki aba Apa mere tIsare paiMDako bhI avakAza dIjiye / kAraNa, aba yahA~ kahIM paira rakhaneko avakAza nahIM sUjhatA / itanA kaha kara krodhameM A balazAlI viSNukumArane rAjA baliko bA~dha liyA vaha jo muniyoMko upadraca kara rahA thA usako eka minaTameM anAyAsa hI vAraNa kara diyA aura yogiyoMkI rakSA karalI / vAda usa valI balirAjAne bhI muniyoMkI rakSA kI aura adharmako roka kara uttama rItise dharmako dhAraNa kiyA, jo ki usake yogya thA / isake bAda saMsAramai dharmake prabhAvako phailAnevAlA vaha viSNukumAra muni apane sthAnako calA gayA / panaratha rAjAke vAda kramase padmanAbha, mahApana, supana aura kIrti, sukIrti, pasukIrti, vAsuki Adi bahutase rAjA hue / isake bAda sAMtanu nAma rAjA huA, jo zaktivAlA aura kauravoM meM aguA thA; pRthvIko sukhI karanevAlA thaa| usakI priyAkA nAma thA sbkii| vaha rAmacandrakI sItAkI bhaoNti satI thii| usake garbhase sAMtanu rAjAke pArAsara nAma eka putra paidA huA, jo bahuta valI thaa| ratnapurameM jayI janhu nAma eka rAjA thaa| vaha vidyAdhara thaa| usake gaMgA nAmakI eka putrI thI / vaha pavitra zarIravAlI aura guNoMkI khAna thI / eka samaya janhune satyavANI nAma kisI nimitvajJAnIse usake vivAhake sambandha pUchA aura usake kahe anusAra gaMgAkA vyAha pArAsarake sAthameM kara diyaa| gaMgA jaisI patnIko pAkara pArAsarako bahuta hI harSa huaa| vaha manohara zarIravAlA tathA kAmakI mahimAse bharapUra rAjakumAra usake sAthasAtha sundara sundara mahaloMmeM manacAhI kIr3A karane lgaa| kucha kAla vAda usake yahA~ putra utpanna huA / usakA nAma rakkhA gayA gAMgeya / vaha bRhaspatika tulya thaa| dhIre dhIre vaha dojake caoNdakI nAI bar3hane lagA aura krama kramase usane sabhI vidyAyeM sIkha lI / yaha dhanupavidyA bahuta nipuNa thA aura cAhe jaisA hI nizAnA kyoM na ho, eka minaTameM hI cheda DAlatA thA / eka dina puNyayogase / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyaay| usane eka cAraNamunike mukhase dharmakA upadeza sunA aura sabhI sukha denevAle dayA dharmako yathAzakti grahaNa bhI kiyaa| isake bAda pArAsara rAjAne use yuvarAja banA diyaa| saca hai ki yogya putrako pitA aura yogya ziSyako guru apanI sArI sampatti de DAlatA hai, taba yuvarAja padakI to bAta hI kyA hai| eka samaya pArAsara yamunA nadIke kinAre krIr3Ake lie gayA thaa| vahA~ usane naukAmeM baiThI huI cakora jaise sundara netroMvAlI eka manoramA kanyAko dekhaa| usako dekhate hI pArAsarakA mana mohita ho gayA, vaha usa para nichAvara ho gayA / aura kAmAsakta ho vaha usake pAsa jAkara kahane lagA ki tuma kauna ho ? kisakI putrI ho ? vaha volI ki rAjan ! maiM yahIM gaMgAtaTa para nivAsa karanevAle mallAhoMke adhipatikI putrI hU~ aura merA nAma hai guNavatI / maiM apane pitAkI AjJAse hamezA yahA~ naukA calAyA karatI huuN| kyoMki kulIna kanyAe~ kabhI mAtA pitAke pratikUla nahIM hotii| ___ yaha suna pArAsara rAjA kanyAkI cAha vaza vaha usI samaya usake pitAke , pAsa gyaa| pArAsarako AtA dekha dhIvarane usakA bar3A Ava-Adarake sAtha svAgata kiyA, jisase pArAsarako bahuta hI khuzI huii| isake bAda rAjAne usa ziSTAcArIko apanA manoratha kaha sunAyA ki tumhArI guNavatI putrIko maiM apanI sahacAriNI banAnA cAhatA huuN| yaha suna dhIvarane kahA-rAjan ! isa patiMvarA kanyAke deneko tumhAre lie merA utsAha nahIM hotA / kAraNa, tumhAre rAja-pATako sa~bhAlaneke lie gAMgeya nAma eka parAkramI putra maujUda hai / taba Apa hI batAiye ki merI kanyAse jo santAna hogI vaha gAMgeyake hote hue kyA kabhI rAja-pATako bhoga sakegI ? ataH rAjan ! Apa isa sambandhakI bAtacIta hI mata cheDie / isa prakAra usa dhIvarane java yuktise kanyA denekA niSedha kiyA to rAjAkA muMha murajhA gayA-ceharA utara gayA; aura Akhira vaha apane gharako calA AyA / apane pitAkA murajhAyA huA ceharA dekha kara gAMgeya vahuta vyAkula huA / vaha socane lagA ki kyA maiMne inakA kucha avinaya kiyA hai ? yA aura kisIne inakI AjJA bhaMga kI hai ? yA inheM merI mAtAkA smaraNa ho AyA hai ? kyoM inakA muMha kAlAsA dekha par3atA hai / isa prakArake UhApohake bAda jaba vaha kucha bhI nizcaya na kara sakA taba usa jayAne ekAntameM maMtrIse Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 pANDava-purANa | andamana pUchA ki Aja mahArAjakA mu~ha malina kyoM ho rahA hai ? isake uttara meM maMtrIne gAMgeyako sArA kaccA hAla kaha sunAyA / tava gAMgeya usI vakta usa dhIvara ke ghara gayA aura dhIvarako kahane lagA ki tumane jo rAjAkA anAdara kiyA | yaha acchA nahIM kiyA / uttarameM vaha ghavira bolA ki kumAra isakA kAraNa sunie / vaha yaha ki jo sautakA putra hote hue bhI apanI kanyA detA hai vaha apanI prANoMse pyArI putrIko a~dhere kuemeM hI Dhakela detA hai / he nararatna ! jisake tuma sarIkhe sauta - putra maujUda ho, tumhIM kaho ki merI kanyA ke putrako kaise sukha ho sakatA hai ? kyA siMhake hote hue mRga-gaNa bhI sukhI ho sakate haiM ? kumAra ! merI putrIkI bhAvI santAna kisI taraha bhI rAjyako nahIM bhoga' sakegI; kintu ulTI ApattimeM phaeNsa jAyagI / kyoMki tumheM chor3akara rAjalakSmI dUsareke pAsa nahIM jA sakatI; vaha dUsareko pasaMda nahIM kara sakatIjaise ki samudrako chor3akara nadiyA~ tAlAvoMmeM giranA pasaMda nahIM karatIM / isa para gAMgeyane apane bhAvI mAtAmahako yoM samajhanA Arambha kiyA ki yaha kevala mAtra ApakA bhrama hai / kyoMki aura aura vaMzoMse isa kuruvaMzakA nirAlA hI svabhAva hai / batAie ki kahIM haMsa aura bagulekA bhI eka svabhAva ho sakatA hai / aura bhI sunie ki mai guNavatI satIko apanI mAtAse bhI kahIM adhika AdarakI dRSTise dekhU~gA / isake bAda gAMgeyane hAtha uThA kara kahA ki maiM pratijJA karatA hU~ ki guNavatIkI bhAvI saMtAna hI rAja- pATakI bhoktA hogI, maiM nahIM / isa para phira dhIvarane kahA ki kumAra ! Age jo ApakI santAna hogI vaha kaise kisI dUsareke rAja-kAjako saha sakegI khar3A hotA hai ki guNavatIkI santAna rAjyase vaMcita hI raha jAyagI / yaha sunate hI gAMgeya usake abhiprAyako tAr3a gayA aura kahane lagA ki tumhArI isa cintAko bhI maiM abhI abhI miTAye detA hU~ / yahA~ tuma aura AkAzameM siddha, gaMdharva, vidyAdhara vagairaha sabhI suno ki Ajase maiM janma bharake lie brahmacArI hotA hU~; brahmacarya letA hU~ | itanI bAtacIta ke bAda dhIvarane kanyAko bulAyA aura apanI goda meM baiThA liyA / isake bAda usa buddhizAlIne gAMgeyase kahA ki tumane jo pitAke manorathako sAdhaneke liye brahmacarya vrata liyA hai isase jAna par3atA hai ki saMsArameM tuma bar3e guNavAn ho / dUsare maiM tumase eka kahAnI kahatA hU~ / use tuma sAvadhAna citta ho suno / ataH phira bhI vahI prazna - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyaay| AAAAAA . -00 - Aamam eka dina maiM vizrAmake artha yamunA nadIke taTa para gayA thA / vahaoN maiMne azoka vRkSake nIce sundara rUpavAlI tathA usI samayakI paidA huI aura kisI pApI dvArA vahA~ chor3a dI gaI eka kanyAko dekhA / mere koI santAna na thI, isa lie maiM hamezA santAnakI spRhAmeM lagA rahatA thA / maiM usa surUpA kanyAko leneke liye kucha acambheke sAtha pratta huA / taba AkAzavANI huI ki ratnapurake rAjA ratnAMgadakI rAnI ratnavatIke garbhase yaha kanyA utpanna huI aura ise yahA~ ratnAMgadake vairI kisI khecara-vidyAdhara-ne lAkara DAla dI hai| yaha suna maine niHzaMka bhAvase use uThA liyA aura lAkara apanI niHsantAna priyAkI godameM de dI; tathA usakA nAma guNavatI rakha diyA / vaha mere yahaoN pala kara sayAnI ho gii| vahI yaha merI putrI hai / tuma merI isa putrIko apane pitA sAMtanu rAjAke lie grahaNa karo / isake bAda gAMgeya guNavatIko lekara apane nagarako lauTa AyA aura vahA~ usane vidhipUrvaka usakA apane pitAke sAtha vyAha kara diyA / guNavatI patnIko pAkara sAMtanu var3A sukhI huA, jaise ki garIva puruSa bhArI khajAneko pAkara sukhI hotA hai / guNavatIko gadhikA aura yojanagaMdhikA bhI kahate haiM / kucha kAla bAda usake garbhase khoTI AdatoMse rahita aura uttama abhyAsa karanevAlA eka vyAsa nAma putra paidA huaa| vaha pApako ghaTAnevAlA dharmAtmA thA / savAkA ravAmI thaa| usakI bhAminIkA nAma thA subhadrA / vaha bar3I bhadra thI / usake garbhase tIna putra utpanna hue / unake nAma the kramase dhRtarASTra, pAMDu aura vidura / ye tInoM vahuta hI sundara the / bar3e balI aura valase uddhata the| bharatakSetrake harivarpa nAma dezameM eka bhogapura nAma nagara hai / vaha atizaya zobhAzAlI hai / usameM sabhI bhoga-sAmagrI maujUda hai, jisase vaha indra Adi devatA-gaNake svarga-sthAnako bhI jItatA hai / AdinAtha prabhu dvArA sthApita harivaMzakA prabhaMjana nAmakA vahA~ rAjA thA / use sabhI sukha prApta the / vaha sukhakA sAgara thaa| usakI miyAkA nAma thA mRkaMDU / vaha rUpavatI, lAvaNyavatI aura bhA~ti bhaoNtike bhUSaNoMse vibhUpita thI / usake gola aura kaThina stana the tathA keleke khaMbhekI nAI sundara jaoNce thIM / adhika kahaoN taka kahA jAve vaha indrakI zacIse kisI bhI bAtameM kama na thii| kauzAmbI nagarIme eka seTha rahatA thA / usakA nAma thA sumukha / vaha sundara mukhavAlA aura dhanI thA / usane kisI vakta dhana-daulatake lobhameM A Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annuum on a mnom nnnnnnnnn 102 . pANDava-purANa / vanamAlA nAma vIradattakI strIko hara liyA thA / eka samaya usane muniko AhAra dAna diyA, jisake prabhAvase vaha mara kara prabhaMjana rAjAke yahA~ siMhaketu nAma putra utpanna huaa| vaha apane tejase sUrajako bhI jItatA thaa| usI harivarSa dezake zIlanagarameM vajraghoSa nAma eka rAjA thA / usakI priyAkA nAma thA suprabhA / usake garbhase vanamAlAkA jIva vidyutmabhA nAma putrI utpanna huii| vaha sundara rUpavAlI aura mana tathA netroMko AnaMda denevAlI thii| kucha kAla bAda usakA vivAha siMhaketuke sAtha ho gyaa| udhara vaha vIradatta marakara citrAMgada nAma deva huA / eka dina siMhaketu aura vidyutlabhA donoM vanameM krIr3A kara rahe the / una dampatIko usa citrAMgada nAma devane hara liyaa| vaha una donoMko mAranA hI cAhatA thA ki usake mitra sUryamabha devane use mAranese roka diyA aura vaha mAna bhI gayA / tAtparya yaha ki usane unheM mArA nahIM, kintu campAnagarIke vanameM chor3a diyA / phira ve donoM deva svargako cale gye| daivayogase isI samaya caMpAnagarIkA caMdrakIrti nAma rAjA mara gayA thA / usake koI bhI santAna na thI / ata: rAjAke nizcayake lie hAthI chor3A gayA / hAthI vanameM AyA aura usane ina dampatIkA abhiSeka kiyaa| inheM vahaoNkA rAja-pada mila gayA / usa samaya siMhaketune apanA sArA hAla vahA~ke logoMse kahA; jisako sunakara ve bahuta harSita hue aura unhoMne siMhaketukI khUva pUjA-stuti kii| tathA mRkaMDUkA putra honese unhoMne usakA mArkaNDeya nAma prasiddha kiyaa| isake bAda harigiri, hemagiri, vasugiri Adi rAjoMkI vaMzaparamparA calI / usake bAda sUra aura vIra ye do bhAI bhAI rAjA hue / sUrakI rAnIkA nAma surasundarI thA / vaha apanI sundaratAse devAganAoMkI samatA karatI thii| kucha kAla bAda sUra aura surasundarIke andhakadRSTi nAma nItikA jJAtA eka putra paidA huaa| usakI bhAryAkA nAma thA bhadrA / vaha bar3I bhadra thI aura kalyANake mArga para calanevAlI thii| usakA mukha cA~dake jaisA thaa| kuca manohara the / dRSTi caMcala thI, jisake logoMpara par3ate hI unakA dila caMcala ho uThatA thA / andhakadRSTike bhadrAke garbhase dasa putra utpanna hue| ve sabhI nItike jJAtA the| prasiddha aura uttama puruSa the / unakA mastaka vizAla aura sundara thaa| vahuta kyA kaheM ve dasa dharmase dekha par3ate the| unake kramase nAma the-samudravijaya, stimitasAgara, himavat , vijaya, aTela, dhAraNa, pUraNa, suvIra, abhinaMdana aura vasu~deva / vasudeva / vAstavameM vasudeva-dhanadeva-hI thA; mahAyali aura subhaTa thA / evaM aMdhakaSTadike Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThava adhyAya | AMWWW A AAAAAAAAS do putriyA~ huI / eka kuntI aura dUsarI madrI / kuntI nAnA kalAoM meM nipuNa aura kucarUpI kuMbhoM ke bhArase namra thI / pUre caoNdake samAna sundara usakA mukha thA aura unnata nitamva the tathA kamara bilkula patalI thI / vaha apane zarIra kI kAnti dvArA hamezA aMdhereko dUra karatI thI / apanI kaTAkSa-rUpa- sudhA-dhArAse devAMganAoM ko bhI jItatI thI / evaM madrI bhI mUrttimAn anaMga -- kAmadevakI samatA karatI thI / jAna par3atA thA ki anaMgane yaha zarIra hI dhAraNa kara liyA hai / vaha apane kaTAkSoMse devoM aura paMDitoMko bhI jItatI thI / evaM devatoMkI gharAvarI karatI thI / yahA~ gaNadhara prabhu kahate haiM ki zreNika ! aba hama kramase samudravijaya Adi kI parasparameM prIti rakhanevAlI miyAoMke nAma kahate haiM / so tuma suno / An 103 wwwww sukhakI khAna zivAdevI, gaMbhIra svaravAlI dhRtidhAtrI, sundara prabhAvAlI svayaMprabhA nIti se calanevAlI sunItA, sItAke samAna hI sundarAkRti sItA, mIThe vacana bolanevAlI miryavAka, mabhArUpa bhUpaNavAlI prabhAvatI, sonephI nA~I ujjvala phailiMgI, sundara prabhAvAlI subhA ye kramase naukI striyoMke nAma haiM / samudravijaya AdikA suvIra nAma eka bhAI mathurA meM rahatA thA / usakI priyAkA nAma thA padmAvatI / suvIra aura padmAvatI ke bhojakadRSTi nAma eka putra thA / usakI preyasIphA nAma sumati thA / vaha sundara mukhavAlI aura uttama jJAnavAlI thI / usakA mana bahuta nirmala thA / bhojakadRSTike sumati miyAke garbha se ugrasena, mahAsena aura devasena nAma tIna putra utpanna hue / ve logoMko AnaMda denevAle aura apanI vAhanako khuza karanevAle the / unakI vahinakA nAma thA gAMdhArI / vaha bar3I ghIravIra aura guNoMkI khAna thI / pUre caoNdake samAna sundara usakA mukha thA | vaha namra aura caturA thI; gola aura kaThora kucoMvAlI thI / ugrasena AdikI striyoMke kramase padmAvatI, mahAsenA aura devasenA ye nAma the / ye tInoM hI ha~samukhI thIM / - rAjagRhakA rAjA vRhadratha thA / vaha indra jaisA suzobhita thA / usakI sabhAyeM bar3e bar3e rAjA mahArAjA upasthita rahate the / vaha rAja siMha thA / usakI bhAminIkA nAma thA zrImatI / vaha bahuta hI sundarI thI / jAna par3atA thA ki vaha dUsarI lakSmI hI hai / dRhadratha aura zrImatIke eka jarAsaMgha nAma putra huA / vaha bhI bahuta pratApI aura tejasvI thA; tathA bharatakSetrake tIna khaMDoMkA svAmI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pADaNva-purANa / wwwwwwwmmmmmmmmwwwwinna mmmmonwrom thA / rAjoMke rAjA bhI usakI sevA karate the / vaha bhavinArAyaNa thA / zaThoMkI zaThatAkA vaha bahuta acchA ilAja karatA thaa| eka samaya vyAsane kuntIke pitA aMdhakadRSTise pAMDuke lie sukezI kuntIkI yAcanA kI / tava aMdhakavRSTine isa para apane putroMke sAtha ekAntameM vicAra kiyA aura yaha nizcaya kiyA ki pAMDuko kuSTa roga hai, isa lie use kanyA denA yogya nahIM / isake bAda pahalekI bhA~ti vyAsane kuntIke sambandhameM aMdhakadRSTise vAra vAra prArthanA kI; parantu use saphalatA prApta na huii| tAtparya yaha ki aMdhakadRSTine pAMDuke lie kuntIkA denA svIkAra na kiyaa| Akhira vyAsa apane cittameM dhIraja ghara kara cupa raha gyaa| ___ udhara indra jaisI vibhUtikA dhAraka pAMDu rAjA kuntIke rUpa para nichAvara ho cukA thaa| usake binA use eka minaTa bhI caina na thI; jaise ki ratike vinA kAmadevako kala nahIM par3atI / pAMDutAkA sthAna pAMDu rAjA kuntIkA smaraNa karatA karatA jvaravAle puruSakI naoNI vihvala aura bhUtagrasta puruSakI bhaoNti asthira-citta ho gayA thA / kuntIke viyogase usakA zarIra jhulasasA gayA thA, jaise vajrapAtase zAlavRkSa jhulasa jAtA hai, parantu to bhI usake bhasmakI bhA~ti pAMDake zarIrakI apUrva hI zobhA thii| eka dina pAMDu vanameM krIr3Ake lie gayA; aura vahA~ vaha phUloMke upahArakI zayyAvAle latAmaMDapameM krIr3A karane lagA / itanemeM vahA~ par3I huI use eka aMgUThI dekha par3I / vaha usake pAsa gayA aura usane use uThA liyaa| isI samaya idhara udhara kucha dekhate phirate hue kisI vidyAdhara para pAMDukI dRSTi jA pdd'ii| use dekhakara pAMDune pUchA ki bhAI, tuma kyA khojate phirate ho? uttarameM vidyAdharane kahA ki maiM merI aMgUThI khojatA huuN| yaha suna pAMDane use agUThI dikhAkara kahA ki mahAna puruSoM dvArA mAnya aura vidyAdharoMke adhipati! Apa aMgUThI khojanekA kaSTa kAheko ugate haiN| ApakI aMgUThI to yaha hai / he khagapati ! kahie ki ApakI yaha aMgUThI khoI kaise gaI thI? isa para vicArazIla vidyAdhara bolA ki mai vijayAI parvatakA nivAsI vajramAlI nAma vidyAghara huuN| maiM apanI prANapyArIke sAtha isa saghana vanameM sukha-krIr3A karaneko AyA thA, aura krIr3A kara jaba yahA~se vApisa lauTA usa samaya bhUlase vimAnake kisI chidra dvArA merI yaha a~gUThI gira gii| mujhe isakI khabara na pdd'ii| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyAya / 105 aura maiM vegase vimAna liye calA gyaa| pIche jaba kucha derameM yAda AI taba usa mANapyArI aMgUThIko khojanake lie maiM lauTa kara yahA~ AyA hU~ / usakI bAta pUrI hI na ho pAI thI ki vIcameM hI paoNDu vola uThA ki isake dvArA Apa kaunasA kAma sAdhate haiM / vidyAdharane kahA ki yaha aMgUThI manacAhI vastu denevAkI hai| isake dvArA jaisA rUpa cAheM banA sakate hai / yaha yatheSTa rUpakI denevAlI hai / yaha / suna pAMDu kahane lagA ki mitra ! yadi yaha aisI hai to kucha dinoMke lie mujhe de dIjie / maiM ise hamezA apane hAthakI uMgulImeM pahanUMgA; aura pIche kArya siddha ho jAne para Apako vApisa de duuNgaa| isa tarahakI prArthanA karane para usa paropakArI vajramAlI vidyAdharane pAMDuko vaha aMgUThI dedI / usane vicArA ki jar3a meghato vinA yAcanAke hI dUsaroMko mIThA-ThaMDA-jala pilAte haiM aura maiM cetana hokara yadi yAcanA karane para bhI a~gUThI na dUM to maiM jar3a meghoMse bhI gayA vItA ho jaauuNgaa| aeNgaThIko u~galImeM pahina kara vaha kharIpurako calA gayA, jahA~ ki sUra rAjA rahatA thA / vahA~ rAtake vakta usane aMgUThIke prabhAvase adRzya rUpa banAkara antaHpurake ranavAsameM praveza kiyA tathA kuntIke rUpakI mana hI mana kalpanA karatA huA vaha usake mahalameM pahu~cA / kuntI Asana para baiThI huI thI / sundara vastra pahine thii| usakA zarIra suDaula, komala aura rUpa lAvaNyavAlA thaa| vaha kAmadevakI ratike samAna hI dekha par3atI thii| usane kAmadevako apane bhujArUpa daMDoMse vizeSa daMDavAlA kara diyA thA, ata eva kAmake jorase vaha madanAtura ho rahI thI, usake hRdayameM kAmadeva basa gayA thA / vaha madake unmAdase vilakSaNa hI vinoda karatI thI / usakA mana bahuta gaMbhIra thA / sArAza yaha hai ki yaha saba bAteM usameM thIM, para vaha inako apane gahare manake sivA kisIke karNa-kuharameM nahIM jAne detI thii| usake gola aura kaThina kucoMke bhAra aura bhArI nitamboMke bhArase usakI kamara bilkula patalI ho gaI thI / ThIka hI hai ki cAhe koI bhI ho, jo madhyastha hotA hai use takalIpha sahanI hI par3atI hai / jayazIla anaMga-kAmadeva-java sAre saMsArako ekadama jIta cukA aura use kahIM bhI rahaneko jagaha na rahI taba ghUmatA phiratA vaha isake pAsa AyA aura isameM kucoMmeM sthira ho gyaa| yadi aisA nahIM ho to phira kucoMke sparzase vaha pragaTa kyoM ho AtA hai| pANDava-purANa 14 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| aisI prasiddhi hai ki mahAdevane kAmako jalA DAlA thaa| parantu kAma phira bhI logoMko pIr3A detA hai / ataH yahA~ yaha prazna uThatA hai ki vaha jIvita kaise ho gayA ! isake uttarameM kavi utpekSA karatA hai ki kuntIke jaghana-sthalako suMgha kara kAmadeva jIvita ho gayA hai| jaise kamaloM para ur3anevAlA bhauMrA unake rasako pIkara hozameM A jAtA hai / yaha acambhekI bAta hai ki citrake jaisI likhI huI hokara bhI vaha vicitra AkAroMko dhAraNa karatI thii| usake netra citrameM likhe hue hariNake netroM kaisI AbhAvAle the; parantu phira bhI ve manuSya ke netra rUpa hariNoMko baoNdha lete the / yaha saba dekha-kara pAMDune socA ki isake vinA maiM aba apanA vyartha hI samaya kho rahA hU~ aura vaha ekadama mAnamada chor3a kara pragaTa ho gayA / isa samaya caMdra jaise muhavAle aura kAntike sadana pAMDuko dekhakara kuntIkA dRr3ha zarIra kucoM-sahita kA~pa gyaa| vaha usakI sundaratA dekhakara vicAra karane lagI ki isakA lalATa hI itanA kAntizAlI hai yA isameM aSTamIkA AdhA cA~da khacita ho rahA hai / isake zira para yaha keza-pAsa hai yA kAma-anikI zikhA hai / isake sundara kapola-rUpa bhItoMmeM kAmadeva hI citrita ho rahA hai| kyoMki yadi aisA nahIM ho to isake kapoloM ko dekhakara striyoMkA kAma uddIta kyoM ho jAtA hai / isake vakSasthalameM hArake chalase lakSmI hI ramatI hai, krIr3A karatI hai| yadi aisA nahIM ho to phira isake hRdayako pAkara athot isake manameM sthAna pAkara puruSa lakSmIvAle kyoM ho jAte haiN| isakI donoM bhujAe~ bhogane yogya striyoMko baoNdhaneke liye mAnoM do pAza hI haiN| aisA na ho to phira una bhujAoMko dekhakara striyA~ vadhIsI kyoM ho jAtI hai| kuntI vicAratI hai ki isake muMhameM to sarasvatI rahatI hai-sotI hai, hRdaya-mandirameM lakSmI nivAsa karatI hai tathA zarIrameM zobhA rahatI hai| aba maiM isake kisa bhAgameM rahU~gI-sthAna pAU~gI / tAtparya yaha ki isake sabhI sthAna to aura aurane ghera liye haiM, aba mujhe kahA~ jagaha milegI; maiM kahA~ rahU~gI / yaha sUraja hai ki cA~da haiN| indra hai yA ghamaMDI kAma hai; dharaNendra hai ki kinnara deva hai| yaha sImA yukta, durladhya aura vighna-bAdhAoMse rahita mere mandirameM kaise aura kisa liye AyA hai / itanA soca vicAra kara usane sAhasake sAtha kahA ki he sAhasazAlI! Apa kauna haiM aura kisa kapaTase mere mahalameM Aye haiM / kuntIke ina vacanoMko sunakara usake AliMganake liye jaMbhAI letA huA zramI, vAgmI, tatvajJa aura kRtajJa pAMDu bolA ki he suzroNi ! yadi tumheM sunanekI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyAya / 107 icchA ho to manake mailako dUra kara suno / pativare, prasiddha aura vIre ! mai tumako sava hAla sunatA hU~ / jarA dhyAna dekara suno| - kurujAMgala dezameM eka hastinAgapura nAma nagara hai| vahA~ dhRtarASTra rAjA rahate haiN| maiM unakA choTA bhAI huuN| mujhe saba koI jAnate haiM / maiM samatA-bhAvako aura kSamAko dhAraNa karanevAlA huuN| loga mujhe pADa paNDita kahate haiN| kyoMki meremeM saMsAra bharakI paoNDutA Akara ikaTThI ho gaI hai| merI AjJAko koI laoNgha nahIM sakatA aura aizvaryameM dakhala nahIM de sktaa| ataH mai indra ke tulya huuN| aura jisa taraha yogI jana AtmAkA, kAmadeva ratikA aura kAmI puruSa strIkA smaraNa karate haiM usI taraha tumhArA smaraNa karatA huA, kAmAtura ho maiM tumhAre pAsa AyA hU~ / merA mana bilkula tumhAre adhIna ho cukA hai| vaha aba mere vazameM nahIM hai| pAMDake ina canoMko gaurake sAtha suna cukane para vaha volI ki rAjan ! maiM abhI vinA byAhI hU~ / ataH yadi isa samaya yaha kArya hogA to logoMmeM bahuta aphavAha ur3egI aura bar3I badanAmI hogI / dUsarI bAta yaha ki pitAkI AjJAke binA cIrA aura kulavatI kanyAe~ apane Apa kisIko apanA vara bhI nahIM vanAtI / isa liye Apa isa ayukta vAtako na kaha kara jo sarva-sammata ho vahI vAta kahie / isa para kAmakI pIr3Ase pIr3ita pahuine uttarameM kahA ki kAmini, tumhAre nAmake 'kuntI' ina do akSaroMke maMtra dvArA khIMcA gayA to maiM yahA~ taka AyA hU~ aura yadi isa samaya kAmakI AjJAko laoNghU to he bhIru ! mujhe bahuta Dara lagatA hai ki kAma na jAne mujhe AjJA bhaMgakI kyA sajA degA / yaha mere hRdayako jarita kiye DAlatA hai / kAmadevake bhayase kAmase pIr3ita hue purupoMkI mRtyu taka ho jAtI hai| isameM tanika bhI sandeha nahIM / isa liye tuma mere vacanoMko apane hRdayameM sthAna do aura vahaoNse lajjA-rUpI velakI jar3ako ukhAr3a do / vAstava bAtako jAnanevAlI hokara bhI tuma lokApavAdakA bhaya karatI ho / devI, madonmatta kAma-rUpI hAthI madase uddhata hokara nIti-rUpa akuMzako nahIM mAnatA aura svacchanda ho idhara udhara-jahA~ usakA mana cAhatA-ghUmatA hai / aura bhI suno ki tabhI taka loka-lAja rahatI hai| tabhItaka dharma-vRkSa harAbharA rahatA hai aura tabhI naka zAstrajJAna rahanA hai jaba taka ki kAma-rUpa hAthI kopa nahIM karatA; uddhata nahIM hotA / basa, aba bahuta vAta cItase koI lAbha nahIM; kintu antima bAta yaha hai ki yA to apane zarIrakA mere hAthameM de do yA merI mRtyuko apane hAthameM le lo / devI, tuma Daro mata; AliMgana Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 A NA Nrs WwNI do / yahA~ granthakAra kahate haiM ki dekho, kAmI puruSoMkI aisI gati hotI hai / ve yogya-ayogyakA kucha bhI vicAra nahIM karate -- unake hRdayase viveka kUca kara jAtA hai / pAMDu kahatA hai ki dayAdharmako pAlanevAlI devI, aba dera mata karo; kintu jaldI se mana do, vacana do, aura kAma bhI de DAlo, kyoMki tumhAre diye hue dAnake binA aba mujhe kala nahIM par3atI; santoSa nahIM hotaa| kyA tumheM jJAta nahIM ki arthI puruSa dAnase hI sukhI hote haiM / kAmase ruci rakhanevAlI aura uttama buddhivAlI devI, yadi tumheM merA yaha kahanA rucatA ho to tuma jaldI se kAmake madako dUra karanevAlI krIr3A kro| dekho, icchAvAlA puruSa dAtAke pAsa jAtA hai aura dAtA usakI icchA ko pUrI karatA hai| isameM yahI eka kAraNa hai ki yAcanA bhaMga karanA saMsAra meM zobhA nahIM pAtA -- ise loga acchA nahIM kahate / he ghUrNite ! aba to tuma Alasako chor3a do aura merI mA ghUrNa vidhi - pAhuna gata karo; kyoMki maiM tumhArA prAghUrNaka-- pAhunA hU~ | dekho, aba merI yAcanAko bhaMga mata kro| kAmadeva bahuta hI niSThura hai, vaha hamezA hI nara-nAriyoMko duHkha deneke liye taiyAra rahatA hai aura apane dhanuSako kAna taka khIMca kara paoNca vANoM dvArA unheM duHkha diyA karatA hai / aura isI liye yaha kahA jAtA hai ki tabhI taka lAja aura kula rahatA hai, tabhI taka bhaya aura maryAdA rahatI hai tathA tabhI taka mAtA-pitA aura parivArakI Ana rahatI hai jaba taka ki kAmadeva kopa nahIM karatA / itanI bAta cItake bAda una donoMne madAtura hokara lAja- rUpI paradeko cheda-bheda DAlA aura bahuta kAlake viyoga ke kAraNa usa samaya sArI kAma ceSTAyeM kIM / pAMDune kuntIke galemeM hAtha DAla diyA aura -- jisa taraha kamalako bhaurA cUmatA hai usI taraha -- usake mu~ha para apanA mu~ha rakhakara vaha usakA cumbana lene lagA / vaha kamalakI gaMdhako su~dha lene mAtra se unmatta hue bharekI taraha usake apUrva mu~ent gaMdhako kara bar3A santuSTa huA - unmatta sA ho gayA / vaha usake vanako kabhI sikor3a detA aura kabhI phailA detA / isa taraha donoM bhujAoMse usakA bAra bAra AliMgana kara vaha usake sAtha bhoga-krIr3A karane lagA / hAthI ke kuMbhasthalakI nA~I U~ce usake donoM kuca rUpa kuMbhoM para pAMDuke donoM hAtha aise jAna par3ate the mAnoM ve nidhike lobhI sukhI aura Asakta do puruSa hI ina kuMbhoM kI sevA karate haiM / viyoga-rUpI garur3ase DarA huA aura strImeM dattacitta vaha usake kuca-rUpa vanameM krIr3A karane lagA, jaise garur3ase DarA huA saoNpa caMdana-vanameM kIr3A karatA hai / vaha kabhI uchalatA, kaMbhI cumbana letA, kabhI hAsa - vilAsa aura 1 pANDava-purANa | MAAAAAAAAAV d 1 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyAya / kabhI aura aura krIr3AyeM karatA thA / ve donoM eka dUsareke Upara Asakta hokara bahuta hI pramanna hue aura eka aise vicitra bhAvako prApta ho gaye, jo ki vacanoMse vAhira hai / una donoMne eka dUsokA jhAliMgana aura sparzana karake kucha kAla taka sukhakA anubhava kiyA / ve parasparameM eka dUsareke muMhako sUMghate the aura jamAI lete the / isa prakAra kAma-sukhase pyArI meyasIko prasanna kara vaha pAMDu paNDita svayaM bhI khUba prasanna huA / ThIka hI hai, priyAse kise saMtopa nahIM hotA / isa taraha adRzya-rUpako banAkara vaha apavitra hamezA hI kuntIke yahaoN AtA jAtA rahA aura niHzaMka hokara usake sAtha kAma-krIDA karatA rahA / eka dina daivayogase kuntIphe sAtha baiThe hue use kuntIkI dhAyane pratyakSa AkhoM dekha liyA aura vaha mana-hI-mana socane lagI ki yaha kauna hai ? kahA~se aura kisa liye yahA~ AtA hai ? isake bAda jaba vaha calA gayA tava kucha banAvaTIse nArAjI dikhAkara, adhIra ho, usa dhAyane vyagra manase kuntIko pUchA ki putrI, eka acambhekI bAta hai, jo mere cittako caMcala aura vidIrNa kare DAlatI hai / kahate to sahI, yaha kauna hai ? aura hara dina kahA~se tere pAsa AtA hai ? yaha suna kara kuntIke manameM bar3I dhavarAhaTa huI / usakI netra caMcala ho gye| zarIra bilkula acala ho gayA / usameM lohUkA saMcAra vanda ho gyaa| vaha kucha lar3akhar3AtI huI javAnase, bar3e kaSTake sAtha, bolI ki mAtA! tuma merI isa khoTI kRtiko kAna dekara suno / maiM tumase jaisIkI taisI bAta kahe detI hU~ / vAta yaha hai ki karmake vaza ho kara kAmI puruSa cAhe jaise duSkRtyoMko bhI kara DAlate haiN| dekho, karmake adhIna hokara kisa kisane kaSTa nahIM uThAyA aura kauna kauna naSTa-bhraSTa nahIM hue / rAvaNa Adi to nItike acche jJAtA the; parantu karmake jhakorese ce bhI na bace-unako bhI ApattikA sAmanA karanA pdd'aa| mAtA, karmake nimitta se nahIM honevAlI ghaTanA to ho jAtI hai aura honevAlI AsAnase AsAna bhI ghaTanA dUra calI jAtI hai / karmake sambandhameM kahaoN taka kahA jAve, inake nimittase ve ve kAma ho jAte haiM, jinakA bar3e bar3e mahAtmA aura catura puruSoMne bhI kabhI svamameM vicAra nahIM kiyaa| mAtA, eka dina saMdhyAke bAda akasmAta hI karmakA prerA yaha puruSa mere pAsa AyA / ThIka hI hai, ki karma kyA kyA nahIM krtaa| merI aura isakI parasarameM bAtacIta huI / usa samaya maiM kameMkI prerI huI acala cittavAlI hokara bhI isa bhogArthadarzI mahAna purupake dvArA jItI gaI / tAtparya yaha ki bAtacItameM usane mujhe apanI ora jhukA liyA, para maiM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwmwamwrmmawwwwwwwwwwwmom 110 paannddv-puraann| use apanI ora na jhukA sakI / yaha kurudezake rAjA vyAsakA putra hai| ise pAMDu paNDita kahate hai / isakI AkRti-dhuti-vilkula paoNDu ( sapheda) hai, jAna par3atA hai ki isI lie isakA nAma pAMDu par3A hai / yaha mere rUpako sunakara mujha para bar3A Asakta citta thaa| itanemeM udyAna-mandirameM ise vajramAlI vidyAdhara dvArA eka icchita rUpa denevAlI aMgUThI mila gii| usa aMgUThIke prabhAvase adRzya rUpa banAkara, mere sAtha ramanekI icchAse, yaha mere pAsa AyA thaa| __kuntIke aise vacanoMko sunate hI dhAyakA sArA zarIra kA~pa uThA; aura zarIra-kampake sambandhase pRthvI bhI hila gaI / vaha bolI ki pyArI putrI, duSTa kAmake vaza ho tumane yaha kyA virUpa kara DAlA hai / dekho, nItike vidvAnone kaisI acchI zikSA dI hai ki strI cAhe vAlA ho cAhe vRddhA, likhI par3hI ho cAhe nirI apar3ha, aMga-hIna ho cAhe yuvatI aura kaisI hI sundarI kyoM na ho use puruSase hamezA dUra hI rahanA caahie| nahIM to kabhI na kabhI avazya hI aniSTa hogaa| vAle, bhalA isa bAtako loga kyA jAneMge ki isa purupane hI kanyAke sAtha jabaradastI kI hai aura kanyA sarvathA nirdoSa hai / ve to yahI kaheMge ki kanyAne yaha bahuta burA kAma kiyA hai / isake sivA isa duSkarmase kamalakI naoNI svaccha aura kalaMka-rahita tumhAre kulameM bhI to kalaMka laga jaaygaa| aura yaha to batAo ki jaba isa duSkRtyako pitA vagairaha vicArazIla puruSa suna pA~vege taba tumhArI aura merI donoMkI hI kyA dazA hogI ? yaha sunate hI kuntIkA zarIra kA~pane lagA aura dekhate hI dekhate sikur3a gayA; evaM usakI kAnti vagairaha sava ho vidA ho gaI / vaha bar3I DarI aura nisAseM chor3ane lagI tathA gadgada ho dIna svarameM karane lagI ki mAtA, tumane mujhe pAlA aura poSA hai, ata: tuma mAtAse bhI bar3ha kara merI mahA mAtA ho aura sabhI yogya-ayogya bAtoMko jAnatI-samajhatI ho / isa lie mere Upara kRpA kara tuma isa vakta mujhe merA kartavya batAo / isImeM merI bhalAI hai / tuma sabhI taraha mere manorathoMko pUrA karane ke lie samartha ho, ataH isa samaya aba tuma mere chala-apaMcako mata dekho; kintu mere duHzIlako pavitra karo-sudhAro aura dayAkA paricaya do / mAtA, maraneke sivA aba aura taraha merI pIr3A nahIM jA sakatI; isa lie aba maiM zIghra hI apane prANa pakheruoMko ur3A denekI koziza karU~gI / kuMtIke ' . aise bhArI duHkhabhare zabdoMko sunakara dhIrA aura sabhIko AnaMda denevAlI / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 vaha dhAya bolI ki manamohanI pyArI putrI, tuma kucha bhI bhaya aura cintA mata karo, dilI mailako dho DAlo tathA bharosA kara lo ki jisa upAya se tumhArI bhalAI hogI maiM vahI upAya soca nikAlU~gI / tumheM isa sambandhameM tanika bhI cintA nahIM karanA cAhie | tuma to sukhake sAtha apanA samaya bitAo / dhAya dhairya dene meM bahuta hI dakSa thI / usane ukta prakAra kuMtIko khUba DhAr3hasa diyA aura Apa svayaM rAja-mahalameM rahakara apanA samaya vitAne lagI / www nowan mun vinna AThavA~ adhyAya / www wwman na isake bAda naya nItiko jAnanevAlI usa dhAyane kuMtIke doSoMko jahA~ taka bana sakA bahuta dinoM taka chinAyA / dhIre dhIre kucha hI dinoM meM pAMDuke sambandha se kuntI garbhavatI ho gaI, aura dhIre dhIre usakA garbha vRddhiMgata hone lagA | isa samaya garbhako dekhakara logoMko bhA~ti bhautikI bhrAMti hotI thI aura vaha garbha bhI apUrva zobhA pAtA thA / garbha ke prabhAvase kucha hI kAlameM kuntIkA udara kar3A par3a gayA aura trivalI miTa gaI / isa taraha usake garbhakA pahalA cinha pragaTa dIkha par3ane lagA / usakA mueNha pIlA par3a gayA / dhUka adhika Ane lagA / bola-cAla kama ho gayA / evaM usake netra sundara - suhAvane dekha par3ane lage / sAr3I ke oNcalase pracchanna ( Dhake hue) kuca - kuMbha unnata aura sonekI AbhA jaise pIle ho gaye / evaM jisa taraha jalase sIMcI gaI bela, phUla aura pattoM dvArA zobhA pAne lagatI hai usI taraha garbha-bhArase kucoMke bhArako vahana karanevAlI kuntI bhI zobhA pAtI thI / eka dina daivayoga se garbha-bhArake zramase thakI huI kuntIko usake mAtApitAne dekha liyA | dekhakara ve bar3e cintita hue | ghAyase ve vole ki kyoMrI tU bar3I duSTA hai, tujhe nAma mAtra dayA nahIM / he nIca aura aniSToM ko paidA karanevAlI, tUne kuntIse yaha aniSTa kisa puruSake samAgamase karavAyA / kyA tU nahIM jAnatI ki putrI aura putra vadhU ye donoM cAhe kitane hI U~ce kulakI kyoM na hoM yadi svataMtra raheMgI to jAra saMsarga dvArA pavitra se bhI pavitra kulameM kalaMka lagA deMgI / aura isI vicArase hI hamane rakSA ke lie ise tere supurda kiyA thA / para tUne aisI rakSA kI, jo magaDha hI dIkha par3atI hai / yaha itanI bar3I galatI huI hai ki isake sambandhase rAjoM mahArAjoMkI sabhA meM hameM nIcA mu~ha karanA par3egA aura lAjake mAre hamAre zarIra para syAhI phira jAyagI / evaM isase hameM bahuta duHkha uThAnA par3egA | nItike Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 pANDava-purANa | vidvAnoMne kahA hai ki strI nadIke tulya hotI hai| kAraNa ki rasa-saMskAra (jalapravAha ) ke dvArA jisa taraha nadI apane kinAroMko girA detI hai usI taraha, zRMgArAdi rasa aura saMskAroMke dvArA strI bhI apane kulako dAga lagA denI hai| isa lie cAhe ve bar3e bar3e puruSoM ke dvArA hI rakSita kyoM na hoM, para to bhI nAgina, nakhavAle pazupakSI, nArI aura duSTa purupa inakA bhUlakara bhI bharosA nahIM karanA cAhie / aura isI lie kahA jAtA hai ki purupoMko strIkA kabhI bharosA nahIM karanA cAhie / aura jaba vaha kAmAsakta ho taba to usakI choha bhI apane Upara nahIM par3ane denA cAhie / jarA soca kara to dekha ki svabhAvase hI logoMko satAnevAlI nAgina kATa diye jAne para kabhI vizvAsa karane yogya ho sakatI hai ! arI duSTA, aba tU hI vicAra ki hamane to. putrIko rakSAka lie tere supurda kiyA thA aura tUne vinA vicAre hI billIvAlI kahAvata kara dikhAI / vaha yaha ki yadi villIko rakSAke lie dUdha sauMpa diyA jAya to vaha rakSAkI jagaha svayaM hI use bhakSaNa kara jAyagI / so hI tUne kiyA / yaha terA kRtya sarvathA akSamya hai / kuntIke mAtA-pitAke aise DATa-DapaTa bhare zabdoMko sunakara dhAya bar3I bhayabhIta huI / use kucha bhI upAya na mujha pdd'aa| usakA sArA zarIra thara thara kA~pane lagA aura pasInese bilkula hI tara ho gayA / ' usake muMhakI sArI camaka-damaka naSTa ho gaI / vaha jaise taise bolI ki rAjan, Apa azaraNoMke liye zaraNa hai, yAdava kulake pAlaka haiM, dayAla aura dharmAtmA haiM / kRpAkara sAvadhAna citta ho merI eka prArthanA suna lIjiye / rAjendra, isameM na to kuntIkA aparAdha hai aura na merA hii| kintu aparAdha hai pUrvabhavameM kiye hue karmakA / pUrvakRta karma jIvoko naTakI naoNI jaisA cAhate nacAte haiM / mahArAja sunie / kurujAMgala deza pAMDu nAma eka rAnA hai| vaha kaurava-vaMzI aura indrake jaisI vibhUtikA dhAraka hai aura akhaMDa rItise apane kulakI rakSA karatA hai| eka bAra vaha kuntIke rUpa para Asakta ho gayA aura usake binA bar3A kSobhako prApta huaa| usake pitAne kuntIke liye Apase bahuta bAra prArthanA kI, para Apane usa para jaba kucha bhI dhyAna nahIM diyA taba vaha svayaM hI kuntIse prArthanA karane aura usake sAtha ramanekA upAya socane lgaa| kAraNa, usake hRdayameM kuntIke nimitta se hamezA hI kAmaagni ba~dhakA karatI thii| daivayogase isI vIcameM eka dina vanameM usakI vaz2amAlI vidyAgharase bheMTa ho gaI aura usake dvArA bhaoNti bhaoNtike rUpoMko denevAlI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyAya / 113 ^^^^^^^^^^^ncanan mann eka aeNgUThI bhI mila gaI / aeNgUThIko hAthame pahina kara vaha vahA~se calA aura sUrIpura pahu~cA / vahA~ rAta ke vakta usane adRzya rUpa banAyA aura vaha kuntIke mahalameM pahu~ca gayA / usa samaya kuntI vahA~ akelI hI thI / usake pAsa na to maiM thI aura na dUsarI koI dAsI vagairaha thI aisI hAlata meM ekAnta pAkara vaha sundarAkRti kaurava-vaMzI rAjA hRdayameM basanevAlI kuntIke sAtha gAMdharva vyAha kara usake sAtha prati dina ramane lagA / eka dina ekAeka use maine kuntIke mahalameM dekha liyA aura kuntIse usakA saba hAla pUchA / usa samaya kuntIne usakA jo hAla mujhe kahA thA vaha maiMne jaisAkA taisA Apako sunA diyA hai / rAjan ! itane dinoM taka to maiMne putrIkI bharasaka rakSA kI aura usake isa doSako bhI pragaTa nahIM hone diyA; parantu aba mere vazakI bAta nahIM rahI / ataH isa sambandhameM ava Apa jaisA ucita samajheM vaisA kareM / dhAyake ina vacanoM ko suna una dampatIne parasparameM vicAra kiyA aura uttara meM yaha kahA ki tU isa dopako gupta rakha; dekha, kahIM yaha pragaTa na ho jAya / isake bAda usa dhAyane kanyAke isa doSako dabAnekA khUba prayatna kiyA, para use kucha bhI saphalatA na huI / logoM ke kAnokAna saba jagaha vaha phaila hI gaI, jisa taraha jalameM choDI huI telakI bU~da saba jalameM phaila jAtI hai / isake bAda dhIre dhIre java nau mahInA pUre ho gaye tatra kuntIne putrako janma diyA / putra bAla surajakI prabhAkI naoNI prabhAvAlA thA / usake zarIrakI bar3I zobhA thI / vaha kAntike pUrase vibhUSita thA / putrakA janma hote hI sUrIpurameM saba jagaha usakI khabara phaila gaI / parantu rAjAke Dara ke mAre koI bhI khule manase ila vAtako na kaha sakA / saba gupacupa kAnokAna eka dUsare ko kahate the| dhIre dhIre yaha kiMvadantI kuntIke pitAke kAnameM bhI jA par3I aura unheM yaha mAlUma ho gayA ki sabane isa bAtako jAna liyA hai / unhoMne janmakI vAta kAnoMkAna saba jagaha phailaneke kAraNa usa putrakA nAma karNa rakha diyA tathA maMtriyoM kI salAha se use kuMDala vagairaha bhUSaNa aura ratna-khacita kavaca pahanA kara eka sandUkameM banda kara diyA aura usImeM karNa nAma likha kara eka patra tathA kucha dravya bhI rakha diyA / isake bAda usa sandUkako tejI se bahate hue yamunAnadIke pravAhameM chur3avA diyA / pANDava-purANa 15 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 pADaNva-purANa | 1 yamunAnadIke bilkula kinAre campApurI nAmakI eka nagarI hai / usake mahaloMke UparI bhAgameM soneke sundara kalaza lage hue haiM, jinase vaha bahuta suzobhita hai | vahA~ke mandiroM para dhujAyeM phaharAtI haiM, jinase aisA bhAna hotA hai ki mAnoM dhujA-rUpa hArthoke izArese nagarI uttama nara-janmako cAhane vAle aura zuddhamanA sura-asuroMko bulAtI hI hai / campAnagarIke cAroM ora jo khAI hai, vaha aisI jAna par3atI hai ki mAnoM yaha pAtAla loka meM vahanevAlI yamunAnadI hI hai aura pAtAla-vAsiyoM para ruSTa hokara vaha yahA~ A gaI hai / yadyapi cA~da rasmiyoMke samudAyase bharapUra haiM, bhAsura aura chidra-rahita hai; parantu to bhI vahA~ke U~ce zikharoM vAle mandiroMse visajAne ke kAraNa vaha chidravAlAsA dekha par3atA hai | vahA~ke mandiroMke zikhara bar3e U~ce haiM, isa liye unake sAtha candramAkI mitratA ho gaI, aura isI kAraNa vaha aba vizrAma ke liye vahA~ Akara ThaharatA hai / ThIka hI hai ki var3oM ke sAtha hI bar3oMkI mitratA ho pAtI hai / isakA tAtparya yaha hai ki vahA~ke maMdira mahala bar3e bar3e U~ce haiM / vahA~ vAsupUjya prabhuke garbha aura janma ye do kalyANaka hue hai; ataH vaha purI pavitra hai / isake sivA usake pAsake vanaveM dIkSA le kevalajJAna lAbhakara kaI bhavyajIva mokSa-mahalameM jA virAje hai / vaha nagarI aMgadezameM hai aura usameM bhA~ti bhaoNtike puruSoMkA nivAsa hai / vaha agaNita guNoMvAlI aura kelake thaMbha ke samAna sundara jaoNghoMvAlI striyoMse bhAsura hai; evaM striyoMke bhAsura mukha caMdrake dvArA a~dhereko dUra kara hamezA hI udyota - rUpa ghA karatI hai / vahA~ke dAnI puruSa hamezA hI pAtroMko dAna dete haiM aura lAbhake nimittase prakAzarUpa hokara ratna aura harSako pAte haiM / aisI apUrva nagarIkA pAlaka rAjA thA bhAnu / vaha hamezA vivekI aura ziSTajanoMkI rakSA karatA thA aura duSTokA nigraha karatA thA / usake pratApase Dara kara jo loga udAsIna ho jAte the una trirakta puruSoMkA vaha Azraya thA / usameM bahuta guNa the, ataH vaha unase bhAnuke jaisA suzobhita thA / sUrajakI kiraNoM jaisI usake zarIra kI kAnti thI / vaha zatru-rUpa IMdhanako jalA DAlaneko agni thA aura pratApameM sUrajake jaisA thA / usameM surajase bhI yaha vizeSatA thI ki surajakA to rAtameM astitva nahIM rahatA; aura yaha kabhI pratApa aura dIpti se hIna nahIM hotA thA; hamezA hI udita rahatA thA- dazoM dizAoMko tejomaya banAye rakhatA thA / vaha itanA bar3A dAnI thA ki usake diye ' www " Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavA~ adhyAya / 115 dAnako pAkara loga kalpavRkSoMko bhI bhUla jAte the / evaM isake hote hue ve na to ciMtAmaNiko yAda karate the aura na kAmadhenuko hI / vaha bar3A jJAnI thA / bar3e bar3e zAstrajJa bhI use vidvAn mAnate the| vaha yuddhakalAmeM kuzala yodhA thA; pratApazAlI aura zatru-pakSakA vidhvaMsaka thaa| usakI priyAkA nAma thA raadhaa| rAdhAke lie bhAnune devatoMkI ArAdhanA kI thii| taba kahIM vaha use milI thii| vaha bhI premakI antima sImA hI thii| loga use lakSmIkI upamA dete the| kAraNa ki jaise lakSmI logoMko AnaMda dekara sukhI banAtI hai vaise hI vaha bhI prajAko AnaMda dekara sukhI karatI thI / tAtparya yaha ki usakI kRpAse prajAkA samaya sukha-cainase vItanA thA / lakSmIko loga zubha mAnate haiM / vaha bhI zubha thI; usake darzanase logoMke abhISTakI siddhi hotI thI | saca to yaha hai ki usake rUpa-lAvaNya, kAnti-kalA, guNa-caturAI aura aTUTa saubhAgyakI koI vidvAn tArIpha hI nahIM kara sakatA hai / vaha bhAnuke hRdayase lagI huI sarasvatIsI jAna par3atI thii| kyoMki sarasvatImeM alaMkAra vagairaha hote haiM, vaha bhI alaMkAra-bhUSaNa vagairaha pahine thii| sarasvatI surItiyA~ batAtI hai, vaha bhI apanI cAla-DhAlase logoMko surItiyA~ vatAtI thii| sarasvatI nirdoSa aura guNavatI hotI hai, vaha bhI doparahita aura guNoMse yukta thI / sarasvatI logoMke hRdaya-mandirameM rahatI hai, vaha bhI rAjAke hRdaya-maMdirameM nivAsa karatI thii| vaha raMbhAke jaisI sundara thI; yahI nahIM kintu usase bhI bar3hakara sundara thI / usakI jaoNrSe keleke thaMbheke jaisI sundara thiiN| usakI dRSTi logoMke manameM vibhrama paidA karatI thI / vaha bhogoMse pUrNa aura manako mohita karanevAlI honeke kAraNa indrakI indrANI jaisI zobhatI thii| vaha bar3I sampattizAlinI thii| vipati usake pAsa bhI na phaTakatI thii| yaha saba kucha hone pa bhI daivadurvipAkase usake koI santAna thii| __eka dina rAjAne eka nimittajJAnIko bulAyA aura pUchA ki mere yahA~ putra paidA hogA yA nahIM ? isa praznako sunakara aSTAMga-nimittake paMDita aura vAgmI usa nimittajJAnIne socakara kahA ki he sUrajake jaise pratApazAlI aura majA-pAlaka mahArAja, maiM nimitta-jJAnase Apake isa praznakA uttara detA hU~, use sAvadhAna citta hokara sunie / yamunA nadIke kinAre tumheM eka saMdUka milegii| usameM me eka sundara bAlaka nikalegA, jo sAre saMsAra dvArA mAnya hogaa| isake vAda kucha kAla bIta cukane para aisA hI huA aura eka sandUka yamunA nadIke pravAhameM bahatI huI kinAre Akara lgii| sandUkako vahakara AnekA samAcAra sunakara Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / wwwnwww NNwwwww bahutase naukara-cAkaroMko sAtha le rAjA vahA~ AyA aura usane sandUkako jalase bAhira niklvaayaa| isake bAda use kholakara dekhane para usameM eka adbhuta vAlaka par3A huA milA / use uThAkara rAjAne apanI godameM le liyA aura nimittajJAnIke vacanoM para gaharI dRSTise vicAra kara vaha rAnIse bolA ki piya rAdhe, tuma zuddha vicAroMko apane hRdayameM sthAna detI ho, samRddha aura buddhike pAraMgata ho, ataH apane tejase sUrajako bhI lajjita karanevAle isa atIva manohara vAlakako grahaNa kage-godameM lo| svAmIke ina vacanoMko sunakara rAnI bar3I prasanna huii| usane bar3e harSake sAtha usa vAlakako apanI godameM le liyaa| use lete samaya rAnI apane kAnoMko khujA rahI thI, ataeva rAjAne usakA karNa nAma prasiddha kiyaa| rAjA bhAnuke yahA~ karNa kalA, zobhA, lakSmI, Adise saba prakAra var3hane lgaa| usakA tAmasa--ajJAna-naSTa hokara vaha sArI pRthvIko Ananda dene lagA / jaise dojakA caoNda bar3hakara aura dhIre dhIre tAmasa-a~dhere-ko naSTa kara logoMko AnaMda dene lagatA hai| puNyodayase jise aisA saubhAgya prApta hai, sAre devatA-gaNa jisakI sevA karate haiM, aura jisakA zarIra divya hai, jo sakala zAstroMkA jJAtA hai, jisakI zAstra ke viSayameM hamezA hI zubhamati rahatI hai vaha karNa sAre saMsArameM suzobhita ho / ___jo zAstra-zravaNameM dakSa hai, kalA aura kIrtikA svAmI hai, kAnti-zAlI aura karuNA-bhAvase pUrita hai, jisakA citta hamezA hI dayAse bhIgA rahatA hai, jo kuntIkA putra tathA-komala kAsinI-janoMko sukha denevAlA hai, manohara aura sukRtI hai, lakSmIkA sthAna aura prANI-rUpa kamaloMko vikazita karaneke lie sUraja hai vaha karNa apanI zrI-kAnti-se suzobhita ho / ' Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvA~ adhyAya / 3 nauvA~ adhyAya / 117 una 'zaMbhavanAtha maJjuko namaskAra haiM, jo sukhake dAtA aura pApake vidhvaMsaka haiM, jo saMsArase pAra utAranevAle haiM, sukhake sAgara haiM / yahA~ gaNadhara prabhu kahate haiM ki he zreNika, loga bar3e mUrkha haiM, jo isa tarahase paidA hue karNakI kAnase utpatti batAte hai / usake janmakI bAta logoM meM kAnoMkAna calI thI, isaliye to mAtAke kulameM usa sundarAkRtikA karNa nAma par3A aura caMpAnagarI meM rAjA bhAnune jisa samaya apanI rAnIko ise sauMpA usa samaya vaha kAna khujAtI thI, ataeva vahA~ bhI kAna khujAneke nimittase bhAnu narezane usakA karNa nAma rakha diyA / 1 dUsarI bAta yaha hai ki jo loga javaradastI karNakI kAnase hI utpatti batAte haiM unheM isa bAta para bhI to vicAra karanA cAhiye ki yadi kAnase hI karNakI utpatti huI ho to aba bhI pRthvI para kAna, A~kha, nAka vagairaha se manuSyoMkI utpatti kyoM nahIM hotI / dUsarI bAta yaha hai ki jaba Aja taka kAna vagairaha se kabhI manuSya kI utpatti na to sunI gaI aura na dekhI hI gaI tava phira kAnase karNakI utpatti kaise ho gaI ? yaha bAta ucita nahIM jAna par3atI / dekho, jisa taraha gAyake sIMga se kabhI bhI dUdha nahIM nikala sakatA usI tarahase tIna kAla meM bhI kAnase kabhI manuSya paidA nahIM ho sakatA / aura bhI sunie / jisa prakAra vA~jha strI se putra, patthara para anna, AkAzameM phUla aura gadheke mastaka meM sIMga, saoNpake mu~ha se amRtakI utpatti honA asambhava hai usI prakAra kAnase karNakI utpatti honA aura kahanA bhI asambhava hai / yadi aisA sambhava hotA to duniyA vivAha vagairaha kI jhaMjhaToMmeM kabhI na phaeNsatI; kintu kAnase karNa jaise putroMkI utpatti karake hI putravAlI bana jAtI / rAjan, kAnase karNakI utpatti batAnA, yaha saba AkAzake phUlakI sundaratAkA hI varNana hai / isameM kucha bhI sAra aura satya aMza nahIM hai | ataH hamane jaisI karNakI utpatti pahale batAI hai vahI satya hai aura sAra hai / tuma vaisA hI vizvAsa karo | sUrajake samAgamase kuntIke kAna dvArA karNakI utpatti honA nirI jhUThI bAta hai | bhalA manuSyanIke sAtha sUrajakA samAgama hI kaise ho sakatA hai / yahA~ yaha prazna ho sakatA hai ki phira karNako sUryasuta kyoM kahate hai / isakA uttara yaha hai ki caMpAnagarI ke rAjA bhAnune isakA pAlana-poSaNa kiyA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / womram. we mmm rewom thA aura bhAnukA dUsarA nAma sUraja bhI hai, isaliye sUryasuta nAmase isakI prasiddhi ho gii| jisa taraha ki naMdagopa nAmaka guvAlake yahA~ pAlana-poSaNa honeke kAraNa loga kRSNa nArAyaNako bhI gopAla kaha kara pukArate haiN| - aba kaurava-pAMDavoMkI zAstra aura lokake anusAra vistArase utpatti vatAI jAtI hai / sunie, eka samaya aMdhakaraSTine naya-nItike jJAtA apane putroMke sAtha kuntIke vivAha sambandha vicAra kiyaa| usa samaya yaha bAta upasthita huI ki yadi pAMDuke sivA dUsareko kuntI dI jAyagI to vaha vyabhicAriNI kahI jAyagI; aura eka bAta yaha bhI hai ki use aisA sunakara koI dUsarA grahaNa bhI nahIM kregaa| ___ isaliye acchA isImeM hai ki pAMDuko hI kanyA dI jAya / vicAra kara antameM unhoMne pAMDuko hI putrI denekA nizcaya kiyA aura usI samaya varake yogya bheTa tathA patra dekara eka vijJa aura sahanazIla dUtako vyAsake pAsa ravAnA kiyA / vaha thor3e hI samayameM kauravoMke rAjA vyAsakI sabhAmeM pahu~cA / vahA~ dvArapAlakI AjJAse bhItara jAkara dUrase usane rAjAkA darzana kiyaa| rAjA siMhAsana para virAje the / jAna par3atA thA ki mAnoM ve aura aura rAjoMko haeNsa rahe hai, yA apane utkarSakI bhAvanA karate haiM / unake Upara jo camara hulate the unase * ve AkAzake kucha hisseko vibhUSita karate the| unake Upara chatra lagA huA thaa| vaha sUrajake prakAzako unake Upara nahIM Ane detA thA; vaha sUrajakA tiraskAra karatA thaa| unake Age deza-videzake rAjA logoM dvArA bhejI huI bheMToMke Dherake Dhera lage hue the, jinase unakI apUrva hI zobhA ho rahI thii| ve Dhera aise jAna par3ate the ki mAnoM rAjA logoM dvArA dikhAneke liye bheje gaye unake khajAne hI haiM yA pRthvI devIke sundara bhUSaNoMke jaise ve rAjAke apUrva bhUSaNa hI rakkhe haiM / rAjA vyAsa sAre saMsArameM utkRSTa the| ve kAnoMmeM manohara kuMDala pahine hue the / jAna par3atA thA mAnoM ve cA~da aura sUrajake do maMDala hI haiM aura ve kuMDaloMkA rUpa ghara kara inakI sevA hI karate hai / evaM jaise vAdI zAstrake yazako gAte hai vaise hI bhaoNti bhA~tike mAgadhoM dvArA unake yaza diggajoM taka pahu~cAe jA rahe the; mAnoM ve una mAgoMke dvArA unakI vANIse amRtakI varasA karavA rahe the| ve kaTAkSa-pAtakI dIkSAse dIkSita netroMke dvArA rasIlI gaMbhIra dRSTise logoMkI aura dekhate the, jAna par3atA thA ki ve unheM apane bandhuoMkI bhA~ti apanAte haiN| ve sevAmeM Aye hue zatruoMko manacAhI dRSTise haeNsase rahe the / unake hAthameM eka Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAAAAAAAAAAA nauvaoN adhyAya / 119 tIkhI talavAra thI, jise dekhakara lobhI puruSa bhayabhIta hote the| ve harSake sAtha dAna dete the, logoMko apanI namratA dikhAte the / ve mahAn udyogI the aura hara eka vAta para yukti dvArA vicAra karate the / unakA hRdaya var3A gaMbhIra thA / ve jaba taka kisI kAmako kara na gujarate the tava taka koI bhI unakI bAtako jAna na pAtA thA ki isa samaya mahArAja kyA karanA cAhate haiM / unake kAryoM ko dekha kara sava acambhA karake raha jAte the| dUtane Age bar3hakara, dvArapAla dvArA dikhAye hue pRthvIpatiyoMke pati vyAsa mahArAjake Age bheMTa rakhI aura unheM namaskAra kiyaa| isake bAda vaha bolA ki rAjana, sUrIpurake rAjA aMdhakaSTiko saba koI jAnatA hai / ve devatoM para indrakI nA~I sukha-pUrvaka apanI prajA para zAsana karate haiM / mabho ! unhoMne mujhe Apake pAsa bhejA hai| ve cAhate haiM ki Apake rAjakumAra pAMDuke sAtha merI putrI kuntIkA byAha ho / dUtake ina vacanoMko sunakara rAjAne kahA ki jo vAta yukta hai use kauna nahIM caahegaa| bhalA, aMgUThI aura maNikA saMyoga kisa buddhivAnako pasaMda nahIM pdd'egaa| vyAsajIko to pahalehIse mAlUma thA ki kuntIko pAMDu cAhatA hai / unhoMne dUtase kahA ki jaisI sUrIpurake Iza aMdhakaraSTikI manasA hai vaisI hI hamArI bhI hai| unakI icchAke anusAra hama taiyAra haiN| vyAsane isI samaya pAMDu aura kuntIke byAhakI siddhike liye bar3A bhArI mahotsava kiyA aura sava sabhAsadoMke Age pratijJA kI ki pAMDake lie mujhe kuntI . lenA svIkAra hai| ___isake bAda nAnA prakArake vastra aura AbhUpoMke dvArA unhoMne dUtakA khUba Adara kiyA aura lagna-dinakA nirNaya karake bheMTa sahita use sUrIpurako ravAnA kara diyaa| - isake bAda pAMDakumAra vivAhake lie sUrIpura jAneko hastinApurase nikalA / vaha nAnA prakArake bahumUlya gahane pahine thA aura usake sAtha kitane hI rAjAgaNa the / usake sira para sapheda chatra lagA huA thA, jisase ki vaha indrake jaisA zobhatA thA / usake Age Age nAnA prakArake vAje bajate jAte the, jinase sabhI dizAeN zabdamaya ho rahI thiiN| prakIrNaka-jana usake Upara camara Dhorate the, jisase vaha aisA jAna par3atA thA mAnoM sArI pRthvI para eka vahI zreSTha puruSa hai| camara usakI isa uttamatAko hI jatA rahe haiN| pAMDake ghor3oMkI TApoMse jo dhUla ur3akara logoMko dhUsarita kara rahI thI usase jAna par3atA thA ki vaha logoMko jAna-bUjha kara dhUlase raMjita kara vivAha Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann,| apanMARAMANANAMMonkranArwaWARI AAAAAAAI ke AnaMdako pragaTa kara rahI hai / isa samaya vaha indrake jaisA gomatA thA; indrase kisI bhI vAtameM kaya na thA / isa samaya pAMDuke sAtha jo saje hue. aura sArathiyoM sahita ratha-samUha jA rahe the ve aise jAna par3ate the mAnoM jaMgama mandira hI hai aura ve calane yogya ho gaye hai / dA~toMke prahArase pahAr3oMko bhI girA denevAle aura apanI dhvanise dizAoMko pratidhvanita karanevAle hAthI ciMghAr3a rahe the / chattA lagAye hue mitra maMDala-jo mitra ( sUraja ) maMDalakI naoNI suzobhita thA-sAtha jAnekI khuzIse harpita ho rahA thA / nagAr3e-rUpa kAmI puruSa yadyapi vastra vagairahase pracchanna the; unake sava ora kapar3ekI jhAlara lagI thI para to bhI ve u~gulI-rUpI piyAke gAr3ha AliMganase zabda kara rahe the| tAtparya yaha ki miyAke AliMganakI khuzImeM unase cupa na rahA gayA aura isI liye ve zabda kara rahe the| evaM catura naTa-gaNa apanI naTiyoM ke sAtha sAtha unake Age Age nRtya kara rahe the| jAna par3atA thA ki mAnoM ve utsAhameM A kopase devAMganAoMke nAcako hI nIcA dikhA rahe haiN| isI samaya hA hA, tumbara na nAradoMko jItaneke liye abhimAnase bhare hue gaMdharva-gaNa vivAhake samaya gAneko uttama uttama gIta gUMtha rahe the / pAMDuko jAte samaya saubhAgyavatI striyA~ manohara svaroMmeM maMgala pATha par3ha rahI thIM, mAnoM ve devAMganAoMko jItanekI hI koziza karatI thiiN| isake bAda pAMDukI mAtA subhadrAne pAMDukI maMgala AratI utArI aura use siddha bhagavAnakI AsikA dii| isa prakArake utsava-pUrvaka pAMDu vivAhake lie hastinApurase sUrIpurako claa| rAstemeM pAMDuko usake sevakajana prakRtikI zobhA dikhAte jAte the ki kumAra dekhie, yaha kamaloMse pUrNa aura zabda karatI huI nadI sundara priyAkI nAI kaisI manohara dekha par3atI hai| kyoMki priyA bhI kamaloMke bhUSaNa pahinatI hai aura mIThI vAta karatI hai| idhara dekhie, yaha acala dharAdhIza ( pahAr3a) Apake samAna hI unnata vaMza (vaoNsa aura dUsare pakSameM vaMza) vAlA hai, rAjoMse yukta hai; kyoMki zatruoMke bhayake mAre rAjA-gaNa yahIM Azraya pAte hai| isake uttama pAda ( nIcA bhAga aura caraNa ) hai aura isameM uttama uttama guNa haiM / tAtparya yaha ki yaha Apase kisI bhI bAtameM kama nahIM hai| nAtha, aura bhI dekhie ki mArga, vivAhakA utsava manAneke lie harSita mayUragaNa apanI apanI mayUrIke sAtha kaisA sundara nRtya kara rahe haiM ! jAna par3atA hai ki naTiyoM ke sAtha sAtha uttama nara-gaNa hI nAca rahe haiN| aura saghana chAyAvAle * ye vRkSa phala aura pattoMke bhArase pIr3ita ho rahe haiM, ataeva ApakI pAhunagata Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvaoN adhyAya / karake apanA bhAra halakA karanA cAhate haiM; jAna par3atA hai ye isIlie Apako phala aura chAyA vagairaha de rahe haiN| so ThIka hI hai ki apanI varAbarIvAlekI sabhI pAhunagata karate haiM / ye java Apa jaise hI unnata aura phala-phUloMvAle haiM phira ApakA svAgata kyoM na kareM / ye sUara dekho, kIcar3ameM kaise loTa rahe haiM, miTTIse vilkula hI latha-patha ho rahe hai aura vanameM rahanevAlI aMdheraikI khAsI mUrtisI dekha par3ate hai| rAjan! ye Apake zatru hI Apake pratApase yahaoN A chipe haiN| isa taraha devatoM, vimAnoM aura tilottamAse bhare pUre svargakI bhA~ti vidvAnoM, vimAnoM aura naranAriyoMse bharapUra mArgako dekhatA-bhAlatA, dila bahalAtA pAMDukumAra thoDe hI samayameM sAre rAsteko taya kara sUrIpura jA pahu~cA / kauravavaMzI pADako AyA sunakara yAdavezvara rAjA aMdhakadRSTi usakI agavAnIke liye zaharase bAhira AyA aura sAmane Akara usase milA / vahA~ una donoMne eka dUsarekA satkAra kiyA aura parasparameM bheMTa kI evaM ApasameM kuzala-samAcAra prachA / isake bAda ve donoM purIke bhItara Aye / purImeM jo toraNa baMdhe hue the ve usake paoNva the aura manohara dhujAe~ usake hAtha the| purIke ye hAtha-paoNva havAse khUba hila rahe the, jisase aisA bhAna hotA thA ki yaha pUrI nahIM hai, kintu naTI hai aura vaha havArUpa naTake dvArA Adara kI gaI nAca hI karatI hai / isa purIke saba mandiroM para soneke sundara kalaza car3he hue the, jisase aisA jAna par3atA thA ki mAnoM ve purIrUpI naTIke unnata kuca hI haiN| usameM kahIM kahIM bhaoNti bhaoNtike raMgake sAthiyA pure hue the aura svastikalyANa-se paripUrNa rAjAgaNa nivAsa karate the / yahA~ke mahaloM para baiThI huI nAriyaoN maMgala-gIta gAtI thIM, jinase aisA bhAna hotA thA mAnoM vaha nAriyoM ke zabdoM dvArA aura aura rAjoMko hI bulA rahI hai| isake daravAjoM para baMdhI huI mAlAoMse aisA jAna par3atA thA mAnoM vaha svargalokako hI ha~satI hai / yahaoNpara dIvAloMmeM caMdrakAnta maNiyA~ jar3I huI thI aura una para Akara caoNdakI cA~danI par3atI thI, jisase ve asamayameM jala varasAtI thIM aura maroMko nAcaneke liye utsAhita karatI thIM; evaM prajAgaNako bhI AnaMda detI thiiN| isa samaya' logoMko aisA khyAla hotA thA ki ye caMdrakAnta nahIM hai| kintu gharelU megha hI haiN| yahaoNkI bhIteM sphaTikakI banI huI thIM, ataH unameM apane prativimbako dekhakara striyoMko aisA bhrama ho jAtA thA ki kyA yaha hamArI sauta to nahIM A gaI hai| ve yaha soca patike pAsase haTa jAtI thIM aura pati-gaNa isI parase unakI khUba ha~sI ur3Ate the / yahaoNkI bhUmimeM saba jagaha harinamaNiyA~ khacI huI thIM, jinako pAnava-purANa 16 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .ran or anemamimar narmvermomer, mar... - ... .. . 122 pANDava-purANa / dekhakara vicAre mRgoMke bacce tRNa caraneke vicArase Ate to daur3akara the, para jAte the hatAza hokara / yahA~ke dhIra puruSa apane dhanase kuverako bhI tiraskRta karate the; anyathA jinendradevake janmotsabake samaya kuvera vahA~ ratnoMkI varasA hI kAheko krtaa| aisI sundara purImeM una donoMne praveza kiyA / vahA~ lejA kara aMdhakadRSTine khUba saje hue eka manohara maMDapameM pAMDukumArako ThaharAyA aura usakI khUba pAhunagata kI / isake bAda zubha muhUte aura zubha lagnameM rAjoMkI vivAhavidhika jAnakAra puruhitake dvArA bar3e ThATa-bATake sAtha pAMDakumAra phUla-mAloMse sajI huI vedIke pAsa lAye gaye / vahA~ udAracitta, miSTabhApI, guNAkara tathA kAntizAlI pAMDukumArako kuntI devIne apanA vara pasaMda kiyA; jaise bhAratI (vANI ) kAvyako pasaMda karatI hai / isake sivA mAtA-pitA Adi dvArA satkRta madrIne bhI bar3e snehase kuntIke sAtha-hI-sAtha kumArako apanA pati banAyA; jisa taraha sava guNa-sampanna sItA satIne rAmako apanA pati banAyA thA / isa samaya pAMDukumArakI sabane pUjA kI / kisIne akhaMDa vastra aura kImatI gahane pahinAye, kisIne hAthI, kisIne ratha, kisIne ghor3A aura kisIne sonA-caoNdI evaM bhA~tike bhaoNtike hathiyAra diye| kahanekA tAtparya yaha hai ki pAMDakA logoMne sava tarahase bar3A Adara-satkAra kiyA; kisIne kisI bhI vAtako uThA na rakkhA / isake bAda madrI aura kuntI donoM kanyAoMko livAkara kauravoMkA aguA aura bhogI pAMDakumAra indrakI naoNI saba tarahase suzobhita hastinApurako calA aayaa| vahA~ jaba usane nagarameM praveza kiyA taba vahaoNke. saba kAryakuzala naranArIgaNa apane apane kAma-kAja chor3akara pAMDakumArako dekhaneke liye Aye / isa samaya pAMDukI apAra vibhUtiko dekhakara eka strI dUsarI strIko pUchatI hai ki bhadre, pAMDu kahA~ hai aura kahA jAtA hai ? dekho to sahI, usane kaisI vibhUtike sAtha nagarameM bhaveza kiyA hai / yaha suna koI aura hI strI vola uThI ki zubhage aura maMgala-mUrti devI, tuma idhara jaldI Ao, maiM tumheM pAMDakA darzana karAye detI hU~ aura tumheM jo pAMDake dekhanekA kautuka ho rahA hai use abhI miTAye detI huuN| koI strI snAna kara rahI thI, itanemeM hI usane pADu mahIpatike zubhAgamanako sunA aura vaha snAna karanA chor3a AdhA hI kapaDA pahine vAhira calI AI-~-use kucha bhI sudha-budha na rhii| evaM koI bhojanakI thAlI para jImaneko baiThI hI thI ki usane rAjAke AnekA samAcAra sunA aura vaha bhojanako chor3akara ekadama bAhira nikala aaii| kisI strIne jana pAMDuke Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwws VUUVwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwan nauvA~ adhyAya / 123 Agamanako sunA taba vaha ekadama vicAra-vimUDha ho gaI aura rote hue apane vAlakako chor3a kisI dUsareke vAlakako godameM uThAkara bAhira nikala pdd'ii| koI strI darpaNameM muMha dekha rahI thI, vaha darpaNa liye hI gharake vAhira A gii| usako darpaNa liye hue dekhakara logoMko bhrama hotA thA ki kahIM isakA hAtha hI to aisA nahIM hai| koI strI patiko jImatA chor3akara bhAgI, para use kahIM rAjA na dekha par3A-meghakI nazvaratAkI naoNI use rAjAkA bhramasA ho gayA, tava vaha rAjAko dekhanekI icchAse idhara-udhara dauDatI phirane lgii| koI strI AbhUpaNa pahina rahI thii| vaha rAjAko dekhaneke liye itanI utsuka ho uThI ki use apane gahane-gaoNTheke sandUkako rakhanekI bhI sudha na rahI-vaha use jahaoNkA tahaoN par3A chor3akara vAhira A gaI / evaM koI strI jaldImeM galekA hAra kamarameM aura kamarakA sUtra ( karadhaunI) galemai pahina kara ve-sudhasI huI bAhira A khar3I huii| kisIne rAjAke dekhanekI lAlasAse cittabhaMga hokara bhAla para kAjalakA tilaka aura oNkhoMmeM kuMkumakA kajjala oNja liyaa| ThIka hai ki kAmI manuSyoM ko kucha bhI viveka nahIM rahatA / koI bhAminI jo kapar3A pahina rahI thI, ulTI kaMcukI - pahina kara kuca nikAle hue hI pAMDuko dekhaneke liye vAhira A gaI / use dekha logoMne usakI khUba hI isI udd'aaii| ThIka hI hai ki kAmI janoMkI lAja phaeNca kara jAtI hai / koI sthUlakAya strI gAr3ImeM baiThI huI kisI dUsarI strIko kahatI hai ki sakhI, tuma jAneko bahuta hI utsuka dekha par3atI ho, jarA Thaharo aura mujhe bhI dekhaneko sAtha le calo / garma-bhArase thakI huI koI strI bhrama ho jAnese cakkara khAne lagI aura vehozasI huI idhara-udhara ghUmatI, giratI, par3atI phirane lgii| saca hai ki striyoMkI aisI hI gati hotI hai / ve kisI bhI vAta para vicAra nahIM karatI / koI strI mArga na milane para mArga rokanevAlI striyoMko mIThe mIThe zabdoMmeM kahatI hai ki sakhI, rAstA chor3a do, mujhe to mahArAja dIkhate hI nahIM / evaM koI taruNI mArga deneke lie AgevAlI taruNI triyoMse kahanI hai, para ve haTatI nahIM, taba vaha unheM girA kara caMcala-citta hotI huI, jalakI taraMgoMkI naoNI zarIrako bhI caMcala banAkara, phurtIse unake Age nikala jAtI hai / evaM kuntI aura madrIse yukta aura lakSmIse pariNIta pAMDuko dekhakara harSina huI koI strI kahatI hai ki sakhI, agaNita lakSaNoMvAle aura sapheda chana dvArA pahicAne jAnevAle pAMDune ina donoM sundariyA~ko kisa puNyake udayase pAyA hai / lakSmI aura kAntike samUha-rUpa ina Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 pANDava-purANa / donoke yogase raMjita pAMDu jo kucha bhI sukha-lAbha kara sakA hai vaha sava puNyakA hI pariNAma hai| aura sakhI, yaha bhI to batAo ki ina donoMne bhI pUrvabhava kaunasA apUrva puNya kamAyA thA, jisake phalase inhoMne aisA indra jaisI vibhUti- : vAlA aura vicakSaNa yogya vara pAyA hai| inhoMne supAtrake liye dAna diyA hai yA ghora tapasyA kI hai| bar3e bhaktibhAvase zrIgurukI sevA kI hai yA jina caityAlayameM jA jinendradevakI pUjA kI hai athavA zubha icchAse inhoMne uttama puruSoMkI sevA-zruzrUSA kI hai / ina uttama kAmoM se inhoMne avazya hI koI kAma kiyA hai, nahIM to unheM aisA yogya vara kabhI bhI nahIM mila sakatA thA / pUrNa caMdrakI naoNI svaccha aura maMDAlAkAra pAMDakA chatra aisA jAna par3atA hai ki mAnoM piMDarUpameM ikaTThA huA usakA yaza hI hai aura chatrake, vahAnese usakI zobhA bar3hAtA hai| isa mahodaya rAjAne zastroMke tIvra prahAra dvArA pApiSTa variyoMke khaMDa kara kara diye hai / isake samAna valI rAjA aura koI nahIM hai| isa tarahase bheMTa de-de kara logoMne pAMDukI khUba stuti-bhakti kii| isake bAda kucha derameM prabala pratApI pAMDukumAra to apane sundara mahalameM calA gayA aura una donoM putravadhuoMkA, vyAsane apane maMdirake pAsa hI, pUrNa sampattizAlI aura dhujAoMse suzobhita eka mahalameM nivAsa kraayaa| vAda vaha bhogI pAMDu paMDita bhI una donoM priyAyoMke sAtha sukhase. ramatA huA vahIM rahane lgaa| saca hai ki jisakA puNya pravala hotA hai use kisI bhI vAtakI kamI nahIM rahatI / kuntIke kucoMke sparzase aura usake mukha-kamalake pAnase pAMDuko var3I prasannatA huI, jaise , manacAhI cIjako pAkara premI puruSoMko prIti hotI hai / usake sugaMdhita mukha kamalako sUMgha kara pAMDukI tRpti hI nahIM hotI thI; jisa taraha ki kamalakI sugandhase bhaure tRpta nahIM hote / saca hai ki kAmasevanase kisIko bhI santoSa nahIM hotaa| kuntIne kaTAkSamaya dRSTipAlase, manohara musakyAnase, mIThI bola-cAlase aura apane sauMdaryase usakA mana vilkula apanI tarapha khIMca liyA; apanemeM bA~dha liyA / usa manasvinIne usake manako apane anupama sauMdaryase aura kAmake pAsakI naoNI apanI donoM bhujAoMse usake galeko khUba majabUta baoNdha liyA / vaha use apane prANa hI samajhane lgii| pAMDune bhI usake sAtha kAma-sukha bhogate bhogate usake komala hAthoM meM sparzakA, mukha-kamalameM sugandhakA, bola-cAlameM manohara zabdoMkA aura usake zarIrameM manohara rUpakA jaisA kucha anubhava kiyA aura jaisA indriyoMke sukhoMko Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvA~ adhyAya ... - wwwwwwwmm www bhogA vaha saba usake liye apUrva hI thA / ThIka hI hai ki indriya-mukhakI vAJchA rakhanevAle jIvoMko strIke sivA aura koI gati hI nahIM hai| __apanI nava vadhUkI rUpa-sudhAkA pAnakara-divya auSadhiko pIkara rogIkI naoNI-pAMDu thor3e hI kAlameM pUrNa sukhI ho gayA; usakA madana-jvara utara gayA / vaha unake sAtha kabhI mahalake bagIce aura kabhI veloMse chAye hue maMDapavAle vanake pradezameM krIr3A karatA thaa| evaM kabhI unake sAtha-hI-sAtha vaha krIr3Aparvata para jAtA aura vahA~ mana-cAhI krIr3A karatA thA / kabhI kabhI nadiyoM meM jA sikatA-sthalameM vihAra karatA thA / aura kabhI unake sAtha vAvar3iyoMke jalameM tathA hiMDoloMmeM manako bahalAtA thaa| isa prakAra bhaoNti bhA~tike bhogoM, jinendradevake mahimAvAle utsavoM aura pAtradAna Adi kriyAoM dvArA usane bahuta kAla vitaayaa| bhojakadRSTi rAjAkI eka putrI thI / usakA nAma thA gAMdhArI / vaha zIlavatI thI, guNoMkI khAna thI aura usane acche acche vidvAnoMse zikSA pAI thii| vaha apane mukhase caoNdako aura netroMse mRgIko jItatI thI; tathA rUpase ratipho bhI nIcA dikhAtI thI / apanI maMda gatise vaha hathinIko lajAtI thii.|| vaha dhRtarASTra ke sAthameM vivAhI gaI thI / usakA vivAha ArSavidhise huA thA / aura RSabha prabhuke nimittase jaise yazasvatIke sau putra hue the usI taraha isake bhI sau putra honevAle the| isake bAda kumudatI nAma devaka rAjAkI putrIke sAtha premase vidvAn . vidurakA pANigrahaNa huaa| eka dina rAtake pichale pahara kuntI apanI zayyA para sukhakI nIMda soI . huI thii| usa samaya usa zuddhamanAne kaI eka zubha svamoMko dekhA / unakA hAla sunie-. pahale svamameM usane madase jisake kapola bhara rahe haiM aura raoNDako jo idharaudhara ghumA rahA hai, aisA hAthI dekhA / dUsaremeM kalloloMse suzobhita aura zabda karatA samudra dekhA / tIsaremeM prakAzamaya aura saMsArako sukha denevAlA pUrNa caoNda dekhA / evaM cauthe svamameM usane cAra DAloMvAlA aura arthiyoMko dhana denevAlA kalpakSa dekhA / ina svamoMko dekha cukane para jaba saverA huA taba vaha jAgI aura prabhAta-kAlakI kriyAoMse nivaTa kara usane sundara vastra aura bhUSaNa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 paannddv-puraann| ~~~irur rur . or not.wwmanmmmmmmmmrrormomx.mmmmer phine| isake bAda vaha sukezI apane svAmI pAMDuke pAsa phuNcii| pAMDane usakA yathAyogya Adara kiyA aura use apane Adhe siMhAsana para baiThAyA / isake bAda / kuntIne pAMDuko svamoMkA saba hAla sunA kara unakA phala pUchA / uttarame pAMDune / kahA ki sundarI, dhyAna dekara suno / tumane jo hAthI dekhA hai usakA to yaha phala hai ki tumhAre putrakA janma hogA; samudra dekhanese vaha bar3A gaMbhIra hogA;, cA~da dekhanese vaha jagata bharako AnaMdadAyI hogA aura antameM tumane jo kalpavRkSa dekhA hai usakA phala yaha hai ki vaha dAnI hogA, usase jo koI jo kucha bhI yAcanA karegA use vaha vahI degaa| aura cAra zAkhAyeM dekhanekA yaha phala hai ki usake cAra bhAI aura hoMge / ve pA~coM bhAI sundara rUpavAle aura vijayI hoNge| isa prakAra apane svamokA phala suna kara mugdha manavAlI satI kuntI vahuta harSita huii| isake kucha samaya bAda acyuta svargase eka bhAgyazAlI deva cayA aura usako apane garbha-kamalameM dhAraNa kara kuntI garbhavatI huI / saca to yaha hai ki puNyake yogase jIvoko putra Adi koI bhI sAmagrI durlabha nahIM raha jAtI / dhIre dhIre usakA vaha garbha var3hane lagA aura logoMko AnaMda dene lagA / usakA vaha garbha zatrupakSakA ghAtaka aura svajanoMko AnaMda denevAlA thA / - pAMDara zarIravAlI aura caMcala bhauheMvAlI garbhavatI kuntIko dekha kara pAMDake harSakA pAra na . rhaa| vaha usa samaya aisI mAlUma par3atI thI mAnoM ratnoMse raJjita bhUmivAlI khAna hI hai / kyoMki vaha ratna-jar3ita bahutase gahane pahine thI aura unake ratnoMkI.. jyoti pRthvI para par3atI thii| garbhake nimittase usake peTakI trivalI miTa gaI thii| jAna par3atA thA ki usa trivalI bhaMgase vaha yahI janAtI thI ki isa garbhase vairiyoMkA bhaMga avazyaMbhAvI hai / isake sivA unakI aura koI bhI gati nahIM ho sakatI / kuntIko uttama miTTI khAnekI icchA hotI thI, jisase jAnA jAtA thA ki isake garbhameM jo puruSa sthita hai vaha sArI pRthvIko bhogegA aura sampUrNa rAjoM mahArAjoMko apane adhIna kregaa| usake kuca unnata ho gaye the aura sAthameM hI unake cacaka kAle par3a gaye the| jinase aisA bhAna hotA thA ki mAnoM- ve apane , svajana vandhuoMkI unnati aura zatrupakSakI kAlimAko hI janAte haiM / usake muMhameM .. thUka bahuta AtA thA, usase jAnA jAtA thA ki vaha logoMko yahI janAtI hai ki isa garbhastha bAlakake mAre zatru-gaNa mAre mAre phireMge-kahIM bhI unheM zAnti nahIM milegI / isa prakArake garbha-cinhoMse alaMkRta kuntI devIkI alaMkAra, bhojana, ,' bhaMSaNa, vANI Adi kisI bhI vAtameM prIti nahIM raha gaI; paraMtu jinendradevakI / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aamannmaaaaaaamanna Vanararana nauvA~ adhyAya / 127 pUjA tathA aura aura dharma evaM dharmake phalameM use dohada rUpase prIti avazya hotI thI / vaha jinendradevakI pUjA karatI thI, vrata karatI thI aura vratI puruSoMmeM : vAtsalya rakhatI thI / use eka bAra yaha dohalA huA thA ki maiM yuddhameM bar3e bar3e zatruoMkA saMhAra karU~ / isa tarahase usako aura aura bhI bahutase dohale utpanna hue / isa prakAra dhIre dhIre java garbhake dina pUre ho gaye taba usa puNyavatIne -jaisA usakA manoratha thA vaise hI-uttama putrako janma diyA / usake jo putra huA usake netra-kamala khUba vistIrNa the, mukha candrake jaisA thA / vaha nItikA jJAtA aura rAja-kulakA abhyudaya thA / vahuta kyA kaheM usakI apUrva zobhA thI / jisa samaya putrakA janma huA usa samaya a~dherA na jAne kahA~ bilA gayA, jaise sUrajakA udaya hote vaha bilA jAtA hai / aura jisa taraha rAtakI zobhA caoNdase hotI hai usI taraha putra-janmake samaya putrake dvArA kuntIkI bhI apUrva zobhA ho gaI thI; vaha apUrva dyutiko dhAraNa karatI thI / yA yoM kahie ki usa samaya vaha pAMDuke teja-rUpa sUrajake dvArA dinakI dIpsisI zobhita hotI thii| usa samaya DaMDoMke siroMse tADI huI mahAna AnaMdamerI vaja rahI thI aura usake zabdase rAja-mahala gUMja rahA thA / jAna par3atA thA mAnoM megha hI garaja rahA hai / isake sivA usa samaya nagAr3e, jhAlara, zaMkha, kAhala, vINA, muMdaga Adi bAjoMkI bhI dhvani ho rahI thI / inakA zabda sunakara aisA bhAna hotA thA ki mAnoM ye sava bAje apane Apa hI khuzIse baja rahe haiM aura saMsArako kuntIke putra-janmakI sUcanA karate haiM / isa samaya acchI acchI nartakiyoM ko bhI lIlAmAtrameM jItanevAlI naTiyoMne * layake sAtha mahAna nRtya ..... zurU kiyA / purakI galI galImeM caMdanake jalakI chaTA dekha par3ane lgii| adhika kyA kahA jAve purakI yahA~ taka zobhA aura sajAvaTa kI gaI thI ki jisase aisA bhAna hotA thA ki mAnoM vaha svargakI zobhA aura sajAvaTako haeNsa hI rahA hai / ghara gharameM ratnoMke toraNa baoNdhe gaye the aura utsabake liye maMDapa sajAye gaye the| evaM ratnoMke cUrNa dvArA bhUmimeM nAnA raMgakI ratnAvalI pUrI gaI thI, jo apUrva hI zobhA pAtI thI / vahA~ gharoMke Upara soneke baDe baDe kalaza car3he hue the aura ve makAna AkAza taka U~ce cale gaye the, ataH aisI pratIti hotI thI ki mAnoM ina makAnoM para Akara sUraja hI to nahIM sthita ho gaye haiN| pAMDurUpa meghane jaba putra-janmake samAcArako sunA taba logoMkI icchAke anusAra usane dhArAsAra barasAkI taraha khUba hI dAnakI barasA kI / uttama Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 pANDava-purANaM / Gaint khUba dAna diyA aura unakA ucita Adara kiyA / vaha bAlaka kauravavaMza rUpa samudrako vRddhiMgata karaneke liye caoNdake samAna huaa| caoNda jaise samudra ko vRddhiMgata karatA hai usa mahAmanAne bhI usI taraha antaHpura sahita sAre purameM AnaMda hI AnaMda phailA diyA sabako dRddhiMgata kara diyaa| isake utpanna hone para bandhuvargako lar3AImeM sthira honekI bhAvanA huI / isa liye unhoMne isakA nAma yudhiSThira rakkhA / aura yaha jabase garbhameM AyA tabhI se logoMko dharma-sAdhanakA nimitta banA, isa liye unhoMne isakA dharmarAja yA dharmanandana nAma bhI rakkhA / isane apane janmase hI kauravavaMzako AnaMda diyA, ataH yaha kauravAgraNI kahalAyA / zatru vaMza rUpa a~dhereko vaha haTAnevAlA thA, isa liye ise logoMne bAla-caMdra kahA / mAtAkA dUdha pIte samaya jo dUdha usake mueNhase bAhara A chalakatA thA 'usase ujjvalatAko dhAraNa kiye hue zarIra aura zarIrakI svAbhAvika ujjvala kAntise jo dazoM dizAe~ vyApta ho rahI thIM usase usakI apUrva hI zobhA thI / vaha apanI musakyAna tathA maNijaTita bhUmimeM laTapaTAte hue calane aura mana-hI-mana bhASaNase mAtA-pitAko hamezA hI prasanna karatA rahatA thA / ina saba bAtoMke sivA usakI vRddhi ke sAtha-hI-sAtha usameM svAbhAvika guNa bhI bar3hate jAte the | mAnoM ve usake saudarya para mohita hokara hI usakI vRddhike anuyAyI bane the / 1 hI rahIM use nirmala maNiyoMse usakA pitA kriyA- vidhAnakA acchA jJAtA thA, ataH usane bAlakakI annAzana, sucaula, upanayana Adi sabhI kriyAe~ kIM / dhIre dhIre dazoM dizAoMmeM usakA yaza vyApta ho gayA / usane kramase vAla-kAlako lAMghakara yuvAdasthAmeM paira rakkhA / para isa samaya bhI usakI vANI, kalA, vidyA, chuti, zIla' aura vijJAna sabhI bAteM vaisIkI vaisI svAbhAvika raMcamAtra bhI mada vagairaha na huA / usake mastaka para unnata aura jar3A huA mukuTa aisA jAna par3atA thA mAnoM zikhara - sahita sumerukA zikhara hI hai / usakA mu~ha dekhane meM bahuta hI pyArA lagatA thA aura vaha cA~dake isrst bhI lajAtA thA / kyoMki cA~da to kabhI kabhI ghaTa bhI jAtA hai para vaha to hamezA hI ekasA rahatA thA / usake kAna kuMDaloMse suzobhita the, kapola darpaNakI naoNI nirmala the aura netra sUkSmadarzI aura manohara the / usakI nAka sundara sugaMdhako grahaNa karanemeM samartha aura campeke samAna zobhAzAlI thI / sundara vivAphalake samAna sundara usake oTha the / usakI sundara bhauheM bar3I caMcala thIM / jAna par3atA thA. 1 " t A Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvA~ adhyAya / 129 ki mAnoM tInoM lokoMko vazameM lAne ke liye kAmadevakI dhunAe~ hI phaharA rahIM haiN| usake kaMThakI hAra vagairahase adbhuta hI zobhA thI / ataH usakA kaMTha aisA zobhatA thA jaisA ki jyotsnAse ghirA huA sumeru zobhatA hai / usakA vakSAsthala var3A vistRta thA aura usameM sundara hAra par3A huA thA / jAna par3atA thA ki vaha pahAr3a hI hai aura usameM jo hAra par3A huA hai vaha hAra nahIM, kintu jharanA vaha rahA hai / usakI bhujAyeM mahAn staMbha sarIkhI thIM / ve saMsArako pAlanevAlI thIM, hAthIkI sUhake tulya thIM aura unameM jayalakSmIkA nivAsa thA / usakA hastatala nakSatra, mIna, kUrma, gadA, zaMkha, cakra, toraNa Adi lakSaNoMke dvArA AkAzake A~ganasA dekha par3atA thA / usakA sundara zarIra kaTaka, aMgada, keyUra aura a~gUThI Adi bhUSaNoMke dvArA dIpta ho rahA thA, jaise ki bhUSaNoM ke dvArA kalpavRkSa suzobhita hotA hai / usakI nAbhi vAvar3Ike tulya thI, usameM lAvaNya-rUpa jala bhanA thaa| usakI kaTimeM karadhaunI suzobhita thI aura vaha dUsarI strIsI jAna par3atI thii| jisa tarahase phenavAle jalase bharA huA nadIkA kinArA zobhatA hai usI taraha rezamI vastroMse vyApta usake saghana jaghana zobhate the / usake sthalaurusthala sonekI dhutike samAna pIle the aura ve aise mAlUma hote the ki mAnoM apane Thaharaneke liye kAmadevane do staMbha hI khar3e kiye haiM / usakI jaMghAe~ pApasamUhakA vinAza kara saMsArako laoNgha jAneke liye samartha thIM / ve unindra thIM, ataeva aisI jAna par3atI thI mAnoM kAmake vANa rakhaneke ye tUNIra-taraMkasa-hI haiM / parAkramazAlI usake caraNoMko praveza karanemeM kahIM rukAvaTa na hotI thI, ataevaM sava koI unheM namaskAra karate the / vaha kSatriyoM dvArA sevya thA aura usake nakha nakSatroM ke samAna the, mAnoM ve rUpa dekhane ke liye darpaNa hI banAye gaye the / usakA rUpa upamA rahita thA / usa kauraveza rAjoMke rAjAke rUpakA varNana karaneko saMsArameM koI bhI samartha nahIM hai / isake bAda kuntIne bhImako janma diyaa| bhIma yudhiSThirake tulya hI ziSTa thA, guNoke gauravase viziSTa thA, sundara thA / usase bar3e bar3e raNazAlI vairI bhI Darate the / isa liye loga use dRSTibhayaMkara-bhIma-kahate the / kalpavRkSake bahAnese svamameM vAyune use kuntIko diyA thA, isa liye loga use maruttanaya kahate haiM / usakI mahAna bhujAe~ thIM, zarIra lambA-caur3A sundara thA, kAntizAlI thaa| vaha guNoMkA pu~ja thA; mahAmanA, rUpazAlI aura pRthvIkA bhUSaNa thA / isake bAda kuntIne dhanaMjaya (Aga) sarIkhe dhanaMjayako janma diyA / vaha mahAna tejavAlA aura dhana evaM jayako pANDava-purANa 17 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prApta thA / zatru-rUpa kAThako jalAne ke liye jo dhanaMjaya- - anike--samAna thA / isakA dUsarA nAma arjuna thA / vaha isa liye par3A thA ki usake zarIrakI kAnti arjuna (caoNdI) ke samAna thI / vaha duSToM ke nigraha karanemeM dakSa thA, yazako saMcaya karanevAlA thA / usakI mAtAne svamameM indrako dekhA thA / isa liye satruSa use zakrasUna kahate the / yadi kisIke sau jImeM bhI ho jAyeM, taba bhI vaha usake rUpa, guNa, teja, yaza aura balako nahIM kaha sakatA / isake vAda samudrakI naoNI gaMbhIra madrIne kulako ujjvala karanevAle nakulako janma diyA aura devatauke sAtha krIr3A karanevAle mahAna valI sahadevako utpanna kiyA / isa prakAra vairiyoMko khaMDana karanevAlA aura pracaMDa tejakA, dhAraka pAMDu pA~ca putroMke sAtha sukha bhogane lagA, jisa taraha nIroga manuSya apanI pA~coM indriyoMse sukha bhogatA hai / isa prakAra saba guNa sampanna sutoMvAlI kuntI, suMdara mudrAko dhAraNa karanevAlI tathA sajjanoMkI rakSaka madrI tathA pracaMDa valI pAMDu ye tInoM apane pA~coM zreSTha putroMke sAtha-sAtha AnaMdapUrvaka sAMsArika sukhoMko bhogate the / 1 2 pADaNva-purANa | LVAN AR udhara parama prItiko prApta huI dhRtarASTrakI priyA gAMdhArI apane bandhuvargake sAtha sAtha sukha bhoga rahI thii| vaha dhairyakI khAna thI / dhRtarASTra gAMdhAra ke mukha-kamala ke sAtha bharekI naoNI krIr3A' kiyA karatA thA / gAMdhArI ke binA use kahIM bhI caina na par3atI thI / vaha usake sAtha saba sAMsArika sukhoMko bhogatA thA / aura ThIka hI hai ki kAminIjanako chor3akara kAmI- puruSa aura jagaha kahIM sukha nahIM pAte haiM / gAMdhArI patibhaktA sAdhvI thI, ataH vaha bhI hAsya, kaTAkSa aura vinodoMke dvArA dhRtarASTrako khUba ramAtI thI / evaM ve donoM dampati vinodake sAtha krIr3A kiyA karate the aura suzobhita hote the, jisa taraha ki manako mohanevAle bijalI aura megha suzobhita hote haiM / eka samaya usa sadAcArIne gAMdhArIke sAtha mahAbhoga, varAbhoga, Adi krIr3AyeM kIM / usa samaya puNyayogase gAMdhArIne garbha dhAraNa kiyA / nItike, paMDitoMne kahA hai ki saMsAra meM aisI kaunasI durlabha vastu hai jo puNyayogyase prApta nahIM hotii| dhIre dhIre jaba garbhake dina pUre hue taba usa sukhazAlinIne putrako janma diyA, jisase logoM ko bar3A bhArI harSa huA / ve parama prItiko prApta hue| aura aise uttama putrako janma deneke upalakSya meM puraMdhIjana use AzIrvAda dene lagIM ki he devI, tuma lokopakArI aise hI saikar3oM putroMko paidA karo | vaha putra zatruoMke sAtha bar3I bhayaMkaratAse yuddha karanevAlA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvA~ adhyAya / -131 " thA / usake dvArA vairiyoMko bar3A duHkha hotA thA, isaliye use loga duryodhana kahate the / vaha apane svajanoMke sAtha sAtha zIghra hI paramodayako mApta ho gayA / isa samaya putra janmakA samAcAra lekara jo puruSa rAjAke pAsa AyA, rAjAne use apane chatra siMhAsana Adi rAja-cinhoM ko chor3akara aura kucha bhI denekI kasara na kI / isake sivA rAjAne usa samaya kaidameM par3he hue kaidiyoMko, pIMjaremeM ba~dhe hue pakSiyoMko tathA jelakhAne meM par3he hue zatruoMko chor3a diyA - unheM mukta kara diyA / usa samaya jo bhA~ti bhA~tike vAje vaje unase usa sunItivAle aura sukha ke sAgarakA janma utsava sabhIko jJAta ho gayA / vaha varddhamAna thA aura vidvAna thA, yuddhameM bar3ese bar3e vairiyoM dvArA bhI jItA na jA sakatA thA / usane bar3I suravIratA se bhI yuddha karanevAle kaI eka zatruoMko prANa-rahita kara diyA thA / isake bAda gAMdhArIne duzzAMsana nAma dUsare putrako janma diyA / vaha bhI spaSTavaktA aura sarvazreSTha thA / usakI jitanI kucha ceSTA thI vaha saba zubha kAryoMke liye thI / vaha khoTe kAmameM kabhI hAtha na DAlatA thA / isake vAda gAMdhArIne aTThAnave aura aura putroMko paidA kiyaa| unake nAma sunie / durddharpaNa, durmarSaNa, raNazrAnta, samadha, biMda, sarvasaha, arjuviMda, subhImaM suvanhi, duHsaha, dusalaM, sutra, du:karNa, duHzrava, varavaMza, arvakIrNa, dIrghadarzI, sulocana, upacitraM vicitra, cArucitraM, zarAsana, durmada, du, ma~gAha, yuyutsu, virkeTa, UrNanAbha sunabha, naMda, upanaMda, citraivANa, citraivarmA, subarmA, durvimocana, ayobAhu, mahAbahu, zrutavAna, padmalocana, bhImabADu, bhImavala, suSeNa, paMDita, zrutAyudha, suvIrya, daMDadhara, mahodara, citrAyudha, niHSaMgI, pAroM, vRMdAraka, zatruMjaya, zartIMsaha, satyasaMdha, suduHsaha, sudarzana, citrasena, senAnI, duHparAjaya, parAjita, kuMDazAyI, vizAlAkSa, jaya, dRr3hahaste, suhasta, vAtavega, suvarcasa, Adityaketu, vanhA~zI, nirbaMndha, priyoM dI, kavacI, raNazoMDhe, kuMDadhAra, dhanurdhara, ugraratha, bhImarathai, zuraibAhu, alolupa, abhaya, raudrakarmA, dRSTaraMtha, anAdRSTa, kuDebhedI, viraujI, dIrghalocana, prathama, premAthI, dIrghalApa, vIryavAna, dIrghabAhu, mahavakSa, sulakSaNa, vilekSaNa, keka, kAMcana, surdhvaja, subhaja, aura araMja / ye sabhI putra varddhamAna / aura inakA yaza saba jagaha phaila rahA thA tathA hamezA bar3hatA hI jAtA thA / ye sabake saba zastra aura zAstra Adi bhA~ti bhautikI kalAoMmeM nipuNa aura sundara the / isa prakAra SyoM pAMDava aura kaurava vRddhiMgata hote jAte the, tyoM tyoM, AnaMda denevAlI unake sampatti bhI bar3hatI jAtI thI / divyacakSuke dhAraka, 'suvarNake samAna kAntivAle 1 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| evaM brahmacArI gAMgeya (bhISma pitAmaha) ina sava pAMDavoM aura kauravoMkI rakSA karate the tathA inheM zikSA dete the / dhIre dhIre ye saba pUrNa samRddhizAlI ho gaye / saca hai ki vRddhake dvArA pAlA-popA jAkara kauna paramodayako nahIM prApta hotA / evaM ina paramodayake dhArakoMko droNAcArya dvijezane bhI pAlA-poSA, jisase ye sundarAkRti kaurava aura pAMDava parama vRddhiko prApta hue / droNa bar3e dayAla the, zaraNa-yogya the, AzritoMko apanAte the; ataH unhoMne dhanuSa vidyA-rUpa samudrako pAra karane ke liye inheM droNI (naukA) kA kAma diyA aura thor3e hI samayameM ina savako dhanupavidyAmeM nipuNa kara diyA / ye saba droNAcAryakA khUva Adara aura vinaya karate the; kyoMki vidyA vinayase hI prApta hotI hai / arjuna saralacitta thA, vinayI aura pApa-karmoMse rahita thA arthAt vaha hamezA zubha kriyAoMmeM hI lagA rahatA thA / ataH pitRvya tulya aura dhanuSavidyA-vizArada droNane prasanna hokara use dhanupa-vidyAkI khUba zikSA dI / isake sivA droNane use zabdavedhI mahAvidyA bhI sikhA dii| , arjunako pArtha bhI kahate haiM / pArthane jo kucha bhI guruse vidyA pAI thI vaha sava usake vinayakA phala thA / nItikAra kahate haiM ki guruke vinayase kyA kyA nahIM hotA, vinaya manobhilaSita padArthoM ko denevAlA hai; logoMke sabhI manorathoMko sAdhatA hai / isa prakAra arjunane guru droNase, vinayake bala, pracaMDa aura akhaMDa dhanuSarUpa lakSaNake dvArA, lakSya (nizAnA) vedha karaneko, vedhya-vedhaka bhAvase arthAt lakSyakA bAra bAra vedha karanese sIkha liyA, jisake dvArA vaha sAre jagatake dhanuSa-vidyAke paMDitoMko nIcA dikhA kara, AkAzameM cA~dakI naoNI, rAjyarUpa A~ganameM suzobhita hone lgaa|| ___ isa prakAra sukha-sAgarameM nimama hue una pAMDavoM aura kauravoMkA bahutasA kAla bIta gayA, para usakA unheM kucha bhI bhAna na huA / ThIka hI hai ki sukhI jIvoMkA eka varSa bhI kSaNakI nAI bIta jAtA hai| isa taraha pAMDu sukhase apanA samaya bitAtA thaa| usakA koI zatru na thA aura usake pakSameM bar3e bar3e vIra the| svayaM usake putra hI AdvitIya yodhA the| isake sivA vaha vidvAn thA, ataH usake pAsa buddhibala bhI thaa| , usake putra yudhiSThira Adi yuddhameM zatruoMko eka kSaNa bhI nahIM Thaharane dete the; ve sabhI advitIya vIra the / unako dekhakara logoMke dila khuza hote the Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nauvA~ adhyaay| AMMAA maroamaram om-000rnmom aura unase ve vibhUSita hote the / cAhe kaisA hI dunivAra vairI kyoM na ho use ve apane sAmane Tikane hI na dete the aura vairiyoM para vijaya pAneko hI apanA parama kartavya jAnate the / bhIma bar3A bhayaMkara yodhA thA / logoMkI bhItiko dUra karatA thA / zatru-rUpa adheraiko dUra karaneke liye vaha sUraja thA; tejasvI. thaa| isI prakAra pArtha bhI uttama kAryoMko karanevAlA aura samartha puruSoM dvArA pUjA jAnevAlA thA, dvIptizAlI thA / vaha pArtha-arjuna-sadA hI suzobhita ho / una kauravoMkI vijaya ho jo atula aura vipula lIlAse lakSita haiM, jinake zarIrameM nAnA lakSaNa haiM, jo sampUrNa balake vilAsase alaMkRta-vibhUSitahai, nirmala haiM, manohArI hArase jinakA kaMTha vibhUSita hai, caMcala tathA kamalakI naoNI jinake netra hai aura jo jina bhagavAnake caraNa-kamaloMmeM lIna haiN| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 paannddv-puraann| www wmornwwwn dasavA~ adhyaay| una abhinandana prabhuko maiM apane manomandirameM virAjamAna karatA hU~ jo AnaMdake dAtA aura bhayake ghAtaka haiM / jinakA AtmA nirmala aura kapAyarahita haiM aura jo udAra haiM-savako eka dRSTise dekhate haiN| eka samaya sapheda chatrase suzobhita pAMDuko krIr3Ake liye vanameM jAnekI icchA huI / taba usane bherI vajavAI / bherIke zabdako sunakara cAroM prakArakI senA tayyAra ho gaI / sUrajake ghor3oMse bhI sundara, calate hue cagara-kisavAravAle caMcala ghor3e sajAye gaye / dA~toMke prahArase parvatoMko bhI hilA denevAle tathA . unhIMke varAvara U~ce balavAna hAthI taiyAra kiye gaye / ve mahAyuddhake jaise dekha par3ate the| sundara pahiyoMse saje hue aura logoMke paoNvoMko viphala kara denevAle raMtha idharaudharase taiyAra ho-hokara Aye / evaM meghakI naoNI garjanevAle aura bhayaMkara dikhAvavAle pracaMDa payAde-gaNa dhanuSa le-lekara upasthita hue / ityAdi zobhAse yukta pAMDu vanako calA / usakI AjJAse madrI devI bhI usake sAtha sAtha clii| vaha advitIya sundarI thii| usake netra kamalaseM khile hue the| pUre cA~dake jaisA manako mohanevAlA usakA muMha thaa| usakI mUrti dekhane hI yogya thii| usake hAthakI u~gulimeM eka sundara aMgUThI thii| use vaha hamezA hI pahine rahA karatI thii| vaha apane karNaphUloMkI kAntise sUrajakI aura dA~toMkI prabhAse cA~dakI ha~sI ur3AtI thI aura kaTAkSa-bANoMke pAtase manuSyoMke manako mohatI thii| kucoMke bhArase usakI apUrva hI zobhA thii| isake thor3I dera bAda pAMDu bhA~ti bhaoNSike vRkSoMse saghana vanameM pahuMcA aura vahA~ madrIke samAgamase usakA mana khUba prasanna huaa| vahA~ usane dekhA ki kahIM U~ce tAlavRkSa, kahIM sarala sarasake vRkSa khar3e hue haiN| kahIM sundara maMjariyoMkI sugandhase manako mohita karanevAle Amake vRkSa laha-kahA rahe haiM / kahIM azokakSa kAmaniyoMke pA~voMkI tAr3anAko pAkara hare bhare ho rahe haiM / kahIM striyoMke kulloMse sIMce jAkara vakulakSa phala rahe haiN| kahIM nAriyoMke saMgamako pAkara kuruvaka jAtike vRkSa vikazita ho rahe haiN| kahIM bhauriyoMke sAtha sAtha bhaure kAmadevake yazako gA rahe haiM, jise kAmane tInalokako jIta karake pAyA hai| kahIM koyale madhura madhura zabda kara rahI haiM, jAnA . jAtA hai ki ve garvako prApta huI kAmaniyoMke kAma-taMtrIke tArase pariSkRta kiye Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavA~ adhyAya / 135 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww gaye svaroMkI nakala hI utAra rahI hai / kahIM pada-pada para kAmaniyA~ madhura gIta gA rahI haiN| kahIM apanI tarala taragoMke zabda dvArA kiMnariyoMke nAdako bhI jIta lenevAle tAlAva dekha par3ate haiM / aise manohara vanameM madrI rAnIke sAtha sAtha pada-pada para bhAmaniyoMkI nRtya-kalAko dekhate hue pAMDane bar3e sukha-cainase samaya vitAyA, aura vahA~ krIDA kii| evaM usane manohara bhogoM aura rati-kIDAse utpanna hue hAsa, rasa, vilAsoMke dvArA madrIko khUba ramAyA; usake sAtha khUSa hI krIr3A kii| isake sivA usane candanake rasase, agurudravake mardanase, sugaMdha dravyake nikSepase, striyoMke kaTAkSamaya nirIkSaNoMse tathA unake sundara AlApoMse apane cittako bahuta hI bahalAyA; paraMtu use kahIM bhI santoSa na huAusakI viSaya-tRSNA bar3hatI hI gaI / kahIM vaha vAvar3iyoM meM jAkara striyoMke sAtha phUloMke tulya komala aura sugandhita candanake jalakI uchalatI huI dose krIr3A karatA thA aura kaMTha taka pAnImeM jaba caiTha jAtA thA tava aisA jAna par3ane lagatA thA mAnoM tiyoMke mukharUpa caoNdako grasaneke lie rAhu hI A gayA hai / kucha derameM jaba vaha krIDA karatA karatA thaka gayA tava usane vahA~se calanekI icchA kI / vahA~se calakara usane bahutase latA-maMDapoMko dekhA / eka latA-maMDapameM vaha sthira-citta hokara vaiga bhii| vaha latA-maMDapa gola thA aura bhauroMke sundara zabdoMse gUMja rahA thA / usa latA-maMDapameM usane eka phUloMkI zayyA vanavAI aura vaha kAmAsakta ho madrI-sahita usa para baiTha gayA / vaha madrImeM itanA Asaktacitta ho gayA ki usake mukha-kamala parase apanA mukha-kamala haTAnA hI na cAhatA thaa| usane sthUla aura kaThora kucoMvAlI madrIke sAtha vahA~ bhI khUba kAmakrIDA kii| isase usakA madana-jvara utara gyaa| isI samayameM usane maMDapake pAsa hI krIr3A karate hue eka hariNako dekhaa| vaha apanI hariNIke sAtha kAma-krIr3A kara rahA . thA / use dekhate hI rAjAne dhanuSa para vANa car3hAyA aura usake Upara chor3a diyaa| hariNa usa samaya kAmAsakta ho rahA thA / vANake lagate hI vaha cillAkara jamIna para gira par3A / use bar3I vedanA huI / vaha mara gayA / granthakAra kahate haiM ki ina bhogoMko dhikkAra hai jinake kAraNa lubdhakoMkI aisI gati hotI hai| isI samaya AkAzavANI huI ki "bhUpAla, aisA duHkhadAI kAma karanA tumheM ucita nahIM thaa| vicArie ki yadi ina niraparAdhI mUka aura vanameM rahanevAle hariNoMko, rAjA hI mArane lage to phira saMsArameM unakI dUsarA kauna rakSA karegA / buddhimAnoMko to inheM aparAdha karane para bhI nahIM mAranA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / nmAVAAAAAAA Ann cAhie, taba phira niraparAdhiyoMkI to bAta hI kyA hai / niraparAdhiyoMko daivake sivA aura koI nahIM mAratA hai / rAjan , yaha prasiddha hai 'hai ki rAjA loga ziSToMko pAlate haiM aura duSToMkA nigraha karate haiM / yaha ThIka hai; parantu na jAne Apa isa yukti-yukta vAtako bhI kyoM viphala kara rahe haiM / bhalA dekhie to sahI ki ye garIba hariNa na to kisIko mArate haiM, na kisIkA dhana curAte hai tathA na kisIke rakhe hue anna aura ghAsako hI khAte haiN| phira bhI inake sAthameM rAjA loga nirdayatA kareM aura inheM mAreM yaha unakA kArya var3A niMdya hai / isa aparAdhase paralokameM unakI kyA gati hogI; ve kahA~ jAyage ? jarAsA ciu~TIke kATane para apane zarIrameM jo vedanA hotI hai use jAnate hue bhI Apane isa garIva mRgako mAra DAlA, yaha kahaoN taka ucita thA / rAjan , aise jIvoMke ghAtase kevala pApa hI hotA hai / isalie hiMsA to bhUlakara bhI nahIM karanI caahie| kyoMki hiMsA sarvatra duHkha hI detI hai| aura jo adharmI hiMsAmeM bhI dharma mAnate haiM ve gAyake sIMgoMse dUdha yA Agase kamalakI utpatti cAhate haiM; viSa khAkara jInA aura saoNpake muMhase amRta cAhate haiM; evaM ve DUbate hue sUrajase dinakI aura zilA para bIja bokara annakI AzA karate hai| yaha jAnakara rAjAlogoMko dayA karanA cAhie / dayA sukhako denevAlI hai aura dayAse jIva saMsAra-samudrako pAra kara jAte haiN|" isa prakAra AkAzavANI sunakara vaha dayAlu rAjA kSaNabhaMgura zarIra-bhava-bhogoMse bar3A virakta huA / vaha socane lagA ki kAmakI vAJchAse vidvAn loga vyartha pApa nahIM karate; kyoMki pApase AtmAkI kevala durgati hI hotI hai / maiM sukhako cAhatA hU~, phira acambhekI bAta hai ki vyartha hI prANiyoMke ghAtameM kyoM pravRtti karatA huuN| isase mujhe kucha lAbha nahIM aura na isase mere uddezyakI hI siddhi hotI hai| aura jisa rAjyameM jIvoMke ghAtase pApa hI pApa hotA hai usa rAjyase bhI mujhe kyA milanA hai| saca to yaha hai ki jIvoMko saMsArameM jitane kucha duHkha hote hai ve saba viSayakaSAyoMko puSTa karaneke liye hI hote haiN| ataH yaha saba viSaya-rUpa mAMsa khAnekA hI doSa hai / he jIva, isako tU pratyakSa hI kyoM nahIM dekha letaa| Atmana, tUne yaha rAja-kAja pahale bhI bahuta vAra bhogA hai aura phira bhI ta usIko bhogatA hai| vicAra to dekha, ki bhalA koI buddhimAn apanI sUMThanako bhI duvArA khAtA hai? eka vAta yaha bhI hai ki yaha jIva viSayoMko cAhe jitanA hI kyoM na bhoge, para inase ise kabhI saMtoSa nahIM ho sakatA / vicAranekI bAta hai ki zarIroMka Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 / paraspara ghisane se jIvako bhalA sukha hI kyA ho sakatA hai / bhoga bhogate samaya viSayoMse sukhake jaisA bhAna hotA jAna paDatA hai; parantu antameM duHkha hI hotA hai; jaise dhatUrA khAnemeM mIThA sA mAlUma hotA hai, para usase antameM hAni hI hAni hotI hai / isake sivA yaha saba viSaya anitya haiM kucha kAla Thahara kara antameM saba naSTa ho jAte hai / tava uttama puruSoMko ucita hai ki ve inheM pahale se hI chor3a deN| kyoMki inake tyAga se aura to kyA mukti bhI mila jAtI hai / vicAranekI vAta hai ki ina viSayoMse jaba sura-asura Adi kisIko bhI saMtoSa na huA taba manuSya-bhavameM prApta hue jarAse viSayoM meM to isa jIvako saMtoSa hI kaise ho sakatA hai / yaha samajhameM nahIM AtA / bhalA, socie ki jo vaDavAnala sAgara ke ananta jalase bhI santuSTa nahIM huA vaha tinakeke agrabhAgameM lage hue jala - kaNase tRpta hI kyA hogA / he Atmana, tUne pahale anaMta kAla taka ina bhogoMko bhogA, para tujhe tRpti nahIM huI / agha to inase saMtuSTa ho / isa samaya maiM to Atma-sukhase sukhI hU~, mujhe santoSa hai aura AtmA ke sacce sukhakA abhimAna hai / atra mujhe isa strI- mema se kucha prayojana nahIM / strIke Upara anurAga karake rAgI puruSa aura to kyA apane prANoMko bhI kho baiThate hai tathA rAja-kAjako bhUla jAte haiN| saca haiM ki bhogoMke adhIna ho mithyAtvI jIva sabhI akRtyoMko apane kRtya banA lete haiM / 33 dasavA~ adhyAya / PA dekho, striyoMkA mueNha to zleSma ( khakAra vagairaha ) kA khajAnA hai, netra kIcar3a jaise ghinAvane mailake sthAna haiM, nAka ghRNAko paidA karanevAle durgandhita dravyakA bhaMDAra haiM / duHkha hai ki isa prakArake nArIke mukhako mUDha loga candramA kahate haiM, usameM caoNdakI buddhi karate haiM / aura hai bhI ThIka ki jisa purupako rataudha ho jAtI hai use sIpa bhI caoNdIsI dekha paDhane lagatI hai / mUrkha loga khIke bAloMko bar3I bar3I suMdara upamAyeM dete hai aura madonmatta hokara una para mohita hote haiM / evaM mAMsapiMDa-rUpa unake kucako ve amRtake ghaDe kahate haiM aura unameM mAMsabhakSI kauoM kI taraha anurakta hote haiM / aura to kyA kAmIjana striyoMke saghana jaghanoMmeM bhI sukha mAna kara unameM anurukta hote haiM; jaise viSTA khAnevAlA sUara viSTAmeM anurakta rahatA hai, aura sukha mAnatA hai / isaliye he Atman, tU jarA sA vicAra to kara ki isa jagameM jIvako strI-saMga se kahA~ ? kaisA ? aura kitanA sukha milA hai| isa vicAra se terA citta avazya hI zAnta hogA; jaise ki nirmalI Adike nimittase maikA jala nirmala ho jAtA hai / pahale strIke isa zarIra ko hI to dekha, yaha sAta dhAtuoM kA piMDa hai, naSTa honevAlA pANDava-purANa 18 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | 138 wwwww, nang aura mAyA-jAlakA sthAna hai / phira bhI tU rAgAndha hokara isa para anurAga karatA hai; jaise eka daridrI puruSa milI huI nidhiko apane prANoMse bhI adhika pyArI samajhatA hai | yaha kaisA moha hai jo nivAraNa karate karate bhI khoTe kAmoMmeM jIvoMkI buddhi bar3I jaldI laga jAtI hai aura acche kAmoMmeM lagAye bhI nahIM lagatI / acakI bAta to yaha hai ki sajjanoMkI mati viSayoMko pApake hetu jAnatI huI bhI unameM pravRtti karatI hai / mohakI isa pradala ceSTAko dhikAra hai / isa mohase hI jIva apane Apako bhUla jAte haiM aura strIke ghinAvane zarIrameM mohita ho jAte hai 1 jinake abhiprAya khoTe haiM, mohita hai, ve asadvastumeM sahaddhi karake uge jAte haiN| dekho, rAvaNa Adine kevala parastrIko haraNa karane rUpa apane khoTe abhiprAya hIse apanA rAja khoyA aura paralokameM durgati pAI / mohake nimittase jaba jIva mohita hotA hai taba usake hRdaya para durmati apanA asara jamA letI hai aura vaha bhA~ti bhA~ti ke vikalpa-jAloM meM par3a jAtA hai / vaha vicAratA hai kiM kahA~ jAU~ aura kyA karU~ ? kahA~ ThaharU 1 mujhe sukha kahA~ milegA ? maiM lakSmI kahA~se prApta kara sakU~gA ? isake lie mujhe kisa lakSmIke lAla rAjA-mahArAjAkI sevA karanI par3egI ? svarUpa saubhAgyavAlI strI kaisI hotI hai aura merA bhogya kyA hai ? bhoga, vibhUti maiM kaise bhoga sakU~gA 1 rasanA indriyakA viSaya rasa kyA hI acchI cIjrahaiM / aura aura indriyoMke viSaya bhI manohara hai / mere manorathako kauna sI vastu siddha karegI, maiM zatruko kava mArU~gA / pAMDu socatA hai vicArI mRgIke prANa-pyAre hariNako eka kSaNameM hI bahuta hI burA kAma kiyaa| aba maiM Age kaunasA zubha isa pApase merA piMDa chUTa sake / pAMDu isa prakAra vicAra karatA karatA behoza ho gayA; use apanI kucha bhI sudhabudha na rahI / kucha kAla bAda jaba use kucha ceta AyA tava idhara udhara bhramiSTa sA dekhane lagA / itane hImeM use eka yogIke pavitra darzana hue / unakA nAma thA suvrata / ve vratoMse yukta the; dIpta avadhijJAnase tamAma lokakI paristhitiko jAnate the sthira citta the; gupti-samitiko pAlanecAle Atma-saMyamI the; chaha kAyake jIvoMke pratipAlaka aura paramodayako prApta the; hamezA hI Atma-ciMtanameM lage rahanevAle aura saMsAra - deha-bhogoM se virakta the; bAraha bhAvanAoMmeM lIna aura zatru-rahita the; pratyakSa buddhizAlI aura akhaMDa lakSaNoMse lakSita the / unakA zarIra upavAsa Adi kAyakleza se ve jitendriya aura kSamAke bhaMDAra the / unakA pakSa uttama thA 1 kSINa ho gayA thA / / ve akSaya sukhake JwV 1 ki mujha hatAtmAne isa dharAzAyI kara diyA, yaha kArya karU~, jisake dvArA " Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavA~ adhyAya / bhoktA the| striyoMke kaTAkSa-vANoMke ve kabhI lakSya nahIM hote the| loga kahate haiM ki pRthvImeM bar3I bhArI kSamA hai; parantu unameM usase bhI kahIM car3hIvar3hI kSamA thii| unhoMne apane kSamAguNase pRthvIko nIcA dikhA diyA thaa|mokss-ruup akSaya-kSetrakI unheM sadA AkAMkSA rahatI thii| unhoMne pApoM para vijaya pA lI thI / pratikSaNa karmAko kSINa karate hue unhoMne indriyoMko bilkula hI kSINa kara DAlA thA / ve dakSa the, kSemaMkara aura kSobha-rahita the / unake vacana pApako haranevAle the / ve sAkSAt bhikSu the| baDe baDe rAjA mahArAjA bhI unake pairoM paDate the / ve dIkSita the, karma-zatruoMko naSTa karane ke lie sadA udyata rahate the aura bar3e utsAhI the| isa samaya rAta bIta cukI thI aura sarajake udayakA samaya thA, ata: ve apane zarIrake tejase aise jAna paDate the mAnoM ki sUraja hI haiM / isake sivA ve cAra prakArake saMghase yukta the / unheM dekhate hI paDDi unake caraNa kamaloM meM par3a gayA aura namaskAra kara apane yogya sthAnameM baiThA / munine dharmaddhi dekara rAjoMke rAjA pAMDuse kahA ki rAjan, isa saMsAra-vanameM jIva hamezA hI cakkara lagAyA karate hai| kahIM kamI bhI sthira nahIM ho pAte; jaise arahaTakI ghaDI kabhI bhI Thahara nahIM pAtI-hamezA hI calA karatI hai / isalie jo puNyake arthI hai unheM sadA dharma-sevana karanA cAhie / dharmake do bheda hai / eka munidharma aura dUsarA zrAvakadharma / dharmase saMsAra-paribhramaNa chUTa jAnA hai / paoNca mahAvrata, pA~ca samiti aura tIna gupti yaha taraha prakArakA yativarma hai / chaha kAyake jIvoMkI mana, vacana aura kAyase rakSA karanA ahiMsAmahAvata hai / asatya vacana na bolakara hita-mita vacana bolanA satyamahAnata hai / anarthakArI adatta dravyako grahaNa nahIM karanA acauryamahAvrata hai / devatA, manuSyanI tiryaJcanI aura citrAmakI strI ina cAroMke tyAgako brahmacaryamahAvrata kahate haiM / caudaha prakArake antaraMga aura dasa prakArake vAhya parigrahakA tyAga karanA parigrahatyAgamahAvrata hai / raudra, pAr3A, rati, AhAra aura isa loka paralokakA vikalpa manameM na uThAnA manogupti hai / cAra prakArakI vikathAkA na karanA vacana-gupti hai / citra AdikI kriyAoM dvArA kAyameM vikAra na hone denA kAyagupti hai / jaba sUraja nikala Aye aura mArgameM loga Ane jAne lageM tava cAra hAtha pRthvI sodhakara, jIvajantuoMkI dayA karate hue calanA IryAsamiti hai / karkaza Adi dasa prakArake vacanoMkA tyAga karanA bhApAsamiti hai / chiyAlIsa doSoMko TAlakara nirdoSa * AhAra leneko aipaNAsamiti kahate haiM / pAchI, kamaNDalu Adi upakaraNoMkA . Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 paannddv-puraann| ~~ .www. on an or wrincreamwomwwwmarwmvomwwwwwwwwwwwin dekha-sodhakara uThAnA dharanA AdAna-nikSepaNasamiti hai / khakAra, mala, mUtra vagairahako jIva-jantu rahita pradezameM kSepanA pratiSThApanAsamiti hai / isa prakAra una vAgmI munine vistArase yatidharmako kahA aura isI taraha zrAvakadharmako bhI batAyA; aura kahA ki yatidharmase mokSa aura zrAvaka dharmase svarga milatA hai / ataH rAjan , tuma isa dharmameM mana lgaao| kyoMki dharmase hI svargasukhakI mApti hotI hai aura kramase mokSa bhI milatA hai / aba tumhArI Ayu kevala teraha dinakI zeSa raha gaI hai, isalie tuma sAvadhAna ho jAo / tuma to saba jAnate samajhate ho, catura ho, isalie bahuta jaldI vidhipUrvaka dharmako dhAraNa karo / dekho, vizuddha pariNAmoMse jo vidhipUrvaka dharmako dhAraNa karatA hai va dhairyazAlI aura buddhimAn apane AtmAko nirmala banA letA hai / , isa prakAra munike vacanoMko sunakara caMcala-citta pAMDu asAtAke kAraNa saMsArase bahuta DarA aura ananta jIvanake lie utsuka ho usane kSaNika jIvana para kucha kAla vicAra kiyA / vaha sampattiko vinalIkI naoNI caMcala samajhane lgaa| isake bAda sthira-cittase muniko namaskAra kara tathA unakI stuti kara vaha vahA~se apane nagarako calA AyA / vaha pApase,bahuta hI Dara gayA thA aura isIlie usake hRdayameM mokSase pUrI pUrI, prIti ho gaI thii| usane dhRtarASTra vagairahako apane mahala meM bulAyA aura munike mukha-kamalase sunA huA sArAkA sgarA hAla jaisAkA taisA khaa| pAMDuke kahe hue isa saba hAlako suna kuntI vagairaha to isa prakAra rone lagI mAnoM unake Upara vajra hI TUTa par3A hai, unake hRdaya dahala gaye / ve vilApa karane lagIM / unakI oNkhoMse anavarata oNsuoMkI dhArA baha nikalI / sabhI duHkhamaya ho, gii| unheM mUrchA A gii| isake bAda ve aisI dekha par3ane lagIM mAnoM unameMse cetanA vidA hI le gaI ho / zItopacAra vagairaha upAya kiye jAne para unameM cetanA AI / parantu unakI cintA taba bhI na gaI aura usake mAre ve kikartavya vimUr3hasI raha giiN| tAtparya yaha hai ki usa samaya ve asAtAke sAgarameM DUba gaI thii| isake bAda pAMDune unheM AzvAsana dekara kahA ki tuma saba sAvadhAna ho mere vacana suno / isa saMsAra-cakrameM cakkara lagAnevAle ye jIva hamezA hI janma-maraNa kiyA karate haiM / taba utpanna hone aura maraNa karanemeM tuma duHkha kyoM karatI ho / yaha kyA koI naI bAta hai| dekho ki jisa bharata cakravartIne tamAma bhUmaNDalako apane bAhuvalase jItakara bhogA vaha bhI jaba kAlase na bacA aura usakA senApati-ratna jayakumAra-jisane sAre saMsArako jItakara meghezvara Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavA~ adhyAya / 141 devatoM para bhI vijaya pAI-kAla valIkI phalAoM dvArA apane prANoMkA tyAgakara zivako gayA taba hamArI tumhArI to vAta hI kyA hai| yahA~ to kAla hI valI hai, usake Age kisIkI bhI nahIM cltii| aura bhI dekho ki jisa kuruvaMza-ziromaNi kuru rAjAne sampUrNa zatruoMphA nAza kiyA, para kAla-zatrune usakA bhI grAsa kara liyA usase vaha bhI na baca sakA / saca bAta to yaha hai ki isa asAtA-rUpa saMsArameM cakAra lagAtA huA koI bhI satpurupa sanAtana nahIM dekha par3atA; phira partha zoka karanese lAbha hI kyA hai / vatAo to sahI ki 'isa pRthvIko bhogakara kauna kauna nahIM cale gaye; aura yahA~ kisa kisakA hRdaya bhogoMse hatAza nahIM huaa| aba jaba ki merI vilkula hI thor3IsI Ayu raha gaI hai tava maiM bhogoMkA kyoM vizvAsa karU~, mujhe to unakA choDanA hI ucita jAna par3atA hai| lakSmI, mahala, candravadanI striyaoN, hAthI aura ghor3e vagairaha ye saba nizcayase cNcl-athir-haiN| bhalA, savereke vakta tinakoMke Ageke bhAgameM jo osakI deM lagI rahanI hai unameM kAna mUr3ha sthiratAkI ghuddhi karegA / isa prakAra savako samajhA bujhAkara pAnI pAi paMDitane zuddha mana ho, dhana vagairahase buddhiko haTAkara dharmameM citta lgaayaa| usa samaya pAMDune bhaktibhAvase jina bhagavAnakI pUjA kI aura pApase bhayabhIta ho jinapUjAke sAtha-sAtha khUba nRtya-gAna Adi utsava kiyA; sAdharmI janAko cAra prakArakA dAna diyA; dIna-duHkhI jIvoMko saMtuSTa kiyA aura anya savako bhI yathAyogya saMtuSTa kara vaha bhava bhedaneke lie taiyAra huA / isake bAda usane apane yudhiSThira Adi pA~coM putroMko bulAyA aura unheM rAjabhArase vibhUpita kara tathA dhRtarASTrake havAle kara dhRtarASTrase kahA ki bhAI, tuma ina mere putroMko apane putra hI samajhakara inakA pAlana-poSaNa karanA / Apase adhika kahane sunanekI AvazyakatA nahIM hai, Apa kuruvaMzake rakSaka haiM / isake bAda usane putroM ke pAlana-popaNake sambandhameM kumtIko bhI ucita zikSA dI aura vaha saMsAra-dehabhogoMse vilkula hI udAsa ho paraloka sAdhanake lie taiyAra ho gyaa| isa samaya mohake vaza ho yudhiSThira Adi sabhI rone lge| pAMDane unheM bhI apane rAjyako yathAvata Nalaneke sambandhameM samajhAyA / isake bAda usa caturane apane kuTuMbake saba logoMse kSamA mAMgI aura apanI orase savako kSamA phI; tathA parigraha vagairahako choDakara, gharase vAhira ho, vaha vanakI ora cala diyaa| vaha Atma-vedI gaMgA-taTa para gayA aura vahA~ eka mAsuka pradezameM saMnyAsa dhAraNa kara sthiratAke sAtha baiTha gyaa| usane Ajanmake lie AhAra, zarIra AdikA tyAgakara jJAnI guruke Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 pANDava-purANa / ~ ~mmmmmmm x mmer woom comn ...... . ... ... .mom ww.rr .. nikaTa vIrazayyA svIkAra kI / isa vakta vaha ArAdhanA-rUpa naukA para car3ha kara saMsAra-samudrako pAra karanekI icchA rakhatA thA / vaha saba jIvoM para hamezA samatAbhAva rakhatA thA, saba jIvoMse maitrI rakhatA thA, guNI puruSoMko dekhakara - bar3A Anandita hotA thA aura viparIta AcaraNa karanevAloM para madhyastha---- udAsIna-rahatA thaa| vaha dIna-duHkhI jIvoM para dayA karatA thaa| usakA mana bilkula svaccha thA / usane prAyopagamana saMnyAsa dhAraNa kiyaa| vaha apane zarIrakI kisIke dvArA yA apane Apa sevA-Tahala nahIM cAhatA thaa| ghora tapa karanese usakA zarIra var3A kRza ho gayA thA / paMca parameSThIkA sadA kAla dhyAna karanese usakA hRdaya uttama uttama bhAvoMkA sthAna ho gayA thA / upavAsa Adi . ' dvArA usakA zarIra hI kRza huA thA, para kI huI pratijJA eka bhI zithila na huI thii| aura aisA hI honA bhI cAhie, kyoMki vAstavameM uttama puruSoMkA vrata vahI hai jo kabhI bhaMga na ho / tapake valase zarAtuke meghoMkI naoNI usakA svaccha aura sapheda zarIra kRza ho gayA thA, ata: vaha aisA dekha par3atA thA mAnoM mAMsa Adise rahita svaccha zarIravAlA sura hI hai / usake zarIrameM kevala carma aura haDDI raha gaI thI; mAMsa nAma mAtrako bhI na thA / durddhara parIpahoMko sahanese usakA Atmavala pragaTa ho gayA thaa| saca pUcho to yaha saba dhyAnakA hI prabhAva thA / vaha dhyAnI dhyAnake vaLase hamezA mastaka para siddhoMko, manameM, jinoMko, mu~hameM sAdhuoMko, netroMme paramAtmAko dhAraNa kiye rahatA thA / kAnoMse , maMtroMko sunatA thA aura jIbhase unheM bolatA thaa| vaha apane manogRhameM sadA niraMjana arhantadevako virAjamAna kiye rakhatA thaa| jisa taraha bhyAnase talavAra judI hotI hai, usI taraha vaha zarIrase AtmAko judA samajhatA thaa| aisI avasthA meM hI usa maMtra-vedIne apane prANoMkA tyAga kiyaa| vaha deha-bhArase halakA ho, dharmake phalase saudharma svargameM gyaa| vahA~ usane megha-rahita AkAzameM vijalIkI ' naoNI, eka antarmuhUrtameM, navayauvana paripUrNa, saba lakSaNoMse lakSita zarIra dhAraNa kara upapAdazayyAmeM sotese uTha-baiThaneke jaisA janma dhAraNa kiyA / vaha keyUra, kuMDala, sukuTa aura aMgada Adi bhUSaNoMse vibhUSita thA, divya vastra pahine thA, sundara suMdara mAlAyeM usake galemeM par3I huI thI / usake zarIrakI kAnti divya thI / usa samaya usa para kalpa-vRkSoMne divya phUloMkI barasA kii| duMdubhi vAje vaje, jinake zabdase dizAoMke taTa gUMja uThe / sugandhita zItala vAyu- jala-kaNoMko phaikatI huI vahI, jisake sambandhase idhara udhara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ne or on * men dasavA~ adhyaay| 143 ... om. nnn . nnnn ram saba dizAoMmeM dRSTi phailAtA huA vaha valako prApta huA aura socane lagA ki yaha saba kyA hai ? svama to nahIM hai ? maiM kauna hU~ ? aura mujhe jo ye A-Akara namaskAra karate haiM, kauna haiM ? ye nRtya karanevAlI striyA~ kauna haiM ? isa prakAra vicAra kara vaha kSaNabhara cakitasA raha gayA / vaha phira vicAra karane lagA ki maiM kahA~se AyA hU~ ? aura yaha kauna sthAna hai ? isako dekhakara merA mana bahuta hI prasanna ho rahA hai, yaha kyA bAta hai ? yaha kisakA Azraya hai ? aura yaha zazyA kaisI hai ? usake manameM isa prakArakI uthala-puthala ho hI rahI thI ki use usI samaya avadhijJAna ho gayA, jisake dvArA usane pAMDavoMkA sava hAla jAna liyA; aura yaha bhI jAna liyA ki mujhe yaha tapakA phala milA hai, yaha divya hai / yaha devatoMkA sthAna svarga hai| ye jo namaskAra karate haiM deva hai, aura yaha devatoMkA vimAna hai / madhura bolanevAlI ye deviyA~ haiM, jo madhura madhura gIta gAtI aura nAcatI haiN| ye maNiyoMke bhUpaNoMse vibhUpita apsarAyeM hai / sArAMza yaha ki usane avadhijJAnase apanI saba zaMkAokA Apa hI samAdhAna kara liyaa| ahA ! yaha sundara dhvanivAlI madrI hai| madrI bhI usI jagaha devI huI thI yaha bAta Age yahIM spaSTa ho jaaygii| isake bAda AjJAkArI, namra aura praphulla-citta devatA-gaNa hAtha jor3a namaskAra kara usa unnata devase bole ki prabho, pahale snAna karake taiyAra hoie aura vidhipUrvaka jinendradevakI bhaktibhAvase pUjA kIjie / deva, dekhie yaha devatoMkA samudAya Apa jaise svAmIko pAkara Aja kaisA utsava manA rahA hai| yaha saba ApakI senAke deva hai / yaha phaharAtI huI dhujAoMse vibhUpita nRtyagRha hai / ise bhI dekhiye, yaha dekhaneke hI yogya hai / prabho, yaha dekho, ye bhA~ti bhaoNtike AbhUSaNoMse suzobhita nartaphiyA~ kaisA sundara nAca kara rahI haiM / he amarezvara ! Apa isa samaya isa vibhUtike svAmI hue haiM aura yaha savaApane devatvakA phala pAyA hai / isalie aba Apa calie aura yogya kriyAoMko kIjie / unake kahanese usa devane jo apane kartavya-karma the ve saba kiye / isa prakAra vaha sukhI deva kalpavRkSoMse utpanna hue bhogoMko bhogatA huA sukha-cainase apanA samaya bitAne lgaa| vaha bhavya hamezA bhaktibhAvase sukha-pUrvaka jinadevakI pUjA-upAsanA kiyA karatA thaa| idhara madrI bhI pyAre patike snehase saMsAra-deha-bhogoMse virakta ho gaI aura usane zuddha manase patidevake sAtha hI sAtha saMnyAsa grahaNa karanekI icchA kI / apane vicArauke anusAra vaha nakula-sahadeva ina donoM putroM tathA kuntIko Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 paannddv-puraann| rAjabhAra aura ghara-girastIkA bhAra sauMpa kara saMnyAsaM dhAraNa karaneke liye-nA karane para bhI-gharase nikala par3I aura gaMgA kinAre pahu~cI / vahA~ usane AhArapAnakA tyAgakaraM saMnyAsako grahaNa kara liyA / usane darzana, jJAna, cAritra - aura tapa ina cAra ArAdhanAoMkI ArAdhanA kI / tapake tejase usake donoM netra vilkula bhItarako ghusa gaye the, jAna par3atA thA ki mAnoM bhUkhake bhayase hI aise ho gaye haiM / ThIka hI hai, kAyaroMkI aisI hI gati hotI hai| usakA aMgabhaMga ho gayA thI, indriyA~ zrI-rahita ho gaI thiiN| anta samaya usake prANa apane patideva pAMDuke sAtha hI ur3a gaye aura usI prathama svargama vaha sauMdarya Adi zubha guNoMkI khAna devI huii| saca hai, jaba puNyakA udaya hotA hai tava saba kucha A milatA hai; phira svarga milanekI to bAta hI kyA hai| idhara zokase pIr3ita kuntIne jaba pAMDukI mRtyukA hAla sunA taba vaha bahuta hI vilApa karane lagI / usake muMhase Ahe para Ahe nikalane lagI / vaha vilkula hI becaina ho gaI hai| isake bAda vaha gaMgA-taTa para gaI aura vahA~ vilApa karatI huI apane vAloko loca loMca kara phaiMkane lagI / ura:sthalameM par3e hue maNi-muktAphaloMse jar3e soneke hArako tor3akara phaiMkane lagI / hAthoMko idhara udhara phaTakAraneke kAraNa usake kaMkaNaM TUTa gaye / vaha zokase atyanta vihvala ho gaI / isa taraha duHkhase pIr3ita honeke kAraNa use kucha bhI apanA kartavya na sUjha par3ane lgaa| vaha kiMkartavyavimUr3hasI ho gaI / vaha vilApa karane lagI ki hA nAtha, hA miya, hA jIvanAdhAra aura hA kaurava-vaMza-rUpa AkAzake sUrya, tuma mujhe chor3akara kahA~ cale gaye ! aba maiM tumhAre vinA kaise jiiuuNgii| hA saba duHkhoMko haranevAle aura zubha kAryoMko karanevAle vIra, tuma mere duHkhoMko kyoM nahIM irate aura apanI aba vIratA kyoM nahIM dikhAte ! hA cA~da jaise muMhavAle aura savako suhAvane, tuma mere saMtapta hRdayako zAnti kyoM nahIM dete ! hA kuMDaloM 'dvArA vibhUSita kAnoMvAle aura soneke jaisI kAntike dhAraka, Apa aba mere cittako prasana kyoM nahIM karate ! hA apane svarase uttamase uttama vINAke svarako bhI nIcA dikhAnevAle, meghake samAna gaMbhIra nAda karanevAle, zaMkhake jaise kaMThavAle aura koyalake jaise svaravAle, aba Apa mujhe darzana kyoM nahIM dete aura apane sundara svarako kyoM nahIM sunAte ! he durvAra vairiyoMko bhI kuMThita kara . unake kaThake bhUSaNa vananevAle, vistarNi vRkSAsthalase jagata bharameM apanI- kIrtiko vistRta karanevAle, Apa,mujha duHkhinIke duHkhako dUra kara mere kaMThake bhUSaNa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavA~ adhyAya | 145 www www wwww -- kyoM nahIM hote aura apanI kIrtikI gaMdha mujha taka kyoM nahIM Ane dete ! prabho, Apa mujha duHkhinIko chor3akara kahA~ cale gaye / Apake binA aba saMsArameM mujhe) kauna mAna degA - merA kauna Adara karegA - mujhe kauna AdarakI dRSTi se dekhegaa| nAtha, tumhAre binA yaha mahala sUnA ho gayA hai, aba zobhA nahIM paataa| bhalA, ise eka cAra to phira suzobhita kara dIjie / svAmin, tumhAre binA maiM atyanta duHkhI ho gaI hU~ / mujhe kucha kartavya hI nahIM sUjha pdd'taa| mujhe aisA bhAna hotA hai ki mAnoM Aja AkAzako bhedakara mere mastaka para vajra hI A par3A hai / mere zarIra para duSTa jalAnevAlI Aga hI chor3a dI gaI haiN| mujhe bar3A kheda hai / nAtha, batAie ki tumhAre binA aba maiM yahA~ kyA karU~; kaise apanA samaya bitAU~ / he amRtavatsala, tumhAre binA kAmase pIr3ita huA merA zarIra jalA jAtA hai / maiM kahIM bhI jAtI hU~, para mujhe jarA bhI sukha-zAnti nahIM milatI / isalie he puruSottama, mujha para prasanna hokara mujhase eka vAra prema bhare zabdoM meM bolie / tumhAre binA na to mujhe bhojana rucatA hai aura na pAnI hI / prabho, aise uttama aura saba taraha se paripUrNa rAjyako choDakara tumane yaha kyA kiyA | mahAmiya, tumane mujhe aisI duHkha-maya avasthAko hI kyoM dikhAyA / dekhie to, tumhAre binA tumhAre ye pavitra putra kyA kareMge, kisase zikSA pAyeMge aura kisake pAsa jAkara prasanna hoMge / dharAdhIza, mai Apake vinA dhIraja kaise dharU~gI / bhalA, kahIM tRkSa ke binA bela nirAdhAra raha sakatI hai / zubhAphara, jarA socie to, ki tumhAre vinA aba yaha ApakI vallabhA zobhA kaise pAyagI / kyA caoNdake binA bhI kahIM rAtakI zobhA hotI hai / deva, tumhAre vinA mujha virasa - zRMgAra Adi vihIna kA Adara hI kauna karane calA / kyA kahIM koI virasa - jala-vihIna - sukhe sarovarako bhI AdarakI dRSTise dekhatA hai / saca to yaha hai ki pati ke binA strI kahIM bhI caina nahIM pAtI; jaise ki maNiyoMke binA hAralatA suzobhita nahIM hotI / kuntIke isa taraha rone-vilapane ko sunakara kaurava bhI vilApa karane lage / yudhiSThira Adike mueNha AsuoMse bhIMga gaye / ve vilApa karane lage deva, yaha uttama rAjya jise Apane chor3a diyA hai, aba Apake vinA bilkula zobhA nahIM pAtA; jisa taraha ki cAhe kitanA hI susvAdu bhojana kyoM na ho, para vaha namakake binA acchA nahIM lagatA / deva, jaba ki hameM Apane hI chor3a diyA taba ava hamArI zobhA honA asambhava hI sA hai / kyA kahIM vinA daoNtoMke hAthiyoMkI zobhA honA sambhava ho sakatA hai / aura jisa taraha binA dA~toMke hAthiyoMkI rAjA- gaNa kadara nahIM karate usI taraha ve hamArI bhI ijjata nahIM kareMge / pANDava-purANa 19 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 MA AnAnAnt AAAAAAAA waan an prabho, Apake binA yaha rAjya bhI to hamArI zobhAke lie nahIM ho sakatA; jaise rAdhe-rahita puSpoMse kisIkI zobhA nahIM hotI, ulTI aura suSamA calI jAtI hai / isa taraha zokAtura kauravoMko vidvAn loga samajhAne lage ki Apa loga zoka mata karo / yaha zoka jIvoMko duHkha hI detA hai; isase kisIko bhI sukha nahIM milatA / aura phira tapasvI yogiyoM kI mRtyu para zoka karanA to bilkula hI vyartha hai| kAraNa, ve mRtyuke prasAdase paralokameM jA uttama gatike uttama sukha pAte haiM / isa prakAra yudhiSThira Adike zokako vAraNa kara kaurava-vaMzake bhUSaNa ve loga nagarako vApisa cale Aye / pANDava-purANa / SAMA isake bAda isa mahAna dezakA rAjA dhRtarASTra deza-vidrohiyoMko dezase nikAla kara mahendrakI bhA~ti Ananda ke sAtha rAjya karane lagA / vaha hamezA gAMdhArI ke mukha kamalakI gaMdhameM lubdha rahatA thA; jaise bhauMrA kamalakI gaMdha para lubdha rahatA hai / aura velameM jisa bhA~ti puSpa-samUha saMlama rahatA hai usI bhA~ti vaha gaoNdhArImeM saMlagna rahatA thaa| vaha apane sau putroMko zikSA detA thA, unheM rAjanIti, sunIti aura deza-vatsalatAkA pATha par3hAtA thA / evaM pracaMDa aura akhaMDa dhanuSavidyA ke paMDita pAMDava-gaNa bhI saMkaTa rahita sukha-cainase vahA~ nivAsa karate the / unheM kisI bhI prakArakI koI takalIpha na thI / unake zarIra kI sonekIsI AbhA thI / unake sAthameM sadA hI gAMgeya rahA karate the / parvata, vRkSa, pRthvI Adi sabhIke ve pAlaka the / zatruoMko trAsadene meM ati pravINa droNAcArya unake pakSameM the| aura ve pA~coM hI pavitra pAMDava - dhanuSavidyA meM nipuNa the / use phala-puSpa Adi eka vAra dhRtarASTra vana-krIr3Ako gayA / usa samaya bar3A bhArI kolAhala huA; jisase dazoM dizAyeM gU~ja uThIM svAmI bhIloMne khUba stuti kI aura sukha-lAbhakI bAchAse bheMTa kiye| vahA~ lokapAloMke adhIza dhRtarASTrane zokako dUra karanevAle azoka nAmake eka vRkSako dekhA / vaha aisA jAna par3atA thA mAnoM dUsarA lokapAla hI hai / vahA~ para usakI dRSTi eka sphaTikakI-- darpaNa ke jaisI nirmalazilA para par3I / vaha siddhazilA sI dekha par3atI thI / usake madhyabhAgameM jAkara bahutase vRkSoMkA - pratibhAsa par3atA thA aura vaha bhIMtameM likhe hue nirmala citroMkA bhrama karAtA thA / usake Upara eka munIndra virAje hue the / ve dhIra the, nirmala the, guNoMke bhaMDAra the, vipula jJAnavAle the, vizuddha aura caitanyamUrti the / bar3e bar3e gaNya-mAnya puruSa unakI vandanA stuti karate the / ve parigrahake saMsargase rahita the / F duMdubhiyoMke zabdoMkA / vahA~ usakI banake Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmunniner wimmmmmm dasavA~ adhyAya / 147 raamwwwwwwwwwwwwwmmmm unake pAsa tila-tuSa mAtra bhI parigraha na thaa| ve siddhazilA para baiThe hue siddha bhagavAnase jAna par3ate the / rAjAne dekhate hI unheM namaskAra kiyA aura unhoMne rAjAko dharmavRddhi dii| isake bAda rAjA sthira citta ho vaiTha gayA / muni bole ki rAjan, dekhie isa saMsAra-vanameM bhaTakate hue jIvoMko kahIM bhI sukha-sAtA nahIM milatI-unheM hamezA janma-maraNake cakkarameM hI. par3A rahanA par3atA hai / jisa taraha samudrameM kalloleM uThatI aura vinasatI rahatI haiM, usI taraha saMsArameM jIva bhI marate aura janmate rahate haiM / parantu jo jIva ajJAnI haiM ve mohake vaza ho kahIM sukha aura kahIM duHkhakI kalpanA kara lete haiM / para sacamuca aisA nahIM hai| kintu saMsArameM to saba jagaha duHkha hI duHkha hai-sukhakA leza bhI kahIM nahIM hai / he vidvAn rAjan, tuma vicAra kara to dekho ki jagatke jIva hamezA hI sukha-sAtAke lie daur3ate phirate rahate hai aura hamezA hI usake lie udyama bhI kiyA karate haiM; parantu ve kahIM bhI sukha nahIM pAte; jisa taraha marIcikAko dekhakara vicArA mRga jalakI AzAse daur3atA phiratA rahatA hai, para vaha kahIM bhI jala nahIM paataa| yaha kisakA prabhAva hai ? moha hIkA hai na ? rAjan, yaha sampatti vagairaha koI bhI cIja jIvoMko sukha denevAlI nahIM hai / jisake lie ye jIva vyartha hI lar3ate aura jhagar3ate haiM / ajJAnI jIva sparzana indriyake vaza ho bar3e kaSToMko prApta hote haiM / usase unheM sukha nahIM milatA; jisa taraha vanameM kAgajakI hathinIko dekha, sparzana indriyake vaza ho, hAthI gar3hemeM par3a jAtA hai, aura use sukha nahIM miltaa| isI taraha rasanA indriyakI laMpaTatose bhaoNti bhA~tike svAdoMko cakhakara jIva sukhI honA cAhate hai, parantu sukhI na hokara ve ulTe kaoNTeke mAMsako nigala jAnevAlI machalIkI naoNI duHkhI hI hote haiN| aura to kyA kabhI kabhI apane prANoMko bhI kho baiThate haiM / bahutase bhole-bhAle ajJAnI puruSa manohara sugandhako sUMgha kara, kamalakI gaMdhase unmatta ho jAnevAle maurekI naoNI unmatta ho jAte haiM aura mara jAte haiM / prasiddha hai ki bhauMrA kamalameM gaMdhake lobhase vaiTha jAtA hai aura zAma taka barAbara lubdha hokara usImeM baiThA rahatA hai aura Akhira java kamala sikuDane lagatA hai taba vaha usImeM baiThA raha jAtA hai aura prANa gavaoN detA hai / isI taraha gaMdhake lolapI puruSa bhI apane prANoM ko vyartha hI gavaoN baiThate haiM / netroMse strIke sundara rUpako dekhakara puruSa lumA jAte haiM aura antameM duHkhakA bhAra uThAte haiM, jaise dIpaka yA AgameM paMkhI lubhAkara girate haiM aura jalakara khAka ho jAte haiM / isI prakAra kAnoMse madhurai gIta sunane Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 pANDava-purANa | kI lAlasAko prApta hokara manuSya vipattike paMje meM jA par3ate haiM aura phira vahA~se unheM chuTakArA pAnA muzkila ho jAtA hai; jaise hariNa vyAdhake gAnese mohita ho apane prANoMko kho baiThate haiM / munikA yaha pavitra upadeza sunakara dhRtarASTra ne pUchA ki svAmin, kauravoMke isa vizAla rAjyako dhArtarASTra- duryodhana Adi - bhogeMge yA pAMDava-gaNa / prabho, yaha to maine kAna dekara sunA ki jo kucha padArtha dIkha rahe haiM yA jo pyAre, utkRSTa aura viziSTa hai ve sabhI naSTa hoMge, yaha bAta bilkula saccI hai / kyoMki vastukA svabhAva hI nAza honA hai / aura yaha bhI sunA hai ki pahale bahuta se satpuruSa jo sava padArthoMke jJAtA ho gaye haiM ve bhI sava kAlake grAsa hue / aura jo vartamAna meM sundara sundara puruSa dekha par3a rahe haiM ve bhI kAlake grAsa baneMge / bhAvArtha yaha hai, ki isa bhUtala para koI bhI vastu yA manuSya sthira nahIM hai / parantu savAla yaha hai ki Age jo mahApuruSa hoMge ve thira - amara - hoMge yA nahIM ? yaha mujhe dayA kara batA diijie| Age pAMDavoMkI kaisI sthiti honevAlI hai aura kyA Age dhRtarASTrake putra duryodhana Adi rAjA hoMge ? he nAtha, Apa suvrata haiM,, yogIMdra aura yoga-yogAMgake pAraMgata hai; ataH Apase koI bhI vastu chipI nahIM- Apa saba kucha jAnate haiM / " - muni bole- magadha nAma eka deza hai| vaha paMDitoM budhoM kA nivAsa aura raMbhAoM nAriyoM se vibhUSita hai, ataH vaha budhoM -- devatoM aura raMbhAoM -- devaganAoM-se vibhUSita svarga- lokasA jAna par3atA hai / aisA jAnA jAtA hai ki mAnoM vaha dUsarA svargaloka hI hai / usameM eka rAjagRha nAma nagara hai / vahaoN rAjoM ke rAjA rAjarAja -- ke UMce mahala bane hue haiM aura usameM dhanada - dhanako denevAle dAnI -aura amara - dIrghajIvI loga nivAsa karate haiM / ataH vaha amarAvatIkI barAbarI karatA hai; kyoMki vahA~ bhI rAjarAja indra ke bar3e U~ce mahala bane hue haiM; aura usameM bhI dhanada - kubera -- aura amara rahate haiM / vahA~kA rAjA hai jarAsaMdha | use sabhI rAjA gaNa mAnate hai / vaha mAna-matsara se rahita hai, nauvA~ pratinArAyaNa hai / usakI rAnIkA nAma hai kAlidasenA / usakA rUpa yamunA nadIke jaLakI naoNI nIlA sA hai / usakA zarIra vizAla aura lakSmIke jaisA zobhAse vyApta hai / jarAsaMghake aparAjita Adi kaI bhAI haiN| ve aparAjita aura udyogI haiM / kAlayavana Adi vinayI usake putra haiM / ve nItivAle aura sukAla Adike samAna haiM / isa tarahase vaha rAjagRhakA svAmI jarAsaMgha rAjasiMha sA suzobhita hotA hai| bhUcara, khecara Adi sabhI usakI sevA karate haiN| usane sAre Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavA~ adhyaay| na nannnnnnnnnn vairiyoM para vijaya pA lI hai / he prabho, isa sambandhameM maiM yaha pUchanA cAhatA hU~ ki jarAsaMdhakA maraNa sahaja hI hogA yA kisI vairIke dvArA ? bhagavana, kRpA kara Apa mere ina praznoMkA uttara dIjie, jisase ki mujhe ukta bAtoMkA nizcaya ho jAya / Apa inake samajhAneko sarvathA samartha hai / kyoMki Apake divyajJAnase koI bhI cIja vAhira nahIM hai / yaha suna munirAja bole ki vizuddha buddhivAle rAjan dhRtarASTra, maiM tumhAre manakI sava bAtoMko kahe detA hU~, tuma dhIrajake sAtha suno / isa rAjyakai kAraNa duryodhana AdimeM aura pAMDavoMmeM khUba virodha hogA aura laDAI hogI / tumhAre putra duryodhana Adi kurukSetrake yuddhasthalameM mareMge vahaoN aura bhI aneka yovAoM kI mRtyu hogI / aura pAMDava-gaNa' nirbhaya ho Anandake sAtha hastinApurameM jA indrakI naoNI pRthvIkA pAlana kreNge| aura tumane jo nAnA duHkhoMko denevAlA jarAsaMghakA maraNa pUchA hai use bhI dhyAna dekara suno / kurukSetrameM hI kRSNanArAyaNake sAtha jarAsaMdhakA yuddha hogA aura vahIM kRSNake hAtha se usakI mRtyu hogI / yaha hAla suna dhRtarASTrako baDI cintA huI aura usakI isa ciMtAne sAre dezako bhI ciMtAmeM DAla diyA / isake vAda dhRtarASTra yogIndrako namaskAra kara nagarako calA AyA / nagara lalanAoMke caMcala netroMse suzobhita thA aura manuSyoMkI rakSA karatA thaa| ___ zrI aura gAMdhArI devIse vibhUSita dhRtarASTra isa prakAra zAstrakA pavitra upadeza sunakara apane zreSTha guNoMke dvArA kAmake kalaMkako dUra karanemeM lagA / usane apane aizvaryase vairiyoMkA dhvaMsa kara diyA thA aura isI nimittase usakA puNya vikasita ho uThA thaa| vaha logoMmeM sugaNya aura guNoMkA piTArA thA, dayAkA avatAra thaa| usakI buddhi bahuta hI suMdara thI / vaha dhRtarASTra kauravoMke kulako par3hAtA huA atyanta zobhA pAtA thaa| dharmarAja yudhiSThira nItimArga para calate haiM, ataeva dharmase unheM lakSmI prApta hai / vaha dharmake lie hI hamezA uttama uttama AcaraNoMko karate hai kyoMki dharmase hI jIvoMko saba sukha milate hai / vaha vipula guNoMke bhaMDAra haiM, dharmameM dharma-buddhi karate haiM aura adharmase sadA dUra bhAgate haiM / vaha rAjoMmeM zreSTha rAjA hai / ataH he dharma, tU usa guNa-gaNake dhArIkI rakSA kara / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 pANDava-purANa / MARAN gyArahavA~ adhyAya / ie . una sumatinAtha prabhuko namaskAra hai jo buddhika dAtA aura paMDitoM dvArA pUjya haiM, jinheM sampUrNa indra aura narendra Akara namate haiM; ve mujhe sumati deN| eka dina vicArazIla, dUradarzI, bhaviSyako jAnanevAle, sUrajakI naoNI prabhAse vibhUSita aura rAjoMse ghire hue dhRtarASTrane vicArA ki aho, mere ye duryodhana Adi putra yuddha karanemeM zUravIra haiM, zuddhamanA hai, buddhizAlI catura haiM, paMDitoM dvArA sevita haiM, vuddhise bRhaspatike tulya haiM, lakSmIke svAmI hai, sarvazreSTha aura vIryazAlI haiM, dhIraja aura gambhIratAse yukta haiM, saMsAra bhara jinake caraNa-kamaloko pUjanA hai aura rAjya ke bhoktA haiM parantu ye bhI rAjya chor3akara mahAyuddhameM mareMge ! aho, dhikkAra hai aise unnata rAjya-padako, aura dhikkAra hai maranevAle ina apavitra pApAtmA putroMko; tathA Atma-kalyANa nahIM karanevAle mere isa jIvanako bhI dhikkAra hai / dekho, yaha uttama rAjya calake samAna hai aura viSaya viSake samAna haiM / lakSmI vijalIkI naoNI caMcala hai, zokakA sthAna hai / ye striyA~ jIvanako haranevAlI haiM aura putra sA~kalake samAna hai / tathA yaha ghor3oMkI gharA jelakhAneke tulya hai / hAthI janma-jarAke AkAra haiM / ye ratha anarthako karanevAle haiM aura pyAde-gaNa vipattike nivAsa haiM, sampattiko haranevAle haiN| ye parivArake loga zatruke tulya haiM / maMtrI zokako denevAle haiM / evaM bhaoNti bhA~tike rUpako dharanevAle ye mitra apane apane svArthake sAdhaka haiN| isa prakAra dhRtarASTrane saMsAra-bhogoMse virakta ho, gAMgeyako bulAkara usase ye sava bAteM khiiN| vaha bolA ki gAMgeya, jaise caoNda hamezA hI AkAzameM ghUmA karatA hai usI taraha yaha jIva bhI satata saMsArameM cakkara lagAyA karatA hai / ataH maiM aba isa heya rAjyako putroMke lie sauMpe detA huuN| itanA kaha kara usane apane putroM aura pAMDavoMko bulAyA aura gAMgeSa tathA droNAcArya ke sAmane una para rAjyakA sava bhAra DAla diyaa| isake bAda usane mAtAsubhadrA sahita vanameM jAkara vahA~ suvrata yogAMdrako nagaskAra kara tathA kezoMkA locakara jinadIkSA dhAraNa kI / vaha vicAra-catura teraha prakArake cAritrako pAlatA thA aura hamezA parvatakI nA~I acala hokara caitanya-svarUpakA ciMtana karatA thA / usane thor3e hI samayameM samasta Agamake arthako jAna liyA / vaha puddhimAn munIzvara hamezA sAdhuoMke samAgamameM rahatA thA aura vihAra karatA thA / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya / 151 idhara thoDe hI dina bAda gAMgeyane duryodhanAditathA vIra yudhiSThirako rAjya de diyaa| yudhiSThira nyAyakA jJAtA thA, ataH vaha nyAyase pRthvIko pAlatA aura dharmakA pracAra kara * logoMko dharmAtmA vanAtA thA / usake rAjya kAlameM cora ye do akSara kevala zAstrameM hI sune jAte the aura kahIM nagara-gA~vameM inakA praveza na thaa| usake rAjya karate samaya kisIko kisI tarahakA bhaya na thA, saba nirbhaya rahate the parantu yuvA puruSa kAmaniyoMke krodhase jarUra Darate the-ve kabhI unheM nArAja nahIM karate the| usake samayameM kisI bhAgyazAlIkI lakSmI nahIM harI jAtI thI / haoN, vAyu phUloMkI sugaMdhako avazya haratI thI aura logoMke cittoMko prasanna karatI thI / usake zAsana-kAlameM paraparameM koI kisIko mAratA na thA / yadi koI mAranevAlA thA to yama avazya thA vaha jarUra logoMko mAratA thA / vaha supAtroMke liye dAna detA thA aura unase madhura zabdoM meM volatA thA / vaha paropakArI thA, dUsaroMke aneka kAma kara detA thA / isake sivA vaha logoMko yathAyogya Adara-satkArase saMtuSTa karatA thA / vaha jinendradevakI bhaktibhAvase pUjA-arcA karatA thaa| kAma, krodha Adi chaha vairiyoMko jItaneke liye vaha sadA udyata rahA karatA thA / vaha dayA sAgarake pAra para pahu~cA huA thA, paramArthakA jJAtA aura kSamAkA bhaMDAra thaa| ata: vaha yogI sA suzobhita hotA thaa|kyoNki yogI bhI paramArthakA jJAtA aura kSamAkA bhaMDAra hotA hai| droNAcArya ina sava pAMDavoM aura balI duryodhanAdike zreSTha guru the / unhoMna ina sabako dhanurveda, vANa choDanA, lakSya vA~dhanA aura dhanupa khIMcanA Adi sikhaayaa| para ina savameMse arjunane hI sArthaka dhaturveda-vidyA sIkha pAI; kyoMki vaha samartha thA-yogya pAtra thaa| aura hai bhI aisI hI bAta ki puNyodayase manuSyoMko vaDI jaldI vidyA A jAtI hai / arjuna droNAcAryakA bar3A bhakta thA, unakI vaha bahuta sevA karatA thaa| usa sevAke prabhAvase hI vaha pUrNa dhanurvedavizArada ho gyaa| saca hai ki guru-sevA saba manorathako sAdhanevAlI hotI hai| arjunakI isa niSkapaTa sevAse droNAcArya arjuna para bahuta prasanna the aura isI lie unhoMne use pUrNa dhanuSa-vidyA sikhA dI thii| saca hai ki guru-bhakti manakI AzAko pUrA kara detI hai / arjunane apanI dhanuSa-vidyAke valase aura sabakI vidyAko viphala kara diyA thA, ataH vaha una sabake vIcameM aisA zobhatA thA jaisA kulAcaloMke bIcameM sumeru zobhatA hai / arjunake sivA aura aura pAMDavoM tathA kauravoMne bhI droNAcAryase apane apane kSayopazamake anusAra yathAyogya dhanurvedako sIkhA-dhanuSa-vidyAkA abhyAsa kiyaa| ve dhanurvidyA-vizArada vidvAn Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mer.mmmmmun . .. ... .. m m m mmmm armamerirman normanarar 152 paannddv-puraann| loga parasparameM dhanurvedake dvArA krIr3A karate, dhanuSa-bANa dvArA lakSyavedha karate hue dila bahalAte / parantu duryodhana Adise pAMDavoMkI rAjyavRddhi na sahI gaI-ve unake amyudayako dekha dekhakara jalane lage aura unake virodhI vana gye| ve unake sAtha bar3I uddhatattA dikhAne lge| unameM paraspara spardhA par3hane lagI aura sAtha hI sAtha virodha bhI bar3hatA jAne lgaa| dhIre dhIre unameM atIva duHkhadAI vaira ho gyaa| yaha dekha gAMgeya Adi gaMbhIra puruSoMne vaira-virodha miTAneke lie yuktise pAMDavoM aura kauravoMmeM AdhA AdhA rAjA vA~Ta diyA / parantu to bhI pracaMDa pAMDavoM aura kauravoMmeM vaira-virodha bar3hatA hI gayA-vaha kama na huaa| kAraNa, akele kaurava hI pUre rAjyako cAhate the| kaurava loga svabhAvase hI hRdayake duSTa aura vANIke miSTa the / ve roSake bhare sadA hI pAMDavoMko mAranekI ceSTAmeM lage rahate the, para to bhI vAhirase prIti hI dikhAte the / ina saba bAtoMke rahate hue bhI saba kaurava-pAMDava sundara suMdara pradezoMmeM eka sAtha krIr3A kiyA karate the| eka dina mahAn yodhA bhImasena apanI icchAse kauravoMke sAtha vanameM krIr3A karaneko gayA; aura vahA~ apane Apako dhUlase pUra kara vaha kauravoMse volA ki jo koI mujhe isa dhUlameMse nikAla legA vahI ghalavAnoMmeM valI hai / yaha suna sabake sava kaurava use dhUlameMse nikAlaneko taiyAra hue aura abhimAnameM Akara use nikAlanekI pratijJA karane lge| parantu ve use raMcamAtra bhI na calA sake---jora lagA lagA kara thaka gye|tthiik hI hai ki bahutase cUhe milakara sumeruko nahIM calA sakate / yaha dekha una chupe hue zatruoMke manakA utsAha maMda ho gayA aura unake muMha mAlana ho gye| isake bAda ve vahA~ se vApasa ghara lauTa aaye| isake bAda eka dina phira bhImasena kauravoMke sAtha vanakrIDAko gayA aura eka aise vanameM pahuMcA, jo ghane vRkSoMse suzobhita thA / jisakA eka eka vRkSa DAliyoMke Ageke bhAgameM lage hue pattoM, phaloM aura puSpoMse yukta thaa| vahaoNke manohara Amake vRkSa phaloMke bhArase nama gaye the aura una para koyaleM bolatI thiiN| ataH jAna par3atA thA ki mAnoM ve koyaloMke zabdoMke bahAnase phaloMko cAhanevAle satpurupoko hI bulAte haiM / saberekI lAla chaTAke jaise unake jo lAla patte the ve mUMgAkI gheloMko ha~sate the / ThIka hI hai ki samAnatA ha~sI hI karAtI hai / vahaoNke khajUra-vRkSa aise zobhate the mAnoM ve jarjarA jarAko hI jIta rahe hai / kyoMki Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya | 153 ve jarAse bhI gaye bIte the arthAt jarA to kucha dina manuSyako Thaharane bhI detI hai, para ve pakate hI phaloMko girA dete the / vahA~ phala-puSpa AdikI zobhAse rahita kSIravRkSa the / evaM vahA~ ghugharUke samAna zabdavAle aura vilkula choTe choTe pattoMvAle pavitra imalIke vRkSa the / vahA~ vipula aura sundara pattoMvAle nirmala keleke vRkSa zobhita the, jo apane phaloMse kalpavRkSake phaloMko bhI jItate the| aura vahIM kaSaile phaloMse suzobhita A~vale ke vRkSa the, ve aise jAna par3ate the ki mAnoM muni - gaNa dvArA jItI gaI kaSAyeM hI sthita hai| aise ramaNIka vanameM pahu~ca kara una sabane khUba krIr3A kI / vahaoN bhImasenane eka oNvalekA vRkSa dekhA / vaha khUba phalA huA thA / usakI DAliyA~ bar3I moTI thI / vaha pattoMse aura phaloMse ladA huA thA / usa para abhimAnI kauravoMke sAtha sAtha balI bhIma krIr3A karane lagA vaha usa para kabhI car3hatA aura kabhI utaratA thA / koI usa para caDhane kA yatna karatA thA aura phira car3haneko asamartha ho svayaM hI utara par3atA thA / koI use dilAtA aura koI car3haneke lie usakA AliMgana karatA thA, para Dara kara phira dUra haTa jAtA thA / koI use apanI chAtI ke bala khUba hilA DAlatA thA aura dUsarA koI Akara gire hue usake phaloMko baToratA thA / usa para car3hane ke lie yadyapi una sabane bar3I kozizeM kIM, para vaha bahuta hI U~cA thA, isalie usa para koI bhI na car3ha sakA-sava himmata hAra gaye / kauravoM lie usa para caDhanA kaThina hone para bhI bhImasena himmatake sAtha usa para ati zIghra car3ha gayA / yaha dekha kauravoMko bahuta burA lagA aura ve usa pavitra AtmAko per3a parase nIce girA denA cAhane lage---unake cittameM dvepa-buddhi-vaza bhImako nIce girA kara kaSTa denekI icchA huI / usako girAneke lie unhoMne ikaTThe hokara jorake sAtha usa mahAn vRkSako khUba pracaMDatAse hilA DAlA / parantu usa hilate hue vRkSa para bhI vaha balI nizcala hI baiThA rahA-raMca mAtra bhI na claa| aura hai bhI ThIka ki nadiyoMkA cAhe jaisA hI kSobha kyoM na ho, usase samudra bilkula nahI calatA hai / unake isa udyogako dekha kara Uparase bhImane kahA ki yadi Apa logoM meM isa vipula vRkSako ukhAr3a denekI tAkata ho to ukhAr3ie | parantu itanA kahane para bhI ve caMcala-citta kucha bhI na kara sake cupa raha gaye | saca hai ki dIna-durvala puruSa cAhe kitane hI kyoM na hoM, para ve eka thoDese U~ce pahAr3ako bhI nahIM calA sakate / Akhira bhImako unakA khoTA abhiprAya mAlUma par3a gayA aura vaha apane gharako calA AyA / --- pANDava-purANa 20 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 pANDava-purANa / . isake bAda eka samaya bhIma phira bhI kauravoMke sAtha usI vRkSake pAsa gayA / avakI vAra jaise taise karake kaurava-gaNa usake Upara taka car3ha gaye / tava bhImane usa vRkSako apanI chAtIke vala hAthoMse pakar3a kara khUva hI . hilA DAlA aura bar3e abhimAnake sAtha use jar3ase ukhAr3a kara kauravoM sahita sira para uThA vaha bhAgA / usa samaya aisA jAna par3atA thA ki mAnoM vaha apane mastaka para chatra hI lagAye hue hai / bhImakI isa daur3ake mAre kaurava loga usa vRkSa parase nIce gira pdd'e| koI Uparako muMha kiye sIdhA girA to koI nIceko mu~ha kiye ulTA / koI paoNvoMse DAliyoM para jhUma kara sirakI orase laTakA rahA to koI hAthoMse DAliyoM para jhUma kara sIdhA hI laTaka kara raha gayA / koI Darake mAre zAkhAse cipaTa kara soyA sA raha gayA to koI eka hAthase DAlI pakar3e jhUmatA hI raha gayA / kUda par3anese kisIke peTameM pIr3A hone laga gaI to kisIko mUrchA A gaI, jisase vaha maraNake najadIka pahu~caneko ho gyaa| bhImake isa kAryase ve loga bar3e duHkhI hue / jAna par3atA thA ki mAnoM bhImake puNyake Darase hI ve vyAkula ho rahe haiN| taba hAtha jor3a kara bar3I namratAse unameMse ekane bhImase prArthanA kii| bhIma, tuma pavitra AtmA ho, gaMbhIra hRdayavAle ho / ataH parivArake logoMko takalIpha pahu~cAnA tumheM zobhA nahIM detA / isa prakAra mArthanA karane para bhIma usI samaya Thahara gayA aura usane ghabarAye hue kauravoMko bar3A AzvAsana diyA-dhIraja bNdhaayaa| isake bAda ve saba apane apane gharoMko A gaye / vahA~ una sabake sAtha bhIma jisakI ki puruSArthase zobhA thI aura jo bar3A parAkramI thA, satata krIr3A karatA huA Ananda-cainase apanA samaya bitAne lgaa| eka dina kaurava kisI bahAnese bhImako eka tAlAva para le gaye aura vahA~ una mUlne mAra DAlanekI icchAse use pAnImeM Dhakela diyA / parantu vaha balI puNyAtmA pAnImeM na DUvA-vaha tairanA jAnatA thA, ataH apanI bhujA oMke bala tAlAvako pAra kara kinAre A gayA / usako taira kara pAra AyA dekha kaurava bar3e ghavarAye-unakA mAna gala gayA aura ve socane lage ki ava kyA karanA caahie| isake bAda kauravoMko pAnI meM DubA denekI icchAse dhIra-vIra bhIma bhI eka / bAra unheM bhulA kara tAlAva para le AyA aura unheM usane tAlAvameM girA diyaa| usa samaya dIna svarase pacAo, rakSA karo ityAdi kahate hue kaurava-gaNa pAnImeM DUbane lage aura bar3e duHkhI hue; aura jalakI taraMgoMke sahAre DUbate utarate hue Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gyArahavA~ adhyAya / 155 duHkhake mAre rone lage / bhImake hAthoM unakI bar3I durdazA huI / antameM ve keza sahate hue puNyake udayase, jaise taise pAnIse bAhira A gaye aura bar3e bhayabhIta hue apane apane mahaloMko gaye / isake bAda bhImase bhayabhIta hokara buddhizAlI duryodhanane apane dhIravIra maMtriyoM aura choTe bhAiyoMko bulA kara unake sAtha parAmarza kiyA ki dekho, bhIma bar3A durjaya hai, dhIravIra aura zatruoMko jItanevAlA hai, isakI bhujAe~ bar3I baliSTha hai, vaha bhayako deneghAlA aura yuddhakI pratijJA kiye hue hai, saba taraha samartha hai, bala-sampanna aura zauryazAlI hai, usakI buddhi var3I gaMbhIra hai, vaha vairiyoMke dhvaMsake lie hamezA hI udyata hai aura nAnA yuktiyoMkA jJAtA hai / bar3e khedakI bAta hai ki isa . mahAbhIma bhImake jIte rahate hama sau bhAiyoMkA jIvana vyartha hI hai / isa lie isa mahAn utkaTa durAtmAko jisa upAya yA kapaTase bana par3e hama logoMko mAra hI DAlanA cAhie / dekhie to isake mAre hama logoMko kitanA bhaya ho rahA hai / isako mAre vinA hamAre dilakA santApa miTa hI kaise sakatA hai / eka bAta yaha hai ki isake rahate hama loga rAjyakA pAlana bhI nahIM kara sakeMge / isa lie isakA jaldI hI ilAja kara denA yogya hai / kyoMki vairI baDha na pAveM isake pahale hI usakI jar3a ukhAr3a pheMka denI cAhie; nahIM to vaha baDhakara rogakI naoNI bala (tAkata-senA) kA dhvaMsa kara degA / jaisA ki kahA hai-vyAdhi, cora, zatru-samUha, duSTa puruSa, Apatti aura durdama bhIti inako paidA hote hI naSTa kara denA cAhie; nahIM to ye bar3ha jAne para dAruNa duHkha dete haiM; udAharaNa yaha ki zarIrameM viSa car3ha jAne para jaise duHkhadAI ho jAtA hai vaise hI ye bhI bar3hakara jIvako sAtA nahIM hone dete; kintu duHkhadAI ho jAte hai / isa lie isa bhayaMkara bhImako hameM ati zIghra mAra DAlanA cAhie; nahIM to yaha AgakI nAI bar3hakara hameM jalA degA-hamAre kulakA nAza kara degaa| isa prakAra maMtriyoM ke sAtha salAha karake khoTe vicAroMvAlA duryodhana bhImako mAraneke lie udyama karane lgaa| eka samaya java ki bhIma soyA huA thA, use soyA jAna kara sneha-hIna duryodhanane kapaTase baoNdha liyA; aura roSameM Akara gaMgAke pravAhameM bahA diyaa| bhIma usa hAlatameM bhI sukhase sokara uThane kI taraha jAgrata huA / usane jAna liyA ki yaha saba durbuddhi duryodhana hIkA karma hai / vaha baMdhana tor3a kara, hAthoMko Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 paannddv-puraann| . phailAye hue vaisA hI jala-tala para par3A rahA jaisA zayyA para sotA thA / bhAvArtha yaha ki vaha vinA hAtha-paira hilAye hI jalake Upara sthita rahA / isake bAda vaha manohara zarIradhArI lIlA mAtra hI gaMgA pAra kara jala vAhara nikala aayaa| puNyayogase use vilkula hI parizrama na huA / vaha kapaTa rahita thA, ata: jalako pAra kara vaha una duSTa kauravoMke sAtha hI sAtha ghara A gayA, jo use bahAneko gaye the / isake bAda usa vIrake sAtha IparyA-dveSa karanevAle kauravoMne usako mAraneke lie maMtrI-gaNase phira salAha kI; aura unhoMne eka dina paramodayazAlI bhImako bhaktibhAvase nimaMtraNa dekara bhojanake lie bulAyA / vahA~ duSTa duryodhanane use tatkAla prANahArI hAlAhala viSakA milA huA bhojana khilA diyA / parantu puNyodayase vaha hAlAhala viSa bhI amRtarUpa ho. gayA aura vaha bhojana bhI use bahutaM rucikara mAlUma par3A / yahA~ gautama guru kahate hai ki zreNika, dekho puNyakA mAhAtmya kaisA hai ki jisase prANoMko haranevAlA viSa bhI amRta-tulya ho gayA / aura bhI dekho ki puNyAtmAke puNyase viSa amRta ho jAtA hai aura zAkinI, bhUta, rAkSasa vagairaha saba dUra bhAga jAte haiM / dharmAtmAke lie dharmake prabhAvase phaNakI phukArase DarAvanA aura krodhase lAla netroMvAlA mahAn saoNpa kA~calI sA ho jAtA hai / sAre saMsArako jalAnevAlI ata evaM duHkhadAI tIvra jvAlAvAlI bhayaMkara Aga jala ho jAtI hai / aura to kyA dharmAtmA janoMke dharma-valase bar3e bar3e hAthiyoMke samUhako rokanevAlA siMha, syAla aura samudra sthala ho jAtA hai / tathA dharmake prabhAvase manuSyoMko cakravartIkA-jinheM bar3e bar3e rAjA-mahArAjA sira jhukAte haiM-mahAn rAjya mila jAtA hai / isI dharmase logoMko kucoMke bhArase suhAvanI, lAvaNyakI samudra aura caMcala' bhauha netra-kamalavAlI striyA~ mila jAtI hai / evaM manuSyoMkI tulanA karanevAle hAthI prApta ho jAte haiM / jaise manuSyoM ke kara (hAtha) hote haiM vaise hI ve bhI kara (sUMr3a) vAle hote haiM / jaise manuSya mahAn vaMzavAle hote hai vaise hI ve bhI mahAn vaMza (pIThakI rIr3ha ) vAle hote hai / manuSyoMke sundara dA~ta hote haiM, unake bhI sundara dA~ta hote haiM / / aura manuSya bhUtoM-parivArake logoM se paripUrNa hote haiM, ve bhI bhUtoM-bhasma-puMjoMse saje hote haiM / manuSya sundara kapolavAle hote hai, unake bhI kapola-gaMDasthalasuMdara hote haiM / aura bhI suno ki dharmake prabhAvase jIvoMko itanA hI parikara nahIM milatA; kintu vinA parizrama kiye hI dhana-dhAnya, pavitra aura dharma-artha-kAma-rUpa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 gyArahavA~ adhyAya / trivarga-sevI putra milate haiM; zikSA pAye hue, acche mArgase calanevAle, svAmI kI bhaktimeM lIna aura acche saMskAroMvAle uttama naukaroMkI naoNI uttama uttama ghor3e ' milate haiM; evaM una dhIrajadhArI, samartha, dharmAtmA purupoMko cakrAke saMgamase cItkAra zabda karanevAle bahumUlya ratha bhI svayameva Akara prApta hote haiM / isI taraha dharmake prabhAvase manuSyoMko hAra, kuMDala, keyUra, aMgUThI, kaMkaNa Adi bhUpaNa aura sundara suMdara vasta, tAMbUla, kapUra AdikI prApti hotI hai / aura sundara sundara khir3akiyoMvAle, paharedArgese rakSita, akSaya aura bhaoNti bhaoNtike utsavoMse paripUrNa mahala-makAnoMkI bhI prApti hotI hai / dekho, dharmakA aisA bar3A aura manohara phala milatA hai / isa lie catura puruSoMko nirmala citta ho dharma sevana karanA cAhie aura usake phalakA anubhava lenA cAhie / isake bAda nirbhaya ho pRthvI para ghUmatA phiratA valI bhIma saoNpake sAtha krIDA karanevAle aura caMcala-citta kauravoMke sAtha isI tarahakA krIDA-vinoda karatA rhaa| eka dina una mAyAcArI kauravoMne vipa-kaNa ugalate hue sA~pase gImako kaTavA diyaa| para bhIpake puNya-pramAvase usa saoNpake vipakA usake zarIra para kucha bhI asara na huA; vaha vipa usake lie amRta tulya ho gayA-usakI use raMcamAna bhI vedanA na huii| isake bAda eka dina gAMgeya, droNAcArya, pAMDava aura kaurava saba mila kara krIr3Ake lie vanameM gaye / vahA~ ve soneke daMDoM dvArA, soneke tAroMse atIva sundara guMthI huI geMdase khelane lage / usa samaya ve aise jAna par3ate the mAnoM dUsare devatA-gaNa hI haiN| aura pUrNa caoNdake jaisI gola geMda bhI daMDoMse tAr3I gaI pRthvI para idhara udhara dulakatI huI aisI jAna par3atI thI mAnoM vaha rAjA logoMke bhayase hI idhara udhara bhAgatI phiratI hai / isa prakAra khelate hue unameMse kisIke daMDese geMda eka bAra bahuta uchalI aura jAkara eka aise aMdhakUpameM jA par3I jo sIr3hI rahita thA aura athAha evaM ramaNIka jalase bharA huA thA / usako usa agAdha aMdhakUpameM par3atI huI dekha kara cillAte hue ve sava loga usa ku~e para gaye aura unhoMne kahA ki hama logoMmeM koI aisA zaktivAlA bhI hai jo isa ku~emase geMdako nikAla lAve / yaha suna kara unameMse vinA vicAre kisI vAcAlane kahA ki pAtAlameM gaI huI isa geMdako maiM bahuta jaldI le A sakatA hU~ | kisIne kahA ki mahArAja, isakI to bAta hI kyA hai mai isase bhI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 pANDava-purANa | - kaThina kAma kara sakatA huuN| yaha dekha eka rAjA volA ki vAha java ki maiM pAtAlako bhI uThA lAne ke lie samartha hU~ taba isake lAnekI to bAta hI kitanI sI hai / maiM abhI donoM hAthoMse isa ku~eko hI ukhAr3a kara geMda lie AtA hU~ / ekane kahA ki isa geMdakI to bAta hI kyA calI, yadi maiM cAhU~ to apane valase indrako indrAsana sahita le A sakatA haeNU aura pAtAla-mUlase pAtAlake rakSaka dharaNendrako padmAvatI sahita baoNdha kara Apake sAmane le Akara upasthita kara sakatA hU~ / isa taraha una vAcAla aura caMcala janoMne var3A kSobha macAyA; parantu geMdako le Aneke lie koI bhI samartha na huA / saba upAya kara karake raha gaye / tava caMcala cakSuoMse ve eka dUsare ke mueNhakI ora dekhane lge| yaha dekha kara droNAcAryase na rahA gayA-- unhoMne usI samaya dhanuSa car3hAyA aura bhrakuTI car3hA kara eka vAra use pRthvI para phaTakArA | usake bhayAnaka zabdakI kaThoratAse samudra meM rahanevAle diggaja taka vahire ho gaye / isa samaya droNa aise jAna par3ate the ki mAno ve mUrtimAna dhanurveda hI haiM / aura jaba ve usa pracaMDa, akhaMDa aura tIvra tejavAle dhanuSako Upara kI ora tAnate the, taba aise dekha par3hate the ki mAnoM ve indradhanuSako hI hAthameM liye hue haiM / unake dhanuSake pracaMDa zabdako suna kara gajoMko bar3A trAsa huA / ve idhara udhara bhAgane lage, jAna par3atA thA bhayake mAre ve diggajoM kI zaraNameM hI bhAge jA rahe haiN| gaMdharvoke ghor3e baMdhanoMko tor3a kara bhAge / yaha dekha gaMdharva deva kaoNpane lage / nagaravAsI logoMne usa dhanuSake zabdase yaha samajhA ki koI zatru hI car3hakara A gayA hai / ata eva ve bhI bhAgane lage / striyA~ hAthameM baTaloI liye apane bhojana vagairahake kAmoMmeM lagI huI thIM / itanemeM droNake dhanuSakA zabda huA / usase ve bar3I DarIM" aura Darake mAre unake vastra taka gira pdd'e| saca hai ki Darase kyA nahIM hotA - sabhI anahonI bAteM ho jAtI haiM / isa taraha svayaM caMcala logoMko droNane aura bhI caMcala banA diyA / isake bAda droNane eka vANa aisA mArA ki vaha jAkara geMdameM jA chidA / phira kyA thA, unhoMne aba ekake bAda eka bANa mAranA zurU kiyA / ve bANa silasile se biMdhate hue geMda se lekara Upara taka eka lambI rassIke AkArake bana gaye / isa prakAra bar3I AsAnIse vaha geMda nikAla lI gaI, jise nikAlaneke lie kaurava asamartha the| usa samaya droNakI dhanurvidyAkI kuzalatAko dekha kara devatA aura manuSya usakI bar3I tArIpha karane lage; evaM parvatoMkI guphAoM meM baiTha kara kinnara-gaNa usake yazakA gAna karane lage / rAjA - gaNa usake guNoMkI prazaMsA karate hue kahane Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya / 159 lage ki aisI vANa-kuzalatA pahale hamane kabhI na to dekhI aura na isa samaya kahIM dIkhatI hai / isake bAda kucha kAla vahA~ aura Thahara kara paraspara prema-pUrvaka , kaurava aura pAMDava apane nagarako lauTa Aye / kaurava loga bhImake puNya aura zaktiko dekha kara jaba kucha na kara sake tava sutarAM zAnta ho gaye / aura hai bhI aisA hI ki asamartha puruSa jaba kucha nahIM kara sakate taba ve kSamAkA Azraya le lete haiN| isa tarahase pAMDavoM aura kauravoMko rAjya karate karate bahuta kAla vIta gayA, unheM vaha kucha bhI na jAna par3A / saca hai puNyAtmA satpurupoMkA mahAn kAla bhI kSaNakI nAI gujara jAtA hai aura unheM usakA kucha bhAna bhI nahIM hotaa| isake bAda eka samaya gAMgeyane tathA aura aura rAjoMne vivAhake sambandhameM droNAcArya se prArthanA kii| kahA ki guruvarya, aba Apa apanA vivAha kIjie aura sadgRhastha ghanie / droNAcAryane unakI prArthanAko uttama samajha kara svIkAra kara liyA / gurukI sammati pAkara gAMgeyane unake vivAhakA utsava zurU kara diyA aura gautamake pAsa jAkara usase usakI kanyAkI droNake lie yAcanA kii| kanyA logoMko AnaMda denevAlI aura rUpa-sauMdaryakI mUrti thI / jAna par3atA thA ki vaha sAkSAt dUsarI rati hI hai / usake sAtha droNakA vivAha-maMgala ho gyaa| vivAhake samaya bhA~ti bhaoNtike bAje aura kAminI-goMke maMgala-gItoMse baDI cahala-pahala rahI / tAtparya yaha ki vivAhake samaya khUba hI dhUmadhAma kI gaI thii| vivAhake bAda una dampati para kAmane apanA adhikAra jamAyA aura ve rati-sukha bhogate hue AnaMda-cainase apanA samaya bitAne lge| aura eka dUsare para Asakta citta hokara premase svargake sukhoMko yahA~ bhogane lge| __ anantara kucha kAlameM una dampatIke azvatthAmA nAma eka putra paidA huA / vaha buddhimAna thA, dhIra thA, dharmAtmA aura vratI puruSoMkA sevaka thA / usakA zarIra tejakA puMja thA / vaha dhanupa-vidhAmeM itanA nipuNa thA ki saba dhanuSavidyA-vizAradoMmeM mahezvara----mukhiyA--ginA jAtA thA / usakA hRdaya hamezA hI premase paripUrNa aura phUlA huA rahatA thA, ata eva vaha sava logoMko AnaMdadAyaka thaa| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| PnA . nrnamunarwarrammarne eka dina droNAcAryane apane parama prItibhAjana arjuna Adise kahA ki priya ziSyo, tuma dhanuSa-vidyAke sambandhameM hamezA merI AjJAke anusAra ' hI calanA; kabhI merI AjJAse viruddha na honaa| droNAcArya saba vidyAoMmeM pAraMgata, kRpAke sAgara tathA dhanuSa-vidyAke pUrNa paNDita the| taba bhI kauravoMne unake vacanoMkI avajJA kI aura ve svataMtra rahane lage / paraMtu buddhimAn aura samartha arjunane unakI AjJAkA yathAvat pAlana kiyA aura yaha ucita hI thA, kyoMki vidyA unhIMko prApta hotI hai, jo guruke AjJA-pAlaka hote haiM / isa para prasanna hokara droNAcAryane arjunako vara diyA ki maiMne tumheM Aja pUrNa dhanupa-vidyA dI; tuma zuddha, nirdoSa dhanupa-vidyAse mere samAna hI ho jAoge / isameM bilkula sandeha nahIM / aisI merI hArdika icchA hai / guruke ina vacanoMko suna kara pavitra-citta arjuna var3A kRtArtha huaa| aura usa paramArthake jJAtA tathA guruko hamezA apane hRdayameM virAjamAna kiye rahanecAle arjunane dhanuSa-vidyAke abhyAsameM lage raha kara thor3e hI dinameM usameM pUrNa jJAna prApta kara liyaa| isake bAda eka dina pAMDavoM aura kauravoM sahita droNAcArya apane ziSyoMko dhanuSa-vidyA sikhAneke lie vanameM gaye / vahA~ una logoMne U~cI DAliyoMvAle aura phala-pattoMse lade hue eka vRkSako dekhA / usa para vahutase pakSI baiThe hue the / usakI bIcakI DAlI para eka kauA baiThA huA thA / usako dekha kara dhanurvedI droNane pAMDavoM aura kauravoMse kahA ki jo isa kauekI dAhinI A~khako lakSya-nizAnA banA kara vedhegA, vahI vidvAn dhanuSadhArI, dakSa aura dhanuSa-vidyA-vizAradoMmeM aguA mAnA jAyagA / yaha suna kara duryodhana Adi to usa nizAnekA lagAnA kaThina samajha kara cupa raha gaye / ve ApasameM vicAra karane lage ki prathama to yaha kauA caMcala hai aura dUsare isakI A~kha aura bhI caMcala hai-palamAtra bhI eka ora nahIM ThaharatI, phira isake isa dAhine netrako kauna vedha sakatA hai aura kaise vedha sakatA hai / unako isa prakAra cupa-cApa dekha kara cApa vidyA-vizArada aura lakSyako bhalI bhaoNti jAnanevAle droNa gaMbhIra ' vANI dvArA pAMDava-kauravoMse bole ki yadi tumameMse koI bhI ise vedhaneko taiyAra nahIM hai to lo maiM hI ise vedhatA hU~ / yaha kaha kara usane dhanuSa para sapuMkha vANa car3hA kara jyoM hI usa kauekI dAhinI oNkhakI ora saMghAna lagAyA-dRSTi Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya 161 baoNdhI -tyoM hI una dhanurdhara guruko praNAma kara dhanupake saMdhAna meM buddhimAna aura dhanurdhara dhanaMjaya (arjuna) cola uThA ki he dhanupa-vidyA- vizArada gurupuMgava, isa lakSyako bedhaneke lie tuma sarvathA samartha ho, phira tumhAre bedhanemeM acambhA hI kyA haiM / he tAtapAda, isa samaya ApakA yaha lakSya vedha karanA aisA hai jaise surajako dIyA dikhAnA aura Ama para vandanavAra baoNdhanA yA kastUrIko caMdanakI dhUpase sugandhita karanA / bhAvArtha yaha ki jisa taraha sUrajako dIyA dikhAnA zobhA nahIM detA usI taraha yaha lakSya vedha Apako zobhA nahIM detA / aura eka bAta yaha bhI hai ki mujha sarIkhe Apake hI dhanupadhArI vidyArthIke upasthita rahate Apako yaha kAma karanA yukta bhI to nahIM mAlUma paDatA / isa lie prabho, mujhe AjJA dIjie ki maiM Apake mamAdase pAI huI dhanupa-vidyA ke malase isa vipama lakSyako bhI AsAnIse vedha skuuN| yaha suna droNane gaurava -zAlI arjunako lakSya vedha karaneke lie AjJA de dii| aura arjuna bhI usI samaya hAthameM dhanupa lekara vahA~ jAkara acala ho baiTha gayA, jahA~se use lakSyavedha karanA thA / isake bAda dhanuSa para DorI car3hAkara usa yazastrIne vajrake zabda jaisI garjanA kI / kauA bahuta hI caMcala thA, vaha kSaNa-kSaNameM gardanako idhara se udhara aura udhara se idhara moDatA thA / usake netra aura bhI adhika caMcala ho rahe the / aisI hAlata meM usakI dAhinI A~khako lakSya banAnA bahuta hI kaThina thA, parantu phira bhI arjunane use lakSya vanA usIkI ora apane mana aura buddhiko lagA diyA / usane isa icchAse ki kauA merI ora nIceko dekhe, phira dhanuSa - kA zabda phiyA / jise suna kara kauA usakI ora mueNha kara nIceko dekhane lagA / itane hameM usa lakSya vedhake pUrNa vidvAna arjunane ati zIghra usakI dAhinI A~khako vaidha diyA / usakI isa saphalatAko desa kara droNAcArya aura kaurava Adi sabhI cApavidyA - vizArada arjunakI muktakaMTha se prazaMsA karane lage / ve bole ki bahutase dhanuSadhAriyoMko dekhA; parantu aisA dhanuSa-vidyA-nipuNa aba taka koI bhI dekhane meM nahIM AyA / arjuna, tuma dhanupa-vidyAmeM pAraMgata vidvAnoM meM bhI zreSTha vidvAn ho / atra aura guNI yA guNagrAhI tumase car3hakara kauna hogA / isake bAda ve saba arjunakI isa sArthaka kIrti kahAnIko kahate sunate hue apane apane ghara cale Aye / parantu arjunake isa nirmala balako dekha kara kauravoMkA hRdaya bar3A duHkhI ho rahA thA / pANDava-purANa 21 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraanne| wwwwwwwmmmmmmmmmmmmwwwmore v vavrawwvmmraar.mm. eka samaya zatra-vidhvaMsaka samartha arjuna dhanupa-vANa hAthameM lekara vanako gayA aura vahaoN hiMsaka siMha, vyAghra Adi jIva-jantuoM dvArA logoMko jo ApadAyeM ho rahI thIM unheM dUra kara, vanacara hiMsaka jIvoMko DarAtA huA, ghRmatA phiratA, eka gahana sthAnameM pahuMcA / vahA~ usane siMhakI nA~I unnata eka kuttekA muMha vANoMse vighA huA dekhA / usako dekha kara vaha socane lagA ki yahA~ isa taraha bANa calAne vAlA koI manuSya to dIkhatA hI nahIM, phira isa pracaMDa kuttekA muMha isa taraha vANoMse kisa dhanuSa vidyA-vizAradane vedha diyA hai / dUsarI bAta yaha hai ki zabda-vedha jAne vinA koI aisA kAma kara bhI nahIM sakatA / aura yahA~ zabda-vedhake jJAtAkA honA bar3e acambhekI bAta hai / kyoMki zabda-vedhake kAraNa hI mere guru mahAn paMDita droNako sabhI dhanuSavidyA-vizArada mAnate haiM aura isIse ve saMsAra meM prasiddha haiM / aura yaha sunA bhI jAtA hai ki zabda-vedha bahuta kaThina hai; durArAdhya hai-usako koI bhI nahIM jaantaa| yadi koI jAnatA hai to droNa hI jAnatA hai / phira yahA~ zabda-vedhakA jJAtA kahA~se AyA / yadi kisI dUsare vidyArthIko droNa gurune hI sikhAyA ho to yaha bhI nahIM ho sakatA; kyoMki maiM hamezA hI unake pAsa zabda-vedha sIkhaneke lie upasthita rahatA hU~ aura unhIMke Azrayase maiM dhanuSavidyA-vizArada huA hU~, merA dhanuSavidyAmeM caMcu-praveza huA hai / evaM prasanna hokara unhoMne mujhe zabdavedha-vidyA sikhAI hai aura kisIko nahIM sikhAI hai / phira dUsarA koI zabda-vedha-kuzala yahA~ ho hI kaise sakatA hai| parantu isameM bhI saMzaya nahIM ki isa kutteko bhoMkate vakta kisI zabdavedha-vizAradane hI mArA hai| bar3e acambhekI bAta hai ki usakA kucha patA nahIM cltaa| isake bAda vaha dhIravIroMko bhI zikSA denevAlA vIravara arjuna isI bAtakA bAra vAra smaraNa karatA huA garvake sAtha jaMgalameM ghUmane lgaa| aura usa zabda-vedhI vANa calAnevAleko dekhanekI prabala icchAse vaha anAyAsa hI bar3I bar3I dUra taka dhUma aayaa| usane pahAr3oMkI guphAyeM aura zikhara dekhe, katAoMke sundara maMDapa dekhe / itane meM use eka bhIla dekha pdd'aa| vaha kaMdhe para dhanuSa liye thA, vIra thA, vanameM rahanevAlA thA, vANa chor3anemeM var3A catura thA, usake netra bar3e bhayaMkara the, donoM pasavAr3e idhara udhara ghUmaneke kAraNa kSubhita ho rahe the / vaha kamarameM tarakasa vaoNdhe thA / usakA tarakasa vANoMse paripUrNa thaa| usako Alasa lezamAtra na thA / usakA hAtha hamezA nRtyasA karatA thA aura vaha * apane vegakI caMcalatAse ivAko bhI mAta karatA thA / usakA muMha nIcA thA / usakI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyaay| imammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmumommmmmmwwwmmmmmm nAkakA AgekA bhAga vANake agra-bhAgakI taraha vilkula patalA. thA / usake vAla vadhe hue the| vaha bhayAnaka aura eka kutteko sAtha liye hue thA / usako dekha kara tejasvI pADunandana arjuna bolA ki mitra, tuma kauna ho ? kahA~ rahate ho ? aura kaunasI vidyA jAnate ho? yaha suna krodhase lAla netra kiye hue ata eva kSamA-rahita aura dekhanemeM bhayAvanA vaha bhIla ahaMkAra bhare zabdoMmeM bolA ki sunie, dhanuSadhAriyoMko bhaya denevAlA tathA auroMko prIti denevAlA maiM eka bhIla hU~ aura isI vanameM basatA huuN| maiM dhanupakalAkA paNDita huuN| mujhameM dhanupa-vANake dvArA hara eka mANIko vedhanekI apUrva sAmarthya hai / maiM zabdavedha karaneseM pUrNa samartha huuN| mere samAna lakSyavedha karanevAlA pRthvIkI pITha para aura koI nahIM hai / aura to kyA, merI bhRkuTiko dekha kara hI kaI to prANa tyAga dete haiM / usa dhanurdhara bhIlake aise parAkramako suna kara arjuna bahuta prasanna huA aura usane usase pUchA ki he zabdavedha-nipuNa, usa siMha-tulya kutteko kyA tumane hI apane apUrva vANa-vidyAke pala mArA hai ? bhIla bolA-he sundara zrotroMvAle aura kAmakI mUrti, Apa manoratha siddhike sAdhaka, sundarAMga aura kamalake jaise netroMvAle, kamalA-lakSmI-ke Alaya, sundara kAmiyoM dvArA vAMchanIya, kartavya-parAyaNa aura bhaoNti bhaoNtikI kalAoMkI kelike sthAna dekha par3ate hai / ataH maiM apanI kRtiko Apase kahatA huuN| Apa dhyAna dekara sunie / vaha yaha ki maiM zAntacittase kahIM jA rahA thA ki itanemeM maiMne usa kuttekA bhayAvaha zabda sunA / suna kara mujhe kucha raMjasA huA aura aisI hI avasthAmeM maiMne usakA vANa dvArA kAma tamAma kara diyA / bhIlakI isa bAtase use zabda-vedhI jAna kara kauravAgraNI arjunako bahuta acambhA huA aura taba usane zobhA-vihIna aura lobhI usa bhIlase pUchA ki kirAta, batAo ki tumane yaha zabdavedhinI uttama vidyA kahaoNse sIkhI hai ? dekho, yaha akSarazaH satya hai ki uttama vidhAkA uttama phala milatA hai yA yoM kahie ki uttama vidyA uttama phala detI hai| aisI uttama vidyAkA denevAlA kauna apUrva paNDita tumhArA guru hai / isa samaya to zabda-vedhinI-vidyAko sikhAnevAle guru kahIM dIkhate bhI nahIM / arjunakI aisI yukti-saMgata vAtoMko suna kara musakyAtA huA vaha kRtajJa aura sukRtI bhIla polA ki zatru-samUhake dhvaMsaka droNacArya mere sadguru haiM, aura unhIMke prasAdase maiMne yaha uttama vidhA pAI hai| isa samaya yaha vidyA unake sivA aura kisIke pAsa nahIM hai / ataH isa vidyAkI vidhiko batAnevAle mere vahI guru haiM aura koI nahIM / usake ina vacanoMko suna kara saphala-manoratha, pavitra-citta Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 www muwwur mon wowwe i paannddv-puraann| wnunn wowwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww aura sUkSma-buddhi arjuna mana-hI-mana socane lagA ki kahA~ to parivArake sAtha / nagarameM rahanevAle, uttama uttama bhogoMko bhoganevAle, miSTabhASI, rAjyamAnya aura vidvAnoMmeM zreSTha vidvAn droNAcArya aura kahA~ nirdaya, jIvoMkA ghAtaka aura ati krUra jIvoMke sAtha niDaratAse yuddha karanevAlA yaha bhIla / nagara aura vanameM rahanevAle ina donoMkA samAgama honA atyanta viSama hai| jaise ki pUrva-samudrameM chor3I gaI saila aura uttara samudrameM chor3e gaye juAkA samAgama bar3A kaThina hotA hai| isake bAda arjunane usa kirAtase kahA ki tumane uttama guNoMse ziSToMmeM bhI gariSTa una droNa guruko kahA dekhA hai ? isake uttarameM caI bolA ki yahA~ eka ramaNIya stUpa (thaMmA ) hai / usI stUpako drauNa samajha kara maiMne yaha vidyA mApta kI hai / itanA kaha kara vaha namra aura guNa-gauravakA jJAtA bhIla arjunako usa stUpake pAma le gayA aura dikhA kara bolA ki dekho, yahI pavitra AtmA droNa mere parama guru haiM / inake Azrayase lohA usI taraha sonA ho jAtA hai jisa taraha ki pArasake saMyogase / he rAjan, maiM hamezA savere uThateke sAtha hI isa vipula aura pAvana stUpako guru-buddhise namaskAra karatA huuN| isIke prasAdase hI maiMne yaha zabdavedhinI vidyA pAI hai / maiM hamezA isakI sevA bhaktimeM lagA rahatA hU~ / maiM parokSa rUpase droNa gurukI vinaya karatA hU~ aura rAtadina sthira cittase unhIMke guNoMko smaraNa karanemeM lagA rahatA hU~ / he rAjan, droNa guruke saMkhyAtIta guNoMkA ciMtana karatA huA maiM jisa vakta isa guru-tulya stUpako dekhatA hU~ taba merA cica snehase bhara AtA hai / dekho, kahA hai ki jo guru-buddhise guruke caraNoMkI sthApanAse pavitra hue sthAnakI bhI sevA karatA hai vaha bhI saMsArameM mana-cAhe sukhoMko pAtA hai / yaha suna kara pAyeM apane zuddha vadhanoM dvArA usakI prazaMsA karane lagA aura bolA ki cAhe sajjana puruSa kitanI hI dUra kyoM na hoM para satpuruSa unake guNoMko le hI lete haiN| kyoM ki guNa-grahaNa karanekA satpuruSoMkA svabhAva hI hotA hai| zavarottama, tuma mahAn ho, mahAn puruSoM dvArA mAnya ho evaM guru-bhakti-parAyaNa aura guNavAnoMmeM zreSTha ho / isa prakAra usa bhIlakI stuti kara arjuna vahaoNse apane nagarako calA aayaa| para ukta ghaTanAse usake hRdayameM bar3I uchala-kUda maca rahI thii| ataH vaha zIghra hI droNAcAryake pAsa pahuMcA aura unheM namaskAra kara unake pAsa baiTha gayA / vAda vaha bolA ki guruvarya, maiM Aja zatruoMko nAza karanekI icchAse vanameM gayA thaa| vahA~ mujhe tarakasa bA~dhe hue eka bhIla dIkha pdd'aa| vaha kuNDalake AkAra Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya | 165 jaise dhanuSako liye thA / usake hAthameM bANa yA / usako dekha kara maiMne pUchA ki mitra, tuma kauna ho ? kahA~ rahate ho 1 aura kaunasI vidyA jAnate ho ? usane uttara meM kahA ki maiM kirAta hU~, yahIM vanameM rahatA hU~ aura droNAcArya guruke upadezase meM zabda vedhinI vidyAko bhalI bhA~ti jAnatA hU~ / parama pUjya guruvarya, usake isa vacanoM ko suna kara mai Apase kahane ke lie yahA~ AyA hU~ / svAmina, vaha bar3A niThura hai, duSTa aura durAtmA hai / usakI sabhI ceSTAyeM aniSTa rUpa hotI haiM / vaha hatabuddhi, sadA hI niraparAdhI jIvoMko mArA karatA hai / khedakI bAta yaha hai ki vaha mAyAcArI Apake upadezakA bahAnA karake jIva-rAzike gANako vyartha hI haratA hai aura ghora pApa karatA hai| pArthake ina duHkha bhare zabdoM ko suna kara droNako vaDA bhArI kheda huA aura vaha mana hI mana vicArane lage ki isa pApAtmAko isa duSkRtyase rokane kyA upAya haiM / kucha soca kara vaha usako duSkRtyase rokane ke lie arjunake sAtha usI samaya vahA~se vanako cale aura rAste meM dhanuSa-bANadhArI bhIloMko jAte hue dekhate usI vanameM phueNce| vahA~ ati zIghra hI unakI usa bhIla se bheMTa ho gaI / bhIlane ati zAnta-citta guruko namaskAra kiyaa| parantu vaha jAnanA na thA ki jisakA maiM guru mAnatA hU~ vaha droNAcArya yahI haiM aura mAyA- vepa ghara kara yahA~ Aye haiN| isake bAda vaha guruke caraNoM meM baiTha gayA / usa samaya droNane usase pUchA ki tuma kauna ho ? aura tumhArA guru kauna hai ? isake uttarameM vaha droNAcAryako prasanna karatA huA mIThe vacanoM meM bolA ki maiM bhIla hU~ aura nAnA kalAoM ke jAnakAra mahAna puruSa droNAcArya mere guru haiM | unhIM prasAdase maiMne yaha saba manorathoM ko sAdhanevAlI vidyA pAI haiM, aura yadi mujhe una mahAn puruSakA darzana mile to maiM apanA bar3A bhArI saubhAgya mAnU~gA / yadyapi vaha vizuddha AtmA aura samRddhi-siddhi-buddhise yukta mujhase parokSa hai to bhI isa samaya maiM unheM bhakti bhAvase pratyakSa samajha kara hI ArAghatA hU~ / bhaktibalase vaha hamezA hI merI dRSTike sAmane rahate haiM / maiM unheM kabhI bhI nahIM bhUlatA huuN| yaha suna kara droNane kahA ki kirAta, yadi isa samaya nAnA lakSaNoMse lakSita una droNAcAryako tupa pratyakSa dekha pAo to unake prati tuma kaisA vyavahAra karo ! isake uttara meM kirAta colA ki yadi maiM isa samaya unheM pratyakSa dekheM to maiM apaneko nichAvara kara saba prakAra unakI sevA karU~ / mujhameM aura kucha paropakAra karanekI sAmarthya to nahIM hai, isa lie mujha sarIkhe zakti-hInoM ke lie gurusevA hI paryApta hai, basa hai / isa para droNane kahA ki tuma droNake kucha lakSaNoMse use Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / Max mammwwwwwwvmAANAwvk jAnate ho / uttarameM kirAtane kahA ki hA~, maiM unheM pahicAnatA hai| tava droNa bole ki sAre-saMsArakA hitaiSI, vidvAnoM dvArA mAnya aura manohara maiM hI tumhArA guru droNAcArya huuN| yaha suna kara bhIla bahuta hI khuza huaa| unheM apane guru jAna kara / usakA mukha-kamala khila uThA aura usane droNako pRthvI taka mastaka jhukA kara sASTAMga praNAma kiyaa| so ThIka hI hai ki iSTa vastuke cirakAlase milane para sabhI ko bhIti hotI hai / usa vinayIne guru droNAcAryakA khUba vinaya-satkAra kiyaa| saca hai ki guruke milane para sabhI buddhimAn unakA vinaya karate haiM / isake bAda droNane usa bhIlase pUchA ki tuma kuzala to ho na ? vaha bolA, ki nAtha, tumhAre prasAdase maiM kuzala huuN| mujhe kisI tarahakA kaSTa nahIM hai / guruke samAgamase maiM bahuta hI prasanna huuN| isa para vaha nyAya-mArga-pAraMgata aura vAgmI droNa bola ki kirAta, tuma vanavAsI ho, vina-samUhake vighAtaka ho, merI sevA-vidhika jJAtA ho, merI AjJAke pratipAlaka ho, tumhAre samAna isa bhUtala para maiMne Aja taka koI bhI vidyArthI nahIM dekhA hai / tuma bar3e hI acche mAlUma par3ate ho / dekho, maiM yahA~ tumase eka yAcanA karaneke lie AyA huuN| yadi tuma denA svIkAra karo to yAtru; kyoMki yAcanAkA bhaMga bahuta hI duHkhadAI hotA hai / yaha suna bhIla kA~patA huA aura manameM vismaya karatA huA volA ki svAmin , yaha Apa kyA kahate hai ! maiM to sarvathA ApakI AjJAkA pAlaka huuN| mujha zaktihInake pAsa aisI kaunasI sampatti hai jo Apa jaise puruSoMke lie deya na ho| isa para droNa bole ki suno| maiM jo cAhatA hU~ vaha deya. vastu tumhAre pAsa hai| yadi denekI icchA ho to vacana do / phira maiM yAtru / bhIla bolA ki maiM saba kucha Apako deneko taiyAra huuN| Apa prasannatAke sAtha maoNgie / droNane kahA ki basa, maiM yahI cAhatA hU~ ki tuma apane dAhine hAthake aMgUTheko jar3ase kATa kara mujhe de do| yaha suna kara bhaktike vaza ho gurukI AjJAke pratipAlaka aura unake guNoM para mugdha usa bhIlane apane dAhine hAthake a~gUTheko kATa kara guruko sauMpa diyaa| saca hai ki a~gUThe hIkI kyA vAta hai to bhakta loga, bhaktike vaza ho kara apanA jIvana bhI de DAlate hai / usake a~gUTheko kaTavA kara droNAcAryane apane usI uddezyako jisake lie ki usakA a~gUThA kaTavAyA thA, usa bhIlake sAmane kahA ki dAhine hAthake aMgUTheke vinA koI bhI dhanuSako nahIM car3hA sakatA, ataH isake dvArA jo jIvoMke vadhase bar3A bhArI pApa hotA thA. vaha Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gyArahavA~ adhyAya / ava na hogaa| isake bAda unhoMne yaha soca kara ki pApI puruSoM ke lie zabdAvedhinI-vidyA nahIM denA cAhie, pArthako vaha vidyA pUrNa rItise sikhA dii| isake bAda pArthake sAtha vaha apane nagarako cale Aye aura sukha-zAntise uttama uttama cIjoMme utpanna hue bhogoMko bhogane lage; AnaMda-cainase apanA samaya vitAne lge| isI taraha bhItarase virodha rakhanevAle para bAhirase mIThe mIThe bolanevAle nAnA kalA-kuzala kaurava-pAMDava bhI vahIM raha kara sukhase kAla vitAne lge| bhImake zarIrakI phAnti soneke jaisI thii| bar3e bar3e vinoMkA vaha nivAraka thaa| usake lie viSa amRta aura saoNpa sarpa-kaMcukIke jaisA nissatva ho gayA thA / evaM athAha gaMgAkA jala bhI usake lie jaoNghoM gaharA raha gayA thA / yaha saba puNyakA hI mahatva hai / dekho, jisake puNyakA jora hotA hai usake lie sutarAM hI saba acche acche nimitta A milate haiM aura sampatti usakA pIchA nahIM chodd'tii| ___ vaha arjuna saMsArase suzobhita ho jisakI kIrti diganta-vyApinI hai, jo upamA-rahita hai, anoMko dUra karanevAlA aura uttama abhiprAyavAlA hai, jo satpathagAmI aura sava kAmoMmeM hamezA eka manorathase calatA hai| ata eva jo samartha, dhanurdharoMmeM mukhya aura dharma-buddhikA dhAraka hai, jo dharma-dhanuSa dvArA vairiyoMkA dhvaMsa kara cukA hai, jisakA koI bhI vairI nahIM hai aura jo pramANa-prasiddha padArthoM para vizvAsa karatA hai| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 168 pANDava-purANa | A2V~ 51 AWavvy ~~~~~~ ~~~ bArahavA~ adhyAya | una padmaprabha jinadevako merA praNAma hai jo lakSmIke dAtA hai, jinakA zarIra lAla kamalake jaisI kAntivAlA hai, jinake vakSaHsthalameM lakSmIkA nivAsa hai aura kevalajJAna honeke bAda vihArake samaya jinake caraNa-kamaloMke nIce devatA- gaNa kamala (kI racanA karate haiM / isake bAda zreNika mahArAjane gautama bhagavAnako pUchA ki prabho, jisa samayakI yaha kathA hai usa samaya yAdavoMke kaisI vibhUti thI aura ve kahA~ rahate the / isake uttarameM gautama svAmIne apanI gaMbhIra dhvanise kahA ki zreNika, aba yAdavoM kA pavitra carita kahA jAtA hai / usako tuma sAvadhAna cittase suno| eka dina aMdhakavRSTine saMsArase virakta hokara apane vaDe putra samudravijayako sava rAjya sauMpa diyA aura Apa guruke nikaTa jA dIkSita ho gayA / rAjya aba jayI samudravijaya karane lagA / samudravijayake choTA bhAI vasudeva thA / eka dina vaha gaMghasindhura nAmake hAthI para savAra ho, senA sahita utsavake sAtha krIr3A karaneke lie vanako gayA / usake Upara camara Dhula rahe the aura bhA~ti bhA~ti ke bhUSaNoMse vibhUSita, svabhAva - sundara usake zarIrakI apUrva hI zomA thI / use dekha kara zaharakI kAminiyA~ bahuta vyAkula huI / usake saundarya para mugdha hokara ve apane ghara girastIke kAmoMko chor3a kara usako dekhaneke lie bAhira A gaI / aura to kyA, ve use jaba AtA suna pAtIM tabhI apane pati devoMko bhojana Adi karate aura bAla-baccoMko dUdha pIte chor3a kara bAhira bhAga AtI thIM / yaha hAla dekha kara zaharake logoMne rAjAse prArthanA kI aura rAjAne bhI unakI prArthanA para ucita dhyAna dekara avase gharake bagIcemeM hI krIr3A karanekA prabaMdha kara kumArako udyAna jAnese roka diyA / eka dina kumAra apane cAgameM krIr3A kara rahA thA / isI samaya nipuNamati nAma naukarane Akara rAjakumArase vana jAnese roke jAnekI bAta kaha dI / suna kara usase vasudevane pUchA ki mujhe vana jAnese kisane rokA hai ? uttarameM usane kahA ki prabho, jisa samaya Apa vanako jAte Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMAmanaam AMAAMAAAAAAAMAamannaamwammnanamarAmAA bArahavA~ adhyaay| hue zaharase nikalate haiM, usa samaya Apake rUpa-saundaryako dekha kara zaharakI nAriyoMkA caritra zithila ho jAtA hai / ve kAmadevakA grAsa bana jAtI haiM aura lAna-zarma choDa kara viparIta ceSTAyeM karane lagatI haiN| kanyA, sadhavA aura vidhavA sabhI aisI dekha par3ane lagatI haiM mAnoM unhoMne madirA hI pIlI hai / yaha dekha kara zaharake logoMne rAjAse prArthanA kI aura rAjAne hI unakI prArthanA parase Apako udyAna jAnese roka diyA hai| nipuNamatike ina vacanoMse vasudevane apane Apako bandhanameM par3A smjhaa| isake bAda eka dina rAtako kisI vidyA sAdhaneke bahAnese ghor3e para car3ha kara rAjakumAra nagarase vAhira nikala gyaa| * vaha vahaoNse sIdhA masAna bhUmimeM pahuMcA / vahA~ usane eka murdeko apane saba vastra-AbhUSaNa pahinA diye aura vAda use jalA kara Apa . Age cala diyaa| dhIre dhIre vaha vijayapura pahuMcA / vaha bahuta thaka gayA thA, isa lie apanI thakAvaTa dUra karaneko vahA~ eka azoka vRkSake nIce baiTha gyaa| vahA~ magadha dezake rAjAkI orase eka bhIla rahatA thaa| daivayogase isake vahA~ pahu~cate hI bhIlako nimittajJAnIke batAye hue nimittakI sUcanA milI / ataH vaha rAjAke pAsa gayA aura usane rAjAko vasudevake AnekI khabara kI / rAjA usI samaya vahaoN AyA aura vasudevako bar3e bhArI ThATa-bATake sAtha nagarameM livA , le gayA / isake bAda usane usake sAtha apanI stomalA nAma putrIkA byAha kara diyA / byAhake bAda kucha dinoM taka kumArane vahIM vizrAma kiyA / pazcAta vahaoNse cala kara vaha puSparamya nAma vanameM pahu~cA / vahA~ eka vanele hAthIko mada-rahita kara-usakA mada utAra ghara-vaha AnaMda-cainase usake sAtha krIDA karane lagA / vana-gajake sAtha krIr3A karatA huA usako dekha kara eka vidyAdhara vijayAI parvatake kinnara gItapurameM le gyaa| vahA~ azanivega aura pavanavegAkI putrI zyAmAke sAtha usakA byAha ho gayA / zyAmAkA dUsarA nAma zAlmalidattA bhI thaa| zyAmAke sAtha kAmakrIr3A karatA huA kucha dinoM taka vaha vahIM rahA; parantu eka dina use vahA~se rAtake samaya eka duSTa aMgAraka nAma vidyAdhara hara le gayA / yaha dekha zyAmA talavAra lekara usake pIche pIche bhAgI / taba aMgAraka DarA aura zyAmAke Darake mAre usane vasudevako AkAzase nIce chor3a diyA / yaha dekha zyAmAne parNaladhvI vidyA bhejI / usane jAkara jinadevako pANava-purANa 22 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 pANDava-purANa hRdayameM dhAraNa karanevAle vasudevako nIce giranemeM sahArA diyA, tAki vaha AsAnIse caMpApurI tAlAba meM jAkara par3A - use kucha bhI takalIpha na huI / isake bAda vaha tAlAva se nikala kara campApurImeM gayA / vahA~ gaMdharvadattAkA svayaMvara thA / gaMdharvadattA gAnavidyAmeM bahuta bar3hI car3hI thI / svayaMvarakA hAla suna kara vasudeva bhI tatkAla svayaMvara maMDapa meM pahu~cA / vahA~ pahu~ca kara usane gaMdharvadattAse kahA ki supaNDite, doSa-rahita, acche tAroMvAlI aura ThIka pramANakI banI huI eka vINA do, tAki jaisI tuma cAhatI ho maiM vaisI hI use bajA sakU~ / yaha suna usane vasudevako tIna-cAra vINAyeM dIM, para vasudevane una sabameM koI na koI doSa batA kara vApisa lauTA dIM / tava gaMdharvadattAne use ghopavatI nAma vINA dI, jo bilkula nirdoSa thI / use lekara kumArane bajAnA zurU kiyA aura bar3e abhimAna ke sAtha usane jaisA ki gaMdharvadarttA cAhatI thI vaisA hI bajA kara sunAyA / jisase vaha bahuta hI prasanna huI aura sAthameM vasudevake Upara tana-manase nichAvara bhI ho gaI / , isa prakAra kumArake dvArA jItI gaI apanI kanyAkA cArudattane usake sAtha byAha kara diyA / kumAra bhI isa vyAhase atIva prasanna huA / evaM vijayArddha parvata para usa puNyAtmAne vidyAdharoMkI aura sAtasau kanyAoMke sAtha vivAha kiyA / saca hai ki puNyakA udaya hone para saMsArameM kucha bhI milanA durlabha nahIM raha jAtA / vahA~se cala kara vaha ariSTapura nAma nagarameM AyA / yahA~kA rAjA thA hiraNyavarmA aura rAnI thI padmAvatI / unake rohiNI nAma eka putrI thI / vaha cA~dakI rohiNI ke tulya thI / vahA~ usakA svayaMvara thA aura deza videza ke rAjA usameM upasthita the / vasudeva bhI usa svayaMvarameM gayA aura apane yogya sthAna para jAkara baiTha gayA / isake bAda rohiNI svayaMvara - maMDapa meM AIM aura usane sava rAjoMko chor3ate hue cale jAkara vasudevako pasaMda kiyA aura bar3I bhArI utkaMThA sAtha usIke galemeM varamAlA pahinA dI / yaha dekha una saba rAjoM meM bar3A kSobha macA, yuddhakalAmeM samudrake jaise umar3anevAle samudravijaya Adi saba rAjA usa samaya mAna-maryAdA chor3a kara yuddhake lie taiyAra ho gaye / idhara hiraNyavarmA aura vasudeva bhI nikala kara maidAnameM A DaTe / isa samaya samudravijayako apanA paricaya denekI icchAse vasudevane vaha vANa calAyA jisa para vasudevakA nAma likhA thA / usa bANako dekha kara samudravijayane usI samaya yuddha banda karavA diyA / isake bAda vaha apane saba bhAiyoM sahita vasudevase t Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 wwwwwwwwwwwwwimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm cArahavA~ adhyaay| mila kara parama bhItiko prApta huA / pazcAt saba bhAiyoMne bar3e harSake sAtha vasudevakA vyAha-mahotsava kiyA / anantara praur3ha rAgaraMgase ve donoM dampatI sukhacainase sukha bhogane lge| eka dina zubha svamoMko dekhaneke bAda rohiNI devIne zukra svargase caya kara Aye hue eka unnata devako garbha dhAraNa kiyA aura kramase jaba nau mahInA pUre ho gaye taba balabhadra nAmake navameM valadevako janma diyA / balabhadra rUpazAlI aura jagatako AnaMda denevAlA thaa| isake bAda gaMbhIra AzayavAle ve saba yAdava vasudeva-sahita sukhase marIpurameM rahane lge| eka dina jarAsiMghako dekhanekI icchAse vidAMvara vasudeva vIra kaMsake sAtha rAjagRha nagara AyA / vahA~ isI samaya jarAsiMghane sava rAjoMke lie yaha AjJA nikAlI thI ki jo koI nRpati suramyadezake podanApurake rAjA siMhasthako vaoNdha kara mere Age le AyagA use maiM kaliMdasenAke garbhase utpanna huI jIvadhazA nAma apanI putrIke sAtha sAtha Adhe rAjyakA svAmI banA dUMgA / sArAMza yaha ki jo siMharathako pakar3a le AyagA use maiM apanA AdhA rAjya dUMgA aura usake sAtha apanI putrI bhI vyAha duuNgaa| isa AjJAko pAkara aura rAjA loga to cupa-cApa apane ghara para hI baiThe rahekisIkI himmata siMharathako vA~dha lAnekI na huI / parantu vasudevase na rahA gayA / vaha jarAsiMghake AjJApatrako pAte hI usI samaya kucha senAko sAtha lekara kaMsa sahita vahA~se nikala par3A aura vidhA-valase siMhoMkA stha banA, usa para car3ha vAtakI vAtameM usane siMharathako baoNdha liyA aura lAkara jarAsiMdhako sauMpa diyaa| taba jarAsiMgha apanI pravijJAke anusAra use kanyA aura AdhA rAjya denekI vyavasthA karane lgaa| parantu vasudevane putrIko kulakSaNA jAna kara jarAsiMghase kahA ki zatruko maiMne nahIM baoNdhA hai| kintu vA~dhA hai mere isa mitrane / isa lie Apa isako hI putrI dIjie / yaha suna jarAsiMdha mana-hI-mana socane lagA ki yaha kauna hai / isakA nAma kyA hai aura na jAne isakA kula kaisA hai / isake vAda usane kaMsase pUchA ki tumhAre mAtA-pitA kauna haiM ? kaMsane uttara diyA ki nAtha, maiM mandodarIkA putra huuN| yaha suna kara marAsiMdhane maMdodarIko bulAyA / vaha apane sAthameM eka sandUka lekara AI aura usa sandUkako rAjAke Age rakha kara bolI ki mahArAja, yaha yamunAke pravAhameM vahatA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava puraann| wwmummon huA Akara daivayogase mere hAtha laga gayA thA aura isImeM maiMne ise pAyA thaa| isa lie janma denevAlI to isakI yahI mAtA hai, para pAlane-popaneke lihAjase dekhA jAya to maiM bhI mAtA huuN| maine isakA kaMsa nAma rakkhA hai / parantu / isa maMjUSAmeM isake sAtha eka patra aura milA thaa| usake vA~canese mAlUma huA ki yaha ugrasena rAjA aura padmAvatI , rAnIkA putra hai / maMdodarIke antima vacanoMse jarAsiMdhako saMtoSa huA aura usane harSita hokara use Adhe rAjyake sAtha apanI kanyA byAha dii| . ____ isake bAda kaMsa, pitAse apane vairakA badalA leneke lie bahutasI senA sahita mathurA AyA aura krodhake vaza ho, mAtA-pitAko vA~dha kara usane zaharake 'daravAje meM kaida kara diyA / kaMsakI vasudeva para bar3I bhakti ho gaI thI, ata eva usane vasudevako apane yahIM bulA liyaa| mRgAvatI dezameM dazArNa nAmaeka nagara hai / vahA~kA rAjA devasena thA aura usakI rAnIkA nAma thA dhanadevI / vaha indrakI indrANI jaisI thii| unake eka putrI thii| usakA nAma thA devakI / usakA koyalake jaisA suMdara svara thaa| vaha bahuta hI acchA AlApa letI thii| kaMsane bar3e bhArI Agrahase devakI vasudevake lie dilAI thii| ___ isake bAda kramase vasudevake nimittase devakIke tIna bAra do do karake chaha putra paidA hue; aura vAda sAtavA~ putra kRSNa paidA huaa|kRssnn var3A parAkramI thaa| kRSNakA janma hote hI vasudeva valabhadrakI salAhase, kaMsake bhayake mAre, gokulameM naMdagopa aura yazodAke yahA~ gaye aura vahA~ kRSNa nArAyaNako isa lie chor3a Aye ki jisameMnirbhIkatAse usakA poSaNa ho / kRSNakA naMdagopake yahA~ bar3I acchI taraha pAlana hotA rahA / vaha thor3e hI dinameM khUba huziyAra ho gyaa| vaha bahuta hI buddhimAna thaa| isake bAda vaha cANUra aura kaMsakA nigraha karake pUrNa sukhake sAtha rahane lgaa| ___ rUpAcala parvata para eka sthanUpura nAma pura hai / vahA~kA suketu nAma rAjA thA / usakI priyAkA nAma thA svayaMprabhA / vaha suketuko vahuta hI pyArI thI aura apane rUpa-saundaryase khUba suzobhita thI / usake eka putrI thI / usakA nAma thA satyabhAmA / vaha subhAmA thI-sundara kAnti aura zrIvAlI thI / vaha apane rUpase indrANIko bhI nIcA dikhAtI thI / usako aisI sundarI aura kAntivAlI dekha kara usake pitA suketuneM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArahavA~ adhyaay| 173 nimittakuzala nAma nimittajJAnIko pUchA ki satyabhAmA kisakI vallabhA hogii| naimittikane uttara diyA ki vaha tIna khaMDake svAmI kRSNa nArAyaNakI paTTarAnI hogii| yaha jAna kara suketune dUtake hAtha bheMTa vagairaha bheja kara satyabhAmAkA kRSNake sAtha vyAha kara diyaa| isake bAda vaha to sasArase virakta ho gayA aura kRSNa nArAyaNa satyabhAmAko pAkara sAMsArika sukha bhogane lgaa| isI samaya ugrasena rAjAko mathurAkA rAjA banA kara kRSNa-sahita sabake saba yAdava saurIpura cale aaye| isake bAda jIvadhazA nAma apanI putrIke muMhase rAjagRhake rAjA jarAsiMdhane java kaMsakA maraNa sunA taba use yAdava logoM para bar3A bhArI krodha AyA / usane usI samaya yAdavoMke sAtha yuddha karaneko apane putroMko bhejA / parantu ve yAdavoMke daiva aura paurupake mAmane Thahara na sake-saba naSTa ho gye| yaha dekha kara jarAsiMdhaka krodhakA kucha pAra na rahA / taba usane tInasau chiyAlIsa yodhAoMko sAtha dekara, yAdavoMko tahasanAza karaneke lie, aparAjita nAma apane bar3e putrako bhejaa| lekina yAdavoMkI zaratAke sAmane usakI bhI kucha na calI-vaha bhI yuddha-sthalakI vali ho gayA / isa duHkha-maya samAcArako suna kara to vaha duddharSa vIra svayaM hI phavaca vagairaha pahina kara taiyAra huA aura yAdavoMke sAtha lar3aneko gayA / kaMsako AyA suna kara yAdava loga bar3e Dare aura ve saurIpura tathA mathurAko bhAga gaye / yaha dekha jarAsiMghane unakA pIchA kiyA, parantu devoMne mAyAke dvArA jarAsiMdhako to pIchA lauTA diyA aura yAdavoMko pacchima dizAmeM sudUra samudrataTa para bheja diyaa| isake bAda manasvI kRSNa nArAyaNane samudra mArga pAnekI icchAse jaisI vidhise hone cAhie, ATha upavAsa kiye / puNyodayase usake pAsa naigama nAma eka devane Akara kahA ki bhogiyoM-sA~poM-ko mardita karanevAle nirbhaya prabho, Apa isa azva-bheSa-dhArI deva para savAra hokara samudrameM jAie vahA~ Apako sthAna milegA / yaha suna kara nArAyaNane vaisA hI kiyA-vaha samudrameM gayA / usa samaya samudrakA jala usake lie sthalake jaisA ho gayA / sArAMza yaha ki samudrameM jahA~se nArAyaNa jAtA thA vahA~kA jala idhara udhara donoM orako haTatA jAtA thA / nArAyaNa zAntike sAtha vahA~ pahu~cA jahA~ ki indrakI AjJAse kuberane neminAtha prabhu ke lie vAraha yojana-ar3atAlIsa kozakI-lambI-caur3I nagarI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 paannddv-puraann| racI thii| kuverane nagarIke cAroM ora camakate hue ratnoMkA vizAla koTa aura koTameM sundara thaMbhoMvAle daravAje banAye the aura usake cAroM ora khAI khoda dI thii| usa nagarIke bhItara devatoMne prabhuke vandhu yAdava rAjoMke lie sundara mahala banAye aura anya janoMke lie makAna vagairahakI racanA kI thI / kuverane kahIM tAlAva, kahIM vAvar3iyA~ aura kahIM zrI jainamandiroMkI racanA kI thii| vaha nagarI samudra-rUpa khAIse vedI huI thI aura nAnA daravAjoMse yukta thI / isa lie usakI dvArikA nAmase prasiddhi huI / vaha indrapurIke jaisI dekha par3atI thI / balki vaha apanI sampattise usako bhI nIcA dikhAtI thI / vahA~ devatoMke banAye hue mahaloMmeM samudravijaya Adi yAdava rAjA kRSNa sahita AnaMda-cainase rahate the| vahA~ sukhapUrvaka rahanevAle samudravijayakI apUrva hI zobhA thI / vaha vijetA thA, kisIke dvArA jItA nahIM jAtA thA, jitendriya aura mAna-matsara-rahita thA, vizuddha thA, dharmabuddhi thA, dhIra thA, vidvAn thA, devatA-gaNa dvArA sevita thA, saMtoSI thA, dharma-karmameM lIna thA, samRddhizAlI thA, pRthvIkA pati thA, bhogI aura bhavyAtmA thA, saMsArake zatru jinadevakA pUrA bhakta thA, Adara yogya thA, pRthvIkA pAlaka thA, aura kAntizAliyoMkA bhUSaNa thA / usakI jAyA thI zivAdevI / vaha sAre saMsArako AnaMda aura dAna denevAlI thI, caturA thI aura nirmala buddhivAlI thii| kAmadevane use rati samajha kara apanA AvAsa banA liyA thaa| vaha rati-pradA thI-apane patiko khUba ramAtI thI / vaha sundariyoMkA bhUSaNa thI aura jJAna-samudrake pAra pahuMcI huI thI / usakA svara to itanA acchA thA ki usake sAmane koyalakA svara bhI acchA nahIM mAlUma par3atA thA / mAnoM isIlie kAlepaneko svIkAra kara vicArI koyale vanameM jAkara. rahane lagI haiM; aura hai bhI ThIka ki dUsaroM dvArA jIte gaye huoMkI aisI hI gati hotI hai| . ___usake caraNa-kamaloMko dekha kara kamaloMko itanI lajjA huI ki ve jAkara jalameM rahane laga gaye / saca hai ki lajjAke mAre hI loga jar3oMkI saMgati karate haiM; jaise ki kamaloMne jar3a (jala) kI saMgati kI hai / usake urusthala keleke thaMbhoMkI naoNI sarasa aura komala the / ve aise jAna par3ate the mAnoM kAmadevake mahalake lie susthira khaMbhe hI banAye gaye haiM / usakI nAbhi bahuta hI gaMbhIra (gaharI) thI, kAntiyukta aura suhAvanI thI / vaha sarasI (talaiyA) kI samatA karatI thI / sarasImeM jala hotA hai, usameM lAvaNyarUpa jala thA / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArahavA~ adhyAya ! 175 sarasImeM Avarta hote haiM, vaha bhI zaMkha, cakra Adi cihna-rUpa AvartavAlI thii| sarasImeM machaliyA~ hotI haiM, usameM bhI roparAji-rUpa machaliyA~ thIM / sarasI hAthiyoMkI kelise zobhita hotI hai, vaha bhI kAmadeva-rUpa hAthIkI kelise suzobhita thI / usake durgama pahAr3oMkI naoNI kuca the / ve aise jAne jAte the ki mAnoM kAmI puruSoM ke kAma-bhUpako rahane ke lie kile hI banAye gaye haiM / usakA mukha ThIka candramAke samAna thA aura usake lalATake UparI bhAgameM sundara bAla vikhare hue the; jAna par3atA thA ki usakI mukhacchaviko dekha kara usako asanekI icchAse rAhu hI A gayA hai / usake donoM kAna soneke bhUSaNoMse vibhUSita the aura zAstra sunanese jo saMskAra hotA thA usake sambandhase ve saMskRta the / isa taraha ve dampatI AnaMdase sukha bhogate the aura apanI uttama buddhise prabhAsura hue apUrva zobhA pAte the| eka samaya saudharma indrane avadhijJAnase jinadevake garbhAgamanako jAna kara chaha mahIne pahalese hI ratnoMkI varasA karaneke lie vahA~ kuverako bheja diyaa| dharmabuddhi kuverane bhI indrakI AjJAnusAra prabhuke garbhameM Aneke chaha mahIne pahalese janma taka-paMdraha mahIne-varAvara ratnoMkI varasA kI / AkAzase girI huI una divya ratnoMkI varasA aisI jAna paDatI thI mAnoM jina-mAtAko dekhaneke lie svargakI lakSmI hI A rahI hai| yA yoM kahie ki sAre AkAzako ghera kara par3atI huI vaha ratnoMkI varasA aisI zobhatI thI mAnoM jinamandirako dekhanekI icchAse jyotiSI devatoMkI paMkti hI A rahI hai / ratnoMkI barasAse, bhagavAnake mahalakA A~gana paripUrNa ho gayA thaa| usa mahalake zikharoM para soneke kalaza jar3e hue the / use dekha kara logoMse yahI kahate banatA thA ki yaha saba dharmakA phala hai| eka dina zivAdevI zayyA para sukhakI nIMda soI huI thii| rAtakA pichalA pahara thaa| usa samaya usane solaha svapnoMko dekhA / ve svama ye the / airAvata hAthI baila-jo khUba madonmatta unmatta skaMghavAlA aura sudhAke piMDa jaisA sapheda thA, candramAkI chAyAke jaisA mRgendra (siMha)-jo chalAMga mAratA huA aura jisakI lAla kaMdharA thI, lakSmI-jisakA ki kamalayukta kuMbhoM dvArA do hAthI abhiSeka kara rahe the; do mAlAyeM-jina para phUloMkI sugaMdhase bhaure Akara gUMjate the; caoNdai--jo tAroMse yukta aura zivAdevIke mukha-kamalake tulya thA; sUrajajo aMdhereko dUra karanevAlA aura soneke. kalaza sarIkhA thaa| soneke do kuMbha Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 pANDava-purANa. jo zivAdevIke kuca kuMbhoMkI naoNI unnata the; do machaliyA~-jo aisI mAlUma hotI thIM ki zivAdevIke vistRta netra hI haiN| pAMkara-(tAlAva) jo kamaloMkI kesarase pIlA ho rahA thA aura caMcala taraMgoMse paripUrNa thA; samudra-jo gaMbhIra - zabdamaya thA; siMhAsana--jo U~ce sumeru parvatake zikharakI nAI unnata thA; vimAna-jo putrake. prasUti gRhake tulya aura vipula zrIkA sthAna thA; dharaNendrakA bhavana--jo aisA jAna par3atA thA mAnoM pRthvIko cIra kara hI vAhira nikalA hai| ratnoMkI rauzi-jo khajAne sI jAna par3atI thI aura jo kiraNoMke pUrase bharapUra thI; agni-jo nirdhUma thI aura aisI mAlUma par3atI thI ki mAnoM putrakA pratApa hI hai / isake bAda hI usane eka hAthIko apane muMhameM praveza karate hue dekhaa| ina svapnoMko dekhaneke vAda hI usakI nidrA to bhaMga ho hI gaI thI ki isI samaya prAtaHkAlIna vAjoMkI aura devAMganAoM dvArA gAye gaye maMgala gItoMkI suMdara dhvani usake kAnoM pdd'ii| use suna kara maMgalamayI zivAdevI prabuddha huii| use prabuddha dekha devAGganAoMne usakI stuti karanA AraMbha kiyA ki he mAta:, jisa taraha tumhAre mukhakI prabhAse mAnasika a~dherA (ajJAna) naSTa ho jAtA hai usI taraha rAtake a~dhereko naSTa kara yaha sUraja udita ho AyA hai aura tumhAre garbhastha vAlakakI nA~I apanI kiraNoMko vistRta kara saMsArako avodha detA hai| logoMko mArga sujhAtA hai| devI, tuma saikar3oM kalyANoMko prApta karo aura tumhAre lie yaha suprabhAta zubha ho / tuma usI taraha putrako janma dogI jisa taraha ki pUrva dizA sUrajako janma detI hai / tumhArA putra tIna lokako prakAzita karegA / devAMganAoMke ina manohara zabdoMko suna kara vAluke jaisI svaccha ruIkI zveta-komala zayyA parase zivAdevI utthii| isake bAda usane snAna Adi prabhAta-sambadhI saba kriyAe~ karake aura darpaNameM apanA mu~ha dekha kara vastrAbhUSaNa dhAraNa kiye aura vaha satI samudravijaya mahArAjake pAsa gii| unheM namaskAra kara vaha unake sAtha Adhe siMhAsana para baiTha gaI / isa samaya usakA mukha kamalake jaisA khila rahA thaa| usane hAtha jor3a kara svamoMkA saba hola mahArAjase kahA aura unase unakA phala puuchaa| uttarameM puNyAtmA samudravijayane kahA ki mIti denevAlI priye, tuma dhyAnase ina svapnoMkA phala suno / pahale svamameM tumane jo hAthI dekhA hai usakA yaha phala * Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F bArahavA~ adhyAya | 177 hai ki tumhAre putra hogaa| baila dekhanese vaha saMsAra bhara meM zreSTha hogaa| siMha dekhanese parAkramI, mahAna vIryazAlI hogA / mAlA dekhanese dharma- tIrthakA pravartaka hogA abhiSikta hotI huI lakSmIke dekhanese usakA sumeruke zikhara para abhiSeka hogA / pUrNa cA~da dekhanese vaha saMsArako AlhAdita karegA / suraja dekhane se dIptizAlI, bhAsura hogA | kuMbha dekhanese nidhiyoMkA bhoktA aura machaliyA~ dekhanese sukhI hogA | tAlAva dekhanese nAnA lakSaNoMvAlA aura samudra dekhanese kevalajJAnI hogA / siMhAsana dekhaneseM sAmrAjyakA bhoktA hogA / vimAna dekhanese vaha svarga se AyagA / dharaNendrakA bhavana dekhanese avadhijJAnakA dhAraka hogA / ratnarAzi dekhanese guNoMkA Akara hogA / aura nirdhUma Aga dekhanese vaha karmoMko jalAneke lie Agake tulya hogA / vaha hAthIke AkArako lekara tumhAre garbhameM AvegA aura dharma-rUpI samIcIna rathako pravartAneke kAraNa usakA ariSTanepi nAma hogA / wwnn mwanan isa prakAra svamakA phala suna kara zivAdevI bahuta harSita huii| usake romAzca ho Aye / harSase usakA citta gadgada ho gyaa| isake bAda kArtika sudI chaTake dina, pichalI rAtameM, uttarASAr3ha nakSatra meM, zivAdevIne garbha dhAraNa kiyaa| usa samaya prabhuko garbha meM AyA jAna kara apane apane cinha sahita devatA gaNa Aye aura garbhakalyANakakA utsava karake apane apane sthAnako cale gaye / prabhu jabase garbhameM Aye tabhI se lekara indrakI AjJA se chappana dik-kumAriyoM unakI mAtAkI sevA karatI thIM / ve garbha-samayake yogya kriyAoM dvArA sevA karane meM bahuta hI dakSa thiiN| zrIdevIne prabhukI mAtAko zrI dI aura hI devIne trapA ( lAja ) dii| dhRti devIne dhairya diyA aura kIrti devIne kIrti dii| evaM buddhi devIne buddhi dI aura lakSmI devIne saubhAgya diyaa| sArAMza yaha ki ukta chaha deviyoMne maJjukI mAtAko ukta chaha guNa diye / inake sivA koI zivAdevIkI A~khoM meM aMjana oNjatI thI; koI pAna lagA kara detI thI; koI maMgalagIta gAtI thI; koI usake zarIrakA saMskAra karatI thI; koI rasoI banAtI thI; koI komala vastroMkI zayyA bichAtI thI; koI usake pA~va dAvatI thI; koI usake baiThane ke lie manohara siMhAsana para gaddI takiyA vagairaha DAlatI thI; koI puraMdhrIkI naoNI sugandha dravya candana, karpUra vagairahakA lepa karatI thI; koI usake AbhUSaNoMko lie khar3I huI aisI mAlUma par3atI thI mAnoM dIptike pUrase vibhUSita kalpalatA use bhUSaNa hI de rahI hai; koI use rezamI vastra detI thI: koI phUloMkI gU~thI huI mAlAeN detI huI velasI jAna par3atI thI; koI talavAra pANDava-purANa 23 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava purANa | 178 uThAye hue kI mAtAke zarIrakI rakSA ke lie usake pAsa paharA detI thI-vaha aisI jAna par3atI thI mAnoM bijalI hI hai; koI candanake jalase maNijar3ita bhUtalako sIMcatI huI aisI zobhatI thI mAnoM caMdana vRkSakI latA hI hai; koI bhogya vastuoM ko denevAlI phUloMke cauka pUratI thI; koI pRthvIko sodhanevAlI bhUmiko sApha karatI thI- jhAr3atI- cuhAratI thI; koI prabhukI mAtAko khAne ke lie acche acche saba prakArake pakavAna modaka, vyaMjana Adi detI; koI usake paoNva dhotI thI; koI mu~ha dekhane ke lie pRthvItala para Aye hue candramAke jaisA use darpaNa detI thI; koI hAthameM puSpoMkI mAlA lekara prabhukI mAtAke Age khar3I huI aisI zobhatI thI mAnoM usakI sevA karaneko yahA~ kisI vRkSakI zAkhA hI A gaI hai; koI use mukuTa aura koI kuNDala pahirAtI thI; koI usake kaMThameM hAra pahinAtI huI kalpavRkSakI zAkhA jaisI zobhatI thI; koI puSpoMkI dhUla ( kesara ) se bharapUra ata eva sonekI dhUlase dhUsarita jaisI aura jisa para idhara udhara motI vikhara rahe haiM aisI pRthvIko sApha karatI thI; koI supArI, ilAyacI, lauMga Adi se susajjita pAna detI thI -- vaha aisI jAna par3atI thI mAnoM nAgavela hI hai; koI svargakI gaNikA uttama hAva-bhAvoMko dikhAtI huI usake sAmane nRtya karatI thI; koI usake manako Anandita karatI thI, koI manohara kAmadhenukA rUpa dhara kara prabhukI mAtAko uttama uttama vastu detI thI; koI mAtAkI prItipAtra banI huI suzobhita hotI thI; koI usake zarIrakI rakSA karatI thI koI usake hAthase vastu letI thI; koI usake manako puSTa karatI - bar3hAtI thI; koI uttama uttama vArtAlApa dvArA usake sAtha vicAra karatI thI; koI usake malako svaccha karatI thI; koI usake mohabhAvako uttejanA detI thI; koI cora Adike bhayase usakI AtmAko chur3AtI thI; koI rAtake samaya daidIpyamAna dIpakoM dvArA usakI bhakti karatI thI; aura koI sundara suMdara vastra pradAna karatI thI / tAtparya yaha ki indrakI AjJAse sava deva- kanyAe~ jinamAtAkI nAnA bhaoNtise sevA-zuzrUSA karatI thiiN| isI prakAra kucha deviyoM manuSyanIkA rUpa ghara kara vahA~ AtI aura nAnA tarahake hAva-bhAva vilAsake sAtha nRtya kara saba janoM ko ha~sAtI aura AnaMdameM mana kara detI thiiN| deviyA~ jinamAtAkI sevAmeM itanI lavalIna thIM ki ve jisa taraha banatA usake cittako sadA hI khuza rakhatI thIM / ve kabhI, jala-lIlAse aura kabhI nRtyake hAsa-vinodase prabhukI mAtAke dilako ramAtI thIM; aura zuddha manavAlI jinamAtA bhI unakI gIta -goSThI meM jAkara una 1 ^^^^^ An Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , bArahavA~ adhyAya / 179 deviyoMke sAtha nAnA tarahakI rasa bharI bAteM karatI thii| zivAdevIne isa tarahase dikkumAriyoMke sAtha bahutasA kAla bitAyA / isa samaya vaha apanI kAntise candramA kI kalAke jaisI suzobhita hotI thii| isI prakAra AnaMda- cainase dhIre dhIre ATha mahIne bIta kara nauvA~ mahInA laga gayA / isa samaya ve deviyA~ garbhiNI jinamAtAko rasa pUrNa aura uttama racanAvAle gadya-padya sunAtI thI aura usakA citta prasanna karatI thiiN| isake sivA ve prabhukI mAtAse gUr3ha arthavAle prazna pUchatI thIM aura jinamAMtA unakA uttara karatI thI / kisIne pUchA ki he mAtA, wwwwwwww.m puSpAvaguMThitA kA syAtkA zarIrapidhAyikA / kA dehadAhikA devi, vadAdyAkSarata pRthak // 1 // arthAta- puSpoMse gU~thI gaI kyA cIja hotI hai ? zarIrako kauna Dha~katA hai ? aura zarIrako kSINa kauna karatA hai ? ina tIna praznoMke aise uttara dIjie jinakA pahalA akSara hI kevala dUsarA dUsarA ho / uttara meM mAtAne kahA --- khak ( mAlA ) tvak ( khAla ), ruk ( roga ) / kisIne pUchA saMsArAsukhacchevI ko -- pAdo bhrAmyati svayam / ko datte janatAtopa, paThAdyavyaMjane pRthak // 2 // arthAt- sAMsArika duHkhoM ko dUra kauna karatA hai ? pairoM vinA kauna calatA haiM ? aura logoMko saMtoSa kauna detA hai ? ina praznoMke aise uttara kIjie jinakA Adi vyaMjana hI kevaLa dUsarA dUsarA ho / uttara meM mAtA ne kahA- jina ( arhanta ), svana ( zabda ), ghana (megha ) / kisIne pUchA acchA mAtA AdyaMtarahitaH ko'tra kaH kIlAlasamanvitaH / vAdutpadyate kosa, kathayAdyakSarai pRthak // 3 // arthAt -- isa loka meM Adi-anta rahita kauna hai ? jala-yukta kyA hotA hai ? aura ise kyA utpanna hotA hai ? ina praznoMke aise javAba dIjie jinake pahale ke akSara hI dUsare dUsare hoM / uttara meM mAtA bolI- saMsAra, kAsAra ( tAlAva ), aura vyAhAra ( vacana ) / kisIne pUchA narArthavAcaka kosa, kaH sAmAnyaprarUpakaH / kA te prathame khyAtA, kIDazI tvaM bhaviSyasi // 4 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 pANDava-purANa / arthAta-nara-puruSa-arthakA vAcaka kauna hai ? sAmAnyako kahanevAlA kauna hai ? pahale vratameM kyA mAnA gayA hai ? aura 'tuma kaisI hoogI? uttarameM mAtAne kahA-nA (zabda ), ka, dayA aura nAkodayA (svargase ' caya kara Aye hue putrvaalii)| tAtparya yaha ki 'ta' zabdakI prathamA vibhaktikA eka vacana 'nA' aura 'ka' zabdakA 'ka' donoM ekatra likhanese huA 'naakaa'| phira dayA zabdakA 'da' Age honese 'ka' ke AgevAle visargakA ho gayA 'o' taba antake praznakA uttara 'naakodyaa| ho gyaa| kisIne pUchA sukhaprarUpakaM kiM syA-tkA bhASA ca kRpaatigaa| bhujaprarUpakaH kaH syA-tkaH senyo janasattamaiH // 5 // arthAt-sukhakA prarUpaka kauna hai ? kRpA-vihIna kaunasI bhASA hotI hai ? bhujAoMko kahanevAlA kauna hai ? uttama puruSa kisakI sevA karate haiM ? ___ mAtAne uttara diyA--zam , adayA (jo dayA vinA bolI jAtI hai), kara, aura zamadayAkara (samatAbhAva aura dayAkA aakr)| kisIne pUchA-- . . vittamarUpakaM kiM syA-tpadaM saMgrAmataH khalu / ___ kA syAtsaMgrAmazUrANAM, kaH syAdarjunapANDava // 6 // arthAt-cittako kahanevAlA kaunasA zabda hai ? yodhAoMko yuddhase kaunasA pada milatA hai ? aura garjunako kyA kahate haiM ? mAtA volI-dhana, jaya, aura dhanaMjaya / kisI devIne pUchA pAnArthe piba ko dhAtU-rakSaNArthe'pi ko mata / ka. sAmAnyapakSabhyAsI, kRzAnuH ko'bhidhIyate // 7 // AdyakSaraM vinA pakSI, kaH ko madhyAkSaraM vinaa| bhuktyarhaH kontyamunmucya, sambuddhiH pAnarakSaNe // 8 // arthAt-pIne arthameM jisakA ki loTake madhyapuruSake eka vacanameM piva rUpa hotA hai, kaunasI dhAtu hai ! tathA rakSaNa arthameM kauna dhAtu hai ? aura sAmAnya padako kahanevAlA kauna hai ? tathA kRzAnu kise kahate haiM ? ina praznoMke aise uttara dIjie jinakA milA huA pada pahale akSarake vinA pakSIkA kahanevAlA ho, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arwwAM bArahavA~ adhyaay| 181 cike akSara vinA bhogya padArthako kahanevAlA ho aura antake akSarako chor3a denese vahI pIne aura rakSaNa arthameM jo dhAtuyeM haiM unase niSpanna zabdoMkA sambodhanakA rUpa ho jaayeN| uttara-pA, arva, ka, pAcaka, baiMka ( bagulA ), pAka, pa, ava / kisIne pUchA vasusaMkhyA kAptyarthadhAturUpaM ca kiM litti| kiM kalatraM suvarNa kiM, ke kailAzaM vadAzu bhoH // 9 // arthAta-vasuko kahanevAlI saMkhyA kauna hai ? prApti-arthavAlI dhAtukA liTmeM kyA rUpa hotA hai ? strIliMgakA bodhaka kauna hai ? sonA aura kailAza kise kahate haiM ? mAtAne uttara diyA-aSTe, Apa, TApa, aSTApada, aSTApada / kisIne kahA ki nizcayapadaM loke, kastiracA lghurvd| zubha. ko mokSasiddhayartha, ko bhavet sarvadAhakaH // 10 // arthAt-nizcayavAcaka pada kauna hai ? tiryazcoMmeM choTA kauna hai ? mokSa siddhike lie upayukta kauna hai ? aura sabako jalAnevAlI kyA cIja hotI hai ? uttarameM mAtAne kahA--, zvA (kuttA), nara (manuSya ), vaizvAnara ( Aga ) / kisIne pUchA-- kRSNasaMbodhanaM kiM syA-tkiM padaM vyaktavAcakam / ke garvAH ko vidhIyeta, vAdibhirnigamazca kH||11|| prasiddho'tha bhujagezAha, kAravAdakastu kH| arthAt-kRSNakA samvodhana kyA hotA hai ? vyaktako kahanevAlA pada kaunasA hai ? garva kaunase haiM ? vAdI loga kyA karate haiM ? prasiddha nigama ( gaoNva) kaunasA hai ? bhujaMgeza aura ahaMkArako kahanevAle kaunase zabda haiM ? mAtAne uttara diyA-a, hi', maidA (ATha madaH), cA~da, ahimaidAvAda, ahi, mNd| inake sivA deviyA~ aura bhI kriyAgupta Adike prazna karatI thIM aura mAnA unakA uttara detI thI, ekane pUchA ki-- ramyaM kAya (1) phalaM mAtaH, sarveSAM toSadAyakaM / jinacakrivalAdInA, padasya sklolteH||1|| Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 pANDava-purANa / ___ arthAt-jina, cakravartI balabhadra Adi savako pUrNa unnatike padakA santoSa denevAlA ramaNIya phala kyA hai, so kho| , mAtAne uttara diyA, amRta--mokSa / inameM koI mAtAse vintI karatI thI ki mAtA, tuma logoMke pApa-samUhako dUra kro| vaha unheM bahuta duHkha detA hai aura unakI AtmAko candramAko grasanevAle rAhukI bhA~ti grasatA hai| koI mAtAkA jayajayakAra bolatI thI ki suhAvane mu~havAlI mAtA, tumhArI jaya ho, deva aura jagatake svAmI putrako paidA karanevAlI, tIna lokakI sArI striyoMke rUpakI sImA tathA koyalake jaise kaMThavALI he mAtA, tuma jayavanta rho| isa prakAra deviyoMne jinamAtAse gUr3ha arthavAle bahutase prazna kiye aura mAtAne unakA ati zIghra aura ucita uttara kiyA / usakI buddhi svabhAvase hI nAnA praznoMke uttara karaneko samartha thI / vaha prabhuko garbhameM liye aisI zobhatI thI jaisI ki maNiyoMke dvArA hAralatA zobhatI hai| svabhAvase hI tejazAlI usake zarIrakI zobhA garbhake tejase aura bhI bar3ha gaI thI; jaise ki svabhAvase kAntimaya khAnakI zobhA ratnoMkI kAntise aura bhI bar3ha jAtI hai / garbhake nimittase use kabhI svamameM bhI koI durbaha pIr3A na huI / ThIka hI hai ki kyA manohara darpaNameM par3A huA AgakA prativimba use jalA sakatA hai ? usakA garbha durbaha nahIM huA thA / na usakI trivalIkA bhaMga huA thA aura na usake kucoMke cUcaka kAle par3e the, na usakA mu~ha pIlA huA thA aura na use Alasa hI AtA thaa| usakI haMsake jaisI pahale gati thI vaisI hI aba thI; usameM kucha bhI pharka nahIM huA thA / tAtparya yaha ki duHkhakI vAta to dUra rahI, para jyoM jyoM usakA garbha bar3hatA jAtA thA tyoM tyoM vaha usake lie sukhakara hotA jAtA thaa| isa prakAra dhIre dhIre AnaMda-cainase jaba nau mahInA pUre ho gaye tava sAvana sudI chaTake dina, citrA nakSatrameM, usa mahAdevI zivAdevIne putra-ratnako janma diyA: jaise pUrvadizA sUrajako janma detI hai / putra janmase hI tIna jJAnakA dhAraka thA aura guNoMkA puMja thaa| prabhuke janma-samaya maMda maMda sugandhita vAyu cala rahI thii| pRthvI dhUla-rahita darpaNakI naoNI nirmala ho gaI thii| khile hue nIla kamala usake romAJcake jaise jAna par3ate the / bhagavAnakA janma hote hI ekAeka devatoMke Asana kaMpita ho uThe / unake mukuTa apane Apa nama gaye / evaM binA bajAye hI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArahavA~ adhyAya | 183 kalpavAsiyoM ke yahA~ ghaMToMkA nAda, jyotiSiyoM ke yahaoN siMha - nAda, vyantaroMke yahA~ duMdubhiyokA zabda aura bhavanavAsiyoM ke yahA~ zaMkha nAda hone lagA / jisako suna kara unhoMne prabhuke janmakA nizcaya kiyA aura ve bar3e bhArI harSita hue / ~M~ ^^ isake bAda indrakI AjJAse saba devagaNa indrake sAtha sAtha apane apane vAhanoM para savAra hokara svarga se AkAza mArga dvArA pRthvItala para utara kara dvArikA meM Aye / isa samaya unake AnaMdakA kucha pAra na thA / vahA~ Akara indrakI AjJAse gupta bhepameM indrANI prasUti gRhameM gaI aura vahA~ prabhu sahita zivAdevIko dekha kara usane unheM namaskAra kiyA / isake bAda vaha prabhuko satRSNa locanoM se nirakhatI huI jina-jananIke sAmane khar3I ho gaI / aura jinamAtAke pAsa eka mAyAbhaya cAlakako sulA kara usane prabhuko godameM uThA liyA aura unheM vaha vAhira indrake pAsa le aaii| maJjuko lAkara usane ghar3I bhArI bhakti aura prItise indrakI goda meM de diyA / indra prabhuko godameM le sumeru parvata para le gayA / vahA~ usane pAMDukavanakI pAMDukazilA para jo anAdise eka siMhAsanake jaisI hai, virAjamAna kara kSIrasAgarake jalase bhare hue soneke eka hajAra ATha kalazo dvArA prabhukA abhiSeka kiyA / abhiSekake bAda prabhuke gaMdhodakako apane apane mastaka para car3hA sava deva- gaNa pavitra hue| unhoMne prabhuke snAnake jalase apane karma kalaMkako vahA diyA / anantara indrANIne madhuke zarIrako poMcha kara unheM divya vastra aura AbhUSaNa pahanAye / isa samaya prabhuke zarIrakA sauMdarya itanA baDha gayA thA ki indrANI usako dekha kara tRpta hI nahIM hotI thI / isake bAda indrANI ke sAtha indrane prabhukI stuti karanA AraMbha kI ki prabho, Apa sveda-rahita haiM, mala-rahita nirmala haiM, vipula haiM, ApakA rudhira dUdhake jaisA sapheda hai, Apake pahalA saMsthAna aura pahalA saMhanana hai aura Apa sArvottama haiM / tAtparya yaha ki Apako sava mokSa-sAmagrI prApta hai| svAmin, ApakA zarIra sundaratAse paripUrNa hai, nAnA tarahakI sugandhise vibhUSita hai tathA eka hajAra ATha lakSaNoMse yukta hai / prabho, Apa upamA-rahita nirupama haiM, vIryake bhaMDAra haiM, hita, mita aura priya vacanoMke bolanevAle haiM, ataH prabho Apako maiM namaskAra karatA hU~ / Apa zivAdeva putra haiM aura dasa anokhI bAtoM - atizayoM se suzobhita haiM, ariSTa-samUhako dUra karanevAle haiM aura kalyANa -rathakI dhurA haiM; ataH he prabho, maiM Apako namaskAra karatA hU~ / isa taraha prabhukI stuti kara indrane khUba tANDava nRtya kiyA / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 paNDiva-purANa SAAAAAAAAAA isake bAda vaha prabhuko godameM lekara deva-gaNake sAtha vApisa dvArikAko calA aayaa| vahA~ Akara usane devoMke deva aura jagatpUjya prabhuko unake mAtA-pitAko sauMpa kara unake A~ganameM khUba nRtya kiyaa| isake bAda vaha bhA~ti bhaoNtikI nirmala bhoga-sampadAkI yojanA kara aura prabhukI rakSAke lie devoMkoM niyukta kara svargako calA gyaa| idhara devoM dvArA sevita nemiprabhu kalA aura kAntise bar3hane lage / ve manohara the, zreSTha aura saMsArake bandhu the--jisa taraha caoNda samudrako vRddhiMgata karatA hai usI taraha ve bhI saMsArameM siddhiko vRddhiMgata karate the / prabhuke sAtha deva-gaNa baccoMko sA rUpa dhara-dhara kara khelate the aura unheM jisa taraha hotA khuza rakhate the / prabhu jaba lar3akhar3Ate hue pRthvI para calate taba bahuta hI suzobhita hote aura mahArAja unheM dekha kara ati harSita hote the| prabhu vinoda karate hue apane aMgUTheko mu~hameM de lete the aura usase amRtamaya AhArakA svAda lete the| isake bAda bhabhuke paoNca kucha jamane lage; ve acchI taraha dRr3hatAse paoNva jamAkara sundara cAlase calane lage / prabhukA mu~ha pUrNa caoNdase bhI sundara thA, netra kamalake jaise the / kAna kuNDaloMse suzobhita the / prabhukA mastaka (lalATa ) khUba vizAla thaa| unake vAhu (hAtha) kalpakSakI naoNI manorathoMke sAdhaka the| unakA vakSasthala rakSAke lie pUrNa samartha thA / vaha aMjana parvatake taTa jaisA thaa| unakI nAbhi suhAvanI aura gaMbhIra thI / kaTibhAga karadhaunIse suzobhita thA / unake uru staMbhake samAna the / jA~ghe sundara hAthIkI raoNr3ake jaisI aura vinoMko haranevAlI thIM / kamala jaisI AbhAvAle unake paoNca pApako haranevAle the / unake nakha nakSatrake jaise camakate hue the / ve prabhu mahAn pAMDitya-pUrNa, atula aizvaryake dhAraka aura anupama prabhA-maMDalase zobhamAna the / ve zrI nemi jinezvara saMsArakI rakSA kreN| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / 185 AWN AM terahavA~ adhyAya / / -+are . una supArtha prabhukI maiM stuti karatA hU~ jo jIvoMkA hita karanevAle haiM, jinake prabhAvase jAti-virodhI jIva bhI apane vaira-virodhako chor3a kara mitra vana jAte haiM aura jinake caraNa-kamaloMme sAthiyAkA cinha hai / ve mujhe saMsArasamudrake pAra phuNcaa| eka samaya yAdava-gaNa apanI sabhAmeM baiThe hue the, itanehImeM vahA~ nAradajI A gaye / unheM AyA dekha kRSNa Adi sava yAdava-gaNa uTha khar3e hue aura sabane unakA svAgata kara vinIta bhAvase unheM namaskAra kiyA / isake bAda ve mahalameM satyabhAmAke pAsa gaye / satyabhAmAne unakA yathocita Adara nahIM kiyaa| isase asantuSTa ho ve ekadama kuMDinapurako cale gaye / vahA~ pahu~ca kara unhoMne bhISma aura zrImatIkI putrI, rukmIkI choTI bahina rukmiNIko dekhA / use dekha kara ve mana hI mana bahuta prasanna hue / vahA~se ve phira kRSNake pAsa dvArikA Aye / yahA~ Akara unhoMne rukmiNIkI sArI kahAnI kRSNako sunAI, jisase kRSNake hRdayameM usake prati rAga ho gayA aura vaha use cAhane lage / yaha vAta baldevake kAnameM pahuMcI / unane kRSNako kuMDinapura jAnekI preraNA kI / kRSNa unheM sAtha lekara kuMDinapura pahu~ce / kRSNa calate samaya apanI saba senAko bhI kuMDinapura AnekA Adeza kara gaye the, ataH unakI senA bhI ati zIghra hI vahA~ pahu~ca gaI / udhara rukmIne pahale hIse zizupAlako rukmiNI denekA vacana de rakkhA thA, ataH zizupAla pahalese hI kuMDinapura ghere hue thaa| ___inhIM dinoM eka dina soneke jaisI AbhAvAlI rukmiNI nAgadevakI pUjAke lie nAga-mandirako gaI huI thii| vahA~ use kRSNa nArAyaNane hara liyA; aura isakI usane zaMkha-dhvani dvArA auroMko bhI sUcanA kara dii| isake bAda hI kRSNa aura baladeva donoM bhAI vahaoNse cala diye.| una vIroMke calanese pRthvI bhI calatI huI sI jAna paDatI thii| udhara java zaMkha-dhvanise rukmiNIke hare jAnekI rukmI aura zizupAlako sUcanA milI taba ve donoM bhI bahutasI senAko sAtha lekara kRSNa aura paladevake sAtha yuddha karaneko nikale / idhara dvArikAse AI huI kRSNakI senA pahale se hI taiyAra thI, ataH kRSNa aura valadevake sAtha una donoM matavAloMkA yuddha chir3a hI gyaa| donoM orake yodhA khUva hI vIratAse zatru-dalake yodhAoMko pANa-purANa 24 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d lalakAra kara vANa chor3ate the / sabane dRr3hatA se yuddha kara apanI mRtyu nizcita kara rakkhI thI; koI bhI pIche pA~va dene ko taiyAra na thA / isI samaya yuddha karatA huA rukmI kRSNa ke sAmane A gayA / rukmiNIne yaha dekha kara apane pitAkA kRSNako paricaya diyA / phala yaha huA ki usako rukmiNIke Agraha se kRSNane mArA to nahIM; parantu nAgapAzase vA~dha kara apane rathameM DAla diyA | isake bAda saikar3oM aparAdhoM ke aparAdhI tathA krodhase tapta zizupAlako hari ( kRSNa ) ne mAra kara eka kSaNahImeM dharAzAyI kara diyA jaise ki hari ( siMha ) hAthIko mAra kara bAta kI bAta meM hI dharAzAyI kara detA hai / isake bAda raNabheriyoMke zabda se zabda - maya yuddhako usI samaya banda kara vaha valI senAko sAtha lekara giranAra parvata para AyA / vahA~ usane rukmiNIko utsAha dekara samajhA kara usake sAtha vivAha kara liyA aura bAda vaha phaharAtI huIM karor3oM dhujAoM se paripUrNa dvArikA calA AyA / pANDava-purANa | wwwwwwwnnw W eka dina prasannacitta duryodhanane samajhA kara eka dUtako kRSNa nArAyaNake pAsa bhejA / dUtane jAkara nArAyaNako sUcita kiyA ki prabho, duryodhana mahArAjane Apake pAsa mujhe yaha samAcAra dekara bhejA hai ki yadi Apake pahale putra aura mere putrI ho yA mere putra aura Apake putrI ho to una donoMkA paraspara vivAha sambandha ho -- isameM koI rukAvaTa na ho / yaha suna uttara meM nArAyaNane kahA ki ThIka hai jaisI duryodhana mahArAjakI icchA hai, mujhe svIkAra hai| isake bAda kRSNane dUtakA yogya Adara-satkAra kara use vahA~se vidA kara diyA / dUta vahaoN se cala kara ati zIghra hastinApura A gayA / isake bAda kRSNake rukmiNIke garbha se pradyumnakA janma huA; parantu daivayoga se use janma samayameM hI koI vairI hara le gayA aura vijayArddha parvata para rahanevAle kisI vidyAdharake yahA~ usa mahAbhAgakA pAlana-poSaNa huA / vahA~ vaha solaha varSakI avasthA taka rahA aura usane vahA~ solaha lAbha bhI prApta kiye / isake bAda vahA~se use nAradajI dvArikA purIko le Aye aura vahA~ vaha bhAgyazAlI AnaMda-caina se rahane lagA / pradyumna kumArake janma ke bAda hI sukhinI satyabhAmAne bhAnukumArako janma diyA, jisa taraha pUrvadizA bhAnu (sUraja) ko paidA karatI hai| bhAnu a~dhereko dUra karatA hai, vaha bhI apane zarIra kI prabhAse a~dhereko dUra karatA thA / ; Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > AAAAAAM terahavA~ adhyAya / ^^ U pa M M M AVA 187 www. bhA~ti bhA~tikI sampatti dvArA Adhe Adhe rAjyako bhogate hue pAMDava aura kaurava eka samaya sabhA bhavana meM baiThe hue the / isa sambandhameM yaha jAna lenA Avazyaka hai ki pAMDava var3e catura aura vidvAna the / ve samayakI kadara karate the aura lakSmIse yukta the / ataH Adhe rAjyako saMbhAlate hue sukhase apanA samaya bitAte the / parantu kauravoMkA svabhAva inase bilkula hI viparIta thA / ve hamezA dUsaroMkI sampattiko dekha kara jalA karate the / unakA adekha-sakhAbhAva vaDA mala thA / majA unase asaMtuSTa rahA karatI thI / ve sUrajako doSa denevAle ullUkI naoNI satpuruSoM ko doSa dete the / ataH ve duSTa ApasakI sandhi tor3aneke lie taiyAra ho gaye aura una anyAyiyoMne khullamakhullA kaha diyA ki hama sau bhAI hai aura ye kevala paoNca hI hai; phira Adhe Adhe rAjyako kaise bhoga sakate haiM--- yaha sarAsara anyAya hai | cAhie to aisA ki kula rAja-pATake eka sau pA~ca bhAga kiye jAye aura inheM pA~ca tathA hama logoMko sauM bhAga diye jaayeN| bhalA, vicAra kara to dekhie ki paoNca ke lie AdhA rAjya aura unase bIsa gune logoM ke lie bhI utanA hI rAjya ! yaha anyAya nahIM to aura kyA hai ? isa taraha doSoMke bhaMDAra aura mana hI mana yuddha karane ko taiyAra una duSTa duryodhana Adine paraspara ke prema sUtra - ko toDa DAlA / duryodhana AdikI aisI vipatharI bAtoM ko suna kara yadyapi pAMDava paNDita the aura vaira-virodha dUra the to bhI - bhImasena Adiko ghar3A krodha AyA aura bhauheM car3ha jAne se unake mu~ha bhISaNa ho gaye / ve Aveza-vaza idhara udhara ghUmane lage, jisase acalA ( pRthvI ) bhI hila gaI / isake bAda ve bole ki hamezA hI sati rahanevAle aura kauoMkI naoNI dIna ye vicAre hama sarIkhe zaktizAlI puruSoM ke hote hue bhalA kara hI kyA sakate haiM ! aura yaha bAta kucha chupI nahIM, svayaM ve bhI jAnate haiM / bhImane kahA ki bhAI yudhiSThira, yadi ApakI AjJA ho to ina duSToMko abhI kSaNabhara meM hI bhasma kara duuN| kyoMki AgakA eka choTAsA kaNa bhI dhadhaka kara bar3e bar3e jaMgaloM ko jalA DAlatA hai / yA kaho to hIna vicAravAle ina sauke sauko hI ekadama uThA kara samudra meM pheMka dU~ aura inakA kAma tamAma kara dU~ / bhImako isa tarahase krodhita dekha kara yudhiSThirane use madhura vacanoM dvArA zAnta kiyA, jisa taraha ki jalatI huI Aga pAnIse ThaMDI kI jAtI hai / aura jisa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 pANDava-purANa / . wwww . moninen.. . owwwun. ..wwimarwar- ww .. taraha kAThakA nimitta pAkara Aga jala uThatI hai usI taraha kauravoMke ina vacanoMko suna kara arjuna (sone) kI naoNI dIpta arjunakI krodhAgni bhI bhabhaka uThI / vaha bolA ki jisa taraha saikar3oM kauoMko eka sAtha hI bhayabhIta kara dene ke lie eka hI . pattharakA Tukar3A kAphI hotA hai usI taraha zaktizAlI merA eka hI vANa ina sauko hI ekadama bhayabhIta kara deneke lie kAphI hai| usake sAmane inakI kucha bhI na vana pdd'egii| ye loga madonmatta hokara tabhI taka maryAdAko lA~ghate haiM jaba taka ki a~dhereko dUra karanevAle sUrajakI naoNI tejazAlI maiM kruddha nahIM huA--- mere krodhake sAmane inakI kucha bhI kalA kAma na AyagI, jisa taraha ki sUrajake sAmane a~dherekI kucha bhI nahIM calatI / isake sAtha hI pArthane hAthameM dhanuSa uThAyA aura usa para vANa car3hA kara vaha yuddhake lie udyata ho gayA / usakI usa samayakI avasthAko dekha kara sthiraghuddhi yudhiSThirane use zAntise samajhA kara rokaa| aura hai bhI yahI ThIka ki sajjana puruSa virodhako dUra karanevAle hote haiM / isake vAda kulIna nakula bolA ki maiM isI samaya ina kauravoMke kularUpI zAlavRkSako jar3ase ukhAr3a naSTa kiye detA huuN| ye to pataMgoMke samAna haiM aura maiM hU~ inake lie Agake tulya, ata: prayatnake vinA hI ye abhI jala kara khAka hue jAte haiM inameMse eka bhI vacanekA nahIM / isI bIcameM sahadeva bhI bola uThA ki ye kaurava-vRkSa to cIja hI kyA haiM ! mere dvArA ku-hAr3ese kATe jAne para ye vinazvara Thahara hI kahA~ sakate haiN| maiM abhI apane bAhu-daMDoMse kulhAr3eko uThAtA hU~ aura inake Tukar3e Tukar3e karake dizAoMke svAmI digIzoMko valI diye detA hU~ / saca kahatA hU~ ki jJAna-zUnya, pizuna aura mahAn AbhimAnI ina kauravoMko jaba taka maiM garva-rahita na kara dUMgA taba taka mujhe caina hI na pdd'egii| ye abhimAnI saoNpake samAna haiM aura maiM hU~ inake lie garur3ake samAna; phira ye mere sAmane phaNa uThA kara cAhe kitanI hI pukAra kyoM na kareM para inakA kucha vaza nahIM hai / Akhira inheM hI prANoMke lAle pdd'eNge| isa prakAra krodhase Agake samAna jalate hue ina donoMko bhI yudhiSThira-rUpa meghane apane vacana-rUpI jalako varasA kara zAMta kiyA / isa taraha. yudhiSThirake samajhAne para ve cAroM bhAI pahalekI naoNI hI zAntacitta ho gaye aura yuddhakI kAmanA chor3a kara, sthira-cittase. rAjyako bhogate hue, nirbhaya ho apanA samaya yogya kAryoM meM bitAne lge| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyaay| vvwnAMuvvv --- Annnn idhara durbuddhi tathA kaluSita-citta duryodhana yudhiSThira Adiko mAranekI ciMtAmeM apanI dharmazUnya-buddhiko vyaya karane lgaa| vaha hamezA isI ciMtAmeM rahatA. thA ki jisa taraha ho sake pAMDavoMkA vidhvaMsa kruuN| eka bAra usa uddhata-AtmAne kapaTase eka lAkhakA mahala banavAyA / vaha bar3A sundara aura ati zIghratAse banavAyA gayA thA / usa para bar3e U~ce aura vizAla kUTa banAye gaye the aura una kUToM para sundara kalaza car3hAye gaye the| ve usa para aise zobhate the mAnoM sUraja jar3a diye gaye haiM / usa mahalameM vistRta aura lambI-caur3I jAlI lagAI gaI thI, vaha aisI jAna par3atI thI mAnoM pAMDavoMko phaMsAneke lie AgakI samatA karanevAlA jAla hI lagAyA gayA hai / usameM choTe choTe aura sundara jharokhe the, mAnoM unakI dIptiko haraneke lie usane apane netra hI khacita karavA diye the / usa para ratnoMke toraNa baMdhe hue the, ataH unase usa mahalakI eka mina hI zobhA thI aura aisA bhAna hotA thA ki mAnoM duryodhanane pAMDavoMkA raNa-chala dekhaneko yaha mUrtimAn raNa hI toraNake chalase yahA~ khar3A kiyA hai / usake thame aise jAna par3ate the mAnoM vairiyoMko vaoNdhaneke lie staMbhana-vidhAke rUpameM khar3e kiye gaye sudRr3ha * staMbha hI hai / usameM citra-vicitra citra lage hue the, unase jAnA jAtA thA ki ve zatru hI khacita kara diye gaye haiM / unako dekhanese cittameM eka bhinna hI sphUrti paidA hotI thI / usameM nAnA rAste the / vaha khAIse ghirA huA thA / usake cAroM ora koTa banA huA thA, jisase usakI eka savase nirAlI hI chaTA thIzobhA thii| adhika kyA kahA jAya vaha saba taraha suzobhita thA-usameM kisI bhI vAtakI kamI.na thI / isa apUrva mahalako kauravoMke aguA duryodhanane vanavAyA thaa| isake vanavAnemeM use bahuta dera na lagI thii| isake bAda duryodhana Adi kaurava zAnta-citta bhISma pitAmahake pAsa gaye aura unhoMne vinayake sAtha unheM mastaka navA kara kahA ki gaMgAke jala samAna nirmala-citta pitAmaha, hamane bhaktise prerita hokara saba tarahase susajjita eka mahala banavAyA hai / vaha itanA vizAla aura U~cA hai ki apane zikharoMse AkAzako chUtA hai / mahArAja, use dekhanese aisA jAna par3atA hai ki mAnoM vaha vijayI devatoMke mahaloMkI saMtatiko jItaneke lie jAnekI taiyArI hI kara rahA hai / vaha apane thaMbhoM-rUpa hAthoMse aisA jAna par3atA hai ki - mAnoM unase zatruoM ke mAlokI sampati hI haranA cAhatA hai / apane zikhara, rUpa mastakase vaha itanA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | 190 wwww. zobhAzAlI aura sundara jAna par3atA hai aura logoMko bhramameM DAla detA hai ki kahIM Rddhi-sampanna kauravoMkA kula hI to nahIM hai / usake zikhara bar3e U~ce haiM, ata eva vahA~ Akara apanI mArgakI thakAvaTa dUra karane ko kabhI kabhI kheda khinna caoNda rAtameM Thahara jAtA hai / usake zikharoMmeM jo dhujAyeM lagI huI haiM ve jisa samaya havAke vegase phar3a-phar3AtI huI phaharAtI haiM tava aisA mAlUma hone lagatA hai ki vaha mahala apane hRdayameM sthAna deneke lie ina dhujAoM-rUpa hAthoM ke izArese svarga devatAko hI bulAtA hai / susthira thaMbhoMvAle aura logoMko Azraya denevALe usa mahalake vANake jaise tIkhe zikharoM dvArA AkAzameM vicaranevAle grahantArAgaNoMke vimAna ghisa jAte haiM aura kSINa ho jAte haiM / www www www deva, yaha uttama aura siddhi-sAdhaka mahala hamane pADavoMke lie banavAyA hai, ataH ise aba unake rahane ke lie de dIjie / mahArAja, hama cAhate haiM ki sthiracitta yudhiSThira darzoM dizAoMmeM apane tejako phailA kara, sukha-zAntise rAjya karate hue isa naye mahalameM raheM aura hama saba rAjakI Ayase sukha bhogate hue samudrI nA~I acala aura cintA-rahita ho, sthira cittase apane hI mahalameM raheM / kauravoMke ina madhura vacanoko suna kara udAra-buddhi aura sarala - citta pitAmaha bole ki jo tumane kahA vaha ThIka hai; tumhArI bAta mere gale utara gaI / tumane jo kucha salAha dI vaha mujhe pasaMda AI hai| kAraNa ki maiM jAnatA hU~ ki tumhArA eka jagaha rahanA parama vairakA kAraNa haiM / jahA~ manameM kucha maila rahatA hai vahA~ jarA jarAsI vAtoM parase vaira-virodha khar3A ho jAtA hai / isa lie vaira-virodha miTAne ke lie tumhArA judA judA rahanA hI acchA hai / jahA~ parivArake logoM meM lar3AI jhagar3A huA karatA hai bhalA, vahA~ sukha ho hI kahA~se sakatA hai| dekhie, bharata cakravartI aura vAhuvalIne isI kauTumbika kalahase kyA kucha phala uThAyA thA / ataH tuma logoMkA judA rahane meM hI sukha hai aura aisI hI hAlata meM rAjya sukhase bhogA jA sakatA hai / dekhie, netroMke rahane ke sthAna jude jude haiM, isI lie unameM kucha virodha nahIM hai / isa prakAra nizcaya karake buddhimeM vRhaspati tulya, rAjasiMha bhISma pitAmahane pANDavako bulAyA aura unase kahA ki dhanuSa-vidyAmeM nipuNa aura indra-tulya pANDava-gaNa, tuma mere vacanoMko dhyAna dekara suno / ve tumhAre lie sukhake kAraNa hoMge / tuma kisI acche muhUrtameM, bahuta jaldI, sundara zarIrake jaise isa naye mahalameM rahane lago / dekho, isameM rahanese Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarahavA~ adhyAye / tumhAre sabhI jhagar3e-TaMTe taya ho jAyeMge; phira kisIse koI prakArakA vAda-vivAda yA vyarthakA vitaNDA na hogA / dekho, tuma loga judA rahanemeM kucha bhI bhaya na karo / maiM to jAnatA hU~ ki tumheM jude rahane meM hI sukha hogaa| pAMDava guruAjJAke pratipAlaka aura guNoMse pUrNa the / ve usI samaya zubha muhUrta aura zubha dina dikhavA kara apane gharako cale gaye aura jaba vaha zubha dina AyA tava unhoMne zubha muhUrtameM naye mahala meM praveza kiyA / unake praveza samaya bar3A mahotsava manAyA gayA thA / usa samaya bheriyoMkA suhAvanA aura mahAna zabda dazoM dizAoMmeM gUMja rahA thA / nagAr3oMkI garjanA ho rahI thii| vaMzIkI surIlI AvAjase karNa-kuhara gUMja rahe the / romAJca hue naTa-gaNa vizAla mRdaMga, tAla, kaMsAla, vINA Adi vAdinoMkI layake sAtha manohArI nRtya karate the / kAminI-gaNa apane sundara nAdase pAMDavoMke guNoMko gAtI thIM / gAyaka-gaNa suhAvane maMgalagIta gAte the / isa taraha bar3e ThagaTa-vATake sAtha yathAyogya dAna dete hue una maMgala-mUrtiyoMne naye mahalameM praveza kiyA / vahA~ rahate hue ve sthira-citta pAMDava garIboMko dAna dete the aura U~ca kulI logoMkA ucita Ava-Adara aura mAnasanmAna karate the / evaM ve pUjya puruSoMkI pUjA-prabhAvanAmeM bhI kabhI AgA-pIchA nahIM socate the / ve zuddha buddhise dharma-karmakA nirvAha karate the / unako kabhI bhI dharma-karmameM pramAda tathA Alasa nahIM satAtA thA / tAtparya yaha ki ve vidvAn vahA~ sukhakA anubhava karate hue nirbhayatAse rahate the / unheM na to kisI vAtakA bhaya thA aura na cintA hI / ve sarala citta the, ataH unhoMne kauravoMke isa kapaTa-mAyA-jAlako vilkula hI nahIM jAnA / ata eva ve vahA~ saralatAkA vyavahAra karate hue sukhase rahane lage / aura hai bhI aisI hI bAta ki kAThakI bhItarI polako kauna jAna sakatA hai ki usameM kyA bharA hai / parantu dhIre dhIre kisI taraha vidurako yaha patA laga gayA ki yaha mahala lAkhase banAyA gayA hai / vidura dayAlla thA aura tejazAlI thA / ataH kauravoMke mAyAjAlako samajha kara usane kauravoMke kapaTase ajJAta tathA jinadevameM saccI zraddhA rakhanevAle yudhiSThirako bulA kara kahA ki vatsa, sajjanoMko sajjanoM para hI vizvAsa karanA cAhie; durjanoM-duSToM-para nahIM / nahIM to unake dvArA vaise hI duHkha sahane par3ate haiM jaise ki saoNpake dvArA / dekho, aparase mIThe bolanevAle aura bhItarase mahA maile ina duSToMse sajjanoMko hamezA dUra hI rahanA cAhie; nahIM to duHkha avazyaMbhAvI hai jaise ki kAI car3he hue patthara para bhUlase bhI yadi paira par3a , Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAMNAMAnnnA wrr are rrrrrrrrrrrrrrrrrrrm pANDava-purANa / jAya to bhI usa parase avazyaMbhAvI patana hotA hI hai / putra, dekho nIti kahatI hai ki rAjA logoMko kabhI dUsareke hRdayakA vizvAsa nahIM karanA cAhie, phira jo sukhI honA cAhate hai unake lie bhalA zatrukA vizvAsa to karanA hI kaise ucita ho sakatA hai / aura bhI suno ki rAjA-gaNa strI-putra, mAtA-pitA, bhAI-bahina Adi kiMsIkA bhI vizvAsa nahIM karate, taba ve dUsare duSTa puruSoMkA bharosA to kareM hI kaise / isa lie tuma ina kalahakArI kauravoMkA vizvAsa mata kro| ye durbuddhi tumheM 'isa mahalameM rakha kara mAra DAleMge aura tumhAre kulakA sarvasva naSTa kara deMge / bhadra! yaha mahala lAkhase banAyA gayA hai-yaha to mujhe nizcaya ho gayA; para kisa manorathase aisA kiyA gayA isakA mujhe abhI nizcita patA nahIM hai / so ThIka hI hai ki ina mAyA-jAliyoMke mAyAjAlako koI jaldIse nahIM jAna sakatA / mere kahanekA matalaba itanA hI hai ki tuma loga kadAcit bhI isa mahalameM na raho / nahIM to tumheM bar3e bhArI dussaha duHkhakA sAmanA karanA pdd'egaa| aura eka upAya karo ki eka tuma loga pratidina krIr3Ake bahAne vanameM jAyA karo aura so bhI bar3I sAvadhAnIse / vahA~ vighnoM ko dUra karaneke lie dina bhara Ananda-pUrvaka samaya gujArA kro| tuma logoMse aura jyAdA kahanekI koI jarUrata nahIM haiM; kyoMki tuma svayaM hI vairiyoMke garvako kharva karanevAle ho / parantu jaba rAta ho jAya tava yahA~ Akara apane nizcala svabhAvase jAgate hue samaya vitAyA karo / jAganekI jarUrata tumheM isa lie hai ki nIMdameM manuSya mare sarIkhA ho jAtA hai / use kucha bhI sudha-budha nahIM raha jAtI, usake netra banda ho jAte haiM, kAna bahire ho jAte haiM, galA ghara-ghara karane lagatA hai aura zarIra vilkula zithila ho jAtA hai / isa prakAra vidurane vanameM sthirAzaya pAMDavoMko saba bAteM khUba samajhA dii| isake bAda vaha sadaddhi apane mahalako calA aayaa| __itane para bhI vidurakI phikra nahIM gaI aura vaha pAMDavoMko 'sarvanAzase bacAnekI phikrameM hamezA rahane lagA / vaha caturamanA sadA isI soca-vicArameM rahA karatA thA ki pAMDava-gaNa kisa taraha sukhI hoN| isake lie usake vicArameM yaha upAya AyA ki mahalase lekara jaMgala taka eka suraMga vanavA dI jAya to kisI tarahakI Apatti par3ane para pAMDava-gaNa usake dvArA nikala kara baca sakate haiN| yaha soca kara usa zuddha hRdayane cupacApa suraMga khodanevAloMko bulAyA aura unheM usake khodanekI saba vidhi samajhA dI / suraMga khodanevAle bhI mahalake eka konemeMse suraMga nikAla deneko taiyAra ho gye| kAraNa ki ve isa kAmameM ati pravINa the| Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / 193 unhoMne gupta rIti se thor3e hI dinoMmeM itanI bar3I bhArI suraMga khoda kara taiyAra kara dI jo Ane aura jAneke lie kAphI thI / suraMga khuda kara jaba taiyAra' ho cukI taba vidurane socA ki yadi kabhI kaurava-gaNa isa lAkhake mahalameM Aga bhI lagA deM taba bhI pAMDava suraMga mArgase nikala jAya~ge aura apane prANoMkI rakSA kara leNge| isameM aba tanika bhI sandeha nahIM hai| isa taraha Anandake sAtha vidurane lAkhake usa mahalameM jo ki kauravoMne pAMDavoMke sAtha chala karane ke lie banavAyA thA, suraMga banavA dI aura kauravoMse pAMDavoMko nirbhaya kara diyaa| isake bAda usane pAMDavoMke sambandhakI bilkula hI cintA chor3a dI --- vaha nizcita ho sukhase apanA kAla bitAne lagA / parantu usane vaha suraMga svayaM na to dekhI aura na sukhI pAMDavoMko hI dikhalAI / kAraNa vaha taiyAra hote hI kisIko binA dikhAye Dhaka dI gaI thii| isake bAda pAMDava zoka, viSAda, mada Adi se rahita ho, - vinA kaSTake, prItike sAtha usa mahalameM nivAsa karane lage / aura isa prakAra kuntI sahita vahA~ rahate unheM eka sAla bIta gayA / unheM vaha bilkula hI nahIM jAna par3A | kyoMki ve bahuta sI kalAoMke vijJa the, ataH unakA kAla zAnti aura premake sAtha bItatA thA / idhara dhRtarASTrake duSTa aura kaluSita-citta putra duryodhanane pAMDavoMko mAra DAlane ke lie usa lAkhake mahala meM Aga lagAnekI phikra kI--usane socA ki isa mahala meM Aga lagA dene para lAkha pighala jAyagI aura taba usameM rahanevAle ye duSTa-citta pAMDava avazya hI jala kara bhasma ho jaayeNge| isameM tanika bhI sandeha nahIM hai / maMtrI ke sAtha isa prakAra vicAra jaba vaha nizcita kara cukA taba usane arka - kIrti nAmake eka kIrtizAlI kotavAlako rAtameM bulA kara kahA ki tuma isI samaya pAMDavoMke mahala meM Aga lagA kara use bhasma kara ddaalo| tumheM isa kAma meM dera na karanA cAhie, yaha merI AjJA hai / isa mahalameM kisIke lie Ane jAnekI rukAvaTa nahIM hai, ata eva ati zIghra ise bhasma kara do| tuma kucha bhI AgA pIchA mata soco / isa kAmako ThIka ThIka ho jAne para maiM tumheM vahIM dU~gA jo tuma cAhoge / yA abhI mA~ga lo jo tumheM rucatA ho / kAma ho jAne para maiM vaha tumheM avazya de dU~gA / samajha gaye / saca to yaha hai ki yadi tumheM dhana-sampadA, jAgIra Adi vaibhava pyArA ho to vilamba na kara jaldI jAo aura mahalabha Aga lagA do / pANDava-purANa 25 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwner duryodhanake ina aniSTa vacanoMko suna kara kotavAla bolA ki nRpasattama, yaha Apa kyA kahate haiM / nyAyI puruSoMko aisA anyAya karanA bilkula hI ucita nahIM hai / vidvAn loga aisI bAtoMkI bar3I niMdA karate haiM / sujIvana, yaha jo loga dhanakA saMgraha karate haiM vaha jIvanake lie hI na karate hai| parantu vicAra kara dekhanese jAnA jAtA hai ki yaha jIvana bhI to osakI bUMdakI naoNI kSaNika hai-nAza honevAlA hai / aura svayaM dhana bhI svamakI naoNI asAra aura dekhate dekhate naSTa ho jAnevAlA hai| yaha megha-paTalakI bhA~ti eka kSaNameM hI naSTa ho jAtA hai| aura jisa lakSmIkA lobha dekara Apa mujhe ina mahA puruSoko mAra DAlaneke lie kaha rahe haiM bhalA vaha lakSmI bhI to kisIke sAtha hamezA ramanevAlI nahIM haivyabhicAriNI strIke jaisI hai / vaha isa gharase usa ghara aura usa gharase isa ghara mArI mArI phirA karatI hai / mahArAja, jIva-ghAtase honevAle pApa-vandhase jIvakI durgati hotI hai| ata: usa dhanase bhI kyA lAbha jisake dvArA jIvoMke prANa pIr3e jAyeM / isa lie prabho dhana-sampadAkI vAta to rahane dIjie aura jo AjJA ho so kahie / kotavAlake isa uttarako suna kara duryodhanake krodhakI sImA na rahI / vaha Apase bAhira ho gayA / pApa karanemeM agraNI vaha krodhake sAtha bolA ki nIca tU yaha kyA kahatA hai / jarA saMbhala kara vola | saccA aura sabase uttama sevaka vahI hai jo mAlikakI AjJA pAlanemeM kabhI AgA-pIchA nahIM karatA / ata eva tujhe aisA hI vartAva karanA caahie| aura isImeM terI bhalAI chipI huI hai| vaha bhI isa samaya pragaTa ho jAyagI / kyA tUne nahIM sunA hai ki kAma par3ane para naukaroMkI, saMkaTa par3ane para bhAI-bandhuoMkI, Apattike samaya mitroMkI aura dhana-hIna daridrI ho jAne para bhAryAkI khUba pahicAna ho jAtI hai-unake svabhAvakA ina samayoMmeM acchA paricaya mila jAtA hai / ata eva tujhe merI AjJAke anusAra calanA caahie| aisA karanese tujhe sampatti milegI aura isake viparIta karanese vipattikA pahAr3a tere sira para TUTa pdd'egaa| duryodhanake ina krodha bhare aura uttejita karanevAle vacanoMko suna kara satyAgrahI kotavAla apane Apako mautake hAthameM sauMpa volA ki rAjan, mujhe mAra DAlo cAhe jItA rahane do; dhana-daulata do cAhe merI aura hara lo; mujhe apanI prasannatAkA pAtra banAo cAhe krodhakA; kRpA' karake rAjya do cAhe merA sarvasva hara lo; merA mAna-sanmAna karo cAhe mastaka kATa DAlo; parantu deva, kapaTase mai pAMDavoMke suMdara mahalameM Aga nahIM lagA sakatA / yaha kaha kara vaha dayAla kotavAla Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / 195 wwwwww wwan mwan bilkula cupa ho gayA; usake mu~ha se phira eka zabda bhI na nikalA | kotavAlake isa uttarase duryodhanakA krodha ekadama ubhara AyA aura usane use khUba majabUta saoNkala se vadhavA kara jelakhAnemeM DalavA diyA | U JAC 1 warn PA isake bAda kauravAgraNI duryodhanane apane purohitako bulavAyA aura vanabhUpaNa Adi se usakA sanmAna kara usase kahA ki purohitajI, tuma sAre jagatameM prasiddha ho aura pRthvI para deva tulya ho / vaha isa lie ki tuma logoMke saba kAma kara dete ho | Aja hamArA bhI eka kAma A paDA hai, so tuma usako bhI kara do to bar3I kRpA ho / mahArAja, maiM jisa kAmako Apase karAnA cAhatA hU~ vaha bahuta hI gupta kAma hai | merA vizvAsa hai ki use tumhIM kara sakate ho / kyoMki uttama kAma tuma sarIkhe puruSoMke dvArA hI pUre par3ate haiN| vaha kArya yaha hai ki yaha jo pAMDavakA lAkhakA mahala haiM ise tuma rAtameM Aga lagA kara phU~ka do| isase mujhe bar3A santoSa aura sukha hogaa| yadi Apa mana cAhA puraskAra cAhate ho to kSaNabhara meM hI ise bhasma kara do| yaha kaha kara duryodhanane unheM mu~ha mA~gA dhana dekara saMtuSTa kara diyA aura mahala jalA DAlanekI unase svIkAratA le lii| lobhI dvijane bhI lobhake vaza ho yaha anartha karanA svIkAra kara liyA / hAya, yaha lobha itanA vaDA pApa hai ki isake barAbara dUsarA koI pApa nahIM / isa lobhase atyanta kaThina aura duHkha maya kArya ho jAte haiM / ataH lobhI puruSoMke lobhako dhikkAra hai, eka bAra nahIM, sau bAra nahI, kintu asaMkhya aura anaMta bAra dhikkAra hai| yaha lakSmI sukha denevAlI hai, jo aisA kahate haiM ve bhArI bhUlate haiM / kintu yaha to khoTe karmoM kI khAna hai / isake adhIna hokara loga kyA kyA duSkRtya nahIM karate / jarA hI soco to mAlUma hogA ki isase hI saMsArake sAre anartha hote haiM / aura to kyA lobhI puruSa bhAI-bahina, mAtA-pitA, strI- putra naukara-cAkara, guru aura rAjA Adi kisIko bhI mAranese nahIM hicakate / eka jamAnA thA jaba ki aise bhI narapuMgava ho gaye haiM jinhoMne dIkSAkI icchA se lakSmI, mahala, hAthI-ghor3e Adi satra sampattiko jalAJjali de vanyavRtti arthAt nana digambara bheSako pasaMda kiyA thA / isake bAda vaha janeudhArI mUDha tathA jar3a dvija lakSmIke lobhameM pha~sa kara pAMDavoMke mahalako jalAne ke lie taiyAra ho gayA, aura jAkara usa duSTane mahala ke cAroM aura Aga lagA dI / so ThIka hI hai ki duSTa, durjana jana kaunase anartha Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / nahIM karate; kauA kaunasI vastuko nahIM khAtA; aura vairI kaunasI bAtako nahIM kahatA / bhAvArtha yaha ki durjana sabhI anA~ko kara DAlate haiM, kauA viSTA vagairaha saba kucha ghRNita vastu khA jAtA hai aura vairI jo manameM AtA so . kaha DAlatA hai / isake bAda vaha duSTa, aniSTakArI aura kalupita-citta purohita na jAne kahA~ calA gayA / granthakAra kahate hai ki pApiyoMkA citta kabhI zubha nahIM ho sakatA / idhara Aga AkAza taka uThanevAlI apanI bhayaMkara jvAlAse mahalako khUba jalAne lgii| ThIka hI hai ki Aga lagA denevAle puruSoMmeM dayA nahIM hotI / isa samaya usa lembe-caur3e aura jvAlAseM khUba ghire hue mahalako jalAtI huI Aga atyanta dIpta ho rahI thI, dUra dUrase usakA ujelA dekha par3atA thaa| so ThIka hI hai ki jalAnevAlI Aga svayaM bhI to jalatI hai| ataH usakA itanA teja ho jAnA koI vAta nahIM hai| parantu aise samayameM bhI pAMDaca loga jAgrata nahIM hue / loga kahate hai ki nIMda zAnti hai--vishraam-hai| parantu unakA yaha bhrama hai / kyoMki nIMda vizrAma nahIM, kintu sudha-budha bhulA denevAlI eka tarahakI mauta hI hai| idhara Agane lAkhako zatrukI naoNI apanA lakSya banA kara kSaNabharameM hI mahalakI sava sundara sundara vastuyeM jalA-kara bhasma kara dii| dhIre dhIre jaba usakI mahA-- jvAlAse mahalakI sArI bhIte jalane lagI aura usakI oNcakA una paraM kucha asara huA taba pAMDava jAgrata hue; aura jAgrata hote hI unhoMne dekhA ki lAkhake saMyogase khUba hI pradIpta huI AgakI jvAlA sava orase mahalako jalA rahI hai / jAna par3atA hai mAnoM vaha pralayakI hI agni hai| unhoMne apane nikalaneke lie idhara udhara bahuta upAya kiye; parantu AgakI jvAlAke mAre unheM kahIM bhI pA~va denako jagaha na dekha par3I / usa samaya pAMDavoMne dekhA ki tar3atar3AtI huI bhIMtoMko DhAhatI huI jvAlA sava dizAmeMko phaila rahI hai| aisI jarA bhI jagaha nahIM bacI hai jahA~ usane apanA sAmrAjya na jamA liyA ho / idhara udhara bahuta dekhane para jaba kahIMse bhI unheM nikalanekA upAya na dekha , par3A taba dharmAtmA aura dharma-buddhi yudhiSThira sthira-cittase zrIjinendrakA smaraNa karane lageunake nAmakI mAlA japane lge| vaha paMca namaskAra maMtrase apane manako maMtrita karake apane tejase Agako bhI davA kara sthira ho vaiTha gye| ve vicArane lage-Azcarya hai ki karma itane vikaTa haiM ki una para sajjanoMkA bhI vaza nahIM calatA-unheM ve bhI nahIM jIta sakate aura usake tItra phalako bhogate haiN| phira bhI he Atman, tU Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / .. mmmmmmmmm ~~~~ommmmwwwcom ina karmoko kyoM karatA hai, aba to inase apanA piMDa chur3A / ina koMke kAraNa hI satpuruSa saMsArameM duHkha uThAte haiM / dekho, inhIMke phalase to sagarake putra duHkhI hue aura inhIMke jAlameM par3a vAra jagatmasiddha arkakIrti jo ki bharata cakravartIkA putra thA, jaya senApati dvArA baeNdhanameM par3A / isameM vilkula sandeha nahIM hai / tathA inake sivA aura aura rAjA loga bhI inhIMke prere hue saMsArameM vadha-baMdhana Adike duHkhoMke bhoktA hue haiM / evaM khedakI bAta hai ki hama bhI inhIM duSTa karmoMkI kRpAse Aja Agake muMhameM A par3e haiM / aura inhIMkI kRpAse yaha hameM jalA kara bhasma kiye detI hai / isa lie aba vismayako dilase nikAla kara hameM ina duSTa kA~ko chedanevAle prabhukA smaraNa karanA caahie| isa prakAra vicAra kara viziSTa-buddhi yudhiSThira baiThe hI the ki itanemeM sahasA saMtapta-cetanA kuntI jAga uThI aura vaha jalate hue mahalake Age Akara upasthita hue durgama duHkhoMko dekha rone lagI ki hAya ! maiMne aisA kaunasA nikRSTa karma kiyA hai, jisake prabhAvase mujhe aisA bhArI dussaha duHkha-rUpa phala milA hai |-aashcry hai ki ye loga jisa pApake phalase tIvra duHkhoMko bhogate haiM phira bhI usI pApako karate haiM / aho dhikAra hai logoMke isa ajJAnako jisake paMjemeM pha~sa jAnese unheM kucha bhI hita-ahitakA viveka nahIM raha jAtA / -aba maiM kyA karU~ aura kahA~ jAU~, jaba ki sava orase khUba hI jala rahI isa bhayaMkara AgameM yaha mahala bilkula hI jalA jA rahA hai| aisI hAlatameM maiM kahA~ Thahara kara apane prANoMko vacAU~ / mujhe to kucha upAya hI nahIM sUjha par3atA hai / isa taraha vilApa karatI huI kuntIko bhImane samajhAyA aura vaha nirbhaya apane Asanase uTha kara idhara udhara rAstA sodhane lgaa| Aga isa jorase bar3ha rahI thI ki Darake mAre usake zarIrakI kAnti bhI phIkI par3a gii| puNyayogase isI samaya use sacce upadezakake jaisI vaha suraMga mila gaI jo ki pRthvIke bhItara hI bhItara vidurane 'khudavAI thii| parasparake snehase bhare hue ve sava pAMDava jina bhagavAnako hRdayameM dhAraNa karanevAlI kuntI-sahita usa suraMgake rAstese bAhara nikala ati zIghra vahaoNse cala kara vanameM pahuMca gaye-jaise ki bhavya-puruSa thor3I hI derameM saMsArako nAza kara muktimeM pahuMca jAte haiM / puNyakA phala kitanA manohara aura acchA hai ki jisake prasAdase anajAnI suraMga bhI vakta para hAtha A gaI / isI puNyase Aga jala ho jAtA hai, samudra thala ho jAtA hai, zatru mitra aura sA~pa gijAI ho jAtA hai| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 pANDava-purANa | isake bAda ve vipanna pANDava kuntI sahita masAna bhUmimeM phueNce| vahA~ pahu~ca kara upAya khoja nikAlanemeM pravINa bhImane apanI rakSAke lie eka naI hI yukti khoja nikAlI aura usane use kArya rUpameM pariNata bhI kareM diyA / vaha 5 masAna bhUmise chaha murde uThA lejA kara unheM ati zIghra jalate hue lAkhake mahala meM DAla AyA / isa lie ki jisase loga samajheM ki pAMDava jala kara mara gaye / use kisIne bhI dekha na pAyA, aura vaha ati zIghra pIchA lauTa AyA / isake bAda ve rAja-nandana pAMDava cupa-cApa vahA~se cala diye / ve jAte hue aise zobhate the mAnoM pahAr3a hI calate haiM / wwww www t yaha bAta sAre saba logoMko " udhara jaba hastinApurameM saberA huA taba Uparase duHkhakA DhoMga dikhAte hue kapaTI kaurava pAMDavoMko dekhaneke lie Aye / dhIre dhIre nagarameM phaila gaI / isa anahonI vAtako suna kara nagarake bar3A duHkha huA-- sabake hRdayoMmeM vajrase bhI bhayaMkara coTa lagI / unake mu~ha se nikalI huI hAhAkArakI dhvanine sAre nagarako zoka-pUrita kara diyaa| ve loga tIvra duHkha ke Avega se rote aura kahate the ki Aja isa nagara meM samajha lo ki zreSTha aura sajjana puruSoMkA nAma zeSa hI ho gayA hai / na jAne kisa duSTa vairIne ina satpuruSoMko kAlake mu~hameM pahueNcA diyA hai / puNya se pAMDava kitane acche paNDita, zAnti, nirmala-citta, tejasvI aura dhanuSa -vidyA- kuzala the / ve kitane parAkramI the / unake parAkramake Age sabhI zIsa jhukAte the / unhoMne apane parAkrama se saba rAjoM - mahArAjoM para vijaya pAlI thI / Azcarya hai ki aise parAkramI aura mahAbhAga ko bhI duSTa karmoMne apane jAla meM phaeNsA liyA ve bhI inake paMjese na chUTe / aho, karma, terI caturAIko dhikAra hai, asaMkhya aura anaMta vAra dhikkAra hai jo tUne aise acche vidvAna aura buddhimAna pAMDavoMko bhI bhasma kara diyA / evaM pAMDavoMke viyogase duHkhI hokara koI kahatA thA ki vicAra karane se mujhe yaha sandeha hotA hai ki aise vidvAn aura vyavahAra kuzala pAMDava kaise bhasma kiye gaye aura kyoM kiye gye| mujhe yaha bhI sandeha hai ki aise uttama - puruSoMkA isa rIti se maraNa ho / isakA koI vizeSa kAraNa nahIM jAnA jAtA ! aura eka bAta yaha bhI hai ki puNyAtmA puruSa prAya: karake hIna AyuvAle nahIM ' hote aura jo hote bhI haiM unakA isa tarahase maraNa nahIM hotA / dekho, Aja sArA nagara kaisA burA ujAr3a sA dekha par3atA hai / hA, aba aise Ujar3a nagarameM bhalA hama loga kaise raha sakeMge / Aja to aisA dIkhatA hai ki mAnoM meghakI t 1 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavAM adhyAya / ran ammnanAN AN O mnnaromans samatA karanevAlA meghezvara nareza Aja hI mRtyukA grAsa banA hai aura Aja hI zAntinAtha cakravartIne ise anAtha kiyA hai / kyA hama logoMke duHkhako dekha na sakaneke kAraNa Aja hI zAMtanu rAjA aura vyAsa kAla-kavalita hue haiM / kyA sacamuca Aja pAMDukI mRtyu huI hai ! tAtparya yaha ki pAMDavoMke gupta rUpase cale jAne aura unakI jagaha murde dekhanese nagaravAsI logoMne bar3A vilApa kiyaa| java gAMgeyane ina saba bAtoMko sunA taba usakA mana zokase bhara AyA / usake cehare para bar3I udAsI chA gaI / tIca mohake kAraNa use mUrjA A gaIvaha behoza ho gayA / jAna par3atA thA mAnoM usake zarIrase mRtyu hI lipaTa gaI hai / aura hai bhI aisA hI ki mRtyu bhUchIkI sakhI hI hai, taba usakA vahA~ bhrama honA koI AzcaryakI bAta nahIM hai / mRtyuse jisa taraha manuSya saba sudha bhUla jAtA hai usI taraha mUrchAse bhI bhUla jAtA hai ataH mUrchAke samaya mRtyukA bhrama honA bahuta hI vAjiva hai| isake bAda caMdana Adi zItocArase usakI mUrchA dUra huI aura vaha daridrakI naoNI zokameM DUbA huA uThA / zokase saMtapta honeke kAraNa usake netroMse oNsuoMkI dhArA vaha nikalI; vaha zokarUpa vAri (jala ) se ekadama sarovarake jaisA ho gayA / usake hRdayameM bar3A kheda huA / vaha vilApa karane lagA ki putra, tuma to saba vAtoMko jAnate-samajhate the, phira isa taraha kaise jalA diye gaye! kyA tumheM isa vAtakA kabhI bhAna hI na huA thaa| kahie to aba tumhAre vinA hamezA dukhita rahanevAle hama loga sukha kaise pA skeNge| hameM isa bAtameM sandeha hai ki bhalA, tuma sarIkhe puNya-puruSoMkI mRtyu Agase kyoM kara huI / cAhie to yaha thA ki yadi tumhArI mRtyu hI isa samaya hotI to vaha vairiyoMke madako utAra denevAle yuddhameM hotI / athavA dharmadhAraNake sAtha dIkSA aura Atma-sAdhya saMnyAsake dvArA tumhArI mRtyu hotii| isake sivA aura tarahase tumhArI mRtyu honA bahuta hI burA huA / jAna par3atA hai ki tuma logoMko ina duSTa kauravoMne hI jalA diyA hai / isameM tanika bhI sandeha nahIM / pApI puruSoMkI buddhi pApa-rUpa hI hotI hai, usameM hita-ahitake vicArakI to gaMdha hI nahIM rhtii| aura aisA hI huA bhI hai| pAMDavoMkI mRtyukA hAla suna gAMgeyakI taraha droNAcAryako bhI mUrchA A gaI / aura vaha zokase vilApa karane lage jisase dazoM dizAyeM zabda-maya ho Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 pANDava-purANa / gii| unhoMne socA ki nIca kAma karanevAle pApAtmA kauravoMne hI yaha ziSToMke viruddha aniSTa kAma kiyA hai| auroMse aisA aniSTa honA asambhava nahIM to asAdhya avazya hai / droNase rahA na gayA aura usa nirbhayane kaurava-rAjoMse khullamakhullA kahA ki Apa logoMko isa tarahase apane kuTumvakA vinAza kara denA ucita na thA / parantu, duSTa-citta khala purupoMkA svabhAva hI aisA hotA hai ki ve sajanoM / ko bhI durjana banA dete haiM, jaise ki tUmar3IkA rasa mIThIse mIThI cIjako bhI kaDuvA banA detA hai / droNake isa tiraskArase kauravoMne apanA sira nIcA kara liyA; ve bahuta hI lajjita hue / phira U~cA mu~ha karanekA bhI unakA sAhasa na huaa| saca to yaha hai ki kahIM nirdaya puruSoMke bhI lAja aura dharma-vuddhi ho sakatI hai / isa vakta cAroM orase nagarake loga A gaye aura unhoMne mahalakI Aga bujhAI / zokase pIr3ita hue puruSa kyA kaThina kAma nahIM karate; kintu java jaisA maukA AtA hai taba vaisA hI unheM karanA par3atA hai / kyoMki zoka karake baiTha jAnese bhI to kAma nahIM calatA / ve Aga bujhAnevAle una mudIko dekha kara vole ki dekho ye pAMDavoMke muMdai zarIra par3e hue haiN| usa samaya una mudIko dekha kara koI zokAtura volA ki yahI thira-citta yudhiSThira haiM, yaha mahAbalI bhIma - haiM, yaha sarala-citta arjuna haiM aura yaha nirmala nakula tathA devatoM dvArA sevya aura pavitra hRdayavAle sahadeva haiM / aura yaha sakumAra aMga tathA suMdara vAlovAlI avalA inakI jananI kuntIkA murdA zarIra par3A hai| dekho, yaha satI kitanI nirmala aura vizAla hRdayavAlI thI / evaM de sava vidagdha puruSa, adhe-jale mAMsake piMDasamAna una mudoko dekha kara unake jaise hI adha-jale ho gaye-unheM bar3A bhArI zoka huaa|ve lauTa lauTa kara una mudauko dekhane lage aura bar3I dera taka dekhabhAla kara unhoMne yahI nizcaya kiyA ki pAMDava hI jala gaye haiN| aura isa nizcayake anusAra hI zokake mAre una logoMne usa dina khAnA, pInA aura apanA vyApAra dhaMdhA bhI banda kara diyA / saba loga duHkhase vyAkula hue baiThe rhe| adhika kyA kaheM usa dina zokake mAre kyA puruSa, kyA striyA~, kyA vAla-bacceyahA~ taka ki pazu pakSI taka-sabakI hAya hAyakI dhvanise sArA zahara gUMja rahA , thaa| bhAvArtha yaha ki usa-dinakA dRzya zokakA bar3A bhArI bhayaMkara dRzya thA, jo hRdayako vidAra kara Tukar3e karanevAle vajra-prahArake jaisA thaa| - udhara pAMDavoMkI mRtyuH suna dhRtarASTrakI rAnI gAMdhArIko bar3A bhArI, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > terahavA~ adhyAya / 201 saMtoSa huA / sampUrNa rAjya mila jAnakI khuzI meM usane putrakI badhAI ke bahAne khUba utsava manAyA / dhIre dhIre pAMDavoMke jala-maranekI bAta sAre saMsAra meM phaila gaI aura kucha samaya meM vaha dvArikA purImeM samudravijaya Adi dasoM bhAiyoM aura valabhadra nArA ke kAnoMmeM par3I / usako suna kara unheM bhI bar3A bhArI raMja huA / ata eva bhayAnaka vaDavAnala se kSobhako prApta hue samudravijayase na rahA gayA-- kauravoM kA yaha anyAya unase na sahA gayA / ataH ve samudrakI taraMgoMkI nA~I senArUpa taraMgoMse laharAte hue dvArikA se hastinApurakA ora ravAnA hue aura isI prakAra saba taraha se samRddha, bhA~ti bhA~tike AyudhoMvAlA mahAna yodhA, calI balabhadra bhI yuddha ke lie usI vakta taiyAra huA / aura hai bhI ThIka hI ki jo balavAn hotA hai vaha aise samaya kabhI vilamba nahIM kara sakatA / isI prakAra aneka zatruoMko jar3a mUlase ukhAr3a pheMka denevAle aura siMhake jaise parAkramI kRSNa nArAyaNane bhI kavaca pahinaneko abhimAna se apane hAtha pasAre aura kavaca pahina kara vaha yuddha ke lie taiyAra ho gayA / isa ghaTanAko suna kara aura saba yAdavoM ko bhI bar3A duHkha huaa| una sabakA zarIra bhI zokase saMtapta ho uThA / unake netroM meM A~sU bhara Aye | aura kauravoMke isa anyAyase ve bahuta hI kSubdha hue / ataH unhoMne yuddha ke lie raNabherI bajavAI - yuddhakI ghoSaNA kara dii| usa bherIke zabdako suna kara kucha paMDita logoMko kSobha huA aura ve samudravijaya, kRSNa aura valadevake pAsa Akara unase kahane lage ki Apa logoMkA yogya bAtake lie udyoga karanA acchA hI hai / vidvAnoMko cAhie bhI aisA hI, nahIM to maraNake sivA aura koI dUsarA phala nahIM ho sakatA hai / yaha suna kara apanI dIptise surajakI tulanA karanevAlA nArAyaNa bolA ki mai kauravoMko yahAeN baoNdha lAkara vaDavAnaLameM DAla dU~gA athavA yuddhameM jIta kara unake Tukar3e Tukar3e karake dizAoM kI bali car3hA dU~gA / para hAthiyoMko kahIM sarIkhe samRddhazAlIke unheM kahIM bhI jagaha na jarjara bicAre kaurava mai saca kahatA hU~ ki jisa tarahase siMhake kruddha hone bhI jaMgalameM rahaneko jagaha nahIM milatI usI taraha mujha kruddha hone para pAMDavoMko mAranevAle caMDa kaurava kahA~ raheMge milegI -- ve bhAge bhAge phireMge / sunie ye raMka aura tabhI taka garjate haiM jaba taka ki inhoMne mujhe nahIM dekhA | kauna nahIM jAnatA ki meMDaka taba taka hI TaraTara kiyA karate haiM jaba taka ki ve saoNpakA darzana nahIM karate / pANDava-purANa 26 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| kRSNake ina vacanoMko suna kara sampUrNa vAtoMkA jJAtA eka vAgmI bolA ki nRpendra, yaha saba to ThIka hai; paraMtu nIti yaha hai ki chidra pAkara hI vairiyoM ke sAtha chala karanA cAhie / dekhie khAlI ghar3Ike chidrako pAkara hI usake chidra dvArA usameM ra jala bhara jAtA hai / vinA chidra pAye vairI atIva kapTa-sAdhya hote hai / ve devoM ke dvArA bhI parAjita nahIM kiye jA sakate / kahie kyA chedake vinA bhI kahIM sUtameM motI poye jA sakate haiM / dekhie, isa samaya kaurava-gaNa bhArI abhimAnase bhara rahe haiM, unake pAsa khAsI vijayI uttama senA hai| unheM apane zArIrika balakA bhI bar3A bhArI mada hai| vizeSa kara unheM apane ghor3e, hAthiyoM AdikA bahuta ghamaMDa hai / ata: jisa taraha madirA pInevAle manuSya jaldI kisIko davate nahIM haiM usI taraha ve matavAle bhI vairIko vala-rahita jAna kara vilkula nahIM davaMge-ApakA kucha bhI bhaya na mAneMge / itane para bhI kauravoMko jarAsaMdhakA sahArA hai| isa lie ye aura bhI uddhata ho rahe haiN| jisa taraha ki nAgadamanI (sarpakA jahara utAranevAlI jar3I ) ke sahAreko pAkara meMr3aka saoNpake sira para nAcane lagate haiN| Aja kala ve jarAsaMghake sahArese rAjoM mahArAjoM dvArA usI taraha puna rahe hai jisa taraha ki uttamAMga ( mastaka ) kA Azraya pAkarake keza-rAzi pujatI hai / ataH buddhisAgara aura pavitrAtman , Apako isa samaya kauravoMke sAtha yuddha karaneko jAnA ucita nahIM jAna par3atA hai| kauna nahIM jAnatA ki dhIre dhIre hI saba kAma acche banate haiN| Apa abhI kucha dina Thahara jAie | vAda java jarAsaMdhake sAtha ApakA yuddha hogA taba Apa bar3I AsAnIse hI inakA nigraha kara sakeMge; aura isImeM ApakA hita hai| yadi Apa haTha kara isI samaya hI kauravoMke sAtha yuddha ThAneMge to jarAsaMdha bhI krodhita hokara yuddhake lie uTha khar3A hogA taba yaha kArya sote hue siMhako jagAneke jaisA hI hogaa| isa lie sthira-citta aura dhairyazAlI kRSNa, Apa abhI dhIraja dhreN| bAda jaba samaya AvegA taba maiM svayaM hI una sabakA vidhvaMsa kara dikhAU~gA / isa taraha usa vidvAnke samajhAne para yAdava loga yuddha karanese ruka gaye / kyoMki ve vairIkI vikriyAko jAnate the, vyavahArake jAnakAra aura sthira-citta evaM dhairyazAlI the| ' udhara pAMDava bheSa badala kara bhasmase DhakI huI AgakI naoNI chupe hue vahaoNse pUrva dizAkI ora cale Aye / ve bar3e tejasvI the, unakI bhujAyeM hAthIkI sUr3ake jaisI khUna majabUta thii| unake parAkramase dazoM dizAyeM vyApta ho rahI thiiN| unakA vikrama cakravartIke jaisA thaa| unake sAthameM unakI mAtA kuntI thI, ata: Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / wannn ann an nannnnan unnamarrarnanna aan ve kuntIkI gatike anusAra hI dhIre dhIre calate the / ve nirmala hRdayavAle tathA tatvavedI usake thaka jAne para jaba vaha khar3I ho jAtI taba Apa bhI khar3e ho jAte aura jaba vaha caiTha jAtI taba Apa bhI baiTha jAte / isa prakAra dhIre dhIre calate hue ve kucha kAlameM gaMgA nadIke pAsa pahu~ca gaye / gaMgA athAha jalase bharI huI thI aura ananta laharoMse laharA rahI thI / usakA pravAha maMda aura bar3I gaMbhIratAse baha rahA thA / usake kinAre para kalpa-kSake samAna U~cI UMcI zAkhAoMvAle aura vizAla sAlakSa the| ve khUba hI phale-phUle hue the / ata: unase usakI bar3I zobhA ho rahI thii| vaha strIke tulya jAna par3atI thii| strIke nAmi hotI hai, usake bhI bhevara-rUpa nAbhi thI / strIke vAhu hote hai, usake kallola-rUpa vAhu the / strIke kRya hote hai, usake bhI bar3e bar3e patthara-rUpa kuca the / strI paoNca hote haiM, gaMgAke donoM taTa hI pA~va the| strIke nitamba hote haiM, usake bhI najadIkake pahAr3a-rUpa nitamba the / strI maMda maMda calatI hai, aura vaha bhI maMda maMda vahatI thI / strIke vakSAsthala hotA hai, usake mahAhada-rUpa kSAsthala thA / strIke netra hote haiM, usake bhI kamala-rUpa netra the| strI jar3a-mUrkha-hotI hai, vaha bhI jar3a-jala-yukta--thI / strI apane kapolaAdi para banAye hue mIna, ketu vagairaha cihnoMse yukta hotI hai, usameM bhI mIna, ketu vagairaha the / strI isake jaisI cAla calatI hai arthAt haMsagAminI hotI hai vaha bhI haMsagAminI thI--usameM isa vicarA karate the / strI madhura vacana bolatI hai, vaha bhI pakSiyoMke kalarava zabda dvArA madhura zabda kara rahI thI / tAtparya yaha ki vaha strIse kisI bhI vAtameM kama na thii| usako athAha aura pAra honeke lie viSama dekha kara, pAMDava asamartha ho usake kinAre para Thahara gaye aura pAra pahuMcA deneke lie eka dhIvarako bulA kara usase bole ki bhAI, tuma ati zIghra apanI naukA le Ao aura hameM gaMgA pAra kara do; . parantu dhyAna rakhanA ki naukA aisI ho jisake dvArA hama sakuzala aura jaldIse pAra pahuMca jAyeM / unake vacanoMko suna kara vaha dhIvara usI samaya apanI naukA le aayaa| naukA chidra rahita thI aura pAnI para tairatI huI tairaneke upAyako batAtI thii| pAMDava kuntI-sahita naukAmeM savAra ho, athAha gaMgAke bhItara cle| kuntI bhayase kabhI kabhI una logoMkA hAtha pakar3a letI thI, use bahuta bhaya mAlUma par3atA thaa| pAMDava niDara the| thor3e hI samayameM uThatI huI kallAloM ( taraMgoM) ke sahAre sIdhI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 pANDava-purANa / vahatI huI, naukA vIca dhArameM pahuMca gaI aura vahA~ pahu~ca kara vaha aTaka gaI , yadyapi vaha caMcala thI; parantu gatike ruka jAnese vilkula hI acala ho gii| usa vakta dhIvarane bahuta hI prayatna kiyA; parantu vaha vilkula hI na calI-eka . paiMDa bhI Age vaha na bar3ha sakI / vaha aisI ho gaI mAnoM karmake dvArA kIla hI dI gaI ho| becAre dhIvarane nAnA bhaoNtike saikar3oM upAya kiye para vaha vilkula hI na calI-jaisIkI taisI acala vanI rahI; jisa taraha ki daMDoMke dvArA mArI-pITI gaI haThI strI eka pA~va bhI Age nahIM bar3hatI; vahIMkI vahIM macalA karatI hai / yA yoM kahie ki jisa taraha kAlajvarake vaza hokara kSINa huA zarIra vilkula hI nahIM cala sakatA, cAhe usake lie kitane hI upAya kyoM na kiye jAveM / usI taraha naukA calAneke lie vaha dhIvara sava yatna kara karake thaka gayA, parantu naukA vahA~se tilamAtra bhI na baDhI / / yaha dekha kara pAMDavoMne kahA ki bhAI, vAta kyA hai| yaha naukA itane upAyoMse bhI kyoM nahIM cltii| yaha isa samaya aisI aTaka kara kyoM raha gaI; jaisI ki uttama zAstroMmeM khoTI buddhi aTaka kara raha jAtI hai-Age nahIM cltii| pAMDavoMke vacanoMko suna kara uttarameM dhIvarane kahA ki svAmina, isa jagaha eka jaladevI rahatI haiM / usakA nAma hai tuNddikaa| vaha, jagatmasiddha aura amRtakA AhAra karanevAlI hai / isa samaya vaha isa naukAko roka kara Apa logoMse apane niyogake anusAra bheMTa maoNgatI hai| ataH Apa ise isakA haka dekara naukAko calatI karavA dIjie / prabho, dekhie- isameM na to ApakA doSa hai aura na merA hI / kintu yaha apanA niyoga (ika ) cAhatI hai / nyAya bhI aisA hI hai ki hakadAra loga apane hakako lekara hI manuSyoMko chor3ate haiM / isa lie aba Apa derI na kIjie; kintu ise isakA haka dekara yahaoNse jaldI calie / aura yahaoNse jaldI cala dene meM hI ApakA hita hai / yaha suna kara naukAko calAneke lie taiyAra hue dhIvarase yudhiSThirane kahA ki isa samaya yahA~ to hamAre pAsa kucha bhI nahIM hai / isa lie yahA~se kinAre taka calo / vahA~ pahu~ca kara hama nAnA prakArake pakavAna taiyAra kareMge aura phira yahA~ Akara Adarake sAtha devIkI bheMTa car3hA deMge / bhalA, isa vAtako tumhIM kaho ki isa athAha jala-pradezameM hameM kyA cIja mila sakatI hai ! aura yadi tumheM koI cIja yahA~ mila sakatI ho to tumhI lA do| aura jaba koI cIja mila hI nahIM sakatI tava hama kyA bheMTa kara sakate hai| yudhiSThirake ina vacanoMko suna kara dhIvara bolA ki mahArAja, devavallabha prabho, kRpA kara Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya' / 205 merI eka bAta sunie / vaha yaha hai ki yaha tuMDikA devI pakavAnoMse dasa nahIM hotI hai; kintu deva, ise santoSa hotA hai manuSya - balise / yaha jaba jaba bhUkhI hotI haiM tava tava manuSya ke mAMsa se hI santuSTa hotI hai / aura vastuoM se na jAne ise kyoM santoSa nahIM hotA / ataH Apa bhI ise manuSya mAMsase tuSTa kIjie / mahArAja, dera na kara ise jaldI se manuSya - vali dekara pAra calie; nahIM to vaDA bhArI anartha hogA / I -- usa dhIvarake aise vikaTa uttarako suna kara yudhiSThira Adi bar3e kSobhako prApta hue / aura apanI mautako sAmane A khaDI huI samajha kara ve yo vicAra karane lage ki aho, jaba karma hI TeDhA hai- vimukha haitaba bhalA hamArA duHkhase piMDa chUTa hI kaise sakatA hai / aura isI lie kahA jAtA hai ki saMsArI jIvoMke lie karma jitanA balavAn hotA hai saMsArameM utanA balavAna dUsarA aura koI bhI nahIM hotA / dekho, isa daivakI vicitratA ki pahale to hama logoMkI kauravoMke sAtha yuddha hone para vijaya huI aura vAda jaba lAkSAgRhameM Aga lagA dI gaI taba vahA~se bhI jIte jAgate hama loga surakSita nikala Aye | aura isa samaya usI daivake mere hue isa naukA baiTha kara apane Apa hI maraneke lie isa tuMDikA ke zaraNameM A gaye / Azcarya hai ki bar3e bar3e aniToMse to vaca Aye, parantu jarAse aniSTase mRtyuke grAsa vane jAte haiM / taba to yahI kahanA hogA samudrako pAra karake aba yahA~ choTese palavala ( kSudra jalAzaya ) meM hama logoM kI mRtyu hogI / saca hai ki karmake Age kisIkA bala nahIM calatA hai / isake balake Age sabhI thaka kara baiTha jAte haiM / dekho, yaha to vahI bAta huI ki dhIvara ke hAthase kisI taraha machalI chUTa pAI to jAkara jAlapeM pha~sa gaI aura jAlase bhI jaise taise chUTI to bagulene use apanA AhAra banA liyA / isake bAda yudhiSThirane eka dRSTi bhImakI ora DAlI aura iti kartavyatAse vimUDha hue usa dharmAtmA ne kahA ki vipulodara bhAI bhIma, isa bhaya se chuTakArA honekA koI upAya jAna paDe to batalAo / dekho, kyA to vicAra kiyA thA aura kyA aniSTa sira para Akara par3A hai / yaha to vahI bAta huI ki vicArA brAhmaNa rAja-putrIkI icchAse to ghara bAhara huA aura rAstemeM use khA liyA vyAghrane / ataH isa vimako dUra karane kA koI upAya karo; aura so . Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vINov marw 206 paannddv-puraann| bhI jaldI karo / nahIM to abhI thor3I hI dera meM hama logoMkA sarva-nAza ho jAnA saMbhava hai / maiM bahuta vicAra karatA hU~, para merI samajhameM kucha bhI upAya nahIM AtA / saca hai ki ciMtAse buddhi naSTa-bhraSTa ho jAtI hai / isa para nirbhaya bhImane kahA ki pUjyapAda, avasara dekha kara hI buddhimAnoMko kAma karanA ucita hai| dekhie isa sambandhameM maiMne eka nirdoSa upAya socA hai aura usameM koI Apatti bhI nahIM hai / hA~, usase merI kIrti avazya hogI / mahArAja, isa upAyase na to apayaza hogA aura na apamAna hI / evaM niMdA aura hAni bhI isa upAyake karanese na hogI / isa lie ise kArya-siddhike lie Apa jaldI kiijie| vaha upAya yaha hai ki yaha dhIvara jarA-jvarakA prerA huA hai, vadasUrata aura daridra hai, duHkhI hai, nirdaya hai; ataH isIko mAra kara aura devIko balise tuSTa kara Age clie| rahI naukA calAnekI bAta so Apa isakA bilkula hI bhaya mana karie / mujhe bharosA hai ki hama loga anAyAsa hI naukAko calA lejA kara pAra pahu~ca jAyeMge | bhImake ina bhayAnaka vacanoMko suna kara vicArA dhIvara to kaoNpane laga gayA-unake hoza-havAza ur3a gaye usakA hRdaya mAnoM karotase cIra sA diyA gayA ho| usake ceharekI saba kAnti naSTa ho gaI / tAtparya yaha ki use apane prANoMke lAle par3a gaye / vaha kahane lagA ki dhImAn, zuddha hRdayavAle nRpendra, mere mAre jAne aura na mAre jAnese to kucha bhI hAni na hogii| parantu itanI bAta avazya hogI ki mere mara jAne para Apako pAra koI nahIM pahu~cAvegA / mere binA ApakI isa gaMgAmeM hI sthiti hogI / aura isa lokApavAdase ApakI bar3I bhArI apakIrti bhI hogI ki dekho rAjAne pAra utAranevAle becAre garIba dhIvarako bhI mAra DAlA-bhalA karate burA kara dikhaayaa| rAjan, yadi Apako jIvana bhara gaMgAmeM hI rahanA acchA lagatA ho, to bhale hI apane vicAra mAphika kAma kIjie / mujhe mAra kara devIko tRpta kIjie / parantu dhyAna rakhie ki aisA karanese phira hamAre kulake loga kabhI bhI Apa logoMko isa gaMgAke pAra na pahu~cAyeMge / bhalA, Apa hI socie ki kyA eka vAra dhokhA khAyA puruSa phira usI mArgako jAtA hai ? . dhIvarakI ina bAtoMko suna kara dayAlu yudhiSThirane bhImase kahA ki bhAI, itane catura hokara bhI tuma yaha kyA kahate ho / tumhAre ina vacanoMko suna kara hama logoMkA to dila dahala gayA; jisa taraha ki yamakA nAma sunate hI karmakA racA huA komala zarIra dahala jAtA hai / tumheM aisI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 onomimmmmm terahavA~ adhyAya / ... ... ... .. .. . . . . .mmanmamr bAta kabhI apane muMhase bhI nahIM nikAlanI cAhie / tuma to svayaM hI sava kucha samajhate ho aura vidvAn logoMmeM Adara pAte ho / phira tumase isa viSayameM aura adhika kyA kahA jAve / puNya aura pApakA kramase zubha aura azubha yA yoM kahie ki sukha aura duHkha-rUpa phala milatA hai / yaha tuma acchI taraha jAnate ho| isa viSayameM bhI tumheM samajhAnA nahIM hai / dekho, jo dayAlu saMsAra paribhramaNase DaratA hai vaha puNyodayase prApta honevAlI sampadAkI naoNI hI sukhako pAtA hai / aura jo nirdaya vrata vagairahako na pAla kara madake AvezameM jIvoMko mAratA hai vaha DhITha purupa durbuddhise naSTa honevAlI sampadAkI naoNI naSTabhraSTa ho jAtA hai-duHkhI hotA hai; use kabhI sukha nahIM milatA hai / vicAra phara to dekhA ki yaha dhIvara kitanA garIba hai, bhUkhase kheda-khinna honeke kAraNa kitanA duHkhI hai, pApase pIr3ita aura asantuSTa hai / isa lie dayAlu bhAI, ise mAranA kaime ucita ho sakatA hai| dUsare yaha ki yaha hama logoMko gaMgA pAra le jA rahA hai, isa lie hamArA upakArI hai / phira tumhI batAo ki kahIM upakArIko bhI mArA jAtA hai ? bhAI, ise mAranA kisI taraha bhI ucita nahIM hai / tuma koI dUsarA upAya soco, jisase hama saba sukhase pAra pahuMca jaaveN| yaha suna kara adbhuta parAkramI, bhIma musakyA kara bolA--to prabho, Apa nizcita hokara isa DikAko vRpta karaneke lie yuddha-akuzala, nakulako yA dayA-rahita aura kulakI rakSAke lie asamartha sahadevako mAra kara bheTa de dIjie / ina donoMmese kisI ekakI bali dekara puNya-rUpa vAyukI sahAyatAse sukhase pAra cale calie; vilamba na kIjie / yaha suna kara mahimAzAlI aura mahAn puruSoM dvArA mAnya yudhiSThirako mUchI sI A gaI aura vaha viziSThAtmA bhImase bolA ki hA tAta bhIma, tumhAre muMhase itanI bhayAnaka vAta kaise kahI gaI ! mujhe to ye donoM bhAI putroMkI bhA~ti pyAre haiM-ina para merA kitanA prema hai, yaha tuma nahIM jAnate ? hAya ! sukhase rahanevAle pyAre bhAiyoMko maiM kaise mAra sakatA huuN| ye to mujhe mere prANoMse bhI kahIM jyAdA pyAre haiM aura inhIMke bharose maiM nirbhaya ho rahA huuN| phira tumhI vatAo ki inako mAranA kyA ucita hai ? nahIM, bhIma, aisI vAta mata kaho, aisA karanese baDA anyAya hogA-isa anyAyakI kucha sImA hI na raha jAyagI / dekho, yadi hama yahaoNse inako mAra kara jAya~ge to saba loga dhikAra deMge aura apayazakA paTaha pITeMge / ve kaheMge ki dekho, yaha rAjA apane jIvanako pyArA samajha kara apane choTe bhAiyoMko mAra kara devIkI bheMTa de AyA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 pANDava-purANa | hai ! oha, dayA binA jIte rahaneko dhikkAra hai| jisake hRdayameM dayA nahIM usakA jInA vyartha hai; kisI bhI kAmakA nahIM / he nirdaya aura he bhayaMkara vicArako hRdayameM jagaha denevAle bhIma, aisA vacana bhUla kara bhI kabhI apanI jIbha para na lAnA, jisameM ki dayA na ho / bhAI, tumheM hamezA dayApUrNa vacanoMkA hI vyavahAra karanA cAhie | kyA dayAse sane hue acche vacanoMkI kamI hai / yadi nahIM hai to phira nirdaya vacanoMkA prayoga hI kyoM karate ho / mere vicakSaNa bhAI, koI acchA upAya batAo jo sukhakara ho / yaha suna kara catura bhIma bolA ki deva, yadi Apako merI yaha bAta bhI nahIM rucI to Apa devIko tRpta karaneke lie samartha arjunako bheMTameM de dIjie, tAki devI koI vighna na upasthita kare / bhImake ina vacanoM ko sunate hI yudhiSThirakA mastaka ghUma gayA aura vaha sampUrNa bAtoM ko samajhanevAlA dayA-maya bolA ki gaMbhIrAzaya bhAI bhIma, tuma yaha kyA niMdya vacana kahate ho| isase to hamArI sarva sukha-zAnti dhUlameM mila jAyagI / dekho to bhalA, yaha pArtha kitanA tejasvI hai / isako sava rAjA mahArAMjA jAnate aura mAnate haiM / ise koI vairI nahIM jIta sakatA / yaha ajayya aura dhanurveda - vizArada hai / isake jIte rahanese to kabhI apanA rAjya vApisa phira bhI apane hAtha A jAyagA / kyA tuma nahIM jAnate ki yaha vAlakAla se hI pracaMDa valazAlI bhujAoMvAlA hai aura zatruoMkA zatru hai / unako kAlake gAla meM pahu~cA dene ke lie samartha hai / yaha zabdavedhameM atIva pravINa paNDita hai, acchA dhanurdhara haiM, dharmAtmA aura dhIravIra hai / isa lie yaha kabhI mAra DAlane ke yogya nahIM hai; ataH ise nahIM mAranA cAhie | yaha suna bhIma bolA ki acchI bAta hai Apa kisI ko bhI nahIM mAranA cAhate to kamalakI nA~I komala mAtA kuntIko hI devIkI bheMTa kara do, jisase aura sarva pAMDava Apattise chuTakArA pAleM / isake uttarameM yudhiSThirane kahA ki mere bhAI bhIma, aisA mata kaho / dekho, yaha apanI jananI hai, janma denevAlI hai, ata eva sadA hI pUje jAne yogya hai| dayAlu hai, dayAkI mUrti hai aura saba loga ise mAnate haiN| bhAI, vicAro to isane hameM nau mahIne apane garbhAzayameM rakkhA hai aura phira janma dekara bar3e bhArI kaSToM se hameM pAlA-poSA hai / ataH jo sukhI honA cAhate haiM unheM saMsAra bhara dvArA mAnya jananIko mAranA kabhI bhI ucita nahIM hai / dekho, saMsArake prasiddha puruSoMne to jananIko tIrtha batAyA hai aura hama use mAra DAleM, yaha kahA~ taka yogya aura nyAyya bAta hai / bhAI bhIma, tuma to dayA ke sAgara ho; - Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmamamarama terahavA~ adhyAya / nyAyake jAnakAra aura pravINa ho, dharma aura adharmakA antara samajhate ho tathA loka-vyavahAra aura lokanItiko bhI jAnate ho aura merA to yaha vizvAsa hai ki tumhAre samAna lokameM na to koI vijayI hai aura na catura hI / tuma advitIya parAkramI ho / ataH he bhAI tuma yukti-yukta vicArapUrNa bAta kaho aura vaisA hI upAya bhI kro| - isake bAda viziSTAtmA aura hitaiSI yudhiSThirane bhayako dUra karaneke lie mana-hI-mana yaha bhavya vicAra kiyA ki bhImane jo pyAre bhAiyoMko tathA pUjyA jananIko mAraneke lie kahA vaha to ThIka nahIM hai, kintu isa samaya mujhe svayaM apanI hI bali de DAlanA kahIM adhika ucita hai / yaha soca kara vaha pavitrAmA svayaM apanI bali dene ke lie taiyAra huA / usane apane bhAiyoMko kahA ki bhAiyo, tuma loga hamezA bhakti aura mAnake sAtha mAtAkI sevA karanA / dekho, mAtAkI sevAse saba manoratha siddha hote haiM aura manacAhI sampatti milatI hai| ata: tuma kabhI mAtAkI sevAse vimukha na honA / tathA paropakArase tuma hamezA logoMko prasanna rakhanA / dekho, jo paropakArI hote haiM, paropakAra karate hai ve saMsArake siratAja bana jAte haiN| tuma loga kabhI kauravoMkA vizvAsa nahIM karanA; kyoMki ve saba bar3e vizvAsaghAtI hai, dUsaroMke manorathoM bAdhA DAlanevAle haiN| adhika kyA kaheM va AzIviSa saoNpake samAna haiN| una para vizvAsa karanese tumheM kabhI sukha nahIM ho sakegA / kintu isake viparIta maukA pAkara tuma kauravoMke vaMzakA vidhvaMsa karake apane adbhuta parAkramase sAre deza para adhikAra jamAnA aura sukha-pUrvaka rhnaa| yudhiSThirane suzikSita aura dakSa bhIma Adiko isa taraha khUva smjhaayaa| isake bAda vaha gIle vastrase zarIrako sApha kara, manake mailako dhokara dhyAnameM 'sthira ho gaye aura paMca parameSThIkA nAma japane lage / isa samaya unake manameM rAga-dveSako bilkula hI jagaha na thI, ataH zatrumitra, bhAI-bandhu saba para unakA eka sA bhAva ho gayA thA / vaha zarIrase bhinna AtmAkI bhAvanA karate the tathA icchAoMke jAlako toDa kara nirIha ho gaye the / vaha saMsArako vinazvara aura parama padako nitya-rUpameM dekhate the| aura isI kAraNa vaha do prakArakA saMnyAsa dhAraNa karake nirbhaya ho gaye the| isake bAda una zuddhamanAne apane saba bhAiyoko kSamA kara unase kSamA karavAI pANDava-purANa 25 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / aura mAtAko namaskAra kiyA / aba vaha valI yudhiSThira apanI cAla deneko taiyyAra hue / yaha dekha bhayake mAre kA~pane hue bhIma Adi saba bhAI vaDe dukhI hokara bole ki deva Apane yaha kyA duHkhakA kAraNa upasthita kara diyA hai, jisako ki hamane kabhI svapnameM bhI nahIM vicArA thaa| yaha vAta bar3I durArAdhya, duHsaha tathA kaSTa-maya hai / deva, ApakA yaha prayatna hamAre lie asahya hai; hameM var3A duHkha ho rahA hai / hamArI to yaha icchA thI ki hama loga apanA vanavAsa samApta kara phira vApisa jAyeMge aura ina duSTa kauravoMko ghora yuddha karake yamarAjakA grAsa banAyeMge / so hama to icchA hI karate raha gaye aura devane eka dUsarI hI avasthA sAmane khar3I kara dii| isa daivako dhikkAra hai jo puruSArthako jagaha hI nahIM detaa| ina savakI yaha dazA dekha daivako dUSaNa denI huI, karuNAse pUrNa-citta kuntI bhI isa duHkhadazAse pIr3ita hokara vilApa karane lagI / hA putra, hA pavitrAtman, hA karuNarasase komala-citta, hA rAjyayogya, hA rAjya bhoganevAle bhavya, hA bhava-bhAva vidAMvara, hA bAhuvalase vairiyoMko khaMDita karanevAle yudhiSThira, tumhAre vinA aba kurujAMgala dezako kauna pAlegA / putra, zatruoMko mAra kara aba rAjyako tumhAre vinA kauna hastagata karegA, kyoMki tumhAre sivA dUsarA koI bhI aisA nahIM hai jo kauravoMkA dhvaMsa karaneke lie samartha ho / isa prakAra vijalIkI prabhAke samAna prabhAvAlI kuntI rotI huI aura hAthoMse chAtI pITatI huI mohake vaza ho, mUcchita ho gaI / saca hai moha cetanA-sudha-budha-hara letA hai| kuntI to idhara mUrchita hI par3I thI ki itanemeM yudhiSThira jalameM kUda par3ane ke lie udyata hue| isI samaya bhayase vihvala ho kara unase bhIpa bolA ki svAmin , Apa to sthira raha kara pRthvIkA pAlana kIjie aura zatruoMko yamakA ghara dikhAie / he kuru-vaMza-rUpa AkAzake caMdramA, Apa mujhe gaMgAmeM kUda par3anekI AjJA dIjie / maiM apanI balise tuMDikAko santuSTa kara duuNgaa| isa para yudhiSThirane kahA ki bhAI bhIma, tumheM vyartha yamake muMhameM par3anekI AvazyakatA nahIM hai / bhImane kahA ki maiM usa mahAsurI tuMDikAke sAtha apane vajrake jaise hAthoMke prahAroMke dvArA yuddha. karake abhI use pada-dalita kiye detA hU~ aura dekhatA hU~ ki usakA puruSArtha kitanA hai / yaha kaha Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terahavA~ adhyAya / '211 www ANYUvuvwwvwwwwwwwwwwww kara nirbhaya bhImane devIse kahA ki "devi, lo merI vali lo, mujhe grahaNa kro"| isake bAda vaha gaMgAke athAha jalameM kUda par3A / use sacamuca hI kUdA huA dekha kara yudhiSThira Adi rone lage aura kuntI bhI hAhAkAra karatI huI vilApa karane lgii| hA bhIma, hA mahAbhAga, hA parAkramazAlI bhujAoMvAle, hA paropakArapArINa aura hA zatrupakSake vidhvaMsaka bhIma, tumane hamAre lie sArA jagata sunA kara diyA / tumhAre vinA hameM yaha sArA jagata sUnA dekha paDatA hai / tumhAre binA hamArA mana vicAra-vimUDha ho gayA hai / kaho aba hama isa duHkha-rUpI sAgarako tumhAre cinA kaise pAra kareMge / udhara bhIma jyoM hI gaMgAmeM kUdA ki devatAne naukAko chor3a diyA / phira kyA thA thor3I hI derameM naukA pAra pahuMca gaI aura zokasAgarameM DUbe hue duHkhI cAra pAMDava bhI kuntIsahita gaMgAke pAra pahuMca gaye / parantu ve bhImake viyogase bar3e duHkhI the| ata eva ve vicakSaNa vAra vAra bhImakI ora dekha rahe the / isa samaya mahAna duHkhase unakA hRdaya jalA jA rahA thA / bhImake guNoMkA smaraNa kara unakI oNkhoMmeM oNsU bhara Ate the| parantu daiva-vaza ve kara kucha nahIM sakate the| Akhira naukAmese utara kara unhoMne apanA rAstA liyaa| mahAn bhayaMkara bhImake gaMgAmeM kUdate hI tuMDI magarakA rUpa kara usakI ora daur3I / usako apanI ora AtI huI dekha kara bhImako caDA bhArI krodha AyA / vaha jala para tairatA huA usake sAtha yuddha karane lagA / bhImakA aura tuMDIkA ApasameM pairoMke AghAtoM dvArA khUba hI yuddha hubhA / jAna par3atA thA ki mAnoM jalake Upara roSake bhare do niSThura malla hI lar3a rahe hai / isa samaya akhaMDa aura pracaMDAtmA bhImane pAvoMke prahAra dvArA tuMDikAko adhamarA kara diyA, jisase vaha bar3I kruddha huI aura usane bhImako ekadama hI nigala liyA / taba bhImake bhI krodhakI sImA hI na rahI aura usa vIrane apane hAthake vajra jaise mahArake dvArA usakA peTa hI phAr3a DAlA tathA usakI pIThakI haDDIko jo ki khUba hI majabUta aura vajrake jaisI thI, ukhAr3a kara pheMka diyA aura Apa ArAmake sAtha usake peTase bAhira nikala AyA / devI bhImakI bhayAnaka mArase atyanta vihvala ho gaI / usase jaba kucha bhI na vana par3A taba vaha gaMgAke usa mArgako chor3a kara usI samaya bhAga gaI / isa prakAra-use parAjita kara bhIya hAthoMse gaMgAko taira kara A gayA / use AtA huA dekha kara, lauTa lauTa kara pIche kI ora dekha rahe sthiravrata yudhiSThira Adi Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 paannddv-puraann| mwermenimmornaraan pAMDava aura prasanna-mukha kuntI saba vahIM Thahara gaye / bhImane jAkara una sabake caraNoMko namaskAra kiyA aura bar3I bhArI utkaMThAke sAtha gale laga kara una savakA AliMgana kiyaa| isake bAda usase yudhiSThirane pUchA ki bhAI, tuma itanI gaharI athAha gaMgAko hAthoMse kaise taira Aye aura tumane hAthoMse hI usa duSTa tuMDikAko kaise jItA / isake uttarameM bhImane kahA ki pUjyavara, maiM Apake puNyake prabhAvase hI hAthoMke prahArase tuMDikAko harA kara gaMgAko taira kara yahA~ AyA huuN| isa prakAra athAha gaMgAko taira kara, tuMDI devIko jIta kara tathA zatruoM para vijaya lAbha kara ve jayazIla pAMDava parasparameM khUba hI Anandita hue| ___ bhavyajIvo, dekho, yaha saba dharmakA hI prabhAva hai / aura hai bhI aisA hI ki yadi dharmakA samAgama ho to jIvoMko bhalA kyA kyA sampatti nahIM mila sakatI-dharmAtmAoMko sava sampadAyeM apane Apa khoja kara unakI sevAmeM upasthita ho jAtI hai / tAtparya yaha ki dharmake prabhAvase jIvoMko saba kucha mila jAtA haikucha bhI durlabha nahIM raha jaataa| jise dharmase prema hotA hai vahI saMsArameM sukha pAnA hai, vahI mokSake lie prayatna kara sakatA hai aura vahI apane zarIrakI prabhAse a~dhereko dUra karatA hai arthAt devatoM jaise sundara tejazAlI zarIrako pAtA hai / usakI deva rakSA karate haiM, jisakA ki dharma sahAyaka hotA hai / usIko dhana-samRddhi milatI hai aura vahI uttama uttama puruSoM dvArA pUjA jAtA hai| Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudahavA~ adhyaay| wwwwwwwwwwan caudahavA~ adhyaay| una candraprabha bhagavAnako praNAma hai jo guNoM ke bhaMDAra haiM, jinake caraNoM meM candramAkA cinha hai, jinake zarIrakI mamA candramAkI prabhAke samAna hai, jo candra dvArA pUje jAte haiM, aura jinakI candana Adi uttama dravyoMke dvArA pUjA hotI hai / ve hameM zAnti deM; hamAre karma-phalaMkako dUra kreN| isake bAda una tejasvI pAMDavoMne brAhmaNakA rUpa banAyA aura kuntIkI ganike anusAra dhIre dhIre cala kara ve loga kauzikapurImeM Aye / kauzikapurI saba naraha zobhAse yukta thii| usameM jo uttama uttama vizAla mahala bane hue the ve svargame cyuta hokara vahA~ Aye hue vimAnase dekha par3ate the| unakI sundaratA svargake vimAnoM jaisI thI / usa nagarIkA koTa bahuta U~cA thA / ataH jAna par3atA thA ki mAnoM usane pRthvIkA AdhAra pAkara isa koTake bahAnese AkAzameM nirAdhAra Thahare hue svargIko jItane ke lie hI jAnekA irAdA kiyA hai / ___ usake svAmIkA nAma varNa thA / varNa rAjA zrImAn thA, sumati thA, zAstrakA jJAtA aura uttama varNakA thA / usakA rUpa-saudarya varNanAtIta thA-usakA koI varNana hI nahIM kara sakatA thA / usakI rAnIkA nAma prabhAkarI thA / vaha bhI apane pati ke jaisI hI thI / ana ena varNa usa para khUba hI pyAra karatA thA / usake zarIrakI kAnti sava ora phaila rahI thI, jisase usakI khUba zomA ho rahI thii| usakA muMha caoNdake jaisA thA, ataH usakI jyotsnAke mAre kauzikapurImeM kabhI kisI jagaha a~dhereko jagaha na milatI thI; saba jagaha hamezA hI prakAza rahatA thA / varNa aura prabhAkarIke eka putrI thii| usakA nAma thA kamalA / kamalAkA rUpa kamalA (lakSmI) ke jaisA hI thA / vaha rUpa-saundaryakI sImA thii| usake netra bahuta hI suhAvane the, unheM dekhanevAlekI tRpti hI nahIM hotI thii| vaha gaNoMkI samudra thii| usakA zarIra teja-zAlI thA / ataH vaha tejakI dUsarI mUrti sI dekha par3atI thii| eka dina usa mugdhAke mAnasameM vanakrIDAkI utkaMThA huI aura vaha apanI sakhI-saheliyoMko sAtha lekara nirmala, zrIyukta, uttama vRkSoMvAle aura caMpaka Adi bhA~ti bhaoNtike phUloMse suMdara pramada nAma udyAnameM gaI aura vahA~ jAkara usane Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 pANDava-purANa / sakhiyoMke sAtha khava krIr3A kii| evaM usa lajjA-rUpa bhUSaNase vibhUSita sundarIne jhUlemeM jhUla kara bahuta Ananda-vinoda kiyA / ___ isake bAda kamalAne dUrase eka jina mandirako dekhA / vaha bilkula sudhAke jaisA sapheda thA, samRddhazAlI thA / usa para soneke sundara kalaza car3he hue the| use dekha kara jina bhagavAnakI vandanA karaneke lie jAnekI usakI icchA huI / isI samaya pAMDava bhI usa jinamandirake pAsa Aye / usameM candraprabhakI manojJa pratimAko dekha kara aura prAsuka jalase snAna kara pavitra ho, niHsahi niHsahi kahate hue unhoMne maMdirameM praveza kiyA / bhagavAnakI pUjA-vandanA karake ve, pavitra, paramodaya aura vicitra stotra-maMtroMke dvArA unakI bhaktibhAvase stuti karane lage ki jinendra, bhavyoMke jIvanAdhAra aura janma-maraNake duHkhoMko haranevAle prabho, tumhArI jaya ho / sadAkAla dharmakA upadeza karaneko udyata, ajayya aura zatru-samUhako jItanevAle candraprabha bhagavana, Apake kAntizAlI zarIrakI prabhA aisI hai ki usase Apane cA~dako bhI jIta liyA hai / aura prabho, isameM tAnika bhI sandeha nahIM hai, nahIM to caMdramA cinhake vahAne bhalA Apake caraNoMkI sevA hI kAheko karatA / prabho, ApakI jaya ho / Apa kevalajJAnake svAmI haiM, saMsArake uddhAraka haiM, kRpA-pAraMgata haiN| ataH svAmin , Apa hamArI rakSA kro| hameM saMsArase pAra kara ina dAruNa duHkhoMse hamArA piMDa chudd'aao| isa prakAra bhaktibhAvase prabhukI stuti kara unheM bar3A AnaMda huA / unhoMne khUba puNya-karmakA vadha kiyaa| isake bAda ve puNyAtmA vahA~ baiThe hI the ki itanemeM vahIM sakhI-saheliyosahita prabhukI-vandanA karaneke lie kamalA bhI A gii| usake netra-kamala khila rahe the aura-' galemeM manohara hAra par3A thaa| vaha apane vichuoMke zabdoMke dvArA koyaloMke kaMThoMko lajjita karatI thii| usake nitamba bar3e bhArI. bhAravAle the, ataH vaha skhalita cAlase calatI huI apanI maMda gatise hathinIkI gatiko jItatI thii| usakI kamara karadhaunIse suzobhita thI / vahA~ Akara vaha jinabhavanake bhItara gaI / vahA~ jAkara usa sukhinIne jaisI vidhise cAhie prabhukI bhaktibhAvase vandanA kI aura bAda usane sugandhita candanake dvArA jisa para ki bhaure gUMja rahe the, prabhuke caraNa kamaloMkI pUjA kI; unake caraNa-kamaloMmeM maMdAra, mallikA ketakI, kuMda, kamala, caMpaka Adike uttama uttama sugandhita puSpa car3hAye; usane saba dizAoMko sugandha-maya kara denevAlI dhUpako AgameM khekara apane karma-jAlako jalAyA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudahavA~ adhyAya / 215 * n n women an armen arram.mmmmmm rrrrrron arrammam aura manohara, utkRSTa phala prabhukI bheMTa rakkhe / tAtparya yaha ki usane ATha dravyoMse prabhukI khaba bhaktike sAtha guNa gA-gA kara pUjA kI / / ) isake bAda vaha jinabhavanase vAhira nikalI aura vahA~ usane pavitra pAMDavoMko dekhaa| unameM tejazAlI aura rUpa-saundaryazAlI yudhiSThirako dekha kara vaha unake atizaya sundara rUpa para mohita ho gaI aura mana-hI-mana vicArane lagI ki yaha kauna hai ? sura hai yA sureza, caoNda hai yA sUraja, nagendra hai yA kinnaradeva / ye manuSyase dekha par3ate haiM para devoMke jaisI hI inakI prabhA hai, ataH surake jaise dekha par3ate haiN| lekina vAstavama ye haiM kauna / itane vicArake bAda netroMke palaka jhapakaneke kAraNa usane pakA nizcaya kara liyA ki yaha kAntizAlI koI puNyAtmA puruSa hI haiN| ina puNyAtmAne mere manako vilkula hI curA liyA hai, ataH maiM inake vinA vilkula hI adhIra hU~ / aba ina prANoMkI maiM manake vinA kaise rakSA kruuNgii| isa prakAra vaha kAmake vANoM ke dvArA vilkula hI jarjarita ho gaI, jisase use vahA~se ghara jAnA taka muzkila ho gyaa| vaha paira rakhatI thI kahIM, para vaha jAke par3atA thA aura hI kahI / kyoMki usakA mana vilkula hI usake kAmeM na raha gayA thA / vaha jaise taise sakhiyoMke sahAre, unakI jabarastIse mahala taka pahuMcI / vahA~ vaha sAlasA na to kucha khAtI thI aura na volatI-cAlatI hI thI; na ha~satI thI aura na kisIkI orako dekhatI thii| kintu khedakhinna hokara kabhI rone lagatI aura kabhI so jAtI, kabhI uTha baiThatI aura kabhI baiThe baiThe ha~satI huI svayaM hI gira pdd'tii| kamalAkI aisI avasthA dekha kara usakI mAtAne sakhiyoM vagairahase pUcha kara usakI aisI burI hAlata hone ke kAraNako jAna liyaa| aura phira jAphara usane sava hAla apane svAmI varNase kaha sunaayaa| suna kara varNane usI samaya 'maMtriyoMko bulAyA aura unheM putrIkI kleza-maya dazA batA kara usane pAMDavoMko bulA le Aneke lie bhejaa| pAMDava Akara rAjAse mile / rAjAne bhojana, vastra, AbhUpaNa Adise unakA jaisA cAhie ucita Adara kiyA / ata: ve premake vaza ho vahIM Thahara gye| isake bAda varNa rAjAne yudhiSThira mahArAjase kanyAke lie prArthanA kI aura unakI anumati pAkara zubha muhUrtameM vidhipUrvaka unake sAtha kamalAkA premavivAha kara diyA aura sAthameM unheM bahuta dhana bhI diyaa| kamalAkA pANigrahaNa kara pAMDava bhI usake sAtha divya bhogoMko bhogate hue mAvA aura bhAiyoM sahita vahaoN kitane hI dinoM taka rhe| isI bIca meM eka dina Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / unase unake sasura varNane pUchA ki prabho, Apa kauna haiM, Apake sAtha yaha kauna hai ? aura ye dUsare cAra puruSa kauna haiM ? Apa saba yahA~ Aye kahA~se haiM ? varNake ina praznoM ke uttarameM yudhiSThirane kahA ki mahArAja, Apa hamAre karma-kautukakI bAta - sunie / hama pA~coM pAMDu paNDitake putra pAMDava haiM, hameM kauravoMne jalA kara mAranA cAhA thA aura hamAre mahalameM Aga lagA dI thI / parantu puNyayogase hama vahA~se nikala Aye-hameM koI kaSTa nahIM huA, aura aba hama dvArikA purIko jA rahe haiM / dvArikAke rAjA samudravijaya hamAre mAmA haiM aura unake putra neminAtha tIrthakara tathA kRSNa, baladeva hamAre vandhu haiN| unake darzanoMkI hameM bahuta hI utkaMThA laga rahI hai / isa lie yahA~se hama dvArikAko jAyeMge / isa prakAra apanI sArI vAteM kaha kara ve dharmAtmA aura satyavAdI kamalAko vahIM chor3a kara vahaoNse cala diye| isI prakAra ve sadAcArI aura vicArazIla tathA paramotsAhI pAMDava aura bhI jahA~ jahA~ gaye vahA~ vahA~ke mAnanIya puruSoMne unakA khUba satkAra kiyA / ve jahA~ pahu~cate the puNyodayase unheM vahA~ saba kucha sAmagrI mila jAtI thI / Asana, zayana, savArI, AhAra vagairaha saba kucha lele kara loga svayaM hI unake sAmane A jAte the / unakA vikrama dazoM dizAoMmeM vyApta ho rahA thaa| rAstemeM unheM jahA~ jahA~ jinamaMdira milate the unheM ve pUjate hue Ageko jAte the| isa prakAra dhIre dhIre ve vRkSoMse paripUrNa aura zobhAke sthAna pavitra puNyadruma nAma vanameM pahu~ce / usa vanake ThIka vIcameM bahutase jinamaMdira the / . ve khUba lambe-caur3e pUre vistArako lie hue the, zarada kAlake meghoM jaise svaccha the, AkAza taka U~ce tathA soneke sundara kalazoMse suzobhita the / duMdubhiyoM ke gaMbhIra zabdoMse ve zabda-maya ho rahe the aura jaya zabdoMkA unameM kolAhala ho rahA thA / ve nirmala aura vizAla the, bhA~ti bhA~tike bhUSaNoMse vibhUSita bhavyoMse suzobhita the aura jIvoMko nityAnaMdake dAtA the / unako dUrase dekha kara dharmAmRtake pipAsu pAMDava prasanna hote hue unakI ora gaye / vahA~ citroMse citrita bhItoMvAle una jinAlayoMko dekha kara unhoMne harSake sAtha, mAtA-sahita unameM praveza kiyaa| soneke gharoMse susajjita una sundara jinAlayoM meM praveza kara / unheM apUrva AnaMda huaa| isake bAda jaba una puNyAtmAoMne una maMdiroM meM virAjamAna sone aura cA~dIkI atizaya rUpavAlI, pavitra paramodayavAlI pratimAoMkA darzana kiyA taba unake AnaMdakI kucha sImA hI na raha gaI / isake bAda unhoMne phala-phUla Adi dravyoMke dvArA jinabimboMkI atIva bhakti-bhAvase pUjA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. ........ Amrrorammarrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrror caudahavA~ adhyaay| 217 kI / kyoMki puruSoMko pavitra jIvana prabhukI pUjAke phalase hI milatA hai| unhoMne saikar3oM stotroM ke dvArA stuti kara mastaka jhukA kara prabhuko praNAma kiyaa| isake vAda sacce dharmako cAhanevAle una pAMDavoMne guNa-gauravazAlI, gaMbhIra aura samyarajJAnI gurukI vandanA karake unase jina-pUjAke phalako pUchA / uttarameM muni vAle ki bhanya, sunie maiM pUjAke phalako kahatA hU~, ata: idhara dhyAna diijie| jo bhavyajana sadA bar3I bhaktike sAtha jinapUjA karate haiM una catura puruSoMko jinendra devakI pUjAse aura to kyA parama pada bhI mila jAtA hai, unake sabhI duHkha dUra ho jAte haiM aura ve bhAtmika sukhako bhogane lagate haiN| unheM phira kabhI duHkha, kaSTa AdikA sAmanA nahIM karanA pdd'taa| dekho, jo jina bhagavAnake caraNa kamaloMke Age jaladhArA detA hai usakI karmaraja upazAnta ho jAtI hai / jo sugandhita caDana caDhAtA hai use sugandhita zarIrakA lAbha hotA hai| akSata car3hAnevAleko akSaya sukha milatA hai / jo puSpoMse pUjA karatA hai use svargameM divya phUloMkI mAlAyeM pahinaneko milatI haiM / naivedya pUjAkA phala dhana-daulatakI prApti aura dIpa pUjAkA phala zarIrameM dIpti honA hai| aguru-caMdanakI dhUpase jo prabhukI pUjA karatA hai use netroMko suhAvanA zarIra milatA hai / phalakI pUjAkA phala yaha hai ki use mokSa lakSmIkI prApti hotI hai / aura aya'se jo pUjA kI jAtI hai usakA phala hotA hai devoM dvArA pUjya anarghapadakA lAbha / isa taraha munirAjake mukha-kamalase pUjAke phalako suna kara mahAn zrIzAlI aura krodha Adi kaSAyoMse rahita ata eva nirmala-citta, zrAvakavratI pADava harSase gadgada ho gye| unake romAJca ho Aye / isake bAda pAMDavoMne nAnA lakSaNoMse lakSita eka arjikAko dekhA / ve use namaskAra kara usake Age baiTha gaye aura kuntI eka ora baiTha gii| vahIM eka phanyA vaiThI huI thii| vaha suMdara lakSaNoMse yukta thI / usake netra caMcala the aura unakI sundara palakeM thiiN| usakI citavana manako mugdha kara detI thI / caMcalatA, prema aura kSamAkA vaha bhaMDAra thii| proSadhase usakA zarIra bahuta kRza ho rahA thA / vaha acche suzIla rakSakoM dvArA rakSina thI / likhanA par3hanA usane abhI * AraMbha hI kiyA thaa| usa sundarI kanyAko dekha kara kuntIne arjikAko namaskAra kara pUchA ki Arye, dharmadhyAnako dhAraNa karanevAlI aura dharma-karmameM dhurINa yaha sAdhvI kanyA jo tapa tapatI hai, isake tapa tapanemeM kAraNa kyA hai| kyoMki pAmaga-purANa 28 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 pANDava-purANa / aisI viSama yauvana avasthAmeM jisameM ki kAmakA khUba jora rahatA hai, kAraNake vinA vairAgya nahIM ho sakatA / ataH isake vairAgyakA koI na koI kAraNa avazya honA caahie| yaha raMgIna vastra pahine hue hai, ataH abhI dIkSita nahIM huI hai| parantu phira bhI yaha sthiramanA Apake pAsa vanameM kisa kAraNase rahatI hai| usake rUpa-sauMdaryako dekha kara kuntIkI icchA use apanI vadhU banAnekI huI / ata eva usa sAdhvIne usa caMcala netroMvAlI kanyAko apane manohara cakSuoMkI eka Taka dRSTi se dekhA / udhara vaha kanyA bhI apanI caMcala dRSTise baiThI baiThI cupacApa yudhiSThirako dekha rahI thI / aura yudhiSThira bhI kanyAke mukha-kamalakI ora dRSTi DAla rahe the| phala yaha huA ki apanI apanI dRSTike sAtha yudhiSThirane kanyAko aura kanyAne yudhiSThirako apanA apanA mAnasa de diyaa| ve caMcalAtmA mana hI mana ekameM eka khUba mila gaye / kevala zarIrase eka dUsarekA sevana aura vacanase ApasameM bAtacIta na kara sake / itanemeM kuntIke praznoMke uttarameM arjikAne kahA ki devI, isakA carita var3A vicitra hai / maiM thor3emeM kahe detI huuN| tuma dhyAna dekara suno| isa purIkA nAma kauzAmbI hai / isameM uttama uttama janoMkA nivAsa hai| yaha unake dhairya, cAturya aura uttama AcaraNase zobhita hai / yahA~kA rAjA vidhyasena hai / vaha puNyAtmA hai aura usakA mu~ha caMdramAke jaisA hai| usakI rAnIkA nAma viMdhyasenA hai / vaha sadA prasannacitta rahatI hai, ata eva una donoMmeM bar3I gAr3hI prIti hai / unake eka putrI hai / usakA nAma vasaMtasenA hai / vaha sarvaguNa-sampanna, sundarI, sundara netroMvAlI, sAdhvI, kalA-vijJAnameM pAraMgata yahI vaha kanyA hai / rAjAne vicAra karake isake sambandhameM yaha nizcaya kara liyA thA ki bhA~ti bhaoNtike bhUpoMse vibhUSita isa sundarI kanyAkA vyAha maiM yudhiSThirake sAtha kruuNgaa| parantu thor3e hI samayameM lokameM phailatI huI yaha aphavAha sunI gaI jo ki bahuta hI duHkha denevAlI hai / vaha yaha ki kauravoMne pAMDavoMko mahalameM Aga lagA kara jalA diyA hai| use suna kara vasantasenAne manameM socA ki patikA jala-maranA bahuta hI burA huA / parantu isameM mere pApake udayake sivA aura kucha bhI kAraNa nahIM hai / isa caturAne tava isa bAta para bahuta vicAra kara sthira kiyA ki mai aba yudhiSThirake sivA aura kisIko apanA svAmI nahIM banAU~gI / vaha jala cuke haiM, ava milaneke to hai nahIM, ataH maiM ava uttama tapa hI tpuuNgii| jisase aba Age aura kisI bhavameM aise niMdya karmakA baMdha na ho / yaha Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maanANwARAMVA caudahavA~ adhyAya / 219 soca kara jaba yaha dIkSA leneko taiyAra huI taba isake pitA Adiko bar3A duHkha huA aura saMsArase bhayabhIta huI vasantasenAko unhoMne bahuta samajhAyA ki veTA, pattokI naoNI bar3e komala tumhAre hAtha hai, caoNdake jaisA suhAvanA tumhArA mu~ha hai aura kamalake jaise komala pA~va haiM / tAtparya yaha ki tumhArA sArA zarIra hI atyaMta komala hai; sukumAra hai / phira aise komala zarIrase itanA bhArI duSkara tapa bhalA kaise hogaa| kyA kahIM machakI bhI apane dA~toMse loheke cane cabA sakatI hai / athavA he madhurabhASiNI putrI, yadi tujhe dIkSA hI lenA hai to kucha dina aura Thahara jA aura kisI arjikAke pAsa sacce zAstrakA abhyAsa kara / kadAcit tere puNya-pratApase hI yudhiSThira nirvighna ho; unake Upara AI huI Apatti Tala gaI ho / tU itanI jaldI kyoM karatI hai / dekha, aise puNyAtmA puruSoMkI thor3I Ayu nahIM hotI; ve dIrghajIvI hote haiM / yadi ve jIvita hoMge to suvAsinI putrI, tU unakI patnI hokara unake sAtha Ananda-cainase gharagirastIke sukhoMko bhoganA aura nahIM to dIkSA lekara tapa tapanA / para abhI kucha dinoMke lie merA kahanA mAna jA aura dIkSA mata le| isa prakAra mAtA pitAke samajhAnese vasantasenA samajha gaI aura isane kucha dinake lie dIkSA lenekA apanA irAdA badala diyA / parantu yaha hamezA mere pAsa Akara kAyakleza karake zarIrako sukhAyA karatI hai / yaha saMyama pAlatI hai, rasaparityAga tapa tapatI hai aura kAyotsarga karake kaThora tapa kiyA karatI hai / yaha sAdhvI hai-zIlavatI hai / isakA carita bilkula nirdoSa hai / evaM yaha zuddha siddhAntako jAnaneke lie sadA acche acche zAstroMko sunA karatI hai / idhara vasaMtasenAne manameM socA ki kahIM yahI suguNa kuntI aura ye pA~cau pAMDava hI to nahIM haiN| Akhira vaha apanI utsukatAko na dAva sakI aura vaha bolI ki guNoMkI khAna puNyAtmA aura camarake jaise ghAloMvAlI mahAbhAga devIjI, Apa kauna haiM aura sarva-guNa-sampanna ye pA~voM kauna haiN| vicAra-zIla mAtAjI, Apa mujhase sava bAteM kaheM / kuntI bolI ki beTI, suno maiM tumheM sava vAteM vatAye detI huuN|hm saba brAhmaNa haiM-brahmavidyAke jAnakAra daivajJa haiM / isa lie putrI, maiM jo kucha kahU~ tuma usa para pUrA bharosA karanA / apanI saba bAteM kaha kara kuntIne vasantasenAse haMsa kara kahA ki putrI, tuma pavitra ho, puNyAtmA ho, sundarI suhAvanI ho, guNajJA aura guNAdhAra ho, uttama aura mahodayA ho, ata: janmaparyanta zIlako dhAraNa karo aura dIkSAkI AzA chor3a kara zrAvakake vratoMmeM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 pANDava-purANa | manako sthira karo / sambhava hai tumhAre puNyase pAMDava avazya hI jIvita hoMge kyoMki aise mahAna puruSoko manuSya to kyA devatA bhI nahIM mAra sakate haiM / yaha suna kara kAnti-hIna aura khedakhinna vasantasenA ArtadhyAna se saMtapta ho uThI; parantu usane apane manarUpa matta gajendrako rokA aura apane pUrvakarmakI niMdA karatI huI vaha kaThora tapa tapane lagI / idhara pratApI pAMDava kuntI sahita vahA~se cala kara nAnA vinodoMmeM masta hue aura prakRtikI sundaratAko dekhate hue trizaMga nAma nagarameM Aye / yaha nagara var3A suMdara thA / isake mahala - makAna itane bhArI U~ce the ki unake zikharoM para Akara candramA vizrAma karatA thA / yahA~kA rAjA caMDavAhana thA / usane apane bhujA-rUpa daMDoMke dvArA bar3e bar3e vairiyoMkA sarva nAza kara diyA thA, ataH ve jAyeM usakA bhUSaNa ho gaI thIM / usakI priyA vimalaprabhA thI / vaha nitya Anandita rahatI thI / usakA zarIra kAntikA puMja thA, nirmala thA aura usake paoNva atIva sundara the | caMDavAhana aura vimalaprabhA dasa putriyA~ thIM / ve saba suzikSitA, viduSI thIM / unameM sabase bar3I putrIkA nAma thA guNaprabhA / vaha gaMbhIra thI aura guNajJA thI / vAkIkI aura nau putriyoM ke nAma ye the / suprabhA, hrI, zrI, reti, padmA, indIvarA, vizvA, ozcaryA, azokI / ye sabhI guNavatI parama zobhAkI sthAna thIM, rUpa-saubhAgya se suzobhita thIM aura yauvana avasthAko prApta ho cukI thIM / eka dina una sabako yauvana avasthAmeM dekha rAjAne eka nimittajJAnIse pUchA ki inakA svAmI kauna hogA / nimitta jJAnIne nimittajJAnase kahA ki mahArAja, inakA vara yudhiSThira nAma pAMDava hogA / yaha bAta suna kara una guNavatI kanyAoMne yudhiSThirako hI apanA pati nizcita kiyA aura ve sukhase vahIM rahane lagIM / parantu kucha dinoM bAda unheM pAMDavoMke sambandhameM kucha aura hI bAta suna par3I, jisase ve bahuta hI duHkhI huI / yahIM eka seTha aura thA / usakA nAma priyamitra thA / vaha dhanI thA, zrImAn thA / mitra (suraja) ke samAna usakI prabhA thI / mitroMke dvArA vaha vRddhiMgata thA / uttama guNavAloMmeM zreSTha thA / usakI miyAkA nAma sauminI thA / unake nayanasundarI nAma eka kanyA thI / vaha mRgAkSI thI, usakA mAnasa bahuta hI nirmala thA / vaha bar3I sundarI thI, guNoMkI khAna thI / rAjAkI taraha seThane 'isako bhI nimittajJAnIke vacana se yudhiSThirako denI kara rakkhI thI / ataH vaha Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 caudahavA~ adhyaay| bhI pAMDavoMke jalanekI bAta suna kara khedakhinna huI aura guNaprabhA Adi rAjaputriyoMke sAtha rahane lagI / isake bAda ye gyArahakI gyAraha hI kanyAyeM dharmadhyAnameM lIna hokara bata-upavAsa vagairaha karane lagI / aura rAjA, seTha tathA una donoMkI bhAryAyeM ye cAroM apanI kanyAoMke byAha denekI ciMtAmeM magna hokara duHkhase apanA samaya bitAne lage / ye madhurabhASiNI kanyAyeM sabhI parvadinoMmeM sthiracittase duSkara upavAsa karatI thIM / isI pratijJAke anusAra inhoMne eka dina caturdazIko solaha praharakA upavAsa kiyA aura ve eka vanake jina maMdirameM-jahA~ kisI tarahakA koI upadrava na thA-gaI / vahA~ unhoMne dharma-dhyAna pUrvaka kAyotsarga dhara kara rAta aura dinako bitAyA tathA apanI AtmAko zuddha kiyA / usa dina jina bhagavAn, cakravartI tathA anya mahApuruSoMkI phayAoM aura unake pacitra jIvana-caritoMke zravaNa-pUrvaka rAta vitA kara savere unhoMne mAmAyika Adi kriyAyeM kI / isa samaya una sabase zrImatI guNaprabhA rAjaputrIne kahA ki hama loga Aja yahIM pAraNA kareMgI / aura yadi Aja munidAnase hamArA pAraNA saphala ho gayA to samajho ki janma hI saphala ho gayA / tathA eka bAta yaha hai ki muniko dAna dekara unake pAsase hama uttama tapa grahaNa kareMgI / isake bAda vaha zuddhamanA isa prakAra bhAvanA bhAne lagI ki saMsAra bar3A bhArI vicitra hai, isameM mohake vaza hokara buddhimAna loga bhI mamatva karane laga jAte hai-isakI vicitratAse apaneko bhUla jAte haiM / phira bhI yahA~ yaha strIpanA to aura bhI niMdya hai, yaha pApake udayase prApta hotA hai| - dekho, kanyAke utpanna hote hI to mAtA-pitA saMkaTameM par3a jAte haiM / ve usake janmakI khavara pAte hI nisAseM DAlane lagate haiM aura putrakI AzA chor3a kara nirAzAke samudrameM gote lagAne lagate haiM / isake sivA jaba vaha sayAnI hotI hai taba unheM usake vivAhakI cintAmeM jalanA par3atA hai / evaM kisI taraha ApattiyoMko saha kara bhI ve usake vivAhase pAra par3e to unheM isa bAtakI cintA lagI rahatI hai ki kanyAko patike samAgamase sukha hogA yA nahIM / sukha huA taba to acchA hI hai; anyathA kahIM pApake udayase vara duSTa, vyasanI, jhUThA, lavAra, gairasamajha, avinayI, anyAyI, vyabhicArI, rogI, daridrI, parastrI-laMpaTa, krodhI, adharmI aura durbuddhi huA tava to usa becArIke duHkhakA pAra hI nahIM raha jaataa| phira usa strIke duHkhoMko-jisako ki aisA pati milA ho-kauna jAna Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 paannddv-puraann| wwww sakatA hai| aura mAnA ki vara nirdoSa bhI mila gayA; paraMtu kahIM sautakA samAgama ho gayA tava aura bhI adhika duHkhakA pahAr3a hI usake sira para A par3atA hai| kyoMki striyoMko jaisA duHkha sautakA hotA hai vaisA duHkha saMsArameM na to kisIko hai, na huA aura na hogA hI / isake sivA yadi strI-patikI pyArI na huI yA cA~jha huI taba bhI duHkha hI hai aura kadAcit patiko pyArI huI aura vA~jha bhI na huI to garbhavatI hone para nau mahIne garbhakA duHkha hotA hai / yaha to sabhI jAnate haiM ki garbhavatI strIko garbhake bhArake mAre sukha nahIM milatA / isake bAda bhI java vAlavaccA paidA hotA hai tava strIko itanA duHkha hotA hai ki usa dAruNa duHkhako koI kaha hI nahIM sakatA / isake sivA strIko bhArI dAruNa duHkha patike mara jAne para vidhavApanekA bhoganA par3atA hai / saca pUcho to isa ' duHkhake samAna saMsArameM koI duHkha hI nahIM hai / parantu phira bhI jo striyA~ pativratA hotI haiM ve apane satItvakA pAlana kara ina kaSToMko bhI 'saha letI haiM / tAtparya yaha hai ki strIjanmakA duHkha koI kaha hI nahIM sakatA / parantu dekhie to ina duSTa koMkI lIlA jo hama saba vivAha na hue hI vidhavA ho gaI / ata eva vAstavameM yaha strI-paryAya hI dhikkAra yogya hai / aura aba sAMsArika bhogoMse bhI hamArI manasA pUrI ho gaI hai / ataH isake dvArA hameM kalyANa hI karanA ucita hai / aura suno ki strI sarvathA patike adhIna hotI hai aura isI lie patikI prasannatAse hI usake dharma, artha aura kAmajanya manoratha siddha hote haiM-baha sukhI hotI hai / ataH patike binA strIkA janma vyartha hai aura usakA nirvAha bhI nahIM ho sakatA / isa lie vahino, hama java saMyamakA zaraNa leMgI tabhI hameM sukha hogA; aura taraha sukha milanekA nahIM / dekho, zIla, saMyama aura sacce dhyAnake valase aura to kyA hama dAruNa duHkhadAyI isa strIliMgako cheda kara tathA puruSa janma pAkara muktiko bhI pA skeNgii| ___ guNaprabhAke ina vacanoMko suna dIkSA leneko udyata huI koI dUsarI rAjaputrI bolI ki sakhI, tumane jo kucha bhI kahA hai vaha akSarazaH satya hai| usameM tanika bhI sandeha nahIM hai / yaha suna guNaprabhA volI ki sakhI, aura bhI suno| dekho, patike snehase honevAle sukhakI AzAse hI strI ghara-giraratImeM rahatI hai aura vAstavameM avalA strIke lie pati hI vala hai| phira usa balake na hone para kauna ghara-girastImeM raha kara jhaMjhaTa bhogegI / sakhI, vinA patike vidhavA strIkI janasamAjameM usI taraha zobhA nahIM hotI jisa taraha ki avivekI manuSya aura Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudahavA~ adhyAya / 223 lobhI sAdhukI / aura bhI dekho ki vidhavA hone para strIko zrRMgAra karane, acche khAnepIne Adi bAteM lajjita karanevAlI haiN| kevala sapheda vakhake sivA aura koI vastra, AbhUSaNa vagairaha use zobhA nahIM detaa| isa lie patike mara jAne yA paradeza cale jAne para khIko ucita hai ki vaha saMyamakA zaraNa le aura tapake dvArA zarIrako sukhA kara indriyoM ko jiite| matalaba yaha hai ki bhojana, vastra, bolacAla, jIvana, dhana aura gharagirastIse prema ye saba bAteM patike vinA strIko zobhA nahIM detIM / - isa prakAra ve saba rAjakanyAyeM Apasa meM vicAra kara hI rahI thIM ki itane meM hI vahA~ jinAlaya meM saMyama - kuzala aura jJAnI damatAri nAma eka suna A gye| unheM dekha kara ve saba baDI prasanna huI aura unhoMne tIna pradakSiNA dekara bhaktibhAva se unake caraNa-kamaloMmeM namaskAra kiyA / isake bAda ve bolIM ki svAmina, yogIndra, yogabhAskara aura manomala rahita svaccha bhagavan, Apa kRpA karake hameM dIkSA dAna diijie| hama dIkSA ke lie bahuta dinoMse utsuka haiN| aba Apa hamArI, utsukatA ko mittaaie| uttarameM yogIndrane kahA ki putriyoM, suno eka to tumhArI abhI bAlyAvasthA hai aura dUsare tuma abalA ho, aisI anasthAmeM tuma sava vairAgya kyoM dhAraNa karanA cAhatI ho, isakA koI kAraNa honA cAhie / yaha suna kanyAoMne munIMdrako pAMDavoM para bItI huI sArI kathA kahI aura kahA ki jaba hamAre pati mara cuke haiM taba hamAre lie dIkSA lenA hI zreSTha hai, zubha hai aura isameM hamArA kalSANa bhI hai / kyoMki kulIna nAriyoMkA eka hI pati hotA hai | kanyAoMke ina vacanoM ko suna kara una avadhijJAnI sunine kahA ki tuma abhI Thaharo / dekho, abhI eka kSaNameM hI pavitrAtmA pA~coM pAMDava yahIM Aye jAte haiM aura unake sAtha abhI tumhArA samAgama hotA hai / munirAjake ina vacanoMko suna kara vahA~ jitane zrAvaka the ve saba bar3e acambhe meM paDa gaye / ve socane lage ki bhalA jale hue pAMDava kaise abhI yahA~ Aye jAte haiM / saba isI soca-vicAra meM ulajha rahe the ki itanemeM pavitrAtmA pA~coM pAMDava sapheda vastra pahine hue niHsahi niHsahi kahate hue vahIM A pahu~ce / aura Ate hI unhoMne munirAjako namaskAra kiyA tathA stuti kara unhoMne unakI bhaktibhAva se pUjA kI / ve bhaktike bhAjana the aura muniyoMko jina bhagavAnakA pratinidhi jAnate the | pAMDavoM dekha kara saba kanyAyeM munirAjake jJAnakI prazaMsA karane lagIM ki dekho, ina prabhukA jJAna kitanA bar3A hai ki ye sAre lokako jAnate haiM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 pANDava-purANa | rhi inase koI bAta chupI nahIM hai / dhanya hai jJAnakI mahimA, jisake dvArA ki ho gaI, ho rahI aura honevAlI sabhI bAteM sAmane A jAtI haiM / isake bAda indra jaise aura adbhuta zrI-yukta yudhiSThira mahArAjako dekha kara una sava kanyAoMko bar3A santoSa huaa| . udhara caMDavAhana rAjAne jyoM hI pavitra pAMDavoMke Agamanako sunA tyoM hI use unase milanekI bar3I utsukatA ho uThI aura usase phira eka miniTa bhI na rahA gyaa|atH vaha guNoMkA bhaMDAra vahA~se usI samaya unake darzanake lie cala par3A / usake sira para chatra laga rahA thA aura Age Age meghakI nA~I garjane.. vAle bAje vajate jAte the; tathA sAthameM sundara sundara bahutase ghor3e the / usane vahA~ jAkara pahale munirAjako namaskAra kiyA-unakI vandanA kI aura vAda mastaka jhukA kara pA~coM pAMDavokA gAr3ha AliMgana kiyA-unase bheMTa kI / sake vAda savane parasparameM eka dUsarese kuzala-vArtA pUchI / aisA karanese ApameM prema bar3hatA hai, ata eva aisA karanA hI caahie| kyoMki sAdharmI bhAiyoMke sAtha vAtsalya dikhAnese cittameM bar3I prasannatA aura sneha hotA hai-eka dUsareke prati nijI bhAva paidA hotA hai / aura phira dhIre dhIre Atmavala bar3hatA jAtA hai| yahA~ taka ki vaha zatru, pitra savako eka dRSTise dekhane lagatA hai / isake bAda rAjA unako sAtha lekara putriyoM sahita nagarako calA aayaa| vahA~ usane bhojana Adise unakA . khUba Adara kiyA aura unheM apane eka mahalameM ThaharA diyaa| isake bAda usane yudhiSThirase vivAhake lie prArthanA kii| , caMDavAhanane vivAhotsavake lie eka bar3A suMdara maMDapa vanavAyA, jo maMgala-nAdoMse zabda-maya aura naTiyoMke nRtyoMse nRtya-maya ho rahA thaa| usameM jo motiyoMkI jhAlareM lagI thIM unase vaha ha~satA huA sA dIkhatA thA, laTakatI huI mAlAoMse volatA huA sA jAna par3atA thA aura takhtoMse Adara karatA huA sA dekha par3atA thA / vivAhake samaya usameM vivAha-maMgalake sUcaka soneke sundara kalaza sajAye gaye the, jinase usakI apUrva hI zobhA ho gaI thI / aise sundara manako mohanevAle apUrva maMDapameM rAjA caMDavAhanane vivAhotsava kiyA / isake bAda yudhiSThirane puNyodayase maMgala-gItoMkI madhura dhvanike sAtha una gyAraha hI kanyA oMke sAtha vivAha phiyA-unakA pANi-grahaNa kiyA / usa samaya yudhiSThirake pAsameM khar3I huI ve kanyAyeM aisI zobhatI thIM mAnoM vAJchita, arthako denevAle Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudahavA~ adhyaay| 225 kalpaloMke pAsameM khar3I huI kalpalatAyeM hI haiM / yahA~ pranyakAra kahate haiM ki jIvoMko isa loka aura paralokameM jo sukha milatA hai, vaha saba puNya-kSakA hI phala hai / isa lie jo sukha cAhate haiM unheM sadA dharmameM lagA rahanA caahie| dekho, yaha sava puNyakA hI phala hai, jisase ki yudhiSThira sAre saMsArameM yuddhameM pIche paoNca nahIM denevAle prasiddha hue / unheM zreSTha bandhuokA lAbha huA / ve deza, videza, bhayAnaka vana-jaMgaloM meM jahA~ kahI gaye vahIM rAjI mahArAjAne unakA Adara kiyA; striyoMne unakI pUjA kI aura unheM apanA pati banAyA / vaha yudhiSThira vAJchita phalako denevAle indrake jaise suzobhita hue / aura bhI dekho, phi kahA~ to hAthiyoM ke nAdoMse zabdamaya honevAlA hastinApura hai-aura kahA~ kauziphapurI jahA~se yudhiSThirako kanyAkA lAbha hubhA; kahA~ kauzAmbIpurI jahA~se unheM vasantasenA milI; aura kahA~ trizaMgapura jahA~pte unhoMne gyAraha suMdariyA~ lAbha kI / yaha saba kyA, hai, isa praznakA uttara yahI hai ki puNyakA phala / pANDava-purANa 29 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 * paannddv-puraann| wwwmar pandrahavA~ adhyAya / -- -- 'una puSpadatta bhagavAnako praNAma hai jinake daoNta kundake puppa-tulya haiM, kAntizAlI hai, jinake zarIrakA varNa bhI kundake puSpake jaisA nirmala hai aura jo saMsArake prANiyoMko nirmala-karmamala rahita karate haiM / ve mujhe nirmalatA pradAna kreN| ____ isake bAda gaMbhIra pAMDava Ananda-cainase trizaMgapurake galI-pAjAroM vagairahakI suMdara zobhAko dekhate hue vahA~se cale aura eka mahAn araNyameM pahuMce, jo uttama prANiyoMkA zaraNa aura vRkSAvalise pracchanna thA / vahA~ mArgakI thakAvaTa aura sUrajakI garmIse yudhiSThirako pyAsakI pIr3A satAne lgii| unhoMne pIr3ita hokara bhImase kahA ki pyAre bhIma, mujhe bahuta pyAsa laga rahI hai aura usake kAraNa aba maiM Age eka kadama bhI nahIM jA sakatA huuN| isa lie tuma saba kucha dera taka yahIM Thahara jAo / yaha kaha kara yudhiSThira pRthvI para baiTha gye|| unake isa samayake pyAsake duHkhako sUraja bhI apanI A~khoMse dekha na sakA, so isI lie mAnoM vaha pacchimakI ora astAcala para jAkara chipa gyaa| vAta bhI yahI hai ki durddhara Apatti kisIse dekhI nahIM jAtI / surajake asta hote hI bhauroMke samAna vilkula kAle aMdhereke samUhane sabhI dizAoM para apanA adhikAra jamA liyaa| isa samaya pyAsase atyanta duHkhI hokara yudhiSThirane punaH bhImase kahA ki bhAI bhIma, tuma jaldI jAo aura kahIse ThaMDA jala lAkara merI pyAsako zAnta karo / tumheM yaha nahIM mAlUma ki pyAsA purupa na to mArga hI taya kara sakatA hai aura na apane zarIrakI hI rakSA kara sakatA hai / itanA kaha kara kaSTase yudhiSThira vahIM bhUmi para leTa gaye / unakI aisI avarathA dekha kara bhIma bar3A bhayAtura huA aura vaha usI samaya vartana le, jala lAneke lie dUsare vanameM gayA / daivayogase vahA~ pahu~cate hI use eka sundara tAlAba dIkha pdd'aa| use dekha kara usake hRdayakA bhava kama huA / tAlAva haMsoke dvArA ha~satA huA aura cakave cakatrIke zabdoM dvArA bolatA huA jAna par3atA thA / usameM taraMgeM laharA rahI thIM aura sundara kamala khila rahe the / vaha lambA-caur3A bhI khUba thaa| usake kinAroM para saghana vRkSAvali usakI apUrva hI zobhA bar3hA rahI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > pandrahavA~ adhyAya / 227 thI / bhA~ti bhA~ti vRkSoMke phala usameM utarA rahe the / vaha apanI atIva caMcala laharoMse aisA jAnA jAtA thA mAnoM taraMga-rUpI hAthoMke izArese pyAsa bujhAne ke lie pyAse puruSoMko hI bulA rahA hai / bhImane usameMse jala bhara liyA aura kamalase vartanakA mueNha Dhaka vaha pavanakI naoNI tejIse vApisa gayA; parantu vaha jaldI na jA sakA / yudhiSThira isake pahale se hI pyAsase bar3e pIDita hokara eka varagada ke per3ake nIce so gaye the / unako soyA dekha kara bhImake hRdaya meM bar3A viSAda huaa| vaha socane lagA ki isa saMsArakI vicitratA bar3I viSama haiM / vaha jIvoM ko bhIMta meM likhe hue citrakI nAI kevala dekhane meM pyArI lagatI hai; parantu vAstavameM usameM kucha bhI tathya nahIM hai / dekho, isa saMsAra rUpa nATaka meM karmake udayakI preraNAse pavitrAtmA puruSa bhI sudhara naTakI naoNI svAMga vanA banA kara nAcate haiM aura duHkhoMkA bhAra sira para Dhote haiM / adhika kyA kahA jAve yahIM dekha lo ki jo kauravoMkA svAmI hai aura pAMDava jisako apanA rAjA mAnate haiM, vahI Aja yahA~ jamInakA vistara lagA kara so rahA hai; aura jise apane tana vadanakI bhI sudha taka nahIM hai / vaha na detA hai aura na kucha khAtA pItA hI hai dRSTipAta taka nahIM karatA hai merA isa samaya kartavya kyA hai bolatA hai, na kucha letA 1 / aura to kyA vaha kisIkI ora / isa samaya / vAstava rahA hU~ / mujhe koI upAya nahIM sUjha par3atA ki meM isa samaya kartavyavimUr3ha sA ho bhIma isa prakAra vicAra kara rahA thA ki itanemeM usake pAsa apanI kanyAko sAtha lie eka vidyAdhara vahA~ pahu~cA / usa pake hue biMvA phalake samAna oThoMvAlI, candra-vadanI, sulocanA aura kaThina tathA gola kucoMvAlI kanyAko dekha kara bhIma mana-hI-mana vicArane lagA ki yaha lakSmI hai yA maMdodarI, sItA hai yA zacI, evaM padmA hai yA rohiNI / yaha kitanI suMdarI hai| itanemeM usake caraNa-kamaloMmeM praNAma kara vaha vidyAdhara rAjA volA ki deva, Apa vidhi pUrvaka vivAha kara isa kanyAko grahaNa kIjie / yaha suna kara bhIsane usase pUchA ki tuma kauna ho ? kahA~se Aye ho ? yaha kanyA kauna hai aura isake mAtA-pitA kauna haiM ? evaM tuma yaha kanyA mujhe kyoM dete ho ? kRpA kara Apa mere ina praznoMkA uttara dIjie / phira vicAra karake maiM ApakI bAtakA uttara dU~gA / isa para vidyAdhara bolA yi mahAbhAga, sunie, maiM isa kanyA ke caritako kahatA hU~, jo ki bahuta uttama aura sukhakara hai / rAjana, yahA~ eka Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 pANDava-purANa / saMdhyAkAra nAma pura hai / vaha sAyaMkAlake meghoMkI raMga-biraMgI chaTAse yukta hai| vahaoN para tInoM saMdhyAoMmeM Atma-sAdhana karanevAle siddha yogIjanoMkA nivAsa hai| vahA~kA rAjA siMhaghoSa hai / vaha hiDaMva-vaMzI hai aura vairI-rUpI hAthiyoMke / lie siMha hai| usakI rAnIkA nAma hai lakSmaNA / vaha bhI uttama lakSaNoMvAlI aura mRgAkSI hai / vaha itanI madhura aura pyArI bolanevAlI hai ki jisakI volI suna kara kAmadeva bhI jIvita ho jAtA hai / usIkI yaha ratiko bhI jItanevAlI hiMDavA nAma kanyA hai / yaha rUpa-lAvaNyakI sarasI hai, zarIrakI kAntise a~dhereko dUra karatI hai, maMdagatise hathinIkI cAlako jItatI hai| yaha yauvana avasthAko prApta hai, kAmadevakA nivAsa sthAna hai aura isI kAraNa sadAkAla kAmavikI viDambanAko apane sundara zarIra dvArA bhoga rahI hai / saba prakAra zobhA-sampanna yaha kanyA eka dina suMdara vastrAbhUSaNa pahine apanI sakhI-saheliyoM ke sAtha gaiMda khela rahI thI / isako khelatI dekha kara siMhaghoSane ni-hI-mana vicAra kiyA ki aba yaha yuvatI ho gaI hai, ata: kisI yogya varake jAya isakA ati zIghra hI vyAha kara denA caahie| vaha vara isIke samAna rUpazAlI, zaktizAlI, suMdara AcAra-vicAravAlA, acche svabhAvakA aura prItipAtra honA zAhie / yaha soca kara usane bhaviSyake jJAtA nimittajJAnIse pUchA ki hiDaMvAkA ra kauna hogA / usane vicAra kara uttara diyA ki jo mahAn puruSa pizAcahaTake nIce Thahara phara nizcinta huA jAgatA rahegA vahI puruSa isakA vara hogaa| athavA jo vaTavRkSameM rahanevAle pizAcako apanI bhujAoMke vikramase jItegA vaha isakA vara hogaa| isameM tanika bhI sandeha nahIM hai| nimittajJAnIke ina vacanoM para bharosA karake siMhaghoSa rAjAne mujhe tabhIse yahA~ rakha chor3A hai / ataH Apako yahA~ jAgate hue dekha kara maiM ise yahIM le AyA huuN| svAmin , jisataraha Apa dharA, dhRti buddhi, siddhi Adiko grahaNa kiye hue haiM usI taraha isako bhI grahaNa kIjie / he buddhimAn dharmAtmA aura hita-ahitake jAnakAra vidvana, Apaava dera na kara jaldI ise svIkAra kara, svargIya sukhoMkA anubhava kiijie| hiMDaMbAne bhI saMkoca chor3a kara kahA ki svAmina, Apa merA prANigrahaNa karane meM vilamba na kIjie aura na dilameM kucha saMdeha kiijie| yaha zIghratA isa lie kI jAtI hai ki isa vizAla vaTavRkSameM eka pizAca rahatA hai| vaha bar3A duSTa haiN| dUsare eka vidyAdhara eka dina AkAzameM jA rahA thA so isake nIce Ate hI na Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmnnnn annan wwwwwww on www pandrahavA~ adhyAya / jAne kaise usakI sArI vidyAyeM naSTa ho gaI / ataH vaha bhI vidyA sAdhaneke lie yahIM rahatA hai| vaha bar3A mAnI aura mudabuddhi hai / vaha manuSyoMko kaSTa diyA karatA hai / vaha mujhe bhI kaSTa dene lgegaa| aura he vikramazAlI vIra, Apake vacanoMko suna kara aciMtya vikramavAlA vaha pizAca krodhita bhI hogaa| kyoMki vaha bar3A bhArI krodhI hai-use krodha Ate dera nahIM lagatI / isa lie jIvanAdhAra, aba Apa kucha na kaha kara mujhe svIkAra kiijie| hiDambAke ina vacanoMko suna kara bhImane bajake zabda jaisI bar3I bhArI garjanA kI, jo ki usa pizAcake kAnoMko phAr3a denevAlI thii| madonmatta yamarAjakI bhaoNti mAnI bhImAtmA bhIma pizAcako bulAneke lie bolA ki he pizAcarAja, yahA~ Akara apanI bhujAoMke parAkramako dikhAie, jisake abhimAnameM A tuma logoMko kaSTa diyA karate ho / bhImake vajra jaise mahAn nirghoSako suna kara yama sadRza aura kAle muMhakA vaha bhayAnaka nizAcara pizAca bhImake pAsa AyA aura kilakAriyoM mAratA huA krodhase bhImake sAtha lar3aneko taiyAra huA / usako dekhate hI bhIma volA ki pizAceza, aba dera na karo; aura jaldIse dvaMdva yuddha ke lie taiyAra ho / re pazughAtaka, tU apane garvako dUra kara de, nahIM to abhI tere garvako kharva kiye detA huuN|- isake bAda ve donoM khUba krodhameM bhare hue aura apane zabdoMse parvatoMko bhI bheda DAlanevAle zabdoMpho karate hue eka dUsarese lar3ane lge| ve vajrake prahArase parvatakI naoNI eka dUsareko javaradasta muSTike prahArase gatavikrama karane lage / evaM ve madase uddhata hue paoNvake prahArase pRthvI para eka dUsareko girAne lage / isa taraha una donoMmeM khUba yuddha huaa| una donoMkA yuddha to samApta hI nahIM ho pAyA thA ki isa bIcameM vaha vidyAdhara bhI, jo ki vidyA sAdhaneke lie vaTavRkSameM rahatA thA, hiMDabAke pAsa Akara nAnA bhUSaNoMse maMDita hiMDavAko pIr3A dene lagA / vaha usase bolA ki Azcarya hai hiDavA, mere yahA~ hote hue koI dUsarA hI tujhe byAhe / yaha kaha usa khecarane jyoM hI hiDaMvAko pakar3aneke lie hAtha bar3hAye tyoM hI bhImane use apane dAhine hAthake ghUsese dUra haTA diyA / aura udhara pizAcakI pIThameM eka jorakI lAta mAra kara use bhI nIce girA diyaa| parantu vaha nirlajja pApI punaH uTha khar3A huA aura lagA lar3ane / itane meM daur3a kara vaha vidyAdhara bhI A gayA, jisako ki bhImane ghUsese dUra haTA diyA thA aura pizAcako haTA kara svayaM bhImase khUba hI mustaidIke sAtha lar3ane lagA / idhara ina donoMkA yuddha ho rahA thA / udhara krodhase lAla Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 paannddv-puraann| hue use pizAcako bhI kara caina par3anevAlI thI, ataH vaha bhI bhImake Upara jhapaTa rahA thaa| bhIma usakA bhI pratikAra karatA jAtA thaa| use girA kara bhImane pahale ke jaisA hI use jamIna para gira par3ane para na chor3a diyA; kintu usakI pIThake Upara apanA paoNtra pUrI taurase jamA rakkhA / evaM kSaNabharameM usane usa vidyAdharakA bhI mAna-mada cUra DAlA, jisase vaha nirbala bar3A duHkhI huaa| usakA zarIra kaoNpane lgaa| isake bAda usane bhImako praNAma kara usase apane aparAdhakI kSamA karAI aura usase kitane hI guNoMno grahaNa karake vaha vidyAko siddha kara apane ghara calA gayA / itanemeM yudhiSThira jAga uThe aura unhoMne bhImasenake dvArA hiDambAkA pANigrahaNa karavA diyaa| isake bAda yudhiSThira Adi pAMDava bahuta dinoM taka vahIM rahe / bhImane hiDambAke sAtha khUba hI sukha bhogA / bhImake sAtha bhoga bhogatI huI hiDambA garbhavatI ho gaI / aura garyake dina pUre ho jAne para usane jagatprasiddha parAkramavAle putra-ratnako janma diyaa| puna-janmase sabako bar3A Ananda huA / usakA nAma ghuTuka rakkhA gayA / ghuTuka saba lakSaNoMse lakSita thA, ataH usakI bahuta jaldI saMsArameM prasiddhi ho gii| isake bAda pAMDava vahaoNse cale aura bhIma nAmake eka bhayAnaka jaMgaloM Aye, jo siMha Adi hiMsaka jantuoMse paripUrNa thA / yahaoN eka bhImAsura nAma deva thA / vaha bahuta hI prasiddha thA, duSTa yA, durddhara thA, jIvoMko duHkha denevAlA thA tathA usake bhujadaMDoMmeM pUrNa bala thA / vaha inheM canameM AyA dekha kara meghakI nA~I garja kara apane sthAnase nikalA aura inake pAsa Akara kahane lagA ki tuma loga yahA~ kisa lie Aye / kyA tuma loga mere isa pavitra vanako apavitra banA denekI icchAse yahA~ Aye ho / nahIM to tumhI batAo ki tumhAre yahA~ AnekA dUsarA aura kAraNa hI kyA hai ? maiM jAnatA hU~ ki aisI sAmarthya kisI manuSyoM nahIM hai jo mere isa pavitra vanameM Ave aura apane pA~voMkI dhUlase ise apavitra kare / phira tuma logoMne yahA~ Akara ise kyoM apavitra kiyA ? usa bhImAsurako aisI beDhaba bAteM karate hue dekha kara vicakSaNa bhImane kahA ki tU vyartha hI meMDakakI naoNI yA gAla phulAnevAle duSTa puruSakI nAI kyoM garjatA hai aura khedakhinna hotA hai / tU hameM apavitra batA kara Apa pavitra vananA cAhatA hai, yaha terA jhUThA abhimAna hai / hama apavitra nahIM haiM kintu bar3e pavitra haiN| hama sadAcArI haiM, jaise ki cakravartI vagairaha hote haiM / vAta yaha hai ki manuSya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wannnnnnnnnnnnnnnnn nnnnnn pandrahavA~ adhyAya / 231 paryAya sadA hI pavitra hai; kyoMki tIrthaMkara, nArAyaNa vagairaha uttama uttama puruSa saba isImeM utpanna hote hai aura ise pavitra banAte haiM / phira tU kyA kaha rahA hai, + jarA hita-ahitako bhI vicAra / aura suna, yadi tujhameM kucha tAkata ho, tujhe apane asurapanekA abhimAna ho to A hamAre sAtha yuddha kara / hama abhI hai| tujhe tere asurapanekA phala cakhAye dete haiM / bAda ve donoM bhIma aura bhImAsura apane apane bAhu yugalako Thoka Thoka kara madoddhata malloMkI naoNI yuddha karaneko taiyAra ho gaye / ina donoM ke paoNvoMke kaThora AghAtase pRthvI kA~patI thI / inake vajra jaise bhayaMkara zabdoMko suna kara siMha vagairaha vanajantu bhI apane prANoMko liye idhara udhara bhAga rahe the aura duHkhI ho rahe the / ina donoMkA baDI dera taka ghanaghora yuddha huA; parantu AkhirameM apanI muSTike prahArase bhImane bhImAsurako nirmada kara diyA jaise siMha hAthIkA mada utAra kara use nirmada kara detA hai / isake bAda bhImAsurane bhImake caraNoMmeM praNAma kiyA aura usakI dAsatAko maMjUra kara vaha apane sthAnako calA gayA | idhara pAMDava bhI ati zIghra usa vanase cala diye / ye Age jAneko bahuta hI utsuka ho rahe the| pAMDava vahaoNse cala kara dhIre dhIre zrutapura nAmake eka nagarameM Aye aura yahA~ unhoMne eka jinAlayameM jA bhagavAnakI pratimAoMkA pUjana kiyA aura bhaktibhAvase unakI stuti kI / vahA~ kucha dera Thahara kara ve ganame rahaneke lie eka vaNikake ghara para Aye ve bahuta thake hue the, isa lie zayana karanA cAhate the / ve usakI kuTImeM Thahara gaye / saMkaTako haranevAle vikaTa parAkramI, pAMDava baiThe hue vahaoNke vicitra jinAlayoMkI vAvata kucha carcA kara rahe the ki itanemeM saMdhyA hote hI, usa gharavAle vaizyakI bhAryA mahAn zokase pIDita hokara atyanta dInatAke sAtha vilApa karane lagI / tava dayAla kuntIne usake pAsa jAkara use AzvAsana diyA-dhIraja baMdhAyA aura oNsuoMse paripUrNa netroMvAlI khedakhinna usa vaizyabhAryAse premake sAtha pUchA ki tuma itanA bhArI zoka kyoM kara rahI ho ? vaizyamAya ne kahA ki sunie, maiM apane duHkhapUrNa ' ronekA kAraNa batAtI huuN| . devI, isI zrutapurameM zrImAn vaka nAma rAjA thA / vaha vagulekI naoNI hI dharma-hIna thA; parantu prajAke Upara zAsana karanemeM acchA pravINa thA / use kAraNa-vaza mAMsa khAnekI cATa par3a gaI aura vaha itanI jabaradasta Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 paannddv-puraann| ki vaha hamezA mAMsake saMbaMdhameM hI apanI sArI buddhi kharca kiyA karatA thaa| usakA rasoiyA use sadA pazukA mAMsa pakA-pakA kara detA thA aura vahI nIca nirdaya usake lie pazuoMkA ghAta karatA thA / lekina eka dina kahIMse bhI jaba use pazukA mAMsa na milA taba vaha duSTa mAMsakI khojameM nagarase vAhira nikalA aura masAnabhUmise kisI gar3he se eka mare hue bacceko khoda kara le AyA / evaM usa pApIne usa bacceko masAlA Adi DAla kara bar3I caturAIse pakAyA aura usakA mAMsa vaka rAjAko khilA diyA / rAjAko vaha mAMsa bahuta hI acchA svAdu mAlUma par3A / ataH usa mAMsa lolupIne bar3e bhArI Agrahake sAtha rasoiyese pUchA ki pAkakAra, tuma aisA acchA susvAdu masi kahA~se lAye / maiMne to kabhI aisA uttama mAMsa khAyA hI nhiiN| yaha suna rasoiyA abhayadAna maoNga kara DaratA DaratA bolA ki prabho, mApha kIjie, yaha mAMsa manujyakA hai| Aja kahIMse bhI jaba mujhe pazukA mAMsa na mila sakA tava maiMne ise hI caturAIse pakA kara Apako khilAyA hai / yaha suna kara rAjA bolA ki priya, yaha mAMsa mujhe bahuta hI acchA mAlUma huA hai aura isase mujhe vRpti huI hai / isa lie avase tuma mujhe manuSyakA hI mAMsa khilAyA karo / rAjAkI itanI sammati pAkara vaha rasoiyA aura bhI niDara ho gayA / aura aba vaha hamezA manuSyake mAMsakI khojameM galI-kUcoMmeM jAkara nagarake baccoMko miThAI Adi bA~Tane lagA / miThAI lekara saba baccoMke cale jAne para jo baccA pIche raha jAtA use pakar3a kara vaha usakA galA ghoMTa detA aura usakA mAMsa rAjAko khilA detA / aisA duSkRtya vaha roja roja karane lgaa| ___udhara dhIre dhIre jaba nagarake bacce prati dina kama hone lage taba sAre nagarameM khalabalI par3a gaI aura logoMne chupa-chupa kara baccoMke ghAtakako dekhanA khojanA Arambha kara diyaa| isake thor3e hI dinoMmeM vaha rasoiyA pakar3A gyaa| logoMke pUchane para usane sApha sApha kaha diyA ki merA tanikasA bhI isa duSkRtyameM aparAdha nahIM hai / kintu mujhase rAjAne jaisA karavAyA vaisA hI maiMne kiyaa| isa para saba logoMkI sammatise rAjA vaka rAjagaddI parase uttAra diyA gyaa| isake bAda baka vanameM raha kara manuSyoMko mAra kara khAne lgaa| dhIre dhIre jaba usane nagarake bahutase manuSyoMko mAra khAyA taba nagarake logoMne pila kara vicAra Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandrahavA~ adhyAya / 233. kara yaha nizvaya kiyA ki isake lie vArI bArIse hara roja eka manuSya khAneko denA cAhie / basa, isI niyamake anusAra apanI apanI bArI para * saba logoMne use ghara gharase eka eka manuSya prati dina khAneko diyA aura dhIre dhIre Aja vAraha varSa aise hI bIta gaye / pApayogase Aja mere pyAre baccekI bArI hai aura isIse duHkhI hokara meM ro rahI hU~ / devI, mere ronekA dUsarA aura koI nimitta nahIM hai / nagarake loga Aja hI eka gAr3I meM miThAI Adi bhara kara aura usake vIcameM mere pyAre putrako vaiThA kara usa adharmIkI bheMTa deMge tathA sAthameM eka bhaisA bhI deMge / mAtA, mere yaha eka hI to pyArA A~khoM kA tArA sarvasva putra hai aura yahI Aja kAlake gAla meM pahu~cAyA jA rahA hai / isake vinA hAya ava maiM kyA karUMgI aura kaise apanA jIvana bitAU~gI / putrake viyogakA citra merI A~khoMke sAmane khiMca rahA hai aura vaha merI chAtI cIre DAlatA hai-hRdayameM vajrake jaisI coTa kara rahA hai / batAie aba maiM kaise aura kisake bharose dhIraja dharU~ / mujhe to koI upAya hI nahI sUjha par3atA / MARA yaha suna kara kuntIkA hRdaya dayAse bhIMga gayA / vaha miSTabhASiNI usake lie sukhakA upAya socatI huI use zAnti dekara bolI ki vaNigvadhU, tuma sa | saverA hone do| tumhAre putrakI vArI Ane para maiM usakI rakSAkA upAya karU~gI / suno, mai usa bhUtakI valike lie apanA ' atIva rUpa- zAlI putra bheja dU~gI / tumhArA putra AnaMda- cainase apane maMdirahI meM rahegA / tumheM aura use koI ciMtA na karanI cAhie / usa vaizya bhAryA ko isa taraha samajhA kara kuntI cahA~ gaI jahA~ ki bhIma baiThA huA thA / use AtI dekha kara bhIma uTha khar3A huA aura usane usake caraNa kamaloM meM praNAma kiyA / isake bAda kucha dera baiTha kara sabake manako apanI ora jhukAneke lie kuntIne bhImako usa duSTa vaka rAjAkA sArA hAla kaha sunAyA / vaha bolI ki bhIma jarA zAntacittase merI bAta para dhyAna do / isa becArI vaizyapatnIke eka hI to putra hai aura usIkI loga Aja narabhakSI baka rAkSasake lie bali deMge / putrake vinA yaha becArI janma-bhara ke lie duHkhinI ho jAyagI / ise apanA jIvana bhI ghoza-maya ho jAyagA / dekho, Aja rAtameM tuma loga isake ghara bar3e ArAmake sAtha Thahare ho / isake sivA isane tumhArA khUba atithi satkAra kiyA hai, vastra, jala Adi dvArA tumhArI pAhunagata kI hai / astu, jaba ki tuma loga paropakArI ho aura tumhArA yahI pApa-purANa 30 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .ran 234 paannddv-puraann| naran in an ar.m on man. . . saccA vrata hai taba tumheM ina bAtoMkI to paravAha nahIM hai ki koI tumhArI bhalAI kareM yA na kre| taba tuma paropakAra dRSTise hI aisA kAma karo jisase ki isakA pyArA putra jItA raha jAya-isakI A~khoMke sAmane banA rahe / aura peTA, bhIma, Ageke lie koI aisA upAya kara do jisase yaha manuSya jo ki hamezA manuSyoM ko khAyA karatA hai aura mahAn nirdaya hai, narabhakSaNase ruka jAya / Age aisA duSkRtya na kare; jisase logoMmeM bar3I bhArI khalabalI maca rahI hai / kuntIke vacanoMko suna kara karmavIra bhImane kahA ki mAtA, bhalA Apa yaha kyA kahatI ho, maiM to tumhArA AjJAkArI huuN| tumhArI AjJA-pAlaneke lie Aja hI usa manuSyarAkSasake pAsa jAneko taiyAra hU~ / isa prakAra ati pravINa aura nyAyake jAnakAra mAtA-putra isa prakAra paropakArakI bAteM kara hI rahe ki itanemeM usa vaizya-putrako le jAneke lie kotavAlane Akara usase kahA ki vaizyavara, usa manuSya-rAkSasakI valike lie gAr3ImeM savAra hokara ati zIghra mere sAtha calo; * dera na kro| aura jarA derake jIvanake lie dera karanese bhI kyA hogaa| kotavAlakA bAta suna kara usase bhImane kahA ki Apa jAie, meM Akara usa nara-pizAcako apanI bali de dUMgA / bhImake vacanoMko suna kara yamake dUta jaisA kotavAla harSita hotA huA calA gayA / isI samaya pUrva dizAmeM sUrajakA udaya ho AyA / jAna par3atA thA ki mAnoM usake duzcaritako dekhane ke lie hI AyA hai| aura hai bhI saca ki dayAlu puruSa logoMke duzcaritrako dekha kara-jahaoN taka bana sakatA hai-use sudhAranekI koziza karate haiN| - isake bAda eka gAr3I sajAI gaI aura usameM kar3hAIbhara bhojana rakkhA gayA / usake Upara bhIma var3I nirbhayatA-pUrvaka savAra hokara calA / vaha aisA jAna par3atA thA mAnoM usa nara-pizAcako jalAneke lie Aga hI jA rahI hai| vaha thor3I hI derameM usa yamake jaise pApI vakake pAsa pahu~ca gayA / use sAmane AyA dekha kara vaha duSTa usake Upara jhapaTA aura krodhase garjanA kara usane sabhI dizAoMko zabda-maya banA diyA | use isa taraha krodhita dekha kara bhImane kahA ki daityendra, Ao maiM Aja tumhAre bhujadaNDoMkA parAkrama dekha kara , hI tumheM apanI bali dUMgA; vaise nahIM / kheda hai ki itane kAla taka tumane ina garIba logoMko vyartha hI satAyA / saca hai ki jo dInatA dikhAte hai, daoNtoMmeM tinakoMko davA kara rahate haiM ve saMsArameM mAre jAte hai / tAtparya yaha ki garIboM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & pandrahavA~ adhyAya | para hI sabakA vaza calatA hai, balavAnoM para nahIM / kyoMki balIkA sAmanA karaneke lie kucha tAkatakI jarUrata hotI hai / 235 m isake bAda krodha se uddhata hue ve donoM hI khama Thoka kara bhir3a gaye; aura AkAza tathA pRthvIko unhoMne gu~jA diyaa| ve kabhI mastakake dvArA aura kabhI paoNvoMke dvArA eka dUsare para mahAra karate the; tathA hAthoMkI kuhaniyoMse eka dUsarekA sira phor3ate the / isa samaya ve donoM hI dayAse kosoM dUra the koI bhI kisI para tIvra prahAra karanemeM kasara na rakhatA thA / donoM hI nirdaya bhAvase eka dUsare para TUTate the / yamake putra jaise una donoM meM bar3A bhArI bhISaNa yuddha huA / Akhira nirbhaya bhImane usa pApI, narabhakSaka, duSTa aura krodhase kaoNpa rahe nara-pizAcako tRNake jaisA niHsatva kara usake sirameM apane bhuja- daNDakA eka aisA bhISaNa prahAra kiyA ki vaha vilkula hI hataprabha ho gayA / isake bAda hI vaha phira na uTha khar3A ho isake lie krodhameM Akara balI bhImane usakI pIThameM eka aisI jorakI LAta mArI ki jisase vaha adhama jamIna para lauTa gayA / bhImane usakA tava bhI piNDa na chor3A aura vaha usake donoM paoNva pakar3a, use AkAzameM cAroM ora ghumAne lagA / jAna par3atA thA ki vaha use jamIna para pachAr3anA hI cAhatA hai / taba vaha nara-pizAca bar3A DarA aura bhImake hA hA khAne lagA / yaha dekha bhImane use satra logoM ke sAmane jo ki una donoMke yuddhako suna kara vahA~ ati zIghra A gaye the aura khar3e khar3e krodhase uddhata hue una donoMkA yuddha dekhate the, apanA sevaka banA kara chor3a diyA; aura usase Age ke lie manuSya ghAta na karanekI pratijJA karavA lI / tAtparya yaha ki bhImane usakA sArA mada utAra kara use sIdhA sAdhA manuSya banA kara chor3a diyA / usako isa taraha nirmada huA dekha kara darzaka logoMko bar3I khuzI huI aura vAstava meM khuzI hone kI bAta hI thI / usa khuzI ke mAre ve loga bhImakA jaya jayakAra karane lage tathA bhaktise svAbhimAnI bhImakI mukta kaMThase mazaMsA karane lage ki Apa avazya hI bar3e bar3e puruSoM dvArA mAnya hai, saMsArako Anandita karanevAle haiM aura saMsArako apane nirmala yazase pavitra karate hai / ataH he sajjana ApakI jaya ho / dekhie hama logoM ko yahA~ jInA bhI muzkila par3a rahA thA; parantu mahAbhAga, Apake prasAdase aba hameM koI bhI khaTakA nahIM rahA / ataH aba hama bephikra hokara apane jIvanako AnaMda-caina se bitA sakeMge / tAtparya yaha hai ki Ajase hama saba apanI nIMda soyeMge aura apanI hI nIMda 1 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 paannddv-puraann| uttheNge| hameM aba kucha cintA nahIM hai| kauna nahIM jAnatA ki jaba meghoMkI kRpA hotI hai taba tRNa vagairaha sava khUba hare bhare rahate haiM / ve jarA bhI nahIM muramAte haiN| isa prakAra una dakSoMne bhImakI khUba stuti kI aura bheTameM use ananta dhana-sampadA dii| aura hai bhI yahI bAta ki bhakta loga jisake Upara mugdha ho jAte haiM usake lie ve phira koI vAta uThA nahIM rakhate-~jo kucha sampatti unake pAsa hotI hai vaha saba deneko ve taiyAra ho jAte haiN| isake bAda jinabhakta paramodayazAlI pAMDavoMne vaha saba sampatti jo ki unheM logoMne bheMTameM dI thI, zrutapurameM hI eka vizAla jinAlaya banavAnemeM lagA dii| isI vAcameM varSAkA Arambha ho gayA aura meghoMne dhArAsAra jalavarSA kara nadI, parvata aura pRthvIko jala-maya kara diyA / aisA bhAna hotA thA mAnoM - sUrajake tApako dUra karaneke lie hI meghoMne vaha dhArAsAra varSA kI hai / apane apane vairIko naSTa karaneke lie sabhI mahAn puruSa taiyAra hokara prayatna karate haiM / isa samaya itanI varSA huI ki jalake mAre mArga bhI nahIM dekha par3atA thA; aura pAnI-hI-pAnI dIkhatA thA / jAna par3atA thA mAnoM logoMko sukhI karaneke lie pRthvI para megha hI A gaye hai| varSA Rtuko A gaI jAna kara pAMDava vahIM Thahara gaye aura unhoMne dharma-dhyAna pUrvaka varasAtake cAra mahIne vahIM vitAye / vahA~ ve varSA Rtuke yogya mahotsavoMko karate hue apane nijake banavAye jinAlayameM rahate the / java caumAsA pUrA ho gayA taba ve vahaoNse cale aura pRthvIko lA~ghate hue kucha samayameM kuntI-sahita usa pavitra aura prasiddha caMpApurImeM Aye jahA~ ki karNa rAjA thaa| vahA~ Akara ve sundara sundara ghoM aura cakroMse suzobhita eka kuMbhArake ghara Thahare / vahA~ vinodameM Akara bhIma sthAsa, koza, kuzUla vagairaha kaise banate haiM yaha dekhane ke lie kuMbhArakA cAka phirAne lagA evaM haMsI-vinodameM hI usane daNDako hAthameM le usa kuMbhArake Dhakkana, maTake, kaeNr3e Adi bahutase vartana phor3a ddaale| unake phUTanekI AvAja suna kara nirmalamanA kuntIne kucha koSa aura bhaya dikhA kara bhImase kahA ki bhIma, tuma bar3e caMcala ho / tumane yaha kyA kiyA / tuma jahA~ jAte ho vahIM anartha karate ho| tuma bar3e duSTa ho / tumhAre pAsa ziSTAcArakI to vU bhI nahIM hai / tumhAre hAthoM meM bhI caMcalatAkA bar3A doSa hai| bhAI, tuma to aparAdhake sivAya dUsarA kAma karanA jAnate hI nahIM / mAtAke aise ulAhaneko suna kara bhIma cupakA ho gyaa| aura mAtAkI maryAdAke bhayase vaha usI samaya vahA~se cala diyaa| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandrahavA~ adhyaay| 237 isake bAda bhojana karanekI icchAse vaha pavitrAtmA pravINa bhIma halavAI kI dukAna para pahu~cA / vahA~ usane eka halavAIse kahA ki bhAI, yaha camakatI huI sonekI mohara lekara hameM bhojana ke lie miThAI de do| dera mata karo; kyoMki hamAre bhAI bhUkhase duHkhI ho rahe haiM / halavAI usa moharako lekara khUba saMtuSTa huaa| so ThIka hI hai ki soneko pAkara kauna santuSTa nahIM hotA / isake vAda halavAIne bhImako bhojana karaneke lie eka majavata Asana para baiThAyA aura bhakti-bhASase usake sAmane bhojanakA thAla parosa diyA / bhIma bahuta hI bhUgvA thA so usane dhIre dhIre kaMTha taka-vahA~ jitanI sAmigrI milI use khUba khAyA; jarA bhI koI cIja usane bAkI na chodd'ii| bhImane khA-pI kara saMtuSTa ho halavAIse kahA ki aba bhAiyoM ke lie bhojana do / yaha dekha vaha cakarAyA aura DaratA DaratA bolA ki aba Apa hI kahie ki maiM kyA hU~ kucha bAkI to bacA hI nahIM hai / haoN, kaheM to kSaNabharameM maiM taiyAra karavAye detA huuN| yaha kaha kara usane bhaktibhAvase bhImake caraNoM meM namaskAra kara use santuSTa kiyA / yaha suna bhIma thor3I derake lie vahIM Thahara gyaa| itanehImeM karNaphA eka mahAkAya hAthI madase unmatta hone ke kAraNa niraMkuza ho saoNkala tor3a kara nikala bhAgA / aura jo jo bAjArake manohara makAna, vRkSa vagairaha-usake sAmane Aye unheM usane ukhAr3a kara pheMka diye / dhIre dhIre usake utpAtakI khavara bhImake kAnoMmeM par3I aura vaha usake pAsa pahu~cA / loga use dekhate hI kahane lage ki hama saba ApakI zaraNameM haiM, hameM isase bar3A bhaya ho rahA hai / dekhie isIke kAraNa hama saba kaoNpa rahe haiN| ataH aba Apa hamArI rakSA kIjie; hame isa saMkaTase vacAie / mahArAja, Apa bar3e valI haiM, ataH Apako prajAkI rakSA karanI cAhie, kyoMki Apako bar3e baDe valI bhI mAnate haiM aura ApakA nAma bhI vipulodara hai| aise bhayAnaka samayameM calavAnoMkI hI himmata par3a sakatI hai| una logoMke aise dInatA bhare vacanoMko suna kara bhIma usa madoddhata hAthIko jItaneke lie taiyAra huaa| usane vrajake jaise apane muSTi-prahAra, pairoMke prahAra aura bhujadaNDoMke prahArase use kSaNabharameM niHsatva kara usake dA~toMko ukhAr3a kara mada-rahita kara diyA / yaha dekha eka manuSyane jAkara bhImakI yaha sArI lIlA karNako kahI / usane kahA ki deva, eka pracaMDa brAhmaNane Apake hAthIko eka kSaNameM hI vazameM kara liyA hai| mahArAja, ghar3e acambhekI bAta hai ki jisa hAthIko yuddhameM koI bhI nahIM jIta sakatA thA usI hAthIko usa yalIne 'eka kSaName hI nirmada kara diyA hai / deva, Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 pANDava-purANa | wwwwwwwww vaha bar3A valavAna hai, zAyada koI upadrava khar3A kara de / ata eva Apa yuddhake vinA hI chaLase usakA nigraha kara DAlie / usake vacanoMko suna kara karNane use samajhA kara TAla diyA aura Apa apane mahalameM calA gayA / AMAV isake bAda vijayI pAMDava kucha dina to vahA~ aura rahe bAda vahA~se cala kara ve vaidezikapurameM Aye / yahA~kA rAjA nRpadhvajaM thA / vaha dharmAtmA thA / usakI rAnIkA nAma dizAvalI thA / usakA yaza saba dizAoMmeM phailA huA thA / vRSadhvaja aura dizAvalI ke eka putrI thI / vaha bar3I zuddha hRdayakI dhAraka thI / usakA nAma dizAnaMdA thA / vaha Apane jaghana aura stanoMke bhArase maMda maMda calatI huI hathinIkI gatiko jItatI thI aura apane candramA samAna mukhase vaha sAre gharake adhereko dUra karatI thI / vahA~ pahu~ca kara bhUkhe aura thake hue pAMDavoMko kisI vizrAmakI jagaha chor3a kara uttama guNoMkA sAgara aura valazAlI bhIma akelA hI bhikSAke lie nagarameM gayA aura brAhmaNakA veSa banA vaha rAjAke mahalake Age pahu~cA / usa samaya jharokhameM baiThI huI zubhAnanA dizAnandAne use dekha kara mana-hI-mana socA ki kahIM yaha manuSya rUpadhArI mAnI kAmadeva hI to bhIkha maoNganeke chalase yahA~ nahIM AyA hai / kyoMki aisA sundara rUpazAlI dUsarA koI aura to ho hI nahIM sakatA / bhImako dekhate hI vaha usake rUpa para nichAvara ho gaI aura ekaTaka dRSTise usakI ora dekhane lagI / usakI yaha dazA rAjAko bhI mAlUma par3a gaI ki isa sundara yuvA para pUrNa mohita hokara dizAnandAne apanA sarvasva bhI ise arpaNa kara diyA hai / yaha dekha usane bhImako bulAyA aura usase pUchA kivi, tuma yahA~ kisa lie Aye ho / yadi sacamuca hI bhIkha mA~ganeke lie Aye ho to lo merI isa rAjakumArIko bhIkhake rUpameM grahaNa karo / yaha kaha kara rAjAne mahAn rUpazAlI, bhA~ti bhA~tike gahanoMse vibhUSita aura logoMko AnaMda denevAlI dizAnandAko lAkara bhImake Age khar3A kara diyA / yaha dekha bhIma bolA ki rAjan, isa sambandha meM maiM kucha bhI nahIM kaha sakatA / mere var3e bhAI jo kucha kareMge vahI mujhe pramANa hogA / isa para rAjAne pUchA ki ve kahA~ haiM | bhImane batalAyA ki ve nagara ke bAhira pradezameM Thahare hue haiM / tava rAjA bhImake sAtha sAtha - jahaoN pAMDava Thahare hue the - vahA~ gayA / vahA~ yudhiSThirake pAsa pahu~ca kara usane unheM namaskAra kiyA tathA snehake sAtha unase kuzala- samAcAra puuchaa| isake bAda bar3e snehase rAjAne unase nagarameM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandrahavA~ adhyAya / calaneke lie prArthanA kI aura pAMDava bhI rAjAke sneha-vaza nagarameM cale Aye / vahA~ rAjAne bhojana Adise unakI khUva bhakti kI-unakA ucita Adara kiyaa| isake bAda rAjAne bhImake sAtha apanI kanyAkA vivAha karane lie yudhiSThirase prArthanA kI / yudhiSThirane usake lie apanI svIkAratA de dI / tava zubha lamameM rAjAne una donoMkA bar3e gaTa-bATake sAtha vivAha kara diyA / dekho, puNyakI mahimA ki bhIma AyA to thA mikSAke lie aura prApta huA use kanyA ratna / rAjAkI bhaktise pAMDava bar3e santuSTa hue| isake bAda pAMDava kucha dinoM taka aura Thahara kara vahaoNse cala diye aura vinA zramake ve manohara narmadA nadIko pAra kara viMdhyAcala parvatake pAsa Aye / vahaoN dUrase hI unakI dRSTi viMdhyAcalake unnata zikhara para bane hue jinAlaya para par3I, jo nAnA prakArakI zobhAse zobhita aura kailAsa para bane hue soneke maMdira sarIkhA dekha paDatA thaa| usa samaya yadyapi ve thake hue the, para bhaktike AvezameM Akara viMdhyAcalake atIva U~ce zikhara para car3haneko taiyAra hue aura thor3e hI samayameM vahA~ pahu~ca gaye / vahA~ pahu~ca kara una satpuruSoMne usa caityAlayakI vicitratAko dekha kara bar3A harpa prakaTa kiyA / usa jinAlayake cAroM ora eka sundara koTa thA, jisase usakI apUrva hI zobhA thI / usameM jAne-Aneke lie sonekI manohara sIr3hiyA~ banI huI thIM / usameM bhA~ti bhaoNtike citra bane hue the / usake daravAjoMke kivAr3a bar3e sundara the| usameM citra vicitra khaMbhe laga rahe the / aise vizAla jinabhavanako dekha kara unheM pahale to bar3A harSe huA; parantu jaba ve kisI taraha usake bhItara na jA sake taba duHkhase kucha udvima hue| isake bAda dvArake kivAr3a kholanekI icchAse bhImane uTha kara jyoM hI kivADaoNko hAtha lagAyA tyoM hI kivAr3a khula gaye / tava pAMDava jaya jaya dhvani karate hue usa jinAlayake bhItara gaye aura vahA~ unhoMne bhavya pratimAoMke darzana kiye / isake bAda unhoMne phakoM aura puSpoMse unakI pUjA kI unake Age bhaktibhAvase argha car3hAyA aura zAnta-cittase unake guNoMkA gAna kara khUva stuti kI ki he jinendra, Apake darzana karanese Aja hamArA janma saphala ho gayA hameM manuSya paryAyakA phala mila gayA / hamAre netra bhI saphala ho gaye / he prabho, Apake guNoMkA cintavana karanese Aja hamArA hRdaya saphala huA evaM hamArI sava thakAvaTa dUra ho gii| bhagavan , ApakI yAtrAse Aja hamAre hAtha-paoNva bhI saphala ho gaye tathA pariNAma bhI saphalIbhUta hue / adhika Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 kyA kaheM hama Aja kRtArtha ho gaye, manohara aura mAnya ho gaye-- mAnoM hama Aja hI mokSako prApta kara cuke / isa prakAra jinadevakI stuti kara tathA unheM namaskAra kara ve jinAlaya se vAhira nikale / ve bAhira Akara vahA~ baiThe hI the ki itanemeM vahA~ zrI maNibhadra nAmakA yakSa AyA aura unako namaskAra kara bolA ki narottama, Apa bar3e vivekI haiM, zreSTha haiM aura guNa sampadAse yukta haiN| ataH maiM Apako dhanyavAda detA hU~ / he mAnya puruSa, Apane isa jinAlayake kivAr3a khole haiM, maine isIse jAna liyA hai ki Apa bar3e puNyAtmA jIva haiM, aura aisA hI eka yogirAjane kahA thA / itanA kaha kara usa yakSane mahAna dhIrajadhArI, zUravIra bhImako zatru vighAtanI nAma eka gadA dI, jisake nAmako sunate hI bhISaNa yuddhake lie udyata zatru bhI raNAMgaNa chor3a kara bhAga jAte haiM; jaise ki davAIse manuSyoMke roga bhAga jAte haiM / isake bAda usa yakSane ratnoMkI barasA kara bhakti se prerita ho una pA~coM hI pAMDavoMko vastra, AbhUSaNa aura maNi- muktA vagairaha bheMTa diye / evaM usane unheM nirdoSa vidyA bhI dI / usa nirdoSa vidyA aura zatrughAtakI gadAko pAkara pAMDava nirbhaya hokara Thahare / pANDava-purANa / ~^^^^^^ inn^^^^^^ woonnn ann WORK 1 vaha bhIma yoddhA jayako prApta ho, jo bhA~ti bhaoNtikI lIlAse yukta gaja gAminI lalanAoM ko pAkara sAMsArika sukhakI sImA para pahu~ca gayA; jo raNameM zatruoM para vijayako lAbha kara cukA; jisakI rAja-gaNoMne vandanA - stuti kI aura jo zuddha pakSavAlA, sabako harSa denevAlA aura nirdoSa thA / evaM jisane saikar3oM yuddha karake nizAcara aura vidyAdharako bhaya cakita kara - garva-rahita kara --- hiDaMvA nAmakI vidyAdhara - kanyAko pAyA, hAthIkA mada utArA, dizAnandAko byAhA aura jinAlayake dvArake kivAr3oMko khola kara gadAko prApta kiyA vaha vipalodara bhIma sadA jayako pAve | Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / solahavA adhyAya / rana zItalanAtha bhagavAnakI maiM stuti karatA hU~ jo pUrNa zIlake svAmI haiM, jinakA atIva manohara zarIra hai, jo jIvoMko zAnti-dAtA haiM, utkRSTa lakSmIke sthAna haiM aura jo zrIkSake lakSaNase yukta hai| __isake bAda yudhiSThirane usa yakSase pUchA ki yakSarAja, tumane bhImake lie jo gadA dI hai usake denekA kyA kAraNa hai / isake uttarameM usa uttama pakSavAle aura zAsana-kuzala yakSane kahA ki rAjan, sunie, maiM gadA denekA kAraNa vatAtA hai| . isa bharata kSetrake vIcameM eka ati U~cA vijayAI nAma pahADa hai / vaha pUrva aura pacchimakI orako lamvA hai aura donoM orake konoMse lavaNa samudrako chUtA hai / ataH vaha aisA jAna paDatA hai mAnoM bharata kSetrako nApaneke lie mAna-daMDa hI hai / vaha paJcIsa yojanA U~cA hai, pacAsa yojanakA usakA vistAra hai aura savA chaha yojanakI usakI jar3a hai / usakI do zreNiyA~ haiM / eka dakSiNa zreNI aura dUsarI uttara zreNI / dakSiNa zreNImeM rathanUpura nAma eka nagara haiM / usakA svAmI meghavAhana thA / usane raNameM bahutase vairiyoM para vijaya pAI thI / usakI priyAkA nAma prItimatI thA / vaha rAjAko bahuta pyArI thI aura vaha bhI rAjA para pUrNa prema rakhatI thii| ina donoMke eka putra thA / usakA nAma thA dhanavAhana | dhanavAhanake bahutase acche acche vAhana the / vaha vidyA sAdhanemeM dattacitta thaa| usane apane parAkramase bahutase zatruoMko to vazameM kara liyA thA aura apane rAjyako par3hAnekI icchAse vAkI zatruoMko jItaneko vaha taiyAra thA / isI lie vaha gadA denevAlI vidyA sAdhaneke lie viMdhyAcala parvata para gayA thaa| vahA~ usane bahuta dinoM taka vidyA sAdhI / usake phalase -uttama vidhA-sAdhanase siddha honevAlI aura tIna lokameM prasiddha yaha gadA use mauta huI / isI samaya AkAza mArgase deva jA rahe the / unako jAte hue dekha kara vidyAke vaibhavase yukta usaM vidhAdharoMke rAjAne kahA ki ye deva kahA~ jA rahe hai aura kisa lie jA rahe haiN| isa para eka devane kahA ki sunie, mai Apako sarva hAla kahatA huuN| pAmAva-purANa 31 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 paannddv-puraann| viMdhyAcala parvata para kSamAdhara nAma yogIrAjako tIna lokako prakAzita karanevAlA kevala jJAnalAbha huA hai / isa lie jJAna-sampattiko cAinevAle hama saba dharmAmRta pInekI icchAse prabhukA jJAnakalyANa karaneke lie vahA~ jA , rahe haiM / yaha suna kara vaha vidyAdhara bhI vahA~ gayA aura pApase parAGmukha ho usane munike caraNa-kamaloM meM praNAma karake dharmA-mRtakA pAna kiyA aura saMsArase virakta hokara saMyama lenekI icchAse usa kSamAke bhaMDAra aura zAnta pariNAmI vidyAdharane dIkSAke lie munirAjale prArthanA kI / yaha dekha usa gadA vidyAko bar3I cintA huI aura vaha Akara usa vicakSaNase kahane lagI ki he kRta arthako jAnanevAle nidvan, Apane mere sAdhanemeM itanA bhArI kaSTa sahA tava kahIM maiM siddha huii| aura aba Apa merA kucha bhI phala prApta na kara dIkSA le rahe haiM, yaha kyA bAta hai / yadi ApakI aisI hI manasA thI to phira mere sAdhaneke lie Apane vyartha hI itanA kleza uThAyA / yaha praur3ha aura dRr3ha gadA yuddhameM jaya dilAtI hai, saMsArameM kIrti phailAtI hai aura bhaoNti bhA~tike divya bhogoMko detI hai / ata eva java Apane ise sAdhA hai aura yaha siddha ho gaI hai taba isakA Apa avazya hI phala prApta kIjie aura gaMbhIratAse kAma / lIjie / bhalA jisake prabhAvase deva bhI Akara naukarI bajAte haiM aura manuSya sadA hI sevAmeM hAjira rahate haiM aisI uttama vidyAse Apa udAsa hote haiM, yaha kahA~ taka ucita hai / ataH Apa isase kisI taraha bhI udAsa mata huujie| vidyAke ina vacanoMko suna kara usane uttama vacanoMmeM kahA ki vidyAdevi, tumase maiMne yahI bhArI phala pA liyA hai jo mujhe tumhAre prabhAvase aise mahA munirAjakA samAgama mila gayA / tumhIM kaho ki yadi maiM vidyA na sAdhatA to inakA samAgama mApta kara sakatA / ataH maiM jo tumase muni samAgama rUpa phala pA cukA-yahI mere lie bahuta hai / isa uttarase usako nizcala jAna kara vidyAne madhura vANI dvArA phira bhI kahA ki narendra, tuma bar3e vicakSaNa puruSa ho, saba kucha jAnate ho / dekho, mai phira bhI kahatI hU~ ki tuma mujhe sAdha kara mata chor3o / mai tumhAre puNya-pratApase hI apanA sthAna chor3a tumhAre pAsa AI hU~, aura tuma tujhe chor3anA cAhate ho / tava Apa hI kaheM ki mai donoM orase bhraSTa hokara aba kyA kruuN|' isa vakta merI vaisI hI gati ho rahI hai jaisI ki rAjya chor3a kara dIkSA le punaH dIkSAse bhI bhraSTa ho jAnevAle puruSakI hotI hai / vaha na idharakA rahatA hai aura udharakA / yahI hAla merA bhI hai jo maiM na idharakI rahI na udharakI-merA koI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyaay| ThikAnA hI nahIM rahA / rAjan, usa vidyAke aise dIna vacanoMko suna kara maiMne una kRtI munirAjase pUchA ki prabho, aba isa vidyAkA kauna nItivAn vinayI puruSa pati hogA / munirAjane uttara diyA ki yakSa, isakA svAmI aba mahApuruSa bhIma hogA / yaha suna kara maiMne phira munirAjase pUchA ki bhIma kauna hai ? aura vaha kaise jAnA jAyagA ! isake ucarameM saMsArako Ananda denevAle ve munirAja pramodake sAtha yoM kahane lage isI bharata kSetrameM eka hastinApura nAma nagara hai / vahA~kA rAjA pADDa thaa| vaha guNoMkA samudra thA / bhImasena usIkA putra hai / aura vaha zuddha pariNAmI tIna lokameM sundara isa caityAlayakI vandanAke lie apane bhAiyoM sahita ati zIghra hI yahaoN AvegA / spaSTa vAta yaha hai ki jo koI yahA~ Akara isa jinAlayake kivAr3oMko kholegA vahI isa gadAkA svAmI hogA / yaha suna kara vaha vidyAdhara rAjA to vidyAko samajhA kara munike pAsa dIkSita ho gayA aura maiM tabhIse isakI rakSA karatA huA aura Apa logoMkI pratIkSA karatA huA yahIM ThaharA huA huuN| Aja Apa logoMko AyA dekha kara mujhe bar3A bhArI saMtoSa huA aura munike kahe anusAra maiMne bhImako yaha gadA dI / isake bAda usa yakSane vastra, AbhUSaNa Adike dvArA unakI pUjA-bhakti kI aura antameM unake guNoM ko yAda karatA huA vaha apane sthAnako calA gyaa| ___ isa prakAra pAMDava dakSiNake dezoMmeM vihAra karate aura dharmake phalako bhAgate hue hastinApura jAne ko taiyAra hue| vahaoNse cala kara ve dhIre dhIre mArgameM par3anevAlI mAkandI nAma nagarImeM Aye / vaha devatoM jaise satpuruSoMkA aura devAganAoM jaisI lalanAoMkA nivAsa thI, ataH svargapurI sI jAna par3atI thI / usake cAroM ora eka sundara vizAla koTa thA / jaise striyA~ maoNgameM uttama lAla varNakA siMdUra bhara kara zobhA pAtI haiM vaise hI usameM bhI uttama varNake loga bhara rahe the, ata: vaha bhI atIva zobhA pAtI thI / tAtparya yaha ki vaha suMdara sajAvaTase aisI jAnI jAtI thI mAnoM svargapurI hI nIce uttara kara yahA~ A gaI hai / vahA~ pahu~ca kara ve brAhmaNa veSa-dhArI pAMDava eka kuMbhArake ghara gaye aura vahA~ Thahara gye| isake bAda ve pavitra aura lokoMko pAlanevAle paMDitoMse paripUrNa usa purIko dekhane ke lie nikale / usakI zobhA dekha kara ve baDe saMtuSTa hue; jaise ki svargapurIko dekha kara amara-gaNa saMtuSTa hote hai| vahA~kA rAjA drupada thaa| vaha vRkSakI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 paannddv-puraann| jar3a jaisA sthira thA, vIryazAlI thA, dhIraja-dhArI thA aura zatruoMko jItanevAlA thaa| vaha svayaM kisIse nahIM jItA jAtA thA / usakI miyAkA nAma bhogavatI thA / vaha vAstavameM bhogavatI hI thI---bhogoMkI khAna thI / bhA~ti bhaoNtike manohara bhogoMko bhogatI thii| vaha AbhUSaNoMse khUba sajI huI thii| drupadrake kaI putra the| ve suvarNake samAna kAntivAle the| unhoMne apane parAkramase sabaM dizAoM para adhikAra jamA liyA thA / ve indrakI nA~I manohara the / unake nAma dhRSTadyumna Adi the| inake sivA usake eka putrI bhI thii| usakA nAma dropadI thA / vaha uttama lakSaNoMvAlI thI aura apane sundara rUpa tathA guNoMse indrANIko bhI jItatI thii| apanI cAlase vaha haMsIko aura nakhoMse tArA-gaNako jItatI thI / caraNoMse kamaloMko aura jaoNghoMse keleke staMbhoMko jItatI thI / jaghanoMse kAmakrIDAka gharako aura nitamboMse sonekI zilAko jItatI thI / nAbhi-maMDalase bha~varoMvAle sarovarako aura vakSaHsthalase kailAsake taTako jItatI thI / jina para hAra laTaka rahA thA aise kucoMke dvArA vaha saoNpoMse veSTita kuMbhoMko jItatI thii| hAthoMke dvArA 'kalpavRkSakI zAkhAoMko, mukhase cA~dako aura svarase kokiloko jItatI thI / A~khoMse mRgIko, nAkase vA~sakI suMdara vA~surIko aura lalATase aSTamISTe caMdramAko jItatI thii| apane suMdara kezapAsase vaha bhujaMgako jItatI thii| vaha kalA-kauzalameM pUrNa kuzala thii| usakA kaTibhAga kRza thA aura stana gola aura kaThina the| eka dina drupadane dekhA ki putrI ava yuvatI ho gaI hai, ata: isakA jaldI vivAha kara denA cAhie / yaha soca kara usane apane maMtriyoMko bulAyA aura unase isa sambandhameM salAha lI / unhoMne bhI apanI apanI yogyatA aura buddhike anusAra salAha dI aura bahutase rAjoMke nAma kahe aura kahA ki inameMse rAjan, Apa jise pasanda kareM, usIke sAtha dropadIkA byAha kara deM / maMtriyoMkI isa sammatike anusAra rAjAne bhI kisI kisI kumArakI ora dRSTi daur3AI para phira yAcanA bhaMga honeke bhayase usane yahI nizcita kiyA ki svayaMvarakI taiyArI karake ati zIghra eka sundara svayaMvara-maMDapa banavAyA jAya / svayaMvarake vinA ThIka nahIM hogaa| kisIse varakI yAcanA kI gaI aura usane maMjUra na kI to ulTA duHkha hI hogaa| isake bAda rAjAne dUtoMko bulAyA aura unheM nimaMtraNa patra dekara karNa aura duryodhana Adi rAjoMko pAsa bheja diyaa| khagAcala parvata para eka vidyAdhara rAjA rahatA thaa| usakA nAma surendravardhana thaa| use saba sAdhana prApta the| usake eka kanyA thI / eka samaya usane Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / eka naimittikase pUchA ki merI kanyAkA vara kauna hogA / naimittikane kahA ki rAjana, mAkaMdI purImeM Akara jo valavAna putraSa gAMDIva dhanuSa caDhAvegA vahI puNyazAlI, zrImAn aura paramodayazAlI tumhArI 'kanyA aura dropadIkA vara hogA / yaha suna kara kuMdake samAna yazavAlA vaha vidyAdhara gAMDIva dhanuSa aura apanI kanyAko lekara mAkandI purImeM AyA aura vahaoN drupada rAjAke pAsa jAkara usase usane kanyAke sambandhakI sArI vAta kaha dI, aura sAtha hI usa spaSTavaktAne drupadrako vaha dhanuSa bhI de diyaa| isake bAda drupadane ati zIghra eka sundara maMDapa taiyAra karavAyA / usameM soneke khaMbhe lage hue the aura sonekA hI toraNa bAMdhA gayA thA / usa para muktAphaloMse vibhUSita caeNdove tane hue the / bhA~ti bhaoNtike citroMse suzobhita sonekI usakI bhI thIM / usa para itanI patAkA phaharA rahI thIM ki unase sArA gagana-maMDala laeNka gayA thA / vaha nagarake jaisA dIkha par3atA thA / usameM bahuMtasI galiyA~ banI huI thI / usake ThIka vIcameM eka U~cI vedikA vanAI gaI thI / dIptizAlI soneke pAyoMke usameM bahutase takhta par3e hue the| vaha bahuta hI sundara AkArakA thA aura bhA~ti bhautikI bhoga-sampatikA dAtA thaa| ___ svayaMvarake samaya karNa, duryodhana Adi yAdava, magaghAdhIza, jAlaMdhara, aura kauzala Adike saba rAjA Aye aura ve mahAna rUpa-saundaryazAlI maMDapameM Akara virAje / brAhmaNa-gheSameM pA~coM pAMDava bhI yahIM mAkandI purImeM Thahare hue the / isI samaya drupada aura surendravarddhana vidyAdharane meghake zabdako bhI jItanevAlI ghoSaNA karavAI ki jo koI gAMDIva dhanuSa car3hA kara rAdhAvedha karegA vahI puNyavAna ina donoM kanyAoMkA vara hogA / kanyAoMkI yaha pratijJA-ghoSaNA suna kara karNa Adi sava rAjA Akara usa dhanuSako dekhane lage / vaha itanA kAntizAlI thA ki usake tejako ve loga saha na sake / use phira chUne aura car3hAneke lie to unameM zakti hI kahA~ thii| isI samaya aneka prakArake gahanoMse vibhUSita aura resamI or3hanIse apane zarIrako DhaMke huI dropadI maMDapameM Aye hue rAjoMko dekhanekI icchAse vahA~ AI / vaha bArIka kaMcukIse pracchanna kucakubhoMke bhArase yukta thI aura apane nUpuroMke raNa-jhaNa zabdase ratiko bhI jItatI thii| usakI nAsAke agrabhAgameM muktAphaloMse jar3I huI sonekI suMdara natha suzobhita thI / tAtparya yaha ki isa vakta vaha apUrva Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 paannddv-puraann| hI zobhAyukta thI aura indrANIke jaisI dekha par3atI thI / vaha rUpalAvaNyakI khAna thii| usake saba ora usakI sakhiyA~ thIM / dhAyake hAthameM usane maNiyoMkI mAlA de rakkhI thI / vaha nirmala thI aura apane kaTAkSapAta dvArA una rAjoMke manako mohita karatI thI / aisI manamohinI mUrtivAlI dropadIko una rAjoMne jyoM hI dekhA ki unakI kAmAgni dhadhaka uThI / ve mana-hI-mana bole ki aisI sundarI rUpa-saundaryakI sImA dUsarI strI to hamane Aja taka nahIM dekhI / isakA rUpa-saundarya saMsAra bharase bar3hA car3hA hai| isa samaya vahA~ jitane rAjA the savakI vicitra hI ceSTA ho rahI thI / koI apane mitrake sAtha bAteM karatA huA dropadI para maMda kaTAkSa pheMka rahA thA / koI maMda musakyAnase apane pAnake raMgase lAla hue dA~toMkoM dikhAtA huA dA~toMke nIce pAna davA kara use bar3e jorase cavA rahA thaa| koI pA~vake aMgUTheke dvArA siMhAsana para likha sA rahA thA / koI dAhine paoNvako bAyeM paoNca para rakkhe hue thA / koI jaMbhAI le rahA thA / koI sira para mukuTa rakha rahA thA / koI apane hAthoMke kar3oMko idhara udhara ghumA rahA thA, jisase usakI bhujAyeM aiMThatI sI thIM / koI hAthase mUMchoMko maror3atA thaa| koI aMgUThiyoMkI kAntise prakAzita hAthoMko U~ce uThA uThA kara dikhAtA thaa| isa prakAra vicitra ceSTAyeM karate hue ve loga vahA~ baiThe hue the / usI samaya vINA, mRdaMga, bA~surI, nagAr3e AdikI AvAja huI, jisase saba dizAyeM gUMja utthiiN| isake bAda usa miSTabhASiNI sulocanA dhAyane jo ki varamAlA hAthameM liye hue thI, vahA~ baiThe hue rAjoMkA dropadIko paricaya karAyA / vaha bolI beTI, dekho ye ayodhyAke rAjA haiN| ye sUryavaMzake ziromaNi haiN| indrake jaisI vibhUtike dhAraka haiN| paNDita loga inakA Azraya lete haiM / inakA nAma sUrasena hai / ye zatrupakSake vighAtaka banArasake rAjA haiM / ye suvarNakI sI kAntivAle caMpApurIke rAjA karNa haiM / ye hastinApurake rAjA duryodhana haiM / bar3e buddhimAna haiN| aura yaha inhIMkA bhAI duzzAsana hai / yaha zatruoMkA nAza karanevAlA durmarSaNa rAjA hai / dekho, ye yAdava-vaMzIya rAjA haiM / ye magadha dezake adhipati haiM / ye jalaMdhara dezake rAjA haiM / ye vAlhIka dezake rAjA haiM / putrI, maiM nahIM kaha sakatI ki ina rAjoM se kauna dhanuSako uThA kara bANake dvArA rAdhAvedha . Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / 247 karegA / bahutase rAje loga to usa dhanuSake uThAneke lie isI lie asamartha hue ki vaha jalatI huI AgakI mahAn jvAlAse vyApta thA; nAgoMke phaNoMkI phukArose vaha zabda-maya ho rahA thA / ataH jo use uThAneke lie usake pAsa jAte unheM vaha apanI pracaMDa jvAlAke dvArA bhasma kiye DAlatA thA, jisase ve apanI oNkheM banda kara karake usase dUra bhAgate the / koI rAjA una bhayaMkara jaharIle sA~poMko dekha kara dUrahIse Darake mAre kaoNpate the aura unako na dekha sakaneke kAraNa apane netroMko Dhaka lete the / koI himmata baoNdha kara usake pAsa taka jAte bhI the to usakI viSama jvAlAse pIr3ita hokara ve jamIna para gira par3ate the aura unameM bahutoMko mUrjA taka A jAtI thI / koI bicAre kahate the ki hameM dropadI nahIM cAhie; kintu hama sakuzala apane ghara pahu~ca jAyeM to bar3I khuzI manAyeM aura AnaMda-pUrvaka dIna, anAtha aura daridroMko dAna deM / koI kahate the ki hama to apane ghara jAkara apanI striyoMke sAtha hI-krIr3A, manovinoda kareMge, hameM aisI sundarI dropadI nahIM cAhie, jisake pAche prANoMke hI lAle par3a jaayeN| aura jina rAjoMke kAminiyA~ na thIM ve kahate the hameM aise prANoMke ghAtaka viSaya-sukhakI cAha nahIM hai / isase to hama ghara jAkara kucha samaya brahmacaryase raheM yahI parama uttama hai / dekhie eka to yaha apane rUpase hI logoMke prANa liye letI hai aura usa para sA~pake viSakI tIvra jvAlA jaise kAmake vegase mAre DAlatI hai / yaha kanyA nahIM hai, kintu kahanA cAhie ki mahAn viSa hI hai| ___yaha dekha kara madake AvezameM A duryodhana bolA ki mere sivA isa rAdhAvedhake lie dUsarA aura kauna samartha ho sakatA hai / isa rAdhAke motIko to mai hI vebaeNgA / itanA kaha kara vaha netroMko lAla karake uThA aura dhanuSake pAsa pahuMcA; parantu usa dhanuSase utpanna huI jvAlAse pIr3ita hokara vaha bhI usake pAsa Thahara na sakA aura asamartha hokara bhUmi para gira par3A aura bar3I kaThinatAse uTha kara apanI jagaha para Akara baiThA / isI prakAra karNa Adi aura aura rAjA bhI usakI jvAlAko na saha sakaneke kAraNa mAnako chor3a kara apane apane sthAna para cupacApa A baiThe / jaba koI bhI usa dhanuSako na car3hA sakA taba yudhiSThirane apane choTe bhAI arjunase usake car3hAneke lie kahA / ve bole ki jAna par3atA hai ina rAjoMmeMse koI bhI yaha dhanuSa nahIM car3hA sakatA hai / isake lie ye saba asamartha haiM, ataH tuma uTho aura isa dhanuSako car3hAo / tumhAre sivA isa dhanuSako aura kauna aisA hai jo siddha karegA / yudhiSThirake vacanoMko suna Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pANDave-purANe / kara siddhoMko aura apane bar3e bhAI yudhiSThirako praNAma kara vizuddha-buddhi arjuna uTha khar3A huaa| usa samaya usa dvija-veSa-dhArI aura kAmadevase bhI atizaya rUpazAlIko dUrase hI dekha kara dropadI usake rUpa para mohita ho kAmake vANoM dvArA vedhI jAne lgii| isake bAda arjuna sava rAjoMko laoNgha kara dhanuSake Age jAkara khar3A ho gyaa| usake vahA~ pahu~cate hI puNyase vaha saba jvAlA usI samaya vilkula zAnta ho gaI aura saba sA~pa antarhita ho gaye / puNyAtmA purupoMke sambaMdhase bahudhA saba zAnta ho jAte haiM / aura ve yadi zUravIra hoM tava to kahanA hI kyA hai / dhanurdhara arjunane usa gAMDIva dhanuSako usI kSaNa hAthameM uThA liyA aura car3hA kara usa pavitra AtmAne usakI DorIkA zabda kiyA, jise suna kara vahA~ baiThe hue saba rAjA bahire ho gaye aura ghor3e bhar3aka kara idhara udhara bhAgane aura hAMsane lage / hAthI ciMghAr3ane lage tathA diggaja apanI pratidhvanike dvArA zabda karate hue aise jAna par3ane lage mAnoM mar3a uThA kara garna hI rahe haiN| usa vizAla zabdako suna kara droNAcArya cakita hokara bola uThe ki kyA yahA~ marA huA arjuna A gayA hai / isake bAda usa mahAn vikramI pArthane dhanuSavANa car3hAyA aura ghUmate hue rAdhAkI nAkake motIko bAtakI bAtameM hI vedha diyA / usa samaya motIke sAtha bANako pRthvI para girA huA dekha kara vahA~ baiThe hue sabhI rAjoMko bar3A bhArI harSa huA aura ve usake guNoMko grahaNa karaneke lie utkaMThita ho uThe / isa dvija-veSa-dhArI pArthakI yAdava, mAgadha Adi rAjoMne bar3I prazaMsA kI aura drupada rAjA tathA usake putra bhI mana-hI-mana bahuta AnaMdita hue| isake bAda hI dropadIne apanI dhAyake hAthameMse 'varamAlA' lekara arjunake galemeM pahinA dI / parantu daivavazAt vaha mAlA vAyuke ati vegase TUTa gaI, jisase vahIM pAsameM baiThe hue cAra pAMDavoMkI godameM bhI usake motI jA par3e / ataH logoMkI mUrkhatAse yaha dantakathA cala par3I ki isane paoNcoM hI pAMDavoMko gharA hai / una durjanoMne--jahA~ taka unase bana sakA-isakI saMsArameM khUba ghoSaNA kara dii| isa samaya dropadI arjunake pAsameM khar3I huI aisI zobhatI thI mAnoM sAkSAt lakSmI hI hai / arjunakI AjJAko pakira dropadI kuntIke pAsa jAkara baiTha gii| isa samaya vaha manamohanI aisI jAnI jAtI thI mAnoM meghamAlAse yukta Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / ~^^^ n wwwww wwwnnanne on wwww wwww an --- vijalI hI hai| ye saba bAteM duryodhanase na sahI gaI, ataH vaha durmukha rAjA logoM ko bhar3akAne lagA ki Apa loga hI kahie ki itane rAjoM ke yahA~ hote hue eka dIna brAhmaNako bhalA isa bAtakA adhikAra hI kyA thA ki rAjoMkI sabhA meM rAdhAvedha kare / isake bAda usane aura saba kauravoMse salAha karake drupada rAjAke pAsa candra nAmake eka suzikSita dUtako bhejA / usane dupadake pAsa jAkara namratAke sAtha kahA ki mahArAja ye saba tejasvI rAje mere dvArA kahate hai ki droNa, duryodhana, karNa, yAdava, mAgadha ityAdi sabhI rAjoMke hote hue kanyAne jo eka dIna brAhmaNako varA hai yaha bar3A bhArI anyAya kiyA hai / Apa hI socie ki jo paradezI hai, jisake dezakA kucha patA nahIM hai aura jo eka lobhI brAhmaNa hai jaise ki aura aura brAhmaNa hote haiM taba vaha itane rAjoMke rahate hue yahA~ se kanyA - ratnako kaise le jA sakatA hai ? ataH Apa isa lobhI brAhmaNako kucha ratna vagairaha bheMTa dekara sIdhI-sAdhI bAtoMse TAla dIjie aura rAjoMke yogya isa kanyAko kisI rAjAke havAle kIjie / yadi yaha bAta Apake kAnUkI na ho to Apa ina rAjoMke sAtha yuddha karaneko taiyAra hoie | caMdra dUtake mu~ha se rAjoMke abhiprAyoMko suna kara krodhameM A drupadane uttara meM kahA ki nyAyake jAnakAra aura svayaMvara vidhiko jAnanevAle rAjoMko apane mu~hase aise vacanoMkA nikAlanA hI adharma haiM / isa sambandhameM aura vizeSa kahane kI AvazyakatA nahIM / sAdhvI dropadIne svayaMvara vidhise jisako varA hai vahI yaha bhUsura ( brAhmaNa ) isakA ghara hai / maiM isameM kucha bhI phera phAra nahIM kara sakatA / isameM yuddha karanekA ina rAjako adhikAra hI kyA hai / kyoMki cAhe nIca ho yA U~ca strIkA vahI vara hotA hai jise vaha apanI pratijJAke anusAra varatI hai / isa lie yuddha kI pratijJA karanA inakA ThIka nahIM hai / hA~, yadi ve na mAneM aura unheM yuddha karane hImeM majA hai to maiM bhI ina vyartha hI bure mArga para jAnevAloMko yuddhake lie nimaMtraNa detA huuN| yaha suna dUta lauTa kara duryodhana Adike pAsa AyA aura usane drupadake saMdezeko jyoMkA tyoM unheM sunA diyA / yaha dekha duryodhana Adi bar3e kruddha hue aura raNake lie taiyAra ho gaye / unhoMne usI vakta raNake AmaMtraNako sucita karanevAlI raNabherI bajavA dI / jise suna kara yuddhake saba sAdhanoM se yukta hokara rAjA loga nikala par3e / hAthiyoM vizAla senAse yukta aura apane apane vAhanoM para savAra the / unake sAthameM jo yoddhA gaNa the unameM koI ratha para savAra the, koI anya anya pANDava-purANa 32 249 ~~m wwwww Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 paannddv-puraann| vAhanoM para the tathA koI paidala the| ve bhaoNti bhA~tike hathiyAra liye hue the / koI daMDa liye thA, koI DhAla talavAra baoNdhe thA aura koI bhAlA liye the / ve sabhI madase uddhata hue mana-mAnI bAteM karate jAte the / koI krodhameM Akara kahate the ki : jaldIse kanyAko pakar3a lo aura ina duSTa tathA matavAle brAhmaNoMko yahA~se mAra / bhagA do| yaha suna kara koI mAnI kahate the ki aisA kyoM, pahale mAnI drupadako hI pakar3a kara na mAra DAlo, jisake kAraNase yaha sava jhagar3A khar3A huA hai / isa prakAra zatruoMke zabdoMko suna kara dropadI kA~pa uThI / use pasInA A gayA / vaha arjunakI zaraNa A gii| usako isa taraha ghabar3AI huI dekha kara bhImane kahA ki tuma Daro mata / prasanna hokara merI bhujAoMke parAkramako dekho / maiM abhI ina vairiyoMko mAra kara bhagAye detA huuN| mere mAre ye abhI eka kSaNabhara bhI yahA~ nahIM Thahara sakeMge aura parvatakI guhAoMkI jAkara zaraNa leMge / isake bAda raNAMgaNameM AI huI ubhaya pakSakI senAoMmeM pracaMDa vANoMke chor3anekA zabda hone lagA aura ghar3A bhArI kSobha maca gayA / yaha dekha kara ki yamake tulya zatru pakSakI sArIkI sArI senA car3ha karake yuddha sthala meM A pahu~cI hai, drupada Adi bhI yuddhake lie taiyAra ho gaye / isI samaya dvijotama yudhiSThirane drupadase prArthanA kI ki Apa hameM astra-zastroMse susajjita paoNca ratha dIjie / yaha jAna kara dhRSTadyumna Adi drupadake putroMne mana hI mana socA ki ye loga jo astra-zastroMse saje hue ratha cAhate haiM isase jAna par3atA hai ki ye koI mahAn puruSa haiN| isake bAda dhRSTadyumna pA~cAlI ( dropadI) ko apane rathameM baiThA kara usakI rakSA karane lgaa| idhara yudhiSThira stha para ArUr3ha ho saudharma indrake jaise zobhane lage aura gAMDIva dhanuSa lekara arjuna sapheda ghor3oMke ratha para savAra ho pratIndra jaisA zobhane lgaa| vaha dhanuSa para bANa car3hAye hue thA / isI prakAra drupada bhI soneke kavacako pahina kara vairiyoMko kaSTa dene ke lie taiyAra huA apane vaibhava aura mukuTase apUrva hI zobhA pAtA thaa| itanehImeM zatrukI durddhara senAko car3ha AI dekha kara bhIma eka vRkSako. . jar3ase ukhAr3a usake Upara daur3a par3A aura yamake samAna kruddha ho usane , apane Age AnevAle rAjoMko, hIsane hue ghor3oMko, garjate hue hAthiyoMko mArA aura 'rathoMko cUra karake unheM cakra-rahita kara diyA / bAta yaha hai ki vahA~ aisA koI bhI nahIM bacA jo bhImake dvArA adhamarA na kara diyA gayA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / 251 womammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm ho / isa samaya bhIma apanI gaMbhIra vANIke dvArA gajendra ke jaisA garjatA thA aura yamakI tulya nirbhaya hokara zatruoMko daMDa detA thaa| isa taraha sampUrNa senAko mAratA / pITatA huA bhIma ramaNIya raNAMgaNa meM siMhake jaisA zobhatA thA aura ghAsa kATane vAlA jaise dhAsako kATatA jAtA hai usI taraha vaha bhI zatru-dalakA saMhAra karatA jAtA thA / bhImake aise apUrva parAkramako dekha kara vahA~ jo madhyastha rAjA the ve usakI jaya jaya dhvanike sAtha tArIpha karate the| isa taraha bhImake dvArA apanI senAko naSTa huI dekha kara tUryanAdase sAre zatruoMko trAsa detA huA duryodhana uThA / udharase senA lekara karNa bhI dhanaMjaya para TUTa par3A aura usa vIrane vighnasamUhake jaise vANoMko saba aura chor3a kara sAre AkAzako vANoMse pUra diyaa| isa prakAra apane yoddhAoMko lekara usane arjuna ke sAtha khUba bhISaNa yuddha kiyA / udharase pArtha bhI karNake chor3e hue vANoMko bar3I zIghratAke sAtha chedatA jAtA thaa| kyoMki vaha lakSyavedha karanemeM var3A bhArI kuzala thA / ataH jaise vAyu meghoMko ur3A detA hai vaise hI vaha karNake bANoMko vAraNa karatA thA / usake aise apUrva dhanupa-dhANa-kauzalako dekha kara karNako bar3A bhArI acambhA humaa| vaha mana-hI-mana socane lagA ki maiMne pRthvI para Aja taka aisA dhanuSa-bANa calAnevAlA koI puruSa nahIM dekhA / karNa apane hRdayake bhAvoMko na roka sakA / vaha bola uThA ki dvijeza, tuma dhanuSa-vidyAke bar3e acche paMDita ho / tumane Aja dhanupa-vidyAke kauzalako dikhAnemeM kamAla hI kara DAlA / hama tumhArI isa kuzalatAkI prazaMsA hI nahIM kara sakate / yaha tumhArI kuzalatA saMsAra bhara dvArA stutya hai| isake bAda karNane vANoMse arjunako pUrate hue ha~sate ha~sate kahA ki dvijeza, bhalA tumane yaha mahonnata vidyA kahA~ para sIkhI hai jo tumhAre AtmAke jaise vilakSaNa camatkArako dikhAtI hai aura manako mohita karatI hai / tumhArI yaha vidyA labdhike tulya hai| he dvijottama, kyA tuma puNyake udayase svargase to yahaoN nahIM Aye ho / kyoMki maiMne tumhAre jaisA dhanuSa-vidyAkA paMDita aura kahIM nahIM dekhA / tuma indra ho yA sUraja, athavA agmi ho yA raNameM uddhatapaneko dikhAnevAle mare hue arjuna hI yahaoN jI kara A gaye ho / saca kaho tuma ho kauna ? karNake ina maznoMko suna kara ha~satA huA arjuna bolA ki rAjana, maiM brAhmaNa hI hU~; lekina pArthakA sArathI raha kara maiMne yaha dhanuSavidyA pAI hai aura isIke vala yahaoN Thahara sakA huuN| isa para karNane kahA ki acchI bAta hai vibha, pahale tuma apane uttamase uttama / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 paannddv-puraann| vANoMko calA lo aura phira bAda apanI sAmarthya se mere mahAna zaroMko saho / itanI vAta-cItake bAda ve donoM siMhakI taraha parAkramI yoddhA kAna taka dhanuSoMko khIMca khIMca kara yuddha karane lage aura eka dUsareke hRdayako cidArane lge| antameM pArthane karNake vacanoMkI nA~I usakI dhunA, sUrajakI garmIko dUra karanevAle chatra aura kavacako cheda ddaalaa| udhara sAre zatruoMko ApadAke paMjemeM phaMsAneke lie drupadane kauravoMkI sArI senAko vANoMkI varasA karake pUra diyA / isI taraha vairiyoMko naSTa karaneke lie dhRSTadyumna Adi dhIra vIra sthiratAke sAtha raNa-sthalameM yuddha karane lge| evaM ratha para savAra hokara bhImasenane duryodhanakA sAmanA kiyA aura vAtakI vAtameM usakA vakhatara cheda DAlA / isa mahA samarameM aisA koI bhI manuSya, matta hAthI aura mahAn utkaTa ghor3A na vacA jo ki pAMDavoMke vANoMse na veghA gayA ho / apanI senAko isa taraha naSTa hotI huI dekha kara bhISma pitAmaha samarake lie taiyAra hue aura unhoMne yuddha kuzala zUroMkI raNa-kuzalatAko apanI kuzalatAse bhulA diyaa| unako isa taraha yuddhasthalameM utare hue dekha kara yuddha-kuzala arjunane apane zaroM dvArA unheM Age bar3hane se roka diyA; aura vaha pArtha kesarI pitAmahake bANoMko apane raNa-kauzalase niSphala karane lgaa| itanemeM droNAcAryane duryodhanase kahA ki rAjana, dekho, ghor3oMkI TApoMse uThI huI dhUlase AkAza kaisA laeNka gayA hai aura raNameM adbhuta krIr3A karanevAlA yaha parAkramI kaisI raNa-kuzalatA dikhA rahA hai / rAjana, jAna par3atA hai yaha arjuna hI hai kyoMki arjunake sivA aura kisI meM itanI dhanuSa-kuzalatA AI kahA~se sakatI hai / yaha bilkula hI jhUTha hai ki vidvAna pAMDava lAkhake mahalameM jala gaye / kyoMki ve jale nahIM kintu jIte jAgate hI vahA~se nikala gaye aura ve hI ye yuddha meM A gaye . haiM / yaha suna kara duryodhanakA citta bar3A vyAkula huA aura mastaka ghUma gyaa| vaha cakita ho ha~satA haeNsatA bolA ki vAha gururAja, Apa bhI acchI bAteM karate haiM / malA, java pAMDava lAkhake mahalameM hI jala cuke tava phira ve yahA~ kahA~se. A gye| unake sAtha hI arjuna, bhI vahIM jala cukA thA phira vaha kahA~se aayaa| guruvara, Azcarya hai ki itanA hote hue bhI Apa dhanaMjayake nAmakI raTaMtako nahIMchor3ate haiM / maiMne to saMsArameM Apake mohakA mahatva eka nirAlA hI dekhA jo Apa mare hue arjunako nidvaMda hue yAda karate rahate haiN| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyAya / 253 ___ karNakI yaha marma bhedI vANI suna kara droNAcAryane hAthameM dhanuSa-vANa lekara arjunase lalakAra kara kahA ki vIravara, yuddha ke lie taiyAra ho / apane parama guru droNAcAryako sAmane dekha kara dhanaMjayane cicameM vicArA ki yaha to mere pUjya guru haiM, guNoMke samudra haiM / inhIMke prasAdase maiMne isa yuddha meM vijaya pAI hai| phira maiM itanA vicArazIla hokara inake sAtha kaise yuddha karUM / maiM nahIM jAnatA ki ve pApI kahA~ jAyeMge, kaunasI durgatimeM par3eMge jo asaMkhya guNoM ke bhaMDAra aura hitaiSI guruoMko bhUla jAte haiM / yaha vicAra kara dhanaMjayane sAta paiMr3a Age jAkara droNake caraNoMmeM namaskAra kiyA aura droNake pAsa likha hue patra ke sAtha eka vANa chodd'aa| bANa jAkara droNake pAsa giraa| use dekha kara droNane uga liyA aura usameM baMdhe hue patrako voNcaa| patra par3ha kara harpake utkarSase droNakA mana khila uThA / usa patrameM likhA thA ki " parama guru droNAcAryake caraNoM meM merA mastaka namra hai / maiM kuntIkA putra aura ApakA guNasAgara ziSya huuN| guro, merA nAma arjuna hai / maiM Apase eka prArthanA karatA huuN| use Apa sunie / vaha yaha ki maine vinA kAraNa hI jo isa raNameM itane yoddhAoMko mArA hai isakA mujhe bar3A duHkha hai| guro, duSTa kauravoMne hama logoMko vinA kAraNa hI jalA denekA upakrama Arambha kiyA thA / parantu puNya-yogase kisI taraha hama usa mahalase nikala Aye / vahaoNse nAnA dezoMmeM ghUmate hue sukhake sadana-rUpa isa mAkaMdIpurImeM Aye / puNyase Aja yahA~ hameM Apake caraNoMke darzana hue, isakA hameM bar3A Ananda hai / antameM Apase merA yahI namra nivedana hai ki Apa thor3I dera Thahara jAie aura cupacApa apane isa vidyArthIkI bhujAoMke valako dekhie tAki maiM bhI sArthaka ho jAU~ / duryodhana Adine jo pAMDavoMko jalA kara mAranA cAhA thA-inheM bhI inakI karatUtakA phala cakhA duuN|" usa patrako par3ha kara droNAcAryakI oNkhoMmeM pAnI bhara AyA / unhoMne jAkara karNa aura duryodhana Adise patrakA sArA hAla kahA / patrako suna kara karNane kahA ki saca hai ki arjunake vinA aura kisameM aisI sAmarthya thI jo isa taraha raNameM vANoke dvArA zatruoMke siroMko chedatA / isI taraha eka bhIma hI sAre raNakA saMhAra karane ke lie sadA samartha hai; tathA yudhiSThira Adi pAMDava bhI isake lie khUba samartha haiM / yaha saba hAla suna kara kauravAgraNI duryodhana kSaNabharake lie iti-kartavya-vimUr3ha ho cakita sA raha gayA / itanemeM hI droNa pAMDavoM ke pAsa phuNce| pAMDavoMne unake darzana kara, unakA AliMgana kara unake caraNa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 paannddv-puraann| wmmmmmmmmmmmmmmmm warrm ammmmmran kamaloMmeM namaskAra kiyA aura apane para bItA huA sArA hAla kaha sunAyA / antameM bhAI-bhAiyoMmeM honevAle isa mahAna yuddhako droNAcAryane roka diyA / isake bAda unhoMne pAMDavoMse kahA ki tuma loga merI eka vAta suno / vaha yaha ki tuma logoMko kauravoMke isa doSa para dhyAna nahIM denA cAhie, kyoMki tuma jAnate ho ki hita kisameM hai / putro, tuma logoMko ava roSa karanA ucita nhiiN| kAraNa roSa karanese kucha hita sAdhana nahIM hotA / tuma logoMke puNyake mAhAtmyako kauna kaha sakatA hai ki jisake prabhAvase jalate hue mahalameMse bhI tuma jIte jAgate nikala Aye aura jahA~ jahA~ gaye vahIM vahIM kanyA Adi sampadAke dvArA pUje gaye / pAMDava isa taraha droNAcAryake sAtha vArtAlApa kara hI rahe the ki itanemeM bhISma pitAmaha karNa, Adi kaurava rAjA bhI vahIM A pahu~ce / aura ve saba prItike sAtha ApasameM namratA-pUrvaka yathAyogya rItise mile-bheTe / tathA garva-rahita hue kaurava nIcA muMha karake cupacApa baiTha gaye aura ve bar3e lajjita hue| __ isake bAda karNa, droNa, bhISma ( gAMgeya ) Adine kauravoMkI aura pAMDavoMkI parasparameM kSamA karavAI --unake hRdayakA maila dUra karavAyA / yaha ThIka hI hai ki sajjanoMkA samAgama zubha kRtyoMke lie hI hotA hai / antameM duryodhanane' kahA ki lAkhake mahalameM maiMne Aga nahIM lagAI aura isa viSayameM maiM zrIjinendrakI sAkSI detA huuN| maiM to yahI kahatA hU~ ki jisa duSTane mahalameM Aga lagAI ho vaha jantu-pIr3aka puruSa ghorAtighora narakameM par3e / parantu yaha bar3A acchA huA jo Apa logoMkA samAgama phira ho gayA aura isase hama logoMkA apavAda duurgyaa| nahIM to loga hameM hI kalaMka lagA rahe the ki inhoMne pAMDavoMko jalA diyA hai / yaha saca hai ki pahale janmameM kiye hue karmako koI roka nahIM sakatA cAhe phira usase jIvoMkI kIrti ho yA apayaza / isa taraha bahAnA karake kauravoMne apanA doSa chipA kara mukha para magipana dikhAyA / saca hai duSToMkI duSTatA ghaTa nahIM sakatI / isa prakAra kauravoMne saba rAjoMke diloMmeM jaise banA santoSa / karA diyaa| - isake bAda kuMbhArake ghara jAkara bhakti-bhAvase nanna rAja-gaNane kulakI maryAdA pAlanevAlI kuntIko bar3e vinayase namaskAra kiyA / isI prakAra duryodhana Adi bhI kuMtIko mastaka jhukA namaskAra kara aura use santoSita kara Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solahavA~ adhyaay| 255 nun ann an nanann amenom sthira-cittase usake Age baiTha gaye / tava kuntIne duryodhanase kahA ki bhAI, dhRtarASTrake isa mahAn vaMzameM tumane na jAne kyoM kAlimA lgaaii| duryodhana, tumane yaha kyA kiyA jo apane vaMzako bhI jalAnekA yatna kara vaMzake nAza hI kI ceSTA kI / dekho, jo apane kuTambakA nAza kara uttama sukha cAhate haiM ve vaise hI kumauta marate haiM jaise ki Agase hare vaoNsa jala kara khAka ho jAte haiM / yaha rAjya bhI to tabhI taka sukha detA hai jaba taka ki dilameM isakI cAha rhe| jaba dilase isakI cAha nikala jAtI hai taba yahI use saMtApa, duHkha denevAlA ho jAtA hai aura bar3e bar3e anarthakA kAraNa ho jAtA hai / kyoMki yaha rAjya vAstavameM tRNake agra bhAgameM lagI huI osakI bUMdake samAna hI naSTa honevAlA hai| phira na jAne isako cAhanevAle kyoM apane vaMzake logoMko bhI mAra kara ise cAhate haiN| aise svArthiyoMke jIvitako dhikkAra hai-eka vAra nahIM, sau bAra nahIM; kintu asaMkhya bAra anaMta bAra dhikAra hai| yaha suna kara duryodhana AdikA muMha kAlA par3a gayA aura lajjAke mAre ve nIcA mastaka karake raha gaye / isake bAda jaba drupadako yaha jAna par3A ki ye brAhmaNa veSadhArI pAMDava haiM taba use bar3I khuzI huI aura vaha ati zIghra dropadIkA vivAha karaneko taiyAra ho gyaa| usane pAMDavoMko eka sundara mahalameM tthhraayaa| isake bAda rathameM savAra hokara bAjoMke zabda aura jaya kolAhAlake sAtha arjuna vivAha-maMDapameM AyA aura usane maMDapakI vedIke Upara zubha muhUrta aura zubha lamameM usa vidyAdharakI putrI sahita dropadIkA pANigrahaNa kiyaa| isa samaya nagAr3oMke sundara zabda hue, dudamiyoMkI garjanA huI aura naTiyoM ke manorama nRtya hue / kAntizAlI drupada rAjAne isa samaya Agantuka rAjoMkA divya vastrAbhUSaNa aura uttama uttama vastuoM dvArA khUva Adara satkAra kiyA / isake bAda bhISma, karNa Adi arjunake vivAhotsavako dekha kara yuvatijanoMke sAtha apane apane sundara mahaloMmeM cale gaye aura caturaMga senA sahita catura pAMDava tathA kaurava hastinApura cale aaye| ___ vahA~ pAMDavoMne bar3e ThATa-bATake sAtha nagaramai praveza kiyA / isa samaya hastinApurameM ghara ghara toraNa bA~dhe gaye the aura dvAra dvAra para sundara zomAzAlI kalaza rakkhe gaye the| tAtparya yaha ki isa vakta hastinApurameM khUba hI zobhA kI gaI thii| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 pANDava purANa | satI dropadI pavitra thI, bar3I viduSI thI, zIla-sampatile yukta thI, rUpasaundaryakI sImA thI / vaha uttama guNoMke Akara eka arjunako hI bhajatI thI; anya pAMDavoMko nahIM / kyoMki yadi vaha aura aura pAMDavoM para bhI Asakta - citta hotI to satI kaise kahI jAtI tathA usa vaMza bhUSaNakA nAma sArI satiyoMmeM pahale kyoM liyA jAtA / isa sambandha meM koI mata puruSa kahate haiM ki dropadI divya rUpa- sampatiko pAkara kAmAsakta ho gaI thI, ata eva usane pA~coM pAMDavoMko apanA hRdaya diyA / parantu yahA~ yaha prazna uThatA hai ki jina pA~coMko vaha bhajatI thI ve to bar3e suzIla aura nirmala-buddhi the / phira ve kaise eka patnI para Asakta citta hue / ve to svayaM zrImAna the; unake lie koI kamI nahIM thI / jaba dIna, daridra logoM ke bhI judI judI striyA~ hotI haiM taba aise samajhadAra pA~coMke bIca eka hI strI ho yaha Azcarya hai / hama pUchate haiM ki yadi mAna bhI liyA jAya ki dropadI pA~coM para Asakta thI to kyA phira koI use satI kahane ke lie taiyAra ho sakatA hai / nahIM, haragija nahIM / buddhimAnoMko isa para vicAra karake use zuddha aura gaMbhIra - buddhi sAdhvI hI kahanA cAhie / jo apane matake andha zraddhAlu aisI satIko doSa dete haiM bhagavAna jAne ve pApI kaunasI durgatimeM pdd'eNge| 4 jo jIva jJAna aura sukhako denevAle, mokSake mArga, uttama puruSoM dvArA prazaMsA aura sevA kiye gaye, amRtakA sthAna aura sAre saMsAra meM sAra vastu zIla - dharmakA Adara karatA hai vaha kabhI zokakA pAtra nahIM hotA aura use kabhI krodha Adi kaSAyeM bhI nahIM satA sakatIM / use samyagdarzana samyagjJAna aura samyak cAritrakA lAbha hotA hai, jisase ki usakA sArA moha, ajJAna aura viSaya-rAga naSTa ho jAtA hai / 1 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satrahavA~ adhyaaye| 257 satrahavA~ adhyaay| maiM una zrI zreyAMsa bhagavAnkA Azraya letA hU~ jo kalyANa-maya hai, jinhoMne 'ghAtikAko AtmAse judA kara diyA hai ata eva jinheM jina kahate haiM, jo cAya aura abhyantara lakSmIse yukta hai, AzritoMko zreyake dAtA haiM aura unnata hai| ve prabhu mujhe bhI kalyANa-mArga para lagAveM / isake bAda pAMDava aura kaurava sAre rAjyako AdhA AdhA baoNTa kara eka dusareke sAya sneha rakhate hue rAjya bhogane lage / isI taraha pAMDava bhI apane hisseke paoNca bhAga kara aura pA~ca mukhya sthAna niyata kara judA judA rahane lge| unase zatru-vijayI, sthira-citta yudhiSThira indramasya ( dehalI ) meM rahate the / gaMbhIrAzaya bhImasena vahIM dehalIke pAsa hI tilapatha purameM rahate the / nIti-nipuNa aura vicArazIla arjuna zatruoMko vyartha kara nItise pRthvIko pAlate hue sunapatameM rahate the| nakuLa apane kulako saphala karate hue jalapathameM nivAsa karate the aura mItibhAjana sahadeva vaNikapatha puraMma rahate the / tAtparya yaha ki ve mahAbhAga isa taraha judA judA raha kara apane apane hakake anusAra AnaMda-cainase uttama lakSmIko bhogata the / java saba samucita prabandha ho cukA taba yudhiSThira aura bhImane jo deza dezameM rAja-putriyA~ vyAhI thI, una sabako ve vahIM le Aye / sAtha hI ve kauzAmbI purIse viMdhyasena rAjAkI putrI vasantasenAko bhI liyA le Aye aura yudhiSThirane usake sAtha vyAha kara liyA / bhImasena Adi yudhiSThirakI AnAke anusAra pRthvIko pAlate hue sadA uttama sukha bhogate the aura unakI sevAke lie taiyAra rahate the / inheM dhana-dhAnya aura sone-caoNdI Adi jaMgama vibhUtise kucha adhika prayojana na thA; kintu ye sadA hI apanI senAkI vaDhatI datta-citta rahate the / tAtparya yaha ki inakA apanI senAko bar3hAnemeM khUba yatla thaa| inake hRdaya vilkula sApha the aura yahI kAraNa hai ki inake cehare sadA hI kamala se khile rahate the ye apane manakI svacchatAse saba kAmoMmeM saphala hote the / ina logoMko rAjyakA vilakula garva na thaa| ye sarala bhAvase sadA hI gaMgAke jalake jaise svaccha bhISma pitAmahakI bhakti bhAvase sevA-upAsanA karate the / aura isI lie pitAmaha bhI ina para pUrA sneha rakhate the| : / pANa-purANa 33 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 pnnddiv-puraanneN| pAMDavoMke sAtha pitAmahakI aisI mIti dekha kara eka samaya kauravoMne unase kahA ki kaluSita-citta pitAmaha, tumane yaha kyA karanA zurU kiyA hai| bhalA socie to jaba Apa pAMDavoM aura kauravoMkI rAja-sampattiko varAvarIse bhogate ho tava phira isa ; prakAra pAMDavakI ora hI ApakA jhukAva kyoM hai ? isakA kAraNa kyA hai / duryodhana Adike aise krodha bhare zabdoMko suna kara pitAmahane kahA ki kauravAdhIza, sunie, isakA bhI kAraNa hai / aura vaha yaha ki ye satpuruSa haiM, zUravIra haiM, acche guNoMke pAtra haiM, nIti-nyAyake paNDita haiM aura sacce dharma-rUpa amRtake pInevAle haiN| isake sivA inameM bar3A bhArI guNa yaha hai ki ye bItI huI aura AnevAlI bAtoMkI vyartha cintA nahIM karate / ye vartamAnameM upasthita viSaya para hI pUrA pUrA vicAra karate haiM / vasa, isIse ye mujhe atIva pyAre haiN| eka samaya kRSNane premake vaza ho arjunako krIr3Ake lie giranAra parvata para vulaayaa| vizAla giranAra parvata manuSyakI tulanA karatA thA / manuSyake vaMza hotA hai usameM vNsh-baaNs-the| manuSyake pA~va hote haiM usake kinArekI bhUmi hI pA~va the / manuSya tilaka lagAte haiM usameM bhI tilaka vRkSa the| vaha bar3A bhArI unnata thA aura usameM nAnA jAtike jIva-jantu rahate the| kucha samaya udharase to kRSNa giranAra pahu~ce aura idharase krIr3AmeM dattacitta arjuna bhI vahA~ pahu~ca gayA / una donoMne premake sAtha eka dUsarekA AliMgana kiyA aura ve mahAmanA AnaMda-cainase giranAra para krIr3A karane lage / krIr3A karate hue ve donoM snehI aise jAna par3ate the mAnoM indra aura pratIndra hI krIr3A karate haiN| unakI krIr3A vilakSaNa hI thii| ve kabhI vanameM daur3ate phirate the; kabhI pAnImeM DUvate nikalate the; kabhI eka dUsare para ve kesara mile hue caMdanakI picakArI bhara kara chor3ate the; kabhI daur3ate daur3ate giranAra para car3ha jAte aura pIche pA~va lauTa Ate the kabhI devAMganAoMke jaisI nRtyakAraNiyoMke nRtyoM aura gItoM dvArA manovinoda karate the aura kabhI gaiMda khelate the / tAtparya yaha hai ki isa tarahase una donoMne snehake sAtha giranAra para khUba krIr3A-vinoda kiyA aura dilako bhlaayaa| isake bAda kRSNake sAtha sAtha arjuna bhI dvArikAmeM AyA / vaha usameM praveza karatA huA atula vibhUtike dhAraka indrake jaisA zobhatA thaa| arjuna manovinoda pUrvaka kAla bitAtA huA kRSNake sAtha dvArikAmeM bahuta dinoM taka rhaa| usake sAtha anya rAjA bhI sukha-pUrvaka apane samayako bitAte hue vahIM rahe / ina rAjoMke sAtha pUrI pUrI rAjavibhUti thI / hAthI ghor3oM AdikI pUrI pUrI senA thii| Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satrahavA~ adhyAya / 259 eka samaya mahatvazAlI arjunane svacchapanA aura bhadra vicAroMvAlI subhadrAko jAte hue dekha kara socA ki rUpa-saundarya se indrANIko bhI jItanevAlI yaha sundarI kauna hai / yaha apane raNa-kSaNa zabda karate hue nUpuroMke zabdase devAMganAoMko jItatI hai aura kaTAkSa-nikSepase usa kAmako bhI jIvita kara detI haiM jise pahale dhyAna-rUpI agnike dvArA yogIjana jalA cuke haiM / nahIM jAna par3atA yaha rUpa-saundaryakI sImA kauna hai / rati hai yA lakSmI padmAvatI hai yA rohiNI; yA sUraja kI priyA hai / jo ho yadi yaha mRganayanI aura sukha-candrase a~dhereko dUra karanevAlI aniMdya sundarI mujhe mile merI miyA bane taba hI maiM apanA saubhAgya samajha~gA aura taba hI mujhe sukha hogaa| isake binA merA janma hI vyartha hai| ataH kisI-na-kisI upAyase mai ise apanI prANa-vallabhA banAU~gA / mana hI mana yaha soca kara usa manasvIne kRSNase pUchA ki mahArAja, sAkSAt lakSmI jaisI aura uttama lakSaNoMvAlI yaha kisa mahAbhAgakI putrI hai / uttarameM kRSNane kucha musakyA kara kahA ki dhanaMjaya, kyA tuma ise sacamuca hI nahIM jAnate / yaha atIva rUpa-saundaryazAlinI merI subhadrA nAma vahina haiM / yaha suna pArthane ha~sa kara uttara diyA ki taba to yaha gajagAminI mere mAmAkI putrI hai aura mere sambandhake yogya hai / isa para kRSNane kahA ki acchI bAta hai dhanaMjaya, tumhArI isa rAyase maiM khuza hU~ aura isake sAtha tumhArA saMbaMdha sthira karatA hU~ / tuma ise svIkAra kro| yaha suna arjuna kRSNake mukha kamalakI ora dekhane lagA / taba kRSNane arjunakA abhiprAya jAna kara usake lie vAyuke vega jaise zIghragAmI ghor3oMvAlA eka sundara ratha ma~gavA diyA, jise pAkara arjuna prasanna huA / isake bAda vaha subhadrAko paraspara premAlApa dvArA apane para mohita kara, rathameM baiThA, vAyuke vegase bhI jaldI calanevAle ghor3oMke dvArA, vAyuke vegakI nA~I ati zIghra hI vahA~se cala diyA / udhara java yAdavoMne subhadrAke hare jAnekI bAta sunI taba ve bar3e kruddha hue aura kavaca vagairaha pahina pahina kara, dhanuSa-bANa le usI vakta daur3a par3e / koI kavaca pahina kara hAthameM muhara lekara dor3e; koI bhAlA aura camakatI huI talavAra lekara bhAge, koI rathoMmeM savAra hokara aura koI paidala hI zakti hAthameM lekara cale koI AkAza-tala taraMgoMkI naoNI uchalane kUdanevAle ghor3oM para savAra hokara cale aura koI yaha kahate hue cale ki ghor3e Adi savAriyoMkI jarUrata hI kyA haiM, Akhira kAma to talavAroMse hI par3egA / ataH ve kavaca vagairaha binA pahine hI hAthameM talavAra liye hue bhAge / kucha vIragaNa arjunakI isa ghokhe * Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 paannddv-puraann| vAjI para bar3e krodhita hokara kahane lage ki yAdavoMkI kanyAko hara lejA kara yaha durjana arjuna chipa karake jAyagA hI kahA~ ? hama logoMke mAre pAnImeM DUbane para bhI to nahIM bcegaa| . isa prakAra samudrake jaisA gaMbhIra aura caturaMga senA-rUpa taraMgoMse taraMgita samudravijaya apane vandhu-vargako sAtha lekara calA aura ghor3eke hIsaneke zabdase unnata senA-sahita baladeva bhI calA / inake sAtha hI parAkramI nArAyaNa dhanuSa-bANa lekara, pA~cajanya zaMkhakA maMda maMda zabda karatA huA kucha senAko sAtha le siMhakI naoNI bddh'aa| isI prakAra bhUri vibhUtivAle, lokottama, tejasvI aura nirbhIka rAjA bhI inake sAtha ravAnA hue / isake bAda,nArAyaNa , idhara udhara kucha ghUma kara senA-sahita dvArikA vApisa A gayA aura baladeva Adiko bulA kara usane kahA ki dAdA, vAta yaha hai ki aba jyAdA jhagar3A bar3hAnese kucha lAbha nahIM / ataH acchA yahI hai ki sulakSaNA hone para bhI hare jAneke doSase dUSita huI bahina subhadrA pArthako hI de dIjie / aura arjuna apanA bhaneja hI hai tava usake lie yaha sarvathA yogya hai / ata eva soca kara use arjunake lie apane hAthase hI denA yogya hai / kyoMki arjunake sAtha jhagar3A karanA aba vyartha hI hai / kRSNake aise mAyA bhare zabdoMko suna kara una logoMne arjunake lie subhadrA denA svIkAra kara liyA / isake bAda kRSNane apane catura maMtriyoMko bulAyA aura unheM subhadrAko le Aneke lie sunapata bheja diyaa| unhoMne vahA~ jAkara atIva vinayake sAtha arjunako praNAma kiyA aura arjunako vacana dekara subhadrAkaM sAtha ve dvArikA vApisa Agaye / isake bAda vahA~ vyAhakI saba taiyArI kI gaI aura eka sundara vivAhamaMDapa nirmANa kiyA gayA / usameM parama utsAhake sAtha zubha muhUrta, zubha lagnameM parama bhautike sAtha arjunane subhadrAkA pANigrahaNa kiyA / arjuna usake lie bar3A utsuka ho rahA thaa| vivAha ke samaya aneka prakArake vAjoMke zabdase dizAyeM zabda-maya ho rahI thiiN| naTa-nATiyoMke manohArI nRtya ho rahe the / dIna-hIna garIba anAthoMko khUba dAna-mAna, dhana-daulatase tRpta kiyA jA rahA thaa| isa vivAhotsavameM yAdavoMke bulAye hue sava pAMDava bhI Akara sammilita hue the / isa prakAra apanI pyArI subhadrAko pAkara arjuna sukhake sAtha samaya vitAne lgaa| idhara bhImasenane lakSmImatI aura zeSavanIkA pANigrahaNa aura kiyA / tathA nakulane vijayAkA aura sahadevane jo savapta choTA thA, suratikA pANigrahaNa kiyaa| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satrahavA~ adhyAya / 261 isa prakAra vivAhotsava ke samApta ho jAne para saba rAjA java apanI apanI rAjadhAnI meM cale gaye taba eka dina pArthake sAtha kRSNa upavanameM krIr3A karaneko gayA / aura vahA~ una donoMne saphala- manoratha honeke kAraNa atIva prasanna tAke sAtha jala-kalloloMse khUba krIr3A kii| ve jala-krIr3AyeM nimagna ho rahe the ki itane meM udhara se jAte hue aura apane mIThe vacanoMse sabako santuSTa karanevAle eka brAhmaNane arjuna se kahA ki pArtha, mujhe bhojana aura uttama uttama vastue~ dekara santuSTa karo | wwwwwwwwwwwwwwwwwwwn mate w www.n wwwwwwm^^ rAjana, maiM dAvAnala haeNU aura Apa kauravoMke vIra putra haiN| maiM cAhatA hU~ ki Apa apane samartha sevakoMko sAtha lekara mere isa vanako jalA kara naSTa kara dIjie | usake ina vacanoM ko suna kara uttarameM tejasvI pArthane kahA ki Aja na to mere pAsa ratha hai aura na koI dhanurdhara hI hai / aura mere saba kAryoMke sAdhaka divya zara bhI mere pAsa nahIM haiM / yaha suna kara usa dvijane arjunako eka aisA ratha diyA jo vAnarake lakSaNase yukta thA aura zatru jisako jIta nahIM sakate the / isake bAda phira usa dvija- veSa dhArI devane musakarA kara arjunako vandi, vAri, bhujaMga, tArkSya, megha aura vAyu Adi bANa diye / nArAyaNako usane gadA aura garur3akI dhujA se cinhita eka ratha diyA aura nAnA kArya karanevAle bahuta se ratna nArAyaNakI bheMTa kiye| isa samaya ina vANako pAkara pArthane usa vanako jalAne ke lie eka bANa chor3A, jisase bhayabhIta hue vanecara jantuoMko jalAtA huA dAvAnala dhIre dhIre sAre vanako ghera kara sava orase vanako jalAne lagA / pakSI, saoNpa, hAthI, siMha aura mRgoM Adiko jalAtI huI vaha AgakI jvAlA AkAzameM vahuta U~ce taka jAne lagI / usane thor3I hI derameM sAre vRkSa aura tRNa-samUhako jalA kara khAkameM milA diyA / saca hai jaba bhUkhA yama krodha karatA tatra deva-dAnava aura manuSya Adi kisIko bhI vaha nahIM chor3atA / isake bAda arjunako eka bANa dete hue usa dvijane kahA ki isa bANake prabhAva se jisa vastuko Apa cAheM jalA sakate haiM aura nizcaya rakkheM ki jisako Apa jalA deMge usako phira na to surendra bacA sakatA hai aura na yama hI / isa prakAra sAre vanake samasta jIva-jantuoMko jalate hue dekha kara eka takSaka nAma nAgako bar3A bhArI krodha AyA aura usane saba devatako nimaMtrita kiyaa| usase krodhameM bhAkara saba devatA yaha kahate hue daur3e Aye ki mahAnubhAva pArtha, * Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 paannddv-puraann| / ~wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwr Thaharie- aba tuma hamAre krodhase baca kara jAoge kahA~ ? hama tumheM kahIM chor3aneke nahIM / yaha kaha kara una devoMne sAre gagana-maMDalako meghoMse bhara diyaa| kAjalake jaise kAle ve megha mahAn dhvani karate hue garjane lge| unako garjate hue dekha kara arjunane vijaliyoMko dikhAte hue kRSNa kahA ki dekhie maiM isa meghamAlAko eka hI bANase abhI ur3Aye detA huuN| maiM suroMkI' isa meghavidyAko eka hI bANake dvArA abhI chede DAlatA hU~ / isake bAda vaha dAvAnalase bolA ki he dAvAnala, tuma yatheSTa rItise vihAra kro| tumheM koI nahIM roka sakatA / tumhAre sAtha dveSa karanevAle yA tumhArI bhakSaka isa meghamAlAko to maiM abhI naSTa kiye detA hU~ / itanA kaha kara arjunane gAMDIva dhanuSa hAthameM uThAyA aura use car3hA kara usane usakI TaMkAra kI, jisako suna kara sArA jagata bahirA ho gayA aura dhanuSakI yamake huMkAra jaisI dhvaniko suna kara arjunako DarAneke lie devagaNa bole ki arjuna, kapaTase vanako jalA kara tuma hama jaise vikramazAlI devoMse baMca kara kahA~ rahoge? garur3ake Age valavAna saoNpakI bhI kyA cala sakatI hai? / isake bAda devoMne kSubdha hokara dhArAsAra jalakI varasA kI aura thor3I hI dera meM sArI pRthvIko jalamaya kara diyA / unheM arjunakI vanako jalA DAlanekI icchAko naSTa karanA thaa| yaha dekha arjunane zara-samUhake dvArA eka uttama maMDapa racA aura pAnIkI eka bUMda bhI dAvAnala para nahIM par3ane dI, jisase dAvAnala na bujha kara bar3hatA hI gyaa| antameM devatoMne aura adhika varasA kI para usase bhI vaha dAvAnala zAnta nahIM huaa| isI samaya krodhameM Akara kRSNane vAyu bANa chor3A, jisase una meghoMko bar3A trAsa huA aura sAtha hI arjunane bANa calAye, jisase vAtakI vAtameM sava megha naSTa ho gaye; jaise ki garur3ake mAre pUrNa balazAlI phaNezvara bhI bhAga jAte haiM / taba arjunase isa prakAra tiraskRta hokara devagaNa mahAn aizvaryazAlI indrake pAsa gaye / aura indrase unhoMne ApanA sArA hAla kaha kara kahA ki deva, Apake krIr3A karaneke yogya, suMdara vRkSAvalIse suzobhita khAMDava vanako arjunane jalA kara khAka kara diyA hai| hama logoMne usake bacAnakA bahuta kucha upAya kiyA; paraMtu usa mAnIne hameM vahaoNse mAra bhagAyA aura hamArA bar3A tiraskAra kiyA, jisase bhayAtura hokara hama saba ApakI zaraNameM Aye haiN| yaha suna kara indrako bar3A krodha aayaa| vaha udvigna huaa| isake bAda vaha airAvata hAthIko Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satrahavA~ adhyaay| 263, sajA kara raNake lie taiyAra huA usakI raNabherIko suna kara Aye hue devagaNako usane calaneke lie Adeza diyA aura vaha svayaM bhI hAthameM vajra lekara calA / parantu isa samaya akasmAt yaha AkAzavANI huI ki "sureza, svargako chor3a kara devatoMke sAtha kahA~ jAte ho| tuma arjunake lie kucha bhI vighna upasthita nahIM kara sakate / kyoMki vaha usI pavitra vaMzakA hai, jisa vaMzameM prasiddha aura tIna lokake svAmI nemiprabhu, kRSNa nArAyaNa aura pAMDava jaise mahAna puruSa paidA hue haiN| isa lie tuma apanA haTha chor3a kara Anandase apane sthAna para hI raho / " yaha suna kara surendra apane sthAna para hI raha gayA / udhara arjuna bhI saba vinoMko dUra karake premake sAtha hastinApura calA AyA / evaM utkaMThita kRSNa bhI pramodake sAtha apanI nagarImeM A gaye / apanI rAjadhAnImeM pahuMca kara arjuna subhadrAke sAtha ramatA huA divya bhogoMko bhogane lgaa| isake kucha kAla bAda usake subhadrAke garbhase putra ratnakA janma huaa| vaha saba uttama lakSaNoMse yukta thA / usakA nAma abhimanyu thaa| eka samaya duSTabuddhi duryodhanane kapaTase pAMDavoMko bulAyA aura sneha-vacanoM dvArA dhIra-buddhi yudhiSThirase kahA ki kaunteya, Aie, hama Apa dila bahalAne ke lie akSakrIr3A kareM-jUA kheleM / yaha kaha kara kauravAgraNI duryodhanane yudhiSThirake sAtha jUA khelanA zurU kiyA / kapaTase kaurava jo pAme pheMkate the ve unake anukUla hI par3ate the| dekha kara aisA jAna paDatA thA mAnoM acchI tarahase sikhAye gaye donoM pAse kauravoMke AjJA-dhArI sevaka hI hai / aura ve jo kabhI bhImake huMkArake mAre idhara udhara jAkara paDate the usase aisA jAna paDatA thA mAnoM bhImake nAdake Darake mAre ve sthira hI nahIM hone pAte; kintu idhara udhara jAkara ulTe paDa jAte haiM / yaha dekha kauravoMne kisI bahAnese bhImako mahalase bAhara bheja diyA aura una chaliyoMne aba pUre kapaTase dyUta-krIr3A Arambha kI, aura thor3e hI samayameM chalI duryodhanane chalase dharmAtmA yudhiSThirako jIta liyA / yudhiSThira apanA sarvasva hAra gye| unhoMne bAjUbaMda, kuMDala, vizAla hAra, soneke kaMkaNa, dhana-dhAnya, ratna-mukuTa Adi aura samasta deza, ghoDe, hAthI, ratha, yoddhA vagairaha saba dhana-sampaci jUAmeM hAra dii| yahA~ taka ki sukhako denevAlI tamAma vastue~ hAra kara bhI yudhiSThirane dhUtakrIr3A baMda na kI / antameM ve apanI rAniyoM aura pyAre bhAiyoMko bhI dAva para Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pANDava-purANa AAAAAAAA rakhaneko taiyAra ho gaye / itanemeM hI huMkAra karatA huA bhIma vahA~ A pahuMcA aura sArI sampattiko hArI huI tathA bAkIko dAva para rakkhI huI dekha kara usane bhayabhIta ho yudhiSThirase kahA ki pUjya bhAIsAhaba, yaha kyA hai ? tumane sArI hAni karanevAlA yaha jUA kAheko zurU kiyA / kyA Apako nahIM mAlUma hai ki isa jUAse sArA yaza naSTa ho jAtA hai aura sAre saMsArameM vadanAmI hotI hai| isase pada pada para hAni bhoganI par3atI hai / mahArAja, yaha dyUta sabhI anA~kA mUla hai aura isa lokakA vigAr3anevAlA to hai hI, parantu eka kSaNa bharameM jIvoMke paralokako bhI vigAr3a detA hai| ___yaha saba vyasanoMmeM pradhAna hai, durddhara duHkhokA dAtA hai| vidvAn munijanoMne isI lie ise bhI madirAkI naoNI vilkula hI heya batAyA hai / unhoMne to yahA~ taka kahA hai ki isake samAna saMsArameM na to koI pApa hai, na huA aura na hogaa| bhImake aise uttama vacanoMko suna kara yudhiSThira kSubdha ho uThe aura jUA khelanA unhoMne baMda bhI kara diyA, parantu isake pahale hI ve bAraha varSake lie sArI pRthvIko paNa para rakha kara hAra cuke the| .. isake bAda vyathita mana ho yudhiSThira bhIma Adike sAtha gharako cale aaye| unake ghara pahuMcate hI duryodhanane eka dUtako unake pAsa bhejA / dUtane Akara yudhiSThirako praNAma kiyA aura kahA ki he mahInAtha, mere mukhase duryodhana mahArAja kahate haiM ki vAraha barSake lie Apa yahA~se cale jAyeM; kyoMki yahA~ rahanemeM ApakA hita nahIM hai / Apa apanA bhalA cAhate haiM to Apako bAraha sAla taka vanameM rahanA cAhie aura so bhI isa taraha ki jisameM itane dinoM taka koI Apa logoMkA nAma bhI na suna sake / kahanekA matalaba yaha hai ki Apako isImeM sukha hai ki Apa vanavAsa svIkAra kreN| Apa loga Aja hI rAta yahaoNse cale jAyeM, nahIM to Apa logoMko saMtApa bhoganA pdd'egaa| dUta itanA nivedana karake calA gyaa| _idhara duSTa duHzAsana dropadIke mahalameM Akara, draupadIkI coTI pakar3a use mahalase vAhara khIMca lAyA / usa samaya aisA jAna par3atA thA mAnoM- usane kamala-canameM rahanevAlI mahAna lakSmIko hI kamala-vanase nikAla liyA hai| yaha hAla dekha bhISma pitAmahane kauravoMse kahA ki yaha Apa loga acchA nahIM karate / isase sAre saMsArameM tumhArI apakIrti hogI / kAma vaha karo, jisase Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. ANANAWWANA-N AMA AAMAN NA satrahavA~ adhyaay| 265 saMsAra bharameM tumhArA yaza vistRta ho / dekho, yaha tumhAre bhAIkI strI hai, pavitra hai, jisako ki tumane gharase nikAla kara bAhira kara diyA hai / vizvAsa rakkho ki jo koI apanI bhaujAIkA tiraskAra karatA hai use durgatike duHsaha ananta duHkha jhelane par3ate haiN| ___apanI isa durdazAse duHkhI ho oNsU vahAtI aura rotI huI dropadIne pAMDavoMke pAsa Akara kahA ki dekhie jitanA Apa logoMkA tiraskAra huA hai usase bhI adhika-coTI pakar3a kara khIMcI jAneke kAraNa-merA hubhA hai / hAya, jisake Age merA sira kabhI khulA nahIM rahA usIne merA sira khola kara coTI khA~cI / batalAie ava merA bacA hI kyA! yamake jaise duSTa duHzAsanake Age maiM kara hI kyA sakatI thii| usane merI saba ijjata le lI / dropadIne bhImako sambodhita karake kahA ki hA bhIma, yaha maiM jAna cukI ki mere isa apamAnakA badalA tumhAre vinA koI nahIM le sakatA / kisImeM aisI sAmarthya nahIM jo isa parAbhavako dUra kare / dropadIke aise tiraskAra bhare vAkyoM ko suna kara krodhameM Akara bhImane yudhiSThirase kahA ki svAmin, maiM Aja zatruoMke kulako jar3a mUlase ukhAr3e pheMke detA hU~ / dropadIke isa tiraskArako na saha sakaneke kAraNa, pArtha bhI utthaa| yaha dekha kara yudhiSThirane kahA ki yaha hama logoMke lie ucita nahIM hai / jisa taraha vAyuke vegase kSobhita hone para bhI samudra apanI maryAdA nahIM cher3atA usI taraha hI mahAn puruSa bhI kisI bhI avasthAmeM apanI maryAdAko nahIM loNghteN| yudhiSThirane isa taraha samajhA kara vacana-rUpI aMkuzase bhIma-rUpI madonmatta hAthIko anartha karanese rokA aura arjunakI krodha-vanhiko bhI usane vacanarUpI zItala jalase zAnta kara diyA / vaha unheM samajhAne lage ki bhAiyo, abhI kucha samaya dhIraja rkkho| bAda jaba maiM samartha ho jAU~gA tava zatru-kulakA avazya hI nAza karU~gA isameM tanika sA bhI sandeha nahI / parantu yaha nizcita hai ki cAhe jo ho, apane vacana nahIM hArU~gA / mere adbhuta parAkramI vIra bhAiyo, ava yahA~ rahanekI mati chor3a kara zIghra cala do aura vana jAkara DerA DAlo / avase hameM vana hI apanI rAjadhAnI banAnI hogii| ___ yudhiSThirake ina vacanoMko suna kara bhIma, arjuna Adi cAroM bhAI mAna chor3a kara vana calaneke lie uTha khar3e hue aura apane viyogase atIva duHkhita ataeva rotI huI jananI kuntIko vidurake ghara hI chor3a gaye / unhoMne apamAnase pANyA-purANa 34 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 pANDava-purANa dukhI huI dropadIko bhI vahIM chor3anA cAhA, para vaha rUpa-saundaryakI sImA vahA~ nahIM ThaharI / vaha unake sAtha hI vanako calI / dharmAtmA pAMDava mana-hI-mana bhAvanAoM para vicAra karate hue dropadIkI gatike anusAra maMda maMda cale jAte the| . ve vana, upavana, zilA aura pahAr3akI coTI para siMhakI naoNI nirbhaya ho kara vAsa karate the / ve mArgameM jo phale hue vRkSa milate the unake phaloMko khAte, rAstemeM par3anevAlI nadiyoMkA pAnI pIte aura valkaloMke vastra pahinate the| isake bAda ve mArgake kaSToMko sahate hue pahAr3oM Adi viSama sthaloMko lA~gha kara bhaoNti bhaoNtike vRkSoMse suzobhita kAliMjara nAmake vanameM pahuMce / vahA~ unhoMne eka aisA varagadakA per3a dekhA, jo pattoM aura DAliyoMse khUba chAyAdAra thaa| use dekha kara bhUkha-pyAsase thake hue pAMDava usake nIce ghanI chAyAvAlI bhUmimeM ArAma karaneke lie Thahara gye| jUA naraphakA rAstA hai, duHkha-rUpI sA~pakA bila hai, dharmakA vidhvaMsaka hai, saba doSoMkA sthAna hai, parAbhavako detA hai, ApattikA samudra hai aura hita-ahitake vivekako bhulA denevAlA hai / isa lie sukhake cAhanevAloMko usase sadA dUra hI rahanA caahie| aura bhI dekho ki yaha dyUtakarma durgatiko denevAlA hai, jhUTha tathA pApakA khajAnA hai / mA~sa madirAkI ruciko bar3hAtA hai, ata eva zikArameM pratti karAtA hai, vezyA aura parastrIkI cAhako bar3hAtA hai aura corIkI zikSA detA hai / isakI saMgatise jIvoMkI lolupatA bar3ha jAtI hai / matalaba yaha ki yaha sabhI vyasanoMmeM prakRti karAtA hai| aura isI kAraNase AcAryoMne ise sAre vyasanoMmeM pradhAna batAyA hai, ataH uttama puruSako isakA nAma bhI nahIM lenA caahie| dekho, yaha saba isI jUAkA hI prabhAva hai ki jisake nimittase upamArahita pravINa pAMDava bhI apane dezase bhraSTa hokara vyAghra, sA~pa vagairahake nivAsasthAna vanameM rahe aura so bhI AhAra Adike binA dAruNa duHkhoMko sahate hue| bhataH mahAna mahAna puruSoMko bhI dAruNa duHkhoMmeM DAlanevAle isa duSTa karmako ceSTAkI dhikkAra hai aura yaha saba anau~kA mUla chor3ane yogya hai| mahAtise jIvoMkI lAcAhako bar3hAtA jAtA hai, ata evamalA hai, jhUTha tatha Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 267 MAnAmAAMAnnar aThArahavA~ adhyaay| tove rana vAsupUjya tIthezvarako praNAma hai jo basupUjyake putra haiM, indra, narendra Adi jinakI pUjA-stuti karate haiM aura jinake prasAdase jIva svayaM bhI pUjya bana jAte haiM / ve prabhu mujhe saMsAra-samudrase pAra kreN| isake bAda jahA~ pAMDava Thahare hue the, vahA~ eka muniyoMkA saMgha A gyaa| vaha saba guNa-sampanna thA, nirmala-buddhikA dhAraka thA, IryApatha zuddhikA pAlaka thA, parigraha-rahita aura zIlase vibhUSita thA / usako dekha kara pAMDava bahuta harSita hue; aura ve dharmAtmA usI vakta muniyoMkI vandanAke lie gaye tathA unheM vinIta bhAvase praNAma kara unake Age baiTha gye| isake bAda vicAra-catura yudhiSThirane mana-hI-mana vicAra kiyA ki mere pApakA bar3A udaya hai aura usIkA prerA huA maiM vanameM ghasa rahA hU~ / isa samaya maiM apane kartavyako kaise 'nivAha savatA hU~ jaba ki 'maiM svayaM 'yahA~ phaloM para nirbhara raha kara jyoM tyoM apane kudinoMko vitA rahA hU~ / mere pAsa kucha dhana bhI nahIM hai / tava aisI hAlata maiM ina mahAtmA munijanoMko dAna kaise hU~ aura janma saphala karU~ / murde jaise mujha garIvakA yaha jIvana dhikkArakA pAtra hai / munidAnake vinA diye jIte rahanese to kahIM maranA hI acchA hai| yudhiSThira isI cintAmeM ulajha rahe the| unheM isa prakAra ciMtita dekha kara saMghanAyaka mahAmunine unase kahA ki yudhiSThira, jaba ki tuma saMsArakI hAlatako jAnate samajhate ho tava tumheM isa sambandhameM tanikasA bhI viSAda aura kheda nahIM karanA cAhie / vinayake AgAra aura vAtsalyake bhaMDAra bhavya, tuma dekho ki hamArA tumhArA jo samAgama ho gayA hai yaha bhI eka bhArI dharmakA vaibhava hai, ise tuma kucha thor3A na samajho / aura eka bAta yaha hai ki yahA~se Age tumheM aura bhI bar3e bar3e kaSTa hoMge; parantu tuma usase vicalita na hokara unheM zAntise saha lenA / - isake bAda vaha muniyoMkA saMgha to siMha, zArdUla Adike nivAsa sthAna aura mahAna unnata sagiri nAma pahAr3a para calA gayA aura nyAyake jJAtA tathA gaMbhIrAzaya mAMDava dharma dvArA apanA samaya bitAte hue bahuta dinoM taka vahIM rahe / eka samaya rUpa-saundaryazAlI arjuna, hAyameM gAMDIva dhanuSa le indra-krIDAke lie nikalA / usa samaya usa nirbhayane kisI bhayaMkara rAstemeM jAte hue Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra68 ' pANDava-purANa / eka manohara nAmake manohara pahAr3ako dekhA / dekhanekI icchAse vaha usa para car3ha gayA / vahA~se usane bar3e bar3e vizAla pattharoM aura vRkSoMse viSama pRthvI talako dekhaa| isake bAda vaha jorase cillA kara bolA ki isa pahAr3a para koI deva, vidyA- / dhara yA manuSya hai ? yadi ho to vaha mere sAmane Ave aura mujhe koI aisA upAya batAve jisase merA abhISTa siddha ho; aura anya janoMke sava manorathoMko sAdhanevAle padArthokI siddhi ho / isake uttarameM AkAzameM phailatI huI AkAzavANI huI ki pArtha, merI vAta ekAgra cittase suno| isI bharata kSetrameM vaitAbya nAma eka pahAr3a hai / usakI do zreNiyA~ haiN.| eka uttarazreNI aura dUsarI dakSiNazreNI / Apa vahA~ jAie / vahA~ atizIghra hI Apako jayalakSmI apanAvegI aura Apake sau aise ziSya hoMge jo Apake sabhI manorathoMko sAdhege / parantu vahA~ Apako pA~ca sAla taka rahanA cAhie / nizcaya rakhie ki isake bAda niyamase ApakA Apake vAndhavoMke sAtha samAgama hogA / isa AkAzavANIko suna kara arjunako bar3I khuzI huii| vaha vaiga hI thA ki itanemeM vahA~ eka bhIla A gayA / usakA zarIra bhauMre jaisA kAlA aura lambA thA / usakA muMha aura oMTha sUkhe hue the / vaha vAtula thA, duntura thA, kAle kezoMvAlA thA / vaha eka hAthameM pracaMDa akhaMDa dhanuSa aura dUsare hAthameM vANa liye thA / aura use car3hAneke kAraNa usake netra rakta jaise lAla ho rahe the| sArAMza yaha hai ki vaha bar3A. bhayaMkara mUrti thA / usako dekha kara arjunane kahA ki vanecara, yaha dhanuSa mere yogya hai, isa lie ise tuma mujhe de do| tuma vyarthakA bhAra kyoM liye phirate ho / aisA uttama dhanuSa mahAna puruSoMke hI hAthameM zobhA detA hai / tuma vyartha hI apane Apako kaSTameM kAheke lie DAla rahe ho arjunakI ina bAtoMse to use bar3A krodha AyA aura vaha usake viruddha khar3A ho gyaa| usane AkAzameM meghakI naoNI garjanevAle dhanuSakA TaMkAra kiyA aura usa para bANa car3hAyA / isa samaya usake dhanuSakI AvAja suna kara sAre vanecaroMke dila dahala gye| isake vAda dhanaMjaya aura vaha bhIla donoM hI yuddhake lie Amane sAmane khar3e hue / una zUravIroM meM parasparameM khUba hI tIvra prahAroM dvArA yuddha chir3A / karNa paryanta DorIko khIMca khIMca kara chor3e gaye tIkSNa vANoMke dvArA unameM khUba yuddha Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyaay| 269 huaa| donoM orase itane bANa chor3e gaye ki unake dvArA una donoMke bIcameM eka maMDapasA bana gayA / vaha aisA zobhane lagA mAnoM bhamahRdaya puruSoMke lie Azraya hI khar3A kiyA gayA hai / isa samaya krodhake AvezameM Akara usa bhIla para arjunane jo jo bANa chor3e usa bhIlane una savako hI vyartha kara diyaa| use durjeya dekha kara arjunane dhanuSa-vANa to chor3a diyA aura vaha bAhu-yuddha karaneke lie usa para jhpttaa| ___ tava raNa-kuzala aura tejasvI ve donoM vAhudaNDoMke dvArA parasparameM bhir3ate hue aise jAna par3e mAnoM do malla snehameM Akara eka dUsarekA AliMgana hI karate haiM / parantu isa bAhuyuddhameM bhI jaba pArtha usa para vijaya na pA sakA tava vaha use sarvathA ajayya samajha kara kucha hatotsAha sA huaa| lekina usane himmata nahIM hArI / isake bAda usane bar3e sAisake sAtha caTase usa kirAtake donoM paoNva pakar3a kara use mastakakI orase cAroM ora khUba ghumA ddaalaa| tava vacAre bhIla para bar3I vipatti AI aura kucha samayameM hI usake prANa zithila ho gye| isake bAda arjuna use pRthvI para pachAr3anA hI cAhatA thA ki vaha bikaTa mahAbhaTa prakaTa hokara bhUSaNoMse vibhUSita eka divya rUpameM dekha pdd'aa| usane pRthvI taka mastaka jhukA kara vinayake sAtha arjunako namaskAra kiyA aura kahA ki narAdhIza, maiM tumhAre Upara atIva prasanna huuN| ataH tuma cAho jo divya vara mAMgo / maiM isa samaya tumheM saba kucha deneko taiyAra huuN| usakI bAteM suna kara paramArthake jJAtA arjunane uttara diyA ki acchA maiM yahI cAhatA hU~ ki tuma mere sArathI bano / isake uttarameM apanI pratijJAke anusAra usa vidyAdharane kahA ki tuma jo kahate ho mujhe vaha svIkAra hai / usake aise pratijJA-baddha zabdoMko suna kara pArthako bar3A saMtoSa huA aura usane premabhare zabdoMmeM usase pUchA ki bhAI, tuma kauna ho ? kahA~se Aye ho ? aura tumane yaha yuddha kisa matalavase kiyA thA ? uttarameM vidyAdharane kahA ki prabho, sunie / mai yuddhakA kAraNa tumheM batAtA huuN| isI bharata-kSetrameM eka vijayAI nAma manohara pahAr3a hai / vaha itanA U~cA hai ki usake zikhara AkAzako chute haiN| jAna par3atA hai ki vaha pRthvI aura AkAzake bIcako nA~pane ke lie hai| itanA U~cA uThA huA hai / / usakI dakSiNa zreNI meM eka sthanUpura nAma uttama nagara hai, jo ki apane * vizAla kodase svargake vimAnoMkI bhI tarjanA karatA hai| vahA~kA rAjA vidyutmabha Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 wwwwwwww wwww wwwww thA / vaha namike vaMzakA thA / vaha kAntizAlI aura vidyAoMke vidhAna se vizuddha AtmAkA dhAraka thA / vaha vidyAdhara thA / usake putrakA nAma indra hai / vahU sphUrtivAna aura bar3A zaktizAlI hai / isake sivA usakA eka putra aura bhI haiN| - usakA nAma vidyunmAlI hai / vaha zatru-santatikA bar3A bhayAnaka zatru hai / eka dina kSaNameM naSTa honevAle bAdaloMko dekha kara vidyutprabha saMsAra - deha-bhogoM se virukta ho gayA, ata eva indrako rAja-pATa aura vidyunmAlIko yuvarAja pada dekara vaha svayaM niHzalya ho, dIkSita ho gayA / pANDava-purANa | isake bAda yuvarAja vidyunmAlIne prajA para bar3A anyAya karanA Arambha kiyA / vaha kabhI nagarake logoM kI striyoMko pakar3a letA, kabhI unakA dhana haraNa kara letA aura kabhI unheM aura aura saMkaTa detaa| sAMrAza yaha ki vaha saba taraha prajAko duHkha detA thA / akhira pariNAma yaha huA ki usake mAre sAre nagarameM upadrava hI upadrava maca gyaa| yaha dekha use eka dina indrane ekAntameM bulA kara kucha ucita sIkha dii| parantu usakA vidyunmAlI para viparIta hI prabhAva par3A, jisase vaha indrase bhI vimukha ho gayA; aura madase matta ho usase vaira rakhane lagA / isake bAda vaha krodha A nagarI chor3a kara hI calA gayA aura bAhira raha kara logoMko lUTane-khasoTane lagA / vahA~se kucha dinoM meM vaha kharadUSaNake vaMzake logoMke sAtha svarNa - purameM jAkara vahIM rahane lagA / t isa prakAra jaba indrako zatrukI orase atyadhika saMtApa pahu~cA taba use rAhuke dvArA grase gaye caMdramAkI bhA~ti kSaNabharake lie bhI sukha pAnA kaThina ho gayA / vaha hamezA hI cintAse vyagra rahane lagA aura yahI kAraNa hai ki bhayake mAre vaha aba nagarIke phATaka banda karavAye rahatA hai aura gupta rIti se apane dina bitAtA hai / mahArAja, maiM usI indrake sevakakA eka putra hU~, 'jisakA nAma vizAlAkSa haiM aura merA nAma candrazekhara hai / ataH pitAke svAmIko isa taraha cintAse saMtapta aura zokAkula dekha kara mujhase nahIM rahA gayA / aura isI kAraNa maiMne eka nimittajJAnIko praNAma kara vinayake sAtha pUchA ki vibho, indrake zatrudalakA nAza kaise aura kaba hogA / uttara meM una nimittajJAnIne kahA ki jo manohara giri para tujhe jItegA vahI pArtha dhanurdhara indrake zatruoM kA bhI saMhAra karegA / basa, prabho, usa naimittikake vacanoM para vizvAsa karake hI maiM gupta vezameM isa Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 aThArahavA~ adhyAya / giri para rahatA hai| svAmina, puNyayogase Aja mujhe Apa jaise mahAmati puruSoMke darzana bhI mila gaye haiM, jisake lie ki maiM bahuta dinoMse lAlAyita thA / ava * antameM Apase merA yahI namra nivedana hai ki Apa mere sAtha calie aura apanA kartavya kIjie / isake bAda ve donoM phaharAtI huI dhujAoMvAle eka vyomayAnameM baiTha kara vahA~se cala diye / jisa vimAna para ve savAra the vaha ghar3I tejIse calatA thA aura raNa-ghanTAke zabdase zabdamaya kiyA jA rahA thaa| ve thor3I hI derameM vijayArddha mahAgiri para pahu~ca gaye / unake AnekA hAla suna kara indra sanmukha Akara unase bar3e snehake sAtha milA / udhara indrake zatruoMko jyoM hI pArthake AnekI khabara lagI tyoM hI ve vimAnoM para savAra hoho kara Aye aura unhoMne saba dizAoMko ghera liyA / yaha dekha kara arjuna khevaTiyAphI bhA~ti indrake sAtha vimAnameM baiTha zatruoMke sAmane gayA aura usane raNa-ghoSaNA kara dii| jisako suna kara pracaMDa dhanupadhArI raNa-kuzala zatru pArtha dhanurdharake sAtha yuddhake lie taiyAra hue aura unhoMne usake sAtha yuddha cher3a diyA / vaha yuddha itanA bhISaNa thA ki jisase pArthako bhI yaha patA cala gayA ki zannu sAmAnya zastrase nahIM jIte jA sakeMge; kintu divya zastrase parAjita hoMge / ataH usane divyAstrake dvArA kitane hI zatruoMko nAgapAzase vaoNdha liyA, vahutoko jalA kara bhasma kara diyA aura bahutoMko arddhacandra vANa dvArA chinna-bhinna kara diyaa| antameM vaha indrako zatru-rahita karake nagAr3oMkI AvAjake sAtha-sAtha rathanUpura calA gyaa| isa samaya rathanapurakI striyoMne ghara gharameM maMgala gIta gAye aura dhanaMjayakI jayake samAcAra digaMganAoMke kAnoM taka pahu~cAye / gAthakoMne pAMDavoMke vaMzakI tArIpha kI aura usakA yaza varNana kiyA tathA mada-rahita hue sava vidyAdharoMne bhaktibhAvase pArthakI pUjA-prazaMsA kii| ___ isake vAda arjuna bahutase vidyAdharoMko sAtha lekara vijayArddhakI donoM zreNiyoMko dekhaneke lie gayA aura thoDe hI samayameM unheM dekha kara vaha vApisa rathanapurameM A gyaa| isake bAda usane vidhAgharoMke Agrahase gaMdharva Adi mitroM ke sAtha vahA~ pA~ca sAla vitAye aura bAda vaha vahA~se mitroM sahita calA aayaa| usa yazasvIke sAtha hI dhanuSavidyA sIkhanevAle citrAMgada Adi usake sau ziSya bhI cale Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 pANDava-purANa / amo norm ammmmmmmmmmmmmwwwimw wwwwwwe n n n armimmorns Aye / vaha vahA~ AyA jahA~ usake bhAI yudhiSThira Adi Thahare hue the| unheM dekha kara vaha vimAnase utarA aura usane unheM bhaktibhAvase yathAyogya namaskAra kiyaa| jabase arjuna calA gayA tavase usake viyogase pAMDava bar3e duHkhI ho rahe the / ata: usake samAgamase unheM bhI bar3A harSa huA / kauna aisA puruSa hai jise apane bandhuke samAgamase sukha na ho| isake bAda puNyAtmA pArtha jAkara praNayavatI dropadIse milA / usase mila kara usa pratApIko vahuta zAnti milii| isa samaya dhanuSa-vidyA-kuzala citrAMgada Adi satpuruSa vidyAdhara bhaktise sadA dhanaMjayakI sevAmeM upasthita rahate the tathA mahAmAnya aura vijJAnI yudhiSThirakI AjJAko bhI zirodhArya karate the| udhara eka dina duryodhanako khabara lagI ki nyAya mArga-gAmI pAMDava sahAya vanameM A gaye haiN| yaha suna use bar3A krodha AyA aura vaha bahuta sI senAko sAtha lekara unako mAra DAlaneke lie niklaa| isI samaya isa bAtakI khavara deneke lie RSitulya saMyamI nArada citrAMgadake pAsa Aye / ve usase bole ki citrAMgada, tuma vairiyoMse bhare hue aura bhayAvane isa jaMgalameM kisa lie rahate ho / unhoMne gaMdharva Adiko bhI sambodhita karake kahA ki kucha samajhameM nahIM AtA ki tuma loga ina vanavAsI pAMDavoMkI sevAmeM aise kyoM lIna ho rahe ho / yaha suna kara citrAMgadane kahA ki prabho, mahApuruSa dhanaMjaya hamArA guru hai / isa mahAbhAgane vairiyoMko vAraNa karake indrako rAja-gAdI para baiThAyA hai, ataH yaha hamArA svAmI hai aura hama saba sadAke lie isake sevaka haiM / yaha suna nAradane kahA ki dekho, abhI yahA~ durjaya duryodhana A rahA hai / isa lie hama tumhArA saJcA ziSyapanA tabhI samajheMge java ki tuma loga eka kSaNameM hI use sAthiyoM sahita mAra bhagAoge aura yamakA ghara dikhA doge / nahIM to tumhArA yaha gAla-phulAnA kisI bhI kAmakA nahIM ki hama arjunake bar3e sevaka haiN| ___ kyA tuma loga mujhe jAnate ho, yadi nahIM jAnate to suno, mai Ajanma brahmacArI-strIke nAmase bhI vimukha-aura dharmakarmameM lIna rahanevAlA nArada huuN| dekho, bhISma pitAmaha mahAna budizAlI aura bar3e parAkramI haiN| Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 273 paraMtu ye kalahakArI kaurava unakI bhI sIkha nahIM mAnate aura na ye apane parama guru droNAcArya aura cAcA vidurakI bAta sunate haiM / ye unmArga-gAmI jo jImeM AtA hai vahI vaira-virodhakA kAma kara baiThate haiM / ye nyAya-zUnya apanI mana-mAnI kara yahaoN yuddhake lie A rahe haiN| isa lie bhaktivatsala aura raNako Atithya denevAle Apa loga bhI yuddha ke lie taiyAra ho jaaie| . __ nAradake ina uttejaka vacanoMko suna kara citrAMgada krodhase lAla ho uThA aura vairI-rUpI-jaMgalake lie dAvAnalake jaise usa vIra yoddhAne usI samaya . garvake sAtha raNake lie taiyArI kara dii| isI samaya udharase duryodhanakI caturaMga senA bhI saja kara yuddhake lie A gaI / isameM duryodhanake saba bhAI the aura ve jI-jAnase yuddhakA prayatna karate the| duryodhanakI senAko dekha kara citrAMgada krodhase saMtapta ho uThA aura usake manameM nAnA prakArakI taraMgeM uThane lagI / vaha svaccha yazazAlI gaMdharvake sAtha hI zatru para TUTa pdd'aa| yaha dekha duryodhanake senA-samudrameM bar3A kSobha maca gayA / dekhate dekhate hI usa vicitra yoddhAne-jaise agasta RSine samudrako sukhA diyA thA vaise hI usa-sAre senA-samudrako sukhA diyA / ___ apane pakSakI senAko isa taraha nAza hotI huI dekha kara valazAlI duSTacitta zalya, vizalya aura duHzAsana Adi yoddhA yuddha ke lie uThe / unhoMne khUba jorase vANa calAnA zurU kiyA / parantu udhara citrAMgada unake chor3e hue bANoMko apane zara-kauzalase chinna-bhinna karatA jAtA thaa| isa taraha raNakI lAlasA rakhanevAle donoM orake vIroMmeM paraspara khUba vANoMkI mArA-mAra huI, jisameM hajAroMko to mANoMse hAtha dho baiThanA pdd'aa| isa yuddhameM yoddhAgaNa mahAna tIkSNa vANoM, gadAoM, bhIloM aura tIkSNa talavAroM ke dvArA eka dUsarese ghora yuddha kara rahe the| isa raNameM bhUzaloMkI mArase kitane hI yuddha-kuzala prANoMko khokAra dharAzAyI ' ho gaye the| saca to yaha hai ki aisA koI bhI aniSTa nahIM jo ki usa yuddhameM na huA ho| kitane hI yuddha-bI ke hRdaya hose cira gaye the / ataH ve pRthvI para par3e hue aise jAna par3ate the mAnoM mUrchAke kAraNa pRthvI para soye hue hI haiM / isa samaya jaba gaMdharvane dekhA ki kauravoMke tIkSNa bANoMke dvArA merI senA vedhI pANDava-purANa 35 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jA rahI hai taba usane mohana vANa chor3a kara saba kauravoMko mUcchita kara diyA unameM kevala apayazakA pAtra eka duryodhana hI hozameM rahA / pANDava-purANa | VAAA isa prakAra apanI sArI senAko mUcchita dekha kara duryodhana bar3hA ghbddh'aayaa| vaha tava apanI maryAdA bhUla kara vihvalasA huA raNa-sthalameM idhara udhara ghUmane phirane lagA | yaha dekha citrAMgadane use lalakArA / phira kyA thA, una donoMkA tIkSNa vANoMke dvArA parasparameM bhISaNa yuddha hone lagA, jise dekha kara devoMne una donoMkI bhUri bhUri prazaMsA kI / isa taraha citrAMgadako yuddhameM dhIratAse DaTA dekha kara arjunane usakI khUba tArIpha kii| usane apane aura aura ziSyoMko bhI yuddhake lie Adeza kiyA / isase lakSya vA~dha meM pravINa gaMdharvako acchA maukA milA / usane usI vakta apane zIghragAmI vANoMke dvArA vAtakI vAtameM hI duryodhanakI dhujAko cheda diyA aura bar3I bahAdurI ke sAtha cANa- prahAra jArI rakkhA / antameM usane thor3e hI samaya meM usake ratha ke ghor3oM ko vaidha kara apane apUrva parAkramase rathako bhI ve kAma kara diyA | isake bAda vaha dhanurdhara gaMdharva duryodhanase bolA ki duSTa, tU aba bhAga kara kahaoN jAyagA ? he khala, tUne apanI khalatAse sAre saMsArako khala banA DAlA hai / para aba tujhe dekhatA hU~ ki tU kaisA bahAdura hai / aba mere mAre tU kahIM bhI nahIM bacegA / pApa-paNDita, tUne apanI durjanatA se bahuteka prANiyoM kA vyartha hI vadha kiyA hai / dekha, yaha tujhe tere usI pApakA phala milA hai aura usI kAraNa se tU hathiyAra - rahita bilkula hI dIna vana gayA hai / isake bAda usane duryodhanako pazukI nAI nAgapAzase bA~dha liyA / yaha dekha Darake mAre usake aura aura vIra-gaNa dizArUpI striyoMkI zaraNa meM bhAga gaye / phira unakA kucha patA na calA / idhara duryodhanako vA~dha lenese caMdramA ke jaisA nirmala gaMdharvakA yaza bhI saMsArameM phaila gayA / loga muktakaMThase usake guNa gAne lage ki tU dhanya hai jisane ki duryodhana jaise vIra ziromaNiko bhI baoNdha liyA / saca hai nyAyase kisakI jIta nahIM hotI / arthAt nIti se sabhIkI vijaya hotI hai / udhara duryodhanake pakar3e jAne para saba yoddhA, savAra, mahAvata aura hAthiyoM para car3he hue kaurava zokasAgara meM DUba gaye / yaha saba hI pApakA phala hai jo usake yoddhA - oMkA itanA bhArI apamAna huA / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 275 > udhara duryodhanakI strI bhAnumatIne jyoM hI usake pakar3e jAnekI khabara sunI tyoM hI vaha rotI huI vahA~ AI / vaha zoka-saMtApa meM bilkula hI DUba rahI thI aura oNsuoMkI avirala dhArAse pRthvItalako sIMca rahI thI / vaha citrAMgada Adike pAsa Akara rotI huI unase bolI ki he vIragaNa, Apa loga eka dUsareke mueNhakI ora tAkate hue kyA baiThe haiN| batAie ki Apa logoMne jo mere svAmIko bA~dha liyA hai isase Apako kyA sukha aura lAbha hogA / ata eva acchA ho yadi kauravoMke adhIzvara mere patidevako Apa chor3a deM; anyathA Apa logoMkI bar3I apakIrti hogI / aura aisI hAlatameM Apa loga kaise zAnti lAbha kareMge aura kauna Apa logoM ko acchA kahegA / bhAnumato isa taraha vilApa karatI huI dekha kara bhISma pitAmaha ne use AzvAsana diyA aura kahA ki kRpApAtre, tU kyoM itanI ghabarA rahI hai, aura kyoM hara ekake pAsa jA jA kara rotI hai / dekha, yadi tujhe apane patiko chur3AnA hI hai to tU merA kahanA mAna aura yudhiSThirakI zaraNa meM jA / ve tere durAtmA patiko baMdhana se turaMta chuTakArA de deMge / yadyapi yudhiSThira ke sAtha tere pati duryodhanane bar3A bhArI anyAya kiyA hai; parantu phira bhI vaha dharma- buddhi hai, ataH aparAdhI kaurava rAjoMko vaha avazya kSamA kara degA / vaha dhIra sava rAjako Apatti se chuTakArA dilAne ke lie samartha hai / vaha apane dayAlu svabhAvako kabhI nahIM chor3atA, ataH mujhe AzA tathA vizvAsa hai ki vaha avazya hI duryodhanako chor3a degaa| I pitAmahakI bAta mAna kara bhAnumatI vahIM gaI jahA~ apane bandhuvargake sAtha yudhiSThira baiThe hue the / vahA~ pahu~ca kara vaha bolI ki dayAdhIza, zAnta-cittaM aura vivekI rAjan, Apa hama logoMke saba aparAdhoMko bhUla jAie aura saba sukhoMkI denevAlI mujhe patikI bhIkha dayA karake dIjie / udhara gaMdharva vidyAdhara duryodhanako baoNdha kara aura rathameM baiThA kara indrapurIke jaisI apanI nagarIko le gyaa| isa samAcArako suna bhIma bolA ki duryodhana pakar3A gayA yaha acchA hI huA / isameM zoka karanekI bAta hI kyA hai / jisakA vadha mujhe yA tumheM karanA thA vaha dUsare ke dvArA ho gyaa| yaha to khuzIkI bAta huii| isa taraha ha~sate hue bhImakI yudhiSThirane rokA aura kahA ki bhAI, uttama puruSoMkA aisA svabhAva hotA hai jo kisI hAlatameM bhI vikRta nahIM hotA; kintu sadA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 paannddv-puraann| nomwwwn ummmmm eka sA rahatA hai / dekho, jisa taraha rAhuke dvArA grase jAne para bhI caMdramA apanI ujjvalatAko nahIM chor3atA usI taraha mahAna puruSa bhI durjanoMke dvArA kaSTa diye jAne para bhI vikAra bhAvako nahIM prApta hote / isake bAda dharmaputra yudhiSThirane pArthase kahA ki bhAI, isI samaya duryodhanako chor3a denekA yatna karo, jisase saMsArameM pAMDavoMkI aisI apakIrti na ur3ane pAve ki unhoMne apane kuTumbIke sAtha hI aisA khoTA vyavahAra kiyA / tuma zIghra jAo aura vaha mara na jAya isake pahale hI chur3A kara use yahA~ le Ao / usake mara jAnese pAMDavoMkI bhArI apakIrti hogI / yudhiSThirake ucana zirodhArya kara arjuna usI vakta ratha para savAra ho kara daur3A gayA aura gaMdharvake pAsa pahu~ca kara usase usane kahA ki duryodhanako yahIM aura abhI chor3a do, ise na le jaao| yaha suna kara gaMdharvane apane vIryako pragaTa karate hue arjunase kahA ki hama ise nahIM chor3eMge / yadi tumameM tAkata ho to apanI apUrva dhanuSa-vidyAke bala para chur3A lo| ___yaha dekha arjunakA eka ziSya usase vimukha ho, rathameM savAra ho kara usIkI ora daudd'aa| taba krodhameM Akara pArthane ziSyake sAtha khUba yuddha kiyA aura dekhate dekhate bANoMkI paMktise sAre AkAza-maMDalako Dhaka diyA / yaha dekha zatru vidyAdharane yaha kaha kara ki Apake dhanurvedako dekhatA hU~, haeNsate haeNsate apane bANoMse dhanaMjayako hI pracchanna kara diyA / .. - isake bAda citrAMgada bhI rathameM savAra hokara yuddhake lie uThA aura apane rathako lekara arjunakI aura aayaa| use dekha yaha jAna par3atA thA mAnoM vaha arjunake sAtha mahatI krIr3A karaneko hI A rahA hai| / __' isa samaya citrAMgadane arjunake Upara jo jo bANa calAye unheM ,arjunane meghoMko naSTa karanevAle vAyukI bhA~ti bilkula naSTa kara diyA / taba.ve krodhase lAla hokara donoM hI dhanurdhara divya hathiyAroMke dvArA bhISaNa yuddha karane lage, jisako dekha kara DarapokoMko apane prANoMkI hI A par3atI thii| yaha dekha citrAMgadane dAvAnala vANa chor3A jisako ki pArthane jalada bANase vAraNa kara diyaa| bAda citrAMdagane vAyuvANake dvArA jaba pArthake jaladako cheda diyA taba dhanaMjayane vAr3ava-bANase usake sarvahArI vAyuvANako naSTa kara diyA / taba citrAMgadane nAgapAza bANako chor3A, jise ki dhajayane garur3a vANase vAraNa kara diyA / tAtparya yaha hai ki Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 27 isa prakAra apane zara-kauzalase dhanaMjayane citrAMgadake chor3e hue sabhI bANoMko jaba nivAra diyA taba jayalakSmI svayaM hI usake hAthameM A gaI aura loga use sAdhuvAda dene lage / yaha dekha pArthake ziSyoMne usakI bhaktise khUba pUjA-stuti kI / isake bAda pArthane duryodhanako vizvAsa dilA kara prasanna kiyA aura vANoMkI sIr3hI raca kara duryodhanako pahAr3ake zikharase utArA / isake bAda use yudhiSThirake pAsa lAkara usane baMdhana rahita kara diyaa| saca hai ki baMdhanase sabhIko kheda hotA hai / isa udAratAke badale duryodhanane yudhiSThirakI bahuta bahuta stuti kI aura unheM praNAma kiyaa| yudhiSThirane bhI usase kuzala pUchA, jisake uttarameM duryodhanane kahA ki nAtha, mujhe baMdhanakA utanA duHkha nahIM huA jitanA ki chUTane para huA hai / yaha chuTakArA mujhe bahuta hI khaTakatA hai| kyoMki isase mujhe nIcA dekhanA par3A hai aura paDegA bhii| mahArAja mAnabhagake duHkhake barAbara prANiyoMke sukhakA ghAtaka dUsarA nahIM hai| yahI eka saMsArameM bhArI duHkha hai, jisake mAre jIva jIte jI hI mareke jaise ho jAte hai| isake bAda yudhiSThirane use usake nagarako bheja diyA / yadyapi vaha sakuzala apanI rAjadhanImeM pahuMca gayA para usake hRdayameM mAnabhaMgakI zalya bhAlekI noMka jaicI cubha rahI thii| ataH usane mana-hI-mana socA ki hAya, merA yaha manuSya janma kSaNameM hI vyartha ho gyaa| kahA~ to maiM kauravoMkA svAmI aura kahA~ mere unnata vicAra / parantu yaha saba bAteM usane mujhe raNameM chor3a kara pada-dalita kara dii| merA sava kucha mahatva dhUlameM milA diyA gyaa| mujhe jitanA raNameM pakar3e jAnekA duHkha nahIM utanA arjunake dvArA chur3Aye jAnekA duHkha hai| nahIM mAlUma prANoMko haranevAle mere isa dAruNa duHkhako kauna nivAraNa karegA / mujhe vizvAsa hai ki jo koI mahApurupa ina tejasvI pAMDavoMko yamAlaya bhejegA vahI mahAbhAga merI isa parAbhava-rUpI zalyako bhI miTA sakegA / usane pukAra kara kahA ki kyA saMsArameM koI aisA puruSa hai jo mere isa duHkhako dUra kare / maiM use apanA AdhA rAjya duuNgaa| yaha suna buddhizAlI kanakadhvaja rAjAne kahA ki mahArAja, mai vizvAsa / dilA kara kahatA hU~ ki maiM maiM Ajase sAtaveM dina avazya hI pAMDavoMkA kAma tamAma kara duuNgaa| yadi na karUM to pratijJA karatA hU~ ki maiM apane Apako ami devakI bheMTa kara duuNgaa| isake bAda vaha durbuddhi vahA~se nikalA aura vanameM RSiyoMkA jahA~ eka Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 paannddv-puraann| rammmmwwwmanormonam . . om wwwwwenwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww.ammmmmmm Azrama thA vahA~ pahu~cA / vahA~ vaha uddhata kRtyA vidyAko sAdhane lagA aura homa-maMtra-Adi vidhi karane lgaa| jaba isa bAtakI khabara nAradajIko huI taba ve usI samaya pAMDavoMke pAsa Aye aura unake hitakI vAJchAse madhura zabdoMmeM bole ki Ajase sAtaveM dina kRtyA vidyAke prabhAvase durAtmA kanakadhvaja tuma logoMko mAranA cAhatA hai aura isI lie vaha kRtyA vidyAko vanameM sAdha rahA hai| nAradake vacanoMko suna kara pavitra-ghuddhi dharmAtmA yudhiSThirane apanI sArI icchAoMko ekadama roka diyA aura vaha meruvat nizcala hokara dharma-dhyAna karane lage / unhoMne parigrahase mamatA chor3a kara nAkake agrabhAga para dRSTi jamAI / vaha saMsArase ekadama vimukha-udAsIna ho gaye aura apane mana para unhoMne pUrA pUrA adhikAra jamA liyA / vaha Atma-svarUpakI cintanAmeM aise ulajhe ki sava taraphase manako mor3a kara AtmAmeM hI lIna ho gye| unhoMne apane bhAiyose kahA ki bhrATagaNa, dharma hI eka aisI vastu hai jisake prabhAvase prANiyoMke saba manoratha siddha ho jAte haiM / ata: Apa loga bhI apane manorathoMkI siddhi ke lie eka dharmakA hI advitIya zaraNa grahaNa kareM / dekhie jisa dharmako paralokake lie sura-asura Adi saba sevana karate haiM, karate the aura sadA kAla karate raheMge vaha dharma vizvAsa rakkho ki avazya hI tumhAre vinoMko dUra, karegA aura tumheM sava sukha degA | merA to yahI vizvAsa hai ki dharmake sivA jIvoMko aura koI bhI aisA nahIM jo sukhI kare yA sukha de / isa dharmake prabhAvase Apatti bhI puruSoM ke lie sampatti-rUpa ho jAtI hai aura sukha detI hai| kauna nahIM jAnatA ki grISmake surajakI kiraNeM bhI vRkSoMmeM phala-phUla rUpa Rddhi paidA karatI hai| isa prakAra yudhiSThira dharmakI prazaMsA kara rahe the ki isI samaya apane Asanake kaMpita honese eka avadhi-jJAnI devako pAMDavoMke isa upadravakI khavara lgii| vaha usI samaya vahA~ AyA aura bolA ki maiM naSTa hote hue pAMDavoMke kulakI rakSA karU~gA; uneM tilamAtra bhI duzva na hone duuNgaa| isake bAda vaha pragaTa hokara pAMDavoMse bolA ki tuma loga aise vephikra hokara mere sthAnameM kyoM Thahare ho| kyA tuma loga mere mahAtmyako nahIM jAnate; aura na pahale kyA kabhI tumane use sunA hI hai / dekho, merA mahAtmya aisA hai ki mere kopake mAre koI manuSya pRthvI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 aThArahavA~ adhyAya | 279 para eka kSaNa bhI nahIM Tika sakatA / isake bAda usa vizuddhAtmAne dropadI satIko hara liyA / usake dvArA dropadI ko harI gaI dekha kara pAMDavoMko bar3A bhArI krodha * AyA aura ve use mArane ko usake pIche bhAge / unake sAtha hI nakula aura sahadeva krodhita ho usake pIche vega se yaha kahate hue daur3e ki duSTa tU dropadI satIko hara kara kahA~ jAyagA / aba tU apane Apako marA huA hI samajha / kAheko idhara udhara bhAgatA phiratA hai / nizcaya samajha ki hama tujhe aba jItA na chodd'eNge| isake bAda pAMcAlI sahita vaha jahA~ jahA~ bhAgatA gayA nakula aura sahadeva bhI vahIM vahIM usake pIche pIche bhAge gaye / bhAgate bhAgate ve donoM bhAI eka nirjala vanameM A gaye / unheM pyAsakI bar3I pIr3A ho rahI thii| ve jalakI khojameM usa vanameM idhara udhara ghUmane lage | itane hImeM eka ora usa devakA nirmANa kiyA huA tAlAba unheM dikhAI par3A jo jalakI kalloloMse vyApta thA, kamaloMse bharapUra thA / usako dekha kara ve pavitra AtmA donoM bhAI pAnI pIneke lie usa para gaye aura usakA pAnI pIneke sAtha hI ve jamIna para gira kara mUcchita ho gaye; jaise ki viSaile jalako pIkara manuSya sudha-budha-rahita ho jAte haiN| bar3I dera taka unheM vApisa lauTe na dekha kara arjuna dukhita ho bolA, hAya ! mere pyAre bhAI kahA~ cale gaye ? unheM ati zIghra hI lauTa AnA cAhie thA so itanA kAla bIta gayA taba bhI ve vApisa nahIM Aye; na jAne kahA~ cale gaye / www M^^^^^n nam AAAAAAA itanemeM eka manuSyane Akara unakI jo hAlata huI thI, vaha sArIkI sArI arjunase kaha sunAI / suna kara dhanaMjaya phira eka kSaNa bhara bhI na ThaharA aura vaha yudhiSThirako praNAma kara ati zIghra hI unheM dekhane ke lie niklaa| thoDI dera meM vaha usI tAlAba para pahu~cA jahA~ donoM mUcchita par3e hue the / unheM usa tAlAva ke kinAre mare huekI bhA~ti vehoza par3e dekha kara use bar3A bhArI viSAda huA / vaha zokasAgara meM DUba gayA / usakA mueNha malina ho kara murajhA gayA / usakI A~khoM se A~suoM kI dhArA baha niklii| aura Akhira usakA dhIraja chUTa gayA / vaha atIva kAtara ho vilApa karane lagA ki hAya ! ye kauna haiM ? kyA AkAzase pRthvI para sUraja aura caoNda hI to nahIM A par3e haiM; yA mahAyuddha ke samaya yudhiSThirakI dono bhujAyeM bhagna ho kara to nahIM girI haiM / dekho, ye kaisI hAlata meM par3e hue haiM / inheM dekha kara to merA hRdaya hI phaTA jAtA hai; vaha bilkula dhIraja hI nahIM dharatA / hAya ! maiM yahA~se jAkara inake sambandhameM bar3e bhAIko kyA uttara dU~gA / isa prakAra arjunane bar3A vilApa kiyA / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 VAN in mnara jaba usakA hRdaya kucha zAMta huA taba krodhameM A usane apane bhayAvane svarase sArI dizAoMko kSobhita karate hue kahA ki jisa kisI duSTAtmAne mere ina parama pyAre bhAiyoMko mArA hai mai usa duSTako abhI hI yama-mandirakA atithi nAye detA hU~ / nan MA pANDava-purANaM / A647 AAAAA Mam^^^^^^^.N arjunakI isa vibhISikAko sunate hI sAkSAta dharma-rUpa aura nirbhaya usa devane, jaise koI zatru se kahatA hai vaise hI chipe chipe, arjuna se kahA ki vIra pArtha, tumhAre ina donoM yogya bhAiyoMko, saca kahatA hU~ ki maiMne hI mArA hai aura tumase bhI kahatA hU~ yadi tumameM kucha tAkata ho to tuma bhI merA eka kahanA kara dekho| tuma thor3I derake lie apane krAdhako to chor3a do aura apanI pyAsa bujhAne ke lie mere isa tAlAvakA thoDAsA pAnI pI dekho / devakI aisI Azcarya-pUrNa bAta suna kara krodhameM bhUla arjunane bhI usa tAlAvakA pAnI pI liyA aura isake thor3e hI samaya meM vaha bhI usa viSaile jalase besudha ho cakkara khAkara jamIna para gira par3A / 7 udhara jaba bahuta kAla taka pArtha bhI vApisa na lauTA tava khedita hokara yudhiSThirane bhImase kahA ki bhAI, mAlUma nahIM par3atA ki arjunako bhI itanA vilamba kyoM lagA / ' tuma jaldI jAkara vaha jahA~ ho use khojo / yudhiSThirakI AjJA pAkara jagatako prasanna karanevAlA bhIma usI vakta vahA~se cala kara apane pAda - prahAra se jamInako kaMpita karatA huA vahIM jA pahu~cA jahA~ ve tInoM hI besudha par3e the / bhI unakI mRtaka jaisI dazA dekha kara bar3A duHkhI karane lagA | unakI vaha duHkha-maya avasthA na saha sakane ke TUTa sA gayA / vaha daivako ulahanA dene lagA ki rAkSasa, tUne yaha kyA aniSTa upasthita kara diyA hai ! Aja yaha jAna par3atA hai mAnoM mere bhAI hI nahIM mare; kintu samasta loka hI naSTa ho gayA ! - duSTa, aba tU hI batA ki inheM chor3a kareM hama kahA~ jAyeM, kahA~ raheM, kisase bAteM kareM aura kahA~ aba ina pyAre sahodaroMko dekheM ! isa prakAra vilApa karatA huA mahAbhaTa bhIma duHkhake mAre mUcchita ho kara pRthvI kI goda meM leTa gayA; jaise ki kATa diyA gayA per3a kriyA- vihIna ho kareM jamIna para gira par3atA hai / isake vAda jaba vaha ThaMDI havAke sparzase kucha saceta huA taba uTha kara cakitakI bhA~ti saba dizAoMkI ora dekhane lagA aura huA aura vilApa kAraNa usakA dila Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' aThArahavA~ adhyAya / 281 bolA ki jisa duSTane mere ina parama pyAre bhAiyoMke prANa liye hai usako yadi maiM dekha pAtA to kabhI na chor3atA / apane hAthoMke vajra jaise mahArase use gataprANa kara dizAoM kI bali car3hA detA / bhImake garva-yukta vacanoM ko suna kara AkAzameM ThaharA huA vaha deva bolA ki sunie, Apa cAhe apane mu~ha miyAmiTTa bhale hI vaneM, para maiM to usIko niraMkuza zaktivAlA mAnU~gA jo nirmaya huA mere isa tAlAba meM jAkara pAnI piyegA / MAAAAAAAA deva kahane ke sAtha hI bhIma tAlAva para gayA aura usane nirbhaya ho snAna kara usakA pAnI piyA | isake bAda jyoM hI vaha mahA calI bAhira Akara baiThA ki use bhI usI vakta mUrcchA A gaI aura vaha ekadama behoza ho gayA / a khira anya bhAiyoMkI bhA~ti use bhI pRthvI kI goda meM leTa jAnA par3A / saca hai ki bar3e bar3e mahAtmA bhI apane Upara AnevAle aniSToM ko nahIM jAna pAte haiM / udhara jaba samaya bahuta vIta gayA aura bhIma bhI pIchA na lauTA taba yudhiSThirako bar3I cintAne gherA / unakA mueNha phIkA par3a gayA / vaha mana-hI-mana socane lage ki itanA samaya bIta gayA aura aba taka bhI bandhu-gaNa pIche nahIM Aye / mAlUma nahIM kyA huA / jAkara dekhU~ ki kyoM nahIM Aye / isake bAda vaha uThe aura vanako dekhate hue vahIM pahu~ce / vahA~ una sabako mUrcchita dekha kara unheM bhI mUrcchA A gaI / isake bAda jaba ve sudhameM Aye tava vilApa karane lage ki vandhu-gaMNa, jAna par3atA hai Apa loga isa tAlAba ke pAnIse mUcchita ho gaye haiN| kheda hai ki sar3I cIjoMmeM laga jAnevAlA ghuna ina vajra kaise khaMbhoM meM kaise laga gayA / hAya ! Aja yahA~ pAMDava-kulakA sarvanAza ho gayA / aba duSTa aura ke bhaMDAra duryodhanakI khUba bana par3egI / vaha sAre rAjyakA adhIzvara vana kara manakI murAda pUrI kara legA / usa duSTako anyAyake rokanevAlA aba koI nahIM raha gayA hai / jaba usa duSTako kruddha hue yodhAoMne yuddhameM bA~dha liyA thA tava daivake hAtha se maiMne hI use chur3AyA thA, use mArane nahIM diyA thA / parantu hAya ! usI daivane aba mere hI pyAre bhAiyoMko mAra DAlA hai / sujhameM usa duSTa daivako bhI hataprabha karane kI zakti hai aura usIkA yaha phala thA jo maiMne usa vakta una mattoMke hAthase kauravoMko mautese bacA liyA thA / parantu phira bhI duSTa daivako bhaya na lagA aura usane mere hI sAtha aisA vyavahAra kiyA / daivake prati yaha ulAhanA suna vaha deva bolA ki dharmarAja, tumhAre ina pracaMDa dhanuSadhArI bAndhavoMko maiMne hI apane prabhAva se isa avasthAko pahu~cAyA hai / isameM pANDava-purANa 36 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 pANDava-purANAM tanika bhI sandeha nahIM hai| tuma bhI merI eka bAta suno| vaha yaha ki yadi tuma bhI kucha zakti rakhate ho to isa tAlAvakA pAnI pio / anyathA apanI zaktikA vyartha abhimAna kyoM karate ho| kyoM meMDakake jaise gAjate ho| tumhArI isa Tara Tarase kucha kAma na clegaa| kucha karake dikhAnA par3egA / devakI aisI acambhemeM DAlanevAlI vAna suna kara prabuddha, pavitramanA aura dharma-buddhi yudhiSThira caTase tAlAvameM ghuse aura unhoMne niDara ho usakA pAnI pI liyA / isake thor3I hI dera bAda vaha bhI anya bhAiyoM kI taraha viSa pInevAle puruSakI nA~De, usI vakta dharAzAyI ho gaye / hAya ! dhikkAra hai usa daivakI duSTa ceSTAko jisane ki aise dharma-buddhi aura dharmake avatAroMkI bhI aisI zocanIya hAlata kara dii| udhara kanakadhvajake maMtra-vidhAnase sAtaveM dina use kRtyA vidyA siddha ho gaI aura usake pAsa A kara usase AjJA mA~gane lagI / kanakadhvajane kahA ki yadi tumhArI zakti atula aura vipula hai to tuma ati zIghra jAkara pAMDavoMkA sarva-nAza kara do / usake isa Adezako pAkara krodhase lAla ho vaha calI gaI aura vahA~ pahuMcI jahA~ ki pAMDava mUJchita ho mare se par3e the| isI samaya dharmadeva zokAtura bhIla kA rUpa banA kara vahIM AyA aura unheM idhara udhara lauTa lauTa kara degvane lagA / tava unheM nizcayase marA huA jAna kara usase vaha vidyA volI ki mujhe pAMDavoM ko mAraneke lie kanakadhvaja rAjAne bhejA thA; parantu maiMne yahA~ Akara kurujAgara deza ke ina svAmiyoMko apane Apa hI marA paayaa| bhIlarAja, kaho aba maiM kyA karU~ ? vidyAke ina vacanoMko suna kara bhIlane kahA ki vaha duSTa itanA nIca hai to tuma jAkara usa hatAzaya kanakadhvajako hI yamAlaya bhejo| bhIlakI yaha salAha use ThIka UMca gaI / vaha usI vakta usa viphalamanorathako mArane ke lie vahA~ pahu~cI / aura usa pApIke sira para par3a kara usane usakA sarva-nAza kara diyA jaise ati kaThora vajra-prahAra parvatakA cakanAcUra kara detA hai / isa prakAra apane kRtyako pUrA karake vaha kRtyA apane sthAnako calI gii| isake bAda usane una pAMDavoMko amRtakI bUMdoMke dvArA sIMcA aura sonese uTha baiThane kI bhA~ti unheM pUrA pUrA saceta kara diyA / usa vakta yudhiSThirane usase pUchA ki zubha karmake jaise hamAre upakArI tuma kauna ho / devane kahA ki dharmAtmA dharmarAja, maiM saudharma indrakA prItipAtra eka deva huuN| tumane jo abhI vizuddha Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 283 NM dharmakI ArAdhanA kI thI usake prabhAvase avadhijJAna dvArA tumhAre bhAvI upasargako jAna kara use dUra karaneke lie maiM AyA huuN| maiMne yahaoN Akara vajra pApake jaisI kRtyA vidyAko cAraNa kiyA jo ki tumhArA sarvanAza karaneke lie kanakadhvajakI bhejI huI yahaoN AI thii| maiMne saba bAteM jAna kara use aisI sammati dI ki jisase usane jAkara kanakadhvanako hI bhasma kara diyA / yaha saba vRttAnta kaha kara, pArthako dropadI sauMpa kara aura unake caraNa-kamaloMko namaskAra kara vaha dharmadeva apane sthAnako calA gyaa| isake bAda vahA~se cala kara pAMDava meghadalapurameM Aye / yahA~kA svAmI siMha rAjA bahuta prasiddha thA / usakI rAnIkA nAma kAMcanAmA thaa| vaha vAstavameM kaMcanake jaisI AbhAvAlI thI aura saca pUcho to isI kAraNa se hI kAMcanAmA usakA nAma par3A thaa| siMha aura kAMcanAbhAke eka putrI thI, jo rUpa saundarya-sampanna thii| usakA nAma kanakamekhalA thaa| vaha indrakI indrANI' jaisI thii| sabako vaha bar3I pyArI thii| bar3e bhAIkI AjJAse rAjAkI dI huI usa rAja-kanyAkA bhImane pANigrahaNa kiyaa| ____ isake bAda pAMDava bahuta dinoM taka vahIM rahe aura unhoMne kozala dezako khUba dekhA / vAda vahA~se bhI cala kara dhIre dhIre ve rAmagiri pahAr3a para Aye / yahA~se dhUmate hue ve sundara virATa nagarameM pahuMce / vahaoN Akara unhoMne vicAra kiyA ki hamAre pUre bAraha varSa to vanameM vanecaroMkI naoNI bIta gaye / aba eka varSa aura hai jo adhika mAsakA hai / ataH eka sAla bheSa badala, chipe raha kara yahI bitAnA caahie| isa nizcayake anusAra yudhiSThirane kahA ki maiM bhojana pakAnevAlA rasoiyA bnuuNgaa| arjunane kahA ki maiM nATakakI nAyikA banUMgA, uttama nRtya karanA sikhAU~gA aura sAr3I tathA colI pahina kara rahU~gA / apanA nAma maiM rakkhUgA bRhnlaa| nakulane kahA ki maiM ghor3oM kI rakSA pare rahU~gA aura dhIra-citta sahadevane kahA ki maiM dhana-dhAnyako vaDhAnevAle godhanakI rakSA kruuNgaa| evaM dropadIne bhI kahA ki maiM uttama mAlA gUMthanevAlI mAlina vnuuNgii| ___isa prakAra saba bAteM dhyAnameM rakha kara unhoMne apanA apanA veSa badalA aura maile kapaDe pahina kara kapaTa-gheSase ve rAjamandira gaye / rAjamandira dekhane meM bar3A suMdara aura AnaMda denevAlA thA / vahaoNkA rAjA virATa thA / usane zatru-samUhakA damana kara bahutase rAjoMko namA diyA thA-vaha bahutase rAjoM dvArA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 284 pANDava-purANa / . pUjA jAtA thaa| pAMDava usake pAsa gaye / usane bhI unakA yathAyogya Adara kiyA aura bAda unakI icchA jAna kara unheM unake yogya kAmoM para niyukta kara diyA / ve bhI usa catura aura nyAya-mArga-gAmI rAjAko apane apane / kAmoMme khuza karate hue kuzalatAse kAla vitAne lge| isa prakAra vahA~ unake bAraha mahIne bIta gaye / udhara pAMcAlIne bhI virATakI rAnI sudarzanAko khuza kara apanA samaya sukhase pUrA kiyaa| cUlikA nAma purIke rAjAkA nAma cUlika thA aura usakI priyAkA nAma cikanA thaa| usake netra khile hue kamalake jaise manohara the / cUlika aura vikacAke kIcaka Adi sau putra the| ve saba guNI the aura virATake sAle the| ata: isI vIcameM eka samaya kIcaka apanI vahinake pAsa virATa dezameM AyA aura vahA~ usane rUpa-saundaryakI khAna dropadIko dekhaa| vaha use indrakI indrANI jaisI yA lakSmIke jaisI dIkha pdd'ii| use dekhate hI vaha usa para jI jInase nichAvara ho gyaa| use aba khAnA-pInA, sonA-uThanA Adi kucha bhI nahIM suhAne lgaa| vaha saba kAmoMse udAsIna ho gayA / usako dina rAta eka mAtra dropadIkI raTa lagI rahane lgii| vaha hamezA dropadIke hI mIThe AlApako sunanA cAhatA thA; usIke anokhe rUpako dekhanA cAhatA thaa| usIkA sparza karanA cAhatA thA aura usIke mu~hakI sugandha sUMghanA cAhatA thA / saca to yaha hai ki dropadIke sivAya use aura kucha suhAtA hI na thaa| jahA~ dropadI jAtI vaha vahA~ usake pIche pIche jAtA aura kAmase andhA hokara usake sAtha cATukAra panekI vAteM banAnekA yatna karatA / usakA yaha hAla dekha kara eka vAra pArtha-patnIne use khUba DATA aura usase atIva kaTuka zabdoMmeM kahA ki kIcaka, yaha vAta tumheM bilkula zobhA nahIM detI / dekho socI-samajho aura kucha vivekasa kAma lo to tumheM jAna par3egA ki yaha vyavahAra anucita hai, nIca hai, niMdya hai evaM nIcoMke jaisA hai| parantu vaha itane para bhI apane khuzAmadI cATukAra vAkyoMse bAja na aayaa| taba dropadIko var3A krodha AyA aura usane atizaya kora zabdoMmeM yoM kahanA Arambha kiyA ki kIcaka, para-strI-lampaTa kIcaka, tU mujhe akelI mata samajha, mai akelI nahIM huuN| kintu mere sAtha adbhuta parAkramavAle pA~ca gaMdharva aura haiN| aura dekha kahIM unhoMne tere isa kSudra vartAvako jAna liyA to sandeha nahIM ki ve tujhe kSaNabharameM yamAlayakA Atithi banA deNge| isa para kIcakane musakyA kara kahA ki drApadI, pyArI dropadI, suno, jina paoNca gandharvokA tumheM abhimAna hai Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 285 ve merA kucha bhI nahIM kara sakate / mere pAsa anekAneka hAthI-ghor3oM AdikI senA hai| mere pAsa itanI zakti hai ki mai cAhU~ to javaradastI lekara tumheM bhoga skeN| para nahIM, maiM aisA karanA ThIka nahIM samajhatA; apanI pyArIko kaSTa denA nahIM cAhatA / sundarI, ava vilamba mata karo / dekho maiM bar3A duHkhI ho rahA hU~, ataH kRpA karake mere isa duHkhakA ilAja karo, prasanna ho / pyArI, aba mai tumhAre sAtha ramaneke sivA apane jInekA aura koI upAya nahIM pAtA huuN| ataH jaise ucita samajho, merI rakSA kro| usakI isa nIcatAkA vaha zIlavatI kucha uttara na dekara calI gii| idhara kIcaka bhI kAmake zaroMkI mArase murde jaisA hokara par3a rhaa| isake bAda eka samaya kisI eka zUnya makAnameM usa duSTane dropadIkA hAtha pakar3a liyA aura usase bolA ki devI, basa, aba tuma mujhe sukhI karo, mai marA jA rahA huuN| yaha dekha dropadI bhArI ApattimeM pha~sa gaI / usake Upara mAnoM vajrapAta huaa| parantu phira bhI himmata baoNdha kara usa vIra nArIne usa , duSTake hAthase usa samaya bhI chuTakArA pA liyA / isake bAda vaha rotI huI yudhiSThirake pAsa aaii| vahA~ Akara usane usa duSTake sAre duSkRtyako yudhiSThirase kahA aura vaha bolI ki he deva, aisI viSama avasthAmeM bhI jo maiMne Apake prabhAvase apane zIlaratnako vacA pAyA yaha mere lie bar3e saubhAgyakI vAta hai / dropadIkI ina vAtoMko sunate hI yudhiSThirakI krodhase bhauheM caDha gaI aura unhoMne kahA ki hAya, jahA~ rAjA bhI itanA durAcArI hai vahaoNkI prajAke durAcArakA to phira ThikAnA hI kyA hai ! vidvAnoMne ThIka kahA hai ki-- rAzi dharmiNi dharmiSThAH, pApe pApAH same smaa|| rAjAnamanuvartante yathA rAjA tathA prajA // arthAt---jaisA rAjA hotA hai vaisI hI majA hotI hai / rAjA dharmAtmA ho to prajA bhI dharmAtmA hotI hai aura rAjA pApI ho to prajA bhI pApI hotI hai| tAtparya yaha ki jaisA rAjA hogA vaisI hI prajA bhI hogI; kyoMki prajA rAjAkI nakala karatI hai| isake bAda unhoMne ghabarAI huI dropadIko DhADhasa baMdhAyA aura kahA ki suzIle, tuma bar3I vIra nArI ho jo tumane svayaM zIlakI rakSA kii| tuma aba kucha bhI cintAbhaya na karo / kyA tumheM mAlUma nahIM hai ki zIla-sampattike balase hI sItAkI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 AAAAAAN pANDava-purANa | AAA ~MMA wumn wwwwwwwwwwwww wwww www 220 Ped 1 An devatoMne pUjA kI thI; aura mandodarI, madanamaMjUSA AdikI bhI isIke dvArA itanI pratiSThA huI / tuma saca karake mAno ki saMsAra meM striyoMkI zobhA zIlase hI hotI hai / yaha zIla aisI kalA hai ki isake hote hue jIvoM meM aura aura guNa svayaM A jAte haiM / isIse jIvoMko saba sampatti milatI hai / saca pUcho to saMsArameM zIlake sivA koI uttama padArtha nahIM hai, na huA aura na hogA / isa samaya arjuna bhI vahIM dropadIkI duHkha bharI vAtako suna rahA thA / usakI aisI avasthAko na saha sakane ke kAraNa use bar3A krodha AyA aura vaha vaha siMhakI naoNI garja kara uTha khar3A huA / parantu use yudhiSThirane yaha kaha kara "roka liyA ki abhI kucha dina Thaharo, vAda jo jImeM Ave, karanA / dhIre dhIre sUraja asta huA, aura zatakA Agamana huA / isa samaya dropadI netroMmeM oNsa bhare hue yudhiSThira ke pAsase bhImake pAsa gaI aura lajjA se kheda - khinna ho bolI ki Apa jaise mahAvalI ke rahate yaha nIca kIcaka duSTa merI aisI burI hAlata kare, adhika aura kyA lajjAkI bAta ho sakatI hai / yaha sunate hI hAthI kI sU~r3a jaisI majabUta bhujAvAle usa vIrane kahA ki bhrAtRjAye, kaho, usa duSTane tumheM kyA duHkha diye haiM / usa duSTakA tiraskAra karake maiM use abhI yamAlaya bheja sakatA hU~ / bolo kyA kahatI ho / tumhArA tiraskAra maiM nahIM saha sakatA / isa para pAMcAlIne kahA ki mahAbhAga siMha jaise parAkramI Apake rahate mujhe duHkha to de hI kauna sastA isase | parantu mujhe apane isa apamAnakA bar3A hI duHkha hai ki duSTa kIkacane merA hAtha pakar3a liyA aura mujhase apanI nIca vAsanA prakaTa kI / Apa mere isI apamAnakA badalA lIjie / mabho, mujhe bar3A duHkha ho rahA hai / dekhie usake karasparzase merA zarIra aba taka bhI thara thara kaoNpa rahA hai / yaha sunate hI bhIma dAvAnalakI bhA~ti krodha se lAla ho uThA aura kIcakako mAra DAlaneke lie taiyAra hokara usane kahA ki satI, isake lie eka upAya kro| vaha yaha ki tuma jAkara usase dUsare dina rAtameM vanameM Aneke lie saMketa kara Ao, para isa bAtakA khyAla rakhanA ki vaha jagaha aisI ho jahA~ ki manuSyoMkA saMcAra na ho / isake bAda dropadI bhImake kahe anusAra kIcakake pAsa gaI aura usane kAmase pIr3ita hue usa kapaTIse kahA ki maiM Apako cAhatI hU~ / ata eva jo jagaha Apako ruce Apa vahIM A jAneke lie mujhe saMketa batAie / maiM vahIM 'A Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / 287 jAU~gI / dropadIke ina vacanoMko suna kara atIva prasanna kIcakane kahA ki mAninI, tuma zAmake samaya nATyazAlAmeM AnA / vahA~ maiM tumhArI saba icchAkI pUrti kara , srkegaa| isake bAda dropadI bhImake pAsa AI aura usane bhImase usa duSTakI kahI huI sArI bAteM kaha dI / dropadIkI bAtoMko suna kara harSake sAtha, zAmake samaya saubhAgya aura sphUrtizAlI bhImane pairoMmeM nUpura pahine, kamarameM karadhaunI, hAthoM meM sundara kaMkaNa aura hRdayameM hAra pahanA / kAnoM meM kuNDala pahine aura mastakameM tilaka lgaayaa| netroMmeM kajjala lagAyA aura sira para dIptizAlI cUDAmaNi gUMthA / isa prakAra divya vastrAbhUSaNa Adike dvArA usane apane Apako khUba hI alaMkRta kiyaa| vaha bilkula hI sImantinI-saubhAgyavatI-strIke jaisA hI bana gyaa| usako dekha kara aisA bhrama hotA thA ki vaha rati hai yA indrANI, athavA pRthvI para ava tarita huI lakSmI hI hai / isa prakAra logoMko bhrama paidA karatA huA bhIma jhapATeke sAtha saMketa-sthAna para pahuMcA / nirbhaya bhIma vahA~ kSaNa bhara baiThA hI thA ki udharase dropadI para nichAvara huA kAmase jarjarita hRdaya duSTa kIcaka bhI vahIM A gayA / usake hRdayameM rAgakI utkaTatA aura gADha a~dherA itanA vyApta * ho rahA thA ki usake mAre use usa samaya kucha bhI bhAna na huA / usane use sacamuca hI dropadI samajhA / ataH vaha usakI ora Age bar3hA aura usane usakA hAtha pakar3A / isake bAda hI vaha hAthakI kageratAkA anubhava kara baDe soca-vicArameM paDa gayA / use jAna par3A ki vaha dropadI nahIM hai, kintu kucha chala hai / aura koI duSTa dhUrta hI isa dropadIke veSameM AyA hai / dekhU, Age kyA hotA hai / eka bAta aura yAda paDatI hai ki eka samaya naimittikane kahA thA ki kIcakakI mRtyu mahAbalI bhImake hAthase hogI / jAna par3atA hai ki usakA kahanA bilkula hI saccA hai / yaha soca karake usane apanA hAtha usake hAthase chur3AnekA yatna kiyA, para vaha use nahIM chur3A sakA / phira kyA thA, ve donoM hAtha-pairoMke prahAroMke dvArA nirdayatA-pUrvaka parasparameM yuddha karane lage / krodhake mAre unakI oNkheM lAla ho gii| ve apane apane oMTha aura daoNta pIsane lge| pasInekI bUMdoMse unakA zarIra camakane lagA / isa samaya una donoMkA 'itanA bhayaMkara yuddha huA ki use dekha kara Darapoka kAyaroM ke prANa pakherU hI ur3e jAne lage / antameM bhImane huMkAra nAda karake kIcakakI chAtImeM eka vajake AghAta jaisA hAthakA aisA prahAra kiyA ki vaha dhar3Amase pRthvI para gira gayA aura usake zarIrakI saba haDDiyoM caTaka gii| isake sivA bhImane usakI chAtImeM Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pANDava-purANa / eka aisI lAta aura lagAI ki jisase usakI sA~sa ruka gaI aura phira use eka zabda bolanA bhI kaThina ho gayA / usakA kaMTha ruka gayA / usakI chAtI para pA~va dekara bhImane usase kahA ki duSTa, aniSTakArI, saMkliSTa-citta, parastrIrata nIca, dekha yaha saba parastrI-laMpaTatAkA hI doSa hai / . isake bAda bhImane use bar3I niSThuratAse pIsa kara kahA ki tU aba kahA~ jAyagA / maiM tujhe kabhI jItA na choDUMgA / itane para bhI bhImako santoSa na huA so usane usa duSTakI chAtImeM eka aisI jorakI lAta jamAI ki jisase usakA eka kSaNabharameM hI kAma tamAma ho gayA, vaha mara gyaa| - isake bAda dropadIne rAja-maMdirameM jAkara samAcAra diyA ki Aja gaMdharvone kIcakako mAra DAlA hai / jise suna kara virATa var3A bhayabhIta huaa| yaha samAcAra jyoM hI kIcakake sevakoMke kAnoM par3A tyoM hI ve daur3e hue usa nRtyazAlAmeM Aye / usa samaya vaha hajAroM janoMse vyApta ho rahI thii| unhoMne vahA~ Akara kIcakako marA huA pAyA / vaha vahA~ mRtyukI godameM aceta par3A thA / jAna par3atA thA mAnoM use devane hI mAra DAlA hai / unheM jaba yaha ra jAna par3A ki ise gaMdharvane mArA hai taba ve mahAbhaTa bar3e lajjita hue aura unhoMne paraspara salAha kara yaha nizcaya kiyA ki cupacApa isI samaya gaMdharva sahita ise dagdha kara denA caahie| saverA hone para yadi yaha samAcAra logoMmeM phaila gayA to bar3I bhArI haeNsI hogii| isake bAda ve vahA~ pahu~ce jahaoN ki saubhAgyavatI pAMcAlI thii| unhoMne jabaradastI usakA hAtha pakar3a kara use bAhara nikAlA / dropadI bhayase cillAtI, oNsU bahAtI tathA gaMdharvako pukAratI huI niklii| dropadIkA yaha hAhAkAra zabda jo ki karuNAjanaka thA, bhImake kAnoMme jAkara par3A / use sunate hI / bhImako itanA krodha AyA ki vaha usI vakta koTakI dIvAla laoNgha kara, bAla bakhere hue, eka vRkSako ukhAr3a hAthameM lekara vAyuke vegakI bhA~ti ati zIghra daur3A / use dekha kara logoMko aisA bhrama hotA thA ki kyA yaha rAkSasa hai jo ki dekhate dekhate hI sava naSTa kiye detA hai, yA , savako ekadama grasa leneke lie jabaradasta kAla hI A pahu~cA hai / isa samaya jyoM hI ise kIcakake bhaToMne isa hAlatameM dekhA tyoM hI ve saba usa murdeko vahIM chor3a kara bhayase cakita hue apane prANoM ko le kara-jise jidhara jagaha milI-bhAge / parantu kilakAriyA~ mArate hue yamake jaise bhImane taba bhI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aThArahavA~ adhyAya / unakA pIchA na chor3A-vaha unake pIche bhAgA hI gayA; jaise koI matavAlA chAyI logoMke pIche par3a jAtA hai aura phira unakA pIchA nahIM chor3atA / isa vakta una bhaTauMkA yaha hAla thA ki ve vecAre bhama hue na to pAcheko muMDa kara dekhate the aura na kahIM Thaharate hI the / aura hai bhI yahI bAta ki mRtyuse DarA huA koI bhI aisA nahIM jo phira sthira raha ske| isake bAda balase uddhata hue phIcakake sau bhAiyoMne jaba kahIM bhI phIcakako na pAyA taba unhoMne sabase pUchatAcha kI aura kisI taraha dropadIke dvArA use marA huA jAna kara dropadIko hI jalA kara khAka kara denA cAhA; aura isake lie unhoMne citA bhI raca DAlI / yaha saba bAteM mahAvalI bhImake phAnoMmeM pahuMcI / usakA pariNAma yaha huA ki usane usI vakta jAkara una sauke sau hI bhAiyoMko usa citA para balAt DAla kara jalA DAlA; jaise ki koI eka phaoNTeko uThaga kara Aga para pheMka jalA detA hai / isa prakAra dropadIkI rakSA kara bhIpane snAna vagairahase use pavitra kiyaa| saverA huaa| pAMcAlIko nagarameM praveza karate hue sabhI nAgarikoMne dekhA / vaha kisIko pralayazrI sI aura kiMsIko AnaMda denevAlI lakSmI sI dekha pdd'ii| udhara kIcakake sapa bhaTa apane mAthemeM kalaMkakA TIkA lagA kara lajita ho apane sthAnako cale gaye / isake bAda bhImane yudhiSThirake pAsa jA phara unase dropadIke sAtha gaI rAtameM kiye hue kIcakake sAre vRttako kaha sunAyA, jisako suna kara yudhiSThirane kahA ki hama logoMko yahA~ teraha dina aura cupacApa rahanA cAhie aura koI bakher3A khar3A na karanA caahie| isa prakAra apane bar3e bhAIke manA karane para ve dharmamanA saba bhAI pilkula mauna ho rahe / isI vIcameM duryodhanane apayaza pAye hue apane sevakoMko pAMDavoMkI khojameM bhejA / unhoMne pahAr3a, pRthvI, vana, jala, durga Adi sabhI sthAna dekha DAle, para unheM kahIM bhI pAMDavokA patA na lagA / Akhira ve saba jagaha dekha bhAla kara vApisa A gaye aura duryodhanako namaskAra kara usase bole ki 1 mahArAja, hamane na to kahIM pAMDavoMko dekhA, na kisIke mukhase kahIM jItA sunA aura na kahIM unheM hamane mare hue par3e paayaa| isa prakAra duryodhanako santuSTa kara aura dhana-mAna pAkara ve apane apane ghara cale gye| yaha dekha bhISma pitAmahane kauravoMse kahA ki rAjan, merI eka vAta sunie / vaha yaha hai ki pracaMDa pAMDava vinA mauta to mAre nahIM jA sakate, cAhe pANDava-purANa 3. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 pANDava-purANa / jo bhI tuma upAya kro| kAraNa ki ve bar3e bhArI parAkramI haiM, meru jaise acala haiM, dIptike dhAraka tejasvI hai, mokSa-gAmI hai, sarvazreSTha mahApuruSa haiN| eka munIzvarane mere sAmane hI kahA thA ki yudhiSThira rAjyabhogI banegA aura pIche tapa tapa kara ' zazrRMjaya pahAr3a parase mokSa jAyagA / mujhe vizvAsa hai ki ve apane guNoM dvArA pUjya aura pUjyoMkI pUjAmeM tatpara rahanevAle guNoMke bhaMDAra aba taka jIte haiM; mare nahIM haiN| ve pAMDava tumhArA kalyANa kareM, jinhoMne sampUrNa vighna-bAdhAoMko naSTa kara sthAna sthAna para pratiSThA pAI, jo bar3e bar3e ziSTa puruSoM dvArA pUjita hue, jinakI sabhI ceSTAyeM paropakArake lie hI huI, jo uttama puruSoMke aMgragaNya hue, jinako koI bhI kaSTa nahIM de sakA aura jo spaSTa miSTa bhASI hue| usa pAMcAlI-dropadI ke zIladharmakI jaya ho jo parama pavitra aura miSTa-bhASiNI huI, zIlakI pravartaka huI, lAvaNyAmRtakI bAvar3I huI, uttama guNa, gaMbhIratA aura dhIrajakI khAna huI aura jisake zIlake prabhAvase mahApApI kIcaka kAla ke gAlameM gayA aura lokahAsyakA pAtra banA / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyaay| 291 MAMA womanmammmmmmmm AVNAMVAAAAAAAA unnIsavA~ adhyaay| una vimala prakSukI mai stuti karatA hU~ jinakI dhvani nirmala hai, jo mala rahita vimala haiM, jinake zarIrakI prabhA vimala hai aura pavitra puruSa bhI jinake caraNa-kamaloMkI pUjA-bhakti karate haiN| ve jina mere karma-kalaMkako hareM aura mujhe nirmala kreN| isake bAda bhISma pitAmahane prapaMcake sAtha droNAcAryase kahA ki Ajase cauthe-pA~caveM dina pAMDava avazya hI A jAya~ge aura bharosA hai ki ve mahAbhaTa pragaTa hokara durghaTa kAmoMko kara dikhAveMge / isa samaya niSThura aura avicArI jAlaMdhara rAjA bolA ki maiM zIghra hI virATa dezako prayANa karatA hU~ / sunA jAtA hai ki sAre saMsAra meM prasiddha mahAbhaTa, paracakrako bhayabhIta karanevAlA, raNameM durjaya aura kauravoMkA pakSapAtI kIcaka kisI gaMdharvake dvArA mArA gayA hai / aura isI kAraNa isa samaya virATa dezakA rAjA bhI niHsahAya ho rahA hai / usake yahA~ / saMsAra bharameM vikhyAta bhArI go-samUha hai, ataH isa avasara para maiM vahA~ jAkara usakA go-dhana harU~gA / kAraNa ki phira kabhI aisA avasara milanA duHsAdhya hai| evaM gAyoMko hara kara lAte vakta jo raNa-zUra vikaTa bhaTa merA pIchA kareMge unako mAra kara maiM akhila go-samUhako yahaoN le AU~gA / sandeha nahIM ki usa vakta vahA~ yuddhakI abhilASAse pragaTa hokara pAMDava bhI yuddha-bhUmimeM utreN| ataH - una gupta-veSa-dhArI mahA drohiyoMko bhI maiM yamAlayakA atithi banA sakU~gA / jAlaMgharake ina vacanoMse duryodhanakA hRdaya phUla gayA aura usane usakI baDI prazaMsA kii| pariNAma yaha nikalA ki usane prasannatAke sAtha jAlaMdharako virATake gokulako haraneke lie bheja diyA / vaha apane sAthameM caMcala, U~ce aura hinahinAte hue ghor3e, saje hue hAthI aura phaharAtI huI dhujAoMvAle ratha AdikI bahutasI senA lekara ravAnA huaa| vaha krobase uddhata huA vahaoN pahuMcA aura pahu~ca kara usane gvAloMse surakSita virATake sAre gokulako hara liyA / taba bhaya-bhIta hokara rote cillAte hue gvAloMne bhAga kara virATa narezake sAmane pukAra kii| ve kahane lage ki deva, duHkha hai ki jAlaMdhara rAjAne sArA gokula hara liyA hai aura jalase yukta samudrakI naoNI caturaMga senAse yukta ho vaha usako le karake apane dezako jA rahA hai| gvAloMkI isa duHkha bharI pukArako sunate hI virATa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 pANDava-purANa- 1 ma C narezvarako bar3A krodha aayaa| usane usI samaya yuddhakI uddhatatAko phailAnevAlI raNabherI bajavA dI - yuddhakI ghoSaNA kara dI / jisako suna kara yoddhA kavaca Adi astra-zastrase saja kara uTha khar3e hue aura unhoMne dhanuSoMkI dhvaniyoMke dvArA AkAzako vahirA kara diyaa| isa vakta yuddha-sthala ke lie soneke palAnoMse vibhUSita, yuddha-samudrakI taraMgoM kI nAI, caMcala aura khUba saje hue ghor3e cale / una saba para savAra suzobhita the / 'sundara cAlavAle hAthI garjate hue nikale aura galiyoM ke mArgako roka kara calaneko taiyAra khar3e hue ramaNIya rathaM suzobhita hue / isa prakAra caturaMga senA sahita purakI rakSAkA ucita prabandha karake rathameM savAra ho virATa nareza nagarase bAhira nikalA / - 2 ... usake pIche parvatake jaise unnata gupta veSadhArI pAMDava ratha meM savAra ho cale / udhara dhanuSoMke zabda se milA huA raNa-bheriyoMkA zabda huA | virATaaura jAlaMdhara ke isa vakta bhISaNa yuddhako dekha kara bhIruoM ke prANa saMkaTameM par3a gaye aura mahAbhaToMke romAMca ho Aye / donoM orake raNa-zauMDIra yoddhA dhanuSako karNa paryanta khIMca kara avirala bANoMkI varasAse zatruoMke hRdayoM ko bar3I nirdayatAse vedhate the / vajra prahArase khaMDita honevAle parvata kI naoNI talavAroMke mahArase khaMDita hokara yoddhAgaNa pRthvI para par3ate the / sArAMza yaha hai ki una donoM meM rAta rAta taka bar3A bhISaNa yuddha huA / isa samayake unake yuddhako dekha kara aisA koI bhI jIvadhArI nahIM rahA, jise ki bhaya na mAlUma par3A ho / antameM apane dhanupake dvArA vANoM para vANa chor3atA huA aura yoddhAoMkI dhara-pakar3a karatA huA jAlaMdhara rAjA virATakI ora daudd'aa| vaha yoddhAoM ke hAtha-pA~vako kATatA huA aisA jAna par3atA thA mAnoM vRkSoMko DAliyoMse rahita hI karatA jA rahA hai| Akhira virATa taka pahu~ca kara usane use aisA lalakArA ki usake hoza-havAza bigar3a, gaye / vAda kSaNabhara meM hI apane tIkSNa bANoMke dvArA virATako sArathI sahita vedha diyA aura kUda kara vaha usake rathameM pahu~ca gyaa| isake bAda usane saMkaTameM par3e hue vIra virATako bA~dha kara vivaza kara diyA aura apane rathameM baiThA kara vaha vahA~se calatA banA, jaise ki bhayaMkara sA~pako lekara garur3a - AkAzameM calA jAtA hai / ' baari 3 7 + 1 udhara yaha bAta jaba yudhiSThirane sunI ki duSTa jAlaMdharane viroTako pakar3a liyA hai taba usane zUravIratAke sthAna bhImase kahA ki bhIma, rathako jaldI lejA * Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyAya / Opstappe kara isa mahAraNameM pakar3e gaye virATa narezako bandhana se mukta karo aura jAladharase akhila gokulako chIna lAkara tuma mujhe apanA vala dikhaao| tumhAre calakI parIkSAkA yahI samaya hai / he mahArathI, tuma jAkara saMkaTameM pha~se hue aura dRr3ha bandhanoM se ba~dhe hue virATa narezako vandhana mukta kara Apatti se chur3A kara mere manorathako pUrA kro| apane bhAI ke aise vAkyoMko suna kara vipulodara usI vakta taiyAra ho gayA aura yudhiSThirako praNAma kara eka vRkSako jar3ase ukhAr3a vaha usa mahAyuddhameM ghusa par3A / ghora zabda karate hue usane idhara udhara khUba daur3a lgaaii| usa samaya vaha apane ghora zabdase yapake jaisA aura ukhAr3e hue vRkSase matavAle hAthIke jaisA jAna par3atA thA / evaM yudhiSThirakI preraNAse gAMDIva dhanurdhArI pArtha, vipulAzaya nakula aura sahadeva bhI maryAdA rahita samudrakI naoNI umar3a kara yuddhake lie udyata hue / isa samaya bhImAkRti bhImane gyArahasau rathoMko cUra DAlA, pArthane apane zara-kauzalase sAr3he nausau ghor3oMko bekAma kara diyA, nakulane apane Arambha kiye ghana-ghAtake dvArA vairiyoMke kaI kuloMko naSTa kara diyA aura sahadevane bhI durjaya zatruoM ke sAtha bar3I bhArI zUratAse yuddha kiyaa| jisase ki jAlaMdhara ke sainya-samudrameM bar3A bhArI kSobha maca gayA / kahIM bhI zAntiko jagaha na raha gaI / yaha dekha jAlaMdhara jala kara Aga ho gayA aura dhanuSa-bANa lekara bhImake Upara TUTa par3A / evaM usa dhIraja dhArIne bhImako vANakI avirala barasAse ekadama baeNMka diyA jaise megha AkAzako Dha~ka dete haiN| udharase bhImane bhI apane bANoMkI varasA' zurU kI aura vAtakI vAtameM hI usane jAlaMdhara ke sArathIko mAra girAyA / vAda raNa- raMgakA jJAtA bhIma uchala kara usake ratha para jA jhapaTA aura sAhasake sAtha usane jAlaMdhara mahIpatiko bA~dha kara virATako baMdhana mukta kara diyA / yaha dekha zaroMkI mArase jarjarita huI jAlaMdhara kI sArI senA apane prANa lekara bhAga gaI / isa prakAra virATa tathA godhanako svataMtra kara bhImane Akara yudhiSThi rake caraNoMmeM praNAma kiyA / yudhiSThirane bhI bhImakI pITha thapathapA kara bar3A santoSa pragaTa kiyA / udhara jAlaMdharake pakar3e jAnekA samAcAra jyoM hI duryodhana ke kAnoM taka pahueNcA tyoM hI krodhameM A, yuddhake lie udyata ho vaha senA sahita virATa dezako cala par3A / aura virATa nagarake pAsa Akara usa mahAyoddhAne uttara Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 . paannddv-puraann| dizAkI oravAle nagarake phATaka para par3Ava DAla diyA / aura, vahA~ para jo virATakA, zreSTha.gokula caratA phiratA thA usa para usane apanA adhikAra jamA liyaa| yaha dekha uttarakI orakA pura kSobha-maya ho gyaa| vahA~ saba jagaha bhayane apanA aDDA jamA liyaa| vahaoNke saba loga bhayake mAre vihvalase ho gye| aura cintA-rUpI vana pAtakI tAr3anAse zokAkula hokara ve mana-hI-mana socane lage ki hama isa vakta kyA kareM, kahA~ jAyeM, evaM isa samaya hamArI rakSA kaise ho| Akhira nirAza hokara ve kahane lage ki kyA kareM hamArA koI bhI sahAyaka nahIM hai / isIkA yaha pariNAma hai ki vairIne hamArA sArAkA sArA hI go-kula chIna liyA hai| yadi hamArA koI sahAyaka hotA to aisA dRzya kabhI bhI hamAre dekhanemeM na AtA / yaha dekha kara dropadIne arjunakI ora u~gulI uThA kara una logoMse kahA ki dekho yaha bar3e vIra haiM aura raNa-kalAke jJAtA vidvAna haiM / inhoMne kaI bAra pArthakA sArathIpana kiyA hai / tuma inakI zaraNa lo| yaha tumhArI rakSA kreNge| dropadIke vacanoMko suna kara virATake putrane usa naTavarako eka mahAratha diyA aura Apa svayaM bhI hAthI, ghor3e, rathoMkI senA sahita nagarase vAhira nikalA / aura vAhira Akara usane jyoM hI duryodhanakI asaMkhya senA para dRSTi DAlI tyoM hI usa caMcala vuddhike devatA kUca kara gaye aura vaha eka kSaNabharameM hI vahaoNse bhAga-nikalanekA mArga dekhane lgaa| vaha arjunase bolA ki maiM to isa raNase bilkula hI santuSTa ho gayA, mujhe aba yuddhakI icchA nahIM hai / zatrukI senA bar3I prabala hai / dekho, yaha ghor3oMkI senA kitanI bhArI aura vikaTa hai / mai to isa prANahArI yuddhameM eka kSaNa bhI nahIM Tika sakatA huuN| itanA kaha kara vaha rAjaputra cupa ho gayA aura kisI bAtakA uttara na dekara vaha vahA~se eka dama bhAga khar3A huA / use isa prakAra bhAgate dekha arjunane usase spaSTa zabdoMmeM yoM kahA ki Apa yuddhameM vairiyoMko pITha dete haiM aura apane kulako lajAte haiM ! tumhAre puNya-pratApase arjuna jaise vIrakA sArathI maiM tumheM mila gayA phira bhI tuma kAtara hote ho ! yaha tuma jaise kSatriyoMko ucita nahIM / yuvarAja ! Daro mata aura mere sAtha raNameM ina uddhata zatruoMkI uddhatatAkA ilAja karo / arjunane use isa prakAra yadyapi bar3A sAhasa dilAyA; parantu usane na mAnA aura yuddha-sthala chor3a bhAganeke lie svayaM apanA ratha vApisa phera liyA / yaha dekha arjunane phira - kahA ki yuvarAja ! kAyaroMkI bhA~ti Dara kara bhAgo mata / merI bAta suno / maiM vahI prasiddha arjuna hU~ jisakA nAma suna kara zatru kaoNpa uThate haiN| isameM tanika bhI sandeha Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyAya / om een mannana ww www ama woman na mata karo / aba sthira hoie aura bhayako hRdayase nikAla kara zatru-samUhakA zira chedaneke lie apane samutkara zaroMko choDanA zurU kIjie / thor3I derake lie bhalA / merA bala hI to dekho ki maiM kSaNa bharameM hI duryodhanakI senAko kaisI bhayabhIta aura titara bitara kiye detA huuN| arjunake ina bacanoMko suna kara bhI avizvAsI aura bhayabhIta logoMne vizvAsa nahIM kiyA ki yaha 'vahI arjuna hai| ve isI vicArameM ulajha rahe the ki pArthane ghor3oMko calAnemeM tatpara hue virATa-putrako apanA sArathI banA kara ati zIghratAse rathako zatrukI ora daur3Ate hue kahA ki yuvarAja ! tuma raNAMgaNameM zIghratAse ratha calAo aura maiM zaroMke tIkSNa mahArase abhI zatruoMko dharAzAyI kiye detA huuN| maiM zatruoMkA nAza kara, yaza sampAdana kara, jaya-sampanna ho, puNya sampatti lekara hI apane purako jaauuNgaa| isake bAda arjuna vairiyoMse yaha kahatA huA ki Thaharie, sthira hoie, rathameM baiTha kara zatrukI ora claa| idhara zatru-samUhako niruttara karatA huA mahatvazAlI uttarakumAra bhI bar3e vegase rathako calAye liye jA rahA thA / pArthake sAhasase khuza hokara jvalana nAma devane pArthako naMdighoSa nAma eka samarthazAlI ratha bheMTa kiyA / arjuna bhI devatAdhiSThita usa ratha para savAra ho, uttarako sArathI banA zatru-samUhakA nAza karaneke lie yuddha-sthachameM Age bar3hA / usako isa prakAra nirbhayatAse Age bar3hatA dekha phara droNacArya acambhemeM paDa gaye aura vaha krUra svabhAvavAle una dhanurdhara kauravoMse bole ki kauravo, ava bhI kucha nahIM gayA, yuddhakI pratijJAko chor3a kara Apa loga sandhi kara lIjie, jisameM ki Apako sukha ho / nahIM to Apa loga hI batAie ki isameM kauna rAje aise samartha haiM jo ki pArthake tIkSNa cANoMko saha skeNge| kyA kahIM dAvAnalake jalate hue koI kATha binA jalA raha sakatA hai / merI to yahI sammati hai ki aba Apa logoMkA kapaTa khula gayA hai, ataH Apa loga kapaTa, go-dhana aura yuddhakI pratijJAko to chor3a kara aura parasparameM prIti karake apane gharako calie / kyA Apa logoMko khayAla nahIM hai ki gharase nikalate samaya saikaDoM khoTe azukana hue the, jinase sabhI akuzala hI akuzala jhalakatA thA / ataH yuddha na cher3a kara yahI ucita samajha par3atA hai ki Apa loga sandhi karake ghara caleM / droNake ina' vAkyoMko suna kara duryodhanakI A~kheM krodhase lAla raktake jaisI ho gaI / vaha apane bhaToko bar3hate hue dekha kara droNase bolA ki naya-nIti-vihIna droNa, tuma aise vidrohake vacana kahate ho ! bhalA yaha vairiyoMkI tArIphakA avasara hai / jAna par3atA hai ki tuma Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 abhI taka kSatriyoMke svAbhAvika mArgase paricita nahIM ho| yadi yahI bAta ho to suno, mere krodhake sAmane pArtha kyA vastu hai aura tuma sarIkhe nirbala manavAle kAyara, bhalA kara hI kyA sakate haiM / 1 udhara ratha para savAra hue karNane bhISma pitAmahase kahA ki gururAja, kyA tumane mujha sarIkhe balIko bhI raNameM kisIke dvArA jItA gayA dekhA hai / ava jarA mere parAkramako bhI dekho ki maiM dekhate dekhate mahAbhAgaM arjunako uttara- sahita kaisA chinna bhinna kiye detA hU~, jisameM ki pRthvI para usakA nAma nizAna bhI na rhe| karNake ina vacanoMko suna kara pitAmahako bar3A ropa AyA aura unheM bar3A kleza huA / ve vAle ki karNa, pahale tuma yahI batAo ki pRthvI para tumane aisA bhayaMkara yuddha kahIM dekhA bhI hai ? saca karake mAnoM ki yuddhameM arjunakA bAla bhI baoNkA kara sakanevAlA saMsArameM koI puruSa nahIM hai / yadi vaha roSameM A jAyagA toH sandeha nahIM ki tuma sabako eka kSaNa hI pRthvI para sulA degA / isI bIcameM kUda karake zalya vola uThA ki tAta, saca to yaha hai ki yaha jo hama sarIkhe lajjAzIla puruSoM meM paraspara yuddha chir3A hai, yaha saba ApakI karAmAta hai; aura koI bhI isameM kAraNa nahIM hai / droNAcAryane dekhA ki, duryodhanane unakI bAta nahIM maanii| taba ve tathA bhISma pitAmaha usakI suzikSita hAthI, ghor3e, rathoMvAlI senA sahita umar3a karake pArthase bhir3aneke lie Ageko bddh'e| udhara se pArthane ati zIghra hI gAMgeyake pAsa do bANa aise chor3e ki jina para usakA nAma likhA huA thA: / vANa jAkara gariyakA pAsa par3e / gAMgeyane dekha kara unheM bA~cA | unameM likhA thA ki, "dhanaMjaya, pitAmahase prArthanA karatA hai ki maiM nata hokara Apake caraNa-kamaloMmeM mastaka jhukatA huuN| maiM hamezA hii| ApakI sevAke lie taiyAra rahatA hU~ / harSa hai ki Aja teraha varSa pUre ho gaye aura bhAgyase hameM phira Apake caraNoMkI, sevAkA avasara milA / aba Age mai zatru-samUhakA vinAza kara apanI vIratA se pRthvIko bhogU~gA / " pitAmahane, usa bANako kauravoMko dikhAyA | dekha kara ve kSobhita ho uThe aura unheM bar3A bhaya huAH / + * " / isake bAda lakSyavedhIpArthane zatru dalako apanA lakSya- bAnAyA aura usIke anusAra zatrukI ora usane apanA stha bhI claayaa| bAda vaha duryodhanase bolA ki adhama- duryodhana, tU aba mere mAre kahA~ jAyagA 2. maiM tujhe, atra : yamAlayakA " atithi binA banAye- kabhI na chodduuNgaa| isake sAtha hI sahasA pArthake sthako apanI orako AtA dekha kara sUrkha aura duSTacitta duryodhana kA~pa uThA aura bar3A bhayabhIta huA / yd wwwm pANDava-purANa | " www www mer # Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAAMR unnIsavA~ adhyaay| 27 ___ isI bIcameM pArthake sAmane kauravoMkI senA A DaTI aura usane apane saMkhyAtIta vANoMke dvArA virATa-putrako jarjarita kara diyA / yaha dekha dhanaMjaya AgakI naoNI jala uThA aura usane eka aisA bANa chor3A jisakI jvAlAse kauravoMkI sArI senA dAvAnalase jalanevAle vanakI bhA~ti jalane lgii| isake bAda hI dhanaMjayane gAMDIva dhanuSa uThA kara kauravoMkI senAko lalakAra kara kahA ki yadi tumameM koI bhaTa kucha bhI sAmarthya rakhatA ho to vaha Aye aura mere Agese duryodhanako jItA vacA le jAye / pArtha ke ina vacanoMse karNa krodhase AgakI naoNI jala uThA aura yuddhake lie taiyAra hokara arjuna para TUTa par3A / phira kyA thA, ve donoM hI vIra ApasameM bhir3a gaye aura apane paoNvoMke mahArase pRthvIko kampita karate hue tathA ha~sI bhare vAkyoMke dvArA eka dUsarekI ha~sI ur3Ate hue eka dUsareko apane apane mahAn tIkSNa vANoM dvArA acchAdita karane lge| ve parasparameM kabhI to mahAn prakhara vANoMkI varasAse eka dUsareke chor3e hue zaroMko chedate aura kabhI vinoM ke samUha jaise khagoMke dvArA eka dUsarekA hanana karate / ve lar3ate hue jo zabda karate the usase aisA jAna par3atA thA mAnoM ghor3e hI hIMsate haiM / ve apanI mArakATase pRthvIko cakacUra karate hue hAthIke jaise jAne jAte the| ve siMhakI bhaoNti hI jIvoMko mAra rahe the / ava aura bar3hA kara kahanekI AvazyakatA nahIM / unhoMne apane saMkhyAtIta vANoMke dvArA sAreke sAre gagana-maMDalako hI pUra diyA thaa| isake bAda bhI pArthane vANoMkI barasA jArI rakkhI aura meghoMkI naoNI bANoMse AkAzako vilkula hI haeNka diyA / arjunakI vIratA dekha zatru-dala yuddha-sthalako chor3a kara aisA bhAgA jaise vAyuke mAre megha bhAgate haiM / isake bAda dhanuSadhArI arjunane apane zara-kauzalase karNake dhanupakI DorIko kATa DAlA aura vAtakI vAtameM hI usake rathako bhI sArathI-sahita naSTa kara diyA / karNa taba ratha rahita ho gayA / isake bAda zatruoMko jItanekI icchAse duryodhanakA choTA bhAI zatrujaya, zatru-dalako vANa-prahArase pracchanna karatA huA siMhake jaisA garna kara/pAya para jhapaTA / usako yuddha-sthalameM utarA dekha karake usase arjunane kahA ki bAlaka, jAo, raNase vApisa lauTa jaao| tuma vyartha hI apane mANa kyoM gavAte ho? kyA kahIM becArA hiraNa bhI siMhake pA~vake AghAtako saha sakatA hai| yA mahAna sarpa bhI garur3ake pakSake mahArako saha sakatA haiM ! tuma abhI bAlaka ho, zakti-vihIna ho, asamartha ho, isa lie tuma para bANa chor3aneko mai taiyAra nahIM / arjunakI isa garvoktise use bar3A krodha AyA / usane arjunake Upara pANDava purANa 30 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29Ta - pANDava purANa / irrrrrrrrrrmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm atyanta tejIke sAtha ekadama paoNca vANa calAye jo pArthakI chAtIse TakarA kara ve-kAma ho gira pdd'e| yaha dekha pArthane usa para dasa vANa calAye, jinase usake mANa pakherU ur3a gaye aura vaha dharAzAyI ho gayA / zatrujayako marA dekha arjunake : vANoMko kATatA huA bhayAnaka yuddha karanevAlA karNakA choTA bhAI vikarNa arjuna para daur3a par3A / phala yaha huA ki arjunane sArathIko mAra kara usakA bhI ratha naSTa kara DAlA / aura jaba vaha asamartha ho gayA tava arjunane use bhI vANoMse pUra diyaa| . isI bIcame dhanuSa car3hAye hue yamake jaisA eka vIbhatsa nAma yoddhA kauravoMkI senAko titara vitara karatA huA yuddha-sthalameM uttarA aura usane dekhate dekhate apane eka hI vANake dvArA vikarNakA mastaka dhar3ase judA kara diyaa| taba ekadama vikarNakA cillAnA banda huA aura vaha yama-mandirako prayANa kara gayA / vikarNako dharAzAyI hotA dekha kara kauravoMkI sArI senA usI vakta pArtha para TUTa pdd'ii| parantu vaha pArthakA vAla bhI vaoNkA na kara sakI / pAryane use usI dama Age bar3hanese roka diyA / yaha dekha udharase karNane senAko bhAganese rokA aura use naSTa karaneko udyata hue pArthako lalakArA / phira kyA thA, arjuna bhI karNa para vANoMkI varasA karane lagA aura karNa usake vANoMko vyartha karanekI ceSTA karane lagA / antameM karNane eka sAtha calAye hue tIna bANoM ke dvArA dhanaMjayako, usake sArathIko, rathako aura usakI dhujAko vedha diyaa| yaha dekha dhanaMjayako bar3A krodha AyA aura usane thor3I hI derameM apane vANoMkI mArase karNako dharAzAyI kara diyA, jisase use mUI A gii| vaha ve hoza ho gyaa| usI vakta kauravoMne karNako rathameM baiThA kara yuddhasthalase bAhira kiyA aura ve usakA upacAra karane lge| idhara krodhase andhA huA duHsAdhya duHzAsana yuddha-sthalameM kUda par3A aura usane yaha kaha kara arjunake hRdaya meM eka bANa mArA ki yadi tAkata ho to tU mere cANoMko saha dekha / usake vANake lagate hI dhanaMjayako bhI bar3A krodha AyA aura usane usake Upara ekadama paJcIsa bANa calAye, jinase use eka kSaNameM hI adhamarA sA ho jAnA par3A / isake bAda aura aura rAjA bhI jo pArthake Age Aye, unheM bhI usane mAra girAyA aura digIzoMko unakI bali car3hA dI / antameM isa prakAra saba zatruoM para vijaya pAkara arjuna bar3A kRtArtha huA aura usa zatru-samUhake vidhvaMsakake sAre manAraya siddha hue| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyAya / ___isake bAda ati zIghratAse pArthake sAtha yuddha karaneke lie pitAmaha yuddhasthalameM utare aura unhoMne pArthako bhISaNa dhvanike dvArA lalakArA / taba pArthane , tIna pradakSiNA de, namaskAra kara unase nana zabdoMmeM kahA ki pUjyapAda, vanameM ghUmate hue hama loga teraha sAla vitA kara bar3e puNyayogase phira bhI Apake caraNoMmeM Aye haiM / ataH prabho, ava Apa dhanuSako rakha dIjie aura dhIrajakI zaraNa lIjie, jisase ina Apake sevakoMkA rAjya ho jAya / parantu pitAmaha gAMgeyane arjunakI vAta para kucha bhI dhyAna na diyA aura ropameM Akara arjunake Upara unhoMne eka sAtha solaha vANa chor3a diye / taba udharase arjunane bhI bANa-mahAra zurU kiyA aura gAMgeyake rathako sArathI-sahita vedha diyaa| yaha dekha mada-mAte gAMgeyake krodhakA kucha ThikAnA na rahA / phira donoMmeM vANoMkI tIna mArake dvArA mahAn bhISaNa yuddha hone lagA / yuddha karate karate jaba ve sAmAnya vANoM ke dvArA eka dUsare para vijaya na pA sake taba unhoMne vizeSa vANoMkA mahAra jArI kiyA / pahale hI pitAmahane zatrukI senAkA mohana, uccATana aura staMbhana karanevAle mohana, uccATana aura staMbhana nAma bANoMko chor3A aura ' una sabako mahAbhAga pArthane apane kauzalase vyartha kara diyaa| isake bAda pArthane mana-hI-mana anidevako yAda kiyaa| arjunake yAda karate hI vaha deva pRthvI, vana aura senAko bhasma karatA huA AyA aura sarvatra apanA prabhAva jamAne lgaa| gAMgeyane use pArthakA vANa samajha kara apanI vidyAke valase cheda diyA / isa vakta devagaNa AkAzameM Thahare hue una donoMkA bhISaNa yuddha dekha rahe the aura unake kalA-kauzalyakI tArIpha kara rahe the / valase uddhata hue arjunane gAMgeyake usa pANako bhI cheda diyA jo ki usane arjunake agnivANako chedaneke lie chor3A thA / lekina aba taka una donoM se koI bhI hArA aura jItA na thaa| isake bAda arjunane apane eka prabala vANake dvArA pitAmahakA vANa chedA hI thA ki isI bIcameM una donoMke madhyameM droNAcArya A gaye / zatruko kaSTa denevAle ve niraMkuza hAthIkI bhA~ti khar3e the / arjunane unake caraNoM meM jhuka kara bar3e bhaktibhAvase praNAma kiyA aura unase vaha bolA ki Apa mere guNa-gariSTha guru haiM, phira he nIti-nayake parama vidvAn Apa hI kahie ki maiM ApahIkA ziSya ho kara thApake sAtha kaise yuddha karU~ / ataH guruvarya, Apa apane sthAnako jAie / maiM Aja vairiyoMko yama mandirakA atithi banAU~gA / yaha suna droNane kahA ki pArtha, tuma jaldI taiyAra ho aura varAvara Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| WM roka Toka mere Upara prahAra karo / isameM tumhArA koI doSa nahIM hai / droNAcAryake ina vacanoMse Dara kara pArthane unase kahA ki guruvarya, taba pahale Apa hI pANa chor3eM, pIchese yathAzakti maiM bhI ApakI sevA karU~gA aura Apake palako-dekhUgA / isake bAda abhimAnameM bhUla kara ve donoM guru-ziSya ApasameM yuddha karaneko udyata hue / isa samayake ina donoM ke bhISaNa yuddhako AkAzamese - devagaNa aura nIcese donoM pakSakI senAke loga dekhate the aura dekha kara bar3e acambhemeM par3a rahe the / isake bAda droNane eka sAtha vIsa bANoMko chor3a kara sAre AkAzako DhaMka diyA / udharase uddhata pArthane una Ate hue vANoMko Adhe mArga meM hI cheda DAlA / tava krodhameM A droNane arjunake Upara ekadama lAkha-bANa chor3e jinako ki usane, do lAkha vANoMse nivAra diyA / yaha dekha jaya-lakSmI arjuna jaise zubhaMkara bhavya mUrti para nichAvara ho gaI / isa prakAra arjunane apane prakhara vANoMkI mArase droNAcAryako yuddha sthalase haTA diyaa| isI bIcameM yuddhakI pratijJA karatA huA udharase droNakA putra azvatthAmA yuddhasthalameM A utarA / phira kyA thA, arjuna aura vaha donoM mahAyoddhA paraspara bhISaNa siMhake baccoMkI bhA~ti bhISaNa yuddha karane lage / itanehImeM bIbhatsane azvatthAmAke rathake donoM ghor3oMke cheda diyA, jisase ve prANarahita ho kara pRthvI para gira pdd'e| idhara azvatthAmAne bhI apane mahAvANoMke dvArA arjunake gAMDIva-dhanuSakI DorIko cheda diyaa| parantu arjunane dhanuSa para usI vakta dUsarI DorI car3hA kara azvatthAmAke hRdayameM kaI aise vANa mAre ki jinase vaha ati zIghra be-hoza ho kara jamIna para gira pdd'aa| isake bAda uttara sArathIne arjunase kahA ki nAtha, aba maiM duryodhanakI orako ratha pheratA hU~, ataH he dhanudhara, Apa dhanuSa para zara saMdhAna kara ati zIghra hI ina zatruoMkA kama tamAma kara diijie| isa para arjunane durjeya zatruoMko apanI ora AkarSita kara marmako narma karanevAle vacanoM dvArA samajhAyA aura sAtha hI usa zauMDIrane apane viSama-bANoMke dvArA AkAzako pUra diyA / yaha dekha rAjabindu pArtha para jhapaTA aura usane apanI senAke dvArA use cAroM orase ghera liyA / usa samaya aisA jAna par3atA thA mAnoM hAthiyoMne siMhako ghera liyA hai / arjuna siMha jaisA thA aura rAjabinduke sainika-gaNa hAthiyoM jaise / lekina vaha senA arjunakA kucha bhI na kara sakI aura hai bhI aisA hI ki kyA kahIM hAthI bahutase mila kara bhI eka siMhakA kucha kara sakate hai / rAjavindukI sArI senAko akele arjunane hI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyAya / titara-bitara kara diyA; jaise ki thor3IsI cAyu bhI bar3e bar3e meghoMko titara bitara kara detI hai / isake bAda usa mahAvalIne lakSya baoNdha kara rAjavinduke hAthI, ghor3e, ' ratha aura dhujAoMko cheda kara sabako gharAzAyI kara diyaa| yaha saba mAra kATa dekha arjuna var3A vipanna huA aura usane antameM socA ki isa yuddha meM maiM kisa kisa rAjAko mA; kisa kisake prANa luuN| hiMsA karanese to bar3A pApa hotA hai, ataH kisIko bhI mAranA ucita nahIM / yaha saba soca-vicAra kara hiMsA dUra karaneke lie dhanaMjayane mohana-bANa chor3A aura unheM aisA ve-sudha kara diyA mAnoM unhoMne dhatUrekA phala hI khA liyA hai / ve usake nazese vesudha ho gaye sabake saba rAjA murdeke jaise pRthvI para gira pdd'e| isa prakAra zatruoM para vijaya pAkara aura unake chatra-dhujA, hAthI-ghor3e, stha-mahAratha vagairaha pAkara arjuna var3A santuSTa huaa| isake bAda virATane usI vakta nauvate jhar3avAI aura asaMkhya vIroMke sAtha pAryakA bar3A bhArI Adara aura apUrva utsava kiyA / isI samaya harSita-citta , aura ziSToM dvArA sevita nirbhaya yudhiSThirane udharase go-kulako bhI chur3A liyaa| isake bAda kisI taraha jaba kaurava hozameM Aye tava ve bar3e lajita aura nirmada ho dInakI bhaoNti apane purako cale gye| idhara jaba virATako yaha nizcaya ho gayA ki ye pAMcoM hI vAstavameM pAMDava haiM taba hAtha jor3a, namaskAra kara usane yudhiSThirase kahA ki deva, itane samaya taka maiMne Apako jAnA nahIM thA ki Apa hI dharmaputra hai / ata: Apa mere aparAdhoMko kSamA kareM / prabho, avase isa rAjyake Apa hI svAmI haiM aura maiM ApakA kiMkara huuN| ataH Apa bandhuvarga sahita yahIM rAjya kIjie / isake bAda virATa gokulako bAr3emeM vanda karavA kara Apa svayaM pAMDavoM-sahita bar3e bhArI utsavake sAtha nagarameM AyA / virATane yudhiSThira Adise bar3e vinaya-pUrvaka vahIM rahaneke lie prArthanA kI aura pArthase icchA prakaTa kI ki vaha usakI putrIke sAtha vivAha kare / vaha bolA ki dhanaMjaya, merI bhoga-yogya aura saba tarahase kRtArtha eka putrI hai / vaha rUpa-saundaryakI sImA hai / pahale jarAsaMdhake putrane mujhase usake lie bahuta bAra prArthanA kI thI; parantu maine use nahIM dii| isa lie he pArtha, Apa usakA pANigrahaNa kIjie / isa para pArthane kahA ki mahArAja, subhadrAke garbhase utpanna' huA abhimanyu nAma merA eka putra hai / Apa apanI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 pANDava-purANa | wwwww suMdarI kanyAko use dIjie / arjunako isa kahaneko svIkAra kara virATane vivAha-maMgaloMke dvArA bar3e bhArI ThATa-bATake sAtha abhimanyuke sAtha apanI kanyAkA vivAha kara diyA / isake bAda pAMDavoM kA yaha saba hAla jaba dvArikAmeM pahu~cA tava vahA~se balabhadra, nArAyaNa, pradyumna, bhAnu Adi virATa nagarameM Aye / tejasvI dhRSTArjuna aura akhaMDa sattAzAlI mahAbhAga zikhaMDI bhI AyA / isI bhA~ti rUpa-saundarya se suzobhita, AnaMda ke bhare, saikar3oM manorathoMko cittameM rakha kara aura aura rAjA bhI Aye / vivAhake bAda bhI pAMDava aura rAjA loga kitane hI dina vahA~ aura rhe| isake bAda vastrAbhUSaNa Adike dvArA sammAnita ho ve apanI apanI rAjadhAnIko cale gaye / sabako vidA kara nArAyaNa aura balabhadra Adi rAjA loga tIna akSauhinI senA lekara prItike sAtha, pAMDavoM sahita vahA~se ravAnA ho dvArikAmeM A gaye aura vahA~ ve paraspara bar3I prItise rahate hue apanA samaya bitAne lage / isI samaya zreNikane gautama bhagavAnase pUchA ki bhagavana, akSauhiNIkA pramANa kitanA hotA hai ? gautamane uttara diyA ki 21780 hAthI, itane hI ratha, 65610 ghor3e, 109350 pyAde yoddhA ina sabako milA eka akSauhiNI hotI hai| dvArikApurI meM rahate hue arjunane eka dina nItise bRhaspatiko bhI jItanevAle kRSNase kahA ki kauravoMne chalase hameM lAkhake mahala meM rakkhA aura bAda una zaThoMne usameM Aga lagA dI / puNyase hama loga usa samaya bAla bAla baca gaye / isake sivA una. duSToMne eka bar3A bhArI aparAdha yaha kiyA hai ki dropadIkI coTI pakar3a kara use balAt ghara bAhara kiyA aura usakA ghora apamAna kiyA / arjunake vacanoM ko suna kara mahAmanA nArAyaNa dA~toM tale jIbha davA kara bole pArtha, duryodhanane yaha sacamuca hI bar3A anyAya aura bahuta hI kSudratA kI hai yaha duSTa na to bandhuvargako cAhatA hai aura na isameM kucha kulInatA hI hai / isI kAraNa saMsAra meM isakA itanA apayaza phaila rahA hai, jisakI koI sImA nahIM / kauravoMke durAcAroMko pRthvI para aisA koI nahIM jo saha sake / pAMDavoMke sAtha isa viSaya para khUba vicAra kara nArAyaNane apanA kartavya nizcita kiyA aura phira duryodhanake pAsa eka dUta bhejA / dUta thor3e hI samaya meM hastinApura / ( Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unnIsavA~ adhyaay| - 303 anmmmm rommmmmmmmarrrrrrrrrror pahuMca kara usane duryodhanako namaskAra kiyA aura nItike sAtha vaha bolA ki " mahArAja, maiM dvArikAse AyA hU~ / maiM eka nipUNa dUta huuN| rAjana, pRthvI para aisA koI nahIM jo pAMDavoMko jIta sake / phira vyartha hI Apa apane kulakA uccheda kyoM karate haiM / dekhie nArAyaNa, saMsAra bharameM vikaTa virATa, drupada, saba vighnoMko dUra karanevAlA pralaMvana, saba prakAra yogya dAha-gaNa tathA pradyumra Adi saba rAjA pAMDavoMkI pakSameM haiN| unakI sahAyatAke lie tatpara haiM / phira yuddha meM unake sAmane Apa eka kSaNa bhI kaise Thahara sakate hai / isa lie rAjan, ava Apa mAna chor3a kara unake sAtha kapaTa rahita sandhi kara lIjie aura ApasameM AdhI AdhI pRthvIko baoNTa kara donoM mahAbhAga apane apane hissekA upabhoga kiijie| aura saca pUcho to isImeM ApakI bhalAI hai / " dUtake ina vacanoMko suna kara duryodhanane vidurase kahA ki tAta, vatAie, isa samaya kyA kiyA jAye / vaha kaunasA upAya hai jisase hama pUre rAjyako bhoga sake / yaha suna vidurane kahA ki bhAI, jIvoMko sukha dharmase milatA hai aura rAjya bhI niraMkuza isIse hotA hai / vaha dharma aura koI vAhirI cIja nahIM, kintu AtmAkI vizuddhi hai / evaM Atma-vizuddhi mana-vacana-kAyakI saralatAko kahate haiM / athavA krodha, lobha aura garvake tyAgako dharma kahate haiM / isa lie tuma krodha Adi chor3a kara apanI buddhiko dharmameM lgaao| yadi tuma nirmala yaza cAhate ho to vatsa, apane Apa hI pAMDavoMko bulA kara vinayake sAtha unheM AdhA rAjya baoNTa do / yaha suna duryodhanako var3A krodha AyA / usakA hRdaya garvase bhara AyA, ceharA lAla ho utthaa| vaha vidurase bolA ki maiM hamezAse ApakI itanI bhakti karatA A rahA hU~ ki jisakA koI ThikAnA nahIM, parantu Apa itane kora hai jo pAMDavoMkA hI gaurava aura rAjya cAhate haiM aura hameM usase vaMcita rakhanA cAhate haiM ! isake bAda usane apamAna bhare vacana kaha kara dUtako bhI sabhAse nikAla diyA / apamAnake sAtha dvArikA Akara usa kuzala dUtane pAMDavoM aura yAdavoMko praNAma kara unase duryodhanakA saba hAla kaha sunAyA / vaha bolA ki rAjan, kaurava bar3e duSTa aura pApI haiM / unakA svabhAva bilkula hI kSudra hai / ve saMghi karanA nahIM cAhate / aura na ve Ae logoMse santuSTa hI haiM / yaha suna miSTabhASI yudhiSThirane kahA ki jo ho, hama to nItikA pAlana kara apayazase varI ho gye| aura anIti na ho isI lie hamane tumheM bhI bhejA / isake bAda hI pAMDava yAdavoM sahita kauravoM para car3hAI karanekI taiyArImeM laga gaye / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 KAM paannddv-puraann| isa adhyAyameM yaha bAta kahI gaI ki pAMDava sorI pRthvI para ghUma kara gupta veSa nAnA bhaToMse paripUrNa virATa nagarameM Aye / vahA~ unhoMne durjeya kauravoMko yuddhameM parAjita kiyA aura jana-samUhako AnaMda denevAle go-kulakI unase rakSA . kara puNya-yogase ve 'jayI hue| aura ThIka hI hai ki 'dharmase hI vairI naSTa hote haiM, vandhuoMkA samAgama hotA hai, sundara zarIra milatA hai, manako mugdha karanevAlI suMdara striyA~ aura sukha milatA hai, komala zarIra aura kalA-vijJAna prApta hote haiM, putra pautra Adi sampatti prApta hotI hai / aura bar3hA kara kahA~ taka kaheM jIvoMkI mokSa lakSmIse bheMTa bhI yahI dharma karAtA hai / isa lie samajhadAra logoMko sadA dharmakA sevana karate rahanA caahie| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMANA vIsavA~ adhyAya / AAAAAAA bIsavA~ adhyAya | OM una anaMtanAtha bhagavAnako praNAma hai jo anaMta saMsAra-samudra se pAra utarane ke lie setu haiM aura jo anaMta guNoMke bhaMDAra haiM / ve mujhe bhI ananta catuSTayakA dAna deM | isake vAda vidurane virakta ho sAMsArika sukhako kSaNabhaMgura samajhA / vairAgyameM lIna ho ve socane lage ki isa sampatti, prabhutA aura viSayajanya sukhako dhikkAra hai jisake lie pitA putrako, putra pitAko, mitra mitrako aura bandhu bandhuko bhI mAra DAlatA hai / ye kaurava adharmarUpI cAMDAlake sambandhase malina ho rahe haiM / ataH ye avazya hI yuddhameM apane prANa deMge aura isI lie atra maiM ina duSToMkA mu~ha dekhanA nahIM cAhatA / isa prakAra vicAra karake vijJAnI vidura kaurava rAjoMse kaha kara vanako cale gaye / vahA~ jAkara unhoMne vipulamanA vizvakIrtimuniko praNAma kara unase dharmakA upadeza sunA tathA sunidharmakI dIkSA le lI | bAda parigraha rahita digambara muni ho parama tapa tapate hue ve vihAra karane lage / eka dina eka puruSa rAja- mandira purameM AyA aura usane jarAsaMghako ratna-samUha bheMTa kara praNAma kiyA / jarAsaMghane usase pUchA ki tuma kahA~ se Aye ho / uttara meM vaha bolA ki rAjan, maiM Apake darzanoMkI icchAse dvArikAse yahA~ AyA hU~ | jarAsaMdha punaH pUchA ki vahA~kA rAjA kauna hai / usa Agantukane kahA ki nemi prabhuke sAtha-sAtha kRSNa nArAyaNa vahA~kA rAjya karate haiM / vahA~ yAdavakA nivAsa suna kara jarAsaMdha ke krodhakA pArA ekadama car3ha gayA / vaha asamayamai kSubhita honevAle malaya kAlakI bhA~ti apanI senA dvArA samudrako kSobhita karatA huA dvArikAko cala par3A / udhara binA kAraNa hI isa yuddhako chiDatA dekha kara nAradako bar3I masanatA huI aura unhoMne vairiyoMkA vidhvaMsa karanevAle jarAsaMdha ke mahAna kSobhakA hAla Akara kRSNa se kahA / taba kRSNa nemiprabhuke pAsa Aye aura unhoMne zatruke kSayase honevAlI apanI vijayake vAcata unase pUchA / uttara meM indroM dvArA sevita prabhu kucha na kaha kara kucha musakyA gaye / prabhuke isa maMdasmitase apanI vijaya nizcaya kara kRSNa yuddhake lie taiyAra hue / unake sAtha hI yAdavoM ke anya pANDava-purANa 31 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 pANDava-purANa / bahutase rAjA zatrukA dhvaMsa karaneke lie baMddha parikara hokara yuddha-sthalameM utaraneko cala paDe / vaha rAje baladeva, nArAyaNa, jayazIla samudra-vijaya, vasudeva, anAvRSTi, yudhiSThira, bhIma, arjuna, pradyumna, dhRSTadyumna, satyaka, jaya, bhUrizratra, bhUpa, sahadeva, * sAraNa, hiraNyagarbha, zaMva, akSobhya, vidbharatha, bhoja, siMdhupati, vajra, drupada, pauMDbhUpati, nArada, nakula, dRSTi, kapila, kSemadhUrtaka, mahAnemi, padmaratha, akrUra, niSadha, durmukha, unmukha, kRtavarmA, virATa, cAru, kRSNaka, vijaya, yavana, bhAnu, zikhaMDI, somadattaka aura vAhrIka Adi the| udhara jarAsaMdhakA bhejA huA dUta duryodhana ke pAsa gayA aura usane duryoMdhanako praNAma kara usase jarAsaMdhake uddezyako kaha sunaayaa| usane kahA ki jisa balIne durddhara vidvAn aura jarAsaMdhake dAmAda kaMzakA dhvaMsa kiyA, jisane apane muSTi prahArase cANUrako cUra DAlA aura govarddhana nAma pahAr3ako uThA liyA vaha saoNpoMkA mardana karanevAlA, prajAkA surakSA aura mahAn vakSaHsthalabAlA gopAlakRSNa-saMsAra bharameM vikhyAta hai| use saba jAnate haiM / aura jo yAdava yuddhameM bhAga kara Aga jala gaye the, sunA jAtA hai ki ve saba jIte haiM aura pacchamakI - oravAle samudra meM rahate haiM / yaha saba hAla bahutase ratna vagairaha bheMTa dekara vahIMse Aye hue eka vaizyane jarAsaMdha cakravartIse kahA hai / usane kahA hai ki dvArikAme yAdavoMkA bar3A bhArI rAjya hai aura vahA~ unakA pUrA pUrA vaibhava hai / usake muMhase yAdavoM aura pAMDavoMko dvArikAmeM rahate hue suna kara jarAsaMdhako var3A krodha aayaa| usane nRpoMke pAsa dUta bheja kara saba rAjoMko culAyA / unake nimaMtraNase saba rAje sajja hokara vahA~ ikaTThe ho gaye haiN| ataH he duryodhana mahArAja, Apako bulAneke lie bhI cakravartIne mujhe Apake pAsa bhejA hai / isa lie vibho, Apa calaneko taiyArI kIjie / svAmin , cakravartIne yaha saMdezA bhejA hai ki yazasvI vatsa, vIroMse yukta, iSTako sAdhanevAlI apanI sava senA lekara ati zIghra hI Aie / dUtake hAtha jarAsaMdhake isa saMdezeko pAkara Anandake mAre duryodhanake romAJca ho Aye / khuzImeM Akara usane vastrAbhUSaNa aura dhana dekara dUtakA khUba Adara kiyaa| vaha mana-hI-mana socane lagA ki jisa bAtako meM pahalese hI cAhatA thA, usIko cakravartI kara rahe haiM yaha bahuta hI acchA huaa| isake bAda vIra duryodhanane usI samaya raNabherI vjvaaii| jise suna kara raNakI lAlasA rakhanevAle vIra yoddhA bar3e prasanna hue / ve saba senAko sajA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' * treat adhyAya | wwwwwwm m^^^ ^^ kara cale | unake sAtha jhUloMse pracchanna matavAle hAthI cale / sArathiyoMke dvArA tejI se calAye gaye zIghragAmI ghor3oMvAle ratha cale / calate hilate hue kisavAra - vAle caMcala ghor3e cale | hAthoMmeM bhA~ti bhA~tike hathiyAra liye hue payAda cale | isa prakAra caturaMga senA sahita ghor3oMkI TApoMse ur3atI huI dhUlase AkAzako DhakatA huA duryodhana rAja-mandira purakI ora calA aura jaise gaMgAkA pravAha samudra meM jAkara milatA hai vaise hI vaha kauravAgraNI vAhinI - senA - sahita cakravartI jagasaMghakI senAmeM Akara mila gayA / jarAsaghane usakA karNa-sahita vaDA Adara kiyA jaisA ki loga sUraja ke sAtha kiraNoMko Adara karate haiM / wwwma 307 isake bAda cakavartIne yAdavoMke pAsa dvArikAko dUta bhejA / dUtane jAkara vahA~ yAdavoM ko yaha sUcanA dI ki Apa saba yAdavoM para cakravartI jarAsaMdha yaha AjJA karate hai ki apane dezako chor3a kara Apa loga isa samudrameM kyoM rahate haiM ? buddhimAn samudravijaya aura vasudeva mujhe bahuta hI priya haiM / phira ye apane Apako Thaga kara yahA~ kyoM A chipe / inake lie aisI chipanekI bAta hI kyA thI / astu, aba bhI kucha gayA nahIM hai / ve apane garvako chor3a kara saba sukha denevAle mere caraNoM kI sevA kareM / dUtake mu~hase jarAsaMghakI isa AjJAko suna kara balazAlI valabhadrane abhimAna ke sAthameM yoM kahanA Arambha kiyA ki dUta, jAo aura apane mahArAja se kaha do ki kRSNako chor3a karake aura dUsarA cakravartI nahIM jisake caraNoMkI sAgara (samudravijaya ) sevA kare / balabhadrake ina vacanoMko suna kara oTha DasatA huA dUta bolA ki mujhe yaha to batAie ki jisake bhaya se Apa yahA~ samudrake vIcameM A chipe hai usake caraNoMkI sevAmeM doSa hI kyA hai / astu, ApakI jaisI icchA / parantu Apake isa garvako kRSNa nahIM saha sakatA aura vaha krodha se tapta hokara abhI yahIM AtA hai / usake sAtha meM gyAraha akSauhiNI senA hai / vaha Apake garvako kharva karegA, Apako padacyuta karegA / dUtake aise kaThora vacanoM ko suna kara bhImako bar3A krodha AyA / vaha pragaTa hokara bolA ki svataMtratA se bakanevAle isa dUtako yahA~se abhI nikAla do | yaha suna kara dUta krodhake mAre usI samaya vahA~se cala diyA aura jarAsaMdhaMke pAsa jAkara usane usase yAdavoMkI gujarI huI sArI kahAnI kaha sunAI / vaha bolA ki deva, ve loga madirAke nazekI bhA~ti matavAle ho rahe haiM aura " ke Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| bhI nahIM samajhate haiM / mahArAja, ve puNyahIna pApI haiM aura isI lie ApakI sevA nahIM karanA cAhate / dUtake vacanoMko suna kara jarAsaMdhako atyaMta kodha AyA aura yuddha ke lie ucata ho usane sava dizAoMko bahirA kara denevAlI raNa- . bherI bajavA dI; yuddhakI ghoSaNA kara dI / usakI ghoSaNAko suna kara AkAza mArgase jAte hue bahutase vidyAdharoMne Akara apane vimAnoMse jarAsaMghako cAroM orase ghera liyaa| isa vakta vaha, aisA zobhatA thA jaisA ki kiraNoMse ghirA huA sUraja zobhatA hai / evaM kumuda ( kumudapuSpa aura pakSameM pRthvI ) ko vikazita karanevAle candramAke se bahunase bhUmigocarI rAje Aye / ve rAjanItika acche jJAtA aura usIke anusAra calanevAle the / gaMbhIrAzaya aura saba prakAra sukha-sampanna the| unakA suyaza sabhI dizAoMmeM vyApta thA / ata eva jaise tArAgaNake dvArA AkAzakI zobhA hotI hai vaise hI unake dvArA rAja-mandirakI zobhA ho rahI thii| inake sivA aura bhI bahutase vIra rAje usake sAtha hue| ve droNa, bhISma, karNa, rukmI, zalya, azvatthAmA, jayadratha, kRpa, arjuna, citra, kRSNakarma, rudhira, indrasena, hemaprabha, bhUbhuja, duryodhana, duHzAsana, dumarpaNa, kaliMga Adi the| ityAdi aneka rAjoM mahArAjoMke sAtha apane bhArase sArI pRthvIko pAtA huA jarAsaMdha rAjA kuru-kSetrake yuddha-sthalamai jo utarA / usake vahA~ Aneke samAcAra suna kara jIvanase nirAza ho bahutase logoMne jAkara prabhukI pUjA kI aura guruke nikaTa jAkara ahiMsA Adi vrata le ve virakta ho gaye / evaM bahunoMne zastra-grahaNake lie udyata apane adhIna sevakoMko dhana Adi dekara unase kahA ki pratya-gaNa, aba zarIra-kSAkI paravAi mata karo; kintu hAthoMmeM camakatI huI talavAreM lo, dhanuSoMko car3hAo, hAthiyoMko sajAo, ghor3oM para palAna vagairaha rakkho aura rathoMmeM ghor3oMko joto| ___ isake bAda kRSNakA dUta karNake pAsa AyA aura use bhaktibhAvase namaskAra kara bolA ki rAjan , nArAyaNakA Apake lie yaha saMdeza hai ki rAjan, vahI kIjie jo Apako yogya jAna par3e; paraMtu merA tumase itanA hI kahanA hai ki kRSNa thor3e hI samayameM niyamase cakravartI rAjA bneNge| isameM kucha sandeha nahIM hai| kyoMki jina bhagavAnkA aisA hI kahanA hai aura unakA kahA jhUTha nahIM hotaa| ataH he napa, tuma kurujAMgala dezakA rAjya grahaNa karo aura jhagar3emeM na pha~so / tuma pAMDake putra ho aura kuntIse tumhArA janma huA hai / isa kAraNa pA~coM pADiva Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIsavA~ adhyaay| wwmmwwwwwwwwwwwwwww tumhAre bhAI haiN| yaha suna karNane uttarameM kahA ki dUta, merI bAta suno / nyAyake kAraNa mujhe isa vakta yahA~se vahA~ jAnA yogya nahIM hai / nIti yahI hai ki yuddha chir3a jAne para rAjA loga nyAyako nahIM choDate / aura isI taraha susevita bhUpako yuddha-samayameM mRtya-gaNa bhI nahIM choDate / aura jo aisA karate haiM samajho ki vaha anyAya karate haiM / loga unakI niMdA karate hai / haoN, itanA maiM avazya karU~gA ki yuddha banda ho jAne para balavAna pAMDavoMko kauravoMse rAjya niyamase dilA duuNgaa| isameM tuma tanika bhI sandeha mata kro| yaha kaha kara usane dUtase cale jAneke lie kahA / dUta bhI vahA~se cala kara kauravoM-sahita baiThe hue jarAsaMdhaka pAsa phuNcaa| vahA~ usane jarAsaMdhako namaskAra kara yaha kahA ki rAjan jarAsaMdha, Apa mahAbhAga yAdavoMke sAtha sandhi kara liijie| nahIM to jinadevakI yaha saccI vANI sunie ki "isa mahAyuddhameM kRSNake hAthase ApakI mRtyu hogii| pitAmahakI mRtyu zikhaMDIke hAthase hogI aura dhRSTArjunake hAthase droNAcAryakI mRtyu hogI / isake sivA zalyakA yudhiSThirake hAthase aura duryodhanakA bhImake hAthase maraNa hogaa| aura isI prakAra jayadrathakA arjunake hAtha se aura kuru-putroMkA abhimanyu kumArake hAthase vadha hogA / isameM tuma tanika bhI sandeha na karo / kyoMki bhavitavya hI aisA hai"| yaha kaha kara dUta ati zIghra dvArikA pahuMcA / vahA~ usane kRSNako praNAma kara kahA ki deva, jarAsaMghakI sudAruNa senA kuru-kSetrameM pahuMca cukI hai aura karNa kisI taraha bhI yahA~ AnA svIkAra nahIM karatA / vaha yuddha-sthalameM upasthita hai / deva, aba Apako bhI kuru-kSetrameM pahuMca kara isa mahAyuddhameM zatru-yoddhAoMke sAtha ghora yuddha karanA hogA / isake bAda hI raNabherI dilavA kara apane pA~cajanya zaMkhake nAdase AkAzako kaeNpAtA, huA kRSNa kurukSetrako cale / aura jalako thala aura thalako jala karatI huI usakI senAyeM calIM / jAna par3atA thA mAnoM pRthvIke sAtha-sAtha nahareM hI bahatI huI calI jA rahI haiM / isa samaya senAke dvArA ur3I huI dhUlase sArA AkAza Dhaka gayA / sUraja kahIM dikhAI hI na detA thaa| kRSNakI anaMta caturaMga senAse sArA bhUtala bhara gayA / bAjoMkI AvAjase dizAyeM zabda-maya ho gaI / saje hue diggaja ciMghAr3ane lage / isa prakAra apanI senAko lejA kara yAdavoMne use kuru-kSetrake vAhirI bhAgameM tthhraayaa| isa vakta jarAsaMdha cakrIkI senAko hArake sUcaka bAra bAra bahutase apazakuna hue aura isI samaya saMsArako bhaya utpanna karanevAlA AkAzameM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| ke maMtrI ko dekha kara duryodhya mA hue durdara gIdharaha kara baiThe sUryagrahaNa par3A / meghane jala varasA kara usakI sArI senAko jalase pUrNa kara diyA / senAkI dhujAoM para sUrajakI ora muMha kara baiThe hue kaue vole / chatroMke Upara krodhase bhare hue durddhara gIdha pakSI vaiThe dekha par3e / ina : apazakunoMko dekha kara duryodhya duryodhanane apane sucatura maMtrIko bulA kara pUchA ki maMtrI mahodaya, ye khoTe nimitta kyoM dekha par3a rahe haiM / isa para maMtrIne kahA ki dekho, yaha vaha bhayAnaka kurukSetra hai jo machalIkI naoNI sayako nigala jAyagA / acchI bAta hai, kaha kara duryodhanane phira pUchA ki maMtrI mahAzaya, matalavakI bAta batAie ki zatrukI senA kitanI hai aura yuddhake lie udyata yoddhA kitane haiM / maMtrIne kahA ki rAjendra, valazAlI dakSiNake jitane rAjA haiM ve sava nArAyaNake sevaka ho cuke haiM / raNameM naSTa honevAle bahutase rAjose to kyA ho sakatA hai, para unameM eka hI arjuna aisA hai jo sabase samajha legaa| usane pahale bhI raNameM jhUTha hI vIratAkI DIMga haoNkanevAle bahutase vIroMko cUra DAlA thA / saca to yaha hai ki viSNuko koI devatA yA manuSya yuddhameM jIta nahIM sktaa| Apa jAnate haiM harikI pakSameM balabhadra hai, jo mUzala aura haloMkI mArase vairiyoMke udara phAr3a DAlatA hai-usake sAmane koI bhI nahIM uTha sakatA vaha bar3A durdhara hai / aura usa pradyumnako raNAMganameM kauna nivAra sakatA hai jise ki zatrukA vidhvaMsa karanevAlI prajJapti Adi vidyAeN siddha haiM / tathA usa pavitra bhImako apanI chAtI parase kauna haTA sakatA hai jo zatru-samUhako vAtako bAtameM hI dharAzAyI kara detA hai / isa prakArake harikI senAmeM aura bhI balazAlI vidyAdhara rAjA haiM jo asaMkhya haiM aura mahAyuddhameM idharase udhara ghUmate hue dikhAI de rahe haiM / rAjan, zatrughAtaka viSNuke pAsa sAta akSauhiNI senA hai| duryodhanane sava hAla jarAsaMghase kahA; paraMtu taba bhI vaha kucha na cetA; aura krodhameM bhara kara usa madAMdhane kahA ki oha, garur3ake sAmane saoNpa kitanA , phaNa phaTakAregA | kyA sUrajakI kiraNoM ke Age a~dherA kahIM Thahara sakatA hai ? vaise hI ye rAjA-gaNa mere sAmane bhI kaise Thahara sakeMge / yaha kaha kara tIna khaMDakA svAmI pracaMDa AtmA jarAsaMdha kAyaroMkA khaMDana karatA huA akhaMDa aura pracaMDa dhanuSako hAthameM le raNa-sthalakI ora ravAnA huaa| phira kyA thA, bAjoMke zabdoMke dvArA dizAoMko pUrate hue aura chatroMke dvArA AkAzako DhaMkate hue rAjA loga bhI yuddhake lie udyata ho cale / isa vakta senAke dvArA Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , areaaaN adhyAya | 311 ur3I huI dhUlake dvArA AkAza vyApta ho gayA, chatra aura dhujAoMke mAre surajakA prakAza ruka gayA aura rAtasI jAna par3ane lagI / dhUlake mAre sArA raNAMgaNa aMdhakAramaya bana gayA / isa samayake bAjoMke nAdase aisA jAna par3atA thA mAnoM zabda ke bahAne se mahAyuddha sainikoMse yahI kahatA hai ki sainiko, tuma loga yuddha-sthala chor3a kara jaldI cale jAo, nahIM to tuma para bar3I bhArI vipatti AnevAlI hai / isake bAda jarAsaMdha ne apanI senAmeM cakravyUha racA aura kRSNane apanI senAmeM tArkSya vyUhako racA / usa samaya ubhaya pakSakI senAoMmeM itanI dhUla ur3I ki saba jagaha ghora andhakAra chA gayA / jisase sUrajake astakI zaMkA se kaue ghoMsaloM meM ghusa gaye aura ullU pakSI rAta samajha kara apane ghU ghR zabda ke dvArA bhoMke svaroMkI nakala karate hue dinameM hI ur3ane lage / thor3I derameM donoM senAoM kA ghora yuddha zurU ho gayA / isa raNameM subhaTa-gaNa talavAreM nikAla nikAla kara subhaToMko mArate the aura bhAloMkI tIkSNa nokoMse phalakI naoNI zatruoMke sira chedate the / koI matavAle jorakI garjanA karate hue apanI garjanAke AghAtase hI zatruoM ke hRdayoM ko bhedate the; jaise vAyu meghoMko bhedatA hai| koI hAthiyoMke kumbhoko vidAra kara unake raktakI dhArAse kesarakI bhA~ti dizAoMko lAla karate the / isa vakta jarAsaMghakI senAne viSNukI senAko kucha ThaMDA kara diyA jaise jalapravAha jalatI huI - Agako ThaMDA kara detA hai / yaha dekha apanI senA ke yoddhAoMko dhIraja detA huA zaMbukumAra yuddhake lie udyata huA aura usane zatru dalake yoddhAoMko vIratAse idhara udhara bhagA diyA / taba zaMbukumArake sAtha yuddha karaneko kSemaviddha nAma eka vidyAdhara uThA / zaMbune use bAtakI bAta meM hI ratha - vihIna kara diyA | apanI durdazA dekha vaha usI vakta bhAga gayA / isake vAda zaMke sAtha yuddha karaneko eka dUsarA vidyAdhara uThA aura vaha talavAroM dvArA yuddha karane lagA; parantu zaMbune use bhI vAraNa kara bhagA diyA / isake bAda yuddhameM zatruoM ko pachAr3a denevAlA kAlasaMbara rAjA bar3e sAhasa ke sAtha yuddhameM AyA / yaha dekha sUrajakI bhA~ti dIptizAlI pradyumna zaMbuko yuddha karanese roka kara svayaM megha jaise jala varSAte haiM vaise hI zara-dhArAko chor3atA huA usake sAmane AyA / usane kAlasaMvarase kahA ki prabho, Apa mere pitA tulya haiM, isa lie Apake sAtha yuddha karanA mujhe ucita Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| nahIM hai, ataH Apa lauTa jAie / uttarameM usane kahA ki pradyumna yaha na kaho, maiM kSatriya hU~ vApisa nahIM lauTa sakatA / kyoMki ve hI sace sevaka kahAte haiM jo jI-jAnase svAmIke kAryameM kAma Ate haiM / isa lie bIra, tuma kucha khyAla na karake dhanuSa saMdhAna karo / antameM lAcAra ho pradyumnane prajJapti vidyAko chor3a kara usI samaya kAlasaMvarako vaoNdha liyA aura zatru-dalake yoddhAoM ke sAtha yuddha karate hue use apane sthameM baiThA liyaa| yaha dekha zalya vidyAdhara pradyumnake sAtha yuddha karaneko udyata hokara AyA / pradyumnane use Ate hI apane tIkSNa bANoM ke dvArA usake rathako cheda DAlA / tava vaha dUsare ratha para savAra hokara usake sAtha ghora saMgrAma karane lgaa| isI vIcameM pradhumna ke sAtha yuddha karaneke lie zizupAla rAjAkA choTA bhAI taiyAra huA aura usane prabunna para eka aisA vANa chor3A jisase vaha mUrchita hokara ve-sudha ho gyaa| phira kyA thA, avasara pAkara usane zatrukA dhvaMsa karanevAle vANoMke dvArA pradyunnakA ratha bhI tor3a tAr3a DAlA / yaha dekha pradyumnakA sArathI bar3A DarA aura usane bhAganA cAhA; parantu isI samaya pradyumnane hozameM Akara sArathIse kahA ki yaha kyA karane ho! yuddha-sthalase bhAganekA vicAra bhI kiyA to devatoM manuSya, vidyAdhara, pAMDava, samudravijaya Adi yAdavoM aura khAsa kara kRSNa, balabhadra ke Age bar3A lajjita honA par3egAsira uThAnA muzkila par3a jAyagA / phira isa duHkhadAyI aura azuci zarIrase bana hI kyA par3egA aura rasIle AhArase pope gaye isase lAbha hI kyA hogaa| yaha kaha kara zIghra hai| pradyumna dUsare ratha para savAra ho yuddha ke lie uTha khar3A huaa| phira kyA thA, ve donoM hI yuddha-kuzala yoddhA yuddha karane lage / unako yuddha karate dekha kara kRSNake manameM bhI kucha lobha paidA ho uThA aura vaha una donoMke vIcameM A gayA / taba jarAsaMdhakI pakSakA zalya nAma vidyAdhara yaha kahatA huA yuddha-sthalamai utarA ki maiM ina uddhata zatruoMko apane bANa-prahArase abhI dharAzAyI kiye detA huuN| ye aba jIvita nahIM raha skte| isake bAda usane thor3I hI derameM apane bANoMse sArA AkAza DheMka diyA aura isI kAraNa usa vakta kisIko bhI na nArAyaNa dekha par3atA thA aura na usakA ratha tathA sArathI hI dekha par3ate the| dekha par3atA thA to sirpha zaroMke bIcameM kRSNa pha~sA huA sA dekha par3atA thA, usake jIvitameM bhI logoMko saMzaya hotA thA aura yahI usake sArathIkI bhI hAlata thii| - isI bIca meM vahA~ eka manuSya AyA jo mAyAmaya thA, rudhirase jisakA zarIra lAla ho rahA thA aura jo thara-thara kaoNpa rahA thaa| usane Akara Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treat adhyAya | 313 ^^^^^^^^^^^^^^^^^ bahuta se rAjoM se ghire hue kRSNa se kahA ki kRSNa, tuma vyartha hI kyoM yuddha karate ho / udhara jarAsaMdhane pAMDava, yAdava aura balabhadrakA kAma tamAma kara diyA hai / itanA hI nahIM, kintu usane aura aura raNazauMDIroMko bhI kAlake gAla meM pahu~cA diyA hai, tumhArI dvArikA purI para bhI adhikAra jamA liyA hai aura dvArikA meM sukhAsIna samudravijayako bhI raNakA Atithya dekara yamAlayakA atithi banA diyA hai / phira nAtha, Apa bhI yahaoN vyartha apane prANa kyoM gavAte haiM ! ataH yadi Apako sukhI honekI vAJchA ho to Apa raNa-sthala chor3a kara cale jAie | usa mAyA-maya puruSa ke isa prakAra ke vAkyoMko suna kara kRSNako bar3hA krodha AyA / vaha bolA ki duSTa, mere jIte rahate hue aisI zakti kisa puruSameM hai jo yAdavako yamAlayakA atithi banAye ! kRSNake aise vikaTa vacanoMko suna kara vaha duSTa buddhi-mAyA-maya puruSa usI samaya vahaoNse bhAga gayA / aura kRSNa hAthameM dhanuSa uThA kara zatruoMkI ora claa| rAstemeM kRSNako eka nizAcara milA, jise dekha kara bar3A bhaya lagatA thaa| vaha kRSNa se volA ki kRSNa, tuma to yahA~ yuddha karate ho aura udhara vasudeva yuddhameM mArA gayA hai| usake binA sAre vidyAdhara yuddhasthala se cale jAne ko taiyAra ho rahe haiM / yaha kaha kara chalase usane kRSNa para vRkSavANa chor3A, jisako viSNune agni-vANake dvArA usI vakta jalA diyaa| isake bAda usa vidyAdharane patttharoMko girAnevAlA kSmAbhRt vANa chor3A aura harine use vajravANase vAraNa kara diyA / Akhira kRSNake sAmane vaha vidyAdhara na Thahara sakA aura bhAga gayA / yaha dekha usa vakta nara, sura Adi sabane kRSNakI mukta kaMThase prazaMsA kI / isI samaya usa vidyAdharane Akara jo pahale nizAcarake rUpameM thA, kRSNako praNAma karake kahA ki narendra, jaba taka maiM isa vidyAdharake sAtha yuddha karatA hU~ taba taka Apa udhara jAkara apane cakra ke dvArA jarAsiMdhakA sira cheda DAlie aura saMsAra meM apanA yaza vistRta kIjie / vyartha hI auroM ko mAranese kyA hogA / yaha suna kara krodhameM A kRSNane kahA ki isa mahAyuddha meM jaba taka maiM ise na jIta lU~gA taba taka kaise to jarAsaMgha jItA jAyagA aura kaise pRthvI bhogI jA sakegI / yaha kaha kara harine zalya ke sAtha sAtha usa vidyAdharako bhI do Traika karake prANa rahita kara diyA, jisase ki vaha usI samaya dharAzAyI ho gayA / isake sAtha hI madhusUdanake hAthameM jaya lakSmI A gaI aura usake saba vighna naSTa ho gaye / isa samaya usake Upara devatoMne puSpoMkI barasA kI / ~) pANDava-purANa 40 ne ^^ ^^ wor Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poNDava-purANa | isake bAda cakravyUha bhedaneke lie dRr3ha-pratijJa kRSNane tIna zUravIroMko apane sAthameM liye aura jAkara thor3e hI samayameM jarAsaMdhakA cakravyUha bheda diyA; jaise vajra pahAr3ako bheda DAlatA hai / yaha dekha jarAsaMghako bar3A krodha aayaa| usane zatrukA nAza karane ke lie duryodhana Adi tIna yoddhAoMko bhejA / tatra duryodhanake sAtha pArtha, virUpyake sAtha rathanemi aura hiraNyanAbhake sAtha yudhiSThira udharase bhI mahAyuddha karaneko udyata hue | ye saba yuddha-pravINa yoddhA huMkAra zabda karate hue paraspara meM yuddha karane lage / unhoMne bahuta dera taka yuddha kiyA aura bahutase ghor3e, hAthI, aura rathoMko cUra DAlA | unake usa vaktake yuddhako dekha kara zUravIra to yuddhako taiyAra hue aura kAyara bhAgane ke lie mArga sodhane lage / yaha dekha natyodyata nArada Adi devagaNa bar3e harSita hue / isa vakta duryodhanane arjunase kahA ki pArtha, usa vakta to Aga meM jalane se bhAgya se tuma baca gaye ! aba vyartha phira ahaMkAra kyoM kara rahe ho / tumheM kucha lajjA nahIM AtI jo saje hue mere sAmane khar3e ho / yaha suna kara dhanuSa hAthameM le, pralaya kAlake meghoMkI bhA~ti garjate hue usa vighna samUhako haranevAle vIra arjunane dhanuSakA bhayAvanA zabda kiyA aura phira bAtakI vAtameM usane zaroMse duryodhanako pUra diyA tathA usakA dhanuSa bhI cheda DAlA / parantu itane meM hI unake vIcameM jAlaMdhara rAjA A gayA aura usane pArthake sAtha atyanta ghora, durdhara saMgrAma kiyA / 314 wwwwww isake bAda rUpyakumAra yuddha-sthala meM utarA aura usane pArthase kahA ki sulakSaNa, Apa anyAya pakSa kAheko lete haiN| dekho, yaha viSNu para-kanyAkA haranevAlA bar3A anyAyI hai / yaha suna pArthane bhayaMkara ceharA vanA kara usase kahA ki kumAra, aba taiyAra ho, maiM tumheM nyAya aura anyAya saba yahIM batAye detA hU~ / yaha kaha kara dhanaMjayane eka kSaNameM hI vighna-rUpa rUpaya nAma vidyAdharako apane zaroMkI bhISaNa mArase cheda DAlA / isa samaya sthiratAse yuddhameM uThA huA yudhiSThira, unnatizIla arjuna aura rathArUr3ha rathanemi ye tInoM hI jayake lie udyata hue yuddha-sthalameM apUrva hI zobhA pAte the| isake bAda ve zIghra hI jarAsaMdha ke cakravyUhako bheda kara, yazasvI bana kara sajjanoMko prasanna karate hue yAdavoMke sainyameM A gaye / isake bAda yudhiSThirane punaH yuddha Arambha kiyA aura yuddhameM lahU-luhAna hue jarAsaMdha ke hiraNya nAma bar3e bhArI vIra yoddhAko aneka vIroMke sAtha yamapura bheja diyA / usakA vadha dekha kara surajako bhI bar3A kheda huA aura isI lie Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 bIsavA~ adhyAya | 315 vaha zoka-janita zrama dUra karaneko pacchima samudra meM snAna karanekI manasAse ati zIghra hI pacchimakI orako calA gayA / tava rAta huI jAna kara mare hue bhaTakI yathAyogya vyavasthA karake rAje loga bhI apane apane DheroM para A gaye / 'isake bAda jarAsaMdha ne apane maMtra - kuzala maMtriyoMse kahA ki senApatike pada para abakI bAra aura koI aisA samartha puruSa niyata karanA cAhie jo zatruoM para dabAva DAla ske| yaha suna maMtriyoMne sammati karake bar3e harSa ke sAtha sainika pada para gevakako sthApita kiyA / isI samaya udhara duryodhanane pAMDavoMke pAsa dUta bheja kara unase yaha kahalavAyA ki Aja taka maiMne tuma logoMko jo jo duHkha diye haiM unheM yAda karake tuma loga svayaM hI ati zIghra yuddhake lie kyoM nahIM Ate / saca kahatA hU~ ki maiM aba tuma logoMko jItA na choDUMgA, cAhe loga tumhArI aura tumhAre zAsanakI kitanI hI tArIpha kyoM na kareM / yaha suna kara samartha pAMDavoMne dUtase kahA ki jAkara apane svAmIse kaha do ki yama-pura jAneke lie aba vaha taiyAra ho jAye / hama jarAsaMdhake sAtha-sAtha use bhI yamAlayakA atithi banAveMge / yaha suna kara dUtane ati zIghra jAkara dhArtarASTroM se vaha saba hAla nivedana kiyA / usI samaya mAnoM vaha saba dekhane ke lie hI suraja udayAcala para udita huA / taba bhaTako utsAhita karaneke lie prAtaHkAlIna maMgala bAje je / sava yoddhA yuddhake lie taiyAra ho yuddha-sthala meM pahu~ce / unheM dekha ratha meM baiThe hue pArthane apane sArathI se kahA ki mujhe batAo ki rathoMmeM kauna kauna rAje haiM / sArathI unake ghor3oM aura dhujAoMko batALAtA huA bolA ki rAjan, dekhie tAlakI dhujAvAle rathameM baiThe hue pitAmaha hai / unake rathameM kAle ghoDe jute hue haiM / yaha lAla ghor3oMvAlA droNakA ratha hai aura usa balIkI kalazakI dhujA hai / nAgakI dhujAvAlA aura nIle ghoDoMvAlA dhanurdhara duryodhana hai / pIle ghoDoMvAlA vaha ratha duHzAsanakA hai, jisameM ki jAlakI dhujA lagI huI hai / vaha sapheda ghoDoMvAlA azvatthAmAkA ratha hai / usa para vAnarakI dhujA phaharAtI hai / vaha lAla ghor3oMvAlA ratha jisa para ki sItAkI dhujA hai, zalyakA hai / kolakI dhujAvAlA aura lAla ghor3oMvAlA vaha ratha jayadrathakA hai / isa prakAra saba rAjoMkA paricaya prApta kara arjuna yuddhake lie uThA / usa samaya hAthiyoMkI ghaTAoMke sAtha svAmI ke kAryameM tatpara yoddhA raNa-sAja saja kara yuddha-sthalameM Aye / udhara abhimAnase bhare hue pitAmaha vahA~ Aye / Ate hI vaha dhIra-buddhi apane dhanuSa para DorI car3hA kara abhimanyuke Upara TUTe / abhimanyune eka kSaNameM hI apane vANa Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| dvArA unakI dhvajAko cheda diyA / use dekha yaha jAna par3atA thA mAnoM usane pahale pahala kauravoMke unnata mahatvako hI cheda diyA hai / vAda isake gAMgeyane bhI apane vANoM dvArA abhimanyukI dhujAko cheda DAlA / taba abhimanyune unake sArathIko vANase vedha kara pitAmahake hAthoM aura dhujAko bhI vedha diyA / yaha dekha vidvAnoMne usakI bar3I tArIpha kI ki abhimanyu sAkSAt pArtha hI hai / yaha bar3A dhIraja-dhArI hai aura isakI sthiratA saMsAra-masiddha hai / isa eka hI vAlakane saikar3o variyoMko naSTa kiye haiM; jaise niraMkuza huA eka hI hAthI saba naSTa kara DAlatA hai / itanehImeM pArthake sArathI uttara kumArane dUsare raNa-sthalameM raNake lie bhAlA, talavAra aura dhanuSa liye hue zalyako lalakArA / yaha dekha zalyako bar3A krodha aayaa| usane use eka vANahImeM mAra giraayaa| usa vakta use yuddha bhUmimeM girA huA dekha kara yaha jAna par3atA thA ki mAnoM pArthakA pracaMDa bhujadaNDa hI gira par3A hai / apane bar3e bhAIkI yaha dazA dekha kara virATakA dUsarA putra zvetakumAra daur3A AyA / aura usane usI vakta zalyake dhujA-chatra aura atra vagairaha cheda kara unheM pRthvI para girA diye / isI samaya krodhase jalate hue pitApaha daudd'e| unheM zvetane bahuta rokA / para jaba vaha na ruke taba usane unheM zaroMkI varSAse vilkula hI DhaMka diyA / yahA~ taka ki vaha dekha hI na par3ane lage; jaise meghoMke dvArA DhaMka jAne para sUraja nahIM dekha par3atA hai / yaha dekha isako mAro, chor3o mata, yaha kahatA huA duryodhana daur3A AyA / parantu jaise Agako jala vujhA detA hai vaise hI pArthane use jahaoNkA tahA~ roka diyA; Age na bar3hane diyA aura gAMDIva dhanuSa hAthameM lekara usane duryodhana para eka sAtha saikar3oM bANa chodd'e| paraMtu usase duryodhanakI kucha hAni na huI / taba ve donoM hI vIra bhAlA, talavAra Adike dvArA prahAra karate hue madamatta hokara parasparameM bhISaNa yuddha karane lage / udhara isa mahAyuddha meM yuddha karate hue usa virATa kumAra zvetane pitAmahaka dhanuSa, chatra, dhujA Adi cheda diye aura unake vakSaHsthalameM talavArakA eka aisA AghAta kiyA ki jisase kauravoMkI sArI senAmeM hAhAkAra maca gayA / isa vakta devatoMne AkAzase divya svarameM kahA pitAmaha, kAyara mata ho, dhIrajakA zaraNa lo / he vIra, isa mahAyuddhameM vIroMkA saMhAra karo-ghabar3Ao mata / yaha suna kara pitAmahane sAvadhAna ho sthiratAse hathiyAra hAthameM uThAyA aura lakSya vA~dha kara zveta para eka sAtha saikar3oM hI bANoMko chor3A, jisase vaha lge| udhara isama Adi cheda diye AsArI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIsavA~ adhyaay| 317 Mw www dharAzAyI ho gayA aura jina bhagavAnakA smaraNa karate hue mara kara svargameM deva huaa| __ isI samaya sUrya astAcalagAmI hue / rAta ho gaI / jAna par3atA thA mAnoM raNa banda karane aura ghAyala manuSyoMkA patA lagAneke lie dayAdevI hI AI hai| ubhaya pakSoMkI senAyeM apane apane Dereko calI gii| raNa banda ho gyaa| vAda java ghAyaloMkA patA lagAyA gayA taba jAna par3A ki virATake putra zvetakA devaloka ho cukA hai / yaha suna virATako bar3A duHkha huA / putra-viyogameM vaha bar3A vilApa karane lagA / hA putra! yuddhameM terI kisIne bhI rakSA na kI / hA dharmAtmA dharmaputra, kyA tumane bhI mere pyAre putrakI rakSA na kI / he bhImamUrti bhIma tathA zatru-samUhake lie agni jaise he dhanaMjaya, Apake dekhate hue mere putrako vairIne kaise mAra DAlA! virATakI vaha dazA dekha, krodhameM Akara buddhimAna yudhiSThirane dRr3ha pratijJA kI ki maiM Ajase satrahaveM dina taka zalyako avazya hI mAra DAlUMgA / yadi na mAra sakA to apane mAnako chor3a kara Apa logoMke dekhate hue hI AgameM kUda paDhUMgA aura apaneko bhasma kara duuNgaa| vairiyoMkA vidhvaMsa karanevAle zikhaMDIne yaha pratijJA kI ki maiM Ajase nauveM dina pitAmahako avazya hI dharAzAyI kara dUMgA / yadi nahIM karU~ to mai bhI apane Apako AgameM homa dNgaa| isI taraha dhRSTadyumnane yaha kahA ki maiM yuddhake lie udyata hiraNyanAma senApatiko avazya hI yamaloka dikhaauuNgaa| ___ isI samaya a~dhereko dUra karake yoddhA logoMkA hAla dekhaneke lie hI mAnoM sUrajakA udaya huaa| phira kyA thA, donoM orake vIroMne phira bhayaMkara yuddha Arambha kiyA aura ve mahAyuddha karake eka dUsareke zarIroMko chedane lge| evaM krodhameM bhara kara hAthI hAthiyoM ke sAtha, ratha rathoMke sAtha, ghor3e ghor3oMke sAtha, payAde payAdoMke sAtha yuddha karaneko udyata hue / isI samaya dhanaMjaya vIra subhaToMke Upara TUTa par3A aura unako kSaNabharameM hI titara-bitara kara DAlA; jaise siMha madonmatta hAthiyoMko titara-bitara kara detA hai / dhanaMjayakI vijaya huI / yaha dekha pitAmahane asaMkhya vANoMke dvArA arjunako pUra kara Age bar3hanese roka diyA jaise jalako nadIke kinAre roka dete haiM / isa prakAra anaMta bANabarasA kara gAMgeyane sAre AkAzako hI bANoMse bhara diyA / yaha dekha pArthane una saba bANoMko apane eka bANake dvArA hI niSphala kara diyA / aura apane Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| ghANoMkI avirala varSAse usane hAthiyoMkI sUr3oMko, ghor3oMke U~ce pA~coMko aura rathoMke pahiyoMko ekadama cheda DAlA / isake sivA usa jayake arthIne marmakI bhA~ti zUroMke kavaca bhI apane divya gAMDIva dhanuSake dvArA cheda diye| yaha dekha kara pitAmahakI niMdA karatA huA duryodhana volA ki tAta, tumane yaha parAjayakArI yuddha kyoM zurU kara rakkhA hai / isa taraha yuddha karie, jisase arjuna yuddhameM Thahara hI na sake / bhalA, vairIke Age A upasthita hone para kauna aisA subhaTa hogA jo ApakI bhA~ti nizcita huA baiThA rhegaa| duryodhanakI yaha marmabhedI vANI suna kara gAMgeya pArthake sAtha yuddhake lie phira bar3I vIratAse udyata hue / yaha dekha arjunane unase kahA ki pitAmaha, ApakA mere sAtha yuddha karanA vyartha hai / maiM abhI Apako yamAlaya bheja kara isa yuddhako samApta kiye detA huuN| isake bAda hI ve donoM subhaTa bar3I krUratAse yuddha karane lge| isI bIcameM droNa Akara dhRSTadyumna para jhapaTe aura unhoMne mahAyuddha kara thor3I derameM hI dhRSTaghumnake rathakI dhujA hara lI / yaha dekha dhRSTArjunane droNake, chatra, dhujA Adiko hara liyA / taba zatruko duHkha denevAle droNane dhRSTArjuna para zaktibANa chor3A, jisako ki usa vIra dhRSTArjunane Adhe kSaNameM hI cheda diyaa| ___ yaha dekha dhRSTArjunane pitAmahake Upara gadA calAI aura pitAmahane use bIcameMse hI vAraNa kara diyaa| ___ isake bAda gadA vAraNa kara ghA~ye hAthameM DhAla aura dAhine hAthameM talavAra lekara yuddhake lie taiyAra ho droNa Aye / udhara hAthameM gadA lekara bhIma daur3A aura usane mahonnata kaliMga-putrako mAra girAyA / evaM valase uddhata hokara vaha kauravoMko trAsa detA, dizAoMko kaSTa-maya banAtA aura raNameM zatruoMko dalatA krIr3A karane lagA / usane apanI gadAke AghAtase vairiyoMke sAtha-sAtha sAtasau rathoMko bhI cUra DAlA aura unase pRthvIke biloMko pUra diyA / isa prakAra raNoddhata balavAna bhImane apanI gadAke balase eka hajAra hAthiyoMko cUra karake jaya-lakSmIko prApta kiyaa| isI bIcameM chedana-kalA-nipuNa vIra droNAcAryane dhRSTArjunakI ujjvala talavArako cheda diyA; jaise kuThAra vRkSako cheda detA hai / udhara abhimanyune droNakA ratha chinna-bhinna kara diyA / itanemeM duryodhanakA putra sulakSaNa lakSmaNa A dhamakA Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ man www bIsavA~ adhyaay| aura usane abhimanyuke dhanuSako tor3a DAlA / taba abhimanyu dUsarA dhanuSa lekara zatruoMko haTAne lgaa| use isa prakAra asahya dekha eka sAtha hajAroM hI zatruoMne , Akara usa praur3hamanA aura mahAvIra abhimanyuko sava orase ghera liyA / usa samaya aisA bhAna hotA thA mAnoM matavAle bahutase hAthiyoMne mahAn parAkramI siMhako ho ghera liyA hai / taba hAthameM gAMDIva dhanuSa uThA pArtha AyA aura usane saba zatruoMko vAtakI vAtameM hI titara-bitara kara apane vIra putrako svataMtra kara diyA; jaise vAyu meghoMko titara-bitara karake sUrajako svataMtra kara detA hai / isa prakAra yoddhAoMkA yuddha hote hote jaba nauvaoN dina AyA tava zikhaMDIne yuddhake lie gAMgeyako llkaaraa| ___ usa samaya pArthane zikhaMDIse kahA ki vairiyoMkA dhvaMsa karaneke lie sarvathA samartha merA yaha vANa lo aura tuma isake dvArA vairiyoMkA dhvaMsa karo / dekho, isI vANake dvArA maiMne pahale khaMDa vanako dagdha kiyA thA, ataH tuma isakI zaktimeM kucha sandeha na kro| yaha suna kara vIra zikhaMDIne usa bANako le liyA aura vairiyoMkA dhvaMsa karatA huA vaha yamakI nAI yuddhake lie uTha khar3A huaa| gAMgeya aura zikhaMDI donoM hI vIra ApasameM bhISaNa yuddha karane lage / unheM yuddha karate hue bahuta samaya bIta gayA para unameMse kisIne bhI kisIko jIta na pAyA / isa vakta ina donoMko siMhakI naoNI bhir3ate hue dekha kara devatoMne inakI bhUri bhUri prazaMsA kii| yaha dekha buddhimAn dhRSTadyumnane zikhaMDIse kahA ki zikhaMDin , tumane yuddha to bahuta kiyA hai, para aba taka bhI gAMgeya raNameM meghakI naoNI gAja rahe haiM, unakA ratha bhI vaisA hI akhaMDa hai evaM patAkA bhI vaisI hI ur3a rahI hai / phira tumhAre isa yuddhase lAbha hI kyA huA / ataH apane parAkramako varAvara kAmameM lAkara zatrukA zIghra nAza karo / tuma niHsahAya nahIM ho, tumhArI pITha para zatruoMko pIsa DAlanevAlA pArtha hai aura virATa bhI isa mahAraNameM tumhArI sahAya kara rahA hai / yaha suna zikhaMDIko khUba joza aayaa| usane dhanupa car3hA aura eka sAtha asaMkhya bANoMko chor3a kara dhanurdhara durddhara pitAmahako vANoMse pUra diyA; jaise megha AkAzako pUra dete haiM / yaha dekha kauravoMkI senAne bhI zikhaMDI para khUba vANoMkI varasA kI; parantu usake bANa use na lage, mAnoM ve usase Darate the / isI samaya vaja jaise kaThora mu~havAle bANoM ko dhAna bhI chor3a rahA thA jo zatruoMke pakSa-sthalarUpa parvatameM bajakI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 paannddv-puraann| naoNI viSama ghAva karate the / udharase gAMgeyake chor3e hue vANa Akara zikhaMDIke hRdayameM phUlake jaise lagate the jinase ki use ulTA sukha hotA thA / aura hai bhI ThIka hI ki puNyake udayase kaSTa bhI sukha rUpa ho jAtA hai / pitAmaha isa samaya jo jo dhanuSa hAthameM lete the use samuddhata dhRSTadyumna vANake dvArA chedatA jAtA thaa| saca hai ki puNya kSINa hone para saba kucha dekhate dekhate hI vilA jAtA hai / cAhe dhana ho, cAhe Ayu ho, cAhe putra-mitra-kalatra Adi ho, evaM cAhe sukha ho| isI samaya zikhaMDIne apane vANoMke dvArA gAMgeyakA kavaca bheda DAlA; jaise varasA kAlake meghakI dhArA vanoMko bheda DAlatI hai| usane thor3I hI derameM usake sArathI aura rathakI dhujAko pRthvI para girA diyA tathA sthake donoM ghor3oMko vANoMkI mArase jarjarita kara diyaa| yaha dekha pitAmaha akaMpa ho kara-ratha binA hI-hAyameM talavAra lezikhaMDIko cheda DAlaneke lie daudd'e| zikhaMDIne apane prakhara vANoMke dvArA unakI' talavArako bhI bekAma kara diyA aura usa hatAtmAne unake hRdayako bhI vedha diyaa| isake sAtha hI vaha pAvana vIra ghaDAmase pRthvI para gira par3e aura apane prANoMko nikalate dekha unhoMne saMnyAsa le liyA / isa prakAra dharmameM lIna hokara unhoMne parama dhairyakA sahArA liyaa| unhoMne apane hRdayameM su-parIkSita vAraha bhAvanAoMko dhAraNa kiyaa| pitAmahakI yaha hAlata dekha kara sava rAje yuddha chor3a kara unake pAsa A gaye / pAMDavoM ko unakI dazAse bar3A duHkha hubhA / ve unake caraNoma praNAma kara oNsU bahAte hue bole-he guNI, Apane janma bhara vaha brahmacarya pAlA hai jo saba vratoMmeM uttama hai aura jisakA pAlanA bar3A kaThora hai / isa vratake barAbara kaThina dUsarA koI vrata nahIM hai / usa samaya duHkhase jarjarita hokara yudhiSThirane kahA ki he suvatin , he unnata-hRdaya vIra, yaha mauta hama logoMko kyoM nahIM AI, Apake isa duHkhako hama nahIM saha skte| taba bANoMse jajerita bhISma pitAmahane kauravoM aura pAMDavoMse kahA ki he bhavyo, antameM merA Apa logoMse yahI kahanA hai ki aba parasparakI zatrutA chor3a kara Apa loga maitrI kara le aura ina becAroMko abhayadAna deM / kahate duHkha hotA hai ki ye nau dina yo hI cale gaye, kisIke hAtha kucha nahIM lgaa| hA~, itanA jarUra huA ki yuddhameM jo loga mare haiM ve bicAre niMdya gatimeM gaye hoMge / astu, jo ho gayA so to ho gyaa| aba Apa loga dasa lakSaNa dharmako dhAraNa kreN| , . Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIsavA~ adhyAya / isI samaya AkAza-mArgase vahA~ do caraNa munIzvara A gye| unake nAma haMsa aura paramahaMsa the| ve zuddha manavAle the, guNoMke bhaMDAra the, uttama uttama tapoko tapate* vAle the aura unake caraNa-kamala AkAzameM calanese kAraNa atIva ujjvala the dhUlase dhUsarita na the / ve mahAbhAga pitAmahake pAsa jAkara bole ki he mahA puruSa, tuma bar3e vIra ho, vIroMke ziromaNi ho| isa pRthvI para tumhAre jaisA dUsarA koI vIra aura dhIra nahIM hai / yaha suna kara agaNita guNoMke puMja aura gaMbhIrAzaya pitAmaha una donoM muniyoMko praNAma kara apanI madhura vANIke dvArA vole ki prabho, isa saMsAra-rUpa vanameM bhaTakate hue maine aba taka yaha parama dharma nahIM pAyA / ava vatAie ki maiM kyA karU~ / mahAmune, maiM aba ApakI zaraNa huuN| mujhe AzA hai ki maiM Apake prasAdase saMsAra pAra kara sakU~gA / yaha suna munirAjane kahA ki he bhanya, tuma sanAtana siddhoMko namaskAra kara cAra ArAdhanAoMkA ArAdhana karo / tatvArtha-zraddhAnako darzana-ArAdhanA kahate haiM aura isameM samyaktvakI ArAdhanA kI jAtI hai / AtmAke nizcita jJAnako jJAna ArAdhanA kahate haiM aura isameM jinadevakI kahI huI bhAvanAoMke mAnakI ArAdhanA hotI hai / caitanya-svarUpameM pravRtti karaneko cAritra-ArAdhanA kahate haiM aura isameM pharmoMkI nivRtti aura AtmAmeM pravRttikI ArAdhanA kI jAtI hai| aura jo do prakArakA tapa tapA jAtA hai, do tarahakA saMyama liyA jAtA hai use tapa-ArAdhanA kahate haiM / ina saba ArAdhanAoMmeM nizcaya aura vyavahArakA sambandha lagA huA hai / isa prakAra ArAdhanAoMkI vidhi batA kara ve mahAmuni to cale gaye aura idhara guNI, buddhimAn pitAmahane ArAdhAnAoMko dhAraNa ArAdhanA zurU kiyaa| isake bAda unhoMne cAra prakAra AhAra aura zarIrase mamatA chor3a kara tathA darzana-jJAna-caritrameM lIna ho sallekhanA grahaNa kI; aura saba jIvoMse kSamA karA kara tathA savako kSamA karake paMca namaskAra maMtrako japate japate unhoMne - apanI jIvana-lIlA samApta kI / vaha jAkara brahma nAma pA~caveM svargameM deva hue, jahA~ ki bhanyajIva sadA AtmAse utpanna hue sukhoMko bhogate haiM / isake bAda jagatkI zUnyatAko nitya mAnate hue tejasvI kaurava aura pAMDava zoka santapta hokara khUba roye / evaM aura logoMne bhI zokase vaha rAta pANDava purANa 41 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 pANDava-purANa / vitaaii| bAda saMvarA huaa| sUrajakA udaya huA / aisA jAna par3A ki mAnoM sUraja pitAmahakA zoka manAneke lie hI AyA hai| ___anaMta manuSyoMko dhAraNa karanevAle isa saMsAra-cakrameM jIva megha-samUhakI / bhA~ti bikhara jAte haiM, lakSmI vijalIkI nA~I capala hai, jIvana saMdhyAke rAgakI prabhAke samAna caMcala hai aura svajana-suta-sukha Adi jalakI kalloloMkI bhaoNti vinazvara haiN| isa prakAra saba bAtoMko jAna kara sacce zraddhAnI logoMko cAhie ki ve zuddha-dharmameM buddhi lgaaveN| jo zubhamati mahAn brahmacArI pitAmaha yuddhameM dharmakI pratijJA kara aura apane AtmAko zAnta rakha kara pA~caveM brahmasvargako prApta hue unakI jaya ho| aura una dharmAtmA, dharmake jJAtA, naya-kuzala yudhiSThirakI bhI jaya ho jo dharmake balase zubha naya-jJAnako prApta hue aura jinhoMne pApase apane AtmAko surakSita rkkhaa| Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghatna adhyAya i ikabIsavA~ adhyAya | 323 una dharmanAtha prabhuko namaskAra hai jo dharmake upadezaka haiM, dharmayukta aura dharma - zAlI haiM, jo anya jIvoMko bhI dharmAtmA banAte haiM aura dharmarAja ( yama ) ko haranevAle haiM / ve mujhe bhI dharma- buddhi deM / saverA huA / bhaTa-gaNa uTheM aura nirdaya ho malaya kAlakI vAyuse kSobhako prApta hue sAgarakI bhA~ti kSubdha hokara raNAMgaNameM pahu~ce / ve pRthvImeM rahanevAle saoNpoko padadalita karate aura dizA-nAthoMko kSubdha karate yuddhake lie udyata hue| udharase pArthane mRtyukA AliMgana karaneko hAtha bar3hAye hue bhaToM, ghor3oM aura matavAle hAthiyoMko titara-bitara karake usa yuddhakA aura bhI vistAra kara diyA / isI samaya mahAn subhaTa abhimanyu yuddhasthala meM AyA aura vizvasenake sAtha yuddha karaneko udyata huA / evaM hAthameM dhanuSa lekara zatruoM ko kaMpita karanevAle usa pArtha- nandanane thor3I dera hI vizvasena ke sArathIko gharAzAyI kara diyA / itane meM vairiyoM ke hRdayameM zalyasA cubhane vAlA aura apane rathako apane Apa hI calAtA huA zalya-putra abhimanyu ke sAtha yuddha karaneke lie AyA / ve donoM apane apane vANoMkI varasAse parasparameM eka dUsareko pUrane lage / Akhira abhimanyu ke zaroMke dvArA zalya- putra dhvasta ho kAlake gAlameM calA gayA / yaha dekha sulakSaNa lakSmaNane lakSya vaoNgha kara pArtha- putrako vajrake jaise tIvra prahAra karanevAle vANoMke dvArA khUba pUra diyA / abhimanyune bhI tava bANoMko calAnA zurU kiyA aura lakSmaNako yamakA atithi banA diyA / usane raNameM sthira bane raha kara apane mANAhArI vANoMke dvArA caudaha hajAra aura aura kumArauko bhI mAra girAyA / isa samaya vaha bhadra raNa-krIr3A karatA huA aura mahAn mahAn zatruoM ko pRthvI kI godameM liTAtA huA aisA zobhatA thA mAnoM hAthiyoM ko titara-bitara kara unake mastakoMko vidAra rahA parAkramI siMha hI hai / yaha dekha duryodhanako bar3A krodha AyA / usakA mana atyanta kSubdha huA / usane madhura mAyAbhare zabdoM dvArA utsAha dete hue apane mahAna zUroMkI ora bar3I AzAse dekhA / usake isa snehase kRtajJa ho vIragaNa vicitra aura caMcala hAthI, ghor3oM tathA rathoM para savAra ho-ho kara yuddha-sthalako cale / ve kaThora zabdoMkA prayoga karate hue cale jAte the / unake cehare bhayaMkara ho rahe the / unake sAtha hI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / sulakSaNAsa lakSita droNa bhI zatru-dalako bhayabhIta karatA huA calA / kaliMga aura . karNa bhI yuddha-sthalameM phuNce| donoM orakI senAkI muTha bher3a huii| abhimanyune thor3I hI derameM kaliMgake hAthIko mAra girAyA aura karNake garvako kharva kara diyaa| evaM usane droNako bhI jarAkI nA~I apane zastra-mahArase vAtakI bAtameM jarita kara diyaa| bAta yaha hai ki abhimanyune jahA~ jahA~ yuddha kiyA vahA~ vahA~ saba -jagaha hI usane vijaya pAI / usa samaya aisA koI vIra na thA jo yuddha meM usakA sAmanA karatA / aura yaha saca hai ki matavAlA hone para bhI hArthI siMhakA sAmanA nahIM kara sktaa| usa samaya raNa-sthalameM ghor3e, hAthI, ratha piyAde vagairaha koI bhI aise na vace jo abhimanyuke vANake lakSya na hue hoM; usake vANa dvArA na vedhe gaye hoN| yaha dekha apanI senAkI rakSA karate hue vIra akSayakumArane dasa vANoMko chor3a kara abhimanyuko ghAyala kara diyaa| tava vaha sudha-budha rahita ho pRthvI para gira pdd'aa| bAda thor3I derameM jaba usakI mUchI dUra huI , taba vaha phira uTha khar3A huA aura dhanuSa liye daur3a kara Ate hue tejasvI azvatthAmAko usane apane vANoMkI mArase eka kSaNameM hI vimukha kara diyA / yaha dekha, karNane droNAcArya se pUchA ki guruvarya, abhimanyune lakSmaNako Adi lekara hajAroM kumA-' roko yamaloka pahuMcA diyA / parantu use koI bhI nahIM mAra skaa| taba batAie ki vaha bhI isa kAla jaise karAla yuddhameM maregA yA nahIM / suna kara droNane kahA ki karNa, bhalA tumhI kaho ki jisa raNazaunDIrane akele hI itane vIra rAjoMko pachAr3a diyA hai use kauna mAra sakatA hai ! isake bAda raNanAda karate hue droNane krodhita ho rAjA logoM se kahA ki mAro mAro, ise mAra DAlo aura isakA dhanuSa chIna kara tor3a DAlo ! dekho vaha bhAgane na paave| droNakI vIra vANI suna kara rAjA loga jozake sAtha uThe aura nyAya-anyAya kucha na gina kara raNanAda karate hue ve eka sAtha usa para TUTa pdd'e| parantu usa balIne akele hI una sabase yuddha kara kSaNabharameM hI unheM parAjita kara diyaa| lekina thor3I hI derama punaH udyata ho ve saba bar3e jozake sAtha phira yuddhake lie A DaTe aura unhoMne kumArakA patAkA sahita ratha chinna-bhinna kara DAlA / yaha dekha abhimanyune vaja. daNDa hAthameM lekara bAtakI bAtameM una saghako cUra ddaalaa| . . isI samaya 'jayAne abhimanyuko apane mahA zaroMke dvArA vedha diyA; parantu taba bhI vaha dhIrajake sAtha usake sAmane sthira ho idA rahA / antame vaha. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikabIsavauM adhyAya / AM pIr3ita ho pRthvI para gira par3A / isa samaya devoMke hAhAkAra zabdase pRthvI bhara gaI / nyAyI rAjoMne kahA ki abhimanyuke sAtha yaha bar3A bhArI anyAya huA hai jo eka sAtha itane vIragaNa eka vAlaka TUTa par3e / use pIr3ita dekha karNane kahA ki kumAra, pAnI pio / isase tumheM kucha zAnti hogI / sumanA abhimanyune uttarameM nirmala vacanoM dvArA kahA ki nRpa, maiM aba jala na pIkara upavAsa karU~gA aura parameSThIkA smaraNa karate hue mANoMkA tyAga karU~gA / yaha suna kara droNa Adi kSamAzIla abhimanyuko nirjana sthAnameM le gaye / vaha vahA~ AtmasvarUpakA citavana karatA huA sthira rahA; aura kAya tathA kapAyako kSINa karake jinadevakA smaraNa karate hue tathA savako kSamA kara aura sabase kSamA karAte hue usa vIrAtmAne isa azuci zarIrakA tyAga kiyA aura nidAnarahita ho svargameM vikriyA-yukta divya guNoMke bhaMDAra divya zarIrako paayaa| udhara duryodhana Adi kauravoMne jaba abhimanyuke maraNakA samAcAra sunA taSa ve bar3e harSita hue aura unhoMne khUba khuzI mnaaii| isI samaya sUrya astAcala para phuNcaa| rAta huI / jAna paDA ki mAnoM vaha yuddhako vAraNa karane aura kauravoMkI senAko nayA utsAha deneke lie hI AI hai| ___abhimanyukI mRtyuse kRSNakI senAmeM bar3A zoka phaila gyaa| vilApa karate aura A~suoMkI dhArA bahAte rAjA-gaNa bar3e dukhI hue / abhimanyukI mRtyuse yudhiSThira bhUJchita ho unnata kulAcalakI bhaoNti pRthvI gira para pdd'e| isake bAda jaba vaha hozameM Aye tava duHkha-pUrNa 'svarase yaha kahate hue rone lage ki hA putra, tumhAre sivA aura kauna aisA saMgrAma karanevAlA hai jo akelA hI hajAroM zatruoMko isa vIratAke sAtha mautakA ghara dikhA sake / tumane jAlaMdhara rAjAkI bAraha hajAra senAko naSTa karake vijaya pAI thI / hAya ! na jAne kisa pApIne tuma jaise zurako bhI dharAzAyI kara diyaa| yudhiSThirako isa prakAra vilApa karate dekha zokase santapta huA arjuna AyA aura bolA ki bhAI, aura aura saba kumAra to yuddhabhUmise A gaye; parantu abhimanyu aba taka nahIM dekha par3A, yaha kyoM ? kyA cakravyUhameM use zatruoMne mAra DAlA hai yA vaha svayaM mara gayA hai ! yudhiSThirane bar3e duHkhake sAtha kahA ki arjuna, vaha hAla suna kara kI tuma kyA karoge! kaise dhairya dharoge! kahate hue chAtI phaTatI hai ki kSatriya dharmako Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / chor3a kara nIca rAjoMne eka sAtha mila kara anyAyase abhimanyuko mAra DAlA hai| . sunate hI pArthako mUrchA A gaI aura vaha pRthvI para dhar3Amase gira pdd'aa| isake bAda use java cetanA huI taba vaha bhI zokapUrNa ho bar3A vilApa karane lagA ki : putra, tumhAre binA pRthvIkA pAlana karaneke lie kauna samartha hai / tumhAre vinA kauna to rAjya bhogegA, kauna kulakI rakSA karegA tathA kauna vairiyoMko jiitegaa| isI samaya vahA~ kRSNa A gaye aura bole ki pArtha, Aja kevala tumhArA putra hI nahIM gayA, kintu vaha merI senAko eka vidhavA strIkI bhaoNti kara gayA hai| vaha mujhe bar3A pyArA thA / Aja vaha mujhe durlabha ho gayA hai / ataH bhAI, isa vakta zoka na karo, kyoMki abhI zoka karanekA maukA nahIM hai / yadi isa vakta tuma zoka karoge to isase zatru var3e khuza hoMge aura unakA sAhasa bahuta bar3ha jAyagA / isa lie he dharma-vizArada, tuma dhIraja dharo aura yuddhameM zatruoMkA dhvaMsa karo / bAta yaha hai ki abhimanyuke mAranevAleko usake aparAdhakA phala cakhA denA isa samaya tumhArA pahalA kartavya hai| udhara abhimanyukI mRtyu suna kara subhadrA bhI mUJchita ho aise girI jaise jar3ase ukhAr3a dI gaI vela cetanA rahita ho gira par3atI hai / isake bAda jaba vaha kucha hozameM AI taba hA hA putra kahatI huI vilApa karane lagI / hA putra, tuma sahAyake vinA mRtyuke grAsa bana gaye! yadi koI tumhArI sahAya para hotA to tumhArI aisI hAlata kabhI na hotI / hA putra, tuma isa dustara zaroMke bichaune para kaise so gaye ! kyA kisIne tumhArI rakSA nahIM kI ? hA prabho, yudhiSThira ! Apane bhI mere putrakI rakSA nahIM kI / ava Apake mahalameM aisA kuladIpaka putra phira kauna avatAra legaa| hA bhIma, Apane abhimanyuko kyoM nahIM bacAyA / he prANapyAre, dhIra dhanaMjaya, tumheM to apane pyAre putrakI rakSA karanI thI / hA pyAre bhAI kRSNa, isa mahAn bhayaMkara yuddhameM Apane bhI mANoMse adhika pyAre mere putrakI paravAha na kii| hA, guNoMke bhaMDAra balI putrakI kisIne bhI rakSA na kI / dekho, Aja abhimanyuke viyogase sAre nagarake loga duHkhI ho rahe haiN| ___ hAya ! mere kRSNake jaisA sukhI, pRthvI-pAlaka bhAI hai| yudhiSThira, bhIma jaise uttama puruSa jeTha haiM tathA pAvanamanA aura pRthvIkI rakSA karanevAle vIra arjuna svAmI haiM phira bhI mujhe Aja ronA par3A aura maiM isa taraha nirAdhAra ho gahe / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shared adhyAya | 327 itane bar3e bar3e vIroMke rahate hue bhI mujhe putra viyogakA vizAla aura atizaya gaharA samudra tairanA par3A / isa samaya dIrgha nisaoNseM khIMcate hue pArthane subhadrAse kahA ki priye, suno -- mere putrakA vadha karake jisa duSTane merI yaha durdazA kI hai maiM pratijJA karatA hU~ ki usa jayArdrakA sira yadi maiM ghar3ase judA na kara dU~gA to agni- praveza karU~gA / kyoMki mujhase apane priya putrakI yaha durgati sahI nahIM jAtI hai / pyArI, aba tuma na robho; kintu dhIrajakA zaraNa lo aura pAnI lekara mu~ha gho DAlo | isake bAda kRSNane dhairya dete hue subhadrAse kahA ki bahina, tuma zoka mata karo, zoka karane se aba kucha hAtha laganekA nahIM; kyoMki jo kucha honA thA vaha to ho cukA / aba usake lie zoka karanese lAbha hI kyA hai ? aura dekho, yaha saMsAra caMcala hai, vicitra hai tathA isakA yaha hamezAkA niyama hai ki isameM jIvoMko kabhI sukha miLatA hai to kabhI duHkha bhI bhoganA par3atA hai / isameM sadA sukhI koI nahIM rahate aura na koI sadA sthira hI rahate haiM; kintu isI sukhadu:kha-rUpa hAlata meM vilIna ho jAyA karate haiM / bAta yaha hai ki saMsArameM jIva hamezA hI janma-maraNake cakkara lagAyA karate haiM aura duHkha bhogate haiM / bahina, isa saMsAra meM pahale bhI to apane pUrva- puruSa svayaM apanI hI rakSA na kara sakaneke kAraNa kAlakI zikAra bana gaye haiM, yaha kyA tuma nahIM jAnatI / aura apanI hI nahIM, kintu sAre saMsArakI hI yahI hAlata hai / kAraNa ki saMsAra rahaTakI ghar3iyoMke samAna ulaTa palaTa hote rahanevAlA hai, aura yahI kAraNa hai ki yahA~ koI bhI thira nahIM hai; sabhI adhira dIkhate haiM - sabhI kamoMke cakkara meM par3e hue haiM / karma jaisA unheM nacAte haiM vaise hI ve nAcate haiM / kRSNane isa prakAra apanI bahinako bahuta kucha samajhAyA aura use dhIraja diyA / udhara jayA ke kisI hitaiSIne use jAkara yaha samAcAra diyA ki bhadra, pArthane Apako mAra DAlanekA dRDha saMkalpa kiyA hai / isa lie Apa usakI zaraNa meM jAie, nahIM to pariNAma bahuta hI burA hogA - Apa apanI sthiti kAyama na rakha sakeMge / Azcarya haiM ki Apa mRtyuke A~khoMke Age ghUmate rahate bhI bephikra baiThe hai ! yaha suna kara jayArdra cintAoMse ghira gayA aura bahuta dera taka soca vicAra karatA rahA / yaha soca kara usakA hRdaya hila uThA ki prabhAta hote hI yamakI bhA~ti krodhita ho vIra arjuna mere mastakako ghar3ase judA kara degA ! kucha sthira Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 pANDava-purANa na kara sakaneke kAraNa vaha duryodhanake pAsa gayA aura usase kahane lagA ki ki maiM var3A bhayabhIta ho rahA huuN| mujha para bar3A saMkaTa AnevAlA hai, atAna to vanameM jAkara nirdoSa tapa dhAraNa karU~gA, jahA~ ki phira arjunakA bhaya kabhI kAnoM takameM bhI sunAI nahIM par3egA! dhanaMjaya aisA valI hai ki jaba vaha dhanuSa-ghANa lekara yuddha meM rahatA hai taba sura-asura koI bhI usakA sAmanA karaneke lie samartha nahIM hote| ___ yaha suna droNane kahA ki sumati, mere vacana suno / dekho, isa saMsArameM koI bhI puruSa ajara amara nahIM haiM / eka dina sabhIko jarAke muMhameM hokara kAlake gAlameM jAnA hai / taba phira kSatriyoMkA yuddha-sthalako pITha dikhAnA saMsArameM zobhA nahIM detA / ataH yadi zaktizAlI puruSakA mastaka calA jAye to bhale hI calA jAye / isameM bhaya hI kAhekA hai| aura yadi jIta ho gaI to thor3I hI derameM una vIroMke hAthameM jaya-lakSmI A jAtI hai / ata eva maranese tumheM bhayabhIta nahIM honA cAhie / aura eka bAta yaha bhI hai ki Aja sUryAstake samayameM hI arjuna yamalokako prayANa kara jAyagA, kyoMki usakI pratijJA hI aisI hai| phira batAoM tumheM mAregA hI kauna ? tuma nizcinta hokara raho, Daro mata / yaI suna kara jayAI jayakI vAJchAse thira ho gayA aura usane sArI cintAe~ chor3a dii| rAta vIta cukI / saverA huaa| dhanaMjayakA jAjUsa yuddhakI khabara lAneko ravAnA huaa| use eka AdamI milA / usase usane pUchA ki raNameM jayAkA stha kaise jAnA jAyagA-usakI vizeSa pahicAna kyA hai / usa AdamIne uttarameM kahA ki kaurava rAjoMne bar3A viSama cakravyUha racA hai / usake bhItara unhoMne jayAko rakkhA hai, ataH vaha dikhAI taka nahIM par3atA, usake pahicAnanekI to vAta hI judI hai / vAta yaha hai ki vaha itanA surakSita hai ki use manuSyakI to bAta hI kyA hai devatA bhI nahIM dekha sakate / yaha samAcAra suna kara arjunane kahA ki jayAkI cAhe deva hI kyoM na rakSA kareM; parantu maiM use Aja binA mAre chor3anekA nhiiN| yaha kaha kara vaha eka yakSake cabUtare para kuzAsana DAla kara sthiratAse baiTha gayA aura dhIrajake sAtha zAsana-devatAkI ArAdhanA karane lagA / vaha thira citta mana-hI-mana sAzana devatoMse saMbodhana karake bolA ki yadi maiMne jinadeva, jinadharma aura gurukI sacce dilase ArAdhanA kI hai to he zAsanadevate, tuma pragaTa hokara merI sahAya kro| yaha jina-devakA dhyAna kara hI rahA thA ki Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 ikabIsavA~ adhyaay| usI samaya vahaoN zAsanadevatA AI aura vaha kRSNa tathA pArthase bolI ki prabho, kRSNa, pArtha aura mahAmanA nemiprabhu jaise mahAtmA jahA~ kahIM bhI hoMge maiM sadA unakI sevA karU~gI / Apa mujhe jo jI cAhe AjJA kIjie / yaha suna kara unhoMne usase vairIke sambandhakA sArA hAla khaa| jise suna kara zAsanadevatA volI ki Apa zIghra mere sAtha calie / Apake saba kArya siddha hoNge| devIke kahane para pArtha aura kRSNa usake sAtha gaye / ve kuberake snAnakI vAvar3I para pahu~ce / bAvar3I sukhakI khAna thI, suMdara thI, suvarNa jaise kamaloMse pUrNa thI aura haMsa-sArasa AdikI krIr3AkA sthAna thI / maNiyoMkI usakI sIr3hiyA~ thIM aura jalakI kalloloMse vaha vyApta thI / vahA~ pahu~ca kara devIne pArthase kahA ki pArtha, isa bAvar3Ike gahare jalameM vizAla phaNavAle bhayaMkara do saoNpa rahate haiM / unakA tuma bilkula bhaya na kara bAvar3ImeM praveza kara unheM pakar3a lo / ve donoM nAga tumhAre zatruko zalyakI naoNI cubheMge aura unake lie kAlakA kAma degeN| yaha suna nipuNa pArtha usI dama bAvaDImeM ghusa gayA aura usane vinoMko haranevAle usa nAga-yugalako pakar3a liyaa| yaha dekha devIne unase kahA ki ina donoM nAgoMmeMse eka to zarakA kAma degA aura dUsarA dhanuSakA / yaha suna kara dhanuSadhArI arjuna aura kRSNako var3A saMtoSa huaa| isake bAda devIne pArthase kahA ki pArtha, inake dvArA vairIko jIta, jayA ke mastakako kATa kara prasanna ho o| parantu suno jayAkA pitA vanameM vidyA sAdhanekI icchAse tapa kara rahA hai / ata eva jayAko mAra kara hI tuma na raha jAnA; kiMtu jayAIke mastakako kATa kara tuma usake pitAke pAsa vanameM jAnA aura usake hAthoMmeM vaha sira rakha denaa| tuma jyoM hI usake hAthoMmeM jayAkA mastaka rakkhoge tyoM hI vaha bhI kAla-kavalita ho jAyagAM aura isa taraha tuma zatru-rahita ho jaaoge| basa, zatruke sambandhameM isake sivA aura koI upAya karanekI jarUrata nahIM hai| yahI upAya basa hai| devIke ina vacanoMse pArthako bahuta santoSa huA aura vaha dhanuSa-bANa lekara kRSNake sAtha-sAtha apanI senAmeM calA aayaa| ___ saverA huaa| mAnoM logoMko yuddhakA dRzya dikhAneke lie hI sUraja nikalA hai / ubhaya pakSake sabala yoddhA yuddha ke lie uThe / isa samaya jayAko dhIraja dekara droNane kahA ki, vatsa, cintAko chor3o, apane dilako svaccha rakkho aura AnaMdase ho / maiM tumhArI rakSA karU~gA / isake bAda droNAcAryane jayAIkI rakSAke lie caudaha hajAra hAthiyoMke ghereke vIcameM use rakkhA aura una hAthiyoMke pANDava-purANa 42 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 pANDava-purANa / ' . cAroM ora tIna ghere aura DAle / jinameM pahalA gherA lAkha ghor3oMkA thA; dUsarA sATha hajAra rathoMkA aura tIsarA bIsa lAkha payAdoMkA thaa| isa tarahase jayAIkI rakSAkA ThIka ThIka pravandha kara cukane para samudrakI bhaoNti dhIra-buddhi droNane apane pakSake rAjA logoMse kahA ki Apa loga to jayA kI rakSA kareM aura maiM udhara raNameM zatruoMkA nAza karaneke lie jAtA hU~ / maiM nizcayase unakA dhvaMsa kruuNgaa| isI samaya siMhakI bhaoNti parAkramI kRSNase yudhiSThirane kahA ki hama loga bilkula hI kartavya-hIna haiM / isa prakAra baiThe baiThe hama kara kyA sakate haiM ? jAna par3atA hai hamAre vazakI bAta nahIM hai / yahI kAraNa hai ki pArthakI pratijJAkA nirvAha karaneke lie itane samaya taka vanameM rahanA bhI vyartha hI huA / sacamuca hama loga akiMcitkara hI haiN| loga hara eka vAta AsAnIse kaha to dete haiM parantu phira usakA nirvAha karanA unheM bhArI durlabha par3a jAtA hai / yaha suna kara kezavane kahA ki mahArAja, Apa koI zaMkA na kareM / Apake sava kArya nirvighna siddha hoMge / aura Apa hI kurujAMgala dezakA rAjya karoge / isI samaya pArthane praNAma kara yudhiSThirase kahA ki deva, AjJA kIjie jo maiM Apako apanI bhujAoMkA parAkrama dikhAU~ / yaha suna mahAmanA yudhiSThirane dhanaMjayako bar3I prasannatAse yuddha-prayANakI AjJA dI / yudhiSThirakI AjJA pAte hI arjuna ratha para savAra hokara kRSNake sAtha-sAtha calA / yuddhake sUcaka bhayaMkara vAje vaje / raNa nAda karate hue sainika, ciMghAr3ate hue hAthI, hIMsate hue ghor3e vijayake gIta gAte hue karor3oM payAde aura ratha-samUha cale / yuddha-sthalameM pahu~ca kara ve dhIra subhaTa vairiyoMke mastakoMko chedate hue tathA pRthvIko khUnase tara karate hue umar3a umar3a kara ghamAsAna yuddha karane lge| vIra pArthane zatruke rathoMko tor3a girA yA / ciMghAr3ate hue hAthiyoMke suNDAdaNDoMko chinna kara unheM bhI dharAzAyI kara diyA, jinase mArga-vilkula ruMgha gyaa| kahIMse nikalaneko jagaha na rahI / vAtakI vAtameM yoddhAoMke dhar3a nAcane lge| lahU-luhAna mastakoMse pRthvI tara ho gii| ___isa mahAraNameM aisA koI subhaTa na rahA jo ki khUnase na ra~gA gayA ho / yahA~ taka ki vahA~ raktakA bar3A bhArI pravAha vaha nikalA, jisameM tairaneke lie asamartha hokara yoddhA kahIM Thahara na sake; jaise agAdha samudrameM na taira sakaneke Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , ikabIsavA~ adhyAya / www kAraNa loga kahIM Thahara nahIM sakate / isI samaya apanI senAko mArake mAre bhAgatI huI dekha kara droNane use dhIraja dete hue kahA ki vIra bhaTa-gaNa, Apa loga . na bhAgeM, na bhaya kreN| aisA karanese hama logoMko bar3A lajjita honA pdd'egaa| aura jahA~ maiM hU~ vahA~ Apa logoMko bhaya hI kyA hai / Apa loga sthira ho nirbhaya hoie / droNake vacanoMko suna saba subhaTagaNa bhAgate hue Thahara gaye / isI vIcameM arjuna aura kRSNane Akara droNako praNAma kara kahA ki prabho, Apase hamArI prArthanA hai ki isa yuddhameM yoga na dekara Apa raNa-sthalase vApisa cale jAie / Apake hote hue hama apane pUjya guruko laoNpa kara zatru-senAkA vidhvaMsa kaise kreN| ___ yaha suna uttarameM droNane kahA maiM raNa-sthalase vApisa kaise jA sakatA huuN| mujhe to tuma logoMke sAtha yuddha karanA hogaa| eka bAta aura hai jo tumhAre dhyAna dene yogya hai / aura vaha yaha hai ki maiMne Aja taka jisakI bhI rakSA kI hai saMsArameM vahI puruSa amara ho gayA hai, aura jise mArA hai vaha sadAke lie so gayA hai / ata eva isa para vicAra kara hI tumheM yuddhameM bar3hanA cAhie / yaha suna kara pArthakA hRdaya krodhase bhara aayaa| vaha phira usI samaya rathameM savAra ho, dhanuSa saMdhAna kara yuddhake lie cala par3A / usI samaya bhaToMko bhaya denevAle bhayaMkara bAje vaje / raNa AraMbha huaa| balazAlI pArthane pahale hI droNako nau bANa mAre, jinako ki droNane usI samaya apane vANoMse cheda diyaa| isake bAda pArthane phira dUne dUne bANa chor3e, aura jaba taka ve pUre eka lAkhakI saMkhyA taka pahu~ca na gaye taba taka vaha varAbara bANa chor3atA hI calA gayA / droNane raNake sanmukha ho apane vANoM dvArA unheM bhI nivAra diyA / yaha dekha hArane pArthase kahA ki tuma vilamba kyoM kara rahe ho / kyA vairiyoMke subhaToMke sAtha tumheM guruziSya kaisA yuddha karanA yukta hai ? suna kara arjuna hAthameM talavAra le zatrukI senAmeM mArga karatA huA calA / yaha dekha droNane usase kahA ki arjuna, Thaharo, tuma kahA~ jA rahe ho| yaha suna pArthane haeNsate hue kahA ki guruvarya, Apa yuddha na kIjie / Apako yaha yukta nahIM hai| kAraNa hama saba ApahIke putra haiN| Apake lie to jaise hI azvatthAmA aura jaise hI hama sava aura viSNu haiM / phira Apako hamAre sAtha yuddha karanA yukta hai kyA? guruvarya, pitA-putroMkA duHkhapada yuddha zobhA nahIM detA / vyartha hI isameM yoddhAoMkA saMhAra hotA hai / isa lie prabho, Apa yuddhake saMkalpase lauTa jAie-yuddha na kIjie | pAMDavoMkI isa prArthanAse Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 paannddv-puraann'| droNa lauTa gaye aura aba akelA arjuna hI apane parAkramase vairiyoMkA dhvaMsa karane lagA jaise akelA siMha apane parAkramake valase matavAle hAthiyoMkA dhvaMsa karatA hai / isake bAda, gAMDIva dhanuSakI bhISaNa TaMkArase pralaya kAlake : samudrakI tulanA karanevAle pArthane duHkha denevAle kauravoMkI sArI senAko hI bheda ddaalaa| ___isa samaya pArthako apanI ora bar3hate hue dekha kara rAje loga kahane lage ki droNane hI jAna-bUjha kara yahA~ pArthako bhejA hai / yaha senAmeM praviSTa ho kara bar3A anartha karegA / ise droNakA sahArA na hotA to yaha kabhI idhara nahIM bar3ha sakatA / yaha suna kara zatAyudhako var3A krodha AyA aura usane usI vakta kRSNa aura arjunako Age bar3hanese roka diyA / taba una donoMne bhI krodha Akara zatAyudhake ratha, ghor3e aura hAthI vagairaha sava chinna-bhinna kara DAle / isake vAda zatAyudhane mana-hI-mana gadAkA smaraNa kiyA / smaraNa karate hI vaha dAsIkI bhaoNti usake hAthameM A gaI / yaha dekha kRSNane pArthase kahA ki pArtha, aba tumhArA kArya siddha hotA nahIM dIkhatA / parantu khaira, tuma koI cintA na kro| maiM apane buddhi-vaLase hI vairIkA nAza kara dUMgA / isake bAda kRSNane zatAyudhase lalakAra kara kahA ki tuma apanI gadA mujha para prahAra karo; vilamba mata karo--aura zastroMse yuddha karanekI AvazyakatA nahIM / yaha suna caMcala-citta zatrune mana-hI-mana socA ki arjuna aura kRSNa hI isa yuddhake mUla kAraNa hai, ataH yadi mai gadAke prahArase ina donoMko hI kAlakA grAsa banA dUM to duryodhana avazya hI Anandita hogA aura vaha merA acchA mAna karegA / yaha soca kara usane pahale hI kRSNake vakSaHsthalameM gadAkA prahAra kiyA / kRSNake mahAn puNyase vaha gadA sugandhase paripUrNa puSpoMkI mAlAke rUpameM pariNata ho gaI aura usake hRdayakI zobhA bar3hAne lgii| isake bAda vaha kRSNakI pUjA karake vApisa jAkara vairIke mastaka para par3I aura usane usI samaya zatAyudhakA saba garva utAra diyA use yamaloka pahuMcA diyA / yaha dekha kauravoMkI sArI senA yuddhakI icchAse uTha khar3I huI / use kRSNa aura arjune zaseMkI pravala mArase kSaNabharameM - hI titara-vitara kara diyaa| . isake bAda kRSNane pArthase kahA ki pArtha, hama logoMke ghor3e bahuta pyAse haiM, ataH aba ve mArgako taya nahIM kara sakate / aisI hAlatameM hameM paidala hI zatrukA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 > - ikabIsavA~ adhyAya / vinAza karane ke lie sipAhIke rUpameM yuddha karanA cAhie / suna kara dhanaMjayane kahA ki prabho, khaMDavanameM eka devatAne mujhe mahattvazAlI divya bANa diyA thA / usake prabhAva se maiM abhI hI gaMgA ke jalakA pravAha yahIM pragaTa kiye detA hU~ / yaha kaha kara usane vaha vANa chor3A aura eka kSaNameM hI ananta kalloloMse vyApta gaMgAkA pravAha vahA~ jArI ho gayA / usameM unhoMne apane ghor3oMko nahalAyA aura pAnI pilAyA, jisase ve phira taro tAje ho gaye / yaha dekha AkAzameMse devatoMne kahA ki jo mahA puruSa pAtALase pRthvI para jala le AyA, phira ve loga kitane jar3a haiM jinhoMne usIke sAtha yuddha ThAnA hai / ye loga isake sAtha kabhI vijaya nahIM pA sakate / 333 WU NAN www. isake bAda hI kRSNa yuddhake lie uThA aura sAtha hI ratha meM savAra ho pArtha bhI calA / kRSNane zatruoM kA vinAza karaneke lie eka sAtha lAkha bANa chodd'e| jinake dvArA kauravoMkI senA ke hAthI, ghor3e, payAde vagairaha saba vedha diye gaye / ratha naSTa ho gaye aura senA bhAga chUTI / yaha dekha duryodhanane senAke logoM se kahA ki tuma loga kyoM bhAga rahe ho ? bhAganekA kAraNa hI kyA hai / kyA tumameM yahI zUratA hai ? yaha suna saMjayanta bolA ki rAjana, kyA Apane kRSNa aura arjunakI vIratA nahIM dekhI jo aisA kaha rahe haiN| una logoMne ApakI senAko veSa DAlA, dumarpaNakI senAko parAsta karake bhagA diyA; duHzAsana Dharake mAre unake sAmane hI nahIM AyA, droNako unhoMne guru jAna kara chor3a diyA; yuddha-tallIna kRtakarmAko mAra girAyA; zizu, dakSiNa mukha Adi rAjoMko vANase vedha diyA; zatAyudha, vRnda tathA vidake prANoMko hara liyA; pAtAlase ve parama pAvana gaMgAko yahA~ le Aye- phira bhI Apa kahate haiM ki kyoM bhAgate ho ! rAjan, ve bar3e vIra haiN| unakI vIratAkA koI andAjA nahIM lagA sakatA hai / yaha suna kara duryodhanakA krodha ubala uThA aura vaha droNakI niMdA karatA huA bolA ki droNa, tumane yaha kyA kiyA jo zatruko rAstA dekara isa mahAyuddha meM vairIke dvArA sabakA apamAna karAyA / tumheM pAMDavoMkA pakSa karate saMkoca nahIM hotA / yahI kyA tumhArI buddhikI balihArI hai / duryodhanakI marmavANI suna khedakhinna hue droNane kahA ki dekho, maiM pArthake bANase bedhA gayA hU~, maiM usakI barAvarI nahIM kara sakA aura na kara hI sakatA hU~ / yaha tuma hI soco ki kahA~ to vaha javAna aura kahA~ maiM vRddha / phira usake sAtha yuddha karaneko mai kaise samartha Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| wwwmmmmmwammnwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmoranweroinwwmummeroinwww.r ho sakatA hU~ / vAta yaha hai ki isa vakta tuma yauvana-zrI karake yukta ho, ata eva tumheM hI isake sAtha yuddha karanA cAhie / ___ yaha suna kara duryodhana volA ki acchI vAta hai Apa dekhate rahie ki maiM pArthako kSaNabharameM yamapurakA pathika banAye detA huuN| isake sAtha hI vaha hAyameM dhanuSa uThA pArthake sAtha yuddhake lie udyata huA / udharase pArtha bhI usase yuddhake lie taiyAra ho kara AyA / una donoMke sAtha aura bhI bahuta vIra-gaNa the| una donoMkA zarIra raNazrIse bhUSita ho rahA thA / yuddha karate hue duryodhanane pArthake vANoMko cheda diyA aura abhimAnameM Akara vaha pArthakI yaha kaha kara ha~sI ur3Ane lagA ki tumhArA gAMDIva dhanuSa aba taka kAma nahIM aayaa| yaha dekha nArAyaNane ha~sa kara arjunase kahA ki pArtha, tuma thaka to nahIM gaye ho ? pArthane kahA ki nahIM, maiM to sirpha vairiyoMko mAra kara kucha zAntike lie baiTha gayA hU~ / maiM abhI ina sava zatruoMko dharAzAyI kiye detA huuN| Apa to mere apUrva parAkramako dekhate jAie / vizvAsa rakhie ki maiM kauravoMko jIta kara candra jaise svaccha, uttama yazako saMcita karU~gA / yaha kaha jozameM A pArthane zaroMkI pravala mArase duryodhanako vedha DAlA / usake dvArA apanI senAko chinna-bhinna dekha kaurava hAhAkAra kara uThe / isI samaya kRSNane apane pA~cajanya zaMkhako phUMkA / usake zabdako suna kara jayAko bar3A koSa ho AyA / vaha bhayabhIta ho prabhA-vihIna ho gayA / udhara kauravoMkI uddhata huI senAko akele pArthane hI titara-bitara kara bhagA diyA / phira vaha kRSNake Age bhI mastaka na uThA sakI / isa samaya itanA bhayaMkara yuddha huA ki sArI pRthvI ruMDa-muMDa-maya ho gaI / sArI yuddhabhUmimeM zvAsa-ucchAsa rahita murdai-hI-murde dekha par3ane lge| isake bAda pArthane jyoM hI jayA ko dekhA tyoM hI use bar3A bhArI krodha AyA aura usane marmabhedI vacanoM dvArA usake hRdayako bhedate hue kahA ki nIca, tUne hI na yuddhameM abhimanyukA anyAyase vadha kiyA hai ! aba mere sAmane A aura mujhe apanA parAkrama aura apanI vIravidyA vatA / nIca, maiMne tujhe var3I derameM dekha pAyA / ava bhI tujhameM zakti ho to taiyAra ho raNAMgaNameM Akara mere sAtha yuddha kara aura ina kauravoMko vacA / pArthake , vacanoMko suna kara devatoMko var3A santoSa huA / ve usakI bhUri bhUri prazaMsA karane lage / isI samaya dhanaMjayane apane bANoM dvArA jayAke dhanuSa, ghor3e aura dhujA vagairahako cheda diyaa| aura udharase kRSNane usake kavacako bheda kara arjunase kahA ki pArtha, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ikabIsavA~ adhyAye | pa sUraja asta honeke pahale pahale hI tuma apane tIvra vArNoMke dvArA isake mastakako ghar3ase judA kara do tabhI tumhArI vIratA hai / Anon 4444444 AARA yaha suna pArthane usa nAgavANako hAthameM liyA, jise ki zAsanadevatAne saupake rUpameM arjunako diyA thA / isake vAda arjunane dekhate dekhate hI usa vANase jayArdrakA mastaka dhar3ase judA kara diyA aura usa mastakako lekara vaha AkAza mArgase vahA~ gayA jahA~ usakA pitA tapa kara rahA thA / jAkara usane sirako usake hAthoMmeM rakha diyA / isake sAtha hI jisa taraha tAlAvameM lagA huA kamala kATa dene para gira jAtA hai usI taraha usa mastakako dekhate hI usakA pitA bhI gata caitanya hokara pRthvI para lauTa gayA / udhara jayAke mAre jAte hI pAMDavoMkI senAmeM jaya jayakAra zabda hone lagA | aura jayase prApta huI pArthakI kIrti sAre bhUtala para vistRta ho gaI / udhara kauravoMkI senAmeM hAhAkAra maca gyaa| jayArdrakI mRtyuse duryodhanakI A~khoMse A~suoMkI dhArA vaha nikalI / vaha ro uThA aura vilApa karane lagA ki jayArdra, tumhAre binA Aja merI sArI senA zUnya ho gaI / isI samaya duryodhanako dhIraja ba~dhAte hue azvatthAmAne kahA ki rAjana, tuma duHkha kyoM karate haiN| maiM tumhAre duHkhake kAraNako abhI dUra kiye detA hU~ / yaha kaha kara hAthameM dhanupa le vaha pArthake Upara TUTa par3A aura krodhameM A usake sAtha tIvra vANoMke mahAra dvArA yuddha karane lgaa| thor3e hI samayameM guNI azvasthAmAne pArthake dhanuSakI DorI cheda dI / yaha dekha pArthakA ceharA praphullita ho uThA / vaha sAtha hI dhanupa lekara azvatthAmAko dabAne lagA; jaise siMha matta gajendroMko davA detA hai / evaM thor3I hI dera meM pArthane chaha vANoMke dvArA usake sArathIko pRthvI para girA use bhI dharAzAyI kara diyA, jisase vaha ve sudha ho gayA; use kucha cetanA na raha gaI / pArthane use guru-putra samajha kara chor3a diyA / usase kucha bhI na kahA aura na use kaida hI kiyA / isI prakAra arjunane aura bhI vahutase rAjoM ko pRthvI para liTA diyA; jaise siMha matavAle hAthiyoMko jamIna para liTA detA hai / yuddha karate karate rAta ho gaI / aura saba senAyeM apane apane DeroM para calI AI | apanI yaha durdazA dekha krodha-vaza hue duryodhanane droNase kahA ki yaha saba tumhArA hI kiyA huA hai / yadi tuma pArthako mArga na dete to vaha hAthI, ghor3e Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa rawn .mmmmmmmmmmmwarrammmmmmmmmmmmmmmmmmmmm. aura vIra yoddhAoMko kabhI nahIM mAra sakatA thaa| duryodhanake ina marmabhedI vacanoMko suna kara kruddha hue droNane kahA ki rAjana, ApakA yaha khyAla ThIka nahIM, kintu usane mujhe brAhmaNa aura guru samajhake hI chor3A hai / hA~, tuma kSatriya-puMgava ho, ataH usake sAtha yuddha karo / acchA maiM tumase hI pUchatA hU~ ki tumane yuddha karate hue pArthako kyoM chor3a diyA / vAta yaha hai durAgrahake kAraNa tuma apane doSako nahIM dekhate aura vyartha hI dUsareko doSa dete ho / maiMne pArthake valako kaI bAra dekha nirNaya kiyA hai ki maiM usakI barAvarI nahIM kara sakatA / ava tumheM jo ruce vaha karake tuma apane dilakA bhAva pUrA kara lo| yaha suna duryodhana bar3A ghvraayaa| vaha taba bahuta namra hokara bolA--prabho, Apa mahAna haiM, mahApuruSoMke bhI guru haiM, ataH mere aparAdhoM para Apa dhyAna na dekara aisA upAya kIjie jisase Aja rAtameM, hI zatru naSTa ho jAyeM / unmatta duryodhanane yaha maMtra karNake kAnoM taka bhI pahu~cA diyA / isa nizcayake bAda kauravoMkI nirdaya senA rAtoM rAta hI raNa-sthalako calI / dhIre dhIre vaha raNa-sthala ke pAsa pahuMcI aura usane pAMDavoMkI sotI huI senAmeM praveza kiyA; jaise a~dheremeM kokilAe~ kauoMmeM praveza karatI haiN| isake bAda kauravoMne ekadama bANoMkI barasA kara pAMDavoMkI senAko chinnabhinna kara diyA, jisase pAMDavoMkI pakSake rAjA, unake sAmane kSaNabhara bhI nahIM Thahara sake aura idhara udhara bhAgane lage / yaha dekha kauravoMne eka sAtha dasa bANoM dvArA bhImako aura tIna bANoM dvArA uddhata hue nakula aura, sahadevako vedha diyaa| sAtha hI unhoMne dasa bANoMse bhImake putra ghaTukako, paoNca bANoMse arjunako aura chaha bANoMke dvArA zikhaMDIko vedha diyA / evaM sAta bANoMse dhRSTadhunnako aura paoNca bANoMse prasiddha zAsaka kRSNako vedha diyaa| isI samaya kruddha hokara yudhiSThira yuddhake lie uThA aura usane apane bANoMkI prabala mArase duryodhanako bar3I burI taraha vedha DAlA, jisase vaha be-hoza hokara pRthvI para gira par3A aura use prANoMke lAle par3a gye| " yaha dekha droNa yuddhake lie yudhiSThirake sAmane Aye aura unhoMne pAMDavoMkI senAmeM praveza kiyaa| isa vakta vaha aise jAna par3e mAnoM AkAzameM unnata sUraja hI udita huA hai / isI samaya saberA ho AyA / pAMDavoMkI senAko droNane eka kSaNameM hI pIche haTA diyaa| yaha dekha vIra pArthane apane zastra-kauzalase brahmAstra Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zngs-dk 'g'-r gbgb g ikabIsavA~ adhyAya / chor3A aura vAtakI vAtameM droNako vedha kara vivaza diyA / isake bAda hI usane droNAcAryako chor3a diyA aura unakI pUjA kara apanA aparAdha kSamA kraayaa| droNa / taba kucha lajjitase hue aura aba ve yuddhase udAsIna ho, yuddha chor3a kara cupa baiTha gye| ___ isake bAda pArthane apane catura sArathIse kahA ki aba ratha karNa, duryodhana aura azvatthAmAkI ora bar3hAo / arjunakA yaha parAkrama dekha duryodhanane bhayabhIta ho aura karNake rathako apane hAthase roka kara usase kahA ki karNa, hamArI sava senA naSTa ho cukI, ava kyA kiyA jAye / suna kara karNane kahA ki isakI tuma kucha cintA na kro| maiM pahale pArthako mAra kara hI dUsare zatrurAjoMkI khabara luuNgaa| isake bAda krodhase unmatta hokara karNane arjunake sAtha yuddha cher3a diyA aura udharase sava kaurava yudhiSThirake sAtha bhir3a gye| ghora yuddha huaa|yoddhaaoNkii vANa-varasAse sArA AkAza-maMDala DhaMka gyaa| unake raNanAdase dizAe~ vahirI ho gaI / yaha dekha pArthane bANoMkI prabala mArase karNake rathako chinna-bhinna kara diyA aura maya DorIke usake dhanuSako tor3a ddaalaa| udhara rathameM savAra ho droNane dhRSTArjunako ghara lalakArA / yaha dekha dhRSTadyumnane droNase kahA ki jarA Thaharie, maiM abhI hI Apako yamapurakI saira karAtA huuN| yaha kaha kara usane droNa para vANa-prahAra zurU kara diyA / droNane . apane zarakauzalase usake vANoMko vIcameM hI cheda diyA---usane unheM apane pAsa taka bhI na Ane diyA / evaM usa guNa-gariSTha droNane usake ratha-dhujA vagairahako bhI naSTa kara vIsa hajAra kSatriyoMko yamapurakA pathika banA diyaa| usa samaya droNane koI eka lAkha subhaToko dharAzAyI kiyA aura hAthI, ghor3e to itane mAre ki unakI koI ginatI hI nahIM / tAtparya yaha hai ki unhoMne sArI eka akSauhiNI senAko naSTa kara jIbanase nirAza kara diyaa| itanemeM droNako isa mahA hiMsA karanese rokatI huI AkAzameM devavANI huI ki " droNa, tuma itanA bhArI pApa - kAheke lie karate ho aura kyoM ina rAjoM ke sAtha virodha mAnate ho| tumheM ina jhagar3oMmeM na par3anA caahie| kintu hRdayako pavitra kara tuma svargake atithi brahmendra vnoN"| yaha suna bhIma volA-he zreSTha brAhmaNa, sacamuca tumheM pApa karanA ucita nahIM hai / isase kucha lAbha nahIM / ataH guruvarya, pAMDavoMko kurujAMgala dezakA rAjya dekara Apa sukhase raho / yaha suna droNane kahA ki yaha nahIM ho pANava-purANa 13 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 pANDava-purANa | sakatA / meM kauravoMkA rAjya kauravoMko hI dU~gA / maine pratijJA kI hai ki maiM apanA jIvana kauravoMko dekara hI sukhI hoU~gA / isake bAda droNa aura dhRSTArjuna phira yuddhake lie udyata hue / ~~wwwwww udhara azvatthAmAne bhImake putra ghaTukako lalakArA / ghaTukake sAmane Ate hI kSaNabhara meM azvatthAmAne use dharAzAyI kara diyA / usakI mRtyuse pAMDavoM ko bar3A duHkha huA / ve vilApa karane lage / yaha dekha kRSNane unase kahA ki kSatriya vIra raNa-sthalameM zoka nahIM karate | yaha zokakA avasara nahIM hai / udhara pAMDavoM ko zoka saMtapta dekha kara kauravoMkI senA yuddhake lie phira uTha khar3I huI / yaha dekha bhayaMkara bhImane azvatthAmAko lalakArA aura kahA ki guru-putra honese pahale maiMne tujhe jItA chor3a diyA thA, parantu aba maiM tujhe jItA kabhI chor3anekA nahIM / yaha kaha kara bhImane usa para gadAkA eka aisA prahAra kiyA ki jisase vaha mUcchita hokara pRthvI para gira pdd'aa| isake bAda bhImane usake hAthIko bhI dharAzAyI kara diyA / isI samaya pAMDavoMkI senAne jAkara yudhiSThirako namaskAra kiyA aura unase kahA ki devoMke deva, pUrNa vicAra kara apane kartavyakA zIghra nizcaya kjie| kyoMki droNane ghora yuddha karake ApakI senAko bilkula hI jarjarita kara DAlA hai; jaise ki vajra pahAr3ako aura vAyu meghoMko jarjarita kara detA hai / mahArAja, hamArI senAmeM aisA koI bhI samartha vIra nahIM jo unheM roka sake | isake lie eka upAya hai / vaha yaha ki droNako putra para bar3A prema hai | ataH Apa yaha kaha deM ki azvatthAmA mArA gayA hai, to kAma bana jAya / putra-vadha suna kara droNa avazya hI yuddhase vimukha ho jAyagA / suna kara yudhiSThirane kahA ki tuma loga jhUTha kyoM bolate ho, tuma nahIM jAnate ki jhUTha bolane meM bar3hA doSa hai, jisase ki azubha karmoMkA baMdha hotA hai aura usase duHkha mApta hotA hai| paraMtu antameM unake Agrahase lAcAra ho yudhiSThirane ukta bAtako svIkAra kiyA aura jAkara kahA ki yuddha meM azvatthAmA mArA gayA hai / putra vadha suna kara droNako itanA bhArI zoka huA ki unake hAthase dhanuSa chUTa par3A aura vaha A~suoMkI dhArAse pRthvIko sIMcate hue ro uThe / unakA dhairya chUTa gayA / 1 yaha dekha yudhiSThirane thor3I dera bAda kahA ki manuSya nahIM, kintu hAthI mArA gayA hai / yaha suna kara droNakA zoka kucha zAnta huA / unheM kucha dhIraja bNdhaa| ve ceta hue ki udharase vArjunane talavArase unakA mastaka ghar3ase judA kareM Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikabIsavA~ adhyaay| diyaa| mahAvIra droNa dharAzAyI ho paralokako prayANa kara gye| yaha dekha kauravoM aura pAMDavoMko bar3A duHkha huaa| ve vilApa karane lage aura duHkhake aave| gase kahane lage ki he parama vIra guru, tumhAre cale jAnese Aja hamArI chana-chAyA hI calI gaI hai| isase saMsArameM hamArI jo apakIrti huI vaha hamArI saba kRti para pAnI pheranevAlI hai / athavA he guruvarya, yaha saba duryodhana jaise puruSakI saMgatikA pariNAma hai / droNakI mRtyuse dukhI hokara pArthane krodhake sAtha yudhiSThirase kahA-dhRSTArjuna hamArA koI nahIM hotA / phira isane hamAre guru droNakA kyoM vadha kiyaa| yaha suna dhRSTArjuna bolA ki pArtha, isameM merA kucha doSa nahIM hai, kintu vAta yaha hai ki yuddha-sthalameM jaba ghamAsAna yuddha hotA hai tava subhaTa subhaToM para prahAra karate hI haiN| phira usameM cAhe jisakA nAza kyoM na ho / vatalAie aisI hAlatameM merA kyA aparAdha hai| yaha suna arjuna zAnta to ho gayA, para uyake hRdayameM viSAda vahuta huaa| ___isake bAda phira kauravoMkI senA yuddhake lie uTha khar3I huI aura usane , apane raNanAdase sAre AkAzako pUra diyA tathA pRthvIko pada-dalita kara DAlA / isI bIcamaiM udhara yudhiSThirane zalyake mastakako dhar3ase judA kara diyA, jisane ki virATake Age apane parAkramakI adbhutatAkA varNana kara apanA abhimAna prakaTa kiyA thaa| evaM pArthane bhI isa vakta divya-atrake prahArase hajAroM rAjoMko dharAzAyI kara diyA thA / isa samayake yuddha meM yoddhA rAta-dina yuddha pharate / jaba nIMda AtI taba cAhe jahA~ bhUmimeM lur3haka rahate / tAtparya gaha ki isa yuddhameM yoddhA logoMko mAra-kATake sivA aura kucha kAma hI na thA / isa prakAra kauravoM aura pAMDavoMmeM pratidina bhayAvanA yuddha hotA rahA aura isa taraha yuddha hote hote satraha dina bIta gye| __ isake vAda aThArahaveM dina prAtaHkAla hI kaurava aura pAMDavoMkI caturaMga senA yuddha-syalameM pahuMcI aura una donoMmeM ghora yuddha huaa| donoM senAoMmeM - makara vyUhakI racanA huii| unameM meru jaise udyata hAthI ciMghAr3a rahe the, ghor3e hIsa rahe the aura subhaToMkI talavAreM camaka rahI thiiN| isI samaya kaurava-pAMDava kurukSetrake kSayaMkara aura bhayaMkara yuddha-sthalameM Aye aura yuddhake lie udhata yoddhA parasparameM mAra-kATa karane lge| isa vakta kauravoMkI senA samudrasI dekha par3atI thI / kyoMki usameM bAhana aura hathiyAra vagairaha mIna-macchakI jagaha the aura Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / khUna jalakI jagaha thA / yaha dekha bhIma use naSTa karaneke lie ratha-rUpI naukA para savAra hokara usameM ghusa par3A aura use chinna-bhinna karane lagA / evaM eka aura matavAle hue karNa aura arjuna yuddha karane lage aura thor3I hI derameM arjunane apane bANoMke tIvra prahArase karNakA dhanuSa cheda DAlA / udharase karNane bhI chedanemeM kuzala apane zaroMse pArthakA chatra cheda diyaa| taba ve parasparameM eka dUsareke ghor3oko chedane lage / isI samaya karNane lAkha-vANa chor3a kara pArthakA dUsarA dhanuSa bhI cheda diyA / taba pArthane tIsarA dhanuSa liyA aura vaha karNase volA ki karNa, tuma kuntIke putra aura mere bhAI ho, yaha bAta sArA saMsAra jAnatA hai| isa lie aba tuma bhAI-bhAIke yuddhameM dhIrajake sAtha mere ghanake jaise AghAtoMko saho / dekho kahIM pITha dikhA kara bhAga na jaanaa| maiMne pahale raNameM tumheM pakar3a kara kaI "bAra chor3a diyA; parantu aba maiM chor3anekA nahIM / tuma yA to ati zIghra yuddhake lie taiyAra ho athavA raNa-sthala chor3a kara apane gharakA rAstA lo; yahA~ eka kSaNa bhI na Thaharo / isImeM tumhArI bhalAI hai| / yaha suna vIra karNane kahA ki re jar3AtmA aura avinayI pArtha, tU vyartha hI vakatA hai / dekha maiM tujhe abhI dharAzAyI kiye detA huuN| aura yaha to tU bhI jAnatA hai ki tere Age hI pahale maiMne anekAneka gajoMko gharAzAyI kiyA hai / isa lie aba tU vyartha hI apane mu~ha apanI bar3AI na kara aura na vyartha hI khoTe vacana bolA kintu mere prahAroMko saha / isI dhIcameM kRSNane Akara karNase kahA, tumhArA putra vizvasena dharAzAyI ho kAlakA atithi bana cukA hai| yaha suna kara karNa zokake mAre vihvalasA hokara bar3I viSama cintAmeM par3a gayA / vaha socane lagA ki hAya ! yaha kaisA anartha hai jo eka tuccha rAjyake lie bhAI bhAIko bhI mAra DAlate haiM / isa prakAra karNako zokAkula dekha usase duryodhanane kahA ki vIravara, yaha zokakA avasara nahIM hai / isa lie tuma zokako chor3a do aura arjunakA vadha karo / isIse kauravoMke hAthameM jaya-lakSmI aayegii| suna kara karNa uTha khar3A huA aura arjunake sAtha yuddha karane lgaa| isa vakta una donoMne aisI avirala vANoMkI barasA kI ki jisase sArA gagana-maNDala chA gayA / isI samaya kRSNane pArthase kahA ki pArtha, zIghranAse bANa calAo aura zatruoMko mAra girAo / kRSNakI uttejanAme arjunako bar3A joza AyA aura taba vaha ati zIghratAse vANa chor3ane lgaa| phala yaha huA ki usane thor3e hI samayameM karNake dhanuSa-bANako cheda diyA / taba udharase karNane Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thereal adhyAya / 341 bhI apanA jora calAyA aura dhanaMjayake dhanuSako ve kAma kara diyA / bAda pArtha divya astra hAthameM lekara aura divyAstra ke rakSaka devoMse bolA ki he divya astra aura divya dehake dhAraka zarAsana, tuma saba suno ki yadi tumameM kucha satya hai, hama sacce kula rakSaka haiM aura yudhiSThirameM kucha dharma hai to tuma isa vairIkA vidhvaMsa kara do / yaha kaha kara usane apane divya - atra ko chor3A aura kSaNabhara meM hI karNake mastakako ghar3ase judA kara diyA / dekhate dekhate vIra karNa dharAzAyI ho gayA / isa prakAra caMpA nagarIke vIra rAjA karNako dharAzAyI hotA dekha kara kaurava rone-vilApa karane lage ki Aja AkAzase sUraja hI pRthvI para par3a gayA hai aura sadAke liye a~dherA kara gayA hai / hA karNa, tumhAre binA aba raNameM arjunakA sAmanA aura kauna karegA / hamameM aisA zaktizAlI koI nahIM jo usa arrar sAmanA kare aura use nIcA dikhAve / isI samaya udhara duHzAsana Adi rAje yuddha-sthala meM A upasthita hue / unheM akele bhImane hI yamake ghara pahueNcA diyA; jaise ki bahuta se vRkSoMko eka AgakA kaNa khAkameM milA detA haijalA DAlatA hai / yaha dekha nRpa gaNa kahane lage ki dekho, jisa taraha jaMgalameM kruddha huA eka hI siMha bahutase gajoMko dharAzAyI karatA jAtA hai usI taraha bhIma bhI ina kauravoM ko dharAzAyI karatA jA rahA hai / ise dhanya hai / isI samaya kisIne duryodhanake pAsa jAkara usase usake bAndhavakI mRtyukA dAla kahA, jinheM ki bhImane mArA thA, jinakI mRtyu duryodhanako atyanta duHkha denevAlI thii| unakA hAla suna kara usa puruSake vacana duryodhanake kAnoMmeM aise lage jaisA ki mastaka para vajra gira par3atA hai| usase vaha bar3A bhayabhIta huA / usakA citta vyAkula ho uThA / isake bAda vaha vahA~ gayA jahA~ ki usake bhAI mare hue par3e the / unheM dekha sArathIne usase kahA ki rAjana, uddhata zUravIra hone para bhI dekhie ye kaise mare par3e haiM ! duryodhanane bhI unheM dekhA / dekho, jo aise vikarAla the ki graha-bhUta-pizAca Adike mAMsase vapta hote the ve hI Aja mRtyuke grAma hokara pRthvI para leTe hue haiM / yaha dazA dekha sArathIne duryodhanase kahA ki mahArAja, isa samaya ava yuddhakA maukA nahIM hai Apa yuddhakI icchA chor3a kara ghara lauTa calie / yaha suna kara duryodhanako var3A krodha AyA aura vaha Apese bAhira ho gayA / yaha dekha sArathIne ropameM Akara kahA ki mahArAja, prabho, Apane na pAMDavoMko pahile unake Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa hissekA AdhA rAjya diyA aura na aba bhI apanA durAgraha chor3ate haiN| isIkA yaha phala hai ki isa yuddhameM Apake sau bhAiyoMkA sarvanAza ho gyaa| aura anyasenAkA to itanA saMhAra huA ki usakA to kucha patA hI nahIM hai| ataH nAya, ava Apa sthira hokara raheM to acchA hai, jisase kucha aura upadrava khar3A na ho| suna kara duryodhanane usase kahA ki kAyara ! tU yaha kyA kahatA hai / dekha, maiM tabhI marU~gA jaba pAMDavoMkI sattA bhI saMsArase uThA dUMgA; aura taraha maiM kadApi maranekA nahIM / yaha kaha kara vaha pracaMDa pAMDavoMkI senAke sAtha phira yuddha karaneko calA / donoM orakI senAyeM mahAna ahaMkArase bharI huI daudd'ii| talavAreM hAthameM liye hue unake zUravIra yoddhA ' mAro mAro kahate hue parasparameM bhir3a gaye / ve eka dUsare para prahAra karane lge| usa samaya eka yoddhA dUsarese kahatA thA ki vIro, yA to apanA zarIra hameM sauMpado yA yuddhakI lAlasAkA zamana kro| aura taraha tumhArI bhalAI na hogii| isI samaya yudhiSThira madrAdhipake sAtha aura bhIma mahAn yuddha karanevAle duryodhana ke sAtha bhir3a par3A / udhara karNake tIna putra nakulake sAya yuddha karane lage / vIra nakulane thor3e hI samayameM apanI talavArako ATha yoddhAoMkA khUna pilA kara unheM dharAzAyI kara diyaa| usane karNake putroMke sAtha bhI DaTake yuddha kiyA / isI samaya buddhimAn duryodhanane bhImake dhanuSako cheda DAlA / taba bhImane hAthameM zakti lI aura duyodhanake vakSaHsthalameM eka aisA prahAra kiyA ki vaha mUcchita hokara pRthvI para gira par3A / isake bAda vaha thor3I derameM jaba hozameM AyA taba use bar3A bhArI krodha AyA aura vaha eka dama bhIma para TUTa par3A / phala yaha huA ki usane jalacara, nabhacara aura thalacara bANoMke dvArA bhImako bilkula hI pUra diyA aura usakA kavaca cheda ddaalaa| - apanA yaha hAla dekha bhImake krodhakA kucha pAra na rahA aura gadA hAthameM lekara usane koI bIsa hajAra yoddhAoMko yamapura bheja diyA aura ATha hajAra rathoMko cUra DAlA; tathA asaMkhya hAthI-ghor3oMko mANa-rahita kara diyA / saca to yaha hai ki bhIma jahA~ jahA~ jAtA thA vahA~ vahA~ usake Darake mAre koI bhI rAjA na ThaharatA thA-sava apane apane manoratha vyartha samajha kara bhAgate the / athavA yo kahie ki bhIma jisa kisIke, Upara apanI dRSTi DAlatA thA vahI yamalokakA zaraNa letA thaa| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabIsavA~ adhyAya / 343 www ^^^^^^^^NANNA. isI samaya raNoddhataduryodhanase yudhiSThirane kahA ki tuma merI adhInatA svIkAra kara jI cAhe vahIM sukhase raho aura ratha, hAthI, ghor3e Adi jo kucha sampatti cAhie vaha mujhase lo / tAtparya yaha ki merI bhRtyatA mAna lene para tumheM kisI bhI taraha kI takalIpha na hogii| tuma jo cAhoge vahI tumhArI cAha pUrI hogI / dekho, Aja sAre dina isa bAtakI maiM pratikSA karU~gA ki tuma merI AjJA svIkAra kara dayAlu hoo, jisase vyartha hI ina hajAroM yoddhAoMkI vAle na car3he / tuma sacce kSatriya bana kara Aja bhI siMhAsana para ArUr3ha ho unnata rAjA vana sakate ho| aisA karanese tuma apane kartavyakA pAlana kara sakoge / saMsArameM tumhArI kIrti hogI / merA yahI kahanA hai ki aba bhI tuma apanI duSTatAM chor3a kara mere sAtha maitrIbhAva svIkAra karo / suna kara duryodhana abhimAnake sAtha bolA ki tumhAre sAtha merA to janma se hI vaira hai, vaha Aja kaise miTa sakatA hai| maiM tumhArI adhInatA svIkAra karU~, yaha asaMbhava hai; kintu yAda rakhie maiM akelA hI sAre saMsArase tuma logoMkI sattA uThA dU~gA tumase ekako bhI maiM jItA na choDUMgA / aura eka bAta hai ki maiM yadi pRthvIko nahIM bhoga sakU~gA to tumheM bhI nahIM bhogane dU~gA / saca to yaha hai ki tuma saja kara raNa-sthalameM utaro aura mere sAtha yuddha kro| tumhArA merA phaisalA yuddhameM hI hogA / yaha kaha kara krodhake mAre kaoNpate hue duryodhanane yudhiSThira ke Upara talavArakA eka vAra kiyA / yudhiSThirane use apanI talavAra para roka liyA / isI bIcameM vahA~, apanI bhRkuTI mAtrase bairIke senAko kaMpita kara denevAlA bhIma A gayA aura kauravoMkI pravala senAko lalakAratA huA ki Thaharo Thaharo bhAgo mata, raNa-sthalameM DaTa gayA / vaha gadA hAthameM lekara yuddha karane lagA / usa samaya vaha gadA usake hAthoM meM aisI jAna par3I mAnoM bijalI hI hai yA yamakI jIbha hai; athavA nAgakanyA hI hai / isake bAda bhImane krodhita ho jo gadA prahAra kiyA vaha jAkara duryodhanake mastaka para girA / usane duryodhanako kaMTha-gata prANa kara diyA / vaha jamIna para dhar3Ama se girA / apane jIvanakA koI upAya na dekha usane ghImese kahA ki kyA aba bhI kauravoMkI senAmeM koI aisA vIra jItA bacA hai jo pAMDavakA sarvanAza kara sake / yaha suna kisI pAsa khar3e hue bhratyane kahA ki haoN, hai, aura vaha pavitra guru-putra azvatthAmA hai / vaha pAMDavoMkA vidhvaMsa kara sakatA hai / use vairI dabA nahIM sakate | vaha unake lie durjaya hai / udhara jyoM hI azvatthAmAne duryodhanake Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 pANDava-purANaM / mands vadhakA hAla sunA tyoM hI vaha kruddha hokara jarAsaMghake pAsa gayA aura bolA ki prabho, dasa hajAra rAjoM ke sAtha hI Aja duryodhana bhI dharAzAyI ho gayA hai / yaha suna jarAsaMdhako bar3A zoka huA / vaha vyAkula ho uThA / isake bAda hI usane apane senApati Adike sAtha hI pracaMDa azvatthAmAko pAMDavoMke sAtha yuddha karaneke liye Adeza kiyA / azvatthAmA vahA~se duryodhanake pAsa AyA aura usakI yaha dazA dekha zoka se bolA ki he vIravara, Apake binA Aja yahA~ saba zUnya dekha par3atA hai; kucha bhI acchA nahIM lagatA / rAjan, aba taka tumhAre hI prasAdase hama brAhmaNa loga isa ujjvala rAjyako bhogate the / parantu aba tumhAre binA, hama kyA kareMge | itanehI meM jarAsaMdhane madhu rAjAke sira para bhI vIrapaTTaka cA~dha kara use bahuta senA dekara pAMDavoMse yuddha karaneke liye bheja diyA / vaha apane dilameM yaha ThAna kara calA ki maiM abhI jAkara pAMDavoMkA vinAza kiye DAlatA hU~ aura sAtha hI kRSNakA mastaka bhI ghar3ase judA kiye detA hU~ / isa bAtako krodha meM Akara usane bar3a-bar3Ate hue kaha bhI DAlA / azvatthAmAko dekha kara mRtyu- mukhagata duryodhana ne usase kahA ki vIra azvatthAmA, lo maiM tumhAre mastaka para vIrapadaka bA~dhatA huuN| tuma abhI jAo aura zatruke sAtha yuddha kara use yamAlayako bhejo| isake bAda azvatthAmA apanI senAko sAtha lekara calA aura jAkara ho usane saba orase pAMDavoMkI bhayaMkara senAko ghera liyA / usane isa samaya mAhezvarI vidyAko yAda kiyA / vaha trizUlako hAthameM liye usI vakta daur3I AI | usake mastaka caMdrakA cinha thA / vaha usase bar3I suzobhita ho rahI thii| usake prabhAvako viSNu aura pAMDavoMkI senA na saha sakI aura vaha bhAga chUTI / aura jo kucha thor3I bahuta rahI thI use azvatthAmAne cUra DAlA / usane hAthI, ghor3e, ratha aura rAjA vagairaha sabako pada-dalita kara pAMcAlake rAjAkA mastaka cheda diyA / isa prakAra vaha jaya lakSmI se bhUSita ho pAMcAlake rAjAkA sira lekara duryodhanake pAsa gayA aura use usane usake Age rakha diyA / duryodhanako vaha mastaka dekha kara kucha saMtoSa huA / vaha bolA ki saMsArameM kyA koI aisA zakti - zAlI bhI haiM jo pAMDavoMko vidhvaMsa kare, jinhoMne ki sura-asura aura nara sabako hI parAsta kara droNa aura karNako kAlake ghara pahu~cA diyA hai / aura jinameM se akele bhImane hI hajAroM rAjoM mahArAjoMko yamalokako pahu~cA kara mujhe bhI isa inameM kA diyA hai| saca to yaha hai ki jaba pA~coM hI pAMDava jIte haiM taba ina 1 * Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikabIsavA~ adhyAya / phaka tuccha pAMvAla Adi rAjoMko mAranA to kisI bhI kAmakA nahIM; vyartha hI hai| ina nirIha rAjoMke mAranese kyA lAbha hogaa| mAranA to cAhie una pAMDavoMko jinhoMne ki jagat bharako hI jera kara rakkhA hai| udhara hari, pAMDava aura valabhadra Adike kAnoMmeM jaba yaha bAta pahu~cI ki azvatthAmAne senAnI sahita pAMcAlake rAjAkA mastaka cheda DAlA tava unheM bar3A duHkha huA / yaha dekha kRSNane kahA ki isa vakta zoka na kIjie, yaha zokakA maukA nahIM hai / eka pAMcAlapati mArA gayA to kyA huA, hama saba to abhI jIte haiN| udhara kauravoMkI durdazA suna kara jarAsaMgha krodhase pralaya-kAlake samudrakI bhA~ti umaDA huA vahA~ AyA / yaha dekha devatoMne kRSNase kahA ki kezava, samaya A gayA hai, aba Apa vilamba na kara magadhAdhipati jarAsaMghakA zIghra kAma tamAma kIjie / yahI Apake mahodayakA samaya hai / suna kara bhaviSya cakravartI kRSNane usI samaya jarAsaMdhako lalakArA | phira kyA thA, yAdavoMkI senA taiyAra hokara calI, jise dekha kara jarAsaMdhane somaka nAma dUtase kahA ki tuma mujhe ina sava rAjoMkA paricaya do / dUta bhinna bhinna sava rAjoMke cinda batAtA huA use unakA paricaya dene lagA | vaha bolA ki dekhie, mahArAja, vaha samudravijayakA ratha hai, jisameM sone jaise varNavAle ghor3e jute hue haiM aura siMhakI dhunA hai / vaha rathanemikA ratha hai, jisameM hare raMgake ghor3e jute haiM aura vailakI dhujA hai / senAke Age vaha kRSNakA ratha hai, jisameM sapheda ghor3e jute haiM aura garur3akI dhunA hai| yaha dAhinI ora rAmakA ratha hai, jisameM nIle varNake ghor3e haiM aura tAlakI dhujA hai| yaha nIle ghor3oMvAlA yudhiSThirakA raya hai aura vaha vicitra ratha bhImakA hai / mahArAja, bhIma bhItiko dUra karanevAlA adbhuta vIra yoddhA hai / vaha sapheda ghor3oM aura vAnarakI dhunAvAlA arjuna hai / vaha ugrasena hai, jisake rayako lAla varNake ghor3e khIMca rahe haiM / vaha pIle ghor3oMvAlA aura hiraNakI dhujAvAlA jaratakumAra hai / zizubhArakI dhujAvAlA aura lAla-pIle ghor3oMvAlA vaha merukA ratha hai / vaha sUkSmarAmakA ratha hai, jisameM ki kAMbojake ghor3e - jute haiM aura siMhakI dhunA hai / kamala jaise lAla raMgake ghor3oMvAlA yaha ratha padmarathakA hai / yaha paMcapur3a dezake ghor3oMvAlA aura kuMbhakI dhujAvAlA ratha vidUrathakA hai / kapota jaise ragake jisameM ghor3e jute hai tathA padmakI jisakI dhunA hai vaha ratha zAraNakA hai| aura yaha anAvRSTi nAma senApatikA ratha hai jisameM ki| hAthIkI dhujA hai aura kAle ghor3e jute hue haiM / pANDava-purANa 44 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 pANDava-purANa | pAMDavoMkI isa prakAra vizAla senAkA hAla suna jarAsaMghako bar3A krodha AyA / isake sAtha hI vaha kRSNake sAtha bhir3a gayA / ve dhanupake TaMkArase dizAoMko zabda-maya karate, dhanuSakI DoriyoM para vANoMko car3hAte aise zobhate the mAnoM do parAkramI siMha hI ApasameM bhir3a rahe haiM / isI samaya kRSNane eka ani bANa chor3A / usase jarAsaMghakI sArI senAmeM Age laga uThI / cakrIne jala- bANa chor3a kara kRSNake agnivANako vAraNa kiyA aura senA zAnti kI / isake bAda jarAsaMdhane nAgapAza calAyA, jise kRSNane garur3a vANase vAraNa kiyaa| taba jarAsaMdhane bahurUpiNI, staMbhinI, cakriNI, zUlA Adi bahutazI vidyAoMko bheja kara kRSNakI sArI senAko aceta kara diyA / kRSNane una sabako bhI mahAmaMtrake valase bhagA diyA / yaha dekha jarAsaMghakI bahurUpiNI vidyA bhI calI gii| isase jarAsaMdha bar3hA kheda khinna huA usake viSAdakA kucha pAra na rahA / www^^^^^^^^^^^^^w isake bAda jarAsaMdhane cakraraznako yAda kiyA / vaha usI samaya usake hAthoMmeM A gyaa| usakI sUraja jaisI prabhA thI / usakI kiraNeM cAroM ora phaila rahI thI / pahile jarAsaMdhane usakI pUjA kI aura bAda use kRSNa para calAyA / vaha apanI kiraNoMse yAdavoMkI sArI senAko trasita karatA huA senAke bhItara ghusA; jaise apanI kiraNoMse suzobhita suraja AkAzameM praveza karatA hai / isa samaya usake tejake mAre vahA~ koI bhI nahIM Thahara sakA - saba bhAga khar3e hue / kevala zatruoMko bhaya utpanna karanevAle nirbhaya kRSNa, baladeva tathA pAMDava hI rahe / jarAsaMdhakA calAyA huA cakra kRSNake pAsa Akara aura kRSNakI tIna pradakSiNA dekara usake dAhine hAthameM A gyaa| use kRSNake hAthoMme Ate hI yAdavoMkI senAmeM jayadhvani huI / isa vakta kRSNane madhura mIThe vacanoMmeM jarAsaMghase kahA ki jarAsaMdha, aba bhI samaya hai, mere caraNoMmeM mastaka namA kara rAjyabhoga karo / dekho, abhI kucha bigar3A nahIM hai, ceto, isImeM tumhArI bhalAI hai / merI AjJA zirodhArya kara tuma pahilekI nA~I hI sukhase rAjya bhogo / kuSNakI yaha marmavANI suna kara jarAsaMdhako bahuta krodha AyA aura vaha viSAda karatA huA bolA ki oha, bhUla gayA ki tU eka gvAla hai aura maiM rAjA hU~ ! maiM tujhe namaskAra karU~ ? yaha kabhI nahIM ho sakatA / tU cakrakA kucha garva na kara / cakra to " Tu Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , -* shared adhyAya | 347 ^^^^^^^^ www an AAAA ^^^^^^^^^ 1 kumhArake pAsa bhI hotA hai / saca to yaha hai ki tU yahA~se zIghra hI bhAga jA, vyartha hI merI bhujAoMkA bali na vala / kyA tujhe yAda nahIM hai ki samudravijaya sadAse merA sevaka rahA hai; aura terA pitA vasudeva pahale mere yahA~ payAdA thA / tU to eka dIna gvAlakA putra hai, phira re khala, jAna par3atA hai tere pApakA hI udaya A pahu~cA hai jo tU jAna-bUjha kara mRtyuke mukhameM prApta honA cAhatA hai| suna kara kRSNa ke netra krodha se lAla ho gaye / usane usI samaya jarAsaMdha para cakra calAyA / cakrane usakA mastaka ghar3ase judA karake pRthvI para girA diyA / isake bAda cakra lauTa kara vApisa kRSNake hAthameM A gayA / yaha dekha devatoM, rAjoM aura yAdavoMne var3e prasanna hokara kRSNakA jaya-jayakAra kiyA / usa jayadhvanise saba dizAyeM gU~ja utthiiN| kRSNa para phUloMkI barasA karate hue devatoMne kahA ki kRSNa, tuma tIna khaMDake svAmI nauveM nArAyaNa ho / ataH apane puNyase pAI huI isa pRthvIkA aba tuma bharaNa-poSaNa karo; isakA zAsana karo / isa vijaya ke bAda kRSNa raNa bhUmimeM pahu~ce / jaba unakI dRSTi mare par3e jarAsaMdha para par3I taba unheM bar3A viSAda huA / isI taraha jarAsaMghako dekha kara pAMDava bhI bar3e duHkhI hue / kRSNane vahIM eka jagaha nisA~seM chor3ate hue duryodhanako dekhA / dekha kara ve sAmyabhAvase bole ki bhAI, aba tuma dayAmaya dharmako yAda karo aura dvepakI bhAvanAko bilkula hI bhUla jAo / dekho, jIvoMko jo janma janmameM sukha milatA hai vaha saba isa dharmakA hI prabhAva hai / isa lie aba tuma apane bhAtmAko aura aura jhaMjhaToMse nikAla kara isIkI ora jhukaao| isameM tumhArI bhalAI haiM / suna kara nirlajja duryodhanako usa dazAmeM bhI bar3A krodha AyA aura vaha volA ki tuma ghabarAo mata, maiM nizcayase jIU~gA aura tumhArA sarvanAza karU~gA / tuma mujhe kyA sIkha dete ho, maiM kabhI tumheM chor3anevAlA nahIM / tuma cAhe kaisI hI bAteM kyoM na banAo / usake aise uttarako suna kara kRSNane samajha liyA ki yaha bar3A adharmI hai-- ise dharmakI bAta kabhI nahIM suhAyegI / isake bAda nisaoNseM chor3atA huA vaha dharma-hIna adharmI duryodhana thor3I hI dera meM azubha lezyA se marA aura mara kara pApake udayase durgatimeM gayA, jo bar3A bhArI duHkhakA sthAna hai| isake bAda senA, droNa tathA karNako mRtyuke mukhameM par3e dekha kara pAMDava, kRSNa, valadeva Adi bar3e zokAkula hue aura unhoMne usI vakta jarAsaMdha Adi Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . .mmmmmmmmmmmmmmmmmm 340 paannddv-puraannN| mmmmmmmmmmmmmmmm . xx. .. saba rAjoMkI candana, aguru Adise dagdha-kriyA kI / isI samaya jarAsaMdhake maMtriyoMne sahadeva nAma usake putrako lAkara use kRSNakI godameM rakha diyA aura kRSNane bhI use apane pitAkI gAdI para baiThA kara magadha dezakA rAjA vanA diyaa| saca hai ki gaMbhIra puruSoMkA krodha tabhI taka rahatA hai jaba taka ki zatru namra nahIM hotA, hai / zatruke namra ho jAne para to ve aura bhI namra ho jAte hai aura vaira-virodhako ekadama jalAMjali de DAlate haiN| __isake bAda tIna khaMDake svAmI hokara kRSNane balabhadra sahita bhA~ti bhA~tike utsavoM aura vAjoMke sAtha ramaNIka dvArikAmeM praveza kiyA / idhara pAMDava bhI apanI rAjadhAnI hastinApurameM A gaye / vahA~ ve dharma-yukta pharmoMko karate hue rahane lge| unheM saba sukha prApta hue-kisI bhI vAtakI unake lie kamI na rhii| jo vairiyoMke samUhakA nAza kara saba manuSyoMse sevita hue-indra-tulya hue, jo kalyANa-samudrake pUra aura saMsArake bhayako haranevAle dharmake dhAraka hue, puNya-yogase jo uttama rAjyako prApta kara hastinApurameM apUrva saMtAna sukhake bhoktA hue aura aneka bhavya puruSoMne jinase sukha pAyA una zatruke bhayako dUra karanevAle pAMDavoMkI jaya ho| '. dharmAtmA yudhiSThira zatruoMke bhayako haranevAle hue haiM, bhImasena senAmeM bar3e prasiddha vIra hue haiN| pArtha apane pRthu guNoMse baMdIjanoM dvArA prArthita hue haiM; isI prakAra madrIke putra pavitra nakula aura sahadeva , vIratAmeM prakhyAta hue haiM ye asAdhAraNa guNoMke bhaMDAra pA~coM hI pAMDava cirakAla taka pRthvIkA pAlana kreN| Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsavA~ adhyAya / bAvIsavA~ adhyAya / una mallinAtha prabhuko namaskAra hai jo zalyako haranevAle aura karma-mallako jItanevAle haiM / malikAke phUlake jaisA sugaMdha denevAlA jinakA uttama zarIra hai tathA jo unnata aura satpuruSoM ke pAlaka haiN| eka dina bhIma Adi dvArA pUjita yudhiSThira harpake sAtha siMhAsana para virAje the / unake Upara cavara Dhore jA rahe the aura unakI sevAmeM bahutase nRpati upasthita the / unake Upara jo chatra laga rahA thA usake dvArA sUrajakI kiraNoMke ruka jAnese unakI aura bhI adhika zobhA ho gaI thii| isI samaya unakI sabhAmeM svargase nArada Aye / mahAbhAga pAMDava unheM dekhate hI uTha khar3e hue aura unakA unhoMne ucita Adara kiyaa| nAradane pAMDavoMko idhara udharakI vividha dantakathAe~ sunAI / isake bAda vaha sumanA pAMDavoMke sAtha sAtha unake antaHpurameM gaye / vahA~ manuSya dvArA vandita una mahApurupane dIptipUrNa jharokhoM, chajjoMvAle aura manako mugdha karanevAle dropadIke suMdara mahalako dekhaa| isa samaya dropadI vahA~ khUba hI vaDhiyA zRMgAra kiye, mastaka para mukuTa diye siMhAsana para virAjI thii| vaha apane vizAla bhAlameM tilaka diye thI aura hRdayameM sarvottama sArabhUta hAra pahine thii| usane isa samaya ghara Aye hue nAradako na dekha pAyA aura darpaNameM par3e hue nAradake cehareko dekha kara bhI vaha na to uTha khar3I huI aura na unako usane namaskAra hI kiyaa| isa apamAnase nArada bar3e hI kruddha hue aura vaha mastaka dhunate tathA mana-hI-mana roSa karate vahaoNse usI kSaNa cale aaye| ___ vaha bar3a-bar3hAte hue AkAzameM ghUmane lage / parantu jaba unheM kahIM santoSa na milA taba vaha AkAzameM dUra taka cala kara eka vizAla ekAntameM phuNce| vahA~ . pahu~ca kara vaha socane lage ki maiM vahI na nArada hU~ jo sadA hI harSakA bharA vinA vAjoMke hI nAcA karatA huuN| lekina jaba kAraNa mila jAtA hai taba to mere AnandakA pAra hI nahIM rahatA / isa dropadIne merA apamAna kara mujhe vyartha hI kitanA duHkhI kiyA hai / aba to mai jaba isakA badalA le lU~gA mujhe tabhI santoSa hogA; mere isa apamAnakA tabhI prAyazcita hogaa| isake sivA mujhe kisI taraha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 bhI santoSa honekA nahIM / yaha apane svAmI Adi priya pAMDavoMkA samAgama pAkara hI itanI niraMkuza ho rahI hai| ise dUsare dvArA haravA dekara priya-viyogameM DAla tabhI yaha duHkhinI hogI / maiM ise mAra kara bhI apanA badalA le sakatA hU~; paraMtu yaha ghora pApa hai / isa lie aisA karanA mujhe ucita nahIM hai / ataH yahI ThIka hai ki kisI laMpaTI puruSako khoja kara ise usake dvArA haravA hI dU~ / pANDava purANa | AWA www ~M~~~~www. nArAyaNa, valabhadra tathA aura aura saba rAje mahArAje to merI vandanA kareM, maiM sabakA guru aura vizeSa kara strI jAtikA guru, usa mere sAtha isakI yaha kaSTadAyI ghRSTatA tathA duSTatA jo garvake AvezameM isane mujhe kucha bhI na ginA aura Apa majeke sAtha Asana para baiThI rahI / bAta to yaha hai ki maiM bhI aba koI aisA hI prayatna karU~ ki jisake dvArA jo zRMgAra rasa ise itanA priya hai vaha saba isakA chUTa jAya / yaha nizcaya hai ki jaba maiM isake saubhAgyako dUra kara dU~gAmere manoratha bhI tabhI pUrNa hoNge| mujhe jo apamAnakA duHkha hai vaha mere hRdayase tabhI nikalegA jaba ki maiM AkAzameM hokara isake hare jAneko, A~khoM dekhU~gA / mana-hI-mana yaha saba soca kara kopake bhare aura upAyakI tAkameM lage nArada RSi kisI parastrI-rata rAjAko dekhate hue AkAza mArga hokara cale / khinnacitta hue nAradane bahuta jaldI sArI hI pRthivI ghUma DAlI / unheM koI parastrI- rata rAjA na dekha par3hA / vaha bar3e duHkhI hue| saba jagaha ghUma phira Aye aura jaba jambUdIpa bharameM bhI unheM koI aisA rAjA najara na AyA taba vaha parastrIgAmI rAjAkI khoja meM dhAtakIkhaMDa dIpameM gaye / und yaha dIpa vividha khaMDoM dvArA samunnata hai / cAra lAkha yojanakA isakA vistAra hai / isakI pUrva dizAmeM eka maMdara nAma pahAr3a hai jo bahuta. adhika manohara hai, caurAsI hajAra yojana U~cA hai aura jisa para cAra vizAla vana haiN| una vanoMse usakI aura bhI adhika zobhA hai| isakI dAhinI bAjUmeM jagat vikhyAta, atyanta zobhA sampanna aura chaha khaMDoM dvArA maMDita bharata nAma kSetra hai / isa kSetra ke bIcoM bIca amarakaMkA nAmakI eka pUrI hai jo ki bhUmaMDalakI zobhA hai, suhAvanI hai, saMsAra bharameM uttama haiM, sAra hai aura sukhakI khAna hai / isakA rakSaka hai padmanAbha nAmaka mhiipti| yaha rAjA isa nagarIkI bar3I mIti ke sAtha pAlanA karatA hai; jisa taraha ki unnata padmanAbha - kRSNa - sadA kAla hI lakSmIke mandira ( mahala ) kI rakSA - pAlanA karatA hai; use Azraya diye ', Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsavA~ adhyaay| rahatA hai / isane apane vAhudaMDoM dvArA cariyoMko daNDita kiyA thA, ataH saba rAje isakI stuti karate haiM / yaha saba pApa-vidyAoMkA jJAtA vidvAn thA / vizAla aura nirmala isakA vakSaHsthala thaa| pRthivIkI rakSA karanemeM yaha bar3A catura thA / yaha kabhI bhI zatrukA lakSya na hotA thA aura rUpake dvArA yaha kAmadevako jItatA thaa| udhara nAradane yaha kiyA ki eka citra paTTa para apanI sundaratAke dvArA sAre strIsamUhako jItanevAlA aura bar3e acambhemeM DAlanevAlA dropadIkA suMdara citra khIMcA aura lejo kara apanI dIptise sUrajako jInanevAle usa citrako usane padmanAbha rAjAkI bhaMTa kiyA / usa citrameM sonekI jaisI ujjvala aura suMdara hAra dvArA zobhita kucoMvAlI dropadIko dekha kara vaha mana-hI-mana vicAra karane lagA ki yaha kauna hai ! svargase AI huI zacI hai yA apanA mahala choDa kara lakSmI hI A gaI hai / yaha rohiNI hai yA sUrajakI patnI hI pRthivI para A pahuMcI hai| athavA kinnarI yA khecarI to nahIM hai; evaM guNazAlinI yaha kAmakI patnI rati to nahIM hai| yaha kauna hai-kisakA yaha citra hai / yo nAnA vikalpa para usane bahuta vicAra kiyA, para vaha usake viSayameM kucha bhI nizcaya nahIM kara sakA ki yaha mohanavallI kauna hai, ima tarahakA vicAra karatA karatA hI vaha moha-vaza hokara mUcchita ho gayA / usakI yaha dazA dekha mahalake saba loga hAhAkAra karate hue vahA~ daur3e Aye / unhoMne turaMta zItopacAra Adi upAya kiye taba ciMtAse pIr3ita padmanAbha kucha hozameM AyA / hozameM Ate hI nAradako dekha usane unheM praNAma kara pUchA ki prabho, yaha uttama strI kauna hai ki jisa mahAn rUpavAlI, suvibhramA aura vibhrama-pUrNa bhUyukta AnanavAlIkA yaha citra hai| bhavyeza, saba bAteM ThIka ThIka kahie, tAki mujhe pUrA pUrA nizcaya ho jAya / uttarameM nAradane kahA ki rAjan, yadi Apako isa apUrva suMdarIke viSayameM jisakA ki * yaha citra hai, jAnanekI icchA ho to jarA dhyAna dekara sunie / mai usakA sava vRttAnta kahatA hU~ / nizcaya hai ki usako sunanese ApakA citta sthira ho jaaygaa| saba dIpoMke ThIka vIcameM eka jambUdIpa nAmaka dIpa hai jo ki bar3A hI manohara aura mahAn hai aura jisane ki apane vRtta (golAkAra) dvArA caMdramA aura yogiyoMko bhI jIta liyA hai| (yogiyoMke pakSameM vRttakA artha cAritra samajhanA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 AAM cAhie / ) isake bIca meM dIpta sudarzana nAma maMdara ( pahAr3a ) haiM jo lAkha yojanakA U~cA hai aura pRthivIkA tilaka jaisA hai / isake dakSiNa ora caDhe hue dhanuSaka AkArakA kalAoMse pUrNa, chaha khaMDoMmeM vibhakta aura saMsAra bhara meM uttama bharata nAma kSetra hai / pANDava-purANa | AMAV G ^^^^ ^^^ WWW ANMARA / , 4 isameM eka kurujAMgala nAma deza hai jo ki vahuta suMdara haiM, kurubhUmi tulya dezoMse paripUrNa hai, apanI bar3hI car3hI vibhUti dvArA suzobhita hai / isa deza meM hAthiyoM ke samUha dvArA sarvottama hastinApura nAma nagara hai / jinakI khAI sadA hI gaMgA jala dvArA bharI rahatI hai / hastinApurake rAjA yudhiSThira haiN| vaha kauravAgraNI haiM aura pRthivIko dhAraNa karaneke lie pUrNa samRddha haiM / saMsAra- prasiddha sArthaka nAmadhArI pArtha unakA eka bhAI hai / usakI patnIkA nAma hai draupadI / basa, isa citrameM likhA huA yaha usI surUpiNIkA rUpa hai saca kahatA hU~ ki yadi Apako saMsArakA sAra sukha bhogane kI icchA ho to Apa isa strIratnako hastagata kIjie / rAjan, isake binA pAye Apa apane jIvanako vyartha hI samajhie | aba Apako jo ruce vahI kIjie | itanA kaha kara nArada to AkAzamArga dvArA cale gaye aura idhara udhara rAjA dropadIke rUpa dvArA cittake hare jAneke kAraNa usako yAda karatA huA bar3A bhArI duHkhI huA / yahA~ taka ki use usake mile binA caina hI nahIM par3ane lagA / antameM usake prAptikA koI upAya na dekha vaha vanameM gayA aura vahA~ maMtrI ArAdhanA meM citta dekara usane bahuta jaldI eka gadAdhArI saMgama nAma surako sAdha liyA / saMgamane Akara, praNAma kara kahA ki deva, mujhe apanI usa iSTa - siddhikI AjJA dIjie jisake dvArA ApakA citta praphulla ho; Apa khuza hoM / taba rAjAne santuSTa hokara usase kahA ki, deva, paramodaryazAlI, anupama rUpa-sampanna aura mAninI draupadIko lAkara mujhase milA do / basa, merI yahI kAmanA hai / aura isI lie hI maine tumheM kaSTa diyA hai| rAjAke bacana suna kara anurAgakA bharA kArya-kuzala vaha deva AkAza mArga dvArA bahuta jaldI do lAkha yojana vAle samudrako vAtakI bAtahoMmeM lA~gha kara, vinA kisI rokaTokake hastinApura pahu~ca gayA / vahA~ vaha rAtameM dropadI ke mahalameM gayA aura usane soI huI sAkSAt lakSmI jaisI dropadI ko hara lAkara, soI huI avasthAmeM hI, padmanAbhake udyAnake eka suMdara mahalameM chor3a diyA / nIMdake vaza huI dropadIko isa samaya heya upAdeyakA f Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAvIsavA~ adhyAya / 353 AAAAAAAAAAAAAAAMANANA na MAANAAN kucha bhI bhAna na thA-vaha vahA~ zayyA para par3I huI prAtakAla taka barAbara sotI hI rahI / isake bAda hI usake hara le AnekI vAtakI sUcanA devane padma, nAbhako dI / vaha sahasA jAga kara aura apaneko saMbhAla kara bar3I sAvadhAnIke sAtha AdarakA bharA dropadIke pAsa AyA / vaha usa sone jaisI ujjvala, sthUla aura kaThina kucoMvAlI aura sundara jaoNghoM dvArA suzobhita candravadanI dropadIkI nIMdase bharI huI chaviko dekha kara bar3A khuza huaa| vaha premake AvezameM Akara volA ki bhadre, rAtri calI gaI aura saverA ho gyaa| ata: bhAmini, aba nIMdako chor3o aura uge / sulocane, kalA-kauzalameM pArako prApta huI devi, apanI suMdara vANI volo / padmanAbhane isa prakAra amRta-tulya sumadhura vAkyoM dvArA jaba use jagAyA tava A~kheM kholate hI vaha bhayabhIta mRgIkI bhaoNti vyAkula netroM dvArA sava dizAoMmeM dekhane lagI / vaha bar3I cintAmeM par3a gaI ki yaha deza kauna hai, yaha mujhase kauna bAtacIta kara rahA hai, yaha jo sAmane khar3A hai kauna hai, yaha udyAna kisakA hai aura yaha mahala kisakA hai / jAna par3atA hai yaha sava svama hai, sAkSAtmeM aisA dRzya kahaoNse A sakatA hai / yaha soca kara, vaha A~kheM mIMca aura muMha DhaMka kara phira so rhii| usakI yaha hAlata dekha kAmapIr3ita rAjA usake manakI bAta jAna kara bolA ki kamalanayanI devi, dekhie yaha svama nahIM hai / praharSiNi, jise ki tuma svama samajha rahI ho vaha sava saccA dRzya hai / usake vacana suna kara dropadIko jAna par3A ki vaha svama nahIM dekha rahI hai| usane cAroM dizAoMmeM dRSTi DAlI to use choTI choTI ghaMTiyoMse yukta eka suMdara zobhamAna vimAna dikhAI diyaa| isake bAda parastrI-laMpaTa, lobhI, kapaTI, aura paTu padmanAbha dropadIse volA ki bhAmini, jisa dezameM isa samaya tuma ho vaha ghAtakIkhaMDa nAma dIpa hai / isakA cAra lAkha yojanakA vistAra hai aura yaha saba taraphase kAlodadhi samudra dvArA ghirA huA. hai| aura yaha sonekI kAnti yukta gRhoM dvArA sudIpta, maNi-muktAphaloM dvArA bharIpurI prasiddha amarakaMkA nAma nagarI hai / isakA svAmI maiM padmanAbha rAjA hU~, jisane ki apane parAkramase saba dizAoMko vaza kara liyA hai aura zatruoMko jar3ase : ukhADa kara pheMka diyA hai tathA jo indrake tulya hai / bhAmini, tumhAre lie maiMne bar3A kaSTa uThA kara haTha-pUrvaka eka devatAko sAdhA aura usIke dvArA tumheM culA maeNgAyA / tumhAre binA mujhe khAnA-pInA kucha bhI acchA nahIM lagatA thaa| dekho tumhAre virahameM mai mareke jaisA ho gayA huuN| usa devatAne bar3I kRpA kI jo ki vaha tumheM le AyA / bhIru, aba tuma bhaya mata karo; kintu prasanna hokara mere sAtha mANDava-purANa 45 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / bhoga vilAsa karo; aura deza, khajAnA, pura, ratna, hAthI-ghor3e, mahala vagairaha jo kucha tumheM acchA jAna par3e use grahaNa kara apanA mana vahalAoAnaMda karo / suMdari, mere hRdayameM jo virahakI Aga jala rahI hai use bujhAo-zAnta karo / virahakI Aga dvArA jalate hue mere marma-sthala para bhogarUpI jala sIMco / he kAmadevakI pratimA rUpI devi, tuma vipAda chor3a kara merI tarapha sIdhI dRSTi DAlo aura bhavye, mere sAtha sukha-bhoga bhogo| he sukha denevAlI mahAdevI, 'tuma mere manakI vyathAko dUra karanevAlI rAja-rAnI bano aura bhavya bhAva-sIdhe-sAdhe svabhAva kA paricaya do|' padmanAbhake aise vacanoMko suna kara zokameM nimagna huI vaha satI thara thara kA~pane lagI aura jaba vaha apane hRdayake vegako na roka sakI tava ekadama se pdd'ii| usakI A~khoMse oNsU baha cle| garaja yaha ki vaha padmanAbhakI cApalUsIkI bAtoMse bar3I khinna huI / vaha yudhiSThira Adiko yAda kara vilApa karane lagI ki hA pUjya yudhiSThira, tuma dharma-buddhi ke dhAraka ho; hA bhIma, tuma bar3e vIra aura pavitra kahe jAte ho tathA hA raNameM sAmarthya dikhAnevAle aura zatruoMko vaza karanevAle svAmI arjuna, dekhate nahIM ki mujha para yaha kaisA duHkhakA pahAr3a TUTa par3A hai| batalAo yahA~ merI kauna rakSA karegA / tuma aise aceta-sAvadhAna-rahe jo tumheM mere hare jAnekI bhI khabara na huI / yahI tumhArI vIratA hai ! batalAo ava merI kyA gati hogI / parantu isameM tumhArA bhI kyA doSa hai / tumheM mere hare jAnekI khabara hI nahIM hai| aura jaba taka tumako merI khavara na mile taba taka bhalA tuma prayatna hI kyA kara sakate haiN| hA, devatAne mujhe soI avasthAmeM hara liyA aura lAkara yahA~ chor3a diyA / usane mere sAtha bar3A anucita kAma kiyA hai-use aisA karanA ucita nahIM thA / isa taraha vilApa karatI dropadI to raMja kara rahI thI aura padmanAbha apanI bAta soca rahA thaa| bAda vaha dropadIsa bolA ki suzroNi, tuma zoka kAheko karatI ho / yahA~ tumheM kaSTa hI kisa vAtakA hai / tuma zoka chor3a kara Anandase raho aura sukhakI prAptike lie mere sAtha ramaNa kro| mere sAtha ramanese tumheM apUrva sukha hogA / priye, dhanaMjayakI AzA chor3o aura viSAda tyAga kara bhogoMkA Ananda lo / padmanAbhake zIlako bhaMga karanevAle ina vacanoMko suna kara dropadIne socA ki manupayoMkA saccA gahanA zIla-rUpI ratna hI hai| yahI eka aisA maMtra hai ki jisakI vajahase Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsavA~ adhyaay| 355 sura-asura aura narezvara bhI usake dAsa bana jAte haiM / zIlase hI ujjvala, suMdara zarIra milatA hai-ucca kulameM janma hotA hai, svargakI prApti hotI hai aura usIse cakravartIkA pada milatA hai| zIlake dvArA hI strI jAtikI zobhA hotI hai aura usIke prabhAvase jalatI huI Aga bhI pAnI ho jAtI hai; jaisI ki sItAke lie huI thii| zIlake prabhAvase jisa taraha sulocanAke lie gaMgA jaisI nadI bhI thala ho gaI, usI taraha aura bhI jo jo strI-jana zIlakA paripAlana kareMgI unake lie bhI jala thala ho jAyagA / adhika kahA~ taka kahA jAya yaha zIla aisA hai ki isakA pAlana karanese jIvoMko sava sukha prApta hote hai-unake lie bar3A bhArI samudra bhI kSaNabharameM gAyake khura tulya choTAsA gar3hA ho jAtA hai| isa sambandhameM zrIpAlakI strI mainAsuMdarI smaraNIya udAharaNa hai / zIlavatakA pAlana karanemeM mANa bhI cale jAya~ to bhavabhavameM sukha prApta hotA hai| ataH prANa jAyeM to bhI maiM kisI taraha zIlako nahIM choDUMgI / use prANoMke badalemeM rktuuNgii| yaha saba soca kara vaha sAhasake sAtha padmanAbhase bolI-tuma nahIM jAnate ki kisase aisI vehUdI bAteM kaha rahe ho| jAnate ho saMsAra prasiddha paoNca pAMDava mere rakSaka hai, ve akhaMDa dhanurdhara haiM, indroMke bhI vijetA haiM / unake prabhAvase dRr3ha-citta devatA bhI thara-thara kaoNpate haiM / unake rahate kisI zatrukI tAba nahIM jo unheM yuddha meM vicarate jarA bhI roka sake vA unake AtmIyako kaSTa de sake / saca kahatI hU~ ki ve aise vIra haiM ki apane saghana AghAtoM dvArA vairiyoMko vAtakI bAtameM naSTa kara DAlate haiM / itane para bhI tIna khaMDake svAmI, sura-asuroM . dvArA pUjita aura bhAratake bhUpaNa kRSNa-baladeva jaise jisake bhAI haiM usI dropadIke na sAtha tumhArA yaha bartAva hai / tumhArI taraha hI eka vAra kIcakane mere zIlako bigAr3anekI ceSTAkI thii| phira mAlUma hai ki use usake sau bhAiyoMke sAtha pracaMDa pAMDavoMne ekadama mAra DAlA thA / he mAnI rAjA, tumane jo kucha kiyA so to kiyA, para ava apanI popa-vAsanA tyAga do / dekho, tumane eka nAginako yA yoM kaho ki viSakI velako apane gharameM bulAyA hai| isakA pariNAma bahuta burA hogaa| tuma merI AzA chor3a kara sukhase raho / itane para bhI tumheM mere kahanekA vizvAsa na ho to eka mahInA Thaharo / taba taka bahuta karake pANDava bhI yahA~ A jAya~ge / taba tumheM acchA jAna par3e so karanA / dropadIke vacana suna kara padmanAbhane mana-hI-mana yaha socA ki yaha kahatI to hai, para itane vizAla ratnA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 karako pAra kara yahaoN pANDava A hI kaise sakate haiM / isake vAda rAjA cupa ho rhaa| aura dropadI AhAra -pAnI, veSa-bhUSA Adi saba chor3a citrameM likhI huI kAThakI putalIkI bhA~ti ho rahI / pANDava-purANa | www w wwwww www. udhara hastinApura meM saverA huA / tava pAMDavoMko jAna par3A ki sarvottamA dropadI mahala meM nahIM hai-- vaha zatru dvArA harI gaI / use bahuta dekhA-bhAlA, para kahIM usakA patA na pAyA -- unhoMne usakI bhara saka khoja kI, para use kahIM bhI na dekhA / - isI samaya eka aparicita janane dvArAvatI jAkara kRSNako praNAma kara unase dropadIke hare jAnekA sArA hAla kahA / jise suna kara raNa-viSama kRSNako bahuta du:kha huA / usakA pariNAma yaha nikalA ki unhoMne krodhameM Akara yuddhakI ghoSaNA kara dI / kRSNakI AjJA pAte hI unake hasate hue ghor3e, garjate hue hAthI aura cItkAra karate hue ratha cale / payAde naMgI talavAreM, bhAlA, dhanuSa vagairaha hAthameM liye hue rAja-A~ganameM Aye / idhara jaba taka kRSNa caturaMga senA le calane ko taiyAra hue taba taka udhara nArada amarakaMkApurI pahu~ce / vahA~ unhoMne tape sone ke jaisI prabhAvatI kRzodarI dropadIko bAla bikhare aura A~suoMse mu~ha bhIMge hue dekhA vaha mAre raMjake apane hAtha para kapola rakhe baiThI thI / aisI hAlata meM use dekha kara yaha jAna par3atA thA mAnoM halana calana Adi kriyA rahita pratimA hI hai / athavA kAmase bichur3I huI rati yA indrase bichur3I huI indrANI hI hai; aura vaha apane anupama rUpa rUpI talavAra jIta kara hI yahA~ sthira ho gaI hai / dropadIko aisI hAlata dekha kara kalahapriya nArada mana-hI-mana socane lage ki hAya mAnake vaza hokara mujha pApIne isa satIko vyartha kaSTameM DAlA / yaha maiMne acchA nahIM kiyA / dvArA lakSmIko 9 . isake bAda vaha raNake lie udyata hue kRSNake pAsa pahu~ce aura unase vole ki nArAyaNa, tumane yaha vizAla senA kisa lie ekatra kI hai / dropadIke lie ho to vaha to dhAtakIkhaMDa dIpakI amarakaMkakA purImeM maujUda hai| pUcho ki vaha vahA~ kaise pahu~cI to isakA uttara: yaha hai ki jisa taraha rAvaNane sItAko harA thA usI taraha vairiyoMke vaMzabharakA nAza karanevAle padmanAbha rAjAne eka devatAkI ArAdhanA kara use harA hai-- use devatAke dvArA vahA~ bulA ma~gAyA hai| cAhe kaisA hI valavAna manuSya kyoM na ho vahA~ jAnekI kisI kI bhI zakti nahIM | ataH Apa bephika " Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vewww. . . . . .nvr bAvIsavA~ adhyAya / 357. hokara vaiThie / kAraNa vahA~se dropadIko lAnA bahuta hI durghaTa hai kaThina hai| yaha suna kara kRSNane sArI senAko to vahIM chor3A aura Apa akelA hI stha , para savAra hokara hastinApura gaye / vahA~ pANDavoMne kRSNako dropadIke hare jAnekA sArA hAla sunAyA, jise suna kara bar3A bhaya mAlUma par3atA thaa| isake bAda una sabane mila kara vicAra kiyA aura yaha nizcaya kiyA ki lavaNa-samudrakA laoNghanA bahuta kaThina hai, ata: isake lie koI dUsarA hI upAya karanA caahie| yaha vicAra vicAra kara ve niSpApa lavaNa samudrake tIra para gaye aura vahaoN zaktizAlI kRSNane tIna upavAsake bAda usa samudrake svAmI svastika nAma devako sAdhA / usane inheM jala para calanevAle zIghragAmI chaha ratha diye / jina para savAra hokara ye chahoMke chahoM hI vAtakI ghAtameM amarakaMkApurI pahu~ca gye| vahA~ jAkara viSNu aura pAMDavoMne siMhanAda kiyA / kRSNane sA-dhanuSa car3hA kara bhIpaNa TaMkAra kiyaa| bhImane vijalIke jaisI gadAko vegake sAtha ghumAyA / nakulane zatruko bhedanevAlA mAlA hAthameM liyA aura sahadevane dIptizAlI talavAra hAtha lI / evaM dharma putra-yudhiSThirane jItanevAlI zaktiko dhAraNa kiyA / apane sava bhAiyoMko yuddha ke lie udyata dekha kara yudhiSThirako praNAma kara pArthane kahA ki Apa saba to vizrAma kIjie-maiM akelA hI kSaNabharameM zatruko vAraNa kara duuNgaa| Apako kAra uThAnekI jarUrata nahIM hai / yaha kaha pArthane devadatta nAma zaMkhako phUMkate hue eka uttama rathameM savAra ho, dhanuSa sa~bhAla zatru para ghAvA mArA / kRSNane logoMko bhaya denevAlA paoNcajanya zaMkha vajAyA / usako suna kara valase uddhata padmanAbha purase bAhira nikalA; aura usa balIne raNake vAjoMke zabda dvArA sava dizAoMko badhira karate hue tathA dhUla dvArA AkAzako DhaMkate hue vegake sAtha pArthase khUba yuddha kiyA / pArthane apane mahAn tIkhe zaroM dvArA use jarjarita kara diyA, jisase vaha raNako pITha dekara bhAgA aura phATaka baMda kara purI meM chipa rhaa| kRSNane jAkara paoNvoMke kaThina mahAroM dvArA phATakako tor3a DAlA / ve saba nagarIke bhItara gaye aura vahA~ unhoMne saba logoMko bhaya bhIta kara diyA / bhImane apanI gadAke dvArA bahutase maMdiramahala girA diye aura unakI sava lakSmI lUTa lI / yaha dekha loga bhAge / unake sAtha hI rAjA bhI bhaagaa| vaha bhAga kara trAhi trAhi kahatA dropadIke zaraNa pahuMcA aura bolA ki devI, maiMne tumheM hara kara jo pApa kiyA usIkA yaha phala mujhe Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . wanne 358 paannddv-puraann| www.wwwwwwwwwwwwww ws ano man www ww . - mila rahA hai / merI tuma rakSA karo / dropadI bolI ki mUha, maiMne to tujhase pahale hI kahA thA ki pANDava bahuta jaldI AveMge aura tujhe naSTa kara deMge / bhalA, jinhoMne yuryodhana Adiko kSaNabharameM jIta liyA unake Age terI to bAta hI kyA hai / rAjA dropadIkI khuzAmada kara hI rahA thA ki usI samaya vahA~ hAthI jaise niraMkuza pAMDava pahu~ca gaye / unheM dekhate hI rakSa-rakSa kahatA huA padmanAbha ekadama namra ho gyaa| vaha dropadIkI ora dekhatA huA bhayasai Atura ho bolA ki devI, tuma akhaMDa zIla pAlanevAlI saccI suzIlA ho / tuma mujhe abhayadAna do, jisake dvArA ki inase mere prANa bceN| yaha suna dropadIne use abhayadAna diyAusake hRdayase pAMDavoMkI taraphakA bhaya nikAla diyA / isake bAda vinayake sAtha kRSNa aura pAMDavoMko namaskAra kara usane unakA bhojana Adise bar3A satkAra kiyaa| isa samaya pAMDavoMne dropadIke sAtha snAna kara aura arhanta devake caraNakamaloMkI pUjA kara usako pAraNA karAyA / . zubhacandra jinendrako uttama bhaktise namaskAra kara bhavya-bhAvako prApta hue subhavya pAMDavoMne dropadIko prApta kara jo sarvottama loka-vyApI ujjvala yaza prApta kiyA vaha saba puNyakA hI prabhAva hai| dekho, vaha saba jinadevake batAye dharmakA hI prabhAva hai jo ki rAjoM dvArA pUjita padmanAbha rAjAko jIta kara pAMDavoMne dUra deza ghAtakIkhaMDa dIpameM pratiSThA pAI aura pArtha-patnI dropadIko prApta kiyA / yaha jAna kara he bhanya-gaNa, sadA dharmakA sevana kro| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevIsavA~ adhyAya / www MANAM tebIsavA~ adhyaay| meM una uttama muni, suvrata dhAraNa karanevAle aura muniyoMko suvrata-uttama "vrata-denevAle muni-suvrata jinako namaskAra karatA hU~ jinake Azrayase manuSya muni-suvratakA dhArI ho jAtA hai / pAMDavoMne kRSNa ke caraNoM meM praNAma kara kahA-ina zabdoMmeM harSa pragaTa kiyA ki hamane jo vairIke dvArA harI gaI dropadIko prApta kiyA, yaha saba ApahIkA prabhAva hai / isake bAda manoratha saphala honese prasanna-citta pAMDava suMdarI dropadIko lekara, ratha para savAra ho vahA~se cale / calate samaya kRSNane mahAna nAda karanevAle aura samudra jaisI gaMbhIra dhvanivAle apane pA~cajanya zaMkhako pUrA / jisake pRthvIko kaeNpAnevAle zabdako suna kara dhAtakIkhaMDakI caMpApurIkA svAmI trikhaMDamaNDala-pati mahAmanA kapila nArAyaNa jo ki jina devakI vandanAko AyA thA, cauMka par3A aura usa arddhacakrIne vahIM samavasaraNameM sthita munisuvrata svAmIse prazna kiyA ki prabho, yaha zaMkhadhvani kisakI hai-yA kisane kI hai / uttarameM bhagavAna vole ki jambUdvIpake bharatakSetrameM dvArAvatI nAmakI purI suzobhita hai / vahA~kA rAjA tIna khaMDakA prabhu kRSNa nArAyaNa hai / vaha pArthapriyA dropadIke lie yahaoN AyA hai aura usIne yaha zaMkhadhvani kI hai| isake bAda kapila cakrIko kRSNase milane yA use dekhanekA icchuka dekha kara bhagavAnane kahA ki nArAyaNa, dekho, yaha niyama hai ki cakrI cakrIko, nArAyaNa nArAyaNako, tIrthakara tIrthaMkarako aura valabhadra valabhadrako dekha nahIM sakate; aura na ye ApasameM mila-jula hI sakate haiN| lekina yadi tuma cAho to jAte hue unakI dhvajAkA avazya hI darzana kara sakate ho / bhagavAnake dvArA yaha suna kara bhI kapilake hRdayase kRSNako dekhanekI icchA dUra na huI aura vaha . usako dekhanekI icchAse gayA bhI; parantu jina devake kahe anusAra una donoMko parasparameM eka dUsarekI dhujAkA hI darzana ho skaa| donoMne apane apane zaMkha phuuNke| unakA zabda bhI donoMne hI sunaa| isake bAda kRSNako samudrameM praveza kara gayA jAna kara kapila pIchA lauTa AyA aura caMpAmeM Akara usane parastrI-laMpaTa padmanAbhakI pUrI-pUrI bhartsanA kI / vAda isake vaha tIna khaMDakA pati vahA~ sukhase rahane lgaa| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 pANDava-purANa udhara ve saba pahalekI bhA~ti hI samudrako pAra kara usake isa taTa para A gaye / vahA~ Akara kRSNane pADavoMse kahA ki Apa calie aura jaba taka maiM svastika devako visarjana karake AtA hU~ taba taka yamunAkoM pAra kara mere lie naukA pIchI bhejie / kRSNakI AjJA pAkara pAMDava dropadI - sahita yamunA pAra kara usake dAhine kinAre jA baiThe / vahA~ yamunAko pAra karate samaya kRSNakA bAhubala dekhanekI icchAse bhImane yaha dhUrtatA kI ki naukAko uThA kara eka kinAre rakha diyA / isI samaya devatAko vidA karake kRSNa A gaye aura yamunAke jalako athAha dekha kara unhoMne pAMDavoM se kahA ki Apa logoMne itanI jaldI yamunA kaise pAra kara lI / suna kara pAMDavoMne yaha chalabharA uttara diyA ki hamane jo yamunAko pAra kiyA hai vaha bAhudaMDoM dvArA pAra kiyA hai / yaha suna kRSNane usI kSaNa kUda kara hAthoMse hI yamunA pAra karanA zurU kiyA aura ve bahuta jaldI usake pAra pahu~ca gaye / vahA~ jAkara kRSNane pAMDavoMko dekha kara bar3A harSa pragaTa kiyA / isa samaya kRSNako dekha kara pAMDava khUba hI khilakhilA kara ha~sa par3e / unheM ha~sate dekha kara kRSNane pUchA ki Apa loga itanA kyoM ha~sa rahe haiM / mujhe isakA bheda batAie | suna kara pAMDavoMne kahA ki hama saba to yamunAko naukAke dvArA hI pAra kara yahA~ Aye -- lekina tumhArA bAhubala dekhanekI icchAse hamane vaha naukA chupA dI thI / mahArAja, Apane hamAre sAtha jaisA aghaTita kArya kiyA vaisA koI nahIM kara sakatA / ataH hama kahe binA nahIM raha sakate ki Apa vairI rUpI hAthiyoMke kuMbha - sthaloMko vidAraneke lie hari - hari ( siMha ) ho, yaha bilkula ThIka hai / pAMDavoMkI aisI chaLabharI bAteM suna kara kRSNane dikhAU krodha se hasate hue kahA ki sacamuca tuma loga bar3e chalI ho, svajanake sneha-rahita aura mAyAke putale ho aura sadA hI duSTatA kiyA karate ho / acchA, batAo ki nadIko tairate samaya tumane hamArA kaunasA mAhAtmya dekhA, jise ki tumane govardhana uThAne ke samaya, kAlindI nAgake mardana ke samaya, cANUra mallako cakanAcUra karate vakta, kaMsa ghAta ke samaya, aparAjitake nAzake vakta, gautama amara ke saMstavake samaya, rukmiNI haraNake samaya, zizupAla vadha ke samaya, jarAsaMdha vadhake samaya, cakraratnakI prAptike samaya aura tIna khaMDake parama aizvarya ke samaya nahIM dekha pAyA thA / nadI tairate samaya kisIkA vala dekhane meM kaunasA mahattva hai - yaha to bahuta hI choTA kAma hai / bAta yaha hai ki tuma loga ( Adana Ana An^^^^^^^^n Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 7 t tevIsavA~ adhyAya | 361 duSTAtmA ho, ataH tumhArI jar3atA nahIM jAtI / aba tuma loga yahA~se sau yojana dUra jAkara cirakAla taka dakSiNa mathurA meM raho / yahA~ tumhArA kucha kAma nahIM hai / kRSNake ina vacanoM se pAMDavoMko bar3A duHkha huA / vahA~se ve hastinApura cale gaye / kRSNane tava vahA~kA rAjya subhadrAke pautra, virATa rAjAkI putrI uttarA devI se paidA hue abhimanyuke putra pArIkSita ko diyaa| isake bAda kRSNa dvArAvatI cale Aye / aura uddhata pAMDava mAtRkAnta Adi putroM sahita dakSiNa madhurA cale gaye / dvArAvatI meM eka dina neminAtha bhagavAna aura kRSNa rAjasabhAmeM virAja rahe the / balake mahatva para carcA chir3I ki donoMmeM kauna adhika balavAn hai / usa samaya I vahA~ neminAtha svAmIkA vala logoMne kRSNase kama vatAyA / yaha dekha nemi prabhune apanA vala vatalAne ke lie kRSNako apanI u~galI sIdhI kara dene ke lie kahA / kRSNa u~galI pakar3a kara use sIdhI karane lage, para ve kara nahIM ske| prabhune vinodameM unheM Upara uThA liyA / kRSNa eka dama laTaka gaye aura neminAtha unheM jhulAne lge| isase kRSNane apanA apamAna samajhA / aura isakA phala yaha huA ki ava kRSNa neminAtha svAmIkI tarapha se rAja-kAja se udAsa ho gaye / isake bAda eka dina jalakrIr3Ake samaya neminAtha prabhune kRSNakI rAnI jAmbUvatIse apanA kapar3A nicor3a deneke lie kahA / usa samaya abhimAnameM Akara usane nemi jinezvarakI bAta para kucha dhyAna na diyA / vahaoNse nemi prabhu kRSNakI zastrazAlAmeM gaye / vahA~ jAkara prabhu nAgazayyA para leTa gaye / phira unhoMne sAI nAma dhanuSa car3hAyA aura nAkake dvArA paoNcajanyako zaMkhako pUrA | zaMkha ke zabdako sunate hI vahA~ kRSNa Aye aura unhoMne nemi prabhu ke caraNa-kamaloMko namaskAra kara unake balakI bar3I tArIpha kii| maukA dekha kara unhoMne prabhuse vyAhake lie bhI prArthanA kii| isake bAda kRSNane neminAthake lie ugrasenase, jAyAvatI rAnIke garbha se paidA huI rAjImatI nAma putrIkI yAcanA kI / rAjyake lobhase kRSNane yaha prapaMca racA ki neminAtha prabhu kisI taraha virakta ho jAyeM / vArAta Aneke dina kRSNane mArgameM jagaha jagaha bahuta se pazu baMdhavA diye / vivAhake artha jAte samaya una ba~dhe hue pazuoM dekha kara neminAtha prabhune : unake rakhavAloMse pUchA ki ye pazu kAheke lie ghere gaye hai| unhoMne uttara diyA ki vArAtameM jo mAMsabhakSI loga bhAye haiM unake artha ye vadha kiye jAyeMge / basa yaha sunate hI neminAtha virakta ho gaye / rAgase unakA AtmA bahuta adhika dUra haTa gayA / ve bAraha bhAvanAoMkA vicAra karane lge| phira kyA thA, niyoga vaza tatkAla hI laukAntika deva Aye aura unhoMne manuke vairAgyakI bar3I bhArI prazaMsA kI / pANDava-purANa 46 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| ____ isake bAda devakuru nAmakI pAlakI para savAra hokara bhagavAna vanako cale gye| aura vahA~ sahassAmrakSake nIce baiTha kara sAvana sudI chaTake dina hajAra rAjoMke sAtha sAtha prabhune dIkSA grahaNa kI / thor3e hI samayake vAda bhAgavAnako manAparyaya jJAna ho gayA / isake bAda Asanna-kevalI nemiprabhu paSThopavAsake bAda pAraNAke lie dvArAvatI Aye / unheM pAraNAke lie AyA dekha kara kanakAma nAma rAjAne bhakti-pUrvaka par3agAhA, U~ce Asana para baiThA kara unake paoNca dhokara unakI pUjA kI aura mana-vacana-kAyakI zuddhike sAtha unheM namaskAra kiyaa| isake bAda narezvarane anna-zuddhi pUrvaka unheM AhAra-dAna diyA / tava zraddhA Adi guNoMke bhaMDAra kanakAbhake yahA~ pA~ca AzcaryamayI vAteM huI / devoMne sAr3e bAraha karor3a ratna barasAye, phUla vakhere, zItala sugandhita pavana calAI, sugandhita jala barasAyA aura dundubhi vAje vajAye / isake vAda AhAra karake prabhu vanako cale gaye aura vahA~ sthira hokara cidrUpa paramAtmAkA dhyAna karane lge| . isa prakAra dhyAna karate prabhuko chappana dina chamastha avasthAmeM biite| yahaoNse prabhu raivataka giri para jAkara dhyAna karane lge| vahA~ SaSThopavAsa dhAraNa kara mahAvratake dhArI, guptiyoM dvArA alaMkRta tathA samitiyoMke pAlaka prabhu parIpahoMke tejase bar3e suzobhita hue| una yogI jinane dharmadhyAnake bala Ayukarmake vinA tIna karmako galA diyaa| aura phira darzanamohanIya karmakI tIna aura caritra mohinIya karmakI cAra anantAnuvandhI kaSAya isa prakAra sAta prakRtiyoMko, jo ki AtmAke samyakta guNako ghAtatI haiM, AtmAse naSTa kara diyaa| isake bAda zukladhyAnake balase unhoMne ghAtiyA karmoMkI zeSa 40 cAlIsa tathA nAmakarmakI teraha-narakagati, narakagatyAnupUrvI tiryaggati, tiryaggatyAnupUrvI, do indriya, te Indriya, cau indriya ekendriya AtaMpa, udyota, sAdhAraNa,, sUkSma aura sthAvara-prakRtiyoMkA nAza kiyA, jisase prabhukI AtmAmeM adbhuta kevalajJAna-jyoti pragaTa ho gii| taba ku~vAra sudI par3avAke dina unake kevalajJAnakI pUjAke lie manuSya, sura-asura sabhI Aye / bhagavAnake varadaca Adi gyAraha gaNadhara hue| aura tava kRSNa Adi rAjoM dvArA pUjita pramukI apUrva hI zobhA huii| __ isake bAda vairiyoM aura pApoM para vijaya pAnevAle una bhagavAnake lie dhanadane Akara samavasaraNakI racanA kI / usakI adbhuta zobhA-thI . / samavasaraNa , prAsAdoM, parikhAoM, latAoM, udyAnoM, kalpavRkSoM, gRhoM, pIThoM bhAdise bar3A zobhita thA / mAnastaMbha,, nATyazAlAe~, unnata stUpa, mArga, Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mawwwwwwwwwwwamil NAAMAN tevIsavA~ adhyAya 363 dhUpaghaTa, dhujAe~ aura tAlAva Adi usakI apUrva zobhA bar3hA rahe the| sabhAke ThIka vIcameM ATha prAtihAryoM aura mahAn cA~tIsa atizayoM dvArA alaMkRta bhagavAna muzobhita the| samavasaraNameM bAraha samAe~ thI, jinake sabhya kramase isa prakAra the-nimrantha muni-gaNa, kalpavAsI devoMkI striyA~, arjikAe~, jyotiSI devoMkI striyA~, vyantara devoMkI striyA~, bhavanavAsI devoMkI striyA~, bhavanavAsI deva, vyantaradeva, jyotiSI deve, kalpavAsI deva, manuSya, gau Adi pazu / ina bAraha prakArake sabhyoM dvArA zobhita caturAnana (caturmukha) prabhune varadatta gaNadharake lie uttama dharmakA upadeza kiyA / bhagavAna bole ki jIva, ajIra, Asava, bandha, saMvara, nirjarA aura mokSa ye jinamatake sAta ttv-pdaarth-haiN| isake vAda prabhune chaha dravya aura paoNca astikAyoMkA ullekha kara unake samudAya rUpa lokakA kathana kiyA aura usakI urddha, adhaH, madhya-rUpase tIna tarahakI sthiti vtaaii| unhoMne lokakA hAla batAte hue kAyakA utsedha, sAta narakoMke saMsthAna, svargalokakI kalpanA tathA dvIpa-sAgaroMke bheda kahe / isake bAda bhagavAnane cAra gati, pA~ca indriya, chaha kAya, pandraha yoga, tIna veda, paccIsa kaSAya, ATha mada, sAta saMyama, cAra darzana, chaha lezyA, bhavya-abhavya, chaha samyaktva, saMjJA aura AhArake bheda, yoM caudaha mArgaNAoMkA kathana kiyA; aura caudaha guNasthAna, caudaha jIvasamAsa, chaha paryAptiyA~, dasa prANa, cAra saMjJAe~ aura vAraha upayoga-inakA digdarzana kraayaa| ___evaM prabhune jIva-jAtiyoM, kuloM, yatidharma aura zrAvaka dharmake adhyayanakA bhI krama vatAyA / garaja yaha ki bhagavAnane kramase sabhI padArtha samajhAye / ' bhagavAnake dvArA isa taraha zubha dharmako suna kara kitanehIne gyAraha pratimArUpa zrAvaka dharmako grahaNa kiyA aura kitanoMne mahAvrata-pUrvaka saMyamakA Azraya liyA / isa taraha dharmaSTi kara bhavyoMko saMvodha dete hue neminAtha prabhune deza-videzameM vihAra kiyaa| isake bAda tejasvI aura Arjava dharmadhArI bhagavAna saba dezoMmeM vihAra kara UrjayaMta pahAr3a para Aye / prabhuko vahA~ AyA jAna kara udyamI yAdava-gaNa valadevako Age kara unakI vandanAke lie harSake sAtha Aye / ve bhavya bhagavAnakI stuti kara, unako namaskAra kara apane yogya sthAnameM baiTha gaye aura eka-citta hokara unhoMne dharma-zravaNa kiyaa| isake bAda jina bhagavAnako namaskAra kara kRSNake sAtha-sAtha baladevane prabhuse pUchA ki bhagavan , kRSNakA yaha vizAla rAjyakA aizvarya kaba taka rahegA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| aura dvArAvatIkI sthiti kitanI hai / bhagavAnane uttara diyA ki nRpa, dvArAvatI purI Ajase vAraha varSa bAda madirAke hetuse dvIpAyana muni dvArA naSTa hogI; aura kRSNakI jaratkumArake dvArA lagabhaga tabhI mauta hogI / bhagavAnakI yaha vANI . suna kara aura saMyama lekara dvIpAyana dUra deza cale gaye aura jaratkumAra jAkara kauzAmbIke vanameM rahane lgaa| isake bAda bhagavAna bhI phira vahA~se anya dezako vihAra kara gye| isake bAda jaba samaya pUrA huA tava dvIpAyana vApisa A gaye aura apanI durdazA karanevAle yAdavoM para krodha karake unhoMne sArI dvArikAko bhasmameM milA diyA / saca hai ki jina-bhASita vAta mithyA nahIM hotI / isa taraha java dvArikA bhasma ho gaI tava kRSNa aura baladeva jAkara kauzAmbIke gahana vanameM pahu~ce / vahA~ kRSNako pyAsakI bar3I bAdhA huI / baladeva unake lie pAnI lene gaye aura kRSNa akele hI vahIM rahe / isI bIcameM daivayogase vahA~ jaratkumAra A gayA aura kRSNa usake bANoMkA nizAnA bana paraloka yAtrA kara gaye / jaba baladeva pAnI lekara lauTe to unhoMne kRSNako gata-ANa paayaa| balabhadra aura nArAyaNameM pUrva bhavakI bahuta hI gAr3hI prIti hotI hai, ataH prItike vaza hue valadeva kRSNake mRta-zarIrako chaha mahInA taka chAtIse lagAye liye phire / siddhArtha devane unheM bahuta kucha samajhAyA, para ve kRSNake zarIrako kisI taraha bhI mRta zarIra mAnaneko taiyAra nahIM hue aura use liye liye hI phirate rhe| .. isake bAda jaratkumAra pAMDavoMke pAsa gayA aura usane apane dvArA huI kRSNakI mRtyukA hAla unase kahA / kRSNakA maraNa suna kara ve bar3e duHkhI hue / sAdhvI kuntIne bhI bar3A vilApa kiyA / isake bAda baladevako dekhanekI icchAse jaratkumArako Age kara saba pAMDava bandhu, mitra, kalatra Adi sahita vanameM cale / kitane hI dinoM taka cala kara ve jaba vanavihArI valadevake pAsa pahu~ce taba unheM duHkhakI dazAmeM dekha kara una sabake hRdaya dahala gaye aura duHkhI hokara unhoMne bar3A vilApa kiyA / isa samaya unheM dekha kara baladevako kucha ceta huA aura uTha kara unhoMne kuntIko namaskAra kara sabase bheMTa kI / isake bAda vahA~ kucha dera baiTha kara pAMDavoMne kahA ki baladeva, Apa viSNuke mahA zokako ava chor3a dIjie aura saMsArakI vicitra dazAko jAna kara kRSNake mRta zarIrakA jaldI hI saMskAra kIjie / yaha suna kara mohake vaza hue baladevane kahA ki jAie, aisI bAteM na kIjie / tuma hI na apane mitra, putra, bandhu-bAndhavoM sahita Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubIsavA~ adhyAya | 365 apane mAtA-pitAko smazAna bhUmimeM lejA kara citAmeM jhoMka do / mujhe na smjhaao| mujhe sIkha dene kI jarUrata nahIM hai / isake bAda pravodha dete hue pAMDavoMne baladevake sAtha sArA caumAsA binA nIMda liye hI bitA diyA / eka dina usI siddhArtha nAma devane mRta dehakA saMskAra karaneke lie valadevako phira bhI samajhAyA / tava pravodhako prApta hokara baladeva vole ki tuma bahuta acche Aye / tumhAre Anese mujhe bar3A harSa huA / isake bAda baladevane pAMDavoMke sAtha-sAtha lU~gIgiri para jAkara kRSNake dehakI dagdha kriyA kI aura bAda pihitAsrava munike pAsa jAkara unhoMne saMyama le liyA / jina uttama dharma - rathakI dhurAko dhAraNa karanevAle nemi prabhune rAjyako tathA suMdarI rAjImatIko tyAga kara dIkSA dhAraNa kI, jo indroM dvArA pUjita, kAmako haranevAle, atula samabhAva yukta aura bhayako dUra karanevAle hue tathA jinhoMne karmoMkA nAza kara kevala jJAna prApta kiyA ve prabhu aMtameM saMsArako dharmAmRtakA pAna karA kara giranAra parvatake zikhara para virAjamAna hue aura vahA~se unhoMne mokSa lAbha kiyA / jo nemima akhila narezoM dvArA saMsevita haiM, jinako devoMke indra bhI Akara pUjate aura mAnate haiM aura jinhoMne dharmatIrthako pravartita kiyA hai una neminAtha bhagavAna ke lie merA vAra-bAra namaskAra hai / neminAtha bhagavAnameM bar3e mohaka guNa haiM aura unakA zAsana sarvottama hai / yahI kAraNa hai jo merA hRdaya una para aTala vizvAsa rakhatA hai / ve mahAna nemi mujhe dharma-dAna deN| caubIsavA~ adhyAya / tmn una nAma jinako namaskAra hai jo sacce dharma-rUpI amRtake dAtA haiM, jinakI "vividha nara, sura aura munIzvara bandanA karate haiM tathA jo jitendriya aura vipakSa rahita haiM / isake bAda karuNAke bhare pAMDava jAraseyako sAtha liye dvArikA Aye / unhoMne paramodayazAlI tathA prazasta gRhoM dvArA usa purIko phirase basAyA aura vahA~kI rAjagAdI para jarA-putrako baitthaayaa| isa samaya ve kRSNa baladevake purAtana Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paannddv-puraann| mAjya rAjyakA smaraNa karate hue bar3e hI zokAkula hue / bole ki Azcarya hai jo devatoMke dvArA racI huI bhI yaha purI bhasma ho gaI---A~khoMko Ananda denevAlI gananapurIkI bhA~ti A~khoMkI oTa ho gaI-adRzya ho gii| bar3A duHkha hotA hai ki jinake yahA~ nita naye utsavoMkI bhIr3a rahA karatI thI aura jo sarvottama pUjAke yogya the ve dazAha kahA~ gaye / ve kRSNa-baladeva kahA~ haiM, jinakA ki parAkrama dekhate hI banatA thaa| hA! rukmiNI Adi striyoMke ve nivAsa-mahala to eka bhI dRSTi nahIM par3ate, jinako dekha kara devagaNa bhI lajita hote the| unake ve putra gaNa kahA~ hai jo ki sadAkAla hI harSake utkarSa dvArA unnata rahate the| saca bAta to yaha hai ki yaha svajana-samAgama vijalIkI bhaoNti kSaNa-nazvara hai aura manuSyoMkA jIvana culluke pAnI-tulya hai / yahI kAraNa hai ki jo puruSa striyoMke rAgase raMge hue hai ve bhI saMsArakI yaha dazA dekha mAhurakI bhaoNti bahuta jaldI virakta ho jAte haiM / jisa taraha mAhurakA raMga bahuta jaldI chUTa jAtA hai usI taraha unakA rAga bhI thor3e hI samayamai DhIlA par3a jAtA hai| saca hai ki aise padArthoM meM acala-buddhi karegA hI kauna / isI prakAra putra-pautra Adi jo pavitra padArtha haiM ve bhI vAstavameM apane nahIM hai| apane apane kamA~ke kartA-bhoktA haiM-apaneko sirpha saMkalpa mAtrase sukhadAyI bhAsa par3ane lagate haiM vAstavameM sukha to AtmAmeM hai / isI taraha mahala-makAna bhI manuSyoMke lie vikArameM DAlanevAle graha haiM, para padArthomeM prema karAnevAle haiM, isa lie Apatti rUpI rogameM pha~sAnevAle aura sampadAko haranevAle haiN| garaja yaha ki ve parameM prema karA kara nija sampadAko bhulA kara ApadAmeM pha~sAte haiN| dhana-daulata megha-maNDalakI bhA~ti caMcala aura kSaNa-kSaNameM AtmAko lubhAnevAlI hai / yaha prANiyoMke zarIra bhI vinAzazIla haiM, caMcala hai, sUkhe pattoMkI bhaoNti kAlakA nimitta pAkara naSTa ho jAte hai / hamArA yaha zarIra bhI jisako ki hama vividha bhA~tike tela-phulela lagA kara bar3hAte hai, kAlakA nimitta pAkara viparItatA dhAraNa kara letA hai-kaoNpane lagatA hai aura kAma denemeM AnAkAnI karane lagatA hai| bAta yaha hai ki isakA svabhAva durjana puruSake jaisA hai| durjana puruSako cAhe jaisA hI kyoM na rakkho vaha nimitta pAkara viparIta ho hI jaaygaa| yaha kitane duHkhakI vAta hai ki uttama uttama AhAroM dvArA puSTa kiyA gayA bhI yaha zarIra zatru-samUhakI bhaoNti eka kSaNameM hI vimukha ho jAtA hai, jarA bhI lihAja nahIM karatA hai / java ki yaha zarIra sAta dhAtumaya hai, nAza-yukta hai, 'pApakA piTArA hai, durgandhiyukta hai tava phira na jAne isameM manuSyoMkI thira buddhi kaise hotI hai| Azcarya hai Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubIsavA~ adhyAya / ki kAmake raeNgase reMge hue kAmI puruSa suMdarI kAminiyoM ke sAtha cirakAla. taka ramA karate haiM, na jAne unheM sukha kyA hotA hai / bhalA jinake zarIroMmeM karor3oM rogoMkA nivAsa haiM aura jo sA~pake vila jaise hai unameM unheM kyA sukha ho sakatA hai / yaha dUsarI bAta hai ki ve mohAndha hue unake sAtha ramanemeM sukhakI kalpanA kareM-sukha mAneM / para vAstavameM sukhakA leza bhI striyoMke sAtha ramanemeM pratIta nahIM hotaa| isI prakAra ye bhoga bhI kSaNa bhuMgura haiN| ye puruSoMko kevala bhoganeke samaya hI sukhadAyI pratIta hote hai / antameM inameM kucha bhI svAda nahIM pratIta hotA-nIrasa jAna par3ate haiM / phira kahA nahIM jAtA ki unameM manuSya sukha mAnate haiM to kaise mAnate hai / samajha nahIM par3atA ki jaba viSaya-rUpI AbhiSa mANahArI viSa-tulya haiM taba kSayake unmukha hue manuSya usake sAtha kyoM prIti karate haiM ? manuSyoMkI yaha vaDI bhArI mUrkhatA hai jo viSayoMke dvArA Thage gaye jIva duHkhadAyI durgatiko jAte haiM, yaha jAnate jhate hue bhI ve phira viSayoMkA sevana karate haiM aura durgatiko jAte hai / vAta yaha hai ki saMsArameM jitane bhI padArtha haiM ve saba kSaNa-sthAyI haiM / yadi cittako sthira karake dekhA jAya to indriyA~, zarIra, dhana-daulata, rAja-pATa, mitra- bAndhava kahIM bhI koI sthira najara nahIM AtA / ye bhoga bhogI ( saoNpa) ke jaise caMcala aura bhavya prANiyoMko bhaya denevAle haiM / sevana karanese inakI lAlasA adhikAdhika bar3hatI hai| jaise ki Agake nimittase khujalI / bhogoMke dvArA bhaje gaye viSaya aura aura adhika bar3hate haiM, kabhI bhI unakI zAnti nahIM hotI; jaise kAThake milate hue Aga zAnta nahIM hotI / yahI kAraNa hai jo bar3e bar3e duHkhoMke dvArA pacatA huA yaha jIva khaba lambe-caur3e paMca parAvartana-rUpa saMsArameM cakkara kATA karatA hai / aura anAdi vAsanAse jAgrata huI mithyAtva-buddhike mohake. mAre, hita-ahitakI pahicAna na honese dharmakI tarapha isakI ruci hI nahIM hotI-use yaha apanAtA hI nahIM kintu usakI taraphase bahuta udAsa rahatA hai-use ghRNAkI dRSTise dekhatA hai| phala yaha hotA hai bAraha prakArakI aviratimeM rata-citta hokara yaha viSaya rUpI AmiSakA bhakSaNa karatA hai aura saMsArakI ghora vipadAmeM jA par3atA hai| buddhizAlI jIvoMke sadguNoMko jo ka-vigA.---buddhimAna logoMne unheM kapAya kahA hai / kaSAya mokSa sukhakI prAptimeM aTakAva DAlatI hai, ata jinheM mokSa sukhakI lAlasA hai unheM cAhie ki ve kapAyoMko chor3eM / jinake dvArA jIvoMkA karmoMke sAtha yoga hotA hai buddhimAnoMne unheM yoga kahA hai| ve sthUlapane zubha tathA azubha isa prakAra do bheda rUpa haiM parantu pArIkIke sAtha dekhA jAya to ve zreNIke Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paannddv-puraann| AAAAAAAAAAAAAAAAANNARMANAND asaMkhyAta bhAga mAtra haiM / madase uddhata hue jIva jinake dvArA madirAkI bhA~ti pramAdI ho jAte haiM unhe pramAda kahate haiN| pramAda bhI tyAgane-yogya haiM; kyoMki inase saMsAra bar3hatA hai| ____ pAMDava vahuta-kAla mana-hI-mana yo saMsArakI dazAko vicAra kara bAda vahA~se nikale aura pallava nAma dezameM Aye; jahA~ ki jina bhagavAna virAjamAna the| vahA~ unhoMne sura-asuroM dvArA sevita aura tIna lokake svAmI nemi prabhukI vandanA kI / nemiprabhu chatratraya dvArA zobhita the, zoka haranevAle azoka vRkSa dvArA aMkita the / unake Upara suMdara cauMsaTha caeNvara Dhore jA rahe the / ve siMhAsana para virAje hue aise jAne jAte the jaise ki tIna lokake sikhara para hI virAje hoN| unakI deha svayaM hI sugaMdha-pUrNa aura divya thI, ataH puSpoMkI varasAse usakI / aura adhika zobhA ho gaI thii| bhagavAnane karma-vairiyoM kA nAza kara diyA thA, jisakI.. ghoSaNAke lie jo divya dundabhiyA~ vajatI thIM unase unakI aura bhI zobhA bar3ha gaI thii| ve aThAraha mahA bhASA-rUpa eka mahAdhvanimeM upadeza karate the / karor3a sUryokI prabhAse bhI kahIM adhika bhAsamAna prabhAvAlA unakA nirmala bhAmaMDala thaa| aise prabhuko dekha kara pAMDavoMne bhaktike sAtha, vividha sAmagrI dvArA unakI pUjA kI sevA kii| / isake bAda ve pavitra pAMDava unakI yo stuti karane lage ki nAtha, isa saMsAra rUpa samudrameM manuSyoMke lie yadi koI naukA hai to tumhI ho / tumhIM saMsArake svAmI aura paramodayazAlI ho / tumhI jagatke rakSaka aura paramezvara ho / tumhI hitaiSI aura bhavase pAra karanevAle ho / tumhI kevalajJAna dvArA bhAsamAna aura parama guru ho / yahI kAraNa hai ki jIva tumhAre prasAdase hI saMsAra-samudrako pAra karate haiM aura tumhAre prasAdase hI avinAzI mokSa padako pAte haiM / he bhagavan , tuma avyaya ho, vibhu ho, dIptizAlI ho, bhartA ho, bhava-bhayake ho ho, bhavyajIvoMke Iza ho, bhaya-saMkaToMko bhagna karanevAle ho / yahI kAraNa hai jo gaNanAyaka tumheM kaivalya, vipula, deva, sarvajJa, cidguNAzraya, munIndra aura gaNeza kahate haiM / prabho, dhanya hai Apako jo Apane eka vipula rAjyake hote hue bhI bAla-kAlameM bhI gaja, ghor3e Adi lakSmI aura rAjImatIko svIkAra na kiyA / isI lie kahate haiM ki Apa kaMdarpa-darpa-sarpako mAraneke lie garur3ake jaise ho / pabho, Apa lokako hitakA upadeza karate ho, ataH sabake hitaiSI ho / bhagavan , Apa ananta dhuddhizAlI hai, ataH Apake kAma bhI buddhise pUrNa hote haiM / ataH he cidAtmA-maya jinendra, hama tumhAre lie namaskAra karate haiM-bAra-bAra tumhAre caragami dhoka dete haiM / he kevalajJAna-rUpa mahAtmA, tumhAre lie namaskAra hai| kevala Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubIsavA~ adhyAya / 369 AtmA aura zivake bhaMDAra, tumheM namaskAra hai / zatruoMke vijetA aura jJAnasAmrAjyake rAjA, tumheM hamArI vandanA hai / vAla brahmacArI, anaMta sukhake khajAne * anaMta jJAnake dhanI, vizuddha AtmA Apako namaskAra hai / nAtha, sUrajake jaisI prabhAvAlI, tanvI, candravadanI, rati jaisI rUpazAlinI, guNoMkI khAna, nirdoSa jisa rAjImatIko Apane bAlyAvasthAse chor3a diyA vaisI suMdarI yuvatIko kauna chor3a sakatA hai kAma-jayakI hada ho gaI ! prabho, tIna lokameM aisA kauna hai jo Apake saba guNoMkI gAthAko gA sake / isa prakAra stuti kara dIptizAlI pAMDava sabhAmeM baiTha gye| isake bAda bhagavAnane unake lie dharmakA upadeza karanA zurU kiyA / bhagavAna bole ki pAMDavoM, aba tuma hara-prayatnake sAtha ekAgra-citta hokara usa dharmakA upadeza suno ki jo sukhakA mukhya sAdhana hai / rAja-gaNa, dharma jIvadayAko kahate haiM / vaha vizada dharma eka bheda-rUpa hI hai / dayA-sarvottama dayA-chaha kAyake jIvoM kI rakSAko kahate haiN| isa dharmake isa prakAra do bheda haiM, eka yatidharma aura dUsarA zrAvakadharma / inameM yatidharma use kahate haiM jisameM ki paoNca prakAra AcArakA pAlana kiyA jAtA hai / nirmala samyagdarzanake pAlaneko darzanAcAra kahate haiM / jisake dvArA jJAna vizuddha hotA hai use jJAnAcAra kahate haiN| teraha prakArake cAritrako ThIka-ThIka pAlanekA nAma cAritrAcAra hai / vicAra-zIla manuSyoMne bAhya aura abhyaMntarake bhedase bAraha prakArake tapa tapaneko tapAcAra mAnA hai / aura jo vIryako pragaTa karake uttama AcaraNa karanA hai use vIryAcAra kahate haiM / pAMDavoMko nemi jinane isa taraha dharmakA upadeza kiyA / bAda ve bhava-bhedI nemi bhagavAn vole ki samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrake bhedase dharma tIna prakArakA bhI hai / zaMkA Adi ATha doSa rahita tathA ATha aMga sahita jo padArthoMkA zraddhAna karanA hai use samyagdarzana kahate haiM / jinadevane tattvoMke sacce, nirmala jJAnako samyagjJAna kahA hai / vaha zabda aura arthake bhedase do tarahakA hai| karmoMko dUra karanevAle cAritrake teraha bheda hai aura kauMko dUra 7 karanevAle AcaraNako cAritra kahate haiM / athavA kSamA Adike bhedase dharma dasa prakArakA bhI hai / krodhake jItaneko kSamA kahate hai| mAna nahIM karanekA nAma mArdava hai| mAyAcArake tyAgako Arjava kahate hai / lobha nahIM karanekA nAma zoca hai| saca bolaneko satya aura jIvoMkI rakSAko saMyama kahate haiM / dehake tapAneko tapa aura dhanake chor3aneko tyAga kahate haiN| zarIra Adise mamatva nahIM karanekA nAma pANDava-purANa 47 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcanyA brahmacarya hai / acalAna haniko dharmabahAranayakI hA 370 pANDava-purANa / wwmummmmmmmmmmmmmmm num, an wwwwwwwwmmammommmmmmmm AkiMcanya aura AtmAmeM lIna honekA nAma brahmacarya hai / athavA sava strI mAtrakA tyAga karanA brahmacarya hai / athavA mohase utpanna hue vikalpa-jAloMke vinA nirmalatAke sAtha Atma-svarUpameM lavalIna honeko dharma kahate kahate haiM / garaja yaha ki jo Upara dharmake bheda-prabheda batAye gaye haiM ve vyavahAranayakI dRSTise kahe gaye haiN| nIce jo Atma-svarUpameM lIna honA dharma batAyA gayA hai vaha nizcayanayakI dRSTise kahA gayA hai / aura vAstavameM cidrUpa, kevalajJAna svarUpa, zAnta, zuddha aura sarvArthavedaka tathA upayoga-maya AtmA hI saccA dharma hai / aura yahI kAraNa hai jo manavacana dvArA maiM caitanya-svarUpa aura upayoga-maya hU~, isa tarahake dRr3ha vicArako dharma kahA gayA hai / dharma zabdakA artha hai ki jo saMsAra-sAgarase nikAla kara jIvoMko muktimeM pahu~cA de / aura jJAna dvArA AtmAkI jo vizuddhi hotI hai vahI saccA dharma hai / aura vahI eka aisA kAraNa hai jo ki jIvoMko saMsArake vadhanase chur3A sakatA hai / tAtparya yaha hai ki AtmAkI bilkula hI zuddha avasthAko dharma kahate haiM aura sivA isake jo bheda-prabheda rUpa dharma hai vaha isI nizcayakA sAdhana hai / garaja yaha ki vyavahAra dharma dvArA hI nizcaya dharma prApta hotA hai| isa taraha dharmakA pUrNa svarUpa suna kara kuntI-putra pAMDavoMne sIdhe-sAdhe vacanoM dvArA Atma-zuddhike abhiprAyako lekara prabhuse apane bhavAntaroMko pUchA / ve bole ki bhagavan , hamane kaunasA aisA puNya kiyA ki jisake prabhAvase hama loga paraspara snehake bhare mahAvalI aura nirmala citta hue / aura pAMcAlIne vaha kaunasA puNya paidA kiyA thA jisase ki vaha aisI adbhuta sundarI huI aura phira usase aisA kaunasA pApa bana gayA ki jisase use paoNca puruSoMkA doSa lagA arthAt vaha paMcabhartArI kahI gaI / uttarameM bhavya puruSoMke uddhArake lie tatpara bhagavAn bole ki jambUvRkSa dvArA zobhita jambUdIpameM bharata nAma kSetra hai / usameM saba prakArase suzobhita aMga deza hai, jo ki aisA jAnA jAtA hai jaise ki zubha lakSaNa-pUrNa aMgoMvAlA mahAn aMgI hI ho| isa dezameM kahIM bhI zatrukA nAmanizAna nahIM thaa| yahI kAraNa hai jo ki isakI khyAti sArI pRthvI para thii| isameM eka caMpA nAmakI nagarI hai jo ki prAkAra, parikhA dvArA ber3hI huI honese bhUtala para bahuta adhika zobhAzAlI hai| vaha bahuta adhika pavitra hai, ataH aisI jAnI jAtI hai jaise pavitra manuSyoMko vaha aura bhI pavitra banAtI ho / usake rAjAkA nAma meghavAhana thaa| vaha kauravavaMzI thA / meghavAhanake samaya isa nagarImeM eka bar3A bhArI guNI prAmaNa rahatA thA, jisakA nAma thA somadeva / somadevakI strIkA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * > caubIsavA~ adhyAya | 371 nAma somilA thA aura yaha bahuta hI kAle raMgakI thI / somadevake tIna putra hue, jinake nAma the somadatta, saumila aura somabhUti / somilAke bhAIkA nAma agnibhUti thA aura usakI strI thI anilA / agnibhUtike agnilA ke garbha se caMdramA tulya suMdara mukhavAlI tIna putriyA~ huIM, jinake nAma the dhanazrI, mitrazrI aura nAgazrI / nAgazrI to inameM sacamuca dUsarI zrI jaisI hI thii| ina tInoMkA kramase somadatta Adike sAtha pANigrahaNa ( vivAha ) ho gayA / eka dinakI bAta hai ki nimitta pAkara somadeva saMsAra - deha - bhogoM se virakta ho gayA aura jAkara usane mithyA mArga se haTAnevAlI guruke nikaTa jinadIkSA dhAraNa kara lI / udhara bhavya guNoM ke bhaMDAra, bhakta, bhavya aura dharmAtmA somadatta Adi tInoM bhAI bhI dhIratA ke sAtha zrAvaka dharmakA adhyayana karane lage / aura samyakta vrata dhAraNa karanevAlI nirmala-citta somilA bhI parama dharmako dhAraNa kara siddhAnta sunane ke lie udyata ho gaI / vaha uttama bhAvoMvAlI apanI putra vadhuoMko sadAkAla yahI Adeza detI rahA karatI thI ki buddhimAnoMne ahiMsA, acaurya aura brahmacarya vrata kahA hai / tumhArA dharma hai ki tuma saba inakA pAlana kro| isake sAtha tumheM yaha bhI ucita hai ki tuma ina vratoMkI rakSAke lie khaoNDanA, pIsanA, cokA-cUlhA, pAnI chAnanA Adi vidhi bar3I sAvadhAnIke sAtha karo aura yathocitta tathA pUrI zuddhike sAtha pAtra dAnAdi dharmoMko nivAho / somilAke ina vacanoM ko suna kara do vadhuoMne to dharmakA bahuta jaldI aura bar3e harSa ke sAtha zraddhAna kara liyA, lekina nAgazrIko usakI ye bAteM na rucIM aura usane usase vimukha hokara midhyAtvakI hI abhilASA kI / vA bar3I duSTA thI, use dharma-karma suhAtA hI na thA / vaha krodha kI khAna aura kalaha- priyA thI / sadA hI pApa karmoM meM rata rahatI thI / satya, yaha saba hote hue bhI somilAne usase phira bhI kahA -- usakI bhalAI ke lie use upadeza diyA ki beTI, mithyAtva sete sete to bahuta kAla bIta gayA; aba to dharmakI tarapha dhyAna de aura vipAdako paidA karanevAle mithyAtvako chor3a, jisase tere AtmAkA bhalA ho - terA saMsAra-jAla kaTe / dekha, saMsArakI yaha dazA hai ki jo jIva mithyAtva ke nazese mohita haiM ve dharma para zraddhA hI nahIM lAte; jaise ki pitta-jvaravAle jIvako mIThA dUdha bhI rucikara nahIM hotA / jo jIva pApI haiM yA pApAcaraNameM magna rahate haiM unheM cAhe jitanA hI dharmakA upadeza kyoM na diyA jAya kabhI bhI- na hogaa| jaise ki cAhe free et yatna " A Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa | 372 " kyoM na kiyA jAya para ullUkA baccA camakate hue surajako kabhI acchA kahegA hI nahIM / bAta yaha hai ki mithyAtvake madase matta hue mohI jIva sadAkAla saMsArameM cakkara kATA karate haiM -- unheM kahIM bhI sukhakA leza nahIM milatA; jaise ki mRga mRgatRSNA ke vaza daur3A karatA hai para vaha jala kahIM bhI nahIM pAtA / isa lie jo prANI apanA hita cAhate haiM unheM cAhie ki ve mithyAtvako bahuta jaldI chor3a deM; jaise ki loga gharake maile-kucaile malako nikAla kara pheMka dete haiM / somilAne isa taraha nAgazrIko bahuta kucha dharmakA upadeza sunAyA, para usake manameM eka bhI bAta na ThaharI; jaise ki kamalinIke patte para pAnI kI bU~deM nahIM ThaharatIM / MAA MAAnanman ^^ ADAMSAN isake bAda eka dinakA jikra hai ki dharmaruci nAma pravara-dRSTi eka bar3e bhArI yogI bhikSA ke lie somadatta ke ghara Aye | dekha kara somadattane unheM par3egAhA aura namaskAra kara U~ce Asana para baiThAyA / isake bAda usane prAzuka jala dvArA unake paoNva dhoye aura vaha nAgazrIko dAnakI vidhi batA kArya vaza kahIM bAhara calA gayA / idhara nAgazrIne jaba dAna dene meM kucha gar3abar3I kI taba usakI sAsa somilAne usase kahA ki bahU, dIpta dehake dhAraka ina muniko tuma uttama rIti se taiyAra kiyA AhAra do aura navadhA bhakti-janya puNyakA upArjana karo / sAsake ye vacana suna kara mithyAtva-rUpI madirA ke mohase madonmatta huI nAgazrI bar3I bigar3I aura mana-hI-mana isa prakAra bure vicAra karane lagI ki yaha nagna muni kauna hai ? annakA nAza karanevAlA dAna kyA padArtha hai ? dAna dene se hotA kyA hai ? aura isa naMgeko dAna denese phala hI kyA hogA ? isa prakAra bure vicAra kara krodha se vaha thara thara kaoNpane lagI / use vaha saba bar3A burA lagA / usane taba bhojanameM viSa milA diyA; jaise nAginane jahara hI ugalA ho ! usakI sAsa bar3I sarala-citta thI, ataH usane na jAna pAyA ki isa AhAra meM viSa milA huA hai / so usa becArIne muniko vahI AhAra de pAtra dAna ke prabhAvase puNya upArjana kiyA / udhara bhojana karate hI munike zarIra meM kSaNa bharameM hI vyAdhi bar3ha gaI; jaise ki varSAkAlameM latAe~ bar3ha jAtI hai | yaha dekha yogI bhI jAna gaye ki unheM varSa diyA gayA hai / taba bar3I zAnti sAtha meM lIna ho, sAvadhAnI pUrvaka saMnyAsa lekara unhoMne parama tapa tapanA AraMbha kiyA aura vizuddha buddhike sAtha ArAdhAnAoM kI ArAdhanA kara prANoM chodd'aa| vaha sarvArthasiddhi gaye / udhara nAgazrIkI isa karatUta kA patA jaba somadatta Adiko lagA taba una bhazyottamakA citta bar3hA udAsa huA aura ve saMsAra - deha-bhogoM se virakta Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caubIsauM adhyAya / 373 WANAANANAAN WAAVA ho gaye / isake bAda uttama AcaraNoMke dhAraka somadatta Adine varuNa nAma guruke pAsa jAkara, unheM namaskAra kara unase jinadIkSA le lI / isI prakAra nAgazrIkI kRtiko jAna kara parasparameM parama bhIti rakhanevAlI dhanazrI aura mitrazrI bhI virakta ho gaI aura unhoMne guNavatI arjikAke pAsa jAkara dIkSA le lI / ukta tInoMhAne dharmadhyAnameM lIna hokara paoNca AcAroMkA pAlana kiyA aura vAhya tathA abhyantara tapoMko tapA; tathA anta samaya saMnyAsa dhAraNa kara, zama-damameM udyata ho, prANoMko chor3a kara ve AraNa aura acyuta svargameM gaye / isI makAra dhanazrI aura mitrazrI bhI zuddhike sAtha uttama AcaraNa karatI huI zIlarakSAke hetu sirpha eka sapheda sAr3I pahine hue bar3I hI suzobhita huI aura aMtameM parigrahase vimukha ho, saMnyAsa le, samyagdarzanake valase strIliMga cheda kara, AraNa-acyuta svargameM gaI / AraNa aura acyuta nAmake svargomeM ukta paoNcoM hI jIva sAmAnika jAtike deva hue| aura ve paramodayazAlI vahA~ sarvottama sukha bhogate hue cirakAla taka rahe / vahA~ unhoMne upapAda zilA para divya zarIra pAyA aura sUrajake tulya unakI prabhA huI / ve avadhijJAna dvArA apanA pahalekA vRttAnta jAnate the, vividha nRtya kalA pAraMgata the, zoka rahita aura zaMkA Adise vihIna the, devoM ke dvArA namaskRta the aura nAnA tarahakI senAse virAjita the| ve zuddha jalameM snAna karate the aura jina-pUjA dvArA pavitra the| ve bAIsa hajAra varSa bIta jAne para mAnasika AhAra lene the aura bAraha pakSa cale jAne para zvAso. chAsa lete the| unakI vAIsa sAgarakI Ayu thI aura unheM bar3A hI sukha thaa| jinadevake batAye dharmake nimittase unakA moha rUpI aMdherA dUra ho gayA thaa| unakI hajAroM deva pUjA karate the / ve tIna lokameM sthita jina bhagavAnakI yAtrA karate the aura hajAroM suMdara devAMganAe~ unakI sevAmeM upasthita rahatI thiiN| ve jayavanta ho| jo buddhidhanake dhanI saMsArameM manuSya-janma-janya sArabhUta uttama sukhoMko bhoga, caudaha prakArake pariprahase moha chor3a, bAraha prakArake ghora tara tapako tapa kara acyuta-AraNa nAmake devasthAnako gaye vaha saba dharmakA hI pavitra prabhAva hai| aisA jAna kara buddhimAnoMkA kartavya hai ki ve apanI bhalAIke lie siddha-padake dAnA dharmakA sevana kreN| saca bAta eka hI hai ki saMsArameM dharma dhyAna karanA hI sAra hai aura jo yaha vibhUti dikhAI detI hai vaha saba asAra hai-kSaNabhaMgura hai / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 wwwwwwwwwwwwwwwww paannddv-puraann| paccIsavA~ adhyAya / una ariSTa neminAthako namaskAra hai jo do prakArake dharma-rathakI dhurA haiM, jinako nara-sura-asura sabhI namaskAra karate haiM; evaM jo nyAyakArI haiN| isake bAda nAgazrIkA muniko jahara dene rUpa pApa sava para pragaTa ho gyaa| loga usakI nindA karane lage aura use pIr3A dene lage / itanA hI nahIM, kintu unhoMne usakA mastaka muMDavA kara use gadhe para car3hAyA aura sAre nagarameM phirA kara nagarake vAhira nikAla diyA / logoMne pattharoMse mArA-bar3A duHkha diyA / antameM vaha kor3hake duHkhase marI aura pApake vaza pA~caveM narakameM pahu~cI / vahA~ usane chedana, bhedana, zUlArohaNa, tAr3ana Adi vividha dukhoMko bhogA aura bar3e kaSToMse vahA~ satraha sAgarakI Ayuko vitaayaa| bAda Ayu pUrI hone para jaba vaha durbuddhi vahA~se nikalI tava svayaMprabha nAma dIpameM dRSTi-viSa jAtikA sarpa huI / usakI caMcala jIbha thii| krodhase netra lAla the / vaha bar3A hiMsaka thA aura kRSNa lezyAkA dhAraka atizaya kRSNa thA / phaNakI putkArase vaha bahuta bhayAvaha thaa| usakI pUcha bahuta caMcala thI aura vaha kaSAyake mAre ekadama vivaza ho rahA thA / jAna par3atA thA mAnoM vaha mUrti dhAraNa kara krodha hI AyA ho|| ___ vaha yahA~se Ayu pUrI kara marA aura pApake phalase dUsare narakameM pahu~cA / vahA~ usane tIna sAgarakI Ayu-pramANa duHkhake pUrameM khUba hI gote mAre / evaM vahA~se nikala kara vaha kucha kama do sAgara taka trasa tathA sthAvara yonimeM phirA aura usane agaNita janma-maraNa kiye, jinake duHkhakA kucha ThikAnA hI nahIM / isake bAda vaha pApI jAkara caMpApurImeM cAMDAlina huaa| daiva-saMyogase eka dina vahA~ vaha udambara phala Adi khAneke lie jaMgalameM gaI thI ki sahasA use samAdhigupta nAma yogIndra dIkha par3e / unheM dekha kara sukhakI icchAse vaha dhIre dhIre unake pAsa gaI / ve mauna dhAraNa kiye sthira baiThe the / ve kisIse kucha kahate bolate na the / ve dhyAnameM nimagna the / unako isa taraha dhyAnameM baiThe dekha kara usa cAMDAlinane pUchA ki mahArAja, Apa yaha kyA karate hai ? usake mu~ha isa tarahakA prazna suna kara unakA dhyAna bhaMga huA / vaha usase zAntike sAtha bole ki bhavye, bhaya dvArA Akula hue ye prANI saMsAramai cakara lagAte haiM aura pApake vaza ho kara durgatimeM jAte haiM / itane para bhI jo bar3I kaThinAIse hAtha Ane Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 paJcIsavA~ adhyAya / rron manram .nnnn . antar vAle manuSya-janmako pAkara dharma nahIM karate ve adhama puruSa punaH punaH durgatimeM par3ate hai aura vividha duHkha bhogate haiN| isa lie manuSyako cAhie ki vaha madya, mAMsa, madhu aura paMca udambara phaloMko chor3a de / evaM prANiyoMkI hiMsA bhI na kare / jo manuSya aisA karatA hai-vahI saMsArameM dharma-priya hotA hai / isake sivA rAtri bhojana aura anaMtakAyakA tyAga kare, kabhI binA chAnA pAnI na pIve aura na bahu bIjavAle padArtha khAve / makkhana aura dvidalako chor3a de / isI prakAra do dinake rakkhe hue maThA vagairahako bhI na khAve, phUloMkA khAnA chor3a de aura jina phalomaise dUdha nikalatA hai unheM kAmameM na lAve / kabhI jhUTha na bole aura na corI kare / hamezA zIlako pAle aura parigrahakI maryAdA kare / para vAta yaha hai ki jo zraddhA-pUrvaka ina tyAgImeM buddhiko nirmala rakkhegA phala usIko milegA / aura jo kevala vAhirI dikhAvake lie tyAgI banegA vaha ulTA phala pAvegA-duHkha bhogegA / isake sivA jinadevake batAye mArgakA zraddhAna rakhanA, sadbuddhike sAtha dhyAna karanA aura paMca maMtrakA jApa japanA-yahI AtmAkI svatantratA hai aura yahI sacA dharma hai / isako pAlanA aura isakI bhAvanA karanA manuSyakA pUrA-pUrA kartavya hai / jo sarvottama manuSya-janmako pAkara aise dharmakA pAlana nahIM karatA usa adharmIke lie durgati-rUpI khAr3A khudA huA taiyAra hai hii| isameM jarA bhI sandeha nahIM hai| yo dharmakA upadeza dekara una muninAthane kahA ki, Upara jo kucha bhI kahA gayA hai yaha saba tumheM vidhi-pUrvaka pAlana karanA caahie| muninAthakA yaha pavitra upadeza suna kara usa cAMDAlinane usI kSaNa paMca maMtrako svIkAra kiyA aura yathAyogya pavitra vratoMko lekara madya-mAMsa AdikA tyAga kiyA / isake bAda vaha dharmakA pAlana karatI huI jaba marI taba jAkara manuSya bhavako prApta huii| caMpA nagarI eka subandhu nAmakA dhanyAtmA aura bahuta dhanI vaizya thaa| ise rAja-sammAna prApta thA aura sabhI svajana isakI sevA karate the / isakI strIkA nAma dhanadevI thaa| vaha bar3I catura aura kulako pAlanevAlI kulapAlikA thii| usa cAMDAlinane Akara IsIke yahA~ janma liyA-vaha isake yahA~ putrI huI / usake zarIrase bar3I durgandha AtI thI, isa lie usakA nAma bhI durgandhA par3a gayA thaa| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 pANDava-purANa | vhn An M AAA 1 An A wwxn www venna woman war wars namww. isI purImeM eka dUsarA aura bhI vaizya thA / jisakA nAma dhanadeva yA aura jo bilakula hI daridra thA / usakI strIkA nAma azokadattA thA / isake garbha se do putra hue| eka jinadeva aura dUsarA jinadatta / ye donoM vidyAbhyAsa karate hue thor3e dinoM meM yauvana dazAko prApta hue| eka dinakA jikra hai ki suvandhune Akara ghanadevase bahuta mAna pUrvaka prArthanA kI ki Apa dharmAtmA jinadeva ke sAtha durgandhAke vivAhakI svIkAratA dIjie / rAja- mAnya subandhukI bAta suna kara dhanadeva cupa rahA aura usane socA ki yadi aisA hI bhavitavya hai to use kauna roka sakatA hai / isake bAda subandhune jaba duvArA prArthanA kI taba dhanadevane tatheti kaha kara use apanI svIkAratA de dI / saca hai ki dhanakI caturAIke Age manuSyakI caturAI jarA bhI kAma nahIM detI / yaha bAta java jinadevane sunI taba vaha bar3A saMkaTameM par3A / vaha mana-hI-mana socane lagA ki yadi merI aisI jAyA huI to yaha khoTe karmakA phala hI samajhanA cAhie | yadi sacamuca hI mere sAtha durgaMdhAkA vivAha ho gayA to merA yauvana viphala hI huA / jaise bakarIke galeke stana nissAra hote haiM vaise hI merA yauvana bhI nissAra hai / bar3I bhArI saMkaTakI yaha bAta hai ki durgaMdhAkA pitA eka bar3A bhArI zrImAn aura rAjamAnya maMtravita puruSa hai, isa kAraNa mere pitA usake vacanako kisI taraha bhI nahIM TAla sakate / yadi durgandhA jaisI duSTA, abhAginI, duHkhinI aura dIna-citta strI merI jAyA huI taba to meM phira bhogoMko bhoga hI cukA / aise bure sambandhase to manuSyake lie mara jAnA hI acchA hai / jisa taraha roMgake sambandhase jIvoMko duHkha hotA hai usI taraha bure sambaMdha se bhI pIr3A pahu~catI hai / isa samaya na to usakI A~khoMmeM nIMda thI aura na use khAne pInekI hI sudha thI / sirpha vaha isI eka cintAmeM lIna thA / isake bAda vaha apane chuTakArekA koI upAya na dekha mAtA-pitAMse binA kahe hI ghara se nikala canako calA gayA / vahA~ vaha samAdhigupta nAmaka muniko namaskAra kara unake Age baiTha gayA / munise usane dharmopadeza sunanekI jijJAsA prakaTa kI / uttarameM yogI bole ki jinadeva, jarA sAvadhAna citta hokara suno, maiM tumhAre lie dharmakA svarUpa kahatA hU~ / samyaktva - sahita jJAna cAritrako dhAraNa karanA hI dharma hai aura mokSake arthI puruSoMko ucita hai ki ve ise dhAraNa kareM / chaha kAya ke jImoMkI rakSA karanA, saca bolanA, paradhana aura parAI strIkA tyAga karanA bhI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paccIsavA~ adhyAya | 377 dharma hai / para dhyAna rahe ki yaha tyAga jaba pariNAmoMkI vizuddhike sAtha kiyA aanant gharmakA rUpa pAvegA / nahIM to vaha dharma nahIM, kintu DhakosalA kahA 1. jAyagA | dekho, yaha dharmakA hI phala hai jo jIvako sArabhUta sukhakA kAraNa acchA saMyoga milatA hai aura manacAhI vastue~ prApta ho jAtI haiM / aimA jAna kara he dhIrmana jinadeva, tuma dharma-rUpI amRtako hRdayameM dhAraNa karo / muninAtha ke dvArA dharmakA svarUpa suna kara jinadevako vairAgya ho gayA aura usane vrata dhAraNa kara liye; una vratakA Azraya liyA jo ki saMsAra-sAgara se pAra hone ke lie naukA jaise haiM-- saMsAra se pAra pahu~cAnevAle haiM / isake bAda subandhu ne bar3e haThapUrvaka, nAma aura guNa donoMse hI durgandhA jaisI apanI lar3akIkA vivAha jinadatta ke sAtha kara diyaa| jinadatta usa navor3hAke gAr3ha AliMganakI icchA se use apane ghara liyA gayA aura vahA~ vaha usake sAtha eka zayyA para baiThA / para usake zarIra se nikalanevAlI durgandhako na sakane ke kAraNa vaha bhI mAtA-pitA se kucha vahAnA vanA saverA hote hI ghara se nikala bhaagaa| usake cale jAne para durgaMdhA bar3I duHkhI huI ora apanI jindA karatI huI vilApa karane lagI ki hAya ! maiMne aise kaunase pApa kiye jinase isa samaya mere Upara yaha duHkha Akara par3A / isake vAda jivadattake cale jAne kI khabara jaba durgandhAkI mAtAko milI taba usane durgandhAko apane ghara bulA liyA aura use yaha sIkha dI ki beTI, ava tU dharma meM apanI buddhi lagA / terA kalyANa hogaa| dekha pApakA kaisA burA phala | isake bAda durgaMdhA mAtAke pAsa hI rahane lagI / paraMtu durgaMdha se usake snehiyoMko duHkha hone lagA taba unhoMne use hamezA ke lie hI eka jude makAna meM rakha diyaa| isase vaha bar3I du:khI huI / } { + isake bAda eka dinakA jikra hai ki akSuNNa vratoMkI pAlanevAlI eka ajiMkA usake pitA ghara AI / durgandhAne jAkara use namaskAra kiyA aura par3hagA kara vidhipUrvaka ujjvala AhAra diyaa| apanI sAthakI do arjikA ke sAtha glAni-rahita aura nirmala manavAlI usa arjikAne AhAra lekara kSaNabhara samatA bhAvake sAtha vahA~ vizrAma kiyaa| taba durgandhAne usase pUchA ki AyeM, ye do yuvatI arjikAe~ kauna haiM ? aura inake dIkSita honemeM kyA kAraNa hai 1 uttarameM bharjikA bolI ki ye donoM pahale svargameM saudharma indrakI vimalA aura suprabhA nAmakI deviyA~ thIM / eka samaya ye donoM pUjAke lie udyata hokara apane devake sAtha nandIzvara dIpa gaI aura vahA~ inhoMne harSa ke sAtha jinendra bhagavAna ke caraNa kamaloM kI pUjA kii| isake - 1 pANDava-purANa 48 111 ~~~^^^^^^^^ f Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 pANDava purANa sAtha hI inhoMne gIta, nRtya Adi utsava kara yaha pratijJA kI ki hama manuSya bharameM niyamase tapa kreNgii| isake bAda Ayuko pUrI hone para vahA~se caya kara AI aura bhAkara yahA~ ayodhyAke zrISeNa rAjAkI zrIkAnta nAma rAnIke garbhase putriyA~ huii| inakA nAma hariSeNA aura zrISeNA hai / kucha kAlameM ye yuvatI huI / madanASiSThita inakA ramya rUpa bahuta hI sundara dikhAI par3ane lgaa| taba kalpanAtIta saikar3oM utsavoMke, sAtha rAjAne inake svayaMvarakI taiyArI kii| usa samaya bulAye hue deza videzose 5 bar3e bar3e vidvAna aura maMgala-rUpa gahanoMse maMDita gaja-gaNa Aye aura maMDapameM ikaDe hue / isa samaya apanI kamalA nAmakI vetradhAriNI dAmIke sAtha ye maMDapameM AI aura vahA~ baiThe hue rAjAko dekha kara inheM jAti-smaraNa ho AyA / ye taba apane pahale bhavake pitAoMkI yAda kara, apane gujare hue bhavoMkA hAla kaha kara aura saba bhUpoko vApasa vidA kara vanako calI AI / vahA~ uttama saMyamI jJAnasAgara muniko namaskAra kara unase inhoMne yaha prArthanA kI ki jisameM phira inheM strIparyAya na dhAraNa karanA pdd'e| isake bAda ina donoMne una munise dIkSA lI aura vihAra karatI karatI ye yahA~ AI haiN| - usa arjikAke aise vacana suna kara durgandhA bhI virakta ho kara ! mana-hI-mana bolI ki dhanya hai inako jo ye bar3abhAginI rAja-putriyA~ itanI suMdara aura sukomala hokara.bhI bhogoMko chor3a kara dIkSita huI / aura maiM aisI burI-dehavAlI jisake pAsa durgandhake mAre koI khar3A taka bhI nahIM hotA-sadA du:khinI rahatI huI bhI viSayoMkI vAmchA rakkhU to kahanA par3egA ki merA bar3A bhArI durbhAgya hai-mujha-sadRza abhAginI koI nahIM hai / yaha kaha kara lajjAse nata-mastaka huI usane saMyamake lie usa arjikAse prArthanA kI aura apane mAtA pitAko samajhA-bujhA kara tapa dhAraNa kara liyA-vaha tapasvinI ho gii| isake bAda tIvra tapa tapate aura parISahoMko sahate hue usane bhavyazAntikA ( arjikA ) ke sAtha pRthivI-tala para vihAra kiyaa| eka dinakI bAta hai ki apane pA~ca viTa puruSoM ko sAtha liye vasantasenA nAmakI eka sundarI vezyA vanameM phuNcii| use dekha kara isa du:khinIne nidAna / kiyA ki maiM bhI aisI hI houuN| isake bAda hI jaba use khyAla huA to vaha bar3I pachatAne lagI ki SikAra hai mujhe jo maiMne sukhako jalAMjali denevAlI bAtako hRdayameM sthAna dekara duSTa citta dvArA mithyA pApakA upArjana kiyA / isake bAda , baha ghora tapa tapa kara aura antameM saMnyAsa lekara, prANoMko gar3a acyuta nAma Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wrime m. airmwarmerammar paJcIsavA~ adhyAya / 379 svargameM gaI aura vahA~ jo pahale somabhUti nAma deva thA usakI devI huI / vahA~ usakI pacapana palpakI Ayu huI / usane devoMke sAtha vahA~ mana-cAhe sukhoMko , bhogate hue aura mAnasa pravIcArakA sevana karate hue bahuta samaya bitaayaa| , , isake bAda ve deva vahA~se caye aura hastinApura ke rAjA pANDakI kuntI aura madrI donoM galiyoMke garbhase uttama putra hue / dekho jo pahale somadatta thA vaha to tuma nirbhaya yudhiSThira hue ho / somila nAma tumhArA jo bhAI thA vaha yaha nirbhIka bhI huA hai| aura zatruko jItanevAlA yaha arjuna somabhUtikA jIva hai| tuma loga tIna jagatameM prasiddha ho aura apane hI bala dvArA unnata hue the| isI taraha jo dhanazrIkA jIva yA vaha madrIkA putra mahAn nakula aura mitrazrIkA jIva tumhArA choTA bhAI sahadeva huA hai| evaM jo pahale sukumArikA (durgandhA) thI vaha kApilyapurIke pati drupada rAjA aura dRr3hagyA rAnIkI draupadI nAmakI putrI huI / isane pahale bhavameM samiti, guti, vrata aura utama bhAvanA Adi dvArA jo puNya paidA kiyA thA usake prabhAvase to yaha uttama rUpa aura kAntivAlI huI aura bhoga-upabhogakI ise pUrNa sAmagrI prApta huI / aura vasantasenA nAmakI vezyAko dekha kara jo nidAna kiyA thA yaha usakA prabhAva hai jo sAre saMsAra isakI yaha apakIrti ur3I ki dropadIke pA~ca pati hai-vaha paMcabhArI hai / pAta yaha hai ki jIva mana, vacana aura kAya dvArA jisa tarahake karma karatA hai use vaisA hI unakA phala bhI bhoganA par3atA hai| jaise ki khetameM jaisA vIja, boyA jAtA hai vaimA hI phala hotA hai| aisA jAna kara jo sukRtI puruSa haiM unheM cAhie ki ve pApase dUra raheM aura dharmakA sevana kareM, jisake prabhAvase saMsArameM sava sukha mAta hotA hai| pahale bhavameM yudhiSThigne jo ujjvala cAritra dhAraNa kiyA thA yaha usIkA phala hai jo isa bhavameM unakI satya-janya kIrti huii| evaM bhImane pahale bhavameM joM vaiyAvRtya kiyA thA usakA yaha phala hai ki yaha vairiyoM dvArA durjaya atyanta balI huaa| pArthane jo pavitra cAritrako dhAraNa kiyA thA usakA yaha phala ' milA ki yaha dhanuSa-kalAkA acchA jJAtA' dhanurdhara huA / nAgazrIke Upara isakA tava ati sneha thA / yahI kAraNa hai ki dropadI para isakA aba bhI bahuta 'meha hai| kyoMki prANiyoMkA atyanta sneha pUrva bhavake, nimittame hI hotA hai / isI prakAra dhanazrI aura mitrazrI nAmakI dA brAhmaNa striyoMne jo koko nAza karaneke lie samyaktva-sahita ujjvala tapa rUpI vicitra cAritra dhAraNa kiyA thA 'yaha usIkA prabhAva hai jo ve donoM yahA~ Apake ati pyAre aura prasiddha Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 nakula aura sahadeva bhAI huI haiM / isa prakAra neminAtha bhagavAnake dvArA apane bhavya bhacako suna kara pAMDava bar3e zAnta hue / unake cittameM, jo udvega thA vaha aba eka dama jAtA rahA / jo isa tarahake zubha bhAvavAle haiM, saMsAra vanake lie dAvAnaka haiM, jinavANI rasika haiM, vikAra bhAvase rahita haiM, atyanta pavitra aura karma banake lie afs haiM aura jinhoMne jina yatiyoMke AcaraNa kiye haiM ve sudhI tumheM siddhi deN| pANDava-purANa !.. * ~*~* cira kAla ghora tapa tapa kara jinhoMne brAhmaNake bhavameM bahuta puNya saMcaya kiyA, khoTe karmoM kA nAza kara uttama deva pada pAyA, bAda vahA~ke sarvottama sukhoMko bhoga vahA~se yahA~ A rAja-pada mApta kiyA - manuSyoMke mukuTa hue, yuddhameM duryodhana Adi rAjoMko jo ki bar3e hI saMmarazAlI the, parAjita kiyA, harikI sahAya pAkara jo mahA samudra pAra karaneke lie samartha hue tathA mahA samudrako pAra kara dropadI ko lAye ve vairiyoM para vijaya pAnevAle amara jaise pA~coM pANDava jayavanta raheM / chabbIsavA~ adhyAya | kSetra eka una pArzvanAtha prabhuko praNAma hai jo macandra ke Azraya sthAna haiM, haiM, prANiyoMke pAlaka haiM aura jinake suhAvane pArzvabhAgoM meM sadA hI baiThe rahate haiM / isake bAda sura-asura aura nara- pUjita neminAtha prabhuko namaskAra kara, hAtha jor3a mastaka para lagA pANDava bole ki prabho, jisameM duHkhakI jvAlA zarIra rUpI vRkSoMko bhasma kara rahI hai, karAla kAla dvArA jo bar3A gahana haiM, nAnA durjaya duHvarUpI khoTe mArgoM se durgama aura manuSyoM ke lie bar3A bhayAnaka hai, aneka krUra karmajinake udayameM A rahe haiM aise prANiyoMkA jo sthAna hai, tathA jo khoTe bhAtroMrUpI biloM dvArA bharA-purA aura bhISaNa hai aise saMsAra meM jo bhaya trasta prANI janma-maraNa ke cakkara lagA rahe haiM ve satra eka Apake zaraNa binA hI duHkhI ho rahe haiM / yadi unheM ApakA zaraNa mila jAtA to ve kabhIke pAra ho gaye hote / 1 zrIpAla bhavya varga jo ki vividha janma-rUpI jalase saba dizAoMko lA~ghatA hai; klezakI laharoM se paripUrNa hai, duSkarma rUpI jisameM vividha vaDavAnala haiM aura khoTe bhAvarUpI bha~vara uThA karate haiM aise saMsAra samudra se prANiyoMko tAraneke lie Apa advitIya naukA haiM / 1 1 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 wwwwwwww nannan i * he dharmeza, pApa karmoMne hameM saMsAra rUpI aMdhakUpameM girA rakkhA hai, ataH kRpA kara Apa dharma-rUpI hAthakA sahArA dekara hamArA uddhAra kIjie / prabho, ima saMsAra rUpI jaMgalameM par3e hue haiM, so Apa hameM dharmakI savArI dekara bahuta jaldI mokSa-kSetra meM pahu~cA dIjie / Aja hI hamArA ber3A pAra kara dIjie / he dakSa, Apake prasAdase aba hama bahuta jaldI ziva prApta karanA cAhate haiM / ataH Apa hameM vaha dIkSA dIjie jo ki hamArA kalyANa kara de / isa taraha prabhuse prArthanA kara pAMDava dIkSA ke lie udyata ho gaye / isake bAda unhoMne manuSyoM dvArA stutya mAjya rAjya putroMko saupA aura kSetra, vAstu Adi bAhya tathA mithyAtva Adi aMtaraMga parigrahakA tyAga kara, kezaloMcaM kara, teraha prakAra cAritra dhAraNa kara jinadIkSA dhAraNa kI / 4 inake sAtha hI kuntI, subhadrA aura dropadIne rAjImatI arjikAke pAsa jAkara kezoMkA loMca kara saMyama dhAraNa kiyA / inake atirikta usa samaya saMsArase bhayabhIta hokara aura bhI bahutase rAjA tathA bandhu-gaNa zubha pariNAmoM ke sAtha dIkSita hue 1 1 1 7 isake bAda jagadguru gariSTha yudhiSThirane binA kisI kaSTake niSThura moha-mallako jItA | bhavya sampadAke bhAvuka, pApase DaranevAle lekina nirbhaya tathA saMsArabairIke lie maya denevAle bhImane bhI moha para vijaya pAI / samuddhara dhanaMjayane cicameM mukti-rUpI vadhUko sthAna diyA aura pratike sAtha ArAdhanAoMkoM ArAdhA / evaM madrIke putroMne bhI dravya, paryAya AdikA anubhava kara, parigrahase vimukta ho, nAsAdRSTi dhyAna lagA uttama tapa kiyA / isa taraha karmoM ke zamanake lie udyata hue pA~coM hI pAMDavoMne dRr3hatA se pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti, pA~ca indriyoMko vaza karanA, chaha Avazyaka pAlanA, kezaloMca karanA, nagna rahanA, snAna nahIM karanA, bhUmimeM sonA, daoNta nahIM ghonA aura eka bAra dinameM khar3e AhAra lenA - ina mUla guNakA pAlana kiyaa| isake bAda uttara guNoM kI bhAvanA karate hue una dhIra dharmAtmA tapodhanoMne dharma-dhyAna kiyaa| guptiyoM dvArA AtmAko rakSita rakhate hue gauravakaM sAtha dvAdazAMgakA manana kiyA | isa prakAra apane vIryako pragaTa kara una guNAgraNI pAMDhaboMne niHzaMka hokara neminAtha prabhuke pAsa kaThina tapa kiyA aura karmoke nAza ke lie udyata hokara una narottamAne' karmoM kI khUba nirjarA kI / unhoMne chaha, chaha sAta sAta upavAsa kiye aura pAraNAke dina kevala battIsa grAsa mAtra AhAra lekara avamaudarya kiyA / mArga, ghara, galI AdikI pratijJA dvArA vRttiparisaMkhyAna * chabbIsavA~ adhyAya | // ~~^^^^^~ www " Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa kara bhojanakI icchAko rokA | pAraNA karate hue rasaparityAga kiyA zUnyAgAra, guhA, vana, pitRvana (mazAnabhUmi), vRkSoMke koTara, pahAr3a aura nirjana sthAna jaise bhayAvane sthAnoMmeM siMhakI bhA~ti nirbhaya hokara zayyA-Asana lagAyA / zarIra se mamatA bhAva chor3a kara corAhe Adi jagahameM kAya- kleza kiyA / isa prakAra chaha bAhya tapakA AcaraNa karate hue aura nirviza vividha tapa karate hue pAMDava parvata Adi sthAnoMmeM Thahare / vahA~ AtmAkI aura vratakI zuddhike lie ve AlocanA Adi bhedase dasa dasa prakAra prAyazcitta karate; jJAna-darzana- cAritra aura upacAra ke bhedase cAra prakArakA vinaya pAlate cAritrAcaraNake lie udyata ho AcArya Adike bhedase dasa prakAra vizuddhi karanevAlA vaiyAhRtya pAlate; dhyAnakI siddhike lie bAcanA, pRcchanA, AmnAya, anuprekSA aura dharmopadeza evaM pA~ca prakArakA svAdhyAya karate; kaSAya aura AtmAkA bheda samajha kara nirjana sthAnameM zarIra se mamatA chor3ane rUpa vyutsarga karate; aura AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya aura saMsthAnavicaya nAma cAra prakAra dharmadhyAna sAdhana karate | isa prakAra tapa karate hue una dhIravIroMne zukla nAmake pahale zukladhyAnako sAdhA / isa taraha chaha prakArake bhItarI tapako tapa kara una karmazUraune kamako atyanta kamajora kara diyA, jisa taraha ki garur3a sA~poMko kamajora kara DAlatA hai / dekho, tapakA aisA prabhAva hai ki usakI bajahase hRdayameM kisI tarahakI bhI vyAdhi sthAna nahIM pAtI / basa vahI kAraNa huA jo tapa tapate hue pAMDavoMke pAsa vividha-samRddhi, upasthita ho gii| tapake prabhAvase hI ve khUba RddhizAlI hue / garaja yaha ki pAMDavoMne cAhie jaisA bAraha prakArake tapako tapA, jisake prabhAva se unheM vividha RddhiyA~ prApta huii| ve bar3e dharmAtmA the / yahI kAraNa hai ki ve sabhI prANiyoMme maitrIbhAva, adhika guNavAloM se pramodabhAva, duHkhI, daridrI jIvoMse karuNAbhAva aura viparIta calanevAloMse madhyasthabhAva rakhate the / hamezA apane zuddha-buddha-niraMjana AtmAkI bhAvanA karate aura bAraha bhAvanAoM dvArA use sthira rakhate the / AtmAko AtmAmeM kIna rakhate the / isase unakI AtmAyeM ratnatrayakA svaccha prakAza ho kara moharUpI a~dherA jar3a mUlase naSTa ho gayA / unhoMne zuddha cinmaya AtmAmeM lIna ho kara bar3I dhIratA ke sAtha tiryaJca, manuSya aura devoMke kiye ghora upasagako sahA aura nirmaLa citta dvArA bhUkha-pyAsa Adi parISahoMko jItA / ve brahmavArI the, dhIra ye, apramAdI the, cAritrake pAlanevAle ye aura pavitra tathA hAvIke jaise s Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PayenARN undhIsavA~ adhyAya / 283 nirbhaya the| ve vizuddha-citta saMyamako dhAraNa kara moha aura pramAdako kSINa kara cuke the aura dhyAna dvArA rahe-sahe pApa-samUhako aura kSINa karanA cAhate the| isake bAda vihAra karate karate ve saurASTra dezameM pahu~ce / eka samayakI bAta hai ki vahAM unhoMne zatrunaya girike zikhara para dhyAna diyaa| ve paMca parama padakA smaraNa karate hue dhIratAke sAtha zatrunaya giri para kAyotsarge dhyAnase sthita hue| aura thor3e hI kAlameM AtApana Adi yoga dvArA. siddhike sAdhaka ghorase bhI ghora upasarga sahaneke lie samartha ho gaye / una tapanoMne vahA~ sthita ho kara akSaya, parama zuddha, cinmAna aura zarIrase bhinna paramAtmAkA dhyAna kiyaa| isa prakAra yogI pADava nirmala cittake sAtha nirmamatva bhAva dhAraNa kara vahA~ sthita ye / isI samaya acAnaka vahA~ duryodhanakA mAnanA krUcitta kurmaghara jo ki bar3A duSTa aura vaja zaTha thA, A gayA / vaha duSTa unheM dharmadhyAnameM sthita dekha kara mAra DAlane ke lie taiyAra huA / vaha mana-hI-mana socane lagA ki mere mAmAko mAra kara ye madamaca pANDava yahA~ A chipe hai / aba to maiMne ineM dekha liyA / aba ye kahA~ jAyage / isa samaya badalA leneke lie mujhe pUrA avasara A milA hai| kAraNa ki ye dhyAnameM ArUr3ha ho rahe hai, ataH yuddha jarA bhI nahIM kareMge / isa lie maiM ina vAcaMyama (maunadhArI) aura yama'arthAt janma marake lie pratijJA-bada tathA balI ho kara bhI nirbala mAniyoM ko pUre tiraskArake sAtha hI kyoM na mAru-mujhe avazya hI aisA karanA cAhie / isake bAda usane loheke solara AbhUSaNa banavAye aura, unheM jalatI huI AgameM khuba tapA kara apike jaisA hI hAla krvaayaa| isake bAda usane jalatI huI jvAlA jaise lohake mukuTako unake , mastaka para rakkhA, kAnoMmeM kuMTala pahinAye, galemeM hAra DAle, hAthoMmeM kar3e aura kamarameM karadhauniyA~ pahinAI / pA~voMmeM laMgara aura maMguliyoM pradariyA~, pahinAI / usa dharmahIna , adhIne isa taraha unheM duHkha deneke lie tape hue kAla, loheke gahane pahinAye aura pUrA-pUrA duHkha diyA / una zAniyoM ke zarIrameM kyoM hI ve bhUSaNa pahinAye gaye ki usI kSaNa .. unakA zarIra jalane lagA, jaise ki Agake yogase kATha jalatA hai / unake maLate hue zarIrase 'saba, dizAoMko vyApta karanevAlA vaisA hI ghora dhuAM nikalA; jaisA, lakar3Ike jalanese abhimase dhuMA nikalatA hai / isa samaya apane zarIroMko jalatA dekha kara una zreSTha,pAMDavoMne dAhakI zAnti ke lie hRdayameM dhyAnarUpI akako sthAna diyA / jina, siddha, sarva sAdhu aura sare dharmakA nanhoMne Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANDava-purANa / NAAma Azraya liyA ve rattama maMgala aura zaraNa-rUpa haiM / ava AtmAko nahIM, kintu zarIrako jalAtI huI Agane eka vipula rUpa dhAraNa kiyA aura jisa taraha vaha eka kuTIko jalAtI huI gagana-talameM phailatI hai usI taraha gagana talameM phaila gaI / veM socane lage ki agni mUrta hai, ata eva yA mUrta zarIrako hI jalA sakatI hai hamAre amUrta AtmAoMko to yaha cha bhI nahIM sakatI, kyoMki sahaza para hI sahazakA paza calatA hai / yaha AtmA zuddha-buddha aura siddha hai; nirAkAra aura niraMjana hai, upayoga-maya aura mAtA-dRSTA tathA niratyaya hai / yaha tIna prakArake karmoMse judA hai / dehake barAbara hai| parantu dehase bhinna hai / anaMtajJAna Adi anaMta catuSTaya dvArA samujvala hai / isa taraha Atma-svarUpakA vicAra karane karate ve vipakSa ke kSayake lie anuprekSAoMkA ciMtana karane lge| zuddha Sanale yoM vicAra karane lage ki saMsArameM jIvoM kA jIvana kSaNa-sthAyI hai-meghakI bhA~ti naSTa honevAlA hai / phira isameM sthiratAkA bhAna to ho hI kaise sakatA hai| zarIra caMcala hai, yauvana vRkSakI chAyA-tulya hai yA jalake baloM jaisA hai, tayA citta megha-tulya hai| viSaya, padArtha vagairaha java ki cakravartiyoMke yahA~ bhI sthira nahIM rahate taba auroMke pAsa sthira rahanekI to kathA hI kyA hai / ataH , vidvAnoMko cAhie ki ve mokSakI siddhike lie viSayoMko svayaM hI chor3a deM aura isa vinazvara zarIra dvArA avinazvara padako sAdhanemeM kucha bhI uThA na rakkheM-isImeM unakI buddhimAnI hai / saca pUcho to isa lokameM apane AtmAke sivA aura koI bhI vastu sthira nahIM hai / saba indra dhanuSakI bhA~ti kevala dekhane mAtrake lie miya hai| vAstavameM saMsArameM koI miya vastu nahIM / yadi koI miya vastu hai to vaha eka AtmA hI hai / jaba ki saMsArameM bharatacakrI Adike jaise mahApuruSoMkA jIvana bhI sthira nahIM dekhA gayA taba phira he Atmana, tU vyartha hI kyoM duHkha karatA hai| apane janmako saphala kyoM nahIM karatA / tujhe to yaha cAhie ki tU apane eka kSaNako bhI vyartha na jAne de| . iti anityAnuprekSA / jisa taraha ki azaraNa vanameM siMhoM dvArA ghera liye gaye mRgake baceko koI bhI bacAnevAlA nahIM hotA usI taraha jaba isa jIvako yamake naukara ghera lete haiM taba ise koI bhI bacA nahIM sktaa| yaha yamarAja aisA balI hai ki jIvako cAhe zastradhArI subhaTa, * bhAI-bandhu aura hAthI ghoDe vagairaha kyoM na ghere raheM para bA kabhI chor3anekA nahIM; jaise bichI ko nahIM chor3atI--paka kareM Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chabbIsavA~ adhyAya / 385 zaTase pakar3a letI hai| ataH kahanA cAhie ki maMtra, yaMtra Adika AtmAke lie koI bhI zaraNa nahIM hai| eka mAtra zaraNa hai apanA kiyA huA puNya / jisa taraha samudra ke bIca jAkara jisa pakSIne naukAkA sahArA chor3a diyA usake lie koI bhI zaraNa nahIM hotA usI taraha ghAyu karmake pUrNa ho jAne para isa pANIke lie koI zaraNa nahIM hotaa| jaba ki surendra bhI apanI deviyoMkI kAlakIcAlase rakSA karaneko samartha nahIM hotA taba dUsarA kauna hai jo usase he Atman , terI rakSA kara sake / tAtparya yaha ki cidrUpa, kAla dvArA agamya, avinavara aura zuddha AtmAke vinA mohita-citta prANiyoM ke lie aura koI bhI zaraNa nahIM hai-eka AtmA hI zaraNa hai| iti ashrnnaanuprekssaa| ___AcAryoMne saMsArake paoNca bheda vatAye hai / dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva / isa pA~ca prakArake saMsArameM isa jIvane aise anaMta cakara lagAye haiM jinakA eka ekakA kAla bhI anaMta hai aura eka ekakA aneka bAra nambara AyA hai| phira he prANI, tU zubhakI AzA kara saMsArameM vyartha hI kAheko anurakta hotA hai| apane cidrUpa AtmAmeM hI lIna kyoM nahIM hotA / dekha, aisA karanese tujhe saMsArameM cakara lagAneke sivA aura kucha bhI lAbha na hogA / ___ iti sNsaaraanuprekssaa| he Atmana, saMsArameM cakkara lagAtA huA tU janma-maraNa, lAbha, alAbha, sukha-duHkha aura hita-ahitameM akelA hI hai--koI bhI terA sAthI nahIM hai| jo bandhu-bAndhavake rUpameM tujhe najara Ate haiM ve saba svArtha ke sage haiN| ve tujhase bhinna hai / tU hI eka kA~kA kartA hai aura tU hI akelA unakA bhoktA hai| yaha zarIra bhI terA sAthI nahIM, phira tU ise chor3a kara muktike lie yatna kyoM nahIM karatA / eka cidrUpa, rUpAtIta, niraMjana, svAdhIna aura karmase bhinna sukharUpaAtmAmeM lIna ho| - iti ektvaanuprekssaa| dekha, karma bhinna hai, kriyA bhinna hai aura deha bhI tujhase bhinna hai, phira tU aisA kyoM mAnatA hai ki ye indriyoM ke viSaya Adi padArtha mere haiM-mujhase abhinna hai, maiM deha-rUpa huuN| tU apane cittameM aisA khyAla bhUla kara bhI mata lA / saca to ,, yaha hai ki yaha terA zarIra saoNpako kA~calIke jaisA hai / jisa taraha kaoNcalI sA~pake 'cAroM ora lipaTI rahatI hai usI taraha yaha tere cAroM ora lipaTA huA hai| tU dehase bilkula hI bhinna hai, jJAnI hai, cAritradhArI hai, darzana-sampanna hai yA.. yoM kahie ki ratnatrayakA piTArA hai, karmAtIta hai, zivAkAra hai aura AkAra rahita hai| iti, anytvaanumekssaa| pAmApa-purANa 49 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 paannddv-puraann| an-Mmm . . . madurana. . . .. .la he Atman , yaha zarIra mAsa, haDDI, loha vagairahakA banA huA hai, viSTAkA khajAnA hai, meda, carma aura kezoMkA ghara hai| isameM tU cittako anurakta kyoM karatA hai--ise kyoM apanAtA hai |.dekh to sahI ki isake sambandha mAtrase hI ekase eka bar3ha- / kara pavitra vastue~ bhI kSaNa bharameM apavitra ho jAtI hai / phira kaunasA aisA kAraNa hai ki jisako dekha kara tU zukra-zoNitake piTAre isa zarIrase moha karatA hai| terA kartavya to yaha hai ki tU sava azuciyoMse rahita, saba zarIroMse bhinna, jJAnarUpa, nirAkAra aura cidrUpa AtmAko hI sadA bhje| iti azucitvAnumekSA 1 jisa taraha samudra meM par3I huI sachidra naukAmeM chidra dvArA jala AtA hai usI taraha saMsAra-samudrameM par3e hue prANiyoMke bhI mithyAtva Adike nimittase karmoMkA Asrava hotA hai / pA~ca mithyAtva, bAraha avirati, paccIsa kaSAe~ aura pandraha yoga ye Asravake bheda haiM / Asravake nimittase jIva saMsAra-samudrameM kAThakI nA~I tairA karatA hai / isa lie tujhe cAhie ki tU AsravoMko chor3a kara eka cidrUpa-zAzvata AtmAko bheje|| iti AsavAnumekSA / Asravake roka deneko saMvara kahate haiM aura vaha saMvara samiti, gupti, anuprekSa, tapa aura dhyAnake dvArA hotA hai / dekho, kokA saMvara ho jAne para phira AtmA saMsAra-samudrameM nahIM DUvatA; kintu apane iSTa pada para pahu~ca jAtA hai / ataH he Atmana, tumhArA kartavya hai ki tuma sadA kAla akleza-gamya aura AtmAdhIna mokSamArgameM buddhi do-vyartha hI vAhya ADambarameM bhUla kara mata bhaTako / iti sNvraanubhekssaa| ratnatrayake nimittase pahaleke ba~dhe hue kamaukI nirjarA hotI hai / jisa taraha cetana kI gaI Aga dvArA dAhya vastu niHzeSa jala jAtI hai vaise hI nirjarA dvArA pahaleke ba~dhe hue saba karma naSTa ho jAte haiM / nirjarAke do bheda haiN| eka savipAka aura dUsarI avipAka / inameM pahalI to sarva sAdhAraNake hotI hai aura dUsarI vratadhArI muniyoM ke hotI hai| aura yahI vAstavameM kAmakI hai / he Atmana, saMvara ho jAne para jo karmoMkI nirjarA hotI hai usase tumhAre kevalI hone meM jarA bhI dera nahIM raha jaatii| kyoMki jisa nAvameM pAnI AnekA rAstA banda kara diyA gayA aura pahalekA pAnI ulica diyA gayA usameM phira na to pAnI A sktaa| hai aura na pAnI raha sakatA hai| iti nirjarAnumekSA / ___ kaTi para hAtha rakha kara, pA~va phailA kara khar3e hue puruSake jaise AkArakA yaha loka Ayananta rahita akRtrima hai-ise kisIne banAyA nahIM hai| isameM bhANI anike vaMza hokara bAra-bAra cakara lagAyA karate haiN| kyoMki - niSita Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chabbIsavA~ adhyAya / bAta hai ki kAraNa samartha rahate hue kabhI kAryakA kSaya nahIM ho sakatA / urddha, madhya aura adha:ke bhedase huI lokakI vicitratAko dekha kara svasavedanakI middhike lie he Atmana, tuma zAnta ho tAki tumheM sukha mile| iti lokaanuprekssaa| he Atpana , pahale to bhavyapanA hI durlabha hai aura bhavya hokara bhI manuSyajanma, uttama kSetra aura uttama kula pAnA uttarottara durlabha hai / kadAcit uttama kula bhI mila gayA to satsaMgatikA pAnA bahuta durlabha bAta hai / mAna lIjie ki kabhI satsaMga bhI mila gayA aura dharmabuddhi na huI to usakA pAnA bhI vyartha hI gayA / jaise ki dhAnya adhikatAse ugA aura usameM yadi bAla na nikalI to vaha usakA adhikatAse uganA kauna kAma aayaa| evaM kabhI dharma bhI hAtha A gayA to phira munidharma pAnA durlabha hI hai aura usake mila jAne para bhI Atmabodha honA koI ha~sI-khela nahIM; kintu atyaMta durlabha hai / yadi saubhAgyase kadAcit svAtmabodha ho gayA jo ki yogIndroMko hI hotA hai, to usakA phira sadA hI cintana rahatA hai, vaha phira nahIM chUTanA / jaise kisIkA dhana corI calA jAtA hai yA aura kisI taraha kho jAtA hai to use usake mana karanekI sadA hI cintA rahatI hai / garaja yaha ki yogI droMke honevAlA svAtpa-bodha huA ki vaha phira AtmAse judA nahIM hotaa| isI lie kahA jAtA hai ki AtmalAbhake sivA na koI jJAna hai, na sukha hai, na dhyAna hai aura na koI parama pada hI hai| jo kucha bhI hai vaha eka Atmabodha hI hai, ataH buddhimAnoMko cAhie ki Atmabodhako pAkara phira ghuddhiko na bulAveM / kyoMki jisake hAtha cintAmaNi ratna A gayA vaha kAcake lie buddhi kare yaha ThIka nhiiN| iti bodhidulamAnupekSA / usa jinadharmakA sadA sevana karanA ucita hai jisake prabhAvase manuSya uttama-uttama padoMko pAkara sarvottama sukhoMko bhogatA hai| vaha durlabha dharma dasa tarahakA hai| yogIjana isa dharmako teraha prakArake cAritrake rUpameM pAlate haiM aura muktipada pAte haiM / dekho, uttama dharma ,vahI hai jo ki jIvako du:khakI avasthAse nikAla kara ziva rUpa sudhA-dhAmameM pahuMcA de| mohase utpanna hue vikalpoMko chor3a kara zuddha cidrUpameM lIna honA bhI dharma hai / aura AtmAkI vizuddhiko bhI dharma kahate haiN| yahI dharma AtmAko mukti denevAlA hai / yAda rakhane kI bAta hai ki jaba taka AtmAkI zuddhi nahIM hotI taba taka jIvoMko heya-upAdeyakA jJAna bhI nahIM hotA / evaM AtmAkA dhyAna hI ucA dharma hai aura vahI uttama tapa hai / isake binA AtmAko heya-upAdeyakA jJAna ho hI nahIM sktaa| iti dhrmaanupekssaa| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . warmirmwwwnwww.neuwww. xxx. wwwwwwwe 388 paannddv-puraann| vwomewww wwer . isa prakAra anupekSAoMkA ciMtana karanese unakI viraktatA bilkula hI acala ho gii| saca hai ki samartha kAraNa milane para satpuruSoMkA zIla-svabhAvasthira ho jAtA hai / unhoMne zarIra Adi parigrahako tRNakI barAbara bhI na samajhA / buddhimAn jana amRta hAtha laga jAne para viSako kabhI pasaMda nahIM karate / isa taraha manoyogako roka kara, zuddha yogakA Azraya le tIna pANDavoMne to bahuta jaldI kSapazreNI para ArohaNa kiyA; aura prabuddha hokara zuddha dhyAnake vala nirvikalpa cittase AtmAkA dhyAna kiyaa| ve adhaHkaraNakA ArAdhana kara apUrva karaNa para car3he aura bAda anivRttikaraNa para pahu~ce / evaM pariNAmoMko zuddha karate hue unhoMne apramataguNasthAnase lekara kSINakaSAya taka tiresaTha karmaprakRtiyoMkA nAza kiyA aura kevalajJAna upArjana kara tathA vAda aghAtikarmoko bhI nAza kara tIna pAMDava antakRt kevalI hokara mokSa gaye yudhiSThira, bhIma aura arjuna zivadhAma pahu~ce / ve siddhagati lAbha kara samyaktva Adi ATha guNa tathA anaMta sukhake bhoktA hue / aba unheM na to pA~ca prakArake saMsArakI bAdhA rahI aura na kSudhA Adi aThAraha doSoMkA koI jaMjAla rahA-ve nirdoSa aura anaMta sukhake bhoktA hueM / jinake sava manoratha pUrNa ho gaye haiM aura jo anaMtAnaMtakAla abhaya-mokSa-ke sukhako bhogeMge ve siddha pANDava hameM bhI siddha-pada deN| isa prakAra una tInoM pAMDavoMko kevalajJAna aura nirvANakalyANa donoM eka sAtha hue jAna kara tatkSaNa devagaNa Aye aura unhoMne unake jJAna aura nirvANa kalyANakA mahotsava mnaayaa| - udhara pApa-rahita nakula aura sahadeva cittameM kucha asthiratA ho jAneke kAraNa svargake sanmukha hue / upasarga sahate hue mare aura jAkara sarvArthasiddhimeM ahamindra hue / vahA~ ve taitIsa sAgara taka sukha-bhoga bhogeMge / bAda vahA~se caya kara manuSya-lokameM manuSya hoMge aura phira Atma-sAdhana kara tapa dvArA siddha hoMge-zivadhAma jAveMge / isI prakAra rAjImatI; kuntI, subhadrA aura dropadIne bhI dharma-sAdhanake lie tatpara hokara samyaktvake sAtha-sAtha vrata dhAraNa kiye aura cirakAla taka zuddha bhAvoMke sAtha unakA pAlana kiyA / ve a'yuke anta cAra ArAdhanAoMko ArAdhate hue saMnyAsa dhAraNa kara solahoM svarga gaI aura strI-liga cheda kara vahA~ unhoMne deva-pada pAyA-ve saba sAmAnika deva huI / isake bAda bAIsa sAgara taka vahA~ke sukha bhoga kara jaba ve vahA~se Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chabbIsavA~ adhyAya | 1 cyuta hoMgI tatra manuSya-lokameM A, nara-janma dhAraNa kara tapa kareMgI aura dhyAnake yoga se karma-kSaya kara zivadhAma jAyeMgI / wwwwwwwwwwwwwww isake bAda jJAnI nemipa bhI vividha dezoMmeM vihAra karate raivataka pahAr3a para Aye / aba unakI Ayu sirpha eka mahIne kI raha gaI thI / vahA~ unhoMne vacanayoga roka kara yoganirodha kiyA aura paryakAsana lagA niSkriya sthita hue / isake bAda ve antake guNasthAnameM zeSa rahIM pacAsI prakRtiyoMkA nAza kara zuklapakSakI saptamIke dina pA~ca sau chattIsa yogiyoMke sAtha muktidhAma padhAre / unake nirvANa mahotsava ke lie saba sura-asura Aye aura prazuke guNoMko cAhate hue nirvANa -kalyANa kara apane apane sthAna cale gaye / ! jo kramase viMdhyAcala para bhIla hue, uttama guNoMke dhAraka vaNika hue, imaketu deva hue, ciMtAgati vidyAdhara rAjA hue, sumanA mahendra hue, parAjita rAjA hue, acyutendra hue, sumatiSTha rAjA hue aura antameM jayaMta vimAnameM ahamindra hokara yahA~ nemiprabhu hue -- ve nemiprabhu hama sabakI rakSA kreN| ve pAMDava lakSmIdeM jo pahale paramodayazAlI brAhmaNa ho, tIvra tapa kara acyuta svarga meM deva hue aura vahA~ se caya kara yahA~ yudhiSThira, bhIma, arjuna, nakula aura sahadeva hue tathA pIche tapa kara tIna mokSa gaye aura annake do madrI suta svargadhAma gaye / jo dIptizAlI deva haiM, pApa-darpa-rUpI dAbake lie anike kaMda haiM, bhayako dUra karanevAle haiM, divya cakSu aura divya vIryazAlI haiM, kIrtike dAtA haiM, zama-damase yukta hai, mahAn dIptizAlI dehake dhAraka hai aura sarvadarzI haiM ve duritako dAraNa karanevAle prabhu hameM ziva deM / 1 kahA~ to zrI gautama Adi dvArA kahA gayA pAMDavoMkA vizAla carita aura kahA~ merA alpa jJAna jo pUrNapane karmarUpI AvaraNa se Dha~kA huA hai / yadyapi mere jJAnakI isa vizAla carita ke sAtha kucha bhI tulanA nahIM ho sakatI to bhI maiMne isake racanekA jo prayatna kiyA hai yaha merI dhRSTatA hI hai / maiMne jo isa uttama kathAke kahanekA sAhasa kiyA hai vaha vaisA hI hai jaimA bAlaka tArAgaNake ginane kI koziza karate haiM, meMdaka samudra ke jalakI thAha lenekA yatna karatA hai aura bhIru puruSa apane parAkramako dikhAnekA sAhasa karatA hai / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / pANDava-purANa! mun nannnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww ____ maiM aise sAdhuoMkI hRdayase cAha karatA hU~ jo uttama zAkhake kSaNa haranevAle aura paratoSa denevAle haiN| mujhe una asAdhuoMkI jarUrata nahIM jo prayatna dvArA race gaye zAstrameM bhI doSa batAte haiM aura parako dUSaNa dete haiM / bhUtala para jo parakArya karanemeM anurakta sAdhu-puruSa haiM unakA svabhAva hI aisA hotA hai ki ve doSa dekha kara bhI kisI para vikAra bhAva nahIM dikhAte; kintu caMdramAkI bhaoNti hI nija karoM (kiraNoM aura hAthoM) dvArA nakSatra-vaMza-vibhava hote hue bhI auroMko paritoSa dete hai / aura jo tAmapta svabhAvase pUrNa haiM ve nirantara uttama mArgako vigAr3anemeM hI dattacitta rahate haiM, kumArga para cala kara apane Apako bhI kIcar3ameM layor3ate haiM aura lokameM ajJAnAMdhakArakA prasAra karate haiM / dekhie saMsArameM acche pure jo jo puruSa hue yadi jagaha jagaha unake acche aura bure kRtya na bhare-par3e hote to phira logoM ko acche burekI pahicAna hI kaise hotI; jaise kAcake abhAva meM ratnakI pahicAna nahIM ho sktii| maiM una sAdhuoMkI kyA prArthanA karU~ jo para guNoMko hI sadA kahate aura sunate hai; parAye dorSoMko kabhI na.kahate aura sunate / aura na bhUleM ho jAne para ve hitakArI daMDa hI dete haiM / ve toSa-bhAvake nidhAna sAdhu saMsArakI zobhA bddh'aaveN| mai una duSToMkI prazaMsA karatA hU~ jo parAye doSa kahane ke lie sadA hI TakaTakI vaoNdhe rahate hai aura jahA~ doSakA leza mAtra bhI pAyA ki use sAre saMsArameM gAte phirate haiM aura kahate haiN| ki".amukakI kRti sArI hI isI taraha taraha doSoMse bhArI huI hai| . . ___ pANDavoMke isa pavitra hI nahIM, kintu parama pavitra purANako banA kara maiM na to rAja-sukha cAhatA hU~ aura na aura hI koI vastu cAhatA hU~ kintu mukti-padakI yAcanA karatA huuN| bhakti se saba manacAhA phala hotA hI hai| yadi isa purANameM kahIM vyAkaraNa, yuti, chaMda, alaMkAra, kAvya Adikke viruddha vAta kahI gaI ho to use buddhimAn jana zuddha kara leM, kyoMki zuddha bhAvoMke dhAraka budhajana jo kucha bhI prayAsa karate hai vaha paropakArake lie hI karate haiM / maiMne na chaMdazAstra dekhA hai aura na alaMkAra tathA gaNoMko sIkhA hai; na maiM kAnya Adi jAnatA hU~ aura na mujhe jainendra Adi kisI vyAkaraNakA hI mAna hai| isI prakAra trailokasAra Adi loka-grantha aura gommaTasAra Adi Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chabbIsavA aAya / 191 jIva-anya bhI maiMne nahIM dekhe haiM aura na aSTasahasrI Adi tarkazAstra hI par3he haiN| isakA kAraNa yaha hai ki merA antaHkaraNa mohase viSaza hai / merI yaha dazA hone para bhI maiM jinadevakA pUrNa bhakta hU~, unakI uttamottama guNoM dvArA stuti karatA huuN| isa kAraNa satpuruSoM tathA anya sAdhAraNa janako cAhie ki ve krodha vagairaha chor3a kara sadA hI mujha para kSamAbhAva rakkheM / jo pAlaka hotA hai-abodha hotA hai-usakA kauna hita nahIM krtaa| zrImUlasaMghameM padhanandI AcArya hue / unake pada para sakalaMkIta hue, jinhoMne martyalokameM zAstrArthakI kalA pragaTa kI / unake bAda bhuvanAdhipoM dvArA stutya, uttama tapa tapaneke lie udyatamanA, bhava-bhayarUpI sA~pake lie garuDa aura pRthvIkI bhA~ti kSamAke dhAraka bhuvanakIrti hue / unake vAda cidrUpake vettA, catura, cidbhUSaNa aura pUjita pAda-pAke dhArI candrasUri hue-ve hamAre cAriprakI zuddhi kreN| unake vAda satpuruSoM dvArA sevita, rAjoM dvArA mAnya, sumatike dhArI aura mudita.AtmA vinayakIrti hue / ve vibhu hamArI saMsArase rakSA kreN| unake patha para guNa-samudra, vratI, guNa-gariSTha, sarvottama zrImAn vAdImasiMha zubhacandra hue, jinhoMne uttama rucike dhAraka pANDDa putroMkI siddhiko lekara yaha vicAra-sukara aura zubha, siddhi tathA sukha denevAlA carita rcaa| inhIM zubhacandra yatIndra candrane nIce likhe grantha aura bhI race hai| candraprabhacarita, paMcanAmacarita, manmathamahimA, jIvandharacarita, candanakathA, naMdIvarakayA, AzAgharakata anagAra dharmAmRtakI AcAravRtti TIkA, tIsacauvIsI pUjA, siddhapUjA, sarasvatIpUjA, pArdhanAthakAnyakI paMjikA / 'inake sivA inhoMne kitane udyApana bhI race haiN| aura saMzaya-vadana-vidAraNa, apazabdakhaMDana, sattatvanirNaya, svarUpasaMbodhinIvatti, adhyAtmapadyatti, sarvArthapUrva, sarvatobhadra aura ciMtAmaNi nAma vyAkaraNa-Adi grantha bhI inakI kRti haiM / evaM sarvAMgArthamarUpikA aMgaprajJapti tathA jinadevake kitane pavitra stotra bhI inhoMne race haiN| inhIM zubhacandra devane prItike vaza ho yaha pAMDavoMkA parama pavitra mahAna, * purANa banAyA hai| yaha dIptizAlI vaMzoMkA bhUSaNa hai, zubhakA sthAna hai, zobhA-pUrNa hai, isameM bahutase nirmala guNa haiM, uttama chanda-rUpI ciMtAmaNiyoM dvArA yaha gUMthA gayA hai aura sarala hai| isakA dUsarA nAma 'jaina mahAbhArata' bhI hai| inhIM zubhacandradevakA samRddhizAlI buddhi-vizada, tarkazAstrakA parita, vairAgya Adi vizuddhiyoMkA janaka Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wammmmmmmmmmmararun on.. - wwwwwwwwww.rrinumarmarmeroin.rurn poNDava purANa / zrIpAla nAmakA eka brahmacArI ziSya thaa| usane pAMDavoMke isa pUre caritako sodhA aura pahale pahala isa arthapUrNa purANako uttama pustaka para likhA / usa zAstrake artha-saMgrahameM zrIpAla brAhmacArIne mujhe bahuta sahAyatA dI, ataH vaha zreSTha vidyAvibhUSaNa ciraMjIvI rhe| jo pAMDavoMke isa pavitra purANako Adarake sAtha likhate par3hate aura sunate hai- lakSmI, rAjya, narAdhipatva, devAdhipatva Adi uttama padoMke bhogoMko bhoga kara unnata hote haiM aura kramase saMsAra-samudrako pAra kara avinAzI sukhake bhoktA hote haiN| uttama vacanoM dvArA bhavyoM ke prasanna karanevAle anti, siddhi-samRddha siddha, zivadAtA siddhi-zuddha sAdhu, ratnatrayarUpI jinokta dharma, jinadevakI ramya pratimAe~ aura jinAlaya ye sava siddhi deN| ___ jaba taka caoNda-sUraja, tArA, surapatisadana, samudra, zuddha dharma hai| jaba taka dharaNeMdra, sura-nilaya-giri aura devagaMgA hai aura jaba taka tribhuvana-madita kalpavRkSa haiM taba taka isa bhArata bhUmi para zubha denevAlA yaha pAMDavoMkA bhArata nAma purANa bhI rhe| zrImadvikramabhUpatetikahataspaSTASTasaMkhye zate, ramye'STAdhikavatsare sukhakare bhAdre dvitIyAtiyo / zrImadvAgvaranIvRtImatule zrIzAkavATe pure| zrImacchrIpurudhAni ve viracitaM sthayAtpurANaM ciraM / bhAvArtha-isa purANake race jAnekA samaya vi0 savat 1608 bhAdoM sudI dUja hai / yaha vAgar3a prAntake sAgavAr3A nagara sthita zrIAdinAtha bhagavAnke maMdira meM racA gyaa| yaha cirakAla taka rhe| iti zubhacandrAcAryaviracita pAMDavapurANa / maMgalaM bhUyAt / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- _